Migne. Patrologia Latina Tomus CXXXVI.

Ratherius (évêque de Vérone). Ratherii,...
Opera omnia, juxta editionem Veronensem, anno 1765, curantibus Petro et Hieronymo fratribus Balleriniis,... datam, ad prelum revocata,
Accedunt Liutprandi Cremonensis necnon Folquini S. Bertini monachi, Gunzon.... 1853.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORHIS,.COMMODA, OECONOMrCA, .
OMMJSLSS. PATRBM, DQCTOME SCMPTOMMQUE ECCLESIASTICOIUJM

QUI
AB MVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT.;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMN10M'QUJEEXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICÊTRADITIONISPERDUODECIMPRIORA
ECCLESLE SJECULA,
JOXTAEDITIONES ACCURATISSIM&S, INTERSE CUMQDE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PLRQUAM BILIGENTER CASTIG4TA;
DISSERTATIOSIBUS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA;
OMNIBUSOPEUIBCS POSTAMPLISSIMAS EDITIONES QVM TRIBUS NOVISSIMIS S.ECUL1S DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;
ISDICIBUS PARTICULARIBUS ANALVTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUIDS MOMENTl
SUBSEQUENTIBUS, DONATA;
CAPiTULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEM
SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUS CUMDOJSIIS TUMAPOCRYPHIS, ALIQUA V ERO AUCTOMTATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DDOBDS INDICIBUS GENERALIBUS LOCDPLETATA : ALTERO" SCILIGETRERUM, QUOCONSDLTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE PATRUM I NQUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRlPTURiE SACRJE, EX QUOLECTORI COMPEMRE SIT OBVIUM QDINAM PATRES
ET IN QUIBDS OPERUM SUORUM-LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTDRJS: TEXTUS COMMENTATI SINT.
E8JTI0ACCURATISSIMA, C-ETERISQUE OMNIBDS TACILE, ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CIIARACTERUM NITIDITAS.
CIIARTiEQUALITAS, 1NTEGRITAS TEXTDS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPr.RUM RECUSORUM TOMVARIETAS
TUMNUMERUS, TORMA YOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQDE1NTOTOOPERIS DECDRSD CtoffiTrtSfflSfi
SJM1LIS,PRETIIEXIGUITAS,PR.*SERTIMQUE ISTACOLLECTIO, DNA,METHODICA ET CIIROlÔGreily/^-v
fSEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPDSCDLORDMQDE IIACTENDS IIIC. ILLIC SPARS >nL»£*i\^?o'
PRIMUM ADTEMIN NOSTRA BIBLIOTIIECA , EX OPERIBUS AD OMNES JETAT f Y<t*/\/C>'
LINGDAS rORMASQUJS COADUNATORUM. *
LOCOS, PERTINENTIBUS, \ <P, ~\0V
"
SERIES SECUNDA,. ^\ ^\\-
IN QUA PRODEUNTPATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESM LAITiS A "^- ,^
A GREGORIO MAGNOAD INNOCEXTIUM III. ' A V5
Slccuranfe 3.^. SKignc, ? \^\^<
EIBII07B B.G & CLEBI WJMSWEKB &.,_' .^" ^<_
'
S.VE «
CURSUUM eOMPLETORUM IK SINGULOS SCinWIIiEECCLESIASTICiE IIAMOSEDITORE.
BINA EDITIONETZPIS MANDATA
PATROLOGIA —
EST, ALIA'NEMPE LATINA, AUA GR.2ECO-LATINA.
YENEUNTMILLEPRANCISDUCENTAYOLUMINA EDITIONISLATINJ3; OCTINGENTIS
ET
MILLETRECENTA —
GRiECO-LATINffi. MERELATINAUNIVERSOS AUCTORESTUMOCCIDENTALES, TUM-.
ORIENTALES
EQUIDEMAMPLECTITUR ;. HI AUTEM,IN EA, SOLAYERSIONELATINADONANTURi.
PATRGLQGIJE TOMUS CXXXVI.

RATHERIUS VERON. EPISC.: LIUTPRANDUSCREMONENSIS;FOLQUINOS s". BERTINI MONACH.;
GUNZODJAC.NOYAR.- RICHARDUSABBASFLORIACENSIS;ADALBERTUSMETENSIS SCHOL
TOMUS UNICUS..
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREin,

iN YIAJDICTAVAMIIOISE, PROPE PORTAMLUTETI.E PARISIORUMVULGO&ENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1853.
S^CULUM X.
RATHERII
VERONENSIS EPISCOPl
OPERA OMNIA,
JUXTA EDITIONEMVERONENSEM PETRO ET HIERONYMOFRATRIBUS

, ANNO1765, CURANTIBUS
BALLERINIIS,PRESBYTERISVERONENSIBUS,
DATAM,AD PRELUMREVOCATA ,
ACCEDUNT
LIUTPRANDI CREMONENSIS
NECNON
FOLQUINI S. BERTINI MONACHI, GUNZONIS DIACONI NOVARIENSIS, RICHARDI

ABBATIS FLORIACENSIS, ADALBERTI METENSIS SCHOLASTICI.
SCRIPTA VEL SCRIPTORUM FRAGMEKTA QU^S EXSTANT.
ACCURANTE J.-P. MIGNE, fc($m\'

BIBLIOTHECÊ CLERI TJHTIVEllSÊ, W-^v J, '$V
CURSUUMCOMPLETORUM
IN SINGULOSSCIENTI.EECCLESIASTICJE
RAMOSEDIIOfiKr"3^
TOMUS UNICUS.
VENIT 7 FRANCISGALLICIS.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

m YIADICTAVAMBOISE, PROPE-PORTAMLUTETI/E PARISIORUMVULGOPENFER NOMINATAI^
SEU PETIT-MONTROUGE.
1853
ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM OUI IN HODTOMO CXXXVI CONTINENTUR.
RATHERIUS VERONENSISEPISCOPUfr
Prolegomena, col. 9.
OPERUM PARSPUIMA.— Prseloquiorum libri sex, qui liominum cujusqueselalis, sexus et condilionis offi-
cia explicant, alias inscripli MEDITATIONES CORDIS,el AGONISTICI, lucubrati inier Februarium anni 955 et
Auguslum anni 957, co/. 145.—Yila-~sancliUrsmari abbatis et episcopi,scripla eirca annum 958,col. 543.—
ConclusiodeliberalivaLeodici acla, cum Ratherius e Leodicensi sedepulsus, ad cedendum invasori Iiorlare-
tur, scripta anno 9SS; ac dein Yeronaepaucis addilis in fine reproducta anno 965, col. 555. — Plirenesis
HbellusMoguntisescriplus in eadem causa Leodicensi anno 95S, col. 565. — ,Ratherii Confessio, seu Ex-
cerplum ex dialogoconfessionaliejusdem,scriplum circa an. 960, col. 594.—Exliorlalio ei preees, col. 445.
—Invectiva in quosdam, ac liigubris relalio de translationo corporis sancti-Metronis, scripta anno 902
col. 451 — Fragmenlum ejusdem opusculi, col. 471. — Decretumde clericis ab invasore ordinatis, scriplum
ajmo 965, col. 477 — Aliud in eadem re anni ejusdem, ibid. — Libellus cleri Yeronensis nomine, inscriplus.
ad RomanamEcclesiam anni pariter 965, co/.479.-—Opusculumde proprio lapsu, scriptum inler an. 965 et
964, col. 481 — De conlemplu canonum partes duse scriptse anno 964, col. 485.—Qualilalis Conjectura, iiL
quamalevoluscensorRallieriiinoresvellicans el perstringens iuducilur,.lucubrala ineunlecirciler anno966,
col. 521. — Decrelum quo ex alibatia Magonzianisila in dicecesiVerouensi pulsis monachis clerici subro-
ganlur, circa annum 966, coL547.— Synodica ad presbyteros et caeteroselericos per universam dicecesmn
constitutos, edila in Quadragesimaanni 966, col. 555, — Opuseulum de riupiu cujusdam illicilo, scriplum
post Quadragesimam anni 966, col.567.— Opusculumdeotioso sermone, aiflnj966, col.575. — Iiineranum
Ralherii Romam euntis, scriplum ineunte Decembrianni 966, col. 579. — Privilegium Ottonis I imperatoris
Ratherio el Veronensi ecclesiss concessum Nonis Novembrisanni 967, co/.599.—"Judicaium Ratlierii, seu
fundatioel dolalio pauperiorum clericorum cathedralis ecclesioeVeronensis. edita exeunte anno 967, col.605.
— Ejusdem opusculum de clericissibirebellibus,exaraium in Advenlu anni 967, col.615.— Diseordiainter-
ipsum Ralherium etclericos, scripla in Quadragesima anni 968, cot. 617. —j-Apologeiicusliber exaratu»
sub finem Quadragesimseanni 968,co/.629. — Teslamentum Ralherii,ante diemSOJuniianni 968,col. 641.
OPERUMPARSSECUNDA. — Epislolae,col. 645.
OPERUM PARSTERTIA.— Sermones, coi. 689.
AIWENDIX, col.757.
LIUTPRANDUSCREMONENSISEPISCOPUS.
909...
Aiilapodosis,co/.787.—Liberderel)usgeslisOllonisMagni,co/.897.—Legalio.Conslantinopolitana^co/.
APPENDIX ADLIUTPRANDUM. — Chronicon, col. 967. — Adversaria, col. 1155.
FOLQUINUS SANBERTINIANUSMONACHUS.J
Folquini chartulanum, col. 1185. . !
GUNZO DIACONUSNOVARIENSIS. !
Epistola ad fratres Augienses, col. 1285.- - j
RICHARDHSABBASFLORIACENSIS. - •
Colleclio consuetudinum, col. 1505.
ADALBERTUSMETENSIS SCHOLASTICUS.
Prsefalioin Florilegium ex S. Gregorio, col. 1509.
Ex typis MIGNE,au Pciil-Montrouge..

ANNODOMINIDCCCCLXXIV.
RATHEMTJS
YERONENSISEPISCOPUS
(Juxta editionem datam Yeronse anno Domini 1765, curantibus Petro el Hieronymo fratribus Balleriniis,
presbyteris Yeronensibus).
PROLEOOMENA.
EPISTOLA DEBI€ATORIA.
ThomseQUIRINO equili ac sedisS. Marcl procuralori Pelrus et Hieronymus fralres BALLERINII presbyteri
"VeronensesS/P. D.
- Cur Ratherli episcopiYeronensis inler sui sevi scriptores maxime celebris Opera, nunc primum a nobis
coliecta, et ineditis aucta , multoque sludio illustrala, quseapud eruditos in desiderio feranl, ante le sista-
mus, Eques el S. Marci Procurator amplissime, non una exislit causa. Plura in primis te ornant, antiquis-
simi generis nobiliias, majorum illuslrium non exiguus numerus , et dotes ac prserogativjepolissimum
proprias tuse, quse te clarissimonim majorum non degenerem, sed imitatorem gloriosissimum exhibent,
adeo ut, si ab illis omni decore affluenlibusad le ornandum quidquam hauris, multum in te etiam sit,
nnde ad illos redundet. In gravlssimis enim atque diffieillimis muneribus publicis libi creditis, non solum
Verona, Brixia et Palma, quibus multos annos prsefuisti, luam diligentiam, prudenliam, sequilalem,jusli-
liam, humanitatem, constantiam, munificenliam, ac religionem, religionisque sarlse lectse servandse slu-
diuni, et in officii prseserlkn rebus gerendis indefessam operam, insignemque non tam laboris patientiam,
quam periculorum, ubiopus esset, contemplum admiralae sunt; verum eliamAnglia, ubi honorificenlissima
raipublicselegalione exlra ordinem nuperrime funclus es. Hinequidem eadem Respublica, quse benemeri-
lissimis civibusqusedamperillustria reservavit insignia, rerum a te^rseclare gestarum duplex testimonium
dedit. Post exanllatos enim labores Yeronse,Brixise et Palmse, te procuralorem sedisS. Marci (quo honore
si summus principatus excipiatur, nullus est major,) magno omnium consensu ot plausu creavit. Cum porro
le extraordinaria legatione summa cum iaude perfunctum a MagnseBrilanhise rege in amplissimumEqui-
4um ordinem relalum, perhonoriflcoque diplomate commendatum accepit, alterum hunc honoris gradum
gratulabnnda approbavit eo decreto, quo novum tuorum meritorum leslimonium declaratum voluit. Hsec
-omnia tanta ac tam splendida laleque fulgenlia suht non solum honoris, verum eliam auctoritatis nomina
u'lRalheriana isthsec editio (nisl aliquid aliud proprius prsesto essel), tibi nuncupata et commendala pro-
diens in lucem, magnum sibi ex te non modo splendorem, sed palrocinium etiam posset jure ac merito
polliceri. At non desunt alia et noslrum el ipsius editionis.propria. Jam ab eo tempore, quo prsefcclus et
propralor nostram hanc Yeronensem civilatem gubernandam suseepisli, ila nos pluribus humanitatis tuse
offlciis obligasti, ut puMicumaliquod grali animi et obsequiinoslri testimonium libi praestandumcensue-
rlmus, cum opportuna sese offerret occasio. Hac aulem editione nihil aplius atque opportunius
accidere potuit. Sicuti tu oplimis studiis delectalus, quorum causa seleclam insigniorumlibrorum biblio-
thecam, non mero ornatui, sed luo sludio destinatam construxisli, et in dies itidem auges , prsecipuum
cum in eadem studia, tum in ipsorum studiorum cuhores ostendisti amorem; ita nos tuam in nosmet, et
in nostras lilterarias curas propensionem al<iue favorem pluries experli sumus. Cum vero inter csetera
sludia illud, quo maxime afliceris, sit studium rerum medii sevi, atque eorum praeserlimlibrorum qui ad
historiamcivilatum dominiiYeneti illustrandam conferunt; primum in Angliam proficiscens, mox inde
rediens -reversurusin patriam, fcae pertransiens qusesisli a nobis quandonam Ratherii prodiret editio,
in qua plura de Yerona ac de aliis obscurissimisejus setatis gestis contentum iri intelligebas. Hanc itaque
editionem, pro qua lanlam Tiumanilalem et desiderium quoddamdemonstrasti, cum libi non ingratam
- fuluram confidimus, tum vero ea, si libi offeraiur/nihil aptius fore exislimaviBius ad publicnm atqne
PATROL.CXXXYI. , ._._„. 1
il RATBERIUS VERONENSIS EPISCOPUS. , 22
fjOrpeluum non minus luorum offieiorum in nos, quam graii animi erga te Inostri documenlum praestan-
dum, et futuris quoque êtatibus relinquendum. Accipe itaque hoc qualecunque rounusculum no_slrum: quod
si minus dignum videtur ampliludine tua, ipsam tanien ejus tenuitatem, ut speramus, humanitalis
1 erga nos
luse magnitudo sublevabit. Te postremo rogalum volunws, ut, si nos eam tibi, quam debemus -et possumus,
hnjus edilionis nuncupatione pra^tare observanliam perspicis; lu nos eo, quo jamdiu instituisli, favore ac
patrocinio prosequi ne desinas. . |-
PR^FATIO IN EDITIONEM OPERUM RATHERII.
1. [1] Post editionem operum duorum episcoporum A ipsius autem celebritale oh insignem doctrinam,
Yeronensium, nimirum S. Zenonis, qui quarto, et qua maxime nobilitatus est, in prsesentiarum agea-
Joannis Malthsei'Giberti, qui sexlo decihio sseculo dum. Testes proferehius ejusdem sevi scriptores,
floruit, nostras curas et cogitaliones rapuit collectio qui vulgaloeopinionis îc famse fidem faciunt, ut ne
et edilio Operum Ratherii noslri item Yeronensis opus sit J.e'stimonioposteriorum, qui eadem ab illis
episcopi, qui etsi decimo sseculo, omnium comi- iiausta repetunt. Audiendus in primis Everaclus,
ptissimo et obscurissimo, vixerit, ita tamen probitate Leodicensis episeopus, qui in epislola ad nostrum
morum, disciplinse zelo, studiis lilterarum omnique Ratherium. ipsum hisjverbis alloquitur : « Quis est
scientiarum, genere claruit, ut inler ejusdem saeculi vobis aut sapientia , aut probitate , aut oplimarum
&criptorcsceleberrimus et laudalissimus sit. Quantum artium studio, aul innocentia, aul nllo laudis gene-
lioc lempore grassala fuerint vilia, quanlum- igno- re prastanlior? J Nec absimililer duo eoasvi quoque
-rantia mentes hominum occuparit, notissimum esl. auctores, Roigerus in Vita S. Brunonis arcliiepisco-
llinc non pauci heterodoxi oecasionem sumpserunt pi Coloniensis, num. 54, et Fulcuinus de Geslis
jnsullandi Ecclesisa, ac si per offusas hujus sseculi abbalum Lobiensum [111],,cap. 25, iisdem omnino
tenebras ecclesiaslica disciplina maxime fuerit cor- yerbis, quse allerali altero mutuatus est: « Propler
rupta, et antiqua fidei puritas defecerit: cum nemo, R abundanlem doelrinam et cloquenliam copiosam,
inquiunt, grassanlibus undique malis, oecurrorot qua inter sapientissimos florere visus cst, non ei-
ignoranlise scilicel et effreni licentise. Quod prceju- dem solum Ecclesisscui prsefuit, sed et multis aliis
dicium Ecclesise injuriosum ut refellatur, elsi nega- circumquaque valde proficuum fore putatum esl.»
ri non possit, hoc sseculointer crassissimas [11]igno- Liulprandus diaconus Ticinensis , poslea vero Cre-
rantise tenebras mores fuisse corruplissimos; probarl monensis episcopus, Ralberio ilem synchronus
tamen potesl non omnia ita tunc fuisse depravala, lib. in Hisl., cap. 11 : « Venerat autem (in Ilaliam)
nt defuerint in Eeclesia viri et morum sanctitate, et cum praifalo Hilduino monachus quidam, Ralherius
,doclrina prsestanles, qui viliis debacchantibus ob- nonrine ,-qui ob religionem septemque liberalium
viain irent, e"tpuram fidei doclrinam ab anliquis ariium periliam Yeronse episcopus constituitur. B
acceplam integram custodierint atque tradiderinl. Hinc faclum esl ut vulgo appellaretur tilteratus (Ili-
Jlac de causa -auctores hujus sseculi ecclesiasticos ner. n. 2), seu, ul alibi tradilur ( Discord. n. 7 et<
jn lucem proferre, eorumque gcsla et opera accu- Phrenes. n. 11), loto \saiculo, id esl ubique, ejus
r-ate illustrare publicse rei maxime expedit. Cum sapienlia prcedicareturl
vero Ratherius inler hos prsecipue floruerit, pluri- III. Ne vero hsec gloriosius dicla credanlur quam
mum laudis debemus iis qui quaedamipsius opuscula C verius, animadvertendum est eum a pueris seseto-
e bibliothecis in quibus latebant excerpta edidere. tum litterarum studiis devovisse.Non solum auclo-
Nune vero ea quse hic el illic separatim impressa ribus sacris studium impendit, verum eliam profa-
atque dispersa sunt, in unum corpus colligere, et nis hisloricis, oratoribus, poelis, atque philosophis.
qusecunque alia inveniri possinl nondum edita ad- Hac de caasa qusesliones aliquot ipsi proposilse
Jcre; omnia aulem auctoris Vita et nolationibus il- fnerunt primum a Mediolanensibus, deinde a Rot-
lustrare, ut nobis faciendum sumpsimus, majori berto archiepiscopo Trevirensi, quse ex profanis
niulto ulilitati futurum, et a sludiosisvirisprobalum auctoribus dirimenda; erant, ut ex epistola ad ipsuni
iri contidimus Bobertum explorate didicimus. Eamdem in antiquis
|I. profahis scriptoribus peritiam opera quse supersunt
Be celebrilale aueloris , ac de Operum ejus utililaie saiis demonstranl, cuin non solum eos identidem
_ alque pr.ceslanlia. alleget, verum etiara 'ssepius absque ipsorum men-
II. De Ratherii moribus ac severiore vitse ratione, tior.e versus et sentenlias inserat, eorumque veluti
quse ad scriptoris ecclesiaslici nomen auclorilatem- lingua ac formulis utatur. Huic autem studio vaca-
que eommendandam plurimum confert, in ejus Yila vil anle episcopatumj s Infulaius vero (inquit in
poUhanc prafalionem subjicienda erit sermo. De Iaudata ad Robertum epistola), illud statim desii
13 PROLEGOMENA.— PR.-EFATIOBALLERIN. 14
agere, injiinclum niihi hoc officio cogitans, in Dei A ris crilices arle carebat, tribuendum ct condonan-
potius lege die ae nocte medilari debere. » Quare dum est.
ad sacrarum Scripturarum, ad sanciorum Patrum VI. Episcopus tanto sacrarum Scriplurarum, Pa-
et canonumstudium se lotum convertit, profanaque trum et canonum studio usuque imbutus, docirinarn
eruditio qua ditatus erat, uti Israelilae ex iEgyptio- ac disciplinam valde puram iisdemque fonlibus con-
rum spoliis profecerant , tanto ipsi ulilior fuit gruentem profitebatur. Occurrunt identidem in ejus
quanlo eam iii meliorem usum traduxil. operibus catholica dogmata, eademque traditionis
saeculi decimi perillustria lestimonia suppedilanl,
IV.Mirumvero dictu est quantus in leclioneesset,
Praaclara in primis sunl illa quoede reali prassentia
adeo utdeeo dicipossit verissime anliquos scriplores
et Domini in Euchaiislise saera-
nocturna versassemanu, versasse diurna. Hinc critici eorporis sanguinis
mento duobus praesertim in opusculis (episl. 1 el
ejus censores id ipsi vitio dabant in Qualiiatis con- lale constiluit, adeo ut ejus dogmatjs tra-
num". 2 : Nasum lenet in libro; et Confess.)
jeclura, semper diiio maxime comprobelur ex eo ipso scriptore, qui
num. 5 : Quo [iv] citius valet, diversorium repelit%
a nonnullis heterodoxis horum operum ignai\s in sui
.
librum receplal. . . Solus, siliceret, totadiesederet,
erroris palrocinium traducebatur. Non pauca de li-
libros versarel velreversaret. Quaecunqueautem lege- JS
bertate arbitrii, de necessitale et efficacia dtvinse
rel, adeo relinebat ut
memoria, prolixissinios textus
gralise, ac de pcccato originali in Auguslini plane"
iisdem verbis in sua opera identidem inseruerit si- senteniiam mullis
Jn locis inspersit. Nonnnlla de
ne ipsorum librorum subsidio. Id nobis manifeste
xultu et invocatione sanctorum, de Iraditionis neces-
patuil ex libris prseserlim Praeloquiorum. Etsi enim sitale ctusu, de insolubili malrimonii vinculo, de
hoc eximium et valde prolixmn opus lucubrarit eo
peccatorum mortalinm et venialium discrimine, de
tempore quo in carcere Papiensi inclusus libris ca-
nihil confessione, de ccelibatusacrorum ministrorum, de
rebat, tamen in eo nisi ex dictis et doctrina
purgatorio, de suffragiispro animabus defunctoriim,
Scriplurarum polissimum ae sanctorum Palrum .ex- de aeternitate poenarum in inferno, ac de aliis ca-
plicare voluil; et inlegra nonnunqtiam capita ex tbolicis
islis memoriter excerpta descripsil. Bxc auiem nos dogmatibus occurrunt. In Prseloquiornm li-
confereiiles cum ipsis Patrum libris , mirati sumus bris quidquid circa religionis mysteria tradit- (lib. III
etiara alque etiam vehementer , verba plerumque in fin.), symboli sanclo Alhanasio itiscripti, et sancti
Augustini doctrinaeconsentaneum exliibel. Adeo ve-
respondere verbis,aesi excodice ea'transcripsisset. ro sanam Ecciesiaedoctrinam prsefert, ut eos acriter
Falemur vero aliquando, sedrarius, nonnullas voces
impugnet, qni illam aliquot erroribus infuscare
aliquantulum variare relento sensu : quod tamen C errores
"eum hon ex libro, sed e memoria textum eruisse aut impetere nisi sunt. Duo aulem ejusmodi
a
confirmat. In illis quidem carceris angusliis, ac in dccimo sseculoexorli, vel renati, et naviter Ralhe-
ea prseserlim librorum privalione/quam loco alle- jio perstricli, commemorandisunl: aller cujusdam,
sanctos in ccelogandere quidem lalebatur, cum
gato semel iterumque teslalur, etsi fieri forsilan po- qui
luissetut unum vel alterum librum ab aliquo com- Christo vero nec regnare, nec regnaturos contende-
modatum acciperet; idem tamen de lam mukis tol bat: alter nonnullorum>, qui in hisce partibus, oh,
auelorum voluminibus, quorum recitat verba ,'intel- ignorantiam poiius quam ob maliliam, veterem An-
ligi penilus nequit. thropomorphytarum [ vi ] haeresim propugnabant.
Yide librum quartum Prseloquiorum, num. 15 , et-
Y. Qui non prima tanlum ajtale, sed ad decrepi- sermonem de QuaJragesima secundum, num. 29 el
tam usque lam sedulam lectioni operam dedit., ea seqq. Gum Dei cullum purum expeleret, in nonnul-
quse lam sedulo legerat, ob felicitatem memorise, las superslitiones quaeserpebant invehere non desli-
quoliescunque opus esset, semper habebat in prom- lit. "Multaaddi possent de iis quse ad notitiam con-
ptu.De sacrorum Iibrorum alque sanclorum Patrum ferunt niorum hujus lemporis et disciplinse. Insignes
usu nihil opus est dicere, cum frequentissima ipso- ._hocin genere intercaeteros sunt memorali Prselo •
rum leslimonia quibus ejus opera referta sunt, quiorum libri. Sic eninr in ipsis cujusque selalis', -
apertissime prodant; adeo ut ambigere liceat num sexus el conditionis homines instruit, ul singulorum -
alius quivis hujus-aeviscriptor hac in parte Rathe- vitia detegat ct officia praescribat. Plures alii libri
rio prsestet, aut cum Ralherio comparari queat. Ne- cieri reformationem respiciunt, adeo ut ex nullo alio
que minus versalus agnoscitur in sludio canonum. iaagis quam ex noslro seriplore decimi saeculi dis-
Quo magis eos sua aetatenegleclosvidebat, homi- ciplina erui polsit. lllud etiam accedit quod Yero-
nesque sine ulla formidine atque scrupulo ipsorum nensium rerum historia ejusdem decimi saeculi ex
prseceptisconlraire,' eo magis eorum meditatione alio-fonte derivari nequeat, ut marchio Scipio Maf--
delectatus nitebatur, ut ipsorum observanliam cul- feius rectissime monuil.
lumque restilueret. Hue plura ejus [v] opera ex § II.
proposito diriguntur. Quod si apocryphos quando- DeRatlierii operibus antea vulgatis, et de edilionibxis,
inveniunlar sparsim inserta. De inedilis quai
canones aut Romanorum conslitu- quibus
que pontificum hac in edilioneaccederil. De operibus quw adkuc
,liones supposititias laudat, ut caeleri tum sole- - desiderantur, nec non de aliis RaUierioattributis.
bant, id .condilioni ejus temporis, quod peniiio- YIl. Non pauca quidem nostri scriptoris opera aa-
15 RATUERIUS VEHONENSISEPISCOPUS. '
i&
tea vulgata fuere, sed separatim in varias collectiones A
j Ratherii Yeronensis quidem Ecelesioaepiscopi, sed
inserla atqne dispersa; quod quanli incommodi sit Lobiensis monachi, quas in sex digeslas libell/s vo-
nemo non vide't. S. Ursmari Yila, quam ab Ansone liimen censuit appellari Praeloquiorum, eo quod
"
abbale obscurius scriplam Ralherius explicaliorem quoddam pradoquanlur opusculum, quod vocatur
reddidil, priinum prodiil opera Lanrenlii Surii in Agonisticum ; Epislolse duse; Iiber De corpore et san-
Yilis Sanctorum mensis Aprilis. guine Domini constans iionaginta novem capitulis. t
Y!1I.Joannes Chapcativillhis tomo primo Geslo- Useccum scripsit in elercho, ipsh profecto opuscula
runi ponlilicum Tuiigrcnsiuin anno 1615 e nis. co- vel nondum aceepcral, yel non expenderal; quse si
diee nionasterii Lobiensis in Belgio tres Ratherii epi- legisset, opusculum De proprio lapsu diversum esse "
slolas vulgavit: unam ad Joannem summum ponlifi- a sermonibus De Paschale perspicue deprehendisset;
cem, alleram-ad omnes Italise, Germaniaaet Gallise Librum De corpore et sanguine Domini Ralherio per-
episcopos, ad Brunonem postea archiepiscopum Co- peram allribulum paulo post demonstrabimus. Nihil
loniensem leriiam ; addidilque aliam Everacli epi- porro ex his quse Acberilis ton.o terlio imprimenda
scopi Leodicensis ad ipsum Rallierium. promiscrat, eodem tomo,typis dedit. Unam tantum
IX. Dein P. Lucas d'Acliery, qui e diversis ms. Ratherii epistolam ad Palricum produxit tomo duo-
exemplaribus [v«] plura opera inedita diligenlissime B I decimo. In novissima aulem et emendatiori ejusdem
excerpsit, et in Spicilegio edidil, Laudunensem co- Spicilegii Acheriani editione Parisiensi anni 1725,
dicem nactns in Galliis, qui aliquot Ralherii opuscula ca quacAcherius secundp et duoJecimo lomo edide-
nondum impressa conlinebat, haec ex eodem pro- rat, novis et diligenlioribus curis Ludovicus Fran-
duxit in Iucem lomo cjusdem Spicilegii prioris cdi- ciscus Joseph de la Barre rursum proJucens, alia
tionis secundo, quse his (ilulis inscribunlur. emendare, alia illuslrare sluduit: eaque recusa le-
De contemptu canonum partes duae. guntur tomo primo, pag.j545 ei seqq.
Gonclusiodeliberativa Leodici acla. X. BarlholomaeusCampagnola, archipn&byter S.
Qualitaiisconjeclura. Caecilioe,dum anno 1728 Yeronse impressit librum
Discordia inter Rathcrium et clericos. Juris civilis urbis Yeronts, addidil in fine Rallierii
Apologeticusliber. opusculum, seu potius fragmentum opusculi De
De clericis rebellibus. vita el Iranslalione S. Melronis, nec hon" epislolani.
Ex abbatiola Magonziani amandatis monachis ejusdem Ralherii cum alterius epistolse fragmenlo
clerici subrogantur. ad Mahassem, ut putavit (legendum ad Milonem),
De nuptu cujusdam illicilo. episcopum, quae ipsius auctoris manu exarala in
Epistola ad Marlinum. * duobus nostrae capitularis bibliothecaecodicibus re-
G
Alia ad Romanam Ecclesiam. perit.
Synodica ad presbyteros, etc. XI. P. Bernardus Pez' in Dissertalione isagogica
llinerarium Ratherii Romam euntis. lomo I Thesauri Anecdoiorum praemissa, mentionem
Sermo valde prolixus de Qnadr.igesima. > feceral antiqui libri capiluli Frisingensis in Bavaria,
Conlra reprehensores ejusdem sermonis. qui uon pauca nostri scriploris opera el epistohis
Sermo sccundus de Quadragesima. exhibet. Idem vero qusedam lantum exinde excer-
Sermones de Pascha I cl II. psil, et anno 1729 publici juris fecit tom. VI Tbe-
, Alius de OclavisjPaschse. sanri, cui volumini [ix] etiam separatim yulgato
Alius post Pascha. Codicis diplomatico-Mslorico-epislolaris epigraphen
De Ascensione duo. indidit. Quoeatitem edidit hsec sunt :
ILec ex uno Laudunensi codice P. Lucae-d'Achcry Ad ecclesiae suse clericos, de iis qui a sedis
prsesto fuerunt. lnterseruit autem eodem in lomo suaeinvasore ordinati sunt.
trcs alias epistolas a Chapeauvillio vulgatas, quas Epistolsead Ambrosilim, ad Adeleidem Augu-
non ex Laudunensi codice, sed ex ipsius Chapeau- " stam , et ad Nannonem. '
villii odilione ipsum sumpsisse deteximus; cum Teslamentum , et fundalio alque dotatio cleri-
easdem lecliones, eosdemerrores ac lacunas easdem corum ecclesise Ycronensis, quam Judicali
praeseferant. Secundo tomo jam impresso, sed non- liluloin nostra hac edilione donaturi sumus.
ilum edilo, alia Ratherii opuscula Caroli Boesmani XII. Lobiensium manuscriplorum apographum,
sumptu e Lobiensibus manuscriplis transcripia quod ad Acherium missum indicavimus num. 9, in
idem Acherius accepit, quae lomo terfio sese editu- Sangermanensi bibliolheca ab eodem relictum, Pa-
rum in ejusdem tomi secundi praefatione pollicitus tribus Edmundo Materue et Ursino Durando -usui
est. Qusenam vero hsec opuscula sint, in elencho fuit. £x ipso enim illi toino IX Amplissimmveterum
ipsius secundi tomi his verbis [vm] exponil: « Alia scriplorum et monumenlorum Collectionisan. 1755
sunt Ralherii opuscula inedita, seilicel sermones dno ediderunt ejusdem Ratherp sex Prseloquiorumlibros,
de Pcntecosle, de Maria et Martha, de proprio lapsu ac epislolas tres , unam Widoni ac Sobbonl arehi-
(videndum num hic diversus sit ab eo quem edidi- episcopis,elc, alleramRotberlo item archiepiscopo,
nius inter sermones de Pascha), de olioso sermone. ac ad omnes fideles tertiam. Eodem prseterea lomo
Prailerea Meditaliones cordis in exsilio ciijnsdam in ealceoperis Paschasii Ratbeni De Co/pore et tan-
17 PROLEGOMENA.— PRÊFATIO BALLERIN. iS
guine Domini lypis dedere quoddaro addilamentum A _ ex Veronensis rapituli exeniplo vulgaveral; Frisinget-
ex manuscriplo Lobiensi, quod a hoslro auctore, utt lus autem, nescimus quo casu [xi], in codice Frisin-
nobis quidemvidetur, lucubralum , in editione Ope- gensi haudquaquaminvenerit, solumque litulum in>.
rum ipsius baud omitlendum credidimus. Ratheriii apographo exhibuerit; nos sperantes fore ut inie-
itaque Ope.ra, baclenus separalim impressa, sex autt grum ibidem reperiri posset opusculum, egimus cum
potius septem edilorum diligenlia.prodierunl; ex_ nobilissimo patricio nostro comite JOanne Rapiisla
quo fit ul tanli viri studiosis opus _sil sex diversii de Yeritate, qui e serenissimse Bavaricae familiop
generis editiones sibi comparare atque consulere. aula Yeronam-digressus, in eamdemaulam eratredr-
Hinc colleclionls omnium ejnsmodi operum ulililas ,, lurus, el ab eodem petivimus efficeret ut ipsum co-
ne dicamus neeessitas, facile perspicftur; cum prae- dicem diligenliori cura quispiam peritus evolveret,
sertim accidere soleal ut ex uno opere alterius in-.' expetilumque opus, si invenirelur,- exscriberet.
dulgentia pendeat, ac ex collalione omnium quanti; Yirum nacli sumus lilterarum studiosissimum, qui
sit auclor sestimelur. cum hane Ratherii edilionem maxime probarel,
XIII. Cum porro in colleclione et edilione operum, tum vero eidem omnem opem proeslaiurus, Fran-
cujusque aucloris non lam desiderenlur antea edita, cisco de Werdenslein episcopoTenariensi, aeemi-
e,t in variisvoluminibus dispersa quam quse nondum{ B neniissimi Frisingensis episcopi suffraganeo, ami-
impressa fuerunl, alia alque alia Ralherii opera , sii cissimo suo, optimorumque studiomm amanlissimo
quse alioium diligentiam effugerint, inquirenda cen- id negolii commendavit,-in quod cum is omnem dili-
suimus. [x] Igitur de ipsius aucloris codicibus sollicili, genliam' conlulisset, opusculum integrum et accu-
In qualuor lantum bibliolheeis manuscriplos libros, rale transcriptum accepimus. Aliud quiddam in eo-
qui aliqua Ralherii opuseula continerent, invenirij dem codice aniniadvertcnduinr Post Ralherii opera
nobis innotuil. Unus custoditur, inter codices Lau- pagina alba relicta, hic tanlum litulus proefertur:_
dunensis Ecclesise,' de quo haec Acherius in prsefa-_ Prmdicaiiones in quibusdam festis. Alicjuot autetti-
lione tradidit: t Caelerumde codice Ratherianorum. sermones subjiciuntur, qui ex. S. Gregorii verbis
operum , Anselmi decani lempestate eleganter ex- binc inde excerptis compacli, a Ratheriano stylo et
arato, sed mendis plurimis foedalo, qui olim e biblio- consuetudine alienissimi sunt. In his unus est de
tlieca B. Mariae Laudunensis fuerat subrcptus, ac sanctis Firmo et Ruslico ,- ex S. Gregorio simililer
tandem restilulus, gralias ago cl. Y. Antonio Bel- concinnatus, quem exempli gratia in Appendice ede-
fotte. J Cum Ratherius posrdimissum Yeronensem mus . Videsis Admonitionem eidem sermoni prseli-
episcopalum Lauduni fuerlt, ibidemque aliquandiu xam.
rmmoratus, die S. Slephani seimonem habuerit in, C XV. In mss. codicibus capiluli Yeronensis Eccle-
capitulo monialium {Prceioq. 1. v, c. ult.); hoc forte. sise, in qua Ralherjus pleraque opus"culascripsit;
temporeidem codex ex Ipsius auctoris auiographo at mirtiin dictu! prseter eapauca qusevulgavit Barlho-
mlnus perito librario non sine niemiis exscriptus; lomseusCampagnola , nihil reperirelicuit. Sed ille
fuil. Quaecunqueopera in hoc ms. exemplo conti- terlio Verona decedens, huc amplius non reversu-
nenlur, post tertiam Ratherii restitutionem in suam, rus, sua opera secum videtur delulisse.
Veronensem cathedram lucubrala deprebendimus. XVI. Cum vero in suum Lobiense ccenobium, in
Nihil in hoe exeniplo invenitur quod ab Acherio edi- quo monasticam vilam professus fuerat, sese ali-
lum non fuerit. quando reeeperit, pleraque ipsius opera in ejusdem-
XIV. Ad idem quoque tempus perlinent omuia monasterii codicibus inventum iri sperabamus, es-
quae in ms. libro Frisingensi deseribunlur. Hunc, quibus potissimum eorumdem operum mentionem
quem septingenlorum annorum esse testatur P. Pez, faciunt Fulcuinus abbas Lobiensis, Anselnuis cano-
Joseph Frisingellus presbyter Roborelanus, optima-. . nicus Leodiensis, Sigebertus Gemblacensis, et Mg\-
rum litterarum sludiosissimus, dum Frisingae apudi dius de Leodio [xn]. Hac spe iUeclusmarebio Scipio
amicum suum hospitaretur, eodem adjulore, prout, , Maffeius, qui hanc Ratherianorum Opertim colle-
brevi-spalio licuit, celeriler exscribendum curavit. ctionem maxime expelebat, eruditum iter" Belgicum
Ex hoc antem apographo , quod nobis prasio fuit, agens, a reverendissimo Theodulfo abbate, quem
cognovimus, plcraque sane quaein Frisingensi conli- Laubii fruslra qusesilumBruxellis reperil, eliam al-
nentur, edila fuisse partim ab Acherio , qui eadem que etiam peliit ut Raiherianoriim codicum sui
ih ms. Laudunensi naclus fuerat, parlim a laudalo cosnobiiaccuratam notitiam Yeronam transmitteret.
P. Pcz. At qninque opuscula , qusenondum in lueem Maffeio autem Yeronam reverso, cum ineditorum
prodieranl, ibidem invenimns , nimirum Decrelum e.xeniplum- proecipue desideraretur vulgatorum cc
de clericis ab invasore ordinutis , duos tractalus De eorum quse ex Frisingensi oodice nondum vulgata
proprio lapsu, el De sermone olioso ; ac sermones habebamus jn manilms, indicem ad eumdem abba-
dtios, uiuini De Pentecosle, alium De Maria et Nar- tem misimus, ut, cognitis quae nobis praesto eranl,
tha. Cum porro ex P. Bernardo Pez didicerimus in ea quse dcessent facili negotio discerni possent,
laudato codice reperiri etiam opusculum De transla- eademque ut diligenter transcriberentur postulavi-
tione corporis S. Melrunis , cujus fragmenlum lan- mus. Vcrum cum incendium olim hoc celebre mo-
iammodo, ut moiiuimus, BarlholomaeusCampagnola naslerium vastasset, plures codices consumpti r ac
'
13 RATHERIUS YERONENSIS EPISCOPUS. | SO
pro"nde pauci admodunt Minoritsc cujusdam diligen- A stolas Ratberii continel,quasCliapeauvilliusvuIgavit,
tia e flammis subducti supcrsunt, ut Anlonius San- nec non illam ad Palricum ab Acberio editam , et
derus tradidit (Bibliolli.Belgic, pag. 295).Plura ille aliam ad omnes fideles, quam ex hoc eodem codice
transcripla misit, inter quse duo tantum Ralherii PP. Martene et Durandtis impressere. Hic porro co-
operanondum vulgata exhibuit, nimirum sermonem dex praeter inedittim librum Confessionis, jeveren-
De Ccena Domini, el librtim Confessionisejusdem dissimi Patris abbalis Pauli du Bois diligenlia, aliud
Ralherii: csetera vero, quse simul accepimus -, etsi ineditum opusculum suppeditavit, nimirum Phrene-
antea edila, emendandis tameu aliquot loois pro- sim , quae oliin a Fulcuiho , postea vero ab Antonio
fuerunt. Sandero laudala (Bibiioih. Belgic, p. 505), in desi-
XVII. Hac verp diligenlia non contenti, cum l.au- derio erat. Ex hactenus diclis novem esse [xiv]
dato comite Joanne Baptista de Yerilate-egimus ut Ratherii opuscula , quae in hac collectione primum
reverendissimum abbatem Paulum duBois,qui Theo- lucem aspicieni, exploratum est.
dulfo menioralo successit, ad novum el diligentius XVIII. Alia vero quorim aliquam apud scriplores
Lobiensium codicum examen per litteras excitaret. mentionem invenimus, quacurique diligentia adhi-
Annuit idem abhas , el posl exactiorem inquisitio- bita nullibi rcperire licuit. Horum autem recensio in
'
nem rescripsit tria nunc manuscripta exemplaria in B hac praefatione haud omittenda est. Ipse Ratherius
ea bibliotheca reperiri, qnae aliqua Ralherii opera jn epist. 5, ad Rotberlum archiepiscopum, num. I,
continent. Unum in folio, cx quo sub Theodulfo ab- opusculum memoral abs se scriptumf anlequam epi-
bate exscriplus fttil indicalus sermo De CcenaDo- scopus fieret, quo Mediolanensium quaestiunculisre-
r.iini. Isle autem codex ille est qui plura continet spondit iis plane similibus quas Rotbertus proposue-
sanctorum martyrum acta, et alia nonhulla ad Ye- rat. Ras ad profana studia pertinuisse, quels post
ronam pertinentia : cunique isRalheriLmanu scriptus episcopatum renuntiaverat, colligere licebilcxea-
crederetur , non defuerunl qui Ratherium quorum- dem epislola, in quani]vide notationes quartam et
dam etiam actorum suspicarenlur auctorem. Nos quiutam. Aliud volumen]laudat libro sexto Prselo-
vero etti ipsum codicem inspicere, characteremque quiorum, cap. 7, in quod cujusdam pbilosophi seti-
cumilatlieriano, qui in aliquibus capiluli Yeronensis tentiam inserueral. Hoc autem num idem sit cum
exemplis certus [xni] Ratberii characler est, con- prsecedenti, an disUnclum et seque deperditum,
ferxe.nequivimus; eum tamen roanu ipsius episcopi non liquet. De voluminibus duodeeim quae auetor
exaratum hautiquaquam putamus. Acta certe san- memorat in prooemioad Phrenesim, vide qusefusius
clorum Firmi et Ruslici, el nonnulla alia quae ad animadvertemus in Yita ejusdem, § 10, num. 61.
Yeronam spectant, non Ratherium, sed alios atque k( XIX. Fulcuinus de Gestis abbalum Lobiensium,
alioshabent auctores. Etenim illa acta in-aliis quo- cap. 20, Ralherii opus De arte grammatica Spara-
que Ratheiio vetustioribus codicibus reperiuntur. dorsum inscriptum ilemque deperditum commemo-
S. Zenonis Yevonensis episcopi Yila a Coronalo rat, cujus scribendi locum el occasionem refert his
nolario, qui Ratherium duobus saltem sseculis prsc- verbis: «Gumin ea parte BurgundioequaeProvincia
cessit, scripta fuit. Idem dicendum de rbythmo qui dicitur mansitaret, filium cujusdam viri ditissimi
Ycronse laudes pracfert: ab anonymo cnim, qui Pip- nomine Roeslangnum ad imbuendum lilteris poslu-
pini Iialiae regis setalevixit, lucubratus fuil. Ejusdem latus recepit; ad quem librum de arle grammalica
generis el aelalis esse videlur icnograpbia ejusdem conscripsit, quem librum gentilitio loquendi rnore
urbis, quo3ipsi rhythmo subjicitur, el a Joan. Bapli- Sparadorsum voeavit, pro eo quod qui scholis as-
tta Biancolinoex eodem codice nuperrime edita est suescerel puerulus, dorsum a flagris-servare pos-
(De' vescovie governalori di Verona, pag. 55). Si- set. J Apud Acheriuni habetur Sperardorsum. Me-
sniliier opuscula el acla bujus generis alia vel ex ipso lius Yalerius Andreas ih Bibliotheca mss. Belgil
_stylo a Ratherio aliena, et in aliis antiquis exemplis tom. i, pag. 305, et Aubertus Miroeusin scholiis ad
inventa, atque etiam lypis impressa , amanuensem caput 127 Sigeberli in, Fulcuini codice legerunt
Ralherio suppare-.nreferunt, cui cum Ratherii ser- Sparadorsum a voce anliqua Germanica sparen,
nione De Coma Domini quaedam Veronensia docu- quse significat parcere, Italis risparmiare, ut monuit
menia a Ratherio forsitan Yevona Laubium allata Muralorius tom. R Anliq. Italic., col. 1281. Hoc
contigit reperire, haecque una cum aliis aliorum vero opus scriplum fuisse aliquanto post annum
opusculis Yilisque sanctorum in codice describere 940, quo auctor ab exsilio Comensi solutus in Pro-
placuit. Seciindtis codex formoeminoris in quarto sex vinciam secessit, patebil ex dicendis in Vila ejus'--
prolixiores. Ratlierii Iibros complectitur inscriptos dem, § 6.
Jleditaiiones cordis, ctc, seu Prasloquia, cum dua- XX. ChronographiamRatherii, qua lum se, ium
bus epistolis, una ad Widonem et Sobbonem, altera alios perslringens [xv], ifitactum deseruit neminem,
ad Rotbertum , quao omnia ex apographo ad Acbe- ipse aticlor duobus in operibus allegat, videlicet in
rium misso VP. Martene et Durandus publici juris Qualitatis conjectura num. 2, Gt in Itinenario num.
fecisse observavimus. Libruni tandcm Confessionis, 8. Aubertus Miroeushujus Chronographiaeexemplum
a reverendissimo abbate Theodulfo acceplum, con- in codicibus bibliothecae Gemblacensis se vidisse
sjcrvatum detcximus iu terlio codice, qui ilcm epi- tradit in scholiis ad caput 127 Sigeberti De viris
- '
2i PROLEGOMENA.— PRJSFATIO BALLERIN. ^ 22
illustribus. Yerum ea quoque brbliotbeea incendio A De coipore el sanguine Domini, nec non aliud De
consumpta hujus exempli desiderium reliquit.-_.In praedesiinaiione Dei. Sed « vereor, inquit Mabillo-
itinere quidem lilterario quod a duobus monachis nius, ut Ralramni libros Ratherio imputet (Act.
S. Hauri habitum, Parisiis edilum esl anno 1717, SS. Ord. Bened. Smc. V, in Ratherio, n. 20);» Et
cum post menlionem ejus incendii quod triginla jure quidem. Cum enim bsec duo ejusdem argumen-
onie annos eam bibliothecam absumpserat, qusedam ti opera Ralramni certa sunt; tum vero nulluna de
Ratherii opera exeo erepta tradahlurpart. n, pag. ipsis uti a Ratherio scriptis indicium est apud co-
^02j ne cui diligenlise parceremus, Gemblacensis sevumscriptorem Fulcuinum, qui in catalogo operum
ccenobii ceconomum rogandum ouravimus ul vide- Ratherii alia inferioris nolsa ejusdem opuscula me -
ret num hsee forte Chronbgrapbia inler codices e morat. Eslo nonnulla qusedambreviora prselermise-
flanimis sublatos reperiretur. Respnndit vero die xit, ea tamen satis complexus vel in epistolis, in
20 Martii anni 1761 nihil ejusmodi inveniri potuis- quibus una ad Patricum de Eucliaristia ex propo-
se. Quidam suspicali sunt hanc Ralherii .Chrono- sito disserit, vel in iis yerbis et alia quamplura.
graphiam esse forlassis eam Invectivam, cujus prima Nunquid vero ex Illis dupbus et prolixioribus el in-
periodus chronographum nominat. Sed ii unum In- signioribus ne unum quidem alligisset, si Ralhe-
veciivcelilulum, el primaeperiodi prima verba apud R I rium novisset auctorem? Adde quod Ratherius, qui-
P. Bernardurn Pez viderunt. Qui aulem ipsum In- busdam peculiaribus et abstrusioribus titulis dele-
vectivasopusculum leget, quod inlegrum nunc ede- ctabatur, cum duo illi simpliceset obvii sint. Sige-
lur, hoc de S. Metrone ac de ejus corpore, Vero- berlum profecto hac in re errore aliquo abreptum
nensibus, ut credebalur, subrepto, agere inlelliget, nihil ambigimus. Cum eadem duo opera capite 95
quod ab indicata ClironographiaeRatherianse mate- ascripserit Berlramno (sic enim corrupteRatram-
rie atque ratione maxime discrepal. Confer quoe de nus scribi coeperal), varia fortassis et abreviata
lioe opere addemus in notis ad Qualitatis conje- scriplura codicum deceptus [xvn] fuit. Duo illa certa
cluram. Ralramni opera simul juncta in codicibus descripta
XXI. Extremo Veronensis episcopatus tempore, inveniuntur, ut in ms. Lobiensi, .quem ,Mabillonius
seuanno 968, Ratlierius multis exagitatus moleslsis, laudal praefatione secunda in Saeculum IV ord. Be-
emn ad episcopatum dimittendum et ad monasti- ned., n. 85. Cum autem codex quem Sigebertus vi-
cain vitam repetendam sese vehementius exstimula- dit Bertramnum prseferret in titulo, ex quo ea opera ,
itmi sentiret, librum direxil ad Fulcuinum abbatessa Bertramno tribuit; in alio vero codice, qui eadem
Lobiensem, quem « praelilulavil Confliclusduorum, contincbat, pro Ralramno scriptum fortassis esser
pro eo quod in eodem disputans, utrum reverleretur ' G ( Rat., uti fieri nonnunquam solebat, nihil ille de
necne, anxius flucluaret (Fulcuin. deGest. ab. Lub.,, mendo scripturoe suspicalus in Berlramni nomine,
•e. 28). t Neque hune librum uspiam invenire po-- nec de expendendis conferendisve- ipsis utriusqttc
tuimus.' codicis operibus cogitans, incaute ex discrimine •
XXII. Ex epistolis Ralherii quarum aliqua menti© ) scriplurae in auctoris nomine designando diversos
cst duoedesiderantur, una ad Frodoardum Remen- auctores atque diversa ejusdem argumenti epera-
sem, qua ad ipsum -misil Prseloquiorum libros , utt credidit; etRalramnum non agnoscens, Rat. litteras
laudatus Fulcuinus tradit c. 20, altera ad Everacluml de Ratherio sibi aliunde cognito, qui in utroque
cpiscopum [xvi] Leodicensem, cujus hic in respon- argumento aeque ac Bertramnus laborarit, interpre-
sione inter epislolas afierenda loco ullimo meminit. tatus videlur.
Inter ea inedita Jlalherii opuscula quse P. Lucas5 XXV. Erunt fortassis qui exisliment Sigeberto
-Acherius in-elencho tomi secnndi commembravit,, suffragari cum codicem ex quo Acherius in memo-
nulluni nobi? dcfuit nisl untis e duobus sermonibuss ralo elencho tomi secundi inter inedita Ratherii
de Pentecosle, quem frustra in mss. Lobiensibus, e opera retulit librum De corpore et sanguine Domini
quibus omnia ea cpuscnla videtur accepisse, inqui- eonslantem nonaginta novem eapitulis- Hunc sane li~
rendum "curavimus. " brum Ralberii nomine inscriplum exliibet ms. codex.
XXIII. « Alia quamplura » eumdem scripsisse e Lobiensis, cujus indicem Acherius acceperat, cum
idem Fulcuinus lestatur c. 25. Cum vero is interr laudalum elenchum impressit : hujus enim codicis
ipsius opera quoesingillatim nominat, duodecim exx apographum ad nos missum, idem opus Ralherii no-
his quaenobis proeslosunt, ac plures etiam epislolass men in titulo prseferens, in foiidem .capila distin-
quas nacti sumus, _silentio^prseterierit, non solum n guit. Exstat prselerea ms. liber Yaticanus reginae
lixc complurium nomine intelligere potuit, verum m Stiecorum, signatus num. 498, in quo describitur^
cliam alia non pauca., quorum memoria temporum m Relatio Ratherii de quodam Dei servo. Hanc auteiK
vicissiludinibusinterierit. Hominem quidem omnium m ,relaiiimem, qtiseinedilum ejusdem opusculum vidcri
cjus selatis studiosissimum, qui tola fere vila in li-
i- poterat, deprehendimus esse parliculam laudati 6'pe-
bris versatus est, alia multa lucubrasse nihil dubi-i- ris Ralherio ascripti De corpore el sanguine Domini,
tandum videlur. quse in memorato Lobiensi apographo refertur c. 60^
XXIV. Sigeberlus de Script. eccles. c. 127, ex :x Nihil itaque dubitari potesl quin aliqua rnss. exem-
quo alii idem sumpserunt,. Ratherio tribuil libriimn plaria librum De corpore et sanguine Do'miniRatbe-
25 RATHERIUS YERONESSIS EPISCOPUS. i 24
rio vindicarint el vindicent. Nullum vero, quod scia-. A diei Gottwicensi, ex quo idem optis a Cellotio vulga-
nius, exemplar aliud quoque opus De praedestinalione ttim , Gerberti nomine edidit P. Bernardus Pez
Dei a Sigeberto memoratum eidem inscribit; ac tomo I Anecdol. part. ii, pag. 152.
prppterea aliis manuscriptis, quibus utrumque [XYIII] XXVLHac oecasione alius Sigeberli locus
expen-
opus conlineretur, Sigebertum usum arbitramur ; dendus, in quo de boc Herigero ac de memoralo
erroreque aliquo Ralherio asseruisse qtise Ratramni opere scribit: « Congessit etiam adversus Ratber-
sunt, probabilius credimus. Quod si illis codicibus ttim complura caiholicorum Patrum scripla de cor-
qui unius tantum operis De corpore et sanguine Do- pore et sanguine Domihi. > Ita omnes Sigeberti co-
mini Ratberium auctorem exhibent, saltem ex parle dices, uno Martiniensi. seu S. Marlini
iisus putetur Sigeberius, id non solum nihil pro- Lovaniensis,
excepto, quem Possevinuslaudat (Apparat. sacr. 1.1),
desset, sed multo magis obesset, hallucinationemque ubi pro adversus Ratbertum legilur adversus Rathe-
ipsius multo evidentius aperirel. Error enim ejus- rium. Hanc leeli.onenr veriorem idem Possevinus
modi codieum in Raiherii nomine ex ipsa laudali
exisiimal; ac propterea Oudinus loco paulo anle
apographi Lobiensis lectione nobis manifeslissime laudato, et Albertus Fabricius tom. III Biblioth.
paluit. floc siquidem deteximus esse celebre opus Scriptorum mediseet infimoeaetatis,pag. 564, Heri—
R
ejusdem argumenli, scriptum non a Ratramno, sed gerum scripsisse putanl conlra Ralherium, quem ex
a Paschasio Ralberlo, cui quidem ipsum in fine li- eodem
Sigeberto lucubrasse arbitranlur librum De
belli Confessionisasseril idem Ratherius, cum illum et sanguine Domini. At unus Sigeberli cor
corpore
suse Confessioni subjecturus (ut in eodem Lobiensi dex non
estanteponendus caeteris omnibus, qui,ipso
exemplo subjeelum sane legitur) scripslt : « Capilu- Possevino teslante, prseferunl non adversus Ratlie-
lalim quaedam excerpla ex opusculis super hoc cu-
rium, sed adversus Ralberlum; quam lectionem ma-
jusdam Paschasii Raibertiabsque invidia tibi, quaeso, xime confirmat Fulcuini conlinualor (Achery, t. II
insinuari perniilte. » Opus autem quod ibidem subji-
SpiciL, p. 774), qui sub finem saeculi undecimi con-
citur est iilud ejusdem Raiberti De corpore el san- tra Ratbertum
Ilerigerum scripsisse simililer pro-
guine Domiin*.Idi.psum vero manifestius cuique pa- clidil. Quid quod illorum opinio ea fitlcitur hypo-
lebit, si modo legeril accuratissimam PaschasiaBi thesi, quam inanissimam demonstravimus, Rathe-
operis editionem apud PP. Marlenem et Durandum rium scilicetexarasse Iibrum Decorporeet sanguine
{t. IX Coilect. Veler. Script. col. 574), qui in ea Domini. Quod si Herigerus Ratbertum eo in opere
procuranda et illustranda inler caeteros codices eo- laudat et sequitur» idlprsestat quoad catliolicam,
dem Lobiensi usi sunt. P. Acherius cum id opus
r quam ille docuil senlentiam; [xx] peculiares vero
Ratherio Iribuit, solum indicem operum ejus codicis
ejus formulas, quoe,curii novaeviderenlur, qtiaestio-
acceperat, in quo illud Ralherio per errorem ascri- nis occasionem dederunt, aliquot in locis expresso
bitur. Patres autem Martene el Durandus cum edi- Ratberli nomine irespuil, et simplicitatis no-
ipsius
lioni ipsius operis vacarent, Ratberti opus Ratherio mine
excusai, ul videre|esl apud Mabillonium loco
perperam inscriptum in tilulo , ex ipsa prooemiali laudato, num. 61.
epistola, necnon ex clausula finali, quse Pascha-
sium Ralbertum in eodem codice praeferunt, men- XXVII. Ralberii Expesitio in Apocalypshn lau-
dosumque titulum deinonstrant, apertissime depre- datur a Patre le Long tom. H Bibliolhecae Sacrae,
henderunt, nihilquetlubilarunt de Ralberto auctore, pag. 920. Allegal autem Ordinarium Reibacense.
cui illud omnes alii codices iribuunt, et olim etiam Cum vero ejusmodi optis a nemine antiquorum inter
adjudicavcrat Anonymus, uli vocant, Cellotianus a ejus. opera indicetur, Ratheriusqne similibus opu-
Ludovico Cellotio primuin edilus in ealce Historiae sculis in sacram Scripturam non dederit operam,
Gothescalci, tameisi vel Lobiense exemplum, vel errore aliquo id Ratherio allribulum nihil ambi-
aliud simile prae oculis habuerit : id enim opus ad gimus. |
cenlum fere capitule,prwlensum testatur, quam capi- XXYRI. Trithemius in catalogo operum nostri
tum parlilionem [xix] in solo Lobiensi manuscripto scriptoris librum ab eo in exsilio scriplum refert.
invenire hactenus licuit. Hoe quideia vel aliud simile Cum poTro idem .subinde veluli distinctum opus
manuscriptum Lobiense ab eodem Anonymo inspe- memoret Agonisticon, seu Praeloquiorumlibros sex,
ctum ex eo confirmaiur quia verus auctor operis a quidam putarunt librum in exsilio singulari numero
Cellotio editi fuil Herigerus abbas Lobiensis, Ralhe- antea indicatum ab Agonislici libris esse distln-
rio suppar, uli non conjecturis lanlum probavit Ma- guendum, et inter deper|dita opera recenseri opor-
billonius (Prcef. 2 in Saec.IV Ord. Bened., n. 47), tere. Yerum libros sex Agonistici in exsilio Papiensi
verum etiam testimonio codicis Gemblacensis; id- scriplos certum est. Hos autem singulari numero
ipsumque comprobat alius codex apud Oudinum, qui librum appellarunt Fulcuinus atque Liutprandus. Ex
tom. II De scriptoribus ecclesiasticis, pag. 486, eum- his Sigebertus in Chronicoad an. 932 iibrumilom
dem Anonymi Cellolianilibrum se vidisse Iradil« sub nominat: « Papioe exsiliatur, ubi el Jibrum de suis
nomine Herigcrii ms. in bibliotheca Signiacensi or- serumnis edidit. J Idem vero in opere Descript. ec-
dinis Cisterciensis in episcopatu Remensi.» Horum cles., c. 127, sex Agonistici libros laudat. Hinc Tri-
duorum codicum auctorilas praeferenda videtur co- themius, qui exSigcbcrioprofecil, librumin exsilio
25 - PROLEGOMENA.— PRiEFATIO BALLERIN. «6
tiicubralum, et Agonistici libros sex, qui unum et A sluduimus. Secundo, etsi Ratherius mores hominum
idem opus sunt, veluli duo dislincta opera retulit. - valde corruplos perstringens neinini pareebal, eam
XXIX. Simili hallucinatione lapsum credimus Si- tamen cautionem et moderationem adhibuit, ne vi-
geberlum, cum in laudato loco De script. eccl. veluti rorum praesertim insignium, quorum vitia coargue-
duo distincta opera referl: « Scripsit librum, quem bat, vocabula exprimeret. Propria nomina sacpeomi-
praetitulavit: Inefficax, ul sibi visum est, garrilus; > sit, et aliena nonuunquam loco propriorum subsll-
et post pauca: « Scripsit contra haeresim Anthro- tuil, Quandoque etiara, cum de re sua agerel, se
pamorphitarum, i etc. Tilulus: Inefficax, ut sibi ipsum occultavit, adeo ut, cum de se loquitur, de alio
visumest, garritus,& Ralherio affixus fuil libello, loqui videatur. ConferAdmonitionem in libros Prae-
seu prolixiori sermoni, apud nos secundo, de Quadra- loquiorum, num. 5. Ut haec aenigmali similia nunc
gesima, quem Sigebertus ex ipso titulo inde ex- ' conjecturis, nunccerlioribus monumenlis explicare-
scripto prse oculisIiabuit. Porro in hoc sermone lise- mus in nolis, non minimo labore utendum fuit.
resis Anlhropomorphitarum Iatius impugnatur, [xxi] XXXII..His rerum difficullalibus augendis aeces-
nec aliud quidpiam conlra hanc Ratheriunt scri- sit in vulgatls interpunctio subinde transversa et de-
psisse arbilramur.Fulcuinus, qui necsermonemjiro- pravata, quae nuncsensum pcrverleret, nunc hiul-
lixum de Quadragesima, nec Inefficacem garritum B cum ita relinqueret, utaliquid deesse viderelur :
memorat, hunc ob prolixitalem inter traclalus potius, nec aliquando nisi repetita lectione, et diutino exa
quam inter sermones accensens, libelli appellatione mine interpunctionis vilium detegcre licuit. Plura
indicavit c. 24, inquiens: « Est et ejusdem libellus hac ratione sanala, quae desperalionem afferebant.
contraAnihropomorphilas. i Sigeberlus autem, qui Difficillima porro el valde implexa aucloris syntaxis
et Fulcuinum vidit, opus ab Inefpcaci garrilu dis- inveniri solet, cum praeserlim oraloria quadam fa-
linctum his Fulcuini verbis memorari credidisse cundia uli voluit. Longiores enim periodi, transposi-
videlur. Quodsihoc parifer opusÊgidius Leodiensis, lio vocum inusilata, et alia hujusce generis valde
Trilbemius aliique similiter distinxere, nihil movere incommoda soepiusoccurrunt, quae ut inlelligeren-
debent: omnes enim e Sigeberto ebiberunt. lur, bis terve aul eo pluries unam eamdemque pe^
§111. riodum legere el atlentius meditari opus fuit. Quae
Quid in hac colleclioneel editione prtestilum sit. autem tanto studio et labore assecuti sumus, officii
XXX. QuseRatherii opera antea impressa colle- nostri esse duximus ea in notis construere et expli-
gimus, et quae praeterea accedent inedita, ex praece- care, ut lectores eadem molestia levarentur.
denti paragrapho liquet- In texlu autem emendand» XXXHI. Chronologia [xxm] operum Ralherii ob
mullum curse ae laboris adhibuimus. Desideraba- C ( varias hujus vicissitudines adeo difficilis visa est
mus codices aliquot ejusdem operis, ut loca vitiata Muratorio.-ut dissert. 43 in Antiquit. Italic. medii
in uno corrigerenlur ex aliis, et lacunae, quae non- aevi, tom. III, pag. 851, scripserit: « Tot serumnis,
nunquam occurrunt, supplerentur. Sed cum in pau- exsiliis conversionibusque obnoxius fuit Ralherius
cis opusculis duo"ad summum codices suppetant, .„ ul ejus'(libri) chronologiam recte consi-
quando potuimus, emendavimus ex codice, in aliis gnare non tam facile possis. » De libro loquitur in-
vero ex ingenio, hac tamen cautione ut non insere- scripto De contemplu canonum : quod tamen de cae-
relur in -textum emendatio, nisi ubi certa et fere teris aeque valel. Enimvero nisi prius aucloris vitam
evidens vera lectio suppeleret, anteriori lectione in exacte contexlam habeas, quaemultis difficullatibus
nolis subjecla ; ubi aulem non omnino de emenda- implicila est, nihil confici poterit. Multum itaque
lione conslarel, haec apponeretur in nolis vel inler studii in digerenda chronologia actorum ac vicissi-
uncos in lexlu. ludinum Ralherii collocandum fuif, ex quo ipsius
XXXI. Eniehdato prout licuit textu, duplicem ad- opera et epistolas in chronologicam seriem dispo-
huc in ipso difficullalem experti sumus, aliam in re- nere liceret. Tempus auiem cujusque operis el epi-
bus, quaesubolscurse quandoque sunt et aenigmati stolaein admonilionibus, vel in prima ipsorum nola-
similes, aliam in depravala inlerpunciione vulgata, " lione staluelur : quod et in. sermonibus, uno ex-
et in perdiffieili implexaque aucloris synlaxi. Re-* cepto, praestare nisi sumus. -
rum obscurilalem duo afferunl. Primo quia res ali- XXXIV. Quoad partilionem et distributionem ope-
quot ejus aevi idcnlidem subindicantur ila parce, ut rumin partes tres, id unummonendum, inter episto-
vix indicalae [xxn] abrumpantur; quoe lunc quidem las descriptas in secunda parle, tres idcirco non
omnibus salis erant perspeclae-et cognitae,nunc au- fuisse recensitas, quia operibus primoeparlis ab ipso
tem nisi eas ex aliis scripioribus seu docunientis li- auclore insitae vcl prsefixss, in secunda parte non
ceat- explicare, quid sit illud quod tam paucis in- crant.inaniler repetendoe. Prima est Ratherii epi-
nuilur, lateal. Scriplores aulem rerum ssectili de- stola ad quemdam Ursonem vel Ursum in Papienst
cimi rarissimi sunl, documenta item perrara. Quid- carcere exarata, quae tota inserla est libro Praelo»
quid vero scriplorum aut documentorum ejus tem- quiorum tertio, nuni. 23 et sequenlibus. Aitera est
poris ad nos usque pervenil, diligenler evolvimus; et cpislola seu,polius monittim quoddam brevissimura
si quid opporlunum nacli sumus,- loca queis aliquid in epislolaeformam Widpni et Sobboni archiepisco-
cougruebat, in subjeclis adnolationibus illustrare pis coeterisque in concilio resideiitibus cocpiscopls
27 RATHERiUS YERONENSIS EPISCOPUS 28
inscriptum a Ratherio, dum Comi exsularet, quod A cumenlis [xxiv] hinc inde excerpenda et compin-
invenies libro Praeloquiorum quarto, num. 12. Ter- genda fuit. Id ut ex aequo praslarelur, non pauca
liam landem epislolam ad monachos Lobienses Comi valde obscura et implicata non tam sacraequam pro-
pariter lucubratam reperies ante Vitam sancli Ur- fanae historiae capitaj quaepartim Yeronenses, par-
snari, cui illam Ralherius prologi Ioco praefixit. tim Italicas regum, imperalorum, ducum et comitum
XXXV. Aucloris landem Yjta, in qua digerenda res attingunt, enucleatius inquirenda, explicanda et
potissimum Iaboravimus, ex operibus" ipsius aucto- staluenda fuere. Haec sunt potiora quae prsefari et
ris, et ex cooevisaut fere cosevis scriptoribus ac do- pramonere visum est,
EPISGOPI VERONENSIS
VITA.
[xxv] Ralherii episcopi gesla primus exposuit ]B accipianl, et aliler quam Iaudato Scriptori visa sunt,
Y. G. Joannes Mabillonius in Actis Sanclorum or- explicanda atque consliluenda sint. Igiter ab initio
dinis Benedictini saeculi decimi. Yerum Alberlus exordiamur.
Fabricius tomo YI Bibliotheca? Scriplorum medise § I.-—Ralherii patiya el nobilitas. Annus nalalis
et infimoesetalis scite monuit, « Yitam ejus mereri, 'ejusdem conjicilur.
ul a viro doclo cum cura describatur, perlectis ope- 2. Ralherius, non tam litterarum scienlia ac zelo
ribus illius, et hislorieis illorum temporum simul ecclesiaslicsedisciplinaaquam aerumnarum vicissitu-
consullis; quia sane multa nolatu dignissima in dinibus celebris, natione Belga in dioscesiLeodicensi
eadem occurrent. IHa enim, quam dedi.tMabillonius [al. Leodiensi] natus est. Everaclus Leodicensis epi-
Sseculo Y Benedictino, pro instlluto ipsius bona est, scopus in epislola ad ipsum Ralherium Leodium
sed nondum sufficit ad plenam rerum ad illum spe- nativam ejus patriam vocal (MARTEN. Colkct. Vet.
ctanlium scienliam. i Alii subinde eamdem in rem Script. t. IV, p. 859). Hinc auclor qui scripsit Gesta
slttdium contulerunt; sed cum ipsa auctoris gesta episcoporum Tungrensium, seu Leodiensium, Ratlie-
quse in ejus operibus indicanlur, multis sint implexa rium genere nostratem testalur (t. I Gest. Pont^
difficultatibus, obscuraque sil lemporum ratio, quoe Tungr., p. 173 etl76). Anselmus canonicus Leodien-
non sine multa omnium non lam editorum quam Q sis, ac Êgidius ilem Leodiensis apud Chapeauvil-
ineditorum operum animadversione et collatione' lium eum exnosiris partibus orivndum [xxvn] tradunt.
conslitui poterat, non exigua in plerisque eaetero- Hac tandem de causa ipse Ralherius in Conclusione
qoin insignibus viris confusio deprehenditur. Dili- deliberntiva, nnm. 8, [Leodicenses * nalivae patriae
gentiorem hac in re operam novissime posuit comes populum, et vicinitatis affinitate conjunclum i ap-
FranciscusFIorius primicerius archiepiscopalis Eo pellal; ac se ejusdem Leodicensis ecclesiaibaptismate
clesiae Utinensis. Duae nimirum dissertationes ejus filium profitelur. Notatu digna sunt verba viciriitatis
Ilalica lingua exaratae typis impressse fuerunl Romae affinitatecbnjunctum, Iquibus se non in urbe Leo-
:nno 1754, in quarum altera Ralberii Yilam fusius diensi, sed in loco urbi vicino, seu dicecesis orlum
el in chronologicain seriem digessit, cui idcirco prae- indicare videlur. Palrem ejus unum fuisse e comiti-
fixit lilulum : Saggio della Vila de Raterio vescovo bus ducatus Lucemburgensis, qui ad Leodiensein
di Verona. Ubique elucet ampla Scriptoris eruditio, dioecesimpertinebat, nonnulli recentiores tradunt,
ingeiiii acumen [xxvi], sanioris critices usus, atque quod lamen cui fundamenlo innitatur, ignoramus.
in Iniellgenuis et evolvendis rebus obscurissimis 5. Nobilitatem generis astruere videntur illa in
perspicacia. Licet hoc vilae specimen ex Ralherii prooemio Phrenesis, num. 4, quibus non soluni inge-
operibus aliisque coaevisseriptoribus accttratius et D nuitas Ratherio iribuitur, quae liberum hominem
uberius quam anlea excerptum, pleraque illius gesla designat, verum etiam talis Iiigenuilas, quam anti-
referat, nobis tamen singula opera enucleatius ex- quitas commendabat. Anliquitas ulique generis, quce
pendentibus, et alia alque alia documenta conferen- ingenuitalern ornaret, Iongam majorum non tam in"-
tibus perspeclum fuit, ei, qui non merum specimen, genuorum quam illustrium seriem innuit, qui inger
sed vilam ex proposito scribendam suscipiat, multa nuitati nobililatem adjicerent. Consanguineos qui-
adhuc superesse quae animadversionein merenlur, dem illuslres sibi fuisse aperte declaral in epislola
e. nonnulla eliam quse ex complexu orimium lucem ad Ursonera, quse tola inserla est in librum Proelo-
29 PROLEGOMENA.=- RATHERR'VITA: 30.
quiorum lertium. Ibi "enim num. 27 sermonem fa- A lieet, ut est ulique garrulus, garruliter ae menda-
ciens de gente Ilalis barbara, quaj e Burgundia ve- cissimedicati s
neral, et in Hugonis Italiae regis exercilu militabat, 5. Annus quo in lucem prodiit cum nullo-cerlo
se in communiclade ab ea genle Yeronensibus illata charactere conslilui possil, ex aliquot lestimoniis
reservatum et asportatum tradit « propler consan- est probabiliter eliciendus. Dum librum Praeloquio-
guinitalem, quam cum illorum habebam primori- rum secundum scriberet anno 936, se mediam fere
bus.j Qui_cum primoribus exercilus Hugonis regis aelaiemalligissc prodit. «Cumscilicel, inquit num. 1,
consanguiuilate erat conjunctus, generosos profecto - ab infantise crepusculo in hune .SETA-TIS FEREdedu-
et illuslres consanguineoshabuisse dignoscitur : quod • ctus MERIDIEH. » Poslremam senum aetatem eodem
ad nobilitatem demonstraudam jnaxime confert. . libro num.-36 ad octoginta circiler annos produciu
Hancnobililalem confirmateorumdemProeloquiorum Senem enim decrepitum erudiens, quem lioram-
liber primus, ubi Ralherius decus suae nobililalis a mortis jam impendenlem exspectare jubet, « Annos
quopiam silenlio praelermissum commemorans, de ocloginla,-ait, aut [xxix] proximos aut transaclos,
scmetipso (suppresso~licetnomine) loquitur, ulex aut insislenles accipias. » iElalem igitur mediam,
adnotationibus ibidem subjcctis exploratum fiet.- annis quadraginla circiter allribuit. Si verq anno
Omncm vero dubitationem adimil ^pitaphium se- B 956, quo laudatum librum lucubravil, agebal annum
pulcri ipsius (dabilur in calce Viue), in quo expresse circiter quadragesimum, nalus ulique est circa an-
nobilis dicitur. Neque opponas illa quibus Ralherius num 896. Nalalilium quidem annum ejus anter-iorem
a nonnullis dicebatur * forsilan in patria sua fuisse aliquanlo inferre videnlur illa libri Confessionis,
bacularis, aut filius carpcniarii. (Qualil. conject. scripti anno 960 vel 961, quibus se num. 21 seplua-
n. 2). >ld cniin irrisionis gralia dicebant, proplerea genarium ct num. 31 pene sepluagenarium vo-
quod inore baculariiun nullani honovis curam habe- cat. Yerum parlicula' pene annos aliquot a sep-
ret, cl veluti carpenlarii (iliusbasilicis struendis vel luagesimo deficientes indicans, cum natali an-
reslruendis operam daret. Caeterum longe aliter nono 896 circiter conciliari facile potest :-e contrn
bis (id est Yeronensibns) frequentius dictum ipse ca- vero aetas'fere -media,annorum scilicet fere quadra-
ullator eodem loco [xxvin] teslalur; nobilienim ex ginta, quae incidit in annum 936, haud peraeque
genere nalum Ycronenses frequenlius audierant. componi potesl cum anno nalali 890 aut891.
Difficiliorafortassis credenlur illa prooemiiin PJirene-
§ II. — Monaslicam vitam profilelur. De sludiis
»•/»:,n uni. 5, «Horret dece_ptissimns,-siquisperitum cjusdem. Scribii_epislolam ad Palricum. Opinio
sese aut ROBILEH, aul, quod multo iniquius esl, ju- quorumdam de oblata Ratherio anle episcopalum
stnm, non cxislens, astruat; i quibus se n abbalia S. Amandi expungilur.
necperitum, nec nobilem, neejuslum exisiere insi- 6. Cum ea consuetudo ex praescripto regulae S.
-nuare videlur. At bsec, dicta ab homine qui sibi plus Benedicti oblineret, ulpuerimonasieriis offerrentur,
nimio detrahere pioposuit, nihil movere debcnt. Ratherius primis aetatis suae annis oblalus fuit Deo
Quis enim hinc ei periliam deneget, cum aliis ex in monaslerio Lobiensi,quod ad Sabimfluvium situm
documentis constet eum fuisse sui lemporis peritis-'• est in confinio Annouiae,Teorascise el ditionis Leo-
simum?Idem de nobilitale senliendum, quse aliunde dicensis. Rilum hujus oblationis ipse describit in
manifesta est. libro Confessionis, num. 12 : « Dum enim puerulus
4. Quoniamvero de Ratherii genere bic sernio est, essem, venit quidani ingenuus, et in allari quodam/
liautl-oniittenduslocus Qualitatis conjectura.', num. S. Pelri et Pauli- (horum nomine dicata erat laudali
42, qui consahguineorum ejus mentionem facit., monaslerii ecclesia) tenens me cum pane ct vino...
« Consangtiineorumnulla eum afficit cura, sive quia obtulit Deo el S. Petrb in bolocaustum... jure
nil cos iulanlum cogitat indigere', ut se solum, et" quasi Nazarei... immutabiliter serviturura... ad
Iratrem ex eis noverit pauperes fore (fore pro esse foedus perpetuo confirniandum. i Cum Ralherius
frequenter accipil); sive quia interdictum sibi eis non a patre, sedab ingenuo dicalur oblatus; nisi
aliquid dare noveril canonica Iege; sive quia decre- D ingenui cujusdam appellalione pater designetur, ali-
pito sibi r.ulloscogitat esse, cum et qui sunl, jam in quis ejus propinquus intelligendus est : non solis-
scxta sint illi oetale, et loco fralrum seiies succes- enim parenllbus, sed aliis etiam propinquis ex S."
serit abhepotum. i Ne priora, quibus fratrem paupe- Benedicti regula concessam fuisse facultatem offe-
- rem superstitem innuit, pugnare videantur cum ex- rendi pueros in monasteriis animadverlil Mabillo-
tremis, ubi Iocofratrum seriem abnepotum superesse nius in Annalibus Benedictinis, lib. xxxvi, n. 88.-
affirmat; illud conjicere licel, fratrem superslilenv Haec;oblatio) rion nuda etsolitaria,'seduna cum pa-
fuisse monachum, quem seque-a'c se voto paupertalis ne et vino, atque aliis ad vitam subsidiis, quorum for-
obslriclum, pauperem pronuntiat; abnepoles vero sitan indicium in lacuna desideralui,, facta fuit. Sic
loco fralrum eos fuisse, qui ex aliis fralribus jam etiam cum Megenfridus puer a Ruodwaldo patre
defunelis progeniti, in sexla mtale, seu gradu, "ase ' [xxx] monasterio Silhiensi fuil oblatus, « concesr
jam deerepito abfuisse traduntur. Tot aujem gradus stim advittum ejus ac vestitum quoddam praedium
psr hyperbolem nolasse indicanl fortassis, quaemox bunuariorum duodecim in pago Bononiensi, i ex
ibidcm cavillalor seu censor ejus subjicit : i Hoc litleris donationis ab Iperio laudatis Mabilloniusfe-
51 RATHERIUS YERONENSIS EPISCOPUS. 52
stalur (Annal. Bened., 1. xxxvi, n. 38). Additur im- A-ipsa declarant. Confer qiiaeJn proefatione generali
mulabililet servilurum, proptcrea quod ejusmodi latius observavimus num. 5 et 4. Unum bic addemns.
pucrorum oblatio ex ipsa S. Benedicli regula, cap. Non defuisse magislros, qui Groecam linguam hoc
59, irrevocabiiis habereiur, ut videre esi apud eum- quoque lempore traderent, teslis est Rolgerus auctor
dem Mabilloniumpraefatione secunda in SaeculumIV YitaeS. Brnnonis archiepiscopi Coloniensis (Patrol.
orJinis Bened., num. 199,-et praefalioneprima in tom.CXXXlY), qui Graecospra:ceplores adbibuit.
SacculumIV, num 36. Harum oblationum vetustoe Ralberium vero ad Graecam quoque linguam ani-
formulse eamdein perpetuilatem exprimentes plures mum applicuisse nonnulla indiciademonstrant. Non
siippetunt, quaea laudato Mabillonioindicantur prae- solum ^nim quaedam Graecavocabula in Laiinam
falione prima in SaeculumIV, num. 55. Duasautem rationem conslrncla idenlidem usurpal, quaj.apud
sseculidecimi ediderunt PP. Martene et Durandus, nnllum scriptorem Latinum reperire licuit, utr&ro-
qtiarum una ex peranliquo codice monasterii Elno- mius, eumorpha etsimilia, sed quarumdam etiam
nensis S. Amandi sumpla fuit (l. IX Collect., p. 159). Graecarum vocum vim e Graecointerprelaiur. Libro
Yerba^fldfmdus-perpeluoconfirmanduminnuunt usu . quarlo Procloquiorum,num. 23, dum regem allo-
receptum fttisse ut puert perinde oblati, irreyocabili quens ail: « Etiam nomen in Graecoofficiumluum
quanquam jure voto parentum astringerenlur, obla- B ktter Graecam Latinamque illud interpretando for-
tionem tamen ejusmodi confirmarent professione Biam agnosce, te populum porlare dehere, non pre-
propria, cum ad legitimam selalem pervenissent. mere; i Graecumnomen facrdsu; apertissime expo-
Nisi quis forte credere malit hoc saeculorelaxatam suil._ Yidesis ibidem notam 56. In confessione, num.
fuisse anliquam oblationum hiijtis generis discipli- iS, expressius scripsit ex Graeco: «_Panemnostruin
nam, ila ul hisce pueris nulla esset necessilas per- consubsiantialum da Inobis ho lie, dicitur Deo. >
manendi in monasieiio, nisi "poslquam selale legi- Addequod in sermoneDe Mariaet Marlha, num. 2,
linra oblalionem strara ralam babuissent. Ratherius duas Graecas voces ililleris Graccis expressii, et
quidem suam oblationem confiimavit hac profes- num. 3 vocis Angeluspeculiarem interpretationem
sione, quam eodem in libro prolulit. « Sed accepto juxta stans sui contexlus seuienlia? congruentem
jpse calamo malura jain, selate et legitima scripsi in allalurus, eam radicem e Grjeco ayyj propevidelur
Iiunc niodum, scriptumque super allare posui, non indicare, quam nonnisi Graecisermonis valde peritus
snper aliud nisi ipsum (sanctorum scilieet Pelri et iavesligare et reperire potuisset. Non minimum
Pauli) : Ego Rallierius promillo stabilitalem meam, tandem indicium ejusjlem peritiae videntur illa qui-
et couversionem meorum moruin, et obedienliam bus malignus censor in Qualitaiis conjeclura, num. 2,
secundum regulam sancti Beuedicli coranr Deo et' " Biemoraturus deperdiium Ratherii opusculum e-
sanclis ejus. J Grsecoinscriplum Chwnographia, vanilali ei tribuit
7. « BenedictinorumOrdinem fere se solo sludia m Laiiuoriim libiorum [xxxn] liiulis graecizare.
scienliasque plurium saeculorum decursuJn tola Chronographiam,inquil, grwcizando vanus... vocal:
Europa sustenlasse > recte Mabillonius,animadvertit cujttsquoque generisêst alius litulus Climax Syr-
(De Slud. monastic, parl. i, c. 16). Hinc celebres malis indiius epigraphi Conclusionisdeliberalivce.
monachonim schote in coenobiis.Hoc autem nomiiie. 8. Ntdla hujtts temporis, quo Ratherius inter Lo-
iiiler caetera laudatissimum saeculox monasterium bienses monaclios versalus est, ejusdem opera ad.
Lobiense, in quo.omnium coaequaliumperspicacissi- nos peryenerunt, unalad Patricum epistola excepla,
mtts Ratherius inslilutus ftiit, uti Fulcuinus ejusdem quam ab eo anle episcppalum scriptam in notis conji-
monaslerii abbas prodidit (DeGest.abb.Lob.,o. 19). cieiuus. H;cc epislola,|de corpore el sanguine Domini
« Floruerunt, inquil,.his temporibus apud nos slu- agens, celebris esi ob insigne quod in ea de reali
dia litterarum, quibus addiscendis operam dantes Chrisli proesenlia in Eucharistia tesltmonium ponilur
opinatissimi fuerunt Scaminus, Theoduinus, et per- occasione ejns qusestionis quam Palricus in Horna-
spicacissimus horum Ratherius. J Is [xxxi]propterea (qtii locus adhuc esl in dicecesi Leodicensi) cuidam.
tolum litlerarum ac disciplinariim fruclum niona- proposueral, imm Ratherius missam canlasset. Non
chis Lobiensibus tribuit in epistola quam Vilse S. iinftm boc saaculo celebrandae missae disciplinam
Ursmari prsefixit. Hunc Hilduino magislro usum ftiisse exinde liquet. Alii enim_,ut Ratherius, raro
Tiithemius narrat. Qui aulem monachorum niagi- aulrarissime; alii \ero,. ut Patricus, quotidie cele-
slerio se omnia debere fatetur, monaehos magistros brabant. .Balneorum Iquoque usum solemnioribus
babuit, non clericos, in quibus fuisse Hilduinum,cum festis impendentibtts ob sacrae communionis reve-
ad Leodicensemcathedrampromotusftiit, Fulcuinus renliam a nonnullis probatum,, ab aliis rejeclum
lesiatur. lllud vero haudomittendum quod in Phre- astruunt illa, quibus rjatricus scandalizalus traditur
nesi traditurnum. 3: « Pauca a inagislris, plura per ob.balneum qtto se Ratherius in vigilia Circumci-
se magis didicil, qu_B_a doctoribus prseeipuis alii sionis lnundaveial. Notalu eliam digna est Eticha-
maximo vix percepissent labore. i Acri porro vir ristiae porrigendsc forniula : Corpus Domini noslri
ingenio ac felicissima memoria- praeditus, quanlum Jesu Chrisli propitictur libi in vilam celernam. Quaa
hac insliliitione in profanis et sacris sludiis profe- verba cum Ralheiius limeret ne proprie sed figurate
cerit, non coacvitanlum auctores, sed opcra quoque Patricus intelligercl, realem Chrisii praesentiam in
PROLEGOMENA.— RATHERFI VITA. - 3i
53
Eucharistia ac Iranssubstantiationem panis et vini in A del qumslionibus quas quidam Mediolanensesvro-
co^pus et sanguinem Chrisli luculenler constituit,- posueranl. Bilduino ad MediolanensemsedemeleCo
Romam proficiscilur; indequeyeversus ipsi in Ve-
De caeteris autem sublilioTibuset curiosis quaesiio- „ ronensi calhedra sUccedil.Annus statuitur eleclio-
nibus quaehac in re moveri queunt, i ne solliciteris, nis Hiiduini et consccralionis Ratherii.
inquii, quandoquidemmyslerium esse audis, et hoc 10. In monastico,.qnodpfofessus ftterat, instituto
fidei. Natrisi mysterium esl, non valet comprehendi;' quiele vilam suam transegisset Ratherius, nisi Hil-
si fidei, debel credi, non disculi. > .Qiiod cgregium duini Leodicensis episcopi et abbatis Lobiensis,
documentum in aliis quoque aliorum fidei mysterio- - -cujus parlibus faveral, consiliacurii inde abduxis-
rum quaestionibus,quoecuriosius ingerunuir, niaxime Sfiit.-Res aliqnando aliius paucis repetenda est. Mo-
observandum est. - ' nasterium Lobiense hocJempore, et toto fere soeculo
9. Cum Ralheihis^sub finem libri quinli PraelOr praecedenll, ita ad Leodicensis episcopi jus perline-
quiorum, quem in Papiensi lurrictila scripsit, abba- bafr ut qui eraiLeodicensis episcopus, idem csset
tiam S. Amandi sibi.oblatam el abs se-rcjeclam riar- abbas Lobiensis. Stephano cpiseopo atque abbate
xet, id faetum ipsi adhuc monaeho et juvenf_lribuen- viia functo, anno 920 el sequenti magna deLeodi-
dum nonnulli existimanl, anlequam ad episcopatttm censi episcopatu inter Hilduinum etRicbarium con-
Yeronensem promoveretur. Yerum duae animadver- B tenlioexorta est (FRODOAR. C/.ron.,ei UGOFLiviNUC.
siones bocce tempus excludunl. Primo abbatia S. in Chron. Virdun.). Alii enim Hilduinum ejusdem
Amandi perhaec lempora, quaeepiscopalum Ratherii -ecclesiaeclericum poposceruni episcopum, ac faven-'
antecedunl, non vacabat. Laici [xxxin]enim liomines te Gisleberto Lotharingioe duce, qui contra Carolnm
eam obtinebant, uti Rolbertus regis ministerialis, Gallise regem Lotharingiei regni sibi usurpavcrat
cujus exslat' documentum anni 821; el deiti Rot- summam, in ipsa ecclesia Leodicensi ab Hcrimaiino
gerus comes, qui Rotberto successil, ac ex docn- Golonieiisi melropolita consecralus fuit nova ,et in-
mentis eidem abbatiae praeerat an. 925 et sequenti- usitata valione, absque regis seilicet procerumqne
bus ad annum usque 957. Yide Mabillonii Annales. consensu. Alii e contra Carolo rega assentienle Ri-
Ratherio igttur adhuc monacho haec abbalia offerri - charium abbatem Prnmiensem expelierunt. .Causa
non pottiit. Quidî factum ipsum non amelucubra- a"dapostolicam sedem delala, eo Hilduinusei Heri-
lum a Ratherio laudalum Praeloquiorum Iibrum con- mannus ejus ordinator, ncc non Richarius a rege de-
tigit, sed anulto post; ita ut multo post ab ipso-de- signatus evocaiitnr. Hilduino autem judicium'decli-
sciiplum. eidemque libro poslerius inserlum fuerit? nanle, Joannes XI summus ponlifex anno 922 ordi-
IJ secunda animadverslo perspicuum facial. Eni&h navil Richarium, qui paciftce Leodicensemecclesiam
vcrofactum ipsum non mullo ante,_sed eodem anno iC oblinuit. ~
quo auclor illud descripsil, conligissc palam fit ex -11. Non multopost, anno videlicet 926, circa men-
lus ejus verbis : « Opportunum sane censeo "narra- sem Junirim, Ilugo comes Arelalensis el marchio
visse quid borno (id est boc anno) anxietali contige- Pro\inciae, qui cum Hilduino affinitatejungebatur,
rit mese.Lauduni namque cum esseni, > etc. Sibaee Italise reginim consequilur. In Italiam mox sese re-
scripsissel, dum laudatum Praeloqniorum-librum in cepii' Hilduinus, spcrans fore ut ab e'oalicui eeclesiae
Papiensl turri exaravit, scripsisset inter Februarium Italicae praeficeretur(LIUTPRAKD. lib. III Hist., c. 11)".
anui 955 et Atigustumanni 95T; quandiu,Tit yide- Ralherium quoque, qui suaeparti conlra Richarjuui
bimus, ibidem in_ carcere delentus fuit. "Ralherius" faveral, secum adducere studuil. IIuc referimus illa
vero neque his annis, quibus erat in carcere, neque libriprimi Praeloquiorum,num. 25:« Invenies qnem-
prsecedentibus, quibus Yeronse jam episcopus prae- libet nobiliuni [xxxvj oriinlbus pene rebus deslilu-
iuit, Lauduni exslitit, ubi illud factum conligisse Jtum poienlia el diguitate, si quam forte adepius esi,
traditur : ac propterea hulc tempori convenire ne- vidualum, penilusque' quantum ad id,- quod cupidi-
queunl illa, jjuid horno, seu hoc anno, anxietaii con- lia diclat, et nobiliias expostulat, dejectum (Hildui-
ligerit mem.Lauduni cmnessem, etc, quae si ahniim num e sede.Leodicensi dejecium intelligil), qui con-
indicarent- anleriorem cpiscopalu Yeronensi, non "! tra lam duram infortunii calamitatem brachium eri-
Iiomo, .sed ante ajiquot annos scripsissel. Cum porrp gere nitens, nec per se ... .". aliquid vaiens, qiiem -
neque congruanl cuipiam amio, quo vel Verohse,vel piam.(ipsum scilicet Ralherium) qui qulelus copia
in Papieusi carcere, nonîutem Lauduni fuit; palam jarridente aut in se subsislere (nimirum in mona-
sequitur ad posterlus teinpus id pertinere, postquam sterio), aut in grandi quaestusemojumeiilo alteri va-
ille Yeronensem episcopatum dimiseral;- cui quidem leret servire (-videlicel Richarid episcopo), dulciso-
tempori illud faclum assignatFulcuinus, uti pluribus nis blandiloquiorum illecebris ad se sequendum non
suo loco explicahimus. In libris autem Praeloquiorum dubiietirrctire. > Hisce aulem illecebris sese cessis-
Papiae exaralis hoc additamenlum esl, quod cum se ipsius Hjlduini amore indicat, cum.posl pauca
eodem anno quo id contigerai, ipse Ralherius inse- suljicit: t-Soiaea, quoeforliseslulmors, dileciione
ruisset in librum quintum, horno yerissime dixit. se penilus neglecto illimaluerit etiam cum vilaein-
— numeris periculis succurrere, ut glor-iamaut amis-
§ 111. Ralherius [xxxfv] Jlllduini Leodicensis\ sam, aut
eptscopi parles secutus, videm e Leodicensi sede pollorem valeret recuperare, quam suimet
pulso , et svbindg Yeronwepiscopoadhmsit. Respoli- curam gerere, et sibi necessaria, cum adesse poluis-
SS RATHERIUS YERONENSISEPISCOPUS. 56
sent, ad .vola captare. » Ita Ratherius partibus Hil-- A__ quo Ralhefius cum Hilduino in Ilaliam venit, lunc
duini favens, illiinseparubUiter adhmsit, UtFuleuinus3 .dicendus erit Hilduinus ei fuisse pollicitus se cum
prodidit (Gest. ab. Lob. c. 19). Hugone rege acturum ut ipse quoque ad.aliquem-
12. Interim Notherio Yeronensi episcopo e vivis> episcopatum promoveretur. Certe in-Confessione,
sublato-iv Idus Augosli an. 828, Hugo rex Yeronensii ubi monasterium et monasticum proposilum a se
sedi praeposuit Hilduinum, seu poiius ex abusu ejus5 desertum deflet, se in rete (id est in episcopaium)
setatis ipsi concessit eamdem ecclesiamjure slipen- immisisse ped&msuum, eumderaque ambisse satis
diario, ui exinde haberet unde viveret, quoad insi- aperie -significare videtur scribens n. 19 : Immisit
' ' -
gniorscdesvacaret (RATH.ep. 5, adJoan. papam, n. 3,, mrixime, immisit, si \elambivit.
et LIDTPR./. iii, c ll).Mortem Noiherii-anno 928l U. Anlequam ujlerius progrediamur, hoc loco
afliximus, non vero anno 929, ut non nemini visumt menlio facienda est cujusdam operis, caeteroquinde-
est. Hle enim annus perspicue elicitur ex sepulcralii perditi, quo Ratberius ante episcopatum nonnullis-
ejus epitapbio, quod adhuc exstai in calbedrali, ett qusestionibus Mediolanensium respondit. Hujus ope-
ab Ugbellio edilum cst tomo Y Ilalise sacras in epi- ris indicium suppetit ex epist. 5,- ad Rotberium,
-scopis Yeronensibus, col. 733, ubi expresse legitur: : num. 1 : « In ipsis initiis, inquit, quorumdam qua>
« Obiit IVIdus Augusti, anno DominicaeIncarnalio- B I stiunculis Mediolanensium haud leviter pulsalus,
nis 928, indict. i, s-Quod si codicilli Nollieliani ai quaedam ex liis quae vos requirere non ambigo, vi-
marchione Dionysio ejusdem cathedralis canonico» sussum praelibasseifxxxvn]. » Dum in ipsis initiis
nuperrime ediii habent (De duobus episc.pag. 103): ; ait, istud tempus indicat, cum primo Hildiiiimm se-
t Regnanle domno Ugone rege hic in Ilalia anno secutus in Italiam venit, et nondum episcopus fuerat
cundo sub die quinto decimo de mense Novembri,, . consecratus, utex sequentibus eolligere licebit.
indictione prima ; » ne hi codieilli, in quibus Nolhe-. Q«aeriam fuerint ejusmodi quaesliones, latet. So.um
Tius vivus praefertur mense Novembri, indiclione pri- scinuis eas ad profaua sludia pertinuisse, in quibus
ma, cum epitaphio credantur pugnare, animadver- quantum valeret, pervulgatum erat. Cum enim post
tendunrest, primam indiclionem sumendam esse a, ea,siiuiles plane quaestiories-eidem jam episcopo
mense Septembri anni' 927 usque ad Seplembrem, proposuisset Rotberlus, ea rationesese excusavli,
anni'928 ; unde laudati codicilli assignandi sunt non. quia licet anle episcopatum non recusasset pares
anno 928, sed 927, quo*sane mense Novembri primai Mediolanensium quaestiones dissolvere, non tamen
indiclio decurrebat,' et Ugonis regis annus [xxvvi]j decebal in iis versari episcopum, qui non in profa-
secundus : alias annusUgonistertiusnotandusfuis- nis, sed iu divinis etjsaciis studiis debet occupari.
-sel. Concinit etiam doeumenlum ex archivo monia-. G C Buic forsitan operi inserta fuit illa cujusdam pbilo-
lium S. Zachariae urbis Yeneliarum a Joanne Ba- sophi senlentia, cujus meminil libro sexto Proelo-
plista Riancolino vulgatum (Be' vescovidi Vefona, p. quiorum, num. 7, inquiens : « Exemplo videlicet
120), quo^Hilduinus Notherii successor Yeronensisi aijusdam pbilosophi, qui cum ad iracundiam, UT
- episcopus traditur t regnanle domno Ugonerege liici IIM INALIO VOLUMINE retulimus, concilaretur, eidem,
in Italia itnno quarlo sub: die,xi de mense Julius, a quo incitabatnr, dikisse fertur :Jam t-eperculerem;
indictione sficunda. > Sunt cerli characieres anni nisi iratus essem. > Quod si in librum quo Mediola-
929, quo Ugonis regis annus quarius menseJuIio - nensium qu<estionibus respondit, ejusmodi senlen-
vix ineboaverat, et concurrebat cum indictione se^ tia iton fuit"inserta, aliud ignotum volumen anie
cunda. Si autem mense Julio anni 929 episcopatum Prseloquia scriptumja Ratherio dicendum esset.
Yeronensem obiinebat Hilduinus, mors procul dubio Rec dubitamus quide|mquin iomo&ujusrevi doctis-
-Nolherii, qui obiit iv Idus Augusti, in Augustum an- simus alia mulla anle-eosdenrPraeloqumrum libros
ni 929 referri nequit, sed Auguslo anni 928 in epita- lucubraverit, quorum memoria interiit.
phio oplime ascribitur. 15. Posl ferme biennium quoflilduinusYeronensi
- 13. Hac occasione, qua Hilduinus ad Yeronensem Ecelesiaeproeerat, Lamberto-melropolitanoexstincto,
sedetn promotus fuit, Ralherhim non levis spes in- 1) B vacavit archiepiscopalis sedes Mediolanensis, quas
cessit succedendi Hilduino, « promisso regismar cum illi congiuentior visa esset, eodem a sede Ye-
nente, quod ubiillum aliius promovendi emergeret rOnensi ad Medioianensem traducto, ille casus eve-
lempus, Ratherius Veronensibus daretur episcopus nerat, quo Ratherius ex Ugonis regis- promissis ad
(FULC c. 19). i Hinc in Qualitatis conjectura num. Yeronensem cathedram promovendus' erat. Yerum
13 : « Quadraginla jam fere sunt anni, inquit idem i ut sese inslabilitas, mundanse saepe continet volu-
Ralherius, ex quo ambire potentiam eospi; > ubi bililatis (scribit hic epist. 5, num. 3), longe aliter
peuntim nomine hoe loco episcopatum inlelligit'; ac promiserat, regi placuit, cupienlLpolius, ut fama
unde post pauca de administralo -nequilerdiutino erat, unum e tribus, aul quemdam Aquilanum, aut
poienlatwvocempotenlatu eodem sensu aecipit.Cum Gaxafridum, aut Manassem Arelatensem arcliiepi-
Qualitatis conjectura scripta faerit anno 966, qua- scopum, contra jus licet canonum, > Veronensibus
draginlafere anni,jIatius sumpti,,non male con- episcopum dare. Jam Ralherius Hilduini domini sui
gruuntanno 928. Quodsi strictius accipiendi credan- causa Romam profecius, utjDontiflcium pro eodi-
iur, ita ut eoruminitium sumendum sit ab anno 926,, ploma una cum archiepiscopali pallio referret, ibi-
57 . PROLEGOMENA.— RATHERII YITA. 58
dem non tam BHiluini,quam suamrem agens(Ugonis A J aliis charlis sub iisdem principibus exaralis adno-'
volubilitatem forlassis praesenseral), Iitleras simul lavenal, cum anni Chrisli qui in ipsis prseferunlur
retulit domini papse Joannis XI, « quibus conline- cum caeleris nolis non congruant. Enimvero aliud
bantur, > Inquit ibidem num.4, « preces ejusdem .dbcumenlum Comense anni "957ab Ugbellio et a Pa-
-toliusque Romanse [XXXVIII] Ecclesiae, uti ego-Yero- -tre Tato impressum, omnes chronicas notas eidem
nensibus darer episcopus; Displicuil boc non parum anno congruentes" exhibet sic : xvn Kal. Jul. Ugone
regi contraria molienti; sed oblinuit deprecatio xi et Lolhario vn, indict. x. Nostrum autem privile-
aposlolica, instaute rogando meo jam dicto cum pri- gium, quod una taiittfmidie posterlus est, perperato
moribus regni domino Hilduino. > Alia -vero potior -habel: Ugone x el Lolhario v, indict. x. Quis"erro-
ratio Ugonem ad assensum forsilan movit. Subdit rcm non videt manifestum ? Documentum aulem
enim Ralherius : « Ego semivLvuspene jacebam in- qtiod in chronicis nolis tam aperle~erat, ei chrono-
iirmus (post Romanum scilicel iter). Persuasum est logiae quaro Saxius lam exacte"conslituit, praejudi-
regi, puto, a me diligenlibus, quod non evaderem-. cium afferre non potest.
Hac spe pelleclus consensit, salisfaeere gestiens lam 16 bis. Neque idcirco Yeronensem Ratherii epi-'
domino papse, quam cseteris, quos inconveniens scopalum eidem anno 951-affigendumcredimus. Post
-videbatur offendere rogantes.» Sperabat nimirum B ] Hilduini enim eleclionem ille Romam profectus est;
fore ut vi morbi ..oppressus interiret, ct eleclio inde aiitem reversus gravi morbo IaboravTt, quo
hujusmodi effectu careret. Sed curaliorie adhibita moriturus credebalur. Ugo praelerea -a priori sen-
cum Ratherius' evasisset, . episcopus consecralus tenlia desciscens, alii episcopatum volebat commit-
fuit.j - , - tere, necnisi apostolicis liltefis et Hilduini-ac pri-
16. Annus hujus consecralipnis, qui rebus plurimorum regni postulationihus cedens, ipsuin adhuft
bus deinceps constituendis usui futurus est, non infirmum'et vita periclitantem episcopumdestihavil.
aiiunde melius quam exHilduini translatione ad se- Id cum deliberasset, Tii cleri et populi Yeroneiisis
dem Mediolanensem elici potest. Papeprochius Hil- electio'ex more haberetur, ipsum curasse satis-pro-
duini archiepiscopi Mediolanensis inilia tribuit anno babile est. Hanc eniin hujus teniporis episcoporum
952. Melius ver.o Josepli -Antonius Saxius in archi- eligendorum melhodum fuisse, ut quem prihceps
episcoporum Mediolanensium Serie historico-chro- vellel, clerus etpopulus eligeret, principisque-as-
nologica, tom. II, pag. 540 ei3M, illum adeamdem sensus postularet, pluribus deeimi saeculi exemplis
sedem promotum statuit anno 95I,Junio exeunte.- demonstrari possel. Ad hsec Ratherius post eleclio-
Id manifestum facit parlim ex-praedecessorum ejus nem amorbo etpericulo convalesceredebuit.ut con-
serie, parlim ex catalpgis antiqois, qui singulorura G ( secrarelur. Neque vero ab Hilduino Mediolanensi
archiepiscoporumannos et dies quibus sederunt atque ordinatus dici pqtest, cum Verona ad metropolilam
obierunt, nolant.PapeprocMiaulem sententiam inge- Mediolanensem non pertineret. Hac enim"de eausa
rentem annum 932 ex eo lejicit quia is in antecessori- Ralherius-in epistola 5, ad Joannem pontificem,
busHilduini postAnselmumll, quem obiisse putavit num. .6., reprehendil Manassem archiepiscopuni
anno 897, uno annoerravit. Hunc vero errorem certo Arelaiensem, quippe qui extra proprise provincise li-
demonslral ex-placito pergameno, .quod inarchivo mites t consecravit episcopum quenulam suae dioe-
monachorum S, Ambrosii cuslodUur. Hoe enim pla- cesis in littilo-ecclesiae YeronensiS. > Quapropter
citum anni 896 archiepiscopum memoratLandulfum, [XLJille qui ecclesieslicos "canenes ac disciplinam
qui Anselmo H subrogatus fuit. Si aulem emortualis " maxime custodivit, -ordinalns dicendus est a pa-
ajinus hujus Anselmi evehatur ad annum. 896, ae; iriarcha Aquileiensi, cui Verona suberat. His auieni
similiter uno"anno anlicipentur_ subsequenlium ar- omnibus peragendis .post Hilduini eleciionem nt
cliiepiscoporuminitia, quorum anni ei dies Jegitimisi congrv,umtempus iribuatur, unius aui duorum^hien-
documenlis designanlur,- exploxatum fiet Hilduinii sium spalium non sufficit. Porro Ratherium Vero-
exordia-incidisse in annum 731, non vero in annumi nensem sedem adiisse mense Augusurex duobtts"
952. Is porro ex antiquisMedioIanensiumaniistiium i D colligimus. In Prseloquiorurii libro Secundo, niim. 1,'
calalogis a Muratorm edilis (R.er.Ital. 1.1, part. n)\ snam primani captivitatem inFebruarium mensem
Mediolanensem sedem lenuitannis quinque ei diesi refert. Se aufem captum duobus annis et dimidio
qtiindecim, vel, ut unus -catalogus prsefert, viginiii post initum episcopatum- Yeronensem , perspicue
quinque; obiit aulem iv Kal., al. IX Kal. Augusti. affirmal- in memorata epistola 5, num. 5. Initium
Initium ergo episcopatus ipsius in sede Mediqlanensii ergo episcopatus -ejus in Augustum circiter cadit.
optime [xxxjx] staluitur exeunte Junio anni 951;; Cum vero ex iis quoeprasniisimus hoc in.itium he-
mors vero iv vel ix Kal. Augusli anni 956. Unuml queat assignari mensi Augusto anni"951/palam se-
opponetur privilegium Ugonis regis el Lotharii, da-- quilur .esse affigendumAugusto anni 932. Idipsum
tum anno 957, xvi Kal. Julii apud laudatum Mura- confirmat annus laudatoe caplivitatls, qiiem fuisse
torium (t. II Antiq. Italic. pag. 57), in quo-memo- videbimus annum 935. A Februario autem anni'955,
ralur Hilduinus archiepiscopas Mediolanensis. Sed\ quo Ralherius caplus. fuil, si per biennium et dimi-
vilium aliquod m chronicis hujus privilegii notis-in- dium aimi ascendas; pervenies ad Augufetumanni
esse idem Muratorius scile monuit^ sicut in duabus3 '952. Ex liis errare liquet tum Sigebertum,qui Ra-
59 RATHERIUS YEUONENSISEPISCOPUS. i - 40
therii episcopalum assignat anno 928, tum alios non A _ fueral enutrilus, eodem imperatore Yeronasoeciso
paucos recentiores, qui illum ascribunt anno 951. anno924aliqua sumnia potesiatefungebaiiir; Flam-
— berlum enim (1) sculdascium ejus inlerfeetorem
| IV. Inilia episcopatus Ralherii quam calamilosa.
AdhmrensMilonicomiliArnoldum Bajoarim dncem (Ibid.), « eique tam in nefarlo scelcre conniventes,
Veronmrecepil conlra Ugonemregem. Ab Ugonis vi caplos snspendio vitam finire prsecepii. > Hoc
militibus captus, in Papiensemcarceremdetruditur. tempore idem Milo [XLII]comes Yeronensis fuisse
17. Cum rex Ugo non sponle, sed aliorum postu- Tideri polest (DIOKYS. de duobus ep. p. 107). Coili-
lalionibus victus eatenus Rafherium elegisset epi- cillis vero Nolherii episcopian. 927 sine ullo comi-
scopum, quia eum gravi morbo laboranlem moritu- tis tilulo, sed anle scavinum ct judicem subscripsit;
rum sperabal; ul ipsum e morte ereplum el cpi- ac praeterca inter lejsles refertur Sigibaldus vassus
.scopum consecratum vidit, « iralissimus redditur, > Milonis, sicut in ejusdem Notherii leslamenlo anni
inquilin-epist. 5,num.4, idemRathcrius, et «juravit 922 posl Ingelfredum tunc Yeionse comitenrinter
per Deum (nec est mentitus) quod diebus vitaesuae lestes Ingelfredi vassus nominatur. Iii documeriio
de ipsa ordinationejion essem gavisurus. > Quid au- anni 929 ipse Milo etsi titulo comitis pariter carei,
tem primum Ugoegerit, bis verbis describil:« Misit tamen vassus regius dicitur (BUKCOL. De' vesc e goi\
in piiaciolo cerlam quantitalem slipendii, quod te-' B di Verona, p. 120): quod proecipuamin eo nobilila-
nerem de rebus ecclesiae, de cseteris 'exigeris jusju- lem declarat. Cum porro Arnoldum contra Ugonem
randum, ut diebus illius filiique sui amplius non re- votavit, jam dignitatem comiiis Veronensis cerlo
quirerem. Ego intelligens [XLI] quanta absurditas ccrlius oblinebal, quo nomine inter primos eral
hoc consequerelur, non cousensi. >.Hancprimam llalici regni, et civitatem summa potestate admini-
aversi a se regis animi causam nolavit in Proelo- slrabal. Huic porroquid in ea contra Ugonem rebel-
quiorum libro iv, num. 20 :« Haec,ut opinor, causa Lone acciderit, JLiulprandusmemoriaeprodidit: Ciuu
fu.il dissidii, hsecnola quod ingeris criminis : quod idem rex, qui Papiae sedem habebat, audisset Yero-
videlicet tu (Ugonem alloquilur) res omnes.volebas nse Arnoldum fuisse receplum; « collecto exercilu,
lenere ecclesia?, eum vero (id esl Ratherium) mer- Inquit ille, ei obviam tendit. Ctimque eodem perve-'
cenarium iui, non paslorem gregis esse Christi. > nisset, et caballicalas, ul vulgo aiunl, circtim circa
"
Hoc primo molimine fruslrato, rex aliam vexandi. dirigerel, Bajoariorum qusedampars noa mininiade
episcopi iniit viam. « Adhibuit undique persecuto-_ caslrovocabulo Gauseningo egrediens, cum lialien-
res.et adversarios, qui aut deterrerent me, ut effu- sibus pugnare coepit. ilGauselingoforsilan legendum
gerem > .(verba sunt _auctoris in laudata epist. 5) ' pro eo loco, qtii in charta anni 825 Gusilingus dici-
«.aut irrilarent, et ut expellendi me invenirent oc- G lur, el nunc GussolengoappeHalur (DIONVS. Apolog.'
casionem. » Duobus annis et dimidio hujusmodi rifless.p. 55) : hinc enim facile contra Ugonis exer-"
perseculionem episeopus pertulil. citumePapia aliisque Ilalicis urbibus advenienlem-
18. Inler hsec Ugo opportunam, quam quaerebat, coritendilur, non' vero ex eo caslro, quod vocattir
expellendi cpiscopi el 4n carcerem detrudendi occa- Ossenigo, cl in" memoratis Ndtherii codicillis anni
sionem uaclus est. Plures in Ttalia contra UgonCm 927 non Gauseningo scribitur, sed Ursamco; quod
niale erant animati. Hinc revocandum putarunt caslrum cum irans Aihesim-silum sit, el ad Tri-
RoQulfum II regem Burgundiae, qui aliquanlo anle deiitum vergat, isthinc adversus exercilnm ex Itali-
Ilalicoi-egnoprivalusfueral^LiuTPRAN./. m, c. 15). cisurbibus Veronam cis Athesim accedentem ab eo,
Id cum praesensisset Ugo, direclis ad Rodulfumle- qui Yeronseimperabat, mililes immissos nemo cre-
galis, et nonnullis diiionibus, quas tenebal in Pro- diderit. Pugna veroBajoariorum cum male cessisset,
vincia, eidem dimissis, sibi ab eo satis de regno « Arnoldus dux non parva esl confusione repletus :
Ilalico cavil. Paulo posl Veronenses Ugoni infensi unde faclum est, ut consilio accepio Milonem comi-
Arnoldum, seu, ut alii appellanl, Arnolfum Bajoariae lem vellet capere, atqtie Italia derelieia illum in
et CaTinthiaeducem evocarunl. Hanc, rebellionem Bajoariam dueere, quatenus reparato exercilu cum
factione quidem archidiaconi el cleri Yeronensis,J" eoiterum redire posset; quod Milonemnon latuit:
atque quorumdam primariorum civitalis conflatam qui diversis cogitalionibus aesluans, quid agerel pe-
liquet ex Ralherii epislola ad Ursonem diaconum, ldtus ignoTabat. Ugonemregem plane, utmeruerat,
inserlam libro Praeloquiorumterlio, jium. 27. Milo- adire limebat.-cum Arholdovero iiiBajoaiiainduci
nem autem comitem eiRatherium cpiscopum rcbel- non solum mortem, sed inferiium putabal. Hac
lionis capita a Liutprando.traduntur; scribil enim ilaque in ambiguitate, [XLIII]quoniam regem Ugo-
Arnoldum Bajoarise ducem, qui cum exercitu Tri- nem cito misericordia noverat inclinari, Arnoldum
dentinam marchiam perlransieral, Yeronam usque fugere, et ad eum deliberat tendere (Liuiprand.
pervenisse (LIUTPR.ib., c. ii), « in qua a Milo- ibid.). »Hunc forte ut deinuleeret sibique propitiuni
ne comite alqtie a Ratherio episcopo libenler,-- redderet, egit ut'fraler suus munitionem qnoeYcro-
ui qui eum invilaranl, suscipitur, >Milo e Fntn- nae eral contra Arnoldum defenderet. Is vero hac
corum gcnere celebris sub imperalore Berengario, expugnata, « fralrem Milonis, militesque ejus, qni
(ID.,1. n, c. 20), a quo juvenis familiariter lauteque eam defendere conabanlur, secum in Bajoariam
(1) Saddaschts vocatur in lestamento Notheriian., 922 apud Ughellium lom. Y, col. 729.
41. PROLEGOMENA.— RATIIERII YITA. H
duxit. » Ipse aulem, comes Milo cum Ugone conci- _\ A tem oh conniventiam et obsequentiam ac necessiiaiem _
lialus pristinam dignitatem retinuit. quamdam descendisse. Neque moveal Liutprandus, _
19. Alia prorsus- fuit Ralherii, episcopi forluna. qui dum Ralherium asqueacMilonemcomitein rebel-
< Quo(Arnoldo^discedenle, additLiulprandus, Ugoui. lionis principem prodidit, vulgatam famam secutus ,
regi niox civitas redditur,' er Ratherius' ejusdem. est, quam invidi sparserunt. Haecquidem culpa si_.
civilalis episcopus ab eo captus, Papiae in exsilio. certa fuissel, stalim posl Ugonis victoriam capius et:
relegalur. >Hinc in epislola 5, ad Joannem pontifi-, in carcerem fuissel deductus. Tunc vero, omnis ui.
ccm, num. k, aliquam quidem suam culpam huic erat culpa (Prmloq. 1. m, n. 27), non in episcopum,-
calamitati causam dedisse ait, rebellem vero animuni sed in clerum et prsecipuos civitalis rejecta esl; nec
et Ugoni irifensum, quo nomine in lantam miseriam tota ruiria in Ratherii caput decidit, nisi posl sciip-.
dedticerelur, sibi fuisse inficiari videlur. « Goepit tam quamdam epistolam, cujus ipse auclor el lotius
me Ugo, reirusit in custodiam in-quadam Papiae nioliminis incentor iraduclus fuil.
turricula, non dicq sine mei culpa, qui enim inter 20. Hoc insigne factum, ex quo calamitas_Ratherii
talia sallem in verbo non oflendit, hic perfeclus est consecuta est, ex ipsius operibus, in quibus plura,
vir ; sed contra legem iia hsec egit, el sine,audien- tamelsi aliquanto obseurius, hic illic sparsim, altlgit,
tia. Dicat hic quisque quod volet; temerariis enim B J eruere ac in liisloricam seriem digerere conabimur.
judiciis juxta Auguslinum plena sunt omnia. Conli- Statuendum inprimis est lcmpus, quod in rebus
teor vero, ex quo eum primilus vidi, usque dum hisloricis maxime requiritur. Ugonis victoriam con-
Lomiuem exuit, "semper me Theodosii felicilatem tra Arnoldum affigendam anno 955 dubitare non
imperatoris illi optasse, et adhuc ejus recordatione sinit chronographus Salisburgensis, quem P. Ansi-
me graviler afficidolore. > Haec scripta non vivente zius laudat. Udalberli enim Salisburgensis archiepi-
Ugone, sed post ejus morlem niagni facienda sunl. scopi, qui Arnoldum B.ijoariaeducem in Ilalica con-
Temeritali judiciorum refert altributum sibi-verae tra Ugonem expedilione secuius fueral, morleni'
rebellionis crimeninUgonem, quem semper dilexil, eidem anno iribuit scribens : Quide invasionellatim
cuique semperomnia prospera appelivit. Quaerilur rediens obitt. Si anno 955 obiitUdalbertus, qui Ar-
nullam sibi datam.audienliam, qua rernm-abs se noldi mililiam, uli solebat, secuius, cum codem
geslarum ralionem Tedderet. Culpam, qua se non utique de invasiom llalia; rediit, in eumdem pro-
omni ex partecarere agnoscit, inter leves Teeenset, feclo [XLV]aniium Ugonis victoria incidisse dicenda
de quibus Jacobus ail : Qui non offendit hi verbo, est. Raiheritimvero ab Ugone victore captum mense
Jiic perfeclus esl vir (Jac. m, 2). Hac eadem de re Februario liquet ex libro secundo Praeloqiiiorum-
laiitis disserens libro 4VPrseloquiorum (num. 5 el C num. 24, ubi sepiimum mensem, id esl Septembreni,
7), quem in Papiensi carcere scripsit, rebellionem, octavumvocat ab hujus, qum me deprimil, imo eru-
cujus ipse auclor tradebatur, meris invidorumcavil- dit calamilalis accessione. Captivilatem, .qua prcme-
lationibus disseminatam innuit, cique fundamenlo batur inlelligit, post quam si September mensis
innixam, « quia cum malefactoribus, > inqmebant erat octavus, ea prsecedenli Februario4nchoaveral.
num. 7 (id est, cum Yeronensibus rebellionis aueto- Gonfer ibidem nolas. Diem quoque ejusdem mensis
ribus) « conversalus, et dum caperetur invenlus lertiam ex libro Praeloquiorum quinlo colligimus
est: > perinde ac si episcopus, ut omnem suspicio- iium. 12. Se enim eo tractatu, cujus causa capiivus
nem eximeret, debuerit exire ex urbe, et ad regem ductus fuit, deceplum lestatur postridie ejus fesli B.
proficiscens, filios proditores deferre. Hanc suam Mariae,quo sibi inter missarum solemnia pacis oscu-
cum rebellibus [XLIV]moram bona intentione pur- Ium datum fueral. Purificalionis B.Mariae feslivitas,
gat Jeremioeexemplo, « qui per charilaiem. ut dicit quoe sola in Februarium mensem cadit, innuilur.
R. Gregorius, dum cives ab ingressu Êgypli non Postridie igilur ejus fesli, id esl, die tertia mensis
poluit cohibere, studuil illuc cum eis et ipse descen- Februarii, anni-, ul probavimus, 955, ille Iraclatus
dere., > El posi nonnulla : « Cunctos ne ergo judi- n est.habitus, quoipsedeceptus in captivitatem iucurrit.
cas deponendos, qui rebelles regibus eives et filios 21. Id aulem quatenus acciderit, nunc explicandum
esse scientes, non eos ut punirentur prodiderunt; est. Duo potissimum textus huic rei lucem afferent:
sed contra nrissas eis fecerunt, filios eorum bapti- alter ex epistola ad Ursonem, inserla in librum Proc-
zaverunl, praedicavertint, chrismaverunt, pxniteE- loquiorumtertiumnum.27; allerexlibroqulntontim.
tiam indulserunt, reconciliaverunt? > Tandeth re- 12. Recuperala Yerona ab Ugone, die feslo Purifita-
sponsurus objicienlibus Arnoldum a se palam fuisse tionis solemne sacrum celebratum fuit. Inier iioe
susceplum, exemplis sanclorum , suadere nilitur, quidam, ut videlur, episcopi pacis osculum Ratherio
quandoque licere in urbem hosles et invasores re- dederunt, « pulanles eum non qtiia peccalorehi/sed
cipcre. Dum,vero in Confessionis libro, num. 2, jse quia deceplum damnatum. » Alii vero placere rcgi
multa pali scribit pro abjurata Ugoni fide, aliquam forsitan praesenii ambientes, illos qui pacis,oscuIum
suam in rebellione culpam iterum fatelur. Quaeut dederant severissime reprehenderunl,.ac si reus eS-
concilientur cum praecedentibus, illud dicendum vi- set manifeslus etpacis osculo indignus. Haic ex-Iibro
detur Ratheritim jionfuisse qtiidem rebellionis auc- quinlo, iium.12, ubi consullalio
atqne-traclatusijvi-
lorem, sed rebelfione jam conflata inTebcllium par- stinadie habitus adclij.nr,quj Raiherio_exiluii{iattii-.
PiTROL CXXXVL 9.
RATHERiUS VERONENSIS EPI5COPUS. &¥
Ht. Hic tractatus, lucescenie die peractus, in episto -_A-res, maxime si aul tttse ecclesiae fueriut filii, aut
la ad Ursonem Veronensis ecclesiaeclericum fusius forle, quod absil, ejusdem cujus es officii. > Porro.
exponilur. Traclatui causam -dedit id quod pridie, hunc summnm el ejusdem officiivirum fuisse Hildui-
sou ipso Puvificationis die. aliquanio post-missarum num Mediolanensem archiepiscopum, in quo totam
solemniaacciderat. Qusedamenim gens effera, el no- sane fiduciam habere debebat Ratlierius, ex Iibro
bis [melius vobis\ barbara, id est non Ilalici generis, Praeloquiorum "primo colligere licet. De Hilduino
quaein Ugonis exercitu militabat, post deviclas et enim, ut credimus, suppresso licet nomine scribens,
in Bajoariain pulsas Arnoldi copias Yeronam reversa, quem e Belgio in Italiam seculus ftural, eumdem
cum omnem rebellionis ut erat culpam in Yeronea- auctorem praefert sicut olim suae promotionis ad epi-
sis ecclesise archidiaconum, et in quosdam honora- scopalum, ita nunc eoium malorum, cad quaejan) de-
tiores Yeronenses, maxime vero in elerum univer- ceplus sui causa deeidit. Reminiscens namque quod
sum [XLVI]retulisset; « omnem domum Dei praedari, conlulii, obliviscilur quse abstulit: reeitans ad quo^
omnes majores civitalis aut exmembrare, aut capli- illum exlulii, lacet a quibus dejecit;tacens decus
vos ducere; ipsum vero jam facium > (archidiaco- ipsius nobilitalis, ,notam quam ipser intulit, refett
nuin) et illos qui poslea principes fuerunt prodilio- paupertalis. i.Yide ibidem nolas. Hujusergo episco-
nis Ratherii, furca moliebatur appendere. Hinc in B ! pi, cui maxime fidebat Ratberius, consilio obseculu-
fiJiro Confessionis num. 2, « homieidia, exoculatlo- rus, ab eodem petiii ut ad se milterenUir primarii
nes, exmembrationes, praedas, incendia, vaslilatera civilatis. Itaque cum bis et cum nonnuilis, exlernis
ac depopulationem, quae pro abjurata Ugoni iide * « Iucescente die » consilium habitum ; ac in eo de-
contigerunt, deflef. Eadem porro gens unum epi- cretum ftiit, ut scriberelur qusedam epistola, quani
scupum, licel cum rebellibus invcnlum, « reservavil si archidiaconus « auderet mittere, quasi inscius di-
propler consanguinitalem, quam cum illorum, inquit milieretur criminis; sin alias, sententiam illico sub-
(Vrasloq. 1. iu), habebam primoribus, ipsoque, ot iret -eapitis (Prmloq. I. m, n. 27); » et similiter
dicebat, principe Ugone. » Consanguinitas cum pri- alii ea epistola scripia'omne periculum declinarent:
moribus ejus genlis absolute affirmaiur, quia reipsa Cuinam direcla fuerit hsec epistola, quidve contine-
cum ipsis sanguine erat conjunclus. .Consanguinila- ret, unde archldiaconus el caeleri rebellionis couscii
lem vero cum rege in sola opinione ejus goniis e vilie discrimine subducercritur, ignofatur. Id unum
sitam procferunl-Mla,ut dicebal. Ilasc vero opinio ea scimus cam fuisse cbnviciisplenam ; Ralherium vero
ibrte de causa illi genli irrepserat, qnia cum sciret cidem scribendae consensisse .eoconsilio, ul suum
eum Hilduino inlimum, eliam consanguineum cre-. gregem ab impendeniibus majis eruerel. Hoc autein
didit; Hilduinus aulem cum Ugone affinitate jmi-' C assensu prsestiio « quemdam quasi laqueum sibi,
ctus eral. Ratherius interim licet hac de causa re- quo tenereiur, injecit (Ibid., 1. v",n._12). > Hac enim
servatus, seu a cselerorum calamitale subduclus, epislola promulgata, iit videlur, sine auctoris no-
asportalus tamen fuil in aliquem tulum Iocum ; ubi mine, cum quidam, cuiab archldiacono missa fueral,
cum dc archidiaconi, clericorum ac eaeterorunj cade auclore inquireretj; Urso , cujus manu fuerat
plivorum periculo maximc laboraret; lotam subse- exaraia, professus quidem est se illam scripsisse, sed
quenlem noctem insonmem dticens, « precibus, hu- caeleris, qui in eam operam dederanl, silenlio prx-
miliationibus, lacrymis, promissis, amicorumque i»- lermissis, unum Ralherium auetorem, ac lolius mo-
lervenlu » eos eripere siuduii. Urs ni inter caeleros liminis incentorem prselulit (Ib., 1. III , n. 27). Ita
vilam et liberlatem obtinuit. Ut aulem et cseteris bacc epislola coeteris ab omnl periculo ereptis," in
prospiceretur, t "crastinadie », id est, die tertia Fe- unius Ratherii perniciem conversa est; ac propterea
bruarii, primarius et summus quiJam vir, « in quo in laudalis ad Ursonem litleris scripsil(/Wrf.) :t Dum
tota fiducia boni eral provenlus, > missis saspissinee vobis consiilui »ei episjolaeassenliens [XLVIII],< me,
inlernunliis Raiherio mandavit, « ne a suo consilio ul videlur, neglexi: dum vobis , lieel vestrae moli-
deviarel in aliquo, promiltens omnia sese_fine pa- lionis ex partcconscius, peperci, me prodidi. » Mo-
cturum oplimo, lantum in pacto perslaret promisso litionis nomine rebellipnem , ulpuiamus, intelligii,
{Pmloq. lib. v, n. 12). > Ilunc virum primarium et quam dum veslram, non vero nostram appellat, cum
summum, in quo, elsi tota fiducia boni eral proven- ejus auclores indical Yeronenses, quibussane omnem
ius, ejus tamen consilium in Ratherii ruinam recidit, ut erat culpam ab Ugonis mililihus tributani vidimus;
cpiscopumfuisse ex conlextu manifestiim est. Ibi- tum vero se ab ea exempium significat. Dum porro
dem enim auctor de episcopis querilur, qui sese non se ejusdem rebeIlionisrxoKsciKmipsis rebeliibus pe-
solum in reipublicae negoliis immiscebant, sed in pereissc testalur, id forsilan respicit, quod ex libro
aliis eliam pejorihus, suumqne casum cxempli causa quarto Prseloquiorum, nUm. 7, pauio ante explica-
subjicit. Hinc quoque eos qui stiaacalaniitalis fuere vimus; senimirum, etsi rebelles r.egi cives etfilids
auctores, non solum suae Ecclesiae filios fuisse, sed esse sciret, non lamen eos, ut punirenlur, prodidisse'.
etiam unum ejusdeinofficii, id est episcopuni , non De hac moliliane in Ugonem fbftassis agebal laudala
obscure tradit, dum alium secum loquentem inducil epistola, -sed ila ut auctorum nomlriibus parceret-.
his verbis :« Non minus vero, si ita est, lemelipsum Huic quoque episiolae'cum assensisset Ratherius,
[XLVII],luosque quam ipsos lugere convenit tradito- ipsis reis exprimendis pepercit: sed cum Urso inqui-
45 PROLEGOMENA.— RATHERll VITA. *6
silusipsum episcopnmepistolaeauctoremac lotius ros- A quebanlur. Aliquem vero prsepotentem episcoptnn
limims incentorem affirmasset, nec ante ferendam in causa fuisse hujus silentii innuunt illa libri quarti
fle ipso senlenliam ulla ei '(2) audientia concessa Praeloquiorum, num. 22: « Ore pessimi et inauditi
fuissel; ipse solus in discrimen venil. Hinc enim generis silentio, infelicissime, pe.rquemdam EJUSDEM
Ugone rege imperante caplivus Papiam ductus fuit: ORDINIS (episcopalis) oblurato. >
quam calamitatem fraudi, dolo et faciioni adscribens 23. Hsetot ac tantae calamitates atque obtrecla-
libro v Prseloquiorum, num. 27 : se « fraude prodi- tiones Ralherii animum nequaquam fregerunt; pro-
lum, negligentia desliiutum, dolo captum, faclione ditoresque sibi obloquenles [L] sequo auimo tulii.
ad baec incommoda devolulum » querilur. Meniis aciem ad Deumielevans, omniumque seru-
§ Y.—Quanta in Papiensi carcere perpessussil. Scribil mnarum suarum causam in sua peccala. refcrens,
ad UrsonemVeronensisEcclesimclericum. Episcopo « Peccalis
abductoplures infantes Veronmsine baplismatemor- meis, inquit,"heu dolor! facienlibus, et
lui. In carceris olio scribit sex libros Prmioquiorum. multo majora merenlibus, ad hsec, quaepatior, sum
22. Suum carcerem Ralherius turriculam Walbeni devohitus (Prmloq. I. vi, n. 25); » divinoequepietaii
nominal (epist. 5 ad Jo., n. 6), ducto fbrtassis no- gralias retulit, quoe ita secum egit, « ut in islo ner
mine a Walberto judice praepolenli, qui cum conlra cessilalis camino absumens deleaf, seque in hoc
Ugonem conspirasset, Papiae in carcere fuit capile B saaculo ita emaculel, nl nihil invenial, quod edax
diminutus (LIUTPR./. III, e. 10,11). Hunc carcerem ille inexstinguibilis ignis fulurus exurat; polius ejus
iriplici sera vel ostio clausum indicant illa aucloris gratia inveniat quod remuneret, juslitia qnod co-
lib. n [XLIX]Praeloquiorum : num. 1, * Trimodoque ronet (Ibid., lib. v, n. 26). > Hinc proditores el ob-
inclusus conslringar ergastulo. » Quantas hic, uhi. trectatores suos, qui tanto suo, uli appellat, bono
duos annos cum dimidio detentus fuit, miserias per- catisam dedere, veluti de se optime merilos om-
lulerit, innuit libro Prseloquiorum tertio num. 13, nibus offlciis prosecutus est. Audiantur quae serir
in quo episcopi nomine « iri carcere sub vinculis ge- psit adUrsonem diaconum, qui omnium maxiine
menlis, despecli, injuriati, vilipensi, carcerati, ligati, nocuerat. « Legilur autem fili in historia Tripar-
nudi, famelici, silibundi, miseriarumque omnium co- lita, quod quidam in paslu occupatuspecorum cuin
pia refertissimi > seipsumrepraesentat. Similiarepetit occidisset quemdam, et fugisset pavore actus iu
libro quaTionum. 7. Accedebant ad cumulum Yero- eremum, et sanctoruin Patrum cxemplis bono as-
nensium obloquia contra ipsum sparsa, de quibus suefactus, fuisset eremita perfectus, semper bener
eonqueritur lib. m, num. 24: « Nec desunt interea dicebat scelus, quod sibi tanli fuit causa profectiis.
etiam in episcopio eorrosores, qui concinnent Haeeideo retuli, ut hinc colligas, quanlum meo pro-
nunc et adversus islum quaedam obloquia, et hoc C fectui miiitasti, dum me, utpenitus defieerem, lam
non exieri, sed agunt privali (id est intimi ac fami- graviter accusasli. Nam si praescns esses, et permii-
liares), qui debuerant testes boni ejus esse propositir leres, manus osculis demulcerem praedulcibus cpi-
Faciunl lioc, inquam, non inimici, sed amici dolosi, stoiaeillius scriptrices; quia hsec causa materies et
unanimes quondam homines, et aliquando dulces et lotiusmeai summa fuii, utopinor, salutis: per hanc
ndti, qui simul cum eo dulces capiebanl clbos in do- rriorli, ut credo, aelernae subtraclus, et vitae sum
ino Dei (nimirum ecclesiastici Veronenses), quasi redditus Tantum vero hac me occasione eon-
cum consensu coambulantes, et eum ad coelum us- sldero profecisse, ut nullum mihi amplius, quain le
que tollentes, el beatum, justum sanctumque dece- videam ampleclcndum, qui mihi materies taiitoruni
ploriis non minus quam adulatoriisfavoribus pro- fuisti bonorum. 0 aulem me, >etut hoc dicam, ipso
nuntiaiiles. > Iuter bos oblocutores unus fnit, cujus mei inforlunio fortunalissimum, etiamsi nihil aliud
nonien Urso, vel Ursus iis verbis indicalur in epi- quam te libique consimiles cognovisse ejus beneficiu
stola, quam episcopus e suo carcere ad eumdem di- contigisset mihi: unde omnia non solum tibi par-
rexit: < Neea luo derivatp nomine vocitenlur Ursini cens, sed et uberrimas pro bis tibi gratias referens,
vel Ursani(Preeloq. 1. m,n. 28). >Hujus socer erat ca- admoneo, fili, ut quia jam nunc indicibililer
thedralis ecclesiaearcbidiaconus , et ipse quoque in- D ^ fulsti mihi, caveas ne omnino Inci odio obfuerispro-.
libi
,ter ejusdem ecclesiascanonicos censebalur. Uterque (Ibid., I. m, n. 28).»
ciim caetero clero adversus regeni conspiravcrat: 24. Inierim Ratberius sui gregis et animarumsuao
uterque in vitse discrimen fuerat adductus : et ulri- curse commissaruin, quceepiscopo abdiiciomaximum
que Ralherius suo quoque periculo prospexit, uli dispendium paliebantur, detrimenlis angebaiur.Huc
praecedentiparagrapbo exposuimus. Ursus vero post spectanl illa, quibus alium -secum alloquentem et
lantuni benelicium ingratus, Ratherio tametsi cap:i-- consolantem indueit. < Destitutionem vero luorum
vo oblrectare non desinebal. Ipsi igitur e carcere cum magnopere debeas plangere; non tamen incon -
memoratas litleras dedit, ul eum a maledictis com- solabiliter te id conveuil agere.... Quod si
proli-
pesceret. Dolet praeterea "se dereliclum ab omnibus, xitas le excrucial lemuoris, et perditio contrislat
ac praesertim ab episcopis, qui tanquam muta ani- obeunttiim sine subventu baplismaiis ;
idque luos
malia-in hac tanla ipsius ealamilale nihil pro eo lo- non curare lortores, lanlum de ttii cruciatti
[LI] suas
_ (2)lnepist. 5 ad Joan. iium. 4, et I. v Praeloq., ., num. 15, se a laicis , nullapraceuntc audicntia,-.
exsilio deuortaium afiiimat.
47 RATHERIUS VERONENSIS EPISCOPUS. 48
ut Gompleant voluntates, perpendis; Dei le lotum A , tantas miseiias adduciuiii su-picarcliir, si:am do-
subdehs volunlati et disposito, vitam ipsam dare, ne ctrinam doetrinse S. Augustini consonam prsefert,
dicam dispendium omnimodum honoris pro grege professionemque fidei S. Athanasii symbolo confor-
paralus subire, illius dicentisuterevoce: Si propler mem in fine lertii libri appendit. Quinlus liber de
me hsec lempeslas est; tolliteme etmittitein mare episcopis agii pluribus, de caeleris autem Eeclesiae
(Joan. i, 12) : tantum ne diutius mei causa navis gradibus ac de monacliis brevius. Dum episcoporum
periclitelur Ecclesiac, tam Innumeros, lieu dolor ! abiisus inseqiiiiur, quacdam de suis calamitalibus
fiiios morti iransmillensaeternse.»Infortunium, qnod iterum proferl. Sextus landemliber de communibus
hic paiicis indicat, fusius explicalur libro iv Proalo- Cbristianorum officiis sgit,. de vitiis capilalibus, de
quiorum, num 21 : « Cui vero, dicamus, impiilabitur, poenilentia, charrlate, relatione opcrum in Deum,
qnod lanla multitudo, quaepie per gratiam Christi aliisque cjnsdem generis pluribus. In his omnibus
liberata, regna debuerat intrareccelorum, impie de- mulla ejtis oetatis disciplinam, nonnulla hisloiiani
relicta cumulavit iiiferniim? Nam quorumdam, illuslrant, non pauca calholicam dociiinain.
proh dolor ! relalu cognovimus, quod eodem,.quo 26. Hac posirema in re animadvertendiim cst libro
absens ftttl (episcopus), paschali lempore cum ba- quarlo, num. 15, luculenierrefutarieam malcsanani
ptisterium non ftiissel (chrisma deficiente qui darel) B cujusdam sententiam, « qni praesenlibus qtiibusdam
in eadem ecclesia celebratum ; tanta clades in civi- nec modice erudilis epjscopis, atrstis est illud, quod
tate contigit infantium, et lioc solummodo non ba- canilur in Ecclesia, ijnprobare , videlicei sanclos
piizatorum, quanlam nullus meminit unqiiam prio- omnes ctim Chrislo in OBterntimregnaluros fore, as-
rum, ila ul passim per domos, a matribus non qui- serens nec dicenduni,nee credendum, aiiqttemprae-
dem spontc suffocati, unum totius civitaiis facere ter Deum in aeternum rlegnare, sed fatendum sanctos
possent, st tamen limor Dei eodem ullus essel in tantummodo cum illo gaudere. In quo tantum infe-
loeo, lamentum, pro vindicta divinae animadvcr- liciter convalttit, ttt ipsum, pro quo lolum [ ?orle
siohisliigentibusaliis, aliistam lemporalem, quam tantum] in praesenli laborat, tanfae felicilatis dulci-
aciernam el naiorum et gehitricum moriem plan- sonum a cantu Ecclesise secreverit melos.» Iodi-
genlibus. > fioc faclum coritigisse arbitramur anno canlur illahymni, qui oanitur in laudibtts feslt cm-
035. Hoc enim anno cum sub initium Februafii e nium Sanctorum:
Yeronensi urbe Papiam caplivus ductus fuissel epi- Quicunqueinaltasiilerum
in ca rerum non ltegualis atiiaprincipes, elc.
scopus ; perturbalione provisum Is, qui hosce versus vel ipsofuin versum causa '.<?-
fuil,ut proximo paschali teropore sacruni clirisma, „ tum hymnum a cantu Ecclesiae secrevit,
consecrandvm ' aliqtiis .tw-
quod ab episcopo est, pro cbnficiendo aucloritatis episcopus fuit; cujus erroripria\u
sacro ionle in promptu esscl. Hinc eodem anno gnae
proposito al.os [LIII] conniveiites nihil oppostnsse
fonlis benedictio deTuit, mulliqtie proplerea infanles bis verbis1: « 0 caeca caecorum,-et di-
cladcm significatur
sinebaptismale obieninl."Hanc infantium ap- centis scilicel et conniventium hac duntaxat in parte,
fjellat, qua cum « in-uumeros filios morli aelernae et stultissima, si lamen defendatur, stullitia ! _»Et
tsr&nsmissos> aflirmat, sancti Auguslini ei aliorum num. 16; < Dic
seculus mihi,rogo, hoc atit dicens, aut ta->
Fntrum sentcntiam agnosciiur. cendo consciitiens, aul (quod nutlto pejus est) asti-
53. In Papiensi carcere cxternis curis vacutis, in-
in sex libros distribultim pulando confirmans,» e;e.
r-igne <>pus Proeloqtiiorum VI. — Pohl Papiensem careerem Comum relegatnr,.
§
(oniposull, qno-omnium cifjusqueselalis, sexus, con- Emendal el clariori\slylo describil vilain S. Urs-
ditionis et ordinis hominum officia explicat; et vili.a mari, quam ibidem invenil. Gomensi exsilio solutus
in Gallias proficiscilur. Scribit ad" Rolbertum ar-
aique abusus eo tempore invalescenles perslringil.
Medilationes cordis el Agonisticon etiam inscripsit, ehiepiscopum Trevirensem. in J^rovincia Roestan-
_ gnum litleris inslilriit, et librum sciibil de arie
quia hi libri multaemeditationis maleriam prsebent, grammaticm. Episcopatum inibi recusal, ' et Lau-
et Chrisiianum hominem veluii athlelam ad cer- bias in sunm monaslerium reverlitur.
tamen iriformani. Hic.Papiensis carceris frticlus fuit. D 27. Duobus annis et idimidio, id est a Februario
Dtio priores libri crijusque [LII] hominisprivali in- anni 955, ad Auguslum usque aiini 957, in Ticincnsi
sliluiiones conlinent. Tertius et quarlus principem carcere exaciis, Rathcrius in exsilium niillinir
insiruunl ; explicatisque iis, quse ad vitam ejus (epist. b adJo.,r\. 5). IIoc exsilium Coml fuisso
perlineiTt, qtiaequesnbditis ac sibimelipsi ab eo pne- disciiiius lutii ex Fnlcuino, lum ex epislola Ralherii
slanda sunl, illa fusius prosequunlur, quaeidem Ec- ad monachos Loldenses, quam vilae S. Ursmari
elesiob ejusque ministris debet. Hic proccipuus eo- prsefixil(FuLC, c. 20).!Ea in urhe seapud episcopnm
fumdeniTibroitim scopus videtur. Muliis auclor t!e exsulasse lestalur, dum in laudalis liileris, num. 1,
tluarnis potestatibus disseril. Ubi autem episco- scribil : « Apud venerabilem nuper sanctae Cumanae
palem digniialem et auctoritatem commendat, non Ecclesiae justo Dei judicio exsulanles episcopum, i
pauca de suis asrumnis inspergit, ac de his, quae: etc. Cumantis seu Comensis ille episeopus, apud
suarum aerumnarum occasione accidcranl. Epislo- qnem cxsul erat, vocabaiurAzo, ut bquel ex do-
lam inserit in carcere scfiplam, ctijtis anle memi- cumento anni 957, quod Ughellius edidit. Dum in
nimus : et ne quis se aliquo crrore cir-ca fidem ini episcopio vcrsarelur, vitanf S. Ursmari primi abba?-
U PROLEGOMENA.— RATHERII YITA. _ .50
tis Lobiensis ab Ansone abbate scriptam ibidem in- A _ conjectura, nuirt. 5 : Dum in aliqua cx hisprovinciis
venil, sed stylo adeo barbaro ac mendis vitiato, ut degeret, lilleras a Rotberto Trevirensi archiepiscopo
obseurilate ejtis offensus, earndem non lam emcn- accepit, qui aliquol quaesliiinculas ei solvendas pro-
dandani,quamclariori slylo describendam putaverit. posuit. In responsione, quam ei dedit Ralherins
Hine non incongrue inler ejus opera edelur. Hlam epist. 5, ipsum « arcbipraesulumnobilissimum > vo-
sic expurgalam et lucubratain auclor niisil ad Lo- cal, quippe qui a TheodoricoSaxoniaeduce progeni-
bienses moiiaciios, qtii S. Ursmarum sui coenobii lus, sororem habebat sanctani- Malhildem, Oltonis
patronum venerabantur. Gcrmaniaeregis, acposlea imperatoris matrem. Cum
28. Interim in ea Galliarum parle, qtiae Burgun- quaestiones proposjlae ad profana sludia pertine-
.tliae regnum lunc dicebalur, episcoporttm synodus rent, ejusdemque .essent generis ac illae quas anle
t»genda erat. Ad hanc Wido archlepiscopus Liigdtt- episcopatuni solvendas a Mediolanensibus accepe-
nensis, et Sobbo Vienniensis, Godescalcus[LIV]et rat, eo se noniine ab iis dissolvendisexcusat, quia
Aurelius episcopi invilarunl eliam Ralherium, quem sludiis ejusniodiposl episcopalemordinem valedixit:
ctim ob celebriiateni nominis maxirni facerent, eum- « InMatus, » ait, « hae qua Deimisericordia fungor
dem coram agnoscere, et cum eo in concllio agere sarcina, illud slalim desii agere, injunctum mihi in
peroptabant. Ipsum forte e"carcere dimissum scie- ]_ boc officio cogitans, in Dei potius lege die ac nocle
banl: at essilio Comi adhuc detentum ignorabanl. mediiari debere. » Non negat ea sludia aliquid ad-
Ad hos ilaque dedit epistolam, et cum in ipsa in- jumenti episcopo posse afforre, si ipsa in sacrum
scriptione se exsulem prsefert, tum vcro exsilio se ustim traducat: « Servus vero illenequam, > addit,
impediri aflirmat, ne ad synoduiiTinvitalus aecede- « de Evangelio ideo damnalionis seternaeaddictus est
rel. « Ea, inquil, Domini, quam maxime causa esl, eloquio, quia lalenlum intelleclus maluii lerrae man-
qnodjuxla vestrum non occurri vestrse tldminalioni dare, quam ccelo penitus destinare. Quae similitudo,
pTseceptumquod jiiris ipse non sum proprii. > Fa- ul reor, monet inter caeterame peccalorem, tanlillum
niam, quse de se efat vulgala, modeste exlenuat. ingenioli, quod Deo sum asseculusfargiente, illo po-
Miseriam, qua etiam extra carcerem in exsilio pre- lius acui oporlere, ubi Chrislus est in dextera Dei
mebatur, leviter langil, ejusque islud indiciumaffert, sedens, quam lerreme vanilali commiitere, et nihil
deesse sibi charlam, qua lOngiorem dignioremque aliud exinde nisi ventuin inanem, nec sine delrimento
epistolam scriberei. Subsidium aliquod postulal : et animaemaximocaplare. > Cum porro aliquid subsidii
cum ipse ad eos non posset proficisci, sex libros, sibi Rotberius promisisset, graiias agit, idque in
Praeloquiorum,quos in Ticinensi turricuia lucubra- praesenti necessilale quam citius praestandum depre-
verat (Vid. Prteloquior. 1. v, not. 58; FULC.C. 20), C ' catur. Librum aliquem Ratherii idem
archiepiscopus
sui loco ad ipsos dirigit, ul Fulcuinus eliam nolavit. videlur quaesisse.YTolumen Praeloquiorum,quod unum
Aliam quoque perbrevem epislolam, seu potius ad- babebat in promplu, eidem direxit ea condilione,' ujj.
nolaiionem in epistolse formam cisdem dedil, ac in illud sibi ocius remillerel. Hanc autem epistolani
quinlum Praeloquiorumlibfum inseruit, num 15, quae post initium anni 940 ab exsilio Comensi dissohitus
in epigraphe eos in concilio convocatos prseferl., scripsit, anteqiiam in Provincia Roestangni inslitu?
«Ttatherius exsulWidoni atque Sobboniarcbiepisco- lioni sese addiceret. Hinc cum nulli essel obliga,lus,
pis caelerisquecoepiscopis in concilio residentibus. > Rolberti servilio sese paratum exhibet,"ul in priina.
Eum autem in locum Iaudaii libri luserla fuit, ubi adnotaiione ad eamdem epislolam pluribus consli-
conqueritur, neminem inveniri, « qui pro indigenli- tuimus.
biis interveniat, pro damnalis exorel : » eosdem- 50. Inlerim omnibus egens, in Provincia, ,ut sibi
que ad ea relegenda et expendenda excitai, quibus victum compararet, docendi officiumsuscepil. « Cuiii
ad sui commiserationem opemque ferendam, et ad in ea parle BurgundiaB,>InquilFuIcuinus c. 20, «quae
pairociniuin pro se iuterponendum permovereniur; Provincia dicitur, mansitaret, fijium cujusdam viri.
cum praesertim apud Ugonemrcgem conregionalem ••r. dilissimi nomine Roeslangnum ad imbuehdum lilte-|
suum eos plurimum valere confiderel. ris postulatus recepit. » Hoc in [LVI]munere librum('
29.Totidemannosexegilin Comensiexsilio, quotin condidit « de arte grammaticae,'quem gentilitio lo-
Papiensi carcere, id esl annos duos cum dimidio quendi more Sparadorsum vocavit, pro eo. qtiod qui
(eptst. 5 ad Jo., n. 5). Fuit igilur exsul Comi ab scholis assuesceret puerulus, dorsum a fiagris ser-
Auguslo anni 957 usque ad initinm circiter anni vare possel. > Confer prsefatiqnemgeneralem, num.
940. Cum autem Ugone invilo se ab hoc exsiliolibe- 19. Aliquod non breve lempus in Roestangoi inslitu-
raltim affirmet; vel clam Cpmo effugit, vel regem tione tiansegil: cujus causa « ibi (id est in Provin -
invitum eo sensu dixit, quia non sponte, sed laudatis cia) ci episcopatus datns esl, quem xeliriquens Lau-
forie episcopis agentibus abeundi - facultas eidem bias reverlilur, r quemadmodum laudalus Fulcuinus,
regi exlorta ftiit. Como in Gallias sese recepii, et prodidit. In Confessionislibro posterius scripto duos
fortassis apud Widonem aul Sobbonem, qui eum vi- tantiim episcopatus.,sibi collalos innuit, nimirum,.
dere expetebant. Hoc tempore peragrasse videtur Yeronensein et Leodicensem, e quibus cum apqrie
tres Galliauim provincias, Burgundiam, Proviiiciam fuisset pulstts, in eodem libro exaraloposi ejeetio-
[LVJet Septimaniam, quartim meminil in Qualitatis nem cliam de sede Leodiccnsi, huin. 2, baec sibi a."
' ™
§1 RATIIERIUS VERONENSISEPISCOPUS. - 52
confessario dicla referl: « Te duo episcopia perdi- A subinde accedenlibus, ac praesertim-Mediolanensibus,
derunt. > Si duos lantum episcopatus amisit, duos »rex Ugo, erga quem Iiali male eranl affecli, Medio-
lanlum susceperat, Hic igitur tertius episcopatus in larutm misit Filium Lolharium, pelens a Bereiigario'
Provincia, ipsi datus, id esl, oblatus quidem dicipo- et cseteris Italise primalibus, ut si se in Italia re-
test, collatus vero non item. gnare amplius nollent',, filium sallem suum adoie-
51. Itaque post insiiiutum Roestangnum, reeusalo scenlulum, qui nil in eos deliquerat, et ex voio
cpiscopatuipsi oblalo in Provincia, Laubias ad suos ipsorum educari polerat, regem agnoscerenl. (LVIII)
itionachos rediii. Tempus a Fulcuino indicaiur. Illi misericordia inclinati, ipsum Lotharium, in ec--
« Richarius,» inquit,«tunc adhuc supererat, a quo clesia ante crucem prostratum erexerunt, et regem
favorabiliter reeeptus, Laubiis est habitare permis- pioclamarunt. Id affigenduin anno 945 Frodoardus
&us; nec mullo posi Richarius decessil, poslquam in cosevus auctor nos dubitare non,sinit; hoc enim
cpiscopatu viginli duos annos peregil. » Richarius anno scribit in Chronico : « Ugo rex Italianregno
Leodicensis episcopus, qui simul erat abbas Laubien- depulsus a suis, ei filius ipsius in regnum susceptus
sis, promotns fueral anno 922, ul vidimus num. 10. - est. » Ititerim Ugo suse vitae periculum metuens,.
Si aulem «in episcopalu viginti duos annos peregil, > Pjipia cum magna aufi et argenti copia excedens ,
e vivis snblatus fuit exeunte anno 944, vel potius in- H iter susceperat Alpes
yersus deserturus ltaiiam. In
ctinie anno 945, quo ejus mortem et Ogonis, seu iiinere nuntius relulit J Italos non recusare, qjtoml-
"Hugonisejus successoris electionem duo Chroniea nus ipse quoque Ilalise rex esset; unde ktudatus
Leediense ei Lobiense cum Frodoardo nolarunl. Ra- Frodoardus refert ad annum 94G. c Ugo rex Ilaiia?
tiierius igitur a Richario episcopo sitnul et abbate a suis in regnum recipilur. > Id Berengarii arte
paulo anle ipsius mortem in Lobiense monasteriHm f.tclum est, ne ultra montes tot thesauros transfer-
jeeeplus anno 944 e Pfovincia Laubias concessit. Ibi rel, quibus Burgundionum aliorumque Gallorum
tninen modicum immoratus est; nam anno 940 Ye- exercitu comparato iltalicuin regnum recupare
Tonensem episcopalum reeuperaturus Italiam re- posset. Cnm memoratus Frodoardus id assignet
petfit, ut ex sequentibus palebit. anno 948, Liulprandusâutemulramque filii primum,
[•Lvifj§ VII.—Ralherius redit in Ilaliam Ugonemre- et dein patris receptionem ila describat, ut altera
gem convenlurus. Capilur a Berengarw. A Milone ab altera non mulium abfuerit; priorem illam ac-
'comitein episcopatum Veronensemrevocalur. Ugo cidisse credimus sub finem anni
vex deseruit llaliam anno 947, non veroanno 94<i; 945, istam vero
non alteram sub inilium anni 94(5.Cseterum Italireipsa
' tfiem aulem supremum obiit in Provincia ntidtim regis litulum |Ugoni et filio ejus Lothario-
annom,sedU8.
52. Berengarius Eporediae marc,hio, Berengarii ^ reliquerunt, Bercngario lolius regni summa ac po-
iiiiperatoris ex Gisla nepos, qui anno 940 Ugonis testate deiata.
insidias declinalurus, apud Elimannum Suevise 55. In hisce rerum angustiis Ugo pceniiens
tiucem confugerat, anno 945 cum levi militum eorum, quae conlra Ralherium gesserat, et forlassis
agmiiie per Yenustam vallem in Italiam contendens, eliam poenitens, se in Ralherii calhedram suffecisse
castra applicuit ad munitionem Tridentini agri, quse Manassem, qui tam aperte defecerat, ejus videndi
-vocabatur Formicana. Manasses archiepiscopus el reslituendi, si posset, deslderium pluries declara-.
Arelatensis , et Ugonis regis consanguineus, cui vit (epist. 5 ad Jo., n. S). Id ul acccpit Railierius,
idem rex ires sui regni Ecclesias tradideral, « seu, anrio scilicet 946, e sedit animo, > inquit epist. 5,
quod verius est, » inquit" Liutprandus , « in escam «'illum adire, ejusque calamltaiem omnibus diebtis
dederal (LIOTPR.,/. IV, C. 5), > nimirum Yeronen- obsequio solari : nam nec defuefal, qui inlimaret,
scm, Trideniinam et Mantuanam; eum Tridenti- sero licel, ut limeo, quodque Deus ab illo avertal
i;am quoque marchiam administraret, laudalam postulo, quod pcenitens ssepe optassel, ut daret
jimnilionem Adelardo elerico suo commendaverat Deus, quo ad .ettm venirem, el si valeret, restitu-
alias , darel pecnnioe
(ID., /. v, c. 12). Cum hoe- Bercngaritis colloculus, tionem mihi impelrarel; sin
»
jurej"uraiido spopondit, se Sfanassi dalurnm Medio- D tanlum, ut arnplius non egerem. Ratherius Haque
ianenscm Ecclesiam, si suseparii opem ferrel. Jlic Ugoncm converilurus Laubiis discessil. Alin.iiinere
jpe hujusmodi illeetus, non solum eam muniiionem Beiengarius ipsum comprehendil. Id Manassis siti-
Rerengario tradidit; vertim etiam tolain Iialiam dio facluni esl, quippe qui Yeronensem Ecclesiam
ipsi conciliare studnit. Fama htijus rei cilius vul- sibi ab eo adimendam meiueret. Tribus et semis
g.ua, coeperunt mox nonnulli, Ugone deserto , Be- mensibus Raiberius jfuit sub custodia relentus;
reugario adhaerere. Inter hos Milo, comes Yeronae inde auiera emissus,iYeronensi Ecclesise redditus-
ex
proepotens, primus fuil : qui dum Ugoni suspectus eslMilonis coniitis opera, ut scilicel Mariassem
P..piam fuisset evocatus, ibique apposilis clam cuslo- pelleret : [LIX] timebat enim, ne is, qui polenlia
dibus observaretur;prodtiGia ccenausque ad mcdiam valebat plurimum , poenitenlia cluctus, a Berengario
noclem, cuslodibusque vino et somno consopilis fuga deficiens, reconciliaretur cum Ugone avunculo suo,
se subduxii', et uno taitum comitaiiie Yeronam per- îbique ilerum rebelli exitium pareret. Haec gesta
venit, iibi Berengarium sta.im accivit alquc iccc- esse anno 945 perspicuum fit ci documenio, quo
pil. Aliis autcm aiqiie aliis ad Berens.arii tiarics Ratlierius in Ycionensis- episcrpalus possessione'
Sl .PROLEGOME.NA. — RATHERIl YiTA.""' S4'
proeferltirJanuario mense anni 947. Hoc documen- A J Italiam deseruisse dicendus est. Id tanlum innuurit-'
lum nuper vulgatum a marchione de Dionysiis ca- allerius adnolaiionis-verba « pqsl dccessuniipsius-
nonico nosiraecathedralis eeclesiae; est instrumen-' Ugonis, > id est, postquam Ugo ex Iialia decessit:
tum originale commutalionis actum « in civitale et decessisse quidem mense Aprili anni 947, ex
Yerona inter domnum Raiherium venerabilem epi- cbronicis nolis ibidem designalis, agnoscitui^ ac
scopum sanctae Yeronensis Ecclesios, nec non et propterea jure Sigebertus el annalista Saxo « Ugo-
inier Leone filius quondam Theudelavo de Arega-, nem Arelalum, unde veneral, rediisse » eodem anno
sta, >cui el ipse Raiherius propria manu subscripsit referunt. Enimvero instrumentum commulaiionis
cum coeteris catkedralis ecclesiaa clericis , -« re-; paulo anle laudatum cum « Ugonem regem hic in
jgnante domno nostro Hugo rege hic in ltalia anno Italia > exhibebal mense Januario anni 947; ipsnm
vicesimo primo, et domno Lolhario liiio ejus rege lioc tempore' adliuc in Ilalia fuisse demonslrat:
anno sextodeeimo sub die de mense Januarii in- neque enim post dimissam Italiam « rex hic in
diclione v, > sunt characteres anni 947. Si aulem Ilalia > appellari poluisset, Opponil Muralorius Lo-;
Januario mense anni 947 Ratherius pacifice episco- tharii diploma pro Ecclesia Regiensi datum xiv
patu fruebalur, irihus autem el semis mensibus Kai.f -Junii anno Dominicm Incarnat. 946, ame
antea captivus fueral; captivitas profecto ejus inci- B DomniLotharii 17 per indict. 4 (AnnaL, .an. 946), in
dit in annum 946; et probabilius eliam restjtutioi quo cum non memoretur rex Ugo, eum ante diera
ejusdem in episcopatum anie Januarium anni 947 19 Maii anni 946cx-Italia jam exiisse colligit. Hoc
asSruenda videtur. _•f yero argumentum minimi babendum est, cum
54. De anno 946, cui capiivitatem et rcstilulio- chronicae nolse ejus diplomalis apertum crrorcm
iiem Ratherii in suum episcopalum assignavimus, contineant. Anmis enim decimus septimus Lotharii
senio ambiget. Quaeslio solum moveri potest dei nec cum indiciione 4 concordat, nec cum anno 946.
loeo, in quo ifle a Berengario caplus fuil : recen- Cum Lolharius regnum inchoaverit exeunte Maio
tior cnim caeieroquin doctissimus auctor . ratusi anni 951; annus decimus septimus regni ejusdem
JUgonemanno 946 deseruisse tandem Italiam , el'. incoepit exeunle Maio anni 947, desiit autem exeunle
in provinciam_sese recepisse, ubi supremum diemi Maio, anni 948. Hine si diploma legitimum estt
clausit (FLORIDS,de privileg. dissert._1, p. 77): ; dies 19 Maii anni decimi septimi regis Loth.arit
Raiherium Laubiis in provinciam jter suscepisse,, periinet ad annum 948, eaque notatio chronica sic
tit Ugonem conveniret, et lioc in itinere compre- emeadandaest xiv Kal. Junii anno DommicmIncar-
Iiensum existimal. At eum, dum ad Ugonem adhuc: nationis 948, anno Domni Lotharii 17 jper indict. 6;
in Italia degentem proficisceretur, in Italia quoque; ^ [LXI]quoquidem lempore solus Lotharius rex nomi7
fuisse caplum a Berengariq,, vel cx eo certum fit,, natur, quia Itinc Ugone jamdiu anle ex Italia pro-
«jiiia Berengarius in sola Italia polestate regia ule-- fecto, imo ciiam mortuo, solus in Ilalia regiono-
"balur. Accedil vero cl Mtad,quod -Ugoex Ilalia nonl mine fruebatur. Quaeemendatio confirmalur ctiam
.abiil nisi anno 947, postquam Ratherjus suse sedii alio documento originali, quod in archivoYeronensis
jesiituitis fuerat. Li brevi Chronico regum Italiae,, monasterii sanclaeMariaein Organis custoditur, ubi
fuod edidit Muraiorius, ditse nolationes leguntu,r,, bae chronicae notae leguntur : « Regnanle domno
quae id exploralum facient (T. IV Rer. Ital., p. 149). noslro Lofhario rege hic in Italia anno regni ejus
Una de Ugone rege : « Regnavil annos 21 explelos,, seplimo decimo sub die de niense" Februarii ln-
et menses 9, ei dies 5. » Altera de Lothario ; diciione sexla. > Neque vero senteniise nostrse
t Post deeessum ipsius Ughoni regnavit ipse Lau- adversalur diploma ejusdem Lolharii a Muralorio
iharius annos 5 expletos, .et menses 7, ct dies 2. yulgalum lomo V Anliquitaluiri Ilalise pag. 557, in
.Obitavit[LX]die Yeneris, qui esi decimo Kal.Recem-i , quo solius Lotharii regis fit mentio his chronicis
bris anni 950. > Yerba hujus sectmdse adnolalioniss nolis subsignalis : « Qnarlodecimo Kaleridarum Fe-
« post decessum >Muratorius de Ugonis morle acei- bruariartim anno Dominicaeincarnalionis 947, anno
piens, compulalis annis, quibus post eum regnavitt vero Loibarii regis 17, indiclione 6. >Januarius enim
Lolharius, illius Tiiorlem afiixil diei 2i Aprilis3 mensis junctus cuin anno Lolharii 17, et ciun in-
anni 947 (AnngL, adan. 947). Verum prior adnota- diciione 6, convenit anno seroe vulgaris 948; nec
lio animadversionem ej"useifugil. Cum enim eodemi componi polest cum anno 947, nisi boc diplomate
Muralorio probanie Ugo regnare cdsperit circa Ju- annus DominicaeInearnaiionis computalus credatur
iiium anni 926; computaiis annis , roensibus , ae_ more Florenlino ac Yeneio, ita ul incipiat a Kalen-
diebtts in ea adnotatione indicalis, mors ejusdemi dis Marlii; qua^ralione Januarius'anni ^947 coi.nci-
incidit in Februarium vel Marlium annj 948, quemi clil cum Januario cohimunis seras 918. lloc autem
emortualem quidem Ugonis annum lum Sigebcrlus,t lempoTesolus Lotharius rex eral, Italia ab Ugone
lum annalista Saxo ab Eccardo editus coiifirmanl. relicla mense Aprili anni 947. Omnibus ilaque docu-
Cum pofro idem Ugo in provinciam profectus menlis, vcl emendaiis, vel conciliatis stare debet,
> Brevi sil viam universse carnis irigressus, > Liut Ugoneni toto anno 946, et usque ad Aprilemanni 947
prando tcste (iib. i, c. 14); anno praecedenii 94' subsiilisse in Ilalia, Ibique Ralherium anno 946,
55 '
3ATHERIUS YERONENSIS EPISCOPUS. 56
dum ad Ugonem in Italia degentem proficiscereliir, A colligere coepit eosdeih abusus coercenies,
qt.os post-
a Berengario captum fuisse, Miloneautem ageute in ea in librum inseruit insciiplum < De
contetnptu
suam sedem restilutum. canonum (pan.i, n. 1, not. 6). > Magnibacdere
[LXIIJ§ "VIII.— Quot miumnas Ratherius posl resti- conlra episcopum a| clericis exciiali tumultus;
tittionem in suam sedem perlulerit a clericis, Mi-
lone comite ipsis patrocinante. Synodum agere, ca- iisque palrocinanleMilone comiic, episcopus omnem
pitulo clericorum interesse, el ordines ecclesiasli- suam operam inulilem, omnemque agendi adiium
cos agere quid significet. Manasses archiepiscopus sibi interclnsum experius est. Eas nimirum in an-
Arelalensisquemdam sum diaicesisepiscopumordi-
nat in litulum Veronensis Ecclesim. Post biennium gustias adductus fuit, ut nihil ipsi relinquereiur ejus
' Ratherins e Veronensi sede iierum
pulsus, ut Ma- poteslalis, quae jurisdiclionis vocatur, ea sola pole-
nassi locum cederet. slate perniissa, quae ordinis dicilur. Id innnuiil illa
35. Ralherius Yeronam restitutus, biennio episco- primoe parlis Decontemptu canonum,num 1. «In-
palum tenuil' (episl. 5; ad Jo., ri. 6), id esl ab anno surgenle contra me olim rebellium clericorum ve-
946,-eui,restitutionem ejus aiijudicaviiiius, ad an- sania, nec aliquid illlus mihi, snper. quo cuidam
iiumusque 948. Tiia quoqtie vetusla documeiita dictum est : « Pasce oyes meas, « officii... relinquen-
hujus temporis fidem faeiuni. Primum est illud in- le, prseter chrismalis confeclionem, et chrismandi
slrumenlum.Januarii mensis anni 947, quod memo- B quidlihet poteslaiem, 'p elc, quse ordinis potesias
ravimus num. 55. Allerum anni ejusdem ei mensis est. Audiantur quae hae de re laiius postea scripsit
Junii vidit Alexander Canobius in archivo S. Sie- ad surnmtim pontificem epist. 5, n. 6. « Quod mar-
phani, ejusque menlionem facit in opere Ilalico ms. tyrium versutiis ejusdem Milonis per biennium per-
spud Joannem Baplistam Riancolinum inscriplo: tulerim, salagam si referre, historiam (id esi fabu-
Annali di Verona lib. vi, his verbis : In questo melam) putelis. Sumniam tanlummodo ut brevissiine
deshno anno (9&1)Racheriovescovonel mesedi Giugno coinprehendam, omnes cleiicos, miliies, colonos et
fece itna permutaxione con Garimberlo diacono della famulos ipso conlra me patrocinanle, non synodum
Chiesa eatedrale, il quale di questo tempo era anco agere, non capiiulo clericorum interesse, non ali-
euslode ei rellor della chiesa di S.Slefano, al qual quid,"quod emendandum esset, audebahr solummodo
ii vescovodiede due sepollure anliche, le quali erano commemorare, statuere quidlibet, vel destiluere.
in un cimilerio anlico appresso il corpo di S. "Mauro Nusquam aliquid, quod scire vellet, loqui poteram,
vescovodi Verona; el Gnrimbertodiede al vescovo quod non continuo sciret. Sacramento enim ab om-
una pezza di lerra fuori dellaporla di S. Slefano in nibus id, credo, extorserat; el cum omnes sui coram
Fontanelle. Lo istronienlo e solloscritto dal vescovo, illo mibi deiraherent, ille solus contra omhes qiiasi
et da Garimberlo vedulonelle scrilture di S. Slefano C pro me faciebat, ut scilicelprovocati, ampliora de-
(De duobus episcopis, p. 115). Terlium doeumenlum rogarido [LXIV]referfent. Idipsum eliarn , quod ipso
editom a marchione et canonico de Dionysiis est imperanle agebam (neque enim contraire ejus prae-
Ratherii commutatio cum Urseriiario acta -« receptis audebam) vertebat in culpatn, clericorum oc-
gnante domno Loihario rege hic in Italia anno se- culte struens conlra me calumniam, mihi vero de
pilmodecimo indictione sexta. > An- eis promittens dolose-salis vindiclam. Hoc adeo pro-
nus Lolharii regis decimus septimus incoepit exeunle cessit, ul quadam die, dum ordines ecclesiaslicos
Slaio anni 947, et desiil ante finem Maii anni 948. agerem, 'archidiaconus cum omni clero exieus, me
Cum porro indiclio sexta cceperit a 'Septembri anni solum in ecclesia relinqueret, el alteram sibi eontra
917, hocdocumenlum, in quo mensis desideratur, me vindicaret. > Et post nonnulla : « Horum vero
scriptum fuit inler Seplembrem anni 947, et Maium Onmium cum incentor Milo essel et auctor, mei ta-
anni 948 ante finem (epist. 5, ad Jo., n. 6). Hoc au- men et videri, et dici ambiebat advoealus et lutor.
Temepiscopatus biennio ita multis iisque gravissi- Itaque calidissime me affligebat, ul rarissimus esset
mis incommodis Ralherius [LXHI]affliclus fuit, ut in regno, qui non aestimarel, amicissimum ettm esse
eum tsederet vilae-suae/levioremque ducerel cala- _ mihi omnino. Ego vero miser eram diebus noctibus-
miiatem, quam inPapiensi carcere perluleral. Milo que ita confectus^ et anxius, iil tosderet me vitae
comes horum malorum incenior et auclor fuit. Cum meae, et mallem inWalberti, ut quondam, lurricula,
cnim eum revocandum curasset ea tanlum mente, qtiam sedere in Areronensi catbedra, esurire sub
ut Manassem Veronensis sedis invasorem, quem Ugone, cpiamepulari cum Milone. > Nonnulla in bo.c
metuebat, excluderel; elsi omnibus exlernis officiis prolixo leslimonio animadversionem merentur.
Raiherium prosequens, ejus videretur amicissimus.; 57. Quod ail « non synodum agere, non eapitulo
re (amen ipsa hoslilem in eumdem animum gerens, clericorum interesse audebam, >de iis synodis et ca-
clericorura ipsius rebellionem fovebat atque pairo- pitulis accipiendum est, quae in visiialionibus ple-
cinabatur. bium dioeceseos habebanlur, In his enim « syp.odtim
36. Episcopus sacrorum canonum et ecclesiasticae agi > dicebant, cum epjiseopusconvocatam plebem in
disciplinoe studiosissimus multiplices hujus aetalis visiaiione alloquebalur, el quosdam ex eadem plebe
corruplelas eradicare peroptabat. A clericis initium pnecipuossacrainentoobstrictos de iis rebus aiter-
duxit, in quibus magni abusus grassabantur, quorum rogabat, quse in tisitatione cirea siatum parocliia-
alibi redibit mcntio, flao occasione sacros canones noiuin inquirenda erant. Hsccsignificalio manifeste
,57 .PROLEGOMENA.— RATHERILYITA. 58
colligitur ex canone concilii Rothomagensis .apud A _ quam « milites, colonos el fainulos, >"id cst laicos,
Reginonem lib. n, c. 1, et apud Burchardum lib. i, .horum aulem causae cognoscerenlur non in synodis
c. 90, ubi legilur : « Cum episeopus suam dicecesim . dioecesanis", sed in illis visiialionum occasione
circuit, archldiaconus vel arcbipresbyter eum prae- coactis; hinc synodi nomen hoc loco de ejusmodi
ire debei uno aul duobus diebtis pef parochias, quas synodis accipiendum credidimus.
visilalufus est, et plebe convocaia annunliare debel 39. Yerba porro t dum ecclesi_asticosordines age-
proprii pastoris adventum, et ut omnes, exceplisin- rem > de sacrorum ordinum collalione [LXVI]inlel-
lirmis, ad ejus SY.XODDM die denominata imprseter- Iigenda olim cum aliis exislimavimus. Nuno vero
misse occurranl, » Dein sacramentum subjicitur, maturiori consitleralione habiia, his vefbis solem-
«jnbd i episcopus in SINODO residens post congruam nem aliquam ccclesiasticam functionem fignificari
ailocutionein » a malurioribus et honestioribus viris arbilramur. Simili enim formula Rallierius epist. i:
exigebat, ac tandetn inlerrogaiiones subdunlur, quae «Conradus ordinesexercuil ecclesiaslicos >scribens,
ipsis erant proponendae. Id confirmat eliam Gerar- sacram aliquam funclionem, hon vcro sacram or-
dus in vita S. Udalriei episcopi Augustani, quiambo dinaiionem a Conrado peractam expressit, ut m
Ratherio_coaevi exstilerunt. De visilalionibus enim eamdem" epistolam noialione. terlia ohscrvavimus.
dioeresos agens cap. 6, «_concilium > vocans quod B ! Enimvero si sacris ordinibus conferendis vaeasset
in praecedenli testimonio « synodus > appellalur, his .Ratherius; qui fieri potuisset,'ut omnesclerici eiiam
verbis utilur (MABILLON. Act. SS. Ord. Bened. I. YII, ordinandi, qui de promotionesua sollicili esse so-
p. 428): « Ad loca autem illa cum [LXV]pervenis- lent, ipsum 'deserenles, solum in Ecclesia relinqne-
set, ubi concilia.sua. denunliata fuerant . . '. . r-ent? Si de solis "ordinibus conferendis agebatur,
in CONCILIO considens populum ante se vocari fecil, .nihil eral, ctir solo episcopo felicto in ecclesia,
prudenlioresque el veraciores sacramento interro- « archidiaconus cum omni clero cxiens, alteram
g.ire praeeepil, > elc. Et postea : « Completo CONCI- sibi ecclesiam conlra episcopum' vindicarel. > Ha>c
LIOad mansiunculas rediil. » Ad hanc synodum vi- aperte indicant solemnem aliquam fiinclionem ab
siiationum occasione celebratam referenda sunt Ra- episcopo celebralam iri ,calhedrali, ctii loltis clerus
iherii verba m ltinerario num. 5 : « Quem enim aderat; derelicio aulem episcopoipsum clertim ar-
laicorum de adulterio convenire ausus fuissem in chldiaconq duce eamdem funpjionem in aliam eccle-
synodo. » etc, ul ibidem explicabimus in not. siam cathedrali proximam transtnlisse, ex. gr. in
58. Capitula vero clericorum ea fuisse appellata, ecclesiam S. Georgii, vel S. Joannis in fonte. Ar-
quibus post synodum_tolius plebis celebratam omnes cbidiatonus Adelardus subscriptus legilur in instru-
ejusdem plebis clerici, quando opus erat, simul ^ mentb commutationis a Ratherio post restilulionem
ebacti, coram episcopo inierrogabanlur, palam fit firmalse mense Januario anni 947, ciyus mehtionem
ex eodem Gerardo, qui.post deseripta laudata con- fecimus paragrapho praecedenli num. 55. Is atitem
cilia a S. Udalrico in plebibus habila subdit: « In archidiaconus M mOx non obiit, Hle est qui hujus
-
quibusdam autem diebus CAPITULA cum clericis ha- rebellionis.dux fuit. .
bere disposuit >'nhis locis, ubi haee aplissime^ fieri , 40.' Aliam non leviorem injurianf Ratherio iritnlit
archipresbyleri putaverunt, et ubi eum ab".aliis Manasses archiepiscopus Arelalensis, qui interdicla
mundanis couciliis » (quae sciliceLantea memorala et pcenas a sacris.canonibus inflictas meiropolitis
laicos respiciebani) « absoluliorem esse arbitraban- _suarumprovinciarum .limiles transgredicntibus nihi-
lur. Congregaiis anle se clericis archipresbyteros et Jum meluens, «lendens insidias Yeronensi episcopo,
dccanos el oplimos, quos inler eos inyenir.e poluit, consecravit episcopum quemdam suae dioecesis in
caute interrogavit, > etc.,nimirum de pertinentibus tiiulo EcelesieeYeronensis (episl. 5 ad Jo., n. 6). J
ad clericos. De antiqua hujusmodi inlerrogationum ' Hujus quoque molestise incenlorem Raiherius Milo-
formula, qaarum aliae ad clericos,- aliae ad laicos nem accusat, ,qui depositis .subinde (foriassis post
pertinebanl, vide quse diximus in admonitione ad pj discessum Ugonis ex Italia) suspicionibus eontra
synodicam Ratherii. Cum iiaque Milo comes « omnes Manassem aniea conepptis, amicus ejus efleclus esl.
clericos, milites, colonos el famulos > conlra Ra- Cum porro Manasses sesepraeferret episcopum Vero-
lherium foveret alque patrocinarejur; is « nec syn- nensem, eamdemque Ecclesiam Ratherio pulso non
odum agere, » ad quam in visitationibus milites, illj clerico suo abs se ordinato episcopo, sed sibi
eoloni et famuli, id esl, omnes laici plebium incolas regis jussu tradendam curarit, ul mox videbimus ;
erant convocandi, nec capitula, quibus -adesse debe- ' quo sensu illum consecrarit « in titulo Veronensis
bant clerici, habere audebal; siquidem nec quid- Ecclesiae, >itliorum judiciumêsto.
quam quod emendandum essel coinmemofare, nec 41. < Riennio.et hoc tolerato, t addit .Ralherius,
staiuere poteral quidlibet, vel dcstituere. Neque -« gravissimo omnium, quos antea, et posl,[LXVii]
vero negamus de clericorum causis actum fuissei pertnli, miseriarum carcere, dum ad vespertinalein
etiatn in synodis dioecesanis, ut patei ex laudato persolvendam pergercm synaxim, adfuit missus do-
ltineratio n. 6. Cum vero in laudala epistola ad niini Tegis Lotharii praecipientis, ut urbe decedens
snmmum poniificem Ratherius synodum a capitulis darem locum Manassi sedem meam inyadendij adji-
clericorum dislinguens, non lam clericos memorei, cicns amicale salis consilium, mclius sciliccl ess.e
«9 RATHERIUS VERONENSISEPISCOPUS.' 1 firt
ut secederem, quam Milonisdolo aul exmembrarer, Av A . . . Remota igiiurdifficultate, utimini poteslate,
aul interficerer, aut, quod levius his multo, sed gra- scientesme hoc inhianter ambire.
Prsesagaenim niens
\issimum mihi esset futurum, comprehensus, quo qnasi divinare videtur, meam per
vestram'[LXIX]
minime vellemabducerer. > Id actum parlim Milonis, clariiudiuem relevandamdeslilulionem, lantumcon-
partim Manassis opera; nihilque ambigimus, quin dignam congruamque vestro dominalui impendere
.lioc praeceplumregis Lotharii nomine a Berengario -valeam serviiuiem. I»Haee, cum egerel, scripta
.prodierit, apud quem Milo et Manasses plurimum fuerunl. Eguit autem|ad annum usque 951 vel 952,
valebant. Berengarius cnim, ut antea monuimus cum duabus aliis epistolis sexta el septima eleemo-
hum. 52, in Loiharii aula omnia gerebal, solo regio synam peliit, ul Romanum iter susciperet. Hinc ad
lilulo. et honore eidcm relictis. Huic praeceploliben- Brunonem scripsit inlerannum 948, poslquamVe-
ler cessil Ralherius, qui antea a tot insidiis et ca- rona abiit, et annum 1951vel 952. In Brunonis qui-
lamifaiibus sese subduxissel, nisi veritus esset, ne dem aulam receptus fuit, sed non statim post exclu-
merceuarii notam incurreret, qui limore ftigiens, sionem e sua sede; quippe sub lanto principe, cui
gregem sibi commissum lupis diminit. « Feci fuit accepiissimus, piorum eleemosynis non indi-
jussus, inquit, quod antea libenlissime fecissem in- guisset. Sane in episfola"sexta scripla anno 951 vel
jtissus, nisi inlerdixisset, quod ait in Evangelio de B 952, num. i, inquiens : e Nusquam aliqua mihi vel
mercenario Dominus; sed non potui agere impune. hospitii quies, nusquam aliquod suffugium , nisi
Lupi illi gregeni non quaerebant invadere, sed pa- kcus misericordium, > se ad boc usqnc lempus nullo
slorem; persecutusque in una civilaie fugere venia- eerto hospitio recepium innuit. A Brunone qnidem
literpotui in aliam. » Cum biennium, quo Ratberius accitum anno 952 viclebimusparagrapho sequenti.
Veronse hanc persecutionem pe.rpessusest, desieril 44. MortuoLolhario rege x Kalendas Decembris
anno 948; secundam ejus expulsionem ab episcopaiu anni 950, posl dies 24, quibus Italiie regnum vaca-
Veronensi in bunc annum incidisse liquet. vil, « die Dominico,xv die Decembris in basilica S.
[LXVIII]§ IX. —•InGermaniam Ratberius proficisci- Michaelis, quoedicilur,major, fuerunt electi el coro-
lur. Scribit ad Brunonem Ottonis I fralrem. De naii Berengarius et Adalbertus filius ejus in regi-
- initio regni ejusdem Ottonisin Ilalia. Aliq"uotdor bus (T. IV Rer. Ilal.l p. 149). > Ita breve'Chroni-
cumeniomm nolationes ckronicm emendatm. Ra-
- therius cumOttone el fdio ejus Liululfo anno 951, con, quod Muralbrius edidit (S. ODILO in YitaS.Ade-
in Italiam redit recuperandi episcopatus spe conlai apud Canisium). Non mullo post Berengaritis
cepta. Milonis comilis nepolem episcopumconsli- Adelaidem Lolharii eonjugem, vlduam innocerilem
tulum reperit, cui Manassesepiscopatumvendiderat.
- _ Appellatad summumpontificemet ad episcoporum [ r duris modis vexatam,} telrum conjecilin carcerem.
synodum. Hacde re tres epistolas scribit. * Carceris locum fuisse G-ardaecaslfum agri Veronen-
&
42. Ralherius secundo e Yeronensi sede pulsus ini sis munitissimum adRenaci ripas Donizotradii (Yit.
Germaniam secessit, ubi nullo certo lococonsistens, •Matil. 1.1, 1.1 Rer. ItaL). Hac de re Itali a Beren
.vilae subsidia quaes.iturus huc illuc discurrit; adeo) gario alienati Ottonem Germaniae regem vocarunl,
ut gyrovagus vocaretur (epist. 5, n. 5). Noricam, id) ul Adelaidem, quae e Garda fugiens ab Azone in
•esl Bajoariam, Sueviam alque Saxoniam, quas stiae ; CanossK castrum recepta fueral, e lot periculis
;vitaelestes memorat in Qualitatis conjectura num. 3, •erueret, ac Rerengarium regno abutentem compe-
liac occasione peragrasse videiur. Hinc subsidiuin i sceret. Hisit ille slalim1 in lialiam Liululfum filium,
sibi praebuisseGermanos, hartim videlicet provin-. iqui cum Italos paralos et obsequenles naclus esset,
.ciarum episcopos, 'teslatur in liiteris, quas ad Ro- vwx rediil, inquil Rosyida hujus aevihislorica; « cla-
jnanum ponlificem scripsit, ut suo loco videbimus, rum referens sine niarie triumphtim. > Tunc"Otto
anno 951. una cum eodem filio in ftaliam descendil ante Oc4o-
• 45. Erat hoc lempore non lam disciplina morum, brem arini 951, ibidemquc eodem mense Italiae re-
quam litterarum studio celebrisBruno Oltonis I fra-. gem fuisse appellatum ponstat ex duobus diplomati-
-ter, qui postea fuit archiepiscopus Coloniensis. . nbus a Muralorio lauda|lis, el Pajiiae aclis « vi Idtts
]
.Alebat domi doctiores hujus aetalis viros, iisquee Octobris anno Incarhationis Domini nostri Jesu
indic-
-magistris tum Lalinas, tum Graecas, lunrprofanas,; Christi norigeniesimo quinquagesimoprimo
lum sacras litleras excolebal; ex quo ejus aedeS S 'tione decima anno regni Ollonis regis in Francia, >
litterarum "et litleratorum domicilium videbanlur. scilicel orienlali, quo, iiomine Gerniania vocabalur
Ratherius in ea rertim inopia, quam indicavimus, a'ii «tiecimosexto,inltaliaprimo(Amm/.Iia/.,an.951).>
ipsum Praeloquiorumlibros direxit cum eplsiola, ul ,1 Anterius ejusdem Otlonis [LXX]diptoma Papiae si-
o gnalum vnIJus Octobris edidil canonicus de Dio-
cx illis cognito auctore, siquidem ipsum suo serviiio
non inutilem agnoscerel, ad se evocaref, el inter ._ nysiis, in quo solum 'annus 952 mendose scriptus
caeteros aleret. « Si iiaque placet opus, inquil,[, fuit pro anno 951 (De duobusepisc pag. 121). « Dato
placcat et operis exsecutor servnlus, nec dedigne- ;- scptimo Idus Oclobris| arino Incarnalionis Domini
mini suggerere quid valeal. Forsitan inler millia ia Nostri Jesu Clnisli 952, indiclione 10, anno reg-ni
praestantiorum et iste suum oblinebit locum. Pote- .- Ottonis regis in Francia 16, in Ilalia 1. » Omnes
i: characleres cum duobus prfficcdenlibus privilegiis
siis autem, si libet, eumdem el ad serviiiumadipisei:
"abesseenim tenaeiam reTiottesimevo'is audivi. . . plunc concincnles aniii eiTorem"demonstranl. Anno
g, ^._**4v<r- PROLEGOMENA.— RA1HERII YITA. 62
enim 952 mense Octobri imlkiioundecima decurre- A serat (Continuator Rcgin. el annalisla Saxo). Conier
bat, non aulem decima'; et annus vegni Franciae adinoiiitionem in epistolam quiniam. Venit igittir in
orientiiis, seu Germaniafnon decimus sexlns, sed Italiam Railierius cum Oilone et ftlio ejtts Liutulfo
decumis seplimus, cum Otlo ejusdem Germanise rex anno 951. Reslituiiouem in sttam sedem sperabat
Oreatus fuerit posl Henrici palris mortem, quoe in- Bercngario comprcsso, qui sibi fueral infensus.
ci.iil in mensem Julitim anni 956. Adde quod idem Forie eiiam potestatem adimendam credidit Miloni
Olto mense Oclobri anni 952 nec Papiac eral, .riec comiti Yeronensi, qui Berengario favebat. Aliquid
iu Italia, ex qua j'am inde a paschate annl ejusdem sane calamitosum isii contigisse, indicare videnlur
in Gerinaiiiam redierat. Idimi vero canonicus aliud illa epislolaequinloe num. 7, ubi Raiberius, enarrala
•documenltim impressit, quod aclum « in vico Ruii- stia sectinda expulsione, Milonem sibi adversum, ut
co » Veronensis agii sigualur « regnanle donno videlur, respiciens,« calamiiosum, inquit, hic accu-
noslro Hocto ic in Ilalia anno primo sub die de sare cum possim, devito aliquem, ne adjiciam super
mense Madius indictione nona. > (Ibid., p. 7I.)Nona vuhierum ejtis aliqtiod, quod propheia conquerendo
indiclio cum mense Maio convenil anno 951. Si de piohibet, ddlorem. > Cerle Otto cum secundo in
errore in nola indiciionis non esset suspieandum, di- llaliam descendil, comites Yeronae procfecit Germa-
cendumesset Ottonem, antequam Papiae rex salul.;- B nos, quibns fidebat. Idem in primo adventu fecisse
relur menseOctobri anni 951; jam iridea menseMaio sails crcdibile est, ita ut Milo comilaium Yeronen-"
anni ejusdem in Ttaliamingressum,Yeronae Itaiise re- -sem non jecuperaverii, nisi postquani Berengarius
gemfuisse nuncnpatum. SedBerengarium el Adalber- toiiim Itnlise regnum recepil.
lum Itaiiae reges exstilisse usque ad Seplembrerii 46. .Quid porro in causa ftierit, ne Ralherius hac
"antii-951, eonsiat exduobus diplornatibus a Mura- occasione suaesedi restituerelur, ipse narrat his vcr-
ttirio allegaiis (Annal. Ital., an. 951), quofum alie- bis. « Sed impedivit, quod alterum illic (in scde Ye-
Tum Papise daliim fuil x Kal. Octobris, alterurii in roncnsi) ihsliiulum rex invenil, Milonis scilicet ne-
"plebeS. Marini vi Kal ej'usdem mensis. In unica au- poiulnm; ne difficilesit conjeclare, cujus rei causa
tem eharla, quae annum primum regni Oltonis in (Milo) lanta mihi intulerit mala. Cui quidem Ma.ias-
lialia quinque mensibus antevertit, dum aliaeonmcs ses sedem vendiderat (episl. 5, n. 8). > Manassem
cbariae ideni Ilaliae.regnum Bercngario et Adalberlo episcppatum Yeronensem, in quem, fueral inlrusus,
vindicant ad Septembrem usque.; in hac, inquam, cuipiam veudidisse tradit etiam Liuipraitdus libro
unica charta, quaj non ex originali, sed ex antiquo qnarto [Lxxn]cap. S.Milonisaulem comiiis nepoluhnn^
apographo surnpta est, errorem irrepsisse in noiam ntim ek fratre, an ex sorore, iguoralur, eum fuisse,
indictionis probabilius oredimus, ila utpro nona 'J cui ilium vendidit, ex hoc Raiherii loco discimus i
indiclione legendum sit decima, quae congruit anno liacque de causa eumdem comitem sibi tanta mala
952. Id autem eo verislmilius apparet, quia aliud inltilisse conjicit, ut scilicet R|ilherio excluso, ac
Bocumentum scriptum Yeronae,el a memorato cano- Manasse reeepto, nepolem suum in Veroneusem se?
nico vulgatum signatur « regnanle domno noslio dem aliquando suflicerel. Nepotulo erat pariter no-
Otto rege hie in ltalia anno primo sub die de rnenso men Milo, quem quidem .anno 951 Veronensenl
Junii indictione decima (De duobus.episc. pag. 118):» episcopum testatur ejusdem anni documeniumr
Ubi si Yeronenses annum primum Ottonis- cum in~ quod Joannes Baplista Perettus laudat {Catal. episc,,
ciietionenonasignassentmenseMaio annipraecedenlis Yeron.p. 61). Manassesadarchiepiscopalumlledio-
951; mense [LXXI]Junio anni 952 nori arinum pri- lanensem, quem eidem Berengarius promiserat,
mum, sed secundumnolaredebuissenl; neque enim promolus anno 949 , cum quinque episcopatibus si-
credibile est eos unam initii regni Oitonis computa- mul prsefue.ril (episl. 5, num. 6), id esl Arelalensi,
libnem invenisse anno 951 ante Oct.obrem,' aliam Vcronensi, Tridenlino_,Manluano, ac demum Medio-
posi Oclobrem cum caelerisllaliae civilatibus susce- lanensi, non ante hunc archiepiscojjaiuin, sed non
pisse.
~ 45. j. mulio posl, Veronensemsedem Milonis nepoii ven-
In his Italici regni vicissitudinibus. quid Ra- didisse dicendus est, nimirum anno circiter 950. Ilic
theiius egerit ex ipso audiamus. « Cum gloriosissi- cum ordinalus fuit episeopus, annum agebat eirciter.
mus alque piissimus cuncloque celebralissiinus orbe decimum octavum; natus quippe fuerat, poslquam*
TJXnoster (Otto) Ilaliam inlroisset, adfui ctim ipso Ratherius Yeronensem cathedram suscepit (epist. 8
darissimo filio, lenlans, si daretur optio, ut meo ad Milon , not. 5). Hinc nepolulus, seu adolesceniu-
resliluerer loco (epist. S, n. 8),» id esl sedi Yero- lus appellalur (episl. 5, n. 8)4 et hac fortassis de
nensis Ecclesiae.Ottonis Introitusin Italiam cum filio' causa « htijusmodi ordinaiionis licentia > qnaesita at-
conipeiit anno 931, quo cum filio Liutulfo Italiam que recepta tradebatur A sede aposlolica, ul scilicet
ingressus est. Cumenim Otto anno 961 ilerum venil adolescentulum ordinari permilteret.
in Italiam,, nullum secum filium adduxil. Liutulfus 47. Hanc summi pontificis licentiam faulores Mi-
siquidemanno 958 evivis excesserai; Otlonemaulem lonis velutiapprobationem aclegitimam corifirma-
secundum filium suum puerulum anno 961 in Iia- tionem episcopatus ejusdem efferebant. Oilo, qui
liam profeetuius, in Germania relinquens, GuJIielmi imperaioris
dignilalem a summo ponlifice obtinere'
iteiu filii sui archicpiscopi Moguntini curae commi- piiront'ibat, nihil ronira 'Miloncm
episcopum ausus^
'
63 RATHERIUS VERONENSIS EPISCOPUS.| _ 64
spem omneni Ratherii irrilam rcddidit. Is itaque.A confirmalur ex iis quae in admonilione eidem epi-
tum apostolicaeauclorilali, tum regiae majestali ce- slolae quintaj prseftxa fusius disscruimus. Joannis
dens, Italiam deserere compulsus fuil. Hoc autem autempontificis, qui JAgapilosucccssil, nomen epi-
loco duo Ralheiii lestimonia nolanda suni, alterum grapbes nuncidcirco exhibet, quia eadem mox ignotis
in Itinerario num. 4, ubi se ler exsulatum aflirmat, de caiisissuppressa, sub JoanneXH [LXXIV] muiala ab
alterum in opusculo « de clericis sibi rebellibus, > auctore solummodoinsrriptione repeliia fuil, ul in
liiim. 2, ubi ait: « Mejam quater exlrusisfis. >Ciro- eadem admonitione observavimus.
bique velut lerlium exsilium el expulsionem ter- 50. CumporroRaiherius aposlolicsesedisjudicium
liama sede Yeronensi illam compnlai, cum anno adire cuperel, aliani ad omnes fideles epistolam
951 eadem sedem reciiperaturus in Italiam venit, scripsil ( episl. 6. ),l qua piorum eleemosyuas in
sed agente Milone, qucm episcopum ibidem repeiit, Romanum i;er petiit.l In hac notanda snnl verba,
agentibusque ej'us fautoribus, in quibtts clericos quibus uum. 3, se a Romana Ecclesia « longius dis-
fuisse ex postremo teslimonio liquel, re infecia dis- paratum, > id esi, valde dislantem tradit. Ilincjure
cessit : Confer in Ilinerarium in not. dubitari poiest, num hteccpislola una cum praece-
•48.Initio quidem, cumrestitutionem, [LXXIII] quam denti et subsequenli, quaeeadem super re eodemque
sperabat, inaniter cessisse vidit, « Stalueram, iii- " tempore exaratse fucrunt, scripta fuerit in Italia-
quit ( Epist. 5, n. 8), carceribus el exsiliis per Dei anno 951, antequam auctor exinde decederet, au
lnisericordiam exemplus, el in latitudinem liberi potius in Germania sub finem anni ej"usdem, vel
arbilrii eductus, solitudinem monasterii pelere, et anno 952, quo fortassis siatim, cum onmem episco-
ibi exspectare Deum, qui salvummefaceret a pusil- patus recuperandi spem interceptain vidit, sese re-
hnimilaie spiritus, el tempestale persequcniiuni, cepit, antequam illuc Olto regredcrelur.
causasque expulsionis meaea memetipso poenitendo 51. Cum bis duobus epislolisjungenda esl septima
exigere, meque, ipse ut non judicarer, judicare ad omnes episeopos « per universam Italiam, Gal-
(Ibid., n. 9). » Yerum dum haeeanimo volveret, au- liam alque Germaniam, > in quam cum eadem in
divit sibi ab aemulisqusedam objicl, quibus non vi, causa sjmiles inferunlur sentenliae, lum vero episco-
sed jure minislefio sacerdotali se privalum affir- porunr concilium appjllalur. Miser Ralherius ne
mabaiil. Yerebaturprselerea, ne cedens oninino sine quidquam inteiitalum relinquerel, summum ponti-
defensione ulla, declinassej videreiur judicium, pe- ficem, el episeopos on nes ad canonicum judiciunt
riaae ac si susecausaajusle patrocinari non posset. excitandos pulavil. Has vero epislolas tres ipsum
Quare ad sedem aposiolicam negolium deferendum Raiherium suppressissehoe temporecertum videtur,
"credidil. Hac de causa lilteras dcdit ad eum ipsum ^ earumque edendarum cogitationem idcirco forie
ponlificem, qui Milonisordinaiionem probasse fere- deposuit, quia dum id agitaret animo, a Brunone
balur, ubi Juculenter expositis suis prsecedentibus Ollonis fralre iii suam laulam, uii olitn petierat, re-
serumnis ac vicissitudinibus ad annura usque 951, cepliisfuit. I
petitionem suamhis verbisproponil (Ibid.,n.iO) :cNe § X. — Ratherius in Germauiamreversus a Brunone
igilur criminosus videar ciiminalus, aul fugaxprovo- Ollonis regis fratre inter domeslicosrecipilur. Bru-
calus, audienliam rogo, audientiam flagito, invaso- nonis opera fit episcopus Leodiccnsis. Solemnes
cum omnium hujus promolionis ritus. Ejicitur subinde eliam e
remque Ecclesise meae ipso paslorum sede Leodicensi. tiac de causa duo opuscula scri-
et
paslore audaciter furem vocitans lalronem, quia bil. Aliqui episcopalusejusdemreditus ipsi ad -vic-
aliunde ascendit, non per ostium inlroivil, etenim vi- lum assignali qumumfuerint.
vent vifo nubere alteri non dimitlilurniulier legilime, 52. Bruno cum fratre Otlone rege in Ilaliam ve-
coram apostolalu veslrae sedis ad ceriamen cano- neral, ac propierea injaiiquot diplomatibtts Papiae
nicum' provoco, eo eliam, si vestrse dominationi datisanno 951, « Bruno caucellarius > subscriptus
placet, tenore, ul sive pro me, sivc pro ilto lex obli- legitur; etin texlu quorumdam expresse [LXXV]JIO-
nuerii, episcopium cui nobis visum fueril tribuatis, „ minalur «dilectus fraiernoslerBruno, vel per inter-
lantum in Domino: praeesse enim ullerius non convenlum fratris noslri Brunonis (PUEICEL. JI/O«.Eccl.
cupiseo,-si prodesse, ut anlea, nulli valeo. » Elpost Ambr. n. 172 ).» Raiherius. qui ad ipsum absentem
nonnulla: « Unum e nobis duobus episcopum non scripserat, eumdcm in ltaliapraeseniemoiiam agno-
esse, eum eliam infantum, si qua eis inesl, saiis vit (DIONTS. de duobus>ep.p. d20). Cum porro Otlo
evidenler valeat compreliendere ralio, quis auiem rex Italiae regno potilus, Adelaide Loiharii vidua
nostrum sit, veslrse pasloralitatis decernere debcat Papiaesibi in malrimonium copulata, ob insurgenles
provisio, absque maximo vestri, si dicere audeam, subinde in Germania tumullus anno 952 in Saxo-
periculo, quandoquidem controversia inde orla est, niam rediissel, ubi sacrum Pascha celebravil;eodem
indiscussurnrelinquere non valelis omnino (Ibid., n. peliit eiiam Rruno, qui clericali militise nomen
'
11).» • dederat. Hic liiterarum etlitteraiorum amantissimus,
49. Hanc epistolamAgapito II, qui Milonisordina- qhorum usu alque eonsuetudine quotidie fiebat in-
lioni licentiam dedisse pra.ferebaliir, fuisse in- slruclior, inter alios, qttos donii alebat magislros,
scriplam, ela Ralberio exaratam anno 951, vel- in- Ralherium ad se accivil!,qui adeo praesiitii cjeleris, 7
cunle 9N2,cum ex coniextii salis colligilur, lum vcro ut omnitim primus el linsliluiioni insius Brunonis
PROLEGOMEftA.-- RATIIERII VITA. - 60
-C3
riiaxime utllis haberefur. « Otto luric potenlissimns A_ morlem Ratherium prajfieieridum cnravii. Id Bruno
rex, inquil Fulcuinus ( Gest. Ab. Lob. c. 22 ), Aus- sanctissimus vir" non humanis ralionibus duclus
trasiis et subactae Ilaliae lunc imperilabat, cujtis curavit, sed quia Ratherium illi Ecclesiae praeficere,
frater Bruno, unicumet singulare in Christi Ecclesia « propter abundantem doctrinam et eloquentiam
decusfuturus, velutpretiosissimus lapis multiplicibus copiosam, qua inter sapientissimos florere visus est,'
philosophorum poliebalur argumehtis. Advocatur non eidem Ecclesiaesolum, cui prsefuit, sed elmultis
Ratherius, et habetur inler palaiinos philosophos aliis circumquaque valde proficuum fore pulatunt
primus. Quid mulia? Non deslitit, donec regiam est. > ltaRolgerus laudalus in S. BrunonisYilanum.
illam et mirificam indolem in omnibus disciplinis" 34, ubi aliam quoque illuslriorem liuj'us eleclionis
perspieacissimam redderet et perfectam. > Yerba, rationem addil, quse Ralherii probitalem Brunoni
quibus Ollo rex « subaclae lialioe lunc imperitasse, » intima familiaritale perspectam maxime demonstrat.
seu in Italia regnasse tradilur, lempus indicant, quo « Simul quia, inquit, in illis parlibus per zelum et
nondum ille Italicum regnum Berengario et Adal- conlentioneni. . . ._. '. quidametiamsacer-
berlo cerlis condilionibus restilueral. Haecreslitutio doies Domini plerumque, quod dictu nefas est, ler^
faela fttit an. 952 (Yid. infra, n. 68); et ante hanc renae plus juslo confisi potenlise, populum imperilum
( eodem tamen anno ) Ralheriusa Brunone evocatus, B" scandalizabant, jsaepe dictus dominus Bruno Colo-
a"cInter palalinos magistros receptus dicendus est: niensis archiepiscopus, cui jam lotius regni (Lolba-
quod maxlme animadvertendum est, ne qiiis minus riensis ) dispensandi cura imminebat, ralus id, quod
fccte intelligens verbum imperilasse, erroris nolam verum fuil, hunc ejectum antehac c! neglectum hoc
Fulctiinb appingat, ac si haecad illud posterius tem- ianto beneficio ad illud fidei et veritatis fosdus.ad-
pus relulerit, quo Otlo anno 961 BererigaTiumef duci, ut a nemine posset reducl; ita demum os la-
Adalbertum ex Italise regno omnino exclusit,' impe- quenlium iniqua obstruere .posse credidil, si nulla
ralorisque tilulum a Tiomana sede oblinuit anno occasio scandali posset in eoruin episcoporeperiri. »
962. Ila nimirum ecclesiaslicae disciplinse studio mo-
55. _Annum circiter Ratherius in Brunonis aula rumque inlegritale Ralberium praesiare Bruno ex-
immoratus est; anno siquideni 955 cum duaeEcclesiae perlus fuerat, ut nullam in eo scandali oGcasionem
vacassent, Coloniensis et Leodicensis, Bruno ad" inveniri [LXXVII] posse cerlissime crederei. Has eas-;
Coloniensem, Ratberius vero ad Leodicensem pro-' dem eligendi Raiherii causas ex Rolgero Fulcuinug
motus fuit. Ralherium quidem eodem nednm anno, repelit. Ea vero ratio, quam is cx suo addidit scri-
sed etiam die ad Leodicensem cathedram pro- bens, Ratherium' Brunonis induslria Leodicensi
molum, quoBruno consecratus fuit archiepiscopus..-C Ecelesiae incardinatum « in emolumenlum riiagi-
Coloniehsis, testatur idem Rafherius in « conelti- slerii, « nisi benigniiis expliceiur, Brunonis sanc-
sione deliberativa > num. 28. Hac. de causa Bru- titate indigna videtur.
nonem c in ipsis sacerdotii stti primordiis > ]iromo- 55. Quomodo autem haec Ratherii promotio Bru-
Tisse Raiherlum, Rotgerus tradit (Vil. S. Brun., n. none agente peracta fuerit, partirn ex Phrenesi,
34). Porro [LXXVI] Brunonem anno 955 Coloniensem parlim ex « conclusione deliberativa > cognoscimus.
archiepiscopumfuisseordinalum certum estexFro- Mos htijiis sevi erat episcopos eum regis consensu
doardo coaevo scriptore in ChrOnico, quem alii eligcre. Nisi-autem vis, vel fraus aliqua intercessis-
omnes secutisunt. Hincrectein Chronico Leodieensi set, cJeri et popali electio secundum canones requi-
apml Labbeum ( 1.1 Bibl. mss. p. 558 ), et in alio rebatur. S. Bruno nihil nisi jure agendum duxit.
Lobiensi apud Marlenem alque Durandum (t. III Hinc Rotgerus de Ralheriorait: « Leodicensi calhe-;
Thes. Auec p. 145), el in Geslis episcopornm Leo- drae vaeanti, magna ejus (Brunonis) induslria secun-
dicensium Êgidii Leodiensis c. 45 (1.1 CHAPEAUVIL.dum staluta canonum incardinalus est. > Fuiciiinus,
p. 176). Ratherii promoiio affigitur anno 9">5; qui hunc locum ex Rolgcfo iranscripsit, "oniissis
econtra vero perperam Sigeberlus el alii eunrseculi vefbis « secundum statuta canorium, illa "in emolu-
ipsam assignant anno 954. - D mentuni magislerii» substituil. In Phrenesis pfocemio
54. Ralherinm Brunonis opera, seu, ut in Phre- num. 1, duaeRatherii elecliones dislingiiuntur, una
nesi tradituf iiuin. 1, « iiilervenlu >ad Leodicensem in Aqnisgrani palatio « feria4 solemnisjejunii mensis
sedem pervenisse lum Rolgertis ( ROTC. Vit. S: seplihii, > quse anno 955 incidil in dicm 21 Seplem-
Brun., n. 54), tum' Fulcuinus tradiderunt (Fulc c. JJTISS. Matthoei festttm, allera Colohiae« Doniinica
25). Lotharii regnum,' seu Lolharingia, quae Hil- sequenti, > nimirum die 25 ejtisdem mensis. Prlorem
dtiini et Richarii tempore Galliarum regno accense- eleciionem « ab iis, quorum specialius intererai, >'
balur, non mulio post ad Gernianicum regnum aeces- pcraclam ibidem aucior iradit. Cum porro alleram
serat. Hinc Conrado, quem ej*usdemLolharingiae. cleelionem « ab eodem, lioc esl Leodicensis Ecclesiae
dticem Otto Germaniae rex constituerat, anno 955, populo >faclam afiirmet; eos « quorum intererat.
ob rebeliionem deposilo, idem rex Brunonem fra- fuisse eiimdem populum Leodicenscm >manifesium'
trem lametsi clericum ducem subrogavit, etColo- est. Non defuisse vero cleri Leodicensis consensum
niensiEcclesiseeodemannovacantipraefecit! Is autem indicant illa « conclusionis deliberativae> hum. 21,
Leodicensi calhedra pariter vacanti postFarab*erli ubi promotionem suam a
legitimO arehiepiscopo
67 RATHERIUS VERONENSIS EPISCOPUS.j i 68
Brunone, factam pronuntial « sub praesentia totius Acdecretis pontificum , et aniiquorum exemplis , een-
iEcclesiae, et consensu, qui utique ct requirilur legi- cilii judicio slalutum fnit, nihil repugnare, imo et
bus, clerieorum. » Addit in Phrenesi se Aquisgrani decrctis , et exemplis antiquorum, « quibus et id
non solujn electum a Leodicensibus, quorum inler- coniigeral, > ej*nsmoditranslationem licitara [LXXIX]
eral, sed el « expeiitum ab episcopis, abbalibus, approbari. Yide ,« ponclusjonem deliberativam »
eomilibus, toliusque regni primoribus, > qui nimi- Tium. 40. I
rum eraut in comilalu, et ad ordinationem S. Rru- 56. Solemnis hacc intronizatio Ratherii in ca-
nonis Coloniensis archiepiscopi frequentissimi conve- ihedrali Coloniensiacia " iradita eidemaS. Dru-
I est,
nerant. Ratherii electio a Rrunone conslitula, seu none metropolita Iêodicensis Ecclesise pastorall
apprehala « eodem die» postsuam ordinalionem, et urga anle aliare S. Pelri (Conclus. n. 50) : qui ri-
«post professionem a se, ut moris est, factani, cano- lus animadversione dignus est. Mox concionem e
nicis quod semper obediensforelp"rseceplis,»Iradilur suggeslu prsesenle frequentissimo populo Rodbertus
in laudaia «conclusione>num.,26. Hincprimum Bruuo arcbiepiscopus habuiLqua Ralherhim t supra am-
die 21 Seplembris consecratus, dein Ratherius ele- bonem Ecclesiae Coloniensis spectante cuncto specia-
clus. Non splum ille jant conseeralus [LXXVIII] ar- lius collaudavit populo (Phrenes. n. 1).» Subsecutse
chiepiscopus, sed alii quoque episcopi hanc eleciio- B sunt acclamaliones populi aique nobilium, cleri
nem legitimam comprobarunt, nihilque in ea contra canlus, et sonitus signorum, quse campaiias "voca-
canones gestum judicarunt. Hinc auctor in Coriclu- mus. Scripta praeterea fuit synodica ad Leodicen-
sione num. 21, «judicium praesulum, Heslimonium sem clerum et populum de Ratherii promolione, cui
decrelorum, sanclionem canonum > memoral... Ad- subscripserunt septem prsesules, quos paulo ante
dil num. 22, « regis concessum,»id est consensum; memoravimus. Ex his quidam cum ipso Brunone a
et nuin. 25 , diploma aliquod regia manu signalum concilio legati, qui Ralherium Leodicum ducereni.,
innuit. Ita etiam in electione S. Udalrici episcopi et post gestorum relationem, quse assensuiii regis
Auguslani « edictum regis » laudat in ejus Vita Ge- prseferebat, ipsum clero et populo Leodicensi actu
rardus presbyter c. 2, n. 7 (tom. VII Act. SS. Be-. praeficienles, in epjseopali sede Iocarenl. Quanta
ufflk, pag, 420). Brunonis ordinalione a Rotberlo aulem cum universorim Leodicensium Iaeiiiia exce-,
Trevirensi archiepiscopo Aquisgrani laudalo die ptus fuerit, auctor significat num. 39, iaudatae-
21 Seplembris paracla, publica ejus inslitutio in « coiiclusionis » ubi se eam Ecclesiam nolle dimii-
Coloniensi Ecelesia in sequenlem Dominicum diem tere affirmat, « ne susceptionem tam sponianeam ,
25 Seplembris rejecta videtur. Hac quidem occa- lam hilarem, lam devolam, tam populosam, laudi-
sione eodem die 25, nova el solemnior Ratherii ele- C bus tot (quia datus ei Juera.m) Xhrisli referiam ,
ctio el incardinalio ibidem celebrata esi, ut ex me- plebis erga me devolissimoe, accepissc calumuier
moralo- Phrenesis procemio discimus, ubi haec le- ingrate^ >
57. Haec aulem tam lseta_iniiia brevi in aperlam
guntur num. 1 : __Rursum sequenli Dominica ab
eodem, hoc est, Leodicensis Ecclesiaepopulo electus, iristemque rebellionem iransierani. Pro salule po-
septem a coepiscopis, duo quorum fuerunt archi- puli sibi credili novus episcopus pluribus Jaboravii,'
praesules, cseieri praesules, praelibato scilicet Bru- idque aliquandiu ipsiberie cessisse, indicare yidetur
none, Rodberlo , Baldrico, Hildebaldo, Druogohe, qusedam allegoria in Iibrum Confessionis insertn
Berengario atque Folberlo ,' conniventia decreto- num. 58, in quam vide nol. 79. Al non mullo post
rum, consensu alque. exemplisponnullorum, quibus pars qusedam praepoieiilior in eum male affecta « ad
et id conligerat, aniiqiiorum, summo lolius, qnae sui perniciem praevaluit,inquit > Fulcuinus. « Quid-
aderat, favore, deslinatus eidem atque solemniter quidpro saluie eorum geslum est, lioc sibi pestife-
inironizalus Ecclesiae. ». Duo archipraesules eraut rum exislimabant. Quid mulla ? Erraium est, sasvi-
Bruno archiepiscopus Coloniensis el Rodberlus Tre- lum est, nec cessalum est, donec expulsione e_us
virensis; Baldricus erat episcopus Ullrajectinus ad - crridelilati suae et nejuitise salisfacerent. » Recens
Rhenum , Hildebaldus episcopus Transrhenensis , ^ auctor pro « erratum 3st. > Ie.gendumcredit « cerla-
seu Mimigardensis, Druogo Osnabrugensis, Beren- tumest;» Ratheriumque, ul sese contra rebclles
garius Yirdunensis, et Folberlus Cameracensis. De tueretur, armis cerlasse suspicatur. Hancvero su=pk
bac secunda, sive eiiam de prima electione accipi cionem peniius extrtidit, idem Ratherius in libello
queunt illa-primoe parlis « de contempiu canonum » Phrenssis, quem anle banc edilionem inedilum ,
num.. 9, ubi de sua promolione ad Leodicensem auclor ille videre non poiuit. In prooemioenim e"u;
Ecclesiam consulium Ttiisse testatur « gloriosissi- opusculi num.-2, sejuxla adversariorum sententinn
muin praesulum concilium, illqs vero misericordiler' t phreneticum > non'diffitetur, quippe [Lxxx]-qui
me elegisse, et populi assensu conjuncto fratcrna- « inusilato tum lemporis more, non ad nummos-tali
liler intronizasse. » Utrobique. nimirum plures epi- in discrimine, NONADABMA , ul quidam, non ad co-
scopi convenerant, et utrobique discussa causa , piam amicorum, sed ad libros, ad armaria (biblio-
quse in quaeslionem cadebat, num ille, qui episco- lbecarum),-ad priscorum confugerit exeropla: > quaa
pus eral Yeroneusis, ex ista sede pulsus, ad aliam deinde Iteruin repetens, se non armis, sed Hbris ac
pdsset "promoveri, expensls jn hanc rcm canonibus, -scriptis opusculis certasse sighificat. Caclerumnon
69 PROLEGOMENA.— RATHERII VITA. „ 7Q_
soium Fulcuini editio habet « erratum esi, > veriiniÂ Yeronensi sede ad Leodicensem fuerat translattis,
eliamRoigerusin S. Brunonis Vita, ex qua himclocum accusantes, opposuerunl sacros canones qni episco-
Fulcuinus iranseripsit: et duplex quidem Rolgeri p'orunitranslationesvetarunt(/)econ/cmpfM caaoii.,p.
edilio Surii atque Leibnilii ex duobus codicibtts 1, n. 9). Jlle vero sese defendit tum decrelo An-
sunipla eamdem leciionem praefert, sicut et ille Rot- llieri papae, qnod tunc ab omnibus .sincerum habe-
geri codex Ratherio cooevus, quem Fulcuinus prae batur,tum praeserlim sanctorum antiquorum exem-
oculis habuit. In tanla ergo codicum consensione plis",qui ex nna sede ad aliam transiere (Conclus.
nihil emend3ndum. Yerbum autem « erralum est > n. 40). Addidit se, 'cuni "pulsus e, Yeroneitsi sede
ad proecedenlia referlur, quibus Rolgerus narra- episcopatu careret, vere non posse dici de una sede
verat S. Brunonenv cum Raibetium ad Leodicen- ad aliam Iraductum; cumque ipsas translaliones
"sem sedem promovit, speravisse fore ut,« nulla reprehendefe possit nemo, -si non humana aliqua
occasio scandali possel inêorum episcopo reperiri.» ralione, sed necessitaie vel uliliiate Ecclesiae fiant;
Parle aulem adversa praevalenle cum jnagnum scan- mohuit « nee avaritise causa, vel superbiaa se in-
dalum fu_erii«ubinde excrtaium , se errasse depre- tronizatum; sed pulsum a propria sede, riecessitale!
hendit. Quanquam elsi apud Fulcuinum Jegerelur coactum adiisse tunc tempofis piissmium regem,'
certatum e»r,.cum tamen id de Ralherio, quem ab R nunc Csesarein "glorlosissimum illum, consuluisse
aTinis abslinuisse vidinms^ accipi nequeat, ad re- prsesulum concilium : illos vero misericorditef me
belles'propul dubio referendum esset, sicut ad ipsos elegisse, et populi -assensu conj'uncto fralernaliier
spectant sequentia smvilum est, -neccessatum est, do- intronizasse, > Ila Rallierius parte prima t clecon-
riec expulsioneejus crudelitali sum et nequitimsalisfa- tpmplu canonum > num." 9, ubi disptitalionemhac
cerent. Se enirii vi publica expulsum, ,et Raldricum superlre cum quopiam ecclesiasiico Leodici babitam
intrusum in eodem procemio testatnr. refert. Nihil autem proficere poteranl rationes, ubi'
• 58. Anliquus auctor de Geslis episeoporum Tun- hon ratio, sed vis praevalebat. Cessit aulemtantae
grensium a Martene et Durando editus hujus rebel- violentiaeBruno, cui totius regni Lothariensis dispo-
lionis causam refert in acriorem censuram , qua sitio , ut diximus, tradita fuerat. « Cessit igilur, »'
Ratherius depravatos "eliam potentium mores acer- inquit Rotgerus, et ex eo etiam Fulcuinus, « ne
bius perstrinxit. « Nam. dum' in mores hotrinum., yincerelur a malo, sed vinceret in bono irialuni t
inquit, lam scriplis, quam dictis -inveheretur sequo cessit adversanlitim volunlati.tit suo eos gladio ju-
mordacius, hoc non ferenle potentium insolenlia, a_ gularet (ROTO.Vit. Brun. n. 54; FDLC.c."25). »Bal-
nostra sede niliilominus dejicilur (t. -IV Collect. dricus ilaque j'unior consecratuf episcopus", et vi
Veler. Script. pag. 859, n. 20). > Similia tradunl C publica in Leodicensi sede constituitur. Hinc eunV
Anselmus canonicus LeOdiensis cap. 55, et iEgidius « furem et latronem » appellans Ratherius in « con-
item-Leodiensis cap. 45, qui ChapeauviHiiopera cIusione.[Lxxxn] deliberativa » num. 2:"« Fureifc,
prodierunt. Ipsam expulsionem « ingenioBaldriei,-» 1 inqiiit, quia furio abstnlit mihi sedemj latronem,
Ultrajectini episcopi _, «patratu Rolberli >' archi- quia vi et poteslate publica s abslulil, "eanimirum
episcopi Trevirensis,;« el vi publica comitum Rege-" « vi pubiica, i qtia a comitibusRegenero et Ruodvojto
neri atque Ruodvolti» peractam noster auctor ini ipse exclusus fuil, < ui insliluereiur nepos eorum
laudato Phrenesis prqoamio num. I, prodidit.JBaldri- Baldrictis (Phren, n. 1). ».
eus nimirum episcopus UItraj'ectinus quem Rotberlo , 59. Rebellio hsec conlra Ratheriam' die Natalis
Trevirensi « in sui debellatidne consigniferum ». Domitii ccepisse a Fulcuino traditur, du.n idem epi-
idem auclor vocat (Phrenes. procem. n. 2), alium j"u- scopus Laubiis morareiur. « Cum apud nos, inquit
nioreni Baldricum fratris filium, licel valde juve- ille c. 25, Nalivilaiem Domini feslive etopjpare ce-
nem [LXXXI], pwersiquidem dicilur, ad Leodicensem lebraret, facta est Leodici contra etim gravissima
sedem evehere conlendit. Accesserunt duo memo- conspiratio. »IIoc rerjellionis initium assignandum
rati comites Regerierus et Ruodvollus in illis regio- est Nalali Dominico anni 954, ila ul expuIsioRî-'
nibus prsepoteriles, quorum nepos efat idemj'unior D therii, quam aliquanto post subseculam videbimus,
Baldrieus, « taliaut quid contigerint, ne diflicile sit cadat in annum 955, cui quidem illam afiiguni cuiu
coirjectari (Plirenes. proo3m_n. 1). > Brnno, qui jEgidio Leodiensi duo anliquaChronicaLobiense et
Ralherium riiaximi faciebat, ipsnm' in sua calhedra Leodicense, quibus in read Leodicensem Ecclesiain
sustentare eoncupisset; sed nullum sive ex. episeopi pertinente magis deferendum est, quamSigeberto
amicis, sive ex mililibus, seu. magnatibus ^djulo- aliisque chronologis Sigebertum seeulis, qui sieuii
rem naclus, ac prseterca metuens ne laudati comites, errarunt Raiherii promotionem ad, eamdem sedein
qui conlra Conradum tune agebant, si Baldrici ju- ascribentes anno 954 pro 955, ita etiam errarunt,
nioris promotioni pbsisteret., ad Conradi. parlcs cum illius expulsionem, retulerunt in annum 956.
iransirenij.ei conlra regem aliquid molirenlur, om- Hunc profeclo annum 956 neqnaquam feruni, quae
nisque pro Ratlterio nisus irritus caderet; idem de sua expulsione iradit ipse Ralherius ip Phrenesi
consilium deserere coactus fuit. Hae porro in re num. 1. Se enim expulsum indical Conrado duce
inimici Ralherii ul juslam aliquam ejus excludendi yivcnte, « qui tunc contra regem Ottonem agebal : »
causam prseferrent, incardinalionem ipslus, qua e obierat autem hic dux aute annum 956, dum cuin
71 RATHERIUS YERONENSIS EPISCOPUS. , , 72
ipso rege subinde conciliatus, conlra Hungaros pu- Adicata in Plirenesi num. 16 (eam ibidem explicare'
gnabat mense Augusto anni 955 (Necrolog. Fuld. studuimus notis 50 el 51), ante ipsam ejus Gxpnl-
apud Leibnit. t. Y. -RerumBrunsvic). Hinc ubi Mgi- sionem illala fuil, ul probabilius videtur; haec pio-
dius memoratus Leodicensem Ralherii episcopalumi fecto Ratberii expulsio, siculi et electio alque or-
« fere tribus annis >actum scribit, melius legendumi dinalio Baldrici, rejicienda eril post Pascha, quod
« fere duobus annis, sicuti ferme biennium > legi- eo anno in diem decimam quintam Aprilis incurril.
turapud Fulcuinum, utex textu, quem initio decimi Erunt fortassis qui opponent Conradum ducem, quo
teriii paragraphi explicabimus , palam fiet. Hoc: agenle conlra Oltonem Ralherius expulsus fuit, jam-
« ferme biennium » episcopalus Ratherii, quod ab, diu anle hoc tempus conciliatum fuisse cum [LXXXIV]
ejus promotione die 21 Septembris anni 955 initium rege. Hauc enim ipsius reconciliaiionem plerique'
sumit, exigitutipsum expulsum dicamusnon siatim; coiijtingunt ctim illa,| qua Liutulfus regis filius, a
post exortam rebellionemdie 25 Deeembrisanni954, Conrado conlrapatremincitatus etinfensus, in ipsius
sed aliquol menses posl.Non pauca enim post rebel- gratiam rediil die 17 Decembris an. 954. Inniiun-
lionis initium gesta intercessere, anlequam ejus ex- tur teslimonio Witichindi, qui Iibro lertio uno
pulsio et Baldrici ordinatio fieret. Nihil perfici po- contexlu filium Liutulfum et Conradum generum ab
lerat sine Bfunonis assensu, qui non solum erat B Ottone in gratiam susceptos testatur. Al Conradi
archiepiscopus Coloniensis, ad queni novi Leodicen- reconciliationempost illam Liululfiinitam fuisse no-
sis episcopi ordinalio speclabat, verum etiam Lo- bis certissimum est. -Pacemcum filiofaciam memo-
tharingiae dux lotam eam reglonem adminislrabat. ratb die 17 Decembris|anni 954, liquet ex noialione,
Hic aulem magnus Ratberii patronus haud facile Guillelmiarchiepiscopi Mogunlini Chronico Mariani
seditiosis cessit. Illa Fulcuini,"« Quid multa?Erra- Scoti inserta. Qui autem fieri poluit, ut eodem
tum [LXXXIH] esl, saevitum est, NECCESSATUM est, quoque die Conrachis cum rege pacem inierit, si
donec expulsione ejus crudelitali suae et nequitiae Ftilcuino lesle rebellio in Ralherium poslerius ex-
satisfacerent, » aliquod non breve tempus in hac se- orla fuit die Natali arini ej'usdem;el aliquanlo elianv
dilione exaclum iridicant, priusquam Bruno ad ce- posl ille e Leodicensi sede fuit expulsus, dum Con-"
dendum inducerelur. Duo illi comiles Regeneruset radus dux, ipso teslanle Ratberio, adbuc contra re-
Ruodvoltus in ea regione prscpolenies, quortim ne- gcm agebal ? Palam igitur fit Conradumpost initam
pos erat Baldricus, pro Olione rege Brunonis fratre Liululfi pacem cum patre die 17 Decembris anno
adversus ducem Conradum sleiefant. In ea conlra 954, adversus regem aliquandiu sletisse,.. ef solum
Ralherium conspiralione ab his praeseriim ssevitum postea anno 955 paulo anle pugnam pro eodem rege
fuit, « nec cessatum, » donec Brunonis assensum C ab eo susceplam conlra Hungaros, cum ipso fuisse
exlorquerenl.« Tempestates undique innumerse con- concilialum. Hinc sane Fttlcuinus cap. 25, narratis
flnxerunt, caitlocoeodemFulcuinus.,» navis Ecclesiae Hungarorum geslis ahni 954, expositurus prselium
laborante remige fluctuavit, gubernalor ipse pro- anni 955, quod illa gehs « seducta, credo, superioris
cellosaetempestatis impetum ferre non pbluil. Cessit anni successu > suscepit, et Conrado, seu Conone
igitur," cesslt adversantium voluntaii, ut suo strenue dimicanle devicla fuit; « Aderat ibi Conon,
eos gladio jugularel, Sibi obstricti sunt sacramen- inquit, non jam dux, sed miles, lolo ut pulabalur
lorum fide sponlanei, ut si accipere mererentur epi- animo converstis ad pacem, quam paulo ante (no-
scopum quem petebant , invicta exiude firmilate lentur voces paulo anle) atrociter impugnabat. >
auciorilalerii Ecclesiaeet jus imperalorium tueren- Solius quidem Liutulfi pacem initam die 17 Decem-
tur. » Metuens nimirum Rruno, ne si diutius ac bris an. 954 memoranl tum Guillelmus Moguriliiius
forlius resisleret, duo illi comiles a rege deficerent in notalionelaudala, luni Gerardus in Yila S. Udal-.
el transirentad Conradum, « qtii tunc contra regem rici episcopi Augustani, qui ejus pacis concilialor
agebal (Phrenes. n. 1), > illis jurejurando obligatis, fuil. Si autem reconciliatio Conradi in annum 955,
Ratherium landem dimiltendum, Baldricum j'unio- , rejicienda est, nibil 'impedit quin idem Conradus
rem consecrandum censuit, Ad hoec producli cano- anno eodem aliquanlo ante reconciliaiionemcontia
ncs de veliiis episcoporttm translationibus,' et con- Oilonem ageret, adeo ut eo conlra regem agente
certatio hac de re habila a Raiherio fortassis in Ratherius pulsus fuerit anno 955, ut ex documeniis
aliquo episcoporumcongressu : novi episcopielectio, aniea consideralis collegimus. / .
pelenlibus clero eipopulo, regis assenstis, episco- 60. Pulsus e Leodicensi sede noster episcopus
porum convocatio, el alia id genus requisila ;' quse posl inlrusionem junioris Baldrici, dum Leodici mo-
omnia expulsionem Ratherii ad aliquot menses anni raTelur, multis imporlune curanlibus, ut vel ipse
955 ila protrahunt, ut ab eleciione ipsius ad expul- invasori episcopalum dimiiteret, restilit foriiier,_et
sionem « fcrme biennium » exciirrisse intelligatuf, conclusionem deliberdtivamscripsit, qua cur dimit-
quod secus intelligi nulla ratione polest. Quod si lere et cedere non deberet, quadraginla [LXXXV] ar-
illa qualiscunque excommunicatio late sumpla , giimentis exposuii. In hoc opere cnm se a peienda
quam nosler episcopus in archiepiscopum Trevi- aliqua rediluum .ecclesiaslicorum poriioite in vitse
rensem suoe expulsionis fahlcJreminferendam cura- subsidium, ulcessioniejusmodiassentiretiir., maxime
vi. in die Go3:iaeDomini aniii 955,: valde obscure iri- abhorrentem"praeferl; dum huic cessloni ea qnoque
5 PROLEGOMENA.— RATHERR YITA. 74
ile causa se assenliri non.posse ait iitim. 14': « Ne, A cemio saepiusJaudalo, num. 6), Romanam fatigare
dimiiie me ad unam pariem sacerdotalem, ut come- querelis non desinil sedem, coepiscoporum altera
dam Ducellam panis . . . dixisse prior ipse difla- gregem ; > una scilicet .direcla erat ad Romanum
iner :» tum vero aliqtiam hac in re conyenlionem ponttficem, ad omnes episcopos aliera. In Lobiensi
seu oblaiioiiemsibiproposiiam, sed abs se rejeclam quidem manuscripio post fidei professfoiiem sub-
indicat, dum in (ine seribil: « Ego a quolibel inihi dunltir cpistolae tres, una ad Joannem ponlificeni,
indigenlissimovim fieri malo, quam pejiigisse fcedus ad oriines fideles secunda, et tertia ad omnes Italiae,
cuinmoTle,"ei ctim iriferno pacem judicer fecisse. Galiiae, el Germanioe episcopos. At bae cum ad ex-
Eleemosynae aliquod suffragium porrigenti alicui, pulsionem e Yeronensi, non aulem e Leodicensi
latrone illo cxceptissimo » (sedis scilicet invasore sede referanlur, ad Phrenesis volumina nequeunt
cxceplo, a quo nec êleemosynam accipere vult) periincre, quse de negoiio Leodicensi egisse ex ar-
t manum iugrattis non relraho. > Hoc opusculum, gumentis tertii ac sequentium voluniiuum Iiqtiel.
quod de rilu eleclionis episcoporum mulla conlmet, Etenim liber
Leodici scriplum ex ipsa inscriplione conclusio de- Terlius (ita in memoralo proce.nib ) querimoniam
libefaliva Leodici acla- manifestum est. Scriplum qvibusdam cum epistolishabel regi delatam.
quoque Tuisse post intrusionem Baldrici patet ex gE Quartus duas conlinel lanlum, Brunoni brevissimam,
fium.'2,col.'203. Rodberto saiis .proiixam,epislolas prwsuHbus.
TH.Leodicocum abiit Raiherius, sese Moguntiami Quintus querimoniamBrunoni specialius, generalila-
fecepil, a Guillelmoarchiepiscopo Oltonis regis filioi . tem licet conlineal, dedicalam archiepiscopo.
perhnmanissime ei munificenlissime exceplus. Hae; Sextus^ septimus atque octavus ipsi sint licet inva-
jn urbe « dala oiii occasione curavil, quae circa eum_ sori legali (inscripti videlicet Baldrico juniori),
actafueranl, in libros digerere, qualitas elaborans; carpuni tamen mullimode Rodberti; mordaciler et
ne vel curiosis laterel sui lemporis. Utique boc. breviler factum majoris Baldrici.
audientes duo illi ejus specialius iniiniei, Rodberlus. Nonus salisfacit liumilitalis sub pallio inveclhm,
videlicet, et Baldricus, dixerunt eum plireneticumi satis Brunoni propensus scriptor qui fuerat, ser-
esse(P'iraies.n. 1). » Hinclibrum,quem contra ipsos; mone conqueiitans lugubri. '
scripsit, Pkrenesim appellavit, Alia liuj'us lituli ralioi Decimus deceptissimumalloquitur gregem, prehiten-
affertur in prooemii' epigraphe his verbis expressa : tim indicens tevamen
«Incipit proosmiumRaiheriijepiscopiin Jibrum quemi Undecimus conclusio esl deliberativa sententiis ma-
Phrenesim nominavit,pro eo quod nimis in eo austere. gna, sermonibus parva.
iu quosdam inveherelur. > Mullis quidem agit con-.CfLxixvn]^ Duodecimus est<dialogus cujusdam pro
tra Rodberlum archiepiscopum Trevirensem, quem, negotio raclus , ab ipso lamen iwn penhus alie-
suae expulsionis auclorem prsecipuum jn ipso opu- , "''«•
sculo alloquitur ; nonnullis etiam conlra Raldricuiii, Haee indicasse siifficiat, ut quae desideraniiu, ex
juniorem Leodicensls sedisinVasorem:de aliis auleni, hisce argumentis innolescant. Unum porro iia.cin
sibi infensis qusedam paucis interserii. In laudatoj fe non omittendum, Auctorem in Phrenesi num. i()
prooemio, num. 6, dnodecim voluminum,quse hac int allegare de hoc Leodicensi negotio decimum quin-
re lucubravit, argumenta proponuntur. Non omnia, tura voltimen; at num. 18 testari se primb qnidem
tanien digessit Moguntise.Certe Conclusionemdeli-. liac in re digessisse viginti volumina, sed.posiea ea'
beralivam, cui undecimi volumihis locum altribuit, ad duodecim restrinxisse. Confer Admonitionem in
adhuc Leodici degensscripseral; et fortassis etiaraa Phrenesim, num. 2, col. 215.
aliquot alios Iibellos, seu epislolas in iisdem argu- '62. Anlisuiis auclor de Geslis episcoporumTuw
mentis indicatas (quaedamenim ejusmodi volumina3. grensium, num. 2, tradit, Ratberii victui, cum e
[LXXXVI] ex epistolis constant) ante exptilsionem,, Leodicensi sede ejcclus fuit,'satis fuisse provisum
ut sese in sua sede lueretur, exaravit, quas postcai « indultis aliquanlis cpiseopii ad usumvitse
agellis
Moguntiaeuna cum caeteris ibi lueubratis opusculis5 ^ (MARTEN. et DURAND. t. 1YColl. Vei. Script., p. 859,
in duodecimlibros distribuit. Si hi omnes libri su- c. 55); > seu, ut ait AnselmusLeodiensis, « indultis
peressent, non dubitamus quiri alia multa ad hocce. ei quanttiliscunque episcopatus reddilibus (apud.
factum illustrandum suppeterent : sedpraeter Con-- CHAPEAUVJL. t. I, p. 178). > Ex Confessionis libro,
clusionem deliberalivam, quam postremo Yeronen- quem Rallierius post expulsionem scripsii,
explora-
sis episcopalus lempore ab auctore ob non dissinii-- turn fit, ipsum, cuidam abbatiaeLeodicensis dioecesis
es circumstantjas cum paucis additamentis iterumt fuisse prseposiluin, ut sequenti paragrapbo plenius '
edilaui exhibuit codex Laudunensis, ex aliis un- demonslrabimus. Hinc Leodicensis episcopalus red-
deciiri laudalis libris solus pritnus liber Phrenesiss ditus, qui ipsi ad victum dicuntur assignati, fuisse
inscriptus in Lobiensi codice inventus est, cui ibi- videntur redditusejus abbatiae, cui praepositus fuil.
dem in fine adJitur professio fidei, quae ad librtim n H_aec nimirumabbatia cum in j'ure esset episeoporum
secundum ex. argumentorum mdicio pertinet. Huiee Leodicensium, ul ex sequenli
' paragrajiho item pa-
-professionifidei eodem Jibro secundo auctor adje-- tebii, ejus reddilus interreddiius eoiscopalus Leodi-
ceral epistolas duas, c quarum una (ail in pro- censis compulabanlur._
PATKOL.CXXXVI 3
73 RATHERIUS VERONENSISEPISCOPUS. 76
§ XI. — Post expulsioneme sede Leodicemi Rathe- A ccenobio« exlraneum et advenam > praeferl; econ-
rius cnipiam monasterio prmficilur. Quodnam tra vero illum « servum
ej'usdem Ecclesiae> (seu
fucril hoc monas:erium. Confessionislibrum scri-
bit. Qualenus in eo vivens cum monachis; ad mo- [LXXXIX] monasterii) t legilimum » vocat, « quia lega-
nasticum proposilum.nonredierit, et cur. Epislolam liter tradilus, el sui ipsius manu et professione in
sub Agapito II scriolam el suppressam inscribil servitium perpetuo mahcipalus. > Si sermo fuisset de
Joanni XII. monaslerio Lobiensi, se nec « exlraneum, nec adve-
63. Ratherium e Leodicensi sede ejeclum, post- nam > poluissel appellare, quippe qui eidem « lega-
quam aliquandiu apud Moguntinum archicpiscopum liter traditus, ei sua ipsius manu et professione in
diversalus est, cujuspiam monaslerii praefecturam servitium perpeiuo fueral mancipatus (vid. supr.,
suscepisse cerlum fil ex fJonfessionislibro, qttem in n. 6), > adeo ul ad redeundum in idem servilium,
alicujus monasterii' recessu scripsil. Ibi siquidem quod Deo ibidem promiserat, continuis stimulis se-
se monachis praefeclumexhibet cum num. 22 mo- se incitalum el anxiuhi pluribus in Iocis ejusdeir.
nachos alloquens ail [LXXXVIII] : « Mei ipsius curam operis faleatur. Accedit quod per id tempusLobieusis
gerens, aliosque negligens, praeeipue vos, mihi qui nionasterii abbatiam tenebal Reginerus, ejusque loco
eslis comniissi, > etc. Idipsum confirmat ntim. 24, praepositi liijilo Eiiuinus pTaesidebat(Fuxc, C. 26J :
ubi de Oderado monacho, qui, empta alius mona-;g unde Ratherius, qui erat veluti abbas, alii cosnobio
sterii pradalura, suum moiiaslerium desefuerat, praefuissedicendus estl Alia porro ccenobia dicecesis
« Noveris, inquit, quod absque mei est licentia fa- Leodicensis iu honorem S. Pelri erant consecrala.
elum; > et num. 54, dum querilur alium mona- Unum inter hoec est Alnense, ut ex Mabilloniodidi-
clium «lanam j'ussu absque meo dispensasse; > et cimus (i. I Ann. an.j 655, n. 28) Iloc quidem in
dum num. 24 selpsum accusat, quod in ea Oderadi instilutione a S. Ursmaro addictum fuit abbaliae
cmptione, « licel ut fierel, nec praeceperim nec Lobiensi (FUEC, C. 4). Sed eum poslea Lcodicensis
voluerim; dedi tamen mea culpa Iocum ul fierel, episcopus simul essel' abbas Lobieiisis, ccenobium
non prohibendo (ut sallem quivi) ne fieret. > Hinc Alnense cum cseleris Iaudalae abbatiaesubjeelisad
se inter abbales refert num. 21, cum episcopi simul Leodicensem episcopum pertinebal. Id autem pecu-
et abbalis nomina sibi attributa indicat; et nuni.34, liare hujus monasterii]fuit, quod cssterismonasteriis
ubi quoddam regulae decrelum memorans , « Quod deinceps sub Everaclo episcopo iri pristinam ratio-
wlique, inquit, tantopere nos, peculiari vero illo nem reslilutis abbali Lobiensi, Alnense monaste-
iiostri, non Dei-atnore, ampleclimur abbatuli: Sine riuni perslilit in juro episcopalus Leodicensis; ac
jussione abbatis nihil faciat. » Et, ut alia plura propierea cum Ratherius anno 968, dimissa penilus
omittamus, se abbalem aperlius significat, cum £ sede Veronensi, ad suosreversus esl.abbasLobiensis
num. 35, sermone ad se converso, ait : « Gaudes, ex suis duo ipsi monasleria dedil, Waslarense et'
quia sine jussione tua nihil fu : Vide quid jubeas. S. Ursmari, Everaclus autem ex episcopii juribus
Exigis obedienliam : astrue quod exigis; illi enim Alnense tradidil. Hujus ergo ccenobiiabbas videlur
tibi, lu regulae debitor es obedire. Illi peccant, si~ fuisse Ratberius tunc toariler, cum e Leodicensisede
extra volunlatem ei ordinaiionem luam faciant: tu, extrusus fuil, ut exinde habeiet uiide viveret :
si contra constilutum regulaequidlibet disponis, aut cumque ejusdem ccenobii redditus, excepta portione
prsecipis. » alendis monachis consiiiuia, cederent episcopo
64. Monasterium, cui praeerat, ad LeodicenseEa Leodicensi, el idcirco inter ejusdem episcopatus
Ecclesiam aliqua ratione perlinuisse ex eo colligere reddilus censerentur; boc ccenobio post expulsio-
licet, quia num. 54, e Leodico ad idem monaste- nem tradito ipsi Ratherio, indultos ei ad viclum
rium, insignem aliquem ecclesiasiicum, ut videlur, quantuloscunque Lebdicensis episcopalus redditus
îrum, cum magno comiiaiu advenisse commemo- Anselmus prodidil : quod assigiiandum anno 955 ex
rat, cui honoris gratia monachi et clerici suaviier consliiutis liquet (wrf. supra, n. 62). Sammarthani
canentes obviam iverunt. Yide in librum Confessio- ex recenlioribus Annalibus provinciae AnnoniaeRa-
Tiis, not. 62. Cum vero non absimiliier ad cceuobiumD therium hoc anno 955. monasleriiAltimontis S. Pelro
Lobiense accessissel Baldricus episcopus Leodicen- dicati abbatem referunt. Cum vcro in novissima
sis una cum Raginero comile avunculo suo , cui GalliseChristianaeedilione ex iisdem Annalibus non
idem Baldricus Lobiensem abbaliam commendata- solum abbatiam Altimontanam, verum etiam alias
rio nomine tradiderat (Fulc, c. 26); huic coenobio duas S. Amandi, el S. [xc] Dionysii eidem R..lherio
Ralherium fuisse praeposilum initio suspicabamur, ad vitaenecessaria datas scribanl anno 955; harum
1
cum praesertim ejus ccenobiiEcclesia S. Pelri no- abbaliarum nomjna ex Fulcuino in ipsos Annales
mine dedicala esset, seque ac illa ejus monaslerii, liadttcta noscunlur; jqui tamen eas Ratherio traditas
-quod Ratherius adminislrabat (vid. not. 54 in rcferl, non posl expulsioneme sede Leodicensi, sed
"
Confessionem RATUEIUI). Verum coenobium a Lo- poslqiiariiYeronensem poslremo deseruii, anuo sci-
biense distinctum htijus adniitiisiralioni fuisse com- licet 968 Alnenseni vero abbatiam polius quam
missum illud plane demonslrat, quia ipse Ra- Altimonlanam aimoI 955, eidem fuisse concessam
therius nuiii. 25 comparationem inslituens inter se; vel ex eo credimus_ quia Allimontana in dicecesi
et Oderadum sui coenobii monaclium, se ab' eodemi Camefacensi siia, ad Leodicensis episcopi jus non
77 PROLEGOMENA.— RATHERII VITA. 78
iia pertinebat, uti Alnensem speclasse "certum est. A _\ modo, vel ordine. > Ex his Ratherius videtur sen-
Ilaec autem forsitan in Leodicensis episcopi jure sisse, cum, qui e quolilet iuslituto, vel professione
idcirco perstiiit, eiiam poslquam Lobiensis abbas ad episcopatum fueiit assumptus, nonposse eum-
caetera monasterla recuperaverat, sive quia eadem dem gradum suo arbitrio deserere, nisi scilicet vei.
abbalia separata fuerat a monasterio Lobiensi, et canonico deponalur judicio, vel a vinculo Eccleslae,
opiscopatui Leodicensi unita, antequam Lobiensis cui canonice datus fuit episcopus, legilima atictort-
abbalia in ej'usdem episcopalus j'us iransirel; sive lafe solvatur. Hanc rationem alio probabiliori sensa.
qnia dum ea restilutio Lobiensi abbali facta fuit exposuit in 'Qualitatis conjectura num. 6, cum jam
anno 960, Ralherius adhuc ejusdem abbatiaeprofes- Veronensi Ecclesiaerestitutus fuisset. Eamdem enini
sione fruens spoiiari nonpolerat;hoc autem subinde perplexitatem ac perturbalionem animi, qua adhue
profficloin Iialiam,eadem abbatia ad j'us Leodicensis afflictabatur, censores suos desperationis nomine
cpiscopi rediit, qui idcirco Ratberio redeunli anno sibi opponentes his verbis inducit: « Et heu mTser
1,68illam iterum tradidiu atque infelix ! Quare sallem in isto, quo nunc stal,
65. In monasterii, quodcunque illud fuerit, soli- non convertilur termino vitae, > redeundo scilieet
iiidineauctoraelale feresepluagenarius cirea annum ad suum monasterium? i Sed videiur nobis, quod
560 vcl 961 Corifessionis librum scripsit, cujus sin- B I ideo sii desperatus, quod immiserit in lali rete (id
-gulareni el perobscuram indolem salis in admoni- ' estin episcopalu) pedem suum, in cujtis maculis
tione ipsi praefixa explicavimus, lempusque consti- ambulans, expediri nulio modo possii. Dum enim
tuimus. NonnuIIanolatu digna hic indicabimus. Non monachus fuerit, et nune episcopus sil; si relictis
solum diurnis, sed nocturnis eliam officiis aderal, ovibus monasterium repetit, timet audire, o pastor
et aliquando in ambone conciones habebat. Gravibus; et idoluin derelinquens gregemJ Sin, Apostolum de
doloribus, qui vehementiores gemiius exprimebanl,, se limet dixisse : habenles damnationem, quia pri-
^seidenlidem excrucialuinsignificalillis verbisnum. mam fideni irritam fecerunt, > etc. Ex libro autem
54, dum se alia de causa ila ingemuisse ait, « ut sii Confessionisexploralum est Ralherium summftpere
forle pro foribus aliquis stelissel, me illo mibi con- [xcn] expelisse ad propositum suum revefli, el
suellssimo incommodocruciari putare quivissel, »' preces ad Deum,ut sibi hoc concederetur, effudisse.
Aliquol abusus, qui quorumdam monachorum Iicen- < Sed impedior valde, > inquilnum. 28. Interrogatui -
tia monaslicam disciplinam corruperant, sibiquei auiem-a qub impedirelur, « a me ipso respondet :
-inagnum animi mcerorem et solliciludinem pepere- Noloenim alium accusare, ne Evam videar imitari.
raut, detegil. Peculiaria quaedamlum sua, tum alio- Delinenl melaquei, quibus me ipseligavi,_elmaculce
Tuni acta quos mcerorem augebant, ilidem tangil, C * reiis, in qtta pedem immisi improvidus, > eum sci-
sed itaplerumque implexa et obscura, ut-licet ea ini licet Hilduinum secuturus, monasterium deseruit, et
-subjectis adnoiationibus evoivere, et coivjectando i ex monacho adepiscopatum ascendit. Neque hoc loco
«xplicarenisi simus, cum tamen nihilceriifere elice- omittendum videlur, quod in Qualilatis conjeclura
re poluerimus quod huic vilae iusertndum videatur,, iium. 6 scribitur, Raiherium, cum in iis lumiillibus,
ad"ipsum librom et notas lectores remittere satius; qui posl teriiam ejus restitutionem Veronaefuerunt
,[xci] ducimus. Unum.porro, quod Ralherio maxi- excilati, « putaret quod esset lune penitus expellen-
mam solliciludinem melumque afferebal, prsecipuam i dus, gavisumfuisse, quod ipse non dimiserit episeo-
animadversionem meretur, cum nimirttm se in sa-- palum, sed episcopalus eum, et hac arte voluisse, ut
lulis periculo versari signifieal, propierea quod licetL dicebat, repelere monasierium. Quod cum minime
inter monacbes el in monaslerio viveret, non lameni processissel (lunc-enim expulsus noii fuit) putahai
admonasticum proposiium, cui sese in professionei de se desperatissimus illud prolatum : Si concluserit
-obligaverai,rediit. Nam praeterqiiam quod monasle-- Deus hominem, quis ei dicere potesi, Cur hoc
a;ium,cui nmic praserat, non erat illud Lobiense, ini facis? > Nunc vero etsi ipsum e Leodiccnsi sede
quo se in.perpetuum "Deoservilurum promiseral;Tni . expulsum episeopalusdeseruit, adhue tamen episco-
Alnense, cui erat proefectus, non eo sese recepitL pali gradu quasi quodam rete so impeditum cre-
consilio, ut (quod in professiorie spoponderal) adI didii, ne ad monaslicum proposilum, ulL.opla-
wiortem usque Deo ibidem serviret. Recuperandii bat, reverteretur (vid. -noi, 31 in Quulit. conjecL,
-jimirum ac repelendi Veronensis episcopalus speml col. 580).
aniinumque nondum abjecerat, nt patebil ex not.32,, 67. Cum Ratherius posl expulsionem e cathedra
,in librum Confessionis, el coufirmabilur eiiani -ex s Leodicensi, Veronensisepiscopalusrecuperandi sperii
dicendis paulo .post. non omnino deposuisset, aliqua hujus restilutionis
66. Anxium quidem hac super re, nec levi ses procurandae occasione oblala, episiolam quinain,
perculsum nietu pluribus in loeis declarat^ eamque3 quam anno 951 ad Agapitum II seriptam feuppres-
solam exeusationem, seu causam, cur ad proposi- serat, inseripsit subinde Joanni XII, qui Agapito
ium omnino non revertatur, indicat num. 19,« quiat successil anno 956 (vid. Admon.in ep. 5, n. 6 et-8).
, sicut uemo se valet per se ad aliquem gradum Ec- Duaeaulem occasiones videri polerant opporlunae,
clesiaepromovere; ita neino se polest, etiamsi velit,, altera cum Liutulfus anno956 inltaliam cum exer-
deponere, quovis institutus sii, vel etiain vietiiaritt citu descendil Berengarium deviclurus, alleracum-
79 RATIIERIUS YERONENSISEPISCOPUS. 80"
rcx Ollo anno 961 codem consilioIialiam repetiit, t, A tionibus resijirei. ILec autem prima est marclii.-e
et Berengario victo Romam profectus esl, anno 962. 2. Yeronensismenlio.
Uira vero occasione Ratherius pro Agapiio II Joan- ri- 69. Marchia, seti marea, vox Theulonica, qua si-
nis XIInomen laudatasepislolaspracfixerit incerlum m gnifieanlur confinia, dicebaitir regio, vel ttrbs
csl. Cum auiem in epistolae lextu nihil addiderit regni
it alicujus limes, quae contra liostes,'si qui e vicinis
'eorum quaeevenerunt post annum 951, nihil Joan- l- locis irrumperent, maxime defendenda erat, ut
nis proprium inserueril, nibilque nisi solam in- I- iisdem in ipsum regi um aditus intercluderelur.
scriplionem mulaverit; illam reipsa ad JoannemXII II Anlea cum inlegrum esset Italiaeregnum, cis Athe-
npn misisse satis crcdibfle est, ea, ul videtur, de le sinimarchise erant duasurbes Germanicoregno fini-,
- causa, quia, mutalis reruni circumstantiis, alia atqne ie timaj, Tridentum scilicet ex una parle, ex altera
alia via suoecausaeprovidendum intellexil. Liutulfi fi Forumjulium. Hinc Tridenlina marchia, et Manasses
auidem inopinata mors in Ilaiia, quaeipsius victo- ,- marchio Tridentinns a Liutprando memorantur
rias inlercepit, et Berengarium, [xcm] Ralherioo (Lunrit. lib. m, c. 14; ilib. iv, c 5). Marchiseaulem
infensum, regem reliquii, episcopatus Veronensis s Forojnliensis appclIaiio|apnd Eginardtim ad annum
Jioc tempore recuperandi fiduciam, si quam in-- 788, el apud alios freqiientius occurrit. Yerum sub
duxisset, omnino abrupit. Ab Ottone aulem Ilaliamii B Oltone I, cum Verona esetcraaqueurbes ad Forum-,
j'epetente anno 961, ita slatim, ut videbimus (§ 15), >, julium usque additae ftiissent regno Germanico,
fuit resiilufus, ut licet poslea Romanum jttdiciiim n liujnsque limes Italico regno conlerminus non esset
accesseril, eos laraen litleroe, quseepiscopum snaa Tridenlum, nec Forumjulium, sed Yerona, marchim
sedepulstun et pôfugjnopraefcrebant, noii ampliuss Veronensisnomen indtici ccepit; loiaque ista regio
congiTierenl. a Yerona ad Forumjulium usque Iale palens, mar-
§ "Slli—OllorexBercngarioIlalicumregnnmd'miltens, t chiaa Veronensis nom ne comprehensa , Henrico
Yeronensemmarchiam sibi rc.imtil. De hac mar- Oilonis fratri, ""qui Bajoaria;dux erat, regenda tradila
de
chia ejusqueducibus, necnon Forojuliensifushtss fuil. Licel autem Reginonis conlinuator iianc mar-
agilur, et multa harlemts involuta cxplicanlur, in chiam non tam Veronensem
quibus sunl aliquol lehtimonia Ralherii, qum du- quam Aquileiensemvo-
cttm el ducissmmentionem faainnl. De marchia. cet. qiialenus ad Fonnnjulium, seu Aquileiam pro-
farvisina qumdam adduntur. tendebatur; Aquileiensisliunen marchimnomen per
G8. Antequam Ralberii reslitutionem in suami haec tempora nullibi alhs receptuminvenies, solius-
sedem afllgendam anno 961, cum Oilo rex, in Ita- que marchiw Veionensis appellatio diulius posiea
liam iterum piofeclus est, et coelera,quee eamdemi oblinuit.
resliluiionein sunt consecuta, exponamus; dei C < 70. Huie sentenliae qua marchias Yeronensis
gesiis, qtiaeboe secundum Ottonis iter proecesserunl,, oi iginemOttonis I eevo.kffiximus, plures adversabun-
nonnulla prselibanda sunt, ac potissimum disseren- lur, qui eam ad anteriorem aelatemevehunl. Putant
dum de marchiae Veronensis iniliis, et de ejusdemi siqttidem eam marchiaiu, quaea Forojuho ad Yero-
marchise ducibus : quas omnia non solum rebusi nam usque patebal, cujusquedux, seu marchio, loii
postea_dicendjs utilia, verum etiam aliquod Raibcrii buic regioni, ac singularum civitatum comiiibus
locis probe iutelligendis necessaria sunt. Cum idem prsseral, jam inde a sseculooctavosub Francis fuisse
rex anno 952 ob excitalos in Germania lumultus eo inslituiam, el initio quiJem appellatam marchiam
ex Italia properasset, mox Berengarius el filius ejus Forojulienscm, postea, vero sub Berengario I mar-
Adelberius, quos ille Italico regno privaverai, una cbiaeYeronensis nomen fuisse substitutum, propler-
-cnmmultis Italiae episcopis eumdem adierunl, et in ea qttod eo regnante [xcvj ille, qui ioli marchiae
-comitiisAuguslanis anni ejusdem cum ipso conci- erat praefectus,Veronamsedem translulerit, eadem-
liati, fideque eidem promissa, ejus regni restitulio- qtie de causa marchiaj Forojuliensis appellationem
nem ceriis condilionibusoblinuere, quas apud Wiii- obsolevisse; ei comitalum Forojuliensem ccepisse
chindum el Hrosvitham monachain legere esl. nominari, quippe in Forojulio non amplius marcliio
annalisla Saxo ct Otto " seu dux, sed comes duci seu marchioni subj'eciu=
Regi!ioiiiscoiitinualor,,quem
Frisingensis seculi sunt, muialionem in regno resideret. Hanc vero licet pervulgalam inler erudi-
Italico hac occasione inductam nolat, Berengarius tos sententiam nullo satis firmo fundamenlo suffuh
cumfilio Adelberlo, inquil, « Regiaese per omnia lam arbiiramuf. Posteriori quidem «vo sub Germa-
nis regibus Yeronensem marchiam ad Forumjulium
\m vassalilium dedit dominationi, el Italiam iterum
cum gratia et dono regis accepit regendam. Marca usque fuisse exlensam, adeo ul dux seu marchio
* tanlum Veronensis et Aquileiensis excipitur, quae eldem praefectus,omnibas civitatum comitibus spe- _,
Henricofratri,Tegis[xciv] commiililur. » Otlo scilicel ciall jtire praeessel, ex iis ^documenlismanifeslum
'
rex cum Italicum regnum Berengario et Adelberio esl, quaeeoruiridemducum seu marchionum plaeiia,
concessil, Yeronam cum Tridento, Vincentia, Paia - ahosque jurisdiciionist aclus modo hic modo illic-
vio, et Aquileia, seu¥orojulio ex Italico regno de- intra eam marchiae regionem. ab ipsis liabiios
cerplam sibi reservavii, ul facilis sibimelipsi pate leslanlur. Nihil aulemJiujusmodi sub regibus Fran-
rel adi us in Italiam, si forle Berengarius concesso cis pro simili jure ducum seu marchionum Foroju-
«egtio sbulereiur, ei a prae$ii(u;isac receptis condi- iiensiumhactenus afferri poluit. DucesForojnlienses
Sl PROLEGOMENA.— RATfiERII YITA. 82
sub Longobardis j'us suum exlra-Forojulium nequa- iA quod lauclatiis Berengarius j*amimperator in dipk»-
quam exercuisse, nunc jam inter omnes convenit: male anni 920 Waltfredum olim Veronse« gloriosmu
cum suum cuique eivitati, dticem in hisce locjs lum comilem >hislaudat (DIOMVS. diplom. Coll. p. 101,
praefuisse,qui ab alio duce non dcpendebai. ex plu-_ 102), quod dc marchione Walifredo sibi infenso ne-
ribus jam editis documentis sil exploraium. Cnm quaquam dixisset. Sed hsecobiter.
atitem Longobardi Forumjulium Carolo Magnodedi- 72. OppontinlBerengarii ) diploma apud Mtiralo-
derunt, is Rolgainluni Longobardorum ducem Fo- rium datuni anno905, in quo « Grimoaldusillusti.s
rojnliensem confirmans, juris ejns limites non exten- vir > nuncupattis, eumdem adiit,'beneficium Teudi-
dii. Cum porro idetn Rotgaudus el c:cieri cj'us herto i in comilatu Yeronensr» imploraiurtis ((. I
complices, qui aliis Italise civiialibus pracsidebant, Antiquit. Itali., p. 1017).- Cum vero Grimoaldus
anno 776 a Carolo defeeissenl; hic « captis civitale « gloriosus marchio >in duobus privilegiis anni 921
Forojulii, Taryisio cum reliquis civitatibus, dispo- ab eodem Berer.garioalia beneficiaoblinuerit Fride-
suil eas omnes per Francos (Annal. Franc. aptid Ca- rico patriarchae, et Peiro presbytero Aquileiensi;
nis., ad an. 776. t.II, part. n) : > quaeverba unaiii in ipsius marchia hoc tempore et.Forojulinm et Ye-
rectorum .mutationem , non auiem iurisdictionis ronam comprehensa colligunt (DERUBEIS,Monmn.
varietalera ab eo induclani innuunl. ' eccl. Aquileien.). Verum primum diploma,anni 90,5
B
71. Afferri solel a conlrariae senicnlise paironis Grimoaldum non marcbionem, sed « illustrem vi-
tesiimonium Hermanni Contracti, qui in Chronico rum. > lantummodo appellal; in aliis porro [XCVII]
adannuni 885de Arnulfo Germaniaarege ex Francica documenlisanni 915 « gloriosius, > vel. < eximius
Caroli Magni siirpe progenito scribit : « Wallfredo, coines > vocalur (BIANCOL. Cronica di Veron. par. i.
Maginfredoqueeomilibus Ilaliam cis Padttm dislri- pag. 517; DIO.NYS. Collect. diplom. p. 98), non niimis
buit. » Waltfredus in Annalibus Fuldensibiis ad ac in alio anni 920 apud Campiitm (CAVPIUS, Hiet.
annum 896 Forojulii marcliensisappellatur ; Magin- Placenl. 1.1, append.). Soltim in privilegiis anni 921
fredus aulem, _qur Mediolani postea occisus fuit, « marcbio'> dicilur. Si autem anno 905, licet « illu»
marchlo Mediolanensiscrediiur. Cum vero ea Italiae slris vir > esset, nondum lamen erat aut coines,
Cispadanaepartitio inter Waltfredum elMaginfredum .autmarchio; quid laudalum diploma anni 905, ad
accidenlalis fuerit , ad consliiuendam propriam marchiae ditionem indicandam conferre 'potesi. ?
ulriusque marchiaeditionem aclimites'referri neqnit. Quanquam, etsi fuisset marchio, nihil cogeret, cum
[xcvi] Hinc etsi Wallfredus Veronam conlra Beren- saspeepiscopi, aliique flignitate, aul favore principis
garium seniorem propugnaverit, ut laudali Annales pracdili, Eeclcsiis ac hominibus extra suam ditionem
prodideruni; non tamen idcirco marchiam Foroju- eonslitulis privilegia obtinuerinl.
liensem huc usque fuisse productam inferre licet. 75. Berengaritts taridem Veronaeresidere maluit,
Ideo enim "Veronampotissimum defendit, quia in,ea quia haecet magis plaeebal, etmunitior erat; qtiod
parte suse diligenliaeab Arnnlfo commissa urbs Ye- ad niarcliiaeappellationemalqueextefnsionemastruen-
rona omnium munitissima erat, el Arnulfo Germa- dam nihilum pertinet. Marchiam quidem,sub eodcnt
nicum iter per Tridentinum agrum liberum relin- appellatam fuisse Yeronensem.quaeanleaForojulien-
quebat. Quod si ea Iialici regni pars ipsi credila _ sis dicebatur, propterea quod Veronae resideret
extendebattir « usque ad fluvium Aduam, » ut non - libenlius, falsum evincitur ex ipsins diplomale Ve-
nullis videtur; (hinc enim, inquiunl, eo exslinclo ronae dato anno 925, in quo marchiai Forojuliensis
Berengafius « Italictim regnum usque ad Aduam nomeiradhuc usitatum prasfeilur(UGiiEL.,t.V). Hatic
recepit, > ul memorali Annales teslanlur).; mtilto auteni marchiam extia Fornmjuliiim non fnisse
Iticulenlius pateret, Forojuliensem marchiam ad extensani ex eodem documento paiiler cvincitur.
totam regionem, cui ille ab Arnulfo praefectusfnit, ldem nimirum impera:or Aiinam secundani ipsin,s
" exlendi non posse : nemo enim proprios ejnsdem conjugem pro Bellunensi Ecclesia petiisse tradii
marchiae fines.,ad Aduam tisque proiendii. Hunc j. « quamdam curiem jutis regni nostri, qtiae vocatur
Waltfredtim marcbionem Forojiilienseni nonnulli Docale .... qusepertinet de coniilalu Cenelensi,
eumdemesse existimanl, ac Waltfredum, qui comes eic, nec non etiam Clusas de Abintione, quse per-
Veronensisindicalur in documenloanni 880 (MURAT. tinet de marchia Foroj'ulii. > Vides « mar.cbiamFo-
1.1 Anliquil. Ital. p. 455). At hunc comiiem diver- .rojulii >_distinctam a coriiitatu Ceneiensi, qui si in
sum fuisseprobabiliusest; carmen enim ad Adelar- ea marchia comprehensus fuisset, non mimis Clusm
dum episcopura, quod e ms. Yaticano ediium est de AbiniioneqnamCurlis DoM/iscorailatus Ceneten-.
(BIA.NCOL.J3e'vesc.e gov. di Verona, p. 55), eumdem sis ad eamdem marchiam pertinuissel. Neque illucl
- comitem post Ludovici II et Caroli imperalorum, moveat, quod in altero ex laiuialis
Berengarii privi-'
necnon Joannis YIII Romani pontificis obitum viia legiisanni 921, nomineliir comitalus Forojulianus,
fuiictum deflet ; quseeum excessisse ionuunt paulo qui in anlecedenli privilegioanni925,marchiaForoju-
post annum 882, quo Joannes YIII e vivis sublatus /'rdicilnr(DE RUBEIS, Monnm.eccl.Aquileien._).iW).
_ftiit, vel serius paulo post annunt 888, siquidem • Hinc enim cognosciuius marchise et comitattisvoces-
Carolus Crassus hoc anno exstinctus potius quam prontiscue aliquando fuisse nsurpatas : unde m pla-
Carolus Calvus eo carmine indicari credatur. Adde cilp anni 84o comilaius-CWrf«ift*«s vocalur (MUBATOR.
S3 RATHERIUS VERONENSISEPISCOPUS. ! $$
i
t. H Antiq. Ital. p. 972), licet eo temporesub Lu- A j Appeudicelomi primi ipag. 66. Cum porro ideni Be-
dovico II Ralite rege Tridentum essei lialici regnii rengafius omnem prseleiita; calamilaiis causam re-
niarchia, quae a Liulfredo [xcvm] duce regebalur. tulisset «In episcopos el comites caeterosqueItalise
Marchiaeigitur Veronensis appellalio inducta est subi prineipes ; omnes eos odiis et inimiciliis insequens
Ottone I anno 952, el ea de causa inducta, quodI inimicissimossibi eflecit, > ut continuator Regiho-
Yerona cum caeteris ejus marchiae urbibus ad Fo- nis memo-riasprodidit. Itaque rex Ollo ab<his invi-
rumj'ulium usque Germanico regno ascripta, el Ger- tatus, iterum in Ilaliam ingressus. est eodem annc*
mano dnci commissa, hujus regni poriio ac limes; 961, Berengarioque Ilalicum regnum penilus abslu-
csse eoepit. lit. Etsi vero tolum lioc regnum ipse Olto obtine-
74. Haecquidem marchia vix insliluta, Ollorie I et; rel, hane lamen Italiae partem, qnse a Yefona ad
Henrico duce gravissimo bello distraclis anno 955, Forumj'uruim exlendituf, veluti regni Germanici"
in Berengarii dilionem facile veiiil; et tunc, cum limilem esse, ei « marchiam Yeronensem, > ul a»-
Yerona desiissel esseGermanici regni marchia, Tri- ica, appellari voluiti Quare ipsi dueem procfecte
denttim et Forumjulium Ilalici regni limites, ad Germanutn genere, qui eamdem eonlra cseterosIta-
anliquam marebiaeformam redierunt, quoad Beren- los, si qui forte defectionemmoIireiHur, defenderel.
garius eadem loca et regnum reiinuit. Hinc cum iu R ' Idipsum alii Otlonis successores feeerunt; ac pro-
Milonis teslamenio acto in « Runco > Yeronensis pierea vel Bajoarise, vel Carinlhiae duees eidem
agri c regnanles DD. nostros Berengarius el Adel- marchias prsefecti legtintur. Hinc «Yeronensis mar-
berlus filio ejus reges hic in Italia anno 5 sub die chiae» nomen sub Germaniae regibus diulius obli-
decimo irigrediente mense Julii indici. 15, > id est niiii, nimirum usque ad sapculumXR, ac proinde
a«no955 (USHEL.,t. Y), idem Milo « marchio > ap- Foruffljulium proprium comilemhabere ccepit, sicut
pelletur; id videlur referendum sive ad Forumj'u- el cseleraeejusdem marchise urbes.
litini, sive potius ad Tridentum, quae quoque urbs 76. Duces liuiiis marchiai nulli certae sedi affixi,
lialici regui limilanea a Liulprando « marchia » modo hic, modoilliCjjutilibebat. vel res flagitabat,
vocatur. Bcrengarius fortassis hanc marchiam, per morabanlur. Jus ipsorum in ipsos comites, et in
quani Germanieaecopias in Italiam inlrare solebant, totam marchiam ex eorum placitis, ut indicavimus,
Miloni antea comili Veronensi faulori suo regendam liquet. Idem confirmat privilegium anni 998, in quo
ei-custodiendamIradidit. Hinc eiiam liquet hsecIoca dum Otto III Berinfredo diacono Yeronensi ejusque
a Berengario subacta anle annum 955, id est pauls fratribus atque sororibus concessit, « ut nullius pla-
-post cjuamGermanicum belltim in Oltonem et Heri- ( citum cuslodianl, nec ad legem faciendani se ante
ricum exarsit, anno 955. praesentiamalicujus praesenlent, nisi aute nos, aut
75. Bello in Germania eonsopiio, Olto rex, ul Be- ante nostrum ducem KDIOKVS. Collecl. diplom., pag.
rengaritim reprimerel, Liululfum filium suum cuns 185);» mundeburdii speeiem ipsis indtilsil, quo.a
copiis misit in Ilaliam anno 956. Is brevi eo devielo, coniitibus [cj caeterisque jtidicibus exempti, apud
tolo pene regno Italico potitus est. Sed mors, quee solum imperaiorem, vel apud ducem marchise con-
anno sequenli die sexla Seplembris viclorem de me- veniri poteranl: quad insignem ducum atque mar-
dio suslulitj-Berengariorecuperandi lotius regni ad- chionumauclorilalcm declarat. Idipsum ex Ratherii
itum aperuit. Quare (5) duo documenta, alterum quoqne operibus manifeslum esl. In epist. 8 ad Mi-
« acliim in civitate Verona > mense Octobri an. lonem Yeronensis sedis invasorem se ab eo com-
957, alterum « in caslro Roveelaria > Yeronensis preheiisum, el in exsilium abdttctum afiirmat « ad
agri an. 959 Berengarii. et Adelberti ejns filii re- dedecus imperaloris, et, licel dissimulent, inquil,
gnuin « hic in Italia,» notant. Adeoautem Yerona ducum noslrorum : > el post nonnulla sub finem :
ipsa potiebantur, ui ibidem prassenlesdiploma dede- « Si resipiscere nunquam deliberas, alia moliri, quod
rint [xcixj (4) anno 958 Idibus Januarii pro mona- coapisti, tenta, suggbro, via; iinperatoris et ducum
sterio Lenonensi Brixiensis dioecesis, cujus ajiogra- rv
r nostrortim, si vales, acquirendo utique quo recedam
phum vidimus apud P. abbalem Joannem Ludovi- imperium : > quaenon lam imperaiorem, qtiam ipsos
cum Lucbium; ei aliud itidem Veronai dederint dtices uti Veronensis marcbiosprsefectos Vcronaejus
anno 981 tertio Kal. Junias, quod cdiium fuil pri- babuisse significant. Eodein referri possunl duo alia
mum a Muratorio, lom. V Aniiq. Iialic, col. 405, ct loca, quaein Qualilatis conjecturaoccurruril, ubi du-
iterum ab editoribus Annalium Camaldulensiumin cem seu ducissam Verona.'peculiari auctoritate prae-
i
(5) Ilaec dno documenta ediia fuerun! a marciV. (4)Aimum 958 vulgarcmdesignant annns octavus
'canonico de Dionysiis in Collect. diplom. p.,121 et regtim el indictio prima, qua? Januario mense non
124. Prioris vero docnmenli annus 957 perspicue congruttnt nisi aimo| 958 vulgari ex eadem ralione.
colligiluii ex. anno regum sepiimo et intliciione qnain praecedenti adnotalione indicavimUs. Quoiisi
prima. Cum enim aniius sepliraiisregum Berenga- iii apographo, quem ]vidiinus, exhibetur annus Do-
rii et Adelberli inchoavcrit die 15 Dec.an. 956, ac minicaelncarnat. 957, nisi amamtensis eiror obre-
desierit die 15 ejusdem inensis anni 957, indiclio pserit'omissione unitaiis, procul dubio dicentluiii
quoque priina incoeperit mense Scptembii auni 957, esl, hoc in diplomatc annos Chrisii comjititatos
mensis October anni seplimi regni, et priinae indi- fuisse more Romano ei Venelo, qtii annos inchoat
ctionis in eo documenionotalus non comenil Ocobri menteMailio, nt in aliis quoque non paucis docu,-
anui 958, sed illi .tnui 957. menlis obsetvare licuit.
S5 - PROLEGOMENA.— RATHERII YITA. . _ 86
ditam memorat. Pnmum num. 5 : « Irnperalori I._ geslarum historiam,"quse moniimenSorum penurhv
(Ralherius) non servit, duci neqtiaqtiam. > Rursum in obscuro esl, expiscari, el quam brevissime licel,
num. 14: «Dux inclyla verita, inquit, nepejus mihi, producere oportet. Henrico I et filio ejus Bajpariae
quam conligii, evenirel, commendavit me tuiiioni ducibus idcirco Veronensis marchia tradita fuisse
coinitis. > Tandem in Itinerario, num. 4, se « cle- videlur, qttia tunc Bajoariae ducatus Cariiilhiam
menliaimperaloris, subvenlu excellenlissimaeducis totamque regionem ei marchiae conterminam com-
ereptum, reductum, > tradit. -Hos « duces noslros, ^jleclebalvir, uli complectebalur sub Arnulfo cl Ber-
hanc inclylam ducem > eos fuisse, qui Veronensi tclfo Henrici I proedecessoiibus, quorum primus a
marchiaepraeerant, ex praesiitutjs liquet. Liulprando « Bajoariorum [cn] et Carantanorunv „
77. Ut aulem inlelligatur, qtiinam isli sub Ralhe- dux » appeliatur, el in documento Frisjngensi voca-
riofuerinl; dncum, qui saeculox eamdem marchiam lur « dux Bavariorum et etiam adjacentium regio-
admiuislrabatit, seriem haclenus non salis perspe- ntint (MEICHELBECH, Hist: Frising., lom. I, pavt.n,
ctam, et rebus pluribus utilem boc Ioco conlexere p. 429). > Hinc quidem in diplomate Ottonis H anni
et explicarejuverit. Primus hujus marchiae dux ab 974 Frisingensi Ecclesiaeconcessaetradtintur « in-
Otlone I prBefectnsanno 952, quo ipsam marchiam tervenlu Heinrici » secundi ducis Bavarise «-quaedant
instilutam vidimus, fuit Henricus ejusdem Otlonis B partes sitae in ducalu praefali ducis, et in comilaiu
fcater, qui j'am inde ab anno 945 Bajoariaeducatum Poponis, quod Carniola vocatur. > Si CarniolaCa-
obtinueral. Hinc dum «Ravariornm dux, et marchio rantaniae pars erat in comitatu subjeclo ditcalui
inclylus > "aRolgero appellalur, non marchia orien- Ilenrici ducis Ravarise , Caranlania utique ad eum-
lalis, nunc Austria, cum nonnullis inlelligenda esl, dem ducaium,„pertinebal. Anno sequenli 975, bello
sed marchia Yeronensis. Hic flenricus duxerat Ju- exorto inter Henricum II et Oitonem Alemannorum,
dilham Arnulfi, seu Arnoldi Bajoariorum ducis seu Sueviae dttcem, Otto 11 imperator, qui Otloni
filiarp,ej'us, inquam , [ci] Arnulfi, qui ctim a Yero- duci favebat, Henricum cepil, et anno 976 ducatu
nensibus-invilatus contra-Ugonem regem descendis- privavii (Annal. Saxo,'« Chron.). Tunc Carinihiseet
„set in Italiam, pluribus Ratherii calamitatibus, quas Bajoariaeducatus divisi. Bajoariaedux crealus supra-
expostiimus, occasionem dedit. HaecHenrici uxor dictus Otto Alemannorum dux Liululfi filius; ac pro-
laiidatur (5) a mttliis, genuiique ex eo Henricum II pterea in Yita S. Udalrici episcopi Augustani num.
.(6) an. 951. Henrico patre vila functo anno 955, 80, idem Otio vocalur « dux Alamannorum et Ba-
Olto rex HenricoII < ejus filio ducatum et maream variorum, Henrico deposito. > Carinlhiaevero duca-
dedit, >ut conlinualorReginoiiis elannalista Saxo lus Henrico Berlolfi, scu Bertoldi olim Bajoarise
scribunl, eumdem scilicet Bajoarisemicalum et mar- ^ ducis filio traditus fuil; ac proplerea hic Henricus
cam Veronensem, quibus pater ejnsabeodemOttone in diplomaie Ottonis II anni 977, quod in Addila-
donalus fuerat. Cum porro hoc anno 955, el ali- menlis Ughellianis Iegitur lom. Y, pag. 46, « Caran-
quandiu etiam posl basce nostras regiones Beren- tanorum dux > appellatur. Quandiu vero hsec divisio
garius et Adelbertus tenerenl; Henricus.il mar- subslilit, Yeronensis marchia, Carinthioecircumqua-
chiam Yeronensem reipsa obtinere non pptitit, nisi que, non aulem Bajoarise finitima, illi subjecla fuil,
fortasse iis mensibus, quibus Liutulfus Berengario qui vicinae Carinthiae, non autcm illi qui remotioris
victo in vivis fuii : at cerle oblinuit anno 961, quo Bjjoariae ducalum oblinebat: neque enim Bajoario-
rex Otto eumdem expulsurus Ilaliant repetiit. Hoc ruin duci invenietur atlributa unquam, nisi cunt
atilem lempore cum idem Henricus 1vix decennis idem Bajoariorum simul et Caranlanorum dux esset.
esset, Judiiha ejus maler filii nomine omnia admi- Ilaqtie laudatum Henrieum Bertoldi filiuin una cum
nistrabat. Hinc « dtices noslri, > quorum Raiberius Carinlhiae ducatu Veronensem quoque marchiam
meminitin episi. 8, ad Milonemsciipta anno 965, regendam accepisse dubitare non licel. Anno 977
sunt flenricus II el Judilha : « Ducem vero incly- sub finem vergcnle, Heinicus II, qui ex loco in quo
tam el excelleniissimam, » id est Judiiham matrem p. custodiebatur effugerat (Annal. Saxo.), ctim Hen-
in duobus aliis operibus lucubratis anno 966 expres- rieo Carantanorum duce adversus Oltonem Bajoariae
sius .appellal potius quam filium, quia filio adhuc ducem conspirans, Palaviam civitatem invasit, -ibi-
minore, mater poliori aucloritate fruebatur. Is Hen- que mox-abOtlone II imperatore obsidione subactus,
ficus hanc marchiam tenuisse ad annum usque 995, una cum eodem Henrico duce Caranlaniae in exsi-
quo e vivis excessit, videri pbtest ex documento . lium missus fuit. Hinc Oltoni Bajoafiae duci Carau-
anni 995, cujus deinceps fiet menlio. At non ila csl. tania cum Yeronensi marchia altributa videlur. |cmj
Alii enim inlefmedio leinpore eamdem marchiam Post Ottonis Ducis mortem, quae incidit in aniiiini
conseculisunt. 982, Ollo imperator cunt Henrico minore Berloldi
78. Ul marchionum, qui boc iniervallo noslram filio concilialus, in eomiiiis Verouaehabilis anno 985
marchiam rexerunt, noliiiam proferamus, rerum eidem Bajoariseet Carinthiaeducatum impertitus es.t,
(5) Continuator Regin. an. 955. Ditmaruslib. n, 955.

552 et 559, t. I, Rer. Brunsvie, Yit. S. Mathil- (6) Cliioh. Quedlimbttrg. I. II, Rer. Brunsvic. p.
' pag.
dis reginae c.,4, n 19, l. I, Rer. "Brunsvie. p. 201, 279:
et Annalista Saxo apud Eccard. an 945, 955, ei
87 RATRERIUS YERONENSIS EPISCOPUS . S8
De hoc Henrico Ditmarus sciibens Iibro terlio, so- A palam fit eum HenricoII duci successisse aiino 995.
lius qtiidem Baj'oarisedticatns meminit: « Henricns Quidam suspicanturliunc Ottonem ejusdem marcbiae
niinor exsilio solutus, Bavariorum dux effectus est ducem fuisse anno 985, quo imperalor Otto II in
(i. I Rer. Brunsvic.,p.5i'5).i AiCarinlliiainsinmlipsi comitiis Yeronensibus« interventu et pelitione ducis
collalam, et Bajoariorura dncalui annexam, uii sub Oitonis (ID. '/>., pag. 479). > Rodoaldo patriarehae
Oitone anlecessore aeciderat, idem auctor osiendit Aquileiensi privilegium eoncessil. Sed in iisdem co-
libro quarlo ad annum 984, dum eum non lam Ba- mitiis Bavatise el Carinthiae ducatus cum adnexa
joarise qttam Carinthiosducem demoiistrat inqiiiens: inarchia Yeronensi ab' eodem imperaiore tradilus
« Propter Henricum ducem, qui lunc Bavariis atque fuit Heiirico minori, ut superius vidimus. Porro ad
Carentis praeftiit (ibid., p. 548). > Ad hunc ilaque ea geneialia comitia omnes Germaniae proceres ac-
uli Carinthiae dticem marcbia Yeronensis'_jediil : cili; ac propterea dux ille Otlo, qui pro Rotloahlo
« Tunc, > inquit Ditmarus, id esi anno 984, « Ba\a- paltiareha privilegium petiii, non continuo dux Ca-
riis aique Carentis proefuil. » Cum enini anno se- liiithice et Veronensis marchiae tum fuisse dicendus
quenti985 Henricus 11post Ottonis II obitum « ad se esl. Is antequam Carinihiam et nostram marcbiam
reversus, ct vana cxadlalione se dejectum "conspi- abOtlonelil oblinerei, Wormatiensis, seu Francise
ciens, veniente rege (Otlone III), in Franconevord, B orieiitalis, nunc Franconlae dux fuit: quo ducalu
illuc ipse adveniens, in conspectu lotius populi com- subinde in filios ejus tfaducto, ipse ducatum Carin-
plicatis manibus, humilis babitu et actu,,vera com- tbioecum Yeronensi marchia obtinuit.
punctus poenitenlia se regi3s reddidisset potestati 79. Cum seqiienliumihujus marchiaeducum series -
(Annal. Saxo.); > ab codem rege ducatum pronie- explorala sil, hic pedem sisiimus. Unum monendum
ruit. Ita vcro res concilialaecum Henrico minore, superest, perperam a nomiullis Yeronensem mar-
ut is solo Carinihiae dticaiu contenlus, ilji Bajoarias chiam cum Tarvisina confundi, ac si eadem fuerit,
ducatum cesseril. Ilac de catisa Oitonis III regis quae ntinc Yeronensis, nunc Tarvisina appellata sit.
documenlunranni 986 apud Hansizium ambos Hen- Yerum marca Tarvisina sseculotantum decimo leriio
rieos « duces > preeferl, alterum Bavarise, Carinlhiae audiri coepit, cum, Italise civilatibus in liberlatem
alterunij « interventu. . . . alnborum nepolum ns>- conspiranlibus, marca" jYeronensis jam defecerat.
strorum Henricorum, ducum scilicet Bavarioe, ac Solum autem Tarvisiuni marchiae nomine donalum
Carinihiae regionum (t. I Germ. Sac, p. 226). > ln videlur ea fbrte de causa, quia inter Italicas civitales
alio anni 988 apud Ughellium « Henricus (minor) liberlatem asseculas ea iurbs limitanea erai. Sed age
Carentanorum dux > vocalur (l. V Ilal. Sac); sicut jam, ad Ralheriuni revertamur.
el in alio anni 889 dalo Kalendis Oclobris, ut videre G ' — I cum OtloneI redit in
[cv] § XIII. llatherius Ila-
l.
est apud Meicbeibech, I Hist. Frising., pag. 185. liam anno 961. DifficitisFulcuini locus expendilur.
Moituo autem Henrico minore sub finem anni 989, Eodem Oltone agente, \ille in Veronensemsedemre-
slituilur. Accedit summi. ponlificis et concilii Pd-
Henricus.II Bajoaiias dux Carintbiae ducatum, et an-/ piensis decretum. Aclalin synodo Papiensi ejusque
nexam Veronenseni marchiam recepit. Id mani- tempus. Peirus episcopusRavennas e sede dejeclus,
fesium fil-ex placilo ejusdem Henrici Veronsehabito in eadcm synodo, ceqiteac Ralherius, favens decre-
anno 995, in quo nominaiur « Ilenricus dux Bavaro- tttm obtinel. Ediclum.Ollonispro Ralherio. Furtum
corporis sancti Melronis, elRa herii; opusculum de
rum, seu Enrenianorum, atquc isiius marchiseYero- eadein re scriplum anno 962. Imperalor episcopum
nensium (DIONYS. Colleci. diplom., p. 176). >Ilician- urget ad milites diiigendospro obsidioneGardm
dem Ilenricus II obiit anno 995, vi Kal. Septembris. 80. Otto I comitiis Wonnaliensibus anno 961 cc-
Rursum auteni Bavariae ducalus et Carinlhiae dis- lebratis, iu quibus die Peniecostes filius ejus Otto
juncli. Ducatus Bavarioein S. Henricum filium ejus, Germaniaa rex crealus fuit, Saxoniam repetiil, re-
qui postea fuit imperaior, trausivit (Chronic Quid- bttsqtie ibidem composilis, per Baj.-ariam ac Tri-
limburg., l. II Rer. Bruns.; Necrolog. Fuld., t. III dentinam vallem cum exercilu in Ilaliam ingressus
Rer. Brttns.) : Carinthiani cum marchia Yeronensi esl, ubi « omnes pene cbmiies, et episcopos obvios
obtinuit Oilo, quem Conradus Lolharingioe dux ex habuit, et, ut decuil, ab eis honorifice susceplus,
[civ] Luitgarde Otlonis I Jilia susceperal. Hac t!e poieslative, ct absque ulla resislenlia Papiarii in-
causa idem Oilo « Careniinorum dux et Veronen- iravil (Conlinuat. ReginJ el Annal. Saxo.). > Hac in
sium comes » a Ditmaro et Aldebokloin Yita S. Hen- urbe naiale feslum ejusdem anni celebravit, ac dein
rici imperaloris vocatur. « Comes pro marchione > Romanum iler suscepit, ut a Joanne XII summo
usurpatur; neque enint Yeronae tantum, sed uni- ponlifice imperator coronareiur. Romae imperialeni
versae marchiae Yeronensi prsesidebat. « Dux isiius coronara obiinuit die 2 Februarii an. 962. Has cir-
marchi.c > Yeronensis in aliis documeniis dicitur ctimslanlias Ralherius, suaereslitulioni peropporlu-
(RUBEIS,Monum. eccl. Aquil.j p."497): et annalista nas ratus, in Ilaliam venit, Brunoneque Coloniensi
Saxo loqnens de Brunone ejtis lilio, qui ad summum niagno ejus patrono apud Otionem germaiiuni smiin
poiitificatum promotus fuit, Gregorii V nomine as- agente, Yeronensem sedem recepit. Ut hujus restitu-
sumplo, anno 996; « Brunonem, inquil, Ottonis tionis tempus slatualurj quod assigiiaiiduni credi-
friium, qui niarcani Veronensem servabat, > etc. Si mus anno 961, primo Fulcuini difficilis quidain lo-
hic Otlo Yeronensem « marcam > regebal-anno 996, cus, qui nonimllis fucum fecil, expendeiidus est. Is
89 PROLEGOMENA.— RATHERU VITA. 90
posl enarratam Rotgeri verbis Baldrici intrusionem A . subj'ecta demonstranl ipsum Fulcuinum, cum scri-
'
iu sedent Leodicensem, et expulsionem Ralherii, psit «Italiam revertilur, » scripsisse de eo Ralherii
bsec suis verbis subdil : «Exacto igitur in hac de- reditu in Italiam, de quo Rolgerus loquiiur; aliud
stilulione sua Ratherius ferme biennio, deficiente enim, iter isio anlerius, et posterius anno 955, in
a'j eo nflitari copia, Ilaliam jeverliUir (De Gest. inedium producere somniari est. Fulcuinus sicut in
Abb. Lob., c. 24). > Et mox Rotgeri verbis prose- aliis episcopis annos, quibus Leodicensi sedi prae-
quilur : « Ac ue quid in ejusmodi negqtio imperfe- fuerunl, indicare solet; ita cum Ratheriani episco-
clum reslarel, quod curiosis alienarum rerum inve- palus tempus omisisset Rolgerus, ea verbainseruit,
sligatoribus scrupulum commoveret, cum impera- quibus eum « ferme biennio > Leodicensem (sicuti
lore germano suo (Ottone I) Bruno id effecit, ut ei- vere fuil) episcopum ^fuissesignificaret
dem jam bis deslitulo antiqua [cvi] sedes Veronensis 81.- Quidquid autem de hoc Fiilcuini textti proba-
Ecclesiae redderelur. > Pleiique hoc tesiimonium bilius credalur, cerle Ratherius Yeronensem episco-
perinde iniellexerunt, ac si Ralherius « ferme bien- patum non recepit ante anniim 961. Duo ipsius Ra-
-nio > posi suam e Leodicensi sede expulsionem in therii lestimonia rem exploratam facient : utrumque
Ifaliam reversus, Brunonis opera in sedem Vero- enim ejus reslilutionein Otloni.cum in Ilaliam
nensem ab Ottone fuerit restilutus. Ita hanc resii- B rediii, ascribuni, qui tamen non rediit ante annum
tulionem post « ferme biennium » contigisse putant, 961. Solum imum testimonium exigit annum 961,
anno scilicet 957. Yerum Ralherium restttulum aliud congruit anno 962, quaequatenus concilianda
anno tantum 961, quo Olio rediit in Italiam, ex sint, explicaturi sumus. Id Invectiva furlum corpo-
cerlis documentis post pauca demonstraluri sumus: ris S. Metronis, qfiod Veronensibus subreplum cre-
unde exstat instrumenium mensis Martii anni 959, debatur « sextis exeunle Jano Kalendis, > id est die
ex quo non Ralherius, sed Milo, VeronensiEcclesise 27 Januarii, ei lempori auctor assignat nuin. 5,
hoc quoque anno praefuissedignoscitur (DIONVS. di- quo « Otto imperalor Aiiguslus Italiam feliciler in-
plom.-Coll. p. 124). Testimonium Rotgeri cum illis traverat triumphaturus. > Id convenii Januario
verbis careai, quae «ferme biennii» menlionem fa- mensi anni 962, qui primus est Januarius post
ciunt, id solum significat, S. Brunohem, etsi violen- Ottonis ingressum in Ilaliam. Licel autem hic eo-
liaerebellium cesseril instiluendo Baldricum Ralhe- dem mensenondum essei imperalor Augustus; hoc
rio depulso, egisse tamen postea cum Ollone, ul is lamen titulo ulitur Ratherius in ipsa Inveciiva,
anliquse sedi Vetonensi reslituerelur: quae nullum' quippe eam poslea scripsit, cum ille j'aui imperia-
annum designantes, oplime congruunl cum geslis lem coronam fueral asseculus. Porro illud furtunt
et restitulione mox demonslranda anni 961. Tota *-•accidisse tradebatur, dum Ratlierius Yeronensem
igitur difficuliassiia est in verbis, quse ex suo Ful- episcopamm oblinerel, ut ex admoniiione in ipsam
cuinus inseruit: « Exacto In hac cleslilulioue sua Inveclivam num. 5, palam fiet. Igitur aliquanlo ante
Raiherius ferme biennio, deficiente ab eo militari diem 27 Januarii anni 962 Yeronensi sedi ftierat
copia, Italiam revertitur. > Aliquid vero mendosum, reslilulus : idque probabilius contigil aule finent
vel hiulcum in boc lextti latere nihil dubitandum anni 961, cum Olto Italiam ingressus, Yeronaapri-
videlur. Verba « deficienle ab eo mililari copia » mum ab Ilalis receplus fuit. Ratherius enim, ut r_e-
nihil aliud innuere credimus nisi mililes, seu ma- sliiueretur, una cum ipso Olloiie in Italiam rediisse
gnates, qui ita a Raiheiio defeceranl, ut Bruno verisiinillimum est.
millum cx iisdem adjutorem in ejus defensionem 82. Huic autent senlenliae obesse videnlur illa
insenire poiuerit. Vide Phrenesim in procemio Ilinerarii num. 4, quibus se « misericordia piissimi
uum. 1. Ii vero defecerunt a Ratherio non « exaclo Csesaris,, praecepto apostolici, qui lunc Romanae
ferme biennio » post ejus destitutionem seu expul- praeerat sedi, judicio episcoporum synodaliter resli-
sionem e cathedra Leodicensi, sed sub finem ferme lulum teslatur. > Synodus enim, cujus j'udicio resti-
biennii, quo eamdem calhedram teimit. Antequam tutus fuit, ut jnox videbimus, est synodus Papiensis
porro post deslilulionem rediret in Iialiam, et epi- ^ [cvm] celebrata post medium annum 962. Haecvero,
scopalum Yeronensem Brunone agente recuperaret, quae cum prsemissis pugnare videntur, conciliari
non ferme biennium in sua destftutione exegit, sed facile queuut, si dicamus Ralherium suse qtiidein
sexennium et amplius. Ilinc pro « deslllnlione > sedi ab Ottone slatim, Gtim Veronam accessit,
forte iegendum est«insiituiione > vel aliquid simile, fuisse reipsa restitutum anno 961, Milone invasore
quo significetur exactum a Ratherio in episcopatu in ordinem redacto; hoe tamenadhucohnitente, et
Leodicensi, in quo legiiime fuerat instiiulus, ferme j"us suum propugnanle, etimdem principetn, ut ec-
biennium ab anito 955 ad annum 955. Quo quidem clesiastico quoque judicio Ratherii episcopalum
biennio ferme exacio, cum defecissent ab eo mili- confirinaiei, rem delulisse ad Joanneni XII pontifi-
tes, seu magnales, «pulsus ab easede > (haecsubau- cem, cum Roraam profectus esl; ibidemque re dis-
dienda, vel polius supplenda) in Ilaliam petiit, non cussa et cognila, nee non subinde in Pafiiensi conci«
lamen stalim, sed cum Otto eodem descendit, ut lio, uiraque auctoritate causam Raiherio adjudica-
sequentibus yerbis ex Rolgcro sumptis Fulcuinus lam fuisse.-
fcyn] explical. Haec quidein verba statim ab eo 83. Synodum, qiiae Ralherium restitiiit, fuisys
91 RATHERIUSYERONENSISEPISCOPUS., 92
Papiensem iudicatur in Apologeliconum. 7 his ver- A j S. Pelrus Damianus, qui Iibroprimo epist. 9, scribit:
bis : « Episcopus sanc, ut in synodo est Papiensi «Pelrus eiiam archiepiscopus Ravennalem dimisit
quondam clamalum, Yeronensium ego si' sum, > eic. Ecclesiam , ctii moxladhuc superstili, Honeslus pri-
Obscura et plerumque incognita hujus synodi noti- mo videlicet Ottone habenas imperii gtibernanie,
lia ex quibusdam indiciis expiscanda est. Tres successit. >Earadem rem , annumque ex alio ulique
maj'ores episcoporum causas ad ejus synodi Palres fonle designai etiam Albericusin Chronico editionis
delatas ac definiias invenimus. Concilium Remense Leilmiiii ad annum S71 : « Petrus Ravennatnm
anni 992, e. 45 (edit. Wechelii Francofujt. an. episcopaltimdimisitj posl quem loco ipsius Honestus
1600 p. 99), duas causas in anleriori concilio si- praeficitur (t. II Access.liistor., p. 19). » Idera alii
mul dijudicatas prsefert, alieram Ralherii Veronen- omnes tradunt, adep ul hanc sententiam «commu-
sis episcopi contra Milonem invasorem, alteram nem » ipsi Annalium Camaldulensiura auctores fa-
Pelri arcbiepiscopi Ravennalis conlra Honestum. , teantur. His autem omnibuserroris nolam impingere,
«Ilem quaecirca Ralheriuin Vreronensemepiscopum, perinde ac si Petrus anno 971 non dimiserit episcopa-
vel circa Petrum Ravennse archiepiscopum usu vel lum, sed ab episcopatu dejectus fuerit, acta concilii
consuetudine provenerunt, ab omnibus abrogala Remensisnonsolumnon cogunt,quin potius videniur
sunt. Uterque enim nec abdicalionis porrecto li- B I exigere, ut dejectionem ejus ac subinde restitulio-
Jjello, nec sacerdolalibus depositis insignibus suc- nem evehamus anle annum 971, et idcirco dej'eclio-
cessorem acceperat, Ralherius quidem Milonem, nem ipsius disiinguamus a dimissione, quae auno
Petrus vero Honestum beati Apollinaris abbatem. » 971 assignanda esi. In iisdem nimirum Remensibus
Etsi in his verbi_snulla synodi Papiensis fiat men- gestis non iantum Petri dejectio, quam unam Iaudali
tio', uiramque tamen Ralherii Yeronensis et Petri auclores considerarunl, sed et reslilulio perspicue
"Ravennatis causam eodem «omnlum > judicio diju- innuitur, cum acla contra ipsum , quibus scilicet
dicalam fuisse liquet. Cum vero ex descriplis Ra- ab episeopalu fuerat ejeclus, « ab omnibus (synodi-
therii verbis pateat hujus causam fuisse decisam in uliquePalribus) [cx] abrogata > tradunl. In ea sen-
synodo Papiensi, idem de Pelri Ravennatis causa tenlia , qua dejecluslcreditur anno 971, Honeslo ei
dicendum est. subrogalo, de ipsius feslUuiione Honesto exclusone
84. Palres Joannes Benediclus Mitarellius et-- verbum quidem; nec documenla ejus temporis, quae
Anselmus Cosladonius, qui multo studio et eru- Honestumin sua sede perseverasse ostendanl anno
ditione Annales Camahlulenses digessere, lo- 972 et sequenlibus htiam posl Pelri morlem, hujus
quentes de Honesto , qui Petro successit, ni- reslitutionem ac remotionem Honesti eo tempore
liil de Papiensi, vel alia synodo, quae Petri' ^ nequaquam paliuniur. Porro in laudaiis geslis Re-
causam dijudicaverit, suspicati, haec actorum Re- mensibus causael reslitulio Petri cum causa et resti-
inensis synodi verba praecedenlibus statim sub- lutioneRalherii ita conjungitur , ututraque eodem
jecla referunt : « Pelrus Honeslum monaslerii judicio decisa fuerit", et abrogatis actis conira
beati Apollinaris abbatem (supple receperai), quem utrumque, quibus Pelro dejecto Honeslus, Ralherio
Honestum [cix] domnus Joannes papa cognonientoi aulem Milo suffeetusfuerat, ulerque in suant sedent
Bonus ad consecrandum prius sibi oblatum vidit, fuerit restitulus. Sicut ergo acta in Ralherium abro-
quam de Petri dejectione, velfama nunlianle cogno- gata fuerunt in concilio Papien.sianni 962, ita eliam
verat. » Duos porro Honestos dislingtiunt; haeei ibidem eodemque unno recisa , quae in Petrum Ra-
aulem verba de Honesto II intelligunl, quem Joan- vennalem gcsla fuerunt. Reslilulio igitur hujus
nes papa consecravit. Hunc vero Joannem cogno- decreta in synodoPapiensi referri nequit ad annuni
mento «Bonum > non JoannemXII, cujus moresi 971 , sed huic anno 'affigidebet ea episcopatus di-
.reprehensionem Incurrerunt, sed Joannem 5!II missio, quam S. Petrus Damianuset alii omnes com-
fuisse existimant, qui ad apostolicamsedem ascendit; muni sentenlia prodiderunl. Ilaque duo facla distin-
anno 965. Bic autem si consecravit Honestum , Pa- n guenda , quibus oinnia conciliantur, ut ne opus sit
piensis ulique synodus aniii 962 de causa Petrii dnos Ilonestos aslruere, ac Remensis synodi verba
contra Honeslum j'udicare non poluit. Censent ita- aliorsum interprelariJ Petrus nimirum primoab ejn-
que laudatis verbis synodi Remensis indicari, quod1 scopatu Ravpnnale exclusus sub Joanne XII, qui
accidit anno 971, quo Pelrus Honesto Ravennatemi ignarus dej'ectionis ejus Honeslum eonsecrarit. Ne-
archiepiscopatum dimisisse traditur; ubi lameni que moveat cognomen « Bonus. > Nisi enim in hanc
monent « non esse verilati plane innixam opinio- vocem error irrepsit, Joannes XII ironice, vel ex alio
iieni illanf, quae communis est, Pelrum scilicett tilulo quam ex moribus « Bonus > dici pottiit. Cerie
"sponle dimisisse adminislrationem EcclesiaeRaven- Joanni XIIIelsi oplimis moribus praedito,non tamen
nalis (Honeslo II), cum dejeclum sede fuisse asse- « boni, vsed « gallinsealbse> cognomen indiluraac-
rant Palres Gallicansesynodi » Remensis. Non as-- cepimus. Dein anno 962 synodi Papiensis sentenlia
sentimur. Qui enim Peiruni sedem Ravennateml abrogalis'geslis in Pelrum aequeac in Ratheritira ,
Honestodimisisse tradunt, non receniiores auclores5 ambo suaesedi restituti. Hinc quidem Petri jam ar-
sunt, sed anliqui, quos , nisi quid evidenler cogat,, chiepiseopi monumenia supersunt annorum 965,
deceptos fuisse aflirmare non possumus. I11his esll 965, 967, et 970. De hoc primo facto loquunlur Re-
-gg PROLEGOMENA.— RATHERII VITA. 94
mensis concilii Patres. Factum alterum S. Peirus A timum episcopum conlra Milonemprobaret, eo revo-
Damiauus et antiqui chronistae memoriae tradjde- catur; quia nullo canonico judicio deposilus, iiec
runt. Anno scilicet 971 Peirus, rebus cum Honesto sponte cedens, sed sola vi exclusus Miloniloctim
compositis , episcopaluro eideiri sponle dimisil; ac dederat. Ha?cautem ratio cum illa- concinit, quoea
proplerea subsequentia doeumenta Honesli episcppi Papiensi conciliqapprobata , in aciis Rernensis sy-
mentionem faciunl, qui erga praedecessorem suum nodi ahni 991 indicatur iis verbis : « Nec abdicalio-
* gratus., post ipsius morlem anno 974 anniversaria nis porreclo libello, nec sacerdotalibus depositisinsi- -
sacra pro ej"usanima insliiuil, ul videre esl in docu- gnibus successorem receperaf. >
menlo a memoralis annalislis Camaldulensibusrelalo 86. Ralherius in episC 8 ad Milonem, num. 3 ,
tom. I, [cxi] appendicls pag. 95. imperiale edictum memoral, et jusjurandum , quod
85. Nunc lertiam Papiensis synodi causarn pro- non tam Ratherius , quam MiloOttoni proeslilerunt.
feramus. FrodoarduS ad annum 962 causam snggerit «Suadeo cogites, inquit, quam conlra leipsum,^
Hugonis Remensis, quam in Romana primum , cum persancle imperatori, ut et ego, fidem j'ura-
poslea vero in Papiensi synodo dij'udicatam lestalur. veris, agas; cum 'ediium illiusdeslruerehioliris, et
Mortuo scilicet Aitaldo Remorum antistiie pridie Kal. illos, qui ei idem jusj'urandum fecerunt, quod tn, ad
Ociobris anni 961, de successore eligendo magna B lui in boc trahendo auxilium pejurare compellis. »
conlenlio fuit, quae ad annum sequenlem protracla Ediciuin Otlonis, quod Milopostea molitus est de-
esl.Hugoneinenim episcopumantea excommunicatum struere, cuni Ralherium oppugnarenon destilit, et
aique depulsum consanguinei ej"usredintegrare mo- Veronenses clericos fautores suos in eumdem com-
liebantuf, favenle nugone duce Francorum. Lotha- niovit, illud esse videtur, quo laudatus rex Yeronam
rius Galliarum rex «loculus cum Hugone consobrino jngressus, Ratherium in suam sedem restiluens, ut>
• suo, > ail Froiloardus in Chronicoan. 962, « petitus legitimiim episcopum ab omnibus recipi voluit, et
est abeo, ut praefato Hugoni Remensem resiituat ne quid.in eum tenlarelur, proecepit: unde sunt illa
episcopatum; indeque inducias paciscunlur usque in eademad Milonemejrislola : « Conlra imperatoris
ad medium mensis Aprilis. Synodus tredecim epi- mala omnia interdicenlis praeceplum.>Jusj'urandum
scoporum in pago Meldensi superMaiernamfluvium, vero, quo tuni Milo, tum Ralherius, lum caeteriom-
ex Remensi videlicel-ac Senonensi dicecesicelebra- nes eidem "principi fidem pollicilisunt, ej'usquqque
lur, praesidenie Senonensi praesule, salagenlibus edicti obedientiam requirebat; ac propterea dum-
quibusdam episcopis , ul Hugoni saepe dicio redde- TslilocohlraRatherium lurbas excitavit, illud edictum
rettiF Remense episcopium; renilenlibiis aulem nisus fnisse deslruere, et uria r.umfauloribus suis
prsecipueRoricone Laudunensi, et Gibriino Catalau- C perjurii crimen dicilur incurrisse. Ut Milo ad ce-
nensi praesulibus, et asserenlibus, quod a lot epi- dendum Ralherio episcopalum facilius inducereiur,
scopis excomunicalus, aminori numero absolvi non sponsio forsitan , aul salleni magna spes succedendi
polerat. Ita relinquitur usque ad interrogationem illi proposila, fuit, cum alter esset fere sepluagena-
papse Romani. » Et post nonnulla eodem anno : rius, alter -veroadmodum juvenis. Hinc Ratherius in
« Legatio veniens ab Joanne papa intimat prsefatum memorata epistofa inquirens cur a Milone oppugne-
Hugonem quondam episcopum tam,ab ipso papa , tur : Haeccausa, inquit, « recentior, imo praesenlis'-
quam ab omili Romana synodo excommunicatum , sima est, quod nec morior, nec ineo, ut mciias,
sed ab alia synodo"apud Papiam celebrata. Cujus fugani : >' alterutro enim modo ille in Yeronensi
legationis redditi cerliores per Brunonem archiepi- episcopatu successisset, uti'quidem successil, cum
scopum (Coloniensem) elegimus ad episcopatum Ravherius anno 968 episcopatum prorsus dimisit.
Remensem Odalricum illuslrem clericum .... qui- 87.S. Melroniscorpus, quod inbasilica S.Vitalismar-
que Remis ordinafur ab episcopis Widone Suessio- tyris continebatur, ac innumerabilibusclarebal mira-
nico , Roricone Laudunensi, > etc. lnduciae a rege culis,clamsubreptum[cxiii]elalioasporlatumfuitdie,
Lothario et Hugone duce idcirco paclse videntur 27 Januarii annii 962,utindicavimuspauloanle,num.
« usque ad medium mensis Aprilis > anni 962, quod j) 81. Huj'us quidem furli dubium inspergit Ralberius
sub id tempus conlroversia in synodo Meldensi diri- in litulo Inveclivae, his verbis : « Exportalio deplo-
-menda speraretur. Cum vero episcopi in parles dis- ratur sextis exeunte Jano Ualendis, inaniter quam-
cissi eamdem causam ad Romani poniificisjudicinm vis. FiVJlumnamque sit nec ne , temporalium nulli,
remisissent, Romana synodus posl Aprilem hahiia , cognilum bene fuerit.» Addens pprro « licel verisi-
el aliquanto etiam posterior synodus Papiensis agno- mile, tunc lemporis cum actum est, creditur certe :>
scilur. Ne porro duas synodos Papise hoc anno 962 vulgarem de furlo ejusmodi bpinionem significat;
celebralas absque necessilate aslruamus, quarum al- ae in, ipSa Invecliva furtum ipsum peraclum
lera de Ratherio Veronensi ac Petro Ravennate, praesumit. Cerle tero vel idem sanclum corpus sub-
allera de HtigoneRemensi sentenliam lulerit; ires replum non fuil, vel non mullo ppst recuperatum;
ejusmodi causas in eadem synodo Papiensi sub mecum ex immemorabili Iraditione in S.Yiuilis ecclesia
diuni 3inii 962 [cxn] cognilas fuisse ac definitas pro- custodialur., nullaquc alia civilas unquam fuerit, aut
babilius arbitramur. Ratio, quam Ratherius in nune sit, qua> illud sibi vindicaril, aul. vindicet,
euisi. 5 adjoannem ponlificem protulil, ul selegi- Conrer quae hac de re animadveriit P. ioanuefe:
95 RATIIERIUS VERONENSISEPISCOPUS. 96
Franciscus ManzoniusOralorii presbyter in opusculo A prseccploperinde conslncti, veniam eorumdem cri-
edito Yeronaean. 1756 , cui tiiulus: Notizie intorno minum deprecantes, per loca sacra peregrinabanlur;
a santo Melrone. Frequens erat per haec tempora sanctus aulem Metro catena pedi imposita, plumlio
sacras reliquias aut corpora furari. Hoc autem fur- eam in magno Iapidejanle .januain laudatae ecclesiae
tum eo facilius accidit, quia cum ex ejus setatis obfirmans, septennip ibidem p:rnilens immoratus
abusu jam a sexaginla annis laudatsebasilicaereddi- esl, donec clavis , qu[a calenae seram clauserai, in
lus laicis in beneficium niilitare traditi essent, nul- proxinnim Atbesim a ) ipso projecta,
'
Deo disponenle
lus presbyter illic degebal, qui sacrum corpus et inventa fuil. _
ecclesiam cuslodiret. Ul primum furli nolitia in vul- 88. Ad boc circitcr lempns referenda sunt quse
gunt prodiii (forte prodiit die oclava Maii, qua de- narrat Rallierius part. i De conlemplu canonum,
posiiio S. Metronis celebralur) plures in episcopum num. 8. t Nam el egp ipse quondam, cum imperiali
culpam rejicere, el acrius obloqui, ac si ipsitts ne- prsecepto urgeremur Gardam obsidere caslrttm , et
gligentia , vel etiam consensu furtuni hujtismodi episcopi et clerici isiius provinciaa, non religionis
palralum ftiisset. Cum episcopus , qui pungebalur, quidem amore, sed liiboiis obtenderent odio , sui
esset ipse Ratherius, Inveclivam lucubravit, qua hoc ordinis minime fbre; pelulanii, ut sxpe, respondi
dum in alios culp.im referi, se ipsum defendit. Hoc R sermone: Ul non perniitlunl canones clerico pu-
opuseulum posl terliam Ralherii restitulionem lucu- gnare, ita nec sluprare. > Factum indicaiur, quod
bralum salis indical Frisingensis codex, in quo in- contigerat circa annum 962. Cum enim Olto in Ila-
tegrum describitur: in eo enim ipsius opera post liam venisset sub finem anni 961 , ul Berengarium
tertiam restilutionem scripta solummodo conlinen- II [cxv] subigeret, is in S. Leonis ojjpidum sese rece-
lur."Idem multo evidentius confirmai «imperaioris pit, Willa aulem ejtis uxor in quamdam insulam,
Augusli > tilulus Oiloni tributus num. 5, qui mense quaedicilur ad S.JuIiuni,ac praeierea ires aliaemuni-
Februario anni 962 ab eodem assumpfus fuit. Licet liones, Garda, Travallium, et Iacus Cumani insula,
pprro ipsum furtum conligerit die 27 Januarii anni ab ej'iisc!emfauloribus tenebanlur. Anno 962 post-
ejusdem, ul fusius in admonilione conjecimus; hoc quani idem Otlo Romse imperator renunlialus ftiil.
tamen opusculum deinceps exaraluin , eitlem anno, iusulam ad S. Juliiim ccepit. Cum vero alias quoqtie
vel ad summum inetinli anno sequenti anlgendum munilioues oppugnare cogilaret, sub idem tempus
suadet Iaudalus Frisingensis codex , in quo cum episcopos et clericoslistius provinciae compulit ad
otnnia Ralherii opera in chronologicam seriem vi- obsidionem Gardae,quse lamen exeunle lantum anne
deutur disposiia, lum vero hoc opusculum primo 965 in ejus poteslatem venit, ut conlimialor Regi-
loco describitur ante Ralberii [cxiv] sentenliam in '^ nonis et annalista Saxo Iradiderunt. Haec caslruni
clericos ab invasore ordinalos, quam dalant videbi- erat muniiissimum in dicecesi Yeronensi ad dram
mus Idibus Februarii auni sequenlis. Idipsum com- lacus Benaci, in quo paulo ante Adelaides Loiharii
probat particula « nuper» in numerum teriium in- regis vidua (DONIZO Viia Matil., lib. i) a Berengario
seria, qua auctor hanc Invectivam non mulio II capliva detenta fuerat. Episcopi vero et elerici
posl imperaloris ingressum in Italiam scriplain si- istins provincioe, qiios|Otio ad Gardam obsidendaiit
gnifical. Idem aulem opusculum maxitni haberi de- inciiavit, illi fuertinl, qui hanc Ilaliaepartem Gardae
bel: etenim velustius est documentum , ex quo viciniorem incolebant,jiion veio omnes regni Italici,
S. Metronis gesla, licetpressius indicata, ad nos per- attt Longobardiie , ut non nemini vistim esl. Nam
veneruni. Dum Ralherius num. 2,veteribuslaudatis, VuldoepiscopusComensisin alia militari expeditioiie
qui sanctoruni antiquorum acta scripsere ; « nunc orciipatus, insulam in lacu Cumano expugnavit an.
vero, prob pudor! » subdil, « nostris utique avo- 964, ut Reginonis coritiniialor nanat. Episcopi ni-
rumque temporibus... lanla orbem inopia invasit inirum et clerici j'am inde a Caroli Magni tempori-
scriptorum,ut si qua vel noslris, vel illorum, quos btis arma induere, etl in exerciiiim proficisci ab
protulit, lemporibus aliqua meritorum efftiLit prse- . ipsis regibus cogebantur eo noniine, quod mullis v
rogallva, magis hocvulgus, quam quilibet exluleri: '" legiiiibus fruerenlur, e^ ferendis vassallorum o-neri-
Iitteratus ;> nullam S.Melronis vilam, nulla miracula btis crederenlttr obslricli. Ha'e quidem dc causa_,
scfipta ftiisse significat; solamquc superesse tradi- < ducitur bodie levissinuiin , inquil Ralherius, ut f
lionem vulgarem, ex qua una ipse proficere poluil. quasi propter fidelitalemsui senioris (it!esl principis)
Verba porro «avorum leinporibus >etimdemsanctum malil presbyler Ioricattis praeliari, quam perjuriis
K« avorum » aetati supparem, vel sallem non mullo vocari; cum lamen perjurium gravissima poeniten-
antiquiorem innuunt, qui propierea ad nonum vel tia, islud vero nulla expiari dieatur (Par. i De con-
oclavum sseculum pertinere Videtur. Pceniteniiae lemplu can. n. 12, (col. 551, b). >
genus, eui ille sese addixit, ut ferrea catena saxo 89. Plura httjus corruptelae exempla affert Mura-
alligalus ante S. Yilalis mariyris ecclesiam tandiu lorius (t. H Antiq Italic. diss. 26).«Licet autc.n
slaret, quoadDeus signo aliquopeccala sibi dimissa inimunitatis privilegiiini ab hoc servitio eximfroi,
ostenderei, usu frequenli reccplum aliorum exempla DOittamen eximebat omnitio; umie in prrvilegio
a Mabillonioallata declarant (Praefat. ad Sac ll.-Ord. iiiimunilalis, qtiod ab Oltone I concessum episcopu
Roned- n. 4). Alii solum oh»ciiminapublica episcopi Wormaliensi anno 966 apud eumdem Muraiorium
fc7 - PROLEGO\SLn«. — A.iTIIEilH YiTA. - S8
describilur, hasclegunlur: «Nec ab Iiomiiiibusipsius A J clesiam. Sermones anni ejusdem, el opusculum de
eeclesiaebostilis expediiio requiralur, uisi quando propriolapsu. TemporeQuadragesimmanni 964-hm-
resim Anthropomorphitarumin Idsceparlibus rena-
necessitas utililali regum fuerit, simul cum suo epi- - tam confutatprolixiori sermone,qttoetiam perslringit
scopo pergant. >Etsi vero quidam eliam sancli epi- quorumdam errorem circa sanclumMichaelem.Apo-
scopiid servitii praeslilerinl, ut de S. Udaliico Augu- logia efusdemsermonis, qua iwnnuila loca male m-
lellecla explicanlur. - - .
stano antistite iradii in ej'us YitaGerardusnum. 15
el 56; alii tamen ab hac corruptela abhorruerunl,, 90. Ralherius Veronensi sedi restitutus anle finem
nli de S. Radbodo Traj'eclensi[cxvi] episcopo in ej'us amii 961, cum suhinde luirr praeceplo Joannis XII,
Yita iradilur num. 11 (t. NMAcl.SS'. Ordin.Bened. tnm judicio episcoporuin cqncilii Papiensis celebrati
pag. 51) :« Cumque a rcge invilareiur, ut aliquid ei posl medium annum 962 in eadem sede confirmalus
praesiftrelofficii, comiler respondere solebat: Jiislum fuisset, de ordinatis a Milone suaesedis invasore sol-
esi sublimioribusobedire potestaiibus, sed episcopo- licitus esse coepit. Cum enim j'am inde a geslis con-
rutn non esse ssecularibus imjjlicari negoliis, in"- tra eos, qui ordinali fuerant a Constanlino Romanae
quorum castris mililes Chrisii militant, quisnam Ecclesise invasore (vid. P. CUARDON, Histoire des
ambigil? Debent illi spirilualiler induti armis eccle- Sacremenls, t. V, parl. n, c. 6), nonnullorum irrepsis-
' set opinio, ordinationes ejusmodi ab intrusis cele-
siaslicis, pro regis et populi salute, pace, et stabilitale B
cum suisDominum deprecari,-continuis precibus bratas, irritas esse; Ratherins quoque dubius fuit,
animarum lucra quaarere, non seclari lerrena. Mi- num ii, qui a Miloiiead diaconaium vel -sacerdotium
lites, militiae regiaecingulo prsecinclbs, beneficiisque promoli fuerant, vere essent diaconi vel sacerdotes,
cumulatos id prsestare par est.» Ralhorius similiter an novaordinationeindigerent. Hinc Doininica se-
ab hoe miliiari servitio, quod lege canonica clericis cunda Februarii anni 965, qusehoc anno incidit in
inlerdictum loco laudato faletur, alienissiinus fuil: diem octavam ej'usdem inensis, decretum edidil, quo
unde in Qualiiatis couj"eclura nura. 5, de ipso scri- jussil ordinalos a Milone'« usque ad venluram legi-
bitur: «Imperalori non servit... in exerciium nun- lintae ordinalionis diem ab officio, in quo illegaliter
quam.» Soluiii ubi opus esset, non ut ipse, sed ut - ipse eos instituit, absiinere. » Cum veroiidem ordi-
ejus miliies niiliereiilur,sibi praeceplum fuisse prodit nati magnas Jiacde re turbas excitassent, episcopus
in Itinerario ntini. 1, nec non in sermone De Maria quidem poslridie curavit ut idem decretum. recipe-
et Marlha, num. 4. Ex his palam fit, quani perperam retur, sed frustra. Hinc alio decreto adoosdem cle-
quidam crediderit. Ralherium in obsidione Gardse ricos direcloa priori rigore desciscens, eos propiise
imperatori mihtare scrvitium prsesiilisse, eaque de conscientiaeila dimittere coactus fuil, ut nihilomi-^
causa militari beneficio ab eo fuisse donaium, cujtts C ( nus ipsorum ordinationes in dubium ilerutn revoca-
in eodem Ilinerario num. 4, meminit, ubi suos cle- rit. Ex hoc allero decreto perspicuum fil, ordinalos
ricos alloquens aii: «Cumdemea paupertalula nen ab invasore in sui defensionem opposuisse inler cse-
sim vobis adeo inhumanus, ut niililari beneficio lera, nonnullos presbyleros ex iis, qui ab eo fuerant
Iiabeam, et hoc gralis, decemex vobis diialos.» Mili- ordinati, ad episcopatuin fuitse promolos, nec la-
laria beneficia dicebantur fundi, qui usufructuario men de eorum episcopali consecralione dubilari.
jtire laicis collati, militandi, aul milites, cum opus Ralberius elsi hac in re nolit definire, satis tamen
esset, miliendi onus afferebant. Quaedamvero ex his dubii inspergit; aliumque [cxvin] abusum oblrudit,
eisi iraderenlur ecclesiaslicis, cum tamen idem mili- quo quidam diaconi sine presbyieratus ordine epi-
landi aul militum dirigendofum onus imponerenl, scopi eonsecrali fuerant. Hanc vero conseerationem,
militarium beneliciorum rationem relinebant. Non uli vocant, per saltum quanquam non approbet, ni-
solum imperatores ej'usmodi beneficia conferebant, hilominus invalidam non affirmat, eo quod ii, qui
verum eliam episcopi, cum ecclesise fundos eadem hos consecraranl, dicerenl in episcopatu presbyte-
cum obligalione cuipiam conimillerenl. Hinc qui^ rcilum conlineri. Hic nimirum sensus esl-ul videtur,
beneficia hujus generis ab eisdem oblinueranl, ec- illorum verborum ejtis decreti.: « Astruenlibus fa-
clesiarum vassi, seu vassalli evadebanl, alque «mi-1D cti aucloribus , qui essel episcopus , consequenier
liles» nuncupabantiir. Ralherius itaque cum «de sua quod prcsbyier, aul sacerdos ulique foret. » Solyrti
pauperlattila > miliiare beneficium decem suoeEc- opiai, tit« qui ordinationehujtismodi sorliti sunt prae-
clesiae clericis se dedisse scripsit, non beneficium sulalum, alegilimo pontifice, (id est noti ab inva-
indicat ab imperatore olim sibi collalum eo nomine, sore) indepti fuerint diaconatum.»
quod ipsi servissel «in exercilu,> ad quem «nun- 91. Annum 965 maxinie comprobat tertium do-
quam» accessil; sed fundum aliquem ex Ecclesiae cumentum, quod hac super re scriptum,. certo cer-
bonis ad episcopalum el episcopum perlinenlibiis lius îd eumdem annum pertinet. Esl libellus exara-
significat, quo non in ecclesiasticorum, sed in mili- tus quidem slylo manuque Ralherii, al Veroneusis
larium beneficiorura forntam eosdem clericos dona- cleri nomine inscriptus ad pontificem cleruiuque
verat, Romanum caeierosqufe Christiani orbis episcopos,
XIV.—Duo decrela anniMo decle- quo iidem clerici a Milone ordinali, canones el- apq-
fcwnj § Ratherji
ricis a Milone invasoreordhuttis. be eadem re li- stolica decreta sibi ab episcopo obj"eclaita propo-
bellum cleri sui nomine scribit ad Romanam Ec- nentes inducuntur, perinde ac si eausam Romano et
99 RATHERiUS YERONENSISEPISCOPUS. 100
episcoporum judicio definiendam siibjiciant. Inler A _. niaxime esset inceriuni, quis Romanse sedi praesi-
canones praecipuamanimadversionem merelur fra- derel. Kalendis ilaque Auguslilnrjus anni ipse epi-
gmentum concilii Laleranensis sub Slephano 1U de scopus praediclumlibellum cleri sui nomine lucubra-
ordinaiis a Constanlino Romanae sedis invasore, vit, ac proplerea eidem anno assignanda sunt etiam
quod ex hoc libello tantum prodiit. Ratherius au- duo proecedeniiaejusdem .decreta scripta menseFe-
tem hoc libello usus videlur, ut hac via aueiorilates brnario, quaehuic Iibello occasioneradedere.
exponeret, ob qnas de memoralis ordinalionibus 92. Ratherium non defuisse officio episcoporum
antbigendum putabat. Plerique enim lexlus eo ten- praecipuo, nimirum .minislerio verbi, ex sermoni-
dunt ut illse declareniur irritoe, et sola miserationis bus, qui supersunt, colligere licet. Qualuor sermo-
gratia clericis perinde ordinatis ille gradus permit- nes habilos anno 96p obligit invenire. Piimus de
lalur, quem anle ordinalionem hujus generis in sna Quadragesima, etsi brevis, perutilemtameii ac praxi
Ecclesia obtinebant. Parum illis prodesse polerat congruam jejunii ralionem explicat. Prlmus iiem de
ejusmodi libellus quiepiscopi polius quam clerico- Pascha, ex quo corporis [cxx] et sangtiinis Chrisli
rum causam propugnat. Minus autem juvabanl illa, sumendi disciplina hoc quoque lempore vigens di-
quibus posl recitatos sibi objectos ab episcopo cano- gnoscilur, quale sit vertim paschale gaudium aperit,
nes, dtim praesenlienies de se aclum fore, si res ca- B; inslructionemque derivat ex S. Paulo acex caeremo-
nonibus decideretur, ad misericordiam judicum niis, qusein paschali agno cdendo Israelilis prascri-
conftigienles praeferuntur, hancque ul efficaciusper- ptas fuerant. Sermo primus de Ascensione die Do-
moveant, remuneralionem et mercedem eisdem non minica anie hoc festum, ut videtur, Iiabilus, dc
obscure pollicenlur si faventem sibi senlenliam ,fe- triduo Rogalionum potissimtim agii. Cum his autem
rant. « Quod si nobis, » inquiunt, «in lanioanima- Rogationibus, quas voeamuslitaniasminores, nosier
Tunt succurrere dignamini periculo, quem inde re- auclor complectens maj'ores litanias, qute pariter
muneraiorem sperare debealis, doceri nullaterius intra quinquagesimam pascbalem celebraniiir, lapsu
indigelis. Cumvero plurimi simus , non defulurum chronologico litanias gcneratim prinium a S. Gre-
promilliinus, qui ad veslram redeat sanclitalem, gorio, dein a S. Mameiio Viennensi induclas, irariii-,
dans in vobis [cxix] gloriam Deo veslrajque paierni- cum S. Mamertus S. Gregorio antiquior m'iiores
tali condignain, quiriles, quos hinc specialius preca- litaniasprimum insliiuerii, lum vero pro pestilenliae
tuur, venerandi, mercedem, > Haecfortassis indicio necessitale easprascripseritS. Gregorlus, qusesub-
sunl, Ratlierium limuisse, ne sui clerici ad extor- inde diei 25 Maii affixoe,majores liianiae appellalae
quendam vicloriam ea arte ulerentur, quam quidem fuerunt.Jejunium porro hisce Rogaiionum diebus
eos alia occasione poslea adhibuisse exploratum fiet' G observandum, uti a S, Mamerlo fuerat instituium,
§19. Hunc libellum « Kalendis Augusli > signatum, Raiherius insinual (quod item ingerit in Synodica
anno965 afligendum nihil dubilamus. Id conficilur num. 10) non minus in minorihus, quam in inajori-
lum ex inscriptione, lum ex « Kalendis Augusti. » bus lilaniis. IIujus aulem jVjunii, quod a rilu Ro-
Inscriptio bis verbis exprimitur : « Domino sanctae' inanaepraeserlini Ecclesiaequinquagesimse paschalis
Romanae sedis, quicunque csl, aposlolico, et mii- tempofe erat alienum; apologiamquamdam hoc in
-verso senatui, sanctaequeet canonicaelegis la:oribus' sermone videlur allexere. Errorem quorumdam
yniversis, hinc demum sanclo coelui omnium sub' praecaverenilitur, qui'haptizatos cum sola fide sa-
catholica fiJe degentium, clcrus omnis sanctae Ve- liitem conseculuros e\ qitodam eVaugelicoteslimo-
fonensis Ecclesiae debitae devotionis obsequium. > nio perperam inlellecioconftderent. Alium errorem
Yerba « Dominosanclse Romanse sedis, quicunque! rionnullorum evellere sltidel, qui grandinem et ftii-
-esl, aposlolico, » illud lempus indicant, quo, cum1 riiina a diabolo aut malis hominibtis diabolo niini-
de deponendo Joanne XII agerelur, Ratherius igno- strante immissa" arbitrabaniur. Tandent piimiis
arabat, num idem Joannes, dum baec scriberet, an1 sermo de Pentecoste hujusce festi celebriiaiem ejus-
vero alius Romanam cathedram oblinerel. "Rumor que celebrandi moduin exponit. Alii sermones, quos
siutem de Joanne XII deporiendoserpere coepil« ante1^.edax tenipus non ademil, aiiis annisassignandi erunl.
Gancram, > id est ante diem 21 Junii qtta sol «in' 95. Opuscultim Deproprio lapsu our htiic anno
Cancrum > ingreditur, anni 965, leste continuatore1 965, vel ineunii anno 964 ascribciidum putemus,
Liutprandi : dcposilus vero fuit in pseudosynodo ' videsis not. 1 in prinium serinonem de Qtiadrage-
Romana mense Novembri anni ejusdem. Hunc eum- sima.Hic «^proprius lapsus »linguaeIap=usfuil, de
dein annum confirmanl KalendaeAugusti: hae siqui- qtio aliud quoque opusculum existatTnscriptum De
dein nec Joannis XII pontificalui congruuni, post-- olioso sermone. Ejusdem lapsus fit etiam meulioîn
qtiam sedem, a qna fuerat deposiius, recuperavil,, Qualiialis conjectura, nuni. 7, ubi Ralherium pfoe
iiac quippe recuperata mense Febrtiario anni 964,, dolore eum lapsum ssepiusdeiestalum, ae forle eliain
eamdem non multos posl dies morie inlerceplus5 exaggerasse nimium ipsi ejus censores videnlur in-
amisit: neque cadunt in pontificatum BenedictiVr nuere. « Uuum etiam verbum oliostim,~>inquiunl,
ej"ussuccessoris, qui ante Augnslum anni ejusdemi « ct, ul nos eredere c»gii, turpissimum tali loco se
expulsus fuil. Uni ergo £IIIKV963conveuiunt, cuml faietur dixisse. »
laudaiisllalcndis anni 965 Ralberio Veronsedegenlii 91. Sub [cxA] hocce tempus innotuit Anthfopo-
101 PROLEGOMENA.— RATHERH YITA. 102
morphitarum hasresis renata in dioecesiYicenlina ^ mosyna, ac pcenitenlia cum jejunio copulantur.
Veronensi finilima, qnam confutavit Ralherius ser- 95. Praeter Anthropomorphitarum haeresi quam
mone n valde prdlixo de Quadragesima. « Nudiusi Iatius et naviter refellit, alium crassiorem errorem
euim teriius, »Inqtiit num. 29, « quidant nostraliumi in eodem sermone perslringil, quo S. Michaelem
retulit nobis, presbyteros Yicentinaedioecesis, no-" fcria secunda missam canlare quidam exislimantes,
stros utique vicinos, putare corporeum Deum esse , eeclesiam ej'us eodem die potius quam aliis visilare
hac siquidem occasione induclos, quod in Scripluris> religioni ducebant. Recla licet et sana essel in his
legatur : Oculi Domini super justos,,etaures ejus; Ratherii doclrina; vitare tamen non poluit repre-
inpreces eorum (Psal. xxxm, 16)j el : Manus tum' liensionem nonnullorum, qui aliquol sehtentias con-
fecerunt me (Psal. cxvm, 75); et : Faciamus homi- tra Aiiibropomorphitas, et contra superslitiosum
nem dd imaginem et simililudinem nostram (Gen. i,, S. Michaelis cultum minus recte fuerant assecuti.
26). »Id cum permovissei episcopurn, habito in po-- Itaque sese clarius explicare debuit.-idque appendi-
pulo sermone, quo lanti erroris periculum a coin- ci apologetieaeej'usdem sermonis causam dedit.
niisso sibi grege arcerel, deprchendit eumdem ita
§ XV. — Liber Ratherii : De contemptu canonum.
quibusdam inhsesisse, ut nonnullos etiam Yeronen- Qum causm fuerinl scribendi. Vitia et abusus qui
ses sacerdoies occuparet, qui episcopi concione au-. g in clero grassabantur. De illegilimis clericorum
dila obmurmurantes dixerunl: « Quid faciemus ? conjugiis. De minus mqua reddituum ecclesiaslico-
rum distributione, et malis exinde profeclis. Msus
Csque nunc aliquid yisum est hobis de Deo scire. " Ratlierii ut mquioremdislribulionem induceret, et
Modovidelur nobis, quod iiih.ilomnino sil Deus, si polestatem episcoporum canonibus assertam :<in-
caput non habel, oculos non habet, manus non ha- dicaret. Qudnlum obslilerinl clerici, ei cur.
bet, pedes non habet. » Tanlum ilaque errorera 96. Sub tempus ^vid. not. in lib. De contemptu
officiisui esse drixit lalius refellere in laudato ser- can.) quadragesimaa anni 964 aliud insigne opus
mone secundo de Qusdragesima, qui sic inscribitur : Ratherius edidit duplici titulo inscriptum, Perpendi-
« Sermo valde prolixus de Quadragesima Raiherii culum,seu De conlemplu canonum. Ut paleant causae
Yeronensis, vel inefficaxse vivenle, ut est "sibivi- hujus operis, quo vitiis in clero grassanlibus ob-
simi, garrilus. > Hunc sermonem perlinere ad Qua- viam ire, cl sacrorum-canonum observantiamrevo-
dragesimam anni 964 ex not. 1 exploralum fiet. Hic care studuit [GXXHI], res altius repetenda est. Sem-
sermo, seu polius traclalus divisus in paragraphos per jam inde a stii episcopaius initio inter Rathe-
•41, unum est ex iiisignioribus ac pertnilibus opeii- rium et-clericos Yeronenses dissidium viguit (Dis-
bus quse Ratherius sciipsit. .Eteriim cum siyluin cordia, n. 1,5), qtiod ex senteutiarum dLsidio
salis nilidum prsefert, tum vero praeter cbnfulaiio- Q < originem duxeral. Episcopus enim in sacris canoni-
nem hajresis Anlbropomorphiiarum multas alias bus eruditus, cum'eos desertoS et neglectos Videret,
egregias instructiones conlinet. Inilio persiringit eorum observantiam disciplinaezelo volebatinducer-e.
quosdam abusus, quibus quadragesimaeobservanlia Clericiecontraabusus a disciplina canonum maxime
inficiebalur. Hlos vituperat, qui alterno die jejunan- abliorrenles, qui lalius inoleverant, consuetudinis
les, el allerno crapulae et ebrielati indulgenles, nomine licitos rati, episcopo obsistere, ne a -suis;
quadragesimam se observare existimabant, cum vi- uii voeabant^ consuetiidiiiibus abducerentur, noh
-ginli lanlum jejuniidies vicesimam, non vero qua- desinebant. Hinc in^libro Discordiae, num.l, se
dragesimam facerenl. Anliqua jejunandi disclplina niinquam potuisse ail cum iisdem clericis iniie con-
j'am miligala, licebai nona hora jejumum solvere. Cordiam, « cum illi semper consuetudinem anteces-
Quidam vero bac concessa hora nihil sumenles, eo so.rum pontificibus suis incessanter rebellium , san-
ftne ad noctem usque quotidie jejunabant, ut « noctis et a Deo decretis praetulerinl canonibtfs : cgo
cle quasi cum licenlia venlrem valerent ingurgi- sanctos ct a Deo decretos canones a diabolo invenlis
tare. » Alios arguil,~quijejunii solvendi horam adeo praeferendosptitaverimusibus. > Maximus quidem,
praeveniebantipso Sabbaiq sancto, ut hora lerlia ob ei a sacris canonibus maxime reprobalus abusus
craptilam et ebrietaieiir pedibus nularent; nec non D ^ erat clericoruni «'mulierositas, > qtianv late et pu-
'
illos, qui die CcenaeDominiante nonam missas ce- blice grassanlem in Discordia his verbis explical
Iebrabant, [cxxii] et subinde jejunium solvebant; mim. 1:« Prohibilas enim in Nicaena synodo mu
nonnullosque exstilisse" subiiidicat, qui violaiionem lieres tani consueliidinaliter, tainque publice habere;
j"ejunii his dubbus diebus CccnseDomini et Sabbati tam parvipensa Dci et hominum revereniia,- ipsb
sancii ea ralione excusandam pulabant,_qtiodhi duo quoque limore gehennae inlariium posthabito,- ut
dies compensari dicerenl duobus aliis jejunli diebus pulentadeo fieri non modo licere.sed etiam opor-
quadragesimse adjeelis, nimirum quarta et quirila tere, ui nemo hoc facere devilans, videatur eis pes-
feria ante primara Doininicam quadragesimas, cum simo illo, quod Aposlolus -in Epistola ad Romanos
olim « caput jejunii >a prima Dominica inciperet. riiemorat, scelere posse carere, non libi videtur dia-
Alia aique alia vitia in jejunantes irrepentia notat, bolum invenisse ? > Clerici scilicet ila passim mu-
"quoanoslris quoque leniporibus communia surit; lieres habebant, ut crederent licittim quod com-
veramque explfcal jejunandi raiionem, qua uon lam muni usu erat receptum; et non solum licitum-, sed
a cibis, quam a peccalis abslinelur et oralio, elee- necessarium eliam haberent, ne" qnis mulieribus
- ' - 104
106 RATHERIUS VERONENSSSEPISCOPUS.
*
•A
expers, nefando ac pessimo sceleri, quod deteslatur num. 4, auclor nosler clericos notal « eanonicse
Apostolus, deserviret. legi adversos usquej ad nuptum publicum. > (Ne-
97. Hoc vitium lam.late oblinebat, ut eo non so- que his eontradicunt illa aucioris verba Iibri v
lum majores et ditiores clerici, sed minores etiam et. Praeloquiofum, num.118, col. 155, c. quibus inter
pauperiores laborarent. Majores quidem ac diliores; alia discrimina ecclesiasticorum a laicis recenset
notantur part. i De contemptu canonum, num. 4, istud, « quod non a nobis, ul ab eis, ducunlur
-cum eos potioribus el amplioribus Ecclesise reddiii- uxores. > Haecenirn ab ipso scripla jamdiu ante,
bns ditatos hac de causa inter caeteras tradat, « ut ex toto contextu non referuntur ad cleficos, sed
habeant quoque, unde filiis uxores, filiabus acqui- ad episcopos, de quorum moribus ibidem ex pro-
rant maritos. > Miiiores vero et pauperiores clerici; posito disserii. Alias vero parte secunda De con-
indicanlur in Discordia, num. 6, ubi postquam eos; templu canonum, rmm. 2, col. 567, c. -tibi agit de
ad mulieres dimillendas imperiali pracceptoadaclosi moribus clericorum',l cunt inter discrimina isio-
proJidit, hane eorum excusationem snbdit: « Om- rum a laicis, iisdem' fere Prseloquiorum voeibus
nium pene excusalio exstitit, non posse propler ino- referens, quae clericis sunt eum episcopis commu-
piam hoc ullo modo fieri; potuisse vero utctinque, sii , nia, Istud, « quod non ab ipsis.ut a laicis, ducun-
stipendium [cxxiv] debitum ex rebus habuissent Ec- turuxores,» idcireb videturomisisse, quianuptiae
clesiaa. ">Nolandae voces « omnium » et « propter non ila erant a clericis, ut ab episcGpis alie-
iuopiam, > quae rem pauperioribus valde commu- nse.) Hoc ilaque saeculo in nostris regionibus
nem designant. Qualenus autem « inopiae > per non obscura emicant inilia eju_s corrupielae quae
mulieres prospicerent, explicari potest ex epi- sequenti sseculo magis mullo deferbuit, multo-
slola coaevi ejiiseopi Altonis Yercellensis ad suunt, que nisu defensa fuit a multis propugnanlibus
clerum adversus clericos ineonlinenles (1.1 Spicil. licere conjugia clericorum. Ita etiam sub boc
KCSEV..,p. 440). « Sunt qui de feminarum contu- tempus « ipsi clericji palam uxores ducebanl, »
beraio se excusare qnserunt, dum suam quasi neces- uti habetur (MABIIXON. C. 7 Act. SS. 0. B. p.
sitatem exponunt. Aiunt enim,, quia nisi-,ipsarum 841) in Yita S. Adalberii episcopi Pragensis sae-
manibus sustentaremur, iam fame, vel nuditate defi- culi [cxxv] decimi num. 11, necnon in Anglia, ut vi-
ceremus. dere est apud Ordericum Yitalem, lib. v Hislor. Eccl.
98. Duliitari polest, num hasc clericorum mu- pag. 574, ejusque rei indicium exstat etiam in Viia
lierosiias adeo communis et publica, quae Iicila S. Etholvoldi episeopj Wiutoniensis n. 16 (MABIIX.,
liabebalur , de concubinis , quas ipso divino jure p(_ ib., p. 602). ObservanJum vero est haec coiijugia a
prohibiias ignorare polerat nemo, intelligenda sit. clerlcis saltem plerisque inita ante ordines sacros,
Raiherius quidem « conjugium » inlercessisse signi- ita tamen ut qui sic Iduxissenl uxores non dimil-
ficat, cum in Quali,lalis conjectura, num. 2 clericos; terent clerum, sed in eo permanerent, et ab tixoribus
ejusmodi mnlieribus junclos adulterii accusans, nequaquam separaii, lad sacros etiam ordines pro-
c iilegale conjugium nominat ^tdulterium; > et in, moyerenlur. Hiijus ri\ prsecipua videntur indicia
Apologelico, num. 7 de clericis monogamis ail: : in opusculo Jlatherii de Ntiptu illicilo. Nuplum
« Adulterium publicum dum illegale utique con- illicitum, cujus causa hoc opusculum scripsit, fuere
jugium sit; > et in Discordia, num. 1: « Aduller nupiiae cujusdam clerici, quem pater ejus item
enim nobis est, qui conlra canones uxorius est. > clericus cum clerici filia malrimonio junxeral. Aliud
Yox « uxorius » conjugium cum muliere iiiitunii quoque alterius clerici conjugium palre procuranle
prsesumit. Hinc decrelum synodi Ravennatis con- inittim ibidera memoral. Hos autem et alios similes
tra clericorum mulierositatem tum Romani pon- clericos conjugii causa non eyasisse Iaicos, sed in
tificis auctoritate, tum imperaioris prsecepto mu- clero perstiiisse innuunt illa num. 4, quibus nosler
nitum, Ratherius in Discordia, num. 6. Jiis verbis; episcopus clericos inconlinenies alloquens, « Quo-
expressil: « Cum de dimittenda mulierositate Au-1 . D circa, > inquil, « monendi ct obsecrandi, fraires,
guslalis intonuissel adversus illos voluntas, > elc.,, ut quia prohibcri, proh dolor! a mulieribus valelis
in epislola vero ad Nanaonem num. 2 vocavitt nullo modo ; filios de vobis generatos dimitieretis
« legationem ipsius papse de uxoribns dimittendis : >i saliem esse laicos, filias laicis jungeretis, nt vel in
ita ut iderit sit « de dimitlenda mulierositale, >i line saltem vestro ierminaretur, el nusquam in
ac t de uxoribus-dimittendis. » Uxores igitur ha- finem saeculi.duraret adulterium vestrum. > Adul-
bebanlur, quae cum.clericis cohabitabant mulieres : teriunt hic quoque Ivocat clericorum conj"ugium.
idque elsi canonibus esset interdictum, et « lcxc « Nusquam » vero «,in finem saeculi» durare po-
nulla allaris ministris indiilgeat conjngia (Itiner. luisset adulterium ex memoratis conjugiis, si filii
n. 15); > omae tamen hujusmodi inlerdiciumt clerici post coiytigium excidisseni e et jn
consueludme abrogatum, et eatenus haec conjugiat laicorum gradum transissent. Ideo autemclero, in perpe-
licere credcbaniur; et ita credebanlur licere, utt luum duralurum
iralit.ur, quia cum illipost con-
absque ulla formidine jtublice etiam a clcriciss jugium essent in clero, el ad alliorem eliant ordinem
Mrenlur. Quarc«Tn sermone" dc Maria et Martha,,
proiuoverenlur, filios [ex hujusinodi conjugiosusce-
105 PROLEGOMENA.— RATIIERII YITA. - 106_
ptos Crero aJtliccrenl , cl mairimonio jungerenl, A J ecclesiarum omnibus ecclesiae elericis, sed juxia
siniililerqtte in linem saiculi contracta clericortim propriam volunlatem solis diaconibus el presbyleris.
conjttgia, adulterium perpelnum redderent. Huc debenl, quse Yeronensi ecclesiae collata sunt, ce-
perlinent illa ejusdem numeri : « Cum presbyler, dere, >etc.Confer eliam-Apologelicum[cxxvn] nrim.
aul diaconus,-uxorem legitimam non possit habere 7. Quod « solis diaconibns et presbyteris > ait, noi«
si filium de ipsa fornicaiione,-vel, quod pejus est, de omnibus diaconibus et presbyteris inlelligendum
adulterio genilutn, » subaudi « et matrimonio a est, sed de majoribus, quos canonicos appellamus;
palrejuncium faeit presbyterum; ille alterum de se eranienim alii inferiores presbyteri, qui in Judicato
simililer genitum facit presbyterunr; ille iterum indicantur pauperes, et « presbyieri capellani »
stium; suttm alier ilerum; pullulans iilud usque in nominantur : hosauiem anie presbyteralus ordinem
finem laliier adulterium, cujus est, nisi illius qui in diaconatu aliquandiu constitisse nihil est dubi-
ilftid primitus seminavii ?»Noiahda dislinctio «friium tandum.
de fornicatione, vel, quod pejus esf, de' adullerio 100. Haecininus «qua reddituum ecclesiaslicorum
genitum. Filium defornicatioiTeteumauclorappellat, dislributio aliorum quoque viiiorum, quase' maj'ores
qtiem clericus ex libera muliere, [qx.wi] seu concu- et inferiores clericos inficiebant, causam praebuisse
bina suseepissel; « de adullerio» auiem eum, qtiem B ] tradilur (De contemptu can., parl. i, n. 4). Majores
suscepisset ex illegali conjugio, quod Ratherii lingua ,. enim ditali, facilius' contra episcopurh polerant
< adulterium » dicilur. Erant igilur clerici, qui rebellare, et ila dominari inferioribus, ut eos in
concubinas alebanl, eranl alii qui uxores. Horum suas partes, cum vellent, eliam per potestalem
autem filiifere omnes erantin clerum ascripii, adeo laicam compellerc, et ad Jusjurandumfidelitatisalii
ut in < Iiinerario » num. 5, vix aliquem puerulum episcopo, quem atiraxissenl, praesiandum cogere,
in-clero inventumiri affirmet, qui « manzeres, » id ci, si non obetlirenl, de ecclesia eliam ej'icere pos-
esl « fornicatione', aut aduiterionalus nonesset. » senl. Inferiores aulem cum non habercnt, unde
Si manzeres abjicereni, quem cx iisdent puerulis congrue viverenl, et studiis officiisque ecclesiasticis
stare-in choro permitjerem? > Omnes ilera exceplis vacarent, haee deserere vel negligere non vereban-
yuerulis hocillegali conjugio irrelitos innuit scribens. tur; ex quo inilia detegunlur el causaecur rainorum
« Si multinubos a clericatu repellerem, quem nisi ordinum olfieia declinare , ac sensim deficere
puerulos in ecelesia relinquerem ? » Eslo per "Jiy- coeperinl. Tantis -malis„ ul reraedium pracberel
perbolemet exaggerationem scripserit, ex his lamen episcojms, aequiorem reddituum distribulionem in-
omnibus negari non polesl vilium ej"usmodimultos ducendam credidit. Id stue potestalis esse conlende-
imo plerosque clericos occupasse. ' iC bat ex sacris canonibus, quos in hancrem ante
99. Inferiorum clericorum excusalionem « propler suam secundam expulsionem rnemorise juvandae
inopiam > paulo anle indicavimus. Alius nimirum causa collegerat. Neque vero mens ej"us-eralcalhe-
abusus increverat, quo eum majores clerici omnes dralis ecclesiae bonis quidquam decerpere, aliisque
fere eeclesiae redditus sibi vindicassenl, inferiores "vindicare; sed idunum prospiciebal,ulquse ej'usdem
maxima egeslalepreniebanlur. «Causa » id est, res ecclesiae-clero generatim fuerant collata, sequiori
ci bona e illorum » clericorum ecclesise calhedralis partilione _congruenli omnium cujusque ordinum
< cum Deo gratia non mediocris sit, ita per massa- clericorum sustenlatioui sufficerenl,ne divinus cultus
ritias el alia lmjusmodi exslal divisa, ut quidam et sacra officia delrimenlum caperent, et alii „ob
illorum inde ditescant, multitudo vero paupertate niiniam rerum abundantiam atque potenliam inSo-
languescat; et (proh nefas!) qui majus Deo in ec- lescerent, alii ob inopise causationein mulierosiiati
clesia exhibenl«ervitium,'autnihil, autmodicum ac- studerenl, omnesque in diversi generis vilia dila-
cipiant; qui peneuihil de famuliliounquam actitant berenlur. Niliil justius, et sacris canonibus magis
Domini, Jocupletes de rebus ecclesiaslicis fiant. » consonum. Huic lamen auctoriiaii ei «qtiitali Vero-
Ila in Discordia num. 6, «Per massaritias> dividere nenses clerici baudquaquam acquiescentes, solam
ident est, ac per campos el vineas dividere, quod D ; cui innitebanlur, praedeeessorum suorum constielu-
inaequalitalemfacile induxit{ V. uol. 7, in Discord.) dinem opponebant, eamque cuique aequitali, quibns-
Polenliores enimetmaj'orescIerici plures ac meliores que canonibus anteferendam putabant. Et non sohim
campos sibivindicaveranl, ex quibus praebendarum majores clerici divites, verum etiatn (quod mirum
pinguiorum origo dignpscilur. Simililer in eodem accidel) inferiores pauperes congruenliori illi divi-
opere num. 2. conqueritur : « Quod generaliier sioni reddiluum, quse[cxxvm] sibi profuisset, maxime
omnihus eslclericisdelegatum,itainaequaliter el per obsisicbant duabus de causis (Ibi. n. 4, el Discordia
m.ssarilias dividilur, ul quidam illorum indelianfr' n. 6) : prima, ut paupertalis occasione se facilius
-ex pauperrimis loeuplelissimi, quidam mediocriler, possent adivino servilio subducere; altera, quod se
quidam nihil ex eo accipianl omnino per usinn ei quisquesperarettaiidiuviclurum, quoad in niajorum
consuetudinem, » qua ea divisio proptiguabalur. Et obeuniium gradum aliquarido ascenderet. Ita porro
part. 1 De contemplu canonum, num. 4 : « Ipsi omnibus obniteniibus episcopo nibil episcopalispo-
clerici dividunl inlcr se, prout quilibet eorunt testatis sibi .reliclum queritur « praeler chrismalis
patenlior esl et non jtixia consueiudineni aliarum confectioncm, et chrismandi qtiidlibel potesiaiem
PATROL. CXXXYl.
107 RATHERIUS YERONENSISEPISCOPUS. ' 308
{Decontemplucan. parl. xix): >sola scilicel potesiale: A scopum conciiatum vidissei, tempus opporlunum
ordinis ipsi permissa, potesias jurisdictionis, disiri- credidii, quo ejusdem hleri capilibus seciim ascilis,
buliva, el vindicalivaomnino impediebatur. in eum aliquid violentius lentaret. Hujns conspira-
v101. Canones, quos contra hosce abusus ante tionis indicia subolevepunt « inclylceilli duci, > quse
secundani evptilsionemcollegeral, in memorato libro Ratherium idcirco luiiponicomitis commendavit, ini
De conlempiu canonum sub quadragesimam anni traditur in « Qualitatis conjeclura > num. 14. c Hu-
964 digessit, et edidil. Ilic Iiber in duas partes juscemodi in me dux inclyia eomperiens mores,
dislinguilur. In prima post brcve piooeniittm, quo iudeque milii inimicos per plures, desiitulumque
scribendi oecasionem indicat, canones el decrela amicorum praesidio, uipote adtennm, omnium, ve-
producit, quibus episeopo non solum rcrum spiri- rita ne pejus eliam mibi qnam conligi eveniref,
tualium. sed temporalium ciiam ecclesiae boiiorum commendavit me tuilioni comiiis non ignoii. >ILec
cura el dispensalio commillitur : qua si careai, in « dux inclyla > eral Juditha Henrici II Bajoariae
ipsis rebus spirilualibus modicum, aul niliilttm po- ducis maier, quae cuin Dajoariae dticatum siinul et
terit.Elenim, inquitrnum. 4,« cum rarissimevideas Marchiam Yeronensem filii oetaie minoris nominc
gralisaliquos, scdaultimore, aui confoederariamore; administrarel, hoc letnpore una cum filio Yeronse
unde le verebitur, cui nihil vales auferre? unde B degcbat. Confer. § 12. num. 76,et 77. « Comes >
aniabit, cui mliil potes conferre? » Alia mulia auiem «non ignotus » vocabalur Rucco, sub quo
addil, qnibuseisi objiivalescentem, quem exstirpare hsec conspiralio contigit. Yide epistolam J2 adAm-
sludet, Yeronensium clericoruni abusum eos acriter brosium, num. 5. liic priraum Ralherio fuerat
ef acerbiori slyloexagiiet (V-.Dhcordinmn. 5.); non infensus, adeo utis se,ab eo liberari percuperet; sed
iamen vi etprsecepto, sed ralione et suasione uliiur. inlerventu laudatae [cxsx] ducis eidem favere
Transit ad canonum contemplum, quem lam laie cospitac propterea ipsi comili noster episcopus ap-
patere ait nuni.6, t ul liemincm invenire eorum va- tavil illa Ovidii (Ep. n ad Nannon.) :
lcani curatorem, a vilissimo uiique ecclesiaausque Probra TheraphneaBquidixerat anle maritas,
ad prseslantissimum >, elc. Tanli conlemplus causas MoxcetvnitlaudcsprosperioreJyra.
fusius proseqtiitur, quarum praecipua cral, eos, qui Et ralionem addii: «Poslquam enim de illo, » mihi
canonum observantiam promo\ere , et violalores utique infenso, « dixeram : Qui liberavit Lraelem
debebant compescere, in canoncs ipsos peccare. de manu Pbaraonis, 'liberet Ralherium de manu
Aliquot exempla inserii, quoe cleri corruptionem Bucconis; dum ille abilurus meliorari ccepissel,
canohumque conleniptuin maxiiiiiim astrtiunt. In ccepi cl ego taliter aggarire. > Quatenus auiem is
parte altera, qttae mullo brevior est; clericorum ^* in memoratis angusltis Raiherio Javerit, videa-
iiicontineniiam, aliam peculiarem conlemptus cano- mus.
num causam praefert, ex qua iidem cleriei a laicis 103. Erat Yeronaein inlerlori parte ejus montis,
maximo CGiilempluihabebanlur.Sacrorum librorum in quo nunc S. Petri castrura situnt est, praesidium
auctorilatibus et niinis poilssimum utilur. Uberius, pro eo tempore saiis lulum, quod «Palatium » dice-
ad quem hoc opus direxil epislolse nomine, erat batur ( V. Qualil. conjecl. n. 14, el hou). Huc ut se-
episcopus Parniensis Oltonis imperaloris intiniiis, se Ralherius reciperet, Bucco mandaverat. Verunt
qui ab eodem comitatuni ejusdem civilaiis Gblinue- episcopales oedesHle deserere noluil. In has ilaque
rat; dein veroadarchicancellarii dignitatem ascendil. armatorum irruptio faeta est, qua episcopus caplus
[cxxix] ls qiiondaiii a Rntherio petierat, ul aliquam et abductus fuit. Milonem pra<cipuum auctorem
precem, quse ipsi familiaris esset, ad se dirigeret. fuisse liquel ex epist. 8 ad eumdem impetiloiem
Nunc eitlem-satisfacturiis, in Jine parlis secundse suum scripla. « Me cohiprehendisli, adduxisli, spo-
« collectam » appendil excerptam e "libro Jiturgico liasii, exsulasti: ad detlecusli3ecomnia lamen impe-
alius Uberli, qui Parmensis eral amicus, « alque ad ratoris, et, licet dissimulenl, ducum noslrorum, >
me , inquit , jiersequendimi socius-. » Hine Uber- ,p.nirnirum Juditliseetllenrlci II. Ineamdem conspira-
lum Parmensem Ralherii hostibtis favisse suspicio lionent omnes pene clericos consensisse, imo et
est. Ipsa vero c collecla > in Misssesacriftcio reci- conjunctis sludiis eamdent machinalos in Itinerario
ianda, contra canonum violalores et contra perseeu- scribit litirh. 4. « Ab eodeni invasore > (Milone)
tores compacta videtur. <vobisnon penitus in lantum ignaris, neque eident
contrariis, ut mille non defuerint, qui vos pene
§ XVI. — Ineunte anno 965, Ratherius Milone in- omnes nedum consensisse, hocciediderint machi-
vasore agente capilur. Reslitutus paulo post inter-
venlttducis Judillm. Judicium el composilioconlra nasse, poslea comprehensum. pulsum, injoriaium,
rebeltes. Quanlo in pericttlo adhuc versarelur, el exsiiolialum, ctislodiae mancipalttm, >'ete, Unum
qua sollicitudine sibi caveril. Impulsus nl episco- autem prae cseleris «conduclorem pnccipuum om-
paluv.iMiloni concedetet, renuil. Dum ad Milonem nium, > qui se comprehenderunt, in «Qiulilaiis
epislolmsub nalaliiiu fesla scriplai. Reproduc.ilcum
additainento Goncliisioiiem deliberalivam. Locus conjectura » lestatur num. 16, ubi caelcris calamita-
peiobscurus de Sikeio explicalur. tibus, qusehac occasioneipsi fuerttnl illaiae,ecciesioe
102. Cum Milo Ratherii ammlus Yeronensem direplionem el domus episcopaiis deslruciionem
clerum memoratis de causis adêrsus eumdem epi- adjicit. Hjec R.aiherii captura coutigitcirca diem 21
'
id9 PROLEGOMENA.— RATH.ERII YITA, m
aut 28 Januarii an. 965. Diem asliuttnt illa in Qua- A _ queiii ecclesiarum reparalio per boec tempora perti-
litalis conjeclara, litim. 6 : « Ctim fuisset captus, nebai, ocius subvenirel. Porlicus intelligiliir cccie-
ccepit canlare sluliissimus -. Ecce quod concupivi sise S. Peiri in monle (Ibid). Hu'c itaque Ralherius
jam video. Puiabat enim, fatetuf, quod e.sset lunc slatim ascendit, ac restaurationi manum admovil,
peniius expellendus; et gaudebat, quod ipse non porticusqite, cujus reliquiae ntinc ibidem supersuni,
dimiserit episcopaium, sed episeopatus eum : el hac ille esse crediiur quem Ratberius refecit. Hunc
arle volebat, ut dicit, repetere monasteriuml » autem sancli Petri situm, ad quem per gradus
Yerba «Ecce quod-concupivi jamvideo» sunt in ascendebalur, suse tuitioni opportuniiin, ne a civi-
anliphona ad Benedictus duorum [cxxxi] festorum tate efcaihedrali longius abessei, liaud deserendum
S. Agnetis, primunt die 21, deiti 28 Januarii, quam putavit. Inimiei quideui ejus in reprehensionem vo-
jdcirco cantasse videtur, quia alterutro die captus carunt, cmodepiscopalesaedesnon repeteret. Pravuni
fuit. Simililer alios versus, et anliphonas diertim, autem illorutn consilium deiegens in Qualitatis con-
qui dum scribercl decurrebant, usurpare consuevit, jecluranam. 15: « Tuaemalignilalis, inquit, nesilea-
ut aliis locis videbimus. Annum vero 965 hi- tur intenlio, maluisse te opiirae scio, tali quod
sloriae contextus, qtient subjicimus, comproba- versarer in loco, ex quo inimicis cssem adibilis
bil- ] meis, neque ie dolere, quod doiiium suspectamj-eli-
B
104. Non muilo post Ralherius « imperatoris querim, sed quod me in tutiore locaveriiu.» Hinc
«leinenlia, et subvenlu excellenfissimaeducis » Judi- ipsuiu ibidem. immoratum videbiinus -ad annuiu
thse ereplus el reductus fuit (Itiner. n. 4). Non usque 96g, quo "ad Ambrosiuth epistolam scripsit.
tainenconquievit rebeliio,imoea erupilaperlius, cum et subinde Veronam plaue deseruit.
tion Ratherium lantunt impeleret, verum el ipsum 105. Post multas ejusmodi vicissitudines judiciuiri
comitem Bucconem, qui Ralherio patrocinabalur; tandem de rebellibus instilutuin. Sed etsi multa
«nde auclor in epist. 12 ad Ambrosium num. 3, ait: crimina et danina versabaiitur in causa, omnium
« Bucconis in prsesentia conspirationem supereum, lainen cognitione praeiermissa de uno perjurio
meque fecerunl. > Hic comes Ratherium monuerat, actum fuit, quo in conj'uratione contra se excitata
oe domui episcopali, in qua tanta pertulerat, sese jusjuraiidtun imperalori praeslitum lassuni fuerat.
amplius crederel, sed ut < curtem altam (Qualitat. « Cuni comprehensio mei, » inquit in eodem opsre
conjecl. n. 14) ab episcopio non longedissilam, quse nuni. 16, « expulsio, spoliatio, abduciio, retrusio4
munitior erat, incolereti Paruit ifle, eamque ex mu- eccle.siaedifeptio, domus episcopalis desiruclio,
-riita muniliorein rcddidit.. Crescente tumultu idem eleeiriosynae imperatoris delelio, facli illius » (quo
comes tutius fore duxit, si episcopus memoralum 'C scilicel Ratherius ab ipso imperatore ftieratrestiiu-
«Palalium > in monte constructum ascenderel. lus) « diffaciio, urbis Imiptio, revereuliie imperialis
• < Obleniperavi,» inquit, «vastissimum erat: recttpe- vilipensio, et alia inulia lus cohaBreutia adhuc
rari»(id est reparari) i ocius feci.» (Ibid.) Curit essent, ul et existunt in causa; nielioralioile
vero eliam in Bucconem rebelles conspirarent"; is relicta, de sola pejeralione homieidalis perageretur >
prsecepit ut sua uxor ac filii una cum Ratherio ha- [forle peracta esl] solummodo causa'. Melioratio?
bitarenl in « Palaiio; > ipse vero comes in circum, jpro discussione et eniendatione accipilur: unde i:»
seu ampbilbealrum, quod vel tunc vulgo appellabaiur Itinerario num. 4 simililcr quaeritur, ea omnia, quae
* Arena, i el ex opposito lalere civitali praesidio erat, in se comniissa fuerani, indiscussa fuisse relicta,
sese recepit. Episcopum una cum comiiis uxore et quasi in eis nil inveniri valerel quod reprehendi legi-
filiis in eodem « palatio » degere visum est perab- bus vel leviter possei. Pejeraiio, de qua tanliiiiiiiiodo
sufdum. Hinc ille «palatio > relicto, episcopales aclum fttit, ad eara.fidein referlur, quam el Ralhe-
sedes licet formidolpsas repeliit. Non ausus ibidem rius, et Milo ei Veronenses omnes Otloni Veronam
diutius morari, Gardam munilissimum oppidum pro- ingiesso juraverant. Hanc ulique Ralherii bostes
ficlsci cogitabat, sed cum pascbale festum immine- . vioiarunl, dum perseeuiibnem in eum commoveii'
rel, quod anno 9654ncidit in diem 26 Marlii; ne tes , [cxxxm] iirupiionem fecerunt in urbem , u
episcopalibus ofpciis in tanta solemniiaie deessel, "lot alia ijjsi et ecclesiae inferentes mala, imperiaij
elegil in civitalis angulo Jocum juris, ui videlur, illud edictum moliti sunt destrtiere, quo Otto Ra-
publici,in quout aadificiumsibi eonslruerel, comitisi tberium rcsliluens praeceperat ne quid n;ali iu
liceniiam quaesivil. Quidquid autem hoc non soluin, eunidem committercnt. Yide quae scnpsimus § 15,
consenlienle,_sedeiiam opitulante ftierat exstructuni, num. 86. Nihil tamen de iot ac lam gravibus crimi-
illico concrematum fuit.-Dum islud aedificiumvellet mbus contra Ratherium perpeifatis in judicium
reslruere, coines initio prohibuit, deinde iierum deductum luit. Sofutn peijuriuinmultatum.
permisit. Restruxit autem melius. Sed cum IiaeG ; 406. Quae autem compositio in hoc judicio pro
comitis anceps voluntas suspicionem Ralherio inje- hujnsinodi perjurio constituta fuerit, seu qua multa
cisset, exactis jam festis paschalibus, Gardam con- obipsUm perjuritim rebelles fueiint affecti, explica-
fugere iterum meditabatur [ cxxsn ]. Inierimi lur in "episl. J2 ad Ambrosium : Ad composilionem
Joannes diaconus venit, coepitque deplangere porli- deducli, centum libras argerili dare fuerunt compuhi.
cum sancli Petri ruinam minari, nisi episeopus, ad[ Cum vero illi tantsepecuniae solvendae impares es-.,
111 RATHERIUS YERONENSIS EPISCOPUS. 112
sent, « me adito, >subdil, « delhesauro ecclesisetri- A__dam, imperium, et non per significanltam aliqtiam »
ginta fere libras accepernnt muluo sub hac aitamen (uli actum fueratapud inclytam ducem), >sed simpli-
caulione, ut si ad tcmpus hoc pcrsolulum non ha- ciler et aperle ad intelligendum, nani coelera oitinia
buisseiilstaliitum, dupla componerent emendallone. moliris inGassum. > Memorat « ponlifices, > id cst
Sunl jam anni tres, nihil reddunl omnino. > Ex episcopos, Milonis « fautores. » In fragmenio alte- "
his poslremis verbis lempus laudati judicii, el carius epistolae ad eumdem (Ejrist. 9), quae sub idem
^plurae Ralherii palam elicilur. Elenim epistola 12 ad tempus, eademque de causa scripta fuii, dno honii-
Ambrosium scripla fuit Kalendis Jttlii anni 968. num genera distinguunlur, quorum alii Miloni con-
Tiiennium ergo, quod a multa illa in laudato judicio senliebanl, alii Ratberio nejuaquam opilulabanlur.
decrela, ei a mutuo dalis libris triginta effluxil, in- Reproduxithacoeeasione Conclusionemdeliberativam
cipit medio circiter anno 965, ac proinde in hoc Leodii scriptam anno 955, cum ad cedendum Bal-
lempus illud judicium el composilio inciduni. Ut drico episcopalum Leodicensem pluribus impellere-
aniem congruum tempus detur iis Ralherii vicissi- lur. Pauca lanlum adjiecit in fine, quibus declarat
Uidinibus quaoa die caplurae ejus ad hoc judicium sex el decem priores ejpsdem opusculirationes, quas
tisqtte contigerunl, ideni caplus perspicitur circa in Leodicensi casu attulil, aequevalere in Yeronensi,
diem S. Agnetlsanni ejusdem.-Hunc euindem an-] _Beasque nunc reproducere, ut « pravigeris compul-
num confirmal sermo in oclavis Paschse liabito soribus » respondeat. Se vero non cessurum unquam
anno 968. In hoc enim libras ferme quadraginta in profitelur, nisi vel canonico judicio, vel imperiali
restauraiione doraus episcopalis, quae in mentorala poleslate pellatur. ]
rebcllione deslrucla fueral, se « hoc triennio » ex- 108. Magnas fuisse ejusmodi angusiias, quibus
pendisse tradil. Ab octavis aulem Paschae anni 968, Ralherius parlini oblalo prelio, parlim [cxxxv] im-
si per « trienniuni » ascendas, ex quo restaurandac portunis etiam episcoporiim suasionibus, partim
domui episcopali operam dare coepitRatherius, per- minis ad calhedram Miloni cedendam ihipellebafur,
venies ad annum 965. * ex «0 co_giiosciiur,quod idem Milohoc tempore epi-
107. Post illud judicium, quo nihil de malis episcopalum sese cvicturum confideret. Id nianifestum
scopo iilalis actum el muliatum fuit, rebellium fil ex facto Sikeri, quod annis quatuor posl lertiant
animi pacis consilia non inierunt. Imo cum nulla Ratherii restittitionem conligit. Hi enim qualuor anni
conciliationis spes effulgeret, illud unum Ralherio compulandi ab annoflGl exeunte, cum Ratherius ab
superesse visum est, si « accepto animarum prelio » Olloiie fuit tertio restitutus, desinunl exeuule pa-
Miloni cpiscopalum cederet (Qualiial. conjeci.n. 16). riler anno 965, quo ijise ad episcopatns cessionem
IIujus consilii iucenlor ipse Milo, qui episcopos (C maxime urgebalur. Id factum obscure propositurit
ejusdem consilii fauiores invenit. Unus exbis, atque in Qualitalis conjeclura num. 9 in «am sentenliam,
praecipuus fuit Ubertus [cxxxiv] episcopus Parmen- quae multa consideratione explicanda fuit, sic ex-
sis, cujus alibi menlionem fecimus (Qualitat. conjecu ponendum videlur. Ralheriiis, atileqiiam secundo
n. 16). Nequeinier Ratherii amicissimos defuerunt pelleretur, Sikero dederat castellum ad jus Yero-
qui idem.concilium probarent. Unusinlerhospretio, nensis ecclesiseperlinens, ex quo prseier vassallorum
aut muneribus victus, adiit ipsam ducem Juditham servitium libras sex denariorum Yeneticoj-uin annis
Veronae degentem, quae Ralherio favebat, eique singulis posset percipere. Diim anno 961, Otto Ye-
affirmavit imperalorem itidem velle, et forle etiam ronam ingressus eumdem episeopnm restituii, Si-
'
addidil prsecepisse, ul ille episcqpalum Miloni dimil- kerus ab eodem Ottone privilegium oblinuit, quo
leret. Hoc molitnen sub finem anni 965 maxime idem caslellum sibi confirmatum fuit. Ter ille epi-
elferbuil. Hinc Ralherius inslante nalalitio feslo ad scopum offenderal; ac forsilan-meiuens ne ipse
Milonem litleras dedit, in quibus eumt Vicentinum » episcopus restitulus hoc castellum sibi adimerei, di-
vocalorigine, non episcopalu (Episl. 8)4 Veronensis ploma ejusmodi procuravil, cui episcopus non aude-
enim episcopus conlra Ralherium fuerat ordinatus, ret renili, aut etiam nollet. Cum vero ille stibinde
tmde « impelilorem vehemenlissimum » ipsum a.p- v Ralherium sibi fecisset amicissimum, Is non solum
pellat- Causas, cur sibi lol mala inlulerit, duas pro- post suam restilnlionem eum in eastelli pacifica
ponil, unam yetusiiorem, quia ipse ad Veronensem1 possesslone annis qualuor reliquit, verum eiiam ec-^
calhedram promotus fuerat, ahtequam Milo nasce- clesiseYeronensis lerram trans lacum Gardse sitam,
relur; recenijorem alleram, qma nec morle, nec; el forsilan memorato pastello proximam eidem con-
fuga eidem episcopalum dimitteret. Indical ejus ni- cessit. Quatuor porroj annis exactis sub finem annl
sus, ut se ad fugiendum compellerel. Consianliam1 965, « eo die quo Milo pulaveral episcopium super
' vero suam
prseferens in ferendis quibuslibel, nes eum » (Ratheriuni) « evincere, » Silierus ad hunc
cessioni episeopatus consentirel, uni lantum impe- descripta misil in breviculo quaecunqueipsi muneris
ratoris et ducum imperio, simodo cerium sit, et nomine conlulerat, slmulque ailrmabatj se isla
expressum, se cessurum signilical. 1 Si resipiscere; « non pro ulla compositione, sed pro lerra acqui-
mmquam deliberas , inquil, alia moliri, qttodI renda > dedissc : ex quo sequebatur illam terram
coepisli, lenla, suggero, via, imperalorts et ducum1 veloti etnplam suam esse, nec ad jus ecclesisaperli-
noslrorum, si vales, acquirendo utique, quo recc- nere. Hac forsitan ralione cavere sibi voluil de ipsa
" "
113 PROLEGOMENA.— RATHERH YITA. 114
lerra, sicuti imperiali diplomate de castello caverat, A"_lijbus, nec ipsa bona el laude tligna per se, jiervcrsa
ne forte si Milo episcopatum, uli putabat, evince.rel, iinterprelatione distorquenlibtis in mahim, lota hsec
eam lerrom repeteret, et in j'us ecclesioerevocarei. cavillatorum
i censura insigne aucloris encomiumvi-
Cum Ratlierius, quoecunqueSikerus dederat, ami- debilur, i quo accusalorum malignitas satis detegitur.
ciliaecausa eollala accepisset, hoc audaci Sikeri nisu Episeoptim enim exhibet a superbia, a deliciis, a
detecto, pceniiuit se illi lerram dedisse. Imperatoris muneribus alienum, contemplorem divitiarum, hu-
vero diploma reverilus, nullam de castro quassiionem milem, pauperem, pcenitenlem,qui vestibus incom-
moveus respondit [cxxxvi]: « Sufficeret ei quod plis el minimepretiosis, aliaque mediocri supelleclili
ipse dederal castrum. » Illo auleni affirmantese et tiicbatur; qui occupabatur «ervilibus, dorniiebat in
lerram velle lenere jure suo, et castrum, quod per scamno, aul libeniius humi; qui frugem mensani
« donuni > Iinperalorisad se pervenisse mentiebatur, parahatelad eam pauperes adhibebat; saejjeabsti-
indignatusepiseopuseam ipsi lerram ajjstulil. nebat a carnibus el 'fere a vino, unde abstemius
§ XVII. — Ralherii acta jrnni 966. Scribil Qnalilalis vocabalur; qui jejunabat et poenitenliamagebat pro
conjecturani. In abbalia Maguzani, submoloabbate aliis; non quserebat, imo delestabalur gloriam, nec
male moralo, instiluit clericos. In Quadrageshna
stjnodum celebrat, ct Synodicain edit. Opusculum curabat si quisque de se obloquereiur; qtiin (.7).
ejusdem de Niiplu illicito. Romanumiler medila- B " oblocutoreset conviciantes quandoque praemiisdo-
tur, et cur. Itinerariuin-evu/âJ. nabal; qui zelo disciplinseabripiebatur-in acrioreiii<
109. Cum Ratlierii hostes intellexissent euni nolle reprehensionem omnium, nec sibi ipsi parcebat,
episcopatum Miloni eedere, nisj imperaloris prse- sed sua quoque crimina palam confitebatur, et non-
cepio cogereiur, mores etvitafn ejus multis censuris, nunquani etiam, ut innuimus, augebat, exaggera-
seu potius cavillaiionibus cceperunl perstringere, batque; qui nolebat ministrum vel capellanum lia-
quibus adimperatorem delaiis, imperialeprseceptum bere, non adibat regem aul magtiates, nec ab ipsis..
quod expetebant eliccreiur. Hoc autem molimen ut quidqiiam postulabat; qui pronus erat ad sacras^,
'
cjiiscopus elideret, easdem cavillaiioues ipsorunt basilicas slruendas, aut restruendas; nihiLerebus-
adversariorum nomine ac verbis publice exponendas ecclesise inconsanguineos volebat conferre; lotus.
duxitin opusculo, quod inscripsit: « Qualitaiis con- erat in libris, freqiientiain oderai, amabai soliiudi-
iectnra cujusdam. > Censorunisuorunt malignilateni nem; a ludis, veitatioiiibusel similibusobleclamentis
explicans in Apologelico-num. 4. « Quidam , abhorrebat. Haec ct alia lityys generis non pauca,.
inquil, sive putalis,, sive a se magis confictis me elsi maxime comniendabilia sint^ a.censnre.tamen.
jaculant criminibus. Quidam bona, si qua videor in reprehensionis argiimontuin ac speciem p.roposita
agere, sinislris inlerpretalionibus non desinunt in- £€ in laudato opere prrefefunlur..Inserilur episodium
iuscare. > Cum porro idem seipsum non vereretur conlra Judaeos,_quiYeronaepraepolenles fuisse no-
reprchendere, et sua quoque leviora delicta augere-~ scunlur, necnon contra illos, qui Judaeisamiciliam
et exaggerare soleret, ut in libelluni Confessionis et favorem praestabanl[cxxxvin]. Noiantur abusus
observavimus; nil mirum si in Qualiiatis conjectura qjiibus multa ecclesiae bona aliis alque aliis nomi-
accusatorum ejusmodi indolem seculus, ut iisdem.. nlbus fuerant injuste dislracta. Quidam enini eccle—
maleriam praeheretcciisurarum, in censuris ipsorum siaeagri a potenlibus occupati, vel etiam.ab episco^-
noinine expressis « vera falsis, opinabilia cerlis » pis primum usufitictuario nomine concessi ad lem-
immiscuerit, uli numero primo significat.. Rarus, pus, ila poslea principis .diploinaie coiifcrebantur,
seu potius singularis hic scribendi ae semelipsunti ct-confirmabanlur, tit velut in jus regitun redacli ab
criminandi modus, « similem, cui,.» utipse ait,, ecclesiaejure exciderent. Confer quae de Sikero relu-
« ante me, eredo, de se nullus fecit: > cum prae- liiiius sub finem paragraphi-praRcedentis.Perstrin-
seriim sui vindicias adeo neglexerit, ut pejorat . gtinlur tres conlracluum species, quibus ecclesiae-
adbiic de se exislimari cuique permiserit, addens : bona dislrahebanlur, id cst « commutaliones, li-
« Legat ergo qui volel, ei de me proferal pejtis5 belli, et precaria : > hsecque omnia partim necessi-
ciuiddam, si valet. > Hinc difficileeril discernere,, latc episcoporum,partim per fraudis subreptionem
qusenam.censnrae in lioc opere Ralberio impaclae i contigisse tradunlur. Concludil Ralherius cum eio-
sint « verae, » quae «-falsae,> quaenam« cerlae, >vel1 gio Oltonis imperaloris , quem ul sibi propiiium-
opinabiles «-[cxx-xvn]:> Ex zelo tamen, quo ferve- reddat, suas anguslias el periculum paucis explicat.
bat, ac ex severiore vivendi ralione ipsius valde; Ne aulem suis hostibus falsascriminaliones obtru-
credibde est, graviora saltera, qtue in eum inge- denlibus faciles aures ei fidem proebeat, eam ipso-
runtur crimina, vel falsa omnlno esse, vel nimiumt rum consueludinem notut, qua in episcopumculpam .
exaggerata. Gonfer Admoniliohemin Excerplum exK rejicianl quorumdam malorum, quorum ipsi sunt
dinlogoconfessionali-num.5. Cseterumrecle j'udican- rei. Exemplum recenlissimumprofert cujusdam cle-
(7) (Quam forli pacaloque animo nosler episcopus ir.ielligere licebii qno sensu Everaclus Leodicensis.
ferret non solum oblocutores, sed etiam peisecuto— episcopus ad Ratlierium scribens epist. 14, col. 570,-
res, altiori mente veluli magnnin suitm bonum ha- b., patientiant cjtis-in adversis exlulcrit bis vcrbis
bens, quaecuiiqucacerbiora mala ex ipsis prodieraut, « P.alieniia si memorciur (si fasesl diccre fide salva,.
peispicics ex dictis supra num. 25. llinc cptoque ne Deuin ofiendam) (ues ipsa. >)
H5 RATBERIUS VERONENSIS EPJSCOPUS. . ifg
riei ad d/aconalum ab invasore promoti, qui cum j\ dioscesanam synodtim convocatil. Qni aulent ln-jtis
terram juris episcopalis per potestatem ssecularem synodi exitus ftierit., refert i» laudalo optisc.iJo
—icnerei, atque diriperet; « ad pedes nemine perse- num, 6. Ante synodnm praceporat, ul biduo anle
quenie eonfugiens Domini imperatoris, mentilus archipresbyter et arcbidiaconus cum ordinmiis, sett
est quod > (Ra.lnerius) « siium ei beneficium abstu- canonicis calhedralis. 1eos qui tum ex lilnlis urbis,
lisset. >dur hocopiisciilum affigamus ineunli anno lum explebibus ruralibus interesse debebanl synodo,
866, ex noiatione prima. quam ipsi suljjecfmiis, disculerent, et si qusej essenl corrigenda, diligenler
exploralum fiel. inquirereni, tit tlie lertia, qua [CLX]episcopus sy-
110. Hoc eodem lempore, quo Ratberitis « male- nodo prasosse debebal, ipsi etiiendanda referrent.
volorum ravillalionibus > acerrime impelebattir, Non solns arcbipresbj ler, nec solus arcbidiaeontis,
opiisculum edidit de Abbatiola Magomiani nunc sed omnes canonici, prse mulliuidine convenientium
Maguzahi, ubi mulalionis in eam indtictse ralionem ad synodum, ul examen biduo conficerelur, inqui-
e.xpoiiit. IT.ee abbatiola , in confmio dicecesisVero- rendi oJrlciuiitsusceperant. Coacla synodo dietertia
nensis, Brixiance proximo sita, ctim suo prosdio ila eum episcopus residens interrogasset quid actum-
disposilioni episcojjorum subjeeta erat, ut aut fuissei, respondimnus. cnjus potissimum intererai,
obeiiiue ibidem abbale, aul male morato et incorri- g eos inqtiisisse de psaJmis et de aliis bujnsmo.di, « et
gibili, alius Yeronensis ditecesis ab episcopo subsli- Deo gralias non malu n adeo invenisse. > Ad haec
tnereiuF, qui efficeret ul mililantes in ea monasli- episcopus, qui mala niulta non ignorabat, ironice
cam vitam cuslodirent. Id autemex fitndaloris subdidil : « Quid haberem ergo de tol sanelis, nisi
mente non bene cesserat [cxxxix]. Hungaii, qui hoc Deo gralias dicere ? i Ei post pauca : « Si depsal-
sieculo Italiam invadentes, incendiis ac depraedaiio- niis, et non de alio in jisto coucilio debet esse con-
.mbus vastaverant, ejusdem abbatiae ccenobiumin- qnaeslio, nie printum ad examen producile; convinci
cenderant, eoque aiignsliae res ipsius abbaiiso, el nam possum, me illos non_, ut conipeteret,,scire.
temporum cornrpiela processeranl, ut solus ibidem Unde igitur synodus agereltir, nil anijjlius quod
abbas existerei, idemque moribus nequam, qtti emendaretur invenlo? Sciscitatus itaque de fide
publico cum scandalo uxorem et filios alebal. Hunc illorum, inveni plurinios nec ipsum sapere symbo-
Ratherius ad emeridalionem revocare studuit; sed liini, quod fuisse crediiur.apostolorum. Hac occa-
fiuslra. Ter enim fttga se subduxit, ac per inler- sione Synodicam scribere omnibus presbyteris sunt
nuntios bblata cpiscopo pecun.a, rem cimt ipso compulsus. i Hanc synodum « medianle Quadragc-
componere nisus est. Exhorruit Ratherius tantum sima > habiiam, et in ea Synodicam edilam indicat:
•sceluS;baesit aliquandiu quid ageret. «Si eiiim ego, Q quod intelligendum de medta Quadragesima anni
inqnit, possessiunculant Dci Genilrici collatam 966 in Admonitione ad ipsam Synodicam proba-
melius quasi dispensaturus mihi relinerem, aut vimus.
meorurii alicui darem, ne sticcessorum aliquis meo- 112. Hasc Synodiea maxiine insigne est dccimi
inm meo simiiiier faciens exeriijilo, eleemosynam sreeuJJ dqcumentum, ex
quo disciplinam ejusdem
illorum bonortim cleslruerel, non nihil verebar. »
temporis poiissimum agnoscimus. Inseripia est om-
Cum autein perrarum el difficileesset eo fempore nibus presbyteris et caeieris ordinibus per universam
monachos proposiium exacle observanies subrogare, dicecesimcoiisiitutis. eos ad examen in synodo
T|er
tres presbyteros cum diacono, snbdiacono, el ali- vocaverai: el-cunt ob imuliariiin rerum copiam ac
quoi clcricis iu eadem abbatia collocavit, qui sacris poliorum capitum ignoralionem niliil fere poluisset
officiisvacarent. Stiam cuique laxavit porlionem, et verbis conficere, bac synodali
epistola scriplis
declaravit officia. Alium presbyterum graviorem vulgala providendum credidit. Ut mederetur igno-
omnibuspraafecit, quidiseiplinse el reddiluum disiri- ranlioe circa symbolunj, trja symbola scribfin.-iael
btilioni prixjsideret.Alia nonnulla desideranlur; nam meinoriae mandanda praepepit, id est symbolumseu
opuscultim fine carel. cqllationem apostolomm, « sicut in psalteriis cor-
411. Cum*(ltiner. num. 5) bis in anno cpiscopos " reciis inveuilur, » illud quod in missa caidtur, et
synodum habere sacri canones jubeani, id exsequi illud quod S. Atbanasii nomine circumferlur, nio-
iion praclermisisset Ratherius, si quid in synodis nuiique neminem ad j sacerdolium promovendum,
uiiiiier agere se posse credidissel. Yerum « scitis, > aut in saccrdolio permansurum, nisi eadem symbola
iuquit in Ilinerario ad suos clericos, « scitis ine iiiemoria lenerel, cuni « proxime » ad examen vo-
semper boc agere ideo disiulisse, quod dicercm me, cabitur (Itiner. num. 7). Yocavit aulem post aliquot
iiiide synodare deberem , omnino nescire. Solel nienses, cum boc eodem anno Rotiianum itei; medir
enim iu synodis, si quid conlra canones aetum est, taretur ; ac. propterea 1 inobedienies invenli lanto
eniendari. Sed si hoc agere tenlavlssem, omuibus, metu poenarum ftterunt perculsi, ut non solinu
quoe in eanonibus sunl scripla, regyralis, de nullo promiserinl se deinceps oninia quae imperavcrat
eorum VQS curare viderem omnimodo. > Aliquot prsstiluros, vertim [cxi.i] etiam mtiltse, til vitieiur,
subdil exempla, quae temporis praviiatem a.c per- nomine ad illud iter carpendum opem poiliciii sjnt.
vcrsitalein declarant. Ut autem experimentum ali- Ulilissimis porro inslilulionibus tola Synodica re-
cuod facorct, hoc anno 9C6, Quadragcsimselempore ferta est. De sanctifica|ioiie diei Dominicteet leslo-
117 PROLEGOMENA.— RAiHERlI VITA. 118
rum pluribus agit, necnon de iis, quso clerici cal- A sias clericus, qui in prseeedenii Quadiagesima filio
Jefe et in quibus exerceri dcbent. Dum siudii ne- suo ilemclerico uxorem tradiderat. Ciiiu clericorum
cessitatem inculcat, declarat ordinandos nulla rar nuptias episcopus semper esl deleslalns, luiii vero
tione ad ordines piomotunt iri, « nisi aut in civitate in has prossertim invebiltir, eo quod illegalilatc du-
nosira, > inquit (id esl in sehola ipsius caihedralis) plici el Quadragesimae tempore initae fuerint, et
« aul in'aliquo monasierio, vel apud quemlibet nocte Dominica coitsummatae. Simile quidpiam an-
sapientein ad leinpus convcrsati ftierint, et liileris tea feceralPedreverius;-sed isea cautione usus .
aliqnautulum eruditi, ul idonei videantur ecclesia- fueral, ul mairimoniiim a filio conlrahetur occulte,
sticae digniiati. > Peculiaris est abslinentia a car- Joannes vero « tam manifeste hoc fecil, ul neininem
nibus qtiaiiior hebdoinadibns ante Natale Domini islius civitatis latere valuerit. > Tanttim scandalum
(festis diebus exceptis) prosscripla, sicuti et conli- nonferendum episcopus duxit; « quia siirrepreben-,
nentia praescripla conjugatis tum in Advenlu, lum sum relinquitur, jure faclum omninovidebitur : mil-
etiani diebus viginli posl Natale, in ociavis Pascbae lus enim non duljitabit exemplum inde capere, qttod
ei I'eniecosles, in Jiianiis, et omiiiiim feslivilalum comperefit neminem vituperasse. > Meniem qtiidem
îgiliis, sextisetiain feriis, praecipueautem omnibus parenlum in hisce filioruni nupliis procurandis eant-
diebus Dominicis. Quoad lioiuut jejunii solvendi R I fuisse exislimal, quod in compafalione mali melfus-
Quadtagesinise tempore, niilior inducia cognoscitur esset eos uni uxori conjungi, qnam per jtlures femi-
ecclesiaslica disciplina. Cum enim ex veleri inslilu- nas roagis morlifere divagari. Sed prceter vclitum
tione Iilem jejunium protrajiendum esset ad vespe- miplrarum leinpus illud prseciptie malum ob oculos-
ram usqne, in Synodica solutio ejtis coucediiur post ponit, quod in ejusniodi clericorum hujJtiis, quas
horam nonam. Hac de re videsis pliira in eaindem sacris canonibtis inlerdictas adullerii loco habet,
Synodieam, not. 48. Expeiit, ne itllse festiviiales cum patres clerici (ilios itein cleficos matrimonio
sanctorum (excepiis feslis B. Marios, apostoloruni, jtingant. et simililer filii cum stiis filiis se gerant,.
ac ecclesiaepalroni) in Qtiadragesima, et in diebus parenitim adiilterium transit in filios, et ila perpe-
jejunii quatuor temporum celebreniur, hac ralione liium efficitur. « Quocirca, > inquil, « monemii et
allala, quia his diebus «_magisjr-juniuin teiteiidum obsecrandi, fralres, ul quia prohibere, proh dplor!
quani fesiivilas celebranda. » Ctiin scilicetex Eccle- a mulieribus valelis ntillo modo, filios de vobis ge-
sise disciplina diebus feslivis non servareiur jeju- neratos dimilteretis saliem esse Iaicos, filias laicis-.
niiim, ut ex ipsis Quadragesimae Doniinicis liquet, jungerelis, ut vel in fine sallem vestro terminaretur,
fesia, quae in dies jejuiiioriim' inciderenl, transfe-- et nusquam in finem saeculidurarei adulterium ve—
renda existimabat. Illud tandein non prseierinitlen- ^* ' sirimi. > Siniiliter deterret eliam kicos, ne fiiias cum
dum, huic Synodicu, a num. 6 ad duotiecinuintt clericisjungant; ac propterea nobilem [CXLUI] quam-
tisque inserlam , legi solemnem quamdam ecclesia- tlam feminam « dominae > ajjppllaiioiie donalam,
siicam formulam, quse ]egeiida, aul recilanda ini quae fralris sui clerici-filiam clcrico Joannis filio
synodo, Aclmoniiio,seu Seimo synodalis in melioris; nuptni dederal, his verbis affatur num. 5:r 0 uti-
notas codicibus inscribilur; qiiscque Sermonis liluloi nam ln, doniina, cui tam bonus fraler la,nla bona
Leoni IV a nonntillis jierperam attribuitur. Vide; dimisit, hoc antea cogitasses, et filiam Jpsius illius"
hao de rc plura in Admcniiionead ipsam Synodicami bonis benedictam uni bono dedlsses laico, el finem.
num. 2. ipsius imposuissespeccalo, > niiiiirum illi, quod adul-
115. Ctint hac in Synodica episcopus, tit innui- lerium vocavit. Iis vero, qui memoraiis nupiiis veti-
mus, s'.nclificalionemdiei Dominicaepotissimum in- lum lempusviolarunt, quadiaginta diernm pceniten--
culeel, hac occasione commemorandum arbiiramurp liam imposuit, ei, quod in adificationem maxime
facttim quoddam ad.eamdcin sanciificaiionem perii- cedit, -eamdemquoqiie pcenitcniiam sibimelipsiprse-
nens, [CXLII]ex quo exploratius patebit, quaniae 3 scripsit, quippe qui,_ait,' «-uiique hactenus, dum
curae ipsi fueril lia?cobservanlia. < Cnm excommtt- - ,. non resliti, consentieiis fui. > Haec pcenilcnlia in
nicaiione inlerdixi, > inqtiit in epist, 12 ad*Anibro- jejunio potissimum sita eral, i ita videlicet, ui si
sium, « til ab opere servili Dominica die cessarenl. coeierifideles rcficiuntur tertia hora,, nos sexta ; si
Id ctim evincere nullb modo valuissem, porlas fsub- illi sexla, jtos nona; si illi nona,nos" usqne " ad vespe-
audi civilalis)obserari conlravcnifintia plaustra prse- ram "ejunemus. >
cepi. Niitnid sitb boc 'Synodicm tenipus, eodenique s 155. Ouo l imperaior, anno 966, Ilaliain repetiit,
anno C66coniigerit, an aliquando anle vcl posl, inul rebellioiiem conlra Joannem XIII stimmuni jjonli-
teiluin est, CertCTcro hoc fV.cluma malevolis arre- ficem excitatam reprimeret. Hac forte de causaepi-
p:unt postea fuit, cum aperia • rebellione episcopum l seopis prsecepit ul milites suos ianquam imperii
nnii.is accusationibus impeiiverunt; nnde subdit:: vassallos-ad bellum dirigereni. Iiaque mililes eiiant
« Hocfacinus aut morte, aul expulsione inca deberej Ratlierinm mittere jtissil. In hauc rem animadver-
judicant expiari. > lenda duo testimonia, quaslegiinlurin duobtisnostri
114. Post Quadragesimam anni 966 Ratlieriuss aucioris opusculis scriptis eodeiii anno 966. Impc--
opusculum scripsit de Nuvtu illicito 'Yid. nof. 1). riale prsereptum de militibus dirigendis indic.it itt.
JJuic occasioneinprabttil Joanncs Vcronensis Eccle- scrmone de Maria cl Maillia lucubralo post medimrt
119 RATHERIUS VERONENSISEPISCOPUS. , ~
120
Augustum anni ejusdcm nuni. 4 : « Milites, aii, A lum ejusdem est indolis ac illud de Conlcinptucano-
qnando eiiam meos ob Cscsaris cogo praeceptum. » num. Num vero Ratherius Romanum iter suseeperil,
Ipsum vero jiraeceptum in expeditionem Romanam et in Romana synodo!ineunle anno seqtienti habita
sibi jam denuntiatum-significal in Itinerario, quod suam causam proposuerit, documentorum inopia
circa fesltim S. Andreaeexaravit, dum num. 1 scri- ignoratur. Nonnulli quidem exislimant ipsum iioc
bit se Roinain profeclurum « non imperiali, quia opusculum lucuhrasse, ut clerrcos haearte ad resipi-
iniperatum est miuime, jussu, milites solum ut mil- seendum adduceret. Certum vero est eum interfufsse
terem meos ab eo (OltoncI) ctim mihi sit impera- synodo [CXLVJ Ravennali, quae luit velul appentiix
>
lunit Cum deRomano ilinere agai, quod non im- concilii Roraani, ut ex dicendis para_graphosequenii
periali j'ussu, nec belli causa se suscepluruni affir- manirestum fiet. i
mat, procul dubio mililaris expedilio, quae a Csesare XVIII. — Acta anni 967. De conciliis Romanoel
in Romanas partes conlra Ro.mani §
praccepta fuil, Ravennate.Decretum contra mulierosilalem cleri-
pontificis hosles directa non obscure innuitur. Solos corum. Ratherius e Ruvcnnale concilio Veronant
auieni Ecclesiae Veronensis mililes seu vassallos regressus, dicecesariamsynodum convocat. Aclw
milii j'ussil imperalor, non vero ad bellum proficisci hujus synodt. Pauperioribus clericisjirospicil Jtidi-
calo, ctii subscribunl palriarcha Aqnileiensis et
voluil etiam Ralherium, qui militiam clericis et B comprovincialesepiscopiiri synodo coacli. Impera-
nitilto magis episcopis canonica lege interdiclam toris privilegium Ratlierio eoncessum. Tumulius
clericorum Veronensium, el opusculum Railterii
refugiebat. de Clericis rebellibus. Ejusdem epistola ad Marli-
116. Memoralum opus, quod Itinerarium vocatur, num episcopumFerrariensem.
cur Ratherius (V. not. 1) sub hujus anni fineniscri- 117. lmperator Otlo, qui anno prascedenti in Ger-
pserit, explicandum est. Imperatorem [CXLIV]eunt mania post medium Augustum comitia celebraveral,
multis tum Italiae lum Germauise episcopis Romas mox in Italiam descendit. Dum enim Ralherius
futurum non ambigebat. c Sapienlissimos enim, » I/in^raiiKwcodem annp circa sancli Andreasfestura
ail num. 5, « lam de isto regno (id est Italico) quant scripsit, ille jam huc cum mullis Gennanise episco-
et de his, qui cum domino nostro venerunt semper pis « veneral» Romam profeclurus, uti habelur in-
Angusto (utique ex Germania) illic (Romas scilicel)' eodem opusculo num.|&. Romse tjuidem erat sttb
adfuturos cognosco. » Ctim ex his plenarium conci- finem decembris, ubi naialiiia fesla celebravit. Ilhic
Iium cogi poterat, lum vero convocalumiri sperabat cum eodem Augusto plures etiam Italise episcopi
ponlificis el imperaloris opera: «quosconvocaluros,» accesserunt. Concilium, quod- ibitlem ex Germanis
inquit, « synodum aulumo universalem, concedat "Ilalisque episcopis congregandum sperabat Ralhe-
Deus sanclaeEcclesise, ut expedit, utilem. > Hujus ^ ritis, habitum quidem fuisse ineunte anno 967 cer-
itaque concilii spe se Roniam profecturum testalur, tum fit ex privilegio lejusdem imperatoris, quod
ul dissidii causis inler se et clericos suos ibidem pro- actum Romm in favor.em monasterii Sublacensis,
positis, quid sibi, quid suis clericis agendum esset, Romanse synodi mentionem facil. Hoc privilerium
suinnii poniificis ac tot episcoporum senlenlia de- primo a Muratorio edilum est tont. V Anliqtiitaium-
cernereiur. Egregiurn de auclorilaie et doclrina Ro- Iialicarum, disserlat. 65; dein a canonico Garamp"o
nianaesedis leslimonium inserit num. 2:«Quid enim recusum in opere de Nummo urgenteoBenediciiIII,
de ecclesiasticis dogmalibus alicubi scitur, quod pag. 169, ex quo basc verba appendimus : « Oiio di-
Romaeignoreiur ? Illic summi illi lotius orbis docto- vina favenle clementia imperator Auguslus. Peii-
res, illic praeslanliores eniiuerunt universalis Ecclei tione Gregorii viri venprabilis ex apostolicse sedis
siae priitcipes. Ulic decretalia pontificum, universo- seGundicerioreligiosi abbalis prioris monaslerii bea-
Tum congregalio, examinatio canonum, approbalio lissimi Renedicli, et Sanctse Scholasticaa sororis
recipiendoruin, reprobatio spernendorum. Poslremo ejus, qtiod dicitur in Sublacu, qui veniens in gre-
nusquain ralum, quod illic irritum; nusquam irri- mium basilicse beali Petri apostolorum principis,
luin, quod illlc ralum fuerit visum. Ubinam ergo n ubi cum domno Joanne XIII papa sanctae synodo-
melius ihsipienliae consulitur meae, quain ubi fbns pro utililale ejusdem Ecclesiae el venerabilium lo-
sapienliae cernitur esse. > Laudat eliam Joannent corum intereramus, cTrcumsedentibus[CXLVI] cum
summum ponlificem, quem nonnulli perperam cre- Ravennale archiepiscopo quamplurimis episcopis ex
diderunt Joannem XII, cum reipsa sit Joannes XIII. Romano terrilorio, atque Italia et Ultramoriian&
Otlonem ipsum imperalorem eum pluribus nominibus regno, » etc. Notae chronicse sunt: c Data III Idus
Iaudat, tum ex eo polissimum, quod eumdetn Joan- Januarii, anno Dominicse incarnal. 967, imperii
nem XIII ad snmmum. .pontificaium promovendum vero domni Ollonis, piissimi Gsesaris5, indict. 10. >
curaveril. Explical porro et coarguit more suo cleri- Yides synodum Romanam, cui cum Italicis ac Qer-
coruni vilia, quibus canones impeiebantur; Milonis manis quampluribus episcopis Romanus ponlifex
invasoris et rebellium gesia contra se refricai; dioe- Joannes XIII et ipse Ollo imperator inlerfuere,
cesanain synodum in Quadragesima innlililer convo- habitam ante diem 11 tlaniiarii anni 967. Quid in
calam commemorat. Tol ac tantis malis remediumi Romana synodo constiliiium fuerit, latel. Id solunt
sperabal ex concilii Romani auclorilaie, cui impe- scimus. post Romanam synodum imperatorcm, Ra-
rialis quoque potestatis favor accederel. IIoc opuscu- vennam profeclum, ibidem celebrasse sanclum Pa-
'
m PROLEGOMENA.— RATHERILVTTA._ 122
scha una cum Joaime XHI, ulReginonis coniinuator A , synodum venire, et legalionem fpsitis papse de uxo-
tradit. ribus dimittendis audire, et oumimodo episcopis
118. Ravennse quoque frequens synodus coacta, .. obedire adeo prohihelis, ut eos more militum in
quae Romanas appendix videri polest. Inter liujus vestris manibus recipialis, et eis in omnibus aborai-
synodi Palres fuit eliam Ralherius, uli constal ex nationibus, quas confra Deum faciunl, patrocinium
ejusdem concilii, quse sola superest, senteniia conferre non omitlalis; et quasi vobis dictum sit, >
tra Heroldum archiepiscopum Salisburgensein, cui Quodcunque-solveris super lerram, solutum erit et
nosler episcopus subseriptus legitur (tom. XI Conc. in ccelis,"«ita nostram inierdiclionem eos parvipen-
Yen. edi(,).Jianc synoduinRaiheriuscelebrataraaffir- dere faciatis. » Nanno igitur « magislri t nomine
mat t medianle Aprili (episl. 12, num. 1). > Conci- inlelligendus est, et Giselperlus ejus « missus. »
nit landata sentenlia in Heroldum, quae signatur die Quid auiem ii, qui ad synodum convenere? « Ex his
« vnKal. Maii. > Locum indical chronographus Saxo aliqni, » ait Ioco ciiato ad Ambrosium, « cum ma-
ad an. 369, niihirum « Ravennae in suburbjo in ec- xima deliberaverunt superbia, quod neque muliero-
desia beaii confessoris et episcopl Severi (Leibnit., sitalem relinquerent, neque ab officiocessarent. »
Access.hist. 1.1, p. 177). > Mulla in eadem synodo Hinc colligere Iicet, Ravennatis concilii decretum
constiluta « ad utilitatem sancitc Ecclesise» conti-1B contra clericos incontinenles bipartitum fuisse, ni-
nuator Reginonis festatur. Praecipimm consilium mirum ut vel mttlieres dimitterent, vel si qui nql-
fuit reslauialio ecclesiasticae discijiIinoQ.ld colligitur lenl dimittere, tanquam depositi ab officio cessa-
ex decreto contra mulierositatem el coirjugia cleri- rent. Non defuere, qui huic decrelo parere nolue-
corum, cujus Ratherius menlionem facii. Yeronam runl. IIos Rallieritis, « corriprehendi et custodiaa
enim reversus post Ravennas concilium, mox" dioe- mancipari usque ad satisfactlonem proecepil.» Sa-
cesanam synodum convocavit, ut ejusdem conciiii tisfuclionis nomine pecuniariam posnam, seu mul-
decreta proponeret, ct exsequenda curarel. « Ce!e--- tam intelligit, ut indieanl quse sialiin suljjicil. « Sa-
brata mediante Aprili, » inquit in -epistola 12. Ad tisfaclionis sumniam in -reslauranda, seu, quod ve-
Ambrosium num. i, « universali synodo Ravennae, rius esi, decoranda beaise Dei Genitricis ecclesia
reversus convocaviex omnibus nostiae diceeesis ple- [cx£,viii].(sciIicelc;Uhedrali) spe hujusmodi conluli,
bibus presbyleros et diaconos, relaturus ex prsecepto ut, quia illi in agenda poenitentia inefficacissimi,
serenjssimi imperatoris quse inibi eonstiiuta stint. > iitpole ebriosissimi eranl, Matris intercessio Domini
Cum haac dioscesana synodus congregata fuerit sta- illis sabem -obtinere dignaretur veniam, qui ex se
lim post Ravennalem celebralam «-medianie Apri- emendationem aliam facerent nullam. > Num hae
11» anni 967; ut redilui episcopi, et convocaiis ad Q { inobedientium comprehensio et mulla in synodo
synodum congruum iempus Iribualur, affigenda vi- dioeeesana acciderint, an posiquam ilii ipso faclo
delurmensi Juriio, vel Julio. Porro inler ea, quse in demonslrassent, se nec mulierosiiaiem velle dese-
^ynodo edixit Ratheiius, untim ibidetn memorat rere, nec ab ofiicio cessare, incertum esl. Ita pariter
pracceplunr de mulierositate dimittenda. Hoc igiiur ineerlum, num ad synodi lempus Teferenda sint
inter prsecipuaRavennatis conciiii constiluia [CXLVII] tria alia, quse slalim subdit gesta. i Quosdam vero
fuit. In hoe viiiura, quod inler clericos lam late et de civitate pro diversis sceleribus accusalos, cnnt
publice grassabalur, exsiirpandum, el ecclcsiastica ad satisfaclionem venire dedignaii fuissent, missis
el imperialis poieslas conspiravit; ac proplerea lau- e laiere meo (utpple baeularibus) cum ostiariis cc-
tlalum conslitutum concilii Ravennatis de muliero- clesiae compreliendi, ul morjs est, feci, et satisfa-
siiate, seu de uxoribus diriiittendisnunc imperatoris, ctionem faclam in idem opus expeudi. Quidam
nunc stinimi pontificis praeceplum a Ratherio appeJ- presbyter me os vulvse appellavil, quem similiter
lalur. « Praeceptum serenissimiimperaloris » vocal conipreliemli; el fuga ctun fuisset elapsus; absmli
in laudala ad Ambrosium epistola 12, « Augustalcin ab eo quod potui, non tamen' ecclesiaecontuli; quia
voluntalem > in Discordia num. 6-« legationem (setrr iiijurioe meae vindiclam offerre Deo ausus niinitne,
praeceptuni) papae » in epislola 11 ad Naunoiiem, D cujus potius laxalor quam uftor esse debueram,
num. 2. fui. Quidam diaconus, quem anno praeterito conir.t
119. Licel omnes ad synodum evocasset episco- spenrquoque ordinarium (id est canonicum)-feci, '
pus, non lamen omnes convenerunt. Nam i versulia unam cum cx parte ntea ex melioribus plebem cum
mihi semper Tebellium,»inquit in epist. 12, niim. 1, curte haberet, ego cum nullam, me fellonem, bau
« vilaeque meae insidianlium nostrae matris Ecclesiae siatorem alque peijuruin appellavit; cam absluli, et
majorum (id esl canonicorum) venire quidam sunt mihi, quiajuit necesse, retinui. >
dedignali. » Hos « non venierites cum ilerum atque 120. Dunt in synodo dioecesana Ratherius urgc-
iterum vocare curassem, adfuit missus, nomine. bat praecepiuni de mulierositale dimittenda, « oin-
Giselperlus; et ex parte sui magislri inlerdixit p6r niunt pene (inferiorum catbedralis praeseriim ecclc-
liaunum, ne venirenl ullo modo ad nostrum conei-. sise clericorum) excusatio exsliiit, non posse pro-
Jium. > Hoc interdictum, in epistola U ad Narino-. pter inopiam lmc ullo modo fieri; polmsse vero
neni num. 2, ipsi Nannoni Yeronoe comili, qui Buc- utcunque, si stipendium debitum ex rebtis habuis-
coni subrogatus fuerat, iribuitur. t Presb> (eros ad; senl ecclesiae (Discordiai tutm'. 6); > qucm icxftim
W7. rUTHKRlTIS VERONENSISEPISCOPUS. ' 124
iatius explicavimus§ 15,num.97. Huic itaque inferio- A nonnulla num. 8 : «JQuodcansa proluleram commi-
rum clericorum inopiaeul providcret, cmn aequiorem i nationis, in eifectum vertere non distuli [CL]aciio-
reddituum ecclesias;icoTumdistribulionem inducen- nis, et praeceplo usus dicentis : Da bono, et ne
dam inlelligerel. Hae de re, quam aniea frusira ten- susceperis peccalorem (Eccli. XII, 5), illis ablala,
taverai, ileriim post dicecesanam synodnm cum ca-. bonis diiobus , id esl beatcc Genitrici =sancloque
nonicis egit; poiiores enim querelae eranl clerieorum! Siepbano prolomarlyri contuli, vel polius reddidi;
ecclesiae calbedralis. « Hnjtis fci gralia volui, in- faciens de_quibijsdani 'instiper scripium quoddaiii,
quit, agnoscere omnia, quaesive ab anlecessoribus. quod noininaiit Judicatum, id est, decretum, paupe-
meis concessa, sive a Deum timenlibus viris suntt rioribus clericis (quortim causa scilicet lantum per-
eis collala. > Ex ipsis enim donationum inslrumenlis_ luleram laborem ) ej'usdemecclesias, hoc esl, pres-
convinci posse credebal, caihedralis ecclesiaebonat byleris capellanis , subdiaconibtis de secrelario sep-
ac redditns generatim fuisse coIJato's,non ul majo- leni, canioribus seplein, acolhytis de secrctario sep-
res clerici, seu canonici fere omnia perciperentt lem, canjoribtts quinqtte, osliariis sex, non ut mihi
aique ditescerent, cseteri nihil aut modicum ac- fideliorestamen, sed inêrvitio DGniinifiereiilprom-
cipientes [CXLIX]inopia laborarenl, sed ut oblata adI piiores el cessaniejiauperialis-oceasione, sludiosiores
normam Aclorunt apostolorum iv, 55, dividerenlur B in.Dprhinidiebusac noctibus fierent servitute. » -
singulis, prout cuique opus esset. Huic autem aequi- 121. Hic cum canonicis congressus Raihcrii, ut
ori reddiiuum dislribulioni, quam ex ipsis instru- pauperiorum clericorum inopiam sublevarel, cum
menlis inducendam cogilabat episcopus , illi adeo, liabitus fueril posl synodum dicecesanam celebra-
rcsiilerunt, «ut morise antea inalleproferrentquam _ lam mense Junio, vel Julio anni 967, et ante conci-
hoc faeiunt viderent. > Tune episcopus sacros ca- lium provinciale, quod Yeronoecoaelum videbimus-
nones ipsis oslendit : illi econtra solam prosdecesso- eodem anno, iiieiinle'Novembri, incidit in Augus-
rnm suorum consueludinem ingerebant (Ib. d, n. 7). lum circiler vel Seplembrem. In hoc congressu ut
llac de re agebat episcoptis, dum sperabat compro- ad oeqtiioremreddituum par,titionem eosdem canoni—.
tiucialium cpiscoporum synodum Veronse congre- cos indiieerel, non vi, sed raiione usus est, nec in
gandam, de qua pc-l patica eril sermo. Ad hanc; reddilibtis, qui ex consuetudine ipsis obvenerant ,
synodum quaesiioiiem ejusmodi deducere cogilabal. iisdem invitis quidquam tetigit, vel decerpsii. So-
lnleriin qiiosdara civitatis primarios viros ad cano- lum ul inferioribus ciericis aliqua ratione consule—
ilicos misit, qui eos adjurarenl per fideliialem, quam, ret, minatus esl se quoedambeneficia ademplurum,
sibi r.on semel juraverant, ut si quam authenlicam, quaeipsenonritilliscanonicis cpniulerai. Neque tamen
liaberent rationem, seu instmmenia aulheniica, C id absoiute praestitil,; sed posiquam illi in id assen-
quibns eorum cousueludo muniretur, non celarent, sum jjraebuere, dummodo bonis ex consueiudine ad
ne cum ulrique venirent in synodum verecundiat canonicos perlinentibus parceret. Id ainem non
episcopnm afficerent, si exigentem aliamreddiiuum! pr*siitit in ipso coiigressu posl eorum assensum,.
divisionem, injustiim aliqtiid exigere probavissent. sed tuncprasstiiit, cum posi congressum bona eis abs-
Id quoqite niliil profuil. « Ut enim, inqttit, iaj, se collata auferens , in alios pios usus convertit,
illorumsacramentisnullam mihi monstrareiilbabere j pauperioribnsque clericis per Judicatum providit-
poluisse unquam fiduciam, dixerunt, prob nefas ! sc_ Decem canonicos beneficiis miJIiaribus ex bonis ,_
salis scire nmllis miilta j'urasse, quae niillatenus_ quasjuri cedebanl episcopi, in beneficiorum milila-
valerent imjjlere (inter aljos non minus juraverantt riuni rationem collatis ditaverat; ut in Itinemiio
R-atheiio, qnam Miloniinvasori), adjicientes suilitim) tradit iitmi. 4 : « Cumlde mea pauperiatiila non sint
esse, ui me conarenlnr docere. Mandavi rtirsum^ vobis adeo mhumauus, ulmilitari beneficio babeam
ilortim quibusdam , quod in ulroque delinquerenl, (et hoc gratis) decem ex vobis ditatos.» Confer in
si aut me conira se, atit se contra me peniiiitercnlI Discordiam not. 25. Hos ergo decem caiionicos be-
scienler contendcre. Respondit, cnjtis inaxinieinter-. neficiis a se concessis spolians, in -iriplicem usum
r
erat. quod stultissime faeeret, si vel me lolo stfcu- ejusmodi benelicia converiil, alia enim caibedrali
lo prsedicalum, vel magisiros suos doccfe procsu- , eccleste, quse sanctae D-si Genitricis tiltilo gaudei,.
merel. > Castera huj'us concertaiionis verbis ipsiuss alia eeclesiassancli Stejiliani proloinartyris tradidii,
proscquamur (Ib. b). « Uoc nihil juvantc, conaluss seu « potius,[cLi] ret!didit.> Verbnm « veddidii,-»-
alio eos modo ad pacem non quidem mundi , sed1 quo Ratherius ulUur, indicare videlur ea beneficia,
Christi compellere : eum quidam jllorum (cationico- anteqtiam in niHJtariuni beueficiorum rationem tra-
ruin) de meo haberent beneficia, inlerminaiussum, , derciitur canonicis, luisse bona, qtios ad easdem
quod si mihiinterdicerent quod mihi coiupeterett ecclesias speclarent. Ommaautem ecclcsianini bona,.
(asqtiiorem scilicel tlislributionem inducere); egoti excepla portione clericis ipsarum assignata, cumeo-
quod illis concesseram lollereiii. Responderunt inii tempore juri el dispositioni episeopi cederent, po-
tanlum senon curare, ut siquod alictii illorum dedi,, lerant al ipso, cui expedire viderelur, concedi.Quae
auferrem, non mihi inde minus (iielos easent; tan- igitur ex iisdent bonis Ralherius quibusdam canoni-
tuni de is:is (quae canonicis"ex consueluJine fuerantt eis contuleral, nunc adeinpia ipsis ecclesiis rfidtfidiU
assignala) illos nullatenus inqiiielarem. > El post,t in earum, ul videtur, reslauFalioncnt sive ornattim,
125 PROLEGOMENA.— JIATBERH YJTA. . 123
qm ad curam episcopi perlinebant. Terliam tandcm A . soltim mosrens cantaxem, ct invidiae contra, illos
cl foriassis poiiorem partem in pattperioriim cleri- causas vitare debere me crederem.> Si quse vero
corum provisionem contulit eo fundalionis, uli to- alia a piis hominibus eidem inferiorum clericomm
canl, instrumento, qnod Judicatum nominavit. collegio Iegarentnr, omnia quoque sequrriiier inter
- 122. In hoe opusculo iitlolerandum abusum
alque ipsos dividi jnbel. Cavel ne episcopi , aul caeleri
scandalum deflet, quo inferiores cleriei, qiii majo-~ prsesertim majores clerici cathcdralis post banc in-_
rem in ecclesia laborem ferebant, foriiori pauper- feriorum clericorum provisionem iisdem quidjjiam
tate oppressi, nori soium « sine inlermissione nmr- subiraharit ex eo, quod antea ipsis iribui solebat,
murarent,» verum « ob friopiam ad sacros ordines « quasi valeant dicere : Habetis vcslrum slipeiidium
illegaliler eliam accedere festinareni, » ut hac via (ex iis qiioeRatberius contulil), sufficiat istud; aut
aliquid subsidii ipsis proveniret; et accederent quisi vultis vobiscum nostra parliri, mittiic quod vobis
dem, t ctim nec astas, utique eos admitleret, nec datum esl, in nostrtim commune.» Alia aique alia
scientia commennaiel, nee moruni probilas illusira- apte disponil, atque praeslilil; ac tandem imperato-
rei.» Hujus fundalionis reddittis'aequaliter dividen- ris elogio concludit, < cujus, inquit, auxilio fre-
dos decernii, « non per campos Tamen et vineas , tus, sum ista molitus, ac per hoc magis ipsius,
sed per modios alque sextaria, ul nec rixse loctts B quam hieum est opns.>
aiiquis detur, neque invidice. > Nolebal nimirum 125. Ul iiitelligantur verba, « cujus auxiliofretus,
certos campos el Tineas inter clericos dividi; liac sum isla molitus, » explicanda sunt illa quibus « fi-
enim ratione fere qninia clericis majoribus et poicn- duciant imperialis prsesenliae » memorat in Dis-
tioribus obvenerant, casleris inferioribus et imbe- cordia ntim. 5, eamque « fidticiam imperialis nil
cillioribus in. inopia relictis. Distribulio aulem per , aliud quam quot! jusluni est' decernentis pnesentiae
modiosatque mersuras ssqualitalem facilitis servat, « appellat in sermone de Octavis. Pascltm iuim.
_eta prsepolentium fraudibus cavei. Simili de causa -4. Cum niinirnm episcoptis multis experimeniis
reddiltts aJjbaiias dellaguzano inler clericos ibidem [CLIII]edoclus cauonicis nihil fiderel, quando bene-
insliiutos non per campos et vineas, sed permensu- ficia abs se ipsis collata renuntiare visi suni, vehc-
ras dividi jussit. Omnibtts inferioribus cathedralis - menlerque metueret ne potestates conira se laicas
ecclesise clericis, qui lum vivebant, presbyleiis ca- cotnmoverent, ui memoralam fitndationem, seu Ju-
pellanis comprehensis, hoc beneficium commune esse dicitlum in-ituni redderent; noluit earariem funda-
Volnil. IJis obeuntibus orania aeque dividenda pras- tionem prodire in publicum, nisi imperatoris favore
cepit inier soJos inferiores ordines tres, subdiaco- ac patrocinio munirelur. Brevi eum Yeronam ac-
iioruin , acolythorum et osliariorum, videlicet inier G cessurum sciebat, ut Ottoni II filio suo ex Germania
septcm subdiaconos de seereiario el septem alios in Italiam venienli occnrreret. Occurril autem Ye-
subdiaconos camores, inler acolylhos de secretario ronas sub fiiiem Octobris anni 967, hicque ctim eo
scptem et alios aeolythos qitinqtie canlores, necnon Omuiuin Sanctorum festum celebravit Kalendis No-
el osliarios sex. Nolanda « presJjylerorum [CLII]ca- vembris (Annal. Saxo, anno 967). Hac, ergo occa-
pellanorum > mentio, qui scilicel a presbyieris ma- sione Judicalum antea a se" paraiunfimpcr.riori si-
joribus seu canonicis dislingiiebanlur, uli nunc gnificasse videtur, el sperasse fore nl illud Caesar
quoque in noslra calhedrali ecclesia distinguuniur sua uucloriiate proiegeret , hacqtie. « fiducia »
illi presbyieri, qui, eum non sint canonici, « capella- lpstim subinde edidisse. CeTle ul poieslatibus cae-
j'i > vocantur. Nolanda pariler dislinciio inier sub- teris, quas conlra se et contra suam hanc funda-
diaconos et acolythos « de secreiario, > qtii scilicet lionem canonici poterant excilare, frenum impone-
cpiscopo celebranii in sacris inserviebant, et alios retur, ab codem imperatore insigne diploma obliiiuit _
subdiaconos atque ocolylhos « cantores, > qui cane- datum «B.ilsemale (est locus dioecesis Veronensis
banl in choro. Presbyteris autem capellanis, sub- prope Minciiim).Nonis Novembris anno Dominicae
daconis, atque acolythis de secretario , praster incariiaiionis 967, imperii vero domni Olhonis,
cerlorum reddiiuum poriionem aequaliter cum sub- ® piissimi Caesaris 6, Iridiclione 11. » Jn Qualkalis
ciaconis el acolythis canioribus alqtte osliariis divi- conjectura mim. 13, se nonnulla ab imperatore peti-
dendam, alia quosdambona assignavit, quoeipsorum lurtim scripserat, qiias in boc diplomate coiicedun-
tantum militali cederent.nec cum cantoribus.alque tur. Non solum enini coiifirmantur privilegia Yero-
ostiariis dividerentur. Peculiarem porro addit ralio- nensi ccclesioe ab anlecessoribus eoncessa, verum
nem, cnr tribus istis subdiaconorum, acolytborum etiam caslella el personae episcopaius a jure coniimnt
et ostiariorum ordinibus providendum pulaverit. eicaeierarum inferiorum polesialumeximuntur. Ra-
« Consitleravi namque., inqtiit num. 4, quia cum, therio auiem speciale privilegium concedilur, quod
prselcr id quod in ecclesiasiico aguni niinislerio, hi « mundebiirdium > vocatur, ctijus vi adeo efat pro
tres OTdinespeculiarius caeteris omnibus ponlificali teclus, « ut si quis eum aniplius, ut usque nunc,
insudent servilio, specialius aliquid accipere ab epi-' praesuropserit inquielare, aut rebellis existere', vel
scopo pro specialiterilli impenso debuissentobsequio. Deo conlradixerit, quod suum ministeriuni est, ex-
P.TUin veroeis ideo conluli, quia eldandis non adeo - hibere, si clerictis esi, omnibus quas babel in pote-
abiiiid ibam, utpoie qtti ubi'alii dominabantur, cgo stalem ipsius redactis, de ecclcsia usque ad "satis-
127 RATHERIUS YERONENSISEPISCOPUS. 128
factionem Iegiiiinani atque condignam pellatur ; si A i subscripliones accesserunt. Nisi Jibrarius ex Ra-
servus, quod servorum est, subeat, et in potestatem iherii sehedis hoc opusctiluni iranscribens, chronicas
ipsius ttt ex debito maneat, > etc. Coercelur etiam noiaset subscriplioiies omisissel, sicut aliis quoqua
oinnis comilitm et aliarum poiestaium auclorilas, tlocumenlis nonnunquam accidit, cerlius tempus elu-
ne se in ea, quae episcopi sunt, conira voltuilatem cesceret (Epist. 12. num.i). Missunifuit ad Ambro-
ipsius ullatenus ingerant, aut clericum vel famulum sitint iraperaloris cancellarium, ul suo quoque apud
ejus, ipso non concedenle, in patrocinium recipiani, Caesarem patrocinio Inegotium tuerelur.
aut contra ea quaeepiscopo staluenda videbuntur 125. Judicalum, hac duplici lanlaque aucloritale
(uiifuii, quod in Judicato constiluil). obtineiitibus munilum, quis nonl salis lulum cretlidisset ? Hosc
auxilium attl favorem praesient. Taiulem libel- quide"merat eliamRalherii«fiducia. >At spes omnis -
Iarii [CLIV]contractus, commulationes et precariae, incassum cecidit. Inio discordia, quoe inter clericos
quibus ecclesiaebona doluse fueranl alienata, rescin- et episcopum semper antea viguitquidem, sed clan-
duntur; quod in votis episcopi fuisse ex Qualitalis ctilo serpebal, ex Judicali edilione palam erupil, et
eonjeclura loco laudalo didicinius (Y. sup. n. 109). episcopum aperie impeiere ecepit. « Qui dicebant,
llaec, quoe ab imperalore Ratherius obliimit, fidtt- inquit in Discordia num. 8, se non curare si quod
ciam ejus in imperiali proeseritianon inanem fuisse B I de meo habebanl, ab eis auferrem, neque ob hoc
demonslrant. Porro una cum imperiali proesenlia mibi minus fideles existerenl, tantura eos de his,
duobus in locis aniea indicalis jungil etiam synodiKU. quibus eos interpellaveram (scilicet de redditibus
congregandam, in qua se qitoque confidisse signi- inter ipsos olim divisis) inquielare cessarem; securi
fical. « Licel nunc, inqtiil in Discordiam nuin. 5", nunc tle mea cessatione (quantuin ad Jaudalos red-
iiducia imperialis praesenlise et synodi aduuandoe dilus) de meo ab eis ob ingraliliidiiieni illoruin re-
in propaiulo sil deaignata ; > etsimiliter in sermone cepio me satagunt per poieslaient quorumdam patro-
De Oclavis Paschm num. 4: « Fiducia imperialis nif ciniis inquielare. » llli niinirum, ut obiinerenl, ne
atiuri quam quod justutn esl decernentis prsesentioe, Ralherius in sua bona ac redditus novam distribu-
et synotli congregandae > etc. Quid fueriljuslum il- tionent inducerel, proteslati fuerant, se non curare,.
lud, quod imperialis prapsenlia decre\il, ex menio- si privarenliir iis beneficiis, quaeab ipso acceperant.'
ralo diplomate perspicuum fit. Satis ex hoc iutuni Cum vero ex ipso Judicato exploraie perspexissenl,
videbatur quod episcopus in Judicato insliluil. se satis securos in bonis et redditibuspropriis, be-
124. Quaenaiitverofueiit« synodns congreganda, > neficia sibi olim collata et novissime ablala, tan-
el nuiii aliqtiid circa Ratherii Judicalum egerit, nunc qttam sua repetere per poleslatem studuerunt. Jn.
videnduin. Judicatum quident charim noinine auclor 'G hanc rem palrocinia potenlium capiata, et aliquis
indicans in episl. 12 ad Anibrosium num. 4, «manu ad imperalorem clain djreclus, qui Rallteriutn ac-
paliiaicbae, el mea, oinniunique nostrae provinciae cusaret, et ipsttm Cacsaremad Judicitlum episcopi"
coepiscoporum firmaluin iradit. > Ul nimirum ea rescindendum, quibuscunqtie rebus posset, permo-
fundatio non tam imperiali quam eeclesiasiiea po- verel. Hanc nianifeslam rebellionem slatim post
lestate rata esset et finna, patriarcbos Aquileiensis editum Judicatum erupisse liquet ex opusculo de
~
metropoliiaiii sui casierortimqueepiscoporumhujus Clericis rebeilibus, quod-(Y.nol. 1) scriplum fuit in
provinciae subsciiptionibus confirtnandaiii cttravit. Adventu anni 967. Eximia moderalio episcopi ibi-
Hos Veronaeconvenisse, cu.it Otto imperalor htic dem prodilur, quippe qui ctint rebelles laui manir
advcnit, nihil est anibigendum. Id enim in tttore - festos lum canonica, iiuin imperiali auctoriiate e&r
posituiri erat, ut episcopi imperalori in provinciant conimunicare et de ecclesia posset extrudere, divi-
advenienti occurrerenl, eitlemque obseqiiium prae- nam lamen misericordiam imilatus noluii. « Hac
starent. Id aulem multo magis prasslanduin erat Ye- itaque de causa, ait limm. 2, Aposlolo convenicns.
ronae hac occasione, qua imperalor liliumsuum e', [CLVI]dicenti. > Eslote imiiatores Dei, sicut filii
Gennariia in Ilaliara primo ingredientem ibidem re- cbarissimi (Ephes. v, ;I7),« quos ille niisericorditci',
cepil. Patriatchse ergo el comprovincialiuinepisco- D ulijuto, exspectal, non attstts crudeliler insequi, spe
porum Yeronam conlluenliiim coeliis, quem Ratbe- forsilan, licet inani, i conveisionera mihi pollicens
rius cogendum praesenserat, 1'uitilla « synodus con- veslram, cum proposuisseut vos uii rebelles .... ul
greganda, > quam cuni impcraioris praesentiaduobiisi et legaliter et iinperialilcr sancimm est, ab Ecclesia
in locis conjurixit; eaque reipsa videltir ctiacia, eumi exiruderejpepercil animtis diploideconfusionis in-
patriarcha ac cscleri hiijtis provinciae cpiscopi Judi- duere (Ibid.).» Quid quod sciehal canonicos ad im-
calo subseripserunl. Cum in niroque textu Ralhe- peratorem iiuniiiitn misisse, qui contra se agerel ;
rius synodum congregandam imperiali pra'senlias 3 ipse autem cx parte sua neminem miUeiiduni cre-
subjicial; bsec synodus statim post imperaloris dis- didil, loiuinque negotium divince providenlioe com-
ccssum liabila videri polest, anlequam illi iu sttass misit. Canonicorum nuniius potenlium palrociniis
sedes remigrarent. UincJudicalum anlea [CLV] qtii.lcmi fultits ab iinperatore obiinuisse credeliatur, ul pecu-
a Ratherio paralum, non vero editum, nisi iioslqiianii liaris ejus « missus j» Veronain venirei, qui in
iinperatoris assensus, seu per'memoratum diplomat utriusque parlis niomenta inqtiirerei, etadimpera-
iniperialis luitio, nccnon palriarchse et episcoporum :i lorem rcferrei. Quod si in hanc rem pccuJiaiis « niis-
m PROLEGOMENA.— RATJJERH VITA. - d?0
sus > Yeronam directus non fuii, certe tamen duse A ecclesiaslicorum divisionem, ex qua plura mala et
personosYeronaedominanles idipsum praestilisse vl- scandala consequebantur, episcopus ferre non pos-
debimus circa Pascha anni sequenlis 968. Interim set. Gesla-refert synodi dioecesanaepost Ravenna-
Ratheritis etsi noluit rebelles ex ecclesia pellere, id tense concilium coactre; describit congressum post
lamen ab eis peliit, ne in cathedrali sacra officia eamdera synodum cum canonicis habitum, [CLMII]ut
peragerent, sed aliam quamcunque ecclesiam elige- pauperioribus clericis provideret,; et cortimdom mo~
rent.Jd auiem se expetere ail, non quod fiaieriii- limina.apud lmperatorem indicat. Tandem suaecausas
lalem contemneret, sed quod « rustlco illo raonenle fiduciam praeferens, repetilis illis Job : Causam
exemplo, quo dicitur: > Quod oculus non videt, cor quam nesciebam, diligenlissime invesligabam (Job
'nondolel, « videlur, inquil, quaedam ei perne- xxix, 16), id unum se meluere ait, ne per po-
cessaria doloris fore ievigatio, si eis non visis, qui tentium patrocinia atque malevoloruiu calumnias
mihi tanla mala fecermu, et facere non desinunt, intperalore circumvcnto, sibi miserrimo conlingat,
nbsil aliquantisper malorum ipsorum recordalio , quod miseris conligil, de quibus legitur, illis, qui
dum auclores eorumdem quanlulacuiique obnubit eliamsi apud Scyllias caHSrtwtdixissent, iuculpali
oblivio. > absgue dubio dimissi fuissenl.
126. De epistola ad Jtfarlinum episcopum Ferra- B i28. Hoec dum scribebal, imperalorem clericos
riensem, quae-pariler in Adventu anni 967 exarata adiisse.persenseral; ad Roinanuni vero pontificent
fuil, pauca indicare sufficiel (Y. not. i, in ep. 10). -eos pariter confugisse ignorabat. Venim illi, ul
llunc Ratherius in Ravennale sakem concilio agno- judicium instituerelur contra Ratherium, quo re-
- verat. Reprehensionem suorum ille incurrerat du- scinderetur ipsius Judicatum, et bona sibi ablata
plici ex causa, quod pueros aetatecanonica experles redderentur, imperalorem exorandum putaruni. Ul
ordinaret, idque prelio inlcrcedenle perageret. Haec autera in posterum bona ad se pertinentia in luto
epislola Ratherii zelum demonstrat, qui episcopi essent, et a jure episcoporuin eximereiilur, apo-
licel senioris vilia coirigere studuit. slolicae sedis auctorilatem implorandam censuere.
— Clant igilur Romani Jegalum direxetunl; et for-
fcLvn] § XIX. Acla anni 968. Ralherius Qua- lassis idem
ille, qui ad comitatum niissus fuerat,
dragesima lempore sefmoneshabet de pace. Scri-
Mt libellum, -cni tilutus : Discordia. CanoniciJio- in mandaiis habuit, ul, negolio apud imperatorem
mam miilunl nunlium, qui rescriplum pro ipsis exaclo, Romanum ponlificem adiret (Apologel.
relulil. Episcopus Apologeticum edit. lnquisuio
conlra eumdem.Alii sermones Rallterii, ejus Testa- «num. 7). Is autem « quasi aposlolicas liueras »
menlum. Nanno, ut imperaloris missus , placilum retulit, quibus sub posna anathematis interdice-
habet conlra eumdem, qui tribns epistolis de hoc \Gbatur, ne Ratherius aut successores ejus sese m
.placilo queritur. Everaclus episcopus Leodicensis res canonicorum intromitlerenl. Durioribus verbis
ipsum invital. Is landem episcopalum dimillil, el
in Belgicum reverlilur. hoc faclum describil episoopus. Dum autem pre-
127. Cum rebellio publice in dies conlra -episco- lium in hanc rent inlercessisse affirmat; pecunia
pum effervesceret, is in omnibussermonibus, quos qtiidem corruptum non credituus ipsum Joannern
in Quadragesima anni 968 ad populum habtiil (Dis- XIII sunimum poniificeni, cujus probiias plunbus
cordia, nuro. 7), rebelles ad pacem revoeare con- testimoniis, et ab ipso eliant Raiherio connnen-
tondit, quara sese cum ipsis libentissime initurum datur (Itiner. n. 2). Canonici, qui divitiis pollebant,
spopondil,-« lanlum in vera pace -lioc vellenteffi- sicut pecunia polentiuin patrocinia aucupati, im-
eere.» Sed fruslra. Jd enim poiius eorunt attgebat peraloris""animum Raiherio propensum subverte-
superbiam, et accendebat maliliam, adeo ut pejores in runt, ul deinccps palebil;ita eadem arte Roma-
episcopum criminationes spargerent, qttam quae in nos quosdam palronos nacii, oblinuisse videntur,
Qualilatis conjecUura nuperrime Ambrosio tra- ut negolium Raiherio absenle et inconsulto tran-
dita referunlur. Has criminaliones indicans in Apo- sigeretur, et aposlolicae litterae contra ipsum scri-
logelico num. 4 : -« Quidam, ail, sive putatis , berentur. Cum episcopus sese in bona et reddiltis
sivease magis conficlis me jaculant crimiiiibus » : clericorum calhedralis ecclesiaeintromittere sluduit,
quae ntim. 8 « tanta, talia, tara fceda, tam lur- mens ejus fuit, non ul qtiidquam ex iis, qu»
pia , lam incredibilia, el ipsi etiam aetati meos -ipsorum eranl, decerperel, aG in alios usus tra-
contraria » vocat. Cum ilaque rebelles ad pacent duceret, sed ut ex ipsis rebus, quse generatim
non possel deducere, eadem Quadragesima lucu- cathedralis ecclesise clericis legata fuerant, ita inier
bravit opusculuminscriplum, Discordia inler ipsum eos partirenlur, ne inferiores premcrentur inopia,
el clertcos, quod dissidii initia el causas deiegit. et divinus cultus detrimentum caperet. Hac atilem
Quatuor lmjus discordise causas memorat; 1° ino- mente episcopi, hisque rerum circumslanliis [CLIX]
rum episcopi et" clericorum dissimilitudinem; 2* non cogniiis injustum videri poteral, eumdem epi-
'opiscopi sollicitudinem in promovenda legum eecle- scopum, qui pluribus accusaiionibus ad imperalo-
siaslicarum observantia; 5° ej'usdera nisum, ulex rem.delatis male audiebal, in laudala bona ac
concilii Ravennatis ac Romani ponlificis decrelo, reddilus conlra veterem consuetudinem velle novam
necnon imperaloris mandato clericorum mulierosi- distributionera inducere, cui ii ipsi.inferiores cle-
tatem tolleret, 4c quod minus sequam reddituum rici, quortim causa agebalur, obstabant. Hinc re-
._, RATHERJUS VERONENSIS EPISCOPUS. m
scriptum, quo iidem redditus a poteslale episcopi A siarunt, quant casteforum necessitas pauperum cur
eximerentur, uli ea in bypolliesi ccquilalis ple- ijjse; qtii omnium jpauperrimus restruendis eccle-
jium facile subripi potuit. Hujus rescripti noliiia siis ex suo non sufficiebat, in pauperes conferret
anie Pascha anni 968 Veronara allaia fuit; siqui- iliud imperiale munus, quod sancti Zenonis basi-
dem Ralberius in Apologelico, quod iiislanie P.t- licae reficien Isetraditum fuerat? Hac porro occa-
sebaie anni ejusdem lucubralum fuit, islud faetnm sione de rebeJJione clericorum non pauca inserit,
« nuperrime > accidissc lestalur-num. 7. Rodoaldi Mullis agit -de rescripto Ronia novissime allato,
patTiarcboe Aquileiensis senientia in eamdeni rem quo -cavebatur , ne in res clericorunt sese ullo
lioceodem anno siibinde edita, cui tum alii epi- niodo iugereret. Ipsum rescriptum, quo maxime
scopi, luin ipse Raiberius assensi fuisse tradiin- angebatur, laliori quam pai est inlerprelaiioiie
tur , veluti cominenlitia iii Appendiceproferetur. exlendens, in eo « rerum > uomiue non solum
129. Otto imperalor , cunt airno praecedenli Y-e- bona exlerna , verum etiam animas clericorum ab
ronse fuit, aliquid argenti Ratherio episcopo de- cpiscopi poiestate subductas colligil; hiac vero
derat, ul basilicam sancii Zenonis Teficerei. Mul- quot absona et absurda consequercntur, latius
lnm incomniodi ac sumpius liasc iinperatoris pras- prosequitur. Uoecillatioquam sit exorbilans, nemo
sentia altulerat cpiscopo, uti exjjloratum faciunt B * nott videt. Ea auiem, quem recentissimi vis do-
illa Apologelici. num. 2. « Postquam omnia , de Joiis expressil, condonanda est homini, qui ch>
quibtis habueram victitare, ejus (Oitonis) obligu- ricos sibi parere renueiites, eoque resrriplo ela-
rierat, non dieo potentia , nego violenlia , sed los, contra episcopum alia atque alia moliri ex-
certe proesenlia. » Forte in tacitam qtiamdam ho- periebalur.
ruin siimpluiiiii coinpensationem .Augtistus , quid- 150. Hos quidem, gravius aiiquid contra se ma-
quid illud fuit argenli, episcopo (radidit eo no- chinaios eo quoque die Doininicse cosnce, quo illos
mine, ut laudalae basiliece reiiciendaa inserviret. comnitinicavit, non pbscure innuit sermone secundo
Ctun mox episeopus omnia ad iraperatoris men- tle Pascbate, quenii ipso die Paschalis anni prse-
teni ftiisset exsecutus, malignus cavillator, ca- senlis .968 ,habuit. Postquam euim omnein iniini-
uonicus ille qnidem, sed non (V: not. 13) Yero- citiam adjiciendam j et vel n Iscsis pacein incun--
nensis, Ratherii adversariorum fauloratque de- dain evangelicis verbis oslendit, hasc addii num. 5:
fensor proecipuus, taut recium el juslum OJJUS in « Hujus, sed proh dolor! consilii in lantuin con-
malum traducere seu inlerpretari contendit. Judosi tempores quosdam conspexi, et uiinam jion illos
enint imilatus excnifilum, eam pecuniam in pau- proecipue, qui debuerant aliis bjnum [CLXIJexem-
peres debuisse cxpendi dictitabat (Maitlt. xxvi, U). " plunt prsebere, ul eliam ipsi , qui panem sau-
Hoec censuia Apologelico refellilur. Negal primo, ci.um eis miliebat in ore dicendo : Corpus Domini
Ratherius se poluisse eam ' pecuniam in aliuntI noslri Jesu Chrisli prosit libi in vilam mlernam,
usum converlcre, quam in etim, cui ab inqjera- non cessarent perditionis Jaqueos lendere, etquasi
tore tradita' fuit. Addit nullos Yeronoe exstilisse} Pilato diebus eisdem, Crucifige , crur.ifige
clamare.,
pauperes, qtii ita indigerent, ut pro eis abeccle- non recordati dicentis, Yoe iinpio proditori, vae
siaruni restructione supersedentlum esset. Libera- coniplicibus , hodieque in ccclesia, ejus. » Hos ,
liiatem Yeronensium laudal, qui ita erant in pau- ni jesipiscant, Judce imitalores fuiuros praenun-
peres effusi, ut sine ullo delectu illis quoque lar- lial, in quem post. buccellam introivit Saianas ,
gius tribtierent, qui crapulse et ebrietati servirent;; « utique per pravi| operis effectum , qui jant ia
eosque eliani ad id anle horam, jejunii [CLX]quo- eo per malignse volunlalis erat affectum."»
que quadragesimalis lempore , compellerent. Quan- 131. Quid autem illi molirenlur, slalim post
lum liisce paiiperibus pra:ferenda sil ecclesiarum! Pascha ajjparuit. Hac de re agit Ralherius in
restruendarum necessiias, demonstrat. Etenim « ec- sermone -de Octavis Paschm num. 1. « Cum post
clesiae istius pairiae, > itiquit num. 5, i passim autt buccellam , » inquit, * introissel in eos Satanas
incendio paganonim (id est Hungar-orum, qtii bocc (Joan. XIII, 27) per operationem malignam, qui
sseculo religione Elhnici, pluries in Jtaliam irrue- ante in eis jamdiuj per intentionem fuerat pes-
runl) aut incnria pseudoepiscoporum (qui in Ra- simam ; quasi audissent ab eo, qui eis eamdem
tljerii loc.um intrusi fuerant) sunt universas aul jie-- , porrexerat buceellaih : Quod facis, fac ciiius (Ibid.),
nitus dirutae, aut magna ex .parte deslructce. > abbinc non cessavertml quanlocius exsequi, quod
Haec autem ecclesiartim restauratio et cura totaa j'am antea, prcecipue lola ista quadragesima,
lunc lemporis ad episcopum periinebai. ls porroo fuerant macbinaii..'... conira eumdem scilicel,
rebus plunbus, ac prooserlim hospiiibus ita eratt quem me fore nemo ulinam sciret, omnia insi-
gravalus, ut non haberet, unde satis congrue see tliarum molimina, omnes falsissimas concinnatio-
atque domesliros aleret; ac propterea iium. 2.i. nes in palant per quQscunque valuerunt niitieii-
« Nullos, gralias Deo, (jtauperes) hic esse com- tes, trtliaque do eo fingentes,
qualia nemo posset
perio, > inquil, « nisi, mirabile dictti! iticredibi- !- credere, nisi ctii atii eadem, aut similia inulia
leque auriiiu! me, et quos alere ut domesticos is conligissel fecisse. « Bubdit porro, quid in ipsa
dcbueram ipse. > Cum itaque nwjor csse eccle- '.- pasciiali hebdomada aclum fuerit; unde rcbeliium
?55 PROLEGOMENA.— RATHERII VITA". 154
maligniias, et iniquum conlra se molimen pa- A pauperem polius quam opulentum declaranl. l._
lam prodiit. Episcopales aedes parlim hospitum appendicula, quain ipsi poslea addidit, dum se
'
causa, partim vicinorum malitia pessum ieranl. sperare ait« elongationem promissam, > hocc « clon-
« Hospiianles inibi vi el poiesiatc non cessant, gatio > illa esse videtur, de qua in episiola 13
inquil illam -(domum episcopalem) deslruere, ad Adelaidern itnperatricem ait : « Elongaii po-
me non -lalente sciiicel illorum aiicui resislere lius saliibriler, et babilare in monaslerii mei de-
impeiiali cum.conslet cos de exercilu praesertim sidero soliludine. » Cum scilicel lot lanlisque Ve-
redire, vel ad.iiluni venire. » Et post jjauca : ronensiuiii macbinaiionibiis vexalus, in episcopam
• In tanturo illam, hospitanies in ea , destruunt jjacem sperare non possel, de eo tandem diniit-
poteslaiive, ul si aliquis, cujus scilicet refert, tendo cogiiare cospii : qttein lamen cinn sponie
IHuc consideralum veniat famulorum , slalim eum •dimiuere [Vid. supra n. 66.] illicitum credeiet,
comprehendani, et gravissime fiaggllalum , loris imperiale prseceplum, quo Verona cogerelur de-
constringant. » Hos hospites luisse prseseriim Ba- cedere, et ad moiiasieiium posset redire [CLXIH]
jnaiios ex epistola 12 ad Ambrosium discimus, desiderasse , et bnjii.s qiiidem -pvcecepli iridicium
ubi eliam explicans, quinam fueiiiit « vicini > accepisse videtur, dum in hac appendicula « elon-
eamdem domum deslruentes, « Rajuarii , inquit B .gatioiii sproraissos > menlionem fecit.
num. 4 , et jitxta posili clerici, et famuli pras- 153. Non diu sane-dilata res fuit. Nanno enim
ciptie destruunt. > Osiia « parlim furto, s id esl Yeronaecomes lanquam missus de parie imperatoris
clam, « parlim vi ablata » ibidem commemorat, in festo commemoraiionis sancli -Pauli die 50
et quadraginla fere libras in restauralionem ejus- Junii contra Ratheriunr plaeilum habuif. «Ipsa
dem domus se expendisse testatur, sexiesque ostia beati Pauli apostoli solemnilate (uti legilur in
resliluisse; sed nihil [CLXII]profuit. Ea vero fuil epislola 12 nttm. 4) pene tola civitas adfuit, et
inimicorum malignitas, ul qui ea damna patie- sedens Nanno pro iribunali ila orsus esl loqui. »
balur episcopns, eorumdem daiunorunt auctor tra- jQualuor accusalionum capita Nanno populo pro-
duceretur. Haec una ex prascipuis accusationibus posuil. Primum"de pralo juxla ffumen Athesis,
itiii, cpjae ut salis probala ad imperatorem de- quod cum venientes el abeunies non -cessarent
ferretur, in_ipsa paschali bebdomada dua? per- detundcre, et vineta ei conligua devastarent;
sonae in urbe dominantes, pretio corruptas, ad episcopus arari jusserai, ac in eo millium semi-
considerandam episcopalem domum circomdnelse nari. Nannoni autem interroganti, « Quid vobis.
fuerunt. Una fuit [Vid. not. 5 in serm. de Oct. videtur de isto praio, quem exaratum videtis ?
Paschm] Nanno Yeronse comes Ratherio infen- G responderunt unanimiter omnes : Pessime. i Secun-
sissimus, aliera forsiian fuit yicecomes.. Rebelles dum capul ad domum episcopalem speclabal. Nan-
auiem tolam cttlpam rejicienles in episcopum, noni vero quaerenli : « Quid judicalis de.isla domo,
« me mendacissimi , ait num. 4 de Oclavis, quam sic destruciam videlis ? Culpa est episcopi,
conduclis consideraloribus accusant eamdem de- omnes lespondent. Tertium caput Ralherii Judi-
struere, quasi possit esse credibile, tit quod ego catum respiciebat, quo beneficia qucedam ingratis
tanto mei construxi dispendio, aut destruam. ipse, majoribus clericis, seu canonicis ab eo ablala,
aut desirui _patiar sponte. » Hsec mala nonnulli inopum clericorum sustenlationi addicla fuerant.
eo referebant quod episcopus- in episcopalibus Quid, > inquit idem Nanno, « de istis clericis
sedibus non morarelur, Yerum respondet in epi- (id est majoribtis), qui sua beneficia ita.perdi-
slola 12 ad Ambrosiuin num. 4. « In ea (domo) derunl ? Exclamaverunt omnes : Nihil- pejus. »
ilJum versari inconvenientissimum fuit, ne aut Quartum caput fuit : « Quid de eo qttod, si cleri-
coniprehenderetur ut olim, aut, si se defendere cus, aut famulus ipsius per suam voluntatem non
conaretur, jgne adhibito (quid enim vulgus Yero- adit vocatus episeopum., ille suos baculares miltit.
nense nott audel?) circumpositae propler eum ba- et per polesiatein eum rapiunt, et ad episcopuni
silicse cremarentur. Si neutrum vefo contingefet, D ducunl? Hic, ctim omnes illud Terenliaiium va-
quid faceret, cunt exeunle ex ea uno ex vestra- luissent -juslissime respondere : 0 factum bene!
libus (id est .Germanis ad imperaioris exercilum porcino magis universi coucrepaveiunt slritlore. »
proliciscenlibus, vel exinde redeunlibus) principe, Nanno landent imperiali aucloritale sententiam
aller ei succederet, illi alius, alius iiem illi?Po- - lulit bis verbis : « Missus vobis existo de parte
teratne cum illis episcopus in una domo versari? » iraperatoris et dominse mese (nimirum Adelaidis
Idipsum aliis verbis langil in sermone de Oclavis imperatricis) ut si ariiodo aliquis illorum hoc
Puschm num. 2. Iuleriin non deslitit rebelles adhuc agere fueiit ausus, ab omnibus ei resistalur pro
ad pacem hortari. Yide ipsum sermqnem de Ocla- viribus. > Ita rebellium animos conlra episcopum
vis Pascitm, alium post Pascha, ef secundum de acuit el excilavit. Mox vero Judicalum cjusdem
Ascensione Domini, qui hoc codem anno 968 reci- episcopi jjlane irrilum declaravjl. « Cumque hoc
taii fuerunt - dixisset, > addil Ratherius,-« quitlquid omnibus
152. Anno eodem Raiherius Teslamenlumscripsit, atfversariis meis absiuleram, et per chariam vo-
cujtis exordium pietatem spirat: legala vero etrm bis (id est Ambrosio) missam paupercuhs cleri-
135 RATHERIUS YERONENSIS EPISCOPUS. I » 156
cis contuleram totum eis reddidit dicens, jti- A torem inslruat, obiinealqiie impcriaie rescripitim.
rasse iinperatorem , quod nunquam hoc siabile fore quo lola conspiralio reprimatur.
permitterel. > Quam lumulluarium el illegilimtiin 156. Epistola landeni ad Adelaidem iinperalricem
[CLXIV]fuerit hocplacitum, in quo judex rebel- hanc pracserlim in iRalherium male prasoccupalam
lium sententiam secutus esl inaudito Ratherio, qui praesumii (Epist. 15). Causa polior, quae illam per-
rebus pluribus poleratobj'eclas crintinationes refel- moverat, ea fuisse videtur, quodipsi persuasum fue-
lere, facile quisque perspiciet. ril, Ralhef io episcopo res episcopatus Veronensis ita
154. Ex his episcopus magnum sibi periculum in dies detriraentum 1 capere, ut si non amoveatur
imminere intelligens, mox tres epislolas scripsii. brevi omnia extremum exitium sint subitura. Huc
Una dala est ad Nannonem comilem, qtiam in speclant illa-: t Si pro episcopalu hoc agilis. j Rogat
annotaiionibus exaratam probavimus die prima vero, ut sinat saltem se tulum Yeronaeconsistere,
Julii ociava fesli S. Joannis Baptislse; altera ad quoad cathedralem ecclesiam perficiat. Coelerum se
Ambrosium imperatoris cancellarium; ad Adelai- paratum exhibet ad dimitiendum episcopatum, et
dem imperatricem tertia (Vid. not. i in epist. n). ad monasleritim suuni repelendum. Jpsi autem im-
Nanno comes Bucconi successerat. Sed cum isle peratrici per falsas |delaliones subrejiium, et suam
initio episcopo fuissel infensus (licet ipsi poslea B catisam exactius cognoscendam insinuat his postre-
faverit); Ratberius ut Nannonis novi comitis gra- jnis verbis: « 0 vero quam omnibus, qui in polestale
tiam sibi conciliaret, aliqua eidem munera im- Stini conslituli, ut ton semel vestrae dominaiioni
perlilus videiur. Sed haec fuere inutilia, propierea suggessi, prodessel, si non tam prascipiies ferrent
quod eamdem erga ipsum Jiberalitaiem deinceps sententias, sed illud beati Job altendissent: « Cau-
non exhibuit. « Ita enim est comparaium , in- sam.quamnesciebam, diligenlissimeinvestigabam. »
quit in epislola n, num. i, ul velera subruas Timens porro ne his lilteris imperatricem exaeerba-
beneficia, nisi ea posterioribus fulcias. » Ratherii rel, addilamento quodarn brevissimo veluli post
liosles locuplelioribus muneribus eum sibi conlra scripto sese excusare eo nomine studel, quia sloma-
episcopum eaptivarunt. In epistola aulem queri- cliu aloe antaro lumens, dulcedinemmellis eruclare
tur praevaluisse adversariorum mendacia, ipsum- non poiesl.
que comiiem.eorum vitiis ac reljellioni cuwi ani- 137, Ex hac quitlemepistola Ratherius magnas in
marum periculo palrocinium praeslare : « Vos anguslias conjeclusagnoscitur; cumque sedandorum
ipsas animas eis aufertis, dum presbyteros ad rebellium, rerumque aliquando componendarum
synodum venire, et legalionem ipsius papae de nulla spes afflulgerel, despondens plane animo, di-
uxoribus dimillendis audire, et omnimodo episco- C mittendi sponte episcopalus consilium, antequatii vi
pis obedire adeo probibelis, ul eos more militum pelleretur, menle volvere coepit. Contrariis vero
in veslris manibus recipiaiis, et eis in omnibus animi rnolibus confliclatus, ad Everaclum episcopum
abominationibus, quas contra Detim faciunt, pa- • Leodicensem, el ad Fulcuinum abbaiem Lobiensem
irocinium ferre nullalenus omiltalis, et ita no- Iittcras dcdit. Baldrico Leodicensi anlistite vita
siram interdiciionem eos parvipendere faciatis. > funclo anno 959. Everaclus Bonensis Ecclesiasdeca-
Cum ille in placito non tam imperaloris quam nias, quemttlii Evracrum, seu Eraclium vocant, suf-
imperalricis mandatum laudassel; illam quidem feclus fuerat. Isaulentreslituendae monasticseregulaj
deceplam, et conlra se foriius prseoccupalam Ra- studiosissimus, Lobiensi monaslerio, cujus abbales
iherius innuit; at simul aliquam adhuc prsefert [CLXVI]per haec lemjtora erant ipsi Leodicenses
in imperalore fiduciam, quem haud credit eo- episcopi, anno 960 proprium abbalem resiilult, Ale-
rum beali .Job xxix, 16), verborum immemorem : tranumque eidem cosnobiopraefecil. Hic auiem cum
Causam, quam nesciebam, diligentissime investi- e vivis sublatus fuisset anno 965, Fulcuinus mona-
gabam. Hinc eliant addil: « Te precor sane, ut clius subrogalus eslJ Igitur Raiherius ad Lveraclum
de parte piissimi semper mihi Coesaris me lerri- episcopum, quem anteanoverat,quoddam munuscu-
ficare, cum ncqueatis, cesselis; millies enim vos Itint cunt lilteris misit, quibus repetendae patriae et
magis fonnido quam ipsum. t Nihil scilicet du- monasterii consilium, sed aliquot difiticullalibus
biiabal, quin imperator, si ipsam causam dili- suspensum significaW. llle autem epislolam reddi-
genler investigaret, calumnias et maligniiatem dedil, qua cum insigne de Ratherii virluiibus lesti-
tegerel. moiiium ponit, lum eum ad reditum in patriam enixe
455. In altera ad Anibrosium epistola (Epist. 12) Iiorlalur,etalJicil (lipist. 14) : «Nalivavobis sujtplex
primum referl quid post Ravennas concilium ege- tendil manus pati;ia, ul redeatis invitat. Oinnes.
rit, ui corruptos clericorum mores [CLXV]emen- quotquoi suntutriusque ordinis dericalis seu milita-
daret, quantumque isli Nannone patrocinante resti- ris, menle, volunlaie, sludio, voce, ul veniatis cla-
lerinl. Nannonis placilum describit, et singiilarum mant; vos videre desiderant. Servitio vobis intpen-
aecusaiionum, quibus j'udiciunt innixuni fuit, ini- dendo necnumerum.nec modum prasfigimusullum.
quitatem palefacit.' Res tandem eo adductas osten- Omnia nostra erunl in manu veslra, secundum quod
dit, ut ni promptum afferalur remedium, de sua animo vestro insederit, o dileHe Ralheri. >
viia aclum sit. Ilaque rogat, ut de re tota impera- 138. Ad Fulcuinum vero noster episcopus npn
<S7 PROLEGOMENA:— RATHERH YITAJ 55,8
tam litteras, qaam librum direxit, qui in desiderio _A oljtineret, in camdem rem aliquidcontulil. Abiit au-
est. Audiatur idem Fulcuinus (de Gest. abb. Lob., tem Ratherius non mullo posl Nannonis placitum
c. 28): « Ratherius adhuc Yeronae erat, qui pertas- meuse Julio, vel ad summunt Auguslo anni 968. Ex
sus civium insoleniLm, simulque suspectam habens tabulario (De*vesc. e gov. di Yerona, p. 123)enim
inriatam illis el peculiarem perfidiam, de reditu cogi- ecclesise sancti Proculi edtium est a Bjancolino Mi-
illud, quod in aliena patria saepe lonis jam cpiscopi docunienlum cum his cbrohicfe.
tabat,-proponens
notis : « Anno imperii domini noslri Magni Oltonis
quidem benevivitur, sed male morilur. Mitlit jgiiur
ad Abbatetn (erat ipse Fulcuinus) librum, quem seplimo, filii ejus primo, indiclione 14. » Sunt clia- ,
racteres anni 968, cumque hocanno indiclio 11 de-
prselitulavii Conflictus duoium, pro eo quod in eo-
dem disputans, utrum reverlerelur necne, aivxius sierit mense Auguslo, islud documenlum scriplum
flucluaret. » Inclinasse vero landem in reditum liquet anle Seplembrem, quo inchoavil indiclio 12.
ostendunl sequentia: « Simul et rogans (fortassis Cum porro exstel aliud docuinentuni mensis Maii
in episiola, qua laudaluro librum miseral) ul mitte- anni ejusdem (DIONVS. Collect. diplom., pag. 128),
rentur ei equi et comites, quo expeditius ad nos iier qui Ratberium Yeronse episcopum praefert, idcmque
accelerare possei. » Annuit ocius Fulcuinus: Yeronas adlnic esset die 30 Junii, quo Nannoplaci-
« Factum esl, inquit, missum est, venil ille. > B ] tum habuii, necnon [CLXVIII] die prima Julii, quo ille
ad Nannonem, Ambrosium el Adelaidemlitleras de-
Quod porro subjicit, « auferens secum auri et ar-
sit immoratus,
genii non dicam pondera, sed, ul ipsius verbis ular, dit, ibideraque postea aliquandiu
massas et acervos, » incredibile prorsus videiur. qu®ad ad Everaclum et Fulcuinum dalis epistolis,
Qiiant Ralherius alieuus ln lota vita fuerit a divitiis responsa elequosad iter faciendum accepit; palam
lit eum abiisse sub finem Julii, vel iniiio Augusli, ac
congregandis, cum multa pfobant quae de divitiarum
conlemptu ac liberaiitate ejus aliquot in locis refe- ' sub idem lerapus Milouem, quocum mulliplex-fueral
runtur, fuin vero illa Everacli episcopi Leodicensis<-' de episcopatu conienlio, in ejus locum successisse
in litleris ad ipsum Ratlierium scripla, cum is in eo ante Seplembiem.
esset ut Yeronaut poslrentum desereret, luculenter § XX. — Ab Everaclo Leodkcnsi episcopo, et Ful-
cuino abbale Lobjensi receptus, aliquol abbatiolis
testanltir: « Non modo non rapuisti, sed neG
es prmficitur. ASimoniaca emplioneabbatimS. Amandi
quidem appetisii aliena: largitus [CLXVII] pro- purgatur. Locus Prwloquiorum, quo verum faclum
pria, aliorum condolens miseriis, non felicilatibns de hac abbalia exponilur, huc referendus. Abbatim,
invidens alienis. » In patipertalem sane ila erat Lobiensi ab Everaclo prmponitur Fulcuino remolo,
tit t tam se velle diceret mori men- qui a NotlceroEveracll successore resdtuitur.
'
Ra-
propensus, _ therii mors, et annus mortis.
*
dicunt, ut alterius eleemosyna ejus coniegattir 139. Ralherium Everaclus episcopus Leodicensis,
cadaver. » Quanta autem sub Yeronensis ejjisco- uli spoponderal, recepit quam bumanissime, eique,
palus finem esset ipsius pauperies alque egestas, Fulcuino teste, Alnammllam cum suis redditibus tra-
"ex Apologetico, quod paulo anle Pascha hujus didil (cap. 28). Hanc eamdem villam ejusque abba-
anni 968 exaravit, audivimus. Qitam porro angu- tiara illam esse, quam post expulsionem ab episco-
sla ipsi esset res familiaris, Tesiamenium hoc palu Leodicensi ad congruum vitae subsidium a
eodem anno scriplum demonstrat, in qrio haec de Baldrico Everacli prasdecessore acceperat anno 955,
pecuuia leguntur : « Denarii si mibi fuerinlaliqui, saiis probabiliier conjecimus § 11. Fulcuinus quoque
ita volo fhuii divisi. Una si fuerit Jibra, deliir cura- abbas Lobiensis fralrum consensu eidem dedit vittas
toribus fuueris mei; altera nisi defueril, clerieis ec- Stratam et Gosniacas et abbatiolam sancli Ursmari,
clesiam possidentibus sanctae MariaeConsolalricis el aliam quam Waslare monasterium vocabant. Duo
cum caeteris iu eodem Judicalo descriplis. Quidquid alia monasleria, id est, sancti Amandi et
Altimoiilis,
supererit, sive sit multum, quod non credo, sive- pecunia subinde mercatus ab eodem Fulcuino tradi-
parum, aul certe nihil, quod non discredo, babeat tur, sed ita ut ulrumque ex Jeviiate mox deserue-
Martinus, loculorum nunc servator meorum, aut rit, Alnamque reversus sit. « A Lolhario rege, in-
qui, quando obibo, lunc idem habuerit officium. »: quit, est mercalus sancli Amandi abbaliam, quam
Qui tania denariorum angustia Jaborabat anno 968, vix una nocte potitus, eam (ut erat mirae lcvitaiis
paulo anlequam Yerona discederet, quomodo hinc vir) derelinquens, Alnam reverlitur villam, quara
abiens afferre secum poluii « auri ei argenti non di- ntunificenlia domni episcopi promeruerat. Inde quo-
cam poudera, sed massas cl acervos ? > Id si dixit que simili modo monasterium, quod Altummon-
Ratherius, haud dubie per ironiam more suo dixit. lem nominant, dalo magno prelio comparavit, ubi
Si quid vero auri et argenti secum atlulit, quod non quidquid prsecipuum sibi in ornameniis el veslimen--
viderelur exiguum , id clericorum praesertim rebellis ecclesiaslicis fueral, quasque antea ipse ecclesiae
lium, quos valde divites et profusos vidimus, et Ye- nostras (Lobiensi) Jargitus fuerat, sf.d jjosiearesuni-
ronensium liberalitati tribuendum, qui scilicet ut se- pserat, [CLXIX] facta donalione congessit. Hoc quoque
se ab episcopo sibi lam molesio et inviso aliquando derelicto, Alnam denuo revertiiur.»
expedirent, muliis magnisque muneribus copiosoque 140. Cum nomiullse simultates inler. Ratherium
viatico abeuntem prosecuti sint. Forle etiam Milo, et Fulcuinum subinde inteircesserinl, quas
posi
in
qui ipsi episcopalu successit, ul' pacifice sedem nonnulla explicabimus; in hisee duobus faciis, qusa
PATBOI.. CXXXYI. .- -.-.:':•-_-_> & - '
J59 RATHERIUS YERONENSIS EPISCOPUS. 440
Simoniacas emptionpsproeferunl, Fulcuino non Ie- A tio evidens postularel valere, coepiinlra me dicere :
viter fidem adhibeiid.iin suspicaius esl Mabillonius Tune ergo debes abbas cuin liujusmotli conscienita
(t. VII Act. SS. Ordin. Bened., pag. 479). «Ex aliis fieri? Monachus priinum efiicere, nam de proesulalu
enim ejus » ( Ralherii.) faclis, inquit, « quantum tum temporis exeiderat, nisi qnoJ el hiinc indigne
] Simoniam aversalus sit noster episcoptis, intelligi- subierant mulli. » Cum liber quintus Prmloquio-
!inus. lllud inter caelera exemplo sit-, qtiod cum ex rum, in cujus fine hoc facltim describilur, luctibra-
abbaliola quadant Yeronensi ecclesiassubjecla, quae tus fuerit ineunie atino 936, idem faclum ad priores
Magonzianus vocabatur, abbaiem ob pravos mores, Rallierii annos perlinere honinilli pularunl, ante-
qui incenso ab Hungaris ccenobiolo solus illic resi- quani scilicet ille ad \*eronensem epi-.copnlumpro-
debal, expulissel,,. is Ratlierium Geziaca lepra per inoveretur. Verum eo tempore abbaliam Elnonensem
inlernunlios conattts est infieere, boc cst, ul ac- sancti Amandi comniendalam fuisse nobilibus \iris
cepta ab eo pecunia sineret euui ibidem consisleie laicis, qni abbaiis locum tenebant, luculenter osten-
reptilit pseudoabbatis Siinoniacam oblaiio- dinius § 2, num. 9, ac pn.pterea ibidem probavimus
nem Rnllierius, ne Geziaca Jabe inficeretttr. An itlem facium ejusniodi non conligisse aniequam Ratherius
ipse lenlaliirns fuisset, ut abbatias dato pretio sibi eum Prseloquioruni libruni scriberel. In posterius
compararel? Certe id nequaquam verisimilo videlur. B . ilaque tempus isiud faclum l-ejiciendum, uti sa-
Sed forsilan id hatisil Fulcuiims ex adtilaiitium re- jse pOsl Veroiiensis episcopatus tliniissionem illud
latu, quod ipse in Raiberitim offensus non aegre retulit Fulcuinus, cui quidem tenipori congriiunt
Credidil, ei litteris niandavit. Sane idem Fulciiinus eliam iila Ratherii : « Nam de.praesulalu tum lem-
ob simiiem causam in Eiiuinum alibatem Gembla- poris exciderai; » quia scilicet id faclum accidit
censem noii satis a>quusfuii in cap. 28, ut suo loco non juvenili illa oetaie, in qua episcopaluni nondum
oslendemus. » Iiacienus Mabilloiiius. Aliud facluta fuerat asSeculus, sed eo lenipore, cuiii dimibsojam
addi polesl ex Confessionis libro, ubi Raiherius episcopaiu Yeroiiensi|(iepiaesulatu non amplius co-
Oderadi Sinioniacani erapiioneni gravissime detesta- gilubal. Cuni hoc qupqne lenqiore concinit et an-
iur. Adde quod iiicrcdibile est Railieriuni ulramque onyinlispoeta, qui seriein abbatuin Elnonensium pro-
abbaliam lam cito deseruisse, si eas magno preiio setutus est. L eniin ideni facium narrai post Genulfi
compariissel; easque tanto crimine comparasse, abbatis obiium, quem e vivis excessisse anno £69
cum nulla egesiale premeretur, satisquesibi luiuab tonslat ex chronico ElnonensifMARTEN. ct DDRAND.,
Everaclo, tuin ab ipso Ftilcuino provisum fuisset. Anecd. l. III). Hinc id facttim, quod ipsi ahno 969
141. Certe quod de Sitnontaca cmpiione abbatias assigieanduniagnoscitur, a Ratherio libris Praelo*
sancii Amandi tradit Fulciiinus, exiisquaein Prae- 'C quiorum posterius addiium liquel. De eodein sauc
loquiorum iibro qiriiilo num. 33 narrai Raihe- Jacloet Ralherium et Fulcuinum aêre [CLXXI] ma-
Tius, falsttm convinciiur : x Lauduiti namque cum nifeslum fii ex menlione unius noclis, qua de eadem
-esseni, inquii, NaliVttavis Doinini die, rogavii sancii Ainahdi abbalia acium 1'uisseuterque prodit.
tne abbas, ut in feslivitaie sancli Stephani in capi- Tolum discrimenin qulbusdani cifcunislantiis sitiim
tulo sororum venirera, el {til verbis qjsius loquar) esi, quas Fulcuinus alitef; aliter Ratheiius proferl.
«isaliquid boni dicerem. Ahnfii, et post consueiam Major auteiii Raiherio, qui sua vitiajjalamaccusare,
teciionem peliia et accepla benediciione dixl : Ro- imo etaggravare, nonvero miimere consue\ii, esl
gatus aliquid boni vestrse dicere chafilaii, non in- adbibenda fides. lpsa porrofacli descripiio apud Ra-
venio aliud, nisi qtialecunque sit, quod Isla nocie 'iheriumBImonlacam labein prorsus absiergit. « Sol-
mihi conligerit, vesirae refefam dominaiioni. SoJli- licitatus, > enim iradiiur « pro recipiendaprovisione
cilatus iviiiiium beri pro Tecipiendaprovisione ab- abbaliae sancli Aniandi, »in recitando auiem no-
batiae sancli Amandi-, cum ad uocturnale officiu» ctttrno officioarecipienda, quse offerebatur, abbatia,
vigilando, ul. proli [CLXX]nefas! saepe somnians "itlediiaiionequadam fuisse absteiriium aique abdti-
Btarem, dum lector ad eitm pervenissel tractattis clum. Nondum ergo eam abbatiam receperat, nec
beaii Hieronymi locuin, ubi Dominus 'ih Evangelib "pretio fueral mercalus, quam non ipse quaesivil,£ed
quibusdam proefalis prdsequitur tlicens . Veikent "utreciperel, ab aliis Lauduni irrite sollicilatus fuit.
hcscomnia super generationem istttrii (Malih. xxin, TJeceptus iiaque esl Fulcuinus, cum Siinoniacam
56); et ego ex|>Iaiialioiie*eju'sdein jani faii docloris emplioneiri referentibus credidil; ac deceplus lteui
l,oc ila iutellexissem, quod qtii bodie fratrehi 'suiira, laudatus aiionynius, sed multo recentior poeia, qui
lioc est Chrisliaiium aliqueni, injiisieiuierficit, ianio Tionsdiitiii eodem Simoiiiosvitio noiavilRailierium,
ntajorem noxani sibi tontrahil ab his qui ab -Abel verum eiiam eamdein abbaiiam noit a Raiiieiio
juslo ad sanguineni Zach rire filiiRarachiosaliquos "sponlerejeclain, s.-d fratribus expellenlibiisipai ad
occiderunl (Luc. xi, 51), jtianio et tllam (uoxain) "emplam bis versibus lradidil-(Aptid MAEILL.Aimal,
oninem pro consorlio generationis ulique habei, et Ben. 1.111,p. 557) :
suam insuper, qtiam imilaiioiie coirunisil ipisoriim. At\ix iivressumfratrum enmmolacatcrva
Cumque me hoc iiimium terruisset, ut soepeconiin- jEtiibusexirudit, sialimuvei
atque domo.
,gii; e.\ aliis alia colJigens, ct quod "de liomicidio Hiijus auleniabbaliae sancti Amandi emplione ex^
sensum fuerat sentirj, et dejjaeieris criminibus ra- clusa, allerius quoqite abbaliae Altimonlis cmptio
m PROLGGOMENA.— RATHERII Ylf A] ut
aliquo pnri ftico Ratberio afficta, et a Fulcuino in-';^ in insViiuiione Ruherii nulla vi- iniercessii : ac
caine ebil.ila salis videmr absiergi. Aliam etiam propierea Fulcuiims non vi expulsus, sed « cessiSbe
einjitioiieni Fuicttiiius c. 28 referl eeclesise sancti loco » iraditur, « sciens sic qiioqttc episeopuin \el-
Diouysii,qiiani Rathcrius « comile Rolbeitoemeral, le. »llle 'igitur sese legiiime iiistiltiltini credidit :
viginii lii raruiii tax.sto pretio. » Ex aJjusu ej"usseta- condonaiidaque esi Fulcuino asniuloforniiila « inva-
lis ecclesiae, quae reddilus habebani, iil mililaris dit ; » quia « omnia, » quse huic inslituendo cau-
benelicii formani Jaicis tradi solebanl. lllam sancli sam dederant, « frivola » rulus, ut posieriori judi-
Dionysii, quse in Roiberti comiiis beneficium trans- ciq agnitunt fuit, eum lanquam invasorem habuil.
ierat, Raibeiiutn viginti libris redemisse, et in jus Solum postquam Ralherius legilima cpiscopi auclo-
ecclesiaslicum voluisse reslituere conjici potest. ritate abbas fuil inslilulus, meluens ne Fulcuinus
142. Nunc simullatis, qttaeFulcuino cuni Raiherio rfb animositatem et consangtiineorum potentiant lo-
inlercessil, ratio explic.uida esi. Rem sic exponit cuin, cui cesserat,' vi repeleret, claustium in iuo-
idein Fiilcuinus. « Ipse t (Ralheritis. « lucmn nodum caslelli cinxit, alqueniiineribus poleiitium pa-
struin seinper exSecrans, abb.iti » (Fulcuino) «insi- trocinia quaesivjl : eademque de causa ecclesiam
dias iiiachinabiiiiir, iiisliganiibns eum ad hoc non- sancti Dionysii, ["CLXXIII] quain viginli libris rede-
nullis. Quid muliis inoier? Atl boc res venit, ut ab- j} merat, diniisit.Vixamio in Lobiensis inonaslerii pos-
bas cedeiet loco, sciens sic «jttoqne[CLXXU]episco- sessionefuit, quandiu sctlicel vixil Eveiaclus epi-
pnni » (Evcrachtin) « velle, nani ile eo iiiliil.iiostrum Scopus,qui eum instliuerat. Obiil autem' Everaclus
aiiutl est dicerei Ralheiius ul ostenderet prioris ini-( luense Novembri anni 971. Noikerus veroipsi suc-
niicitias rausas, locum invadii, el meluens abbalis cessit iiieuiiie anno 972. Iiaque R-aiherius abbaiice
aniniosiialem, simiilque cognalionem ejus, quae hon Lobiensi prasfecttisineunte auno 971, Fulcuinus ve-
eral infiina, clansiriim in lnotltim caslelli cmgii, de ro Notka-i iudicio reslilulus anno 972. Tuin dle AI-
inainmniia sibi, ul dicebal, residuo, quoiumdam nain rediit: etsubinde cum Fulcuino coaciliaius, ibi
principuui ad lioc cmplo adjulorio. Ecclesia quoque dem reliquum viiae tempiis iransegii sine querela.
saucti Dionysii, qttam emerat a comile IWberio 145. Non niulto aulem post supervixit. Namur-
vigiuli Iibrarum laxato prelio, lmjus rei causa spou- "cumenim subiiitiedigressus, « cum ibi forle apnd
te c.iruil; nec quid. quauiuin, cuive ob id darei, ceiniiem moraretur, tlecessil, » ul Fulcuiims (cap.
qtiidquam pensi Iialiuiu Qiiid jjlura? Annus ille sic 28) ineinoriaeprodiuil. iJoitem ejus quidam afligtint
ducius esi, u^que diini tlelnnctiis esl Evracrus epi- i-.nno 975. Al prsefercndi sunt Sigebertus, ac piaes r-
scopus,et in ioco ejus Nolkerus successit .... qui - tim Chronicon Lobiense, qui euni obiisse tradunt
iiolens primordia sua Ie\ia, attt praecipilata haberr. G I anno 974 (MARTCN. et DURAND, Anecd. 1.111).Dieinvi-
evocatis a.bbatibus.Werinfiedo vidchcela StaljJaus, gesiinaiu quintam Aprilis emonualein ejus designat
et lLriberlo ab Autlagino cum aliqtiibiis fratri- Cbajjeauvillius [CLXXIV)(t. I Gvst. Pon:. Tun-
bus , priiiium conspiiatioiiis exordia quaerit, gren.-, c. 45). Cofpus ipsius ad Lobienses inonacbos
inveiila Irutinal et di.scutii, discussa demum judicio delaium laudalo Fulcuino tesle, « Pontificalibus
ulilur. Ubiperspexil oninia esse frivola, fratresab- exsequiis soleinniler celebraiis, honorifice est tiimu-
boti reconciliavit, ipsum iestilu'i-. r Ex his duo nia- lalum in ecclesia S. Ursmari ad parlem aquilona-
nifeste eliciiiulur. Primo dissidhtm aliquoJ non exi- reiu."»Ecclesia haec, ul notavil MabilloiiiusyAct.SS.
gtiuiii fuil inler iiimiaehos Lobieuses el Fiilcuiniim 0. B. l. YH, pag. 479), est locus cosmeleriiLobiensis,
eorum atibaleni, ctijus catisa illi a Fuiciiino aver- niodo paroachialis, ubi omnes isiius ccenobiiviri il-
sati, Ralheriiim sibi abbaiem poposcerunt. Dissi- lustres sepulli sunt, in colle sila, acl citjus pedes
dium salis declarant illa, quibiis Fulctiinus non an- siat raoiiasleriiini ad Sabint. Tuiiiiilo ejtis hasc epi-
te restilultis Iraditur quam ipsi fralres abbali re- graphes insculpta, quam in calce Prosloquiorum
coiiciliareiitur. « Fralresabbali recOneiliavil, ipsum Ralherii exhibel codex Lobiensis :
resiituii. » Hos auleni Ratherium expeliisse abbs-
VER3TJSSUPERTUMULUM EJUS.
tein, inio eiiam sollicilasse, ut eoruin partibus fa- JJ YeronsePraesul,S'd ler Rallieriiisexsul,
vens, Fuleuini exclusiouein procuraret, inniuint iJla, Anle niftillatus, Loliia pnsiijueluus.
« inslig.intibiis eum ad hoc iiotinullis. » Sectindo Kobilis, urbaiiiis,| ro i«iiipoicmori.!.rmus,
nihil hac in ic egil Raiherius sine auctorilate ejus (Jui liist-iibiprnpnoiicicpi-liiliiii)til".
»al iuL.iiia.urn;
Conculcale,|iedi'Siioiiiinuiii,
episcopi, cui Lobiense monasterium suberai. Certe Lector propitiussubvematprecibus.
'
m RATHEPJI EPISC. YERON. OPP. PARS. I_ Ui,
RATHEIUI
EPISCOPI YERONENSIS
OPERUM PARS PMMA
CONTINENS
•
PMLOOUIORUM LIBROS ET! OPUSGULA.
ADMONITIO W SEQUENTES, PRJLOQIIIORUM LIBROS.
Libros Praeloquiorum, seu Agonislici, cum aliis nonnullis Ratherii opusculis ex Lobiensi codice transcri-
ptos P. Lucas Aclierius memoiat in notaiione subjecta elencho tomi secuîdi iiiimse editionis Spicilegii,
eosdemque typis sese daturuin lomo leriio in monito ad Ratherii Opera pollicittts fueral. Cmn vero fi-
dem non liberassel, iidem libri ex apogi-ajiho,quod laudaius Acherius aputl patres Benetliclino. Parlsien-
ses S. Germani a Pratis reliquerai, curanlibus PP. Edmundo Marlene ei Ursino Dura. do (lom. IX Col-
lect.Y-et. Scripl et Mon., col. 787 et seqq.) prodierunt Parisiis anno 1735. Hilibriprimi sunl qui ex
Ratherii Operibus ad nos perveneruni. |
II. Fulcuinus de Gestis abbatum Lobiensium cap. 20, hos Jibros a Ralherio in exsilia scriptos lesla-
tur. «lii' iilo sane, inqiiii, quo se Ralherius posilum dixit exsilio, vacans episcopio edidit Jibriim, quem ap-
pellayit Agonisticon. » Exsiliumnivero Papiense memorans Liutprandus, Ticinensis eo tempore Ecclesise
diaconus, ej"usderaoperis (hb. Hist., c. 14.)menlionem faciu i Ratherius episcopusab eo (Hu-
gone Italise rege) captus, P.ipiaesiexsilio relegatur, in quo faeela salis urbanjtaie de exsilii sui aeruinna li-
brum componere coepil, quem quis legerit, nonnullas ibi hac sub occasione res expositas inveniet quse
Ie°entium inielleclui non niinns jdacere possuni, quam prodesse. i Haec, quse ex Liulprando a Sigeberlo
altisqoe pluribusexscriptafueriiiit,sequentibuslibrisplaiie conveniunl. lnliisenimpltiradesuis_eruinhis, quae
Liutprando eiant exploraiae, Raiherius inspersit, muliaque alia ex proposito disseruit, de quorum utiliiale
mox dicluri sutntis. Exsilium porro, quo Papiam fuil relegaius, priinum ipsius exsilium fuit. Cum ; utem
Papiae in carcere seu, ut aii in epist. 5, ad Joannem Xll, n. 4, «in quadam Papias turricula diu steierit, t
boc optis ab eodem in ejusmodi carcere lucubralum dubiiare non Iicet. Hinc non solum in prioribus
libris serumnas, quas in eodem carcere patiebatur, idenlidem ingerit; verum etiam in sexto et ullimo
nuni. 9, ubi de quadara re agtiis, « quae nudiiis lerlius » accideral, se adhuc « in carcere posilum tradit. »
Quodsi duceparliculsein ipsis libris inveniiiiiiur quaecarceri non congruunl; hcea Ralherioposleriiis addilae
el insertse fuisse dicendsesunt. Una esi qusedamipsins admonitio, quae foruiant epistolae ad YVidonemet
Sobbonem episcopos praeferens, legilur libro quinlo num. 12. Hanc vero Comi addiiam oslendemus nola-
lione 38, in eumdem librum quiiitum. Altera est faciuin, quod Ratherio Lauduni conligii, desciiptuniqne
invenielur in eodem libro num. 52. Hoc veto ad posteriora ipsius lempora pertinere, cum Yeronensem
episcopatum jam penilus abJicaSsel, demonslravimus in auctoris Vita § 20L
III. Cum porro in Papiensem carcerein Ratheiius fuerit adduclus posl[ Hugonis regis vicloriam (vid.
Vit. Aucl. %&el 6.) Februario meiise anni 955, ibidemque inclusus sieler^t duobus annls cum dimidio, id
est usque ad Augustum circiter anni 957 ; jam hoc opus scriplum agnoscitur inter Febriiaiium anni 935,
et Auguslunt anni 957. Librunt secunduni scribebal mense Septembri anni 955, ut ex notatione 25 in
eumdeni palamfiet; librum vero quartum, in quo solemnilaiem sanclorum Innocenlium conimeiuoral,
lucubrabal sub finent anni ejusdem, ut patebit ex noia 70. Quinlo tandem iibro Ratherium dedisse operam
ineuiile anno 956 colliges ex not. 50.
IV. Hoc opus maxiine uiile Agonisticvmvoeavit, quia athleiam Cliristianum instruit ad pugnam.Patet
autem quam latissime : omnes enim cujuscunque gradus, conditionis, sexus et setalis homines instrtiit.
Hinc quidem id opus omnium locupleiissimuui, optimisque dncumenlis refertunt ab auclore maximi h„bi-
lum est, adeo ul ejus exemplumgravissimis el « eruditissimis, quos noverat, miserit, Subboni videliceiet
Widoni archiepiscopis, Godescalco et Aurelio praesulibus, nec non et Brunoni et Rolbeno Galliarum
archiepiscopis nobilissimis, eliu philosophicisstudiis erudilissimis, ad extreptum Frodoardo Rhemensi, » ut
Fulcuinus leslalur (Gest. abb. Lob., c. 20). Supersunl adhuc episiolse, quibus idem opus ad memoratos
viros direclum fuii, excepla illa ad Frodoardum Rliemensera, qtiae desideralur.
V. Hosce libros sui pnissimnm causa se lucubrasse in prcefatione affirmat, ut nimirum contr.t eas
afirumnas,quibus cum in Papiensi carcere conflictabaiur, se ipsum armaret. Alias duas scribeiidi causas
nolat libro sexto, num. 2b". Prima est, ul ea, quae multa leclione didicbrat, relractando recolerel, ne
forte e memoria mcerore debililata excideient: Secundani verocausam ejus'verbis referre libcl. < Secunda,
inquil, ut, quia, utdixt, desunl libri, desunt confabulanles socii, adest irisiilia excrucians, mteror ipse
animum indesinenler corrodens, haberem in boc (opere) aliquod solatium, uterer eo quasi quodam col-
loquenle amico, refoverer eo quodam veluli socio. J |
VI. Ani„ aavertcit um tandem est auctoreni nostrum ibidem afflrmaiê se suasque vicissitudines In
eodem quidem oper>-descripsisse, ca lanten cautione adhibita, ut non sttos, sed aliorum casus recensere
predi possit. t. In prsefationibus (hos Prceloquiorum libros intelligit) quiderh, ait, me pene totum depinxi.
145 PR.ELOQUIORUM LIBRI SEX. — PRJEFATIO. UG
conditionem, genus, nomen, officittm commissum, fortunam, si dici audeat, ipsam, tortorem ipsum qui-
busdam indiciis scripliians nteum Quse cum omnia. quasi sub personis aliorum, ne facile valeant
expiscari, videanlur prolata, mihi lamen ita sunl aptala, ul mox liaut aperta, cum oblulibus fuerint prae-
s.'ntala. » Cum vero non solum adversariorum, sed aliorum etiam, et mullorum, et maximae quoque lunt
saecularis.-luin ecclesiaslicae digiiilalis-honiiniim vitia carpal; ne quem tanien offenderet, propriis ipsorum
nominibus pepercit. « Catito, » inqiiit in prooeniioJibri lertii, € gradientes vesligio, sic tangamus dignilatis
chordam, ut citharosdi taceamus personam; sicalloquantur ordinem, ut ordinali omitlamus nomen. » Hinc
eii.uii quaedamgesia leviter tanlum innuil, aliaque vix indicata abrumpit. Quorespiciens libroquinla num.
12 ait : « Sermonem quidem hinc lexere salis possumus longum, sed mullo magis hiceuin censennis de\o-
randiim propter illud quod in prsefatione nos superioris libelli meminisse recordamur periculutn, ne quod
videlicet pariai nobis ipsa veriias odium. Supprimanlur hic ergo tam infanda lalium acta, ne si fortuilu
insolenti relalu producla proferri eoganlur agenlium vocabula, maximam discordiae lurbam (siiii)faclnra. »
Mulia idcirco perobscura el explicaiu difhciliaoccnrrunl: ctimque documenla hujus setatis, cjuaelucem
afFeranl. perpaiiea supersint; magno Jicet sludio adhibilo, nihil quandocjue certi producere lictiit, solisque
conjeciurisindtYlgendum fuii. Non modicuin etiain Jaborem atlulit textus, qui cuin luxalus alicubi, ac non
paticis, nee levihus vocuin mendis, et depravata quoqne inlerpiinctione vitiosissimus essel, nullum identi-
dem et obseurissimum frequenler sensuni recldebal. Meliorem inierpunctionem, et qnae lule emendaripo-
tuenint, in texium inserere non dtibiiavimus. Caeteras emendationes non ila certas, el voces quasdam,
quse supplendsevisse sunt, vel in marginem, vel in notationes rejecimus.
EPISGOPIYERONENSIS
PR-iELOQUIORUM
LIBRI SEX.
(7*) Meditationes cordis in exsilio cujusdam Ratherii Veronensis quidem Ecclesiw episcopi, sed
Lobiensis monachi, quas iti sex digestas libellos voiumen censuit appellari Prteloquiorum,
eo' quod ejusdem quoddam prceloquantur opusculum, qaod vocatur AgoriislicuiB.
INCIPIT PRJIFATIQ.
Yacanli (8) mihi, et congrueniia temporis, (9) A cupienti expropriem, conabor, inquam, quantum
silus etcausa pariter arridenle, visum est pauea in Deus dederit, pise verba supplicalionis unde unde
nomirie Domini, ex innumeraMiibus divinseauctori- colligere, qtiibus agonithela nosler, (11) imperato-
talis medicaminibus, in isto lib illo congerere, quibus rem palaestriiam, ediliores speclatores, suaeque
athleta Dei in hoc saeculi (10) schemate cum adver- partis faulores alloquens, sibi ut faveant, inimicum
sario luciaiurus, viribus j"am exeriis, Iacerlis excus- ul formidine, iclibus, pariierque clamore perterre-
sis, quoiidie perungatur, quo certans Iegiiime, faeiant, exoret. Noverit autera Iector, sive quilibet
coronam merealur victoriae. Quod ul perspicacius decursor ejus [subaudi Iibelli], illi potissimum eumdem
cuilibet. 10 forsilan minus libenter bsec ila congruere, qui omnibus sollicitudinibus sseculipra3-
(7*) Hunc titulum ipse Ralherius praefixit, quem illo Pauli I Cor. vn 51, TtKpaysiyap TOtr^p.tx v.oo-ftou
Fufcuinus de Gestis abbatum Lobiensium c. 20, TOUTOU, prmlerit schema hujus mundi; ubi scliema
tom. II Spicil. Acheriani, col. 756, novissimaeedi- figuram seu speciem apparentem significat. Qua'e
tionis Parisiensis paulo aliler reciiat sic: Mediia- in hoc swculi schemate idem est ac in lioe sseculo,
tiones cordis cujusdam Ratlterii Veronensis quidem cuj'us ligura seu species brevi apparet, et prae-
episcopi,sed Laubieitsismonachi: quamvis exdigesiis JJ terit.
schedulis volumen censuit appellari Prmloquiorum, (11) Insistit allegoriae luctarum, in qtiibus alius
quod vocatur Agohislicon. alium prosternere et vincere nilehatur. Imperalot
(8) Mihi scilicet vacanli ab- episcopatus curis; palmstrita bie inlelligilur Deus, qui Chrislianis cum
unde Fulcuinus loco laudato ait: ln illo sane quo diabolo lucianlibus opera praestans, una cum iisdem
se Ratherius positum dixil exsilio, vacans episcopio, luclalur. Editiores speciatores angeli et sancti indi-
eiidil librum, quem appellavit Agonislicon. cantur. Concinunt illa libri sexti num. 25, ubi aii:
(9) Id e^t et causa situs pariier arridenle, nimi- His pim volunlalis conatibus si te in campo prius
rum quia Papiensis carcer, in qno onini terrenaruni exercueris operalionis, inviclum, faleor, athlelam
rerum cura ac soIliciludine'vacabat, paritcr fa- imperatori palmstri{m, edilioribus speclaloribusqu
vebat. exhibes cunctis.
(10) Vox schenuitesumpla videlur;a Radierio ex
_.i7 RATIIERH EPISC. YERON. OPP. PARS I.1 448
suiiiiscxutus, cunctisqiie rerum lranseuntiuni,quse A Forilsan ,enim istic aiiquod capies emolumentum»
spcculam mentis obtenebrant, ctiris f,_l penitus quod tiium ad seqnenlia aeceudal desiderium , imo
eiocciipalus, si\e ob veram philosopbiamscciantliim, clemonsireiad liquidum, cujiis reigr,uia nobis edefe
seu piojusliiiaK vmlalisque defeiisione,quod propiie libueiit istnin. Obsecro pr.Tlerea, el 'obieslor le,
be.iiorum esi (Mnttli. v, 10) ipso Doinino tcste, Vel, Jeclor, sive transrriplor operis istins, per viventem
ui s-sepeassolcl, (12) pro sux alicujus culpae emenda- in ssRcula,et e_us iiemepdiim examen, perque illara
lione aliipio reclttditiir sua sponte, aut allerius cbariialem, qtia « Deus dilexil nos, el tradidilsemel-
jiissione. Qnem [scilicet libellnni] mei quidem cansa ipsum pro nobis-ohlalionem ei liosliam Domino in
desTiplum, plnriniisvero si dignenitir necessarium, odorem suavitaiis (Ephes. v, 2), » ut lioc quod hic
si quis in aliquo sibi expertus fueiit ulilem, mecum, caulelae gralia praemillo, iiequaquam omiseris, si
precnr, ui vociiet Agonislicum sive medicinalem. quando atu atl Jegeirttm, aut ad describeiidura idem
Nempe el ad pugnain suasorium, et ad medicinam operani dederis. Quredam in isiisopusculisinveniun-
uiillimum invenire poierit, si ea quse continet, ut lur, quae nec auclorupbe peuiius approbat, ut sunt
snnt, judicaje velit. Nam ex uno laiere le ad pu- (verbi graiia) ea, qhse de cujusdam (15) Origenis
gnam provocai; ex allero inflictas ab adversario gcstis, vel passionibus in libris terlio el qnarlo com-
plag.is, foiti mirifioso arlis medeiur el cural. Hinc B memorai; sed quia ociasione horum, magis divinse
forlem et robusluni incitat ad praelium, illinc fra- atsctorilalis leslimoniis idem esl opns siiffullum, da
cluin el enervem reformat, el reparal elisum. Nimc veniain, qua^so, lecior, pariim visa, parlim audiia,
hnniilein et limidtim ulaudeal erigil., niincelalum partim ainbigua, parlint compena narranli, non
el de suis viribus praesuinenlem arguendo hiiiuiliat, curans de gesioium (li) continentia, vera, falsa
el de ciijus viribus debeat praesuraere monslrat. Mqdo sil, aui du!>i,t,J.2 dinniiiodo veiilalein, s;inauique
toilit securilaiem segniier vacaniium, rnodo pandit dociiiuam sernionuni lanio libentius percipias,
remuneralionem fortiter dimicantium. Niincpraedicit qnanio iniii;'s a irarnile rectituditiis deviare consi-
ientalioinim pugiiam, ntinc proniiilit vicloriae pal- deras.
mam. Age itaque nunc, aggredere cursum regendo, Co iiinei isliiil vero Pracloqtiinni I [id esl sequens
el cuncta b;cc an ita se habeanl, per teniclipsum Piveloqifinn] Piivntum quemlibet, II. M.litena,
explorato; nil pene mettm, quod fasiidium giguere III. Ailifidiii, IV. Mediciin), Y. Negoiiaiorent, VI,
debeat, invenies; cuncia cx sanctorum Palrum GausMicum, VII. Judicem, VIII. Tesiem, IX Procu-
diclis delforaia reperies. Primilus islam, si libel, ralurem, X. Pairoiiiim, XI Mercenarinm, XU. Con-
admoniiionem prsefaiionis, senU dislinclain praelo- siliarium, XIII. Domiiiuiii, XIV. Serviim, XY.-Magi-
quiorum libellis, brevem saiis quidem, qiianiuin ad C siru n, XVI. Disciptilnm, XVIJ. Diviiem. XYIII. Me-
rem, sestimalione vero paulo verbosiorem releges. diocrem, XIX. Mendicuin.
(12) Duo homiiiiim genera distinguit, qui pro rnm Atnolio Bajoafioriim duci conlra Hugonera
eiiienilaiioiie alicujits culpae alicubi recliidebaiilur. "favisse vnleii potiiii, de quo pltira disseruimus in
Alii eiiim reclu 'ebaniur sua spoive, alii vcro alierius aucioris Viiii § 4.
jussicne Piimi craui ii, qni pipniietilia; cnusa, «ui (15) Origenif cujnsdam nomine Ralherius se
. nioic stdiiu inis in mon sieria secedphjinl, elili- ipsnm siginiicare vjdeltir ; is enim ille esl, cujus
ceb.iiiliir inclusi, seu reclust, de ijiiibns \i<fe in his gesta vel passiones in libns terliq el quarlo comme-
voriiius Cangiiini: ali, qi,i aliqtia de oansa deirutle- •morai. Vide libruni teriium mim. 15 el seqq., ac
bantiii' in car erem. lnler hos fuil ipse Raiieiius; in eumdem not. lO.i.ei librtim quarium fere io-
se Ciiim ab Hiigoneiege iii P.ipiensi iiiriicula non luin.
sine aliqna sna culpa inclusiiin fnisse losiatur fei (14) De conlinentia gesiorum, id est de iis geslis
episi. 5, ad Joannem poniiiicem iium. 4, quia niini- quse in his Prceloquiprum libris conliiientur.
INCIPIT LIBER PRIMUS[.

1. Dominica praecepta cum omni generaliter rent, nnde propago, subsislerel? Dicente autem:
Ecclesia; coit!.riiaiii onmia, qtisedam lamen specia- « Date elremosynam (Luc xn, 55), »quid dabil, qui
Jiter singnlis pro temponim, ordinuin, conditionum, nihil sibi relinuit? Dicens vero: « Oinni peienii te
aelal'im, morum, affeciuum, sexuum, sive causarura tribue, t ut (15) Matibseo videtur, oinnibiis conve-
diversitate coiiveniuul singula. In pace etenim dari nil, cnnctis suasil, nullum dimisil. Si enim habes
prceciphur tunica (Malih. v, 40), cnm in persecutio • quod des, da, ne moreris; si non habes, da te-
ne poni julieatur ipsa etiam pro fralre auima (jTJoan. ipsum, praebe beiiigniim munificae menlis affectiim.
Hi, 16). Dicenle auiem Domino:« Vende omnia quse « Gloria enim in exceisis Deo, et in lerra pax liomi-
babes, et_da pauperibtis, et veni seqnereme ( Mallh. nihusbonse volunlaiis (Lnc. n, 14); » ei Psaluiisla:
xix, 21), » Momnes isitul stnt m implereni, quis ler- D «In me. siint,» inquii, « Deus, voia fua (Psal.w,
ram excoleret? Ruisum si omnes uxores relinque- £2). » Rursus dicendo : « Diliges Dominum Deum
(15) Hocloco Rafierius, qui libris carebat, me- quem c. vn, vers. 50, recilalum teslimsnium lc^-
moria lapsus Matthaeum allegavit pro Luca, apud gitur. i
yg .PRJSLOQUIORUMLIBRI SEX. ^ LIB, I, #9 .
illorum (Luc. xvm, 8). » Yindicta autem
tuum ex le-to covde juo, et ex lota mente lua, ei ex _ vindiclam
et luum sicui te- Iiiijjismodiqtufi sii. audi : ? Vindicta, » inquit, « car-
omnibus viribus tuis, proximum
et non occides, non .inopelia- nis jinpij ignis et verines (Eccli. vn, 19). » Ac ttinc
ipsum, et non furaberis,
tton falsum lestiinonium dices," iion concupi- erit, itiquis, ignis, ged exsliuguibilis, vertnes, sed
beris, e conlra ; « Vermis, ait, .eorum
sees rem aul uxorem proximi lui (Luc.<%, 17); _ mortales. Projjheia
non exslinguelur llsai. LXVI,
omnes alloquilur, juvenes el senes, mares ei fpijii- nop morietur, et ignis
et diviies el clericos 24). p Carne aulem toium houiinem expfessum ac-
nas. servos liberos, panperes, in Scripluris per
et laicos, nulli parcit, nemineni exeiudit, pmnes ,cipe a'parte minori, siculsaepe
Nullus Iiis innocens, aniinam solaiu inieliigilur a parte majori. Iiemqtie :
coniprehendit. pra?varicatis el
nemo ista comniillere valel siiie cri.siiiie. Yidetur « Non accipiei Dominus pcrsonam in paupere,
esse dislanlia. deprecationem Jaesi exaudiel. Non despiciel preces
itaque hujusmodi (16)
— jjupilli, nec yiduam, si eiTundal loquelam. gemilus.
TtT. 1. Clirisliani offtcia.
Noniie laerymae vjdtiffiad maxijlam ejus ascendunt
2. Yis esse Chiistianus, bonus Christianus de deducen-
de con- j7. descendtiiil],elexclainalio ejus super
13 multis Chrislianis, depnpulo, de ccetu, iem eas? A niaxilla enim ascendunl tisque ad coelum,
cione, de plebe, de circumforaneis, de agreslibus? el Dominus exaudilor non deleclabjmr in illis
Eslo laborator non solum juslus, sed elassiduus, tuis P « Denique » panis egentium vita
(Eccli. xxxv, 16).
contenlus, nullum fraudaus,npminein Isedens, nemi-
pauperis est; qui defraudai illum, homo sanguitiis
nemvi(uperans,,nonaliquemcalumnians.Tii]ieDeum, e^t ; qui auferl in sudore panem, quasi qui occidit
sanctos preraie, ecclesiam frequenla, sacerdoles lio-
proximum suuni (Eccli. xxxiv, 25, 26). » Sanctus
nora, dec mas et piiroiliaslaborum liioriimDeoofief, autem a.laposlolus Joannes : «Quia omnis homieida
eleemo^ynaspro \ iribus facito, uxorein dilige, praeter non habet baereditatein in regno Chrisli et Dei
ipsam nullam cognosce, ali ipsa etiam cerlis, id esl 1,5), »
Ûoan, ni,
festis el jejunioriim diebus, cifm ipsius consensu 4- Sed forte Dominodicenle: Faeite vobisami-
14
pro Dei limore le contine, filios in Del timore cos de manmona iniquitatis (Luc. xvi, 9), pntas te ex
educa, infirii'OSvisita, morjuos sepeli; quod libi vis, judem rapina rediuii posse. Audi eiimilein qui supra:
alii impende; qnod vero libi fieri non vis, ne alieno hmnolanlis,
inqujl, exiniquo, oblalio est macidata,
feceris. ei non sunl beneplacilm subsannationes injuslorum;
TIT. II. — De militibus. - jteiuque : Dqna iniqugrum non probat A tissimun, nec
3. Miles es: prseler ista, audi quid djcil jFoannes respicil in qblaliouibus iniquorum, nec in muUiiudine
Raptisia :« Neminem, » inquiens, « concuiiajis, ne- p Sttcrificiorum eorum propiliabiiur peccatis. Qui eiiim
que caliiinniam faciatis abctii, et coiilenli estoie sii- offert sacrificium ex snbstanlia panperts, quasi qui
pendiis vestris (Luc. m, 14}.»Quodsi oon vales mw yictjmai filium in cgnspfdu palris swf (Eccli. xxxiv,
Jitando acquirere siipendinm, labomiilo nianibus 21r24). Uncle et Maxiiniis de jejunio ageus : i Quif'
seetare victum, el fuge prcedam, cave bomicidium, prodesi, inquit, propriuni noii eJerc panein, et vi-
deviia sacriiegium. Quod, inqiiis, sficrilegiiim ? Illud CIUMI diripere miseroruni?»Iieinqiie-« Kecie.inqiiii.
nimirum, illutl quod quam terribiJiler Psalntisla denarium daljispauperi; si illuin alteri non abslti-
eomniemorai, audi:« Qui dixerunl: Hsereditatepos- Iisli.» Rursus vero qui s»pra : Noli offerre munera
sideamus sancltiariunt Dei; Dens meus, pone illos pravg,; non,enim suscipiei \lla Deus, quoniam Domi-
ut rotam, et sicnt siiptilam ante faciem venti ; sicut misjudex est, et non esl apud illurn gloriatto perso
ignis qni coniburii silvam, et sicnt flamtna conibu- nm (Eccli. xxxv, 14). Prophel» quffuue : Vm, inquit
rens monles, iia jjersequeris illos in virliite lua, eiin gnipfmdaris,nonneelipseprmdaberis1(lsai'.i.\\\\i.\.)
iratua lurbabiseos.etc » {PSS/.LXXXII,15)S.mcliM- Jojjetiam : Anima, ail, vulneraiorum clamabil, et Do-
rium auteui Domini esi.(17),~qi|i.dqiii(lDomino obla- niinus inuttum abire non patilur (Job xiv, 12). Et
tum, ad ejus perlinet donium. Sic enim habes, vere: Tibi enim, dieit Psalnvsta, derelictiis esl pau-
Moyse dicenle: « Onine quod offertur Diiininosan- Q per, pupiUo lu eris adjulor (Ps,al. ix, 54). fhuepauca
ctiim, sanciortini esl Domini, el ad jus jiertinel sa- itaque eum iiifiiijtis divinae Jegis lesiimoniis confe-
cerdoium (Lev. xvm, 25)._» Praeda vero quanlum rens, sic exeree leinporaliler iiiiliiiaiii, ut aeteruali-
Deo tlispiiceal, audi: « Propler miseriam inopum lef vivenlem netjua uam perdas aiiimam.
'
ei gemitum panperum nunc exsurgam, dicil Domi- TfT. III. — De artificibus.
nus (Psal. n, 0). » Exsurgens vero, id est, ad vin- S. Artifex es ? Audi :. Deprecatio artifienm *»
dictam se prseparanSj -quid ipse agat, manifestat bperationeartis, accommodantesnnimam,et conquiren-
ilicens : « Dominus aulem non faciet vindictam ele- tes in lege Altissimi (Eccli. xxxvm, 59); Ut intejligas
ctornni suorum clainantium ad se, el paiicnliam ipsis tuis operibus le posse Deo offerre acceptafiir
liabehit in illis . amen dico vobis. quia ciio faciel lem laudem, orationum videlicet, si Deo accommo-
(16) Locus corruplus, rvel biulcus : sensus aulem (17) Hoc loco almsurit videlur perstringere, quo
hic csse vitleiur : Itaqtie jn rebus hujiisniodi ntilla oblaliones Dei ecclesiis faclae, niililibus, seo nobili-
videlur inierlioiiiines esse distanlia. seu nulluin dis- bus Jaicis in Jienefieiiim iradebanltir.Tja in optisculo
crimen. Nou absimili sensu inferius num. 17, ex tle sancto Metione num. 5, loquens de Ycroneiisi
Deuteroiiomii cap. i,vers. 16: Nulla sil disiaiiiia ecclesia S. Vitalis, ejus redditibus nijhtes doiuiioa
pvnmanim, querifur. Gonfer Mdem not. 16.
'
_1 m- RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS l.| 152
j dare animam, legem requirere" studeas Altissimi in £_ . tibi ut dares concessit ? Faeultate, affecin, atque
cuslodiendo sermones ejus prsecepli: quod fit, si solamine in Jaboribus cujus ope frueris ? Ad poslre-
ipsnm arlifieium, dum adest iibi ad corporis subsi- mum teoperante quis effecium tribult operi ? Nonne
dium, satagas ut sit aliquod et animse suffragium. in multis expertus es luunf Taborein nil valere, nisi
Ex ipso denique fac eleemosynas, da Domino deci- ego salulem decreverim prsesiare ? Cum e duobus
mas. Memento quia ex omnibus quse contulit, sem- alterum, id est in morbo consimili, medicamen re^
per quod suum est exigil. Time, ne si illi tuleris cuperavit ad vitam, alterum deslinavit ad sepultu-
partemsuam, tibipotius adimas tuam, praesentem ram, omnia vero hsec tibi unde? quibus tuis meri-
scilicet etfuturam. lis ? qua prserogativa ? quo prsemio ? quibus obse-
TIT. IV. — De medicis. quiis ? Me ergo, me munerum largilorem, me ope-
runt inlelligens dispunctorem, ita hanc bumiliier,
6. Et ut a genere, aliquem artificum commo- charitaiive, prudenter aique cautissime exsequere
r.endo transeamus ad speciem, medicus es ? Audi artem, ut me utrique 1cogites ptsesentem, quatenus
etiam juxia Jitleram tibi prsecipienlent Domi- et hic effectu poliri operis proficuo, et illic remtt-
num : Medice, cura te ipsum (Luc. iv, 25), id est, nerari pro labore mereavis proprio.
dum in aliis curas spgriludiiiemcorporum, safage J_J 7. Discrelionem quoque inter lucem et tenebras,
in te valeludinem mederi mornm. Qnod fil, si ipso Jnier verilalera el falsilalem, inter opera diaboli ct
medendi ingenio servire studeas Creaiori tuo ; benignitatem Dei non modicam esse sentiens, quid
erga pauperes eo utens prceeepto, quod Dominus ad medicinam, quid peitineal cogita ad malefleorunt
dicit in Evangelio : Graiis accepislis, gratis date fallaciam. Pignienlis (19) enint, herbis, diversisque
(Matilt. x, 8); erga diviles illo Apostoli (18) : Nemo creaturae speciebus ea in nomine ejtis exsequi, quae
circumvenial in negotio fratiem suum, quoniam vin- peritissimorum ab eo, inspirala invenit solertia, ad
4ex est Dominus de omnibus (I Thess. iv, 6), etc. ; medieos ; auguriis, prsecanlationibus, vel aliis sa-
ut videlicet paujjeribus gratis pro Dei amore miseri- crilegarum observatiqnum superstitionibus uti per-
corditer subvenias, divitibus vero pro mercede ac- tinet ad maihematicos, vel Marsos (20). Malhemali-
cepta medelarn fldeliter iinpendas, ne Deunt vindi- corum genus est in Africa, cui non nocent serpen-
cem eos circumveniens sentias. At tu, non gralis, les ; et quando volunl filios suos probare, utrunt
inquis, accepi, ut dicis ; quia et magistros mercede, sui sint, an non, mittunt illos inter serpenles, elsi
et speeies medieaniinum prelio emi, vigiliis quoque sunt extranei generisj illos devorant serpentes. Ali-
multisqueiaboribus, medicinse infirmorumquecausa, lerPsylli (21) in Africa, Marsi fuerunt in Italiain-
saepissime afficior. Dominus contra : Sine tne, in- G ( cantalores serpentium, qui eos aut interficiebant,
quit, nihil polestis J,g facere (Joan. 15, 4). Aposto- aul nocere non sinebant. Carbunculi enim, vel malse
lusquoque : Quid habes,quod non accepisli? (I Cor. puslulae, quem malum vulgo dicunl malampnum{22)
iv, 7.) iterunique: Quis prior deditei et retribuelur ei? remedium est, ul dicunt, si herba, quaespecialiter
(Rom. it, 55.) Jacobus etiam : Omne, ait, datum franciloquo dicitur rarlix (25) sermone, optime irita,
optimum, et omne donttm perfcctum desursum est alque extorta, eidem .superponatur, usque ad eam-
(Zach. i, 47). Nam quasi ie modo Deus conveniat, dem qua "Kgposita ftierathoram super vulnus raan-
quis libi, inquiens, dedil, quant largituses merce- sura, observato scilical ut slmul succus radicis ei-
dem? nonne ego? Magisiro tuo scientiam instruendi, "dem in hausluin aegro tribualur, ne scilicet virus
tibi intelleclum capiendi ? nonne ego ? An menle ad cor redeat inlrorsus, iitcessanterque usque ad
excedit: Omnis sapientia a Domino Deo esl ? (Eccli. horam qua positum est, paulatim, ne forsitan fa-
i, 1.) Yoluntalem quoque, qua le saltem pro mer- siidium generet, in esum quanmm polesl, sumalur.
cede docerel, si ego penitus avertissem, quis dare Quiddam vero infandum, hic nec comraemorandum,
polerat ? Preiium pro medicaminibus collatum quis in schedula inslar coronse conscriptum, et vulneri
(18) Legehaim-illius aposloli, mendose. Correctio- jn incanlandis serpenlibus erant celebres, meminit
nem exigii conlexlus. Sicut in praecedentibus dixit, Plinius Joco laudato. illorum corporibus .ingenitum
eo utens prmceptoEvangelii, ita hic subauditur utens tradebatur venenura", cujus odore sopiebantur ser-
prmceploanle voces illo aposioli. penles. Marsi autem saliva serpenlum morsibus me-
(19) Pigmentum pro potione medica ex diversis debanlur. llinc aliter Psylli, aliter Marsi fuisse di-
speciebus conlecta aceipiltir. i cunlur incaniaiores sbrpentum : quia Psylli serpen-
(20) Eratin vulgalis ilf<zjson«n,|coiTupte ; nam tes odore inlerficiebanl, Marsi autem saliva eos
, Marsi non in Afriea," sed, ut vel ipse auctor paulo non sinebant nocere.
postsubdil, in Italia exslilerunl. Cum vero ante (22) ln hisloria Irtmslalionis S. Angustini et so-
Marsos mox nominaverit mathematicos, maihemati- ciorum ssecnlo VI .Benediclino a Mabiilonioinserta
corum correximus, quoruin genus, seu species pe- part. ti, pag. 758, hsecleguntur : Carbunculus, quod
culiaris in Africa hic desciibitur. Hos quidem pro- malum Franci per antiphrasin bonum malamnum
prio nomine non Marsos, sed Psyllos in Africa post vocant. Hiuc apud Ralherium corrigendum videiur
pauca nomiuai; quibtis sane Plinitis lib. vn, c. 2, qttod malum jjro qttem\malum, nisi relativuin quem
similia tribuit. Tradil enim Psyllos populos Africae ad carbunculum referehdum, et maluin non subslan-.
a Psjdlo rege niincupalos, in niore habuisse isatos tivi, sed adjeclivi lorO|accipientium, et cum substan-
objMcereserpeniibus, ut uxorum pudicitiam experi- livo malampnum copulandum exislimes.
reniur. (25) RadttcItalice radiccluo, Laiine cichomun.
.21j Psyllorum Jtfricae, el Marsorum Ilalice, qui
155 PR&LOQUIORUM LIBRI SEX. — LIB. I. . - 154 j
superpositum, ricet idem videatur praestare, nullum A eliam magicis artibus fiant: nam et magi Pharaonis
conferl remedium, quia est maleficium, sed animae simililer serpentes fecerunt, ei alia similia (Exod. vn,
lethale niinium affert periculum. Sed quid, quod 12). Sed illud est amplius admirandum, quomodo
lalia veram persaepevidentur corporis sanitatem af- magorum illa polentia, quaeserpentes facere potuil,
ferre ? Ego, imo ipsa ratio econira. Quid quod dia- ubi ad muscas-miiiuiissimas devenlum est, omnino
bolus, cum nunquam in veritale Domino steterit defecit; cinifes enim musculaesunt brevissimse, qua
leste, saepe videtur vera dicere'? Nunquidnam obhoc terlia plaga superbus iEgypiiorum populus ccedeba-
verbum cassabitur Yeritatis dicentis : llle twmicida tur. Ibi certe deficienles magi dixerunt : Digitus
erat abinitio, elin verilale non slelit unquam, quia Dei esthic (Ibid., 19). Unde intelligi datur, neipsos
non est veritas in eo ? (Joan. vm, 44.) quidem transgress"ores angelos et aereas polestates,
8. Verutn ne ex hoc te penitus ignarum errori in imam islam caiiginem , tanquam in sui geneiis
reJinquam, et aut menliaris exsecranda ea cuilibet carcerem, ab illius sublimis aetheresepuritatis habi-
Chiistiaiio ut decipias, aut opineris ut decipiaris, talione detrusas, per quas magicse arles possunt,
profeio non ex meis, sed ex illorum verbis, unde quidquid possunt, valere aliquid, nisi data desuper
non possis omnino dubitare, quaedam, quibus ex potesiate. Datur autem vel ad fallendos fallaces. sic-
hoc capere possis salisfaclionem omnimodam. Dicit B ut in jEgyplios, et in ipsos etiam magos data est,
enim augustce recordationis Aurelius Auguslinus in ui in eorum spirituum seductiohem viderenlur ad-
libro de Triniiate quarto (c. 17):_« Poleslales aericc, mirandi, a quibus fiehanl Dei veritate damnandi; vel
superba; atque fallaces, etiam si qusedam de so- ad admonendos fideles, ne lale quid facere pro ma-
cietate etcivilatesanctorum, et de vero mediatore, a gno desiderenl, propter quod eliam nobis Scripturse
sanelis propbelis vel angelis audila, per suos vates aucloritaie sunlprodita; vel ad edocendam, proban-
dixisse reperiuntur; id egerunl, ut per hsec aliena dam, manifeslandamquejuslorumpatientiam. Neque
vera fideles etiam Dei ad sua traducerent falsa. enira, parva visiliilium miraculorum potentia, Job
Deus autem id egit per nescientes, ul veritas undi- cuncta quaehabebat amisit, el filios £l ipsam cor-
que personarel fidelibus in adjulorium, impiis in poris sanitatem. Nec ideo pulandum est istis trans-
teslimonium. » Et istud quidem ad illud edocen- gressoribus angelis ad nutum servire ltanc visibilium
dum, curplerumque [siippl. diabolus] videatur vera rerum maleriam, sed Deo polius , a quo bccc pole-
dicere. Cur aulem salutem corporis videatur diabo- stas dalur, quantum in sublimi el spiriluali sede
lus aliquando praastare, audi ex verbis Marci mar- incommulabilis judicat : nam et damnatis iniquis
tyris, ui in passione sancti legitur Sebasliani:-« Hsec, eliam in metallo servilaqua et ignis et terra,"ut fa-
inquit, tota belli calliditas, boc fraudis consilium ciant inde quod volunt, sed quanlum sinitur. Ner
diabolicse, a suppliciis corpus eripere, el viiiis ani- sane creatores illi mali angeli dicendi sunl, quia per
mam subjugare. Nos econtra contendamus hosli illos magi resislentes famulo Dei, ranas et serpentes
iioti eedere, corpus contemnere, animse subvenire. t fecerunt. Non enim eas ipsi creaverunt. Omnium
Quod ila esse eliam ex ipsius mendacissimi, per Bar- quippe rerum , quas corporaliter visibiliterque nas-
iholomaaumaposlolum vi divina torli, patet confes- cuntur, occulta quaedam semina in istis corporeis
sione, sicut in ejusdem sancli legiturpassione. Ethajc mundi hujus elementis latent. Alia sunt enim bsec
quidem (24) de voluntate falleudi verbis, el decipiendi, jam conspicua oculis nostris ex fruclibus et animan-
commodis 3,7 diaboli semper iniqua, qua ssepe per tibus ; alia vero illa occulta islorum seminum semi-
falsa bonaad vera, Deo jusle permiltente, pertraliit na, tinde _[Q jubente Creatore produxit aqua prima
mala. Nune de potestaie j'usla, qua ssepe, Deo mise- natatilia et volalilia, lerra aulem prima germina et
rante, nolens licet, fideles erudil ad bona, impios primasui generisanimalia.Nequeenim luncin Itujus-
perducil ad debita : istos, dum per hanc ilagellali cemodifetus ilaproducta sunt, utin eis, quseproducta
corrigunlur; illos, dumhuic subacli puniuntur,.cum sunt, vis illa consummala sit: sedplerumque desunt
scilicel et perhanc^decepti, ipsi eam aseribunt-de- U congruse temperamentorum occasiones, quibus erunt-
ceptori, aliqua, ul in supradiclo ejusdemoperis libro pant, et species suas peragant. Ecce enint brevissi-
terlio ab eodem sunl posiia Auguslino, dicenda; qui- mussurculus semen est :nam convenienter mandalus
bus suadibilius aliquid si requiris, hominem excedere lerrae, arborem facil. Hujus autem surculi subtilius
cupis, cum scriptum noveris : Altiora le ne qumsieris semen, aliquod ejusdem generis granum est, ethoc
(Eccli. m,22). [AUG.,1.JHde Trin. c. 7.]« Yideo, in- hujusque nobis visibile (25). Jam vero Iiujus etiam
quii quibusdam ex hac re antepositis, quid infirmse grani semen, quamvis oeulis videre nequeamus, ra-
eogiiationi possit occurrere, cur scilicei isla miracula lione lamen eonjicere possumus; quia nisi talis vis
' '
(24) Construe sie : Et hmc quidem de voluntate ad bona,perducil impios ad debila, islos,'dumper hane
semper iniqua diaboti, voluntaie, inquam, fdllendi poleslalem flagellati corriyuniur; illos, dum huic
verbis, et decipiendicommodis, qua smpe, Deo juste subacii puniunlur, cumsciticet et decepliper lianc po-
permiltente, pertrahit ad vera mala per falsa bona. teslatem, eam ascribunl ipsi deceptori,: qitibus ex
'Nunc aliqua, ul posita sunl ab eodem Augustino in Ausjttslino dicendis si requiris aliquid suadibiiius,
isupradiclo libro lerlio operis ejusdem, atiqua , in cupis excedere hominem, etc.
quam, dicendtt sunt de potestale diaboli jusla, qua (25) "Melius plures-Auguslim' codices. Ei hoc usque
smpet Deo miseranie, nolens licet, eruilit fideles nobis. 1,
m RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. 456
esset aliqna inistis elementis,non plerumque nasce- A _\ ous, aut quariiincnnque rerum qnibnsliljet succis et
lviiliH ex terra, quse ibi seininaia noii essenl; nec hiiiiioribiis, vel iia posiiic, vel iia obrutis, vel ii«
animal.a lam mulia, nulla inarihm feiniiiarnmque contrils, vel iia connnislis, qnod [/. quse cum Aug!\
cominislione prsecedente, sive in lerra, sive in aqua, aiiimalia nasci soleanl, quorum se quis lam deniens
quo: tanien ereseunt, el coeundo alia paiiuni, cum audeat dicere creaioreiti? Qnid ergo minim,si quem-
illa nullis coeuntibus jiarenlibus orla sini. El certe admodum polc-.l nosse quilibei neqtiisslmus homo,
apes semina filiorutn non coeundo concipiunt, sed unde illi \el illi vermes muscseque naseaniur; ita
tanquam sparsa per terras ore colliguul. Jnvisibi- mali angeli pio sublimiiale sui sensus in occttlliori-
lium enim seniinnm creator, ijise crealor esl rerum btis clemenlorttm seminibus liorint, underance ser-
omniiim; qiioniam qiia-cunque nascendo exount.id pcnies jiie nasciiniurj,ethrec per certas et noias leni-
oculos nosiros, ex oceultis semmibus accipiuni pro- peraiionum ojjportnnitales occuliis motibus adbi-
gre.iieiiuipriiiiordia, etiiicremeuta delntae maguiitidi- bendo faciuui creari, non creant? Sed illa homines
nis, distinclionesque forniarum ab orjgiiiahbus lan- quse solent ab hominibus lieri non mirantur. Quod
quaiii legulis suiiiunt. Sicul ergo necparentes dieiiuus si quisquam celetitaies elemeiitorum (27) forle mi-
Cr.'atores bominura, nec agricolas creatores frugum raiur, quod illa animanlia lam cito facla suni; atlen-
quamtisilloium exirinsecus adhibiiis motilius, ista B E dal, queniadmodum el isia, pro modulo-facultatis
crean.ia Dei virius interius ojjeretur : ila non solunt liumanae, ab hominibus procmenttir. Unde enim fit
malos, s>ediiecbonos angelos fasesiputaricrealores, ut ea Gorpora (28) eilius vermescanl seslnle quam
sed pro subiililale (20) sui sensus el corporis, semina hieme; cilius in calidioribus quam in frigidioribus
nobis istarum rerum occultiora novermii, et ea per locis? Sed hsec ab lioiuiiiibtis lanto diffieiliusadhi-
congiuas tettijjeraliones eleinenioruni latenter spar- beiiiui', quanlo desunt sensuutn subiilitaies, et cor-
gunt, aique ita gignendaruin rerum et accelerando- porum mobilitnles in lhetnbris terrenis cl pigris.
rum incremenlorura prcebent ©ccasiones. Sed nec: Unde qtialibtiscunque angelis vicinas eatisas ab
boni bsec, nisi quantuni Deus juhet, necmali hsee: elemeniis conlrahei|e qiianto facilius est, tanto mira-
injiibte faciunl, nisi quantiim jusle ipse perniiiiii. bil.ores in liujusmofJi operibus eoruin exislunt cele-
Naminiqui mafitia volunlaiem habel injusiam suara; ritaies. Sed non est crealor, nisi qui prineipaliter
poiestalem autem non nisi jugte accipit,siveadsu.'»» isla format; nec quisquain hoc poieslnisi illepenes
poenam, sive ad aliorum velpcmiam maloruni', vel quem primitus sunl, oninium quae sunt mensurse,
laudem bonorum. J Bumeri et pondera; ei ipse esl unus crealor Deus, ex
9. Iiemque posl pauea : (e. 9) s Alitid esi, inquit. ctijus inetfabili po entalu fii eiiam, ut quod possent
ex inlinio ac summo causarum cardineeoiitlereatque : C ( i)i angeli, si permillereiiuir, ideo non possinl, cjuia
administrare creaiuram : quod qui facit, solus crea- iioii perniiltunlur. Neque enim occurrii alia ratio,
lor esl Deus; aliud aiitem pro disiributis ab illo cur non potuerinl facere rainutissimas muscas, qui
viribus et facultaiibus aiiquam operationem foriuse- ranas serpentesqiiefeceriint, nisi quia major aderat
cus admovere, ut tunc vel lunc, sic vel sic exeat, dominatio proliibentis Dei per spiritum suum (29);
quod crealur. Isia qnipjie originaliter ac primordia- quod eliam ipsi magi confessi sunl, dicenles : Digi-
liler in quadam lexiura elementorum cuncta j'ami tus §§© Deihic est (\Exod.VIII,19). Qnid autem pos-
creata sunl, sed aceepiisopporluiiiiiuibus prodeunt. sinl per naturam , nec possinl per proliibilionem, et
19 Nam sicut matres sunt gravidaj fetibus, sic: quid per ipsius nalurse suse condilioiiem facere non
ipse mundus gravidus esi causis nascenlium, quaes sinanlur, homini explorare diflicile est, imo vero
in illo non creantur, nisi ab illa summa essentia,, impossibile, nisi per illtid donum Dei, qnod Aposlo-
ubi nec moritur, necnascitur aliquid, nec incipiti ius commemorai dicens : Alii dijudicatio spirituum
esse, nec desinit. Adhibere autem fbrinsecus causas> (I Cor. xn, 10). Novimus enim hominem posse
accidcnies, quse lametsi non sunl naiurales, lament ambulare, et neque hoe posse nisi permillaiur;
secundum natiiram adhibentur, ui ea quse secreto» volare aiitem non posse etiam sl permiilatur. Sic et
naturse sinu abdila conlinenlur, erumpant quodam-- illi angeli qusedampossunl facere, si perniitlaniur
modo, el fbris creentur, explicando mensuras, ett ab angelis poleinioribus ex imperio Dei; qusetlam
niimeros, et pondera sua, qtiasin occulto acceperuntt "vero non possunt, nee si ab eis perniitianlur, quia
ab illo, qui omnia in mensura et numero etpondere; ille uon permitlit a quo illis e~-ltalis nalurse modus,
disposuii (cap. ii, 21), iion solum mali angeli, sedI qui etiam per angelos suos et illa plerumque non
eiiam mali boinines possunt, sicul exemplo agricnl- permittil, quae conbessil ut possinl. Excepiis igiiur
'
lurae sujjra docui. Sed nec de animalibus quasi di- illis quaeusitalissimo Iranscursti temporumin reruin
versa latio nioveal, quod habeant spiritunt viiae e naturae ordine corporaliter fiunl, sicuti sunlorltts
cnm sensu appeiendi, qnae secundum nainram sunt,, occasusqtte siderum , generationes el morles anima
vitandique conlraria; eliam hoc est videre quami lium, seminum et germinura innumerabiles diversi-
niulii hoiniues noverint, ex quibus herbis aut carni- lates, nebulic el nubes, nives ei pluvise, fulgura ef
(26) Hcec Ieclio videtur melior quam in vulgatiss (28) Apud eumclem Augnsiintim eadem corpora.
Augnsiini : si pro subtiiilale. (29) Aptid eumdem per Sphilum sanclum.
(27) Melius apud Augusiinum, incrementontm.
157 PR/ELOQUIORUM LIBRI SEX. — LIB. 1 igg
tonitrua, fulmina et grandiites, venti et ignis, frigus A_ lum viluperabijiores viros, quia pevditissimos, deci-
et seslus, ei oninia talia ; exceptis etiam iilis, qusein pienles : quis, inquani, lalimn yidens lanla miiacii-
endein ordine uaiura: rara sunt, sicul tiefetlus lumi- ioruni potentia (el hoc per da'inones ) flagellari
r.uin ei speeies inusilaise sideium, el monslra, et aliquem, sicul Job illum atlniirabilem, Iiortarelin
lerrse inotiis, et similia ; exceptis ergo isiis omni- dicere, imo crederel juste dici : s Doniinus dedii,
bus, qiioiiiiiiquidem prima ei summa causa non est Dominus absluiit; sicul Domino pJacuil, ita facltiin
nisi voluntas Dei ; unde et_ in psalmo cum qusedam est (Job i, 21)» :,quin polius non snliim malignis
Iinjus generis conimemoraia essent : Ignis, grando, angelis, sed eliam quibusdam miserrimis honiini-
nix, glacies, spiri.us lempestutis (Psal. CALMH, 8); - bus illud ascribens, qiienilibel iinmissorem (32), aut
nequisea vel fo.tuilu, vel causis lanlummodo cor- propulsorem, ui dicilur, lcmpeslaltim evocari (55),
por.ililms, vel etiam s|iiiitualibus, tatneii prceter donisque, ul hoc mederi dignaretur, placari; ul vi-
voluiilaleiu Dei exisienlibus agi crederei, coiitjnuo di-licet Mercurins socios Ulyssis lactu quondam
sub ecil, Qum factunt vetbum ejus. Sed his, uidicere - cadncei. Ne dicam enint de lanto lanlce gloriae, ut
cceperam, exceplis, aliasunl illa quce, quamvis ex - beali Job fuit, damno, ltoc non lacerent de vilissima
eadem niateria corporali, ad aliquid laipen divinilus - recula, hoc esl, vel culiello vcl corrigia; id saepe
anniiniiaiiduni nosliis sensibus adinoveiitur, quse B ] vidimus fieri ab his, quibus in corde illud noslri
propiie miracula et signa dicuniur. » islius jam saepe fati non sonuil Aiigustiiii : n Gaudes
10. Habes hic lanii aucioriiaie doctoris, el multa quia res tuas invenisti, non es tristis quia tu per-
posse dseinones per angdicam illam suam naturam, isti; multo magis periret tunica lua, quam anima
quae etiani non pussiini perprnbibilioiiem divinam; - lua. » Ei illud Psalmistse : « Gonfundatilur oinnes
nil vero posse, nisi daia desuper poteslale, vel ad facienies vana (Psal. xxtv, 3); » Aposloli etiam de
fallendos fallaces, sicut jSSgyplios,quorum similes culpa scilicet valde niinorj : i Dies,»inqtiil, « ob-
sunt, qui fallacias diaboli aut veneranlur tanquam servalis el menses et annos, timeo ne sine causa
'
divii.as, aul desideiant tanqunm prolicuas, cum labora\erim-in vobis (Gal. iv, 10). » Et illud de
niuliuiii eiiam illissunldelestabiliores, quieasexer- - Rogtim lib. iv : c Nunquid non est Densin Israel, ut
cent, imo per quos excrcenlur, lanquam virlutes; eatis ad consulenduin Belsebulb Deum Acharon ?»
vel ad admonendos vel ad probandos fideles: admo- Quamobrem haec dicil Dominus Ochoziaeregi : c De
nendos, ne similia facere cupientes, eorum eflician- lecttilo super quem ascendisti non descendes sed
iur similesrprobtindos vero, ut his eruditi, exer- - taorie morieris (IV Reg. i, 16). >
citaii , atque manifeslali monslrent, qtianium 11. Etetce hoc exemplo, cum per talia sanari
diabolo eiecti [ f. erepli ], Deo vero sint sul.jecii. C < plerumquequidam videantur, Dei scilicet aut mise-
Quis enim eorum, qui Jiodie in lalibus usque ricordia ad poenitenliam exspectali, aut juslitia sibi
ad perdilionent animse inianltim decipiuntur, ul ipsis derelicli, quid mereanlur Dei judicio compre-^
eliam eis (30), quas ail Gen Herodiam illam Ea- hensi. Si enim justus judex ctincla in hoc saecnlo
piistae Chrisli inleifeciricein quasi reginam, imo vindicarel, illo uliimo judicio opus non esset; si
deam 21 proponant, asserentes terliam loiius mun- aulem nullas res huinanas curarel (54), ntillus pene
. di illi paitera lraditam, quasi liaec merces fuerit crederel. Non convenire igitur scias juxta cnjusdam
prophetse occisi; cum potius sint dsemones tali- sapie tissimi sententiam, vilissimorum spiriluum le
bus praesligiisinfelices mulierculas(51), hisque mul- pncsidia caplare, quem sapientia in Jiancvult excel-
(50) Ltixalmtiliunc locumcredil Hieronymus Tar- ctoribus, quos Baluzius in nolis aa Agobardum
taroiiiis in opere JJel congressonoilurnu delle Lamie laudiit, lempestarii vocabantur. Eumdem errorem
lib. i, cap. 5, et post rehilivuni quas deesseputat ilernni refellil Ratherius serm. i, de Ascensiqne
nliquoi voces, quibus noeturnus Lniiiiaruin congres- num. 4.
sus iniiicarelur. Herodiadera ,eniin nociurni hujus- (55) Stibaudi credil, vcl aliquid simile. Conslrue
moili congressus prcesitlem plures liadidere, quos auiem, el explica : Qttinpotius ascribens illud (id est
Ille diiigeulercoilegil. Quid si pro quas quispiam Je- j)
] flagellaii aliquem, sicul Job fliigellaliis iuil) ascri-
galt/e qnibus? Quis porro sit Gen. hoc loco llindaiiis, bens, inquani, non solum malignis angelis, sed edam
reperire non licttil. llla , cni Herocleslerliaiu regni misenimis quibusdum Itominlbus, ctedil quemlibet
sui parieni se daitiriim spopondit, non Herotlias, sed immissorem, aul propulsorem, ut dicilur, tempe-
Heiodiadis lilia fiiii. Cuni vero ni Evangelio lilise blatum, evocaii donis, ul hoc dignttrelur (f. d,gne-
iiiijus noiiien non legatur, aticlor ille ignoius Gen. tur) mederi, ut videlicet Mcrcuritts qt ondam saua-
ex qno Ratherius haec suraiisit, idem niairis ac filiae vil socios Ulyssis laclu caducei. Elenim ne dicam de
nomen creditUt damno lanio glorim tanlm, nl fvii damnum B. Job,
(51) Conslrue : sinl dmmones decipienles talibus non facerent Itocde viltssima recula, hoc esl vel cul-
prasligiis muhercuias, etc. telio, vel corrigia, pum perduntur ( non facerent
id est ex praecedentibus non horiareniur
(52) Hiceorum error perslringilur, quibtis cum 'Itoc, inqiiit, crederent
persiiastmi essei qiiosdam liomiiies emiiiendarum, dicere, nec jusle dici, Dominus dedit, Uo-
el depellendarum lempcslalum viriiite pollere, ip- minus abstulit. etc.) vidhnus id smpefteri ûinii-
sis dona. largiebantur, ul easdeni arcercnl. Error ruin reeurri ad superstiliones, ul iiivenianttir, quaj
liujiisinoili sirculo praecetlenii ita iinaluerat, ui .'iii)iss;ifiierunt) ab his quibtts illud noslri istius jam
coiitia eum Agobardus cpiscopus Lugihinensis li- \a:pe fati Augustini non sonuit in corde : Gaudes quia
bell.im scripseril, cui litulus : Cvnlru insulsam vul- res tttas invewsti, elc.
gi opinwuem de grandine et lonilru. Ili hoinines /51) Yuljj. mendose eum curare, Exigenlo con-
ab eodem Agobardo ei ab aliis ejusdem cevi au- textu et sensu emeiidaviinus.
159 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. 160
lentiam componere, ut Deo similem, quantum sci-, A proximo in tempore.necessilalisillius; quia facit mi-
licet ad ejus spectai concessionem, possii efficere; sericordiam, qui feneratur proximo, et qui prmvalet
eamqtte menlium natiiram esse, eodem ipso docente, manu, mandala servat (Eccli. xx, 2). Yoca igilur
perpende, ut quoiies abjecerinl veras, falsis opinio- Clirislum ad domuin tuam, prceparaei convivium et
nibus ______ induantur; et illud magis exerce, quod, ccenam, pedes lava, Jacrymis riga, capillis terge,
ut (ii primordio Jociilionis suggessi, a Deo inspira- pasce euni, vesli, calefac, pola, hospitio suscipe,
toium medicorum vera, quia probaia iuvenit soler- non dedignabitur ad domum luam divertere; imo
tia, qnam quod infelicium merelricularum diabolo frontuose ingeril se; ipse quotidie ul suscipialur
acia conjeciavii dementia. Ita fit ul nulla infidelita- rogat, cum lu deberes cogere; consulit non suce
tis caligo verum illum, quo videri quidpiam solel indigentice, sed tuaeavaritiae : tum demum ad do-
agendum, coiifnndal intuiluin; el propler sapientise mutii ejus propera, discijnilos ejus alloquere, mune-
bonum, et medelse a Deo concessaesubsidium a rera, dejjrecare, ul tibi.vcniam, libi consilium, libi
gibus, imo, tit legitur, a Rege utique regum om- indulgentiam el ipsi prccbeant, el a Dco exposcaitt.
nium, lam lemporale quam ailemum accipies do- Perpende dum domi congeris hicrum , qnanium
num (Eccti. xxxvin, 2-8); disciplina quoque exal- animae comparas detrimeniuni. Quid enim, ail Do-
tabit cajjut tutira, et collaudaberis in conspeclu B minus, prodest liommi, si universum mundum lucre-
magnatorum; ad agnitionem homlnum virtus lua tur, animm vero sum deirimenlum patiatur ? (Matih.
eril, scienliam quocjtie tibi Altissiinus honorari in xvi, 26.) Et Apostolus : Mundus, inquit, transil, et
mirabilibus suis dabit; in his curans miligabis dolo- concupiscentiaejus (I Joan. n, 17). Yerere ergo, ne
res et facies pigmenla suaviiatis, et uncliones con- dum insaliabiliter ihhias transitoriis, priveris man-
fieies sanitatis, et non consummentur opera tua, sed suris. Esto polius libi bonus medicus; de inslru-
paxDei semper erit super faciem lerrse luse. ntenlo avaritise sulisidium confer animce; Facite,
Trr. V. — De negoiialoribus. Inqtiit Dontinus, amicos vobis de mammona iniquita-
12. Negolialor es? Audi: Propter inopiam multi lis (Luc xvi, 9). Nec hoc dicens borlalur ad frau-
deliquerunt, el qui qumrit locttpietari, averlel ocu- dem, sed poslquam fraudem fecisti, invitat ad emen-
lum suum. Sicut in medio compaginis lapidum pa- dationem. Verbi graiia, debuisti quidem nil rapere,
lus figitur, &icel inler mediumvenditionis et emplio- nil malo ingenio congregare, neminem in aliquo ne-
nis angusliabilurpeccatum. Conlerelurcumdelinquente golio circumvenire, certus, praedicente et, iestifi-
deliclunu Si non in ihnore Domini tenueris te inslun- canle Aposiolo, vindicem super hoe omnipotenlem
ler, cilo subverlelur domus tua (Eccli. xxvir, 1); Dominum esse .1 Thess. iv, 6), diei victu contenlus
itemqite : Avaro niltil est scelestius. Nil iniquius " manere, a Deoomnia sperare, qui ipsa quoque vo-
quam amare pecuniam; hic enim animam suam vena- lalilia pascit quotidie (Malth. vi, 26); quod ipse de-
lem habei (Eccli. x, 9). Ilominus aulem in Evan- disset, cum gratiarum aclione ei ipsti sumere, et
gelio : Inluemhti, ait, et cavele ab omni avaritia ; aliis participare : qtiod dare noluissel, nec cupere,
quia non in abundantia cujtisquam vila Itominis est _sedipsius justiliam glorificare.
super terram ex his qumpossidet(Luc. xn, 15). Iiem- 14. Sed quare baec transgressus rapuisti violen-
que qui supra : Multos, inquil, perdidil aurum alter, eongregasti fraudulenler, usuram el superabun-
que argenlum (Eccli. vm, 5); et : Viro cupido et danliain amasti, ingenio luo te concessisti, Deo
lenaci sineraiione esl substaniia, etguiaceivat injusie, euncla Jicet indignb danli ingratus exslilisli, alii
utiis congregal, el in bonisillius alius tuxuriabilur secundum Domini prceceplum non commtinicasti;
(Eccli. xiv, 5); rursumque : Diffwite, ait, exuilur quod dare illi non -placuit, ssepe quseslsti, nec
negoiialor a negligentia, el non jusiificabitur caupo a adeplus multoties murmurasli ? Post hsee omnia,
pcccaiis labiorum (Eccli. xxvi, 28). His itaque sic se quce.minime debuerant .contingere , non adhuc
liabeniibus, perpende, quaeso, quam periculosuni te vult perdere. Monslrat libi divilias boniiatis suse,
ahiniae tuae sortitus sis officiuin; el scito le, paulo j. et de ipso veneno ayaritiae antidotum tibi conficit
licet excusabilius, cum prsedonibus ajjpellaii, pu indulgenlise, ut dum defecerilis, inquiens, recipiant
JjJicanum. Yiiio enim tc deservirc, ncc modico , vos in mterna labernacula (Luc. xvi. 7). lllis ergo
id nionstrat vocabulum, quo le a multis vocari audis male qusesilum, pejus invenlum, pessime congrega-
cupidenarium (55). Radits enim omnium matorum, tum eroga, qui cumidefeeerilvila, tibl in ccelis red-
Aposlolo leste, cupidilas (1 Tim. vi, 10). dere iribula, compensare collala, coadunare, imo
15. Allainen uc desperes, quia scriplum est: cenluplicare valeant dispersa. Observa tamen, ut,
Benediclio Domini supra caput vendentium (Prov. si fieri potesl, id est, si prsesenles sunt quibus aliquid
n, 20); sed considcra quorum. Fac itaqne, dum lulisli, el copia favet, primitus secundum Zathceum
adbuc dies est, quod g.8 fiW suggero: Fenerare (Ibid., 19), elsi non vales, aut voles quadruplum,
(55). Legebatttr cupedinarium. Yeruin bsecvox a dunl. Correctionem cupidenarium Raiheriii sensui
conlexliis senteulia ubhorrcl Nam cupcdinarii Do- congriieiilem induximus. Ugtiiionis eiiitn codices
nato iiilerpretaiiie in Terenimm vendilorcsesculento- laudali a Cangio liabent : Cupidenarius mercalor
rttm el pocuteniorinn appcllanlur, qni sciiicet CH- cupidus denaiiorum.
pedia, id est, cibos lautiores et vina rariora \en-
161 PRJELOQUIORUMLIBRI SEX. — LTB. I. 162
saltem restituas simplum. Memenio eiiam quoiper-. A rius judicare peccato, qui non habet unde j'udicelur
juria in ipsa taxatione, quot mendacia in ipsa pro- ex suo. Audi denique ipstint: Nolite, \m\ml, judicare,
luleris auctioue; et libi super his consule, sciens et non judicabimini: nolile condemnare, ei non con-
veracissime palrem mendacii diabolum esse (Joan. tiemnabimini (Matlh. vn, 1). Audi el alium, sed la-
VIH,44), ipso Domino lestante, qui et per legem men ab ipsius spiritu doctum : Noti, ait, qumrere
cognoseilur clamasse : Non perjurabis in nomineDo- fierijudex, nisi forle valeas virlulem irrumpere ini-
, mini Dei tui (Levit. xix, 12); et per semelipsuin : quitatis, ne forte exthnescas faciem polenlis, et ponas
% Ego aulem dico vobis nonjurare 24 omnino (Malth. scandalum in aquilate tua (Eccli. vn, 6). Al lu, ita,
v, 54) ; unde et idem sapiens qiii supra : Polius, inquis, haec tua videntur verba sonare, quasi Deus
inquit, fur quam ussiduilas viri mendacis ; perdilto- j"udices omnino nolit esse. Ubi ergo Jex ? Ubi fas ?
mm tamen ulrique hmredilabum (Eccli. xx, 17); Ubi ipsa inter bonum malumque discrelio ? Oimtibus
ifemque : Jurationi non assuescas os luum; muilus licebit quselibet impune agere : furtum seque lauda-
est enim casus in ilta. Nominalio vero Dei non sit bitur, ut datum : vilia cum virlutibus pari corona
assidua in ore luo, el noriiinibussanclorum noncom- gaudebunt. Quis inter fratres hsereditatem dividet ?
miscearis, quoniam non eris hnmunis ab eis (Eccti. Quis viduam a calunmiatore, virginem a raplore
xxin, 9). Alibi quoque : Loquela, 'ait, mulium ju-. B deferidet ? Quis inopem tuebitur ? Non, inquit Deus,
vans, horripilalionem capili staluet (Eccli. xvn, 25). 25 prohibeo in prresenti sapculoaliquod inter homi-
Horripilalio vero, id est horror pilorum, qui ex su- nes esse judicium; sed prsedieopericulum, ut caveas
bilo pavore, vel nimio rubore solel coniingere,si vis peccalum. Quod enim periculosum est uni, non de-
nosse ubi conlingat, maxime audi Apostolum,: bet passim a multis ambiri.
Horrendum est, inquil, incidere in manus Dei viven- 17. Denique considerans, vix unquam potui judi-
lis (Hebr. x, Sl). Et Job de locis pcenalibus : Ubi cem cernere sine ctipiditia. Et certe ipsa non di-
nullus, ait, ordo, sed sempiiernus horror inhabital scernil justa, irao obcsecat judicum corda. Yolo ergo
(Job x, 51). Sed ne forsilan niinus noslra auctori- esse judices, non pra>dones; volo judices , non ra-
"tate, quccnulla esl, duclus, consilium a nobis capere ptores; volo judices, non calumnialores; volo.judi-
nolis, audi qucedam verba ipsius Spiritus sancti, ul ces, sed veraces: volo judices, sed non divitiis
et habenlur in agiographis, tuse saluli congruentia. inhianles. Elenim quidam amicum suuiti de parliendo
In lota, inqtiil, anima lua lime Deum, et sacerdotes onere polestatis consiliaturus: Conslilue, ait, ju-
illius sanclifica. In omni virlute lua dilige eum, qui dices qui oderint avaritiam (Exod. xvm , 21).
te fecit, el minislros illius non derelinquas. Honora Sapientice quoque liber ita incipit. Ditiyhe jusli-
Deum ex tola anima tita, el honoriftca sacerdoles, el *C tiam, qui judicalis terram (Sap. i, 1). Jesus quoque
propurga le cu_mbrachiis : daillis parles primitiarum, filius Sirach ait. In judicando eslo pupillis mise-
sicut mandalum -est libi, el de negligenlia purga te . ricors ul paler, et pro viro malri eorum, el eris lu
CK»ipaucis (Eccli. vn, 51). Porrige 'pauperi manum veluli filius Altissimi obediens, et miserebilur tui
luam, ut perficialur propitialio, el benedictio lua magis quam mater (Eccli. iv, 10). Domiims quoque
(Eccli. VIII, 1). Non liiiges cum homine potente, ne in Deuteronoiuio : Maledictus qui pervertil judicium
forle incidas in manus ejus: non contendas cum viro adverim,pupilli, el vidum (Deul. xxvn, 19). lleraque
locuplete, ne forle econlra constituat lilem libi. Mor- qui supra: sNe rejinquas relro tibi maledicere;
tuo nen prohibeas graliam, nec desis ploranlibus in maledicentis eiiira libi in amaritudine aniiiiseexatt-
consolalione, et cum lugenlibus ambula (Eccli: vn, dietur precatio illius; exaudiet auteut illuui Deus ,
57-40). Non te pigeal visitare infirmum; ex his enim qui fecit illum (Eccti. iv,,5); »et rursus: «Noli amare
in dileclione firmaberis. Quid magis ? In omnibus mendaciura adversus fralrem tuum , neque albges
operibustuis memorare novissima lua, el in mlernum tibi duplicia peccala; ueque enim in uno eris ini-
non peccabis. munis (Eccli. vn, 15).» Psalmisla quoque : Lsque-
TIT. YI. — De causidicis. quo , inquil, judicatis iniquilalem , et facies pec-
15. Causidicus vel advocatus es ? Cogita cujus D catorum sumitis? Judicate egenoet pupillo, Itumilem
sorlilus sis agnomen, et lam bonse rei minisirum et paaperem jtisli/icale; eripiie pauperem, el egenum
te exhibe lidelem. De Dominoenim diclum est, quia de manu peccatoris liberate (PsaL LXXXI,2). Alius
advocaium eum habenius apud Patrem. Dissimula vero: Non assumas inquit, personam pauperis in
quoque aliquando causationem ob conservandam judicio (.Eccli. xxxv, 16). Quod lunc observan-
dilectionem dum scias, quando dives juslam , pauper injusiam,
TIT. YII. — De judicibus. ulassolet, babel causam. Iient ideinque: «Audite,
16. Locolhela (56), quem nos comitem dicimus et quodjustum est judicale, sive civis sit ille, sive
palaiii, jjraefecius aut judex es? Considera quein et peregrinus : nulla distanlia sit personarum. Iia par-
lu habiturus sis dispunciorem vel judicem : perpen- vum audietis ul magnum, nec acnipielis ciijusquam
de quam grave luleris jugum, et puta quod non sit personam in jttdicio, quia Dei est jiidicium (Deul.
gravius ullum. Illius enim solius est, Iibere de alte- i, 16).» Judex vero dicitur quasi jus dicens; jus
(36) Yocem Locolheta Ratherius ex Grcccissumpstt, apud quos loyovrvn., is est, qui ralionem judi-
cando decernit. In Langohardorum legibus locopositus, vel loci pervator appellatur.
165 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS. iJ 164
vero dicere, juste est judicare. Denique amli quem- A suimei vocabulum incessauter r-em urget enrari ier-
dain, de ciijus auctorilale non dubites- « Bonus, in- renain, miseram miserriine negligi cogil aiiiiuain.
quil, judex nil debel arbilrio suo deccrnere, nec Ad illud eniin , velttti ad quoddani asyltim , oimiia
domesiiccc vohiiilalis proposiio aliquitl judicare, nil confluuni genera vilioruin , et dum iljius officii sit
paratuiii felinediiatuin domi proferre (57), sed juxla oinnia vitia ulcisci, iiullttm inveiiilur, quo tion con-
leges el jura cuncta pronuntiare, decrelis obedire, stei reura illum leneri. Nam Jures procuraioris est
nil proprise voluntaii indulgeie.» El, o quam bene tradere carceri, cum pene- nil aliud videaiur
ipse
ipsi haec dicenS voci concordal summi el solius sine quotidie, nisi rapinair: el fraudem seclari. ot in com-
mendacio judicis ila dicenlis: Sicul audio , judico paratiotte mali levius est, ut autumo, absque vio-.-
(Joan. v, 30). Et lu ilaque sicut audis, judica; el lentia qtiaelibetfurari, quam cum itirmentis ab ali-
sicui sese habetreriim nattira, decerne. C ve taineit quo, quod delur, exigi; levius penunae necessilale
ne aliquem capias iu verho, Pharisccorum exem- qusevis lairocinia exereere, quam cupiditatis anlore
pluin aspernare , qui insidianles observabani, quo- fraudem atil seniori (40), aul alicui alteri, atii cerle
modo Dominum capereni in sermone (Matih. xxii, sibi ipsi inferre, inlquo el
perjurium incurrere,
13). Memenlo le nonsolum-in serinone, sed etiam nec furlum videalur cavere; qtiod approbat Sapiens,
in mullis offendere quolidie, ipso omnitiin juslissimo f} qui dicit : e Potior fur quam assidmlas viri menda-
judice spectante. Jusie eliam cum judicas, cave^g cis; perditionein lamen utrique liceredilabuni {Eccli,
praemiuin ne exigas, aut aliquod serviliiini, ne de le xx, 27]; i iiemque de malo perjurii: i Yir, ait, mul-
conqueri Dominus videatur dicens: Populum ineum luiii jurans replebilur iniquilate, ei, non discedel a
exactores sui spoliaverunt (Isai. III , 12). Audi domo illius plaga , el si fruslraverii, delictum
ejus
poljus prsecipienlem ipsum: Juste , ail, quod ju- super euni erit; et si in vacuum 'uraveril, non ju-
stum est exsequeris (Deul. xvt, 20). Injuste enim slifieabilur: replebitur enim triluilalione doniusejus;
quod jusium esi exsequiiur, qui prsemiuin pro jusio 2*_Fet si dissimulaverit, delinquel dupliciter (Eccli.
opere expelens, ipsain jusiiliam vendere non vere- xxui, 12, 15).» Dissinulare vero perjurium, esl arle
tur. Sed suITicialistud uiodicuin, nain si plenius vis jur. re. Dupliciler
verp delinquit, qui hoc agit, quia
inslrui, Jege libellum libi congrueiiiem Isidori. et Deo, cujus conspeoium non abborrei, el proximo,
TIT. VIII.— Deleslibus.. quem fallere non tim^l, reus tenelur. Dupliciter de-
18. Testis es? Cave illud diceniis: Testis falsus iinquii, quia et fallaciceel perjurii notaui incurrit.
non eril impunilus (Prov. xix, 5). Nam cuin juxta 20. Procuraior adulteros et meretrices poenis de-
•
cujusdiim carmen t pnLai,cnni lola ejus viiaebrielati cjelerisque luxibus,
Yeratacens, etfalsa locjuensulrique [f. quoipie]uequiter C quae adulteiii el fornicaliouum solent esse fomenia,
Hic quia aon nrodest,hic quod oiiessecupil. Jerreui; sptireissime deserviens, eadent illum agere, quae in
Flagilium majus sesiimonullnm quam falsum i«- alii» d.iranat, persjiicacissime demonstret. Ad cu-
stimoniunj,quiaetDomiiio, ii)queinpeijurat,eljiidici, iiiiilnni vero perdiiion s, si forle aliquis lalium, quod
quem fallil, et omnem ejus culpnm sibi congeiit, el offerat, invenil, slattm el ipsum eriiuinis oliorent
proximo qtiem Isedit, et omnetn ejus caiamitateu) acquirit lulorem ; sicque in illo complelur, quod in
aiiiiiisesuseinfligil,reusleneliir. Facilittsesi qnoque,iil Psalmo ip.gittir iia : Si videbas furem , currebas cttm
quidam a\l,vilare discordem,qnamdeciinare fallacem. eo, ei cum adulteris \porlionemluamponebas (Psal.
TIT. IX. — De minktris pnblicis. XLIX,18). Quid magis? Breviter praesiriiigentes di-
19. Procuralor, exaclor, quod gaslaldus (58) usi- cauius tale esse hujiismodi negoiium , ul quasi e
tato miiitis, Franciloquo vero major di ilur eloquio, niultis niillibus honiinum uims videatur assumi, qui
sive thelonearius, vel mrjuslibel allerius pnblicae ob aiiorum emendationem vel commoduin aslernae
functionis minisler es ? Considera cujus rei iiiinisterio iradi debeat perditioni. Sed quid facio, qui id ipsum
'
fungeris, sciens veraclssitne diclum, quia cui ptus genus ofiicii video a quibusdam prelio caplari? quid,
commillitiir, pha abeo exigitnr (Luc. xn, 48), eliam inquain, inde? Nunquain ne vidisli ab aliquo resii-
cum nstira pdenarum. Ideo autetn in principio monui D culos erui, qiiibtis funis, quo ajipeiiderettir, deberet
consiilerari .ininisierium , qnia diversa novi genera Jieri? Hiijusmodi ergo vecordice lechnam el istitis
minisierionmi, et leviora quiilein alia, alia vero gra- niiberriini ascribe (41).
viorajinter qu;e nulluin seio ipso, quod curatu- 21. Sed ne more Puarisaico , dum veliemenier (
ram (59)Italici dicuni, gravius. Ipsum euim, dumjuxta carpinius iacinus, desperationem emendatiouis in-'
(37) Male in vulgalis dona proferre. gebatur. Hac de causa in privilegio Federiei 1Impe- !
(58) Vutg. geslaldus, mendose. Gastaldi apud Lan- raloris, quod Thebaldo episcopo Veronensi conces- .'
gobardos dicebaniur Jocorum, villarum ac prccdio- sum fuil anno 1154 ex originali Jegendum; Medieia-
rum praefecti, rerum dominicarum procuratores; tem tholonei mercaii pnblici Brixiani, qiwd curaluram f
Fraticis autem majores, id esi majores tioinus. Qui dicunt: ubi apud Ughellium lom. V tlal. sacr., col."""
esigebant iribula, llielonearii vocabaiiltir. His aliqua 795, mendose Jegitur : quod curalmw dicitur.
jurisdiciio competebat, iilex sequeutibus liquei. Hinc (40) Senior pro doinino accipilur. Yide inferius
etiam Hiiicinarus opusc.85,judices smculare,nominat not. 28. Mox vulgali jjerperam Potius furem. Emen-
Betmigmium mercaii palatii tltelonearium , et Fto- dationem vulgala versio sttppediiavit.
tharinm uc U.rsionemvdlarum regiarum majores. (41) Consirue ei esplica. Ascnbe ergo et iechnam
(39) Curatura erat vectigaJ, quod e mewâjisexi- (seu dolum) islius miierritm (qui ob pretium ofiicio
,m PRÊLOQUIORUMLIBRI -SEX. — LIB. I. ' 165
cutere videamnr, divitias bonifatis Dei monstranles, A plicamini, et replete terram, el subjtciie eam, et domt-
eliam lu quoniodo salvari possis paiideinus. Anle namini jiiscibus muris, et votatilibtts cmli , el besliis
omnia hoc tibi daiiras consilium, ut si aliquo modo terrcp (Gen. l, 28): ul inielligus bomiiies non hoini-
vales, ab islo le morlifero exculias laqueo , et sic nibus, sed volaiiijbus, besiiis ei piscibus esse prae-
demnm ad poeniteiiliaemedicamina coi.fugiens , pro latos, omnesque a-Deo nalura a?,',Uiilescondiios, sed
modo criminis niedelam quseras satisfactionis. Quod in;t'qiialitale morum faciente, aliis alios iniaiilum
si non vales oiiiiiino, cum raagno iremore quod prce- supjiosilos, ut plerumqiie aliqui tlominenltir eiiain
cepiuin est exsequens ,-.cave aute oninia crudelita- melioiibus. Unde el majores, eos, qui caeteris prin-
lem, inde.fraudem, iiinc ciijjidiiatem el rajtacila- cipabantur, patrcs pairise, diclalores, et consules
tem , noii miniisque ebrietatein , poslremo illura quam reges appellave iiiiiluerunl, invidiosum fore
Psalmi versiculuin, quem protulimus , videlicet ne censenles, si dicerenltir hoiiiines , veluii pecora , a
aliqun preiio illecttiB,anLveluli qiiaiiam misevicordia quolibet regi. Meniinisse auleiii, ul el Gregorius
tlecepius, furtum aliqnod legas, atit quodlihei, quod dicit libi, oporlei, sai cios P.iires nosiros non reges
insequi debeat, crimeii defendas. In ulciscendis vero liominuin, sed jjaslores fuisse pecoium. Atigusiinus
criminibus, ita quod niitiisierio congruil, exsequere, quoque de cequalitate natuite, et sociali vinculo
ut nuiiqiiamexeidai meliiOria quod Doniimisin pa- n amiciiiae (n. i): «Qiioniatn, in<|uit, umisquisque
rabola omnibus prolulii, libi tnaxime, cujus finis est liGinobuiiiani generis pars esl, et sociale quiridara
isle : Sene iteqttatn, nonne oporiuil el te misereri est iitintana naiura, iiiagiuimqup habei et nalurale
fonservilui; sicul et ego tui miserlus sum? Tunc iralus boniini, vini qnoque amiciiiae : ob lioc ex uno Deus
tradidit eum tortoribus (Mtilth. xvm , 52). Setl ei vohiil onines lioiuiiies condere, tiiin sua societaie,
illud quaesomemineris scepe: Qni sine peccato esl noi) M>lasiniilitiidine genens, sed etiam cognalionis
veslrum, priinua in illain lapidem viitlal (Job vm, 7): vinciilo leiieieiilnr. > Benltis quoque Leo papa, id-
et iuter agendutn , suffragium libi seinper ndhibere ipsmiiliiciileiitibsimeexsequeiis:«Siiiiul, inquil, cum
ne cesses eleemosynanim. His forsilan cuni biiini- servis habumiis, quod ad iniagiiiem Dei condili su-
liiate cordis pias omiiiptiieniis aures pulsmnilnis, mus, nec ramali a nobis , nec spiiiluali nativitate
niereberis aliquaudo, til ad le ipse veniie, <>iper se divisi sunt. Eodemspirilu sanci.ificiimur, eadem fitle
sicui Zachseum etMailhccuin visitave le atqttertirare; Aiti-.ns, ad eadem sacrainenlt conctirritnus.» Seve-
etbis qui teolim snivuin posse fieri despeiaveraul, rittiis quoque Roetius disserens de eodem negotio
28 ilignetur respondere: Quia non veni vocare ju- pJuriina , quce cacciseliam valeanl esse perspicua ,
slos, sed peccaioies in pcenileniiam(Mailh. ix, 15). conclutlil ila: « Si priinordia vestra, inquiens, au-
TIT- X. — De nobilivus. Q_ clorenique Deum spectes, nullus gg degener exstat,
22. Patroims (42), sive tii usitatius a mtiltis dici invnus jiejora ibvens, proprium ne deseral ortum.»
aiiibiiur, settior es? Autli: Qum vuliis ul facianl vo- Cui seiilentiaeconcinil elaJierius cujusdam,sermone,
bis liomines,el vos facile iltis (Malih. vn, 12). Siuri- aciu, el nomine Benedicli, quodam Joco dicenlis:
liler el Moyses: Non morabiluropns mercenarii iui « Sive servus , sive liber , omnes in Cbristo uiium
apitdieusque mune (Levit. xix, 15). Opus vero pro sumus, ul sub uno Dominoccqualemservilutis raili-
iiidcede operis jjosiium intellige, nti per efficieiuesw tiam bajulamus,qtiia nonest personariim aptitj Deum
id, qtiOilefficitur, et per contineiiiem id quod coiiti5- -accepiio: solunimodo in bacparle, apud ipsuin dis-
neiur, quidlibet siguificari iegis saapissime. Alius cernimur, si meliores aliis operibus bonis, el hu-
vero: «tjui cffmidit, inquit, sahguinem innocenleni, miles inveniamur.»
et qui fraudem f.tcil mercenaiio; lratres sunlj unus 25. Nota vero te, quisquis es, qui de fastu alti
destiuens, ei alieraedificans. "Quidprodesi illis nisi gloriaris abusive sanguini»; cum omne lioniinum ge-
laboi''? Untisoraiis, et uiiusniaJejicens, cujusvoccm nus in terris simili surgat ab ortu, et non ex alia,
exaiuliei Deus? (Eccli. xxxtv, 17.)» Et per Mala- sed ex eadem massa compnsilus, ex uuo patre, ex
cliiam : Ero, ait Doiulnus , tesiis iielox maleficis, et eademque, qua servorum quilibel, sismalre creatus.
adulieris el perjurts, et qui calumnianlur mercedem j) ] <}uiasi oiiines in Christo quoque unum sumus (Rom.
mercenurii _Maluch.v, 5). Quem iocuin Hieronynius XII,5), uno scilicet prelio redempti, eodemt|iie ba-
expouens adverie quid dixeril: c Nequaquam, ait, plisnio renati -.qnisquis eamdem fiaiernilatis unita-
le\ia putenius esse peccata, perjurium etmercedem lem cceterisseprseponendoscinderenititur, paternila-
non redilerelaboranli, cl eaetera his subnexa, quas teiiibineduljioiIliiis,retletnpiioiiemeiiegei)erationeni
BialcUcio,veneficiis atque adulteriocoinparanlur. * quoque, quaejus filii efficimur (45), quanlum in sc
Apo-tolus quoque: Qui suorum, inquil, ei maxtme esl, annullare, et, ui ila dicam, abnegare probalttr.
domesiicdrum curam non gerit, fidem negavil, el est Yerum si solummodo in hac a Deo parte discerni-
infideli deierior {Gal. \i, 10). Attende Deuin in prin- mur, si meliores aliis in operibus bonis, ct liumiles
cipio creationis humanae dixisse: Crescite el multi- inveniainur; convincilur melior csse qui Hbi servii
defii'1)ascribe,, inqtiam, vecordim, id esl iiisan';s , narii. Senioris titulus , Ilalice signore , regibus ei
Itttjusmodi, qita sciiicei officiunt'animae perniciem principibus proprius iribncbaitir. Seiisim vero a pa-
allatiiruin pretio emitur. ironis ustirpaitis, qui idcirco usikiiius senwris iionien
(42) Puiroiius, unde Ilalice Padrbne, hoc loco si- ambiisse tradaiitur. , _
gnilicai viruat nobilem , cui servi erant et merce- (45) Vulg.jffwiunlur, minus bene.
167 RATHERIIIEPISC. VERON. OPP. PARS Ij, 168
liumiliter, quaro.tu, qui eum despieis arroganter; Aminislerioad summum aliquem honorem proveclus
uobilior, qui libi, quod promisil, exliibel fideliler, fuerit, sieut ille eadem arte tantum populum delecla7
quam tu, qui eum decipis mendaciler; generosior, vit, ut rex fieri merueril? (47) Nunquid enim libici-
qui jura nalurse custodiens, proprium non deseril nem illum nobilitare poluit, dum extulil tibia, quod
ortum, quam lu, qui vitiis vitia nulriens, vim ami- non valuit, dum prolulil nalura ? Sed relinquamus
cilias magnumqueelnaluraleviolas bonum. His igi- islud ambiguum, et forte nec credendum ducamus
turutpoleverissima veracissimorum auctoritatesuf- ad medium. j
fultis,el nulla suiconlrarietale nutanlibus rectissime 24. Quidquodnoh vafris gentilium, sed certissa-
coneessis, firmissima colligitur definitione, non na- crarum Scripturarum asseriionibus monstrare qui-
lura, sed voluntate, homines a se invicem dislare. mtis ad Jiquidum? JDavid, fratribus reprobalis, in
Ad erudiendum vero stullorum insciliam, ad confu- regera a Deo eleclus, quia Dei munere eosdem regno
landam arroganlium proterviam, ille qui in Evan- praecessit, nunquidnam et genere superavit, aut
gelio dicit": Palermeususquemodo operatur, et ego illius progenies propter regnatum (48) alia, quara
cooperor(Job v, 17), quotidienobiscernenlibusltunc eadem, quam sine regnalu protulit nalura? Nobilis
fcumiliat, et Iiunc exaltat quia suscitat de pulvere ille, quia rex; ignobiles fratres ej"us,quia milites :
egenum, etdestercore erigit pauperem,ut collocel eum B an, quod vertim esl, hanc sibi virtule nobilitatem
cum principibus (Psal. cxn, 6) : videlicet ut cum cum Dei gralia paravit, ul qui familia erat ignotus,
quilibet de nobilitate glorialur generis, perpendens, clarescerel moribus1? Unde Cicero pulcherrime ad-
quoscunque ex paupere et infinio genere, ad sum- versus Sallusiium agens, « Velim, inquit, raihi rc-
mos honores conscendere, advertat anlecessoribus spondeat: Nunquid lii, quos protulit Scipiones et
suis et id contingere poluisse, et sludeat el.itionem Metellos, anle fueritai opinioni el gloriae, quara eos
reprimere. Omneenim 3® daium optimum, et omne res suae gestae, el viia innoceniissirae acta commetH
donum perfeclum desursum esl (Jac i, 17); et: Non davit? Qtiod si boc jfuit illis initium nominis et di-
est poteslas nisi a Deo (Rom. xv, 1) : quod perspi- gnitalis,. cur non «eque de nobis sestimabitur ? J
cacissime monslranl nobilium filii ad penuriaeinfa- Itemque: «Quare noli mihi antiquos viros obj'eclare.
miam.deducti; et servorum soboles summaium (44) Satius est enim me meis rebus gesiis Jlorere, quam
obtinentes hcereditales, quovis ordine easdemin- majorum meorum opinione niti, et gj. ita vivere,
deplce,insignes. Ponamtis namque ante oculos quem- ut ego sim posterisjmeis nobilitaiis initium, elvir-
libet prcefectifilium, cujus avus judex, abavus tribu- tutis exemplum. » His conlra bodie agiiur. Mavull
nus, vel scoldascio (45), alavus cognoscalur miles enim quis avum Iaudari, quam se. t Splendidum te,
fuisse: quis illius mililis paler? ariolator, an pictor; C ailBoetius, si tuam non habes, aliena clariludonon
aliptes, an auceps; cetarius, an figulus; sarlor, an efficit. » Cseterum ut ad id, quod usualiter quolidie
farlor; muIio,_ansagmio (46)fuerii; postremo eques, cernimus' contingere, redeam, nonne vides multos
anagricola; servus, an liber? Quis recordatur post bodie obsequio, aut quolibet ingenio non modo me-
omnia; nam reri libertatem; verum et ipsam domiiiorum nan-
Servisregna dabunt,caplivisfata Iriumpliuni. cisci hseredilalemj nobilique quanquam. impari in-
Ut quondam per quemdam cantalum est satirogra- tervenienle connubio, servorum (49) dominicce per-
Factum sit, infe-
phum; quod lamen non fatis, sed disposilo jure sccpeeliam prseferri propaginem?
ascribitur cunctipotentis. Quid vero, si cui illorum clum sii, narratum esl quodrefero. Cujusdamdivilis
cadivam (50) dicunl, laborjibfl,
conligerit quod cuidam tibicini coniigisse Yarro filius gutla, quam
lesiis est, quod videlicel aliquando eiiam ignobili Medicorumomne probatissimorum erga eum inefti-
(44) Summates classis Alexandrinm nominanlur L est simplicis miliiis, quo nomine quemcunque com-
52 codicis Theod. De Naviculariis. Hic auleni sutn- plecliiur, qui exproprio patrimonio vivens a miliiem
plebeio
maium idein esl ac nobiliorum et poienliorum. Con- dislinguebatur : unde 1 aitlibro quarlo num. 15,
: Vidisline unquam militem
strue auteitt: El soboles servorum obtinentes insi- a plebeio secernens
aul plebeium? Mileb"autem vocabatur, qui ex palri-
gnes hmredilalessummalum, indeplm easdem quoyis '_)monio proprio alebaiur, qtiia plerumque aliquo be-
ordine.
- (45) Frequentius legitur sculdascio, vel sculdais : nelicio, vel feudo sive principis, sive Ecclesicegau-
"quod nonienin ltalia usurpaliim, a Langobardis ori- dens, militare, cuniopus esset, debebat.
divide- (-5.6)Yulg. sagnio, corruple. Legendum sagmio,
ginemflucil. Comitatus, uli erat Yeronensis, seu sarcinarium
balur in sculdascias, quarum judex diceouiur scul- qui sciiicet sagmarium , equum
dascio. Yide Muralotium lom. I Aniiq. Iiahc., pag. agil. j
515.Scoldascium auient Ralherius a
dibtingtiii judice; (47) Haec apud Auguslinum etiam legunlur: De
quia nomen scoldascii judicibus pagorum vel casiel- quaniiiate animm, c. 19. Quidam tibicen, inquif,
lofum atlribiiif; nomen vero jttdicis iis largitur utVafro auctoresl, ila populum delectavit,, ut rex
adniinisirabaiit, et scolda- fierel.
qui in civiiate jnstitiam Gradus
aniecellebant. niniirum nobiliiatis
scionibus
- auclor nolat a-majori cxordiuin ducens, et inferioies .(48) Regnalus, id est regnum, seu regni admini-
a nobilioris stratio. Construe :|nt(t iilivs progenies propler leyna-
subjiciens. Prsefeetusenim, quo incipii, voce co- twnaliafitil, quam eadem, quamnalura protulit sine
gradus est quam judex; prsefecti siquidem • ;
reynalu. \
tnitem palatii, ducem et maichionem compreliendil. Id servorum propaginem persmpe eliam ,
Judices autem chilaiis erant comes et vicecomes, (49) esl,
el castellorum piae- prmferri propagini 'dominicm.
qui scoldacionibus pagorum Gulla cadiva est epilepsis, ut ex Gldssis bi-
erant.lnfimus auteingraclus,qui a Ralherio afferlur, (50)
\m PR.-ELOQUIORUMLIBRI SEX. - L13. I. 170
«ax ingenium, ad desperationem salutis p.tiernum A _ rirentur (52), qtio mea opera etiam in lioe aiiquibus
alque maternum deduxeral aninium: cum ecce uims suffragium contra lnijusmodi iiicommodura parare-
"scrvorum stiggerit, ul flores arborisgpersici optime Itir, et te, cum quo mihi sermo est, liirjtismocii
mundatos, primo Lunis die (51) Aprilis mensis in exemplis commonefaciam < ne te qucesiverisexlra »
vase vilreo colligerent: quod sub radice ejusdem ncvestultealicui tibi maximecommendalo(55) veluli
arboris, insciis otnnibus, ab uno quo vellent suffo- nobiliorem te velis prccferre, cerlus te ej'nsdem con-
deretur, eodem die reversuro ipso, a quo posilum ditioiiis, ejusdem morlalilatis,ejiis;lera puherisesse,
est, anno vcrgente, si fieri possel, hora quoque tlignitalemquesceculi, si enucleaTimdiscuiiaiur, non
eadem, et effosso vase, flores in oleum conversos, in genere, sed in ipsa consislere possossione, in
arhoreni siccatam inveniuro : quod sub aliare posi- qnanlum videlicet non ipsos homines, sed ea, qu;e
tum, presbyiero quoqtie jgnoranle, novem missis circumstant homJnibus, videmur pensare, gloriosio-
s;qjer eo celebralis, sanciificarelur, el stalim posl remque (51.)fuitiram ejus sobolem, si fortima a tc,
accessum ejusdem morbi novem vicibus in haustum til ila dicam, adillum transiens, eam dhiiem, inam
(iialim scilicet segro darelur, cum oralione Domi- reddideriijjauperem; itno, ul absque ulla cuncla-
nica, ila duntaxat, ut posl sed libera nos a malo, a iione quod verum est proferam, Oimiipoteiilis dispo-
dante dicerelur, libera Deus islum bominem nomine B i silum iilam siiblimare, tuain volueiit bumiliare;
ill. a guiia catliva @2 el quibiis novem diebus mis- qusc omnia si ipse libi non suades, visus suadeat,
sam quotidie audirel, azymura panem cibumque vel sapiens ille dicens de talibus : Vitli servum
quadragesimalem posl ]ejunium caperet, atque ila sedenlem iri loco dominornm (5o); longeque licei
Deo miserante convalesceret. Factum est, si tamen imparalius, Divilis, inquiens, servi claudit lalus
factunt est, ille convaluil, servus emancipalus esl, ingeimoruinfilius.
etiatn hceres ascriplus, tnedicina ab inniiineris ap- 25. Vidi autem quibusdam pessimum quoddam
probala,- muliis quoqtie salulis contuJit remedia, inesse vitium , quod tanlo minus valeo inlactum^
IIoc ideo libuit referre, ut el legenles eamdent expe- relinquere, quanlo magis illud in niemetipso (86J?
</^r
JI
blicis probal Cangius, in quibus legilur : Epilepti.i valerel senire, ad se Sequendumnon dubitavit i\-fe-
dicunlur, qtti gullam habent cadivam. , iire, el a magno profeclu ad immanem defectunhuLt-.i
(51) In membranis scepeoccurrilt/Je Lunis pro die ducere. Hree, nisi filiiiinir, indicare videniiir ftTljv
Liinss, iil esl feria secuniia. diiiiiuni, qul dejecius a sede Leotlicensi, in Ii, "v
(52) Siqjersliiiosa remeriia Ralherius hoc ipso in liam profectttrtts ad Ilugonein regem consangui. -
Jibroantea damnavil de medicis disserens niim. 7. neum suum, sperans fore, ul abeodeni in aliqua
Quid e.rgocujusdam remeriii experimenliim hoc Ioco ,<- Italici re.gni Ecclesia collocaretur, Ralheriinn, qui<
suadet, quod sane siipersliliosissimum esl? ' quieltis copia arritlenle poteral aut in monasierio
(53) Commendaii dicebanltir, quicunqtie liheri Lobiensi sibimeiipsi vivere, aut magno cum emolu-
iiomines sese palronis el scnioribus commend.inir.s, menio servire alii, ex. gr. ei episcopb, qni in Leodi- -
Siiain illisoperam, aui servitium aliquod obligabunl. censi calhedra Htlritiino fueral subrogatus, Raihe-
Tiitiloetiim sequenii De mercenario, cliente, seu com- riuih, itiquam, induxit ad se sequendum in Italiam,
mendaio veluli patroiiorum correlaiivis agil. Confer tibi a magno profeclu, quem vistis esl fecisse, cuiit
ibitlent nolas. Duo Ludovici Pii dipJomala a Petro eodem Hi.Iduino agenie fuit ad episcopaium Vero-
Pilhoso edita sunt in Atinalibns Francorum lom. H, nensem promolus, ad immanem defeclum dedtictus
pag. 29J ei 294, in qnibiis de Hispanis loquitur, qui est, cuni ab flugone capius, Pajjiensi carceri, iu qt:o
ex Hispaniaa Saracenh occupata in finilimasGalhse lircc scribebai, tradilnsfiiil. Non alia quidem ratione
fegiones auftigiente.s, sese coniitibtis , aut vassis (qnod sciamiit) e.i, quse in semelipso se cxpertmn
regiis coinmeiidaiites, a!>eis loca deserla habiiand i ~scripsit, ad Raiherium referri queiint. Hsec autem
et excolenda acceperani. Hi erant ininores vassi interpretaiio, si yera sil, eseleia quce subjicluitlur
coruin, qui id beneficium ipsis conluleratit; ijiso- de Hilduino el Riitherio intelligenda et explicanda
ruiiique obligatio his verbis designalur in primo erunt. Qualenus Hildiiini gloria resutrexerit cutn
dijilomale : Si beneficium aliquod quispiam eoritm pGeiiaseucarcereRallierii.ejusquecreveriiiicoinmoda
ab eo, cui se commendavit, fuent conseculus; scial cum islius detrimenlis, jguoraltir. Forte Hildiiinus
se tle itloAule obsequiumsmiori suo exhibere debere, in Veronensiiiiii rebellione Hugoni favens, conlra
qualenostiateshommes de simili beneficio senioribns ipsum Raiherium, cum ejtisdem rcgis favorem sibi
suis exhiberesolent. In secundo aulem .diplomate eos j) magis magisqtie conciliassel, prct-ter archiepiscopa-
eortinique posteros terris, quas acceperunt, privari UimMediolanensem, quem jam antea luerai conse-
non posse decernil. - , ,, ctiltis, aliquid amplius ab eodem rege obtinuii, qiod
(34) Expiica : Et sobolem. ejus (libi scilicet, ut ma;orem <i gloriam ei utililalem jjcperil. Inlerini
anleii dixit, maxime commendali) juturam gloriosio-, vero Ratherio, qu,i ipsuni fueral secutin, niuic in
a-tn, si forlvna transiens, ul ila dicam, a te ad ilhim, carcere posilo miljaia relributionis gratiam repen-
redd.deril eam sobolemitlius divitem, luam vero red- debat. Quttd si quam compensaiionem ipsi tribueral,
didenl puiiperem. , dum etiiii ad Yeroiiensem setletn promovendum cu-
(55) Couciiiuntcum his illa Ecclesiastes c. x, vers. ravil, post discordiani, quce inter Hildiiinuni elR.i-
7 : Vidi servosin equis, et principes ambulantesmper Ibeiiuiii ob recepliim Yetoiito Arnoldum subinde
lerram quasi servos. cxorla csl, idein Hilduinus oblilus aiuicitiae jiraeter
(56) Casus adversus hoc Joco descriptus, qnem itae ei bonaeejus voliinlalis, qua Rallierius ijjsi ma-
Ryiherius in semelipso expertum affirinai, ajiquis luil eliam cuni vitae periculo sticcurrere, tit letiipe-
profectocasus est, in quo ipse iinplicitus fuil. Viium raret gloriam aut aniissani, aul poiiorem in Italia,
nobilejn commeinorai, qui omnibus pene rebus de- illa improperabal Raiheiio, ad qticejam decepiussui
slitutiis, et polenlia ac digniiate privalus, diim con- ciuisa decidil, niiuiruni cermniinscarceris Ticineusis.
tr.t liiijiisiiio.li calamilalem braehiiim erigere slu- Ciim aulem se Hihliiini citusa decepittm indicel, atl
dnii, aJium, qui quielus, fopia arridenle, aul in se euiiidein Hilduiniiin speclare viilenlur qnre traiiit
subsisiere, aut ctun granJi qumstusemolumento atteri libro qtiimo num. 27, tibi iniei" trariitofes, aquibus
P.iTaor„ CXXXVI.
171 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PAllS I. ' 172
i
33cxPerIl,s>vcllrt '" Q.uQtlam possum libro relegere. A inoraiuin, ut exigas [/'. erigasj animum ad caven •
Invenies enim queml.ibel nobilium oninibus pene re- dum, siDomiiiuin vis'haberepropiliuni.
btis destilutum, potentia et dignitate (si quam forte TIT. XI. — D'emercenario el cliente.
adeptus esi) (57) vidualum, penilusqtie quantum ad 26. .Merccnarius, cliens, sive comniendatus (62)
iil quod cupidiiia dictat, et nobilitas exposlulat dej'e- cuilibel es? Audi prcceiplenlem Domimim : Quod ubi
ctum, qui contra tam duram infortunii calamitalern non vis fieri, atii ne feceris (Tob. iv, 10); quod, til
l.racltium erigere nilens, nec per se (qttia ila ssse quomodo ad le pertiheat, demonstrem, liortor ut
natura hujusmodi conatuum liabel) aliquid valens, sicuti a patrono non îs debito servltii fraudari do-
quempiam, qui quietus, copia arridente, aut in se nalivo, ita caveas ne quando ille a le debilo frau-
subsislere, aut cum grandi qusestus emolumenlo delur obsequio, ne de te conqueri videatur. Sapiens,
alieri valeret servire, dulcisonis blandiloquiorum qtti dicit: Multi quasi inveniionem mstimaveruntfm-
illecebris ad se sequendum non dubitet irretire, et nus, el prmsliterunl molesiiam his qui se adjuverant.
a magno profectu ad immanem defeclum deducere. Donec accipiani, oscnlantur manus danlis, ct in pro~
Sed dum istius pcena illius resurrexerit gloria, istius missionibushumiliahl vocemsuam, el in lemporered-
detrimentis illius creverint commoda; aut penilus • dilionis poslulabil tempus, et loquelur verba imdii ei
nttllamvidetis referre condignseretributionis gratiam, B murinuralionuni, el lemptts causabilur (Eccli. xxix,
atii si quafuerilcompensotio attributa, parva sitaul 4,6). Tenmus autem reddilionis, qiiam promisisli,
magna, et aliqua discordisesaltem vel levissima sub- lempus intcliige servitulis, qnando manus mani-
repserint divorlia, oblitum [subaudi invenies euinj bus junxisli seniorisj(63). Cave ergo, ne segniter,
amicilite prceterilce, oblitum tam boiiae volunlatis, superbe, aul infideliter quod pollicitus es exsequeus,
ut nullo munere quod solet oculos decipiendo alli- illud beati Job libi videaris applicaie: Vir, inquil,
cere, sed sola ea, quae forlis esi ut mors (Cant. vm, vanus in superbiam erigilur, el quasi pullum onagri
(1), dileclione suadenle, se penitus neglecio, illi se liberum natum esse putal (Job xi, 12). Liberuin
maluerir eliani cum viiae innumeris periculis suc- enim te neqiiaquam nalum esse, senteiitia ejusdem
currere, ut gloriam aut amissam aul potiorem va- vales adveriere, cnm liominem ad laborem ille na-
leret recuperare, quam suimet curam gerere, et sibi sci dical apertissime : labor vero magis servimti
neeessaria, cum adesse potuissent, ad vota captare; quam liberiati videttir coitgruere; unde el qttidain
oblitunt eorum, quce lunc (58) utrisque inerant, ct sapiens : Cibaria, inqluit, et onus asino, el punis et
crescendo de die in diem adesse poterant, quibus- disciplina atque opus servo (Eccti. xxxm, 25). Hinc
que quando deceplus esl pollebal, illa improperare, iiaqite Seneca : t Benefieiuni, ail.-accipere, 35 li-
ati qucejam 'deceptas sui causa decidit, qui comme- U lierlaiem est vendere.]» Ne ergo hanc tibi arroges,
morat (59); oblitum eorum quae illum vidit iia- quant lucri causa vendidisli liberialem, fac potius
buisse, illa commemorare, qucc per se conligit non quod Salomon horlalur, nullunt scilicel tibi le csse
fcabere. 34 Reminiscens namque quod contulit, debere pcrpendens amieiorem : Fili mi, si spopon-
obliviscilur quoe abslulit; recitans ad quae ilum deiis pro amico luo, Idefixisli ad exiraneum mfmum
,e_xtiilit, tacel a quibus dejecil; lacens decus ipsius tuam.Fac ergoquoddico,fili mi, et temetipsumlibern,
nobililalis (60), noiam, quam ipse intulit, refert quia incidisli in manus preximi lui: discurre, feslma,
paupertalis. Hoc lanlum ncfas, cum ad describen- susciia amicum luum, ne dederis sotnnttmoculis tuis,
liujn, ul est, lociim alium, propriumque flagiict to- ei non dormitenl patpebrm lum (Prov. vi, 1-4). lla_c
muin (01): sufQcialhic vel ex aliquaniulo comme- omnia, cum, ul dixi, ciiani juxia lillerani, sal\o
deceptus fuit, fcfert unum ejusaem cujus es officii, id diiihiis notam Intulit Hanc pauperlaiis, qua .in Pajtiensi
esl utuim episcopuur et n. 18, ubi hune prcecipuum carcere allliciabatur. anlem pauperlaient is
suttm tleceplorem sumi)i»)nappellat, in qtto lota fi- referebal, lacens decus noliilitatis, qua Ralhciiits
dttcia boni eral provenius dcceplionisque modum si- ornabattir.
guilicai. Confer ibidera nolas D (Cl) Sieul qnae hic proprium lomttm flagilare ait,
(57) Forte, iuquil, quia Hilduinus episeopatum ita et quae indicat libro v, num. 12, «.surnioneui
Leodicensem, \na fueral viduafus, magna etigen- satis longum > petere affirmal; adeo veruui csl
tiuin discordia obtintierat, ct brevi ab eodem deje- titrumque locuiit eotlem, seu ad ipsnin Ratlieritnh
ctusTuit. ConfeT auetoris Vitam.num. 10. refctri. ;
in
(58) Mendosc vulgalis aui lunc. Deinde quibus- (62) Cliens, ei commendntus sieut ei mercenarius
sunl, qui qualibcl j'ationc patronis opc-
que, quanao deceotus est, voliebat, id est quibus Ra- hoc loco iiscrviiium
therius in episcepatu Yeronensi pollebat, quando de- ram anl mereede, atit accejno beueficio
cepliis fuit •Deeeptionisgenus quod fueril, explica- obligabaiit, ut ex ofliciiseonim boc lilulo descnplis
vltttus in Vila,-§ l. faeile iniclliges.-Eraiit atitcm origiiic liberi, iicc ex
(59) Qui commemorat, id est -qui Iiccc scribit; obligalione ojteris prccslandi senilutem nisi late
Iiinc seipsnm, qui hcecscripsil, eum esse significat, suniptani subibanl. Cuiii vero jiaironi clicmclcc, seu
eas in ccfumnas decidil. Ilil- patrocinio essenlconiimeiidali, hocclientis- etcom-
quideceplus fuit, etsccutus
eStrinumvero, quem ftierat, illuin fuisSe, qui menrifiii nonieii sorttti stiili. *
prius Ratberio bona coniulit, cum ipsum ad episco- (63) Nott moduml.quo clientes cl conmiendaii
palum extulii, postea vero cadem bona absiulii.cum palronis seu senioribus se obligabr.m, lliuc etiam
deceplum eo adduxit ut in carcerem conjicerctiir. vassalli ciiin hominiuiji seu lidelilalftm pracstabanl,
(60) Hinc Rathcrii nobi!ilas_maxime comjjrbbatur. iiianus stias in maitus; domini imniiivebanl, seti jun-
DeRutherioenimiiic sermo est, cui laudalus llil- gcbaitt. Yide Cangii aildiiiones Y. Homagium.
ns "MIJELOQUIOUUM LIBRI SEX. — LIB. L m
videlket InleJlcctu, qui reeloribus Ecdesice cougiuit /£\ nobis placentia, videle uoois errores ( ha. xxx, 1©).
mystico, eiinm pfo qttovis agere debeas amico, Non est autem hujusniodi aitiicitia, nou est, in-
tmilto magis agere congruit pro temetipso, duplici quam, iina maxima inimicitia. Qui cnim ea parte,
scilicet pro causa, ne el patronus juste causari pos- qua in perpeiuum viclurus csl, quemlibei inierficir,
sil, debilum le beneficiis non rependisse obseqtiium, iromicida pessimus est. Lex vero amiciliae, Lelio te-
«t cuacia de coelo prospiciens Dominus vindex adsit ste, esl ut ab amicis lionesta pelamus, amicorunt
secundum Anosiolum (l Tliess. €V,6), dum in ste- -causa itonesta faciamus. Omnis vero suasio iriade-
gotlo dali et scccpti te -decipere videril fratrem bet continere, lionestum, utile, possihile; his si
Juum. Memenlo itatpie saepissime iilius diceniis: usiam defuerii, receptibilis suasio non erit. SoSalis
Inteiiige proximum taum ex lcmclips«'(Eccii. xxxi, vero amico, ut Jegitur in Sapienlicelibro, conjucun-
\%). Iicntqiiei Midii uon uequitim causa non foenerati daiur in obkctaiione, el in tempore tribulationisad-
sunl,sed quia fraitdari gralis timuerunl (Eccli.xwx, versarius erii (Ecclu xxxvn, i). Quod agnos5ens
40), ut ex temeiipso colligas, quia non semper culpa heaice recortlalionis jam diclus papa Gregotius,
csl palronorum, quod alrqaandi«"delnje«t mercet'em ciiidam scribit: Consiliarios, inquiens , lales libi
mercenariorum, vel quorumlibet sibi commendaio- elijc, qui le, non lua diliganl. Tu crgo qiiicunqtie
TOBI,sed agit Iioc mulloties neqnitia", de.sitlia, vei •B unas c!cmilie ad consiJiumcii.uslibel eJegeris, cogila
supefbia eorum. Unde qtii supra (Seneoa) Malignos, cujiis vhc frueris; ei amicum non propler sbn, set!
ail, fteri niaxitne ingrali docent. lloc ilaque piuden- propter se diligens, honcsla ci consiliare , illius
*er el soJlicilecogilans, quo iidelius atqtie sludiouus causa honesia operare; ipsum enim Doniinutn,
vales, ad serviendum praepara viriiiter animuin, cer- magni consilii angelum(Isa. ix. 6, scuLXX) vocalum
feusquia paler ilie familias, ciijus uierque eslis fa- leginnts, cujus si imiialores esse volumus, consilium
wiuli, affiiciionent et iaborem lutim de ccelis con- «einini, nisi sanum, nisi j*ustiim, nisi Iioiiesttiiii
iemplabilur. Si viderit te a palrono decipi, et ar- demtis, ne «ontra agentes, non consiliaiores, seil
giict euni, slatuens fraudera conlra faclem ejus i:t atiici judicemurprodilores, nec bonilalis cooperaio-
Ai-emendodie illius Jusii examinis. Tu vero si digne res, sed malitia?vocemur invenlores, et per hoc dia-
eamdem mercedein non elaboraveris, in supplicio boli fautores.
coniponere (64) exigeris, ubi scilicet deerit auxillusa T«T. XIII. — De 'dominis.
fitieijiissoris, et prelium redempiionis. 28. Domiims es ? Noli extolli : memenlo te serT
TIT. XII. — De consiliarih. vum, unum habere Dominum , et ideo le esse con»
27. Consiliarius es? Cave iJlud propheticum c3i- servum. %ianquam enim sapientissime Sapiens qui-
cenfis: Vai qtti diuiis-malum bonum, el bonummalitm 'C dam, servorum nequam considerans superbiam, di-
(Isa. Y, 20). Nam ul velus sese habel proverbium: cal: Panis et disciplina, et opus servo (Eccli. xxxin,
Si in clicnlelani felicisImminispolenlisqueperveneris, 25), «tc, vide lamen ne sujierponas «i aliquod,
mtt veritas, aut amicitia perdenda est. Cogita, quia quod ferretion possil, ant certe dlfiicile poscat ser-
dicimus JudseosChristum crucifixisse, cum non ipsi, vitium. Noveris discretionem matrem omiiium esse
sipdmililes Romani eum crucifixeriut, ot inlelligas , virlutum, cum et juxta beati Leonis papae admoni-
•citoium criminis pondtis incumbere qui consiliuiis iionem, Iioc Insum le per onmia debeat facere mi-
snper hoc non dubilavil dare. Unde amplius Caipham iiorem, quod ejus uteris subjectioiie, cum quo uni
<Sxseerainur,qisi disil: Quia expedil unum homiriem ©eo eadem subjiceris servilule. Hinc quidam pul-
mioripro populo(Joan. xvm, 14), quam Pilalum, qui cherrime: Qui servis, inquit, crudelis est, ostendilin
disil: Accipitereum vos, ,ei secmulum tegemveslram aliis non volunlatemsibi deesse, sed potestatem. Ter-
judicale-etitn (Ibid. 51). Un.le-et Apostolus: ATo« reat te itaque poena Pbaraonis; considera Deum
'ôtum qui faciunt, inquit, sed etiam qui consentiunl afflictionetn miserorum contemplari de cceiis; d?
faeienlibus, digni ûnt morle (Rom. i, 52). Et nota, ei quolidie aliquid spalii, non quo vacare quieli,
quia non ail, qui jubent, aul consiIiaiiiur5vSed,qttod sedservire valeat Crealori. Si est, imo quiaesl tli-
âldeminus-est, qui couseutiunt, ui inleHigas,qtiara sciplina necessaria, sii moderala. Quod si le forsitan
mortiferum sit perditionis consilium, cum lamno- Icesit, si furatus est aliquid, si fraodem iniulii, si
xius sit etiam ipse consenstis. Qtii enmi, ut ail Se- aufugil, quidquid perperam egerit; omnia ila slude
sieca, succurrere periluro potesl, cum non sueeur- corrigere, ul iioh irce salisfacere, sed negligentt
«•ii,occidit. ConiraJiodie agitur; mavultonim quis prospicere; non exsequi virjdieiam, sedyidearis in-
aiiquem invenire morigertun, quam amicum. Ami- sequi culpam, salvare delinqiieniis animam:-el iu
«us 3S auiem, ut -ait Gregwius, dicitur aniruceea- his omnibus^neexcidat animo senienlia iJla terri'-
sios. Invenilur vero hodie major numerus corum, bilis, qua dicilur : Serve nequam, omrie debilum di-
agiiidicunl videntibus, nelite tndere, el aspicienlibtis, misi libi, qitoniamrogasti me: nonne ergo oportitil ei
, twtile usptcere nobis ea, -qum recia sunt; loquimini le misereri conservi lui, sicul <elttii misertus sumS
t'64) Componere idem erat ac delictum aliquod iur.' Hic auierii de35elt«ii_non prctio, sed in iupplicis
Jransactioneelpreiiointerveiiienle Iuere etcxpiare, Jnferni luendnii. iracKtur, ubinec fideijussores ' ad-
seu pro poena deliclo debila prelititn solvere; pro crunt, nec prelib redeiiVpliolocum habebit. -
«ûo,si non siatim solveretttr, fideijussores daban-
(73 IUTIIER1I EPISC. YERON. OPP. PARS I. | 176
Tttnc imtus Domimts ejus tradidit cum torioribus A corcle, quod Agar ancilla; Sarai dedil angelus ; Re-
(Matth. xvm, 52-54), etc. Qnod si morigerus et ft- vertere, inqiiiens, ad dpminam luam,el humiliaresub
delis cst, audi : Si esl tibi servus fidetis, 31 sil iibi manu ejus (Gen. xvi, 9).1
ticul anima ~tua (Eccli. xxxni, 5'); non fraudes TIT. XV. —De magistris.
il.um liberlale, neque inopem derelinquas illum. 50. Magislcr es? Mepenlo le disciplinam cnm di-
TIT. XIV. — De servis. lectione discipulis debbre, exemplo illitis qni destt-
29. Servns es? Noli trislari; si fideliler domino per magisier esl oinnium, qui quosdiligil flagellat et
luo servicris, libertus eris omnium Domini : omnes corripil (Prov. m, 12), qiiiquenon servos, sedami-
enini in Chrislo fralres sumus. Audi ilaque aposto- cos suos vocare consuevit discipulos (Joan. xv, 15),
lum dice.ntem : Servi, subdili eslotein omnilimore et sie insequendo tam verbis quant verberibus eo- "
dominis. (Pe.r. n, 18) Quo limore,"el quid sibi rum errata corrigere, ut personas delinqueniium dc-
Vult quod dicit omni? Id eslprimum Dei, inde ter- beas et tu diligendo ntilrirc.
reni domini, sive primum limore servili, quem cba- g@ TIT. XVI. — De discipulis/
riias foras niitlil (I Joan. iv, 18), videlicct ne fla- 51. Discipulus es? Sciio le obedientiam debere
gelleris,ne vapules, ne conslringaris, ad ultimum ne magislris, eamque rem moralem exislere, ul lioc
in ignem celernum pro contemplu ducaris : quia B quis exigat a subdilisj qiiod se meminit exhibuisse
quisquispoleslali resislit, Deiordinalioni resislil; non prselalis. Et ut mislum, el veluli concionale texam
est enim poleslas nisi a Deo (Rom. xm, 2). Impo- eloqsiium, discipulus es? Audi el lu, quceso, prccci-
ittisti quoque, ail Psalmisla, homines super capila pientem Domiinim : Qum vultis ul faciant vobisho-
nostra (Psal. LXXXII,55) : et j'uxta cujusdam sen- mines, et vos facite iliis (Mallh. vn, 12). Siinililer
teniiam : < Qui Deo conalur resislere, necesse esl ma«ister es? audi. Noiite vscari Rabbi(Malth.-xxm,
ut magno hono careat, el magirom malum incurrat, 8). Discijiuluses? audi. Qttm dicunt facite,qttm au-
qnia scilicet sumnio bono conlraivit, el deteriori lemfaciunt, facere noliie (Ibid. 5).Magisier es? audk
malo adhtesil. » Ilinc demum timore casto [subaudi Qui scandalizaverit unum de pusillis istis, qui in me
subriilus esio], qui permanet in sseculum sccculi, credunt, expedil ei ut suspendalur mola asinariaai
videlicel ne, si piger vel deses fueris, perdas gloriam coltum ejus, et demeryaiur in profundum maris
fortiter laboranlibus in fuluro promissam. Horas (Matth. xvni, 6). Discipulus es? cave. Eril, inquit
igitiir si quasfuiaris domino tuo, redde Crealori Apostolus, tempus cum sanam doctiinam nonjsusti-
ttio. Et ne forluitu, autabsque Dei providenlia ptiies nebunl, sed ad sua desideria coacervabunt, sibi ma-
le serviluli, quovis orriine accidcril, subj'ectuwi, gistros, etc. (i7 Tim. jiv, 5). Magister es? adverte:
audi Isidorum : e Propter peccalum, inquit, prkii Volenles esse legis dociores, non intelligenlesneque
•
honiinis, btimano generi pcena divinitus illata est sjum loquunlur, ncque de quibtts affmnanl (I Tim. i, -
sorvituiis, ita ul quibus aspicjl non congruere lib&r- 7). Discipulus es? Honore, inquil, invicem prmve-
triiem, liis misericordiier irrogel servituiem; et K- nientes (Rom. xu, 10). Magisier? Non dominanies
cet hoc per peccatum contigeril originis, tasaen (65) in clero, sed forma factigregis -(I Pelr. v,5).
iwjims Deus iia discrevil homiiiibus viiam, alies P*stremo magisler es, aut diceris, aut dici vis? -
servos consliluens,-alios dominos, ul licenlia male Cura magisterii jura jservare, ne dicaris abusive.
agendj servorum, poieslate dominortim reslringa- Desidera magis prodesse quam prceesse. Discipulus
tur. Nam si omnes sine melti essent, quis esset qui es ? Stude humililer subesse, ul tibi el mullis aliis
a malis quempiam cohiberel? Inde et in geniibus qtiaudoque valcas prodesse. Magisler es ? DoeeIm-
1'eges principesque elecli sunt, ut terrore suo po- militer quod nosti. Discipulus? Disce inliianierquae
pulos a jnalo coercerent, atque ad recle vivenduiYi adbuc minirae nosii. Magister? Opla magis amari,
legilius subderenl. Quantum aliinet ad ralionetit, qiiam limeri : avertitl enim, ul dieit Augusiintis, a
tton.esl personarum acceptio apud Dettm (Rom. n, se plurinios trislis et nimium severa crudelilas.
il);qui mundieligilignobilia et contemplibilia,el qum n Unde el Gregorius : Si quis, ait, feriuos niores ha-
iionsunt, ut ea quw sunl destrueret, ne glorielur om- bet, necesseest utbesiialiier solusvivat. Disciptilus?
nit>caro, hoe esl carnalis potenlia coram illo (I Cor. Coiilende obsequeitdo amorem adijjisci magistri;
i, 28) : Untis cnim Ddniinus cequaliier ei dominis canit enirn tibi ila poela : « Yictrix sapieniice fbr-
fert consilium el servis. Melior esl subjccla servi- luna : .dicimus autem lios qiioque feiices, qui ferre
lus, quant elata liberlas; mulli enim inveniunlur incommoda vitce, nec j'actare jtigura viia tlidicere
Deo libere servientes, sub doininis conslituli flagi- magistra. j>Magister es? Cura hac arle magisieriuin
tiosis, qui etsi subjecli sunl illis corpore, prcelali morierari luiim, ul insliluendis m.agis quam hebe-
etini tamen eis menle. nHoc ergo lanii viri tesli- tandisvidearis praeessediscip.ulis.Namsunt nonnulli
wtonionon lam diserio, quam vero consolatus, csto tam lardi alque oblitpsi iiilelleclus, ul ipsa priina
lidelis et bouus.servus, semper babens consilium in difficileelementalitterarum, nedum aliquid expro-
- s
(65) Magislris apiai lextum, «on dominantes in tle Uonlemplti canonnnt num. 22 magte fieii am-
clero, quia discipult fere eranl cleriti, adeo ut qni bilu videlurepiscopandi, quam ntpiditale
' Dominomi-
ex nobilibus scbolceiratlerehttiT,jc3ericali essenl mi- lilandi. ( .
iitiaeaddicti, quhd&fiq^Jivtiie.^HSRMicTius part. I,
ITT PR.-ELOQUIORUMLIBRl SEX. — LIB. I. . - i7S
fundioribus capere valeant generibus insiilutionum. A virtutum generari debueranl soboles, inaniter efTuit-
Cniidamvero, verbis ut id referam.Aurelil Augusliui, dens, ipsa sui superfluiiale steriles reddere eosdem
.lanvjesunl faluilalis, "ut paulo miims differant a pe- cernilur audilores. Horum quinifaria cum sitdivi-
coiibus. Sunlvero alii lamagiiis inlellectus etslu- sio, uiia virluti (66) militare vidclur solurnmodo; id
dii, ut scepeproprio sensu et sludio, eiiam majora fisl cum quilibet tam ardenlis est eharitalis, M si
percipiant, qtiam a magislris didicerunt. Siint etiam fieri-possil, totum se transfurtderetin cor auclienlis,
qui difficile capiunt, el facile perdunt. Suht qui dif- juxla illud Apostoli: Yolo omnes fieri sicut me ipsum
ficuiier quidem capientes, capia fortiter relinenl. (I Cor. vii, 7); el: Os nosirum paleal ad vos, o Co-
-Sunt qui facile capitinl, facilius amillunt. Sunt qui rwlhii, cor noslrum dilaialum esl, non angusiiamhu
facillime capiunl, difficillime amiltunt. His nihil in, nobis, cum angusliamini in usceribus veslris (II
aliud opus esl insinuare, quam ut prccpetemagilita- Cor. vi, 11,12); quasi dhusset, licet angusta sit ar-
tem sensus studii exerciiio nutriaiit, ne non discen- ca cordis vestri quse cajjiat, non est angusla manus
do quod valenl, et auclorem iiigraliiudine oftendanl, charilatis qucefundat. Altera divisio servire videlur
et sapientia vacui, pcenas pro contemptu quandoque adulationi, dum quilibet sub specie docendi volens
exsolvant. Cccteris vero pro caplu singulorum et placere polenlum alictti, inlroducit satyram, et vio--
rarietate iniellectuum moderari debere noveris et B lat doctrinam. Tertia avaritiae deprebenditur mili-
prcceepla.discipliiiarum, ne, si incapibilia eis velis iare; multi enim lucri ambilu, tegendasjienlio.ven-
ingerere doctrinarum, profundius cceeilalis incidant diinlloquendo.Quariajactantiae specialius obsequi-
gurguslium. Lege librum AugustiiTiSoliloquiorum, tur, nam ul mullum qtiis scire videalur, aperit sco-
-ei ibi evidens, gg huic tamen nosiro non dissonans, pissime quod debtierat celare, conlra illud Psalmi-
invenies super isto consilium. \rerum forsitan tieest . stse : In corde meo abscondi eloquia \tua, utnon pec-
[•cilicel liber Auguslini] nec vaJet inveniriquaesilus? cem libi (Psat. cxvnr, II); unde ei Auguslinus euoi-
Dicimus libi, sieutT in eo Jegimus, qtiia ordine quo- dem versiculum exponendo :- Qui arcana, inqtiit, di-
dam ad sapienliam pervenire, bonse disciplinceoffi- •vulgui, imminuit Cltristi decorem_ quibus salis le-
citint esl; sine ordine aulem vix_credibilis felicila- pide illud concinit poetse Persii : Usque adeo ne, in*
tis [f. feliciras] : quocirea sttadeo illos superius qtiiens, ncire tuum nihil est, nisi le scire hoc scial a/'-
expressos [id esl discipulos] lanto doctrinse ingenio ter. 4® Quiniam vero horum -pa-riemincaula solum-
iraclari, ul more medicorum, qui lippientibus so- modo loquacilas efflcil;. pleriqueenim, dum sine
lem cupiiint visibilem reddere , primo Jevissimi ca- moderalione linguam incaiuitts Ioquendo relaxani,
pius doctrina eis ofTeratur; deinde quid.noninullum .incoiisideranler emitlunl, quod, licet desideranter
quidem, fortius lamen; lum demum aliquid, quod C velint, revocare non possunl. Ex his quinqtie divi-
aliquanttila sui parte ab hoc remolum, quibusdam sionibusprima praedicanda est et lenenda; secunda
veluti conjecturis ipsum aliqtiantulo aperire valeat cum quinta miseranda et corrigenda; teniacum
visum; inde quodlihet ejus lucis vicinium, hinc ip- quarta penilus vilanda. Sunl post istos, quiquotl
siiissapienliae levius, hinc mediocrins, hinc ipse. si ipsi minime didicerunt, prccsumplius nimis alios au-
tamen capi utcunque posset, ipsius fulgor monstran— dent docere. De quibus ait Aposlohis : Volertiesfieri
dns; sin alias, oplaiius esl lippienle visu ijiso matsie legis doclores, non intelligentesneque gum toquuntur,
tahernas circuire, ot aliquid commodi referri do- neque de quibus affirmant(I Tim. i, 7). Hi perssepe,
iimni, quam ipso spleudore rneridiani solispeiikus dura dedignaniur discipuli- fieri veriialis, raagistri
o" ccecalo, ipsas cum quodam appeiilu teneljras sine efficiuntur erroris. Stini eiiam-qtiidam, secundum
aliquo fruclu caplare. Aposlolum, semper discenles, et nunqvam adcogni-
52. Sieul autemin auditoribus diversceinveniun- tionem verilatis venienles (II Thn. m, 7). Sunt quo-
tur distantice sensuum, ita ei in doctoribus diversse que qui copiose tlicunt qttod non intelligunt. Sunt
-repcriunlur conspersiones affecluum. Nonnulli enim eeonlra, quibus intelleclus abundat, sed eloquentia.
lam obstinalce sunt volunlatis, ul cunt magisiri am- deficit. Pfcedicandus autem, qtiem et eloquenlia et
-biant vocari, nnlla doclrince arte aliquos a se cu- " inlelleclus reddit illuslrcm, cum primus ijle, quem
piant intbui; doclores dici desideranl, qui invidia dixi, de prcesumplione culpandus, alter non vitu-
obstrusi, doceri omnimodis delrectant. Hi stinl ni- perandus, sed sit amplectendus, nisi forte invidia
miruiii, qtii ihesaurum sapientiae cordis smTodienies vel avaritia plenus, benigniiale vel chariiaie sit.iu
aiitro, maletliciionis spiculo lerebranlur in judieio, assolet,
' Vacuus, quem ut caveas precor obnixius.
• TIT. XVII. — De divilibus.
juxta illud : Qui abscondil frumcnla, maledicelur in
populh (Prov. xi, 26). Sunt contra alii, qui lantce 55. Dives es? Cave dlvitem illum supeflum, qui
-videntur Jargitalis, _ut doctrinam magis videantur conlempsil Lazarum; lime ne, si denegaspatiperj
Jtindere, quam crogare, de quibus Gregorio lesle micanv desideres nee accipias aquse gultam-^Xtie.
dicitur in lege : Vir qui fluxunvpaiilur seminis, a ivi). Videris aliqua possidere? Disperge, uiposst-
sacerdotiorepellalur. Fluxum enim patittir senTinjs, deas vere. Quomodo, inquis, veraciier possidebo?*
qui ea, de quibus in atiditorirm CorJibus bonarunt nunquid non et ntodo, cum fruar, veraciter possi--
(66) MaJein vnlg. qui nefariaciim siljlivisio
" una,
-* virtuli, elc. Confexttis sequens, qui qtiinque divjsioncs-
"jjncfert, emendalionem npprobatr
179 RATIIERH EPISC. YERON.-OPP. PARS L -5S0
dco?Hoeame non indiges inquirere; le ipsum in- A ve»? Servo, inquis, filiis.-Anle le forsiian ohibunu
lerijoga, te convenl, tecnm causamini. Die, rogo, in Dabo, ais, pro anima i illorum. Qnamlo? posiqusra
qjiibus rebns conslanl divitiaetuse? In possessioni- eos absorbuerit gehenna ? Non audisti psahmim di-
hus, inquis, prcediorum, servorum, ancillarum, ceniem : In inferno quis confitebitur tibi ? (Psal, vi,
cqnorum, boum, ccclerarumque pecudum;- in obse- 6.) Kon legisti : Frater non redimit, redimet homo?
cundatione oJjsequeiilium, delectatione canum et (Psal. XLYIII , 8.) Postremo.me non atidisti dicen-
accipitrum, abtmdaniia vestittm, utensilium, fru- iem : Ibunt /«"in snppliciummternum,jnsli autem in
menti, viui et olei, armorum, argenii, auri aique titammlerimtn?(Mxilth.xxv,46.)Quomodo aulem est
gemmarum. Oplitne. Morio le volo convenire. ceternum^quodalictijiismtinerejpostquamsentelfuerit
Die, rogo, tempesias nunquam hsee tua contigit adeplum, potesi fieri nulluni? Non audisli : Ligmmi
proedia? Quomodo, inqtiis, aliter fieri potuit? Quo- inqnocunque loco ceciderit, ibi eril ? (Eccii. JI, 5.)
modo, inquam, dicis te unquam veraciler posse- 53. Unde si vis pro anima lua, vel cujuslibet da-
disse, guod valuil tempeslas auferre? Nulla enim re, dum tti iliud possides, da; dum tui estjuris, !ni.
ralione veraciter esi tunm.-qnod alicnjus invasione arjjilrii, tuss potestalis, dum vales redimi, dum valesk
|iolest fieri non tuum : unde el illud sapienbis : Non liberari. Divilise enim ttiae le anlecedere possunl,
proprium dicas, quod mutari polest. Sed videamus I* aerjtii omnino non posstinl. Hic sanus irtcipedare,
fcctera. Forsilan firmius possides ea. Sefvi, an- , et si inflrmitas evenit, studiosins eroga; et si
jeillip, cqtii, boves possuntne a praedoniljus,diripi, mors iniervenii, ne timeas; quod hic erogatur,
clade opprimi? Ad posiremum nonne his cequeac iilic profleiet; tantnm ne Deus serum judicet in-
tibi (67) sors est moriendi? Vestes nequeunt a.tineis coeplum, necessilatem non allendat, approbei,
demoliri? Scio, inquis, remedium inde, Rene. Ali- volunlalem , non rep:'eliendat intentionem : cott,-
4juid nosti remedii, ut- igne non possim absumi? sideret hic te sanum voluisse dare, videat fe hlc
Non, inquis, sed mitfo eas illuc, ubi coniinetur et coapisse, hic voluisse complere : de volunlale enim
aurum. Esf locus arcuatus., non valel igni esse ac- el inlenlioiie judicai. At forte dicis : reliquerunt.
cessus. Concedo. Semper ergo illic erunl? nun- mihi parentes, possum non relinquere liliis , aut
quamne foris prodibunl? Facienlplane. Quid tunc? îepolibns, aut aliquihus haeredibus? Yce illis, qui
Si salvae, snlvce; si perdilae, perdiise. Ubi ergo tanta tolum tibi rcliquermil.l sibi tiil ttilerunt, imo mullui»-
flTligciiltcv tanla eustodia? Qnid profuit tanto iem- lulerunt. Nunquam enim deflciet quod tulerunl;
pore cnstodisse, aliquando perdidisse? Esto nii ho- damnationem enim perpeluam silji tulerunt, ignem
fiim eonlingat; quis tuas, cum hincvadis, divitias perjieiuum sibi tiilerunt; quasi le Deus non possit,
tecum porlat? Nonne te video ligaiis ]%_,__]__ pollicibus nosqtte illorum munificenliapascere,qui totum mun-
pehenudum agi in tumulum ?-El si hoe tibi conlin- dtim pascit quoiidie. Pater, ijiquis, meus reliquifc
gat, beatum.ie forsilan dixerim, nam audivi saspe milti. Pairi quis? avjs, inquis. Avo, quis?- proavus,
ilivitem a lupis comestum. ajs. Proavo- quis? illelalis et lalis. Illisquis? quid
34. Qtiid ergo. inquis, agendum ? An segniiiaova- me fatigas rogando, inquis, Adam, etsi non alius.
canduni, nil- laborandum, omnjbus mendicanduni ? Adam quis?Deus. Ergo Dei erat, imo velis, nolis.,,
Quisdal, si omnis mendieat? Non ; non illud prse- Dei est tolum; etiamsi non accipial a te, habel a le.
cipio, dieit Dominus, imo omnimodis proJiibeo; nam _Dominiesl lerra etpleniludo ejus (Psal. xxv, 1}. Yce
praedixi tibi, quod in sudor.evullus tui vesceris pqne aiitcin eis, quibus _§,2 tanli successerunt hseredes,
luo (Gen. tn, 19). Cttro illud, prseriixi, laborem ut Dominus nunquam illis mertterit esse liseres.
indixi : lu econtra nil vis Jaborare, sed laborantibus Rstmpe, fili, rumpe, quseso, htinc funem, ne hoc
auferre, ei, cuim lu vaces peccaiis et deliciis, aliis cum ipsis consjringaris in, perdjtionem. Accipe
laborem indicis ; cuni eeontra me in Psalino dixisse Dantinum hxeretlem, ut te ille.aecipiat icgni sui,
Jegeris : Labores manuum tnarum guia manduca- consortem; parlire cum illo filioram hsereditalein, el
bis; bealus es, et bene tibi erit (Psal. cxxvn, 2). Et .. efflceeura illis fratrem. Quod si non \is, neque l;i
per Apostolum :-Qui non vull operari ,nce numducet ejus hcereditatem ttsurpabis. Aliamen velis, nolis,
(II Thess. iti, 10). Labora ilaque, dieo, fruere, eroga, approbabo luis ijisius Ipslimoniis, non te tuas posr
dispcrge. Sicul ego non cesso dare.imo committere. sidere divilias. Fac , inquis. Eroga, dico. Non fa-
ita tu ne cesses erogare; et semper, quia jussi, ciant, dicis. Cur? Timeo, ais. Qnid? inquam, pats-
tabori insisle, ul habeas, qnod possis erogare, et rien pertatem.Ergopatiperlatis sunt lusediviliae,noninae.
sit opus servare. Otiositas enini, si non cerlis diebus Dominus esienim qui inlerdicit subjeclus, cui quid-
mrei causa , inimica esl animce. Enim vero nee ullo libet inlerdicitur. Eece, le confileiile, deprehendi,
tempore te volo oliosum esse : nam elsi dixi per non tantum te luas non Ipossidere divitias, sedetiam a
Prophetam : Vacate __sed addidi : Et videte, quia pauperiate possideri, cui ipsse serviunt divitise. Sed
ego sum Dominus(Psat. XLV,11), ut inlelligas tibi vidco quid declinaveris. Cum enim servus sis ava-
c.ivendtim [f. vacaiidiimj, mihi serviendum. Quid litiae, : on ausus eam sallem nominare, sub tegmine
opus est ut serves, qui me dante quolidie- salis ac- jiaupeitaiiselegisti confugere, cum non titnere eam
cipis? Quid convenitut serves, qui ignoras eui ser- tc conslei, sed abhorrere : illam vero, cujusamore
" •
(67) Yulg. mqua tibi. mintis bene.
181 PR^LOQUIORUM LIBRI SEX. — LIB. I. 182
islam abhorres, magis le conveniret exsecrari. Nam _A tione posilus, et lemelipso penitus, utila dicam, Jrti-
cnr pauperiatem timeas? nonne majoris numeri slratus, quid luum esse dicere vales, ipse alieno
[al. meriii], quos Deus pascit quolidie, cernis pau- juri subacius? Unde pulchre Dominus, Non po-
peres, quam divites? nonne eosdem tanto elalos leslis, inquit, Deo servire el mammonm (Mattlt. Vt,
nosli fasligio, ul fratres ab ipso Domino in illo vo- 24); cum prsemisisset, quod nemo duobus dominjs
cettlur judicio, ubi sola tibi ac singularis erit conso- servire valeret.
lalio, si in dexieram poni pro obsequio illis merearis 57. Sed, ne quis me putet istud de omnibus divi-
impenso? Dedignafisergo, aut forsilan vilis tibi est libus diceiê, noverit.duo genera divitum esse, tiniim
ipsius fraternitas Dei! bonorunt, aliud malorum; unuin superborum, aliutl
56. Yereeundor, ais. Quare? Qui me, inquis, nunc humiliura. Quis enim nesciat David regem fuisse
"Iioribrant, post despeclui habebunl; at pulc.hrum dilissimum? Abraham et Job qnis pauperes dixeril ?
est digilo monstrari et dici, Itic est. Ratio conlra. El lamen David ait: Ego autem egenus sttm et pau-
0 curas hominum! o quanlum est in rebus inane! per (Psat. I.XIX, 6), Abrabam eliam : Loquar ad
ls.'ud enim cur tam avide, ulvideo, inbias? Quam Dominum meum, cum shn pulvis et cinis (Gen. xvni,
sil futile psalmuste valet docere : Vidi, inquiens, 27). Job aulem : Si conlempsi judicium subire cutn
impium superexallaium el elevalum sicut cedros Li- ]__servo meo el ancilla mea, cum disceplaverunt adver-
'bani, ei transivi, et ecce non erat j qnmsivi eum, et sum me (Job. xxxi, 15). Yide quanta in islo genere
Iton est invenlus locus ejus (Psal. xxxvi, 55, 56). divitum humiliias. De islo genere divilum est ille,
Ecce vrro alia, inquam, domina. Quce? Superbia, de quo dicitur: Beatus qui inlelligit super egenum
i.iquam.Qtiid enimtibi cirjuslibei faciet despeclus,si et pauperem (Psal. XL, 2); et alibi; Cedri Libani,
lai compos fueris in humilitate fixtis? Milte jaculum _, quas plantabil Dominus, illic p,asseres nidificabunt
in columnam marmorcam,et videbis quid fiet. Modo, (Psal. CIII, 17) ;_,id est potentes quilibet in sseculo,
ais, gaudeo,'oblecior, quiesco. Ecce luxuria , lerlia in quorum praediis nidifieant, ul Augustino quoqne
flomina; sed illud tertiuni rade; non enim quiescis, pltcel, id estcellas, et oraloria conslruunt mona-
nec vero sine causa Deus sollicitudinem divitiis in cbi, virgines et viduce, in eis hospiles el peregritii,
Evangelio jungit (Luc. vm, 14), nisi quia omnium advense et. capiivi, alque pauperes colliguntiir. De
penelrans corda, novit oplime quse miseros diviles islo genere divitum est et ille, cujus praeconiuni
cruciet cura. Sapiens qiioque, qui dicit : Omne istiiisniodi a Psalmista laude efferlur : Gloria et
quod sitpereminet, plus moeroribus afftcilur, quam divitim in domoêjtts, et jaslilia ejus manel in smcu-
honoribus gaudeal; nequaquam Iioc diceret, nisi lum smculi (Psa/.cxi, 5)., Istud genus eorum est
quse mala diviles in inlimisperferant oplime no-| C divitum, qui nil in suis divitiis aliud reqtiirunt nisi
sceret. Denique temetipsum considerans, leque anle redemptionem animarum, viclumque sibi atque suis
te proprii slatuens censura judicli, interroga ani- necessarium, liberalemque usum. Isti licet sint di-
mtim luuin, quid esl quod eum tantopere angtistat, lissimi, non lamen sunt pecuniosi, qui juxta cuj'us-
quid vigilias auget, somnum aufert; quid le discur- dam sapientis senienliam, divitias non appelunt,
rerefacii, rccumbere ihterdicit; quse illa inter amo-- sed, si affuerint, sapientissime aiqne cautissime eat,
rem timoreinque confusio, qusesolliciiudo, quseque disponunt (Sap. vni, 5). De quibus et Isidorus :
illa crebra suspiria; et luce clafius videbis, quam Sunl, ait, quidam diviles humiles, quos non inilai
sceva inquieludinisoeste labores, quibus cogilatVio-. superbia rerum ,, veluli plerumque fuerunt. sancti
num tumullibus agiteris, quibus mceroris procellis. Yeleris Testamenti, qui et aflluebani. divitiis, et
impellaris, qui te quieseere, oblectari et gaudere lamen humilitaie ppllebant. Itemque.de utrisque.:
dicis. Licelenim ad tempus delectent, quantum ali- Alii, inquil, de rebus humanis pereunt, quas cu-
quando cor stimulent opes terrense, optime nosli. pidius. amaverunt; alii salvantur, dum in cartint
Gaudes namque dum acquiris, moeres dum perdis; pulchriludine Condiloris pulcherrimam providen-
anhelas dum exigis, formidas dum exigeris; L\%'nvjr- tiam laudanles, mirantur; vel dum per misericor-
micoleo (68) utique nec dissimilis, formica aliis ,! D dise opus ccelestia ex eis bona raercantur.
aliis leo videris. Ad cumulum quoque miserise illos 58. Nunc igitur illud alterum videaraus ,et cavea-
rorniidas scepissime,quibus potenliainaeslimaljiliter mus genus divilum: Vm uot>is,InqtiitDominus,d?'w7i-
videris prcestare : unde quidam faeundissime : Qiio- bus,quiahabelisconsolalionem vestram (Luc vi,24).
modo, inquit, et dives quietus, quem suis stimulis res Et 4J4'" psalmo : Relinquenl, ait,divilias suas, el -se-
ipsae,ne careaiitur, semper faciunt inquietum ? Et pulcra eorum domus illorum in miernjim(Psai. XLVIIJ
ideomagiselegitcupiditasinquietum et timidum esse 11,12). Itemque : Ne timueris, cum divesfactus fuerb
divitem, quam securum. Unde el Seneca, regibtis, honio, el cum muttiplicala fueril gtoria-donws ejws
ait,muIlo pejus estquam servis; quia isti singulos, (Ibid. T7). Et post pauca : lntroibit in prugemes
illi mullos timenl.-.Iu tanta ergo animi perturba- patrum suorum,- usque m wternum non-videbit lu-
(68) Myrmicoleo,\ox composilacx Grasca pipij.v*, aulem formica et leo simul vocatur, qtiia aliis anis-
formica, et Latina leo, animal_indical parviun, for- jmaJibusuti formica, formicis vero titi Jeo cst. Vidc
micis salis infeslum, quod se in pulvere abscondit, Cangium V. Fgrmicaleo.
ei formicas frtimenla portantes inlerficit. Idcirco
^5 RATIIERH EPISC VERON. OPP. PARS. I.., lf<i
"
men (Ps.xLvm 20). Job vero quiddamexpressius, Du- A phelm,mercedemprophelmacctptel(Malth. x, 41), eto.
Et Aposlolus : Aller allerius onera porlate, et sie
' eunt, inquiens, inbonisdiessuos, etinpunctoadinferna
descendenl (Job. xxi, 15). Alius autem : Agiie nunc adimptebitislegem Christi (Gal. vi, 2). Recipe ilaque,
' divites, &\i,'plorale in miseriis,
qum advenienl vobis; ___._% o dives, pro nomine Christi prophetanlem ali-
divitimvestrmpulrefaclm sunt, el veslimentaveslraa qtiem in nomine ejus, el prophelceipsius ctim Ipso
tineis comesta sunt; aurum et argenlum vestrum recipjes mercedem; snslenta opibus luis j'iis:um, et.
'
airuginavit, el rubigo eorum vobis in leslimonium jusiitire recipies mei;'uuin; hoc esl enim divilias
eril, el manducabitcames veslrttsbicul ignis. Thesuu- negotialorum, id est bene operanlium , in dorso
rizaslis super lerram, el in deliciis emitrislis corda poriare, eis in bono opere subsidium ferre. Colla-
vesira in die occisionis: qdduxistis iram vobisin nolum aut.em eis subsidium ijisorum impeiral con-
/tssimis d'ebns:-ecce merces_operariorum veslroritm, soriiim; ijjsorum vero consortium regntim acquiret
qui messuerunt regiones veslras, qum fraudata at a sempiternum, ipso' prcestanle qui vivil et regnal in
vobis, ciamal, el clatnor eorum in aures Domini Sa- felernum. i
' baoth introivi!: occidislis
justum et non reslitit vo- TIT. XVIII.— De Iwmnibus \orlunm mediocris..
bU (Jac v, 1-6). Sicut vero bonis divitibus nutla 29. Mediocris es? Audi Aposlolum : Non ut aliis.
-snajor salutis est causa, qunm humiliias vera; ila " remissio, vobis auiem tribulalio, sed ex mqualilale
;islis nulla cerlior ruince causa, quara illorum su- vestra ebundaniia illorum inopiam suppleul, ut el iL-
perbia. Ipsa enim non solum se pcrdunt, sed el alios lorum abundantia veslrminopim sil supplemenlum(II
oppriraunl, urunl, ei crucianl, seque meliores de- Cor. vm, 15, 14); et illud Tobiae: Si multum libi
•pretiant (69); untle el Psalmisla, Dum superbit, est, abundanler iribue ; si panim, eliam ipsttm liben--
inqtiit, inipius , incendilur pauper (Psal. ix, 25). ler imperlire stude (Tob.,iv, 9). Quod si omnimodis
•Ileircque orando : Miserere nostri, Domine, miserere pauper, eonsidera duo viduse minuta (Luc. xxi, 2)..
nosiri, quia mullum repleli sumtts despeciione, quia Forte desunt et ipsa? Habes calicem aquae liigidse
mullum repleta est anima nostra, opprobrium abun- (Mxiilt.x, 42). Non est, inquis, -puteus, deest fons
dantibus et despectiosuperbis'(Psal. cxxn, 4). Unde vel fluvius, ipse non adesl torrens, haurilorium (71-)
et Aposlolus,,medicinam quamdam cis adhibens: omnino nulltim. Et hic Domini non deesl consilium;-
Diviiibus, inquit,. httjus sceculiprmcipe, non superbe audi enira angelorum inEvangelio canticum : Glo-
agere, nequegtoriari in incerto dioitiarum (I Tim. vi, ria in excelsis.Deo, el in lerra pax hominibus bonce
17). Omnibnsque generaliter : Bene facianl dimtes, volunlalis (Luc n, 14). Avaro autem seeundum Hie-
sinl in operibus bonis, faciie tribuant, communicent, ronynium lam deest quod habet, quam quod non
thesaurhent sibi fundamenlum bonum, ut apprehen- C habet. Sed, heu! vecordem nte, quid hamque habeo
dftnt veram vitam (Ibid. 18, 19). Ecce quoniodo ea- confectum? Dum enim properaniius, qua.m expedit
"m.elus depoSita gibbi sarcina, per foramen valet fesiino, maximum quorumdam lam diviium quajit
"acus iransire -(Malih. xix, 21;; quomodo animal et niediocrium vilium dimisi omnino. Sed reirogra-
tortuosum, onere deposito, pennas assumere co- duut ruisus sermonis iler arripiam, ilerum dicam,
lumbre (Psat: LIV,7) et in ramis requiescere arbo- ilerum repetaitJ,.cIamabo, dicani, non dimiltam; di-
ris de semente sinapis editce (Luc xm, 19), el nec cam lamen non ex mep, alleriiis sed voce boabo ;
hoc solutn, sed ct tanta prerogaliva dilari, ut in lanlum siquidem esl ac tale, quod non audeam reti-
iasplu.ro (70) illius Madian, Epha, et Saba aurum nere, cliamsi id meis neqiteam vcrbis explicare ;
oi tTiiisad templum Domini deferant (Isct. LX, 6); poleram auleiii titcunque, sed conlradicit ratio [ f.
Ismaelitcc qtioque negoliatores slaclem et ihimiama, oralio], jam ab alio edita diserlissime. Potesl autem
resinamque ht Galaad nasGentem (Gen. xxxvn, 25), iieri, ul laborbic nosler in cujusiibet exeat manus
subaudi deferant, id est praedicatores sancti vcrba qtii ejus dictorum expers sit penilus (72'; cum nec
Seiipiuraium, quasi quorumdam congeriem aro- defuiuros noverim innumeros ceriissime, qui eiisiiSj
lnaltun, ei ihesaurum sapienliaedesiderabilem, quiei mnltis aliis a nostra quoque scienlia remolissimis
bus et alios diiare,' et bonse opinionis nidore ad D ha siiilrefertissimi, ut detlignenlur .nosirorum vel
Rei amorem accendere, ei infirmis meniibus mede- visu ad momentum saltem impediri, ne dumleclione
lam boni exempli valeant praehere, qualenus inlllu- desiderenl frtii._Quocirca libenlius tam istius (75),
babiliter cuncti valeant animadvertere, quseimpos- quam aliortim shnilium hic, quam meo, utor ser-
bibilia sunt apud homines, possibilia apud Deum mone, ut el qui alio [id esl alibijnequeunt, bic va-
omnimodis esse (Marc. x, 27) : quod quoinodo leant eorum dicta invenire, ct eorum consorlio ro-
fieri possit Veritas ipsa non tacuil, dum in Evan- bur aliquod nosira queaiilobtinere.
gelio dixit : Qui recipil prophetam in nomine pro- 50. Dicetgo, quasso/tu, loquero lu, clama, tu,
(69) Deprfitio a Tertulliano, Cy.priano, aliisque (71) Hauritorium haurienrii inslriimenlnm.

(72) Vulgati expressit penitus. Emendationem levi
tisurpalur pro deprimere, vilius sestimare.
(70) Tasphorus dorsum significat,' cui transfe- miiiaiione sensus edocuil: liacque de causa paulo
raidaimponunlur onera, a vocibus barbara tassus, si atiie edjriinmscnjuslibel, ubi erat quorumlibei.Quod
cumulus, slrues, et Grseca yo/,6?ferens; unde post retinendum esselûoruHi/i/ie/, tunc ernendaiidum
panca divitias negoliatorum,\d est beneopei-anlium, expertessint. dc |
sciiicet aniea dixeral, alterim
ut dorsp porlare scribitur. (73) JV'HS, quo
IS5 . TRjELOQUIORUMLfBRi SEX. — LIS. I. , ISG
sermone, eruditione ingeuioque mirande; et ideo A _ deno veluif digitortun numero , duali operaliouis
os.aureum meriio appellate, graticeque Dei, quam manu, bonorum divitum humilitas trisulcum stiper- '
proprio ferre videris nomine, exseeutor forlissime. borum qualiler cviscerans pectus, sibi contrarias-
« Non jiotesi, inquit, ille misericordiam facere, qui scire ei cavere volentibus, ej'us
prodat 47 latebras,
possessiqnibus longe laieqne _|Q diffusis, in confi- .edidisti; nunc quas el in hoc saeculoperferunt, rogo,
nio alium possidere non palilur. Dum terniinos jtin-, el nos laxando frena diniit- '
proferas crtiees (74), sic
gil, fines pmducit, calumniatur pauperi,-mediocrem tasjid alia festinanles. « Habere, inquil, necfacere;
premii, vicinum excludit, omnesque circumcirca.po- misereri posse, necvelle— Commejidatumsibi de-
silos infeslanrio ac persequendo depellit; cui soli
putat, quodpercruciaiumsuuniadhaeredenilransniil-
boiiumest quod puhlicum raalum est, dumaut fru- tat, nee de suo miser permitlittir langere, quod post
ctus servat, aut annonam captal, aut inflal prelia, se ftiluro
cogitur reservare : qui solliciiius scrvat
-anl fenus exaggerai; dttm acqtiirendi lucra, jierno-
quam acquirit, molestius custodil, quam rapuit^ su-
cendiexquirit ingenia. Poiestne lalis misericordice spiral enim vigilans acquirendo, sjispirat dormiens
implere officia, etii pupilloruiu dulcis est gerailus, et - reservando. Iluic nec vigiliaelaelae,nec somntis secu-
vidu;irum suavis esi fletiis; dum prceda hujusinodi
rus, nec dies lccla, nec nox secura esl; tliscunil,
delr.clalur, spoliis pascilur; qtti dives est arca non 1**torqueliir, gemit, et quasi illi proficial cjuod acqui-
merito; possessione, non genere; nomine, non di- "rii, sic augere desirierat, quod alii eliam ingrato
gnilale? Poleslne misericordia tnngi 3ut Immaniiate cnm sno crticiatu reliiiqual, ut quale fiierit palri-
tnoveri, cujus avaritice nec propritim .sulficit, nec mouii pondus, talis solliciludinis habealurei cumu-
modum imponil alienum? qui" eisi paupeii aliquid JIIS. >
tribuil, ltoc magis deterior, si alii lollit, quod alii 52. Ei hoc ilaque succincle- alque diserlissime
liibuat, ei esurieniis pane esurientem pascat, et nu- monslraio, audial, rogo, ei mediocris, quaslibet
dunt spoliisvestiat alienis, cum scriptmn sit : Qui
nebiilas sibi obtenriens excusalioiiis, luis (75) lucu—"
offerl sacrificium ex substanlia fiauperis , sic esl, Joniissime qnid sibi congruat diclis. « Nullus miser,
quasi qui viclimai filium in conspeclupalris sui (Eccli. inquis, nisi qui misercri noluerit, quia neque. quis--
xxxiv, 24). i Ecce, prudens leclor, tres in uno ge- misereri desirierans, polerit non habere quod
quam
nere disiincliones advertere vales, si voles,divilum : Iribuat. Nullus petentem polerii inanem relinquere,
uiiatn scilicel corunt, qui rajjiunt, nec tributuit; ler- nisi
qui ei nolueril commodare : non eiiim miseri-
liam qui rapinnt miiita, et Iribuunl pauca; medium "corrihe clefiiiilasniil preiia; aut nisi quis multura
eoruin qtii nec raperc nec tribnere referuntur, sed dederil, acceplabiie esse, qnod datur, non" poteril;
exnggeraodis qticostibus insistentes , thesaurizant ^ aul inopes tanlum a quoquam exposcuiit, quantum
duplieiter, id est hic alieri, licet nescianl cui, in qui poscuntur, dare non possunt; aut ex modico
futuro atileat ircmDei sibi. Nunc vero ejusdem melfi- iinilmm, aulde cxigtio plurimtim dare qtiispiam co-
flao discamtts ore, quomodo hisaliitd', id est bono- 'giltir, cum Iilienlerex niodico modiciiiii-atlribulum
rnm e regione obviei genus. <Ille,.ii;qnit, vere est dluua pielas gialtiJeltir. » En dives prseier super-
dives, qui misericordia opulens quam divitiis, facul- biam et crudelitatem etiam avarissime; en ntediociis
laies siias cum pauperibus dividit; qui locupleiesn lenacissime; el si ego vistis sum vobis lestinanrie
se magis dando quam habendo ostendit; qtti ad hoe
parce.re, certe non peperctt doctiloqmis iste, non 1
se meininil habere diviiias, ulfenereltir Deo, pascat parcit omnigeiia vox sancice Scripluraj; ideoquerogo
Chriblum, vcst'al Domimim ; qui palriraonium suum ei admbneo ul el vos in nttllo vosmel velitis jjalpare,
i.ioningrato quaerat hceredi rejinqnere, sed pauperes ne quando rapiamini subito, et eripianiini a nullo.
illttd Chrislo desideret commendare; qui divilias TIT. XIX. — Demendico.
ccr-Iomagis qiiam mundo commendat; qui desiderat 55. Jlendicfis es? Autli Aposiolmii : Qtti non vutt
polior opere esse, quam sttse subslanliae f.icultale; operari, liec manducel (II Thess. in , 10). Audi-ct
quilliesauros suosad superna transmittit; qui ad.' Sapieiilire pfoverbium -.Omnispiger, aii, semper ht
boc vivit, tit operetur; qui ad hoc operatur, ut in egesiate es (Prov_. xxi, 5); itemque : Propler frigus,
! felernmn vivere merealur; qui- viduarum casibus arcre notuil; mendicabil ergo mslale, el non dtt-
piger
ilxlilur, puiiillorum niiseriacommovelur, dolentium bitur ei (Prov. xx, &); iiemque : Egestas el ignomi-
causamsuscipit,etarroganliam superborum addicil t -nia ei, qui deseril disciptinam (Prov. aa, 18);_ rur-
51. Postquam igitur faeete, et quq nemo laiitis, sumque : Egeslaiem operaia est manus remissa (Prov.
sed voce boabo, nimifum S. Joannis Chrjsos_lomi, militas divilum bonorum eviscerans peclus irisulcum
queni os aureum paulo post- appellat, el ex quo lon- shperborum (irisiileum vocal, quia irjatalebras
snperliqrum
divitumgeneraaiiiea di-liiixil) prod-at 'ejus
giim leslimoiiiumprofert. coiiirariiis sibi, prodal,
/74) Hcecimplexa_periodiis ne moram leeloribus (id esl pectoris snperborum) nunc rogo profe-
ingerat, construenda el explicanda est. S. Joaniiem inquam, volentibus scire et cavere;
Chrysoslomtun alloquilur : Postqnam jgilur facele,. ras, quas cruces iidem diviles~elin ftoc smculb perfe-
et qno nemolatius, deno veluti digitorum numero, el. mnl, elc.
duali operationismanu(id est evidenlissinie et surama (73) TttK, ail, quia S. Joannem Chrysostomum
' - hje.
'--.
tmde mox
gcrspicujlale) ediiisii (id est explicasti) qunliter ^hu- alluquHur; iHijii'*scvijjsiL
187 RATHEUJIEPISC. YERON. OPP. PARS I. 188
x, ij; est qttusi dives, cum uihil habeat, et est qttasi _A avaiitia quoque notari, et male.dictusa facie Dei et
pauper, cutnin mnllis diviliissit (Prov. xm, 7). Ipse sanctorum merearis sequestrari. Nam nec tea niise-
quoque iieriim . Qui operalur lerram suam, satuta- ricordise operibus debere vacare scias, certissime
oiittr punibus; qui aulem seclaiur olium, stutiissimus Doniinoteslante, quia calicem aquaefrigidceproximo
esl (Prov. MI, 11; Eccli. xx, 50); et : Vade ad for- porrigere non caret mercedc (Malih. x, -41).Angelo-
micam, o piger, et considera vias ejus et disce sapien- rum qnoque canticum in Evangelio invenis : Gloria
tiam; qum, cum nonhabeal ducem, neque pihtcipem, in excelsis Deo, riieeniium, et in lerra pax hominibus
parat mstale ctbumsibi et congregal in messe quod bonaivolunlaiis (Luc. n, 14). Unde et Joannes Chry-
comedat. Usqnequo,piger, dormis? quando consurges soslomus more suo facundissime ait:« Ne posset
de somno tuo ? paululum dormies, paululutn dormila- quisquam, inquiens, non habendi excusalione pnf-
bis, paultdum conseresmanus, ut dormias, el veniet gari, gratuiia misericordice indicunlur cfiicia, tit
libi quasi major egesias, et pauperies quasi vir arma- oslendalur Doininuraipsis eliam pauperibus operandi
tus (Prov.w, 6-1J). Hoc per ordinem ila protuli, imposuisse obsequia. Caliceutaqucefrigidaeprophetre
iil considerare te admoneam, quse te causa facit porrigere, prccmiumprophetaepromillilur;cegrolum,
mentlicare, ne forsiian, ut multi, stib hoc obtentu " \el in carcere consliiulum visilare , Deum visitare
___.§divilias velis congregare, aul segniiicedeservire. • est, ut possit pro bona -volunlale remunerari, qui
Suni vero el mulli, ui superius audisti, pauperes, de suLslanlia non polest misereri, ut jam conslet
quorum superbia elalionem divilum excedit; cum pro qualitalibus hoininum, misericordicenon debere
econtra sint divites, quofum humililas multorum ofiiciacessarc, ol laborantibus praemiapossint com-
panperum mansueludinem vincit : unde pulcliie pensari coeleslia; iut cum coeperint misericordes
Yerilas dicit: Beatipaupercs spiriln, quoniam ipso- expungi (77) , ctsteiiles condenmari, et mkeii-
rum esl regnum ccelorum (Malih. v, 5), ut inielligas cors quia iniserlus esl, gattdeal, etslerilis pcenas,
quosdam miserrima conriitione pauperlatls, ct h;c quas non speravit, invenial. i Hoc iiaque tecum tra-
sxculi gaudiis obinopiam reruni, et in futuro regno ctans, aiqueomni excusaiione posihabita, etiamsi
Dei ob ineriloruin ncquiliam fraudalos , ab hac truncus (78), omnique meinbrorum officio 2l_.9 sis
beaiiiudine exlnrres esse et pcnitus alienos. Hinc peniius deslUutus, lanlum inleger interior sil senssis
esl illud Sapieniis : Bona esl subslantia, cui non esl deliberans, quidquid poles, olfer Deo, sedulus sciens
peccaluin in conscienlia, et nequissima paupcrlas in omnibus te quoque |dehitorem fore, quorum aleris
oretmpii (Eccli.xm, 50). Unde el Hieronymus Ju- sumpiibus. Yceautem tibi, si luo potes vivere iabore,
culentissime : « Nec diviti, inquit, obsunl opes, sj P' et alierius frueris desidia torpens opere. Sed infir-
eis bene utatur; nec paiiperera egcstas commenda- mitas me cogit, dicis. Age ergo Deo gratias et vide
-4iilioremreJdit, si in;er sordes et inopiam peccata ne rattrraiires, et ora-pro Iiis, quorura opibus con-
non caveal. i Ad utriusqnerei lcslimoniumelAbra- .lincris (79). Sanus quidera sum.ais, sed mtilliiudo
liam el (76) quolidiana exempia sujjpedilani, me opprimit filiorum. Si poles, inquam, cum con-
qtiorum aller in summis divitiis amicus Dei fuii, sensu tixoris le conline, et labora manibus, unde el
alii quoiidie in sceleribus deprehensi, pcenas legi- te et alios valeas sustenlare. Requeo, iitquis. Plange
]jus solvunt. Hinc et Isidorus : « Est elaiio paupe- crgo vitium, grave enim et hoc esl incommodura •
rum, quos nec divitiae elevant, ct voluntas in eis mendica quod sufiicit, et cave supereffluentiam;
tila superbia esl. His etsi opes desunt, propler men- vide nemuresexindepaseas et vennes. Tu qui sa-
tis lainen tumorem, plusqiiam supeibi divites con- nns es, suhleva cceleros,visita infirmos, sepeli mor-
tlenmanlur. » Auguslinus quoque eliam de debili- tuos, parlire cunfomnibus benediclionem iibi col-
bus agens : a 0, inquit, qtiania mala faciunt cseci ! Ialain Domini; eslo ccecisoetilus, surdis auris, mulis
a qtiibus nialis absiinet mens mala. i
lingtia, claudis pes; neque sis unquam tui causa de
51. His ita se habenlibus, salage, rogo, el lu pro
crastino solliciius. Si est viatibi juxla ecclesiam,
jicsse Deo in humilitalc servire, ut cum ovibus in
dcxtera in illo supremo examine. poni, et fralcr al- cave perlranseas, dpnec el illic scilicet mendices libi
qiie benedictus a-summojusloque Judlce vocari; non pro excessibus veniam, ct benefactoribus vitam
cttni hxdis propler superbiam in sinislra locari,, jeiernam. ;
i
(76) Locus hiulcus. SupplenJum hiiquorumpaupe- truncus. Hanc marginalem lectionem, quam coHicis
Tutn, vel furttm, autaliquid simile. esse arbilramur, idcirco prcelulinnis, qtiia sensui
(77) Hic expungereaccipilui' |iro discuiere, exa- magis cobcerel: truhci enim dicuntur iiomines, qui
miiiare, uti aputl Sueionium in Clauriio c. 15^. Cii_n i aliquo ineinbro debiles aul mutili stitit.
deciiiiasrerum aciu expuugeret, ut alios judices ai- (79) Con!inere-_)voalere, sustenlare apud S. Gre-
tnitterei, alios retineret; ubi expungerel idem est ac: goriuin frequenier legiiur. Yide lib. t, epist. 4 4-et
dscuteret. 45, lib. v, episl. 50, liom. 20 iri Evangeiia, ctc.
(78)Yulg. in lextii intrtiibrcus, et in niargine «/-
-169 PR/ELOQUIORCM LIBUI SEX. — LIB.-II. 190
INCIPIT LIBER SECUNDUS.
Conlinet quoque istud hcec Pratloquium : I, Virum; II, Mulierem; III, Maritum; IV, Uxorem;
V, Cmlibcm; VI, Patrem-et Matrem; VII, Filium cl Filiam; VIII, Viduam; IX, Virginem;
X, Parvulum; XI, Puerum; XII, Adolescentem; XIII, Senem.
Deeurso, duce te, Deus, breviter priino , secuit- A j tens clementice, cujus ad imtum cuncla novi favcre
dunioo te quoque adbuc praesumeiis, incnncianter [/. Oeri].
Jibe.IlumIiunc aggreilior modicum, per nullius mullj- — De riris
TIT. I.
Joquium(80) mcesliloquus, maj'ire sui parte lecta ,
aliquanlula vero comperla dicitirus, eum scilicetab 2. Vir es (85), a virluie, necne a.vireo, vel a
infanlice crcpusculo in Iiunc selatis fere .deduclus viribus , sive vi, ei rego verbo, ut quemdam auditi
meririiem, caecatn arihuc casuum diversoium paliar non incongrue, ut mihi visum esl, disputantem,
noctem, trimodoque (81) retrusus conslringar erga- tlenominalum gestans vocabulum? Feuiineam devi-
stulo, qui e tenebris liberando, atl lumenque lucc tans molliliem , in virtute solida [«* est robora, con-
\isionis 50 adtnirabiie vocando quondain ihslitulus firma] animutn ; Neque cnim , ait Ajjoslolus, molles
videbar populo, frublraius gregis consoriio, quia regnum Dei possidebunl (I Cor. vt, 9) : quod lunc
cum insidianti (ul ferlur, et utinam vcraciter dice- facere prcevales, si viiibus nilens, vim aninii ad
retur) nolui committere Jtipo (82); exposilus sup- ,sidera elcves, carnem animce, aniniam sttbigas Deo,
plicio, quia solum enm exponere liniui periculo; rigidus sempcr et inflexibilis, cum Dei arijutorio
sreculi subactus"dominio, quia me tibi soli subjici conlra saeculi voluplates, conlraque carnis ince-
oportere credidi Domino. Yerum le penitus conl«ra-!B dens illecebras, )Hud Psaltnislae semper ante
rio, crealo a le nil agi sciens in mtihdo , tempesta- opulos haben.s : Yirililer agile, el conforletur
lemhanc luosolainine fultus tranquiHesuslineo (85); cor vesirum, omnes qui speralis in Domino (Psal-
credens sedari, si volueris et quando volueris, istud xxvi, 14-). Et illud Domini ad Job ; Accinge
per le posse facillime peJagus, qui terminum mari sicttt vir lumbos luos (Job. XXXVJII,5). Contra
areiiam posuisti primilus : Usque huc, inquiens, aerias quoqtie poteslates, quae signifieanliir per
venies, et non supergredieris, sed in lemetipso con- Cahanceprum reges, ad bellanda Domini bella te
frhigentur fluctus tui(Job. xxxvm, 11). Intona ergo cogitans directum," ul terram repromissionis me-
ct arihue, siplacet, luqecoelis, Cbriste, prceceplo, rearis intrare (qtiandoquidcm_ex ^gypto jam pet'
quodque per mullos , perque le ipsum interdixisli mare Rtibrum, hoc esl sanguine Cbristi consecratuiu
creberrime minando, interdie (84) et niinc miser- bapiisma eductus, htijiis gl ssecnli gradiaris per
rinio misericordissime miserendo , dic tle profundis eremum), compula (ibi dictum : Confortare et eslo
t-Ianianli misericordiler : Exi, tenebris horrendis robustus (Deut. vn, 23). Quanliim enini mollis et
circumseplo, relevare carceris de ergaslulo'_ dic: dissoluta mentis cuslodia etiara perfecloruin ntceai
nali prohibere. Sed quia quod desideranli longiiBi studiis, Loth illius j'ustissimi, Samson illius fortis-
tidetur esse, et quasi diflicile , disponenli breveest 'C sinti, Salomojiis quoque sapienlissinii .demonstranl
el omnino facillimum; si quid hic-inierim aniino sug- casus. Isboseih etiam inlimat jnlerilus, cfeiniiieje
gesseris, ponere saiagara, quod conficiat el islud ntrum , an virili eusiodise comntilti cordis debeaj.
cum tui adjulorio opusculum, ccelera luae commil- aditus (II Reg. iv, 5).
(80) Per nitllius mulliloquium, inquil; quia in vel ila in illtim excederent, ut ejus ejiciendi oeca-
carcere, ubi hcec scripsil, neminem habebat, quo- sionem caperel. Episcopatumeiiini aliis ac prcesertitrt
cum coiloquereiur. ManassiJraderevolebal, uti sane ipsi eumdemposlea,
(81) Papiensem turrim indicat, in qua iriplici tradidil. Htiic autem veluti lupo se noluisse"episco-
sera -veloslio erat inclusus. _paium coinmiilere, Ralherius hoc loco videlur in-
^82) Qui sedem Yeronensem pulso Rathcrio in- uuere.
vasit, Manasses fttit. Islum proinde lupi noniine boe ' (85) Conslrue : Verum sciens nil agi in mttnda,
loco indicarc videtur, sicut in aliis posterioribus creato a le, tepenitus conlmrio, fuilus solamtne tub
operibus eadem ratione iupum apjjellal Milonem, stislineo hunc tempestatem, etc.
qui poslea eantdem sedem, pulso iterum Rutberio, (84) Male in vulgaiis mierdicet nunc. Mox eon-
oecupavit. Manassem qiiidein tiiuiin fuisse ex illis strue : Clamanli de profundis dic misericorditer : Exi,,
tribus; quoslliigo VerbnensiEcclesice volehal-praeli- circumsepto tenebrishorrettdis dic: Relevare de erga-
cere, fatna ferebat. Solum ideni rex in Ratherii ele- U slulo carceris, noli proltibere.
.ctioneni conseiisit, quia liuiic iulirinum bre\i mo- (83) Id est, Vir esgestans vocabulum denomina--
liturum sperabat. Ciiin verocum post eleciionem e tum a virtute, necne a vireo, elc. Necne apud aucio-
niorbo cOnvahiisse depreliendil, hujus elcctionis res raediceel infimcecelalis accepfum le_giui,rpronec-
pcenilens, adhihuii noiinullos, qui vei ipsum ad fti- non, til videre est in Glossario Cangii. Hic auieiu,
gam, seu ad dimitlcndam Ecclesiam impellereui, aeeijji videlur pro aui.
191 RATHERII EPJSC. VERON. OPP. PARSJI. 132
Trr. II. — De mutienbus. A legitimum dominiulm, el Creatori debiium exhibeat
5. Mulier es? Mollitiem, quam praefers nomine, • obsequium, qua etiam civitas Dei ex numero com-
ad obedieniia'. virlutem, non ad dissolulionis vitium plealur prrcdestinatorum. Aliud vero veniale aique
iransfcrre siuile. Virago enim , id estfoilis, mulier concessivum, proper fornicalionem tanlunimodo
vocata est in principio (Gen. n , 25), ul et fortem concediiur ab Aposlolo, vidclicel ne per adulieria,
"le conlra vilia, el flexibilem in subjeciione Domini aut qtioslibet illicilos quislibet deffual appeiiius,
prceceplorum esse debere memineris omnino. Yir impaticns libidinis. aut (quod longe incomparabiliter
liaque mente, mulierrarne, iusurgenles et lu ad- pejus est) conlra naluram quovis modo cogatur ex-
versus spirilum insanos viliorum voluptaltinique tu- cedere : ob lalia enim quaedam : Melius est nubere,
mtiltus forfrmenlis vigore stude devincere, perpen- qnam uri (I Cor. vn, 9), id esl jisque ad eliquaiio-
dens plurima libi in Scripturis divinis hujtis operis neiE vel [al. ut], illiciium, sive immundissimum
exenipla suppedilare; dum elin Yeieri Teslamento fliixuin accendi, nec ullo Dei amore, aut gehennae
quanquam de bosle univcrso orbipavendo,viris om- timore reslringi. Ecce quanliim valet etiam cum
nibus limore, quusi mortis somno, consuniplis , culpa coitjugiuin, nccessitate scilicel propter jtejtis
mirabilem Dei gralia legeris reportasse victoriam; concessum. Unde pulchre Auguslinus in libro contra
cl i:i novo innuiiierabiles feniineani oblitas infimi- R Jovinianitm de Bono conjugali hsereticum (n. 11 el
iaiem. virili peracto bostibus devictis certamine, 12): t Concubiius, ait, necessaiius causa generandj.
ciini triumpho gloriscpalmam viclorise el coronain inculpabilis est, ei|solus ipse nuptialis : ille aulem,
meniisse ins:gnem. qui ultra islam necessitalem progreditur, jam non
TIT. HI. — De conjttgibus. raiiom, «ed libidini obsequitur; et hunc lanieu non
•4. Conjux, vel mariliises? Considera quam fident exigere, sed rediJere coiijugi,-ne fornicando dant-
debeas nxori, cnjusqiie fidei quis habefur exactsr nabiliter peecei, ad personain periinet conjtig.ilem.
el tesl's. Bonum namqueesseconjugium, secundKm Si autem ambo tali conciipiscenticesubiguntur, rein
isiani scilicet condilionem nascendi et moriencK, in faciunl non plane nupliarum ; verumlamen si magis
qua creali suums, et ipsum botium violare magni in sua conjunciione diligunl quod honeslr.m est
crininis esse, Scripturce sanclce lestimoniis potes quam quod inlioneslum, id est qnod nupiiartini,
advertere, pra'sertini, cuni lam insolubileiii copu- quara id qtiod non est nupliartim; hoc eis, aticloic
lam pacli liujus Dominus in principio volueril iacere, Apostolo, secundum veniam conceditur, cuj'usdelicii
til non singulos singulariler, sed untira ex altero vo- non Iiabent hortalrices miptias, sed deprecatrices,
lueril fabricare, prseceplo consequeiile, elourhoc si Dei misericordiam non a se avertant, vel noit
feccfit inonslrante atque dicenle : Propter hoc re- abslinendo qttibusdam diebus, ui orationi vacenl,
linqucl homopairem et malrem, et adhmrebil uxori el per hanc absiinentiam commendenl preces suas ,
sum, el erunl duo in carne una (Gen. n, 24). Erunl, sicutetperjej'unium, vel immutandonaiuralem usuni
inqtiiijduo in carne una. Si ergo tania vis,-.imo in ettm,-qui esl coiitra naluram, quod damnabilius
qtikt lanta vis hujus esl conjtinctioiiis; cogitent qui fil in conjuge. Nam cum ille naluralis usus, quando
ai.usu perversissimo hanc, aut adullerando , aut prolabiturullrapacla nupiialia.idesliiltra propagandi
peniliis deserendo uxores aut viros, tanlse fidei nccessilatem, venialis sit in-uxore, in merelrice
lamque insohibilis copulam dileelionis seindunl, damnabilis : iste qui est conlra naturam, exsecrabi-
quani grave noxiumque crimen sibi acquirunl; literfilhi merelrice, sed exsecrabilius in uxore. i
niaxime ctfm evidens ct in Evangelio, et in Aposiolo 6. Iiem in lib.eltoad Yalerium (lib. i de Nupl. et
ipsius Domini conlra hoc habeant prseceptum; et si Concnp. n. 15) conlra novellos hserelicos tJe sei-
violata charitas, odio subveilenie, in duobus spiri- mone Apostoli : Vdlo vossine solliciludineesse(I Cor.
tnali regeneratitjne fratribus homicidii criiiiine nota- vn, 51) : « HocJ inqtiit, dico, fralres, lempus
lur; quiJ cum non solum spiriius , sed eliam uha breve est, id esl non adbuc populus Dei propagan-
caro'abominabili divorlio in diversa dislrahitur? dus esl generalione temporali carlianler, sed jant
5. Sciendum vero duo genera esse conjngii, unum generatione (86) 1spiritualiier colligendus. Reli-
ut ' Itabenl uxores, non car-
.inctilpabile, aliud cum culpa veniale. His aliquid quum ergo est, qui
superaddiliini jam esse adullerium, etiamsi perpe- nali concupisceniise subjugentur; et qui flcnl tristi-
irator nulliiis violet lliorum, quia videlicet in se- tia prsesenlis mali _ gaudeunl spe fuluri boni, et qui
meiipso, in quo cubare debtierat, Dei violat lem- gaudent propler temporale commodiim, timeant
jiluui. Horum primuni (antiim Condilor ipse digna- .aeternum judicium; et qui emunl, sic habendo possi-
itts esl nobilitare, ut non solum praecipere, scd et deant, ut ainando possessis non bcereant; et qui
*ei in nuptils dignalus sit assidere, facloque primo utttntur Itoc mundo, iransire so cogilenl, non mn-
iniraculo, suo eiim munere insignire(Joan. n, 1-11). nere. Prmlerit enim ftgura hujus mundi. Volo autem
Consial vero idem amme laiuum filiorum, quo sci- vos sine soliiciiudine «sse,idest volo "vos sursuni
lieet propagelur mtiliiludo hominum. gg> quaecom- cor in qucc non prceleretinl (87) prseleriia leni-
sine nxore
pleal orbem terrarum, el creaiuris sibi concessis pora habere. Deinde subjungh : Qui
(86) Melius apud Augustinum regenerutione.
(87) Augustinus : in his, qttai non prmtereum, vos habere.
103 . PR/ELOQUIGRUM LIBRl SEX. — LiB II. 191
e\l, coghat ea qitm sunt Domini , qttomodo ;A velandce turpitudini obtendunl. Produntur autem,
ptaceat Deo; qui aulem malrimouio junclns est quando eo usque progredtujitur, ul exponant filios,-
gg cogital qum sunt mundi (I Cor. vn, 52); » atqui nasctintur inviiis; oderunl enim nuii;irc vel lia-
qne ila quodammodo exponil, quod supra dixeral: bere quos gignere meluebant. g_"*j,Itaque cum in
Qui habent uxores, sinl tanquam non habenies. Qui suossacvil, quos (90)genuil lenebrosa iniquilas, clara
enim .sic liabenl uxoies, ul cogitent ea , quae sunt iniquitaie in liicem promiiur, et occulta liirpitudo
Domini, quomodoplaceaniDomino, nec in his, quae manifesta crudelilalecontincitur. Aliquando eo per-
sunl muiidi, cogitent placere uxoribus, tanqttam non venit hree iibidinosa crudeiitas, vel libido crudelis,
habenles stini ; quod ea felicilaie fit, quando el uxo- ul etiam slerililalis venena procuret; cl si nihil va-
res lales sunt, uteis marili non ideo placeanl, quia •, luerint, conceplos fetus inter viscera exslingiiat ac
diviles, quia- stiblimes, quia genere nobilcs, quia fundat, volens suam prolem prius inleiire, quam
carne amabiles; sed quia fideles, quia religiosi, qnia vivere; aul si in ulero jam vivebal, occidi anlequam
pudici.quia viri boni sunl. Yerum in conjtigaiis ut nasci. Proisus si ambo lales stinl, conjnges non
Jiaec aniplectenda (88) atque laurianria, sic alia lole- sunt; el si ab inilio lales fiierunl, non sibi per con-
ranria suul, ne iu damnabilia Jiagilja, iri esl fornica- nubium, sed per sttiprum polius convenerunt. Si
liones vel adulieria corrualur : propter quod viian- 1B aulem ambo non stint lales, atuleo dicere, aui illa
dum malum, eiiam ilii concubilus conjiigum, qui esi quodammodo marili meretrix, aul ille adulter
non sunlcatisa generandi, sed victrici concupiscen- uxoris. llem post pauca : « In iiupliis, inqiiil, hccc
ticc serviunl, in quibus jubentur non frauriare invi- bona nuptialia diIiganIur,proles, fides, sacrainenliim.
ceni, ne lenlel eos Satanas propier inleniperanliam Sed proles, non ul nascatur lanlum, veriim eiiam
stiiim; non qtiidem secundum iniperiiiiii jircecipiun- til renascalur : naseiiiir namqiie ad poenam, nisi re-
ttir, sed secttndiim veiiiam concedunttir. Sic enim nascalur ad vilam. Fides autem, nonqualeni habenl
scripltim esl : Uxori vir debilum reddal, simi'.i:erel inter se infideles zelanles carnem. Quis cnim vir,
uxor viro. Mulier sui corporis potestalem non habel, quamlibel iinpius, vull adulieram uxorein? aul qtire
sed vir; shniliter el vir poleslalem sui corporis non mulier,qiiamlibel impia, v.ult adtilierumvirum? Iloc
Itabet, sed mulier. Notile invicem fraudare, nisi forle in connubiq boniim nalurale est quirieiri',carnale ta-
ex consensuad lempus, ul vacelts oraiioni; el ilerum men.Seri membrumChrislieoiijugis atlulleriuiri con-
reverthnini in idipsum, ne teittet vos Satanas propler jugi debel timere, non sibi; el a Christo sperare fi-
in-onihtentiam veslram. Hoc aulem dico secundum ~ dei prceniitim, qnam exhibet conjugi. Sacr.imenlum
indulgenliam, non secundum imperium (I, Cor. VII, vero, quod neque separali nec adulierati (91) amit-
5). Uui ergo veiiia dalur, aliquid culpaeesse nequa- '*- luni conjuges, concordiier casteque cuslodiant. So-
quam negabiiur. Cuin igitur culpabihs non sil ge- liim eniin esl, quod -etiam sterile conjugium lenei,-
tierandi inlentioiic concubitus, qtii proprie nupiiis jtire pietalis, jam spe fecundiiatisaniissa,propter
impuiandus est; quid secundum ve.niam conceriit quam fuerat copulalum. H.cc bona"ntipliaIia laudel
Aposlolns, nisiquoJ conjuges, duin se non coniiiient, in mipiiis, tjiii laudare vult nupiias; carnis aulem
debilum ab alterutro carnis exposcunt, non volun- coiieupiscentia non est nupliis impulanda, sed lole-
late propaginis, sed libidinis voluptale? Quce lamen randa; non est enim cx nalurali connubio veniens
volnpias non propier nupiias cadil in culpam, sed bontini, sed ex aniiquo peccaioveniens mnluin. t
projjter nuplias accipit veniam. Qtiocirca eliam Ecce testimoiiio lam sancti et lam eruditi viri tle-
liinc lauriabilesnuptice sunt; quia et illiid quod non monslravi, quare in principio Jjonuin esse coiijugium
pertinel ad se, ignosci facium propler se: ncque riixeiim, el quare adulterator. aut penitiis desertor
eniui isle concubilus, quo servitur coiicupisceniiae, illius criinen incuiTfittani noxium;quia videlicet'
sic agiiur, ut inijjediaiur fetus, quem posliiJanl nuel utile el inculprtbilecst, si causa soluiumodo gene-
ptirc. Sed tanien aliud esl non concumbere (89), nisi raudi fiat secuutliim Domini praeceptuut; et utile et
sola voliinlale gcnerandi, quod non baliet culpani; veniale esi, si propter viiandum fornicalionis ma-
aliuil auiein carnis quiriem.appelere concunibentlo lum inealur, secunduin quod est ab Aposiolo con-
volupiatem, sed non prceter conjugem, quod venia- cessum.
Iem habel culpam ; quia etsi non causa jjropagan- 7. Quodaulem patipej-talis causaa quibusdam di-
dse prolis concunibiiur, non tamen hujtis libidinis •viiesducuniiir uxores, quae scilicel egeslalis duclae
cansa propa.gaiioni.prolisobsislitur sive volo malo, '-variasexiiellfiiilnecessilaies, tilrum ad illui conces-
sive opere inalo. Nara qui hoc faciunl (id eslqui aut ' sivuni referalur coimubiiim, an non/aliis adjudicare
volo, aul operc aliquo agunl, ne eis filii n:iscanlur) dimiito. Hoc UIHIIII secutus Afigusiinum profiteor,
qnauivls vocentur coiijuges, non sunl, nec ullam laudabiles ctiam in hoc esse nnptias, quia et illud
niipiiarum relinent veriliilem, sed honestum nomen quod iion perlinel ad se, ignosci laciuni propterse;
(88) Apud Augusiinum optanda atqtte laudanda. (90) Aiigiistinus addil nolens.
(89) Ex Augiisiinosiippleviniiisnou; et posl pauca (9i) lla e.\ Atignstino. Jlale in Ralherii vulg-.„c<
ex eodeiu pro propier, quod estin Rrtiheiii vulgatis," adulteriiri. Mox ex eotlem Augusliuo emendavinius
correxiiiius prmlef. Et paulo posl concumbilurscii- jurejrielalis , ctmi~ tueudose in alius Ralberianis es-
psimus,eodeni Augusliiio et sensu suadenlilms, cttnt set jurepietas. - , ,. > „ -
perperam in iisdem vulgnlis \c__n,relurobsistiittr.
\:
m RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. • I9G
quanquam ad lertium connubii gehuslioc a quibus- ,\ ld est palcr el raaler, tn carne una, id est in filio
dam referri iioverim, proponenlibtis, in principio unuin sinl. Si enim ila esset, lantumdem vaierei
ipsum cunclorum Airciorem dixisse: Non est bonum scorlum, quanlum1 connubium, tantum ut-proles
esse hominemsolum, faciamus ei ad]nlorium simile ex eo nascerelur; ctim evidenter Apostolus, nOn
sibi (Gen. n, 12). Quovis antcm ordine cnusa prolis, propler filiorutn generationem. sed propier ijisnui
an aspernatione g§ fornicationis, vel repudio pau- concubilum, uniim iiorpus tales quoque esse dixeiil,
periaiis aganlur, tanium valcl fides, el sacramenlum sie enim aii : Nescilis quoniam quLadhmrel merelri-
coiinubio proprium, ut nec deserta alterius possil ci, unum corpus efjicilur; quiauiem adhmrel Domhio,
esse, nisi deserloris uxor; superinducla aiilem Unus spirittts est (I Cor. y\, 16). Si ila quot.ue, ut
quamlibel sancta, casla, nobilis sit, et pudica, me- aiunt, esset, <licerc,salisfilius possei, quod |§g so-
retrix habealur ralione veridica : duclus atilem a lus Unigenilus Dei Filius coessemialiler el coccler-
corilraria, adulier et ipse sil, testanle atque dicenle naliter Deus, apud, Deum manens, dicere veraciler
vocc Doininica: Quicunque dimiseril axorem suam, poiuit : Pater in me es!, et ego in eo (Joan. x, 58);
nisi causa fornicalionis, mmcltalur, el qui dimissam cl : Pater in me manens facil opera (Joan. xiv, 10);
duxerii, mxchatur (Mattli. xix, 9). Nota autem.quia et : Ego el pater unttm sumus (loan. x, 50); unum
cuin aliier penitus intertlicalur, causa fomicalionis B videlicet siiigulariter, sumus dicens pluraliier, ut
dimitii concedilur; quia videlicet, quando fornicaia inielligas duos in ura subslantia, deilale, sclernilale,
est, jam rupit viitcultim, jam desiit esse una caro. majeslaie, operatio le, voluniate et poiestalc inso-
Ilinc adtilieri veladulterce colliganl,advertanl,quam luljiliter esse; el ul re.plicem,ita iste dicere posset:
- deleslabile facinus incurranl, si contra inlerJiclum
Ego et paler et maler tinuin sumus ; el paler el ma-
Condiloris, quod Deus conjunxil, aul adulterando, ter in me sunt, el ego in eis; et vesanius : E20 sunt
aut penilus abdicando separant; cum una caroesse, mei ipsius paler et mater, quia in me sunl ambo
riisi fiderasibi servando, etsacramenlum euslodiendo unum, qui fuerant ante duo, quod fieri non poluit,
non (92) possinl. Qucccunqueaulem feminis non li- nisi illi esse desiissenl in se, versi in me. Quid au-
cenl, hcec ct viris lton licere manifestissima ralio tem eum non solum unus, sed et duo, imo viginii aut
docei, quanlum scilicet ad pacti convenientiaiij ai- plures nascunlur filii? Ergo de lalibus debuil dici,
tinet; etturpiSiiinuni valdeest, si quod jure sexus non debuerant prceiermitli, debuerant, inquam, dici,
robuslior ab imbecrlliori exigil, victtis el subaclus erunt duo in carnibus viginti. I.tlelligenduni polius,
Itbidine , imbecilliori non impendit. Paclum au- qiiia eriint duo in carne tina, in Iege, dilectione, al-
lein ct sacramenlum, sponsalia, vel (95) labulas,' que fide carnis una] in vinculo carnis uno , in paclo
sive charlas dico, qiiibus invicem insolubiliter con- ^ carnis uno, ut scilicet tanla unione ducc carnes, iu-
fcerieraniur prccsenie, spectanie atque lesle justo vicem coiifcedereiiiur, ut non liceal uni quod noii li-
judice Deo. Hoc tolum-igiiur a nobis prolaium ad cetalleri; nec isli, 1\erbi gratia, ad alterius mulie-
Jioe qnaeso valeal, ul quiajam ardcnlem Sodomam, ris, nec illi ad alterius viri carnem, propria in viro
id csl illicila carnis incendia, saniori aufugisli COE- relicta, accedcre, el sicuii caroa carnedividi nequit,
silio, nec montmia, id est celsiiudinem, caelibalus sine magno dolore, |ita uxor a viro dividi nequil sine
conscendere deliberasli, saltem inSegor(Gen. xix-, magno crimine : alioquin qui in virginilale perpclua
25), hoc est in medioliorum, quod intelligiiur car- pcrinaiiserunl, sicut multos sanclorum legimusetiam
nale esse eonnubium, te conliiienlur- el puriice pro conjugio junctos fecisse, aui qui steriles fuerunt,"
po*se conlineas, tiAorem secundum Ajjosloli prae- senes quoque in cadaverinis jam corporil.-usconsii-
ccplinn, ut Chijslus Ecclesiam diligens (Ephes. v, luli, ab hac virierentur charitalis lege, imoab lioc
25), ei preeler ipsam ntillam cognoscens; ab ipsa nuptiarum bonoalieni; qtiod aliunde 11011 esl bonuni,
ciiam legaliierinlerriiclis ecclesiaslice diebus.cum nisi propler tam insolubileviuculuin : quod Deuscx
ijisitis consensu ie conlinens, fidemqiie perpeluam uno duos voluit facere, ut unum essent effeclu et
ci conscrvans : cerlissime cognoscens, quia si in ali- fide in se, qui corporihus divisi essent a se, ut ex
quo negolio eam deceperis, vel circuiiiveneris, ad- •Distis duobus lertiusi fieret, qui jam non uhum cum
crit vindex velocissiinus, etjudex juslissimus, alque eis esset, sed relielis illis alii adhcerere!, cum quo
tcsiis veraeissiinus de ccelo cmicta prospiciens Do- exeihp'0 illorum duo in carne una essent, ei ilapro-
mhms, oujtisprceceplies transgressor effectus. pagaretur hofninum^generalio, hoc a besiiis crcteris-
-8. Puerililer vero sentiunl, quod minime aodeo que animantibus divisa bono, quoii illae irraliona-"
grccterire, qui illud quod dicilur : Erunt duo in biles, affeclu dilectionis unum esse nescieiiles, in
cante una (Gen. is, 24), super filio iniclligiint.-ut vi- promiscuos difluerent cOUcubitus;isli vero raiiona-.
delicel propter semen maris el florcm feminx,ex lesjjactoteiiacissimo firmarenlur, tino affectu clia-
qtiibus confiei prolomiii utero [ihyski iracianl,duo, riiatis eliairl carne coimexi.
1-
I
<92)Particulam noit sensu' exigenle supplevimus. et vocanlur tabrilai malrimoniales.In his tabulis con-
{95) lndiciirilur labujre, quibus matriinonium con- diiiones el pacta matrimonii descriljebaniiir; nam,
irahebatur. Tabulas matrimoniales vocal Augusli- ut ait idem docior 'serm. 9, 11.,18 : 14 eliam iabu-
mis serm. 52, num. 22, Recitantur tabulw, et reci- Ue iiidicaul, ubi scribiiur liberoruin procreundormii
anlur in conspecluomithtmattesian htm '. . . . causa.
197 PR.ELOQUIORUM LIBRI SEX. — LIB. II. 198
9. Quod si opponat niilii J-acobduas uxores, Da- A illum vocans, citjus eslis filim bene facientes (I Petr.
vid quoque et Salomonis eliam pluies; invilo le ad in, 6). Uf ergo filia merearis fieri palriarcharuni
ni.ysierium indagandum, quia omnia hmc in figura bene faciens, obedire stude viro eliam in ipso ser-
contingebant(I Cor. \, 11); el audacter proflleor, mone buniililatis, subjeciioncm et gravitaiem prsc-
eliara hic civitaiem Dei noslri, el montem sanctiini ferens moruni, qnaienus pneconium illius conveniat
ejus jirophelalum, in quo non licel viro habere nisi Sapienlis dicentis : Mulieris bonm bealus vir, nume-
unam uxorem, et uxori nisi unum virum , cum rus annorum illius duplex (Eccli. xxvi, 1), id est et
quo pudice vivens causa sil prolis, aut melu forni- prcnsentis scecuiiel futurijucundilatefeiix. Itemque
catidnis, fidem ei illibatam perpeluo custodiat, et sa- Mulier forlis obieclal virum suum, el annos vilm
cramentum, maxiine cum et id ad majus perti- iilius in pace imptebil. Pars bona, mulier bona in
neai, lioc est Ecclesiam et Chrislum; dicit enim pane bona dabilur viro pro bonis faclis (Ibid., 2). Et
Apostolus de eadem sententia : Sacramenlum, id esl vere: Satvabitur enim, teste Aposlolo, etiam vir
mysterium , hoc magnum est, ego autem dico in infidelts permulierem fidelem (1 Cor. vn, 1-i). Contra
Chrislo el in Ecclesia (Ephes v. 52) : videlicel ut vero secundum eumdem qui supra : Dolor cordis et
§7 aliquanluluin ex lioc proferre autleam, quia lucius mulier zeloiypa (Eccli. xxvi, 8); et :' In mu-
slcul illi duo in csrne sunt una, ita Cbrislus cuin sit B liere zelotypa flagellum lingum (Ibid., 9). Zelolypa
verus' Dens, et verus homo in corpore suo, quodest vero mtilier esl rixosa, vel ea quse zelolera virum
Ecclesia (Coloss.i, 24); unnm ex duabus maneina- eflicil. Zeloles autem vir est, qtii eiiin cura et cordis
ttiris, nec dividi ab ea potest in colernum, pro qua cruciatu castitatem cuslodit uxoris. Unde et Domi-
fudit in sponsalibus sanguinera proprium, sicuiiiiec nus zeloies (Exod. xxxiv, 14) per Moysen dicilur,
virouxorem, nec uxori linquere proprium licet ma- quia siculi marilus cum cura caslitalem uxoris, ila
riittm. Sicul autem causa fornicalionis ab allerutro ei ijjse modo lerrore supplicii, modo proniissione
legilimum coiilingere potest divortium, ua ei a Chri-. regni nos, ne ab ipso fornicemur, cusiodlendo
sio unaquccqueanima post amalores alienos, id est reslriugit. Ilemque : Mutier rixosa ira magna : et
crimina tliversa, vel spirituum immundorura sug- conlumetia, et turpiludo illius' non tegetur; gralia
gesliones fornicans, ab eo repudiatur, nisi forle ite- verosuper gratiam mulier g@ sancia ~et pudorala
jT.m ei per pceniientiam reconcilielur (I Cor. vn, (Eccli- xxvi, 11). Aposlolus quoque Tilum de rebus
11), sicut eluxorem viro fieri posse per Apostoltiin ecclesiaslicis inslruens, le quoque quoniodo comino-
doeemnr. nefaciat, docet, dicendo inter caelera : Loquere qum-
. 10. Quod aiitem eiiam per Apostolum carne duo, decenl sanam doclrinam, senes ut sobrii sint, pudici,
in carne suiit una (Epltes. v, 51), nec hoc transenn- (C prudentes, sdni in ftde, in dilectioue, in patientiu.
ter accipienduct; sed dicendum quia et in priucipio Anns simiiiier in liabilu sancto, non criminalrices,
duo ftiertint, qttia de uno detracla esl aliera; et una non vino mullo servientes, bene docentes, ut pruden-
caro ftieruni, quia unum qtiasi corpus invieem fue- lium doceant adolescenles, ut viros suos diltgant,
runi, ipse in ea cosia, qnce delraeta est sibi, illa in prudenles, castas, sobrias, domus curam habenles,-
ipso lolunt corptis habens, ex Nquocosla detracta, benignas, subditas viris suis, ut non blaspliemetur
creala csl illi. Similiter et Chrislus unum est cuna verbum Dei (Til. n, 1); ad Ephesios quoque : Mu-
Ecclesia, in quanlum capul ejusdem est Ecelesiae, lieres, ail, subdilmsinl viris suis, sicul Domirio; quo-
eicut ipse quoque in- Evangelio teslatur, dicens : niam vir caput est mulieris, sicul Christus Ecclesim,
Nemo ascendil in cwlum, nisi qui descendil de coslo, ipse salvator corporis ejus : sed ut Ecclesia subjecta
Filius hominis, qui esl in cccto(Joan. in, 15). Quasi est Chrhlo, ita el mulieres viris suis in omnibus
dixisset, aptius nemo intrabit in regnum ccelorura, (Ephes. v, 22). Viris quoque praecipiens : Diligite,
nisi unilus, el qttasi concorporatiis ei, quisie descen- inquii, uxores veslras, sicut el Chrislus dilexil Eccle-
dil homo faclus de coelo, ul por divinilaiis polen- siam, el seipsum tradidit pro ea, ul illam sanctifica-
tiam sil iu ccclo, lerram seilicel complens et cce- rel. lla et viri debent diligere nxores suas ut corpora
luni. Duo verosuiilCliristusetEcdesia, in quantum "^ sua; nemo enith unquam carnem suain odio hibuii,
ipsa ex honilnibns, el puris conslat homitiibus, ipse sed fiulrit et fovet eam, sicul et Christus Ecctesiam,
vcro verus hoino, verus exslat et Deus. lsta hacte- quia mcmbra sumus ejus corporis de carne ejns, el
nus, nunc ad reliqua properemus. de ossibus ejus. Propfer hoc, inquil, relinquel homo
TIT. IV- •—De uxoribus. palrem el malrem suam, el adhmrebit ttxori sum, ei
11. Uxor es? Omnia libi convenire cogita, quae, eruntduoin carne una. Sacramenlum Iwc maynttni
prxelibavimus,snperaddilis his, quae.elper semet-, est, ego aulem dico in Chrislo el in Ecclesia "(Ibid~,
ipsum et per servos suos tatn exemplis, •quam ver- 25). Id estlicet etin hiimana canialique conjunctlonc
Jjis, maxime vero per Aposlolum libi specialiler ipse iilud conlingai, ut duo videlicel sibi inviccm adhcc-
mandavit condiior Deus : Sub viri, inquiens, po- renles, una iianlcaro; sacramentum (ameh ad Chri-
testateeiis, et ipse dominabilur, tui (Gen. m, 16). - stum perlinel alque Ecclesiam; quia sicul de costa
Unde Petrus aposlolus Saram in exemplttm trahit, viri fabricata est Eva, ita de Christi lalere re-
cum le, quid racere deberes, monere voluisset, di- dempta crevit Ecclesia; et sicut caput uxoris vir,
eens : Skut Sara obediebat Abraham, dominum ila capnl Ecclesia1Gbrislus; uiide ei subdit: Verit'm:
109 RATHERII EPiSC; YERON. OPP. PARS I. 200
tamen el vos singuti auusquisque uxoretn suam dili- ____ no:i onmem qui vult, sed cui Deus possibililalem
gat sicul seipsum (Ephes. v, 55); quia videlicel et tribuit, i-amsummi lasligii arcem conscendere. Quo-
Chrislus siiniliter fecit pro Ecclesia tradendo se- circa nil de le, sed de ipso, sine quo nihil poles,
ipsum : subjuiigensque : Uxor, inquii, timeal virum prsesiimens, secundtim Prophelam, quo pulchrior es,
suum. desccnde, el habila cttm inarcumcisis (Ezech. xxxn,
12. Ecce qualis erga virum esse dcbeas, prcece- 19;, id esl liuniiliier conriescende qiiibiislibet non
plis attdisii aposiolicis : nunc qiialcm crga te ipsam soium mairinionio Ijunclis, sed et carnis curam ih
csse conveniat, ex diclis collige beali Cypriani epi- conctipiscenlia facienlibus, cestiiiiaiione propria te
scopi el marlyris : « Pudicilia, inquit, corporis est ncmiiii prcererens, quasi caeleri peccttores, tu pro-
alienas res non appetere, omnein iiiimttnriitiamde- plercasliiaiis doimm sis smgiilaiiier sancius : sciens
vilare, anle horaiit congruaiii non gustare velle, qtiibusdam viiia qiiaidam plerumque, Deo peruiit-
risum non excitare, verba vana el falsa non loqui, lenie, ad tempus dominari, ul conversi posl discanl,
habitum per oinnia ordinatiim, proposiloque conve- cujus pictale de captivitate redeiiqiti, et cujus vir-
nientem, laui capillorum quam vesliuin, sicut decet, lute de polestate sinl crudelis tyranni erepti; et
Jiabere, cum indignis conlubernia non inire, stiper- tanlo majores gralias referanl liberatori, qiianlo de
cilioso iuluitu neniiiiem aspicere, vagari oeulos non _] majori periculo sunl liberati : at conlra quibusdara
pcrmiilere, poinpaiico el illecebroso gressu non reprobis quaeriamsnbliminni virluium dona nonnun-
inceJere, nuili inferior in incoepio bono opere appa- quani provenire, quibus elaii gravius corfuani, qua-
rere, nulli coniumeliam aut ruborcm incutere, ne- tenus eorum casu [lerriti elecii, de se non prcesu-
minem blasphemare, senes non iriidere, melioii manl, sed in Dei miseiicordia finnius gicssiim
non.controversari, de his quceignoras non traclare , mentis figant. Unde Aposiolus pulchre : Qui slat,
eliara quae scis non omnia proferre. H;cc cuai pro- inqiiit, videat ne cadat (I Cor. x, 12).
xiniis amabilem hoiiiinem reddunl, et Deo acceplabi- 14. Unde aiiiem casus iste specialiler conling.U,
lem faciunt. J Bonuin itaque, ul ad nostra redeam, Psalmista precando demonslral : Non vettiai mihi
si habeas virum, Saram, Rebeccam, Riichelem et pes superbim, et manits peccatoris non moveaime. Ibi
Elisaheth imitare : quod si iniqnom el crudelem, ceciderunl, qui operanlur iniquilalein(Psal. xxx\, 12).
habes quotjue quas iniiteiis, in *So>.o quidem An.ista- Nec injuria; quia onim Scriplura lesianle : Anle
siam el Theodoram; in Yeieri aniem Testamento ruiiiam exaltaiur cor (Prov. xvi, 18); seiendum ne-
Abigail nxorem Nabal Carmeli, el Esiber Assueii. minem de \irlule au*vilium quodlibet prolabi, nisi
Audi denique Aposiolum diceniem ; Salvabitur vir pritts ab huiiiilitatis pelra in arenam superbice ei
infidelis per mulierem fidetem (I Cor. vn, 14), C conlingat saliu vaniiatis et incoiisianiise demulari;
itenique : Salvabilur per filiorum generaiioncm (I ' nam nisi prcecessissel lalens superbia, non sequere-
Tim. n, 15) : ubi non filios carnis, sed filios nientis lur libidinis manifesta ruina. Unde et Prosper :
accipe expressos, quos ulique lenere et allidere t Concupiscenlice, ait, carnis addictus, videlur qui-
juberis ad peiram (Psal. cxxwi, 9), id est omnia demnil haberestiperbise, cum praeserlimpassio ipsa
opera et cogitaiioncs g@ aitollere ari Christum, ut eum videalur humiliare luxiiriae; et tanicn nisi prius
quidquid boni agis, non tibi, sed ipsi imputare slu- rebellis Deo exisieijei, cujus salubre prcecep:um de
deas, sine quo nil boni agere pervales. conservanda pudiciiia supcrbi spiritns praesuinpiioiie
TIT. V. — De cwlibibus. contemnerel, nttlla eum (94) lascivicccupiditas pro-
15. Ccclebses? Considera qiiam summum saneti- vocaret. In animo ejus diu discepiani Dei coiiiem-
tatis conscenderis culinen, el eo sollicitiiis picecipi- pius et metus; sed aut conlcmptus Dei prccponde-
tem cave ruinam, quo allius sias. Animadverte ral, et superbus aiiimus recepia cupiditate pu !ici-
itaque, quae causa de angelo fecit diabolum; et re- liam QQ perriil; aiilobtinet melus, el aninnis Deo
minisccns Dominici illius : Quia sine me nihil po'e- Siibjeciusciijjiriilatisimiil el snperbicc conlrariii.il. »
stis facere (Joan. xv, 5), scias in lioc negotio te Hcec qiiidem de speciali causa ruinre. Nunc qua ma-
misericordia et gralia illius niaxime indiaere, qtiia, 0 leria eadem perscepeconlingat rttina, ejtisdein aud'
ul veridice ait Hieronymiis, i» carneprmler carnem doclrinam : e Plerosque, ail, gula el cnncupiscenlia
vivere non humani merili, sed muneris est divini. vini lurpiter in iuxuriam solvil; alios in injufinm
Unde ei leste Gregorio, ipse crelibalus non praecipi- pudicilire sordidsecogitaiiones incenduni; nonniJIos
lur, sed laudaiur,; quia virielicel sltiltum, iino valde de proposito caslitatis occasiones oblatae dejiciuni;
superbum est, ut hoc pulvis el cinis se prccsumat quosdam sub impu licitise jugo exempla perditc vi-
exsequi posse virtule propri.j, quod non sibi, sed venlium mittunt. Sunt alii qtiorum vilam lingua
nngelis cum Dei munere conlulit nalufa. Sic enim lurpis inflammal, et lurpem conscienliam manife-
ail Veritas ipsa : Hujus smculi filii nubunt, et tra- stal : qtii prius inverectindos sermones aut prtife-
ditnlur ad nuplias; in resurrecdone aulem neque runt, aut libenler audiunl.acdeiiidepaulalim inorbo
mtbenl, neque ducenl uxores, sed erunl sicut angeli in crescenle abhoneslate deficiunt. Cogilaiio quippe
ccelo(Luc. xx,- 54); et alibi super re eadem : Qui esl, qtiaemeniem sicul iurpis inquinal, ila si fuerit
voiesl capere, capial (Malth. xvn, 12); ostendt.ns, honesia, ptirifical.| Hinc est quod illo corporis
i
(94) Vtilgaii mendose enim. _ _, .. i
201 PJLELOQUIORUMLlBRl SEX. - ,LIB. II. 202
fluxus, qui fll in dormienlibus.sine culpa, inlcrdum A J subdi non dedignalus sii ctmcla creans, el ntilricns
vigilaulibus eontingiLex eulpa; sed aliud est quod Dominus? Et ssepe contingU, ut paupere palre exi-
iu dormiente flt, aliud quod vigilans facitjibi natu- sienle, dives sit filius. Quid rogo in rerum nalura
ralilerpleniludo humoris expelliltir, hic lurpis con- foedius? Et cum alii de faslu paterncc nobilitatis
aupisceniia publicatur. » Ne igilur ccelebsamillere soleant superbire, tu ad ignominiam tui' ipsius, pa-
rastilalis vilipendas donum, recole illud proplieice trem nota pauperlatis aduslum, per plaleas dimillis
«nperium : Quomodo,inquil, cecidisti de ccetoLuci- mendicandoincedere. Quid enim mendicans clamitat,
fer, qtti mnneoriebaris? (Isai.xw, 12).id est virgi- nisi te noviiium, le assumptum, te illud, cjuodnu-
niiaiis spfendore cunctis pareJjas decorus et admi- _. per ab his inventum est, qui se bomines facerej'a- '
rabibs. Admiraiio enim' isla non est causa ignoran- cianl, id est factiiium (95), le allevatitium, te no-
lice, sed nola calumnise : ex culpa enim, ut jam thum, spuriumque demonstrat? Cui si aliquis id vel
diximus, supefbice,' miseria lntjusmodi conlingil mentiens jmproperarel, nonne causa commolionis
ruinse; qtiia videlrcet cum his duobus viliis diabolus hsecmagna esse potuissel? Et hcecquidem quantum
universumgenus pereuntium, maxime_;imo omnimo- ad sseculum. Secundmn vero -Deum, cum ipsc in
dis snpplantet, libidinis scilicet atque superbise; .Psalmo dicat; Bealus qui inielligit super egenumet
ununt tamen pendel ex altero. Sicut enim per su- "1 pauperem (PsaL XL,2); super quem lu, rogo, inlel-
perbiam ilur in proslilulionem libidinis, ita a Jibi- liges, qui nec ipsum mendicum miserando patrent
dine pervenitur ad duritiam menlis, et, heu dolor! recognoscis? Cui, rogo, porrigis eleemnsynam, qui
usquead f.onlemplumruitur Grealoris; elila demum nee ipsam in palre agnoscis naluram ? E:si omnibus •
cor, quod Dei debueral per humililalem atque mun- misericordia impendenda, etiam a fide extraneis,
ditiam esse iemplum, fit dcemoniorum per super- maxime aulem, ul ait Aposlolus, ad domesticos fi-
biam atqtte immundiliam delubrum, et, ut aptius dei (Gal. vi, 10), quid his, qui non solum domeslici
dicam, diaboli monumentum.Sic enim, quod negare fidei, sed etiam domestici sanguinis, vel origo sunt
non possumus, ipse ad beatum Job Dominus ait: geiteris, vel,' sicul quidam pulehre in decachordo
Sub umbra dormil in secrelo_calami et tocis humenli- ail : Qui suis parenlibus non defert honorem, qui-
bus (Job XL, 10). Cave igilur quicunqtie adbuc bus parere poterii ? Omnibus igitttr aliquid danduni
ianla caslilatis fruerjs prserogaliva; ne luis meritis est, patri tolum commiltenduiii, ejustJominio tottim
cam iribuendo, dum declinas Iibidineni, incidas in naancipandum. Pater ilaque sis, filius sis, quilibet
elalionem; et dtini caves elalionem, cadas segniter consangnineus sis, audi Apostolum : Qui suontm, et
in libidinem :_ quod ut "agerevaleas, timorem ge- maximedomesiicorumcuram nonhabet, fidem nega-
hennceoculis propone mentis, et ut clavus clavum '^ vit, el eslinfideli delerior (I Thn. v, 8).
expellit, ita huj"us limor jncendii ardorem illius TIT. VIII. — De viduis.
espellatvilii. Consideratio quoque terrense fragilita- 17. Yidua es? Halies Annam, tuam, ul ita dixe)-
fis timorem Tefrenet elaiionis. Ita fit ut et ab ela- rim, regulam (Luc. n, 57). Quodsi aliter vivere vis,
lionis veneno, eta libidinis incendio, Christo adju- audi Aposlolum : Vidtia, inquit, qum in deliciis est,
VMite, defeestrs.. angelis perpetim conjucunderls vivensmortua est (I Tim. v, 6).
consortibtis, angelicam in terris quandoqiiidem.vi- TIT. IX. — De virginibus.
tam es imilalus. 18. Yirgo_es?Gaudcin Dqminohumiliter, et cave
TIT. YJ.— Dejtaire et matre. ne perdas esse, quod es. Habes Mariam, ptidiciliae
15. Pater aui raater es? Memenio disciplinam ie speculum, j irginitatis tittilum, bumilitatis insigne,
debere iiliis, et sic moniiis obiempera apostolicis, ut dccus mnorentise. Scruiare ejus canticum, polest
simul et iiilerilum caveas Heli sacerdotis (I Reg. tibi suflicere ad compositionem morum. Intuere qtia
ii, &). Palres, inquil Aposlohis, nolile ad iracundiam maxima virlule nisa est illa, ut liujtts tain exceisi
provocare filios vestros, ul hon vusitlo animo fianl el sublimis, nulli post, nec antea concessi munefis
''
(Ephes.vi, 4). meruerit pfaerogativaditari, elslude quanttim potes
TIT. Vll.— Deftliis. et tu eam imitari : qttod ut qnrcrenii tibi facile oc-
16. "Filius vel filia es ? Memenlo te reverenliam ctirrat, inlerrogala humililer ipsa respondeat sa-
debere parentibus; ipse enim Unigenitus, qui non pienter, Quia respexil, ihquiens, Itumilildtemancilla!
ex @1 peccato ut tu, sed ex Spiritu sancto conce- sum (Luc. i, 48). Eece causa, nara et hoc idenijam
ptus, deYirgine natus est; postquam in tempfo in- Oiimpromiserat per prophelam : Ad quem respiciatn',
venltis, parenles, id est mairetn Yirginem, et nu- mquiens, nisi ad Itumilem et quielum el treihenlem
tritium caslissimum, el ideo_palrem nomiiialum, de sermones meos ' (Isai. LXVI,2.) Tota itaque causa.
divinitatis suae potenlia, qua cum Palre omnia pos- perdilionis nostrcc superbia, tota recuperalionis @g
sidens"inhabiiat, edocuissel; et illi non intellexis- humilitas. Humilitas maler virluium, morum est
sent. Desccndit, inquit evangelisla, cum eis, el venil omnium ornamentum ; sine hac virtiisnulla ; abs-.
Nazareih, et eralsubdilus illis (Luc. n, 51). Cur ergo que ea omnes virttites non virmies sunt, sed vitia.i
tu dedigneris subdi pareniibus, cum et nutritio suo Deniqueprofero tibi tres uno oi'dine, dequibusnon
(95) Yulg. faticium, male. Factilius ille intelligi- lius valdejiovus, assumptus, allevalilius, itl est de,
tur, qui hoviier-faetus-esidives. Ebdem sensu novi- pauperlate suniptus et levaius.
P^TROL. CXXXYI. *7' ' ' -
103 IUTHERH EPISC. YERON. OPP. PARS I. 204.
valeas dubitare, ulrique doclores nnrifiei, utrique A que ei tu, patremfamilias adesse, et te ad vineaj
toli mirabiles orbi, Romse culturam lanio sludiosius vocare, quanlo jam et
' pontificessummi, utrique
iinus, Mediolani alter, Hipponar prccfuil tertius. membra corporis ad laborandum et sensus ad in-
Nulla, incjuil prior (Greg.), virginitas carnis, quam lelligenduin videnlurj crescere meritis. Cum addiia-
non commendat suavilas mentis. Decet, ail alter menio enim conjunclionis, le et sequenles invitat
(Ambr.), ul quo castior virgo, lanlo humilior sit.<Me- - dicens : Ile et vos in vineam meam (Matth. xx, 7);
lius, inquit tertius (Aug.), est humile conjugium, quod alibi clarebit cur facial. Memenloetiam nior-
qnam superba virginilas. tem iiifantibus, pueris ei juvenibus, lieet immalu-
TIT. X. — De parvulis, .ram, lamen improvise accidere, uli et senibus acci-
19. Parvulus es? Nutrial te ille inhoc sceculo, dit debite.
qui Samuelem in templo. Audi itaque, utpotes; et TIT. XII. j—De adolcscenlibus.
tu satage, ut poles; et lu conare, ul poles; et lu 21. Adolescenses? Autli Domiiium: Tibi, Inquii,
nitere, utpotes; et lu sequere, ut potes, tu, dicen- (gg dico, surge (Luci vn, 14). Audi el Apostolum :
tem Sapientiam: Usqnequo parvuli diligiiis infan- Sitrge qui dormis, el exsurge a morluis, et illumina-
tiam ? (Prov. i, 22.) Scilo palremfamilias adesse, et bil te Chrisius (Ephes. v, 14). Nec succetiseas, quod
'leipsum sevi tui mane quoiidie voeare. Dum eniimB tatn terribiliter le in ipsis videor iniliis exeilare;
profeceris, dum legere,-dum inlelligere, dum certc scias me hoc lani propier declivem ad lapsus multi-
inteiTOgarevolueris, invenies quosdam in quinquen- genos agerc liujusmodi setatem, quam et [subaudi
nio, et, quod majoris adhue -miraculi est, eliant in propierj bicipitemin ipso inlroimvivendi callem (97):
iriennio, ad marlyrium sponle prorupisse, sapien- quod lillera tibi Pytliagorce' Sa.nii valet recor-
tissime ct poleniissime sseeuli potestatibus fesli- dari, si quaiido dare [f. nolueris] volueris oblilui.
tisse, miracula in nomine' Domini oslendisse, lor- Sed et ille, qui nostrum, qnod Jaboramus, jam in
menla forliter tolerasse, lortores- consiantissime niuliis juvit (98), auxil, ornavil, et roboravit opus,
derisisse, mortem pro Dominonon tam immaturam,. ne qtiid niinus et ad id explicanJum posse videatur,
quam preliosam libentissime suscepisse, et coro- adsit, rogo, quanlocilius Augusiinus ulique beatus:
nam immortaliiatis cum palma victoriae, signis et Juventus, inquit, udlamorem ttberior, ad lapsmn in-
miraeulis ad exstincia eorum corpora clarescentibus, caulior, ad infirmitalem fragilior, -ad correplionem
se aceepisse, perspicacissime demonstrasse {96); clurior. Ecclesiastes! eliam, Proverbiorum, el S.i-
et quod adbuc incredibilioris erit prodigii, plu- pienliccJibri, auelonhii [/'. auctoros] etiam lam Novi
res fdrlissimas virgines ejusdem invenies aevi, in quam Veteris Tesianienii, lam umbrae veri quam
conflictu victrices diaboli, pro amore profecisse no- G ipsius veritatis acti jprrrsagiis [al.' praesagus], quitl
minis Christi. Invenies quoque ejusdem celatis nii- de luce exprimant proprielate cetatis, quibus te con-
seros, post -remissum origtnale peccalum, proptiis Ifa instruant et munianl documentis, Jongtim edi-
meritis mercatos infernum, et hoc quibusdam aper-" cere nimis, ne liupedimeiilum sii proposiii ad aiia
tisindiciis ad notiliam monsirasse hominum, ipso tendeniis. Sed ne le, dum multis indigeas, etiant
misericorditer permiilenie, qui hoc ad luce cauie- aliquibus videanrar fraudare; hortamur, s"ivelis, ut
Ircscribi voluit exemplum. aurem cordis Psalnnslsc adhiheas diclis, quibus in-
TIT. XI. — De ptteris.- terrogans tibimel congruum slalim accepit consi-
20. Puer es? Audi Aposloluin : Nolite ptteri Jiiim : In quo, inquiens, corrigh adotescenlior viam
efftci sensibus, sed matilia parvuli eslote , sensibus suam? in cuslodiendo sermones luos (Psat. cxvm,
aulem perfecii siiis (I Cor. xiv, 20). Imitare illum 9). Nota igitur ut verbis Auguslini nunc quoqne
de quo legitur, quia proficiebal mldle et sapieniia et utamur, quod non prcestimptioriehumana inventum,
gralia coram Deoel hominibus(Luc. n, 52). Secun- sed iuspiratione divina acceptum, libi subito propi-
dum enim divinitatem tolus manens periectus, neque net remedii poculum. M«is enim tua, quae degene-
ih quo proficeret habens, qni sic sine initio existii, rat in stiipibus, mtliores edere fruclus incipit, si
ut neque deficiendo finem aliquem haberi possit; veiboruin cceleslium conspersa seminibus fuerit,
juxta bumanitatem, quam tui gratia.accepit, profi- qttce lamen iJIe cceleslis agrlcola, nisi in quodani
cere voluit, ut tibi, unde proficere deberes, mon- versu (99) serere consuevit. Audi denique hujus sa-
slrafel, imo ut proficeres ipse prseslaret. Scito ila- lionis fecundissimcemiaislrum : Omnia, Inquit, ve-
el j
"(96) Conslrue -. perspicacissime demonstrasse, X.iltc-ra discriminesecta bicorni
Pjlliagorâe
signis el miraculis claresccniibus ad exslincta eorum. Humaiiaevil33speciem praferre videtur,elc.
corpora, se accepissecoronam. Mox conslrue : Scias
(97) Male in vuJg. iniqttns. (98) Male in vulgatis vivit. Conslrtie autent: Scd
me agere hoc tam propter mtateinhujusmodi declivem el ille, Augustinttsuliqtie beaius, qui jam in multis
ad lapsus multigenos, quam el propier caliem bicipi- juvit, auxil, omavii et roboravil opus riostrum, quod
temin ipso iniroitu vivendi. Liitera Pythagoraeesl Y, laboramus, quaniocilius adsit, rogo, ne; vtdeaiur posse
non quod eam Pytbagoras inveneiii, sed quia, cmn aliquid minus, el cid explicandumid Juventus, in-
divisum pwiferal, ca qnil, efc. I
ipsa iruncum in duos ranios
uiehalur Pvtbagoras, ui bicipitem humanse vitae (99) Versus pro! sulco a probcc nolas auctoribus
caliem hinc in virmtes, hinc in vitia lenleiiiem re- accipiiur. Sic Plinius lib. xvm, c. 19, jn arando
orseseniarel; unde in Virgilii poemaiibus: versum peragi scripsil.
i-
'205 PRj£LO'Ql"IORU.\lLIBRI SEX. — LIB. (I. 206
slra honestecutn ordine fianl (I Cor. xiv, 40). Dirige A pisse perfunctorie, dico prout valeo, etsi non prout'
ilaque cordis oblutus-ad illius nuius, nec torluosi debeo, in bonam magis, qnani in inalam posse re-
serpeulis sequaris anfiactus. Dirige viam ad te jerri intelligeniiam, sciliccl ut elevatus in virtutum
venienlis Domiui, rcctas fac semilas Dei lui (Luc: ciilinine, aliidaris gratuilo in Itumilitate; imoallidal
in, 4). Ipse enim nonuisi via incedere dignatuf rete ille, non lamen in turbine el tapide grandinis
cta, sicut de ipso dicit Scriptura, Vim, inquiens, (Lai. xxx, 50), sed I'Hspirilu mansueludhtis(I Cor
Domini rectw(Dan. m, 27); perversae autem sunt iv, 21), qui elisum erigere valei omnimndis (Psal.
semitsereproborum (Pro». n,' 15)."Si ergo vis Chri- CXLV, 8), qui tangit montes ei fumigant (Psa/.-cni,
slum seqtii, qua ille incedil, ambula via, ne de le 52), morlifieansque vivificat (I Reg. n, 6), auferens
dicatur, o quidereliqueruiit semitas reclas I (HPetr. sjjiriium alla sapieniium, ut deficianl, ei in pulve-
n, 15.) rem suum redearit (Psal. cm, 29), hoc est, pulverem
- J22. Animadverle quid libi eonsilii melioris prose esse recogi'oscanl'; prsecipiens (101) dicendo :
pbeta agendum decernil in Threnis : Bonitm, in- Quanlo ntajor es, humilia te in otnnibus (Eccli. m,
qiiit, est viro, cum porluverit jugum ab adolescentia 20); ila eniin valebis recoguoscere, qui ipse solus .
sna (Thren. tn, 27). Et quasi itilerroges, cur sua? ponil humiles in sublimi, el mcercnteserigit sospi-
adjecit sedebit singulariier, el tacebil (Ibid.. 28). Nil B tate, el nil merilis luis te debcre tribuere, sed ei
aliui!, inquis, utililaiis? Istud enim (100) hoinines soli, qui auclor, dator et remuneralor boiiorum
maxime deputant utiliiati. Denique constipatum noscilur esse. Uno quippe, ul anie nos dicium esl,
multis laleri adhserentium incedere lurbis, muliis taanis gbriae maloa summis ad infima, imo hunii-
obsequentium comprimi cuneis,magiiae islbic dici- litaiis bouo ab iufiinis revehi vales ad summa. Sed
lur felicitalis. Q4 T!J 3ugum _id est assumere] lol- si adhuc requiris, nec tibi salisfaclum credis, quo-
iere suades, ui solus sedeam, cum muli©s ideirco R\odosuper te levari possis,- scias, doccnte Aposlolc
, tollere, ut mullis comitenlur, aspiciam. Seqtiitarel (Sapienlia) : Quia corpusquod corrumpilur ; aggra^
jungit, quid solilarius •isle meretur : Quia levabi', vat cuhncm (Sap. ix,-15). Nec erigere-"sese quw
iiiquil, super se (Thren. m, 28). Quo, inquis, leva- suis viiibus valet ad summa, nisi illius elevetur
bof? quare levabor? nunquid ut de me dicaiur: Qui gralia, qui nostri c.ausa descenclit ad ima. Veruic,
se exallat, humiliabilur (Luc. xiv, 1J) : an utdicere quia in lioc, quod lui causa posui lestimonio, nou
jiossim : Elevans allisisli me (Psal. ci, 11)? Non; (aistum tevabit super se dicilur_, sed eliam, quod
sed ut de le dicalur : Qui se humiliat, exallabitur paisiulum refutare @§ visus est, sedebit solitarius,
(Luc. xiv, 11). Et: Qui habitat in adjutorio Altis- et tacebit (Thren. in, 28), non transeuiiler censeo
simi, in proleclione Dei cmii commorabilur (PsaL C accipiendum, sed magnopere inquireiidum, ipsa
xc,- 1): luque gaudens possis canlare: Tenuhli ma- sessio et lacilurnilas quce \el sit; quidve sibi velit.
uum dexleram meam, el in voluntate lua deduxisli Foriassis consequeitter lucebit, quia gravilate et
me, el cum gloria assumpsisli me (Psal. LXXII,24) : muiidilia cordis, aique silenlio oris, virtus pariiur
mullique in lui, imo Dei Iaude valeant dicere : Bea- ditince conletr.plalionis; conleinplalione auteni con-
ius qitemeleyisti el assumpsisti, inhabitabit in alriis sessus acquiritur ipse, qui et imitatur (subaudi con-
luis (Psal. LXIV,5). Quo auiem te elevel, inierroga sessum)regni cqelestis abomoi scilicel cupiditia ac
Paulum : Quinos, inquil, coniesuscilavil, et consedere fccce rerum mortalium cohibita -el eliquata cogila-
fecil m cceleslibus(Ephes. n, 6). Ijjseque Dominus : tione menlis.
Ubisum ego, illicet minisler meus erit (Joan. xn, 6). 24. Ne itaque vagari incipiam per multa ,'adest
Ministra ergo Christo, et eris cum Chrislo. Ubi? adhtic recetis in auribus ea, quae modb in Evangelio
Vidcntibus, inquit, illis, elevalusest, el nubes susce- sonult, Maria; sexla enim septimi mensis ab anni
pil eum ab oculis eorum (Aci. i, 9), dicenlibus ange- revolutione (102), octavi autem ab hnjiis, qttseme
lis : Hic Jesus qui assumptus est a vobis in ctelum deprimit, imoerudil calamilalis accessione, haecrite
(Ibid., 11), etc. Siergo vis ad illtnn perlinere, slude occurril leciio seria [f feria], non parura, utcredo,
lerrant de corde purgare, ut expeditus et liber, vir- auclorc Deo, ad id qttod indagandum suscepi, colla-
lulum pennis, nullo scilicet horum, quibus siqie- tura'. Yideantiis itaque, ut credamus; credamus, ut
rius te inhiare monstfasli, visco impedilus, iti cce- videamus. Quid est quod dico ? Yideamus Deum so-
_.lum, ubi ille est, possis conscendere. lum esse, qui revelal absconsa de lenebris, creda-
25. Quod aulem dixisli, nolle le conqueri, di- jnus ipsum semper, raaximeautem de se loquentibus,
cendo elevansallisisli me, ne forte me putes acce- praesenlem esse nobis. Credamus ea quae ndndum
(100) Hic enhn pro enimvero ironicc accipien- pellalur. Qu.Tresexta, id esl feria, seplimi mensis ab
dum est. anni revo/uiionelioclocoiiojalur, etpostnonnullaqui-
(101) Vulg. jnendose percipiens. demnum.50, quem pt;stri..iescripsit, aliatnJeciionem
{102) De Iectione loquilur, qua eo die, quo Iiccc evangelicam laudai hodie, inquit, recitatam, nimi-
scribebat, evangeliumlegebalur de peccalrice con- fum evangelium de fici arlore, quod Sabbalo qua-
versa : Mogavii Jesum quidam fharismus, etc. Hinc tuor temporum ejusdcm mensis legilur. Seplimus
hodiernam.leclionem et lectionem prmsenlem vocal, autem mensis, sive September Ratherio erat octavus
quaemodosonuit. Legebalur aulein hoc Evangelium, ab ejus calamiiaie, ,quia scilicet raense Fcbruario
uii nunc quoque legitur, sexla feria quatuor lempo- captus fueral, el in Papiensem lurrim deduclus,jtbi
rum mensis Sepiembris, qui mensis seplimus ap- htinc librum lucubiavil.
207 RATHERH EPISC. VERON. OPP. PARSJ. 2(JS -
oe Mlointelligimus,ul credendo videre et inlelligere A sola; ei merilo lacct, qu;c. ialem pro sc loquenleui
valeamus. Sic enim dixit : Si credideris, videbis advocalumhabet. Eu, tit tierio, nec de sedente, nec
(Joan. xi, 40). Quseramus,sanclissimaisla peccalrix, de iacente aliquid reslat ambigui. Nunc sublevalio-
caslissima merelrix, quomodojtigum mlerit, quo- nem pariter videamus, videnles anijjleclamur, am-
modo solitaria sederil, quomodo tacens se super se plecteutes nobis optemus. Marlha, Mariha, solliciiu
levaverit; et si hodierna non suffragattirJeclio, ad cs, et turbaris erga^plurima (Ibid., 41); ideo,ut
hsecomnia habemus alteriusde ea leclionis, si (105) cretlo, dupliciler appellala, sive propier amorem,
tamen nasc eadem esse sit credenda, perspicacissima sive quia non aribuctmi assidebalul Maria, sed duo-
aique aptissima documeiila. Age nunc : Rogavil Je- bus serviebal, qu£ereiido,cceleslia,ministrando ler-
sttm quidampharismus,ut pranderet apud se (Luc.vn, rena. Quod et fecerat quondain eiiuiii ilfa, sicut
56), quod el fecil, et hilcr agendum, Mulier qumdam monslrat leclio superius decui'sa ; sed ab liis expe-
qum fuerat in civilatepeccalrix (Ibid., 57) Hic subsi- dita, abjeclojugo jam libera, sponte pedibus dhinis
sle paululum, et nola, fueral dicii, quart erui non cmiclasubmittebat membra. Marilia itaque sota hoir
dicit? Nunquid adhuc audiernl: Dicotibi remiiiunlur sola; Maria sola. Sola illa quia mullis; isla, qnia'
ei peccalamulia, quoniamdilexilmuhum? (Ibid. 48.) uni. Unum est enimnecessarium(Ibid., 42); multa
Sed novit evangelisla causam advenius mulieris de B enim illa nullum percipiunlfruclum, si ad isiudiion
jjietale esse Domini tralienlis; ipse cnim per mise- perveniunt unum, et ideo illa multa indigenl uno,
ricordiam trahebat intus, qui per niansueiudinem unum non indiget multis. Maria optimampariemsibi
foiis erat Suscepturus. Et ideo quando aspexit etele- elegit,qucenon auferetur ab ea (Ibid.). Ecce quo sub-
git ut traheret, conversa esse desiii quod fuerat, et iit elevala, quceposl jugum portatum ambivittacens
accepil esse; quod per pielatem suscipientis ftiiura sedere sola; soli enim sola inhaarens, ipsum unum,
erat. Sic enim pollicetur per prophetam: Quacunque ipsiim solum parletn uieruil Deum.
hora peccatorconveisusingemueril,salvuseril (Ezech. 26. Sed quid, inquis, tam festinanter parlem hanc
xxxin, 12). Nunc se_quenliatenlemus : Atiulit alaba- esse dicis Deum, qui ad hoc lcnendumnullum adhuc
sirttm unguenti, et sluns retro secus pedesDomini,la- prolulisti testimonium? Ideo protuli nullum, quia
erymis ccepitrigare pedcs ejas, el capitlis capiiis sui superius. adest.evidentissimum: Qui milti, inquil,
lergebat, el oscnlabalur pedes ejus, et unguenlounge- ministrat, me sequatur; el ubi sum ego, illicct mini-
bat (Luc vii, 57. 58). Ecce jtigum quod tulil. Quot stermeus erit (Joan. xn, 26). Ergo Martha quaemi-
enim in se prius liabuil obleclameuta, tot de,se pro- nislravit, inquis, non Maria illic erit, quaj sedil.
1'dlitholocausta; subjugiivil cuncla genera delecla- Yerumdiceres, si pigriiia sedissel; verum dieeres,
lionum,-diim de se nil sibi relinquens, lot fluxit in " si et ipsa jam noitlminisirassel. Minislranlur enim
lacrymas desideriorum coeleslium; arsit ignc divini KEiilta,cuih sufficiatunum; sed pervenitur ad uhuni
amoris, quaejirius igne arserat volupiatis ; lavit Ia- lainislerio muiloruin. Q^ Unuin ergo, quod est ?
crymis maculas criminis, quas (§@gaudio contraxe- Deus utique.. Et mtilta, quae? opera ir.isericordi;e.
rat noxiae deleeiationis;-capillos, oculos, insuper Operibus inisericordisepervenitur ad Deum; ubi ctmt
tolum corpus Iiuic jugo subegit, qttaj cuncta quon- pervenilur, cessat omne qnod agitur, qufanon.est
dam iu conteinptii Crealoris arniavil; converlit ad necessitas, qtta agatur. Remanet fructus cujus causa
numerunt virlutum multitudinem viliorum, ut lolum agebalur, remanet sola charilas qua agebatur,'ipsa
serviret in poenitenlia, quidquid miindo, imodiabolo una uni, ipsa sola soli, ipsa singularis adhaerelin
servierat.in culpa. Eccc ex lectione prcesenttjugttm, sceculumsingulari., Ipsa autem, qua lu Mariam ac-
quod ista tulit Maria, til reor, cognoscis. cusare niteris, sessione intantum nil est operosius,
25. Nunc alia, ut promisi, ac cadens, quomodo eliamsi nil videalur cessationi similitis, til defini-
sola lacens sederil, sedendo se sujter »e Jevaverit lione eongrua eliani in ltoc saeculoquies valeat ope-
.demonstret,' el id totum, quod proposuimus, Deo . rosa vocari. Sed ne .forte inopia dicendi me pules
operanle conliciat: Intravii, inquil, Jesus in qttod- suffriigiiiinnoii prqlulisse exempli, habes ipsumbea-
dam caslellum, et mulier quw.dam, Mauha nomine, lum j'uvenem, sanjetum adolescentem. imo ipsani,
excepitillum in domum suam, el huic erai soror, no- quse lulitjugum, Mariamin irsdcm Threnis m, 24,
mine Maria, qum eliam sedens secuspedes Domini loquenlem : Pars mea Deus, dixit anhna mca, pro-
audiebat verba illius (Luc. x, 58, 59;. Accipe seden- plereaexspectaboeum. Et Psaltnista : Porlio, inquit,
tacendo audientem; sed liunquid sola? ln- mea in lerra vivenlium(Psal. CXLI, 6,25). Quodauleni
' tem,et Sielit
tende. Martba, el ait: Domine, non est tibi ab ea nunquam auferalur,'audi. Tu _' inquii, idetn
curm, quod sorbr mea reliquil me solammmislrare ? ipse es (104), elarinilui non deficienl; filii servorttm
(Ibid., 40.) Habes el hic solam-,si plaeel,; duse enim ttiorum habitabunt ibi, et semen eorum in smcutum
ante fuerant expressae, Martha et soror Maria ; dirigetur (Psal. c|, 28); el: Pars mea Dominusin
Martha ministrabat sola; Maria sedet, lacet et audit mternum(Psal. xxxn, 26). Deo auiem graiias, quia
(105) Ratherius quidem eredebat peccatricem (104) Yulgaii mendose nunquammiferaiur auditu,
eamdem fuisse ac Mariam sororem Marihae.Al eum inqiiil: Idem ipsejtete. Correctionemsuasit sensusi,
itliosscirel eas judicare diversas, hinc conditionem •etconfirmavil psalmi leclio : Tujdem ipsees.
ejtismodiinseruil. t -
' "
f 08 PRJELOQUIORUMLIBRl .SEX. — LIB. II. 210
iiuc sumus raliocinando adducli, ul ipsa lui cuncla- A inlefpellatus, nec stimulaniis carnis taclus litillatio-
tione, suadeam libi jugum tollere cum Maria, niini- nibiis, solus quieius liber gaudebit et securus.
strare cnm Martha, utpostea behe sedere eum eadem 28. Quisquis ergo es, qui ad hoe tam singulam
valeas Maria,cum qua etiam optime sedendo, id est, nileris fastigium , exercere prius communiler ir
conteniplaiive a sascularibusvacando, elverbumDel campo vivenlluni, asside gravioribus acclinis et se-
sine strepitu audiendo, partem oplimam eligere, ob- dulus, disce honorem deferre-sehioribus, amorem
lihere valeas feliciter et possldere. aequalibus,exeinplumjunioribus, sequere auclorila-
27. Hoc itaque jugumsuave, hoe omis tam Jeve^ lem el prcecepla sapientium, et per haec tibi Deum.
quod te tantum elevare, taniura valet altollere, ul loqui credito ipsum. In consilio seniorum cum sede-
pa rtem ipsum merearis Detim habere, quod non con- ris, manum ori adhibe, inlentus ausculta, sedulus
tcrit eervicem, sed ornat, bonesiat collum, uon cru- disce, ut percipiens senum sententias, colligas solli-
ciat; ne cuncleris, Tie moreris, quaeso, in juventule cile, quod in majori serves aeiate aliquando. Etiam
lollere, ne si sero velis lollere, desit fbfte locus, di- volo te a cosequaevorumcontinere loquelis, ul parvi-
caiurque tibi: Qum in juvenlute non collegisli, quo- loquio assuefieri ipso usu inslruaiis,' «eve rudis ad-
modo hwcniesin senectule? (Eccli. xxv, 5.) Prceveni luie aetatis, facile ad illicita loquendo labaris ; sed
ergo seneclutis annos operatitme el coTreclionecon- B rcmotus seniorum iniendere pvseceplis, anliquorum
grua, sciens oplatius libi esse, ut possis veiacitcr dictis, prophelarum oraculis, et apostolo.rumvaleas
dicere: Deus, qui pascis me a juventute mea (Gen. nsagisleriis. Laudandus enim est, qui vull [f. mavull]
XLVIII , 15); et : Deus docusii me a jnvenlute mea tacendo loquehda discere, quam proferre qucesentit,
(Psal. LXX,17),tiuain recordaiione lapsuum suspecte anlequam loqui discat. His si luam Dei gratia indo-
orare, ei deflere dicendo : Delicta jitreniulis tnemel lem coiicesserit munerarl, adjiciendumquod el facele
ignoranlias meas nememineris,Domhie(Pscd.xxw,!). ab eo quj supra, insolentissimo quidem, scd diserto
Hiud est euim rebur saltilis, islud medicina aBgritii- cuidam conslliatum est juveni, tit nec jjlusquam opor-
dinis; remedium vulneri quaerilur, gratia sahantl re- tel libi triliuendo vanescas, nec rursus te"aljjiciendo
fertiir, €1110enim militia sil vila liominis super ler- ae desperajido Frigescas.Inter hxc animadverle pa-
ramiJob vu, 1); nonneliieliusêst injuventuleejtis- fremfamilias otiosiim te, non simjjliciler ul illos
<lemmilitiseexcubias foftiter subire, ut in seiiecliile Ktane primo, sed cum additamento conjunctionis,
inler emeritos locum majoris gradtis valeas oblinere, qua notam intelligas reprehensionis, ad vinecccultum
quam segniiicein adolescentia "vacans, tunc mililice vocare : Ite, inqtiit, cl vos in vincam (Matih. xx, 7);
manus niiaris dare, cum el seneclus Iaborem impe- itl est, et ipsi qui mane horaque tevtia dehuisiis ad-
dit, et enerval artus viribus deficientibus, spe capes- C esse, saltera vel sexta properate, et meditim quod
sendi vicloriamxcertaminis (105) dissolutioribus in- rcstal diei luerifftciie.
lerdiclis Iacertis ; prseserlint cunt nec aetas'ipsa tot f IT. XIII. — De senibus.
vitce promillat spalia, quibus labore peracto, mili- 29. Senex es? Gaude in Domino qui ad hoc usque
'
tiam mutare, ut aliioris gradus infulari honoribus' ducttis, non solum quia quammultos Sy.rlium scqpu-
possis; sed potius fcssis artiiljus, nullo prceeunte los evasisti,.naufragosque casus; sed et quia jam
laudis prseconio,gaudeas, si saltem inter illos annu- prope esl, quo lendere v.deris, porlus, si lamen es
mereris, qni donaiivum @g pro ipso expettint lyro- seriits, si probus, si gravis, si bonis moribus ornalus,
ctiiio; aulcum provincialibus, qui aimonam tributa- si virtulibus-ccmplus, si eanilie venerabilis mentis,
literipsis prcebent mililibus (106); ideoque bonum si venustate melliflutisoris, si dieere vaies cum Psal-'
esse dicil ille superius, jugum in adolescentia lollerc. mista : SenectnsQQ mea in miserkordia uberi (Tsal.
Eteniin ei,qui post decursum juvenilis aalaiis tempus xci, 11). Sin secus, quod absit, ne succenseas, rogo,'
illud loliit, multa eveniunt genera contrarietalum ; si et te monere audeam junior ego (scias me ipso
stimulant enim assueta vitia, consue.tudo deprimit hoc praesumereoflicio) quanlum eliam le videoalli-
prava, exagilat conscienlia ipsa : usus erroris insta- nere. Ntilla setas ad id, quod opus est, discendum
bilem facit, eonatur contra se, et labllur-sub se; 0 sera debet parere: et licel, ut quidam salis probe
aliolefacerevult velera, sed voluntateranon sequitur anle nos visus est dicere, senes magis deceat docere,
eflicacia, caplisque in reie avibus non dissimilis, ubi' - qtiam discere ; magis lamen condecet discere, quam
cxpedirevult pedem opeiis, maculis retinelur usi-' quid doceanl, imo quid agant, quod non ex superfluo
lalccconsueluilinis. Tqia itaque liuic res estin peri- addere satis possimus, ignorare. Audi ilaque ct lu
cnlo, illi in bono. Sedebil denique isle singularis, quid Ecclesiastes dical: Si multis annis vixeril homo,
rarum aut forte niillum-suis dignum inveniens con- meminissedebel lenebwsi temporis, el dierum mullb-
sortiis, quielus et feriattis divinis vacabit ofnciis, rum; qtd cum vcnerint, vanitalis arguunlur prmteriln'
angelicis ditalus revelationibus et prcemiis, iiullisnec (Eccle. xi, 8). Et: Puer centum annorum maledi-
anieaeiis nec praiseniibus illecebrarum voluptatibus clus erit (IsaL LXV,20). Ilemque : Seneclus venera-
\105) lidem-Ytilgati cnervcs, sine sensu. Construe (106) Sic eliam Augustinus Serm. i in Psal. xc,'
aulem : El deficientibusviribus; enervat arlus iacerlis num. 10, devolus provincialis annonam tribuit miti-'
dissotntioribusinterdiclisspe capessendivictoriamcer- tibus.
tan.inis.
211 RATHERII EPISO. VERON. QPP. PARS I. 2'2
Eitis non dhtturna, nequenumero annorutn computpta _i , tres suni, ex quo venio qnmrens fructum in ftculnea
(Sap. iv, 8)r. Audi etiam cuslodem omnibus genera- hac, el non invenio (Lvc. xm, -7J. Tene igiiur, ircs
iiler, tibi vero dicenlem specialiler : Yenil mane et sunl anni. Aiiud videamus. Te dixi arborem_,vi-
nox; si qumritis, qumrile ; converlimini, et vcnite neam Ecclesiam, quemdam illum, imo domiinmtvi-
(Isai. xxi, 12). Audi ei Apostolum : Omne, aif, qttod neae ilJum, Deum, culiorem vineae quem dicarn? Si
v:t eralur etsenescit, propeinterilumest (Hebr. vm, 15). enini ficns cullorem dixissel, forte aiiinms iuus,
Perspicienti autem mibi ipsos quos eapile geris nivei forle angelus, cni, ul qnibusdam videris, imo tit
canos candoris, faleor non minimuniadesl dubieta- recie poles videri, es commissus, fueral intelligen-
lis, unde inilium debeam ordiri sermonis. Siquidem dus. Nunc autem nori cullorem arboiis, sed culto-
et reverentiam seiaii, et doclrinam vellem,si possem, rem vineae diccns, alium requirit, qni non le solum
conferre fatuitali. Yerum adsit, rogo, illepropitius, exfolendum, sed alias "ficus,imo lotam.suromam vi-
qui insensalos adliumanam loquelam asince quon- nese cusiodiendam susccperil. Quid ergo angusla-
dain converiit rugitus (Num. xxn, 28). Relexam se- mur ? non quod si aliquid bene ; .quod enini diffici-
liem leclionis evangelicaehodie recilalam (Num. xxn, lius inyenitur (109), dulcius, tesie Ambrosio, tene-
28); el si ibi luum forie aliquidjiivencris, ne mihi, lur, ct quo lardior tideplio, eo gralior perftinctio.
quccso, qni recilo, imputes ; sed iua, uliua, reci- |5 . Poieram enini, quanium ille, qui desuper magisicr
pias; et libi ad uiiliialem, etiainsi ad coniumeliam est omnluiij, convallem exiguilatis mesa per ipsos,
putes prolata, converlas. e;ni jam salis super hoc tractavcrunl, mqnfes digna-
50. A?borem fici (107) habebat quidctmplantmiam iiir jrrorare, tibi jani cultorem vineaj monstrare ;
in vinea sua (Lue. xm, 6), elc. Arboribus significari . sed volo (110) te eniiueniioris exemplo aucioriiaiis
bomincs, si tibi adhuc ista non suadftt Ieclio, lege ailraliere, quo et ad guserendum jjaralior elueiaris,
aliquid aperlius in Daniele, ubi refertur somnium et me_non a me Jiaee invenisse, sed de Scripturis
de arbore magna et excelsa (Dan. iv, 7), cujus cum comproba.sse pcrspicions, tanlo capacior reddaris,
multa descripta essent dignilalum prceconia, ad ul- fuanlo avidior. I
limum succicii jussa, et super regis celsiludinem in- 5i. Homo r/if*f/rmi,!aitalia leciio, sed lamen ctu£
ferpretala, ipsum quem excellentia signavit, jaclura iircc (111) EvangeJii, erat dives, qui pianiavit vineam,
ji:onstravit. Nam ille innumeris provecluum dignila- et sepem circumdedit \ ei, et locavit eam agricolis, el
tibns, veluti quibusdam elementorum contempera- (Maltli. xxi,-55) usque dum reversus tnatos maleper-
tionibus, quasi usque ad r.oslumttl arbor est inal- det, et vineam suam tocabil aliis agricolis (Ibid., 41);
latus (108) ; excisus a culniine, eecidil ab honore, quod quia impletum esl, ideo ipso relalu multorum
deserlus est a sibi qbsecundanlibiis, veluli arbor ab G ( jam palefactum, perspicacius islud, quod modoquse-
swibus. fugienlibus ; septem lemporibus super eo riiur, suliragaiido valet aperhe. Jam enim illi vinese
mtilalis, ad jjristinuin slalum rursus rediit celsilu- Mali cultores, qui non solum mldere fruclum no-
dinis. Sunt multa et in Scripluris, quae aliud per iucrunt, sed eliam servos diversis injuriis affetlos
naluram, alterum signant per intelligentiam ; sed occidertnit, iiisupcr.el ab ijjso filiomanus conlinere
lectoris reqnirunl diligentiam. Arbor ergo ista, sive nsJueriint, male si.int perditi. Jajn vinea locata est
tu, sive ego, sive ulrique, sive quilibei, cui ipsa, apostolis, eoi-utjiquesuccessoribusepiscopis, presl.y-
qucc de ea referuntur, congrinint, sii, videamus&uid teris, cccterisque ordinibus sacris, qiii singuli, pro
illi conligeril. Yeni/,.inqni(, qumrens fruclumihea, suo quisque captu vei minislerio, eidem insislenles,
et noninvehit (Luc. xm, 6). Quis venit? Ille, cujus dominum vinece, ut veniat, prcestolanlur, non ut
crat vinea, cujus et ficiis. Si tu ficus,- e''go ille, qui malos male perdat, sed ul fructuni beneplaciltim re-
te plantavil, esi *JQ Dondnus : etenim ijjse, Vinea, cipiens, bonos operaiios benigna largilate remune-
inquit, mea electa, ego te ptanlavi (Jer. n, 21). Quod . ret. Horum aitiem aliquis quis. sil, sive episcopus
sinoncredis, adesl parabola, quseajjprobet, alterius . scilicci, sive presbyter, qui le excolendum suscepli,
lecliohis. Yinea, ih qua te piantavil, est Ecelesia ; nonadme perlinel. Ipse ^J aulem de lealloquilur,
venit qucerens fructum in te, et nou inyenit : quot' ®, elte fructum iron dedisse ccnquerilnr, cum morcs
vicibus [supple veiierit], ipse tlical. Non enim bic tuos ei deinonstrans; le inccnveriibilcni, diuque in-
aliquid violenler ex me proferre aul fingere volo, fructuosum esse falelur non solum-suo ore, id esl
ne non certus dispulalor, sed inepiusa tej"udieer Scripltiranim voee, sed el tua operatione. Ecce,
fabulator. Dixit autem ad culJoiem vinctc : Ecce anni inquit, iressunl anni, ex qtto vetiioqnmtens fitclum
-(107) Indicalur Sabbatum quntoor (eraporum Se- siuliquid bene invenim s. Quod enim, e!C-
plemLris, quo evaiigelium de fiei ailiore Jegitur. (ilti) Construe. Eenim poieratn -jchn monstrare
Hoc ergoriie bcec scripla noscuntur, sicut die prae- tibi cuttorem vincm, quanlum ille, qui desuper esl
cedeniis feiicCsexlaeantecedenlia lucuJirata fuerunt. magisler omnhm, dignalur irrorare convallcm eai-
Conlei"supra nol. 210. guitalis memper mohles ipsos, qui jam sctlistracla-
(108) lloe idem verbum1 inalto pro exalto, extolloi veruni snper lioc , seii volo, elc. Montium nomiiic
apud Apiileium legitur in Trismegislo : Inatiata est: sanctos Patres inlclligii, qui eodcm noinineTiisacris
mundi rolundiias jn modumsjihmrce.Hinc vox Italicai Scripluris alicubi des|ignanltir.
inolzalo. (111) Ut ha>c.scjlipet, qnam de arbore fici pap-
(109)Supplendum vidciur : Non qitodangustemur, boiam aniea propostiil.
215 , PR_£LOQUIORUM'LIBRI SEX. — LIB. II. 2U
iii ficulnea hac, el non inveiiio (Luc. vn, 7). Haecdi- _\usqne dum- fodiam circa illam, el miltam stercora ;
cunttir, dtim cullor tui cordioin te conspicilea, quce et si quidem fecerit [ruclum; sin aulem, in }uluro
Jlorhinodoeenle cognoscil repraliensibilia. Tunc con- succides cam (Luc xm, 8, 9). 0 quam breve spa-,
querentem super le audit ipsum, cui delreclas fru- tium 1 o quam sufflciens, si coitvertaris 1 o quaml
clum deferre operum. Annis autem tempora selatis subilum, si averiaris, imo si persistas in hac, qua"
.sigiiificari,sicut el alio Evangelii ioco horis (Mallh. (e invenil, duritia cordis! Sed nedicas, mehicvio-
xx, 5-1-2),sl denegas, sunt multa quse libi obvienl lenter annum pro anno accipere, cum superius an-
icstimonia. Ne ilaque, dum ilfud, tmde ntillum OJJUS num dixerim pro celate"; consideja et hic, rogo,
esi gerere scrupulum, testimoniis cingere operam uetutem luam, cogita quanlum vixeris, el vide, si
damus, tarditts illuc contingat evenire,~quo festi- adliuc cctas tot promittat spatia temporis ; cum prce-
namus, seiasTribus lemporibus setatum Dominictim seriim el in ipsis infantibus incertus sit, quia saspe
jain libi ad.fii se advenlum. Yenit enim ad te in in- inimaturus, exitus morlis. Cogila, -quia non sine
faniia el ptieriiia, tit tinum pro sui vicinitate acci- causa cerlce ralionis silicernius (115) in ista cctale
pias, dando baptisnium et ministrando intelleclum, vocaris, sed ul admonearisdebiltim finera attendere,
praebendomagistros, ei fructus exquirendd eollatos. Tanio scilicet altenlius, rjtianlo magis est contiguus.
Qtiidreiuleris, ipse melius nosti. Yenif secundo in B Ponas anle oculos, quo hinc excedens suscipi debeas
adolescentia et juventiile cumtilaudo inlclligenliam, taphum (116); ab oblutibus non reccdat sepulcrum;
atigendo dona, requirendo merita ; et lunc quid re- a meditatione ne aufugiatmemoiia peceatorum,im-
penderis, credo, quia recolis. Adest nunc (112); vide tnaniiaspcoiiarum, formido sujtpliclorum, contem-
quid fadas. Yult enim le succidere. Et ne lenoci- plaiio judicis, sententia illa uliima ceternccperdilio-
neris libi, quod si excisus fueris, rursus erigaris, ut nis. Hoc est enim stercus, quo ad statum poles ,
illa (115) superius, posl septeiinium; alia fuit illa ar- revebi pinguedinis ; hsec fossa humililalis, qua fru-
bor, alla tti: Non fuit illa ficus, sed cerirus, nec de cium referre valeas pice operalionis, videlicet ut
cedris Libani, qnas jdaiitavit Domiiius (Psal. CIII, conscientia pravilatis langat memoriam cogitationis,
16), sed de illis, de qtiibus dictum esl : Confnnget et plangens, quod le fecisse rccolis, ad fectinditaiem
Dominvh cedros Libarii (Psal. sxvin, 5); qtiia, etsi operis per defossionem confessionis, et contcmpla-
Libanus candidalio inlerpretatur, sunl iamen quidam lionem fetidae operationis radix.tui redeat cordis.
\elul sepulcra dealbata, quibus Vm dicit Veriias 55. Et ne lempus exaclum nimitim longissinitun,
"
i,psa (Matih. xxm, 27) : non stetit hceccedrus in vi- residuum autem adpcenilentiam cestimans, desperes
neto, sed in campo. Crede mihi : si incorrectus ex- brevissimum ;'pre'cor le, considcra David, inluere
eideris, stalmi in igneni miiteris. Jam enim minatus C Zachseum, el si esiunde [subaudi redimas], imilare
esl Palerfamilias dicens : Omnis arbqr, qum non ipsuni ; qciod si lam pauper es, ut nihil, unde terc-
facil fruclum bonum, excidelur et in igncm millelur diitias, babeas, et latn subiio le intercipit morlis
(Matih. ni, 10). Tunc exspeclabalur gratia, modo casus, imitare illum bealumlalronem, diutino [sub-
prceslolalur judicium. IUeqnia paganus, iamen ali- audi iempore] Iatronem, subilo confessorem, siibito
qiiidlionihabens reniunerahalur in prcesenli, tit cru- marlyrem ; diu homicidam, illico paradisi ineolant.
ciarelur in senipiternuin ; tu quia Clirislianus, licet Imiiare Niniviias veiernosDS reains triduaua jioeni-
negligens, exigeris,nl hic te sponle corrigcns \ivas ientifi delenles (Jon. ni, i-iO). Ineffabilis eiiim,-
in rctermtm. Et hccc quidem omnia ex superfluo, inexcogitabilis et incomprchensibilis est bonilas nte-
cum illa exeisionihil fuerit aliudnisi regni et sensus. dici coeleslis, iiunc alios Ionga,""nuncalios mediocri,
amissio ; lua aulem haec, de qua hic dieitur, sit nunc alios brevissima saiislaetione, omnes vero sola '
animae amissio, et morlis subiiio [id est incnrsio], suce gratice benigiiilate, nullum sua aliqua salvans
qnae si liona fuerit, non estmors, sed nataljs (IU)_; operatione, sicut audisii in psahno : Quia melior est
sinmala, efitmors immorialis, derectus indeliciens, misericordia tua super vilas (Psdl. LXII,i). Si enim
perdilio semper manens, corruplio iminulabilis, lu- lempus sujjpeiit, vuJt ullongos erratus longa mace-
ctus sine consolatione, gentilus sine cessalione, ca- D rruione casliges, sicui dicit ad animam :,Ego enim
lamitas sine fine. ostettdam ei, quanla oporleal eum pali pro nomhte
52. Memenioitaque, ut adhuc de ipso Evangelio, meo (Act. ix, 10): quod est lale, quasi diceret, qui
quod libi reslat, eloquar, quid ille luus cullor, sive diu contra me pugnavit, diutius volo, ut et pfo me
sit episcopus, sive aliquis pro te Deum 'Jg rogans-, decertet. Denique jam David peccatum dimiseral, el
dicat patrdnus : Domine, dimitle illam et hoc anno, laiiien ejus Tilium conlra ipsius votum occidens,
(112) Nunc, id esl in seneetule; hic enim senes in exsequiis celebrabalur Festo lesle. Silicernii au- <
alloquitur. tem appellati senes, proplerea quod pro decrepita
(i!5) Ut illa, scilicet arbor, quam superius ex Da- eorum aetate brevi silicemium agendum erat.
niele dixerat excisam, el 'seplem temporibus mutatis (116) Tapltus a Gr.eco T«yo_-tumttlus, seu sepul-
ad pristinum slatum rediissecelsilvdinis. cruiii. Hoc qtiidc-mseusu accipitur a Gerardo inVila
(lli) Mortem juslorum, ac praeserlim martyrum, sancli Udalrici episcopi Augustani c. IS^Hic autem
ttaialem appellari ex anliqttis iiturgicis libris" atque. indicari videtur ferctrum, -seu eraortualis loculus :
scripioiibus ecclesiaslicis liquel. -"" sepulcri enim mcnlio dislincle subjicitur. Post' pauca
(1'.5) Siticernium dicebalur epulum funebrc, quod scripsimus potes, ubi mendoseeral potcst.
*
215 RATHERil EPISC. YERON. OPP. PARS I. 216
anum autem aciversus eum erigi sinens, popuium~A ignem non conlinuo mitlmitur : infruetiiosaeautera
sternens, poenam adhtic pro peccalo inientat. Quod in ignem miltunttir. De cfeteris aytem opera di-
si mediocrilas vita occurrit, mediocritatem poani- versa, utensilia diversa, vasula flunt diversa, quas-
tenlice non renuit [subaudi Deus], lanlum ut vo- dam etiam oplima, el quibusdam lieet perraris, auro
Iunias non fg mediocris, sed sit immanis ; jinde chariora. Hoc tibi jideo suggero, quia scio veracis-
satis provide a sanclis Patribus (117) insiitutum est sime, quod in isia Iiora, in islo aevo, in isla quam
in causis pcenilentium non tam considerari debere niinc geris astate debeasexcidi; nec volo ut fomen-
niensuram temporis, quam doloris. Qtiod si ipsa liim ignis, sed pocuJumprel*Dsissimumsis in manu
hora ultima le subito invadit, dum adluic sjiiras, Regis cceleslis. 74 Unde ille Salomon vere paci-
dum palpitas, quanlulum vales, emiite vocem con- ficus, qui facil pacem inter nos el Deum, el confce-
fessionis, preniieai te illuc venisse imparalum. Ne deravit ierram ccelestibus, digtietur libere ea parti-
lamen despcres, ne dubites : confidenter clama, ex cipibus suis poium lcelitice,idesl, tuae conversipnis
loto corde sujjplica. Yidel ille in corde, considerat ct salulis gaudia prupinare; siquidem calix ejus in7
quo affectu clames. Crede mihi veraciler, tibi pro- cbrians valde prccclarus est (Ps. xxn, 5). Hcee libi
millo, quia si viderit, quod non duplici, sed simplici utodica quidem quantum ad tuam utililatem, sufii-
cprtlepcenileas, el confiiearis in ipso articulo mor- B cientia vero quaiiiuin ad noslram vacaiionern sufli-
tis, medicinam conferel salutis. Animel ergo dubie- cianl dicla. ]
_tatem noNiilimoris tanta clemenlia Conditoris; ter- 55. Nunc, quia lpcus, sese lui obtulit causa, di-
rcat duritiam obslinali cordis senleniia illa Jaeobi gniim et satis ducimus commodum, qucedamnobis e.t
aposloli, licet tmiversalis, tibi maxirae specialis : tiiii generalia ex eodem Evangelio subnectere (118).,
Ecce juclex ante januctm assislil (Jac. y, 9). Janua quce utrlsque Deus concedat prodesse. Yeriim
enim cuique ille esl exiius imjJrovisus, cui sors ir- quia incomparabili! oris facundia a-quodam, cujus
revocabilis illa veltit fttr assidet caprnns horam, qtta aucioritati non modice' succumbitnostra, luculen-
i
aniiiiam ipsperate rapiai, et illuc ducal, ubi pro thsime sunt pvolata, veremur ea fcedare nostri ser-
meritis propria recipiat. De hoe fure ab inilio nali- motiis adtr.istione ulla. Ita, ul sunt disserta in flne
vitalis dcbuisti sttspccius esse, ne irruerci, ut asso,- sermonis ab eo, ponemus illibaia. Ail (110) ergo qui;-
let, immatttre_;quanto magis nunc, cum-auctoritate busdam saiis dilucide aliis prcemissis, sed a nobis
ijitadamjifdiciaria adesi debite? quaedaraex bis non quidem utdecuil, sed utaridi-
- 54. Noli itaque scgniier agere, noli obriormire, ne las noslri ingenii valuit, in tui specialiier, genera-
tlorniientem le capiat, id est, ab operibuspiisvaean- liter autem in nostri mullorumque ulilitale, sermone,
tem. Audi Apostolum salubri te ab hoc torporis le- C non sensu adeo dissonante sunl reciiala, Gregorius
thargo excilanlem voce : Hora est, inquil, jam nos (lib. n iii Evangel. hom. 51, n. 5): <sSunt, ait, ple-
desomno surgere (Roui.xm,M). Ne deinceps ullasde- rique, qui increpationes audiunt, et tamen ari pceni-
derisferias; sulBcial. Jam nunc salis cum Judreis lenliam redire contemnunt, el infruetuosi Deo, viri-
sabbaiizasli. Pone roodum nuncvacaiioni, et insiste des slant in boc sccculo. Quid itaque cnltor vinece
pise laboraiioni. Vide ne conlingat fnga tua hietne dicai audiamus. Siquidem feceiii frucium;,sin aulem,
vel Sahbato (Mallh. xxiy, 20), id est, ne te frigiriuin in fuiuro succides eatn (Luc xm, 9) : quia profecto,
a charitate, nec vacantem inveniat a bono opere. qui hic non vull ail fecundiiaiera pingtiescere per
Scito quia tiliima tibi jam adest hora, jam adest praj increpaiioneni, illicicadit uude jam per pceinieiitiain
manibus te accersens roissus : rape quidqniri poies surgere non valebiijetln fuluio succidetur, quamvis
quori tecum feras. Hoc auteni tecum scias le latu- liic sine fruclti viridis slare videatur. Erat autem
rum esse, quod hie studiieris prcemitlere. Securis doccns in synagoyaleorum Sabbatis (Luc. xin, 11).
,tid radicem jam csl arboris (Luc. nr, 9); arida per Iit nmlier qucedam,Habebat spirilum infirmilatis an-
matiirilatem est arbor, infecunda et infructuosa per nis decemet oclo (Ibid., li).Paulo anle jaindiximus,
lorporem; nil superest quin debeat excidi. Excideris quia hoc eiat (120) trinus adventtis Domini ad in-<
statim, dico libi, excideris; sed vide ne in ignem D fiucltiosani arborein qttod decem el octo annonim
mifiaiis. Non potest fieri ntnon excidafis, quia con- numerus ad mulierem curvam signat. Sexlo enim
queiilur dominus vineas, quod. ierram inaniler oe- die homo est faclus atque eodeni sexto die ctincta
cupris. Mullae aulera arbores exciduntur; sed in operaDomini perfecta siint; senaiius aiilem nume-
(117) AjjtidBiircbardiim lib. xix, c. 51, bic canon corporeseparelur, non tam consideranda esl mensura
Hieronymo atiribtitus sic effertur : Mensuramaalem lemporis, quam doloris.
temporis in agenda pcsnitenliaidcirco non salis aperle (ii.S) Mjilein Viilg. subverlere.
prm/igunl canones pro nnoquoque crimine, ul de sin- (119) Verbum ail regiluf a noininaiivo Gregorius,
gulis dicant, qualiler unumquodqiieemendandum sit, qtieni lii btijiis jjeriodi finera aucior rejccit. Quod
sed magis in arbilrio antislilis inteliigenlisrelinqtten- porro snbilit, s-eqiiatdam ex prremissis c.Gregorio
.dum slatuunt, qtiia apud Deum non lam valet men- recilasse sermone, non scttsuadeo dissonante, indicat
sura lempons quam dotoris. Hortim verborum, quae se in aiitecedentiijus!,aliislicet verbis, eodem (amen
in antiqnispoenileiiiialibus inveniuntur, sententiaex sensn stiiupsisse noiiiiulia e^ eaiiem Giegorii liomi-
sanclis Palribus stimpia est. Augiislimis ex. gr. in' lia 51 in Evangelia lib. n, ex qua nunc eadem verba
Encliiridio c. 65 : In aclione pcenitenlim,inquit, ubL recitaimus esl.
ictlecommissumest, ul is qui commisita Chrisii eiiam (120) Cum Gregorio supplevimuserat.
217 PR^LOQUIGRUM LIBRI SEX. — LiB. IH. 2S8
rns in trigonum ductus, decem_ot octo facit. Quia __. A capessendce salutis acquiras; et ue inveteratus die
ergo homo, qui sexlo die factus est, perfecta opera rum malorum rite vociteris, dies tuos, jam rpgb, ut
habere noluit, sed ante legem, sub lege, alquein -dimidiare, dum vales, studeas, et spiritu mentis re-
iultio inchoanlis graliae infirmus exsliliti decem et novari contendas. Et quia hucusque le plus jusio
octo annis mulier curva fuit. > Atque post pauca -carnalibus refudisli in sensibus, te ad le colligas, et
(ubi sup. n. 7): c Plerumque videmus quae agenda novus homo jara saltem hunc, vetere exuto, repue-
gntit, sed baec opereuon implemus; nitimur et in- rascas Deo'; annos ocloginta aut proximos aut
firmamur; mens judieium reciiiudinis conspicil, sed transactos aul insistentes aspicias, superveiiientem
ad hancoperis fortiludo succumbit; quia nimirum m3nsuetudinem Dei necolitemnaS, ne correclionem-
jajn de pcena peccaii esl, ul bene qiiidem (121) pos- -tltirius suslinens, florem tui capitis amygdalum (122)
sil bonum conspici, sed ab eo quotl conspiciiur, con- adverlas. Quod si'el adhuc" locusla, id est agililas
tingat 75 per meriiuni repelli. Usitata enim culpa quomlam gressuiim, luhiore pedum rfut certe tibia-
obligat menlem, ut nequaquam possit surgere ad rtim jaih est impinguata; aut certe secundiim
recliludinem. Conalur et labilur; quia ubi sppnle poelam,
diu perslitit,-Ibi et, cum noluerit, coacta cadit. > Xapidosachiragra-
Item : « Si ipsa se anima -ad ima -appetenda non de*-g] Jara faeitariiculosvelerisramaliafagi,
jicil, conlra hanc. dcemonum perversitas nullale- suspectus pavidusque horam illum exspecta, quh ire
nns convalescil, et transire per eam Tion valent, ad do!iium.«ternilatis boni aut mali debeas (Eccle.
qtiam conlra se rigidanr perlimescunt. Nos -ergo, XII, 5); quia postea,-quidquid planctus tfii causa ac-
_ fralres, nos viam jtialignis spirilibus damus, cum cideril in pialeis, hiJrte juvabitpositum in lormentis,
terrena concnpiscimus, cum -ad temporalia uppe- qui -dum bic superstes esses", libi consulere, et tibi-
•tenda curvamur.-Pudeat ergolerrena concupiscere, met conlra tantam superventur3» ealamifatis angu-
et dorsa menlium adversariis ascendentibus prsebere. Sliain cousilium capere, dum-immutabileid esso
J-erram semper inluetur, qui curvus esl; et quo pre- opiime scires, detrectasti. Inlerim ergo dum oppor-
lio redemptus sit, non meminit_qui ima quaeril. > [unitas flendi fructuose-, .dum iemjius acceptabilc,
- Ilem : « Qui' gibbum"iolerat, ima semper intuelur. riies adbuc salulis_,7@ m,m vivis, dum adhuc a Jti-
A sacerdotio ergo repellitur, quia quisquis solis ler- dice (125) sustineris, hortor.ut in melius connitaris.
renis intentus est, jpse sibi lestis est, quod mem- Dum illc securis differl ictujn, tu tfe te cape consi-
brum summi Saccrdotis non est. J IienT: « Sivvifm_- lium; dum ille suspendit vindiclam, tu corrige vi-
tunt sumnta operari non possumus, ipse Deus nostro tam. Non est apud Deuni difficilis aut larda conver-
gaudet lamento. Ex ipsa ei justilice inchoalione place- C
. sio, cui.jpsa jusiitia. placel inchoatio. Vccantem illi,
bimus, qui injusta, quce fecimus, punimtis. > Isturi ctii non coucedilur ante corrigi, quam defungi : ma-
tanlum extraviampropositi,amcenitate taniflorigeise gnam enim, ut dicit qui-superius,coillumaciain coti-.
viridilatis prali delectatum, mesiifficiat processisse. Semplremansuetudinis et gratice, major sequisolet
56. Nunc ad te, ne opus in aliquo \idear inler- ira 'vindictce,et diulius exspectatus, durius ferilur
rupisse, reyersus, suggerendo, admoneo, siquidem non conversus; el quam Jargiter prorogalur miseri-
reverentiam libi -debere pro canitie scio, ut bcec cordia in prcesenti, lam severe ingratis intenlatur
cum superioribus conferas, et itegoiium tibi ex his judicium in fuluro.
(121) Apud Gregorium ul ex dono quidem. Dein seneciiitis indicio accipilur; flores enim amygdalce
Jitelitis qno prelio redemptus, quam in vulgatis Gre- albi siini.
gorii quo prmmio sil redemptns. (125) Legftbaiur in Yulg. a vidice, male. Levis-
(122) Flos capilt amygdalns pro camtie capitis, sima htterarum mutatione emendavimus « judice.
~'-
'INGIPIT LI-BER TERTIUS.
Continet istud hwc prosloquium : I. Hex es? delectalio' regitt te instrual. II. Disceme qua
intentione quisquidjfaciat.lll-. Non virtutes prcetextu aliarum rerum, quw sunt dissoncs,
palliare. IV. Timendo Deum rege tibi commissa.Y. Calholicam esse Ecclesiam, et calhoti-
cam ejus esse gratiam. VI. Vt non rex dedignetur subdi Dei' judicibus. VII. Quod oppro-
brium et subsqnnatio facli sumus. VIII. Quod sicul sunt episcopi sorfes sanctorum minis-
ttrio ordinis, ita sint et privilegio honoris. IX. Spirilum sanctum negligenti etiam episco-
- po adesse scepe. X. Quod a nemine -nisi a solo Deo valeat judicari episcopus. XI. Ofatio
sub altari cosistitulorum. XII. Trifaria. divisio filiorum Ecclesiw.
i. Superioribus duobuslibellis lemporum, persona- Dnatifragos, quia abundanlissimis-promoiitoriorum
nnu, officiorum, sexuum, vel celatum pr.ceIoquiis, caulibus refertissimos sestus tentantes, flalibus nos
quanla valuimus brevitate, etsi non quanio decuit comniillentes adversis,. ipsum- obicem opponimus
leporeLDeo donante, transcursis,_nunc dignitatura, Cbrisium, Iricipiii voluminum lintre-eosdem geslien-
oruinum vel affecltuim ,vaslos,'-et scepe ideo per les sulcarc, si tamen illius hon desit remigium (124),
(S2i) Construe : nnnc ientanies (IranscUrrere) per mos cauiibtts abnndanlissimis promontoriorum; per
mslus vastos, el ideo sa:ne navfraqos, quia referlissi- czsius,inqttam,, dignilatum, ordinum, vel a/feetuum,
219 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS. I. 22\)
cuj'us in isto eo magis flagitamus nobis necessaritim A , gamus dignifalis chordam, ul cilharcedi (128) tacea-
adfpre auxilium, quo scit nos id opus assumere muspersonam; sic alloquamur ordinem, ulordinati
lanlo dubitantius, quanlo periculosius. Nam ex uno omiltamus nomen, sic affectum, ul charitaiis non
latere superni spectatoris, ex alio sali liujus immo- paliamur defeetum ,<cujus hic magnopere quccrere
dice fervenlis veremur jjroccllam; navisque nostrse, debemus profeclum; prreserlim cum nec defuturam
cujus jam fraclo remo, amisso JJ clavo, fessus osorum credamus invidiam, qui noslram hac eiiam
muHigenis collisusquc scopulis, sopitis viribus, non in parle reprehendere non dubitent audaciam, cum
quidem scapha portatus, sed unda jactalus, tremulis prseter aucloritatem, salva officii reverentia, hand
lingnam ipsam mordens dentibus, ht uno (125)bre- aliquam, nullam quoque noliis noyerint stippeditare
vitim jacet naticlerus, omnimodisjacturam tenemus scientiam, cujus hic quoque rei enormejit satis Ga-
[/. limemus], ctim hunc ei miserabilem incursum, pere valeanl conjecturam.
propter prsecipitem cursum, dum cavere ancipiicni ' TITJ I.—De regibus.'
ncscivit excursum, conligisse noverimus (126). Quriii- 2. Rex es? Dignitns, rogo, ipsa le dum delectat,
quam enim Scriplura dicente: Lingua sapientiumsicut instruaf. Sunl qusedam regalis ordinis insignia,
slimuli, et siculclaviin allum defixi (Eecles.xn, 11); no- quibus sine, elsi nomen ntcunque, re tamen vera
verimus divinseaucioritalis ita constantissimam eon- B cerle non polest consislere dignitas latila. His ergo.
stantiam, ut nulli parcere, neminem noverit palpare; utere, Iiis exercere, his exornare. Esto prudens,
lamen novimus ab ipsis quoque urbance scienliseviris juslus, forlis et leiijperaius. Ilac quasi quadriga
liodie summa diligenlia observari, quid cautius, evectus regni fines peiiuslra; hoc ^f§ denique curru
quam quid proferanl verius; iililius ceslimari quod ista utere in via, 'ut cum sanclissimo Elia vel
docet comicus, quam quid interminatur Dominus; vocari merearis auriga (IV Reg. n, 12.) Hoc qua-
pluris pendi. dictum : druplici munilus lliorace, hostibus ne cuncleris
Obseqniumamicos,verilasodiuii parit. jiujjerterrilusoccurrere; nec enim poteris aliquibus
(TERENT.Attdr. I, i) , quam qtii me erubue- adversis devinci, si lanla toitioue vallari merueris.
ril et meos sermones, et hunc filius hominis eru- TIT. II.— Discernendumqttain_lenlione]quisquidfaciat.
bescet, cumvenirit (Luc. ix, 20); et forte illud, quia 5. In primis ilaqtte, antequam scilicet teniemus
^quasi disertius, ideo pulatur utilius; quia pompati- aXa luceserenitaii congrtieiitia, debis singulis lant
cum, ideo judicattirsaluberrimum; istud, quia folio- te, quain omnes, qui sunl in sublimitate consliiuli,
rum venuslate, qtiifipotius vaniialis opacissima den- vslo mstruere: hoc arijiciens, ol sollicile studeat
siiate nudalum, ideo a sceculi prudeniibus seu sim.- quis discernere, quitl qua intenlione faciat. Ut enim
plex,alque," ut ita dicatur, ruslicnm, vili penso et experimcnto ex ilobis ipsis, el lectione ex anti-
dticitur dignum, cum nec minus catiiclaeeis videatur quorum cognovimus dictis, plerumque vitia virlules
afferre negoiium suspectius (127) dicentium : Viden- se esse mentiuntiir. Unde satis pulchre Seneca in
libus, nolite videre; el aspicieniibus, nolile aspicere proverJjiis, Timidns, ail, se cdulum vocat, sordidus
nobis ea, qum recla videntur; loquhnini nobis placen- parcum. Callidilasenim, ut elquidam ailnoslrorum,
lia, videte nobis errores (Isai. xxx, 10). Yerum ma- prudenlia vtiii smpe videri, videlicet ut, dum aliquem
gistra eadem, quae et via est, Veritate, atque per dolo capimus, prudenier nos fccisse gralulemur;
quen dam dc se ipsa diceule : Hmc via, ambulaie per q:io-l contra Psalmista (id quod el Pelrus de Chrislo
cam [supr-le P* non declinelis], neque ad dexieram, [I Peir. II, 22]) : Qui loquilur veritalem in corde
neque ad sinistram (Isai. xxx, 21), satagamus hac suo, qui non egil dolumin lingua-sua (Psal. xiv, 5);
arte sernionem mptlerari nostrnm, ut nec ad dexte- noslrorumquc quidam, Dohis, ait, in corde, quanto
ram aliiora nobis praesumplivelentantes, usque ad apud homines pruaenlius callel, lanlo, apud Deum
f.iilslram declinemus, falsitali limide cedentes ; quo slultius decipil. Itemque Psalmisla : In.mici ejus
lit, ut ila loqui quanquam absurde liceal, ut nec Tc- ferram lingenl (Psal. LXXI,9). Terram quippe Iin-
renlius alicujus minus provide odium in nosmet r. gere, est sennonis suavitale ab aliquo lerrenunt
exacuisse, nee Christus altcujus amicitiara miiuis aliquid auferre. Quod viiiura cum urbanilasa qui-
libere nolet verilati-jjrcelulisr.e. Quod ne contingat, busdara deptilelur saeeularium, tanto a piis menii-
inter ulraque hccccaulo gradienles vesligio, sic tan- bus est solliciliuscavendum, quanto hoc testimonio
commiltenlesnos flatibus adversis, opponimitsipsttm uno brevium; limeimtf,,inquam, navisjact-ttram, cttm
. obicem Chrislum, geslieitlessutcare eosdemlintre tri- noverimus hunc misepabilemincursttm conligisse tt
cipitivolumhtnni)idesl, Iribusaliislibrislerlio, quarto propler cursttm prmcipilem, dum nescivit cavereex
et quinto), si lamen non desil auxilhtm illius, elc. . citrsnm ancipitem.
'
(125) Brevia riicunlur loca maris va losa ct navi- (127) Negolium suspeclius,quod seilicet majorem
ganlibus periculosa; unde Yirgilius JEneid. u suspicionem affert.
" (428) Ciiltarmdivoce regem designat, queni in
Eurusab aito
In breviaet syrlesurgel. seqneniibus stippresso nomine persiiieimusa est.
Htinc autem fuisse Hugoncm Italice Regerp, quo
(126) Construe -. et thnemus omnimodis jacturam captus et in Papiensem turrim conjeeius fuil, dein-
navis nostrm, cttjtis nauclerus jam fraclo remo, amifso ceps jiaiebit. Porro ordinis nomine episcopatum in-
clavo, fessus et collisus scopulismulligenis,sopilis vi- telligil; nonnullos enim episcopos tjusileiu, quo ipse
ribus,-non quidem porlatns scapha, sed jaclatus unda, emincbal, ordinis, dissimulaiis paritcr nominibus
mordens ipsam iingttam dentibus tremulis, jacel in idenlidem vellicabil. ^
221 PRÊLOQUIGRUMLiBRI SEX. — LIB. fll. • '222
discimns Dei specialiier vocari in'niii<um, qui .sua- A nescire virtules? Defiiiiamns igitur quse sint ipssi',
denle suaviloquio per falsiloquium decipit proxi- et luce fulguraniius parebii, quid non sinl ipsce.
mum, aut possessls bac eum simulatione spolians, Juslitia esl, ulj'ara a niajoribus est diflihjtum, ha-
aut, quod pejus esl, eumriem ipsum perfidi- prodi- bilus aniinipro commimi ulililale servalus, stiam
loris. exemplo. sugillans, juxla illttd : In-ow suo ciiique tribuens dignitalem; unde-proprie jusiilia
pacem cumamipo loquilur, el in occullo ponit-ei in- "Jnsaulem JJSIpropfia lex;
dicilur, quasi -/«ra's_sni«s.
pidias (Jerenr.Tx^S)rEi. diccnies, Pax,jpax, cumnon -et juslus qutlus, id est, projiriamlcgem, cusiodit,
essel pax (Jereni. \i_ 14); ei: Sub lingua ejusjabor vel qui quod proprium esl unicuiqiie impendit, ut
et dolor, sedet in insidiis cum divitibus ifi occuUis, illud Domini: Reddile qttm sunl Qcesaris Cmsari, el
~iil interficial innqceniem(Psal. x, 7,. 8). Et quibus- qum sunt Dci Deo (Mattli. \x\\, 2J). Prudenlia est
dam inlermistis aliquanlo post : Insidiaiur, ail, , rerum bonarum mala.rum.ve verax scientia. Tem-
ut rapial pauperem, rapere -pauperem, dum altrahit peranlia est adversum libidines, aiiosquenon reclos
- eiun (Ib'd., 9); item alio : Molliti-sunt sermonesejus impetus animi, firma et moderala dominalio. Iltec
super oleum, el-ipsi sujil jacula (Psal. LIV,22); spe- -el modesiia vocniur, quia cuin modo vel merisura
ciemque ad genus more usilalo transfcrens, prce- omnia agit. Fortiaido est -considerata perieulorum
mluraque debittim promens : Tu vero, inqnif, Deus, B susceptio, ei laborum flrma perpessio. Hae qualuor
deditccscosin puleuiii inlcrriius (Ibid., 24). Job au- ila regales proprie noscuiiiiir esse viilutes, ul cum
tem lanlo lerribilius, qnanto expressius : Simula- Iiis qtiilibet eliam ruslicus, rex non incongrue dici-;
lores el callidi, inqnii, provocanl ham Dei (Job XXXYI, sitie his, nee ipse -universam pene nionarchiatn
45). Ubi iiqlandum qtiod non "merenlnr, -sed ptovo- obtinens mundi, qtianquam abusive, rex valeal jusie
canl, ul aliqaid (129) formitlosius inesse intelligas, vocari : -male enim impeiando, ut 1ait qui supra,
dixit. Yerenduni a.ulem, ne provocelur adeo, ul summtim imperium amiuitur. Quantum aulem hi?
resistere ei vaIeal_nemo,'iie dicalur, Vivoego, dicit amiciri, non solum regibus, sed eiianT omnibus
Dominus, quia non-expiabitur iniquitas hmc victhnis prosil bominibus, testalur dicens in sapienliae lau-
el muneribus usque in sempiternum (I Reg. \\x, 14). dibus : Sobrietatem enim, et<sapienlidm docet, et
- 4. Quani fosduin auietn cuilibet hoc sii vitium justiliam, el vitintem, quibus nil ulilhis in terra est
sectari Chrisliano, eliam anliquofum monstralur hominibus (Sap. vm,-7) : ubi sobrictatem"lem\)erau-
exemplo, qui non divino limore, sed riaturaii ho- liain, sapientiam esse qtiam et nos posuimus pru-
nestalis amore, definierunt turpem omnem dolo qucc- denliara, viriutem forliludinem, diligens Iector al-
. sitam victoriam fore.Thsania __fQqnoque impatien- lendatrBcattis autcm cul dicitur : Omnibus his velut
iice fortittido vuli scepeparere [id esl apparere]; for- *•<veslimentis indneris.
lem enim se quisque anibil videri, cuiu percutit '- - - TIT. HI. — V.ilianon pullianda.
-
pugno, vklus convicio. Sad siullum esi, utait pe- JS. Ilis ita uon incoiibiideranter, ul credo, prce-
rifissimorum quidam, hominem vic'.um foriera di- jacfis, nunc si qua sunl dicenda, ita recipere nc
cere. Seiendum eliam piireiieiicos JJIUSsanis per- asperneiur aiiipliiudo tua, ut duni aperta ftierint
scepe viribus posse. Yirtus, jtixta Atigusiinum, eo ditt forsitan ignorala, corriganlur neglecia. -Pri-
contemnit. Crudelitas mtim itaque rogo te, ne ipsas quoquomodo velis
' pluris ceslimanda, quoplura
qiioque.impieiaiis, ei ipsa ambilio ardenlissimre GU- degeiicrareyirtutes, praeiextuque aliarum- quarum-
pidatis, irojiJueum invadere aliquoties nitunlur libel 8® rcrum, quse forle sunl dissonae, palliare.
cequifalis; videlicel cum quis satisfacit irce, et pulal Eslo dico piudcns, non callidus;,qtiainvis el calli-
scservire Justitia?, aut eliamsi jiislum sii,-quod . dilatis nomiiie prudeuiia ssepe soleal inielligi, ut est"
agit, qoseslus illnd graliafacli, conira inierdictura illud : Callidi est intelligere viam suam (Prev. xiy, 8),
illius, qui prcceipil diccns •:Jusle quod-jusium est forlis, noh superbus; temperaius, tion deses-aui re-
xxsequeris (Dcut. xvi, 20). Desidia etiam lemperan- missus';.justus, non crudelis. Honora itaque Deum,
tia vUll, nonuuuquam videri; videlicei cum quid rege primum teipsum, irao ipsi -rectori commenda
prceclpitanler agerc vilamus, sed id moderari_,per 'tcipsum. Yide quse arbores majori impulsu agitan-
tllscretionem nescimus; ea eliam quae ageiida erant? tur veulorum; considera, qucegravius ruunt ccdifl-
ljiinus providi, desidiose inaclapc/ est infecia] dicia, et ne illud incurras, quia judicium durissimum
liiitlinnis, dumque villum meitiimus, vilium incur- in his qui prmsunt (Sap. vi, 6)-; et, potenles,potenier
rimus. Scepeenim, cum quis moderari nililur-iram, tormenta paiientur (Ibid., 7)>;el,'fortioribus major
incurrii liegligentiam; cum plerumque viiia non instal-crucialus (IMd., 9). Ampleclere sollljiitus.quia
coercere, majoris"sii criminis quam ulcisci, el de- - beali misericordes, quoniam ipsi misericordiam con-
linquenfem negligere non niinus.sit, quam odisse. sequentur (Ma:th. v, 7),; ul siniul possis evadere il-
AJiquolies doli Scyllam caventes, stullitiae incurri- lud, quia judicium sine misericordia his qui non ha-
mus Syrtes; -fortiter perssepe exsequenda vitantes, benl misericordiam (Jac n, 15); ,el intelligere, quia
segniticcvitio servimus lorpenles. nullus miser, nisi qui misereri nolueril. Et ne for
. 5. Yerum quid affert carum cognoscere semulas. tem te pules, cum perculis gladio, victus vilio, nec
si conlingat, et ipsce quae sint, cerlis indiciis per- multutn lccieris, cum plurima iibi subjicis;-audi
.•(129)Legehdum forsitan el formidolosius a tormidotosus.'
225 RATHERH EPISC. VERON, OPP. PARS| I. *2i
inullumante nos dictum : Ante ipse subjicitur', -qui.A dicalores suos et et charitate facit fer-
spjiriluales,
vull alios habere.snbjectos. Cui vero subjicialur, libi venles. Et per propjlietam : Labia- sacerd.oiis custo-
relinquo disquirere, cym Dominus le possil satis dient justitiam, el legem requixent ex ore ejus, quia
hinc congrue dicendo docqre : Ne.mo, inquiens, po- angelus Domini exerciluum est (Malach.u, 7). In
test duobus dominis servire (Mallli. vi, 24); et: Non Apocalypsi Joanuis cum audisangelosseptemeccle-
polestis 'Deo servire et mammonw-(Ibid.). Et Aposto- siarum,nullos alios inlelligas quam episcopos earum.
lus: Non rpgnet,inquiens, peccalum in vestromoftali In Evangelio quoque quid dical, quam potestalem
corpore (Rom. vi, 12); et. Qtti facil peccatum, servus eis tribuai, adverle : Qucccunque,inquieiis, ligaveri-
esl peccati (Joan. vm, 54); et : A quo quis sjtpera- lis snperlerram, ligata erunt el m ceeto; et qitmcun-
lur, ejus esl et servus (II Pelr. n, -19).Et in Da- que solveritis super lerram ; soluia' erunt et in cmlo
niele, : Princeps, ltiquit, regni Persarum resiitit mihi (Maiih. xvt, 19). Roc idem, licet sparsim, et -in
{Dan. x, 15). Non eiiim sine causa dicuntur dsemo- psalmo jametProplieta peroraver.at: Nimis honorati
nes fornicalionis et superbiae, vel cseterorum vilio- sunl amici miDeus, nimis conforlaius esl principatits
rum spirilus, nisi quia habenl subjeclos quibus do- eorum (Psal. CXXXMII, 17). Qttorum,?Apostolorum,
minantur, -eisdem scilieet viliis servientes. evangelistarum, episcoporum, clericorum,monacho-
7. Quod cum evidenlissime didiceris" considera B ntm saeculoreniintianlium, qui, quia nolunl aliquid
quid per.prophelam Dominus dicat : Vw qui con- habere in mundo, jure eum Deo .principantur et ju-
jungitis domum ad domum, et agrum agrb copulaiis dicant demundo, malentes aurum^habenlibus impe-
usque ad lerminum loci. Nunquid vossoli habijalis in rare quam aurum Jiabere. Principes, inquit,-poptt/o,-
terra? In auribus meis sunl omnia-hmc, dicit Domi- rum congregati stml cum Deo Abraham, quoniam d.i
nus exercitmvm(Isai. v, 8,9). Aique poslpauca: Pro- - fot les lerrw vehemenler elevati sunt (Psal. ALVI,--6).
pterea dilalavit, inquit, infernus os_suum_,et aperuit Ecce liabes manifeslissime quia principes populorum
absque ullo termino, el desceriUentfortes ejus, et po- ipsi suntdii terrce. Sed quis.esl isle principaius? Ad
pulus ejus, et subihnes gloriosique ejus ad eum quid est isie principatus? Ad elligandos, inquit, re
(Ibid., 14). Ilemque : Vm qui justificatis hnpium pto ges eorumhi coptjiedibus,et nobtles eorum inmanicis
muneribus, el jusliliam jusii aufertis ab eo. Propter- ferreis, ui facianl in e_s judicium conscriptum (Psol.
ea sicut' devorat stiputam el ligna ignis, et calor CXLIX, 8). Ecce quem accejrerint principalum, ad
jlammmexuril, sic radixwum quasi favilla, et_ger- qtijd acceperint, Ljuoitiodo conforlalus cst ipse
tnen eorum ut pulvis ascendet (Ibid., 25). Considera principalus. Quo? Iiic et in futuro; qua? per om-
ilaque, rogo,qtiam gravesil cupidilalisciimen, qnod nem mundum. Ubicunque Cluislus adoratur, sacer-
et lc cl poptilum tuiim, toiumque potesi consumeie C dos post ipsum excolilur, imo in saeerdoie Chri-
germen. Quod si cuncta ceduntexsenleniia, si om- slus bonoratur. —
nium advcrsantium tibi subito supplicant colla; TIT7 V. Una esl calholicciEcclesia.
nulla inutilis gaudii te exinde ptilset jactantia. Mu- 9. Ne quis ergo Jertisalem, Romam, Alexandriam,
menlo hujusmodi a Psaimista illi promissa, quem vel aliam quamlibel in Iiac praefogaiiva accipiat,
divina j'uslilia despexit: Auferuntur, iuquit, judicia cjcierasexcipiai: Catholica est Ecclesia, catholica
tua a facie ejus, omnium inimicarumsuorum domina- etejus estgralia. Non sunt plures, una esl, qucc
bitur(Ps. x, 5).-Scito etiam a medicis,-desperatis nll eam continel, pelra, unica es>Ecclesia. Sic enim de
prohiberi, quod desiderant esui. ea dicilur, Un&est ritatri sum (Cant. -vi, 8), id csi,
TJT.IY. — Episcopi quam honorandi. regenerairici igratirc tinica est Jex universce. Licel
8: Tu polius time Deum, rege, imo nulri popti- consuetudines pro rilu et proprietate geniium suni
lam tibi commissum, depreeare sanelos, venerare discretce, uno.spiritu omnes conseeraniur, sicui et
episcopos; noveris illos libi, non te illis esse prccla- unobaplismaleomnes lavaniur. E.l Jicel dhjsiones
tos; et, ut snfplius dicam, deos libi a summo etuno sint gratiarum/ siquidem excellunt alii alios in Ec-
et singulari Deo, et angelos ab ipso magni consilii clesia, sicut ct in coelo ordines, ,non tamen divisi
" dalores; unus est en
Angelo esse datos. Quod si me putas mentiri, ante- mdator,operator unus,idetuquc
eessorem tuum interroga Gonslanlinum, interroga qui solus Deus essentialilcr.: Itno id, quod compre-
psalmum ipsum, interroga Doininum. Yos, ait ille hendi non polest, qiodque melius mirando et cre-
(Constanlinus) jam falus, nobis a Deo dati estis dii, dendo, quant cogilando, raliocinando, vel Joquendo-
et conveniensnonQ"§_esl,ut homojndicet deos (Rit- jjroferimus, id est, subslaniialemesse,vivere, posse,
FiNj /. i, c. 2). Psalmisla vero, Deus, inquit, sielii in sapere ei inielligere,. semper idem manens dividit
medio 'deorum \PsaL LXXXI,1), alque aliquanto singtilis prout vult, ^quomodovult,'per quos vult, ei
post': Ego dixi, diiestis (Ibid., 6); et: Deus deorum ideo dicitur : Non\ esl poleslas, nisiu Deo; anm
Dominus locutus esl (Psal. XLIX,I); ipseque Domi- aulem sunl, a Deo ordinatw.sunt. Ideo ejus ordina-
uus ad Moysenait : Ecce conslilui te deum Pharao- tione est insiitulum, quaj ctii poiestati congruutn
nis(Exod. vn, 1); et: Diishe delraluts{Exod. xxn, prsebeat privilegium, qua; cui prseferatur g_3> vel
28); itemque : Applicate itlum a'ddeos (Ibid., 8). El supponalur, ul videlicelea"summa sit potesias, quce
rursus in-Psalmo ; Qui facil angelos suos spiriius, et cttncta, utpote qtiia a se creaia, distribuit, ordinat,
ministrossuosflammamignis(Psal. cm,4),idest,prse- gubernal el cQiilinet tiniversa; cam.illa sequatur.
2*5 PRAiLOQUiOlifJMLJBRI SEX. - LJB. 111. 226
quse ab ipso cajleris prselala diceudo , qttantum sci- JA silam (I Reg. v, 2$. Aspice, et libi provide, prospice,
licet lacilis supercoelestibus, venilur ad ccelestia, non dissimulans quid illis eoniigeril-cogilare. Ipsain
quseanobisvocaiilurecclesiaslica fQumciinque liga- quoque arcam, quiabobus calcitrantibusincTmalaih,
verilis super terram, erunl ligata el in cmlis ( Malth. Oza, qui interpretalur robustus Domini, erigere vo-
xyi, 193. Non ettira,dix.il, aliquacunque liganiibus luil,.quid meruerit perpende (II Reg. m); §3 et
vobis erunt Jigata, ul subinlelJigere tibi ojj.iioda- siquod forte negligenlis deelinium [iii est .decliiia-
retur, aliquacunque ab hac lege manere ineoncessa; lionem] vitseeis videris inesse, vide, ne per te eos
sed quwciuique,id esl, omHtaqum ligaveritis super einendando velis rclevare; ne, dum robustus videri
terram, erunt ligala el incceto. (150) Huicautemquse , ambisDoniini, fias jugulumferienlisangeli (l_Paral.
superferri, cum ltil videatur in ejus snppositione xxi). Proplielam etiam in Bethel Iransmissuin, et
residui, nec aliquid nisi per eam rile vel Chrisiiane projjier inobedienlianva leone devoralum conspice
videatur quod caetera supposita ordinef, inslitui,- (III Reg. xni, 24); et prccter manum regisaridam
invenire adhucneccogitando, nec raiiociriando, nec (Ibid., 4), considera etiain inferailla irraiionabili
legendo valuimus. - ' \ "" quanta veneratione debeas.lu rationalis vivos exco-
10. Huic lamen si conlradictorem.forte aliquem lere, quandoquidem illa nec asinumpro sua culpa
invenimus, proferat de divinis Scripluris, et credi- jB mortui ausa est usurpare (Ibid., 24). Quinquage-
mus; laiilum ne Spiritum sanctum a.Patre et Filio itarios eliam duos Eliam maledicentes aspice, et
procedentem, atqueubi. vull^piraniem, ab homine ignem irse coelestis verere (IV Reg. 1, 10, -12).-Qua-
dari posse-audiamus;-quod necangelo-dicenli assen- drhginia quoque pueros in Bethel Eliseo illudentes
limjir, quin poiius diceutem cum apostolo ânathe-,. perpende (IV Reg. 11,24), et a detraclione et Iccsione
matizamu.s (Gal. 1, 8). Nam et quod quasi robur prophelarum, quod utique ipsi sunt, Jingtiam, vim
invincibile in hoe opponilur, id est illud ejusdeno: et nianiis ôntine. Quod si forsilan aiiibisti,-si
Charissimi, subditi eslote omni humanm creulurm, prcesumpsisli,si usurpasli, ui jam exempla proposita
sive regi quasi prmcellenli(I Pelr. 11,-15.), aliquid suiflciant, aul forle ab his asciius['c/ est provocatus],
valeret ad id instruendum, si dicerelur, Deo prce- aui tua vi elaius, ut eis te prcclatuui, cum non esses,
ceilenti, aul episcopis prcecellenti; nunc vero lioc crederes; siquidein nec hpmo Deo prceferri, ncc
lacilo intelligcndum solummodolerrenis illumprse- lerrestris ccelesiiprcejjoni, nec \ermis angelo prin-
ceilere; elideo ut juslilia, teneatur, debilum ei, id eipari,, uec rex regi, sed prsestantiori, tlebet auL
esi, majorem cccteris creaturis- terrenis, necctamen valetomnino dominari; sufficialtibi ad boe illorum
ccelesiibus honorem deferendum; sed et hoc non peccato tuo malo le esse perductum. Atlende, ne a '
propter se, sed propler Dcum servata reverentia 'C pessitno auriga in pejus actuslenles aliqttos illorum,
subliruium polestatum, quihus et ipsahumana po- etiamsi sinl-loto ofbi infanles,- lcuilumsint in fide
lestas, el omnis prsecipitur anima fieri subdiia;. catholica stabiles, aliquibus tradero suppliciis.niore
cjucenon sunt alice,nisi qucc-per Spirilum sanclura servorum, cujn polius ipsi jure debeant fungi,domi-
iu aposlolis eorumque successoribus poieslatem norunj. Scias tistim huncfuisse, IIOJIquidem Calho-"
judicandi, Tigandi ac absolvendi ab ipsa sumhia po- Jicorum, sed illorum quorum pars longe sit a tua,
testale acceperuni de omnibus. tyrannorum. Quod si negligentia pravae alicujus
TIT. VI. - eorum consuetudinis-exposcit ul debeant tundendo
\\. Talibus tigitur, 0 rex, subdi ne dedigneris, - prpriuci, ul luba duclilis in Ecclesia sinl Dpmini,
quia velis nolis, ipsos deos, ipsos angelos,ipsosprin- cave tu malleus fieri, quia dum tuba producitur,,
cipes, ipsos j'udices habebis. Ipsi le solvere, ipsi malleus hebelatur. Nam etsi Dominus.propilius vin-
valentligare; nam tu stiper aliquos, illi super te et" dicat in omnes affecliones eoruin, et visilalin virga
superomnes. Excole itacjue eos quanta potes vene- iniquilateseorum, et in verberibus peccala.eoruni
raiione/uielilli te excblantcondignareniuneralione. (Iys. LXXXVIII, 55) noli lu 'virga fieri. Audi dictum'
Vide ne aliquam tibi eis conlingai injuriam inferre, esse: Qui paicil iilrgce,ociit filhim (Prov. xni, .24).
quin polius ab allero illalam, quanluth pervales, et D Time igitur, ne.dum cuili.bet eorunt parciturper te
ratio diclat, vindicare'slude. Noli quolibet hegotio castigato,. quia dijecto, tibi non parcatur disrupto
Spiritumsanctum, quiin eis est, contrislare {Eplies. qu-iadespecto; et dum.ille per emendationera, quia
>v,50), ne non libiexpedial. Yide, recole, si legistl; dileclus, proficil adhaereditalem,quiajlespeclus, ttt
vel si non, lege in libro Genesis, quid Dominus ^pro deftcias perimpietatem adperditionem. Scopis enim
eis sub persona Ahrahce et Safae (Gen. xx,5), et' vemintur palaiia, sed ipsse" fbcis' atlrilse adhlbent
rursus Isaac et RebeccaeiGen.' xxvi, ll), jlemque fomenta. Aurum eliam igne purgalur, non consu-.
Jacob Laban fugieniis (Gen. xxxi, 29), dederii com- mitur; ligna vero, quibus ignis nutrilur, infavillas
niinationis; et assume in caulelam luas aclionis rediguntuf.
arcam ctiam Testaraeiili, quae Illos "sigriiftcatmy- 12. Sed, flagellanlur, ais, filii opiime placcnles
stice, ab Allophyliscaplam,_el in templo Dagon po- , {Eebr. xn, 6-); quid mirum si-flagellanlur servi
(150) Hic locus sic conslruendus: Adhuc qulem potestali); cunt nit residui videalur in supposilione
nec cogilando,ttec raliocinando, nec legendovaluimus ejus; nec videalur rile, vel€ltrisliane iiisliiui per eain
invenire ulla, qttm possinl sttpei-ferri huic (scilicet atiauid, Quodordhtei cmtera supposita, -
nATn-KRHEPISC. VERON. OPP. PARS I. . 223
licet sint negligenles, 'non >__
_. (Exod. xxn, 28). Ne ergo excuses le nescisse. Eos
negligentes?-Al, inquam,
sunt lamen de conditione illa servili, qui passim autem ipsos conforlans el animans, et ne limeant
debeanta quovis flagellari. Audenler quidem tibi roborans, Nolile, inquit, timere, sed confidile, quia
vici mundum (Joan. xvi, 55). Ego, inquil, ego.
.84 <lu'dsint et -quas' insolenter euumerando, ne ego
non scias ei (151) oflendas, pronunlio, sed tamen Ego Deus vester, ego pater vesler, ego ffaier vester,
lanto lilierius, quanto non ex me, sed ex dhinis ego caput veslrum, ego ipse per naturam, quod vos
proferens auctoritatibus. Miraculum autem, si tanta per offieium,ego particeps vestri, ego Gbristus, ego
eltam ineifabilia, et etiam ipsi, qui his fruitur, tinctus, ego pasior, ego sacerdos, ego episcojius, ego
incomprehensibilia, ab'homine possunt conferri! pontifexsummus, ego Rex regum, ego vieimundum.
Quid Deus dislat, vel quid opus [f. ipsum] ipse sit Qtiem @g limelis, victus est; quem formidalis,
rogari, si lanta pulvis valet largiri? Quodcogitare, sub peJibus veslris j'acet. Et ut approbes, Ieva qui-
quid est aliud quam in coelum velle conscendere? libet metuens [id est quieunque es metuens], et
(Isai. xiv, 15), Quod dicere, quid nisi super aslra Torle iu -carcere (155) sub vinculis gemens, leva '
cce[\{Ibid.), quod uliqueepiscopi, silamensuntquod manum,- erige signum, tropseum exere, vexillum
1
dicuntur, exallare est solium? Quid conari, nisi denionslra, labarum porrige. Videbis, ille faslus,
ascendere super alliiudiiteranubium (Ibid., i&), B l illa allitudo, illa superbia, illa torosa cervix, illud
quod prophela referente testis esi Deus eos esse, filiarum Babylonis collumerectum, illa turris Sen-
dicenS: Mandabonubibus meis, ne pluant super eos naar, moeniaJericho, muri Carialhsepiter firmissimi
imbrem(Isai. v, 6),el ideo se similem aesiimare? quid agent, quid ponabuiilur, quomodo cedenf;,
Dii stint, Dominisunt, Christi sunt, coelisunt, angeli supplicabunt, nutabunt, corruent, confundenlur,
sunt, palriarchce suni, proiibelsesunt, apostoli sunt, accliniqueel humiles mente-despectum, injurialum,
-
evangelistaesunl, marlyres sunt, {152) uncii sunt, vjlipeiisum*carceratum, ligatum,nudum,famelicum,
reges sunt,principes sunt, judices suni, nbn tnntum sitibundum, miseriarumque oninium copia refertis-
hominum, sed et angelorum; arieles gregis Domiiii simuni adorabunt. Vos enim testes mei estis (Luc.
sunt, pastores ovium,non quarumcunque,sed Chrisli xxiv, 48), et qui vosispernit, me spernit, et qui vos
sanguine lotarum, sunl; doctores sunt, prsecones constrislavit', me conlristavil (Luc. x, 16)., et qui
venturi judicis sunt, speculatores sunt, pupilla facii injnriam, recipit quod inique egit (Coloss. m,
oculi Domini sunt, amici Dei vivenlis"sunt, filii Dei 25), el qui langit vos, quasi quilangitpupillainoculi
sunt, patres sunt, lurainaria mundi sunt, siellrecceli mei (Zacli. u, 8). |
sunl, columnae Ecclesise sunl, medici animarum [TIT. VII.
sunl, janitores paradisi sunt, claves ceeli porlanl,' C 14. Sed lacli sumus, elisi sumus, spretisumus ,
reserare el claudere coelum valenl, nubes [supple impulsi sumus , versati sumus , cecidit, quaesuper
sunl] quas Dominusascensum sutim posuil, bases,-•• nos videbalur slare 1, slructura; possederunt nos,
super quas tola jacet slruclura lempli Dei. Qui ergo> Domine, absqttete (Isai. xxvi, 15}, facti sumus op-
aliquem horum , utomissis brevilalissiudiocaeleris,, probrium vicinis noslris, subsannalioet illusio his qui
saltem de isto ratiocinemur, uno implsu movet ali-' sunl in circuitu nostro (Psal. LXXVIII, 4), êxemplum,
?
quo, quid, rogo,de superposilo agit sedificio (Psal. speciaculum, fabula1, et caniicunt eorum lola die
CIII, 5.) (Thren. III, 14). Inleliigite, inquit, insipientes in
15. Claniat pro eis Dominus, minatur pro eisi populo,et slulli aliqudndosapite; qui planlavit anrem
Dominus, pugnat pro eis, etiamsi neseias, Dominus. notl audiet, et qtti finxil oculum non considerat?
Clamat, inquani, clamal, non dissimulat-, non tacel,, " (Psat. xcui, 8.) Quid aulem miramini si mundusvos
nclu forsilah dicere possis: Non novi; clamat ett odit, qui el meprioremvobisodiohabuil?(Joan. xv, 18.)
dicit: Nolite tangere clerislosmeos (Psal.~c\v, 15). Nam (Ibid., 19) de mundofuisseiis,utiquequod suum
Et hoc libi, ut scias, ul cavcas, ut resipiscas, imo) erat diligeretsi. Quid amiciliam inimici capialis, cum
ne agere lentes,neprsesumas, ne audeas, netangas,, ,-. avellere vos nec ego velim a consortio capitts , nec
verum nec detrahas. Vociferalur oniin, et hoc inio- ipse mundus dignos"velsuis judicet amiciliis ? Videte
tonal, etlioc clamat: Diis, inquiens, ne delraxeriss ne recusare videamini esse in corpore, si non vultis
(151) InVulgalis corruple ostendas. Conslrue veroo el mox quid dicere), i/uid eslaliud quam vellecon-
el exphca: Audenler quidem, ei quasi insolenler r scenderein ccelum? Quod dicerequid est, nisi exaliare
eriumerandopronunlio libi, quid (illi episcopi) sint,, solium super astra cmli; quod ulique sttnt episcopi,si
ne non scias, el offendas; sed lamen pronuniio lanloo tamen sunl quod dicuniur 7 quid esl, nisi conari as-
libentius, quanto proferens non ex me, sedex auctori- eenderesuper aUiludinemnubium; quod eos esse, re-
talibus divinis. Miraculum aulem, si lanta (qttaesci- ferenleprophela,teslis\esl Deus dicens: Mandavi,etc,
licet de episcopis mox proferet) el tam ineffabilia,r, el ideomstimarese simitem? Dii sunl, Domini sunt,
el ineffabiliaeliam illi ipsi qui fruilur his, possunl
tt etc, Hcecaulem omnia sunt illa tanla, quaede epi-
referri ab homine,.ex. gr,, a rege, a qno fteri dice-
:- scoporum prserogalivis ex divinis aucloritatibus se
banlur episcopi). Quid Deus distat abhomine, vel s/ prolaturum affirmavit.
quid opus sil ipsum Deumrogari ul in cleclione, vel sl /152)Mendosein edilis vincti..
consecratione episcopi rogaiur, s?pulvisvalel largiri
ri (155) HsecRaiherium ab Hugone rege in carcere
lanta? Quod cogitare (male ia vulg. quid. cogitare, ~, Papiensi delentum respiciunt.
2S9 PR/ELOQUIORUM LIBIU SEX. — LIB. III. i50
o.Iittm mundi susiinere cum capite. Qttid enim vobis ,A populus (Prov. xxix, 18); etc : Qui recipit-prophetam
facitinl, quod non mihi et niajoribus meis j'am non in nomine .prophetm , mercedem prophetm accipiet
fecerunt membris ? Si me perseculi sunl , et vosper- (Matth. x, 411, de praeterilo, non de fuluro vel pr<B-
seqttenlur (Joan.xv, 20). Sicut (154) ego vobiscura senti velis accipere. Quandiu quoque ista duraliuut
usque ad consuiiimaiionein sseculi sum (Maith. insignia, tandiu contemptoribus, injiiriatoribus , et
xxvm, 20), ita nee deertmt, qui ine in vobis odio perseculoribus eorum eadem , quse antiqnis, ertint
babeaiit, ijersequautur, seriiionemque vesirum, non crimina, nec in ullo dissimilis poena; nisi quod.dii-
quia vesler, sed quia liieus esl, contemnant: nam rius fcritur proienia quam ignorantia, contemptus
si vesier, id cst, saecularis, carualis , viiiisqne quam excessns , dicenle Domino : Si non venissetv,
favens essel, utique amaretur. Quid anle-messem et locutus fuissem eis, peccatum non haberenl (Joan.
colligere zizania vnltis (Mailh. xtn, 20), non caven- xv-, 221; et: Fiunl novissima hominis illius pejora
tes ne simul et iritieum.cum ipsis eradicetis , cum prioribus (Mallh. xn , 45). Iteraque : Ecce sanus
ctiam in tali faclo periisse saepepium pro impio vide- faclus es ; vade el amplius noli peccare , ne delerhts
rilis? Miitipolius, «MVII vhtdicta, ego retribuam,-tYicil tibi aliquiclconlingal (Joan. v, 14); et : Tolerabilius
Domiutis (Hebr. x , 50). erit terrm Sodomorumel Gomorrhmorumin die judi-
TIT. VIII. B cii, quam illi civitali (Mallh. x, 15) , quae audivit
15. Yerum si caluniniaris ea, quse de sanclis quidem verbum Dei, sed credere conlempsit; et : Vw
scripia sunt, ad nos, qui longe infra pedes eoruin libi Corozain, vmtibi Belltsaida, coiicludensque, Tyro
jacemus, me non debere convertere; ad hoe respon- el Sidoni remissiuseril in diejudicii quam libi(Mallh.
deo , quoniam in Itoc-sseculo sieut sumus eis con- xi , 21), et Aposlolus : Melius, inquit, erat eis non
sorles minislerio ordinis, iia et consortes el dignitate cognoscereviam verilalis , quam post cognitionemre-
nominis et privilegio honoris. Quqd si noslram ad trorsum converti(II Pelr. n, 21). Per Moysenquoque
illorum studuerimus viiam componere, erimus par- ijjse Dominus : Anima, ail, qum per ignoraniiam
ticipes et glorire sempile.rnae. Quod si aliler, quod peccaverit coram Domino, deprecabilur pro ea sacer—
absit;- illic separabimur, qui liic communis bonoris dos , quod inscia peccaverit,impelrabilqueei veniam,
el n;iiiisterii pfficio fungi videmuri Nam si aliter et dimiltelur ei. Anima vero , qum per superbiam
esset; quid illa, quam regendam suscepimus, Ciiri- aliquid commiserit, peribil de populo suo, quia re-
slianilas valeret? Et si eodem, quo illorum , nosler bellis fuil adversus Dominum; idcirco delebilur et
non sanctificaremr spiiiiu poniificaius (155); qtiid porlabil iniquilatem sttam (Ntttn. xv, 28). Infinita
prodessei , quod nostro ministerio sacralo chrismaie quoqne asirutint teslimonia severiiis judicari in cos,
C
§@ hapiizaiur popultis? Qtiid denique misssecele- qui scienler, quam qui nescienter delinquunt; unde
bratio,"benedictio, ct diversarum rerum consecralio, erillud in psalmo : Descendanlin infernuni vivenies
vel ullius divini cullus exhibitio? Aut itaqueChri- (Psal. LIV, 6): vivenles enim scientes quce agenda"
slianilatem defecisse pronnntia , el illttd vertim esse sunl depulantur; mortui qui nullo scientise usu
denega, quod ail falsi .nescia Veritas ipsa : Ecce ego fruunlur.
vobiscumsum omnibtis diebus usque ad consumma- 16. Quania autem reverentia eliam negligentibus
lionem smculi (Malih. xxvm, 20) ;^ et illud, qnod debeatur sacerdotibus, etiam Moyses demonstrat,
Palrem orans, ait: Non pro his rogo tantum , sed et qui tlum Aaron vitiiliim filiis lsrael, quem adorarenly
pro eis, qui credituri sunt per verbumeorum in me fabiicassei, viginti tribus millibus inierfectis gy •
(Job xi, 45), non impelrasse confirma. lllud etiam populi, ipsum, qni auctor fuerat sceleris, levissima
conseqiicnier eritubsurdum , quod nasciturtim eum solummodo increpalione redarguit dicens : Quid tibi
proiiHiiliansangelus, ail: Quia regnabil indomoJa- fecil hic populus, ul indnceres super eum peccatum
cob in mlernum (Luc i, 55). Quod si hoc aslruere maximum? (Exod. xxxii, 21.)Adveile igitur quan-
lsequis; velis nolis, ejusdem honoris, ejusdem digtii- tce lemerilalis sit, pro quavis culpa quemlibet
talis noslrum sacerdoiiiim esse sines, quo et illoriim; laicum sallem repreheudere qtieaipiam sacerdolem",
quia non est aliud sive anle Jegem , sive sub iege,, si prophela talis ac lantus in tali eliam infando
sive sub gratia, sed idem ipsum, prius quidemi facinore, cccteris trucidatis, principem sccleris ne-
figuris et aenigmatibus prcesagalum [id est prsesa- quaquam prcestimpsit sallerovel durius increpare.,
gitum], post ipsa veritate exhibitum, eadem quoque> Deo soli id cogilans congruere pro officiidignitate;
vocabulorum genera, et idem significantia. Narai nec enim quilibet in episcopo episcopum, sed ipsuni
quandiu populus -grex , tandiu episcopus pastor ;I summiim et sine macula pontTicem in eo persequi-
quandiu verbum Dei annuntiabilur , tandiu annun- tui-Christmn; nec injuriatur culpabilis episcopus ,
lialor angelus dicelur et cril; quandiu chrismat sed ipse in eoper benediclionis graliam inhabilans
conficielur, landiu confeclor Chrisius vocabilur;; Sjiiritus. sanetus. Cunt langitur sacerdoiis persona,
quandiu propheiia reciiabitur, tandiu recilatorpro- _ langilur ipsa Doniini pnpilla; quiapereum provi-
pbela diceltir, nisi forle falsum velis putare illud1 delur divino prospeclu Ecclesia. Yerere ergo qui-
Proverbii: Quia cum proplteiia defeceril, dissipabilurr cunque corum inseclator , quandoquidem et hoc in
(154) Perperara in vulgatis si cum. clificarelur eodem spirilu, quo (sanctificatus fuiTpoa-,
(155) Conslrue : Et si pontificalns noster non san- lificatus) illorum ; qnid vrodessel, etc. -
Spirilum sanctum cst peccare, ne forte non inve-. A demque Jiominect bonus sanguis, ct riiala est per-
niaiur qui libi illud valeat dimiltere; prceler enim scepe valetudo; et \ dum ignarus medendi bonam
principalem, in qua hoc conlinetur. seiitentiam , conalur valetudinem reddere, sanguinetn bonum
dicitur alibi: Si peccaveril vir in virum , placari ei solet turbare. Accipe quasi sanguinera bonum bene-
potesl,Deus; si aulemin Deumpeccaveiit, quis orabit diclionis spiritum, iualam valetudinem negligeiitem,
pro eo,?,(I Reg u,25.) in quo non omne peccatum , aut forle , ut lu dicere amas, criminosam episcopi
sed speciale quoddam moneris inlelligere, el con- actionem. Vide, ne Jlumiibi non compelit, siquidem
gfue. Nam et David in eadem hisloria legitur gravi- non fungeris medici ministerio, dum insequi nitefis
ter in sibi fidissimum miiilein excessisse, ei veniam regriludinem criminis, Spiritum sanctum potius Le-
meruissc (I Reg. xi, 12)-; filii vero Heihletrahentes derevidearis. Puieus etiamlimpidissimam tampolui
sacrificium Domini, gladio vindice referiinlur. ex- quam lavacro exbibet aquam, et plerumque aliquid
siincti (I,Reg- n, 4). Gonsidera vel hic, rogo, quam inepti prope jacel ipsum nfeatum, qiiod lamen nee
grave Dei ferat justitia, si (156) ponlifice susiracio interdical poium, hec inquinet lavacrum; immisso
]f. sublracto], istud verum ei deirahalur sacrifi- autem tincino.duro illud conamur abstrahere, statum
cium , et hoc per tempus diuliniim ; si tam graviter aquse cogitur lurbaVe.Nec minus autem hcee tertia
feriendo monstravit,.qnid sibi illud videbalur umbra- R simililudo le valel comnionefacere, siquidem elper
lipura (157)_nisi forle tu luulluni diflerre adbuc puteum sacerdolem jin cujusdam sermone, et Spiri-
nescis iuter umbrain et veritalem , carnem peeoris tum sanctum aqtisenomine ih Evangelio habes aptis-
et carnent Redemptoris, cinerem vitulaeet consecra- sime (Joan. vn, 58)."
lionem eucbaristise? TIT. X.
TIT. IX. 18. Qttod vero a nemine nisi ab ipso Deo possint
17. Sptritum aulent-sajicttim eliam peccalori sicpe judicari aut reprehendi, teslalur Aposiolus quibus-
adesse episcopo, eliam Caiphse monsiratur exemplo dam detractoribus obvians : Hicjam, inquit, que:-
(Joan. xi, 49), qui teste Evangelio ideolam veraciter ritur inter dispensalores-, iit -fideiis quis inveniatttr
potuit de Domino prophetare, quia pontifex^vide- (I Cor. iv, 2) ; noslrique assumens personam, dum
balur anni illius esse; quod et quibusdam similibus defendit suam : Qniautem, ait, judioai me, Domi-
rebus longe Jicet imparibus non esse jncredibile vanus (Ibid., i). lpse quoque Dominus de Pharisteis :
lemus probare. Verbi graiia sol cuni in cloacara Qum dicunt, inquit, facile, qum autem faciunt, faccre
intral, ipse quidem cloacam ccqueut pulcberrimum noiite (Matth. xxm, 5). Non dixit, vos eos casligate,
triclinium illuminat; cpenum autem quodlibet sit ut nuper (158) a quojdamaclum scitur satis absurde,
intra cloacam, nil obscuritatis, nil prceterea in- G el ideo indignum referre. Ui autera exinde quoqne
quhiaiioiiis radio affert solis, sed taiiiumdem vel aliquid, licel per modicnm, dicens,me nec dissi-
diminulionis vel augmenli affert luminis, quantum mulare pavore, nec assentiri favore, excusem :tili-
afferret, si illic paries jacerel auri purissimi. Tum nam illi [id est Regi Deus de quo loquitur] e
vero si quid jaceris intra cloacam, nequaquam vales coelis ul Saulo clamassel, atii cerle ipse Deum, ul in
Gonlingerc ecenum, antequanj solem ferias ipsum. veridica babetur Scriplura, jam clamassedidieissel:
Sic nimirum in honore, sic in injuria quorumlibet Tulerunt sibi hominesjudicium -meum (Act. tx, 4);
agilur episcoporum, eliam in aliquibus obnoxiofum ; ulique tam temerarie sitora contra eum non ere-
ipsa enim gratiac lux , ipsa benediclio , ipse Spirilus xisset tribunal vel solium. Sed ut modicum allu-
sanctus, ipse sol in eis habitans justitice Chrislus dam ad factum , cui polius generale omnium com-
atit bonoraiur aut injuriatur; et antequam perve- pctit lamenlum , dico illum maximum sacerdolibus
liiatur ad crimen gg ,quod ferire quivis nitilur, vel medieis animarum in hoc conlulisse, si sequi
ipse qui eliam criminosura illusiral ieritur. Neque velint, exemplum, utvidelicet noverint, qiianta cen-
enim ille, cui nihil esl impossibile, frustra dixit sal sura debeantipsihgahdos ligandorefrenare, si ligandi
infaluaiuin nec in sterquilinio ponendum (Luc. liganles tanla cura sludenl ligando coercere. Qua
xiv, 55); sed ul prceter aliud eliam hoc agnoscas, diligentia paslores erroneos ab orroribus oves de-
episcopum , qui salis ideo^ccipitur vocatus nomine, beant-revocare, si lanla vigilanlia ipsse oves erra-
quod mentes fidelium verbi sapore "cceleslis debet licae pastores sludent ab excessibus etiam flagellis,
condire, ut cibus Dei valeant esse, a nullo penitus @9 vel, ulproprius dicam , morsibus, ordine non
nisi ab ipso Qmnipoienle, si deliquerinl, aliqua pce- lantum ssevo, quanlum proaposlerodeducere.
nitenlia corrigi posse vel debere. Quis enim judicem . 19. At tu forte contra. Ab anlecessoribus, Inquis,
judicare , angelum corrigere, nisi ille qui super an- meis audivi, nutltos' eorum exsiliis desljnalos, Ego
gelos esi, audeai, nedum ligare? In uno quoque eo- illico; nunquid nonet carceri mancipatos? Nempe
(156) Se a sua Yeronensi stiblraclum, et in car- aulem sacrificium hmbralico illi opponit, et verum
cere inclusunt Iioc loco significat , et per tempus ajjpellal, in quo immolatur ipsa caro Redemptoris;
diutiniim a sancto missaesacrificio celebrando im- a qtto celebrando Ratherius~carceri inclusus impe-
pediium. diebatur. |
(157) Umbralicuinsacrificium vocat illud veteris scilicet j'usstiHugonisregis Ratlierius
(158) Nuper
Testamenli, a quo cum filii Heli relraxisset po- captus, el in carcerem Papiensenl deductus ftterat.
piilum, tam gravitcr piiniti fueiunl. Eucliarislicum
233 PR.iLOQUIORUM LIBRl SEX. — LIB. III. . 251
si illos velis iiabere antecessores, qui hoc aut rcfe- & _\ vindicas saitgttinem no&runi de his qui Imbitaiil in
juiHtir aul leguntur fecisse, invenies eliam ab eis terra? (Apoc. vi, 10.) 0 quain lcrribile lonitruiim,
iiiullos exmembralos, exoculalos, excorialos, fl.mi- iiionslrans eum qui ad hoc non expcigiscilur, no;>
jltis tradilos, cruci appensos, decollatos. Sed inler- dormienlem fore, sed penilus morluum. Non dicunt
roga qui fuerinl illi anlecessores, el vide si tibi pro- dc his qtti nos occiderunl; jani enim eos in inferno in-
sil eorum fieri successorem. Cerle audivi ipsum defectivecruciari sciunt: quod ulique eisi dicerent,
Domiinim,ipsum pontificem summum, ipsum con- nequaquam divinam illainsuperiusprolatam inaliquo
sorlem, ipsum caput omniuni, nullo exceplo, quan- le\igarent senleniiam; sed de his, inquitint, qui suntiii
ium qniricmad officiumspectat episcoporuin, ipsum terra, cjniadhuc alios, elsinon lales utnos, lainen de
ajidivi dicenlem in Evangelio Deum : Ecce ego niitlo corpore noslro, de membris nostris, licct adbuc, ut ftii-
qd vos txophetas et sapienles el scribas, el ex eisocci- mus et nos, infirmis, de consortio nostro, de ministe-
delis, el crucifigelis, el ex iltis fiagetlctbuisin synago- rio noslro, dc graJu et officionoslropersequunttir, i:t
c/.-sves:ris, ct persequenuni de civilate hi ctvitatem, ul t:arceres tradunl, fame crucianl, gelu lormenlani,
tenial supcr vos omnis sanguis juslvs qui effususest cxsiliis deputant, propriis sedibus puisant, diversis-
super terram, a sanguhteAbeljusli usque ad sangui- que affJictionumgeneribus injurianlur. Hoc ellam ei
nem Zacltarim, filii Barachim, quem occidhiis inler ]B tiniversalis per orbem quolitiie clamal Ecclesia; hoe
lemphun et allare_ amen dico vobis, venienlJiwc om- [subaudi clamat] istic, ubi per speculum ct in aeni-
nia super generalwnem islam (Malth. xxm, 54); gmaic (I Cor. xm, 12) capitis sui conlemplans spe-
jlemque: Implete mensuram patrttm vestrorum(Ibid., ciein, malis mista zizaniis, graviora persaepe a pro-
52); ct ilerum : Secundum hwc faciebant propheiis priis, quam palilur ab extraneis; hoc ct illic, ubi
paires contm (Lv.c. vi, 28); et : Colligile primum facie ad faciem in quibusdam membris suis magna
zixniia, et fascicttlos alligale (Mallh. xin, 50), hoc j'am ex parle exaltata, ipsum caput, ipsum cerniL
esl, pares paribussoeiaie. Habes his exemplisgenera- auclorem, lanto clamat atteniiiis, quanto liberius :
lionem unaiu, da el alleram : Generalio reclorum' Inirel, inquicns, in conspcctuluo gemiluscompedilo-
benediceiur (Psal. c.\i, 2). Da, si vales, el tertiam. rum, rcdde vicinis noslris septu;ilum in sinti eontm
Nequeo, inquis. Si ergo nequis, in qua ex Iiisdua- (Psal. LXXVIH, 11). Tunc ergo quilibet haec audiens
lsusecs invenias, qui hoc, quod supra dixisli, legun- vicine, Id esl ejusdem domus, ejusdeni faihilise, iideT
l;ir fecisse; el melire ex illorum aclu luum, et ex: et redemptionis, cailiolice, cIiTistianissime, time,
remuneralione iuam, ei elige quod volueris, aut cumi rex bone; et dtim gaudes, ctini audis quotidie Ec-
illa generatlone pessima non solum pro his quse ttt clesiam dicere: Domine, salvum fac regem, metue
•c.gis,sed et pro liis quae ilii ab Abcl usque ad novis- IC quotl sequilur : Et exaudi nds in cltequa invocaveri-.
simum memorem Doniini el benedictionis filium,, tntts le (Psal. xix, 10). Re enim satis perspicua quld
Jioc eiiini illa duo (159) significanl vocabula, "fece- tibi putas prodesse, dtmi orattir pro te ? dum ipst
vnnl, pcenas exsolve; aut a persecuiione quorunili- eiiaui oranles non siuunlur quiete vivere pro te?
bel ecclesiaslicorum, licel minimi ordinis, Jinguam,, Nam dicente Aposlolo et prcecipiente: Orate pro re-
vim et manus coniine, qu'a ipsi projtbelae, ipsi sa- gibus, ducibus et omnibus qui in sublimilate sunt con-
pienles dicunlur el scribce, ut cum generalione re- siitttii (I Tim. n, 2); vide quid sequilur, Ut quielam,
clorum benedice.re, et cum ea valeas sine fine re- inquit, et tranquillam vitam agamus, Yide igilur ne
gnare. Nara si vilipendis criunnostim episcojium,autt diim hoc quod modo attdisli canitur, Deus contra le
ciiam presbylerttm suppliciisafficere; ne rogo parvi- inYocelur; dum scilicet compediti clamant. pro sa
pendas lantos, quos evangelica tibi modo monslra- clamani, el eorum consorles unanimi sicut chaiilaie,
vit Jectio, usque in finem sseculiinierfectos ab initio. ila et vcce.
Si unum non vereris injiiriare, considera si va-- ' 21. Sed non exaudiuntur, inquis, male precantes,
les pro omnibus tormenla perferre. Et revera si exs cum Deo prcccipienle pro persequenlibus debeaut
mco hoc libi conarer asiruere, dicere poteras me' orare (Matih. v, 44). Oplime. Quid quod oraiio in
mei causa finxisse. Nunc vero cum verbo Yeritatiss D sinum orantis perssepe reveiTilur? Unriene tibi pue-
i.il temere ininaniis, nil refragabiliter promilientiss riliter lenocineris, audi diceniem Donfnum : Deus
liliid dictiini audis, quod rogo effugium invenis? autem non faciet vindictam eleclorum suorum cla-
TIT. XI. mantium ad se die ac nocle, el palienliam habebil iu
20. Considera el oraiionem Sub altare Dei proplerr illis. Amen dico vobis, cito faciet vindictam illorum
teslamenlum Doinini occisorum -continuam, et nece (Luc. xvm, 7). Et Tob : Anima, ait, vulneralorum
minus aliare ipsum, dum et idera esse qui e'tponiif.'X £ clamabit, el Deusinultum abire non patitur (Job xxiv,
*t hoslia esl, intellexeris. Formidans animadverie,, 12). AliUsatilcm : Ne relinquas, inquil, posl le ma-
-rogo, quorum postulent vindiclam : Usquequo, in- ledicere; maledicenlis enim libi in affliciioneanimaa
quiunt, Domine, sanclus et justus QQ non judicas ell sum cxaudieiur orxttio ejus; exaudiet autem Jlluih
{159) Illn duo scilicet vocabuJa Zaehariaeet Ba- modi interprelatione ulens hic ail: Usqtte ad novis-
rachiae, quse in prsemissoMalihaei lesiiniohio conli- simum tnemoremDomini, el fttium benedictioriis.No-
nentiir, usque ad tanguinem Zacharice filii Barachim. vissimum inqiiit, ut omnes significet, qui tisque atl
Zacharias eniin Laline memoria Domhii reddilur,, fiuein mundi fuluri sunl.
Bnrachias benedicens Daminum; ei idcirco hujiis-
PATIIOI.. CXXXYI. 8
25& RATHERH EPISC. VERON. OPP. PARS I. i £5S
Deus qui fecit eum (Eccli. IV, 5); clt Qni averlitau- A. tu forte volvis inlerius (145), quid inter hrec agen-
rcm stlam a clamore panperis, el ipse clamabil el non dum, si contra meum ialiquis illorum consurgat im-
exaudietur (Prov. xxi, 15); et: Vidensvidi afjliclio- perium? Quo pacto idjpossit conlingere, nequeo co-
nem populi mei, el gemitumeorum audivi (Exod. m, gilare. Ttium enim quomodo anibiat honorem qui
7); et: Sanguis Abel clamal ad me de lerra (Gen. obtinel superiorem ? Nam qui major etiam tno ccnse-
iv, 10); el: Dcsiderium pauperum exaudivitQ_{ Do- lur judicio, qui insiiiuitur, an per qnem quis insti-
minus, et clamaverunljusli, el Dominusexaudiviteos tuitur? Cum vero prcecepisse Dominum legeris Sa-
(Psal. x, 16).; et: Juxta esl Dominushis qui tribulalo mueli dicendo : Sume\cornu olei, et vade, unge illum
sunt corde, et humiles spiritu salvabil (Psal. xxxnt, (I Reg.xvt, i), vel illum in regem; Naiban quoque
49). Qui auiem scis, utrum te converso",ipsis vide- et Sadoch unxisse legeris Salomonem JJ2 (77/ Rcg.
licet pro le intercedenlibus, an peioito salvenlur, 1, 45); qurere utrum alicubi inveneris quemlibel re-
dum oralio pia non ad te, sed in sinum revertilur gum unxisse, licel Jegalur instittiisse saeerdolum vei
eorura a quibus cst fusa?In quo non plus afflicti, prophelarum aliquem ; et videbis quis eorum post
quam lolius Ecclesise, inter quos eliam tu conlra le Deum locum obiineat'superiorem.
clamas pro alHiclo, clamantium voces te convenit TIT. XII.
formidare dicenlium (140): Adjuvanos, Deussatuta- B 1 22. Omnesautera Ecclesicefilii, inter quos lu eliam
ris noster (Psal. ixxvm, 9); el t Deus, in adjutorium numeraris, si lamen non dedignaris, si palrem ut
meum tntende (Psal. LXIX,2); el: Domhte, libera Ahsalon, arbore vindice multandus, mucrore noit
(tiiimammeam a labiis iniquilalis et a lingua dolosa perscqueris (II Reg. xvm, 9); si vijjereo matris
(Psal. cxix, 2); el: Confundantur omnes qui oslen- viscera ore non rodis, ailamen facias, facias tamen,
dunl servisluismala(Dan.m,44);el:Liberanos,Deus, inter eos numeraris, isedvide ne bserediiaie et co-
iu tmrabilibus tuis, et da gloriam nomini luo (Ibid., hsereditate illorum a temel frauderis, omnes, iis—
xmi, 4). Haic enim elbis similiainfinitissimaliberali quam, Ecclesiccfilii aul de sorle sunt Domini et ap-
dum clamanl, sine dubio pro liberandis elamant; ei pellanlur clerici et monachi; aul sunt Ecclesisef.t-
rc non mintis experta quam vera. Nonne audis quo- nruli, episcopi vero confamuli^ aut laboratores (144),
tidie islud, et hoc usilari in saeculo,regem pro regc, servi el liberi, aut [mililes regni. Domini vero est
Jicet sint inimicissimi, dum unusquisque videlicet terra (Psal. ni, 1), ef tusedefensioni commissa; rcd-
prospicit sibi, ssepissime loqui, episcopum pro epi- dilus vero ejus atit sancla sanclorum sunl Domini,
scopo, clericum pro clerico, monachum pio mona- et ad jus pertinent sacerdotum, nec a quolibel au-
cho, laicum pro Iaico, 'udicem pro judice, pincernam ferri possunt, nisi qui publicum commillere non for-
pro pincerna, el, ul ad vilissima quanquam necessa-' C ntidat sacrilegium ; aut tui imperialis [leg. siml] si
ria veniam, pislorem pro pistore, coquum pro co- juris, el puto, nec vero judico quod nullus auferre
quo? Si ergo nos iuvicem pro parlieipio jttvamus absque praejudicio valeat capilis,; aul [subattdi sii]
ordinis, in qnibus estmaxima imperfeclio charitalis; incolarum pagi; quod [subandijus] qui conalur in-
quid illos jmtas pro suis consortibus agere, qui il- vadere, legali coercetur sanctione. Sacerdoliumvero
J.un, qua major nulla esl (i Cor.otm, 15), cbarilaiis a Deo solo conferri sicut et regnuin, imo prseslanlitis
iircem non solum conscendere, sed etiam, si fieri multo qtiam i-egnum, cum millia approbeni tesii-
posset, transcentlere nitenles (141), duni pnnercnt moniorum : tamen isla, quse nunc pulsanl animum,
aninias proamicis, etiam pro ipsis orabant inimicis? snum hic expelunt locum. Diclum est Moysi: Ecce
An noh putandum uos, licet negligentius mullo qncim consliluile DeumPharaonis (Exod.yu, 1). Elulique
expedil, debitum eishonorem deferentes, etquotidie id non rex lerrenus, non qn.elibet poleslas terrcna,
in auxilium defensioneroque invocanies deserere , sed de rubo proteslans vox ipsa dixit Dominica,
qui ipsos initnicos timebant negligere (142)? At quce dat imperium regi suo, atque sublimat cornu
forte ais, volunl quidem, sed peccalis noslris meren- Chrisli (1 Reg. n, 10)?el utique sui; qucein Psalmo :
libus, nequeunt. Quce,rogo,[iIlabealitudo, quara ali- . Ego, inquit, dixi, dii esiis (Psal. LXXXI,0). Ego, in-
qua inefficax excruciat cupido ? qucefelicitas, quam quit; ego, non quilibet homo, ego dixi, ego slalui,
qusevisimpossibililatis addicilegestas! quod cogitare qui elvos homines creavi; ego tlixi, non cuilibel ut
qtiid puerilius? quod dicere quid potest inveniri pcr- dicerel, ut valeret aul auderet, concessi; a me ho-
versius? Atnobis liaichaud interitiplim loqucniibtis, mines creali, a me dii estis vocaii, quod ulique fa-
(140) Conslrue : In qtto convenitle non pltis formi- sionem?

dare vcces ajflicti,quam lolius Ecclesim, scilicei oui- (145) Hngonisregis qnccsiio hic prnponiliir : qui.l •
nium fidelium, clamantium, htter qttos eiiam tu cla- niinirum agendum, si quis conlra ipsius regniini co:i-
mas, contra tc pro affliclo, el dicenlimn: Acljuvanos, stirgal. Ralherium veio contra insurrexisse qnerc-
Deus, etc baliir, cutn Arnoldum Bajoarice duccm Veroncerc--
{141)Conslrue : Qtti nitenles non solum conscen- '
cepit.
dere, sed eliam transcendere illatn arcem chari- (144) Laboialores, quornm alii eranl seivi, alii.
"lalis. qna nulla major esl, dum ponerent, etc. liberi, infciligiiiiltir jilebeii; militesaulem tegni&uiX
(142) Conslrue : Annon pulandum (illosj, qui ti- viri nobiles. Hiuc plebeii a miliiibus distiiigiuiuliir
mebant negtigereipsos inimicos, deserere nos defercn- libro sequenti, num. 15. Milites vero regni dicti viii
tes eis honorem debilum,licelmullo negligentiuiquam nobiles, quia fere omnes feudatarii pro regno mili-'
cxpcdil, el qttolidie invocanles in auxiliuin et clefen- tare debeb-nt.
257 PRiELOQLTORUMLIBRJ SEX. — LIB. III. 23S
cere nisi Deus, qnod conccdere uisi omnitini poleral A nw.lo, inquit, prwdicabnnt, nisi mitlantur? (Ilom. \,
Domimis, ipsaque, non altera, ipsa vis, ipsa polc- 15..-A quo milluntiir, quatso, nisi ab eo qui dixcrai :
si:is,ipse nuliis, ipsa majeslas : Speculaiorem,inqnil, Ego misi vos melere quod vosnon seminaslis? (Joan.
dcdi te clomuiIsrael: aliique [f. alibiqiie] : Ad omnia iv, 58.)
qum tnitlam te ibis (Ezech. m, 17); et: Ecce consliltti 25. Ilabes breviler, scd sufficienier sacerdolii
te Itodie super genles el super regna, ut evetlas, et j'nra ab ipso Deo per Spiritiiin sanctiim collata.
destruas, -el disperdas, et dissipes, et mdifices, et Cesset ergo quis dicere huinanuin, qttotl specialis-
planles (Jerem. vn, 10). Pulchre vero nec dissonunt sime est Dei donuni; desinat hac auctoriiate victus
a novo : Qumcunqite, enim dicit, ligaveriiis super quilibel, eisi nesciens , Beum tamen biasphemans,
ierrain, erant ligala et in cmlo; el quwcunquesolve- dicil Deo; Ego illum el illum feci (Isai. xiv, 15),
ritis super terram, eruni solula el tn cwlo (Matlh. n'c, dum Deo se coxquare vull in aliquo , dejicialur
xvm, 18): quod etex his unus : Aliis, inquiens, su- cttin eo, qui solium conlra eum voluit erigere i»
mus-odormotiis inmorlem, aliis odor vilw in vitam ccelo. Crealricem enim crealam nullara esse stib-
(II Cor. n, 16). Ipsa eiiam Sapienlia : Per tne, ait, slaniiam ila cunctis lenemtis certissime, ul si quis
reges regnant, et conditores legum jusla decernunt aliquid relur procul dubius, nil invenire 94 eo
(Prov. vni, 15); quos conditores 93 inlelligit le- B qtieat insanius. Quod si episcopus specialker ab
gum, nisi reseralores Scripturartim?qui tuncviden- hoinine est factus, cum generaliter a Deo lotus
tur Dei leges condere, cum studenl enodare; quasi crealus sit mundtis, ridiculum. Quod si non adorari,
nullje enim sunt nescienti, sicut et coinquinaiis nil _venerari tamen adhuc videanlur simulacra, dicium
inundum (Til.i, 15). Quod si libi isla forsitan dis- csl enint in Psalmo : Simulacra genlium opera ma-
pficet, aJia ediiio emiclealius profert: Per tne, in- tiuum hominum, (Psal. cxm, 4); multo autem per-
quiens, reges regnant, el polenles scribunl jusliliam ; versius adhuc, Deus, inquit, ossa et carnemilli dedii;
«ui concinit jam cvrne velata, sed ipsa eadcrnque nam cmtera ego coniuli. Habcs hie inceslimabililer
Sapienlia: Ideo, inquiens, omnis scriba doctus in homini suppositum Deum. Quantum enim ea cha-'
regno cmlorum similis esl homini palrifamilias, qni risraatum insignia diiTerant, quibtts Iionio vocaitir
proferl de thesauro suo novael vetera (Matlh. xm, angelus, imo.Deus, ab ea condilione, qua vocatur
£2). Qure et alio, sed tamen et Evangelii loco, uni, pulvis et cinis, credo qtiod nullus ignoret ralionalis.
«t in eo ejusdem ordinis omnibus, ipsi tamen spe- Yidc ergo, qtiantum ille [id esi rex], si tamen eo.
cialius : Tibi, inquil, dabo claves regni cmlorum sensu , imo vesania duo sunt, praeferlur, qui ex
(Maltlu xvi, 19); ilemque si dici fas sit lanlo ma- _.p.ilvereangelum, ex cinere potuit Deum facere (quotl
J se dicit iste fecisse, illi,
jori aueloritale, quanlo jam devicta morlaliiale, qui tanlum pulverem ,et
triuraphala morte, indula iinmorlalilale, ininiinenle cinerem poltiitcreare.quod tantummodo videlur Det»
ascensione, peracla resurrectione : Pasce, inquit, eo;,.cedere{145); quod ipso audiltt inlolerabiliter
-ovesmeas (Joan. xxi, 17); meas, inquit, mcas; meas obscenum et penitus detcstabile, licet nunquam nlsi
creatione, meas redemptione, meas j'ure, meas non hac nostra, proh nelas 3 dictum vel audilum fuerii
luas, meas non Tiberii, meas non Claudii, meas fctatc; lamen ceslimo ctiiilam a propheia tlictura
non Constantini, meas non Tlieodosii, meas non csse : 0 paslor et idolum derelinquens gregem »
Mauriiii, meas non Caroli. Oinnibusqnegcneraliicr: (Zactt. xi, 17.) Pastorcm eum scilicet usuali pro
Accipile,inquit, Spirilum sancttim; quorum remiseri- oliiciovocans dicendi genere, idolum vero qnod hoc
iis vel relhmeritis peccala, remissa vel telenta sunl sibi dontim [id est episcopatum] ab homine aeslimet
(Joan. xx, 15); et: Eunies in mttndum univcrstim, "collaliim; elidco derelinquit gregem in necessiiate.
prwdicate Evangeliumomni crealurm(Marc, xvi,15). quia nescit quod, vel a quo percepiuriis sit praeniiuni
Qnod reminiscens ille [scilicet S. Petrus], cui primo j)i-odefensione, judicio victns conseientice; praeser-
ct in qtio eunclo est praeceptum praedicalortim cala- tim cuni et bac conjeclura credeie possit putari aJi-
Jogo : Prmcipit nobis Dominus prwdicare populo n qnid posse sine Deo fieri. Eheu aiilem intolerabilis
(Act. x, 42); slaiulusqiie [id est conslilntiis] coram animae miseria, sui penitus Crealoris carcre no-
principibus cl maglslralibiis : Obedire, inquit, opor- tilia !
iet Deo magis quam liomtnibtts(Act. v; 29). Ejusqtie 24. Nec riesunl inlerea , ut ad Incoeptum re-
in passione collega Paulus in Epistola : Pro Chrislo deant, eliam in opiscojiio corrosrires, qui exemplo
lcgatione fungimur (II Cor, v, 20); et alibi: Quo corum, qui anno (146) a prseterito altero Thyc-
. {145) Si nimirum duo diversa sunt pulvis et cinis. "creare poiueril; quod ipso" audilu intolerabiliter
€onslruendus auiem hic textus sic": Vide qttanium. obscenume<l, elc. - - J
ilie {itl esl rex) qtti ex pulvere, scilicet homine, potuit tl4G) Ilcec Ratherius altero circiter anno post
faceie anqelum, id est episcopum , et ex c.inerepoiuil siia'111eaptivilalem scripsisse videlur, id estan. 956.
facere Deum, quod isle dicit se fecisse, quanlum, Hinc annus a prmlerilo aller intlical annum^)55, cui
inquam, ?'sprwfertur illi, id esl Deo ipsi, qui lantum q.iitlcm sequentia congruuni.
' Designani enim eam
vulveremet cinerempolttit creare, quod lanlummodo iiinlloium Vefonensiiim conspiraiionem adversus
tidetur concedereDeo.Sibi niinlrum rex Iriiiuit posse HiigoiiernItalice regem, in qua raitlti"cliam eccle-
fiieere episcopos,el Deo laniuwmodo videtnr concc- siastici erant impliciti; quce,cnm ineiinte anno 955
clcre, qtiori piilvercm ct cinerem, scu liominem, ntale cessissel, aliis alquc aliis occisis, alii, qni se
259 RATUEIUIEPiSC. YERON. OPP. PARS I. 240
steas (147)ccenasadversus quemdameommenlatisun A nibusquelongepejus moriliirum nuTtentem, el quotl
episcopum, conciiinenlnunc etadversiisistumquoqtie est gravius, aliis hocj ut simul possint connnoti,
qucedam obloquia. El hoc non cxleri, -sed agunt propinanlem (152) ? An nescis, fili, quoodam supra
pn\a'.i (148) qui debueraiit lestes boni ejus esse libi contiguuin marei Commacla [Comuiacla Hal.
propositi. Facitinl boc , inquam, non inimici, sed Commaccltio]dici castrum, in qno fertttr mortuus
.-smicidolosi; unanimes quondam Iioaiines , et ali- occidere vivum? Quaiilum vero prccter innumerabi-
quando dulces et noti, qui sinml ctim eo dufces ca- lia, ei noii solum tib , sed etiam niihi etomnibus
pieb.int eibos in domo Dei (Psal. LIV, 15), quasi prceler soli Deo cognita non minusque lugenda,
<'Uinconsensu coanibulanles, el enra ad ccelosusque in ipsis etiam, qu.e a le (et ulinam falso) proferun-
lollenles (149), et heatum, jtislum -sancliunque lur, me jure lugendriin censeam; tibi fili, charita-
dcceploriis non minus quam adulatoriis Q\_. favo- live, ul saepe, confaljulando referreni, si locunt
ribus pronuntianles : parcat qtiiijns Deus, averiens colloqtienrii haJierem (155). At cum omnimoriis
tib eis, ne venial mors super eos, el descendant in dcsii, bieviter Iiinc aliqtiid pro lempore fabor. Pri-
jnfernuni viventes (Psal. uv, 16), id est, scienter uuini me liigeo, quod (alis inveniri qurveiiiu, qtii a
jnfernalia acta palrantes, nec repeniintiin morlis te ialis dici jipssim. Secunrio, quod te ad lioc meo,
occasum caventes. Faciunl hoc iradilorum (150) re- _3ullualios modo, inslruxeriiiioxenijilo-; siquidem le
liquice, nulla ccelestijam facta pro hujusmodi, qtian- prsesente mullis (heu doloris mei oblilus !) et etiairf
tum scilicel quibusdam videiur, perterriti redbibi- melioribus scepederogavi et ego. Terlio audilorunt
lione vindiclce. Quorum tini ab exsilio scripsit gijg terror vere, qui lam luo quam meo perielitaniiir
hujusmodi. feiore (154). Sed desine me, fiti, hac in parie noit
25. i Heu me, fili mi (151), quid agam 1 quem niiiius quatn aecusare, imitari , qua noxius ctim
primum plangam ? me moriuutn, an le mortiio in- mihi, si iia esl ut asseris, magnopere fuerim,
sullaniem ? qttasi et tibi eadem non sit condiiio raaxime -fui libi. Habes saniim super hoc qtiod
moriendi, imo quod esl mulio miserius, fetores sequaris consilium, Iquandoquidem non defi.tnra
jnorlui naribus iraheiilein, ore aspiranlem , puhno- hujusmodi cadaverum (155) male oliJa prcesciene
i
subduxeranl, Raiberio in Papieiisein earcerem rc- govemalori di Verona pag. 121. Num hie Ursus vi-
ivuso lotius raali catisam appiiigentes, nunc quoqtie, vcret an. 955, el nuni idein sil ac illc , ad quem
tlura hcec scribebcil, id csl anno 958, contra ipsum Rallicrius hanc epistolam dedii, affinuare non licet.
obloquebanlur. . Toia h:cc epistola eolpertinel, ulUrsonem adversus
^147)Nola esf Thyesleaaccenaefabula, qtia Thyesii -_episcopum carcere [inclusum obloquentem cont-
Altrasus frater suos ipsius filios inierfectos epiilan- pescal. ^
<Ios apposuit. Aliquot autem Ralberii spirituales (152) Id cst : el mitientem (felores) pulmonibus
illios, seu ecclesiaslicos in memorala conspiratione > longe pejus mofilurum, et,quod esl gravius, propi-
necalos baec alle_.oriavidetur innuere. In libro qui- nnnlemhoc, nimirnm eumdem felorem , aliisui pos-
dem Confessionis,n. 2, homicidia, exoculntioneset sint simul commori. JJrsiim longe pejus morilurum
exmembralionesea occasione perpeirala deflel. aiTirmat, quia morltio insullans, ei contra ipsuut
. (148) IIoc loco privali nomen intimum el familia- alloquens, gravius peccabat.
ram significat, quo sensu alia exempla apud Can- (155) Construe et explica : Quanlum vero, prwler
g.Mirainvenies. Tesles auiem boni proposiii ijjsius innumcrabilia, el non solum cognila tibi, sed eliam
Ralherii esse debebanl inlimi ei familiares ejus. Hi milti, el omnibus, prmter cognila soli Deo, el non
eniin ipsius consilittm in assenliendo cuidatn epislo- minus lugenda; quanlum, inquam, censeamme juie
Jreab Ursone scriptse, quae toiius calamiialis origo Ittgendumcliam in ipsis qumproferunlur a ter el uii-
fuit, boimm ftiissc noverant. Poslquam vero caplus nam falso! charilalive, ul smpe,referrem libi, fili,
et abduclus fuit in carcerem, eidem adversarii fuere, confubutando, si habercmlocttm colloquendi.
ct mtilla in eum spargebant. (154) Locus hiulctis, vel corruplus. Sensus nihilo-
(149) Ui procul dubio snnt adecclesiaslici, qui ini- miiius satis aperte proditur. Tertiam enim lugendi
tio ejiiscopatus RatJierii, eiim cmlosusque iolle- caiisam refert in levrorem audilorum, eorum sci-
bant, etc. licei, qui ctim sua el Ursonis obloquia audissent, in
(150) Tradilores vocat, qui quondant amici, sibi r. animce periculo versabantur. ^Juod auiem adriit
posiea infensi ftieruiil. Unus ex liis esl ille, ad qucm felore, respicit parabolam de quatritluano Lazaro,
inilio exsilii et caplivitalis sequenlem epislolam qui feiebat, ut ex sequenlibus inanifestum fiet. Se
seripsit. enini, et Ursonem pb inoliiuin obloiniendtviiiuni
(151) Perperam in vulgalis ftlium, quid. Hic au- hoc loco fetoris nontiiie desgnatum \eiuli feienlem
lem Ralherii filius unus ex eis esse videiitr, qtti Laz.trum pr.cfert, eaque de causa tiraebat, ne illi
simul cumeo dulces capiebanl ctbos in domoDei, ut qiioque atiimce periculum suljirenl, qui ejusmo.li
paulo anle narraverat. Hinc sane unus fuil e clero oblocutioues attdierant. Fetoretn alibi lalius quod-
Yeronensi, cui archidiacontis calhedralis ecclesice, libet vitium appellat, quo alii infici ul
possenl, paiet
nt mox videbimus, socer erat. Ipsius nonien Ursus, ex serm. 2, de Quadragesima num. 24, ubi lertiuiii
vel Urso ; quippe Ralheriiis sub epislolce finem genus peccanlium illud esse ail, quod et feteredici-
<vxpelil,neejuscomplicesab ipsius nomine vocilenlur tur, id es', desperationerecuperandivicinosinficere.
JJrsini vet Ursani. Ursus , vel Urso Yeronensis Ec- (155) Consirue : quandoquidemclivinapieias prm-
clesice diaconus menioralur in tribus documeniis, sciens non defulura male olida busla cadaverum
.quorttm u mm anni 947, allerum aiini Si59 eiliriit Itujusmodi, id esl eorum hominum, qui obloquiis
canonicus de Dionysiis in colleciione diploinatum indnlgenl , consulens vivis, ne necarenlur felore
et docunientorum pag. 115, 115 ei 126. Tertium eorum, sequetues ipsorumexemjilum,dixiliale quid:
vero anni 968, Joannes Baplisla Biancolinusinipres- Qttm dicunl facite, elc.
sii in dissert. 2,Italice inscripia : Dei ve»co:i e
•211 Pft_ELOQUIGRUMLIBRI SEX. — LIB. III. 242
busta, talequid, ncTiorum felore necarentur, vivis jA ut dixi, obliviscaris posiulo, quam gravibus mairem
consulens divina pietas dixil : Qum dicunt facile, maculis aspergis, dum palrem (1571 tam foedacri-
cjumauiem faciunt facere nolile (Valllt. xxm, 21). minis nola aduris. Quain enim insolubilis, tam com-
Ncime:si ego tibi causa, quia maieries fui mortis ; passibilis est dileclio maritalis, cum el eadem con-
lamen scito, qtiia quovis ordine cujusvis scelere soriia sunt Iionoris.. Quod totum, nii nate, facere
moriaris, inier mortuos moriutis depulaberis. Sic auderes miiiime, si dicluro voluisses recolere : Ho^
cuim dicit Deus : Ipse quidem in iniquitate sua nora palrem el tnatrem (Exod. xx, 12); aut pluris re-
morielur; sanguinem autem ejus de manu lua requi- generaiionem (158), quam generationem penderes,
ram (Ezech. iu, 20). Et revera quid profuit E\ce si -prohibitum reminiscereris : Noli tangere christos
tlkisse : Serpsns decepit me ? (Gen. m, 15.) Et meos (Psal.cn, 15); et : Quitangil vos, qucisiqni
altque dum hceclibi, ui compescaris, ttii sollicitus tangil pupillam ocuii mei (Zacclt. n, 8); et: Qui vos
scribo, id sludiosissime ago, ul et tu a morie libe- spernil, me>spernit (Luc. x, 6j; et: Diis ne delraxe-
reris, el ego reus lui non lenear sanguinis. Potest ris (Exod. xxn, 28); et: Qui delrahil regi, delraltit
aulem fieri; nec enim id fieri posse despero ab eo, iegi (Jac iv , -11). Regaie atitem Ecclesiceesse ut
e"iiidcm est posse quod velle; nec tit qtioque hinc erederes sacerdolium, prceier alia innumera unum
debes desperare, eum eutn-quatriduanum legeiis]B tibi suadere salisposseiRetri teslimonium dicentis :
suscilasse; nec ego meminerim me id le dedocuisse Yos aulem genus eleclum, regate sacerdotium (Pelr.-
in eo, quem manibus scripsisli de parricidio sermo- n, 9). Sententiam quoque enjusdam in deerelis @H
tie (156), nt ego jam ad vilara clamer cum fremitu sanclissimi papceprce oculis haljuisses dicentis : Pe-
plelalis divincc, lieel (u meadhuc, quod ille melitis jus nidlum judico fore scelus, quam Chrislianos pro-
«ovif, quam tu, utpote quatriduanuni - dicas feferc; priis delmltere sacerdolibus. Piaculum eliam malcdi-
nani necdesunt super me pie flentes sorores, inler clionis Gham adver.tisses (GenAx, 25), atqueejus
quas rogo et tu annumereris, id esl, ut sit in le so- exemplo vereeundiora palris denudare limuisses.
rorius el non parricidialis affectus , quo si me fetere Canones cliamelsanclorum Patrum concilia non
qnia potes confitearis, vere non succenseo, imo posthabuisses, in quibus damnatos liac de cansa
.oinnimodis @|J postulo; dummodo mellifluam iilam mullos adverlere poteras,' si legisscs. Curiae quoque
Doinini merear audirevocem, resurreclionem mih', tradi, el infamis [f. infamem, velcum iufamia] ahsque.
iibi miraculum promittentem. Tanlum rogo , ul ulla spe reslitutionis cunclis vilse diebus eidem de-
periculum audientium allendas , luum eliam ne servire timuisses. Yindiclam quoque pro Narcisso
imllipendas. Dictum enim, ut credo, divinitus, etiamsi beatissitno faciam meminisses (EUSEB.Hisl., lib. vi,
jion meinineris, non iguoras : Qui maledixerit patri 'G c. 9); necarchidiaconum (159) noslrum ideofortuitti
nel malri, morle moriaiur (Levit. xx, 9). percussum,quiatuadhue nilpateris, cogitasses, cum
26. t Quod cum ad mentem Tel hic relegens re- diuiius exspectatus, durius ferialur non convereus,
duxeris, postquam duplicem morlem altenderis, ae quQd et a te et a tuis complicibus avertat omnipor
duas hinc separatitn subjacentes,-id est, cuique divi- tens Deus.
siohi propriam, agnoveris substanlias, unamque 27. t Etforte te, fili, observaloresmei, dum mi-
niortaliier soiummodo morlalem, alteram immorta- !ii inimici, tibi volunt parere morigeri, fcfellerunl..
Jiter morlalem, morialiter immortalem perpende- Sicuti quondam illi sanctorum nisl sunt fallere (100)
ris; ne, rogo, obliviscaris, quam gravibus matrem coeium, qui conlra Athanasium bracbium cujusdam
jpsam (quant ne forsan perfuhctoiie accipias, Eccle- quasi Arsenii concilio oblulewiiit excisUm ; sic et lit
siam esse tibi replico, si tamen cs filins; si non, de quoque quemdara (Deus parcat libi) raei odio fefel-
te aut pateraut quliibet parens Joquitur germanus, Jisli, qui epislolara (16J) conviciis plenam a tuo ct
Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis ? Sis au- illo jam dicto magistro (162) olim destinatam profe-
tem, [subaudi filius] sis precor, sis rogo), ne tamen, rens, et auclorem facii invesligare nilens cum te _
"
(156) Sermo de parricidio, qucm Urso suis ma- D conspiraiione adversus Hugonem rcgem praecipuus,
nibus scripserat, est ea epislola Raiherio exilialis, . etsi priniuin a ncce, ad quam illum gens barbara.
de qua sermo erit poslea. P-urricidium autein hic post recuperatam Yeronam destinaverat, ereptus,
ingerilur, quia cum parficidii nomine non lam mors, poslea tanien, dum haec Rafherius scriberet, vel
qtiam omne gravius malum palri vel pairiae illatum morte, vel aliquo gravi inforlunio percussus ex.hoc
significelur, eaepislola causa fuit eorura malorum, loco cognoscitur. ldautem, quodcnnque fuerit, casui
quae Raiherio spiriluali Ursonis patri obvenerunl. fortuiio Ursus vcrtebat, proplerea quod ipse licet
De parricidio quidem in Rafherium hoc loco agi ej'usdein rebellionis conscius, et .Ratherio pariier
vel ex eo confirmalur, quia idem Ratherius po»i oblocutus, nihil adliuc mali paliebatur.
pauca ab Ursone expeiit, ut deinceps sororium , non (160) llale in vulg. facere, etpostea fecisli, ubi
parricidialem affectum erga senulrial. ex contextus sententia corrigendum fuit fallere, et
(157) Patris noiiiine seipstim Ratheriiis vocat, fcfeltisii.
quein Urso ctqusdam epislolseet moliminis auctorem (161) Ilcec illa est ejiistola, qucc .Ursonis manu
tividuxerat. scripla, alios a peiiculo libcravil, Raiherio auiem
(158) Hac regeneraiionis voce se spiritualem Ursi riiiuam peperit. Tolam hanc implexam hlsloriain,
patrem indicat, quippe qtii cum uti Veronetisem, et quain Rallierius distinctius explicare noluit, eo
niullo magis uii iinum e elero inter suos spirituales ineliori modo quo licuit cxposuimtts in aucloiis
iilios cens-Jjal. Confer. not. 151. Vita § 4. < ..
(159) Hic Yeroncusis- EcclesLe archidiaconus in > (162) Jam dictusmagister csse udeuiramiidiacoe-
2T3 RATilERT EPISC. VERON. OPP. PAR5 I. j 2U
seriptorein ultro deprehendisset coiifiientem , IUAbus tam nostratium qiiam exterorum (piiucipem
eceteris, qui adco libi non conipetebant ui ego, reli- vero hujtis consilii qui fueril, non pleniier agnosco
ctis, me auciorem, me totius moliniinis prcesentasil alitim quam diabolum) ul fieret talis qualis facta est
incentorcm : et utiquc dtim hoc pro Iibitu duxisti epislola, et si illam mittere auderet areliidiaconus,
\f. dixisii], verum (me satis non aceusalo, el te quasi inscius dimitteijelur criminis : sin alias, sen-
excusato) diceresi voluisses potuisti : quod nimiium lenliara illico subiret capitis. Hoc quod dixi acto
fecisses, si tanta mibi charitate eonsuluisses, qtian- lam de me, quam el.de cceteris (168). Deo autem
ta ego consului tibi et universo meo gregi, maxime gratias, quia dura vobis consului, me ut videlurne-
.tamen vero jam prsetaxalo illi tuo socero (165), cum glexi; dum vobis, lioei veslrce molilionis ex parie
ad iilam epistoJam.(Deus scit qtio animo) eonsensi. conscius (169), peperci, meprodidi.
Nam venienle, ut g® Dplimenosii, a conlraria parie 28. c Legitur aulem, fili, in historia Tripartila
allei a, cum ea perspecta gens elfera et nobis [/*.vobis] (lib. MII, cap. 1), quod quidam in paslu occupatus
barbara, de seipsa veroj*uresuspecta, ulpote pro ea pecorum cuni occidissel quemdam, cl fugisset pa-
(juce inier vos jam in mullis in ncgolio consimili vore aclus in eremiiiu, et sanctorum Patrum exein-
sccpe naufragaverat vita (164), omnem ut erat plis bono assuefaclus, fuisset eremita perfeclus;
ctilpam in eumdem relorsissel arcliidiaconum, et " semper benedicebal sceltis, quod sibl lanti fuilcausa
Hostrce partis honoraliores quosdam, maxime vero profeclus. Hcccideo reluli, ut hinc colligas, quan-
in clerum universum, et me reservato, quanquam tura meo profeclui mililasti, dum me, ul penitus
asporlalo, propter consanguinitalem, quam cum deficerem, tam gravlter accusasli. Nam si prcesens
illorum habebamprimoribus, ipsoque (165), ut dice- esses et permilteres,, nianus osculis dcmiilcerem
•bat, priacipe, omnem domum Dei praedari, omnes prcedulcibus epislolce jilliiis scriptrices , quia hccc
,maj'ores civitalis aut exmembrare, atil captivos dti- causa, materies, cl lotius mecesumma fuit, ui opi-
cere, ipsum vero jam falum [id cst jam meuioratum nor, saluiis ; per hanc morli, ul credo, ceteincc
archidiaconum] et eos, qui posl (466) mese cum illo sublractus,10Q etvilcesuini'eddiius.Per ipsamacltim
fuerunl tradilionis prineipes, furca molirentur ap- esse credo, ul et his, qtiorum feiore (170) tti adhuc
pendere : qualem illam noctem duxerim Deusscit. periclitaris, el universam pene mihi commissamEc-
Tu quoque,. qui te nil boui de me fateris scire, qr.i- clesiam morlifero pestilenliae labo corrumpis, qtian-
bus precibus, humiliationibus, lacrymis, muneribas, qiiam el possil fieri, ut per [per abundarc videiur]
promissis el ipsis, tibi interveniu amicorum vitam cuncla ila se non habeant, utdicis, csete.risqueitinii-
et libertalem obiinuerim, ipse, ut dixi, optime nosli, r merabilibus, a iua vero scienlia longe reinolissimis,
qui Ireecomnia tacens, id solum quod (167) me inter- inagna ex parle j'am cavere credi possil; liccl secu-
ficeret, proferre maluisii. Lucescenle eniin die de- rilalem exinde nullam, quia non expedit, siquidcni
cretum est, non a me solo, ut dixisli, sed ab omni- certitudine careo, cceperim. Tanfum vero bac me
nus paulo ante memoratus, cujus saluii, nt mox sarpe naufragaveral, cum diversis occasionibus ne-
dicelur, bac epistola poiissinium consultum fuit. cata vel fugata fuerat.
Construe aulem : qttiproferens epistolamplenam con- (105) Hasc forie opinio idcirco ei barbarae genli
riciis olim deslinalam ei a luo illo jam diclo magi- fttit, quia sciebanl Raiherium Hilduini fuisse fanii-
slro, et nilens invesligare auctprem facti, cumde- liarem, etcumeo Yeronam venisse,eiriemqtiesubin-
prehendissel te scriptorem ullro confttenlem, tu reli- de in Yeronensi calhedra successisse : ex faniiliari
ctis cmleris, qni non adeo compelebant libi ut ego, autem Hilduini etianfeonsaiiguiueum crediderunt,
prmsentasli me auctorem, me incentorem totius moli- " el eatenus conjunctum fuisse cuiii ipso principe-
minis, id est, scribendaeejusdem epislolae,quaealiqua Hugone , quocum Hilduinus.consaiiguiniiaie junge-
de rebellione alligisse videtttr : El ubique dum di- baiur. i
xisti hoc pro libilu, poluisli dicere verum, si voluisses, (166) Qui scilicet postea epistolam fabricatain in
me saiis non accusato, et te excusalo, eic meam ruinam -verleruhl.
(163) Archidiaconus omnium maxime in vilce dis- (167) Quod nimirum mei exsilii el carceriscausam
erimen erat adductus, quippe sententiamillico sub- prceberel, id est epislolam, quam Urso scripsil et
iret capiiisr nisi, Iaudata epislola, scripta velul in- " prolulit. .
scius criminis dimitlerelur. Huic ergo maxime pro- (168) Hac epistola, quam Urso scripsil, tam de
spexit Ratherius, cum ei episiolce consensit. llinc Raiherio, quam de cccieris actum est, sed exilu di-
igitur idem archidiaconus prmlaxalus socer Ursonis verso : nam cseteri e pjericulo erepli, Railierius ve-
intelligendus videtur. Prmtaxatus pro prwdiclus acro, Ilugone rege jubehte, in Papiensem carcerein
cipi piura apud Cangiumexempla confirmant. conjeclus Tuit; el iia, uli mox subjicitur, is epi-
(161) Eagens inlelligenda esl, quce Arnoldo Ba- slol.e assentiens, dum aliis consuluit, seipsum uc-
joariorum duei Yerona potilo conlraria, ipso deviclo glexit; dum aliis, liceteorum tnohlionis cxparle con-
eamdem urbcm Hugoni regi recuperavit. Dicitur au- scius, pepercit, se ipsuip.prodidil.
lem ea gens perspecla, effera et nobis barbara, quia (169) CoiisciMS, inquit; quippeconsiliumscribeiidre
non ex Italieo, sed ex regno, ut videtur, Biirgundi- ejus epistolae, cui ob .aliorum bonum consensil, sibi
co, ex quo eralHugo, deducia fueral. Additur de se nociturtim ex parte prcesenserat. Exparte autein aii;
ipsa vero jure suspecta, utpole pro ea, quminter vos qnia elsi aliquod sibi periculum exea iinpensuriiiu
jam in multis hi negolioconsimilismpenaufragaverat prcenovil, non lamen tautum pulavit, quantuni reipsa
vita, quia scilicel eadem gensj'ure suspicionem iu- incurrit. |
ducere poterat de suavit-a, quce aliquol annos aute (170) Hic quoqiie feior pro obireclaiiouis vitio in
Yeronaein negotioconsimiti, id est, in conspiralione cjiisenpiim, cui Urso iiijulgebat, accipittir. Confcr.
conlra Hugonis, conregionalein et consanguineuin nol i ii.
LudovicumBosonisfiliurneadem jnurbe exccccatum,
245 PR^rLOQUIORUM LIBRI SEX, — IJB. III. 210
occasione considero profecisse, ut nulltim raihi am- _A gister ejus (Luc vi, 40).Vrcau!em ei, qui ipsum nou
plius qtiam te videam amplectendum, qui mihi ma- habel magislruni, qtii ltocdieil, Dorainum, cui con-
teries tanlorum fulsli bonoruin. 0 autem rae, el ut siniilcs effici non comparalione possuimis, sed imi-
hoc dicam, ipso inei infortttnio fortunatissimum, lalione debemus, nec omnimoda, sed ab ipso nobis
•eliamsi nilii! aiiud quam te libique consimilesco- praecepla ; qui elsi tiibulum mundj reddidii, Csesari
gnovisse ejusbeneficio contigissel ntihi; unde omtii.i quce Caesaris, Deoexsolvens qtiseerant Dei (Matth.
non solum libi parcens, sed ei. uberrimas pro hs xxn, 21); qnantum [supple tamen] mundum ipsum
libi gratias referens, admoneo, fiii,jil quiajam nniic ipsa sua bumilitalecaicaterit, sibique subactum tibi
indicibililer profuisli raibi, eaveas ne oiiminomei eiiain ipsi sujjponetidum monslraverii, postquant
odio oljfueris tibi. Ycrum ut quodam ular compcn- dixeral : Dala est mild omnis poleslas in cmlo et hi
dio, feslinanfe nuniio, el charlula deficiente oinnino, lerra (Malih. xxvm, 18); qtiem potius limeres
parcal iibi Omnipotentis Jusla pietas resipiscenli dominum an servnm, subjicientcm an subactum, da-
TOgo; imo ut rcsipiscas ipsa benigne concedal polum | /. daniem] an possidenlem, per unum commo-
stulo : sine causa enim, quanium scilicet a;l lui spc- nejis riiscipulorum quanttim ad ipsum, quanlum atl
ctat lccsionem, me ipsa scit a teboc pali ; si lamen le perlinet mngistrorum , ail: Obetlire oportel Deo
profeclum pati quis rile possit dici islo genere dicen- R tnagis quatn hominibus (Acl. v, 29) (T75). Et ttli -
di, qtialeiuis per ie quoque lui coirigantur compli- que hoc non in exedra, non in analogio (171), nou
ces, nec a tuo detivalo nomine vocitentur Ursini in ambone, sed ante prineipes saeculi, inter minas,
vel Ursani, sed ab eo qui dixit: Discite -ame quia inter ffagra, inter ipsostibiclamabat caedenles; quod
tnitis sum el Iiuir.il^scorde (Matih. xi, 29); cl per lu nec dicere, ne dum agere audcs, cum tibi jam
suum quemdam : Obedi:eprmposilis veslrisel subja- ipsi subigantur imperatores.
cele eis (Hebr. XIII, 7), appellari jure mereanlur 50. Verum ut j'atn ad inceptuin redeam, prseterit
Christiani vel agnei, id est mites nun feri, amalores sane sacerdos et levita , non se inlelligentes eadem
non irrisores pastorum. Quod si mihi provenit orau- descendere via, nec tilla frairi vulnerato conferunt
ti, lcctiiiam ipsam dissimulare, nedum reprimere remedia: et ut isti, quod Detts avcrtat, tempori
valeo minime; quod si non, peccalis meis impulo. proprie videatur concinere, quia ubi abundavit ini-
Saltem vero lioc diva pietas concedat postnlo, ut- qtiilas (Matth. xxiv, 12), refrigescet charitas liiulto-
dum peccala mca adversum iae, imo adversum te rum; nullus inveniiur qui Dei saltem respectu,
fjronunlias, illa remiltat; dum lu ea describis, ipsa limore, vel amore audeat, quin potius velit esurien-
deleat, teque in hoc prcesenlj sseculo recogttoscere tem reficere, siiientem polare, nudum vestire, in-
faciat, quia incestimabililer lilii ipsi obfueris [/. con- ^ firmum vel incarceralum visitare, dolentem conso-
tendis], [supple et] dum irrecuperabiiiler me nolari, angustianiem [/. angustlalum] refovere, prseser-
cere conlenderis, indicibiliter mihi profueris.Taleas tim cum interdicalur nulli; siquidem nec faclum
in Doraino, precor, fili, correclus, amen. > (175) legilur ab eadem generatione anliquorum ali-
29. Inter hcec, si dicere audeam, stant simula- cui, quod perspicue monstrant Pauli Epislolaa in
era(171)101, utidiquefixa,nullumvelsuicausasoni- carcere editae, in quibus et ministranlium videtur
tum danlia, qnasiqui ipsa lacilurnilatevideanturcla- meminisse, nec timet ne Danl deprehensae (176),
mare, se rationis experlia oranimodis esse. Sed ne cum el se et illos plus Deum quam terrorem UOVCT
raihi, sed polius sibisuccenseantrogo; non eniir hoc rit limere.
eos esse sciovel dico, sed ne j ure dicanlur haud modice 51. Prscmisso (177) eamdem mihi quam beato
litneo, dum el (172) ab bomine faetos dici patienler Augustino fldti catholicae credulilatem esse, licet
ferre, imo uberes gratias dicenti referre audio; nani illi 102 longe dissimilis fuerit et ad indagandum
nec erunl, sidixero, nec non erunl" si lactiero; sed acuminis vivaciias, et ad tenendum intelligenlice
[subaudi crunl] si dixerint vel consenserinl omnino. capacifas, et ad proferendum eloquenlioe facultas.,
Et o quam pulcbrius vocari perfectum, quam facti- el ad l)oc cum Dei gralia promerendum vilse quali-
n
!
cium Perfectus autem omnis eril, si sit sicul nia- las; el abdicans ab ore, vel corde resptiens onmem
(171) Simulacroruin noniliie-eos episcopos desi- " limeres, Dominum, an servum; subjicientem, an sub-
gnare videtur, qui in hac sua calamitale tantjiiani actitm ; dantem, ctn possiclenlem,ait : Obedire opor-
muta simulacra nihil pro se loquebantur. let, elc.
(172) Eos episcopos perstringit, qui se ab honiine (174) Analogium idem est ac pulpilum. Yide.Can-" "
episcopos faclos dicebant, et dicentibus gratias re-
ferebant. Ejiiscopos ttimirum Jicet ab honiinibtis gium. (175) Id est, nec id factum, seti nec inlerdictum.
cl/ctos, vel decretos, uon tamen ab hominibus, sed (176) Si tenenda sit lectio deprehensm, hcccTOK
a Deo ipsa sacra ordinatione instilutos alibi scepins referltir ad epistolas, ita ut sensus sit, nec-iimet, ne
jngerit. Yide initium libri sequenlis num. 2. Mox epislolm depreltendanlttr, et ii .detegantur qui sibi
pro audio male in vulgalis audeo. iiiinislrabanl: vel corrigendum*est deprehensi, ita
(175) Construe : commonens per unum discipnlo- ut hoc nomeiJ ad miiiislrantes referatur. Mox pn>
stan, quanlum ad ipsum perlhtel, per unum magislro- terrorem forlc legendtim terrm regem.
rum, quanlum pertinet ad te : per ununi scilicel, tjtir (177) Yel subaudiendum hoc, nempe/ioc prwmmo:
quanium ad ipstim esi discipulus, quanliim vero ad vel legeiiduut Prmmilio, aul '-Prceritiilens.
tc magisleresl : commonens, inquam, quent pot.us
'
til RATIIERII EPISC. VERON. OPP. PARS I. 2i?
conlra Deuin, etiamsi deprehendere lorle nesciam, A passibiliier periulisse confiteor. El cum iddier-:'
iiseresim, confiteor me credere aequalem; cocssenlia- Credo in Spirilum sanclum, slatimque sttbjungo, sar-
lem, vel ul ita proferam, consubstanlialem celerna- ctam Ecclesiam ; non qualernitatem illic cogito, seil
liter Triiiilatis unitatem, tinitaiis Trinitatem, lioc saiiclara Ecclesiam calholicam taiilummodo esse me
csi Palrem et Filiuni el Spiritum sanclum; creatri- creriere confueor, per unum scilicet, id esl calholi-
eem et gubernatricem universorum qnae sunt sive ciim baplisina, el per Dei graliam el fidem quce per
in coelo, sive in terra, et, si adjicere opus sil, in diiectionem operaturi (Gal. v, 6); per quce eiiam
mari, et in omnibus abyssis, iia una eadcmque sanclorum conimunionem et remissionem peccato-
manente subslanlia deiialis, personarum proprie- runi nos percepiuros, jsi voluerimus, confido. Carnis
tate dislincia, ul Pater sit qui ercavilomnia, Filius vero 1'esuri'ectioiiera, 1sicut in Domino Jesu Chrisio
per qucm creaia sunl omnia , Spiritus sanctus quo veram et non phantaslicam scio et confiteor fnisse,
creala suntomnia; Palrem Filii auetoritalem, Fi- ita et omnium tam electorum quam reproborum fu-
lium Pairis sapientiam (178), Spiritum sanctum Pa- turam confileor esso; sed electoruin, til cum cor-
tris et Filii pronujnians eommunilaiem. His liibus pore et aniraa eant in vitam cciernam ; reproborunr,
Tinam eamdemque inesse credens deitalis sequalila- ul eanl similiter cum inima"el corpore insupplicium
1 tem, nihil in his
prius aut posierius, nihil majus aut B cclernum ; sed ut illi absqtie timore per justitiam
mihus esse intelligcns, ct Palrem a sc ijjso, non ab fepulsionis, ita isti absquc spe ullius per misericor-
alio, Filium aPatre solo, Spiritum saoctum a Patre diam recuperalionis.
esse cl Filio, Palremcredo Filium sclernaliter el ' 52. Hcccde ineffabilitale tantce incompreliensibili-
inelfabiliter genuisse ; Filium seternaliler et iucf- (aiis lanlo, ul vereor, petulantius , quanlo simpli-
fabiliter a Patre solo geniium, non factum esse, uti cius non disculienli, [sed laiuen cogitanti, ignosce,'
Iumen de himiiie, verbum in corde, vel, ut exprcs- lcctor, quseso, ignosce^mihi; ccecus enim illis, qai-
sitis loquar, aliquid dicibile; Spiritum sanclum, iil bus talia debueraitl consirierari, idesl, beaiis mundl
cst, consubstantialem amborum charilatem, nun- cordis oculis, non videndo miser, sed palpando isia"
quam eis defuisse, eumque ab isto ad illum, ab illo perstrinxi; et siculi cccconon visa cujjientes referre,
ad istum illocalitcr, immobiliter, aeternaliter, ac r.equimus nisi adhibila similitudine quadam eoium
per hoc et inellabililer procedere, ad inspirandos qncevidit; ila et ego indigens propriis (179), qtise
eleciorum animos a Patre et Filio mitti, a se ipso utiqtie in Deo nulla in bae nobis oecurrunt mortali-
venire temporaliter; Filium solttin de Palre sine tatis colluvione, per iqurcdam caplui meo facilia,
inalre ceternaliter, de malre sine palre naltim lem- 11011 lamen a Scripturae sanciaj aucloritate penitus
poralilcr. De Spiritu sancto aulem conceptum cum 1C extranea conducens, ratiocinando animum Inlerrb-
audio, non Spiritum sanctum patrem aliura iutel- ga\i, quid de Deo ejusque creatura senlirel, cxperiii
Hgo , scd credo, quia in cordc Pairis manens aetei-- tiJelicel gesliens, ulrum (alias sane plurimornni
ualiter Verbum, quando voluit sua Palris-jite voltin- ceslimalione vilupcrabilis, mei ipsius damnabilis)
tate ita exivii a Patre,' el venit fn mundum, ut neque ne el in assei tione Tulci inveniii valerem ealholicce
Patrem heque ipsum relinquerct coelum; per corptis culpabilis, el irieo j'urc expeliendus a commisso mihi
quod tota siinul Trinilas in utero malris Yirginis ex prccsulalii, hoc est Eeclesi;e Yeroncnsis, si tamen
subsiantia ejusdem malris semper Virginis operala decrevissel auctorilas concilii universalis ; respon-
cst, visibile hominibiis faclum. El cum audio ': Yer- dere, ineffabilitate rei novitatcqtieprobationispermo-
bum caro faclutn esl (Joan. 1, 14), non Deum in ho- tus (180) lamen non dislulil,valenleDeo persapieii-
rainem conversum, sed manente incommutabilis dei- tiam
ipsius omnia creata. Quod responsum cum ea,
talis subslantia, ita Vcrbum sibi hominem unisse Alhanasii dicimus, Nicasni quoque concilii
iconfileor, ut sicut ex corpore et anima raiionali quam
cum ariditas ingenioli vitiorum pulvere
nnus estliomo, ita ex homine elDeo unus sil Jesus fide, \QB_,
dissentire (181) ab eis
Christus, non compositus, sed incfTabililer 1QS3 squalidi conlulisset, nihilque
ausus sum non defendenlis oh-
perexistens nalus. Passtim vero, mortuum, et septtl- '.D jtercipere valuissel;
lum, dieque tertia resurrexisse, coelosque ascen- stinatione, sed invenisse me qucesita credenlis secu-
disse Cum audio, neque Cbristo divisionem, neqne riiaie, crealricemet gtibernatricem omnium Trini-
Deo passibilitatem ascribo ; sed sicut homo, qui uti- tatis unilatem, uniialis Trinitalem corde credcre ad
que caraetanima est, interfectus diciiur ab aliqtto, jusliiiara, el ore confiteri ad salulem (Rom,\, 10).
-cnm utique anima rationalis mortem non recipial; Gaudeoigitur, si uon erro; sin vero autera, charilar
ita Deum In homine quem assumpsil, ea omnia im- live reprebendi omniniodis desidero.
(178) Vocemsapientiam, qnat!in vulg. deerat, suit- probationis, non dislutir tamen respondere, valente,
plevimus ex simili ffdei professione,
' quam auctor id est juvanic, Deo, etc.~Yalere enim pro juvare ac—
flbello Phrenesis subjecil. ceptuin aliis quoque' exemjjlis Cangius probavit.
(179) Male in vulg. propriisque. Hoc loco nomen Fone vero rnelms pro valcnle legendnm volente, ut
propriis ea indicat, quce Dei sunl propria, vel Deo in simili professione, Tibello Phrenesis subj'ectaba-
conveniunt. belur.
(180) *Subauililur animus, quem se interrogare (181) Vulgali pei-peram disseniirem.Ab ets, id est,
dixeral, quid de Deo ejusque crealura senliret. Hic a fide Nica.'nael a ftiie, quce dicitur S. Alhanasii.
tsrgo animus vcunolus ineff,<bil\late:ci, e' nnvilale
249 PR.ELOQUIORUM LlBRl SEX. —LIB. iy. 250
INGIPIT LLBER QUARTU5.
i. Solet fessus plerumque viator, unius diei A . Ius polest vm in euge converlere, non illic scllicet
etianisi valeat confiei iter, in allerum translerre puniens dislricte, quos-hic concedit mutari benigne.
[iv-pptediem], ne sera scilicet adeplio copiam de- Dixi EcclesiceTilios aut essc clericos et monachos,
ueget quiescendi lassalo. Consuevit et natila indu- autfamulos, aul laboratores servos elliberos (18.8);
strius, si quando venius flando conlrarius proprium aul mililes regni; lerram Domini coramissani lu.i;
iiiferdicit, conliguum cujuslibet itisulaepelete littus, rex dcfensioni : redditus, vero aut [subaudi esse]
quo scaphis adeptis, ne in syriim uavis incidat, Sancltiut sanctorum Domini ei ad jus perlinere sa-
earum, ul quondam Paultis, ttlatnr arijutoriis (Act. cerdotum, aut esse juris tui, aut incolarum pagi.
xxvi, 17). Quod elnos exemplum non indecens, pro- 5. HJCCvero et ante pradibavi et modo reluli , ul
jjositum (182) tiniusdiei sermonem transferre coegit deprehendere si possura, satagam qttae dissensio,
in allerum, ne lectori videlicet inferret prolixitas qtiod dissidium inler te possit esse.et epfscopuni,
faslidiuin, neve conlraiia quibusdam dicturis, ali- • cum lu illius defensoi', ille tims esse" debeat paslor;
quodjiil assolel, afferret ipsa loquacitatis imporluiii- ille libi seminare spiritualia, tu ei ministrare, et
las periculum (IS5) : tertia enim hora diei Spiritu uliqiie ex tuo non ex suo, debeas carnalia ; sic eniin
sancto afflali, jnusto etiam sinnme madidi (Acl. n, 'uiius eorum et exprcssius dicit: Si nos vobis spiri-
45), eliamipsi dicebaiilnr theoiogi [id est ajiosloli], B iualia seminavhnus, magnum esl si veslra catnalia
nedum nos sole occidente quidlibet sobrie juriicave- meiamus (I Cor. ix, 11) ; ille te benedicere, lu etim
mur loqui. debes bonorare ; postiemo veslra etiam lemporaJ.a
2. Postquam igitur negolio _ quod se simulacro- ita a Deo sunt summa sequilibratione divisa, ul nec
rum (184) -sivepasloiis et irioli causa ultro oblulil, lu ej'us, quia hon cjiis, sed Doraini-suiit, debeas
satisfaciendo, patiltilu n q'iiJ, ul vide.lur, otiose invatlere (189) ; ille tua nec cnpere, nisi tanlum pro
exorbilavirmis, siquidem nec congruentia omnimo- lucc aiiintcc saluie, illi enim diciiur: Non qumren-
dis qucedam retulimus, el aliquem -nos forte lcesisse les daium sed fructum (Philip. iv , 17); tibi autem,
timemus : riune ad indaganduiu qiiid moliri, qnid cum Deus rogatur, dicitur, el utinam non-iufructuose,
(181")contra te sentire debeat aut valeat episcopus, clamatur ; Qui dixerunt, hmreditale possideathus san-
tit ccepimus, properemus.' Sed quia paulo verbosius clnatium Dei, Deus meus, pone illos ufrolam ,elc.
effusi sumus, ipsa in ordinem ut confecta sunt redu- (Psat.LXXXII,15); e\.:Nonalligabisos bovi triiuranii
canins. Dixi, nisifallor, episcopos a Deo solo, ut (I Cor.ix,9).
reges, et prseslanlius multo qiiam reges, quia et re- 4. Yox aulem boni episcopi illa debet scepiusesse :
ges ab episcopis insiiluli, episcopi vero a regibus, Omnis anima poleslatibus sublitnioribus subdita sit
105 clsi eligi ve! decerni, non valent tamen ordi- 'C (Rom. xin, 1) ; et: Reclditequw sunl CmsarisCaisari,
nari, instiliitos (186). Nec dixisse me pcenilel, quan- et qum sunl Dei Deo (Matilt. xxn, 21); el: Reddite
doquidem el Ipse teslinionium perbibet, qui solus' omnibus debila, cui tribulum Iribulum , cui vecligal
ipse sibi-teslimoniuni ferre valet: ipse enim dicit : vccligctl(Rom. xm, 7); el: Non esl pplesias nisi a Deo
Ego misi vos melere (Joan. iv, 5S) ; etmulta hinc (IbtcL, 1); el: Obecliteprmposilis veslris et subjace.e
lestimonia, mulla, inquam, snnl et infinita. Yce eis (flebr.' xm, 17). El quod quidam pulcherrime,
atilemusurpanlibus [sci/icelepiscopalum] non j'ussis; Obedienlia," inquil, qttm majoiibus prwbetur, Deo
permissis non missis : vcchis tie quibus dicitur.: exhibelur ; atque cceterorum liujusmodi. Quod si nil
Regnavsrunt reges et non ex me, principes exslileiunt aliud conlra te senlit, prcedical, el praecipit ejjisco-
ei ignoravi (Ose. vm, 4). Yce aliunde ascendenli- pus, non modo te isto [/*.istc] offendefe , scd multo
hiis, et non per ostium intrantibus (Joan. x, 1) (187). magis, ulpote per p. pro] te sentiens,' debel placare.
Unde eos liberet Paslor bonus, qui cunciivalens so- Sin seeus, quod absil, nec prccbere patientiam, sed
(182) Yulg. st propositum. Delevimus particulam (187) Sequcns sei.tehlia dejjrecativa est; rogal
si, citm abundel, sensuiuque suspendat. eiiiin , ut eos qui nliunde ascendenles, ei non per
.185) Construe : Neve hnporlunitas ipsa loqttacita- oslium intrantes episcopatiim usurpai'unt non jttssi,
lis afferrel aliquod periculum dicturis contraria qui- JD nectnissi, id esl, sine vocalione et missione divina,
busdam, insignibus scilicet viris, quos perstrinxif, eos, inquain, jinde, id esl, ab illo vw liljerel_Dcus
ac in sequenli quoque libro perslringel. pastor Jjonus , qtii solus cunctivalens poiest vm con-
(184) In prcecedenti libro num. 29, simulacra fixa veriere in cnye; non ittic sciticet, id est in alia vita,
perslrinxerat, id esl episcopos, qui in sui subsidiuin puniens-disirtcle, quos hic, seu in hac viia, concedit
jiihilum movebanlur : et num. 25 eosdeni pasioris et benigne mutari, seu converli. Yulgali eorrupte habo-
idoli nominibus coarguerat. In id seprceier orbitain, banl vel in ettcje.
seu prceterbujusiibri propositum, quo de rege sibi (188) Inepia repeliiione in vulg. .Iegebatur ctui
agendmn esl, excurrisse significat. liberos. Correximus ex superiori lihfo niiiu. 22,
(185) Regem iterum alloquitur, ul In prsecedenti ctijiis compenditim hic aflcrtur, aut mitites regni, itl
libro. cst nobiles. Confer ibidem nol. 144.
(186) Conslrue: Episcopos instilutos a Deo solo, (189) Id esl : jiec lu debes invadere ejns, scilicei
v.t reges, ctc. episropi, tcmporatia, qtiia non ejits, scd''i)omiiti litnh
251 RATHERH EPISC. YERON. OPP- PARS,1. 25-2
deleetat exsequi vindictam; csl unde illi facias injti- A dictum : Tu prior (dicas) iniquilales tuas, ut juslifi-
liam, et libi lam gravem non conlralias J.QQ ceris {Job XL, 5) ; jusfe , ut est illud : Ex ore Htole
iioxam. Habenl [subaudit episcopi] conventus inler judico, serve nequam (Luc. xix, 22). Et liic euim
se generales, synodos universales, canones anliqnos, quasicaulionemquamdaminler leelDeum considercs
concilia desciipta, sanclornm decreta Patrum, san- propositam : jusle enim ex ore suo quisque judicatur:
ctioncs diversorum ponlificum. Nihil esl qnod possil itiisericordiies' 3L@7vero prior iniquitales dicens ju-
inter eos contingerc, iinde proprium inter se non stificatur. Hinc est quod in scbolis hujusmodi iiu-
possint judicium invenire. Poslremo esl se<lesnimcr- triendi (191) sponte commissa confitentes, veniam
salis, principalis, capitalis, quia ipsis capitibus Ec- citius merentur, pertinaces diu virgis-csedunlur. Di-
cl-sise insignis, nutrix, mater, judex et magislra cit aulem hujus caulionis Yerilas minislra : In qua
omnium. Si quid contra rem actum ab aliquo vel in mensura mcnsi fneritis, remelieturvobis (Mallh. vu,
aliquo esl horuni; in ea judicari, examinari , vel le- 2) : id esi, si justa, jusla ; si misericordi, miseri-
&alipolesl sanctione p.uniri (190). Hos ergo cons;;Ie, cordi, ubi et senlentia sollicile debet ilia pensari :
ad illos rem defer, illis causam commilte. Si qui.l Quisine peccalo est peslrum, primusin i'-lam lapidem
perperam conlra te invenitur aclum, crede mihi, di- mittal (Joan. YIII,"7).Cavendaetiam est Pharisacorum
stricle vindicabilur judicio canonum ; nam alium B imilatio, qui observabanl, ut capereni Dominum in
esse nullum, qui manus impune, et ipso Deo inta- verbo (Marc. xn, 15). unde cl humance satis consi(!eT
cto, possit immittere in aliquo [/. aliquemj liorum ; ranler (S92)leges, advocalis insciis sluduerunl pro-
non vales invenire, eiiamsi pennis possis Tolare. videre. Si ergo soeeiilariumquis , non nisi proprio
5. Tu forle contra, siquidcm et hoc die audhi di- convictus (195) orej polest damnari, quanlo minus
clum a quodam hesterna, non roinori insania qnam ille, cujus judiciunyn mnnu solummodo est Dei, de-
slullitia, quid, inquis, opus judice, quando jam co bel (194) ad libitum invidorum aliquorum cavillalio-
«itimur eensore ? nani inlantuni est diffamalus, ut jaibus subrigi [f. subigi]! Qui euim scis, eadem inf.-
omnes noverint, quod jure sit damnandus. Totum mia qua inteniione , el si scias,- qua ex occasione
lioc dicere rccle potuisses, si ipsius confessione in vel causa fueritorla , quo affectu propalala, zclo
poucilio canonice discussa percepisses. Sed,o calhe- charitatis, an zelo livoris (195) ? •
dra pestilentise (Psal. i, 1), qua liealus ide vir rex- 6. Et ut ad rem ratiocinando veniamus, subsiste,
que Sion mansuelus, qui pro nobis homo est factus, rogo, paululum, et videamus. Lex et hoc etiam vc-
dedignalur sedere! o nefandum et in ipsa radice lus prohibet, viduam et repudiatam sacerdoie.n ac-
premendum judicium ! o iniqua sententia, el illa «ipere (Levil. xxi, 14). Consecratas vero Deo vir-
[/Villi] soli sseculo propria, qnp pro nobis, solis se- Q gines lanto magis a cujuslibet usu, cplloquio vel
ditiosi vulgi acclamationibus compreliendebanlur visu decet fore ren otissimas (Num. xxx, S). quanto
sanctorum millia, et farciebantur innocenlibus erga-" magis sponso caslissimo illi el prae filiis hominuni
stulal o digna , -cui ipsa Domini obviet senteniia pulcherrimo (Psal. knv, 5) se student servare caslis-
dicenlis : Nolitejudicare secundumfuciem,sedjustum simas, et ipso nec dum actu, sermone, audilu, eliam
judicium ('Joan. vn, 2i ). Et de seipso, sicul audio, cogilalu, in quanlum homini sludiosissime cum Dei
inquil, judico (Ib.-, 50);' sicut audio, inquil, non adjutorio nitenli possibile est, illibatas. Canones
sicul audivi. Prseterilis enim calumnialorum accusa- eliam sancti cohahitationem episcopis omnimodam
lionibus, subsequenle vero accusali responsione, ju- inlerdicunt mulierum praler (196) illic exceptarura.
stum valet judex juslus et non violentus ditcernere, Yideas quamlibet harum episcopo saepe coiioqui, ld
ul possil verjciter dicere : Sicui audw judico, id est, eliam solilarie
aliquplies fieri, el per \ ulgus diffamari.
sicut lex ipsa decemit, non sicut rumor furenlium Yolesne eum, ut censes, ulpote diffamalum, quasi
garrit; sicut prsesens ipse fatetur, non prout absen- hoc solo, ul dixisti, 1 sui censorem effectum stalim
les insidiantur: unde quidam facele satis, Ad pu- debere deponi ? Qui vel quomodo"enim scis, ulrum
niendum, inquit, properat, cilo qui judicat; ad pu- secreta quidem tibij sibi aulem et Deo manifesta ali-
niendum, inquit, non ad discernendum : Ex verbis D qua, sed lamen pial id est, lucrandas animseratione
enim tuis, inquil, justificuberis, et ex verbis tuis judi- hoc cogatur (197) facere, sicut quidara nec minoris
caberis (Matth. xn, 57), id esl, et saccuiariter et di- fanise anacborelarum quamdam famosissimam legi-
vine, misericordiler et juste ; misericordiler, ulest lur Gonverlissemeretriceiu? Quidam etiam ejusdem
!I
' (190) Idipsum pluries in aliis posterioribus ope- livoris. Hoc loco propius accediladobjectionempai;lo
ribus inculcal. Yide epist. S ad Joannem XU. hlem " ante propositam : In tantum esl di/famalus,' ul om-
legllur apud Atonem episcopum Yerceileusem, et nes noverint, quod \jure sit damnandus. Haec respi-
Ralherio cosevun), lib. n De pressuris Ecdesiaj. ciunl ipsum Rathenum, qui erat diffamatus auctor
(191) Id est pueri in scolis nutiiendi, seu eru- conspirationis in Hugonem,cum Arnoluum Bajoario-
diendi. rum dncem recepijt. Respondet autem, videndum
(192) Yulg. perperam consideranlur. qua ihtentione hsec infamia orta fuerit, qua ex occ.i-
(Vda)lidem vulg. conjunctus, male. sione vel causa, et quo affectu propalata.
(194.)In iisdein vulg. corruple dote. (19G) Id esl praeler cohabiialionem illarum, qme
(19S) Conslrue : Qui enim scis.,qua inlentione eain canonibus excipiuntur, seu perniiltuntur.
dem infamia orla fuerh : el st scias exqua occasione, (l!'7) Male in vutaUn agatur.
veliaus<t,quoaffcclupropalal<t,zcloclwniaiis, nn s,jlo
233 PR.ELOQliSOUUMLIBRl SEX. — L!B. IV. m
i:cc tiiinus valens proposili, piclio, ut moris cral, il- Alcgimiis, cum lialia a Langobardis inviidcrctiir,
lectas quadam in civitale hospitio iiitroducebat pel- relicto greê ad Mauritium (I9y) iransisse ? Nunquid
lices ; et ciim inde diffamarelur in tantum, ut igni- jam iste paululum jam dictus [scilicei S. Grcgprius],
hus dari debere acclamaretur ; lama eopia convcr- cum ei idem esset suspectusMauriiius, ciim etfilium
sarum excedens sseculo claruit, ut in ilia populis ejus e sacro fonle idem susccpisset sanclus, et quo-
refertissima Alexandria, quse lernis !QS oarum tidie III£idem improperaret I®§>, quod suoadjuto-
millibus eo intranle abundaverat, meretrix nec una rio, faclo et decreto aposlolaium primse sedis in-
eo discedente invcnrri valeret. .. deptus fuisset, cum invilus fugisset, et renitensillum
7. Quid inquis, et si fllii approbenl scelus (198) ? [id est illiim aposlolalum , seu pontificatuni], licet
Ego e diverso, quis hoc, dico, novil, nisi ipse, et coiibentienle, sed posl pcenitente eodem Maurilio,
Deus? Non legisli: Cum aulem dormirenl homines, sorlitus fuisset, ita agendum dccrevit, ul scilicet -ob
venitinimicus, et superseminavilzizania in mcdioiri- improbilaiem civium et incursionem hoslium (200)
lici elabiii (Malth. xin, 25) : ut intelligas uno semi- transiens Constantinopolim , relinqucret gregem
nante verba doclrinse, alium posse subrepere qui commissum? Nunquidnam et excelleiitissimse re-
insciat semen luxurioe? Dicamuset aliud : Ebiiosus, cordalionis paler Auguslinus (epist. 228), duin si-
iiiqiiiuni cauones,episcopus aul desinal aut depona- R miiis urgeret ratio, ila agendum decrevit, aut excm-
tur (can. apcst. 42). Et soepe videmus mukos plo monstravit in talibus ? Ule atilem , qui inler-
fjusdem ordinis litijusmodi vitio quasi se;vientes, rogatus "abhostibus de «omine, respondisse refertur,
cum peniius qua id intentione agant simus ignoran- servum se fore Christi , hoslcque consonantcr
tes. Potest enim Qeri, ut ebriosis quasi ebriosus quis rcspondenle, se flagelluin esse Chrisli, fuitnejure
secundum Aposlolumhoc faciat convescendo, ul eos damnaudus, quod civitalem illico hoslibus aperuit
lucri faciat, aut alio aliquo licet occulto, tamen bono inlraiuibus ? Cunclosne ergo judicas dcpoiiendos,qui
affecluid agal. Reclumne ergo censes ob istiusinodi rebelles regibus cives ; el filios esse scientes, non eos
infamiam, absque confessione propria eum deponi ut punirenttir prodiderunt, sed e conlra missas eis
debere ad vulgi clamorem? Sediliones autem prsedse focerunt, filioseorum baplizaverunt, prsedicaverunt,
el bella quam sint gravia, prseter alia ipsa approhant chrismaverunl, posnitenliam indulserunt, reconcilia-
homicidia. Dicente autem Domino: Necesse est, ui vcrunl?
veniant scandala (Matlli. xvm, 57); el: Surgel gens 8. Sed forte ideo tu hoc recte te pulas dicere,
conlra gehiem, et regnum adversusregnum (Luc. XM, quia senlenliam recolis Dominidiceniis : Si o/fers
10); el Job : Niliil in lerraîne causa fil (Job v, 6) : munus tuum ad altare, clc. (IValih. v, 25J ; el quia
cmergente cujuslibct occasione rei, conlingal, ul C sicut non proficit in vulnere medicamentum, si ad-
ssepe,aliquod in civitate dissidium, aut a regno huc ferrum in eo sit; ila non proficil pcenitentia ,
divorlium , iianl nulla homicidiorum [/. nonnulla discardanle proximo, qiianlo magis Domino.-ani-
homicidia ] , omnes dicant macbinatum id lotum mum (201) hahenlis [hitbaudidiscordem], cum prin-
fuisse episcopum. Censesne eum , nulla prseeunte cipalis Domini habeaiur senlenlia dicentis: Nisi re-
canonica examinaiione , vel propria confessione , miseritk hominibus peccala eorum, nec Paler vester
deponendum ; aul quod inconvenientius mullo, inju- remiUet vobis peccata vesira (Mattli. xvm, 35). Sed
rianduni ob clamorem, illo solo negante, cunctorum? quis ad liscc [subaudilur cognoscenda] idoncus, nisi
Quid eniin, si erit ab hujusmoJi immunis flagitio? solus ille qui omnia novit Deus?Quomodo eniin
Nam lu unde non esse [supple immunem] conjicis ? scis, utrum elsi discordem aclum, concordem alicui
Quia cum malefacloribus, ihquis, inler agendum quis habeat aninium ? Non legisli: Si fieri polest^.
conversalus, cum ipsis est comprehensus; vide- cum omnibushominibus pacem habenles ? (Rom. xn,
licel non qtiid senserit, sed ubi fuerit, cogitandum 18.) Non audisti : Quicunque voluerit, amicus esse
esse judicans ; cum econtra Dominum non de opere, sa>cutihujus, inimicus Dei constiluilur ? (Jac. iv, 4.)
sed de intentione noverimus judicare. Quid enim si Nescis dictum esse : Qiti dixerunl patii, vel malri*
hoc bona, quia jusla, egit intentione? Yerbi gratia, ^ non novimusvos, isti cuslodierunt lesiamentum luum?
veluli Jeremi.ts propheta, qui per charitalem, ut (Deut. xxxin, 9.) Non Tecolis dictum Josaphat,,
dicil liealus Gregorius, dumcives ab ingressu Mgy- dum adjutorium prseberet Achab: Impio prabes auxi-
pti non potuit cobibere, studuit illuc cum eis lium, el his qui oderunt Deum amicilia jungeris t
et ipse descendere. Et revera quem episcoporum (II Paral. xix, 2.) Et psalmus tibi non occurrit
P
(198) Id est: Si et filii approbeni scehts, nimirum " sed Justinus II imperahat. Exinde vero lapsus vide-
si in eodem scelere involvuitlur, quo pater diffama- tur, quia S. Gregorii exemplum allaturus, hujus.
tur. Respomleiaulem filiorum culpam aliunde, quam sctale Mauritium imperasse noverat.
ex palre posse originem ducere, cum hoc seniinante (2u0) Langobardi nunquam occiiparunt Romam,
verba doctrinse, alius possit subrepere, qui inseral nec S. Gregorii lempore ulla in eam hostium incur-
semen luxurise. Moxlegebatur nisi ipsa, niillosensu. sio conligit.
Correximus nisi ipse, id est pater. Item emendavi- (201) Conslriie: non proftcit pccnilentia liabentis.
nius subrepere,ubi male editum erat subripere. animum discordem; quam ultimam vocem supplen-
(199) Errore chronologico auclor lapsus esl. Cum d.t:u coiUe\uis et sequeiitia siiascrtini.
esrimIlalia a Langobardis invasa fui', i:on M.utiilkis,
253 RATHKRII EPISC. YERON. OPP. PARS I. 25(>
dicens : Nonne qui oderunl te, Domine, oderam, et A j quoniamappropinqualredemplio veslra(L;:c. xxi,28);
super iiiimicosluoslabescebam(Psal. LXXWIII, 21); e!: ilemque : Vigilale\ilaque omni tcmpore oranies, ut
Facienles prorvaricaiionesodivi (Psal. c, 5), ei loltis digni habeamini fngere isla omnia qucuvenlura sunt,
ille psalmus; el : Lceln.bilurjnslus, cum videril vin- et slare anle Filhni, Iwminis(Luc. xxi, 50). Aniniam
tliclam (Psal. tvn, II); eltlxiquos odio habui?'(Psal,. ergo dare pro ovibis, cor exhilarare [f, exhalare],
cxvm, 115.) Postremo Dominum diccnlcm si non vigilare,-el orare, ron fugere in communi necessitalc
recolis : Non venipacem millere, sed giadium {Mulih. pracipimttr, cum in speciali id minime proliibea-
x, 54) ; et in Job de concordia inipiorum : Membra mur.
carnium ejus cohmrenlia sibi ( Job XLI,14 ); una uni 10. Dcsine ergo hsec tantum quivis, el si exce-
adhtcrebit,elnecspiraculumincedit per eas? (lbid., 7.) dendo jam dixeris, defendendo augmentare scelus,
In tanla ergo diversitate quis nisi solus Deus polest ne (202) tti potitts jet a lemporali et a sempilerno-
cognoscere, nisi autverbis, aut quibusdam acluum honore videaris juredeponendus, quia cum in eodcm
coujecluris, quis, quid, qua agal intenlione ; cum sis honore, non inlelligis; el ideo eomparandus ju-
eliamsimalam eamomnimodissciamusesse, noslrum memis potius quam episcopis, pecorihus videris
nihiislerium sit, ui jr,eiioreInr, •\igilanler insislere? quam pastoribus, ium el leipsum t-amvilipendis, et
Damnandus enimvero Job, cum dical : Fraler, fui " lam impie conlrai re legibus niteris, pro te quoque,
draconum, el socius J.J.Qstrulhionum?(Job xxx, 29.) si lamen illud esses quod vocaris , piissime pro-
Damnandus Loth in scelere Sodomilarum? Dam- mulgatis. Nam et quod gigantomachiam, et theonia-
nandi quibus dicit Apostolus : In medio naliohis chiam, vel polius idolomachiam illam luam isla ad-
puivce etperversce, in quibus lucelis sicut luminaria huc in re mihi opposuisti, nequaquam et hocvilium
in ccelo, verbv.m vilce conlinenles? (Philip. n, 15, promisisti [/. perniisisii] celari, nempe, dum magis
•56.)Damnandus angelus imo episcopus ille, cni di- philopompi, qtiami veri philosophi, licel haliilnm
cilur in Apocalypsi : Scio ubi 'tabilas, ubi sedes est prsetendas, morem secleris, giganlomachiam ssepius
Saltince, et tenesnomen meum, el non ncgasli fidem qiiain p<.jcliomacliiamnon modo relegens, sedetre—
mcttm? (Apoc. if, 15.) Damnaniius Noe et filii ejus, colens, tnagis te idolorum cultorem quam Chiisli
quod cum serpentibus fuerinl in arca? Damnanda demonstraspontificem; inio idolumte esseinsinuas,
lota generaliter, cui dicitur, Ecclesia : Sicut tilium dum tam meticulose, ne a gigantibus, imo JH ab
inter spinas, sic amica mea inler filias? (Canl. n, 2.) eo, qui exsullavii ut gigas ad currendam viam (Psal.
9. Si vero negligenda minimc navis Ecelcshv; in xvin, C), pcrsecutus consequaris, comprehendaris,
tranqtiillitate, quanto minus in tempeslate? Et si dejiciaris, frivolis vaniloquiorum amDagibus, quasi
desercndus iiequaquam grex lupo dissimulanle, C posl arborem a ealore ejus (Ibid., 7), cum non pos-
quanto minus imminente? Si sani custodicndi, a;gri sis, absconsus, ab eo scilicet corrigendus inveniaris
omnino negligendi? Elubi erit: Non esl opus sanis foliorum [/. foliisj ftcus campeslris tectus (Gen. m,
medicus, sed male habentibus? (Malth. ix, 12.) Quis 7), non agni veri innocenlia vestilus, tinclis fucalns
autem filium unquam charum etiam in phrenesim Iiidise culoribus (Job xxvni, 16), nonjiivein Selmon
dimisit actum; cum etsi non ligari, utcunque sal- dealbatus (Psal. LXVII,16), te munire conaris ; ncc
tem potuerit custpdiri? Nam cum et de vilissimis pennas coltimbse(lb., 1S), id est, yirtulem simplici-
servorum videamus id perssepe fieri personis, dum la;is velis asstiniere (205), quibns evoles ut requie-
consulilur, ne periclitentur, sanis; quanto magis si scas, scd milvi (Ztc/i. v,fl), quibus exlollarisul va-
necesse fuerit,. de dileclissimis agi congruit filiis ? nescas ; nec deargenlalas, ul sinl posteriora tui in
Nempe cum divina suis pastoribus, quos lupina spe- specie auri (Ps. txvii, 14), sed verso in scoriam
cialiler praesciebat incursione infeslandos, pielas argento (Isai. i, 22), aurum polius jElhiopias (Gen.
consulens concessisset dicens^: Si vos persecuti fue- n, 12), quod non^sequatur sapienliae, qnam illud
rint in unamcivitatem, fughe inaliam (Mallk. x, 13|; Opliir oplimum ambis (III Reg. x, H), quod-veius
quid in generali esset necessitate agendum, et suo noster pacificus qui Jecit utraque unum (Ephes.
el mercenarii monstravit exemplo, dicens : Bonus n, U), navibus comparalis prsecepil sibi afferri,
pastor animamsuam dalpio ovibus, mercenarius au- qtiibus laquearia vel vasa exornel sui templi, corda
tetn fugit? (Joan. x, 11, 12.) Et alibi : His auiem videlicet illorum, in quibus ipse habitare, el tlie-
fieri incipientibus, respicite et levute capita vestra, saurum desiderabilem dignatur recondere. Stultam
(202) Nunc alium inducit repreheiidentem eum inveniaris scilicel corrigendus ab eo, conaris le mu-
episcopum, qui etsi cum rehellibus steteral, sei nire frivolis vaniloquiorumambagibus, tectus foliis fi-
tamen a larilo rebellionis criinine hactenus defen- cus campestris, non veslilus innocenlia agni veri, fn-
deral. Nisi pro hceccredatur legenduinItoc,construen- calus coloribus tinclis IndicS, non dealbatus nive in
dum eril sic. Desine ergo quiris defendendo hcec Seltnon ; nec vetisassmnert, vennas, €tc. Reprehemiil
angumenlare scelus tanlum, elsi excedendojam dixe- episcopum , qui sese hacleiius defendere et munire
ris, ne, elc. visus est per vahiloquenliam saaeularem potius
(205) Construe et cxplica : dum lam meliculose,, quain per vcram sjapienliam. Id explicalurus allego-
ne perseculus a giganiibus .... consequaris, com- ri s, pluribus el lopgioribus periodis ila nimium ia-
prehendaris, dejiciaris, qunsi invcniaris absconsus; dttlgel, ul scnstis diificilior evadal.
post atborem -acalore cjns, cum non po%sisabscondi,
257 PR.ELOQUJORUMLIBRI SEX. — LIE. IY. 2S8
montes-
qtioqiiCmundi sapieutiam, qtiam conftiiulit infirmus A 10), non ulique ill.e, qiisc quondam super
ci despeclus (I Cor. i, 27), speciosus prse filiis ho- sielerunt(jPs. cm, 6) Ecclesiarumîdesi, lumore ccs
minum nosler (Psat. XLIV,5), magis„ampleclens, ad lempus cooperuerunt persecutionum. Jam Deo
quam aslernam illam veramque sapienliam, fatuila- gralias, ah increpalione Dei, licet tu cas revocare
icm a luis illis doctorihus quos laudas, quos effers, in tui ipsius prasjudicio «ontendas, fugerunt, ascen-
quos magnificas, seslimatam; mutuala ab iEgyptiis djiunl et descenderunt in locum, quem eis funda-
vasa (Exod. xn, 5S) non in tabernaculi utensilibus v'.l (Ps. cni? 8), id esl, perpelualiter locavil Do-
Domini, sed in ornamentis ejusdem congeris iEgy- minus, ut non conimittantur rursus, licel velinl
pli, lanain el linum Domini cum ipsis [subaudi vasi- operire lerram; quia etsi adhuc in aliquibus-laborat
bus] servire cogens reginaa cceli (Jercm. XLIV,17), regnum Dei,,el advcrsarii sint mulli; tamen in ma-
hoc est lerrense altiludini; dnm dolo devictum a xima jani parte sseculi ostium magnum el evidens
Mario Jtigurihain, quam ligno subactam a Chrisio aperilur aposlolico sermoni (/ Car. xvi, 9,; II Cor.
saaculipompam; caplum Siphacem, quam dejeclum II, 12), non ulique, ut ethoc dicam, inter istos ca-
aMicbaele draconem (Apoc. xn, 7), triumphantem- taclysmi monles, illos quibus Ecclcsia potetur, I.t-
que noslro in preelio, cui non ex equo, sed -ascen- vettir, mundetur, ut.tu docere altum sapiens cupis,
cieredebueras ex adverso, introducis ; Scipiohem, J5 snos Dominus emiltit fontes (Psal. CIII, 10); se,din-
Pompeium, el Dejolaruin, Calonemque facundissi- ter eos quosrigal de superioribus,(i/»., 15), his vidc-
nium polius quam Petrum, et Paulum, Joannemqtie Lcet, in quorum verlice Jpse est pra?paralus.(/s. u,
recolens Domini-dileclissimum; Bella per Emalhios 2), qui et de monte lapis est ahscisus sine maiiibus
(LucanA. i,.v. 1), quam concilia a docloribus ce- (Dan. n, 54), id est, sine operalione virili ex senii-
lebrala Chrislianis, imo bellatoribus invictissunis neDavid secundum carnem natus Christus (Rom. I,
per amoenissimosdepicla sanclae Scripturae saepius 5)'. Non, inquam, mundalur Ecelesia aquis JSgypti,
relegens campos; jusque datum sceleri, quam regu- quae ruunt cum praecipitio : (supple sed) aquis Si-
Iam slalulam pie vivendi : loe, quaevadunt cum silentio Llsai. vui, 6). Nametsl
Majorfn exiguocerlabat corpore viclus. Ahana, el Pharphar fluvii Damasci mcliores omni-
quod Stalius; quam virlus in infirmiiate perfici- bus aquis Israel judicio sestimabaiilur Naaman Syri
tur (II Cor. XII, 9), quod dicit Aposlolus. Et ideo (IV Reg. v, 12); tamen nonnisi in Jordane nostro
perculiendum te a monte sine manibus verere (204), seplies, non sine myslerio, lavalus a lepra poturt
dum in illum non iiines offendere, suspicans, imo inundari (Ibid., 14). llla [id esl Ecclesia] eliam,,quae,
docens monles eoagulatos montem esse Dei uhe- [hic deest aliquod verbum, ex gr. invehitur.]. ....
rem (Psal. LXVII,17), id est, divisionibus graliarusi in medicos, id est, falsos theologos,quos el tuadhnc
quos vull et proul vult fecundanlem, quod tu audes
sectaris, dum proposiliones el assumptiones in causa
dicere fieri ab homine, licet aliquolies et partim per Ecclesise introducis Tullii Ciceronis, a nullo horum
Jiominein [subaudi fiat]; el ideo quia de ierra es, potuit curari,quamvis inulla,poluerit perpeti. Nam
dum ccelestibus penitus abdicalis de terra solum- el catapharsim et apophasim tnum hac in parle
moio .loqueris, time ne a dracone illo antiquo devo- lantum decidemus, -ul in uno salubrius ac pruden-
reris, dum cihus ejus esse ambis. Sic enirii illi pro- lius fore doeeamus responderi seeundum Apostolum,
misil, 112 q«i mentiri nescit: Terram, inquit, ld
qtiia si dixerimus quoniam peccatum non habemus,
cst terrenos, comedes cunclis diebus vitce tuce (Gen. ipsi nos seducimus, el veiilas in nobisnon esl (I Joan.
ni, 14). Meminisse autcm debueras, qtiando hsae i, 8); in altero autem non solum in eortim nuinero
astule, ul libi videhatur, proferehas, Cariath Sepncr 113 currere magnopere vitemus, qui firmaverunt
(Josue xv, 16; Judic. I, 12), id est, civitalemlittera- sibi sermones; sermones malignos (/'*. LXIII,6); sed
rum, a Josue (205), qui vivifical in spiritu quos lit- etiam salva catholica fide et reclinata fovea, hoc
lera occidit (IJ Cor. m, 6), jam esse destruclam, esl officiinoslri jaciura, malimus alienissermonihus
jamque regniun Dei non in sermone consistere, sed T. humiliter cedere, quain pertinaciter conlentionihus
in virtnte (I Cor. iv, 20); jam manu forlem no- tleservire.
stium, David scilicet alterum, cui juravil Dominus,
el non pcenilebileum; Tu es sacerdos, inquiens, in II. Ethsecquidem onmia ad id conjeclandum, ut
-ceiernum(Psal. cix, 4), percussisse vallein Salina- si lalis eliam, quod absil, aliquis, ut lu dicis, inve-
runi(// Reg. vm, 15), id est, loquacilatem superhe niatur episcoporum. non posse convincatur judi^
sapieulium, ideo expressam vallis vocahulo, quia cari nisia semet,ab ullo hominum, excepta duniaxat
omnis, qui se exaltal humiliabilur, (Luc. xiv, U), non auctoritate canontim. A semel autem pura inler se
quia convallesabundabunl frumento (Psal. LXIV,14), et Deumautquemlibet sibielegerilfidelem patronum
id est, qtiia qui se humiliat exaltabitur (Luc. xiv, 11), confessione judicatur, ut non a Deo districte jttdi-
ah eo scilicet qui emillil fontes in convallibus, ul in- cetur; sed prior iniquitates snas adversum se con-
ter medium monlium perlranseanl aquai (Psal. cm, fuens, vocemque accusalori prasripiens jtisiificetur.
(20i) In vulgatis vere, perperam. Correelionein faciumatJosue Iribuil, quod^ in Josue libro sane le-
sensusexlgit. gitur, tum !iic , lum in lihro Judicum non Josue,
- (205) Cum Ratlierius praeserlim in Papiensi car- scd Ottonieli ascribilur.
ccre, ubi libris carebal, memoriler omnia refcrret;
259 y RATIIERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. £00
Canonica vero jtidicalur auctorilatc, si examinatus A tpccialiter principes vel minislros, qnos ilie Rev
iegitime, crimen suum in concilio proprio publica- rcgum polcnlissimtis [suppleposuit] iu Ecclesia, quam
verit ore. A Doinino vero multis modis jtidicalur, nolite langere chrislos meos? (Psal. civ, 13.) Wiffam
dum secundum Psalmislam , aut infirmilale, aut cliam quoddam vocanl signum, qtiod qui rcgali
aul aliis - habuerit
damnis, aut inimicorum infestationibus, dono, et alicujus invasu alicui subjacneiil
qiiibuscunque afflictionum generibus, non quidem damno, vindice defenditur gladio. Qtiod autem ler-
jubente, sed permitienle Deo, in ejus afflictione vin- ribilius inveniri polest signum quam poulificale
dieatur, ul aut corripiatur in praesenti sseculo, ne pcdalum (207)? Perspicaciorem qnamdesideraswif-
cjm mundo damnetur in futuro; aut ut fcrrtim ejus fam, quam eam quamcapite gestant coronam? Slola
mentis ad subtililatem perveniat acuminis, alicnae verq, planeta, dalmatica, cingulum, caligae et san-
erasum lima pravitalis^ quo et ipse resecare in aliis dalia quid libi, etjamsi nil inlus aliud intelligere
male pullulauiia valeat cordis. valeres, nisi manifestissima divinaatuilionis pariter
' 12. At totum ita se habere non Calonicis, sed el veneraiionis, duin conlra caeierorum consuetudi-
Dorainicis approhemus eloquiis. A nullo homimim nem eos his uli cernis, tibi produnt insignia? qum
episcopos judicandos, et Aposlolus perhihet dicexs ctiam libi ne tuo judicio obvenerint, non niliil timeo,
de eis, duin de se : Qui aulem judical me, Dominxs U dum lam vilipendija te considero, ut magis prse.Iari
est (I Cor. IV,4); et: Spiritualis dijudicat omnia, ipse el occidi, quam his optes defendi.
autem a ncminejudicatur (I Cor. n, 1S); et Dominus 13. Hiscontra tam perversissimum et inconve-
sal infatualum nec in sterquilinio asserens po- nienlissimum eliam laicis judicium breviter prae-
nendum (Luc. xiv, 55). A semet, ut idem Apostohis leclis, non le quem supra rogo consideres, cum
dicil : Si nosmelipsosjudicaremus, non uliquejudi- [subaudhur episcopi] inter se quoque propri.i, si
caremur (I Cor. xi, 31); etillud de Moyse: Posuit el aliquid excesserint, habeanl judicia. Yidistine un-
labrum ceneum,in quo lavarenlur Aaron el filii ejus, quam militem aut plebeium, qui ausus fueril repre-
cum ingrederentur in sancla, quai feceral de specuiis hendere, nedum judicare judiccm palalinum (208)"?
mulierum, qute excubabanl in oslio lubernaculi (Exod. Denique satisfactum libi jam csse poterat, judices
xxxvm, 8). A Domino, ut et illud : Visilaboinvirga eos[id est cpiscopns] esse omnium, non solum ho-
iniquitaleseorttm, el inverbcribus peccataeorum (Psal. minum, sed el angclorum, aposlalarum utique II
LXXXVIII, 55). Non autem hoc dicit ab eo, qui pedes Cor. vi, 5). Sed ad inculcandum, ne volubilitaie
discipulorum Iavisse legitur in Evangelio (Joan. xm, excedat animum diversarum curarum, iterum arhi-
5). Canonica vero auclorilate quomodo judieetur, tror replicandum, aliquid eliam, quod forsan adhuc
nionstrat satis evidenter qui dicil : Sicut audio, ju- C aul ignoras aul dissimulas, adjiciemlum. Noveris
dico (Jottn. v, 50), et: Ex ore tuo lejudico (Luc. xix, ilaque quatuor fuluros ordines in judicio; unum qui
21). Et Apbstolus, ul etiam hoc in praesenli obscc- jndiccl cum Deo, alinm qui pcr judiciuin liberelur a
\anduni inlclligas, in quantum Dominum adesse Deo, lertitim qui per judicium damnetur, quarliiin
consideras, dum aliquo manifeslo suac praesenlkE qiti jam judicatus ad nil aliud, ul credimus, aderit,
judicio, aul iuviium et coactum, perspicuam tanien nisi ul ipsa amplius piorum fclicilale crucictur, ut
verilalem promenlem ac sponle confitenlcm, aut in psalmo lcgiltir : Peccator videbit, et irascelur
aliquo justo et legali judicio deprehensnm revelat (Psal. ni, 10), et quod prse anguslia spiritus sunt
in publico, Noliie, inquit, anle lempus judicare, dicluri. El ul hoc evidentissimis pandam exemplis,
donec veniat Dominus, qui el illuminabit abscondiia audi Dominum prpmitlenlem : Sedcbiiis, inquil,
lenebrarum (1 Cor. iv, 5). Mundcburdem autem super sedes duodecim (Matlh. xn, 28), id csl in
vulgo quoddam genus regalis vocant luitionis, quod soliis apostolorum, non quidem solummododuodecim
<pii habuerit, speciali quodam privilegio ita regia illorum, sed el omnium ejusdem offlcii juslorum.
luetur aucloritate plerumque, ut nec vi, necjudicio Et ne novum hoe et forsan a nobis oastimes con-
aliquid, etiam in culpa deprehensus, ab aliquo pa- jectalum, audi ex his unum, sed jam lertium deci-
lialur, anlequam in 114 praesenlia ejusdem ma- rj muai, quia post Matlhiam, e ccelo yocaluni :
jeslalis audialur. Si autem morlalis ila limeter Nescitis, ait, quoniam angelos judicabimus ? (/ Coi\
poteslas, si lilleris senlenlia prolala hodie quidesa vi, 5.) Fruslra autem de sede hujus ordinis dubitas,
subsistenlibus (206), cras vero aut igne, aut aqua, cum aposlolos eos, quanlum el id agunt, esse scias,"
aut vetustate delelis, nullum robur oblineiilihus, ila si lamen el idem tenonfallitvocabulum, quia Graecum;
custoditur; qtia reverenlta, quo limore iHiusdebenl cl Psaimisia concinat: Principes, inquiens, populo-
servari edicla, ciijus, ccelo et lerra transeunlibus, rum congregati sunt Og cum Deo Abraham (Psal.
non transeunt verba? (Marc. xm, 31.) Quem vero XLVI,10). Congregati vero quid aganl, exsultantes
apertiorem requiris Mundeburdem ad defendendum scilicel in gloria, laelanles in cubilibus suis, dicit iu
i
(206) Mundeburdii privilegium rcspicit, quod lit- vitac SulpiciiPii episcopi Bitnricensis, num. 57.
tcris scriptuin erat. {208) Snperitis lib. i, n. 16, hsec legunlur. Loco-
(207) Pedalum, id eslpedum, seu bacultisponlifi- lltela, quem nos comitem dicimus palalii. prtefeclus,
calis. Ponlificale pelalum appellalur a Sigcberlo in aul judex es ?
vila Deodorici episcopi Melcnsisc. 5, ct ab auctore I
2Gi PRiELQQUlORUM LIBRI SEX. — LIB. IY. ?.62
:.lio idem psalmo : Gladii ancipiles in manibus eorum A die maia liberabit eum Dotnhuts (Psttl. HL,2). Da et
ad faciendam vindictam in nationibus, increpaliones per judicium damnandorum. Cum incahteril, inquit
in populis; ad alligandos reges eorum in compedibus beatus Job, solventur de loco suo (Job vi, 17), uliqtie
el nobileseorum in manicis ferreis, ul faciant in ,eis illo sinislrq, perpeluo desiinali supplicio. Hos duos
judicium conscriptum (Psal. CXLIX,6-9). Gladius si ila sermo evangelicus 11© meritis uniuscujusque
quis sit non inlelligis, cum manus opera (209), qui- prsemissis dividit, dicens : Ibunt hi in supplicium
bus e judicio vindicta et increpalione vicluri Jibera- wlernum, jusli autem in vilam wlernam (Matlh. xxv,
rcnlur, moriluridamnarenlur, dederunl; advertere 46). Quarlum vero Psalmista pracdicenle dicen-
possis, ut ait unus eorum jam gladium tenens, etsi do (211) : Ideo non resurgunl impii in judicio (Psal.
non aperte vibrans. Aliis, inquieus, sumus odor i, 5) : lta et idem excipit sermo : Qui autem non
mortis in morlemâliis odor vitcein vilam (II Cor.it, credit jamjudicalus est, quia non credil in nomine
16);etSimcon pra-ter alterum scilicclênsum de unigeniii Viiii Dei (Joan. m, 18).
Domino : Et ecce posilus est hic in minam et in 1S. Operse prelium auiem videtur malesanae liic
resurreclionem mullorum (Luc. n, 34); et Dominus cujusdam obviare sententisQ,qui praesentibus quibus-
ipse: Est qni accusal vos Moyses (Joan. v, 45); el dam nec modice, proh dolor! eruditis episcopis ausus
de aposlolis : Ideo, inquit judices vestrierunl (Mallh. •1 est illud quod canitur (212) in Ecclesia improbare,
XII, 27); el: Viri Ninivilte surgent in jndicio cum videlicel sanctos omnes cum Christo in aeternum re-
generalione hac,et condemnabunl eam, quia pcewten- gnaluros fore, asserens necdicendumneccredendum
iiam egerunl in prcedicatione Jonas (lbid., 41); et, aliquem praeler Deum in aeternum regnare, sed falen-
Si non venissemet loculus fuissem eis, peccalum non dum sanctos tanlummodo cum illo gaudere; quasi et
haberenl (J.oan. xv, 22). Si vero, ut dixi, quis iste idem non,sit cum Deo gaudere quodregnare, regnare
sil non inlelligis gladius, interrogatus idem proferal quod vivcre, vivere quod semper esse. Ip quo tanlum
Paulus : Gladium spiriiusquod est verbumDei (Ephes. infeliciler convaluit, ut ipsum, pro qno tolum [f.
vi. 17); el de ullima et praecipua superbia : Quem lanlum] in prsesenti laborat, lantae felicitatis dtilci-
Dominus Jesus interficiet spirilu oris sui (II Thess. sonum a cantii Ecclesisese praesente secreyerit me-
ii, 8); et : Est sermo Dei vivus ei efftcaxel periingens los; quod quidem recle facerel, si singularem dei-
usque ad divisionemanimmac spirilus (Jlebr. iv, 12). latem, ejus regnalum [id est principatum], et poten-
Ancipites vero, id est, his acuti quare sinl; praeler liam, qua cuncla proprio quoque et singulari nutu
istud quod modo esl dictum, eonsidera, quod et creala, proprio quoqtic et sihgulari regitet gubernat
gehenna, id esl duplex poena, illud vocatur judicium imperio atque moderamine, ita pie venerando intel-
conscriplum : Compedes vero et manjcae ferrese ^1 ligeret, ut graluitae miserationi, quae ex vasis irae
{Psal. CXLIX,9) duritia crudelitalis comparatae, satis vasa facta miscricordiae (Rom. ix, 22, 25), tanto
in Evangelio habentur dicente : Ligale illis manus ditat munere, quo non reges 'lanlummodo esse et
et pedes (Maith. xxn, 15). Judicantur ergo, vindi- vocari, sed instiper Deos esse et dici ineffabili con-
cantibus el increpanlibus justis, -injnsli manihus et ccdat benignitale, impie invidendo contraire timc-
ancipilibus, gladiis, quia hic nec opeia ecrum imi- ret. Sed, o caeca caecorum, el dicentis scilicet <?t
taiidoallendere, sermonem veronon solum spernere, conniventium hac dunlaxat in parte, et stultissiina,
seJ eiiam multis pcrsecutionibus et morlihus slii- si tamen defendatur, stultitia! Dum enim ex se
duerunt insectari. Etquia hic manus el pedes sponte homiues Detim conantur metiri, pulant el illum, ut
ligalos habueruul a bono opere, merito invitac illic se, invtderc alieno profectui; quasi et illum, tanta
ligatae in selerna erunt damnatione. Si pauci simt, coarclet anguslia possessionis et poteslalis, lanta"
dicis, qui ad hoc erunt quandoque perventuri , autem dilalet magnitudo cupidilatis et amhilionis,
dinumerabo, inquit, eos(Psal. cxxxvm, 18); et forle ul quod aller asseqnitur, hoc sibi aestimet minui,
propter Mallhiam duodecim, aut propter Judam THI- cum omnia solus possidcns, thesaurariutn [id est
decim, aul propler Paulum erunt tredecim, Super n lliesaurum] ita asquo moderatu conlineat suum, ut
arenam, inquit, mulliplicabunlur (Ibid.). Considcra ncc exhauriri valeat nec cumulari; potestas vero
quanlos judices, et vide si sit leve iriter lot unum ejns nec deficere in aliqtio, nec proficere qtieat
vel increpare. omnino, Jicet omnia ipse pro sui placito naturarum-
i&. Habes ordinem judicum, (210) proferamus et que el eausarum consenlu et cumulet ct exhauriat,
perjudicium [su&awdiordinem] salvandorum: Beatus, quibus vult profectum, quibus vtilt adhibens de-
inqiiil, qui inlelligit super egenum et pauperem, in fectum, immutabilis in se mutabilia conlinens,' stib
(209) Id esl: Sinon intelligis, quis sil gladius, cum salvandorum per judicium, ordinem damnaridorum,
manusdedeiunl opera, quibus, etc. et quartum corum, qui jam judicali sunt.
(210) Dixeral num. 13: Qualuor futuros ordines in (211) Snpple,hoc loco ordinem eorvm, qui jatn-
jndicio, unum qui judicet cum Deo, alium qui per judicati suni, da, seu profcramus Psalmisla vrwdi-
jtuiicium liberelur a Dco, teriium -qui per judicium cenle, etc.
damnelur, quarlum qui jam judicalus ad nil alind, ul (212) Canilur in hymno, qui vel hodie in-laudibus
credimus, aderit,nisi ut ipsa amplius piorum felichale festi oninium Sanctorum recitatur :
crucietvr. Primum ordinem eornm, qui judicabunl
cum Deo, haclenus exposuit. Nunc tres aJios or- Quicunquein alta siderum,
dines explicandos aggredilur, nimirum ordinem Regnaiis aula principes.
263 RATIIERII EPISC. YERON. OPP. PARS L - 264
se ita illuminanda ex se illuminans, cum sibi nil lu- A . esl Ecciesia? (Rom, vm, 17.) Itciiiquc : Sl autem et
minis detrahat, ut et ipsa luce \f. luxl vocari rite el limredes;hairedesquidemDci,cohmredesaulemChrisli?
henignissinie concedat : quod et de regibus jam Et cujus, quseso, haeredes rei nisi regni? Posiretuo
dictis satis ipse intelligere poterat, videlicet til ctim in oratione ab ipso libi tradita dicis : Advettiat
illum et sciret et confilerelur essenlialiter fore Re- regnum luum (Mailli. vi, 10), quid rogo pelis? An ut
gemregum, sed inslitutorum, sicuteslLuxlummum, jttm maluret regnare, qui nunqtiam cre.litur non re-
sed illuminalorum. gnasse? An, qnod est verius, ut cum ip.o merearis
16. Yerum ul -ad ipsum erroris auctorem no- regnare adoptione non genere, miineie non proprie-
strttm 117 Jam vertamus sermonem, dic mihi-, lale, dono non debilo, concessione non parilitate,
rogo, hoc aul dicens, aut tacendo consemiens, aut gratia non essentia, pietale dantis non comparalione
quoj mnlto pejus est, aslipulando confirmans, apo- aeqtialitalis ? Nempc ex ejusdem H@ de mansioni-
stolieis refragaris testimoniis? Nullo modo, inquis. hus (Joan. xiv, 2), et Anostoli de slellis differemias
Quid itaque in lam aperta ejus scnlenlia inesse reris (/ Cor. xv, 41) qtiasdam facientes possumus veraci-*
..trcanum,ubi dicil: Si compalimnr et conregnabimus? ter dietis colligere , non solum ipsum, cui essenlia-
(II Tim n, 12.) Quid eum in ApocalypsimJonnnis Lter idemest (215) semper regnare quod vivere,
finittim pro infiiiito accipiens, legis : Regnabunt cnm JJ loi:ge incomparuhiliier adoptatis prajslare regibus,
tpso mille annis? (Apoc. xxin, 6.) Quid daturum eis, sed etiani inter ipsos regitantes non parvam regnan :i
quihus in judicio dicturus est: Venite, benedictiPa- distantiam fore.Desineeigo, fili, hanctuam nonqui-
tris mei, percipile regnum (Malih. xxv, 54), nisi idem, dem sententiam, s;d maximam lueri inscitiam, ne
nt eonregnent, regiwm? Quem enim regum terreno- illorum in mimero inveniaris aliquando, qui Deum
rum illud, cum praefecturas et prsedia vel alia hujtis- dum defendere niliintur, offendunt. Yindica quin po-
nioJi ad parlem regni suis dislribuanl perlincnLia , fius et tu moribus dignilalem tuam, ne lantam perdas
1
dlcere nisi ctim conregnaturo aut certe successuro praerogalivam. Inaniter enim hoc in oraiione rogas,
auJis lilio? Aul vero propler judicalnm in scssu duo- si illtid adipisci, dum eliam desperas, non desider s';
tieno eliarn regnantum proediclum'nequis intelligere cum nec patrem illUmaliler tuum esse," nisi et ina»
iiumerum (213)? Cum vero in psalmo audis : Unxit niter, dicas. •.
le Deus, Deus luus oleo lceliiim prm lonsoriibtts tttis 17. Ad le vero isto relielo revcrsus, cum quo mihi
. (Psal. XLIV,8), quos consorles intelligis, nisi con- jam sermo de non parvo est negotio diutius; consi-
regnanles? In eo vero quod angelum Mariae dixisse dera, rogo, dum summus pontifex a iieniine nec re-
lcgis : Regnabil in domo Jacob in mlernum (Luc. i, prehendendus, qttauto minus quilibet eorum flagel-
. 53), quid, quaeso, intelligis? An seslimas divinilaii C landus. earceri mai cipandus, fame et siti, frigore et
illius, qtta coaciernus et consubstanlialis Palri uhique nii.litate caetcrisqtte alfliclionum gcneribus "lormeu-
sine initio et sine fine regniH, al qtiod non ante ha- tandus? Uuum etiam precor ul attcndas, el ex te ijiso
hilnm , et quod practer ubique esse possit alicuhi re- perpendas. Si haberes aliquem servum negligentein
gnum promissum; etnon potitis huinanitali illius, quidem , quem tamen lanto amore exeoleres, ut in
qua in tempore pro nobis est induius, a divinilate, aliquo locorum fuorum secunda post te sede, secunda
quae una illi cum Patre est, aliributuin, ut scilicel auctoritate , secunda poneres potestale , videlicel ut
regnet in domo Jacob (Luc. i, 52), id esl, in regno qtudqtiid libi agenJum, tibi decernendumque com-
Hcclesix, quod ex eo ccepit ex quo nalus esl ipse, vel mitteres, quidquid statuisset firmares, quidquid de-
ex"eo qtiod tribunal crucis Uignatns est nostri causa slituisset destit-ieres; benediclus ah eo, a te quoque
=iscendere,Psalmista (dum clamat) lestante fidelibus benediccretur, maledictus malediceretur, cui lua
Cliristicolis : Dicile in genlibus (Psal. xcv, 10), jura, lua insigniaj throimm, sceplrum, purpuram,
Quia Domiuus regnavil a ligno (214), id est a crucis ipsam eliam concederes coronam; nomine eliam luo
ascensu, fulurum [subaudi quod regnum], sine fine, appellandum deceineres; poslremo qnoque riil libi
cum eodem utique Jaeoh in seternum, hoc est, ca- residui nisi ipsam essentiam, regimen, alque guher-
pite cum corpore? An lu aliter sentis; et putas etiam D nationem qua ipsum cum commissis rcgeres et gu-
icmporarie, cum nec possit viverc sine membris ali- bernares, et quod quidquid ageret, decerneret, sla-
[f. aliquoJ] caput posse regnare? Aut fortc de tuerel, dcfiniret, tua, non sua potestate facerel: in-
' qnid dictum
jpso esse nou recolis : Cum corpore suo qitod ter hsec aliquid eum ah aliquo (216) conservorum
(213) Construe : Quem enitn regum lerrenorum, guslinus, S. Leo, et alii praelerunt, legunttir etain
ûm dislriLuant suis prwfccluras el prmdia vel alia tum Graece, tum Latine in antiquissimo mantiscripto
hujusmodi perlinenlia ad parlem regni, audis diceie psallerio Ycronensh, ecclesise, quod P. Joseph Blan-
illuU (id -eslpercipite regnum), nisi cum dislribuunt chinius edidit.
filio conregnaturo, ant cetic snccessuro? Aul vero (215) Nos nempejacienlesdiffereniias quasdam ve-
propler judicatttm in sessu duodeno (respicil illa : raci-er colligere poi.sunmsex diclis ejttsdein(Chrisli)
Sedebitis super sedes duodecim jndicanies duodecim de munsionibus, el ex diclis Aposloli de slellis, non
iribus Jsrael) nequis inielligere prmdiclttmduodenum solutn ipsum Jesum Chrislum, cui essenlialher idem
numerum elidm regnanlum? esi, etc.
(214) Voces a ligno, qtias inler GraecosS. Justi- (216) Eral in vulgatis prorsus sine idoneo sensn ;
linus in dialogo cum Tryphone, et inter Latinos aliquid cttm in aliqtto. Gorreclionem senteniia effla-
Tertullianus,anliquusauclor Conimentarii in episl. 1 gitat. Conslrue el explica : si nimirum isle, quem, o
ad Corintliios Ambrosio (ribuli, Prudenlhis, S. Au rex lanto honore decoraveris, inier htec honoris in-
'265 PRjELOQUIORUMLIBRI SEX. — LIB. IY. 26»
.excedente comprehensus, te inconsulto, licet prse- A Qutcunquehonorificaveril me, honorificabo eam; qui
sente, ah eo injuriaretur, carceri darelur, fame, siti, atetemcontemnunt me, erunl ignobiles(I Reg. n, 50);
geluque necaretur, opprdbriis et derisionibus et con- et illud : Dedit ei Deus tocum: at ille abulitur eo in
templui, qued gestaret, nominis afficeretur : quid superbiam (Job xxiv, 23); et 'de quibusdam : Averte-
ergo, hone rex, pie princeps, in hujusniodi tibi agen- runtque oculos suos, ut non viderenl ccelum, neque
«Jumdecerneres negolio? Scio, ais, quid agefem; sed recordarenturjudiciorumjuslorum (Dan.nm, 9.) Su-
rion-estiste Deo tam charus quamdieis. Quid, in- surrassel quoque libi Sapientis illud dicenlis hujusce
quam, nosli?Nonne vides eum solib, sceptro, corona, proverbium : Bis vincil, qui se in vicloria vincit, et
purpura, ipsoque nomine salis praeclue (217) insigni- iracundum qui vincit, hoslemsuperal maximum.Iiem-
lum ? Ego, inquis, eum insignivi. Tu ? qualiter? Po- que : In vindicando criminosa est hmreditas. Alterius
luisline dare quod nec audes 119 contingere? quoque hujusmodi : (Cic. pro Marcel.) «Aninium
Yaluisli concederequod etiam cogeris adorare?Fuitne vincere, iracundiam cohibere, victoriam lemperaret
unquam in tua poteslale, quod lam altius nunc est adversarjum non modo extollere jacenlem, sed etiat»
I supra te ? Mirabile ergo quod libi tulisti, alteri tri- ampliticare ejus pristinam dignitatem, hasc qui facit,
fcuisti. Sed desine hoc vel cogitare. Nam si potuisses non ego eum summis viris comparo, sed simillimum
dare, poteras ulique et auferre. Nunc vero cum re- B 1 Deo judico. i Ridiculum econtra, juxta 120 eum
bus spoliare, patria pellere, exsulare, carceri tra- qui supra, odio nocentis innocentiamperdere. Occur-
dere, luminibus-orbare, exeoriare, exmembrare, ad risset etiam animo factum David, quomodo perse-
ullimuin in lui ipsiusprsejudicioeum valeas occidere; quentem se Saul, sibi a Deo tradilum inveniens, et
nomeri autem illud, sceptrum illud, coronam cum a suis ul eum feriret suasus, noluerit; poliusque
- purpura, illam benedictionem, illam pbtestalem li- dixeril:
Propilius miki sit Deus, ne exlendammanuth
gandi le ipsum, etiam a quo ligalus tenetur, solven- in chrislum Domini (I Reg. xxvi, 11). In quo primuni
dique (218) illam,judicium illud, principalum illuin, nolavisses, quod propitium sibi fieri Deum postula-
angelicatum illum, apostolicatumillum, pontificatum verit, ne faceret quod ipso loeum ei dante jusle fa-
illdm, regnatum illum, pastoralitatem illam, poscere poteral. Yseenim ei, qui secundum Psalmistam
Iremo (quod his omnibus est praestanlius) unclionem dimiltitur voluntati suse'(Psal. LXXX,13); cum cor-
et dealitatem illam non possis tua vi, tuo judicio, ruptos et abominabiles (Psal. xm, 1) utique Deo
lua auctoritate, tua tollere poteslate : agnosce mul- quosdam in studiis suis factos alibi notans Scriptura
fum supra te esse, quod tantum ipso Deovides pro- dicat: Post concupiscentiastuas non eas, et a volun-
pinquare, ut nisi ab ipso auferri, ab ipso valeat tribui, tate tua avertere (Eccli. xvm, 30); el: Sunl viai qum
ab ipso in sui consorlio mereatur ita insolubillimeG ( videntur hominibus rectm, quarum finis usque in pro-
asciri, ut a nullo se inlaclo valeat langi. Nam illa fundum inferni demergit (Prov. xvi, 2S); ct desiderent
omnia,'ûse, ipso licet nolente, dum lam terribiliter quidem plerumquenonnulli, quod malo suo exaudili
interdicit, sed tamen (219)permiltenle, ab homine solent accipere. Unde quidani satis lepide : Nil tam
eis[id esi episcopis]possunt infligi, licet maxima la- insanum, inquit,'</uam id desiderare, per quod possis
juria sit Dei, maxima miseria inferentis, inaeslima- perire, Alius item scilicet facete, quanlum ipsa Sa-
iilis lamen gloria ejusdem est ordinis; quod testan- pienlia docente : Si miserum est, ait, voluisse prava,
lur illi qui ibant gaudentes a conspectu concilii, quo- potuisse miserius est. Job aulem : Abundant, inquil,
niath digni habiti smt pro nomine Jesu conlumelieim labemacula prmdonum, el audacler provocantDeutn,
pati (Acl. v, 41). cumille omnia dederit in manibus eorum (Job xn, 6).
18 graviter (220) contra danlem erexit, Unde autem pmdones, cum Deus dederit, nisi quod,
<3umlam immaniter illum offendit; quid ad te?Quia Deo permittente juste, isli ad praedam exarserunt
meum, inquis, turbavit regnuni-, coneitavit praelia,, - injuste? Unde audacler provocant, nisi ex eo, unde
- prsedas innumeras exercuit. Non puto, inquam; at; eis Deus locum, aut propter c.tsligat onem, aut prop-
vero dicamus, fecerit, dicamus libi morem gerendoi ter pcenam delinquentium dedil, aul cerle malo illo-
pro,'libiluluo. Sed, o uiinam! postquam eum capturo,; t D rum, ut scilicet sibi relicli, nec a medico prohibiti,
in tua habuisti potestate, Deo permillente, quanquamt edant unde necentur: bihant calicem furoris Domini,
nolenle,(neque enim fas est fautorem eum esse ee- unde inebriati gravius corruant in seternum perituri;
rum, quaene fierent inlerdixit, dici vel credi) reco- exaggerent crimina, unde major eis accendatur ge-
luisses illum dixisse omnibus, cum praecipue tibi: Iienna, apposita semper iniquitale super iniquitatem
signia comprehensusab aliquo conservorumexcedente '. (218) Illam scilicet polestalem solvendi.
eutn aliquid, injuriaretur ab eo", le inconsullo, licetl (219) Male in vulgalis le lamen. Emendationem
prmsente, elc. Excedente eum aliquid, id esl qui eumi confirmantsequentia : Deo permiitente quanquam,
aliqua ex parte antecellit. nolenle.
(217)"Prceclueoa Prudentio usurpalum inhymno) (220) Nonnulla hic desunl, quibus opponehatur,
postcibum, vers. 57, pro valdechteo.Clueoautemfaptid 1 ideo ea mala fuisse a rege inflicta episcopo; quia_se
PIaulum'Trinum.2_, 4.9S: ul nomen cluet pro cele- conlra regem, a quo episcopalum acceperat, erexit,
bror, clar.esco.Igitur adverbium pmclue idem est ac3 - Reponit aulem Ratberius : Si ille ase (hsec vel his si-
prasclafe.Dum porro ait: Ego, ittquis, eum insignhi,, milia supplendasunt) gravilercontt dantemerexii,p,i<i
de rege loquituri qui se facere episcopos dictilabat. Mox correximus inqids, ubi legebatur^ inquit.t !
"Videlibrum tertium num. 25.
PATROt. CXXXYI.
267 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS ll. ,_ 268
i -
eorum (Psal. LXVIH , 28), dum scilicel maligna vo- A Petr. n, 9), et Petrl testimonium, et millia appro-
luntas eorum nequissimum pervenit ad effectum, ut bant teslimoniorum, Quod denique testimobium alio
non inlrent iit justitiam Dei, sed deleanlur de libro festinans ponerenop proposueram, sedquia seultro
viventium,et cum juslis non scribantur (Ibid., 29). obtulit, abjici nullomodo potuit: forsan nec minus
Paupere et dolente a salute Dei susceplo, ut magni- alias sui opportunitate valebit. .
Jicet eum in laude, et laudet nomen ejus in canlico 20. Verum potesl fleri, ut per lotum ita se rem
{Ibid. 31). Unde ergo, ut dixi, JMiram provocanl, nonhabere, ul dicis, inveniamus, si ventilemus dis-
nisi unde Deoquamvis secrelissimoconsiliisui disposi- cussius .(222). Yideor enim mihi optime intelligere
to permittente, locum accipientes, omnia quaeira, cu- yjuid desiderares. Lupus enim cum sis ipse, pastorem
piditas, vel snperbia eorum dictat, agunt, necper- limidnm canemque mutum velles invenire. Et cum
mitteniis justitiam verentes, necpietatem pensantes, Ecclesise sis publicus prasdo, eonlradiclorem inve-
nec ancipitem Dei gladium meluentes, nec respectum niri velles nullum. Sed, o importabilis sareina! et
super afflictionemmiserorum considerantes, postre- ubi erit: Non solufn qui faciunt, sed etiam qui con-
mo ne'vel suimet consideratione aliorum miseriis sentiunt facienlibus, digni sunl morle? (Rom. i, 52.)
-condolentes, neque prophetici illius improperii re- Ubi quod dicit alibi idem : Quicunque voluerit ami-
miniscentes, quo sub persona impiaeBabylonis tali- ncus smculiJutjus \esse, inimicus Dei conslituitur?
bus Dominus exprobrat, dicens : Irattts sum super (Jac. iv, 4.) Ubi iflud Psalmistse: Si videbas furem,
populttm meum; contatninavi hwreditatem meatn, et eurrebasj-um eo (P,sal. XLIX,19), idest, consenliebas
dedi eos in manu tua; non posuisli eis misericordias, ei?Haec, £22 utopinor, causa fuit dissidii; haec
et recordata es novissimitui (Isai. XLVII,6); lerribiM- nota, quod ingeris, criminis; quod videlicet tu Tes
terque posl aliquanta concludenlis : Veniet, inquiens, omnes volebas tenere Eeclesise, eum vero (223)
super le malum, el nescies 121 orlum ejus; el ir- merceuarium lui, pon pastorem gregis esse Chrisli;
ruet super le calamitas; quatn non poteris expiare. Ve- hocque sibi displicere aliquo resistendi monstravit
niet super te miseria, quam nescis (Isai. XLVII,6), genere, regem te jpsa elymologia pensus uhi recle
cseteraqtte, quibus nescio, utrum, quid terribilius ageres, furein uhi sacrilegium perpetrares {224).
queat inveniri? Gojlerum quidquid factum sit =,quidquid perperam.
19. Quod si, ut ad David redeamus, more . . . . contigerit (ita enim sermo est agendus, ceu faclum
usitatissimo respondens [respondeas], magnaequi- fuerit et conligerii) quod ne fial et contingat, inler-
dem patienlias illud exemplum [subaudi Davidis] dicere lahor hic nosler contendit: nunquidnam non
fuisse, sed hodie ista non compelere; respondeo debuit auctor facti judicio canonum prius legitime
quia magis hodie competit lalia quam lunc : lunc G examinari, et si legaliler fuisset conviclus, ipse suae
enim.jusle licebat ulcisci, modo nec irasci (Matth. damnalionis teslis, judex et xsensor effectus, aion
v, 22). Hoc, inquis (221), ideo quia dominus «uus jam damnarelur ut episcopus, sed eo, si ita se lex
fuerat, egit. Tu, inquam, ideo quia pastor tuus, haberet, deposito,!et alio Ecclesise suhstiluto, et isle
propheta luus, angelus luus, judex tuus, Deus tuus poenas, si velles, jusle lueret pro commisso, et tani
iuerat, convenientius fecisses. sVerumsi allius quid sacratissimum ministerium non violarelur in aliquo,
in hujusmodi facto velis rimari, scias David le in et Ecclesia mater per tam diulurni temporis spalia,
isto turhato, ul dicis, regno injuriam luam signifi- lam nimia deperditione suorum Jiliorum non susfi-
casse; Saul vero unclum quidem, sedjusti persecu- neret prsejudicia? Ubi enim (225), quos uno saltem
lorem, prsepositorum in Ecclesia, sed negligenlium paschali tempore, eadem dehuit parere, filii, ipsa
ordinem. Saul ilaque purgat ventrem (/ Reg. xxiv, vidua, ut ita dicam, sine consorlio tanquam viri
4), cum quilibet eorum de se malse opinionis elicit existente matre? In animo excedit dictum : Quod
fetoretn. DoletDavid se oram chlamydis ejus absci- Deus conjunxil, Itomo non separet (Mallh. xix, 6);
disse (lbid., 6), quia valde metuendum est cuilihet cum el in primordialis {226) virginilatis commen-
., . , . . . etiamsi isit el ipse unctus ut David, vel datione primi hominis prophetiam exponens Aposto-
in extrema actione reprehendere quemlibet Hebraso-D lus dical : Sacramenlum, inquiens, hoc magnumest 7
inm. Regale aulem noslrum «sse sacerdolium (I ego aulem dicoin Chrisloel inEcciesia (Ephes.y, 32).
I
non consensit, sed restitit regi: pensus, id est cum
(221) Conslrue et explica : Uoc, inquis, ideoDavid judicasset, te ipsa eiymologia regem esse, ubirecie
egit, quia Saul Dominussuus fuerat.
(222) Id est exaclius, seu diligenliori examine. ttgeres, furem ubi sacrilegium perpelrares. Post
(225) In vulgatis perturbato sensu, rex et mendose pauca, Cmierumscripsimus, ubi perperam legehalur
cumvero lu. Eum ,i scilicet episcopum, volebat Cerlum. j
esse non pastorem gregis Chrisli, sed mercenarium. (225) Hsecut sensum aliquem congruum Teddant,
I
S, ad sic construenda videnlur : Ubi emm ftlii (supple
Respicil Hugonis facium, quod in epist.
Soannem XII, num. 4, exptimitur sic : Misit (Hugo erunt) quos uno sallem paschali temporeeudem Ec-
rex) in pilaciolo certam quantilalem ipsa matre exisiente, ul ita
slipendii, qttod clesia debuit pafere, sine
tenerem de rebus Ecclesim, de cmlerisexigensjusju- dicam. tanquam vidua consorlio viri, id est epi-
randum, ui diebus illius filiiqne sui amplius non scopi, ctijus erai ubi pascliali tempore baplizare. Scri-
eral quaiiquam.
exigercm.Ego inteltigensquanla absurditas hoc con- psinras lanquam,
sequerelur, non consensi (226) Primordialem virginhaiem vocat eum sla-
ante matrimomi
(224) H&c ad episcopum referuntur, qui ea in re tum, de ">uoin statu innocentia}
m PR^LOQUIORUM LIBRI SEX. — LIB. IV. 270
21. Cui vero (dicamus) impulabilur, quod lanta A (curn nonnisi duo patres, sicut nonnisi diiaesint gen
mullitudo, quse pie per gratiam Christi liberata, neraliones) merearis vocari. Forsan autem, utet
regna debueral intrare ccelorum, impie derelicta cu- hoc aditum [/. addatur], super eoconsuTtus.respon-
mulavii infernum? (227) Nam, ut ad ipsum, de quo dere libi propheta poluerat Eliseus : Non, inquieiis,
superius salis prolixus est sermo habitus, modicum perculies, neque enim eum cwpisti, gladio, aut arbu
quidaproposilo digressi redeamus, quorumdam (proh luo, ut perculias (IV Reg. vi, 22). Quid autem in illo
dolor!) relalu cognovimus, quod eodem quo [sub- supplicio quod tu illi juste quidem secundum te,
auditui episcopus] absens fuit paschali tempore, injusle autem et Dep penilus exsecrabili, sasculoque
cum baptislerium non fuisset (chrisma deficiente Cbrisliano penitus Injuslo ordine, quantum ad .offi-
qui daret) in eadem êelesia celebralum ; tanta cla- cium [subauditur episcopale], intulisli, Deus ,indul-
fles in civiiale conligit infantium, ethoe solummodo seril; sicut lalroni in cruce (Luc. xxm, 45), el (jul-
non baplizalorum, qtranlam nullus meminit-unquam busdam aliis legimus contigisse, qui pro criminibus
priorum : 123 ita ut passim per domos a malribus dati suppliciis, Chrisli gratiam in ipsis meruerunt
non quidem sponle suffocati, unum totius eivilatis lormeiUis : nunquidnam putas et Deum lanlum" sui
facere possenl (si lamen timor [ Vulg. limorej male] regni dispendium relinquere impunilum? Num si
Dei eodem ullus esset in Ioco)lamenlum, pio vin- B quid isle deliquit, tu injuriis 124 emendasti? Quod
dicla divinae animadversionis lugenlibus aliis', aliis lu agis cujus judieio committis? Nempe Deus, ut 111
lam temporalem, quam aeternam et natorum el ge- Johhahelur, nil inutium abirepatitur (Job xxiv, 12).
uitricum morlem plangentibus. Quid igilur super Ipse quoque, etiamsi tu errare velis, el "quasi dissi-
hoc (dicamus), judex ille dicturus e»t, cum venerit mulando abscondi, ul dicit Aposlolus, tton irridetttr
terribilis , qui priinum venit quserere et salvum (Gal. vi, 7). Nunquam vero scelus scelere vindican-r
facere quod perieral(Lwoix,10), milis (228) nisi se dum leslatur Sapientis ,proverhium. Perturpe est
frustra, quantum ad ipsos spectal, venisse fruslra" enim quod objicilur in objicienle cngnosci, etscele-
illos qusesiisse, nescio quo, ipse viderit (si tamen stum a sceleralo ,damnari. Tanlis igilur 4amque
ita catholiee, metaphoricos [idesi metaphorice] sci- terribilibus 'sententiarum tonitruis ipsam judicii
licet, dici possit) [subaudi se] abscondente,"ne irive- tempeslalem, quae in lurbine veniet, prseeuntibus,
niri el salvari possenl. Frustra actionarios {229), non solum experrectus, sed et, perterritus, ab affli-
qui eos unde colligereni, conslituisse; frustra ctione cujuslibet ecclesiastici,, heet minimi, licet
sanguinem suum pro eis dedisse conquerendo ela- negligenlis, coniine quaesovim, linguam etmanus;
mahit. Esto episcopus dcliquerit, quilibet [idest in- ne forte Deo per te illos, ut jam alios [subauditur~
fantiiim] eorum quid deliquit? Cbrislus in quo ali- G corrigif[ pef alios, corrigente -eruditi, stent et illl
quem, ut hoc pateretur,- laesit? Ecclesia" quid com- cum aliis in magna consiantia adversum. le, qui eos
inisit?Quod si peccato deliiiqueniis exsulati impu- angustiasli (Sap. v, 1), tuque cum tuis gemens prae
tandum censes, hene consentiamus : lamen nec tu angustia spiritus, seroquc poenitcns, incipias dicere
(auctorem autem facli. allqquor) Dei judicium eva- illis te judicanlibus dislricte : Hi sunt quos aliquando
des, Imo tanloinajus duruil quod senties, "qtianlo habuimus in derisum et in. simililttdinem improperii
de ejus injuria luain vistis es vindicare : cum ille (Sap. v, 5). Haec libi quantuni.ad rem breviter,
te suo.exemplo (utpote (230) qui propler multa si- cum possem infinile, volui demonstrare. Et si igna-
niilia, si lamen posset aliqttid huic inveniri simile, rus horum in lfoe nefandissimum el singularis contra
quod diatim commiltis, te adhuc patienler eliam in Deum rebellionis facinus incurreres incaulius; pirnas
isto ul resipiscas speclat [/. exspectalj) monel, non ego pro lui perditione luerem, ^quandoquidem alia
solum ut in illum causam non referres, sed ut nec [supplecrimina] minoris valde periculi pandens, dum
fratri .maltim pro ntalo (Mallh. v, 44), quin magis islud tacendo recusarem inlerdicere,viderer sparsisse.
boniim pro malo rependeres, ut filius lanti Patris 22. Sed ut ad aliquem horum, quos nunc Boreaa
tsse merereris; quod quia refutasti, vide cujus fllius divisimus (251), telrarchiam satis strenue novi gu-
D
usum prsediclum fuit: Relinquet homo palrem suum defunctis loquens, seripsit: Tam innumeros, heu
el malretn, el vdliwrebit uxori sum, el erunt duo in dolor! ftliosmorti transmillens mlernm.
jcarne una (Gen. n,. v." 24), quem quidem textum (228) Junge adjectiyum miiisItoccum praecedenti
S. Paulus repelens subjicit : Sacramentum hoc ma- verbo venit, sic: Quid igitur super (dicamus)judesti
ille diclurus est, cum veneril terribilis, qui primum
gnuin est, ete. miiis venit qumrere, et salvum facere quod perierat,
(227) Hanc camdem Augustinianam sententiam, quanlum ad ipsbs
qua puerorum animae sine baptismate decedentes quid, inquam, diclurus esl, nisise,
ad infernum descendere traduntur, hoc eodem sae- speclat, fruslra venisse, frustra illos
res
quwsisse.
alienas agunt.
culo tenebat S. Odo ahbas Cluniacensis, qui pro (229) Acttouarirdicuntur, qui
cujusdam pueri a Normannis capli anitna gravissime (230) Conslrue J.Utpole qui propler mulia mala
labombal, timens ne aliquo casu sine lavacro fonlis similia (si lamen aliquid huic simile inveniri posset)
puer et anitna ejus geheniim iraderelur; -nli narrat le adltuc palienler, ut resipiscas, exspectat eliam in
Joannes ejus discipulus in ipsiusYita, lib. H, num. 6. isio, quod dialim^commiilis.Mox in illam habebant
Yide Acta.sanclorum ordinis Bened. lom. VII, pag. vulgati, ubi correximus in et illum, id est episcopum.
170. In eamdem sententiam iterum Ratherius libro (251) Locus corruptus, divisimusobscurus. Si in voce
gequenti num. 28 de iisdem infantibus sine -baplisme Borem error non lateat, pro legendum Vi-
S7i . - RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS l! 272
Sbernare,lisec cunela referam; otiose me ista prseli- A excusationis sibi olilendere valeaut velum, nisi quod
kasse pulo, in qtiantum.le Ctirislianissimum forc yidentur omnino sbipsos negligere,* dum sihi non
conspicio, nec tyrannide imperium, nec polestatem prospiciunt : dumque le forsitan prodilum iri,
nisania comnuitavisse.' Tanlos eliam tales et tam quandoquidem sinunl, cupiunl, semelipsos interfi-
inaximl numeri sciam [/. scio] adhuc in Ecclesia ciunl? Nempe audeo incunetanler dicere, nec in eo
doclores haberi, ul si, quod absit, irii- niihi videor errare, quia nullns consilium, consen-
gellereris (232) hujusmodi, ab his salisvaleres coer- sum, vel adjutorium in hujusmodi Iabendi crimine
ceri. Yaeenim ipsis, si aut te, Deo posthabito, tan- libi valet, vull, aul audet tribuere, nisi qui Deum
ftum timeant, cum ejusdcm qua illi condilionis. aul non novit, aul jnegavil, attt vilae, regni, alque
tejusdem sis pulveris, nihilque nisi permissus possis'; honoris tui, prseseiuis scllicet el futuri, proditor
polestatis autem aucloritate ah eis diu multum su- esse velit, vel etiamsi nescius sit, aul[aut hic abun-
pereris i aut in tantunrodio habent, cum sis eoruiv. tiai] sacramentum, |quod tibi fecit, aut nou inlelligit
tii ovis, filius, defensor, advocatus, atque patronus aul non „recblit, dubi illud tam perverse negligit:
et forsilan {quod adhuc licet ex malo cst [253] am- 'Inlelligile hmc, qui oblimscimtni Deum, nequanda
plius alqueonerosius aliquo eis"sacramenli'(254^ rapiat, et non sil qui eripial (Psal. XLIX,^2).
genere confoederaliis: cum veracissiriia illa sit Cle- B 23. Tu vero, bone rex, Chrislianisslme princeps,
ImeiUis pap» senlenlia, quia Unicutn negligere non dum te ab islis similibus prudeniissime caveris re-
tirinus 125 est quam odisse. Et verissime : Qui spectu illius, a quo quotidie prosperis ad vola suc-
«nim, ut ail sapienlium quidam, succurrere periluro «essibus allolleris, dehella post haec hosles, conserva
•potesi,dutii non succurrit, occidii.Tae etiam adhuc eis cives. Accipe, si accipis, ab exlraneis; datuis; et
immincl delerius, si cumsint canes ad hoc Domini ut ^ninaris [id est einines], et quorum uleris saepius
prflepositiovibus(/sai.LVi,10),uteaslalratualuporum obsequiis, perpende. Eiiarii nomen (237) in Graeco
defendaiU semper incursibus adeo obmuluerint, ut ofliciale [f., ofiiehim] luum, et inter Graecam Lali-
MOIIsolum easdem defendere [supple negligant, vel namque illud interpretando 126 formam agnosce,
nliquid simile], sed eliam unum (23S)quemlibet suo- te populum porlare debere; non preniere. Esto su-
runi, licet debiiem et inutilem, omnigeuoque osgrl- perbis erectus, humilibus vero" submissus, mitis
tudinum gencre confeetum, nulli eliam usui penitus cunctis, affabilis universis, discrelus, munificus,
aptuin, tamen eorum consortcm, canem quoque et nioderalus, potentiam propler ulilitatem cogitans,
pa$iorem vocatum, permittant ore pessimi et inau- propter timorem dissimuians. Audi sapienliamdicen-
4iti generis silenlio infelicissime per quemdam ejus- tem: Misericordia et veritas cuslodiunl regem. Ifem-
dem ordinis obturalo, coram suis a quolibet stran- " que : Tolle impietatem de corde regis, et robombilur
gulari; cum veracissime sit diclum in causam ejus- clemenliathronus ejus (Prov. xx,,28). Cui illud quo-
tlcm negolii (236) : Mortem languenti, qui cum que vulgare videtur concinere, qtiia non debet liabere
poiuitnon abstulit, inflixil. Nam si tanla hodieque, potestatem, qui non habet patientiam. Dilige itaque,
ul jam fecit [f., fuit], fervesceret rabies, uonne de- -juxta cttjusdam sapienlis diclum jure, bonos, elmi-
huerant hac occasione pro fratre, imo pro Chrislo, serescere malis. Res enim, secundum alterius pro-^
suas sponte gladio submiltere cervices?Nunc vero verbium, optima est, non sceleratos exslirpare, sed
cum tam clementissimse quivis noslrum sit lenitatis, scelera. Eleemosynajs non solum assidue, ul alii, sed
fam obedientissimte Deo voltiiualis, tamque affabi- continuatim facilo. Dicerem etiam tibij sedtimeone
Hssimsehominibus benignitatis, ut quibuslibet pre- succenseas; sed tamen facias necne, non audeo reti-
aanium precibus liberalis, firmum prabere non - cere. Yereor enim, quod in Evangelio audivi pridie:
moretur assensum, magisque ignorantia quam ma- Qui me erubuerit ei\meos sermones,et hitnc filiusho-
lilia in quempiam proruat lapsum : quod, rogo, tninis erabescet, cum venerit in glovia sua el Patris et
delur ditnisimns, et supplenda particuia et, vcl ubi n" (234) Reges cum eligehantur, sacramentum proe-
sic : quos nunc Borew dimisimus, el, vel ubi lelrar- slabanl, quo inier alia pollieebanlur se servaturos
chiam salis strenue novi gubernare. llic qtiidem Ra- Ecclesiaebona, €le. Yide actuni Guidonis regis apud
llicrhis, ul Hugonem regem demtilceat, ea qiias Mttratorium tom. II, Rerutn Italic. pari. i.
liacienus ob illatas sibi calamitates in ipsum rcgem (255) Se ipsum careere affliclum indicat, pro quq
disseruerat, oralorio quodam arlilieio nonin eum- nemo episcoporum intcrcedebat. \
dem regem relerenda innuif, sed in aliquem eorum, (256) Aliquem prtepotentem episcopum innuit, qui
quos nuric, inquit, Borem, id est Septentrioni, dimi- sileiilium aliis cpiscopis, ne pro Rntt.erio intercede-,
simus, el ielrarcltiam satis slrenue novi gubernare. rent,~imponebat.Co|i)strtievero : Ut non solum negli-
(252) Male in vulg. impelleris. J?orro supplendum gant defendere easdem, sed eliam ore infelicissimoob-
tgrannide et insania, ita ut sensus sit: tot ac tanli turato per quemdam\ ejusdem ordinis (id est episco-
adhuc sunt in Ecclesia doclores, ul si tyrannide ac pum) silentio generis pessimi el inaudiii permiitant
insania hujusmodi impellereris, quod absii, ab his unum queitilibelsuorum.,.sirangulari « quolibelcoram
sviis valeres coerceri. suis: cum veracissime, ele.
- (235) Cum de jiframenlo loquatur, respicil illa (237) Rex, Graecej/3K(TI).SUJquasi GOUJIS basis,
>.KOU,
apud Matlh. c. v, ubi postquam Christus dixil non seu planta popttli, |qui scilicet tanquam basis seu
jurandum omnino, addidit vers 57,- Sil autcm sermo planta poptilumportat et snstinet. Hanc eamdem in-
vester, est est, non
'' non. Quod aulem his abumlanlhts terpretatibnem ex G^rsecovideris apud S. GregQrj.«,m,
est, a malo est, lib, jxin Job cap. xyit n, 25.
273 PRÊLOQUIORUM LIBRI SEX. — LIB. IV. 274
A sed prseierita deleas, praeterita vel fulura caveas.
tanclorutn angelorutn (Luc. ix, 26). Quid est, inquis, J)
quod dicere ctipis? Yide, aio, unde facias eleemosy- Futura autem dico, non quae velim ul veniant, sed
nas, quihus, cur, qualiter. Unde: hoc esl, jie alii lu- quaeevenire nisi caveantur polerunt. Quod alterius
leris : Qui enim offett sacrifichtm ex subslanlia pau- quam mea, qusc nulla esl pracler officium, auclori-
peris, sic est qttasi qui vicliinal ftlium in conspeclu tate lihi suggerere malo: siquidem eliamsi illud digna
pairis sui (Eccli. xxxiv, 24). Nam etsi de mammona depromere valerem, non a te libenli animo percip,
iniquitatis juberis amicos facere (Luc. xvi, 9); non scirem. Difficile enim, docenle Gregorio, essescio,, '
hoc ideo, ut alii auferas inique, quod alii trihuas ul quamvis recla prsedicans, qui non amatur, libeiL-
henigne; sed ut npveris diutias, undecunque fiant ler autlialur. Adsit ergo hic augustereeordationis
[f, sint] colleclse, de iniquitate procedere. Omnis ille Aurelius, aures lui cordis decachordis suis JTIUT-
enim, ut ait Hieronymus, dives, aul iniquus, aut cens modulatibus (AUG.serm. ix, c. 11) : s Exereele,,,
iniqui est haeres. lniquum esl enim, ut quod Deus inquit, vos in misericordia, in eleemosynis, in jejiin
omnibus contulil generaliter, quidam congregent sin- niis, in oralionihtis : his cnim purganlur ijuolidian»
gulariler. Aut iniquus ergo si congregat,' atit iniqui peccata, quae non possunl nisi subrepere in aiiimam
haeres, si congregatori sttccedit.Lucrum auleffissine propter fragililalem humanam. Nolite illa conlem-
damno allerius fleri non posse el velus proverbiusa 'B nere, quia minora sunl ;•sed limele quia plura sunU.
el quolidianum approbal experimentum. Et ideo Attendile.fraliesmei, niinuta sunl, non sunl magna».
mammona iniquilatis divitise appellanlur, quia qui Non e'sl beslia quasi leo, nl uno morsu guttur fran-
eas colliguiu suadenle spiritu philargyrise, qtiaePu- gat, sed et plerumque el beslise minutaeinullsa ne-
nice (258)-ill6vocanlur nomine, injusle oninium ge- canl. Si projiciatur quisqnc in loco pulicibus pleno,
neralia sibi faciunt specialia; sicut econlra de dis- nunquid non morilur ibi? Non sunt quidem aiajores,
pergente et danle pauperibus dicitur, qtiia jusiitia sed infirma est natura humana, quae ctiam a minu-
ejus manel in swcutumswculi (Psal. cx, 5). Quibus tJssisnis bestiis inlerimi potesl. Sic et modicapec-
facias? id esi, primum tuis, inde universis. Quid cat3 : allendiiis quia motiica sunl, sed cavete quia
enim affert [/'., refert], quod luum bubulcunt nudum plura sunt. Qiiamininutissima suntgrana arenae: si
dimitlis, alterum veslis?Cur facias? id est, primtim arena amplius in na\i miltatur, mergll illam ut per-
pro debilo; dispensalor enim es eorum quae libi con- eat. Qtiam minuise sunt gullae pluvisc; nonne flu-
tulit, imo cornmisit Deus; el ideo multa commisit, mina iinplenl, et domos dcjiciunl? Ergo itta nolite
ut plurimum eroges; deinde pro statu et pace regni cunlemiiere. Sed dicluri eslis: Ecquis polesl esse>
lui: hinc demum 127 P™ praeterilisetqiiolidianis shie isiis? Ne hoc dixeritis (259), quia-vere nemct
el tuis-et luorum facinoribus; quia mulla tui auda- ^C potcst. Deus niisciicprs videns nostram fragiliiatem»
cia, lui aucloritale, lui obtenlu contra rem agunlur posuil lg@ econtra remedia. Quaj sunl remedia?
a tuis, qusclu eliam nescis. -Periculosa enim' est, ut eleemosyuartim, jejuniorum, oralioniim. Ipsa sunt
ait quidam, domus sarcina, et ipsi Domino vehe- tria; ut autem verum dicas in oratione, perfectae
menleronerosa, si moribusviliosa sit familia. Undei im|)Iendaesunl eleemosynae.Qusesunl perfeclae elee-.
ille rex potentissimus, forlissimus, justissimus, Jbem- mosynse?ut ex quo libi abundat, des ei qui non ha-
peranlissimus, prudentissimus, sanclissimus, quem bei, et quod, vel cum te tedit aliquis, ignoscas illl.
lu quoquedebes imilari, clamabat: Delicla quis in- Sed ne putetis, fratres, quia facienda sinl quolidie
ielligh ? Ab occullis meis tnunda me, Domine, et ab adulteria, el eleemosynis quolidianis mundanda. Adl
alienis parce servo luo. Si mei nonfuerint dominali, ca scelera majora non sufficiunt qnolidianae elee-
luttc itnmaculatus ero, el emundabora deliclo tnaximoi mosynae',ut ea mundent. Aliud est uhi mutes vitara,
(Psal. XVIII,15, 14). Ecce quanluni islud metuebatt aliud ubi loleres vitam. Ula mulanda sunt, ut si
dellctum, quod vocabal maximutn. Ul enim anle noss mcechus eras, jam non sis; si fornicalor eras, noli
est dictum, quidquid a le procedit, in lerecurrit; ; fornicari; si honiicida, noli esse homicida; si ihaa
quidquid eliam a discipulisdelinquilur, admagislrumt ad mathematicuni, vel ad cseleras pesles sacrilegas,
respicit. Poslremo, ne securilate eleemosynarumi '" jam desiue. Arbitraberis haec, nisi fieri desinant,
futura et quolidiana criminosa eliam velis admitlere,, quolidianis posse eleemosynis numdari ? Illa dico,
(238) Id ex Augustino sumpsit, qui serm. 113,, f (239) ApudAuguslinum : Ne hoc tiiceres (quiu vere
C. 2, ait: Qttid esl matnmona? Veibttin est' eithn,, nemo poiesl) Deus misericors, elc. Cum Ralherius in
qttod Latinttm non est. Hebrmntnverbvtnesl cognaluini ' carcere libris expers, teslirnonia olim lecla memori-
linyua'. Punicw... Quod Punici dicunl matnmon, La-- ler transcriberel, noimullahie.sicniquandoque alibi, •
line lucrum vocalur. Quod Hebrwi dicunt mamtnona,, memorise lapsu aliler exposuit. Ila plurali jmmero
Laiine divilimvocantur. Et similiter.lib. n De scrm. quacdamefferl, qusoapud Augtisliiiumsingulari effe-
Domini in monte c. 14: Mammon apud Bebrwosdi- runtiir; el in sequenlibus : llla mulanda stttU, ul si
viiiw appellari dicttnlur. Congmit el Punicum nomen;; mocchuseras,jam non sis; ita apud Aiigtistinum : Ilia
nam litcrum Punice tnammondicilur. Hinc autem hice mulanda esl: si mwchuseras, noli esse nuechus: et
Ratherii locus, qui in vulgatis efferebalur, qui Pu- alia smiiliter, quse brevitati constilenlesomitlimus.
nice illo vocalur nomine, ac si spiritus philargyrise
8 Idco autem liacc adnotamus, ul peculiaris Ralheril
Punicc diceretur mammon, corrigeiidus fuit quw..„ memoria, cum longiora testimonia protulit, el in
vocalur ; ad eas enim divilias," seu ad Iucrum Puni- tani levioribus, ac rarioribits locis a germano lexlu.
cum nomen referliir. f
descivii, vel hincmaxiniedemonslretiir.
275 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS X 276
qubtidiana peccata, quse aut per linguam facile A deret charitas. Cum lalibus quoque res agebalur,
conimiitunlur, ut esl verbum durum, aut cum lahi- qui ne irascerentur nil omnino meluebaliir; dum
tur quis in risum iminoderatum, aut in bujusmodi illi sibi in lalibus consiili,omnimodis gratularentur,
nugas quolidianas. In ipsis etiam concessis peccata sicul clemenlissimse recordalionis imperator stib
sunl. Cum ipsa uxore si exeedilur concumbendi hisdem temporibus 1 egit Theodosius (Hist.
niodiis procreandis liberis debilus, peccalum est. Ad tripart. 1. ix, c. 50) pt impleatur quod per prophe-
lioc cnim ducitur uxor, quod,et labnljs indicant, tani dictumest: Dtsperdet Dominus capul et caudam
ubi scribitur," libcrorum proceandorum causa. bicurvanlem et refrenantem in die uha (Isai. lx,
14).
Quando tu' uti uxore amplius quam neeessilas pro- Nemo inveniiiir,sicul nec in docentibus mendachim,.
crcandorum liherorum cogil,voIueris, jam peceatum ita nec in conveniu longaavorum, qui luum libi au-
est; et jpsa talia peccata qtioiidianse eleemosynse deat monslrare, saltem allquo ul Nalham David in-
mwidant. In ipsis etiam alimentis, quse ulique con- gcnio, periculum {// Reg. xn, 1S); cum non sis,
cessa sunt, si forteexcedis modum, etamplius acci- quod Deus omnino averlat, filius Belial, ulnemo
pis qunn necesse est, peccas. Quotidiana sunt ista tibi possit loqui, nequein eorum, Deo gratias, te
quaadico: lainen peccata sunl, et non suntlevia; sciam currere velle ntimcro, de quibus dicitur quasi
giiia (240) vero quoiidiana stint et plurima, B de uno : Considera cpera Dei, quia netno possit cor-
limcnda esl ruina multitudinis. Talia peccala dirigere quem ille despexeril (Eccle.vn, 14). Ideoque
cimus, fratres, qtiolidianis muiidari eleemosynis. i tiinendum est, ne ac euge perpetuum comparandum
Ilem post aliqtianla. Qiianla donatis histrionibus, in illo examine, millius pene istius sevi alloquatur
qttanfa donalis venaloribus, qtianla donatis tur- actio Domino (244) dicens : Loquebar-de teslimoniis
pibus personis, qni vos occidunt? Per ipsas enini titis in conspeciuregnpi, elnon confundebar(Ps. cxviH,
exliibiliones voluptalum inierficiunt animas vestras; 46); manifestato illornm peccalo; a quoruni te Deus
et insanilis qitis pltis donet. Si insanirelis quis separel consortio, qui,dixerunt Domino Deo : Recede
plns senei, non essetis ferendi. Qnis plus servet a nobis(Gcn. xxvi, 16), dum prsedicaloribus scilicet
insauire, avaritise cst; quis plus donet insanire, non ohatuliertint ejns appropriare cupientis, et
profusionis esl. Nec avartnn le Deus, nec pro- inambtilare, elbabitare, el cohahitari, ulessetillo-
ftisnm le vtill. Collocare te vult qnaehabes, non pro- rum ipse Deus, et iipsi ejus populus desideranlis
jicere. Certalis quis vincalinpejtis, uon dalisoperam (245). E quibus duobus, ut evadas allerum, ut nan-
qtiis sil melior ': alque ulinam (241) non daretis res ciscaris (alium), perexpediamus quod de eleemosyna
vesir.is. et diceretis: Ghrisliani siimus. Ad favorem cospimus, ut ita demum decseteris ad id perlinenti-
populi projicilis rcs vcslras, contra jussa tenelis res bus le copiosissimeijsslruamus.
vesti as. Eccc non jubet Christus: regntChristus, J,29 25. Yidequaliter facias, hoc-eslhumililer, nonsu-
cgct Christus. Esttrivi, dicil Chrislus, et non de- perbe, ne libi conlingat cum Pharisaaisaudire :Amen
distis tnihi mandiware (Mdtllt. xxv, 42). Egeie voluit dico vobis, recepisiis tnercedemveslram(Malih. vi,2).
propter te, ul haberes ubi seminarcs terrena quae Quid enim debet quis superbire de eleemosyna, cum
dedil, el nietercs vitam aeternam. » Yidetis, fralres eliamsi fieri posset, (Jacobo Joanneque non posse
niei, Chrisli misericordiam. Deo gratias, quia peri- fieri teslantibus, quorumnnus : In muhis enim, ait,
cula morlifera vivetites audisiis. Nemo vos f.dlat, offendimus omnes; aller (246) [Jac. m, 2])
oJifistaDeiiSj vindicat isla Deus.' lamen non sua esl, quam largitur, 130 pecunia. Ideo
24. Eia, oplime princeps, qnis tibi hodie isla enim justitia-vocaiur et non misericordia, quia ejus
dlcereaudciet? Nenipe, si cgo dixissem, aul dege- esl quse dalur pecunia, qui praecipit ut agalur elee-
nercm vel bacularem (242j appellares, aul insanire inosyna : quam sifideliler erogas, pro justitiacoror
nic diceres: ipsos eliam hromios (243) nequirem naris; si avare relines, pro juslilia damnaris; si
ferre ttios; eorum in me convicia nulla caperelmen- arroganter tribuis, de fraude judicaris. Fraus enim
sura. Yerum hujuscemodi fuit autiquorum constan- „ esf rein commissam non ad eommillenlis, sedad
lissima seveiilas, quos mira comilahattir sanctitas; proprium libitum, ad proprium redigere, vel disper-
duin purissima affiarei veiilas. fenenlissima accen- gere favorem. Qttod si [subaiuli eleemosyna] pro
'
(240) Apud eumdem Auguslinum addiltir: quta (244) Male in vulg. Domini. Construe : Nullius
phtra. Forte non Ralhcritis, sed amantiensis Rathe- actio (id esl nullus) pene islius wvi alloqualttr Domi-
vii ob repeiftioneni pariiculaequia II.TCverba trans- no, dicens, elc.
cnrrit. Similiter posl \ocem multiiudinis in Au- (245) Conslrue: Dftm sciticet non obaudierunt pm-
gusiino adiiilur, el si non magniludinis. dicatoribus ejus (Dei) cupientis appropriare eos sibi,
(24S) Apud Augnslintini : Aique ulinam non dure- et inambulare, el habitare, el cohabiiari, ul ipse esset
tis, quis sit pejor,. Et dicilis : Christiani sumus. Deusillormn, et ipst|(essent) popttlusejus desideran-
(242) Baculares dicti appariiores, ulipatebitex ' tis, qui nimirum id desiderat.
uOiisin Qualitaiis conjecluram. I (246) Hic Joannis lextus desideralur;-et forle est
(213) Bromius, ppoywgBacehi cognomen a Graaco is ex'Epist. I, m, 7 : Qtti facit jusliliam, jttstus esl':
jSolfMofreino, boc loco homines indicat, quorum vocem enim jusxiiia mox de eleemosyna interpreta- -
cbnvicia Ritlicriiis metuebat. Idem inferitis, lib. v, tur. Posl.pauca aulem constrrie sic : Quia pecu-
n. -6, bromios philbsophis opponit : Qui bromios, nia, qum datur, ejus est qui prwcipit ut agalur elee-
-
quam philosophoscltarius amplectunlur, mosyna.
277 PR&LOQUIORUMLIBRI SEX. — LIB. IV. £78
peccalis agitur, [siippte et] exinde 'superbitur; lale A.
j enim superbis resistit: cum econtra humilibus det
esl, ac si quis segrqlussubslantiam suam in medicos graliani (Jac. iv, 6).
effundat, atque in phrenesim aclus, qiiod asgrotando ' 27. Esl aulem
praeter hos quinlus eleemosynsg
ad hane devenerit necessilalem, gaudeat, uuod modus, cui sextus prsestantior multum cseteris, fra-
necessitas, imo insania est, deputet; cum melius terni sitremissioexcessus, quem sequitur septimus,
illi esset, ut sanus suas divitias possideret, quam cum exhortatione pia alimoniam ignoranti verbi por-'
infirmus perderet. rigimus; quem videlicet quintum taclis breviler se-
26. Nec Iiocme ideo aulumes dicere, quod velim quentibus, non ex meis proferre, sed ex illius, quem
in aliquo nomine opera levigare, quasi astruens me* superius introduxi,* malo diclis, ne scilicel me mei
riti nullius esse pro peccatis eleemosynam facere. causa (248) finxisse dicere vclis. Ait aulem idem
Non hoc aslruo; quin polius pro posse contra'venio. hoc sensu, iisdemque verbis: « Omnibus quidem
Quodenimmajuspeccatori meritum, quam beatilu-> misericqrdia inopihus jure debelur; sed major quas-
do, quse paratur indulgentia peccatorum? Beati dam, cum ex divitibus atque nobilibus in ullimum
enim, quorum remissw sunt iniquitates, el quorutn stalum alque egestatis necessitatem aliquos aerumna
tecta sunt peccala (Ps. xxxi, 1). Non perdit itaque dejicit, miseralionis pulsat affectus. » Hahes parva,
substantiam, qui pro peccatis agit eleemosynam; " sed prudenli sufficienter dicta, eleeniosynse facien-1"
cum, ut juste videri potest, ideo eam [referl ad dae doctinienla. Transeamus ad csetera.
substantiam] susceperil, si lamen non malo aliquo, 28. Sed urgel -animum sentenlia ab infante qui-
sed eam acquisivit labore vel ingenio; al vero fece- demmihi percepta, sed (ut puto) non primiiiis pue-
rit [subaudi eleemosynam]; nec tamen et in hoc riliter inventa, cum prseter' id quod esl sapientis-
illius deest misericordia, qui quaerit,el salvum facere sima, sit etiam veracissinia. Nam inlerrogalus, me
quod perierat venit (Luc. xix, 10). Adesl enim regula audiente, quidam puerulus a quodam joculariter,
lalium magnus ille gralia, licel pusillus stalura, Cujus Itomoesset rex, conliimo nil etiam hsesitans
Zachaeus; adesl, inquam, clamans,' sed inspiralus : respondit: Cujns opera facit. Quod cum pro tempore
Ecce, inquil, Domine, dimidium bonorttm meorum do non parvum sluporem ingessissel mihi,cognovi quo-
pauperibus; et si quid aliquemdefmudavi, reddo quadam referente, ,id proverhium in «oncionibus cele-
drttplum (Luc. xix, 8). Sed'quis novil (247), inquis, brari, conversusque ad Deum optavi, ul et id ila, ut
ulrum hoc faclo placuerit? Subjecil evangelista mihi, audire contingerel libi; quatenus illrid cum
dicens ~ Ait aulem Jesus ad eutn : Quia hodie sahts Dominica voce conferens dicente : Nemo polesl duo-
dgmui huic facia esl, eo quod et ipse filius sit Abrahm bus domims servire (Matllt. vi, 34); j-eminiscens
(Ibid., 9), imitatione ulique, non genere Sicutenith etiam diclum csse :' Qui facit peccatum, jervus est
AbrahamDei prseeeplo, reliquit Chaldseam (Gen., peccali (Joan. vm, 54), et quia a quo quis supcratitr,
xn), ila iste Bei tiileclus ahdicavit avaritiam. Non ejus el servus esl (11 Pelr. n, 19); pessimum non
perdil, inquam, suhslantiam, quKpro peccalis facit modo Dominum fugeres; sed nobilitatem ttiam mo-
eleemosynam; imo ex ipsa acquiritveniam, per Dei rihus viiidicans,"«recla cervice illi resisferes, eique
graliam exstinguil sibi gehennam, et prseparat vitam subdi dedignatus, optimi Domini tolus esse conten-
seternam. Perdit aulemsubstantiam,qui datpropter deres, nec alterius homo, quam [subattdi lllius] qui
vaiiam gloriam : imo acquirit sibi pcenam, et Dei te ut liomo esses, imo ut cseleris hominibhs praecel-
iram: poenam propler fraudem; iram, propter su- leres'fecit, esse, ejus opera faciendo certares. Sci-
perbiam. Fraudem quam? IHam, quam jam diximus, mus enim prse caeteris tibi sollicilius fore cavendum,.
rem commendalam usurpando ut propriam, el ad ne (249) quando rex Babylonis interfectis-filiis, quod
suaeelationis dispergendo Iibidinem, cum utiquehoc timemus, luis, id esniissipaiis, si quos Deo gene-
facto nil aliud, ut omnem computem sunimam, sit rasti, bonarum cogilationum operumque fetilius, vel
exinde caplurus, quam ventum inanem, hoc est, certe commissis Igg tua culpa aut exemplo per-
'adulantium favorem; 131 etfortejiec ipsum inve- dilis in Reblatha, quse interpretatur multa hmc, quse
nil, quem tolo annisu qusesivit. Iram autem Dei •^ et a Domino lala el spatiosa sseculi hujus vocalur
qnam provocat invenit, eumque sibi inimicum ac- ad perdiiionem ducens, via (Mallh. vn, 13); dum
quirit, quem illo opere sibi reconciliare debuit. Deus conlra illum [subaudi regem Rahylonis] brachiura
(247) In vulg. perperam novum. cerle commissis (id est iis, qui
quos generasti, 'vel unde
{248) Mei causa', inquit; quia seqtientia misero tibi commissi sunt, post pauca tibique conmis-
illi, in quo Ralherius angebatur, sialui congruunt. sos eodem sensu accipil) tua culpa, aut exemplo per-
(249) Nisi mutilus credatur hic lexlus, pro ne dilis in Reblalha, qum inlerprelalur via hwc multa
quando rex corrigendum erit, ne quando a rege. Hic ducens in perditionem, qum et a Dontino yocatur vta
atilem involuttts el ob syntaxim perdifficilis locus, smculi hujus lata et spaliosa; cavendum, inquam, ne
in quo ahVgoriaeinsislilur regis Sedeciae, cujus iilii qttando,dum non erigis brachium contra i/ton(regem
a rege Babylonis necati, ipse auteni oculis effossis Babylonis) pro nalis inietfeclis, pmuhens scthcel prc
caplivus ductus" fuit; hic. inquam, locus sic con-. excessis,moribuscommutalis in melius, armisimvtat jusli-
struendus esl: Cavendum tibi, ne qttando interfeclis tim correptis; cavendum,ne orbalus processu
a rege Babytonisfiliis luis, quod litnemus, id est dis- dominalionis, et ipsis etiatn luminibus, Irudatts ao eo
sipalis bonarum cogilalionum operumque fetibus, si• in carcerem, ut siculi Samson, etc.
279 RATHERIl EPISC. VERON. OPP. PARS I. 280
pro nalis iiilerfeclis, poeiiitens scilicet pro excessis,,A ut inlelligant se amenlia agi, non corde regt, dum
moribus in melius commulalis, armis juslilise cor- suam volentes slaluere, voluntali Dei nil nisi justum
replis, non erigis, processti impise dominalionis, et honum amanlis dedignantur se subdere (Rom. x,
ipsis eliam luminibus orbatus, in carcerem ah eo 3), nec cor ad id Deum verlere, sed adversarium
trudaris, ut sicuti Samson (249) ille quidem fortis- amentiam implere i(252). Secundo hoc ideo dici
simus, femineis illecebris enervatus, ad molam de- agnoscas, ne quis luam plus justo limeat iram, aut
puteris (Judic. xvi, 19-21), cujus in gyro impii ambiat graliam: Bonum est enim sperare in Domino,
ambulant (Ps. xi, 9), terrente et inexplebilis solli- quam sperare in principibus (Psal. cxvn, £); cuin
citudinis, hoc est, visu rationis, quo te libique eom- etiam malediclus ab aiio dicatur prophela, qui spem,
missos debueras prsevidere, ademplo, carcerem im- suatn ponit in homine (Jer. xvn, 5). Itemque per
providus subeas aeternae perdilionis. Solet enim alium : Ego Dominus formans lucem et creans
miserrimse animaeid saepe contingere, ut dum vir- lenebras, faciens pacem et creans tnalutn (Isa. XLV,
tulibus paulalim quotidie deficientibus, humeros 7). Dicendo eninii : Cor regis in manu Dei,
nienlis ad reparandum in pristinum aut cerle me- quocunque volneril j verlet illud (Prov. xxi, 1),
liorem noii exerit slatum ; crescenle miseria ad hoc vull omnes monerej te nil posse perficere iralum,
deveniat, ul regnante peccato in morlali ejus corpore B • nisi quod ipse permiserit; nec concedere placatum,
(Rom. vi, 12), ita ad ohediendum ejus subdatur nisi quod ipse voluerit. Quocirca se solum limeri,
concupiscentiis, ut Iuniine ipso carens ralionis, nec se solumamari, sibi omnino nil cupit conferri, ne-
acta recolat, nec agenda videat. Quod ne libi con- dum prseferri : quod una sentenliola breviter pul-
lingat, iilis [id est conctipisccnliis] forlissime repu- cherrime esl ab apostolo compreliensum : Deum
gnando a corde Umexpelle daemonem(250) : jugum timete, regem honoriftcate (I Pelr. n, 17). Ac si di-
Chrisli suave et onus ejus levc assumens, subjeclos ealur : Dominum limeie, minislrum honorate. Sed
provido regimine sub te illi militare non lanlum cur mutando vcrbum levigodiclum? Deum timete,
praeceplis quam exeniplis.facito, ut sine flne reghare regem honorificaie dixit: nec perfunclorie quidem,
merearis cum ipsis. Et ne,, rogo, floccipendas, ulautumo; honoralus (255) enim aliorum redderis
tamelsi a pucro prolalum tam salubre, licel permo- obsequiis, qui ex le ejusdem es conditionis. Ul enim
dicum, superius documeiilum, quandoquidem, ut potens esse possis, pon in le, sed in servienlium
liodierna monet solemnitas (2S1), ipsi Deo leslinio- manibus situm veracissime noveris: unde el quos
nium placuisse noveris etiam non loquentium. • terres, ipse plus metuiSj Meliri aulem sese quem-
29. Neque cliam, uljam iler carpamus arreplum, quam dicil, ut [/. quisquam dcbei, ut] Avienus di-
libi omuia licere "pules cxsequi, quaevoluntas sug- **cit, propriisque juvarilaudibus, nec alierius bona
geril cordi. Cuin audis, quia cor regis in rnanu Dei ferre, id esl compulare sibi. Vide ergo ut et luis
(Prov. xxi, 1), sciastribus ut invesligare quivimus honoreltir ille servitiis, cujtis honpraris praeceptis;
moJIs hocposse intelligi, quorum prior tibi, alter alienisque ulens honis, ingralus largitori ne exsli-
suhjcclis, sequcnsgeneraliter congruit omnibus, qui teris. Narii cum alibi dixisset : Subdiii estote omni
el lirmius lenenilus et sollicilius est servandus. Nam humanm creaturw (Ibtd., 13); slalim inlulil: propler
ul de primo dicamus tecum, scias corluum in manu Deum; hoc est, honorate creatum propier Creato-
csse Dci; et lunc noveris eum illud dirigere, cum rem; subdimini faclo1,non facti, sed facloris amore;
quod pivecipit, corde perciperc, opere sludueris im- sive regi, inquit, quasi prmcellenii (Ibid.), suhaudi
plere. Cor aulem, non illam, quse sub coslis lalens propter Deutn : videlicet ut agnoscat, quanla reve-
ila appellalur, camis particulam, ex qua rivi pro- renlia ipse debet Creatori subjici, cum tania illi
dire noscuntur venarum, dicimus; sed illam vim, impenditur a crealura condilione consimili. Quid
qua cogilaliones fiunl; quse, ut ct majores sen- sibi exigit [/. exigat] jure omnium Dominus, dum
serunt, et inagnus quoque dixit Pater Augusti- lanla cxigere videlurlcommunis lialurae"a confamu-
nus, 133 ideo hoe appellalur nomine,'quia sicut. _ lis servus ? Deutn timeie, regem honoriftcate. Timete
niolus noii cessat, unde sese pulsus djffundit usque- flagellantem Dominum, honorificate ipsum, per
quaque venarum in corde, ita non quiescimus aliquod [l. quem] ab eo corrigimini. Meluile palronum,
quid cogitando versare. Ex tolo itaque isto corde, honorale quo suslentamini baculum. Veneramini pa-
hoc est ista vi animse praecipimur Deum diligere : lrem,necvilipendaiis quivos eruditauctorem.Pavete
cx isla, denique vocantur excordes, concordes, dis- ad vocem genitoris, nec spernalis personam tuloris.
cordes, vccordes, et socordes. Inde quibusdam dici- 50. Ila enim dicilur : Cor regis in munu Dei;
tur : Reddile, prmvaricaiores, ad cor (Isa. XLVI,8), quocunqite volueril verlet illud (Prov. xxi, 1), sicut:
(250) Malein vulg. Domhnim. anno 956. Coufer ncjt. 102 et 189 hujusce lomi.
(251) Solemnitas non loqttcnlium indieat fesltim (2S2) Conslrue : ut inlelliganl se amenlia agi.
sanclotuin Innoccntiiim, quo hsec scripta fuerunt. non corde regi, nec Deutn verlere cor ad id (re-
Festum auteni indic.ui celcliralum anno 955 ex eo spicil illa qusepostea subdit: Cor regis in tnanu -Dei
Jiquet, quia hiinc librurn a<ictor cv ravit profecto quocuuquevolueritverlet itlud),sedamenliam implere
post lihruin secundum iiicuhralum ir.ense Scptemhri cor adversarium Deo. i
annj ejusdem, et ame scqucuicin scripium ineunie (255) Yulg , honorarjiis,mendose.
281 -' r- ''-' PRJELOQUIORUMLIBRI SEX. — LIB. IV. -8_
Omnia qutBcunquevoluit Dominus fecil in cceloet in A rabiliter est insanire. Sapere enim, posse, velle, vi-
terra, in 134 marl et "J omnibus abyssis (Psal. vere^ et intelligere idem est ei quod esse.
cxsxiv, 6); et : In manu ejus omnis finis terrm 31."Ne aulem, dum aliquid moliris, injubte Dettm
(Psal. xcxiv, 4). Cujus isla allegationis tola est sum- dicas ad id cor luum vertere; scito ceriissime 135
ma, nisi fallor, iste est finis : Quidquid fll, quidquid "illum nil mali velle, eumque nullius cor ad aliquod
factum esl, quidquid fiet, res sit, corpus sit, actio crimen impellere, sed diabolum, sed volunlatem
sit, passio sit, aut disponente et volente, jubente, propriam; quod facele, el quo non facetius quis,
adjuvante, perficienle eo aut annuente, concedente idem qui paulo superius, est prosecutus in cpisiola
vel permittente eo agitur, disponitur el perficitur; 166, n. 5, ad Hieronymum dicens : Certus sum ani-
nilque neque ab homine, neque ab angelo, neque a mam nulla Dei culpa, nulla Dei necessilalevel sua,
bestia ulla, aura ulla, elemento ullo, serpenti, ver- sed propria voiunlale, in peccalum esse collapsam.
me, ipsa denique musca alicui polest contingere, Ipsum vero, sicul jam muliiplicilerdiximus, occulto
quod sine ipsius nutu, voluntate, el polestate valeat suo judicio, nunquam vero injusio, etiam quod non
evenire. Quo •etiam illud conflcitur quod a sapienti- vult, aliquando permiitere non denego, quin polius
bus jam definilum firmissime tenelur : quod tamen aslruo. Quare vero prseter id quod superius exinde
(ut ait qui superius satis lepide) non nisi perpurgalse B dixi, hoc aliquolies contingat, reddit Aposlolus cau-
animee possunt conspicere; lanla scilicet Dei provi- sam in Epislola ad Romanos dicens : Qnoniam, cum
denlia justitiaque gubernari omnia, ut nulli, nec Deum cognovissentitton sicul Deum glorificaverunt
ipsa mors inique possit accidere, eliamsi eam ini- (Rom. i, 21); et : Propterea tradidit illos Detts in
quus forle videatur inferre. In naluris quoque nul- reprobum sensum, ut faciant quw non conveniunt
lam esse, quse non ah illo slt; in voluntatibus vero [al., conveniant] (Ibid., 28). In quostudiosele ad-
nullam bonam esse, cui non prosil; nullam malam, ' naoneo,ne intelligas quod Deus aliquem malo tradat.
rpia bene uti non possit. Biparlito enim (ut et idem Sed tradidit dtcit [supple id est],tradi permisit,
heatus et eloquentissimus doclor Augustinus lucu- sicut dicit: Ego induravi cor Pharaonis (Exod. iv,
lehtissime <Jicit)providentiaenulu .praeesseuniversis 21); id est, indurari permisi; elDavid bi Deits, in-
cerlissime creditur creaturis, naluris quidem prse- qwit, concital le, id est concilari laxal [id esl sinit];
stans ut sinl, voluntalibus vero ut nil absque' illius et de Semei : Dimiliiie eum ut maledicai; Domintts
jussu vel permissu possint. -Quod utrumque in Job entm prmcepit, ut malediceret David'(ll Reg. xvi,
passionibus patet manifeslissime, qui frustra et non . 10) : prwcepil dicens pro sivit; et;nos in oratione
frustra, et Dominica asserlione, etsi apta prpnun- dicimus quotidie ne nos inducas in leniaiionem'
tiatione, flagella dicitur suscepisse. Nam illi et dia- G (Mallh. vi, 15), id est ne induci sinas, caeteraque
bolus omnia abslulerat, et lamen dicebat: Dominus his similia.Cum igilur aliquid honi facis, Deo-ascri-
dedit, Dotninus abslutit; sicut Domino placuit, ita be; cum aliquid mali, libi imputa. Ipse enim con-„
faclum est (Job i, 21). Domino autem certum est suevit (ut superior quoque sc habel scnsus) licet
nil nisi justum placere. Ipse autem adversarius, qui nullo nostro merilo, sed suo beneficio mulla bona
contra Deum singulariter superbit, vires non tribuit facere, non solum per nos, scd eliam de noslris
suse malignitati,' sed Dominicae potestati, cum di- malitiis, sicul iios cconlra mulla mala de ipsius agi-
cit: Exlende tnanum iudm, et tange cuncla qum pos- • mus' beneficiis. Hoc ilaque ita se habente, nullius
sidel (Ibid., 11). Ipse autem Dominus quid de minu- aut gratia, Dco rclicto, ambiri, aut poleslas, etiainsi-
tis aniraantibus dicat audivimus; ait enim : Nbnne aliqua sit quaj se supcr regem cfferat, debel formi-
duo passeresasse veneunt, et unus ex illis non cadet dari. Illa vis siiigulariler amplectenda,jlla sohnn-
'
super terram sine Patre veslro (Malth. x, 29)?-Quid modo cst metuenda, quse ad quoslibet usus voluerit,
ergo mirum, si in manu Dei est cor regis, aut alicu- eliam ea quoenon diligit sibi servire compellit: in
jus alterius Iiominis,in cujus manu est et penna : cujus gubernalione omnia~npn in suo sunl possi-
' minutissinii volalilis? Aut quid in manu ejus non dere
(254) relicta, cujus in laude quidam sapiens
tenelur, qui coelum melilur palmo, el terram con- D orator perorat sapienlissime-:Nosli enim, Domine,
tinet pugillo (Isa. XL,12)? Ne libi itaqtie arroganler inquiens, bona facere per iniquos, cum converleris
soli velis tribuere, quod eonstat omnes creaturas ad. adjulorium, quod paralum est ad nocdndum,
generaliter accepisse, ut cor luum sit solummodo polius esse dijtidicans laesiones(25S) ad utilitalem
in manu Dei, exlra cujus manum, si aliquid est, converlere, quam causas malorum radicitus ampu-
perditum sine dubio esl: imo audenler dico, quia tare. Verum si omnia quaj hinc occurrunt, vel oc-
non est : Nihil enim, diclum est ei, odisti eorum currere, si enuclealim exquirantur, possunt, velim
qum fecisli (Sap. xi, 25); et Apostolus : Ex quo congerere, fateor deflciet septimana, nedum dies
omnia, per quetnomnia (I Cor. vin, 6). Manum au- sufficiatipsa.
lem, id est poleniiam ejus, aliud quid csse praeler 32. Ad tertium vero inlelleclus hujusce sententise
ipsum, credere, non solum desiperc, sed incompa- accedentes modum, ipsum quem superius ut hoc
(254) Id est nonrelicta sunlin suo possidere, nimi- bonum.converlere novit. <*
ruiriin sua-^possessione; quia Dens ipsa mala in (255) Vulg., male, Imsionis.
283 . ^ RATHERH EPISC. YERON. OPP. PARS I.' »284
expeJial proferamus in medium. Itaque exponens,A gis quocunque vult inclinat; quia sicut divisiones
(lupliciler illum psalmi versiculum, ubi a quibusdam " graliarum, juxla -voluntatem suam, et angelis et
jdicilur : Anitna mea in manibus meis setnper (Psal. hominihus tribuit, ita corda sanclorum quibuscun-
cxvin, 109), ab aliquibus vero in manibus tuis; et que voluerit digna donationibus reddit, ueque ullum
priorem quidem sensum non respuens, secundum habet Pelagianista locum, quod absque Dei gralia
vero sibi eligens (ille quasi cum securiiale loquen- quis salvus possit fieri (/ Cor. xn, _). i
tiuiii, iste vero dc solaDei pielale praesumenihim 53. CaHerum ut jkm sulficiant isla, quanquam
138 vidclur esse) his ait verhis : Scit propheta, modica, magna veroidicenlium auctoritate suffulta,
uhi animaesua?.prsesidium locet, unde opem speret. pauca tibi adhuc vivendi suggero dogmaia, et sic
In inanus Dei constiluere vult animain suam, quia te relicto, pergo ad alia, hoc ante omnia 137
cor regis in manu Dei. Quicunque proprium corpus proferens, qtiia justum est le legihus obtemperare
subegerit, nec ejus passionibus turbari animam debere. Tecum etiim jura tua ah horninibus custo-
suam rector sui congrua vivacHale permiserit; is dienda scias, si et jlu illis reverenliam praebeas.
bene regia polestate se cohibens, rex dicilur, quod Tcneris enim lu, ut dicit Isidorus, tuis legtbus, nec
regere se noverit, ne caplivus trabatur in culpani, ipse damnare, conlra hsee faciendo, tua debes jura,
nec prseceps feralur in vitium. Ahus aulem tanlo B quae in subjeclis conslilnis. Justa esl enim vocis
laulius, quanlo succinctius, inquit : Tu si animo tuae auctorilas, si qiod prohibes populis, tibi licere
regeris, rex es; si corpore, servus. Item vero alter non patiaris. Multos aulem, ut ail veridicum pfo-
vir ait: Hahere [f: flabe rex] honorem, dabo tibi verhium, limere debet, quem multi timenl; et, ut
magnum imperium, et impera libi. Hinc eliam est, verbis jam dictis te alloquar, scias moneo, quia
qttod usu locutionis communi ea, quae anliqua et piincipes saeculi nonnunquam intra Ecclesiam po-
recta est, regia dicitur via; el regia vocatur porta, teslatis adeptse culmina tenent, ut per eamdem
qua inlratur in aulam; regale insinuans fore quid- potestatem disciplinam ecclesiaslicam nniiiiant.
quid recle incedens, viamque (256) el inler orlum Caeteruminlra Ecclesiam polestatesjiecessariae non
aliis recti itineris et beatas mansionis propriis mon- essenl, nisi ut, quod non praavalet sacerdos efficere
stral exemplis. Ut enim et etymologia ipsius innuit per doctrinse sermonem, polestas hoc imperet per
nominis, rex a recto derivalum oblinens vocabulum disciplinai terrorem. Ecce quae et quare iibi polestas
ostcndit illi nil nisi rectum, ne scilicet a nomine in Ecclesisesit rebn; concessa.
discordet, agendum. Quid ergo mirum, si regia jure -54. Ne ergo decidat [f., decidas] a minisierio,
"quselibet recle suum gerens corpus Jiona dicatur priorum tuorum exemplo ecclesias Dei restaura,
anima"{2S7), cum regia recte deducens dicatur et' G monasteria reieva 'j opihus dila : erit enim forte
via; regia qua non aliunde ascenditur, sed legitime,; tempus, quo et ipsseexpendentur pro salulelua.In-
inlralur, et janua [subaudi dicatur]? Nam et illud, terroga quis regum anleriorumjustesapieiilerve inces-
qu;d non parvam male intelligenlihus afferre solet sit? quis volontateni Dei,amplius utfaceret, qusesivit?
jaclantiam, de Proverbiorum libro, lioc est,- Divina- , Quisjurepopulum rexit? quis ecclesias construxit,mo-
lio in corde regis , in judicio non errabil os ejus nasteria fundavit, xenodochiastatuil? et illum ample-
(Prov. xvi, 10), de rege [id esl Deo regum rege] ctere, illum sequere, illum imitare. Cave, ne unquam
polius intelligendumalia translatio monslrat ita di- aliquis existat, -qiii possit suadere, ut aliquid ex his
cendo : Nil falsum diceiur regi, et nil falsum exiet aut ad tuos, aut ad'tuorum auferas usus. Scito cer-
de ore ejus; quia nimirura, ut el Beda exponit, nec lissime, qttia si illi mercedem pro dato, lu pcenam
ullo mentienle polesl falli, nec aliquando menliri. habiturus espro ablato; si illi dando mercati sunl,
In ejus quoque regis hilarilate est vila; quia qui- vitam sp.lernam, tui auferendo acquiris gehennam.
cunque inillo supremo examine hilarem ejus vul- Res enim ecclesias\ ignese. Nam nec eleemosynam
tum videre nierebuntur, his in aelernum cum illo exinde potes facere, nec manducare, nec bibere,
vivere dabitur, de quibus in expositione superioris . nisi aut Ecclesiae dono, aut tuo sacrilegio. Ipsum
quoque*senlentise idem taliter ait: « Quare cor re-" autem quid Iegibus mereatur, non indiges doceri
gisin manu Dei esse, et non potius omnium homi- qui et vindex a Beo et apopulo constitulus es super
num perhibet, eum scriptum sil, quia itt manu ejus hujusmodi. Noveris aulem EcclesiaeDei le advoca-
omnes fines terrm (Psal. xciv, 4), nisi quia regem tum esse institutum, non dominum (non enim matri
quemcunque esse diclt, qui vitiorum bella in se dorninari quisiiisi ahsurde valel); tulorem, non di-
vincere et^virtutum mililia noverit stipari? Sicut spensatorem , qtiem seias esse, Domino doeente
enim Dominus mullifidis aquarum divisionibus ter- (Lttc. xn, 42), pontificetn; patronum, non miuistrum,
rarum fineset aerls late siinul implel, tegilquoque quod [/. quem] eumdem esse ipsum quoque, si legis,
aquis superiora coslorum (Psal. cm, 3); ila cor re- (Joan. xn, 26) poles inveiiire dixisse in Evan-
(2S6) In iisdem vulgatis sine sensu, viam quam. exemplispropriis.

Construe : viamque recii itineris el beatw mansio- (257) Construe t Si qumlibel anima bona geretit
nis et (id est etiam) inter orlum monstrat aliis. recle cornus suttmjure dicatur regia
285 PR.ELOQUIORUMLIBRI SEX. — LIB. V. 286
gelio (258) Dominum (259). Verere autem, ne si. A insontem (Gen. xxxix, 20). Agnoveris , Egesippo
plusquam perceplum est usurpare velis, pcenas pro leste, nunqttam illos defore, si illis credulus vo-
invasione in judicio luere cogaris. Audi Dominum, lueris esse. Vide ne cum in edictis, epistolis, sive.
ul eliam juxta lilteram illud accipias, in Evangelio - decretis vocari amhias pius, in factis appareas im-
dixisse : Nolile sanclum dare canibus (Mailh. vn, pius; el ut aliquid de saecularibusadhuc audeamus"
6). Audi eumdem per legeni clamasse : Quidquid langere : Erubesce, Sidon : ail enim- mare (Isai.
Domino offertur, sanclum sanctorum esl, el adjus XXIII,4). Animadvciie etiam , rogo, quid poelalibi
periinel sacerdolum (Nttm. xvm, 9). Vide ergo sive dicat, inquieiis in satyra :
tu, s've quilibet.etiam eortim [id est sacerdolunfjne Exsneclatadiu laiidemprovinciacumte
quod alendis collalum esl paupei ibus, sive sacerdo- Iteclbremncciperel,pone ira. frena,modcmque
Pone et avariliae,miserereinopumet sociorum.
tibus pascendis. tribuas canibus.
__5. Inter Igg Iiajc uxorem dilige, concubinarum sociorum , inquit, non servorum , noh suhje-
consortia fuge. Usus quidem prioris^ aevi iste fuit cloruni : Omnes enim in Chrisio, secundum Apo-
pro paucitate hominum ; sed deficiente neeessiiale, slolum, unumsumns (Rom, xn , 5). Sed studelio
dehet quoque ef qtiod propter ne.essilatem agilur, jam le relinquere, ne alicujus videar velle mores
cessare; prsesertim cum sciamus novitm hominem B carpere. Simul eiiam vel sero debeo meminisse, me
nova praecepta dedisse (Joan. xm, 34). Ministros et conlra flumen non dehere nalare.
consiliarios libi tales elige, qui non tua, sed te pro- 55. Regina es? praeter alias innumeras, multa
hentur diligere; nec tantum morigeros , quanUim etiam qtise vl libi jam superius posita -competunt
amicos, id,est animae custodes, qui ie scilicet corri- docuinciua, habes qtias imiieris', Helenam scilicet
piantin misericoidia et increpent, neque oleo noxise Conslaniini post Mariam Chrisli, Radegundem re-
vel morlifer_e adulalionis capul,"id csl mentem,, ginam "pariter et virginem, Clolildem Clodovei, et
tuam, demulceant. Caveetiam delatorum fallaciam: Pl.fcillam Theodosii. Has si volueris imitari, et hic
memento illorum fraude multorum jam innocentiam sceplra feliciter regni prsesenlis, el illic, ubi jam
fuisse prsescriplain, e quibus ul vel unum periculi illaeprsecesserunl, si tamen seqni non dedigneris,
causa memorem, scias Joseph carcerem subiisse felicissime obtinere praemia valebis regni ccelestis.
(258) Quetn (scilicet dispensatorem ) scias ess si legis, ipsum quoque Domittum dixisse in E- .
ponlificem Dotnino docenle, palronutn, non mini vangelio.
slrum; quem ettmdempohiificemesse,~polesinvenire, (259) Vulg.,perperam Domini. _
INCIPIT LIBER QUINTUS.
"Mirariforle aliquem contingat; eum tricipiti vo- iG [/".,perferet] periculum, ex quo Gubernalor cuncti-.
luminum linlre contiguos proposuerimus aesttislen- potens omnium carabum liberet nostrum : unde plu-
tare (260) qua de re tam eirormis in isto, quem Deo rimos,.dum placidum adliuc modicum quid stat^
cionante transnalavimus, 13S granditalis, subieri- mare, advocantes socios, • precemur, nt accipiant
mus carabum, Impares vel de caeteris finibus con- in modicos [f., immodicos] ducantque per sequora
cedentes carinas. Sed noveril praeter temporis in- remos, citius optata ut tangat littora ralis, morti-
congruenliarii, eliam aurarum maxime id exposlu- bus excmplum noslris spectantibus riaulicum red-
lasse inconsonantiam"; dum non unum aut duos tan- dens amicis. Eia igiturlet novum da Deus, auxilium,
tummodo, sed perplures , qui infractis caulissime atqtie animis illabere nostris' [id est praestans ,
scopulis rectam per a_qtiora deducerent puppim , ne, elc.] ne a te in aliquo deviel noslri eallis prse-
res depoposcil naucleros. Nam dum gauderet pelago stans sermonis.-
sejam exemptam nosJri carina sermonis, brachia 2. Episcopus es? Nomen ipsum, rogo, (e admo-
rursum ffuclifragis concedere remis proxima mone- neat, officium doceat; dignitas tanla conveniat,
bat Charybdis. Adeo his tolum calamilatibus opus antiqua perpende, praesenlia compone. Considera
exslitit tempestivum, ut mirum non pertulisse nau- quam allnm <mod gestas vocabulum, quam sau-
fragium, sed potius evasisse vivum (si lamen per- D clum, qtiam sit vetustum. Atlende tuum in Abel
evaserit) nostrum nobis videalur nauclerum. Sed sacrificium acceptum (Gen. iv, &)K munditiam in
aggrediamur |am , Christo auspice, et liinc acquoris Enoch tuam trnnslalam (Gen. v, 24), te in Noe pro-
tamelsi inaequalem, enimvero nec permodicum pter justitiam reservalum (Gen. vi, 8). Arcam in-
sinum. Forsitan enim el hie aliquod pertulit tellige Ecclesiam (Ibid.,U), animantia (261) diverse
(260) Qua de re inquit pro quare, vel cur. Con- transnatavimus, scilicet libro quarfo , subierimus ca-
strue : Cum tricipili volttminum linu-e, id esl tribus rabum, \d est parvam eimbam, ve'. carinas impares,
pi'>orihuslibris, proposuerimtenlare wstuscontigttQs; concedenlesde cwleris ftnibus.
forte contigataliquemtnirari, qua de re, seu cur, in (261) Construe : animanlia inlellige mnsra homi-
isii, tam enormisgranditalis ozslu,quem Deo donante num diverse dislmcta affectibus.
261 RATHERH EPISC. VERON. OPP. PARS f. U'6
distincla affcctibus hominum genera (Gen. xix, 22), lA isia duo congruunliordini maxime, quam pontificali
diluvium mundum (Gen. vn, 7), et cvigila conlra excellentios. Joseph vero tunica talaris et polimita
naufragium. Si quando datur Iranquillitas , cave ne quid nisi ttti saeeiidotii designat insignia? Job pro
suhrepat ebrietas. Perpende Melchisedech oblulisse filiis octavo die sacrificium offerens, eisque benedi-
pauem et vinum (Gen. xiv, 18), el regaie tuum figu- cendo sanctificans diclis et factis, quem potissimum
rasse sacerdotium. Abraham fide (Gen. xv, 6), qua quam te instruit? Moyses vero ipse pene tolus tuus
vivis, si tamen jusle vivis, placuit; et sacerdos, ut noscilur esse. Nibil" enim in verbis gestisque ejus
lu quoque, si tamen es quod diceris, fuit. Isaac invenire poteris, quod, si bene intelligas, aut ad
cum Rebecca quid nisi Dominus el Ecclesia ? (Gen. litteram aut ad sensum non imitari cogaris. Quid
xxiv, 67.) Denique et ipse poslquam est quia voluit de Aaron ejusque filiis, Josue, Samson, alque om-
oblalus, victimas ssepe obtulit, gregem pavil, puleos nibus Israel judicibjus, Samuele "quoque illo oralio-
fodit, quos allophylis implenlibusaliosrursum fodere nibus impetralo, in templo etiam nulrito, omnibus-
non distulit, sibi laborans, le instruens, ut viclitnisassi- que ecclesiasticse functionis insulis insignilo, cum
duis,id est, morlificationecarnis el eoutritione cordis, actus personse, ipsa etiam officiorum vocabula, luos
Domino Deo te ipsum quotidie in ara mentis offeras. mores, tua jura, tui sacerdolii praedicent, inslru-
Sacerdolium "luum ipsi a quo iilud accepisli com- JB anl, et pandant insignia? Veniamus ad David illum
mendes !4©J puteos effodias, hoc est Scripturse sanctissimum valem, polentissimum Tegem, forlis-
abdita ab iinis mysteriorum educens , ralionalibus simum bellatorem; pugnatissimum [f., pugnacissi-
ovibusofferas tuis, nc ignoranlise easenecet sitis. muni] militem, 141 acceptissimum Deo sacerdo-
Jacob caput in lapide ponens, euindemque ftiso detem. -Quidin omniljus -quse de ipso leguntur erit,
super oleo in litulum erigens (Gen. xxvin , 18), nisi te aut spiritualher aut inoraliter etiam in his, -
nonne libi evidenlissime (262), pandil, super Chri- qiia. secundum liltpram reprehensibilia videniur,
slum caput menlis , cum a ssecularibus vacando quid ageres docuit? Denique pavil gregein, ursum
dormitas curis vel aclibus. per eonteniplalionem oecidil et Jeonem, ictu lapilli proslravil gigantem
debere ponere, ut angelorum ascensum descensum- (I Reg. xxxiv, 49), cantu psalterii miligavit dsemo-
que mercaris conspicere, id est, ubi sese divina nem (/ Reg. xvi, 23), inimico pepercilf/ Reg. xxiv,
coelos super attoOant eloquia : ubi vero vobis [/. 7; xxvi, 9), filium fugil (II Reg. xv, 14), coram
liobis] quo utcunque capi possint condesceridendo, arca Domini sallavii {// Reg. vi, 14); quid in uni-
quasi ad nostrum concordent, bumilia debere intel- versis Iiis moraliteri spirilualilerque acceptis intel-
ligere , ipsam denique pelram oleo misericordise et ligis, nisi pasloris ecclesiaslici foiiiludinein, auda-
compassionis fraterna. superfundere, quod est ut' G ciani, orationum enioluinenta, patientiam, exercl-
semper superexaltes misericordiam jtidicio (Jac. n , tiaque divirn cullus 1 postremo rectae pr_edicationis
13), ut camdem et ipse consequi merearis a Do- et vitse schemata sacerdotalis? Salomon omnesque
niino, ipsumque Christum aetuum tuorum caput, reges Judae et Israeli. , omnibus suis bonis aclibus,
id esl, initium et finem, et lotius glorise tuae spem, ipsa quoque unctione, quem, nisi te; docuerkit
coronam, litulum, et vcluti cujusdam super aggeres, maxime? Prophetas quid opus est decurrerc, cum
sibilis [f., nobjlis] arcis esse debere insigne , hoc prophetas imitari, prophetas exponere, prophela
est, ut sobrius manens' fralribus, mente autem ex- ipse quoque debeas esse? Siquidem, testaiue Do-
cedens Deo, si quid gloriaris, in Domino glorieris mino, nova el veteri de tliesauro cordis dehes pro-
(1 Cor. 1,-51). Denique Jacob fralrem supplantavit, ferre (Matih. XIII, 52). Maehabseorum_ala illa. for-
greges pavit, uxores duas{quarum major lippa,sed lissima in jomnibus praeliis victoriariiinque proven-
fecunda;-minor venusti aspectus, sed infecundi fuit libus, quid, nisi luam contra visibiles et invisibiles
coneeptus) duxil : qtiem in his maxime on.nibus hostes qnotidianam oralionis, prscdicalionis, piaeque
nisi le docuil? (263) qui diaboli astutias prudcnii operationis prsedieal pugnain , triumphisque pro-
provisione illudere, aclivaevilaeper exercilia pasto- mitlit palmam, braviumque post vietoriain? H_?c
ralis sollicitudinis uberps operum fetus gignere, per 1D quidem de veleri, ut anliquilatem lui agnoscas atque
intentionem vero aetherese conleniplationis specu- amplectaris minislerii.
lativa semper Deo debes quae sunt quserendo, sa- 5. In novo auleiw Testamento quse lingua dicere,
piendo, vel amando inhserere. INulIi enim pariler quis intellectus suffieil capere, quantadocumenta libi
, (262) Quam prolixa et obscura hsec periodus. qui eamdem a Domino : ipsumque Chrislum debere
Conslruc : 110«ne pandil tibi evidenlissime, (te) cum jisse caput aclitum tuorum, id est iniiium et ftnem, et
vacando donnilas a curis vel aciibus smcuiaribus de- spem, coronam, tilulum, et insigtie tolius glorim tum
bem per coiilemplaiionemponere caput menth sttper veluii super aggeres cujusdam nobilis arcis, Itoc est
Chrislum, ul merearis conspicere ascensum el descen- ul sobritts manens, elc. -
siim angelorum , id esl, ubi divina eloqtiiasese allol- (565) Conslrue : qui, prudenti provisione debes
lanl mper ccelos: ubi vero hmceondesccndendonobis, ilhtdere_astulias diaboli, per exerci.ia pasloralis sol-
quo uicunqite capi possini, qttasi ad noslrum concor- liciludinis vilmaclivw debes gignere feltts ttberes ope-
dent, le debere inlelligereJiutnilia, et deniqtte debere rum,- per inlenlionetn vero cellterew contemplaiionis
superinfundere ipsam petram oleo misericordiw et semper debes inhwrere Deo qumrendo, sapiendo , vel
cotnpassionisfralcmw; quod esl ut semper superexal- atnando ^quaisunt speculativa.
les misericordiamjudicio, ut el ips.emerearis conse-
I
289 PR/ELOQLiTORUJILIRRI SEX. - LIB. Y. 290
suppetunl vivendi? Hic melius, utreor, te alloquor, A quod triiicum crogai, qtii penitusct quid sit triii-
luseque iudustriastotum comniitlo. Scrulare Scriptu- cumignoral? Hinc mectim valde' meluo, ne contin-
ras, divini' eloquii Jihros revolve, aposlolos aspice, gat audire : Atnice, ad quid vcnisli, attt quomodohuc
martyres vide.coufessores atlende, ipsaseliam, quse inltoisii (Matth. xxn, 12)? quo ostio ? qua janua?
eum sseculoet sexum vieerant, virgines conlempla- quibus meritii, ? qua prserogativa? virtule? an sa-
re. Lislauralos secundum Job conlra le lot tesles pieiuia? an doctrina? An forte (265), elsi defuit
(Job x, 17) Dei perpende; pacem cum liis, dum praedicationisgratia, comniendavil le vilae innocen-
coambulanl in- ista prcesenlis itineris via, et tibi et tia? Nonne praedixitibi, quod el ipsi carualibus ocu-
eis consulens coneiliare, et aliis [.. alros]ut similis cernere potuisti, dicens : Nunquid polesl cwcus
liter agant stude docere; neque enim aliier quod cwcum ducere? nontie ambo in foveam cddunt (Luc.
diceris mereberis esse. .\i, 59)?Quidlibi convenit, quou' non poluisti len-
,~ k, Deniquepondus quod te premilaspicito, onus lare? quid tam onerosum tollere jugum, qui portare
quod ferre videris pensa ; et si jain lionus' es, si necpoleras lemelipsum?"Et qui tuos lenere mode-
sanctus, si justus,_si per cuncla .irreprehensihilis ramina non noveras vitse, judex fieri ulquid am-
allamen considera luos, libi commissos allende; bisli alieuse? {Juomodo suadere libi Sapiens non _
ulrum et hi tales sint sollicite provide. Nequei_nim B potuit ille, qui dixit: De re, quwad le non partinet,
solus ut alii, sed enm lolo grege Doniinolial.es prae- he solliciius fueris ? Ubi, rogo, aures habebas, -quau-
sentari, nec ul referas, prout gessisli, lantum tui do dicebatur : Altiora le ne qumsieris(Eccli. in,22)?
propria corporis gesla (// Cor. v, 10), sed toiius libi -ubi noif soium tibi, sed et omiiibus, qui sub coelo
commissseplebis. Si autem, ut levius graviora silens suul sapicnlia , sermone, et virlule , utpole Dei
dicam, te prsesenlari contingal soluni, ubi euge_ colloquiis assueto' (266), indicibiliter prasstantiori,
luuin (264) ? Quo ne careas, •so_licile""cIamanleiii dictum leaehas, ultra vires tuas esse'negotium ?
audi et consilianlem Sapientiae libruin : Fili mi, si Quomodo tibi sonuit, quoniodo non commovit, non
spoponderispro amico iuo, defixisli ttpud exlraneutn terruit, non ab incceplo revocavit evangelicum il-
vtanutn luam. Fac ergo <tuodlibi utile est, el lemelip- lud : Succede illam, ut quid eliam terram occupal
sum libera, quia incidisli in manus proximi lui. (Luc. xni, 7) ? Quid de te cogitabas, cum nie con-
Discurre, feslina, sttscila atnicum luum, ne dederis querentem audiebas : Tenentes legetn nescieruni me
somnum tiitim. el non dormiienl palpebrwlum (Prov, (Jer. n, 8) ? Psalmus quid libi*suadebat dicens :
vi, 1-4). Audi, et per i_zechielem libi clamanlem Nescierunt neque inlellexerunt, in lenebris ambulanl,
Dominum: Speculatorem !_§2 le drfi domui Israel movebunluromnia fundamentalerm (Psal. LXXXI, 5) ?
\Ezech. m, 17), etc.: deie in eodein libro (-quibusi" Et qui le [ f., quid tibi, et subaudi irretito"[ diversis
nil comminalius) Jeremiam quoque conquerentem vitiis el passionibus terreni corporis ob ignoran-
in Threnis: Parvuli pelierunt panem, nec erat qui liam, qua non solum alios ferre, sed le quoque iu
frangeret eis (Thren. iv , 4). Expergefaciat te"illud soliditate morum non noveras contiiierej desuper
Balleinvel judicii lonilruiim : Serve male, inquiens, posito tibi totius domus Dei onere, censebas 143
etpiger, quare non dedisii pecuniam meam ad men-, coiuingcre, nisi commolo fundamenlo casurum sine
satn, el ego veniensutique cum usura exegissemillam dubio et id, quod erat superaedificatuni?
(Luc. xix, 25); Et hsec quidem lorpentibus et desi- 6. llsec vero cum in semelipsis nimium gravia, in
diosis. comparalione graviorum videanlur levia, ipsa gra-
5. Quid vero pulamus illis manere improperii, viora partim tangeiites, non proul sunt omnino pro-
•qui cum nullam doclrinae acceperinl pecuniam, im- fercntes (siquideni et facundiam superant non
pudenliaet fronte* caniuo de non concesso quasi modo nostram, sed el.loquacissimorum quorumlibet
conccsso glorianlur lalento; qui passim proruinpunt sestimaiioiieinjquid hispulamus manere lonnenti,
"paslores voGari,cum uullas vitas pascuas noverinl, qui non solum pasccre, etiamsi ad lioc videantur
cl dispensalores Dominicsevideri volunt subsiaulifc, idonei, gregem sibi negligunt commissum; sed ad
quos constat inediae pesle laborare? Quid autem, insaniam quoque lanli quod gestanl nominis, se-
quseso, erogat, quiTiihil accipit? qtiid dat, qui nibil metipsos agerc non desinunt per 'abrupta vitiorttm ;
Iiabel? quid ministrat, qui omnibiis indigel ? Dicenlc qui ludis saecularibus,venatibus, et illccebrosis ju-
„ulem palrefamilias : Pasceovesmeas (Jottn. xxi,17), •giler occupanlur aticupiis; qui
mnde, rogo, eas pascil, qui ipsa adhuc paseua nec
invenit? Cumautcm fidelis debcat fore dispcn- Teulonicorilusolilitorquerecalcias.
ipse vn,1.1.)
(VinG./JJneirf.
sator et pmdeus, qtiem Domimis super familiam
suam consiiluit. ut det illi in icmpore tritici mensu- sanctaspenitus desuescuntscripturas; qui Deo-exuli,
ram(/-HC. xn, 42); "quid dispensat qui ab eo, quod mtiridojndutijipsislaicis non timenl vestibus indusia-
dispensari debet, ipse jejunus ct stultus laborat? ri ?Qnid vero delaicisconqueror,cutu vidcrim pcrsae-
S (264) Euge luunt, iilem esl ac benedictio el praa- (2C0) Legenduin videtur, ut scnsus satis aptus
mium luum. Respicil illa Chrisliad servtim fideicm: sii: ttt pote Dei colloqniisassueti, indicibiljjer prw-
Euge serveboneet ftdelis, inira in gaudiuni Domi- slanliores; qui sciiicel sub ccelo smlt inuicibililer
ni lui (Luc. xix, 23 ). prwslaniiores sapieniia , sermgjic, el virlitle, utpote.
(265) Yulg., Acforte, minusbene. gssucti colloquiisDei,
291 RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS I. ! 292
*pe quosdarii peregrini rittis, el harbaricis, m ita A j efferatur. Sine causa enim vivere videtur episcopus,
dieam, redimiculis (267), ad dedecus sacerdotii jta si noiiiuerit pecuniosus. Prseier (273) ea joca lecum
jnconvenienlibus, longe quam sese dignitas habeat {subaudi esl] risus iintemperans, de simplicitate
tanta, amiciri, vel quod est verius, deturpari, ttt quoqiie.Deihaeciimore abdicantium plerumque con-
Quirinalitrabea cinctuqueGabino. gestus; cithara in conviviis etiyra, xil dicit etpro-
Mneid. vn, 141.)
(VIHG. pbeta (Isa.y, 12) ; opus vero Domini in nuliius me-
nioria, nec vm promissum -agenlibus talia. Tecum
quamhabitu insigniri pluris penderentecclesiaslico? symphonia et omniaimusicorum genera, canlorum
qui vehalores quam doctores, audaces quam mites, lenocinia, sallalrieufhpestis, sermo tolus, qui forte
eallidi qiiam simplices, Maehabaei[id esl viri forles] ad rem pertinel de liomine non de Deo, de crealura
magis optant dici quam episcopi. Alque utinam hoc non de Creatore, dej prsesentibus non de fuliiris, de
vilae npmine in ilio uterenlur certamine, in quo seniore (274) terreno non de ccelesli Domino. Tunc
Chrislus eos de mundo posuit triumphare et ejus ille celebratur, isiius nec quisquam reminiscilur;
principe. Qui trocho ludunt, aleam vero nequaquam illitis nomen juratur, istitis nec recordaltir; pro,
fugiunt; qui tabula quam Scriptura, discp exercen- sahite illius (275) bibilur, iste siliens nec polatur^
lur quam libro; qui melius damnosa canlcula quan- B ] crapula illius amore disiendiiur venter, isle fortisan
lum rodal (268), quam noruiit quariia salularis Ve- etiam in carcere micis indigens non reficitur pau-
ritasjubeat, velet, vel promiltal, quidque dixeril; per ; ille praeponilur, isle supponittir; illins rnemo-
[subaudi magis] ferant senio, qnam quod ipsi refer- ria in primis, istiusjnec habelur in secundis. Canes
re debeant Deo; qui histriones quam sacerdotes, prseterea ipsa currunt in niensa, equi pernicibus
temelicos [thymelicos] quam clericos, brontios (269) volant magis quam jcursitaut curribus, cappo (276)
raucisonam prae-
quam philosophos, nebulones quam veraces, impu- praepetem libral volatum, accipiler
dicos quamvcrecundos, mimos charius ampleciun- ripit grueui. Prophela inler ha_c nullus, nullus
lur quam monachos; qui Grsecas glorias, Rabyloni- apostolus, nemo doclor, nec aliqui prope canones,
cas pompas, exoticos ambiunt ornatus ; qui scypliis nusquam scita palrum, procul decreta ponlificum,
aureis, scutellis argenleis, cuppis auctioris pretii, longe passiones, frugalilas, humilitas, egesias, vel
.raieribus imo cdncliis ponderis 144"gwvioris et gesta sanclortmi a mentoria remota ctnictprum. Di-
Invisae ulli soeculo magnitudinis instant operandis ves ille superbus 145 nec prsesentaitir obtutihus;
auro; sessilis (270) quibus depingilur ohba, cum canumsaltem linguisnon lingitur, qtiin potitis corro-
iuligine oppleta eis adjacens videalur basilica. diturLazarus (Luc. «vi, 21). Baltassar pro Iitijusmodi
7. Inler haeeobsonia refertissima, epulse ipsa sui C nec recordatur intetitus (Dan. v, 1-4). Aiuphora
diversitale prxter niulliplicitalem mirabiles; et in illa cum talento plumbi de propheta^ de taiibus in
Uisomnibus, qui avidior ille dapsilior, qui sagacior terraSennaar alis milvi delata (Zaclu v, 8-9), nec
ille nielior, qui locupletior ille prudentior, qui mas- venit in memoriam: [supple ncc] gibbum cameli,
sulior (271) [/., massucior] ille celebratior, ille vir, acusque foramen animadveiiil (Matih. xix, 24),
ille vulgatus, ille famosus, ille cunctorum ore lauda- ncc ullus supervenlum diei Domini reminiscitur.
lus. Frugi autem dici in lantuni bodie exsecratur, ut JNullusore pleno epnlis, Jacrymamibus oculis, lin-
jam et in ipsis monachis viiuperetnr; quanquam et gua jocis resolula inconditis, nuper quemdam
largilio charitaliva virorum liberalissimorum in obisse nemo [nemo abundai], curat advertere; ncc
usu inunificenlissimo a nobis non solum minime Deum ob id praecepisse nos omiiilempore oran-
"
reprehendalur, sed (272) et maximis jureprseconiis les vigilare (Luc. xxi, 56). In die convivii primi fra-
(267) Redimiculum est ornamentum muliebre ca- titas. Hinc massuiior ille intelligitur, vero qui plus agro-
pilis. rum seu prsediortim possidet. Forie legendum
;
(268) .Hsec*ex Persio sat. m, vers. 49. Damnosa massucior a massuûs, id est edax, de quo veteres
' canicula quanlum roderet; ex quibus correxinuis; glossseapud Cangium.
rodat, ubi eral radal. E*i aulem canicula, jactus11•" p. (272) Addidiinus sed exigenle conlexiu : et paulo
quidam talorum, qui unilatem osteiidebat, quem post scripsimus pecuniosus, ubi repugnante sensu
oui fecisset, vincebalur. Mox senio quoque est aleas1 legehalur pecuniostus.
ct htdi species, u"equo agunt Joannes Sarisberiensis• (275) In.Yulg. (a prwter. Delevimuspronomen tu,
lib. "i. Policrat., c. 5, et Fabri Thesaurus in vo- quippe quod mauifesle iiurusum fuiu Conslrue:
ce Sex. Prmter ea joca lecum esl ristts iniemperans, plerum-
tomi.
(269) Confer. not. 243 hujusce Emendationem. que quoqne congestusde simpliciiaieabdicantiumhtec
(270) Yuig., sessiliis, perperam. (joca) limoreDei: lecutn cst cylhara et lyra hi convi-
comprobal Persius, qui sal."'S, vers. 118, sessitem i viis: opus vero Domini, et va. promissutn agentibus
obbammemorat. talia non esi in tnemoria ullius, ut et prophela
Veientanumquerubellum dicit.
Exhaiet vapida Iwsumpice sessiiis obba. (274) Senior hoc loco regem seu principem signi-
Obba est vas vinarium; sessilis aulem dicta, id est l ficat. [
humilis, quaequodammodo sedetetjacet.cum Reprehen- (275) Legebatur islius. Correximus ex «ontextu
(lunlur vero hi episcopi, quibus depicla1 illius, id est senioris, seu regis.
sinl ipsae dllse viles, basilica fuligine opple- {276) Cappo,'aliis cupus a capiendo, sic abltalis
ta esl. dictus ialco, ut Papias notavit. Post pauca nec aliqui
(271) JHassus,et massa.ejusdem significalionis ac3 scripsimus, ubi mendose erat nec aliquis;
mansws, id est eerta agrorum aul pnediorum quan-
g95 PR_£LOQUIORUMLIRRI SF.X. LIR. V - 29£
iris Job filios exstinctos omnium suhlerfugit oculos. A aliis dicit foris : Non in commessationibuset ebrieta-
Lolh a Sodomis nemo meminit exeuntis, nee Noe tibus (Rom. xm, 15); et : Humiliamini sub potenti
.arcam inlrantis. Postremo canones oblitui dantur, munu Dei-(1 Petr. v, 6); et: Nolile diligere tiiun-
.pra_cipienles de cunclis redditibus ecclesiae, quia dujn neqtteea quw sunt in tnundo (I Joan. n, 15); et,
sancla sanctorum sunt Domini, qualuor parles fieri; Quicunquevolueril amicus essesmculihitjus, inimicus
quse si fideliler fuerint actae, non dico crater, con- Dei constiluitur (Jac. iv, 4) ? Esto illa quanto minus
cha, vel vasculatorium, aut { ut mirabilius quid pro- facere, nec velit docere; quid cum compellilur sur-
feram,et utinam menliens) lebes, sciphus certe unde sutn corda clamare ?
fiat, deeril. Ipse {taceo de conviviis .'egifico luxu "9. Yerum ut relicla specie, ilerum paululum quid
paratis) ipse qaolidianus persaepe victus cogelur varicato gressu traiiseamus ad genus; vini post
more illius inlaeum clausi (Dan. xiv, 50) a Deo . haec (280) madidi polioiiibus confecti, ne in ullo pe-
reparari (277), vel serotinus. Menlior, si noit testi- , nitus praeter idololatriam, cum nee desit in altero,
monium ferunl lanlse per orbem deslructse basilicse, lioc est avarilia ipsa, videaniur dissimiles illis de
viduse, orphani, peregrini, pauperes innumeri, quibus dictum est: Sedit popttlus manducare el bi-
captivi, vincti, carcerali, caeci, claudi, debiles, infir- bere, et surrexerunl-ludere (Exod. xxxn, 6); editum
mi, monachi, virgines, pro debitis quoque conslri- B arduumque linquenles suggeslum, currus, ulila lo-
cti, et alieno a_re oppressi, ad ulfunum omnes ad quar, rhedasque conscendunl, spumeosque subeunt
quodcunque destinati. Aliquod suffragium (278)pro equos habenis aureis, murenis argentei., frenis Ger-
necessitaie singulorum, si valet et non vnlt prosro- manicis, sellis Saxonicis faleratos, ad quoslibetquo
gare, damnalionem fraudulenli dispensatoris videbi- pfoperanl, quos crapula diclaveril, lusus. Tuiic ille
lur incurrere. Dictum est enim a quodam non con- sedens asello (Joan. xn, 15), fortis et poletis in pra-
temptibilis auctorilatis veracissime; quia quilibct lio (Ps. XXIII,8), non alicui occurril in aninio. Te-
Chrislianus, si non aliquibus pro posse subvenerit, cuin (281) reges ipsi sseculi gloria praeiri, quam
judicabitur; episcopus, si aliquem neglexerit, con- aposiolorum paupertas imitari; divitumvoluptassu-
demuahitur. perari, quam piscaloruin sanclitas sequi ambilur.
8. Pone lamen hsec omnia juste plenilerque im- 10. Leclus post haecornalur aureis^dislinctus mi-
pensa nil obstarenl ad luxum. Debetne doclor ea riflce cruslis, fulcra sericis depicla proferunlur ia-
ambire, quaedocel aliis fugienda omuimodis esse? cluris, culcitra ipsapallio optimo cooperla, scabeilum
Quidenim siaposlolicaiilapercellatur sententia, qna tapete Gotbico lectum. Iriter haec (282) praesepe
dicitur: Qtn prwdicas non furandum, furaris (Rotn. noslriinfantis, ipsinec panni, nec jpsuni meiiti adest
II, 21); et Dominica voce feriatur dicente: Ejice* diversoiiurii (Lttc, n, 7); procul a memoiia iiie
primum trabetn de oculotuo (Matth. vu, 5); el:-ii/_- caput-non habens ubi reclinel {Luc. ix, 58). Morda-
dice cura teipsumprius (Lttc. iv, 25) ? Uhi actem erit cibus-landem somno curis excusso, in ipso obiecia-
illud 14-S ejusdem aposloli, casiigo, diceniis, cor- mine lori sese volulantes, nec quiescere valenles,
pus tneum, et serviluli subjicio, ne forle cum aliis pro maliuinis hymnis inurinuria quoedani(283) pto-
prwdicaverim, ipse reprobus efficiar (1 Cor. ix, 27).? ferunl, injuriae potius apta quam gratiae, contemptui
Ut enim a peritissimo sanctissinioque anle nos jam *•
quam receptui, exsecrationi quam exauditiom.
diclum esl doclore.: Cvjus vita despicilur reslal ut et 11. Ubi vero ventum fuerit ad vestitum, peregrinis,
pmdicaiio coniemnalur (GrtEG.iib.i; in Evang. hom. ut dixi, quam palrioticis amiciuntur _{_%rj ornatibus,
12). Quid vero (279)sibi ipsi intimis laliumipiis, cum cruribus (284) terelibus iastar, lorno, ut ita dicam,
(277) In vulgalis nullo sensu'separati. Correclio- videantur disshniles illis, de quibus diclumesl: Sedit
nem approbat etiam historia Daniel, cui a Deocibus populus, 6ic.,ne, inquam, videanlur his penhus-dissi-
paratusfuit. Sensus aulemest: Si redditus ccclesise milcs in ullo prmier idololalriam, eum nec desh (ipsa
fideliter dividanlur in partes qualuor, ut jubent ca- idololalria) in alte.ro, hoc est avariiia ipsa (quippe
nones, non sohim deerii, unde fiant crateres, etc,, j. quseidolorumservilus vocatur a Patild \Eph. v, 5"|)
sed ipseeliam cibus quolidianus, vel serolinus coge-J linquenles ediium ardnumque suggestum, coitscenduitt
lur, seu debebil reparari a Deo, ulfecit cum Daniele cutrus, elc.
in lacu leonum clauso. ($81) Hujus periodi sensus explicandns esl. Tecum
(278) In vulg. mendose alicujus suffragii. Nisi pro a te ambitur praeire reges ipsos glbria ssoculi
supplendurii malis opetn, correctioneni necessariam potius, quam imitari paupertatem apostolorum; iu-
judicabis. Post pauca erat in iisdem vulgatis, si perare voluptates divitum, quam sequi sanctilatem
valel, et non valet prorogare. Emendavimus exigenle piscalorum.
seuteniia. (282).Construe: Inter hwcnon adest menii prwsepe
(279) Construe, et supple: Quid vero aliqttis talium nosiri infaniis, nec ipsi panni, nec ipsum divcrso-
dich sibi ipsi in inlitnis, cttm dicil aliis foris. rium: piocul est a memorid itle non habens, ubi re-
(280) Yulg., vini potesl hmc, corrupte. Ita autem ciinel caput.
scrihenduni fuit vini post hwc, uii posl panca ha- (285) Murmuria quwdam preces ouodam murii.ure
betur: Lecius poU hwc. Hic autem obsciirisslmus celerius editas innutinl.
locus conslruendus et explicandus erit sic -.Verumut (284) Yulg., curribus, male. De cruribus sermo-
relicta specie,iterttm pauluhtm varicato, seu declinalo nem esse oslendit ttiin adjectivum lereiibus, quod
gressu (varico enim pro _l.ti.Tioin antiquis Glossis rem oblongam et rolundani significai, lum"prseser-
legilur) transeamus ad genus, posl hmc episcopi (de tim sequentia, qumvisearum (melius quolibeteorum)
quibus loquitur) madidi polionibus vini confecti, ne volumen rectius dici possit, qttam titfia.
29S RATHERUEPISC. VERON. OPP. PARS I. 296
potius aptatis quam manu, ita ut quaevisearum co- Avidentum, subeunt 14S equos, aureis ornatos tor-
lumna rectitts dici possit quam tibia. Corpus veroi quibus, frenis argenleis, tanti vero ponderis, ut ipsi
tolum lanio sludio comilur,utIiasresium(285)ipsuni, i solummodo ferOndi forfissimis quoque suflicere
quod solofrigoris debueral obteutuparari, lantome- possent equis, quibus, ut verbis ornalius id exsequar
lius qnanlo spissius, cum sit ex pallio faGiumoplimo,,' poela : |
limbum habeat ex alio, quod, si inveniri posset,
" Aurea pectoribusdemissamoniliapendent,
Tectiauro fulvummaduntqui dentibusauruoi;
melius sit optinio; cujus latitudo caeterorum, nisi
quidem modicatur, sed ad cubiti, superat mensu- Et vel. I
ram; cui si quid genus veslimenli superponitur, ln gramineisexercentmembrapalsestris;
lanta htiicelalionis induslria coaptatur, ul aut suh- Contenduntludo,et fulvaluctanturarena;
Aut: '
lililate, aut qualibel cliam cum damno scissura, - [
Exercentur equis,domitantquein pulvere currus,
ipsum quod sublus legere debueral, prodat miracu- Autacrestenduntarcus,aut lentalacertisj
lum. Lumbare (286) aulem ipsum, pedibus usque Spiculacontorquent;
sedenlis porreetum, aurea fibula compactum, au- (YIRG.Mneid. vn, vi, vi
reuni in summitate videnlibus offert et balteum, aut his similia, ut ad nostra redeamus, exercent;
non sine gravi amhilionis lormenlo visibus ingestuR. B aut ceiie reliclis cceleslibus, traclant et curant so-
laultorum, ita ul in hoc solo possel vitleri comple- lummodo lerrena; qui decernere [supple deherenl]
lunij ,qttia dum superbh impius, incenditur pauper ecclesiastica, sanciunl quomodo sese agere debeat
(Psal. )x,"2). Tum vero videas quosdam mastruga respublica. Alque utinam nil aliud iniJii tractaretur;
pro cappa (287), galero Ungarico pro sacerdotaii hoc solo illic Deus joffenderelur, esset forlassis ve-
pileo, scepfrb uli pro baculo, nec cogitare illud Apo- niabile, elsi non approbabile. Non ulique conlinge-
stoli: Non in veslepreiiosa (I Tim. n, 9); nec illius rel quod nuper, id estislo eodemque tempore [sub-
dicenlis remiiiisci: Quod sttperesl daie eleemostjnatn audi conligil.] Prope anno (289) siquidem praeter-
(Luc. xi, 41); el, Quod alluin est lioininibus, abotni- ilo \subaudi quidam episcopi], ambiehanl plaeere, ne
nalio est anleDeum (Lvc. xvi, 15); e(, dieluri: Ntt- jd illud eos pariter conlingeret incidere, quod con-
dus fui £t iton,oper_uislisme (Malih. xxv, 56), cuiw sequeiiter in eodem versiculo -soliti erant laliler
ipse percussorem siium non solum de mille, sed de cancre: Inctinabit se, et cadet, cum dotninatvs fuerit
duabus lunicis quoque unam indigenti prceceperit pattpenim; dixil enitn in cordesuo : Oblilus est Deus,
dari (Luc. m, 11). avertil faciem suam,\ne videal in finem {Psal. ix, 10,
12. Missa dehinc excursa potius quam evcantala, li). ln lanlum eiiim succedente infortunio, cre-
vel (quod est gravius) aliquoties penitus neglecta,' C scente ineommodo, illum derelictum non lanlum co-
pane acceplo cl bibere (288), quod utique ad regale gltahant, etiam dicebanl, a Domino,ut ipso feslo san-
prandium possel sufficere, nullo existenle, qul nec ctse DeiGenitricis quidam severissima fuerinl incre-
ad lilleram, nec ad senstim, vclil dictum.remiuisci, palione redargttii, quod osculum illi in eeclesia J._%Q
quia Vce lerrw, cujus principes mane comedunt, et concesserint (ul moris esl inler soleriiniamissaruin
cujus rex sefvus (Eccle. x, 16); iterum Faliscos, non fieri) pacis, piilantes felices et prudenlissimi euni
quidem quos pridie, ue forsan assiduitale vilescant ideo, non qtiia peccatorem (290), [subaudi sed] quia
(285) Hmresium (nisi error lateal un loluni
scriptura) ex praeterito post Hugonis regis vlctoriam conlra Ar-
pallio optimolacenuc genus eral, qtiae corpus noldutn Rajoariaeducem eidem regi ambiebant pla-
defendebal a frigore : palliutn aulcin hoc ioco ipsum cere, in Raiherii exitium conspirarunt. Etenim suc-
pannum _igivificatsericum, aulpretiosiorismateriei. cedenle inforlunio, crescenle incommodo(cum scilicet
Hinc correr al pallio Ilalice dicilur de equorum Arnoldo Yerona pulso, ejusdem fautor traducereiur
cuisu, eo quod prsemii loco pallium, seu pannus pre- Ralherius) non lanluin cogilabanl, eiiam dicebant
tiosior vincenlibus proponalur. Hoc ilem sensu pallii illum (Ralherium) dereliclum a Dotnino in lantttm,
vocem aliis in docuinenlis acceptam Cangius osten- ui ipso feslo sanclm Dei genitricis quidatn redarguti
ditv. Palliutn. Pallia , qua. in provincia Yehelia fuerint severissimaincrepalione,quod concesseriniilli
fiebanl, memorat Ratherius in epist. 2, ad Nan- j\ j osculum pacis in ecclesiaiiiler missarum solemnia, ut
nonem num. 1. moris est fieri putantes, etc.Cum faclttm ind'cet,
(286) Lumbare hoc loco idem esl ac femoralia, qudd paulp ante suam caplivitalem contigil: in se-
seu braccae longiores,' quibus erat fibula aurea, et quenlibus aulem craslina itaque peracla die, scilicet
balleum scu cingulus aureus. post festum beatse Marise,aliud facium innuat, quod
(287) Cappa, sacerdolalis pileus, et baculus -erant mox subsecuta est ipsa captivilas, quani incidisse in"
episcoporum insignia; iisque dimissis episcopi, quos Februarium anni 955 alibi vidimus (Yit. auctoris,
auctor pefslringil, laicis el pretiosis vestibus ule- § 4); festum sanctae Dei Genitricis hoc loco indica-
haniur. lum, cst festum P|Uiificaiionis annl ejusdem, ^quo
(288) Bibere pro potu nomen antiquum esl a biber posl Hugonis vicloriam aliis episcopis praesenlibus
apud nonnullos vetefes usurpatum, utCaio videre, est cum Ralherio solemne sacrum celebratum fuil. Hie
apud Charisium lib. i, ubi'exempla ex Fannio autem quinlusliber, qui ejusniodi faclum anim prope
et Tliinio recitat. pmierho' tribuil, lucubratus ' agnoscilur ineunte
in Papiensi carcere scri- anno 950. •
(289) Cmn haecRalherius loco suarn a
,
pseiil; lactum autem hoc narret, quod (290) Vulg., aDep non qui peccatore,ulvidettir,
caplivitatem antecessit; p:\lam Tu annuin prseteri- niendose. Sensus seqnior emendationem suasit. Con-
tuiii rclcrendum esse ad anniim 955, aiilequam cape- slrue autem et explica: Qui osculum pacis Ratherio
retur. Hoe attleni faCltimclarius explicandum csl. concesserunt inter iinemorata missartim solemnia, -
De quibusdam episcopis querilur, qui, dunt ?nno concesserunl pulantes felices~et prudeniissimi eum
2ht PR_EL0QU!0RUM LIBRI SEX.~— LIR. V7 293
deeepttim, damnalum; eum ctilpam non faciat pcena A J invenitur saltem Dei respeclu, qui pro indigentibus
sed causa,, et, lesle auguslse recordationis Aurelio, interveniat, pro damnalis exorel, qui causam pupil-
pcena reorum quaedamabsolutio sit eorum. Crastina Jorum et viduarum vel quorumlibet afflictorum suam
ilaque peracta die (291), nil promissorum exhibelur faciat, quod approhat et istius (296) afflictio levigala
opere: mandal lamen per internuniios ille summus, a nullo.
in quo lola fiduCiaboni erat provenlus^ saepissime,
ne a suo consiliodeviarel (292) in aliquo, promit- EPISTOLA EJLSDEM (297).
tens omiiia sese fine paclurum oplimo, lanlum in RATHERIUS exsul WIDOKIatque SOBBONI archiepi-
paclo perstaret promisso. Quod el feeil (295), suo, scopis caeterisque coepiscopis in concilio residen-
ul cernilur el putari potest, malo, re autem, ul cre- tibus.
di debet, vera et perspicua bono. Mitli quoque sibi Islud, domini, pro prsesenlja suscipite noslri, et le-
actutum quosdam civitalis ab eodem primarios ro- gere precor dignemini. Fortassis enim non erit in-
gat. Quod cum fecisset, quemdam, ul ita loquar, conveniens hegotio praesenli.
quasi laqueum sibi quo tenerelur injecit. Cum ipsis 13. Goncilia dehinc Ecclesise nusquam, convcntur
[sttbaudi primariis] siquidem est aclum, quod prae- synodici non alicubi, nil ecclesiastica lege'aut ap
senlem (294)ubique illuni nequaquam ialuiloculum, 15probalur
1 aut improbalur, accusalur aut excusatur,
quodque Cunclipotens pie aut vindicel aut relaxel in defenditur aut opponilur : sed omhia vi, potestale
prsesenti sseculo, ne districle puniat in futtiro. <Juid el judicio saeculari imperanlur, perficiunttir et tolc-
magis ? Sermonem quidem hinc tpxere salis possu- rantur, juste aut injusle, cnjus rei qtioque uslipu-
KIUSlongum, sed mulio magis hic eum censemus lator exslat etisle(298), a coepiscopis quidem [sup-
devorandum, propter illud quod in pra.fatione nos ple non indicalus, vel aliquid simile], a 151 laicis
superioris libelli meminisse recordamur periculum, vero nulla prseeunle audientia exsilio deporlatus, de-
ne qtiod videlicet parial nobis ipsa verilas odium. ficienle omnino qui inierponerel defensionis sepem
Supprimantur hic ergotam infanda talitim acla,'ne (Ezech. xxn, 50), et ascenderel ex adverso, oppo-
si forluitu insoleu.i relalu producta proferri cogan- nens se murum pro domo Israel, et stans in praclio
lur cl agenlium vocabtila (295), maximam discordise in die Doniini (Ezech. xm0 5); id 151 gaudente sse-
turbam [sttpple sint] 150 futura. Taliter vero haec cnlo (299), exhonorato, quanlum ad ipsos, Domino>
praeseiifia cum sese hahenl tempora, nullus lamen cum siquidem illa res sicut (500) non una soluai-
ideo damnatum (rehellionis nomine) quia deceplum, (29S) Nomina scilicet eorum, quonim acta repre-
non quia peccatoretn,cum pmna non facial culpam, , hendit, absque lurbarum peiiculo proferri non posse
sed causa, etc. Jdeo nimirum Ratherius in iis angu- C -significal.
sliis, quoeob favorem Arnoldo praeslilum, poslHu- '(296) El islius, nempe Ratherii : hujus niniirtim
gonis victoriam ipsum -angehant, damnafus putaba- affliclio a nullo levigala probat nullum esse, qui pro
uir, quia non ex pravilale animi in Hugonein, quem indigeiuibus interveniat, pro damnalis exorel.
semper se dilexisse, et prospera eidem semper op- (297) Iutegras ad Widonem et Sobbonem litteras.
" tasse in epistola ad Joannem XII lestalur, sed ex quibus hos sex P-rseloqttiorumlibros ad ipsos dire-
deeeplione in Arnoldi parles adduclus, ipsum Yerona. xit, inter caeteras auctoris epislolas invenies n. 2.
receperat. Hsecaulem, quse hic inserilur, iisdem archiepiscopis
(291) Haecrespiciunt, ut credimus, eum tracta- el cseteris episcopis in concilio residentibus inscri-
tum habilum illucescenie die, et descriptum Iib. m, pla, num integra sit, un polius fragmentum epistolse
num. 27, quo Ratherius adduetus ftiil, ul consen- dubilari poiest. Forte vero hocioco a Ratherio de-
tiret scriplioni illius epistolae, cujus ipse auctor, ac scripta luerunt haec tantummodo verha epistolae
tolius moliminisincentor traduclus, caplus, et in nomine, ul ipsos moneret legenda praesertim esse
Papiensem lurrim conjectus fuit. Hic ilaque tra- sequentia, quibtis sihi nulla praeeunie atidieutia da-
clalus diei craslinm habitus esl die tertia Februarii mnato neminem opitulari conqueriltir, Se vero
post Purificationis festum, de quo paulo anle men- exsulemin epigraplie vocal, quia cum hsec inseruil.
lio fuit. Ipsa autem die Purificalionis accidit ea in- non amplius m Papiensi carcere deiinebatur, sed'
vasio genlis harharae, qusedienicrastiqam et lauda- Comi exsul degcbat.- Porro verba, isiud [scilicol
lum iractalum prsecessit. Confer vitam Aticloris § Pra.loquioriim volumen] dotnini pro prccsentiasusci-
4, ubi hunc Ioeumlatius explicavimus. D phe rogo, intelligunlur ex epistola secunda. Invi-
(292) Cum suum inforiunium hoc Ioco obscurius talus nimirum fueral ad concilium. Exsilio autem
attingal, iiiijmonuimusnot. 289, idque ita ut iiomina detentus Comi, co prolicisci non poterat. Missovero
aclorum, ul mox indicabit, nolit exprimere ; nomi- Prseloquiorum volumine, uthocsui ioco suscipialur
nativi loco Ralherius subaudilur sic : ne a suo con- et Iegatur poslulat.
silio Ralheriusdeviaret. (298) Et isle est ipsc Raiherius, uli numero prse-
(295) Ralherius scilicet fecit, id est non deviavila cedenli et islius. Vide not. 57. Isquidem ille esl, qui
consilio ejus summi viri, qui ex alibi diclis quidam sine ullo episcoporum judicio, nulla praeeunte au-
summaeauctorilatis episcopus fuisse videtur. Addit dienlia, a laicis in -exsiliitm deportatus fuil.
auiem, fecil suo malo, ut cernhur, et pulari poiest, • (299) Referunlur ad prsecedenlia : exsitio depor-
re aulem vera et perspicua suo bono, uli credi debel; lalus, deficieiiieomnino qui interponere!... id esl (ni-
quia Ralherius obsecutus consilioviri laudati carceri niirum, id accidit) gaudenle smculo, etcT
maiicipai.us.fuit,idque suo malo accidisse pulabatur; (300) Legebatur cdrrupta lectione et sine sensu
al re ipsa bonosuo evenisse leslatur in epislola ad in aures, situt. Pro in attres corrCximtis ex sensti
Ursonem inserta lihro terlio num.'27. illa res , el refertur ad anlecedenlia, cujus rei quo-
(294) Conslrue : quodnequaquam latuit illum ocu- que astiptdalor exstal et isle : nuiic auiein addjlur
lum ubiqueprmsenlem,id est Deum. Tradilionis suae eanidem rein evenire non una solummodo occasione,
xnodutn innuit, de quo lib. m, n. 27, et in Yila § 4 nec probalione tantummodo unius , sed mullorum.
pluribus disseruimus. Idem scilicel inforlunium non uni Rathcrio, scd cl
PATnOL. CXXXYI. 10
293 'IUTHERII EPISC. YERON. OPP. PARSI'. 500
modo occasione, ita non unius tanlummodo, sed ple <A Jesn, qui perseculionem nou paiiiur pro Christi
rumque mulloruni eveniat probatione. Nee enin Jesu ; recusatetiam, ut ante i.os diclum est, esse h
- Jruslra ante januani divitis jacuit Lazarus, sed ut corpore, qui non jvult odium mundi sustinere ciui
unde ille exercebatur, iste damnarelur; ille, qiii: capite. Non audeo, fnquis: perieulosumesiliodie...
indigebal; iste, quia non tribuebat. Nam cum ir ElDominus : Deoreduo te jttdico.serve nequam(Luc,
psalmo Dominus dical: Probavi te ad aquas contra- xix, 22). Abjnrasli enim miliiiam, si perdidisli au-
dictionis (Psal. LXXX,U); ubi, rogo, vigoris zeli ei daciam. Utquidergo anna sumpsisli?ut quid mi-
fortitudinis pastoralis monslrari poiest vel debel liliae nomen dedisti? pastor vocari ut quid ambisti,
intenlio, nisi uhi non quaecunque,sed maxima est qui lnpo veniente fugere deliberasli ? Raculum quarc
conlradiclio ? Et cum non coronelur, nisi qiii Iegi- cepisli, si occurrere periculo limuisli? Si defenderc
tsme certaveril (// Tim. n, 5); unde, quaeso, conon audebas gregem, ul quid sumpsisli mercedem .
ronani aut sperat aul requirii, qui imminente fu- Lac qua fronle comedisgregis, _quieontra furem auj
giens bello, nusquam pugnavit ? Quid enim ? Et si vocem dare, aut patremfamilias excilare, aut canes
obliiicri non polest vicloria, debenlne ob id sempcr insligare pavescis ?'Lanis quare indueris ovium, qui
hostibus tribui terga ? Nonne confos.o persaepemi- in lanlum formidas, etiam hsedum agnis admistum,
lite, prolein ejus reniuneraiani \idimus pro palris " nedum fremenlem | conlemnas leonem vel ursum ?
audacia, conslantia, vel devolione ? Noslra vero Pecuniam meam quare sumpsisli, si hanc erogare,
cum longe alia sil pugna, graviora sunlet pericula; cum scires, limuisti ? Et qui te conlra me lam au-
siûidem fugiens in aeleniunimoritur ; cadens vero, daciter erigis, quoniodo tam meliculoseipsi te, qnem
tanium ne defidal devotio (501), non solum rursus sub pedibus teneo, suhjicis? Periculosum, "inquis,
erigitur, sed etiaro pro injuria in selernum (.orona- esse Tempeslas ergo est In mari, si perieula-
tur; obliiienii [subaudi vieioriam] vero eadem sit ritel navis 1 Quid ergo agere vis?Monslra cur remum
corona quod sculum, quod arma, quod victoria, stimpseris, an ut caput, moriture, ingeras senlinis ?
lioc est Deus ipse oninia, qui proiegil quos incilai, Exere potius vires, forliter dimica, instanler naviga:
coronal quos protegit, erigit quos cadere sinil, re- praesloest porlus, jacet in navi, licet dormieus lihi,
niuiicral quos viclores esse concedlt. Siquidem in eui ohediunt niare et venli (Maith. vm, 27).
ista non alius pugna nisi ipse cum advcrsario prae- 15. Metuo, ais, offensam senioris [id esl regis]:
liatur. Ipse dimicat, ipsc obsidetur, ipse iiicludilur, Eronlra Apostolus : Ego, inquit, si adhuc hominibus
ipse assistil, ipse niurorum sepia defendil; el \i- placerem; Christi servus non essem (Gal. i, 10). Quid
ctpria nobis cedil, nohis asciibilur, r.ohis itiipuia- enini libi faciet offensa senioris ? Coiimitilal.iiur,
tw. Quid lam desides quemlibel convenit gerere - forte auferet concessa. Forte totum hoc riie limeres,
animos, cum &Deo cerlamen ejus, non ejus, sed Dei si non promihsum dicentis haheres : Gaudete el ex-
asit, utetiam nec cogilare quomodo aut quid loqui suliate; ecce enim merces vestra mulla est in ccelo
-debeal (Maith. x, 19), nequaqnam indigeal; lanlum (Matth. v,12); el si non dictum ab Aposloloscires:
jie devotio, ui dixi, qua loqui velit, deficiat ? Quid Qttis esl qui vobisnoceal, si boni wmulaloresfneriiis ?
trepidare aliquem convenii, cum idem ipse qui re- sed el si quid paliminipropler justiliam, beati ;limo-
muueralor, ipse sit el prolector, ipse denique el purem aulem eoruinne fimtierif.s (/ Pelr. m, 15). Ti-
gnator? Nam, in lanlum cum pugnas, adesl; cum mco plus ahquid, iuquis. Qtiid? Mor', ais : quod est
dimicas, praesensest ; ut etiam, dum pularis feriri, dicere : Leo in via, in medio plalearum occidendus
ille, non lu, feriatur: si quidem ila hodie audisli, sum (Prov. XXII,15). Sed audi Dominum : Capillus
iium et herilegisses : Qui langil vos, qnasi qui tangit de capite restr.otwn perib t (Luc. xxi, 10). Audi et
pupillam oculi mei (Zach. n, 8); et: Qui vossperuii, iilius ejusdem quo luugeris ordinis servum, id est
.me spernh (Luc. x, 16). ssepissime hic iiiditinn Auguslinum : Time, iuquit,
152 14. Ne ergo Ienocineris hosti, si visplacere mori, si polcs nou ,mori. Audi et alium : Qtti nattis
jmperalori; nec eniin eum poteris proincreri, si a te ex hoinineesl el !gg HioiitKras erit. AuJi el Apo-
istum nolueris separari [/. superarij. Nullo eniin ex- ) S-oluni: Ego non sblum alligari, eliam tnoriparalus
«epio, dicilur ab Aposlolo : Omnes, qui pie volitnlvi- sum pro Chrislo Jestt (Aci. xxi, 13). Audi et quem-
vere in ChristoJesu, perseculionempaiiemur (II 'lim. dam ad lui verecundiam eihnieiiin : Tolerabilior,
III, 12). Vijetur ergo nolle pie vivere in Chrislo inquit, esl qui mori jttbet, quatii qui male vivere.
aliis multis episcopis accidil, ul notavil etiam coosvus qure ldem iradit pag. 40S, u!ii episcopos sine de-
atictor Ailo episcopus Vercellensis lib. i De pres- fcnsione daninatos queriiur. Ralherii causam agere
suris Ecclesiw tom. I Spicilegii Acheriani pag. 418, videtur. ' .
col.2. Quw enim mors in hoc prwsenti swculo cru- (501) Cum de episcoporum pugna "ioquatur, trcs
delior esse polerit, quatn cum paslores Ecctesiw ab ipsorum speciesdistiitguit.fugieniium, cadenliuni, ct
ovibusseparanlur, aut carceri inciudunlur, velexsiiio oi.linenlium victoriam. Primi damnantur; cadente';
peljuntur, eorumquecorporapenuriis atierunlur, men- •aulem, qui nimirum casum aliquem adversum in
tes auietnmwrore afftciuntur. De se suspirant, desibi ea pugna, seu in persccutione paliimlurv(_mt_tmne
commissisejulant, prmsentia paliunlur supplicia, ftt- (id esl dtunmodo[in eis) non deficial devoijo (seu
turaque a carnificibus promitluntur, expavent ma- fervor episcopalis) pro injuria coronanlur: Victorcs
iores, consolalores ab ipsis tolluntttr , exprobranles Deum ipsum pro praemioet corona consequenltir. .
xil tcrrenlesjugiter assislunl. Conferenda suiil etiam, i
I
rpi PRiELOQUIORUMLlBRl SES.—LIB.V.- - 502
Occidere le valel regis ira, potesl ne fibi ne moriaris; A hruel super U$fc-eos [nix (Jobvi, 16); quod Yit-
praistare ejus gralia ? Sed, rogo, ne erres. Non rex etim timetur temporaiis ira, incurritur sempiterna; -
quemlibet occidil, sed ille qui dixit : Ego occidam1 metuitur terrenum periculum, el irruit supernum et
el vivere faciam (Deut. xxxn, 39). Si enim praeler inevitabile irae ccelestisjudicium.
isttim aliquis quempiam occidere valerel, caminuss 17. Quod si honorem magis nostrum, quo non
ignis tres pueros non reservasset, uec leones fame- solum ad imaginem Dei conditi, sed etiam ojnnibus
lici pepercissenl Danieli. Susanna qupque, ut puta- sub ccelo per officium crealuris praelali [subaudi
balur, legibus damnata, tam velociler non fuissetl suintis], voluissemus moribus vindicare, Christo '
liberata. Celo etiam Jonas sorhente voratus, non, scilicet, ul anlecessores noslri, suhjecti, mundo
fuisset, Deo jubente, evomilus. Quid enim ad necan- erecti, alter allerius onera, secundum Apostolum,
dum paratius konina rabie ? quid ad absolvcndum1 portantes (Gal. vi, 2), invicem nos juvantes, honore
difficilius, quam damnata lege, quae nulli noveratt invicem praevenientes, idipsum in Domino omnes
parcere? quld ad absorbendum voracius marinapro- senlientes, spirilu fervenles, zelocharilalis pro domo
fuhditate, vel potius beliuina edacitate ? Et tamen, lsrael exemplo Ilelise zelantes, in doctrina.docentes,
-leutrum Jiortim, _cum vim ohtineant, Deo volente, exhortando mutuo nos exhortanles, commoda pro
concessum, aliquid valuit contra protectionem di-. B " necessitate allerutrum [id est, alterutrorum] in sim-
viriam : undepulchre de nno illorum [idesl, de tribus. " plicitale trihuenles, praelaturam in sollicitudirie ad-
piieris primo exemplo nominalis], Deo in Ecclesiaj niinistranles, in hilaritate nobis inviceni miserantes,
consuevimus canere : Vim viriulis sum oblitus esll dileclionem Dei et fraternam sine simnlatione ha-
ignis, ul pueri tui liberarentur illmsi (In Domin. 111 , henles, odientes malum, adha_ren.es bono, charita-
Quadrag.,antiph.i). - teln fraternitatis invicem custodientes, non alla sa-
16. Uirum vero Iisec se ita ut-tliximus habeantt pientes, sed humilibusconsentientes (Rom. xn,£-17):
necne, potes eliam ex dictis Cassiodori, si velis, itat faleor, non solum aliquem non limeremus, sed etiam
dicenlis perpendere : t Mirum praeterea videlur rein, ab omnibus timereniur. Nec vero ul, prob nefas!
incorpoream membris solidissimis coJligatam, el sic. in nobis illud impleatur propheticum dicentis : Unus-
distantes naluras in unam convenientiam fuisse per-. quisquecarnembrachii sui vorabit; ManassesEphrdim,
ductas, ut nec anima se possit segregare, cum velit, el Ephraim Manassen, simtd ipsi canira Judam
nec relinere, cum jussionem Creatoris agnoverit. (Isai. ix, 20), Iioc esl confessione Dei insignem Ec-
Clausa illi sunl universa, cuih praecipitur insidcre; clesiam (305), invicem mordenies, ab invicem con-
aperta redduntur omnia, cum jubelur exire. Nam1 sumimur, divisique ab alterutro desolamur. Nec
etsi accrhtis dolor vulneris infligatur, sine Auctorisj ^ enim meiuilur veridica semper Yerilas dicens :
imperio non amiiliiur, sicut-nec sine ipsius munere> Omne regnum in seipso divisum desolabitur (Matlh,
custodilur. > Quaecum ita se haheri inlitubahiliter xii, 25); nec refulanda cujusdam, qnanquam Deum
ipsa duce ralione etiam ex nobis ipsis possimus pol- nescientis, senlenlia dicenlis : quia concordia parvm
ligere; virili omuimodis deposila conslantia, mulieres crescuni, discordia maxime dilabunlur. Aposloli'
bri assumpta ignavia, Deo erecti-(302), mundo sub- (subaudi sententia) quoque in mente semper habenda
jecli, dcsides el effeminali, inanis quoque gloriae j monentis : Qum pacis sunl sectemur; et quw mdifi-
inexpleJiiliter cupidi, invleem provocantes, invicera\ calionis sunt invicem cuslodiamus (Ront, xiv, 19),
invidenles, negligentes et infeliclssimi, superbia tu-' Qui enim in hoc servil Christo, ptacel Deo, et proba-
inidi, honilale vacui, carnis voluplatibus suhdili,, lus est hominibus (Ibid., 18). Itemque : Vis non ti-
fratribus elati, in acqtiirendis rebus avaritiae facibus3 mere polestatem, bonutn fac, el habebis laudem ex
iiccensi, congregandis autem virtutum opibus inef- ipsa (Rom. xm, 3). Et: Hmc est volttntas Dei, ul be-
ficaces Cl pigri, dum affectamus honorem sseculi,, nefacientes obmulescere facialis imprudcntiam homi-
^gloriamqna. aDeo esl, perdimus, heu dolor! miseri;; num et ignoranlinm (I Pelr. n, 1S). Alterius autem :
dumqiie snperferri fralribus ambimus, superbiendo,> r. r Vum placuerit, inquit, Domino, viw hominis, inimi-
Iugendo genere^SOS),cui pracferri debuimus snppo-- cos quoque illius converlet ad pacem (Prov. xvf, 7).
nimiir ntundo; coniemnentesque Doiniiium dominan- El per Psalmistam Domini : Si populus meus audis-
-tem, patimur servum; el qui poteslale concessa,. sel me, Israel si in viis meis ambulassel, pro nihilo
calcare debuhnus serpentes el scorpiones, et qninemi forsitan inimicos eorum humiliassem{Psal. ixxx,"14,
virtutem inimici (Luc. x, 19), retrogrado ordine cal- 45). Per Jeremiam [Baruch] itcm : Si in via Dei
camur quotidie ipsi, ita ut et in nohis complerii ambulasses, habilasses uliqtte "in pace super lerram
qiiandoque possimus timere (304), quod et in Job3 (Bar. m, 13). Per Moysen quoque : Ecce millo ange-
Jegiturita dicente : Fttgiel arma ferrea, ct incidel in1 lum meum, qui prmcedal le, ei custodial semper; ob-
arcum mneum(Job xx, 24); el: Qui timenl pruinam,, serva lanium, et audi vocemmeatn. el inimicus ero
(502) Deo erecli, id esl erecti contra Deum, sic- (304) Id est. jj.! ul el possimus litnere compleri
ul "poslea fralribus elali, id est erga fratres 1 ett
n. 17 mundo erecti,_\Aest conlra jnundurii., quandoque in nobis, quod legihir el in Job, elc.
(305) Yoces conira Judutn Interpretatur, hoc est
(305) Lugendo genere,"id est' modo qiiodam
* . lacry-
- - contra Ecclesiam insignem cpnfessioneDei
mis digno.
303 RATHERHEPISC. VERON. OPP. PARS I. S04
inimicis luis, et affligenteste affligam(Exod.
" , A debuerant coram honiiuibus, ut glorifiearettir Deus
XXIII,
20-22). . (Mallh. v, 16).- I
.-__ 18. Nos vero e diverso (ctim et liaec omnino a 19. Nec oliosujn videltir talium causa isto In loco
pcrfectis nec appetenda, pro gloria Dei quaequesunt! brevem quidem, tamen utillimam presbyleri cujus-
hona agenda; adversa vero ejus amore toleranda dam, nostri pene teniporis, poiiere sententiam : qui
magis, quam vindicla optanda) polius vindicare nos> cum vidisset episeopumsuiim,iorrenduiri diclu! ad
solemus quam vindicari: defendere nos ipsos ipsi, tabulas ludentem, subsannatusmovit frigutlcns (511)
quam a Deo defendi; el cum ad id non sufiiciraus, caput: quo inluito, iralus episcopus, el quidem satis
fcedus quoddam cum 155 >Psisinimicis, eis in maloi jusle, sed si ei cui deberet (512), interminalus est
consenlieiites (306) inire magis, quam Detim pro- conlipuo carcerem, nisi confestim diceret, ubl iioc
Xectoremcorde cum manibus ad eum levalo invo- fieri sibi canonica iex veluisset. Ille simulans me-
care, et c.ontra internum raptorem, qui nunquam tum, cum iu promplu haberet, quo fugitivum slrin-
melius vincitur, quam cum exlerior amatur, arma gerel, 15g nervum; pedibus ejus proslratus,
corriperc properamus; illisque non dissimiles, qui Ignosce, ail, domine; lanto eiiim stini concussus-
salutis, quaea solo Deo da.tur, causa, rilu sacrilego pavore, ul ne primum quidem primi psalmi memi-
ad fontes vel arbores reddunl vota pro coimnodis B nerim versiculum, nedum aliquid ex decrelis pro-
lerrenis, ipsam potius terram qttam eum precari ferre valeam canonum. Sed obsecro a le, piissime,
sludemus, qiii fccit ccelum et terram. El ne in ali- hunc mihi recordari sensum (313), siquidem ipsum
quo precnm effectu fraudentur (507)optalo, reliclo,, pavore anusi. Tunc cum joco risuque lotis cum
penitus eo qui vos praeposuit mundo, relicto omni aslanlihus resolulus episcopus, instanle iandem
praeter nomen officio,ipsi ita specialius (508) deser- preshytero, primumicum altero prolulit versiculum
vimus .caeterismundo, ut dum caeteriDeo quaeDei, dicens -: Bealus vir, elc (Psal. l, 2). Sed in legeDo-
niundo quae niundi sunt contendunt reddere, nos mini voluntas ejus, et in legeejus mcditabilurdie et
ccontra mundo quae Dei, id est omnigcnum amorem nocie. Presbyler ore proprio captum Iiujusmodi
et cultum; Deoque, quse debuerant mundo reddi, respondens instruxit episcqpum. Opiime, inquit t
reddamus, idesl omnigenum despeclum el contem- Paler sanclissime, Iquod superest, ad labulas lude
plum; et ut ipsi [sciltcel mundo] alligemur arclius, (514). Haec vero |islic nobis ideo placuit po-
«e quando scilicet, dum ab eo non recognoscimur, uere, ut in hac hrevissima sententia, et quid
despiciamur : reliclo ritu, cultit, habilu quoque cavere et quid debeas agere evidentissime valeas
noslro, ipsius .mundi consueludine atque sludiis, ' eonjicere. Sed studebo te jam relinquere, ne hortis
amiclibus etiam in tanlum ulimur, ,ut solo (309), ut G silientibtis, aquas in fluminevecors videar millere;
ila eloquar, harbirasio et corona, et quod non a cum et limendum, ne ab aliquo horum, qui juxla
nobis, ut ab eis, ducuiilur uxores, qualescunque poelam nigrum in , candida vertunt, dmn malum
etiam, quas Domino»(oretantummodo, ethocraris- bonum, bonum dicunl malum,lenebras Iucem, lucem
sime) reddere videmur laudes, in nullo alio ssecula- lenebras putanles, keritalem i"alsitaiem, falsitatem
ribtis videamur dissimiles : ita ul de nohis, proh verilalem aeslimantes, dicatur mihi: Morte morie-
nefas! diclum prophetiaepossit credi, quod continenl ris, quia tnendaciumlaculus es in nontine Domini
lempora prsesenlis aevi : Et-erh sicut populus, sic (Zach. xin, 5). Pergam potius ad alia meaeprofes-
xacerdos (Isai. xxiv, 2); et quod.alius in Threnis sioni.(3I5) quantum propinquiora, tanlum formido-
deploral: Quomodo,inquiens,obscuralumest aurutn, losiora. ]
mutatus est color optimus,dispersi sunt lapides san- 20. Ex monacho fortuitu assutnplus es? Vide
cluarii incapiie omnittmplatearum (Thren, iv, 1); unde, qtio deveneris, videlicet de maximo ad ma-
delractam quoque jam de coeloin lerris lugerc pos- gnum, de maxima quiete monaslerii ad magnum la-
simus inagnam partem siellarum (Apoc.vi, 15) i I est borem saeculi, de sinu.tutissimi littoris ad procellas
dejectos a suhlimibtis, in ima lantum sectari multi- iTJfreqtienlissimaelempestalis. Navigailaque suspeclus,
tudinem sacerdotum (310), quorum opera Jucere qui in portu gaudere noluisti seeurus; conare, sat-
I
(306) Malein vulg., consenliens. dolutn, seclari tanlum dejeclos a subtinubits inima,
(507) lidem vulgali libri fravdentur, male : et post nimirum sectari dsemones,qui a coeloin inferos de-
pattca proposuii\>xoprmpot,mt,ilem male. De episco- jecti fuerunt. i
pis loquilur. (511) Fulgentius de sermone prisco : Frigulire
(508) Id esl, ita speciatius cmleris (seu quam cae- dicilur subliliter adgarrire.
teri) deservimusipsi mttndo, ul, etc. (312) Id esl iraius juste, sed si iralus fuisset ei,
(509) ld est, ut videamur dissimtles smcularibus cni ' deberet.
solo, ul ita eloquar, barbirasio (id esl sola lonsione (515) Sensum scilicet primi versiculi psalmi
liarbae) et corona, et quod a nobis non dttcuntur uao- primi.
rcs, ul ab eis ducunlur; el quod qualescunque eliam (514) Si quid scilicel sttperest lemporis ei, qui in
laudes,quas videmurreddereDominoore lanlummodo, lege Dominimeditari debet die ac nocle, ad tahulas
el lioe rarissime; prwter hmc, inquam, in nvllo alio ludat.
,1a ssecularibusvideamur dissimiles. Confer parl. n, (515) Mem professioni, inquit, id est professioni.
de Conlemplucanonum num. 2. monasticse, propinquiora; quia Ralherius ex mona-
|310) Id est lugere possittuts muiiiludinem sacer- cho ad episcopatum assumptus fuerat.
;
503 PR_£LOQUIORUMLIRRI SEX. — LIB. V. 30G
age, .stude aliquid agere caeteris subliniius, imo A attollant, indusliiam reparent, vires, exerant,-c_o.it-
humilitis el perfectius, sciens ponderibus te subjar- slantiam resuiniuU, fide, spe et charilate in Deum
cere duobus. Compelleris enim monacho quae sunt recalescant, invita et obsecra; nec boc verho
nionaehi, episcopo reddere quae sunt episcopi. Yide lanttimmodo, multo magis operibus libi noveris
ne tihi suadere aliquis valeat illum unquant mulare ' exsequendum. Yera esL enim Leonis papae sen-
liabitum , etiamsi hoc approbare ex antiquorum tenlia, quia validiora sunt exempla quam verba,
exemplis velit Patrum, excepto cum ad illud divinum el-plus est opere docere qtiam voce. Necessita-
accedis minislerium, quod sibi proprium exigit or- libus quoque eorum in temporalibus sedulus adesto,
namenlum. Tunc quoque cum uon gestaiur corpore, Si quid fraudasli praelalus, reslaura. epfscopus. Si
uon reeedal a corde. Audi Apostolum dicenlein : quid de le minus, abbas dum esses, recordaris fuisse,
Habentes damnationem, quia primam fidem irritam pontifex ne vereans componere.,
fecerunt (1 Tim. v, 12). Jejuniis ilaque refectio- 22. Nec hoc agens verearis, ne quis le pecca-
'
nem,, orationibus corporis delectationem , la- torem, te olim dixeril exslilisse fraudrflorcm. Yide
crymis tempera saeculi jucunditatem. Quod si lantum ne Christo opprobriosus, ne D.eo horridus,
forsitan assumplus e\ abbate, aut, ut assolet, duo- ne Spiritui sanclo pareas exsecrandus. Hoc lit,
bus aut certe pluribus jam. praefuisti 157 nio- B si nee prscterita diluis, nec praesenlia emendatione
iiasleriis ; pensa quae catisa hujusmodi ftierit componis : cpiin potius cum de le hoc. dicitur,
demutationis. Nec libi, quaeso, parcas, non le gaude humiliter in Deo, si libi 158.cum ea..eris
decipias, non le palpes , non tibi quod optime vere dicalur : Fuistis aliquando tenebrm,Jtunc au-
aosli velis celare. Nulla enim apud Deum, ut ait tem lux in Domino,\ el hmc quidem fuislis,. sed
Auguslinus, lalebra, etiamsi plena sit abscondentisi abluli eslis, sanctificali eslis (I Cbr. vi, 11). Si"quis
perfidia. Neque ideo ille non novit, si tu te fingas ' ilaque delrahat, obloquatur, maledicat, factumque
ignorare : quin potius lu humiliter agnosce, si vis;_. vituperel; libi firma spes, solidum refugium ,in il-
ul ille ignoscat 'J?rima esl vero, ut ait genlilium " lius sil auxilio, cui a Prophela est dictum.: Ma-
•quidam, ullio, quod se judice nocens absolvilur ledicent illi, et tu benedices (Psal: cvni,_28); et
uemo. Cogita igilur, ulrum his [scilicet monaste- erigens mentis aciem indesinenler "clama.: Aujer
riis] rile praefueris. Quod si inveneris, dole quod[ a me opprobrittm el conlemptum(Psaf. cxvm, 22),
non perseveraveris; sin minu«, etiam ob id in, s non tilique opprobrium liominum quod pertransit,
jomni-vila quotidiani non desinant gemiltis. Me- pstius tuum, quod si hic non desinil, illic finem
mento tot le subjacere ponderibus, quot praefe- non invenit. Vereor enim, ne dum transacla ut
cttiris infulatus largitori indigne liis utens exsii- C suni digna opprobrio judicas, eliam prsesenlia digna
tisli ingraius; dumque prodesse-debuisti pluribus, contemplui deputes. Quod fit, si et transacta cor-
. paucisaut forsitan nullis.eausa alicujus fuisli profe- rigunlur segniter, el prsesentia exercentur negli-
"
cius: imo his deslitulis, ad alios subinde migrans,, genler. Illam eliam Sarae oralionem*ad tuam pro-
nullumque nec de his nee deillis, quin eliam nec de\ fer ulilitalem : Peio , inquiens , Domine, ul 3«
teipso ad horreum Dominicaearese fruclum appor- vinculo improperii hujtts absolvasme, aul cerle desu-
lans, quot debuisli manipulos ferre, lot exigeris ini per terram eripias me (Tob. in,'.5), non quidem
judicio componere. subslanlialiler ante tempus praedeslinatiira aufe-
21. Fac itaque, dum adhuc dies est, quod sug- rendo, [sttpple sed] menlem meam ad le pcnilus
"
gero. Dum adhuc vacat lempiis salionis, dumi erigendo. Hic esl, dicent, novellus prophela,Te-
adhuc ceconomus spectat [id est exspectat], dum " cens apostolus, subito angelus effecttts. Iste sanclus
-custos areae trilurat, paleam non exerit, ventila- Marlinus, Zeno est iste sanctus, modo de ecelis
hrum noii arripit, dum adhuc non ventilal; la- demissus. Yanitalis, inquiuiil, signa sunt isla, hy-
bora, sere, congrega, nullas dederis ferias, nul- pocrisis, simulalio, vel levilas; niulalio affectuuin
lum libi colludium, mtllani pausam, nullum tem- ista, non aliqtia religio verat. 0 quam asperum ver-
pus indulgeas vacationi. Insiste oninimodis salicni,, D hum! sed vide ne sil verum.
ne desil quod afferas triluralioni : ipsam etiain in- 23. Cave etiam prope Iatentem venantiuin k-
cessanler menlis oculis adhibe, ipsam altende; - qiietim. Mulli enirii hde aspero vcrbo (316) perterri-
cogita"quolidie ne superent paleae, ne superabun- li, exasperati et verecundali, bonuni reliiiquenles
dent zizania; memento trilicum in horreum de- inccepluin, capli sunl in muscipulam venanlium.
Iiere recondi (Mallh. xm, 50), paleas autem cotn- Tu econtra his corde, non ore responde; 'ipsuni
buri igni inexstinguihili. Prope ilaque positos cre- eliain le haec-cogitans cave. Non .desunt-enim ef
errimis exhortalionihus, longe remotos epistolis; lihi quaedam inlrorsus cavernae, ubi .aliquaelalro-
sjepissimis ad Dei cultum reaccende. Prseteritami cinaiitis inimici adsint insidiae. Dicergo in corde,
. el tuam el illorum segiiiliam accusa, redargue ; - pavidus cogiia, sed suspeclus 'dic, quod qtiidem
et tecum ul excilentur, ut reviviscant, animosi longe te incomparabilis dixit, dissiniilis cejie ; ncc
(516) Hoc scilicel, qnod paulo 111116

- simu!alioiiis.vitio memoravil, Ob>qttam asperum verbttm! quo hypocrisis, vajiilalis,
zelus notalus fuil.
507 RATIIERII-EPISC. YERON. OPP. PARS I.~ 308
meiitieris. In melius mutare proposiium non est A si quod valeo tihi ilare nOn negligo, caelcra tuse in-
levilas, sed (517) virlus, neque culpa, sed gratia. dusliiae commitlo.
Erunletiam qui dumiiulla consideram, imo noluiit 25. Sunl niulla; sanclorum Palrum jam ex his
hahere sua, tua si qua viderint, sialim bona dicta diversis opuseuiis indita : haecrelege, el ne-
incipiarit laudare (518), et mirari velut maxima. goiiurn ex liis libi salutls acquire. Mihi taraen
'Qtiihus si luae conscicntiae relicto testimonio cre- videtur, dum inlerim haec captas, et consilitnn
didcris; fateor, nec menlior, illico perditus eris. inveniendi et exs.quendi quod dixerint, forsitan
Tu econtra dum exhibes praesenlia, semper stude impedit larditas, tit nullo modo desperans, in eo,
mehiinisse prseterita, simulque Dei districla el inqui omnia fecit de nihilo, firmiter spem ponens,
comprehensibilia cogilare judicia. Saepe enim unde lacrymis le lotum dedas, pia opera (520) non quasi
mereri putalur gralia, contrahiiur offensa; unde qui ab ipsa incceperis exercens infantia, sed quasi
conlrahi timetur offensa, acquiritur gralia. Lin- qui lotum vitae tempus pravis datum alque con-
guam non solum a criminosis, eliam ab oliosis sumplum habens leleclationibtis, residuo si qnid
contine, sciens diclum per Jacobum esse : Si quis se datur spatii, Deo lantum fe debere memineris
putal religiosutnesse, non refrenans linguam suatn, sed mancipari. Et licel sciam le hoc ordine per ostium
seduce'nscorsuum,hujus vana esl religio (Jac.i, 26). " non inlroisse, alhinde potius ascendisse; non ta-
24. Sed ut semel incipiens paucis adhuc te allo- men le penitus audeo desperare, quia lantain
quar, suggero ul et si quid in juvenlute, si quid novi pralrisfamUias istius potenliam esse3 ut' ex
ctiam adhuc In monasterio positus, anlequam sci- ipso fure paslorern, si velit, possit "efficere, qui
llcet ad aliquod regimen esses assumplus, egisti, de lupo oyem so.pe legitur fecisse. Quid enim
158 sollicile retractes : forsitan et ibi aliquid, nen potest Omnipotens? quid nonpolest iiisi quod
qttod ndri pariun debe.is meluere, invenies. lle- posse nolil? Non potest de impio invasore pium
perielur etiam libi, quo ordine assumptus, qua poniificem facere, 'qui potuil de lapidibus suscilare
neeessitate fueris eleetus. Proelivis enim sem- filios Abrahae? (Malth. m, 9.) J.QQ Non "potuit
pcr in deleriora humanae amhitionis superbia, uni- inlerfectum reficere, qui poluit noii existentem
versa jam occupans ssecula, nec ipsa hodie deserit creare? Difflcilia,ais, sunt nimium hsec: sed cui?
coenohia, videlicel ut eligendi non virtutum merilis, nunquid Deo? Quid illi difficile, qui'euncia de
sed putridse istius, quam ita vocont, tenense no- nihilo potuit facere? Ipsius non audisti hodie ser-
bililalis, re aulem vera corruptibilitalis laxen- monem dicentis : Si poles credere, omnia possibilia
tur praeconiis. Nec exquiritur quis obedi.enlia credenlis? (Marc i]x, 22.) Nescis in rebtis quoque
cseteros prseeal, lmmililate vincat, prudentia ^ hnmaiiis hujusmodi haberi consuetudinem, utitanto
antecellat : [supple sed] ctijus arca cumulalior, plus laudelur medicus, quanto .amplius despera-
camerave fortior, donis sit replelior; slahtila hatur aegrolus : cum et quo desperatior animoe sit
quis amplius plena, praedia et benefic.a lalius ha- moriis occasio, laiilo plures plerumque eodem cor-
beat distenla; ctijus pater ditior, frater locuple- rigauiur exemplo? Hine enim quidam noslroruni
lior, prosapia generosior , propago polenlior. Inter dicit eodem sensu praemisso: Vide David, consi-
lia»c nec ipsa hojioratur canilies. Juventtis sene- dera Pelrum, quoritm quo gradus altioi , eo casus
clulis locum invadit; el illud, quod totum est di- gravior : quo atttem casus gravior, eo pielas erigenlis
vinum, datur ad praemium; et lucra caplantur gralior. Unde ot idem niniis pulclire cousuevit
lerrena, unde animarttm sGlnmmodo congeri de- orare : Deus, qui otnnipotentiam luam parcendo
buerant mercimonia. Ilis denique et aliis; qui maxinte el miserando manifeslas, muUiplica super
htijusmodi solent comitari, pessimae ainbitionis canos misericordiatnUvam. Quid enim si h__c cun-
sibus si forsilan le inlerceptum repereris; laeti- cta ideo ila permisit incidere, ut liaberes unde
tiae, quseso, locum in corde ne dederis. Forsitan etim amplius posses iaudare, sinens videlicet le
cnim his auspiciis eveclus, ad hoc es perductus, n periclilari in pluribus, ut sine defectu clamares?
ut(519) ad illtid, quo modo fungeris, honoris Qtiid si te exemplttm voluit esse lalium, qui (proh
fasiigium, aliquo saecularis suffragii juvamine te dolor !) inimmerabiliter ita hodie per universum
contigerit ascendisse. Quod si Ha-se habet, quan- insliluuntur saeculum, ut capiant aliquodcunque
lum lugendus sis, enarrare non suffleio satis, de se quoque ipsi consilium, dum te viderint'
etiamsi omnia memhra corporis cunctimodis con- resuscitalum quem noveranl exslinclum, quo. ana-
crepenl linguis. Yerum ne pules me hoc ideo dicere, thematislelhum, si fieri possit, evadant canonibus
. quod le autdejicere aul velim desperare. Consllium promulgatuin, maledictionemque a se expeliant
I
(517) Locus in vuigatis luxatus; quem sanasse vi- (320) hl est exeriens pia opera, non quasi qui in-
dcmur addila hic et poslea parlicula sed. ccepcrisab infaniia ipsa, sed (hanc particulam sensui
(518) Construe : dum nvlla sva bona considerant, necessariam supplevimus) <7tf..stqui habens lotvm
imo tiolunt (enm) liabeie nlla sua; si qua viderint lempus vitm dalutn alque consumptum delecationibns
bona lua, siatitn incipiant laudare, elc. - pravis, memineris debsrfi le mancipari tanlum Deo
(319) Vulg-, et iilttd, perperam. xesiduo spaiii, si q.dd dattn:
3C9 .Pil-EL0Q.UlORl.il LIBRI SEX. — LIB. Y. 5_S
pi incipis a; Oclol-.rtimper clsmenliam Dei et Do- A lis tuis hoc libi accidisse, el minora mtiltum esse,
iiiiiii apostolorum? Nam et pro nobis ille fieri di- quam iniquitas lua merebatur, profitere (525).
gnalus est maledictum (Gal. m, 15), ul nos a ma- - RulMgoenim lantorum scelerum consumi non po-
ledicto redimeret non lanlum legis, sed et origi- tuit, nisi igne diversarum poenarum. Exsulla ilaque
lantum est gaudens in Domino humiliter, quod in hoc saeculo
' nalium alqtie actualium criminum;
ne desperes, ne segniter agas, ne ad dexteram . partim tibi conligit vicissitudinem malorum reci-
ne ad sinistram defleclas per de- pere, quse in illo [id est in fuluro sseculd] yalde
~per elationem,
sperationem; ne qualitale boni., .aul quahtilale, inetuendum erat simul omnia ferre, cum nil im-
ut assolet fieri, mali failaris; ne aliorum mores punitum constet Deum relinquere : suo autem pec-
inttiens, te aut arroganter erigas, aut desperanter cato praedicti (526) hoc niodo-solent ejus miseri-
hin.ilies; neve loeum adversario in temelipso ulte- cordia liberari. Temet itaque incessanler in con-
rius tiihuas, ne "quod tibi conligisse doles, ali- spectu illius accusa, sicque cum Prophcla dcclama :
cui [subaudi coriiingere] (quanlum scilieet re- Jnslus es, Domine, el reclum judicium luum (Psal.
nili praevaleas) nunquam concedas, nec labi te cxvin, 157); et cum alio : Juslus es, Domine, in
' co- omnibus quw reddidisli nobis (Dan. in , 27);-el :
" amplius sinas in lalibus aut etiam siuiilibus,
gilans quam difficile elisus erigi valeas rur- B Omnia qum fecisli nobis, Domitte, in vero judicio
"sus. fecisti; quia peccavimus libi (/frid.,,31); el: Iratn
26. Pulchre aulem te quidam tuique similes Domini suslinebo, quoniam peccatjAei, donec ipse
satisque .utiliter, lieet paulo mitius quam sese au- jusiificel causam meam (Mich. vn, 9).
"
cloritas canonum habeat, coininoiiet dicens : Qui- 27. In ipsa autem Iribulalione nec te dederis.
cunque tales sunt, si nolunt,' venienle Domino, de segnilise, quasi cerlus (cum et ex lioc desperare-
' et isla (321) (id est non debeas penitus) pro hac pcena omnia libi ~re-
" Ecclesia auferri; auferant' ipsi
ea quae Dominus in leniplo agi videns, facto de missa , aut certe partein graviorum libi peccalorum
" resliculis vindicavit flagello) de cordibus suis, nec 1©2 donatam.- Vigiliis, oralionibus, et jejuniis,
'
faciant domutn Dei domum negoiiaiionis. Horuai praeler hoec quee necessllas agere cogit, crehrius et
aulem omnium (322).... sacralico illo exemplo, quo sollicilius insisle, ignarus viJelicel,quo sis pereussus
dicit: Snm quidem libidinosus; meum esl ipsam flagelli generc, ulrum eo quo coiriguntur filii, an
2.S1 Mbidinem superare; luae virtuli, luae caulelae, illo quo flagellantur servi, aut puniunlur malefici.
' tuis nil
commiitas viribus; illius lotus contende Cum enim,"Scriptura teste, omnis filius qui recipitur
esse, atqne ejus te tolum commitle, nilens corde castigelur (Hebr. _n, 6); multa tlagella peccatoris
et manibus, custodiae, cui le creare, redimere C (Psat. xxxi, 10), laqueus, ignis, sulphur, el spiritus
placuil, et vocare (323). Ipse te custodire valet procellarum (Psal. x, 7). et cum videantur omni-
patilo erectum, qui voluil erigere penitus dejectuna; modis haec intolerabilia, lamen non tolius pars est
ipse continere sanum, qui-sanare voluit coiuritun..; calicis eorum (Ibid., 8J; et: Plaga insanabili per-
ipse perpetim efficere spudium (324), qui conlra cussi te castigatione crudeli (Jer. xxx, 10); ilemque:
naturam citraque omnem spcm xolligere voluit Quid clamas ad me super contrilione tua? Insanabilis
eliam infatuatum, Quamvis autem sine illo_nil boni .est dolor tuus (lbid., 15); poenamque desciibens in
pOssis, saltem nec velle, nedum facere, tamen a.ternum damrialorum, Induanlur, inquit, sicut di-
nec sine tuo aiiqtianto conamine credas te sal- ploide confusione sua (Psal. cvm, 92); ttnde et bis
_vandum omnimodis fore, cum oh id ralionahileai idem in psalmo precatur : Domine, neHn furore luo
le a Deo creatum scire possis certissime, indulta ' arguasme (Psal. vi, 37). Alius aulem : Corripe me,,
arbitrii liherlate. Ipsi ergo non raptim et quasi ait, Domine, verumtamen in misericordia et non in-
. iu Iransitu, indesinenter inhaerere stude, cum quo fnrore luo, ne forle ad nihilum rcdigas me (Jer. x,
essenisi feliciter potes, sine quo esse nisi infeliciler 54). Quse omnia cum ad illud flagelli genus, qtio
vales. Quod si "inler 1ioec,jiisto imo piissimo ju- " exemplo Pharaonis et lleroiis et in_praesenli cl in
dice misericorditer dlsponente, libi aliqua adversitas futuro impii flagellantur, perpenderisperlinere; no-
evenerit, aut mfirmitalis scilicel, aut damni rernM veris, tesle Gregorio, solos flagellis temporalibus
familiarium, vel quodlibet aliud genus vindictoe; ab selernis liberari, quos hic ab iiiiquilalibus conti-
ne conlrisleris quasi despectus humiliter, gaude geril mutari. Scias etiam te cum adversario in
. quast pie respectus, sciens et confitens pro pecca- agooe consislere fanto s_evius bacchante, quanto
(521) Construe : auferant et ipsi de cordibus suis miltas, etc.

isla, id est, ea qum Dominus videns agi in templo, vin- (323) Construe : attjue nitens corde et mantbus
dieavil faclo flagello de- resliculis, seu funiculis. commitle le iotum cuslodim ejus, cui placuit creare,
(522) Locus luxatus, in quo aliquid desideratur, redimere et vocare le.
el forte eliam corrupms. In vulgalis pro sacraiiso (524)Spudius, id est indus_rius,studiosus,.a <Jra.co
margini ascriptum farte Socratico. Sic -mallemus - O-TT0uS«.Of.
supplere et corrigere. Ilorttm atttem omnium memor - (525) Vulg., proftleri, male.
(vel exsecutor)exsecralo iltius exetnplo,qui dicit, sum (526) Explica : prmdicti autem, qui scilicet in hoc
qtddeni libidinosus; meum esl ipsam libidinem supe- soeculoIiumiliier tribulationes suscipiunt, hoc modo
snre _ tum virtuti, tuw caujelw, itds viribut mt com- solent tnisericordia ejus liberari peccato suo.
511 RATIIERH EPISC. VERON. OPP. PARS' I 3!2
• ei do amissa lui dolet
polestate; et insuper hoc eiim A manibtts inimici, statuislt in loco spatiosopeaes meos•
• gravius afficiat
(327), qtiod a le, qui ei solilus eras (Psal. xxx, 8). Qtiod totum recte dicere valebis, si
servire, provocetur in certamine. Ipsis quoque, indulta tempora non neglexeris, si poe-
pcenitentiaej
quorum fraude prodittis (528), negligenlia destitu- nam illatam patienler tuleris, sciens de causa pec-
lus, dolo captus, factione ad haec es incommoda cali prseierili hanc processisse pcenam peccati prae-
devolutus, ne cuncteris parcere, certus quia si eo- sentis qua.te [/. lu)lnecpeecare peccans videre [/.vi-
itim admissa in corde retinueiis, tuorum quoqtie deri], ut non pecc3res, ab
" iniquitalihus compre-
venia Yeriiatis voce docente carebis (Maith. v, 45); Iiensus pottiisli (551). Precare ilaque sedulus, ut et
cum dimitleiis cl de luorum relaxatione quandoque istud tihi clementissime divina pielas parcat, et
gavistirus, et de fili.tlioiieDei pereniuter sis laetatu- illa (332), ob quae in islud vel potius in isla es de-
rus. Tibi vero toluni quod pateris ascribe : tuse voluius (ista vero dico, ut et peccatum memorcm,
"eulpae omnia, luis peccaiis impuia universa. Fortas- el flagellumpeccati, ad le omneni refereus sunimam)
sis enim et haectua ad aliquid fuit commotio (329), in islo necessitatis camino absumens deleat, lcque
cujus rei gralia hiijusmodi dalus es supplicio. Quod in hoc saeculo ita emactilel, ut nil inveniat quod
si non ; amplius habes tinde gaudeas; si vero, am- edax ille inexslinguibilis ignis futurus exural; po-
plius quod defleas, sed lamen non desperative, B tius ejus gralia [subaudi inveniall quod remuneret,
qitia divitias bonitatis Dei iiullus valet pensare, jtisiilia quod coronet.
nedum seslimare. Non miiius l@g vero (550), si ita 28. Destitutionem vero tuorum (553) cum magno-
esl, temetipsum luosque quam ipsos lugere con- pere deheas plangere, non tamen inconsolabiliter te
venil traditores, maxime si aut tuse Ecclesiaefuerint id convenit agere; cum paslorem summum per pro-
filii, aut forte, quod absit, ejttsdem cujus es offlcii; phetam noveris dixisse : Ecce ego ipse requiram oves
cum clte occasionem quia materiem, mortis reco- meas, et visitabo itlas, sicut visital pastor gregent
gnoscas filiorum fuisse, et dolere possis tot coeli lu- svttm in die, quando fueril in medio evium suurum
ininaria tuis lenebris involuta, luo fore casu exslin- ditsipaiarum (Ezech. xxxiv, 11). Et per quemdam.
cta. Sed quia hic pie justus [nempeDeus] districle sapientem diclum agnoveris, quia necesse est adesse
qnaedam solet ferire, ne inveniat quod illic seternali- divinum, tibi humaiiumxicest auxilium. Quod si pro-
tcr debeal punire; inter ipsa lanienla te ejus mise- lixitas (554) le excruciat lemporis, et perditio con-
ricordise reficiat memoria, qua scilicet actum esl, tristaf (335) obeuntlum sine subventu baplismatis,
til canere possis cufn Psalmista : Ego aulem in Do- idque luos non curare torlores (536), tantum de tui
mino gaudebo, exsullabo et tmlabor in tnisericordia cruciatu suas ut compleant 164 voluntates, per-
tua, quia respexisli liumiliialem tneam, salvasii de C pendis; Dei le totum subdens voluntati et disposito
necessilalibus animam meatn, nec conclusisli me in [id esl, dispositioni], vitam ipsam dare, ne dicam dis-
(527) Melittslegereiur afficere. Mox pro a te men- exsdncta: episcopos| indical, qui in suo easu obmu-
dose in vulgatis erat anie. tescentes, nihil opis dedertiiit;' vel illos, quos suae
(528) Hoec innuere videnlur, quae ipsi Ralherio tradilionis fuisse parlicipes snspicalus est.
conligeriinl; quippe qui fraude proditus, negligenlia (351) Obscurissima haec sententia sic eorrigeiida
(scilicet episceporum, qtti ipsi opem ferre debebant, et explicanda videtur : qxta tu de comprehensus ab ini-
ci iieglcxernnl) destitutus, doto capltts, et faclione quilatibus (scilicet prmteriiis, qtiibus dixil peccati
adhwc, qtise duni scribebat in carcere patiebattir, prwterili) potuisli viHerinec peccanspeccare, ul non
incommoda devotulus. peccares. Poluit nimirum Raiherius videri peecasse,
(529) De se hic quoqne prosequitur : hic enim cuni ad parles rebeUium in Hugonem necessitale
texttis exphcandus sic : Forlassis enim et hwc cotn- quadam el fine bono accedens non pcccavil (de quo
molio ad uliquid (\Aesl commotio in Hiigonem ex- plura in Vila § 4), at exinde captus et carccre in-
cilata) ftdt tua (uti sane ipsi inier cseleros imputa- clusus fuit, ut poenileiis non pecearet, seu caverct
lialur, jquoriqiialemis-accipiendum sit, explicavimus de caetero ab aliis peccatis. Alium, qni melius ex-
in Vjla §4) cujtis rei gratiadaius eshujusmodisup- plicare possit, libenter audiemus.
plicio carceris. Qttod si non esl ita; amplivs habes D (552) Conslrue : ]fl absutnensob divina pietas in islo
itnde gaudeas, si vero ila esl, habes atnptiusquod de- catnino necessilalis, deleal illa, quw devotulus cs
fleas, sed lamen non dcsperalive,etc. iu istud, vel polius\in isla (isla vero dco referens
(3.50)Constriie : Non tniniis vero, si ita est, conve- ad le omnem summam peccali, ut memorem _. pec-
nit ivgere (cmelipsum, qnatn et tttos ipsos iraditores, catum et flagellumpeccali), et ila etnacutel tein hoc
maxitne si, eie. ludical autem inler coetcratraditores swculo, etc.
suos fuisse filios suacVeronciisis Ecclesiae, el forle (553) Deslitulionem tuornm, inqnit, quia scilicet
eliarii aliquos ejiisdcm ollicii, cujus ipse eral, id cst ob pastoris abduclioiiem oves erani derclictse.
aliquos episcopos. Adiiit porro, recognoscas._ fuhse (55i) Prnlixitas indicat hsee ftiisse scripta a Ra-
occasioncmtnailis filioritm,quia recognoscis lefuisse Iherio non inilio suk ralamilatis, sed dum mulluni
maleriem inorih (Mortem spirilualem, quanl oh stti jain teniptis jn calamilate versabalur. Huncquidem
prodiiionen} eosdem filios iucurrisse non duhitabat, librttm quintum lueubrabal in carcere, ineunte anno
intelligcre vidciur. Htijus enim morlis tanltimmotlo 956, cum jani anno fere inlegro ibi detineretur.
non soliim oecasionem, sed et materiem fuisse ipsttm Yide not. 50. |
Ratheiium perspicere licet; occasionem quideni, (355) Respicit facttim illud, quod descripsitlib. iv,
cuiii consensit illi tractui, seu epislolae,qtioein ejus- num. 289. j
dem Ralberii rtiinam conversa est; maleriem vero, (556) Id est, ei perpendis tortores tuos (scilicet au-
qtiia ea' tradiiione, qute spirilualein niorlem illis at- ctorcs luae calamitatis) non curareid, nimirum per-
tulit, de ipsius ruina aclum fuii) et possisdolere tot ditionem obeuniiumlsine bapiismo; tatilum ul eoin-
tfltninariu cceli iuis tenebrh invoiuta, tuo fotecasu pleant voluntales stias de cruciatu (ui.
313 '
PRiELOQUIORUMLIDRI SEX. — LIB. V* 314
pendium omnimodum honoris pro grege paratus A non est provocare. At ut forte non simulatione illud
subire, illius dicentis utere voce : St propler tne hwc agis: quadam iiegligenlia consopitus segniter torpe-
tempestas est, toltile me et mittite in mare (Joan. scis. Repara jtaque vires, resume.conslantiam, In-
1,12), tantuinne diutius mei causa navis periclitetur , duere fortitudinem, ut.gigas pugna forliter contra
Ecclesiac,tam innnmeros, heu dolor ! [id esl obeun- aereas nequitias; neque enim aliler eas devincere,
tes sinehaptismo] Dliosmorti transniitiens selernse. neve alio modo lam arduum culmen valebis ascen-
• Verum ista modo volumus
sufflcere. Deus illa tibi dcre. Meditare regulam, vitas sanctorum Patrum
concedat prodesse (337). Amen. crebrius relege, in ltis te quasi in quodam speculo
29. Clericus es? Ipsnm, quseso, le conveniat vo- conspice, et vitam luam ad illorum compone. Obe-
cabultim, videlicet ul de sorte perpendens.le esse dieutiam libiprimum iridicitOjConvenluspuhlicosca-
debereDomini,'aliud prseter ipsum ambiens,- lanii velo, conlubernia saecularium fngilo; seito a quo-
boni consortitim perdere nonnihil limeas; magis dam verissime dictum, qtiod et (542) a nobis, heu
tali socio te dignum exbibeas. Canonicus si dice- dolor I evperimento quoque xonslat probalnm,
ris (358), vide ne a canonibus devies sanctis. Quod quia ovis quse de ovili egreditur Jtipornm morsibus
, si forte ebs "respuis, cogita in quali ordine judici de- palet. Si quando vero ohedienlia aut aliqua justa
beas praesenlari, qui scilicet laicum [subaudi or,di- B necessitas tibi processuin iridicit in publico, habitus
'
nem] abjurasti, et ecclesiaslicum non servasli. ipse, sermo, velpolius soliludo ipsa, incessus, vul-
es? Gravitalem quam. ferre videris notus, et color sit admirationi cunctis, limori, et
' Presbyter
niirie, conserva operalione. Diaconus es? Miuistrum exemplo. Meumet tttum quasi quoddam vita sacrile-
te agnoscens esse sacramentoruni ecelesliuin, pudi- gium, sine quibus quietissima omnium generalilas
cum (nim. m, 8) te secundum Aposlolum omni- valuit esse. Et, postquam cuncla compleveris, quae
niodis agens, lanlis dignum dfficiis, Deocordis et vero conveniunt monacho, memenio te in hoc peri-
corporis conserva caelibalum, sciens manibus im- culoso adhuc navigare salo, in quo omnia pene in-
omnia dubia, tam sectmda quam adversa,
" mundis tam sacratissimum traclari non debere sa- cerla,
crifieium, quod inslitulum ad delicla emundanda lam naufraga quam tranquilla. Donec igilur perve-
est omnium. Suhdiaconus es? Subditum le esse nias ad portum, ne t3 reddas securum. Audi Anibro-
debere non soluu Deo, sed omnibus scias Ecclesiae sium : Laudari ante gubernalqr non polest, quam in
ut a Domino ethic exailari, et in futuro porlum navim deduxerit.
' praelatis,
remunerari merearis. Exorcislaes? Ipsum, quem
adjurando a corporibus aliorum -expellis, dominari 51. Abbas es? Memorcslo quod dieeris, quamque
non permittas sensihus tuis. Ceroferarius es? Lumen G difficilemrem et arduam susceperis; utqtie in le fi-
aliis nrinislrans, te peccatorum el ignoranliae tene- nem istius claudamus sermonis, altende, qtiaeso,
bris obscurari ne sinas : niagis et ipse intus illumi- to.ntidignitatem nominis, cujusque vice fungeris ocu-
nari, et aliis lumen honi exempli praebere, quaeso, lis perspice menlis. Monachus est, qui se ila inter-
contendas. Lectores? Id instanter, uiide agnomen ceplum angusliis videns, usque ad desperationem
trahis, agendo, stude, ne discrepes ab offlcio.Ostia- pene adductus, sed omnipolenlissim_e.miserationis
rius es ? Cor tuum Deo pande, venienli diabolo Dei ancliora/ne in carybdim ipsius penittis prorual,
claude insidianti. retentus, timorem illum de miseratione Dei existere
30. Monachus es? Nulla admonilione indiges ralus, ad se reverlitur, laqueumque, quo cum Juda
[f. nisi] non tantttin ut in eo quod hene cojpisli slrangularetur, imponere sibi devitat, relinqtiensque
optime perseveres, si lamen es quod diceris, quod oinnia quse in saeculo possederat, ambitum scilicet
putaris, quod in habitu praetendis. Quod si aliler, ipsum cum sensu, inoiiaslerium pelit, totumque se
quod 165 ahsil, vaelibi qui lupum sub pelle ovina Domino tradit, nihil sibi ulique reservans ex omni-
legis. Vide tamen ne desperes (559). Expelle magis btis, quippe qui nec ipsum corpus in propria reti-
lupum a corde, et redde ovem pelli suse. Memenlo neiidum noverit atque decreverit polestale; 166
Dominum, ul jam alibi dixitnus,"(540)ex lupo ovem, ^ quid manducabimus, autquid bibemus,_aul quo ope-
imo reddidisse pastorem. Sed ui illum excusando te riemur, nedum dicere, cogitare sallenrsibi compu-.
inagis accuseih, aliud est (541) ignarum boni aperte tans interdictum, omnia necessaria a patre mona-
soevire, aliud stib prsetextu religionis et alios deci-• sterii sibi proventura securus. Demonacho, inquam,
piendo. fallere, et iram sibi Dei simulando quod satisfactum decerno.
(557) Editi perlurbata lectione sic. Verum isla dalionem conlexlus exegil.
modo volumus. Clericuses? Ipsum, qttwso,sufftcere. (540) S. Patilum intelligil, quia ex lupo non solum
Deus illa tibi concedat prodesse, a mente convenial ovis, sed eliam paslor Dei gratia evasit.
vocabulum. Veram leelionem sensui congruentem (541) Hsecexcusationem prseferunt S. Pauli, qui
-leslituimus: Posl pauca propter ipsutn iu iisdem inepisl. Iad Timoflieum, c. i, 13, ait: Qui prius
ediiis, male. blasphemusfui, et persecutor, et conlutnetiosus: sed
(558) Non ait more solito : Canonicuses? sed ca- ndsericordiam Dei conseculussum, quia ignorans feci
ttonicus si-diceris;.qma id nonien Ratherii aevo non in ittcredulilale.
iiiulto ante inducttim affectabatur : unde idem epi- (342) A nobis, inquit, expcrimenloqupqtte constat
scopus in libello de clericis sibi-rebellibus scripsit: probalum, qtiia ex «vhi monaslerii egressus,el factus
Qui cum canonici affeclenlvocari. episcopus, luparum morsibus, id esl peiseculioiiibus
(559) Yulg.. corruple, ne desperesexpcllere. Emen- adversaiioium, vatuil.
"
-"£15 . RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. SI6
. 52. Ntine vero quid de abhate dicemus? Diximus A nio aliud, nisi qualecunque sll quod islanocle mihi
quidem paululum, sed et de eodem paulo plus prose- contigeril, veslrsereferam domirialioni. Sollicilaltis
- qnamur. Abbas est omnium monachorum, si loqui nimimn heri
pro recipienda provisiotie abi.aliae.saii-
auctoritas ita concederet, monacliissiinus, qui ulique ctiAmandi, cum ad noclurnale oflicium vigilando,
plus jejunare, plus valet orare; plus legere, plus ~ut, proh nefas! saepe somnians, slarem, dumleclor
psallere; inediam, nudilatem, inopiam, contumeiias, ad enm pervenissel jlraeialiis beati Hieronymi locum,
-<lespeetum,famem, sitim, algorem, venlum, imbrem, ubi Dominus in Evangelio quihusdaiii praefalispro-
'-nivem, grandinem,probra, derisiones, subsannalio- sequitur dicens: Venient hwc omnia super genera-
•Jies, ad postremum omnia incommoda patientitis ' tionem istam (Matth. xxm, 36), et ego explanalione
-tolerare; lienevolentiam, uhi beneficentia non sttf- ejusdem jara fali doctoris hoe ita inlellexissem,qtioTl
fragatur, omnibus eliam odio eum insectantibus am- «;ui hodie fratrem suum, hoc est Christianum ali-
plius caeteris exhibere, qui docibilior atque docilior ' quem , injusle interficit, lanlo majorem noxam sibi
'
•eaeleris; qui, si fieri potesl, hoc est concordanlibus coittrahit 167 aD his, 1ui a'> A°el juslo usque ad
7caeieris virlutibus, sapienlior, qui charilate refer- sanguinem Zachariae filii Rarachiaealiquos occide-
tior; qui disciplinae rigore voleiilior, qui benigni- runt, quanto et illani [scilicetnoxam] omnem pro
tatis copia mansuelior, qui liheralitatepraestantior, B censortio generalionis utique habet, et suaminsuper,
<jui ad compaliendum calamilosisparattor,qiti humi- quam imitatione commisil ipsorum. Cumqueme hoc
lior sil omnibus, -atque siibmissior. Et hic quidem ffiimium lerruisset, ut saepe conlingit, ex aliis alia
"ulde raonacho, sic et de abbale satisfactum deeerno. colligens, et quod de homicidio sensum fuerat sen-
33. Isti etenim, 'quos passim compeiium', proh tiri, et de cseleris criminibus ratio evidens postularet
nefas I haheo, monaclils tanlum praeesse, non vaJere, ccepi intra riie dicere : Timcergo debes ab-
'aulem monachi affectant, certifico, esse; et ideo eos bas cum hujusmodi conscieniiafieri?'Monachuspri-
'fugiendos polius quam sequendos atitumo fore, ne- mum efficere t Nam de prsesulatu (344) tum lem-
dum eorum exemplo consulltim sit vivere,"quos con- poris exciderat, nisi quod et hunc indigne suMerant
"stat tani noxia, tam innumera, lam s;ravia, taui im- ituilti: Igitur quia ab illo quo libri hujus clausula
"mania dese protulisse. Opportunum sane censeonar- fieri debuit- longe digressi sumus loco, anchoram
ravisse quid (3*3) horno anxietati contigeril meae. l.oslrani in islo figamus modo, ut paulisper recrea-
Lauduni namque cum essehi nalivilalis Domini die, tus prorela, vires cifius expediliusque resumat.
'
rogavit meabhas, ut in feslivitale sancli Stephani in Hujus ilaque nostrilscilicet textussermonis in laudem
"capitulo sororum venirem,el (ul verhis ipsius loquar) desinat sanctse Trinitatis. Tibi laus, tibi gloria, tibi
'
eis aliquid boni dicerem. Annui, et post consuetam C gratiarum aclio, o bealaTrinitas.Miserere, miserere,
•leciioneni,petila etaccepla henediclione, dixi: n Ro- " miserere, licel indignissimode, le lamen indecenler
guus aliquid boni vestrae dicere charitati, non inve- loquendi t.epido, eitjus nomen non ignoras, mihi.
'
(345) Horno adverbium, id esl hoc anno. Ctim ronensem abdicassk, de pra.sulatu iiihiLcogitabat:
(itilem hoc, quod subdil facluin , Latiduni conligerit • mtiltos vero eamdem dignilatem indigne subiisse
^poslanniim 968, ut in Yiia probavimus § 20, li.ec iradil, ut notavil e.iam .Alto -YerceHensisepiscoptts
.narratio Iibro quinto poslerius addila cognoseitur. in opere De pressuris Ecclesiw, part. n Spicilegii,
(314) Tum temporis (quo scilicet praemissum fa- novissima. edilionis pag. 421.
. cttim coritigit) cuin Ralherius iam episcopalum Ye-
IWGIPIT LIBER SEXTUS.

l.-Usuale est natitisnon miiius piratas quam pro- -iiuindiscretos effecltis, eosdem qtioque alloquenles,
-cellas, .plus vero iionnunquamipsius vicinia portus, , quo possmnus suceinctius. Juslits es ? Suggero, dls-
- quam ipsum formidare pelagtts, dtnn (34o) dromo . simula, inio cogita le non esse [subaudijuslum], ut
'soepe praeter'granditatem ontistus, improvise illidi- possis veraciter esse. Peccator es ? Contende quan-
-Uir syrtibttSj-spesque lola lahoris cum ipsis deperil j. ttim vales non esse [subaudi peccalorem], reeogne-
';aboranlihus, amicis e vicino speclaniibus; quod ne • scens te veraciter esse. noc enim pacto, Deo adju-
"
etnobis conlingat, (54C)exstirgens precamur: Salva vante, poteris aliqfiando non esse. Juslus es? Yide
ne corruas. Peccator es ? Conare ut surgas. Justus
"nosne pereamus (Maiih. vm, 25), le enim sine, nil
.es? Teneal le castis angeli ad cautelam. Peccator
allum mens inchoat, nedum "perficiat[f„ perficit] es? Animet le ascensus hominis ad poenitenliani.
,,sextns hic, gubernatrix Dealiias •snmma, dum de te . Nec lu ilaque prioi' de propria actione confidas, nec
nohis praesumenlibus sulcari nitilur sinus, portum iste de Dei misericordia desperet, qtiia si seilur ho-
jain respiciens quo tendimus. 16S ^ J:,nl 'laque die quales sitis, cras uterque quid futuri sitis, om-
-ordinibus sacris breviler tactis, veniamus ad honii- nino nescilur. Mulabiles eninr lam lenehras quam
(315) Dromo': Navis longior el velox a GraecoSpa- in syries offendit. ITortevero pmter granditatem in-
jiof,curs«s,quippe quaesumma celerilale super aquas "ntiit onusluni supra id, quod ipsius dromonis gran-
Vide Cangium, v. Dromones. Dein magis ditas ferret.
' decurrit. scribere ,
placeret propter gravilatem, ila ut constru- (346) Construe : Exsurgens, et jam respiciens pro
ctio sit: Dutndrotno onuslus iwpe illulilur improvise exsurgenies, et jam respicientcsporlutn quo tenditmts,
syrlibus propter gravhalem, qiia scilicet depressior 'precamur', salva nos ne nereamus; sine le-entV' uil
SH PRJLLOQUIORUMLIBRI SEX. — LJB. VI.. r 518
liiocm cordis esse, et lapsus tanliun (347), et erectio .A novcrim quia modicum fermentum, totam massani
quotidie monstrat lapsorum. Uude, el qulhtisdam, corrumnit (/ Cot: v, 6). Atidi dictum a Jacobo :
cnm el alibi dixerii: Qtit slal videal ne cadal (I Cor. Quicunqtte lolam legem. observavevit, offendal au-
X, 12), dicil Apostolus : Fuistis aliquando lenebrw, tetn in uno, erit reus (Jac. n, 10). Legein aulem
nunc aulem lux in Dondno (Ephes. v, 8). Peccotor lianc uiriiin Evangelii aut Veleris Tcslamenli ,.at_
es ? Audi unde gaudeas : Gaudivm esl in cwlo super siinul - ulrainque dicat, sludiosis relinquinius dis-
uno peccalorepmnilentiatn agenle, quatn supra nona- quirere , cum et interrogala in duohus praeceptis
ginta novemjuslis, qui non indigetil r.mnilentia(Luc. tolam Yeiitas ipsa Jegem et prophetas dixeril pen-
xv, 10).Juslus es?Audi quid caveas: Videbam Sata- dere (Matth. xxn , 40),- et Aposlolus plenitudinem
nam sicul futgur <leecelo-cadentem(Lttc. x, 18). legis dilectionem dixeril esse (Rom. xm, 10). Sci-
2, Caelerumnec justus adeo, nec peccator adeo : , mus vero Angustinum .dixisse : Si qtiis unum man-
medius quidam inter hoec duo te deleclal locus? datum cuslodial, aliud prsevaricetur , non ei pro-
Tinie, rogo, ipsttm valde teporem, ne ab ipso rursus dest. Custodit se. aliquis ah avarilia-, non cuslo-
labaris a'd frigus. Nam sicut a lepore ad calorein, ,. dit ab adullerio ? Utique in ttno eonviclus, <lam-
ita soepeniimeroab eodem declinatur, lcste Grego- nalur etiam sseculi legibus; nec prodest ei alle-
rio, adfrigus. Audi denique qtiid apgelo dicaiur " rius criminis abslinentia, qjii in altero ftterit de-
Laodicise: Utinam calidus esses aul frigidus ; nunc prehensus. Hoe serisu cnm terribile sit valtle quod
autem quia lepidus es, incipiam le evomereex ore meo protulil, sed -lamen super Jianc eamdem Aposlo'i
(Apoc. m, 16). Yaeautem qui cx ore irrecuperabiliter senlenliani Hieronymum jam consiiluerit; nec in-
evomilur Dei. Quo conlra Psalmista de sanclis : cognitum nohis, Iegem loiam inlelligere deeem
lbunt, inquil, de viriute in virtulem (Psal. LXXXIII, illa generalta praecepta, unde omnitim spccialilas
$8); quia videlicet, tit Leolieatus ait, scientes arbb- velut e-quodam rivo fidibus decachordi distincla
res seessein Ecclesiseviridiatio planlaias Do.r.inico, . derivatur : quae [scilicef decem proeccpla] cum in-
non-solum caventne dejiei&ntinpejus, eliam dant soluhililer a duohus illis niaximis et plimis de-
magnqpere sludium ut proficiant in melius. Cum ducla , deeem faciant rivos, seplem videlicel ad
aulem pulcherrima cujusdam nostrorum, quia niilis- - dileclionem proximi , tres perlinenles ad dilectio-
sima, habealur seittenlia dicenlis, non futurum extra .nem Dei, ita snam servant unde emerserant na-
misericordiam, quivelparlem boriorum operum fue- turam, ut uiium sineallero, sicut nec caput,-ita
ril assecntus,nonTninus lanien receplissima aherius, nec amplecli veraciler rcsptiiqne valeant niembra.
quia verissinia, esl relinenda definitio dicenlis: Qui Nam strut Deum non diligere probalur, qut pro-
non proficil, deficit,-etqui ttihil acqtdrit, noiinihil ximum non diligit, Joanne dicente : Si quis di-
perdil. Cui assenliens nee inferior allcr,"0-.!Kis, ait, xeril qttoniam diligo Deum, cl fralrem sunm odil,
defecfttsad nihilum tendit. His ilaque ita conhexis, mendax csl (I Joan. m, 9); et non tam proximum,
limendum ne dum nori inhias profectui, succumbas quam etiam inimicum , Domino dicente : Diligite
defeelui, devenias 169 nihili. Sunt autemquidaES , inimicos .vestros,-bene facite Ids qui oderunt vos,
.testeGregorio, a qnorum liberari satage consortio, ul sitis filii Palris veslri qui in ccelis est (Mallh,
qui ut fruanlur saeculo, dispensatorie serviuhl Deo. _v,44); niilla anlem evidenlior redamatio qtiampa-
Sunt contra alii, quorum in nuinero stude iriveniri, tris ad filium, filii ad patrem, <juem non amare
qtti ut fruantur Deo, Iransilorie serviur.t mundo. convincitur , 170 qui ejus spernit. jussionem : Ila
Hunc autem medium esse justiiiae iocum aestitoo. illa tria, quae a primo deducuntur, iiullus qui
Qtiod si omnino le erigere non vales (lil noii vales) ilhid veraciter observat potest praevaricari. Nemo
' ad
supremum illum Deo placendi ordinem ullomodo, enim diligens Deum alitim colit practereuni, ne-
S-ltem vel ad istum leliiimili.er firmissimeqiie teque accipit nomen ejus in vaiium, nec aliquid
neas medium postulo, iiequaiido scilicet ruas a"dil- facil honi nisi propler verum Sabbalum , hoc est
lum infiimim (548) ofdine devio ; neque eniin ideo rcquiem sempiternam. Et sicul proximum non di-
debes fieri perditus, quia nonvales esse-peifectus, j, ligere comprohatur qui Deum -non diligit, nani
' necideo
pessimus, quia non pOles exisiere oplinfus. ' nec seipsum diligit, Psalmista. dicente : Qui au-.
Jpsa denique humililas, qua de te vilia acstimas, _i lem diligil iniquitatem, odil anitnam suatn {Psal..
sitvera, el non potius segnitia, te quaiidoque eri- x, 5); ila qui illum diljgit veraciler, csetera ex.
gerevalehii ad sublimia, testevoce Dominica (Mdlih. hocdedticla non negligit. Nam et honorat paren-
xxui, 12). les,, nec mcechatur, nec occidit, nec ftiraltir,
3. Ne vero, dum haec milius tecum ago, me .nec falsum teslimonium dicit , nec concupiscit
tibi suadere pules, vel etiam forsitanconcedere, uxorem proximi sui, riec remaliquam ejus. Qui
iit ah aliquibus dtim abstines , alicui deservias vero aliquid horuni praevaricatus fuetil, qninium
quasi cttm venia vifio, cum , docente Apostolo, rcus ideo lenetur, quia in ipsum excessjsse fon-
allutn tnensinchoal, nedttm perficit,-dum sexlus hic sensu legendum est sanciorum; sBujustorum, vel aVt»
- sinus (id est hicdesexltis iilier) nitilur sulcari a nobis quid simile.
prwsttmeniibus te, Dealiias summa gubernalrix. (348) Vuig., infirmum, male. -
(347) Mcndum«liquod latet in voce tanium. EJ
519 RATHERII EPISC. YEHON. OPP. PARS I. 520
lem , unde cuncta proceduul, videlur, cuiii neu- A . aiilem in aliquo horum le pra_varicalore:ii dcpre-
trum horum -quae sunl prohibita agere proximum hendero , non te accendo - ad meliora , (corrigere
veraciter diligens (349) possil; Dilectio enim pro- ' moneo iniqua , nec ut scandas dico de virlute in
ximimalum non operatur (Rom. xm, 10). llaec eun- virtulem) sed ut cpnverlaris a malitia ad honila-
cla diximtis ideo, ut si saltem illum niedium bo- lem. Nam non esl isle locus ul pulabas bonitalis
uitatis loctim vis obtinere, omni capilali vilio medius, imo est nullus. Qui enim nec Deum nec
btudeas carere. proximum diligere [ (353), conlra haec decem prse-
-4. Capii-Iia vero ea noveris esse , quae (350) cepta excedendo in aliquo, etiamsl quaedam illo-
decacbordtim tabulis Iapideis prohibet scriptum. rum videaris implesse, proharis; qnam bonita-
Et ut eodem sensu ea dinnmeremus, qttaejam sunt lem hahere te putas, antequam ea scilicel, qua.
a heato Augtistino digesta, sciendum est primo minus fecisse le agnoveris , corrigas ? Cum autem
quia idolorum est perfidia, a qua le prohibet, * vel usu bonitatis , vel satisfactione emendalionis
cum dicit : Deus tuus, Deus unus est (Marc. xn, his le vitiis , qtiae haec decem prohibent, purga-
29). Haiic sequitur error haereseos , et diversarum tum; his te virtutibus, quas (354) monent, id
superstitionifm , prsecanlationes videlice!, et quae est dilectione Dei et proximi, fide et spe agno-
vulgo dicuntur facturae (351), el illa quae vani- Ii vero ornatum ; te locum credo subiisse medium,
lafes el insaniae f.lsae dicunlur a Psalmista (Psal. et ut ad superiora eveharis, omnia scilicet ven-
xxxix, 5); ipsa quoque quae Apostolus terribiliter dendo et dando pauperibus , Christumque seqnendo,
enumerat dicens : Dies 'observalis et menses et an- moneo : aut certe 1, ul firmiler le sallem in his
nos , timeo ne sine causa-laboraverim in vobis (Gal. leueas , suggero ; quia solis liis te non solum sal-
iv, 10), et his similia, a quibus omnibus compe- vanduni, eliam remunerandum scio , Psalmisla di-
• sceris, cum audis : -Non assumes nomen Dei tui cenle :
Imperfeclum meum. viderunt oculi iui, et
in vanum (Exod. xx, 7). Perjuria quoque et in hoc in libro tuo omnia scribentur (Psal. cxxxvui, 16),
inihi videnttir prohibila. Hinc superhia , elalio, lioc est perfecta et imperfecta. Perfecla aulem sunt,
et inanis gloria, vel amor saecttli, pro quo ma- quse , ut praemisii-ius, Dominus juvenl offerebat,
xime' in omnibus negotiis -laboratur ab his qui dicens : Si vis perfeclus esse , vade , vende omnia
Deum non diligunt, a quibus relraheris, cum quw habes, el da \pauperibus., et habebis thesau-
Sabbalum servare juberis,' id est ut declinans a rum in ewlo , el veni, sequere me (Malth. xix, 21).
. inalo el faciens bonum (Psal. xxxvi, 27), vaces a *Imperfecta vero, quoeJam-rnedium ji.sli.i_s Iocuiu
- jseccalo , et servias Deo : omnia autem Jiumiliter, describentes praemisimus, quibus etiam saeculares
- non superbe, propler remuneraiionem oeternam, ** pervalde Deo placere credimus, perque
(555) pce-
, non propler inanem saeculi gloriam. Hae tres prae- nitentioe dignos fruclus misericordissimi judicis gra-
ceptorum dislinetiones , malorumque prohibitiones. 1tiam nos mereri, [eliam post mtiltimodum ipsius
Ad amorem vero proximi perlinent haec : Honora contemptum speramus,nupiialemque quam lerrena
patrem et matrem (Exod. xx, 12), ubi prseler car- ' laaslone perdidimus veslem , etsi non cum corona,
nalem genitorem etiam Dei-Patris et Ecclesiaema- saltem cum venia , reconciliatos nos .recepturos
• tris
praeposiloninique Ecclesiaelionor specialius libi credimus; omnia vero haec (356) ad reprimendam
indicilur/IVo.. mcechaberis (Ibid., 14), in quo com- praesumplionem , et excitandam devotionem , non
pesceris ah omni lihidine. Non occides (lbid., 13), in injiciendam cum sint prolata -desperationem..
quo prohiberis alfomnimoda erudelitale. Aronfur- 5. Sclendum etiam minima quaequepersoepe inul-
- tum facies (Ibid., 15), in quo
restringeris ab ava- tum valere, cum et largitate solummodo eleemo-
rilia et rapacitale. Non falsiim testimonium dices synarum maxima jconversis.donenlur peccata. Hoc
(lbid., 16), in quo prohiberis a falsilate, perju- agi tantummodo gratuita Dei constat gratia, quae
rio, delrectalione [f. delractione]. Non concupi- id quod miserando inspirat, mlserando ut perlir
' sces uxorem
proximi tui (Ibid., 17), in quo revo- cialur adjuvat, mis.rando perfectum reeipiens (357)
caris eliam ab 171 adullerina cogiiatione. Hjec si coronat. Facit ot hoc omnia delicta' exsiinguens
illibale custodieris tecum, te exemplo Domini (352) charitas, (nemo etiim veraciter alicui miseretur,
juveni se' haec ohservasse dicenli, ut ad major.i nisi Dei et ipsius' amore [subaudi misereatur] ,
subveharis , possuni commonere (Marc. x, 20). Si cuinniserelur) cujus virtulis tanta est prscrogaliva,
(349) In iisdem vulgatis dunt et proximmn. Vo- sum commonerele, ut subveharisad majora.
ces dum el sensum turhantes delevimus, nisi forle (353) id esl, Qui\enimprobaris nec diligere Deum, '
legere malis dum est. Consirue vero : cum diligens nec-proximutn, excedendo in aliquo conlra limc-de-
veracher proximum', non possit agere aliquid ho- cem prwcepia, etiamsi videaris implessequwdatn illo-
rum, qum sunt prohibila : dileciio enim, etc. rum; quam bonitatem pulas le habere , elc. "'
(350) Decachordum scriplum tabvlis lapideis esl (554) Vulg., mei.do.se qvw : et "dein aut ad su-
Decslogus, seu dccem praecepla Decalogi. periora, ubi pro auk legendum est ul, vel aut ut.
(351) Factvra idem est ac venefieium, ex quo (355) In iisdem vplgalis per quem , male.
llalicae vocis fattura originem et aniiquitalem agno- (356)_Subaudi dtfta sunt, nimirura ad reprimen-
scimus. dam prwsumptionemet excilandam devoiionem, enm
(552) Hic desideratur respondenlis, aut prwcipien- non sint prolata ad mjiciendam desperalionem.
tis, vel aliquid simile. Consiriie : exemplo Domini (557) Perfeclum recipiens, videlicet recipiens Ld
respondentisjuveni dicenti, se observassehmc; pos- quod perfectum est.
W PR_<ELOOUI0RUM LIRIU SEX. — LIB. VI. 322
ut eliamejus imperfecta multum sintaccepta, cum A ergaslulufn. Confortet dolenlero, qni aelcroum hon
el l_ac [hac scilicel charitate] carens virtus, eliamsi videre desiderat dolorem. Recipiat hospitio pere-
videatur esse aliqua, sit nulla (I Cor. xm), teste grinum, qui vull a Domino recipi in aelernum
voce apostolica. Nam 172 ut dicamus de ipsa qua illud paradisi labernaculuin. 173 Redimal capli-
in Deum credimus fide, si propter aliud credendo vum, qui a diaboli laqueis cupil Iiberari. Per Cliri-
eum (558), quam propter illius noslraeque anima. slum solatielur.in aliquihus necessitatlbus consli-
amorem colimtis , nil ulilitalis acquirimus. Sperare lutum, qui de necessilalibus diversarum vult lihe-
autem de eo quid aliud maxime" prsecipimur, nis.i rari angustiarum. Sepeliat morluum, ,qui perdi-
quod ejus amatu vel redamatu , visione el cognilionis aelernoe cupit evadere lelhum. Liberet con-
tione in aeternum fruemur ? Non mcechari autem, strictum pro debilis, qui liberari a suis cupit pec-
non oeeidere, non furtum faGere , non falsum te- catis.. Eiipiat eos qui ducuniur admortem, qui
slimonium dicere , non concupiscere rem proximi, vull inferni effngere carcerfera. Vincal aniinum Im-
nec ejus nxorem desiderare , vel aliud , nisi [sub- patienlem, qui vult diaboluni supcrare bacchan-
audi ab his abstineatttr] pro Dei fraternoque amore, tem. Corripiat in misericor.Iia- negligentem , qui.
duid putamus juvare? Quodlibel itaque bonum quan-, castigantem placare vult Deum Palrem.
quam niinimum , si propter eharitatem facis, secu-' B 7. Esl autem praeter hos alius misericofdioe pro-
- merendse specialior lanlopere modus, quanto ab ipso
" rus eslo, cum fruclu facis ; sl propler aliud facis,
ne erres, inaniter facis. A quolibet malo si charltatis Domino ore proprio institutus, hisque adjunctiis,
amore corapesceris, mercede non carebis. Si obi imo ordine, nalura, atqne ulililateila praelatus: Di-
aliud agis, nec venia-, nedum gratia , dignus habe- millile, inquit, el dimitletur vdbis, dale el-dabilur
ris. Quisquis ergo medium Jocum justitiae vis obli- vobis (Luc. vi, 37); el: Nisi dimiseritis hotninibus
nere, hsee observa decempraecepta, et lioc propler peccata eorum, nec Pater vesler, qui in ccelis est,
dtio iila, id est, dilectionem Dei et proximi. Quod dimittet vobispeccata vestra [Maith. vi, 15). Terlioque
si contingat ab his te forsilan elabi; quo citiusi idem eodem replicans sensu: Cum siaiis, ail, ad
poles, recurrens ad pielatem, quem amas,. medici,, orandum, dimiliile si qtdd hubetis adversus aliquem,
et contemplum paulo minus aniorem ipsum con- ut et Pater vester, qui in ccelisest, dimhtat vobis
pec-
lilens, multumque deflens, luo slude loco reslilui. cala vestra (Marc. xi, 25). Quarlo _tulemparabola,
Amat enira eos, a quibus quoque non amatur;,.;_. qiiae et idem monslrarel, prsemissa (560): Sic el
nedum te despiciel, a quo quamlibet parum negli- Paler meus cmlestisfaciel vobis, si non remiseriiis
gentius [id esl aliquo modo] ex aliquo diligitur. CumL unusquisquefrdlrisuo decordibusveslris (Matlh.xvm,
ergotantoamico festina reconciliari, undeque cecide-'^* 55), viJelicet neore se quis oesiimet Deum posse
rasreslilui; quaudo quidem reslilulos nonnullos videsi fallere, qui ipso videt in corde. Quiuto vero: Si
etiam ad potiora proveclos. Vera autem restitutio, , offers, inquiens, mutius tuum ad allare, et recordalus
ujbi vera confessio ; vera autem confessio , ubii fueris quia frater tuus habel aliquid adversumle;
sera conversio, ubi autem vera conversio, ibi.verai relinque ibi munus tuum anle allare, et vade prius
-curatio. Nam qttid pertinet vulnus medico mon- reconciliari fralri tuo, el lunc veniens offeresmunus
strare, si eo non vis eurari (359)? soepius veroi luum (Malih. v, 23). Sed tu forsitan dicis: Abest
monstrala., nec curata plus tument vulnera, itai longe quem lscsi, nec possum eum adire. Dicit tibi
ut ipsos sui lelore a quibus videntur inficiant, , angelus: Gloria in excelsis Deo, et in lerra pax ho-
frequenti atlaclu deleriorala. minibus bonwvoluntalis (Luc. n, 14). Dicit et psal-
6. Poenitens jtaque es, aut esse vis? Consideral mus: In me suni, Detts, vola iua, qum reddam lau-
regulam poenitendi in diclis expressam Rapiislsej dationes libi (Psal. LX, 15). Dicil el Apostolus: Si
I)omini! Facite, inquit., fruclus dignos pmnitentim _• fieri potest, el W.cunquepacem in volunlale reline;
[Matth. III, 8); ct paulo post : Qui habet duass ila eniin et Dominus: Si ibi fuerit filius pacis, re-
lunicas_, del non habenli-(Liic, .m, 11); caeleraque_ qviescel super illum pax veslra ; sin aulem, ad -vos
exsequens [id esl prosequens] miserieordise opera,, reverleiur (Luc. x, 6), id esl, non deeril a volunlate
docet perspicacissime curani aliorum necessitaii- et remunerallone vestra,-etianisi «b illo non fuerit
bus [suppleetim] misericorditer-debere.iinpendere, ; recepla. Dicit et Gregorius: Debemus Vaque ad pro-
qui ut misericordiam jconseqtiautr .aDomino, cul- ximum quamvis longe posilum . longequedisjunctum
pas insequondo pcenitenliae dignum cupit fruclumti menle ire, eique anitrium sttbdere, humilitale illum ac
exhibere. Vestiat itaque necesse est nudum, quiii benevoientiaptacare. Sexlo demum Dominus:In qua,
-amissum innocenlia. vult recipere ornamentum.i. inquil, mensura mensi fueritis,- remetietur vobis
Pascat esurienlem, qui mortiferam animae desi-\- {Malth. vn, 2). Seplimo 174 dicens de adultera:
derat evadere famem. Polet silienlem., qtii'vultIt Qui sinepeccalo esiveslrum, ait, primus in illdmld-
evadere aegritudinem, morum. Consoletur in -car- pidem mitlat (Joan. vni, 7), hoc.est, feriat allerius
cere «mstilutuin , qui inferni non vult suhiree sine misericordia admissum, qui in se nulluni habet
(558) Conslrue : Si eredendo colimus enm propter

r (359) Yulg--, carere. Ex pracmisso et suosequenti
oliiidûam propler amorem illius et animwnoslm, , coniextu, quo de curalipne agitur, emendayiinus.
njl utiliiaiis acquifimus. < '560. Vular.,vromissa, male. - _
5i3 " RATHERII EPlSC. VERON. OPP. PARS fl 324
qtio fefiri possit peccatum. Illnc Serieca: Vide, ait, A \ cacissime, heu dolor! experiinenlo nuperprobalum;
si adhuc tnalus es, el similibus parce : verum si esse' quia aliud esf exhausta pestis, aliud consopita.
desiisti, cur aliis bgnum emendalionis abscidas, si Fuieus eniin adversarius, a torde se docens ex-
tainen httjusce islic non dissonet persona? Oclavo: pulsum alicujus, propnlsionis stiaevindicare nitens
Ejice ptinium trabem de oculo luo, el tunc perspicies injuriam, praeter alia tnille nocendi ingenia, illum
ut eductts festucam de ocnlo frnlris tui(Mallh. vn, 5): maxime, quo adinilli solehal, ohscrvat inlroilum,
festucam iram clicenssubilam et levem; trabem su- cui nisi virilis cum pei auxilio adhibila fuerit cu-
perhiam, odium et inimiciliae relenlioiiein. Nbno: stodia, (exemplo necis Isbosetli. cujtis dorntiente os-
Medice, citra teipsum (Luc. iv, 23), id esl, emenda liariaimproîse contigii inlerims (II Reg.i\,§),
prius in te iram vel otlium el ita demum alterius cum iniiigiiine,ablatis etiam spicis (364)quod purga-
iiisequendo cura peccaium; exemplo videlicet c'u- batur frumenli, a lalrunculis fuerit percussus) ple-
jusdam philosophi, qui cum ad iracundiam. utjam rumque irruere laiilp solet sacvius, quanlo inopina-
in alio volumine (361) relulimus,concilarelur, eidem lius, jtixla hoc quod aitDominus : Cutn immundus
a quo incitabatur dixisse ferlur: Jatn te perculerem, spirilus exietit ab homine, ambulal per loca inaquosa_
nisi iralus essem. Quod si alicui fidelium contigisset quwrens requiem, el ,non inveniens, dicil: Reverlar
dixisse, quid "aliud agerel ? non [legendum videlur C I in domum meam unde exivi, el veniens donium, etc,
norine]' cuslodita propriae ineiuis sospitale, illius Tunc vadilet assumit sepletn alios spirilus secumne-
phrenesim hausltl palienliaecuraret? Qnid vero nobis quiores se, el ingressi habiiant ibi, et fiunl novissima
trabem proprio in octtlo ferentihus et de alterius hominis illius pejora prioribus (Luc. xi, 24). Ecce
[subaudi oculo] feslucam avellere nitentibus, facto quod mahim de negligentia, desidia, vel lorpore
in hujusmOdigenlilis idem, proh nefas! clamarel(382) generatur. Unde et Psalmisla, dum necessitales
nisi quod jain duduin prophet.i -: Erubesce , In- carnaliler populi describerel, casus moraliler no-
quiens, Sidon, ail mare (Isai. xxm, 54); ac si ipso stros ostendebal, dicens: Oinnemescam abominata est
exemplo dicerel: Qua fronte Christianus quilibel anima eortnn, el appropinquaveiunl usque ad porlas
cum trabe superbiae alterius de oculo fesluc.tm ali- morlis (Psal. cvi, 18). Escaeautem animarum, oratio,
cujus vitii couaretul' demere, cum mc academicus psahnodia, jejunia, eleemosynse, et continuos sunt
nec ipsam fesiucam iroeoeitlo cordis velle videat lecliones: quoe qui abomitiatur, nisi ei conlingat
~
gesiare, dum de alterius lignum elalionis siudeo re- quod sequitur, id est, ut clamel ad Dominum dum
vellere? Decimo vcro item Dominus -.Diligite,inqtiil, tdhtilalur (Ibid., 19), ut ct necessitalibus [/"., e ne-
inimieos veslros, benefache his qui oderunl vos, ut cessitalibus] suis lilierelur, selernaesine dtibio mor-
' iis, teste GregorioJ pericttlum incurrere creditur:
sitis filii Palris veslri, qui in ccelis esl, qui solem C
suum oriri facit super bonos et malos, et pluil super despCratur enim ejus etiam temporaliler vita, qni
justos'_( injust-os{Luc, vi, 27). Facessal ergo omnis carnalia respuil alimenla.
Jndigne pdenitenliurii, imo Deum hac siinulalione ad 9. Sed ut meipsum in hoc quod ccepi traham in
iracundiani provocaiitium, his divinl oris praeter exemplum, cum paulo resolulius quam compeieret
inmunerabilia toriilruis perculsa sallem dolosiias; hudius tenius me agerem, sen.i, proh nefas! in par-
-csfunentiam (565) vehiam se mereri nullo modo vissima (utinihi videbalur, non ut cral) occasibne,
peccaminum, qttandiu in corde aliquod phreuetieum quam-me titillans amara ilia voluplatum suavitas,
relinent odium. eliam iu carcere pbsilum, doloreconfectum, pupu-
" 8. Ad fruclum aulem
dignum pcenitenlise eliani gerit, longe quidem ûam solebal milius, sed rursus
lioe pertinel maxime, ut qul_se illiciia perpetrasse longe aliter alque pulaverara: ila ut In hoc saltem
cbnsideraf, sese a lieiiis caule restringal^ ipsarum cognoseere potuerhn, non moEerii, sed omnimodis
eiiam remm illeeebris, quas sibi cattsam alicujus fortem, non muliehrem, sed virilerii cordis januis
recognoscit fuisse criminis, corpus suumassuefacere me debuisse custodiam adhibere. Qnod, o bone Jesu,
ulteriiis<;aveai: sciens a quodam veracissime 175 pie, coelestis ac sapienlissime, istic poni decuit me-
dictufn, quod el a hobis uiinanj non fuissel perspi- riice, non ut libi revelem, qtti omnianosti antequam
(361) Hiuc constal Ratherium aliud opus anle: inqnam,'elamaretnobis infaclohujustnodi, nisi quod
scripsisse, cui hsec philosophi cujusdam senlenlia i jatniiudttm clamavil piophela inquiens: Erubesce
inserta fttii. Hoc tamen optts in desiderio est. Numi Sidon,ail mare; ac si ipsoexetnplodjcerel: Qua fronte
vero idem illud sil, quo quibusdamMediolanensiumi Chrtslianus quilibelicum trabe superbim conarelttr
qtiaestionibusante episcopatum Ycronensem respon- demerede oculo alterius feslucam vidi alicujus, cum
.deral, an vero diversurn,,igiioratur. Eamdem porroi academicusvideat me nec vellegeslareipsam feslticam
ejusdem philosophi senlentiam reciiaj, etiam Atioi irm oculo cordis, duinstudeo reveltere ligmnn elalionis
Vercellerisis episcqpus inopere De.pressurisEcclesiwr de oculo allerius? _|
part. i, hisverbis": Aii enim Teieniiunusphilosophusi (363) Yulg., msdmaniium, mendose. Sensus -cor-
nd nillicum suumxOb teinfeticem, quem afflictarem,, reciionem suppejitavit. Construevero -.Facessalergo
nisi
' iralus essem. pmnis doloshas perculsa bis sallem divini oiis toni-
(362) Legebatur clamavit, non quod, mendose. truisprmier atia innumerabilia ; omnis, inqttam, do-
Correclionem in textum inductain sensus efflagitai. lasilas indigne pmnhenlium, imo hac simulalione
Construe : Quid vero iUemgentilis! proh nefasj cla- provocantiumDeumlad irapundiam ; wstimenljam se
' snnrel nobis ferentibus trabem in ocida proprio,, nullo modo mereriveniam peccaminutn,quandiu, elc.
et nitenlibus avellere festucatn de ociilo allerius,qtdd, , (564) Id csl spicis\frumenli, quod pttrgubatur.
~ '
SffS PR_ELOQUIOIH.M_L.BRISEX.— I.IB. Yl._" 32«,
(iant, sed Jtit (SOo) (p'r_eler id quod potissimum est A len.alionis vel poaiiileiuiae tempore, ut jam dicium-
flagitandiiiii,id est, duniego illuddpscribo-uldeleas,. esl, eonlra nos maxime probalur conslstere. Nam ctj
dum ego adversum me confiteor, tu-cum innuntera-. i|lum,<iui uxorem patris violaverat, tradi Aposiolus,
bilibus el gravioribus deleas) etiam lecluris in islo Salanae prseeipil in mleritum carnis, ,ut Spiritus.
prosideam, viJelicet ut causam juste quam patior salvus sit in die Douiini (/ Cot; v, 5).Tradi autem
animadversionis tuae perpendant, 17© <IU0 tuara Satanae dicitur, ad conflictum, non ad, domiiialum ;
in hocjtistitiani glorificent : considerantes quam adêrlamen, non adservilulem; ad cariiisint.eriium,
reus in tuo coirspectu parebam, cum me, (366) illud non ad animae detrimentum; videlicet ut dum illo,
nec esse omuimodis caecus perpenderem ; cum et cum adversariojejuniis, vigiliis.^seterisquecorporii
iiuiic percussus, proslratus, oculisque parnmper crticiatibus pugnanle caro 177 hueriret, spirittis,,
apertis, teque ex aliquanlulo (567), ut milii videtur- hosle devicio, salvtis in die Domini fieret. Unde et-
-(a te aulem, uirtiin sciam, veraciter scitur) scicns, alihi qusedam ssecularia iirexemplum proferens idein,
et me non "lain emendare quam corrigere cum tui ail: Omnis autem, qui in agone conlen it, ab tm-,
adjulorio, ul le videre nierear, volens, dominis nibus seabslinet (1 Cor. ix, 23). El verissimc. Nani,
quoque crudclissimis, qui me dum a te fijgerem etin seammate (569) luclaluris quorumtlam absti-
receperunl, terga ad le refugiendo dare deliberans, B nentia indicebatur, ita ut etiam eibns eis agoni-
nexu adhitc insolitse consuelwdinis et maculis re- stictis daretur, id est, levior, qui corpus reliciendo,
tentus pernoxiaefrequeniatioriio, lamniiserrime ictu roboraret, non gravando eliderel; et quia luxuriu
zabolico lerebralus, jactilisqiie peccali percussus quoque nimium debilitat corpus, laminas pluinhi.
confodior. Rurstim quam niiser.eram, perpen 'ant, ,a reniius circumponebant projiier pollutionem no-
te penilus aversus, qui tam inutilis adhnc p.sreo ad cturnam : qnae qmnia cum propler corruplibile bra-.
te quasi conversus: quam impius cum me ipse cru- vinm illi facerent carnaliter adipiscendum, nos
deliter inlerficerenij qui lam iniquus, cnm me a le, spiritualiter agere in hoc Ionge dissimili potius de^
refici misericordiler postulem; qttid stiperba caro hemits confliclu, ut et carnem spiriiui subjicianius,*
in- prosperilale egerit, quae adhtic in lam maxinia el diabolum proslernamus, et bravium sempiternuiii,
adversilale superbit: qttid pelulcus inoliebatur ani-, pro victoria capiamus.Quamvis etalio congrucntius
mus, cum quaedam illi pro voto arridebant, ctui modo possil intelligi quod diclum esl: Tradere hu-
adhuc evanescat, cum universa ei repngminl; simul JKsmodiSalanm (ICor.\, 5). Satanas.quippe adver-
utmei jaclura sibi cauieloe capiant commoda: (fclix sarius vel contrarius inlerpretatur, per quo l con-.
(568) e.iim alterius cujus sunt documenla flagella) trarietatis nomen significalur tradilum peccalorein
proquemeinelmiserriinoluam eo obnix.uspostuleiit' ^ contrariis anterioris vitae consueludjiiibus: - vcrhi
cjemenliam, quojiumerosiorem-agnoverinl^culpam, gralia, ut qui anie deliciis, nunc utatur amaritudH
alundantiorem inlellexerinl et intercessionis indi-, nibus, el quidquid aversum vel contrarium est vo-
genliam. , , luptalibus, exerceat peeniienthe diebus, lu intereunfe
10. Yerum ul ad fe cum quomihi erat sermo fe-i hujiismodicoiilrarietiieper afflicljonem carnis (570)
deam, suggero ut dum agis poenilenliam, ipsam spiritus in die Domini salvus mereatur exis_ere.~-
quoqtie non solum a malis, «tiam a honis temperes II. Sciendum aulem aliunmiodum esse poeuiten-
linguam, Psalimsta docente te, dunnlicit de se: Cttm tiae, quo judicio totius Ecclesiae, quis cerio tein-,
consisieretpeccttior adversum me, obmiitid, el humi- ppre [subaudi pceniteiitiam agil], aliuin quo Jiostra
liatus sum,etsilni a bonis (Psal.xxxvm, 2); qui spoflte poeuitemus omni tcmpore : Islud nulla con-
lamen prseniiseral: Posut ori tneo cusiodiam. Aliud stringiiur lege, nisi prout quisque.sihi velil indicere
enim est cus.odiri, ul rationabililer, dum ulililas lantuin, utpro modo aegriludinis mediciuam sibi no-
exposcil, proferatur; tdiud penilus oblurari, ne veril adhibere salutis. Illud vero ea constringitun
ullalenus proferalur. Unde elinalio psalmo pre- conditione, ut nil laxius sibi possit ah eo quod prte-
eatur „dicens: Pone, Domine, custodiam ori meo, ceplum est agere, nisi ipsius, a quo ligalus-est, levi-.
el osliutn circumslanliw labiis meis (Psal. <IXL,3). getur attctoritate, aut forle ipsius industria lioc euin
Ostium vero el aperilur el claudilur. Peccatoris ligaverit modcramine, ul-si ipse defuerit, ab alio sibf
vcro noinine diabolum hic expressum intellige, qui absolutionem liceat poslulare. (371:). Pceiiileniiaui"
-• , .
{565)Yoces sed ut jungendse sunt cum illis eliam cati confodior. , ..,,..
leciuris inisio opere provideam. (368) Id est: felix ergo ille, cujus
' docttmenia suul,
. (566) Me iilud nec esse idem est ac me nec reum flagella ailerius.
fesse. , (569) Scamma est areiiae spatium hictaluris desi-
. (367) Construe: Tequeex aliquanlulo, id£SlaIiquo gnalum, ullra quod progredi jion Jicet. Ciclius Au-
modo, ul mihi videlur, sciens (utrum aulem vera- relianus lib. u, cap. 1 : ln areng spalio,.quod appel-
ciier sciam, scilur a te) et cum lui adjutorio volens lanl scammd, Mox quorumdam, id est quarumdam
me non lam emendare, quam corrigere, ul merear rertim, absiinenlia.
videre le, deliberans quoqtie refugienda ad le dare ' (370) Iu vulg., carnei, -male. - -
iirga dominis crudelissimis, qui receperunt me, dum (371) Non de absolutione sacramenlali loqtiitur;
fugerem a te, adhuc retenlus nexu inolilm consueiu- sed de ea. qua imposilam pce iientiam pro lervore
dijns et maculispernoxiw frequentalionis,- lerebratus -ipsius pceniientis,, aliisque jnsiis de-causis-laxari
latn miserrime iclu zubolico,el percussus jaculis pecr posscsacri canones tradunt. Jd ab eo, lantum-erat
3£7 RATHERIl EPISC VE-ROX.OPP. P.A.RSI.j 528
vero nec iste nec illedigne agere convinciiur, si dum _A 9), acsi dical : Qiiantunnis nitar, quamtumvis la-
unum qnodlibel vitium sese macerando inscquilur, borem, quovis menlisacie evolem, quovisproficiendo
aliud simile, aul forsitan gravius.autcertepluraalia conscendam, cum ipsis pennis me scio casurum,
commillere noi) veretur. Nam sunt nonnulli, qui pro nisi dcxtera lua sol tum praeslel auxilium. De ipso
commisso poenitentes homicidio, aliud niedilanlur vero auxilio quanlum prspsumat, alibi ila demon-
Jiomicidiiim. Sunl eliam, qui cum homicidium pce- strat: Promhlo vobis, filioii, et ceiius sum, quia si
nilcnl, adulterium perpelrare non abhorrent. Quid quis ex corde pwnhueril, et ad vomitutn peccali rever-
islis evenit, nisi quod dicilur : Vw peccalori lerram susnon fuerit,sa'vus erii: tanlum est fide [/., ul fide]
ingredienli duabus viis? (Eccli. n, 19.) Duabus viis non dubitet, tie delectatior.es repelat.
quippe terram ingredi nititur, qtti ununi insequendo 14. Inter baecigilur, suhruenie lentatione suhila,
vitiuni, viam salutis quaerere videlur; coetera vero si aulin cogitalione, attl in verbo, aut denique in
exsequeiido, viam moriis incedere comprobalur; faclo te improvise contingat labi; ne desperes, ne
cum apertissime Jacobus dicat aposlolus: Qui in deseras incoepium, ne bene agendi in aliquo inler-
uno offenderil, eril omnhtm reus (Jac. n, 10). Hoc .rtimpas ciirsum; repara redivivum cerlamen, resu-
enim tjuod de homicidio el adullerio exprimendi me conflictum, reaecende audaciam, vindha injti-
gratia dixi, de caeteris untisquisque noverit debere B riam. Solel dux etim militem plus diligere, qui fre-
jntelligi. quentibus iclibus confossus, rursus adversarium rc-
178 12. Notandum interea quales impios Domi- vocaio certamine impeiil, quam eum qui aut nun-
nus suscipiat conversos; ail enim : Si averteril se quam [subaudi impelit], aul 179 <ergadedit, nil
impius ab impietale sua, et egerit pmnileniiam ab virtutis inimicum expugnaudo monstravit. Audi
omnibus peccalis suis qum operatus est, et cuslodurii etiam super hoc Scriplurae sanclae consilium : Si
omnia prmcepta mea, el fecerit judicium el juslitiam, spitilus, inqttit, pclesialem Iwbenlis super le ascen-
vila vivel, el non morietur (Ezech. xvm, 27). Si, in- derit, locutn luum ne dimiseris ,-quia curaiio eessare
quii, egerit pcenitenliam ab omnibus peccaiis, et faciet{372)peccala maxima (Eccle. x, 4).
custodieril omnia pia_eepla mea; ne lu le ptilcs ali- 15. Sanus-es? Lauda cusio,:ieniem te Dei miseri-
quod pcenitendo delere posse peccatum, si conleni- cordiam. Infirmuses? Lauda flagellanlem pii Palris
ptor Doniini fueris pra.ceptorum. Omnia ergo cri- juslitiam. Bonum est, inqnil Psalmus, confileri Do-
mina necesse esl derelinquat, el universa praeccpta mino, et pstdlere nomini tuo, Aliissime. Quomodo?
Dei custodial, qui indiilgeiitiam consequi desiderat. Ad annuntiandum mane misericordiam luam, el veri-
Cave igilur, omnis quicunque es, qui pcenitenliam talem luam per nocletn (Ps. ix, 5), mane prosperita-
desideras agere, ne duplici corde iilud cerlamen ve- C tem, noclem significans adversitalem, ac si dixissel:
Hsadire; ne forte dum Deum le posse cogitas falle- In prosperitatc misericordiam, in adversitale bonum
re, non quidom laHere, sed eum polius videaris ir- est aiiiiunliare inam Iaudandd jiisliliam. Sanuses?-
rilare, quem oporluerat huuiillima el purissima sa- AuJi a quo conlinefis : Cusiodit Dominus omniaossa
lisfacliene placare. - • eorum (Psal. xxxm, 21). Infirnius? Audi unde con
15. Sed ad lioc quis idoneus, cum nemo aliquid soleris : Multm, inquil, tribtdationesjustorutn (Ibid.
possit suis virihus? Unde quotidie clama, imo inces- 20), elc.; el : Non\sunl condignm passiones hujiis
samer, etiam lacendo el alitid quodlibet agendo de- temporis ad fuluranugloriam, qum revetabitur in «o-
siderans poslula : Cor mundum crea in me, Deus(Ps. bis (Rom. vm, 18). 'infiriiiuses? Audi, ne impalien-
L, 12). Quod si nitenti tibi ipsa prava consitettidine ter doleas : Qvetn ênim diligit Dominvs, corripit
exui diflicilisoccurrit effeclus, ne rogo ideo deficias. (Prov. ni, 12). Saiitis es? Audi, ne iusolenter exsu!-
Naluralis enim isle estîmnium conaluum usus. Ma- tes : Quod si exlra disciplinam eslis, cujus parlicipes
gnus enim fepis difficile evehitur ad summa, cito facli sunt omnes ; ergo adultcri el non filii eslis (Hebr.
ruit ad infniia; nec a primordio quis potestcsseper- XII, 8). Sanuses? Time ne tibitjiealur : Fili, recor-
fectus; lesleenim Augusiino, diflicile esl ut sicho- dare quia recepisli bona in vita lua (Luc. xvi, 25). In-
ino mutelur, ut non habeal Unde reprehendatur. firmus es? Opta ut de le dicatur : Et Lazarus simili-
Tiinc lene te ad Chrislum, clama : Trahe tne post le>. termala. Ampleclere lu, nunc vero hic consotalur.
(Cant. i, 4); et: Educ de carcere animam meam{Ps. Time lu, tu vero cruciaris. Verumtamenrte te solu-
CXLI,8). El ne tuis innitaiis viribus, audi eumdeiai lum ipsa infirmilas, aul islum sanitas reddal ingra-
Auguslinum : Pugna contra concupiscenlias, Deo de- tum, noveritis quia qttibusdam infirmilas, aut quae-
sistenie, si poles; laborare poles, vincerenon poles. Iibet flagella aul ad-profeciuni, aut sd prohationem,
Unde Psalmisla : Si sumpseropennas meas diluculo,, aut ad solam gloriam Dei sunt: quibusdam autem
et habilavero in exliemis maiis, etenim illuc maiius; aut ad correctioneni, aut ad inilium malorum, vlde-
lua deducel me, eltenebil ntedexlera lua (Ps. cxxxvm,, licet ut dum hic flagellanlur, nec corrigunlur, liic
faciendum, qui pcenilenliam imposuerat, nisi forte. ut sensum aliquem sbidem redderent, edilorcs inlra
ea liioderaiione illam impo&uisset,utipso deficiente,p uncos adjecerunl duo alia verba sic : Lauda custo-
ab alio ahsoiulionem, seu miligationem ejusmodi li- dientem le, peccaia maxitna (vila per) Dei misericor-
ceret poslulare. diam. lllis autem vocibus nuc revocalis, ubi sane
(372) Vocespecc-i.aina_.imoctim in codice tradu- Ieguntur apudEcclesiasien, nulla additioneopusest,
clae fuissent post sequenlia, Lauda cuslodienlem te., ac lexlus optime restilulus inteiligelur.
329 . PR/ELOQUIORUMLlRRl SEX.— LIB. VI.: 530"
incipiant lorqueri, ul in oelornumcrucientur.' Multa J> ilioni communiter malorunr (ulrisque enim miliiat
enim flagella peccaloris(Psai. xxxi, 10).'Vide Pha-' sensus) : Revelabunl cceli iniquilalem ejus, et lerra
raonem, considera.Herodem. Et quibusdam sahitas, adversumeum consurget,el manifeslutnerit peccalum
aut alia bona temporalia aut ad probalionem, aul ad illius ... die furoris Domini (Job xx, 27), cum eis [ia
aliorum utilitatem, aut ad judieium dantur :uon- esl cum peccato eorum], qui dixerinl Domino Deo : -
nunquam vcro ideo danlur : ut ahundante viatico in Recede a nobis, scienliam viarum luarum nolumus
pra-senti liberius ad mansura bona lendalur; sive (Job xxi, 14). Itemque : Ducunt in bonisdies suos,
ut, dum pure quis ministrat aliena, quandoque per- el in punclo ad inferna descendunt; et Sapientia satis"
veniat ad sua; et dum cum Dei gloria miiiislrantur idem lerribiliter: Vocavi, ait, el non venistis, elc;
momentanea, gloriosus cum honi operis fructu per- egoquoquein inleriiu vestro ridebo (Prov.'i, 26), ele."
venialur ad seterua. Scriptum est enim : Dedit eis Propheta eiiam In Threnis' deplorans : Propierea,
regiones genlium (Psal. civ, 44), etc. Tanto ergo mi- inquit, ductus esl captivus populus meus, quia non
uus vel affici ad haec utraque debet quis vel exlolli, habuit scienliam (Isa. v, 15). Aliusvero iOmnis, ait,
quantominus ad quid sint praerogata, in hocvalet iniquitas ab ignorantia descendit.Et illud : Noluit iti-
difficilemundo perpendi. lelligere ut bene ageret (Psal. xxxv, 4).' Iterumque :
16. Sapiens aul es, aut esse vis, aut foiie diceris? ]H'Ncscierunl neque inlellexerunt, in tenebris ambulant,'
Stultus secundum Apostolumin hoc saeculoefficere, movebunlurotnnia fundamenla lerrm (Psal. LXXXI,
ut sis sapiens (I Cot: m, 18). Stullus es? Inclina, 5). Dominusvero in Evangelio : Qui esl, ait, exDeo,
secundum Salomonem, aurem prudeniibus (Prov. v, verba Dei audil(Joan. vm, 47). Ne'vero lu, neve
1), ne sis stultus. Sapiens es ? Audi : Non plus sa- ille nller ad qualemcunque sapienliam me pulet vos ,
perequam\QQ oportetsapere (Rom. XII, 15). Slul- invilare, prseter ad illam quse ex Deo esf; el ab ali-
tuses? Audi : Qui auletnignorat ignorabilur (ICor. quacunque [subaudi sapientia], cum cautelain sua-
xrv, 58). Sapiens es? Audi : Prudenliw tum pone deo, compescere alteraro, cum nulla sil alia; cona-
niodum (Prav. xxxin, 4). Stultus es? Audi : Usque- bor quo cilius expedire potero (575), tria sicul in
quo, inquil, parvuli diligilis infanliam, et stulliea qum corpore, ita et jn animo esse generaincrementorum,'
sibi sunt noxia cupient, et imprudenlesodibunl scien- verbum e verJjo, sicut hic, id esl, qnj plura supe-
liam? (Prov. I, 22.) Sapiens es? Audi : Intelleclus rius in l@-f adminiculo, islius operis protulit, pro-
bonusomnibusfacienlibuseum (Psal. cx, 10). Stullus - sequens ipsum. MEst enim unura, inquit Augusti-
es ? Intellige : Qui avertit aurem suam ne audiat lenus- in corpore necessarium, quo naturalis convc-
gem, oralio ejus eril exsecrabilis(Prov. xxvm, 9). nientia impleiur in raembris ; allerum superfluum,'
< sicut inlefdum senis digitis nascuntur homines; ter-
Sapienses? Cave quod dicit Apbslolus : Melius eis C
fuerat non cognoscereviam verilalis, quam posl agni- tium noxinm, quod cum acciderit, tumor vocatur;
iioitemrelrorsutn converli(Uebt: x, 26). Stultus es? elenim sic_memhra crescere-dicuntur, revera enim
YidequiddicalDoniinus : Qui esl ex Deo, verba Dei locum occupant ampliorem, expugnata. hona vale-'
audit; propterea vos non audilis, quia exDeo non tudine. Jta in animo quaedamquasi naturalia inere-
eslts (Joan. vn, 47). Sapiens es? Evita prudentlara menta sunt, cum [subaudi animus] honestis, etâd
carnalem. Slultus?Sectare prudeniiam spiritualem. bene heateque.-vivendumaccommodatis augeri dici-
Sapiens ? Audi: Ne sis sapiens apud temelipsum. tuf disciplinis. Cum vero ea discimus quse mirabi- -
Stullus ? Time Deumet recedea malo (Prov. m", 7). liora quam utiliora sunt, quanquam nonnullis rebus
Sapiens? Agnosceipsumtuum nescire. Slullus?Aude plerumque.opportuna, supervacanea-tamcn et de
sapere, ue tenlafio te subjuget, antequam nielus. . illo secundo genere numeranda sunt. Noxium vero
Sapiens? Audi : Sapiens eris, si te non esse credi- illud genus esl artium, quo anima sauciatur. s Islud
deris (AUG.de Ani. et ejtts orig., 1. m, -c 1). Stultus? ergo (ut hsec tria qualiter accipi debeanl suppetam)
Non nalurse, negligenliae s. pientia denegatur. Sa- pessimum genus sciendiomnimodis respuendum, se-
piens es? Audi : Alliora le ne qumsieris. Slullus? ^ «undum cavendum, primtim esl amplectendum :
QumprwcepitDeus illa cogitasemper (Eccli. m",22). ipsaest enim.vera sapientia, imo nulla alia,quse
Audite eumdem simul utrinque : Neuter cxcusalur, nulla suadet nisi bonesla; nulla docel nisi utilia";
nec ille qui legit, nec ille qtii legere noluit; plus de- nulla praecipitnisiDeo aceeptabilia. :
liquit qui negayil quod legil. Ille aulem, qui cum 17. Prudens es? Eslo et simplex. Simplex es?"
pqtuit, noluit scire quod facerel, nequaquam eva- Esto et prudens. Nec enim unum sine altero aliquid
det; quia dictum est in Joh in cujusdam descii- valet, utesse virtus valeat. Namprudentia sine sim-
ptione maledictionis,-siYescilicetJudseorum crucifi- plieitate calliditas; simplicitas 'sine prudenlia falui-
genlium, sive Judae tradentis Dominum [fepete ditas cst. Audi Dominumdicenlem : Eslote prudentes
ciuni esl] sive principali illi superbice, sive genera- sicul serpentes, et sitnplicessicul columbw(Malih. x,
(375) Construe : conabor, qtto chius poiero, expc- islius operisfrolidil, videiicel Augustinus. Quodpau-
dire, id est explicare, tria sicttl in corpore, ita et in;, cis idem est ac dicere, conahor explicare et osten-
animo essegenera increineniorum, conabor, inquami' dere Augusiini verbis,' tria esse genera incremento-
expedire prosequens ipsttm verbum e verbo, sicul hic; rum sicut in-corpore," ita et iri animo.
protulit, id est hic qui plura superius in adminkuloi
PATROL,CXXXVI. "•--"_ il
1,51 RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS L _ 552
autforsilan liunquam, nec pro desiderio cce-
15). Volo ergo te, ut de quodam (374) salis Grego- Araro,
rius aillepide, scicnter nescium et sapicnter indo- lestium, ncc pro jactura terreslrium, nee pro ipsa
ctum. Loetttses? Ulinatn iuDeo. Tiistis es? Uiinam mortalilatis conteniplatione, quse propter ipsuni ine=
esses pro incolatu tuo. Loetus es ? Audi in quo gau- vilabilem occasum tot quolidie subjaeet easibus,
dere debeas : Gaudele in Domino semper (Epbes. iv, quol servil necessitaiibus, flelum aliquem cordepro-
4.1. Trislis es?-Audi qualiter aflici deheas : Quat ferre, autocuiis valet elicere. Quod enim aliquoties
Irisiilia ulilior Isetitia1sit tristitia, teslatur qui dicit;
eniin, ait Aposlolus, secundum Deum est, quam
et ubi iristilia
paznilentiam in saluiem stabilem operatur (II Cot: Cor stullorum ubi Iwlitia, sapienlium
concinit
vii, 1'0). Dicit libi psalmus.: Lwtamini in Domino (Eccle. vii, 5). Cuiiille, qui superius, satis
trisliiia est, quw eo-
(Psal. xxxi, 11). Hicit et libi Apostolus : Omne laute : Ulilior, inquiens, swpc
Alius item : Ipso,
gaudiutn existimale fratres mei, cum in teniationes tniletn solet habere gravitatem.
varias incideriiis (Jac. i, 2). Audiat (575)igitur Isetus iuqtiil, nosiro Deus gaudet lamento; unde dicitur:
ne insolescat: Vw vobis, qui ridelis, quia plorabitis Anteruinam exaltalum cor (Prov. xvi, 18); et illud
et flebilis (Luc. vi, 21). Audial trislis ne amarescat: quod tamelsi (376) de fulura psrdilione maxime,
Beati qui nuhc flelis, qtda ridebiiis. Lsetus r Gaudete tamen et de praeseillipotest intelligi eventurum \a-
quod nomina vestra scripta sunl in cwlo {Luc. x, 20). B rietale : Risus dolore miscebhnr, el extrema gaudii
Tristis : Ilerum aulem videbo vos, et gaudebit cor IUCIHSoccupat (Prov. xiv, 15). Quomodo ergo inter
vesirum, et gaudium vestrum nemo tollel a vobis hsec utraque slatuu, menlis debeat moderari, sa»
(Joan. xvi, 22). Lsetus : Spe gaudenles (Rom. xu, pienler te docel qui dicit: In die malorum ne imme-*
12). Trislis : Quad tristes, semper aulem gaudenles mor sis bonorum, et in die bonorum ne imtnemor sis
(II Gor. vi, 10). Audiat ulique tristis : Gaudete malorum (Eccli. xi, 27). Hoc enim facto neclaelitia
justi in Domino (P&al. LXII.1). Lselus ; Plange quasi dissolulum, nec trislitia faciet desperatum : quod
virgo (Jbel. i, 8). Trisljs : Gaude et Imtare, filia Sion facundissime ille incomparabilis eloquii, supra qui
(Thren. iv, 21). Lcetus : Quanlum exallavit se, et in paulo, ore deprom:t (577) aureo : Si qua, inquiens,
deliciis et Imtilia fuit, lanlum date ei luctum 'el est prwsentis temporis Iwlitia, ila esl agenda, ut nun-
planctum (Apoc. xvui, 7). Audiat trislis : Tristalut quam amaritiido sequenlis supplicii recedat a memo-
aiiquis veslrum ? Oret wquo animo et psallat (Jac. v, ria. Ilis ila confeclis, pensandum est cuique, unde
13). Audiat loetus : Hilafem datorem diligit Deus in praesenti gaudere debeat, ne in futuro doleat; vel
(II Cot: IX, 7). Iloec itaque duo ita compegi, nt et uside tristari, ne notam rancoris incuivat: nam et
trislis moerorem sequanimitale, oralione, et crebris, Tident liomines in prsesenli et plorant; el quod rident
si ad hocidoneus est, psalmodiis miligare contendat, ^ ssepe plorandum ost, et quod dolent gaudendum.
ne in rancorem incidat; etlsetus hilaritatem suinon Ridet enim quis qtiod plorandum est, sicut de qui-
alio [id est aliter] quam cum Dei gratia jn operi- busdam dicilur : Lwtanlur cutn niale fecerint, el
hus bonis Deo ostendere 1Q2 humiliter satagal, ne exsttltant in rebus pessimis (Prov. n, 14). Item plorat
offensam pro laelitia incurrat, el [supple tit] meri- .aliquis, cum ei aliquid adversi contigerit; cum po-
tum pro beneficio prseparet. Dictum est enim a lius gaudendum esset illi, quia : Quem diligil Dotni-
quodam, ul credo, "veracissime (hanc enimprsero- nus corripit, fiagellal aulem omnem filittm quem reci-
gativam sihi dicendi comparavit puritate, ut de ipsius pil (Hebr. xn, 16).lUndeigitur oportet Jgg gaudere
tesiimonio nullus deheat dubilare) : Qui panem nisi de pfofeetu piorum ? Unde tristari nisi de de-
'
egenli tribuit tristis , el panem et metitum perdit. fectu eorum ? Unde gaudere^nisi de felicilate pro-
Hinc et ille qui superius, id est Augustinus, soepis- missa ? Unde tristari nisi de peregrinatione hac diu-
sime : Si cum Idlarilaie, inquit, bonum facis, tecum turna ? Leve enim ]est desiderium pairise, si desunt
facis; si autem cum tristitia, fitde le, non lu facis. penitus laciym.. in peregrinatione; et frigida nimis
Cum itaque imporlunius lemporale gaudium cordi torpet charitas in corde, si de profectu fraterno
suhrepit, respondeat intus inoderalus vigor auimi _ gaudere, et pro defeclu nescit omnimodis dolere;
dolens de csecilale preesentis soeculi: Quale mihi unde ef Augustinus : Odit, ait, patriam, el valde vi-
gaudium erit, qui in tenebris sedeo, et lumeti ceelinon luperat, qui pulal sibi bene esse, cum peregriitatur.
video? (Tob. v, 12.) Rursus dum sese trisliiia into- 19. Est eliam alia non usitata quidem multis, sed
lerahililer ingeril, ereeta in aicem mentis constan- tamen Dominicis ipandata praeceptis causa exsulla-
tia dicat: Quis nos separabit a chatilate Chrisii ? tionis. Etiumeratis quibusdam qiiippe adventum ejus
tribulatio ? an anguslia ? (Rom. vni, 55.) prsecedenlibus signis, ait discipulis : His autem fieii
18. Cum igilur nalurale quodammodo sit omnibus inctpientibus, respicite, et levale capita veslra, quo-
magis flere quam ridere, siquidem a fleiu omnes niam appropinquat redeniptio veslra (Luc. xxi, 18);
videmur nascendo incipere; convinci.ur legem na- quasi dixisset : Dum transire ea quse non amatis
turte excedere, qui dissolulior in ridendo existens, cernilis, prope illu i scitote esse quod inhianler quse-"
(574) Id cst de S. Benediclo, de quo sane S. Grc-* nem ex contexttt ac sensu nemo improhabit.
gorius lib. n Dialog. initio scripsit: Recessii igiiur (576) Vulg., tanien si, minus hene.
scienlcr
' nescius, el sapienler indoctus. (577) Id est qu\. paulo supra deprompsit; cujug
(375) Yulg., «Krfj,«?7jet nejnsohscas, Cm.ree.io- sciiicei tegijinoniura aKnlii pault? ante»
S55 PR.M.OQUIORUMLIBRI SEX. — LIB. VI. 554
i .istis. Valde autem metuendum hoc exemplo cui- _• i spe fuluri boni; et si gaudes ad temporale commo-
.' quani CMstiano de percussione mundi dolere, Ine, dum, time aeternum judicium. Consilialorem enim,
dum mundum compaliendo ei deprehenditur diligcre, ul ait Gregorius, animum inhabitat, qui dolens de
'jjiimieiliasDeividealur incurrere, Apostolo lerribili- proesentibus ad selerna feslinat.
;sr inlonante : Quicunquevoluerit atnicus esseswcuti 20. Verum quia ad calcem nos, Deo annuente, 1
inimicus Dei conslituitur videmur cavendum '
fiijits, (Jac. iv, 4). Neque propinquare prseloquii, esi ne
fjiiim lugenduni esl in precibus pro re terrena, quia properanlius quam expedit feslinaitles, quia semel
videlicetjuxta dictum Gregorii fructum nullura ha- ccepimus omnes admonere, aliquem relinquamus,
hent latnenta, qttae cum lacrymis student quserere aliquem negligamus: quod ne fiat, hortor el admo-
peritura, quod et Esau approbat constei'nalio cassa. neo ut onines Christiani, omncs haptizali; oinnis ]
Quanquani; licet moderate, eliam de rebus minimis ordo, conditio, sexus,- oetas, et professio, divites, i
Deum oporteat precari, vel, sicut in Timeo dicit mediocres. et pattperes, sani et infirmi, juvenes et
Plato, Dei praesidium implorari. Quid autem in ta- senes, ipsique infantes, peccatores et jusli, clerici
lihus sil agendum, monstrat Habacuc prophetae ora- el laici, omnes, inquam, nullo relicto, nullo exeepto,
culum, quidum quasdam sseculidinumerassel cladcs, qui pariem volunl liahere in 'Christi regno, omnes
concludens adjunxit: Ego aulem in Dominogaudcbo '.B seipsos excitent, seipsos admoneant, omnes aures
(Habac. iu, .18). Et Psalmista : Lwtabilur] inquit, cordis adhibeant illi parabolae,quam de fege et ser-
justus, cnmmdetil vindictam (Psal. LVII,11); vide- vis, bono et malo (Matlh. xxv, 15), quorum unus
licet sciens adesse in proximo remuneralionem bo- quinque, alius duo, tertius unum erogandum suscepit
noruni, cum crebrescenlemvindic.am videril-malo- talenlum, . osuit Dominus ipse: Hoc enim, quod il-
rum. Itemque : Renuit consolari anima mea (Psal. t lum dicit egisse, ipse quotidie non desinit agere; illa,
LVI,5). floe ilaque est gaudium bonis specialissi- quae ipsis contigisse narrat, universis in die judi-
mum, huic nullus communicat impiorum. In hoc cii pro diversilale operum contingere (_quihabet au-
enim sseculoimpii seque ul justi et gaudere videntur res audiendi audiat (Matth. xi,,15)' intelligat et in-
el alflci.Gaudent enim cum acquirunt, gemunt cum cunctanter agnoscat. Nemo se potest' excusare, nul-
perdunt. Similiter sancli, et non similiter, quia luhi talentom accepisse, eliamsi omnino debilis vi-
ex rebus eliam differenlibus : nam illi pro damiais deatur esse, cum et ipsa infirmitas soepe deltir pro
terrenis, isli pro ccelestibus desideriis; et tamen munere. Hahet aliquis sapientiam ? Maximum hoc
gaudent sancti cutn acquirunt utique fructum labo- esl talenlum, nullum enim majus. Habet divilias?
rum; mcerent autem cum perdunl, id est cum ali- est qtiidem minus, ad erogandiim aplissimum. Ulltur
qiios de consortio sui excidere conspiciunt. Irrident (2 qualibet arle ? Valet ex ea multiplicare talenlum.
illi pie ploranles, deflent isli inaniter ridenles, ina- perulile. Habel locum' apud principem vel amicuui?
niler.etiam lugentes ; a visu eiiim ad luctum, a fletu El quod non valel ex suo, e'x illius potesl operari
cliampergunt ad fletum, aflelu cum risu, adflelum talenlo. Desunt omnia. Sed tamen adest vita ; adsit
sine risu : luget quippe quilibet eorum proximum et voluntas bona, nec minora congeritlucra.
euntem ad regnum, cum polius deberet lugere 21. Hisigitur dislricte et capitulalim, licet veluti
seipsum festinanlem ad iuteritum. Tu ergo ne inso- ex superfluo, quia nec proposita fuei'ant animo, ve-
lenler gaudeas, ne inaniter lugeas; gaude in Domi- rum non inutiliter transcursis, ut puto, -postquara
lio, Isetare in Deo saluiari luo; luge in sseculo,ge- paucis, quomodo divina medicamina et omnibus
me pro ccelesti desiderio; plange pro tuo et proximi omnia, et singulis congruant singula, praemonstra-
peccato, suspira et trislare pro incolatu hoc diutur- vimus; superest ut modo illum, cui ipsum porrigi-
no. Dabit tibi ille pro luclu gaudium, pro gemilu mus agonislicum, alloquentes, ila demuni (578)quae-
exsultationem, pro planclu jubilum, qui est consola- dam heati Augustini interponamus de ulilitate vigi-
fio moeslorum, spes laboranlium, Ig_| auxilium liarum, et sic adoriamur in nomine Domini ipsum.
pereunlium; qui loquilur per Evangelium : Iterum Adesto itaque totus, et ha_cquse dieunlur fenestratis
autetn videbovos, et gaudebil cor vestrum, et gaudium*^ [id est apertis] animi percipe sensibus. Primum om-
veslrum neniotolleta vobis(Joan. xvi, 55). Jam enim nimodis a te volo perquirerej utrum propria sponte
olim elhoc propheta promiseral: Et dabit, inquit, lioc lam singulare velis cerlamen adire. Ita esl,
libi Dominuscoronam pro cinere, pallium laudis pro inquis. Si igilur |,gg ita est, vide ergo (379) in
spirilu mwroris (Isa. LXI, 5). Securus ergo cinerera ipsis initiis, antequam scilicel hoc tam arduum iter,
porla, cui promittilur corona; gesla niceroris trans- el a paucis agressum, a quibusdam vero segniter
ilorie spiritum, cui manet sine fine laudis pallium. inchoatum, segnius dereliclum; a quibusdam fortiter
Oblemperaprsecipienlisedulus, imo ampleclere refo- arreplum, longe aliter consummatum; ab aliquibus ,
venlem gralissimum. Qui flent, ait, tanquam non aiitem hene incceptum, optime peractum, adire inci-
flenies, et qui gaudent tanquam non gaudenles (I Cor. pias; utprimumpede solerlis discretionis sollicile
vii, 5) : id est, si fles trislitia prscsenlis mali, gaude pertentes, utrum hoc, dum hene inchoaveris, ad
(578) Augustini textum, quem hic proinittit, in vide. Ut aulera sequenfmm sensus conslaret, sup-
flnem lihri rejeclum invenies. . plenclum fuit vide, vel aliqtiid simile supplendum.
(5;9) Lcgebatur roendose ego pro ergo, el deerat
'
555 RATIIERII EPISC. VERON. OPP. PARS I.' 330
calcem perducere valeas [subavdi iier] oplima. per- A non est numerus (Psal. cni, 25), navim adhuc tuam
- fectionis. Incassum quippe tam summum honum esse considcrans, sollicite draconem,"moneo, cavelo.
ineipitur, si anle finem deseratur ; nec in saerificio IUude ei, antequam ipse tibi. Regulum [id est basili-
Domini accepta esthostia, si defuerit cauda (Levit. scum] in ipso visu intentionis observa. Scilo ejus
III, 9). Tacitis etiam fratrum indumentis , Joseph naturam esse, ut cura prior hominem videns inter-
• tunica polymita refertur eUalaris (Gen.xxxvu,25) : ficiat, ipse quoque visu hominis praeventus inter-
polymita propter diversitaiem, talaris propter con- flciatur. Linguam quoque vipereae suggestionis sol-!
, sumnialionem. Quibus conlra Propheta impiis im- - licite prsevide, et surgens pravum opus aspidalis in-
precando : Fiant, inquil, sicut fenum leclorum (Psal. choalionis valehis necare. Cumqtiehominis primam!
exxvm, 6) : illeque, qui Iaboranlibus ad-vesperum frontem monstraveris in principio operis, salage ne j
denarium reddere consuevit: Qui perseveraveriiusque in hesliam desinens irrationabilis exseculionis,
in finem, hic salvvs eril (Matlh. x, 21). Milleque hinc monstro monocentauri noteris. Congregationemhy-
occurrunt testimonia, quibus monstratur nil boni -pocrilse slerilem cave (Job xv. 24). Scirpum anle
valere initia, si desit perfectio sancta. Commonefa- solem (580) humeclum in otiu ejus (Job vm, 16),
ciat itaque ad summa nilenlem animum similitudo arenlem devila. Feeundas quidem, sed negleclas
illa Domini, quam protulit, ut in verbis legilur B vites conspice a besliis et volatilibus voluntarius
Evangelii : Quis enim, inquiens, volensturrim wdi- conculcari quam slbriles. Terram duabus ne velis
ficare, non sedens prius computat sumplus qui neces- ingredi viis (Eccli. m, 28), dum.etbona Dei amore
sarii sunt, si habel a'dperficiendutn? ne forte cutn po- .facis, et placere bominibus exinde cupis. Thesau-
sueril fundatnenlum, el non poluetil perficere, omues rum publice in via ne feras, ne a Ialrunculis, qui
qui viderint, incipiant illudere ei dicentes : quia hic viam obsiden., depraedantihus perdas. Ventuni ne
hotno ccepilwdificare,et nonpoluit consummare(Luc. caples inanem, unde oeteriiamdebes percipere mer-
xiv, 28). Quodtotumideo constat prolalum, ut scias eedem. Inter omnia enim milleformisel tortuosis
eommodius esse, quemlibet in imis sese humiliter flexihusinnumerabiliter sinuali serpentis genera as-
comprimere, quam inconsulte summa tenlare, nec tutiarum, caulius observancMmnoveris nullum quam
adipiscendo, verecunde deficere, spectatoribus oe- vitium cenodoxisepessimum. Hoc enim iia subtilis-
casionem-irrisionis prsebere. Ef quidem providen- sime in sanclorum utilur expugnalione, ul nisi se
dum suramopere, ne, dum a bonis communibus ad caverinl vigilantissime, et latrocinanlis dolos, non
ea, quse multorum vires superanl, improvide quivis dieo in intentione. et in omnimodo actiouis corpore
uiiitur, nec persevcrando ad id pervenilquod in- provide curaverint deprehendere , improvise eos
choando conalur, conlingat illi quod in Job legitur : C percutiens, [submdi solet] gravius ipsa virtute de-
Quia omnes qtti eum viderint, dicenl, ubi est ? (Job jicere, quam soleat viliis supplantare. Tunc demum
xxxvi, 25.) Videlicet quia nec bic, ubi commuiiiler linguam ipsam tuam prudentissime restringe. Haec
cum coeteris bene valere, nec illic invenitur, ubi enim, leste Augusiino, in lantum facilis, et labilis,
transcensis altis singulariter visus est festinasse. et ad dejiciendum ex arce animum est proclivis et
Mulliplices inter haec suhtilesque nimium diaholi cfficabilis,ut saepecontingat, utquod mens non co-
insidias convenit considerari, invidiam ejus maxi- gitat, ipsa loquendi| facilitale incurrat. Et ne leve
mam, hancque veluli proprie illis intendere, quos autumes in verbo labi ssepe, audi, Jacobus quid libi
ad suhliniiora viderit fcstlnare. Se enim videns de- "dicat aposlolus praefeipue: Si quis se pulat religio-
lapsum ad ima, dolet indicibiliter, quando aliquem "sumessenon refrenans linguam suam, sed seducens
evehi consideral ad supcra. Trihus quippe ohsidio- cor suum, hujus vana-est rcligio (Jac.i, 26). Et
"num generihus horum unumquemque quolidie non alibi : Lingva inquielum malutn, plena venenomor-
"cessat vallare, in initio scilicet intentionis, in iti- lifero (Jac. m, 8). Iiemque : Mors el vila in manU
nere actionis, in fine consummationis. bus lingum(Prov. xvm, 21). Rursumque : Jn mttlii-
' 22. De his Irihus si per singula plenius cupis cdo- loquio peccalumnon deerh (Prov. x, 19). Pulchreque
u
ceri, habes ea sufficientissimcin Moralibus Grego- quidam nostrorum Iduobus adjunctis (581): Nulla-
iii. Quocl si obslinato, ut optamus, animo, dictum tentis, ait, quis salyari puiandus est, quandiu inor-
reminiscens: Quiobservalvenlos,non ^.QQseminal; et dinatis morihus adhjserere, supervacuis verbis dele-
qui consideral nubes non melil (Eccle. xi, 4); hujus- ctari, turbulentis cositalionibtis non limet devaslari.
modi adire luctamen interritus desideras; cave ante Deo aulem gratias., Ecce enim subilo et veluli *x
omnia, ne quid lerrenum, ne quid soeculare,nequid improviso dum cavendae Islum loquacitaiis gratia
hestiale in tuo resideat corde : Beslia enitn si leiigerit in leslimonium ascire Jg^ studui, lotum pene ne-
montem,lapidabilur(Exod.xix, 12). Indehocin mari gotium, quod multis verborum circuitionihus vix
magno el spalioso, in quo sunt reptilia, quorum posseputaveram expediri, confeci. Vis enim salvari,
(580) Yulgali mala inlerpunctione el mendosa Ie-' el in orlu suo germeii egredietur. Scirpus humectus
clione habebant cave scriplum anle solem. Inter- est junctis humidus|. , i
punctionem, et veram, ni credimus, lectionem re- (581) Duobtts adjunciis inquit, quia sequens sen-
siituimus,
- quam comprobat locus Job, cui hic allu- tentia non solum de peccatis lingua., sed eiiam de^
dilur. Nunqvid virere polest scirpus absque hu- aliis duohus viliis agit, nimirum de moribus inor-
more..... Humeclus videtur, aniequam veniat sol, dinatis, et de turbulenlis cogilalionibus.
'•
557 PRM.OQUIORUM LIBRl SEX. — LIB. VI. ~; 358
— **<*
remunerari, et coronari ? Dum caves ab operibus .\ alterius faclione hunc vivendi ordinem iniitari e0-
"inordinatis, parce et a verbis supervacuis, contine gatur sive cerlo, sive omni tempore vitse; jam in
te et a cogitationibus inmiundis, sequere inoffenso posterioribus illi me credo satisfecisse. ilic jam nil
"
pede operis vocem Domini vocantis : Qui enitn, ait araplius credo residui nisi hoc adjicere, ut si forte
ipse, vttlt post me venire, abneget semelipsum, tollat ab hac necessitate cum Dei gralia contingat -libe-
crucem suam,* et sequatur me (Luc. ix, 25). Sequi rari, nullo unquam tempore ex loto assuetum in
id est iniilari Christum [subaudiesl], eadem poenitenlia praelermittal morem vivendi, sed diehus
' autem,
qua ipse pergit via ire post ipsum : quod est non residuis omnibus in ejus pareat actibus, quod eum
ambire terrena, non caduca seclari lucra, honores suis habenis a petulanlis vanitalis anfractibus jam
declinare infimos; adversitalem mundique contemp- olim coercuerit misericors Dominus. Hoc facto et
' tum
pro amore ejus libenler amplecti^ cunctis pro- meritum acquirere sibi, et gratiarum aetionem ma-
desse, etiam ultra vires, velle; injurias nulli in- gistro, et satisfactionem Domino, et laudem referre
' ferre, a quovis autem illalas patienter sufferre, videbitur Deo, qui eum in prsesenti flagellavit, ne
ipsis quoque inferentibus, beneficia, si est unde; in aeternum perderet; temporaliter erudiens, ut
' sin
alias, oratione sedula illis veniam postulare; sempilerni regni dignum haeredem constitueret.
'-
quoscunqueValei secum ad amorem patria. ccele- B Quod si secus hanc noslri consilii declinare ei pla-
Slis erigere. cuerit viam, ille quid agat viderit: nos lamen valde
23. Ilis pise volunlalis conalibus si te in campb meluimus, ne sibi hoc divinum conveniat oppro-
exereueris operationis, invictum, faleor athle- brium, quia non est inventus qui rediret et daret
- prius
tam imperatori (582)palaestritae, editioribus speeta- gloriam Deo (Luc. xvn, 18); et quod adhuc gravius,
toiibusque exhibes cunctis, dummodo ei in his, ut senlentiae illi subjaceat, quan. idem Dominus da
miserrime contigit, non defatiscaris, et immundo spiritu exeunte (Luc. xi, 24), et octeno
" quibusdam
semper ad potiora nitaris, donec bono certamine capite redeunte monstravit. Unde et cuidam sanalo,
optime cerlato, cursu feliciter consummalo, flde in- ait : Vade, et amplius ttoli peccare, ne delerius tibi
deficue servala, perenni remunerationis hravio aliquid conlingat (Joan. vm. 11). Et illud quodpro-
gloriose diteris. Ideo autem, ut reor, ipso dispo- pheta deploral : Percussisti eos, inquiens, nec dolue-
nente, in ctijus manu sumus et nos et sermones 'runt ; altrivisli eos, et non sunl reversi (Jer.' v, 5).
nostri, ita in longum producla est oralio, ut moh- €onsiderandum eliam huic video, quia quosdam
stratis minorum actionum qualitatumve propriela- longa oegritudo-ad vitam saepe reformat, quos po-
libus, tandem perveniretur ad summum, quem tu stea levissima cujuslibel rei occasio, dum se quasi
aggredi conaris, apicem actuum; quatenus ab imis C quadam securilate resoluli incautius eustodiunt, a
praeceptorumDominiveluti per sealam caule ces- vita funditus exslinguit. Hoc ergo ne et sibi con-
simque scandendo' ad elaliora provectus, nil am- tingal meluat, et^saluli suse talium quis consilium,
-
plius resiet quod requiras in imis; qui per inacces- dum locus est, capial, ne, dum rursus voltterit,
sibilem multis vivendi ordinem ipsis jam Jiaerere non valeat.
mereberis summis, sive etiam ut (de qualicunque 24. Caeterum si aliquem forsitan moyet, quod
ordine, conditione, dignitate, affectu, sexu, aetate modernis in hac praefalionedoclorum exemplis(383)
ad id certaminis opus millies prsedicabile manus aequeusus sim ut antiquis, et concentonem me,
' volueris
dare) islic invenias quomodo te prius in sive usitatius compilalorem hac de causa velit di-
~luis exercilare debeas, ut ita demum ad ea, quse cere, quasi qui alienis sumptibus propria velim con-
ûltrate sunt, felici progressu conscendas, ne qttando struere; causam non immoror reddei'e. Dicente
missa semel roanu in aralrum, alieujus domesticae eaim Psalmista : Domine, rigans monlesde superio-
provisionis oblentu oculos intentionis ah inccepto ribus suis (Psal. cin, 15); qnanlum ipso irriganle
cogaris retorquere retrorsum, et aut torluosum et per ipsos ariditalem ingenioli mei (584), qui et ip-
inutilem facere sulcum, aut arantum vulnerare ve- sorum superiores per se irrigavit, et per islos illos
"
sligia boum. Quod si aliquis, ut jam in alio docui- (385), perque illos nos nimium adhuc arentes, non
"musepilogo,invenitur, qui non sui sponte, ][g@ sed quia defuerit Imher, [supple sed] quia non magis
(582) Vide not. 11, in prcemium libri primi. ' rum, quam pluvia -voluntaria, quam ipse Deus se-
(585) Moderna doclorum exempla sanctorum Pa- gregavit hwreditali sum, obleximusnos quodam leg- I,
trum testimonia appellal; antiqua vero sanctorum mine iniquitatum : quantum, inquam, polui intelli-l
Librorum auctoritales. Simili sensu postea moder- gere, visum est congruutn, nos indifferenter debere,
nos et .anliquos nominal. uti exemplis eorum (modernorum) sicuti et anliquo-
(584) Construe et explica sic : quanium potui in- rum : siquidem, etc.
telligere ipso Domino irriganle per ipsos(id est mo- (385) Vulgati per illos istos. Sententia contexlus
dernos, ul vocal, doctores, seu sanctos Paires) ari- exigitp.r islos illos; isli enim hixaf superiores,quos -
dilalem ingeniolimei, qui et per se irtigavit superio- Deus per se irrigavil, id est scriptores sacri; ./..
res ipsorum (id esl sacrorum Librorum scriplores) autem intelliguntur doclores sancti, qui per scrt-
et per istos (id esl scriptores sacros) irrigavil illos ptores sacros irrigati fuerunl. Post pauca legebatur
(id est sanclos Patres), el per illos irrigavit nos ni- nisi quia, ubi non quia exigente sensu emenda-
mium adhuc arentes; non quia defuerit imber, sed vimus.'
quia nos malentes complui pulvereosqualore vilio- •' ' . " • ,'\
%W - RATIIERH EPISC. VERON. OPP. PARS I. •-,' . ""540
"puLvcreovitiorum squaloi*e,quam pluvia volunlaria, A me nil unde placere alieui queam ijivfenire valeo,
•quam segrega\'il ipsehaereclitati suae(Psal.LXVII,10), quantum cunctis dispIiceam'scio,verissimamqueil-
ftomplui malenles, tegmine uos quodam ohteximus lam esse sententiam approho,quia cujusvjta despici-
aniquitalum, intelligere potui : visum est congruum tur, restat ut et praedicatio contemnatur (S. GREG.
189 eorum, sicuti-et antiquorum indifferenter nos 1. i, liom. 12, in Evang,); et ideo aliquid mea
mi exemplis debere, siquidem ea quse ipsi accepe- aue.orilate. eliamsij adesset ulla, absque illorum
runt a superioribus, ita nobis pluerunt inferioribus, comitatu proferre tiriieo ,- ne notam 1§0 increpa-
Mt iii jjuolibel sensu proprie quidnam (586) eorum iionis ipse [subaudi acclpiam] a Domino, et legentes
deheat accipi, ipsis discernentihus pateat apertius, occasionem reprebensionis eorum quae dico a me
iiee sit alieui opus errare per devia, et proprla non "ipso accipiant qui-dico. Cujusmodi_autem gratia
propriis attribuere locis, dum quid eorum quem rei libellum eudere ansim, in fine operis licet po-
•specialitcr ohlineal sensum, quemve rite occupet nere decreverim, lanien quia loeus nec [f., uunc]
'locum, in tractatibus eopiosissimis invenis ipsorum ; sese ingerit opportunus, dicendum puto convenien-
et ideo dum utilitas postulat te aliquid de Seriptu- lius. Peccatis itaque meis (heu dolor!) facienlibus
. rarum testimoniis -allegare",non esse opus inutilem et aulto majora merenlibus, ad lisec quae paiior
aut fortassis periculosum laborem assumere, sed B devolulus, dum quid dudum fuerim , quid modo
ita ut sint [f., sunt] ah eis'prolala proferre. Siqui- sim, quid non fuerim, quid non sim, quidesse de-
dem illorum (587) magis quam priscorum inniti l.eam, qttidve debuerim, conspicere volo, nec valeo,
exempiis, et labyrinthus Scripturarum adhuc perin- csecitatem haiic unde, ubi, vel qualiter contraxerini
aggressibilis mihi, et exemplum suasit duorum cogitoj; sed nec lai-gitori luminis, nec ductoribus
(588), quos in Ecclesiastica historia filios pingue- ipsis unde conquerar vel succenseam invenio, sed
diriis vocitatos, et luminaria dextra levaque as- propriae negligeiUise torpori et •segnilise illud im-
sistenlia candelabro legis (Exod. xxxv, 14), quos putandum conspicio El hoc quidem quantum ad
Cappadocia lanlo tunc temporis vicinis regionibus nee percepta (590). Uhi vero ad ea quse percepi qui-
fecundior, quanlo ipsis nubibus completior protulit, dem, sed percepta rursus conluli ohlilui, venio;
nulrivit, et docuit, imo quibus ipsa inibuta,"nutrita maximae mese crudelitali, maximae in propriam
el edocta luminosius cunctis enituit : qui cum p#r necem tyrannidi, ma_;inio deputo criniinj, quod me
tredecim annos omnibus saecularium Grsecorum Ij- proprio aclu ita saupiavi, obrui, et obscseeavi, ut
hris, remotis solis divinse Scriptui'oe voluminibus, si quando oculos atlpllere in illud cupiam lumen
operam darenl, earum [se./. Scriplurarum] inteJIi- quod amisi, lanta inoxise consuetudinis a meipso
*->
gentiam non ex propria proesumplione, sed ex nja- obnuhiler albugine, ut noa modo videre quod cuplo,
jorum scriplis el aucloritate sequehantur, quos ct et vgluti somnium advolans ad mentem reduco,
ipsos ex apostolica successione intelligendi regu- aequeam ipso lumine repercussus, ipsas lenehras
iam suscepisse constabat. Et qtiia nemo scit nisi cum quodam oblectamine repetam quanlocius (391).
quod discit, dicant vero quidam etiam quae igno- Hoc diuturno jam multum fatigatus caecumine,
rant, non potui ratione eogente aliqua dicere, nisi ipsum Iucis dalse perdiloe hsesit paululum animo
scita narrare , licel et ambigua quaedam(559), li- auctorem; jam nec licet, ut mihi videlur, vel sero
eel perpauca, e. ipsa moerori necessaria yidear inse- requirere, qualenus ille oculos mentis' meae suaemi-
ruisse. sericordioe ungat coMyrio, qui mihi eos sanos lu-
' 25. EsUet
alia, sed jam superius reddita, nec cisqiie capabiles coitulit jn principio, sensumque
minorislius cunctalionis ratio, videlicet ne, si mi- coxdis ipse splendificet (592), qui omnia quse vo-
nus aliquis npstra aucloritale,quaei.ulIa est, ductus, luerit valet. Et quia, ul dixi, paululum quid amoris
etiamsi aliquid haberel quod de suo proferret, his jam animo hoesit; ipsp jam amore, eo largiente qui
ul sciam roe
quae dicta vel dicenda erant, fidem dare recusavis- dedit, et ipsum meruisse me intelligo,
'set, saltem his qui de Scripturis ea decerp.ere, et „ non stihito et impudenter ipso irao adhuc caligo yisn
s.ano sensu ad nos voluerunt deferre, nohis cqnso- debere in ipsum splendorem ingerere, ne, reyerbe-
nanlibus credere minime delreclaret. Qui enim in ralis ipso fulgore obtutihus, ad pejores quam nune
i
(580) Ip vulg., quiddam, minus bene. tunc temporis emendavimus, uhi erat tuutii tem-
'
(387) llloruhi nomine doctores sanctos intelligi poris. Ea
potsdione 385 observavimus; priscorum vero Scri- (589) atnbigua vocat, quae ad suam calamita-
ptores sacros- Mox ip vulgalis esl labijrinthus. Ei lem pertinenlia inseruit; de quibus el in prooemio
pro est reposuinfus, cum sensus sil, duo persuasissc libiiprimi aliquid similiterscripsit.
Ratherio, ut sanctorum Patrum magis quam sacro- (590) Ad nec percepla, id est ad ea quse non per-
rum, scriptorum uieretur exemplis, uimirum tun cepi. i
ipse laljyrinlhus sacrarum Scriplurarum, tum duo- (591) Construe : Ul ipso lumine repercussus nov
rum celeberrimorum Palrum praxis, qui intelligen- modo nequeam videre quod cupio, el quod velul?som-
tiam sacrarura Liilerarum non ex propria praesum- nium advolons reduco ad meniem ; (veium eliam
ptione , sed ex majoruiu scriptis ct auclorilale dei subaudiendum est] quanlocins repelam ipsas lenebrai
rivarunt. cum quodatn obleclainine.
'
(588) Ili dud Patres in Cappadocia celebres sun -» (592) fd es,l et qualenus sensttmcordis ipsc Spfvtdi
sancli Rasilius et Gregorius Nazianzenus. Post paucs ficet, <pi, etc.
'
SM. PRJ-LOQUIORUM LIBRI SEX. — LIB. VI. 542
tenebras redeam cum dedeeore. Captanda ergo mihi. A segro (396) sit eonscientia, nec male quassata ehorda
censeo qusedam ejusdem lucis antevicinia (395), hene sonet in cithara. Adveiie Igitur, Jector, quis
quibus paulatim assuefactus, et quantulumcunque me ad hoc impuleril angoiy quoe calamitas , quae*
oculis eorum usu expulveraiis, quandoque in re- necessiias has mihi scrihendi nionstraveril vias.
percussa acie ipsum valeam laminis radium inten- Prima quidem (ut reeapitulaudo dicam planius)
dere, ipsumque inhianter concupiscere; et quolies causa (597) obiivionis fuit metus, quo ut lotum evo-
sese dignabitur ingerere, libero aspectu cernere, mam virus grassantis veneni, timui, ne sicut jam
eretumque sine fine valeam aniare. Quod totum omnigenis 132 viliorum ruderibng oppi'essus, ma- 1
ut I@l merear adipisci, visum esl mihi eorum me- lorunique lenehris vallatus, «e imiliis sseculariura
dicorum assuefieri excubiis, qui modernius quidem, "• curarum noxiis interpellatus clamoribus, oblivisce-
scd tamen apertius, super hoc disputantes, ila suse rer ea penitus, dum me aliquid ex his relractando
arlis condiderint libellos, ut in omnibus el imita- recolere polius semultimode sim gavisus. Secunda,-
renlur magistros, et instruerent discipulos; qualiter ut, quia (ut dixi) desuntlibri, desunt et confahu-
scilicel Iuxipsa quaerenda,invenienda,ienenda, cer- lantes socii, adest trislitia excrucians, moeror ipse
nenda, amanda, quo collyrio oculi inungueiidi, quo animum iiidesinenier corrodens, haberem in hoc ali-
liono an noxio pulvere expulverandi, qua observantia B 1 quod solalium, uterer eo quasi-quodam colloquente
nutriendi, qua eaulela sint oonservandi. Quorum amico, refoverer eo quodam veluli socio.Nec queslus
omnium me perspiciens indoctissimum , atlamen sum, juxta comicum, egomet mihi dicendo : Quis
jam olim ejasdem iueisamalorem effectum, lihelluro. legel hwc ? inp leclorem, me opcris solummodo (etsi
ex illorum dictis mei causa condere volui isium, non alterum) istius perspiciens amatorem, quando-
in qno nihil a memea industria prolalum, ineorum quidem aliis [subaudi libris] indigens, hoc saltena
niedicinalibus inventum congererem medicaminis solari posse eum qui mihi ineral viderem Iegendl
plurimum, nec taxarem priorum ullos per-me li- araorem (598). Qui vult itaque legat, qui vult ne-
brorirni (594) angiportus -lus.rare, in quibus etsi ad gligat : me nam impulsorem nemo dicat. Et qui
aliquid facilis introilus, per plura difflcilis exitus; [f., quia] ad hoctempus paulo vacanlius quam volui
sed illos per omnia sequerer, eorumque gressibus reperi, in proefalionibus (599) quidem me pene to-
tritum eallem aggrederer, qui multigenis scrutiniis tum depinxi, conditionem, genus, nomen, officiuni
eisdem diutina frequenlatione peiagralis, jam ahs- eommissum,fortunani, si diei ctudeat, ipsam, kip-
que alicujus adn.iniculo ductoris, solo scilicet qui plicia, tortorem ipsum quihusdam indiciis scripti-
eos circumfluxit, inlrofluxit, et prseterfluxit, fontis tans meum, et quod illi maneat, nisi resipueril v
lumine proeeunte, eomitante etsequente, libero cursu supplicium , ex quo, rrogo , Deus Iiheret ipsum.
valuerunt incedere. Hinc ileruin quid gerendum nec gestum, gesltim
26. Egi aulem hoe, non ut hae arte doelrinam fuerit nec gerendum: quae cum omnia quasi sub
eonferre pra.sumt.rem alicui ,' sed n"e rursus Iisee personis aliorum, ne facile valeant cxpiscari, vi-
eadem medilata, ul jam fecerant, subterfagerent deantur prolata, mihi tamen ita sunt aplala,ut mox
mihi (595)._N'ecmirumsipauca eongeri, patica eliam fiant aperla, cum obtulibus fuerintpraesentata; quae-
valuerint recordari, recordala etiam non adeo. dique universa tam caule invenire poterit exsecpta, si
scrte satis decussatimque proferri, cum et abun- cui studiose eadem libuerit rimare, ut his propalan-
danler tam parvo sufliciant operi, desinl etiam qui dis putari possit sagacitas lahorasse noslrse inien-
golalium ferant libri, absint et colloqueiiles amici, tionis In tam prolixa serie prsefationis. Corpus vero
obntibilans etiam ipsam mentis aciem adsit labor totum operisitacov!ipegt,utahorationeadlectionem,
infortunii, memoriam vero moerorhebetaverit; cum a leclione ad oralionem conversus (400), nullum
equidem et ipsa obmulescere soleat facundia, si nec athlelae nec adversario colludium, nullam indul-
(595) Antevicinia lucis sunt qusedam lucis initia, (395) Id est, ne suhterfugerent mihi, tit jam sub-
quse ab Ilalis appellanlur barlume. ]D terfugeranl.
(594) Legendum videtur, nec cessaremluslrare per (596) Male in vulgatis ergo. Sensus esl: facundia
me ullos angiporius librorum priorum, id est prisco- solet obmulescere, si quis oeger sui compos sit Ra-
rum librorum, quo nomine libros et scripiores sa- therius auteni ob calamitates, quas patiebattir, so
cros superius designavit; liisenim maxime libris veltili oegrum proefert.
conveniunt sequenlia : In qnibus elsi ad aliquid fa- (597) Prima scilicet cctusa, cur hoe opus scripse-
cilis introiius, per 'plura difficilis exiltts; ac proinde ril, ftiit mefus oblivionis, ut ex sequeniibus palam -
addit : Sedillos (sanctos Paires) per omnia sequerer, fiel.
eorumque ijressibus tritum callem aggrederer, qui (598) Id est : Nec questus svm pcrspiciens me
eisdem (priscis, seu Scriplurarum angiportis) diulina lectorem, me solummodo (etsi non alterum) amalorem
frcquenlalione peragralis, mulligenis scruliniis jam operis islitts : quandoquidem indigetls aliis (scrlicet
absque u!lo adminiculo cluctoris, solo fonlis jiiderem sallem hoc opere solari posse eum
lumine prweunte, comilanie, et sequenie valuerunt in- libtis) amorem legendi, qui ineral tnild. Post normuila pro
cedere cursu libero. Insislit allegoriae labijrinlhi, quo vacanlius meudose in vnlgatis erat vocatilitts.
nominesacras Scripluras anteappellaverat: Labynn- (599) Prwfationes vocat ium hie, lum alibi hosce
ihits Scripturarum adhuc perinaggressibllis mihi. lla- praeloquioriim libros.
jus autem labyrinlhi angiportus, seu flexuosasvias, (400) Male in vulgatis conversum.Yoces porro
quarum facilis inlroilus, et diffrcilis esl exitus, san- orationis el leclionis peculiari et inusilato scnsu
clis Patribus ducioribus sibi luslrandas proposuit. accipit. Otraque enira voce hos proeloquiorum li
543 RATHERH EPISC. YERON. OPP. PARS. I. 3,44,
serim pausani;Cum oraiido isle pugnet, illeexpugne- i•%_ leat. Potest lua, cui omnia ad nulum suppeltint,
lur; legendo isleanimelur, ille increpetur; in unoisli majeslas eflicere (quandoquidem £04 Jdem est tibl
virtutes accrescant, illi vires deficiatit; in altero isti velle quod agere, posse quod esse) ut haec eadem
consilium detur, illi pavor inferatur. Ilis ergo ita alicui contingal protlesse, qui pro me miserrimo te
se habenlibus, videlur quidem prologus pene tolus velit exorare, qttem' lu piissime digneris exaudire ,
essc meus, in quo et ex meo plura, Iicel ab aliis eique vicem pro beneficio referre. Amen.
!Sdl explorala (401) ponere sum -ausus. Agonisti- Hic
cus vero ipse communis oninium luclamini manus ponendum quoil promisimus (403), beati Auqu-
siini de ulilitate vigiliarum.
danlium, unde nil ibi praeler connexionem ipsam ,
et, ut ita Ioquar, nodos membrorum invenies meo- Igitur quia quanta sit ulilitas vjgiliarum", et istis
et mullis aliorum doctorum , insuper et multidicis
rum; sed oraliones quidem a multis compositas,
quamvis et a me in ipsis initiis aliquas interpositas, sanclse Seripturae docemur lestimoniis, admonemus
quas negolio prsesenli judicavi congruas, Icctiones olympionicen (404) |noslrum, ul quia singulare cum
vero ex sanctorum libris excerplas. Qtiomocloau- pervigili Iioste certamen decrevit adire, singulares
lem ipsa prsefatio , dum, expediri eam succinclis- excuhias , quibus castra suarum virtulum contra
sime voluerim, tam longum verhorum obtinuerit n multiplices ejus insidias pervigilantissime custodiat,
traclum, partim adhuc et mihi manet incognilum ; se noverit aggredi debere. Praevenial itaque aliorum
quantum autem est perceptum , altum [f. aliumj vigilias studio adeundi certaminis, ne eo dormiente
dicendi spectat locum : siquidera adhuc est ambi- improvisus irruat hostis, eo scilicet saevior, quo
guum (402), quem Deus velit ul causa vergat in exi- pridem victus verecundior. Ubi ilaque oculos ape-
tum. Sed rogo inierhsee, benigne Jesu, veniam, dum ruerit, memor prsecipienlis : Incipite Domino in
incessanter le non ignoranle conlraho noxam. Cur confessione(Pstd. CXLVI, 7); i'eminiscens eliam he-
enim isla prsemiserim, videor mihi ex parte scire; neficiortim ejus innumerabilium, hoc illico conira
ulrum atitem rite prsemiserim, cum et in pluribus inimicum intorqueat telum, quod et sibi sit omni
vix valeara comprehendere, in nonnullis confiteor clypeo tutius defensaculum.
me penitus nescire. Rite esl autem omne quod humi-
liber sextns Prmloquiorum Ratherii Vero-
liter prolatum non dissonat ab omnimoda , quae lu Explicil nensis quidem Ecflesim eoiscovi, sed Laubiensh
es, veritatc. Si quid ergo rile est dictum, mihi, monachi. \
Domine, rogo ut proficiat: si quid sane absonum, Qui coepisselibrum dederas, finire dedisli-
tua quaesoclementia ignoscat, tuaque majestas con- r, famulo dando i'ogala tuo.
{ Cunclipotens,
cedat, ut haecce aliquis melius quam ego adhuc in- Hunc ego Ralherius pro le quia ferre laborem
telligens corrigat, nemo vero corrumpat, nemo de- 1
Suscepi, prohra dilue, Chrisle, mea.
r.ros ita videlur innuere, ul orationis nomine ea pro explico a Ratherio usurpatur epistola secunda,
loca significet, qttaeipse ex alienis sententiis hinc ut patebit ex not.
inde exceiptis contextiit; le.ciionis vero nomine ea (402) Cum ambiguum dicit, querii in exitum Deus
prolixiora Pairutn leslimonia, quae lotidem verhis velit, ul causa vergat\; causmnominc suam aermiinam
inseruit.' Leclionem quidem usurpatam pro nzpi- et.carcerem indicare videtur; qtiippe quod cum hsee
«aTrjitextu , ailcgatione , auctoritate, testimonio , scrib.erel, susecausse exitum ignoraret. Hunc.porro
sectione undecunque riecerpta, quse adducebantur, sensum esse putaqms. Quantum atiteni perceptum
et recitabantur in judiciis, scriptis, et in Ecclesia est, cur hi libri l_.m prolixi fuerinl, alium locum
quoque, Jacobus Golhofredus pluribus exemplis pro- spectal, id est exspeclat, cum scilicel Ralherius.
bat in commentario ad legem ttnicam codicis Theo- earcere solutus, liberius suum consilium explicare
dosiani De responsis priidenlum, confirmatque ad polerit. | in
legem nonam De infirmandis his, quw sub tyrannis. (403) Hunc textum Augustini edifis reperire
Eamdem significationeni ut huic quoque Ralherii non lieuit. Esse tamen ex aliqtio sermone ejusdem
textui applicemtis suadent sequenlia : Nil ibi (in S. doctoris, qui desideralur, suadel lectio psal. CXLVI,
hoc scilicet opere Praeloquiorum) prwlcr connexio- T) vers. 7 : Incipile Dpmino in confessione, quae ter
netn ipsam, et, ut ila loquar, nodos membrorvmin- apud eumdem legitur, nimirum tracl. 4, in epist.
venies meorum; sed oraiiones quidem a tnulds co>n- Joannis, n. 5, serm. 1, in ps. cm, n. 4, etin ps. CXLVI,
posilas, quamvis et a me in ipsis iniliis aliquas inier- n. 14. Vox quoque clefensaculumab eodem usurpa-
poshas , quas negoiio prmsenii judicavi congruas ; tur enarrat. in ps. LXVII,n. 2J.
leciiov.es vero ex sanclorum tibris excerplas. Cerle (404) Male jn vulgatis olympldonicam. Olympio-
vero cum se"in carcere libris carere paulo ante te- nices aulem iile diclus, qui in olympiaco cenamine
status sit, leciiones hic proprio et vulgato legendi victor evasit. Ilic aufem de eo dicilur, qui cum spe
sensu accjpere nequaquam poluit. vicloriae pugiiaturus est. ,
(401) Explorala, id est explicata, Exploro enim
" - 34§
345 L- DE VITA S. URSMARI.
I . _jai.KL__aji_
- ^ ; )
VERONENSISEPISCOPI
,405)
DE VITA. SANCTI URSMAli
ET AISBATIS
EPISCOPI LAUBIENSIS
IN BELGiO.
105 PROLOGUS. . k omittenda visa est omnino : quia tanta ei inerat

confusio, ut ipsa quoque auctoris in ea lateat omni-
Domirns reverendissimis, Palribus dilectissimis-, modis intenlio. Recipiat igiiur veslrse paternitalis
et doclorihus erudilissimis, cunclo etiam Ghristico- sanclissima charitas hunc a vestro, non audemus
larum gregi in Lauhiensi coenobio degenti, RATHE- dicere, filio, sed servulo, et equidem
(proh nefas !)
RIUSejusdem quondam monachus, modo vero Vero- fugitivo, quantulumcunque benigne inslructionis
nensium episcopus , utroque hoc licet divinitatis vestrae fruclum, el cum his quae apud vos leguntur,
Domino penitus indignus, ea in domno, quae suis charitative conferat: et si consonant, optime; sin
ipse fidelihus paravit ab initio. alias, discernat prudentissimum urbanitalis vestrse
1. Apud venerabilem miper sanctae Gumanae(406) palatum, quid ex his melius aliquid sapidiusque con-
Ecclesise justo Hei judfcio exsulantes episcopum, tineat, et hoc pro meliori sapidioriqtie utendum re-
reperimus libellum, pauca de virlulibus continenlem tineal: illud solerter minus eruditis nobiscum con-
domini ac specialis patroni noslri, sancti videlicet sulendo cogitans, quia juxta cujusdam sapienlis
Ursmari episcopi. Con.inenlia rerum quidem , auro sententiam : Bona esl locutio, plane et suaviter con-
obrizo topazioqtie prseferenda; locutionis vero soloe- gruenterque movens audientem , nedum Miisloria
cismis ila pro sui modulo referlissima, ul difficile 3 aliquid continere rdebeat creperum [id est dubium],
fuerit deprehendere utrum scriptoris negligenlia., dum non ob aliud sit edita, quam ut causas proesen-
an dictaloris hoc conligerit insipientia. Quod cum tium vel proeteritorum ad notitiam transferat 1@^
non parum pro tempore nos offendisset, curavimus fulurorum. Precor interea, ut inter ibujus mundi
ea ejusdem operis solummodo corrigere vitia , qui- miserrime fluctuantem naufragia orationum veslra-
bus aut insensu lectoris naufragare poterat intelle- rum me contineat anchora, idipsum a modicitate
ctus, aut quaenirnia sui deformitate fastidium inge- prseslolanles mea : tanlum peccatoris non dedigne-
rerent audienlibus. Simplex autem , el (ut ita dicatur Dei pietas intendere suspiria. Deus autem Pater
mus) pene i,0grusticus cum totus sermonis texlus pacis, qui eduxit de mortuis Pastorem magnum
altus possit videri sapientibus, a nobis ideo minime ovium in sanguine teslamenti selerni, Dominum no-
penitus visus est commutandus , quia et sanctarum strum Jesuni Chrislum , aptet vos in omni hono , ut
auclores Scriplurarum ferulas contemnere novimus facialis ejus voluntatem, faciens in vobis quod pla-
grammatieorum; et docirinam simplicem piscato- ceat coram se per eumdera Jesum Christum Domi-
rum, quam sophismata philosophorum , Deo magis Kiim nostrum : apud cujus clementiam piissimum
placuisse in salvatione conversarum ubique cerni- t intercessorem jugiter invenire mereamur Ursmarum
mus nalionum. Epistolaris vero eujusdam Ansonis, ' sanctissimum, cujus Vitam jn praesenii elucidare
sancli, ut credi potest, quanquam non adeo diserli disposuimus ad laudem et gloriam omnipotciUissimae
viri, quam eidem suo operi praeposuit, prsefalio Trinitalis, et eedificalionempopuli convenienlis.
_(405) Sancti Ursmari episcopi et abbatis Laubien- quandoque sententiarum addilamenla 'animadver-
sis Yitama discipulis ejusin schedulis relictam, Anso, lenles, dignam duxinius, quae inter Ralherii opera
lunc ejusdem ccenobii monachus, sseeulo octavo in ederettir. lllam iste direxit ad LauJjienses monaclios;
ordinem digesseral jussu Theodulfi episcopi et abha- ac propterea .Fulcuinus ejusdem coenobii abbas in
tis ilem Laubiensis, eui in ejusdem monasterii regi- opere memoralo cap. 20, ait: Libeihtm etiatn vilw
mine successit anno 776, uti a Fulcuino traditur in S. Ursmari, cum Cumis exsularet, ibiêperit, quetn
Gestis abbatum Laubiensium cap. 8 et 9. Ilaec au- solmcismis referlum emendavit, nobisque transmisit.
tem Vita a Mabillonioinventa, et edita tom. III, Ac- Primus hancvitam vulgavit Laurenlius Surius mense
tor. SS. ordinis Bened. pag. 242 , ita obscura et Aprili : dein Mabillonius ex Suriana editione ad
diffieilisRaiherio visa est, ut lector identidem sen- Laubiehsem codicem exaclam recusit lomo laudato
sum assequi nequiret. Is ilaque dum exsul Comi pag. 245. Ex hoc autem ipsam modo producimus.
esset ah an. 957 usque ad annum 959, ejusdem Yilse (406) Vide, ne Cumas Campaniseurbem inielligas,
exemplum apud Azonem ipsitis urbis episcopum quae ad Hugonem regem non periinehat. Medioenim
naclus, illam non tam emendandam, quam clariori oevoCumm, unde Cumanus, vocabalur Comum, seu
stylo exponendam suscepit. Nos, qui hanc cum An- Novocomum in Insubria, in qua urbe Hugoni regi
sonis lucubralione contulimus , ingens non rerum , subjecla Ralherjus exsulabat. . ,
sed verborum et loculionis discrimen, etnon exigua
Wt MfHERII EPISG. VERON. OPP. PARS L S48
INCIMT VITA. Asenilia exsequens opera/nequaquam in •voluutale
2. Beatus igitur Ursmarus episcopus, bonorunfom- propria,sed in voluntale ambulabatdivina.Crescenle
oium praeconio dignus, pago Teoracensi, et villa quse ,sane oetate, etiam morum prohitate pollebat. Erat
vocatur Fleon oriundus, a Domino est electus per enim corpore caslus, niente incorruptus; amabilis
praedestinationem, priusquam sseculo daretur per cunctis, affabilis universis; animo benignus, corpore
originem. Gravida namque malre ejus de eo, appa- pulcherrimus; prudentia callens, forlitudine vigens;
ruit ei quidani venerandus senex per visum, in manu temperanlia serenus, justilia severus; longanimitate
sua quemdam tenens puerulum, pronuntiansque : perfectus, eleemosynis largus; a_.stineniia parcus,
Accipe, inquil, liunc puerulum, nutriesqtie eum. palienlia et humilitate proeditus; mansuetudine ac
Magna enim faines eamdem tunc temporis opprcs- pieiate refecius, charitate non ftcta replelus; fide
serat rcgionem. Respondens vero mulier ait seni: robusla stabilis, spe inconcussa longanimis. Harum
Unde hoc faciam, domine, cum desit mihi p*anisob vero omnium virlutum commercia exaggeiabat ejus
magnitudinem quam palimur famis. Afille dedil ei in animo cuncio disponens sapienlia. Sermo quoque
panem valde candidum, dixilque ei : De hoc pane ejus juxta Apostolum salc erat condiitis (CoL
nutries illum. Quem cttm accepisset, crevit inier iv, 6). Si qtiando opportunum tempus videvet, sine
manus ejus magnus valde (407). Tunc eademmulier **sedificatione proximorum -horam transire minime
iiiquit: Istud quod video, quid signat, domine? Cui sinebat. Terrena quaque cuncla despiciens, ac coe-
ille : Filium, inqnil, -es paritttra, qui do regnoali- lestia concupiscens, illi soli vacare desiderabat, cui
iraam Christo luerifaciet partem.Quod poslea verum se totuin a puero devotus-iradiderat.-
fuisse ipse ore monslravit. Tanlam siquidem a Do-. 4. Orationi frequenler ineumbens, cum Iacrymis
mino gratiam esl consecutus, tit onmes pabulo verhi et compunclione cordis Dominum deprecabatur, ut
divini reficerel, qui ad euro gratia colloquendi veni- quaecunquemeditaretur vel egeret in conspectu ejus
rent. Ilerum autem materejusdepressa somnoaliam accepta forent. Ipse vero, qui eas poienler inspira-.
visionem vidil confmuo. Scalam quippe contra se verat, misericorditer pias illius dignatus est exau-
stare videbat, cujus cacumen ccelos tangebal, per dire preces. Pastoralem (408) deinde cathedram
quam idem puer scandens codum ingrediebatur. adeplus, tanla Demini sublimalus t_st gratia, ut
IQglpsa veroeumdem usqtie ad scaloeeslprosecu- pene omnes morlales anteiret, saeeuloqueinhabilans,
la cacumen, sed seqtii, ulasserebal, potuit, consequi nihil in se sseculi haherel. Scriptnrarum denique
omnino non potuii. In se ilaque reversa cognovit doctor, monasteriorum 100 conslructor, provisor
illieo haec veraciter omnia suum, qtiem clausum ecclesiarum, custos animarum, mtiritor orphano-
ulero delinebal, praefigurarefilium. Hsecet his simi- rum, defensor vidtiarum, redempior captivorum
lia quamplurima de proprio mater cognovit ftlio, et erat. Gregem, sibi ita diligebal, sicut
jcommissum
ante nativitatem, etposiea, quse prolixum est enar- Yerilas ipsa diligendum docueral (Joan. x, 11).
rare pcr singula. Exsultans itaque in Domino maler Nam si grassata fliisset, ut antiquitus, vesania
aiebat: Scio certissime, quod Dei operante clemenlia tyrannorum, mori pro ovibus dominicis minime tre-
magnus erit filius meus quem geslo, et felicem me pidasset. Quid plura *'
lalis nati susceplione profiteor. 5. Vir iste dissimilis longe fuit illis hominihus,
5. Editus itaque puer,Ursmarus est vocatus, adul- quos nunc passim cernimus nostris temporibus:
lusque doclorihus sacrarum traditur Scriplurarum. neque audivimus aiiquem qui absque carnificis gla-
Qui imhuerunt etmi sacris litteris divinaque lcge, dio tam diro crneiatps sit mariyrio, Nos vero idonei
non mediocrilcr, sed perfecte; nec ssccttlariter, sed non sumus enarrare vel scribere omnes quas in sse-
roonas.ice atque regulariler. Ab ipsa vero pueritia culo pertulitpassiones, praeserlim cum novem annis
(407) Apud AnsGnem Iegilur: crevit in terra mabus, quod videlicet, locus regius regia munificenlia
nus illius magna valde. D conslructus, regio p|alalio contiguus/ scilicet Lipii-"
(408) Hac in re, qnse Ursmari episcopatum desinis, nulli committeretur, nisi prius ordinatus csset
gnat, animadvertenda quoe traduntur a Fulcuino episcopus : quam ditpiitaiem et in plerisque succes-
locolaudalo cap. 5: « Quare autem, inquil, eum sorum ejtts durasse in subsequentibus dicemus. Quid
episcoptim fuisse dicimtis, soepe a nobis quaesittrm horum verius sil, lehloris arbilrio commitlimus, nec
est. Nam lextus descriplionis ipsius vitse episcopum in uiramvis partem sancto viro derogamus, dum
eum fuisse docet; locum auiem, vel lempora ordina- quidquid horum sitj eum fuisse episcopum non de-
tionis ejus, vel a quibus ordinattis sit-, oinni modo negamus. » Addit Mahillonius in prseviis ohserva-
silet. Sed et in charlis sub ejus lempore faclis, ac tionibus ad eamdeni Vitam : « S. Anscharius in
perantiqttis membranarum pelatiolis, qnse continen- Vila sancii Willehadi Bremensis episcopi iradil Wii-
lur in Ecclesi_e nos.rae archivis, inscriptum eum lebadum ante annos septem quam episcopus con-
invenimus suh nomine episcopi et poniificis. Yaria secraixtur vocatum fuisse episcopum, ob prsedica-
de hoc esl seniorum nosirorum relaiio, diccnl<lras tionem scilieet Evangelii. An 1'orieUrsmarus ejusque
quibusdam quod praedicandi gralia, tit competebat successores ob id dicti episcopi? Quanquam Balderi-
tune rudimentis novellae fidei, ad compescendos cus in Chronico Cameracensi, lib. n, c. 57, Ursma-
superfluos ritus gentis harbaricoe episcopus fueiit rum infiincloria-tantum prsedicatione sacratum ept-
ordinatus, quod factum quoque de sanclo Amando scopuin fuisse putajt. Et erant tum In nopnullis
legimus: quibusdam digiiitalem hanc Ioco'trihuRn- moiiasteriis episcdpi et abhates, ut in prae_atione_
tibus. opinionemque suam ratione quadam tuenti- observalum. »
551 RATHERIIEPISC. VERON. OPP. PARSI. . . 352
'
spargi' per euncta monasterii loca et sie omnis pavor A' Obsecro ut rogetis illum ad me venire: confidb
cum auctore suo abscessit Satana. enim in Deo, me revali.ui.am quantocius, si eum
7.f Alio quoque tempore dueta est ad eum puella videre meruero. Quod eum heato viro fuisset inli-
" quaedam saecularis, plena-dsemonio, quam jussit sibi matuni, absque mora ad illam accessit : cumque
inoratorium deferri. Quo facto,pr_eeepit eam vin- inluilus eam fuisset, elevata manu signum crucis
' culis quibus
stringebatur alisolvi : et post haec super aegrolam feeit, __tillico fugata febre mulier
coepit Dei polenliam super caput Ipsius invocare, convaluit, vilamque sibi a Deo per interven-
' ipsumque daemonemut a plasmate Dei vivi reeede- tum sancti viri redditam saepissimemultis ipsa nar-
ret increpare. Mirura in modum hostis ille antiquus ravit.
coepit conlinuo anxiari et fremere, diversasque ae 10. Post hsec itaque venerabilis pontifex cernens
diras voces emittere. Sanctus ^vero Ursmarus jussit patilatim sibi vires corporis minui, suseque diem
eam extra oratorium trahi, ipseque subsequens vocationis imminere, curam ccepit non jparvam ge-
percussit eam iribus vicibus baculo quem gestabat ' rere, ne grex sibi commissus i'elinqueretur sine
manibus. Tum spiritus nequam exiit ab ea tam ce- pastore. Tunc, annuente Deo, oplantibus cunclis
'
leriter, ac si ipse fuisset percussus. Quam mox S. Erminus eligitur vir omni bonitale repletus, at-.
heatus pontifex sanissimam oratorio reddidit, per- B que magislro moribus adsequandus; cunetis vero
ungensque oleo benedicto, liberam abire permisit. istius temporis hominibus taciio prseferendus. Quem
8. Habebat sanctus ponlifex neptem in jam dicto henignus Pater ut iilium_cliarissi_uum monuit ama-
monasterio Melbodiensi, quam ipse parvulam com- hiliter, qualenus gregem sibi commissum sollicite
• mendaveratsanctse
Aldegundi. Quae postquam fuisset pasceret, moribus el verbis secum ad'sethera trans-
adulta, orla est quaedam in ejus collo saeva nimis ferre satageret. Quod ipse agendum suscepit quidei»
- infirmitas; quaegutleria (412) dicitur'sermone Gal- moleste, sed Deo cooperante, strenue peregit; in-
lico. Astruehant vero medici, quod aliter curari ' choavit humiliter, sed perseveravit fideliter. Bonus
mequiret, nisi carne incisa cum uncino ferreo foras -igitur gregis Chrisli pastor Ursmarus, moribus et
niorbus traheretur. Hoc autem illis facere cogitan- annis maturus, digha suscepturus meritorum prae-
tibus, contigit, supervenire sanctum Domini ponlifi- mia, ccelestia invitalur ad regna. Qui precibus cha-
cem ; qui aceersito ad se medico interrogavit eum rissimorum quos in Christo nutrierat filiorum, suum
dicens : Dicinihi utrumne valeas sanare cam. At fldeli Creatori commendans spirilum, ipsis prsesen-
ille ait: Nequeo, nisi cum uncino ferrco earne incisa libus exsultans in Domino, carnis quartodecimo
morhum foras traham. Audiens autem vir Dei hoe, Kalendas Maii an. 713 solvitur ergaslulo, viclurus
omnino facere prohib.ebat, quia oppido eam dilige- C in ssecula cum Christo. Angelorum eveclus ministe-
bat, et periculosum hoe valde esse cernebat. Verum rio, coelesti iufertur paradiso, ubi sine fine patriar-
imponens manum ssepius die illa super ipsum vul- charum fruiiur fide, prophetarum spe, apostolorum
neris locum , dicebat : Vide, filia, Tie patiaris libi cdnsessu, marlyrum collegio, eonfessorum ac vir-
ferrum imponi; credo enim in Domini pietate , ginum contubernio, cunctorumque ccelicolarura
quia ipse te liberabit ab liac infirniitate. Nocte ve- ohlectatur perenni tripudio. Corpus vero illius a
ro eadem vir sanctus uberrimas preces fudil ad discipulis re_igioso'eomposilum officio, eultu esiho-
Dominum oh ejus salutem. Lucescenle vero die norifico lumulatum. Jn cacumine. quippe montis ,
altera, a stralo sospes surrexit puella , inlan- cujus radicibus jam exstructum adjacet monaste-
tum ut nec vesligium infirmitatis remaneret in ea. rium, oratorium est in bonore sanctoeDei Genilricis
9. Eodeni quoque tempore alia aegrota intra ejus- constructum, in quo deposuerunt beati corporis
dem 202 monasterii septa jacehal tam valido lan- thesaurum : ubi divina pietas demonstral quolidie,
guore ohsessa, jftomnes qui eam videbaiU,;fi.e"salule cujus meriti illic habeantur reliquiso ad laudem ef
ejus prorsus" desperarent. Quae cum autlisset tanti gloriam majeslalis stise^,cujus honor, decuset pole-
viri adventum, ceepit virlttie, qua poteiaj^-dicere : stas.pcrmanel sine fine. Amen.
(412) Gulleria; seu, ut alii cum Apsone "scribunt, Grulleria, morbus gutluris, de quo vide Cangium
In Glossario, v. Gpteria 2.
'- a?0
549 DE VITA S. URSMARL .
ct decem hebdomadibus aMque alimonia vixerit. A Namlicetnoverit pro -saltttehumani generis Christum
panis, ol) segritudinem corporis. Cibus vero, quem venisse, nesciens tamen ordinem liberalionis nostroe,
sumebat ipse, tam tenuis ct modicus cral, ul eo jllusus est morte dominica, quasi-avis decipula.
sustentari sallera quiret hominum nemo, nisi mira- Ostensa namque mortalitate quam ille inlerimere
culo, ut et ipse, divino. Omnes autem, qui eum cer- appetebat earnis, abscondiio captus est bamo divi-
henant aut audiebant loquentem, mirabanlur quod nitatls. Caelerum si indubilaiiter sciret hunc esse
tam robustus esset et eloquens, absque alimonia Chrislum Filium Dei vivi, jagnovisset mortis legibus
panis vivens.Aqua vero ejus erat po.us, et aliquolies nequaquam posse teneri. Si agnosceret posse ndn
sicera,qua lamen paululum raroque utebalur; victus mori, non liunc suaderet ciWifigi. Non enim inlel-
illius is erat, quem absque officiodentium sumere lexit liuinanae perdilionis [audacissimus lanio quod
valebat. Tanta quoque ejus erat palieiuia in hujus- suo frustrarelur imperio ii Salvatorem mundi sse-
modi atque aliis tribulatlonibus,ul possel eomparari viendo. Ignoravit anliqua n:alitia quia jus perditionis
palientiae Job Jjealissimi, qui non peceavit labiis humanaenon admitteret, si se a Redemptoris homi-
suis, nec stultum quid contra Deum locutus est num sanguine^conlinuisset.jUnde et Apostolus : Si
(Job i, 22). Laudem e contra Domini jugiier conci- hnttc, inquit, principes swculi cognovissent,nunquam
nebat, atque secundum Prophetam henedicebai Do-.B Dominum glotim cruciftxissent(I Cot: n, 8).Principes
minum rn omni tempore, laus ejus semper in ore vero quos dixeritsa_culi,ex alia ejus sentenlia conji-
ipsius resonabat (Psal. xxxm, 2). Conjicere vero eere possumus, qua ait : Non esl nobis colluctatio
possumus veracissime quod vir iste de illo vivehat adversuscarnem el sangtdnem, sed adversus principes
paue qui de ccelo-pro nostra descendil salute. Nam, et potestates, adversusmundi reclores tenebrarum ha-
sieut fuimus praefati, ita facundus erat dono spiri- rutn, contra spirilalia nequilim in ccelestibus (Ephes.
tuali, ut quasi fonsfluens, aut fluyius inundans vide- vi, 12). Ipse quoque Dominus : Ptinceps, ait,
retur. Qua_cunque vero prsedicabat ore, astruebat httjus mundi venil, et in me non habet quidquam
actione, validiora esse sciens exempla quam verba, {Joan. xiv, 50). Quamvis et de Herode el Pilato non
el plus opere docere quam voce. incongruenler possit aceipi secundum illud quod
Psalmistae voee dicilur : Aslilerunt reges term et
6. Opersepretium vero fore judico jam nunepro- principes convenerunlin unum, adversus Domiiiuitiet
sequi stylo quam efficaxviro sanclo inerat virtus ad adnersus Chtistum ejus (Psal. «, 2). Sedilli principes
effugaiidos hostis antiqui incursus. Erat quoddam specialiter unius populi, non principes sseculi gene-
i«0!iaslerium,quod dicitur Melbodium(409),duodecim raliterappellalisunt. Cumergo veracissimum sil, Ttt
ferme millihus a Laubaco suse provisionis distans C esChristus Filius Dei vivi (IHflH/i.xvi,16), leslimonio
ccenobio, in quo erat sanclimonialium turba non beatiPetrijinendacissimumest: ScimusquiasisFilius
modica: quarum iinam spiritus invasit maligiius, Dei, testimonio diaholi. El sieul Pelrus (411) ait:
ccepitque eam vehementer laniando vexare (410), Quiacaro et sanguis non tevelavit tibi, sed Paler
atque per os ejus immunda et lurpia loqui. Porro ' meus, qui in cmlis est (Ibid., 17); ila et diabolum
illic inhabitanles grandis horror invasil, nimiusque calliditas aslulia. et suhliiitas nalurse hoc confileri
pavor etiam corda vicinorum. perterruit. Tenenies non fecit, sedvis atque potestas ejus, qui ad eum
aulem eam soroi'es dicebant ad daemonem incre- deslruendum de ccelis advenit. Ut vero divina illic
pando : Quoniodo introire ausus es famulam Dei ? in homine lalenle praesentia lortus mentiendo vera
Et subjungehant dicentes: Impurissime doemon,exi dixit dubius, ita hic dominica in heato Ursmaro
ab ea. Quibus ille respondens, dicehat: Non exeam operante potentia, verum dixit invilus : in ulroque
priusquam Ursmarus episcopus venial, 6t ipse roe vero uon suo voto usus, sed jubenlis imperio coaclus.
exire compellat. Hanc autem 2©jfj) confessionem Altera igitur die ordinante, Dei providenlia, adfuit
nequaquam ei ascribimus qui ab inilio mendax fuit, beatus Ursmarus episcopus. Cumque relatum ei
et in veritate non stetit (Joan. vni, 44); sed Dei fuisset de ea quae a diaholo vexabaluj' puella, jussit
imperio cogente, vera eum fatemur dixisse, non D illico sibi exhiheri eam. Qtiod cum factum fuisset,
sponte, sicut in Evangelio : Scitnus, aiunl dsemcmes, flle non de sua, sed de Domini praesumens g§|
quod,sis Fitius Dei (Marc. m, 12). Quod ulique cum virtute, aeceptolihro, ccepitlegere exorcismunistiper
esset veracissimum, praeter alia innumerabilia beali caput ejus; dehiuc henedicto oleo nares oculosque
Petri prodit lestimoniuni, iisdem verbis Domino et os ejus linivit, et prolinus immundum ab ea spiri-
interroganli gloriossepraebenlis confessionis respou- tum fugavit. Liberata tamen puella, pavor quidam,
sum (Matth. x, 10); tamen quadam sui parle meii- qui prsesenlia diaboli seminatus fuerat, adhuc pec-
dacissimam mentitam esse malitiam, leslis est clomi- loribus vicinorum inerat. AtvirDomini prsecepit sihi
j nica passio, ab impiis inslinctu patrata diaboiico. aquam cum sale deferri; quihus benedictis, jussit
(409) Melhodium, seu Malbodium celebre nionia- Ansonis Vita desint, Ralherius vel ex pleniori
litim ccenobium, vulgo Maubevge in Ilannonia, de Ansonis exemplo derivavit, vel polius e suo penu
quo vide Mabilloniunfin Yilam sanctae Aldegundis addidit.
sseculo secundo Ord. Bened., ad an. 684. (411) Ait seilicet, Tu es Chrislus Filius Dei vivi;
i (410) Ilsec et sequenlia usque ad illa, Altera igi- quia uti Christus eidem Pelro respt-iidil, Caro et
lur die, quoe asterisco signavimus, cum in vulgala sanguis non revelaviliibi. etc.
SS5 CONCLUSIODELIBERATIVA. 55*
- .
:[ RATRERII
-._.,'. • ;"• EPISCOPl VERONENSIS
, <*«n cONGLUSia DELIBERATIVA

-:;:.V
•".-..::::--.- ., LEOMCI ACTA,
- . -:- --.-. SIVE
(414) Climax Syrmatis ejusdem, qui cwtera non adeo parvi.
! 203 Guia responsi commoditate omnibus sa-. A.ordinatoribus ] nianu extorsit, mei cessione at~.
tisfecisse inexplicabilis iabor cernilur esse, circui- que silentio, in ovium mihi creditarum perniciem
tione omni poslhabita, mere, et quo apertius potero, intra" idem ovile cedendo iniquitati utique con-
denberatum irrefragabiiiter quod habeo, nosse di- tegam.
gnanlibus manifeslo. Rogasse, rogare, rogaturum III. Nemercenarii ipse mihi nomen eumdem fugiens
mesemper Deum universi noverint, ne- unquam importem.
peccatis raeis merentihus mihi conlingal, aliquo ut IV. Ne furi cavendo, furis nomen jure mihi vin-
mei commodoillectus, aul incommodo territus, prae- dicem ipse.
sente et collaudanle universa, cujus intererat, Ec- V. Ne compaslores atque confaraulos ciere (416).
clesia, publice mihi commissum ovile ore proprio, VI. Ne canes domesticos , latratu ut eum cano-
lupo exponam. nico perturhent, desinam insligare.
II. Ne (418) Dei ipsius ore damnatum furem et VII. Ne cum tam perspicuae atquc sacrllegae
iatronem; furem quia'furto ahstulit mihi sedem ; invasionis adultero pprtionem posuisse meam (Psal:
latronem, vi et potcstale quia publica; maledictio- XLIX,18), prostituta eidem mihi commissa convincar
nem 204 et lepram, qua eos mortifere deeipit, Ecclesia.
qui putant eum esse episcopum, sibique commu- 1B VIR. Ne sedens adversus fratrem (Ibid., 20) (417),
nicantes commaculat; ah ordinandis [ f. id est, vicinilatis 2©g afflnilate conjunctum ,
(-413)Hoc opusculum Syrmaiis nomine memorat Ralherio vocatur eadem conclusio, quam tot argu-
Fulcuinus inGeslisabbatum Laubiensium, cap. 24. mentis et rationibus trahit ? In chronico Mosomensi
Scriplum fuitLeodici (ut ex ipsa inscrlptioneliquet) apud Acherium, tom. II Spicil. pag.-566 novae edit,
anno 9S5, cum Ratherius e Leodieensi quidem sedc privilegium Joannis XIII surma appellatur. Texlus,
dejeelus, at Leodici adhuc subsistens, urgeretur ut qui sequitur, describit, qualiter ipse prmsul Adalbero
Baldrico in ejus locum subrogalo episcopatum ce'deper Romani syrmata papw [conciliiquesui decrelum
ret. Causas autem exponit, cur cedere nequeat. consiituit. Similiter in Vita sancti Gerardi abbatis
Rinc opusculum inscriplum Conclusio deliberadva , Broniensis n. 29, aliud privilegium pontificium con-
quam ralionihus quadraginta conslituit. Hoe idem cessum coenobio Broniensi prolixius syrma vocatur -
opusculum Leodici lucubratum conlra Baldricum , • apud 274. iMabillonium tom. VII, Act. SS. ord. Bejied.
Ratherius paucis in fine addilis Yeronse reproduxit pag. In reliquis htijus tituli, quae nullum ido-
anno 963 adversus Milonem, cum nonnulli ipsi sua- neum sensum reddunt, aliquis error, vel quarum-
dere nilerentur, ul isti Veronensem sedem nimitie- dam vocum defectus inest.
ret. Hinc idem opusculum ab Acherio e ms. Lau- (415) Construe.: Ne mei cessione atque silenlio
dunensi edilum est, in quo Ratherii opera posl cedendo iniquitati intra ipsum oviVe,in pernicietn
tertiam ejus reslilutionem in episcopatum Yeronen- ovium mihi creditarum canlegam ulique furem el la-
sem vulgata continentur. Monendum tandem est, I__tronem damnaium ore ipsius Dei; furem, quia abslu-
hoc idem opuscuhun a Raiherio fuisse insertum lit mihi sedem furlo; laironem quia vi el poleslale
inler duodecim volumina, uuae Phrenesi suhjecerat, publica extorsh... manu ab ordinandis (forte ab or-
ut ex istorum voluminum argumentis in prooemio dinatoribus) malediclionem et lepram, qua mortifere
ejusdem Phrenesis relalis coiistat. Vide ibidem eos decipit, qui putant eum esseepiscopum,el comma-
argumentum opusculi undecimi, quod lamen in culat communicantessibi.
Lauhiensi codice, unde Phrenesim transcriptam (416) Subaudi desinam conira ipsum fumn ciere.
aceepimus , cselerisvoluminibus invenire non licuit.- (417) Conslrue : Ne sedens loquar adversus fra-
(414) Climax e Grseco, Latinis scala. Hoc autem tretn, id esl adversus populum palrim nativw (qualis
nomine islud opusculum auctor inscripsit, quia eral Leodicum) conjunclum affuiilalevicinitatis (quia
quadraginta rationibus tanquam scalse ctijusdam scihcet Ratherius natus est in loco Leodiensi urbi
gradihus ad deliberaiivam conclusionem statuendam vicino, seu in dioecesi Leodiensi) derelictum (sic
ascendit, De voce aatem syrmalis quid sentiendum melius quam delegatum, et subaudi ob tneam cessio-
sit, non omnino conslat. Syrma genus veslis oblon- netn).officiopastoralitatis, /oijiMar/inquam, adversus
gae, quse terram verrehal. Syrmala dicla sunt ab Itunc populum,cumsuadendo ut fiat perversus cum
eo quod trahuntur, inquit Donatus, sive quicunque perverso, seu invasore. Ndta vicinitalis vocera
alius auctor Prolog. in Terenliuni, Num syrma pro civilalc; populus enim cum Batherio conjun-
' '
555, RATHERIL EPISG. YERON. OPP. PARS I; , Sm
pastofalitatis officio delegatum [/. derelictum], na- jA (esl prophetatum quod olim) dixisso prior ipse dif-
livse palriae populum, cum perverso perversus sua- famer.
dendo ut fiat (Psal. n, 27), loquar. 20® XV. Re miile perjurum vesanus nulli sesti-
IX. Ne (418)adversus filium matris meoe(Ibid., 20), niem casum (423).
illius ulique, cujus et ego baplismate sum filius, XVI. Ne exeonimunicationis Ieihifera pesiis uni»
Ecclesise plebem, tam immane, infantes ipsos latet versam quoque sij occupetpatriam, nullius, aut forle
quod minime, scandalum ponam. Mei enim ipsius miuimi defendens(fore periculi, nomenTiei In vanum
oblitus si fecero, taceat licet sttrdo; sed mihi in convincar assumfere (Exod. xx, 7), vel, quod pejus
prseseniiarum, ut multis, proli dolor I hodie Deus, est, ut a muliis assumatur, efficere.
non lacebit, vercor, cum venerit manifestusj cum XYIL, Ne quoo misericordiler, fraternaliter, et
uiiqueignis inconspectu ejus ardebit, et inconspe- charitative, cominuni ulilitate, aut necessitate, (quse
U.u ejus tempestas valida erit (Ibid,, 3). ulique in dies majus lanto capiel augmenluro, mun-
•X.Ne Nicolaitarum seetam, odisse quam se ipse dus in maligno positus (Joan. v, 13) propinquante
profitetur Deus (Apoc. n, 6), incurram. (424) quo amplius deieriorabitur flne) fieri non modo
XI. Ne sl-iidocameloiuis (419) exemplo, quos licere, sedetiam .portere, ahhis est eanonice con-
debueram ipse fovere, conculcanlibus judicer ex- g] cessum, in quoruip cordihus Deus, in quorum labiis
posuisse. semper veritas fuerat Christi, mei, infelix si
XII. Ne quibus abesse (420) trimestri saliem non cessero, destruam exemplo.
est concessum canonice termino, eos absenlatu de- XYIII. Ne (4.25)hoc unum miserjs, qul similiter
cepisse arguar conlinuo. erunt, invalescentibus uliqueAnliehrisli ipsius prae-
XIII. Ne (421) spulum merilo in faciem ab eadem conibus, destituendi, suisque sedibus extrudendi,
Ecclesia accipiam, libellum prior si ei dedero repu- patens laliter divini.us asylum, in mei ipsius inter-
dii, repulsionis legitimoe. cludam miser ipse primitus perieulum. S. vos perse'
XIV. Ne (422) dimille me ad jmam parlem sacer- culi fuerinl in una civilate, fugite in aliam (Malth,
dolaiem, ut comedam bucellam panis (I Reg. n, 36) x, 23). Quam.is eis, Babylon (426) quosinsequitur
ctus affinitate Ivicinilaliseiat Leodicensis, cum eam- (quod olim propltetalutn est) : Dimitle me ad unatn
dem palriam Leodicum uterque agnosceret. _ partem sacerdotalem, elc. In Gestis veroepiscoporum
(418) Construe : Ne ponam scandalum tatn im- Tungrensium apud Martene et jDurand totn. IV Col-
mane, quod minime lalet ipsos infantes, ponant, in- dicensi leet. Yel. Seript. pag. 8S9, n. 20. Raiherius aLeo-
quam, adversus filium malris tnew, id est adversus sede pulsus traditur, indultis sibi aliquanlis
plebem illius utique Ecclesiw, cujus el ego sum filius (n episcopii ad usum\ vilw agellis, qua de re videsis,
baptismate. Si enim obliius mei ipsius fuero (id est quoedisseruimus i:1 Ne aucloris Yita, § 10, num. 62.
si cedam invasori) licet Deus laceat', sed mild surdo (423) Explica vesanns nulli (id est nuilius
in pi wsenliarum, ut tacet hodie muitis, proh dolorl pretii, seu nihili) wslimem casum mille perjuruvi,
non tacebit, veteor, cum venerit manifesius, etc, ubi videlicet eorum perjurorum, qui fidem Ralherio
respicil illa psalmi XLIX,20 : Hwc fecisli, et tacui: datam cieserentes,fihvasori sese suhdiderunt.
el 3 : Deus manifesle veitiet, Detts noster, et non si- (424) Legebatur propiiiquitate. Correclionem sen-
lebit. Ignis in conspectu ejus exardescel, el in cir- sus exegit. Mox ubi puiicia apposuimus, editum erat
cuilu ejus tempestas valida. Cum in praecedenii quia quam particulam Spicifegii novissimus editor
numero in rem suam explicaturus illa psalmi XLIX, expungendam viddus, recle monuit pro qaia legen-
20 :Sedehs adversus fratrem tuum loqttebaris, nomine dum pura, vel aliqdid simile. Sic aulem fota boec
frairem intcrpretelur populum Leodicensem sibi implexa periodusl construenda est. Ne si infelix
ejusdem civitatis affmitate conjunctum ; tum vero cessero, desiruam exemplotnei quod canonice conces-
hic explicans sequenlia: El adversus Filium matris sum esi, non modo licere, sed eliatn oporlerefieri mi-
tuw ponebas scandahmi, vocem filium exponit de sericordiler, fraletmtiiier, et chariiaiive, communi
eodem populo ; seu plebe, quae ejusdem Ecclcsise utilitale , aut necessilale'(qua ulique tanto majus
bapiismapercepit. Adverie diversum respecium, in augmenlum capiet in dies, quo ampiius mundus in.
prsecedenii scilicet numero civilem, hic auiem spi- maligno posilus detztiorabilur propinquanle fine) con-
ritualem origlnem respicit. cessum, uiquam., estabeis, inquorutn cordibusDeus,
in quorum labiis pura veritas Chrisli semper fueral.
(419) Slrudocamelonlis, id est struthioeamcli al jrjResistere
Plinioet aliismemorali. RespicitillaJob cap_XXMX, aulem invasori, «t forlem stare illud-esl,
,ubi destriithione legitur 14 : Derelinquit ova sua in quod in his circumstanliis non modo licere, sed
terra... oblivischur quod pes conculcel ea... Duralur etiam oportere affirmavit.
ad filios suos, quasi non sint sui. (425) Construe:] Ne ipse miser in pericidum mei
(42Q)_Synodus Tridentina sess. 23 de Reform., c. 1, ipsiusptimilus inlercludam Iwcumtm asijtum taliter \
j.laluil," episcoporum absenliam a suis Ecclesiis, divinilus palens : Si vospersecuti fuerint, etc, inler-
eequis lamen de causis, nullo pacto debere duos, aul cludam, inquam, miseris, qid simililer (atque ego .
nd summum tres menses excedere. Absenliam duo- sum) erunt desliiuendi el exlrttdendi suis sedibus, in- !
rum meiisium ctijusdam preshyteri a-sua Ecclcsia, valescenlibus utiqite prmconibus ipsius Anlkhristi. '
segritudinis tainen causa, indicat S. Gregorius epist. Quamvis huud ignorem hoc prwceplo (sSivos perse- ,
13, lib. ix ad Clemenlinuin. Trium autem mensium cuii, elc.) suffughm cceleslisUieiusalem prmcipue '
absenliam episcopis canonice concessam ex hoc Ra- petendum eis, quos Babylon confttsionis mundunw [
therii loco discimus. insequilur. In hac' periodo Acherius habebat ex- *l
(421) Construe: Ne meriio accipiam ctbcademEc- ttuendi, ubi novus editor recte emendavlt exlr-u-
clesia spttlum repulsionis legiumm in faciem, si prior dendi, I
ciedero ei libcUum rcpudii.
' (426) Yulg., et Iûbylon. Yerum cis pro el corri-
(422) Coiisirtte :_Nt prior ipse dijfamer dixisse geudum fuit exigente conlextu; uti in sequenti
" '
Ml , CONCLUSIODELIBERATIYA. &..'
coBfusionis roundanoe, Hierusalem coeleslis hoc prse- A XXIV. Ne Instabilitatis ipse eam cauferio notenu
cepto suffugium haud ignorem peiendum praecipue. XXV. Ne manum. lantae, quoe patravit (432), au-
XIX. Ne (427) eoncessum quoque eis eodem proe- ctoritalis condemnem.
cepto canonice recuperandi in aliis, sed vacanlihus, XXYI. fte (433) mei ordinaiorem tain infausto
_1@7 qui minirae valent in suis Ecclesiis, adilum asseram
crudeliler ohslruam. ordinatum, improprie ut ita Ioquai', attspi-
ut
XX. Ne conlradictor (428) miser Ipsemalle Deum cio, ipso eodemque die, quo ordinaius posl pro-
* misericordiam quam sacrificium (Maith. xn, fessionem a se, moris ut-esf, faclam, fuerat, cano-
7), ve-
nicis quod semper obediens foret proeceptis, statuisse
niara.
eum aliquid Canonicis contrarium legibus, accusera;
. XXI. Ne judicio prsesuluni, testimonio decretorurn
favens utique eorum vesaniae , qtti meam stultis-
(429), sanctione canonum, sub proesenlia totius Ec-
sime rcprehendentes eodem die, ejusclem et manu
clesise, a legitimo archipraesule, consensu, qui uti- actam incardinaiionera, quibus potius obloquantur,
que et requiritnr legibus, clericorum, publice (430)
faeta infirmari ullalenus posse decernam. ignorant.
XXII. Ne clementissimum alque veracissimura ' XXYILNe (451) eoneessum nostris diebus illi, suo
piissimi regis (431) concessum asserara, aut saltem B . !ICJ@alquenepoli,pri-na_uin scilicet dignissimo, di-
crederevidear, aut inconstantem, aut (quodesl inde- vinilus solum, nequefortuito, tam prsedicabile ssecu-
centius) fraudulenlum fttisse. lis omnibus privilegium, quo scilicet uler eorum die
XXIII.-Ne benignitaiis, quoeoblinuit [subaudi ut ordinationis proprise alterum meruit ordinare, quod
ad Leodieensem sedem promoverer], ingralitudinis ulique in nostro lanto esl proedicabilius, quanto ipi-
H©8 offuscem caligine dignitatem. sericordius, non laudando ipse videar extenuare.
etiara numero habetur, concessumquoque eis eodem gendum proposuit, et, ut sequenti numero tradilur,
prwceplo. obtinuit. Yide part. i, de Contemptu catwnum,
(427) Id est, ne crudeliter obsttuam aditum eis eo- num. 9.-
deinquoqueprwcepto concessumrecuperandi canonico (432) Construe : Ne condemnem manum tantca
(episcopalum) in gliis sede vacantibus Ecclesiis, qui auclotitalis, qum pairavh; ul scilicel ad Leodicen-
minime valenl recuperare in suis, e quibus scilicet sem sedem prbmoverer. In hahc itaque rem Qllo-
exlrusi fuerunt. Hoc numero iunuit ex canonibus iiem scripsisse aliquid, aut aliquam epistolara dedisse
Iicere episcopo, qui per vim a suo episcopatu pulsus, colligimus. |
etini recupeiare non possit, aliura episcopatum (433) Construe : Ne asseram ordinalorem mei or-
adire, si vacet, seu legitimo episcopo careal. Ila dinatum (fuisse) auspicio, ut ila improprie loquar,
Ratherius se Yerona pulsum, ad Leodicensem se- tam infausto, ut accnsem eum statuisse aliquid con-
dem, quse Faraberti episcopi roorte vacabat, cano- (C Irarium canonicis iegibus ipso eodemquedie, quo or-
nice promotum fiiisse' non obscure subindicat. dinalus fuerat, post professionem a se factam, ul
(428) Constrtie : Ne ipse miser veniam contradi- moris est, quod semper obediens forel canonicis prce-
clor, Deum malle misericoidiam, quam sacrificium, ceptis; accusem, inquam, favens itiique eotum vesa-
Hoe texlu ex Osea suropto cap. vi, p. 6, usus est nim, qui stultissime reprehendentes incardinutionem
Ghristtts Matih. xn, v. 7, ut Pharisseos refelleret meatn aclam eodein die, et nv<nu ejusdem, ignorant
reprehendentes ejusdem discipulos, qui esuriejites, quibus polius obloquanlur; M est mibine poljtis, qui
spicas evellehant, quod nou licel facere die Sabbati. ab eo incardinatus fui, an vero illi qui me incardi-
Reposuit autem Christus, licere hoe necessitate, navil. Ordinatorem suum appellat S. Bruiionem, qui
quod alias non licuisset: quia.Deusjamprotesla.us eodem die quo ordinalus fuit archiepiscopus Colo-
"fuerat, se misericordiam velle el non sacrificium. niensis, die scilicct 21 Septembris anni 9S3. Ralhe-
Hsec autem Ratherius in re sua valere pulavit, ut rium in Leodicensem sedem electum confirmavil, et
innueret licere ei, qui proprio episcopatu expulsus e Veronensi sede quodammodo transtulit, ul in Yila
sit, ad alium episcopatum vacantem transire, quod explicavimus 110. Cojifer noiationem sequcntem in
alias canonihus interdictum est. iine. Ordinalor enim non ille tantum dicitur, qui
(429) Decrelorum nomine pontifieum constitutio- episcopum consecral, sed etiam qui jam ordinaiiiiii
nes intelligit, qtise in colleclione Bionysiohadriana, ' ad aliqttem episcopaium promovet, alque instituil.
qua Ratherius utebalur, Decreta appeilantur. Hinc Sie eliam preshyieri, qtii alicui Ecclesise proeficie^
etiam part.i, de Contemptu canonum easconsiitu- Ijantur, ordinari, id estinsiitui, in pluribus docu-
tiones allegal sic : In decrelis papw Siricii; in de- J[) snenlis dicuntur.
cretis Innoceniii papm, elc. Qtise autem decreta hoc (434) Construe : Ne ipse non lattdando videar
loco respiciat, videsis num. 40. exienttare priviiegium tam prmdicabile smculisomni-
(450) Quse scilicel gesta fuerunt publice, ctim ad bus, divintlus solum, nec forluiio concessumdiebus
sedem Leodicensem Aquisgrani prinia eleetione pro- nostris illi alque sno nepoti, primalum sciticet dignis-
molus fuit, hie indicantur. Legilimus urcldprmsui sitno, qtto scilicct pri.ilegio uler (id est quisque)
fuit Bruno archiepiscopus Coloniensis. Yide infra vorum meruit ordinare alierum die ordinalionis pi o-
uot. 434, et auctoris vitam § 16. priw; quoduliquein noslro (qui scilicet meôrdinavil,
(431) Regis, Ottonis scilicet, qui cum promolioni seu insliluit) ianto,est prwdtcabilivs, qttanto miseri-
Ratherii ad sedem Leodicensem concessum proesii- eordius : ex msiericordia nimirum se promoiuin
tit, rex tantummodo erat. Concessns hic, et n. 38 agnoscil; unde parl. i, de Conleinplu cunonum,
pro voluntate, seu consensu sumilur. Mos enim hu- num. 9, affirmal se pulsum aproptia sede, nccessi-
jus setatis erat, regem, seu imperaloreni de episcopi iate coactum adiisse piissimum nunc Cwsarem, glotio->
Biorle commonere, qui promovendnm clero et cse- sissimum illttm super hoc consuluisseprwsitlum con
teris, quorum intererat, eligendum proponebat. Yide cilium, illosveto misericordiierte elegisse. Nepotera
inter alia mulla S. Wolfgangi episcopi Ratisponen- illum primatum dignissimum esse S. Brunonem, qui
sis vitani c. xiv, et Yilam S. Udalrici episcopiAugu- codem die, quo ordinalus fuit archiepiscoptis Colo-
slani c. 1, et xxvm. Ralheriuro quidem rex Olto niensis, uli metropolita EcclesioeLeodicensis Ralhe-
post?araj.erii pwrtem L.eo&censem episcopum eli- j.iuin quoque ordjnavil seu ^trangluljt ja eaii-deiq
3S9 RATIIERII EPISC. VERON. OPP. PARS I. 360
XKVIII. Ne (455) Deum ipsum hominum suppo- A ignarus veluti esse! cujus dehcat honoris, contem-
suisse personis eumdem, sibi et longeinferiorum, nam. i
cessisse illorum inconvertibiliter nequitiee eum con- XXXII. Ne concionanlis, archiepiscopus quoque
fitendo; quodque consultu canonicse legis ipse fece- cum fuerit, dignitatem [subaudi contemnam].
rat,penitus dissipasse, roborari si vero perperam XXXIII. Ne populi tam nohilis (459) clamorem.
est quod patratum, accusem, XXXIV. Ne praesianlissirai cleri lrymnidieam (440),
. XXIX. Ne tantae (436) sedis, acta ubi hsec sunt, signorum cum strepilu, laudem.
nulli faciam dignilatem. XXXY. Ne ipsius hymni inconsideratum linquam
XXX. Ne (437) sancti Petri, apostolorum ulique sacratissimum, quod sonuit, atque dulcissimum
principis, ante cujus sacralissimum altare paslora- inelos.
lem accipere merui virgam, vilipendam orbi colen- XXXYI. Ne (441) subscriptionem septem tam ve-
dam universo infelicissimus reverentiam.' nerabilium anlistitum, duo quorum et arehiprsesules
• 21® XXXI. Ne (438)pulpitum venerabile (cujus fuerant, damnare eedens ipse convincar.
eodem die edito) spectanti assignalissimum populo, XXXVII. Ne (442) personas, cum episcopi fuerint
Ecclesiam, praecedenii annotatione observavimus. T, palratum est. Hsec ut inlelliganlur, Rotgerus in Yita
Ille autem, qui Brunonem nepolem siium ordinavil, S. Brunonis , quiOtttonis tunc regis frater, uon lam
alius esse nequit quam Rotherlus archiepiscopus Coloniensis aTchieplscopus, quam Lotharingiae dux
Trevirensis frater S. Mathildis reginae, quee Oitonis tolam eam provinctam administrabat, narrat, hunc
et Brunonis materfuil. Si porro uter alterum, id est eessisse vesaniae eorum, qui conspiratione gravis-
tum Rotberlus Brunonem, lum Bruno Ratherium sima Ratherium e Leodicensi sede expelli, ac in
ordinavit episcopum die ordinalionis proptim; ejus locum Baldricum subrogari voluerunl. Hoc au-
profecto dicendus est Roibertus quoque ordinasse tem iiumero Rathetius- se nolle episcopaiui cedere
Brunonem eodem die, quo ipse olim Trevirensis affirmat, ne confitendo eum Brunonem eessisse eo-
episcopus consecratus fuerat. Rotberlum conse- rum hominum ipso longe inferiorum nequiliae, ac-
•cralurn episcopum tradunt anno 928, quo tamen cuset eumdem supposuisse Deum ipsum ejusinodi
anno dies Dominica episcoporum qrdinalionibus hominibus, et dissibasse quod ipse consullu legis
fere assignata, liouconcurril cum diebus donii- canonicse fecerat, cum Ralherium Leodicensi sedi
nicis anni 9S5, quo Bruno et Ratheritis ordi- praeposuil, ac roborari, seu confirmari si quod per-
nali fuerunl. Cum porro episcoporum ordinaliones peram patralum es'l.
non semper die Dominico, sed quandoque aliis die- (456) Sedis scilicet Coloniensis, ubi Bruno post
J)us festis peractse fuerint, titi ex. gr. S. Udalricus secundam Ratherii clectionem die 25 Septembris
episcopus Augustanus anno 924 consecratus fuit in Dominico peractam, ipsum solemnius Leodiceiisi
die solemnilatis Innocentum, quse eo anno in fe- praefecit Ecclesiae, lut in prooemio Phrenesis iradi-
riam III incidit, uti traditur in ejus Yita apud Ma- tur. Confer auctoris Yitam^ 10. Mox nulli pro ni-
billonum, lom. VII, Act. SS. ord. Renedict. pag. 420; " hili usurpatur, ul eiiam supra num. 1S.
dies aliquis festus astruendus esl,in quo tum Rot- (437) Ecclesia calhedralis Goloniensis innuitur S.
bertus ordinalus fuerit episcopus Trevirensis anno Pelri nomine dicala Sigeherio lesle in Chronico ad
928, tum Bruno Coloniensis episcopus fuerit con- an.871, in qua-die Dominico25 Seplembris solemnior
secratus anno 953, lum Ralherius, qui jani erat Ratherii promotio | et inthronizatio celebrata fuit.
episcopus, anno eodem 953, Leodicensi sedi proe- Nola porro ritum instituendi episcopum traditione
positus fuerit. Hic in prooemio ad Phrenesim n. 1, pastoralis virgse, quani Ratherius ante altare S. Pe-
suam electioiiem ad episcopatum Leodicensem assi- tri a Brunone aceepif.
gnat ferise quartae solemnis jejunii mcnsis septimi, (438) Construe :\Ne conlemnam pulpilum venera-
quoe anno 955, cyclo Solis X lilt. Dominie. B, fuit bile (Ecclesise Goloniensis) assignalissimum popido
die 21 Septembris S. Malthoei festo. Hoc igitur die speclanti, veluti igiiarus cujus honoris esse debeat.
consecraius quoque fuit non solum Bruno eodem Csetera manca et cdrrupta, quorum sensus intelligi
anno 953, sed eliam Rolherlus anno 928, quo tamen nequit, uncis inclusimus. Ex sequenlibus aulem
anno dies S. Matlhoeifestus cum Dominica concur- palet, eodem die concionem ab archiepiscopo hahi-
ril. Neque obest, quodRalherius in laudalo procemio tam. Hunc archiepiscopum, qui Ralherium super
se rursum elecium, el solemniler inthrouizatum af- ambonem Ecclesiw Coloniensislaudavit, fuisseRot-
iirmat Dominica sequenti, id est die 25 Septembris. hertum archiepisccpum Trevirensem ex procemio
Cumenim liac die 25, anno 928, nullum festumfueril, Phrenesis disciraus
quo Roibertus potuerit episcopus consecrari; |palam (459) Clamorem, id est acclamationes, populi tam
Jit, illum diem, cui hoc loco Ratherius altrihuit lum D nobilis, qualis erat Coloniensis, cum Coloniaesolem-
Rotherti, tum Rrunonis ordinationem, tum| suam nior Ratherii promptio celebrata fuerit.
promolionem, non convenire nisi diei feslo S. Mat- (440) Signa campanas significani. Vide Can-
theei. Quod si snam promolionem ad sedem Leodi- gium, V. Signutn 8. Eleclionem episcoporum soniiu
censem num. 26 incardinalionem manu ipsius Bru- campanariim celebratam liquel ex Yila S. Udalriei
nonis aclam appellal; htcardinalionis nomine Bru- n. 79, tom. VII, Ac£. SS. ord. Bened., pag. 455, ubi
nonis factum intelligit, quoprimam eleclionem diei de eieclione Henrici ejus successoris habetur : Hmc
23 S. Bruno veluti metropolita eodem die confir- vero-eleciiocum ex Ecclesia militibus et familim nota
mans, ipsumantea Veronensem episcopum ad Leo- facta fuisset, sonanlibus campanis ab omnibus confir-
dicensem sedem quodammodo translulil, et eidem mabatut:-"
incardinavit; licet allera electio, et solemnior in- (441) Hse subscripliones subjeclse eranl lilteris
cardinaiio in sequenlem Dominicam 25 Septembris episcoporum seplem de pi'omo._one Raiheiii ad cle-
rejecta fuerit. rum et Leodicensem directis. Duo aulem
> (435) Construe el explica : Ne accvsem eumdem ex iisdempopulum episcopis, qtii erant archipraesules, fue-
(Brunonem inlelligit ut et in sequentibus) supposuisse runt Rolberlus Trlevirensis, et Bruno Coloniensis.
ipsum Deum personis hominum el lontje inferiorum Coeterorumnomina' videsis in prooemioPhrenesis. .
•sibi, confilendoeum cessisseinconverlibililernequhim (442) Construe :' JVe videar vilipendere personas
illorum, et penitus dissipasse quod ipse fecetat con- legalorum (qul scili et delegati fueranl a conciloCo-
sullu ieyis canonicw, roborari vero si quod perperam Jonieehabito in pr motionc Ra(herii) ctttn fuerint
S61 CONCLUSIODELIBERATIVA. 362
quoque, comroissoqui me prsefeeerunt populo, unus, A 15), ipse Deus dixisse, invieiissimum ejusmodi prse-
% quibus et metropolita, vilipendere videar legalo- cesseral agmen. Sequuniiir e vestigio Felix, Euse-
rura.- bius, Perigenes,-Gregofius Nazianzenus, Melelius,
211 XXXVHLNe, cum vulgata omnibus sen- Dositheus, Alexander, Reverentius, Joannes, 212
teniia,-verba episcopi aut vera sint, autsacrilega; Palladius, item Alexander, Theosebius, Polycarpus,
relalionem ipsorum, concessum qiiee (443) piissimi Hierophilus, Oplimus, Silvanus, Martinus Corsicse,
praeferebat iri mei negolio regis, appellare, aut cre- Joannes Squillacenus, quidani Terracinensis. Fau-
dere audeam falsidicam. tores quorum exlstunt Calixtus papa, Antherus papa,~
XXXIX. Ne susceplionem lam spontaneam, tam theologus atque' noster opinatissimus (si tamen de
hilarem, tam devotam, tam populosam, iam cla- testimonio tantse non dubitatur auclorilatis) GrOgo-
mosam, laudibus (444) tot (quia datus ei fueram) rius (448); damnari, si damnantur, cum quibus fe-
Chrisli refertam, plebis erga me devotissimse, ac- licissimum judico. At si, parvipensa tantorumtaliuni- .
cepisse ealumhier ingrale. que auctoritale, vi publica expellor, intersit illatoris.
XL. Ne (445) guod Iiis qusepraemiituntur omni- Ego a quolibet mihi indigenlissimo vim fieri roalb,
hus praestare tantumsapiens quisque censebit, coe- quam pepigisse fcedus cura morte (Isa. "xxvin, 15),
lum a lerra, orlus ab occasu quantum distare vide- B et cum inferno pacem>judicer fecisse. Eleeinosynse
tur, lam profanse impielatis admittere audeam pia- aliquod sufffagium porrigenti alicui, lalrone illo
cuium, ut illegaliter cedens, resistere si datur, quos exceptissimo,"manum ingratus non i-etraho. Et, o
salvaimpari meritis qualilate, ab eadem, qua me, percffica filiorum veleris Adse praecordia! 0 tam
constat anliquilus auctoritate a suis-inalias sedes densse adhuc iEgyptj palpari ut valeant leiiebroe!
certis pro causis translatos, cura his qui mei incar- Inter mille enim facinus qui quasi-videntur agno-
diiialionem accusant, damnasse convincar; qui tol scererconquerenlium atque dicentium : Quam grave
probabiles, noslratibus quoque exceplis (nulla quo- peccalumest, quodepiscopusilte deslilutus ita videtur
riiam quidem ubifaclum est eorum exstilit men- injuste,;vixunusinveniturquirectiusdiceret_ Quam
tio [446]), Dionysio licet rulilent antesignano cla- grave scelus, quod tam copiosusChrisligni nominis
rissimo in niartyribus, Cassiano jEduorum sanctis- ita deceptus est populus! Cum utique mea destitutio
simo, cum innumeris, quos -aut ignorantia nohis levari pane .sufficiet quotidiano; illius vero nemo
i.eeuluit, aut. oblivio ahstulit, librorum noscuntur advertere valeat quam irreeuperabilis perditio. Po-
teslimonio fore. Pelrus (447)>nonqualiscunque, sed terat vero adverli utcunque, si .cogitare (449J ali-
cui ore proprio noscitur, Pasce ovesmeas Uoan. xxi,* quis, refert cujusscilicet, dignaretur, utriimiie ali-
C
quoqneepiscopi.quimeprwfeceruntpopulo eommisso, Cassiano Mduorum sanctissimocutn innumeris, quos
untts e quibus et metropolita, jd est Bruno Colonien- aut ignorantia nobis occuiuil, aut oblivio abstulil.
sis, cujus suffraganeus erat episcopus Leodicensis. (446) Hic et in sequentibus memorat Ratherius
Hinc Bruno cum quibusdam aliis episcopis Rathe- episcopos qui ex una ad aliam sedem translati fue-
rium Leodicum ducens, in episcopalus possessionem runt: ac primd quidem intef nostrates, ut vocat, hoe
eumdem immisit. est inter Gallos, Dionysiumrefert Parisiensem epi-
(443) Aeheriusediderat concessttmque.Novissimus scopum, quippe quera antea -Atheniensi Ecclesiae
edilor corrigendum conjecit consensum qum. Recte praefuisseopinabatur.
emendavit qum : al relinendum concessum, cum (447) Ita novissimus Spicilegii Aclieriani editor,
num. 22, piissimiregis concessutnpariier habeatur. cum anlea legeretur non quascunque.Inler episcopos
Sic autem construe : Ne, cum vulgala omnibussen- vero do una ad aliam sedem translatos fecensel S. Pe-
tenliaverba episcopiaul vera sint, aut sacrilega; ne, trum aposlolum, Felicem el Eusebium, quos Ra-
inquam. audeam appellare, aut credere falsidicam therium e ipseudoepistola-Antheri papse sumpsisse
relationetnipsorum (id est legatorum, de quibus nu- deteximus. Poslea Perigenes aliique usque ad Silva-
mero praeeedenl.)qum prwferebat concessumpiissimi num cum propriis earum sedium, a quibus et ad
regisinnegoiiomei. quas translali fuerunt, nominibus referuntur a So-
(444) Laudes dictseacclamaliones puhlicse, qua- crale, et ex Tripartitae historia. libro duodecimo
rum formulain saeris erat: Christo Laudes, Chrislus _ c. 8, eorum nomina eodera quidem ordine a Ra-
vincit, Chtistus regnat, Chtislus imperal, Exaudi, -" therio excerpta noscunlur. Tres poslremi sumptl
Christe, et similia. sunt ex S. Gregorio, qui de Martino Corsicae agit,
(445) Construe : JVeaudeam admittere piaculum lib. i, ep. 79, et de Joanne Squillaceno, lib. n, ep.
impieialislam profanw, quodquisquesapiens censebit 57. Quidam vero Terracinensis ab' eodem Agnellus
tanlum prmsidre his omnibus, qttm prwmilluniur (id vocatur, de quo vide lib. III, episl. 13.
est, prsemissa fuerunt in promoiione Ralherii), (448) Id est S. Gregorius Magnusin epistolis anle-
quanlum videturcwlumdislare' a terra, otius ab oc- cedenli notatione indicatis, quibus translationes
casu : piaculum, inquam, impieialis tam profanw, memoratas probavit. Mox construe : cutn .quibus
ul iliegalher cedens, si dalur resistere, convincar -damnari, si damnantur, felicissimumjudico. Dein
ctitn hts, qtd accusant incardinationemmet, damnare a quolibet scripsimus, uhi erat cuilibel; et cum' edi-
eos, quos salva quaihate impari meritis, conslal pro tpre Spicilegii retinulmus vim, ubi apud Acherium
ceriis causis anliquitus transtalos a suis in alias sedes ut legebatur.
ab eadetnaucloritate,qua constatme fuissetranslaiutn: 449. Construe: Si aliquis, cttjus scilicet refert, di- >
qui lot iranslati noscuniur fore probabiles teslimonio gnarelur cogitare, ulrumne incantalioni, vel, ul ita,
librontm, nostratibus'quoqueexcepiis (quoniamqui- dicam, benedictione, id est consecratione, alicujus:
dem nulla eorum menlio.exstilit,'ubi faclum est, id mortalis, aliquis, inquam, valeatifieripastor Ecctesia),
est ubi translationes ejusmodi acciderint) licei rttli- quem, elc.
enl Dionusio antesignano clarissimo in manyribus,
PATEor-fCXXXvl.' .,.. .-- >,, ^*J_
565 RATHERUEPISC. VERON. OPP. PARS I. \at.
lcujus mortalis incantalione, vel, ul ita dicam,bene- A dendo]episcopio Leodicensi imporlunissimis suaso-
! dictione, aliquis Ecclesiaefieri valeat pastor, quera ribus ohsliterim RaiLerius ego, remissius sex et
ille pastorum princeps et auctor, pastor ipse Deus decem illis 214 prioribus pro Veronensi, pravige-
et Crealor, damnando et reprobando furem gjg ris respondere leclor me noverit.compplsorjbus, Sit
vocitat et latronem. Aut quem valet benedicere, . preeterea cuni Juda Scariote illo ( nisi pcenitentia
anathematis maledictio jure damnatus qui fuerit suhveneril 1111)damnalus, qui me hinc faligaverit
ipse? Leyigare haecqui volet, si valet, satagat mihi amplius canonicae (451-452) sanciioiiiseensura,iiee
.gravissimafore. non et imperiali Ca-safis piissimi potestate pi?orsus
Quadraginta igilur adverbialibus (450) liis auon- excepta.
dam, ni me suppulalio fallit, cum -pro [subaudi ce-
1
(450) Adverbialiavocat rationes quadraginla an- inscriplura Qualitatis \conjectura num. 16. Mox sit
tea propositas, quibus obslitit iis, qui importunis- edidimus, ubi erat sic.
sime sibi suadere.nitebantur, ut Leodicensem epi- (451-452) Duo excipit,"quibus tantum se cessurum
seopatum dimitleret. Easdem reproduxit, cum Vero- B pollicetur, nimirum canonicum judicium, el impe-
nensi episcopalui terlio restilutus, utMiloniinvasori rialeih jussionem. De hac vide epist. 8 , ad Milonem
cederet, nonnullos suasores invenit, inter quos uuus infine.
fuit Ubertusepiscopus Parmensis. Vide c-pusculuiu
ADMOKITIO m PHRENESIM*
I. In negotio, quo Ratherius e Leodicensi sede expulsus fuit, proeterConclusionemdeliberalivam,quamprae-

misimus, alium libellum inscriptum Phrenesis ab eo lucubratum •memoral Fulcuinus de Gestis abbatum
Lobiensium, cap. 24. Hunc Jibrum, qui in desiderio erat, inler manuscriplos codices monasterii Lobiensis
invenlum, Reverendissimus Paulus du Bois ejusdem coenobiiabbas, votisnpstris humanissime annuens tran-
scribenduin, et ad nos transniittendum curavit. Ipsum Conclusionidelibemlivmsubjicimus, quia postenus
scriptus fui.t, dum Ratherius eLeodicensi sede pulsus, Moguntiaedegerel, utjex prooeraioliquet (n. 1). Cum
porro is sub Pascha anni 95S fuerit expulsus; Plirenesim ipso anno' aliquanto post Mogunlia.scripsisse di-
cendusesl, cum dux Conradus (Vit. n. 59), qui iunc, cum pulsus fuit Ratherius, conlra ipsum regem Olto-
nem agebat, in gratiam._jusdem regis subinde reversus, nondum obiisset (mortis enim ejus nulluni hoc in
libro indicium esl quale auctor exhibuil in libro Confessionis,posf illius mortem lucubralo , ubinum. 3
Conradum Cononis nomine quondam ducem appellat); obiit autem is pro Oltone dimicans mense Auguslo
ejusdem anni 955 (Necrolog. Fulden. t. III Rerum Brunsv. Leibniiii). !
II. In hac Leodicensi causa Ratherius viginli libellos scripserat (Phrenesl, n. 7«tl8), quos subinde re-
strinxitin duodepim.Duodecim quidem voluminum, uti vocat, argumenta ih prooemioPhrenesis proferat,
inler quaeundecimum esl Conclusiodeliberativa, cujus antea meminimus. Phrenesis opusculum licel omni-
bus hisce libellis pi'eemissum,_ulliniotamen loco exaratum in Iaudalo procemio affirmat (n. 7), et celerius
ilem ad finem deductum(«. 10), propterea quod Rolberlus Trevirensis archiepiscopus, in quem poiissi-
mum scriplun. fuerat, e vivis excessisse fefebatur,. Sperabamus fore, ut eaelera quoque opuscula, ex quibus
multa ad hisloriam utilia innotescerent, in eodem Lobiensi codice post ipsam Phrenesim invenirentur.
Seripsimus, ut inspiceretur, diligenlius.codex; sed post Phrenesim fides Ratherii tanlum reperta est, quae
ad initium secundi opusculiperfinel. Yide qu.sebac de re pluribus notavinius in Vila auetorjs § 10, num. 61.
Cum Fulcuinus duo iantum opuscula Phrenesim et Syrma, id esl Conclusionem dejiberaliyam, in Leodi-
censi causa commemoret; haec duo lantumniodoin Lohiensibus manuscriplis suo quoque lempore reperisse
videlur. Cseterorum quidem ejusmodi opuseulorum cum nulla sil n.enlio in indice loetipleiissimo manu-
scriptorum operum hjhliothecaeLobiensis, qui ineunte sseculoundecimo accurate digestus fuit; e,a vel
tunc ibidem abfuisse manifestum est. \ I
^15-21€ III. Mirum yero accidit, eumdeniFulcuimmisci'ibere,prioremlibrum aRatheriofuisseappel-
latuin Phrenestm, eo-auodquasi phreneticus nimisauslere et ultra modum in Baldricum inveherelur : ujji
' Baldricum Leodicensis sedis invasorem ab ipso inlelligi exiploraiumfit ex iis quae mox tradit de Syrmate,
in quo, ail, in eumdemBaldticum inveldlur pervasorem, ut ipsenominat, suttm. Tilulus quidem prooeinii
Phrenesis nomen idcirco pfaefixumindicat, quia Ralherius in ea nimis auslere in quosdam inveheretur. In
ipso aulem opusculp jrmlta coiUja Rotbertum Trevireusem archiepiscopumi et nonnuila in alium Baldri-
cum episcopuiu Ulirajectinum Baldrici, Leodicensis avunculum"; ad de Baldrico Leodicensi admodum
pauca. Aliam porro veriorem causam, cur Phrenests tilulum indiderit, ipse auctor in procemio declaral.
Dum Leodico ejecius Moguntiaeotio frueretur, ea, quse de se acta fueranl, in lihros digerere studuil. Id.ut
audierunt Rolbertus Trevirensis alque Baldricus Ultrajeclinus, qui ejus pellendi praecipuifuerunl auciores,
dixerunl eutn phrenelicumesse. Hocconvicium amplexus, eum, quem condere cottlra eos sialim maiuravit
libellum, appellavil eorum juxla senlentiamPhrenesim, seque ipsum pltreneiieum, qui inushalo udque tuttc
temporisjnore non ad nummoslaliin discrimine, non ad arma, ulquidam, non ad copiam amicorum, sed ad
libros, qd armaria (id est ad bibliotbecam), ud ptiscorum confugetit judicia. Confugerit, inquit, matura
vii, elc, quia in laudato prooemio ad numerum septihium usque alienam personam induens, de se yelut de
alio scribil; et ita praeterea scribil (quod nolatu dignumesl) ul suara indolem sequens, qua non tam alios,
quam seipsumperstringere consuevit, quaedamsua gesla vellicet ac iu reprehensioneni adducat eo fere
censuroegenere, quo poslea lalius usus est (Vid. auctoris Vitatn, § 17, n. 109) in Qualitaiis conjeciura,
lY.Unumtandeminhac.adnionitionepeculiaremanimadversionem requirit. Cum Ratherii stylus atque syn-
laxis aliquam idenlidem difficultalemel obscuritatem prseferanl; Iioc tamen opere nibil difficilius,ohscufius
,niluUavenilur.Obscurilatem1iiirah'umauctorseinJpsosludioscaffectasseprofitetur; unde jn •prooemionum. 3»
• PHRENESIS. ^
365 B66
ail: Generatprmterea el hoc difficuliatemeis, quos fecit, hbellis,quodcreberiimeposttailliccerniturparenthesis,
el, ul liquidamjacial oralionem, mirabilemdiclionumfacil smpiusordinalionem,difjicillimamqumpariat, opli-
inam licet inielligenlibus, constructionismalerietn.Et stib ejusdem prooemii finem num. 9 : Nosque cogno-
scal obscureqtiwdammeis setio posuisse(libellis),qumtatnen dilucidare dclututn valebil, si consiructoremin-
duslriitmac sindiosumhabebit. fline non pauca, quae non' ita facileprinia leclione inlelligi queunl, nec sine
sludiosa animadversione assequi potuimus, conslruclione in liotalionibus exp.icahda fueruni. Alalia niulta
praeter conslructionis difficultatemnegolium facessere. Nam maleriw ignorantia, ul tbidem aticlor moiiuit,
plerumque,ut in cwteris libris, hic reddit inlelligentim difficultalem.Quaedamenim facta, quaealiunde per-
specta non sunt, identidem ita leviter indicat, ut quid paucorum verborum indicio significetur, plane non,
liqueat. Accedit ad difficullalemmendosa scriplura : quod "vitium adeo ffequens hoc,in opera oecurrit, ut
in nonnullis periodis ntmc duo, nunc tria, aut plura eliam menda detecta fuerinl. Mulla quidem excontextu,
vel senieiilia aliunde cognita sustulimus. At alicubi cum res ipsa , seu aucioris mens prorsus laleret, njhii
in textu corrupto audere salius duxirous, quam in incertum divinare. Hisce de eausis cum non pauca adbuc
implexa et obscura supersint, qtiorum sensum, constructione etiam suhjecta, elicere neqnivimus; num
ipsum opusculum edendum esset, aliquandiu duhiiavimus. Cum veroin ea nonnulla suppelant ad Ratherii
Yilam digerendam utilia, ibidemque alleganda, quse aliunde frustra qusererentur; ipsum haud praetermit-
leifdum credidimus.
V. Hseccum scripsissemus, doctus el antiquitalis studiosissimus comes Josephus Garampius, ab honore
cubiculi sumnii pontificis, in Germaniam profeclus, huic editioni aliquid opis prsestatufus, monuit se,
dum Coloniseesset, in bibliotheca monasterii S. Pantaleonis codicem reperisse roembranaceum saeculi
XIII,in quo Yiia inedila S. Brunonis afchiepiscopi Coloniensis, scripta ab anonyiiio, inlegruni caput
praefert de noslroRalherio. Jpsum aulem caput, cui tituhts : De episcopocxpulso et in sedem ab ipso do-
mino (Brunoiie) reduclo, accuratetranscriptum a Josepho Anlonio Pinzio, cui de lilteris bene merenti ille
alio.migraturus id commendaverat, subihde accepimus. Incipit autem his verbis, quae Ratherii _elogium
non reticendum prseseferunt : « Yeronensi Ecclesiaeinlfa haliam prseerai vir strenuus nomine Ratherius,
habitu monachus, lotius religionis cultor praecipuusel divinarum 'Seripturarum Iraclator lucuJentissimus.»
Quaeporro idem anonymus -liioxde ipso narral, ex numeroprimo Phrenesis in partem maximam sumpta iio.-
scuntur, adeo ut non modoeaedem sententioe, sed identidem etiam v,erba iiigeraniur. At mira plane Ual-
lucinatione Yeronensi episcopatui Ralherii trihuitquae in Phrenesi episcopatui Leodicensi conveniunt;.quoi.
hoc locomonenduiu credidimus, ne, si quando isthsec Vita S. Brunonis proferalur in lucem, quoein ea di-
cunltir de Ratherio uti Yeronseepiscopo, minus cautis difficullalem et fucum fariant.
mRTmmmm
• EPISCOPI YERONENSIS
Incipit prommium Matherii episcopi in li-. A alii, alii uem Apotogelicifuerlnt appellandi, ea pro-
hrum quem Phrenesim nominavit, pro eo difcausa vocabulum,quod pulsusepiscopioYeronensi
quod nimis in eo austere ... -quosdam inve- Italiae, ordinatus ubi fueral, cum ad gloriosissimi re-
fieretur. gis se conlulisset Oltonis auxilium, copiaquerestittt-
217 !• SeripturseTalicujus hoe maxime impedit tionis preecessisselnulla, ipso quoque piissimo rege
indagatores, maleriem si ignorenl, hoc est dictato- conante (454); data oplione, inlervenlu 218 fralris
rein primuni, inlentiouem dictanlis, et rem unde ejusBrunonis archipraesulis atque patralu, postquatn
agitur. Phrenesis igilur cujusdam Ratherii om- eleclus coraih eodein ad Aquas, quod dicilur, Grani
•
nes(455), quibus iste loco prsefalionis preeponilur, palatium, non solum ab his, quorum iniererat spe-
vocanlur libelli. Gur hujusmodi [ms. Cujusmodi] cialius, sed et ab episcopis, abbatibus, comjtib,us,
vero notam tales meruerint, cum Invectiva illorum totiusque regni primoribus quarta solemnis jejunil
(455) Conslrue : Igitur tibelli otnnes cujusdam Ra- quod dicitur Aquisgrani,ab his quorum speciqliusm«
therii, quibusiste prwponhur loco prwfationis, vocan- tereral (id est, a Leodicensibus), sed ei expeliius ab
Phrenesis. Cur vero lales,(libelli) pteyuetinlnotam episcopis,-abbalibus,comhibus, et primotibus Iqtius
.!<•)•
hujusmodiHdesl litulutn Phrenesis),CM!H alii illorum regni, fueral, inquam, electus feria quarta solcmhis
appellandifueiint Inveeliva,<aliiitem Apologetici, ca B jejunii mensis septimi; rursum sequenii Dominicq
cavsa prodit vocabulum(Phrenesis) quoclpulsus, etc. electusab eodetnpopulo,hoc esl LeodicensisEcclesim,
(454) Otto nimirum iu Italiam veniens anno 981. summo favore lolius Ecclesiaequm aderal, destinalus
Raiheriuni in Yeronensem sedera reslituere volebat. - atque solemniter intlironizains fueral eidem Ecclesim
Sed cum Milonis comitis nepotem eamdem sedem a septemcoepiscopis,prmlibatoscilicet Brunone, Rod-
occupare invenissel, nihil confecit. Mox construe et berlo, Baldrico, Hildibatdo, Druogone, Berengario,
explica : Data optione(seu occasione eligendi novi alque Folberlo (quorutn duo Bruno el Rodberlus fue-
praesulisLeodicensis, eo quod Fara.bertus episcopus rani arcldeprmsules,cmleripmsules), idque faclum
vila excessissel)intervenlu atque patralu frairis ejus conniventiadecrelorum, consensuaique exemplis non-
Biunonis arcldprwsulisColoniensis,postquamnonso- nuUorumanliquorutn, quibus et id contigerat: ctim-
,ium electusfuerat corameodemJ3runonead mlalium, que posiea, etc, uli not. 4S8.
"
septihu mensis (455) fefia fuerat expetitus; rursuml A _ fuisset expulsus; Moguntieeque benignitate archi-
sequenti Dominica ab eodem, hoc est, Leodicensis episcopi Willihelmi iilii regjs munificenlissima co-
Ecclesise pppulo electus, septem a eoepiscopis (duo piosissime frueretur;! data olii occasioiie curavit,
• quorura fuerant archipreesules,c_eteripraesules)prae- quae eircaeum acta fuerant, in libros digerere, qua-
libato scilicet Brunone (456), Rodberto, Baldrico, litas elahorans ne vel curiosis lateret sui lemporis.
Hildibaldo, Druogone, Berengario, alque Folberto, Utique hoc audientes duo illi ejus specialius inimici,
connivenlia decretorum (457), consensu atque exem- Rodberlus videlicei ei, Baldricus, dixerunt eum phre-
plis nonnullorum, quibus el id conligerat, anliquo- nelicum esse.
rum, summo totius, quse aderal, favore, destinatus; 2. Amplexus illecum convicio reaccensum, sopi-
eidem, atque solemniter inthronizatus Ecclesisej: tus qui jam fuerat, scribendi aliqua rursus ardorem,
cumque postea ingenio jam fali Baldrici (458), pa- praeseiUem,quem cunctis proponeret, condere con-
traluque, qui eum super ambonem ecclesioe Colo- tra eos maturavit statim libellum , cujus summam
niensis spectanti cuncto specialius collaudaverat po- appellat, eorum juxta sententiam, Phrenesim, seque
pulo, Rodberli Trevirorum archiepiscopi, 219 vi ipsum phreneticum, qui inusitato utique lune xeia-
publica comitum Regeneri atqueRuodvolti (459),ne- poris more, non ad nuromos tali in discrimine, non
j ad arma, ut quidam, non
pos ipsorum , qui el filius fratris exstiterat Baldrici JJ 1
ad copiam amicorum, sed
(talia ut quid contigerint ne difficilesit conjectari) ad libros, ad armaria, ad priscorum confugerit judi-
•ejusdem nominis puer quidam ut inslitueretur; et, cia. Invehitur autem prooemio in isto in Rodbertum
ut per omnia materies personarttm acceplionis [ms. -.rnplius, in Baldricuin mordacius; unde in inilio
aeceptione] pateat, neglecta timiditate jam dicli re- stalim pree se quasi jcontemnens, immunem dicit
gis germani, ne scilicet jam fali comiles a rege ad eum a phrenesis vitio; per quod inlelligi vult 220
€onradum, qui tunc (460) contra ipsum agebat, de- insaniam, quam purgarl cicula velusta fecerat poe-
ficerenf, sibique cum eo inimicarentur; vel (quo tica (HOEAT.,1. n, ep. 2, v. 55) Consigniferum (461).
verius ipsius asserunt defensores) resistendo quia quoque appellat in siii debellatione Rodbeno, acle
nullum babero potuit idem archieplscopus, ut inT quamvis diversa, id est non ea quidem dieendi,
hiaverat,ex-episeoDi amicis, vel militibus adjutorem, quam ille affectahal, pcrilia, majore vero decipiendi
(455) CumRatherius adLeodicensem sedem promo- contral ipsatn regem, et sibi hiimicarenlur cum eo
lus fuerit anno 953, hoc anno feria quarta solemnis Conrado, vel, quod verius defensores ipsius asserunt,
jejunii mensis septitni, qua primum eleclus fuil, in- quia idem archiepiscopus Bruno non poluit habere, ut
"cidilin diem Septembris S. Matlhsei festum, ac Do- inhiaverat, aliquem adjutorem ex atnicis vel militibus
minica sequens, qua iterata ejus eleclio (rursum ele- Q C episcopi Ralherii resistendo , seu -ad resistendum;
ctus, inquit) et solemnior inthronizatio celebrata est, cum, inquam, his de causis expulsus fuisset, et Mo-
fuit dies 25 .ejusdem mensis. Duplex eleclio distin- gunlim copiosissimefruerelur benignitate munificeiitis-
guitur, altera Aquisgrani. Golonieealtera, uf in Yita sitna archiepiscopi ^Villihelmi fihi regis; dala occa-
fusius explicavimus 110. sione olii curavit digerere in libros qum acla fuerant
(456) Bruno fuit ar.chiepiscopus Coloniensis, Rod- circa eum, elaborans ne quaihas sui temporis lalerel
berlus archiepiscopus Trevireusis, Baldricus episco- vel cutiosos. Utique aukienies hoc (quod scilicet talia
pus Ultrajeetinus, Hildebaldus episcopus Transrhe- Mogunlia. scriherel) >duo illi ejus specialius ini-
nensis, Druogo Osnabrugensis, Berengarius Yirdu- mici, elc. |
nensis, Folbertus Cameracensis. (459) Hic Regenerus Hamoensis comes praepotens
(457) Num Ratherii jam Veronensis episcopi pro- evat, et ob lyramildeni'anno 957 (quem notavit Frci-
niolio ad sedem Leodicensem adyersaretur sacris ca- doardus)j ab ipso Brunone archiepiseopo Coloniensi,
nonibus alque decretis pontificum, quibus episcopo- ef Lothariensis regni duce proseriptus, ac perpetuo
rum tfanslationes interdicuntur, expensum fuit iu exsilio damnalus a Fulbuino traditurcap. 26.-Is au-
episcoporum concilio, qui ad ejus electionem conve- tem Regenerus Baldrici avunculus ipsum in episco-
nerant. Omnes autem hanc eleciiohem approbarunt palu adipiscendo~plurimum juvit eodem Fulcuino
legitimam tum conniventiadecretorum, quaeepiscopos teste. Ruodvoltum ilem comiiera, cujus nepos pari-
ex una sede pulsos ad aliam promoveri posse tradi- ler eral idemBaldricuSp potentia valuisse ex hoc loco
derunt, tum -
preeserlim exemplisnonnultorum, quibus intelligimus. j
et id contigerat, anliquorum: de quibus vide Conclu- _ (4C0) Particula .«iic imanifeste designal,Conradiim
sionem deliberativam numero ultimo. . "
1* tunc, cum Ratlierius e Leodicensi sede pulsus fuit,
(458) Explica sic: Cumque postea ingenio jam fati die, ttt infra scribiturj n. 16, CcenmDotnini, id est
Baldtici Ultrajectini, et palralu Rodberii arcldepi- 12 Aprilis anni 955, regis Ottonis fuisse inimicum:
scopi Trevirorum, qui specialius eum collaudaverat cum vero htec seriplaiiueruniMoguiitise, in Ouonis
super ambonem ecclesim Coloniensis populo cunclo gratiam jam rediisse. Rediil igimr in graliam ali-
spectante, expulsus fuissel vi publica cotnitum Rege- quanto post diem 12 Aprilis, sed ante mensem Au-
neri atque Ruodvolli, ut inslituerelur nepos ipsorum, gustum; siquidem cum Olione reconcilialus , dum
qui et exstilerat filius fratris Baldrici (ut ne difficile adversus Hungaros pro eodem pugnarei, obiit die
sit conjectari,quialalia conligerint)puer quidam ejns- decima Augusti anni ejusdem. Vide Frodoardum in
dem nominis (qui similiter appellabatur Baldricus)•«/, Chronico, et Necrologium Fuldense apud Leibnilium
ut per oninia paleat maieries acceptionis personarutii Script. Rrunsv. tom. III, pag. 762.
(id est, ul pateat oninia acla fuisse acceplione per- (461) Baluricum epis'copum Ullrajecti ad Rhenum
sonarum) expulsus fuisset neglecia tvmidiiale jam intelligil: unde inferitis num. 9, similiter ait: Sed
dicii germani regis (id est neglecto Brunone fralre et consigniferoacie quam vis diversa Baldtico. Mox
germano regis Otionis, qui ab eodem rege Lotharin- ea quidem dicendi, quam ille affectabat, perilia re-
gici regni dux fuerat constitutus, et hoc neglecto oh ferttir ad Rodbertum Trevirensem,quem de eloquen-
timiditatem, quia scilicet timebai) ne jatn fati comitia decretasse cum Raihefio disces ex n. 14, in
les Seficerent a re'gead Conradum, qui tunc agebat quem vide not. 497.
569 - PHRENESIS. 370
astulia. Nullivero (462), nisi quem probitas defen- A subservierit cui ea utrobique simulatio volunlatenr
derit, videatur parcere; quamvis nemini ssepe mi- [f., volunfatis], certius quseademerilspectantibus de
nus [subaudi parcat] falter ut Lucilius) sibi quam se omnino judicium? Nam cum ad vilanda magis
ipsi. Archiepiscopum [id est Rodbertum Trevirens.] eum impulerit impatiens fragililas, quam alliciens
vero quam non reddal opusculis suis intaetum, vi- ipsorum [subaudi vitandorum] saepe voluptas; ab
dere est indagantibus. agendis vero inefficax potius avocarit ignavia quam
5. Generatprseterea hoc et difficultatemintellectus prohilatis, .ut ita eam vocare liceat, obedientia;
eis, quosfecit, libellis, quod creberrime posita illic irasci visus fuit saepelsetissimus,laeliisitem maxi-
cernilur parenthesis; et, ut liquidam faciat oralio- mum intus celavit saepedolorem. Dabat non rogatus
nem, mirabilem dictionum facit ssepius ordinatio- impaliens rogari, ignotum ssepius odium quasi reli-
nem, difficillimamquseparial, optimam licet intelli-- nens lsesus]; niultaque in hunc actitaverat (465)
genlibus, constructionis materiem. Fefellerit sane «leprehendi perdifficilis modum. Forte beatus, si
plurimos, ne ejus impi'ovide considerata loquaci- monachum, ut monstrat, efficeret habitus,-nec ab-
las, (465) morum ipsius uli et qualitas. Faleor roagis fuisset Lauhiensi unquam ccenobio,si constans fuis-
eum inlellectuviguisse, quamarte, exersStio quodam set in volo. Ingenuitas (466) illr fueral ea, quam
scribendi quaeque, non vero copiose dicendi, quam B '. magis, ut fertur, commendaverat antiquitas, quam
privilegioplura sciendi: quem priscorum magis ex- praesentaret affinitas. Cujus (467) non approprians
ploratio curiosa, quain ipsa artis dielare docuerint intempestivitas, sed proximans _eviafferre cceperat,
proecepta. Pauca a magistris, plura per se raagis di- ista dum conderet, maturilas canos. Do ad sum-
dicit preesumptionetemeraria lemperando [/., com- maui (468): prse reus cavillatorihus pene exstiterat,
parando], quse a doctoribus praecipuis alii maximo exemplo si non aliquis noeuisset innoxius, aut non
vix percepissent labore. Unde et quidam sapiens profuisse foret par nocuisse; utram vero in partem
parilerque religiosus, inflalilis ne illum subverleret ita, ut dixi, erat ambiguus, vix cogitari juste aesti-
charitate minime subnixa (I Cor. vm, 1), Apostolus isationis ejus ut valeat status. Levissimisnam (469),
ut prajmonuerat, seientia, relectis quibusdam opu- animosus multorum opinione cum esset, ila moveri
sculis ait, in eo graliam vigere, quam sapientiam, fuerat [mirum diclu!] suetus, ad maxiina ul esset
magis; mirandusque magis, quam laudandus vide- ferenda mire quietus. Nullus ergo eum Iiis, quos
tur. Miranda potius, et preedicanda miserieors, quae Yisttsesl imitari, componat, ne Vm 222 9U*dicitis
talia tali deserendo, utique sese deserentem non malum bonum,et bonutn matutn (Isa. v, 20), sibi a
deserens,..".., contulit gratia. propheta clamari non imnieritus audiat. Rursus
221 *• Nam (et ut (464) de moribus ejus aliquid iG quod probe egit, laudo, ne quis momorderit deute,
teligisse non sit aut lacerasse, aut potius praedicasse) ne Parvulum occidit invidia (Job v, 2), Job beatus
dicere quam facere boni quid magis fuerit idoneus, illi videatur opponere.
. (462)Construe: Nulli verovideatur parcere, nisi vieril ea simulatio volunlalis, qttm omninoademerk
quemprobitasdefehderit; quamvissmpenemini minus spectantibus cetiius jttdicium de se?
parcat, quum sibi ipsi, ut alter Lucilius. Haeede ipso (465) Id est, et actilaveral mulla in thodum hunc,'
Ratherio accipienda, cujus erat etiam .seipsum per- perdifficilis deprehendi,videlicet, unde erat perdiffi-
slringere, uti traditur in Qualilatis conjectura n. 2. cilis, qui inlelligerettir.
Quemverolaudat, .qui êipsumsemper.vituperat? (466) Conslrue : Ea ingenuitas illi fuerat, quam
{465) Construe : Lbquacitas ejus ne improvidecoh- magis, ut feriur, comtnendaverat anliquitas, quam
siderdta, utiet qualitas morumipsius, fefellerit sane prmsenlaretaffinitas; id est eral illi ingenuitas, quae
plurimos. Fateor eum magis viguisse inlellectu,quam cum anliquitaleviiiquegeneris et majorum illustrium
arte, et magis exercilio quodam scribendi, non vero jungebatur, quaeque commendabaltir ob ejttsmodi
copiosedicendiqumque,quamprhilegio sciendi plurq; anliquitatem generis magis, quam ob viventes affi-
quemexploratiocuriosa priscorum magis, quam prm- nes, quia forte, dum hsec scripsit, carebat magni
cepla ipsa atiis doeuerint dictare. Pauca didicit a noniinis et potentise affinibus. Ut ferlur, inquit;
magislris : plura magis per se comparando prmsum- quemadmodum in qualitalis conjeclura num. 2, eum
piione lemeraria didicit, aum alii vix percepissenta ]Q a Vefonensibus frequenlius diclum fuisse nobilem
prmcipuis doctoribus maximo labore. Unde quidam ipse cavillalor non obscure significat. Yide quaein
sapiens et pariler religiosus, ne scienlia inflatilis (ul Vita adnotavimus, § 1, n. 3.
Apostolusprmmonuerat) minime subnixa Charilale (467) Corrigendum videtur cui, Construe vero :
subverteret illum, relectis quibusdam opusculis ejus Cui non intempestivitasapproprians, sed mututitas
ait, in eo magisvigeregratiam, quam sapienliam; et mvi proximans cwperat afferre canos, dutn conderet
videtur magis mirandus quam laudandus. Miranda ista; quia nimirum dum haec scripsit, non inlem-
potius et prmdicanda misericors gralia, quw utiqtte pestive, sed oh aetalem maturiorem coeperat cani-
non deserensdeserenlemsese, contulit lalia lali dese- tiem induere.
rendo, qui nimirum erat deserendus. Ubi puncta (468) Conslrue : Do ad sutnmam : pette exstiterat
nolavimus, in ms. additur non deserendo deserens, reus prw cavillaloribus,si non aliquis innoxius no-
quse cum videanlur praecedentibusrepugnare, per- cuisset exetnplo,aul non profuisse foret par (id est
peram inserta putavimus. foret idetn ac) nocuisse.Uiram vero in partem ila, ut
(464) Locus implexus valde, et forte etiam cor- dixi, erat ambiguus, ut vix valeat juste cogilari sta-
ruptus, nisi sic explicandus. credatur : Natn (ut et, tus wslimationisejus.
id esl etiam, tetigissealiquid de moribus ejus nonsil (469)Construe : Nam cutn esset animosusopinione
aut lacerasse, aul potius prmdicasse)quid bonimagis mullorum, ita (mirum dictu!) fuerat suelus moveri
idomus fuerit dicere, quam facere is, cui ulrobique levissimis, ut essetmire qtdelus ad ferenda maxima.
(nimirum lum in dicendo, cum in faciendo) subser- Nulhts'ergo cotnponat eum cum his qnos visus c$t .
§7'2 . RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS 1.1 572
5. Major caeterum (470) fuerat istius forte quali- jA coecoprohibet offendiculumquemlibetponere (Le.it.
tas libelli, proecisus,jam peracta uti succiditur (Job xix, "14). Oblutihus i:amque quidlibet suhjectuni
VH,6) tela, ni fuisset, jam fati stafim ut coniperuil inefficax cernere, nesci. an pulari Caecumnon esse.
Tohilum Rodberti, quem lamen falsus rumor ante Quod Apostolum cum conslet sedulo cavisse, (dum)
pfeetulerat. Quod et isle inilio {troosmii satis mor- neminem .de se plus aliquid desiderat aestimasse,
daciter langil, et in fine aperlius prodit. Exempla quam quod in eo videret,et ab ipso audirel (// Cot:
vero de Tullio, Maione, Horatio, diversis alque poe- xn, 6); horret, deceplissimus «i quivis peritum sese,
lis ea magis suo operi necessilas euni compulilin- aulnobilera, aul(quodiuulioiniquiusesi)justuni, non
dere, quod hodierni (proh nefas!) temporis omnes, existens, seriplis pnefcipue, quaeuliquepost moiieni
ut el ipse, magis si!iquis,-lti_osarum stiut quoepas- eo silenle loquanlur, menliri el aiios faciens, as-
cua suum, quam conviviis deleclanliir, vila quaa truat, seque offendiculuTn ignorantia ceecis faciat
sunl felicium animarum. Ut frequetuiani igitur eis Ipsum obscurum, ctim multo felicius foret, ul na-
[subaudi libellis] acquireret (471), talia inseruisse lum, ita latuisse defunclum, quam falsi nimoris
probatur, lectorum, quia nec summis noverat atti- laude perfunctum. Qtio fil, ut simulatoies peccare
gisse labris quemquam sui similium liujusmodi po- iion desinant etiam morlui. duhi sese post mortem
culum; facile investigala .sive quia cito vilescunt B ] quoque faciunt falso iaudari. Sufficial igitur islud de
ccelestis doni nectareum saporem, venenunl hoc ni islius scriploris scienii.a nec invidiose "deiractum,
venenasset liquorera. Quam igitur simplicitas vera, ncc mendose superadjectum, ejus quod sit lotius
prudenliaque displiceat mera, probant hujusmodi qualilalis atque conaminis argunientum.
affectata; dum quis sapientior ut appareat, nonut Breviarium librorum suorum.
sil, ceeteris elaborai, inierserens suis, ut iste, aliena, 6. Sit igitur (475), ul capilulalim dpusculoruid
legisse lanlum sese plurihus quo persuadeal raul- retinemus ordiuem, iste primus iicet pfaefatio caete-
la; pannulos cum polius lioc sit artihus detraxisse, rorum, quaniitas compellit tamen euih esse Iibel-
non ipsas artes hafbere, appetere gloriam, nonse- lura. YolumenUiium
qui majorum. 0 imiluiores servum. ait quidam nfec Sequitur qui dictaritis cdnlinet duahiis cum epi-
mentiens; pecus (HOR_.I.1.1, ep. 19, vers: 19), car- stolis g24 fidem, quarum una Romanam fatigare
psisse quos noster nec bmisit Bebtius. g>2!| Sihi querelis non dfesiiiitisedem, coepiscoiiOruhi altera
Igitox (472) ihutiles, pernoxii mea.in hoc sentehtia gregem. Volumen ununi.
omnibusj-qui deceptos si quos reddidefiht,- aliofum Tertius quefimoniam qiiibusdam cum epistolis
efiiciunl deceptores; qui scilicel particulas scieiities. habet regi delatam. Yolumeininum.
aliquas meae.-.. minus proinde considerantes, lolam iG Quartus duas conliiiet taniuru, Bruhoni brevissi
aul maximam illius stimmam ipsis pUlant cessisse, roam, Rodberto salis pfolixam, epistolas pfsesuli-
el alios prsedicando faciunt putare; quod interdiclor bias. Volumen unumJ
nimirum mihi videlur quoque innuere, dum coram Quintus querimoniani Brunoni speciahus, gene-
imilari, ne. nonjmmerilus audiat 'clamari sibi a pro- ipsaS "urtesj appetere glotiam majorum, non sequi.
pheta : i Vw qui dicilis malum bonutn, et ne bonumma- - (472) Construe : Igititr ihuiiles sibi, et pernoxiiin
luin. . Rutsus laudo quod probe egit, quis mo- lioc (mea sententia) onihibus, qili si quos reddiderint
morderit denle, ne beatusJob videalur opponere illi: deceptos.efficiunl decepiores dliorum, tjid scilicet tni-
e Parvtilum occidit invidia. nus prOindecohsiderqntes uliqutisparticutds scienlim
(470) Construe : Cwlerum qualitas libelli islius mew, el putant lolatn, atit maximam summain illius
forle fuerat tnajor, wsi prwcisus fuisset, uli tela jam scientise cessisse'siliitthnirum ipsis, el prmclicando faciunt
jperacla succidilur; pmcisus fuisset, inquam'; stalim alios pulare : quod iriterdiclormihi videtur
ut cotnperuit obitum Rodbetii jam fati (seu jam me- quoque innugre, dum vrbldbet qvemlibelponere Df-
morali) quem iamen obilum rumor falsus ante prm- fendiculutn cdrdtn cmco. Namque cernere quidlibet
lulerat. Eum quidem mortuum prsefert paulo ante inefficax subjectum bbiulibus, nescio an putari possit
libelli finem num. 19 et21. 7tonesse ccecum. Quod cuni cbnsiet Apostolum sedulb
: inseruisse talia, •vvcavisse, dutn tiesideril neminem mstimasse de se ali-
(471) Explica igilur probalur
ut abquireret eis libellis freqitentiam lectorum: quia" quid piiis, quam quod videreisi in eo, ft audiret ab
noverat quemquam similium sui nec attigisse sum- ipso; horret (seriptor aul noslef) quivis tiebepiissittius
tttis labris poculum hujusmodi, sive qnia facile in- astrvat sese perilum,inon exislens nobileni, aut (qvod mullo
talis , as/f'..ft/,.in-
vesligata cito vilescunl (id est vilem reddunl) sapo- est iiiiquins)justUm,
rem neciareum doni cceteslis, ni venenumlioc.(exem- quam, prwcipue scriplis, quoz utiqve eo silehte pokt
venenasset nimi- mortem loquanlur, faciens et alios menliii; el si fd-
plorum saecularium) liquorem; qttia obscvntm offendiculumcmcisignoraniid,
rum scripla quantumvis cceleslia non sapiimt, nisi cial seipsum
insperganturprofanis exemplis. Erat in nis., terre- cttm foret mnllo felicius laluisse ui natvnt, ilci defuh-
nutn hoc invenenasset iiquorem, procul dubio mendo- ctunt, quath perfunctum laude falsi riiinoris. QuO fit,
se, ubi emendavimus vetienum hoc ni venenassetli- duin ul shnulaiores eliam moriui non, desihtinl peccare.
quorem. Sequentia porro sie conslru'6 : Igitur hu- posl moriem quoque faciulit sese falsd lnudari.
nimio studio Sufficial ighur islud nec invidibse dtiractiiin tle scien-
jvsmodi affectata (seu quoesita exempla
profanorum scripforum) -probant, quam dhpliceal lia scriptoris isiius, t.ec mendosesuperadjectum, quod
vera simplicitas, el mera prudenlia, dum quis elabo- sit argumenlum lottus qualitalis , atque cbhamiuis
rat, ul appareat^ nonut sii sapientior cmleris, inter- ejus.
serens aliena suis, ul isle interserit, quo tanlum per- '(475) Ighur, tit- capitulalitn relinetnus ordinein
suadeal pluribus sese legisse mulla : cum Itoc sil opusculorumjicet iste primus sit prmfatio cmlerornm, '
tfetrcmsse potius punnuib.s artUms, non liabere tamen qutintitas compellit ewm esse libeUum.
573 PHRENESIS. 374
ralitateni licel eoniineat, dedicalam archiepiscopo. A si cui videtur epistolarum congeriem ipsarum ap
Volumen unum. pellarelibellum, vel unam quamvis earum sui pro-
Sexlus, septimus, atque octavusipsi sint licet inva- lixitate idem obtinuisse vocabulum; advertat in isto
sori (474)legati; carpunl tamen multimode Rodberli, quidem Machabseorumlibrum (478), quem diGunt
mordaciler el breviter factttm majoris Baldrici. Vo- secundum, in caeteris aposlolorum apud nos, Augu-
lumep unum. stini, Hieronymi, Gregorii, multorum et aliorum
Nonus (475) satisfacit humilitatis sub pallio in- epistolares consideret libros; aptid sseculivero scri-
veclivae, satis Brunoni propensus spriplof qui fue- ptores Tullium, Senecam, Plinium ipsum quoque
ral,__ermone conquerilans luguhri. Yolumen unura. ..... Bpislolares condidisse et appellasse libros,
Becimus deceplissinium alloquitur gregem, pceni-• - el osorum ut Ialratibus conlj'aponamus
tentiae indicens levamen. Yolumen-uiium. salyfographis omnihus praeferendum Flac-
Undecimus conclusio est deliberativa (476), sen- cum Horalium ; in.libris quoque, qui preetitulantur
teniiis magna, sermonibus parva. Volumen unum. ex Ponto, Nasonem Ovidium. Potuerant cselerum
Duodeeimus est dialogus cujusdam pro negotio dici fore (fueral uli statutum) viginli; sed aliquan-
facttiSj ab ipsotameu nonpenitus alienus. Yolumea tulum eujusdam respectu curtati in duodecim et
ununi. B coarctati, rei sunt sestiriiatione unius, locutionis
7. Non hseevero ideo est ordinatio compacta li- varieiate dtiodeeim appellaridiatque lenendi. Prohv
hrorum,quod sicutin historiographis tractatoribus, gus (479) vero isle primus dici et efiiciendo meruit,
poelis, cseterorumque compositoribus operum, con- cum sit coniposiiione uliimus, alidrumque insligati
tinuati [f. continuatim] sint isti effeclu, et ad sen- convicio est ipse respohsio, demonstrans in caete-
sum 225 prsecedenlis sermo respondeal sequenlis; ris. 2_1S quantum eluceat aucloris' eorumtfem
sed unusquisque per se libellus (477), non servflto Phrenesis. '.
componendi existens ordine; una tantum quia de re 8. Ferlur Nero, cum in eum gene.raliter omnis
sunt omnes, diversa sed conlinentes, compositi, conspirassef senatus, ad unum, sibi quem putabal
suum quisque illoruin est locurn sor.ilus : quos n0__ amicum, consulendae salutis gralia misisse; quo
conlinuilas orationis, sed copulavit continiiitas ra- venire nolente, rursus ad' quemdam ejusdem con-
lionis, laiUumdem quoque laluri, si qui primus, spiralionis sibi inimicissimum, ut veniens eum ne-
esset ultimus; qui quartus, esset octavus. Quod et carel, direxisse, nolens ulique spectante urbeuni-
dissimilitudo approbat eorum maxima, quod qui- versa, senatus utsanxerat, ignominioseperire; quo
dam scilicel illorum nil aliud nisi congregatio sunt eliam cuncianle (SUET. in Nerone, n. 47.) : Modo
epistoiarum; quidam cdnlinuurii, ut opuscula quo-' G itec amicum habeo, nec inimicum, dixisse. Congruit
rumdam, obtinent Statum; quidam iiiorum sensu exemplum sive miiii, sive meis salis libellis. Quia
atque maleria eontinuanle dividuam videaluf se- ' enim testante Scriptura (480) : Invidia liominis ad
Ctiohem habere; quidam vero sex liheafuiii per ainicum el proximum sibi; (Yere : non"enim Indus
sententias ideo est divisione discretus, quod auclor Bfilamio, aut Francus invidet Partho: ) sublatis
ejusdera versibus eum disposueraf, ut ih Marliano, omnibus, scripli quibus fuerant, pene judici® Dei
Fulgentio atque Boetio cernitur.- .... eadein ex contrariis (481), sola miseria, quse caret invidia,
maieria suraptis pangefe sententiis. Injurium sane residel; et videas saepe ....... eum, aui infortu-
(474) Invasorem vocat Baldricum iuniorem, qui - epistolam continet, advertere licel secundum Macna-
sibi pulso in Leodicensem sedem fuerat subrogalus
1 : baeorum librum, qui similiter ex una lantum epi-
roajorem autem •Baldricum nOminat ejus palruum stola compactus esl. Quoad caeterosvero, qui plures
episcopum Ultrajectinum, qui eodem nomine appel- epistolas complectunlur,exemplo essepoterunl apud
labatur. catholicos apostolortim, Augtistini,- el aliorum Pa-
(475) Legendum videtur Nono, sicqufeconstruen- trum epistolae in libros distributse, et apud scripto-
dum : iVo.iolibello scriplor, qui fueral satis propen- res saeculares epislolse Tullii-, Senecse, Phnii, et, ut
sus Brunoni, conqueritans sermone lugubri, salisfacit n osorum lalratibus os obslruafur, saiyrae Horatii, et
invectivwsub pallio hundiitatis. - 0' Iibri Nasouis de Ponto, qui epislolas preeferunl.
(476) Etsi codex Laubiensis ex his duodecim vo- (479) Construe : Prologus vero iste el tneruit dici
lttminibus hoc in prooemio indicalis primum tan- piitnitb efficiendo, cutn sit ullhnus composilione,et
luni exbibeal, aG ex secundo solara prseferat di- ipse est responsioinsligali convicio aliorum, detnoh-
ctantis fidem; hoc lamen tiiidecimuin volumen. slrans, etc.
cui lilulus Conclusio deliberativa,-e\ alio ms. Lau- (480) Sequenlem xextum in sacfa Scriptura nul-
dunensi vnlgatuin anlea pra_misimus.Idcirco aulem libi invenimus. -Quandoquevero Scripturee nomine
in Lattdunensi codice descriptum et ihventum fuit dicta alicujus sapienlis scripioris allegari solent, ut
separatum a cseteris, quia in eo Ralherii opera po- patet inler caelera ex regula S. Benedicti, cap. 7,
slremo Veronensis episcopatus letnpore ab eodem grad. 2, humilitalis : Idem dicil Scriplura: Voluntas
vulgata continentur; lunc vero ille hoc opusculum habet pcenam, el necessitas paril coronam; et ex S.3
Veronensi sedilioni pariier opportunum ratus, pau- Yalerii dictis de Generibus monaGhorum,-cap.
cis sub finem additis separalim repelivit. Concordiae regularum a Benedicto Anianse abbale
(477) Conslrue : Scd unusquisque libellus existehs allalis, ubi hsec Iegunlur : Sciiplura teslatur, quod
per se non servalo ordine componendi,quia omnes omttepeccatum, quod remissus indisciplinatusque ad-
sunt composili de re una, sed conlinenles diversa,. miserit frater, ad negliginiem protinus revertatur se-
quisque illorum est sorlitus locutn suum. niorem.
(478) In isto nimirum libello, qui unam tantum (481) Nisi in vocem contrariis mendum irrepsit,
" '
575 RATHERII EPISC. VERON.~OPP.PARSI. 37(8
niis condolet quorumdani, eorum -ntinus Jtolerare A Urit, ait, fulgoreisuo,qui prs-gravatartes
persaepe fortunas. Vos, o neniae, omnium licet affe- Infrase positas,exstinctusamabituridem.
(HOKAT., J. iij ep. 1, v. _5.'
ctetis favorem, nec ipse dignaJjitur, credo, nostri Noverit sane eorumi
tam improbator, quam factdr,
•perintimus licet A. L. D. saltem atlingere , quid neglector, quam lector, -nullosin re,
vel intus preliosi conlineatis, lituli offensus indigni- quam sumpsi-
mus, agenda invenire moderni temporis se posse
tate, videre, obscura sunt nimium, inquiens; aliter calamiiosis uliliores'
episcopis libellos; nec adeo -
superbum nostra judicans vituperare, quasi aliquis, tamen cseteris quoque arfibus
teste Auguslino, inveniri valuerit unquam scripto- atque ulilitalibus
ita ut expertes, ut non valeat de quibusdam difficillime
rum, qui potuerit, loqui, ab omnibus 'seque alio inveniendis promplissima in eis, nisi desit
valeret' inlelligi; inferente, quod magnifice atque
Studium, quoque inyeniri doctrina. Cui enim epi-
salubriter Spiritus sanctus ita Scripturas modiflca-
verit suas, ut locis apertioribus fami occurreret, scoporum capessendea victoriee canonico in certa-
mine contra adversarios copiose non ferunt
obscurioribus aulem faslidia detergeret. Quee uli- ista quovis Nonltnlisse, faleor, valebitnsquam
suffragium?
que obscuritates eo minus sunl oculatis adversae, gentjum quod est, si aderil certe, hoc uti et ob-
sunt quo magis arcani fida (lesle Boetio) dignisque scure
dicam, librorura. Facessat ergo nodum in
solummodo colloquens custodia : fieri etiam posse, B
scirpo queeritansputam ignorantiam persaepefingens
imo id semper accidere (idem non silet Augustinus
invidia, nosque cognoscat obscure qusedam meis-
in libro qui de Ecclesiee titulatur moribus (1. i, serio
posuisse, quse lamen dilucidare actulum vale-
c. 1) ut multa indoctis videantur absurda, quse cuisa. si conslructorem industrium ac studiosum ha-
a doclioribus exponuntur, eo laudanda videantur bit, hebit. Excepto quippe quod malerise ignorantia ple-
elatius, quo abjectius aspernanda videhantur, [et rumque, ut in cseteris libris, hic reddit
intelligen-
227 eo accipianlur aperta dulcius, quo clausa tise difficultatem; conslal eum 228 construendi fore
difficilius aperiebantur. Unum igitur (482), ut iufi- prorsus
ignarum, nostrum diffiletur qui se inlelli-
nita dimittam, qui ob qusedam roinus aperta csetera
gere dictatum; ignorare se quoque fate.tur,
judicat refutanda, me vellem saltem doceret, quare quid sunt climax (484), syrma, et parenthe-
a Domino quidam in Evangeliolegatur dilectus, qui penitus
sis, qui heecbbservare nostris nescit in lihris; fru- -
non fuit ad sequendum electus (Marc. x, 21, 22); stra etiam sibi arrogat latinitaiem, ad lalia qui ca-
aut quid evangelistam hoc periinuerit tam sludiose
pienda deesse sibi conqueritur facultatem.
notare. Quid autem ex nostris praeter caetera ad EXPLICIT PROOEHIDM.
obscurilalem quoque huic, quod prse manibus ha- __J
hetur, conferendum polest videri, hoc est prsefa- G C INCIPIT LIBER QUI PHRENESIS DICITUR.
lioni super arithmelicam nostri jam fati Boetii? 10. Phrenesis, quam sic et appeEare, et appella»-
9. 0 delrahendi semulalio semper avida (485), et,, , dam ceeteris insinuare, vobis cum reverendo eoque
si deest facultas, non vacandi saltem, aut minus; perimmuni a vitio placuit vestrse adversum me par-
valendi, quee monstrantur, intendere, causas inde- tis non modofautore, sed et consignifero (485), acie
sinenler afferre parata! quamvis diversa, Baldrico, Domine, pauxillum di-
subaudiendum êst ?H.seri_s,ut sensus cum sequen- gelio legalur quidam dilectus a Domino, qui non fuit
tibus probe cohsereal. Ratherio enim e Leodicensi[ eleclusad sequendum,>autquid pertinuerit Evangeli-
sede expulso sublala indicantur bona contraria mise- slam notare hoc tam studiose. Quid autetti ex nostris
tiw, id est dignitatem, reddilus, favorem princi- auctoribus ad obscuritatemquoqueprwter cwtera vi-
pum, etc, pro quibus vindicanclis lihellos ejusmodi1 deri potesi.conferendum htdc operi, quod habeiur prce
scripserat. Hsecbona invidiam el inimicos ipsi pepe- manibus, hoc esl prwfalioni noslri jam fati Boelii
ram. Nunc autem his honis spoliaius-sola miseriai super arilhmelicam?
illi supererat, ex qua sicul nihil metuebat invidise, (485) 0 wmulalio setnperavida delrahendi, et, si
ita nec inimicos verebalur. Hinc explicari itliquate- facultas desit, parata \semper afferre cattsas suUein
nus potest, qua ratione Neronis diclum, quod pree- non vacandi, aul minus valendi intendereaum mon-
misit, sibi vel suis libellis congruat. Hi nimirumi D slraniur! '
inimicos, a quibus legantur, non invenient, cumi *•' (484) Cllmaxhoc loco tropice gradalioneminnuit:
auctor miseria oppressus nullos invidos et inimicosj sirma vero, quod de sermone tragico quandoque ac-
haberet. De amicis autem in sequentibus loquitur, ceptum legitur, orationem magniloquam apud tra-
quaesic conslruenda sunt: Vos, o neniw (suos libel--> gicos usilatam significare videlur.
los inlelligil) licet ajfeclis favorem omniutn, nec ipse (485) Rodberium archiepiscopum Trevirensem
>
A. L. D. nostri licet periniimus, offensvsindignhate alloquitur, cui consigniferumin sui debellatione
tituli (Phrenesis) dignabitur sallem aliingerc, vel vi- appellal Baldricum seniorem Ultrajectinttm episco-
xlere, quid preliosi inliis comineatis, inquiens : Sunt. pum, ul ex num. % procemii manifestum lit. Hi
nimium obscura; aiiler judicans superbumvituperare e nimirum Ratherium, ut ibidem tradit, dixerunt
noslra; quasi aliquis scriptorum, leste Augustino,va- phreneiicum.; et idcirco huic libro Phrenesis tilu.lum
luerh unquaminvenm, qui itapotuerit loqui, ul mque e preefixil. Conslrue vero : Dirigo, Domine, pauxil-
valeret intelliqi ab omnibus, inferente (eodem Augu- lum phrenesis cujusdam, id est rivulum derivatvm
stino) quod Spirilits sanctus magnificeatque salubri- ex quodam magno quasi pelago querimoniavmn
, ter ita modificaveril suas Scripluras, ut occurreret •t ipsius; ut viderelur vobis, si darelur creviss/_> (cre-
fami locis apetiioribus, detergeret autetn faslidia ob- visse a cerno accipitur, id est vos vidisse} ; Phrene-
scttriotibus. sis, inquam, qiiam sic' el appellare, el hisinuare' cm-
(482) Construe : Igilur qui ob quwdam minuss teris appellandatn placttil vobiscum iieverendoBal-
aperta judical cmlera refulanda, veltem doceret me e drico el perhnmuniab eo vilio (plircneGjs),non modo
.iailem unum(iit dimittam infinita), quare in Evan- faulore parlis vestrm odversvm me, s,eli et conftgni-
" ""*" '
377 " '
PHRENESIS. tf*
rigo cujusdam, id est ex quodam querimoniarum ÂJtiirum, quotu.- si quisque vesaniam vobiscum jie-
ipsius magno deiuvatum quasi pelago rivulum, vobis putet (Luc. xvi, 8).
ut videretur, si crevisse daretur. Ineditum (486) 11. Clenientia regis, itUervenlu cujus praecipue
sane nonnulla et jninus, qusedam eliam rusticius, intererat archipraesulis, electione cleri et plehis,
correctus quam suo idem conlineat loco, queni hac convenientia decretorum, exemplis nec modicis me-
praefatione laliier comroewlo-, libellus, habentcm ea liorum, consensu canonum, judicio atque consilio
dirigi festinantia fecrt, quod creber, falsus licet; . comprovincialiurti, proeconio(489) tam splendideear-
(praeter id quoque quod disparari inimicorum ah duum Ecclesise super suggestum, celan quo nulli
insettatu citato ipse pulaveram absentatn, excessu valcret utiquc factum, tanloe dicacilalis, vos uli
revelatos, vestro, opprimuntur qui fasce) nuntiare : fuistis, concionaloris, tamque suadihiliter.concio-
non destilerat nuperrime rumor, omine forsitan ne- nanlis, favore tam egregii clcri, tam copiosse multi-
que penitus vano; verum si est omen, divinanli tudinis, clangore signorum cum melodia hymnorum
quod tribuunt populo. Quorum tangat cseterum spe- Iaudatus, eonstilulus, incardinatus, vacans vacanti
cialius aclum. Veslro credens examini taxai'e facil- Ecclesieeepiscopus, cur posl omnia isla expulsus sit,
limutn, justane cum causa, an aliqua invidiae, coa- invenire vecors (ejus) ut fuit assertio rainime va-
cervata est ut quorumdam malignitas, calumnia, j; ] luil. Ab amicis (490), imo ab eodem suo (quod fuit
nulla personarura indere curavi vocabula. Nara ne- tunc silendum) ordinalore persuasus, fidens justilioe,
que latere 229 conscium faclnoris valuit animum, alquejnstiiuentium videlicet aUctorilali, flagitand®
ei tale ut quid indidissetis voeabulura, qui vide- ' auxilium quid diceret, .//e.preecipue (ut asseruit v<_-
licel lali tantoque in diserimine, dum mos sil quo- bis), cujus preedicata ctineto soeculosapientia gnal®-
rumdani ad aggerem feslinare nummorum, phreneli- nico cernitur quodam assentatu, 2§© qiiam verita-
cus (487) vesler ad auxilium elegit confugisse libro- tis relatu vero; dixisse' suppeditarel et firmissknee
rum; dum illi ad arma, Isle ad armaria; ifii ad co- stabilitas charitatis, et charitas robusiissimeestahili-
piam amicorum, iste ad judicium preeeeps ruit pri- tatis, nisi si forsitan aclum"aliquid essel eontra li-
scoruni. Kec injuria (488) phrenesis sit, utasseritis, bitum vestrum verbo aut facto ah ipso, qui sum hoec
ea, IIOJIomnia possumus otnnes respondere a quo- omnia recitans ego? Negligenti, crebro ut agitur,
dam, quem haud penilus ignoratis, uiique dicta. simplici tamen mente peccatum nain. voluntatis in
Nam nec defuisse sibi copiam-atienderat proevio- • aliquo sinistrae, exeusare quod valeret onmimodis,
rum, quorum seiiiulari (Comici iibc ut pene asse- esl fassus reatu; itl ut vindictee severioris judiGio
ram verbis [TEREKT. prolog. Andri.]) negligentiam, vestro cauterio perustum deleret ad purum; jureque
quam istorum aslutam maluit diligenliam. Filii sane; (C post ut singulare vos palrocinium coleret, colendo-
soeculihujus, Dominus ut asserit ipse, cum pruden- que frui perpetim neque desineret, iia tamen ut gra-
tiores filiis Iucis in generatione sua sint; non, tuita, quaeplurispendia vobis al.ernanlibus sciret in
fero,quamvis acie -/««grs-f.Concinunt hoeccum iis, eitatis, uti vos fuislis, et concionanlis tam suadibiliter
quae in eodem prooemii loco traduntur. ' super suggeslumarduum Ecclesimtam splendidm, quo
(486) Inediium libellum vocare videtur pro non- factum non valeret celari ulli. Rodberli archiepir
dum perfeclum ita, ut edi in publicum mereatur. scopi concionem in sua ad Leodicensem episcopa-
Construe el explica : Ea sane festinantia fecit hunc lum promotione in eathedrali Coloniensi habitam
libellum dirigi ineditum, et minus habeiitem non- ' indicat, de qua in prooemio similia prodit n. 1. Cir-
nulla, qumdam etiam habenlem ruslicius, quam idetn;' cumstaiuias communis consensus enumerans, quas
libelhts correclus, quem taliter commendo prmfalionei in Conchisione deliberativa fusius explicat, affirmat
hac, conlineat loco suo : fecit, hiquam, ditigi lihel- se non posse invenire, cur posthaec omnia fuerit
luni sie imperfectum, quod (prmler id quoque /piod' expulsas.
ipse pulaveram disparart, id „est separari, ab inse- (490) Difficiliora sunt haec atque sequentia, quae
ctalu inimicorum absentalu citato; Moguntiam enim num sic construenda sinl, aliorum judicio subjici-
secessit, ut a sediliosis sese subducerei) creber ru- mus : Perswasi-S«6 amicis, imo ab eodem ordinatore
mor, licet falsus, non destiterat nupeirime nuntiare; SMO(Brunone) quod tunc silendum ftdl, fidens vide-
omine forsitan neque penilus vano, revelatos fuisse: .n ..... justiliw et aucloritati inslituentium, quid diceret
excessti'(\d est obitu) vestro, qui opprimunlur fasce, flagitando auxilium, ille prwcipue, ut asseruit vobis,
seu potestale. Nunlialittn siquidem fuerat Rodber- cujus sapientia cernitur toto swcvlo prwdicata assen-
tum e vivis excessis.se, ut in prooemio iraditur taiu quodam gnatonico, quam-vero relatu veritalis :
num. 5. Omitte,ail, neque peniius vano, si verum est quid, inquam, diceret, et quid slabilitas charitalis fir-
omen, qttod irtbuunl popuio divinanti. Sequentia :. , missimm, et cltaritas slabililalis robuslissimw suppe-
Quorum tangal cmterum speciaRus aclum, alii feli- ditaret dixisse, nisi si forsitan [ms. formam] aliquid
cius vel corrigant, vel intei'prelentur. verbo aut faclo aclum esset conlra libilum vestrum ab
(487) Appellationem scilicet phrenelici, quoe ideoi ipso, qui sum ego recilans hmc omnia? Natn menle
a Rodberto indita fuit Ratherio, quippe qul phrenesii negligenli, ut crebro agilur, simplici lamen, fassus est
laborare visus est, dum in seditione, qua episcopatui peccalum in aliquo realu volunlalis sinislrm, quod
periclitabattir, non confugit (ut aliis mos eral) ad[ peccatum omnitnodisvaieret excusare, ut id perusluni
nununos, ad amicos, ad arma, sed ad libros et stu- ad plura caulerio veslro delerel jvdicio vindiciw seve-
dium priscorum. Hanc eamdem ejus vocabuli cau- riotis, et post colerel vos ut palrocinium singulare, et
sam
- iisdem prope verbis profert in procemio n, 2. colendonon desinerel perpelim frui eodem patrocinio,
(488) ld est, Nec injuria sit phrenesis, ut asseritis,, ila lamen ut minime misceret gratuita, qum sciret plu-
respondereea utique dicta a quodam, quem haud pe- rispencliavobis allernanlibus ih koc prwseriim negolio,
nilus ignoialis : Non omnia^possumusomnes. •quod tolutn fas et necesse esset aclitari respeclu Dii
(489) Construe: Prmconio concionantis tantm dica- solius
570 RATHERH EPISC. YERON. OPP. PARS I. 5S0
lioc prjeserfim hegolki, quod totum Dei solitts re- A hoc uXiquead aquas conlfadiclionis (Deut. xxxm, 8;
spectu et fas et ner>.esseesset aclitari, minime mi- Psal. LXXX,8), ubi probari veslra. valeat firmitas
scere(-[f.,rioscere!_j. Subjecla enim(491), ail, vestree- devolionis. Hujus spei fiducia oppido animalus per-
que diserlissiii-ae paternilati non cognilionis, sed ineongruum judico suasionibus faiigare aliquem
recognitionis causa delata sanctorum Patrum exem- vestrum, cum mordaeissimam vos noverim Ale-
pla, Jdre sup-&rvacaneumsua perspicacitate [f., per- xandri papae salis nosse sentenliam dicentis : Quia
spieuiiale] latenlur, cuilibet [/. cujuslibet] veslri si quis se ab auxilio talium subtraxerit, non sacer-
similitim, el qui recognitor alque servator sit eequi, dos, sed schismaticus judicabittir. Instilutionis (495)
aures inaniier faligare : quibus dilucidatur legaliter quippe indignitalis, non se lamen uJtro ingereniis,
-undcfcuiique assuuiptum, legaliler localtis, neque a sed prsecipienli obedientis isla sunl suffragia nieae,
semelipso veniens, sed ab eo, cui esl raittendi au- quse sacratissimip manibus taxanda comniitto ve-
ctorilas, missus, collatum praesidendiquoquo modo siris, vos ut neminem episcoporum, qui causae ad-
' alicubi
poniilicalilcr suscepit quis si semel officium, fuerit, per Dominum contestans eorum -cogniiione
indignum licet, salvo mittentis parilerque conve- fraudelis, sed, nequa oecasio non me defendeiidi
nienlium, ul ila farPaudeam, slatu (malivoli quan- adesse valeat, ostendendo omnibus propaletis. Hic
quatii usque ad necem desaeviani) loco posse lega- B sanctorum insanus Palrum, Anthori videlicel, Ca-
liter rursum, ordinis manente custodia, nullatenus lixti, alque Gregorii ex deerelis, sanclorumque non
, nioveri, ni forsan magis jura prsevalent fori, quam paucprum se legaliter vacanli iiithronizatum Ec-
sanctorum eieiupla; aul majoris auclorilatis est clesiae astruere laborans exemplis, ea postquam
moleudinum, quam ponlificale officium. lllius nam- subter inseruerat,, adjecil : Esto aliquis legaliler
que provisor pelli nequit de semel accepla provi^- factum inflciari nullo modo vaJens, infectunj rursus
sione, ni audieniia prsecedente, vicinorum sine mur- fore criminis alic ijus oppositione velil vera falsave;
mure. Ad episcopuni delrudendum hoc exeroplo nul- hsec sunl, quibus innitor, Deo gralias, iterum patro-
Ium [iiullum abundare videtur], vis nulla requirilur; cinia; sed ignor., sinl ulrum aliquid profuttira :
ratjo, laus et vituperatio, 231 plebis consensus, et suiit enim tempora (proh nefas!) legem non admit-
prohibilio legis parlibus conveniunt eequis, paribus- tentia. Cumque sanctorum Palrum saiictionibus
que proficiunl modis. 232! se incardinatum, vestri proecipue (494) prae-
12. Super quo (492) Deum timentes, liominum- conio, innegabililer probavissei; atque constrncto
que infamiam reverentes omnes, omiies, inquam, ab eisdem, papa ut ait Telesphorus, se qnasi cir-
(ait prosequens), omnes, idem simultate omnimoda cumvallassei (ita ]irosequilur)-inuro, vestfi vero item
confidcns posthabiia, pro sequis dum facil, sibique G inchoans a praeconio; sunt (ut doceri non indiget
- prospiciendo consulit, sensuros, lum preecipue vos, anlislilii vestri sacra prudenlia) hujuscemodi per-
cui et niajor veium sapiendi, et, ne quid conlra plura per sacraiissimas divini dogmatis cainpos di-
idem moliamini, polior est copia concessa cavendi spersa, el facillime, si necesse fuerit, invenienda :
more usitalissimo, ore, manu, corde : Zelus domus sed sufficere credimus ista, nec commeuioranda quo-
tum comedilme (Psal cxvin, 10), non remeinoratu- - que ipse nisi cui rex Babylonis oculos Sedeciae fegis
rum dicere, ascensurumque ex adverso, oppositu- Jerusalem eruit in Reblatha (Jet: xxxix, 6), quas in-
fumque murum vosmet defensionis pro domo Israel, terpretatur inulla hsec,quam esse (Gregorio novimus
ut sletis in prselio in die. Domirii (Ezech. xm, 5), et docenter... Job 1. vi, n. 57"1. immoderalam, Styglum
(491) Construe : Elenim subjecla exempla sancto- (495) Construe : Isla qutppe sunt suffragia inslitu-
rum Patrum, et delata veslrwdisetiissitnw paternilali, tionis indigniiatis mece,non se lamen ultro ingerenlis,
.non eausa cognhionis, sed recognilionis, sua perspi- s-rf obedientis prwcipienli, qum suffragia commhto ia-
ckitate falenlur fore supervacaneum inaniler faligare xanda sacratissimis manibus vesltis, conleslans vos'
• ttures cujuslibel similium veslti, et cujuslibel, qui sit per Dominum, ut non defraudelis eorum suffragiorum
recognilor et servalor wqtd : quibus exemplis dVuct- cognhione aliquem episcoporutn, qui adfuerit causm,
daiilr, si quis localus legaliier (in officio episcopali) p sed ostendendo ea omnibus propalelis, ne qua occasio
nec veniens a semeiipso, sed misstts ab eo, cni esl au- non valeal adesse defendendi me. Hic insanus (id est
ctorilas mhientii, semelsuscepii coilalum offtciumprm- phreueticus, uli ah adversariis appellabatur) laborans
sidettdi pondficuliter alicubi quoqua modo, dilucida- astruere se legaliier inihronizulum vacanli Ecclesiw
lur, inqiiaio, eum licet indignutn assumplum legaliter ex decretis sanclorum Palrum, videliccl Anlheri, Ca-
undecunque, mtllatenus posse rursutn legaliler moveri lixli, aiqve Gregorii, el exemplis non paucorum san-
loco, manenle cuslodia ordinis, salvo slattt, ul ila clorutn, posiquam\saltemsubter inserneral ea (decreta
fari audeam, miltenlis et pariler convenienlium,t/uan- et exempla) adjecil : Eslo aliquis nullo niodo vulens
quam malivoli deswvianl usque ad necem; ... forsan, inficiari legaliier faclum, velil rursus fore infeclutn
etc. opposiiionevera, vel falsa ctiminis aiicujus, hwc sunl
(492) Item conslrue : Super quo confidens, omnes palrocinia, quibus Deo graiias iteruin innitor; -sed
timenles Devm, el reverentes itifaniiam Iwminum, ignoro, ulrum sinl aliquid profulura : suni enitn tem-
omnes, inquam (ait prosequens)omnessensuros idem, pora, etc.
poslhabita omnimoda stmullate, dum quis facit pro se, (494) Rodhertus seilicei archiepiscopus Treviren-
el prospiciendo consulit sibi; lum prwcipue vos sensis, quem hoc in ppere alloquilur, Ratlieriuni in or-
.suros idem, cui concessa esVei major copia srtpiendi dinatione, seu promotione ad sedein Leodicensem e
j. verttm, el copia potior cavendi, ne quid moliamini con- suggestu Co-OiiieiisisEcclesise laiudaverat, ut es
tra idetn,;quod omnes sensuri sunt, cavendi, inquam, num. 1 prooemii ihlelliges.
ffiore usitalissimo, oref manu, cord,e,
581 - PHRENESIS: . Sg2
Phlegethontis quse trahit non fahulose irretitos ad A j recbrdationis Aurelji lepida satis induclus liujus'
barathrum.hujussoeculi curam; etideo.(proh nefas!) modi sententia : Smpe quilibel bonus diciiur, non
quibusdam conligisse, ul videntesnon videant, et au- quia sit, sed ut admonealur ui sil, more illorum, qui
dientes non ituelligant, ut merilo valeat ipsis aplari fraudulentos sua de industria commendant, quo sci-
quod de illis dictuin est, qui averterttnl ocvlos suos, licet dum sibi consideraiit fidein ab eis liaberi, ve-
ul non viderent eoelum,neque recordurentur judicio- reantur fraudis ihfamia ipsinotari. Dum [f., ad illos]
nmrjuslbrum (Dan. XIII, 9). Quos per veslram con- illum destinabas (496), Dofninum obliti qui fueranl, .
veniri-ita optamus sollieitudinem, ut non indigeant legatum,- oblivisci jpse sedulus Dei meltteret proece-
psalmographi voce tam lerriblliier eis ut dicatur, plorum, seque imprqviso, uii ei illos, posse adver-
moiieri : lnlelligite hwc qvi obliviscimini Deum , lerel rapi, a nemine, ni cavisset, valcrel unde nul-
nequando rapiai, et non sit qui eripiat (Psal. XLIX, latenus eripi.
22). 14.vYidere sefi facile pernimium est (497), calli-
15. 0 vesana phrenesls! o plireiietica prudenlis i dorum lantum unde contra te conceperit odium;
juxta arbilrium vesania! tuas deplorare non suffe- latenlia nam rimari, minus idonei. Ut te i.lius, ita
cefis miserias, et Sedecise fegis ante einnosjam plusi . illum tuam in le, quam teodisse polius autumant,
mille juste inflictas planxisse non pudehat socers; B cum insolentia loquacitatem : ulque Deriioslhenem
serumnas. Sed visa est forsUafi iibi; neque in hoc: Tullio [Demoslheni Tullium , et suppleeloqtie-ifiam]
phrenetica penitus, desipuisse lascivia : sed niullos; praeripuisse quidam asseruit, ne primtts ipse, ne
cum Gregoiio hodierni leniporis Sedecias, nonisluia solus esset orator; vos venioso satis decerlavisse
tantummodo deploravisse; unde et quibusdam ejus; non absque invidia . . . elationis ultrice justissima,
exemplo (prosecuia es) misere contigisse, ut viden- stultiiieeque accusalrice verissima bello. Inter su-
les non -videant,-ct audientes non intelligant, cpio- perbos enim sunt quia jurgia semper, re si fuissetis,
rum profeclo eacurnine visuin tibi est cohtingere: ul veslrum quidam dici ambibat, disseriiire ab invi-
quivisse, ut tam pefspicuo (495) divinoelegis renisui ceni (nalrira qtiia similibus divoftium denegal) nullo
tam nequiter expulsus; solemniter inlhronizatus quii niodo poteratis. In quo tamen ita ille visus esl, ut in
fuerat; etrion ab aliis, -sedab eisdehi suis incardina- omnibus, vicisse, (juod cum teinfulalum desidefato
toribus, sibi legaliter credito; deplanxissd qfiem lan^ . diu; iil ipsum latere nequivit, qud tumebas ,• deliu-
topere cceperas, fuerit proesulatu. 233 Seu fni- basset episcopii solio , reverenliam tibi *eh'erahdi
randa,- cui loqueharis, si lamen probitatis ei quidlibet'.' - omnibus ipsius detrahere conaretur quoque officii.
inerat, talibus molliri non valens duritia. Mifanflus• Narii publico le quemdam resipiscentiam etiam dedi^
polius,- phrenelice; qui talia tali dicebas, igharusi G gnaniem dum excommunieasse pro sacrilegio , ipso
utique,- quod surdo ilii fabulam narrares, elegeratt cdram, famanafrasset; nil Curandum tua. aiidacter
qui polius (de. cupido et invido noster uti niifratt de excommunicalione elamavit alieni. Quo'd utiqud
mytographus) propriam in loco non solum negligere,, eum dixisse, si tuae, uti tu libi, conscius 23,4 1ua"
sed, ut tibi videbalur, penitus pessumdare"animam5i Jitalis fuissdt, mirari adeo valeret. Dealbatum sed
quam restituiionem tolerasse, nedum elaborasse;> -foris non minus quath ihtuerites fallere cohsuevit;
ipsius juxta seitsum,-insariissime, tuam; nisi forte' tii eum lulebas sepulcrum introrsus: ac turpis, spe-
inescare prseconiis avarum cestiens laudis, augustaei ciosus pelle decora (cujusdam ut continet satyra)
(£95) Construe : Ut tam perspicuo renisu legis der rimari lateniid. Ut atttumant ie odisse cum itisolenlia
vthw ille, qui solemniler fuerat inihronizalus, tani ne- loquacitatetn illius , iia aulutnant illum odisse in le
ijuilerfuerit expulsusprmsulalu sibi legaiiler credilo,, potius ioquachalem tuam quamie : etut quidam as-
quem cwperastanlopere deplanxisse; et expulsusftle- seruit Tullium prwripuisse (eloquentiam) Demosdteni,
Ht, non ab aiiis, sed ab eisdem incurdinaloribus suis.- ne ipse essel primus , aui splus orator ; autumanl vos
Sed mirxmda-durhia non valens molliri lulibus, si ia- (de' eloquentia) decertavisse belto satis venloso noti
men qtiidlibet probhalis inerat ei, ]cui ioquebaris. Mi-- _ absque invidia iilirice justissima etationis , el verissi-
randus polius es phrenetice, vui dicebas talia lali,, T) ma aceusalrice stultitiw. Quia enim jurgia semper
ignarits utique quod narrares fabulam illi surdo, quii sunt iniersuperbos, sire fuisseds [subaudilnr forsitau
(itt mylographus noster nurrat de cttpido et. invido)) eloqitenles], ui qtddam vestrum ambiiio dici (Rotber-
elegerat non solum negligerein loco, sed, ut videbaluri" ' lus affectasse dicendi peritiam traditur in prooemio
iibi, penhiis pessvmdare animam propriam potius,, supra num. 2.); nullo_modo poteratis dissentire ab
quam lolerasse. nedihn elaborasse restitutionem luatn,, invicem, quia natura.denegat divorlium similibus. In
insanissime juxta sensiim ipsius; nisi' forte.geslienss quo tamen (bello) ita ille visus estvicisse, ut in oinni-
inescare prwconiis avarum laudis, induclus hiijus- bus mcit, quod cum delurbassel te. infutatum solio
modi sententia satis lepipa Aurelii augustw recorda- episcopii diu desideralo (ut nequivitipsum latem), quo
tionis : swpe quilibet, etc. solio tumebas, conaretiir quoqtiedeiruhere tibi reveren-
(496) Item construe : Dutn destinabas legatum adi iiam ipsius officiivenerandi omnibus. Nam dum fama
illos, qui fuerant oblili Dominum, ipse sedulus tnelue- ndrrasset, le excommunicasse quemdam eliam dedi-
ret oblivisci prmceptorum Dei, el adverteret, se, uli. gnanleni resipiscentiam pro sacrilegio publico; ,na'r-
ei illos, posse rapi improviso, unde nutldieiius valereii rdssei, inqudin, coram ipsoj audacter clamavit nil cu-
eripi a nemine. ni cavisset. randutn de lua excomniunicdtidnealieni (forle lata in
(497) Construe : 'Sed pernimiuni facile est videre , alienum, seti non subciitunf).Quod uiiqueadeo valerel
utide (Rolbertus Trevirensis) concep&ritodium tari- miratieum dixisse, si fuisset cotlsciusqualiialis liue_ut
tum (in voce callidorttm mendum laiere videtur)) tu tibi conscius es. Sequentia mendosa alii corri-
conlra te,-nam minus idonei (seu inepti hominis) estt gant, si possunf, et SipliCent,' _
585 RATHERH EPISC. VERON. OPP. PARS I. "' '
zsi
animus illi et qualilas fuerat tua. Mirum enimvero A ritas qusedam sequatur, qu&m ea consequenturva-
lam abruptum te contra intus, ut dixi, quaenullale- Jentia , quam magis efferat, quam opprimat terrense
nusviderat, quodest ausus proferrejudicium, con- molis inopia. Psqllile Dotnino, ait et alibi, in tubis
traintus dicenlem quoque auctoritale Christi Apo- duclilibus; id est de flagellorum atlritione produclis:
stolum [/. Psalmistam]: Sedensqueadversus fratrem laudate Dominum, animahus vel ipsi (499) flagellis
loqtii, et adversus filiummalris suae(circumslantem correeti nomen cum electis henedicile Domini.
utiquepopuluni)hujuscemodiponerescandalum(Psa/. 235 Non dissimulandum lamen, quod dum tuha
XLIX,20); teque ideo non esse eipscopum, quia epi- producitur, malleus hebetatur, ut inferentem, quani
scopiopulsum; dum culpamjuxta Aurelium non faciat ferentem ejus illata noceat magis , ci'edamus , inju-
vindicta , sed causa; poenaque rerum alisolutio sit ria. Auruleequoque filiorum Levi Dei proecepla ipsis
quoedamipsorum; nani, ut feslive salis ait Isidorus, servalaedamnalis quid monuerint: Et movebocande-
non qui accusalur, sedquijuste et legaliler convin- labrum iuum de locosuo(Apoc.i, 6), nonpenitus evel-
citur, reus csl. lam (S00)utquid fuerit dictum, sapientis perpendere
15. Si dereliquetint filii tui, promittit Dominus fueratne infiuita replicem, proprium. Lepida sed (501)
David, et utiquemanuforli,.e(7«m tneam; visitaboin quam sit, prseter id quod est etiam veracissima
virga iniquilales eorum, et in verberibus peccata eo- B tibique percongrua cujusdam urbani. non multum
rum : misericordiam autem meam non dispergam ab iguoti opereeprelium est istiusmodi considerare sen-
eo {Psal. LXXXVHI, 51-54). Idem et Malachimnumero tentia : Hie etiam noslris, ait, cuniulus malis accedit,
sed continet singulari, Si inique, inquiens, aliquid quod seslimalio pliirimorum, non rerum ;merita, sed
gesserit semen ttiutn, arguam eum in virga virorum, fortunae speclat eyentum, eaque laiiiumjudicatesse
el in plagis filiorum hominum; misericordiam autem proemia, quoe felicitas commendaverit; quo flt, ut
meatn non auferam ab eo , sicut absluli a Saul, sestimatio bona prima omnium deserat infelices,
quem amovi a facie mea (II Reg. vn, 14) : ut inter itemque hoc tanlum dixerim, ultimam esse adversse
ordinaria reipublicae (498), et sacrata intelligas sit fortunee sarcinam, quod, dum miseris aliquod crimen
quanta distantia Ecclesiae, et quam inter se differant affigitur , quae perferunt mefuisse creduntur.
Deus, qui tribuit ipse, et quos miseri saepe conferre 16. Sed(502)ut ad vestrumjamredirelibellimatu-
valent j(id est ubi ipse permittit) honores; vel, ut ret garrulitas nostri phrenelicum, quis non omnem
hoc verhis pulchrius referam Augustini, quam om- excedere judicet insaniam , quod episcopus licet
nia terrena cacumina lemporali mohilitale nutan- fuerit, causaque non defuerit, archiepiscopum ex-
tia, non humano usurpata faslu, sed divina gralia communicare quamvis praeinvasis eliam ab Evange-
donata celsiludo transceudat. Sit quod potest een- *-*lio Dominicis ausus fuerit verbis. Quinto decimo
sere quivis [»..s., cuivisj, inanis utrum preesulatus (505) nam phrenesis juxta vos uti islius habetur
esse debeat umbra, et sine honore nomen, an aucto- libello, eum in ccenaeDomini festo, festivius quo nil
(498) Explica : Ut intelligas, quanta distantia sit fuisse vigenti, qui postea ad duodecim redacli fue-
inler ordinaria reipublicw, et sacrata Eccleslm, et runt, inferius traditur num. 18. Hine decimus quin-
quam differant inler se Deus, qui ipse tribuit, et ho- lus, qui faclum hic indicatum exponebal, ad prio-
nores, quos miseri smpe valent conferre, id est ubi rem divisionem perlinet. Cum vero prseler iumc
ipse permillit; vel (ul referam hoc pulcltrius verbis primum, et undeciiiium caeteri libelli, in quihus hoc
Augustini) quam celsiludonon usurpata faslu hutna- faclum plenius describebatur, interciderint; pecu-
no , sed donata gralia divinatranscendat omnia ter- liares ejusdem factfcircumstanslise, quibus res cla-
rena cacuminanulantia mobilitale temporali. rior fierel, ignorantur. Indicalur hic memoratse ex-
(499) Id est: vel' ipse flageilis correcii benedicile communicalionis tempus el modus. Cum nimirum
nomen Domini cutn animabus electis. in die CoeneeDomini archie])iscopus mulierum olila-
(500) Conslrue: Nereplicettiinfinita,fueralquoque tiones reciperet, phreneticus ille, id est Raiherius ,
proprhtm sapienlis perpendere,quid tnonuerint arulm fecit ei inferri, seu suggeri, forle per alium aliquem
filiorum Levi Dei prwceptoservatm ipsis damnatis, et (neque enim Ralherius, qui degebat Leodici, in die
ut quid fnerh dictum : Movebocandelabrum tuum de DominicseCcense ibi fuisse videtur, ubi archiepi-
loco suo, non penitus eveltatn. p scopus iu sua ecclesiacelehrabat)fecil, inquam, ei
(501) Sed opere preiium est consiclerare, quamle- suggeri isfuc/evangelicum: Sioffers muuustuumad
pida sil, prmterid quod esl eliam veracissima, et libi altare, etc. Quseverba '
cum offerentem arcerent quo-
percongrua, isliusmodisenlentia cujusdam urbani non dammodo a inissa prosequenda ', nisi prius cum
mullum ignoli, etc. fratre reconciliarefur; id tanquam|excommuniealio-
(502) Conslrue el explica : Sed ut garrulhas libelli nis cujusdam speciem auctor boc loco praetulit. Ex-
nositi jam maiurel redire ad veslrum plireneticum, coinniunicalio ejusmodi ab episcopo in archiepi-
quis non judicet excedere oinnem insaniam, 'quod scopuniinferri poluil. Is vero archiepiscopus Rotber-
licel fueril episcopus, et cousa non defuerit, ausus ms Trevirensis fuiss^ videlur, qui expulsioni Rathe-
fuerit excommunicarearchiepiscopum, quamvis ex- rii favorem preeslilil. Cum enim ad hunc directus
communicaverit prminvasis, seu praereplis, eliam ab fueril prajseiis libellus, eumdemque auctor perpe-
Evangelio veibis Dominicis, illis iiimirttm, ul credi- luo alloqtiaiur; ipstjm respiciunt verha reciperelis
nnis, verbis post pauca subjeclis , Si offersmunus oblala, el istud inferri vobis. Construe autem sic :
luum ad aliare, etc., quaequatenus excommunica- Nam uli habelur in libello quinlo decimoistius Phre-
tionem non proprie, sed late suinptam coniinere dict nesisjuxtavos (quee scilicet ex veslra sententia dici-
queant, explicahimus noiatione sequenli, ubi etiam tur Phrenesis) cum i\i fe&toCcenmDomini, quo nil
quis fuerit illearchiepiscopus, palam iiet. invenitur fesliviussententia mea, reciperetis,uii moris
(S05) Licel nunc in hujus phrenesis prooemio li- esl, oblala muliercularum; audacia ejus pariler phre-
belli taiituin duodecim niemoreniur, lameu initio netica (rata forsilati quod, ut fama fueral, fiiduti
" ; ' "" '
385 PHRENESIS. . 3S6~
mea mvenitur sententia, 236 muliercularum, A Facile prudentissimi ut eslis ingenii, advertere va-
moris ut est, i'eciperetis oblata; istud infeni vobis lelis , si dicente Scriplura : Intellige proximum ex
phrenetiea ejus pariter fecil audacia (rala fbrsilan , lemetipso (Eccli. xxxi, 18), vir [/"., yigor] non desft
ejus quod pulsione,fama ut fuerat, nacta [f.,pacta] aiiimsejure dominans veslrae, qui forle defuerat,
die tam solemni, anxietate quem omitlebal haud cum Inlelligile hwc qui oblivisciminiDeum (Psal.
plangere querula, induli fuissetis planeta : ] S. offers XLIX,22), quibusdam, qui scilicel averterant oculos
munus luum ad altare, et ibi recordalus fueris , quia suos. tit non viderent ccelum, neque recordarentur
frater tuus habet aliquid adversum te; relinque ibi judiciorum justorum (Dan. xm, 9) per verum sugge-
mumts luum ante altare, et vade prius reconciiiari rere censui antis.ilium. Absitergo (506), absit hoc
fratri tuo; el lunc veniens offeres muntts tuum indesinenler agere, adhuc qui non desinit, quod ab
{Mallh.v, 25,24).Hic, Domine,ambigo, cujusvis duo- initio verbo ulique, de cordibus hominum moliens
rum mirari debeam amplius phrenesim. Eslo enim evellere, quod minatur satagens levigare serpens ille
ille dolore actus insanibat ? Yeslra, rogo, ubi sanilas anliquus.
fuerit; ot uhi prsesens, qui lam vohis fueratisibi, 17. Absit e diverso persuasor, hodie qui legitur,
Domine, absens. Yiluerat merito mittentis sed oesti- idoneus sermo ulique apostol.cus. Ascendite pontifi-
matio : pensari.at debuit dominantis prseceptio. Oh- B cale, quaeso, sequicontra'vosjudicii tribunal.... Slet
linere petenlem prohibebat indignitas : obedire sed coram verutn non diflitens conscientia ; et ex vestra
sibi tremenda cunctis compellebat majestas. Facere meani taxare lijjeat mentem. Cumque (507) Isesum
sed fortisan quod petebamini [/. petebalur] defuerat me quidem liaud Jeviter, interdictoreih vero gravis-
facultas. Habe me excusatumrespondere .. . ut quid, sime, sed quibus reconciliari valealis, inveneritis
rogo, nequivit humilitas. Ad cumulum quoque insa- ununi quidem absentem, alterius prsesenlissimam
nientis vobis ut inorem [f., ex more] ita.seepe gar- majeslaiem; recurritead Gregorium saluherrime ita
riens, genera vesanise quasi affectalus multa jani per roonentem : Debemus quippe ad eum,'qtiem laesimus,.
annarum curricula, dicacitalis ita favor desiperet quamvis longe positum mente ire, heiiignitate eum.
vestrse [f., nostroe], ut evangelicum illud lam terri- atque suhmissione placare. Quod si facitis, et sicuti
bile tonitruum intellectuali nequisselis auditu sen- nocuistis, ita me juvare dispouitis; munus offerre
lire, et quod seipsum, Jsesus a vohis qui fuerat, Deo hae duntaxat ex parle licenter valetis. Si ne-
moneret, adversum vos habere, el quia jure, quo gligitis, funiculus itiplex quam difficiie rumpiiur
ipsi deberetis proeceploDomini reconciliari, va'luis- (Eccie. IV, 12), experiri quandoque credo, et qtiod
setis 235F eo nisi explanante ihlelligere, islud e [scilicet funiculusj is fuerit, quo columbse venalitas
vestigio maluravit porrigere. Securus (504) alter ut C perturhataquondamDei fuitde templo (Joan. n, 15),
queat esse salutis, mihi quondam dilectissime Pater, sero licel potuefitis [subaudi experirr] : quod ne
morbi latentis periculum non celare quideni alicui, conlingat, per hodierni minislerium fesfi vos adju-
remedium tanien non prsebere consilii, meum ne rando commoneo. Si dedignamini mihi, reconcilia-
valeat esse, pristina vestri dominatus inlerdicit mini Deo, cujuscunque medio resolidare gestientes
beneficentia. Me Iseso polius, quem quamvis [ms. factam per vos specialius 23S (et ut pace licet ve-
quamve] graviler laeseritis, recoiiciliari oportei'e, rura dicere vestra) oranino fracturam. Adverlite sane
delala vohis modo evangelica monet legatio (505). namque (S08), si placet, (polestis optime) quam
fuisselis planela pro pulsione ejus nacta die tam so- centia dominalus vestri inlerdicil (licel sequensmalefi-
lemni, quetnhaud omhlebatplangereanxielatequerula) cenlia non desinat cogere)ne valeat esse meum non ce-
ea, inquam, audacia fecit inferti vobisislud : Si offers larequidemalicuipericulummorbilalenlis,nonprmbere
munus tuum, etc. Quseintra parenlhesim claudunlur, lamen remedium consilii. Meliorem ementlationem,
ob rerum gestorum ignoralionem perobscura sunt, aut conslructionem si quis afferal, libenlissime su-
et fortassis eiiam mendosa, necnon Inierpunclionis scipiemus.
incertae. Forle pro nacta, si boc parlicipium refera- Construe : Legalioevangelicamoao delatavo-
tur ad ablativum pulsione, legendum pacta, de qua bis(505)est verba illa Evangelii paulo ante recitala :
scilicel pulsione pacium, seu deliberatum fueril die (id
3 Si offers munus luum,etc.) monet oporlere, me polius
tamsolemni: neque enira acla legi posse videtur,, Iwserilis gravher, reconciliari imso.
cum si eo die pulso Ratherii acta fuisset, id esl fa- quemquamvis
(506) Construe": Absh ergo, absil serpens tile anli
ac
clo, nou ex fama fuisset exploratum-; preeterea ea quus satagens levigare quod minatur ; absil agere in-
vi el poiestale publica Ratherius ptilsus fuit, qua desinenler hoc, adhttc moliens non desinil evellere
Baldricus eleclus, vel ordinatus et in sede locaius, qui
taiuo in in de cordibus hotninum, quod ab inilio verbo uiique
quorum neutrum dici, quo episcopi suis evulsii.
cujusque ecclesiis sacr.» peragunt, nec ad elecliones
aut ordinationes conveniunt, congruil. Quid si nacla (507) Cumque invenerhis me quidem twsum gravi-
referendum credatur ad fama , quasi hoeeid faclum ter, interdiciorem vero (id estDeum) gravisshnelwsum,
nacta fuerit, seu detexeril? Quid si voces die lam sed e dutfbus, quibus valeatis feconciliati, invenetitis
solemni relerantur ad plangere? Sed in re plane in- unutn quidem (id est me) absentem(Moguiitiam enim
voluta et obscura praeter iidem codicis niliilin voci- sese receperal) allerius __»'o-(sci-icelDei)majeslalem
hus emendandum credidimus, nec de sententia hujus prwsemissiinain; rectirrile, elc.
parentliesis quidquam certi volumus alfirmare. (508) Sane namque adveytite, si placel (polesiis
(504) In ms. erat securi alterius queat, nullo sensu. optime) qnain aperte decrelum Antheri papw periur-
Correctionem ex higenio inductam suasil senlentia ; bet judicium loquacilalts veslrw, uii el onmis ejus-
sic enim construe : Ut aller queal securus esse salu- dem auciotitatis longiusjudicium improvideabruptum
tis, Pater mihi quondam dilectissime, prhiina benefi- contra me: cum scilicet judicatum fuit, Ratherium
#B? RATIIERII EPISC. VERON. OPP. PARS I. 588
aperle Antheri papse decrelum, abruptum me contra A dimisso labulatu,, threnico , bealus quod Job, dic
improvide loquacilalis vestrae perturbat, uti e't ejus- ululalu : Verebar quod enim accidil (Job 1117*25).
dem auctonlatis omnis longius judicium. Nam cum Abiit nam, quem (610) insectabaiis, et proh! luiiume
benigne satis mei in causa praemisisset, dicens : . reversurus' abscessil, abesse quoque sortilus SPier-
Utrisque autem,' id est et famem verbi patientibus, et num. Clangor, eheu ! manet ui iste signorum. Obiit,
episcopis necessitalem, quando inthronizantur in aliis quam abiit; praecessit, quam abscessit. Nugigerulo
civitatibus , non tnodica exldbeiur misericordia. nugi ipse nugas eflundens, diviuabas uti demens
Negantes autem hoc, speciem licel pietatis videantur cum populo, insultaveris caveas morluo dico. Ne
habere, virtutem ejus abnegant; quasi in vos speeia- fatigai'e, quaeso, garrulitas inepta diutius nulli
fuis inveheretur, coramque essetis, digito intenlionis curanda dictando Quis legel hmc?sei potiusfamelico
vobis (509) quasi porrecto, repenle sublntulit: Natn resipiscens dic cum satyrico : didicit nam quia di-
inlali negolio prosapiam non agnosco. Si quis'tamen ves alit, ut conqueritttr avarus , tanlum mirari,
sapientium, quos"insipientibus tempestalis hujus pro- tantum laudare diserlos plebeios affeclaveris ne-
cellasociavit aliis aucloribus, facinorutnparticipalione quidquam rumusculos. Denique non omnes eadetn
maculalur splendor sapientis; etsi communionemcri- mirantur, dmantque. Mitlecunctorum favores inan.ter
minum incurrit, nescit tamen ducem se prwbere pec- B" quseso,captare. Non maledicas surdo, neve obloqua-
cantibus. ris absenti, aliss saue probo, cseteris nec adeo
iiihumano pro lempore atque loco, tibi licet infesto.
, 18. Obedientissimum praelerea ad omnia, quae li-
Clama sed potius, vociferare medullitus.
hueril preecipere, me valebitis invenire, si quod ju-
stuin esse nostis, plenissime exsequi non dedjgnamini; Incipiunt versus (511) cib eodem composili.
Iioc dico in negotio juste. Talibus igitur namque 20. Quid leneant intus nostri, si forte libelli
protervis cumnullo rescripti remorsa fuisset responso Cura velil solers lectoris discere, sume.
licenlia: in tantatn (nam deteriores omnes sumus, Dat sludium, scriptor, socios quo vindice vero ,
Ghremes ul ail) vesana libertas prorupit audaciam, Goncutiai, slernal, relevet, confortet, adunet,
ut viginli jam voluminum loquacissima garrulitate, Soletur, recreet, pnimet, conformel, adornet;
quee tamen inconslanti satis levitate in duodecim JEtiia qui gravius, loleranl, heu! poudus, amice.
rursus conalur astringere, magniludine pari ea Ut sua nam striagit quemvis, vexatque chiragra,
gesliens coaptare, omnes non desinat infestare, illos Opprimit et gibbus sideris incongrue dorso,
praecipue, quos hic valebitis deprehendere, si non Maternas trux dilaceral ut bellua costas,
displiceat legere; nullius dignitati, uullius parceKs, Exslincti et vindex genitoris tentat haberi;
ut phrenesis merito a vobis vocata possit videri, po- • Haud secus interno sese iufestare duello
tentiae, palrdnam quoe non habeat probitalens, Abjurata Deo certat plebs denie canino,
quamvis maximam nuper eorumdem [scilicet volu- Mordendo alterutrum conseiscens impia jura
niiuum] fama sit eum obliterasse partem, mansuetu- In capul el vertenda sumendum quis propriumque
dine clementis regis eujusdain pro amore cogente; Velle Dei curans lymphala mente lahorat,
quodse tamen fecisse demens -faieri non desinit. Ancillata Deo paveanl quo corda maligno.
Quidquid non <speraverat, jam quideni contigit, Grandia parva docet slullus, dumquisque sinistra
immaniler dojore [f., dolere], addidisse prajterea ufc Componit dextrisj distorta et recta faletur,
judicemini quasi calcaria sponte currenti; insolentis- Alba nigris, quadiata rolundis, seeva benignis
simam exhausisse, el ad carpendum quoslibet, vos Mulavisse juyat, et carperejusta : beare
proecipue, quodammodo provocasse videmini in hoe His adversa, veh.it sibimet quo tartareum vee
valde superbiam : quod , uti Festus ggg quondam Confundens natam Domini quod munere rectum
Aposloluin insanisse liiteris putavit (Act, xxvi, 24), Protulit, et firmis compegit nexihus oiim
quod dixeritis eum [subaudi insanire litteris], longe Temporibus, quaelquisquesuisproqueordinepulchro.
aliler vos eumdem eestimasse cum sit magis cre- •U Conslituit doctor llebriatus nectare divo.
dendum Sic ruit in preeceps decus et veneratio prorsus
19. Ah ! sile, sile, rogo, sile; ]am opposita nuntia- Ordinibus collata sacris et ccelilus, ac sic
tur nam deesse persona. Desine nummulos dilapidare 24® Ephraim Manassen, Manasses infesta.
eihendis in pellibus, conducendisque tabellionibus. [Ephraiin,
Insana vere procacitas tua • phrenelicoque tandem Debehare simul Judam tendtintque parati
e Leodicensi sede ejiciendura, pi'oplerea quod esset Germaniae regi nupsit, el Ottonem regem genuit.
episcopus Yeronensis, tametsi e Yeronensi catliedra (510) In ms. jnendose que. Respicil Rodbertum
pulstis, eam aroplius non ohiinerel Decretum auiem archicpiscopumTrevirenseni, qui nioriuus ferebatur,
Atitheri, quqd sincerum tune habebalur, ejitsmodi dum Jieecaucior jscripsit: in ipsum enim liie liber
judicium coriira Ratherium edilum, minus aequum lucubralusfuit.
demonstrabat. (511) Num sequentes versus hexametri ita minus
(509) Vobis, id est Rotberto, cujus insignis erat accurate, el periurbate fuerint scripii, nt a phrene-
prosapia. Filius enim erat Theodorici comitis, et lieo effusi viderentur, ignoramus. Sententia. certe
Reinildis e Fresonum el Danorum genere proge- valde obscura et difficilisest, ut vix in fine aliqukl
nitse, ac frater Mathildis reginse, quee Henrico I-_ elicialur.
PHRENESiS. -
§89 399
Aguiine conserto, nullos habitare triumphos, A Dignum sorfe lua lorserit hunc aliqua. .
Immemores Dominicivilia condere hella 241 Lamas nec Erehi langal, nigrasquepaludes,
In sese proprium gnari et torquere flagellum, Cerberus ahsistal, Gorgona despiciat,
Quos hic nostra manus inlactos linqiiere dum 11011 Nec Stygios innare lacus, aut letra videre '
Praestruil auxilium, tribuisse putahitur ingens Tarlara contingat, quem via dextra juvat.
•Affiiclis,iniquis inimica mente nolaril. Nec Chaos, aut Phlegethon nigris habitacula mon-
Dum recilal seseque magis quam nostra proiiarit [slris.
Ridendum cunctis-merilo dum valdius ipsi Sint, quoevel subeat, vel subeunda fleat.
Insanire Iihet, furias et cura ministrat. Scrupea Cocyti videal nec lesqua, jubelo.
Ergo potens adsit in dextera, meque volenlem Cui patriam eoelumspes fuit essesibi.
Syrles cum brevibus, Scyllanr saevamque Carybdim Eumenidura thalamos crevisse negalo piorum
Evilasse feral miserens miserando juvamen, Agmina conspiciat, se simui ac videat.
Inque sacras venerandi et dogmatis ocius arcas Hunc via tartarei vergens Acherontis ad undas
Invenisse queam, prosit quod pluribus aeque Nesciat, hunc ecelum norit, habere velit.
Hosce juvando levet, illos frenando retardet, Nil mea le noceanl incommoda, commoda multis
Ne voluisse suum valeant complesse retenli. B Quem struxisse ferunt, qui hona sol.a vehis.
Asl oppressa diu perversis legibus, atque Conformant magnis multa, el bene gesla loquuntur;
Fessa sacerdotum magnas hoc munere turma His diversa silent, noxia ne superenl.
Concipiaf vires;' Domini de dogmate iirmus Quis faveas, rogilo, solum, nec millia vincal.
Murus, et infractus maneat, Telesphorus ipse Sil pergrande lieet, nil Deus officiat.
Slructum papa pius nobis quem dixerat olira, Cunctivalens, preeslare facis, ul velle favebit,
Ipsa cohors nullum, nisi quem fregisse valeret, Dextera nam dextras splendificante tua.
Cujus in auxiUumconstruclus cernilur esse, Quaravis parva scient, vanescit nempe sinistra,
Propulsum seplis gemit: Ipse quilibet ergo Flammivorus horeas disjicit ut paJeas.
Haud dignetuf nostrum poteril quia ceiie Hinc tub.a terri.bilem sonitum iiisperanj;ijjuse.dens,
Multa lulisse sibi percongr.ua seque juyare, Dum sua pro ii?eji~ispraemja cuique dabit.
His nisi defuerit, curet qui talia forie, Evasisse ferat discediie, si negat euge :
Nam genus hoc hominum crebrescere soiibus islis Sors ea nam multos haec hahet egj',egios.
Conslat, quos Dominus yerlat, deposco, benignus, N,e metjias paven§, ait, 0 grex, complacjiil nan)
Praestet et oppressos gravius jam fasce Jevari. Te solio regni nobilitasse Palris.
Dum mea jam videor specialius edere vobis G Felix ille tamen, concessa quijjeijediclus
0 pars sancta virum, Domini sors alque ministra; Sorte. Venite .capit,. esl, erit; atque fuit.
Arma dedisse paro, quibus et sua jura lueri, Crescens nempe suus sanctorum cuncta-tuenti
Et sese veslrum .valeat quis, prteduce Cbristo, Ut numerus, ^neritum semper et ipse ftiit.
Viclorem et monstrare malis dum perfidus illum Hoc Deus immense audi, tu hoc pie munere nps.trum
Attigerit cuneus : viucet nam mox Deus ipse, Haud frustrare velis connuroeresque piis.
Vincel etipsa suo victrix conslantia recto Tmpelret hoc genitrix tua, Clirisiebenigne, Maria :
Semper, et haeccomilala suis fautricibus omnes Exposcat ccelus huic veniam superus;
Infestos, nocuos, inimicos prolerat hostes, yEtherias reseret valvas Petrus alque beatus,
Vincal, perturbet, mutilet, rqgo, poslulo, posco. Tum sancli occurrant, suppeliasque ferant.
Amen, sic fiai, reboent et cuncla reposco. Sic mea te vexat, sic, 0 Rodberte, Phrenesis,
__l.Parce,.Deus.famulo{512), misei-ensmiseresce Sic, jnquam, feljx sis, rogal, acfmeris.
[redempto,
Cum requie veniam huic pie dando piam. Ilem__Ratheriuscontra Baldricum {515) invidum.
Nil mihi, nil quia sum libi, sed peccasse probatur, 22. Pensitaverim sane cum seepe, ut absenfe re-
xUl mactare velil, qui pecus alterius. P Jicto 242 lecura agam, adhnc proesens, Baldrice,
Nou pecudi ham, sed Domino reus ille tenetur, in edendis opuscttlis; quae contra illum, vel, pro illo
Lex hahel in lerris omnibus una simul. proecipue composueram. Natn te exceperat, quod
Ttt solus veniam, lu solus ferre medelam, immunis (514) ab illo, quo uter nostrum laborasse
Si parmido velis, mox potuisse clius [l. pius]. ferebatur, penilus fueras, id est phrenesis litteralorise
Hinc le posco Deus tribuas ohnixe rogalus, vitio, nttmmis quam libris titique nitens, armfs quani
Liber ut astrigeras is queat ire vias. arjnariis, copia amicorum quam judicio priscorum.
Porlhmea contemnat felix, nec cura limentis Tjmro (515) ut exeihplum Dei fuisse cernilur infor^
(512) Id esl Rodberto arcbiepiscopo, quem, ul (815) In sequentibus ad finem usque ita nitilta
monuimus vita funclum fama relulerat.. occurruntidentidem mendosa, ul necprobe intelligi,
(515) Baldjicuip eptscopum Ultrajeclinum inlelli- nec ttile emendari poluerinl. Sepsus tamen praeci,-
git, qtiem majorem Baldricum vocavil in litulo sexli, p',ius hic ,esse videtur. Opta.sselauclor se .citius edi.-
septimi et octavi voluminis. Yide prooeraiuni num. 6. disse iiosce libellos, dum Rodbertus yis.erel.^Juosdam
(514) Similiter in prooemio num. 2, liunc Baldri- ex his quidem ipso adhucsuperstite jam antea mul-
cum imnmnemdic\t a phrejuesisvitio. tispra-senlihuslegerat, aliisque legendos ti'adidertitj
394 BATHERH EPISC. VERON. OPP. PARS I. 592
lunium, subitse quo largilionis comitem sedulus iioe- A dus, graliam malorum tam infidam esse cjuamipsos)
nitenliam cavere illarum, atque continenliam lon- data editionis feslinalissimee opera notum enitar
giore providere (ncscit enim, scribil ut Flaccus, vox fuerit tam sequis!, quam iniquis, uli neque illum
missa reverti) tractatu. Nascebatur enimvero mihi et quondam, ila neininem quoque nunc veslrum in
exercilatio interim, meique ipsius reeognilio cerlior. promulgando veritatis me statu cavisse, summum at
Qusedam, ad quoe scilicet sufficerem ipse, quoevevel nefas putasse, nqstrum [/"., vestrum] aliquem post
inaniter lenlare, vel lentata vix aut nullatenus pos- obitum, nedum scripto, maledicto incessere lanlum-
sem, mihi quam alii hsec inter famulatus prsesertim modo levi. ]
ab inlelligente, quo possira. videri placuisse, nunc Unde supm (516).
desiderarem, mihi mature ut fuissent emissa, morte
proeseiiim ipsius [id esl Rodbetii] audita. Quamvis 23. Prseraisso idein me firmiter de fidei veritate
enim eoram mtiltis eosdera saepe legerim, legendos- tenere,,etsi aequenon valeam astruere, quod heatum
que aliis eo dederim superslite libellos, salva ani- alque conslaiuissimum ejusdem fideidefensorem atque
mositalis ut adversarii constanti, ut aiunt, amici fama promulgatorem Aurelium Augustinum 243 cseteros-
foret quo perenniter mihi nollem quemquam opinari; Nque ejusdem religionis assertores atque propaga-
lamen ipso defunclo inchoalos, qtios eo valente ne- g tores, confiteri et credei-eme profiteor inseparahilem
dum peregerim [nondum peregeram] (audacius pro- atque coessentialem aeternalitaler .Trinilatis unita-
fiteor) pene edidi quoque. At quia superest, nialure tem, unilatis Trinitalein hoe est untim Deum Patrem
ipsum (ariolari ut videormihi) secutum tanien rnagna et Filium et Spiritum sanclura, 244 ei cmlera, qute
adhuc eemulorum phalanges, quorum ne dicam re- legutilur in fidei professioneinserta in tertium Prm-
coneilialionem, saltem cessationem sperasse nihil loquiorum librum totidem verbis num. 51, usque ad
amplius eestimo, iropar sibi ratione insaniam nisi ejusdem libri finem : posl cujus ultima verba in codice
pariter incolumi (facete satis -enimPlinius ait secun- hmc clausula apponilur. ,
imo et eos, quos exorsus fuerat, pene vulgavit. Nunc codiee sequenli fidei subjecimus, Explicit liber, qui
vero etsi audita ejus morte supprintendi viderentur, Phrenesis dicilur, etc, hic verius,uhi primus liber
ne in ,morlttum acrius ageret; cum tamen videret Phrenesis desinit, apponenda esset: et pro Undesu-
multos ejus asseclas, suique oemulos superesse, pru ipsi fldei prsefigendusesset hic, vel alius similis
promptam editionem necessariam existimayil. Haec secundi voluminislli.ulus in prooemio indicatus. Ra-
scripit, cum illum vere mortuum crederet. Postea thetii fides cutn duabus epislolis, quarutn una Roma-
vero dum procemium lucubravit,moiiem ejus falso G nam faligare queretis nondesinit seaem, coepiscoponim
rumore delatam perspexil. allera gregem. Sed preeter fidem codicis nihil immu-
(516) Haec est illa fidei professio, quse dictantis, tare voluimus , cum preeserlim duseillse episloloejn
id est Ratherii, fides vocatur in procemio num. 6, ac prooemio indicatsei ad Romanam sedem, el ad omnes
Iribuitur iibro sccundo, cujus hoc argumentum ibi- episcopos, quaeex,tolo contexlu.ad Leodicensis sedis
dem proferlur. Sequitur (libellus) qui dkiantis con- negotium, ac Raiherifexpulsionem ab ea sede debe-
tinel duabus cum epislolis fidem.Quapropter haecfides rent pertinere, in eo codiee desiderentur, sieui et
male jungitur cum primo Phrenesis libro, cum per- alia decem volumina eadem super re ihidem laudala
lineat ad iiiitium secundi. Hinc clausula, quam ex similiier desunt. ut in Admonitione adnoiavimus.
LIBERQUI PIJRENESIS
EXPLICIT A RATHERIO
DICITOR COMPOSITUS.
EPISCOPO
4BM0NITIO II EXCIEBPTUH IX MA10GO CONFESSIONALI. .
I., Hoc opus ex manuscripto Lobiensi nunc piimum in lucem prodit. Ipsum Ijis memorat Ratherius in
Quaiilalis coiijeclura. Primo num. 5, ubi hsec leguiiliir : S. non sufficiunlvero qum sunl in tibro Confessionis
mew descripia, etc. Et ilerum num. 8, ex quo ipsa verlja inoxrecitabimus". Laudat eliam Sigebertus de Yiris
illusiribus inler Raiherii opera , nbi Itbrum Conjessionumappellal. P. Mabillonius in proefaiipne secunda ad
soBCuIuniquarlum ordinis Benidictini num. iS, GeinJjlacensemeodicem describil, in quo varia parlim
opuscula, parlim fragmenla de Eucliaristiie sacramento el prsesenlia corporis et sanguinis Ghristi fuerunt
collecla. Inter hscc auiem legebantur qusedam e>.cerpta ex libro Confessipnis domni' Ralherii de corpore et
sanguine Domini; qua. sane in hoc opere inveniunlur:
JL, Ul tempus statuauir, observamus in primis hunc Jibrum Confessionisllalherium scripsisse, dum alicui
monasterio.proesideiei, quod ciim a Leodico non multum aberat, tum verp Leodicensi episcopo suberat, ut
in Yila fusius explicavimus § 2. Porro episcopaius duos, id est Veronense[met Leodicensem, abs-se amissos
tradil. num. 2. E Leodicensi episcopalu exclustts fmt aimo 955. Igitur aiile hunc annum hic Confessionum
liber collocari nequit. Ter atilein amisrl episcopalum Yeronensem, bis afilc annum laudalum, terlio vero
annd 968. Cum porro in Quulitaiis conjeclura, quoe 'YeronoeIucubrala fuit, antequam hunc episcopatum
tertio desereret, islha_c Confessio l)is allegelur; palam fit hanc rejici noh posse in id tempus, cuni \'ei'o-
nensi sede teriio derelicla, sese in inonasieriuni recepit. igiiur collocandalest iiiter annum 955, cum proeter
Yeronensem epigcopalunijamêcundo amissum etiam Leodicensem perdilierat, et annum 961, quo exeunte
Veronensem sedem tertio recuperavit. 245-_14S c»m vero hsec"scrip!serit, dum 'alicuLabbaiioloe esset '
praefectusâiiquod saue non exiguuro spaiium exigunt ea, quse se abbalio|l3eprscfecto eontigisse commemo-
rat. Itaque hoc opus scriptura non prioribus, sed posteriorihus annis, qiiibus indicatae aljbaliolsepra_fu__#
S9£ EXCERPTUMEX BlALOGQCQNFESSIONALI. m
idest anno$60 aul-961. Hoc quidem posterius tempus magis multo confirmatur ex num. 21 «t 31,'in
quibus se pene septuagenarium esse faietur. Cum nalus fueriuirca annum 896, anni sepluagesimi initium
incidit in annum circiler 965. Cum vero hoc opus scripseril, anlequam in Veronensem sedem terlio resli-
iucreiur, id est, aniefinem anni 961; eclas ejus pene sepiuagenaria sequiusaitno 960 vel 961, quam annis
aiiterioribitscongruit. Scripsitautem hoc opus partim stib Quadragesimsefinem ex num. 37, partim diebus
paschalibus; et paulo psst festum sanctorum Philippi el jacobi, quod memoraiur num. 54, ipsum opus
confecium.
III. In hoc autem opere, quod ipsius Ralherii Confessioiiemproeferl, ea vel maxime animadvertendasttnt
qtiaede se a quopiam sui ipsius censore dicta refert in Quuiilaiis conjecluranum. 8. Quid amplius? Quivult
eum (Ralherium) cognoscere,studeal librum Confessiomsillius lolum perlegere. Nam si ialis, ul illic recital,
est; pejor itlo ttemom swculoest. Si veromentiiur se laletn esse, mendacisstmusconvincitur fore. Hoecduhi-
taiioueni injiciuiil, ntim' de ipso Raiherio vera sinl oinnia qugeIn hac Confessionereferunlur. Certe ex
coniextu ac serie vilaeejus, qui a pueritia Deo oblaius, el in monasterio educaius, ac subinde selate legiti-
ma mdnasiicam regulam professus, in studiis Utm profanis, lum sacris, diu niulturoque vers.ilus est,
demum vero ad episcopaium evecius, severiorem discipiinain secutus plures calainitates perUilit, pleraqiiG
saltem, quaein hoc opere descrihuntur, de eodemincrediliilia videntur. Jn ejus epilaphio illa ipsi laus inter
caeteratiibuilur, quod fueril pro lemporemorigeralus. Si autein vera de ipso essenl oinnia quaein eadeni
Confessionesihi tribuit, non pro letnpore motigeratus, sed -omniumtemporum el omuiunifere liominuni
immorigeratissimuset sceleslissimus fuissel. Nt.llum eiiitnferme crimen est cujtts se reum non accuset.
Qiiid quod Everaclus episcopus Leodicensis, qui Ralherium eo ipso tempore, quo heecConfessioexarata
fuit, familiari usu cognoverat, in ea epislola, quani ad ipsum postea Veronain direxit, hon sapientiant
soltmi, sedpr»sertim eximiam ejus prohilalem alque innoceiiliamsibi perspeclas leslatur. Quis enim vobis
esl, inquit, aulsapienlia, aul probilale, aul oplimafum arliutn sludio, aul innocenlia, aul nllo laudis genere
praisianiior? Quid quod Rotgeius cooe.us et ipse auctor in Vita S. Brtinonisnum. 3i, et Fulcuinusin
Geslis abhalum Lohiensium cap. 25, tradiderunl. Ratheiium Verona ejeclum, ea de causa ab eodeni S.
Brunone arcliiepiscopo Coloniensi, qui eum inter fannliares suos diiitiusnoveral, ad Leodicenseincalhe-
dram fuisse promotum, quia tantte erat virlulis, ul a nemine posselseduci; cl quia sperabat foreulos
ohloqtieiuiumepiscopis possct obslruere, si nulla occasio scandali posset in eorutn episcopo(Ralherio seili-
cel) reperiii. Heelaudes deliciisin Conlessionerecensitis haudquaquani convcniunt.
IV. Quid ergo? Heeciionvera el propria Confessio esse videtur, sed Confessionisnomineinusilala quse-
dam species ceiisutee,cui fervidum etacerbius Ratherii ingenium ila indulgehat, utnon lamin alios quam
in semelipsum idenlidem imeherelur. Hiiic, dtim sua describii crimina, aliena carpit, ul vel ex ipso inilio
patei, ubi Confe'ssariicrimen perslringit, qui idcirco nuni. 57, Cum lua, inquil, narrare , ul praitendebas,
proponeres ctimina,'a tneis cwpisti. El similiter cum antea, postquam Ralherius alia roonachorum vitia
coarguisset, idem Confessarius num. 22, subdidit: Dum libi ipsi non parcis, me, imo nos otnnesacriter
rodis. Aposlrophoe et inveciivoe,quihus dialogo insertis iionnullosacerhius proprio eliani-quaiidoqueno-
mine esagital, nonne consihum a confesslonis natiira alienum declaranl? Sua aulem pcccaia ila-exagge-
rare et atigere solet, ut gravissima appareanl, queenonnunquam, si quoenamftierinl explicetur, vel nulla
esse, vel levissiiha depreliendenlur._lia, duin nuin. 5 adulteriumse perpetrasse ait illorum moiibus, quos
ih adutteriumvagandus impuleram,veluli adulleros Manassemet Milouein, Veronensissedis in\asores, tra-
duxit. Hos vero se in adulterium impulisse significat vagando,quia nimifuiii ab ea sede exsul et vagus ipsis
locum dederai. Quod autem in hoc crimen, si non sponte, sed vi, e sedepulsus vagarf-coacius esl? Exocu-
lalionuni, exineinhraiioiiiim, homicidiorum, incendiorum, ceeterarumque id genus calaiiiilalum, quas Ye-
ronenses passi sunl abjurata Hugoni regi fide, se reum traducil num. 2, quia deleclionisab Hugone aliqua
ralione particeps visus est. 247"248ÔI|fessionis generalem formulam iiiseiitnuni. 4, cui aliaesinnles
in Iibris pceniieniialibus"occurrunt. ilos cum Jegerent poenitenies, non idcirco dici poterant peccasse in
omnibus quoein eis coiilineiilur. Exaggeralorum ciiminum exempla non pauca inveiiientur , quoruin quse-
dam in noiaiiouihus detegemus. luier mulla auiemplane incredibilia illud vel inaxime esi incredibile, «um,
qui iion veriius est sua criinina exaggerare, el inpublicum €tiam scripto proferre, ad id usque leuipus
nemiiii nisi soli Deo fuisse^-confessum,uli de se nuin. 10, tradit. Hsecinterim, lector, atligissesuJficiat.
Plura in ipsa Confessioneamiolabis.
<517)
EXGERPTUM
^ - EX
_
DIALOGO CONFESSIONALI
'
CUJ13SDAM
SCELERATISSIMl,MIRUMDICTU
RATHERII,
Weronemis quidcm episcopi, 4ed Lobiensis monachi.
249 Obsecro et conlestor per viventem jn soe- A ipse dederit, lolum. Quia enim curiositale morlifera,'
cula saeculorum, ut islud perlegas, si cceperis, et tuis negledis, mea nosse adeo desiderasti "facinora,
(517)Etsi hpc opus liber Confessionisbis vocetnr ampliori opere suniptumindicare videntnr illa num.
in Qualilatis conjectura , hic "autemappellelur Ex- I9el2_!. llem post qumdnnv necnon ilia prsefixa
cerplum ex dialogo Confessionali,quod quidem ex numero 53. Itemqttti pos! quaidam; nihil
' tameii
PATBOL.CXXXVl.' 13
~3«3 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. S9£
-
ut perjurlo suaso nupeF a qtiodam vi extorseris A prsesidiorum pro Iconstruel.one vcl. restruclione
' iintini (518), qnod tamen per se saiis noxium, iu quot homicidia, kxoculationes, exmembraiiones,
comparatione aliorumesse constat vilissimum; volo proedse,inceiulia, yaslitas ac depnpulatio conlige-
te lioc desiderio saliare, et lalia, tanta, tam inau- rint. Norica (520),[ iialia, Germania, atque Francia
- diia sesluum, si tamen et invenlionum.f/., inleiitio- me .melius faleri,| ggj me ilerum mjserriminii
*-num]considerasse tibi datum fuisset, ipsorum in- lalem, qualis fuerim vel dict lalis potuerim, valenl.
"saniam de me ipso referre, ut oneralissinium te Duo Iegiiima^mea^cttlpa,dissociaviconjtigia; tiniim
meis, eliamsi nulla propria libi essenl, reddain sce- quasi cum re [f., quasi jure], allerum miserabili
leribus, ul habeas tiliqtie in ista Qttadragesima,quod solummodovaniiaie. Cogiiet, qui pnlesl, isludsolum
plangas, dum es pene omnitempore a talibtts olio- quanti esl ponderis, melialur scelus, consideret
sus. Sed ne ipsum quod inipnlisli perjurium non enormitalem. Quid miserseheu dicehanl I qiios ge-
esse eesiinies luum, Evani considera, moneo, et in mitus, quaesuspiria dabanl ? cum una earum riva-
serpenle diabolurn.Serpensquippe suasit, Eva pec- lem in edilo sedere, basiasibi potius debila miscere,
cavii, sed suadens nullo modo, delinquens veniam domui dominari, agenda disponere,' se viluisse,
nieruit glg© quoquo modo. JudoeiCructfige clama- aspernari, se viderei adhoererecineri. Altera Ion-
verunt: crucifixores Crttcilixi sanguinem in salulem B gius licet, oeipulaiiidivilem audirer, seque paupe-
Jjiberunt. rera videret? Sed quid, inquis, dicerenl? Rogas?
quod libi miserjuste contigil forte. Tu enim dua-
2. Vcru.n til jam,' quod fpromisi, efficiarn,ab in- bus lulisti inarilos, le duo episcopia perdiderunt
fantia ipsa pejoi'e"mme et implicatiorem ejusdem virum (521), et utinani nihil libi ob lioc contingal
^Btalisviliis non libi opus est quoererc.Ad juvenile, infaustius ! i '
cum datum esi, oevum cum venissem, abhinc ita
cl lam malure ccepi modis diversissimis lascivire, 3. De Warneri 1frairis quondam ducis -Cunouis
lonilali, jocis ac scurrilitati vacare, ut etiamsi tibi (522) quoque flagiiio niihi infelicissimo conligit,
audirefuisset oinnino inuiile, hiihi lamen per sin- quod habelur in psalmo: Cuinadulieris, inquii, por-
gula enumerare esset penitus impossibile. Abju- lionem luam ponebas(Psal. XLIX,18). De locis pro-
jala (519)Hugonipro fide ambitionis, alque animo- visioni meae commissis, eorumque dilapidatis sub-
sitatis, imo oblivioniseorum, quoenunc merito pa- siantiis, animabus neglcctis, ne rogo, inlerroges ;
lior (mentiri quippe non novil, tjtti dixit : Qui red- isium solummodovide, et conjecluram de eo cape.
dil mata pro bonis, non recedel plaga de domo ejus Sed quia deficit memoria, cum ahundet dicendormn
[Prov. xvn, 15] ; quocl in te [/. in me] liquido com- (C miserrima copia,lsumma (525)'tibi, quoeso,sufficiat
pleiuin), non dehes, miserrimus dico, conscieniia, ipsa, niliiisiproprium utique colleclione, licet alte-
quse nunc ipsa [/".,ipsc] loquar, mirari pro scelere, - rius, parum liceljpropria, relatura. -
I
I
anibigimus, quin tam prolixum opus in Lobiensi lioni favere visus esl.: de quo .vide qusein Yita fu-
monaslerio cuslodilum, tolum illud sit, quod Ra- sius disseruimus,§ _.
Iherius reipsa lucubravif, cuique Excerpti titulum (520) Provincioeindicantur, in quibus natherius
-ei formam indidit, _ul alia qusedam preelerinissa eVeronensi urbe exsul, ac pluribiis calamiialibus
.innueret. obnoxius divagatpsest.fn Qualhalis conjecturan. 5,
(518) Unttin scilicet facinus, id esl unum perju- llaliam, Franciam, Norjcam, Rurgundiam, ProvinT
•rium; unde, postpauca, ipsum quodimpulisliperju- ciam, Seplimaniam, Saxoniam, et Sueviam nomi-
,}ium. nat. i
(519) Locus perdifficiliset roendosus,in quo non- (521) Ratherius scilicet heecscripsit, cum Yero-
'nullseeliaiii voces exlra proprium locum perperam nensi primum, dein vcro Lcodicensi episcopatupri-
.'iraducloevidentur. Quseut congruum sensum red- vatus • fuisset. i
daut, -apliori Ioco restiluendse sunt, ac tcta hoec (522) Cuno, seu Cono, alias Conradus appellatus,
.periodus sic eonsirui sen explicari potest: Ego_,.qui , Luitgardeu Oltonis filiam duxil, supremiimqiie
.misenhnxtsconscienlia ambhionis, alque animosila- diem ohiil anno!955, Lolhariiigiae dux ftiit. ldem a
.tis, imo obiivionis eorum, qum nunc tnerilo palior Conlinuaiore Reginonisad aiinum 945 filitis Weiin-
pro ficfeabjuraia Hugoni (menliri quippe non novil beri dicitur, ejusque f ralerWarnerius ille fortassis
qui dixil: Qui reddil mala pro"bonis, non recedet est,"qni in Vila S. Joaunis Gorziensis, nuni. 13, vir
plaga de domo ejus : quod tiquido impleium in le, twbiiis vocaiur, et in Loiharingia per heeclemponi
Jeg. in me), ego, inquam, misefrimusdicoîwn debes 'pollebat; quippe cui idem sanclus, antequam mo-
mirari quw nuncipse loquar, nimirum quol hotnici- nachum indueret, in confinio Tullensi (Tullum
dia, exoculaliones, exmembraliones,prwdm, incen- _ Loiharingiee civitas est) coiisn ecclesiw S. Lau-
dia, vasiitas ac depopulatio conligeiint pro scelere renlii.. . . se nomine Domini socians, ejus offtciis
memoralo abjuratee scilicel fidei, pro constructione qttam familiariler hisistebaL.'Ratherius autein quon-
velrestruclione prmsidiorumcontra eumdem Hugo- datn ducetnCunonem ait', quia cum hsec scripsit,
nera; ubi eee calamilales indicanlur, quoeex rehef- ille jam ohierat.J
Vifinein Hugonem conseciileesunt, Quatenus vero (523) Summa appellat sequejilem Gonfessionejn»
lioec ah-aliis perpetrala facinora Ralherii culpse seu formulam confessionjs generalis",ctijtis generis
vciti possirft, idem ipseexplicat num. 24: Siquidem, alieein libris pcenileiiiialibusinveniunlur. I<ifortas-
inquil, niltil horum feci, aut jussi, vet, ul fierel, sis indicant illb, licet.valde implexa, mt relaiura
vbUti; sed lale nuid, -cx-citjnsoccasioneisla sttnl -pa- -nisi proprium ulique colleclione, id esi, collectione
Irata, comndsi.HaeCaiiicjn occasio fuit, ctim Ar- seu sunima ê.nerali oiniiium criiiiimuii. Reliqua
iiolduin, _.ajoari_e'ducem,Veronoe recipiens, r-eLel* iineuiis iiicIusaiiiilerprcleXurqui potest.
S"M IXCBRPTUM EX DIALOGOCONl? ESSIONALT. 543
CONFESSIOEJUSDEM(524). A calceamentiset baculo, piger, non festinans ad pra-
4. Confiteor enim Domino Deo omnipotenli et missionis aelernse palriam, paschalem Agnum Dei,
omnibus sanclis ejus, el libi Dei qiiicunque legeris pcccata qui gg3 lollit mundi, miserrimus in jutli-
"sacerdolU.omnia peccata mea, quaecunquefeci ah •ciiim, lieu dolor I proprium, reusejusdem corporis
iniiio vilsemeseusque ad hanc miserrimam horam, el sanguinis Domini, manducaiido, et prohibita
sciendo aul nesciendo, sponte sive coaclus, vigi- lemerarie prsesumendo; {526) et, cttm multi mulla,
.ans aut domiiens, in cogilalione, loculione el opere, tu Domine prsecipue, haberent munera ante allare,
in visti, atiditu, gustti, odoralu et lactu, in super- contra inlerdiclum infrontuosissime Domini offe-
hia prsecipuc, tnalre omnium viiiorum ; uiique in rendo : [subauditur peccavi] in exhortalionibus, et
odio et liomicidio252. m delraciione, in supplan- adulalionibus malignis, in ignorantia, in negligentia,
Calionefratris aliciyus, in perjurio, in falso tesiimo- in suhrepiionibus, in dandiset accipiendis. rmineri-
nio, infurto,-in fornicationibus diversis, in adulte- bus ; in usuris vero faciendis non adeo me culpabi-
rio, in rapina- in fraude, in immunditiis- variis lem recognosco, neque tamen inficior ; prodigum
sique pollmionihustitrpissimis, in' ebrielate ct co- enim, quod usurario minus congruil, me niagis
messalioiie, in Iuxuria omnimoda, in vana gloria, fuisse el confiteor el dolco.
in acedia, in trislilia, in avarilia, in rixa, in con- 8 7, Peccaviin sublralieiidis eleemosynispauperum,
"flictalione, in animosilate, in hfvidia, in discordia, in increpatione et asperitate responsionum, in ho-
.ircupidrlale, in ambiiiene, in hypocrisi, in ignavia, spitalitate et receplione indignapauperuni, el quod
in ofiositale, in pigritia, in somnoJentia, in loqtia- parentes meos et proximos non dilexiriec honoravi,
citate, in risu etin derisioiiealiorniii. sicut debui, el plus soepe,dum irralionahiliier uli-
5. insuper peecavi cgo peccator eo qtiod quadra- «;ue dilexi, quam debui; ct in affliclionefamiliaesrve
-gesimas et alia indicla jejunia non cuslodivi, nec _subjeclorum mihi comniissoriiiji.Infirmoset in an-
jejtmavi, sicul debut: feslivitates sanctorum et Do- gusliis positosnon visitavi, neceis mmislravi. Mor-
iiiinicos dies, proh nefas i violavi, et debilohonore luos nec sepeliyi, nec sepeliri, til oporitierai, £ec\_;
flon celebravi, sicut debui; Parasccven quoque iJ- etpauperesnon vestivi, esurieiilcs et sitienies noii
lorum prsasenlialiler, ul niiseriiinus soepiusviolans recreavi, sicui debui. Seniores et magislros meos
gravissime deliqui. Adjiciendum quoque, qtiia si lu sive principes, amicos et benefactores meos non
pejerare jam diclum suadendo, faclus es perjurus ; honoravi nec amavi dehilo amore; el res, uliliiates,
siciil Saulusomnium servabat vestimenla qusruin consilia et preeceptaeorum uon observavi, sicut do-
Stephanum Japidahat manibus; ita ego dormiens bui.
sive manducans, missain quoque aut matulinos vel C
aliud quidlibet actitans illorum molibus adulierium 8. Peccavi ego peecator in oscutoet in ampJexi-
bus illecebrosis,"palpando et blandiendo inique; et
{525)perpelra_uni,quos inaduileriumvagandusimpu-
leram. Exmanxere,idest ex scerw nalus(Deut.\\m, in ecciesia slans vei sedens, ubi saiicloeiectiones vel
divina officiaefficiuntur, otiosis fabiitis, vel iniquis
2), qtioque compaler factus suin miser cujusdam, me occupavi, et noii,cogilaviquse de-
qtti nobilissiniampro meretrice reliqueral praenohi- cogitalionibus
iemque conjugalem. hui, sed magis qusenon debui, et aures non accom-
6. Confiteoreliam ipsi DominoDeo omiiipoleiili, nVodaviad ea quse sartcla sunl. Iiituendo quoque
qttod his el plus his omnibus voluptaluni fcedalus injuste el pelulanler et recoi»daiido{qtiod adhuc pe-
fiagiiiis, el conlagionibus fuscalus omnimodis, sem- jtis virorum) animalium, pecuduinqtieconcubitus, et
alia queedamobscena.
per sine mei lapidei cordis compunclione, semper
sineulla mentis sinceriiale, corporis et sangujnis 9. Preeter hsec.peccavijocando,equilando, anihu-
sacramenttim Domini, faieor, percipi indigue, sem- lando, slando, sedendo,sivejacendo, etin hisetin aliis
per sine azyma, semper absque Iactucis agresiibus, omiiibusviliis, quibuscunqiiehumanaIfagilitasconlra
cum fermentomalitioeet nequilia.; discinclus, sine D Deum oeccare potest, 254re,lrame esse confiteor
{52.) Confer qttse de criminihus hac Confessione vabal. Sicul aulemhic adulierii allcgorioeinsisleris,
recensilis in preemissa Admoniiione observavi- non adulterium proprie dicltim, sed invasionem
mus. episcopalus indicat; ita cuni mox se ex scorto ha-
{525)Forte Iegendttmperpetravi. Adulteriuni votum compatrem tradil cujusdam, qui pro riierelrice
caresolei alienx sedis invasionem, sictit et invaso- reliquerat nobilissimam conjugcm ; nunquid ali-
•resadutleros uppeliat. Hic porro notare vidctur Ve- qnid pariter allegorice inniiil, quo quis episcppatum
ronensis sedis.invasoresManassemprjmuhi, deinde nobilissimum"relinquens, ad aliaiii eeclesiam trans-
Milonem,quihus ex eadem sedc pulsus, eluuodam- iyit, quem transilum conira canories pro ltieretri-
^nodo vsgus vagando locum dederat. Magna auiem cio habuil ? Hinc cum se exmanzerem,vtconip drem
exaggeraiione id sibi veriil crimini,adulterium
ac si ipse quo- vocat, nemo verum exmanzerem,scu vere natvm ex
qne vagando, seu -alioproficiscendo, per- scorio, nec verum compatremindieari siispleelur.
petrasset iilorum moiibus, quos in adullerium va- (526)Jdesf, el offerendo infroniuosissitneconlra
gandus, id est vagans, quemadmodum lium. 10 iiilerdiclumDomini, cum mulli, ei lu, Domine,prw-
doiendus pro delens sumilur, impulerat; cictti ilie cipue (sacerdotem inlelliglt, ad quem liaiic si.ain
perjurus faclus est, qui jam diclum (supra num. 1) confessionem dirigil) habereni-tnulta mumrrf (sen
pejeiarc suasil, el sicut Saulus lapidaiit Slepha- oblata) ante altare.
num eorutnomniummatdbus quorutn veslimentaser-
3D9 RATHERHEIMSC.VERON. OPP. PARS.L 4-00
Domino Deoomnipotenli, et omnibus sahclis ejtts, et iA sunt ilaque mea, qtieeexarari in hae non poluerunt
"tibi Dei, quicunque alicubi, es sacerdoli. confessione, ggg ineffabiliter gravia, quoe sunt
'10. Infinilaie verum istorum conspecla dicisfone: exarala. (550) Ubi.et merelrictiioeciijiisdanidamna-
."Immodica efflagilo, confessus es unqiiam ista ali- bile faciims non fueral lacendum, qtioniam ad le
ctti? Non, inquam, nisi illi, qui etiamsi non confite- perlinel piiiriinumjquse dttpliciiersutimnecavilfilium
rer, nesciie non poterat; r.am tania siinulationis li- tui ob metum, ei iliius mortem, qui ob luum anileni
-bidini mesearle, ut el adlmc miser facio, servieham, faslum subtus rotam molendini morlifiriiin pertulit
ul antete neminem invenerim, qui me adeo, id est casum. Speci.iculumqtioque quod de lueniihus el de
probabililer, deprehendereqiiiverit. Illi tanlummodo ruere con.pellenlibus vidisli, dico, memineris. Cu-
niecinn noverant, qui milii ad ea favebant, et cum jus rei quoque causa ires illi oculos perdideritil, ne
spurcNsimus (ut el adhuc me fore dolendus non in- obliviscaris, sed in solitis islius comparalione.idest,
ficior) esseni, caslissimus esse, ut miilii, pntabar, , si hoc uimm non desit, levissima. Quod unum. in-
dicehar, el quod pejus esl, dici gaudeham, illa hypo- qnis. (551) Inconvertihilitas ab isto, inqtiam; si
critis visitata deceplus miser, ut multi sententiaso- -enimde isto solo uno, quod utiqtie aposlasia, id est
lent deceplorie dicere, Eisi non caste, vel cattte. negatioDei esl, evkdere reconciliatus uiique ....
Quare atitem nulli confiterer, non uniformis fuerat B 1 fugitivus domino polttissem, el confileri utilitcr . .
causa; una ne mei exemplo alii deleriorarentiir; . • . pcenilenliamj,veniam mereri posse mealiorum
allera ne mei suique comparatione alii superhirent, Si vero de isto solo consilium non.ca. . .
.et cadaveris quasi mei fetore utrique perirent; . . melipsum veniam sperando, islorum
.preecipuavero ne criminosilas me coniemptihilemfa- bet ingenio omniiio videri datur Sed quod
-cerel mea. Terlia gravior, imo gravissima oninium, consilium? inquis Hlorum,id est qtiod de
qua utique verebar, ne palronus lioc mihi diceret onmibus illud Scrlptura potius : Qui abs-
-.qiiodfugiiivis dici lex prsecipit: Revertere el recon- condil scelera sua, non dhigelyr (Prov. xxvin, 15).
ciliare Domino luo : quia sicut non proficit cura 12. Et lu, inqu.s, non abscondis, qui eiiam mihi,
medici plagato, si adhuc in eo ferrum sit, ita non imo amicis et inimicis, el etiam scribendo conEle-
proficilconfessio et poenitenlia tua. , ris. Facio, inqitam, facio, sed ne rae decipias rogo.
11. Dum enim (527)pucrulus essem, venil quidam Scripturam polius "pariier audiamus : Qui aulem ~
.ingenuus, et in altari quodam sancii Petri et Pauli confessus fuerii; audis ? inquis. Ne feslines, mane,
.tenens me cum pasie et vino [suppleobtulit Deo] inquam, et vide qttod sequilur : el reliquetitea;l\oe
.el sanctoPetro in hoiocauslum ...... jure quasi faciamus et de mullis el de uno, sed de istopotius,
.Nazarei (528) imtnulahiliter- servilurtini C el hilariter audianjius: misericordiaconseqv.eiur.Hscc
ad foelus perpeluo confirmandum. Sed semper mihi, hsec fuerat occasio niillum illorum
acceplo ipse calamo, (529) malura jam setate el le- criminum confitendi, quia relinquere islud animus
giiima, scripsi in huuc modu.ii„scriptumque stiper , adhuc minime erai. Relinquere vero coelerailla, in
altare posui, non super aliud nisi ipsum : Ego Ra- promptu eral, sicut jam feci qusedam pauca, sed
therius promitlo slabtlilalem meain, el conversionem utinam non inutiliter, titinam perseveramer; sed in
tneorum tnorutn, el obediettiiamsecundum regutam -isto me ohduraverat seeculivanitas, modo vero quse-
jsancli Bcnediclicorain Dco el sanclis ejus. Infinita dam impossibilitatis quasi necessiias. Disrumpat
(527) De oblalione parvulorum in monasloriis \ide (528) Parcntes scilicet, diim filiosin pueritia of-
"Mabilloniiprocfationcmprimani in sseculiun quar- ferebant monasieiio, jurabanl se iia filium suum
-tum ordinis S. Benedicli .nini. 55. Ingemms iile, qui tradere Deo, ut ab hac die non liceai illi collutn de
•Raiheriiim Deo obtulil, ipsius pater iitleliigiinr, vel subjugo regulm excitlere, al in formulis ejusmodi
alius^qui palria potestate in eum uleretur : parenies oblaiionum jam vulgatis tradiiur.
eiiiin, vel atii, in quos eorum poteslas transisset, (529) Obialionem scilicel a parenlibus factam con-
pucrtilos Deo in monasieriis offerebant. Ingenuus firmabanl sponiesttafilii, cuiii ad congruam setateiri
autem ideiji esl ac liber; queeappelluio etiam no- ' pervenissent, ul colligitur ex synodo Aquisgranensi,
Jiilibus convenit; unde in legibiis Langohardorum c. 56. H.incinferius niim. 25 alius-inonacbus legiti-
lib. i,lit. 9, leg. Vtle muliere ingenua seti libera me tradilus, el suiipsius manu el professionein servi-
habelur : Appreiielvr vt libera secundum nobililalem littm verpeluomancipalus dicilur.
suam. His similia legunlur til. 16 , leg. 5. Raiherii (550) Hoc opiis Dialogtts confessionalis inscri-
genus fuisse noliile probavimus in Vita § i, num. 3. plum hoc loco in dialogi forinam sacerdotem, seu
Porro liluliis SS. Petri el Pattli ecclesiam indicat alium cum Ratherio loquentein prsefert; et similiier
uioiiasierii Lohiensis, quam sub liiuio aposlotorum poslea nunc Rathferius, nunc sacerdos sermocinattir.
B. Peiriet Pauli dcdicatam tradil Fulcatdiis ahhas (551) Crimen,[cujus causa suam inconvertibiliia-
jn epislola ad Henricum imperatorem tom. II Spicil. lem hic et in seipientibns pluries accusal, illud esl,
Aclier., pag. 747, et anle ipsum Fulcuinus in Gest. quo episcopalum1 suscipiens, monasticum proposi-
Jibb. Lobien., c. iv. Adverte vero Ralherium, lieet tum descruit. Ad propositum enim sibi redeiinduni
prius .sanctorttm Pelri simul el Pauli nieniionem puiabat: at neredirei, multa impedimenta obst,<re
" facial, solius lamen Petri nomen poslea iiigereie, aliirinal num. 18i Proecipuuinimpedimeiiiiim, quod
dtim se Deo et sancto Pelro ohlalum tradil. Usila- explicat nuni. 19, el fusius in Qualiiatis -couje-
liorem cnim fuisse unius S. Pelri meniioneni liquet ctura, nuin.f., erat ipsum episcopale niiinus et of-
eliam ex laudaia •Fulcardiepislola, ubi inifio quidem ficium, cui erat o^bslrictus.Hinc se iitriiKiuepericuio
ecclesiam Lohiensem sub liiuto apostolorumB. Petti expositum, site ad proposilum rediret, sive non red-
ei Pauli dedicatam affirmat; at dein villam S. Peiri, irel, ac mavimis utrinque angustiis vexatum ibidem
aliarc S. Petri ianliimmodo scribit. declaral.
401 . EXCERPTUM EX. DIALOGOCONFESSIONALL 402
litcc vinciilaDei pielas ; aliter enim non illi saciifi- A absque dubio esl. Yalet, inquis, aliquid ergo? Phi-
cabo hosliam JauJis (Psal. cxv, 17). Hoslia laudis rimum, aulumo, inquam; sed utinam mihi soli
sanee quoesit, aud'. psalmortim in libro : Prmocctt- iion obsil; nam et ceeteris nullo modo, veraciter
pcmus faciem ejus in confessione (Psal. xciv, 2). soltim dicantur. Sacramenla quippe Dei nec hujus
Sed quid prodest confessio, nisi sequalur illorum, sunt nec illins, id est, nec jusii nec peccaioris, sed
queecoiifiieris,relictio? Qnid prodest fugitivi safisfa- illius de quo dicilur : Super quem videris Spirhum
clio, vel redenndi oplatio, si non sequalur ad Domi- descendentem et manenlem super eum, ji.se est qid
num factiltas, si non negatur lanien,; quod Deiim baplizal in Spititu sanclo (Joan. l, 55). Taniiim est,
niinime latet, reversio? Eat ergo qui volet; console- ut-, si juslus es, quasi nescias le esse, quod es; si
tur, imo sedttcal me inanibus verbis , propler qum peccalor, doleas esse, quod es. Ulerque vero Psal-
venil ira Deiin ftiios diffulentim (Ephes.r-, 6), id est mislam audial monenlcm : Psaliile saptenler (Psal.
diaboli, qui ideo vocalur diifiilentia, quia pro co quod XLVI,8). Quare? inquis. Quia non quilibet-esl, cui
confiderenunc facit miseros in vanilate, in exlrema psallis, scclrex omnis lerrm Deus. Et alibi ad Domi
hora dcsperare facit penitus de salute. Suadeal nunc niiiit : Perdes omnes qvi loqttunlur mendacium
qui volet qiiod confessus stini non relinqtiere, et la- (Psal. v, 7). Alicr vcro : Maiediclus qui facit opns
nien vcniam confitendoomni quaclr.igesima,aul cum B Domim negligenler (Jet: XLViif,10). Si ncgligenter
urget limor morlis, sperare; gg@ suadere possil, facicns roalediclus est, mendaciter quid?
persuadere niillaienus, mihi crede, valebit. Modo scd 14. Dc cucharisiia vero sumcnda vel non sumenda
quare es confessus? inquis. Duabus, inquam, dc sempulum foiic si inilii aul cahimniam, nl xstimo,
causis. Namreliclis jam mullis quibusdam in necessi- ingeris, quod lieri loctum esl in Evangelio confe--
tale, paucis sed quihusdam vero voluntate, incipere rendttm esso cum his quoe in Apostoloqiiinla item
jam mihi videor ipsi yim quamdam facere; teedel feria legcntur, monco noveris : Nisi, iiiquil, man-
enim me conversationis pauxillum sentio pristinse; ducaverilis carnem Filii hominis, 257 el, bibetiiis
el istud uniim, sine quo inaniler ceelera diinisi, jani ssmgtdnem(Joan. vi, 54), pancm utique ct viiiain,
velle relinquere, preeslet Deus non inaniter velle, (552) per natttram capiendo sanguinem vero, el non
iion cnim iniser elojjligatus me invenio posse. Tania figuraliter per .... sancli Spiritus incomprelien-
cliam, tam innutnera, lam mlnime negligcnda cum sSjilem operationem divinilalis inhabitaiioneni ....
sinf, obliviscerer ea ipse succedenlc cumnlo corum- habebilis vilain in vobis (lbid.), ut si sed
dem, aique similo [f., siinilam] diabolo minislranle iftortem aniinoc,qtioe tilique .... geliennee.Man-
noii contingerct salutem [f., snIlem]i'ecordari, ea me duca ilaque, dico-tibi, ne perdas viiam. .Qtiam?
jdiqtiando seriplilasse, et rpniiiiiscerer confunderer- C inquis. Deum ulique; ipse cniin dicit: Ego svm.vila
que ea relinqjiere Deo voluisse, .neque itnplesse. (Joan. xiv, 6), animarum dunlaxal. Facio , inquis,
Quam proclivis cnim, ad hoecomnia hitmanl generis et ipse. Oplime, inquam. Sed audi ipsum per legem:
sil casus, lu poteras fore experjus, si lui qtioque non Jusle, quod justum esl, exsequeris (Deut. xvi, 20),
Tfliserrime fuisses oblilus. Peccata eniin , quae inde- Quomodo? inquis. Dicam. Sic aulem comedetiseum,
sinentcf oponuerat mente considerare , quia nequeo id est agnum. Renes vestros accingeiis,id est caste,
saliem octilis viderej videlur mihi quasi admodum si .vullis manducare, vivelis : Calceamenlahabebiiis
ulile, sive utalius me viso serespiciat in me, et ex in pcdibus veslris, id est exeroplis eoriim, qui mor-
meis aciibus suos deprebendat el corrigat. tificaverunt corpora sua, ut animas. vivificarent,
13. El quando talem, inqnis, te sentiebas, quo- gressus-operum circumdabilis; tenenlesbaculos re-
modo illo audehas preesente missas vel hujusmodi giminis ac rationis i»imanibus aclionis; el comedelis
facere, qui dixil pcccalori: Quare tu enarras jusli- feslinanler (Exod. xn, 11) ad gloriam supernoe so-
iias meas'? (Psal. M.IX,16.) Fateof, fateor; eo fidu- lemnitatis, quod est ulique non Ijic quserere mcrce-
cialitts faciimt quidam, qtto roagis esse peccatores dem honi operis, sed ubi seterna esl, currere desi-
se seiitiunl. Pars eniin non esse esi, peccatorem se derio cordis. Ita manduca, et habebis in te vilam.
quemlibet esse humiliier sentire; judicia enim Dei " Alioquin audi Aposlolum : Qtd manducal, inquit,
abyssus multa (Psal. xxxv, 7); in cujtis ulique prae- carnem Dondni, el bibil sangtdnem ejus indigne, ju-
scienlia, si\e lulitis scienlia jam est, quod fulurum dicium sibi manducal el bibit (l Cor. n, 29). Quo-
(552) Vide ne ex hoc Iuxalo loco colligas Rathe- Corpus Domini, proiiuniial, el cum post -nonnulla
rium credidisse in sacramento Eucharisiiee paiiem scribit : Deus est qui recipilur, Deus utique. sed sicul
et .iiium per naluram stimi, non vero corpus -el tunc laiens in came, ila nunc in carneni verso veris-
sanguincm Cliristi. Catbolieam doetrinam de reali sime pane, etcubi transsubslaniialionem palam de-
prsesenlia Christi in eodem sacramento Ralherius signat. Huic doctrinee ut congruat prsescns texlus
ila aperle vindical in episl. i.ad Pairiciim , ut panis vahle luxatus, legendum videiur per naluram ca-
el vini solnni colorem atque saporem, re autem, et piendosanguinemveruin, et non figuralhet: Aliquanlo
non figuraliler, \erum corpus ac sanguinem Clii.sli posi in apograplio ad nos traiismisso legebalur :
in Eucharislia credendiim tradat. Eatndcm dociri- Sacrificamini, ,ubi repostiimus : Sanctificamini. In
nam coiifirinant quaesequenti numero subjicit, ubi laiidaiaenim epistola ad Patricum hoc idem Iegis
Chrislum eadem carne quam assttmpsil, el in qua prieceptum similiicr recilat : Sancliftcamini swpe
mulia perpessus, crucifixus esl. ei motiuus, et sepul- diciiur.
ttts, lesurrcxii, eic, intrare iu eum, cui dicilur :
m RATHERJl EPISC. YERON. OPP.- PARS T. 40*
tnodo est, inquls, judicimn, si caro et sanguis? A gna Magislerii arte, id est non in le, sej in Doniino
Caro, inquam, et sauguis digno, judicium vero in- vales, alioquin limere non parini est cvangelicoe
digno. Quis esl digntis? ais. Audisli in Apostolo-; leciionis dictum : Et cum intinxistel, dedit Judte
respondeo, id est [f. is esl], qui sic comedit sicut Simbnis Iscatiotis (Joan. xm, 26). Vide ergo, ne lu
Ipse preecipit. De prsesenliahter enim ita imitatione ipsius ipse sis. Ne ergo decipiamur, vd
dieit, noii de eo, qui olim fuerat discal- ipsi nos decipiamus, Deus esl qui recipilur, Deus
ecatus, baculum non gestabat Ittto scele- utique, sed sicut lunc lalens in carne, ila nunc in
rum volutari ...... mahim maliicrit festinare carneni verso verissime pane : unde expressius in
judicium-sibi mandticassel. His emendaiis Groeeo; Panem nostrum consubslanlialum da nobi.t
ant in emendalionis studio manentibus, si non man- hodie, dicittir Deojid esl quod tu ipse es per tui
ducat, non habebit, aulumo, vitam. E( hoe esse ipsius invocationemi perque lui 259 ipsius intro-
reor, quod monel subsequens Apostolus, Probel, iiinn, ineffabililer quidem, tamennon incredibililer
inquiens, seipsum homo (I Cot: xi, 28), id est, dis- faclum, lioc est enim dijudicare eorpus Doinini, a
cutiat in quo affeclu sil- si peccandi, dimitlai;si coeteris corporalibus ulique cibis discernere, digni-
emendandi, cum tremore manducct. Nutlus vero lale et dealilate, super omne quod Videri el esse-
illud Regtim poslhabeat r Si mundi sunt, inquit, B possit, valere. Cavendum vero esl cum Dei adjulorio=
piteri ab heri et nudhts tetiius niaxime a mttlieribus siimmopere, ne penilus morluus hujusinodi mysleria
(I Reg. xxi, 4); de panibus proposilionis cuni age- audeat temerare, id «st, quem nil charilatis constat
retur utique; et quod in Jege 25S audilur ssepis- habere; Qui enim non diligit, manet in morle (l
sime : Sanctificamini, id esl, a concubilu abslinete. Joan. m, 14). Si ergo charitalem le sentis nec itu
Probaliosaue, quaiii monet Apostolus faciendam in Deuni, nec in proximuni omnino habere, time tam
ciiminalium conscientia emundanda, in invidioe sancta mysteria lemerare; et qtianto minus in te
extrusione, et odii lsesionisque fiaternse emenda- consideras charitatis, tanlo formidolosius, dico,"
lione, in Juxuria, vel aliqua incestuositaie [subaudi accesseris..Non miniis vero pensanda reversio quanr
emendanda], consislit, puto, proecipue, et quod re- accessio, quia non minoris graiiee est recipereDo-
liiinisci instanter debueras, roiserrime (ut sacratis- niinuin quam secum habere. Posl buccellam, in-
&imumcibum a coelerisnoverat [subaudVAposloltis] quil, lunc inlroivil i» eum Saianiis (Joan. xm, 27).
<Iisliiiguere)illos corpori soUim, islum corporis et El de manna cibisque coelitus datis idero signanti-
animae saluti concessum perpendere, nec ea proeci- hus : Adhuc escm,inquil, eorutn erant in ore ipso-
piiatione, vel petulantia ipsum saltem tractandum, rum, cl ira Dei ascehdit super eos (Psal: LXXVH, 50).
qtiam illum-nedum quoque sumendum. iC Mnndandum ergo ante perceplionem cordis hospi-
15. Neque transeunler audiendum : Corpus Do- lium est, custodiendumposi perceptionem. Nota ct
v.dni cum dicitur; sed considerandum quid, de quo, qnod non modo descendenlem dicilur Sptrituin
^cui dicalur. Quid? idem eorpus Domini. De quo super Domiimm, sed et manenlem (Joan. i, 55), ut
Domino si dieis, de illo ulique, qui in carne (553), intelligas iu aliis nbn sic esse, sed venire in qui-
quam pro te assurapsit, et in qua pro le multa lnisdnm per graliam, recedere per offensam. Quior
perpessus, crucifixus est, niortuus et sepultus, re- inde? ais. El melus, et consolalio, inquam. Melus,
surrexit, et quam in ccelum levavit, in te nunc, cui si conlrislato pravis noslris moribus Spiritu sancto,
hoc dicilur, intral. Vide qualiter tanli hospitis inun- eum a nobis expellimus; limendum eniin ne irrevo-
dalum el ornatum hahes hospitium r si eiiim illi cabiliter. Consolaiio vero, qttia satisfactione polest
placeat, approhal et benedicit; si displiceat, quia rcvocari nostra. Possumus el hinc colligci-e, qtiia si
reprobal, consequitur, quod vaide est metueiidum, in consideraiione [f.\,confirmatione] et consecralione
ut etiain maledicat, nisi velocissfma confossio el pcr invocalionem veracem et non vilio scriploruin
gtenilentiaiioc cum ipsius misericordia, qtiod ipse depravalam dattts cuilibel Spiiitus sanctus, malis-
tibi misericorditer concedat, avertal. Cui? iu vide- qtie ejus actibus fuerit rursum expulsus, non ita
jis; si enim ipse es, qui illud ifhpleveris, imo ea ;&.eunisuum penilus reliquissedomieilium, ul placalus
quoe proeeepta sunl, lioc est: Renes vestros accin- non possil ettm repelere, ac propterea tiroore despe-
qelis, calceamenia habebilisin pedibus, tenenles ba- rabili dimisso, conslanler de ejus reversione precsu-
ctdos in manibus, el comedetisfesiinanler (Exod. xn, mere, el jugjbus eum precibus revocare debere,
II), id esl, non, cras, cras, dicentes; âudere ma- procsertim cum pj'oniiseril ipse L Convertimhii ad-
(533) Recenliores heierodoxi, qtti catliolicuni do- ha?re:ici prjetulerunt. Iloruin vero nismn phiribus
gina proeseiiliscreaiis Chrisli in Eucharistia iinpti- eltseiiint pnestantissimi scriploies^ qui dissidium
gnarunt, Paschasiuro Ralhertum vehili iiovatorem inler Pascbasitun et alios cailiolicos. ejusdem aut
liaduxere. Is in libro de corpore el sanguine Dondni posterioris eelalis vijros non iu dogmate, sed in for-
flem dogma fusius exposuit : cumqjie nonnullis niularuni, iilf perperam piilabaui, novilale sitiim
«.jusdemeevi, qui coeleToqiiiiiin ealholiea senlenlia ostenderunl. Vide inter cseteros Mabilioniuinpreefiir
«oiisenliebanl, novseViseeessent qusedam illius for- tione secunda in soeculum quartum 6rd. Bened.
aiuloe, quibtis cap. i, num 2, docuit carnem ChriMi c. l, § 4. Mirum vêro est quam maxirne eosdem
iu Eucharistia non aliinn plane esse quatn qum nata hoerelicos qui Pascliasium iinpcliverunl, in.ier ejus
esl de Maria, et passa in cruce, el resurrexit de se- adversarios relulisse etiam Ratheriuui, qiiem iisdem
_]tdcro;, bos lauuuam sui erroris palr-Onos iidem -hrmuUs usum ex_hpcloco manifestum est.
40S - EXCliRPTUM EX DIALOGOCONFESi-lONALI. - 408-
\ne, el ego reveilar ad vos (Malac. m, 7) : Noli, in. A situm professionis mese reversus fuissem. Nunc
quit, aceiderc nos, quoniam habemus thesauros abs- igilur quid ? Videlttr, inquam, niiin; sed- quasi per
condiios in ag-o, el non qccidit eos (Jer. XLI, 8). tenebras dubia luce, quod ei possim servo congrue-
Thesaurus ahsconditus in agro, spes est in pueni- re, qui fuga lapsus, longoque lempore a domino
tentia. Coeteraunde istud sumpsi reynire. abseniatus, landem aliquando minitanlis domini
16. Quare lu enarras, inquil, justilias meas? (Psal. terrore compulsus, ne .subito, scilicet dum nescit
_.xixl6.) Ego contra, si dici sit'conveniens, ilar comprehendatur, ct aut patibulo aut suppliciis tra
-Qtda melior csl misericordia lua super vhas, labia •daluiv qui missis legatis sperat aliquod remedium
mea laudabunt le (Psal. LXH,4). Sequitur enim post pielatis. Qul suni; inquis,tui legati? Si quid enilor,"
severitaieni justitise de pielate consolatio in eodem inquam. Si tamen eniterer in Dei servitio forte;
-psalmopiissime promulgata : Sacrificio laudis hono- et si non aliud, desiderium saltem loquens ulique
iiftcabil tne, el Hlic iter, quo ostendam illi salulare cum Domino, et ulinani. ipsum vel caeterorura, quj
Dei (Psal. XLIX,25); quod tamen sacrificium mag's ad hoc sunt suppliciter invocandi; sic enim habetur
«st operis quam vocis, el tamen vocis. Nam ut no- in psalmo : Desideriutn pauperum exaudivit Dominus
veris quare vel cuiinierdicat jusiiiias enarraresiias, (Psal. x, 17), quasi diceret : Desideriuin fugitsvi
si sequenlia non sufficiunt, audi quod superius esl B novit opfime Dominus ejus.-Audi enim quasi de
proemissum: Itntnola Deo sacriftcium laudis (Ibid., -cujusdani ilineris preeparalione : Prmparaliones
.ii). Prohiheor? inquis. Prohiberis, inqttam, prohi- cordis eorum audivii auris tua (Ibid.). Nonne eniui
heris, si facere quod sequitur negligis : El redde, tihi videtur quoedamlegalioesse fugiiivi ab alieiw»
inquiens, Altissitnovota lua (Ibid.). Vota vero, Chci- Domino evadendi, medullilus clamanlem duni audis:.
sliane, qusesint lua, si forte oblitus, requiris , quod Eripe me de-manu peccatoris? (Psal. LXX,4.) lste-
in baptisnfo promisisti Deo, mc.-iiineris. Monache, enim vult evadere, sed non valet, nisi a legilitiio
si rogas; quse post etiam spopondisli, moneo reco- -Domino adjuvelur, imo pdlius eripiatur. Prsepararc
i:ts, illud reddepdicit sponsio Conditoris : Ei invoca eliam fttgam nonne polesl videri is, qui clainal:.
200 m_ tn die tribuiaiionis, el eruam le, el magni- -Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum (PsaL
ficabts me (Ibid., 15). LVI, 8), si lamen veraciter clamat? Si enim «on
17. Quare, inquis, trislis es, anima hiea? Audi flagilium duplicat; sed sicut fugilivtim redire ad
-unde consoleris : Spera in Deo. -Quare? Quoniam dominum quilibet lyrannus et iniquus possessorini-
adhuc confiieborilli (Psal. XLI,6), adhucvivo, spiro, pedii, et, ne evadendi facultate potiatur, 2Q! illa-
el pedibus meis me propriis porto, adhuc est dies qtieat; sic el diabolus, ulmodo eli3m sensi, diversa
-salutis, adhuc- tempus aeceplabile (11 Cot: vi, 2). ] ingerit impedimenla, ul 3ut nolit, aut nequeat, aut
llemque : Lenocinaris nimium libi, inquis : (Non) desperel, aut eliam verecundelur redire, aut cerlo,
ignoremus (554), sicul ail Hieronymus, pceniten- quod multo esl gravius, tam exsecrabilem eum
-iaiti,ne Jacile peccemus; ne peccemus, inquam. proprio facial Domino, ut magis eligat eum stibilo
Quid ainplius peccandum? superahunde peccaium rapere et perennibus suppliciis tradere, quam suee
est. Tahula est isla posl naufragium, non solida gratise per poenitenliam reconciliari. Quod lunc
oavis. Si desinamus peccare, ea tiliqne referri vale,- maxime obtinel, curu per superbiam de eadem cum
mus ad saluiis, ttnde per incuriam defleximus, por- legatione precum, desiderii aut alicujus aut magni
tum. Sed .ut aliquid proesuniere audeam, docenl aut parvi securilalem ei immillil, anl extollenliain
xjtiippe nos terrena sscpequid debeamus sperare de boni, aut cerle absque aliqua ,securilate torporem
coeieslibus. Invisibilia enim cjus, ul ait Apostolus, vel ignaviam. Nam sunt iionntilli, qualis et ego
per ea quw facla sunl inlelligunlur (Rom. i, 20). Fu- adhuc suin, qtii quadam segnitia remissi, ita se
-gitivus si compreheiisus a domino fueril absque mios lihero neglecto, quod Detts ulique et exigil,
sua voluntale, quid poiest sperare? Non dubium arbilrio negligunt, et quasi Dei pietati commiltunl,
quin supplicia debita debeal respondere. Si sua ut eligant oliosilali frena laxare, el oscitandq eliam
sponle revertilur, quid? misericordiam ulique; ) in ecclesia, el somniculando slare, circumquaque
alioquin vitium crudeliialis,-dum non ipsum fttgisse discurrere non niodo corpore, sed el mente; sedere
Dominum poleril conjectari. -Misericordia tamen vel jacere, quamvel aliquo bono opere, velleclione
istajusle ac finniier roboratur, si securitale rever- aul oratione, vel cerle boni alicujtis medilalione
sionis et venia; non-incipial sttperbire, aul a servilio legatum aliquera Dei pietati dirigere, ut quaudoque
.torpere; sed seniper recogitans fugseflagilium, cttni a diaboli laqueis plenius eos dignettir eruere.
iiiaxima humilitate studeat dies noclesque conli- 19. Iiem posl qttwdam. Hoc sane niihi videlur,
.nuare, ut et negleclum in fuga rccompensare possit tti senti rpiod placel; quia sicut nemo se valel pcr
servilium, el addere aliquid unde juslse retiibulio- se ad aliqueni-gradimi Ecclesisepromovere ; ita ne-
nis accipiat lneritum. mosepolest, eiiamsi velit, omniiio deponere (Vid.
18. Pulas le, ais, ad istum servi islius adbuc per- Conjecturam,num. 6), quovis inslilutns sil vel eliain
venisse gradum? Puiarem, inquam, si ad] propo- victilarit modo vel drdine.' Videtur quod eiiani ea-
ipoi} Pariieulam non contextus sententise necessariain supplevimus.

407 RATHERII EP.SC. VERON. OPP. PARS iJ iQS
deni necessitate, qua" ordinem comjielliiur lenere, A pro mortuis interpellando, el ul vafeanl suscitaii
eaiem compeflalur, indignus quamvis, quee eidem pulsando. Coiifileaniur, mortem hujusmodi absenta-j
competunt, nisi lu aliter censes, ordini, agere. Nihil lione divinse custodise, negligentise merito conligis-
verius, inquis, eestimarem, nisi in concilio Neoeoe- se, quod esl-miruni utrasque dixisse : Domine,siIdc
sariensi, Gan. 9, legisse contingerei, ul si episcopus, ftdsses, fralei' nosler nequaquam morluus esset (Ibid.,
^presljyier, vel diaconus corporalfler se deliqtiisse 12). Ahsit loijgiusi desperatio, adsit spei conslans
confessus ftierit, nblala noif consecrel, manens in fiducia, posse qualriduanum morluum fetenlerii,
coeieris offrciis propier stoditim boiiuni. Non audeo niole gravissima criminis consueltidinarii eliara
concilio sanclo rcfragari, praeserlim ctim idem au- obrulum, ligatum,' immobilem, posl longam ellam
diam a Domino per legem quoque judicari : Sacer- dormilionem posse excitari, resuscitari, ontts super-
•dos', dum dicit, qui habueril macuiam , non offeret posilum vineere, sblvi, abire (S57), valere. Videhis
panes Domino, neque accedei ad minisleriutn ejus slaliro spirilu miseralionis et precum fremere Chri-
{Levit. xxi, 17, 18). Sed quare in concilio quis se stum, lurbare seipsum ; audies : Veni foras (Ibid._.
talium non accusal ? Si exercere quoeordini congru- 45), elamare; iilmn, quem desperabas, statim pro-
unt, lirriel, et [et pro etiam] dcponatur.Nimis quia dire, vivum se, quamvis ligalum, monslrare, non
durtim csi; ideo faclorem, inqtiam, invenis nulltim. B-celare, confiteri, ut absolulus eat, id est,. motibus
Esto, si facCret quis, non sui hodie conscius sta- ralionis mores componat, prseceptum audire, quale-
tim, quod Pharisoeis quondam de" muliere in adulte- nus ejus resurreclioiiem alii pejns etiam morlui ad
rio deprehensa, sibi opponi limerel. Cum etiam in- vitam redeant, etin Chrislum, id csi, Salvatorem
eomparabilis omnibus, qui sub ccelo sunt, Gregorius omnium credant.
Segatur talibus adeo pepercisse, ut Maximum, qui 20. Quid, inquis, si mi Iiorum contingit, agere
eonlra ejus interdictum sttper Honoratuin a populo debeinus ? an tit Kivum venerari, quem morlunra
electum.militari mami per Simoniacam qnoquehse- scinms ? Nondum,;inquam, ut istinc conjicio, quid
resim. episcopalum Salome civilatis- invaseral, se- venerari in quolibel debeas, nosli j quod Deus ulique
plemqne amiis excoiiimunicationis ejtts conlensptor fecil, aut qtiod ipse sibi bomo conscivit. Sed qttia
et rebellis exstilerat, in gratiam recepit, el episco- in istiusmodr coecutis doctrina , magis ei exemplis
pum manere permisit causa illata ; quia sicul perquam raliocinalione le irahendum.consitlero. Supcr
severanlibtis in ctilpa districtos, ila resipiscentibus calhedrain Moysi, ait, sederttnl scribm et Phariswi;
ad veniam (555) nos decet esse concedendam heni- omnia ergo qumcunque dixerinl vobis, servate et faci-
gnris. .Gravis condilio. Quanlum gg_2 ad animam, te : secundum opera vero eorum noliie facere (Mallh.
inquis, de tali potest illud esse proediclum : hnmisil C xxm, 2, 3), etc. Qupd est aliterdixisse : Yeneramini
inreie pedem suutn, et in ejus mactdis ambulat (Job quod Deus contulil; tolerale quod faciunl non pro-
XVIII,8). Eslne tamen aliquod remeditim ? Nullum, pleripsos, Jgggquimali sunt, sed propter lionorem,
inquam, millum, nisi Dei miseralio solnm ; immisit quem perceperunt; qui uljque eo honus, quoa bo-
enim, immisil maxime, si el ambivit. Sed quid fano Largitore concessus. Da asellum vilissimum optis-
eiemus? Clamantem de profundo desperabimtis ? mum vinum gcstaniem, vilescil asellus, amplecleris
Ubierit luncomnipolenlia misericors : Nolo mortem vinum ; preiiosissimum annulum deformis geslal di-
peccatoris (Ezech. xxxm, 11), juranlis, et ex lapidi- gilus soepe, ad aniulum ardet cupientis ambitio,
bus homincs faeienlis ? (Matih. m, 9.) non polerit digitum horret inluentis despeclio. Dicis honorem,
simililer faccre de fure cuslodeni, de latrone cuslo- inquis, ideo bonum, qtiia a bono Deo eoncessus est,
dem, de merceuario pastorem, de Jupo ovem, de qtiid de illo quem Deus non conlulit? Quis, inquani,
ljiortuo vivtim, de fetente suavissime redolenlem, ille poieril csse, Aposlolo lestaiUe : JVonest poiestas
deligalo solulum, de immohili abeuntem ? Longum nist a Deo ? (Rom. xin, 1). An vis aliud esse pote-
csl ediccre quot vicihus istttd habet pairalum. Fac statem, a.iud honorem? Sed imbecillis sine honore
-velle, videbis continuo posse. Nonne, inquit, dixi polestas, ac per hoc neque polestas : Regnaverunt
tibi, quia si credideris, videbis giotiam Dei ? {Joan. D "reges,inquis [/. inquit, el sttbaudi Dens], sed non cx
xi, 40.) Sed quam gloriam ? resurrectionem ulique me; prinoipesexstiterunt, el non cognovi; non exme,
quairiduanam. Yenianl ihterpellatrices el imporlu- inquam, id esl, non secundum me regnaverunt, non
nse sorores sororias, id est, humililatlsinibecillita- rectc, utproecepi, egerunt, non cognovi, non-Iauda-
tem el frairis inlerilum non noganles ; fmidant Do- vi, nen approhavi: atiamen regnaveruiil me videnle.
mino preces, una prhis pioeaellonissignalrix, altera Sed si lihi non valet pcrsuadere, ul velis aliusmodi
theoricse speculalionis et mundissimse orationis, non episcopos, qtiod Dci pielas veliel, iiisi qualem de-
sine myslerio lamen nmneri vel ordinis, magistra. pingit Aposiohis dieens-: Oportelepiscopumsineeri-
Bocenl quippe duos in Ecolesia ordines saluii per- mine- esse (Tjt. i, 7); quod, proli dolor ! esl rara
cuiuium consulenles : uiium proedicalionectopere; hodie avis in terris ; cogita Gaipham, cui Petrus -
alterum precum instantia Doininum precando (556), visus est obedire ; quando lameti hoc diceret, quoJ
(535). Scripltim fuerat in apographo non decet. hunc locnm Rallierius excerpsit.
Correclionem rion lam sensus pcrsuasit, quam lectio (536) Legebatur pio peccando, morttds: male.
ipsitis epistoloe S.-Gregorii lib. ix, epist. 81, ex qua (557) Male in aprigrapiio abisse.
409 , EXCERPTUM.EX DIALOGOCONFESSIONALI. 115
a calJiedra Moysi non dissideret; cogila, inquam, A , ad minisleriutn ejus, si cmcus fueiit, si claudits, si
non abest longius, heri Jectum est : Hoc, inquit, a parvo vel grandi vel torlo naso, si fraclo pede vet tnt-
semelipsonon dixit (Joan. xi, 51.) Qnid esla semel- nu, si gibbus, si tippus, si albuginem habensin octtlo,
ipso ? a mahvolenlia .ua, qua inlerfici Chrislum sijugem scabietn,'si impetig'nem in corpore, si pon-
volebat; neque enim ideo Christum optabat occidi, derosits (Levh. xxi, 17-20); inler beecatiiem in nul-.
utgens lota lilieraretur, quod secundum ejus mali- la ad Deiiin intercedendi saltem pro me>fiducia
gnitalem impossibile omnimodis erat, sed in pr.c- famil.aiilalis deceptus respiro. Desperas, inquis,
sentia ejus de regno tollerelur. Licet vero talis esset video, quare inaniter Jaboras? Nec despero, nec
ejus coriscienlia, verum fuit-qnod pereum calheJra spero, inquam. Spero in Deo, desperode me ipso ;
Moysi prolnlit, sicut movenlis esl, quod re.hoal et lanto magis in eo, quanto minus de me [subaudi
chorda; sic enim legiiur : Sed cum esset ponlifex -sperare] debere considero. Despero enim, quia quod
anni illius, propheiavil (Ibid.). Et hic enim atlende, scio faciendum milii, neque saltem incipio : non
cnni illius, inquit; nunquid ita per Moysenmanda- despero fiendum, si placuerit omnimodis Deo. Ina-
veratDeus ? Minime. Ecce enormis indignilas, non nitervero iitrum Iaborem, nescio ; quia et quid ad
est enim isla legaiis, et tamen a Deo permissa, sed hoc sit [sil abundare videiur] oblinendum adhuc la-
ah Herode nefando concessa polestas. Si vero per- B borem, non video. Si quid vero est, nonillud, quod
missa et a lali poluit propheiare, dala a Deoûid compelil, esl; sed illud, quod de lebelli, malo et
potuerat agere ? Utiqtieplus, id esl, el velle horium fugitivo me protulisse superius, nieminisse poteras,
dicere et posse, heec autem solummodo posse.' Nam servo. Nam non ambre Doniini, nonreligionis, quam
non ideo gens liberaia esl, quia iste voluit; sed di- abnegavi, non loci, unde raiser aufugi, postrcmo
xit, quia eum dicere fiendum, quod eral digniias canon desiderio vitoe aeiernoe,sed limore gebennse, si
Ihedroe, fecit. Qtiem ergo iiidignioreni quoeris ? et ftcio unqiiam, facio ; et si auderem dimittere, non
tamen propheiasse audis, ul noles quanta sit vis facerem ulique, ac pro hoc non possum ccgitare
poleslatis, cujuscunqiie moJi sit vita tenentis, quan- qnid Deo habeat de tali servo curarc. Mihi eniin
ta digiiil.isIiujiismodi ordiuis ; el non nutare, quod , ipsi vilescerc me video oporierc, ctim etiain ab
ideo honoreih bontim esse protuli, quia a hono Deo eihnico in meilego sociorumque conlenipluprolalum
concessum, si pennissa usque ad prophelandi valuit lerissime :Oc/eraH.peccare boni vhiuiis atnore; duiu
efficaciampolestas venire. Ul vero in aliquo libi mo- me illosquepeccare magis utiquecerno limere, quam
rem geram, -nolandum video, quod non esi polesias non peccare diligere. Esl atitem hujusmodi-raiio. Si
nisi a Deo (Rom. xm, 1) dicens Apostolus, hac laicus ftiissein, et tle omnibus illis pcjenitenliaiii
suspensione locum deJit subintelligendi et permissa ' qneerercm, ducenli sexaginta quinque amii si milii
el concessa ; cum proescrlimsubiniulerit, (S58) Qum ndieerenlur, a quo donarenlur ? Septuagetiariiis
sunl, a Deoordinatm J1S& su,u ("'*<'•). non ut Cai- (5i0) jam quid eram aclurus ?'Dicturus, scio, erat
phee illa inordinalisslma, et tamen veneranda inten- palronus, si tamen prelii alicujns : Non potes ista
tione, quam inonslravimus supra : sed laboremus,. facere, quia 265 deest spatium ; trade le Deo lo-
inquain,- et caveamtis, ne frustra ; tota enim isla iniii,. et relinque saeculiim; ccce omnia dimjssa,
allegatio index est indignitatis el miserioeme_e;qua quia pio Deocommissa. Monachus sum ei vix liabi-^
Scripturam trahere ad mei auxilium dum reniten- tti ei lege, sed refuga legis promissse. Fac lol an-
tcm Iaboro, quod fieri possit, mim [f., non quid] quid nos in poenilenlia expleam, dimitlantur omnia, reslet -
sil vel fial enarro ? - hoc unum, quod legem uiique meam inconvertibili"
21. Ne me igitur ultra decipiam, confileor, quia ter refugi; nonne libi videiur "pro hoc solo medam-
licel h:ec omni .alens Dei possit misericordia effice.- nahilem fore ? hoc igitur solo. Ouinia illa illis omni-
re, ut niimdumvaluit de nihilo creare, si non fecerit,,> hus, hoc solum non possum sanare.
conslat nle cum mei similibus perditttm omnimodis 22. Ilem post quwddm. Quibusdam igkur quasi
esse, et falsum nomen episcopi vel abbalis (559) non passibus menlis illo peryeni, ul et eo et (\<_eris
sine damnalionis eeierneepericulo ferre, eliamsi de- Oii-nibusvisum niihi ftierit inaniter abslinuisse, si
tur, ul olim Caiphae, prophelare, a qua aliter ne- monaclium me, ul proniisi, non fuisset a Deo datum,
queo prorsus liberari, nisi relicta vanilate penitus, finiri (541); ajternls quippe pro hoc solo destinalus,
quod Christi pietas tribuat, soeculi. Ferre enim, mi- elsi alia iiiilla habuissem, sttppliciis. Quid profucrat
randum, quod valeo, dum conlra me meiqtie consi- mihi absfmuisse ab his el tam dulcibtis, mundiis qttas
niiles clamantem audio (figuraliter enim nil liorum afferl, illecebris, cum [subaudhur profuissel] seter-
inihi disconvenire dolendus considero) : Qui habue- narum quoque usura caruisse pcenarum? Ctijus rei
ril maculam, noti offerel panes Dondno, nec accedet cerlitudinem ul libi glorianti de quadam coiiliiienlia
(558) Legebatur qum a Deo sunl, ordinalw sunt. . nol. 544 el 547.
Synlnxiiii et lectionem Aposloli, quam et conlextus (540) Non soltim iiic, verum etiam poslca num.
senteniia exigit, reslituimus. 51 se penesepiuagenariumappellat. Hinc etiam nuni.
(559) Episcopi, vel Abbalis, Inquit ; quia Rathe- 25 se pene silicernium vocat, id esl deerepila_petie _
rius lioc letnpore non solum erat epfscopns, verum setalis.
eliam tanquam Abhasalicui monasierio puaesidebal, (541) Finiri, id est usqtte ad -vita_"fiiiemperma-
ut cx numero seqtienli palam fiel. Confer eliam ncre.
iil RAT0ER1I EPISC. VERON. OPP. PARS I. m-
senio magis quam virtnte acquisita, posl mtilia A mtnere, ut mihi qiloquc, quod Deus averlat, jieri-
quoque ejusdem, ut stim ratus, naufragia, incuierem, ciilum.Hienim mectim polius, ulinpiopheta legifur:
e_ ab hac securilaie ad plancltim necessaritim ei ad Confregeruntjugum, -ruperunt vincula (Jer. v, 5), ut
jejunium, proaserlim aiitein ail monachi, cnjussolum nuperiiiiie mnis illocuin vlde quam festive diabolo
nonfne et hahiiu gloriaris ineciim, redocerem pro- servieril. Cuni enim cansari soleret, jjenuria cum-
posilum: malui mea dicere omnia, qiiam lua mmc mmiilalis (541) se coeterosque et regifoe prsecepla
t"bi ad memoriam redticere, saltem vel aliqua. Consi- negliger.;; repenle diu coileetos ex eadem cominti-
deranli (..42) quippe ignaro veslri alicui securiiaiis nilate proferens nummos, ut non inaniter monstra-
alacrilalem etiam in ista Quadragesima oimiium ve-- retur mammoua*tam fidrliier diuque servisse, et
stnim, videri polest iiulltim alicui ex vobis inesse obsequiis idolorum non adeo segnlier incubitisse,
peccalum. Ita (proh nefas!) (545) nescio qtia: vos fecil qtiod tu ante scivisli qttam ego. In lali quoque
obliiiuil meo qui vos monere neglexi peccalo, aut cevoSimonis non jverilus cst exemplum, cum pnoe-
falsse spei, aul desperatiouis morliferoe, vel obdura- scrtim prsedecessorem suum ejusdem aelatis reor
tiojiis nefarieepesiis, ul insensibiles quoque faceret, quemdam latrimeu-iim audisset, in idem negoliunv
quod in- omnibus infirmilalum generibus magis collala pecunia, antequam frui saltem die fuisset
peniiciosum noscilur fore. Dum libi, inquis, ipsi B concessum, miserabili, ut dignum fttit, judicii motlo
iion parcis, me, imo nos omnes acriier rodis. Quo- exstinctum.
inodo, inquam, aliler? Meieniin ipsiuscuram gerens 23. Considerare Llhinc pcrnecessarium, conside-
aliosque negligens, praecipue vos, mihi qui esi.s rare. quam retrogradum, proh dolor! iter carpa-
commissi, 2®S lôd crimen niajns vel hahere vci mus, qui sseculapes debuimus, ut antecessorcs
poleram confiieri? Sum lamen, sum, non diffiteor, nostri,-in rectiitidinis via proeire. Presliyter quippa
mea culpa liujusmodi, ul iniensiusin oratione.dicaici: quilibet seecularissi Ecclesiam quamlibet acquisive-
Misereremei, quam : Miserere,noslri._Et illtid qtioque rii (Vid. can. 59 \et 40 Apost. et 1. n Capitular.,
uostti cum dico, mei poiius quam alterius immaniiale c. 150); quidquid ante Iiabuit, licel ei vendere,
sjC.lerum coactus recordor; et in hoc charilalen. dare, vel quovis ordine pro libilu cuilibel delegare;
in me frigescere demonslro, et de deliclorum ex- 267 quidquid vero postea acqui.ierit, juri Ecclesioe
slinctione amplius dubito. 0 autem utiiiain ita sallem cedil. Monachtis vero, qui nec ipsam voltinialem in
vobis veslra aliquoties , ut milii, dum hsec scribo, propria debet haliere poieslate,-jcuidcbet colligere?
niea, clarescerent peccala I nam et alacriialem, collecltimcui dare velrelinquere? prees°rtim si ex
credo, pauxillum repiimerenlnostram [f., veslrai.]], siipendio, tinde vestiri debuil _el pasci, aut forle ex
el desiderium ab his quanlocius evadendi preesla- G alicujus (545) ohedientioe provisione ftierit, quod
renl; oliositatem quoque desidia torpeiilium com- videlur habere, colleclum? Etulii eri!,si hocmisero
pescerent, preecipue quibus amplius competeret, alicui eoiiligerit : el quid in corde sibi, rogo, erit
priorum vel senum, quibtts maximura noveris im- diclurns, cum legiiin caDiluloaudiet: Memorenlur
(542) Conslrue: Alicuiquippe ignaro vestri cotisiie- bant. Idem teslatur eliam Ftilcuinus Ralherio cosevus
ranti alacrhatem secnritalis omniiimvesltumetiam in de Gestis ahhatum Lohiensium, cap. 19 et 21. Diri
islu Quadragesimavideripoleslnulhtm peccaluminesse porro monachi hujus siuioni.tcaelabis rei boc loco
alicid ex vobis. notitUur, qui collecta pecunia aliquam abbaliam
_ (545) Ciinsirue : Nescio qum pes'is avt falsw spei, eiiierunl. Unus ex his, antequam fiui sallem die
aul desperalionis mortiferte, vet obdttralionis nefa- fidsscl concessum,miserabili, vl dignum fuit, jttdicii
tiw obiinuh vos peccaio tneo , qui neglexi tnonere tnodo exsdiicius est. Alius vero, qui eidem in eadem
vos, ul faceret quoque insensibiies, quod noscilttr abbatia collatis iicm iiiiminis smcessil (unde ipsiiin
fore tnatjis perniciosum in omnibus generibus infir- prmdecessoremsuiim vocat paulo posl) ille est, quem
miiatum. uunc ila ejusdem criminis arguil, ul se quoque reum
(544) Jdipsum eliain monasterio Geniblacensicon- in sequeniibus accuset, propierea quod eidem nou
iigisse, ul proetexlupenurise rei communis regularis reslitii, nec contradixit. Hic monachus Odera.ius
discipliiia pcs*uniir(-l, teslatur aucior libelli de nomine, \aldesenex, et ciijusdani abhatis avmicultii
CestisitbbalvmCetnblacensivmlom. U Spicil. Acher., postea tradilur : idemque aliquam abhatiam octo-
jiag. 763. _Va.iiecclesiasticis,inquil, rcbus undique ginla Iibiis emisse indicaiur. Confer nol. 56, 40
dissipaiis, el reddilibus el siipendiis minoralis, alle- ct 61. Ralheritis vero, cum sihi crimini det, quoi
mtubalur nhnis eorum (liionachoriim)res familiatis. isluin iion reprelienderil, nec emplionein ejusinodi
Ilaque sub oblenlu pnupertalis, dum qidsquesibi con- proliibuciil, eiimque cum sine sui licenlia cinplip-
btilit, el posthabha comtnnnisvilwIwneslaierem fami- nein fecisse coargual, se ei monasterio, ad quod
liarein augere pecitliariler qttwtii, vivebalur juslo li- idem monachus pprtinebal, pr.efectum demoiistral :
cemius, quod otnnino non expeclil monachorum ani- unde paulo anie-ejiisdeiii loci inoitaclios alloquens
mabus. Jn inonasterio autem Lobiensi codem teste dixcrat: Afeiipsiits curam gerens, aliosqtteneghgens,
pag. 762, sublaia perfecla comnmnitate hic abusiis ' -,
prmcipuevos, inild qui esiis commissi, etc.
inolever.it. ul qui eani abb.tliam obliiiehaiil, otnnia , (545) Obedienitie voeabaniur ollicia monaslica,'
venuiia habeient, et in Ecclesia Dei columbas,id esl, qii,e in annum cpnferehantui; utide Fulcuinus de
(jratiam Spitilus sancti ventlenles,doinutn Dei spelun- Geslisabbaimn Lobiensiiim,cap. 19 : Annua, inquit,
cmn laiionum cfftcerent.El posl patica : Omnesisd obedienliw,quod quidem regulare est, ministeriorum
dnin tnagnisabbatimreddhibuscarerenolebatft,elprm- commiaatio. Hic | autem illi nionachi noraniur, qui
posituras,quas sub noinineel merila obedienlimreiigio- evhtijusmodi officiorumprovisione afiquid sibi-re-
sis et iimorqtis viris commiuere debebattl, qvasi rtts- servabani.
ticanas villicadoiiesanmitttiinprelio dabant, et adimc-
413 . EXCERPTUMEX DIALOGOCONFf-SSIONALL 414
seiuper Anaidw el baphirm, ne fotie mortem qitam A vinculis sine liceniia (547) pro.isoris reliquit, per-
ilii in corpopepetiulerunl, hanc isti, qui sibi aliquid petuo mancipalus. Yerum ut libi iterum niorem
reservaverunl, vel omnes qui aliquam fraudem de gerendo,ita illum reprehendam, ut milii non parc.am,
rebus tnonaslerii fecerinl, in anima paliantnr. Tol, fateor, ulrique egimus inconsideratissime. Si eniinr
ut asserunt, Jibris argenli quanta ornainenta poiue- ciim jam pene silicernius, ut ei ille, exislam, morle
rtint in eailemEcclesia fieri, unde acquisita et col- proevenliis, aut (548) abscessione fuero, aniequam •
lecta ipsa estpecunia? Aitdivi mtirmuranlem qiiem- viginii dtiarum librarum prelium sancio habeam,
dam in secretario ila : Dicunt quod nihil proprii qtiein hisspoliavi, reddilumloco, (549) composilio-•
debemus hahere; quis ergoisla ornamenta et Iibros nem gehennalem timeo. llle quoque non minus loco
istic contulit, nisi loci istitis monachi ? Ad hsec ipse isti debitor,alque, ut dixi, coeevus existens, si cr
fateor, aiq, melius fueratnon Iiabuisse quam contu- Jiic non habel salisfadum, et illud quod emit fide- '
lisse ei;in levigatione tamen malimelius fuit liicreli- litcr cuslodittim, nulli dubium, nisi [subaudi illi] qui
quisse quamalibidissipasse. Bene, inquis.bene, suffi- inlerdiim perdidit visnin, quin oeternumeuin maneaC
eil. Ad te revertere, te intuere, ne tibidicatur vere : cam Anania, S.tphira, atque -Siirione supplicium.
Hypocrila,ejiceprimuinirabemde oculoluo;qtddenim Pelrus vero esl , rogo -agnoscas , qui el illos
vides feslucam in oculofrattis lui, trabetn aulem, quw B proeceptopro fraude percussit, et islum damnaiione •
inoculoluo cst, non consiileras?(Lnc. vi,41; Matth. pcrpetuaproarn!jilionesuperbaperirei)rxcepil(550),
xn, 5.) Corisidero, inquam, considero , et istud Pclrus , cujus isia fuitpecunia'; Petrus, cujus ab-
quoque ad trabem eamdeih adjungo; quasi enim non balia 2@9 injuslissime fuit dislracta. Sed conside-
sufficeretquodfeci miserperme, dedilocuniisti, ___QQ remus trabes utrasque, meam scilicel el illitis; festu-
ul facerel sciente me, nec tamen prohibente. Non cam eienim hic ccrno deesse : forlassis enim hodie
solumvero qui faciunt, sed eliam qui consentiunt fa- oculis melhis apertis mese iinminere cerviei anihas
cienlibus,digni sunt morle (Rom.j, 52). Sed si humane videbis, imo de duahus milii fore unam improbabi-
agis, censes tolerabilius el magis naluroe proximum lem trahem. Si non annutuiaveris iniquo, ait, iniqui-
fuisse, ulpenuriae hecessilalefacerethujusmodi (546) talem suam, sangvinem ejus de manu Iva reqviram
extraneus, pauper, exsul, mendicus, el advena de- (Ezech.in, 18); quod jusiissimum lore monslravii,
eeplissimus, quam ambitione superhissima civis, qui dixil: Qvod a discipttlisdelinquilur, ad magistrum
incola, sibi plenissime sufficiens,et, ut ita veraciter respich; et ille (cujus edicii ambo transgressores in
loquar, servus ejusdem ecclesise legitiinus, quia hoc uno prohamur aique rebelles, aliud si omnino
legaliter iraditus, el sui ipsitis manu et professione deesset, ille, quia fecil, ego quia non conlradixi)
in servitium, quod fracto jugo et ruptis reguloe ^ Sciat, inquit, Abbas, culpw pastoris incumbere,
/546) IIoccRatherio eonveniunt,.qui e Leodicensi videiur lmpendisse , cum ad monasierium , Yide cui
sede pulsus, iu vilee subsidium ahbatiam admini- pr«eral , niagna hospilum lurba coniluxit.
slrandam ac regeiidam acceperat. Exiraneus aiitem nol. 68|. .. .
ct
vocalur, advena, luin quia hujus abbaiise mona- (549) Componere verbnni est,,quo m anliquis
sieriuro, cui preeerat, nonerat Lobiense, in quo cliarlis poena preiio solvenda significaliir. Hic
ipse professus fuerai, uli pluribtis in Vila aucioris aulem compositto geltennalis inferni poenam in-
osteiidiiiius§ 11; lum quia eouem concessit non dicaf- -. tsla
. _. . . ...
lanquam monachus loci ejtisdem, ut ihidem Deo in Yerba Pctrus cujus futl pecunta, libra-
(550) in emendam
perpeluum servirei,sed lanquam episcopus pauper, rum scilicet ocloginta, quas monachus monasteriiim
exsul,mendicus, el advena, qui spem redeundi ad abbaliam distraxcral, referuntur ad
"Veronensemepiscopatum non omnino abjecerai, ul cui Ratherius prseeral. lloc iiionaslerium a Lohicnsi
ex not. 548 patebil. distincuim, et in dilione episcopi Leodicensis loca- ,
(547) Hic provisor, cujus licenliam non oblintiil, ttim in Yila auctorisosiendjmus § II, conjecimiisque--in S.
qui servitium monasterii reliquerat, esl ipse .Ra- fuisse Alnense monasterium, cujns. ecclcsia
therius : nam num. 24 de hoc eodein seniore mo- Pelri honorem consecrala erat (Mahil. t: 1 Annal.,,
hacbo loquens, qui empta ahbaiiola nionasleriuin an. 6S3, n.-28), ut verum sit S. Petri pecuniam ab.
deseruerat, ail : Gaudere*me noveiis, quod absque eo monacho ftiisse dislractam. Illa porro Peirus,
mei esl licentia faclum. Simililer niim. 3_, de alio cujus abbalia injuslissimefuil dislracta, referri vi-
monacho scribil: Bonhti namque luus lanam jitssu dentur ad abbatiam quam idem monachus oclogiiua
absque meo dispensassefralribus fueral nunlialus. Jibris acquisivit, quamqueis per ejusmodi emptio-
Nonien auiem provisoris(Jeiiionasierii proeposiioseu neni injuslissinie distraxit ah alia abbatia S. Petrt -
ahlfaie accipieljaiur. Sic dux Gtiillehnus Cluniacen- lilulo nuucupala : qualis quidem erat ahhaiia Lo-
sis coenobiifundaior BernonemBalmensismonuslerii hicnsis , cui aliquot monasteria subjecla erant^ .
abbaiem, qttoad viverel,fulurum Cluniacensi cwnobio Waslare,- S. Ursmari, el alia. Aliqnodex his forlas-
provisoremconsihuisse ' tradilur
' a Nalgodio in Vila sis ille inonachus ab abbatia Lobiensi, et a {__
S. Odonisnum. 22. Pelro dislraxit,cum sibi in illud prselalionem ab- •
(548) Abscessione,id est anlequam e jmonasterio, baiis linilo decoratam emit. Quandiu enim aliquod
cui, cum hoec scriberel, pracfectus erat, abiret : liionasterium principi .ccenobio adb.crebal, ipst
spem enim adliuc gerebat redeundi ad episcopatum prseficiebanturnonnulli ad liulum ahbat.s principis
Yeroneiisem, cui quidem non multo post resiilutiis cccnobii amovendi, iique prsepositi , priores ,.
fuii. Libras auiem duas et vigiuli, - quibus icleni aliove simili tilulo donabanlur. Cum vero msli-
nioiiasleriiim abs se exspoliaium tr.tdil, in ali- iuebantur abbates, tunc in perpetuuin prsefecti,
csijus necessitalis, qua premebalur , subsidimn illud nioiiasterium Iicet anlea unittim, a mona-
jusumpsissc credimus; unde paulo ante de se ail: sterio principe quodammodosejungebant, ita ut a
l / pecuttim necessilale faceret hujusnwdi extra- principis abbatisintlu nequaqttam penderent.
reus, pavpcr, e.rstd,^lc. IIicc autem necessitas liiuc.
ll$ RATHERH EPiSC. VERON. OPP. PARS11. 4JS
quiiquid in ovibus palcrfamilias utilitalis minuspo- A ma, spelunca lalronntn nequissima! Hoe nej hse ne
luefit invenire. Al (5SI) verecundabar, respondes, eranl iiiones et rediiiones creberrimse (555) Lenini
pro reverenlia senectulis. Mentiris, cerie menliris, [/. Lemiium] ? i
et leipsum decipis; non enim seneclulem, sed magis 24. Perpende, rogo, perpende, qtii feslucam de
superbiain in illo venerabaris; quoderat titique pla- liabe conabaris heri ejicere, et negalionem Dei et
cenlas reginoeccelilihare (Jer. vn, 18), diabolum, ul adoralionern diaholi nulli amplius pfeesumas eequare
ipse ei persuadere nitebatur quoque, cui ministra- moneo crimini. Nilllius quippe hortini, qtieesuperitts
banl angeli, adorare. Si autem in isto diaholum, [Vid. supra n. 2] | confessum me fuisse recordaris,
quem superbiam dico, lanla veneralione habehas, homicltliorum ulique, exoculationum, exmembralio-
ut qnod Deus praecepit (cum tibi nec eum [/. suum, num, inceiiiliorurii, pra-darum, cseterorumve plu-
seu illud] vilium referre attderet) dicere illi non au- rium, me noveris. magis reum quam islius; si qui-
deres; quid Jaceres si ante Dioclelianum stelisses ? dem nihil liortim feci, aul jussi, vel, ut fieret, volui,
Audierasne unquam : Qui me erubueril, et meos sed tale quid, exicttjtis occasione isla suiil jialrala,
sermones; et hunc FUius liominis erubescet, cvtn ve- commisi : istic aulem plus aliquid liabetur; siqui-
neril in gloriaPalris,et sua sanclorumque aiigelorntn? dem Iicet, ut fieret, neque prseceperim neqne voluc-
(Luc. ix, 26.) Considera, quoeso, ignaviam lui el B {_rim, dedi lamen nea-culpa locum, ul fierel, non
timiditatem. Iii lanlum eniin le noveraro elalionra prohibendo, quod sallem quivi, ne fierel. Gaudere
ejus detestatum sjepius fuisse, ttl pene fuerit ad tanlum me noveris, qttod absque mei esl licentia
odiiim usque ipsius veiiisse. Et ctim ita fnerii, for- faclum, siquidem videlur esse aliquod levamentum.
midolositalem et circa chaiiiatein tui cordis lepo- Delicla qtdsinteiligil? ail Psalmisla, subinfereiis ne-
rem deplangere le omni tempore, aliuil si deesset, cessario : Ab occttliismeis tnttnda me, Domine, el ab
penitus convenit. Jxegasli quippe Deum, durriilli pe- alienis parce servo' luo; suhjuiigensqiie : Si mei non
percisti, negasli. fucrinl dominali, inqtiit, uiique aliena peccala, tunc
Ilcm aposlropha ejur.dem ad' qvemdatn allerius iocil iinmacvlalus ero,\ el einundabor a deliclo maximo
\ abbatem (552) quasi religiosutn. [PsaL XVIII,15,14), maximo, inquam, maximo. Non
0 imitalores, ait sed quid.im, servum pecus! o> enim non libi videtur maximttm, qtti viginti duaruin
et in angelis praviias, proh pudor, reperla.! (Job' iv,i lihrarum stto flaeilio esl debitor, alterius crimine
l
18.) Quid nepos agebas, cuni avunculum nescio' ocioginta (556) in cumulaiionem dchili ,'ibi jmi-
unde, vel dulcius Italice scilicel barbam (555), ilai xisse?Et o niiscra princijiandi epndilio! Quis, nisi
insanire videbas? Ubi eral, Qui aitdil, dicdt: Veni ?' stti sectirus, hujusmodi non jnre fugial periculum ?
(Apoc.3-Xii,17.) -Ubi saltem, Diligesproximum ittnn1 c^ Aller peccat le nesciente, el lu poenas luere cogeris.
sicul leipsum?(Malllt. xix, 19.) Tu iransiloria omnia* Ycrum ut hepotem patilo superius prselihatum me-
conlemnebas, illum transiloriis anhelantem, cuna a cum de negleclu êumdem, opus ul fuerat, pariter
esset libi, hoc etiam contra rcgulam, dilectissimus,>t coercendi excusem, videri valel et me exempluni
niinime corrigebas, unum e duobus hattd creperumfl altendisse medicij illud desperato de vita nihil, quod
[id esl dubium, attt anceps] erat; 2^© aut lu noni capere velit, interdiceiilis. Unde el Hieronymus in
eras, quod videri vel dici volehas, aut illum oderass causa consimili: Aiuril medicl, ait, majores niorbos
polius quam amabas;~si eniin amaveras, cur nonl non esse curandos, sed dimittendos naturoe, ne me-
teciim, quo tu tendebas, idem [/. eumdem] ad' i' dcla dolorem exasperet. Si enlm obsiinalioifc mor-
Deum traxisse certabas? Vide, moneo, et quis, quii tifera conlra sui 271 proposilum irrecnperabiliter
cadit, el sic aperiunlur oculi ejus (Num. xxiv, 4);; eum viderat obduralum, qtiid profuerat inierdicere
vide lamcn, suadeo exclamative ad locum (551),, aliquod ei seeculi commodum?an ul islic dispen-
ubi quasi ôratum pergebanl, nummos continentemii dium, et illicpaterelur supplicium, prsesertim cum
pro tali causa largitos. 0 "spelunca, spelunca! o scirel optime suoe perdilionis foveam non minus
facta, si est ut dicunl, de domo oralionis sanclissi-- r,
, secernere ipstim? Hoecineerat Dominica omni etiam
(551) Hocc usque ad finem numeri ejns, sacerdo-i- (55.) Locus aliquis sacer indicaiur, ubi de memo-
lis verlia- sunt, qui confessarii personam gerit. Iss rata empiione Sinioniaca acium, ac pro ea pretium
primo Rafherii excusationem proponil: Ai vetecun- ocloginta librartmi soliilum ruit.
dabar, respondes, pro reverenlia scneclulis : dein n (555) Hoecex Terenlio sumpta, qui in Phormione
ejusmodi excusalionem refellens, stalim reponit : act..v, scen. 8,avL 24~habel : Hmccinc eranl ilio-
Menliris ceite, etc. nes crebrm, el ^nansiones' diulinm Lemni ? Ilae
(552) Hic abbas, quem alloqnitur, nepos eral ejus
is auiem itiones el redhiones ,. quoe boc loco per-
monachi qni in anleccdentibiis ninneris per- slriiigunlur, indicatil foriassis ilinera iu locinn ante
strictus fuit, proplerea quod quamdam abbaliam n memoralum.suscepia, quoad empiio ilia coiicludere-
ocloginta libris enieral, el sine ulla Ratherii pro-)- lur. | .
visoris liceatia monaslerii servilium ^deseruerat. t. (SS6) Quia nimirnni monachus ille octoginla
Hic autem monaclms, qui valde senex indicaiur,r, librarum preiittm in cujusdam abbatise emplio-
ejusdem ahbatis <IVUHCU/US dicitur. Huncporro insa-
a- nem persolveral, ut paiehit ex imm. 550, in'
nisse ait, cum memoratam abhatiseemptionem co.;- '.- quem vide noiam 577. Quse vero ad Ratlieriuni
travit. referitntur , viginli duaium librarttm suo flagitio
oe
(5S5) Nolalu digna esl antiquitas htijus ilalicoe est debilor, explicala fuerunt supi'a not. 548.
ôcis 6fl»6«pro aviinctilo.
417 EXCERPTUM EX DIALOGOCONFESSIONALI. 4I§
lalia niedilantem caniare : Opotiet nos mundum con-- A aut filiuinBelial autipsum Belial audisti unquam
per
ut
temnere, adjicere qttoque, possimus sequi Cltrisiumi pcenitenliam sine conversione veniam conseculum,
Domini, quasi cum miindo non valeanliis Domintim i persuade, si vales, milii; aut si non, suade tibi
sequi? Exaggeransque, ne perdamus vilam perpe-- absque jugo Jegis proprioepoenilenlieelaborem quid-
luam, propier vanam hiijus mundi gloriam, noni lihet alicui prodesse. Ipsutn, ais, dicojugum quod
verebatur aliquem ex obliquo respondere valere: : poenilenliam.Quis, inquam, imposuil? Yideo, inquis,
De ore tuo le judico, seive nequam (Luc. xix, 22). imposlor, quid moliaris; ad abbatem et regula-m
25. Sed.ut ad nos jam fore iempus monslremiis. roore tuo ine ilerum revocas. Piane, inqnam, plane.
redire debere, noveris volo, inquam, quod.illud de! Quod enim sine permissu illius a monacho sil, prse-
prophela magnam mihi facial consolationem, sed1 sumplioni deptitabiluret vanee gloriee, noti mercedi.
utinam non inanem : Veniens ad Babylonem, ibii - Dum assertionibus tuis atlendo, scandalizari, ais,
liberaberis {Mich. iv, 10). Qui eniin in domo Dei,, non cesso; in quibusdam enim rigidissimus, in
liemine nisi fauloribus, ul dixi, scienle, sub proe- quibusdam valde remissus; Videris heeiitnnin lacle
lexlu sanctimonioe, ut niulli, fallacis, infroiuuoses mairis suse, quod esl prdhiiiitum, coquere (Exod.
faciebam scelera multa; a le de islo ulio deprehen- xxni, 19). Cum enim gravissima et-mulla lua enar-
sus, delectus, dum ad confusionem tanlam sum de- B R raris
; facinora, tule tibi oslium obstruis, necesse
volutus, til ijiso deleclo nullum curem lalere crimen iquod fuerat, poeiiiteiitisc,et pro libilu aperis. Quid
amplius meum, qtiid [/. quod]-de illo solo. patipo- . < ergo vis agere? Sine jiigo le esse conquereris ; .
tueram infructuose, pali melius simul cum fructu Belial 1 utique fPiuni te quoque esse faleris; Quid,
ipso de omnibus ratus, in Bai.ylonem nimirum, ut inquam, i rogas ? quid dicitur in psalmo, si Dei inise-
ita loquar, per le adductus, possum credi, et uti- ricordia' tamen concedit; nullum enim aliud invenio
nam per Dei misericordiam vere liberatus. Nam nec 'consilium. Quidest liocÂurf., inquit, filia, et vide,
deest sartago ferrea, in qua ossa etiain friguntttr el < inclina aurem luam, et obliviscere populum tuum
forte aliquid de so aiitumanlia olim salis inaniier el < domuin palris lui (Psul. .ALIV,11). liiiende; pa-
mea. Profui ergo libi, inqtiis, multum nocens, qui trem 1 se esse, qui vocat, innuil, ut avocel ,a patre.
parum profueram favens. Mihi sed quid? quanlum, IReliiiquamiis ergo istum patrem cum jtigo suo cluro,
inquam, Judse salvatio pro.tiit niuiidi. Per ego le 'sequamur ilhim, cujus jugiim suave; et cujus onus_
Jesuin spemqtte comniunem sed deprecor (557), fe- •' est ' leve (Maith. xi, 30). Quare, inquis, non facis,?
torem criminum meonmi a te reinove, ije juncio Quod < loquimur, inquain, inde aulumo est. Sed si
tuorum mei causa te interiisse credemi mihi dolo- recle ] offcras, et recte non dividas, peccasti, esl scri-.
rem augeas importiinum, neve ienebris meis offu- C pttim. J El alibi : Jusle, quod juslttm esl, exseqtteris_
sus, te ipsum considerare non valens, quo pedem (Deul, ( xvi, 20). El Apostolus : Omnia vestra, inquit,
aclionis iniiiere debeas nesciens,- pcjus quanqtiam honeste' cttm ordine fianl (I Cot: xiv, 40). Et Ro-.
corrueris [f., quam corrueris] monens deprecor manae ' sedis theologus : Curandum ne bona nosira
cadas. Ad sanctorum splendidissimum lumen quasi 'nitlla sint, curandum ne varva. curandum ne indi-
ad aetherismicaiitissima sidera regulari collirio deK-, scvssa.
l . -
biiium meniis inluilum potius dirigamus, ibi vide- 26. Discutienli autem mihi quid miserioe meoe sil,
bit quisque veslruin [/., nostrum], quid de se,' qui.l ffaciendum, occhrrit Jiigitivi consilium, cui cedtint
de alio deheal oesfnnare. Regutam, inquis, apporias (.mnia e genera consiliorum, et si nou, alio in hoc
ilerum? Qtiid, inquam, ea poslhabila, aliud? Oinnes sohiin £ : Omnia delicta exsiinguil charilas (Prov. x,
cniiii rectirras cum Evangelio ipso Scripturas r ad 12). 1 El : Retnillvntur ei peccala mulla, quoniam
ipsam, velis, nolis,- lihi esi redeunduin, si animee dilexh« multum (Luc. vn, 47). lnfinita enim commi-
tuse vis esse consultiiin. Dic, sed rogo, audistine serim s licel, non lamen omuia; snnt qttippe et alia
tinquam fillum Belial in bonam parte.n positum ? rmulta, in quibus labiiur fr.igilitas luimana, a quibiis
Nunquam, inqtiis? Sed qnis est pejor, iiiquam, pa- innoxia i est criminositas mea, qtiae eiiamsi omnia lc_
D cissem, charitati exstinguere esset perfacile. Ilabeio
gano.NamBelial sine jugo inlerpretalur. Nulla vero <-
hominum conditin esl, quoe ahsque quolibet jugo iigiltir eam tantam erga Deum, inqtiis, ul eo solo re-
valeal regi: jugum vero cuique esl ipsa, qua vicli- lictis 1 omnibus libeal frui; erga proximum, ul uiiflali
tai, legis censura, ul Longobardi laici Italica, clerici < ejtts pvo posse, el ultra posse oples concurivre, et
§172 canonica, monacbi monachica. Ea rejecta, ssecurus omnimn eriminum phalanges irride. Islif',
quod jugum te retinei ad aliquid dcclinandum, vel iinquam, is.ud mihi cuin sit pernecessarium, omnino
relaxat ad faciendum? Si null.t, non modo filius es diflicillimuni
t noveiis fore, nisi (558) me pi-.-fcssionij
Belial, id est diaboli, sed ipse tu es Belial. Si ergo < donecdiesest,reslituereexeiiiplofiigiiiviinaiuraverim
(557) Conslriie : Sed ego deprecor per Jesum spem- (558) Construe et explica : -Nisi exemplo (servi)
que cotnmunem, removea le felorem criminum ineo- fugilivi \ sponle redeunlis malurapeiim reslituere me
rum; ne (lioc)junclo tetoriluorum augeas dolorem professioni
j mem, doiiec dies esi : quod donec fial, si
imporlunum tnihi credenli le inleriisse causa mei; el lamenI Deo ndseranle aliquundo ftat, consceitdcin
mortens deprecor , ne offustts lenebns tneis , non cailvm, ;in inde teveriere; id esl etiamsi tu conscendas
valens considerare le ipsum, nesciens quo debetts i cuium el iude revertaris, non potetis suadere
mitlere pedem actionis, pejus cadas quatn cormeris. mihi, . me posse sperare aliunde salulem anitnwmew.
119 RATHERII EPISC. YEROX. OPP. PARS!I. MO
?iie__:JgÛ ^110^donecfiat (si tamen Deomiserante A . 27. Sed quid qtidd jsttpplendumvidetur non] libens,
aliquando fial), in ccelumconscende, Inde reverlere, ais, sed liniore coaettis, pessiinus uti scilicet servus,
non mihi poteris suadere, salulem auimoe ine;o lioc agis? 274 jê dicas pestimus, rogo; sufficit
alituide posse sperare. Enitcre, inquis, enitere. Ei.i- malum, inquam, dixisse. Pessimus enim ille magis
iar, inqtiani, si Deus adjuval, sed non ul malevo- esi, qui nec amore diicius, nec timore coaclus re-
lenlia mei prsesentiam fastidientium (tranquillus ut, vertiiur. Mnlii enim diu rcbelles tormenlorum for-
utinam et veraciter, loquar) exoptat. Enilar tamen. midine reversi, et dominos postea plenissime dilexe-
Non vero gressibus corporis a Deo receditur aui runt, e( a dominis usque ad iibertalem eiiam sunt
propinquatur, sed meiuis-; quanquam el relicturus adamali. Nosler aulem Dominus quid-ad se veuien-
quod limeo, geslihtis [f., gressihus] id prius tentaverim tibus de se dixerii, accipe paucis : Non vosme eie-
inenlis. Satisfactum, inquis, -fuissct/si non temera- gislis, sedego vos (Joan. xv, 16). De illis vero : Quia
rio [/"., temcratio] sacrorum adhtic me inullum mo- vos me amastis (Jotn. xvi,27), q<iodutique perproc-
verel. Sed in eo'quod bis opposuisti, id est: Judicia venlionem iilius ineruerunt amoris. Unde aulciu
Dei abyssus mulia (Psal. xxxv, 7), puto aliquid niihi saltem eum esse reris (565) timorem usque ad desi-
negandum Ialere. Plane, inquam, plane, non enim deriuin reversionis gehenna;, nisi de prsevenicnte
promisi tibi cuncla, quae noverara dicere, sed meis B pielalis ejus munere, -cum eliam ipse minalurpri-
le criminibus onerare; quse si non sufficinnl, j"tinge mum ul tinieas, inspirat consilium, quod limens f.i-
liia, et non inanis abibil, mihi crede, sarcina tua. cias, dona promittii. si redeas.? Unde, ais, suades lilii,
Unum tamen dicam, el si non eo quod quoeris vales mancnle tanla scehrum enormilale, pro conversiono
exspiseari, nolo lecum amplins Iaborare : Nescil solum ad nionachale propositum, evasionem le me-
hotno uirum odio an amore dignus sit, sed otnnia in reri posse imernalipm lormcnlorurn? Quia promittit,
fuiurum servanlur inceria (EcSle. ix, 1). Yerum si inquam, menliri nesciens, lalilcr per Evangebum :
non ob aliud debui {ul longe sitperius inlermissa-re- Omnis qui reliqverii oinniu propler nomen meum, vi-
pelam), ab hujnsmodi saltem vel temperare, nisi ut tam celernampossidebit (Matlh. xix, £9); Tu, inquis,
temporalibus solum remt.neralus, alrad in illo soe- non propter nomen ejus dicislequidhbel relinquere,
-culonon debeant sperare (559) nisi, Recordare quia sed propier infernum. El cnjus potestalis, inqiiaiii,
tecepisli bona in vila tua (Luc. xvi, 25), infairstum ad nie puniendum est infernus sine polentia nominis
salis utique improperium audire, quid mibi ipsabona ejus? Nisi enira Deus me illuc proecipital, infernus
sine fruendi licenlia? Si antem ul /560). illic tanto Bon sttscipit. Ipse ergo potius formidandus esl quam
majus foret saltem refrigerii, quanto minus mali infernus, quia potest solus dare infernum; imo po-
fuisset hic perpetratum, iiifelicissiinum et hoc levi- G ' lius diligendus qui minitando differt dare iiifeinum,
gationis emolumenium; mclitis enim lmc ila se ha- ul limenlibus, caventihtis, et ad se rerietmiibus con-
Lenle illic jam olirn (ul desperalorum loquar voce) ferat i'egnum cceljrum. Sed animadverte nomen
fuerat esse, quam loriuenli causas hic quot'die cu- ejiis qttoque, Jesus vocalur nostri causa, id est Sai-
mnlare. Si aulem his attt nunquain commissis, aut vator, eiquipro ei>converlilur nein infermuii mil-
pcenilenlia dimissis, (561) illo solo rcslante, in- lalur, nonne desiderat ut salvclur?A quo vero nisi
ferni pcenas in proinplu erat exspectare, illo vero a Salvatoresalvalur? Propler nomen ergo Jesu con-
solo aut nunqiiam facto, aut per rcversionem dcleto vertitur, qui ul salvelur convenitur; salvalur vero
omnium horum aul immaiiilate aul multiplicilale, qni de inferno eruitur: propter nomen ergo Jesu
supplicii quidlibet in illo sseculonon dcbeamus li- conveitilur.
niere; ralio suadel (562) hoc minime diniitlenduin, 28. Quid ergo? qiiid moras, inquis,inneetis?quare
sed facullalc coneessa ahsque' dilalione ulla fien- non appropias.ad Dominum redire? Yidere videor
dum. Sed qujd, si desit facultatis' cflicacia? inquis. facere, inquam. Annon esl ita? Sed quid rogo, in-
Speranda esl Dei misericordia, el ne desit, quibiis- quis, est? Quod tibi jampridem de servo, inquara,
libel bonarum intentionum qtiasj legalionibus el retuli ftigitivo. Preces sunl, siquidem enilor, qtise-
precum continuariim inlervenlibus, ut effectu desi- D . dam quasi, id est reversionis legalio, nisi m hoc
deralo ulique poiiri inhians - . . quoque, ut in muliis, seducor. Tepide qtiippe me
valeal, imploranda. hoc considero facere, et per hoc ncque facere, nam
Enhere, inqvis, cnhere. Eniiar, mqnam, si Deus quod quidem crimen per reversionem in monasle-
adjnval, sed non ut exoplal mativolenlia faslidien- riiim delelum roox iradit.
liumprwsenliam mei, (ul iranquitlusloquar, ei uiinam (56-_)Hoc, scilicU reversio in monasterium, »..-
veraciler tranqidtlus) ! Enilar lamen , etc. ln iiiine dimiuendum, seu omiticudum; sed (aculiaie
eo nionasleriolo, cui proesidebal Ratherius, cjus concessa absquedilaiiotte ulta fiendum; quare de red-
proeseiitiain-nonnullis gravem fuisse ex lioc loco in- ilu ad jiropositum seu moiii.sierium in sequenlibus
lelligiinus. sermo esl. Mox consirue : Speranda est Dei miseri-
(55M)Yidelicet nisi audire impropetium satisutique cordia, el ne desit imploranda quibustibet quasi lega-
infauslum. Rccordare quia rccepisli bona in vila tua; lionibvsbonarum inteniionum, et intervenltbusprecum
quid mihi ipsa bona (prosunl) sine iicenlia fruendi? conlinuarum, ut inhians (animus) valeal ultaue potiri
(560) Illic, id est in illo sseculo, seu in alia effer.iudesiderato.
viia. (565) Scilicei limorem geheimw usque ~adcicside-
(561) Illo solo scilice! criinine desertse viloemona- rium reeersionis acl Deum.
silcaf»,de quq maxime in anlccedentibus loculus est i
iM EXCERPTUM EX DLALOGOCONFESSIONALL 4533
11011 esl ipsa reversio; et si proesttmereaudearo,menle3 A a lectione ad desidiam et torporcm, a Iristiii.. sa-
jam incipio redire, sed impedior valde. A quo? in- ltibri ad laeliliam inaiiemet noxiam soectili. Nunqui.l
•juis. A meipso, inquam; nolo enini 275 alinnvac- vero, ais, ab his non pro gaudio tanloe solemnitatig
t_usare,ne Evam videar imilari; detinenl me Iaquei,, eslvel temperandum? nunquid non exsuliandum et
vjuibusme ipse ligavi, et maculoarelis (Job xvm, -8)•; Ioetandum? Temperandum, inquam, 278 lemperan-
M qua pedem immisi improvidus. Tyrannus etiam,, dum, non penilus vero cessandum; exsuliandiim et
ûjus municipaium domiiii mei senitio preeluli, eoj loelandum; sed vitiis minime cedendum, inslantiis
esi ad impediendummihi infestior, quo preecipilan- sed Dominovacandum. Lmleiur enira, ait Psalmisla.
-lius sese velle relinquere meaudil; ipsum non modo1 cor meum, non ul securum sit tanlum et ludal, sed
fateri, sed et descrihere videl. Al vereor ne in uno1 ut timeal notnen luum (Psal. LXXXV,II); el alibi
imiltuni de me sibi promitiai. In quo? inquis. Quodl idem : ServiteDominoin limore, cl exsullaie non vo-
(564) non semel lu ipse dixisli. Ipsum, inqtiam, ve- bis, sed ei cttm iremore (Psal. 11,ll),non cum se-
reor ipsum, ntillum adeo scias quaai ipstiin; illud'. curilaie, queeutique lapsum proeparat aniinse. Qnod
«nim ununi si manet, reversio perfecla et timeo' si non inlelligis, dicam succincle : in manducando
tjuia nulla erit. El lenitus eodem [subatidi vereor eniiti, carnis polius curam in concupisceniia quam
ipsum], quo me usqne ntinc adhuc considero in car- 1B in necessitate faciens, el illicilum teligisse, el lan-
«ere, indeque de profttndis ojius fuerat non osci- tiora sectatum, et sufficicntieeme confiteor exces-
tando elamare. Opus, inquis, opus, si lamen opus sisse modum, ac per hoc de Iicito fecisse illicilum.
•pronecessario ponis. Usum enim, id esl, (565) uii- In Qtiadragesima abstinendum a cibis el viliis, in
-Jitatemmagis freqtientavit, reor, antiquiias. Necesse Pascha a vitiis solummodo; quod me non fecisse
Tero esse consentio de profuodo, in quo te conspi- confileor omnimodis. In Quadragesima fiendum et
cio jacere, Jacus, non oscitando, ut et lu censes, ejulandum, in Pascha gralufanduni et Domino julii-
clamare. Sed video le continue oscitari, ipsam quo- landum. Locuturus uiilia, miscui inutilia, et eiiam,
que nistts Jegaiioiiemlui pedelenlim inlermiltere, et quod pejus, pernoxia, ludicra seiiis compensavi; vse
timeo ne contingat te laliter in -Egyplum redire; quoque rideiuibus {Ltic. vi,25), promissum miniiiic
redirc, inquam, redire; ulinam dalum fuisset sallem cavi, et ctiam vocem in risu, quod est stultis pro-
cxisse! Num enim non super ollas carnium me sedere, prium, exaltavi. Ccelo et lcrra speclanlibus meDeo
num laleribus et lulo non insistere, num sub fasce la- - redditurum rationem non modo acluum, veruni et
borum me uou consideras oscilando eiiamaliquoiies cogitationum non proe oculis babere mebrum (/"., ha-
gemere, suspirare, loris proprioeilligalionis constrin- bens mearum) exaliavi iniserrimus. Ilujusnioili quo-
gi, repagulis inolitoe consuetudinis retiiieri, maculis *-<
* que me miserum invasit torporis desidia, 111vix ipsa
coiir.exissiinaerelisligari, et ab una in aliam exerci- explere, nedura alia junxisse valerem prseiixa aiqm.
lii pedem miserabili modo mulare? Yadere super me legitima sinaxeos infelix his diebus officia; unde pe-
horribiles non consideras et .venire, signis erum- nilus intermissa doleo, sed non saiis legalionis ne-^
pentibus incurvare, ut transeamus, animam nieam cessarise conamina. Difficullas quippe adipiscendtc'
soepius audire, videre me hostes, hoc est mores reversionis inde nasciitir, ul deceptissimus senlio,
meos attendere, el Sabbata mea deridere? non modica.
29. Sed lu forle in arduo consiilulus, cum te- 50. Indeficua gratiarum, inquis, munia quod scn-
cum me Pascha noslrum canlare audisli, iransilwi- lis saltem necessario solvere inspiranti (566) sua-
me fecisse aliqnem ab imis ad deleriora pulasti. Fveci, dens; causas hujusmodi inefficacisevitlelur mihi, si
faleor, feci,. non nego iransitum, prob nefas! ab- famen valeres, altitis oportere disquirere. Potest
usivum, el quem miniine oporfuil; transivi eniin a enim fieri ul (567) inlerdictiim legis, quod le ferre
jejunio ad crapulam, a fletu ad risum, ab imis ad sumnialim tanêndo posse (mirandum!) dixisti, dif-
infima, non ad superna, a noxiis ad pej"ora,a vigiliis ficultatemiienerel isliusraodi. Eslplaiie,esl,iiiquam,'
noclis ad dormilionem quoqtie diei, ab indiscrelo _>, ul conjicis, el ut noveris, imo legentiuni universitas
silenlio ad mulliloquiiim,el, quod pojtis est, pravilo- omnis, enuclealo mihi ipsi pro posse, qualiler ad nie
quium ac turpiloquium, a Dsalmodiisad oiiosilalem, pmnia (568) illic notala sentio perlinere, cuni in . ol.t
. (564) Non semel, nimirtim in anlecedenlibus con- nis intie nasci, suadeo le solveresallem necessarioin-
fessarius dixerat, Ratlierium licet cupientem ad deficua graliarum munia inspiranti, Deo iiiiniruril,
propositum nionasterii Tedire , non lainen adhuc _- qm Jiunc liiii sensum inspiral. Al videlur inihi cttu-,
efficaciler vclie. Hoecinefiicax voluiiias est illud- sas httjusmodi mejficacimatlius oporteredisquirere, si
uniiin, cujus cattsa anlea idem Ralbenus dixil: V_- iumen vaieres.
reor ne in uno, ty-raiinusseu dialiolus, mullum de me~ (567) lllnd scilicet iulerdictum Leviiici xxi, vers.
sibi promhlut; el de quo mos addil: Ipsum^vereor, 17, de quo aniea dixeral iiuin. 21 : Ferre enttu (ti.,
ipsum, ete. randttm!) quod valeo, dinn conlra me meiquecons.mi-
(Sii5)Opuspro uiilitate abanliquis acceptumliqtiet les clamaniem audio : Qui hubverh maculutn, eic.
ex illisCiccronis lib.i, epist. 9, in fine : LegemCuria- /568) Hiic, id eslin eo interdiclo legis Levii ci,
tain consuli ferri opusesse, necessenon esse, ubi optts qubd antea mcmora.il, et mox repeiii, ubiscJ ab aliaii
a necesseilisiiiiclum, ulile siguificat. arcetur, non solum qtd habueril muculam, ctiam
(56(>)Si lcgas suadeo, seiiieniiaerit salis congrua. gui cmci-sfuerit, vel clattdus, ctc.
Quod sciilis, inqtds, difficullalem scilieet revcisio-
42S RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. iii
inibi nolata macula recognosci indignitasln perci- A ficullaiis, quam in; redeundo ad Dominum paiiof,
pienda praesertim euchatislia valeat mea. Age jam; videri valet fore iiidicinm. l
locutus eslRominus ad Moysen, dicens : Loquete ad 51. Al vero qnid possim agere, video minime.
Aaron fralrem 1uum,eldices ad enm: Bomo sacerdos Omni pene temporje jam olim consuevi Domimim
de semine Aaron per familias, qui habuerit maculatn, rogare, u(, concessa venia peccaminum, auferat a
non offeret panes Deo suo, nec accedet ad mini- roe mundi concup scenliam et desideria carnis :
sterium ejus (Levit. xxi, 17). De roacula quod quibiis cum tota nocle non minus quam trecenriis
dixi sufficial; utinam fuisset sola; subjectarum quilibct donniens, et vigilans laboraverim: hodie
g>77 ve.ro non aliqua. .Si cmcus fuerit (Levit. eliam niinc sciibenlem me sepluagenarium pene
xxi, 18), quod me esse, consideralo injcessu vi- sentio litillari. 278» Precor etiam ULauferal appe-
dentium , negare non valeo. Si claudus , quod lie- lilum humanee laudis, quem mihiinesse visceralius
queo diffileri, quando eliam illud quod video honuni, in islis quoque, quas affectari etiam mihi renilenti-
per infirmilalem mentis nequeo sequi. Si parvo hus [f. renitenti] videof, considerare vales , quas
naso, quod me confileor esse , cum discretionis ccenodoxi spirilus impetu ingeri senlio, (571) face-
quemdam quasi anhelitum nequeo preecepsniniium liis ; vilium quoqtie, quod non tam corpore, quam
in agendis vel disponendis lenere. Si parvo attt 3 animo discurrere me circumquaque facit, desidiaeet
grandi vel torlo tiaso, qnia actionis rectitudinis torporis, inconstaiuiam et levitatem menlis, duri-
[7. rec.itudinem] suli specie discreiionis seepe con- tiam et duplicitalem cordis , praviloquium cordis et
fundo. Si fracto pede vel manu, quis in me lioc non oris : quoeomnia teeum in me juste reprehendens
advertat ? Viam enim Domini pergere , ut paulo conjecto inde contingere; quia implorata , ut con-
snperius audisli, non valens , a bono opere, fracla venit, misericordia et gratia, ut ab hiseruar, Dei, non
ui quis manu , iners socorditer vaco. Si gibbus. coilaborare, ui fial liberum compello, ul oporluerat,
tttinam,Domine, nec jugo iniquitalis,nec lerrenee ita vecors, quod mibi magis noeet. quam adj"uvetarbi-
pondere gravarer solliciiudinis ! Si lippus, quis non trium. Dumque impendere riiihi liegligo quod ex me
viJeat quod, etsi aliquod per divinam gratiam in me est, mendaciter petere me approbo quod ex Deo est.
emicat scienlise lumen, carnalia opera misere illud Verbi gralia poslulo: poslnaufragium saltem castilatis
obscurare [/. obscureni]'' Si aibvginemliabeaiin oculo, continentiae littns;, sed nec macerationem carnis,
el arroganiise coecilas mese Deo soli mihique partim nec fugam fornicationis volomihi indicere prorsus.
comperta quania sil, nulli valeo dicere, dtim illam 52. Esse etahud quod interdicere legationis meae
omnium malorum causam comptiians , ccenodoxi vias noii pafuni confiteor; ad omne enirn, quod
spirilus incurrionem soleam nominare. Si jtigem cuivis est necess-.rium, nihil lam opporlunum,
scabicm, (569) isiud stiperiolibus perpen_is, ex quo quam illud singulare sacrificiiim , quod quotidie
lascivire ccepeiim utiqtte quousque duraverim, si nobis reproesenlai Pascha nostrum, Chrisium utique
seabiem-luxuriam fore capi novcris , mihi peculia- pro nobis veraciter immolatum. Quod si digne mu-
rius neque inficior converiire, et ipsam ex ipsius nus, quod tamen non consequiiur, offerrem, eisi
incuisione generari perspicue. Ubi fuerit superhia, non quotidie, sallem soepe; nulli poterat legalioni
illic eiit el conlutnelia, dum dicilur nosse certissime, ad impetrandum puto, ut plures aitinl, confiteri.'
dum nec ipsam eetalis invaleludinem posse video illi Sed impedit quod audio : Vade prius reconciliuri
conlradicere. Si impetiginem in corpore, luihi pccu- fralti luo (Maith. v, 24). Fralres vero si omnes su-
liariusneque iniiciorconvenire.Oaulemtilet ah ava- mus in capiteClirislJo,quisipsominusoffendendus, ne
ritia vel latUiun, ut mihi videlur, liber fuissem ! Si liabeal aliquid adversum nos, <3equoampliuseslfor-
ponderosus, vee mihi miserrimo , qut tiirpiludiiiem midandum ? Hahel yero adversum me, confiteor,duo,
ei_quando corporaliter non exercui, animaliter gra- ctqttod loedcre membraipsius ti!ique,elquod Ieedere
vari me eadem pene omni lempore usque ad istud non desino ipsum. El cum dies noctesque ad recon-
scilicel senium sensi, et sentire miser non desino. ciliaiionem solam minime sufficianl, muneris, rogo,
His maculis sordidatus cum aliis quanipluribus panes offercndi quando locuspatebii? Sed paleret, preesu-
contra interdictum Domino me confileor hacleniis uio, locus ad ipsum, si quidem niunusrecoiieilialio
obliili-Se,.el quod salutis cst digne offerenlibus re- foret, si proximis satisfactum fuissct; quos utique
niedimn, mihi fecisse damnationis selernoejudiciuin: nusquara amplius nie loesisse, cum in pluribus con-
(570) quod certissunum, ut fieri posse dixisti, diffiteor, quam in eo. quod quam graviter Salvatqr
(569) Isiud refertur ad il!a, miid "peculiariusne- quas senlio iugeii impelu spiritus cmnodoxi; el pre-
que inficior cunvenire. Mox e! ipsam, id esl scabiem, cor, ul auferal vilium quoque desidim et torporis,
ex ipsivs luxurimincursione generari, elc. qttod facil tne circumquaque
' discurrere non lam cor*
(570) Conslrue : quodvnht videti [ore certissimum, pore qnam animo : ilem nl auferai iiiconslantiamet
ut dixisti posse fieri, tndiciuni difficullalis, quam tevitalem rneiids, dtirhiam el dupliciiatein coidis,
palior in redeundo ad Dominum. praviloquium cordis cl oris; quw oinnia jusle repre-
(571) Legebalur : facettts. Emendationera probat hendens in me, lecum conjectoinde. comhigere,quia
\ conlexlus, qui sic conslriiendus est: Precor eliam, implorata, ut convenit, misericordia el graltu Dei, ut
tu auferat appeiilum humanw laudis, qliem vales eruar ab his, vecors non compello,ul oporinerul, col-
consideraie inessetnihi visceralius in islis quoque fa- laborctre,ul arbhrinm fiat iiberum : guocltnagis no-
celiis, quas vitteortnihi etiam rcnitenli affeclari, el cel milti, qudm adjuvet.
ioB EXCERPTUM EX DIALOGOCONFESSIONALI. 426,-
denunliet atlende : Qui scandalizaveril, inquiens , A _ fuerit causa; mihi videtur, quod me [i. in me]
vnum de pusillis islis, qtti in me.credunt, expedil ei, illa , quam putaveram , esset, quia humilitas sit
ul suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demer- elationis (572), pej"orruina. Inde enim superbio, unde
gatur in profundutn maris (Mallh. xvm, 6). ine despeciissimum certissime et infra universos
Itemque post quwdam. attendo, cum cseteri inde soleanl gloriari,unde ca>
'
33. Tergiversari, ais, nimium videris mibi, et teris se vident excellere. Quod nisi turpiloquium
«olli instar- volucris Enniause colorem cura molu saltem in isto prsecepto vilarem, apostolico condi-- -
mulare. Nunc enim riimium rigorem , 279 nunc gno enuclearem 280 exemplo. At quia deficit elo-
in te maximam admiror mollitiem; nune quasi fer- quium, nec fari,- quod a me ipso palior, possum,
vdrem, modo teporem; nunc conslantiam , nunc exterius dum me tibi cerno nolissimum, ne inlerius.
sludeo \leg. video] dissolutionein; nunc sincere' (et libi quoque Jateam, dirigo te ad Gregorium Deilo-
ulinam vel aliquolies), nuhc simulate mihi, ut, proh quum, illum interr-Dga; quid de reprobis hypoerilis
- nefas! semper, cuncla videris referre, et modo el arrogantibus senliat, hauri: ibi me
conspicere
miseKtbili queedam confitendo quoque celare; sicut totum vaiebis. In evilalione, inquis , solcecismo-
illud primum, quod mihi etiam, qui te non minus rum constrtiGlionis qiiani i'alionis vero, - dictio-
quain idem agnovi, ita legenli occulilmyac si mi- JJ ] num quam actionum videri valel perspicacius te
nime diceretur. Ita, inquam, ita esse confiteor, pa- esse quod dicis, dum magis utique affeclas, si suc-
riter et actibus demonslro. De illo lamen, quod cederet tamen, videri eloquens, quam ipse quod
faris, quia pejus fore, si "omnihus pateret, adverli, beneloqueris (575),exsequens. Planlares libentissime
sufficere credidi, si quovis modo tu solus valeres video, contra inlei'diclum licel, in domo Domini
inde melius cerlificari. Te vero dum alioquor, ocu- nemus, qui in arbusculorum situ tam es studiosus.
latum quemlibet, qualem scilicet -regula & nobis Mane, inquam, raane videbis, quis sim, spondeo,
Iransgressa suadet, aspicio^ qui utique sua norit clarius, nec tamen reprimetur \umor oh id semel,
curare, el aliena vulnera non detegere et publicare. promilto, conceplus.
JNam nec debes oblivisci, quod de neglecta diulius 54. Iniquitatem, ait Psalmisla, si aspexi in carde
confessione superius audisli. Quare, inquis, et cui meo, non exaudiet Dotninus- (Psal. LXV,18). Quod '
confiterisjî affeclas celari ? Deo, inquam, et mihi. licet pro arhitrio sic vel sic valeat intelligi, dicit
Deo cur ? inquis. Non ut noverit, inquam, qui nil enim Dominus : Si non remiserilis hominibus pec-
valetignorare, sed ut dignetur remitlere. Ita enim cata eorum, >necPaler vester ccelestis femiltet vobis
audio et Prophetam praesumere, mihi ul aliquanto (Marc. xi, 25). Et alibi: Qui dvertil aurem suam a
verius atque securius valeam dicere : Deltctum Q ( clatnore pauperis, et ipse clamabit el non exaudietur
meum coram me est semper {Psal. L, 5), quod non (Prov. xxi, 15)": exemplo Herodis hypocritee, quia
fuerat ulique, si non contigisset scripsisse; dictum- Deum ficte quserunt, nunquam ihvenire hrereritur.
que gaudere : Beatus qui semper esl pavidus (Prov. Nulli vero ssepe continuatius psalmodiis vacant,
xxvni, 14). Et : Cor, quod noverit amariludinem crebrius missarum solemnia celebrant, pauperibus.
animm sum, in gaudio illius nonmiscebitur extraneus necessafia tribuunt, prsedicationi amplius insislunf,
(Prov. xiv, 10). Sed melius, inquisrfueral in tabulis in qhibus cunctis evidentissiriie-videri mihi experi-
cordis scripsisse. Melius, inquam, melius, et illic et mento preecipue mei confiteor, iniquitatem quam
isticvero putoproestanlius. Habemusvero cumAugu- dicit ipsam, quam in me considei'o, fore duplicila- '
slini quoque exemploin ihembranis ovium confitenten. tem. Duaous enim quasi linguis duo qusedam fe-'
- Apostolum : Qtti prius fuiblasphemus elpersecutor,et «ilo (574), audientibuspsalmos vel aliud quid, cordis
contumeliosus (I Titn. i, 13). Subrepit tibi, inquis, inspeclori .longe dissimilia alia et innumera; sicut
liinc aut superbioeaut inanisglorise,_aulcerteVanee in Isla noete, istud eujus estmane (vigilia vero est
seeuritatis tentatio aliqua. Pene, inquam, usque ad aposlolorum Philippi ct Jacobi) cum impulsu adver-
- desperationem morliferam." Cum enim audio, quia sarii vigilareni ut ssepe, dormire cum utilius
utique
Juslus in primordio accusalor est sui (Prov. xvm, I
D foret,iiicul)ileadhuc tumentesuperre, mihi quoe(S75)
17);"submurmurat misero mihi miserrima slultitia, «ontra votum acciderat. Bonito namque tuus Ia-
vel slultisslma miseria, quod imitator in isto sim jiatn, jussuabsque meo, dispensasse fratribus, fue-
infelix alicujusjustorum, et ita erga miserrimum et rat nuntiatus; cumque ista et alia illegaliterhic ac-
perdilissimum, si ila vadit, agi corispicio, ut specla- cidere exaggefarera, et vigilans eorum mihi phanla-
-Jjiliusconspici in terra monstrum uon fueril datum. smata repraesentarem, perveni cogilans loco (576),
_ Cum enim superbia, semper, Id est ambilio, ruinee ubi lfabe.ur in ea, quam miseri ahdicavimus,
lege»
(572) Conslrue : MiM,videlur, quod illa in me es- (574) Recito scilicel ore psalmos audienlibus, et
set ruina pejor, quam putaveram; quia sil humilitas corde recito alia et innumera longc dissimilia Deo
elalionis. inspectori cordis.
(573) Construe : Verum, inquis, in evilaiionesolce- (575) In" apographo legebalur mildque. Sensus
cismoriim, id est eri'orum, construclionis quam ra- emendationem suggessit, et construe : ln cubile ad-
tioms, diciionuin quatn aciionum valel videri perspi- huc lumente super re , qum accideral mihi contre.
eacius te esse quod dicis, dum magis ulique affeclas volum.
(si lamen succederet) m&erieloquens; quam ipse exse- (576) Id est ad eum locum, ubi habebalur in ea kge
quens quod bene loaueris (regula scilicet monastica) quam miseri abdicavimus;
PiTROt.' CXXXYI6 lk
427 RATHERIIEPISC. YERON. OPP. PARS I. 428
quod utiqne lantoperenos, peculiari vero illo noslri, A menlissima, istius festuca (enuisstnia, Et (578) ecce
jion Dei amojeampleclhimr abbaluli: Sinejussione inter illa 282 hymnorum meUifluacarmina magnus
abbalis nihil facial. Iticnmbpns ergo illic, cl causas a Leodico ille nupeij liabitus irruilexercitus, servo-
inde comportans vindictoe,ccepi cogilare, essel si rum ineeslimabilismultiiudo, et qualium ? Equorum
aliud, quaread hujusmodi quasi honorem lam avi- genei'osissimorura mille modis discrepans hinnilus,
de inliiaremiis. Nihil aliud invenire valui prorsus. maslrucarum coeterdrumqueornatuum, mcnsaliiim,
2S1 Inde cum fuissel venluni ad malulinos, psal- scamnalium, coiiinarum , reliquorumque commodo-
miini ore diceham, corde clamabam: 0 Oderadestul- rum esse qui potuerat diversissimus apparatus, cle-
tissime (577), iioccine erat, quod ocloginla Iibris, ricorum (579) el cucullaloruin nohilissimorumcigneo
lenacissimus cum puiareris (sic enim sic, seepein canore dulcior sonus, cognatorum nobilis, infinila,
juriiciis erramus, niiseri, nostris), non duhitasli pulcherrima atque charissima, flens quoque e\ ej'ii-
emisse? Sile, sile, moneo ; moneo inquam, o hypo- lans (til paiiperiorum meminerim) relinqui se quod
criia, moneo, sile, coepiactutum clamare$ te in- videbat, caterva (580): deseniiudinis (581) illorum
luere ; illum relinque. Ejice trahem de oculo luo, ct [subaudi irruerunt] praejudicia: 283 labores innu- '
lunc fratris de inluitu, si voles aul vales, propelle nierahiles atque periculosos itinerum, dispendiorum,
iestucam. Nam, utvenssiine falear, in comparatione B et iiifirmitaium ha^sola pro sententia perpessi; pe-
islius, quam miraris, slultitia lua est trabes vehe- cunia, quanlum ad me, maxima ob id dalione di-
habelur, inquam, id quod nos abbaluli lanlopere coin- _ na, atque chafnsima cognalorum, qui scilicetoeea-
pleclimur, peculiari vero illo amore noslri, non Dei. sione memorata admonasierium confluxerunt; irruit
Sine jussiqne abbaiis, eic. Abbatulumse huraililaiis quoqttecaterva flens et ejulans (ul meminerimpaupe-
causa noniinal, vel etiam quia non insigniori etprin- riorutfi) eo quod videbalse relinqui.
cipi monaslerio.,uli erat-Lobiense, sed alicui infc- (Sil) Consirtie e'l explica : Irruerunt mentiprwju-
jiori inonasierio preesidebat,quale fuisse Almense dicia deserliludinis\illorum: irtuerunl perpessi (seu
cdn.ieci'iiusin Vila loco anlea mcmoralo. hi qui perpessi suijl) labores-innumerabiles, atque
(577) Hic 0 Jeradus est ille inonachus, quem simo- periculosos ilinerum, dispendiorum, el infirmilalutn
niaca. emptioni reum coarguil num. 22.-Confer ibi- pro hac sola senlenlia(nisi paiiicipium perpessiacci -
aem nol. 544. Hine aulem quid emeril eognoscimiis, piendum credalur significalionepasjsiva, uli-in hoc
iiimirum aliqiiampreelationem,seu parvain abhatiam ipso opere superius nacta, etlargitos, et n. 40 pro
in aliquo forlasse ex iis nionasieriolis, queead pri- innumerabilibusin hoc swcttlo perpessis, idem parti-
niarium Loliiense monasierium pertinebanl. Post- cipium perpessisjjassiva significatione accipiuntur;
quam vero Odei'adiemplionein-coarguil,.mox cuin quo casu explicandum et legendum essel irruerunt
ait; Sile, sile, moneo,moneo,inquam, elc, reprehen- laboresinnumerabilesel periculosi . .-. . perpessipro
sioneni ad se conveiiens, niajoris mulio criminis se hac sola sentenlia): irruil pecuniadistracla ob id da-
reum traducit. Cujttsmodi autmn fueiii hoc crimen , (C tione quanlum ad tne maxima, ad quatn cum solum-
conjiciendo explicabimusin fine noiationis 65. Ra- modo cohversusfvissem,recolendoconsiderans vestem
tberii aulem mos esl aliena quideni carpere, at sua pretiosissitnam ttliits, quam Intc alluli, distractam,
licet leviora mullo magis exaggerare. 'eiiam nactatn sacrilegio evidentissimo,valuissetnex-
(578) Evagationem menlis designat, quee, dum spirare dolore immanissimo, si nalura dedissel emori
matulinis interesset, inter cantus ijsalmorttm irruit trislhia. Quid atitem his verbls indicelur, haud facile
jn animum,.ex eo excilala, quod nuper conligerat, conjicere licet. Prwjudicia, inquit, desertiiudinisillo-
cum e Leodicensiurhe ad monasterium quitlam cum rum, id est clericofum et monachorum. Quid autem
magno comitatu accessit. Quinam vero hic fuerit,' desertiiudo? Num desertio pro disbipalione? deserto
relicet. Licet autem subobscure loqualur, ac velut enim pro dissiponiedio 1 oevousurpatumaliquol exem-
enigmalice; curolaroen FulcuinusrfeGesdsabb, Lob., pJa apud Cangium confirinanl. Hoc sensu indicari
c. 26, narret, Raldricum Leodieensem episcopum posset dissipatio honorinnmonasterii ob splendidam
cum comite Ragincro avunculo suo, cui Lobiensem tot ac lanloruin hpspitum receplionem; de qua in
abbatiam idem episcopus dederat, ad monaslerium casu non absiinilf nionasierii Lobiensis Fulciiinus '
Lobiense accessisse, ibique splendidefuisse exceplos loco laudato, c. 26, aii : Fraires sibi minui, unde alii
cum magno rei comnmnis detrimenlo; aliquid si- ingurgtlarenlur, in communi deplorant. El auctor de
niile raonaslerio pariter, cui Ralherius prseeral, con- Geslis abbalutn Gemblac., tom. H Spicil. noveeedit.,-
tigisse, hoc loco indicari credimus, cum pecuniam pag. 762, monachosrefert clatnantesel conquereniesres
abs se hac occasione distraciam conqueraiur. Clerici suas prodige dilapidari, el substanliammonasleriinon
et moiiaehi.qui advenienteinsacro canlu exceperunt, It) moderateobsoniis swculariumpersonarum exslirpari.
insignem aliquem ecclesiaslicum, a qtio Raiherii 'Porrodum -ail perpesst labores ilineiitin, dispendio-
inonaslerium penderel, cum comiiaiu advenisse sub- rtttn, el infirmhaiutnpro hac sola sentenlia, illam sen-
indicant. Hic fortassis fuil laudalus Baldricus epi- tentiam inielligil, quara abhales tanlopere complecli
scopus Eeodicensis, ad cujus sedem perlinebat mo- paulo ante ti'adiderat: Sine jussione abbalis nihil
-lasierium Alnense, quod Raiherio ex eadem sede faciat. Cum nimiruni hac de causa ahbalis lilulus et
pulso ad vitse subsidiumfuisse concessum prohabi- auctoritas expeteretur; quidam htijiis praiationis
liler conjecimus in Yila auctoris, § 11. Hac aulem consequendeecausa laboresinnuinerabilesatque peri-
in senlenlia particula nuper latius sumpia pro non culosositinerutn,dispendiorum,el infii miiatis perpessi
mullo atile, refcrenda est ad annum 958, vel ad ini- sunt.Sic ex. gr. Otleradiitioneset reddhioneseodem
lium anni 959, cum hoc anno Baldricus e vivis ex- fuie susceptee iiuinero vigesimo quarto perslrictse
cesserit. fuei'unt; et octoginla librarum dispeiidinm,ul idem
(579) Hi clerici et monachi nobilissimi suaviter abbatis litulum enicrel, indicaverat paulo ante. Tan-
canentes advenienli obviam ierant. Hanc ecclesiasli- dem voces pecuniaquanlum ad me maximaobid da-
cam consueludinem leslatui' inter alios auclor viiee lione dislracta innuunlne illas libras duas et viginti,
Lietberli episcojiiCameracensis, cap. 21, cuiLaudu- quas ex monasteiii rehus se insurapsisseconlessus
num accedenli more ecclesiaslico,inquit, procedunt cst num. 25 ? Qubd si credatur probabile, heelihroe
tmnes obviam. 22, sicut el veslis illa preiiosissima, quatn huc, in-
(580) Id est irndt calerva nobilis,infinila, pulcher- quit, altuli, dicendoeesseni distractaeob id, uiniirum
'
m EXCERPTUM EX DIALOGOCONFESSIONALI. 450'
stracta, ad quam cum soluramodoconversus fuissem, A I 35. Gaudes igitur, quia sine jussione tua nihilgg^,'
preiiosissimam illius recolcndo' distraclam , quam' fit, vide quid j'uheas; exigis ohedienliaiif, astrue
hucalluli, considerans veslem, evidenlissimo sacii-- - u,uod exigis ; illi enim lihi, lu regulte dehilor es ohe-
legio etiamnaciam, tristitia si emori natura dedissel, dire. Illi peccant, si exlra voluntaiem et ordinatio-'
dolore immanissimo expirare valuissem. Ila cnim nemtuam faciant; tu, si contra consiilutum reguloe
ante oculos menlis adducta [subaudi heec res] me quidlibel disponis aut preecipjs. Omnia vero, ait, quw
gemendo fecit suspirare, ui si forte pro forihus ali- discipulos docuerit esse contratia, in suis faciis indi?
quis slelissel, meillo mihi consuelissimo incommodo cel non agettda; scialque, quia qui sttscepitanimas
cruciari pnlafe quivisset. Tandem his aliquantisper regendas, necessario prwparet.se ad ralionem tedden-
amotis, cogilare ccepi; in boc lanli,' ut consideras, dam;'et "quanlum sub tura sua fralrum se habere
saeculo, empto quod in futuro cceperis emolunienti scierh numerum, agnoscal pro cerio, quodin diejudi-
nosse desidero (582). El ecce [subaudi irruii] ilerum cii ipsarum omnium animarum reddiiurus Deo talio-
antecordisintuiium columba illa de templo venalis, nem, sine dubio tiddita [svbaudi raiione] et suse
ecce in manu Jesu (lagellumde resticulis, expulsio anima.. 0 ventositas siultissima ! loi laboribus, lot
illa de lemplo terribilis; eece Simouis malediclio, eerumnis, tot iribulationihus, lot doloribus, lot an-
ecce Giezi lepra horribilis, non sine Ananioeet Sa- B 3 gusiiis, lania prelii summa in hoc s__culo,lot suppli-
phirae elogio quoque et aiiaihemale recipientis, quod ciis in inferno emisse vocari solum ab horainihus
gralis dari etdebuii recipi. Sinejussione abbalis, in- Rahbi (585), cuin ipse judex futurus suaserit dicens :*
. quit (subaudi regula), nildl faciat. Ecce quod lanto Nolile vocati Rabbi (Mailh. xxm, 8), quasi diceret:
prelio non solum pecuniae, sed et iaborum innume- Ne illura affecleiishonorem in seeculo, jiro quo ho-
rabilium infelicissime acquisivisti: sed non perfun- nore, illo (584), quem describere gestiens deficit
Clorie accipias, cum audis, moneo: Ipse latnen abbas Aposiolus dicens : Quod oculus non vidit, nec auris
cum limore Dei et ordinalione regulw omnia facial. audivil, el in cor hominisnon ascendii (I Cor. n, 9),
El rursum: Sciaique abbas culpmpastoris incumbere, privati, tam magna el simililer inenarrabilia tor-
quidquid-in ovibus palerfamilias ulililalis tninus po- menta paliamini in inferno. Inter hsec aufem cum
tuerit invenire; ideoquenihil exlra prmceplumDomini, considero maledictionum super me irruentes quasi
quod absit, debetaut docere, aut consliluere, vel ju- Euxini freti fervenlissimos cumulos, in, nulla mese,
bere, memorsethper, qtda el doclrinm sum et discipu- salutis (confiteor) fiducia me miserrimum respirare
lorum vbedientim'in iremendo Dei judicio facienda soloe (58S) ne dicara aliis junctee compellunt; in qui-
eril discussio. bus cum prima se ingerat, posterius licet intenta,
iC
ob eamdem sententiam, seu causa ejus pfeelalionis, Oderadum, qui aperta simonia aijbaiianf aliant,
(juam emplione qnadam ahs se acquisitara inferius octoginla libiis acquisierat. Confessaritis vero hac
indicare videtur. Cuin vero eas libras 22 ex mona- de re Jenius j"udiciumferens ntiin. 56 : Istud, inquit,
slerii redditibus sibi seposuisset, poslquam abbas tibi qitoqtto modo concessitm(abbalisgradum inlcl?
ejus redilus administraret (neque enim anie ejusmodi ligit) tam.vili mitdtne debuisses wsliinare. Quidquid
adminislrationem quidquam ex ipsis redditibus po- enim expendendo, vel liibuendo in liujttsinodi, qttasi
luisset decerpere, quod in acquire.ndamipsam abha- perdilum te video dolere (aunim fuisset Arabicum),
tiam conferret) ipsum abbalis gradura initio iisdem esset omtiimodis salvum, si ita te deincepsvivere^ ut
libris emisse et acquisisse dici nequit. Ralherium modicis regulmipsius verbis perslrinxisli, fuisset ccali-
quidem initio monasterio prsefeclum vidimus non tus datum, Ea porro veslis pretiosissima, quam cum
preiio, aul emplioneulla, sed eompositioiiequadani, ad monaslerium venit secum attulerai, quatenus el
ul e Leodicensi sede exclusus ex ejus monaslerii qtio sensu (per exaggeralionem, ut credimtis, ipsi
redditihus viveret. Quoeautem hic memorantur, om- familiarem) acquisita dicalur sacrilegioevidenlissitno,
nia, ul ex contexiu liquet, ea -occosioneacciderunt,, ignoium plane est.
qua nupef e Leodico insignis quidam ecclesiasticusi . (582) Construe : Desidero nbsse, qttod emolumenlb
(Baldricus, ul videtur, episcopus Leodicensis) cumi cmperisin futuro swculo,empto (seu o'brem emptam)
magno comitalu ad monaslerium advenit. "Videnot. tanli, ui consideras, in swculfl lioc. Qnid autem em- -
578.Advenitautem cum Ratherius janidiu ante abbas3 JJ ptu.m inlelligal, explicare yidenliir sequeniia, cum'
esset. Hae ilaque occasione Ratherius illi dedissej de abbatis lilulo ait: Eccequod lanio pretio nonso-
videtur veslein preliosissimam, et in hoc hospile3 lum pecunim,sed el laborum innumerabiliuminfelicis-
ejusque comilalu excipiendo insumpsisse iihi'as 22,t sime acquisivtsti. Id Oderatlo potius quam Ratlierio
quas penuriwnecessitaie,ul superius dixerat, e mo- convenil. Qualeiitis vero^Ralherius exaggerando em-
•
nasterii redditibus sumere coactus fuii nisi quis exi ptionis quamdam speciem sihi imputet, videsis nota-
voce daiione.easdem quoque lihras eidem Baldrico 3 lione proecedenli,
datas cedere malit, sive quia in ejusmodi vjsitalio- (585) Etnisse vocari ab hominibus Rabbi, id -est
nibus aliquidpecunise offerri solerel, sivecjuia Ra--• emisse praelalionem, ob qitain abhas voceris.
therius limeret, ne idem Baldricus, qui se e Leodi- - (584) Id est, .//o privali,
quenl Aposiolus
censi calhedra expulerat, excluderei quoque ex bacc describeredeficit dtcens: Quod oculus, etc. gesliens
abbatiola, quam composilionis litulo ad vitse suhsi- (585) Conslrue: Solce (illse lnaledicliones, quas
dium in perpetuum acceperal, nisi.aliquo niuneree anlea indicavit, et mox S. Gregorii et Scripluraiunv
euni sibi concLliaret.Id autem, quod alii fone redetn- verbis referl) ne dicatn junctw itliis compeUunl,confi-
piionem vexw appellarent, Ratherius pro empiione e" teor, me misenimnm non respirare in ulla fiducia sa-
fluadam simoniaca traducit: mos enim ejuseslsua a "lulis mew, in quibus (maledictionihus) cumprima,-
gesla nori solum carpere, sed eliam exaggerare... licel posleriusintenta;ingerai se'(sul}audjmew menli),
Enimvero Uoc factum adeo exaggeravit, ul hac dee voto ut audias qum sil, veibis ejusdem Gregorii, qui>
causa majoris multo delicli se reum veudiiet, quam n eatn prolulit-; Sicut qui invilalus, elc.
EPISC. VERON. OPP. I. '
451 RATHERIi PARS m
qttse sit ej'usdem qui protulit, volo ut audias verbis>A lendas; canis quoque reversus ad vomilumquanlum
Gregorii: Sicul qui invilalus, inquit, renuit, quwsiiusi oculos offendat meinineris intnentum. Quodjam illis,
refugit, sacris est altaribus promovendus; sic quiullro> quibus le laborare adhuc vitiis doleo, feceris con-
ambit, vei impotiunius se ihgerit, esl procul dubio revertendi et aveiiendi a Domino' volumina vere-
pellendus. Nam qui nililur ad aliiora conscendere,i cunde (587), ut con decet, recolas: etiam nunc, dumin
quid ayit nisi ut crescendodeerescat ? Cur non perpen- novissima ulique hora consistis, insolidilaie animum
dit, quia 285 benedictid ilti in malediclum conver- ligas; slullus enim ut luna mulatur (Eccli.xvm, 12),
titur, qul ad hoc, ut fiat limreticus, promovelur ? Quami quod de te somnialum, ut actitare soleJias, fuerit
maledictionem (S86), atiende, <juamque mortiferami nec ne, libi duhio procul, tamen oplime, videri valet
sequuntur (antecedere quamvis debuerinl) isliusmodii congruere. Quol enim vicibus foiiunii et infortunii,
-
[subaudi maledicliones] : Maledicti, inquit, qui de- conversionis el aversionis g§@ oblenehratus splen-
clinant a mandalis luis (Psal. cxvm, 21). Maledictuss dueris, rursus iterpm obienerandum cismarina , ut
qui annunliaverit palrimeo dicens: naius est tibipuerr ita loquar, jam cantat tellus. Curavimus, ait Doini-
masculus (Jer. xx, 15; XLVHI,10). Maledictus qui. TIUStui (Jer. u, 9), ul cerniiur causa, Babylonem,
proldbuerit gladium suum a sanguine (Jer. xvn, 5). et noriesl sanala, dum adliuc rcdiviva misor pullulat
Maledictus qui, ul a Domino reeedat cor ejus, spemi B confuslo tua. Frons merelricis facla esl tibi; noiuisli
suam ponit in homine (Jet: XLVIII, 10). Blalediclus. erubescere (Jer. m, 3), de le dictum, ceecusmenie
qui opus Domini facit negligenler (Ibid.) : et ir- nisi tua professione fuisses, valuisti advertere, cum
recordabiles nunc alise, in quibus nil magis ini de te talia, tantaL lamque infinlla, sinepudoreel
me mirandum, quare quod eas recordari, nedunii gemitu potuisli referre, et nec nominanda, ut Apo-
scribere vel enarrare siccis valeam oculis ; in quoj stolus preecipit (Ephes. v, 3), quasi Iionesta, pompa-.
luce clarius considerare mei duritiam vales," confi- tice quoque, si valuisses, narrare. Sed intueor quid
teor, cordis moiiaris iinpudentissiine , ut enim multi [/., ut et
36. Ut dicjs, ita est, inquis; levitatem inconstan- niulti] in lioc complices lui; dum scriplum amplecti
tiee nam tuse niirari non desinens, non iniror jam,, ab omnibus vjdes : Juslus in primordio accusator est
si lale quid-in isla libi se.ale (ut illud fuit, quod1 sui (Prov. XVIII,17_, de confesslonepeccatorura in-
novi) quiverit corporaliler contingere , eum ita te_ ilicibiliter lugendorum ornari mavis, quam humi-
splritaliier adhuc video lascivire. Tui ipsius enimi liari; -etideo peccatorem le licel veracissime dicas,
scripto atqueverbis eon.icioquod pi'eelendis, non te3 callide, si posscs, audientibus persuaderes, magis le
meditari corde salis sincero. Si enim de reversione_ hoc ex humililate dicere quam ex verilate; nam si
adDominum, id est de conversione de malo adho-- C G peccalor ita tenus videri et dici, nt scriplitas, \elles,
num veraciter deliberasses; istud tibi quoquo raodo) me te puhlicasse m>n tanlopei'e doluisses. Si vero
coneessum tam vili minime [supple eeslimare] debuis- non vales justum [subaudi persuadere le], quqd te
ses; quidquid enim experidendo vel tribuendo inl non esse oculatum non suhfugit ullum; saltem ali-
hujusmodi, quasi perditum te video dolere (aurumi quibus persuadeas litteratum. Itaque vitara luam te
fuissel Arahicura) essetoinnimodis salvum; si ila (e3 per exempla meliorum non discutere cerlificor, [sub-
deinceps vivere ,-ut modicis reguloc ipsius verbis. audi nec] foeditalem considerare tuee nec duplici-
perslrinxisli, fuisset coelitus , quolus quisque anteJ latem inconslantiee, negue te reprobari, cum audie-
fueris, datum; sjd jliclante Scriptura: Qui observatf ras: Vir duplex anitno inconstansin omnibusviis suis;
ventos, non seminat, et qui considerat nubes, noni et quod Sallustius Ciceroni [subaudi dixit], neque
metit (Eccle. xi, 4), illius modi te considero imbe- huic, neqtte illi fidem habere, neque Gsesari, nec
cillitalis, pusillauiinitalis, timiditatis, inconstanlise,s Pompeio, utique ad te perlinere; tu eniiu neque Do-
duplicitalis, et enervis nimium ignaviee, ut de fuii mino, neque cui obsequeris adversario, constantiam
ereplione cogerer penitus desperare , nisi inenarra- fidei, ut ita dixeriin, seryare probaris.
biles divitias omnip.otenlissim_eDei atlenderem rai- 37. Namt ut tibi vicenr rependam, quia videlicet
•**
sericordioe, honitalis, el pielalis gratuiiee innuniera- cum tua narrare, pt prsetendebas , proponeres cs'-
bilibus contra spem eliam abinitio seeculiprserogatoe. mina, a meis (588) coepisli, in luis desinahi ego. Qua
Ul enim verbis me proplieticis te alloqui consideres,> calliditate illud egeris revelaho. Tu, licel ohtenderis
quam viiis facltts es, rogo perpendas, ilerans vias luass libi penitus non eluceri; ne enim te, ut verebaris,
{Jer. ii, 56); dumque le peccatorem criminosissimum> publicarem, salis,]ul tibi videhatur, aslute, re autem
verissime scriplitas, monitum te quoesoadvertas, ne3 vera nimium subdole mea opposuisli quoo alleude-
iteres nerbum in oratione lua (Eccli. vn, 15); sus lotai rem, et tua relinquerem; el quod de vioJatione re-
in volutabro (II Pelr, n, 22) quid proficiat luli at- guloe, loquacissimji prosecutus es, ut videre videor,
i
(586) Construe et explica: Quam melediciionem, , feceris volutnina, id esl circulmn ac gyrum, conver-
et quam motiiferam, allende, sequunlur maledicdonesi tendi el avetiendi d Domino: eiiam nunc figas animum
istiusmodi , quamvis debueiint anlecedere, id est, i in sotiditale, dum consistis in novissima udque hora.
Maledicii, inquh, etc. Et sequunlur aliw nunc irre- (588) A meis, iiiquil, cwpisii, cum seilicel iium. 1
cordabiles, in quibus, etc. perjurium a quopiam exlortum Balberius confessa-
(587) Construe: Verecunde, ut condecel, recolas, rio opposuil. I
quod jam illis vitiis, quibtts dojeo te adhuc laborare, }
'
&___ EXCERPTUMEX. DJALOGOCONFESSIONALI. 434
arroganlioe vel inquietudinis vanitate, oh aliud non A oculi tui{Thren. m, 18). Ut divisiones aquarum de-
mihi videris fecisse, nisi ut illitis facinoris magnilu- ducal ocutus meus (Thren. ni, 48),' posses, ut coni-
dine posses, quod in le noveram, levigare utcunque. peteret, in hora ullima contra insislenles saltem ac-
Ego, inquam, ego ut fur et in hoc quoquedeprehen- . cusaiores proferre , qui calumniabuntur cerlissinie,
sus, qtiid respondeam nescio prorsus. Stupeo vero, nullum tuorum te criminum, scripseris ea licet,
tamen si quod agere competit, facio atlonitus, per- competenler deflesse, emendasse , pcenituisse, nec
pendere non satis preevalens, cur hoc me facere vel visceraliter unquain optasse: Quis dabit capiti-meo
permiseril,veIvoluerilDeus. Ut video, inquis, mente aquam, et octtlismeis fontemlacrymarum (Jer. ix, 1),
excessit, quod in jam dicli legisti dialogo de quodam utplorem contritionem meam, nedura populi mei,
Chrysario, divite superbissimo(GBEG.Dialog.1. iv, c. hoc est, gregis mihi commissi? Nam dum proximo
38), qui dum moreretur, insislentes sibi humani cantares: Ululate, pastores, el clamate, aspergile vos
generis adversarios vidit, inducias vel usque mane . cinere; et: Plange, quasi virgo, plebs mea (Jer. xxv,
qusesivit, quas tamen minime accepit, et circum- 54; Joel. i, 8); quis in luo vultu aliquid neduni
slantibus celare, quod patiebatur, 287 non valuit. trislitise, saltem gravilatis; quis iu oculis lacrymas,
Ex quo ejusdem sancli Gregorii auctorilate constat, ut ita, sicut scripseras, 288 criminoso eongruerat;
quod pro nohis, non pro se-lalia vivens sine fruclu B *»quis, inquam, pro tuis sallem tam gravibus, tam.
ulilitalis videril suae.Ita ergo et de tuo isto mirabili multis , tam fcedis , ne dum pro libi commissorum
vales aestimare,atitumo facto, ut, si tibi forte non deliclis, in pastorum (589) cum esses dupliciler in
prodest, prodesse valeat forsan lecluris, dum in se lui miserriine preejudiciumnumero, vel condignum
quoque lalia recognoverinl, qualia le de te ipso con- audivit suspirium?Et tunc quidem , sicut [jlurimi,
fessum bono animo fuisse putarint, cum dicente pro reverentia illius tridui (S90) eras abstemius, si-
Scriptura: Venit amicus, et invesligabileum (Prov. lens, crimina luadescribens, paschalem quasi azy-
XVIII,17), de le raeliore quamvis loquens, non de mum praeparans; sed subierfugerant improvido, ut
futuris, possis veraciler scire, quia osientaiione po- cretum est, agrestes laclucse,sine quibus fas non esse
tius elplausuum affeclatione, et ingenita libi,ut jam debueras credere," paschalem agnum pro le et occi-
soepissimeraonslralum est, quadarn uienlis, ut dixi, sum comedere. Jam lunc prsefigurabas, fateor, te
inquieludine et inventionumtuarum peculiarissimo 'quandoque, quod actum est, utique obliiurum, quid
amore (quod arroganlibus proximum noscilur fore) de servo j"udicaris reverso , jam signis quibusdam
te deprehendant talia congessisse. Unde te non mi- fatebaris, non modo non cogitaturum te sallem post
rar.i debueraspaulo superius frete [f., frete pro con- Pascha nedum diciurum,' quod exclamative mihi
fidenter] dicere, quod siecis oculis talia valeres pro- G
" dixeras: Ne peccemus, inquam: quid amjilius pec-
ferre.Quisenim charilatis ardor eam, quse in te est caiidum? Superabunde peccatum est: quasi delibe-
frigidilatis glaciem in rivos resolveret Iacrymarttm? rasse.sjam amplius non peccare; sed Balaam exem-
Gereussane totus cum sis, non est mirandum, si plo,~jam quibus benedixeras virtulibus, incipis <JOII-
aliqnolies aliqua elicitur ox te lacrymula, quara ex silium scandali ministrare, j'ani reverli ut canis ad
inslabililate utBalaam illius [subaudi potius] proGe-' vomitum , jam in eodem, quo dudum fueras, coeno
dere, quam ex salubri compunctione, illud perspicue lutari, jam non curare, quod cavendum in ambone
approbat, quod elieere non vales lacrymas aliquas, "ftrPascha dixisli, ne scilicet in quadragesima do-
nisi le aliquis videat, aut coram te ploraniem alium mum construclam transacto vecordes Pascha de-
eernas, quod et e vesiigio subsequens immoderata slrueremus, aut immisso combureremus igne, ne
monstrat ila esse perssepe hilaritas. Quem tamen expulsum a nobis immundum per pcenitentiam re-
flelura quanti pendat ai'biter inlernus attende : Filim vocaremus spifitum septeno nimirum collegiorever-
Jerusalem, inquil, nolhjifleresuper me, sed super vos surum (Matth. xn, 4S). Jam enim repinguaris, videri
(Luc. xxm, 28); super alium enira, non superse delur ut optio, qualiter quoque pascaris; jam vix a
flet, qui super allerius bono eompuncius, imitari ne- " Jascivia retineris, huc illucque desidiose discurris;
gligil,"quo ipse qiioqueeompungiiur, bonum; perqui silehas, rixaris, delrahis; securitali faniiliaris-
ditseenim compularivalent lacrymse,quseiridefiunt, simae semper tihi, ut ila loquar, reconciliari, quod
unde animus lacrymanlis non curat. Deest sane tibi eam ad modicum reliqueris, solers incipis, et ne
necessarius qui fuerat, scilicet amicissimus interius vires perdat, turpiloquia eum fallaciis providus
clamitans, cerno, suasor: Deduc quasi lorrentem misces. Cui racha (S91)vitare successerit, minime
lacrymas per diemet noctem, el non laceat pupilla licet conatus. Quadragesimam(loqui limuisli fatue)
(SR9)Apographushabebal impaslorum, mendose : a 'Ralherio maxima ex parte descripta fuit.
sed legendumin paslorum sensus exigil, Construen- (591) Legebalur in apographo Yvi raclta. Corre-
dum siquidem est: Quis, inquam, vel condignum clionem Cui pro Yvisentenline.magis congruentera
audivil suspirium pro luis sallem deliclis lam gravi- non duhitaviinus inserere. Nonnihil eliam difficul-
bus, lam muilis, lam fmdis,ne dutn pro deliclis com- laiisin seqiienlibus lrtijuspefiodi occurrit: quoeut
ndssorumtibi, cummiserrimein praijudiciutnlui esses sensumvalde licet obscurum reddant,sicconstruenda
duplicher in nttmero pastorum: quia scilicel el epi- videnlur. Cui successeril vilare racha, licet minime
scopus et ahbas eralr conatus; limuisli loqvi falue; jam invenienseliam
(S90) Triduum indicat feiia. quinise, sexloe, ac millia conviciortun,non vereris transgredi Qitadrage*
§ahbali hebdomadoesanctse, quihus haec confessio simam, nequetitnensexcedereinsis etiam manibus.
• 458 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. 456
• jara convicioiiim millia etiam inveniens transgredi non A comportas? Interdici, quod facis lemerane, audis,
vereris, ipsis eliam neque manibus excedei'e limens. et agere nequaquam dimiflis? Sed quid? Si dimiliis,
Jam quibus quasi gradibus reveiii ad Dominum in de inobedienlia judicaris; quia enim sortitus es qtto-
. edito positnm le velle simulahas, reird pergis; qui- quo modo niinisterium, necessitas tibi incumhit il-
, que surgere le velle mihi mentiebaris, perspicue lud explere, ne iri judicium magis quam in ministe-
ruis, te de rete prislinee conversationis asserens, rium illud videaris sortitus fuisse. Hoc igitur bivio
quanli adliuc eam haheas, pradis. interccplus quaiii desperabilis sis atque dolendus,
38. Sed quid magis? Quid alii de te sentiant, vide- consideres queeso^sollicilus.Nisi vero tu idem confi-
. rint; niihi videris pej"orpessimo istiusmodi confes- teri anticipasscs vererer lamen, ne subdole qtiid-
' sionis argtimento effectus, si desit per miseri-
quid Gregorius conlra reprobos, simulalores, et ar-
cordiam Dei donandus , et -ob id ahsque in- roganles in Moralibus loquitur, absolute libi conve-
termissicme ab' eo quserendi [/. quoerendus] inlerior nire proferrem. Loquacitaiem quippe luse conside-
et conlinuus, quem tibi non esse et confiteris et rans arrogantiee \ Eliu quasi audio -dicere : 290
video', gemitus. Si enim dormiens nil videt, est Plenus sum serinonibus, et coarclat me spirhus
ulique naturale; vigilanlem (592) vero ut con- uleri mei, en venius [/. venler] meus qttasi mustum
slalggl® videre, ila et sua referre, si interemplo- B abi,quespiraculoj quod lagunculas novas disrumpit,
fem sui coram se positum negligit declinare. Quan- loquar et respirabo paululum (Job xxxn, 18.) Sed
los igilur animoe tuse suhversores anle te habeas multum vereri tam lu debueras, quam eomplices
posilos cei'nis, et declinai-e interitum gemendo sal- in liujusmodi luij qui dum aemulari eloquentes con-
tem, si condigne pcenitendo non vales, negligis, el me tenditis vaniloquos, imilamini magis philosophos et
non de te desperare compellis (593). Quid enim mi- sequimini philopompos, notari in uno non vos per-
"ser pulas prodesse quee (594), immiiient crevisse, si pendenfes, cum dici audilis _ Slultus tolum profert
coritingat non evasisse? Repelli, sacerdos cuin sis, te sensum suum (Prov. xxix, 11), et ul adjiciam : Sicut
ab offerendis Deo panibus vides, et minime luges? utbs palens et absque murorum obslaculo, sic-qui non
Malediclionibus te Doraini impeti vides, et flere nore polest in loquendocohiberespirilum suum (Prov. xxv,
vales? furefn le miser atque lalronem verilas ajipel- 28). Ul dixi vero, vereri debueras, ne cum illo, imi-
lat, et nec furala vis feddere, nec vi rapta relin- tari quem satagis, de le dici audires; [subaudi de-
qttere; nec saltem non modo pro furto et lairocinio, bueras] timere etiam, ne et illud de lurhine neque
verurit pro ipsa non emendandi duriiia lacrymas vel per aliquod etiara sacrificium reco.nciliandiis{sii/iau-
aliquas anirao consternatus suspiriis miscere? Veste di audires] : Qttis esl involvens senleniias sertnonibus
nuptiali le carnis carere; el in .nuptiis Cbrisli et' G impetitis? (Job xxxvm, 2.) Quam vero infra eura-
Ecclesiee, petlibus et manibus ligalis ne in caminum dem, quem sequeris, ulique sis, comprehendere
ignis niittendus turpiter exlrudaris non verens, sine vales, cum le propheliee spiritum hahere, ul illum
lacrymis audes saliem recumbere? Analhema audis habuisse, nullalenus vides. Si vero hujusmodi de
recipienli, ei flere imppssibile est libi? Pecunia lua propheta fil expi'obratio; de compilalore et sycophan-
teoum sit in perdilionem(Acl. vm, 20), aposlolum la, qui, ut scriplum est, in similitudinem arioli et
audis Pelriim Simonf Magodicentem, et ut a te per- conjecloris wstitriat quod ignoral (Prov. xxm, 7),
ditio averiaiur, non postulas precera [id esi orem]? quod dici valet vanissimo et, quod pej'us, menda-
Ananiam *et Saphiram pro sacrilegio a te quoque eissimo? ]
commisso conspicis expirare, et libi flere nullatenus 59. Ut vero agnoveris quam vilescat sapienlibus
esl possibile? Giezi conspicis Iepram; et leprosam vanitas ista hsec tua, considera cum illis pariter
fletibus non deluis animam? Templum Dei in te et repi-obatum Saul, prophetasse Caipham; redde me-
in aliis violasii, oblalionem Palris lui Domino abstu- niorise rationis verba asinam ex visione angeli ac-
lisli; et in domo Ecclesiae Dei fiducialiter agens, cepisse, dsemonia, Scimus, qttis sis, Cltrislus filius
aliari ejus sine lacrymis oblaliones fidelium secu-. Dei (Luc. iv, 54), dixisse, el nullius ob hoc te mo-
rus imponis? Deesse tibi conspicis Iaclucas agrestes, ' menli, si loquacior sis cseteris, esse, poteris con-
ei agnum Dei comedei'e audes? azymam non habe- jectare. Yir enim, qui fluxutn seminis patiebalur
re, et de Pascha proesumere? Ferraenlnm in te sen- (Levil. xv, 2), immundus jiixla legem, non conspi-
lis malitiee-et nequiliae; et epulari in Domino audes cuus (ut videri mhias) erit; sicul et de laboribus
te satera [/., saltem] vel credere? Habere adversum inquielissimse inquietudinis tuoe, quibus erecto collo,
te mullos raulta non ignoras, et munera ante altare superciliis elevatis (595) aroplificatam Ecclesiara
. (592) Construe: Verum ut conslat vigilantem vide- ecclesia intelligendus sil, vehementer anihigimus.-
re, ita et constal referre sua, si neghgit declinare Neque enim prohabile esl faclionem hominum ad-
interempiorem sui coram se positum. versus Ratherium adeo deseevisse,ul templum ab
(595) Id est compellilel me non desperare de te. eo amplificaium demoliendum duxerint; et mullo
(594) In ms. quia corruptoe pro quw. Explica : minus verisimile esl, Olloiiem regem in tanlum sa-
crevisse, id est vidisse a cerno, quw imminenl, crilegium auctoritaiehi et milites preestiiisse. Hsee
si, etc. t itaque allegorice verisimilius accipienda sunl de
^595) Hic locus luxatus valde, et forte etiam men- myslica seu viva Ecclesia Leodicensi, in qua eedifi-
dosus, dum Ecclesiam innuit a Ratherio amplifica- canda seu amplificanda dum lahoraret, et ita res
tam, et poslea facliosis hominibus poslulanliJnis re- bene cederet, utjnon exigua ipsi gloria post obitua?
sia aucioiitale djrulam, num de vera maleriali i
437 ' EXCERPTUM EX DIALOGOCONFESSIONALI. 438'
spaliolo roinoratam, meiilis dilalalam, stiiicturee A^veris, duin prsemissis foiiioribus semper ad super-
vilissimsein comparalione niillium licet enormitate, vacua verba relaberis. Considera, inquit, .-operaDei,
nulla vero religionis nielioratione (concedat omniva- quod nemo possh corrigere, quem ille despexerit
lens pejofatione non aliqua) Nabuchodonosoris tui (Eccle. VII, 14). Si enim quod libi magis competeret,
more dicehas in intimis : Nonne hwc est Babyton, cogitasses, a scrihendo tanta desisteres. Magis enim
qttam wdificavi in robore dignitalis et fortiludinis cum inlerno rugi_u,-reeollecto in talibus qui spargi-
mew? (Dan. iv, 27.)Yide igitur, quara universis vi- tur ahimo uliqtie, quod tamen non valere te video,
-luerit, quod tibi immaniler complacebat, eum quos oralioni et fletibus ob ialia, quee scriptitas, deluenda
.putaveras laudalores fuluros post obilum, conglo- fuerat instandum, quam hujusmodi vanitati studen-
,hali le vivente a maximo usque ad minimum in dtim. Dum enim te in lalibus persoepe eestimas laii-
tantum exslilerunt vituperalores eorum, ul regia dari; roagis, crede rnilii, verso in contraiiura voto
auctorjtate militari manu depoposcerint saciilega vituperaris ac derideris.. Legilur quondam vidisse
dirui, uuse tu ambiehas sacralissima laude omnium quemdam infelicissimum, dum moreretur, maxi-
-celebrari. Bene libi feeerunt. bene tibi conligit, cine- mtjm librum sibi a deemonibus offerri, scriptum in-
rate(S96)29i etcacabate, qui cum nec sallem luset foiis; sed utin hoc tibi alhidam, non erjt eis
_homo sis, rationis uliquein pluiibus expers, hono- B opus, aliuin tibi offerre, quam quem scripsejas ipse,
remque tuum_non inlelligens, compai-aiusjttmentls qui et inlerpretabunlur, noveris, quid in eis [f., in
insipiemibus et illis non dissiniilis faclus (Psal. eo] affectaveris 2S>2 ouoque. De Iibro tuo te judico,
XLVJII , 15), Deo soli debitis Iaudibus te efferri adul- ne tibi conlingat audire, sed moneo, vide (597).
terina frande, si darelur, amhibas. Hoc eral nimi- Cum eniin de cursu dehilo soepissime, et etiam ut
.runi, quod-flei'e nequibas, quia te scilicet aliquid modo de missa, inquieludinis vitio sttrgens, quod
esse hujusmodi deceplione putabas; sed deprehen- menie canendo etiam conceperas, scribcre vadis,
derunt, Deo gratias, dignus ut fueras, veraciler te, nbi rogo est quod suprascripseras ? hoc est: Omnia
qui ad se-vel ad ceeteros talpse in te et caprarum vero qum discipulos dgcueril esse contraria, in suis
sunt lumine usi, scribitnus'indocli doclique poemata faclis indicet nqn agenda. Dicehdum quippe discipu-
passim (HOEAT./. II, ep. i, v. 117). Qnam igiiur que- lis nemo ejusdem religionis quam amhibat seepe, ni-
rimoniam etiam sapientibus sseculi irroges vide, cum liil operi Dei praaponatur. Si nihil, inanis gloriae
libros ahsque doctrinse peritiapreesumis componere, qualiter pompa?
et, o quot bestias, dum letanti pendis, atlendis! Si 40. Quid vero laboro, cum nihil me proficere
- enim horiiines allendisses, peccavi utiqiie dixisses; video ? Resiare unum solummodo cerno, alias despe-
si lucem videres, tenebras non tanli pulares, Dum Q rare te nullatenus desinb, et hoc suasu legis atten-
enim te besliis excellere, dum csecis clarius alten- lare preesumo, quam te.proevaricasse, ut prseiende-
dis videre, quem, rogo, inde cordis tumorem soeor- bas, cum dolueris, proevaricari omnhio non desinis,
dissime vales concipere? quid magni enim, si slul- Si exhibuit fomenla, si medicamina Scriplurarum
tus pecudero, seu videns coecum proecellal? Cum divinarum, si hoc vcl illud, et suam nihil vjderit
vero conferre le vel sapienti alicui vel juslo minime preevalere industriam, adbibeat, quod majus est,
. possis, unde, rogo, superhis ? an quod slnltissimis suam- videlicel atque omnium pro eo pralionem, ut
atque perditissimis non saltem aequaris? vide ne in Deus, qui omnia polest, operetur salutem cirea in-
his slultior atque perditior ab interno arbilro jtidi- firmum fralrem. Yenial igilur, flagito, maler Cha-
ceris. Iisdem enim acutis sententiis, quibus hostem nansea qtiondam, id est nisi fallor, a maledicto Cham
quasi prosternis, Eleazaii exemplo te ipsum inter- ad henediciionem Chrisii conversa, ctii merilo dica-
fieis, dum in his,.qu__ recle deDeo. forsilan sentis, lur : 3Iagna est fides lua (Matlh. xv, 28), pro qua et
luam, non Dei gloriam quoerls, gaudens quasi quae-. discipuli Domini eum inlerpellent., Sanclorum pm-
dam qula rejpererit roanus tua, non potius, ut opor- nium congregatio uiique sancla clamet : Miserere
tuerat, lugens, quia non feceris ea; et osculatus vtei, Jesu filii Dgvid, fiiia mea male a dmmoniovexa-
quasi ore proprio manum procaciter tuam, non D lur (Ibid., 22), id est anima istius (de te aulem dico)
laudare eliam ipse quod facis, dum non etiam me- peccatoris ex me per baplismum genita, et doctrina.
. tuis, teslimonio propriee locutionis virlufera tibi meee lacle nulrita, quee scilicei raale a dsenionio
tribuis operantis {Job xxxi, 27). Yerum hoc scelns vexalur, cum etiam, quod esl pessimum, ohdura-
maximum et negationem Allissimi -asserlione Job „,tur; miserere tnei, etsi dedignaris 3111;meus est
- -sanctissimi esse (Ibid., 28), dico, memineris, et-ar- enim qttasi defectus baptizati euj'uscunqueperditio,
roganlium te unum cx praestantiorihus non denega- sicnt profectus salvalio.Jdem usque ad importuni-
proventura esset, repente (oiam cjusmodi oedifica- uhi de dseriione, quem Moyses^roonaclnTsexpulerat,
faclicsi homines a maximo usqiie ad roini- , Greece habelttr : "Oc.ei%z)fi£>v _0,_y.uIKUTM/.•xlCis<ro_
' tionem
mum conglobali, militari manu et auctoritale regia lrroi»i--Kv u.D.Ms,hajc duo poblrema yerba
0-T.oSoSEpi/..
diruendam curarunt, cum vi publica ipse episcopus in ms. Corheiensi sic P.illadinsverlU, cinerale, "caca-
"ex - bate, uti idem Colelerius mouel. Yide Glossarium
' ea sede pulsus fnil.
(596) Mendosa lectione erat in codiee cinerenie. Cangii Y. Cacabatus, Cineratus, id cst cinere infe-
Correxlmusrcii.ei-a.e, cum heee eadem vox copulata " clus, cacabalus, id esl denigratus ut cacabus. _ '
eum sequenti cacabale usurpelur a Palladio. In apo- (597) Consirue : Sed moneo, vide,me tibi contingq^
' '
pljtegmatibu? enim Patrum editis a Cotelerio, cap. |f audire . De libro tuo ieju{l(ico.
m RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. 440
talem repetat familiarium Christi precihus, impos- A gero, in talibus grajviter et erubescas nolari. Si con-
sibile quod mihi videlur, ab eo, cui nihil cst impos- luderis, inquit, siuilum in pila, qttasi plisunasferiente
1
sibile, sui merito sallem vel clamore (meo alque tuo desuper pilo, non aufetetur ab eo stuliitia ejus (Proi).
impetrari quia non valel) obtineat. Pura sane con- xxvn, 22) : si contraque" te tuique consimiles con-
fessio quia liberat a morte, antique diclum, dum, querentem ne trariscursim legas, moneo, etiam ila
ut non dubilo, amplectaris et te fecisse quia gratu- prophetam : Altrivisli eos, et renuerunl accipere di-
leris. Qui maledicil palri vei mairi', morie inoriaHtr sciplinam (Jer. v, 5); eumdem quoque inspiratorem
(Exod. xxi, 17), rogo dictum memineris; et te pa- et Doroinuni prophe tarum : lnierfeci et perdidi po-
Irem tuum heii feilonem, quod plus utique quam pulum istum, et tcmen a viis suis non..sunt reversi
fatue est, matrem luam putam (S98), quod racha im- (Jei: xv, 7). Versa est tnild domus lsrael inscoriam:
maniter superat, frequenter ad aliorum cumulum omnes isii ws, et stannum, ferrttm el plumbumin
criminum quoqtie le recolas"vocitasse; Adam vero medio fornacis (Ezech. xxn, 18): nulltis scilicet
et Evam dico, ul ralio tilique reor non dedocet, in [subaudi esl] argenltim etaurum perignem tribula-
coelestem, quam peccato perdiderant, ereptione jam tionis, ut te putas,jiiurga.um. Rursumqtie contra te
recuperatam Christi constitutos [f, emptione... resli- et de te specialissimo. Mullo labore sudatum est, et
tutos], Deoque reconciliatos (etsi lihi nequeant) pa- B non exivit de ea ruligo ejus neque per ignem {Jer.
triam. Versus de purificalione sanclse Dei genilricis xxiv, 12). Itemque : Frustra conflavitconflator, ma-
Mariaenescio a quo luculentissime compositos com- iitiw eorutn (luce ulique tuique sodalium) non sunt
mendatione lui, regi cuidam adolescens quod pro tuis consumptm(Jer. vi, 29).
indeque et perditos obtuleris : in quilms perpendere 41. Nisi vero le Flacci illo superius confutas-
vales 293resedisse multa, qusecontra tui propositum ses 294 dicentis versiculo, quam vilesceret ipsa
aceusalori de proeteritis habeas derelicta ; cum ei tua a peccatis non amore virtutum, sed supplicio-
"
satis futurum esse promittere valeam, si illa obser- rum melu [si qua tamen est, dicendum"esl] con-
vet quoedeinceps facies, si talis modo ut es (599), ut versio ? Sed quia te exterioribus conspicio etiam in
timendum valde considero, qttod abesse lamen Deus isla tua criminuni piorum descrlptione adeo deditum
coneedat, perdures, cum nee saltem in le comple- " sensibus, ut quod scis optime, nisi cum videas, re-
lum, quod cantari frequenter audisti, confessus fue- ~corderis; Spiritum te non hahere Domini, moneo,
ris, hocest: Ignis succensus-estin furorc tneo, elar- conspexeris, si libertate carueris. Ubi enimSpiritus
debit usque ad inferni novissima (Deul. xxxn, 22), ' Domini, ibi libertas\ (II Ca: m, 17). Servum ergo te
etc. In uno quoque te immaniter falli considero, nequam, non filium, inimicura, non amicuni cogno-
quia dicente veraciter Domino per Sapientise, qui C veris, si suppliciisj ad quidlibet agendum vel decli-
utique est ipse mentiii nescius, librum: Quem diligit " nandum compelleris. Nam sipoenam non metueres,
Deus, corripit (Prov. m, 12); leillie prn innumera- ut tui asserto ipsius agnovi, pejora etiam quam fa-
hilibus in hoc sseculolita reris (600) culpa perpessis " cias perpelrares. Bona vero elsi non in divinis, in
"
(falso ne tamen videas moneo) esse descriplum, et Tullii sallem et cselerorum hujusmodi senfenliis et
le quasi vindicla perlala reddis" securum, non re- ' ejusdem, quem novller prolulisli, pro semetipsis di-
colens quatuor esse genera percussionum, quoe si dicissc polueras ditlgenda, et non pcenis cogetilibus
non recordaris, ad Gregorium, dico, redieris; solos exsequenda. Erubesce, Sidon,'ait vero, memineris,
aulem, ut de compendio loquar illius asserto, ab niare (lsai. xxm, 4). Cerlum est vero, quia cqram
aelernis temporalia flagella liheranl, quos immu- Deo innoceniia amiltilur corporis, in cujus con-
tant. Nam licet ab exitu sis viarum, id est, tuorum spectu motibus delinquitur cordis. Manus, inquit,
defectibus vocatus moliininum ; tamen quia sine -" in manu, Si nihil ajgenda[f., agendoj eliam subaudis
veste es nuptiali, ne, Atnice, quomodo huc introisli teneatur, non erit innocens malus (Prov. xi, 21). Re-
al)
(Matlh. xxn, 12), libi dicalur, non nihil potes vereri. pugnat eliam Deo pro posse, qui vellet tormenta
Tibi vero hic subjecla ne non disconvenianl, dnm eo creata non fuisse, ut sibi licerel impune peccare.
ab iniquitale neque flagella compescunl, solerter, D " In eo sane quod te 1ffere peceala tua non posse, et
rogo, attende, prsemisso quod, procacitatem nisi diclis tuis et iiituitu meo percepi; non perpendere
' le salis intueor, quare prohibitoe slnt (601), ut ra-
proecipilatioiiis' linguoe corrigas tuee, vana lua,
eliamsi esset aliqua, ista esl confessionis reiigio at- liocinatur propbeta, stillse a te lacrymarum (Jer. in,
lestanle aposlolo Jacobo (Jac. i, 26). Quod autem 3) uliqiie, jam serc scilicet saltem peccata qusedi-
vanura est, remunerationis pondere careat, conse- luerent tua, semenque verbi in te faeerent (ipsa quee
juens pariter est. Ut dixi, coeterum videas te sug- tibi inesse videtur ,ariditate complula, atque made-
'
(598) Yox putam, quee vocem racha immaniter deas) le Ulic descripium esse pro innumerabitibusper-
superat, in malum et conviciosum sensum accipitur, pessis in hoc smculoculpa tua.
ac merelricem significat, quse nnnc quoque Ilalice (601) Textus proj-hetse Jeremise m , 3, hic est:
pulq vocatur. Hinc vetus hnjus Ilaliea. vocis origo Quamobrem proliibitmsunt slillw pluviarttm, et sero-
notanda est, sicut eliam allerius fellonem,-quseLa- linus imber non fuit. Conslrue vero :| Quare prohi-
line perfidum significat. bilw sint (ut prophela radochialur) stillm lacrymarum
(599) Id esl, si lalis perdures, ut modo es, elc. uliqtie a te, gum jam salietn, sero sciticei-,diluerent
((500)Conslrue: Reris (moneo tamen ne falso «'- peccota fua, 'et (compluta ipsa aridiiale, qute vide\ur
441 EXCi-RPTUH KX DIALOGOCONFESSIONALl. 442
facla duritie cordis _ tui) ulique crescere a Domino A nia, cura ut clementissime ita sinl et veracissime
fructifieandum, et cceli horreo, criminositas elin- prolata, male intelligentis viiial negligentia, aut proe-
converlibilitas tua interdiceret nisi miserrime, remissa scilicet, aul subsequenlia minus eequo per-
«ondendum. Quid enim censes de culpa, quam de Tpendens. E quibtis tU urio csetera compreheiidam..
'
islo solum probro contraxisti, ctijus nunc pro anima gaudium esse in ccelo proinitlil super uno pecca-
vigilias, ut moris est, a fratribus fieri audiens, proe- lore, quam super nonaginia novem jitslos ; sed si
.cipitantertualim (602) dixisti, non pro eo te ora- gaudes ideo dictura, quia te peccalorem aileridis,
turum, quia scires eum injnferno esse, pro eo sci- audi super quo peccalore gaudiuni ipsum esse dicat
iicet, quod cum jam diutino monachum se fieri velle in ccelo; et tu peccalor esse talis, sallem quia j'ustus
adeo promiserit, ut etiam sllpendio ccenobii inlroi- esse non vales, salage, de quo dicitur ipso, pceni<
lum dato, acquisierit (605), ex quo tibi quoque una _ tentiam, inquit, agente (Ibid.) Quo usque ? Non tibi
. libraprovenil^ dilatfone corvina miserrimus facta dico, quia bic dictum non audio. Cum vero in lege
in clericatus habitu infelix, ut tibi videtur, obierif. de mundatis per diversa sacrificia culpis, immundus
- Cuj'us enim culpa posl ipsum magis est ipsius (si eritusque ad vesp~eram(Levil. xv, 11), audlo dici ;
. est tamen perditus) perdilio, quam lua omniumque unumqtiodque peccalum eliam dimissum usque ad
fralrum,.qui receplis, quseipsius eranl, deillo non B horam lugendum extremam mihi, fateor, videri. Pec-
^curastis, sed cum diabolo dimisislis. Yos enim in- casii, alt, quiesce (Eccli. xxi, 1). Dimisisti ununl
cessanter debuistts eum monere, 295 vl> <Iu°dvo- peccatum, quiesce ne facias idem, aul simile, aut
verat, Deo reddere festinaret, antequam hoc ei, forsi(an pej*us. Pejus aulem esl, si quod fecisli, non
quod modo novit [subaudi contigisse], contingeret. pJangas; peccare quippe non cessas, si 296 non
non inlerrogate prophetam, ipsoin .poeniteas. Neque enim delesti, quod scripsisti, etiamsi
" Etquia suo fecislis, de
peccato mortuo, cujus manu sanguinem ipsfus scribere desiisti; conlumeliis nec alicui illalis, _quia
Deus debeat requirere (Ezech. m, 18), cum etiamsi lacuislieas (605), ideo emendasti. Planxisti forsitan
datum cssel, ut faceret, senlentia illa vos Dominiin ad tempus aliquod crimen, cor' contrivisti. Si vero
hocita constringerel: Vmvobis Phariswi hypocri(w,_ crimen non deseruisli vel poenituisti; cor quia non
- quia circuitis mare et aridam, el facilis unum prose- etiam humiliasli, a Deo te spretum potes neque in-
lylum, et cum ftterit factus, facilis eum filium ge- convenienter «t non sine auctoritale vereri. Qua
hennm duplo quam vos (Mallh. xxm, 15). Miserrimo vero fronte inter nonaginta novem justos te audes,
"
igitur misereor, quia tua non potes deflere peccata, etiamsi invenirentur,-ascribere, ut utique majora
qui plangere dehueras , dum etiam compelleris , libi quam illis non cogites' expedire, qui et justus
aliena. Et quanto minus te flere non sufficis; lanto ^ debueras, ut ipsi, manere? Quia veronon fecisti,
-
magis abonls omnihus le flendum (604), perpenso poenitenliam debeas [/".,debes] age"re,'et gaudium sal-
etiam colapho, quod hodie- dedisli ad te procla- tem aliquod, id est, secundum poenitentise modum
manti ruslico, decernens quantum absis his, de in ccelo angelis facias [f., facies]. Quod in te tamen
Jacobus aposlolus dielt: Si quis se pulat ~re- cum Dei gratia esse, considerala arbilrii libertate,
' quibus
ligiostim esse, non refrenans linguam suum, sed se- vales perpendere. Qua verp mente tu.culpasflere
ducens cor suum, scilicet cogitando quod religiosus negligas post baptismum admissas, quando summus
sit, hujus vana est religio (Jac. i, 26), noveris, dum pastor quosdam malorum' suorum consideratione
tu nedum linguam, manus saltem non vales miser- territos admonere, ut baplizarentur, gesliens, pree-
rimus refrenare. misit dicens : Pmnitentiam agite (Acl.u, 58)"; cum
42. Falsa cseterum spe tleeipi te quoque in verbis non dubitaret, sacramento baptismalis omnia pec-
liujusmodi video Domini : Peccasli, quiesce, nolo cala," eliamsi nulla praecessisset poenitentia, mun-
morlem peccatoris (Eccli. xxi, 1). El: Quacunque dari valere. Talia vero tibi inculcans, quibus etiam
hora peccator conversusfuerit, -salvus erit (Ezech. ferrum emolliri loquar," nt ita potuerat, te compungi
xxxin, 12). El: Convertitniniad me, et ego revertar n ad flelum quia hon «erno, tibi dictum suspicari non
. ad vos(Zach. i, 5). Et illud de Evangelio : Gaudium desino ; - Plaga inimici percussi le (Jer. xxx, 14).
eslin cmlosttper uno peccatore, quam super nonaginla AUamen ne ssevo venenum adjicere videar gladio,
novem juslos (Luc. xv, 7) : et his similibus multis id est duritioe lui; cordis desperationem ingerere,
per campos divinorum sparsis librorum ; quoe om- curo te Deo, jam nune confutandi termino facto,
inesse tibi, atque madefacta duritie cordis lui) face- vero syntaxis Ratberii peculiaris sit, nihil in collo- _
rent crescerein te semen verbi ulique frticlificandum catione verborum immulare voluimus. Stipendium
a Domino, et recondendum horreo cmli, nisi miser- speciem dotis significat, quam monasteria ingre-
rime criminoshas et inconveriibilhas lua interdiceret. dientes offerebant:iinde cum pueri monasleriis ira-
(602) Tuatim, id est more tuo, uli apud Plautum, debaniur Deo perpetttum servituri, oblaiionis noinine
. amph. 2,-1, 4, eccerem jam iualim facis. aliquid flatum fuisse anliquse formulae exprimunt.
- - (605) Legebalitr slipendium camobii inlroilu dato Yide tom. IX Collect. vet. Scripl. Msiiiene et Du-
acquisierit. Correctionein senstis suasit ; nequeenim rand, pag. 159.
- "ille, qui nionachum se indulurum promiseral, ac- (604) Yoces ie flendum reguntur'' a verbdjio-eris,
quisivit slipendium dalo introilu ccenobii ; sed cee- quod posiea Subjectum invenies. -
nobiiinlroitutn acquisivitsiipendio daio, ex quo una (605) Yidelicet, nec coniuineUis aticui ,illatis-id?9
- libra Ralherio abbati provenil. Aptior esse syntaxis, eas emendastif ouia tacuist\.
' ccsngbii infroitum stipendjo datq qcquisierit. Cum
443 RATHERIl EPISC. \ERON. OPP. PARfe L Ml
ineffabiliter atque incredibililer forte, curandum re- A Psalmographij.quia contra propositum necess.lale
• linquere. Faciat oranipotenlissiina ipsius, flagilo, quadam inevilahiiji compellor libi, qtiod post didici,
miseiieordia et graluita clemenlia, quod facere niil- intimare, et quam longe minora quibusdam aliis de
lus, ut cerno, valet conatus, alque instaniia. De Eu- ea senseris demonslrare, capilulatim queedam ex-
charistia sane liaud temere a le percipienda, quia cerpta ex opusculis (607) super hoc cujusdam Pa-
me moveri eonsiderans, ultra posse quoque supra schasii Radberti absque invidia tibi, quoeso, insi-
garrisli, evomere gestiens quod nondum vanissime nuari permitte, vicem enim tibi et in hoe debeo;
biberas- (606), scelus hoc maximum nequaquam fcenliesforte quantum in isto etiam imporlunilas
perpendens miserrimo fore exemplo Jeremiee atque tibi conlulerit mea.
(606) ponslrue: De Euchdristia sane haud tetnere Paschasii Radberli super hoc. Haec, quibusRalherlus
atepercipienda, quia considerans me moveti, supra ea, quee de Eucharislia ipse superius disseruit, vel-
quoque garristi vllra posse, gesliens evomere quod uli contemnens, iibdem proefeftopus Pasehasii Rad-
nondum vanissimebiberas (quod scilicetRatherius de berli, quanlihocoptis feceril, palefaciunt.
Eucharistia non indigne sumenda antea dixit, veluti (607) Qiisedamexcerpta ex opusculis Paschasii
exiguum et garrulum, ac lanla re mintts tlignum Ralberti, qttee huic Cor.fessioni snbjicienda tradun-
innuitur), nequaquatnperpendensscelus hoc fore ma- tur, non quaedamex tmo ipsius opere excerpta, sed
xitnum exempiomiserrinwJeremim alque Psalmogra- ipsum ejusdem Paschasii optis videnlur innuce in-
phi, quia contra proposhum necessilatequadam inevi- scriptum De corpore el sanguine Domini, quod qul-
,tabili compellor inlimare tibi, quod post didici, el de- dem in hoc eodem Lohiensi codice inlegrum", sed
monstrare quam longe minora quibusdam aliissenseris Ratherii nomine perperampr_enotatum legitur. Con-
de ea ; permitle, qumso, absque invidia insinuari tibi fer quse in preefalione generali monuimus | 2,
tapitulalim quwdam excerpta -ex opusculis cujusdam nuin. 24. I
897 ADMOMTIO IN EXHORTATIONEM ET PRECES SEQUENTES.
In fine prsecedenlis operis auctor se eidem subjeclurum affirmavit qusedam excerpta' ex opusculis
super hoc (id est de sacra eucharisiia) cujusdam Pascliasii Ralberli, nimirum ex ipsius opere De
corpore et sanguine Dotnini. In codice quidem Lobiensi hoc idem Ratberti opus Confessioni Railie-
rianse, quam proeraisimus, immediate subjicitur : quod etsi integrum, ita tamen Ratherius vocasse
Tidetur excerplum, quemadinodum excerpli pariter nomine donavit suam Confessionem, licet hsec non
" partein, sed tctum opusculum contineat, uti nolatione prima conjecimus'. Porro Paschasiano operi
in eodem Lobiensi exemplo subdunlur noimulla, quoe cum in orauibus -aliis ejusdem operis manu-
scriptis codicibus dcsint, Pascbasio Raiberto tribui non possunt. Cum vero idem opus Ratherius
inse suee Confessioni subdideril capilulalim, ul aii, id esl, a se foiiassis dislinclum in capila 99
(in hoc enim uno codice tot capita cum stiis tilulis iiiveniuiUur) : iquee auiem posl ultimum caput
.adduniur, Ballierii slylum, sententias quasdam ipsi familiares , peculiaremqtie ipsius synlaxim vaide
implexam atque diflicilem alicubi proeferant; ab eodem Ralherio Jiicubrata videri possunl : ac pro-
pterea hic appendenda ptitavimus. Sub idem Confessionislempus scripta credimus, eum auctor Pa-
schasii optts XJonfessionisubjecit; unde hic qttoque, ul et in di.dogo fjonfessionis , suttm senium com
inemorat, seque prseposilum aliis indicat : quse pariter non miiiima ejusdem auctoris-indicia sunt.
Hoc additameniunf sumpsimus ex Patribiis Martene et Dttrando, qui ipsum ex Lobiensi codice Paschasiano
operi. subjecerunl, Apographum vero ejusdem codicis aliquot emendalioiies suppedilavit.
mB
. EXHOMTATIO ET PRECES
k RATHERIO,
TJT VIDETUR
Lncubratce et mbjectcs operi (608) Paschasii Ratberti de torpore et sanguine Domini.
. Quid (609) tibi sit Iex, o cliarissime, adliuc legisti B Obsurdueris , an |obmutueris , monstra. Utrumque
'et perlegisli. Quid, quoeso,deliberaveris, jam pande. video. Siupere le lantiim dum considero , et quod
\ (608) Hunc iilulum, quem codex ignorat, perspi- Lobiensi eidem dialogo subjicitur, idem confessa-
puilalisgratia jjrsefiximus. rius in eatudem allocutionis i-ationera sermonem ad
: (609) Cum in fine Dialogi confessionalisconfessa- Ralherium converiens, hanc exhortalionem- adje-
rius Ratlierium alloquens, legendum subjecerii opus cit; ex qua ipsum Ratherium csse tum Dialogi con-
Paschasii Ralberli De corpore el sanguine Domini; fessionalis , tum hujus exhoiialionls auclorem con-
jipst despripfum hoc opus, qui in codice quidem fjrmatur. Mnx adhuc emendayimus cx apograplio
445 EXHORTATIO ET PRECES. - 446
in propheta de talibus legitur, nonnihil vereor A misericordia, et de meritis sanctorum tuorum con-
(Mich. VII,16). Moneo tamen , si nihil aliud invenis, fisus, licet tremens et pavidus, preesumo acce-
quod facias : Dei te, perdita omnimodis aliunde dere ad offerenda sancto. nomini tno sacrificia. Et
fiducia, totum dedas clem,entise, et non, ul (610) jdeo, Dominc ci'eator piissime, Redemptor clemen-
prius,. ignavee prorsus desidise; sed elaboratio- . tissime, qui omnem animam confilentem et poe-
hem continua, abrenuntiatis animo his saltem, - nitentem magis vis emendare quam perdere , el
quee Aposlolo auctore- niorlalia non ambigis t_ri- qui non pro justis, sed pro peccatoribus incarnari
niina fore. El quia non sufficit_;Declina, dicit, voluisti, et Jatroni in cruce pendenti ac luam ma-
a malo , et fac bonum (I Cot: vi, 9); si non vales jestatem confitenii non solum pepercisti, sed eliam
-
(scio enim' quod non vales) secundum moduni cul- paradisum lecum inlrare promisisli, me 209 mi-
parum agere pcenitentiam ; desunt enim lempus , serum et pcccalorem confitentem, et desidiose
"setas, sanitas corporis, alacritas mentis, facultas licel pceniteiilem peccala mea, a tua ne repellas
' et misericordia
explelionis; si non vales (611), fac quanlulam- pietale ; nec frustra accipias ii-
cunque , et hanc conlinuam. Licila se se ingerunt dem , spem , ac fiduciam , quam in tua ineesti-
aliquolies; memento illicila te seepius usurpasse. niabilb clementia habeo : sed sicut omnibus cri-
Mendica alicunde (612) copiam, aut vim extorque B rainosls et peccatoribus in te credentibus, ae de
'
lactucarum agrestium, coque azymam , fermentum tua misericordia coiifidentibus pepereisti; iia mihi
malilia. abjice, reries accinge , baculum regiminis misero ad te fugienti [f., confugienli], et posl pec-
manu adhibe rationis, feslina per desiderium , quo cata ac scelera mea niulta diabolo renunlianli,
iiequis aspirare permeritum. Reconeiliare quibusdam alque ad te i'everten(i parcere et indulgere , atqtie
satisfactione, universis affectu, immolans, dehinc ad celehrandum injunctum offleium paterna pietale
tanlo formidolosius, quanlo petulantius; (615) ex- dignum rae facere et suscipere dignerjs. Et licet
torquere animo, ut fuerat cousultius, quia non va- imporlunius , quam compeleret, me ingeram, si-
les, cessasionera;hancpromitle; si datur, cum Iacry- quidem inlerdiclum mihi tam veteris , quam novoe
mis ; si non, cum singultu inierno. Delur de tuo- legis censura ignorare non valed; cum et ester-
aliquid pro necessitate, interjaciens oralionis piissi- E-inalores impiorum alque custodes sacrorum alla-
nii Redemptoris legationem auditui (614). Quis enim rium tuorum angelos, vasa interfecXionis in ma-
scit, si convertatur, et ignoseal, et averlatur ab nibus gestantes, sacris oraculis tuis non increda-
Jra furoris, et non pereas seternaliler ?'Periisli qui- lus seiam omnino preesentes (Ezech.ix, 1); capta
dem ciiniiualiter. tamen (615) jam olim pi-sesumptionis quadam de
'
PRECES. Q lua vera misericordia fiducia, quia scilicet usque
eliam ad istud, quo inveteratus dierum nialorura
Ecce ego, Domine, ecce ego, qui dignus non te semper irritans, senium, jne ullores
fuerani miser et infelix Ingredi atria eeclesise.tuse, jlli perveni
angeli] luarum, Domlne, injuriarum',
nec per limina sancla intrare domum tuam, accedo non [subaudi
, ut dignum fuerat, inierfecerunt, scientes for-
ad ministrandura sanctis altaribus tuis, et asto
sitan, quia benignitas tua ad poenitentiam me,
reus et peccator ante conspectum divinse maje- tliesaurizanlem licetiram in die irse et revelatio-
statis tuae, sine ullo ornatu boni operis, et sine nis
j'tisii judicii tui, patientissitne exspectai'et,
tillo fructu digno poenitenlise, et sine ulla vel sola habeiitibus eliam adversum roe mullis mala fra-
cogilalione munda. Indignus enim ei sceleraiissi- trihus; quia , Doraine, asto, verum suspectus et
mus sum niinis; sed de tua ineffabili pielate et tremens, ne subito ulique", te iu
corpore et san-
codicis Lobiensis. In edit. Martene et Durand ad deesset hanc, et haberetur prmmilte.
hmc,. mendose. Hiec autem editio intra uncos ad- (6i4) Idem apographum, intus jdciens oralioni
dit qum ante legisti; nec tamen ad sanandum locum piissimo
videtur sufficere. Si vero initio pro Quid corrigas dum videtur Redemploris legalione audilui. Construen-
: inlerjaciens legationem oralionis.audi-
Qum, sensus satis sequus redibit; cuni enim iu po- j) tui piissitni Redentptoris; legationis enim nomen Ra-
slremis prsemissiPaschasiani operis eapitibus lex de therius precibus frequenter accdmmodat. Yide loca
esu agni paschalis exposita fuerit. ul modus indi- _,in indice designata V. Oratio.
caretur sumendi corporis et sanguinis Dominl, hsec Construe : capia tamen quadam fiduciajam
(615)
prima exiiorlalionis verba sic construenda et expli- olim pmsumptionis de tua vera misericordia, quiasci-
canda videntur. Legisli adhuc et perlegisli, a charis- licet illi (angeli) ullores injviiarum luaium,
sime (in opere Paschasii jam praemisso) qum lex non inlerfccerunt me, ul dignum fuerat, Domine,
tibi sit servanda, ut sacram eucharistiam recte per- istud seninm, quo inveteratusdierum usqtie ad
maioruniperveni,
cipias. semper irritans te; non interfecerunl, inqttam, me,
{610) Addidimus ut ex noslro apographo. scienles forsitan,- quta benignitas lua patienlissime
(611) Repetitionem vocuni s. nonvales idem apo- exspeciaret me, licet tliesaurizanlem iram in die irm
graphum exhibuit. ei revelationisjusii judicii iui, mttltis etiam.fralribus
(612) Ita melius exêodem ms. quam iit edir., habentibttsmala adversum me ; quia, Domine, aslo,
aliutvle. verum suspectus el tremens; ne subito utique feriar,
(615) Cooslrue : quia non vales, ut fuerat con- ul jusium esifprmtenle te in corpore et sanguine tuo,
suldus , extorquere animo cessaiionem(scilicet a sa- cum nusquam desis per divinilalem; parce tamen, etc.
crificando); hanc promitie cum lacrymis, si datttr; Hsec lam prolixa ac difficilissyntaxis Ratberiajiun.
si non, cum singullu intenio. Laudalum apogra- stjium exhibet. .
phum suggessit verha hancpromhle, cuin in edit, < • fi.
f
,447 RATHERII EPiSC, YERON. OPP. PARS I. 448
guine tuo, cum nusquam per divinitalem desis, A patio momordit in subditos. Quidquidniinus de boni
prsesente, ut justum est, feriar [al., ferias] rparce perfeclione diximus', parce; quidquid incongruum,
lamen, adhuc prcesumensdeprecor, piissimc, parce; vel minus temperale prolulimus, tu ignosce. Non in-
differ ictum , suspende vindictam, et non aspiciens cautum preesumptio punial; sed agnoscentem me
ad iniquitates, scelei'a , et delieta juventutis mese, iniquitates meas pietas tuae miseralionis absGlvat. Et
et, ut pej"us, faleor , etiam seneclutis; sed ad quia.non niihi alibi est fiducia nisi in misericordia"
misericordias et miserationes luas multas , quibus tua ; tu et os raeum. preeconioveritatis perarma, et
generi huinano semper misereri consuevisti, suscipe opus pleniori ubertate sanclifica, ut el dignum me
preces et hostias , quas pro peccalis meis, et pro salves, et (620) commissum mihi gregem pro lua
peccalis fidelium luorum lam vivorum, quam mor- pieiale justifices. Quidquid in illis viliatum respicis,
tuorum majestali tuee offerre preesumo. Recordare, sana ; quidquid in jme vitiosum inspicis, cura. Si
•quod caro sumus ex fragili materia conditi (Job qtiam vitio iepiditatis meoevel incuria contraxerunt,
xv, 15). Etiam cceli non sunt muhdi in conspectu luo vel contrahunt labem, omitte [/. dimilte]. Si quo
(Job iv, 18), et angeli tui reprobi invenli sunt coram etiam me ignoranie vel cognilo deciderunt [o/. deci-
le : quanto magis homines lerreni, indigni, et derint] in crimine, atque si exempli riiei offendi-
immundi? Non enim possurous esse mundi, nisi B cv.io provenerunt [al., provenerint] in culpam,
a tua pietate et misericordia quotidie corde et ignosce, el pro culpis talibus misero mihi ullionis
corpore mereamur mundari. Quapropter tu, Do- non restituas vieem. His lamen, quibus increpatio-
mine, tu , qui inteniionem et devotionem lorpen- nis visus sum adhibere jiidicium, et increpatio ipsa
Xem, miseram, ac pollutam ad sacrosanclum alta- eis proficiat ad salutem, et oratio hsec interpellans,
ris tui mysterium aceipiendum (616) excitare (vo- commisso eos revocet ab errore, ut non pcrferant
luisti), meque indignuin et peccatorem ad tibi mi- tartai'eos crucialus: quibus utpote morlales [dl. mor-
nisirandum permisisli, impudenler licet, accedere; talis] poenilentieeiniiiximus leges, quo utrorumque
contine adhue misericors quam mereor iram, exhibe incoinmodis parcens, et illorum iniquilatibus tribuas
graluitam cleraentiam, et concede propilius, ut veniam , et meam abluas contraclam de regendi
celcbratio hujus sacri mysterii, ad quod tepidus et incommoditate offensam (621). Preebe, Deus, aurem
pavidus accedo, non ad judicium et ad condemna- sacrificiis noslris, me mihique commissostuis ascribe
tionem,sedadreinissionempeccalorum et ad salutem in paginis, quo cum grege mihi credito et a cunctd
niihi proveniat sempiternam. eluar crimine, et adjle merear pervenire in pace. Pa-
ITEM. catum redde, Deus, noslrorum eordium habilaculum
Ita, Domine, immensi criminis rfii conscienlia C expulsione carnaliura viiiorum; et qui in subditis
teste confundimur, ut ad officiumtuum neqtte securi conor jam sunimam exercere [f. exerere] virlulum,
possimus venire, nec liberi. Quis enim pensans jiec- pacatis menliiim corporumque incoramodis,pacificus
catum suum, non se a facie tua vellel abscondere, si merear, le judieante, coronari cum angelis. Fac
liceret tantee majestalis oculos declinare, si aut eva- ergo, qusesumus, nos pie, Deus aspicienles (622), in
surus laleret, aut occultatus evaderet? Aut quis non conspeclu iuo flammescentes tuse gratiee dono, ut
.magis videre te cupercl, si non, quod eum peccan- zclus lusedomus nos comedat, alqueita per vigorem
tem prospicis, jilus tiraerel? Ergo quia tu ubique sancli spiriitis regentes subditos temperenius, ul et
nos invenis, ad te confugimus, quem fugere nun- disciplinis noslri regiminis oblineant lucrum, el illo-
quam valemus. Reslat miseris non lalebras interve- rum durilia frangatur, ac. vita sanclifieelur (625).
nire [f., invenire], sed lacrymas. Foveat indulgenlia, Suscipe, Doraine, votorum nostrorum libamina, ut
•quos terret offensa. Minaturpolentia, setlmisericor- per hsec, quidquid in subditos correctionis verho vel
dia consoletur. Ex te est qui liberet (617), per te esl merilp impertimur, non ad discordiara nostri, sed
-qui excusel. Parce omnipotens Pater, el qttos aspicis ad perpeluum dulcedinis gaudium nobis el illispro-
.humiles per reatum, creetos munerare (618) digne- fecisse lsetemur. Absolve nos, Deus, et alieno et
ris in prsemium; et quos inlelligis per confessionem v nostro deliclo, ut iri ulroque spiritualis graliee effi-
miseros, non facias in examinatione confusos. cientiam capientes 1(624), fiducialius tuo nomini
ITEHALU. supjjlicemus. Per Dominum
Dimilte, Deus, quidquid per intemperantiam (619) I ITEM
'mordacislingueeincauli [al. incaute] dris noslriincre- Impellit ministrandi officium hoslia salutaris po-
(616) Vocem accipiendum, quoein edit. deerat, ex naleni Ralherius, monachis preeerat cuidam abbalise
apographo supplevimus. preefeclus,quseperlinebat ad monasleriumLobiense-,
(617) Iia ex nostro apographo Lobiensi. Male in ut ex eodem dialogo^n vila prohavimus.
vttlg., libet. (621) Yulg., conlraclandm regendi incommoditatis
(618) Sic melius in eodem apographo, quam in offettsam.Apographi|leciionem proetiilimus.
edit., nuinerare. (622) lta idem apographum. In edit., minushene:
(619) His verbis Ratherius acrioris increpationis quod nos Deus aspicientes, et mox ibidem omittilur
vitium, quoferventius subditorum crimina inseclari ut anle zelus. \
ac perslringere solebal, videtur respicere. (625) Ediii perperam fruclificelm:
(|320)Cum hs_c scripsit post Dialogum confessio- (624) Edit., cuftenies, ,. _
•54«. ADMONITIOIN INVECTlVAMSEOUENTEM. 4S0-
puli pro deliclo. Terrel conscientia indebili sacer- Aconfessio perspicue Dei Filium cernere, fidespree-"
dotii pro reatu. Si a me, omnium sacerdolum perip- mitini, poena veniam, lamenta gaudia sempnerna,
sema, sacrificium offeralur ;:poIhu_e conscientiee dum confessor in cruce, possessor exstitit paradisi.
crimen augelur. Si tantse maj'eslali, universse carnis post crucem. Sed quia verba venia tuse pietalis indi-
judici, non offertur; negligenliae reatus ascribitur. gent, quoeindigni sacerdoiii opera noncommendanl;
Inter baec lua., Omnipotens, .libranien pielatis im- saltem astantium vola suscipe, ut et mihi suis apud
ploro, cujus ullionis diem accusante conscienlia te precibus veniam, et eorum meriiis sacrificia no-
pertiinesco, ut non indignuni, quaeso, misericordia slrorum vulnerum salubriter nobis conferanl medi-
tua j"udices,quem a lempore poeiiilentioe non exclu- cinain, ut quia, Onfiiipoiens, pro omnibus faclus es
dis. Suspende securim, donec cultor vineeeadmoveal hostia pro peccatis, adsis nobis sanclificatio (625) in
cophinum slercoris infrucluosee arboris ad radicem. sacrificio pro delielis, Chrisle Salvalor mtindi, qui
Parce mihi, Domine clemenlissime, pcenilenli, qui cum Patre et Spirilu sancto vivis et regnas Deus pe_r
David post lapsum clementer ad veniam revocasti; omnia sseculasseculorum. Amen.
qui Pcfri misericors amare flentis lacrymas res-
pexisti: qui latronemin «rucis palibulo lanli facino- Qui scripsit, vivat in pace; et qui legit, Ieelelur
in perpetuum (626).
ris reum divina gratia illuslrasti, cui niox .obtinuit
(6251Ita .apographus Lob. Yulgati sacrificalio. nec ne, affirmare non audeo; prseferl apographum
_ (626) Hanc clausulam (quee utruni Ratherii sit, Lobiense.
ADMONITIO IN INVECTIVAM SEQUENTEM.
I. P. RemardusPez in dissertatione Isagogica proemissa lom, I anecdotorum sermonem faciens de

quodam codice capituli Frisingensis, in quo nonnulla Ratherii opuscula conlineiilur, suhj*ectamInveciivam.
et relalionem de iranslatione seu asportatione corporis S. Metronis ita comniemorat, ut, in duo opuscula
secel, qtiorum priiiio tribuit tilulum : lnveciiva salis in quosdam, ac lugubris relatio Ratherii cujusdam ex
Laubiense Veronensis,ex monacho exsul, ex exsule prmsul, infelicissimiAttali ritu facli, infecli, refecti, defe-
cli ilerum, quo soltts factor, infector, refeclor, defeclor novtl omine facti, infecti; refecti: alteri vero quasi
alium titulum hunc,: De translalione corporis sancli cujusdatn Melronis, cujus deposilio celebralur Idibus
Maii mensis ociavis, elc. Solius vero primi, uti voeal, opusculi inilium recitat his verbis conceplum : "7.
sacralissimus, aniiquissimus ac veracissimus wvi prioris narrat chronographus, etc. Hoc porro opusculum,
seu potius hujus opusculi fragmeiilum ex manuscriplo capiluli Yeronensis nuiic sigriato num. 65, ita edidit
Dartholomoeus Campagnola Archipresbyter S. Ceecilisein fine antiqui libti juris civilis urbis Veronw,
pag. 251, ut opusculum inscriptum Jii.ecii-a ea quoque complectalur, quse agunt de Iranslatione corporis
S. Melronis, nulla duorum opusculorum dislinclione seu nola interposila; ex quo unum opusculuni esse
perspicitur, quod P. Bernardo Pex duplex visum est. Cum aulem raerabranoe, ex quihus idem fragmeritum a
Campagnola erulum fuit, essent corrosse, et alicubi mulilse; ijroeierquasdam lacunas identidem occurren-
tes, acinedilionepuiiclis disiincias, finis desideralur. Marchio Joanues Jacohus de Dionysiis calliedralis
Ecclesioe Yeroiiensis canonicusin evolvendis antiquis charlis versalissimus, diligentiori cura eumdem codi-
cem relegens, aliquas voces emendatas, nonnullas etiam lacunas suppletas nobis perhumaniter communica-
vit. Ipsuin quoque codicem ostendit, in quo cum aiiquot voces ipsius Ratherii manu mutatas, et prioribus
deletis superpositas viderinius, hoc pri.mura esse opusculi exemplum, sed membranaruui defectu mulilum,
nihil
" II. amhigendumputavimus.
Sperabamus aliquid certius etintegrius eliciendum ex ms. libro Frisingensi,'quem videratP. Pez.
Keque spes nos fefellit, opera ferente comite Joarine Baplista de Yeritate patricio Yeronensi nobilissimo, qui
in Serenissimse Ravariceelamiliee aula muliis nominihus dislinguiiur. Is cum illustrissimo Francisco Wer-
densiein Tenariensi episcopo, et Fiisingensis episcopalus suffraganeo cgil, ut e ins. exemplo capituli catlie-
dralis Frisingensis integruin opusculuin exscribendum curaret. Plurimum diligenljeein iransmisso apogra-
pho deprehendimus, ob quam uirlque plurimum nos debere falemur. Uno liiulo, qui a P. Pez divisus
fuerat induos, opeii preefixo,unum, non duo opuscula esse exinde plenius confirmatum est, cum Inveciiva
in eos sjt, qui de asportalo S. Melronis corpore conquerebanlur. Integrum est opus, in quo nihil liiulcum,
nihil miitilum. Hoc autem cum fragmento antea vulgato conferenles, quiddam peculiare, nec leve detexi-
mus, alia niniirum non leviter muiala, alia hic illic addita, adeo ut Yeronensis codex primas Ratherii
curas, Fiisingensis vero postremam nianuro exhibeat, ipsiusque auGloris sludium in suis operibus primo
lucubrandis, dein vero emendandis et augendis inanifestet. Heecinler primas et secundas curas dislinciio ut
explorale dignoscatur- inlegrum primo opuscuium, quale in Frisingensi exemplo describilur, proferemus in
lucem; dein subjiciemus iilud ejusdem opuscuii fragmeiUum, uti e Yeronensi liianuscriplo cditum
fuit, siippletis in eb ac einendatis iis locis, quoelaudati caiionici diligentioereferenda erunt.
.111.Ad tempus cousliluendum conferunt illa num. 5, quibus fuiium corporis S. Metronis evenisse tra-
ditur nuper, hoc esl tempore, quo Olto imperutor Augusius llaliam feliciler intraverat liiumphaturus.
Otlo bis Ilaliam triumphaturus intravit, primum anno 951, quo Berengaiium seciinduin Ita edomuit, ut,
licei aimo sequenti regnuni ei restitueril, ipsum lamen ceiiis prsefinilis condiiionibus sibi veluli vassallum
subesse coegeril; secundo anno 961, quo-eumdem Bereiigarium preestitutos terminos transgrcssum
2S@-3©<3 acrius impelivit, "ac fandem plane devicit. Num priori, an alteri ingresstii furtum corporis
{_.Metronis ascribendum sil, dubitari potest. Imperaloris Attgusii lilulus, quoOllonem Ratherius donat,
secundo lantum ingressui convenit; cum imperator Auguslus iiierit mincupalus die 2 Febrtiarii anni 962.
Etsi vero hic liLulus idcirco usurp.in poiun "a Raiheno, quod illc inipi'i..tui' esset, di.m Iioe opiisculum
scripsit, licelfurti (enipore iiondum eo titulo gauderel; cum lameu ipsuni lui tum Ratherio Ycroucusi sedt -
451 ÂTHERII EPISC. YERON. OPP. PARS L «S2
jam restiluto contigisse ex ipso opusculo colligi probahilius credamus; restitulus autem ille fueritnon
post primum Otlonis ingressum in Italiam, sed posl secundum, ut in Yita ostendimus; illud furtum non
piiino, sed secundo Olionis ingressui assignaiidiim nihil ambigimus. Yerha quidem riumeri terlii, culpa
iilius, qui lunc inibi indignissimeprmerat, ad Milonemreferenda videri possunt, quem Ratherius lanqiiara
sua. sedis invasorem indignissimeprwfuisse affirmaverit. Hic autem Veronensem sedem obtinebat jam inde
ab anno 951, cum Otto in Italiam priiuo ingressus esl. Verum cum Ratherius se quoque indignissimum
alibi appellal, tum vero ea verba ad Ratlieriiim eidem sedi feslltutum pertinere, toiumque factuin ad lem-
pora, quibus ipse Veroneeproeeral, referendum arhilramur. Ctim enim hsecInvecliva eo speclet, ul episco-
pum, conlra quem nonnulli cjus furti cotlem prsesenieuti patrati causa ohloquebanlur, defendal, vel excuset;
sui potius causam agere videiur quam Milonis, qttem invasoremet competiiorem suuni, non defendere,
sed accusare consuevit. Nuiiquam cerie htinc ephcopmn appeliare voluii; unde in secundo decrelo de
Clericis abeodem invasore ordiualis ait: lnvasorem officiimeinon ausus dicere prmsulem,ne mepropria ipse
vocecondemnem.Hoc autem in opusculo eum, qiiem defendil etprsesulein pt episcopum vocat. Consenserit,
inquilnum. 4, sane, ul criminari coniendis, aliiori fotie consilio tuus ejnscopus. El posl pauca num. 5 :
Cum quiilam prmsulem tuum inierrogassel. Adde tandem num. 15, ubi hoc fuiium suse quoque culpse
aliquatenus tribuens, se j"amepiscopatcim lenenie accidisse explorale significal. Conligeril hoc libi sane
noslra(quod nobis non convenildiffileri)culpa aque negleclo.Igilur hoc furliim ad Ratberii tempus perlinere
dicendum est, cum scilicet is post allerum Oitonis ingressuin in Italiam Miloneexcluso suae sedi reslilutus
fuisset. Posl primuni eniin illius ingressum. etsi studuit reslilui, non tamen poluit. Hoecporro asporlatio
quse coiuigit sextis exettnteJano Kalendh ; ex verbis Jnno exeunle diei 27 Januarii assignanda esl. Cum
vero boc iurtuin nuper peraetiira dicalur lempore quo OtloIlaliatn felicher iiitraverattriumphaiurus (Yide Yit.
auct., § 15, ...79); primo Januario posl secundum Oitoms ingressum proeul dubio ascribendum est, id est
Januario anhi 96-2;.4iniefiiiemsiquidemanni preecedenlis Ollo ltaliam secundo ingressus est. Hoc autem
furlo a Yeronensibus deteclo, multi contra epi-copum oblatiabant, ae si eo negligenle, vel conscio sacrum
corpus ereplum fuissei. Quaproptef hee ejiiscopi vindicioe Inveclivm liluld inscriploe, co quod ohloculores
perstiingant, eodem anno 962 a Ratherio scriptoevideuiur, cum jam Ollo' ad imperium promotus ineunte
Februario, AuguUusel imperalor in hoc opere vocari poiuit. 1
IV. Unum qnoad historiam aiiimadveiieiidiiin esl. llla nimirum titulijverba de sacri corporis furto,
Faclutn nanuiue sil necne, temporalium nuili cocjnilvmbene ftterit, licelverishnileiunc lemporis, cum acium
est, credhur certe, dubilationem videnltir injiccie, nunt ideni sanetuni corpus ereptuiu vere fueril necne.
Lieet autem in ipso opusculo ei'eptum et aspoiialum auclor prsesiiinal; Iianc lamen prsesuinptionemsoli
yulgari fameeel opinioni innixani indicu niim. J4, ulri ideui sacrum corpus alio allalum, cineres aulem
solos Ycronse relictos coiumemorans, verbis ntiliir diceris et crederis : In cttliu, inquil, et veneraiione
luorum, sancle, ubi lants dicetis, ariuum, el,ubiielicius credetis, cinerum: queenihil sibi certura, sed solam
et incertam aliorum opinionem ac famain designanl. Nesciebalur quidem nuin sacrum corpus a quopiam
prelio vendilum, et num qnis Veroueiisislnijus furti coiibcius fuerit. Quidquid aulem id esl, cerle, si illud
Ratherii selate subreptum, subinde reciiperatum fuit: cum ex imniemdrabili traditione, quam antiqui
tesles, el solemnisetiam ejusdem corporis recognitio atque translatio confirmaruiu, in sancii Vilalis temjilo
custodiatur, onuiesque hac in re nobiscum coiisentiani: nulluni ,enitn invenies, qui illud sibi vindicaric
aul vindicet. Confer qusehac de iv fusius agit P. Joannes Franciscus ManzdniusVerouensi_oratorii presby-
ler in libello Noiizie inlorno a S. Melrone. I
EWmU SATIS II QUMDAI All KDWBBIS KMTIO
CUJUSDAM
• EX LAUBIENSI VERONENSIS
Ex monacho (6*27)exsulis, ex exsule prossulis, infelicissimi Atlali riiu facti, mfecii, refe-
cti, defecti iterum (628), quo solus factor^ infector, refector, defector novit omine facti,
inftcli, refecti. i
M TRANSLATIOKB S. CUJUSDAM
METRONIS,
Gujus depositio celebratur Jdibus Maii (6__9) mensis octavis,' exportatio deploratur sextis
exeunte Jano Ealendis (630), inaniter quamvis : factum namque sil necne, temporalium
nulli cognitum bene fuerit, licet verisimile tunc temporis, cum actum est, credilur certe.
S©1"802 *• Ul sacralissimus, anliquissimus, A cum Memphilici ue manibus tyraiini, iino Niliaces,

ac veracissimus sevi pripris narral chronograplius, ut itaioquar, de faucibus bellua. suura liberare diu-'
(627) In ms. Frisingensi, ex quo tanttim hunc ti- reslitulus fuisset Oitone ad iraperium evecto, cuj'us
tulum accepitnus, legitur mendose exsul, ei niox quidem num. 5. fii mentio.
pmsttl. Porro annoininatio infelicissimi Attuli riiu (629) Idibus octavis Maii scriptum est pro vm
facti,infecii, elc, sumpla esl ex Orosio, qui de Prisco Idus Maii, quo qu^deindie S. Meironis fesium et iu
Attalo scripsit : In hoc imperalore faclo, infeclo, re- antiquis Yeronensis Ecclesise Kalendariis, el hoC
feclo, el defecio,elc. qtioque iempore <_elebratur.
(628) Defecliiterum, ut ex codice edimus, id est (050) Sexds exeunteJano Ealendis, quo diefurtum-
ilerum pulsi. Cum vero Raiherius hoc opusculum contigisse dicebalur, idein est ac vi Kal. Februarii,
scripseiiiVerona. in suain sedemj'amrestilutus; palara videlicei die 27 Januarii exeunlis.
lil illud scripsisse, cuni post secundam expulsionem i
4S5 INYECTIVA.DE TRANSLAT. S. METRONIS. 454
tissime affiielummisericorditer disponeret Dei pielas A rum nieduUam vix possit Jabor studiosissimus per-
populum (Exod. xn, 35); inter ceetera eidem convenire. Superiore igilur mela in vertiginem ducta,
gruentia operi prsecepit, ul abiturus virilim ab amico subteriore quasi oiiosa myslico nec sine sensu ja-
suo quilibet plebis ejusdem mutuarel vasa aurea cente, bordeacea bac necessario trita, quam -prse
atque argentea (Exod. xi, 2), quo, ut conjici atique manibus' venliiaudam suscepimus, summa (635),
valet, gens-inipia punicei niaris profundo, peculiari .eademque gustui propinala, sapit mentis noslreepa-
ducloris justissime sui absorbenda reatu, indigne lato, jEgyptum niundum in irialigno posilum, Pha-
diu possessis et opihus spoliarelur, et deicola Abra- raonem principem mundi ejiisdem figurare diabo-
haniidarum progenies ccelicomunere ditarelur. Ftie- lum, populum luto el laleribus oppressum, qudd
rit at causa hujusmodi quasi subsimilis ejus (631), missus. liberare descendit Dominus,'genus signare
damnatur quee jttre gentium ubique, deceplionis, humamim, iriare Rubrum baplismum cruore sangui-
myslerii; si coiisiderelur tamen humanse impene- nis tinctum, submersos peccata, liberalos bapti-
Irahilis, quara confundit Deus, sapienliee opacflas ; smate lolos et Chrisii sanguine de morte anirase per
niaxiinaisthicoccurritsapienliee el scienlia. Dei (cu- Salvatorera nostruni redeniplos innuere. De- vasis
jus aliitudinem mirari eum deiloquo Aposlolo (Rom. aureis et argenteis suasu liheraloris mutuatione de-
xi, 33), quam disculere, ac repi-ehendere cum vesa- B ceptoria furalis si orilur qusestio, ornanienla, dici-
nissimo hsereticorum calalogo, sanum convenil samus, sunt el phalereesoeculariumlibroruin, quee, ut
pienlibus) divinseque,disposilionis incomprehensibi- videmus, paganis penitus ablatee, in jus el ornalum
litas, pereos tamen ventilata atqne nobis monstrata, jam olim transieruht, Christo tribuente, prorsus
quibus cophinorum duodecim fragmenlorum reli- Ecclesiee. Quorsum lamen isla? sagax inlerrogat si"
quiis implendoruin data legitur auctoritas (Malth. requisilor. Nimirum nostro ut isti tempori non dis-
xiv, 20). Hujus itaqtie incomprehensibilitatis multi- convenire ilhid fateamur Aposloli : Ubi sapiens?
gena mysleria (632), quanlum nostrae inertise divisor ubi scriba? ubi verba legis ponderans? Nonne slul-
ille clemenlissimus gratiarum sludio proprie adj'i- tatn fecit Deus sapientiam mundi (I Coi: i, 20) ? Jairi
cere diguatur indagalionis, cum consideramus solli--- nempe -
cili; contiiigit 303 seepissime,quod Sapiens faleri Jam Cariath-SephorJosoe destruxerat alter,
non erubuit incoiiiparabiljs illius temporis omnihus Et murosJertclio|jrosira\er3t fundiiusarvo,
ille, Inquisivi, inquiens, sapientiam, el ipsa longe tjompitaper mundijubilanlibusomniasanctis.
facla esi a me (Eccles. vn, 24). Nec injuria. De pis- T 2. 304 Cum non minoi'e sludio, ornatu, atque.
cibus enim binis (652*) e Jluctihuslilloris Zahulon lepore hisloriograplii nostri agones, qui se praices-
et Nejihlalim, aposlolici qttod germiiiis venerabiles ^1 seraul, marlyrum', merila confessorum, ccelibalum
palriarcha. forle sunt jussi incolere, non sine labo- et jeontineniiam virginuin ac viduarum, poenilenliara
rioso acquisitis ingenio (quoe et ahsque dubio omnia describere gestiebaiil conversorum; quam ejoquen-
quiddaminnuuiu), et quino panum non sine mysle- tiee venuslale conspicui, cunctoque seeeulo prsedicati
rio iteriiin numero hi fragmentis hisseni adimjjleti Iiberalium artium illi vel inventores, vel prbpaga-
sunl cophini : quce si venlre recondere libueril me- iores, quos mendax protulil polissimum Greecia, et
morise, et retraciationis rumihe sublilius terenda poetica garruliias semper de falsitale inflabat or-
molaribus reddere, experiemur omnino veracissime nata, suosfaudibus^xlollere non destiterat quondam
dictum : Qui apponit sdenliqtn, apponii laborem heroas. Ntinc vero, proh pudor! nostris ulique avo-
(Eccles. i, 18). Non sunl enim trilicea, ut leviter rumque leraporihus ut conjicere cbgaraur, non longe
valeant spoliari, sed hordeaca (Joan. vi, 9), ad quo- illius abesse adventum, de quo est prophetaluhi,
"(631)Syntaxis valde implexa sic conslruenda vi- sine inaenio laborioso e fiuclibus lilloris Zabulon et
detur. Al causa htijusmodi mysierii fuet-tl quasi sub- Nephtalim, quod forle jussi sunl incolere palriarchw
simihs ejus deceplionis,quwjure genlium ubiqtte da- venerabilesgerminis apostolici (quw omnia el absque
mnalur; si tamen considerelur opacitas sapientimhu- j) dubio innuunt quiddam), el iterum fforle itetn) de
manw impenelrabilis,quain Deus confundil; maxima nutnero quino panuin non sine myslerio : qum si li-
islldc occurrit inconiprehensibililassapientim et scien- bueril reconderevenlre memoriw, ei rumine relracla-
tim Dei, cujus alliiudinem mirari cutn deiloguoApo- lionis libuerit reddere subiilius terenda molaribus-;
slolo convenh sapienlibus sanutn, qndin disculere ac ^xperiemur, etc.
repiehenderecum vesanissimo catalogo hwreticorum, (635) Suinma, id est quanlitas. Construe aulem :
et occurrit incompreliensibililasdhposhionis divinw, Igilur superiore mola ducla in vetiiginem, subietiore
veiitilala tamen, alque nobismonstrala per eos, quibus moia jacenle quad otiosa non sine myslico sensu,
leghurdaia auclorhas cophinorumduodecim implen- summa (id esl quanlilas) hordeacea, quam prw nta-
dorum reliquiis fragmenlorum. nibus suscepimus venlilandam, irila necessario hac
(652) Construe : Cum ilaque sollicili consideramus (mola), el eadem propinala guslui, sapit palalo men-
muiligena mysietia hujus incomprehensibilitaiis, lis nostm (icl est nos docei), JEgyptumfigurare mun-
quanlum ille clementissimusDivisor gratiarum digna- dum posiium in matigno, Pharaonem figurare diabo-
tur adjicere inerliw noslrw sludio propriw indagatio- iutn principem mundi ejusdem, populum oppressUtn
nis; contingit swpissime,quod ille Sapiens incompa * lulo ct lateribus signare genus humanum, quod Do-
rabilis temporis illius non erubuit faleri omtdbus, _mittus missus descendil liberare, mare Rubruin in-
inqviens : Inquisivi; elc. nuere baplismum, linctumcruore sanguinis, submersos
_. (632*) Conslrue : Etenim hi bisseni cophini ad- innuere peccala, etc.
itnpletisunt fragmenlis de binis piscibtts acquisilisnon
RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS \. 456
tS&>
XLI, 13), __.gus ad patrem rediiurus, se autem fame perire de-
quia faciem ejus pmcedet egestas (Job
de Eyangelio ille, ita locus (proh ne-
tanta orbem inopia invasif scriptorum, ut siqui vel plorabat filius
fas!) viluerat iisdem, ut militibus (64i) reddilu eidem
noslris, vel illorum, quos protuli, temporibus aliqua
effulsere magis hos vulgus, ecclesise competentf donalo, preshyler necillic esset
meritorum praerogaliva,
extulerit Iaudibus' litleratus. Dieant aliquis, qui prsevideret locum, tam pretiosum conti-
quam quilibet
nentem thesaurum..
ergo, flagilo, ad quos usus ab jffigypliis illa mutua-
verinl vasa, quse_possident, aurea vel argentea, si Heu dolor! orbiculselugentes, ohsecro,flete.
in tahernaculo vel templo aliquid inde ornalus non Cum enim degenerante universalilate, omnia gemere
exhibent Domini? Achan illis (634) ne non discon- possemus in prseceps quotidie ruere, nisi his fieri
veniat, verendum haud nihil(nisi Dei parcat eis incipientiJjus magispapita prseciperemus levare (Luc.
contra meritum pielas) cum exemplo elogium pro xxi, 28), id esl corda exhilarare, ne amiciores vi-
furala utique auri regula, nec Josue demonstrata. delicel prsesenli mundo, qui transil cum miseria et
Erat Dominus Jesus ejiciens dwmonium, el illud erat _ concupiscentia' sue (I Joan, n, 17), quam illi, qui
mulum ; el cum ejecisset dmmoninm, locutus est mu- isto transeunle prcpinquat cum felieiiate el gloria
tus (Luc. xi, 14). Iteret hoc Oeiis, precamur, mira- sua, nos fore divini censeret juslilia, el diseordan-
culum, ul laudem Domini loquaiur os noslrum. B tes in aliquo a volunlate et disposiio Creatoris, ej'us
|- 3. Quam igitur jure succenseam nostri patruo- in nobis imaginem delevisse, et. operationem repre-
rumque temporis scholaslicis, ut jam moestiloquo hendisse judicaremus; tpiis te solam satis carpere,
iialis aepromam relalu! Contigisse primum faleor imo deplorare (quod esl lulius, ac ralionabilius) mi-
nuper, lioc est lempore, quo cuncto prsedicabilis serapossel Italia 1(642)? Principibus iudignissime
saeculo,gloriosissimus, eequissimus, atque piissimus ahuteris apostolorum, super marlyresamhulas, con-
Otio imperator Auguslus Italiam intraverat feliciter fessores gressibus calcas, virginum veneranda pedi-
Iriumphalurus (635), Yeronensi populo gravissimum, bus immundissimis teris sepulcra, et canum more
oulpa non solnm illius (636), qui lunc inibi indignis- feuum aliis prohibentiutn lalrattt perinvido, quos
sime praeerat, praesulis, sed et sexageno (637); qui venerari delreclaveras praesentes, malediclis prose-
eum preecesserant, annorum eurriculo damnum. queris abeuntes, imo (quod veraeius) le fugientes,
Cujusdam enim (haereo confessoris dicam, an mar- alios visitantes. Nonne invidiosissima in hoe, elava.
tyris) Metronis ulique sancli corpus ex suhurhio ci- rissima? Yel congaudere eoruiu debueras, qtti tibi
vilalis ejusdem (638), quod basilica heati martyris pree multitudine viiuerunt, honori, nec invidere eo-
conlinebat Yitalis, 3©5 furl° laudabili, amisso rura (643), qui cum nullos-[subaudi Saactos] habe-
(639) damnabili fuerat asporlatum, loquebatur uti' J reDt, anquantulos s.Domino accipere meruerunt, de-
vulgus indoclum. Cujus sancli Memoriam (640) pro siderios devotioni atque saluli. Quare in islo-saltem
sighorum innunierabilium ejusdem heati palratu illius non recordar^ juvat aposlolici: Qui habuerit
iniblexhibitorum, cum vulgaris religioso amore fre- substantiatn mundi, el videvit fralrem suum necesse
>quentarel calerva (solis miserrimis episcopis, et qur habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodocha-
vanissimo laoore siliquis incumbehant porcorura rilasDei manet in\eo1 (I Joan. m, 17.) El, Diliges
edendis, quam illis tritieeoe dulcedinis panibus, qui- proximum luum sibttl teipsum (Malth. xix, 19). Cur
Ms mercenariorum multitudinem abundare prodi- dolesperdilum, qudd cum haberes, non adeo diligebas?
(634) Conslrue : Haud nildl verendum, ne non di- sione quidem legitur.
sconvehiat iilis {nisi pieias Dei parcal eis contra me- (640) Monumenta, in quihus sanctorum corpora
titutn) elogium cutn exemploAchaii pro regula utique jacebant, Memorimdicebantur.
attri furata, nec demonslrata Josue. Elogium eum (641) Hic abusus inoleveral, ut redditus eccle-
exemplo Achan indical senteiUiam a Josue latam in siastici darentur eliam mililibus, seu nobilibus viris,
Achan, qui ahstuleral regulam auream, nec Josue qui vel de principe bene jneiiti fuerant, vel pro
monstraverat. Ecclesia, cum opus esset, militare debebanl. flis.
. (655) Hsecreferenda sunl ad secundum Ollonis I 0 postremis redditus' ac praedia dabanl ipsl episcopi:
ingressttm in Italiaiu, ut in Admonitione ostendimus ac proinde in viia S. Joannis Gorziensis lom. V
nuin. 5. Act. SS. ord. Benedict. apud Mahilldnium, pag.
1 " (656) Illitts pronomine ipse Ralherius indicatur, 577, legitur : Possessionum qtddquid exlerius fuerat
ut ex eadem Adraonitione patebit. (raonasierii Gorziensis) Adelberlus comes ....
(63'?) Id esl : Sed el culpa eorum prwsulum, qtd e'x beneficio episco\pi, cui mililabat, gratia sanein-
evm prwcesserani, sexageno annorum curriculo ; eo grata lenebal. Id autem ecclesiee S. Yitalis sexaginla
quod scilicet, ul paulo post explicat, jara a sexa- annos anle ipsum sancli corporis furlum contigisse
ginta annis reddilus ecclesieeS. Vualis, ubi S. Me- indicanl prsecedenlia, sexageno -annorum cvrriculo,
trouis corpus erat sepullum, ila fuerant dali militi- de quibus vide supra not. 637. Consirue vero : a.
Lus, ut nullus presbyier, aut alius quilibel eara ec- donalo mililibus reddilu compeleriti(id est qui com-
clesiamacsancluin corpus custodiret. petebat) eidem ecclesim, etc.
(658) S. Yilalis ecclesia Ratherii setate sita erat . (642)Hsec querimonia per aposlrophen ad Italiam
extra muros urbis in suhurbio, ul vel ex ipsa topo- convertilur, eo quod per hsec lempora sanclorum
grapbica Yeronnelahula in Lobiensi codice inventa, corporapassim ex Italia asporlarentur.
et a Joau. Baptisia Biancolino in dissertatione de (643) Id est, nee debuerds invidere desidetio, devo-
episcopis Yeroneusibus edilR colligere licel. tioni, aique saiuii eorum,qui cum nuilos (sanclos, seu
(•59) Atnisso, i,i est umissione,sicul supraet infra nulla sanctorum cprpora) haberent, menterunl acci-
disposilopro dispositione. In coclice Yeronensi amis- pere a Domino aliquaniulos.
437 INVECTIVADE TRANSLATS. METROMS. 458
Sed306reveran0n do.es; sed dolere ie ad quorum- A gassel, 3©7 C"J"S'"e beatusfuerit sanctitatis, ille,
dam sugillalionem subdola fingis. Narn si veraciler non ad librum se contulit geslorum illius sludio ali-
amissos doleres, relictos devotidre cultu atque obse- cujus luorum diclatum, sed ad famam veridicam il-
quio frequentares. lorura, qui cum Psalmista valebant cantare : Deus,
4. Yere tamen, quanquam Invidiose tibi preelalos auribus nosiiis audivimus, patres nostri annuntiave-
valeas oWoquendo,ul conaris, reprehendere, le tarunt nobis (Psal. XLIII,1). Quibus refereniibus di-
men meliores, suadeo, cogites minime meruisse. dicit, quod sanctus isdein iii adolesceniia hujusmodi
Diclum enim de Deo Iegilur veracissime, quod re- fueritactibussseculi implicatus, dequibus libercon-
gnare faciat hypocrilampropler peccala populi (Job linet- ila divinus : Qui 'cttpiunidivitesin hoc swcuto
xxxiv, 50). Ipseque de se : Dabo, inquit, eis regesin fieri, incidunt in muscipulam et laqueum diaboli (I
furore meo, et in ira mea (Ose. XIII,11) : ut reges Tim. yj, 9). Quod cum ei jusloDeo inisericoi'diter
n-oneos-solum, qui ita consuetudinalifernuncupan- , permitlente, ut multis ssepe aliis, coniigisset, rea-
tnr in seeculo,sed et cunclos inlelligas quolibelin tus sui consideratiohe permotus, se conlra se non
ordine ceeleris ad gubernandum preelatos.Marlyrem tardavit erigere, mundi hiijus omnia relinquere, ut
sane tuum si tantopere diligebas, ut quid lam male expeditus et liber, soli Domino posset vacarc.Sico-
«_uslodieras?Consenserilsane, ul criminari conten- H morum itaque crticis cum Zacheeo,ut Jesum libe-
dis, altiori forte eonsilio, Deique amplius conve- randus viderel, ascendil{__i.c.xix, 4); et ne-eamdein
nienli disposito luus episcopus: lu, qua_ tanium fa- in angaria cum Simone (Mallh. xxvu, 32),sed eam-
cinus perhorrueras, nosse volo cur abhorrueris. Quia dem cum viliis et concujjiscentiismorlificanduscum
pessimum,inquis, quod ita sanctosperdimus nostros. Christo, uon aliquo terapore, sed quolidie, irao con-
Yerissime: sed convenienlius diceres, quod sancti linue ferret; tale sibi fertur supiilicium elegisse,
ita nos Jugiunt noslri/ Turjjis sane lucri cupidus quod etiamsi carnis pelulanlia viclus vellet, omniuo
cum nemo sit sanclus; honesium refutasse lucrum nequiret evadere. Puhlicanuin se enim el peccalo-
nemo invenilur sanctorum. Honestum vero lucrum rem ultra nmnes dijudicans homines, ecclesisesibi
est, qucd ccelumlocuplelal, larlarum spoliat. Si vero limina obstruxit :'a longe ut stando, Deus, propi-
te fugienli qttoquo adnisu illuc sre complacuitsan- lius esto mihi peccalori (Lttc. xvm, 15), cum illo
clorum alicui, nbi pro reverenlia, quam penes te alio misericordiler justificato oosset clamare, pro-
minima habebat, sibi amore Christi e.vhihita jiara- vidil (646).
disus de animabus repleretur devotis eeiheriiis,'lar- 6. Sed cur pro raagno, quod convenit minime
tareus vacuarelur infernus; cuni per iot annorum stando? quasi aiite, vel postquemquam noslratum
curriculaprodevotioneconsimili nullus hoc meruis- C sibi ipsi aliquem hnjus .eslimalionis audierim intu-
sct luorum, cavendum ne coeli videaris profectibus lisse marlyrium. Congruenlius sane dicerem volu- ,
aflici, daranis lselari. Hoc quippe, quod monslras tando, noneiiim consonat slando. Ut enim eos omit-
exemplo; nec apud te vis, nec alicubi honoremha- lam, qui ad venlrem, vel slomaehuni altinent cru-
l.eanl sancti. cialus, (consideranli enim ceelera illud sestimarc
5. 0 auiem magna Verona, viJIa quondam Plato- dimitio) ad exteriora conversus,"pcenamsibi illalam
nica illa Alhenis, vel allera pra. multitudine sapien- referam, et hanc inauditam. Quasi enim torloris
tium sestimaia, grandisonis sancium luuni quare impiissimi et crudelissimi sibi diceret voce : Quiti
non exlulerasmodis? Cur mirabilia, quee per eum cumin honoreesses, non inleilexisli,comparalusju-
Deus fuerat operalus, etsi non melrico slylo vtilga- menlis insipientibus, et sitnilis illis effeclus (Psal.
ras saliem jprosaico? Quod plebs indocla canebat, XLVIII,15); jumenlorum loro te restringerevolo, ne
honoratiuslu,crede,legisses,et_ereTaphnilico taber- petulanli ritu amplittspossis vagari; catenam pedi
nacuIumhocDeiornasses, Gessenlel quod mutuave- imposuit (647), plumbo eam in magno, qui adhue
ral cespitis cultor.jargentovelatirocompsisses(644). anle januam basiliceejacel, 3©8 'apide obfirmavit,
Nam ad dedecus tui cum quidam preesulem (645) circulum capularem pedi circompositum seratura
eonscius, dicam,lam preliosi facinoiis luum inlcrro- D osliorum firmavil, clavim in gurgite proximi Athe-
(644) Gohslrue: et compsissesargenlo, vel attro, j.ropitius esio, elc.

quod cultor cespilisGesseni,id esl populus Hebroeus, (647) Usifalumolim hoc eral puhlicaepcenitentiee
qui coluerat terram tiessen, seu -Egyptum (Exod. genus, quo peccatores publici calena ac vinculis
vin, 22) mutuaverat. ferreis jussu eplscopi conslricli per loca sacra pere-
(645) Ratherius eura, quia se preesule Yeronensi grinarenlur : vincula atitein, nisi miraculo solveren-
<_ueesierat,cujus ille bealus (Metro) sanciitalis fuerit lur, a solo episcopopost idoneum tempus solvi po-
consciumipsius furti suspicatnr. Qui enim sancto- lerant, ut videre est apud Mabilloniuminprsefatione
rum reliquias, vel corpora alio perferenda qusere- ad sseculiimsecundumordinis Benedictini, num. 41,
liant, aciasi qusescripta essenl, vel actis deficien- et apudMuraiorium, Aiitiquil.Italic. disserl.23. ld
libus notitias, quas poterant, diligenler solebant in- vero noslri Melronls peculiare fuit, quod ejusmodi
quiere : cujus rei mttlta hujus eelatis exempla Iegere pcenitentiam ipse sibi sponle imposuit, et prope-
est in Inveniionesanctorum a domno Deodericoepi- legrinatione ad loca sancta ante januam eccle-
scopoMelensi repertorum, lorii.II Spicilcgii Ache- si.e S. Yilalis catena illigatus septennltim"slelit,
riani pag. 133 et seq. quoad clavi';,Deo disponente,in venlre piscis iiivcnta
i<_46)Construe.-pro.irfa/, ul slando alonge possei (uit.
ciamarecum illo alio misericorditerjusiiHcalo : Deus
PATROITCXXXYI. J5
13 RATIIERH EPISC. YERON OPP. PARS I. 4CO
sis non ignoti fluniinis, in cujiis Iiftorc jam dicla est A giais : nam si cum cognovisscs, non sic pessime
silabasilica (rtislicius loquor, intelligi ut valeal me- custodisses.
lius) j'ecil, rogans forle Dei misericordiam, ne un- 7. Ad vos cseterum intuitum fieclo, qui maximis
qtiani eam videret, donec peccaia, quee jjlangere gravati facinoribiis, mecum parvipendilis, quod ve-
(iispostteral, Oranipolenlis clcmenlia dimisissel. Ideo racissime faietur Aposlolus(qtiodnon surdopercejiit
vero dubitandi sum adverbio usus , quia licet hoc auditu isle, de quolres agitur, sanctus), Si nosmel-
non didiecrim relatu, miraculi est lamen coraper- ipsos, inquiens, dijudicaremus, non ulique judicare-
tum ita ei conligisse, Deus ul concessit, evenlu. Se- mur (1 Cor. n, 51). Istius nempe mullorumque si-
piem ilaque annis sub divo (648) Iapidi ita heesisse milium non recordkti sanclorumet cur lanla ac talia
feriur concalenattis, donec volenle misericordiler sint non perpendenles, perditum, fateor, iiis, per-
Deo-jamfiiiemhismiltcre, qiisehujusmodicoinitaba<i- pessi. (652). Sineduhio vero [subaudi perpessi sunl],
mr sitppliciumcrucibus, etsupernis martyrem suutn quia non perfunclprie illud auribus hauserunt Psal-
(649) iufulare bonorihus, piscatores episcopo piscem misla.: Tu mandasli mandata tua custodiri nimis (Ps.
deferrenl, in «ujus venlre sancla illa clavis iuvenla, cxvin, 4). Quare nimis, rogas. Nimiruin quia, utanle
cjus omnia nuniiavil dimissa facinora. Nam ea re- nos est veracissime diclum, ad magna prwmia perve-^
cognita, compodeque calenali a civitalis pontifice " nirinonpolest, nisiper tnagnos labore.s(S.GKCG.hom.
Teserato, bealo illo lolo, induio, Ecclesise reddilo, 57 in Evang., n 1). Non sunl enimcondignw, ul ait
sacrosancla "corporiset sariguinis Doniini pariicipa- Apostolus, passioneshujus tempotis ad futttrain glo-
tione refeclo, cum e vesligio acceptissima illa Do- riam, qum revelabhur in nobis (liom. vni. 18). Hoc
mini hoslia emissione spirilus angelico essel remi- aposlolijhoc marlyres, hoc sancti cogitaverunt abs-
gio ccelis invecla, nulli est duhiiare concessum, qui que dubio omnes. Hoc qui non cogitavit, seipsum
vel infanlili ralionalitale vigcret, quin sanclus pal- omnino neglexit. Ponamus namque ante oculos
mam vicloria. in coelispro exjjugualione illius, qui quemlibei, et qui idem incurrerii, quod sanclus iste
sectini certando ad horam eum se vicisse inaniter tam magnis diluere meruit.crucialibus flagilium, et
fuerat gralulaius, cum corona martyrii indeptus tanto sceleratius, quanto non inscius (beatus enim
luissel. Corporis sane illius terrse mandatse reliquiee iste in eo inciderat nescius), qui videlicet ante sepul-
miraculorum efficacia hoc testificaii nullatenus omi- crum ejus j'acens, luntlal pectus suum clamans et
sere. Sed, ut dixi, hoc, illorum occuluit inertia, qui dicens: Sancle Melro, inlercedepio me miseropecca-
.si quod nacti fueranl scienlice divinitus talcntuni, lore. Nonne libi videtur posse illi sanclumex obliquo
magis hoc terrense vanitatis sudario infossum, seecu- __marlyrem respon|3ere : Fac quod feci, et impetras
laribus maluerunt concedcre ad jjlacendum sseculo u quod impelravi? Quid nos ad hsec pej'oribus irreliti,
pornpis (650), quain ad exemphira audilurorum, et, quod gravius,' consuetudinaliler facinoribtis, su-
laudem et gloriam Dei dcsiderantibus, ntimmulario- p.erplumani sudarites, ei psalmorum carmina (quan-
rum rilu, conimittere populis. Eccc quod decus, do hoc eliam rara avis est) murmurando, veniain
quale patrocium, qualem peididisti, infelix in hoe nohis htijusmodi poeiiileittiaiiianilerpromiitentcs;"
sallem Yerona, thesaurum! Quod reor, si legcndo Ante Ibcumsi friguserit, si messisin umbra,
didicisses, vel audicndo sallem diserto a quolihel co-
'
gnovisses; lam necessarium tam leviler non 3Qf$ gementes et indulgentiam sola praesumplione de-
perdidisses patronum. Utinam, ccelilusquibttsforte ccpli sperantcs? ,Sancius isle nuda seminudtis, et
esl dalus, hoc exaudiant, et sibi a Deo lai'gitam lam ineequalissima vplulabalur diebus ac noctibus per
jjretiosam non negligant gemmam! Succense igilur, septennium liumd. Nos criminosi veniam rogaturi,
dico, succense (651) poetis elscriptoribus illis, qtti pileum villosum capillis, quos exlrahere lngendo de-
Vuosrejjleverunl inanis glorisectipidi niuros versibus bueramus, ne infrigidemur, superinduimus. 3XQ
uis, et istius noir dederunl gesta, seu rairacula pa- Ejus ciiphia (655) nix, grando, el aura erat nimbri-
D I
(648) Scribi solel sub dio, id est coelo: sed verius (650)Conslrue|: Maiuerunt concederehoc lalentum
sub divoscribendum quidara exisliinant. infossnmsudario terrenmvanilatis, conccdere,inquain
(649) Elsi S. Melro in Kalendariis aniiquis con- magis ponipisswcuiaribusad placendumswculo,quam
fessoris, nou autem marlyris lilulo donetur, eum- rilu nummulaiiorum coinmillerepopttl s desidcranli-
que Ralherius quoque confessorem aliquando no- bus laudem et gloriam Dei ad exemplutn audiluro-
ininel; niariyrem tamen libentius ac ssepiusajjpel- rum. Respicit evangelicam parabolam talentorum,
lat, hujusque appellalionis vindicias lexit num. 12. Mallh. xxv.
lljnc forte faclum est, til mariyris qtiidam cullus . (651) Hiuc colligere licet, hoc ct anteriori seeculo
illi tributus olim fuerit in noslra Ecclesia, qtiem- postS. Melronis morlem Veronse frequens fuisse,
admodum liquetex perveluslo e_usdemEcclesieert- nionunienta versibus expressa muris inserere.
tuali libro, qui a Stephano ipsius presbylero el can- . (652) Conslrue : Nempe non recordad islius et
lore scriptus soeculo xi, atqtie iuter codices capi- muliorum similiain sanclorum, et non perpende.ttes,
tuli calhedralis custbditus Carpsum inscribilur. cur perpessi sint'lanla ac lalia, faleor, ilis perdi-
lbi enim ordo officiiet missa. ejusdem sancti pree- lum. j
ferlurcum aniiphonis et versibus sumplis ex Com- (655) Cttphiapaivi galeri species, Italicc cuffia,
niuni unitis mariyris lempore paschali. Yide opu- Construe: Ejus I cuphia eral niv, grando, et aura
sculum ediium a P. Joan. Franciseo Manzonio, ctii nimbrifera, ngor>hiemalis saiis incoinmodus.
titulus : Notizie intorno a S. Metrone, pag. 46.
461 . INVECTIYADS TRANSLAT. S. METR0NI3. 462
fera, liiemalis salis rigor incommodus, qui lavarel A i exsccrantur per odium, ut non dedocet quidam inlcr
•u_ique quod commiserat scelus. Pro pileo quem suos melrograjihieediligen.issimus ita :
moris est incesta eliam generalilati adversa, vel Oderuntpeccareboni viriulisamore.
ejusdem aeslimationis innumera plangentes pellicuiis (IIORAT.episl. 16.)
cxoiicis inlus farcire, brumali capul ipsius opsrie- 8. Ecce in qua schola educabaris, discipule obe-
baturlanugine (654). Slijjtilaris illa ritus Saxonici dienlissime ac vcreeundissime Chrisli; qua exerce-
camera, quam yertici pro vilando solis imponunt baris paleestra, regis illins ccelesiis alhlela; quo
•ardore, Phcebus illi eral flammivomus ipse. Ejus holocaustabaris incendio, acceptissiina Iiosiia
1 tenlorium ccelura erat istud aeriiim; ne illi scilicet Chiisto. Quid cogitabas, sanctissime, qnid
loque-
illud occluderetur seiheiium. 13ol illi pro nmbra, baris contra eiim tamcn, qui tuse inxidens sa-.
cauma (655) pro refrigerio eral, lunee profcctus luti, te ad hoc inipulerat- propter quod mille moiH-
alque defectus-, quid a piofectu defeceril, ad defe- htis simile aggredi es compulsus tormentum? Nimi-
clum ruerit, improperabat. Slellarum innumerabili- rum revocabas in eum, qneepaii jubebaris tormcn-
tas, si quando siderum ordinator astrigerttm sjjlen- ta, ciim de lihi rhisericordia Dei pro vcntura victo-
dificaverat luminaribus anrieomis coelum,innume- ria indicibili eum urebas iinidia (657). Quid quod
ras sibi reputare commonebal indeficue culpas, et B ' ursorum, leonum, panlherarum, vel Ilyrcanarum ti-
Ingraliludinis inculcabat sineinlermissionequerelas. grium more catena in propatulo conslrielus, specta-'
Quid fragorlonilrttt.rum, impetus proceilarum, la- culum angelisel hominibus faclus, circa ie jnulti-
pides grandinum, jacula ftilminum, nisi tremendum ludinem videbas, vel audiehas ludentium, gaudcn-
lllud di.inse animadversionis ejus cordi intonabant lium, nupiiassoepe,prandiaiiicessaiuer celeljrantiumj-
judicium ? Teclum illius slellifer, ssepe imbrifer, symhola (fi58) frequenlissima commessationum ille—
aliqiioiies nirabosus, plerumqtte sefenus Deo vo- cehras actiianiium, cachinnos et ludicra moris longe'
ienie; quorum aliernitasIiabilacula mortales -com- alterius lihi nimium imporluna? Surdo haec sirena-
pulil excogilarc; iectum, inquam, illi tam varius rum quondam ille caiilusulaller, percipiebas, cre.lo;
ille eoelestiserat indeficue orbis; non arcens tanien auditu (659). Ad heecomnia quis libi sensns?
qtise
Smbres, sed fundens, dans nivem si.ul lanam, ne- passio?quod erat mariyiium? Scio lamcn, scio et
bulam ut cinerem spargens, emittens crislallinas hon incunclaiiler, sciant ut alii, proferre quid agobas non
refugienti buccellas, ante quarum -frigus ille persia- meluo. Nimirum precibus angelos, laerymis ad au-'
iiat paiienlissiine solus, usque dum Dei solius po- siliandum ciebas arcbangeJos, - apostolos gemitibus
tcstas misso ea liquefaceret- verho, flaret spiriius advocabas, marlyres, confessores ac virgines, ut
ejus, etfluerent aqua. (/W. CXLVII,16-18) lavatri- C pro le invidissimo cum hosle confligerenl, exora-
ces tam externaruin quam inlernariim sancli capi- has. Quid de illa universorum illorum regina ? Sub-
tis sordium. Si quando pluvigerse iiubes obduxere servienie, reor, verecuntlia, quae inler bonos impe-
nehulosa caligine polum; inde aliquod minitantes trationis Innegabile, possidet rohur, lanto eam ex-
•imminereinfelicibus ruiicolis damnuni, suum repu- audibiliys, quanto humilius ac verecundius supjdi-
tabat fore peccatum, quod adeo Deum atique otien- cahas. Putoenim, quod nemo carnali obleclamento
deril, ut hon sibi solum, sed el quam incolebat, il- (coliors ut nostra) pollutus, ejns sine pudore invio-
tud imporiaverit patrise malum. Sic enim, sic solent labilissimos pulset, nisi demens, audilus. Dei cnim
sancliplerumquesibi talia computare; sic culpas hominem induti per uiiilaleni in^duabus naluris per-
alioram in seipsos referre, non voto mendacii, sod sonaejuater ideofieri meruil, quia respecta ipsius a
solliciludine limoris Dei, non vero illius scrvihs, Deo incomparaijili cseleris Iiumililate, quse staium
'.queiiiforas chariias mittil, sed illius casli in saecu- honorum sola polis est perseverantissimum custo-
luin sseculi permaneniis; nec quia metuant, quam dire, ut antepartum, ita in partti, nec miims post
conversione jam Deo promitlenle sepra_sumunleva- partum virgo potuil permanere. Morale esl omnibus
j_isse, poenam; sed ne securitate lorpentes, clarila- , sane, ul buici'ei, quam amplius diligunt, delesten-
tis Dei fiant indigni conspicere gloriam (656) san- tur contrarium. Sancla ergo Dei Genitrix, quia ca-
clitalis sine dilectione : vitianonsolum cavent nro- stitatcm uhra omnes dilexil, contrariam 1111libidi-
pter jubentis Doinini imperium, sed 311el nimium nem in omnibus Chrisiicolis, credo, magis habet
-' sensti. Emendationem cx

{QSi) Construe : Capul ipsius operiebalnr lanugi- ingenio induclam senlcn-
ne brumali pro pileo, qttem tnoris est plangentes (id lia contextui cdiigruens suasil.' 'Mox non dedocet
est iis qui plangunt) incesia eliam adeersa generali- idem esl ac docel.
lali, vel innumera ejusdem mstiinationis, qitem, m- (657) Construe : cum urebas eum invidiaindicibiii
quam, moris esl iis farcire inlus pelliculis exolicis. pro
'"
victoria veniura libi de miseiicordia Dei.
Ipse Phmbus flamtnivoinuseral illi illa camera stipu (658) Symboia hic ablalivo casu accipienda : si-
iaris (pilei genus ex stipulis, seu paleis) rhus Saxo- gnificat autem collalionem pecuniie, qua?ab iis, qui'
nici, qvam imponunl verlici pro vilando ardore colis. communi sumplu pransuri, vel ccenaiuri erant, cou-
Teniorium ejus eral cmlumislud aeriutn, elc. ferehatur.
(655) Cauma ex Grsccouslionem significat. -(659) Construe : Percipiebas, credo, hwc aud.iu
(656) In codiceposl gloriam nolatur punetiim, et surdo, ut quondain iile aller percipiebas canlits she-
subdilur : Sancihalis sive .dilecdo, vitia, e.Ic. sine-:. nantm.
JS> RATllERII EPISC. VERQN. OPP. PARS I. j 404
exo_s..in.Labia igitur osculo illecebroso polluta, lin- , iiutriebas percepta Iminorlalilate in aelerinim victu-
gna itirpiloqua 312 obscenitate sordidata/caslissi- ram, longum estenarrare!
nuc Virginis (proeterid quod mater interni esl etiam 10. Quid libi al pjofecerit conlra militem g£g
judicis) nomen qua temerilaie inverecunde audeant Chrislilamen.hoslisimporlunissime, tua illaadlcin-
uominare? Cor lasciva medilalione pollulum, ejus pus victoria, videre non possum (662). Triumphan-
recolere qualiler prsesumat saliem voeahuluni ipsis lius le enim gaudemus ipso ipsius casu devictum,
angelis venerandum? Sed quod faciiiorosa refugit quam si ab ipso ea hora continuisses insipientissime
conscientia, preesumere facit clemenlissimi Filii maiiuin. Oblilus forte fueras, impiissime, Salvato-
cjtispielas, atqtic incarnationis ipsius ratio (idelis- rem clementissime professum, gaudium esse in cwlo
j_ime consideraia. Indignari enim eam , miseri- svper uno peccalore pcenhenliamagenle, quamsupra
cordiier, reor, contradicil, sceleratissimus etiam nonaginta novem justos non indigenles pwnhenlia
famulus dum carnem illi i'epi'_esenlat, quara ex ea (Lttc. vn, 20). Qui desidiosius .eniui stice con-
clemenler assumpsit pro emundandis reorum deli- fidens forsan justilise, viclilando vix de venia ha-
ciis (660): ac per hoe de tejam marlyrsccure, pro buerat non adeo gravium, sed tamen innumerabi-
nobis apud eamdem Dei Genitricem eadem vere- lium peccaminum, utlmulii, preesumere, odio islius,
cundia usus, precamur, huinililer inlercede. R in quotl etim impuleras, criminis. vires exerens
9. Sed quid inijjerilissimus inaniter conor? universas, gladium auxilii arripiens le coiilra divini,
«Defuiteloquiiim,nec le suslollerepossum. scuto proteciionis Dominicsetecius, acerrime non
Tttlliana eniin niihi si adessct facundia, enarrare duhitavit insurgere, Enlellinis ac te cceslibus fati-
iiequirel mea de le qusegestit, viclor, instanlia. Sed gare, jacula incessabiliter mitlere, missilia jacere,
conabor iterum, quamvisnon sequalur dicendi fa- niidus indeficue lecum gratia Dei nudante, scilicet
culias, qtiem non patilursilere voluntas. Sludebas, nc tibi untle teneretur relinqueret aliquid, sine
dico, quolidie Dominovictimam immolare, holocau- iniermissione luclari; pi-ovidusquca longe sagiltis
stiim mactare, non ex alicno vcrum pecore, sed cx de pharelra Jesu emissis le sernper impelere, et, ut
proprio corpore. Tu sacerdos, tu hoslia eras; tu inaccessibilis in perpetuum forel, vallo protectionis
carnifex, lu mariyr; tu tortor, lu lorsionis perlator; Dei sine interniissione divinum poslulando auxilium
tu jiigulum, tu jugtilator ; ullor criminis, servator se circumdare (663).Ignorabas, autforsan non reco-
alinnni, carnis neglector, menlis provisor. Miiltum lehas, nequissime, asserlo illius quondam nohilissimi
te vero, qualem censehas, ialeor, oderas, dum le ila devicioris in sterquilinio lui, imo ad eum loquenlis,
acerrimecruciabas. Raiionem carni subigere geslie- qui lihi illum exposuerat lentandum quidem, sed
bis; eam ideo lam atroeiler affligebas; sed revera IG minime vhicendum, de lurbine Deum; non reminis-
odiendo amahas, dum sic eamDoininoreconciliabas. cebaris, inquam, foramen inmaxilla tua fore armil-
Yera esl eiiim dicenlis sentcnlia, quia nenw unquam la patratum circumplecteniis nos divinoemisericor-
carnein sttam aclio habuil, scd nuirit et fovet eam dise (664), per quod evadere de luarum posset
(Kphes. v, 29) : curnem, inquit, ul non vilia inlen- mandibularum contritione (Job XL,£1), ut universi
dainus earnis^quod le minime latebal)amanda(66f): uliqtie fructus dignos agenles pcenilentiee[subaudi
illa enim a malo sciebas procedere, hanc veio ab possunt evadere]? Unde enira, miserrime, ac pree-
illo faclam, qui vidil cuncta qum fecil, et eranl valde leriiorum oblite, unde, inquani, Pelrus, undePau-
uona (Gen. i, 51). Yiiia ergo, martyr, vilia, noncar- Jus ex Saulo factus, unde alii mulii fauces luas nisi
nem insequebaris, dum eam lam variis lormenlave- pcr illud cvasere foramen? Et vide, miser, quid
las modis; ul medicus sciltcel morbum insequitur libi contigerit. Dum enim ejus cor petulantia car-
cauterio, dtnn cupilhomini prodesse reinedio, carnis nali pulsasli, Iioc nblens ad amorem Domini, infe-
illius licet jncommodo; quam severo igitur, bone licis.ime, fortins inipulisti. Inde ergo robustior ei
nicdicc, urendo te ipsum salmis dilecto, lormenia- pax cum pcenilentia1placato piissimo judice ftiit,
bas cautetio ; qua potionum ainariludine inlcriora undc durins conira Ile cerlamcn, impiissime, sum-
tuee curare non omitlebas quolidie anini-e? Quam Ô psit.~.Meritoergo follis (665) latiali msticilate voca-
i/iecessario folu earnein etiam qnandoque ciim anima ris; quoniam quidem verilale vacuus , falsitale
(660) Conslrue : Etenim reor (lilius cjus) tniseri- arripiens gladiuin auxilii divini, leclus sculo proleclio-
ccrdiler conlradicil eutn indignuri, dum famulus nis Dominicm,non dubitavit acerritne instirgere cott-
eliam sceleraiissimus teprcrsenlal illi carnem, qitam tra ie, ac fadgare te cestibusEniellinis, millere inces-
elementere.xea assumpsilpro emendandisdeliclisreo- siibililerjaculafjaceremibsilia.nudusindeficue^nudan-
rum, le grctda Dei, ne sciiicel relinquent libi aliquid, t nde
(661) Id esl, ul noiiinlendamus vilia carnis aman- leneretur, sine inlermissioneiecttmluclari, ei provi-
da, qttod ininime lalebal le. dtts, elc.
(662) -Conslrue : At non possum tamen videre, (664) Jd est, fore palralum armilla misericordim
quid vicloria illa ina ad letnpus, hoslis impoiiunisd- divinmcircuntplectentisnos.
me, profecerit libi contra mililem Chrisli. (665) Follis vox veius, exqua Italice folle, et Gal-
(665) Cmislrue : Qui enim viciilando desidiosius, lice fol, vel fou, vaciium et slulttim significat. Hanc
foruai confidensjusthim suw, vixhubuerat prwsumere, a rnsiicis usurpalam teslatur Willelnms abbas Me-
iti mniti pimsuimtni, de venta peccatninum non adeo lensis epist. 5 : Prmiereo, inquii, quod . . . follem
gravittm, sed lamen innumerabilium; odioistius cri- me vetbo rttslico appellasii. Joannes diaconus in Yila
minis, in quod cun. impuleras, exerensvires universas, S. Gregorii lib. i.,|c. 96, usUa.am in Gallia iraJit.
i65 JNVECTIVADE TRANSLAT. S. METRONIS 466
quanqiiam refertissimus , indeque slultissinnis le \A pliiiilem non Itcdere j"ubebaris.Qui uiiqiie ahsoiles
ipsum ita seepissiniedecipis. Sic Abel prolouiarty- • flo.ium geniilitatis, et hon iniraris, babcs fidncLui-
rein fieri, sic Sem et Japhel ienedici, sic Josejjh quod influal in ore luo Clnisliunitalis Jordanis?-(/_&
glorificari fecfsti : et ne in infiiiitum nostra in le XL,1.) Unde hocenimnisiprdanimabus<degliitieiidis
procedat invectio, sic tihi monarchiam totius cre- aqua baplismatislotis,quarum scilicetin perditioneni
deniiuin orhis alienasti, 314 eum discipulum ma- deflnxum insaturabililer 315 sitis? Decipi te igilur •
gislrum suiim Deum et Doniinumvendere.emptores iinjusmodi concesso curnon intellexeris, mirandum,
cruciftge, crucifige suasisli clamare : quod le (amen speeialisdeceplio deceptorum(666).Atuissanesi-exi- '
staiim pceniiuit fecisse, cum uxorem Pilali in som- gere invasse semel dominationis tributum, non adeo
nis sollicitaiis comptilisti, jugalem, a scelere ut re- fueratconquereiidum, injusquare leinfeias alienum
sipiscerel, ntintio misso rogare. Sed coelesiis dispo- el ulique(quod estamplius slupendtiin)majoris, et qui
silor, qui noveral lieiiigne lua etiam uti malignilale, stios proprii 'promisso iia confirmaveril oris (667):
libi comp-icibusqueluis de ianlo scelere damnatio- Paler, quos dedisli hdhi, noiiperdidi ex eis quemqiiam
nem, sanciis omnibus, ut et isli bealo feliciter con- {Job xvin, 9). Sed preeierito usura verbo non pulasti
ligit, operatus est redeinplronem. Et ut de rccentio- defuluris, stultissime, curare, ideonon desinis eossine
i-ihus aliquiJad te, serpens anlique, pro.eram con- B fine lenus infestare. Sed audi, cum tuo consilio detc-
futanduiii, faniosissimisheremitarum futuris Moisco stande : Ecce ego vobiscumsum omnibvs diebus us-
tiliqtte atque Machario quid nocueris te alleudere que ad' consummationeinswculi (Mallh. xxvni, 20)-.
volo, uni eorum scilicel latrocinium, alteii homici- Nullnm suorum, crede, libi exponet, cle quo j:erfecte ~-
dium suadendo (Rist. Trip* 1. vui, c. 1). Erubesce graluleris, imbellem. Ad ciimulum victoriee diutitis
ergo tnndem aliquando, eriiliesce, inaniter quamvis, lacessiri permissos quamvis innumeros per ttisein-
commoneo, tam multipliciter victe; et ah electis Dei feslationis malign3m misericors, utet istuni, etiam
irianes jam conalus, miseirime, coniine. Novit enim post casum provehet fraudem (668). Ea-deiiiuni ii_-
coelestis MedicusJ ul perlepide oralor quidani ait ter potentiam et omnipotentiam discretio est, quod
cximius, multa bona facere eliam per iniquos, cuin illa queedam, ista omnia potesl.'Liquel ergo lrac dis-
coiiverleril adadjuloriuui, quod paiatum eslad no- linctione, qtiod nihil valet potenlia contradicente
ccndum. Neque vero aliquem suorunt a te supcran- omnipotentia: ac per hoe ihnulanter colligiltir, qtiia
dum lihi exposuisse c.illidissima, ut te ila vocilem, detuis, quos voluerlt- et quomodocunqite volueri! ,
sttiltitia crederes Dominum, si tenebrosissime illiid valel Deus lenolente adse trahere; ui neminem de
fn te valuisse comprehenderelumen, quo te amplius suis, ipso nisi periniilenle, sallem audeas incursare,
p
exceecavil,cum onmia, quoeille, qtiem incessenduin quod evidenlissime es miser experius, cum nec gre-
proposueras, libi (radens, [subaudi habebat] aniinam gem porcorum invad^re es, data nisi licenlia (Matili.
illius te servare praeeepil (Job n, 6). Tu eiiim quo- VIII, 31); ullo modo ausuS. Traclio vcro illius salus,
modo servares, quae servata alque servanda polius lua perditio est, a qua ille quoque consuevit-innu-
perdere festinas? Sedsetva, dicens, ne tangas inlel- meros misericorditer liberare. Nam elsi -catuli lui ut
ligi dedit. Nisi vero ejus animam suggestione lan- rapiant rugitint, lamen a Deo suam escam, ul in
geres, dcleclalione qualiler ad consensum nialedi- Psalmo legitur, queerunt (Psat. cui, 2J), optando
cendi Deum, deeeplisblnie in hoc sallem, converte- videlieet, ut ejus relinquat custodia, quos invadere
res? Yerissime itaque . (quamvis el de quovs tui illorum queat malitia. Quanquam ct tu Iegaris vero
conipiieium) credere de te valcs prolatum Vw qui cauda lua pariem maximam siellarum de coclo vel
decipis, nonne et ipse deciperis? Deciperis enimvero traxisse, vel trahere, vel tracturus esse in terram
secpe. deciperis dico, formate ad libi illudendiim (Apoc. xn, 4), ne decipiaris nioneo. Non enim de
(Psal. cm, 27), Psalmista ul canit, virulenlissime iilisdicitur, qui fulgebunt sicutsol in perpeluis teler-
draco. lnler malignilaleni quippe el ljenignitatem nilaiibus (Matih. xm, 45), et sicut splendor, firma-
cuui sil haecquoquediserelio, ui, i!le quas preecipue £r» meiili (Dan. xn, 5), qui erudiunt plurimos; non, in-
ainat, lu maximeoderis animas. Curnon perpendisli, quam, de illis, qui vero liimiiii veracitcr inhaa-
nil, quodpro magno duceres, tibi servari, cum cor- renles veraciter lucenl; sed qui imilanles [supple
pus corrumpendum aliquando, eliamsi libi non con- le], se in angelos lucis per hypocrisim transfigurare
cederetur, affligere permittebaris, animam incorru- (11 Cor. xi, 14), lecum in harathrum inferni ruiiuri,
At ille, ail, more Galiico sanclum senem hicrepitans toriun corpora ssevire, anima tanfen servata.
follem. Dum vero Ralherius taiialem rttsticitaicm (667) Conslrue : Qttare le inferas in jtts alientim,
eidem voci tribuit in opnsculo Yeronse liieubrato, el injus utique majoris (quodesi amplius siupendum)
eam indicat eiiam apud nostros rtislicos receplam, eliam ejus, qui ila confirmaverUsuos prondsso eiis
ut dsenionemsignarent, ex quo forte appellali dein- proprii, etc
ceps vulgo illi spiriltis iuali, qui folieti dicunlur. (668) Construe : Non exponel libi, crede, aliquem
Originem quidein Latjiiam a lollc, qui solo vento, suorum imbellem, de quo perfecte gratuleris. Miseri-
iuflatus inlus esl vacuns, Raiherianiis textus innuit. cors eliam post casttm ptocehel ad cumutum viclorits
(668) Speciaiis decepiio deceplorum vocalivo casu\ permissos diulius lacessiri per malignain fraudem in-
diabolus appellaiur, de quo auclor mirandum esse, fesialionis lum, qttamvis innumeros (id est quainvis
ail, cur non inlellexerit se decipi ejusmodi conces-'. sint iniiumeri) ui et islum S. Mclronein provexit.
sione, qua permissuin illi fuil in Job et alioruin jus-
467 -RATHERIIEPISC. VEROX. OPP. PARS I. ! AX<_
forinsecus siellee, intrinsecus fcnchree(loqtiar ut ila)I A
. in pace vocatus, maiiyrii non carueril gloru . ul et
, non limeni. Quoraodoenini ut sjjlendor firmamentii inter eximios qnoque non infimo, anic mortem, in
' 313 fulgentes, quiulique sunt illi, qui pro posse! morte, posl mortem inviclo contigisse leviteeChrisli
illorum conslanliani conantur imilari, qui le ruentes Yincentio, passionis ipsjus, ut elaliis pUuiLus, mon.
immulabilitatis sunt graliam assecuii, eeternalibus; slrat assertio. gff Iflius nempe a corpore animam
involvi unquam tuis possint videre non valeo tenebris, lyrannicus non expulit mucro, sed diris lormento-
quorum namque nomina stint scripta in coelo(Luc. rum suppliciispro Cbristo alacriter superaiis, ac fe-
x, 20 [669]). In tuse perdiiionis, crede inibi, nun- licis pugneeagone, ut de eo canlamr perlepide, con-
(jiiam iiiveiiieiiiur,Lemur nigerrime, diptycho (mil- stanter expleto, tandem preliosam resolutus in mor-:
leno eos licel inficere gestlas criminum morbo) per lem,codo triumphans, Agathes uti el beata, spiri-
foramen maxillsenimiruin ejecli (Job XL,2!), ul et tum rcddidit. Tuam ipsiits animam periransibil gla-
isie noster, degulture ttio. dius (Lvc. II, 55), beaise Dei Simeon geniirici loqni-
11. Nec te cseterum, qui lanta pertuleris, satis lur justus, subeundnm ulique illi vaticinans procul
laudare, mariyr beale; nec iiltim, qui le ad ea ne- tluhio doloris, non morlis vero marlyriuin.
cessario perpelienda impulerit, ul dignus esl, car- 15. Gaude ergo, marlyr, gaude, inquam, laetare,
pere suf-icimus, et odiis insequi ejus conlra nos B I et exsulta, et pro nostra, rogamus, intercede auud
jnvidise parihus. Miseri inler heec.nos nimitim et Deum scmper, indehite Jiccl, miseria. Mansuetiidi-.
infelices, cum le marlyr Iaudare conamur vocibus, nem namque inuiaris [id est, anliqui Josejih] illiug
.conlrarii moribus, pra.dicare sermone, dissimiles (si reis parcis gratuilo famulis) qui venuiloribus tam
«pere. Te quippe felix gbrificat palma : nos contra leui quondam indulseral, veridico tamen alfaiu, ger-
iiifelix accuoat conscientia; et ne ctiivis nostrum manis : qiiaiiquam liullum tui adhiic depieliendere
<;icatur, De ore tuo le judico, serve nequatn (Luc. valuerimiis sancli co^poris venditorem, quod uiiqtie
xiv, 22), formidat omnino suspecta. Si enim talem fecisse Judeefuerat proditoris facinus, soelcrati ali-
Siahebas, c.ur tara vilipendebas? cur suble_gi(670) cujns vel vespillonis sacrilegium imitari (075). Sed
tihi <ampreliosum passus es .margarelum? curhu- le, proh nefas! ita tenus deploramus a nobis, suncse.
jtiscemodi fulgoris lenacis-imenonciislodieras num- negleclum, ul furto adiri veneraiile ttium qiiGque
jnum? Ut illum sane prsedicas de uno fecisse, lu modo valuisset sejiulcrum, quod facinus quoque non
fjuare de innumerisneque dissimilisdamnationis slu- iuficiamur fuissc ncfandum. Quis enim talem negli-
des sceicrihus aclitare (671)? Si ille per poenilen- geret, nisi demens, patronum, etiamsi cum eo inille
liam non solum, ul credibiliter asspris, veniam, sed corporum yicinitate polireiur sanclorum ? Devo-
•ei martyrii aecipere meruil palmain; tu per impo.ni- ^ tiore ergo te. recolentes affectu, benignissime Paler,
lenliam quare thesaiirizas libi iram (Rom. n, 5), ei abseiitem, quam olim excoluerimus prsesentein dege-
jion exstinguendam in perpeluum flammam? Sed agit neres, quia ssepe ita contingil, considerans filios,imo
lioc, aihleta pngnacissime, non difSleniur, agit hoc nequissimos servos, vicem nohis eamdem malorum
insiahilitas et encrvilas nostra; succurrat liobis, noli, le pi'eeamur, rependere, non deserens scilicet
quicso, conslantia el firmitas tua. tuitione, descrueris quamvis inclignissimosahiiionei,
12. Mhelur sed aliquis, qucd le niarlyreni tam sed prsesentissimus nobis in luo capiie Chrislo, re-
srepiiisvocilem, cum .effusionesanguinisnon soriitus conciliare tuis eum meritis nobis non solum de islo>
fieris, confessorsanctissime, finem. Sed potius, dico, sed et omnigeno culparum non desinas, precamur»
ille miretur, quod ZebedoeiJiliis dixisse non recobi. reatu (674).Contigerit boc libi sane nostra (quodnobis
Dominum, Calicem meum bibetis (Matlh. xx, 25), non convenil diffiteri)culjia atque neglecto;_sedillius
cum unus eorum solum cffnsione pro Clirislo de iion possumus negare, qui lerrena cum ccelesti-
jnundo transierit sanguinis; alter .ero (672), ul et tu JJUSmoderatur, factuni voluntate atqtic disposito,
-felicissime.mulla pro Deo sustinuerii lormeiUa, sed cujus ordinationi nullius resullare va.luil unquam
B
D ;
(669) Conslrue : Sed quiimilatues te, ndluri tecvm sione Cohus,uon vero S. Joannes) transierii de mundoeffu-
in uaralhruminjerni, forinsecus s!eilw,\intiinsecusle- sanguinis pro Chrislo, aller vero, etc
neb rw (ul iia loquarj non limenl transfigurare se in (673) Consirue: Quod fecisse ulique fuerni iinhari
augelos lucis per hypocrisim.Etenitn viderenon valeo, lerati facinus Jutlw prodiioris, vel-saciilegiuinalicujus sce-
qttomodo fultjenlesut splendor firmamenti, qvi ulique S. Metronis vespillcnis.Exihis inceitmii iuisse liquet, num
sunl illi, qui pro posse conanlur imilari conslattliatn corpus yenditum prelio fueril, anfiiriim
iiloritm (angelorum sanclorum) qui assecuiisunt gra- subreplum. I
'tiam immulabilitatis le ruenle; non valeo, inquatn, (674) Conslrue : Ergo, benignissimePaler, consi-
i r>dere, quomodohi possintinvolvi tenebris miernali- derans filios, imo negvissimosservos recoleiuesle ab-
sentein affeclu devoliore, quain olitn dcgeneresexco-
*, bus, qttorumnamque nondna, etchic
(670) Sublego pro sttbrip.o accipitur, nti el luerimus prasentem) quia scupeita conlingh; noii, te
apud probatos scripiores invenire licet. precamur, rependere nobisvicem eamdem malorum,
(671) Construe : Qttare tu non studes actitare de non deserens scilicet, elc. Eral in apograplio obliie,
- sceleribusinnutneris nequedhsimilis damnationis(seu precamur, rependep^'0noli, te precamur, rependeie :
iiialilise)ut sanc prwdicasillttm [ecissede scclereuno? 'quam emendaiionem sensui necessariam in iexiu:u
(672) Id esl, cutn unus eorum solnm (id esl S. Ja- iiidtiximus. !
"
469 - INYECT.YADE TRANSLAT. S. METR0..1S. 470
renisio. Voltiitenim te sepuliur-e aggere pressum le- A J. expedil vobisut ego vadam (Joan. xvi, 5); idemque :
vare de httmo (675), et slatii locari condigno. Ccele- Si exallaius fuero a lerra, otnnia traham ad tne ipsvm
stis enim animse artus devotius excolit vulgus, si eos (Joan. xn, 52). Indeque gratulabundtis non immerilo -
non 3J.S oblegil tcllus, sed mausolei veiuislat or- iile, etsi cognovitnus,inquit, secundumcarnem Chri-
uatus. Quodsi, ut pulnliir, ila esl veraciter actum ; slum, sed jam nunc non novimus (II Cot: v,.16). •
liaud crcjierum , quin boe tibi concinal excmplum, Constal igilur, nec amhigi valet, quia si fides. i_if
quod de Joseph-et fralribus ejus paulo superitis a sanclis damnum non patitur mortis, multo-minus
nobis e. I prselibalum : Nolite meiucre, ail enini for- absentationis; et ideo inti.ubabilHerconfidimus,33.@,
mldantibiis ille, m-nquid enim Dei renuere possumus si lua sequamur vestigia, proftiisse nobis quod abie-<
vohintati? Vos coghastis de mc malum, sed Deusver- ris; nec [subaudi proL!esi]te nos jam nosse cum in-^
lil illttd in bonutn, ut me exailaret (Gen. L, 19). Ne numeris noslro baherein vicinio (678) moiitium, sed
ergo lua exaliaiio, nostrasii, qtieeso,averte, dam- scire ut vere sanctum dignaiione Dei lionorificeiUis-
natio, ne lua ahitio r.ostra perdilio; profuerit sed sime illo translaiuin, ubi veiieratione debita liiorum
rogamus e nobis alicui poiius, si corde simplici certaminum excolatur die noctuqtie martyrium ; no-
ita le non obstiterit exaltari, esecumine fdrsan cri- bis vcro qualiscunque sit, quod credimus, levigatio
niinum ita licet ohlenebralus suorum, ut subilanea B f culpee, quod desivimus te jam sero, licel lam inde-
inlerpellatione adactus ": Palpebrm lum prmcetlant cenler, traeiare, et assuevimus aliorum salicm do-
gressus tuos (Prov. iy, 25), sibi imperalum non fiierit cumenlo, ul, debueramus, condigno honpre excolere,
recordatus; et: Suni viw, qnwYideniur liomiuibus le ut amissum palrem dolere, dolendo ai'deniius di-
reciw, qunrutn finis ttsque atl profundum inferni de- ligere, diligendo ssepius reeolere, recolendo veueran-
mergh (Prov. xvi, 25), sibi proedictum oblilus (678). tius exorare. Traxisli nos, martyr, ut ila loquamur,
Recreante vero ejusmodi piisillanimitatennlaliler Do- adte, a Deo ut dignusfueras curaes cxaltalus; traxi-.
mino, atque dicenle : Si oculus luus fueril simplex, sli, el relinquendo lanto firmius, quanlo devoiias
lo:um corpus tuum tucidutn erit (Malth. vi, 22), te recolenles nos sanclissime, possidcs. Nam religid-
liceat eum quamlibet e tribus fugitivorum luo, mar- sius qnisque prudentum nunc luoiunn frequental re-
lyr, frelum ducatu civilaiibus ingredi inler sjjem liquias cinerum, qtiam universi sancli corporis lui
venieeet melum gehennae(Jos. xx, 7), quo exaudibi- servaiorern olim cum ceeleiis cxcoleret locttm; ac
Iiter possii, opus si fuerit, ul de infinilis, ita de isio per hoc, ubi crescit nostra erga tc, martyr, devotio,
Psalniisieeverbis clainare : Circumdederunl me ma- crescat, nccesse cst et tuoe erga nos pietatis, nec dc-
la, qitorum non esl numcrus; comprehenderttnt me sperandum, provisio. Tuoruni sane pigiioruiu qui-
hv.quilalesmew, et non potui ut viderem; mulliplicaim C temerare sunl ausi sacrarium, inieriorem adire mo-
sunl super capillos capids mei, el cor meum dereliquh neo consiliarium, el diligenter ab eo disquirere, quem
me. Complacealiibi, Dondne, ut eruas me (Psal. 50, inleniioiiis in tanto facinore seculi sinl impelum; et
15|677]). Solpra-tereaislemortaliumconspicuus ocu- proprium laxare ipsius discrimlne factum. Si enim.--
_iscumf_ammigerisinveelusequisaltuiiipclil,poliora simplicem in hoc sui desiderii seculi sunt oculuni
terrigenis commoda gignit. Tui auteni , o sidus cce- duclorem, se necessaiium gaudere, fateor, possunt
este, luminis sol ipse Cbristus infusor, proprii actusi (679)adcplum. Sin alias, quara eos dicentis percellat
attende sit ipse idemque relaior : Vado, ait, ad eum, vereri non parum auctoritas : Si quis tetnplitm Dei
qui me misil, et nemo ex vobis inlerrogal me, quoi violaveril, disperdat illvm Detts [l Cor. m, 17), uti
c-adis; sed, qnia hmc loculus sum vobis; iristhiai reor, possumus in hoc hujusiriodi argumeuto diceu-.
implevil cor veslrum. Sed ego veritaKim dico vobis,, tis : Rabe chatitalem, et qtddqvid vohterh facito
(675) Hinc igitur ad Riiiherii usque tempora S. ingredi quatnlibel e tribus civitatibus fttgilivorum in-~
.Melroniscorpus /ium.,"ubi fuerat sepiilmm, j*acuerat,, ler spem veniwel metuin gehennm, quo exaudibiliter
nec a terra fuerat clevalum, quemadniodum alibi dei possit clamare, si opus fuerit, verbis Psalmistw ila de'
sanclis corporibus fieri soIebal.'Hic nimirum Vero- D 1 isto crimine, «. de infinilis : Circumdederunl, elc..
nensis Ecclesiaevetus mos fuit sacra corpora suh (678) In vicinonostro idem esl ac in eadeni nostra
terra sepelirc Ita S. Ahno episcopus sseculo VJII, civitale, qtise suburhia compleclehatur. Sic in Ccrn-
corpora sanctornm Firmi cl Ruslici el aliorum qua- - ciusione deliberativa niim. 8, vicinilas pro eadem
tuor marlyrum Veronam allata posuit in arca saxea civilate accipitur; et in Apologetico-num. 5, vicinus
subierranea, id est in arca sub terra sepulta. Similiter pro incola ej'usdem civitatis, aut Ioci. Conslrtie ;
j_, Proculi nostri episcopi corpus in ejus confessione Nec prodesl jam cum innumeris tiosse nos habere le
scpiem pedes suh terra condilnm iijveiiluni fuit anno mortuum in vicinio nosiro; scd scire le, ut vere san-
1492, hceianterior ejuslem corporis translatio facta clum, dignalione Dei honotificentissitneiranslatum - illo,_
in
fuerit, quse antiquo Kalendario'Yeronensis Eccle- ubi, etc
siaenotatur Kalendis Maii. (679) Legendum videlur adeptos; se adeplos scili-
(676) Construc: Sed, rogamus , exailalio tna pro- cet, quod in desiderio.ejrat, Texlus \cro in scquen-
fueril alicui e nobis poiius ,~si sordesitnplici non ob- tibus valde luxalus est, ni forte ita constriiendiis
stilerit le ila exatiari, licet iia obtenebraius forsan sit credalur: Sin alias, non parum vct;eripossumtts, uli
cwcuminecriminum suorum, ul adaclus subilanea in- reor, quam eos percellal in hoc hujusmodi argumeiho
terpellalione non recordutus fueril imperatum sibi : aucloritas dicentis : Si quis lemplum Dei violaverit,
Palpebrae tusepreecedant gressus tuos;- et fueiil obli- disperdet illumDeus. Lwlor dicenlis, el o quam le-
ttts sibi prmdicmm: Sunt viae, elc. pidel Habe -charilaleiii, et qtiidqnid volueris facito,
-(677) Id est, liceal eum (reiutn, martyr, dttcaiu luo Charitas enini, ete.
lli . ~
RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS il. J"7§
(I Cor. xin,4),etoquamIepide! loetor,C/.sr..ns enim, ^ rare possil, conjici yalet certissime, iiicrtim
aiterut ait, non agit perperatn. Otiosa eslergo?Absit. v680),
Utriusque lamen partiscontratecommissorumindul
Audi euim verissime fatentem . Nunquam esl Dei torem
atnor otiosus; operalur enim niagna, si est; si vero excfissuumj precamur, inveniamus, piissime
alme, le ipsum exoralorem 3-_.0 Pro nobis indefi-
operari renuit, amor non est. cientissimum apud Dominmn Jesum Christum .re-
14. His ita compaclis in cultu et veneratione
demptorem. mundii elementissrmum, dispunctorem-
tuorum, sancle, ubi Iatus diceris, arluum, et, ubi re- que non solum actiium, sed et intentionum nostrarum
lictus crederis, cinerum, quale quis vel ablatorum, "eequissimum, qui cnm-Patre el
Sjiiritu sancto vivit
vel amissorum apud Deum de te remunerationis spe- el
regnat Dcus per omnia soeculasseculorum. Amen.
(680) Construe : His ita compactis in cultu et ve- qtiale lucrum remunerationis quis vel abialomm (eo-
.neralione ariuum luorum, ubi sanctm diceris lalus (id rum scilicetqtti saiielum
'tt-t arluum tuoriim, quocunque allati dicaniur) el ci- sorum corpusabsluleruiil)'je/-mi!s-
(qui nimirum idem
nerum, ubi crederis reiiclus (id est Yeronse, ubi soli sperare de te apud Deum. corpus amiserunt) possit
cineres reiicii creduiuur) certissime valel conjici,
EJUSDEM OPUSGULI FRAGMENTUM -

Primis Ratherii curis lucubratum, et antea editum ex ms. capituli cathedralis Veronensis.
1. Ut sacraiissiintis, ac veracissimus oevi B cophini (Matth. xiv, 17); quos si venlre recondere
prioris narrat chroiiograplms, ctim Memphitici (681) Jibuerit memorioe, evjjeriemur omnino veracissime.
de manibus tyranni, imo Nijiacsede faucibus belluse dicturo : Qui apponit scienliatn, apponil laborem
suum liberare diutissime afflictum misericorditer (Eccle. i, 18). Noii sunt enim triticei, ut Jeviter
disponeret Dei piptas populum ; inler ceetera valeant spoliari, sed hordeacei (Joan. vi, 9), ad
eidem congrueniia operi prsecepit, tit abiturus quorum medullami vix possit labor studiosissimus
virilim ab amico suo quilibel plebis ejusdem mu- pervenire. Sttperiore igitur mola in vertiginem du-
tuarel vasa argenlea , alque aurea, quo scilicet cta, subleriore quasi oliosa j'acente, liordeacea hac
*Agens venefici (682) maris fluctihus absorbenda, necessario trita, quam prse manibus ventilandam
indigne diu possessis opibus spoliarelur, et deicola suscepimus, summa, eademque gustui propinata,
Abraharaidarum progenies coelicoinunere ditaretur. sapit nobis J_gyptu'm, mundum in maligno signifi-
Fueril al causa hujusmodi quasi suhsimilis ejus, care; Pharaonem, piincipem mundi diabolum;po-
'
qua e jure vituperatur, fraudulentissimse deceplionis pulum lulo et lateribus oppressum, quem niissus -
inysterii, si considerelur tamen huinanse impenelra-' liberare descendit Dominus, genus humanum; mare
liilife,quain confunditDeus, sapienliee opacitas; ma- Rubrum, baptismum cruore sanguinis tinctum, suh-
xima istic occurrit sapientiee el scienliee Dei, cujus (G mersos, peccata, [liberalos, baptismate Iotos, et
allitudinem (Rotn. xi, 53) mirari eiim deiloquo Apo- Ghrisli sanguine de morle animee per Salvalorem
stolo, quam discuiere ac reprehendere curii vesanis- noslrum redemptos. De vasis aureis, et argenteis,
simo heereticorum catalogo sanum convenit sapien- suasu liberatotis, mulualione furatis (684) si orittir
tem,per eos veniilata, atque nobis monstrala, quibtis quseslio; opes, sive phaleree ssecularium librorum,
cophinorum duodecim (Matllt. xiv, 20) implendorum quae, ul videmus, a paganis penitus ablatee, in jus
daia legitur auctoriias, divinee dispositionis incom- etdecorem (685) j'am olim translerunt, Chrislo tri-
preliensibililas. Hujus ilaque incompreliensibilitas buente, prorsus Ecclesiae. Quorsum lamen ista, sa-
multigena mysteria, quanlum nostree inertiee divisor gax inlerrogal si requisitor; nimirum, ut non sine
ille cleinenlissimus gratiarum sludio proprioeadjicere causa clamasse faleamur Apostolum : Ubi sapiens,
dignaturindagalioiiis,cumconsideramussollicili,con- ubi scriba, ubi inquisitor hujus smculi? Nonne slullam
-tingit ssepissime,quod sapiens fateri (683) non erubuit fecitDeus sapienliatnmundi ?(1 Cor.i, 20.) Jam nempe;
incomparabilis omnibus : illic inquisivi,' inquiens, Jam CarialiiSephorJosuedestruxerat alter,
sapientiam 321> et ipsa longe facla est a me (Eccle. El murosJericho prostraveratfunditusarvo,
VII, 24). Nec injuria; de piscibus enim binis non Compitaper mundijubilantibusomniasanctis.
sine laborioso de fluclibus incertse dapsilitatis in- D ' 2. Cum non minore sludio historiographi nostri
genio acquisitis, et quino panum non sine myslerio agones marlyrum , ]merita eonfessorum, ceelibatum
iterum numero hi fragmentis bisseni adimpleli sunt et conlinenliam (686) virginum ac viduaruui, poe-
(681) Priina nianu in Yeronensi ms., ex quo boc (684) In vulg., deerat si, et mox mendose edilum
fragmenlupi primo editum fuit, scriptum erat Nilia- erat opes... et fallei\e, qtiod verbum tolsrrnsenten-
ci. Superposita vocis mutalio Memphitici tum in vul- liam pervertit. Correclionem ipse codex exhibuit.
gato Yeron. lum poslremis curis in ms. Frising. (685) Sic Ralherius secunda manu in -eodeuims.
recepta. Yeronensi : priina autem scripseral jatndiu.
(682) Supra vocem veneficiscripsit Ratherius spu- (686) Ita ex codice emendavinjus. Male in vtilg.,
mei, pro quo in ms. Fjisingensi punicei. ei conslantiam. Suhstantivum cmlibatumreferiur. ad
(683) Yerbum fateri in vulg. Yeron. omissum virgines, continentiam ad viduas. Hinc in Jitaniis
snpplevimus ex ipso codice Capitulari.
£73 I.ATHERH EPJSC. YERON. OPP. PARS I. /76
Urtareus vacuareiur inferiius, cum per lotJinnoriim A lii» eslo mild pcccalori (Luc. xvin, 15), etiin illo
curricula pro devolione consimili nullus hoc mc- alio misericorditcr juslificato posset clamaro, pro-
ruisset luorum, cavendum ne ccelivideatis profecli- vidil.
hus jnvidere, damnis gaudere. Hoc quoque, quod 6. Sed cur profero, quod nonconvenil, slando?
nionslras exempJo, nec aptid te vis, nec alibi hono- quasi ante,' vcl post qttemquam sibi ipsi aliquem
Tem liabeanl sancti. hiijus a_stinialionis audierimus tuJisse marlyriuni.
5. 0 autem magna Yerona, villa quondain ut al- •,Uteiiim eos omittam^qui ad venlrem, vel sioma-
tcra (694),Platonica illa Alhenis, vel alia [iro mulli- chum auinenl criiciatus"(consideranli enim ceetcra
tiludine sapientum _estiinata, grandisonis sanctuin illud seslimare dimillo); ad exteriora conversus,
Xtiura quare non exluleras modis? Cur mirabilia, pceiiam sibi illalam referam, el hanc iiiauditain.
qnoeper eum Deus fueral operatus, etsi non 3__.<3' Quasi enim lorloris imjiiissimi, el crudelissimisibi
m-trico, salte.u (695) stylo vulgaras prosaico? Quod diccrel voces : Quia ctttn in honore esses, iion intcl-
plebs indocta canehat, lionoraliusiu, crede, Iegis- lexhli, coinparalus jttmenlis insipienlibus,et similis
scs, et auro Taphnitico labernacuhim hoc Dei or- illis effeclus; jumeittorutn loro reslringere, in petu-
i:a.S3S, offcrensdquod mutuaveral cespilis cultor, lanti ne lu amplius possis vagari (Psal. XLVIII,15) :
argento compsisses. Nam ad dedecns lui cum qui- B calenam pedi imposuit, plumbo eam in magno, qui_
danr (696) praesulenicoifscinsforle lam pretiosi faci- adlmc anle januam haslliceejacei, lapide obfirmavil,
noris tuitm interrogasset, cuj"usille sancltts sancti- circulum pedi circumpositunfseratiira ostiorum fir-
ta;is fuerit; curnon (C97)ad librtim se conlulil ge- l-ifivil, clavim in gurgite proximi Athesis non ignoti
siorum illius slup illorum, qui cum Psalmisia flnmiiiis, in cujus littorej'am dicta est sitahasilica
volebanl (698) cancre canlihns illitts divi refe- (rusliciiius loquor, intelligi ut valeat) jecit: rogans
rcnlibus didicil, qtiod' sanctus in adolescenlia hu- forte Dei misericordiam, ne unquam eam videret,
jusmodi fuerit actibus seeculiimplicalus, de quibus donec peccaia, queeplangero disposueral, Oirinipo-
liber coutinet ita divinus : Qui cupiunl divilesin hoc teiitis clcmentia dimisisset. Ideo verodubitandi sura
smculofieri, incidunl in muscipulam el.laqueumdia- adverbio @gg usus, quia licel hsec noii didicerim
boli (ITim. vi, 9_).Quod cum.(699) Deo iniseri- jrelalu (701), miracitli est compertum ita ei coiili-
corditer permiitente, ut mullis saepe aliis contigi-- gisse, Deus ul concessit, eyeiitu. Sepiem itaque-
sei, realtts stii considcratione commotus, contra se annis sub divo lapidi ila mansit concalenatus; do-
non tardavii erigere, mundi lnrjus oinnia relinquere, nec volcnte misericorditer Deo jam fiiieni bis niit--
ut expeditius et liherius soli Dominopossel vacare. tere, quoehujusccmodi comitabantur supplicio, crn--
^1
Sycomorum crttcis cum "Zuclioeo(Luc. xix, 4) ul cibns, el supernis inarlyrem sttuni infulare honori-
Jesumiiberandus-viderel, ascendit; cl ne eamdem hus; piscatores episcopo piscem deferrenl, in cujus.
in angaria cunrSimone, sed eadera cum viliis ct SSS venlre sancta illa, clavis inventa, ejus omnia
coiicupiscenliis morlificandus, non aliquo tempore, iuintiavit dimissa facinora, Nam ea recognita, com-
sed quolide sentiret, tale sibi elegit supplicium, pedeque catenali ab episcopo reseralo, beato illo
quod, etiamsi carnis petulantia victus vellcl eva- lolo, induto, Ecclesioercddito, et sancta corporis cl
dere, (700) omnino nequiret. Publicanura se cnim, el sangttinis Dominiparlicipatione refeclo, cuin vestj-
peccatorem esse ulti-a omnes dij'udicans, ecclesioe gio..'. tissiina Doininihostia emissione spiritus
sibi limina obstruxit; a longe" ul siando Deus propi- angelorum essei remigio ccelis invecia
(694)Addidimusut aitera ex codice, ex quo item misericorditer... permiitenlem.
scripsimiispro, cum in vulg. essel prm. (700) Yulg., cadere. Queedam^lilterse, quoedilP
(695) Vulg., sale, nrinusliene. Yera codicisJeclio. gehliori animadversionedeteguntur in codice, veram
(696) Mutilein"vulg. eral qui... ubi integram vo- lectionera docucruiU, quse ex ms. Frisingensi
cein ex ms. supplevimus. < "niaximeconfirmalur.
(697) Sic codex, ctim in vulg. es&etmjus enhn. , (701).Yulg., relata miracula; et paulo post sactis
(698) Erat in vulg., can... ferentibus. Est quidem 1D pro jsupernis. Leclionc?, quas ex ms. Vcron. bis in
iactina in codice; sed quidquid legere amplius li- vocibus exprimei'e licttil. codex Frisini.ensis ccr-
eiiit, «xliibuimus. - liores facit.
(699) Ila ex cod. In vulg. pcrperam : Qttodcum...
—' ""J-I
ADMONITIO 1N TRIA DOCmiENTA SEQUENTlA.
Tria sequenlia documenla, quee ex ordine temporis' Inveclivw proecedenli subjicienda su.nl, hic simtL
jiroferimus; quia omnia pertinent ad clericos a Milone Veronensis sedis, uti auctor appelist. invasor*
ordinatos, de quorum l^gitima ordinatione, atque ordinum exercitio Ralherius dubitabal. Omnia scripta
fuerunt anno 963, ut in Vita latius probaviraus§ 14, postquam ille susesedi terlio restitulus, in eadera ttim
Romani ponlificis decreto, lum Papiensis synodi "judicio confirmalus fucrat. Priora <iuo sunt decreia,
quorum altero scripto die 8 Februariii eosdem clericos ab officio abslinere jussit usque ad venturam
legitimscordinalionis diem; altero autem postridie ejus diei edilo. ob excitalas ab iisdein turbas,.primuni
475 LNVECTIVADE TRANSLAT. S. METRONIS. 474
nilenliam describere gestiehant conversortim, quam A _. aliquis, qui preevideret locum, tam pretiosum con-
eloqueniise venustate cuncto sseeulo prsedicali li- tinentem tbesaurum. i
heralium artium illi vel inventores, vel propagalo- - Heu dolorI orbicol-.lugentes,obsecro, flele.
res, quos mendax prolulit potissimum Greecia,el Quis enim te satis carpere, imo deplorare (quotl
poetica garrulitits semper de falsilale inflabat or- est tutius, ei rationabilius) niisera poteslllalia?
nala, suos Iaudibus extollere non cessavit heroas. Principibus indignissime abuleris aposlolorum, su-
Nunc vero, jiroh pudor! nostris utiqtte, avorumque per martyres graderis, confessores plantis calcas,
tcmporibus (ut conjicere cogamur non longe 322 virgintJm veneranda pedihus 323 immundissimis
illius ahesse adventum, de quo est proplielaiuni, teris sepulcra, et caniim more fenum aliis prohiben •
qua faciemejus prwcedet egeslas)(Job XLI,13) lanla tium, latralu preeinvido,.xjuosvenerari detreclave-
orhem inopia (687) invasit scriplorum, ut si qua vel ras prseseutes , maledictis persecjneris abeunles,
nostris, vel illorum, quos proluli, temporihus, ali- imo, quod veracius, lefugienleSs alios Tequirentes.
qua merilorum effulseril preerogativa, magis Iioc Nonne infelicissinia vel co igaudere debueras eorunt
vulgns,quam quilibet exluleril litleratus. Dicant er- [id est sanclorum], qui libi pree inullitudine vilue-
go, flagito, ad quos usus ab _Egypliisilla mutuavc- runt, honori, nec invidere eorum, qui cum hullos
rint vasa, quee possident aurea vel argentea, si in B \ haberent, aliquantulos, cum indigerent (691), a
labernacttlo vel templo aliquid inde ornatus non Domino accipere meruerunt, desiderio, dovotioni,
exliibent Domini. Ornia illis vereor, Orma (688), atque ? Quare "in isto saliem illius non reeor-
iiiqiiain, illis pro furata auri regula (Jos. vn, 21), dari juval aposlolici : Qid hubuerit subslanliam
nfic Moysi demonstrata. Erat Dominus Jesus eji- mundi, etjviderit frairem, suum necesse habere, et
ciens dmmonium, el illud erat mutum; et cum eje- clattseril viscera sua ab ep, quotnodo chatitas Dei
cissel dwmoniutn, locutus esl mulus (Luc. xi, 14). manet in eo? (I Joan. m, 17.) Et: Diliges proximum
lieret hoc Deus, precemur, miraculum, et laudera luvm sicut teipsum (Matlh. xix, 19). Curdoles per-
Domini loqualur os nostrum (Psal. CXLIV,21). diium, quod cum baberes, non adeo diligehas? Sed
3 jam igitur jure succenseam nosiri pa- revera non doles, sed doleie te ad quorumdam sug-
truorumque temporis scholaslicis etiam nuuc raoeslo gillationem impia fingis. Nam si veraciler amissos
depromam relalu (689). Coniigisse primura faleor doleres, relictosjdevotiore cullu excoleres.
4. Vere lamen, quanquain invidiose tihi preelatos
miper, hoc est tempore, quo cuncto proedicabilis
soeculo gloiiosissimus, eequissimus,alque piissimtts valeas obloquendo, ut conaris, reprehendero, le la •
Olto imperator Aiiguslus Ilaliam feliciler intraverat men meliores suadeo cogiles minime meruisse. Di-
iriumrjhaiurus, Veronensi populo gravissiinum, cul- r( cltim enim de Deo legitur veracissirae, quod re-
pa non soliitn illitis, qui lunc inibi indignissime gnare faciat hypocritam propler peccata populi (Job
jireeerat, sed et sexageno, qui eum preecesseranl, xxxiv, 50). Ipseque de se : Dabo, inquit, eis reges in
- amiorum curriculo, damnum. Ciyusdam enim (hoe- fttrore meo, et in ira mea (Ose. XIII,U). Si marly-
'
reo confessoris dicam, an marlyris) Melronis saccti rera sane tuura tanlopere diligehas, ut quid tam
corpusex suburbio civilatis ejusdem, quod basilica male custodiebas? Consenserit, ut crimiiiari con-
Jjeati martyris continebat Vilalis, furlo laudabili, leudis, altiori forle consilio amplius convenieiiti dis-
amissione damnabili fuerat asporlaium.Cujus sancti posito, luus episcopus : lu, quaa tantum facinus
meraoriam pro signorum innumerabilium ejusdem ablsorrueras, nosse volo cur abhorrueris. Quia pes-
beati palratu inibi exhibitorum, cum vulgaris reli- siinitm, inquis, quod ila saiictos perdimus noslros.
led convenieiuius diceres (692). Quod
gioso amore frequenlaret caterva, solis miserrimis Verissirae,
sancti iia nos fugiunl noslri. Turpis sane lucri cu-
episcopis, et qui vanissimo labore siliquis incumbe- honestum fugisse lu-
bant porcorum edendis, quam illis triticese dulce- pidus cum nemo sit sanctus,
crum nemo invenitur sanctorum. Honeslum vero
dinis panibus, quibus mercenariorum niuliitudinem lucrum
est, quod ccelum locuplelat, lartarum spo-
'abundare prodigus ad palrem rediturus, se autem liat. Si vero te
j) fugienli quoquo annisu illuc irepla-
farae perire, deplorabat filius, ila locus isdem, proh cuit alicui sancto, ubi pro reverenlia, quam honesie"
ncfas!) viluerat, ul militibus redilu (690) eidem ec- niinime habebat, sibi amore Christi exhibiia, para-
clesise competenti donato, presbyier nec illic essel disus de animabus devolis repleretur eetherius (695),
anliquis, queeleguntur in ms. 55 Capituli Veronen- (689) Vulg., me slud....\depromam. Ope codicis
sis post sanclmvirgines habelur sanctm continentes, Yeion. emendavimus: el paulo aliler in nis. Frising. '
id est sanclee viduse. Post nonnulla exlotlere pro at- postremis curis Ralherius mwsiiloquo scripsil pro
lollere ex laudato codice edidimus. HIGSS.O.
(687) Prima Ralherii maiiu scriplum erat egestas. (690) Ita codex. Malein vulg., ejusdem.
(688) Vul., Onna illis vereor Onam. Codex liabel: (691) Voces cutn indigercnl, quse in vulg. deeranl,
Orna illis vereor Ornatn. Melius scriplum fuisset ex ms. Yeron. supplevi.nus.
llorma, id est anathema, vocabulo sumplo ex Nunie- (692) Ralherius pro diceres prima manu scripse-
rorum libro cap. xxm, vers. 3. Cum porro indicelur ral faiereris. I
furtum regnlse aurese, de quo in lihro Josue c vn, (695) Ita codex idem. Habebalur in vulg. .ininus
his primis curis Ralherius Iapsu memorise Moysii bene : lartarus vacuarelur inferius. Mox ubiilegilur
scripsil pro/oswe,- qnod tamen poslremis curis abi- meruisset luorum... videaris',prima Ratherii manu
eo emendaluin ex ius. Frisingensi perspeximus. .criplum fuerat meruissel vcslralium,.'. vtdeamini.
477 DECRETA ET LIBELLUS DE CLECICIS, ETC. 478.
dcrr-elum velttli revocans," ipsos proprio» conscientiee dimitlendos duxit. Teriittm dociimeiilum Kalenclis
Atignsli signalum, quod cum epistolse formam preeferat, inler epislolas ab Acherio impressum fueral,
proprie non est episiola, sed libellus cleri Yeronensis nomine ab ipso Ratherio scriptus, ac direclus in
lilnlo ad Romanani Ecclesiam, quo iidem derici canones et decreta ab episcopo sibi obj'ecta ila proponenles
inducunlur, perinde ao si causam ejusmodi Romanse"sedis judicio dijudicandam subjiciant. Yide quse.hac de
re in Yita loco landalo plenius disseruimus.
(702)
RATHERII BICRfTA ET' LIBELLUS
Be clcricis a Milone sua. sedis invasore ordinatis.
I. A sorem officii mei non ausus dicere preesulem, ne me

027 RATIIERII DECRETOM BE CLERICJS A JIILOKE propiia ipse roce condemnem, nec ab eo insiilutos
SSJ.IiSEDISISVASORE ORDIKATIS. censere ullalenus forepresbyteros vel diaconos, ne
Ab invasorc sedis istius ordinatos , mitiganles dcposuisse videar meos; ievigala ipsa, quam pro-
(703) canonicam, cjueesuper eos Iata est, sanctio- ttili hodie quoque (707) ut heri, illa quandoque prse-
nem, prsecipimususque ad veniurajn legitimse ordi- leriift sanclione super illos canonica, Dei judicio et
nalionis diem ab offieio, in quo illegaliter eos insti- proprio eos commillens arhitrio, se exsequi injtincla
tnit, ahslincre ex auctorilale Dei et sanctae Marise ab invasore non liment officla, audere illos nmi
"et sancli Petri apostolorum principis omniumqtte prohiljet-violeniia mea. Si timent (708), timere-non
-sanclorum. Actum secunda Dominica Februafii cogit j"ussiomea :-inlersii illorum, uti, an abuli Do-
niensis (704). minico deccrnanl ipsi preeceplo, me in hoc penilus
II. inculpato. De episcopis (709) cocterum, quos ordi-
-ALIUD EJDSDEJI JDECREMM DE EADEHRE (70S). nasseisdem opponitur ad presbyteralum, non aliter
R.vTUEitiusYeronensisepiscopus Ecclesiaesuseele- ntea satisfacit (710) inerlia, nisi ut respondcani»
iicis unnersis. quia unusquisque onus suuin portabil (Gal. VJ, S).
Leges inler bella silcre Tullio .didiccrim licet, "fi Utinam vero ipsorum iransgressio istorum salteih
non Auguslino doeente: hes.ernee promulgalionis valerel esse.defensio. Non dcfore tamen pronuntio,
(706) jiulicium non unanimi cum vos considerave- '(711) qui episcopum ex diacono sine presbyleratus
rlm laudavisse consensn, in promptu fuit agnoscere, ordiae viderit factum, aslruenlibus facli auctorlbus,
jniirmur inde poiius muliorum cjuam reclitudinis quis esset episcopus, conscqtieuter quod prcshy-
prseconium .processurum , vel. uuUtali animarum ter, aut sacerdos ulique forel (712). Yiderinl lan-
proftciiuni aliquem @2S (iucium. .Unde ,ne teme- luin, qui ordinaiione hujiisinodi' sortili stml prce- .
raiiiis niei ipsius laudator, et mihi illatoe potius sulijltini, ul a legiiiniopoiilificc indepli fuerint diacq-
injtiri-e ultor, quam legum judicer exsecuior, inva- natum.
(702) noc decretum antea inedittim ertiimus e hoc alteruni decrelum tttlit, qtto, suspenso piiori
nis. Frisingensi, in quo posl Invectivam proeeeden- decrelo, eos " divino judicio el propriee coiiscieniioe
lcm suhj'icitur. Tilulum, qni desider-tbalur, supjjle- dimisil.
vimus. (708) Ita codex."Frisingensis, cnjtis apographnm
.(705) Canones respicit, quos iu terlio documenlo accepimus.
' Apud P. Pez sed timent, minns bene.
seti libello cleri Yeronensis nomine inscripto ab ipso n (709) Hoc ex loco satis aperle colligitur, aliquos
liatberio colleclos invenies. Hi atttein rigidius ali- Ycrouenses, quos invasor ad presljyteratum ordina-
qtti I siatuunt, quam quod in preesenli decreto de- vcrat, jam hoc tempore episcopos fuisse creatos.
cerhiiur. (710) Apud P. Pez sahsfaciat. Melior visa' est
' co-
(704) Cum anno 963, quo hoc decretum datum dicis Jeclio. _ .,
fuisse in Yila probavimus § 14, cyclo solari xx (711) Notabile est boc tcslimoulum de episcojii.s
littera Dominicalis essel D, Dominica secunda Fe- ordinatis per saltum.
Jjruarii inciditin diem ejusdena meusis oclavain.. (712) Apographus nostcr bahet quod presbyler, aut
(703) IIoc decretum in ms. Frisingensi suljjicilur 'si sacerdos, ubi si abunda'1. Sensus eiiim dhe vide-
pr.ccedcnii, ac ex eodera Godice ediium fuit a P. 'tur, facti auctores, ut vindicarent ordinalipnes epl-
Pernardo Pez, lom. -YI Thesauri Anecdolorum, scoporum ex diaconis omisso presbyteratti, asiruere,
pag. 95 . qnod qui.essel ephcopus, consequenter prestiyler attt
(706) Judicium, id est decrelum antea prsemis- sacerdos foret; quia nimiriim in.episcopnlu presby-
stni-, quod cum heslernm promulgalionisjudicium, id teratus coiilinetur. Hanc quidem raiioneni prolulit
esl hesterna die datum tradalur, dalum aulem fue- etiam" jfineas Parisiehsis, cum Groecis .respondii,
lii die oclava Februarii anni 965, Tioe secundum qui Lalinis opponehant, quosdam e diaconatu sine
die tiona ejusiJem inensis ediluni liqnet. ordiiiatione presbyterali ad episcopalum fiiisse ,pro-
(707) Adverbia hodie quoque in-ihare videntur, molos." Yide ejus-librum contra Grsecos cap. 210 ;
Raiheriuin die quoque nona Fehruarii institisse, ut 'tom. I Spicil. Acher., pag. 148; ConferP. Chardon
. aniecedens decretum pridie editum a suis clericis D Hisl. de Sacram. tom. V, parl. i, op. 5, pag. 92:
exsecu'ioni maiidaretur, el ealenus ipsum iterum P. Pcz emcndandum credidit quod presbtjier esset, si
coufimiasse. Sed cuin iidem adhuc turhas cicrcni, saccrdos.
^73 RATHERII EP.SC. VERON. OPP. PARS I. 480
1:1. A et qui particeps factus est damnato, quomododebcat
honorem acciper,e,invenire non possnnins Sed dici-
S231 LIBELLUS CLERIVETtONENSIS NOMINE INSCRIPTUSlurvera ac justalegitima sacerdolis benedictioau-
ADROMANAM ECCLESIAJI (715).' ferre omne viliuni, quod a vilioso fueral injecluni.
DominosanclaeRomanoesedis, quicunqueest(714), Ergo si ila est, aj.jjlieenlur ad ordinationem sacrila-
aposlolico, et universo senatui, sanctaeque el ca- gi, adulleri, alqne omnium criminum rei; quia pei
benedielionem ordinalionis crirhina vel vitia putan-
nonicoelegis latoribus universis, hinc demuni sanclo tur auferri. Nullus sil poeniienlise locus, quia id
ccetui onmium sub eatholica fide degenlium, clerus polest prsestare ordinalio , quod longa salisfaclio
oninis sancise Yeronensis. Ecclesise, debilse subj'e- preestare consue.it. .
clionis obsequium. Ex epislola Nicolai papm Conslantinopolitanmscdi
1. Non ignotum vestroe novimus, paternilati, direcla (Nicolai1 ephl. 10).
t Amorem principaltis, ulpole quamdam malam
invasionem hic olim (715), diabolo instiganle, Patres radicem * (716*) exordinandorum [f. exordiendo-
sanclissimi, factam, in qua cum conligerit illcgali- rum"] in Ecclesia scandalorum radicilus excidenles,
tate, ul asseritur, publica, pluriinos nosirum ad di- eum, qui lemereel prsevaricatorie ac * in regulaiita-
versanon provectos quidem, sed eonslitutos officia, lem [f. inregulaiiter] veluli quidam gravis Jupus in
Chtis-i ovile insiliit, Pholium scilicel, qui mille tu-
petimus flexis hic, quod egimus, pojiliiihus consi- _ mtiltibus et lurbalionibus orhem lerree replevit,
"
Jiuni, quod sequi deheamus , a vestra supplices san- jnsto decreto damnantes, promulgamiis nunquam
-ctitate, cui de lalihus j*udicandisingularitas concessa fuisse prius aut!nunc esse episcopuni; nec eos, qui
in aliquo sacerjdotali gradu ah eo consecrali vel
noscitur esse. Obstacula (716) enim, quibus in officio promoti sunt, mitnere posse in eo, ad quod provecii
impedimiir slare concesso, hoec Dominus episco- siinl, gradu. Lisuper ei eos^qui ab alieno consuetas
pus noster recilat ctim [subaudi aliisj inntimeris oraiiones adpr-eposiluraeproraotioiiem sed
suscepcrunl,
«sse : Quwcunquescripta sunl, ad nostratn doclrinam abhnjusmodi pa.rocinio coercemus; etecclesias,
quas, ut putalur, tam hi
Photius, quam qui ab ipso
scripla (Rom. xv, 4) cum Apostolo asserens pariter consecrati sunt dedicaverunt, vel si commolas men-
fore. sas slabilierunt, rursns dediCari (717), et inthroni-
- Ex concilio Anliocheno,cap, 13 (Antioch. l, vers. zari, 331 alque slahiliri decerniinus, oinnibus ma-
xime, quae in sacerdotalis gradus acceptionem vel
Dionys.). damnationera acla sunt, [sttppie in| irritum ductis. »
. t Si quis nullo rogante , inordinalo'more depro- Ex eadem: « Eos vero, quos Pholius neophytus,' et
perct super aliquibus ordinalionibus el ecclesiasticis Coiislanliiiopolitin_esedis ihvasor j'n qtiolihel eccle-
negoliis, ad eum non perlinenlibus, componendis; siaslico ordine provexil, qiioniam maiiifesitim est
irrita quidem quee ab eo geruntur existaiu. Ipse eos in omnibus conseeraloris sui pravilaiibus con-
vero incompositi motus sui,«t irralionabliis audacioe sensisse, atque el post invasionem coinmuiiicasse-,
subeat ultionem, e\ hoc j'am damnalus a sancto con- omni clericali officio privamus; el aposlolica atque
cilio. > C canonica auctorltaie, et synodali decreto eos seque-
Ex concilioConslaniinopolilano, 4ap. 5 (Constanl. i, stramus. 3
ejusd.vers.). 2. Adju-lorium|vero, si veslrse-dominationi placc-
< De Maximo Cynico el ejus inordinala conslitu- 4'et, hoc tanlum se ponlifex nosler dicit," non ara-
Uone, quee Conslaniinopoli facta esl, placuit, neqtte plius,
Maximum episcopura esse vel fuisse, n c eos qui ab invenisse.j
ipso in quolibet gradu clerici sunt ordinati; cura Ex concilio (718) domini Slephani 111 (719) papx,
omnia, 330 ~V~~e aD eodem perpctrala suni, in ir- actione-terlia. .
ritum deducta esse videanlur. _ i Post hsecverosanclissimiepiseopidixerunl:Qtio-
Ex epistolis-Innoceniii papm, cap. 53 el 54 (Innoc. I niam hsecomnia Deo annuente, quoead saiulem om-
episl. 22, cap. 3, in coilect. Dionys. c. 53 el 54). nium errantium perlinent, tractata iiosciiiilur-atque
« Acquiescimus, etverum est cerie, quia quod decreta; nunc restat ulde ordinatione episcoporum,
non habuit, dare non potuit. Dainnalioneui uiique, presbylcrorum, vel diaconorum, quam j.ieedictus
quam habuil, per pravam maiius imposiiionem dedit, Conslaniinus aposlolicee sedis invasor peregit, hl
(713) Hic libellus prodiit ex ms. Laudunensi in legilimo ih honbre colloeari.
editione Acberiana. Epislolee formara prseferl; scJ (718) Licet magna pars hujus concilii celebrati
verius esl libellus Veronensis cleri nomine a Rathe- aniio 769 ex ms|. Capiluli Yeronensis edita fuerit a
rio inscriptus, de quo plura videsis in -aucloris Yila Cajetano Cennio. el in supjjleiueiUumconciliorum a
§ !*• • D P. Dominico Mansiofueiit inserta; hoc tamen fra-
(714) Quicunque est, inquit; quia eura eo tem- ginentum in ea desideratur, el ex hoc lanluinRatherii
pore, quo Ratherius hsec scripsil, iiimiriim Kalendis Hbello suppetit. Eorum, quae in lioc fragmenlo sla-
Augusli anni 563, de Joanne XII summo ponlifice tuunttir, memlnit Anastasius in Vila Stephani IV;
deponendo ageretur; ipsi.Ralherio erat inceritiin, ejusdeniquefragiuenlicoinpendium in eamdem plane
.imm idera Joannes, an vero alius aposiolicam sedem senien.iam legilurapud Sigeberlum in Chronico ad
ohtineret. anniim 768. In boncilio quoque Romano anni 964
(715) Milonisinvasionemolim factam voeat, qttippe sub Joanne XII jiixia ejusdem decreli iiieihodum or-
qui saltem jaiu inde 'ab anno 951 Yeroneusemsedem
' dinati a Leone \11IIRomanee sedis invasore deposili
occnpaverat. fuerunt, elinprislinum graduni revocali.
(716) Canones scilicet, qui subjiciunlur, et ab ('19)-.Slephani 111 inqtiit pro Siephani IV. Cum
episcopo Ratherio recilabaiilur, suiit liwc obslactda, .scilicet Slephanus II tricluo lanlumvixerit, eidemque
quihus ordinali ab iiiyasorihus slare in ofliulo1, seu immediate su_fe|.lus fuerit alius ejtisdein noiniitis
ordine coiicesso impediehaniur. ponlilex; ambobjusliis in unum confusis, etpro Sie-
(716*) Asleiiscisf inelusa in edilis non habeiUur*. phano II lrabilis, Slepliani IH nomen a lidiiiuiIJis
(717) Legebalur redicari; quod ex hoc onico lexlu (sicut ethic a R[allieri(i) liihutum fuit Illi, qui \e\e
pro iterum dedicari expliealur in addilionihus Can- cst Stephanus IV, cui hocce decrelum eiiam Anasia-
gii. Sed cum preemiltalur rursus; nihil ambigimusi, sius notaiione prsccedcnii laudalus ascripsit.
qui.i legenduin sil dcdictui. Inlhronizaii idein estac
- '
481 DE PROPRIO LAPSU. 482'<
qtiod communi consensu Iractavimus, coram omni- A sul quoque fatciu-, quia dicenle Doniino : Non est-
iius declaremus. Prinnim omiiium - decernimtis,' ut discipulus supra maghtrum (Malih. x', 24); quidquid
^piscopi, quos consecravil, siquidem presliyteri vos hinc decreveriiis, pro ralo se habiturum. Opla-
prius fuerunt aut diaconi, in eodem pristino honore
reverlantur, et pbstmodum facto more solito decreto ret vero, utTestrum quod in hoc sequendum censet
"elcctioniseorum, ad sedem aposlolicam cum plebe. arbitrium , ab aucloritale non discreparet penitus
iique decrelo ad consecrandum evenianl, et conse- canouum. Inieresse tamen vestra dimiitit arhitrium
rrationem 332 n nostro apostolico suscipiant, ac s:
Jirins fuissent minime ordinati; sed el quee alia in in hoc proprium,an sequi vobis anlecessorum libeat
Sacris officiis isdein Conslantinus peregil, prseter jiidicitim, sanctissimi Patres, veslrorum. Qiiod si
taniiimmodo baplismum , onvnia ilerentur. Al vero hobis in tanto aniniarum suceurrere dignamini peri-.
presbyteri illi vel diaconi, quos in hac sancla Romana culo,
JEccIesia ordinavit, in pristino subdiaconaliisordine, quem inde remuneratorem speraredehe.iiis,-
vel alio qno furigebantur officio"revertanlur; cum el doceri nullatenus indigetis.Cum vero plurimi simus,'
poslmodumin veslreesanclissiineealmiiatis polestate non defuturum promiuimus qni ad vestram redeat
sit, siveeos ordinandi, sive ulvobis placuerit, dispo- sanclitatem, dans in vohis gloriam Deo, vestrocque
nendj. Laici vero illi, qui ab eo lonsurati siint atque
consecrali, decerncnles statuimus, tit aut in mona- palernitati condignam ,- Quirites, quos hinc specia-
Sterio relrudanlur, aut in propriis domihus tesi- lius preeamur, venerandi, mercedem. Dat. Kal.
dentes spirilalem alque religiosam vitaru deganl. t j_
_ 3. Adjiciens suprascripius nostrse Ecclesiae prse- Augusti.
"
. RATHERII OPUSCULUM
DE PROPRIO-LAPSXJt720).
333 1- Bealus honto , qui semper est pavidus designaia. Unum scilicet eorum , de quorum ille est
(Prov. xxvm, 14), cum dixeritprisciloquus (721) qui- catalogo, dc quo dicilur : Qid vero mentis esl durm,
dam; conscienlia vero rei semper in pmna esl , ex corruel in nialuin. Aliud illorum , unde ille esse di-
modernis dum aller quasi econlra , flalu taiiieh uno gnoscitur, qui ideo est beaius, quod semper est pa-
duplisona reboat libia : beatus et reus qualiter sibi A vidus. Tertium illul; ex cujus humero ille est, de
cohoereani, videre omnimodis nequeo. Attamen ille quo dicilur : Conscientiarei semper in pmna esl.
pavidus, isle in pwna esse duni semper asseritur, 2. Istud genus igitur ntinam polius....; relatu ,
beaiitudine carere uterque illorum ulique monslra- quam proprio perspexisse realu ! Quod cum mi-
-
tur. Et revera pavor et poena ad eam resjjiciunt nlme procedat pcena lmjusmodi (utinam momenlSL-'
animi passionem, de qua est diclum : Ih meluunl. nea tantum essel)! non est ista (722), ut Illa , cujns
Qai meliiunt vero, pavenl; qui pavenl, poena non respeclu poena est isla utique [supple sedj, iLa
carent. Realus ergo qtiomodo esl qui pavet, cum a oelerna. Dum enim transgresso illo, qtii beaium facit
lieatiiudine longe sit passio, poenam vero nullam hominem , pavore, menlem qtii possidet 334 du-
sentiat bealiludo? Yideri ergo videor, quod si ante ram, incidit in illud malum , quo pro iinmanilate
rcituin quis sil pavidus, id esl sollicitus, ne incidat scelerum ila reum se cogitat, ul metii non quideni
in realum, quod eo ipso healus sit (spe iicet, quam Dei, sed illorum, quse infligere potens esl Doininus,
re.) quo cavet, ne incidat in reatum, neve slans conscienlia illius diu nociuque (ut nostraj proli ne-
snbeatcasum, et reus effectus, poenam sibi ipsi ad- fas! nunc) versetur [f., vexetur] conlinua. Evenit
sciscal, corruaique in malum. Quod eontrario ulique tali cuilibet plerumque, quod illi contingit, de quo
nionslralur effeclu, cura prolinus subdilur : Quivero n est ita prolatum : Impius, cutn venerit in profundum
mentis est durm, corruet in maium, illud videlieet matorum , contemnit (Prov. xvm, 5); semper "vero
illud, quo reus effeetus, in pcena metus semper.ver- [subaudi evenit] quod Joannes apostolus ait': Qui
satur. Sed quorsum ista ? Eo inquani, eo quo tria auiem liinet, non esl perfeclus in chafiiate (I Joan.
genera his diiabus noverimus sententiis hoininum lv, 18). El utinam lmjusmodi honiini illud saltem de
(720) Hoc .opusculumexms. capituli Frisingensis Qnadragesima.
nune primum prodit. Acherius in elencbo lomi se- (721) Modernos sanctos Palres, prisciloquos, seu
cundi istud memoral ex codice Lobiensi. Licel au- anliquos, sacrarum litterarum scriptores aticlor vo-
lem in,preefalione ad Ralherii bpera-se ediiurum care solet, uli colligere licet ex libro sexto Prselo-
receperit lorao tert!o, quee ex codice eodem ad se qiiiorum , in quem vide hot.
transmissa fiierunl; non lamen edidit.In Jaudaio (722) Legebalur in noslro apographo non el isla ,
ins. Frisingensi descriplum est inler opera , q'ise el illa , sine sensu. Levi mutalione emendandum
Ralherius Veronensisedi iertio reslitutus lucubra- credidimus :sensus enim'congriius esse videtur-;
vit.'Scripium aulem fuit post Penlecosien amii 963, non est ista, pa»iia scihcet momenianea, ut illa,
et ante Quadragesimam anni 964, ut ex iispalehit, (piippe licet et ista sit pcena,"iion esliamen itt ilia
tJUJCobservaturi in not. in sermonem- priinuin de eeterna.
' "
4S3 RATIIERirEPISC. VERON. OPP. PARS. I. 484
jisalmovainisscl aplari, lioccsl: Imperfeclum meutn A menlandum, quam t'c ejus miscricordia despcran-
viderunl ocvli mi (Psal. cxxxvm, 16). Cum enim rfum, id est melu gehenneeirrecuperalqliler formi-
idem dicat apo-folus : Tintor non esl in charilate dandiim ; cum nullum magis odio habeal ipse pec-
(l Jottn. iv, 18), dilcctione Bei probatur omnino caltim, dum oernit irremissibile, quia et aposla-
c.arere, civjus conscientiam aiiior nunqiiam illius licura solum. Migis quod diabolo cessil, crtiheseeit-
oblcclal, scd poena gehennse indesinenter excruciai. dtinj, quam necum illo damnetur, limendum : qtiod
Kunquam itaque Domimtm, quamvis irrationabililer non abstinuit a carnalihus desideriis (I Pet. n, 11)
eum inetuat, diligit, qui morilius suis illinn semper aposiolicis monitis, sed mililare conlra se doemonicis
contrarium senlit, ut uliqne ipse ibi innuil, tibi ver- eafecitimperiisjtriumpharede seiiisuperniiserrimus
hum Dci fore nohis adversarium ajt (723); el mo- tribiiensillis(725). Amplius itaque conirisleiurhujus-
rem gerere illi debere, viam dtim geiinms vilse, in inodi , quod Redemp:osem tasn pium offindcri-
pevpetiuim ne in careereni gebemise irullamur-, quam vereatur, ijiidicemeum terribilem visurus quod
nobis henigne suasit. erit (726) : quocl edrpus elsanguinem ipsins indighe
5. Uf eniiii ex infinitis isla lajUum persliingam ; accepil, quam quod iu jtidicium sese illud sumpsisse
quomodo Dominum valel ille , quaeso, diligcre , qtij coguoscat: quodgaudio spirilali paschalera Quinqua-
de se illura cognoscit : Quod ieiigerii iimnitudus , B gesimam celebrire moestilia de peccalorum contra-
immundtim erh (Num. xix, 22), dixisse? Qualiter ctu ipsitis IsetiLiam iiiterrumpente dislulit (727),,
eum valet amare, qui de se audit cum clamare: quam quod vindictam eorumdem facinorum ipse sibi
Eomo sacerdos de sendne Aaron, qtd habueril macu- conflavit: quod usque in finem soleninitatis saltem
lam, non offerel panes Domino {Exod. xxi, 17); et lermino jam non perseveraverit inslanle : quod finita
ille cum his, quse illic subjiciuiitur, macuhs hosliam soleniniiate eonstieiudini non valuit rcsisiere, noxioe
compellilur lilare Domino , ipso scilicei, quod indi- ad vomitum reversus nequilioe : quod Pentecosieu
gne gestat, officio? Quid vcro miruni, si compesci- fesiivitatem ( mnibus festiviorem trislissimus cele-
lur ah offerendo, cni non pcrmiltitur saltem gustare hravit cujus gaudiuin ipso Pascha celebrius fore quOi
de oblalo ipso, ita inlerdiccnie onmi.riodis Domino : debueiil, certissime novil, neque negavit (728) :
Quicunque enim , ait, manducaverit de carne sacri- qtiod non profusis in ipsa poluit gaudiis exsultare ,
ficii, quod estDotnini, «. immunditia ejus super ipsum sed profusa moesliludine compulsus esl ejiilare : su-
csl; peribit animailia de populo sno (Levit. VH, 20 per onmialisec qttod turpe (729) quid ipso praesen-
[724]). Postremo ggg quoinoclo Dominum proba- lissimo Deo atqiie cernenle nec timuit, nec ernhuit
tur diligere, cui noscitur Domimis eliam auclorila- loqui, vel legere, quod aut inereduliialis, aut relel-
tem de se loquendi negare : Quare lu, inquiens, C lionis publicse fjuit indicium utique. Dicente r.uiem
enarras juslilias meai? (Psal. XLIX,16.) De islius- Domino : Aufeiie malum cogitalionum veslrurum ab
niodi igitur hominum" genere non alia mihi occur- oculis meis (Psai. i, 16), quam putamus eum offendi
lit nunc, fateor, consolalio', nisi ista tantummodo^ turpibus aclis in preesenlia majesiatis suee palraiis,
V-
Nescil hotno, utrutn odio, an amoredignus sil, sed cum de eogitatipnibus eliam hoc dicatur malis?
omnia in futurttm servanlur incerla (Eccle. ix, 1). 33<S S. Et revcra levius esl per ignoranliam quem-
Narn coetera de Dci iiicomprehensihili misericordia libcl decipi a se ipso, quam per superbiam rebellem
dicla illis atitumo solnm congruere, quihtis dietum exislere Doinino; et tolerabilius fertur injuria quam-
proficit absolute; quia omnia delicta.exstingtiit cha- vis magna non visa, ^juam modica in preesenlia
rilas (I Peli: iv, 8) ' facla; nec seque pensalur excessus, atque contem-
4. Quocirca videtur mihi magis, "cjuodtam beui- ptus prsemeditatio, el subili casus necessilas, atque
gnum Patrem quisquam nostrum lsedere loleravit, voluutas : (730) relalpr quod utinam prsecavisset
dolenduro , et ejulatu maximo inlerius prsccipue la- islorum, ne scilicet properali reaius anguslia in tam
{723) "Similem senlenliam repetit in sermone se- abblinutt a carnalibus desideriis, setl fecil ea militare
cundo de Quadragesima, quem paulo jiost pr.eseiis jj conlra se imperiis dwmonicis, miserrimus liibueus
epusculum habuit. IJji enira nuin. 40 lcgitur : Nam illis insuper liiumjhare dese.
lalis amare nutlalenus, licel eum irralionabiliter me- (726) Coiislrue : quam vereatnr, quod visurus erit
tual, conoinciiur Deutn, quetn tam tnoribus suis senlit eum judicem lerribilem.
adversum. Adverbium irralionabiliier uli*obiquepro (727) Id esl, îcoa!dislulh celebrare gaudio spiii-
non recle, seu non recta raiione accipiendum est. Ille iali Quinqnagesimam pasclialem, mcesliliade contra-
enim irrationabililer seu non recla ratione timet ctu peccatorum inlerrumpente fwiidam ipsius Quin-
Deum, qui solam pcenam metuens, non timet ut a quagesimse.
culpa revocetur. Eodem plane sensu serm. 10 , (728) Corrupte, utvidetur, in apographo scripium
num. 4, idem adverbium usurpaium invenies". erat cui pro cujits. Sic autem coiisiruendum : cujus
(724) •Bmic LeviliciS.textum ex antiqua versione festivitatis Pentbcostes gaudium cetiissime novil, ne—
iistlem verbis protulil Zeno lib. i, tract. 15, n. 6, que negavil, quod debuerit fore celebrius ipso pascha.t
ubi lantura vox salutaris posl sacrificii additur. (729) Coufer jllud verbum turpe, quod coarguit ini
(725) Conslrue : cum nullum peccalutn magis ipse alio opusculo De odoso sermone nuni. 5. Yitie quo-
Deus odio habeal (subaudi quam desperare de ejtts que Qttalilath cbnjecturam nuin. 7.
misericordia), dum cernh hoc desperationls pecca- (730) Conslrue : qnod utinam reiatot isiorunipicc-
lum solum ii remissibile, qtda et npostalicutti. Magis cavhsel , ne scilieel' conscieMia ejus consislerel, vt
erubescendum, quod cessh diabolo, qttam timendum, cemilur, in pcenatam gruii, anguslia (id est o!) an-
tie atm illo damnetur : quod"uposlolicis mohiiis non gustiom) realits 'properuti: forle legendtimperpetiali.
m DE CONTEMPTUCANONCM.— PARS l. 486
gravt ejus conscieulia consislcrel, ul cernitur, poena: A honus cst; non Jionus solum , sed et Lenignus, ma-
quod videlicet illi nullo modo contigissel, si pavor, jus quod ulique est. Ilt autera insesliniabiljs, ita
qui beatum eCEicitliominem, eum anlequam caderel et omnipolens esl Domini clementia. Tanlum sui
possedissel; timor utique Ille, qui per charitatem amoris instillare nohis aliquara digneliir (esl quod
expulsus, inlroduci(.illum timorem plerumque, qui sine iiilermissiono orandum) quoe isli deftiil pro
castus in saeculum sseculi noscilur permanere. Et cerlo particula : ipsa procul dubio et deserere nos
revera ipsa nos docet natura , multum intcresse (mala), et lociim illorum compensare faciet bona.
inter timorem mali servi, el limorem filii boni alque Est potens quod ipse Dominus jireesiare, ut non sit
anioreni. Illius enim amor ex timore Doniini, islius jani opus nohis larlarum metuere (732), sed cceluni
amor ex patris pendel amore : quod ulique non constanlia lirma sperare, ut cum Psalmisla possiinus
dedocet (731) Dominus ipse : Jam, inquiens, non vidcliccl clamare.; Secundum mulliiudinem doloruni
dicatn vos servos, sed amicos meos (Joan. xv, 15). meorum in corde meo consolaliones luw iwlificave-
Apostolus quoque : Non enitn accepislis, ait,spiri- runl animammeam (Psal. xcin,"19); el : Quare tri'
ium servhulisin limorem, sed accepislis spiritum ado- stis es anitna mea, quare coiiiurbtts me? Spera in
plionisfiliorutn, in quo clatnamus, Abba, Paler (Rotn. Deo, quoniam adhttc confitebor illi sahttare vullus
vin, 15). Qui igitur Patrem invoeat Domiirun., pro- __!mei et Deus tneus-(Psal. XLII, 5). Ulique vultum, id
fitetur se liberura esse, non servum. Pudeat ergo esl carnem noslram induit, qui est doctor et domi-
iJluni magis, quam limeat euiu offendere, quem nus prolector nosler Jesus Chrislus, qui cum geni-
prsesuniil Pairem vocare. Non desperet tamen dc re- tore Deo et consolalore fidelium Spiritu sanclo est
conciliatione, si eum offendit, quanquam illum gra- umis inseparabiliter benedicius per seectilaDomintis.
viler.offenilerit. Patcr enim est, niisericors esl, Amen.
(751) In apographo mendose erat non-dedecet.Jta sine intermhiione) quw parlicula profeclo defuil isli:
yero hic scriptum non dedocel pro docel, ul simiiiter ipsa procul dubto fttcict el nos deserere mala, el botm
iu lnvectiva, in quam .ide not. compcnsarclocumillorum : qvodipse Domityis polens
(752) Conslrue : Tanlum dignetur inslillare nobis esl prmsiare, ut nobisjam opus non sil meluere, elc
aiiquam particulam sui amons (quod orandum est
- EPISCOPI YEROKENSIS
»E CONTEMPTU CAITOMM
PAKTES DUiE.
- 337-33s^YOLUMEN PERPENBICULORUM
RATHERII VERONENSIS,
VEL
VISDS CUJDSDAM APPENSI CDM ALIIS MDLTIS IN LIGNO LATRONIS
AD HUBERT0M(734), PAUMENSEM
EPISCOPIM.
DE CONTEMPTU CANONUM
" ^
PARS PRIMA.
Dominovenerahili inClirislo HUBERTO

comprajsuli C (755) Fruslra oratoris urbanilati, reor, non 3u-
RATHEEIDS
peccalor. cogiiiti vcstrae, juxla seiilcntiam illius nili, ncqtie
(755) Hic lilulus Ratherium ipsum liabet auclo- fuit ab Acherio. Perpendiculum vocat Fulcuinus de
rem. Istud autern optis e tns. Laudunensi vulgatum Gest. abbatum Lob. c 24. Ipsum qubque in Discor-
-hVallegat
(754) Ilic Huberlus Oltonis imperatoris inlimus (75S) Construe : Liceljuxla senienliam illiits orc-
magnae erat auciorilalis, adeo ut nnn solum prajler lotis, reor, non incognili urbatihati veslrm, consen-
episcopaluni obtinuerii comilatum Parmensem, ve- liam essecttiremmdemeniiw nisi frustra, neqtte fait-
rttm etiam postaniitnn 965 ad dignitateni archican- gando aliud quwrere nisi odium; Jicet inauam, ipse
eellarii regni Italici fuerit eyeetus. quoque
'
487 IUTIIERII EPISC. YERON. OPERUM PARS I. 488-
aliud faligando nisi odium qii-erere, exlrcmoedemen- A animae hominum pretiosse illi sunl eredilae, multo
tiae, ipse quoque, qui id agere non desino, licet con- magis oporlel eurn curam pecuniaruin gerere, ila
seniiani esse ; insurgenle contra me olim rebel- ut polestate ejus indigentibus omnia dispensentur
lium clericoruin vesania (750), nec aliquid illius per presbyleros el diaconos, et cum limore, omni-
niihi, super quo cuidam dictum csl; Pasce oves que solliciludinc Kiinistreniur. Ex his autem quae
mcus (Joan. xxi, 17), officii, usque ad expulsionem- indiget ad suas necessitales , et ad peregrinorum
339 publicam (757) relinquenie, praeter chrismalis fralruin usus, et ipse pcreipial, ut nihil ei possit om-
coiifeclionem,~eichrisniandi quidlihel poleslatem : nino deesse. Lex enim Dei praecipit ut qui altario
subjecla pro copia recordationis dedi operam, scrviunt, de allario pascanltir (I Cor. ix, 15), quia
pauca licel quanlum ad rem, ex sanclis canonilius nec miles slipendils propriis conlra hostes arma
hic, inaniler quamvis alibi eliam deplorata [f., de- sustollit. . Item (cap. 40)j . Nihil absque licenlia
florala], congerere (758). Qjiae poslquam, domine, episcopi agendum. t
creverilis (759), inlenlionem pariler, pro qua lanlum Ex episiola Cienuntis papm (epht. 5, sub med.).
aggressus fuerim lahorem, par erit agnoscere, et t Gunctis fidelihu., et summopere omnibus preshy-
quo usque profueril, censuisse. Esl autem nsenia- leris et diaeonibus, ac reliquis clericis attendendum
rum (740) hujusmodi islarum exordium. g est ul nihil absque licentia proprii episcopi agant.
Incttnonibus aposlolorum, cap. 59. Non utique*missas sine ejus jussu quisque presbyte-
« 2. Oinnium ecclesiasticorum negotiorum curam rorum in sua-parochia agat, non-baptizet, necquid-
cpiscopus habeal, et ea velut Deo coniemplante quam absque ejus permisso agat. SimiliteretreJiqui
dispenset. . Item (cap. 41) : i Pr_ecipimus, ul in populi, majores scilicejt ac minores, per ejns licen-
potestale sua episcopus res Eeclesia. habeat. Si enim tiani quidquid agendum esl aganl: nec sine ejus
dia allegal Ralherius epislol_enomine ad Huhertum midal, ul jam contigit, proh nefas! edilum locum.
ntim. 5, Perpendiculi litulum eliam a coaevo scri- Nolanda praecipue verba, ut jam contigit, Id est
ptore Allone Yercellensi fuisse praefixumoperi, quo nunc occupat, postquam poniilicalum recuperavit,
noxia redargnere, et honesta sancire docet, ex epi- ut jam conligit oecupasse, cum priroo pontificaltim
sfola Joannis Bonae postea cardinalis Lucas AcJie- adeplus esl. Etsi vero Leo YHI anlipapa posl Joan-
rius tradit tom. I Spicil. pag. 401. Quoad lempus nis XII deposilionem intrusus, apostolicam sedem
Ratheriani operis nolanda sunt verba num. 8, pri- C verius occupasset ;>et mox ah eodem Joanne exclu-
ni-0 parlis : Quondam cvm imperiali prcbceplourgere- sus, Ottone imperatore agente eamdem sedem
mur Gardam obsidere caslrum,_Hoc caslrum caplum postea recuperasset menle Junio armi 964 ; Rathe-
fuil anno 965, ut continuaior Reginonis leslalur. rius lamen, qui non de inlruso, sed de JegUImo
Pr_e.erea dum Ratherius num. 15, Hubertum Par- pontifice obloquitur, iis verbis- reus forshan lalivm
niensem alloquens ait: Considereligilur prudentia il- nonnulla vitia subiiidicat, quaenon Leoni YIH, sed
la vestra, dondne, qum, ut ferlur, universati esl- Joanni XII in memorato conciliabulo objecta invef
digna pmferti Ecclesim; his verbis ipsum in pseudo- niiintur. Porro hicJoanuesponlificatum recuperavit
synodo Romana, quse Joannem XII deposuil eo- niense Februario anni 964, eodemque anno non
dem anno 965 , cuique idem Huberlus interfuit, nitilto post e vivis excessil. Igitur hoc anno Joanne
summo pontificaiu dignum fuisse habiluni indicat. XII adliuc ponlificatumgerente, hoc opus a Ratherio
Eumdem quoqne Joannem XII, dum Romanam scripitim fuit : ac proinde prseeepluni imperiale de
scdem posl expulsionem reeuperasset, his verhis obsidione Gard_equondam Iatum inquit, quia edilum
perslringil nuin-.19 : Qualis esl uliqueitle, qui reus fuerat anno 962. ul ex not._exploi'aimn fiet.
forsilan laliutn aposlolicmdigniialis occupare non for-
I _
Quoqueid consenham, qui non desinoid agere, vesania el poteslalem chtismandi quidlibet, sive in ordina-
clericorum tebellium olim insurgenle conlrame, ne- tionihus, sive in consecralione ecclesiarum, alia-
tue relinquenle mild aliquid illius officii, super qu.o rium , etc, esl veluti formula innuens poleslalem
cuidam diciuniest: Pasceoves meas ; non relinqueitr ordinis, cujus usus cum nulli moleslus sit, Rathe-
te, inquam, mild aliquid prmter confeclionem chri- -y rio relinqiiehalur. Non sic de polestate jurisdictio-
smalis et polesialem chrhmttndi quidlibet,usque ad nis proeserlim legislalivae el coerciliv_e,quaeemen-
expulsionempublicam; dedi operam pro copia recor- dandis moribus ac disciplina, resliluendffi necessa-
daiionis, id esl meiiiori_ejuvanda. causa , congerere ria, impedila erat, ul ex nola sequenli patebit^
~hic ex sanclis canonibus subjecla (scilicel teslimo- nec non disiribuiiv_e, a qua se prohibitum hoein
nia) pauca licet quantum ad rem, inaniler quatn- opere maxiiiK. queritur. Eamdem formulam eodern
vis alibi eliam deplorata, forte deflorala, Quod ni- sensu repetil in Ilinerario num. 4.
hil sibi relictum ait prwier confecitonemchrhmatis 1
'
(756) lllanv-clericorum rebellionem indicat, quam (758) Hinc sequitur, canones, qui mox suhjiciun-
ante secundam suam expulsionem sic describit in tur, olim quidem a Ratherio memoria_ juvanda.
cpist. 5 ad Joanncin XII, num. 6. Omnes clericos causa fuisse collectos in anleriori suorum "clerico-
. . . .ipso (Milone comite) contra me patrocinante, rum rebellione, Ejntequani Verona seeundo pelle-
non synodumagere, non capilulo clericorum inleresse, retur; nunc veroi in coniextum opus digestos et
non aliquid, qvod emendandumsil, audebamsolum- editos, quod dissidio originem nrsebuit. nt in Di-
modo commemorare, slatuere quidlibel, vel desli- scordia significat mim, S.
tuere. (759) Creveritisa cerno, id est video, saepiusa Ra-
(737) Pubiicam expulsionemvocal, qua jussu Lo- iherio usurpatur. |
tharii regis e sede Veronensi ptilsusfuil anno 948. (740) Nmnias vocal eorum sensu, qui saeros ca-
Yideepisi. 8, nuni. 7. nones contemplui habebant.
489 DE CONTEMPTDCANONUM.— PARS I. 490
- Item ex epislola papm Urbani, cap. 2.
permisso a sua pafochia abscedant, nec in ea ad- A-
\enlantes morari pra.suniant. Animaevero eorttm ei c Res Ecclesiaecollatoein"edilioneerantantiquitus
redilse sunt; ideo ojus consilio omnia agere debeiil, . episcoporum, qui locum lenent in Ecclesia aposfo-
e eo inconsullo nihil. . lorum, et sunt usque adhuc, et fiiluris debent esse
temporibus. - •tr
Ilemex concilioAntiocheno,lil. 9.'
"c Unusquisque enim episcopus habeat su_eparo- Item de xenodochiisel monasleriis lam monachorum
ch-isepoteslatem, ut regai-juxla reyerentiam 349 quam sanclimonialiutn ex decretis conciliiEugenii
,el omnis papw, cap. 24, itemque iisdemverbis quarti Leonis
srngulis compeleutem, providentiam gerat papw, cap. shnililer 25."
possessionis quaesuh ejus est potestate. »Item, cap. t Per solliciludinem episcoporum baec, quoruin
24 : t QUIEsunt Ecclesiae, sub .omni solliciludine dioeceseos
et consianiia et in Deum esl, existuni, ad easdem ulilitales, quibus con.
(741) bona, fide, qua.
servenlur. slilula sunl, ordiiientur; ut debili panes, aique CDe-
qui cuncta considerat judicatque, Qwx lera pelentibns reverlanlur, qualiler"Deo vacanles,
eliam dispensanda sunl jttdicio el potestale.pontifi-
anima. inlra inopia, vel necessiialibus nullalenns occupeiilur,
cis,-cui commissusesl populus, el quse
ecclesiam congreganlur. » Item, cap..25 : t Episco- mentibus sed, ©mniexpulsa cura, puris in Dei servilio valeant
U permanere. t
pus ecclesiasticarum rerum habeat potestatem, ad
cfliii summs 5. Haec dum inconsullius, titpolc inuiiliter gar-
dih.pensai"idum erga omnes qui indigent, riens mecum ila ccepi rtirsus rixari.
reverentia e'l timore Dei. Participet aulem et ipse. Sed delatrarcm,
si lamen Jlam suis quid ritu slullissimorum quortinidam mille hoc
quibus indigel, indiget, quam astruere teslimoniis, cum sufficioluiiura, laboio?
fralrum qui ab eo suscipiunlur, necessariis usibus
frau- Iclerroga enim quemlibet, unde mos inoleverit ilie,
profulurus, ita utlnnullo qualibet occasione
deiitur juxla sanclum Aposlolum dicentem : Eaben- ul pastores vocenlur Ecclesiae praesules. Nonne post
illam palriarcharum, pascendi greges con-
tes viclutn etiegutnentum, his conlenti sumus (I Titn, lypicam
• - • sueludinem, et prophelarum ad nostrum id saecu-
vi, S):_ Iuni spintaliter i'etorqttentium voceiu, summus ille
llemex decreds papwGelasii, lii. 27. paslorum princeps occurril, el ait: Ego stitn pasior
t Sicut sacerdolis inlererit inlegram minislrh bonus? (Joan. x, 11.) Et ul qui pastor esl grcgis Do-'
Ecclesise memoratam dependere quantiiatem; sic minici, consequenter eumdem episcopum rioveris
clcrus ullra delegalam sibi summam nihil insolentei esse, audi ex voce diceritis : Eratis sicul oveserran-
noveril expetendum. J tes, sed conversieslis mtnc ad paslorem et episcopum
Itetnin cari. Gangren., cap. 7 vel 8. C animarum vestrsrum (I Pelr. n, 25). (742) Eum in
« Si quis oblaliones Ecclesia. baptismalis extra t ordine sequitur"[M est S. Petrus] idem, quem epi-
eam acciperevel.dare voluerit praeter conscienliam scopum ihstituere (dicam ut ita) gestiens, an se plus
episcopi, vel e]us cuih.ec officiacommissa sunl, nec caeleris diligal, solerter inlerrogat : nimirum ut
cum ejus hoc sit consilio, anathema sit. > Item : astruat, quia prsecipua pascendi rationahilem gre-
« Si quis dederit"oblata Eeclesia. prseter episcopum, gem noima, vis est charitatis, dilectio videlicet Dei,
vel eum qui constilutus esl ab eo ad dispensandum; el ejusdem -sibi a Deo «jmniissi dilectio
proximi
ct qui dat, et qui accipit, anathema sit. _ (Joatt. xxi, 15). Qui cura ter interroganti, ler se
Itetnincan. Chalcedon.,cap. 26. illura diligere ipso pi'ofilerelur sciente, ait ter jlli
e Quoniamquidam prceler dispensalores episcopo- Dominus quoque : Pasce ovesmeas. Qiiod fuit uli-
rum facultates ecclesiasticas iractant, qui hoc fece- quedicere: Estopastoroviumintelleciualium, §42
rint, canonicis correpiionibus casligenlur. _ Ilem id est, episcopus credenlium populoruni. Pastio sane
cap. 8, De clericis-quisunl in plochiis, monastetiis illa utrum umformis; an sit multiformis, corporalis,
alque matiyrih, qumsub polestale episcoporumunius- an animalis, sive utrumque, non a me quilibet prse-
cujttsque civhaih exislunl : t Clerici qui pra.ficiun- sioletur audirej inlerrcgel doclores illos praecipuos,
tur ptochiis,vel qui ordinantur in mbnasleriis et 0 qui stiper E\ange-i;r sanctos ediderunl sine menda-
ltasilicis maiayruni, sub episcoporum, quiin unaqua- eio libros. Si vero corporuni aliquam ad eos curam,|
que eivitate stml, secundum sanclorum Palrum tra- qui illius, cui piimum hoc dicluni est, lenent in
diliones,' poiestate permaneant, necper contuma- Ecclesiis vicem, consentiunl pertinere; monstrent
ciam ab cpiscopo suo dissiliant. Qui 3^1 ver0 au_ qualiter corporaliter sibi •commissos quis valeat
deni everiereliujuscemodiformara quocunqtiemoJo, pascere, si unde eos debeal pascei'e, non permilti-
nec proprio subjiciuntiir episcopo: siquidem clerici tur saltem cognoscere. Et cum de oblationibus et
sunl, canonum correptionibus subjacebunt; si vero decitnis fidelium vivere labernaculi cuslodes4ebeant
laici vel monaclii fuerint, coiumunione privehtur. i Doniini, hoc est Ecelesiceclerici; -si nescit episco-
(741) Lege, titi apud Dionysitim Eiiguum, ex quo codice, quem exscribebal, utraque vox reperieba-
hi canones stimpti fucriiiit, cl 'conscienliabona. tur, sed una suo loco, altera inter lineas, ut vel
(742) Acheriani SpTcilegiinoussimus edit<ir'hanc eum, vel û«m*legei'elicgrel. Totns hic Iocus inter-
nolalioneni apposuit. « Hic lcgebaitir eum quem,pro- punclionis viiip labprabal in priori edilione, in qmj
leclo niale. I.ibrarium refellisse videtur, quod in ' "
legebalur poscendi, uhi reposjiimusposcendi. t
FATROL.GXXXTI. 10
491 RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS I. 49=1
pus quot deeimani, quol mansi, quol niodia tritici, A quod modo"palittir ab islis, hoe ipse inferat aliis ;
qttotcongia vini lanlis vel lanlis sufficiant clericis ad qua utique spe niille illorum decepti, et in hoc sae-
victtim utiqtie et legumenluni ; nonne convincitur culomaximam pertilere indigenliam, el in alio vc-
aul non esse pastor, aul certe insipiens exislero rendum ne forte gehennam. Nam cum toiius frau-
paslor, qui nescil jitique ubi illa sinlpastua, (745) dis et perfidite illoruin-hinc sumat scaluriginem in-
ct ubi pecora conduccre debealsuoepraevisioni[/. pro- sania, qui non dissimiles videlicel illis, de quibus"
visioni] conimissa. dicltimest : Qui relinquenles mandala Dei lenerenl
- 4. Et, ut ad noslra, id est, proh nefas1 saecularia [1. lenctis] iradhiones hominum (Marc. vn, 8), lege
redeam, cum rai issime videas gratis aliqups, [supple peniliis eanonica floccipensa, consueludiiies (740)
sed] aul tiriiore , aut confcederari araore , unde te lenent anlecessorum suor.um(747), regesulique aut
vei-ebitur, cui nilrilyales auferre ? Unde amabit, cui inierficieniium, aut excGecantium, episcopos atu
nihil potes conferre ? Si ergo ad episcopum nihil de ignomiuiose vivere compellenlii-m, aut, si liocper-
j'ebus perlinei, quibus clerici vivere debent; aut peti, ul (748) noster iste, quivis illortim patienler
ipse eis non debei, ul aiiimalem, ita elcorporalem nequivit; (749) Scarioiico jnre, ut ah aliis pateretur,
dare in' tempore triiici mensuram, et, sicut Aclus quod ipsi inlulerant, fraudulenlissime facieiUitiin;
coniinel aposloloruin. non dividuntur singulis ab epi- B quis eoruin coiisucludines sacris praeferallegibus,
scopo, vel quolibet alio ab eodem ad id officiumin- nisi quem Josaphal regi non lerret illata hujusinoiH
stiluto, proul cuique opus esl, sed ipsi clerici tJivi- senlenlia, dicenlis : Impio prmbes auxitiiim, el his
dunt inler se prout quilibet eorum potenlior est(Act. qui odeiunl Deum, ain cilia conjungeris(II Parat. "x,
_v, 55), ei non juxla consueludiiiemaliarum Eccle- 2), elc lllud quoque Apostoli: Nori solum qui fa-
siarum omnibus Ecclesiae clericis, sed juxla pro- ciunl, sed eliam qiti consenliunl (Rom. i",-52). ffie-
priam voluntatem solis diaconibus el preshyleris ronyini quoque : » Defendensiniquum deslrualur;
debent, qtiaeYeronensi Ecclesicecollala sunl, cedere; et poena simili daninetur convenit defensus et de-
Ul dilati videlicel habeanl unde conlra episcopum fensor. . Ilera : t Ne defendas injuste, ut fias nlli-_
"suumvaleant rehellare, et ut dominentur caeleris, gatus juste, el suhjeclus pcense alien_e; qui eniia
et ad sui auxilium per poteslalem possint eos, cum percutil malos,in eo quod niali sunl, minister Do-
volant, cbmpellere", el jurainentum (714) alteri, niini est. . Ilem : _ Homicidas et sacrilegos punire
quem illi scilicet a.traxerint, episcopo fideliiatis" non est effusio sanguinis, sed minislerium legum. u
iecisse [f., facere] jubete, et, si non ohediefint, de Nota vero quod non dixerii jnterficere, sed punire,
Ecclesia t_os ejicere posse; ul habeant quoque unde vigilanli uliqtie usus sermone ; sic enim alier :
filiisTtxores, filiabus acquiranl marilos, vineas et G Tunde, ait, lalera filii lui, dum infans est ; ad inler-
campos, postremo imde niamnionaeiniqtiilatis va- fectionemautem illius ne ponas animam luatn (Eccli.
leani deservirc Subdiacoiii, acolylhi, et cie.eri in xxx, Ify.-Dimitte, jait ciiidam Dominus, morlttos se-
ordine clerici quid debent agere, unde vivere, pro pelire mortuossttos(JlfaH/i.vm, 22) : quod enuclcare
qua re militare Ecclesiae,e\cubias custodire, flagella gesliens uit veriljoquus expositor : S44 Morluiis
pro discendis litleris sallein perferre ; cttni inicrro- mortuum sepelil, tumpeccator peccatoi'cmdercndit,
gariti Aposlolo atque dicenti : Quisenim tniliiavit et ne ad emendationein reviviscat,falsitalis congerie
suis slipendiisunquum?(l Cot: ix, 7) adhuc nemo obruil. Vm, ail pef prophetarii his eliam Dominiis,
responderit, ille 343 ve^ !"e •' Quanquam et iUis, qui consuunl pulviilos subomni cubito manus (Ezech.
pro quibus liligo, non omnino ista mea placeat con- xni, 18). Qui suntvero illi, nisi de quibus alihi di-
tra conlemptores in hoc canonum rixa, (745) quod ciiur: Vm qui dicilis bontim malum, et nialinn bo-
duabus agunl tamen pro causis : una scilicet, ut hac ninn? (Isa v, 20.)-
occasioue sepossint aservitio Dei relfahere ; altera, 5. Cavillaior ecOntra: Quandiu rposiolus genlium
qiia se quilibet illorum sperat taninm victurum, til sum, ait Doclor egregius, minisierivin meutn hono-
(745) Conjttnctio et, qu_e perperam loca'a erat- r. u (747)Reges, tiimirumBereiigarium I, qui Veronae
ante udque, huc, .ubi desiderabalur, Iraiislulimus. iiiteifectus fuit, et LudovicumBosonis filium ilera
(744) Construe : el ul habeani unde possinlju- Yeronaeohcjecatum.
bere _facere juramenlum fidelitads alteri episcopo,> (748) Noster hle esl ipse Ralherius.
qitem illisciiicel atlraxerinl: uhi nolandum verbtim (7,49)Scarioticojure, id esl ea lege, ait Acherius,
p.ossint,quod non rem aclu geslam,-sed juhendi pos- jjna e numero mililum expungitur qtiis, sive exau-
sibilitatem significat, ilatitsensussit, solis presbyte- cioraiur. Verum,]sul.dii novissimus Spicilegii Ache-
ris et diaconis omnia EeclesioeYeronensis bona ce- riani ediior, ui id esse Scarioiicvmjus agnosco, iia
dere, ut contra episcopum suum valeant rehellarc, ejusmodi inlerprelalionetn huic loco accommodaii
et per poteslatem saecularempossinl inferiores, cum possenego: nam hoc Scariolicumjvs appellal Rathe-
velint, compellere ad auxilium sui, et ad pfaestan- rius, quo tjtds effwil,nl' quod ipse matuin inferl, ctb
duiii juramenlum alteri episcopo, si quem ad se alio quodam illaium videalvr. Ul igilur dicatn qiwd
auraherc placuerii, uli olim acciderat, cuin Ralhe- senlio, clericosstios in se eadem peifidia usos scribil,
jius Manassi episcopo locum cedere Lolharii regis qua Judas Iscarioles in Chrislum. Sicul enim ille
prseceptocomptilsus fuii. Vide episi. S', n. 7. Dominum suiim \ac nostrum prodidit, ac deinde id
(745) In priori Acheriana editione quid dnabus, fecil , quo videril poterat non consensisse iis qum
Eineiidalioiiemnovissimi editoris ipse orationis coh- prodilionetn eratil consecula; ila propemodvm illos
textus app.f_.bal. se apud imperaloreiri (scribendura fuerat regem
i[746)'YtTlg,,ieneant, niinus bene. •Lotharium, qui Ratherium ioco cedere jussil) caium-
1.95 DE CONTEMPTUCANONUM.^ PARS I. . - , 494
riftcabo (Rom. si, 15). Tu« diverso quam egregie A.aliquid siniile. ( Ecclcsise, inquit, nonlicet dimittcre
jninisterium (750) lui istius honorifices considera episcopum suuin, ut alterum vivenle'eo accipial, ne
prsesulis, qui eum mensurare triiicum et vintim, fornicationis vcl adulierii crimen inctirrat. Nam si
nuramos cleri.cisdividefe, el reliqua ritu Sardanapali adullerata fueril,id est, si se alteri episcopojunxerit,
illius debere eonteiidis, qui cum rexmaximi ac fa- aut.super se alterum cpiscopumadduxcrit, aut esse
niosissiini illius imperii foret, imo esse deberel, fecerit, vel desideraveril; aul per acerrimam pceni-
pensa inventus est ancillis dividere. Cui econtra tenliam suo reconcilietur episcopo, aut innupta per-
ipse respondeo: Qitia si interiori percepisses, qtioe maneat. _-Nupla vero quid est, nisi niaritata ? In-
astruendi sunt (751) causa isthic praemissa, intuilu, nupta quid, nisi marito non data ? Ex his ei'go in
perpendefe utique valuisses integro slatu pontifica- hoc veracissimi papoe verbo, virum et uxorem, spi-
Jis honoris, pascendi gregem Dominicum depictum rilalis lamen non carnalis connubii lege, cpiscopum
hic deeentissimeniodum. Per presbyleros enira-et fbre et sibi delegatam Ecclesiam, si cselera non
diacouos, si tamen fideles inveniri poterunl, h"a_c atlendisli, vales agnoscere; (755) et qua. siint islitis,
ab episcopo^fieri oportere, ndh per ipsuin episco- illius et esse, si tibi non desunl illse (Matth. n, I),
puni, (752) monstrata sunt: Quanquam et si neccs- quas Doniimis requirebat, aures spiritalitaiis, ejns-
.siias liseceum exsequi per seipsura compelleret, su- B dem jure.perpenso, notare (Marc. iv, 9). Quod et
perbia (755) non. prohiberet; nequaquam hujus- saeculi pronuilgata. antiquitiis leges, nisi fallor,
niodi in facto illum qui dixit, offenderet: Quivoluerh videntur astfuerc Quod enim ad episeopum iinmu-
inier vos major fieri., sil otnnium servus (Marc. x, nitatiinijcompositio perlineret, riisi-suumillud, con-
44). Sed non dedignelur taliura quis Aclus apostolo- tra qitod injusle quid actum esl, sive, ut illic legilur,
rum, et Docloris geiuittm epistolas relegerc Hlic aliqttid mali factum esl, forel ? Resipisce ergo, cessa
positum uempe inveniet apertissime, qui hoc praeci- tandem aliquando contra jus fasque_.nilens vesana
pere, qtti debeant facere. Passiouem quoque bealo- loquacitas, et quod juste i'espondeas minime ii:-
runi Sixti atque Laurentii [subaudi uon dedignelur] venlo, digitum ori apponesacrilego.
revisere' marLyrum: in qua ulique unus eorum in- 6. lsla dum allor ut Chremes tumidO iratissinius
troducilur alteri dixisse : t Accipe et dislribue fa- oredeliligo (IIORAT. adPison, yers. 94), coepi iiitra
cullatesEcclesiae. - Alter distribntis fideliter eisdem, secrela cordis conari, si forte invenire valereni, gc-
canlatur dixisse : « Noli me derelinquere, pater neralis unde contigeritcandnum isle divinitus pro-
sancte, quia thesauros luos jam expendi. > Nola inulgatorum adeo (756) sdlis islis contcmptus, ut
igitur et cape, si vales , quod unus eorum"dixerit iiemiiieminvenire eorum va'Ieamcuraiorem, a vilis-
facullales Ecctesim,aller thesauros tuos ; ille scilicet G simo «tiqueEcclesi-Cusque ad praeslantissimum, a
.thesauros.^45 eosdem asseverans Ecclesia. fuisse, stultissimo usque ad illum qui .sapieniissimus affe-
poiilificisisie,(75-4)ulverbigraliaquod uxorismariti, clat vocari, a laico usque ad pontificem,proli nefas !
quod marili uxoris. Quodsi lehujusmodi vocabulorum suminum. Qu_e dum gemebundus deplango, neque
scandalizat prolaliq, audiex epistola Evarisli papae 34@ causam aliam -prorsus invenio; consideralis
jiintos esse, ac deinde lestntos, non a se, sed ab itnpe- locoerrorem suslulimus. Nam ediium erat audi exem-
ralore (veriusrege) episcopumsuutn in exsilium csse pla. Ainanuensefnfefetlit hoc scribendi cotnpendium
ejeclum. Emc si lecloribusprobantur, ul spero, legen- exempla.-
dutn est Iscarioiico. Sctipsimus quod ipsi, ubi erat (755)Jd est, et si illa aures spirilalilatis, quas Do>
quid ipsK Haclenus ille. Solum addimus correctio- minus requirebat, nondesunl tibi, vqles notare jure
nem Iscariotico haud esse necessariam, cum olnti ejusdem, scilicet episcopi, perpenso, ea, qum sunt
pro Iscariole scriberetur frequenler Scarioth, tttpro- istius, idestecclcsiae, esse c(i7/i«s,niiiiirumepiscopi.
-javimus nol. 54, in tractal. 2 Jibri primi S. Zeno- (756) Yulg., solibus, male. Solis istis dicit pro ler-
nis : ac proelerea JRatherius Scatioth alibi quoque ris, seu locis istis, id est Italicis : nam part. n, n. 2,
usurparil. Ilalos prsecipue canonum conieniptores esse cohque-
(750) Tuiipsiusprwsulis, id est Ratherii. rilur. Quod porrohos omnes contemptorcs cahonum
(7oI)Cum inedilioneAelierii legerelur sunt, causa -, u prajfert, hyperboliceaccipiendum esl de quampluri-
islJdc prwmissa'; novissimus Spicilegii editor emen- bus, non vero sti'ictede omnibus, ac si nemo unus
danduia credidit sunl causm islldc pmmissa Non in Italia eosdein canones curaret. Elsi enim nnllo.
salisfac.il. Sola enim virgula post sunl delenda esi. saeculolanta corruplio grassala est", quanla s_eculq"
Sic autem hic locus construeudus. Quia si inleriori decimo, pioeserlim in Italia, ubi maxima rerum vi-
inttdlu percephses qum isiltic prwtnissa-sunt (id est cissiludo omnia peiturbahat; non defuerunt tamen
canones praemissos)causa aslruendi {quodproposi- ibidem eo -quoquelempore viri el pietate el doctrina
tuni fueral), ulique vahdsses perpendere modum pa- insignes, quibus oanones cordi fuerunt, uti videre
scendi gregemDominicumhic deceniissimedepictum esl pluribus apud Mabilloniumin prsefatione ad sae-
(esse) iniegro statu Iwnoris pontificalis. cultnn v ordinis Benedict. § 1. Summus pontifex,
(752)Yidesupra canonera41.apostolicum, et duos -quem mox suppresso nomine Ralherius suggillat,
Gangrenses.. fuil Oclavianus Alberici filius, qui Romanaeurbis
(755) Acheriieditio non verhiberet. Novissimiedi- lyrannide niortuo palre occupala, annes natus vix
loris eineiidalionem recepinius. Post nonnulla lege- decem elocto Romaiiain sedem adivii, mulato Octa-
batur mendosecanlatur donasse. viani nomine in Joaiinem XII, cujus crimina et scan-
(754) Conslrue : ut verbi gratia est marili quod est dala diffamata erant praesertim boc tempore, quo
" uxoris, et esl uxoris quod est mariii. Post pauca in Ratherius scribebat, cum paulo ante, suh finent sci-
vulg., prmlatio,hbi exigeute sensu correximus pro- Iicet anni 965, obeadem crimina et scandala pseudo-
lado DeinIn verba"audi ex ephtola Spicilegii Ache- synodo deposilus fueril. Ulumvero summum pontifi-
r aui novissiiiiuseditor nolavil : Non levemex hocce cem vocal, non soltmi quod irritafueriteadeposilio,
495 RATHERIIEPISC. VERON. OPP. PARSI.' 496.
usque ad defecium animi omnibus, illa occurrunt A Oportet episcopum-irinc crhninc e$se (Th. i, 7); et
(757)..... Evangelica , in quibtis specialiler ipse (quod amplius impossibile): irreprehensibilemesse,
contemnitur Christus, prsecepta, inlerminationes unius uxorh virum (I Tim. ni, 2), elc Qu_e hodte
et opei*a: ul-videlicet illud esl, quod supra intuli, atire leguntur ab eisjiemsurdissima etobdui'alissima.
conquerens mihi a clericis prsecipue conlradici : id Quam austeram indicihililer eligendi episcoporura
est, Si diligis me, pasce oves meas (Joan. xxi, 17) : regulam illi nullo moilo levigai'e curarunt, qul n;>n
cum ulique non proheuir pastor animarum existere, semel sanxerunl : Ne bigainieiigantur, vel recipian-
qui Chrisluin convincitur non amare.-Amarc vcro IVrad clei-nm.(Vid. decrela Siricii, hinocenlii, Leo-
eum negalur, qui prcecepta illius non sequitur, cum nis, etc.) Si nou veiio ad clcruni, quomodo ad sa-
in Evangelio dixisse idem lcgatur : Qui audit verba ceidoiium? 0 vero tilinam nec natus, nec visus,- nec
mea, ei facil ea, ille est qui diligil me (Joan. xrv, 21). audilus, nec dictus ex iisdem fuisset (-780) centiaa-
Inlermtiialiones vero malorum si referre universas" mus; proh pudor! inio in finilimo:.... et hoc ullus.
contendo, lotum necesse est Evangeliorum yrjlumen (76i) Qtiorum multiludo, id est, trecentorum decem
revo-lvam,illum prsecipue locum, uhi in Scrihas et el octo in ea congregatorum caterva,' ipso qnasi
Pharisicos atque hypocriiasinvehitur; quorum dunt Slatu loquendiperterrefacere videatur uli audie.ith:-»
scelera caTpit, oinnibuspseudopraesulibusistiusquo- R universilalem; ipso Deo decrevit, ul hisloria- prn-
que lemporis (ministeriuni fateor imitari eos [f. eo- (lit.prfcscnle (Nicwn. cap. 5) : « Interdicit per om-
rum] nisi.desinant) conlradicil. Opera vero illa sunt, nia magua synodus.non episcopo, nen presbytero,
quse et praesens facto de resliculis monstfavit fla- non (762) diacono, iion alicui oiiniino, qui in clero
gcllo (Joan. n, 15), el cum nuplias filii intralurus esl, licere subiiitfo-Juctain habere mulierem , nisi
rex (Maiih. XMI,2) per sigiiificationem asserilur; forle inatrem, aut sororem, aut amitam, vel eas
et eum, quem non iiidutum veste nuptiali iuvenerit, lanium jiersonas quse stispiciones effirgiunt. . Ri-
posl fedargulionem ligalis pedihus et.manibus mit- gidtis vero Augusti.aus (POSSID.in Vita, cap. 26};
lendum iri lenebras exieriores, id est gehennam, le- t Nolo, ail, soror mea niecum sif, Jiuoniam illa,
stalur. Omnem catalogum falsorum ponlificum ma- quse cum sorore mua esl, soror mea non est. i Di-
Sime damnaturtis probatur, (758) qui seilicef sine cenlc igilur Scriplura : Quia htt-ins, cum veneriiin
charitale, id est dilectione Dei, el amore sibi ad profundum maloruin, contemnil (Prov. xviii. 5); irt
regendum commissi popttli pulavertinl ad sc perii- profundo Iransgressionis latiloruni jacens, et Psal-
nere, quod illi primo propler eamdem charilalem mistam audiens clamantem-: Tu mattdasti mandala
fuit cortcessum, hoc Pasce ovesmeas : (759) cum il- tva cvslodiri nimis\(Psal. cxvm, 4); se autem seir-
lic praemissum fuerit, Si diligis me; quod tttique C liens cuslodire necparum, si desperatione obdura-
cbiivincunlur isti non fecisse, ac per hoc non paslo- lur, miiumne tibi videtur? prscsertim si Jacobi mc~
res, sed lupi et bypocrit_epoliusexstilisse. , dcrari ncsciat sententiam dicenlis : Qvi inuito offcn-
7. Post ista igilur tam ardua, tam facere nolenti derh, eril omnium reus (Jac. n, 10).
contraria et impossihilia,prselermissis quae in lcge 8. Ecce catisa, ccce occasio, quam ssecull prseten-
"Moysiel proplielis el psalmis habentur, et perinuti- duiil ainatores, canonum transgressores, impossibile
liter ab eisdem leguiUiir;quale est ulique illud: Vm, fore dicentes tit omnia, quae in canonibus leguntur,
quidcogitatisinttlile? (Mich. n, 1.) Et Vm, etVm ohservenlur, alque adeo pleriqnc desperationis dse-
Sk-Ti multoties pastoribus Israel (Ezech. xxxiv, 2), mone acti insanientes : ut nuperrirne hisce auribus
et illis atque illis; Et: Maledicii
" qtd declinftnl a Iiaiiscrini, quemdani episcopalis ordinis, refelle.ndi
inandalis Ints (Malllt. __MII, 15). Et : Malediclus, omnes Scripliiras [gcheniiam promittentes inluitu,
qtd optts Dotnini feceiil negligenler(Psal. cxvm, 21); de ipso Evangelio dixisse : (-763)Quodin pelle ovina
et illis atque illis, quoeomnia sui offerent, sed no- scribitur, ideiriet legilitr; quasi ut veritas , ita possit
lentibus impossibilitaiem; [adest Apostolus , Cato in Evangeliog&S el mendacium conlineri. Nam et
'veluli rigidus aller; el quasi oranigenam adimere ego ipse (7t»4) quondam, cum imperiali praecepto
gestiat aiTeclandiepiscopatum audaciam, proclamat: D urgeremnr Gardam obsidere castruin, et episcopi,
Terura etiam quia _ia_cscripsit, cum idem ponlifex (759) Yuig., qui cum, uhi qui delendum fuit.
Romanam sedem jain recuperasset ineunle anno (760) Ccntigainvs, id esi qui cenltim seu plures
964, ac Leonem VIII antipapam in ea pseudosynodo mulieres cognovisset. Dein num. 14, muliigamum
electum, in Romano concilio deposuisset. vocat.
(757) Ubi piincla nolavimus, eral in vulgatis qvw (761) Conslrue ': QuorttmPalrum irecenlorum de-
posl, omnino mendose; vel si meiidumnon esl, ali- cem el oclo mulliivdo, id efl congregalorumin ea c<>-
quol verba fuerunt omissa per sallum : cumque eae- .ierva, nimirimi in synodo Nicsena, uti videalur per-
dem voces solitariaesensum inlerlurberit, sine ipsis terrefaccre universitalein audienlium ipso qttasi slaln
autem sensus salis constet; eas delendas, punctis- loqveiuh, decrevitipso Deo, nt historia prodit, prw-
que aliqueni vocumdefecUimindicandum pulavinuis. senie: lnterdicil, elc
(758) Cbnstrue : qui scilicet sine cltaiilale, id est, (762) Mendosein vulg., Decano.
dilectioneDei, et atnore populi sibi cotnmissi ad re- (765) id est : Quodcunquescribitur in petle ovina,
gendum, putaverunl ad se pctiinere hoc : Pasce oves seti luenibrana, sive verum.sive falsum, idetn et le-
meas, quod concessumfuii illi primo, id esl S. Pe- gilttr; quasi vt veyilas,iia el mendacium possit con-
tro, propler eamdem cltariialem; cumjllic prwmis- tineii in Evangelio.
sum fuetit: Si diligis me, etc (764) Id est: Namet egoipsequondam,:.. resvondi,
497 _ DE CONTEMPTU CANONUM.— PARS I. 498
et clerici istius provincise, non quidem religionis ik faleri, sedpulsum a propria sede [id est a Y.eroneii.].
amore, sed laboris obtenderent odio, sui hoc ordinis necessitate coactum adiisse tunc temporis piissi-
iniuime fore, petulanti, ul sa_pe,respoijdi _sermone: mum (765) nunc Cspsarem gloriosissimum illum,
Ui non permittunt canones clerico pugnare, ita nec super liqc consuluisse prsesulum concilium; illos
sttiprare. Vx enim, aiiquidam.menlirineseius, Vm vero mjserieorditer me elegisse, et populi assensn
vobis, Scribm et Phariswi hypocritm, quia. decimalis conjuncto, fraternaliler inlronizasse , (766) utilila-
menlham, el anellium, el cyihinum_,el reliquistis quw tis eliam occasione quod illorum sit, prsetenderftm.
graviora sunt legis, judicittm, el misericordiam, et Cumque nec lalibus illi (767) silenlium 349 impo-
fidem (Mallh. xxni, 25). nere valuissem, audilu quodam comperiens, igna-.
9. Cum quodam etiam de intronizaiione Leodiei rus ulrum veraciter licet eum fore uxorium, (768]
dumxonicnderem mea, conanti mihi auctorilate il- ampullatuspoleslate, Jicet non aclu, hunc ei red-
Jain lueri Antheri papse, ille instabat eapitula ista didi aiiap_estum.In Canonibus apostolorum, si ta-
duo Sardicensis concilii.opponendoI (epist.subinh.). men eos ut apocryplios non respuis, titulo legiiur
Dion. Exiguo). t Osius episcopus dixit: Nonmi- xvii,'etconcil. Laodicensi tit. -j, in decretis papse
(-_?_.
mis niala consuetudo, quam perniciosa corruptela, Siricii lit. xi, in decretis Innocenlii papse lit. xi et
' xu et xiii, necnon cl xxix, (769) in decreiis quoque
lundiltis eradtcanda est. Necui itaque liceat epjscopo B
de civilate sua ad aliam transire civitatem. Manife- papie Leonis lit. n, prsecipitur, ut bigami non admit-
sta est enim causa, qua hoc facere tentant; eum. tantur ad clerum el, niiserum me!, si non ad cle-
nullus' in hac re inventns sit episeopus, qui de niarum, quomodo ad sacerdotiura ? cum non oporleat
jore civilale ad minorem transirel. Unde apparet in nupiiis bigami saltem prandere presbyteros, con-
avarilia. ardore eos inflammari, elambilioni servire, cilio sic Ncocsesariensidicente cap. vn : Presbylerum
el utdominationem aganl, ambire. Si omnibus pla- in nuptiis bigami prandere non ônvenit; quia cum
cel, hujusrnodi pernicies severius et austefius vin-. pmnitentiabigamusegeat, quis erit presbyler qui pro-
dicetur, ttt nec Iaicam communionem habeat qui pler couvhivm talibus nupliis possil prwbere consevi-
talis est. Responderunt universi :.Placet. s II. Item suni ? De multinuhis verq, quid in concilio eodem
de iisdem ephcopis, ut si per ambiiionem sedem.mu* (770)legatur, inquire tit. m.
iaverhtl, nec in exitu communionemiaicatn consequaiiz 10. Cuni alia alque alia respondere gestieiis rilu,
lur. t Osius episcop.us dixil: Etiamsi lalis aliquis garrirel lymphalico, et inflatus hesterno venas, ut
exsiiterit temerarius , ut fortassis excusaiionem semper, laccho (771), ad tabulas insuper luderet
alferens, asseverel, quod popnli litteras acceperit; alearias (YIRG.eclog. vi, v. 15), slomacbalus iterum
cum manifeslum sit potuisse pancorum prsemio et C ^ ego : Ni canones aposlolorum cum" ipsis respueres
mercede corrumpi eos qui sinceram fidem non ha-, aposlolis, dicerem tibi incaiionihusconlinerieisdem
bent, ut clamasenl in ecclesia, -et ipsum petere vi- lit. x_.li et XLIII,quod episcopus, presbyter, et diar
derenlur episcopum : omnino has fraudes dainnan- Conusaleator el ebriosus, ul lu, esse non,debeat; et
das esse arbilror , ita ut nec laicam in.fine commu- si fuerit,'aut desinat, aut deponatur. Quod non
nionemtalis accipiat. Et si vobis omnibus placet, licuerit quoque tibi a tua ecclesia plus iribus
staluile, Synodus respondit: Placet. _ Anxiari ego, hebdomadibus, decsse, c,qnc Sardicensis til. 'xv,
necavaritise cattsa, yel superbise me intronizatum qusere.(772). Ulrum liceat eliam^ libi, ut a majoribtis
etc. Quondam vero inquit de re, quse-aeciderat nulla occasio scandali vosset in eorum episcopo re-.
circa annum 962, quod fuse explicavimus in Yila periri.
§ 15, in fine. (767) Apud Acherium simililudinem, el paulo post
auditu quondam. Novissimi editpris emeridatio pla-
(765) Nune ait, quia tunc ctinreleclus fuit episco- cuit.
pus Leodicensis anno 955, Oito nondum imperalor (768) Ampidlatus, id est inflatus, lurgidus, ab
fucrai renuntiatus, uli eral nunc, ctim hocce opus ampullor, magnifice loquor, quo verbo vel Horaiius '
scripsit. p. usus est lib. i, epist. 3, v. 14 : Ampullaiur in dtie.
'
(766) Id est, occasione etiam quod, hsec scilicet Dein anapmstutn aiicui reddere est adversarii argu-
Ratherii eleclio, sit utililatis illorum. Hunc locum mentumcontraipsumcenveriere|a Grsecoxia.mx.nyxo';,
mirifice explicanl coaaviscriptores Rolgerus in Vita pes carrainis daclylo contrarius. Hic atitem Ralbe-
S. Brunonisarchiepiscopi Coloniensis cap. 54, elFul- rius contra eos qui sibi opponebant canones, alios
cuinus de abbat. Lobiensibttscap.25,quorumalter ex canones regerit.
altero eademprope verbaexscripsit. Ratherium entm (769). Legebaiur et xxxvin. Gorreximus, uti in
idcirco.ad Leodicensem sedem promottim testantur, colleclione Dionysio Adriana legitur, ex qua Rathe-
quia non eidem ecclesiw solum cui prwfuit, sed et rius canones et decreta pontificum cum titulis in.ea
muttis aliis circttnqttaquevalde proficuum fore pula-' descriplis excerpsil. De bigamis autem in decrelis
nnn esl; acpraeterea qtiia inillis paiiibus.^.. quidam Innocenlii non agiiur lilulo xxxvm, sed xxix.
eiiain sacerdoles Domini plerumque, quod nefas est (770) Vulg..,perperam in canone eodem.
diciu, lerrenmplus juslo. confisi poteniiw, populum (7.71)Legebatur joco. Imo vino, inquit' Spicilegii
imperitum scandalizabant; swpe diclus Bruno Coloz Acheriani edilor. Cum autem hic versus sit sumplus t
nensis archiepiscopvs...-.,ralus id, quod verum fuil, ex Yirgilio eclog. vi, vers. 15, corrigendum laccho,
httnc Ralheriiim Verona ejectum antea, el ttegle- id est Baccho, etmelonymice vino.
clutn, Itoclanlo beneficio ad illud fidci ei veiilatis - (772) Lilteras -qq. impressas explicavimus aumre,
fwdus adduci, ul a nemine possel sedttci, ita detnttm uti supra in flne num.',9 scriptum el editum fuerat,
os loquentium inimica obslntere se posse credidit, si inqtdre, til.'^. .
4U9 tATHERH EPISC. VERON. OPP. PARS I. 500
ad niinora veniani, canes ad venahdum, vel aceipi-- A fessis imponereteniavcrunl, tales regula nonadmiltit:
tres ad aucupium, quibus uiique abundas, habere,, quia quod irreprehensibile est, catholica defendilEc-
pariter vide. Et si liceal tibi ssecularianegotia (775),, clesia. Ifem concil. êocsesariensi cap. ix': Presbyler
id esl, causas aliquas ssecularibus solummodoexer- si confessusfuetil quod ante ordinationem corporali
cendas, coiisidera-iam iu apostolo quam in canoni- peccalodeliquerh, oblala non 'consecrel, manens in
hus exercere : el sapientiorum le fraterhaleni cle- retiquis officiis propler slndiuni bonum. Maxima,
jneniiam reprehendere desine. Et ista quidem a mee fateor, legis ausleritas. Miserumenim me! Qaid, sj
dicta, seu polius cogitala sufficianl. posl ordinalionemI eontinenter 351 vixerit, non
11. Audila vcro nl r-eferam,comperi ipse ejusdeml polerit saltem prqpler sludium honum", placendi
ordinis duos, unum lorica, alterum amica pro tem- uiique Deo,-oblala sacrare?
pore utentem, alterutrum vero se reprehenden- 12,15. Secundus tamen duplieiterconvenitur, cum
tem. 35© Sed iini canon respondebat Apostoli- prseter superius [subaudi dicla] hoc se "senlil con-r
cus (774) : . Episcdpus, presbyler et-diaconus, quii demnaricapile. eEpiscopus, presbyler et diaconus,
in quacunque sediiione arma tulerit, ab omni ccetui qui in quacunque sedilione arnia sumpseril, ah
Chi'istianorum deponatur. J Alteri vero canon : omni coetu Cbristiauoruin deponatur. > Istud auiem,
o Episcopus, presbyler el diaconus, si uxorem duxe-- G quod ex omnibus levioribus, ut videlicet illud est
ril, pellatur (Conc. Neocms. c 1). . Expertus sumI de alea, ebriositate, aucupio, alque venalu, ducilur
talem, qui ante ordinalionem adulterium perpe- hodie levissimum, ut quasi propter fidelilatem sui
travit; poslea quasi conlinenter vixit; alterum quii senioris malil presbyler loricatus praeliari, quam
post ordinalionemuxorem duxit; el iste illum, illeJ perjurus vocari; cum lamen perjuriuin gravlssima
jslum carpebat. Quibus tamen ambobus Doclorgen- poenitenlia, islud vero nulla expiari dicatur. Forle
tium, quasi uni licet, clamabat isti uiique\ propter veroex islo hicpra-libaiorum numero, id esl, hor<ira
inanem coniinenlise SUSP jaclantiam; alteri proptcr alicui (776) scilicet dixisse, cum non dixcrit, visus
duclum uxoris illicitum : Ignoras quia patienliai est Dominus : Si diligis tne; pasce ovesmeas (Joan.
Dei ad pxnilentiam le exspectal. Tu vero thesaurizasi xxi, 17); cum utique illum niinime probentur dili-
libi iram in die irm el retribulionis jusli judicii Deii gere. Quos repellere potius, quam e)igere, videtur
(Rom. n, 4). Isli : Noli altum sapere (Rom. xi, 20.)I Apostolus a sacerdolio, cum dicit: Oportet episcopum
proplerpr8esenlemuliqiiecontiiientiani,sefi..i.tt_(775)\ sine critnine esse (Tiil. I, 17); vel expressius : irre-
propler pra_ieritam ineontinenliafn, nec aliqtia sa- prehensibilem, unius uxoris viruin (1 Tim. m, 2).
tisfactione probahiliter deleiam, quamvis omissam. ~ Quem cohors illa Chrisii militum (777) veluti quem-
Allcri vero : Neque adulteri regnum Dei possidebtinl^ dam sequens signifernm, pfsecipil, ul non ljigami
(1 Cot: vi, 9). Etpoiuit fieri, ut istiusmodi ambo admittanlur ad clerum. Si non 'bigami vero, quali-
simul edueati, pariter edocti, inpuherlateexstilerint ler mflltiganii? Si non^td clerum, quomodo ad sa-
alterutra .cogniiione lascivi; ac sine examinatione cerdolium? Pone tamen qtienilibet eoi'tim forte
ad prsesulalum cnm fuissent-provecli,- unus eorum bigamum ante clericalum, forle in_clericatu exsliT
affeclaverit mulierositalem, aller belligerationem? tisse lascivum; inde post sacerdollum niullinubum,
^Nemoillorum nec nominandi. Forsilan usus abdica- bellicosum, perjurum, venatibus, aucupiis, aleae,vei
verit turpissimam foeditatem. Quibus canon uno ebriositati obnoxium, expeli qualibef occasione ad
capitulo distinclim propria tribuit, cum isti dicit : apostolicalum Romanae illius sedis, uhi seilicet so-
Presbyler, qui posi ordinalionemuxorem duxerit, de- let (778) consueludinaliler ordinandus moneri: Vide
ponalur {conc. Neocms. c 1). Alteri vero : Amplius ne aliquampromisstonemtuis eiectoribvsfeceris.Scilo
aulem pelli debet, si adullerium perpelraverit (Ibid.). qtda Siinoniacum el conlra canonesesl (sttp.,"?.. 8).
Amhos vero condemnat uiro «apite, id est ix, ex Iste igitur si illegalitate publica {Osio illo supra
Nicseno concilio ila : Si qui sine examinesunt pro- taxato, cutn omnibjussibi ex eodem concilio Placel,
vecli', vel cnm discuterentur, peccala sua 'confessiT Tj Placet condemnaiilibus, viriliter resisiente) forle
sunt; et hominesconlracanones conimolimanus con- fuerit in aposioliea sede localus, quod ulique pa-
(775) Construe : Et si liceat tibi exercere swcuiaria cui horum non dixerit, cum utique minime probenlur
negoiia, elc. diligere illuin.
(774) Hic canon inler apostolicosnon legitur. Ali- (777) Cohorsiila Chtisli tniliium, qui Apostolum
quid vero simile invenilur jn Toleianoiv, c 45. seculi prsecepei*unj,,ne bigami admittantur ad cle-
(775) Quinqne sequentes voces per sallum omjs- rum, sunt illi Palres atque ponlifices quos antea
sas persensit. novissimus Spicilegii ediior; sed eas allegavil. [
inserere ausus non esi. Verumullpsas inserei'emus, (778).Hsec non solum legunlur in antiquis ordini-
sensus coegii. Neque enim de contineniia, sed de bus, sed in vulgaid eiiam Pontificali Roniano habe-
incoiuineiUia>verificaripossunt sbquentia : Nec ali- lur ordo cum lilulo : De Scrutinio seroiino, quo an-
qua satisfactione probabililer deietam. Yoceseliam tiqui ulebaniur, atitequam eleclus in episcopumcon-
sed tinte ad pia-cedentem Pauli lextum perlinent. secraretur. In hoc|aulem scrutiuio isihaecinter alias
(776) Ediiio Acherii qttoruin alicui. Emendatio ordinatoris inlerrogatio exhibetur, quam lioc loco -
iiovissiniieditoris Aclieriani arridet. Constrne autem proponit Raiherius. Post nonnulla permillere valci
et explica : Fprte vero Dominusvisusest dixisseali- retinuimus cum novissima Spicilegii editione, uhi
cni scilicclhorutn, id esl, ex islo numerohic prmliba- anlea legebalur permhlerei, valei.
.teruin: Si diligis me, pasce oves meas : Cumid ali-
501 DE CONTEMPTUCANONUM.— PARS L 502
ticnier, ui plurinia, permitlere valet longanimis A rentia sibi (Job TCLI,14). Sub squamarum quoque
Deus; qnem si ego 3gg adiero (779) veluli injuria- 353 specie de satellilibus ejus; Vna nni conjungitur,
lus ad juris minislrum, et ille nisus injurias vindi- (785) et ne spiraculum incedit per eas (lbid., v. 7).
caremeas, imo lalia prohibentis Dei, el sanctorum Universorum quippe nequitia quo sibi congruenlius
Evangeliorum, aposloloriim, aposlolicorumque vlro- jungilur, eo cqutra Dei jusliiiam fortius armatnr.
rum, canonum el decretorum, ei apostolicaeauclo- e Nam, ul bealus ait Gregoritis, sicut mullum nocet,
riialis miserit lllteras; nonne ille, qui me lam sa- si unilas desit bonis; ita valde esl.nox.ium, si non
crilege injuriavit, sed non adeo ul iste Deum, et desit malis. J (GREG.,MOUVL. in Job, 1. xxxiv, c. i.)
omnia jura' tam divina quam humana; si quidem Quod probatum est in causa Panli apostoli; quem
jlle (780) me homuneuluniiinum, isle lolum per.ilus cum unanimiter lam Pharissei quam Saduca;i fuis-
mundum; iile unam adulteravlt Ecclesiam, iste sent aggressi, ille divisione in eis missa, dicendo :
eamdem et ornnesper universiim orbem diffusas, ut Viri fratres, egb Pharisceus sum (Act. xxm, 6), et a
dixi vero,jsi mei causa aliquid ei durius saltem man- Pharisaeis est adjulus, et a. Saduca3orumimpugna-
daverit, nonne IHico ille poterit ei reseribere illtid tione defensus; divisa utique turba, qua3euin pre-
de Evangelio : Quid aiilem vides feslucam i)i oculo mebat unita, ilkesa Pauli exiit innocenlia.
fralris tui, irabem autem, qum in oculo luo est, non B 14. Est et alia in hac re auxilii mei clifudeniia,
consideras? (Matlh.vii, 5.) El quod pirata qnidam Domini ulique ubi halietur sentenlia: Fur non venit,
superGangem flnvium Alexandro Magnorespondisse nisi ul furelur, et mactel, el perdal (Jog'n,i:, 10). Quis
jiarralur; quem caplum cum rex lorvo respicions vero ille est fiir, nisi ille de .quo idem ail: Qui non
vullu ila fuisset alloculus : Latro pessime, quid nps inlral per oslium in ovile ovium, sed.ascendit aliunde,
~nonsinifgtiiescere ? Ille magnum Coepil cachinnum ilteesifurel lalw (Ibfd. 1). Qnodest vero oslium,'
cmiiicre: Miralus oppido rex cum sibi "aslanljbus: niss de quo, canit Psalmisla. Eienim benediciionem
Jiides?.ait.EIe,Er equidcmjuste. Rex ilem : Quare"> dabil legislalor (Psal. LXXXIII, 8): crai de se utique -
Quia lu cum sis, ait, fur furum, prwdo maximus, profiletur: Ego siim osliumr(loan. %, 9). Qui lunc
omniumlatro alrocissimus, ab ipso Qceanb in fines LeBedictionem solunimodo ponliQci Ordinando lar-
Orienlis quu omniadepopulaslitegna; lalronum uni- gitar, cum-per legem a se latam cligilur. Ovile vero
versorum conditor; me latronem appellas, qui cum ipsam congregationemfideliumesse, Pasceoves meat
una monoxyllula(781)dorso meo advecta, el ih flumen (Joan. xxi, 17), Petro innuiLdicluni. Aliundevere
immissa, parum quid ab isto lillore rjipio, id est, aut est ascendere, non Iegaliferiiilroire. Ascendisse vero
chlamydem alicujus, -aut tanlummodo frenum (vid. potius, qeam intrasse convincilur ille, de quo in_
AUG.,i. iv de Civ. Dei, c. 4). Risu rex cum oremibusG canonibusdicitur:. Si quis poleslatibus saicularibm
emoriri, et sapienlissime loculum 1'aleri. Sed non usus, per eas ecclesiam oblinuerit, deponalur; et se-
faciej. (7S2)3 non mitlel ei litteras quidlibet durius gregenlur{jui ei communieant{can. Apost. 51).
conlinenles; non damnabit, non excommunicabit 1S. Consideret igitur prudenlia illa vestra, Domine,
prO lali facto aliquem; pares enim iinirnos dispari- quaa, ut fertur, universali est digna prasferri visa
lilasnon dividit volunlalum, cum similitudo deside- Ecclesiae(784): consideret, inquam, anne sil isle.
riorum Eequalitalemgignat semper effectuum, et evidens ascensus, cum dicitur talis sascularibus po-
Immanse amicitiac:pares animos, et non dissirailes, testatibus usus; sed deponi illiusjudicaiurjudicio, qui
expeiant voluntates. Scriptum est enim de lalibus ait in Evangelio: Omnis qui se exaltal humiliabilur
in descriptione membrorum capitis diabpli, vel vasis (Luc. xiy, ,11). Nota vero, quod non dicilur, omnis
illius Antichristi : Menibra carnium ejus adhie- qui exaltatur, humiliandus, sed is quise ipsmnexaK
(779). Construe, et expjica : Quem, si ego adiero vocare solel.

veliai injuriatus adjuris minislrum, ut sciltcet a pon- (78f) Monoxyllumresl.indicumTnavigiumex unica,
4ilice-jussibi redderelur, et itlenisus vindicare inju- ligno excavatum, CUJUS Plinius meminitjib. vi, c.
rias niens, imo Dei prohibentistalia, et sanclorum 15. Monoxyltulavero diminulivumest.
evangeliormn, nposlolorum, et aposlo.licorumviro- D (782) Subauditur ille, quem bigamum, et -alils
rum, canonum el decretorum prohibenlium lalia; vitiis irrelitum.ad ponlificiam sedem pr,omotumper
nonne ille, qui injuriavil me lam sacritege, sed non bypothesin posiiij,^Post pauca mendose legebatur
adeo sacrilege, ut isle pontifex, si male eleclus prae- exspeclant,mbiemendavimus expetant.
sumalur, injuriavk Deum; et omnia jura lam divina, (785) Cum hwcuna uni, elc, ex libro Job descripta
guam humaua, elc. Hic nohnibil' deesse pulavit no- essenon percepisset Acherius, voluil hoc loco iegi
wssimus ediior Spicilegii. Sed inierpunelione emen- iElnae spiraculum. Sic SpicileKiinovissimus editor.
dala, et inducta parenlhesl nihil desiderari perspi- "(784)Huberlum.episcopum Parmenseni/ad quem
cilur. Etenim voces nonne ille post parenthesim. hocopus direclum fuil, alloquilur. Hic interfuisse
repelita: seiisum cbntinuant. Sic nimirum quaepost ei pseudosynodohabilae mense Novembri anni 965,
parenihesim subjiciuntur expUcanda sunt. Verum, in qua JoanneXlI deposilo elecliis fuil.anlipapa Leo
si isle ponlifex, ut dixi, nisus vindicare"injurias Ylll, traditur aliud Liulprando, seu ejusconlinualore
meas, mandaverit ei aliquid saltem durius causa lib. 6. cap. 2, ubi lamen pro Hubertus mendose le-
mci, nonne illico iile poleril rescribere ei illud de gilur Bubtus Parmensis. Hoc auteni Ratherii loco
Evangelio, ete. indicari videlur, eumdemHubertum anonnullis ejus-
(780) Per hypotlfesin sicul depontifice, ila et de- denl pseudosynodi palribus dignum fuisse habilum,-
se casum proponit. Ille ergo, qui se homunculum qui tmiyersaliS;id est RomanaeEcclesia3, episeoiws
injuriavit, ita ut unam adullerarit Ecclesiam, ali- iierel.
quem indicat suse sedis invas'orenvquem adulierum
MSC3 RATHERII EPISC. VERON. OPP.' PARS I. o04
taverit, id est, extu]erit,veldignumsestimaverilipse. A amator meus? (Ibid.) Ej'us praecepta vel annunliare
Aliunde vero est aut rilu Siinoniaco, aut quavis alia cum Psalmista compesealur monstmnte: Quare lu
illegalitaie ascendere.Fur verovocalur ohingenium; enarras justiiias meas? (Psal. XLIX,16.)Nihilquoque
1ilro propter vim aique rapinam. Quid vero jure sauciifleare valereJScripluraiia teslante: Qucd ie~
qtiilibet (aliumidem naturaliter debeal agere, prora- tigerit immundus, immundum eril (Num, xix, 22).
ptum cuilibet est iierum eadem auclorilate digno- Cum vero sacerdos!a'sacro et dalo compositum ges-
scere. Ait enim: Fur non venii, nisi ut funlur, el tare videatur vocabulum, miserum nie! sacrum
mactel, et perdai (Joan. i, 10). Quid vero furatur? quomodo fieri, vel sallem valet putari, quod esl im-
Verba legis primitus Dei, occuliando ulique, 354 mundum; nmndum vero.quod leligerit immundus,
nec decretaliter proferendo: inde res eeclesiaealte- eonlra assertum illius, qui est singulariler mundus,
rius debitasjuri. Mactai veroanimas diabolico venr et sine quo memo est mundus, quomodovalet sallem
Ire condendas ; ut econlrario al.teri diciiur: Surge, pulari?Hic tamen suffragari videtur (786),'quod
Pelre, macta, et manduca' (Acl. x, 13), id est, apa- Baplisla Domini si JJ lestatur divinitus intimaluni,
ganitalis vita exrme, et in' Christianiiatis venlre id esl: Super quem, videris .Spirilum descendentem,
reconde. Perdit vcro : quem potius quam seipsum el manentem siiper \eum, hic est, qui baplizat in Spi-
primo? hinc demum sequaces. Talem ergo, qui ut S ritu sancto (Joan. ij 35), id esl, qui baplizalislribuit
adjuvetur, adieri(, ne ab ipso ei polius noceielur Spiritum sanctum §gg. Quid lamen faciemus, si de
[/. noceatur], suadeo, viderit. Mansuelioris enim hu- illo singulariler hoc esl dictum myslerio? Fac (787)
jusmodi si forle esl animi, si apud illum ecclesiie est lameu de omnibus jlioc el dicalur
alicujus (785), ul uxoris, accusatus invasor;~iJem qualiter conceditur hoe cuilibel alleriminislMre, qui
ct se reininisceus fecisse, timet audire : Quisine pec- non credilur inde ,guslare. Habes enim Apostolura
calo est vestrum, primus in illam lapidemmiltat (Joan. ila dicenlem : Qui manducatel bibit corpus et san-
VIII, 7). 0 quam vero non esl sinepeccato, qui Gie- guinem Domini indigne, judicium sibi manducal {I
ziaca est lepra percussus; qui cum Simone Mago Cor. xi, 29). Indigne vero illum sancti deiiniunl do-
damnatus; quimultigamus; qui, cumomnesmulieres clores Eucharisliam accipere, qui eo lempore pra?-
dioecesis suoe ipsius spirilales sinl filias, cujuslihci sumpseril comniunicare, quo deberet pceniienliam
forie earum corruplione pollulus; qui multimode a agere; quod scilicet convincitur parvjpenderc, qui,
sanctis canonibus redargulus, nec ullo modo cor- quod~scquitur, surda percipil aure, id est, Si nos-
rectus. Is vero si veretur corripere miniiscule ali- mclipsosjudicdremus, non utiquejudicaiemur (Ibid.,
quem eriminosum, censesne eum reprehendendum ? 54). Dum enim inpraesenti nobis nimium parcimus,
0 major tandem, perlepide Flaccus canlilal nosler: C ne nobis in futuro vel parum parcalur, efMnms.
0 majortandemparcasinsaneminori. 17. Ecceundecontemptusistegeneralis emerserit
hodierni saeculr canonum, imo Evangeliorum et
16. Quale est autem illud, quod talis nec Deum emnium Domini praceptorum, cum yidelicetquis
ipsum Dominum vocareipsius aslipulatione perndt- autumal nil sibi prpdesse, si observet minora, qui se
lilur, ipso dicenle: Quid autem vocatis.me, Domine, novit contempsisse majora. Quid enim hac lege re-
Dominc, el non faciiis qum dico? (Luc. vi, 46.) Yel ferl [Vulg. affert, male], si non habeat quis canes ad
Deum [subaudivvocare]. eodem per prophetam ila venandum; etaburidel meretricibus ad stuprandum?
conquerenle : Si Deus ego, ubiHimor mcus ? (Malac. Si ad sui et aliorum defensionem non capiat arma,
i, 6.) Neque patrem, prosequente: Si pater ego, ubi et ad sui mullorunique perdilionem criminosa com.-
(785) Acherius ecclesiwest alicujus, aut uxoris ac- terpretareiur?'Mihi sane dubium non est, quin vera
cusator, invasor. Novissimus Spicilegii editor ex con- sil lectio mysterio.'Deomnibus hoc et dicatur, elc.
jectura emendavit tccletiw alicujus,'ut uxoris, accu- ut sensussil: Objicietforlasse aliquis 'verba Joannis
salur invasor. Nos, minori licenlia retenlo est, corre- Ba\:listai ad unum\ confirmaiionh (legcyidum bapli-
ximus tantum ul pro aut, et accusalus pro accusator. -
" sinatis) sacramentum perlinere; sed ut idem de om-
(786) Sequens Joannis Baplistaeteslimonium eate- iiibus sacramenlis dici posse probemus,snfficiel alle-
nus suffragaiur, seu solvit, quod in praeeedenlibus rum exemplumin allaris sacramento exhiberi. Quamr
opponitur, quia cum affirmei enm qui baplizat in obrem eum, quhquis esl qui hwcJoannis verba ila
Spirilu sancto, seu qui baplizatis tribuil Spirilum restringil, rogabimusdical, numeam rem, cujus par-
sanclum, esse ipsum Chrismm; ciuicunque sit mi- ticeps non sit, cum atleio participare quis possit, elc.
nisler qui baplizat, sive mundus, sive immundiis, Haud lamen crediniiishunc locumdiiiicilem futurum,
nihil refert: nequeenim sanctilasliaplismi tribiienda si inducla lacuna, |cjuainpunclis designaviimis, pau-
est nisi illi, dequo dictum est: Hic esl qui baptizat, ceevoces suppleanlur, quibus sacranienli allaris fa-
ut Augiistinus pluribus exposuittracl. vi in Joannem : eienda est mentio, ad quod profeclo sacramentum
quem quidem secutus Ratherius in Confessione num. referunlur sequentia» Satis aulem eril post verbum
15 ea scripsiT, quas idipsum de omnibus sacra- dicalur supplere uti de allaris sacramento dicilur,
mentis seniiendum insinuant. Textum referemus np- facili sallu transcursis ab amanuensi his vocibus ob
latione sequenii. concursum similinm verborum dicalur, tidiciiur.
. (787) Novus Spicilegii editor hanc notaiionem ap- Sic autem probe Bnlelliguntur omnia: Fac ' lameii
pendil. •Locumhunc, ita ul edilus est, a neminein- Iwcdicatur eliam de omnibus, uli dicitur de sacra-
telligipossecerlusajftimo, nec cujusvis est eum emen- mentoâllaris,qualiler miyaslrarehoc alleri conceditui
dare. Nani quolusquisqueesl, qui suspicelur sub his cuilibet, qui noncredilurinde gustare, id esl, fruclum
vncibus. Fac tamen laiere vocemsacramenlo, quam percipere , uli sunt peccatores. Habes cnim twosto-
iltic amanucnsis^descripseril,ul vocem mysleiio in- lum, etc. Deomnibus quidem sacrameniis in Confes-
W6 . DE CONTEMPTUCANONUM.— PARS I. < - 5J6
miuereiion desrnat facta? Si non percutiat (788)-A eo (Ibid., 18), id esi non observabas quod per Apo-
fideles delinquentes, quod et caiionibusinlerdicilur, stolum mandaveram,Id est, Manus nemini ciio impo-
pugno vel baculo; et adullerinse absolulionis, largi- sueris, neque communicespeccatisalienis (I Tim'. v,
tionis, vel cerle benedictionis flagello, aut pessi- 22). Et cumadulleris portionem luam ponebas (Psal.
morumacluum interficiatillos exempIo?Cum vero XLIX,18), et videlicel delendendo, el privilegium eis,
Scripturarum (789) ubique tacilurnilas vilupereiur quod ulinam nunquam (791) expertus fuissem,
asserto ad id ordinalorum officii, preedicaiio vero~in ut in adulterio eodeni firmiler valerent durare,
tantum jubeatur el laudelur, ut eliam omnibus, id praebendo. Osluum abundavil maliiia (Ibid., 19): au-
est, necsaecularibus exceplis, perprophetam dicalur: ctorilntes ad hoc falssissimas, quod utique libi- li -
Qui audii, dicat, Veni (ApeCexxn, 17); et per Jaco- ceret, quod nunquam alicui licuil, congerendo. Et
bum 356 aposlolum^ Si quis erraveril a veritale, lingua iua, hpc aslruendo, commiscuitdolos. Sedens
et tonteitenl quis eum, sctre dedet, quoniam qui con- adversus fralrem tuum loquebaris(Ibid,) @57 "tique
verli feceril peccalmem ab errore viw «SMCB, salvat coepiscopum legaliier inslituttim; aut quemlibet
animam ejus a morle, et operit mulliludinem pecca- Clnisiianuni; fiiium seiliceljnatris luai, id eslcatho-
tbrunVsuorum (Jac v, 19). Ubi sciiicet nullus exci- lieoeEcclesige, cui ulique nullum majus poni valet
pitur; sed quihoefeceril, laliremuneralidne ditandus B scandaliim, quam ut adulterum soriialur episcopum,
asserilur J[790)ut et aniniaefratrissalulemoperalus, et locopastorisaccipial lupum.
et suoaccnsecutus dicatur: el alia ,atque alia pro- 18. Htec cum iaciunt homines, non ad ulilUalem
benl exempla, Doriiinumnon modo jubere verba el audienlium annuniiant juslitias Dei, sed ad perdi'
jusiitias suas enunliari, sed et facientibus praemia tionem verba Domini, sinistra scilicet inlerpreta-
polliceri; non facientes verovehemenlerredarguere, lione corrumpenles, elrenilenlem ad se Scripturam
el ab eis illorum sangilinem, id est, peccata, vel trahentes, faciunt iili; etlacet Deus, idesl, nullum
animas requirendas, quos nonmonendocorrcxerunt, eis conlradictorem adversari permittit. Sed audiant.
minari: qtiale illius existere, vel quaiilum possit, (juod sequitur, et postea, talibus relielis, sacrificio
pensemus delicium, quem ad enunliandas juslilias laudis hoiiorificent Deum ; verba scilicet legis Dei
suas eomputal lam esse, ut increpalione eonipes- amplectenda, tremenda, alque sequenda, primum
catur, indignum? Ne igiiur suspensi erremus, quoe exemplis, deinde verbis annuntianles. Illic enim,
sequuntur cernainus, et causam illico invenimus: id est, in sacrificio laudis Dei, iier est ad salulare
Tuvero, ail, odisti disciplinam, quam noii obslal le- D'ei (Psal. XLIX,25), id esl, (792) ad JesumChiislum
gem inteHexisse canonicam, et projecisti sermones \Dominumnostrum perveniendi; nimirum in laudibus
tneosposl le (Psal. XLIX,17),-id est, tuuin arbitriura, ^ Dei, quas paginae eontinent Scripturarum, inveni-
consueludinem vel arbitrium praeposuisli legi meoe. mus quid sequi, quid agere, quid debeamus cavere
Et quomodo? Si videbas, inquit, furem, currebas cum ac sperare. Securus ergo quilibet, quamvis peccalor,
sione num. 13 accipit Ratherius, quod dc bapiismo privilegium voeat eam licentiam Miloni Yeronensis
Joannes Baptista iradidit: Sacramenla quippe Dei, sedis invasori concessam, quam fautores ordina-
inquit, nec hujus sunt, nec itlius, id est necjusii,nec lionis ejus ab aposlolica sede se oblinuisse gloria-
peccatoris, sed iltius, de guo dicitur: Supcr quem vi- baniiir? Vide epist. v ad Joannem XII, nol. . Hie-
deris Spirilum descendentem,el mancntemsuper eum, vero non inera ordinandi licenlia, sed_aliquid ani-
ipse est, qui baptizat in Spiritu sancto. Ex his palam plius, quo invasor in sedis posscssione firmiler vale-
est Ralherium agnoscere omnia sacramenla eliani ret durare, indicari videtur. Baldricum, cui Rathe-
a peccaloribus minislrata sanclilatem eonferre, rins Leodicensem episcopatum cedere compulsus
quia sanciiuuisattclor non eslmmisier, sedChrisiiis. fnit, adifiterum seu invasorem pariter habuil, u(e\
(78S) Gerardus in Vila.S. Udalrici episcopi Augu- Conclusionedetiberalivu manifeslum est. Porro huic
glani c. II, n. 40, de qnodam qui aliquid ex ecclesia ila cedere debuit, ul ablata fjierii spespmnis restiiu-
abslulerat, -narral: Auguslam rediens injuste inde iionis ejus, quemadmodum Rotgerus inVita S. Bru-
rapta reporlavit, el episcopum cum scopis ei flagella nonis narrat cap. 51. Num hac in re aposloliciini
imponere pro Chrhtinomine poslulavit. Rilus indi- tdiqtiodprivilegiuni, quo Baldricusin Leodicensi sede
calur perculiendi pce:iilentes,qtios lamen seopis, vel D firmiler valereCdurare oTotenliimfuit, ita uLhic locus
virgis, atitfusle,,non vero pugnis, vel baculo percu- ad Leodicensem sedem et adBaldricum potius quam
lere licebat. Nolanda distinciio iiiler absolulionem, ad sedem Yerononsemet ad Milonemreferendumsit?
largitionem et benediclionem; adulterina autem Exploratioiibus doctimeniis deficientibus niliil defi-
absolutio vocatur, quoepeccatori sine idonea pceiii- nire audemus. Porro cpnstrtie et explica : Os tuum
lentia facilius eonceditur. abundav'1 malilia congerendoaucloritates ad hoc fai
(789) Si recle conslruas hunc locum, nihil emen- sissimas,ui esi, falsa inlerprelationedistortas ad pro
dandum aut supplendum pulabis, uli pro asserlo bandiim, quod liceret uiiquerlibi, qnod nunqnamlicun
alitid quid legentliim novissimus .Spicilegiredilor alicui. Cuni Ratherius e Leodicensi sedeptilitis fuic,
creJidit. Sie aulem conslrue: Cum vero asserto, id ut B.ddiici ordinalio defenderelur, aucloriiates sa-
est asserlionc, Scripiurarum ubiqueviluperelur laci- crorum canor.um Raiherii translationi de Veronensi
lurnas ordinaiorum ud id officii,scilicet episcopalis., sede ad Leodicensem opposiias didiciinus. Vide Con .
prwdicalio vero? elc. clusionemdeliberalivamnum.-40.
(790) Apud Acberium asserit. Jure emehdavil no- (792) Vulg. id est Jesum .... ' at nimirum. Pro
vissimus Spicilegii edilor, sicul et infra recte scri- ac, 'iu.c partieula hic abundai, scripsimus ad,
rish quod ulinam nunquam, ubi erat" quod uiique eai. que prseposuimus voci Jesum, ubi eadem desidc-
hunq'iam. rabatur. Conslrue aulein sictid est, iter perieniendi
(791) Privilegium adulleris, id.esl, alienoesedis in- ad'Jesum Christum Dominumnosincn.
vasoribus daium, se quoque expertwn tradit. Nu'n
S07 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PAR3 I. 508 .
Dei justitias enarret; si non disciplinam Dei, quae est A Homo sacerdos de semineAarpn, qui Jiabkeril macu-
ulique promulgalio can_onum,odil;- si suam consti- lam, non offeretpaies DominoDeo.suo, necaccedetad
tulionem proeceplis non anleponit illius; si furem minislerium ejus (Levit.xa, 17, 20). Subjungensque :
ipso inluens demonstrante (793), non cunlt ciim eo, Si cmcus_fuerit,sijslaudus, si parvp vel grandi aut torlo
id est, nonconsentit ei, veldefendit eum; si cum naso, si fraclo pede, si manu^si-gibbuS; si lippus, si
adulterantibusi verbum Dei, et canoniim scila con- albuginem liabens in oculo, si jugem scabieni, si im-
lemnenlibiis, parlem suam non ponil; si os ejus peliginemin corpore, si ponderosus{Ibid. 18). CujuSr
non abundat malitia conlra recliiudinem legis lo- modi igilur sluporis insensibilitate, vel amentia illius
quendi, et lingua ipsius non miscet dolos quemlibet pbdurenlur praecordia, consideret prudentissima ur-
decipiendi; si-sedens in cathedra judicandi adversus _bani(as vcstra, qufMelligens, isla omnia morali(er_
fratrem non loquilur stium, nec aliquod ei apponit Gregorio ac spirilualiler exponenle (Pflsloral. curm^
in via Domini offendiculum. Nam si fecerit talia part. i-, cap. ult. suli init.) non visceratim compun-
qnivis, taceatilli quanquam Dominns (794), id esl, gitur,_sibi preecipuesi aliquid horum in anima cernit
tacere, conlradicere autneseientes, aut non va- inesse. Cui vero omnes hae pesles domlnaniur, a
lenles, aut non ausos permittat, ne oeslimetpropter- sacerdolio aut affeclando aut retinendo si non com-
ea, quod ei sil siinilis in voluntale, id est, ipsius B pescilur, quid de eo veslrae dominalioni videiur? Si
facla approbel Dominus. Arguetur enim quandoque, enim caecusmente quilibet est; si perimbecillitaiem
ei staluenluropera, et intentiones illius contra fjciem -animi claudicat, et yiam vitaa ambulare gressu non
ejus. His lamen (795) tam in nutanlem, proe-leralia valet oequali, quamvis videat illam; si parvo naso,
et aiia, quas hinc dici possunt, conslanlibus, scien- id est diserelione modica, bona malis coaequat, a«t
dum neminem ideo ab enarrandis justiiiis Dei ggg forsilanpraeferl; si grandi quiJem,sed torto eslnaso,
compesci, uf sileanlur; sed ut et sincere dicanlur, id est si discernendi subtililale ealenus (796) pollel,
el ab eo narrentur, qui eas diiigii, ei cuslodire pro ut 35@ fraudulentus adeo sit, ut bausiator (797)
posse confendit. Cum enim quotidie audiamus: vulgo dicatur; si fracto pede vel manu, de virtute
Dixit Jesus discipulis suis ; ille veraciter est discipu- in virl«[em, ut illi qui visuri sunl Deum deorum in
lus Jesu, ei illi loquiiur Jesus, qui diligit disciplinam Sion, ambnlare, vel bonoe operationis cil efflcere.
Jesu. Nam cum de lalibus ipse dical: Qui est exDeo, valel (Psal. LXXXI:;I, 8); si gibbo lerrenae solliciludi-
verba Dei audit (Joan. vm, 47), de caeteris quid sen- nis nimium pressus, his solummodo, oueacalcanltir,
liai, subdil :' Propterea vos non audilis, quia exDeo inlendil incurvare ; ut transeamus deemones(798),
non eslis (Ibid.). cuj'us animoedicerenon dcsittant miserrime, ab his
19. Quam vero ista de psalmo hic preelibato longe C ulique, quee agenda fuerint, .mente eernendis; si
sinl aliep, quinulla suffulius eslpolestate; velquam albugine obcoecatur superbiae, sapienlem se utiqtie
propria illi, qui plurima praeeminet auclorilale, aut jtistum oeslimans fore; si carnalis petulanliae
Jector prtidens valet advertere; qualis est utique scabies illi jugileridominalur; si impetigini avarilia
(Confer not. 755) ille, quireus forsitan talium, aposto- eum-possidet similis, quia cum animam immaijiter
licse dignitatis oecupare non formidal, ut jam con- dehonestel, si adipiscilnr in terra quod -cupit, nul-
ligit, proh nefas! edilum (loeum). Cui enim nec ltim de eo senlit, tjuod in ecelo perdit, dolorem; si
ordiriationis legalilas, nec conversalionis suffraga- genilalium adeo devastetur lascivia, ut eliam cum
tur honeslas, et illi magis congruens menlis et cor- non exereet illam opere, ab hac non recedens cogi-
poris deest inlegritas,.si praedicaiionis iili inlerdici- tatione, ponderosi nunquam' ritu quiescat; offerre
lur, non mireris, auctorilas., cum et ministrandi paiaes Domino qualiter proesumit, <jui proh&eri ae
Dqmino interdicalur illi poteslas. Loquere enim,.sit ab eb, cui debent offerri, qtiqtidie audil?
Dominus Moysi, ad Aaron fratrem tuum; etrdices ei: 20. Omissis (/. aulem) enim Caeteris, tres lantum
(793) Id est, si inluens furem ipso (Deo) demon- - nendi subtililate pfiirimumtiuidem polletf sed fraudu-
sirante: cum himirtim Joannis x, 10, ait: Qui noh n lentus, etc, texlum nimium immulal. Leviori aulem
intrat per oslium in oiile ovium, sed ascendil aliunde, correctione ealenus"pm nuilatenus scripsimus.
ille fur est et latro. (797)_Vocebaus\alor, ait Acherius, intelligi pulo
(794) Conslrue: quanquani' Dominus taceat illi, id yrrum duplici animo. Yerum.Ratheiius In Qualita-
at, permillat tacere aul nescientes, aut non valentes, tis cokjectura num, 44, verbum bausiare pro fraudem
aul non ausos (male.in antea vulg. osos)conlradicere; facere accepit. Nonhabeo jidem, inquit, cuihoc com-
?ie proplerea - mslimel quod Dominus sil simiiis ei, id millavfi,minislrmn: siquidem iltum, cui unam libram
esl quod approbelfacla ipsius. argenti pro trabibus emendis commiseramanno prw-
(795) Construe: His lamen constaniibus, seu cerlo teiito, immxtniter mhi inde bausiasse percepi. Ilaqtie
constitulis, in tam nuianlem (id est in eum qui tam vox bausiator, quath yulgus usurpabat, idem est ac
nutal, seu dubius esl), prmler alia et alia, quwhinc frauduleritus, deceplor. Eodem sensu ih epist. 12 ad
dici-possunl, sciendum est, neminem, elc. Ambrosiumnum. 2 me fellonem, inquil, bausiatorem
(796) Legebalur nullalenus. Errorem deprehendit el perjurum appellqvit.
novus Spicilegii editor. Cum enim Ratherius parvo (798) Spicilegii jeditor monuit locum"hunc mani-
naio eum esse dixeril, qtii dhcrelione modica proe- feste esse corrupttim, nec nisi codicis ope omnino
diius est; palam sit ex ejtis menie grandi naso eum expurgari posse; sed utcunque tamen posse intetligi,
esse oportere, qui magna discretione praedilus est, quod ex loco Leviiici supralaudato apparel, sciiplo-
non vero qui discernendi subliliiale nutlaienus pol- rem hocloco docere dcbuisse qumnam essel mentis
let, Emendalio autem, quam ille suggcril, si discer- tippitudo. Certe eriim desunt verba si hppits.
509 DE CONTEMPTU GANONUM.— PARS. I. 510
de istis reprobationum causis, hic [I. ulique] uli A siio," mihi nunc quoque ipsi loqnar, ila suecumbo.
ponere non fit onerosum. Si albuginem saltem habel Cum sit enim digne sumenti vera eafo, panis licet,
in oculo, sijugem in corpore scabiem, vel si esf pon- quod olim ftterat, videalur, et sanguis, quqd vinum ;
"derosus, nonne salis esi reprobatus ? Ista enirn tria, indigne sumenli, id esl, non in Deo manenli quid
cum utrumque, id esl, et spiritalem, cui resistil _si(,nedum dicibile, incogilabile fatcor jnihi",361 et
Deus, superbiam (Jac. iv, 6), et corporalem, cujus Altiora le ne qumsieris]el profundiora lene scrutalus
jgnis succensus essein furore Domini dicilur (Deut. fuerh (Eccli. m, 22), dicluin [id esl puta] putare-
xxxn,-22), significenl corruplelam; quem non con- hinc quoque mihi.
turbenl in sese recognila, quein non perterrefaciant 21. Sed audiamus quidindeqmdam, id est, Joan-
audita? De his enim duobus beaio Job de diabolo nes dicat Chrysostomus : forsUan enim conj'ec(are
îcilur: Sub umbra dormit iu secrelo calami, etjocis hmc aliquid po(erimus. i Nemo, incpii(, si( Jtulas in
humentibus (Job XL, 16). Uni eorum r-csistere, irt mensa. Hoc sacrificium cibus est spiritalis : nam
dixinms, dicitur Deus, allcrius ignis in ipsius asse- sicut corporalis cibus, cum ventrem inveneril.ad-
ritur furore succensus. Unurn illorum ex archangelo versis humoribus occupalum, amplius laedit, magis
feeit diabolum 360 >allerum ex eo, qui filius per riocet, nullum praeslal auxilium; ita el iste spiritalis
graliam existendo, palrem ipsius pfaecepto appeilare " cibus," si aliquem repererit malignilate pollulum ,
prompiissime debuerat Deum, ob vitaeimmundiliam magis eum perdet, "non sua nalura, sed vilio acci-
filius appellatur diaboli: utar ut hic aiicloritate Ze- pienlis".Pura igitur mens in omnibus, pura cogita(io,
nonis beati,-insermooe videlicet quem de Juda quia e( sacrificium purum est. Sanctam igiluranimam
-palriarcha, et Thamar nuru ipsius, more suo hicu- lali -sacrificio praeparemus. t (Tfact. 61 in Joan.).
.enlissime fecit, dicentis: Omniumcorrupteviventium Auguslinus qiioque : « Qnod accepit Judas boiiuin
diabokts pater est (lib. n, tract. 14). E( o quam (799) fuii, sed malo suo bonum"accepii. Nonergo mirum,
non manducal verendam carnem Domini, nec bibil si dalus Judoepanis Christi, per quem manciparetur
ejns sanguinem [subaudi is], in quo diabolus .per diabolo; cum videas econtrario dalum Paulo ange-
tria isla vilia, hoc est, superliiam, liypocrisim, alque lum diaboli, per quem proficerel in Chrlsto {Tract.
lusuriam requiescit, licet communieare eum fideli- 62, suh inil.). J Hoc itaquemihi sensu videtur/idem
bus videatur, Dominodiceule : Qui manducdt meam essehoc saerificium bono qtiod malo, digno quod
carnem, et bibil sanguinem meum, in me inanet, el indigno;. sed non idem praeslare. Digrio videlicet
ego in eo {Joan. v, 57), cum et per eonversionem quia vitam , indigno quod tfibuit mortem : digno
ita Iioc possi( resolvi: Qui in me manet et ego in eo, _ quod gratiam, indigno quod iram ; ita enim el con-
ipse manducat caniemmeam, et bibit sangninem linet Psalmus : Adhuc , inquiens, escmeorum erant
meuni. In quo eitim Dcus manet, e( ipse in Deo, in ore ipsornm, etira Dei ascendil super eos^(Psal.
.quomodo in eo diabolus dormire possit non video. LXXVII,50), ,de manna uliqne i'eferens faslidito ;
Dormi( vero in eo qui per hypocrisim vel elatiouem quod inielligi minime obstal de sacrificio Doniini
umbrosus et vacutis, per luxtiiiam exislilhumectus. indigne"acccpto, cum et Judoehoc demonslret per-
Quid ergo mandueat, quando commiinicat? Judi- •ditio, ei in sermone Domini aliquid subinlelligi opor-
cium si respondes (I-Cor., n, 20), Apostolo eonui- tere ^ hoc est, Qui manducat carnem meam digne ,
ves, el inlelligere me pariter commones,quia'pro eo et bibil meum sanguinem digne, iu me manet et ego
juilicabilur, id est, damnabitur, quia cum Indignus in eo (Joan. vr, 57). Quod-si ila est, videndum
yexislerel, Christi est austts carnem manducare, et quibus dicalur : Venile ad Bethel, id est domum
sanguinem bibere; ac prop(erea quod debuerat illi Dei, el impie agite, et sacrificate de fermenlalo lau-
fore salvalio, -esl faclum damnatio. De subslantia - dem (Am. iv, 54). Nam de digne oblato sacrilicio,
vero corporali, rpiam sumix, cum sil mea nune quee- quod caro sit, nihil haesilo. Clirisli Aposlolus alla-
(799) Quidain heierodoxi Iiunc locmii, qui non HHI»;tibi panem etvinum, qtiod fuerat, post eonse-
sancli Zenoms, sed Ratherii esl, eo detorquent, ac si " crationem non amplius esse, sed videri fatelur, cum .
Itatlierins credideiil, in Eucharislia a peceatoribns reipsa sit"caro et.sangnis Chrisli. Tolum autem
non recipi veram carnem, nec verum sangiiinem discrimen quoad peccaiores circa solum effecUim
£hrisli. Si atrtem nec verns sanguis, nee vera caro versaltir, ut in sequentibus clarissime explical, ac
Chrisli est in Eucharislia, quam peccalores sumunt; proesertim illis vcrbis, .quibiis post sanclorum Jo-
neque de ea, quam sumunt jusii, aliud senliendiim annis Chrysoslomi e( Atigustini teslimonia prontin--
contenduni. yerum quam recte tle Euchaiislia sential: Hoc itaque mihi sensu videluf idem esse lioc
serit, atque Iradidertt Ralherins,.ex Confesswne,'e.i sacrificium bono quod nialo, idem sacrificimn, seti
praeserlimex epist. i adsPatiicium liquel. Hoeautem caro et sanguis Idem; sed non idem prwslare: di-
in loco quo seusu loquatiir, ex tolo coniexlu cla- gno videlicet quia vildm, indigno quod tribnit- mor-'
rissime eruilur. Yeram carnem et verum sanguinem tem; digno quod graliam, indigno quod iram. Vides
Uiai a juslis, lum ab impiis recipi non negat; seJ "totum discrimen in effectuum discrjmine collocari?
istos vereecarnis el-veri sanguinis-effectumnon per- Simililer in Sijnodica num. 5 de peccaloribus lo-
cipere, ut illi pereipiunt, -tanluminodotradit. Veram quens, qui-carnem agni comedunt, et sanguinem ejus
jcarnem ac verum sanguinem a juslis accipi mani- bibuni, ail: Vw enim iltis, quibus lantum bonum in
fesie-proeuldubio aslruunl illa : Cum sit enim digne lam magnum vertiiur mahtm ; dum comedenlesulique
sumenti vera caro; panis licel "quodolim fueral vi- carnem Domini, et sanguinan ejus bibentes indigne,
deatur, id esi, licet videaltir panis, quod olim anie judicium sibvmanducantel bibanl.
consecralionem fueral panis, et sanguis, quod vi-
Stl RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS l- ' 512
men cum et de eo dixissel: Ilaque epulemur, sub- /_ concullatus enervatur, et propter jaetantiam, ut-ille
junxit, non in ferinenio veteri, neque in fermento primus in aerem icrassiorem, ila isle in laseiviam
malilim et nequiliw (I Cor. v, 8). In quibiis nimi- prosteruittir lurpijrem. Hine demum non lam biga-
rum yerbis omnis maliyola exlrudilur, lam a. summus, quam multigamus effecius, sine examinalionc
pturis, quam a porrecturis corpuset sanguinem (801) provehitur ad sacerdolium, quod occasio se-
Domini, inlentio. Cum vero illa specialissime (800) quentium omnium usque ad perditipnem animarum
oralione consecretur oblatio populo porrigenda, ubi estj>rofecto maloiuni. Cum enimlii ex saecui.aribus,
Beo dicilur • Pater noster, qui es in cwlis (MaUhr qui non penilus sunt lilterarum expertes , seeunda
,\i, 8); q.ii fiiitis cprrup(e vivendo exstat diaboli,, In Pentecoste ferii audiun( dixisse Jestim discipulis
4§62<Ht ?eil° sanctus affmnal, quid cogiletquantum suis, ntiquc ei illis qui tune erant, et islis qui mo,-
se melkUur, alii commitlo perpendere; nam jion do non ejus disciplinam , doctrinam scilicel, corre-
îtfficio ipse. Considerari saneln psalmo valet facil- elionem, necnon et interdicla odio habent: Qui non
Iime, quam in his duobus, id csl, superbia alque inirat per oslium ggg in ovile ovium, sed ascendit
luxuria,. alterum ex altero pendeat, cum Psalmista aliunde, ille fur est et lalro (Jpan. x,l ) : Jiec men-
expostulel : Nonnenial^ inquiens, mihipes superbim tiri non potuisse non ignoranl Yeritatem ; non con-
(psal. xxxv, 12) : hoc esi, non conculcel in terra B sequi quoqtie, ul' qiti fur est, esse.possit pariter
vitam meam jaclantioe tlcemon(Psal. vu, 6), terrena pastor : ovile vero iritelligiinl esse Ecclesiam, qiue
me solum' ambire suadens. Ubi et sequilur : Et utiqtie oves «ontinet illas, quae-erunt in judicio acj
manus peccatoris non moveat me (Psal. xxxv, 12) : dexleram staluendae,, quamvis et [id est in Ecclesia]
spiritus utique fornicationis, qui. ubi cenodoxiee iliic mistaes.int iis, qui ad sinislram erunl iocandi5
sîirilus cor religiosi cujuslil.et occtij)averil, slalim quibus el perpetu jm nunquam deerit voe. Pasloreni
eorpus illius libidinis agilal motu. Commolus igilur legalem [/. illegalem], episcopum furcm, pseu.do-
cur operelur iniquitatem, monstraiur, dtim subditur; jiroesulem vident; quid de ej"uscu.rant provisione.,
Ibi ceciderunl qui operantnr iniquitatem (Ibid., 15). quem cognoscunl non palremfamilias posuisse, secl
Ubi? In superbiam primum, hine demum in hixurioe ipsum latrocinaliter se imposuisse? Quid de ejus
voraginem. Et quare? quia expulsi sunt (Ibid.), in- benediclione, quern sciunt maledicttim esse, Grego.-
quit. Unde? agralia Dei : et ideo non potuerunt rio teslante, quia benediciio illi in malediciioneni
Mare, indignissimi Eucharisliam facli guslare, Do- vertitur, qui ad hoc ut fial -heerelicus, promovelur,
mino taliter intercedenie : Quicunquenviuducavefii Cujusmodi vero sectaehaeieticus? Illius utique, illius,
de carne sacrificii, quo'l est Dcr.nini, ei immundilia de cujus auciore legimus Pelrum dixisse : Pecuniq
ejus super ipsum esi, perjbit animji ilta dc populo suo G tua tecum sil in perditione, eo qued wslimasli donum
(Levit. vn, 20, 21). Dei pecunia possideri (Act. vin, 20). Cum vero com.
22. Sed ctim scriplum sit quia niliil in lerra siue municans heereticp, sii et ille haereticus ; qtiid rogo
causa fit (Job v, 6): causam ipsam (non diiTneor) faciendum, quid cogilandujn, quid asslimandum de
videre videor plerumqueila posse coniingere. Pone talibus ? Eicommunicatio veroillortim quam [id esi
quemlibet nobilium scholis tradi; quod utique ho- qtianlum] potest ab illo limeji, qui excommunicatos
die magis fieii ambitu videlur episcopandi, quam e^s non semel, sed millies canonicis non nescit le-
eupidi(a(e Dominomilitandi :.-ecce pes unus super- gibus ? Consecratio quanium .amplecli, dicente Do-
]jioe,'parenlum scilicet elala volunlas. Is cum adomino : Quod letigeril immjmdus, imnifindum erit?
lescere eoeperitsaul de ipsa nobililate,, aut de quovis (Nttm. xix, 22.) Dkmnatio quanlum vereri, suadente
iutellectiis acuniine, aut fortassis pulehiitudine cor,- Chrislo : Qui sinepeccato est veslrum,primusiiiillam,
poris, aut quia slt ei, ut de quadam rpfert Hieronyr hoc est, meretricem, lapidem millat (Joan, vm, 7)?
mus, cygtieo canore vox forsitan duleior, ineipil Kam isli suntpieecipue qui meretriculas (802) jubent
insolescere. His igiiur daemonicissuperbiae pedibus ad slipites excoriandas ligare.
(800} Heec eo sensu seripsit Raiherins, quo S. D pit, qtio significari solet vis conficiendi eorpus el
Gregorius lib. ix. epist. 12, «ditionis Maurinae ad sanguinem Qiristi, sed eo quo hoc sacramentum
Joannem Syractisanum ail: Oralionemvero Domini- j"am confeclum in| canone verbis ipsius Cliristi, hac
atm iddrco moxlposf precem (idest post canonem) oratione omniitmj praestantissima Deo dicatur et
dicimus , quia mos aposlolorum fuil ut ad ipsam offerlur. Eodem jigimr sensu Ratberius hoc loco
solummodo oratiomm oblaliohis Jiostiam consecra- affirmat, ilta specialissime oralione consecrari-obla-
rent. E't valde mihi inconveniens visum cst ut pre- tionem popuio porrigendam, ubi Deo dicitur : Paier
eem, quam Scbotasticus composneral, sitper oblaiio- noster, ctc. ~De senlentia autem S. Giegorii, qua
nem diceremus, et ipsam liradiiianem, quam Redem- apostolos eonsuevjissetradit, ad ipsam solummodo
plor nosler composuit, super ejus corpus el samjiiinem oralionem oblationishostiam consec.rare, vide P. Le
n)i diceremus. Cum S. pontifex affirmet orationem Brun in Explic. Misscetom.II, dissert-2. arl. 2,
Doninicani idcirco clipi stalim post precem seu num. 7 ei 8. \ -
(anonem, qtiia incongruum visum esi alias potius (801) Lege quce de ordinatis sine examinalione
perces, qnain hanc ab ipso Chiislo uaditam reci- noster auclor superius .tradidit num. 11. Ex qna
Iaii super corpns et sanguinem Chrisli, hoc ntique negligentiaactum est, ut promoti fueiint <jui ex
Clnisii eorpus, et hiinc sanguinem jam ante ipsam sacris caiionibus Jepellendi eranl.
fna:ionem in oblaiione exstilisse praesumit. Cum (802) Nola jus et potestatem episcoporum hnjns
ct-go 'iac oratione oblalionis hostiam ponsecrari tcmporis.
liailidil, non eo sensu consecrandi veinum «u.ce-
5i3 -' . DE CONTEMPT-UGANONUM.~-;PARS I. - 5i4
23. Meminime In Rheno bicoi-ni tantum perlu- A j 24. Sed velimus nolimus, ipsos legis-Dei, quos
lisse quondam pavorem, cumulis ulique ad inslar modo lam obduranter odimus alqtie contemninius,
colliurn ebullientibus fluctuum, ui Euxino frelo ma- iibros habebimus j'udices, ipsos accusalores,,quos
jus habuisse pulaverim nullum : sed cum naulas haberi oportuerat defensores. Scriptum est enim :
fuluGia-perlliae navigandi jocari "vidissem, metu Judicium sedil, et libri aperli sunl (Dan. vu, 10) :
amisso, audaciam [subaudi meinini me] sumpsisse qttod quamvis et de conscienliis singulorum valeat
non modiearn. Hoc itaque (805) ut uti -.hic non in- intelligi; sciendum ex eo, quod in libris contiiietur,
corigruum judicelur exemplo, si seeculares ad tanta omnes judicandos. Monstrat Projihela alius, dicens :
clivini(erroris quaeisdiic depinxi( toni(rua, quee le- Conversus sum, el levavi oculos meos, el vidi, el ecce
genles intelligere uos negarenon possumus, vidis- volumen volans, et dixit ad^me : Qwid tu vides? Et
senl expergisci,utcunque nihilominus el-illi timerent. ego dixi : Ego video volumen volans; longitudo ejus
kl cumnos videan( ridendo ea quoque legere ssepe, viginti cubilorum, el laliludo ejus decem cubilorum.
et lam obslinale adversum talia, tamque audactef Et dixit ad me : Hwc esl vialediclio, qum egredilur
resislere, etrebellione contra Deum publica obdura- super f&ciemomnis lerrm; quia omnis fur, sicul ibi
ri;si llli lalianoncurant, mirumnealicui: polest vi- ' scriplum est, judicabilur; et omnh jurans, exhoc
deri? llli nempe quid dicalur, nedum intelligant, B simililerjudicabitur. El educam illum, dicit Dominus
utrum vere dicatur ignorant. Unde e( excommuni- exercituum, et vpniet ad domum furis , ct ad domum
cadones nostras eum absolulionibus parvi dtictin(, -jurantis in nomine meo mendaciler, et commo-
quia, quanlum inielligere possunl, et nos a sanciis rabitur in medio domus ejus,-el consumel eum,-et
canonibus excommunicalos GOgnoscunt, et ligalum lignaejus, et lapides ejus (Zach. v, I, 4). Andile, ait
Reminemligare vel absolvere-pqsse arbitrio.prOprio alius, nt ad alia transeam, akidite hoc, sacerdoies,
SS4 comprebendunl. Ad praedicandum sane xum el attendite, quia vobh judicium est, quoniam laqueus ,
ittaniler pervenitur : quamvis dixisse Dominus reco- facii jstis speculationi (Ose. v, 1). Quid inlelligi Iu-
lalur : Quw dicunt facile, quw aulem faciunl. noliie cidius.,.quid .qtiaesoaperlius potes}? Spectilatorem
facere (Malth. xxm, 5); Aposloli lamen exagger.mdo quippe esseoportere pontificem, qui dicjt, innuit :
sermonem quid dicere possinl, îon sibi credunt Speculatoremieposui, ait Dominusexercituum, domus
«leesse. Quid prwdicas non furanduin, spoliando pau- Israel (Ezech. m, 17). Undeet episcopus Gwece,-su-,
peres, ul loeupleleris, pejus omnrno furaris (Rom. perintendens g@5 dicilurLatine. Quisihoc agereaut
II, 21). -Qui dicisnon mwchandum ullo modo, niille nescit, au(negligit,"aut, quod esl gravius,'non jussus
iaodis in. aetilando pejus mcecharis(Ibid., 22), mul- praesumil; laqueus speeulalionj, id est episcopali
linuBus dunr qttoque non esse vereris. Quid tamen C I ordini, et cansa perdilionis dubio procul eQrcitur,
inde pioveniat, non a me discere qtiivis expostulet. maxime si non inscius, sed conscius id operalur.
Gregorium audial: 'Causa ,* inquit, ruinm populi Ait enim de talibus Apostolorum praecipuus : Melim
sacndales mati (804). Qui ulique, nisi eos contem- illis fuerat non cognoscereviam veritalis, quam poat
nerent canones, imo nisi prophetica, cvangelica, et cognitionemrelrorsum converliab eo, quod tradilum
aposlolica pro nihilo ducerent dicta, nulitis scecula- eslillh;sancio mandalo (II Pet. n, 21). Quod stipu-,
lium tam ea pai-vi diieeret vesania, sed omnes a lans ego, visceratim (quid alii de se senliant, illo-
nobis tam studiose venerata, omnino -cognoscerent rum interesse dimittens) cum eo, qui anle meidern
veneranda. Venerareiitur vero a nobis utcunque, si deprompsit, exclamo; Utinam non fuissem virhabens
diiigerenlur. Diligerentur aulem , si non illa lam spirilum, nec ad me sermo factus fuisset Domini!
sancila fuissent austere, qttoe conlraria sunl.libidini (Mich..v.,Il.)Quideninf mihi (806) corruple viveutl,
ac luxurias .malediclee, -cujus deleslationem nemo sermo Domini, nisi perspicuae con(ra illtim - rebel-
lilteratus, etiamsi velil, permittitur ignorare. Omnes lionis indicium, et perditionis esl cumulus meaj?
vero eam (805) .edisse, voluptatem vero ipsius di- Cum enimllle bonis proemia, a malo vero receden-
ligere, quamvis gehennoesuspectu multi eam cavere; tibus veniam promittat. nemiueni decipit. omnibus
ac per hoc adversarium. nobis sermonem divinum D dicit : Filius hominis -veniurus'esl in gloria Palvis
in via proesenlis temporis, Chrislo (esianle, ex- sui cum angelis suis, et lunc reddetûnicuique secun-
sistere. - . , . . dum opera 'ejus (Mallh'. xvi, 21). [Quem secutus
"
(805) Conslrue : Ilaque ui judicelur non incon- Gregorii nomen.preeferebat.
gruum uli hic~exempto hoc , si smculares vidissent (805) An hic deest 'quoadam verbum, quod regere
nos expergisci ad tanta lonitrua divini terroris , debeal omnia illa infiniti temporis odisse, diligere,
qum islhic depinxi, quw non possumus' negare nos cavere ? elc. Infra edidimus libros, itbi eral liberps.
legenles inlelligere, utcunque nihilominus el ilii ti- Moxsciendum ex'eo quod, quo locoAcherius edide-
merenl. rat, sciendum yero quod. Ita novissimus Spicilegii
Hic textus Oseae est ex "
(804) antiqoa versione editor. . . ,
cap. v, v. 1, quem cum Ratherius in vulgala in- (806) Mendose in.vulgatis apte viventi : neque
lerpretatione non inveneril,, sed legerit. tanttira enim aple, sed male viventi sermo Doraini est indi-
apttd S, Gregorium in Commentario in lib. IRegum cium rebellionis_perspicuee contra-Detim, el cunlu-
c.H,v.25,ufiiOseaequidemasseritur, hinc S.Grego- lus perdilionis,-Quid autem substitiiendum sit pro
rium allegat. Non ignoramus inter erudilos cnnlro- apte, ut significeltir male, S. Zenonis lextus a Ra-'
verli num auelor ejus Commentarii sit S. Grego- llierio antea laudatus, corriiple vivenlium, oppor- '
rius; at,-quidquid id -esl, Ratherii cedex profecto time suggessH. . -
" '
515 UATIIERII EPISC. YERON. OPB. PARS I. 516
Apostolus ait : Omnesenim astabimus ante tribunal A rationem : et qui bona egerunt, ibunt in vilam a.Her-
Ghristi, ut referat unusquhque propria corporis prout nam; qui vero rnala, in ignem wternum. (808) Sub-
gessit, sive bonum, sivemaluin (Rom. xiv, 10). Qui- veniat, sed rogandum , tuuc illi Chrislus, qui ilhc
dam quoque nec Ttiinus -vcre, cujtis lamen dicta polest vereri : De ore tuo et scriplis luis te juclico,
Yeronenses (867) Cleronomi nolunt cantare : Ad cu- serve nequam (Luc. xix, 2'), audire, et ad se ipsum
jus adventum, inqttit, omnes resurgere habent cunt talpoe, ad coeteros caprearum usrim visu increpari
corporibus suis, et reddituri sunt de faclis propriis fuisse. Amen.
(807) Cieronomiasignifieal collegium clericOruni seu Canonici ndstroe calhedralis ecclesiae publice
seu monachorum, qui laudes Deo canunt. Acta nolcbanl canere, ut idem Ralherius expressius in
sanctoruin Maii tom. VI, pag. 755, de S. Carauno ltinerario tradidil. Confer ibidem not.-
haec liabenl : Vir namque aposloticus Abbatem (808) Consirue : Sed rogandum, ut Christus lunt
simut, el pnlchram cleronomim senem insliluit. snbtenial illi, qitiipolestvereri illic; id esl in judicio
Hinc cleronomi idem stint alque canonici caeierique novissimo, audire : De ore iuo et scriplis' tuis le
clerici, qui in choro canebant. Nomos enim in mu- judico ,-serve nequam; el potesl vereri increpari,nsvm
icis idem est ac cantilena certa lege corriposi(a. (male ih vulgatis usus) fuisse visu lalpw ad se ipsum,
Yide, Salmasium in Sue(onii verba Heron.- c. 20. Disu caprearum ad cwleros. Amen : quod seilicet
Nec anle canlare destilit, quam ihchoalum absolverel in suis .aclibus dijudicandis coeeus fuerit tanquam
nomon. Quaaaulem mox referuiitui verba Adrcujus talpa, erga alios vero acerrimum caprearum vistini
advenlitm'', etc, suiU ex symbolo Quicunque vulgo adhibuerit.
dicto S. Athanasii, quod Yeronenses cardinales ,
see '
; DE CDNTEMPTU CANONUM.
^ '" '"
PARS SECUNDA. j
Ut prioribus Sane posteriora respondeanl (809), B burens adeo Jas.iviam, ut cum opus fuerit, nemo
lectoris hie udvertat perpensio, nullam rne meoe fere inveniri possit ad eligendum idoneus, nemo, qui
admiralioni, ac sludiosissimeeindagationi aliam in- legalker electo ,proh nefas! manus imponat, omni-
venirecausam quivisse, nisi pseudoponlificum cul- modis dignus. Cumque se ila j-es habeat, et, quod
pam, tam generalis, prohdolor! canonum divino- canones sancti pWecipue detestantur, isti maxime
rum contempltis; ipsam vero manu peecaloris, id amplectanlur; dum nolunt ista cavere, caelera non
est diaboli, ob superbiae vindiclanij per enerviiaiem verentur 3@y pro nihilo ducere. Hoc omnes Ee-
luxuriae commotam, quoe in furoris Dei igne suc- clesiee filii contemplanles, parvipendunt et ipsi
censa ardelhodic in saeculo(Deut. xxxn, 22), ar- omniaijuoe in-Scripluris eonlinenlur, -exemplista-
sura usque ad inferni novissima, devorans terram, lium solummodo innitentes, pieialique Dei ultra
ubi esl plantata vinca Domini sabaoth , cum ger- quam ipse promisit, sese credentes; jtislitiarn vero
mine bonorum operum, quem [t. quotl] debtterat illius posl dorsum ponenles, ideoquesine farmidine
"fgrre; vel certe cujuslibct miseri, dum illud scilicet suis voluplalibus, et mortiferis voluntatibus passim
comburendo tempOrafiler, aUcrnaliler ut comburi deserviunt onmes»Cur. vero lex ecclesiastica lam
cumanima-non cesset, sibi redditam [f. reditum] nlillipendatur, lex-mundana cur lam timealur, levis
facit v vel cerlc-terxam cum germine devorat, dum, C responsio esl: quia videlicel magis timen( homines.
ut alius-uicit, ad perditionem.omnia quaecunque amiltere pocuniam, quam perdere aniniam. plus
egit bona ila perducil, xit nihil ei prosit, si quid boni verenlur poenam (emporalcm, quam perpetuam
aliquando fecft;-.quod lamen deilladictum libidiriis damna(ionem.
arbitror perseverantia", de qua Compuiruefunt ju- 2. Quaerat et aliquis cur prse coeteris gentibus
menta in stercore guo (Joel 1,17),prophelica eonque- baptismo renalis, eonlemptores canonicae legis, et
i-endo tfaleitir Dels ipse loquela. Et monlium , id vilipensores clericorum sint magls Italici. Hoe fa-
est praesiiliim, furidameiilaXDe«_.xxxn, 22), id esl, teor causa super us relala. Quoniam.quidemlibidi-
ipsa iniiiadiscendi lpgein Dei per p.esliferam com- nosiorcs eos (810), et. pigmentorum venerem- nn-
(809) Construe-: Lectoris -perpensio hic adverlat, ferre. ln sequpnliniis aliqnid corruplum vel luxatum
ine non quivisse invenire mea admiralioni ac stu- latet, nisi sic placeal supplere-atque corrigere : vel
diosissimw indagalioni gllam aliam causam iam ge- cerle (cum germine) cujuslibet miseri,- dum combu-
neralis, proh dolor! contemplus canonum divinornm, rendo iilud temporaliter facil sibi reditum, ui non
nisi cutpam pseudbponlificum,ipsam vero commotam cessev comburi kternaliler cum anima : vet cerle
manu peccatoris, id est diaboli, ob vindiclam super- devorel terram ciim-geimine, dum,ul aliusdicit, ita
1>tw; commotam,inquam, per enervilalem luxuriw, perducil ad perdilionem omnia quwcunqueigil bona,
quw succensa in igne furoris Dei ardel hodic in sce- ul, etc. [
culo, ursura usque ad inferm novissima. devorans (810) Pigmentum generalim pro potione ex di-
terram, ubiplanlata esl vinea Domini sabaoth, cum versis speciebusconfecla. Hine pigmenlaia poftVapud
germine bonvrum operum, quem [leg. quod] debuerat Pelrum Damianum-lib. i, .epist. 11,,et apud Uldari
517 DE CONTEMPTU CANONUM.— PARS II. , 518
trienlium frequenliorusus, et vini continua polatio, A aperta sint oculis ejus, ad qvem nobis sermo (Hebr.
el negligenlior disciplina facit (811) doctorum : IV, 1-3), id est, cui Ioquuntur ipsa etiammiee -.cogi-
unde ad lanlam consueludo, el majortim eos exem- tamus, nedum lateant quaeperpetramus : hoc ipso
pla jam olim impulerunt impudentiam, ut solum- Ielifero igne ila sueeensum, ut illecebfoso libidino-
modo (812) Jiarbirasio, et verticis cum aliquantula sissimustaclu prurilui subscalpenlem concitari in
vestium disslmilitudine nudo, el quod in ecclesia suimet inleriluin fecerit, vice reciproca voluplalem
cnm negligentia agont non parva, unde lamen af- obsceni fluxus ad Ainguem; minus quidem turpiter
fectanl magis placere raundo quam Deo, a rilu quam alii, si tamen in turpitudine lali aliquid pos-
disiare eos videas laico. Inde prae se, fateor (813), sit, quod rion sil turpissimum, dici. Quid lali fujt,
illi eos contemnunt, et exsecrationi, ul digniim est, qtiaeso, malutinis illis -laudibus inlerfuisse, nisi
hahent. Sic enim eis promlsil jn persona sui ordi- publicalio rebellionis'contra Deum, perspicue ser-
nls, Ileli utique filiorum deleslans insolent;am, qui vitio quod fecerat Domini incassum vadenle? Mc-'
dixit : Quicunque honorificaverit me, lanorificdbo lius incomparabiliter sane fuerat ei mattitiuis ne-
eum; quiaulem contemnunt mem,erunt ignobiles(l ^lectis dormisse, quam lantum malum eisdem
Reg. II, 50). Per Malachiam quoque cum de probis peractis fecisse. In tantum eriim , teste Gregorio
praemisisset: Labia sacerdoiis cuslodient scientiam, B (MoraL-inJob. I. i, cap. 3_et in 7), displicent Deo
et legem requirent ex ore ejus, quia angelus exerci- niala, ul nulla placeant ei mista malis bona. Nedimi
tuuin Domini est (Matac. n, 7); de reprobis quicl nos putemus seductissima [f. seductissime] placere
dicat vitlendum : Vos autem, ait, rccessistis de via, ea Xli bona, quee malorum sequenlium vicissitiidine
el suniulizaslis plurimos in lege. Ir.ritum fechiis pa- fuerint compensata : Veslimenlumenim, ait,mJs/Mm
cium Levi; propter quod el ego' dedi vos conlempti- sanguine erit in combuslionem,et cibus ignh (lsa. m.,
biles omnibus-populh (Ibid., 8). Et per alium : Ipsi 5,). Alius item r Gloriam eorum in ignominiam com-
me provocavemnt ineo quinonerat Deus,el irrilave- mutabo (Osee lv, 7). El, iie de qtiiLus .dical, lieesi-
runl in vanitatibus suis. Et -egoprovocabo eos in eo les , suijdit : Peccata populi mei comedent, el ad
qui noh esl populus, el in gente slulla irriiabo itlos iniquilutem eorum sirblevabunl animas eorum. Et
(Deut. xxxn, 21). Subdilqne illam pessimam, hic erit sicul populus, sic sacerdos. El visitavo super eum
tactam nou semel",unde omnia rsta jvrodirejam dixi- vias ejus,et cogilaiioitesejtis reddam ei. Etcomedeni,
mus mala, scilicet sorlem : Ignis, qui ulique libidi- et non saiurabunlur; fornicali sunt et non cessave-
nis esse non ignoratur, succensus in furore meo, ei runl; quoniam Dominum reliquerunl in-non cuslOn
ardebil usque ad inferni ndvissima; devorabitqueier- diendo. Fomicatio enim, et vinum, et ebrietas,,aufc-
ram cum germine suo; el monlium fundamenla (Ibid., 2 runt cor (Ibid-., 8), idestperimunt ralionem. Item-
s22)_,id esl, Chrislianitalis iriitia, a"poslasia36S se_ que : Non libnbunt Domino vinum, et non placebunt
cjuente, comburet. Nunc euiin evidens talis est aDeo ei. Sacrificia eorum quasi panis lugenlium; omnes
ct fide percepta rccessio, cmn quis praesente ipso non qui comedeni cum, contaminabitn:ur; quia panis
timel talia conira illum commiltere, quee ille mi- eorum'animmipsorum (Oseeva, 4). Formidolosa ni-
natur inexslinguibili combuslione vinilicalurum se rnitim 3@@seuleiUii !"Sed siquis conlendat Judseo-
ilatenus fore, ut nihil ei boni, quod gessit usque ad rutn sacerdolibus btec solummoJo convenire, audiat
ipsum .quod percepit baptisma , possit ^prodesse, sibi repugnaniemApostolum ita : Qumcunquescripia
maxime si non inscius, sed certissimus id aclitat snnt, ad noslram doctrinam scripla sunt (Rom. xv, 8).
quisque. Dicente vero delalibus eodem Apostolo: Quomodo
3. Dtdici nam, proh dolor ! (814) quemdam [aliis prwdicabuat, nisi mitl-anhtr• (Rom x, 15);simissi
eodem ipsissimo referente]qti'od fereipsa eademque, fuissent, -etîion potius permissi; id esl, si Iegaiter
qua miserrimus idein cantaverat hora, cum reco- assumpti, electi, orJinaii, et quoxlsili compeleret
lerei quoque in ,Job historia : Ignis est usque ad~ agereut; uon solum-pro sui,'sed>eliamlrmumerabi-
perdilionem devorans (Job xxxi, 12), neque ignarus riumsalutecoTonamperpeiuaminererenturi ut econ-
exposilionis foret; prolatum reminiscens etiam ^ tra nune-[s«6flt«/imerenlur] ignominiam sempiier-
dixisse de Deo. Apostolum : JQuod.omnia nuda et nam, cum usura -quoaue indeficienliuin lugendi poe-
cum lib.~ii Consnetudinum Cluniacehsium. Yide id est.totasuperior pars capitis rasa; quam in parie
Cangium. Ratherius lib. i Prmloquiofum num. 9, infima capillornmrcircuIis seu cleiicalis corona cir-
potiones a medicis praescriptas pigipelila appellal. eumcingebat. His similia leges.lib.v Praeloquioruni
Hic auiem pigmehla venerem hutrientia sunl potionum."18 : Reiicio riln, cnltu, habiiup\uodue noslro,
nes, vel etiam cibi aromalibus infarli et calidiores. ipsius mundi cousuetudine atque studiis, amiclibus
llalorum Ralheriani *vi praecipuum yitium in cibo eliam in tantum utimur, ul solo, ut ila eloquar, bar-
el-poiu deplorit etiam coeevuspari.egyiistain laudibus bifasio el corona, el qitod-.'., qualescunque etiam,
Berengarii I: quas"-Domino (ore lantummpdo, et hec rarissime)
reddere videmur laudes , in nutlo alio swcularibus
0 Ilali pbViusvobissaerapoculacowli, videamuf dhsimiles.
Ssepiuset stomaelium.oilidisiaxaresaginis.
(813) Illi, id'est laici, Italici-, <juos vilipensorea
(811) Doclorum,id est eorum, quibus in Ecciesia ctericomm paulo aiile memoravii.
docendi munus incumbit. Sic iterum niim. 4, docio- (814) Hic accusalivtisû«nirf«jM jnngendus est ciim
rum ecciesiw prohibila millies mulierosifas. iilis posl nonnulla suhjectis,-!(« fuisse succen.sumhcc
(812) Barbirasium lonsio barbae , nudumyerlkis, letifero i^fne,-'scilicei libidinis, j(i,-ete.
~ '
519 RATHERIl EPISC. YERON. OPP. PARS II. . 520
' naruin. Vemens ad
Babylonem, ibi liberabcris, et Al
t tlium, faleor rueldefecisse, nisi tria suceunissent
illicredimam ie (Mich.-iv, 10), dicit, qui per alium hiepraemissa memorioe.<_uaesunt.veroisia? Fomi-
loquitur Dominus, dicens: Frons merelrich facta~esi cqti sunl, inqjiil projiheia, et non cessaverunl (Osee
libi, noluisti erubescere(Jer. m, 5). Quae ulinam duo iv, 10). Quoddum ctun illo confero, ubi dicitur: Pec-
nos infelicissimos commonefacerenl, et cum Josia casti, quiesce{Eccli. xxi, 1): et cum illo, ubi legilur:
rcge scissis vestibus dicere quemlibe( nosirum ad Quifurabatur, jam nonfuretur (Ephes. IV,28);side-
reliqtios facerent: Ite, consulileDominum superme relur, mihi aliquid fornicaloribus profuisse, si a for-
et super populum meum el super omnemJudam (IV nicando studerent'cessare. Reliquimcogitationisdiem
iieg. xxiij 15), quem iiUelligere possumus confes- fesium vgenl libi(Psal. IAXV,11), dum.PsalmistaDeo
sione Dei insignem ca(holicam Ecclesiam, de verbis ioquitu/ quoque; videiurmihiinnuere,utcogllatione
voluminumislorum, -canonumscilicel et decrelorum nequam derelicta, quod sil eniiendum, (818) ne
quoe continentur iri archivis ecclesiarum; Magna virus mortiferae delectationis in effecium scelerake
enim, ailille,ira Domini succensaesl contranos, quia prodeat aeUonis, scabies u(i pessima scilice, ab inte-
:non audierunl palres nostri verba librorum islorum, rioribus cutis; eumque diem fore de nobis Deo
ut facerenl omne quod scriptum est in eis: ulpatres solemnem, si pravum opus noslram non sequitur
intelligas Ecclesiarum pontilices. Quateuus iile sal- B] voluntatem. Veniensquoque ad Babylenem, ibi iibe-
tem cuilibet noslrum respondere dignarciur : Hwc raberh (Mich. iv,, 10),idum lego; cum quis de cri-
dicil DominusDeus lsrael: Pro ea quod audhti ver- minibus ante actis conftinditur, prodesse ei mul-
ba voluminh, et perterrilum esl cor tuum, et liumi- tum mihi videlur. Josioe quoqtie regis me multum
lialus cs coram Domino, audilis scrmonibuscontra obleclat exemplum, dum illud cum eo confero quoj
locum islum el habilalores ejus: quod videlicet fierent " legitur in Pentateucho: Qui limuerit, inquit, ver-
in sluporem et maledictum, et scidisti vesiimeutalua, bum Domini de sgrvis,Pharaonh, feceruntxonfugere
el flevhii coram me, el ego audivi, dicil Dominus.Id- jumenta et pecora sua in domo; ei non cecidit super
circocolligamte ad palres luos, <>.tcolligerh ad seput- ea grando (Eir.od.[ix,20). lllud quoque dicens: Bea-
crum luuni in pace, ut non videanl oculi lui om- lus homo qui semperest pavidus : qui vero mentisest
nia mala, quw hulucturus sum super locuni islum durm, corruel in malum (Prov. xxvin. 14). Vidisli,
(Ibid., 18). inquiens Dominus, Achab, quomodo humiliaius ei.t
4. Quorsumtamen haec,detraheiidiavidaoemulorum coratn me? Quia igilur Itumiliatusest mei causa, non
sl requirat inyidia ? Nimirum ul quod innotescere inducam malum in diebus ejus,(IH Deg. xxr, 29).
nequiyeruni praemissa, demonstrent termino pro- 6. Quoeutiqueimeam lelevarequaniulumcuiique
\ima: nempe u( patefieret quaereiui, unde iste, id 'f Tion diffiteor desperalionem, quamvis nullam prav
est, hodiernus proevalueritcanonum sanctorum tam beant securitatem. Non modice nam me terret dum
universalis contemptus. Ad hoc pervenlum nostra alibi lego, quia sicut nrm prolicit plagato medicinae
est inquisitione atque indagatum, eorum conligisse alicujus impensio, si adhuc fenrumin eo sit: ita non
sine dubio culpa, qui cum eos legant, atque intelli- prodest poenilenlia illius qui peccatum, quod plan-
ganl, pro nihilo ducunl. Tum quare hoc faciant pa- gil, non deserit, ut Dalaam utique eomptmctio, et
riter est indagalum: quia videlicet cnm illa, qure Esau conslernalio prodil: hocidem quoque asiipu-
illi magnopere interdicunt, isti libeiuius agant; lante Domino, dum dicil: Quam vilis faclus esite-
(815) qiiee-praocipiiiiu enixius, exsequi omnimodis rans vias tu-as {Jtr. II, 30), Gregorium 'flomil. 57,
nolunt. Quoe aiinl utique illa? Duo : Docloriimscili- in Evang.) quoque dixisse duin lego, vel audio,
ccl Eccleslaeprohibita millies UHilic.rositas,sive ille- quod ad magna praemiaperveniri non pos&it,nisi per
cebrosa non uniformis, Deoque magis deteslanda magnos labores; et meos considero mores: si non
voluptas,.et neglecta ipsorura Christo ainabilis cas- perterreor, insanire. me faleor. Si enim ad magha
tilas. Quaej(816).triacuni caetera. qucein liluis ^Q preemia non .pervenilur, ad maxima supplicia quod
cpnlincntui; divinis, faciani omnino conlemni, con- sine dubio perveniatur^ inlelligi datur. Quid enim
teniptores ipsos (817)jure vicario a Deo monstratum -*in coelo, quod rion sil praemium niagnum? Quid in
esl reprobari, reprobalionem vero ,ipsam pcenam inferno, quod non sit maximum daiunum, trlbuitur?
subsequi sempiternam, non' vero pro uno tanluni Quam vero me dulcisona obleclet illa Domini, qua
peccato, sed etiam pro malo,, quo alios perdunt, dicilur, vox: Gaudium est in ccelosuperuno pecca-
exemplo. tore(Luc.\v, 1). SH 9uam 'Uieo terreat, dtim
5. Hujits jjestilenlioecum nullum jjosuerim reme- siilvjungil,pceniienliamagenle, nequeo dicere. Dum
(815) Baluzius sic legioporlere monuit,inquit no- sil longe lurpius. Sic in notatione Iaudatus editor.
vissimus Spicilegii edilor. Editum erat, qumperci- (817)Jure vicario, id est, sicut 3111
contemnunt ca-
piunl. noncs et Scripturas sacras, ita vice versa Deus
(816) Imo duo, ut supra: nam duo duntaxat luxu- monstrat ipsos a[b aliis contemni ac feprobari, uti
riae geuera notat, primum illnd quidem, quo libido anlca oslensum est,
despumatur in mulieres, alterum, ti( ipse ait; non (818) Conslrue:. n'e virustnorliferw deleclaiionh,
uniforme, illud scilicet, cujusspeciem cum superius uii scabies sciliceipessima cutis ab inlerioubvs- pro*
retulissei num. 5, lurpissimumquidem id.essemonet, deal in effeciuinsceleralw actionis.
quod clerico illi accideral, sed ila ut aliud quiddam
'
§21 QUALITATISCONJECTURA. , 522*
eiiini quid sil poeniteniia,vel in canonibus sanclis, A 7. Sed jam nunc sufficianl isla, scaturigine con-
vel in eorum qui eam digne fecerunl, exemplis contemptus canonicoe sanclionis abunde monstrala.
sidero, et ignaviam pariier meam altendo; vas, vae, 372 Namslulli proprium esse sensum totum effun-
vse, lantum clamare compelfor,.Nam, derelielis sce- uere suum (Prov. xxix, 11), asserto monstratur
leribus, verissimum atque piissimum tenemus jrro- Scriplnrae; simulque (819) cavendum in silvam ue
missum dicentis : Convertiminiad me, et ego rever- ligna ferre, hortisque siiientibus in flumine veeors
tar ad vos [Zach. i,5).Dehis vero, quoerelinqui non aquam mitiere, jure vituperer ipse. Quia vero meam
valent, quid cogitem, nedum dicam, dubius exslo. inertiam urbanitas quondam, si recolitis, quomodo
Scriplum enim cognosco de Dco : Si concluserit orarem, est dignata consulere vestra; quid milii sit
hominem, quis ei tlicere potesl : Cur ila facis ? (Job instanlcr orandum in vestri libro amici oeqiiinomi,
xvni, 8.) De quovis eliam talium : Immisit enim in atquead me persequendtmisocii, invenisse confiteor
rele peJes suos, el in ejus maculisambulat. Quem meam modicilalem, Huberli, quod cl isthic ponere
utique ulrum absolvere dignelur ille dequo canilur : opereeipreiium duxi.
Qui aperit, el nemo claudit; claudil, eljiemo apertt COLLECTA.
(Apoc. III, 7) necne, non est hominum in hoc seeculo Conspirantes, Domine, conlra luoe rectitudinis
judicare. Scriptum est enim : Nescil homo utrum JJ firmamentum, dexlera virtutis ttiee prostcrne, ut
odio an amore dignus sil, sed omnia in futurum j'ustitiee non dominetur iniquitas, sed subdatur sem-
servanlurincerla (Eccle. IX, 1). Qtiee tamen senten- per falsilas veritali. Pcr Dominum.
lia, ut peccatori desperationem adimit, i(a jnsto sol- SCCRETA.
licitudinem adjicil, si quod compelil, agerenon de- Oblatis,queesumus,Domine, placare muneribus, el
sistil. U( scilicelnemo in hac vi(a sitsine cura,sed nos ab inimicis clemenler libera nostris. Per Do-
qui sperat in Domino, speret, ita lamen Ut quod juinum.
ipse promisit, non aliud quidlibei inaniter speret; POSTCOMMUNlO.
et qui gloriatur, non in se, id esl opere suo, alqae Heecnos communio, Domine, et a cunctis exual -
virtute, sed si gloriaiur, in Domino glorielur {II delictis, el ab inimicorum defendalpoleiuer insidiis.
Cor. x, 17). PerDominum.
(819) Conslrue : Cavendum,ne ipse jure vituperer dam sit mihi; quod el ponere islihc duxi preliutn
ferre iigna in silvatn, el vecorsmiliere aquam in flu- operm.Sequens collecla excerpta seilicet a Ratherio
mine horlis sitienlibus. Quia vero urlianilas vestra fuit cx libro cuj'usdamHuberti, qui etim adversariis
quor.dam dignala esl- consulere,si recolilis, inertiam suis socieiatem inieral. Hunc aulem mquinomum
meam, quomodoorarem; confiteor, meam modicila- ,-, vesirum appellat, ejusdem scilicet nominis: Huber-
iem invenissein libro Huberli amici veslrrwquinomi _*lum enim Parmensem alloquitur, ad quem hoc opus
atque socii ad me persequendum,quid instantcr oran- direxit.
(820)
RAtHERHOPUSCULUM
AB EO INSCRIPTUM
PALITATIS «MltlA GUIUSDAM..
373 *• Cogor per omnes actus , sermones, _) debeam ad illud supremum judicitrm, ubi emnia
inlentiones insuper meas osorum cavillalionibus hic incorrecta sunt ventilanda , venire , sed dc
respondere, quasi ego sim utique solus, qui non omuibus in hoc sceculoi-ationem hominibus rcd-
(820) Hoc opusculum ab Acherio -editum e Lau- anno 952, sed ab eo tempore quo episcopattim
dunensi codice, inter -Ratherii lucubrationes Ful- appetere ccepit, ut expiicabimusnotr62; hoc certe
cuinus recenset cap.- 24, cum litulo : Conjeclura opus scriptum, dum Yeronensem episcopatum lc-
vitm ejus. Tolum euimvero in eo fere versalur,' neret, et dum eum Miloni nollet dimittere, ex
ut mores et consueiudinem vitae ejusdem acri et pluribus ipsius opusculi locis manifestum est; di-
ironica quadam ralione explicel, qua malevolus niisit autem illum anuo 968. Assignandum atilem"
cavillalor omnia ejus opera etiam meliora trans- videtur ineunti circiler anno 966. Cum nimirum
versa inlerprelalione distorquere fingitur. Ad tem- Ratherii hostes lum ex ejus lilteris ad Miionem
pus quod atlinel, plerique hoc opus scriptum ptt- scripiis sub finein anni 965, tum ex ultimo, qtiem
tarunt anno 972, eo quod num. 15 legatur : Qua- eodem lempore addidit, numero Conclusionisde-
drhginta jam fere sunl anni, cx quo ambire poten- liberalivw iniellexisscnt eum nolle episcopatum di-
liam cwpi, id est episcopatum; el dum se iia senem miltere, nisi imjieriali preeceplo cogerelur; ipsius
prsefen, ut vix annum vi(ae sibi superesse exi- vitam et mores apud imperalorem variis cavilla-
stimet. At prae(erquamquod anni fere quadraginta tionibtis noiare moiiebanliir, ul imperiale ejiismodi
haud sumendi smil ab episcopalus initio, seu ab p:;scepium oblinerent. Ratherius auiem eorum ca-
PATItOL. CXXXVI. 17
'
123 RATHERUEPISC. YERON. 324
<iere : cui scilieel non Iiceal soli niii proefixoloqui, A fillonem (823) non audet appellare. Slililes non
'{[iubaudinec liceat] de uno sahem in allerum trans- opitulari sibi insiantcr causari, (821) quodve capi
-ire sine ratione reddenda cubiculum ; cum Dei sivissenlquc illum abduci. Mores , lectionem , et
misericordia, el illius (821) eleemosyna, qui mihi caiiium carpere clericorum. Illegale conjuginm
contulit ipsa, habeam nmlta, nec inierdicla niihi nominat adullerium (825); legem [subaudi potius]
sit eis frucndi lieentia. Et utique si inter se lalia quara consueludinem , dogmatizal tenendam. Opus
t [subaudi osores] collatrarenf, non mirum ftierai;- servile (826) iutcrdicit Dominica die. Non modo
"(822) tales mirum haud modice de lalibus 374 iuusitato, sed eliinaudito commissos. [id est con-
Jaiigare iniperiales si ausi sint aures. Quid enim versos, seu dicalos Deo] Deo jubel niodo servire.
ad illum , cui de tola elimatis noslri est cogitan- Ad magna prwntia perveniri non posse nisi per
(iuin monarcliia, oprts referre, de uno iu altcruin magnos lubores (GKEG.homil. 57 in Evang). noil
se si colloeat pauperctilus aliquis.lecttim, de uno quiescit clamare. fUbi ergo reges, ubi omnes.divitiis
in aliud si se verlil quiliiiel latus? Cavillaloribus afiluentcs, inde qui voluptuose vadunt viventes?
igilur maleria est: ad id , instant cui agendo, ipse Calamilosis nam liste solum regnum Dei hoc dicio
1
nii minisirem , falsaveris, opiirabilia eerlis atquc promiltil. Nasum scmper lenel in libro, inde gar-
conjungam, rumusculos hic congerens pro valentia B rire non cessal. lOmnino rcdarguit omnes, (827)
vesiros, quo vos ulique exsatiem cunctos. Quoe conliguusnulti, ciijus tnoresplaceant illi. Quem vero
dicaiis, quoeve de nie quali quoque sensu dicere laudat, qui seipsum ' semper vituperal? Illa sed
valeaiis, per quamdam proeveniensanticipationem forte dcceptus Aposloli verissima senlentia , male
liujuscemodi, similem cui anie me, credo , de se ulique inlelleeta : Si nosmeiipsosdijudicaremus, non
inillijs fccit, de me promere tenio ipse relaium. utique judicaremtlr (1 Cor. n , 51) : quasi peccalo-
Legal crgo qui volel, el de me proferal pejiis quid- rem se confiteri alicui sufiiciai, si peccatum quod
dam, si valcl. confitettir non descral; cnm utiquc si alter hoc ei
2. Faipulos , inquiunt , qtios non audet fiagel- diceret, molesiissime ferr-ei. Quae dicit , seribit,
lare, 2.TS nialos servos non cessat vocare. Dicit, (828) legendaque posterls, proesenlibus 376 lIt
*juia pro eo, quod est animosus aique pauperri- derogenl, linquere gcslil. Chronographiam (829)V
jniis, nolil minislrum vel capellanum habere, queiu graecizando vanus, <:um non sit saliem Lalinusr
villationespracveniens,qtirecunquesive vera, sivefalsa (824) Mililes, ide quibus loquitur, sunt Eccle-
opponi poteranl, hoc opusculo ita lepide eorum sioevassali nobiles, qui pro Ecclesia el cpiscopo
verbis exposuil, u( censura simul e( defensio vi- mililare debebanl; Ratheriusque conquestus iradi-
deri possit. Ineunli atUemaino 966 idcirco ascri-13 tur, eos sibi noii opltulaios, quodve sivissent eum-
bimus, quia lum maxime ebulliebanl molesliaede dem capi et abduci, cum scilicet a Milone com-
episcypatu dimittendo, eoequefere consopiteeviden- petitore suo caplus el abductus fuit: de quo vide
tur in Qua.Iragesima anni ejusdem, cum ejusmodi infrajaum. 855. Adeaporro, quae mox addunlur
angusliis solulus synodtimcoegit, el synodicamedi- De de canlu clericorum, notare licel duo. In opusculo
dil. ConferVitam aucloris n. 109.. clerich rebellibus ntim. 1, memoratis prophetis,
(821) Itlius scilicel iniperaloris. Constrtie autem : psaimis, hymnisl et canlicis ait : Quw vos jaclatis
cum habeam multa Dei misericordia, eCeleemosyna ftliis llalim Ecclesiis frequentare melius. Econtra
illius, qui milii conlulit ipsa, nec. elc. Quoad im- eos perslringit ,t propterea quod nollenl canere
peratoris eleemosynamconfer inferitis not. 920. symboliim S. Albanasii. Confer Ilinerarium num.
(822) Construe : Mirum haud modice, si lales -7, et Delii conlcmpiucanonitm part. i, num. 24.
(osores) ausi sint fatigare aures impenales de ta- (825) Dhcordia nuin. 1 : Adulter, inquil, iwbis
tibus. Quid enim opus est referre ad itlitm, cui co- esl, qui conira canonesuxotius est. Et iu Apologetico
gitundum esl de tola monarcltiauno climalis noslri, si conjngia clertcorjim simililer vellicans ait n. 7 : His
aliquis pauperculusse cotlocal de in allerum lene [superinlendo],qui ditm monogatnosfore adttlle-
clum , si quitibel se verlit de uno in aliud lalus ? rium publicum,| dum illegale ultque conjugmmsit,
Igitur cavillatoiibus maleria est; ul ipse minhiretn trigami esse, el: proh pudor! quadrigami, et lioc
ad id, cui inslanl cgendo, atque conjungam falsa presbyteri el diaconi, cum bigami ex laicis nequeant
verh, opinabilia cer.is, congerenshic pro valentia, saliem fieri clerici, pro niltilo dicunt ?
id est qiioad possum, rumuscutosvesiros,quo utique i-i (826) In episi!.12, ad Ambrosium num. 5, ait:
exsatiem vos*cunclos. Ipse prmveniensper quamdam Cutn excommunicationeinlerdixl, ut ab opere ser-
anlicipalionemhujuscemodi, cm similem,credo, anle vili Dominicadie cessarem. Id cnm evincerenullo
me nullus fecit de se, lenlo promere retalnm, id modo valuissem, porlas abserari conlra venientia
cst relationem, de me quw dicatis , quwquevaleatis plauslra prwcepi. lloc facinus aut morie, aut ex-
qitali quoque sensu dicete de me. Yoces opus re- pulswne mea deberejudicanl cxpiati.
firre, qttae in vulgalis perperam traducise fuerunt (827) Contiguus, id esl, animo pfopensus, pr.p-
anie voeem monarchia, in congrueniioiem Jocuin pinqttus, amicus; sicul cotniguitasin GlossarioBar-
restiluimus. thii ex Guiberti Hisi. Palaest. pro cognatione et
(825) Kero monachus , verbera fitlo , verbenun amicitia accipilur.
fitlonum. Iline fitlones, verberones, verbere digni, (828) 1J est-, et gestit linquere legenda posteih,
nebulones. Yide Cangium. Qui nec minisuis, ncc ut detogert p>'vsenlibus.
ocapellanisulebatur, omnia jjer sese agere debebat; (829) MiiTOusiin notis ad Sigiberli librnm de Viris
]et ideirco se cinimosumvocare videtur Rathenus., illustribus, ubi|de Ralherio loquilur, Clironogtti-
quod cum alii episcopi mulia per ministros ge- plram ejusdemmemorat inter manusciijitos (.ouices
rerent, ipse per se quaelibel gerere non verere- bibliolliecoeGemblacensis. Cum vero haec hiiiiio-
tur. Hinc num. 14 : Non habeo, inquil, ftdum, theca ineendioconcrcmata fuerit, frusira liic codex
citi hoc committam, miuisirum. Facio pro me ipse quoeretur. Quispiam foi'lassis- suspicahiiur Cltro-
qitod possitm. nographiw nomîie indicari ConfessionemJAalherii.
S2S OUALITATISCONJECTURA. 526
liujusmodi sui temporis vocat scripturam, quaeuti- A nullam facil distanliam peragendum, mullos asscve-
que conlemporalium sjbi coniineat vitam; se pri- rans nobiles ignobilia, multos ignobiles nobilia
mum, se inediaslino, se rodens ipsuni poslremo, sxpe fecisse, nobililatemque ex potenlia et proprie
inde omnes suople more yiventes, genuinum in eis actu, quam ex alieno, Sallustio teste, pendere. Fu-
figere non desinit deniem, inlactum deserens ne- geresicquem sesimulat, laliforsjlan modo mercari
niinem. Unde quia contra onmes lingua ejus, lingua conatur honorem ; osteniatione solummodo, ut cer-
merito esl omnium contra eum. Ferri vero utcun- nitur, captat: veram gloiiam vana commulal. Labeo,
que polerai linguee procacilas ejus; (850) djgiios remur, ob talia factus, incidit in eos forsitan actus,
jure aliquis frangerel conlumaces illins, venuiiis quos .jjene semper in suis deplangit sermonibus,
talia^sciiptilahies. Quid plura ? Dissimiiis omnibus (8341 manu peccatoris commotus, pede superbiee
honorem curantibus esl ejus vitai .Yestibus non calcitralus, halitu Behemolh inflammatus, a gralia
coniitur(85I), calceamentis turpatur, scamnalia non Dei expulsus,-non valens consistere reclus, immim-
quoerit, mensalibus indiget; lectisterniis mediocri- dum quid, indeque iniquum forsilan operatus. Visi-
bus, ceetei-aquesupelleclile delectalur, pretiosa non lans enim speciem suam lam.soepedelinquit (855), ut
ambit. Nil quod gloriae perlineat in eo videtur, sicul ille quondam in Threnis de aliis, ita iste tlc se
nil quod honori. Manus lantum el labia cibum la7 B dicere veraciler possiL: Octilusmeus deprwdatus est
val stimpturus, necnon et stimpto; faciem raro. animatn meam (threu. m, 51). Enimvero nisi ila
Forsilan in palria sua fuerat bacularis (852), ideo proculdubio esset, et se talia vel fecisse vel facere
Illi tam honor omnis est viiis, longe alilcr soepe unde infernales lueredebeatpcenas, non agnovisset;
licet dictum sit frequeniius nobis, filius earpen- ad illam qua prandenl 'CoMerihoram, ctim sit cda-
larii; ideo lam gnarus , lamque voluntarius es( ba- cissimus,-ipse pransissel (£56); carnem ut aliquolies,
silicas s(ruendi vel restruendi; lapides semper ver- semper ut alii, comedisse(; lol miliia vicibus, ut
sal el reversat, ipse cos ssepe conneclit. solus existens agere narratur, veemihi, voenon quo-
§>"?? 5. Qucesunt servorum agerenon dedignaiur; que clamassel. Non desunt enim qui saepissimeau-
[subaudi eorum.quae stint] dominorum adeo negligit diant eum solum quasi cum altero rixari, e( ali-
«simijiit posthabitocuruleponiificali (835)frequeniius quando dicere: Quid vis iierum, diabole? Nonne jarri
decubethumi; Epicurusacvelutialter, summumin vo- consenuisii in talibus mecum; effela mmbra, e(
luptate bouum qui censeat esse, si ventri bene esf, si enerves cur adhuc laceras ar(us ? Nonne libi satis
Iaieri,sipedibus, sisibiestsuisquesufiieiens so!i,con- surn (raditus? Nonne salis gehennam habeo emptam?
ienlus. Noncuratsibi mandueanti uirum quilibet assi- Quid amplius pretii quoeris? Minoris poiuu piia pe-
<leal costus: mensa quippe illius expers divjtum, so- C rennis emi. Si non sufficiuntvero quoesunl in litjro
dalitatem haud respuit nec incongrue vilium, pau- Confcssionis meaedescripia, recurre, maligne, 37S
perem asserens mensam locupletes dedignari convi- ad luum, ubi ulique scio niiiil malorum meorum
Tas. Inler nobilem etignobilem ad suum commoduna omissum, sullcere, sed fateor, poterant tanlummodo
quam ex ms. Lobiensi edidimus. In hac enim ej'tis- suam voluntalem non adit vocatus episcopum; ille
modi quidem descriplio coniinetur, qua se pri- silos baculares millil, et per poleslatemeum rapiunl,
mum, id esl in principio operis, se ntediuuino, et ad episcopum ducitnt. Ratherius vero a nori-
id est iu medio, seipsum postremo, id esl, in ejtis- nullis irrisionis gralia dicebatur fuisse bacularis,
ciein Confessionis fine reprebendit, et hac occa- vel fitius carpenlarii: quod tamen longe aliter nobis,
sione alios identidem pungil. Cnm tamen in Con- id' est YcroiKjnsibus, frequentius dicium ipse ca-
fessione non ferial omnes, ita ut in laclum deferal villalor aflirmaf; vir enim nobiiis, siciU erat, ut
neininem, quemadmodum in Chfonographia fecisse in Yita § 1 ostendirnus, ita etiam a pluribus e
iraditur, aliud opus deperdilum Chronographieetitulo Germania Veronam advenientibus, qni ejus gcnus
jnscriplum putamus. Hoc quidem in Iiinerario num. noverant, diclus fuit. Kotatu diguum est carpen-
8, iienim memorat: 0 ChronographiaRatherii pes- tarium aceipi de eo, qui etiam ex iapidibus ali-
sima! ubi etiam indicare videlur, se in ea clericorum quid constiuit. Ratherium iu struendis atque re-
suorum mores perstrinxisse; quod in Iibro Con- slruendis ecclesiis inlentum alibi quoquc -videbi-
'fessionis non invenies. Confer ibidem nol. yv
" mus.
(850) Conslrue : aliquis jure frangerel digilos con- (853) Forte dignilale pontificali, ail Acherius ; sed
tumaces illius, scripiiiantes ialia venturis. .Quaein- profecto aliud tum cogitabat; "namcuruiis hoc loco
nuunt ferri posse, si auctor sola lingua feiiret : sedes"est, quali tilebantur magistratus , el qui digni-
at scripto eadem vulgare, el ad posteros trausmit- late quadam publiea poilebant. Jta novus Spicilegii
tere ferri non posse. editor. Mox conslrue : ac veluti aller Epicurus, qui
(851) Pritis non comiter corruple, ut novissimus censeat suminum bonumesse in voluplaie, contenlns
Spicilegii edilor notavit. Mox ubi -scamnalia Acbe- si bene esl ventri, si taleri, si pedibus, si esl sn/ficiens'
j-ius putavit legendum scamella. Latidalus vero s':bisoli et suis.
editor nibil mulandum crediciil, et jure : nam Ra- (854) Haecin conlrarium sensum sumpla ex illis
.herius in Testamenio pariter hcec tria nominat, Ps. xxxv , vers. 12 : Non venieltnihi pes superbice,
scamnalia, mensalia, id est, stragula scamnorum el manus peccatoris non moveattne. Mox verha Ittditu
alque mensarum, et leciisternia. In Confessione Behemot inflammalusreferuntur ad illa de Behemot
qtioque, num. 54, mensalium et scamnalium fit Job XLI,vers. 12: Hulilus ejus prunas ardere fucii,
mentio. ct flamma de oie ejus egredilur.
(832) Baculares diccbantur apparitores, quippe (855) Haecquoque conlraria illis Job v, yers. 24 :
qtii baculum gestabanl, unde in epist. 12 ad Am- Vhilatis speciemtuatt} non peccabh.
jjrositim num. '4, apparUores ccclesiee baculares (836) Prandebat ergo Ratberius serius quam coe-
vocat. Si cteticus, inqui(, aul famuius ipsius per teri, nec semper, ut alii, comedebat carnes.
RATHERIl EPISC. YERON. . 528
S27
"illacjuee (857) Italia, Francia cantat, et.Norica, qus>A _j nunquam, ad cortem (840) rarissime, et si forte,
non ignorat Burgundia, recolit Provincia, meminit non sponle. Id tamen si facit, ad palatium 37S
saltem transacto : quo cilius valet,
Seplimania, Saxonia loquilur, Suevia recordatur. In- qualriduo pergit
veleralum dierum malorum me nominari, valere, diversorium repetit, librum receplat. De nulla re
•sulficere tibi, maligne, poterat jure. Scio tamen Caesaremappellat, nil ab eo qucerit, nulii suorum
versule,scio, quod me quem, proh dolor ! tenes, apud ejus clementi&m suffragat. Ecclesiae suoe nihil
non quaeris, sed per me acquirere (858) alios satagis. acquiril, perdere plurima sinit. Cum primoribus
4. Haeccum audimus, quanii eumhabere valemus? nihil aciitat regni, hospitia ilkmim non adit, colloquia
Deo displicere illum «gnovimus; placabilem nobis parvipendel ; ad suum [id esl hospilitmi] eorum
eum quomodo facimus ? Desperaiionis enim cum nullum invitat. Nulli illorum quidquam largilur,' vel
verba sinlisla, quid de eo censerevalet noslivrcum eo ab eo pelit; domum semper vacuus redii. Jusjuran-
testimatio, ila utvilupeiclelsua? Et cum, auctore dum "nemini offertj neque a quoquam requiril. De
esse nulla hujus seeculigloria aliorum se inframillit (841)
Apostolo, irreprehensibilem oporleat episcopum
il Tim. in, 2); tanla, lam reprehensibilia inveniri exemplo. Dicit se gloriam ideo deteslari, quia, cum
inuno valere, quis-valeat Terre? Inter omnia vero voluit, eam nequierit adipisci; modo, dura non tla-
ejus estmaxime miranda loquacitas, cum disertilu- U j bitur frui, siultissimum eam sit affectari. Pedem si
dinis nulla ei suffragelur facultas, nee magislrorum vult aliquis osculari Illius (842), cum magno eum
aucloritas, vel lectorum immensitas. Si mirabilis repellil clamore. Solus, -si liceret, lota die sederet,
vel reversaret. Frequenliam odit, so-
itaque Deus in sanctis et operibus suis (Psal. LXVH, -librosversaret
tali tali- litudinem diligit, troeho non ludit, aleam fngit, de
-36); mirabilior, ul ita dicamus,-in lalibus
-terquc concessis: asinae Balaam (Num. xxu, 28), canibus nil cural, de accipitribus nihil. Interdum lo-
vel eidem idololatrcCsacrilego eum possumus compa- quacissimus, interdum est quasi mulus ; risu disso-
rare; prophelanli utique el decipienti, benedicenli lutus, subindequej tristissimus, rixarique actulum
el maledicenli, compuncto el obduralo ; Eliu, cum paraius: scurrilitalem vero velverba otiosa, risum-
tamen idem esse qui et -Balaam credalur, [snbaudi que movenlia, omni proferre, sive sit leelus, sive
hora (845). Det autem, non det,
possumus] assimilare ; quem miratur Dominus ipse iralus, paratissimus
sentenlias sermoiiibus imperitis involvere (Job rogari nullo modo yolet [f.^vult, aut vellelj. impa-
dat
-sxxviii, 2), quod agere non desiriit iste: lucernce tiens semper, patientissimus ssepe: quod «l si
alios illtiminanli, el seipsam urenti aptare. Bonitas alicui, proniiltcre patitur nulli.-Fallacissimus, si
si uon
itaque ei inesse si cernilur aliqua, hypoerisis magis non dedignaretur [menliri; versulus, (844)
in- C( exosos et ipse haberet, *t Deum ci-ederet habere
pulanda quam bonilas vera ; quod etsi reslruit,
hoc vitio versulos. Onmibus ambiguus, in"dequenulli concin-
-quiunt.vel conslruit basilicas, coenodoxiae
faeit. Utinam mentirenlur, vel potius fallerentur I nus. Ex {845) liberalissimo praeterea, et, ut veracius
Istud lameu esi, isiud quod Apostolus prohibet di- dicamus, dilapidatoi-e pro prodigio quondam, lam
cens-: Nolite ante lempusjudicare, quod usque veniat csl tenax nuper enectus .(8"46),quasi in alium sit
Dominus, qui et illuminabil abscondila tenebrarum, virum mutatus : ex quo perspicue inslabililas valet
et manifeslabil consilia cordium (I Cor. iv, 5). Quam- conjici ej'us. Dicit, manduca : si nolis, sit libi com-
vis me non ab eis lamen in hoc penitus dissentire pulsio nulla. Bibe saltem, ait: nolenlem vero minime
fatear ipse. cogit. Sede non tibi dicit, non sedentem vero excul-
8. Quid tali igitur, inquiunt, episcopatus?Impera- lare (817) nequaquam omittit. Si queeris ab eo im-
iori nonservit, duci (859) nequaquam,Inexercilum porlunius aliquid, irascilur ; si 3SS 1u°d necesse,
i
|
(857) Recensentur provinciee, in quibus Ralherius anaihcmale foret damnatus. Conslrue autem: De
aiiquaridiu versatus est. Confer not. in librum nulla gloria hujus smculi se inframittit exemplo alio-
Confessionum. Acheriana rum.
(838) In priori edilione-pro me acqui- D { (842) Nota inoreni osculandi pedern episcoporum/
rere. Enrendalionem novi editoils recepimus. • (845) Id est, paratissimus proferre omni hora, sive
(859) Duci, id esl, Henrico Oltonis imperaloris ex sit imlus, siveiratu%.
fralre nepoli, qui dux eral Bajoariceet marchio Ye- (844) Construe : si et ipse non haberet, et non cre-
ronensis ; seu potius Judithae ejusdem ducis malri, derel Deum habere exosos versutos.
quae pro filio adolescenlulo ducatum" et marchiam (845) Haec Ratherii liberalitas, quee in prodigali-
reffens, duch nomine ler a Raiherio laudatur, bis talem vergeret, notalur etiam in libro Confesswnis
nimirum in hoc opere-num. 9 et 14, ubi eam tlucem num. 6 : Prodiguni, quod usurario tninus congruil,
inclytam, nec non in Itineiario num. 4, ubi excelten- me magis fuhse et confileorel doleo.
tissimam ducetn vocai. Yide hac 4e re plura in Viia (846) Haec nupera mutaiio, qua ex liberalissimo
aucloris § 12, num. 75 el76. Quantum porro Rathe- lenax _effectus caviilatori videri potuit, exeo«orla
rius episcopo et clericis iudignum pularet miiitiam videtur, quod basilicas parlim vetusiaie, pariim ho-
adire, consule parl. i De contempiu canonum• stium et praesertim Hungarorum incursionibus ,di-
num. 4. rutas ant incensas , construendas vel reparandas
(840) Cors corlis curia, seu aula principis ; unde nupenime deliberaêrit. Yide Apologeticum n. 5.
vox liala la Corle. (847) Excultarenmn prq ausculiare, id est intentius
(841) Inframittere pro num.interponere, immiscere.i audire ? An vero le[geirdumexcutcare, id est in sedili
Sic eliam in Apologetico 7: XJlquivis abliinc locare? Cuicare ejim pro collocare in medii aevj
episcoporum, si de ctericorum se infrmiitterel rebus, scriptoribus legiiur. Yide Cangium verbo.lolloco.
529 • QUALITATIS CONJECTDRA. 550,
_
tacel; inde acrius irritatur ; si ingeniose, incipil in-- A,milth,
f quam milti fiduciam evadendi relinquis . et si.
sanire. Si vult facias, ne facias dicit; si non fierii a prmsentibusmalis non cesso, quam veniam de prw-
optat, facitpprofert. Fallax, etsi nonnunquam ln re- terhh spero ? Istam igitur, istam dicit conclusionero <
latibus veracem se semper parere conari [f. conalur],, illam existere, in quam si quis inciderit, eelernaliter
in promissis asserit velle. Nil unquam boni inchoa- I>eoconcludente, dum non aperiente, peribil. Peribit,
vit quod ad finem perduxerit. vero j'uste. Juslitia enim nil facere polest, ut -isle
6. Caudam (848) hostice indesinenter Domino de- declarat, injusle, ponens exemplum de Aposlolo tale:
trahit, indeque salutem sibi ipse miserrimus adimit. Qui faclus esl nobis a Deo juslitia (Gal. III, 13), Qua.
Qui enim perseveraverit in bono usqne in finem, hic, -' uiique ejus moestilttdine quidam nostrorum decepti ,
tesle Domino,M/HUS, exeejilisprocul aliis, cril (Matih. putaiu cum prcesulatum velle dimittere, ijiso pro-
xxiv, 13): cum econtra'(849) qui perseverat, ut iste. sequente , et tion negante, quod vellet et nolit. Yel-
videtur facturus, in malis, perdilus absque dti-'.' let scilicet, si licerel; nolit, quia non.licel.
liip erit. Et heu miser atqtie infelix! Quare sal- 7. Nos praeterea tanla' de eo mendaciler dicit
tem in isto quo ntinc slat, non convenitur terniino confiiigere, el ipsa solummodo.abominabileni eum
vitee? Sed videtur jiobis quoj idep sil desperalus, omnibus.facere ; el cum sit animosissinius, acerrime
(850) quod immiseril ia lali r.ele pedem suum, in j, j cruciare. In lanium vero non curat si quis de er
cujus maculis ambulans, cxpediri nullo modo. possit.. male loquattir jjlerumque, ut duodecim nummos
Dum enim monachus fueril, et. nunc ejiiscopus sit; nuperrime cuidam dederit, qui ei tota die convicia-
si relictis ovibtis monasterium repetit, limel audire: relur, prcemii loco. Dicit se ita praoccupatum (L-r
0 pasior el idolum derelinquens gregem (Zach. ii, more gehennae, ul nihil nmplius sit ei opus limere..
i7).-Sin_ Aposiolum de se limet dixisse : Habentes -Unum eliam (854) verbum oliosum , el ut nobis
damnationem, quia primam fidem -urilatn fecerunt [/. nos] credere cogit, turpissinmm, lali-loco se
(I Tim. v , 12). Dominum quoque: Nemo millens fatitur dixisse, quod dum recolit, el de eo rationem'
manum ad aratrum, et aspiciens retro, aptus est regno redditurum se in die judicii audii, omnem verecun-
cwlorum (Luc. ix, 62)'. Unde cum fuisset captus
(851),' cliamhujus sceculiin coinparalione ipsius pro nibiloi
coepit'Cantaresluliissimus : Ecce quod cupivi jam vi- ducit, asseverans nonjjosse ullo modo fieri, ut qui.
deo. Putabat enim, faletur, quodesset tunc peniais \l. ctiij de tali verbo, lali loco jn-olalo , occasione-
jxpellehdus, et gaudebat quod ipse non dimiserit quoque pro tali, rationem in die judicii coriiigeril
eplseopatum, sed episcopaius eum ; el hac arie vo- reddcre, Vcnite, benedicti Patih tnei, percipiie re-
lebal, u( dicit, repetere monaslerium, promiltens gnum (Matth. xxv, 34), cum ccetu audire valeat
sibi propter hoc dixisse Dominum ipsum -. Converti- £/, beatorum sibi prolatum. Beatitudo enim cum omru
tnini ad me, et ego teveriar ad vos (Zach. i, 5). Quod cafeat miseria, vereeundia vero de talibus ad maii-
cum minime proeesserii, putat de se desperatissimus mam pertineat nriseriam; qui de lali sermone in
illud prolatum : Si consulerit Deus hominem, quis ei conspectu totius ralionalis creaiurce, angelieaeutique
dicerepotest: Cur iia facis ? (Job ix, 12. j (S52)Nediim atque humanee, 3S2 rationem reddiderit, bealus
enim de transaciis agere poenitentiam, de malis per- esse unquam quomodo poterit?
-petrandis nullam nos sinere eum dicit habere penitus 8. Quid amplius? Qui vult eum cognoscere, ,slu-
abstinentiam, cum et pro noslris, si stia non haberet, deat librum Confessionis illius totmn perlegere :
posset omniuo damnationem perpeluam metuere, nam si talis, ut illic recitaf, est, pejor illo nemo in,
SS"2 sceleribus; quse utique nec compescit diclis, saeculoesl; si vero nientitur se talem esse, jueada--
nec emendat esemplis, nee diluit meriiis. Qua scili- cissimus convincitur fore. Nullus praelerea liberj,-
cet incommoditate triplici intercepius, In quodam nullus sermo, nulla ipsius historia , nil postremo
(855) suo opere alio, sic Deo clamare compulsus : -' est, qtiod posleritati legendum diclaverit unquam,
Si meos, Domine, morliferos conalus pt osperari perquod ejus non accuset, si bene inlelligatur, mali-
(848) Cauda hostiarnm offerenda eral. Yide Exod. " quod sic non sponte epiccopatum dimitleret,_sed.
xs.ix, vers. 25 ; Levil. m, vers: 9 ; ct vu, vers. 5. coactus ; et ita episcopaui non illicile dimisso, pos-
Cauda vero pro perseverantia finali in bono hic ac- set ad monasterium redire. Canlabat autem prm
cipitur. âudio : Ecce quod cupivi (melius concttpivi)jam
(849) Yulg., et cwlera, tibi econtra emendaiidiim video, ut in antijjhona tliei festi S. Agnetis, 'quain
fuit. idcireo cantasse videtur, quia eo die fes(o anni 965
(850) In Confessionenum. 28, rationcm -afferens Milone ageiUe caplusjiieral.
curimpediatur'jie ad moiiasticum proposituni red- (852) Conslrr-e : Dicit enim nos non sinere eum^,
eat, simili allegoria ulitur sumpta ex Job svin , neclum agere pmniicnliamde iransacih, sed nechabere
vers. 8 : Detinentme laquei, quibus tne ipse ligavi, el utlam-penitus abslinentiamde malis perpetrandh, cttm
maculw relis, in quam pedem hnmisi itnprovidus. j
posset omnino meluere damnationem perpetuam et
Hanc reiem et-has maculas explicat, cum scilicet \ nostris sceleribus, si.non haberet sua ; qum (sce-
pro
non jussus, sed sponte episcopalum suscepil, quem, lera nosira) ulique nec .compescitdiclis, etc.
etiamsi velit, sponle dimitlere non licet; unde in (833) Hoe opus est senno secundus de Quadra-
fine hujtis numeri ait: Vellet, siJiCeret; nolil, quia igesima, ibique, num. 25, verba liic recilata le-,
non licet. guntur.
(831) Cum sciiicet a Milone antagonlsta caplus (851) Yide opusculum De oiioso sermone, num. 5,
fiiil, de quo jilura inferius num. 14. Gaudebat autem ex quo lolumliunc locuiu inteljiges.
551 - RATHERIi EPiSC. YERON. 552
tiam. (8*55)Psalmos se ditit non ideo caniare , A _ re, quce ad illum pertinel, (856) ahquam superse
quod noveril exaudibiles eos",cum semper aliud co- polestatem, cui non audeat renili, aul eiiam nolit,
gilel, esse; sed quia cum senliat se illos perinvitum attrahat. Amplius cum habeat amicum, faclunim
canere, ipsam vim quam, conlra volunlatem eos quidem se dicit quod inevitabiiis pi-cccipitpolestas^
recilans, sibi ingerit, putet ad hoc aliquid valere omnibus tamen diebus, quibus quod laliter dedit
, quod contra Deum volens aclilat ipse, sive ut labia (857) ei, cui dedit, tenueril, semper ei invidiam
sallem ipsa compellat Deo servire, etsi corde \a- portabit. Hoc duci inclylce (858) dixit in fronle.
ganle, ceeterisque Deo rebellanlibus membris,- cum hoc monslravit in Sikero §@g aiqtie Lanzone.
et in nullo eorum magis sil ad irrilandum Deum, Primo enim post infinila mala, quae ei tribus ideni
quam in excessibus linguae proclivis. Idem et de Sikerus intulerat vicibus , (cuin [id est Ratherius]
jejunio, ct omnibus quce bene videtur agere, dicit; factus) esset amicissimus, et ei tale quatuor annis
inler enim omnia mala desidiosus lam est, ut nisi sivisset lenere (859) easiellum , unde, excepto alio,
semper operetnr, torpore obdormiat, nec tamen in servitio, sex libras denariorum Yeneticorum omni
dormiendo valeal "clurare,quod tamen aut in scam- habere polerat anno; insuper (860) In volunlate
no , aut humi libenlius agit. Poeniienliam pro alio- haberel, quod omnem lerram, qucetrans lacum da
ruin se dicil agere, duin usque ad nonam jejiinal, B 3 Ecclesia Yeronensi est, inter ilhimpatireiur e( ge-
curn postea salurelur, peecatis; cum veraciter agat nerum ejus; pro eojsolumqtiod.eo die, quoMilo (861)
pro suis, insiifficicntissimequamvis. pulaveral episcopium super eum evincere, mi-
9. Quibusdam vero uno tempore lam esl benevo- sii ei in brevictilo jam bis falus Sikerus omnia quce
lus, tam alio malevolus, ut omnes mirenlur. Mirum ipse illi ainicaliler j eonluleral, asserens se illa non
vero, quod inirantibtis rcferre, cur hoc facwt , au- dedisse pro ulla compositione, sed pro lerra acqui-
det. Dicil enim quod nemo sil inlerra, qi:i in illa renda; SsM> cumque illi episcopus, ul esl ulique
(855) Conslrue : Dicil se cantnre psatmos-, non exisiimet. Cum enim Henricus II, natus anno 951,-
ideo quod noveril cos esse exaudibites, cutn semper hoc tempore, seu Janno 966, valde essei juvenis;
aliud cogitel; sed qttia, cum senlial se perinvitum liaiid credimus duxisse Gislam, adeo ut heec polius
canere illos, pulet ipsam vim, quam recilans eos con- cjii.imJiiditha mater hoc loco significemr.
tra vohtntalem ingetil sibi , vcdcre aliqnid ad lioc, (859) Cum terra. cjuam Sikerus a Raiherio ohti-
quod ipse volensaclitat conlra Deutn,sive ul contpel- nuerat, translacnm, id esl, IransBenactim sita esset;-
lal ipsa saltem iabia servire Deo. etsi corde vagante hoc quoque caslettum prohabililer in eadem parle
cwlerisqvemcmbris rebellanlibttsDeo,cum et in nullo p^' dicecesis Yeronensis coniinebatur; ac propterea
eorum magis sil proctivis atl irrilttndtttn Deum qttam erat unum ex -dtiobuseasiellis Lonati , vel Desen-
in excessibuslingua'. tiani, qure inter aiitiqtiiora bona opiscopalus Yero-
(856) Id esi , qui in ilta re , qum ad itlum perlinet, nensis recensenlui in piivilegio Eugenii III an. 1145
atlrahal super se aliquam poleslalem, cui non au- apud Biancolinuml lom. I Dclle chiese di Verona/
dctil, aul ettam nolit reniti. Amplius cum habeal atni- pug. 193. Frcdericus I in diplomate an. 1151 atl
cutn, dicil quitlem se faciurum quod poteslas inevita- Tebaldum episeopnm Veronensem apuil Ughellium
bilis, itl est saecularis, piwcipil; semper famen ei, lom. V, col. 795, locum memorat, qui vocatur Disin-
cui aliqttid dcdil, poitabit invidiam omnibus diebns, ciatium ciim cunclis 'adjacenliis el perlinenliis suis,
qttibus lcnueril quod laliler dcdil ei. Ex sequeiilibus iu quibus caslrunil compreheudilur. Quatuor aulem
exemplis hujiis lou sensus salis colligitur. Erant aiuii, qttibus Raiherius hoc castcllum Sikero reli-
nimirum qui steculi polestatibiis ulehantur, ut pcr quil, sumcndi smu ab ex,eunte anno 961, quo ille
eas a Rafherio aliquid ex bonis Ecclesice ad eum Ycronensi episcopîui ab Qtlone reslitulus fuit. Sie
perlinentibiis exloruuerent, vel u( concessa ab eo piiini per annos qnatuor , quibus idem castrum Si-
praedia diplomatc aliquo rniinirenl, neulla de causa keio reliquil, pcrvcnitur ad fidem anni 965, cjuo
rnpeti possent. -Tradit aulem in rebns hujusmodi , Milo se episcopalum.supercuin sperabai eviclurtim, -
qnae ad se pertinebanl, iiullam poleslalem esse, oui ui iu Yiia fiisms bxplicavimus. Noiando porro vox
non auderet aut nollet resistere. Quod si ln gr.iliam sewilio, qucequodribel obsequium a castelli incoiis
eorum, qni cssenl amici, aliqni.l concederel, quod pnesianduin significat. Notanda prcclerea denctrio-
inevitabilis poteslas coneedenclum, aul ratum el runi Veneticortunkneniio, quce hujiis moneloeusum
firmum habendum prcecepissei; elsi non resisteret, j) j simul ei aiiiiquitaêm probat. -
scmper lamen ab eis animo erat alicmis, quoad le- (860) Sikerus hanc terram ulique possidebat, ut
nerenl quod
* lali modo concesstim aul coiifirniatum ex sequenlibus Iiquet. Yerba igitur in volunlate ha-
fuissel.
' berct, elc, id inniiunl, Ratherium voluisse, ut ea
(857) Mendose legebaiur Deo, cni. terra, quam ipsi dederat, tola ejus non essel, sed
(858) Dux, seu ducissnîic/t/ra est Judiilia Ar- pattireiur inler ipsnm el geticrumejus.
noldi Bajoaricedueis filia, u\or Ilenrici I, B-ijoario- ' (861) Milo scilicel Milouiscomitis Veronensis ne*
rum item ducis,-ac mater Henrici II, qtii cmn post pomltis,* uli a Railieno \ocaiur in epist. 5 ad
patris morlcm ducatum laud.Uum ei marehiam Juanuem XII imm. 7. Cmn is jam post secundam
Veionensem oblinuissct, iila filio adhuc adolesceu- ejustlem Raiherii expulsionem Veronensem sedeia
tulo summam auctoritatem in eadem marehia exer- occupasset; eumdem terlio reversum in suam Ec-
cebal: ac propterea hcecilla fuit, quoe,ul Ratherius- clesiam , conspiraiione excilala , primo cajitivum
e carcere, in quem a Miione conjectus fuerat, liber abduxerat, dein sub finem anni 965 cuiii eodein
evaderel, ac sueesedi reslituerelur, omnitim maxime in liberlalem jam reslilulo vehementius egil, ut
contendit. Yide Iiinerarhtm imm. 4. Yeronceaulem sibi cpiscopatum cederel. Eo atilem die , quo Milo
cam 'fuisce ex hoc pneserlim loco ac ex aiiis hac secunda viaîuaxime sperabat se ejjiscopium
Inijiis operis postca recolentiis exploralum esi. Ne- cîclurum; Sikerus ad Ratherium descripta misit
fjiie vero quispiam pro Judilha tlenrici II malre in breviculo, id est in indiculo, omnia, quae idem
Gislam htijus uxorcm ducisse nomine inleiiigendam Raihciio conluletail; simulque affirmahat se ilia
533 . QUALITATIS CONJECTURA/ S34-
scardus (862), remandasset, non se illi amplius da-. A talis sinitur diabolus. Quss ergo (alem amare queat
turum^SBqukl-nisi de. afdiiepiscopalu Mediolanensi, adversarium?$ui tamen si forteplacet alicui, magis
quia de Yeronensi ncc dimidium, ut r.ec, f.iciebat pro scurrilitale' quam pro sua illi placet aliqua bo-
lenere (865) uiique mansum; sufficeret el qtiod nitate; qua ulique scurrililale gratus probatur
ipse dederat castrum;- et ille remandasset ei, ipsis etiam inimicis existere.
quod, sic vellet eum tenere pro suo gratu, sicut '10. Munera vicissitudinem exigeptia non adeo-di-
jiro uno fellone, quia- per donum imperatoris et, > hgit; si pauper vero ei quidlibel affert, eum stultum
imperalricis illud, cum menliretur , teneret : in appellat, qui utique aut sihiillud non relinuerii,
imiiain. iram exarsit iDe sanctus episcopus, ille "autmeliorinon delulerit. MavultsuiTiciensqtmmdives
_iraedicator, abstemins ille, veraciter vero hypo- esse; indigere, quam abundanlius f f.ubiindantibus]-
crita, ipse ut ei staiim illam lollerel terram. Lanzo - aliquidcogatur liibiiere; in hocsceculoomnia dilapida-
vero eum Arnoslus, el Bncco cum maximo re, quam posl morlem suam abundanti alicui de ej"hs-
'" Iabore(864),
et prorhissis, jjuod apiid imperatorem §§g contigat bonis gaudere. Loricam Galiverti medici re-
longe optimum ci acquirerenl, vix, utpote apud lam cordari omnibus suadere non eessat, fraudem atque
ferocem adversarium, oLtintiissenr, ut beneftcitiin perfidiam rogatariorum (865); divitias episcoporum"
-inaximum filio ej"us Iargirelur": Lanzo ulique post " in jus redactas merito regum. Audiant igilur regcs,
beec, omne illuxiniaximum beneficium cum sibi re- eogitent cirjusnioditali referant-grates. Tam se velle-
linens, nihil inde filio, cumsilmiles bonus, et,cpi- dicitmori mendieum, ut alteiiuselceinosyflaejus.con.-s
scopo eharissimus, sinat tenere, sed pauperrimum tegaiur -cadaver,; ita enim prce vilitate (866) corpus-
indecentissime eompellat suo seniori seByire;-pro nominat suum. .Acquirendi nuncavidus, subindeque
hoc tantillo eommlsso, furibundus isle diaboltis ita proftisus-; contineiiter encrvis, enerviter contineus;
eum liabet exosum, nt nec, recto visu intueri valeat monstralnullum sibiforevoluniarium bdnum f/., po-
illum. Quod cum et Grimaldo et Conrado, qui con- lius] pati, quam amplecii Dominica a peccatis cohi-
tra ipsum terram illius volebant tenere, fecisset, benlia dicta. Affeclando lerrenam fugit prodigiow
oninihnsque sit infesiissimus, qui per poiestatem genere gloriam , fugiendo captalur [ f., caplat-] ;t
alicujus absque jure tenere conantur aliquid quod pomposus ipse vanam hujus saeculinon eessai ear--
aJ jus perlinel ipsius; mirum qualiter saltem vivere pere pompam, scelestissimus scelera reprobare.
dedisse non pro ulla compositione,,seu pio quadam /88-5) Lanzo,,qui canonicis Yeronensibus donavit
solutione mulice, vel poenae redemplioue, 'sed pro curtem nominatam Quinto silam in comitaiti Mon-
letra acquirenda; ex quo conlendebat. illam ter-. p silicano, memoratur in diplomale Gitonis II anni 985
ram veluti empiam suam esse, nec ad eam Ecclesire ^* apud Ughellium-tonj. Y, col. 746., Lampaldus, qui
reddendam aliqnando cogi posse. Forte hac J'alione 'Lanzo vocatur, vicecomitis litulo donatus legitur in.
caulionem aliqnam a Ratherio volebat obtiuere, ne pseudoplacito patriarchae Rodoaldi anni 968, quod
quid moleslire a -Milone,"qtiemcredebat episcopum in appendice edelur. In sincero autem docnmeiuo-
mox fiiiurum, circa eamdem terram sibi obventret. anni 969, qtiod inter velusliora -docmiieiila Capituli
(862) Scardus, id est parcus , parce largiens;- Yeronensis vulgavit marchio Jo3iiiies J.icohus de
unde Italiea vox scardo, et Gallica eschars. Sequentia Dionysiis cainoniciis nnm. 26, bicidem Lcimpat-
sic explicanda. Cumque episcopus, iit esl ulique dus, qui Lanzio dicitur, e(si vicecornitis titulo
scardus, ilti remandassef^ id est resjjondissei, -se careat, aliqua (amen digni(aie prceditus ex eo co-
tton daiuritm itli aliquid amplius nisi de archiepisco- gjioscitur, qupd de parle publica missus 11'a'atur.
paiu Mediolanensi, ex cujus bonis cum nihil ha- Num Lanzo Ratherii idem, an diversus sil, ignora-
"beret, nihil se daturum hac iormula indicabat, quia jmis. Bucco hoc tempore eral comes Yeronce , de
de Veronensiepiscopalu, qiiem possidebat, nec dimi-.. qno deinceps redibit sermo. Ariiostns, qui Iiuic prae-
dium mansi amplius dalnnun amrmabal, uli nec fa- juluilur, polioris dignilatis el anclorilalis fuisse vi-
ciebat, id est nec permittebal, son nolebat eum, detur. Construe au!,em, ui videiur, hunc loctiin sic :
lenere uliqueinansum, seu terram illam,-quam ipsi Lanzo vero , cutn Arnostus et Bttcco cum maximo,
concesserat. Sufficeretei castrum, quod ipse dederal. labote el promissis vix oblinuissent, ulpole apitd ctd-
Hoc tanitim illi relinquebat, et ille Sikefus cuni versarlum lam ferocem, id esl Raiherium, »( largi-
remandassel ei quod sic- veltet tenere mm man- tetur ftlio ejus maximum beneficium, mililare, quod
snm, seu eam leiram pro suo gralu, id est, pro sua $}.acqnirerenl,
I ei Lanzoni apud imperalorem ldn'ge
voluntaie, loco eorum quoeipsellalherio contulerctt, oplimttm; Lanzo ulique posl hwc relinens sibi omne
sicut pro uno fellone, nimirum sicut cle bpnis fello- illud maximum beneficium, cum nikil inde ieneie
iiuin seu rebellium agitur, quoe a fisco.empla te- sinal filio, cum sit miles bonus et episcopo charissi--
nentur. Caslrum vero noluit "Ralliciii largilionl mns, sed compellaleum pauperrimum indecenlissime
atiribuere, quia, ad ca"slrum quod aUinet, leneret servire suo seniori, id est eidem episcopo , 'cujus
illud per donum imperaioris et imperalrics, cum erat rnilcs, seu vassiillus; pro hoc latitillo commis--
t.iinen in hoc meniiretur, quippe vere a Ratherio so, elc.
illud aceeperat. Hac de eauda Ratherius indi- (865) Rogatarii idem sunt ac erogalurii, id est,
gnalus eidem terram ahsitilii. Vocem gralus pro teslamenlorum exseculores. In (estamento Engel-
voluntate interprelandam inielliges ex num. 13, ubi berli actoin.Erbeto dioecesisVeronensisan. 846 npud
habetur : Quam lerram.parochiani mei, et eligmini- laudatum canonicum de Dionysiis num. 4 appellan-
micissimisine gralu meo lenent. tur rogalores. Con=(rue: Non cessal suadere omnibus-
(865) Ita editidAcbeiii. No\issimus Spicilegii edi- recordari loricam Galiverti medici, et fraudem atque
lor emendandum crediiiit-teneret, ininus recte : perfidiam rogatariorum, qua for(assis illa lori,-
neqne enirn dici potest Ratherius, nec dimidium ca ad alios praeter ipsius Galiverti volunlateni per-.
mansum Veronensis episcopalus tenuisse. Sensum venit.
congrutim huius loci notatione antecedenti exposui- (866) Yulg., prm utilitaie; sed in crrjlis bena
miis. emendalum prceviiuute.
555 RATHERII EPISC. YERON. \ €56
Decipiendos suo ingenio non negatminime mullos, A J boli dieit quod Dpminus Jesus Christus, qui jaie
si non (867), quod non parum veretur, juramenlum creavit, qui me redemil, qui me eontitiel, pascit,-
ab eo«xacluros noscerei illos, 3S© vcl s'cul nova-'1 tlefendit, vilam celernam postremo mihi promiltit,
sula acuta fecisti dotum (Psal. u, 4), in fine sibi non non sit Filius Dei;'et ego non irascar ei? Quod
jmeret dicturum diabolum. Mater ejus non peperit filium. de Spiritu sancto
11. Cum omnibus vero sit malus, Judceis esl pes- (875), eui,J)oiiM'neJadjutor meus, et redemplor meu$
•imus (868): jion quia eos flageliel, quianon audet; (Psal. XVIH,15), cjamare non eesso, dicit malignis-
non quod bona eorum diripial, sed [subaudi quod] simus fello ; non iridigner, imo insaiiiam ego? Dieit
indesinenter eis conviciari non cessal. Reprehendit -quodanima (874) sancli Petriillic sit ubianimapatris
omnes, qui superChristianos eos ex(oIIunt (869), qui sui; etego qui sum servus sancti Pelri, 3S7 ami-
Dominum Jesum Christum, et ipsius sanctam Geni- cus sim ei^ Idola.me dicit adorare; et ego illi non
tricem eos blaspliemare permittunl. Dal exemplum dedigner oscuhnn ponigere, etsi non audeam cola-
de regibus, utrumne velint eum pro fideli tenere, qui jjhuffldare?PejoripsoJudoeo, conshnilis ipse esldia-
palienier tolerat, si audit quod aliquis de illis ma- holo, qui proprie noii irascattir tali. Negal Deum, qui
lum-aut exhonorationem aliquam dicat. Reprehen- negantem Oeum aniat Judceum.Non esl Christlanns.
dit eum, qui eos salteni salulat, aut salutantibus B * cui blasphemalor Christi placet Judccus. Non est Dei
respondet, nedum eis osculum done(, (870) vel cum amicus, cui Dei complacet inimicus. Non esl regi
eis manducet. Dat auetoritatem de Apostolo dicen- fidelis, cui regi non displieetinfidelis. Si sic judicant
le: Si quis non amat Domhtum Jesum Chrislum reges deseipsis cli infidelibus suis, quare idem -de
(I Cor. xvi, 22), cum ejusmodi nec cibum sumere Christo et ipsius non judicanl inimicis ? Cum ipse sit
(1 Cor. v. II); et qui dicil: Ave, communicatbperibus Rex regum, el ipse eis dedeiil quod ipsi sub se possi-
ejus malignh (II Joan. i, 11 )rReprehendii omnes dere el regere debeant regnuni; quare genns Deo
qui libentius cum eis negoliantur, quara cum Chri- iidmicum inlra sibi eommissum regnum contra>eum
stianis. Dat lestimonium de malediclionibus in Pen- lalrareperniitlunt?! Suffecerat si eos vivere sinerent
tateucho super eos prolatis, ubi eliaui maledicla ulcunquc, non permillerenl eos Dominum Jesum
dicitur negotiatio eorum. Non reprehendit vero, si Chiistum lam publiee blasphemare : Sub umbra
defendantur a l-egibus el prineipibus Christianis. enim ttta vivemus (Thren, iv, 20),jlicit de eis prophe-
Dicit sub persona illorum Isaiam (871) Christo dita. Vivemtts,inquit, non oblectabimur: Eldedileos
xisse: Sub umbra tua vivemus in genlibus (Thren. in misericotdias (Pscd. cv, 46), non in extollenlias.
iv, 20). Et Psalmislam: Et dedit eos in misericordias „ non in amiciiiam, noir in ullum honorem. Quale est
in eonspeclu omniumqui ceperant eos (Psal. cv, 46). * aulein, quocl clerico eontendente pro Christo, Judoeo
Tantummodo reprehendit quod sinunlur vituperare blasphemante ChriUum, jrugna conserta, clericus
uomen Domini Jesu Ghristi, el aslruere quod non Juclcnum,Judceussi perculil clericum, imo in clerieo
sit Deus, el sancta ejus Genitrix non fuerit virgo (875) Chrislum , sie enim Saulo esl diclum (Act. ix,
ante parlum, virgo in parlu, virgo post partum, 4), Erimberlus noster verborum conlortor, legum
Deum. Quis enim, ait, patienter hoc dicit distortor, liiplam compositionem de Judceiper-
" ueque genuerit
ferat, nisi ipse diabolus ? Cum nemo possit ferre, ut cussione regi ccdere, de clerici nullam alieui ?
(872) malum audiat aliquem dicere de suo seniore, 0 sancte Josaphat (876), rexin cajteris optime, uli-
nisi qui maximus fello convincilur esse. Filius dia- nam blc fuisses; diceres quid libi mandaveril per
(867) Conslrue : Si non nosceret iltos exacturos ab Mater ejus (Jesus) non peperit de Spirilu sancto
eo jnramentum, quotl non parum verelur, vel si non filiutn, cui non cessdclamare-: Domine, adjulor meus,
timeret diabolum sibi dicturutn in fine: sicul n.ovacu- et redemptor ineus.SEgo non indigner;imo non insa-
la acuta fechli dotutn. niam ? - i
(868) Erant igilur seeculodecimo JudeeiYeronae; (874) Confer Agpbardum De superslitionibus Ju~
postea vero aliquaodo exclusi, nec nisi scecu-loxv dmorutn num. 9, ubi el in sequentibus cum B.atherio
recepti. <.
n concinit. jin coilo. In erratis
(869) Agobardus episeopus Lugdunensis, qui prae- (875) Legebatur j novissimus
cedenli nono saeeulo floruif, in libro De insolentia editor emendandum credidit in clero. Melius videtur
Judmormn his similia erga Judceos in Christianis in clerico. Contrue vero- sic : Si clericus percutit
reprehendit; eosque arguit qui meliores eos habe- Judmum, Judwus clericum, imo Cliristum in clerico,
bant quaniChrislianos. sic enim dictutn es\ Sauio ;i Erimberlus nosler con-
" (870) Idern Agobardus in libro De superstitionibus torior verborum,disiorlor legum, dicil triplam compo-
Judaicis num. 2, refert ex Yita S. Hilarii, ita eum silionem, id est mullain, de percussioneJudwi cedere
ejusmodi hosles Ecciesim fuisse exsecralum, ut non regi, nullam composilionemcederealicui de percus-
solum convivium, sed nec salutatio quidem ei exslile- sione clerici. Hic lEilmhertus Yeronce j'udex erat,
rit cum his prmtereunli communh: et in sequeiuibus subscriptus (estamenio Milonismarchionis an. 955,
numeris pluribus staluit cum ipsis nec sumendum tom. Y Italiae sacree col. 740. Ego Erimberlus judex
cibum. rogalus manu mea subscripsi. Hunc eumdem sup-
(871) Legendum Jeremiam. Cum Ratherius tesii- presso iicet nomine Ratherius item vellicat in opn-
monia fere memoriter" recitaret, hic memoria lapsus sculo De nuplu cujjusdam illicito num. 5, ubi-eum
Isaiam scripsit. in cdionoslro operei hoc esl in isto, verborum contor-
(872) Similem comparationem affert etiam Ago- lorem, legam distoilorem voeatum Iradit.
bardnsinlibro De insolentia Judmorum. (876) Eadem legere est apud laudaUim Agobar
(873) Construe : Dicit malignhsimus fello, quod dtim Dc sitpentitioiiibus Judaicis num. 22.
S57 QUALITATIS CONJECTURA. 558
suum Dominus quondam prophetam, Impio, ait, prw- A '15. Si ei aliquis dicit : Yade ad imperatorem,
bes auxilium, ~et qui oderiuil Domhmtn, amicilia roga reslilui libi queefsunl ecclesjae tiiis diebus"
jungerh (II Paral. xix), Quid est hoe ? Hoc enim ablata, respondet: Quid mihi amplius isio triennio
iistlemque verbis solenl reges dicere de se et illis morituro necesse? Anutmodo silicernlusiexercilum
qui amici sunt infidelibus suis. Quid, rogo, 4unc de incipiam ad procinclus bellorum conducere,,preedas
Christo, dese, el de Judoeis Christi regis cogilant exercere, excubias regibus ministrare, divitias iliis
inhuicis? Ctmi vero veracissime sciant quod Judcei mein inferno retrusopossidendas congerere, milites
semper male de Domino dfcant, el eos saltem non posl me venluro [ id est successori] acquirere, et.
prohibent; quid de eo",qtiod dicit Aposlolus, cen- quasi filio quod illi succedat parare? (879) Slultissi-
sen(? Nonsolum qui faciunt, sed et qui consenliunt mus si talia facerem gentium ; intra sufficienliaeler-
facientibus,digni sunl morte ( Rom. j, 52,), legimus minos nam degenti quid deest, nisi probitas, mihi ?
illiim dixisse. Et hcec quidem de Judseis rala alque Meliore iili non quaeroveslitu : quotidianus meoecon-
jusia (877), Deoque placens illidum videalur sentcn- gruens ulilitati [/., vllilali] non deficit victus. Quod
lia,-cum sil imo garjilio cassa. et si amplius haberem, non sinerenl divites ea mihi
12. Ad ipsius [id est Ratherii] ullterum mores pro anima (880) dare;_ cogerent potius in vanllate
redeam carpendos, specialiter se dicil neminem in » consumere. Non inficior tamen affluenlissimus ut
soeeulo,ggg<nisi solummodo impera(orem, seque essem pefcupide optavisse, si tempus fruendi sensis-
ipsum'diligere, generaliler neminem odisse. Hoc sem mihi adesse, vel si, ut vellem, daretur mihi
vero quid sit, nequimus adverlere. Consanguineo- quod haberem expendere. (881) Quadraginta jam ie-
rum nul'a eum afficit cura, sivequia nil eos in tan- re suntanni, ex quo ambire potentiam cepi; nun-
lam cogiiat indgere, ut se solum et fralrem ex eis quam 3S9valui illara adipisci, aul si sum eam
noverit pauperes fore; sive quia interdictum sibieis adeplus, permanere mecum nequivil diulius. Mori-
aliquid dare noverit canonica Iege; sive quia decre- luro nunc mihi si daretur, quid jogo conferret, cuni
pito sibi nullos cogitat esse, cum et qtti sunt, jam in ea mihi frui nec anno liceret ? (882) Propler hanc
sexta sinl illi cetate, ct loco fratrum series succes- solum, Fili, recordare quw recepisli bona in vila luci
serit abnepolum : hoe licet, ut est utique garrulus, (Luc. xvi, 25), in inferno me audire si proesertim
garruliter ac mendacissime dieat. Salutanlem non con(ingere(, e( prcemia perdere, ad qticc, auclore
resultat, sed magis ii-ascilur ei, dicens, quia si ini- Gregorio, nemo polest pervenire sine rnaguo laborc
mieo suo obviasset, similiter eum salutasset: Ej'u- (Hom. 57 in Evang.). Cum vero in hac palria sum-
- Lire eum, dtim seepe audias, imopoiiusululare, raro _,plum, quem requirunt pompalicum, allquis aJipisci.
J
videasflere, obduratione mentis, pariterque ibrmi- non valeal sine peccafo maximo tanlum (885), ne-
dine illum vexari vales advertere. Sacrificium Deo dum opes possit maximas, quod et consequenter
spirilus contribulaius {Psal. L, 19), sed dumcantat requiritur, invenire : nonne essem demenlissimus,
saepe (878), ilem, l-emur, tristitiam cordis putat ait, si.de animceperditione aliis divitias acquirereni
conferre quod fletttm. Augusiinum quoque dixisse meaj? Accersientem me sane j'am oliia, ait-, dum
dum recolit, qtiod nunquam sit sine gemitu oran- considerem (884) missum ad ralionem reddendani
dum;aliud esse gemilum eredil,'putamus, aliud de administraio nequiter diutino poleniatu, exa?-
fietum el geniitum fieri sine lacrymis posse, fletum gerare mihi ipse rationis reddendaevecors non ii-
vero neqiiaquam ': loco enim ubi dicitur : Et egressus meam causas IJctm nonpoteris villicare (Luc. xvi, 2),
foras Peirus ftevit amare (Matlh. xxvi, 75): Felices' aetatem ipsam intelligo clamarc (885); ei villarum
quidem, ail, Pelre, lacrymce luoe. ... administrationem plurium'mihi commiiti desiderem
(877) Construe: Et hmc quidem sententia de Judwis scopatum oblinuit. Tune enim proinissum fuii Ra-
_ dum videatur tlli rala alque jusla ei placens'Deo, therio fore, ut Hilduino ad aliam Ecelesiam transla-
cutn imo sit gai ril\o cctssa. to, ipse Yeronensi Ecclesioe, pi'oeficereiuf. Yide
ej)ist. 5 ad Joannem XII n. 3, et Fulcuinum c 19.
(878) Coastrue : Sed dum swpe carilal, Sacrificium ) Confer
Deo spirilus coiiiribulaius, putat, remur, trislitiam quae hac de re plenius animadverlimus in
' £ordh idem Yita Aucloris § 5, num. 13.
conferrequodJJelum.
(879) Libel hocloco lectorem docere, quol*mendis (882) Conslrue : Si prwserlhn conlingeret, me pro-
texlum hoc tocopurgaverimus; nam ul singnlm erant pter hanc solum audirein inferno:Fiti,\reconiare qum,
leves, ila omnessimul, quominus Raihprius inlellige- vel cum texlu vtilgatae, ad quia recepisli bona in vita
reiur, obsiabanl. Sic igitur eral in priori editione : tua; el perdere prmmia, qum, elc
SiulUssimus se non sinerem divites cjuod (883) Id est, lantum sumptum^pompaticum, quetn
rogo confetret.... in infernum audire^ Hic accesse- requirunt. novis-
ranl vitia inierpunclionum, vulgare prioris editionis (884) Hunc Iocum certe comipium putavit indicet
malum. Ita jiovissimus Spicilegii editor. simus Spicilegii editor, haud inlelligens quid
(880) Pro anhna, id est pro reniedio, seu redem- vox ynhsnm. Nos vero credimus inlelligi posse de
ptione animw, uti solemnis erat formula in donatio- misso, seu nuiitio mortis, quain ob cetatem decrepi-
- niSms eorum, quceecclesiis conceclebanCur. tam sejam olitn accersienlemad ralionem reddendam
autem construe
(881) Cuni boc opusculum scriplum fuerit Veronce Deo, et jam vicinam sentiebat. Sicconsidero, missutn
anno -966,qttadraginlajam fere antii cojnputandi stint Duni sane, ait, considerem, pro
jion ab initio episcopatus Veror.ensis; quem Rathe- jam olim accersientem me ad reddendam rcttionem de
rius adivit anno 952, sed vel ab eo tempore, quo adminhirato diutino .potenlalu , ipse_vecors nou? li-
Hikhiinu n seculus in Italiam venit circa ;JIUIUIIL926, meam exangerare mihi causiis ralionis reddendw i
- vcl eurn iJcm HilJtiinus anno 928 Yeroiiensem epi- (885) Ititvlligo, inquft, wlaiein ipstnn clamare;
559 RATHERH EPISC. YERON. 540
390 ipse ? Hoe sufficere (886), simulque invidio- .A jiiissimi Ccesaris respondere, quis debeat destructas
sissimus divitibtis cunclis, sibi falelur, si illi saltem dicecesisnoslrce (892) ecclesias 391 rcslitiiGre, vel
redderenlur quae sic de j'ure Ecclesiaein j'us sunt re- uride; quid ego habere [subaudi debeam], unde
gum injuste (887) redacta, ul amplitis ea non possit mihi aDeo et ab ipso commissum pascerem gre-
1'eciiperai'e, nisi modo reddanlur Ecclesiae. Quaere-- getn ; sarictccDeiGmilrici ^895) collata quce debcat
rem quoque (888), ait, nt quod aiuecessores illius administrare, et ubi vel qualiter. dispensare per-
[\d es( impera(oris] praeceptis suis ecclesiee nostrxe sona : -de me enini scio quod debeam terrena de-
contulerunt, vel firmaverunl, defendere nobis contra spicere, el amare cceleslia. Nunquid vero non satis
comites, vicecomites, et scoldascios (889) dignare- haberem ad meum vivere (894), leri'am si eam sal-
tqr. Si quid etiam vel ab irivasoribus illis duobus tein, quam parocl iaui mei et eliam ininiicissimi
(890), vel a me aut necessitate, aut per fraudis ali- sine gratu meo tenent, tenerem? Qucetamcn-omnia
cujus subreptionem, vel coinmulatioiiis (891), vel li- sallem non diclurum se falelur ftiisse', uisi pro fi-
bcllarii nomine, vel quod preeariam voeanl, coulra rlelitale, quam ei jjuravil persancle, cogerelur de
Deum et rectitudinem, esl actum, omnem [f., idomne] animo Crcsaris nonparum curare. Dicere dementis-
praeciperel perpotestatem rcscindi; neque rogarem simtis nullomodo cessat spem se nullam habore,
ut mihi redderentur, sed cuicunque ei placuisset B qtiod in diebus imperatoris sibi-sit bene. Si vero^
usufrucluario .eoncederenlur; tantum ab ecclesia p.eccato suo illi conlingat eum defunclum, quod ab-.
non alienarentur. De me nil aliud flagitarem, nisi ut sit, audire; interficiendum se illico fore non se de-
tantummoJo dignaretur mece pusillitati dominatip sperarc, necjue tamen (895) curare-; aniicum se nul-
Jam non poterisvillicare; quia ciim esset decrepitus, • Muratorii pag. 144. Hi autem libellarii conlraclus
moriluro nuncmihi, ut superius ait, si daretur polen- in pracjudicium ecclesiarum cedebant, cum nulla
tia ; quid, rogo, conferrel, cutn ea mihi frui nec anno earumdem ecclesiafum utilitate aut necessliale con-
liceret ? -trahebantur, ul perisio prae quanlitale fimdi emphy--
(886) Gonslrue : El iimid invidiosissimusdivilibus leotici exigua impOnebatur. Commutaiiones tunc
cunctis, falelurhoc stijficeresibi, si sattem reddereniur -fiebanl cum ecclesiaedetrimento, ctim pro obiinendo
illi qum, etc. Verba invidiosissimus divilibus cnnctis ab ecclesia aliquo riiajori fundo, allus minor.offereba- '
explicari queunt ex illisnum. 9. Omnibus tatnen dietur. Ctim vero peteliatur aliquis fundtts,et simul alius
bus, quibus quod laliler dedit ei, ctti dedit, lenuerit, offerebaiur ejjiscopis,sed ila utuleixpie precario nOmi--
semper ei invidiamportabil: ubi de iis loquitur, qui ne concederelur, icl jiroprius appellabatur precaria :
poiestate saeeulari aliquid ex Ecciesice bonis obti- in quo ecclesiccprcejudiciumevidens esl. Iliijus _po--,
niierant. Yide flol. 856.1gilur verba diiitibus cunclis siremi contractus documenta vitle apud Muralonuni.
de .obtinentibus -bona Ecclesice, quibus" omnes fere loco citalo pag. 175 et seqq.
Uiviles poliebaiiltir, intelligenda videnlur. G (892) Ecciesiae scilicei praesertim dicecesis bello--
(887) Injusle de iis inlelligit ecclesirc lerris, quae rum vicissitudinibus sceculox frequentibus, ac Hun--
a potenlibus et divitibus usurpatce, vel eliam ab epi- garorum prcccipue incurslonibus dirulce, reparatione-
scopis primum usufructuario jure concessoead tem- indigebant. Cum vero es, sacris"canonibus redditus.
pus, dein ab ipso principe ila accipiebantur, ul in omncs ecclesiaslici esserit in dispositione episcopi,",
jus regium redactee, ab ecclesioe jure exciderent. cujus eral et cleiicis.el fabricis providere, ex abusu
Nam, ut poslea queritur, quamvis et ipse, imperator, autem irolationibus anlecedenlibus memorato plti-.
inimicis suis conlra eum, Ralherium, non desinat rima ecclesiceboiia1 dislracta fulssent; hinc quccstio
juvamen prwbere, et sibi abiata illh conferre, etc. proponitur, quis debeat, etnnde easdem ecclesias
Superiusvero num. 9. Sikerus memoralur, qui etsi restiluere seu reslrucre. Hoc nimirum tempore ec-
caslrum tenere( quod ipsi Ralherius dederat, idem clesiaruin reficipndarumxura, el fabricoe, ut vocant^
lamen easirum se per donum ' imperaloris el hnpera- - redditus aliis prceler ej)iscop,nm,ut poslea faeltim
tricis tenere responclit. est, non erani assignali. Yide Raiherii Synodicam,
(888) Quod hie se ab imperalore qiwsilurum sl- nuin. 14.
gnificat, ab eotlem sane obtinuit anno sequenli 967 (895) ConSlrue: quw persona debeal adminislrure,
<!ie5 Novembiis, ul ex diplomaie, quod ex aulogr.a- el ubi, vel qttaliter Aispensare collata sanctw Dei Ge-
pho emendatum posl auctoris Ilinerarium profere- stitrici, id esl, ecclesicecalhedrali Yeronensi, qure in
mus, patebit. honorem Dei genitricis Mariae dicata esl. Raliierio
(889) Coirjicit Acherius legi oportere Soldarios. iiimirum crirdi eral recta dispensatio reildituum ca-
Seclscoldascios, seu sculdascios relinendum maxime p. ihedraljs ecclesia3j de qua multis cgil in opere'i)e
approbat laudatum Oltonis diploma, quod in Ra- contemplu canonum part. l, ac deinde pluribus dis-
tlierii gratiam editum fuil. Jbi enim bis comes, vice- seruit in Judicato,>m Discordia, et in Apologeiico.
comes, sculdasius in eamdem hujus loci sentenliam (894) Ad meuim vivere, id est ad meutn viclmn.
rnemoranlur. De scutdascii aulem voce conier not. Hinc in nostraliurii dialeclo per il tnio vivere. Mox
51 in libnim primum Preeloquiorum. sine grdtu meo, v. delicel sine assensu ervolunlale
_(890) Id est Manasse et Milone. In privilegio Gtto- mea : de lerris enim ecclesicehic Ioquitur, quce sine
nis anlea memorato rescinduntur omnia inEcclesice ipsius assensu occupataefuerant. Ex hoe porro loco
Yeronensis prcejudicium gesla; ex quo Ratherius> colligi posse videitr, pleraque ecclesiee Yeronensis
ephcopus est ordinatus, videliccl omni.i tum sub1 bona, quae commutaiionis, Iibelli, vel precariee no-
Ralherio, lum snb illis duobus invaspiibus gesta-. minibus distracta indicavit paulo ante, non inYero-
(891) Haetres quoque conlractuum species eccle- nensium, quos parjochianos suos voeal, seJ in alio-
siis nocuoe iu laudato privilegio ab Oltone quoque rum polenliuin jus transisse; qtiee enim terrae a.I
distinguunlur,/i7?e//sn'a.>,commutationes,et precariw. parochianos suos sine ipsius volunlale pervenerunl,
Libellarii contractus dicli'a libellis, qui ad impe- Ila lenues fuis.se innuit, ut, si eas teneret, satis ha,-
trandam emphyteusis litulo rem aliquam immobilemi beret ad suum vivere.
oiim porrigebantur, idem sunt ac emphyteotici, qui- Acherius tteque tam. Novi ediloris emenda-
(895)
Iv&saliqua penso ecclesiis solvenda erat. Yide hn- tionem relinuimus.
jusmodi libcilorum exemjila tom. III Anlirjuil. Ital. I
541 . - QUALITATIS CONJECTURA. • 542
lum natn in hoc seeculo ulilem nisi ipsum liabere, i non ignoli (899). Quid magis ? Nemiriem accuso,
quamvis et ipse inimieis suis contra eum non desi- neminem excuso; vitupero neminem, etiam laudp
nat juvanien prcebere, et @f_.__g sibi ahlala illis con- non aliquem : captus sum (900), abductus, reductus.'
fer.re. Talis itaqtie, laiis cum,-ut non denegat, nul- Dixit comps jam taclus_ -mea mihi id imprpvidenlia
lum amct, nec ametur ab ullo, quid, aiunt, seeculc conligisse : siquidem illum f/.illud] pj-residiiim(901),
v Iel? Nil, Inquam, nil. - 393 quod Palatium vocatur, "conscenderem man-
14^ Quid enim, si lales inleriora mea jiernossent. davisse, me noluisse. Monuil ne domui (902) ultrtf
ct cttr hujusmodi sim animi scissent? Suspectos me crei.erem illi, in qua alia peTluli; sed curtem
vero eosdem de islins monlis ne linquam. (896) con- altam (905), quee munitior esset, utique inhabita-
icensu, diutinoque in eo nioratu, unde scilicet niodc rem. Credidi, egi, et ex munita munitissimam feci.
amplius cruclari verisono eos percepi relalu, adsin Mandavil itcrum, si ea relicta palatium ascenderem,,
rogo, et dico. Hujuscemodi in me dux (897) inclyte (utius fore; obtemperavi; vaslissimum erat; recu-
comperiens moi'es, indeque.mihi ininiicos perpltires. perari (904) illud ocius feci. Peraclo, mandavit rur-
desiitulumque amjcorum preesidio (898), ulpote ad- sum, ut uxorem suam cum infantibus fneeuru-liabi-
venam, omnium : verita ne pejus eliam niihi quan tare sinerem ibi; ipse in Circum (905), quod Arena
'conl;git, eveniret, commendavit me luilioni comitis B dicilur, ob cuslocliam mansitarel, ut el incoepil fa-
(896) Vulg., mendose lingiiam. Novtis Spicilegii traus Allicsim silum ostendit iclinographica taliula
editor monuit in vocibus montis ne linguam lalere civitatis Yeronaelaudala not. 896. In eadem quidem
monlis cujusdam agri Yeronensis nomen : sed me- hoc palatium in monte Yeronoeproximo, in quo erat.
lius in erralis emendandum nolavh Ihujuam pro iin- S. Petri ecclesici, collocalum haud quaquam digno-
gaam. -Hleantem mons innuilur, de qtto in antiquo scitur. Yerum anliquus ejnsdem (abnlae delineator
ichnographica lahula eivitalis Yeronre, quam exins. minus peritus ejns arlis, qucc rcruni dislanliam et
Lobiensi Ratherii opera continente nuperrime edidil allitudinem dclineando ostendii, sicut amphithea-
Joan. BaptistaBiancoIinus in libro inscripto Dei Ve- trum, quod-ibitlem thealrum appellatur, extra pro-
scovi e Governaioridi Verona, hio versus legiiur : prium locum descripsit, quia scilicet figuram ipsius
De summomonlisrastrum prospectalin nrbem. polius quam silum exhibere eidem consilium fuil;
Castrum autem vocahalur lolum illud spatium, qiiori iia idipsum palaiio accidii. Hoc cerle in- huitialo
trans Athesim moenibus cingebatur, et in quo adbuc monie ftiisse conslriietuin. palam fii ex verbis con-
ost S. Petri ecclesia; ac jiropterea hcee in documenlc scenderedi, palaiium ascenderem, et descendi, quae
Uaiherlano anni 947, quod in Colleclione diplomaltmi 1 monti corivenitint: unde etiam paulo anlo de islius
•eilitum esl a Mai-chioneDionysio canonico pag. 111, monlisconscensu scripsit. Idem palalium vastissimttm
dicitur lila in caslro Veronensi. Huc in tutiorem Io- traditur. Ittgens palatium'voc&t eiiani Joannes Ye-
..cuni sese Raiherius receperat desertis episcopii cedi-G. ronenis Ecclesiee mansionarius, qui ineunle seeculo
busy in quibus captus fucrat, ut ex sequentibus pa- xiv, hhtoriam imperialem lucnbravil, riunc custodi-
lam fiel. Simililer eiiam paulo ante Ludovicus III lain inter codices capilnli caihedralis, ac de ipsius
Bosonis filius in eamdein S. Petri ecclesiani velut in silu ait : Hujns palaiii adhuc apparent vesligiajaxia.
lociim tutum recessil: quo tarnen Berengarius I cu- ecclesiamsancli Sijri in loco qui dicilur Castelhis.
siodibus corruplis noclu ingressus, euindern cepil Saricti Syri ecelesia in laudalo mrinte locaia cst.
ei exeaecavit teste Liuiprando Jib. n Hist., -c II. Yulgala autern liinc lemporis denominatio castetlus-
Construe aulem liunc locum : Verum ne linquam cum vGce~prwsidiutn maxime
" a Ralherio usurpata
-
eosclemsaspeclosde conscensttmontis istius, el moralu congrui(.
dhtlino in eo, unde scilicet pefcepi relalu verhono, eos (902) Domus cpiscopii julelligitur. Anlequam «i-
modo amplius eruciari, adsinl rogo, et dico, Clc. mirum Ratherius caperetur, comes Bucco manda-
Morahalur ergo Ratherius in morile laudato, dum yerat, ut ex domo .episcopali, quee minus tuta ei-at,
lucc scribebri, eljam diutius ibidem tnorabatur, quo palatium ascenderct. Cuili autem noluisspl eam rio-
paulo posl Pascha-anni prcecedentis 985 ascenderat. mum deserere, in eadem captus fuit» et alia multa
(897) Dux,AA est Juditha, Ueisrici II ducis Bnjoa- pertulil, uti ex epist. 12 ad Ambrosium n. 4, aperle
riorum el Marchionis Veronensismaler.
" Yide supra coliigilur. Ctim iiaqtie e carcere fuisset ereptus, ne
mit. 858. . . "eidem domui amplius se crederei, comes monuit.
(898) Similiierimperalor Oltol, in diplomale anni (905) Curtis alta cedificinmerat publicum, alque
967, deKalherio aii : Quia ipse egeims et advena, et mtmitum prope ecclesiam S- Firmi, qnee ininc quo-
oiitni carens nhi-Dei et noslro auxilio, multa jam esi que de Curic alla vocatur. Hujus cedificii antiqui
petpessus incommoda.elc D reliquice adhuc nonntillcesupersunl; el npvissime-in
(899) Hic comes Bncco voeaba.lur, sub quo ea palaiio comitum -Miiiiscalcorum quredam loca sub-
conjuratio coniigit, tle-qua Ratheritis in episl. 12 ad ierranea ejusdem cedilicii'detecla, quorum delinea-
Ambrflsium num. 5 ail: Bucconis in prmsentia con- lionem eomes,Aloysius faciendam curavit. Haecau-'
jurationemsuper eum tneque fecernnt : eam sciljcet, lem Cnrlis alta eum munitior essel quam domus
quain in sequentibus imiicat. Num hic idem ille sit episeopii, ab ecciesia vero calhedrali 'non mullum
Bticco, qui comilatum imperatoris secutns inler mor- distaret, comes Baiherio «uctor fnit, ul si a cadie-
luos in Calahria infelici proelio sub Oitorie II anno drali non muluim velle( abesse, Curiem altam po-
985 recenseiur in" Chronica , legia 6. Pantaleonis (ius, quam domum episcopalem iuliabilarel.
apud Eccardum lom. I Scripiorum medii aevi pag. (904) Recuperare pro reslaurcae sumitur. 'Yide-
896, ignolum est.- e\empla apiui Cangiuui. _ -
(900) Hiijns facti auctor, quem hic rion nominaf, .905) Arcna, quouomine vel nunc amphitheatrmn
fiiit MiloRaiherii antagonista, uti tradit in epist. 8 vocamus, circus appellabatur, propterea quod tau-
ad eumdem paulo post initium : Viique, inquit, me quam circusorbjeularis sit,longiotis tamen aliquaiilo
comprehendisli,abduxisli, spoliasti, exsutasti. Confer figurae,id es( eliplicae; sicuti noslrum theatrum me-
eiiam Itinerarium num. 4. dmm orbem conficiens, "medius circus -nominatur
(901) Prcvsidiumhic pro Ioco munito accipilur, in in documento Berengarii 1 anni 895, quod Panvinius
quem iitseseRaiheritis lute reciperet, comes man- eJidit. Mox in vulgatis legebaiur, ut el inco-pil faj
davcral. Yocabalur aulcm Palatium. Hoc Palatinm cere nrbem, visum est, nuilo sensti. Eincndaiioneoi,
543 RATHERIl EPISC. YERON. 5i4
cere, urbis. Visum est perabsurdum, uti "et nemo A 15. Est ista hic aliquantisper morandi raliona-
ignorabat, nisi stullissimus quivis illorum. Nullius bilis occasio una ex pcto (912). Tuce vero malignita-
islic.iterum vel accuso, vcl excuso ingenium : de- tis ne sileatur intenlio, maluisse te oplime scio, tali
scendi laihen (906), domumque, formidolosam licet, quodTersarer in Wco, cx quo inimicis essem odihilis
repelii. Non ausus in ea diu morari, Cardam (007) meis : neque te dolere quod dorirum suspeetam relr-
pergere inchoavi; consilium sed demutavi feverenlia querim, sed quod riie in tttliore locaverim, atque ob'
qucc imminebat paschali. Elegi quemdani civitatis Hoc le excusari non posse fore de me homicidam,
anguhim; petii ipsius [id est comitis] consensum, quamvis adlmc meam servet Dei providenlia vitam.
dedit eliam auxilium. Conslruxi in eo ccdificium: Neque me credideris quod rjuolidie non interficias
3S4 Wlt ^nco concremalum. Quis vero fecerit, est tuis machinalionibjs ipse, quanquam me nolens vi-
a nullo queesitum. Reslruxi melius; sum, ne face- deas vivere, dum audis Deum scelere de alio dixisse :
rem, ab eo prohibilus. Est iterum restruendi dala Qui videril mutiertm ad concitphcendum eam, jam
licentia/prosperiore scilicet lyra (908), laudes ca- mwchaius esl eam hi corde suo (Mailh. v, 28). Hic-
nente post pi'obra. Suspeclum me rncipiunl reddere roiiymum quoque : Vmnobis mheris qui quoties con-
- talia. 1Meditatur ilerum Gardam confugere timiditas cuphcimus, iolies fmiicamur. Ita enim el tu poteras
mea•;' interque meditandum, venit Pomnus Joannes B dicere : Yce niihi inisero, qui quolies isti captivo
diaeonus, cepit eoram me deplangere jjorjicum moriendi decipulas iendo, toties "eumoccido. Men-
sancti iPetri (909); quod ruinam" utique minaretur liri me poteras clicere, si de minore ctilpa non lege-
sui, nisi subvenirelur ocius illi. Promisi auxilium, retur dilectus ille Christi dixisse : Omnh qui odit
quod et impendere non disluli. Ascendi, considei'avi, fralrem suum, id est, quemlibet Christianum, hotni-
liumeros ad succurrcndum paravi. Prcevalescente cida est (I Joan. m, 15). Sed vindicahor, vindicabor,
desiderio juvandi, conspexi multa magis inesse ad inquam, certissime noveris, vindicabor. Mihi enim,
emendandum necessaria, quce non confido impleri ait Domintis, vindiciam, suhaudire valeamus, reservo,
posse in vila mea. Non habeo fidum cui hoe com- dum reum [/"., eum] flagellari permitto. Ego, tamen-
mittam ministrum : siquidem illum, cui unam li- retribuam, dicit Dominus {Rom. SH, 19), Si euiin de
bram krgenli pro trabibtis emendis conimisei'am nobis cantilal Psalmus : Si autem, inquiens, dereli-
anno prceterito, immaniter inihi inde bausiasse per- querint filii ejus legem meam, el in judicih meh noit-
«epi (910). Facio pro me ipse qtiod possum; cum ambulaverint. Si juslitias meas profanaverint et tnan-
habuero factum (911), reverlar, _si prcccipis, inimi- data meanon cuslodierint; visitabo in virga iniqvitates,
eissime, 3Q5 qui sollicitaiis exinde, domum : lu si eorum, et in verberibus peccata eorum. Misericordiam
libet -et quando libet intra in luum, non prohibeo, u aulem meam non ^dispergam ab eo, nequeowcebohi
furnum. verilale mea (Psat. LXXXVIH, 31-34). Isto igitur sensti
quain exigente sensu iniluximus, nemo improbabil. «rerat, favere coepit: unde subdit : Poslquam enim
Amphithealnim autem in ichnographiea labula antea de illo dixeram : Qui liberavit Israelem de manu
laudala, iu qua theatrum vocatur, muris circuiri- Pharaonis, tiberet Ratherium de manu Bucconis;-
cinelum exhibeTur. Ita enim medio aevo aedirtcia dum ilte abiturus meliorari cmpisset, cmpi el ego ei~
litijusmodi in munilionum tistim converti solebant, taliter aggarrire, relalis scilicel Ovidii versibus.
ut .ex amphiiheatris Capuano atque Nemausensi (909) Ecclcsice scilicet sancti Petri in ir.onte, ac-
liquet. Yide Cangium verbo Arenm. Hinc comes pioplerea dein addit : Ascendi. Ad episcojuiiu ni-.
Bucco ob custodutm urbis,- quoe magnis lurbis ex- niirtim pertinebal restauralio ecelesiarum. Confer
agitabattir, in Arenaemunitione nianebat; cum prae- not. 892. Porlicus ejusdem ecclesicc, qui nunc su-.
sertim lurbae non solum conlra Ralherium, verum peresl, ille esse ereditur, qtiem Ratherius refecil..
etiam conlra ipsum Bucconem comitem, qui Ra- Mox ctim novissinio Spicilegii ediiore correximus,
therio favebat, excitatae fuissent, uti discimus ex Promisi, non disiulij ctim antea legeretur, protnhit,.
epist. 12 ad Ambrosiuin num. 3-cujus leslimonium nondisiuiii; sicut et infra emeniis pro tmendcmdis;
dedimns paulo ante not. 899. ctim eodem recepimus.
(906) Ne Ratherius cum uxore et infanfibus co- (910) Bausiasse, jid est decepisse. Yide not. 65 in-
niitis in palatio habitaret, quod ejiismodi cohabitatio- primam partem De conlempiu canonum.
" perabsurda videretur, descendii de palatio, qnod in [) (911) IdesljCiinireslauraiionem memoralaeS. Pe-
iponte situm vidimus, el domum episcopalem, licet tri ecclesiceperfeeero, reveriar doinum episeopalem,
formidoiosatn,repeliil. Formidolosam autem appellal, ad quam ut rediret1, inimicissimus cavillator incita-.
quia in ea antea captus fuerat, ac ibidem degens bat. Eamdem verjo episcopaleni domum jiondum
muliis fueral poriculis Pbnoxius. adierat auno 968, euni ad Ambrosium sciipsit. Mox.
(907) Garda eral munitissimum cas(rum dicecesis vei'ba, intra in tuum furnum, explieari posse vi-'
Yeronensis, eoque pelere volebal Ratherius, ut tu- tienlur illo rustico Jproverbio, quod ab ipso auctoi-e-
liori in Joeo esset. jjrofertur in Dhcorflia num. 1 in fine : Qui fuit-in
(908) Hunc locuin explicant illa epistolaeII ad Nan- furno, pares suos inibi quwrit.
nonem eomilem, qui Bucconi successerat; tibi huc (912) Isla una occasioex\octo fuii restauratio por-
respiciens auctor scribit num. 3 : Tolerabilius nam ticus S. Petri, cui Ralherius neniini alii fidens pr.e-
fuerat vestrum sic ferre dominium, ut, quem limerem, es"sedebebal. Ccetcras raliones hic tacet. Aliam vei.>
eumdemdiligeremipsum, ul facereinchoaveram ilhtm, rationem indicat in epist. 12 ad Ambrosium num. 4.
id est Bucconem, de quo mihi congmere illud feci Quid facerel Cpiscopuscum exeuaie ex ea domo uno,
Nasonicum, ex veslratibus principe, atlcr ei succederet, ilti alius,
Probra Therapnecequi dixerat ante maritce, alius item illi ? Poteralne cum illh episcopusih una.
Moxccepitlaudes prosperiorelyra. domo vefsari? Coijfer scrm. 6 De octavis Pasclm
Prius scilice( Bucco Radierio infensns, postea einum. 1. Potior aulem causa eial, ut in ttitiore loep.
deui, quem dux inclyta comiiis luitioni commenda- consisleret; quodhi sequeiuibiis innuil.
'
545 QUALITATIS CONJECTURA. 5_G
feliclssimos dlxerlm pulsos ab episcopatibus propter A sum saltem ccslimare valeremus, utinam imperalo-
sua facinora prcesules in comparatione illorum, de rem hodierni temporis gloriosissimum, qui cum prae
quibns per quemdam dicitur veriloqunm : Ducunt iti omnibus, qui perhoc trecenlorum annorurn curfi-
bonis dies suos, et in puncto hd inferna descendunt culum Romanum gubernaverunt, divisione licet
(Job xxi, 15). De flagellaloribus vero (915), pace, regnorum , imperium, nobilitale, polenlia, .s6re-
quem intueor, tua, quid per alium Dominus drcat nuiiate, ihdustria, virtute, prudentia, sapientia.,
depromam illorum : 396 Ir<rf«ssum, ail Dominus, benignilate , constantia , forlitudine , clementia ,
Babylonem redarguens impiarn, iralus sutn super requilate, opulentia, largitate', ceelerftcjue commo-
populum meum, et tradidi eutn in manus luas : non dorum ad hoc omnium singularitef aflluat copia
poguisli ei mhericordiam, nec memorata es finis~lui 397 peragendum; Imcei uriice divina concedere
~{Isa. XLVII,6, 7). Venient quoque super te mala, de dignareltir omnipotens*o utinam gralia, ut se pri-
quibusnon~poterk exire. Irruet super te calamitas, et mum, inde sub se sibi commissiim vertere salage-
nescies ortnm ejus (Ibid,, 11). Talem ergo me, ut ret imperium a'd bontmi omnimodis omissunu Cor-
protuli, esse, si libet tibi (914), non prohibeo di- ruptis enim et abominabilibusfaclis Chrisliani, prph
cere; si placet, pej"us eliam quitllibct, si vcles at- dolor! nominis universis, prcccipue recloribiis,
lamen,- fare. Me tamen arbitror nil vituperabilius B ita divinus (917) omnimodis periit olim, fateor, cul-
libi, D"I1lurpius quod de me dicere valeas, reli- lus, utnihil magis videamusdiscordare, quam quoil
quisse. JNon ignoro tamen quod mihi nunc possis Dominus preecipit, et universilas. proh nefas ! agil.
opponere : Ex verbis tuis~juslificaberis, el ex verbis Ex JJUOcum, Deo annuente, unum illum, hoc est,
tuis condemnaberis, dicente Scriptura (Mallh. xn,- imperalorem excipere gesliamus piissimum; sugge-
37): dainnabilem le ipsa probat confessio lua (915). rere illi si ausi fuissemus; omnimodis sludei*emus,
iXeque cpnfiteor, neque difiiteor, aio. Damnatorem ut ad crctera quibus pollel, sirigulariter illud adderet
vero procul abesse, ille non desinii mihi promitlere, borium, quod illud sibi aplaret Job sanclissimi uti-
qui digito sciibens in lerra/ quibusdam narrattir, que diclum : (918) Causam quam nesciebam, diligen-
Qui sine peccato est vestntm, primus in illam lapidem tissime inveitigabam (Job xxix, 16). Dicenle eriim
mitlat (Joan. VIII, 7), clementer dixisse. Huju_s"at, Gregorio : Quidenim mirum, si aliquando fallimur,
pfoh nefas! anapcesli suspeeto, multa inemendata qui homines sumus? nil rnagis officil-illis hominibus,
Iinqnuntur in sceculo,igni reservata perpetuo; dum qui super alios consliluti sunt homines, quam fraus
scilicet quilibet ponscius sibi, parcil alteri. Quid dc et perfitHa ronsiliariorum; si illud eis applicatur
substanlia hujusmodi sacrificii possit censeri, adhuc postremo prophelicum : Vmqui dicitis matum bo-
exstat, fateor, perincognilum mihi. Inde a planla I2 num, el bonum tnalutn (Isa. v, 20). Delalores vero
pedis usque ad veHieeni sanitatem nobis deesse pos- quidam sopiens dicit nunquam defore, si quis illis
"sumus(Isa. i, 6), faleor, deplorare; qui faciat bo- credulus volueril esse : Perconlalorem, ait, fugito;
nuin hodie quoque usque ad unum deesse (Psat. alter, nam garrulus idem est. Quibus cum super
xm, 5). omnia xegna misera sit referla Ilalia, et inlerpretum
16.' Quem (916) unum cum ipsum caput bonorum adhaec peragenda sit nimium jirompla perfidia : ad-
cum membris aliquibus suis Deum intelligere prom- hibenda illis lanto sollicitior caulela, quanto inge-
plum sit esse, pro rarilate tamen nostratium ad illum niosior illis inest ad id faclitandum, prompiiorque -
perlinehiium unum, specialiter unum hic expres- maliiia. Ut enim unum ex.innumerabilibus profe-
-(915) Construe* Quid vero Dominusdicat

-
per alium membris suh; pro rarilate tamen nostralium perlinen-
prophetam de flagellaloribus illorum , depromam, lium ad illum unum, ulinatn valeremus saltem msli-
pace1.ua,.quetn inlueor : Iralus sum, elc mare unum hic expressum (esse) specialker iinperalGr
(914) Yulg., sibi libel libi male. Construe : Non rem hodierni temporh glorioshsimum, aui cum pns
prohibeo ergo dicere, si libei, libi, me esse talem, nl omnibus, qui divisionelicel regnorum gubernaverunt
protuli, fare, si placel, me esse eliam quidlibet pejus, Romanum imperium per hoc curiiculum annorum tre-
si altamen vales. ]~)centorum, singulariler affluat nobiiitale, potentia
(915) Construe :~Confessioipsa tua probal le dam- , et copia omnium commodorumad lioc peragendum; o
nabiletn, dicente Scaplura : Ex verbis luis, etc Et ulinani divina omnipolens gr-atia dignarciur con-
posl pauca sic : Ille vero, qui digilo scribensin terra, cedere-unicehocei, ul salageret veriere se primum ad
narratur clementerdixhse quibusdam : Oui sine pec- bonum, omnimodis omissum, inde sttb se verlere ad
eato est vestrum, .primus in illam lapidem mittai; idem bonum imperium sibi commhsttm.
'
ille, inquam, non desinit ptomiiiere mihi datnnalorem (917) Yulg., yierperam divinis.
mei procut abesse : quia scilicet nemo hominum (918) Hoc leslimonium hic e( alibi inculcal, quia
prcesens sine peccato est. At proh nefas! suspeclo verebatur ne imperator absens , adversariis calum-
tiujus anapmsii, id est suspicione, seti ob suspicio- nias spargeniibus aures faciliores -proeberel, et
nem, r.e hoc argumentum retorqueatur, suspecto eausa non saljs cognita aliqiiid contra se slatueret.
enim pro suspicione, et atwpmslo pfo argumento in Qnod anlem limebal re ipsa accidit; untle in epist.
adversarium relorto accipiuntnr, uli ex ahis auetoris 15 ad Adelaidem imperalricem ait: 0 vero quam
locis manifesium est, eb hane suspicionein, aii, omnibus, qui in poteslate sunl consliiuti, ul non se-
multa relinquunlur inemendata in lioc swculp, quia met dominaiioni ves'rw suggessi, prodessel, "sinon lam
cum ii, qui deberent emendare, sinl peccaiores, ve- prwcipiies ferrenCsenienlias; sed illud beatiJob at-
rentur-ne in se ideni Christi diclum relorqueaiur.. lendissent: - Causam, quam nesciebgm,ditigenlhshne
(916_iConstrue : quem unum cutn prompium sit in- invesiigabam.J-
ieiligere ipsum Deum caput bonorum cum aliqnibus
547 RATHERII EPISC. "YERON. | 548
ram : cum inslarel Huberlus Parmensis ut, accepio jA hendituresse nostralium, ul culpahiles de qualicun-
animarum pretio (919) rivali illi • cederem meo ; que re antea se ad polestatem quamlibet reclament,
affuil unus ex amicissimis meis, neque tamen adeo quam is, cui injuria exstat ab eisdem illala; ut nu-
gratis, qui cum mihi auxilium ad hoc maxiinum perrime" noscilur ille feeisse, qui cdnductor prjcci-
"habuissel j)romissum,"nostram adiens ducem inli- puus cxistens omiiiuni qui me quondam ceperunl, et ,
mare sluduil ei, imperatorem justissimum itidem "innumera mihi C meis mala seniper slrtiens el fa-
velle, nescio tamen si adjeceril, mandavisse. Mira- ciens, insuper ab invasore praesulatus mei ad diaco-
culuni, 3S§ inquam, miraculum! Tantiis impera- nalum post furla et saerilegia, quce illi, iinpiiigtmt
lor, tam juslus, lam Dei ainato|,J tain illius reveri- qui nosse se dicint, cum fuissel contra jus fasque
tor, hoc se velle, quOd tam Deo essel conlrarimn, proveclus, lemm juris nostri per poleslalem tenens
lestaretur! Poluit hoc (920) sane conlingerc, alicu- alque diripiens, ad pedes nemine persequente coi.-
jus mendacio Cccsarcm lanlum decepium fnisse, qui fugiens domini imperatoris, menlitus.esl quod suum
nie diceret utique itidem velle. Cumque comprehen- ei beneficium abstulissem. Qiianta hujiismodi lales
sio mei, expulsio, spoliatio, abductio, reirusio, ec- faeiunt?Quiseos valet vitare, nisi qui causam quam
clesice direptio, domus episeopalis deslructio, clee- nescit, sludet diligentissime investigare? Quis vero
mosynae impera(oris deletio, facti illius dififactio,B I rex aliler Regi rpgum valet concordare, nisi stu-
urbis irruplio, revereiuice imperialis vilipensio, et deat hoc sollicite lagere? Qtiisjudex sine islojustum
alia mulia his cohcerenlia adhuc essent, ut et exi- valet decernere ? Quod Domino nostro piissimo ipse
sttinl, in causa; (921) melioralione relicla, de sola Rex regum, m agat, dignetu.r rogamus concedere,
pejuraiione homicidalis peragerelur [f. peracla esi] agentique hoe vicissitudinis loco referre, ut et in
solununodo causa. Cavendum praeseriim etiam a hoc saeculo longeevo duclu imperet feliciter, e( in
lalibus ideo esl, quod consuetudo eertissime depre- futuro regnet cum Christo perenniler. Ameii.
(919) Rivali, id est Miloni, cui ne episcopaltim refeclione seu emendalione hoc loco accipitur : p,ue-
cederet, pluribus reslilit. Yide epist. 8 ad Milonem, rilurcjue Ratherius, cum lol critnina versarentur in
ct Conclusionemdeliberalivam in fine. Mox noslram causa, omnium tamen refeclione seu emendatione
adiens ducetn, nimirum Juditham, de qua lege su- relicla, de uno p;rjurio actum ftiisse, quod scilicet
pra -not. 858. Dein itidejn emendavimus, ubi erat in conspiratione conlra se excitata jusjuramlum
tolidetn : itidem enim pari sensu habetnr paulo jrost. imperatori prccsiilum laesumfueri(. Yerba meliora-
(920) Yulg., hic, minus rectc Conslrue' vero ; tione relicta in lixnerario num. 4 explicat sic : Om-
Potuil satte hoc conlingere, Cmsarem tanlutn dece- nibus veto his, quee indicavil criminihus, "licettam
"
plum fuisse mendacio aiicujus, qui dicerel, me ulique hidhcussis reliclh, quasi in eis nil inveniri valerel,
itidem velle, scilicet veile cedere. Mox eleemosynam< Q quod repreltendi iegibus-velleviler possei. Crimen au-
imperaloris illam vocat, qua in Yeronensem sedem tem perjurii in episl. 8 ad Milonem his verbis expo-
restitutus fuit : unde in sermone De ociavis Paschm nit : Gattdeo cogiles, quani contra te ipswn, cum
num. 3 imperatorem laudans, qui me, inquil, illuc persancle imperaldti, ul et ego, fidemjuraveris, agas,
in episcopalum eleemosynaliler instituit : quo fe- cum edictum illius deslruere moliris, et illos, qui ei
spiciens hoc ipso in opere num. 1, ait: CKJBDei idem jusjtirandwqi fecerunl, pejufare compellis. Et
mhericordia, et illius imperaioris elecmosyna, qui in epist. 12 ad Ainbrosium num. 3, meliorationis
mihi conlulit ipsa, habeatn mulla, nec-interdicta mihi seu compositionis titulo cenium librarum argenfr
sil eis fruendi liceniia. Eleemosynm nomen oro mi- multa inflicta trdditur ob conjurationem non lam
sericordia ab auctore accipi solel", Yide noi. 14 in conlra Raiheriuni episcopum, quam contra Bucco-
sermonem secundum de Quadragesima. Enimvero nem comiiem, quae mulla rebellionem atque perjurii
qtiam hic 'eleemosynixmimperatoris appellal, tniseri- crimen evidenliusj demonstrat.*"Mox«aasflhomicida-
cordiam pihsimi Cwsarisnomina( in Ilinerario num. lis appellatur conjuialio in episcopum, ob qiiam
4. Dein dijfaciip, id est.dcstruclio, ex verbo dtjfa- antea num. 15 uriiim e suis adversariis ait excusari
cere, alias"rdtsfacere, Ilalice disfare. Yide Can- non posse fore de me homicidam , quamvis adbnc
gium verho Diffacere. Diffaclio facti illius, quo sci- meam servet Dei \provideniia vilam. Neque cfedide-
Jicet Rinherius in episcopatum resiilutus fueral. thcjuod quotidie noii inlerficias luis machinaiionibus
(921) Hic aliquid \idetur deesse, vel pro perage- ipse, elc
,relur legendum peracta est. Melioratio aulem pro
RATHERII 922)
BECR£TUM;<
Quo ex abbatiola Magonziani amandutis monachis subrogantur clerici.
39® *• Diimastipulanteperaugustaerecordalionis D sunt omnia, ut ipse qnoque malevolorum cavillatio-

Aurelio (serm.46, n.27)temeraiiisjudiciisadeopIena nibus acerrime hoc lempore insectatus, mihi ipsi
(922) Hoc, quod in lextu Ratherius decrela'e scri- nato finitima in e}i dioecesisYeronensis ripa Benaci
'plum vocal, ab Acherio vulgattim fuit ex codiee lacus sita est, quce ad Brixianam dicecesim vergit.
Lauduncnsi. Cum in exordio itale malevolorum ca- Hoc monaslerium cum capellis et deeimis et perti-
villalionibus. et falsis verisve illorum leslimoniis acer- nentiis suis inier possessiones et bona episcopatus
rime hoc tempore insectalum qucralur, uli hiilio Yeronensis i-ecensetur in privilegio Eugeuii 111an.
prceccdenlis operis fusitis explicat; circa idem lcm- 1145 apud Biancolinum lib. i. Nolizie delle Chiesedi
pus hoc quoque decreiuinconditum arbitramur, jd Verona pag. 193, ac deinde in privilegiis sequenti-
est circa annum 966. Abbaiiola postea cosnebiolum -bus. Idem post vicissiludines jam inde a
njonnullas
dicla, quce Magonzianus, seu, ut alia 'dbcumenta saeculo xv annexum fuit monaslerio S. Benetlicti
«im hoclierno quoque voeabulo concinenlia praefe- Padilironensis Manluana. dicecesis, ibique aliquot
ruul, de Maguzano appellaiur, .Desentiano et Lo- ejusdem ccenobii imonachideguut.
- ~
W9 QUALITATIS CONJECTURA. 530
sin\ iu tncredulus,iit quid qua inlentione actiiem, A les, fralres, alque'nepotes permitterem expendere,
sim scepissime dubius ; dum scilicet' falsa verave impruientis ciispensatoris non minus jicenam quam
iUtorum de me -tesiimonia- cum his, qure mihi sinl infidelis verebar incnrrere. Cum enim perarduum
plus quam hecesse sil, eognila, confero; quid de sil moiiacborum proposilum, et talibusinconvenicn-
abbatiola, qure M.igonzianusvocatur, nupcrriine sta- lissimum; sicul cuim monacho nil sanctius, ita
luerim, decretali hoc scripto enucleare, et venluris nihil esl hypociita sceleraCus : relieio impossibili,
prccsenlibusque., ul ulrique dijudicent, deslinare ad possibiie nie conferre operam dedi.
.conlendo. Ipsa igilur eadem, quanlulacunque sit, 2. Ordinavi igitur, ul, siplures inhibereifacul.as,
cum"ex prcedioloquorumdam disposiiioni (925) Ec- illic tres oflicium suum non nescienles omni tem-
clesicenostrce ita obvenerit, ul aut obeunte, aul per- pore Sftllem presbylcri militarent, ul inibi nullodie
peram inemendabiliter quid perpelranle abbale, missa deessel, umis diaconus, unus subdiaconus,"
alter ab episcopo illic sufiicerelur nostrre dicecesis, clericuli aliqui. Quisque presbylerorum 4Q| an-
qui militantes in ea monachica vivcre facerel lege; iiuatim ucciperet inler frumenlum et segal|um (928)
(924) cum. uli res est perdifllcilis, hoc non, ut modia decem, inier legumina et milium modia de-
corislruclor voluerat, processissel; incenso (925) ab cem, de (929) surico modia decem, de vir.b mo-
Hungaris ccenobiolo,ad hoc miserabili(er es( perven- B dia (930) duodecim. Diaconus de his omnibuk modia
.lum, u( ipse, qui alfbatis falso vocabulo (926) solus Cjuinque,vinum modia sex. Subdiaconus modia Iria,
geslabaf cucullam, uxore saltem nequirel ullalemis vinum mo.diaqualuor. Ad vestimenta presbyteri so-
abstinere, nedum alii propi'its"'quoque possenl-vo- lidos quinque; diaconus solidos duos; suiidiaconus
luntatibus, ul regtila lnoiiachorum prceeipil, renun- splidum unum. Cucullum _nemo illorum povtet.
tiare. Quemdam igitur ex lalibus cum omnigeno Hymnos lamen in memoriam anliquje consiieitiJinis
conatu ad id, quod secundum sallem___,@0congr1uen- in laudibus, matulinis, prima, tertia, sexla, hona,
-tiam temporis esset agendum, non valuissem addu- vespera et cornpletorio, quce omnia ad lioram-debi-
cere; sed fuga ler lapsus ipse, -Geziaca me insuper tarri exhiberi decrevi,-canlaf'cut. El qnia sine aliquo
lepra per internuiuios-conaretur inficere, hoc est, ul id fieri magisleiio posse desperaVi, ununi _[_©_§ inibi
accepta ab eo pecunia sinerem-eum, quod-oBlatum preefecipresbylertim horiorabilem, nec minislerii sui
Domino fueral,.(927) diabolo, ul ante feceral, (ra- expertem, proeler illos tres,- ita decrevi, ut aut
dere; me quod ille volebat nolenle, illo qtiod cgo oijeunte illo, aut decreta facere conterijnente, alter
Dei respeclu vhabaiu rogaute, ulrinque cum fuissel- ab episcopo Ycfonensi loco subrogaretur illius:
(951)
^liscessum", hcesit animus quid agere possem. Si quiquehis omnibus, ui conlinetur superius, non per
cnim ego possessiunctilam Dei Genitriei collalara C vineas et campos, sed per mensuras
dispensatis,
melius quasi dispensaturus mihi .relinerem, aut quod remaneret, habei'et-; in proeclaris vero festivi-
meorum alicui darem; ne successorum aliquis meo- (alibus illos quinque secum facerei
comedere,
rum mco simililef faciens exeniplo eleemosynam eisdem cibis e( poUbus quo
[/.quibus] seipsum abun-
iilorum boaorum destrueret, npnnihil verebar. Si danter et pro posse eosdem reficiens. QuihuS:tamen
vero propter ununi falsum cucullum, abbalem ap- diebtts lectionem decernimus ad mensam haheant,
pellatum, id est patrein" falsissimum, Te autem viet post cibum (932) quod monachi cantent. Stim- .
tricuiii verissimum, hoc in uxorem et filios caina- moperevero .' .' .
(925) -H.KCpeculiarisdispositio erat infundalione Panh segajgciusapud Fortunatum in Yita S. Rade-

cjus cosnobioli a'conslruclorepraesU"lula, ul abbale gundisc 15 cl21."_
mortuo, aut ineinendabili, alter non a monachis, (929) Snricum non est Indicum frumenlum, quod
sed ab episcopo eligerelur, afque prceficerelur e Ye- seiius in Italiam inductum fuii, sed quaedam segeiis
ronensi dicecesi, gui monacbos ad regularis disei- species, ex qua nunc4juoque alicubi.panis corifici-
plinae normnnYcompelleret. .tur, quaequeIlalice vocalur sorgo.
(921)"Acherii edifio cum uti res est, perdifflcilis "n (930) Modium non solum. aridorum, sed et Iiqui-
hoc, nonve consiruclor,- etc. Eiiiendationem novi dorum erxii mensurapro varielate locorum .diversa,
editoris reccpimus. 'ut iii]novissimaCangiieditionefusius ostendilur verbo
(925) Hungari Italiam' icientidem invasertinl, ac Modium, et Mddiusi Quod si auctor parf. i, De con-
incendiis deprcedationibusquevastarunt ah anno900 temptu canonum num. 3 : Quol congia vini, inquit,
ad annum usque 947. Yide Liutprandi Hisloriam, et nonveroc/»o( modia; congium niCi:sura eral minor
alios scriptores decinii soeeuli. modio, quod ex pluribus cougiis constab.K.
(926) In Magonzianicuenobiolohoc tempore unus (951) Id es(, et qui presbyter dispensath hh omni-
abbas sine mouachis iriveiiiebalnr, idemque et uxo- bus non per vineas et cainpos',sed per mensuras, ut
rem hahehal, ei, uti posleatraditur, carnales filios. superius continetur, haberel quod remanel. Simililer
iline paulo postumtm falsutn cucullutn vocat. in Judicato num. 2, dislributioiiem reddiluum per
(927) ld est, sinerem, ul, qtiod postea explirai, modios et sextdria, seu per mensuras licri cons(itiiif„
abbatiolceredditus in uxorem el filios cwrntdes,fra- non per campos et 'vineas. Nolabiis htec disiinciio
tres, alque nepotesexpenderet. ititer campos el vineas, ,de qua vide not. 11 in ideui
(928)-Forte siligiuem ait Acherius. Nihil rmitan- Judicatum. .
dnin novus edilor eredidil, etjiire; hinc enim lcalica (952) Id esl, cantent eadem quce.monaehi can-
vox segala. Signlum apud alids scriptores iegiiur. lant. Multane, an pauca in fine dcsiderentur, igno-
apud alios segaiis', ut videre esl in Glossario Cangii. . rainus.
»351 . RATHERII EPJSC. YERON. 552
"
ADMONITIO IN SEQUENTEM SYNODICAM.
i
Batlierii Synodica non solum inter cjusdem opera, sed eliam inter universa decimi saeculi
403"4©4 !•ecclcsiasticain
documenta ad disciplinam pertinentia praestantissimumet «eleherrimum est. Cum enim
auctor in ea sibi proposuerit clernm diceceseosin iis instruere quce ab ipso prcestanda erant, universa
propemodum ecclesiasticcedisciplinre capita quatnvelaccuralissimeaut indicat. ex quibus quid ex velustiori
discipliua eo sceculorelenlum, quid inducium, ut mutatum, emollitum fuerit agnoscimtis. Ipsam
Synodicam auclor.memorans in Ilinerario, quod, suo loco probaluri sumus, scripsil meuse Decembri
arini 966, ejus lucubrandee hanc oecasioneiii fuisse tradil num. 6. n Sciscitatus itaque de fide illorum (qui
prccsertim e dioacesiad synodum adveneranl) inveni plorimos neque ipsum -sapefe symbolum, quod fuisse
creditur aposlolorum. Hac occasione Synodicani scribere oinnibus presbyteris' sum compulsus, in qua
continelur primilus ita suasum : Moneo igilur paternaliter, et praecipii pastoraliter, B etc, ul in ipsa
Synodica capite primo, quod totum recilat. Synodum auiem, cujiis occasione hanc Synodicam edidit, per-
actam « subdit >medianle, id est media, s. Quadragesima, j quo quidem tempore anle Pascha eamdem Syno-
dicam scriptam palel etiam cx veibis numeri ultimi : t auctoritale etiam [paschalis festivitatis compellente
. nionemus vestram dileclionem, »etc Hinc ipsam Synodicam assignandam liquet Quadragesimce anni 966.
Enimvero cuilibet sacerdoti rurali eodem Synodicoe mimCro prcecipii, ui tria symbola apostolicum,
Nicceno-Constantinopolitanum,et sancti Athanasii memoriler discat, eadem deinceps sibi recilaiurus, t cum
proxime, inquit, a nobis huc vocatus fuerit. n Adverbium proxime id non mullo differendumindicat. Porro
in laudato liinerarii numero sexlo rem-sic cxponit : t Istas (ires fitles,-seu tria syinbola) cum el mediante
Quadragesima illis sciibendas alque meinoiice mandandas dedissemfin synodo), et inobedientes exstitisse
vidissem, id esi, cum proxime vocati fuerunt; dnm quid inde canonice agere jjossem, inquirerem; metus
illorum qtiosdam tantiis invasit, u( promisso mihi ad iler carpendum auxilio, pollicereniur se deinceps
descriptionem beati Albanasii cantaittros, > etc Iter carpenduni, quod memorat, est illud Romanmn, cujus
causa ipsum Ilineratiutn scripsit. Eodem igitur anno 966 in Quadrage.ima synodicam dedil; post aliquot
menses ad rationem reddendam illos vocavil, qni loco miillcc pro inobedienlia, in Romanum iler auxilium
polliciti sunt: ac landem mense Deeembri Itinerarium digessit. Ex his syiiodum, ex qua Synodicam edidit,
nupcrrime aclam in eodem Iiinerario tradit num. 5. !
II. Inler plura, qnce in hac Synodica notatu digna sunl, quceque in nolationibus ailingemus, unum
maxime hoc loco exphcandum, quod ad multa intelligenda utiie erit. Obscrvandanum. 6 verba, t sicut alibi
scriptum invenimus.i Quceauiem « alibi scripta i invenii Ratherius, suntillaomnia, quoeexhibet eo mimero
sexlo et sequentibus ad loium numerum duodecimum usque, eaque iranscripta deprehendimus ex solemni
.quadam veluti formula, qtiae legenda aut recitanda in synodo, Admonilio, aut Sermo synodalis in melioris
notce codicibus inscnbitur. Admonilionis litulum praefert illud exemplar; quod prcefixum est deerelo
Burchafdi, ubi haec epigraphes legilur : Adtnonhioin synodofinilo Evangelio a diacone legenda, episcopoet
cwtens tn ordtnesedentibus.Ita etiam in codice, quem Baluzius laudat in' nolis ad Reginonempag. S52 :
f Quibus finilis, episcopo et caeteris in ordine sedenlibus, a diacono legatur hcecÂdmonitio.t ln ordine
Romaiio Hiltorpii pro eo quod hic habetur a diacono legatur, scriptum est ab ipso episcopo, sive a diatono
ex ipstus persona legalur hwc Admonitio. Similia.pra.fert Pontificale Romanum Augustini Patrieii. In
Sacerdotah quoque cap. 15, ubi queedamtanium ex ipsa admonitione fueriinl excerpta, hic titulus legitur":
c Quaesacerdotes el clenci servare debeant ex &@5-&®S synodaliAdmonitione compendiose excerpca. .t
bynodalis autem sermoms inscriptio exstat in cotuce Neresheimensl dicecesisAugustanaehis verbis : Sermo
synodahs paroclaams presbyterts in synodh enuntiandus, ut videre esl apud I
Labbeum tom. II Conciliorum
edii. Venel., col. 1075.
.III. Duas auiem formulas, qucein scnlenliis ac fere eliam in verbis plane concordant, et ab eodem auclorc
videnlur conscnptce, distinguere non minimum refert. Una est laudala Adtkonitio,seu Sermo sunodalh ; al-
leraest llla, quaeInquismonis tilulo a Reginone praemissa luit operi De ecclesiasticisdhciptinis. Rudi illo
sevo, quo presbylen preesertim rurales ui plurimum in stimma ignorantia Iversabantur.iiecesse fuit hrevis-
simam canonum summam ilhs proponere, quae praecipua ccclesiasticeediscljilinae capiia compleeieretur.
licec aulem summa liiea Admontttone,seu Sermotw synodati exbibelur, qucein synodo legenda erat. Idipsum
autem, quod m synodo proposilUm atque praescriptum fuerat, num exscculioni mandatum fuisset, inqtii-
rendum erat in visitaiiombus. Hinc eodem tempore, codemque, ut videttir, auclore lucubraia Inquisitio;
^juceepiscopis eormnque ministns parochias visitantibus ustii eraf. Regino. qui ipsam nobis inlegram con-
servavit, Uunc litulum profert: Incipil Inquisitio de hh quw ephcopus vel ejus minhtri in suo districiu vel
lerrtlorio tnquirere debeani per vtcos,pagos atque par-ceckiassuw dimceseoslPanein huius Inquisitionh, qnrc
ad ecclesiasticos pertinet idem auctor preemisit libro primo, in quo, de clericis agens singula eiusdemin-
qutsilionis capitiila canonibus confirmat: postremam vero ipsius partem, qtireperlinet ad iaicds reiccU in
capul quinium libri secundi, m quo, agens. de laicis, reliqua pariter ejus lnquisiiionis capitula canoisibus
IV. Yelserus, qui solam Admoniiionem,seu Sermonemsynodalemex Augustano codice eorrnovil,S. Uiial-
ricum episcopuin Auguslanum ejusdem auciorem conjecit, propterea quod pleraque, qucc idem sanctus m
S°ebal lesle Gerardo iu eûs Vila caP- «• pnBceptionibusipsius Admonitioriis
Zll t^lTT^ "KiUU'fe
se.i Sermoim oiunino lesponoeiil Yerum hcec solum pronant S. Odalricum ea Admonitione,seu veriuslV
W™Ti?'S5ef: VSen™Gerariius louuitur. q«* iUe visitandolinquirebat.:Alii Admonilionem,
1V P^n». c«i q"Wem eu.n ascribit codex YcUicauuscoiuiiieiil
nilm, rTJ f ' CX aê0"eesl c01,UIlu?Co»ci!iorui» ênet. edil. col. fiOSIhoc lilulo-. HomiliaLeonh
1!)U T e»dUU-S -T:IX
IZfniLnL lrP ? ,Uej\Sf "^l 0 cc mmeTe' 1uam Per <*P'scopos*on\uibus sacerdoiibitscufam anhna-
sv1Z, ZtiUZm-a''ly0laU-""• kv euin-^ra P°lltl!iceni referri po.est etian inscriplio, quce eidem sermohi
Vot" 156i' 1WS'370- Ser»10i» sy"°^ diccndns, quem S. Leo papa compo-
rft?™&«°
suit.0ui >ero ejusmodi Sermonem, seu Admomtwnem,nulli Romauo pomificiiribui posse~credariius,colliges
553 - SYNODICAAD PRESBYTEROS, ETG. 554
•«xnol. 29. Cum porro nonnulla disciplinaecapita ibidem preescripla ex GallicanaEcclesia origmem ducant;
•eamdemAdmonitionemin Galliis condilam arbilramur. Stepharius Baluzius in nolis ad Reginonem, pag. 5o4
eam Leone IV antiquiorem, cevoS. Bonifacii archiepiscopi Mogunliniexaratam pulat, aut certe non mullo
post. Idem censendumde Inquisitione, quce ob eafumdem sehtenliarum verborumque concordiam eumdem
parenteni agnoscii. Jn hocenim lanlumea.Zn<.u!si7ioetAdmoniiiointer se differunt, quod quceverba decreti
Formamexhibenl in Admonitione,inlerrogaiionis formam in Inquisitione recipiunl. callicanam cerle hujus
origiuem conGrmarepotesl Hincmarus archieplscopus Rhemensis, qui capilularesecundum inscnbens :.De
his qummaghlri, et decaniper singulas Ecclesias inquirere, el episcoporenuntiaredebent; hanc utique Inquhi-
iiemempra?oculis habuii :capilula enim, qucesubjicit.eadem sunl, quce in laudata Inquhilione legunlur.
Hcecfusius praunonenda visa sunt, ut pateat ex quo fonte Ratherius seplem memorata capitula in suam
synodicam inseruil.
V. Ilic autem fons cum multo vetustior sit, illud polissimum animadvertendum est, ne quis omnia, quce
in capiiulis ex Admonitionetranscriplis conlineiUur, Radieriano aevo, e( Yeronensi ej'usdem eelalis populo
aul clero altribuai. Q_uienim integra ejusdein Admonilionhcapitula iisdem verbis in suam synodicam trans-
tulil, nil demere, nihil immulare voluit. Hinc queedamoccurrent aliis regionihus ae vetusliori aelati con-
gruentia, quae si quis decimo seeculo et Yeronensibus hujus aevi aplanda crederel, nimium aberraret. Ita
cuni num. 11, in fine praecipilur sacri chrismatis custodia sub sera et sub sigillo propterquosdam infideles;
iatid credendi sunt ahqui infideles Yeroncesceculodecimo exstitisse. Hac eadem de causa Baluzius in nolis
ad ea verba Inquhitionh libro primo Reginonis preefixcenum. 18: Et ntillus prwsumat tradere communio-
tiem laico aut feminwad deferenduminfirnio, scile monuit pag. 556 : « Vir clarissimus Henricus Valesius,
tuim non animadverteret 407-4O8Admonitionem islam mulio anliquioreni esse cevoRatherii episcopij
Yeronensis, et Udalrici episcopi Augustani, ex hoc loco collegit, usum illum tradendi communionem Iaicis
sc feminis ad deferendum infinnis, perseverasse in Ecclesia usque ad decimuni sceculum:quam conjecluram,
amplexus postea esl vlr erudilus, qui nuper in lucem emisit historiam eucharisliae. Falsa argunienlatio 1:
nam si isio argumentandi genere uti licerel, pari ratione necessaiio colligeremus rem, quamomnes scimus
essefalsissimam, nimirum cumdem usum mitlendi eucharisiiam infirmis perlaicos ac feminas, eliam luim
perseverare in Ecclesia, cum in admonitione synodali, quaeper universas OccidentisEcclesias singulis annis
legitur ab episcopis in suis synodis dioecesanis, scriplum
" habealur in Pontificali Romano : Nullus prrcsu-
mal, J elc., totidem verhis ut supra. ,
VI. Cum porro Ratherii capHuia ex Admonitione exscripta fuerint, biytis editiones e diversis codicibus
preduetas, qucecum ejus celebrilatem comprobant, lum vero nobis usui erunl, potissimum eommemorandie
sunt. Prceler ilJas, quibus ea Admoniiio legilur in ordine Roniano Hittorpii, in Ponlificali, ac in Sacerdotali,
eamdem ex ms. Auguslano erulgavil Gretserus lom. YI Operum novissimceeditionis pag. 232. Bis profer-
tur in conciliisLahbei primum lora. IX Yen. edit. 1051, iierum tom. H, col. 1075.Eamdem impressit Hugo
Mauthoudin observationibus ad Robertum Pulluni pag. 403, i(em Baluzius (riplici exemplo in appendice ad
-Reginonem pag. 602êtseqq^ poslea PP. Martene et Hurandus lom. YII eollect. ATet.scnp. pag. i, cum hac
peculiari insciipUone: Commoniloriumcujusdam episcopiad presbyteros; ac tandem Dominicus Georgius
tom. III appendicis Ii(urgice Romanre. Cum vero exemplaria an(iqua, etsi fere conveniant, in nonnullis
tamen levioribus dfscrepent; illud exemplar, quo Ratherius usus est magis accedit ad lectiones ejus Admo-
nitionis, quaeHomiliwLeonh papw IV titulo in Conciliis legilur lom. !X, col. 1051, ul patebU ex no(is, ac
prcesertim ex no(. 975. Cum quasdam lec(iones ex Inquhilione allegabimus, etiitio Reginonis, quam Parisiis
anno 1671 curavil Stephanus Baluzius, usui eril.
^
RATHERII SYNODICA (935).
Ad pi'esbyleros et ordines cwleros forinsecus, id est per univcrsam dioscesim constitutos.
409 Quia mirari vos scio_imo murmurare (quod A i. Mofteo igi(ur paternaliter, e( praecipiopasto-
festpejus)rionnescio, quod tertiojam vos vocavi, el raliter, utdicentis Apostoli reminiscenies, quia sine
quasi nihil (054) vobiscum egi; ne frustfa hoc m'e fide impossibile est placere Deo (Hebr. xi, 6); hoc
fecisse pulelis, fateor quia explorandi vos eausa hoc est sine credulilate, quce nobisjicr apostolos, eo-
feci, el quales vos me inventurum rcslimavi, lales, rumque est successores tradita; et quia Justtts ex
proii nefas! inveni. Congruere mihi infelicis- fide, id est credulitate sua, vivit (Rom. i, 17); el:
«imo illtid siatim de Sapientia? visun est libro : Quidquid sine fide, hoc estcredulitale Dei, esi,pec-
Ne jncunderis in filiis slullis, si mulliplicenlur : ne catum est (Ibid.xrv,23); Fides autem, id es( eredulitas
oblecierhin eis, si non est limorDei cum iilis (Eccli. Dei, si non habeal opera bona, mortua est in semet-
svi, 1). ipsa.(Jac. n, 17) : ipsam fidem,id est cfedulita-
- (935) Haecsynodica a Fnkuiho laudata cap. 24 ubi eratin vulg.
Sapienlim. Cum autem dicit, tertio
impressa fuit ab Acherlo ex Laudunensi ms. exem- jam vos vqcavi; nemo Ires synodos Jndicari suspice-
plo, et dein a Labbeo repetita tom. II Conciliorum tur: nullctmenim aliara synodumantehanc postter-
Ven. edit. col. SH.lpsam ex ms. Frisigensi tran- tiam reslitulionemeum celebrasse, proplerea. quod
scriplam accepimus, cujus fectiones quibusdam 3o- " unde stjnodare deberet,pmniiio nescirel, ex Itinerario
cis suppleiidis vel emendandis utiles exsilerunt. num. 5 colligere licet. Ita vero unius ejusdemque sy'-
JIIhujus codicis fitulo voces forinsecus, id est omit- nodicausa ipsos lervocasse, seu iauntim Goegissein-
uintur. lelligendusest, uti in iine numeri primi se eos ptaxi-
(934) Yocemnihilsupplevimusex ms. Frisingensij me vocaturum afFirmat,ouod in Admonitione expli-
ac ex eodera post pauca Sapientiw emenJavimus, cavinius num. 1.
PATROL.CXXXYF. 13
533 RATHERH EPISC. YERON. OPP. PARS h KiG
tem Dei, Irifarie parare inemoriter feslinetis, [sub- A de jEgyplo, id est, mferno ertieremiir; ctper mare
audi illam] hoc est, secundum symbolum, 410 i" Rubrum, hoc est, bapMsinumsanguine Dominiru-
est collalionem apostolorum, sicut in Psalteriis beum, per desertum proesentisvitae educli, ad ler-
correctis invenitur (955); et illam qtioead missam ram repromissionisj id est, vitam aelernampervenire
canilur; et illam sancti Athanasii, quoe ila inci- possemus. Habes Pascha, id esl transitum bonum;
pit: Quicutnque vull satvus esse. Quicunque vult habes Agnum pro ite occisum; transisti mare Ru-
ergo sacerdosin noslra paroehia esse, aut fieri, aut brum, graderis per desertum. Yide quo graderis?
permanere, (950)illas tres [subaudi fides]memoriter Stude ul (940) pervenias, quo venire tibi expedit.
nobis.recjlet, cura proxime a nobis huc vocatusfue- Labora cum Dei adjulorio, ne aul in ./Egypium red-
rit. eas, aut in deserlo!pereas, sed ad pati iam cceleslem
2. Moneoetiam vos de die Dominico, ut cogiletis, pervenias. In Êgyptum vero le redire cognosce, si
aul si cogilare nescitis, interrogelis, quare ila vo- peccalum, qnod deseruisti, prccsumis repetere. Pe-
cetur : usu enim quotidiano illas res Dominicas ris vero in deserlo, si non perseveras in labore et
dicimus, quoeproprie ad dominos pertinent illarum. opere bono.
Eo ilaque sensu Dominica dicilur dies, quod proprie 5. Sed redeamus ad Aposlolum : Pascha, inquil,
ad Dominum, id est Jesum Chrislum pertineat. Cum B Pascha noslrumininiolalusesl Chrhius. Poslea : Ila-
vero omnes dies ipsius sinl, sicut et omnia quresunt que epulemur. Putas quod dical: Crapulee et-ebrie-
in coelo, et in terra, el in mari, e( in omnibus abys. lativacemus? Nequaquam ; sequilur enim : Non in
sis (Psal. cxxxiv, 6); inquirendum quare isla solum fermenlo veteri, id est inflalione venlris, vel tumore
dicalur iliius esse. Nimirum quia ipse in ea (937) anlerioris peccatij, aut affectu ad transacta scelera
resurrexit. Sed in quibus Kalendis [subaudi resur- redeundi, vel aliaperpetrandi : Neqne in fermenlo
rexeril] non cures; dedie solummodocogila".Quinla maliiim el ncquitim; sed in azymis sinceriiutis.el vc-
feria post vesperum est traditus, sexta crucifixus, . rilalis (Ibid., 8), id est, ul in opere jusli, in eogi-
septima quievit in sepulcro, octava resurrexit a tatione simplices,in sermone simusveraces. Qnan-
mortuis, et inter duortim diertim parteni, sive inte- do? Omni tempore : praecipue vero in paschali so-
gritatem noctium , (riduo (958) ul promiserat, lemnitale, hoc est omni Dominiea anni inlegri die.
411. faclo. a corde, id esl interioribus terrw (Matlh. Si enim Dominica est Domini, utique non nostra
xn, 40) ad Aposlolos rediit. Hiuc ipsa oeiava, sive dies est: Si Domini est, reverentia Dominiesl ho-
prima feria dies vocalur Dominica; et in quocun- noranda. Sed cujiis domini? Revera, qui nos eum
que Kalendarum die eveniat, semper est Pascha, id non essemus fecijt;qui nos cum perditi fuissemus
est, Iransilus Domini de morte ad vilam, et uno G refecit; qui nos gubernat, alit, nutrit, defendit; qui-
modo, quidquid manduces, vel bibas, estobservanda. vitam noslram, quousque illi placuerit, hic contir
Undeautehiobservanda? Abopere scrvili. Quodaulem nel; cum voluerit, eam hinc muiabil, el aut melio-
est opus -servile?Peccalum : qui enimpeccat, diabolo rem pro meritis, aut reddel pejorem : postremo qui
servit. Siergo omni dieDominicoesl Pascha, quasren- nos judicabit, el aut in inferno sine fine daninabii,
dumquidnobisfacienduminea.Aposlolus dicat : Pa- aul in coeloeeternaliler coronabil. Talis 412 igi(ur
scha, inquit, Pascha noslrum iminolalus est Chrislus ac tanlce poleslalis Domini cum heec sit proprie
(I Cor. v, 7). Quare Pascha est Christus? quia im- dies, honorelur, ul eam pro decentia tanti Domini
molatus (959). Cur immolatus? ut pro nobis morc- decet. Honorari vero nullo modo nisi ordinabiliter
relur. Sicut ulique antea ,ille immolabatur, cujus, valet. JNisi enim parasceve Sabbatum anlecedat,
sanguine liberandus ab JEgj-plopopuluspurgabatur, Sabbatum diem Dominicam; dies non est ullatenus
ita ergo et isle proplerea eslimmolatus, ul morere- Dominica.
tur, proplerea occisus, ul nos per sanguinem ipsius 4. Quid aulem est parasceve? Apostolus dical :
a vastalore mundi angelo, id es( diabolo, liberati, Probet aitletn, ait, seipsumhomo, el sic de pane illo
(95b) Hine suspicari licet, in Yeronensi Ecclesia JJ lur mensis diem inciderit Dominiea, qua Christus
aposlolorum Symbolum aliquam addilionem recepis- resurrexit., minime curandum Ralherius pronun-
se, uti alicubi, et in Aquileiensi prccsertimmetropo- tial. !
litana ecclesia accidit. Ejusmodi autem addilamenta (938) YuVg.,et inter dttorum dierum partem, sive
cum aRaiherio non probarenlur, ad psalteria corre- trium inlegriiatem noctium, vel Iriduo. Ex ms. Fri-
cta remisit, in cjuibus idem Symbolum descriptum singensi desevinius triutn, et velanie voeem tridun,
erat. nbitamen vel prcemiltiliirvoci noctium. Si aulemvcx
(956) Yuljg.illa fratres. Correximus non sohim ex trium esset retinenda, legeremus lihentius : et inier
ms. Frisingensi, veium eliam exItinerario num. 6, in triumdierumpartem,siveduarumintcgritalemnoclium,
quo hoc primtimSynodiccccapiluliimrecitalur. Dein iriduQ,etc. Mox rediil, et eveniat scripsimus ex eo-
proximeex eodemliinerario emendavimus:lcgebatur ?Iernms. FrisingJ, ' cum in vulg. esset redit, et evene-
-proximo.Ita codex fit. I
(957) Frisingensis. Yulg., in eo, perpe- (939)Acheriusjpro nobisimmolalus.Hocloco vores
ram. Moxinquibus Kalendis idem estac inquo men- pro nobh desunt inlaudato codice Frising. et sane re-
sis die.Kalendeeenim non pro primo tanlum, sed pro jiciendce; frustra' enim in sequentibus qiiaerereiur.
quovis die mensis acceplee fuerunl; unde in Viia Cur immolalus ?[el responderelur, pro nobis, si jam
S. Landrici episcopi Metensisnum. 11, per multos prcemissumfuisset pro nobishnmolalus.
xmitos Kalenda, id esl dies," feslivitatis S. Lan- (940) Partictilam
' ut addidimus ope codicis Fri-
drici obhvionis rubigine tecta iradilur. In quem igi- sing.
S3- ' SYNODICAAD PRESBYTEROS, ETC. !>"S
ledat',el de calice bibat (I Cor. xi, 28). Quo pane ? A ipsam carnem velsanguinem ruclant ngrsi? Qui litilms
Qui ait :-Ego tum panis vivtis, qui de ccelodescendi 413 conlinuis occupanlur, qui cupiditia ccstiiani,
{Joan. vi, 41). De quo calice? Catix tuus inebrians qui invidia vel odio tabescunt, qui hrs, quos ut se
quam prmclarus est! (Psal. xxn, 5.) id est, Chrislus diligere debiierant,- deceptionum laqueos lendere
suo nos sanguine salians; quam jiulcher, id est, nullatenus cessant? Quando talium quis parasccvc
speciosusforma prw filiis hominum ! (Psal. XLIV,3.) jam dicium, vel Sabbadim feci(? Timep de talibus,
Qui ergo panis, ipse est agnus; qui agnus, ipse e( u(inam non mei similibus, ne dum putant se co-
Christus, qui Chrislus, ipse-est Pascha; qul Pascha, medere agnum, comedant polius hircum, el utinani
ipse pro nobis immolatus. Ipse est dies, quam non nonillum qui abduetus est in desertum (qui Laihre
operando, sed gignendo coaeternaIi(er fecit Dominus, (945) .emissarius, Hcbraice hazezel, id esl, erudel K
exsullemus et teetemur in ea (Psal. cxvn, 24). Ipse Dei inlerpretafur; quem qui in desertum emlsit
tesl, inqnam, dies, ipse Dominus, cujus ista est dies. .(Lewt. xvi,22),caslrasolummodo Dei nonestingrcili
De Sabbalo illius quid facimus? Vacate, ai( per dignus, nisi loto prius corpore (Ibid., 26), ct vesti-
Psalmistam Dominus, el videle, quia ego sutn Deus bus omnibus), sed heedum,potius, <juarta decima qui
{Psal. XLV,11). Sabbalum vero vacalio dicitur, vel die ad vesperam ab omni esl populo immolatus. Yac
requies, id est, ut quiescamus ab operibus malis, et B enim illis quibus (anlum bonuni in tam magnum
Vacemusdivinis obsequiis. Parasceve auteni prcepa- verlitur malum, dura comedente.s ulique carneni
ralio dicilur, hoc est, u( praeparemus cordium nostro- Domini (9AG)..et sanguinem ejus bibentes indigne.
rurii habilacula venturo ad nos per corporis et san- judicium sibi "manducant et hihiint. Yce, intjuani,
guinis sui substantiam Chrislo. Si CTgoomnis octava nobis miseris, et millics vse. Cum enim' sacerdoles
dies est Dominica,"Dominicavero pro resurreclione non cb aliud vocemur, nisi quia sacrum conficere
Domini dieia; vel, sicut perlepide quidam invenitur ' etdarepopulo debemus; Scriplura vero sancla dicat
dixisse, omnes quia dies Dominus fecit imperio suo, econtra : Quidquid teiigerit immundum, immundtts
Dominicumfecit sangine suo, et dedicavit (941) pre- erit {Num. xix, 22): quomodopotest saltem dici (947)
tio suo; omnes dies Dominiciparasceve vel Sabbato aliquid sacrum immundissimis manibus nostris ira-
indigent. Parasceve autem, id est praJparalio, non clatum? Et cum specialis. nosler doctor atque pro-
est aliud nisi quod protulimus, hoe est, u( probet visor beatus utique Seno dicat, in sermone utiqu<\
seipsumhomo, id est, disquirat cujus affectus sit, quem de Juda, filio Jaeob, el Tbamar nuru ipsitis
lioc est, si in voluntale cum Dei gratia meiioralionis* eleganlissime -composuii (lib. a tracl. 14, n. 4, pag.
aut in durilia pejoralionis consistil. Si illud prinuim 180, ed. Ver.), quod omnium corrupte viventium.
de mi- '^ diabolus
(942) in conscienlla sua invenit, prccsumens pater sii; quid valet quod in conspectu
sericordiaDei, cumlaclucisagreslibus(£a;od. xn,8), omnium qui nos sciunt corruple vivere, id est, luxti-
id est conlritione cordis, et amaritudinis gemiti- lice deservire, clamamus Deo : Paler noster, qui cs
bus (945),accinctus renibus coniedat agnum. Si non; in cwiis (Matth. vi, -9) : cum ille nobis per prophe-
suadere non audeo ut facial; viderit quisque-qtiid tam 43.4 slalim respondeat: Sipater ego, ubi est
agat. Omnis ergo dies Dominicus ideo est pasehalis, amor meus? (Malac. i, 6.) Qtiid enim facis pro amorc
quia resurrectione Domini decoratus : Pascha vero meo ? Ista et illis similia quia vos penilus nescircj
fcostrum ideo esl Christus,quia pro nobis immola- doleo, imo de-talibus nil curare gemisco, pastora-
tus. liler ut addiscere festinetis preecipio; et quia ser-
5. Omniergo Dominica nobis clarnal Apostolus : mone [subaudi erudire] ignoratis, bono exemplo Del
Ilaque epulemur,id est, carnem Domini manducemus, populum erudire qusososttidealis..
cl sanguinem ipsius^bibamus. Ubi sunt autem qui 6. Admonemus eliam et obsecramus, sicut alibi
quolidie missam celebranl, quolidiePascha faciunt, id (948) scriptum invenimus, fraiernitatem vestram,
est,carnemagni comedunt,et sanguinem ejushibunt, ut.de communi salute vestra cogilantes, atteniius
ct, ut ceetcra sileam, de coilu adullerino filios et fi- j, audiatis admonilionem nostram, et quce vobis sugge-
lias scepissime.(944) generant? Cbi qui hesternam rimus memoricecommendetis, et opere exercere stu-
cbrielaiem, vel crapulam ante altareEDomini super deatis. In primis admonemus, ut vita et conversaiio
(941)Yulg., mdificavit.Meliuscodex Frising. eujjus vesperatn ab ontni populo immolalum. Dein post
lectionem prcelulimus. verba verlilur in malum vulgati aJdunl, Iwc esl min-
(942) Yulg.,_adduntjus, male. Illud enim primum suetudo Dei in crudelitatem, q.w glogseinavidenlur,
esl, si in volunlate melioralionis cum Detqratia con- et auctoritale ejusdem coilicis delevimus.
sislit. (946) Vox Dominiaddita ex eodem codice.
(943) Ila codex Frising. In vulg., et amaritudine (947) Ila ideiu codex. in Yulg., .quomodo sttlicm
gemilus; el accinctisrenibus. dici valcl.
(944) Supplevimus smpissime ex laudato codice. .' (948) Alibi inquil, quia Jiccc usqtie ad totum nu-
•Adullerinumautem coilum vocat eornra presbylero- merum 12 ex Admonitioneseu Sermone synotiali a
rum coilum, qui illegale conjugium conlraxerant: -Ratherio transciipta fucruiil, ul in prasmissa admo-
nam, uti hahelur in Qualilaiis conjeclura num 2: II- nitione observavimus.'Yerba autem sicut alibi scrh
legale conjugium nomhial adutterium. ptum invenimus, queein Sermone synoclaliet in aliis
(945) Yerba qui Latine, et ccelera usque .ad el ve- Admonitionis sijnodalis exeniplarilius desunt, lcgun-
siibus omnibusdesunl in ms. Frising. codice, qni tur in vulgataiiomilia Leoni IV ascripta.
tnox habet, sed hmdtm poiius quarla decima die ad
559 RATBERII EPISC. VERON. OPP. PARS I. . 560
vestra irreprehensibilis sit, scilicfctnt cella veslra sil A caniet (954). Nulhis cum calcariis (955), qnos spe-
jux(a eeclcsiam, et in ea feminas non habeatis. rones rusiice dicimus, et culiellisexlrinsecus depen-
Omni noete ad noclurnos surgile; cursum vestrum dentibus missam cantet, quia indecens et conlra re-
(949) certis horis decanlate; missarum celebratio- gulam ecclesiaslieain est. Calicem et oblatam recta
nes religiose peragile; corpus et sanguinem Domini cruce signale, id est, non in circulo et varicatione
cum limore et reverenlia sumite ; vasa sancta pro- digilorum, utplurimi faciunt, sedstriciis duobus di-
priis manibus abluite et~extergi(e. Nullus canlet gitis el pollice inlus incluso, per quos Trinilas in-
missam nisi jejunns, nullus canlet qui non commu- nuitur; islud signum !__:recle facere studele : non
nicet, nullus cantet sine amiclu, alba. stoia, fanone enim aliter quidquam polestis benedicere. Infirnios
950) et planeta; et hesc vesliinenla nilida, et ad visilale, et eos reconciliate; el j'uxta Apostolum
liullos usus alios sint. Nullus cum alba, qua in suos (Jac. v, 14) oleo sahclo inungile (956), et propria
usns titiiur (951), prcesumat missam cantare. Nulla manu conimunicate. Et nullus praesumat tratlere
femina ad altare accedal, nec calicem DominiUan- communionem laico aul femineead deferendum in-
gat. Corporale mundissimum si(, AUare cooperlum firmo. NuIIus vestrum pro baplizandis infanlihus,
de mundis linleis; super altare nihil ponalur nisi aut infirmis reconciliandis, aut mortuis sepeliendis,
capsee et reliquiee, aut forte qualuor Evangelia et B prcemiumvel munus exigat. Yidete ne per negligen-
huxida (952) cum corpore Domini ad viaticuminfir- (iam veslram unquam infans sine baptismo moria-
mis; ctelera in nitido loco reeoridanlur. Missalem tur (957).
plenarium (955), Lectionarium 415 et An(iphona- 8. Nullus vestrum sil ebriosus et litigiosus, qnia
rium unaquaequeecclesia habeal. Locus in secreta- senum Domini nonloportet litigare (II Tim. n, 24).
rio aut juxta altai-e sit prceparalus, ubi aqua effundi Nullus vestrum arma ferat in sedilione, quia arma
possit, quando vasa sacra abluunlur : el ibi vas ni- noslra debenl esse spirilalia. Nulliis canum aiit
tidum cum aqua pendeat, ibique manus lavet posl avium jocis inserviat.-Nolitein labernis bibere. Cu-
cornmunionem. ram.pauperum et orphanorum ac peregrinorum ha-
7. Nullus exlra ecclesiam per domos aut in locis bete, et eos ad prandiola veslra invitale. 416
non consecralis missam cantel; nullus solus missam Eslote hospilales, ut alii a vobis exemplum capianl
(949) Cursus pro offlcio ecclesiaslico sumitur. crepal codex Frisingensis, ubi legitur buxila. Buxis
Yiclcniulta apud Cangium. Y, cursus 2. enim et buxida idem est ac pyxis : unde sanclus
(950) Fano sic explicatur a Raljano in libro i De Pe(rus Damianus lib. vi, epis(. 21, habet: Dum
Inslil. cleric, c. 18. Mappula, sive maniile, sacerdo- eucharistia reservala fuisset in buxide.
tis indumenlumest, quod vulgofanonemvocant.Mani- (955) In Inquisilione apud Reginonem num. 10
pulum frequenlius appellamus. Eral initio sudarium iC eadem legunliir: Si Mhsalem plenarium, Lecliona-
ex lino; untle Ivo Carnolensis in serm. de signif. rium et Aniiphonarium habeal; nam sine his mhsa
indument. sacerdot. ail: In sinistra manu ponitur perfectenon-celebrctiur.Liber sacrainenloriim conti-
' quwdam mappula qumswpe fluentem oculorumpilui- nebal canonem, orationes et preefaliones. Missale
tatn tergal, el oculorutn lippiiudinem remcveat. Et autein plenarium et Evangelia, el Epislolas addebat.'
Robenus Pullus de Offic. eccles. lib. l, c. 51 : Ad !n tes(amenlo Heccardi coiuitis Augustodnnensis,
extremumsacerdos fanonemin sinistro bracliioponit, apud Perardum, pag. 26. Missaleplenariocum Evan-
ijuem et manipulum et -sudarium appellaverunl, per gelio et Ephtolh. tLeo Hosliensis, lib. m, c. 19:
qttem olhn et sudor et narium sordes exlergebantur. Natnque usque ad illud tempus in plenaiio Mhsali
Mox codex Frising. pro nilida habel munda. lam Epislo'm quam Evangelia legebanlur.
(951) Hinc colligere est presbyteros vesle alba (954) Canlel, id esl reciiel: qui enim solus canlat,
olim semper usos fuisse; eujns indicium adhuc in non canere proprie, sed recitare intellgilur. Hoc
Canonicis regularibus breviori alba, vulgo rocchello, quidem sensu Remigius Aulissiodoreiisis in expli-
induiis superest: ac proplerea vetitum fuit ne in caiione canonis misstercUionemallalurus, eur canon
sacru ministcrio presbyleri eaalba ulerentur, quam submissa voce recitetur. Idcirco, ai(, venit consue-
in suos, id esl communes, usns adhibereni. Idem iudo inecclesia, ul tacite, id esl suhmisssa voce, ipsa
legilur iri Inquhitione apud Reginonem num. 66 : obsecratioalque consecraiioa sacerdote canietttr, ne
Si ubsque alba aul cum illa alba qua in suos usus veiba latn sacra vilescerent.flinc missam privatam
quotidieutitur, missam canlare prmsumat.InHoc capitu- cuntare in ConstiUiiionibusHirsaug. S. Wilkimi,
lari Rieulphi episcopi Suessionensis, c. 7 : au- lib. i, c. 86. Confer quee notavil Mabillonius,in
tem omntmodhprohibemus, ul ttemo illa alba utalur u proefal.ad soecuhiinn ord. Benedicl., tium. 36.
in sacris mysleriis,qua in quotidianovel exteriori usu (955) Hoecverba Nuilus cutn catcanis, etc, usque
induitur. Mox post prmsumat missatn cantare Ache- ad ea regulam ecclesiasiicamest addidimushoc lo o
rius adtlit: Nitllus cum cullellis forh pendeniibus, ex ms. Frisingensi. Concordal eiiam Sermo syrioda-
mdlus cum calcaribus. Hccc delevimus auc(ori(ale lis editus ex ms.' Augustano,ubi pro quos sperones
codicis Frising. ex quo similia numero sequenti in- ruslicedicimus habelur, quos sporones ruslice xocn-
seruimus. DesuiUe(iam in aliis hujus synodalh Ad- mus. Hcec sola verha desunt in homiha Leoni IV
moviiionisexemplaribus. Deinin laudaio codice ca- aseripta. AptidAcheiium in aniecedeniibushaecsen-
-psa el reliquim. Yulgalam leclionem relintiinius , teniia mutiia legebatur, ut videre estnot."951, Mox
quippe quam eadem Admohitionissynodalisexempla el oblata in ms. Ffising. ac dein ut plurimi veslri fa
approbaiit. In homilia Leoni IV iributa capsw cmn ciunt; et postea reclusopro incluso.
reliquiis. (956) Vulg., ungile. Lectionem ms. Fjisingensis
(952) Ita Acherius, qui in margine monuerat le- tonsenlientem cum creteris Sermoiiis synodalis
gendum fortassis pyxis. Novissimus Spicilegii editor exemplaribus prcciulimus.
texttti inseruit pyxida. QticcdainSermonis synodalis (957) lta idem eodex. Apud' Acherium nutlus pro
exemjila habenl quidem pyxis. At vulgatam Acherii unquam. Melius iri Iiomilia Leoni IV ascripta, ntius.
Jectionem buxida Augustaiio.ex-ewploSermonh syn- Apud Baluziura, «I..,. nullus.
oduiis coiifirniaiam rcliuuimus, a qua modicum dis-
561 SYNODICAAD PRESBYTEROS, ETC. 562
bonum. Omni die Dominica ante missam aquam A . schee el Pentecostes, nisi propter pencoium lnoms.
benediclam facite, unde populus aspergatur, et ad Unusquisque ionles habeat, et, si ndn potest habere
hoc solum vas habele. Sacra vasa et veslimenta Iapideos, habeal aliud vas ad hoc prreparatum, in
sacerdolalia nolite in pignore dare negotialori (958) quo nil aliud fiat. Videte ut omnibus parochianis
aut labernario. NuIIusveslrum minus digne pceni- veslris symbolum ct orationem Dominicam insinue-
tentem cujuscunque rei gratia ad reconciliationem tis. Jejunium qualuor temporum, et Rogalionum
adducat [subaudi adepiscopum],,et ei teslimonium (961), et litanice majoris plebibus vestris omnimodis
reconcilialionis ferat. Nullus vestrum usuras exigat, observanduiri insinuate. 417 Feria quarta ante
et conductor sui senioris existat (959). Res el facul- Quadragesimam plebem (962) ad confessionem in-
lales, quas post diem ordinalionis veslroe acquiritis, vitale, et ei juxla qualitatem delicli poenlieiUiam
scialis ad ecclesiam perlinere. injungile, non ex corde veslro, sed sicut in Pceni-
9. Nullussine scientia et consensu noslro eccle- lenliali scriptum est. Quater in anno (963), id est,
siam acquirat. Nullus per poteslatem scecularium Nalali Domini et Coena Domini, Pascha et Pcnte-
ecclesiam obtineal. Nullus per pecuniain allerius cosle, omnes fideles ad communionem corporis et
ecclesiam supplantet. Nullus eeelesiam ad quam li- sanguinis Dominiaccedere admonete. Ceriis tempo-
tulatus est relinquat, et ad aliam quaestus causa B ribus conjugatos ab uxoribus abslinere exhortaniini.
migret. In alterius parochia missam nullus cantet Eulogias post missam in diebus festis plebi tribuite
absque-parochiani presbyteri, si praesens est, vo- (964).
luntate et rogatu. Nullus decimam ad aliura perii- 11. Nullus sine stola in itinere incedat (965). Nul-
nentem recipial. Nullus -poanitenleminvitel carncm Ius indtiaiur veslimenlis laicalibus. Nullus rem aut
manducare et bibere vinum, nisi pro eo ad preesens possesslonem, aul mancipium ecclesieevendere, aut
eleemosynamfecerit (960). commutare, aut quoeunque ingenio alienare prresu-
10. Kullus preesuiuat baplizare nisi in vigilia Pa- mat. Diem Dominic_umet alias feslivitales absque
Yulg.perperam negocialo.
(958) Hoc (962) Vulg., perperam p/aiwzm.Poenitentia autenr
(959) loco pro sui senioris perperam legebatur non ex corde, id est, non ex impeUiquodam meiuis,
fenoris. Correctionem cerlam fecerun( evemplariaL au( ex arhi(rio injungcnda, sed quatenus in Libro
Inquisitionis el Admonilionis.Respieilur canon ler-,, poeniientialiperscripla est.
tins conciiii Cbalcedonensis. qno prohibetur ne cle- (965) lla cnm vulgatis uterque codex Laudunensis
rici conductoresalieuarum possessionumfiant. Senior el Frisingensis, necnon in homilia LeoniIV aseripla,
de dominis laicis atque ditiorihns, qtii prcedia possi- et in Sermone synodali codicis Auguslani. At alia
dent, suinilnr. Aliquandopost el ad aliatn scripsimus; n Admonitionis, seti Sermonis synodalis exemplaria
ex ms. Frising., cum in vulg. male omissa esset habent: Tribus temporibusin am»o, id est in Natale
prceposilioad. Domini, Pascha et Penlecoste, elc. Similiter in In-
(960) Ex hoc loco discimns publicam poenitentiam< quisilione apud Reginonem num. 58. Tribus tempo-
eo quoque lempore quo scripta fuil Admonilio huc: ribus anni, id esl Nalale Domini, Pascha el Pen-
inserta, eleemosynis poluisse redimi. Id explicatur lecosle. H;ee tria tanlum tempora prcescribunlur iu
lib. l Reginonis, c. 259, ex Capilularium Iib. i, tit. concilio Agalhensi anni 506 , c. 18, et lib. n Capi-
151 :' Dt nullus presbyleraut laicttspwnilenleminvilet tularium c. 45. Jonas Aurelianensis dum lib. u, de
vinutnbibere, aut camem manducare, nisi ad prwsens Insiilulione laicali c. 18,plerosque tribus tantum
pro ipso unum, vel duos denarios juxla gualilatem festis magis ex consuetudine, quam ex devotione
] asrilenliwdederil. communionem sumere tradit, eadem tria lempora
(961) Rogalionum j"ejunlum in Galliis instilulum respicil. Qualuor aiilem lemporum menlionem Ra-
liquel ex coiicilioAurpiianensi i, c. 27, ex Avito in therius derivasse videlur ex aliquo Sermonis syno-
seriiione de Rogalionibus, et lib. i, epist. 7, ac clalis exemplo illi simili, ex quo eadem menlio in
lib. VII,epist. 14, neenon ex sanelo Gregorio Turo- homiliam Leoni IV allribulam transivit.
nensi, lib. II Hist. c. 34. Hoc jejunium posl mcdiumL (964) Hunc locum explical lnquhilio apud Regi-
lnnlummodo s<eculumxi in Ecclesiam Mediolanen- •. nonem lib. l, nuni. 61 : Si de oblationibus, qum a
sem hiduelum ronjicit Muratorius, lom. 1YAnliquit. populoofferunturdie Dominicoet in diebus festis, ex-
llalic, pag. 852 , propterea quod in Vita S. Arialdii ptela missa eulogidsptebi Iribuat. Clarius Hincmarus
scripla ah Andrea monacho Yallumbrosano, et edilaL" Rhemensis in Capilulisadsuee parochicepresbyteros
a Puricello, c. 21 haec verba legimlur : Triduanum\ c. 7 : Ut de oblatis, qumofferttntur a populo, el con-
namque illud jejunium, quod inter sanclos dies pa- secralioni supersunt, vel de panibus, quqs deferunt
schales conlra anliquorum dicta sanclorum noviler fideles ad ecclesiam, vel certe de suh presbyter con-
esl peragi usitalum, vehemenlerhorrebat. Nos aulemi venienles paries habeat in vase niiido el convenienii,
nedum Mediolani,sed in aliis etiam sallem nostra- ut post mhsarum solemnia, qui communicarenon
rum parlium urbibus sceculo quoque decimb idem fuerunt parali, eulogias omni die Dominico, el in-
jejuniumreceptum non exhoalantum Ratherii testi- diebus feslis exinde accipiant, el illa, unde eulogias-
monio, -sed prcesertim ex sermone primo de Ascen- presbyterdalurus est, ante in hwc verba benedicat, et
sione colligimiis: Solum sanctus Arialdus riluum sic accepluris dislribuat. Similia habet conciliuni
, Romanae Ecelesire studiosissimus hoc jejunium jabi Nannetense,'c 9.
eadem Ecclesianon xeceptum, et alienum quidem a (965) Yerba nullus sine slola in ilinere incedat,
veteri disciplina, qua diebus paschalibus jejunium qiice.ex ms. LauVlunensiedi(a fuerunt, desiderantur
- vetabatur, apttd suos Mediolanensesusitalum videns; non solurii in ms. Frisingensi Ralheriano, vernm
exliorruit, ae novilalis aceusavit. Hinc autem cuni etiam in homilia Leoni IV attribula. Sed in aliis-
Romana Ecclesia hoccejejunium non approhaveril, exemplaribus Sermonh synodalisleguntur, sicut et
aliena profecio a Lepne IV eonvinciiur laudala sce- in Inquhilione a Reginone descripta : in qtiibus so-
•pi.is homilia eidem attributa, quce hanc particulam lum additur, vel orario, quod stolre synonymumvsl-
eihibet. Heeceral sacerdolalis dignitalis indicium.
565 RATIIERII EPISC, VERON. OPP. PARS I. • 56!
opere senili a vespera in vesperam celebrare do-__ A moriter ac distincle proferre valeal. Epistolam e(
cele (966). Cantus el choros jnulierum in aliioec- Evangelium bene legere j)ossit,et uii.nani-Sallemad
efesicc prohibete. Carmina diabolica, qtice super litteram ejus sensuiii possel manifeslare. Psalmo-
jnordios noclurnis hoiis vulgus cantars solet, et riim verba, etdistineiiones rcgulariter ex corde(972)
caehinnos, quos exercen( sub con(estatione Dei om- cum caiuicis consuetudinariis pronuntiare sciai.
jiipotentis, velale. Cum excommunicatisuolite com- Sermonem, ut superius dixi, Alhanasii episcopi de
municare. Nullus illis prcesumat missam cantare, fide Trinilatis, cujus inilium esl : Quicunquevull,
sed ct plebibus vobis commissis hoc annuntialc Ad rnemoriier tenea(. Exorcismos et orationes ad ca-
nupiias 41.S nulius veslrum eal (967). Omnibus techumenum facienoum, ad fontem quoque conse-
denuntiale, ul nullus uxorem accipiat, nisi publice crandum, el reliquas preces super masculum Cl fe-
celebratis nupliis. Raplum omnimodis prohibete; ct minam pluraliter, ac singulariler, disiincteque pro-
ul nullus adproximam sanguinis sui aceedat; et ut ferre valeai; sim1llLe|rordinem baptizandi ad succur-
allfirius sponsam nulliis ducal. Porcarios, et alios leiiduminfirmis (975),ordinem quoque reconciliandi,
pastores vel Dominico die ad missam venire facite. juxta moduin sibi canonice reservatum,, alque un-
Palrini filiis suis symbolum el orationem Dominicam gendi infirmos; orationes quoque eidem necessiiati.
insinueiU (968), aut insinuari facian(. Chrisma B compelentes, bene saltem scial legere. Similiter or-_
semper sub sera sit aut suh sigillo propter quosdam dinem et preces in |e\sequiis ageridis defunclorum.
inlideles (969). Similiierexorcismos et benedictiones salis el aquce
•12. Yolumus aulem scire de quolihet presbytero, memoriler leneat. Canticum (974) noelurnum atque
si cx ingenuisjiareiUibus sit nalus, aut ex condi- diurnum noverit. pomputum niinorem, id esl,
lione servili,, aut si de nostra parochia nalus est, epactas, concurreules, i'egulares, terminum pascha-
aut ordinattis, vel ad quem locum preelitulalus. Si lem, et reliquos, si est possibile, sapiat. Marlyro-
sorvus fuit, osicndat chartam sueelibertatis (970) : logium et Po3nitentialehabeal, et caetera.(975).
s-i,de alia parochia , ostendat litferas commentlati- 15. De ordinandis pro cerlo scilote, quod a nobis.
tias, quas formatas vocanl. De ministerio etiam nollo modo promovebunlur, nisi aut in civitale no-
\obis commisso vos admonere curamus, ul unus- stra (976), aut-in' aliquo monasterio, vel apud
quisque vestrum, si fieri polest, exposilioneni sym- quemlibet sapientem ad tempus conversati fuerint,
boli eloralionis Dominiccejuxla traclitjonem ortho- el lilieris aliquantujum eruditi, ul idonei videanlur
do.vorum penes se scriptam habeat, eteam pleniier ecclesiasticosdignitati.
intelligal, et inde, si novit, prredicando populum 14. Cum aucioritas quoquecontineatecclesiastica,
sibi commissum sedulo instruat; si non, saltem le- C " ut de rebus ecclesiasiicis quaiuor fieri debeant 42@.
neat, vel credal. Orariones missanun et canonem partes e quibus tmalepispopi, allera fabrieceeccle-
bene intelligat (971); 4^0; et si non, saltem me- sice, teriia clericorum. quar(a debea( esse pauperuin
(966) Oiim seilicet dies fesli a vespern in vespe- Similiter con-

(972) Ex corde, id esl memoriter.lib.
ram obserVahanUtr.Yide Capidilare Aquisgianense cilium Rhemense apud Reginonem, i, c. 272,
anni .789, c 15; concilium Forojulicnse anni 791, loqnens de symbolo ei^jratione Dominica, ail: Cutn
c. 15; .Francofordiense anni 794, c. 21, e( alia ad confessionemtempore quadragesimaliveniunl, pa-
ejusdem generis plura. Moxverba cattlus,etc, usque rochianis hwc ab unoquoqitetnemoriter sibi decantari
ad prohibele, quce desiderabantur in vulgatis, resti- fnciat pj-esbyler; ncc anie sdnctam commuritonem
ttiimus ope ms. Frising. quam reslitutionem com- alicui iradat, nisi hmcex corde pronunliare noverit;
probant tum liomilia laudala, tum ccetera Sertnonis ubi quod in priori lhembro dixil memoriicr, in se-
synodaih exemplaria, necnon Inquisitio apud Regi- cundo vocibus ex corde expressit.
jjonem. (975) Ordinem bapiizandi ad succurrendtim infir-
(967) Nnplicehoc loco nuplialia eonvivia signifi- mis videsis lib. i Sacrameniarii Gelasiani, c. 72
cant qnibus ne clerici inlersint, prohibitum est iu et seqq.
concibo Venetico, c. 11, el Mogunlino.,c. 39. (974) lla cum vulgatis ulerque Ralherianus codex,
(968) Acherius ex codice Laudunensi in lexlu D _ et Admonitionis, seu Sermonis synodalis exempla.
editleral palrani; al in margine notaverat palrini. v At in lnquisilione legitur canlum. Concurrentes et
Ilanc emendationem recejiil novissimus Spicilegii regidares sunl termiiii ad eompulum ecclesiasiictim
editor. Licet aulem patroni ilem legatur in codice pertinentes, quos ejusdem compuli scriplores fusius
Frisingensi; cum tamen voces filih suis non ad pa- explicant.
tronos, sed ad patrinos referanlur, eamdem emen- (975) Hic desinunf qtice ex Admoniiione synodali
dationem retinuimus , idque eo libenlius, quia con- a Ralherio excerpia fuerunt. Mirum vero scfipsisse
firmatur lum ex mss. exemplis Sermonh stjnodaih, et cmlera, ac omisisse hcecpauca, quce in eadem
tum ex Inquisilione apud Reginonem lib. n , c. 5, Adinonitioneapud Baluziuni, sictit eiiam in Inquhi-
num. 74, in quibus palrini legitur. Post pauca sub tione addtinlur : ut\,~secundunvquodibi scriptutn estt
&eracnni ms. Frising. aliisqtie Admpnilionisexem-; interroget confitentem, aul confessotnodntn pwniten-
piaribus seripsimus, ubi vulgati habebant sub cera. tiw imponat. Vertim hasc qtioque omiltunlur-in Ser-
(969) Heecindicant Admonilionema R.alherio hic mone synodati codicis Augiistani, qui pariter post
jnsertam, olim condilam fuisse in loeo,ubitum verha Pwniletiliale nabeal, addit cequeac Ratherius.
adhuc quidam infideles, seu pagani inveniebanltir. el cmlera.
(970) Addidimus suw ex ms. Frisingensi, ex quo (976) Scholarum, in quibus clerici instruebaniur,
etia'11mox emendavimus scriptatn pro scriptas. tres species hic loj;us indicat, unam in civita(e,
(971) Ita cum eodem codice concinentibus etiam fortassis in ealhedrali, alieram in monasteriis, tein"
Admoriuionis, et Itiqidsitionis exemplaribus. Yulg., liam aputl aliqtiemjvirum sapientem.
iiitscs
S""o SY.NODICAAD PRESBYTEROS, ETC. . 566
<Hhospitum : si veslram pleniter habetis (977), de _A mam feeisli. In Adventu Domini, nisi festivitas in-
jlis quaead episcopum, fabricam, vel pauperes per- tercedat, qualuor hebdomadibus (979) a earne no-
-tineirt, nullam invidiam habealis, reminiscentes veritis abslinenduni el collti. In Nalale Domini vi-
Jiominum praecepisse : Non concupiscesrem proximi ginti diebus ac noctibus a coitu eliam licito omnino
iui (Exod. xx, 17); et : De re, qum ad te non perli- cessandum : similiter in oclavis Pasehas et Pente-
nel, ne sotlicilus fueris. De ipsa vero, quce ad vos costes, litaniis, et omnium festivitatum vigiliis,
pertinet, fidem Inter vos habelote, et communiter sexlis etiam feriis , preecipue autem omnibus diebus
eam dividile, sive sit magna, sive sit modica, scien- vel noctibus Dominicis. Auclorilate etiam pasrhalis
Xa,sAposlolum dixisse_: Nemo circumveniat in nego- festivitatis eompellente monemus vestram dilectio-
lio, id est, causa reliqua, fratrem suum, quoniam nem , in Christo, fratres sinceriter diligendi, ut se-
vindex esl Dominus de omnibus his, sicut prwdiximus cunda, ter(ia, quarta et quinla feria hebdomadae
vobis el tesiificati sumus {I Thess. iv, 6). Noveiitis ' majorisjejunelis usque ad nonam (980), excepjispar-
eiam quod melius sil omni Chrisliano fraudem pali, vulis, 421 el senio gravi confectis, atque infirmis.
inferre (I Cor. vi, 7). Quinta feria, hora nona (981) ad ecelesiam matrem
"quam
15. Quadragesimam, exceptis diebus Dominieis, omnes reconciliandi venite. Sexla feria usque ad
requaliter facile; si enim uno di'e j'ej'unas, altero R nonam jejunale, elcui placet amplius. Septimaferia
crapularis,'non Quadragesimam f(97S), sed vigesi- anle horam decimam nullus praesumat missam can-
(977) Adverbium pleniler deest in ms.Fiisingensi, serm. 142 S. GeesarioArelalensi asseritur, tum vero
ex quo dein ante verijum perlinet addidimus non : caret non solum vocibus et Sabbato, sed illis etiam
ibi enim sermo est de iis, quae hon ad te, sed ad anie nonam: ac propterea heevoces librarii eujusdam
alios perthieni. ln seqiientibiis vero de iis agitur, arbitrio, ut in Lectionariis non raro evenit, inliusse
jjitm ad vos periinent. Notandum vero est, hoc tem- fuerunl posteriori, ut videtttr tempore, cum quadra-
pore ad clericos eam solam reddilnum ecclesiaslico- gesimale jejunium hora nona solvi consueverat;
rum parlem periinuisse, quce ipsorumerat, non au- sicui voces et Sabbalo addilse profecto fuerunt eo
tem alias tres pertinenles ad episcopum , fabricam, in loco, ubi Sabbatum in ipsa Quadragesima a j'eju-
vtil pauperes -: quippe quce iu dispositione erant ip- nio excijiiebatur. Alter vero sewno 35 Romanaeedi-
"sius episcopi. tionis cum ex ipsius horae nonae menlione a PP. Be-
(978) Confer sermonem secundum de Quadrage- uediclinis S. Ambrosio jure ademplus fuil, tum vero
-shna niim. 1, ubi auelor hunc abusum perslringit. auctoris est incerti, qui vel ad posteriora lempora
(979) Abslinenlia preeserlim a cafiiibus lempore periinet, vel si Ratherio vetuslior est aliquanlo, in-
Adventus, festiviiatibus exceptis, decimo seeeulo in lerpolationem aliquam in voce nona passus estiibra-
r.osuis partibus preescripta, nolanda est. Heecabsti- G( rii cujusdam arbitrio, qui usum sui temporis ac loei
nenlia cum jejunio omnibus qui possent, maxime exprimere voluit. Ye(usquidem discijilina jejunandi
autem clericis, tempore Advenlus indicla legUur in in Quadragesima usque ad vesperas non modo Ra-
conciiio Aprincaiensi an. 1072,»c 11. Quam discipli- therii ee(a(e, qua mi(ior disciplina coepit, sed diulius
nam vetustiorem el variam in Galliis oslendit Me- e(iam post ipsum saUem alicubi viguit, S. Udalricus
nardus nol. 540 in Saerameniarium Gregorianum , episcopus Augustanus Ratherio coaevusin Quadra-
p>g. 445. Qnod porro auctor ait, cerlis temporibusa gesima prandebai post vesperas, uti iradil Gerardus
coitu, et dein a coitttetiam licito omnino cessandum,' in ejus Yi(a, c. 4, n. 18. Saeculi sequentis, id esu
ideo presbyteros et -cceteros clerieos alloquens id undccimi, testis est.Micrologusderebus eccles. c. 49:
monet, quia supra nuin. 10, ex Admoniiionh for- Nec juxta, canones guadragesimaliier jejunare eense-
niula prceceperat : Cerih lemporibus conjugatos ab mur, si anie vesperatn reficiamur. Sceculo .parUer
uxoribus abslittereexhortamini. Hic autem queenam duodecimo insigne testimonium suppe(i(,ex S. Ber-
sint hcec lempora, eosdem docel. Mox in vulg., li- nardo, serm, 3 de Quadragesima, n. 1 : Hactenus
laniarum. Correclionem suppeditavit optimus codex usque ad nonam jejunavimus soti, id est monachi :
Frising. Litariue dicli dies liianiee majoris et r-o- nunc usque ad vesperamjejunabunl nobiscumpariler
gationum. universi, reges et principes, clerus et populus, nobiles
(980) Qucehic Ratherius dicit de jej"unioferiarum el ignobiles, simul in unum dives et pauper. C.onei-
hebdomadee majoris, de jejunio lolius temporls liumRolhomagense an. 1072 mitlius aliquid siauiisse
quadragesimalis pari ratione (raduntur in" serm. videiur, dum post nonam sub vesperarum inidum
2 de Quadragesima num. c el 6. Hoc autem pri- j0j'ejunium solviposse permisit can. 21 his verbis :
immi est certi auctoris teslimonium mitigati pree- Ol nutlus in Quadragesima prandeat, antequam hora
cepli quadragesimalis jejiinii usque ad nonam; c.iin nona peracla, vespertinaincipiat : non enimjejunat,
.ex veteri disciplina idem jejunium prolrahendum qui ' ante manducat.
essetusquead \esperas. Duo quidem alia testimonia (981) Ecclesia mater intelligUur cadieilralis, ad
suppetunt inter sermones S. Ambrosio tribuios, quam feria quiiUa majoris hebdomadaeomnes posni-
qiiee Ratherio antiqtiiora videri possunt. Alterum lentes debebant accedei'e, ul ab episcopo reeonci-
legitur serm. 26-iu editione Romana, aiterum liarentiir. Aiuea quidem num. 10 plebanis prcescri-
senn. 55, qui in Ajipendice novissimee edilio- plum fuerat, u( feria quarta anle-Quadragesimam
nis Benediclincesolus referlur serm. 25. In priori plebem ad confessioneminvitarent, et ei juxta quali-
sermone hree de Qiiadragesima habentnr : In hio tatetn delicti pwnitentiam injungerent. At poeni(entes
-legiiimolemporeexcepiis Bominica et Sabbato diebus publicos reconciliare, quod fiebat feria 5 in coena
nullus anie nonam prandere prwsumal. In altero Domini, solius episcopi erat, eosque, qui poeniten-
vero : Qualh Chrhlianus est, qui taii tempore non tiam congruc gesserant, presbyteri ad episcopum'
jejunet vel usque ad nonam? Et post pauca : Nullus debebanl adducere, et peractce pcenitenliaetestimo-
vestrum,'nisi forle sitinfirmus, aut infans, tisque ad nium darel quo sensu superius n. 8 proeceperat:
Pascha, et nisi in Dominicis diebusante nonam man- Nultum veslruinminus dignepmnitenlemcujuscunque
dttcet,aul bibat. Yerumjuior sermo inter Ambro- rei gralia ad reconciliationem adducai [subaudi ad.
siauos 26 cum in appendice"tom. V S. Auguslini cpiscopuni] el ei lestimoniumreconcitiationh ferctt.
567 RATHERll.£PISC. VERON. OPP. PARS II. 568
tare nec (982)bapiismum generale agere. Quod si _A festiviias, quee non sit sanciae Dei genitricis Maiire,
pro infirmitaie aliquis jVjunare non potesl, proficiat aut apostolorum, eyeneril in Quadragesiina, vel qua-
ei jejunium quod generalis facit Ecclesia; omnes tuor temporum jejuniis, magis jej'uuium lenendum,
enim in Christo unum corpus sumus : lantum nul- quam (985) festiviialem celebrandam scitote; nisi
Ius sua importunilale universitatem Ecclesicenoslrae forte illius sancti sit feslivilas__qui in eadem paro-
contra Dominum compellat delinquere, et lam glo- chia jacel; quia nulla solemnitate amplius delectalur
riosam feslivilatem in aliquo violare. De occultis Deus, quam illo jejunio, quo a cibis abslinelur et
peccatis poeniteniiani vos dare posse scilole; de vitiis : « Oliositas quoque inimica est animoe (S.
publieisad nosdererendum(983) agnoscitc (984) Cle- BENED. Reg., c. 48). > Yidete, si absque hortim
ricum uemo veslrum siue liceniia facial nostra; quteprremisimus(986),scientia, minisierium veslrum
422 nullus balbuni, vel ultra mensuram blesum; (acere possitis, et plebes vobis commissas ad vilain
nulltis euin qui de lilteris durum habel sensum. Si ducere, et Christo reproesentare,
(982) Raplhmmn generale dictum est illud, quod velab ea expellere, nisi qui potest de clerico acolylum
omnibus generalim eonferebalur legilimo vigilice cum libuerit, fucere. Solius episcopi esse innuit
P.ischatis, aut Pentecostes tempore; unde supra sicut ordinai'e clericos, ita et facere.
suim. 10 slaluiiiir : Nullus prcesumat baplizare nisi (985) Notandum |hoc loco R.aiherium expetere.
in vigilia Paschm et Pentecosles, nisi propter perictt- ne ullcefeslivitales sanctorum, exceplis festis B. Ma-.
lum tnortis. Quod aulem extra ea tempora confere- vice, apostolarum, olc titularis ecclesiee, in Quadra-
liatur iis, qui in morlis periculo versabanlur, parti- gesima cl jejuniis jquatuor lemporum celebrenlur..
culare hapiismumvocabatur. Baplismi generalismen- Id ex anliqua disciplina tlescendil;- de qua vide-
tio eodem sensu-invenitur in concilio Rolhoniagensi Laodicenum concilium can. 51. Ratio, quam ills
anni 1072 : N-ebaplismumgenerale nisi Sabbato Pa- £>intlic.U, quia his^diebus mctgisjejunium tenendum,
kchalis ei Pentecostcsfial, hoc quidem servalo, quod quatn festivitas celebranda, respieit eam discipIK
parvulis quocunquclempore,quocunque die pelierinl, nam, qua in festiviialibus, sicu( el in ipsis Quadra-
regcneratioiih lavacrum non negelur: quoe parvulo- gesimre Dominieis uipote feslivis, non servabalur
riun excepiio induola videtur, proplerea quod iidem jcjiinium : unde viilgatus Alcuinus De Offic.divin.
focile vila periclitentur. ail : Sanctorutn dies, quibus de hoc smculumigrave-.
(985) Iui cod. F-rising. melius quam in vulgatis runt, solemnilerel. cum magna exsultationecetebra-.
referendum, tmts, adeo ut in ipsis absiinentimaliquantulum rigore.
(984) Clericum faciat, i<Iest, inter clericos ascri- laxalo, paululum remisîusvivamus.Hinc factum est
bat, seu clerieali vesle induai. ld hoc lempore plebani ut festivitates sanclorum velerum, quorurn emor-
rurales, quos Iiic alloquitur, sibi jam arrogaveranl, lualis dies in Quadragesimam incidit, in aliud tem-
quod in Judicuio coarguens niim. 5 : Expers 'verc, pus iransferrentur. I
ail, quatn sil cognitionislegis lolius canonicm,prom- (986) Ila cod. Frising.
' Yulgati mendose prwsumi--
ptitm esl advertere, qui censet, quod alteri liccal cleri- mus.
cuin.in ecclesiammitlere, idein esl ac clericum facere,
(987)
RATHERII OPUffCULUM
^
J)M NUPTU CUJUSDAM ILLlhlTG
423 SuPra dorsum meumfabrkaverunl peccaloresiC modum ppnderibus ihfelicissimus gravor. Hac itaque-
(Psal. cxxviu, o), cumPsaimistaproclamet; Apostolus duplici auxieiate coiislriclus, Joannem (988) nostroe
qnoque : Nan solum _qui faciunt, sed el qui consen- Ecelesiaedoleo fllium, quamdam, ul fertur Quadra-
tiunt fucieutibus, digni sunt morte (Rom. i, 52): me.a, gesima suo despond; fecisse lilio 424 puellam
mihi oneratissimo cum superabundenl, alienis supra nocie duxisse Dominica : illegalilate .989) scilicet,
(987;i Hoc opusculum, quod ex Laudunensi codice incredibjle prorsus |videliir. Hine islud opusculum
Acherius edidil, cum conjugium improbet inittim ciiius exaralum credimus posl Quadragesimam.
tempore Quadra_gesima?,paulo post Quadragesimam anni 966. j
scriptum fuit. Cum porro num. 5 indicet aliud opus, (988)'Joannes noslrw Ecclesim filius, id est cle-.
niniirum Qualiiatis conjecturam, hicubralum ineunle ricus. Mox pro quamdam Acherii editio habebat
circiter anno 966; hoc opusculum post Quadrage- quancjitatn. I
simam anni ejusdem, vel ad summum sequenlis (989) Duplex hoeeillegalitas dupliciler intelligi et
exaralum. dici debel. Neque enjm rejiei posse vide- explicari potest. Primo cum auclor num. 2, hasce
tur in annum 968, curo nulla in eo indicia Rathe- nuptias du-abusnolis perstringat scribens : quod hoc
rius inspergat earum turbarum, qucehoc anno Qua- iit diebtts sanciminclwavit Quadragesimm,perfecit in
dragesimre"tempore ac poslea ir. euni concitatce, Dotninica nocte; una iliegalUas esse videlur ob lrr-
dimitlendi episcopalus causam dedere. Si aulem j.u suin Quadragesimcclempus, altera ob violatum Do-
srripsisset hoe opusculum post.Qnadragesin>amanni miiiicum diem. At yeFba, quce in preesenii (ex(u.
9(.7, cuni e Ravennate concilio redux,.etipsius con- afleruiUur, despondi fecisse in Quadmgesima (quce.
cilii et summi poniificis et imperatoris auctorilate concinunt cum illis in diebus sanciw inchoavh Qua-
miiniius uxores a clerieis dimiliendas conlendil; dragesimm),cum referantur ad sponsalia; quomotlo
Bullam ejusmodi auclorilatem atligissp, dum hoc in liccc Quadragesiinaetempus lcedere dici queunl, si-
opusculo inslitit, ne filireclericis nuplui iraderentur, quidem hoe tempore non sponsalia, sed nuptirc a
'
569 DE NUPTU ILLICITO. 570
ut el Pedreverlus noster antea fecerat, duplici. Cum A quam ionus ille pater est, quam lilii dilector, ' qui
quilibet filium suum ad clericalum adducit, videtur pro tribus vineee campis (992) eum de sorle aule-
quod, uli et facit, illum saeculo auferat, et Domino rens Dei, reddil hujus scecnlipoles(a(i, consequen-
tradat. Unde cum anlea lege ipsa de.beret vivere ter et diaboli : ille cnim a Domino princeps hujus
qua vivit respublica, postea vivere lege ineipit ca- mundi (Joan. xvi, 11) vocalur; non vero coeli et
noniea; et uli primitus ad reipublicoe perlinebat 1terrae, maris et omnium queein eis sunt, sed mali-
praefecluni, ita post ad Ecclesioe allinet prcclalum, gnorum homiirum, qui diligentes ulique mundum
lioc esl, episcopum legaliler institutum. Quod cum magis quam Deum, fruunlur temporalilef eo, perdi-
jia sit, qui filium suum Ecclesiaemancipat canoniee turi quod aeternaliter debuerant possidere in coelo,
Domino militalurum, et postea sceculare illi 425 servientes utique diabolo, magis qtiam Chrislo. Eslo
acquirit conjugium, perspicue cemitur, quod eadem vero ulerque illorum (995) hoc ideo feceril, quod in
nianu eum Domino auferat, qua illum Deoipse tra- comparaiione mali melius fore percensuit, ul uni
diderat, et ahlalum Ecclesice, (990) i'eddat, proh 426 conjungerelur, quam perplures magis morti-
nefas I curiee.Non succenseat igilur qui hoc facit, fere vagarelur. Sed in hoc is(e, de quo.lugubris no-
suggero, Deo, si ille ei ex his, quae misericorditer ster est sermo, allerum preecedit in scelere, quod
illi concessit, aul vi lempeslatis, aut imporlunitate B hoc in diebus sanctoeinchoavit Quadragesimae, per-
cujuslibetpotestatis, vel in hoc saeculo,vel in futuro fecit in Dominica nocle : quod ille hoc elaboravit ut
aliquid anfert; cum si aliler, loquar ut ila, Deus hoc illud patrarel oceulto, isle vero quod tam manifeste-
facere nesciret, exemplo ipsius discere possel, quasi (994) hoc, proh -nefas! fecit, ut neminem istius
uiique dieere(: Tu mihi abslulisli -quod dedei'as, civitatis lalere valuerit. Ideo igilur hoc nobis silen-
egotuo exetnplo libi quod dederam lollo. tio supprimi non debere videlur, quia si irrepre-
2. 0 vero irisaiiabilis (991), quanla tibi non pudet, hensum relinquitur, j'ure factum omnino videbilur..
qnam illegaiia, quam turpia, quam inhoriesla conlra Nullus enim non dubitabit cxemplum inde capere,
Deum quoque-commiltere, generis humani cupitli- quod compererit neminem vituperasse.
tas! Cum enhn clericus quilibet ideo vocetur, quod 3. Fecisse hoc, mirum diclu! et aliusquidam,
tle sorte sil Dominr, id esl, ad parlempertiuealDei; qui in alio nostro opere (995), suo proprio vocabulo
sacris canonibus interdicunlur? Jreelerea cum verba ' ricis tradebanlur, et sic deinceps in inlinitum, u_
hujus loci nocle duxisse Dominica (quaecongruunl pluribus explieal num. 4. Quatehus vero clerici ob
illis perfecil in Dominica nocle) referantur ad nu- ejusmodi nupiias obnoxii essent curirc saectilari.non
plias; quomodo nupliis speeialiier violatus dici po- tamen propter-se se, sed mulierum el hiiorum causa_
test Domiiiicus dies.si ejusmodi diebus exira tem- C videsis apud Atlonem episcopum episi. 9, ad cleruni
pora velita occurrenlibus non erant inlerdicleenu- Yercellensem. In his atilem non Ievia, nec obscnra
piiae, sed sohis njatrimonii usus, u( liquet ex syno- apparenlinilia ej'us corruptelaesaeculosequenli Ialius
dica num. 15?Num Ratheritis licel in ea nota, quce propagalae,qua licere credebantur conjugia clerico-
Quadragesimeelenipus respicit, verbo despondispon- rum ;de quo plura disseruimus in Yita auctoris § 15.
salium menlionem faciat, non lamen heec, sed solas (991) Insaliabilis scilicet cupiditas generis humani
nuptias duplici illegalilatenoiare voluil, quod nimi- quanta libi nonpudet commillerequoqueconlru Deum%
.uni iniloe staiim post sponsalia, orfenderint vetitum quctmHlegalia, etc.
Quadragesimae tempus, et non solum iniise, sed (992) Haec dotem iilio datam indicant. Ctim vero
eliam consummalre die Dominico, istum violave- hic unus Ralherii locus vineam ex campis constan-
rinl? Alia explicalio forlassis verisimilior esl, si tem praeferat, idem vero alihi semper canipos distin.-
una .illegalitas referatur ad nuplias clerici, quam guata vineis, uti ostendemus no(. in- Judicalum;
quidem auclor in sequentihus sialim pluribus arguit, suspicari licet hic quoque legendum-pro tribus vineis
allera vero jsila sil in ipsis nuptiis ab eodem clerico el campis.
post sporisalia contraclis e( consummalis lempore (993) Joannes scilicet, et Pedrevertus : Joannem
vetito :quam duphcem illegaliiatem in Pedreverio enini idipsum feciss'e prodidit illegalilate duplici, ut
pariler suggillat. Ulramlibet cxplicationem piaeferas, el Pedrevertus noster anlea feceral. Ulrique igitur
per uos licebit. idem fuit scelus filioclerico uxorem tradere, itlque
(S90) Ex hoc loco colligi posse videlur clericos, praestare tempore vetUo.Illud auiem, in quo Pedre-
qui maiiimonium coulraherent, non mansisse am- •p. ^
verlum Joaimes prmcessit in scelere, cst, qnod ille
plius in clero : unde numero sequciui ai( : Quam Pedrevertus hoc elaboravil, ul illua pulrarel occulto;
bonusilte pater est, . . . qui pro tribus vinew hie vero Joannes quod fecit hoc lam manifesle, ul ne-
• campis eum (filium) de sorle auferens Dei, reddit hu- minemistius ciritalis latere volueril.
jns smculipolestati/Necvero id nobis persuadeanms, (994) Discipliua igitur, ne contrahantur nuptiae
niovent illa num. 4, ubi de presbyleris inconlinenti- lempore Quadragesimce. ita oblinebat, ul qui illam
bus, ut quia, inquit, prohiberi, proh dolor! a mu- violarent, id occulte facerent. Hic autem, qtii tam
lieribusvuletisnullo modo, filios de vobis generaios manifesteviolavit, majoris multo criminis redargui-
dimitlerelissullem esse laicos, filias laicis jungeretis. t>ir,nee publicum hoece scandalum sine reprehen-
Et rium. 5, alloquens illam, qtiae fralris iiliam nu- , sione puhlica dimitlendum cieditur. Hinc etiam pee-
ptui dederat-Joannis filio clerico, ait: Ulinam cui niteniia reis ejusmodi publice preescribitur. num. 6,
tam bonus \raler tanla bona dimisil fi- - "(995) In alionostto opere, nimirum in Qualiiatis
liam ipsius bonis benedictamiamen, uni bono dedisses conjeciura,nuxa. 11, ubi cum eum, de quo hic loqui-
laico, non atilem clerico. Clerici ergo cum nnptias tur, Erimberlum appellel; suo proprio vocabulo pro "
iuibanl, e clericali ordine ac gradu non excidebant' suppresM vocabulo,quod legebatur in vulgatis, cor-
ac proplerea conqueritur hac ralione (iiiem non ac-_ rigendum censuiinus; nisi for(e magis .placeat seri-
cipere ej'usmodiadulterium, quo scilicet clerici hoc% 'bere non suppressovocabulo,quod eodemrecidit. Mox
ijlegali conjugio astricti, fllios et filias gignebant, et conslrue etexplica : Dumpoluetii smpe audire dicivjn -
\n sj.m.iljlerclerici mulieres ducebanl, hceauiem cle- sibt cum cmleiis utique legmnlaloribus : Diligile ju-
571 RATHERIl EPISC. VERON. OPP. PARS'I. - 572
verborum contortor, legum vocalur dislorlor, narra- A . crandi (1001) fratres, ut quia prohiberi, proh oolor!
tur; dum eum eocteris ulique legumlalorihus sibi a mulieribus valetis nullo modo, filios de vobis ge-
diclum audirepoluerit soepe: Diligilejustiliam, qid neratos dimilteretis saltem esse laicos, fllias laicis
jtidicath lerram (Sap. i, 1); et lex, ut remur, oonli- j'ungerelis, ut vel in fine saliem veslro (erminarelur,
neal nulla, quod res semel alicui legaliter data, au- e( nusquani in finem sceculi duraret adulterium
ferri ab eo debeat aliqua, sine j"uslaquerela. Quere- veslrum.
lani vero ipsam cum aut culpam fore, aut necessi- 5. Dices econlra : Fitius non porlabil iniquitaletn
lalem ratjo innuat aliquam : versan(ibuse( rever- patris' (Ezech. xviii, 20),- elc. Nos e diverso : Ego
sanlibus omnia nobis, Deus esse pi'obatur, illala cui sum, ail, Deus fortis, zeloles, qui vhito iniquiiaiem
injuria.cernitur isla, in quo ulique nec culpa inve- patrum infilios (Exod. xx, 5),. etc. Duas enim has
niri, nec valet necessitas comprobari. Pascil enim quasi discordanles Dominisentenlias tractans bealus
Timnia,nedum sors sibi (996)specialiusdelegata per- Gregorius, in quarum una continelur : Filius non
ire possit inedia. Meliusprofecto fccisset, si ad Do- portabil iniquitatem pattis, nec palerfilii; alleram ubi
niino famulandum de sua facultatula opem illi, ut habelur : Ego suni foriis Deus zeloies, qui visito ini-
427'm'0Paler debitor eral lulissel. Pcpulisse (amen quitalem palrutn in filios usque in quartam el quin-
post fertur idem, eamdem nolens ci iribuere sti- B latn gcneralionem,ex hoc quod sequitur, id esl,42@
pem (997). Jn his qtti tne oderunt, ita eas ad concordiarn ducit
4. Et heu quam grave crimen, quod etiam crimi- (Moral. lib. xv, c. 51); asserens ulique quia si noa
noso moriente non potest iinem accipere! Verbi concordat mala volun(as flliorum maleevoluntati pa-
gratia, si alterius agrum quiiibet invadit injuste, si- trum suorum, sicut non concordavit utique voluntas
cut saepesolet, illum eadera injuslitia relinquat iilio apostolorum volunlati parentum suorum; nihil obest
suo, suus ilerum (998) qui sequilur suo, iia usque malignitas malorum palrum benignce voluntali bo-
in flnem saeculiomnes facianl qui ab illo primo in- norum filiorum. Si vero eademfaciunt fllii, qucepa-
• vasore fuerint pcr successionem allerutram deducli; tres Deum odio habentes fecerunt, non solum pro
quando finem accipil illius, qui prius agrum ilhra sua, sed eliam pro palrum nequilia damnabunlur :
seminavil, injuslilia, nisi lunc primum quando C- el patres ipsorum non solum- pro suo peccato, seJ
nem omnis accipiet creatura ? Hoc eodem modo cum eliain pro filiorum, qut palrum secuti exemplum
omnes no*erint, quia omnis, qui prseter uxorem le- eadem, queepatres feeerun(, agere non deslilerunt,
giliiham coil (999), aut fornicationem , aut adulte- habent, reor, juste puniri. O utinam ilaque tu do-
ritirn facit; presbyter vero aul diaconus uxorcm le- mina(1002), cuitambonus frater lanlabona dimisil,
gitimam non possit habere; si filium de ipsa forni- ^ hoc antea cogilasses, et liliam ipsius, illius bonis
calione, vel, quod pejus esl, adulterio genilum facit benedictam (1003) lamen, uni bono dedisses laico,
pre=hyterum, ille alterum de se similiter genilum fa- el linem ipsius imposuisses peccalo; quod quousque
cit presbyterum, ille iterum suum, suum aiter ite- durabir, infinilissimis .eleemosynis vix poterlt, sa-
rtim; pauiulans illud usque in finem soeculi taliter pias,-expiari. Dicente aulem quibusdam Domino:
(1000) adullerium cujus est, nisi illius, qui illud Vw vobis, Scribw et Pharismi hypocrilm,quia deci-
primitus, seminavil? Ouocirca monendi et obse- malis mentham, et anelhum, et cyminum,el reliqui-
slitiam, elc. (hic nimirum>Erimbei'tus erat judex), quanto dicitur adulterium, quia personas Deosacra~
et dum nulla lex, ut rcmur, conlineat, quod res ali- tas violal. !
qua semel legaliter data aiicui, debeat auferri ab eo1 (I00I) In Ilinenario num. 5, plures clericos riiu-
sine querela justa. Cum vero ratio innual, querelam'• lierosilatis vitio rioiaf : et num. 10, ab hoc cri-
'
ipsam foreâul culpam aiiquam, aul necessilatem; inine perraros immunes tradit. Hinc agnoscinuis ,
nobis versantibus ei reversantibus omnia probalur cur sciibatur, quia proltiberia mulieribusvaletisnullo
Deus esse, cui iujuria ista cernilur illata, in quo, elc. tnodo. . |
Ex qiiibus palam fit Eriniberium quoque lilium se- (1002) Dominattfvocat amilain ejus puellse, quam
inelDeo dicatum, seu cleiicum malriinorio junxisse. D ipsa memoraii Joannis filio clerico uxorem dederat.
(996) Sors sibi, id est Deo, specialius delegala est'- Pater hujus puellajj'am viia functus, qui mulia bona
cleiicus, sic vocalus, quod de sorle -
sil Domini, utt sorori ac filicereliquerat, clericus fueral, utinnuunt
aiiclor monuit numeio preeecdenti. sequentia : fihemîpsius imposuisses peccato. Pec—
(997) Heec videnlur indicare Erimbertiim. indu- catum enim ipsius inielligunlur nuplice ab eodein
xisse filium clericum ad coiilraliendas nuplias, elt jam clerico inilce; hoc aulem peccauim ]*amin eo
posteapepulisse domo, quia de sua facullatula eam) accepisselfinem, si ejus fllia laico, non autem clerico
ipsi stipem nolehat tribuere, cujus uti pater debitori' nupsisset.
erai. Malrimoniumautem filiusconlr.ahensinvenisse3 (1005) Cum m yulgalislegeretur benedicla, noyus
credendus esl doiem salis amplam, ita ut slipe pa- Spicilegii editor nonnihil hoc loco deesse suspicaltis-
terna non indigeret. . esl: quod quidem est hujusmodi, inquit, consullhts
(998) Ita Spicilegii Acheriani editpr emendavit,i fiuurum fuisse, si illam'clerici filiam amiia sua nu-
cum anlea legei'etur suo iterum. bere ndn sivisset; si latnen nupiiti danda erat, alleri
(999) Yulg. mendose cogit. Emendavimus coit, id1 collocari debuhse, nempeei qui laicus £ssel, el laici
est Jeminam eognoscit. fitius. Nos vero saîs esse putamus, si pro benedicia
(1000) Adullerium Jatius acceptum legiuir pro) lcviori emendatione ederemus beneUictam.Benecli-
qnavis copula illicita. Vide Canginm. ]Jic aiitem) ciatn vero affirmal' flliam, qtiia jjiura palns boua »"':-
Rallierius, sicut el alibi, adiilterium appellat ille- cepil.
gde clcricorum conjugiuju- Istud \ero proprius ali-
5.73 •- . DE OTiOSO SERMONE. 57*
siis quw graviora sunl legis,judicium elmisericordiam A nos usque ad vesperam jejunemus. Ab eleemosynis
et fidem (Matth. xxnr, 25). Ulinam (1001) super cor- vero secundum posse faciendis minime cessemus;
pusfratris tui die noeiuque pluvia caderet, quod tu nec tamen 429 propter hoc nos juslificatos inde
sludiosisissime proeurasti ne Jieret; e( is(e humor saltem credamus. Non esl enim tale facinus, quod
tam noxius, tam sordidus, lam fcedusanimam illius leviterpossit emendari. De Dei -lanien misericordia
non tam graviler aflligei'et, sordidarei, inquinarel minime despei'emus : Nescit enim, ait quidem, ho-
alque torquerel. mo, ulratn odio, an amore dignus sit, sed omnia in
6. Preeseriplos igitur, etomnes, qui in tali scelere fulurum servanlur incerla (Eccle. ix, 1). Quod si hoc-,
aul Quadragesimam, aut jejunium" proeoipuumali- ut suspicor, imo certiflcor, respuilis, etmecum jeju-
quod, aut noclem Dominicam , aut festivilalem ul- nare 43® norl vuliis; et aul ego vos excommunico
lam preeclaram se recognoscunt violasse, meeuin, temporaliter, aut Deus vos damnat aeternaliter; in-
qui utiquehacienus dum non resliti consentiensfui, tersit veslra, nec ulla mea sil culpa. Inde-simililer
qtiadragintadiebusnioneopoenilenliain agere(lOOo); ad pcenitentiam te paulo superius^ allocutam invito;
iia videlicet, u( si Cceteri fideles reficiunlur tertia expedit enim (ibi, et forsilan proderit fratri.
hora, nos sexta; si illi sexla, nos nona; si illinona,
B
(1004) Hoc loco indicari credimus optasse Ra- post Quadragesimam indicta fuerit; ece quoque re-
therium, ul Corpus ejus clerici, qui fraler eraf me- fectionis horae comprehenduntur, quoe Quadragesi-
moraiae Diiminee,humaretur in publico ccemeierio, niaenon conveniunl. Refectio horae terlice illis die-
ubi diu noetuquephivia catleret. Mos nimirum se- bus congruebat, quibus nullum proescripium eralje-
peliendi in lemplo, autin aliquo peculiari sejiulcro, junium.Quiliusdam aiuem jejuniorum diebus extra
hoc cevo neque quoad ipsos clericos aut presby- Quadragesimam nulla refeclio stimi poterat aute
teros obiinuerat. Sed soror ejus cum dives essei, ne horam sextam, aliis anie nonam. In Quadragesima
sub dio fratris corpus humarelur, curavit : at vel vero refectio sumenda era( po.st vesperas, nisi
in templo, vel in ccemeterio ipso sepulcrum ali- mitior disciplina oblinerel, qua etiam Quadrage-
quod conslrui ôluit, quod corpus a pluvia defen- simae lempore post nonam" jejunium sohi p'o(era(,
deret. u( ex Raiherii synodica exploratum esl. Yide ibidem
(1005) Cum liaec quadraginta dierum .pceuitenlia IIOL980, col. 565.
RATHERII OPUSCULUM (M,6)e

l
DE OTIOSO SERMONE.
432.-4321. Sentendam (1007) scripluree ciiju- refero verbis: Nescit homo, ulrum odio, an amere
sdamcommemoralionejam quadrifariapropterea lii- sit dignus ; sed omnia hi futurum servanlur inceria
tam, qriod haome solummodo.recreari contra despera- (Eccle. ix, 1). Cui, si licet, aliquid siue mei causa
tionem dicerem, sola dum mea utique meique simi- subinferam. Quid quave de causa id lam seepeprotu-
iium perpenderem gesta, non niihi adhuc satisfecisse lerim, ignoraremeiion difflteoripsum. Scioenim,scio
ul paucis -demonstrem, eamdem, ut scepe,iisdem C dignum me veracilerodio, Si ab assuetis (1008-9)
(1006) Hoc' opusculum ex ms. Frisingensi nunc qnadrifaria, propterea quod dicerem me hac sotum-
primiim proferimus. Acherius illtid aeceperat e co- tnodo recreari conira desperalionem, dum perpen-
«JiceLobiensi transcriplum, spemquc iniecei'at ejus -detem sola gesla mea utique, et simitium mei; ul de-^
etlendi : quod lamen nuspiam apparuit. In margine monslrem, inquam, sentenliam cujusdam scriplurce-
.codieis Frisingensis hic alius veluii litulus nolamr : adltuc non sathfechse mihi, eamdetn refero, ul sccpe,.
Invecliva contra quemlibet prwceptorem prwserlim vetbis iisdem. Nescit homo, eic. Ctti senlentiw sine,
spirilualem.' Yerhum otiosum, quod hic reprehen- bi ticel, sttbinferam aliquid causa mei. Hanc senten-^
diiurniim. 5 ipsi Ralherio a cavillalore tribuitur in liam, Nescit homo,.elc, in septem Ralherii opus-_
Qttalilalis conjeclura num. 7 : Unum eliam verbum culis relatam invenimus, nimirum in Confessione-
otiosum, et, nt nos credere cogil, lurpissimum tali num. 26 ; in serm. 2 de Quadragesima num.^Sj,
loco se faletur dixisse,' etc. Porfo hoc opusctilum ab in alio de Penlecoste num. 2 ; in libro d.eCQnleinpiu
eodern scriplum Veronce post tertiam restiluiionem canoniitn part. irin flne ; in-opusculo ~de Proprio,
cx laudato Frisingensi eodice colligere licet, cum lapsu num. 5 ; de Nuplu illicilo num. 6, el in Itinc*.
non alia nisi ejusdem temporis opera ejus conlineat. rara niim. 10. Quadrifaria commemoralioqtiatuor
Cum vero in eodemcodice qui chronologicam seriem ex his opusculis, ut credimus, indical, quoe antea.
-sequi videtur_ uti plnribus ostendemus not. in Veronaelucubrala fuerant. -Confessionis liber non.
serm. 1 de Quadragesima, hoc opusculuin subjicia- Yeronae, sed in monasterio Relgico exaralus fuiL
tur synodicee, et sermoni de-Maria el Martha^qui liinerarium aliquanto posi hoc opusculum digestunx
liieiibrali fuerunl anno 906 ; htiic quoque anno .putamus. In 'apographo Frisingensi legebatur,
aseribeiiiiuin videtur, ita ut scriptum ftterit post ser- D quod ait me. Emehdalionem quod hctc me sensus
monem de Maria et Mariha, qui posl festum As- exegit.
sumpiionis B. Maricevirginis habitus fuit. (1008-9) Apographus Frising. ab asserlis; ae
(1007) Construe: Ut pattch demonslrem senlen- poslea et efficio.tjlrobique mendose.
tipm cujusdam scriplurm tritatn coinmemorationejam
575 RATIIERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. 576
non cesso. Utriim vero ab iis cessare penitus anie A\.utreIiquos laceari, de quo Apostolus dicii, vide-
terminum datum sit vitae, fateor me nullo modo lur : lioc autem scilole hUelligenlesquod omnis for-
scire. Conor enim meliorari, et vincor ; laboro, et nicalor, aut immundus, aul avarus,
quod estidolorum
deficio; surgo, et relabor; nunquara in boni alicujus servitus, non habet hmreditalem in regno Chrhli el
slatu permaneo. (1010) Usumenim exA'omitu canis, Dei?(Ephes. v,
5.)Cum vero innumerabiles a lalibus
suisqne ex volulatione (Petr.n, 22) infelix miserque conversi cessentpsse fornicatores, immundi, avari,
frequentans, e( hac me soluinmodo, dum non aliud nimirum de permanenlibus in hujusmodi hoc di-
invenire valeo, senientia recreans, despero sj)ei'ans, ctum claret sceleribus. Permanet vero in scelere,
spero desperans, fldo diffidens, diffido confidens. qtii quousque aut eetas, aut sanitas ei suffragaiiir,
Universa quippe, quae Dominus promisit, confido ut possil illud patrare, non diniittit illud comniit-
*um daturum ; sed diffido me inveniri posse, pro- tere : aut si dimitlit, non sludel illud poenitendo di-
missa eui conferat, dignum. Veniam vero cum nulli luere. Cujus autem senium, aul infirmitas inlerdicit
promiitat nisi converso ; inconvertibilem dum me- illud efflcere, non scelus ille, sed ilhim scelus con-
met aspicio, non de ejus miseratione despero, sed vincitur reliquisse ; ac per hoc neque cessans a for-
de obduratione mea pavesco. Et quid amplius? Odio nicatione desinit quis forhicator esse, si qtiousque
me magis dignum quani amore et scio et confiteor; B potesl non desinit foi-nicari, et fornicationem reli-
si talis, qualis sum modo, defungar. Defungi vero ctam jejuniis, eleemosynis, el lacrymosis gemitibiis
talem si destinalum sit raihi, nullo modo scio. De- non studel mundare. Cum Igitur legimus vel andi-
funclus vero talis si fuero, de perditione mea certi- mus : Nescil homo utrum odio, an amore dignus sil,
ficari cunctos posse non nego. nisi futurus subintelligamus, ul sil utique sensus,
2. Soleant vero dum plures conversionem in quod Jiesciat aliquis de aliquo, utruni sit ei conces-
finem vilee difierre ; cum repenlina infinitos rapiens sum anle mortem1converli, an in peccalis usque in
inors, nedum multos, penilus faciat insensibiles eos; finem suee sanitalis durare ; fateor me quod velit
de illis quid senliam hoesitans, de me, si illud mihi aslruere, penitus ignorare.
contingeref, sum pene desperans. Quidam enira in 4: Quamvis noh desperandum, quod etiam ipsa
grabbatis Deo plurima promiserunt, quae convale- inflrmitas abanleaclis quemlibet peccalis emaculei,
scenles minime atlenderunt. Quid igitur cum rursus si tamen gralanter fuerit recepta , quod tamen de
ceciderunt ? Si non promiseranl, iterum despera- prolixa fieri ai'bilror cegriludine lanlura, jiatienler
tione periisse puiabantur haud perperam ; si promi- tamen, ul dixi, perlata': levius licet conelnens lali-
serint, et ilernm convalescenles fuerunt mendaces, ler senserifl I
quid faciuri pos(ea tales? Quid ? Dei eis pietas insi- (_(] Et vindictalvrevishienoxii criminafinit,
nuet. Quod mihi (amen videdir, quia eiiamsi millies Ke sine fineIhabeatdebtla paenareos.
lioc eis conUngat instinclu diabolico agei'e; esl quod Solos vero, ait Gregorius, temporalia flagella ab
non ideo de pielate Domini debeanl desperare, rslernis liberant, quos immutant. (1011) Haecduo.
quamvis in tam inslabilibus pi'omissis 433 nullam ilaque, id est, aul conversionem salubrem, aul fla-
possint fiduciam habere. Nescit enira homo ulrum gellorum Dei suffragium, dum senlentice illi innhus,
odio, an amore sit dignus ftilurus (Eccle. ix, 1) qua.dicilur : Nescil homo, ulrutn odio, an amore sil
quarnvis noverit, quod procsenlialiter sit odio di- dignus, exspeelo-i si de terlio, perdilione ulique
gnus, dicente Scriptura, quoniam omnipoiens odio certissima, suspeclusetpavensnon 434exslo; in-
liabet peccatores, et misertus' esl justis (Eccti. xn, sanire me veraciter credo, et quo desiderium ver-
3). Non enim aliter j"usti ex peccatoribus poterant ' lam, quid oplemj quidve amplectar, ignoro. Repen-
fieri, nisi misericordia Dei prrevenli, fuissent a maloi linum"nam imminere cum mihi meiuam interiium,
ad bonum conversi, neque illi aliter in peccatis du- prolixum (1012) simereor, utdesiderare me non
ravissent, nisi justilia Dei obdurari potuisse permissii diffiteor, actulum damnantem mihi audio, surdus
fuissent; unde et de talibus formidolosa illa est di- Iicet, Apostolum| (dicere) : lgnoras quia patientia
centis seulentia : Si concluserit Dominus hominem,. u] Dei ad peinileiitiamle exspectal ? Tu autem thesau-
hoc est concludi permiserit, quis potesl ei dicere, cur rizas libi iram in die irw, el retributionis jusli jiu
ilafach?(Joblx. 12.) dicii Dei (Rom. H, 4,5.) Infelix htijusinodi long.e-
3. 0 igitur, o inscrutabilia Dei judicia ! o inve- vitas, quam tanla sequilur calamitas, aspernabile
siigabiles vioeejus! Quis enim mei similiura non se> spatium congeritj quod lalem lliesaurum miserahilis
formidare valel inevadibiliter fore conclusura, in- induciee ad exaggerandam scelerum vindictam con-
deque odio dignum. Num enim odio non (ibi dignus,, cessit. Melius.fuerat, fateor, iniserrimo, si-de primo
(1010) Cons(rue : Elenim infelix et miser frequen- geltorum Dei; si non exsto suspeclttset pavensde ler-
tansusum ex votnilu cariis, et ex volutaiione suis,, lio, perditione utique ceriisshna ; credome veraciter
(ubi respicil illa II Petri n, 22 : Canisreversus adl insanire, et ignoro, quo verlam desiderium, qttid op-
sttum vomilum, et sus lola in volittabro luti) et re- lem, quidveamplectar.
creans me solummodohac senlenlia, dum non valeo> (1012) Corrigendum et supplendum videliir pro-
hivtmirealiud, desperosperans, etc. tixam wgriludinem ni mereor; quce concinunt cum
(1011) Construe: Iiaque dum inritxus senieniim '. preecedenlihus, quod idmen de prolixa fieri arbitror
illi, quwdicitur : Nescit homo,elc,exspecto hmc duo,, wgrVuditte,elc. . . .'
id cst aut conversionemsalubrem, atii suflragium fla-
^77 DE OTIOSO SERMONE. 578
Dei contemptu justam excepisset sentenliam, quam A H ita : Si peccata lua recte consideraveris,judicasti :
tandiu exspectatum (am innumeros conlraxisse rea- si abjeceris, occidhti. Quod ut melius dilucidelur
tus, pro singulis videlicel aeternaliier puniendum. (poni possenl cum plurima (1015) ipsa una nobis
5. Hoc se ila habenle felicior mihi videlur bre- divina sufficial, dicendum quomodo, quam protu-
vkas, quam diuturnilas vitae. Vw enim uo6is, ait listi, senlenlia. Ait vero : Omne verbum oliosum,
prophela, qui trahitis iniquilalem in funiculis vani- quod locuti ftierint homines, reddent de eo rationem
lalis! (Isai. v,18.)£st quidem Dominus misericors, in die judiciv (Matih. xn, 36.) Quid est verbum otio-
el ineffabililerpius ; sed eliam verax, et inenarra- sum?Inutile. Nulla auiem sunt, ul dixisti, minns
biliter justiis. Promiltit veniam, compulal noxam ; ulilia quam turpia; quibus adjicere possumus noxin,
'veniam largiturperfecteconversis, noxam reservat £l contumeliosa, irrisoria, deceptiosa, perjura, frati-
obduranlibus aversis. Annon enim evidens cernitur dulenta, maledica, mendacia, sacrilega, hoeretica,
compulalio noxre dicenlis : Amen dico vobis, omne apostatica, blasphema, falsum testanda, furiosa, li-
verbumoliosum,quod loculi fuerinl homines, reddenl tigiosa. Ex quibus omnibus unum suum in allega-
de eo ralionem in die judicii? (Mallh. xn, 56.) Fuil- tione illa proferens superiore, collegisli salvum non
ne unquam terribiiius aliquid dictum ? Ceeteri nam- posse credi fiituruni, cui in extremo die j'udicii illo
que quitl super hoc senliant, viderinl; mihi videtur TJ[_iid fueril, quodlali in loeo hujusmodi pro causa di-
tolerabilius fuisse, si dixissel : Merebunlur de eo xerit, coram universo genere hominum impropera-
millium annorum supplicium. Miserum enim me, lum. Sed dum firmissime nos tenere concedas, qtiod
eum nulla minus sint utilia quam turpia. Quid si nil temporaliter conlra j'us fasqtie valeat agi, neque
in eodein loco (1015), el forie tali, quo dedignaretur id lemporaliter expiari, desperare isliim compelli-
aliquis etiara vesci, lurpe quid faciens quilibel, lur- niur, qui illud lurpe dixit, nisi auxilium ei denuis,
pissimum aliquid dixerit ? Postea de ipsa, quam pa- quid faciat, anlequam 43@ ad illud impropeiium
travil lurpiiudine, poenilentiam gessil ; de ipsa, veniat. Dicamus ergoprimum quid erit illis, qui ra-
quam dixi.l,quid, rogo, eril ? Si in judicio itaque lionem de omni verbo otioso, quod locuti fuerimus,
illi improperalum fuerit, quod in tali loco lale quid in die judicii fuerint reddiliiri; nimirum iis, quibus
talique .pro causa dixerit; pulandum quod inler dicetur : lle, maledkii, in ignem wternum; quia esu-
alios, Venite benedkli Palrhtnei (Matlh.xxv, 54), rivi, et non dedhtis mihi manducare (Malth. xxv,
atulire ullo modo possil? Posi tanlam enim coram 41, 42,) elc; et: Amendico libi, non exies inde,donec
universo genere humano verectindiam, suspicari reddas novissimum quadranlem (Mallh. v, 26). Et
eum possunms habiturum, nedum ccelestem,aliquam quare, inquis, hoe eis dicetur ? quia non audiertint
gloriam ? Nonne enim elquod gessit manifestalum C Q scilicet dicentem : Pwniteniiam agile, et non erit
pariier eril, eum idem forsan dixerit quod fecit, vobis iniquilas in ruinam (Ezech. xvin, 50). Et:
feceril quod tiixil? Condigna poena rebelli, ut qui Converlimini ad me, el ego revertar ad vos (Zachar.
videiicei Dominum, e( quod de eo ChristianiUUis i, 3.) Poslremo quia obltiraverunt aurem cordis,
.traxit vocabulumnon reverilus, in conspeclu ipsius, dum Aposlolus clamaret: Si nosmelipsosdijudicare-
tali in loco, tam iurpi(er, praesentem illum non mus, non utique judkaremur (I Cor. xi, 31): Au-
nesciens quoque, recordalus eliam ipsius, non ti- gustinum quoque prosequenlem : Si peccata recie
nitiit dehonesiare, dehoneslatus in eonspectu lotius consideraveris,judkasli ; si abjecerh, occidisli: lioc
pereatcrealurae.Quid vero miseri deperjuriis scepis- enim sensu ut el de cceteris flagitiis, ita et de isio
simis, quid de detractionibus perassiduis, quid de lurpiloquo intelligenduih sermone; ut videlicet lu,
mendaciis continuis , quid de verbis deceploriis, qui illum prolulisti, facias tibi de eo hic diem judi-
quid de irrisoriis, quid "de fraudulenlissimis dicluri cii, damnes illum juxla sui censor aequissimus qtia-
promissis, quitl de maledictionibus creberrimis, si litalem, damnalum punias, punilum occidas, id.esi,
de raca judicium subituri, -de falue gehennam, de ahjiciendo illum amplius in aelernum non proferas,
'
435 oiioso sumus rationem reddituri sermone? ita illudturpigerum, lurpiloquium ut turpigerum, ila
(Maith. v, 22.) Inlelligile mecum, qui mecum oblivi- D i lurpigerum uti lurpiloquium laxans, a consimilihus
sciinini Deum, ne quando rapiamur subito, et eii- quoque Chrislo adjuvante ahslinere viribus toiis
piamur a nullo (PsaL XLJX,22). contendas. Yidelur enim mihi hoc ita constante,
6. Inlelligo, ais, Dei, proh nefas ! saepius quam quod si lurpitudo quam fecisli, fueritperfecle pceni-
necesse fuerit, cblitus, yerensque u(ique, [locus tendo consumpta, ipsa, qtiam illius occasione dixist'1-,
mendosus]inuuis facere, ne rapiaris subilo, ereplus ' erit pariter enecata, adjuvanle illius misericordia,
a nullo. Sed Apostoficum illud de spontaneo nobis qui in hunc mundum ad nostra venit Telaxanda fa-
iiiflicto a nobis ipsis judicio dum cum illo confero cinora, qtii cum Palre et Spiritu Snnclo vivit et re-
(1014), qiiod nuperrime me audisse recordor, non gnat in sccculasaeculorum.Anien.
parum me animari proflteor. Lectum -enim exstilit
Qnalitatis conjecluram num.'7, et De

(1015) Yidenum. dum confero,inquam, cum ilto quod recordor me nu-
proprio lapsu 4. perrime aitdisse ; profiuor me non parum unimari.
(1014) Conslrue: Sed dum confero xttud aposto- (1015) Construe : Dkendum quomodoipsa una di-
licum dejudicio sponianeonobisirifliclq a nobis.ipsis, vina sententia, quam protulisti, nobis sufficial.
579 RATHERII EPISC. VERON. OPP. PAR3 I. 580
ROMAMEUNTIS |
ITINERARIUM {'m\
437 Nossc fraternilatem non ignoros filii, ve- A _ het monetur _ hoc est, ut seniat illi in limore, g£
stram, me pergere cupere prceseniialiler Romam, exsullet ei cum tremore (Psal.u, 11). In peccaloris
, setl ciijtis rei gralia [subaudi cupiam pergere], esse nanique, ut ait Gregorius, pectore incessanler debet
prorsus ignaram. Non enim oralionis causa illuc spes et formido manere. Judiciura vero quid est fa-
vado, cuni in Evangelio legam : Mulier, crede milii, cere, nisi. quod lex preecipil observare? Quod fuit
quia venit hora, cum neque in monle hoc, neque in ulique_ quod modo ex Evangelio Pelro et Andrere
Eierosolymis atlorabith Palrem (Joan. iv, 21); sub- audistisila suastim : Venile postme (Malth. iv, 19).
junclo : Spirilus esl Deus, el eos, qui adoranl ettm, in Heec esl enim lex et prophelce, ut pos( Christum
spirilu et verilate oportet adorare (Ibid., 24) : omni tempore debeamus cogitando, loquendo, ope-
quod uliqne domi poiesl quisque peragere. Non im- rando venire. Justltia vero qtiam faeere suademui')
periali, quia imperalum est minime, jussu [subaudi qtiaeest, nisi jiiris, hoc est legis status? Sed cujus
illuc vado] : milites solum ut millerem nieos, ab eo legis? Christi uiique. Factam vero quomodo imple-
ctim (1017) mihi sit imperaium. (1018) Non, bonum mus? Alter alterius, ait qui novera(, onera poriate;
qnid sil Deoqueplacitum, ut ibidem addiscam; cum et sk adimplebitis legem Christi (Gal, vi, 2). QaoJ
scepius hoc lempore cantatiim agnoscam : Indicabo es( autem onus u licuique gravius, quam eum quis
tibi, hotno, quid sil bonum, aul quid Dominus requirat B ignorantia premitur eorum, quaeillum scire oporlue-
« le : fdcere judicium et jusliiiam, et sollkitum rat amplius? Eannigilur cum non implere 43§) nisl
ambulare cum Deolua (Micti. vi, 8), non solum uli- inchoalam, inchoare vero nisi agnitam valeamus,
que cum Romam vndimus, 43<3 sed et ubicunque (1020) quasi discordare vero in pluribus, dum non
consisiimus[a/., existimus]. Cum Deo namque sem- intelligitur, videamus; ut et me eodem fasce levare,
per ambulat, qui a proeceplis ipsius nusquam de- et vobis inde utcunque concurrere, quod poilare
viando discordat. Quod (1019) sollicilius agere quili- dicit Apostolus, valeam, concilium tanlorum qtii
. (1016) Hoc Itinerarium Ralherii Rotnam pergenlis peraloris in favorem monaslerii Stiblaeensis dato m
ah Ache- Itlus Januarii anni!967, quod a Muralorio editum esi
a Fulcuino laudalum cap. 21, editum fuil
rio ex coilice .Laudunensi. Frisingense exemplar tom. Y Antiquit. Ilalic. disserl. 65, et a canonico
nobis subsidio fuil. Tempus tres caracteres figiint. Garampio recusum ex scliedis Dominici Georgii in
Verba niimeri primi, Quod modoex Evangelio~Pciro libro inseriplo De nmnmo argenteo Bcnedicli III,
et Andrem audistis ita stiasutn : Veriiteposl me : pag. 169. Itinerarium igitur, quod sub initium De-
Evangelium indicanl, quotlin S. Andreaefeslo legi- cembiis Joanne XIII ponlifice post Ottonis I ad\en-
lur. Adverbium autem tnodo heec scripla leslatttr liim in Ilaliam, ei. anle hocce concilium Ratherius
ipso S. Andrecedie, aut inetuUeDecembri. Dccembri lucubravit, assignandum est ineunti Decembri an.
vero anni 966 heec convenire duo cerlum efficiiinl, G . 966-
el Romanum concilium ] sit. Correctionem
Joannis pontificis meutio, (1017) Yulg., hoc prrebuil cotlex
Oltone I praeseutecelebrandum. Dum enim Joannem Frisingensis. Cum Otlo I anuoD66 in Italiam venib-
ponlificem memoratniim. 2, exploratum esl sermo- set, ut rebellionem conlra Joannem XIII Romeee\-
nem non esse de 3oanne XII, Ui nonnulli pularunt; citatam compescerel; hae forte dc causa nulites,
lninc enim, cujiis prmcepto fuorat restitutus, jam qui ab ipsis episcopis uti imperii vassallis peleb.ui-
vila functuin indicat num. 4 scribens, se resliutium lur,,Ralherium miltere jussit. Hincetiam in sermone
prwceplo Aposloli,XIII qui lunc Romanceprmerat sedi. de Maria el Marlha hoc eodem anno post festiun
De Joanne aulein Ralhorium loqui certius fiet Assumplionis B. Mariaevirginis habilo num. i. ait:
ex dicendis uol. 10S5. Porro coreilio Romaecogeudo Mililes cjuando etiatn tneos ad prmlium ob Cmsarts
Ollonem iinpeiaioiPin, qui in Italiam venerat, cum cogoprwceplum.
episcopis adfulurum Ratherius nonconductudubitat. Conci- (1018) Construe : Non (vado illuc) ut addhcam
lium, inquit ntim. 1, lanlorum, qui piissimi ibidem, quid sil bonitmel placilum Deo.
Cwsaris illuc ad aposlolicam sedem sunt venturi, (1019) Sic eod. Frising. melius, quam in vulgaiis
adire dispono. Et ntim. 5, saptentissimos enim tam sotlicilus.
de islo recjno,id esl Italico, quam et de liis, Germanis (1020) Dissidiurii respicit cum suiselericis,quibns
scilicet episcopis, qui cum domino nostro venerunt videbalur lex quasi disco dare in pluribus, duiii
semperAugusto, iltic adfutttros cognosco.Olto Joanne illam non inlelligebanl; illi enim queedam Iiccre
XIII ponlilice in Italiam venii post AugusUimanni putabanl, quoe Ratherius vetabat uti illicila. Mox
966 ; Romam vero "profeelus sub ejusdem anni tfjasce proonere, uti apud Yirgilium in Bucoiica,
finem, natalilia fesla ibidem celebravil. Concilium Ecloga, jx, v. 69. j
landem Romaehabilum fuisse inilio anni sequenlis,
cui ideni imperalor cum episcopis tum ludis, tum Ego liocte faseelerabo.
Germanis intcrfuil, liquel c.\ privilcgio cjusdwn im- j
Kst- - - ITINERARIUM. - 582
conduclu piissimi Ceesaris illuc ad apostolicam sunt A falsoa quibusdam prceilicor Iitteratus, ignarum-qnid
sedem venturi, adfre dispono; indagare primitus de illis valeam sallem" cogitare, nedum proferre,
illa studens, quaequasi (1021) dissoiia suntprolata, efficiunt prorsus. Qua ignoranlia quo melitis exui,
ad quam perduci valeant concordiam. Ut cum verbi quo aptius possum quam Romce doceri? Quid cniiu
gralia in Aposlolorum legatur canonibus : (1022) Ut cle ecciesiaslicis dogmatibtts alicubi sciiur, quotl
episcopus-aul presbyter uxorem suam, qnam debel Romceignorelur? Hlic suinmi illi totius orbis docto-
casle regere, noh relinqual; in Nicoeuotam rigide res : illic prcestaniiores enituerunl universalis Ec-
proialum cernamus concilio (cap. m) : Inlerdicit per clesiee principes. Ulic deerelalia poiilificum, ttniver-
otnnia magna synodus, non episcopo,non presbytero, sorum congrcgatio, examinatiocanonum,approbatio
non diacono, nec alicui omnino, qui in clero est, licere recipiendorum, reprobalio spernendorum. Poslremo
sitbintroduciam habere mulierem, nhi forte malrem, nusquam ratum quod illic irritum, nusqtiam irritu.i.
aut sororem, aut amilam, aul eas tanlum personas, quod illie ratuin fuerit visum. Ubinam ergo melius
qum suspkiones effuginnt. El cum canones dicant, insipicnlice consulilur mece, quam ubi fons sapientice
quod si quis excommiinicaiis communicat, sit ex- cernitur esse? Accedil ad curaulum commodiiatis,
communicalus pariler ipse (conc. Cwsataug. c. 5; quod misericordia Conditoris imperaiorem nobis
Carth. ii, c. 7, elc.); Angustinus vero quiddam quasi R concessit eequissimum,piissimum, sapientissimum,
conlrarium Classicianocuidam excommunicato man- dominum scilicel nostrtim Ceesaremgloriosissimum,
daveril (Auc,episl. 250,' Auxiiio, eifragm. Ctassic); qui cum proeomnibus qui sub ccelo sunt j'am dictis,
cum ncminem nostralitim de excommunicaiioiic cti- cceterisque regalium preerogalivariun insiguiis in-
juslibet nostrum videara curare, jusla sit an injusta; ceslimabiliier polleal; sanctissimum papam, domi-
non ignarus lamen penitus quid inde bealus dicat num utique Joannein episcopum, secundum prop:;e-
Gregorius (ep. 26, tib. m), (1025) cum illo_ sanclo (alem sui vocabuli, gralia Dei ad idem opus <io-
agere cupio libenler inde concilio. cltim, Romulece quidein urhi papam institui( (1025)
2. De subjunclis hic quoque capiiulispene nbique dignissiinum; orbi vero universo Palrem el provi-
(paucissimis nisi) posthabitis, quid ipse sacer con- sorem indusiriuin ; quos convocaturos synotlum
venlus eenseat, indagare percujiio. (1024) Quae uti- (1026) aulumo universalem, concedat Deus sanctce
que, dum interdicto dicenlis, Qui sine peccalo est succ Ecclesice, ut expedit, utilem.
vesirum~primusin illatn lapideinmilial (Joan. viu, 7); 5. Adero ilaque, si Deo annuente valuero, digito-
el: Hypoerila, ejice primum Irabem de ocuto ttto que compescens labellum, tanto eos qui aderunt
(Luc. vi, 42); quilibet quod in se recognoscit, in , audire curabo httmilius, quanto mihi necccs?.-
alio timelcorrigere; 440 canones vero tanta aucto- G rium considero amplius. Sapientissimos (1027)
ritaie preecipiant, non inemendala relinqui;' me, qui 441. enml tam *ê*sl0 re§"°> <iuam et de his qui
(1021) Ita cod. Frising. In vulg., male disponere ostendiint sermonem non esse de Joanne XII, ,q:ii'
pro dissona ediium erat. Conslrue : Sludens primi- eleclus fuit anno 956, cum nondum Otio in Iiaha
tus indagare, ad quam concorcliamperduci valeant imperarel; coiigruunt autem Joamii XIII. Eleniiti
iila, qitwprolala sunt quasi dissona. morluo Romcc antipapa Leone VIII, el sub idem
(1022) Est titulus canoni feslo apostolorum lempus Benedicto, V pontifice apud Hamburguni
prcclkus a Dionj'sio Exiguo, ubi casle legiuir cum exsule vita pariter functo, Romani tluos legatos ad
ms. Frisingensi, non vero castatn, ut apud Ache- Otloncm I miserunt pro insliluendo quem vellel Ro-
rium. niano ponlifice, inquit Reginonis con.inuator ad an-
(1025) Construe : Inde, id est de hac re iibenler jium 965. Duobus aiitem episcopis ab Otione Romain
cupio agere cum illo sancto -concilio, quod scilicet directis, lunc ab otnni plebe Romana Joannes Nat-
Romre cogendum dixerat. Sic etiam Augustifius in niensis Ecclesim ephcopus eiigitur, ei scdi apostolic*
fragmento .episioleead Classicianum siibjecio epi- pontifex inironizutur, nomine Joannis XIII, ut apu.I
siolce250 de cjueeslioneqtiaeversabalur : Et in con- etimdem Reginonis continuatorem legitur.
citio nostro, inquil, agere cupio. et si opttsfuerii, ad (1026) Synodus quidem Romre coaeta est ineunia
sedem apotloticam scribeie. Hic auiein Ratherius anno967, iitnol.KIK) observavimus.Num vero Railie-
indicat, se in concilio agere velle de niulierositaie riusiiuic jiiierfuerit, nionumeniorum inopia ignoia-
clericoruin, ob quam forie aliquem excomiiiunican- j) lur. Cerie vero adfuit alleri syno.io, quaesubinde Ra-
dttm pulavit. De niulierosilaie quidem actum fuil vennae mense Aprili anni ejusdem celebrata, vcluii
anno sequenti in sj'nodo Ravennaie posl Roinanum Ilomance appendix haberi potesi.
conciliuni celebrata, cui Ratherius interluit, ut in (1027) Episcopos luni ex regno Italico, tum rx
cpist. 12 ad Ambrosiumn. 1, traditur. Germania una cum imperatore Romance in'erfuisse
(1024) Construe": Quw utique capitula efficiuntme, synodo, quce celebrata fuii ineimle anno 967, ex
qui falso a quibusdam prmdicor lilteralus, efficiunl, piivilegio notalione prima indicalo manifestum esi.
wquain,meprotsus igtlarum, quid vuleam sallem co- In eo enim daio Romce ni lclus Jauuarius uniio
gitare, nedttmproferre deiilis; dum quilibel interdiclo Dominicmincarnatioms 967 hnperii vero domni Ot-
diceniis :"Quisine peccato est,etc, ihnetconigere in lonis pihsimiCwsctrh V, ind-.ci.10, de Georgio Sul-
alio, quodrecognoscilin se; cunonesverolanla auclo- lacensi abbate idem imperaior ait : Venit in grc-
rilale priecipianl ea non relinqui inemendala. Ilnnc mium basilicwS. Pelri aposlolorumprincipis, ubi cum
abusum Alto Vercellerisisperslringens in episi. 9, ad domnoJoanne XIII papa sanctm synodopto ulilitate
suum clerum ai( : Licel sinl, qni nec trabem de suo ejuidem Ecctesimet venerabilmmlocoruhiintercramus,
ejichint oculo, uec feslhcam fraltis repcllere prasu- circumsedenlibus cum Ravennule archiepiscopo piu-
munt, sed confusi obtriuiescunt,dum-seipsos reprobos rimis ephcoph ex-Rotnanq terrilorio alque llaiiw, cl
cognoscunt. - . .. Utiramontano regno, id estGeimanis. Hi cum Ccesare
(1025),Hoc verbum insiiittit regiitir a relalivo prao- in haiiam veueraui posl nignsein Aiigustu.m anni
cedenti qiti, seilicet Crcsar Ollo l. Hcec aiiiem jialjm 966; niagnum enim convenium idem Ciesar medio
883 RATHERIl EPISC. VERON. OPP. PARS I. 584
cum doinino noslro venerunt semper Augusto, illic A nibus ergo traditur, qui in forinseco atrio inveriitur;
adfuturos cognosco; quorum doceri magisterio cupio quia qui extra nprmam ecclesiasticaerectitudinis _
-de his saltem, quce hic capitulatim congesta ideo eliam ineeelesiaja/., ecclesioejcorporepositus, con-
haheo, quod pleniludinem eorum in illorunl codiei- versatuf, inlus quidem esse corpqraliler conspicilur,
bus contineri confido. Suntvero heec, quce ab omni- sed animaliter in atrio exleriori stare probatur. Vel
bus observarivalerent, si obedientes Deo exislere certe genlibus dalur, qui ethnicis socialur: Chri-
vellent, nec contraria utique tempori , nec patrirc stianus enim licet dicalur, nequaquam est, qui
vero sanclis qui
incongrua, ipsis ulique omissis, quoeantiquis solum- Christo conlrarius esl; canonibus
modo, vel iransmarinis congruenlia sunt visa , non non oblemperat, Christo rebellal. Genlibus vero,
* nobis. Cum Igitur quasi in quibusdam medicinalibus nisi se infra mensuram lineae recollexerit, dabitur;
libris carnalia, hcec animarum sint congesta in ea- quoniam quidem [aL, quandoquidem] non poterit
nonibus sanclis remedia; ut videlicet, qui illa quee eorum contubernio sociari, quorum nec lege leueri,
in libris medicorum legunlur perceperit, ab eegritu- nec disciplina corrigi, nec mores voluit imitari. Yce
dine libereuir, qui neglexeril, suo inerito moriatur, autem nostrum ahcui, exlra mensuram canonicam
sic animarum qui despicit remedia , occasione alia t»niconligerit invcniri, cum eleclorum popuhis cce=-
morlem evadere qualiler possit eeternam , discere B perit recenseri. Electus enim nemo, qui non eano^
cupio. Ignarus adhuc, nempe stullus, exislo. Di- nicus, [subaudi riemo] (1028) canonicus, qui non
cenle qnoque Apostolo: Si nosmelipsosdijudicaremus, electus. j
non ulique judkaremur (I Cor. xi, 51): judicari vero 4. Dicat, sane aliquis vestrum, tua quid refert,
sicut seeculariter lege mundana, ila ecclesiastice talia casteris, el ulique le prxsl-mlioribus, hinc mi-
sanctione debeamus canonica; qui judicari ea de- nime curaniibus , agere? Refert, inquam , refert
_spicit lemporaliter, ulrum judicium illud evadere omnimodis, elin ianlum expedil, ut_ 0 vos otnneSi
ullo modo possit, quo damnatus quisque in cclernum qui transilis per victm,attendite, el vide'e si esl dolor
peribit, dicat quilibet alius : nam ego hinc sum pe- sicut dolor meus (Thren. i, 12), edicere possem,
nilus mulus. Judicium sane quomodo facimus, si jus nisi insensibililaus slupore languerem. Omillam
nobis a Deo per sanctissimos Palres indictum negli- quippe ter (1029) me contra canones exsulatum,
giinus? Justiliam quam, si legem non servamus ca- millies injuratumj episcopium mihi illegaliler ademp-
nonicam ? Cum Deo qualiler ambulamus, si ab his, tum, (1050) aliurii super me adullere adduclum ,
qiicesequenda praecipit, deviamus? Noxia cceterum receplum; iierum,eo misericordia piissimi [Oiionis 1]
sollicitudo, quam gerendorum non eflicit reclitudo Caesaris, preeceptp apostoliei, qui [Joannes XII] lunc
*-
(11 Cor. v, 10); cum i'ecepturum quemqne secun- Romanoeproeeral sedi, judicio episcoporum (1051)
dnm quod gessil, sive bonum, sive malum, evidens synodaliter reslilutum.-ab eodeminvasore (vobis non
,csse valeat cerlitudo. Exlra canonicaeigitur reclilu- penitus in lanlum ignaris, neque eidem contrariis,
dinis diversans lineam, quam salutis hahere potest,' ul mille non defuerint, qui vos pene omnes, nedum
quxso, iiduciam, cum scriptum sit: Alrium quod consensisse, hocj crediderint machinasse) (1052)
esl foris non melieris, quia dalum esl genlibus? (Apoc. postea comprehensum, 443 pulsum, injuralum, ex-
xi, 2.) Quibus vero genlibus, nisi de quibus Psalmi- spoliatum, custodiaemancipalunu omnibus vero his,
sia 442 dixisseiiileUigilur Domino: Liberalor meus licet tam indiscussis, relictis, quasi in eis nil inve-
de gentibus iracundh? (Psal. xvn, 48.) Ut enim homo niri valerel, quod reprehendi legibus vel leviier pos-
inalus alibi vocatur diabolus , sie legio dcemonum sel; misericordia ilerum Greatoris, clemenlia piis-
nomen hic possidel non incongrue genlium. Doemo- simi imperaloris (1035), subventu excellenlissimce
Auguslo in Germania habuit, antequam Italicum iter 4° anno 964, quo a Milone comprehensus el expnl -
susciperel. sus fuii, ila ut ctim landem Veronam dimisit anuo
(1028) Repetitionem vocis canonicus sujiplevimus 968, quinium verut exsiMum computari possit. In
ex nis. Fiisingensi. epilapbio autem jrer exsul dicitur, quia tria lantuni
(1029) In epjtaphio Ralherii ler exsul traditur, D I majora exsilia computala fuerunt, quihus e sede,
primo scilicet suh Hugone rege, secundo sub Lotha- quam teiiebat, exlnrbaliis ruil: unile ibidem ter prw-
rio ejus filio, ac terlio sive cum a Milone invasore, sul, elierexsul onpoiuuuur, qnod ter episcopaium
ui postea hic siibdiuir, comprehensus etesua seile oblinuissel, el lep amisisset. Anno 951 elsi recupe-
-pulsus fuit, sive poiitis cum Veronam tandem di- rare sluduit eplsrop.uuin, non lamen adeptus esl.
mittere coactus esl. Hoc autem loco cum se ler ex- E\silium aulein anni 964 brevi solutum Juu. Quod
sutatum prqtiat, anteqiiam a Milone invasore pelle- porro ail episcopium sibi illegaliler ademptum, ille-
roiur, quam exptilsiunem uli posteriorem in scquen- galiier intelligit sine judicio canonico.
libns refert; lerlium exsilium illud cmipuiasse (1050) Alium, id est, memoiatum Milonis nepolu-
vitlelur, cum anno 951 episcopalem sedem recupe- hiin, qui Milo p'ar'uer vocabalur; ac idcirco eiim
raturus in IlaJiam venii; sed invenlo in eadem se.ie invasorem poslealappellat.
Milonecomitis Milonisnepoltilo , qui eam a Manasses (1051) ln synodo nimirum Papiensi celebrata
oblinuerat, cederedebtiit, et in Germaniam reiiire. anno 962, cujtis Ralherius merninit in Apologelieo
Vide epist. 5 ad Joannem XII. Enimvero in opu- num.| 7.
sculo de Clericisrebcllibus scripto exeunle anno 967, (1032) Id est ineunle anno 965, His de rebns
qnattior sui cxpulsioues, quae hue dici possimt ex- confer Quatiiaih conjecturam num. 16, et iliidem
silia , coimneniorai niim. 2 inqiiiens: Ex qua (Ec- not.
clesia Veronensi) mejatn tjuater extrushlis, nimirum (1055)Adjectivumpiissimi additum est ex ms. F»*i-
1». sub Hugoiie, 2», sub Lolhario , 3°, anno 951, et singensi. Excelie/tlhsima yero dux,, cujus subie-du
SS5 ITINERARIUM. 586
ducis ereptum, reductum, a vobis vero tam inhu- A __leriuni perpelraverit; quis ex vobis indeposilus
mane receplum , ut non diffieilefueril in vultibus issel [at.,esset]? Rursum si recilarelur : Prwcipitnus,
vesiris conjectari quam non libenter me viderilis ul biqami non admitfanlur ad clerutn ( INNOC. I ep. 4
reverli, cum et exinde lot menon desinaiisinjuriis c. 2; GELAS. I ep. 9, sub tned.); quem ex vobis confl-
lacessere, ut omui me praerogativa ordinis episco- derem legaliter ad sacerdolium fttisse provectum?
palis adeo, siculi anle (1054), ita el posl, non diinit- El, utad minora, vobisque pernulla veniam. silege-
talis privare, ut nihil ex ea -inihi relinquatis prceter retur conleniplores canonum acrius arguendos (conc.
chrismaiis confectionem, el «hrismandi quidlibet Hispal. n, c. 4); de conjuralionihus [al., conspiralio-
cum subscriptioriibuspotestatem. Adeo quoque de nibus] etiam, et conspiratoribus, de perjuris, de.
vobis sim inhonorus, ut cum (1055) omnes coepi- ebriosis, et qui in tabernis bibunt, et qui usuris in-
scopi illuc venluri, de clericis suis parere inibi ha- serviunt, si legaliter synodarem; quem ex vobis in-
beant honorati; ego de vobis nec unum sim habilu- demnatum relinquerem? Si peijuris saltem poeniten-
rus; cum de mea patiperiatula non sim vobis adeo tiam legibus iudictam ipse dicere.n, quem de vohis
inhumanus, ut militari beneflcio (1056), habeam, et missam celebrare permitlereni ? Si muUinubosa cle-
lioc gratis, decem ex vobis dilatos. rica(u repellerem, quem nisi puerulos in Ecclesia
5. Ouiiuam lamen , ut dixi, Illius omnia isla re- B j relinquerem ? Si manzeres (1058) abjicerem quem,
speclu, qui dixit:" Nolite reshtere mato (Matlh. v, ex eisdem puerulis siare in choro jiermiuerem ? Ex-
59). De synodo a nobis quid agendum nuperrime spectavi,inquit, ut faceresjudicium, el ecceiniquitas,
scta (1057)? (Nicwn. c. 5 can. aposl. 58.) Scitis enim, et jusiiltam, el ecceclamor (Isai. v, 7). Quis clamor?
scitis, me semper hoc agere Ideo distulisse, cum bis Pessimafama, nialum exerhplum. Clamor, inquit,
in anno idem preeceplum sit facere, quod dicerem Sodomorum venit ad me (Gen. xvm, 28). Breviter
me, unde synodare deberem, omnino nescire. Solet [ins. Frhitig., Perbreviter] dixeriin: causa perdilionis
enim in synodis, si quid eontra canones actum est, tolius milii populi commissi, commanentes .(1059)
emendari. Sed si he-c .agere lentavissem, omnibus illi suut clerici. Quem enim laicorum de adulterio
quaeiu canonibus sunl scripta regyratis, de nullo convenire ausus fuissem in synodo (1040),quem de
eorum vos curare viderem omnimddo. E quibus si perjurio, quem de quovis flagilio, clericorum frustra-
Tel aliqua proferam, si legefetur quod superius leligi, lus judicio? Quis enim ille essel, cui mm continuo
lioc est (concif. JSic. c. 5), Subintroductani habere ille, etsi labiis non auderet, corde dicerel: Hypo-
personam , nisi sororem, 444 el ccetera, .qusesunt '- crila, id est pseudoclerice, etice primum trabem de
inibi notala; quem veslrum ab hujusneglecl® prae- oculo luo, el iunc prospicies, ul educas feslucam de
cepti poluissem excipere? Rursum si leclum imple- (1 (' oculomeo (Malih. vii, 5).
retur. (conc. Neoc. c. 1). Si quis presbyter uxorem 6. De talibus igitur cum (1041) nulla penes nos
duxerit, deponatur; magis autem pelli debet si adul- 44S omnino sit queeslio; unde synodus agi debe-
sreptus et reduclus traditur, fuit Juditha Henrici II, 966 syodum hahuit, ex qua Synodicam edidit. '
ducis Bajoarice, et Marchionis Veronoemater. Yide (1038^ Railierius iri Confessionenum. 5 ex Deule-
Qualitalh conjeclurammn. 1054.llox conjectariscri- ronomio c. xxm, v. 2, Manzeres, inquit, id est err)
psimus auciorilaielaudaii codicis, ubi in vulgalis erat scorto natus, seu spurius. -
conjectnrari. (1059) Commanetites, illi scilicet clerici, qui una
(10>4) Stcul anle, id est lempore Milonis comilis, cum populo seu laicis manent.
de quo vide parl. l De contempiu canonumnum. 1, (1040) Synoiliini hoc loco vocare videtur illam,
ubi _am inde ab ejusdem coniitis lempore anle sequa>in visilalioiiilms ecclesiarum cogebalur, ulii de
cundam suam expulsionem niliil sibi a clericis re- laicis inquisitio fiebat. Vide nol. in episl. 5 ad
hellibus relictum tradil prwier chrismath confectio- Joaiinem XII. in qua synodi nomen hoc sensu acci-
nein el clirhtnandi quidlibet polestalem. Ilanc formu- pilur. Neqne enim de synodo dioecesana', qualem
lain ihiderii explicaviinus in nol. Quod autem bic Raiherius in bujus anni Quadragesiina celebravil,
additur cum subscriptionibus, nuiii indicat aliqua el de qua agilur numero sequeiui ,-id inlelligi po-
docmi.ieiilaex gr.in consecralioiiibus,ordin.iiionibiis, tesl, ciun in eam non coiivoceniur laici, nec de laicis
aliisque chrismatis usibus tradiia, quibus episcopus 1)] inquisiiio liat, utin synodis visMaiionumoccasione
subscrilierel? • coactis accidit. Inquisilio de clericis flebai in capi-
*
(1055) Adjecimus cum ex saepe laudato codice ; tulis visita(ionun), de-quibus in eadem noialione di-
. «jusdemque subsidio mox inibi eniendavimus, ubi xinms, necnon in synotlo dia'cesana, in quam soli
eral mihi, el sim ubi eral suro. clerici conveniimt, ul numero-sequenii paicbil. So-
(1036) Beneficiummililare dicebatur fundus usu- Ium in ejusmodi synodis coiisliluliones quandoque
frucluario jure concessus, quem qui recipiebal, mi- ferunliir pro laicorum regiinine, ut ne lamen lxi,
Iitare, aul miliies, cuniopus esset, suppeditare de- etsi alicujns criminis rei, ibidem conveniantur.
bebat. Ralherlus aliqtiot fundis, qui episcopalisjuris -- (10il) Heecex sequenlibus sic explicari quennt.
erant, in miliiariiim ieneticiorum formam derem Ciim de lalibus criminibus et crimiiiosis imlla penes
ealhedralis ecclesieeclericos, quos alloquitur, dona- nos debeat esse quasstio, seu inquisitio; unde syno-
vcfat. Ex sua aulem pauperiaiula iriquil; quia plura dus agi deberet? Exemplumporro subjicit ex dioece-
Yeronensis episcopatus bona jam distracta el occu- sanasynodo, quam in preecedenti Quadragesima ha-
pala fueranl, ul lii Qualilatis conjeciura conquestus btiit, ubi de solis psalmis el aliis ejusmodi leviori-
esl num. 15. Addit et hoc gratis; quia beneficia -bus ab eo cujus intererat inquirerequeeslio >facla
ejusraodi nonnuiiquam aliqtto munere recepto con- •fuii, «i/ ampliustjuod emcndarelur invento. De aliis
cedebanlur. scilicei gravioribus, quibus.jjleiique eranl implicili,
(1057) Conslrue: Quid agendutu a nobis de synodo inquiri noiebant.
tiuoerriine acta? In Quaajragesimasciiioel hujtis anni
PATROL.CXXXVI. %9
587 RATHERHEPISC. YERON. OPP. PARS I. . 588
rc(, unde, unde .i'0go,concilium? RecoIUisnamque, A stolorum. Hac occasione synodicamscribere omni-
cognosco, me preecepisse(1042), ul duobus diebus bus piesbyteris suni compulsus, in qua continetur
a.rchipresbyter et archidiaconus, me absente, ad- primitus ita suasum. « Moneoigilur paternaliter, et
venlanles cum ordinariis omnibus pariler residen- prcccipio pastoraliter, ut dicentis Apostoli remini-
libus discuterent, die terlia emendanda mihi omnia scenles, quia sitte \fide impossibileest .placere Deo
recilai'enl. Factum est. Residens inierrogavi quid (Hebr. xi, 6), hoc esl sine credulilate, qncenobis per
aclum ftiisse(. Respondit cujus interera(, vos inqui- apostolos, eorumque successores esl tradita; et,
sisse (5043) de psalmis; e( hujusmodi, el, Deo gra- quiajuslws ex fide, id est credulitale su3L,i)ivil(Rom.
tias, non malum adeo invenisse. Quid haberem ergo i, 17); et, Quidquid sine fide, hoc est sine creduli-
de lo( sanciis, nisi Deo gratias dicere? Psahnos non tale Dei est, peccatttmest (Jac. n, 17); fides auteni,
male adeo scirenl, immunes a coeteris culpis existe- id esl credulilas Dei, si non habet opera bona, mor-
rent; unde, qtiaeso,synodusagi deberet?.Deceplio- tua est in semelipsci:ipsam fidem, id est credtiliia-
nem igitur aniniarum hoc esse inielligens maximam, lem Dei trifarie (1044) parare riiemoriter festinetis,
ununi incorde dixi, aliud labiis protuli. Corde enim boc est [subaudi illam] secundum symbolum, id est
milii ipsi sum ila conquestus : Quis tu hic, aut quasi collalionemapostolorum, sicutin psalteriiscorreclis
quis hic?Labiis vero ila dicenli respolidi : Si de B invenitur, et illam jqucead missam canitur, et illam
psalmis, et non de alio in isto eoncilio debet esse S. Athanasii, quceila incipH : Quicunquevult salvas
conquacstio,me primum ad examen producile [at. esse. Quicuuque vult ergo sacerdos in nosira paro-
perducite]; convinci nam possum, me illos non ut chia esse, aul fieri aul permanere, illas tres memo-
competeret scire. Unde igidir synodus agerelur, nil riter nobis reci(el, cum proxime a nobis huc voca-
amplius quod emendaretur invenlo? Sciscitalus ita- lus fuerit.' i
que de fide illorum, inveni plurimos neque ipsum 7. Isias (1045) cum et mediante Qnadragesima
sapere symbolum, quod fuisse 44® credilur apo- illis scribendas atque memoriee mandaudas dedis-
(1042) Haecreferuntur ad synodum dicecesanam num. 2 ait: Quenidam diaconum.... contra spem
habilam in preecedenti Qtiadragesima anni 966. quoqueordhtarium\feci, innuil se eum ad canonica-
Animadversionem merelur ritus, quo ejusmodi sy- tum eaihedralis promovisse. Hos aulem canonicos,
nodus celebrabatur. Similis eliam litus servabaiur quos hic ordinarids vocal, mox cardinales nominat:
in synodis, qucc occasione vis latiomim in singulis uiroque enim titulo donati .leguniur eiiam canonici
parochiis rtiralibus cogebanlur. De his eniin sic ha- calhedralis Mediohnensis npud Landulfum juniorem
bet canon concilii Roihomagensis a Reginone nobis in Hist. Mediol.c. 22 tom. Y Rerum Italic. pag. 492,
conservalus lib. n De eccles. Discipl. c. 1 : Cum (2 ubi h;cc jiroferlur epistolceeorum inscriptlo : Ordi-
episcopus suatn diwcesimcircuit, archidiuconus, vel narii cardinales sanclw,MediolanensisEcctesiw. Be-
archipresbyler eumprwire debel uno aul duobusdie- roldus qtioqnein ordine EcclesiaeMediolanensisedito
bus per parochias, quas visilalurus est; et plebe con- tom.IY Aniiq. Italic.
1 Muralorii pag. 861 e( seqq.,
vocataannunliaredebet proprii pasioris advenlum, el eosdem canonicos Jlediolanenses nunc ordinarios,.
ul omnesad ejus synodum die denominala imprwler- ntinc cardinales appellat. Notatu pariter dignum esl,
misse occurrant.... Deindeadsciiissecttmpresbyle- archipresbylerumj qui anle archidiaconum ponilur,
rh, qui illo in locoserviliumdebentexhibereephcopo, hoc tempore primam dignilatem fuisse in nosira
quidquid de minoribuset levioribus causis corrigere calhedrali eccleîa; cum initio sa?culi preecedenlis
potesi, emendaresatagat, ui pomifex veniens nequa- Pacificus el' Audo'archidiaconi primas tcnereni, ut
quatn in facilioribusnegoliisfaligelur, eic. Non absi- in aliis quoque ecclesiis fere oblinebat. Hinc in re-
mililer, cum cogendaerat synotlusdioscesana,biduo citalo canone Rolhomagensi archidiaconus archi-
anle archipresbyler et archidiaconus una cum ordi- preshytero preeponitur.
nariis, id est canonicis ecclesieecathedralis, pariter (1045) Fos inqîsisse, inquit; quia prae mullilu-
residentibus eos, qui ex titulis urus ac ex plebibus dine convenienlium ad synodum tum ex civitate,
Tiiralibus vocaii erant ad synodum, disctitere debe- tum e dioecesi,ul exainen citius expedirelur, non
bant, ut si quee essenl emendanda diligenter inqui- unus nrchipresbyler, aut <archidiaconus,sed omnes
rerenl, et die tertia, qtia episcopus synodoprceeral, etiam ordinarii inquirendi ofDciuminter se divise-
ipsi corrigenda referrenl. Ordinarii auiem ita dice- rant.
baiitur canonici cathedralis Yeronensis, uli eadem *y (1044) Ila codex Frising. cum lectione ipsius sy-
appellatione nuncupahantur canonici Argentinensis nodicce.Yulg., prmparare. Parare memoriler pro eo
calbedralis, et Mediolanenseshoc quoque tempore quod Ilalice dicimus imparare a memoria.
ordinarii vocan.tuivDe Argentinensibus, seu Slras- (1045) Yulg., Iislud cum et medianlem Quadrage-
burgensibus fidem facit Reginonis conimuator ad simam illis scribendaalque memoriwmandanda.Ope
annum 925, ubi BenonemYiigero Metensi episcopo codicis Frising. eprrexijuus mediante Quadragesima,
sufleclum tradit ex ordinarih Slrasburgensibus.Me- id est media Qua^dragesima,uti, Dominica mediana'
diolanenses porro etiam antiquis leniponbus ordi- vocabalur Dominica Quadragesimeequaria, quae iri
•narios nominatos probanl anlir.ua doeument.tapud mediam Quadragesimamincidebat, indeque lota sc-
Puricellum ei Ughelliuin.Ne quls vero hcecexempja quens hebdomada mediana dicebalur. Hoe lempore
ex aliis Ecclesiis quaesitaminimi faciat, prcestoest synodus a Ratliefio celebraia. Pro islud vero islas,
Insigne documentum nostrce YefonensisEcclesicea id esl tres fidesjquas anle commemoravil, scriben-
MarchioneJoan. Jacobo de Dionysiis canoniconu- das aique memoricemandandassensu exigente emen-
' perrime vulgatura in Collectione diploniaturn num. davimus. Id in synodoprceceperru,cmn synodicam
51 pag. 148, scriptum anno 975. In hoc enim eodem edidit. SequentiaUero el inobedientesexslilisse.vidis-
plane modo legilur : Archipresbyler, archidiaconus sem ad illud subsequens tempus referuiiltir, de quo
et cwteriordinarii :et similiter pluries ordinarii in in recitato synodiceefi*agmenlodixerat: cum proxi-
eodemdocumento ajjpelianturel inlelliguntur cano- me a nobh huc \vocalus fuerit. Vocavit aulem, ui
nici. Hinc cum Ratherius in epist. 12 ad Ambrosium videtur, non mulio ante quam hoc Itinerarhim scri-
589 XTINERARIUM. 590
sem, 447 et inohedienles exstitisse vidissem; dum A . suetudini praedecessorum- 44S vestrorum Deo ipsi
quid inde canonice agere possem inquirerem, me- simililer, qui eosdem instituisse noscitur canones,
tus ilhirum quosdam tantus invasit, utpromisso mihi rebellium, vos lam obslinale inniti cousidero, me-
ad iter carpendum auxilio, pollicerentur se dein- cum vos [/. a vobis] indesinentissime tam pro illis,
ceps descriplionem beati Alhanasii cantaturos, et quani pro vobis, Deo elamandum invenio : Pecca-
reliqua inibi [id est... in synodica] descripta juxta vimuscum palribus noslris, injuste egimus, inquila-
possibilitalem suam facturos. Ad quod cum.titula- tatem fecimus (Judith. vn, 19). Cum. Josia quoque
rios omnes (1046),«t"illos de plebibusparalos, Deo rege sanclissimo nobis alterutrum [id esrclaman-
gralias,'invenissera; vos cardinales.qni, ulquondam dum nobis ulringue] : Ile, consulileDeum super tne,
Scribae et Phafisapipopulares, ila istos ic perdilio- el super populum meum, et super onmem Judam
n
' nem millitis omnes, ita hinc manere adhuc cerno (quem [idem legilur part. de Coniemptu-canonum]
rebelles, ut eligatis cum inimico ej'usdem fidei Ario inlelligere possumus confessione Dei insignem ca-
in ceternum damnari, quam Jioc publice (1047), ut tholicam Ecclesiam) de verbis voluminutnistorum,
aliarum ecclesiarum clerici, canlando salubriter canonum scilicet el decreloriun, quae continenlur
"vinci. in archivis ecclesiarum : Magna enim, ail jlle, ira
8. Tali namque me infelicissimum neeessitale _gDomini succettsaesl conlra nos; quia non audierutjt
urgen(e, non haberem illuc pergere, ubi possem ex palres nostti verbalibrorum islorum, ul facerentotnne
hoe consilium aliquod invenire? 0 chronographia quodscriptum esHn eis (IV Reg. xxn, 13). Ul Patres
Ralherii pessima (1048)! o veritas eidem perosa! intelligas non solum ecclesiarum pontifices, sed et
Quam enim optabilius ftiissel, ut solus ipse mendax illaruin majores; quatenus ille saltem- cuilibel no-
existerem, quam lalia de vobis pene omnibus vera- sirum respondere dignaretur : IImc~dicit Dominus
ciler dicere possem, nec ipse.valeo aestimare, qui Deus Israel: Pro eo quod audisti -verbamluminis,
talia compellor irifelix proferre. Clamandum igilur, et perlerritum est cor luum, el humilialus es coram
clamandum, et sine inlermissione dicendum,: Con- Dontino, auditis sermonibus,contra locum istutn, et
verle nos, Deus saiularh nosler, et averte iram luam, habitalores ejus : qttod videlicetfierenl in stuporetn
a nobis (Psal. LXXXIV, 5). Angustiat nam neque im- el maledictum, et scidhli veslhnenia tua, el fievisti
toerilo non Immemoreni sui propensio nimium la- coram me, et ego audivi, dicii Dominus. Idcirco col-
iis (conc. Sard. can. 1) : Non minus mtim mala ligatn le ad patres tuos, et coltigeris ad sepulcrutti
consuetudo,quamperniciosacorruptelafundiius era- luum in pace, ut non videant ocuti lui omnia mala,
dicanda esl, Osio rigidisslmo illo in Sardicensi cla- quminduclurus sum super locutnistum (Ibid., 18-20).
mante concilio; alibi etiam.alio : Cedat consueludoC Circuile, inquit Dominus alibi, circuile vias Hierusa-
auciorilati; pravum usutn lex el xatio vincat; duin lem, et aspicite, el considerate,et qumrite in plateis
contemptapenilus auctoritate canonum (1049), con- ejus, an inveniatis virutn facienlem judicium, et
beret: ex quo illi meluenles majorem punitionem, Thesauro anecdot. PP. Martene et Durandi, tom. I
Tmullee loco pollicili sunt se ad Romanum iter, quod pag. 65 capiiuli S. Marlini Turonensis slaiulum pro-
Ratherius meditabatur, praeslaluros auxilium. fertur anni 922, quo prrescribilur, ul fides S.,Alha-
(1046) Tres Yeronensiumclericorum species di- nasii canatur ad horanv primam lam -feslis diebus,
slinguit. Titularii sunt clerici ecclesiarum civiialis quam e' quotidianis: Hunc riltim inducttim primiim.
el suburbiorum, quae in synodo Yeronensianni 995 in Galliis, ul ex his lesliinoniis Gallicanis liquet,
edila a P. Bernardo de Rubiis in Moniimenlis Ec- sensiin propagatnm, el Ratherii rcvo/a pluribus Ee-
clesiee Aquiieiensiscol. 484, et a Muralorio tom. Y clesiis receplum fuisse ex Raiherianopraeseiui textu
Anliq. Italie. col. 1003, vocantur liluli. Illi de ple- cognoscimus.Cum vero is ritus novus-essel, Yero-
bibus sunl clerici ecclesiarum ruraliutn, queeplebes nenses canonici in eo recipiendodifficiles,idem sym-
appellanlur. Cardinalestandem sunt canonici"eccle- bolumi publice cantare recusabanl, uli etiam traditur
siaecalhedralis, quo vocabulo paiiler nominabantur part. Ue contemplucanonumin Jiiie.
canonici cathedralium Mediolanensis,Aquileiensis, (1048) Vulg., O Clironolocfia.Praetuhinus Iectio-
Neapolitanae,Capuanae,Lucanae,et aliaruin quam- nem oplimi codicis Frisingensis, cum qua concinit
plurium. Yjde Cangium V. Canonki cardinales, et _. "
etiam aliud Ratherii opus Qualilatis conjeciura, in
Muraloritim lom. Y laudalo, dissert. 61. ln docu- quo num. 2 ; Chronographiamyocal, qum conlempo-,
niento anni 932 edilo a Joan. Baplisia Biancolino ralium sibi contineat vitam, el in quo non tam se,
lib. n Nolizielslorichedelle chiesedi Veronap. 698, quam omnes perstringere tradilur intactum deserens
calhedralis Yeronensis vocalur ecclesia cardinalh; nemiiiem.Forte in eo suorum clericorum iriores et
canonici aulem sic nominanlur : Archipresbyler,ar- vitia descripsit; ac propterea hanc Chronographiam
chidiaconus,seu et sacerdoles,el diaconi sanctmcar- circa vilia versantem pessimam appellat. Confer in
dinalis Veronensisecclesim. eamdem Qualttath conjecluram,in not. Ait porro,
(1047) Ahyto episcopus Basileensisin Capitulari O verilaseidemperosa,propterea quod molestum sibl
scripto sub an. circiler 820 apud Acherium lom. I esset, vera'esse iilorum vilia, quaein ea Clironogra-
Spicilegiipag. 584, -c. 4, preecepit,ut fides S. Aiha- phia descripsit: unde addit, optabilius sibi fulurum,
riasii a sacerdolibusdhcaiur, el ex corde omni die ut solus ipse mendax exhterem, quam talia de vobis
Dominico ad horam primam reciletur. ln anliquo pene omnibusveraciler dicere possem.
Catalogo abbatumFloriacensium desinenle in Theo- (I049),Construe : Dum considero vos, conlempla
dulfo poslea episcopo Aurelianensi, qui sub Ludo- penitus auclorilale canonum, iam obslinaleinniti con-
vicoPio lloruit, lypis vulgato, tom. IMiscellaneorum sueludiniprwdecessorumvestrorumsimiliter rebeilium
Baluzii pag. 492 legitur : Explanationemedidit (Theo« Deo ipsi, qui noscilur ihsliiuhse canoneseosdem; in-
dulfus) symboliS.Âlhanasii, quod a monachis post - . venioa vobtsindesinendssimeclan\andumDeo mecutn
{res regulqrespsalmosad pritnam auotidieleailur. ln tam pro illis, quatnpro vobis: Peccavimus,elc.
59! RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS I &)2
qumrentem fidein; et propitius ero eis. Quod si, A cum se usurpativej reor, pronunliat, qui canonibus
etiatn, Vivil Dominus, dixerint, et hoc falso jura- sanctis prresumptive repugnat (Conc. Nic. c. 9).
bunt. Domine, octili tui respiciunt fidem; percusshti Fidem 4gC$ atUerii, u( cantamus, catholkam nisl
449 eos et non doluerunt (1050); atlrivhti eos, et ' quisque inlegram , invioialamque servaveril, absque
renuerunt accipere disciplinam; induraverunl facies dubio in wternum peribit (Symbolum<S. Athanasii).
suas supra pelram, el noluerunt reverti. Ecjo autetn O aulem confessio (1052) firina, quod catholicus non
dixi: Forsilan 'pauperessunl et stulli, ignoranies viatn slt-qui legerh caiionicam respuit, quodque vitatn
Domini, el judicium Dei sui. Ibo igilur ad opthnales, reternani consequi'nerao nisi c3lholicus possit. Quod
el loquar eis : ipsi enim cognoverunlviatn Domini, et cum ila innutanler atque cerlissime cons(e(, quid
judicium Dei sui : el eccemagis Id simui-confregerunt cogitare, quid possuraus eestimare de illo tam pu-
jugum, ruperunt vincula. Idcirco percussit eos leo de blico canonieoelegis, qui inler nos versatur, con-
silva, lupus ad vesperam vastavit eos (Jer. i, 1-6). temptu, quo non solum illa, quee tam severiter sunt
Leo scilicet rugiens queerendoquem devorel, id est prohibila minislris ecclesiaede cohabitalione mulie-
diabolus (1 Pelr. v, 8); lujms el isdem, cjui ob nerum in Nicaeno sancita conciiio (Conc. Nic. c. 3);
gligenliam mercenariorum paslorum vocabulo, non et illud quod alilii tam auslere feritur (1055), ut
jure possidenlium^sed illegaliler usurpantium, ra- o supra habetur; in Neocaesarlensiquoque non levius
pit' et dispergit oves (Joan. x, 12); non solum per tale quid coritinelur concilio : Presbyler si cohfessus
se, sed etper membra sibi cooperantia, sua vineam- fneril, quod ante ordinalionem corporali pcccato de-
que Domini Sabaolh a pi*imoi'evaslantia. liquerit, oblala non consectet, manens in reliquh ojf-
9. Et heu, quam non disconvenitint miseris talia -fteih propier studium bonum (can. 9). Quoeulique in
uobis! Nos enim ipsi sumus cestiuiatione, quamvis se recognila quemlibet in desperalionis voraginem
1
non re, optiniales : nos, inquam, quos, relictis pau- poterant mergere, nisi fuisset preedictum (1054) :
Nescit homo utrum odio an atnore dignns sit; sed
peribus Iegisque Dei penitus ignaris, alloquitur ser- omnia hi
mo Dominicus; nos legendo viam Dei cognoscimus, fulurum servantur incerta (Ecctes. ix, 1-2).
Si enim qui arue prdinationem corporaliier se pec-
quam pergere declinamus; nos judicium Dei nostri,
sed nos niagis conlemnendo, jugum ipsius suave, sed casse confltetur, lam austere feritur; quid de eo
volenlibus, et onus leve, non dedignantibus (1051) qui post ordinalionem moechatus riiillies fuisse co-
atlamen feiTe, quasi confregimus illud; rupimus gnoscilur? De quibus (1055) ulique quidam, licet
vincula legis canoniccenihil de illa curando. ldcirco perrari, dum videantur immunes; de levioribus
verendum ne pejora nobis contingant, quam illis; <3e quasi e( usualiteriadeo usurpatis, ut neque jara tra-
hanlur in ctilpam,]quid dicendum, quid cogiiauduni,
quibus hcec lunc prcesenlialiler dicebanlur, ulpote 'Q ut sunt verbi
gratia ista : Ephcopus, presbyter, aut
qui non solum illos, qui tunc loquebanlur, sed ipsum in seditione aliqua arma sumpserit, ab
eontemnimus, qui non lanlum per ipsos, eorumqtte diaconus/qui
cmni cwlu Chrislianorum deponalur (Conc. Tolel. iv;
sequaces, sed et per seipsum nunc nobis loquitur, can.
Deum. Pej'or autem inultum est leo animas devo- 45); et : Ephcopus, presbyler et diaconus, alew
et ebrielali deserviens, aul desinat, aul deponatur
rans, quam leo pecora lanians; lupus interimeus
spiritaliter homines, quam lupus devorans corpora- non (can. Apost. 42), et alia hujusraodi innumera, quae
levius quam cohabitaiio mulierum et fornic3lio
liter oves. Maxime si hoc nobis contingat ad vespe-
vel adulterium, ineestnositas na(uree ipsi quoque
ram, hocesl, quando prcesenteni lenninabimus vi-
tarii. Cujus pericul". melu iler- eompellor arripere adversa, canonica'feriunlur machcera.
iglud, ahorum queesilurus consilium, quia in me non 11. His igitur superbe neglectis, catholicus qua-_
invenio ullum. liter quis nedum appellari, sallem valeat non video
10. Cruciant "me nam non parum, faleor, ista eestimari; cum, u( supra proluli, in Nicceiiodiclum
quaerentem, istis ulrumnam contemplis reslet saIu-_ Iegatur concilio : \Quodcanonicum esi, caiholica de-~_
lis alia, quod neque suspicor, via. Si enim quod fendif Ecclesia (1058). Quamvis enim (dicenle Do-
canonicum est calholica defendit Ecclesia; catholi- " mino : Dimitte morluos sepelire mortuos suos (Malth.
(1050) Ediii indoiuernnt. Melins in ms. Frising. numeri legitur, canonica feriunlur machwra.
concinente vulgati interprelis lectione. (1054) Ita codJ Frising. In vulg., male emergere.
(1051) Vulg., dignaniibits, pro quo meliorem ma- Deiii laudaius codex pro prmdictum habet prwdica-
nuscripli Frisingensis leclionein praaiilimns. Con- tutn. I
Slrue vero : Nos tegendocognoscimusvtam Dei, quatn Conslrue_et explica : De quibus graviori-
declinatnus pergere; nos conlemnendojudicium Dei bus(1055) utique viliis dum qutdam licel perrari videanlur
noslri, sed conlemnendo tnagis nos, conlemnendo immunes: quid dicendum, quid cogilandum de aliis
jugutn ipsius suave, sed volenltbus, et onus leve,'aita- ^Hasi leviortbuset adeo usualiier usurpalh, ut neque '
men non dedignanlibusferre, quasi confregimusiilud, jam trahanlur in culpam, ut sunt verbi
et rupimus, etc. gralia,
isla, ete. .'
(1©52)Ila novissiraus Spicileg.iieditor emenoavit (1056) Haecsenteniio Quod canonicum esl, catho-
pro eo, quod Acherii codex Laudunensis, et noster lica defendit-Ecclesia, paulo aliler legitur canone
Frisingensis hahent concessio. _ nono Niceenohisjverbis : Quod irreprehensibileest,
.(1055) Vulg., ciiin nostio codice ferittr, perpe- _ calholica defenditlEcclesia: quam leclioneiu lotidem
ram. Correximus jerilur, id est plectilur, punitur, verbis auctor protulit parl. i De Contemptu cano-'-
sic exigente contextu et sensu, sicut in fiuehujus
"
593 ITINERARIUM. . 594;
vni, 22), criminosis sibi consimiles vel defendenii- A Dei consittuttur (Jac. IV, 4). Quod tameii nisi ea
bus, vel occulentibus) deponendos legaliter nemo figura piolalum intelligalur, qua per id quod con-
deponal, damnandos non aliquis damnel; 451 tinet, hoc quod continelur monslraiur"; quamdam
non ideo damnalionera per Spirilum sanctum quasi ingratiludinem eorum, quce nobis contulit
illis iilatam poterunl evadere, el quos ipse Dominus Deus, suadere nionstratur. Si enim saeeulum,quod
fures vocal e( Iatrones, pastores oiium ipsius exi- noslri-causa fecitDeus, minime diligimus, qtiasi in-
stere(1057). Simoniacum enim quis quid perpetfans, grati contlitori atque largitori illius existimus :
damnalionem Simonis non poterit evadere, nec Gie- _Vidit Deus, inquit Seriptura, vidit Deus cuncta qum
ziacalejiracarere, qui quod fecit Giezi,feeeri(ipse. Ul fecerat, et erant, valde bona (Gen. l, 31). Quod
inquiralur, inquil Dominus (quasi de Judreis soltim- igilur 452 Deo ipsi valde bonum est, visum nobis
modo fJicens)sanguis otnnium prophetarum, qui ef- quomodo esse debet invisum?InleUigamus ergo
fusus esl super lerram a genera(ione ista, a sanguine non illud saeeulimi (1061), quod mundus vocalur,
Abeljusti usque ad sanguinemZacharim, filii Bara- ,hoc est, coelum, lerram, mare el omnia quaein eis
,chim, quetn occidislisinler templum el altare (Mallh. sunl, vel illas revoluliones temporum, propter quas
.xxm, a.5).Cum utique illi, quibus hoc dicehat, neque nostra isla vocatnr sasculumvita, odio habere quera-
,Abel, nequeZachariam, nec quemlibet prophetarum " vis debere; sed quod perperam in hoc agitur soeculo,
interfecerint; sed quia eis, qui hoc fecerant, in hoc est, supeifluitalis primum illorum ambitum,
malilia similes ftierint;-el idcireo vindicta consimili qure usui nostro isttid .ministral sreculum, inde vo-
plec(i debuerinn//,i'f/., 50,51). Colligiie,iriquil eliam Iuplatem, post omnimodani vitiositatem. Quidquid
alibi Dominus quandoque dicendum : Colligiiepri- ergo bonum Deo ipsi videtur, ut ulile dfligamus;
mum zizanta, et alligate in fasciculos ad comburen- quod malmn, ut noxium odio habeamus, u( iniirii-
dum (Maith. xm, 50) : hoc est, pares in scelere in citiam pei evadere, el inter illos.qui vere sunt
damnalione simili jmigite. Si ergo ita esf, uti dam- Chrisliani, compulari quoquomodo valeamus. Quod
nalus esl Muximus Cyniciis (1058), ila damnanlur tamen facere nullo modo possumus, nisi quod ca-
socii in eodem scelere ipsius :.uti JPholius,ila et nones sancii prrccipiunt, faciamus.
imitatores iliius; nli Constantiiius Romaneesetlis in- 13. Sed ul ad me meique revertar consimiles, hoc
vasor, ita ipsius quilibet imitator : e( sicuti eorum est, canonibus sanclis usquemodo rebelles, qualiter
irrita ordinalio (1059), ita el istorum neque dissi- hoc facere valemus, cum omnibus-generalitei*poeni-
milis condeninatio. E( heu fideieatholicapinlegritas, lentiae post lapsum sint indtilla remedia, nobis vero
anliqua sanclilas, e"tvera quo evasisli Chrisliariltas! miserrimis ipse Dominus dicat; quod si sal, qnod
ilogas? Faciamus nam cam respondere quasi prce- -' nos esse debuimus, evanuerit, aclnihil utile sil, neque
senlem. Praesensest enim, licet prae paucitate niin sterqttilinium saltem (Luc. xiv, 34); quo (1062)
mia lateai. Neque enim adhuc tempus illud praeter- -poenilentiam figui*ari alibi ila. hahemus : Domine,
il, quod ipse Dominus eidem ita loquens imposuit: diiniite illam el hocanno, usque dutn fodiatn circa
Ecce ego vobiscutnsum usqtte ad consummatibnem Ulam, et mitlatn stercora (Luc. xm, 8), id est foeto-
smculi (Malih. vm, 20). - ran criminum illius ad memoriam ipsius reducens,
12. Taceat ergo de se, loqualur de illa falso poenitentiam agere illam compellam; ,quce utique
Christianilate vocata ,: A solliciludinibus, ai( Do- iiobis quoque.infelicissimis denegatur, cum post
minus, et diviliis,et voluplatibusvilmeuntes suffocan- poenilenliam quis- nec clejicus esse Iege canonica
tur, el.non referunt fruclum (Luc. VIII,14). Quem sinitur (Smic.«pis/. ad Himer. n. 18; INNOC. epist.
vero frueUim? Quo pascerenlur ulique in regno ad Maced. n. 11, et ep. ad Apulos.). Quid ergo
coelorum (1060) : incurrentes pariter Altissimi -miseri, qtiid undique facimus conclusi? Nobis inces-
odium; i(a enim (es(atUr Apostolus : Quicunque, santer clamatur : Quicunque comederit de carne sa-
inquiens, voluerit amicus esse sceculihujns, inimicus crificii, quod est Domini, et immunditia ipsius super
)
nutn num. 11. Priorem vero leclionem in hoc opere Ratherii decreto, De clericis ab invasore ordinatis,
supra protulil num. 10. num. 1 el 2.
(1057) Conslrue : Qtiamvisenim dicenie Domino (1060) Vulg., hic addunt Christianitales. Melius
crimhiosis, vel defendenlibus, vel occulenlibus consi- delevimus ope codicis Frisingensis, ex quo etiam
miles sibi: Dimitle morluos sepelire mortuos suos : post pauca expunximus et ante vocem : Apostolus.
quamvis,inquatn,nemo deponatlegahler deponendos, (1061) Co.istrue : Inlelligamus ergoquemvh debert
necaliquis damnet damnandos;nonideo poierunt (sic odio habere non ittud sa'culum,-quod mundus voca-
ex ms. Frising. cum apud Acherium poierit) evadere iur, hoc est cwlum, lerram, mare el omnia, qum in
damnalionem illalam illis per Spiritum sanctum, nec eis sunt, vet illas revoluliones lemporum, propter
poterunt existert paslores ovium ipsius Domini, quos quas ista noslra viia vocttlur smculum; sed iltud,
ipse vorat fures et latrones. quod perperam agitur in hoc swculo, hoc est, primum
(1058) Yide libellum cleri Yeronensis nomine in- ambilum superfluilalis illorum, qumê(C. <
seripiumad Romanam Ecclesiam, in qtio auctor ipsa (1062) Acherius cum nostro quoque ms. Frisin-
documenla reciuu, quibus Maximus Cynicus, Pho- gensi quod. . . . figurari. Legendum esl vel quo,
lius e( ConstaiUinus, damnali fuerunt. vel figurare Primjini a novo Spicilegii editore indu-
(1059) Quid de ordinationibiis ejusmodi Ralherius cltim relinuimus
senserit, et cur, videsis in Admonitione preemissa
595 RATIIEHH EliSC. vl.^n. OPP. PARS I. 596
ipsum est, peribit anima illa depopulo suo (Lev.'vu, A num] accenditis. Yerendum igitur, ne quorum
: Eotno sacerdos de semine Aaron qui exemplum tenetis,ieorum simililudine pereatis.
' 20). Itemqtie
Itabuerii maculam, non ojfefet panes Dotnino, nec 14. Desperare itaque vos mecum eompellerer,
accedet ad ministerium (1063) ejus (Lev. xxi, 17-18). nisi ilermn ieclum saepius recordarer : nescit homo
Qiialiterigiiur miserrimi, qualiler ab illa immundilia utium odio an atnore sil dignus (Eccle. ix, 1). Quis
lavari, qualiler his valemns maculis ahlui, qni post enim novit, sj cui nostrum sit concessum antea
levalricem ciiminurii pceniieniiam rieiiumsacerdotio converti, quam mpri 1 Felices enim hac lege deposili,
Jungi, in clericatu sallem non permiltimtir (1064) fclices expulsi, felices suis rebus sj)oliati, etepisco-
linqui? Eslo, islud solummodo miseris obsiaret palu (1070) viduati; si lamen eis aliquid huic eve-
jinmanker nobis, quid de nohis eestimandum com- niat simile quod Scotigenis duobus audivimus eve-
missis (1065)? Quid de his queelavari.-mundari el a nisse. Quiriam eniin polentior super impolenliorem
nobis debueranl benediei, quoe consequenter im- insiliens, sede illum propria peptilit, eique praesedit.
nuiiida nosier effecil, proh dolor! taclus, Domino Erat illic (1771) jqnidam pauper omnibus membfis
dicentc : Quod letigeril immuttdus, hntnnntlum erit? coiUractiis, abeuntenique ita est alloeutus : Cui me
(JVuju.xi\, 22.) Si vcro pauci fuissemus, quod uli- deseris paler? Deo , inquit. Esile unquam reversu-
. num fuissemus! indignis 453 atque repulsis Dei B rus? Non, nisi lu n:e reduxeris, 454 inquit. Secessit
. graiia (1066) qui nobis valerenl suffici, inveniri igilur scpulcrum adiens Domini. Interjecio tandem
forsitan possenl, non lale ftierat periculum. Nnnc (empore,, tanta lues" totam , unde sanclus vir ille
vero, proh nefas! cum conquerens clamct Domi- fuerat pulsus , invasit provinciam , u( vix usque ad
inis, dicens : Aitatnen hi simnl omnes confregerunt decimam hominum pervenerii. Sciscitatus jej'unio-
jtigum, ruperunt vincula (Jer. v, 5); quod remedium rum (1072),~lilaiiiarum, et eleemosynarum instan-
invenit decepta, quam regere debuimus, Ecclesia; lia, respondit moilo quo ei placuil Dominus, ejusque
cum omnes nos siniul confregisse jugum, vincula invasoris confessiohemonslravit, slragem illam ho-
rupisse vox conqueralur Dominica? Dicente eniin miiiuin illius scelere contigisse. Reattis igitur sui
Jacobo : Confileminialterulium peccala, ul salvemi- consideralione permotus, relicto quem invaserat
ni, vestra (Jac. v, 16) : Nooceesariensivero eonii- episcopalu (1075)[ abseessit, insulamque quamdam,
ncnte superius scripto capittilo (1007) : Presbyter si pcenilenliam fiue jtenusaclurus, inlrovit. Solilarius
confessus fucrit, quod anle ordinalionem corporaii quidem manere voluerat, sed vicinorum henevoleniia
peccato deliquerit, oblata non consecret, manens in "huncscepius visilabat, cuni repenle incolis deficien-
reliquis officiis propler sludium bonutn (can. 9) ; libus, maxima inyasit palriam fames, qucccompulit
quis missarii cantet, cum sentenlia ista pene omni- *- liberalitalem illum sanctum virum alenlium aliquan-
bus oblata non consecrare prohibeal (1068)? Et vide liilum repigrari. Trieris (1074) magnain lillore casa
quanta hic conlinetur adversilas. Oblala enim non restitorat. Eam ingressi, quos educabal, piieruli
permilteris couseerare, si le peccasse confiteris; fame cogenle, post ludum quemcunque obdor-
s.duleni non consequeris, nisi te peccasse confi- mierunt. Remigio itaque angelico illis dormienlibus
tcaris (1069). Quid igitur de vobis faciam, fratres ad aliud litlus patrice perignolee venitur. Cui rex
et compresbyteri mei? Si peccaia veslra non con- ej'usdem palrice circum equitans, proeslolatus cum
filemini, timeo, limeo ne non salvemini: si confi- admiratidne maxlrna navira sine hominibus rectis-
temini/oblala nisi conlra vetilum consecralis; si simeadventantem, puerulos solum in ea reperit dor-
conlra vetiium consecralis, ignem alienum [f. aeter- mienles. Expergefactos undeessent, inlerrogat. Ut
(1065) Acherius ad minislrum. Correcdonem novi legerelur nhi, sed si; suppletum fuit non sic: Si te
-editoris Spicilegii approbant noster codex Frising. peccasse (non) confilearts. Post nonnulla timeo, timeo
elvulgatus interpres. bis expressimus cum eodem codice, ex quo eliam
(1064) Vulg., non permiitamnr. MeliorIaudali co- edidimus oblala iiisi contra vetilum, ubi forte legen-
dicis lectio. dum !iou nisi, ul jMabilloniusrecle monuit in Ralhe-
(1065) Construe : Quid mstimandumde commissh v rii elogio num. 21, lom. YII Act. sanctorum ord.
nobis? id est de iis qui commissi sunt nobis. Bened. pag. 481.
(1066) Codex Frising. pro Dei gralia habet digno, (1070) Vulg., ephcopiis, , leclio codicis Frising.
forsitan digne, et melius. Conslrue vero : quod magis plaeuit. |
aiinam fuhsemus , scilicel pauci, fofsiian possenl (1071) Mss. cum vulgalis illi. €orrectionem faci-
qui Dei gratia (aul digne)valerent sufficino- lem sensus proebjiit. Mox abeuniemqueex ms. Fri-
•inveniri,
bis indignis , alque repulsh! Mox pro nMiicAclieiii .sing. proplulimus leclioni vulgatoeabeunlem , qui':
-editio liabebat num, forte typographorum errore , el dein reduxetis inquil, pro reduxeris, infit.
'quem novissimusedilor emeritlavii, emendationem- (1072) Sic itieiricodex Frising. Yulgali snscitatus.
que codex nosler confirmal. Constrtie aulem : Schcitalus Dominus insianiia je-
(1067) Ope ejusdem codicis expunximus est, quod juniorum , iitanidrutn , el eleemosynarum, respondil
post vocem capitulo in vulgalis perperam Iegeba- modo, quo eiplacuit, elc.
tur. Post pauca Acherius, quis mensam c<tnlat? E- (1075) Ob relativum qttemeum ms. Frising. emen-
niendationem novce editionis i'ecepimus. Missam davimus ephcopdtu, ubi vulg. ephcopio, Idem vero
.hahet etiam codex Frinsingensis. codex ignorai voces relieto qnetn invaseral. Moxek
- (1068) Prohibeat scilicet, ctim ait : Oblala non eodem ms. inlroivit, edili introiit.
consecrel. (1074) Codex laudaius Triremh ; et dein j//is ob-
(1089) Ita ms. Frising. In vulg. vero, cum non dormientibusad alhid lillus palriceprope ignoiw.
597 _ . ITINERARIUM. 598
. scivit (1075) ergo illa setas, cum de fame, quam vir A\.in bono, hicsahus erit (Matlh. xxiv, 15); itaeconlra
Domini paliebatur , ab eis fuisset edoctus , eis pri- qui perseverat in malis , absque dubio pcrditus erit.
mum cibo refeclis, cumbam (1076) frumento onerari Et miserum me! quomodopotes(esse non perditus,
, prrecepit : sicque puerulis intus remissis, et sta- de quo clama( Apos(olus : Hoc aulem scitote, intelli-
. lim somno uulu Dei correptis, ad "aliam ripam .-gentes, quod otnnis fornicator, aut immundus, aut
nemine remiganle [subauditur cumba] perducitur, et avarus, quod est idolorumservitus, nonhabet hwredi-
Dei famulus cum tota insula ab inediccpericulo latem in regno Clirhli etDei (Ephes.v, 5). Yceergo,
liberatur. (1077) Populus preetereapastore frustra- vee miseris nobis , qiii enim alii in isla sunt multi-
lus suum ccepitrequirere; sed quo abiisset nulluin tudine (1081), nisi, proh dolor! lnrjusmodi?Liquet
conligerat nosse. Queerentibus consilium affuil qui •enim quod omnis coilus illegalis aut fornicalio, aut
dicerel, se audisse illtim dicentem , quod nunquam adulterium sit. Lex aulem nulla- altaris ministris
_.xeverlereiur, nisi eura ihe clinicus (1078), reduxis- indulget eonjugia; fornicatores vero isii immundi,
sel. Inito ilaque inter se consilio, clementia sui vel avari, nulli sunt alii, nisi quihus evenil in iisdem
confisipontificis,prceceperijiilinnomiiie45S Domini flagitiis mori. Domino misericorditer promiltenie:
u( surgere(, et post eum quantocius festinarel. Mirtim Quacunque hora peccator conversusfueril et inge-
dictu! surrexit, perrexil, Hierosolymiseum invenil, B " muerit, salvuserit (Ezech.xvui,2I) : ecce consilium,
reduxit, receplus est, el in sede propria rclocalus. cece remedium 45S vestrum. Uiinam tam facile
15. JSstimet qui valet expulsoris et expulsi quce existei*etnostrum. De uobis enim Ezechielem pro-
potiora fueriiu merita. llle pcenitenlia sua angelos phetain quasi rcquirendo Dominus alloquitur, di-
: a"dsibi auxiliandum, imo, loquar ul ila, famulan- cens : Fili hominis, quid fiel de ligno vitis {Esech.
dum coegil (1079). lsle paralyticum medium fecit xv, 2)?etc : quibus nil lerribilius reslimare valel,
transcnrrere mundum. Sed cum tantum valeat pce- qui, quod Gregorius indesinenler (1082) senliat,
nitenliceperfectio; mirum quod clericatum, forsitan novit. Quid igitur faciemus? '
ut iste effeclus fueral, sanclo decretum interdicat 16. Oraliunculam quamdam in Psalleriis inveni
- canonicum, cum nemo digniusfieri elericus possit quibusdam, qtiam si quotidieDomino funderemus ,
videri, quam is cui per poenitenliam sanctum (1080) et cooperando impelrare, ut exaudiri mereremur
-contigerit fleri. Cui tale igitur aliquid, vel quiddam pro viribus studeremus, profuisse nobis aliquid fide-
aliud ad vindictam lanli pertinens sceleris evenit, remus. Estautem hujusmodi: Salva nos omnipotens
- aul sponte sua ipse suorum est ullor facinorum', Deus , el per merila el intercessionetnsanctw Dei ge-
' - de eo nil
post ejus dubito finem. Cut vero nihil nitricis Marim , omniumquesanclorum estonobispro-
in hoc sieculo incommodi contigisse considero, *- pitius et clemens; concessaqueven;a prmteritorum,da
senliat alterde Illo quod valel: ego sententieeilli per- nobis deincepsvelle,posse,eiperficerequwlibiptacent,
forniirioloseeitmixtts, qua de lalibus dicitur : Ducunt el nobis expediiint.Da nobis in tribulaiione solalium,
in bonisdies stios, et in punclo ad inferna descendunl in perseculioneattxilium, in omni lentalione virtutem,
- (Job xxi, 15), illud Joannis apostoli convenire for- Da nobisde prwlerith veniam, de prwsenlibusquoque
. mido : Esl peccaium ad tnoriem , subaudi, ustjtie malis emendalionem; alque de futuris largiri nobis
-perdtirans, non pro eo dko, ut qnis roget (I Joan. dignare custodiam: Per, etc. Sed quid ilerum agi-
,v, 16). Qiiare? Quia, trt bealus exponit Gregorius : inus,fratres? Ecce nam contrarietas maxima rur-
Jnmenia hi stercoresuo compntrescereest, carnales sum. Clamatur cnim nobis : Qui ayerlil aurem
quosqttein fwtoreluxuriwvitamfinire (1.xxiv Morai., suam, ne audiat legem, oratio ejus erit exsecfabitis.
c. 16): quod et de eeeteris nil obslal senliri see- (Prov. xxvni, 9). Quanta autem liic sil inter nos
leribus, quia dicenle Doinino,quoclquiperseveraverit hinc parel aversio (1083) legis, ut cum exprobrando
(1075) Yulg. Ut sivit, mendose. Gonstrue : Cum cheriani contexltii et sensui 'necessariam libenter
ergo edociusfuisselab eis, ut mtas ilta scivil edocere, r> recepimus. Constnie aulein : Minttn quod decreium
cle fttme,quam vir Domini paliebatur, etc. - canonicum htterdkat clericatum sancto , ut isle for-
(1076) Editi perperam cubam. Cutnbam ex. ms. silan effectusftterat , cum nemo videri possit dignius.
Fiising. recte scripsimus : cumbaeriim idem est ac fieri clericus quatn h cui conligeritfieri sanclum per
' ,
cymba, seu illa , quain anlea
' trierein*vocavit. Vide pwriitenliam.
CangiumV. Cumba. (1080) Ila cod. Frising. Male in vulg. sanclam.
(1077) Septem voces sequentes historieenecessa- Dein idem codex ad vindiclatnlanlah~fyperlinenssce-
'" rias, quee in \ulgatis deeranl, ex eodem ms. inse- leris. Tanluin -
autem scelus
* invasionem
-. episcppatus
ruimus. vocat.
(1078) Ciinicus,ille scilicet pauper , quem anlea (1081) Explica : Qui enim suntin isla hominum
otnnibusmetnbrisconlractum, et postea paralyiicntn multitudine, nisi "homines, proh dolor! htijusmodl-
enim e Grreeo «Vvijlectus , ille dici- nempe fornicatores , immundi, avari." Perraro
- vocal. Clinicus
lur, qui ex quavis segritudine,ex gr. paralysi, auti enim bonos esse seepe monuil.
coiitraclione membroruin in leclo delinetur. Yide (10S2) Ms. Frising. pro indesinenter habet hide
exempla apnd Cangium. Dein voces post eum desunl sential; et dein videremus pro fideremns.
in^cod. Frising. (1085)Yulg, adversioet moxexprobrando;omittunt
(1079) Yulg., male coeqerunt.Posl pauca Acherius autem dixerit. Codicis Frisingensis emendauonen]
; .
cum nostro quoque codicesanctodecrelo interdicat et supplemeaium recepimus, -
canonico. Correctionem novi editoris Spicilegii Ar
5U9 RATHERll EPISC. YERON. OPP. PARS I. 600
'qiiondam Dominus dixerit :-El erit sicul poptdus, sic .A monere vos necessarium uuco, ut mihi et vobis
-sacerdos; nunc pejores multum sint sacerdoles 110- coinniHnemhanc noverilis fore omnimodis sortem,
.stri, proli doloi'! quam popnlares (1084). videlicet, ul si isthic prrclinilum mihi est mori, non
17. Tanta ergo inlerceptus consilii difficultate, possim illic omninp defungi. Si vos illic vero debetts
consultores coactus requirere, nusquam dnm nullum - tempus concessum flnire, hic nullo modo terminum
iiireniam^ pergere, ut dixi, satago Romam. Pro- vitee possiiis habere. Cujuscunque modi erga - me
speret Dei pielas intentionem in hoe misericordiler vero ftnimi silis , commendo vos custodiae divince,
.meam.Plurimos vero vestrum compererim dum inde discendi (1085) amore coactus hinc abiens, pie-
-leetari, quasi.rion debeam islhuc unquam reverli; tatis.
(1084) Populares, id est-laici. Populares enim hie (1085) Construe : Abienshinc coaclus aniore dis-
. opponnntur sacerdolibus et clericis : uride iuvaluit eentli, commendovps custodiwpielatis divinw.
, clerus el populus.
-
--'-'-' . 457 0TTON1S I IMPERA.TORIS

."*-. -rr- I
(1086) PRIVJLEGIUM
Itatherio episcopo et Veronensi Ecclesiw concessum.
. In nomine sanctcc etindividuae Trinitatis HOTHOB palicum in castello, quod vocalur Porlus (1091):
, divina favente clementia imperator Augustus. quidqnid eliam antecessoresnostri usque ad nostra
Noverit qmniura fideliurii nostrorum lam proe'- - tempora eidem Ecclesiee eoiiliilerunl, et per pree-
csentiumscilicet quam futurorum industria, inier- cepla flrmaverunt, tolum concedimus, atque isto
venlu (1087) charissimi fllii el equinomi uostri, con- praecepto firmamus. Dmnem qtioque ptiblicam fun-
cessisê nos EcclesiaeVeronensi, cui clenientianostra ' clionem a castellis ipsius, quac nunc sunt, etin per-
. imperiali, auctore Deo, Ralherius episcopus preesi- peltium ad eamdem Ecclesiam pertinentia crunt,
. dere dignoscitur, oh amorem Deiel sanclaeDei Geni- . ila (1092) abscindimus ac removemus, ut nec co-
, tricis sanctiqueZenonisquidquidresiduumest(1088) , mes, nec vieecomes, neqtie -sculdasciopotesiatem
• de eo, quod (1089) anlecessores nostri anteces- ullamin eismanendi, vel aliquem habeant distrin-
soribus ipsius ad portas dtias civilalis perlinens gendi; sed omnes in eis commanenles ita snb po-
conlulenitit, unam scilicet qtias dicitur sancii Zeno- teslalem vel istius, vel illius, qui per successiones
nis, alteram, qncenomine sancii Firmi vocaiur, cum temporum jarn dicirc Ecclesiaepraefuerint,maneant,
. teloneo de jjlauslris, e( omni nobis ex eis deblto ut nusquam eos distringere aliqna noslro subjecta
redditti. Concedimus eliam, imo reddimus ei nierca- . licentiam habeal polesias; sed si quid perperam
tum in festivitale S. Zenonis, vel jn ramis palma- G vel a massariis (i095), vel a castellanis, vel a pie-
rum, sicut anlecessores noalrr eidem Eeelesice 458 ctiliis, vel incensilis, vcl a commolatis, vel 459
,concessisse narraiilur. Concedimus eiiam ei duas , clencis, vel famulis ipsius fuerit actum, aul ab
portiones deripalico (1090), etipsum ex integro ri- ipso, aut (1094) minisleriali ipsius sitjuste el lega-
(1086) Islud privilegium primusnuncedidit Ughellius paltis habebat in Portu , quid eveneril, vide do-
tom. v llalice sacrcc, col. 755, autem inte- cumentum anni 1217 apud Ughelliuin loin. Y, col.
1
grurii el emcndatius profei lnr adcathedralis
normain origina- 822 et seqq.
Jis, quod in Arcbivo Capitnli Vero- (1092) Ex hoc loco manifestum est omnimodam
nensis Ecclesice cusiotliium, exacie transcripliim jurisdiclioiiem, et a gubernaloribus Veronensis ci-
nobis exbibuil Barlholomajus Canipagnola ejusdem vitalis indepeiidbnteinepiscopalui fuisse concessam
Capiluli olim caucellarius , nuiic aichipresbyter S. in omnia castella, seu pagos el vicos ad,eum per-
Ccecihce. tinenles : ex qua similis jurisdictionis in loca, guaa
(1087) Indicalur inlervenlus Oltonis fllii, qui in nunc ab' eodcni episcopalu possidenlur, origiriem
Italiam veniens, poucos ante dies a patre Veronoe dimanare cognoscimus.
exceptus fait. (1093) Massai-iidiccbanlur qui preediamassaritice
(1088) Yoces quidqttid residuum est indicanl alios appellala colehant, qtiique adhuc iu quibusdam lo-
_aliquot redditus, qui ex duabus hic meinoiatis por- cis nobis finiiiiiiis vulgo massdri vocantui'. Caslel-
lis provenleiues ad Ecelesiain Veronensem aniea D lani, id est caUellorum dncolce.De plectiliis dice-
, pertinebanl, ab ea fuisse distraetos, sicul alia mul- mus no(. in Judicalum. lncensili, id est ruslici
ta distracta Ratlierius in Qualitath conjeciura con- censui ohnoxiil uli probat Cangius. Porro com-
queritur. modum pro slip^ndio,- seu salario acceptum idem
(1089) Hinc elucet anliquiias telonei portarum Caugius oslendit. Itaque commodalicrant homines
civitalis episcopio coiicessi, cuj"usadhuc quccdam stipeutlio coiulucti.
reliquioeeidem episcopatuiobyen.entes supersuni. (109i) Minhieriales vocabanlur minores offieiales
(1090) Ripaiicuiia triinitum est, quod ex rijiis , regum, ducuni,[Coinituni,et dominorum feutlalitini,
percipitur. Kola anliqiiam'origijiem hujus lipaiici, seu villaruni prcefecti, quorum erat" dominorum
quod vel hodie episcopatui solviiur. subditisjus dicerc, eorumdemque dominorunijura
(1091) Porttts scilicet, qui nunc uua cum Leniaco procurare. ]
u.num opptdum conflcit. De juribus, quae epispo-
601 PRIVILEGIUMGTTOMS I PRO ECCLES'. YERON. „ 602*
liter emendatum. In suis prseterea aquis nemo proe- A num cogatur exsolvere; idem legaliler passurus,
sumat piscari, riisi antiquitus licentia fuerit. El quia qui de ulla fe, qucc ad Ecclcsias easdem pertinent
Ecclesiam perlinet], ei contradixe-
ipse (1095) egenus et advena, et omni carens nisi [leg. ad eamdem
Dei et nostri auxilio, niulta jara esl perpessus in- ritf quod sibi proprium el Deo-est placilum, agere;
commoda ; hocjuvandiingenio eum volumus levare, el quod tutor, et defensor, et patrocinator alicujus
ut prceler id quod est, ul caeleri, in regno nosler eorum in tanto scelere praesumpserit esse. (1099)
vel precarice dolosee, ex
episcopus, sit etiam (1096) mundeburde aostro lam Libellarice, commulationes,
speciali preerogativa proleclus, utsi.quis eum am- quo episcopus est ordinalus, si factccfuerint aliquce,
plius, ut usque nunc, praesumpserit inquietare, aut volumus alque praecipimus ut rescindantur omnino,
el secundum quod Deo placitum est, emendentur,:
f(1097) rebellis existere, vel Deo contradixerit, quod
suum ministerium est, exhibere ; si clericus est, quatenus ab omnibus liber, quae removere ,ab e,o
-omnibus, quaehabet, in potestalem ipsius redactis, Christo favente valemus, incommodis, secure Deo
'de Ecclesia usque ad satisfaclionem legifimam at- valeal deservire,retpro incolumitate nosira, conju-
finem ienus cuneti vafea-
quecondignam pellatur ; si servus, quod servorum gis, prolisque charissimae
.'est subeaf, etin potestate ipsius, ut ex debito, malis (supple divinam) clemenliam exorare.
"neat: habeantque fideles et aniici licentiam absque
tillius compositionis timore illum et de istis et de
omnibus, quceilli expediunt, agere [supple etc.]'pro
'possejjuvare. (1098) Si comes, vicecomes, sculdas-
„cio, aut aliqua seeeularis potestas hoe egefit, etde
,eo_ quod ipsiiisproprinm cst, se contra volunlatem
ipsius inframiserit, id est ut (erram ipsius ahsque
'ullius daio tenuerii, aiu clericum ipsius, velfamu-
.lutn in co imendaiionem, ipso non eoncedenle, re- 4S2 (1400) Ambrosius cancellarius ad vicem
ceperit, aut.aliqnid simile illi inlulerit. centum li- Hnberii episcopi et archicancellarii.jecognovi et
'bras auri nobis compona!; 4€»© damnum insuper, suhscripsi.
.quodei intulii, per legemeidem restauret. Nullum Data Nonis Kovembris anno DomrnicaeIncarnalio-
eliam caslellanum ipsius a caslello illius sedupat, et nis 967; imperii vero domni Oihonis piissimi Caesa-
in suum, quia hoc est injustissimum, Gollocel; et si ris vi, indict. xi. -
fecerit, immunitatis fracluram illi, nobis veroban- AeUirn (1101) Balsemade felicilef. Amen. '
C
(1095) IpseRalheriusinQualiiatisconjecluramim. vet a me aut necessilale, aut per fraudis alkujus sub-
15 egestaiem snam indicat, et num. 14, se destitu- replionem , vel commutationis, vel libetlariinomine,
lum afiirmat omniuni amicorttm prwsidio, ulpole ad- vel quod precariam vocanl , contra Deum ct reclitu-
vena. In solo imperatore post Deum fiduciam sibi dinem est acium , omne prwciperetper poleslaVemre-
,superesse plurilms in locis testalur. scindi.• Id Eeclesrs concedere insueluin, non erat.
(1096) Mnndeburdis vocem auctor explical lib. iv In placiio Lucensi anni 853 referdir privllegium
.Prmtoquiorum
' ntim. 12. Mundeburdem autem vulgo' Ludovici II imperatoris anni 852, quo irritos esse
quoddam genus regalis vocanl tuilionis , quod qui ha- jussil omnes libellos in prcejudicium EcclesiaeLu-
buerit, speciali quodam privilegioita regia luelur aucensis. Yide Mtiratorium lom. III Anlinii. Ilalic.,
clorilale plerttmque, atnecvi, nectudicio aitquid, col. 170. Simihter anno 998 Olto 111lonstitiitio-
eliam in culpa deprehenûs , ab aliquo paliutux , an- nem edidit de rescinJendis libellis ei emphytcusi-
' tequam inprwsentiaejusdem majestalis audiaiur.Prs?- bus in damnum Ecclesiarum coiilraclis , ut liquet
_sens auie ;i mundeburdiuiu non solum Raiher i per- ex Cbronico Farfensi, lom. II Rerum llalic. Mura-
sonam, verum elhm jura_ ipsius in lulo collocavit. lorii part. n, col. 496. Quid aulem sint libetlurim,
(1097) A tergo rnpinbraiiee, in qua descriptuui est commutationes el precarim,' explicavimus not. in
. hoe originale privilegium , .aiiest ve(ustae manus Qualilat s conjecturam.
nolatio, quam vel scribenle , vel salteni dictanle (1100) Iluic Ambrosio cancellario Ratheriiis anno
ipso Ratherio exarai.am laudalus arcbipresbyter sequenli 968 dedit epistolam 12, et pauloante dire-
, Campagnola nobis exhibuit. Eam vcro , cum re- xeral opusculum inseriptuin Discordia., Huberlus
feratur ad vocem rebelles , hic appendimus. Rebel- D auiem episcopus et archieancellaiius est ille HubeV-
les vero clerici hi proprie sunl , qui ei obedire dedi- (us episcopus Pamnensis, ad quem anno 964 Jibrps
_ gnantur, et quorumlibet patrocmia absque illius li- misit De c'onte'mplucanonum.
cenlia quwrunt. Si quh sane hominum istud vcre di- (liOi) Balsemates nomiliatur in privilegio Fede-
. clum inconveriibiliter contendetit, malivote hinc (id rici I an. 1154 apttd Ugbellium iom. V, col. 795, a.
, est ex hoc privilegio) aut detruncaverit , aut forle de loco, gui dicitur Balsemate, non longe a flumine
' deleveril, deleatur de libro viveritium, el cum ju- Mincio. Nunc qtioque in Monzambani perlinentiis
slis non scribalur. agri et dicecesisVeronensis est quidam-situs, qui
(1098) Dumaucior scripsit Qualitalh conjecluram,' idem nomen vulgo retinet,' et vocalur la contrada di
id quod lioc loco ab imperatore obtinuit, ,se ab Balsemate. Ibi olim erat vicus, seu pagus, qui cum
"co petiturum slguificavit num. 15 : Quwrerem quo- temporum vicissitudinihus dirutus-esset, Monzam-
. que -, ait, ut qnod anlecessores illius prwceplis suis bani pagus,' in posterioribus tantum mOnumentis
. Ecclesiw noslrw contulerunt, vel firmaverunt, defen- laudatus, constructus fnit. Annalisia Saxe ad anmim
dere nobh contracomiles
~ ' , vicecomiles, et sculdascios
' 967 narrat-Ottonem I imperalorem, qui Kalendis
_ dignatelur. Novembris anni ejusdcm diem festum Omniuiu San-
(1099j Id etiam in laudata Qualilalis conjectura se ctorum Yeronae celebraverat, posiea Mantiiam per-
. ab impeiatore posluiaUiriim eodem numero subji-' rexisse. Hoc igitur in itinere, dum Balsemrtte esset,
, pi.. Si quid eliam vel ab invasoribus illh dnobus, die quinla Novembris hoc privilegium dedit,
$05 RATHERH EPISC. YERON. OPP. FARS I. CD*
463-464
ADMONI-TIO IN SEQUENS JUDICATUM.
!
L Sequens opusculum e ms. Frisingensi (ypis datum fuit a P. Bemardo Pez (om. YI Anecdolorum,, seii
codicis diplomalici part. i, col. 102. Cum autem is nullam ejus inseriptionem in codice Invenisset; hane in
editione proefixit: Raiherii fundalio, el dolatio clerkorum Ecclesiw Veroncnsis. Judicali epigraphen,rquam
preetulimus, ex ipso Ratberio accepimus. Bis enim hoc opusculum hoc eodem litiflo laudat, nimiruni I. in
Teslarnenio num. % ubi ai(: Una si ftterit libra, detur curaloribus funeris mei; altera, nisi dejiterit, clericis
ecclesiam possidenlibus S. Marsm Cotwolalricis cttm cmteris in eodem Jtdkalo desctiplis'; II. in DiscOrdia
num. 8 : Faciens de quibusdam insupcr scriplum quoddam, quod nommant Judicalum, id est decretutri, pau-
.peporibus clericis ejusdemEcclesim, hoc est presbyteris cajietlanh, subdiaconibus de secrelario septem, canta-
ribus septem, acotylhis de secreiario septem, canloribus quinque, ostiariis etc., quol quidem in ipso opu-
s,;x',\
sculo recensenlur. Ilaec non tam lituli, quam opusculi ipsius a\mi>r'sl(kcomprohani. Judicatum autem
dicebatur decrelum, quO quis derebus judical atque disponit. Ita in lesiamenlo episcopi Derlhonensisapud
Ughellium lom. IV habetur : Quam vero eorum talitef Judkati, seu dhpostlionh mew paginam, etc. Et simi-
liler Milo marchio les(amen(um suum scriptum anno 955 in villa Runci dioecesisYeronensis bis paginam
Judicati voca(, ul ex vetusiis apographis invicem concineiuibus didicimus : mendose enim apud Ughelliuih
.1n episcopis Yeronensibus pagina judkari pro Judicali etliium es(.
II. Hoc suum Judicalum Railiprius charlw nomine appellat, dttin chartam non tam ipsius, quam pairiarchaa
Aqnileiensis metropolitani, omniumque nostroe provinciae coepiscoporum manu firmatam memorat in epist.
12 ad Ambrosium nnm. 1. Cum nimirum Ralheritis angeretur videns redditus cathedralis ecclesiaeinter
majores ejusdem clericos ita dislribui, ut eaeteris inferioribus vix quidqucim relinqueretur; his ut congrue
provideret, Judicalo contendil. Ut amem id raltim esset ac firmum, pulfiarchee ei comprovincialiiim sub-
scriptionibus confirmandum curavit. Neque novmn erat metropolilani el coepiscoporiim ejusdem provinciee
confirmationem
1subseripium ab petere. Muralorius tom. Mediolanensi
V Antiquii. Italic., col. 986, synodale decretum affert anni 812
Angilberlo archiepiscopo et a seplem aliisejus provinciee episcopis, quo con-
firniatum fuit privilegium immunitatis inonasterii Brixiani SS. Faustini et .Tovitae,concessum a Ramberto
episcopo. Distiiictiim est hoc decretum ab inslitutione Ramberti; quee distincds loco e( tempore scripta
fuit. At inslitutio Ratherii eodem loco et lemporetum a fundatore, tum a patriarcha Aquileiensi el eompro-
; vincialibus suliscripia innuitur, quia omnes simul Yeronre eonvenerant; sicut eadem de causa ipsa insli-
luiio originalis mensee Capituli Veronensis facta a Ratoldo episcopo anno 815, ab eodem episcopo et a
pcitriarcha ejus temporis aliisque episcopis comprovineialibus signata fuerat, ut videi'e est in appendice
hisloricclheologicae Scipionis mai-cbionjs Maffeii pag. 95, et in emenda(iori exenipkm nobis impressoin
opere : Conferma della falsita di ire documenti, ete., pag. 125. Qua autem occasione patriarcha el compro-
vinciales Yeroneefuerint hoc lempore, quo Ratherius Judicatum edidit, explicandum est.
III. Cum Ollo rex Ottonis I imperatoris fllius annq 967 primum in Ilaliam advemsset, Yeronre reperit
Ottonem palrem ; ibique cum eo Omnium Sanetorum festiim eelebravit, ut annalisla Saxo memoriae pro-
didii. Huc autem palriarcham Aquilciensera ceeterosque ejusdem provinciaeepiscopos cpnvenisse, ul laiilis
principibus ex more obsequium praeslarent, dnbiiari nequii; et hae occasione, quam Ralheriusfu(uram
prccsenserat, Judkali subscripdones ab iisdeni 4iB5-4<ffi>©obiinuit. To( episcoporum concursus fpisse
, videdir illa synodus, quara Ralherius duohusin locis commeinorans, cum imperatoris preesenda conjungit:
Fiducia impeiialis prwsenlim et sytwdi adunandm, inquil in Discordia nuui. 5. Et in sermone de oclavis
Paschoe num. 4 : Fiducia imperialisnil aliud quam quod juslum est decernenlis prwsenliw, el synodi congre-
gqndw: ubi non obscure indicat spem, quani habehat tum in Ottone iinperatore, tum in episcopis, qui
memorala de causa Yeronoeconvenire debebant. Yide in Dhcordiam not, 10. Ah imperatore quidem, cum
liinc abire(, die 5 Novembris privilegitim jam impressum oblinuiL, quo se ab inimicis ac preepotentibus
ttitum fore sperabat. Judicalo aulem patriai*cba e( caeteri episcopi in quadam veluCi synodo post discessum,
ut videntur, imperatoris-adunati subscripserunt. Ex his Judicaium anlea paralum, post imperaloris disces-
suin
'- IV.seu posl diem 5 Novembrisanni 967 lotejriscoporum subscripiionihiis muniUini e( editum fuit.
Hic sub flnem haud omiuendus es( nuperrimi scriptoris nisus, jquo ,hoc Judicatum in imposuirae
suspicionem adducere sUiduil. Id auiein sluduisse videtur, non quod ila per sese ex inlimo sensu cerlissime
crederet, sed quia in rem suam conducere putavit, si quid dubii ejiismodi injiceret. Duo privilegia Capituli
Yeronensis Raioldo episcopo afJQcla,a nobis suppositilia probala fuerant eo praesertim nomine, quotlaliquot
periodi Judkali Ratheriani niullo poslerioriS Ratoldo in ea ab impostor|e fuerint transcriptce. Hrec vero
privilegia eum ille vindicanda stunpsisset, primo vindiciarum opusculo Judicaium Raiheriilegitimiim ipslus
opus niliil dubitans, eas periodos Ratheriumex privilegiis Ratoldianis cxscribere potuisse reposuit. At cum
" hanc responsionem omnino inanem rebus pluilbus demonslravimus, ille in secundis eorumdem privile-
giorutn vindiciis aliam viam iniens, Ralherianum Judkatum, quod eorum privilegiorum imposiuram maxime
declarabat, non absolute quidem apocryphum afflnnare ausus esl, sed|dubitaliones quasdaiu inspergere
satis duxil, perinde ac si ex ipso non sads firmaTalione ea piivilegia a nohis fuerint impelita. Depondere
eoruin, quccipsis privilegiis opposuimus, editre episloloe satis superque teslantur. Frustra autem dubitari
"posse cle Judtcalo, quod ipse Ralherius trihus in locis jam allegalis suum opus esse pronunliavit, quisque
prudeiis intelliget. Accedit stylus, qui Ralherii ita proprius est, ul nulli prreter ipsuhi conveniat.
1Y. Rationes vero dubitandi a viro caeleroquin erudilissirno el aculissimonllatas si quis altenle expenderit,
" tam exiles et imbccilles "inveniel, pt conira lam evideniia u.imv%uo.s argiimenla nihil'couficiaiii. Tres'ant
quattior proeeipuas hicproferre sufficiet. Stylum synibolicum et dialogi speciem opjjonit, qui actui funda-
tionis non eonveniunt. Haecvcro eral peculiaris Raiherii indoles, qui cuin Judkaium scripsit, noluil nota-
~ riorum.consueludinem sequi, sed suo slylo et more usus est, uti eliain in1Decreto de abbatiola Magorizitmi,
" quod aiiam fundalionem continet, et in Testamenlo : in qtiihu-. scribendi raiio plane-similis ac in Judicato
• deprehenditur. Urget defeclum notarum clironicaruin, subscriplionum, cllaliarnm formularum, quasin ejus-
modi aotis esse solenl, necjion subscriptionum patriafchae Aquileiensis et caeterorum coepiscoporum, quas
ipse Ratherius huic fundalioni accessisse iradidit. Yerum rionne simililerdesunt nolationes chronic^.
"
603 iUDICAT-UMSEU DOTATIO CLERICORUM, ETC. C06
subseripliones, e( aliaeformulse in Teslamento el Decreto de abbatiola Magonziani, quce lamen nemo idcirco
in dubitalionem vocabit? Nibii horum rJesideraremus, si originalis acltis, aut apographum aulhenlicuin ad
nos tpervenissel.-At in antiquo Frisingensi codicehocdocumeiuum, sicilt etcrelera opera, ex Ralherii schedis
transcriptum fuit non ianquam charta publica, quce notas chi'onicas, subscripiiones, et certas formulas
fequirit, sed tanquam optisculum Rasherii, cui «a necessaria non sunt.
Yl. Gravius illud essel,quod censor in Jndkalo videre sibi visusest,' nimirum Ratherium contra ea
principia.-pro quibus tam acriler dimieavii, inferiores clericosase, et a spis successoribus exemptos quodam-
modo esse voluisse. Ubi vero in Judicato id slaluit?Num quia ibidem proecipil: Si quidlibel de servilio
Dei aliquis eorum neglexerit, aut dediscendo suo minislerio sluditim non habuerii, non propler hoc attl epi-
scopus, aut clerici licentjam habeant de isiis quidtibet auferendi ? Verum heecid tantum innutint, Ralheriurii
iniei-dixisse, ne quispiam episcopornm occasione criminis aut negljgentice cujnspiam clerici aliquid de hac
ftindatione detra-heret, qiiam perpettiam esse volebal. Non vero episcopis ilem adimit aliam qtiamlibel iij
"easdem "cleiicos jurisdietionem': alias cum idipsum, quod prohihel episcopis, interdical eliam clcricis
ejtisdem collegii, aul episcopus, aul clerici'; ejus generis feos subduxisset a jurisdiclionext correclione illius
quoque praepositi et ceeierorum 4.ST-&@S clericorum, quihiis corrigendi facultatem diserte tradidit: Jam
dktus, iiiquii, quemsuper se miserint, prceposilttscum aliis omnibus eum conveniat; et si se emendare nohte-
iit, quoil ab eo abstulerit, aliis dividal: aut certe ipsi inter se pwnam inveniant, qua corrigi ejtismodi negli-
genles, ei lilteras discere nolentes oporteai. Hic episcopum non nominat, non ut eosdem ab episcopo exiniat,
sed qula corrigendi modum faciliorem et domesticum conslituit. Quod si quo casri hcec correclio neglige-
relur, aut inanis caderet; ubinam in lolo documenlo inveiiielui*interdictum ejriscopis remedium afferre,
duinmodo' nihil ex fundalione subducatur? Neque laiidem moveanl illa, quibus Ralherius suam fundalionem
exiendens non lam ad clericos, quanti nunc suni, verum ctiam ad eorum successores, snbdit, quanquam el
illis ingratis; qiiae doctus censor ita inlerpreialur, ac si omnes ct praeserites et successores sibi ingratos et
rebelles appellet. At verba -quanquam el iilis ingratis palam ad eos referuniur, de quibus anteadixerat,
quanti nttnc sunt: hi enim lantum sunlilli ingraii, qui, ut ait, majorum suorum vel seduciione decepli, vel
minis lerriii, vel conspirationis illorum-veneno infecli episcopo adversabanlur : quae successoribns non con-
veninnl, nec apiari queunt. Cceteraievitfra objecta prcelermiltimus.
• VII. Erit fortassis, qui hoc opusculum licet manifesle Ralherianum, non tamen fundalionem ipsam pjitet_
propierea'quod hanc alio documenio anlea, conslitulam indicare videnlur illa : Delegaviqumdam, dedi qxo-
que, elc. Sed non absimiliter scriplum fuil Decrelum de abbaiioia Magonziah[, quod tameii in ipso corpore
iioc decreiale' scriptum vocatur. quo scilicef res et fundatio ipsa instittita ftiit. Apographum e Frisingensi
codice accuralius exscriptum accepimus, ex quoiioiinulla.emendaturisumus.
' •
JUDICATUM RATHERII
SEU
Fundatio et dotatio pauperiorum clericorum cathedralis Yeronensis ecclesicp.
~-409'RATaER!cs> -êi solummodo gratia Yeronen- A deberet exdelegatis Ecclesiee accipere, inj*ustissime
sis episcopus, successoribus,omnibus. deceriienlibus, cum hoc magis voluerit inielligi uli-
•1. Quia.malignorum consuetudinibus adversus Dei que, qtiod habenti charilatem.caetierce.addantui' vir-
prrccepta sanclorumque staluta prcevalescenlibus tntes, non habcnti vero reliquae coniputenlur pro
nullatenus valui evincere, ul aut juxta beati Apo- nihilo; ne penilus inanis existeret compassip, qua
stoli sententtam unusquisque in nostra Ecclesia illos et' egeslate perimi, et a Dei reirahi dolebam
propriam mercedem secundum suum reciperet la- servitio, sedit animo, ul aliquid 470 «is largirer
borem {/ Cor. 111,8), aul, ul iu Actibus legitur apo- ex meo. Meum (HOI) aulem dico, quod etordinari
Elolorum, dividereniurclericis (1102) collata, prout meo cst concessum judicio, et frui, si placeret, dum
cuique opus esset (Act. iv, 55) j sed sermone illo vivo. Aliud quoque (1105), quod me ad hoc impulit,
Domini prave intelleclo, quo dicitur : Omni-habenti ut proferrC non cuncler, agendum : quia, proh do-
dabilur, el abundabil, ab eo veroqui ndn habet, eliatn Ior! ab infantia semper a Dei serviiio otiosus adeq
quod habel auferelur ab illo (Malih. xxv, 2'J), quasi exslili, ut neque cedri, neque myrli, el Jigni olivce,
censerelur, quod qui plus habarel, magis "(1105) caelerarumque hujusmodi arborum miser in Ecclesia
"
(1102) Apud Pez ecclesih pro ctericis, male. Le- g (iis scilicet, qui i-ecitatum Domini testimoniurn
Xlionem noslri apographi preelulrmus, cum qua prave inttiligebant) quasi in eo censeretuf, quod
etiam concinit Dhtotdim liher num. 5, iibi cnm hic qtti plus haberet, plus acciperel; qui vero'minus ha-
idem locus exprimiltir, lum'vero_ dericis, non eccle- beret, deberel accipere minus de delegalis ecclesiw
siis Iegilur. bonis.
(1105) Legebatur minus : ex senstt correximus (1101) Ajiud Pez mendose reum.
magis; vel certe exseriplor facili saltu ob concursum {1105) Construe : Ut non cuncler auoque proferre
vocis haberet nonnulla-iransciirrit, et supplendum ; atiud, qttod itnpulil me ad agendumhoc: quia scilicet, '
quod <fuiplus habercl; plus acciperel; qui vero minus proh dolor! semper ab" infantia adeo otiosus fui iq
haberel, minus deberet ex delegalh Ecclesicebonisac- servitioDei,-ut, etc. •','"'
cipere. Porro construe : htjustissime decernenlibus
607 RATIIERII EPISG. YERON. OPP. PARSJL 608
! I
locum unquaro meruerim obtinere; ut deinceps A dam presbyteris jcapellanis (1107), subdiaeonihus,
ulmi saltem officium sublevando aliquos fructum , acolythis, atque ostiariis nostree malris Ecelesice,
lronum ferentes, hoc esl, Ecclesiceexcubiis insislen- istis quidem, quanli nunc sunt, post istos vero sub-
tes valerem, donee dies esl, exercere, ut in onmi diaconibus sepleni de secrelario, seplem cantori-
labore eorum ul eollahorans ulique partem habe- bus(1108), sepiemacolythis de secretario, etquinque
rem; et sicut qui recipit prophelain in ttomine pro- cantoribus, et osliariis sex, quanquam etillis (1109)
phelm, mercedem prophetm accipkt (Matth. s, -41), ingratis, utpote majorum suorum vel seductirine
ita et ego adj'uvans istos successoresque illorum in deceplis, vel ministerritis, vel conspirationis illorum
Dei servitio, mercedem semper recipercm eamdem veneno infeciis, )i*celerid quod a bonis et Deum
quam illi, corum utique quasi manibus post mor- limenlibus, atqtie charitale fervenlihus eis consufr^
tem efficiens, quod yivens infelix propriis neglexe- - tudinaliter accipereesl anliquilus deslinatum, hoc
ram agere, ut de illo dictum est, qui (unc nomine est (1110), ecclesiam sanctceMarice,qucc cognomen
Saulus, post Dei munere Paulus, tunc persecutor sortita est Consolatricis, cum omnibus quae ad cam
credenlium, post doctor' exiraius genlium, quod perlinenl, vel.perlinebunt, salva portioneinibi mili-
omnium manibus Stephanum lapidaverit, quia Ia- tantis presbyteri, jiia lamen, ul in potestate sitislo-
pidantium vestimenta servavit (AOG. serm. 279, B rum, si defeceritj allerum 2_r_f2 subrogandi, nihil
li.i).' vero ex his, quoe Iiabere enm juste competit, aufe-
2. Considerans ilaque, qui majorem in Eeclesia rendi. Si vero visrim eis fuerit, ut aut pervices ipsi
laborem, et fortiorem suslinerent adeo paupertalens, capellani (missam) (1111) in ipsa eanlent ecclesia,
ut sine intermissione murmurarent, et ob inopiam aut aliquos ex seeligant, qui illam percantent; illud
ad sacros ordines iilegaliter etiam accedere feslina- quod consuetudo |fui( presby(eros habere, qui illic
rent, -ut aliquid ex his cum detrimento quoque ani- miliiabant, peculiariter qui canlent inibi, habeant;
Iiicemcrximo invenirent subsidii, cum nec ee(asuti- caeteravero cum subdiaconibns, acolylliis, atque jam
que eos admiueret, ^cJJ, nec scienlia commenda- diclis osliariis cequaliter dividant, (1112) non per
rel, nec morum probilas ilhistraret; delegavi quoe- campos tamen et vineas, sed per modios atque sex-
dam (1106) nuperrime ab ingratis recepta, quibus« taria, ut nec rixce loeus aliquis delur, neque invi-
(1106) Id explicat auctor in Discortha num. 7: Ecclesia dueelanttim classes subdiaconorum exsla-
Cum quidam, inquit, illorum (clericorum lnajorum, bant, et ex hoc Ratherii lexlu septem erant de se-
scu canonicorum cnlhedralis ecclesiee) de me habe- cretario, qui scilicet episcopo celebranti inservirent,
rent beneficia, interminalus svm, quod si tnihi inter- septem vero alii cantores, qui in choro canerenl.
dkerent, quod mihi competeret (nimirum eei|uiorem G Siniiliter eliam acolylhi de secrelario seplem, qui
reddiiuum ejusdem ecclesire dislribulionem, qua in- in sacris operanij preeslarent, quinqtie auterii alii
ferioribus clericis indigenlibus providerclur); ego cantores, qui canerent.
quod illis concessetam lollcrem. Respondcruntin tan- (1109) Id esl el iilis, de quibus anlea dixit: quanli
tum se non curare, ut si qttod alictii illorum dedi, nttnc sunt. Quce enini beneficia a majoribus clericis
auferrem, etc. Et po^t iionnulla se ea Ijeiieficiaii-.- ingratis receperatjea se delegasse triidit clerieis in-
dem abstulisse significans addit num. 8 : Qttod ferioribus quanti nunc sunl; tamelsi hi quoquesint
causa protuleram comniinaVorits,in effectntnverlere ingrali, utpote qui majorum clericorum vel sedu-
non disiuli aciiorits. Dein narrans quid de his bcne- ctione decepii, vel minis teri iti, vel conspiralionh ve-
ficiis ob illorum ingratituilinem receplis gesserit, neno hifrcti, Ralherio pariter adversabanlur. Yide
eorum parlem per Judtcatum se conlulisse signilicat admoiiitioiiem num. 6.
pauperioribus clericis eodem pror-us ordine et im- (1110) Ntnic recensere inclpit, qnce hac disposi-
mero, ul hic describuntur. Nttperrime auiem recepia lione laudalis clericisde suo dedit. Et primo nomi-
a Raiherio.ea bimeficia videnlur inteiligi, lum ciim nat ecclesiam, seulreddilus ecclesiee S. Mariee,quoe
canonicis affirnianiihusse non curare, ui si queeillis ut dislingiieretin*ab aliis S. Marieevirgini dicalis,
dederat auferret, hunc eoruni assensum pro renun- et peculiari .cujusque nomine nunctipatis, Consola-
tiatione trix vocabaihr. Hcececclesia niodicum distat a ca-
- (1107)quadam accepit.
Presbyteri capellani, qui scilicet non erant thedrali. Ctiin quidquid iisdem clericis dedil, esset
canonici : unde nunc cjuoque hi in nostra eeclesia inter bona episcopah juri ae dispositioni subjecla,
capeltani vocantur. D haec quoqtie ecclesia ejusniodi eral; quaeposlea in
„, {1108)Jseptcm hi caniores, qtil memoranlur post Capituli'jus irausivil. Lieet autem hcec proprium
sepiem subdiaconos de secrelario, et acolythis prse- haberet presbyterum, qtii inibi iuserviebat; non
mittuntur, erant sepiem subdiaconi, qui in choro lamen ejus erantomnes ipsius ecclesicei'eddilus, sed
canebant. Prccler presbyteros scilicet eapellanos, queedam taiilum porlio ipsi eral assignaia, quee
tres tanlum ordines nonnnat paulo ante, el siihiliier hae eorumdem retldiluum dispositione in gratiam
etiam panlo post, subdiaconos, acolythos etosiia- niemoratorum clericorum eidem presbytero salva
rios; sed tum subdiacoii"S, tum acolythos distinguit esse debebal. I
in classes duas, quorurn alii de secretario, alii.ctm- (-lill) Supjjlevimus missam, ad quam mox TOil-
iores vocanlur. Tres subdiaconorum species in Ro- lam referendum est.
mana Ecclesia distingmini vetus codex apud Baro- (1112) Non solum hio,_verum etiam in Decrelode
niumad annum 1055, num. 22, elJoannes diaconus Abbatiola Magonziatti niim. 2, et part. n De con-
De Eccles. Lateran. apud Mabillonium, lom II Mu- lemptu canonumniim. -1, vineas a campis R.ilherius
sei Italici. pag. 567, nimirum siibdiaeoni seplem distinguil. Cainpi \ocari videnltir ii agri, in quibus
eranl regionaiii, qui epislolas et lecliones in statio- solum friimeiuum vel aliee segetes serebaulur; vi-
nibus canebaiu, septem palatini, qui idem muiius neaevero ii, ex quiuus viuum redibat. In êrm. 2de
obibantin Ecclesia Lateranensi, et seplem alii dicti Ascensione, num. 14,vineia ei campos scripsit. Mo-
Schola cantoruni, qtii crlntabant taniummodo, cum dius erat tam liquidorum quam aiidorum mensura :
stimmus pontifex celebrabal. In Veronensi auiem sextarium aulem modii pars. erat pro varielate lo-
609 JUDICATUMSEU DOTATIOCLERICORUM,ETC. 610.
dice, sed omnes inde gaudeant in ea, quam Dominusi A diximus, per mensuram el numerum rcqualiter di-
bonoe volunlatis liominibus peculiariter contulit, vidani. Ojiod si (1121) voluerinl eis pro calceradigO;
paee. Dedi quoque el ecclesiam aliam sanclcc Deii aliquid dare, ili ipsorum.sit potesiate, tantum non
Genitricis, qure vocadir in Siella (1115), IU lumi- sil mtillum. Si vero, ut est humana miseria, quid-
jiare, quod inde venit, ad ecclesiam jani die(am et libet de servilio Dei aliquis coriuii neglexerit, aui
sancli JoannisBaptistee(Hli) deserviat;ccetera vero de disceudo suo ministerio sludium non habuerit;,
ipsiintersedividant.Nefas estenim, utquoil 473 s,i- non propler hoc aul ejriscopus aut clerici- licenliam
perimponilur allaiiis, serviat foricls (1115 16), habeaiu de is(is quidlibel auferendi, sed jani dictus,,
et quod Deo offertur, diaboloianuiletur. Concessiei qiiem ipsi super se miserint, preepositus cum ajiis
quiddam de Corte sancli Proculi yi valle Pallenate, omnihus 474 eum conveniat, .et si emendare no-
lpcus ubi dicitur 'Cuscianus (1117), casalem unum. lueril, quod ab eo abslulerit, aliis dividat ;-.aut
In valle de.Salla de sancto Justo massarilias (111'8) certe ipsi inter se poenam "invenianl, qua corrigi
duas ad muros. Conluli e( conieellam Pattiniaco di- Jiujuscemodi negligentes, et litteras discere nolenf.es
clara cum servis, ancillis, et omnibus ad eamdem oporteat. Si vei'0 minister idem aut hebes, ^tut
pertinenlibus : decimas etiam de castello Hupedano, fratidulenlus, vel inulilis fuefil, vel si delinquenles
et illam, quee dieitur de Foreittanis (1119); id est B corrigere non fuerit ausus ; ab eisdem avellatur, &l-
quae neque ad Tumbam, neque ad Roveclariam, terque ei de eisdem presbyteris vel snbdiaconibussu-
neque ad Ceredam vel plebem quamlibel aliam per- brogetur.
linent, cum ecclesia sancti Pelri de Persiano eum i. Concessi prceterea quitlquid de commutatione
omnihus, qucead eam pertinent. illa, quam de mans;one ea prope -forum feci cum
5. Yolumuset decrevimusvero lam ego,<[iianiipsi, Joanrie filio Berianm (1122), quce de prccariaerat,
ut nullum habeant de istis super sc majoretn , nisi quoecuidam facta est Dominko moneUirio (1125),
quemipsisibiexseipsiselegerintvelconslilueiinl,qui ea vero ralione, ul super illam, quam cum cceteris
cum suo juniore (1120) omnia illa colligat, et, ut accepluri sunt porlionem, diebus vitce suce Galiver-
corum diversa; sicul ipse modius rron eamdem ubi- fusius in alio Italico opere inscriplo : Conferma
que quantitatem continebal. Nolebat Ratherius cer- della falsila di tre documenli pubblkali neW Ughelli
los agros clericis singulis assignari, ex quibus postea a favore det Capitolo di Verona pag. 8 et 25. Hoc
sensim constitulae fuerunt preebendoe(hac enim ra- suppositilium documeiiium apud Ughellium iegilur
tione fere omnia maj'oribuset potenlioribus clericis lom. V, col. 707, d. Al non deserendam.leclionem
obvenerant, creterisin egestate relictis); sed redditus r< ipsius legilimi Judicaii, quod ex coiiiceFrisingensi
ex assignalis fundis prodeuntes in communem, uli edidit P. Pez, meliori consilio exisiimamus. Junio-
vocant, mensam conferri voluil, ut oequaportionein res enim apud medii oevi scriptorcs ii dicebanlur,
dislributionum rationem inler pauperiores cleiicos qui seuioribus prcecipuce auclorilalis hominibus
liic recensilos dividerentui*. ita suberant, ut aliquam tamen auctoritatem aut
(1115) Nune dicitur delle Slelle. Est eccle.sia in oflicium obtinerent. Vide Cangium. lla in monasle-
collibus vallis Palienaiis, unde optimum oleum ma- riis juniores appellali, qui alteriin ofiicioerant ad-
xime redil. jutores. lloc sensu in nostro opusculojunior ille in-
(1114) Est ecclesia ealhedrali proxima, nuncu- telligendus videtur, qui preepositum in colligendis
jiala S. Joannis in fonte, ubi ejusdem cathedralis ba- reddilibus adjuvabal. Hanc Jeeiionem confirmat in
plislerium exisiit. hequenlibns plurale eis, quod duos.saitem exigit,
(1115-16) Allegorice loquitur, et foricas opponit quibtis pro calcetadigo aliquid dari jjermitlilur,
altaribus, sicut Deo di.ibolum opponit. Est atitem dummodo muliuni non sii, id est, ttim illi, quem
forica loeus, in quem urhis immuiiditioedejiciunlur. praepositum elegerint, lum ejus juniori, seu coad-
Significat vero ecclesicereddiius nonesse in profanos j'ulori. Alias si iiiius preeposilus,qui cum jure suo *
ac praeserlirn viles- ct pra.os usus coriverien- omnia colligat, inielligendus esset, e?',-noneis eineu-
dos. dare oporteret.
. (1117)Pez Tuscianus. Koslii apographi lectio Cu- (1121) Iclem codex Frising. addit particulam non.
scianus magisplacuil : el est locus vallis Paltenatis, Jure auiem apud P. Pez omissa esi, ui suadent se-
qui nunc vocalur Cuzano. quenlia, tantum non sil niultum, illud scilicet, quod
(1118) Massaritiw dicebanlur praedia, queea di-ID eis, si voluerinl, -dari perinillilur. Calcetadigtitn
slinctis villicis, seu, u(i vocalianl, massariis cole- aliquam relrihulionem prteposito e( ejus juniori pro
banuir. Yide jjluralorium, Antiquit. Eslens. part, i, officioconferendani significat; i(a ut pro culcera-
pag. 82, ubi docuiiienluiiiaffert, in quojnulloe mas-. digo idem sit, ac pro retribuiione officii, vel pro
sarilia*cum suis cujusque villicis recensentur. Con- officio.
fer nol. in Discordtatn. (1122) Noslrum apograjjhum Berdanw, ex. quo
(1119. Pez de Forendarus. Nostriun apographum mox erneiidavimus facla, ubi erat faciw. Quid autem
seculi sumus : ex quo mox anle vocem perlinent adessel contractus precaria nuncupatus vide not. in
didimus alittm. Nolandum porro Tumbatn (nunc Qualiiatis conjeciuram.
Tomba Susana) Roveciariam(nuric Roverchiara) et (1125) Monetario, qui scilicet monetas cudebat:
Ceredam (nuncCerea) vel hoc (cmporeplebesluisse. ex guo lestimouio Veionensis moneU; aliis posterio-
(1120) OJim putabamus pro cum sno juniore cor- ribtis documentis jjrobatee antiquitas astruitur. Do-
rigendum esse cum suo jur-e, quam leclionem prcefert minicus monetarius de civilale Verona memoratur,
antiquum pseudodocumenlum Ratoldo ailributum, "et subscripuis etiam Jegilur in leslanienlo Nolherii
.cujus fabricator integram hanc periodum ex Raihe- episcopi Veronensis diei 15 Novembris aimi 527
riano Judicaio exscripsil, uti plaue demonsiraviiiiiis (non 9*28),quod edituni est a marehione de Dio-
in appendice disseruuioiils De privileghs el exem- nysiis caiionico in colleclione diploinatuin pag,
ptione Capituli catliedrcttis Veronensispr-g. 63, et 105.
611 RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS5. «$_2
tus presbyter, et Martinns junior subdiaconus il- A-adeo abundabam, ulpotequi ubi alii dominabanlur,
lud (1124) inier se partiantur, postea ad commu- ego solum moerens canlarem, et invidioecontra illos
nitalem rcliquam redeat, nulli posihccc peculiariter ipse causas vilare debere me crederem'. (1152) Si
concedendum, sed per sextaria dividendum. Sed quia vero (quod veraciler confldimus) Dominoipsis fide-'
e( hoc oblinere paupertas nullo modo valuil mca, ut liter servienlibus, lalicui fidelium, ut aliquid eis ad-
dividerenlur singulis his designatis, proUt.cuique dat, fuerit inspiralum ; volumus, ut sicuti crclera,
opusessel; dare sludoi operam, ut.vel aliquibus ita eis communUer fiat divisum, ut neque conlenlio
aliquid ex ipsa delegarem pauperlatula, unde pro- intereos, nequepreevaleat odium, sed pax Dei, quee
priam mercedem secundum'suumreciperentlaborem. exsuperat omnem sensum, custodia( corda inlelli-
Unde preelerid, quod orimibus communiier contuli gendasque aovum\PMlipp. iv, 7). Quod si, u(saepe
dividendum, delegavijam diclis presbyteris et sub- diabolo contigil Hnstigante, propter invidiam et
diaconibus atque acolyfliis de secrelario in Boda- odium ab ista matre (1155) cxpulsus istorum aliquis
non propterea de ista
iiigo {1125) 475 casalem i, in Porio campos m, in illegaliier fuerit ecclesia;
Cerela liortum unuin, in Roveclariacasalem i, cum salicta Consolalrice, quod solitus accipere fuerat,
sed et accipiat, quod caeleri, et ser-
plecliciis (1126) tribus : in Naudosiola, unde dantur B perdat ecclesia,
in censum, solidi novem ; ad Caput Alponis casari- vitio istic sese dedat, (1154) si vult aul conceditur,
culum (1127)i, in Bogosiocasalem unutn, u(peculia- Domini.
riter hoe habeanl, neque cum cceteris (1128) divi- 47S S. Expoi*svero quam sit cognilionis legis
danl. Provisor vero rerum islarum ecclesiam pro- totius eanonicee,promptum esladvertere, qui censet,
Videal beaii Joannis in domo (1129), qui et duos quod alteri liceat clericum in ecclesiam mittere
illie constituat de eodem contubernio ostiarios, vel ab ea expellere, nisi (1155) qui polest de clerico
qui el basilicam cuslodiaiu, et osliuni cimeliar- acolythuni, cum jlibuerit, facere. Sed quia nun-
chii (1150) tempore nocturnali semper ohservent, quam deest malivolis, quod male cupiant, etsi effi-
aut conlinuatim scilicet, aut, si melius fuerit visum, cere (1156) nequeant; hoc quod facio, ea caulione
per vices. Consideravi namque, quia cum proeter id, consuingo, u( sive voeeuir episcopus (non eniin erit
quod in ecclesiastico agunt ministerio, hi tres (1151) ille) sive presbyieri et diaconi isliusdem nostree
ordines peculiaiius ceeierisomnibus pontificali insu- Ecclesiae, qui aul istud destruere, aut ex his, quee
dent servitio, spccialius aliquid accipere ab eplscopo de noslra Ecclesia j'uste et legaliter an(ecessores
pro specialiter illi impenso debuissenl obsequio. boni preedecessoribusisiorum soliii fuerunt preebere,
Parum vero eis ideo contuli, quia et dandis non tenlaveriul aliquitl nrinuere, quasi videlicet valeant
G
(il%i) Ulud scilicet, tjuidquid de commuiationeilla bat; nunc Begossonominatur.

concesseral, id diebus vitaesuceita dedit Galiverto (1128) Cwleri suni non soltim ostiarii, sed eliam
(al. Galiberlo) presbylei'o. 3t Martino juniori sub- subdiaooni el acolythi canlores, quos superius
'diacono, ambobus de numero eorum cleiicorum, distinxit
* a subdiaconis el acolylhis de secrela-
"quibus hoc Judicaio pro cequa porlione proviilit : rio. i
"ita, inquam, illud eisde.n dedit ad vitam supra por- (1129) Domus vocabalur caihedralis : ecclesia
tionem, quceeis eequeac cccierisdehebat contingere, vero B. Jormnis iniDomo esl illa superius laudata S.
ul post eorum mortem ad communilatem, id es( in Joannis Baplislre.j qure calhedrali coniigua, bapti-
sterium ejusdem continet.
•communemtiieiisam
Nostrum
perveiiiret.
apographum Bodanico. Yertim
(1125) (1150) Chneliarchium esl locus, ubi cimelia, seu
Rodamgo eliant legitur in charla anni 859 edila in sacra vasa el pretiosa ecclesiaemobilia reconduntur
Colleclione laudala diplomalum pag.125. ln privile- et cuslodiuntur. Yide S. Gregorium lib. m, epist.
gio Eugenii UI anni 1145, favore EcclesieeYeronen- 50. Mox pro semper nostrum apographum habet
sis dicilur Ronadiguus, nunc Bonavigo. swpe.
(1126) Ptecticios diclos fuisse quosdam homines (1151) Hi tres, subdiaconi scilicel, acolythi cl
rurales, ex privilcgio Ottonis I, quod prxmisimus, osliarii.
manifeslum ,est. Si quid perperam vel a massarih (1152) Nosirum apographtim habel: Suis quidem
vel a caslellnnis, vel a plecltctis, vei incensilts vcl n" veraciler. Pez emendavil : sive quod. Nobis texlul
a commodaiis(omnes suul viri ruricolae) fuerit ac- congruentior visalest correctio : Si vero (quod vera-
futit, elc. Tres pleclicii hoc loco indicali casali ad- citer, etc i
dicti erant. Superius num. 2, casale unum et mas- (1155) Mater ecclesia esl cathedralis.
saritice duee memorantur. Massaritia erat prosdium 1154 Pez, dedai,ut concedilur. "Emendavimus et
amjjlum, casale vero paucos campos indicare vide- supplevimus ex riostro apographo.
lur. Ruricolce, qui massaritias colebanl, dicebantur (1155) Nemini kcilicei prceter episcopum licetde
massarii; qui autem casale, seu paucos campos co- clerico acolytlium)facere, nec clericum facere quis-
lendos acccperanl, pleclicii appellali Mox pro Nau- piam polesi sine'episcopi liceniia : unde aue(or in
dosiola melitis in privilegio Federici I anni 1155 synodtca num. 15[ s(a(ui(: Clericum nemo veslrutn
Yeronensi Ecclesice concesso Nauclesiola legitur, sine licenlia faciat nostra.
ntinc Nichesola. (1156) Pez, si\ efficere. Scripsimus elsi efficere
(1127) Vulg., casariaclum. Casariculnm idem cttiii noblro apographo , cui concinil pseudodocu-
esse videlur ac casalkulum in documento Farfensi liienlum Ratoldoj ascriptum, in quod luec periodus
aputl Cangiuin, id esi casale cxiguum. Hoc casari- ex parle cuin aliis iionnullis hujus Judicaii a con-
cuhiui M\ Gaptti Alponis, ntinc Cavalpone, siluin sarcmaiore traducta fuit. Yide dissertationem no-
tradilur. Mox in Bogosis erat in vulgatis. ln Bogosio stram De ptivilegiis el exemplione Capiiuli Veronen-
correximus ex nostro apographo, quam leciionem sis pag. 74, et Ughellium tom. Y, col. 709. d.
memoralum quoque Federici 1documenlum appro-
613 , .PPUSC. DE CLERICIS REBELLIBOS. 614,
dicere: Habetis vestrum stipendium, sufliciat is- _A compellant. Schisma vero facerem, si propter hoc •
lud, aut si vultis vobiscum nostra (1157) partiri, quod eis addo, quod semper habuermil, auferri
iniltiie, quod vobis datum csl, in noslrum com- permitlerem. Nec hqc foret adjectio, sed commuta-
mune : parlem isli lales in alia vita. cum nullo halio, et a fralernilate vestra divisio : quod, gui mo-
beant sanclorum, sed cum Cham, Dathan, et Abiron, liiur, sil divisus a Deo, etêparatus a sanclorum
vel eum illis, quos aut diluvium mersil, aut lerra collcgio. Obsecro pi*oetereasuccessores, qui unquam
glutivil, cuinque Pilato, Anna_ et Caipha, Juda fuerint, meos, ut dum hoc legerint (1159) scriptum,
Ghristi traditore, el mago Simone, Anania quoque solerler memincrint : Ftli, si sapiens fueris, tibhnet
et Saphira, quosbeatus Pelrus pro fraudata eccle- ipsi eris (Prov. ix, 9), ul ex consimili valeant,at-
siaslica damuavit pecunia, •sinlque1anathema, ma- lendere,.quia si fuerintboni, nullis proderit magis,
ranalha, el exsortes, nisi resipuerinl, a vila perpe- quam ipsis. Nemo enim, ut .bealus Augustinus ve-
lua. Cniod si_-dixerint, utpoleilli, qui declinant in racissime 47S dicif, non in se prius, quam in alte-
verba nialiiieead excusandas excusaliones in pecca- rutn peccat. El de islo quidem si ob indignilalem
tis (Psal. CXL,4). Non possumus eis tanlum dare, meam mercedem niihi non contingal adipisci{1140)
quantum antecessores nostriantecessoiibus eorum speralam _ nanciscatur saliem dehilum exindejprrci
dederunt; respondemus eis: Nolite errare, Deus non B mium, cujus hoc est lempore factum, piissimus
irridetur (Gal. vi, 7). Dederunl iili quod potue- utique imperator [Otto 1], qui et eidem Ecclesice
runl; da el lu quod vales, si maledictionem prremis- clemenlissimus exstitit suffragalor, me.scilicet ob-
sam evadere voles. hoc in ea stabiliens, ut exsequerer sollicitus exse-
6. .Schisma, inquiunt, facis, dum eos a disci- quenda, negligerem negligenda, cuj'usel^(1141)auxi-
plina majorum averlis. Non averto a discipliua, Iio fretus sum isla molittis, ae per hoc magis ipsius
sed ab inopia eos et occasione servitiurn Domirii quam meum est opus,cui et remunerationem inde
477.negugendi eruere, si esset possibile, gestio. concedat ille, rqueeso, perpetuam ; qui suslenlari
Nec pi'ohiheo delinquentes corrigi; sed nolo, ut sub taliler eamdem pauperrimam Clericorum fecit
cjjrrectionis artieulo perdant, quod confero : et ideo familiam -, stipem ei îrovidens taliler annuam,
censeo, ut de eo, quod eis contuli (1138), desirin- in hoc seeculo eum imperave faciens utique po-
gautur a suo ministro. Magislri vero illorum disci- fenter, in fului*oglorificans permanenler. Amen.
plina eosjnon inojjiaâd id, quod est faciendum,
(I157)Pezii edilio, nobiscum vestra, male. No- pore hoc factum est, nanciscalur exinde debitumprai-
slrum apographum nobhcum noslra. Gorrectionem £ niium, qui imperator el exslilit clethenihsimns suf-
vobiscum suasil sententia. fragalor eidem Ecclesim, stabiliens scilicet me, elc.
(1158) Deslnnganlur de eo quod eis tontuli, id est (1141) Hcec esl illa. fiducia imperialis prmsentiw,
punianlur.sublrahendo eis, quccipsis eollata fueran(, eujtis Ratherius nieminit lum in Discordia-imm. 5,
tui num'. 5 consliluerat: Si emendare noluerit, quocl liiin in sermone De oclavis Paschm num. i. Confer
ab eo absiulerit, atiis dividat. qncc hacderein admonitione diximusuum. 5. Hjnc
(if59) Iu Discordia num. 8 : faciens, inquil, SCRI- autem colligeve licel, Ratherium fiducia imperialis
PTUM quoddam, quod nominatur judicalum, id esl De- auxilii istam disposiiionem molilum, eamdem impe-
cremm. ratori prcesenti signilicasse, eoque non Uissentienle
(1140) Ita noslrum apographum. Pez, conceditur sperasse fore, ul ipsam Ccesar sua auctorilate tiie-
adtpisci. Construe : JLt si quidcm milti non conlingnl retur, nec reclainaniibus aures praberet. Queelamen
adiphci de isto mercedetnsperatam ob indigniiatem spes, quanltim ipsum fefelleiit, exepisl. 12 ad Ain-
tneam; saltempihsimus uliquehnperator, cujiis lem- brosium patcbit.
' ' '

. RATHERII OP0SGUL0M {mi) - ,
\
DE CLERICIS SIBI REBELLIBUS.
479 Nocturnali dum intenderem leetioni, hu-; D provocans esl, et filii mendaces, filii nolenlesaudtre
jusmodi nobis non disconvenientia {et utinam venia- legem Dei, qui dkunlnidenlibus: Nolile videre;, et
liter) contigit .audivisse : Populus ad iracundiam aspicienlibus: Nolite aspicere nobis ea quw recla sunt;
(1142) Acherius ex ms. Laudunensi hoc opuscu- ex not. 1148. Prceterea querelee ad eumdem im-
lum edidit. Tempus ex tribus agnoscilur. Initio au- peralorem delatee ibidem indicantur-, quarum
ctor lextum recilat ex Isaia c. xxx quem in noclur- causa missus piissimi Cmsaris exspeelabatur qui
naii ieclioneaudivit. Hoecergo scripsil lempore Ad- audilis pariibus et inquisilione -liabita referret.
venlus, qno Isaias in nocturno oiBclo etiam tunc Confer not. 1152. Igitur hoc opusculum in Adventti
legebatur Porro verba numeri secundi hnperialiter anni 967 lucubratum Itiit, cum canonici rebel-
sancilum est, Ottonis imperatoris 'privilegium in- Iionem excitarunl, unde litulus De clericis sibi
uuunt dalum die 5 Novembris anni 967, u! natehit rebellibus. ~~ '<f'J
6.5 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS* I. €16
loquimhti nobis placenlia, videlenobh errores.Auferle A Nolite aspkere no is qum recta suni; foguttmni, i&
a me viam, declinate a me semilam, cesset a facie est, non quaeveia'sunl, sed queenobis recta viden-'
riostra sanclus Israel (Isa. xxx, 10). (1145) Quod tur; nobh, non Deo placentia dieite; videte nobis
dum eum his conlulissem cceleris', quoe et in eoilein errores, hoe esl sinite nos noslris invenlionibus_-
audieram, prophelis, psalmis, hymnis, et caniicis atque anlecessoruin nostrorum malignis consuelu-
spirilualibus, quea vos j'aetatis aliis ItaliaeEccIesiis dinibus decipi; Ahferle a me viam (Isa. xxx, 10),
frequenlare melius : eumque sermone Domini, quo utique illum, qui dicit: Ego sum via (I Joan. xiv, 6).
prophelee 4§® a se consonans misso, auclori- Declinate semitami (Isa. xxx, 11), angustam scilicet
bus'(U44) in hoc ita loquitur veslris : Populus hic aiquearctam viam' ducentera ad vilam. Cesseta faeie
labih me honoral; cor autem iliorum longe est a me. noslra sancius Israel {Ibid.), id est, desinat nos in-
In vanum me,colunt, tenenles doelrinas et pfmcepla quielare sanctitatem suam nobis sequendam prnpo-
hominum (Malth. xv, 8) : cum Aposiolo quoque nens sanctus, visionem verce ac sempiternas paeis
dicente : Eril tempus, cum sanam doctrinam non sus- demonstrans, et Dominieus, quem nobis ingeris,
linebunt, sed ad sua desideria coacervubunl-sibima- sermo.
ghlros prurientes auribus, et a veritale quidem au- 2. Qtiid vero, filii, super quibus monemur divi-
dtlum averletit, ad fabulas aulem convertenlur (II ** " nitus non Iaelari, si multiplicemini
(Eccti. xvi, 1);
Thn. iv, 3) : compulsus sum miserrimns, heu dolor! quid, inquam, erit, si audito misericordissimi Dei"
nos populum Dominum ad iracnndiam provocanlem promisso dicentis : Si revertamini et quiescalis;-
intelligere, non ignarus Apostolum , Qumcunque salvi erilis. In siienlio el in spe erh foriitudo veslra:-
scripta sunt, ad nostram doctrinam scripla (Rom. xv, (Isa. xxx, 15); aljuc post jjauca : Exspectat Domi-
4), veracissime 'lustatum fuisse. Filii enira nolentes nus, ul mhereatu," veslri (lbid':, 18); parvipenditis
audire legem Dei, qui aptius (pace quod dixerim illud, moribus utique, eisi non verbis, responden-
vestra) valent inleUigi, quam illi, qui cum canonici les, Nequaquam, sed ad equos fugiemus (Ibid., 16),
affecleni vocari, et de stipe canonicis (1145) dele- quos ulique potenles quoslibel, quorum palrociniis
gala incessanler conqueranlur, in lanlum recu- fisi (1146) ecclesiaslieam tam nullipendilis dis-
sant 481 esse canonici, ut consuetudinibus mali- cijjliuam, 4<32^ 1;'l obstat inlelligi: [subaudi et si]
gnorum solummodo innitentes, nil quod canones auctorilale papae Gregorii etiam ad Iiltei'am voliis^
sanciunt sancii,"nedum Jegere, vel facere, lolerent Dominum respontlere contigerit. Ideo fugieiis. Et
saltem audire, eisdem verbis dicenles videntibus, $uper veloces asceidenms; ideo velociores erunt qui
eorum utique periculum animarum cernentibus; persequentur vos (Ibid.) : vindicans immanltatem
Noliievidere; et aspicientibus pravilatem ipsorum : rebellionis ulique vestrae temporaliter, ne damiiet
; (1145) Yulg.' Quod dum cum his xontulhsem, qum rendis quodammodo praebuissent assensum, dum-
cwieris, el hi eodem, perperam. Ut sensus constaret, inodo episcopus redditibus canonicorum propriis
quw post cmleris transtulimus. Construe autem, et parceret; cum tamen post Judicatum se in iisdem
explica sic : Quod dum contuihsem cum his cmleris suis redditibus ttitos viderunt, beneficia sibi olim
prophelis; psatmh, htjinnis, et canticis spiritualibus, collata, ac dein abl.Ua (anquam sua prrcfereiites,
quw elin eodem (nociurnaiij scilicel officio)audieratn, Judicalum rescinllendum curarunl ; hacquc 3e
ifumvos jactat>s ftequentare melhts aliis EcclestisIla- causa episcopum iaccusaiioiiiijusimpeiiverunl apud
lim. JN!o(afrequenliam chori in noclurnali eliam Ccesarem, et missnm ab eo expeiierunt,'qui de lola
officio. catisa cognosceret alque referrel, eoque ipsorum
(1144) Legebatur in vulgatis tneis auclofibus, in nioliinina processere, ut idem Judkaium- landem ex
lioc. Sensus correclionem postulavit. Construe vero: speciali imperatofis mandato rescisum fuerit. Stips
el (dum contulhsem) cum sermone Domini, quo con- ergo canonicis de[egata, de qua canonici, quereban-
sonans prophetw a se misso, ila in hoc loquilur lur, non soiuni inlelligendi siint redditus calhedralis
aucioribus veslris : Poputus hic, etc. Aucloribus iiUer ipsos divisil sed eiiam, imo poiissiinum hoc
vestris, inqtiit, id est majorihus et antecessoribus loco accipienda pa beneficia, quce Ratherius es
vestris; horum enim auciorilatem et consuetudi- sua patipei laiula eistiem concesseral, el postea abs-
iiem canonici Ratherio opponebant, eaque se sa- JJ n tulerat. |
lis lutos pulabant, ut vel ex sequenlibus palam (1146) Canonici, ul Rallierio obsisierent, poien-
fiet. lium palrocinia cjucesierunl. Yide Discoidtam num.
(1145) Stips canonicis delegata proprie inlelligun- 8. Conslrue auleni - quos ulique (equos) nil obstal
tur ii calhedralis eccleslae reddiuis, qui canonicis inletligi quoslibel poletiles, quorum palrociniis fisi,
-eran( assignali. Cum au(em potiores redduus ejus- tam nullipendilis ecclesiaslicam disciptinam : el si
dem ccclesiee iiuer majores clericos, id est- inter aucloritate eliam papw Gregorii coniigerit Dominum
canonicos divisi essent, infenorihus vero clericis respondere vobis \ad litleram : Ideo fugieth, etc.
jelicta esset tenuissima portio, adeo ut iidem ino- Apud Isaiam JudJEOrumhrec ~verba sunl: Sed ad
pia premerentur ; aliquid ex i*edditibus, quos obli- equos fugiemus. Respondet Dominus : Ideo fugieiis.
riebaut canonici , Ratherius olim subtlticendum Sequuiitur illi : El ^ttper velocesascendeinus. Repo-
euravit, ut inferioribus aequius provideret. Huic nil Dominus : Ideo velocioreserunl, qui peisequenlur
porro" dlvisioni cum acriier restuissent iidem ca- vos. Mitte homines a facie lerrons unius, el a facie
iionici, Ralherius ut inferioribus elericis alia via lerrorh qninqv.efugielis, etc. Ilinc Ratherii textns
prospicerei, abstulii a decem canonicis ea beneli- emeiidandus seu [exphcandus videtur. lnnuit .enini
cia, quaeipse ex suo eisdem coiilulerat; ac ex isto- clericis rebellibus nihil profutura poienlium. patro-
ruin heneficiorum parte quosdam jnferiores cle- cinia con(ra Doniinuiii, qui eodem modo, qtio oliaii
ricos alendos tieerevit eo Jvdicatg, quoJ antea llebrceis, iêspondere ipsis poterit, Vtndicanshnmtfc
|ireemisimtis. Illi vero etsi iis beneficiis sibi aufe- niialetn rebeltionts vestrw, ctc
fi!7 DISCORDIA. 618
vos, ut fonnidare non desinimus, rcternaliler; quid, A 3- Sensu igitur illo, quo dictum est : Qui nocet,
inquam, lnisericordissimi Dei evidens magnitudo, • noceat adhuc (Apoc. xxn, 11); quidquid providentia
el justce retwbutionis maxima levigalio ? Hac ilaque Dei mihi vobis inferre [/. vos, vel a vobis inferr]
de causa Apostolo conveniens dicenti : Estote imila- vel voluerit, vel permiserit, ejus majestali commit-
tores Dei, sicul filii charissimi (Ephes. v, 1); quos tens, (1151) do vobis_4S3 lieentiam in quacunque
ille misericorditer (1147), ul puto, «xspectat, non hujus dicecesis eeclesia vobis placuerit Domino ser-
ausus crudeliter insequi, spe forsitan licet inani viendi, donec annuente Deo missus (1152) piissimi
eonversionem mibi pollicens yeslram, cum propo- Ccesaris veniat, et qure inandavi audilis, cumque
suissem vos uti rebelles non modo vilissimo mihi, his, quee vos de me ipsius iniperialibus innotuistis
sed el incomparabilis potentiaeCaesari,imo formida- auribus, collatis, ei ul fuerit libitum referat, et quod
bilis omnipotenliae Deo, ut et legaliter (1148) et niibi sil agendum decernat. Quod vero cum vestri
Iniperialitersancituni est, abEcclesia{exqua mej"am quibusdamid agere devilo, non contemptufraterni-
{1149)quatercxtrusislis)exlrudere; pepercit animus tatis facio: sed rustico illo 484 moniius exemplo,
diploide vos, confusionis induere. 0_uod fecissem qtio dicitur : Quod oculus non videt, cor non dolet;
«tique, si vos .excommunieahdo damnassem, u( videtur quaedam et pernecessaria doloris fore Ievi-
meremini, aelernaliter; et accusando (1150) apud " galio, si eisuon visis qui mllii' tanta mala fecerunt,
aures tremendissimi imperaloris, ut facere, minime . et facere non desinunt, absit aliquanlisper malorum
missoex parle mea legato, neglexi, illud vobis cu- ipsorum recordalio, dum auctores eorumdem quan-
rassem preeparare, quod si contigerit, promptum erit tulacunque obnubil oblivio.
rfdisse.
(1147) Construe. Hac itaque de causa ego conve- parare curasset. Id autem, quod si preeparare cu-
niens Apostolodicenti: Estole imilatores, etc., non rasset, ipsos confusione afficeret, aliquid proeul
ausus crudeliter insequi, quos ille mhericorditer, «t dubio jisdem infensum indicat, quod eos accusando
puto, exspectat,polticens mihi conversionemveslram non excusando parandum -fuisset. Hinc pro excu-
spe licel forsilaninani, <cumproposuhsem exlrudere sando correximus accusando. Porro sieuti eos se
vos ab ecclesiauti rebelles non modo mihi vilhsimo, non excommunicasse _srgnifical, iia et neglexisse
sedtt Cwsari potenliw incomparabilis, hno Deo om- accusare apud imperalorem, legato mhtitnemhso ex
nipolenliw formidabilis, expellere, inquam, vos ab parte mea, ac propterea eliam .inlerpiinctio corri-
ecclesia, vt et legaliter, el hnperiatiter sancitum est, genda fuit.
ex qua jam quater extrusistis me; pepercit animus (1151) Cum In preecedentibus Ratherius se ab
induere vos diploideconfusionis. excommunicatione canonicorum abstinuisse declara-
- (1148) Legaliter, id est
jux(a leges canonicas. Ita ril-; dum hic eis Iicentiam dat, ut in quacunque
in llinerario aum. "5, legaliter ad sacerdolium fuisse hujus'dicecesh ecclesia placuerit Domino serviant;
Et post pauca : Si legatiter synodarem. . ipsos autem coram videre, atque cum ipsis agere
frovectum-
Ilrobique/egrfl/jieridem est ac juxta canonicas leges. rentiat; eosdem ab officio in calhedrali ecclesia
Kihil autem in canonibus frequentius prceceptum videtur interdixisse.
legitur, quam ut clerici resis(en(es episcopo e clero (1152) Tanta a canonicis conlra episcopum est
ejician-lur. vel excommunicentur. lmperialiter vero p excilata conlentio ob ea, quce ipse mandaverat, ut
Inquit; quia in privilegio Ot(Qnis superius edilo *- ipsum apud imperaloreiu, qui Romam profeclus
decretum fuerat, ut si quis eum (Ratherium) am- erat, insimulare etaccusare studuerint.Hacde causa
plius, ut usque nunc, prwsumpserit inquietare, aul missus imperatoris exspeclabalur. qui audilis Ra-
rebellis ei exhtere . , . . si clerkus, omnibusin pote- therii mandatis, seu decretis, iisdemque collatis cum
stalem ipsiusredaclis, de ecclesia usque ad sulisfaclio- his, qucecanonici de ipso ad imperatorem deferenda
^-tiemtegitimamatque condignampellatur. curaverant, eidem Geesari,quidquid videretur, re-
:, (1149) Confernot. 1029, col. 585 in ltinerarium. ferret, ut ab eo utique Ca-sare quid agentlum esset
(1150) In vulgatis alia lectione et interpunctione decerneretur. Non ergo hic missus causain dijudi-
legebalur: et excusando apud aures tremendhsimi care, sed tantum cognoscere, et referre debebat. ln
imperatoris, ut facere minime,"mhso ex parte mea hanc vero rem elsi missus proprie riictus non fuil,
legato, neglexi; perinde ac si Ratherius legatum ad Yeronam directus, dure (amen personae Veronae
imperalorem misisset, ut canonicos excusaret. At dominaiUes pre(io corruplce simile quidpiam prae-
praelerquam quod ipse alienus erat ab ejusmodi slilerunt in hebdomada paschali anni sequentis 968,
officiis, ut in Quatiiaih conjectura traditur num. 5 ul palebit ex sermone De Ociavis Paschm. Tola
sententia totius contextus i*epugnat. Ait enim se autem causa conlra Ralherium a Nannone ex speciali
noluisse eos confusione suffundere; quod fecissel, ejusdem imperaloris mandato dijudicata fuit die 50
si ijisos damnasset excommunicando,ut merebantur; Ouniianni ejusdem, ut liquel ex epist. 11 et 12.
e£ si apud imperatorem aliud quidpiam eisdem pree-
' - • -
EATHESII ©PUSCMM
INSCRIPTCM
'
-' D I S C 0 R D I A("53).
Inter ipsutn Ralherium et clerkos.
4851-Maxin)am'aiunlinterepiscopumelelericos D.aiunt? Nimimni illi, qui "ex quo coeperit cqnflari,

Yeronaeconflatam his diebus discordiam. Sed qui sunl prorsus ignari. Ut, verbi gratia, utique illi [sub-
(1155) Aeherius hoc opusculum e Laudunensi codice typis impressit. Apographum mulilum, desi
PATKOL. CXX-XVJ 20
619 RATHERII EPISC. YERQN. OPP. PARS I. 620
audi sunl], qui putant Judam tunc primum pe- A rius est. Quis ergo elericus est? Adulter enim
riisse, quando miser Dominum vendidit, cum jam clericus nullo modo, iile alter (1158) multo nii-
olim cum apostolis corpore constituius perierit, nus esl. Si enim clericus ideo dicitur, quod de
quando scilicet avaritiae inebriatus veneno, landiu sorte sit Domini; quod rogo consorlium aliquis po-
non destitit lucrum sitire, donec miserrimo ad la- test habere cum Domino, in unoquovis istorum per-
queum conlingeret pervenire. Diebus, inquiunt, istis, manens fiagiiio ? Vaeinsuper Cluislianorum genera-
non per omnia falsum, sed ostensione, quam actione litati, si juxla ceslimationemistorum nemo possit
potius verum. Monstrato quippe quid sit discordia, inter eos inveriiri. qui non sit aut liypocrila eum
nunquam inter me et illos probabitur fuisse concor- Pharisceis, aut Publieanus cum elhnicis. Publicanus
dia, prodente prceserlim hoc tradiiione, qua me hinc enim est, qni adulter publice est; hypoerita est, qui
jam (H54) pepulerunt, trifaria. Eadeni namque velle sub pallio religionis irreligiosissimus, sub ciamyde
atque holle (1155), ea demum amicitia si.juxta illum casiitaiis inceslus, sub prcetexlu juslitiae iniquis-
qui hoc primitus dixit, esl firma; vel si, juxla alium, simus est. Ideo vero superlativo contra is(um com-
humance amicitire pares animos 4@@ el non dissi- pai*a(ionis invehoi' gradu, quia non ^seniel reeolo
niiles expelunl adeo volunlates, ul nunquam diver- lecUun: Simulalores el callidi provocanliratn Dei
siias morum ad firmam possit pervenii*econcordiam; B (Job xxxvi, 15). Hoc ita sehabente cum hypocrisis
mmquam vel apud me vel apud illos stabililalem el incestuosilas lorigeprcecellant alia in scelere cri-
amicitia semper contraria cupiens obtinere, ut non mina, eo ccetera sunt graviora, quo magis publica :
valuit noslra, ila quoque nequibil; cum illi semper illa enim solos inierfieiunl operalores, isia et ope-
consuetudinem antecessorum, pontificibus suis in- ratores necant, et consideratoribus nocent. Quia
cessanier rebcllium, sanclis el a Deo deerelis praetu- enim non habent latenlia peccata judicium, de ma-
lcrint canonibus; ego sanctos et a Deo decretos ca- nifeslis loqui omnibus conceditur, de abscondilis
nones a diabolo inventis preeferendos putaverim nulli. Si enim, utjjam conlingere potuit, quis cum
usibus. Prohibilas enim in Nicaena synodo mulieres pecude quolibet in angulo, soloDeo coeat cernenle;
tam consueludinaliter, lamque publice habere, lam lu per suspicionem lantum inde eum viluperas, ut
parvipensa Dei et hominum reverentia, ipso quoque facere poleras utique si vidisses ; quid agis, nisi
limore gehennae in lanlum poslhahiio, ul putent quod solius Dei ebl, libi usurpas ? Quis aulem non
adeo fieri non modo licere, sed eliam oportere, ut valel de aliquo quod volet confingere? Et ob quam
nemo hocfacere devitans, videatur eis pessimo illo, ex se alios conatui* metiri, qui non putat alios alie-
quod Apostolus in Epislola ad Romanos memorat rius modi posse exislere, nisi cujus esl ipse, rustieo
(Rom. i, 27), scelere posse carere, non libi videtur ° illo non ei disconveniente nimirum proverbio : Qui
diabolum invenisse? Et, o sancta el immaculata fuil in fnrno, pares suos inibi quwril !
virginum pudicitia, (1156)quam et tu nuscjuarx, si 2. Et isla quidem omnia facere vel Ioqui per
hoc verum est, sine infamia es? Quam perdita usum contra pastores rebellare per usum quod ge-
lonsuralorum universitas lota, si nemo in eis qui neialiter omnibus est clericis delegatum, ita inae-
nonaut 4@7 aduller, aut sit arsenoquita (1157). qualiter et per massaritias (1159) dividere,ulquidam
Adulter enim nobis est, qui contra canones uxo- illorum inde fiant ex pauperrimis locupletissimi,
nens n. 4, e ms.Frisingcnsi transcripUimaccepimus. nire ad firmam concordiam; nunquam vel apud me,
Direeium fuil ad Ambrosium Ottonis l imperatoris vei apud itlos atnkilia nostra semper cupiens conira-
cancellarium, uli ostendemus not. 1182. Scriplum ria, ut non valnilj ila quoque nequibil oblinere stabi-
(empore Quadragesimasprobant illa n. 7 : Peromnes lilalem; cum illi, blc.
sane sermones, quos- populo isla quadragesima (1156) Vulg., quam tu nusquam, si hoc verutn est,
feci, etc. Cum vero num. 6, Auguslalemvolunlalem apud perditos vero sine htfamia es. Melior est lectio
de mulierosilale dimiltenda in Ravennati synodo codicis Frisingensis. Explica : Quatn (id est quan-
celebrata mense Aprili anni 967declaratam memoret, tum) el lu nusquam sine infamia es, si Itocest verum,
ut ibidem probabimus not. 1169 ; el num. 8 meniio-v si nimiruin verum esl, neminein, qui mulieres de-
neni faciat Judicati edili menseNovembri anni ej'us- D vitet, carere posse crimine pessimo, id est -Sodo-
dem ; palam fit hoc opusculum exaraium fuisse in mitico. I
Quadragesima anni 968, cum haec sit Quadragesima (1157) Arsenoquila e Gi'oecoest masculorum con-
jjost Ravennatcm synodum, et post Judkalutn prima, cubiior. Mox proi nobisest apographum "Frisingense
episcopatus aulem Ratherii ultima. habet otnnisest. \-
(1154) Acherius quam hinc jam. Novissimus Spi- (1158) Alter, id est arsenoquita multo minus est
cilegii editor etsi lextum emendare non ausus, recte clericus. |
lamen notavit legendum, qua me hinc jam; et i(a (1159) Massariiia a massa nuncupa(a , aliquot
quidem correxiraus auctoritate codicis Frisingensis. camporum unionem significat; ac proplerea per
Trifariam autem iraditionem, seu expulsionem ex massarilias dividere idem est ac dividere per campos
episcopatu Yeronensi dum auctor hoc tempore com- et vineus; quod inaequalitalemfacile inducebaf; po-
putat, prima est illa sub Hugone rege, altera sub tentiores enim plupes aut meliores campos sibi \in-
Lothario, per Milonem invasorem lertia. dicabant. Hanc |au(em inaequahta(emRadierius ut
(1155) Construe: Namque si ea demutn amkitia, de medio lollcre(, non per campos et vineas, sed per
]uxla illum, qui hoc primilus dixit, firma est, velle modios et mensurasdislributionem reddiluum facien-
alque nolle eadem; vei, si juxla alium, humanw ami- dam mjudicalb conslituit. Yide ibi not. 1165 et
citiw adeo expetunt anhnos pares et volunlates non 1168.
\
dissimiles,ut diversitas tnorum nunquampossitperve-
021 DISCORDIA. 622
quidam mediocriler, quidam pene nihil ex eo acci- *, davit digneris saltem audire, sed Judaico ritu man-
pian( onmino,' per usum J3( consuetudinem illorum,, data Dei relinquere, hominum tradiliones et usum
quos jamdiu detinet barathrum; ad postremumi .tam obstinanter tenere; ut de le possit dictum
orania jura tam divina quam humana preevaricarii haheri: Peccalum Judm scriplum est in ungue ada-
'
per usum, non tibi a diabolo videlur inveritum ? mantino (Jer, xvn, 1); obliviscine me suades un-
Quod vero scriptum invenitur inlegeMoysi, et pro- quam dictum audisse: Si non annunliaveris intquo
phelis «t psalmis; quod in Evangelio, Actibus, et iniquiiatem suam, sanguinem ejus de manu tua requi-
proedicationibus apostolorum, decretalibus ponlifi- ram (Ezech. m, 18); et: Vm, quidicilis bonumma-
cum, et constitutionibus canonum, non rursum a lum, et malum bonum {Isa. v, 20); et: Dimitle
Deo libi elucet inspiratum ? Nihil vero in is(is, quod morluos sepelire tnorluos suos (Mallh. vm, 22) ; et:
eorum jam nominalis congruat consuetudinibus, dum Impio 4S@ prwbes auxilium, et his, qui oderunt
nequeas invenire; qua eps judieas vivere lege ? Deum, amicilia jungeris (II Par. xix, 2); el infinita
Inter prohibenteni igilur talia, et, si prohibere non inde divineecomminationis lonilrua ? Legi in quodam
audet, sallem reprehendentem 4SS ac vituperan- beaii Columbani libro, idem officium habere in Ec-
tem, et -facienles talia, quce polest esse concordia, clesia sacerdotem, quod possidet in corpore hominis
preeseilim cum Dominus sub appellatione gladii, „| stomachus, qui scilicet acceptum excoquens cibum,
ipsam ul mitterel venisse se asserat"discordiam ? Ait ministrat eum omnibus membris, qiiorum unum-
enim, no(um est, aperlum esf, ait: Nolile arbitrari quodque iia in suain convertil illuin naturam, ut
quia venerim mitlere pacem in terram; non veni pa- quod suscipit jecur fiat sanguis, quod suscipit fel fiat
cem miltere, sed gladium. Veni enim separare homi- bilis, qiiod descendil in pulmones efficiat phlegmata.
nem adversus palrem suum, elfiliam adversus matrem Hoc igitur exemplo si forle contingat, ut quibusdam
suam, et nurum adversus socrum suam (Matth. x, audienlibus prosit ad vilam quod alicubi loquor,
54,55): et quodjam per prophelam dixerat: Inimki pluribus suseitet iracundiam, ul verbi gratia sense-
hominis domestici ejus (Mich. v, 6). Qtiare autem rat ille qui -dixit: Sicut acelum in nitro, sic qui tan-
inimici hominis ejus sint maxime domestici, est ratio lat carmina cordi pesshno (Ptov. xxv, 20): debue-
evidcns, quia videlicet cum quidam unis claudanlur ratne propter illorum formidinem saltem unus eorum
parietibtis, conlrariis et a se diversis sunt moribus, negligi, cui quod dicitur ad salutem proficere
evenitenimseepeutmaritus sobrius, uxorsit ebriosa; posset ? Etuhi essel quod Ezechiel a Domino dicitur
ille mansuetus, illa iraeunda; sed iste Dei timore, illa ita : Fili hominis, verba illorum ne limeas, et vuitus
propria voluntate; iste Deo inspirante, illa diabolo illorum jie formides, quia domus-exasperans est?
instigante. Quoe ergo inter tales concordia, quce Q | (Ezech. II, 6.) Ubi dicentis : Qui me erubuerit et
pax, quae esse potest amicitia, nolente islo quod de- meos sermones, et hunc Filius hominis erubescelcum
siderat illa; cum ab ipso Deo huj'usmodiprocesserit venerit in gloria sua, el Palris et sanctorum angelo-
rixa ? Ipse enim mansuetudinem preecepit, iracun- rutn ? (Luc. ix, 26.)
diam prohibuit, nullique alteri (1160) assensum in 4. Quod si mihi opponas seandakim Eeclesiae de-
malum proebere,per Apostolum ita dicentera eonces- bere vitari, non contradico. Oppono tibi (amen duo
sit: Non solum qui faciunt, sed etiam qui consentiunt Evangelii loca, unum scilicet, ubi Dominus Pelro
facieniibus, digni sunt morle (Rom. i, 52). dixisse refertur : Simon, reges tcrrm d quibus acci-
5. Te ergo contra legem Dei faeieute, ego qui ad piunt tributum ? ab atienis, an a fitih ? Illo respon-
te corrigendum a Deo sum iiistitulus, non debeo dente, ab alienh : Etgo liberi sunt, ait, filii; sed ne
sallem lalrare ? Te consuetudinem iliorum, quos in- forte scandalizemuseos, vade ad mdre, et milte ha-
fernus sine dubio detinet, "statutis illorum, qui cum muin, ei eutn piscem qtii primus dscenderil, tolle, et
Deoin cojlis consislunl, praeferente, ego neque ausus aperlo ore illius invenies slaterem; iilum sumens da
sim sallem mulire ? Quid ergo faciam, duur cum eh pro meelle. Alium, ubi dicente eodem cum eav
quibusdam miseris mihl te quoque dicelur prrcsenle: leris Peiro ad 490 Dominum : Scis quia Phariswi
Non ascendislisex adverso, neque opposuistis murum D ' audilo verbo scandalizati sunl ? (Matth, xv, 12) non
pro domo Israel, ut slarelh in prmtio in die Domini; . curandum de hujiismodi monstrans scandalo, dixit:
el probavile ad aquasConlradictionis? (Ezech. xiu,5.) Siniteiltos (Ibid,, 14), subaudi scandalizari. Quai'e ?
Poteritne mihi amicitia tua illic aliqnid prodesse, qui Subjungit causam, et ait : Cmcisunl et duces caco-
nunc teeum mihi suades pacem habere, ul cum aliis rum.Cmcus aulem si cwcoducatum prwstet, ambo in
valeam dicere : Pepighnus fwdus cum morte, et cutn foveam cadent (//*/</.).Quasiutique dixisset: Quia et
inferno fecimus paclum (Isa. xxvm, 15) : cum juxla ipsi creci sunt, et aliis ccecis in perditionis foveam
jllius doctoris sanctissimi diclum, tulius sit homini cadendi prcestant ducatum, non curandum de illo-
inimicitias diaboli meruisse, quam paeem ; ciim non runi scandalo. Melius est enim juxta quemdam, ut
desinat per te iniquitas justitice repugnare, eeeciias scandalum orialur, qtiam veritas relinquatur (S.
luci, mendaciumverllati resistere ? Te contra Domi- GREG.hom. 6 in Ezech. 1. i). Quia etiamsi propter
num ita dum videam rebellare, ut ne quod libi man- illos veritalis relinquatur assertio, non propterea
(1160) Yulg., nulli alteri, et mox ita docendo pro ila dkentem. Apographum-Frisingense jjrcetulimus.
625 RATIIERII EPISC. YERON. OPP. PARS. I. 624
lneliorabuntur, sed, ni coeperunt, in perditionis prce- A
_ 49'i. Li canonibusapostolorum(1164).
scito illis ab inilio ruiluri deteriorabuntur miseri Cap. xxxix.
barathro. Omniumecclesiasticorumnegotiorum curam episco-
pus habcat, ei ea velul Deo conlemplanledispenset,
5. Et isla quidem ut sufficiant, qucerendum, unde etc. (1165).
ista tamen exorta si( inter nos raodo discordia. Sed 6. Eat igilurxjui volet ac judicet, quid horum
si qtiis advertat quod superius prolatum de Juda, melius fuerat, vel pejus; quod seilicet iSta formidine
non modo exortam hanc videbit discordiam, sed a (1166) Deum exasperantium jam per triginta quinque
lempore ordinationis mecenunquam inter nos exsti- fere annos quasi patienter tulerim; an quod modo
tisse concordiam : quod inille probabunt indicia, si (1167),tamserolicet;haeceonlraillosprotulerim,cum
quis meminisse valebit, qualia mihi jam acciderunt "' veracissime Gregorio docenle didicerim, quod ini-
(1161), et quanta. Licet nunc fiducia (1162)impe- micum tolerare , sed odisse, non sil virtus amoris,
rialis prccsenlieeet synodi adunandce in propalulo sedvelamenlum furoiis ; et Augustino credeulissimus
sit designala; est tamen occasio hujusmodi rixandi exstem dieenti c quia reeusal in Christi esse eorpo-
nobis, quod scilicet eis manifeslaverim quccdam hie re, qui odiummundi non vult sustinere cum eapite.*
ideo sujipressa (1165), quia in Huberto episcopo di- Nam prceler hoc quod contra eanonum sanctoruns
recta continentur (id est lib. de Conlemptu cano- istafieri reprehendebam decrela (1168), eliam illud
num). Epistola isla, non vi tamen eos ad ea sequen- me maxime nuper commovit, quoniam quidem, cum
da compellens, sed ratione perpendenda suadens. de dimiltenda mulierositate (1169) Auguslalis into-
(1161) Yulg., acciderunl; quanta, licel. Aliamin- eptscopo (est opus | de Contemplu canonum) non vi
terpuncdonem, et additamenlum conjunctionis el tamen compellenseos ad ea sequenda, sed ralione
sensusexegit. suadeits perpendenda. Haec versabantni' cirea pote-
(1162) Fiduciam imperialh prmsentimet synodi stalem et dispositionem reddituum ecclesiasiicornm.
adunandw memorat etiam Ralherius in sermone de quam canones episcopis tribuunt : ex qua Ralherius
Oclavis Paschoenum. i, ubi postquam discordiam a requiorem reddituum cathedralis Veronensis eccle-
die ordinationis suae exortamprodidit, subdit: Est siee dislribuiionem jindueendani putabat, ne fere
vero nunc ideo in palam deducta, quod fiducia hnpe. omnia majores clerici devorarenl, et caeteri inopia
rialis nil aliud quam quod justum esl decernenlis opprimerenlur.
prwsenliw, et synodi congregandw: ubi locus hiul- (1164) Hicprimis esl canon, quem Ralherius-.t-
cus relinquilur, eaque procul dubio desiderantur, lulit in opere de Contetnplucononum part. i, ul lau-
quee ob eam fiduciam egerat, et ex quibus nunc tan- dalam poieslatem episcopis tributam ostenderel.
dem discordia erupit. Ex precseiiti aulem opusculo, (1165) Per et cwiera indieat creleras auctorilates.
queenamheecfuerini, colligere licet. Cum utrobique qucehicsiipprimuiittur, quceque in memoralo opere
synodum eongregandam cum imperiali preesentia descripleeinvenientur.
jungat; synodi nomine eos ulique episcopos vide- (1166) Radieriusjscilieet ob formklinem exaspe-
tur innuere, qui ex lola Aquileiensi provincia Ve- rantium Deum, canonicos polestali episcopi et aY-
ronaeconvenere occasione prcesenlieeCeesaris, cum rQ quiori reddituum distributioni repugnantes palienter
filio suo e Germania advenienli ibidem occurrit sub tulerat per annos ferme triginia quinque. EJJISCO-
finernOctobris anni 967, ibique cum eo omnium palum adiilanno 952 mense Augusio circiter. Anni
sanctorum festuni celebravit Kalendis Novembris. igitur fere quinquebl triginla perveniunt ad annum
Judicatum vero, quo Ralberius quoedam beneficia 967, dum post synojdumRavennalem Veronam re-
canonicis olim a se collata postea adeinit, ul paupe- versus, cum iisdenJ fortius, quam antea, agere cce-
rioribus clericis provideret, aperti dissidii causam pil mense Jtinio vef Julio.
dedisse ex sequentibus exploralum fiet. Hoc porro (1167) Anlea nimirura polestatem in redditus ec-
Judkalum fiducia imperialis praesentiee, et synodi clesiasticos episcopp a canonibus concessam auclor
adunandaecondilum fuit. Fidticiam quidem in im- manifestans, canon cos ad requiorem dislribulionem
peratore Ratherius in ipsius Judkali fine manifestat non vi, sed rationeinducere otuduit. Modo vero, id.
scribens: ciyus (imperatoris) el auxilio frelus, sum esl novissime post annos fere 55, ipsum consilium
isla molitus. Fiduciam vero in synodo adunanda ad elfecUirnperducendum ratus, illos urgere fortius
probant subscripliones patriarchae Aquileiensis et coepit, ut posl pauca exponil.
nostrae provincieeepiscoporum, quas eidem Judkato (1168) ConstrueJ: Nam prwler hoc quod (id est
accessisse in epist. 12 ad Ambrosium Ratherius le- prmterquam quod) \reprehendebam hla fieri contra
slatur. Hac duplici fiducia ipsum Judicalum edidit. decreta canonum sanclorum, elc. Ista scilicel, quibus
Hinc autem cum canonici se quihusdam beneficiis canonici eequioridistribuiionireddiluum ojjponebaii-
privatos dolerent, discordia, qure anlea serpebat, tur, elepiscopo poieslalem hac in re denegahant,
i« publicumprodiit, atque maximam contra episco- ista, inquam, quanlura adversarentur canonibus,
pum rebellionem excitavit. Ex his porro veremur, ne D I fusius prohavit in laudato opere de Contemptuca-
lioc quoque loco nonnulla desint. Neque enim nung nonumpart. i.
in propatulo designata est fiducia, sed dhcordia, (1169) Id explicetur in epist. 12 ad Ambrosium
quam peperit Judicatum, quod fiducia quidem im- num. 1. ubi ait : Cdebrata medianle Aprili (an. 967)
perialispraesentieeel synodi adunandae parafum, at universali synodo Ravennm, reversus convocaviex
solum post imperialem assensum, et synodi confir- omnibus noslrm diwcesis plebibus presbylerosel dia-
mationem promulgalum fuit. Suppleri au(em posse( conos, relalurus ex preecepto serenissimi imperato-
sic. Licet nunc discordia ob Judicalum, quod consli- ris, quw inibi consltiuta sunt. Ad concilium omnes.
lui fiducia imperialh prmsenliw el synodi adunandm lnterea aulem, queei/s, qui convenerant in concilio,
in propatulo sit designala (id esl, ul in sermone de intimavit, unicum ]ibidem memorat prcecepluni de
Oc(avis Paschae loquilur, nunc sil in palam deducta); mulierositate dimitleuda. Qu;e igilur hic de eodem
occasio lamen rixandi nobis est hujusmodi. Subjicit argtimenlo narral, |perlinent ad itlemconcilium dioe-
autem aiuiquiorem h.ujus rixrc originem. cesanum sialim post Ravennalem universalem sy-
(1165) Construe : Quod scilicet manifeslaverim nodum-celebratum anno 967 mense circiter Junio,
eis qumdanf hk ideo hiippressa (seu praelermissa), vel Julio.
quia ista continenlur in epistola direcla Huberlo
625 _ DISCORDIA. •
626
nuisset adversum iaos voluntas, omnium pene ex- A bonis quce ipse prcesenlialitei*fruor, et fu frui
cusatio exslilit(1170), non posse propter inopiam obilum meum studeto. Hoc quasi sit dicere : post Me !
boc ulio modo fieri, potuisse vero utcunqtie, si sti- illic constituto ubi sunt quos imitari
deeerto, tu me
pendium debitum ex rebus habulssent ecclesiae. Yi-. scqui conare, et in eadem qua cecidi barathri fovea
sum autem rnihi fuit eos habere poluisse, si aut rue; ut hoc sit veraciter ccccumceecocadendi duca-
unusquisque illorum mercedem j'uxta Apostolum (I tum proestare.
Cor. ni, 8) in ecclesia propriam secundum suum 7. Tu ergo, inquis, qtiid fecisti ad ista? Mon- '
492 laborem acciperet, aut, uli in Aclibus legitur stravi illis auctoritalem canonicam; illi 49® contra -
apostolorum, dividerentur elericis delegala prout consuetudinem usitalam. Misi eis (1174) vicinorum
cuique opus essel (Act. iv, 55). Hujus rei gralia vo- quosdam; mandavi eis adjurando per fidelitatem
lui agnoscere omnia, quae slve ab anlecessoribus quam mihi non semel j'uraverant, ut si aliquam au-
meis concessa, siveva Deum (Imentibus (1171) viris thenticam rationem inde haberen(, nonmihi cela-
sunteiscollala, etsuuicerent optime, sinon vellem ren(;jie cum (1175) in synodum veniremus vere-
eisdam his, quce qulbusdam ingralis et inimicis , cundiam mihi facerent, si me injustum. exigere
conluleram stulte, providenter supplere. Hoc tam aliqnid probavissent. E( ut in illorum sacramentis
ForlUer recusaverant, ut mori se antea malle pro-1B nullam mihi njonsiraren( habere potuisse unquam
ferrent, quam hoc factum viderent. Nee inaniter. fiduciam, dixerunt, proh nefas! se satis scire mul-
Causa (1172) enim iilorum cum, Deo gralias, non tis multa jurasse, quoe nullatenus valerent implere :
medioeris sit, ita (1175)per massariiias et alia hu- adjicientes stultum esse, iil me conarenlur docere.
jusmodi exstat divisa, ut quidam illorum inde valde Mandavi rursura illorum quibusdam, quod in utro-
tiitescant, multitudo vero paupertale languescat, el, que delinquerenl,,si aut me conlra se, aut se contra,
proh iiefas I qui majus Deo in ecclesia exhibent me permitterent scienter contendere. Respondil
servitium, aut nihil, aut modicum accipiant; qui cujus maxime intererat, quod stultissime faceret, si-
pene nibil de famulitio unquam actilant Domini, vef me (1176) toto sceculoprcedicatum,,vel magi-
locupletes de i*ebusecclesiasticis fiant. Quod si quis slros suos docere" prcesumeret. Hoc nihil juvante,
eorum contra lalia conalur saltem mutire, dicitur conalus alio eos modo ad pacem, non quidemmundi,
ei: Dl ego mortem exspeclavi meorum, qui niepra- sed Chrisii compcllere, cum quidam illorum (1177)
cesserant, magislrorum; ita tu meam exspecla, et de me haberenl beneficia, interminalus sum, quod
(1170) Hanc excusationem explicat coeelaneus cum imperatoris preesenlia conjunxit num. 5, cu-
scriptor Atto episcopus Vercellensis in epistola ad C { j'usque meminit in sermone de oc(avis Pasohae num.
suum clerum adversus clericos iiicontinenles scri- 4. Confer supra no(. 1162. Enimverohaecverba, ne
pta, et vulgata ab Acherio tom. I Spieilcgii, pag. cum in synodum veniretnus, verecundiam mihi face-
440. Suni, inquil, qui.de feminarum contttberniose renl, si me injuslum exigere aliquid probavissent,
excusare.qumrtint, dum suatnquasi necessitalemex- conveniunt vel maxime synodo provinciali,-in qua
ponunt. Aiunl enim, quia nhi ipsarum manibus sus- cum confirmari vellei, quae in cequiorem distribu-
lentarenlur, jam fame, vel nuditale deficeremus. tionem ac inopum clericorum provisionem consti-
(1171) Leetumfuit in codice admodumlimentibus, tuerat, si quid injuslum ab eo exigi canonici in eo
el in vulgatis addita intra unfcos ab praepositio, ak episcoporum coetu pi*obavissent, non levi apud eos
admodum limenlibus. Sed legendum a Deum limen- verecundia ipsum affecissent. Id ergo ut praecaveret,
libus.-unde et in Jttdicato num. 2,,similiter legitur, si quce haberent documenta aut privilegia, quibus
quod a bonh et Deum timenlibus . . . . esl deslina- facullas inducendae aequioris dislribuiionis episcopo
lum. Mox pro si non vellemuovus Spicilegii edilor inlerdicerelur, ne sibi celarent, rogavit. Hic ergo
dubitavit, num legendurn sit, si modo veliem. ISIos cum canonicis tractatus, quo cequiorem reddituum
ccontra censemus vulgatam lectionem optime con- distribulionerri inducere studuit, post dioecesanam,
gruere ; sensus enim est, communes eathedralis ee- et ante provincialem synodum habitus est.
clesiaeredditus, si recle dislribuerenttir, satis futu- (1176) Hinc liquet celebriias Ratherii, qui loto
ros, eliamsi.RalheriusnoHet iis beneficiis supplere, smculo, id est ubique, doctissimus et litteratus pree-
' quaeabs se ingralisetinimicis quibusdam olim col- dicabatur. Confer Phrenesim num. 11. Yoces ma-
fala, eisdem posiea delraxit, ut pauperiorura cleri- jr. ghlros suos indicant antecessores suos, quoruin
corum indigenliceprospiceret: quod in sequenUbus exempla ac tradilionem niajores clerici sequeban-
explicat. tur : de illis enim unus ex his prcecedenti numerc
(1172) Causa hoc loco idem es( ac res, quam si- dixerat: Ut ego mortem exspectavi meorum, qui me
gnificalionem Cangius pluribus exemplis confirmat prwcesserant, MAGISTBORCM.
V. Causa 2. (1177) Forie legendum de meo; ul nuinero se-
(1175) Confer supra not. 1159. quenli tradil : si quod de meo habebant, ab eh'au-
(1174) Vicini, qui ejusdem vici, seu parochiee ferrem. In Itinerario aulem num. 4 quid illi habe-
sunt, unde vicinim nomen dimanal. Eodem sensu in rent de suo, his verbis explical : Cum de mea
Apotogeliconum. 5. Vicini omnes relinquunt meso- paupertalula non sim vobis adeo inhumanus, ut tni-
him el insufficientissimus basilicas.dimcesis noslrw lilari beneficio habeam, et hoc gralis, decem ei
vel levare, vel relevare, etc. Similiter Aito Yercel- vobis ditalos. Cum vero ea, queeipsis abstulil, in eun*
lensis episeopus in epistola ad clerum de clericis usum converterit, qui ecclesiastico, non aulem mi-
incontinentibus -loquens ait: Solent etiam tali pro lilari beneficio convenit (alia enim dedit ecelesias
scelerevicinorumvkinorumque odium incurrere. cathedrali, alia S. Stephani, alia autem pauperio-
(1175) Cum de mulierositate dimiltenda egil, id rum clericorum subsidio assignavit, ut palam fiet
egit in synodo dicecesana, ut probavimus not. 1169. e\ niim. 8), non sola mililaria, sed eliam ecclesia-
Alia igiiur synodus proxime congreganda hoc loco stica beneficia eis contulisse videri potest. Yerum
mdicalur. Hcec autem haud dubie est iila, quam si quje alia beneficia prceter illa militaria ipsis de-
627 RATHERU EPISC. VERON. OPP. PARS L' 698
sl mihi inierdicerent quod mihi compeleret, 494 A A (Mallh. v, 25), etc.:' Iresi vero, dicenlis : Cum statis
ego quod illis concesseram, lollerem. Responderunt ad orandum, dimiilile si quid habeiisadversusaliquetn
in tantum se non eurare, ut si quod alicui illoruni (Marc. xi, 25) : quod et facere
paratissimum me,
dedi auferrem, non niihi inde minusfideles essent; si dignati fuissent rogari
[/.,Togare], non cessavi
tantum de istis (1178) illos nullatenus inquietarem. eis promillere, tarlum in vera pace hoe vellent
El veracissime : nunquam enim mibi pro dato fide- eflficere."Qtiod lamei potius eorum in lanttim
auge-
les, nunqtiam pro ablato infideliores, quia non po- bat superbiam, et rccendebat usque ad criminatio-
tuerunl, fuerunt. Infidelissimi nam mihi exislere, nem quoque mei malitiam, ut pejus etiam mihi ipsi
nullo unqtiam lempore (parcat illis1Domirius)cessa- de me compellerent credere, qtiam hoc sit quod
verunt. Sed quare? Aposlolus dicat. Me elenim hoc tibi, (HS2) Ambrosi charissime, scriptuni relique-
toties replicare nimiun), faleor, tredet : Etit, ait, ram nuperrime, nedum aliis peraij,tiaiil de me boni
lempus cum sanam doclrinan non sustinebunt; sed aliquid cesliraare. |
ad sua desideria coacervabunl sibi magislros pru- 8. Quia vero perfidi semper de beneficio pejores
rienles auribus; el a veritate quidem audilum aver- flunl, el qui aliquid eis confert, nil aliud agit, nisi
tent, ad fabulas autem converlenlur (II Tim. iv, 5). contra se puguandi \ires iilis minislral, el ul per-
Et illegalitates (1179) apertissimas fabulas iiuncu- B ^ fidia propagetur, laborat; quod causa protuleram
passe illum intelligas : res enim ficta proprie dicilur comminationis (1185), in effectum verlere non dis-
1'abula.Per omnes sane sermones^HSO), quos po- tuli actionis, et preeeplo usus dicentis : Da bono,
pnlo ista Quadragesima feci, monere mecum omnes et nc susceperh peccatorem (Eccti. xn, 5); iilis
non destili, ut redire non difTerremus ad pacem, ablala bonis dnobus, id esl, beatce Genitrici (1184),
sed quam, proh dolor! nunquam tenuimus, Christi: sancloque Stephano protomartyri conluli, vel potius
qui aliquos (1181) ulique laeserunt, praeceptum illud reddidi; faciens de quibusdam insuper scriptum
Domini recordantes, 495 1uod ego paratus agere quoddam, quod nominant Judicaium (1185), id est
omnimodis sui : Si offers munus luum ad allare decrctum, pauperioribus clericis (quorum causa
|
disset; ea procul duhio non omisisset in Iiinerario, (1182) Intelligitur Ambrosius Oltonis I cancella-
in quo collata eisdem beneficia accurate recensere rius, ad quem postea dedit ej)islolam 12. Hic signa-
et opponere maxime inlererat. Notum porro est, verat imperiale privilegium Ratherio datum die 5
beneficia, quce in sua inslilulione ei-ant ecclesia- Novembris anni prjeceiienlis 967. Hac foiie occa-
slica, militarium beneficiorum naturam induisse, sione idem Raiherius ipsi scripiitm retiquerat nuper-
cum in riiilitarium beneficiorum rationem ac for- G t rirne, id esl Qualitaiis conjeciuram, in qua censuras
main alicui ad vitam concedebantur, de qua re vide et criminaliones a cavillatoribus objectas expo-
sih^
not. 1056in//!HC»'an'itm.Sicex.gr. redditus ecelesiee suil. Nunc autem pejores criminationes opposiias
S. Vilalis, qui sane eranl beneficium ecclesiaslicum, indical, de quibus in Apologeticonum. 7, ait: Post
militibus suhinde assignati in militare benelicium tanta, lalia, lam fmaa, tam lurpia, lam incredibilia,
transierunt. Yide Inveciivamde translatione S. Me- el ipsi eliatn wtali mem conlraria, elc. Hinc porro
tronis num. 5, etibidem not. 641. Qtiidni cum eadem liquet prresens Discordiw opusctilum ad eumdem
beneficia ecclesiis, aul certo clericorum ccetui appli- Ambrosium directum fuisse; et hac eadem occa--
carentur, velerem beneficii ecclesiastici naturam sione ad ipsum forsitan misit etiam Judkalum, quod
repelerent?lla ergo Ratherius eos sui episcopatus discordieecausam fiiisse post pauca affirmal, quod-
reddidis, quos in militarium beneficiortim formam que chartw nomine kd eumdem se misisse tradil in
decem illis canonicis concesseral, in prislinam.na- laudala episl. 12, num. 4.
turam reslituii, cum eos a canonicis ablalos, duahus (1185) Anlea minatus fuerat, se beneficia, qure
memoratis ecclesiis et clericorum pauperiorum col- canonicis de suo concesseral, adempttirum.
legio addixit. (1184) Beatm Gen}irici,id esl ecclesire calhedrali,
(1178) De htis, id est de bonis et redditibus ca- quee sanclae Dei Geiiilricis noinine dedicata cst,
thedralis ecclesiae, quibus canonicifruebantur. Dum1 ecclesia autem S. Siephani prolomartyris altera
scilicet Ralherius horum reddituum eequius dislri- est post cathedraler.i praecipua. In harum vero ec-
buendorummnnem cogitationem deponeret, eistlem- clesiarum sive reslaurationem, sive ornaluni ejus-
que canonicos pacifice frui sinerel; beneficia sibii D modi bona ccllaia videntur; sicuti quamdain mul-
ab eo collala si auferret, nihil se curare respon- tam quibusdam clericis infliciam in reslauranda,
derunt. sive, quod verius est\, decoranda B. Dei Genilricis ec-
(1179) Illegalitates ea vocat, quae sunt contra ca- ctesia se coniulhse\ tradit in memorata epist. 12,
nones. num. 1. Quod porro ait, vel poiius reddidi, indicare
(1180) Qtiattior quidem sevmones depace agentes5 videtur, ea beneficia, quae canonicis in beneficioruin
supersunt, qui in Paschale anni 968 et posiea habitii militarium formarn' contulerat, et eisdem iiiilaia
suiU, nimirum serm. 2 de Pascha, alius de octavis; ecclesice.S. Dei Genilricis el S. Stephano reddidit,
Paschee, tertius post Pascha, et de Ascensione) fuisse bona, quccaniea ad eas ecelesias pertinerent.
secundus. Ex his vero, qui i» Quadragesima 'annii Alias vero eadem beneficia de suo dedisse jiatet ex
ejusdem recitati fuertint, nullus haclenus ad _nos 5 not. 1177. Conciliantur autem oninia, si consideres,,
pervenii. redditus omnium eeclesiarum , excepta ea portione
(1181) Monere scilicet non destitit, ut omnes r-e- clericis singularum| assignala, juris el dispositionis
direrit ad pacem. tum qui Leserunt, lum lresi: ett fuisse episcopalis; ac proplerea de suo dedit Ratlie-
qui Imserunl utique aliquos, non differreiit ad pacem1.> jliis, cum ea quoqiie dedil, quae S. Dei Geniirioi,
redire, recardanies prwceptum illud Domini; quod/ vel S. Stepiiano a fidelibus collata, juri episcopi ce-
ego paratus fui omnhnodh agere : Si offers, etc.,, debanl. «'
kisi vero non differrent, reeordantes preeceplum 1 (1185) Hoc Judieaium antea edidimus, ihidemque
illud Donsinidiceutis : Cum stalis, etc. *
explicavimus, qtue hic, compendio indicantur.
629 LIBER APOLOGETICUS. 650
scilicet lantum 496 perluleram laborem) r-jusdemA i «'giendo, el pacem veram iliornm cordibus inge-
ecclesiec, hoc est, presbyteris eapellanis, subdiaco- rendo, ut simul pacificari omnes mereamur crmi
nibus de secretario seplem, cantoribus seplein, aco- Christo. Quod si parvipenso quod Job (1189) quon-
lythis de secretario seplem, cantoribus quinque, dam dixil bealus, id esl : Causam quam ne sciebam
osliariis sex, non ut mihi fideliores tamen, sed in 43_f diligenlhsime invesligabam (Job xxix, 16)';
servitio Domini fierent promptiores, et cessante mihi miserrimo*contingat, quod miseris contigil, de
paupertalis occasione, studiosiores (1186) in Domini quibcs legilur, illis, quia [f:, qui] etiamsi ajjud Scy-
diehus ac noctibus fiereiu servilute. Invetcrata ila- thas causam dixissent, inculpati .absque dtibio di-
que hac jani per aliquot annos, nunc non quidem missi fuissenl (conveniat [/. conveniet] facienti J7.
ulferunt acta, sett quod nielius est pace ficla (1187), patienli] mihi nam ad flagella, ut dixi, in lanlum
discordia, pessima. non cessant mihi tendere paralo, quanlum dolor meus in conspeclu est meo
ut semper insidiarum, me tamen non ignoranle, sernper (Psal. xxxvn, 18), ille utique, quo et doleo
inolimina; el qui dicebant se noji curare, si qtiod quod peccato lalia patior meo, et rie pejora in fuluro
de meo habebant ab eis auferrem, neque ob Iioc jjatiar meluo) mihi, inquam, aliud non pcriinet
mihi minus fideles existerent, tantum eos de his agere, nisi vclle 49S optare, et indesinenter Deum
quibus eos interpellaveram inquietare cessarens; B rogare, ut cui (1190) fidelilatem j'urasse me reeolo,
securi nunc de niea cessalione (1188), de meo ab eis nunquara id facere conlingat, unde graliam ipsius
ob ingraiiludinem iliorum recepto me salagunt (per) irrecuperabiliter jierdal; sed illud polius ei divina
po(es(atem quorumdam palrociniis inquie(are. Me concedat pietas agere, quod et lric diulius feliciter
auiem ad flagella pro peccaiis meis subeunda para- imperare, et in futuro perenniter cum Cliristo faciat
lum Donrinus dignetur misericorditer respicere, et exsultare. Amen.
ab illorum insidiis clementer defendere; illis veniam
(1186) ld esl sludiosiores fierenl in servilule Do- de octavis Paschee num. 1, conqueritur, corruptas
tnini diebus ac noctibus. Non solum ergo die, sed quoque pecunia.duas patrim dominantes, ut ferlur,
eliam noele divinum offieiumhoc tempore agebatur. personas. Yide quae ibidem adnotabimus.
Confernot. 1145 in opusculum De cletich rebellibus. (1189) Hunc eumdem Jobi lextum hoe eodem in
(1187) Acherii edilio habebat pace facla. Novis- negolio repelit tum in epist. 11 ad Nannonem, luui
simi ediloris Spicilegii Acheriani emendatio placui(. in alia 15 ad Adelaidem impei*atricem, ubi causam,
Construe vero : llaque discordia hac non quidem de qua agebatur, non salis cognitam, decrelumque
nunc acta, ut ferunt, sed, quod melius est, inveleraia sibiconlrarium, se non audito, ex sola subreptione,
jam per aliquot annos pace ficla, non ~cessant, ut alque obreptione potuisse exlorqueri <significat.
semper, tendere mihi molimina pessima insidiarum, Conslrue aulem, etexjjlica : Quodsiparvipenso, elc,
me tatnen non ignoranle : ei qui dicebant, etc. C coittingat mihi miserrimo, quod contigit illis miseris,
(1188) Securi de mea cessatione, ab inducenda sci- de quibus legilur;, quia eliamsi dixhsent causam
licet nova distribulione reddiluum cathedralis eccle- apud Scylhas, absque dubio dimissi fuissenl inculpaii
siae, qua es. iisdem redditibus pauperioribus clericis (nam si coitiingat, convenietmihi patienti, in tanlum
provideret. Securi auiem inquit, qtiia iejus novee parato, ut dixi, ad flagetta, quanlum dolor meus
disposiiionis inducendce consilium abjecisse Rathe- semper esl in conspeciu meo, ille uiique dolor, quo
rius praese tulerat, cum beneficia abs se- collala ca- et doleo, quod patior talia pro peccalo meo, et metuo
nonicis adimere, ut ex his pauperioribus clericis ne paliar pejora in fuluro) si coniingat, inquatn, id
Judicaio prospiceret, satius duxit, quain ipsi cano- mihi; non pertinel agere aliud, nisi, ete.
nicis illa nova disiributione molesliam afferre. Hac (1190) Construe : at ei, cui recolo mejurasse fide-
aulem in re cum illi essenl securi, quoruindam pa- litatem, id est Ottoni I imperalori, nunquam contin-
Irociniis per poleslatem apud imperalorem inquie- gat facere id, unde irrecuperabililer perdal graliam
lantes Ralherium, ipsum Judkatum destrtiere, et tpsius (Dei); sed pietas divina ei potius concedat
ablata sihi beneficia restilui nitebantur. In sermone agere illud, qued, etc.
v TtQt_3 FICJPJ
jfes^*fc^3* _Sfl*
|[!___t__
(__T
iPi
LIBER APOLOGETICUS (1191).
499 Cavillatori non tnodoactuum alque sermonutii, D hmc universa, ihnoris Jesu jugulo modkum lactus,
sed ei inlenlionumsuaruni indeficuo, fautori ac de- perferre, quam hh cedere promplus.
fensori adversariorum cuidam prwcipuo, Rathetius Tanta me vestra illa urbanilas, quam (1192) de
(1191) Editus est ab Acherid ex codice Laudu- initium Novembris anni 967 ; hoc opusculum rejici \
nensi. Scriptus sub finem Quadragesimee anni 968. debel in finem Quadragesimceanni sequentis 968, qni
Finem Quadragesiraceindicant, verba num. 7 : Mis- ultimus episcopatus Ratherii fuit. CaviIla(or, cui
sarutn solemnia in ipso 'eliam prwsenthsimo Paschd responde(, inter canonicos recenselur num. 4. Yide
celebrari. Cum porro num. 2, mentio fiat imperalo- not. 1205.
ris, qui Yerona discessurus, Ralherio pecuniain (1192) Marlianum Capellam intelligit, cujus saly-
credidit, qua perficeretur seu polius reficerelur S. ram in novem libros dis(inc(am, et parlim prosa,
Zenonis ecclesia; ille-aulem Yerona discesserit sub partim vcrsibus digestam, in scholis juventuli pra-
651 RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS I. fiSQ
Martiano cceterisquehujusmodi trahitis, quorum me A _ aliquas, isto relielo, qui coromissus meee esl hdei,
tahto fore haud diffitcor securum atque ineupidum, 'opere, possem eleemosynas facere) ej"usobligurierat
quanto in me illud cadere vereor posse nonnihil non dico polentia, nego violentia, sed certe proesen-
elogium, quod jam olim de quibusdam; s'emperdi- lia. Et, o quam veraAurelii illa sententia (ADG.serm.
cenles, el unquam ad cognilionemverilalis venienles 46, n. 27)! qua falur temerariis judiciis fore omnia
(II Tim. III, 7), esl veracissime, utet de vobis valet, plena. Cum enim sanctus et non dispar illi asserat
pi'olatum : tanta, inquaiu, me afiicil heec eadem Gregorius (Moral.iin Job,\. xxxv, c. 10), quodnun-
ineplissima, imo pernulla philoeompiceQQQ urba- quam propter obedientiam malum sil faciendum,
nitas veblrcc, anguslia, ut dum colloquimur, gra- nonnunquam vero bonum intermitlendum ; quis va-
vaiissimus; dum apiculos, vel intptiunculas quas- leat credere, ul pecunia ab illo credita, cui esl tam
dam"plus aloes quam mellis, plus veneni ceriissimi sancle juratum, alio debuerit expendi, quam prccce-
quam salutaris anlidoti gestantes mihi miditis (ut pisse jjlacuit ilii? Pauperibus, inquit fuscator, ut
utique modo pernequam famulum, ne vobis Ioque- ille quondam Christi eensuit proditor (Matth. xxvi,
relur saltem, nedum aliquod juvaminis a vobis exi- 9). Sed vellem scire, ubi nam illi sint pauperes.
geret, optarem prohibilum) confectissimus adeo Nam (1194) censu ilatenus pauperes, ut pro eis
reddar, eum Psalie illo ut libeat uti de multis, de ]__ ] reslructio deberet ecclesiarum (etiam si ex meo, ut
vobis specialius quoque vociferari nolissimo : Nar- debuerat, fieret) remanefe, nullos, gratias Deo, hic
rnverunl mihi iniqui fabulaliones, sed non ut lex lua, esse comperio, nisi (mirabile dictu, iiicredibileque
Domine (Psal. cxvm, 85). Yerum a vobis compul- auditu) me, et quos alere ut domesticos debueram
sus, cum pro temporis [id csfpaschatis jam immi- ipse. Sed puto, quod apud vos non alantur uisi ab
nenils] congruentia gestirem nunc saltem existere episcopo pauperesi Sed hoc istic neeesse non esse
ferialus, [subaudi debeo] quantulunieunque apologe- clamat liberalitas (1195),qui istam incolunlpalriam,
tictim diclilare. omniiim, ne eligas cui misereaiis, pi*teceptumcom-
2. <him gloriosissimus hinc abiisse disposuissel muniter observautium, el usque ad crapulam et
Augustus (Olto I), credidit fidei meee quiddam ar- ebrielatem [id est pauperes] eos con.tra Dei compek
genti, ex quo (1195) perficere deberem basilicam lentitim ante horari quoque praeeepium, cum dehe-
francti Zenonis, peculiaris, ut scitur, nostri patroni, rent et ipsi rsolcmne cuslodire, ut cceteri fideles,
501 postquam scilicet omnia, de quibus habueram j'ejunium.
victilare (ne dum superfuisset, unde, ut suadelis, 3. G-vero uiinam qui non amplius, sallem ul ego,
positam ex Gregorio Turonensi aliisque medioeaeta- jQ S. Zenonis basilica, cuj'us quidem turris construi
tis scriptoribus notarunt viri erudiii. Lege Fabri- coepit (antum seeculosequenti anno 1045. Cum vero
cium, Bibliolh. Lat. lib. m_.c. 15. Haecprima valde inter ecclesias ab Hungaris incensas ac dirulas
prolixa, et ob prolixilatem atque synlaxim perob- illam S. Zenonis, quee in suburbio sita erat, Pan-
scura periodus ut inlelligatur, paucis ejus sentenlia vinius referat libro quinto Antiquitatum Yeronen-
proponenda est. Cavillaloris colloquia cum Rathe- sium c. 25; duhitare licet, num. pro perficere le-
rio, quee ineptam urbanitaiem praeferebant, et seri- gendurn sit reficere.l Enimvero solam reslruciionem
pliunculee ad Ra(herium direclae, quce aloe polius ecclesiarum post nonnulla commemorat; et clarius
quam melle erant refertce, ita istum confeceraut, ut num. 3, dum a cavillaioribus pauperes preelatos ira-
jpsi cavillatori aptare posse crediderit illa Davidis: dil necessitati resiruendi basiiicam, S. Zenonis basi-
Narraverunt mihi iniqui fabulaliones, elc. Construe licam restruendam designat, in eujus restruclionem
vero sic : Illa tanta veslra urbanilas, quam irahitis pecunia ab imperajore collata, in pauperes potius
de Marliano el cwteris hujusmodi, quotum haud dif- conferenda a memoralis cavillatoribus credebatur.
fiteor me fore tanto securum atque incupidutn,quanto Mox construe sic: poslquam scilicet ejus (imperalo-
vereor illud elogium posse nonniltil cadere in me, ris) no» dico potentia, nego violenlia, sed certe prm-
quodjam olim veracissimeprolatum est de qtiibusdani, seniia (nirairum obingentes hospitalitatis sumplus).
ut et valet de vobis ptoferri: Sempcr dicentes, et obligurierat omnia, de quibus habueram victitare, ne-
nunquam ad veritatis cognitionem venientes; hmc dum superfuhset, unde possem facere atiquas etee-
eadem, inquatn, tanta, ineplissima, itno pernulla tnoiynas, ut suadelis, reliclo islo opere, qui commis-
urbanitas philocompim (id est vanee gloricc)âfficii,j, sus esl mem fidei. Nihil in textu immulavimus, nisi
me, ut dum (ego) gravathsimus angustia (et vos u quod scripsiinus aliquas, ubi legebatur quas.
jnvicem) colloquimur, dum mittilis mihi apiculos, (1194) Construe : Nam comperio hic nullos (Deo
seu scripta, vel inepliunculas quasdam geslaniesplus gratias) esse ilatenus.pauperes censu, ut pro eis resiru-
aloes quam mellis, plus veneni certissimi quatn salu- ciio ecclesiarum deberet rethanere (seu relinqui),
laris anlidoti (ut utique tnodo oplarent prohibitum eliamsi fieret exmeo, ut debuerat; nutlos, inqttam,
famulum pernequatn, ne saltem loqueretur .vobis, ne- hic esse pauperes nhi me, et eos quos ipse debueram
dum exigerel a vobis aliquod juvaminis) reddar adeo alere ut domesticos: mirabile diciu, et incredibite
confeclissimus, ut libeat cum Psalte illo nolissimp audilu.
vociferari uti de multis, specialiusquoqtte de vobis : (1195) Construe: clatnal tiberalilas omnium, qui
Narraverunt mihi, etc. Famutus pemequam, qnem incolunl palriam htam, omnium, inquam,commnni-
optarel prohibilum, necum cavhialoiibus loquere- ter observanliumprwceplum : Ne erigas cui misere-
lur, nedum exigeret ab ipsis auxilium, nescimus, an ris, et cotnpeiieniiuriieos (pauperes) anie horamquo-
sit ipse Ratherius, quippe qui se in ea, qua jireme- que usque ad crapulam el ebrielalem contra prwce-
batur angustia, colloquiis et scriplis eorum grava- ptum Dei; ctttn et Iipsi deberentcuslodire solemne
lum, non levatum queriiur. Nee moveat adjectivum jejunium (id est quadragesimale), ul cmieri fideles
pernequam : se enim idenlidem veluti sceleralissi- custodiunt. Tria hic notanda : I. solemne jejunium
inuhi traducit. vocat quadragesimale, quo hoc opusculum scriptum
(1195) Hoc seilicet tempore nondum perfecta erat probaumus not. 1191. II. paupcres eliam uleijfideles
653 LIBER APOLOGETICUS. 654
niodos a bealoGregorio preefixoserogandi cognosce-A dituri: Venile,bettedkti Pattis mei, peraptte regnum
ret, approbaret, diligeretillos; inveniretproculdubio (Ibid., M): nediim quod ab alio quolibet eis est
el lalibus, quos Domini noslri basilicam restruendi , delegalum, nobis commissum, ipsis aufei'alur, et
necessitati prceferiis, eleemosynamdivinilus omuino illis couferatur; cum perspicacissime (1200) de "eis
negari. Da enim, ait, juslo ; -et ne suscipias pecca- Sapientice liber : Prohibe punem illis dare (Eccli.
loretn (Eccle. xn, 2). Quo (1196) ulique preecepto, xu, 6), contineat gQ)3 dictum : el Apostolus de
el quibus censum imperialem tribui suadetis, repel- hujusmodi domos, cum manibus victus aliquid scili-
luntur peculiari pro culpa : g(fJ2_el bealus Zeno, cel valerentacquirere, circuientibus censuerit : Qui
quem jraudari sibi concesso contenditis pretio, ad non operalur, inquiens, nec manducet (I Thes.
recijiiendumpro justitia assumilur propria. Fratrem m, 10).
enim in sede majeslatis sedentem (1197) appellan- 4. Quid magis? Maximum instare mfhi cerno
dum credi competi( ipsum, quam aliquem talium, undique prcelium. Non oscilando, fateor, estad
quihus insuper, ne audiant: Dhcedilea me, malc- Deum clamandum : Fac mecum, Domine,signum in
dkli, in ignemmlernum, qui paralus est diabolo et bonutn,ut videant qui me oderunt, et confundanlur:
angelisejus (Matlh. xxm, 41), nonnihil est formidan- quoniamlu, Dotnine, adjuvhli me, el consotatusesme
dum. Non fratribus eniro, sed magls perextraneis B (Psal. xxxv, 17). Quidam enim sive putatis, she a
inienlari maledictio cerniuir lalis. Cum vero de se niagis confictis, me jaculant criminibus. Quidam
mammona iniquitatis ob boc amici sint faciendi, ut bona, si qua videor agere, sinistris interpretalioni-
nos in mterna recipianl iabernacula (Luc. xvi, 9), bus non desinunt inluscare. Tolerabiliores al judico
cum non diclum sit mittant, sed recipiant; pensan- eos, qui riralicum innegabiliter exstent, mala male
dum quiinos, si ex nostro quoque faceremus, potius seu licta seucerta proferunt; quam qui bona, boni
quirent in ea i'ecipere, sanctus ulique qui cum dum affeetant videri, si qua niihi cernuntur inesse,
judice audituros judicaTjit, Venite, an isti, quibus maleproferentes, candidum nigro delurpant colore.
dicetur, Dhcedile. Pauperes ergo spiritu hac aucto- Sed prudentissime, rogo, edicas amice, impensce
ritate sunt eligendi; ipsorum esl enim regnum cwlo- quceconslruendis vel reslruendis, ne dico ornandis,
rum (Luc. v, 5) :quod nobisvidelicet si volunl pree- conferuntur ecclesiis, non tibi videnlur erogari pau-
stare, credimus,possunt, ut utique sutim. Quis enim peribus? Quorumnam enim commodis prosunt?
qtiod non habetalicui conferl? Quis quod suum est, Nonne eorum qui slarenl sub divo, sole lorreretitur,
non cui volet est potis largiri ?Nec hoc dicimus",ut imbre madescerent, gelu frigerent?- Quorum vero
naturee comnjunionemnegligi in aliquo, sive juslus," major pars inlrat ecclesiam, divitumne, an egeno-
sive iiyustus ille sii, suadeamus, sed ut genuinum C rum?MilIibus [f, millia] (1201) ergo domum ab his
(1198) vestrumnos ita rodenlem pisUHohujusmodi tribus incommodisluentem providere ulriusque ho-
conteramus. Onmibus enim cum noverimusbenevo- niinum qualitatis quod esse melius reris; an si ali-
Ientiam ob naturre similitudinem impendendam; cui concedatur vilissima vestis? Irabrices seeculo
domesticis tamen fidei (Gal. vi, 10), per quos deri- consencscentes, lapides mundo ipsi coudurabiles,
\atur ad domestieoseiiam Dei, specialiusperpendi- univei*sitati,quam panes in stercus illicoconvertibi-
nms exblbendam: ae per hoc (1199) nulli valeo, les pracstare alicui? Muta fiant labia dolosa, qum
etiam ipsi, suadeat si, angelo credere, aeceptabiiius loquttnluradversusjustuminiquilatetn (Psal. xxx, 19),
Deo existere, propria noslra substanlia ut eis proul non me putetis hic justum appellatum, sed qui
babiliter tribuatur, quibusiiicelur : Iie, maledkli, in: dixit: Vm,qui -dicilis bonum malum (Isai. v, 20).
igncm~mlernum(Mallh.XJLV,My; negleclisquisuntau- TJtab araicitia (1202) caeterum quod suum est exi-
cceleri,idem jejuninm custodire debere iradit: undes (1199) Construe : ac per hoc non valeo credereulli,
in synodica num. 15, solos parvulos, et settio gravii etiam ipsi angelo, si suadeat exhtere acceptabilius
confectos, atque infitmos a Jegejejunii excipit. III. Deo, ut proptia nostra subslatttia probabilileriribua-
aniehoram nonam intcllig.it,ad quam usque in qua- lur eis, quibus dicetttr : Jle, maledicti, in ignem ceter-
dragesimajejunium servandttmex mitioii disciplinai D 3 num, negteclisiis, qui suttl audituri : Yenite, elc.
docuit in Iaudata syuodica num. 15, el serm. 2 dei (1200) Construe : cum perspkacissime liber Sa-'
Quadragesiraa num. 5 et 5, Porro ante liorumjeju- pientim continealdiclutn de eis : Prohibe panem illis
nii tempore' ad crapulam usque e( ebrieiatem pran- dare; et Apostotus censueritde hujusmodtcircumve-
diis' solemnibus nonnullos incubantes perstringitt nienlibus domos, cum scilicetvalerent acquirere ati-
eodem sermonenum. 1. quid victus manibus : Qui non operatur, etc.
(1196) Construe el explica: Quo ulique prwcepio, , (1201)' Conslrue : Quodergoreris esse melius, pro-
et pro peculiari culpa repelluntur ii, quibus suadeliss videredomumtuenlemmillia Itominumutriusque qua-
tribui censumimperialemmihi creditum pro restau- lilalis ab his tribus incommodis(id est ecclesiam
randa basilica S. Zenonis, et pro justitia propria% tuenlem a sole, ftb imbre, a geiu); ansivilhsima
assumitur ad recipiendumB. Zeno, quemconlentiitis s vestisconcedatur alicui? Prwstare universilaliitnbri-
fraudari
' pretio sibi concesso. * ces (id est (egulas in modum canalis excavatas,
(1197) Acherius edideral sedeniis. Italice coppi) consenescenlessmculo, lapides condu-
(1198) Gcjmtiii"dicildenles intimi, ut notavit Ci-- rabiles ipsi mundo, quam prmstare alicui panes iilico
cero lib. n. De natura deorum c. 54. Eorum adversii converlibilesin stercus?
aculi morsu dividunt escas, intitni autem conficiunt, , (1202) Construe : « Cceterumulexigam ab amici-
qui genuini dkunlur. Hinc genuhto roderepro delra- tia quod suum est, quam haud inficior vos semper
liere, dictis mordere. Genuinum fregit in iltis apud1 monslravisse mihi melius dando, quam consiliando
Persium Sat. 1, vers. 115. proferens aliquid recognoscibile(siquidemnon dubito
653 - RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS I. 63G
gam^ quam vos semper inelius, dando, quam consi- _4hwc per presbyteros et diaconos<(Hmc in edit. non
liando, mihi haud irificior monstravisse, recognosci- exslant). Yerum Iiaecalias (V.part. l De Conlemptu
bile quid proferens (siquidem proferenda vos optime canon.n. 5). j
non dubito nosse) cum quidquid ecclesiee confertur, 5. Ad propositum sane quiaj*uvatredire, portione
Sanclum sanctorum sit Domini, et ad j'us pertineat clericorum victuque ponlificibus delegato exceptis ,
sacerdotum; g@4 1u°d utique [/. id utique] sic de illis quee restant duabus parlibus cofisilium a
resolvendo inlelligere nie prolitcor, ut quidquid Do- vobis expeto. EProrsus totum nam cum pascere ille
mino offertur sanclum esse dicam, el ad usus dele- debcal gregem, et animaliter scilicet, et, opus si
gatum, non v6ro quorumlibet, sed sanctorum, qui fuerit, corporaliter, cui dictum esl : Si diiigh me,
utique in nostris domiciliis aut requiescunt, aut pasce ovcsmeas (Joan. xxi, 17); ad idque illa tenia
speeialius venerantur: usus veroeorum, ustis eis sit pars sit delegata eumque, Deo gralias, nec fames
famulanlium. Et quia illis sacerdoles specialius palriana oppiimai, et plures sint qui elere valeanl,
debilores sunt famulari, in jure ipsorum quod est quamqui eleemosynaliler ali (1204) indigeant; eccle-
collatum convenienter debere consislere; quod la- sicevero islius palriae passim aut iiicendio pagano-
men in quatuor partes dividi sancli preecipiunlcano- ruiu, aut incuria pseudoepiscoporum, sint universas
nes : quarum scilicet una vielui est pi-aesulisdele- B autpenilus diruloe,aut magna ex parte deslructce;
gata; altera provisioni [id est disposilioni] ipsius ad cumque ex jirima et jsecunda parte, tertia elquarla,
basilicas ulique struendas vel resiiluendas commissa'; si necessiias instarel, debuissent fulciri; secunda
lerlia ad usus pauperum similiter commendata; (1205) cum maxime \%Q\%indigeairelevari, mihique
quarla clericorum necessariis deslinata i cui vero necessitas inculcet hujusmodi,quid qucesodecernilis
vos censealis, quocso, commissa? Connivere (1205) fieri? Ad illam enim tertiam adjutores habeo iunu-
ceeterum, ut canonicus ipse [subaudi es], canonices meros, ad quartain eosdem sibi providentes supra
si non dedignamini regulae; (quod) omnium eccles-ia- rectum etiam ac sufficienliam _clericos; ad (1206)
sticarum rerum disponendi episcopus habeat pole- istam secundam cum voceuli illius possim Marlhce
slatem, haud dubito habealis quin respondere. Ubi dicenlis : Domine, non esl libi curw (Luc. x, 40),
vero ad .ptochia, xenodochia, caeterorum vel hujus- «_;uodvicini omues relinquunt me solum, et insuffi-
modi offlciorumerilperventum; Eugenii vobis, reor, cieiUissimum basilicas dioecesis nostraevel levare,
quod satis pateat in decretis ita diceutis senteulia : velrelevare, et, si non datur, ornare. Insuper,
Per solliciludinem ephcoporum dispensenlur omnia si quid facio (1207), illos etiam, amici qui affeclant
vos optime nosse proferenda) cnm quidquid confer- C ad illam terliam, in est ad pauperes sublevandos ha-
lur ecclesiae],sil sanclum sanclorum Domini, el per- Jiebat adjulores innumeros, quia, ut proedixit num.
tineat ad jus sacerdotum; profiteor me inielligere 2, magna erat in Jhanc rem omnium Yeronensium
id utique resolvendo sic, ut dicarn esse sanclum liberahlas. Quarlam autem parlem clericorum neces-
quidquid offertur Domino, el esse delegalum ad sarih, seu neeessibuibus, deslinalam idcirco eosdem
usus, non vero quorumlibel, sed sanctorum, qui uti- sibi providentes supra reclum eliam ac sufficienliam
que, i. etc. clericos habere ait, quia, ut alibi queritui', polen-
(1205; Construe : u Cceteriimsi, ut ipse canonicus tiores clerici fere omnia sibi devorabant. .
es, non dedignamini connivere regulae canonicce; (1206) Exjjlica :' Cum ad isiam secundatn, id est
haud dubi(o, qtiin haheatis respondere, quod epi- ad ecclesias strueridas, vel i*estruendas, possim uli
scopus habeal potestatemdisponendi omnium rerum voce iilius MarllusUkentis :Domine, nonest tibi curm,
ecclesiaslicarum. * Hic autem canonicus cavillator, quod omnesvicini relinquunt me solum, elinsufficien-
cui Ratherius respondet, quemque in tilulo vocavit thsiinum vel levare, vel relevare, et, si non datur,
fautorem ac defensorem adversariorum prwcipuum, ornare basilicas dimcesis nosirw. Hic vicini inlelli-
non Yeronensis, sed alius ecclesice canonicus guntur homines incolceejusdem vici, seu, uli -voca-
fuisse videtur ex verbis num. 2 : Sed puto, quod mus, viciniee. &ic[eliam in Dhcordia num. 7, mist
apud vos non alantur nisi ab ephcopo pauperes. Sed eh vicinorum quosdam. Se aulem insufficienlhsimutn
hoc islic necesse non esse ctamat liberalilas, qui affirmat ad restruendas ecclesias, quia cum plerlqtie
islam 'incolunt palriam, omnium. Priori sententia ecclesiarum reditusob inlolerabilem ejusaevi abusum
sermo est de pauperihus apud vos, qui .ali putaban- D precariis, commutalionibus, libellariis contractihus,
lur ab ej'us loci episcopo; et in sequenti senteiuia aut beneficiorum militarium nomine alienaii essent,
adverbio "tslic distinguuntur a pauperibus Yeronen- ut in Qualitatis doniectura conqueritur, episcopus
sibus, quos non egere subsidio episcopi Yeronensis autem mullis prcesertim bospitelitalis sumplibus
clamabat liberalitas omnium, qui istam incoluni pa- gravaretur; ipse ad pauperiem redactus erat.
iriam. (1207) Conslrue el explica : Insuper si quid facio,
(1204) Editio Acherii atii mendose. Novi editoris pro ecclesiis scilicet reslruendis, illi etiam, qui affe-
emeridationem recepimus. Mox paganorum nomine clant putari amki] solent viiuperare el indicare melius
Hungari designantur, qui hoc sceculo frequenlibus profligasse, id est in alienumusum et non necessa-
irruptionibus in Ilaliam, noslree pi*eeserlimdicece- rium, ut mox explicat, dissipasse: Quod est utique
seos ecclesias incenderant. Yide Panvinium lib. v. dicere, Vanus est \qui servit Domino; quod esl prmla-
Anliqu. Yeron. c. 25. Ralberius ipse Hungaros ex- lisse inceriitudinem cerliiudini; quia scilice( cerla es(
presse nominat in Decreto de abbaliolaMagonziani : ecclesiarum necessUas, pauperum aulem, quibus iili
Incensoab Hungaris cwnobiolo.Pseudoephcopi aulem volebant parlem ecclesiis dehitam tradi, necessita-
sunt Manasses et Milo, qui Yeroriensem sedem \i- tem incertam deiride affirmat; quod est anietuthse
vente Ralherio occupaverant. peccaiores (quos antea dixit esse pauperes crapula:
(1205) Secunda, id est illa pars ad ecclesias per- et ebrietati indulgentes) Sanctissimh (qtiibus sciiice.t
tinens, maxime indigebal relevari, seu refici. Moxin ecclesieenuncupatae sunt); el asiruxisse, quod Deus
vulgalis incu/ca/, ubi inculcet corrigendum fuU. Dein pluiis habeal crapulam ilhrum, quam gloriam islc-
637 - LIBER APOLOGETICUS. 658
pulari, vittiperai*e,et profbgasse melius judicai*e,A sanl, lyranno alicui, a clericis liod.fi suis privile-
quod esl ulique, Vanus est qui servil Dotninp(Ma- gium episcopalis defertur honoris. Omnes suos sibi
lach. iii, 14), dicere; Incerlitudiiiem certitudini sulvjeclosambiunl habere pontifices, omnesdure au-
praelulisse, peccatores sanctissimis antelulisse, et diunt dicenlem, cum episcopos cogilant,Dominum:
quod illorum crapulam quam istorum gloriam plu- Non est discipulus supra magislrum (Matih. xx, 24).
ris Deus habeal, aslruxisse; ut vos utique agilis^ Omnibustamen idem sit (1209) dtim pervolupe, cum
rnelius dicenles fuisse, ut illis duobus, .egenis scilicet suos sihi snbjeclos compellunt honorem eliam, qui
aique clero, nohis partim sua provisione, partim non debet [/"., debetur], hoc exemjjlo deferre: Quw
aliorum largitione non adeo indigentibus, quod ha- vullh ut fucianl vobis homiries, et vos facite illis
beo eleeinosynaiiter.dispensarem ; el islam secun- (Luc. vi, 51). Similiter propinatum non haurientes,
dam, id esl [supple ecclesiarum] siruendarum, vel amanler audiunl, dum legilur: Palres nolilead ira-
reslruendarum necessario pariem omnino neglige- cttndiam provocare filios.vestros (Ephes. vi, 4); et
rem ; hocque exstitisse non solum cogitatis, sed et hoca nobis minime observari, cum ab eis quod Dei
loquimini, melius. Quis ferre tantum nefas queat aul-noslrum esl exigimus, conquerunlur. Surdescunt
auditus? Non est amici, sed inimicissimi persuasio, cum audiunt : Filii obedite parenlibus pef omnia
fateor, talis. J_ (Coloss.m, 20). Toleranlius audiunt Obsecra, quam
6. Faulorem caeterumte, o amicissime, omnium Argue, vel Increpa. Parvipendunt, cum malediclio
inimicorurn meorum prcecipuurn licet verissime Cham patris verenda prodenlis super eos intenditur
dixerim ; cum non sint alii nisi rehelles ipsi Domino, (Gen. ix, 25) : magni ducunt, dum aliqua infamia,
qui me ita laceranl cleiici, non adeo forle succen- vera sit aulfalsa, nobis impingilur. O enim (islicut
seo. Siquidem hoc non mei, sedvestri episcopi odio me specialius ipse dissignem) o miserum me, ver-
vos agere procul dubio scio. Exceptis eniin qui ad bum diebus' meis factum in Israel! Quod qui-
episcopatusaspiranifasligium, isconsensus omniura cunque audierit, linniant atnbw aures merilo iliius
pene esl clei'icorum,Titlibentiusaudiant §OQApo- (IV Reg. xxi, 12). <•
siolum dicentem : Non domhtanlesin ctcro (1 Petr. v, 7. Posl tanla enim, talia, tam fceda, tam turpia,
5); quam : Prmcipe hwcet doce (I Tim. iv, 11); vel lam incredibilia, et ipsi etiam eelaii meoe contra-
alium : Hwc loquereel exhorlare camomni hnperio; ria, quoe balsama dihorno (1210) (et puloquodnon
nemo le conlemnat(Tit. n,"15); el: Increpa illos dufe adeo illibenier audistis) ad quam vesaniam QQJ vestri
(Til.i, i5);elalia hujusmodi similia, quee (1208) illius Martianistee (1211)pro eesserit lemeritas nu-
si profero : Slullus lolum. proferl sensum suutn perrime, horret edicere, ne peslifei*a_cohors hoe
(Prov. xxix, 11), opponi mihi valere non nescio. C veslra inficiatur fetore, quod fulurum non discredo
Nulli enim nisi potentissimo, dilissimo, feroeissimo, certissime. Nam post omnia illa, cum saliem ad co-
ac per hoc secundum se nec episcopo, sed, ut mus- mi(aluni (1212) sine licentia nieiire ausum canones
nim;utvos ulique agitis dkentes, melius fuhse, ut erat. Marlianisla igitur, quemhic vellicat, forteerat
eleemosynaliterdispensaremquod habeo illis duobus, aliquis clericus sibi infensus, qui ejusdem Marliani
egentssciltcet alque clero. non adeo indigentibusnobis studio et stylo maxime oblecfabalur.
parlim provisione sua (id clerum respicit, cuisua- (1212) Comilaius impei*atoris curiam signiftcat,
porlio assignala erat) parlim largilione aliorum (id sive eum locum, ubi imperalor exisieret. Dc profi-
pauperes polissimum langil), et oninino negiigerem ciscentibus ad coniilatum vide, quae slaluerunt con-
parlem islam secundam, id esl islam parietn ecclesia- cilium Sardicense can. 8, 9, 10 et 11 colleciionis
sum necessario struendarum vet -restruendarum; et Dionysianoe,et codex Ecclesiae Africancecan. 106.
nbn solum cogitalis, sed el loquimhii hoc exsli- Hinc etiam Zosimus papa in Commonilorio ad
thse melius. Quis audiius queat ferre lanlum nefas? presbyleros etdiaconosRavenncc constiiulos, de qui-
Tatis persuasio, fateor, non esl amki, sed inimi- nusdam suis clericis querilur, Qui conlra eanones.
cissimi. adversttmnos adcomilalum, nescioquaaudenles tetne-
(1208) Construe : Qum si profero, non nescio -iilaie,he no/«eraH(.Deposilionis.aulempoenadecreta
valere opponi mihi V Stultus profert lolum sensum legilur in concilio Antiocheno can. 11 et 12. Quid
suum. p porro hic comitatum ingerit, ubi delegatione ad Ro-
(1209) Construe : Dutn tamen omnibus idetn sit manum poniificem sermo est? Canonicos sub finem
'
pervolupe,cutn compelluntsuos sibi subjectos deferre anni 967 missum direxisse ad imperalorem, ex
, honorem, etiam qui non debel, hoc exemplg: Quce opusculo De clerich rebellibus liquet. Forte idem
vullis, etc. For(e pro debel corrigendum es( iebelur, canonicorum legalus, qui imjjeratorem adiit, Roma»
vel supplenduni,<_!«' non debei deferri. In fine numeri num quoque ponlificem convenil; et idcirco comi-
legebatur, quodcunque audieril, ubi emendandum latum cum Romano ilinereRatherius jungit. Rescri-
fuit, qttodqtticunqueaudieril. ptum autem ponlificis consequi non poluit nisi sub
(1210) Locus hic perdihieilis esl. Horno significat Quadragesimam anni 968, cujus nolilia Yeronam
hoc anno. Num balsama dthorno criminationes sibi nuperrime allata, id est paulo anle Pascha, cum
recens impaclasironice vocavii, quasi balsama hujus Ralherius Apoiogeikum scripsit. Acritts scribendi
anni? Certe sensus est. Posl ianla, tatia, tam genus, quo auctor hocce faclum exponit, condonan-
fwda,etc, quaemihi opposuistis.Anlea enim num. 4, duni est homini, qui per se in scribendo acei-bior,
dixeral: Quidam enim sive pulalh, sive a se magis lmjiistemporis moribus, et ipsa improvisi rescripli
conficlismejaculanl criminibus. noviiaieexacerbatus,cestuquodam abrepius scripsit.
(1211) Superius num. 1 notavit, urbanitatem Is quidem in canonicorum reddilus* sese nolebal
quamdam scribendi, qtiam a Marliano, inquit, cmle- inlromittere, utipsos, aul eorum partem_slbi vindi-
risque hujusmoditrahith, ubi indicari animadverii- rarel, aut aliis largiretur. Yidebat, dolebatque, ea
mus Mariianum Capellam, qui lunc in scholis usui qucecalhedrali ccclesicecollata fueranl aeneratiicr,
I
659 RATHERH EPISC. YERON. OPP. PARS l. 650
deeernerent deponendum, inaudita unquam temerita- A piensi quondam clamalum) Yeronensium ego ipse sl
le,veiialemillam, utaitSalIustius(DeBe/(. Jugurlh.), sum, eum episcppus superintendens intei-prelari
adiens urbem, pretio, ul omnia antiquitus, ibi eraptas dicatur, quibus superinlendo, qui suppositum omni-
, quasi aposiolicas deferens litteras, anathematis lam busmevideo?Hislie,qui, dummonogamosfore(1216)
me, quam successores omnimodis meos eo mullavit adulterium publicum, dum illegale utique con-
muerone, ut quivis abhinc episcoporum, si de cleri- jugium sit, trigami esse, et (proh pudor!) 5©9 qua-
corum se infra mitleret rebus, perpetuo, ut aiunt, drigami, et bocjpresbyteri et diaconi, cum bigami
anathemate foret damnalus. Res vero cum proprie ex laicis nequean!t saltem fieri clerici, pro nihilo du-
jnvisibiles dicanlur subslantice; illoulique innuente, eunt? qui dum negotiandi legant sibi interdiclum
qui nomen parlem orationis corpus aul rem signifi- omnimodis usumj usurarii temeranter existunl? qni
canlem definivit quambreviter esse; queespecialius fidem adeo abjuraverunt, ut perjuros se esse mul-
res (1213) sunt clericorum, quam animeeillorum ? toties nec negare dignentur? qui collata ecelesiae
Dum tamen et hinc haud ambigam me non irrepre- generaliler, tam| specialiler sibi usurpant, ut illis
Iiensum abire, quod scilicet dubio religionis hoc loco exceptis, qui Scribarum et Pharisceorum rilu aliis
adhibuerim teslimonium auclorisethnici,quo'(1214) praeeminent, caeleri, me ab imo cernenle, nec suf-
tamen Apostoli suffragio nitor, ad Titum contra B fragari quiddam valente, inediae pesle vehementer
vaniloquos el seduclores dicto ulenlis, irremorsi sic laborenl? qui pugnis, vel polius eestibus, ul hoc iia
ut non ealis. Clerici al vero ipsi cum sint corpora- pro Yirgilianis dictum sit Entellinis (lib. v JEneid.),
Ies, clericattis dum ipse incorporalis, ab omnibus in gremio Ecclesiee inter se dimicantes, violare
rebus g©@ eorum si abslineo, ut corpora, ut sub- eatenus (uti modo Marlianista insliganle vestro est
slanlias eorum sumptui delegatas, ita et animas factum)uon verealur templum Dei viventis; utnisi
ipsorum, ipsum insuper clericaium, dumresutique preesentialiter reconcilietur, missarum solemnia, in
sint, ceque negligenda innulantissime colligo. Ipsce, ipso etiam praesentissimo Pascha, celebrari legibns
inquam, res, personce scilicet ipsorum, eum in ani- in ea interdicatur? Quorum aliquis diaconorum cola-
mabus maxime, ulprotuli, constent eorum, cceleris phizari presbyterum Ordinarium (1217) coram se
specialius rebus dum hoc analhemale niihi sint in- (per) servum feciltante fores ipsas ecclesiaj super-
terdiciae, ademptam mihi esse omnino eorum cum bissime suum. Ad summam eine (1218), qui sine
rebus omnibus absque dubio curam perpendo. llic licenlia mei Romam profeelus, egit ut analhemate
si potestis Igitur, aliquid consilii date. Si enim ana- super me jaeulato lalium mihi interdiceretur cuncti-
thema sedis apostolicae parvipendo, preeter aliud modis quaeslio?
quid haud parvi ducendum, pessimi exemplipontem C 8. Hujusmodi et alia innumera, neque minora
omnibus sterno. Si non : missam saltem eis (cum inemendata, dum facultas non sequitur utique, om-
res sint ipsae, missaeque cantatio ad maximam de nino relinquere, estne, quaeso,superinlendere? Su-
rebus ipsorum inframissionem pertineat) nullalenus perintendere vero nequaquam valere, estne episco-
canto. Si missam eis non celebro, quod eorum non pum fore? Non episcopum autera in Calhedra episco-
sim saltem sacerdos, nedum episcopus, perspicue pali sedere, eslne, rogo, approbabile alque legale ?
pando. Episcopus sane (ut in synodo[1215] esl Pa- Ad istud sane (1219) anle hao inaudituin si aliquid
lara incequalipartilione dividi,ut majoresspecialiter 12 : Dixit quidatn ex illh proprius ipsorum pro-
fereomnia sibi usurpanlesabundarent, casteriautem pheta : Cretensessempermendaces, malm bestim, ven-
ejusdem ecclesiae clerici inopia conficerenlur. Yide tres piqrh Itinerario ,
partem primam De conlemptu canonum num. 5 el 4. (1215) In num.4, sejudicio ephcoporutn
Iluic malo, ex quo alia plura consequebaniur, reme* synodaliter restilutum tradidit. Hic autem quamani ,
dium allaltirus, juxta aliarum ecclesiarum consue- fuerit ejusmodi s^nodns indicat, scilicet Papiensis
fudinem asquiorem laiuum eorum retiditum distribu- anni 962, qua (ertio Yeronensi Ecclesicerestitulus
tionem inter omnes ejusilem ecclesire clerieos con- fuit.
sliluendam putabat. Canonici vero, qui in suas (1216) Ralherius fote pro esse frequenter ustirpat.
quoque partes omnes eliam inferiores clericos traxe- "n De clericis autem loqiiitur, in quibus monogamiam
rant, TJI pieuliarem suam , quam praetendebaiU, illegale conjugium,&cprop(erea adulierium publicum
consuetudinemtularenlur, ac ponlificium i*escriplum vocat; nam ut ait in Discordia num. 1 -.Adulter
oblinerent, quid Romanis auribus, Ratherio absenle, nobis cst, qui contra canones uxorius esf.Et indeQua-
nec suam causam suumque. consilium protegente, lilatts conjectnra.jnum. 2, ciiminatores ejus ipso
mgesserint, ignotum est. prouunliant: lilegale conjugiumnotninat adutterium..
(1215) Romanum rescriptum de rebus tantum, seu Construe aulem dhtn : \Dummonogamos fore sit adulte-
de redditibus ecelesiasticis mensae cathedrali assi- rium publkum, ulique sii illegale conjugium,pro
gnatis staluebat. Hoc autem ad •animas clericorum nihilo ducunt esie trigami, et, proh pudor! quadri-
extendere, violenla nimis interprelatio Ratherii fuit, gami, "ete.
quam recentis, ul ita dicamus, vulneiis dolor (1217) Ordinariutn id est unum ecanonicis. Vide
expressit. Quatenus vero dispositio rerum ecclesiae note 1042, in llinerarium.'
ad proinovendumanimarumbonum conferat,cequiori (1218) Sic novissimus Spicilegii editor, eum anlea
ratione explicavit part. i De contemptu canonum in editione Acherii legeretur ejus ne. Suabauditur
num. 5 et 4. verbum superiniendo, quod in anteiiori contexlu
(1214) Magis placeret in quo tamen. Sicautem legitur. | t Sane si ad istud anlehac inau-
construe : In quo lamen nitor suffragio Apostoliuten- (1219) Conslrue:
tis dicto (aueloris elhnici) ad Titum conlra vanilo- ditum refero aliqtlid inspiratum, cum certus sim me
qnos el seductores sic, ttt non ealis irremorsi. Respi- hahiluruin non irreprehensum a vobis; tamen nove-
cit textum epistolcc primcc ad Tilum c. i, vers ritis me incunclabtcr faclurum hoc, uisi Deus aver-
641 RATHERH TESTAMENTUM. " ' '
64S
refero inspiratum, non 510 me a Voms irreprehen- A quod omnino pejus reatum [/. pejor reatus], veri
sum cum cerlus sim habiturumvnoveritis lamen me talis maxime quis si transiliens metas, eharitalis in-
hoe incun.G(an(er, Deus averterit nisi, faclurum, veniabiliter jure neglecto, incerta certis, connectens,
licel vobis videalur homini utpote carnali, qui non •veras cum nequit, falsas undecunque comporlans
percipit quaesunl spiritus Dei, stullissime, cum non calumnias _;et si fingere quasi probabiles sibi ingenii
eril lamen, si Deusdederit, factum.Yiclumsane (1220) prohibel parvitas,' candida nigris, nigra candidis
cum sic gratulari valeatis Ralherium , ne taliter alque commutans, persequatur, quod ob hoc se vae
vinci posse putantes tripudietis multum, suadeo, _ illi (Psat. xv, 20), psalmus ut prodil, pro tali coin-
Antonium, cum si fieri posset, jam fuisset absque muialione impreeans Deus ipse, miserrimus cogi-
dubio faclum; distare quid inter hominem et homu- tans, seque allerius felicilaie ignito veluii cauterio
lulum, sif,omnibus dumjion ignotum. Inveelio (1221) irremediabiliter urens: quod a nobis ulrisque drgne-
caelerum , o in vos amicissime, credi ut cupUis, tur avertere Christi ineffabilis pietas, ctrjus ciim
mea, ne in infinitum contendat procedei*e; lerminum Patre et Spiritu sancto est una eaderaque agendi ut
hic ei volo statuere, expedire non inscius, multilo- possibilitas, ita regnandi una eadero, seeculaper in-
quii quantocius quo vilare satagam usum, cum ipso finila, inajestas. Amen.
peccatum obloquii ne incurrisse, mihi contingat, est B
terit, lieet videatur vobis utpole homiui carnali, qui habito, nulla ephcoporum deliberatione constiiutum
non percipit queesunt spiritusDei, videatur,inquam, a Berengario II idem Liulpraiidus Ioco laudato
slullissime factum, cum tamen non erit, si Deus testatur. Quid vero canoniei Yeronenses cuin eo
dederit.» Inspiratum intelligit aliquid ex auctoritate habere possent negotii, in quo eum vincere fruslra
sacra; In Dhcordia enim num. 2, ait: < Quod vero tentarint, non intelligimus. Quod si is patria Yero-
scriptum invenitur in lege lloysi, et prophelis, et nensis fuit, ul Faynus in Cmlo aureo prodidii, et
psalmis, quod in Evangelio, Actibus, et preedicaiio- multo magis si fuit sanguine junctus cum Milone
nibus apostolorum, deeretalibus ponlificum, et con- Veronce comite.uli affirmat Rubeus in ms. Hisloria
stilutionibus canonum, non rursum a Deolibi elucet Brixicead annum 960, apud Joannem Mariain Viem-
INSPIEA.TDM ? J In noslro aulem textu indicare vide- miumtom. II Ist. die Brescia, pag. 204 ; aliqua for-
tur, se scriplurum opusculum, quo sacris auelorila- tassis inter ipsum et canonicos Veronenses contro-
tibus probaret eum, qui -superhuendere nequil, et versia polui( exis(ere; ex. gr. ob aliquod preedium,
inemendata relinquit quee essent emendanda, non C quod illi capUularibus bonis vindicare moliti, obli-
esse eplscopum, nec posse in episcopali cathedra nere nequiverint. Sed absque documentis eonjicere
sedere. In hac periodo pro non percipit apud Ache- divinare est.
rium erat non prmcipit. (1221) Construe: c Caeteruminvectio mea, ut cu-
(1220) Conslrue: < Sane cum valeatis gratulari , pitis credi, ,in vos, o amicissime, ne conlendat pro-
Ralherium sic victum ; suadeo, ne, multtim tripudie- . cedere in infinitum; volo hic staluere ei lerminum,
lis, putantes Antonium posse faliler vinci; cum si non inscius expedire, quo salagam quantocius vita-
posset fieri, jam factum fuisset ahsque dubio, dura re usum mulliloquii; -ne contingat mihi incurrisse
non ignotum sit omnibus, quid (id est aliquid) distare cum ipso (mulliloquio) peccaium ohloquii, quod
inler hominem et homululuiu.» Hominem, id est est multo pejus reatuni (leg. pejor reatus); raaxime
virum potentem, qui taliter vinci non potuit, utipse si quis transiliens me(as veritatis, neglecto invenia-
a candnicis viclus fuerat. AiJlonium vocat; se vero, biliter j'ure charita(is, connectens cerla incertis,
qui fuerat victus, homululum, seu infirmum e( debi- comportans undequaque calumnias falsas, cum ne-
lem appellat. Quis autem Anlonius isle fuerit, igno- quit veras, eisi parvilas ingeiiii prohibet sibi fin-
ramus. Num episcopus aliquis Ra(herio polenlior gere quasi probabiles, commutans candida nigris,
designatur? Anlonius Brixieepreesul hujus lemporis atque nigra candidis, persequatur, s elc, in quihus
a Liulprando memoratus lib. v Hist., c. 15, anno aiiquid vel deest, vel certe viliatum est. Psalmus
967, una cum Ratherio concilio Ravcnnati interfuit. pro Isaia citatus videtur.
Hunc 3osepho pulso, in Brixiensi sede nullo consilio
•
i222RATHERn TESTAMENTUM.
511 Ralherius ineffabili misericordia Conditoris D 1. Quia transeunlis inslabilitas vilee (1224)
non mudo diutissime toleratus, sed etadhuc sospes, neminem sanaementis securum sinit manere, (1225)
nuncupalive solummodo (1225) licet existens episco- recrilas, quas videor habere, ita vivens volo dispo-
pus, tempore preefixocinis pro certo futurus. nere, ut post obitum meum, quibus eas dedero,
(1222) Hoc Teslamenlum e codice Frisingensi P. plum agnoscimus post initium Novembris anni 967,
Bernardus Pez typis dedit, ejusdemque codicis non quo Judicatum edilum fuit, el ante diem 50 Junii
inutile apographum accepimus. ,Cum tanquam Ra- anni sequentis, quo Nanno uti imperatoris missus
therii opus ex schedis ejus transcriptum fuerit, caret ipsum Judkatum publice rescidit. Appendicem vero,
illis clausulis, et chronicis riotis, el subscriptionibus, quae in fine subjecta est, post ipsum Jeslamentum
quibusacta ejusmodi a notarlis scripla muniri solent. accessisse conjiciemus uot. 1250.
lia et Decretumde abbatiola Magonzianl, et Judica- (1223) Nuncupative solummodo episcopum dicit,
tum sine consuetis clausulis, chronicis notis, et quia ab exereenda poteslate episcopali se fuisse
subscriptionibus descripta et edita sunt. Porro Tesla- impeditum scepissime queritur.
mew : delevimus cum nostre
mentum ei Appendix Testamenli ejusdem in fine ad- (1224) Yulg. addunt
jeeta distinguendasunt. Cum in Teslamento Judka* apngrapho.
tum laudetur, et ila laudetur ut adhuc ratum (1225) Recula parva res, parva facultas.
ei firmum praesumatur; idem Testamenlum scri-
0.5 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS II. 644
quielo j'ure ipsas valeant possidere, quanlulumcun- A . aul forte eliam arma, denlur eis qui mecum tunc
que scilicet ut valeant consolari, quos aliquantulum temporis consislentes, necessarium habuerint sese
consliterit de absentatu meo dislari. alibi Iransferre, de palria et eognalione mea si fue-
2. ln primis volo, ut si aliquid injuste teneo, cui rinl maxime. Haecet his cohaareniiacum non (1229)
competit, restiluattu* omnino. Inde quidquid in sup- magnee pretiositatis sint certe fulura, contradiclo-
pelleclili mea domestica invenitur, domesticis divi- ribus invadere Omnipotentis prohibeat eos con-
datur, hoc esl, clericis, qui mihi deserviunt, et qui- terens utique dektera et sanclorum omnium ana-
busdam, nisi defuerint, laiculis, mansalia scilicet, thema. Amen. (
scamnalia, leclisternia, curtinulae (1226) si fuerint 5. El heeequidem repenlini casus aguntur suspe-
aliquce, vesles, vel ccetera hujusmodi. Denarii vero, cto, qui sive (1250) contingat, sive elongalio pro-
si mihi fuerint aliqui, ita volo fianl divisi. Una, si missa detur, ut sjieratur; eommendo_vesli'ae luitioni,
fueril, libra detur curaloribus funeris mei :.altera, 513 pater excelse (1251), descriptos omnes in meaa
nisi defuerit, clericis ecclcsiam.possidenlibus sanctee • coucessionis decreio, eo scilicet tenore, ul cum ve-
MariaeConsolatricis, cum caeteris in eodem Judicato slris fratribus (1252) eos contra omnes vestros de-
g!2 descriplis. Quidquid supererit, sive sil mnl- fendatis rogando fralres, contra ceeleros vero, qui-
tum, quod non ci'edo, sive sit parum aut cerle nihil, B bus poterilis viribus; prrccipue vero libellum, quem
quod non discredo, habeal Martinus (1227) loculo- feci, clericulis dujbus Marliuo etGisemperlo, id est,
rum nunc servalor meorum, aul qui, quando obibo, casalem 1, quod (1255) nominatum per duos
tunc idem habuerit minislerium. Qui vero ei quidli- nunc incolitur viros Albonem gi4 (1254)......
bet inde abstulerit, sit Illi analhema et confusiosem- quem quidem quia diaconus noniine Benedictus
piterna. Quae ad vietnm pertinent vero, ecclesiis, fraudulenter acquisierat, ab eo auferens istis con-
vellem, quas restruere sero (1228), proh dolor! cessi, ea vero, quia non potuit aliter, ratione, ut
inchoavi, concederentur. Retribuat vero Deus uni- dqnecforein supersles, mecum illo fruereiilur, post
cuique, proui gesserit, inde. Caballi caeterum, vel vero meum discessum 29 annorum curriculo, ut cae-
alia si mihi fuerint ad iter carpendum juvaniina, leris moris est (1255), possiderent.
(1226) Curlinulw diminitivum vocis curtinm, alias (1251) Palris excclsi nomine, cuj"usfratres vocat
cortinw, quae apud medii eevi scriptores vela aulea Yerouenses clericos, suceessorem suum significare
significant. vidclur, cui hanc suam ultimam'volunialem, el prre-
(1227) Nostrum apographum Maran. cipue suae concessionhdecrelum, id esl Judicalum,
id
(1228) Sero, est post lerliam restitutionem in commendat.
sedem Veronensem, cum.se cieecclesiis restruendis _ (1252) Pez veslraiibus, et poslea veslralres pro
sollicilum- exhibuit- Vide Qualitaiis conjecluram '" fraires. Apographi noslri Jectionem preelulimus.
num. 2, et Apologetkum. (1255) Ilaeclacunain codice ipso relicta casalis
(1229) Suppievimus non ex eodem apographo. proprium nomen, quod amanuensis Jion potuit le-
(1250) Ila idem apographum. Apud Pez qttisve gere, continebat.
conlingat, meadose. Repentinus casus, quem lime- (1254) Hic quoque deestnomen alterius e duobus,
bai, niors est; elongatio autem promissa, qiiam spe- . qui casalem incojlebant.
rabal, illa esl, quam indicat in epis(. 15 ad Ade- (1255) Heec liimirum libellariorum contracluum
laidcm imperatricem : <Elongari potius salubrker, ralio erai, ut aiinos novemet viginti nonexcede-
et habitare in monasterii mei desidero solitudine. i rent, ad prrescriptionem triginta annorum impe-
Hic ilaque paragraphus, qui in ipso codice aliquot diendam. Iltijtis contractus velustius papaeHonorit I
linearum spatio vacuo inlerjeelo pos( Tes.iainenlum exemplum anni 625 ex ms. Yaticano edidimus in
subjicittir, addilus a Ratherio videtur, cum abeundi tractatu De aniiquis cotleclionibusel collectoribusca-
praeceplum, quod expetere coeperat, ipsi promissum nonum part. m, cap. 14, pag. 506, lom. Uledilionis
iuit. novissimreS. Leonis.
EPISCOPI YERONENSIS
OPEIUM PARS SECUNDA.
EPISTOL^;.
S21 EPISTOLA PRIMA. J)(1257) Inierrogasti quemdam nuper, quando sci»
AD PATHICCM ( 1256 ) licet Dominusnos(er Conradus ordines (1258) exer-
De corpore et sanguine Domini.' cuit ecclesiasticos 522 loco qui dicitur Horna ; tu
PATKICO
RATHERIUS, misero miserrimus. apte[f., aperte],|sed more [f. subauditur tuo], hoc
(1256) Hsec epistola separalim ab Acherio cdita cilegii Acheriani edilione una ,cum aliis Ratherii
est e ms- Lobiensi tomo XII. Iri novissima vero Spi- operibus
(1257) Yulgati addunt siglas V. S. quas Oodex ecclesiaslicoefunclionis ritum ordinemque prajscri-
ignoral. biint; ila functiones ecclesiasliccc,quce ad eorum-
(1258) Sicut Ordinesvocanlur libclli, cui cujusqtie dem
6i5 EPISTOL,®. 640
est explorative, non caritative, utrum missam, can- A
. forte pollutum sancta tractare absque duplici lavacrl
tassem ipsius hebdomadaetempore. Respondeo ipse, purgamine tua Iiceat auctoritale. Sed, Mundamini,
ulinam neque ego, naque tu in Dominica nativitate ; ait,- quiferlis vasa Domini (Isai. LII, II); et, Sancti-'
ego enim raro (1259), et hoc, proh dolor I in- ficamini scepedieitur, dum quidlibet sanclum in Ye-
dignissime; tu quolidie, et hoc (1240) in candida " teri alque umbratico etiam Testamento agendum
veste, quani, ut reor, Deus nulli in corpore pluris decernitur : et ad David de panibus proposilionis
pendit, in mente quam libi, ut et mihi, iiigriorem propter necessitatem sumendis : Si mundi sunt, in-"
fuligine, non nihil timeo, mihi crede. Septimo enim quil, pueri (I Reg. xxr, 4).
illi \itio, ggg quod Deus detestatur (1241), anima 5. Sed forte transitorie accipis, aut eliam figu-
te servire cognoscO(et ulinamsolus !) instanlissime. rate te diccre ipse putas, dum accipienti loqueris^
Unde quis e nobis duobus, uno rarissime, altero Corpus Domini noslri Jesu Chrhli propitietur tibi in.
quotidie eucharistiam indigne'sumentihus, perieu- vitam wternam. Quod si ila est; ececilas tui intel-
losius eamdem accipiat (J Cor. u, 27), Apostolo di- leetus magis esl dolcnda et instruenda, quam miran-
miltamus judicare; Joannis vero Chrysostomi stiper da et irridenda, qua scilieet preesumplionisfoveam.
ejusdem ad HebraeosEplsiolam si studiose legere- declinare nesciens, frequenlare quod ignoras cujus
mus (1242)uterque sermones, et me ab omnimoda, " virlutls sit, minime cessas. Sed crede, frater, quia
et te, credo, a quotidiana compescerent missarum sicut in Cana Galilecevinum Dei imperid verum et
celebratione. non figurativum fuit ex aqua faclum; ista islud Dei
2. Scandalizatum te quoque mihi halneo in vigilia beuediclione vinum, verus et non figuralivus efficitur
circumcisionis Dominidum audio, mirari satis mun- sanguis, el caro panis. Quod si sapor idem manet,
dissimam castissimi (1245) corporis tui munditiam et colorita se haberi dissuadent, propono_(12i5J ti-
non valeo, inexpertem scilicet legi peecau" subacta bi aliud. Credis auctoritati Scripturee, quce dicit
caro quid nolente etiam patiatur animo nisi (1244), hominem de limo terrce formalum ? Non dubito
operibus recusa est tomo I. Lectiones ejusdem co- donasset eum, qui se inferior erat?Porroin Bel-
dicis accuratius collali recepimus. Epistolam islam gio, ubi monachum êgil, hane epislolam Patrico
ante episcopatum Yeronensem a Raiherio in Bel- dedisse ex eo colligimus, quia qiicestioni respon-
gio scriptam pulamus. Nee episcopalis enim di- det non.scriplo, sed verbis ab eoclem Patiico pro-
gnilatis , nec earum vicissiludinum, quas episco- positce, quando Conradns ordines exercui.t eccle-
pus patiehaiur, mentionem uspiam facit. Prceterea siasticos in loco qui dicilurllorna. Horna Gomitatus
raro, imo rarissitne se missam celebrare leslatur : est in dioecesiLeodicensi; unde vel nunc Leodicen-
quod rnonacho, non auteni episcopo convenil. Ad- sis episcopus inter ecetera Hornm Comes inscribitur.
de quod dominum noslrnm appellat Conradum, (E Ex his primum locum huic epislolae tradimus, cum
qui hon erat episcopus, ut patet ex not. 1258. Num caeteras omnes a Ratherio jam episcopo lucubratec
Ratherius, si fuisset episcopus, ejusmodi tittilo fuerint.
denTOrdinum normam exereentur, ordinum "no- struendum videlur. Quam (vestem carididam) Deus,
mine quandoque appellantui'. Hoc qnidem sensu ut reor, nulli pluris pendit hi corpore,quam (nonnthil
accipienda esse verba, quando dominus nosier Con- :timeo, mihicrede) iibi, ui etmihi, nigriorem fuligine
radus ordines exercuit ecclesiaslicos, nihil ambi- in mente.
gimus. Locus enim, qui dicitur Horna {ita ex co- In ms. Lobiensi habelur, ejus delestalur;
dice emendavimus, cum male in vulgatis haberein (1241) vulgatis, alia interpunctione suts detestatur anima,
lur Hornon) in dicecesi Leodicensi silus est, ut te, etc. utrobique sine apto sensu. Yeriorem leclio-
not. 1256 animadvertimus. Conradus, qui ordinesec- nem resliluisse arbilramur sciibentes Deiis pro ejus.
clesiastkos ibidem exercuil, non erat profeelo epi- Seplimum enim vitium esl tristilia, seu negligentia
scopus Leodicensis, ut ex serie eorumdem episcopo- ac leporin operibus bonis, quod vitium Deus pliiri_-
rum a scriptoribus Ralherio etiam eocevis ad nos bus-in locis sacrae Scripiurae reprehendil. Qiiaestip
transmissa manifeslum esl. Cum porro alius loci est aiuiqua, nuin praes(e( frequentius, an raro Eti-
episcopus in dioecesi non sua sacros ordines con- charisliam sumere. Padicus quoiidiecelebraiis, su-
ferre nori posset; hic textus de "sacrorum ordinum mebat lllam quotidie; Raiberius raro. Se quidem
collatione intelligi nequit; et Conradus, qui etsi non jD hic prrcferl indignum; sed Palrico ob negligentiee
eral Leodicensis episcopus, ex titulo tamen Domini aut teporis vitium, cui deserviebat, non modicum
nosiri tum Ratherio, tum Palricopraesianiior agno- metuendum significat.
scitur, aliquam functionem sacram atque solemnem (1242) Ita codex : Acherius legerimus.
ordinum ecclesiaslicorumnomine designatam Hornae (1245) Adjectivum casthsimi ex ms. adjecimus.
exercuisse dicendusest, forte missarum solemnia, Construe vei'0: Non valeo quoquesatis mirari mundis-
quorum occasionenon abs re Palricus interrogavit simam mundiliam casthsimi corporis tui, dum audio
quemdam_ num Ralherius missam cantasset ipsius te scandatizatum mihi balneo (itl est ob usum balnei) _
hebdomadmtempore.Idem Ratberius in epist. 5 ad in vigilia circumchionis Doinini; te, inquam, inexper-..
Joanuem pontificem num. 6 simili sensu scripsisse tem scilicet, quid caro subacta legi jpeceati pattalur
videtur : Quadam die dum ordines ecclesiaslicosage- etiam animo nolenle, nisi forle aucloriiale lua liceat
rem. Confer quaein auctoris Yita diximus § S. Mov poliulum tractare sancta absque duplici purgamine
pronomen tu referlur ad verbum interrogasli. Porro lavacri. De usu balnei ante Communionem ac prce-
tnhsam cantare idem est ac missam dicere, seu re- sertim diebus solemnioribus vide Mabillonium piee-
citare. Yide not. 954 in Synodicara. fal. 2 in SeecnlumIV Ordinis S. Benedicli num. 187.
(1259) Pro adverbio raro, quod ex codice recepi- (1244) Yulgati m, el dein licet. JCodicemsecult
mus, vulgati perperam habebanl ruor. sumus.
(1240) Auclorilale codicis addidimus hoc; et (1245) Yerhum propono, quod in vulgalis deerat
et
paulopost pariter addidimus anle mihi. Dein con- codex suppeditavit.
647 RATHERIIEPISC. YERON. OPP. PARS II. I 648
credcre te responsurum. Nosti praeterea dictum : A , instruclus. De ceeleris,quceso,ne solliciteris,quau-
Pulvis es, et in pulverem reverleris ? (Gen. m, 19.) doquidem myslerium esse audis, el hoe fidei: natn
. Novi, reor, ais, et credo' ita esse. Ergo pulvis es... si niysterium est, non valet comprehendi: si fidei,
homo, quem coram vides, et clnis. Est ulique, in- debet credi, non veio discuti. '
quis, quia de limo esl facius. Quae-igitui*hrec figura 52g EPISTOLAII (1249).
limi ? Nulla : terram potius vocitem. Terrae aliqua ? ADWIDONEM ET SOBBONEM ARCHIEP1SCOPOS GODESCAL-
Non aliqua (1246). Ellanien terra homo g__2| est? CUMET| AUKELIUM EPISCOPOS.
Esl. Quid de limi figura ? Transfigurala est operan- Sanclissimis alque dulcissimis jjalribus WIDONI
lis sapientia. Manel lamen substaniia ? Manet. lta atqueSoBBONi archiepiscopis, GoDEscALcoetAuREi.io
ergo et hic manente colore, atque sapore, eadem prcesulibusRATHERIUS peccator et exsul.
sapientia operanle, veram carnem et sanguinem, Nisi deessel, Patres reverendissimi, [quod et ma-
quod percipis, esse crede; sicut e contra mu- xime angusiias (1250) miserrime depromit miseriae]
tala (1247)in speciehominis [/"., limi specie] crea- schedula; excusaiionem condignam non contumacis
tione, limi lamen subslantiam manere non diffiteris. quidem, sed ineffieacis depromerem (1251) inobe-
4. Sed cujus corporis caro (1248) sit ista, rogas, dientiaeprosecutione multidica, ceu scilicet compe-
imporluneforsitan,ut sese vanitas habel humanaj B teret dominis dignissimis, ponlificibus felicissiniis
curiosilatis, el unde,|el a [a/.,vel aquol quo succisa, ab indignissimo omniumque infelicissimo, quan-
et si delala ipsa, el panis forsitan invisibililer sub- qtiam et Dei niiserieordia coepiscopo. Sed quid
latus, aut ipse panis in earnem mutalus. Isti etenim agam ? Quod nequivi digniloquio suggerere, satagam
sunt, utreor, lapides, quibus bestia, id esl carnale parviloquio. Ea, Domini, quam maxime causa est,
cor, el animalis homo, qui non percipit ea quee sunt quod juxta vestruni non occurri veslrae dominationi
spirilus Dei (I Cor. n, 14), lapidalur; .si montem praeceptum,quod juris ipse non sum proprii, et de-
mysteriorum Dei tangere preesumpserit (Rebr. xn, mumquodnemoinlsese tentat descendere. De senio-
20). Evangeliumilaque inlerrogemus : Accipiens,inre (I252),veroaliquidsinistri senlire; nedum dicere
quit, panem Jesus, gratias egit, et dedil eis dicens : (prudenlibus loquor) scelusjudicoexseerabile. (1255)
Accipite et comedite, hoc est corpus meum. Similiter Explorandae vero jcausa qualitalis meee cujuslibet
et calicemposlquam comavit, dicens : Hic esl calix obtutibus mepreesenlariggg non est necesse. Quan-
sanguinh mei el novie'tmterni testamenli, mysterium ttim enim [subaudi spectat] ad pejus, id, juxta illud
fidei, qui pro vobh et pro mullis effundelur in retnh- Terentianum, cunctus cura( populus. Quanlum vero
sionem peccalorum (Matth. xxvi, 26; / Cor. n, 24). speclat ad melius, gralia Dei sum, si quid sum;
Habes eujus sit corporis caro ista et sanguis, tanto C millies vero minus ab eo, quod amicorum preeco-
ceiiius, quanio veritalis ejusdem, queeIoquilur, voce niis elleror, omnimodissum. (1254)'Mediainter hcec
(1246) Yulg. Non aliqua, et lamen terra est. Quid pali, ut vel deesset sibi schedula, seu charta, qua
de limi figura ? Codicis Ieetionem recepimus. longioremepistolam sciiberet.
(1247) In iisdem vulgatis mutata hominis specie, (1251) Vulg., depromerem inobedienliw prosecu-*
hominis crealione. Lectionem codicis mutare ausi tione multidkw, seu scilket : male. Lec(io nos(ri
non sumus. Libenlius emendaremus, matata ihni apographi, quam prcetulimus, innuit Ratherium ob
specie, hominis crealione. deleclum chartae excusationem inobedienlice, non
(1248) Nomencaro ex ms. supplevimus: et delala conlumacis quidem, sed inefficacis,uonpoluisse de-
pro deleta ex eodem emendavimus. proniere proseculvonemuliidica, id est verbis plu-
(1249) Hanc epistolam a Fulcuino laudatam cap. jribus,ut op(asse(,[ceu scilicet competebat scribeiilt
20 ems. Lobiensi vulgaveruntPP. Martene et Du- _adtantos pontifices. InobedienUaaulem referlurad
rand lom. IX Collectionisveterum Scriplorum, pag. preeceplum, quo ab ipsis episcopis fortassis ad con-
965, ej'usdemque codicis accuratiorem collatioiiem cilium fuera( invilaius : alia enim epis(ola, seu ad-
accepimus. .Wido fuit archiepiscopus Lugdunensis, noratio in epistolae formam inserla libro Praelo-
Sobbo archiepiscopus Viennensisin Gallia. Ceetero- quiorum quinio, eisdem episcopis in conciliore-
runi elsi ignorelur sedes, cum lamen iidem perti- sidentibus inscribitur. Hanc porro inobedieniiam
neant ad concilium, ad quod el Ratherius inviiaius -. "' noii conlumacem, sed ineflicacem vocal; quia etsi
videtur, nihil dubium est, quin et hi episcopi fue- invitatus maximeivellet eosdem episcopos adire,
rinl Lugdunensi aul Yiennensi metropolilanis sub- non poierat, quia Coiniexsul non eralsui juris.
jecti, omnes scilicet in ea Galliarumparte, quoelune (1252) Seniorh apellatione Hugonein regem in-
Burgundiaeregnura dicebalur. Scripta aulem fuit dical, qui eliain iii charta 'anni 929 scripta Runci,
haec epistola, dum Ralherius e Papiensi carcere di- (est pagus dicecesis Veronensis) sic nominatur :
missus.in exsilium fuerat relegatus. Umcs&exsalem Senior meus Hugo dominus rex. EJila est a Bian-
in inscriptione appellat. Exsul vero Comi biennio et colino in opere De' Vescovic Governaioridi Verona
paulo ampliusimmoratuscst, ul ipse Iradit in epist. pag. 120. I
5 ad Joannem XII ponlificem num. 5, nimirum ab (1255) Vulg. explorandi, et dein prwsentari. Coii-
Auguslo anni 957 usque ad initium circiler anni slrue sic : Non est\vero necesseme prwsentare oblsti-
940, ex quibus tempus hujus epistolaecolligere hcel. btts cujuslibel causa explorandw(id esl expticanda;)
Hoe eodem lempore ad eosdemin conciliocoactos qualitaiis mew. Hic1 qualitas pro viteeratione accipi-
scripsit aliam epistolan), seu polius adnotalionemin tur, sicut et epist. 5, mew qualitath lenorem. Hinc
epistolae formam, quaeinserta cst in librum Preelo- titulus operis Quafilath conjeclura.
quiorum quinium, ubi videsis coi. 502 et not. 297. (1254) Consir-ue: Miseria mei tttforiunii tnedia in-
(1250) Vulg., angnstia deprimil miseriw. Gorre- ler hwcduo diversa (id est inter jrejus et melius)om-
clioiiemexliibuilapograpbiimLobiense.Indicatautem ntbuslale patet.
Ratherius, se tantas Comi, ubi exsulabat, augoslias
'
649" EPJSTOUEi 65S
tluo diversa omnibus infortunii mei iate patet mise- Aiis. Mediolanensiumihaud Ieviter pulsalus, qucedam
ria, cui propter Deum dupliciter misereamini, quce- ex his, quae "vos requirere non ambigo, visussum
so, oratione scilicet suffragando, factiltate juvando- praelibasse; infulatus hac, qua Dei misericordia fun-
Ulroque eriim hoc quam maxime indigeo"; vosque gor sarcina, illud statimdesii agere, injunclum mihi
et debitores fore, et ad debitum solvendum Dei mi- (1261)liocoflicio-cogitans in Dei potius lege.die.ac-
sericordia abundare non nescio. Istud de caetero su- nocle meditari debere.
doris mei vestro examini dirigo (1255) .opusculum, 52§ 2. Naucipendensilaque quid mendax Gree-
quod cliariuuive relegatis propter Deum. Valete iu cia, quid poetica garruiilas semper de falsilate refe-
Dominoubique memorcs nostri. rat ornata; his ediscendis dedi operam, quee mera
527 EPISTOLA III. Lalinilas et (1262) apostolicorum virorurii promul-
ADROTBERTOM ARCniEPISCOPUM (1256). gavit sincerissima puritas : poslhaljens fontem Ca-
Domino reverendissimo ROTBEKTO archipraesulum ballinum, hicipitemque Parnassum, vilae fontem si
nobilissimo RATHERIDS serv.usfidelissimus. „ . coguoscerem, non solum ad salutem, verum ad pe-
1. TSoncondignasquidem, verum uherrimas vestro ritiam credidi, Chrislum videlicet .lcstim et hunc
dominalui (1257), pater amantissime, refero gra-. erucifixum (I~Cor. n, 2), in capiteque ecclesia; an-
tiarum mercedes pro collatis a veslra elaritudine"B guli positum (Mallh. xxi, 42). Nam ctsi alienigenam
niodicilali meae promissionaliierbeneficiorum prce- prisca' non prohibeamur ducere lege;' tamen nisi
rogalivis : uptans ut qui inspiravitpromittere, pree- prius i*asocapiie, caelerisquesuperfluis non sine my-
slet taliler et perficere, ut et a . nostra parviiate slerio, 'ut melius noslis, reclsis (1265), ducalur le-
promplissimam servitii vicissitudinem (1258), el ab gitime, Syromasten Phineen coinpellimur formidare
ipsoffiiernamproindemereamini recipere mercedem. (Num. xxv, 7); cum et vasa aurea vel argenlea ex
Studuisse me cccterum, ui ad vestrre respondeam _Egypto furari non ideo sit Jaeobilis [id est Israeli-
inlerrogala dominationis, nullis, poslquam islhinc lis filiis Jacob] praeceplum, ut in eodem quo-apud
abii, fateor .(1259), libris ; oblilum vero ex his.quoe eos maneret officio, sed ut spoliala gente reproba,
didiceram, doleo multa nimis : unde me indigere populus diiaretur Rebraeorum eisdem copiis, postea
doceri quam decere convenire profileor magis, qui qui Domini (1264) comerel lempltim. Servus vero
licet in ipsis -iniliis (1260.)<|uorumdam queesliuncu- ille nequam de Evangelio ideo damiiationis aelernee
(1255) Opuscutum, id est sex libros Prceloquio- . {1257) Ita codex Lobicnsis. In -vulg.. ex arbitrio •
rtim. Idcirco lib. v inseruil adnotaiionem quam- veslrm domhtalioni.
dam in epistolceformam, <jua eosdem episcopos ad (1258) Vulg., necessiiudinem,ul ab ipso. Nostrum
ea "praserlim relegenda ei expendenda excilat, qni- iC apographum correclionem suppeditavil.
bus ad sm commiseialionem ppemque picslandain (1259) Verbum jateor ex .eodem apographo sup-
permoverentur : cum polissiiniim apud Hugonem pleviiiius. Conslrue aniem sic : Ccutetumut respon?
xegeni conregionalem suum ipsos pluiimum posse deatn ad inlerrogala dominationh veslrw, faieor; me
coufideret. ._ postquam abiiisihinc, nonsiuduhse libris tdth, idesE
{1256) Haecquoque epistol.i a Fulcino memorala prdfanoruin scriplorum, quibus aulea, dura esset
cajk 20, in Colleciione veterum scriptorum PP. islliic (videlicet in regno Loibaiii, ubi tura Treveri,
Martene et Durand e ms. Lobiensi impressa fuil lum Lobiense monasterium erant) operam dedeiat:
tom. IX, pag.,965, ejusdemque manuscripii apogra- sacris enim sludns applicuisse, animum, postquam
phuin ad nos transmissum aliquas correcliones prae- episcopus creatus fuit, inferius testatur. Hinc quae-
buit. Rolberius, ad quem hceceplstola dala fuit, sliones a Rotberto proposilre ad profana slutlia per-
erat archiepiscopus Trevirensis., Theodorici ducis tinuisse cognosciinus.
Saxonice filius, el fraier sanclae Malhildis, qucc Ot- (1260) In ipsh iniri.s,*id est cum primum Ralhe-
tonis Germaniaeregis, ac postea imperatoris mater rius Jlilduinum comitatus in lialiain venit; lunc
inullis nominibus celebratur. Ad laudalam sedem nonnulli Mediolanenses quasdarn ipsi queesliones
evectus est aiino 928, e vivis excessii anno 956. proposuerunt, quibus dum respondil, aliquibus
Terapus epislolcealiquol indiciis expiseandum. Cum ex iis, rruoe Rotberlus quaesierat, ,sc lespondisse
Ratherius separatuiu exhibeal Rolberii serviiio, sui affirmat..
juris, duni hcecseriberet, Juisse osiendil; acproinde , (1201) Yulgati inserunt in : delevimus ex apogra-
soluuiserat"ah exsilio Gomensi,a quo posl initium ,p. pho Lobiensi. Quod autem hic de se iradil Ha'ihe-
anni 940 ere.pius efat. Porro animadvertenda sunt 'urius, idipsum proesliiit Lanfrancus archiepiscopus
illa, quibus niun. 1 tradit, se nullissluduhse, post- ' Caiituariensis, uti liquet ex ejus epislola 55 adDam-
quatn isthinc (id esl ex Gallia Belgica) abii, profaiio- noaldum. Qumstiones, inqiiii, swcularium litlera-
rum scriplorum librh. Is nimiruni antea monacbus rum nobh solvendas mhtslis. Sed episcopale-propo-
apud Belgas, in profanorum auctorum libris veisa- silum non decel operam dare ejusinodi sludiis. Olim
lus fuerat: crealus. autern episcopus in lialia, iisdem quidemjuvenilem wtatem in hts detrivitnus ; sed ac-
valedixeral. Vocesisihhw abn ipsum a Belgio adhuc cedentes ad pustoratem curam abrenunliandum eis
absentem declaranl. In Belgium autem primum le- decrevimus.
diit a.-uio944. Inierinedio itaque lempori hrec epi- (1262) Yulg. aulhenlicorumvirontm. Codicem Lo-
stola assignantia videtur, id es( inier -aimuniS40 et biensem secuti sumus.
944. Cum vero ab exsilio solulus, profecdis esse( in f.1265)lta idem codex. In vulgalis rescissis. Sy-
Provinciam, ubi Roestagtii instilulioni sese nddixil; romasthen porro vocat Phineen, i"d est Syroper--
Iias autem lilter.ts rebus omnibtis egens nemiiiiqtie cussorem, quia mulierem Syram, seu Madianitem
obligatus scripseril, quibus a Koiberto subsidium percussil.
quaerens , sese ei serviendo obtulii; has ante sus- (1264) Vulg., conderet. Melior codicis iectio, eu
ceptam Roestagni instilutionem, quae ipsi salis jus auctorilate, mox inseruimus itle ante vocem
providit, id eslxrirca annum 940, exaratas salis cre- ueqttam.
dibile esi.
PATHOL. CXXXVI. "21
C5I RATHERil EPISC. VERON. OPP. PARS. II. . 6L'2
addiclus esl elogio, quia talentum intelleclus maluit A BRUNO.M RATHERIUS., servitium fidelissimo fidelius,
'
terraemandare, quam ccelo penilus deslinare (Malih. culn continuis orationibus.
xxv, 28). Quec similitudo, ut reoi*,monet inter cae- Nihil dignius probilate, insignius clariludine, in-'
lera,.me peccatorem tanlilluni ingenioli, quod Deo genio acutius, sani dico inlelleclus, in uoslri ordinis
sum asseculus laigiente, illopotius acui (1265) opor- valens invenire hominibus, opusculum hOc (1272)
lere, ubi Chrislus est in dextefa Dei sedens, quam exaniini quoque vestri gg@ dirigo dominatus, stu-
terrenoevanitati eommiilere, et nihil .aliud exinde, dens et illud correclius recipere, et notitiam nostri
nisi ventum inanem, nec sine detrimenlo animrcma- per hoc veslrce generositati ingerere. Preefixumergo
ximo captare. quodanimodo mecciqualilalis in eo eernenles teno-
5. Sed cui ,ego,.vel.quorsura ista? Sileat tandem rem, quid, barliarus (1275) vobis licet', in vesfro
iners Ioquacitas, cedat landcm urbanitati gggex- servitio nequeam valeamvc agere,' oplime polestis
cttsata saltem ruslicitas. Librum proplerea me tol- perpendere. Si itaque placetopus, placeat et operis
lere difficultasprohibuit ulium preeler istum (1266), exsecutor servulus1.'Nec dedignemini (1274) sug-
quem vcstrae, Domine mi, dirigo. legendum fidei, gerere, tanlillum cognoscere; forsitan enim inter
mihiqiie ocius remittendum : b-geiidum ul inepla millia prccslantiorum et iste suum obtinebit lecum.
per vosemcndenfur ejusdem ; remittendum ut eum B Poteslis auiem, si libet, eumdem el ad servitium
regrediens [f. regiedientem] habere valeam coinitem. adipisci;- abesse enim tenaciam remotissime vobis
Maxiraam de ceeteroin vestra clenientia habere de- audivi, cum et adsint decentiee mores illi, quos in
siderans fiduciam, de servitio.vestro me (1267),pre- soeculihujiis divilibus divinitas merito semper am-
cor, potestative commonefacialis; paratissimum bivit. Remola igilur difficultate, ulimini" (1275)po-
namque ad omnia, quoelibueril praecipere, me pro testate, scientes me hoc inhianter ambire. Prcesaga
posse noveritis esse. Deslinam (1268) vero alicujus enim iriensquasrdivinare videiur, meam per veslram
suhragii si<destiliitioiii parvitalis meaj quamlibet di- claritudinem relevandam deslilutionem : tanium con-
gnamini praerogare; scit Dominus meus opiime, dignam congruamque veslro dominatui impendere'
quem obiude remuneralorem debeatsperare(1269). valeam serviluiemj fidelis ad vestfum decus (1276)'-
Yalere feliciter noslrlque memiiiisse clementer ve- veslri per omnia clientulus, commendatorque per
siram oplamus fine "lenus claritudinein, ad laudem cuncta fidissimus. Cujus et optatu, uostroque preca-'
et gloriam ipsius, qui per scecula benedictus, ve- mtir con(inga(rogatu,ut<jui eumorfam (1277)vestree
sirum conservet, rogamus, perenniler decus. Araen Aecentioeindolem regali concessit prosapia polfere,
(1270). eo usque digneturfet provehere, ut ei (1278) in ho-
EPISTOLAIV. 'C dierni (emporis clijronon minus sint vohis omnia
ADBRUNONEM (1271) penitus infra, et in futuro nil inter eos inveniri va-
Domlno servulus, decentissimo indignissinms, leal supra. Carmina istic subnexui, ttt quidam asso-
(1265) Legeremus libentius acttere., ita uj, con- eamdem repelhit Lucas Acherius. Ipsam cuhi lau-
slrualur sic : opotteretne peccaiotem potius acuere, dato ms. Lobieusi 'diligenlius collalam accepimus ,
id est exeilare, tantiilum ingenioli .... ilto, ac exinde iiomen Brunoni, quod in editis deerat, in
seu ad illuni loctun, ubi Christusest in dextera Dei titulo suppleviuius, et in prima epistolaelineavocem
sedens, qnam commttlereterrenm vathlati, etc. probilale. I
(Ii66) Ibleliber,quein ad Rotbcrlum niisit,eslago- (1272) Opusculum, id ust libros Praeloqtiiorum,
nisliciis.scuPra-loquiorum libri,utexFulcuino disci- quos Fulcuinus cJ20, ad Brunohem cum epislola
mus. VideAdmonitiotiemipsislibrisprapmissam n.4. niissos lesialur. |
(1267) Additiimusme ex uoslco apographo. (1275) Barbarus pro alienigena, seu alieneej_en-
(1208) Yulg., Destina; e( post pauca prorogare. tis et ignoio aecipjlur : Bruno enim natione Sa.\o,
Cociex emendaiioncs picebuit. Desttna atiteni pro RUlberiusautem Beiga erat.
columna, scu susieniaculo accipilur. Deslinamquatn- (1274) Subaudiri videtur, si quid iste servulus
libet ahcujus sttffragii, id esl subsidium aliquod, quo opefh exsecutorvateal. Rogat nimirum, nl cogno-
susienUUeiur. dtstttutioni suae pariiialis qua erat re- scat et suggerat,' si quid in "ejus sertitio possil.,
bus piunbus desiituuisei indiêns,pnrrogcirtexpetil. Forsitan enitninler mitt a prwslantionim qui in Bru-
(1269) lla codex. Vulgall habere, Valeie. D nouis servitio erant (mtiltos enim docuis et magi-
(1270) Amen. ex ms. addidimus. sirosalebai) et iste servutus (id est.Raiherius) suum
(1271) JLIECCepistola ad Brmionc-mIlenrici Germa- obtinebillocum. Oblinuil aulem primum, ut lulcui-
niae rcgis*lilium,Oilonisitem regis ac postea impe-" nus tradit cap. 22[: AdvocalvrRalherius, el habelttr
raloris fialrem, qiiam Fulcuiniis memoral cap. 20, inter palaiinos pltilosoptiosprim s.
sciipta fuita It.itberio, cmn e Veronensisedeiterum (1275) Apud Aclierium corrupte idtimi.
jVnlsusanuo 948, rerum omuium inopia aflliclus (1276) Voces fideiis ad veslrumdecus, qtias vul-
expeiiit, ul in ejus serviliiim evocareiur : imo ut gati notala lacuna omiserunt, supplevimus c nis.
evocarelur, missis atl eum Praeloquiorumlibris hac Lobiensi, in quo splum pro fidelis ad legebaiur fide-
ipsa epislola palam cfflagitavit.Accitus auicm ab eo litas. ~Moxpro contmendator legendum foitassis et
fuil, aiitenuain idem Bruno arclnepiscopus Colo-- proprius comiriendntus, id est quise alicnjus palro-
niensis consecrareiur (id est ante annum 955), ut ex ciuio commendans, suam illi operam obligat. Yide
Rolgeroin Yiia ipsitis archiepiscopinum. 24,22et ex sensti not. in libruni primum Pra-Ioquiorum, uhi eodein
Fttlcuinoin Gestis abbaium Lobieusiuin cap. ma- vox commendatusaccipitur.
nifestum esl. Coniei*quce-In auctoris Vila animad- (1277) In vulgatis hic lacuna relicla, quam voce
vertimus § 9, ubi teinpus explicatius statuimns. eumorfam, id es( Iformosam, ex -eodem nis. eruta
Edita primiim fuit hccc epistola a Joaniie Chapeau- iinplcvinius.
villio' in Gestis poiilificum Tungrensium tom. 1, (1278) Conjuncfionemet tum hlc, lum aiueverba
oag. 186, ex ms. Lobiensi; e.\ CliapeatnUIioauteui in futuro idein codex suppeditavif.
' " EPISTOMT:.
G33 654
lenl, nulla; non sum enim, mihi credile, poeta; A.qui lunc Romanm prwerat sedi, judicio episcoporum
qnanquam nec -laleal me poetriee penitus regula. textum synocialilerreslituiumXniit. At recitatiim epislolrc
non de.secundo, sed de primo Ottonis in-
DitTusioremnamque sum semper amplexus sermo- gressu in Ilaliam anno 951 accipiendum esse, filium
neni, obscurilalis odio diffugienscontracliorem. autem Ouonis, quocuin adfuit Raihcrius, non esse
Otlonem secundum, sed Luituifum ducem, nobis .
ceriissimum est. In hanc rera expendenda sunt, qurc
-§<II-532 ADMONITIO IN TRES SEQUEN- in eadem epislola stalim subjiciiinlur. Sed itnpedi-
- TES EPISTOLAS. vii, quod alterum illic inslitulum 533-SS4 rcx
I. Tres sequentes epistolaeeodehi ordine hic pro- irivenit, Milonis scilicel nepotulum cui qtiidem
ferentur, quo exstanl in ms. codice Lobiensi, qui Manasses scdeth vendiderat. Hic agiinr de Milone
uiius eas ad nos transniisit. Ex ipso enim editeefue- episcopo Miloniscoraiiis riepotulo, cui Manasses epi-
runt, quinla el seplima a Joanne Chapeauvillio scopaiumvendidcrai. Hunc aulem Miloncm scdem
primum [l. I Gesl. ponl. Tuagren.], -el dein ab Verouensem lenuisse anno 951, ex documenlo Ec-
Aclierio ['t. I Spicit. nov. edit.~\, sexta vero a clesire S. Stejjhani, quod Joanncs Bapiisia Perellus
~PP. Martene el Diirando[l. IX Coliect.vel. Scripl.]. vidil [Catalog. Ep. Veronen.,j)ag. 61], jnanife.stum
fjiiinta porro epislola subinde inserla fuerat a Ful- esi. Hoc in porro anno 951 Olto fox, et Ulius ejus'
cuino Geslis abbatum Lobiensium cap. 19; at ejus' Liiilulfus Ilaliam"venerun(: Ol(o aulem secundiis
tanium initium in Lobiensi Fulcuini codice inven- non venil anno 962, ul illi exislimant, sed tantiim
tum,. uti el in vulgaiis Gestis legitur. Has omnes i, anno 967; cum jamdiu anle Raiherius cpiscopaliii.
"
uno tempore, eodemque consilio scriptas suadenl Veronensi fuissel reslitutus. Ncque 0'ttonis secundi
similes, quae in omnihus conlineiilur sententiae. Ba- advenium in Italiam anno 9©2aslruunl .docuinenta
therius enim se ab episcopatu Yeronensi, ej"eclum, anni ejusdem, quibus Otlonisimj)eratoris, _etOtlonis
aliumque in suam seclemintrusum, se rebtis oinni- ejus fihi in Italia regis annus primus signaltir. Cum
bus deserlum, ac monasterii sojitudinein cogitantem enim Otto pater sub autumnum anni 961 secundum
seque in omnibus preeferl.. A qua tamen cogitatione iler in Italiam suscepit, Olfonem filium ijueruium
se abducium indical noimullorum obloquiis , quibus suum secum non duxit, sed Gnlliehni archicjriscopi
nisi responderet injudicio canonico, criminosus aut Mogunlini curce eommisit, ut coiitinuator Reginonis
fugax judicareiur. Hinc deposilo consilio monaslicae et annalisla Saxo tradunt. Ea aulem docuinenla itl
solitudinis repetendaecanonicum j'udiciuin puslulal, unuin probant-, Otionem pairem, cum anno 962 ad
lum in epistola qninta "ad pontificem, luin in seplima iinperjum ascendil/effecisse ut filitisOlto, cjuemanno
- ad ejiiscopos, ul in eo decjdalurTJum ipse an rcmu- jjraecedenli Germaniae regem eligenduin cnraveral,
lus ejus legiiinms Veronensisepiscopus sil; cumque lialiae quoque rex, hcet ahsens, procIa'maretur. Si
Romatium judicium expeditius futurum videret, in igilur illutl episiojae lcstinionium dcpr-imo Oitonis
epistola sex(a ad omnes fnleles€hristianorum opem adventu in Italiam, et de filio ejus Luitulfo intelli-
efflagitat, ut ilcr Romaiu eonttcere possit. In Germa- gendum est; nihil hinc.nos cogii eam epistolam rcji-
nia , quo sese receperat, has episiolas scripsisse cere in annum 962. Equidein in eadem episiola eo-
colligere licehil ex nol. 1557ad epist. vi. dem IIUIIKS subditur, Ratberium, licei ea occasioiie
II. XJuoauiem lempore seuanno seriplae fuerint, , venissei in Ilaliaiii-ul cpiscopaluin recuperarel,
difficullaiemfacessit epis(ola v ad Joannein pontifi- C resliiulioiiem lameh non obtinuiise, sed poiius de-
-
cera, quaein margine Acherianaeeditionis missa tra- buisse ceriere regice majestati qure nonconveniunt
ditur ad Joamiem XIII. Id vero nulfa ratione dici advenlui Otlonis secundo , quo re ipsa fuit ' jcsli-
potest, cum Raiherium stih Joanne XII sueeEcclesiee lulus. _
jain restilutum cerlis documentis liqueat. Enimvero IV. Cijin vero anno 951 non congrtial epistoloein-
apse eliain in /iiHcianVlucubrato Joanne^XlII pon- sciiplio ad Joannem XII, qui ad Romanam sedeiii
iifice, niini. 4, se sucesedi reddilum iradW prwcepto promotus fuit anno tantiim956; hoc aulem anno
jipostoltci; qui lunc Rotttatm prwerat seUi; uhi ad- Luitiilfus Otlonis filius iterum veneril in Italiam, ut
ierbio lunc eum ponliftcem, quo prcectpieiue fueral Berengarium II ex Italico regno e\fleHerei : alii
reslituluSj jam vita funcium significat. DeJoanne XI recitalum epistclae leslimoniiimjion de priiiio, sed
cogitari nequit, cum in ipsa epistola nonnulla rcfe- de hoc aliero Luitulfi adventu interpretantur, iia ut
raniur, quae ad annum jieriineiu 941, mulio post Ratherius e Leodicensi sede pulsus, anno taiitum
Joannis'Xl morlem. liinc epistolae inscriplioncm 956 tina cum eo Ottonis filio in -llaliam advenerit.
Joanni XII convenire dubitandum non est; el alii Hoc Ratherii iter in Italiam posl ejus expulsionem
quidem eamdem epislolam adscribendam putaut ex'epiScopalu Leodicensi probariexisiimanl ex Ful-
jiimo circiter 956, quo illc pontificatum iniil; alii ciiino, qui cap. xxivail : Exacw ht hac desliiuttone
vero anno 961 aut 962, pauio,antequam . Railierius sua (scilicet post eam.expulsionem) liailierius fernte
sueesedi reslilueretur.-Qui eam assignant anno. 961 biennio...'.. lialiam revetiilur. In Yeroneiisi auiem
vel 962, «jrrigere coguntur ipsius epistolee textum sede invento Milone episcopo, qui, ne Luitulfi ope
num. 1, ubi auclor se calamitates passtim prodil per ]} Piaiherii reslitu(io fiere(, impedimenlo erai; Joan-
annosjani vigiuti, ac rn'<*m'alegendumcensent. Nisi nis XII recens electi ^'udicium eum implorasse cen-
vero aliquid aliunde cogat, vulgatain iectionem vi- sent hac epistola, qtiariiidcircoposi annosjam viginti
giuli, quteiiem esl lectio codicis, desereiidain non Btiarumcalamilamm (sumpto initio a capUvitate auni
crediinus. 555) scriplam arbitraiitUr.
III. Obtrudunt illa epislolseverba nurn. 8 : Inter- V. Huic vero sen(entiae assentiri non possumus.'
jecto dehtnc lempore, cum glotiosissimus alque piis- Nequc eiiim Ralherius in descriplo epislolee tesii-
shnus, cunctoqw ceiebrathstmusorberex nosler Ila- monio seprofectum ail in llaliam ciim Otioriis filio
liatn htlroissel, adfui cum ejus clarissimo filio, tcn- lanluni, sed cuin rex noster Italiam iklrqissel; adfui
tans, si darelur optio, ul tneoresliluerer loco. Uiec "*cnmfilio, elc., nec se a recuperando episcopatuim-
autem illi intelligenda existimant deseCundo Olto- pediium afiinnat, quia idem filius, sed quia ipse rex
nis I advenlu in lialiam anno 961; putantque anno alterum iilic insliiuium invenit. Veneranl ergo in
sequenti 962 eodem venisse Ralberium cuni ipsius llaliam et rex pater et filius, cum Ratheritis huc-
filio Ollonell, el hac occasione arrepia, scripsisse contendil. Hludcrgo epislolae testimoiilum, quod de
epistolam ad Joanriem XII,- quee Oltone aigcnie, et filio Luiiulfo accipientfum'vidimus, ad atlvenlum
concilio Papiensi subinde celebrato, resiilulionis perlinel anni 951, quo uterque in Italia fuit. Ful-
effectum obtinuerit. Huc nimirum seferunl aliud cuini auiem verba aliquid mendi habere, et alio
Ralherii teslimonium in Itinerario nurir. 4, quo se sensu esse explicauda in aucloris Viia § 15 proba
mhericordia piissimi Cmsarh, prwcepto apostolki, vimus. Nihil igi(ursuppeli( pro constituendo Rathe
'
655 RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS II. C55
rii itinere in Tlaliaroanno 956, cum econtra iter ejtis A adeundi monasteriijconsiliumdeponendum, etajjpel-
ab anno 951excludi non possit. Ntimvero htiic anno lalionem apud Romanum pontificem, altjue ail
affigi po(est eliam epistoia ad Joannem XII, qui lum' omnes episcopos inlerponendam , charilalivumque
nondum ponlificatum adieral? Romano ilineri stiscipiendo subsidium a Christianis
YI. Antequam noitram hac in re profcramus sen- pelendum decrevit. Nonue hccc gesla noscuntur
tentiam, aiiimadverlendumvel maxime est, nonnulla staiim ipso anno 951, vel ineunle anno 952, cum
eidem epislolee inesse, qure tempus anterius amio recuperandi episcopalus spem omnem inlerceplam
956 plane videntur exigere. E(enim primo Ratherius deprebendii? Cum porro affirmetepist. vi, posl deser-
inquiens num. 5 : Cotnprehenditme Berengarius in- tam ultimo (empore Ilaliam nusquam aliqua mihi vel
slinclu Manasse sanctissimi archiephcopi, et qui ture hospilii qtties, nusquam aliquodsuffragium nisi locus
iocumobtineal Ambrosii(obtineatiriquil, non obtinue- misericordium, quos fuisse Germanos episcopos In-
rit), Manassem procul duhio in Mediolanensi sede dica( epist. v, num,i2; cumque perspicue insinuelse
adhuc, dum hcecscriberet, locaiiim jircesumit.Is au- a rcpeientleesoliludinisconsilio deduclum non adiisse
lem eamdem sedem dimiserat anno 955. Adde quod monaslerium,necu}libi certara sedem nactum fuisse:
nuiri. 7 eumdein Manassem pluribus episcopatibus hoec procul dubio omnium maxinie reptignaiit anno
prweise tradit, nulli aulem prodesse: quae nulli anno 956, et multo magis anno 962. Etenim anle annum
ex 956 a Brunone receptus, apud eum aliquandiu vixil:
posl aiinum 955 convenire queunt, uti patebit
not. Secundo num. 8 sermonem faeiens de Mi- mox Leotlicensem cathedram anno -et amplius obti-
Ione episcopo, Milonis comiiis nepolulo, qui anno nuii, ac tandem abea e\clustis, ulhaberet unde vi- -
951 jara erat Yeronensis .episcopus ordinatus, ait g„ veret, monasterio prcefeclus fuit. Si vero ponatur
sumnium ponlificem alloquens : Sed faulores hujus- annus 951 vel 952, cum omnium epistolarum
modi ordinationh tkentiam se accephseglorianlur ab contextus , tum rerum geslarum series eequissime
aposlolalu veslrm dominaiionh : et in sequenlibus se congVuent. j
cessisse tradit apostolicmveiirw aucloritati ac divinae VIII. (Jna obsfat! inscriplio epistdlae quinlce, quee
disposilioni tribuisse, quod idem ponlifex fecissel ; non ad Joannem prinlificem,sed ad Agapelum dala
additque : Veslram credo.palernitatem nec vohthse, dicenda essel, Quid auiera sentieiidtim? Cum jjra-
neque ausatn fuisse contra tegemHaec canonicam alicui vissima sint quce ex epistolarum conlexlu el historia
tjuidlibet agendi dare Ikentiam. sane scripla exigunt annum 951 vel 952 sub Agapeio II, nec re-
apparenl ad eum pontificem , qui aposloliccc sedi pudiari possit epislolrc quintae inscripiio unico licet
jireceral, dum Milo ordinatus 535-53G a fa'1; a.c exemplo Lobiensi jfulta, quaeJoaiinem (1279) pree-
propterea ipsi hujtis orciinationis licenlia Milonis fert; id uiiuin suspicari el conjicere licet, liane epi-
f.uitoribus iribuebaiur. Hoc aulem lempore, ordina- stolam cum aliis duabus scripiam quidem ftiisseanno
lionis scilicel Milonis sub annum 951, non Joan- 951, vel ineunle anno 952 ad Agapetum II: at cum
nes XII, sed Agapetus 11Romanam sedem lenebai, spes omnis obtin^ndi quidpiam evantiissel, eam
<jui ad eam eveclus anno 946, obiit anno 956. Tertio lunc fuisse suppressam
1 ; ac dein Joanni XII inscr.-
<n.9 subdil, se quidem hanc aposlolicam dispositio- ptam anno 956 aut 957, ctun sub iniiiuin ponlilicatus
nem, qua idem Milo in Yeronensi sede constitutns ejus, Luilulfo in I(aliam reverso atqiie victore spes
'videbalur, reverilum, de repelendo suo mouaslerio recuperandee sedis Hallierio injecla fuit, vel saliem
cogilasse : at prmcavens,ait, ne.... mslimer non vo- aiino 961, cum de Otlonis reditu in eamdem Iialiam
eatus guidem, sed provocatus, judicium me velle de- C fama retulisset, ul Berengarium - devinceret, et a
lilescendo effugere, ad pedes aposlolalus veslri me Joanne XU imperaior coronarelur. Miruni vefo
proslerno, et quis e nobis duobus, cutn una ecclesim audtre
maximeaccidet.Ralherium, miitatalicelinscriplione,
sedes duos non admillat sedenles, ephcopus sil, nihil in ipsius epislolae lexlu iramutasse, nihilque
eupio; ejusdemqueponlificis seiitenliam efflagilans, eorum addidisse, quee sibi conligerunt post annum
-ad finem usque epistolae iui prosequilur, ul ejus 952. Hinc dubitari potesl, num hae litlerae reipsa ad
ponlificis judicium queerere videatur, qui ordinationi Joannem XII misscefuerint: etde aliis duabus, num.
Milonis iicentiam dedisse ferebatui*. Ileec autem ad eos, quibus inscribunlur, fuerint dircclce, non
eongruunl ei lempori, quo Ralheriussub AgapeloII minus ainbigendum esl. Confer auctoiis Vitam § 9
ima cum Luitulfo venil in Ilaliam, el Milonem ordi- in fine. Harum trium epistolarum diiigentissimam,
-jialum reperil. Eidem-quoque tempori, seu exeunti nec inutilem collalionem cum codice Lobiensi acce-
«nno951, vel ineunti anno 952 stnctius conveniunt pimus.
-Armiviginliinchoali, quibusse omnigeno catamitaluin
gettere fatigatum pronunliat num. 1. Siquidem jam
inde a sni episcopatus initiis, id est ab anno 952, 537 EPISTOLA V.
ADJOANNEM JSUMMUM PONTIFICEM.
plura ab Ilugone rege se pertulisse narrat nuin. 5,
et fciniiliiernuiii. 1, ab ipso ordinalionis die deslina- Summo primcei hoc est Romance, sedis pontifici,
-tussum, inqiiil, quam hic deploro, pcrdiiioni. Tolus domino "patriarchce reverendissimo JOAKNI RATHE-
itaque epislolee quiuiae contexlus ciim anno 951 vel
-952 aplissimeconcinit. gI Rius peccalor et exsul.
Vil. Idem tempus multo magis effl.sgiianl aliarum 1. Paryilalis mecequalitalulam, omnigenocalamila-
T[*joqueepistolarum vi el vu, quae insimul exaratee tum genereper annosjam viginli (1280) faligatam,
fuerunt, contextus et rertim geslarum series. Nibil
ex iis, quae in eisdcm epislolis narranlur, posterius et a pueritiee oris in oias senectutis per innumeros
esl anno 951 et.953. Poslrcma quae profertur vicis- aerumnarum scopulos infelicissime devolutam, ve-
,jsitudoilla esi, cum posl secundam expulsionem, quoe sircepalernitalis provolvens vestigiis, domine reve-
accidil anno 948, e Germania quo sese receperat, l-endissime, archipreesulum arclriepiscope, et, si de
Italiam reversus anno 951, ul episeopaiuui recupe-
j'aret, invenlo in episcopali sede Milone, de recupe- tillo mortalium jure dici possil, universalis papa no-
lando episcopatu despondens, initio quidem mona- minande, precor in Omnipotenlisairiore, ut quere-
slerii soliludinem repeiere cogitabat, et hoc consilio lam miseriarum mearum patienter ac benigne sus -
rediitin Gcrmaniam; ataudilis oblocutionibus ilon-
nullorum queis episcopalu jusle privattis tradehalur, cipialis, ejusque vice itfthi vel sero succurralis, cu-
ne divulgatam ciiminationem sua fuga comprobarei, jus ideo sedem obtinetis, ut porlas inferi prcevalere
(1279) In codiceFulcuini, rjui hnjusepislolce ini- (1280) Sunt qui putant legendum esse triginla.
tiuni exhibel, ponlificis nomen deesi, utêlin vulgatis; Sed fidem codicis haud deserendarn palebil ex Ad-
©jusdemoirissum fuit. -uionitione^rcficeldenli,uuin. 2 ct 6
657 _ EPISTOL^. 658
adversus Ecclesiam non sinatis (Mailh. xvi, 18), in A xxv, 11) ita.ego(1285) appellabam Romanam sederi.
quanlum scilieet renili, cum Dei ipsiusque adjuto- Yerum, ut slriclim lacla dilucidem, et quo valeo suc-
rio, Talealis. Quod si de persona conquerentis, vo- cinctius; Notgero faustcerecordaiionis episcopo me-
ciferantis, et praeangustia clamanlis requiritis; ego, liora, ut remur, petente, datum episcopium est meo
ego sum, domine, miserrimus ille, qui Veronensibus dominoRilduino, jure stipendiario (1286), premisso
datus episcopiis, ipso, utila neque alrsurde- loquar, regis (id est Hugonis regis,Ilaliee),qui me tunc op-
die deslinatussum, quam hic deploro, perditioni. In pido, ul«redebatur, diligebat, manente, quod ubi il-
cuj'us persecutione ita omnis pene quasi conjuravit lum altius promovendi locus cmergeret, egopetenli-
iuundus, ut iniserrimo, omniumque etiam consan- bus darerepiscopns. Inthronizalo Medionali eo (1287),
guineorum auxilio desiiiuiissimo mihi visum scepis- ut sese instabilitas mundanae seepe cotilinet volubiii-
. sime sit, quod nullus fuerit (am jusUis, qui in me latis, longe alitef aique promiserat regi placuit, cu-
non exstiterit iniquissimus; tam munificus, qui non pieiui jjotiusj-ul fama erat, unum e tribus [subaudi
tenacissimus; tam pius, qui noncrudelis (1281); intronizai'e],aul quemdam Aquitanum, aut quemdam
lam cceteris per humiliiatem submissus, qui niihi Garafridtim, aut ManassemArelalensem archiepisco-
non alter visus sil Tarquinius ,*,lam verax, qui in pum, coiitra jus licet canonum (1288.).
/promisso vel ullum veritatis verbtim mihi diceresit B 4. Interagendum reverlor a Romana sede,peraeta
dignatus, a summo scilicel nobililalis usque ad in- legatiane, ferens privilegium (1289) pro jam diclo
fimum servitutis. domino meo acium, cuin archiepiscopali pallio. AI-
"- 2. Quod si aliquis excipi valet, excipiantnr ggg lateecum his sunl et lilterce domini papte tunc lem-
(1282)Germam, ae solummodo et difficillime, abtin- poris Joannis glorioseeindolis (1290), quibus conli-
dante videlicet iniquilate, et refrigeseenie charilale - nebanlur preces ejusdem, 5g$ totiusque Romanee
(Matih. xxiv, 12), episcopi; qui, ut reor, si quid Ecclesiae, uti ego Veronensibus darer episcopus. Dis-
commodi mihi contulerunl, metti illius in decretali- , plicuitboc non parum regh contraria molienli; sed
bus Alexandii papaeegerunt (epist. n), qui ail: Qui- oblinuit deprecatio apostolica, instante rogando, meo
cunque ex \estro collegio' fueril, ei ab auxilio eo j'am dicto, cum primoribus regni, domino [scilicet
rum episcoporum, ulique eldeslitutorom, se subtra- Hilduino]. Ego semivivus pene j"acebam infifmus.
xerit, non sacerdos, sed schismatieus judicabitur. Persuasum esl regi, puto, a me diligeniibus-, quod
3. Ego sum, domine, ego, queni GraeciaOrienti, III- non evaderem. Hac spe pellectus consensit. salisfa-
spania valet nuniiare.Occidenti, se vidisse (1285) aut cere gesliens lam domino papee, quam caeleris, quos
pallere trislilia, aul rubere proe verectmdia j quem inconveniens videbatur offendererogantes.Evasi [sci-
jam ubique videri, atque ab omnibus gyrovagum pu- C licel e morbo], ordinauissum ega. Iratissimus red
det vocari. Miretnr quis, jjuomodo quod cunctis era^ dilur ille; juravil jjer Deum (nec esl menlitus) quo.I
eanticum, vestro apostolatui quiverat fore (1284) ce- diebus viice suae de ipsa ordinaiione non essem gayi-
latum. Hoc ad meae quoque, peccalis merenlibus, surus. Misilergo- in pilaciolo (1291) certam quanti-
- damnationis cumulum,' quod nec apud~vestram sa- tatem stipendii, quod lenerem de rebusecclesiae; de-
cratissimam sedem, neque apud aliquem prineipum caeteris exigens jusjurandum, ut diebus illius filiique
vel potenlum, inlercessorem invenire nunquam valui sui amplius non rcquirerem. Ego intelligens quanta,
.ullum.Ut autem quondam Paulus Cacsarem (Act. absurditas hoc consequere(ur, non consensi. Quitl
(1281) Yerba qui non crudeth; lam cateris per scdem, cum pfimum a'vacaret, promoveretur.
humililalem submhsus in vulgaiis omissa, ex cotlice (1287) Ililduinus sede Yeronensi ad Mediola-
Lobiensi inseruimus. Posl noiinulla ex eodem ms. a nensem Htigone cufante proveclus fuit, anno951.
summo seripsimus, ubi legebatur in edilis* summo. (1288) Ila cotlex Lohiensis. Yulgati cilra jus. Hcec
(1282) Post alteram e-Veronensi sede expulsio- autem verba contra jtts canonum Manassem Arela-
nem Ratherius sese in Germaniam recepil, ibiqne tensem archiepiscopum respiciunt, qui si una «nra
"ab episcopis Germanis aliquid opis oblinuit. .Arelatensi sede Veronensem quoque obtinerei, uf
(12.55) In priori editione Aeherii sed vidisse. posiea accidii, contra id decre(a canonum fieret.
Emendalum fuitin secunda, quemadinodum in .co- jy (1289) Privilegium, est Roihanae sedis confirma-
dice legilur, et in edilione Chapeauvillii, quee solum (ioriem, quara Mediolanenses prceserlim arcfiiepj /
omiltii aut ante pallere. scopi una cnm pallio debebaiU obdnere.
(1284) Pro fore, quod in ms. habetur, in vulgalis (1290) Scilicel Joannis XI, qui ad aposiolicam se-
e.mendatumfuit e&se.Yerum fore pro esse apud Ra- dem aseendi( anno 951. Cum hic, licet vila fundus,
therium et alios mediccselatis scriptores - a Ralherio pupd glot iosw indotis vocetur; perperarn
v invenies. •" frequetiter
a nonnullis velutipseudopoiUifex. aut intrusus nota-
(1285) In ipso carcere Ticinensi scribens Preelo- lur contra sensum Ecclesice, quee eum inter legiti-
o/uiorum librum quarlum, Romanos preeserlim se- mos Petri successores recensuit.
xiisjudicium expetiil num. 4. In epistola quoque se- (1291) Pitacium seu pittacium dlcebantur sehedu-
quenliiidelium subsidium imploravit pro Romano loe, seu jihelli bceviores, inquibus aliquid aseribe-
itinere, quod inire mediiabalur, ul 3 summoponlifi.ce -balur. In hoc atitempitaciolo Ilugo declarabat quam
j'udicarelur. slipendii quanlitalem ex Yeronensis ecclesiee reddi-
(1286) Jure slipendiario, inquit, quiaHilduinus e tibus Ratherio concederet; el ab eo exigebat jusjii-
Leodicensi episcopatu dejectus, ab Rugone rege randiun ne quid ampllus requirerel,. quoad ipse et fi-
ejus consanguineo, Notgero, seu Notherio in episco- lius Lolharius in regnum assumptus viverent. Huic
patu Yeronensi suhstitutus fuit, non ul ibitlein per- autem rei cum Rathcrius non consensissel, iiinc
peluo consisteret, sedut interim ejusdem episcopa- origo discordice enata, quam libro quarlo-Prasloqriio-
tus siipendia pereiperet, quoad "adaliam digniorem rum indicavit num. 20.
659 RATIIERII EPJSC. VERON. OPP. PARS R. 660
magis? Adhibuil undique persecutores ct adversa-- A _! sus, Veronamqueperdtietus, et a Milonedolo rece-
rios, qui aul delerrerent me, ut effugerem..aut irri- pius (1500), u( scilicet Manassemexpellerel, nepce-
tarent, ut in illum excederem, et ut expellendi me3 nitentia ductus juvarel, quem plurimum, ut fertur,
inveniret occasionem. Nactus est (1292); cepit me,, nocuerat avunculum regem.
relrusit in cus(odiam in quadam Papiee turricula ; 6. Quod martyriuin versuliis ejusdem Miionis per
non dico sine mei culpa, qui enim (1295) Interr hienniuin perlulerim, saiagam si referre, histo-r
talia saltem in yerbo non offendil, hic pcrfectus estt riam pplelis. Summam lanlummodo ut brevissime
vir (Jac. m, 2); sed coittra legem ila hree cgii, ett comprehendam , omnes clericos , milites , 541
sine audientia. Diea( bic quisque quod volet; (eme- colonos , et famulos (1501) ipso contra me pa-
rariis enim judiciis, j'ux(a"Augustinum(serm. 46, n., ,. ti'ocinanle, non synodum agere, non [eapilulo
27), plena sunt onmia. Confiteor vero ex quo 54@>, clericorum interesse, non aliquid, quod emen-
eum primitus vidi, tisque dum hominem exuit, sem- dandum esset, audebam solunimodo-commemorares
per me Theodosii feliciuiem impei-atorisilli optasse, slaluere quidjibet, vel destiluere, nusquam aliquid.,
e( adhuc ejus recordatione me gravitcr affici dolore. quod scire vellet, loqui poteram, quod non con-
5. Duohus aiink et dimidio, nisi faliit lecordatio, tinuo sciret; sacramenlo enim ab oinnibus id,
priorem pertuli persecuiioncm (1294), e( lolidemi B l eredo, exlorserat. Et cum omnes sui coram illo
xarccrale supplieimn : hinc emissus subii lolidena j mihi detraherent, ille solus contra omnes quasi
x_uoqueexsilium (1295). Sed eum per Dei misericor- pro me faciebat, ut scilicet provoeati ampliora de-
diamego quidem co invito fuissem liheralus, ilie veroj rogando reierrentjita ul allerum credere possetis
per Dei jusiiiiani regnandi honore privatus, seditt Anlipalrum Herodis impii filium : nam boni [f., uoii
animo illum adire (1296), ejusque caiamitalem om- eniin boni, etc.] aliquid malive agere, potesiatis
nibtis diebus obsequio solari : nam nec defuerat quii vel liceniice -eiat mece. Idipsum eliam quod ipso
iulimaret ( sero licel, ut timeo, quodqueDeus ab, imperanle agebam [vulg.male, aiebam] (neque enim
jllo avertal postulo)_quod pcenitens saepe opiasset, contfaire cjus prceeeptisaudebam) venebat in cul-
ut daret Deus, quod ad eum vcnirem, el si valeret, pam, clericorum occulte slruens conlra me ea-
reslitulionem mihi irapetraret: sin alias, daret pe-. , Iumniam, mibi vero de eis promiiiens dolose salis
cuniee tanlum,,ut amplius non egerem. Vcniebam, vindictam. Hoc adeo processit, ul quadam die,
comprehendil me Berengarius (I-297)inslinciu Ma- diiin ordines ecclesiasiieos agerem (1502), archi-
nassis sanctissimi archiepiscopi (1298), ut qui jisre3 diaconus cum omni clero exiens, me solum in
locum obtineat Ambrosii. Tiibus iierum (1299) cll ecclesia rclinquereli, el alteram sibi conlra me vin-
emis mensihus sub cuslodia reienttis, indeque emis-. C dicaret. Et, o leinpora ! o mores ! o legis cano-
(1292) Qtiando Ralherius una eum Milonecomite3 excluso eidem ecclesiceresliluerelur.
Arnoldtim Bajoaricc ducem Yeronce recepil, timc3 (1298) Ironice sahctisshnum archiephcopum vocat
Ilugo ejns e^pellendi occasionem sumpsit. Anioldoj Manassem, et et qui jure locntn obiineat Ambrosii,
enim excluso, ct Yerona recriperata. ejuscopum ve- quippe qui Mediolanensemsedem Berengario curante
Inli rebellem captivum adduci jussil in iuriim Pa- oblinuit anno 948 ; 31, dum Ralherius haecscripsit,
piensem, quee post nonr.ulla Walberti turricula ap- adhuc obtinebat.
pellatur, forie a Walberto potenti judice Ticinensi, (1299) Adverhinm iterum ex ms. Lobiensi, et edi-
qui cmn adversus Hugonein conspirassel, captus ett tione Chapeauvilliiaddidimus. Ileftan aulem sub cu-
capite iruncatus fuit, Liutprando teste lib. ni Ilist. slodia retentus dicilur, quia prius in lurri Papiensi
cap.10 et11. duos annos cum diniidio captivus fuit.
(1295) Yerba qui enim usque ad perfeclus esl virr (1500) Ilic milo Veronee comcs erat, qtti Arnoldo
in Acheriana editione omissa supplevimus ex ms. conlra Hngonem primum favit. Licet vero suhinde
Lohiensi :ex quo mox scripsimus contra legem, ubii cum Hugone recoriciliatus , Veronam gtibernaret;
Acherius hahet cilralegem. cum tainen postea jfavisset .Berengano, metuebai,
(1294) Priorem persecutionem vocat illani, qua_ ne Manasscs, qui Yeronensem episcopatum occupa-
ab initio sui episcopalus Htigo, ut superius scripsit, bat, el Berengario pariter favens",Hugoni nocuerat,
adhibuit undiqtte perseculores et adversarios, qui aull poeiiitenlia ductus juvaret eumdem regem avuncu-
deterrerent tne, ut cffugerem,aul irriiarent, ut in itlum• ^rj, Ium suum, a quo siiManassis ,ope recuperaretur in
excederem,el ut expeltendi me invemrel occasionem. . Ilalia regnum, ipseMilo delriit3entunicaperet.
(1295) Exsilium scilicet, qtio Comum relegatus_ (1501) Ralherius lib. iu Pradoquiorum nuni. 22,
fuit. laboraiores liberos el senos, el miitles regni vocal,
{1296) Hugonein adire voluil Ralherius jamab j quos hic appellat mifiles, colonos el famulos. Mili-
exsilio liber, noncum Como, uhi exsul fuit, eo in- les intelliguntur nobiles. Vide ibidem not. Coloni
vilo aufugit snb finem auni 959, vel ineunle anno> eranl rustici agris cpleudis addicti, sed non proprie
940, sed cumidem Hngo regnandi honore jjrhalus3 servi, uti erant fnmuli.Quee porro adtlit, Nec sijno-
ftiit anno 945. dum agere, nec capilults clerkorutn interesse aude-
(1297) Cum Ratherius comprchensus fuerit a Be- iu bam, de iis synodis et capilulis accipienda stint, quce
rengario Hyporegicemarchione, qui sub rege Lolha- uti visitalionibus ecclbsiarum diceceseoshabebanuir,
rio Hugonis filio summam in Italia poteslalem exer- lalius ostendiinuk in Yita auctoris § 8,"nuin. 57.
cebat; in hac regione ipsius polestati subjecla ca- JJnde etiam patebii, cur et non solum clericos, verum
ptus dici debet, Hugonemque aditurus, iter susee- commemoret. etiam mililes, colouos, famulos hac occasione
'
pisse non in Provineiam, quo Hugoprimum sese re-:
ceperat, sed in Italiam, quo ille reriiit anno 946, ut sed(1502) Heecnon de sacroruni ordinum collatione,
si posset, regnum recuperaret. hislincltt autem Ma- de aliqua functione sacra atque soiemni intel-
nassis fuil compreheiistis, quippe qui Veronenseni ligenda proba\imus in aucloris.Vila § 8, ubi liui).c
Ecclcsiam occupabat, linicbaiquc, nc Raib.crius.se: loeinn cxplicatum imcnics. .
' "
6Gi EPISTOLJE. 662
nicas publiea, conjuralio! o„ ul-ila dicam, abo- _A-dum ad vespertina'em persolvendam pergercm sy-
niinaiio"desolalionis! o verbum factuin in Israel, ' naxim, adfuil missus domini regis Lotharii prae-
qtiod quicuuqueaudierit tinnianlmerito ambeeaures cipientis , ut urbe decedens darem locmn Mariasse
ejus! {Jer. xix, 5.) Arelatensis archiepiscopus, ten- sedem meam invadmidi, adjiciens amicale [id esJ
dens insidias Yeronensi episeopo, consecravit-epi- amicabile] satis consilrum, melius scilicet esse,ut
scbpum quemdam succ dioecesis iri titulo Ecclesire secederem, quam Milonis dolo. aul exmembrarer,
Yeronensis. Qnis non miretur? quis non ol>slupe- aut inlerficerer, aul (quod levius his iuullo, sed
scat^ Ubi euim fas?ubilex? ubi sceeularis [sub- gravsssimum mihi essel futurum) comprehensus,
aitdi lex_ junucuiqtie provinciae certos. distribuens quo minime vellem abducerer. Calamitosum Tiic
inconverlibiliterf limites? ubi consideralio cuncta accusare, cum possem, devito aliquem (1506), ue
cernentis? ubi : Non transgredieris lerminos, qttos adjiciam super vulnerum ejiis aliquod, cjuod pro-
constiluerunttibi palres lui ? (Prov. xxu, 28.) Non pheta conquerendo prohibet, dolorem (Psal. irxviu,
intelligunt ad, hoc pertinere, qui nesciunl quam 27). Quid piura ? Feci jussus quod antea liben-
- longe Yerona ab Arelatensi absit patria. Ubi erat - lissime fecissem injussus, nisi inlerdixisset, quod
quod lex ait (CALLIST.ep. n, 24) : $i quis metro- ait in Evangelio de mercenario Dominus-(Joan. x,
politanus, nisi quod ad suam solummodo (1505) B J 12); sed non potui agere impune. Lupi illi (1307)
perlinet parochiani, agere lentaverit, -gradus sui gregem non queerebant invadere, sed paslorem;
-periculo subjacehit? Etubi archidia/eonus [/"., archi- jjersecutusque in una civilate , fugere venialitet'
episcopus] suum preefixuracanonibusnon excedens, jjotui in aliam. -
leneat cum humilitate locum ? i 542 Sed hcccad 8. Interjecto deliinc tempore", cum, gloriosissimus
illos, qui unius sedis sunt arcliiepiscopi. Gui vero atque piissimus, cunctoque celebralissimus orbe rex
qumque (1504) Iicet episc.opiis praeesse, riullique noster (1508) Italiam introisset; adfui cum ejus
prodesse, quid poterit non licere? Horum verb clarlssimo filio; lentans si -darelur optio, ul meo
omnium cum ineenior Milo-esset et auctor "mei reslituerer loco. Sed impedivil, quod alterum illic
lamen cl videri et dici ambiebal advocatus et tulor. inslituinm rex invenit, llilonis scilicel nepotu-
-Itaque callidissime me affligebal ,- ut rarissiraus lum (1309); ne diflicilesit conjectare, ctqusce rei causa
esset in regno, qui non aestimaret amicissimum [aL, gratia] (anta mihi inliileritmala. Cui 54S lla^"
eum essc mihi omnino. Ego vero miser eram diebus dem Manasses sedem vendiderat (1310); sed fau-
noctibusque ita confecluselanxius, ut leederet me tores.hujusmodi ordinaiionis licenliam se acecpisse
vitec meaa, et mallem in Walberti, ut quondam , glorian(ur«b apostolatu vestreedominalionis (1511).
turricula, quam sedere in Yeronensi cathedra', IC Cedere igitur tam "apostolicoevestreeauctoritati, quam
esurire /I50S) sub Hugone , quam epulari cum illius regali majestaii, quam reprehendere si "quid
-Milone. - . . decrevisselis, lutius fore credens, siatueram, car-
7. Biemiio et hoe iolerato , gravissimo omnium, cefihus el exsiiiis per Dei misericordiam exempttts,
quas antea, et jjost pertuli, miseriarum earcerc, et in lalitudinem (1312) liberi arbitrii eductus, SQ-
(1305) I(a codex Lobiensis , concinenle. eli.am _susfucral, ac preeterea etiam ille forlassis, quem
leclione pseudoepistolceCallisti. Acherius quodam- Manasses consecravil ephcopum in lilulo Ecclesim
modo. Veronensh;
(1304) Hic Manasses perslringitur, -quiquinque (1508) pito rex innuiltir. Verhum httrohsel pri-
episcopatus obtinuerat, Arelatensem, Yeronensera, jiium ejus ingressum in ltaliaro significal, qui in-
Mantuanum , Tridenlinum , ac tandem Mediolanen- cidit in annum 951 ; ac proinde filius Oilonis ,
serii, ul ex" Liulprando colligere liccl. Cinn vero quocum Ralherius in Italia aiifuit, non est Otto
hic. indicelur, eum pluribus episcopiis. dum haec II, sed Luitulftis, ul in pnemissa Admonilioneiatius
Ratherius scriberel, adliuc prmesse, nullique pro- prubavimus.
fiesse; conveniunl haec quidem aniio 952 , quo (1509) Is esl Milo comilis Milonis -nepos , qui
Manasses, Veronensi licet episcopalu Miloni an- anno qutdem 951 episcopattim Veronenseni tenebat,
tea vendito , quaiuor alios . episcopaius tenebat; " ut ex documentisa Joanne Baptisla Perelto allatis
posleriorihus vero annis nqn conveniunl, cum an-- discimus. Nepotuluiit auiem eum auclor appellat,
no '953 archiepiscopalui Mediolanensi spoiue,"si- 'quia era( adoIesceiUulusannorum circiler 18; nadis
ve invitus cedens, ac in Gallias profectus ,vsola enim fuerat, pos(quafn Ratherius Veroneeepiscopus.
Arelateusi sede ad morlem iisque potilus videa- consecratus fuit, uti ex eptst. viu ad eumdem Mi_-
lur. lonem liquet. -
_(1305) Esurire , inquit, sub Hugone, quia in (ur- "' (1310) Idipsum tradil, etiam Liuiprandus lib. iv,
ricula Valberli, seu Ticinensi, in ,qua biennio et c. 5.
ampiius relenius fuil, inter miiltas calaniita(es etiam (1511) Heec Agapelo H, nori aulem Joauni Xlt
famem pertulii. . . . convenire in Admonitione osiendimus. Lkentia ppr-
(1506) Acheilus cum possum', devito aliquem, nec ro , quce ab apostolica sede dala prcefertur , fofle
adjkiam. Codicis Lobiensis lectionem preeiulimus. dispensalionem respicit ob defectum celalis Milonis,
Num hic catamilosus, cujus doloribus dolorem adji- quippe qui adolesceniutus juxla canonum regulas ad
cere devital, est idem comes iililo, qui.Berengarii episeopatum proriioveri non poterat.
II fauior, hoc forie teriipore, seu anno 951, aut ' (1312) Cum Acherius edidissel el latitudinem ,
952 aliqiiid gravius passus sit ab Ottone, curais "novissimus Spicilegii editor pro educlus legendu:»
Berengarium tota fere Italia expulit ? credidit adepius. Verum emendalio in latitudinem
(1507) Lupi il!i, qui Ratherium impetebant, in- iuictoritate Lobiensis codicis inserta, nihil in voce
leiii_-eiidivideulur Manasses,"cui ccclere locum.jus- cductus immulare sinit.
665 RATHEBII EPISG. YERON. OPP. PARS II. mi
liludinem monasteiiipelere, etibi exspeetare Deum, A more ignis, qui :modicas-delambens paleas, dum
qui salvum me faceret a pusillanimitate spiritus et per incuriam non exslinguiiur, comburit ssepe civi-
lempestale persequentium (Psal. LIV, 9), causas- tales maximas) : toreecavensetiam, ne juxla illius
que expulsionis merc a memctipso pcenitendo exi- in decrelalihus dicuim, qui ait : Manifeslum est
gere, meque ipse, ut non judicarer, jtidicare, quod cenfileri illum de\ crimme, qui canonice vocalus,
staluissetis, a Deo decretum credere : summus enim judkiam subterfugit; ccstimer non vocaius quidem,
pontifex a nemine debet reprehendi, et cor regis sed provocatus , judicium me velle delitescends
in manu Dei (Prov. xsi, 1). Quee duo utrumque effugere; ad pedes apostolalus veslri me prosterrio,
commonefaciunt, credo, illum [id est poiUificeni], ct quis e nobis duobus, cum una eeclesice sedes
ne i'eprehendenda agat; istum [id 6st regem}. ne duos non adiiiiiiat sedentes, episcopus sit-, audire>
cor suum a manu Dei, id esl, a gubernacuU (si cupio. Si ego, Yeronensis -ergo : si ille, repulsitj
rex j"ure mali(esse, quam vocari) in disponendis mea non furliva jesse debet, sed publica, ne ob
regni necessariis auferai. Ves(ram cretlo paienii- falsum contrariae suspicionis rumorem, conlra vos.
lalem neque voluisse, neque ausam fuisse contra (1516) chimel ecclesiae terra, et sulci (juxta Gre-
legem canonicam alicui quidlibet agendi daie li- gorium) ejus cum'ea. Adimi quoque episcopo epi-
cenU'am: illum non alia uecessitate regnum ambiisse ;B scopatum, antequam causee ejus exilus appareat,
Ilalicum, nisi ut distorlum per mullimoda injusti- utrum ulli Chrisliano videri jure possit, a vestra
tiarum, hujusmodi scilicel el aliarum irrecliludi- palernitate volo discei*e>;nam miser ego. et im-
nuin volumina, ad rectitudinem Clirisiianec legis peritissimus mulia mei causa perquirens el rele--
jiotestate imperiali cogeret regrium (1515). gens, nusquam hoc potui invenire. Quod si lalis est
9. Decreveram igitur, ul dicere coepi, monaste- culpa, convenienlius videtur, ut degradatus prius
rium ita -expeditus petere; sed rursum cogilans, careat officio, post episcopio, ne non jusle, sed-
in quali orJine illic quoque deberem esse, episcopi Inimice videatur actum.
scilicet, an presbyteri, an alterius, an nullius or- 10. Ne igitur criminosus videar criminatus, aut
dinis (diclurum est enim forsitan aliquis eorura, fugax provocalus , audientiam rogo , audienliam
qui sibi arroganles solent in corde, velul eliam flagito, invasoremque ecclesice meee cujn ipso pa».
hic publicanus, dicere, quia nec cum bonis (1314) storum omnium pastore audaciler furem. vocilans-
laicis in ecelcsice publica admiUendus sum slalio- et lalronem (Joan. x, 1), quia aliunde ascendit,
ne : e diverso forsitan alius, taiUo dignior, inquit, non per oslium lintroivit, (etenim* vivente viro,
quanloflagello allrilior) : fjucluans inter hcec a»i- nubere alteri [1517] non dimiltilur mulier Iegilime).
mus, cui polius assensum proebeat, ignorat.-Ye- C 545 coram apostolatu veslrre sedis ad certamen.
ridicoque post, el hoe insperato 544 percipiens canonicum provoco, "eo eliam, si veslrae domina-
relatu, mihi ab rcmulis quoedamobjiei, pro quibus tioni placet, tenore, ut sive pro me, sive pro illo,
non vi, sed jure, minisierio sacerdotali me asse- lex oblinuerit episcopium, cui vobis visum fuerit,
rant privari -: verens, ne haee mei cessio vel jia- iribualis lantum 111Domiijo -: praeesse enim ul-
lienlia, alicujus alterius, praesentis scilicet aut fu^ (eritts non concnpisco",si prodesse, ut antea, iiulli
turi, fial deposilio a dignitale proprja (proclivis enim valeo-.
semper est in dcteriora veleris Adae posteritas ; ll.-Offenderit sanc, (imeo, veslree paleruitatis
nulloque existente qui oppona( se murum pro domo sincerissimum auditum, "pauloquam decuit severior,
Israel, slans in praclium in die Domini [Ezech. el quasi inveclivai in adversarios oraiio; sed_pe(o
XIII, 5]; verendum est [1515] ne serpens per li- veniam dari afflietissimee pusiflanimi(a(i. Nam si"
centiam vulnus in fulurum multo fiat delerius, compatiends et non dedignantis erga meam utamini
1
(1515) Yide ne ex voce imperiati existimes, Otto- comitiis Auguslanis cederet anno 952; undedocu-.
nem I, quando heec scripta fuerunt, seu quando mentaexstant anni 951 el ineunlis 952, inquibus
Italiam ingressus, Yeronoe episcojmm invenil Mi- y\ ejusdem Otlonis regis annus in Italia primus sigua—
'onem,, jam ad imperium fuisse assumplum; ae (ur. Yide Collect. |diplomat. canonici de Dionysiis -
proinde hanc epistolam, serius multo quam cre- pag. 117; 118 et 120, ac Muralorium Annati d'Ilalia
dimus, exaralam fuisse. Nunquam enim Raiherius ad annum 951, pag. 575 el 577.
hac in episiola 011011601° imperatorem, aut Caesarem (1514) Apud Acherium qui nec cum bonis. No-
nominat, ut in aliis operibus post inilium ab eo vissimus Spicilegii edilor emendavit quod nec cum
hnperium scriptis conslanter nominasse deprehen- bonis. Praelulimus| Chapeauvillii leciionem , jqiiam
eiilur;- sed regem tantum in. eadem appellal. Ad- Lobiensis codex exhibet.,
^jeclivum imperiali regi etiam eonvenire posse patet (1515) Addidimusest ex ms. Lobiensi.
ex lib. 111,Preeloquiorum num. 22, ubi auctor, (1516) Edili conlra nos. Correximus cx eotlom
licet regem alloquerelur, dum" nullus tum erat codice, e( jure qiiidem ; indica( enim, suam re-
imperalor. Attl tui, inquit, hnperialis sunt juris. pulsionem ab episcopadi, ut juxla esset, debuisse
Recte autem scripsil Ratherius iilum Oltonem non esse publicam, seu publico judicio conslitulain :
alia necessitate regntim ambihse Italicum (quibus alias Ecclesia reclamar.et, si ponlifex repulsionem
verbis etim regem Ilaliar, dum hrec scripsit, in- sine legiilmo judicio- faclam ob rumores privatos
dicai) nhi ut dislortum ad rectiludinem el falsos iion reprobarel.
Chrhiianm legis poleslaie imperiali cogerelregnum; (1317) Yoces nubere aiteri, qure apud Acherium
quia rcgnum Italiae Otio consecutns est anno 951, deerant, supjdevimusex ms. Lobiensi. Non dimitti--
anlequani illud Berengario cerlis condilionibus in. tur scriptum esl pro non permiilitur*
C6S ' EPISTOLÊ, ^666
niiseriam ^ffectu, advertere prudenlissima (1318) A £ niens, compulsus, charitaiem, sicubi esf, requiro,
vestrae pietatis poterit dignalio, me isthic nullum ingeminansque clamorem, meam ut respiciat implo-
aliud lllorum tetigisse vititun, nisi quod ad meum ro calaraitatem. Nusquam enim aliqua mihl vel
illis famulalum esl delrimentum. Testor vero et hospilii quies ; nusquam aliquod sufftigium, nisi lo-
prompussime Deum, maluisse me (1519) in uno Pro- cus misericordium, eorum utique quibus in corde
bi, iu aTtero mores Ambrosii, quam aliquid Invenire iGquilur Evangelium : Cum facisprandium aut coe-
quod carperem sinis(ri, eorum maxiriie queeperluli. nam, voca pauperes, el bealus eris, quia non habent
Yerum, ut in breviloquiocomprehendannjuod opto, relribuere libi; retribuetur enim tibi in resurrectione"
-aut Yeronensium esse convincar, - aul nequaquam' jusiorum (Luc. xiv, 12). Metuendum quoque divitis
«piscopus ; universalem (1520) namque me proesu- avari exemplum, qui non advertens, cur Lazarus
lem esse non coiisequitur ullalenus, et taedet me in ante januam ejus jacere fuerit permissus (Luc. xvi,
lioc vel errare, vel errandi aliis causas preebere diu- 20); unde lnaximum captare valuit refrigerium, in-
tius. Nonjjontificem quoque.pontificaliaproesumere, deficuumaccendere infelixnon praecavit incendium;
quanti sit periculi, taulo minus valeo ignorare, cujus clamori quia. pium non adhibuit tiudilum, ex-
quanto frequen(ius missas aliquem Iaicorum cele- pertus es( in semelipso veracissime dicluin : Qui
brare nullatenus proesumere -perspicio quotidie. B 1 averlit aurem suam a clamore pauperis, et ipse cla-
(1521) Unum vero e nobis duobus episcopum non mabil, et non exaudietur (Prov. xxj, 15). Et ideo dum
esse, cam etiam infantum, si qua eLsinest, salis aqute miser guKampeieret,' non est exauditus, quia
eyidenler valeat comprehendere ralio ; quis autem non dederat; elin hoc assertor ita loquens veridi-
iiostrum sil", veslroepas.loralitalis decernere debeat cus : Quideclinat aurem ne audiallegem, oralio ejus
provisio;' aiisque maximo veslri, si dicere.audeam, eril exsecrabiiis (Prov. xxvm, 9). Lex aulem cum
perieulo (quandoquidem controversia inde orta esl) priori saeculofucrit, ea cuilibet (1525) 547 impea-
indiscussum relinquere non valetis on.nino. dere alii, quaesibi quis vellet ab alio preeslari ; se-
546'EPISTOLA VI. quens quoque, ne in ullo naturale inhiberet bonum,
ADOJIKES FIDELES (1322). ila lata est per Decalogum : DiligesDqminum Deum
Idem miser, infelicissimusel deceplissimus, pro- tuumexiotocordeluo,elexlotaanimalua, et ex omni
missiloquoruin(1523)figufis eleenigmalibus affalim menletua, etexomnibusviribustuh,Mproximumluuni
satiatus,hisqueiidein ulterius adhibere etexperienliae siculteipsum(Mallh.iixii, cYl;Deut.vi,5; Levit. xix, •
magisteriojam nimis seroprohibitus,omnjbuslegem 18). Terlia sub gralia scilicelila: A//«-a/ieriMs(inquit
_Christi implere volenlibus. usque{l526J ad lerlium ccelumraptus) onera portate,
. 1. Yillicatu concessi praesulatus, hoc est Vero- C et skadimplebitis legemChrhli (Gal. vi, 2), Christi
nensis, privatus, bonorumque omnium miseraiioni utique, Christi.Nam ipse interroganti cuidam.ûod,
expositus, fodere ul huc usque inauiler laborandoi essel mandatum magnum in lege, cum primum ma-
aroplius non valens, remuneraiionis denario carens, ximum proemisisset, secundum simile confirmavit
expersque omnimodi reddilus, (1324) quod semper esse :.qui ut et suos a cceleris segregarel: In hoc,
erubui, seu scilicet superbiaeiiota, seu Tecuperatio- ait, cagnoscent omnes, quia mei estis dhcipuli, si
nis fiducia (quia omnia_videbantur tolerabilia, spe dileclionemhabuerilis ad invicem (Joan. xm, 35).
perfruitionis ejus una saltem, si darclur, die com- 2. Diligo Deum, (1327) sed unusquisque aii re- '
pensala) mendicare, tertium quod agam non inve- quisitus, pessimusomnium, eliam quilibet tyrannus;
(1518) Ita idern codex.Aclierius.-prat/eniissima*. ex ipsa epistola satis colligitur.-

(1319) ComparatioProhi imperatoris Hiigoniregii (1523) Vulg., promhsh loquiorum.Codicis leclio-
magis congruit, quani Miloni simplici comiti. Cumi nem recepimus. PromissUoquhdictmtur,qui promissa
vero supra num. 4, Hugonem leviusperstrinxerit, meris verbis .exhibenl, factis autem carent. Post
professusqtiesi(, se, ex quo eumprhnilus vidit, usquei pauca pro adhibere (quod verbum ex eodera ms. in-
dum homhiemexuil, semperTheodosiifeticilalem hn- seruimus) vulgati habebant adhibens.
peralorh ilii oplasse,et adhuc ejus recordalibne gra- D (1524) Conslrue : compulsus mendkare , quod
viter affici dolore; Miloni auiein comiti graviorai semper erubui, seu scilicet superbimhbta, seu fidhcia
multo opposuerit: vocesin uno de Milone potius' ad- recuperalionh, id est recuperandi episcopalus {quiai
huc superstite, queim de Hugone j'amdiu exstinctoi omtiiavidebanlur tolerabilia, compensataspe perfrui-
accipiendae videnlur. Voces autem in allero adMa- lionh ejus sallem die una, si daretvr) computsus,in-
uassem S. Ambfosii suceessorem referendas nihill qaam, mendicare, non inveniens terliutn quod agam,
dubium esl. Pos( pauca carperem emendavimus ope'i id csl tertium inler proveiitum laboris, e( conse-
manuscripli Lobiensis, eumin nova Spicilegii edilio- - culionera episcopalus , requiro cbaritatem , sicubi
ne mentloselegeretur caperem, ubi tamen in erralisi esl, elc.
eadem correctio ingeritur. (1525) Vocem' cuilibet codex suppedilavit. Lex-
(1520) Universalemepiscopum, id est quinulli sedii priori smculolata, id est lex nalurajis. Mox prO de-
addiclus, indefinite in iiniversali Ecclesia episco- calogumvulgati perperam calalogum.Dein ex codice
,pus sit. adjecimus et ex omni mente tua.
•_ (1521) Construe : Cum vero eliamralio infantum, (1326) Ms. codicis aucloritateaddidimus inquit.
si qua eisinesl, satis evidenier valeat-comprehendere, (1527) Ej"usdem-codicisope inseruimus sed. Con-
unum e nobisduobus non esse ephcopum; quis aulemL struclio esl, : Sed unnsquisque pessimus omnium_
nostrum sit, elc. eiiam qttilibetlyrannus , requisitus ail, diligo Deum;
(1322) Hic lilulus Ad omnes fideles deesl in ms. nam, etc.
Lobiensi, ubi taulum tituli locOlegitur, Ilem : s.ed
'667 RATHERII EPISC. YER.ON.OPP. PARS II. 668
nam, proh dolor! odium ita usqueqUaque-hodie A A advertat piortim universitas, quam durum, quamve
abundavit frateruum, ut nullum gloriosius in see- (1551) sil \erecuidum, opis se clamare indiguni,
culo genus(1528), quam, proh nefas ! homicidarum. qui erogandi suscepit officium, qui rion mimls inie-
-
Sed e diverso-reeunibens .super ipsum preecipientis rioii quam exteriori gemebundus dicere valel ino-
peetus : Si guh, ait, dixeril quoniam diligo Deum, pia : Tota 'dieverecundia mea coxilra me est; et con-
el- fratrem suitm oderil, mendax est; qui enim tlon fusio faciei mew r,ooperuil me ( Psal. XLIII, 16);
diligit fratrem suum, quem videt, Deum quem non et cum similibus : Miserere nostri, Domihe, mise-
videt, quomodo polest diligere ? (1 Joan. iv-,20.) El: -rere nosiri', quia multum repleti sumus despectione,
-Omnis qui odil frairem suum homkida est (I Joan. quia mullum repleta est anima no'stra, oppro-
m, 15). Et : Scilis quia otnnis homicida non habet brinm abundantibus, et despectio sttperbis (Psalr
partem in regno Chrisii el Dei (Ephes. v, 5). Omnis, cxxii, 5).
inquil, omnis, id eslnec quilibeteorum, quos paulo 3. Cum conslet autem nullospluribus, quam qui
ante deploravi infeliciter (1329) gloriosorum, iiec (1332)jjlura habem, parvaminoribns sufficere; mire-
aliquis osor fratrum. Nullum, alius inquit, udio [id tur, vereor, alieujns prudentia; snperiori mei ipsius
est odio haheo] CliTistianum. Ergo omncs dilfgis; pi'ofessione, donio me quoque carenle propiia, qtioe
nihil enim est terlium. El haecestillacharitas, quam B mihi sit mendicaniii necessitas lanta. Ad qttod saiis-
Apostolus "preefert etiam martyrio, cujtis quia ope faciendo ut respondeam, sciatur, queeso,quodperdilo,
indicibililer(1550) indigeo, nihil duleius quam illud, (1355) ut me spes fefellit reeuperaridi, episcopio,
dumiegiiur, audio ;" omnesque ut idem «gerent op- volui conlendere, uhi perpetuo quiescerem, aliquo.
tarem omnino : Qui habuerit substanliam mundi, et Sed cumulantes isibi (1554) litigenee conlenlionis
viderh fralrem suumnecessehabere, et-clauserit visce- prudenlissime, ut eis visum est, aemuli causas, pro-
ra sua ab eo, quomodo charitas Dei mattet ineo? vocaverunt me, quiescendo eisparceredeliberan-
'•
(I Joan. iii, 17.) Et alibi : Filioli mei,non diligamns lem, quibusdam obloquiis, non-quidem in facie, sed
verbo,'neque lingua, sed opereel verilate (I Joan. ni, ex obiiquo. Quibus nisi (1555) canonice respondeo,
18). Et illud' psalmographi : Beatus,qui htielligil aut criminosus ant fugax jndicor ; pessiinccquesus-
'iuper egenum el pauperem (Psal: XL,2); eujus Cum picionis caulerio,- quodjjesto officimn, infamis ad-
inlelligenlire g'4S modum novem dislinclionum uro. Facultas autem illud (1556) cum desitagendi,
fidibus tlescr.plum a beato legcrim Gregorio, non maxime curii [subaudi me] longius disparalo (1557.)
minus consolationis capio, ctim in diclis augustaere- Romana ob hoc ladiri, si liceal, cogalur Ecclesia,
cord.alionis Aurelii Auguslini scripluminvcnio : Om- publicisque vehiculis, ut temjjoribus quondam divce
nibus quidem inopibus mhetkordia jure debelur, sed tl ^ memorieeConstantini, g_|9 episcopos devehere ad
1desueveril
in
major qîdetn Jth, qui ex nobililale el divitiis in conciiiajam olim imperatorum munifi-
•utlimumstatum devenentni, nos miserationh pulsal cenlia, iter hoc tam necessaiium infecunn (1558)
affeclus ; consonantemque -huic Hieronymum, uhi dimittere non volens, perficere jion valens, honorum
commemorat his poiius (ribueiuluin, qui eurn acce- -OEiniuroin hoc pro Dei amore atixilium rogo, ma-
perinl erubescunt. Sed perpendat (hac^sententia mo- lorum nulli aliquid inferens importunilatis, qui au^
lus ipse rogo) sincerissima, quam quccro, charitas, silium tanlummodo flagito-chariiatis.
(1528) Yoces inswculo genussensui necessanee in (1355) Delevimus non anle nhi, qnod non laiis
vulgaiis exeiderant. praeler athtoriiatem codicis , quam preeser Ratherii
(1529) Yulgati prsetereuntin/e/iVter. menienrvulgali insermiuinnnii enim aueior,.se-aut
(1550) YulgMincredibititer : et dein pro omnesque criminosum, autjfugacem judicandum, nisi respon-
perperam habebanl omnesa.uod. deal canonke, id psl in jtidicio carionico coram Ro-
(1551) In iisdem vulg., quamvis, minus bene. Epj- mano pontifiee, de quo mox loquefur.-
. spopus erogandi suscepii officium..quia^cleemosynas (1556) Vulg., illum. Ilhid veroreferturadrespon-
ex ecclesieereddiiibus erogare debet. sioncm, qua se velle oblocutiones canonice.refutare
(1552) Vulg. ante voces quam qui rcpelunt nutlos: D£ affirmavit.'
ope -codicis delevimus. Conslrue el exphca : Gum (1557) Erat in vulg.. Romanam ob lioc adire coga-
conslet aulem nullos sufjicere pluribus (aiendis) qwam lur Ecclesiam. Meliorvisa esl codicis leciio , qua co-
qrii itaiietd piurp; parvg sufficereminoribus, etc. galur conslruitur ul verbum videor.-Sensnsaulem
(1355) In vulg. deesi perdilo, et dein legitut*epi- esl, sibi faeullatem deesse canonice respondendi
scopii. Codicis lectionem sectili smnus. Conslrue eemuiorumobloqtiiis . cum ob hoc, id esl ob judicium
vero : sciatur, quwso, quod ephcopio perdilo, ul spes canonicum , proficisci debeat Romam , nec pnbli-
recuperandi ejusdem fefellit me, volui, etc. Quodâit ca vehicula, uti olim fiehat imperalorum inunifi-
voluicontendere aliquo, ubi perpeluo quiescerem, mo- eenlia, episcopis preesto sint; ac propterea ad iier
naslerium inleUigit, de quo in prcccedeiui epistola islud perficiendum charitaiivtim bonorura subsidium
,num. 8. Siatueram soliludinem monasterii pelere; postulat. Ideo auiem se longins dhparalum, id est a
quaeilem fopetuntur jniiio epistolee sequents. Romana urbe longitts distanlem, afiirmal; quia haec
(1354) Addidimussr/naucloriiale codicis.Construe non in Italia serjipsii, sed in Germania, quo sese
vero : Sed mmuli iitigenwprudenthshne, ul eis visum omni spe recuperandi episeopatus' abjecta, mona-
est, cumulanles sibi causas contentionh , nte delibe- sterium repetiiufus receperal : unde a Germanis
ranlem eis parc-erequiescendo, proyocaveruntqtiibus- episcopis subsidium sibi collatum fatelur epist. v_.
dam obtoquiis, rion quidem, clc. Similia videsis in num. 2. j
episiola preecedenti num. 9, et insequeiui paulopost, (1538j Yocem'hifeclumcodex exhibuit.
inititim
669 EPISTOL.E. 670
EPISTOLA VII. , .A ejus turba quamplurima episcoporum, ut verbis
ADEPISCOPOS ITALIJE,G4LLIJ* ATQUECERMANIjE (1239). ipsius utar, spiriluali gladio placeat ferire, an in
Dominis Parribiis et reverendissirais comprcesuli- prcejudicium totius ordinis noslri patienter jsinalis
busperuniversamltaliain,GalIiam atque.Germaniam crescere et niultiplicari, vestri erit arbitrii,- non mei
in DominocoristUutis,RATBERIUS peccator et exsul. - silenlii.
1. Decreveram quidem, Patres sanclissimi, sede . 2. Ifaque ne aut criminosus videar criminatus,
propria, hoc est,'Yeronensi pulsus, livori perse- aut-fugax provocatus, concilium appello, concilium
quentium cedere, quod nonnullos probalissimorum flagito (1545), invasoremqueEeelesice mece,cumipso
legimus fecisse, soliiudinemque monasterii pelere, paslorum paslore furem vocitans et latronem, quia
et ibi exspectare Dojninum, qui nie salvum faceret scilicet aliunde ascenclit, non per ostium inlroivit,
a pusillaiiimitate spiritus ettempestate (Psal.Liv, 9) - ad certamen canonicum provoco; "ei, si dissimulave-
contra jus fasque impie garrienlium. Sed -veridico -rit, analhenlate perpetuo cum sacratissimis legibus
pereipiens relalu qucedam mihi ab ilisidiatoiibus juste, ut omnibus sanuni sajiienlibus liquel, nisi poe-
ohjici, pro quibus non vi, sed jure me asseranl epi- nitendo resipuerit (1544)., Amen, respondeo. Nec
.scopio privari, dicenteque Aposlolo : Omnia licent, incommemoralum veslreepaterniiaii pro "me faciens
sed non omnia expediunt (ICor. vi, 12); verens ne B illudB.Alexandri papoecapittilum oriiitto, Quicunque
iiaec mei licenlia in alicujus alterius, prcesentis sci- ' ait, ex veslro coilegio'fueril, el ab wixilio eorum
iicet aut fiituri redunde( dainnum vel calumniam, episcoporum(utique et iiijuste deslilulorum) sesub-
aut j"uxiaquod Julius papa Alhanasii dicit, accusa- traxerit, non sacerdos, sed schhmaticus judkdbilur.
toribtis: Quia si in vera, inquiens, fiderelis inno- El illud propheteejiariler non omilto improperanfis :
centia, nullomodo vos sublmherelis a vocationecano- Non ascendistis ex adverso, ncque opposuislismurum
riica, aeslimer lanlopere quaerere olium quod judicio prb domo Israel, ul siareih in prwlio in die Domini
audeam nullatenus adesse; lice( me nemo (1540) (Ezech. xni, 5); el: Canes muii (-1345)non vdlenles
canonice evoce( [al., convoce(], ves(rtim sacratissi- lalrare (Isai. LVI,10). Illud quoque Doniini : Qui me
mum ccetum (1541) consianlissime appello. Consi- erubuerit, et meos sermones; el liunc Filius Jioininis
litim atque auxilium pro veritalis, quoe Christus est, erubescet, cum veneril in gloria sua, et Patris, et
amore deprecor; non aliud nunc tamen, quam syno- ,sanctorum atigetorum (Luc. ix, 26). Quod sagacis-
dicam conventionem, et promulgalam a sanctis Pa- sime, ut opto, flagito, ,el desidero, veslree paterni-
trlbus legem. Adimi namque episcopo episcopatum, lalis genefalitate cavcnte, Detispacis conterat Sata-
antequam causceejus appareat exitus, ulrum ulli nain sub pedibus vestris velociler. Gratia .Domirii
Christiano (1542) videri ggQ jure possit, vestree G noslri Jesu Chrisli sit semper vobiscum. - - .
paternitati dimittojudicare. Conspirationumquoque 551 EPISTOLA VIII.
criraina, plebisque contra episcopum dissensionem, ADMILfNEM VEUOKENSIS SEDISINVASOREM (1346)
utrum cum sancto Callisto papa, antecessorumque •Impetitori vehemcntissimo M.Yicentino (1547) R.
(1539) Haee epistola scripta fuit eodem (empore, superducleelegimtiir, quee-ahipsoauctore dimanant.
quo duaepraecedentes. Yide Admonilionem
' proemis- Idipsum accitlit Invectivw de translatipne corporis
sam epislolaev. S. Metronis, cujus fragmenlum ex similibus perga-
(1340) Yocem nemo sensui necessariam ex. ms. menis capilularibus landatus arcliipresbyter cdidil,
Lobiensi supplevimus. ttt ex Admonitione, quam eidem Inveclivw preemisi-
(1541) Lib. iv Preeloquiorum mnu.4 conciliorum mus, palam fiot., llujus episloleo accuratjm collaiio-
universalium, vel sedis apostoliceejiidicium in cau- nem marchio de Dionysiis canonicus uobis commu-
sis episcoporumquaerendum statuit. Sicut autem in nicavil. Cum porro in codice, unde eadem epislola,
quinta epislola j"udiciumquaesivil summi pontilicis, in puhlicum prodiit, nomen ejus, ad <]uemRathe-
ila nunc synodale episcoporum judicium appellat, rins scripsil, 11011 integrtim,pracferadir, sedindiee(ur
ut sua catisa canonice decidalur. Litleras vero scri- .siglia Jif; memoraUis nrchipresby(er eam ad Manas-
psil ad uifosque, ut vel ex allerutra, vel ex utraque sem, qui Veronensera cathedram oeciipavit,.daUinis
aucloritate subsidiumaffeiTelur. j) inlerpretatusesl. Yerum prcelerquam-quod Otlo hae
(1542) Sic codex Lobiensis, ut similiter in in epistola nominalur imperalor, Manasses aulem,
epist. v. Yulgati peiperam itli Chrisliano : sed in anle Otlonis iniperium obieral; quee in hac epislola
erralis novecedilionis Spicilegii emendatum est ulli. indicantur, nou Manassi, sed Miloni, eui Manasses,
(1545) Verba conciliumflagilo ex ms. Lob. Viddi- episcopalum vendideral, conveniunt,utsuntiilainler-
dimus. Non absimiliter in episl. w audientiam rogo, caeieranum. 1: Me compreliendhii, abduxisti, exsu-
audientiam flagito. lasti, de quibus conferIiinerarium num. 4 et.ibidem
(1544) Aliquid hoc loco desideratur, ex. gr., fe- nol". Hinc nihil dubii esl quin haec epistola act
riatur (scilicelaiiathemale), elc. Milonemdata fuerit. Scripta aulein fuit a Ratherio,
(1345) Yocem muti lum codex Lobiensis, (Uiii cum liber e careere, in quem aMilone conjeclus fue-
Isaiee lexlus prachuerunt. rat, rebus pluribus impelleretur, ut eidem episcopa-
(1546) Ileecepistola ex ms. 17 capidili cathedralis lum cederet. Liber ev"asi(e carcer.esub iniiium anni
Yeronensis a BarlholomoeoCampagnola S. Coecilice 965, ulin Vi(a probavimus. Decedendo episeopatu
archipreshylero eruta et vulgata fuit in fine operis aliquanlo posl agi cceplum est. Cum vero hanc epi-
ijiseripti : Liber juris civilis urbis Veronwpag. 243 stolam lucubrarit instanie die Jâtalis Domini, quo
Pergamenae,in quibus licecepistola, sicuti el se- sacrum. celebrare debebat; ea.scripta dieenda-est '
quentis fragmenlum descripta sunl, primum Ratherii sul) (inem anni 965. _ , ,<
felum sua ipsius manu exaratum exiiibeiu. AIiquo( (1547) Milouem Vicenthium appellare videtur,
cuini veces dcleUr-,el ali.e in inlciiincaribup spatiis
671 RATHERH,EPISC. VER.ON.OPP. PARS If. 672
Yeronensis episeoptis veheniontissiine impetitus, im- A traque niala omnia interdicentis (videris lu lamen)
pulsovi -compulsus. prreceplum. - j
1. Quod instante (1348)- festivitalis necessilate, 2 Recenlior [subaudi culp.], imo prcpsenlissima
celebrari caeteris nuper elapsis quae observantius esl, quod nec morior, nec ineo, ut ineilas, ftigam.
debet utique, dum summa celebrilatis illius insa- Sed quis mori polest, Deo vitam servanle? Fugere
erifieirpreeeipue constet distribuendi atque sumendi vero quomodo audet, qui sibi ab eodera dici nequa-
mysterio, quo Agnus, 552 ulpaterelur pro nobis, quam ignorat : Mercenarius fugit, quia mercenarius
asseritur nattis; heeret animus, ut seepe, tuto id an esl (Joan. x, 15), videns scilicet lupum venientem;
possit prsesumere, cui noscitur ipse Deus, qui et et : Qui dimherit uxorem suam, excepla causa forni-
Agnus, inobedienti dixisse ; Si offers munus (Maith. calionh, facil ean, mwchari? (Malth. v, 52.) Quivero
v, 23)",elc. Cumque te adversum me aliquid non quemlibet facit mcechari, nonne.consequenler ani-
ignorom liabere; munus Deo solemnitatis ejusdem mam inlerficit, cum scriptum sit: Anima, quw pec-
offerre dtim cogor (1549), culpam ipsam, reconciliari caveril, ipsa morielur ? (Ezech. xvin, 4.) Prohibet
quo valeam, cupiens investigare, non aliam invenire quod ine facere vero" qui dicit : Ad inlerfeclionem
valeo, nisi quod ausus sim me antea ad episcopatum filii ne ponas animam, tuam (Prov. xix, 18). Si
Yeronensis Ecclesieeconsecrandum admittere, quam B non ad filii (1555) enim, multo minus ad laiilorum
nasci valueris ipse (1550). Sedquid timerem, etiamsi jiigalis legali:er meaegnatorum. Quod si te non jm-
scire poluerim nasciluruui, qui utrum femina, an det lupura vocari hic, ut alibi furem (1554); for-
maseulus ess.es fulurus, minime noveram ? Et hcec mido, noveris,~ lpse mercenarius dici : pasiorum
jquidem anterior mei conlra te culpa, pro qua uti- enim desidero reperiri in numero, cum unusquisqne
que me comprehendisli, abduxisti, exsulasii, ad de- surrexerit in ordine suo (I Cor. xv, 25). In qua di-
decus hsec omnia tamen imperaloris (1551) el (licet screfione cum etiam heedi lam sint graviter, tit
dissimulent) 553 ducum (1552) nostrorum, con- Evangelium dicit', damnandi (Matilt. xxv, 53);
!
non quod Vicentinus episcopus fueril, ut nonnullis abusum Atto Yercellensis reprobal in libro /Je
videri potest (Milonemenim, qui valde j'uvenis epi- pressuris ecclesiaslicis lom. I Spicil. Aeheriani,
scopalum quidein Yeronensem iuvaserat, e(iam epi- pag. 425. ^
scopatum Vicentinum oluinuisse nulla docunienla (1351) Construe : Hwc omnia ad dedecus hnpera-
, subindieanl); sed quia Yicenlinus erat origine : toris el ducum nostrorum, licel dhsimulent; et can-
multa eniin in agro Vicenlino preedia comes Milo, tra prwceptum interdicentis mala omnia. Tu lamen
cujuscral nepotulus, ejusque consanguinei obtine- videris. Nomine interdicenth mala omniaDeusinlelli-
bant. Impelitdrem autem vocat, quia Milo Rathe- C gitur. Ad imperatoris dedecus quod pertinet, nolari-
rium, cui Vefonensis episcopatus fuerit restitulus duni est hunc, poslquam Yeronam-ingressus,. Ra-
eodem Miloneexcluso, muliismoliminibus impetive- therium restiirit, omnesque ei fidem suam obligas-
rai, et adhuc impeiebat, ut sibi episcopatum ce- sent, prcecepissei nequid mali amplius in eumderii
derel. episcopuiu lentarenL Ornnia ergo, qure subimle
(1548) Erat in editis : Quod compulsori compulsus conira Radierium Miioe( ejiis complices ausi suni,
instanle,etc., quae idoneum sensum non reddebani: ad deducus imperatoris perlinebanl, e( non (am
sed voces compnlsoricompuisusRatheriano more ad contra Dei, quaoi contra illius prceceplum pugna-
titulum pertinere nihil ambigendum est. Construe bant. Omnia pafiter vergebant in dedecus ducum,
autem : « Quod (id est quia) instanle necessitale de quibus in nolalione sequenli; quippe qui impe-
festivilalis (Natalis Domini), qucedebet utique celc- riali in Ratherium propensioniobsecundantes, eidem
brari observanlius caelerisnuperelapsis,du:n surama ita aperle palrocinabanlur, ul ipsum dux inclyta
celebritatis illius preecipueconslel in mysterio distri- commendassettuitioni comitis, qui itinc Yeronaejjrce-
buendi alque sumendi sacrificii, quo Agnus asseritur sidebal. Vide Qualitatis conjeclnramnum. 14.
'nalus, ut pateretur pro nobis; hoeret animus, ut (1552) Duces plurali numero"vocat Henricttm II
soepe,an is possil luto praesumere id, cui noscitur -Ottonis imperatoris ex fratre nepoiem, et Juditham
ipse Deus, qui et Agnus, dixisse inobedienti: Si ofr Henrici I ducis Bajoariorum reliciam, ac malrem
fers munus et reliqua : e( cum non ignorem (e ha- ipsius Henrici II_ qui euindem ducalum patris cum
bere aliquid adversum me, dum cogor offerre munus Marchia Veronensi obtinuerat, uli probavimus not.
solemnitatis ejusdem Deo, cupiens investigare cul- [>39 in Qualilatis conjecluram, ubi ipsius dueissrc,
pam Ipsam, quo valeam reconciliari, non valeo in- quae Veronceniaxima aueioritatepoliebaiur,expressa
venire aliam, nisi quod ausus sim admittere (id esi fit mentio. Hinc iierum inferius num. 3 imperium,
permiitere) me consecrandum adepiscopalum Eccle- seu praeceplum exigil apertum imperaloris et ducutn
sire Yeronensis, an(ea quam ipse valueris nasci. » noslroruin. ,
Adverbium utique, quod in vulg. deeral, ex codice (1555) Ita codex. In vulg., mendose ad filium.
addidimus. Festivilalem Natalis Domini indicant Sensus est. Si non ponenda est aniraa ad inierfeclio-
verba : Quo Agnusasserituf nauis. nem uniui filii, multo minus ad interfeclionem lan-
(1549) Prima manu in codice pro dum cogor au- lorum. Porro jugalem suam legaliler vocat Vero-
-ctor scripserat compulsus. nensem Ecclesiarii, quam legaliter, seu canonice
(1550) Hinc discimus Milonem nalum, postquam consecrattts episeopus duxit; gnatos aulem Ulios
Ratherius Yeronensis episcopus consecratus fuerat: suos Veronenses appellat.
ac proplerea in epist. v, ad Joannem ponlificem -(1554) Furetn aiibi, id est antea, Evangelicrepa-
nuni. 8 eum corailis Milonisnepotulum, id est ado- rabolee insislens indical Milonem, qui ut fur non per
lescentulum, appellal. Hrec profecto, uti el alia in osliiim, sed aliunde ad episcopaliim Yeronensem
sequentibus, Manassi jam seniori Arelatensi archi- ascendit. Lupum hic, id est nunc, eumdem vocal,
episcopo nequaquam congruunt. Alia. qucedam cutn.ad fugara incilaret Ralherium, qui tamen uo
luijus aevi suppetunt exempla, quibus aliquot ado- mercenarius esset, fugere recusabat.
lescenluli ad episeopalum promoti fuerunt; rjuem
673 ' EPISTOL.E. 674
devoralores lupiagnorumquid sint, j_1355)cogita, pas-
s- A sii, lenla, suggero, via, jmperaloris et dueum no-
suri. Etnotamhujusmodi,moneo, cavevoeabuli; col- 1- strprum, si vales, acquirendo ulique, quo rece-
lataenim heecad invicem duoostendunt (1356); ovem n dam (1562), imperium, et non per significaniiam
omnem [suppleesse],quainvispeccaiorem, qui injustee aliquam, sed simpliciter et aperte ad inlelligendum;
aliquid ab inferenie patilur; lupum, qui infert.t. nam caelera omnia moliris incassum, nisi forle Deus
"Sanecumaudis,quoddimissamqui duxerlt, mcecha(ur ir tibi habet permissum, quod de agno permiltit facere
(Matth. v, 32); si tu non vereris moechari, meluo^ )f lupum, et hoc ad lui magis, quam mei credito,
scias, ego Nicolaita vocari. Et haec quidem, ut in-i- damniim.
emendabilem (1357) contra le meam aslruam cul- h 555 EPISTOLA IX,
pam. seu-polius
3. Tuam vero [subaudi culpam] contra me maloo
ipse percenseas, quam ego monentem ita offendam : (1565) FRAGMENTUM ALTERIDS
MILONEM.
EPISTOLJE ADEDMDEM
Mihi vindictam, subaudi feserva ; -ego retribuam,;
dicii 554 Dominus (Rom. xn, 19). In qua retribu-h Ego autem ad flagella-paratus \subaudi sum], cul-
lione ne tibi aliquid incommodius conlingat, suadeo 0 parum scilicet mearum -non fnscius. De te quid ju-
cogites, (1358) quamque cqntra teipsum, cum per-.. j> dex censeat justus, qui flagella mihi irrogas in-
sancle imperatori, ut e( ego, fidem jur,averis, agas, noxio (1564), lu ipse videris. Quod sitefallit nolitia,
cum ediclum illius (1559) destruere moliris, e( illos, andi quid Nabnchodoiiosorirein consimili dicat pro-
qui ei idem jusjurandum fecerunt, quod tu, ad lui inj pheta : lralus sum super populum meum, ail Domi-
hoc (raliendoauxiliumpejerare compellis: cum (1560)\ nus, et tradidi eum in manu tua; non posuisli ei mi-
ponlificescanonum faeis lam graviler transgressores, sericordiam, nec recordatus es finis tui; idcirco
dum tui existunt fautores : cum palrem filios cogis. venienl super le mala, de quibus non poterh effugere;
suspectos habere, et filios patrem sine culpa odisse; irruet super te calamilas, et nescies orlum.ejus (Isai.
cum perjuria negligi facis, analhema pro nihilo ducii XLVH,6-11). Qui (1565) vero libiad tantum facinus
compellis, dum dicenli alicui; Quid mihi vulth dare, auxiliantur, audianl : Jmpio prwbes auxilium;et
el ego vobh eum tradam, (Matlh. xxvi, 15), pree- (his) ^qui oderunt Deum, amicilia jungeris, elc;
mlum polliceri non abnuis ? Heecet his similia con(ra, Psalmisfam quoque : Quoniam quem tu percussisii
me cum facias, vel potius contra le, tibi dimiKens5 persecuti sunt, el super numerum dolorum meorutn
perpendere, sicut mori in eo non possum judicio, ilai addiderunl: appone iniquitalem super iniquitatem eo-
secedere me, quod lui [supplendum videlur gratiaj| rum (Ps. LXVHI, 27,28), et reliqua, <jucenon igno-
facere non possim (1361)secnrus, formido. Si resi-. G ( ras. Qui vero te (1566), cum possint, ab hujusmodi-
jiiscere nunquam deliberas, alia moliri, quod coepi- non refrenant conaui, non esl eis opus aliquid dici
(1335) Gonstrue : Cogilaquid passuri sint lupi de- pisli alia via : tenta, inquam, si vales, acquirendo
voralores agnorum. utique imperium (id es( prceceptum) imperatorh et
(1556) Yulg., oslendilur, perperam. Emendatio» ducum nostrorum, quo recedam, el hoc imperium
nem contextus, et sensus exigunt. nonper significantiam aliquam, e(c. Similiter in fine
(1557) Recolenda hic sunt, qnee antea scripsit, Conclusionh deliberativm se nolle Miloni episcopa-
nullam aliam in se invenire interiorem culpam, nisi tum dimiltere aflirmat, imperiali pihsimi Cwsaiis
quia ipse consecratus fuit episcopus Yeronensis, polestale prorsus excepla.
anlequam Milo nasceretur; recenliorem vero, quia (1565) Hoe quoque fragmeiUum ex membrana
nec rnoriebatur, nec fugiebat, ullocum Milonicede- codicis 17xapiluli Veronensis a faudato Campagnola
ret. Hanc aiilem ulramque culpain inemendabiletn archipreshytero impressum-fuit in fine libri Juris
hoc loco affirmal, tum quia fieri non polerat, quin civilis urbh Veronmpag. 241. Eodem circiter lem-
ipse-anie Miloneniconsecrattis fuisset legiiimus Ye- pore, eaderaque occasione, qua praecedensepistola,
ronensis episcopus, et verus pastor; tum quia Deo scriptum luit, et fofte aliqiianto anie, duin ipso
vitam servame, mori non poterat^ uti verus aulem anno 965 : alia atque alia a Milone ejusque fautori-
jiastor, et non mercenarius, non poterat fugere. bus patiebalur, prius quam ad cedendum episcopa-
(1558)Yulg., quam contra te. In codice quanquam nT lum impelleretur. - -
pro quam; sed legendum quamque contextus senten- (1564) Legebatur qui flagella libi irrogas innoxio~,
tia suadet. lu ipse videris mihi. Membranam exesaiii legenti,
{1559)Locus in ms. luxalus, ac idcireo in vulga- quee,uli editor notavit, lituras, muiationes, et addi-
lis agas tciunt illius. Ex contexlu quod deerat tiones recipit, facile fuit aliquid praeier germanum
supplevimus. Huj'us loci explicationem videsis in sensuni, etproprium locum obrepere. Certe pronc-
auctoris Yita § 15. men libi non congruit : jieque enim Milo sibi, sed
(1560) Eos cpiscopos forsilan notat, qui sibi, ut Ralherio flagella in-ogabat. Hinc pronomen mihi
Miloni cederet, suasores erant. In Qualilalis con- exlra suum locum traduclum pro libi substituiinus;
feclura num. 14 memorat Hubeftum Parmensem, ,> sicque sentenlia optime constat.
quem institisse ait, ul acceptoanimarum pretio, ri- (1565) Hi Veronenses sunl, quos in praecedenli
vali illi cederemmeo. Hos pravigeros compulsoresin epislola num. 5 designat illis verbis : Et illos, qui
fine Conclusionhdeliberalivwappellat. ei (imperatori) idem jusjurandum fecerunt, quod m,
(1561) Yulg., non possit. Correctidnem nonposshn ad tui in hoc trahendo auxilium pejerare compellis.
adjectivum securus edocuit, cum preesertim id cohee- (1366) Num Bucconemcomitem in(elligi(, qui ohm
rcat ciim preecedeiitibus,quibus pastorem non ita sibi infensus, licef pos(ea intervenlu ducis inclyia*
posse fugere, uti fugit mercenarius, ex Evangelica faverit, non lamen loto nisu Milonem ejusque fau-
parabola (radidit. ... - tores repressit, ut patebit ex iis quae retulimus in
. (1362) Construe : suggero, ienta moliri quod-cw- Vita § 16.
675 RATHERII EPISG. VERON. OPP. PARS Tl. 670
obscurius. Apostolmn aptissime atidianl dicentem : A tes quod eliam pro pretio eas, quod simoniacum et
J\im solutn qui •faciunt, sed eiiani qtti conseniiunt a"sanclis canonibus analhemale est damnatum, per-
facienti, digni sunt morle (Rom. i, 32). Qui (1567) peluo faeiatis. Unde et fiius patrem, servus domi-
wro mihi g5@ conlra te auxilium non preebent, mnn, sihcernium (1570)ênex obsecro, ut reminL
Alexandrum pap.mi et marlyrcm sc non dissimulenl scentes quod hodie (1371) specialius mihi et-vobis
audisse, ctim in decreiis suis vival, dicentem : Qui est lecdim, hoc es( : Scienies quia hora est jam nos
autetn ex vestro collcgio fuertt, el ab auxilio contm de somno surgere \{Rotn.XIII, 21); aposlolici illius
se subtraxerit, magis schhmaticus quam sttcetdos ad Timolheum recordari non negligaiis praeeepti :x
fttisse judicabllur. Quam vero sive lu, sive consen- Mantis nemini cilo imposwerh (I Ttm. v, 22); Pelri
tienies libi, sive auxilium rnihi non fercntes, non quoque Simoni dicenlis : Pecunia tua tecum sil in
conlra me soluin, sed eliam contra eos qui.ab inilio perdiiionem (Act. vin, 20); muliorumque dicentium,
sreculi pro juslilia persecntionem passi sunt, agant, et qui dal el qui accipil, anathema sil (conc. Aurel.
si nescis, Evangelium audi : Ui venial, inquil, sttper II, cap. 5. Cottslant. III, cap. 22); exsnrgalis a
vos omnis santjuh juslus, qui effusus esl super terram, somno conlcmptus tam publici cauonum tandem
a sctnguineAbeljusli usque ad sanguinem Zachaiiw aliquando, et a tal bus cessetis ordinationibus quse-
filii Batachim, quem occidhth inter templum el g so. Forsilan ille qni dixil : Peccasti, quiesce; et J"
altare (Mcttlh.xxln, 55). Quod si in hoc refellor, pa- Converliminiad me, el ego reverlar ad vos (Zacli.i,
lienteT fero cum Ilieronymo id aslruenle refelli; 5); serouiiam hanc veslrain-non despiciel reversio-
dummodo lu dicas mihi (1568), quomodo seribre et nem, ciim sit piu. el misericors, ei nolit moriem
Pbaiiseei Zachariam interficere vahierini, quem nun- peccalorh, sed ul converialur el vival (Ezech. XXXIII,
qtiam viderunl.* Qui liabel attres audiendi, andiat il). Noverilis sane nullos (1572) vos exinde amjjlius
{Mallh. xiii, 45); jusieque, quod voiet, opponat. viluperarej quam illos quos laliter ordinaslis, vel
EPISTOLA X. quorum Togatihus [aL rogalionibus] hoc idem fe-
ADMARTINUM FERRARIENSEM (1569). CiStis. -
Domino MARTINO venerabili cocpiscopo RATUERIUS 5S8 EPISTOLA XI.
ADKANKOSEM VERONB COMITEM (1575).
peccator.
Dum Aposioluspraecipiat seniorem obsecrari, pro- Domino NANKONI , egregie el pernecessarie collato
hibeat increpari; compellente qua t§§7 T0S diligb nobissecundummeritaprincipi(1574),RATHERiuspec-
charilale, celare vobis homicidale compulo, quan- cator, et eorum quae merelur, velit, nolil, perlator.
tum vobis Ecelesieevcstrae filii detrahaut, praecipue 1. Comperit j.auperlaiul.i mea, vestrae domi-
vero de ordinalionibus puerorum iilicitis; atljicien- Q nationis excelleiuiam miniiari , maximam quod
qtios Milonis fautores uti se silicernium vocal in Qualitaiis conjectura,
(1567) Ili episcopi suiit, nura.
vocat in preeeedenli epislola 5. num. 13; hac laden in epislola senem se lanliim-
(1568) Hunc locum exjilicant, quo? in Itinerario modo nominal relate ad Marlinum niullo seniorem,
scripsit num. 11 : Ul inquiratnr, inquil Dominus qnem idcirco silicetritutn appcllat. Scriplain porro
quasi de Judwis solummodo dicens, sanguis omntum luisse Dominica j)rima Advenluspaiebilexnol. i571.
prophetarum qui effusus esl super terrum a genera- Cum vero in nis. |Frisingensi, quod clironologicum
tiotte ista a stinguine Abel justi usque ad satignineni ordinem sequi aniraadverlimus, desciibatur anle
Zachariw filii Rarachia', quem occidhlis ititer lem- opusculum, cui lituilits Discordia, lucubTalumineunie
plum el allure : cttm uiique tlli, qitibus lioc dicebal, anno 968; hanc ej)islolam exaratam putamusDomi-
neqne Abel, ttequeZachatiam, nec quemltbelprophe- nica prima Advi ni|us anni 967, quo Raiherius Mar-
tam inlerfecetint; sed qrita eis, qui hoc fecerant, liiiiim in eoncilio Ravennate cognoveral.
similes fnerint, 'et idcirco vhidicla consimili plecli , (1570) Stlicernius idem est ac decrepiius senex.
•debucrint. (1571) Hodie, \A est Domirica prima Adventus.
(1569) Edita esl hcec epistola ab Acheno ex co- qua sequentia veiiia ex Pauli Episiola legunlur.
«diceLaudunensi,rqui in tiiulo cpiscopattim Marlini (1572) \u\g.,suosexinde, sed inerralis e'i<endalum
designal his verhis : Ephlota Marlino Ferrariensi .osprosuos, uti habeliir etiam in codice Frisingensi.
direcla. Lamdem conluliiniis cum ms. Frisingensi, (1575) Hanc epistolam P. Bernariius Pe?, \ulgavit
cujus apograpbum accepimus. MarUnusFerrariensis ms. Frisingensi|, cujus apograpbum obtinuiintis.
n^x
"
«piscopus interfiiit concilio Romano an. 954, ex Scripla fuit pos( cdncilimn Ravennas anni 967, cujiis
Itubeo in Ilist. Ravenn. lib. v. Suhscripsit synodo prceceplum de mulieribus dimitlcndis a clericis in-
ilavennaii an. 967, el a JoanneXlII a.mo 972 diplo- dicatui' num. 2, ui coHigerelicebilex nol. 1581.Porro
snala obtinuisse tradiuir in P.alia sacra tom. 11col. hoc eodem num. 2, scripta |)raefertur:die festo, sive
552. Etsi vero nulluni alitid de eo monumentum die oclavae festi S. Joannis BapUstce,.quo^ in versi-
ibidem afferaliir; multo tamen antiquiorem episco- culo responsorii terlii nociurni canehalur, uli eiiam
pum fuisse, adeo ui siticernius a Raiherio vocari hodie canitur : Hic est eniin prophela, et plus quam
potuerit, ex eo colligere licet. tjuod Ughelliatia prophela. Vide responsoriale edilum acardinali Tho-
beries nulltim alium episcopuui ante Mariimun invc- riiasio tom. IV operum ejusdem, pag. 119. Cum vero
nire polueril nisi Consiaiitinuni, qui ex monumeiuls eodem numei*o innuatur senlentia ab ijiso Nannone
vivebat anno 898. Seripta autein fuita Ralherio haec lanquam imperaloris tnisso conlra Ratherium pro-
ejiislola, dum terlio Veroneusi Ecelesiae pracesset, lata die 30 Junii anni 968, uli nolalione sexla con-
cum ad idem- tempus pertineant omnia cjusdem jiciemus; hcecepistola diei priniae Jnlii oclavae S.
opnscnla, qu.p tum in Laudunensi, uim in Frisin- Joannis Bapiistaa alini ejusdem afligenda est.
gensi codicibus coiitinenlur. Hinc Ratherius se (1574) Princiriem vocat Nannonem, quia comes
appcllat sencm, qtiod non oinnino convenit annis Yeronaepraeerai. Sed cum rebeilibus contra episGO-
restitulioiiis sceiiiulre. Terti;e aulem reslilulionis pum palTOciniumpreesiarct,-eum noii regere et gu--
êinpore licet siliccrnius cssel potius qtiam senex, bernare, sed plus qttam imperam num 2, aftirmai.
' '
077 - "EPISTOL;£. _ 678
silis mihi facturi corani majeslate piissimi impe- A Ccesarisme terrificare, cum nequealis, cesselis. Mif-
raloris [Ottonis IJverecundiam, cum impudenlire lies enim vos m.tgis formido, quam ipsum. Bona
meeficonfisus/pularem nullam paluisse stullissimus enim cum amari, mala cuni econlra soleant magis
conscientiam. Sed fortc meara, inlroislis (mereor) timeri; serviens vobis dtiobus impossibiliter dominis,
profundius; et illa noslis, quae dicla in cubilibus, illum diligo, vos timeo. Consideret cur (1579), scd
praedicabuntur-,parcal nisi Deus, in lectls (Luc. xn, cui competi(, op(o. Idem cee(erum dum caiuemus,
5). De caeleris namque tam vos confido ignarum, cum non oblivisci queamus, sicu( de Joanne nunc
qtianto mendaciis (1575) mihi delrahentium jam uni- dictum esl: Hic est ettim prophela, el plus quam pro-
versitas jireeberefaslidil audilum..Sed quid, Domine, phela, videritis, ne hoc sil plus quam imperare, ut
facietis? DbiverbacessabuiitJ,facta loquenUir^Nonse- dum gloriosissimus imperator etiam corpora paro-
lijel (1576) enim cum idem ego dominee imperatrici chianoruni suorum episcopis cqnsentiat suis, vos ip- _.
[Adelaidi] suaserim,"ne,rogo, putetissapientissimum sas animas eis auferalis, dum presbyleros (1580) ad
imperatorem illiusbeati Job senlenlicepeniiusesseim- synodum venire, et legationem ipsius papee de uxori-
rnemoreui:Causamquamnesciebam,diligenihshnein- bus dimiiiendis audire, et omnimodo episcopis qbe-_'
vesligabam(Job xix, 16): nec tamcredulum vobisexi- dire adeo prohibetis„(l381) ut eos more militum in
slere,ulosinimkinontoquiiurveritalem,-uono'im so- B veslris manibus recipiaiis, el eis in omnibus abomi-
lummodo diciuni, sedet frequenti usutritissimum non naiionibus, quas contra Deum faciun(, pairocinium
valeat recordari. Sed, "opallia (1577) Ratherii vanis- ferre iiullalenus oraitlalis, et quasi vobis dicium sit:,
simi inertia, nil prorsus illi nisi bujusmodi confe- Quodcunquesolverh super terram, solulum erit el in
renlia ! 0 Venelia, cttjus pallia (ara sunt gratis etiam cwlis (Matth. xvi, 19), i(a nostram interdictionem
accipienlibus vilia__, ul emi ex his neque ipsa possit eos paryipendere faeiatis. Hoc sane cum si( impe-
inefficax, nihilque conferens gralia 1.0 vera dicentis rare, el plusquam imperare, non es( ,dico regnare :
senleniia, et isli ssepulo congrua : Ila, inqui(,enini regnare quippe recle esl agere, vel quod quis possi-
est comparalum, ut vetera subruas beneficia, nhi ea det, regere, hoc est jgubernare.
' 5. TJtinam
posierioribusfulcias. .Ununi -enim si 5S9 improbo crgo ine (1582)ul.possidetis, etiam gu-
exactori ingraloque sumplofi negaveris,"collatorum bernasselis, g@® utque mihi imperare-, me ita eliam
miliia perdis. regere amassctis! Tolerabilius nam fueral veslrum
2,. 0 ceelerumdelicto maximo rei, quibus nec im- ,sie ferre doininium, ul qnem limerem, eumdem dili- ^
peiranter pe(ere, nec salubriler impetrareillud dalur gerem ipsum, ut facere inchoaveram illum (1385),
Psalmographi: Ab occultistneis munda me, Domine, de quo inihi congruere illud feci Nasonicuni,:
el ab alienis parce sefvo luo (Psat. >viii,.lo) I Depre- 'C Probra Tberapnetequi dixerat ante maritce,
cor sane, ut de parie piissimi (1378) semper-mihi Moxcecinitlaudesprosperiorefyra. '
(1575) Mendacia appellat ficths criminaliones, de post concilium Ravennas Yeronaeconvocavit. In epi-
quihus qtierilur-lum iu Apologeticonum. 7, tum in siolaenim sequenli num. 1, de eadem synodo Ioqiiens
Discordiantim. 7, eaklemuuein sequenti ad Ambro- ait : JVou venientes vero {&&synodum) ciim iteium
sium epislola polissimuuiexplicantur. atque ilerutn vocare curassem, adfuit missusnomine
(1576) Conslrue : Etenim cum non semet ego sua- Giselperlus, ei ex parle sui magistri (id est Naimonis
serim idem dominw hnpefalrici; rogo, neputetis sa- comjtis) inlerdixit per bahnum, ne venirentnuito tnodo
pieniissimum im,ieraiorempenitus esse immemorem ad noslrum concilium. Porro legalio ipsius papw de
iilius sentehtiw B. Job : Causam, etc, nec exislere v.x~gribusdimiiiendis respicil decrelum conciln R-a-
tam credulum vobh, ul non valeal recordari, rionolim .- vennatis. cui Joannes XHI_sunimuspontifex-pieefuil.
soittmthododicluth, sed el trislissimumusu Jfrequenti~: Idem praeccptum in epislola sequenii nurii 1, impe-
Os inimlci,"eic. ratori ascribilur, quia ejusdem synodalis decreti
(1577) Pallium significat, pannum sericum, sive, exsecutionem eliam imperialis potestas preescripsit;
preiiosioris materiei : unde Ratherius lib. v Praelo-, ait enim, seppst Ravennas concilitim convocasse
quiorum num. 10, hwresium ex pallio oplimo, id est omnes suee dioecesis presby(eros el diaconos, rela-
lacernam ex panncfoptinio, memorat. Conferibidem turum ex prwceplo serenhsimi imperaloris qum inibi
not. - Pallia hujusmodi in Venetia corilexia' indi- cpnslituta sunl; quornm proecipuumerat staUUumdc
cat, ubi Venelitenoniine uon urbs, sed provincia an- 'Q mulieribus diinitlendis.
liqtiam hoc quoque eevo appellationem et significa- (1581)Hoc locoomillenda nonsurit, quaeAllo Yer-
llonem oblinens inielligenda esi. In hac provincia cellensis episcojius in epistola ad suum clerum contra
Yerona eiiam conipreliendehalur, «t in eaj)allia op- clericos incontinentcs refert : Inveniuntur, qui cum
tima conficiebaritur.Qiieedamex his palliis Ralherius ab episcopissuis lali pro critnine (inconlinentice) ar-
Naunoni novo coriiiti, ut ejus sibi gratiam cpnciliaret. guanlur, ,paternam charilatem respuunt, el obedire
initio ejus regimihisdono dederat; sed ea fuere in- contemnunl; ipsamque fidelilalem, quatn jurejurando
erlia, id est sibi inutilia, qtiia, ul iti sequenlibus in- ' promherant, lemerarenon metuunl; sed mundana ad-
nnit~, eamdem erga ipsum comiiein liheralitatem versus eum aggrediunlur defendi potenlia, se quoque
deinceps non adhibuil. Voces nisiJtujusmodi ea de- suamquesimul famitiam ejus adversarih commiltunt :
signant, queeNanno contra Ratherium peregil. uti Yeronenses clerici incontinenies Nannoni comiti
(1578) Ucccreferunlur ad Nannonis placitum, seu . Ratherii adyersario sese commiserunt. _ . _ . ,
jiidicitim, quod lanquam missus de parte imperatoris (1382) lla melius ex noslro.apographo, quarh apud
tiontra Ratherium habuit 'die 50 Juuii anni 968, uii Pez etiam me.
ex sequenli epislola patebit. Yide ibidem not. 1405 " (1383) Ulum, scilicet Bucconeriicomilem Nanno-
ell404. • nis anlecessorem, qui cum inilio Ratherio adversa-
(1379) Conslrue et explica : Consideret cur; sed re(ur, is de ipso smpe dixeral: Quiliberavil Israelem
optois consideret, cui compelit. de manu, elc, u(i tradil in senuorie de Octavis Pa-
, (1580) ilcecperiineni ad syriodum, quam episcopus. schcc n. 1, poslea vero, dtun abiturus meiorati cw-
C79 B.ATHERUEPISC. VERO^. OPP. PARS II. 680
"
Poslquam enim de illo dixeram Quiliberavit hrae- A _. strac dioecesis plebibus presLyteros et diaconos, re-
lem de manu Pharaonis (Exod. XVHI,10), liberet R«- lalurus (1588) ex preeceplo serenissimi imperatoris,
therium de mahu Bucconis; dum ille ahilurus melio- quae inibi consliuila sunt. Ad eoneilium"[su&audt
rari coepisset,ccepi et ego ei taliler aggarrire : (1584) vocati] omnes (1589). Cujnque versutia nnhi semper
Si meliorem mihi vull Deus Buccone largiri, auferat rebellium. \*it.rque meee insidianlium noslree matris
te; sipejoretn, servel milii, deprecor, te. Quod quia ecclesiccmajorum (1390),"venire quidam sinl dedi-
non valui impetrare (1385), pejoreminihisubejusdem gnali illorum ; exiiis,qui conveneranl, g@__.aliqui
terminalionc qtiia coniulit deelinalionis; cadat in cum maxima deliberaverunt superhia, quod,(1591)
eum flagito elejusdem concinenlia rogationis, qua- neque mulierosilalemrelinquerent, ueque ah officio
tenus non quidem subvertendo, sed potius conver- cessareni, quos coinprehendi et cuslodise mancipari
lendo liberel Deus (etsi me dedignalus) saltem ani- usque- ad salisfactipnem preecepi. Satisfaelionis vero
mas, quas nfei odio rebellare conlra Dominum com- sunimam in reslauranda, sive, quod verius esi, de-
bealce Dei Uenilricis (1392) ecclesia spe
pellilis, de manibus vestris. Timere tamen ob talia coranda
me^vos millies quam imperatorem noveritis. Salutem Iiujusmodi conluli,!ui, quiailli in agenda pceniteniia
enim ille non adeo negligit, ut vos facere videmini, inefficacissimi, ulpote ebriosissimi erant, Malris
animarum. I inlercessio Domini illis saltem oblinere dignaretur
B
561 EPISTOLA XII. veniam, qui ex se i emendationem -[idest satisfac-
A.B AMBROSIUM OTTONISI IMPERAT0RIS CANCELLA-lionemi aliam facerent nullam. Non venientes vero
RIUM(1586). cum iterum alque ltertim vocare curassem, adfuit
RATHERIUS AMBROSIO. missus, iiomine Giselpertus, ef- ex pafte sui (1593)
1. Celebrata mediante Aprili universali synodo Ra- magisui iiiterdixit per bannum, ne venirent ullo
vennte (1387), reversus convocavi ex omnibus no- modo ad noslrum ,eo|ncilium. i
etc.HIa
pissef, cwpi et ego, subdlt, ei taliier aggarrire, Bucconi (1587) Haec synpdus Ravennas, cui Ratherius in-
atitem Ovidii Probra Therapnew, elc, ipsi terfuit, mulia constituit ad ulilitalem sanclae Ec-
congruere fecit in Qualilath conjeclura num. 14, ut clesice, ut Gontinualor Reginonis tradit ad annum -
ibidem animadverlimus in not. 967. Nihil ex ea sripjerest nisi senlentia cofilra He-
(1384) Verba si meliorem mihi vult Deus Buccone roldum archiepiscdpum Salisburgensem,cuiRatherius
alios
largiri,auferal (einediiioneP.Pezpersallumomissa, inter subscfiptus legluir. Haec synodus cele-
ex noslro apographo supplevimus. Meliorem Buccone brala traditur medtante Aprili, id est sub medium
comite substitui desiderabai. mensis Aprilis anni 967, post Pascha, quodco anno
et explica : Qttod quia non salui incidit in diem 51]Marlii. Concinit iaudala ejusdem
(1385) Construe meliorem
iriipetrdre (id est Buccone) qufa coniulit synodi-senlenlia, quce signatur 7 Kal. Maii, utvi-
mihipejorem sub terminalione ejusdem declinationh Gi dere est lom. II Coiiciliorum Venetaaeditionis Lab-
{contulit enim Nannonem, qui lerminaiione nominis bei col. 911. 1 | --
ejusdem declinationis, quaBucco, elferlur); flagilo, mus (1388) Synotlo Ravennali, cui Joannes XIR sum-
cadat et in eum concinenlia ejusdem rogationis {ni- pontilex preesedil, imperalor Ottol etiam inler-
mirum hujus : Qui liberavit lsraelem de manu Pha- ftlit, ut ReginOnis|continualor teslatur. Utraque ui-
raonis, liberel et Ralherium de manu Nannonh) qua- mirum potesias ad mulierositatem praecipue cleii'-
tenus nonquidem subvertendo.sed polius converletido, cornm, queeplures infeceral, exstirpandam conspi-'
Deus de manibus veslris liberet (elsi dedignalur me) ravil. Legationem, seu preeceptum papee Ratherius
saliem animas, quas compeltitis rebellare conira Do- laudavit in episiolapraecedenli ad Nannonem num.
minum odio mei. • 2. Nunc iiigerilimperatorisprreceptum, quemadmo-
(1586) Heec quoque epislola ex ms. cum Frisingensi dum"etin Dhcordia scribens num. 6 : Cum de di-
edita a P: Pez,' nunc autem diligentius eodem millenda mulierositateAugustalis intonuhset votuntas,
codicc recognita, lucubrata fuit sub idem lempus, (1589) ludicat concilium dioacesanum, quod e Ra-
quo prcccedens, nimirum statim posl N.innoiiisplaci- - vennaii universali synodo Yeronam reyersus convo-
tum aabitum die50 Junii anni 968, uti not.1405deinon- cavit eodem anno 967-mense Junio, vel Julio. De
slrabitur. Ambrosius, ad quem hcecepistola missa hoc aulem concilio poslnonnulla ait; Non venienies
ftiil, erat Ottonis 1 cancellarius, qiii subscriptus est prohihili ne venirenl ulto modo ad nobtrum conci-
privilegio ab eodem imperatore in hoc Ralherii gratiam lium. Mox pro semper noslrum apographum habet
dato anno preeeedenli 967, cuique eodera anno smpe.
968 episcopus nosler direxit opusculum inscripium: X) _, (1390) Majores noslrm matris ecclesim,id est ca-
Discordia. llunc illum esse Mediolanensis Ecclesiae thedralis, a Ralli^rio vocantur canonici.
presbyierum, ad quem Atto Yercellensis epistolam (1391) Ex his colligere licet, Ravennatis synodi
dedit inipressam lom. I Spicilegii Acheriani pag. decretum contra clericos inconlinentesjuisse hujus-
458 novceedifionis, doclus et eruditus comes Fran- niodi, ut muliei*e_s dimitterent, et si qui nolle.nt tii-
ciscus Florius primicerius calhedralis Uiinensis non millere, ab officiocessarent. Non absimiliter sceeulo
improbabiliter cre idit. Addimus fuit vero illum etim- sequenti sub S- Gregoiio VII, ctim adversus cleri-
demvideri, qui subinde promotus atl catbedram coruin incojilinenliain maxime decerlatum est, sah-
Kergomatem. Deest quidem in catalogoepiscoporum citiiin fuit, ut ejusmodi clerici -
aut mulieres diuiiite-
Bergomi apud Ughellium , setl Amhrosium hujiis rent, atit deponefentur.
_ temporis ei catalogo atljicicndum ex duobus coaevis (1392) ld est ecclesia calhedralis, quee B. M. Yir-
lestihus liquet ; l. Auclor operis, cui litulus, Inven- giius nomiiie dicala est.
tio Sanctot uma domnoDeodericoponlifice (Metlensi) (1595) Hocinterdictum in epistola antecedenti ad.
repertorum, ab Acherio vulgali tom. II Spicil. pag. Nannonem num. 2 ipsi Nannoni comili uibuitur.
154 ejusdem Ambrosii Bergomalis episcopi faciuini Dum presbyteros ad synodum veritre, et legationem
memoral anrii 972; 11. Idem confirmai documen- ipsius papm de uxoribus dimtlendis audire, el omni-
tum anui 972, quod videre est apud P. Beruardumi modoephcoph obedire adeo prohibelis. Nanno igitur
de Rubeis in MonumeniisEcclesia?Aquileiensis cap. magislri nomine inlelligendus"esl: et Ciselperlus
52, col. 474. ejus missus- Non soluui qui ab imperaiore. sed illi
€81 EPISTOLJE." , - 082
2. Qtiosdam vero de civit-alepro diversis scele- A__incomniodi pertulit; ao majesialem, ut dictum est,
ribus aecusatos, cum ad satisfaclionem venire dedi- inipefatoris perrexit; nescio, unde"se Teclamave-
gnati fuissent, missis e latere meo cum (1594) ostia- rit; quoddam scriplum retulit, omnes inimicos moos
riis ecclesiee comprehendi, ut moris est, feci, g@3 lcelificavil, superque me instigavit. Pralum juxta
et salisfactionem faclam in idem opus expendi. - flumen in medio vinearuni ,iam meeequam famu-
Quidam presbyler me os vulvse appellavii,'quem lorum meorum (1598) habebam : illic venientes et
similiter comprehendi,"et fuga cum fuisset elapsus, abeuntes detundere non cessabant, vineta conligua
abstuli ab eo, quod pdlui, non tamen ecclesieccon- devastabant, a me semper Iribulumgg^ insuper
tuli, qtiia injuriee meaevindictam offerre Deo ausus exigebant. TJbiigitur eum habuerunt perrosum feci
minime, cuj'uspolius laxator, quam ultor esse de- afari, in eoque milium seminari. ln restauratione
bueram, fui. Quidam diaconus, quem anno preeterito domus et amplificatione 40 stullissimus libras ex-.
con(ra [al., ci(ra] spem quoque ordinarium (1595) pendi, eam Bajuarii (1599) et juxta positi clerici et;
feci, unam cum ex parte mea ex melioribus plebem famuli preecipuedestruunt, et mihi culpam inde iin--
cum curte haberet (1596), ego cum nullam ; me fel- ponunt. Die noeluque eanoniei et famuli de interitu
lonem,- bausiatorem atque perjurum appellavit; • iheo tractare non cessant; e( quod illos (eiUare non
eam absluli, etmihi, quia fuit necesse, relinui. j desinam, me falso accusaiU. Ctim excommunica-
]_
3. Jam.sunl anni ferequatuor, ex quo unam li- tione inlerdixi, u( ab opere servili Dominica die
bram argenti super allare beali Laurenlii posuK cessarent.Id ciiiu evincere nullo modo valuissem,
Eam quidam [sic ms.; vulg., quidem] presbyler ea portas obserari contra venienlia plaustra prcecepi.
ratione recepit, ut eamdem resignarel. Non fecll. ad Hoc facinus aut niorie aui cxpulsione mea debere
nullam synodum (1597) meam venit; nihil pro his judicant expiari. Bucconis (1400) in pra_senlia con-
etiam, qui ab-aliis sive coinitibus, sive episcopis, admiriislrasse indubiurii est; ita eliam Ratherio con-
sive aliis quibuslibet in aliquod negotium mitieban- cedente alius diaconus, qui erat ordinarius, seu ca-
tur, ulsuam personam gererent, dicebantur mhsi de nonicus cathedralis, cuipiam piiiguiori plebi preepo-
parle comilh, ephcopi, monasterii, elc Mox prmjudi- situs fuit. Cum porro hoc loco Ralherjus addat, se
ciosis sceleribus in noslro apographo legitur, uhi plebe ej'usfnodi diacono tradita nullam aliara plebein
edilum est pro diversis sceleribus.' hahtiisse; dicendum est hoc tempore coeterasplebes,
(1394) Nisi parlicula cum abundare credatur, hic seu plebium decimas, qure .ad episcopum perline-
profecto deest famulis, vel bacularibus: hos eniin, banl, distraclas fuisse, uti sane.plura Yeronensis
ufi traditur paulo pps(, miuebat epjscopus, ul ali- ... eeclesfaebona alienata el usurpata, adeo ut ipseibo-
quem vocalum, et venire renuenlem vi ad.episcopum pia premeretur, affirmat in Qualitath conjectura
ducerent. Ille suos bacularesmitlit, et per poleslalem.G( num. 13. Quantum ad vocem bausiatoretn, id est de-
eum rapiunt, elad ephcopum ducunt. Hos episcopo ceptorem, vide nol. in partem primain De contemptu
astitisse, ut ejus mandaiis preesto..essent, iudicant canonum., . .
verba e lalere meo. Conslrue : jlfissis e lalerejnco (1397) Id est nec ad synoduni dicecesanamanni
famulis, vel bacularibus cum osiiariis ecclesim,feci, 966, nec ad alteram anni 967, quas duas lantum Ra-
ul moris est, quosdam de civitate comprehendi, accu- tlierius post tertiam resiituiionem celebrasse coguo-
satos pro sceleribusdiversh, cum dedignali fuissent scimus. _ .
venire ad satisfactionem ; et salisfaclionem faclum (1598) .Meorum addidimus ex apographo Frisin-
feci expendi in idem opus, id est, in decoraridam gensi, ac ex eodem mox scripsimus detundere, id
ecclesiam cathedralem. est pedihus proterere, conculcare, ubi era( devertere.
(1395) Ordinarium, id est canonicum calhedralis Postpauca in eodem apographo omiltiiur semper,
ecclesiae.Videnot. 1036 in hinerariutn. forte melitis.
.(1596) Vulg., curw haberet, perperam. Melittsin (1599) inferius hoc damnum (ribui(yicinh et ex-
nostro apograjjho. Eugenitis 111in privilegio anni . traneis. Vicini hic explicantur juxta pbsiii clerici et
1145 referens possessiones el bona, qtiseex anterio- fctmuii. Exiranei autem.fueiiini polissimiim, qui hic
ribus documentis spectabant ad episcopos Veronen- appeilantui* Bajuarii, seu Bajoarii. Porfo extraneos
ses, memorai nonnullas plebes cum capellis el de- inlerius eos indical, qtii attt imperatorem, ctchrent,
cimis,etquandoque addil cum curle, vel cum dimidia aul ab eo redirent, quiquq in episcopalem donuiin
curle. Curtis itaque nomen alia bona seu praedia si- lanquam hospites rccipiebantur. Concinit serrao de
gnifical prccler decimas, eaqueintra liniites plebisrJJ Oclavis Paschoe, in quo hoc factum fusiiis describi-
sita, fere cum aliqua jurisdictione episcopalui con- tur: Hospilanles vero inibi, vi el polestctienon c.es-
cessa fuerant. Plebs igilur cum curte, quam diaco- sattt illam (domum'episcopalem) desiruere, tne non
nus" ex Ratherii parte 'habiiit, designat plebanam valenle scilicet: Hloritm glicui resistcre...'. impetiali
ecclesiam, qucccunque illa fuerit, ctim ejusdem de- cum.coiutet e'os_de exercittt pruserlhh redire, vel ctcl
cimis, ac prceterea aliquod preedium ineadem plebe illum venire. jli vero, qui preecipuum damnum at-
locatum ; quceomnia ex suo episcopus eidem dia- lulere , Bajoarii fuisse noscuntur, iion principes
corio tradiderat. Plebs aulem haec diacono, tradita, illi quidem hac tr.Jiisetintes. sed ii, qui in ipsofum
quae profeclo curam animarum habebat adnexam, comitatu -ad cxercilum profieiscebanlur',yel exinde
in memoriam revocat autographum documentum redibant.
diei 7 Martii arini 859, quod commutationeih exhibet (1400) Hic.Bucco eral comes Yeronee, qui etsi
-
inter Audiberlum abbaiem S. Marieein Organis, et primiini Kalherio infensus, postea laiiieri diicisstc
inter Audonem diaconutn reclorem S. Martini sila commendaiioneeidemfavorem impendi.l. Yide Qua-
(sic) in valle Paltenale. HcecS. Marlini ecelesia sila litath conjeciuratmvim. 14, et ibidem not. 899. Hinc
in valle Palienate est illa, qucc in aliis vetuslis mo- Ratberii hostiuni conjttraiio non soium Ralherium,
numeniis dicitur plebs de Grmciana. Sicut ergo huic ' sed ipsum eiiam Bucconem ei favenlem impelebat.
jilebi Audo diaconus, cathedralis ulique Yeronensis, Serino autem est de ea, conjuraiionc, quee accidit
ut ex aliis membranis discimus, rccloris liuilo pree- sub initium anni 965, et in laudalo opere describitur
eral, sub quo aliquem presbyterum curam aiiiinarum eodem liuin, 14,
PATROL.CXXXTI, 22
683 ^. RATHERH EPISC. YERON. OPP. PARS II. 684
jurationeni super eum, meque fecerunt. Ad compo- A Quadraginla, ul jfertur, libras in reslauralione,
sitionem (1401) deducti,cum centum libras argenli ampliatione ac decoratione ej'us expendil episcopus
dare fuissent compulsi, me adito de thesauro ecclesiee sexies oslia solummodo reslaurando, qurepartim
50 fere libras acceperunt mutuo sub 'hac altamen furto (id est furlim, clanculum), parlim vi fuerant
caulione, ut si ad lempus hoc persolutum non ha- ablala. Non parum pretii consumpsit, et nihil ei
buissent slatutum , dupla componerent emenda- profuil, Quid amplius facere polujt? (1408) In ea
tione. Sunt jam anni tres (1402), nihil reddunlom- illum versari inconvenienlissimumfuit, ne aulcom-
nino. prehenderetur, ut olim, aut-si sedefendere conare-
4. Quam vero tanii sint beneficii immemores et tur, igni adhibilo |(quid enim vulgus Veronense non
ingrali, abhinc, queeso,veslra incomparabilis pietas, audet?) circumpojsileepropler eum (1409) Dasilicce
flagito, videat; et mihi ocius, nisi suhventumfuerit, cremarentur. Si ineutrum vero conlingeret, g@@
perituro propier Deum succurral. Ipsa beati Pauli quid facerel, cum exeunte ex ea uno (1410) ex ve-
aposloli solemnitate (1405) g@g pene tota civitas stratibus principe alter «i succederel, illi alius,
affuit, et sedens Nanno (1404) pro Uibunali ita or- alius item illi? Poteralne cum illis episcopus in una
est loqui. Quid vobis videtur, urbani, de isto domo versari? Nihil horum, sed prout (1411 quis-
' sus videtis? Responderuntuna- B que illorum ej'us potuit, omnes dixeruiu. Ille ite-
' prato, quem exaratum
nimiter omnes': Pessime; qui lamen melius, si vo- ,rum : Quid de istis clericis (1412), qui sua benefi-
iluissent, jusliusque dixisscnt: Quid ad nos? Qui ficia ita perdideruiU? Exclamaverunt omnes: JSihil
] fenum ex eo ausus (1405) colligere, ipse eum po- pejus. Qui lamenj, si boni filii fuissent, et benefieiis
tuit el legaliter arare. Rursumque : Quid j'udicatis ingrali non existerent, respondere, ut jam supra,
de ista domo, quam sic destructam videtis? Culpa quivissent: Quid adnos? Hocpene omnes homines,
es( episcopi, omnes respondent. Qui (araen melius hoc ipse.efficit Deus. Dedit Sauli regnum et abslu-
dixissent: InquiraUir, si hoc ullus fecerit (1406) lit; Judee aposlolatum, neque reliquit; postrenio
\icinorum, et legaliter emendare cogatur. De extra- diabolo primilus coelum, posl infernum. Hoc vero
neis namqtte (1407)veslrum fuit providere, cui com- eum Deus fecerit jusle, homo facere non debel in-
missum eos recipiendi e( disponendi officiumcerni- juste. Rursumque : Quid de eo, quod si clericus,
tur esse. E nobis enim quis potuit eos prohibere, aut famulus ipsius per suam voluntatem (1415) non
cum aut imperatorem adirent, aut ab eo redirent? adit vocatus episcopum, 5116suos baculares mittit,
(1401) De compositione loquitur, qua memoralee mandato aliquid agebai, missus de parte imperatoris
conjurationis rei multali fuerunt anno -965. Confer -dicebalur. [ in voce auswslatel. Sensus lamen
not. 920 in Qualitath conjecturam. G (1405) Mendum
(1402) Si sub inilium Julii anni 968, quo heecepi- esl obvius. Qui \fenum ex eo'prato"poluil juresno
stola data fuit, jam anni tres preeterieraht; triginta colligere, ipsepotuil et legaliter arare. .
librse muitio datee fueVant anno 965, jjostquam se- (1400) Qui intelligantur vicini, et qui exlranei,
data eonjuratione judicium habitum est contra re- explicavimussujjra nol. 1599.
belles, et raulta librarum centum indicta. (iWl)-Vestrum ad Nannonem Veronrc eomitem
optime noslrum apographum. Yulgali referlur, cujus -erat euniibus ad imperatorem ac
(1405) Ita beali.
niale ipse a Olim credehamus hic indicari redeuntibus hospilium provitlere.
festum conversionis S. Pauli die 25 Januarii" anni -(1408) Cum Ratherio luta non essel episcopalis
968. Yertim animadverlimus Ralherium in sermone domus, in qua captus fuerat anno 965; Bucco tunc
de octavis Paschee, qui recitatus fuil in ipsa octava Yeronee comes Jei auctor fuit, ne eldem domui
die 26 Aprilis anni ejusdei.i, satis aperte indicare, amplius se crederet. Vide Qualitatis conjecturam
adversariorum machinationem conlra se lota ejus- not. 902. |
dem anni Quadragesima conceptam erupisse post (1409)Basilicw circumposilw,id esl, domui episco-.
Pasclia, citm iili duabus personis palriae dominan- pali conliguae, sunt tres, cathedralis, S. Joannis
tibus prelio corruptis, el circumductis per totam Baptisteeubi baplisierium, et S. Georgii.nunc vulgo
episcopalem domum, liujus damna el ruinam iri S. Melencc
episcopnm rejicere siuduerunt. Haec aulem, falsis- (1410) Sicut cui Imperatorem adeunles Vefona
siraa licet, criminatio conira eumdem episcopum (ransibanl, et in episcopali domo hospitabamur,
iniperialibus auiibus praecipue ingesta fuit, ut ex his i
D eraiuGermani,ac praesertimBajoariicxnot. 1390; ita
verbis sequentis epistolaead Adelaidem colligitur : el Nannonem nationis fuisse heevoces uno
~Sipro ephcopalu hoc agitis, etc, el praecipuaetiam ex vesttalibtts ejiisdem
fuii maleries et causa ejus' placiti, quod conlra tusque conlextus pa'lam signilicant. Ha*eniin voces to-
ad Nannoiiem dirigilur.
Ratherium a Nannone habitum lioc loco describilur.
hoc affigendum est non festo con- (1411) Ila cum noslro apographo. Apud Pez quis
Igitur placitum minus bene. Conslrue autem : Nihil horuin
versionis S. Pauli diei 25 Januarii, sed diei festo iilorum,dixerunt; setl otnnes dixerunt pejus, proul quisque
commemorationis ejusdem apostoli 50 Junii anni illorum poiuit dicere.
968, quo arino non multo post Ratherius episcopa-
tum dimisit. (1412) Pez pro clerkis edidit dicitis. Sed clericis
- (1404) Nanno non uti Yeronaecomes, sed tanquam omnino legendum est cum noslro apographo': sub-
missus iniperatoris hoc placitum habuit: unde paulo auditur aulem ialiquod verbuin in aniecedeniihus
post ait : Missus vobh exislo de parte imperatoriset expressum vidkur, judicatis, aul alitjuid simile.
dominw mcjce,niirirum Adelaidis Augustce.Raihe- Clericorum norijine illi decem canonici preecipue
rius scilicet ob privilegium, quod anno preecetienti inielliguntur, qiiibus Ratherjus beneficia ab se oiim
ah Ottone joblinuerai, exemplus fuerat a jurisdi- num. collaia abstiilerjat, ul in Dhcordia fusius narrat
ctione ipsius comilib, nec nisi ex speciali impera- 8. Confer ibidem nof. 1177. .
toris niaiidalo quispiam ativersus eum judicium (1415) Pez non ad id vocalus, ephcoputn.Correr
instiiuere po.erat. Qui autem ex ejusniodi speciali ctionem ex nostro apographo eduximus. Quoad ba-
' 086-
£85 EPISTQL.E.
et per polesfatem eum rapiunt, el ad episcopum A conspiratio, atque audacia imperiali cito fuerit
ducunl? Hic cum omnes.illudTereniianum-valuis- scripio repressa, de mea_ factum [f. aclum] est
sent juslissime respondere : 0 faclum bene! por- vita.
cino magis universi concrepaverunt slridore. Tnnc §0g EPISTOLA XIII.
ille : Missus vobis existo de parte imperatoris et (1418) AJJADELAIDEM JMPERATRICEM.
dominee meee, [Otlonis I, et Adelaidis Augustce], ut Serenissimee, quibus non dedignalur, Augustee
_si amodo aliquis illorum hoc agere fuerit ausus dominee Adelaidi R. peccator. fidele ollra debitum
.(i414).-ab omnibus eiresislalur pro viribus. Pum- ul!raque"posseservilium.
que hoc dixisset (1415), quidquid g@7 omnibus Si verum est quod Nanno omnibus persuadere
adversariis meis absiuleram, et per.chartam (1416) , mei .conalur adyersariis, nil amplius, quam meum
.vobis missam pauperculis clericis cqiituleram, et (1419) ilesideralis interiliim,,nil minus vesterjuga-
manu patriarchce ct mea omniunique noslrre provin-. lis, quam staium inerc curat salutis. Sed si (1420)
ciee coepiscoporum firmaveram, lotum eis reddidit pio episcopaiu hoc agitis, salagi(e mearn tanlillnm
dicens, jurasse iivfperalorem, quod nunqtiam ho.c servare vesirapoientia vitam, usque dum beatce Dei
stabile fore permitieret. Genitricis habeam perfectam ecclesiam.(1421). Pa-
5. Sed si hpc verum est, male fecislis, quod hoc B ratissimum ad id facicndum, quod mihi exinde ra-
liiihi non pwedixistis. Subscriptionem namqtie matione precceperitis dnce, nienam fore omnino, Deum
nus (1417) si fregero propri.ce,quid nierear, optime • testor, scitote. Elongari enim potius sahibriler, el
scitis. Quid magis. Conjurationem conlra nie"fa- Iiahitare in monasterii "mei desidero soliliriine, et
ctam cernltis, edictum ex parie imperatoris ad re- ibi Doihinum exspectare, qui me salvum faciat a
sislendtim mihipro viribus propositum consideiare pusillanimitate spiriius et tempestaie (Psal. LIV,9),
potesiis, periculum vi::eiis. Si valetis, et non mihi quam talia diutius cum animee delrimenlo inutiliter .
succurfitis, ipsi me interlieitis. Yera esl cnim con- eiiani tolerare. 0 vero quam omnibus, qui in pote-
cedenlis illatio, .quia mortem languenii, qui, ctini slate sunt constiluti, ut non semel vesiree domina-
.potuit, non abstulil, inflixit. Si vero ita est, ulNanno tioni suggcssi, prodessel, si non tam praecipiles fer-
omnes cerliflcare non cessat; nihil phis imperatrix, rent senienlias, sed illud beati Job alleiidisseiu :
quam perdilionem meam desiderat, nihil minus Causam, quam nesciebam, diligenlissime invesliga-
imperalor, quam salulem meam et commodum -bam! (Job ix_ 16.)
curat neque saltem me baptizatum eoruin aliquis (1422) Aloe, domiiia, slomachus tumens, mellis
ccstimat. Nisi vero heee persuasio falsa esse fuerif non ructuat dulcedinem; et, ingeniose faliere geslit,
monstrata, et isla contra me instigatio, provocatio C Jaudans quod odit. ,. i
culares vide supra not. 1954, et in Qualilath conjectu- (1418) Hrec quoque epistola a P. Pez vnlgata ex
'ram not. 832. codice Frisingensi, cum prceeederiii c'onsonans' eo-
'< (1414)Cum ex privilegio Otlonislila confirmala dem tempore eatlemque de causa scripla fuil.
esset Raiherii poleslas in suos, ut sub gravissima (1419) Yulg. mendose desiderans. Correctioncm
pcena velilum esset eum impedire, ejusderiiqne mi- desideraiis pro dasirffirasfadpriiicipesnimirum alios-
nislris resistere; speciali mandato opus erat, ut que in dignilate conslilutos ancior scrihens. j)Iu-
bacularihus ab eo missis quispiam resisiefe posset. rali nusnero pio singulari uti solc!) comprohr.nt iila
Hoc Kannonis judicium mandat.o principis editum prcecedeiuis epistohe imm. 5,"cum quibiis hcuc"oinni-
paulo posl\ocai edicium exparte hnperaiorh ad re- no conciuunl: JVi/u7ylns imperairixguam perdilio-
sislendnm mihi pro vhibus propositum. nem meam'desiderat, nthil- minus itnperaior quam'
- (!4i5)"Quid a suis adversariis Ratherius ahstule- satulem meatn et commodum'curat.
rit, indicavimusnol. 1412. Hincautem beneficia, quae (1420) Ilinc vel maxime liqnel, proccipuamcau-
ille.canonicis decem ademeral, "Nannonis sententia sam, curNanno tanqtiam imperatoris misstts senien-
eisdem fuerunt restituia. tiam luleril in R therium, fuisse ruinas doriius et
(1416) Haec charla esl Judicalum, quod antea ad prali episcopalis, queelicel aliunde provenerinl, ipsi
Ambrosium missum aniinadverlimus nolalione 1182 lanien ejiiscopo per summam calumniam altrihuire
in Dhcordiam. Suhscriplitmes autemRalherii, pairi- y. ftiernnt. H.ec vero calumnia cum imperatori et im-
archae, et episcoporum comprovincialittm" eidem peratriei longe distauiibus Ralberio ignoranie obre-
Judkato accessisse in synodo hahiia mense Novem- pserii, amore episropaius luendi specialis- tjelegalio
brianni 967 probatum fuit nol. 1162 in eadem Discor- f\annoni commissafuit. . .
diam. lioc ilaque Judkalum Nannonis seiiienlia (1421) Construe : Nam scilote, me'(tcslor Deum)
irritum reddidil. fore omttino parctlissimum ad faciendum id, quod
(1417)Id explicari potest exsolemni fonnula, quae exinde prmcepenlis ittihi ralione dace.
in pluribus aniiquis donatiomun, aiil leslameniorum (1422) Pez veluli aliam epistolam sequeniia edidit
documentis legitur : JVcc mihi lieeat ullo tempore prcemisso tilulo : Ad eamdem.ln codice quidem non
nolle quod volui, sed quod a me semel fuclutn, aut ahsimilia hahenlur : Idem eidem. Yerum quoe se-
conscriplutnesl, invioiabiliter observareprotni/ro.Yide quuntur sunt veltiti appendix, seu poslciijjium, u
les(amentum Notherii Veronensis episcopi aiiri 927, vocant, quo Ralherius limens, ne his Iiiieris impe-
aliud lngelbaldi diaconi anni 981, el oblalionein ratricem exacerharet, sese exeusare eo nomine stu-
Waldi acolythi aiini 982, in diplomatum Veroneu- det, quia suus animus amaritie refer(us, lotjiii dul-
sium collectione edita a canonico marchione Dio- cius non potcsl, nec laudibus ea prosequi, quce
nysio pag. 107, 164 el 167. Confer eliam lesiamen- odium mereiiliir. Texlum ex "noslro apographo
lum Dagiberti diaconi Yeronensi an. 951, apud emendavimus; nam apud Pez erat timens pro lu-
Biancolinum lib. n Nolizie delle chiese di Verona, mens, et gessit qui taudat pro gestit laudans.
pag. 699.
f,K7 RATHRRII KPISC. YERON. OPP 'PARS II. — EPlSTOLiE. 688
• Ai)us repetere, elsi mane non , vel post prandia inler
||@9 EPISTOLA XIV. J
EVEHACLI (1423) LEODIENSIS EM5COPIADRATHERIUMbibendum, quomodo me fovislis", ut commanducan-
VERONENSEM EP1SCOPUM. dum cibum, sicul nulrices infahtibus edenlulif, iiv
Domino et pairi ter beato prccsuli RATHERIO, «pe- os meum trajecislis. Quid ante, qtiid post pro £anlo
ctatee opinionis viro, magno (1424) et probatissimo beneficio qommeroorem'?Rudissum e( ignarus. Quis v
EVERACLUS. servortim Christi servus, siius indignus enim est vobis aul sapientia, aut probitate, aul opti-
licet vocari filius, quidquid in Christo Jesu felicius. marum arlium studio, aut innocentia, aul ullo laudis
1. Hyperbaton cum ambagibus suis omillens, rem genere praestantior? TuIIiana vox sonat, (1427) tuba
ipsam, quanla meee pars vestra sit animee, nudo et Ciceroniana intonajt (pro Marc.): nullius tanltim flu-
aperto sermone me juvat deseribere, scholaslice si men est ingenii, nulia dicendi, nulla scribendi tanta
non valeo, utinam YC!ruslice, non ficte tamen, quia <ds, tanta copia, quce non dicam exornare, sed tua-
pura iraho voce, quod Jatet, arcana non enarrabili rum viriulum laudes possit enarrare. Palicntia si
fibra; quantum vos sinuoso in pectore fixi, notare memoretur (si fas est dieere fide salva, ne Deum
gestio. Illud comicuhi noslis (TERENT.,Andr, i,2): offendarii)(u es ipsi. Non (PERS.sat. 5, v. 112) sali-
Davus sum, non OEdipus, ul fucatis vcrbis fallam vam glulto sorbuisli mercurialem, inquc lutofixum
' J1 potuisti iranscendere nummum. Satyricos omitta-
B
audientcs; sed hoec hactenus.
2. Audita vero et atfentius percepta legalione ve- mus, ad simplices redeamus et sanctos. Non modo
stra mellita, nondum viso vel accepto, quod pio non rapuisti, sed nec quidem appetiisli aliena; lar-
amore misislis, balsamo, litleris vestris adhuc non gilus es propria, aliorum condolens miserlis, non
lectis, (1425) non niinimum erga me, quem cognovi, felicilalibus invidens alienis, omnibus omnia factus,
lam magni et clarissimi viri affeclus inieger mihi ul onnies lucrifaccres (I Cor. ix, 22). Naliva vohis
tanlillo accumulavitgaudium; liquor preiiosus, eujus supplex (endit inanus patria, et ut redealis invilat.
fcre ertim inops, vuitum non mediocriter exliilaravit Omnes quolquot sunt utriusque ordinis clericalis seu
daius. Audilo landem epitheto non meo nomini con- militaris (1428), mente, voluntale, studio, geslu,
gruo, quod vestra charitas mihi nulia commenda- voce, ut veniatis, clamant, vos videre desiderant.
lione acttium meorum apposuit, ullra quam credi Servitio vobis inipendendo nec numerurii neque mo-
potest (1426) animum Icelificavil. Inde centies flexis dum preefigimus ullum. Omnia nostra erunl in manu
genibus versus Yeronam, vestra quasi Jambens ve- vcstra, secundum quod animo vestro insedcrit, o
siigia, 57® millies mille vobis rependo gratias. dilecteRalheri. Cuncta preevideie, disponite, consti-
Cujus vcro virtulis, si quod in me apparuerit, qui luite, e( ut libuerit, in omiiibus agite. Sub vestro
nulla omninopreelticeo, simulacrum nusquam et nun- ^ pollice docto et artifice manum ferulsa non eru-
quam, si experimento discere cordi est, a vobis ab- bcscam subducere. Yos valete, vos plaudile, et
erit elongatum. Prjstinam stepe soleo anle oculos gratia Domini nostri vos-ab incursu malo tueatur
dulcedinem ponere, idque crebris libenter sermoni- continue.
(1423) Evracrum vocat Fulcuii.us in Geslis abba- . (1424) Apud Chapeauvillium deest magno, et post
tum Lobiensiom cap. 2" et 28. Anselmus canonicus. ambagibus desideratur suh.-
apud Chapeauvilliiiiii lom. 1, deGeslis episcoporum (1425) Conslrue : Integer •affectusviri tam magni
Tungrensium Eraclium ajjpellat. At in iisdem Gestis el clarissimi erga me, o\uemcognovi, accumutavit gau-
aueliorlbus et emeiidatioribus apud PP. Marlene et dium non minimum mihiHantillo.'
' Durand lom. IV CoJlecl. veier. scriptorum pag. 860 (1426)' Chapeauvrllius potuit. Dein omittit et nun-
Everaclus nominaiur. Hic Leodiensem episeopatum quam. \
iniit anno 959, et e vivis excessil anno 971. Scripla (4427) Yoces tuba Ckeroniana intonat, quae apud
au(em,fuit heec epis(ola, dura Ralherius Yerouen- Chapeauvillium desunt, «x.uoslro apographo inse-
sem episeopaium tertio oblinens, anno 968 multa ruimus. |
Yerouee perpessus abire niediiabatur. Chapeauvillitis (1428) Ordo militarh, seu mililum, id est nobi-
tomo laudato pag. 190 not. 2, ipsam epislolam imlium. Confer nol. 144, in liljruni lerliuni Proeloquio»
pi'essil c ms. Lobiensi, ex qno nos accuralius exem- rum. •
pluiu accepimus.
"
C89 RATHEIUI EPISC. VERON. OPP. PAllS. III. - SERMONES. 69t>
." .,'. MATHERII

;', ' .
"
.' .EPISCOPI YERONENSIS
' -.'-<
i -: . "
OPERUM PlRS TERTIA. '•''. _.

.;; •,
" '
' '
':.' SERMONES. "":"' !'
.__ '..-
571-577 SERMOPRIMUS [al. llfl A velocissime festinent; ne si dum possunt, non vo-
(1429) DEQUADRAGESIMA. lunt, dum voluerint, non possint. Quod tamen si
1. Horlor et admoneovos mecum, si qui in hac mihi fecerinl, antiquum illum adversarium absque dubio
.estis plebe consimiles, ut aurem cordis prophetico contra se concilabunt, qui totis contra eos sese sla-.
.adhibenles consilio dicenlis : Redite, prwvarkalores (im exerens viribus, conabiiur eos viliis implicare
ad cor (Isai, XLVIII, 6), cogilel unusquisque noslrum, prioribus (1451). Otnnis autem, sicut ait Apostolus,
quare creatus, quare natus, quare renatus, 578 .«i in agone conlendit, ab omnibus se absiinet (ICor.
.qtio prelio, et quare redemptus. Utrumnam debilas ix, 25). Luetaturi igitur contra (am atrocem, cru,de-
gratias retulerit Creatori, - factori el Redemplori lem callidumque lyrannum, quoniam quidem isti
siio, elej'us, ul dignum fuerat, saluberrimisobedierii nobis ad hoc cum Dei adjulorio actitandtim genera-
praeceptis. Quod sl in hoc se non invenit (4450), ut liier acspecialiter delegaii sunt potissimum dies,
ojitarem, culpahilem; factori, Redemptori, etprote- abstineamus nos (1432) ab omnibus, quce Illuni for-
.ctori gratias referens suo, non sibi illudsuperbe tiorem, nos imbecilliores omnino efficiunt. Qtiaesint
.allrihuens, humiliier gaudeat, el ab ipso finein in aulem ipsa, Aposlolus melius dicatr Obsecro vosP
talibus bonuin indesinenter exoptet, et ne praeva- inqui(, lanquam Mvcnas ct peregrinosabstinere vos $
-ricator unqttamjuste vocetur, "indesinenler expos- o camalibus desideriis, qum mililanl adversiisanimam
.cal. (I Pelr. ii, 11). Ecce quid nos imbecilles, quid il-
•= 2. Qui vero secus egerunt, ne sese desperentad- lum efficlal (1435) forteni: carnalia ulique desideria.
moneo. sed reminiscentes inisericordiae Dei super . a quibus dum non abslinemus, animas noslras expa-
peccalores innumerabilium exemplorum , converli a gnabiles facimus. Cum enim nemo nisi alicui mililet,
suis pravitalibus, dum sani sunt et 579 incolumes, ct hic expressius,'cui carnalia niiliienl:desideiia_.
(1429) Hujus sermonis, qui ab Acherio ex obli- ms. - Quadragesima secundus, cui subjicieiida traditur ea
Laudunensi edilus fuit, exemplum Wisingense' '-ejusdem sermonis apologia, quce posl hanc nolatio-
nuiinus. Habitus aulem esl postterliam reslitutionem in eodem codiceuescribitur. X. Synodica edita
nem Ratherii in sedem Yeronensem.ad quod tempus in Quadragesima anni 966. XI. Serrao de Maria et
-omnia opera in iisdem manuscriplis descripta perli- -Martha habitus circa Auguslum anni ejusdem. XFl.
neni: quod idera diccndum esl.de cceleris serihoni- Opusculumde otioso sermone. Observandi prccsertiru
bus, qui ex iisdem codicibns' suppetunt. Hunc, qui cluo.sermones de Quadragesima, qui non nlia de
.in vulgatis, De Quadragesima secundus prccfertur, causa non conjunguntur simul, ut illi faciunt^qui
"primo loco ponimus, quippe qui ex ofdine codicis argumenti rationem sequuntur, nisi quia collector
Fiisingensis, in quo Ratherii sermones ac lihri in non argumenti, sed temporis ralionem habuii; ea-
-chronologicam seriem videiitur desciipli-ei sermoni, C demque de causa non junxil omnes sermones, secE
qui in edilis primus est, non solum prrcinit(i(ur, sed alia aique aliainterseruit, uti ratio temporis postu-
-ab etitlemseparaiur, inlerserlis inler ulruinque qtia- labat. Primus iiaque sermo de Qiiailragesima. «jui
ttior aliis tractcUibus:qtiod non ejtisdem argumenli, in codice subseqnitur tluo opuscula scripta iwiwse
sed solius chronologiccrationein a colleclore habitam 'Fehruario anni 963', conimode referrj potesl ad
indical. kl ul inlelligalur, sericm Iractaluum, qui in Quadragesimam anni ejustlem ; adeo ut tres rtiii sub-
Jaudalo codice coniinentur,-hic exhihemus. Primo sequentes sermones de Paschaie,- de Ascensione, ee
-lcgitur Inrectiva de translalioiie corporis S. iMetronis, de Pentecosle ad eumdem annuin pertineant nou
quotl die 27Januarii anni 962 subreptum dicebatur. .minus quam opuscultim de proprio lapsu, quotl la-
II. Decrelum in clericos ab invasore ordinalos iatum men convenire. potesl ineuiui anno sequenti anie
. die 8 Febrnarii anni .965. RI. Aliud decrelum de' ea- Quadragesiniam; et sic oinnes prcecedtint sermoni
-dem re diei 9 ejusdem mensis el anni. IV. Serrao prolixiori de Quadragesima secundo, habilo, ut sua
primus dc Quadragesima. Y. Primus sermo de Pa- loco diccmus, anno 984^
- schale. YI. Primus <le-AscensioneDomini.VII. Alius (14-50)Apogi*aphumFrisingense Jioninveniei. '
de festo Pentecostes. YIU- Opusculurii de proprio Idem.apographum pejoribus. - s
: Istudllli esl sub- (1451) Addidimus"uos ex codem codice.
lapsu. IX. Hcec noialio sequitur (1432)
jieiendum sermoni, quem idem Rdlherius prolixiorem . <1453)Yulg., efficient:
aulem sermo de
fecii de Quadragesima: indicalui*
691 - RATHERII EPISC. YERON. QPP. PARS III. - 092
miiiime dic.Uur*(1454-35); duin adversus animarn A diem ' (Isai. LVIII,4), et cretera qure sequuntur ? Ut
militare dicuntur , manifesle diabolo militare mon- iigitur a cordibus noslris expellamus diaboltim, jeju-
straniur. Nullus enim animarum nostrarum alterrest inemus, oremus, eleemosynariiseeundum-possibilita-
adversarius, nisi ille, qui easslatim invadil,ubi,Deus lem 1 faciamus, sed ultra possibililatem nos voluisse
eas juslo judicio deserit.' Justo aulem eas Deus judi- 1teslem Dominumhabeamus. Ila enim carnalia desi-
cio deserit, si eum prius deseruerinl ipsre : quamvis ideria, qurc adversus animas mililant nostras, ipsius
el innumeras se deserenles ipse minime deseruerit, 1"adjutorio freti superare valebimus.
sed hoc magis ex niisericordia quam ex justitia. 4. Sed dicit afiqiiis: Si ab omniims quascaro desi-
' 3. Quia igitur carnalia desideria diabolo adversus. __derat
__i abstinemus, Iquomodovivemus (1457)? Nonne
animas militaiu noslras, ne dux de nohis triumphet esnriens i desideral edere, siiiens bibere, eliamsi non
illorum, opponamus illisabstineniiam, ethabebimus, isuperllue neque sumptuose? Somnum paliens (ut
Deo adjuvante, vicloriam. Convertamur itaque ad licec tantum de innumeris honeste aique nccessario
Dominum, fralres, in lolo corde nosiro, in j"ejunio, requisitis proferantur) nonne optat dormire ? Ad
et fielu, et jjlanctu (Joel n, 12). Sed a quo, ad quem iquod respondendum; quia non inlerdicimiur hoc
convertivos jjutatis monemus [/., moneri]? Ab ini- praecepto ; necessaria, sed superflua, sed noxia, sed
mieis uiique animarum nostrarum carnalibus desi- B inhonesta, et a Deo prohibita. Unde et alier Aposto-
deriis ad amicam illarum abstinenliam ; a diabolo, lus 1 : Carnis, ail, curamne fecerilis hi coticupiscentiis
cui militant ipsa, ad Dominum, qui coiUra illum, si (Rom. xiii, 141: uhi-profecto' nobis prrecipitur, ut
vohimus, pugnat pro nobis die noctuque. Sed si v©- sic i corpori necessaria ministremus, ut nulli animum
lumus conlra illum pugnare, studeamus eum a nobis volupiati subdamus; ne, dum ratio domina, caro
longius propulsare, et a cordibus nostris ejicere, -debeat - esse ancilla, propter ancillam dominam con-
neque eum .infra nos ipsi fovere. Sub umbfa enim teramus, el .imperet quce obtemperare, obtemperet
dormit, ut ait-Dojninus, in secrelo calami, et loeis quse imperare debuerat. Abslinenlia ecelerumnostra
Imtnenlibus (Job XL, 16). Umbra vero sunt callidi; nisi sii triformis, 1estper omnia ad perfeciionem in-
ealamus siraulatores, foris ilaque placjdi, interius utilis, hoc est, ut' primum a meditatione prava, se-
vacui; humecta vero loca, lnxuriosorum sunt mem- cundo a locutione noxia, tertio. ah operatione cesse-
bra, et libidinosa illorum prcecordia. Yerumtamen mus, pro Dei limore vel araore, perversa; ulniun-
noverimus, Domino teste, quia hoc genus nullus ne- <Iali, Deo misericbrditer largienle, ab omui inquina-
que de se, neqtie de alio valet ejicere, nisi in oralione menlo carnis et spiritus, his sanclis saltem diehus
et jejunio (Marc. ix, 28). Sed quomodo in oratione a sanctissiraum Pascha post ipsos venlurum curn gau-
se ejicere diabolum valet, de quo dicitur : Qui aver- C dio et lcetitia celebrare possimus: ipso adjuvante,
til aurem suam ne audiat legem, oralio ejus eril exsequi cum Paire et jSpiritu sancto vivit et regnat Deus
crabilh ? (Prov. xxvni,.9.) £_{_.©0 ulinam enim si per omnia sccculasreculorum. Amen.
non exaudibilis, saltem non esset exsecrabilis oratio II [al.l].
5Sl,SERMO
nos(ra! Itemqne alibi: Qtti .averlit auretn suam a bE QUADRAGESIMA.
clamore pauperh , et ipse clamabil, et non exaudielur ab atictore inscriptus:
(Prov. xxi, 15). Hieprofecio quid (1456) etiam pro- Sermo valde protixus de~Quadragesima Ra-
fundius innuilur, quia nisi clamantem ad te adjuves1 (1438) therii Verottensis,vel iuefficaxse vivente, ut est sibi
pauperem, non te exaudiet Deus oranlem. Jej'unas: visum, garritus.
•vero, quomodo? nisi a viliis abstinendo, cum Do- 1. Cum neminem divinis lateat imbulum dogma-
minus dicat: Nolite jejunare sicut usque ad Imnc: libus, hos quadraginta dies, quos parcimoniae rilu
(1454-55) In iisdem vulgalis dkititr. Construe: diraus, cur Sigeberlus, aliique eumdem secuti veluti
Cumnemomilitet nisi alicui,wt hic tninimedicatur ex- dislinctum ab lnefficaci ganilu opus laudarinl (licet
pressius, cui catnalia desideriatnililenl;dumviicunlur' unum et idem sit) illud, quo Anthropomorphitce im-
militare adversus animttm, eic. pugnanlur. Scripsif conlra hwresim Anthropomorphi-
(1438) Yulg. prwler quid, male. Frisingensem co- T\ j\ tarutn, id est dicenlium, quod Detibhabebat corpoream
dicem prcetulimus, ubi quid pro aliqttid sumitur : ac', et hutnanam formam.-Yide quceialius in prcefatione
dein et eodem addidiraus freti. generali animadverlimus § 2, in fine. Hanc vero
(1457) Siclaud.cod. Frisingensis. In vulg. vivimus. Anthropomorpiiitarum decimi saeculihceresim, quae
(1438) Cum hcec epigraphe sermonh litulum exhi- in his tanlum partibus^b ignorantiam nonnullis fu-
bens ab ipso auctore fueril prcefixa; hune, qui potiusi cum fecit, Sigebertus in Chronico affigit anno 959,
esl hber, seu (ractatus, quam sermo, inter sermoness ac cx Sigebertoâlii postea idipsum scripseve. At
cuin Acherio collocamus. Ipsum libelli nomine lau- Sigebertus ea, quorum prcecisum tempus ignorabat,
dat Sigebertus de Yiris illustrihus c. 127, ac ex eoi cum in Chronico alicuianno assignanda essenl, huic
; jEgidius Leodieusis c. 45 adud Chajieauvillium lom. vel illi anno affixitex afbitrio, ut pluribusaliis exem-
I Gestorum pontificum Tungrensium pag. 176:: plis probare liceret: ac propteiea hac quoque in re
Scripsit librum, quem prwlilutavil: Inefficax, ul sibii ex ejus Chronico nullus certus annus elici potest.
visum est, garriius. Hunc eunidem iibrum, quii Hunc quidem sermonem Ratherius alius operis no-
Anlhropomorpliilas laie refeilit num. 29 e( seqq.,i mine indicat in Qualitatis conjeclura num. 6, ubi ex
suppresso tittilo Inefficax gatritus, memoravit etiami eodeni nonnullaiverha recilat. Scripla fuit Qualita-
Fulcuinus cap. 24 his veibis : Est et ejusdem (Ra- latis conjectura ineunte anno 966. Porro omnia Ra-
therii) libellus conlra Anihropomorphilas,qui Deum,, therii opera , quae in Laudunensi' ei Frisingensi co-
hoc esl ipsam invisibilem dcilalem per membtorum i dicibus colleccafuerunl, perUneiU ad tempus, quo
Hneamenta depingunt. Id autem in causa fuisse cre- jlle tenio Yeronensi sedi prccfuit. Hic autem sermo
"' - - -
693 "SERMONES. ^
"excolendos prae nianibus [f. omnibus] lenemus, hoc A
(cum, nisi j'ejunium usque ad sancti illius sabbatum
ideo numero institutos. quod prceter id quod cata-
•protraliamus vesperam, peragere nullomodo Occi-
clysmo praefigurali fuerint, cum primitus eliam ipsi deritalium ritu valeamus Quadragcumam) lerlia,
a Moyse el Elia, legis utique et prophetiaeministris, proh dolor! hora diei nulare inslabilitate gressuuiu
ipsiusque Domini prophetarum inspiraloris, legis -quosdamprcc crapula et ebrielate viderimus. Qtiid
conditoris et impletoris, gralirelargitoris, Evangelii illi aliud dicendi fecisse, 5§3 nis>parasceve quasi
fundatoris continuo sunt jejunio adimpleti, mysticum Domino jejunasse, Sabbato compensationem jejunii
quid etiam, nec omnino contemnendum designent; a diabolo ipsarn ulique crapulam recepisse?• Msi
niirari non sufficimus illorum supersliliosam obser- forsilan ita quis desipiat, ut putet Quadragesimam
vantiam, qui (1439) non quadraginla, sed viginti hanc meruisse prcerogalivam , ut conlra constitu-
diebus distinclim nihil omnino guslantes, viginti tionem aliorum temporum aliqua in ea sit dies, quae
vero reliquis anle horam usque ad crapulam et non mane incipial, vespeia lerminelur.
ebrielalem prandiis solemuibus incubantes, gg2 3. Subsimilis vero (1441) quia el de coena [/. in
Quadragesimam non verentur hujuscemodi nugaci- coena] Domini violalorum Quadragesimae profecto
lalis observantiam voeitare, cum vigesimam debe- est delinquendi occasio; cum in sanciis legaiur ca-
rent eam potius appcilare. Nec putelis, audientes, B nonihus : Si quis in quinla feria majoris hebdomadm
quodhujusmodi loculionisexordium facientes.eorum dicit sotvendumesse jejunium, anathema sit: et ri(e
reprehendere conemur religiosam devolionem, qui ejusdem solemnitaiis djem colentium maximum post
super hoc, quod omnibus legaliler est insiilutum horam diei nonam sil rectissime gaudium; non sol-
Christicolis, aut duobus, aut tribus, aut uno sallem visse defenditttrjejunium, qui usque ad eamdem je-
in hebdomada die sihi fortius .aliquid abslinentiae j'unans, diehus ut creteris , horam , venit ad eccle-
indicunt, reminiscentes scilicet illius dicentis : Qui siam, coenat cum Domino, id est, eorporis el san-
illicita commhit, debeta licitis abslinere (GREG.); et: guinis cjus ipso die initiata percepit sacramenta ,
Hwcoporluil faccre,elilla non omitlere (Mallh. XXIII, poslea in magna lrctilia sobrie prandet, pedespau-
25); et: Quodcunque supererogaveris, ego cum red- perum lavat, residens in Dei nomino non superflue
iero, reddam libi (Luc. x, 35), non obliti prola- bibit, Deo gralias agit, cubitum henedicens Domino,
tum : non reprehendimus, iuquam, sed laudamus et seque ipsius communiens signaculo, pergit. Ante
approbamus; tantum viderint ,-ne de illis quoque vero nonam horam ctim nullius unquam genlis con-
dieatur :Amen dko vobis, receperunt mercedem suetudo nominaveril aliquod prandium coenam;
suam (Matth. vi, 42). inirari nop desinimus, qualiler aliquis ante eam-
% Hlorum potius dolenda vesania, tjui unti die' *-•dem /1442) celebrare audeat ullo modo missam, qnce
nihil gustant, (1440) altero , nt vidisse nos -semel non aiiud riisi ipsam continet Domini celebratam ad
{/., non semel] adeo meminimus, ut e.liamin sabbato vesperam coenam, sicul et Sabbati officiumresurre-
illo sanctissimo, quq inissam sallem' canere ante ctionem Dominicam. Quce nimirum (1445) utraque
vesperlinam nulli nostratium concedilur horam , illam inanem faciunt occasioneru , quam 'quidam
ab Acherio editus est ex ms. Laudunensi; in Frisin- ebrielati anle horam lerliam indutgenl) ul non semel
gensi auiem licet desiderelur, inserta tamen legitur" vidisse meminimus, adeo ut viderimus, prob dolor!
ejus apologia paulo post ipsum sermonem scripta, quosdam prm crapulael ebrietale nutare instabilitate
quaeeidem subjicietur; el in praemissauotatione ideiu gressuum hora diei terlia etiam in Sabbalo iilo san-
sermo indicatur his verbis : Istud id est apologeti- clissimo, quo nulli noslralium concedilur canere mis-
cum, illi esl subjkiendum sermoni, quem idem Ra- sam sattem anle horam vespertinatn: cutn nullo modo
therius prolixioremfecit de Quadrageshna. Hic igltur ~ valeamus peragere Quadrageshnam ritu Occidenla-
sermo a Ralherio Iuciibralus, postqnam lertio-Yero-' lium, nisi protrahamus jejunium usque ad vesperam
nensi sedi reslilulus fuit. Porro in Frisingensi codice, illius Sabbati sancli. Cur aulem ritum Occitlenlalium
ubi Ratherii opuscula iri chronologicam raiionem' memoret, intelliges ex num. 5.
descripta videntur, hic sermb indicalur post quatuor (1441) Construe, ct explica : Quta vero occasio
se mones de Quadragesima, de Pascha(e, de Ascen- - violatorum Quadrageshnw est profeclo subsimilisde-
sione, et de Penlecosle habitos anno 965 , et post D linquendi et in cwna Domini (eorum scilicet violato-
opusculuni De pwprio lapsu lucubratum eodem anno, rum, qui, ut postea explicat, anle horum prandent,
\el ineunte sequenti, uti monuimus not. 1429,inser- nec vesperam, in qua offieitim ejus. diei
monem prcecedentem.lgitur hic sermo habilus est horaexspectanl nona incceplum desinil) cutn in sanclis canoni-
citius in Quadragesima anni 964, velserius in Qua- bus legalur: Si quis, elc, et cum post horam diei
dragesima anni 965, antequam Ratherius inilio anni , nonam reclhsime sil gaudium rite' colenlium diem
966 scriheret Qualitatis conjecturam. Cumveroille' maximum ejusdem solemnitatis; ille defenditur non
in Quadragesima anni 965 magnis angustiis exagita- . solvhse jejunium, qui jejuhans usque ad eamdem
tus huc illuc sese receperil. hoc tempus tampro-' ut diebus cwteris, venil ad ecctesiam,etc.
Iixo serraoni, seupolius tractatui lucuhrando minus horatn, *
congruum videtur. Igitur hic sermo, seu potius tra- (1442) Yulg., saltem eamdem , male. Coiilextus
clalus probahilius assignari ^debet Quadragesimae sententia emendalionem suppedilavil; illi cnim re-
anni 964, eidemque tempori error Anihropomorphi- prehenduntur, qui ante eamdem horam nonam mis-
larum hoc sermone perslricttis ascribendus est. sam in ccena Domini celebrare, et subinde jejunium
audebant.
(1459) Hunc abusum ilerum coercel in Synodka solvere
num. 15. Mox legebalur licet omnino, minus. bene. (1445) Gonslrne et explica : Quw nimirum utraque
Correximus riiliil omninoex iis, quce tradunlur num. faciunt inanem illam occasiqnem,quam quidqm prw-
2. Uno die niiitl gestant, etc. tendunt, duobus diebus desupef adjectis supra cjua-
(1440) Construe: A/tero'(subaudi die crapulm et draqinta. Erant scilicet, qui violationem iejunii his
«93 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARS III. 69G
desuper adjectis duobus ad quadraginta praetenduht A probamus quod sapientissimus ait Hieronymus : Jlfe-
tliebus. lius quotidte parum, quam raro sumere satis. Yere,
4. Addimus prrelerea , quia decnnam dierum, se- -vere, et melius, gg§ et cbntra inanem gloriam
cuniluin beali suasionem Gregorii (lib. i, in Evang. tutius. Quis enim hora diei licita cum caeleris le
hom. 16.' n. 5), Deo non possumus dare, nisi usque considerans paruni edentem cestimare polest, utrum
ad vesperam Sabbali sancti Quadragesimam studea- hocfacias Dei an, ut mulii, edendi impossi-
timpre,
nitis extendere. bililate? Biduana sane vel triduana saepe, ut ait jam
584 S- Sciendum sane, quod cum sub una fide dietus, jej'unia, non Deo, sed vanaeglorlaecertum est
sint consueludines Ecclesiarum diverscc; Orientales mililare. [
et longiorem et ausleriorem, qtiam nos, faciunt ' 9. Al contra gluttorium ista solet esse defensio,
Quadragesimam : et idcirco paschale gaudium ad licet non per omnia falsa : Melius est, aiunt, absti-
Iioram [jSabbali sancli inchoant, ul dicilur (1444), nere a vitiis
quamja cibis. Sed quomodo abstinet a
(quod nobis licet minime) lertiam. Baptismum eniin vitiis,.'quceso, qui gulce deservit? Nonne ex octo
ut nos, non eo clie, sed in Epiphania et Pentecoste principalibus viliis unum triformis est gula, et cuiu
diciiiuursoltininiodo, conlra instituta licet nostrorum manducantlo vetitum, homo perdiderit paradisum,
canonum, celebrarc. B non aliquando j"ejunando, semperque peccando ,
6. Yuuperanms et illorum ridiculosam nimitim qualiter quis lucrabilur ccelum?Quid, aiunt, nocetj
stultiiiam, qtii contra concessam nona hora -(1445) si anle nonam comedam, cum non nisi serael in die
tliei omnibus sumendi quidlibet liceiitiam, usque ad manducans, jjejjuniumfaciam? Ad quod responde-
Jiociem qtiolidie jejunium eligurit proielare, utnocte mus : Quid profuit Adae quod non nisi semel de
rjuasi cum licenlia venlrem valeantingurgitare. Cum fructu ligni veliti manducavit, postea ab eodem
enim de Dominosacra Evangelii proferal lectio, quia abstinuil? Nonne ipsa inobedientia divini prcceepli
Cum jejunasset quadraginta diebus , et "quadraginta reum illum in perpetuum fecit? Qui autem illum de
noclibus (Mailh. iv, 2), postea esurierit, nec tanie» ligno eodem comedere prohibuit, ipse libi jejunio-
mandticare stiadenti consenserit; non exemplo Do- rum diebus usque ad horam nonam abslinere prae-
niini jejunare convinciiur, (1446) qui post jejunium cepil. Quod si inobediens austis fueris praeterire,
esurieiiSj gulcc ajjpelitum, ut iiie tentatorem, non quodj'ej"uniumte putas feeisse?
superat, diaboltim. 10. Qiiare aulem triformis dicitur gula, nisi quia
7. Male jejunant e( illi, qui quod corpori sua primum ejus vitium est ante hofam manducare;
sublrahunl, non pauperibus tribuunl; sed aut suo secundum in hora iplurimum manducare? Sperni-
yenlri, aul, quod es( nequius , mammonse, id cst, C lur (1449) enim vero, ut ait quidam, a Deo lolius
cupiditiaedaemoni, abslinendo reservant. diei jure jejunium, quod in vesperam, autcerle in
8. lllorum quoque Deus non approbat jejunium, Craslinum-venlris ingluvie, vel pretiosiorum com-
qui abslinenliae diebus, detractionibus, lilibus, et pensalur multiplicitate, vel saltem suavitate cibo-
criminosis inserviunt aclibus. Abslinent vino (1447), rum. Fac, inquiunf,-eleemosynam/et'quod Deus
livoris ebrii semper veneno; non comedunt carnes, concedit manduca.r
ei rodendo aliorum incessanter laceraril mores; ll.-Melius.dicerenl: Fac eleemosynam, jejuna et
deest eis potionum dulcedo, et cogitationum eos ne- ora. His enim nisi duabus alis jejuni.a nostra vchan-
quam vexal pernoxior amaritudo. Contra illorum lur, coelum non valent cdnscendere : oraiionum vi-
igilur et istorum (1448) demenliam, hoc polius ap- delicet et eleemosynarum juvamine. Hcecenim tria
duobus diebus cosnaeDomini et Sabbati sancti eo usque ad vesperas, |non idcirco,viluperant, quod se-
nomine excusare nilebanlur , quia prretendebant id cundum veterem disciplinam_jejunarent, sed quia
compensari duobus aliis jejunii diebus adjectis Qua- iioc jejunium eligebant, ul nocte quasi cum licenlia
dragesimce,nimirum quarta et quinta feria an(e pri- ventremvaleant ingurgiiare.,
mam Dominicam, ciun olim eaput jejunii a prima (1446) Conslrue ! qui essuriens postjejunium non
Dorainica inciperet, non aulem a feria quarta cine- superal appelilum gulw, ut ilte superavit diabolum
rtim, ut_poslea usu obtinuit. **tentatorem. r _
\
. (1444) Ratherius hoc loco aliorum relalione dece- (1447) Notatu digna est hoc sceculo abslinenlia a
jjltis, errandi occasionem sumpsit.-Orientales nimi- vino in quadragesimali jejunio. Simili argumeiii3iidi
rum, seu Grceci iiv Quadragesima non jejunabant genere usns esl auclor sermonis 445 in appendice
diebus Sabbali excepio Sabbato sanclo , quo solo Auguslini num. 3, iubi de Quadragesima loquens :
jejunium servabant. Quibus autem Sabbalis non je- Quid enhn prodest, inquit, vinum non bibere, el irci-
junabant, niissam celebrab.int hora (ertia. Iis vero clmdiw veneno inebfiari ? Quid prodest abstinere a
diebus Qtiadragesimce,quibus observabanl jejuniuin, carritbusad edendum creatis, el malignis obtrecialio-
sacrum non conliciebant. Quccauiem aliis Sabbalis nibus fralrum membralacerare ?
Quadragesimae competunt , Raiherius communia (1448) Acherius et juslorum cleinentiam. Recepi-
credidit Sabbalo sanclo, quo servato ab illis solemni mus emendalionemLqtiam novissimus Spicilegiiedi-
jejunio nec sacrum conficiebatur, nec paschalc gau- tor induxit. [
dium hora tertia polerat fnchoari. (1449) Tertium utique per saltuin librariortim
(1445) Simililer num. 5 de quadragesimalijejunio oiiiissum fuil. Supplendum aulem : teriium preiio-
loquens dixerat: Qni usque ad eamclem[nonaiil] siores, ac sttaviores cibos manducaiej vel aliquid
jejunans, diebus ut cwteris , horatn. ldipsum legitur simile; utlieet ex sequentibtis, vel preliosorum com-
in Synddka, in quam vide qurc animadverlimus not. pensatur multiplicitale, vel saltem suavitule ciborum.
980. Dum aulem viluperat, qui jejunium producunl
"
697 SERMONES. 698
inulud sibi suffragantur ita solamine, ut jejunium A multimoda genera, et his similia meditantes quam-
eleemosynre et oratio ; eleemosynas oralio et jej'u- plurima, neque Dei, quem rogare .videntur, neque
nium; orationem eleemosynce et jej'unium perferant illius rei, pro qua rogant, ullo modo recordantur :
ad remuneratorem facientium, si tamen sinceriler quid, quceso, rogant? quem roganl? pro quo ro-
peraganlur, absque dubio Deum; iioc vero nisi se ganl?
invicem adjuvent incessanier suffragio, unum quod- 14. Yerum quia. daemonum hoc agilur insidiis,
libet eorum duobusaliis destilutum, placare, utve- invideutium-uliqueprofectui oralionis, cum et curae
remur, tria omnia requirenlem juslum omnino non saeculares,et quae saepitisvidemus, loquimur, audi-
valent judicem, ac perfeetre bonilatis amanlissimum mus, ad hoc nimium impediant faciendum; prreter
Deum.- alia (1450)(faciendum est) nobis quod ccecusille in
12. Cum vero ita sit, ut et de orationibus, quae Evangelio legitur fecisse : qtiem cum prcetereunles
nostrum movent animum, minime sileamus; nobis- increpai'ent ut lacerel, mullo magis ciamabat: Fili
cum reprehendere non cessamus pariter eosdem, Dei, mherere mei (Marc. x, 48). Os sane nostrum
quibus Jacobus ait apostolus : Petilis, el non accipi- (verissime veracissimi in hoc ulamur sermone) tantoi
tis, eoquod male petatis (Jac. IV, 3). Male namque minus exauditur in prece, quanlo magis inquinatur
pe(i(, qui non petit quod Dominus prsecipil, sed B turpi locutione.
quod potius inlerdicit. Ille nanique desiderare et 15. De orationibus itaque quoniam miidem [satis
petere.nos jubet cceleslia, nos contra et ggg desi- pro tempore diximus, ad eleemosynas veniamus.'
deramus et oplamus lerrena; ille orare pro perse- Eleemosyna cum a niisericordia vocabulum trahere
quenlibus et calumniantibus, nos e diverso conlra videalur (1451), nulla congruenlius principatum iri
persequentes et caluniniantes exsecrabiles fundimus ordine, ut nobis videtur, polest habere, quam illa,
preces. Qttaleautem est illud, quod quidam nocli- de qua Sapicns admonet ita : Fili, miserere anhnm
bus psalmodiis et oralionibus instant, diebus vero tuw placensDeo (Eccli. xxx, 24) : ut videlicet 587
detractionibus, praviloquiis, oliositati et desidire illud nohismetipsisprimitus misericordiac impenSa-
vacant, cum nox polius quieti, dies' sil concessa mus, ut quaeDeo placent, agere satagamus : -el quia
labori; quod, remur, oplime noverat ille, qui.post- proximum sicut nosmelipsos diligere jubemur, eum-
quam dixerat: Media nocte surgebamad confitendum dem recto consilio, ubi commodum visum fuerit,
libi (Psal. cxviu 62); et : In mqtulinh meditaborin sive arguendo, sive obsecrando, sive iricrepando, in
le (Psal. LXII,7); duas videlicet tanlum nocti con- viain Domini dirigamus; coTjmris si indiget neces-
secraus horas, seplies, ait, in die laudem dixi tibi sariis, de jiislis laboribus<noslris illi secundum
.(Psal. CXVIII, 164). Nos vero, fratres, quidquid per- 'j'quod possumus prcebeamus. Scriptum quippe tene-
.peram agitur, cum Dei adj'ulorio devitantes, atque mus : Qui offert sacrificium ex subslantia pauperis,
apostolici illius non immemores : JSive vigilemus, sic esl quasi qtti viclimat filium in conspeclu palris
sive dormiamus, simul cumChrislo vivamus(I Thess. siii (Eccli. xxxiv, 24). Hoc vero facientes, Illius Do-
v, 10), in noctihus extollamus manus, id est, opera mini recordemur : Ctttnfacis prandium aut cwnam,
nostra, in sancta, el benedieamus Domino (Psal. noli vocaredivites, quia habenl relribuere libi; sed
cxxxin, 2): post quietem vero surgenles, u"tjuxta voca pauperes, el rclribuetur iibi in resurrectione
eumdem Apostolum, et jam silenles sine inlermis- juslorum (Luc. xiv, 12-14). Quamvis nemo in ea re
sione.nos orare debere credamus, illius diceniis sit dives, in qua solalio indigel; ac per hoc quod illi
onmimodisrecordemur : Qui averlit aurem suam ne largimur, non diviti, sed conferimus indigenii, tan-
audiat legem, oratio ejus .erit exsecrabilis {Prov. tum pro Dei reverenlia, et pro Chrisli hoc faciamus
xxym, 9). At contra veri adoratores adorabunt amore, illius utique ducti aucloritate pi-recepli:
Patrem in spiritu e( veritate, Dominica nonis dici-. . Quw vutlis ut facianl vobisliomines, et vos facite illis
tur voce (Joan. iv, 25). Petamus quoque a Deo non similiter (Malth. vn, 12). Quod enim de mammona
qtiotlnosprohibe( cupere, sed quod impera( deside- iniquitalis amicos nobis facere suademur (Luc. xxi,
rare, ut nobis respondere digneiur quod Salomoni 9), non proplerea dicitur, ut uni auferamus quod
.sapientiam postulanti respondit (III Reg. m, 11). alleri iribuamus, cum juxla Aiiguslinum,melius sit
Cui nimirtim responso illud Evangelium concinit: nulli dare, quam alicui tollere; sed ut noverimus,
. Quwriiepritmimregnum Dei et jttstitiam ejus, et hmc quia divilicecum omni sint sceculocomnmniter da-
omnia, id esl corpori necessaria, adjicientur vobis taj, a nullo congregari sine avariliae malo valent ullo
{Luc. xii, 31). modo. Omniseiiim, ail Hieroiiyinus, dives, aut ini-
13. Qualesautem, uuam exaudibiles illorum sunt quus, aut iniqui es( haeres. El quia PsalmisOedici-
preces, qui lempore orationis, ut ita dicamus, om- tur voce : Beatus qui inlelligil super egenum et pau-
nia peragrantes, furtum eliam plerumque, latroci- - peretn (Psal. XL,2); demus operam ut qui plus
nia, homicidia, adulteria, fornicalionum eliam indiget, plus utique accipial; qui minus, similiter
(1450) Yoces uncis inelusce, quce deerant, exi- - vocis ihmoirvvri misericorata emendavimus. llapost
ge.iie contextu supplevimus, ut supjjlendas recte pauca novissimus Spicilegii editor rccle scripsit
momiit novissimus Spicilegii editor. misericordiw impettdamus, ubi erat miserim impen->
(1451) Yulg., a mheria. Ex significalione Grcece datnus.
639 . " RATHERH EPISC. VERON. OPP. PARS III.
700
niiiuis. Etquia hoc quoque nobis prcecipitur, iri-AA prodest (I Cor. xm,| 5). Ut ejtisdem charifalis jura
btiamus polius bono quam ma.Io,si iameii eos va- servare queainus illresa.prcebeamus cordis aurem
lenius discernere; si non , sequamur dicentem : dicenli : Si offersmunits luum ad allare, ct ibi'recor-
Ne eligas cui tniserearis. Caveamus eliam, ne quem datus fueth quia frpter tuus habel atiquid adversum
exasperemus importunius licet rogantem : Hilarem le; relinqueibi munus tuutnanle allare,-eivade prius
erittn dalorem dilicjil Dens(II Cor. ix, 7). Et quia, reconciliari frairi tuo; et ittnc veniens ojferesmunus
beatus, ut ail Amhrosius, bonortini exiiibitio srepe tuutn (Malth. v, 23 24). Quod si iile, qui lcedendo
per moram conlra-j.il offensani, prcebeamus solliciti frairem, in aliquo contristavit eumdem , suasit
atirem dicenti : Ne dicas amico tno : Vade et rever- (1453)agere non dedignatus Domini; ille qui Iresus
tere, el cras dabo libi, cum stalim possh dare (Prov. adversus fratrem aliquidhabel, taliler se quoque
Hi, 28). In his vero omnibus hoc allendamus, ut monenti surdam menlis non prccheat aurem : Cum
non pro inani gloria, sed pro Dei jussione, et com- stctlisad orandttm dimiltitesijquid habetis adversus
munis naturce consideratione, bonum quod facimus, aliquem, ut et Pater vesler -cmlestisdimiltat vobis
agere sludeamus, Domino ita jubente : Te auiem peccata veslra. Qriodsi vos non dhnisefilis, nec ipse
facienleeleemosynam,nesciatsmislra lua quod faciel dimiilelvobis peccctlaveslra (Marc. xi, 25-26).
dextera iua (Malth. vi, 3). Quanquam et hoc dicto B 17. Sunt vei'0contra nostri consimiles, ad dimit-
prtecipi possil videri, ut in nostra eleemqsyna nil tendtim quod in Deum eommiliilur perfaciles; quod
possil inveniri, quod tle sinislro opere, id est, de contra illos agiluri, odiis si poBsenlperpetuis inse-
injusto sit acquisitum labore : sequilur (1452) ma- ctanteg; cum magfs charilas exposcerel ut conlra se
gis ostentationem innuat hoc dicto noiari. Ot sit, acla facile dimiiterent, contra Deum vero perpe-
inquiens, eleemosyna tua in abscondito, el Paier trata rigidissime vindicarenf, non immemores la-
ttius qui videt hi abscondito, reddel iibi (Ibid., 4). men dicenlis : Qtii sine peccato est vestnun. primus
Dicenle quoque Aposlolo : Qui parce seminat, parce in illam lapident hiiilat (Joan. vio, 7). Nullum prce-
,etmelet (II Cor. ix, 6); et rjuia sicul aqua exstinguil lerea bonum compensationemali fieri debere creda-
ignem, ila eleemosynaexslinguilpeccatum(Eccli. m, mus; ut videlicet ideojejtuies, ideo cleemosynas
33); consideremus, maximo igni injecla modica facias, ideo orationihus aerem islum faliges, ideo
quid facial g@§ aqua. Ad quam considerationem quod contra te est perpetratum dimittas, ul aut
non modice valet CQnsilium,quod Tobias requivoco adulleriuin, aut fornicalionem, aul aliquid simile
prcebuitfilio : Fili, inquiens, si mullum libi fuerit, quasi impunite facere credas, cum nulli promitta-
abundanter tribue; si parum, elittm ipsvm libenter turpeccatortim venia, nisi qui convcrbiisreliquerit ea.
1
hnperthi slude (Tob. iv, 9). Niliil enim Deo charius, ^ 589 18«Talia igilur cum nostra tanquam con-
bona volunlate, eum et calix aqurefrigidaecum bona temptibilia sint,' proli dolor! jejunia, orationes
voluntate largitus jemunerationis mercede non[ quoque et eleem'osynce; de nobis deploratum per
careat, ul ipse ail in Evangelio Dominus (Matth. x, Jeremiam valemus timere : Viderunt eam hosles, et
42). Cui canit Psalmista devolus : Inme sunt, Deus,t derheruni Sabbala ejus (Thren.i, 7); et pei*aliumno-
vota lua (Psal. LV,15), id est, voluntas, quam tibi_ bis Dominumpraecepisse: Nolile jejunare sicut ttsque
cunela cernenli offerobonam. Qtiocirca si tam pau- ad iianc dietn (Isai. Lvm, 4).
per esl quis, ut nihi) penidis quod tribuat habeat;; 19. Tesle vero Apostolo, ctim quod sine fide agi-
• semetipsum si tribuai, sibi sufficerecredal. Dicfum_ tur peccalum sit (Rom. xiv, 25), ipsa vero sine ope-
, esl enim : Otnni petenti le tribue (Luc. vi, 50), idl ribus fides cum uiosa vel moiiua sil (Jac. n, 20);
est, el cui tribuis, et cui non tribnis, le trihtie. deceptores illos prceierire nnllatenus animarum de-
Verhi gratia, roga( aliquis sibi trihui panem, e( noni bemus, qui conlra confirmationem ealholiccefidei,
liahes quem tribuas panem; tribue te, id est, (uami in qua conlinetur, quotl venlurussit Dominus judi-
bonam volunuuem qua. u(ique tribtteres illi, si ha- carevivoset tnortuos(Symbol.Alhanas.), et sceculuni
buisses, libenlissime panem; el quia seimo bonusi per ignem ; ei : Qui bona •egerunt,iluriin vilammler-
super dalum optimum(Eccli. xvm, 17), enitere proi " natn; qtti veromala, inigttem mlernum(Joan. v, 29),
viribus, ut si deest manui, quem porrigas, cibus,, impunitatem omnibus baptizalis promitttint miser-
sermo lingucenon desit, quem respondeas, bonus. rimi scelerum. Ita, inquiunl, pius est Dcuset mise-
16. Quia vcro omnia hcec sine cliaritate, mira- ricors, ut neminem Christianum permittat intrare
. nile diclu I exhibita, nihil teste proderunt Apo- in infernum. Quanquamverum dicerent, si Chrislia-
stolo, qui ail: Si dhlribuero in cibos pauperum om- num fore illum isolummodo, qui Chrisli volunlatem
nes facullales meas, et si tradidero corpus meumilai faeit, credere possent. Cum [vero Petrum audiant
ut ardeat: charitatem autem non habuero, nihil mihii dicentemaDostolum: Metiusfuerat eis non cognoscere
" (1452) Idem editor optime notavii : Legerem, sii offers, etc. Ita quidem sermonew de Pascha num. 2.
res mei arbitrii esset : quod seqriitur .... in- Suadebam, ul Iqui aliquem se tmsisse meminerunt,
nuil. recordarenlur dicenlh : Si offers,etc., cjui vero ab
(1455) Lectio eorrupla, inquit laudatiis edilor;;- atiquo Imsifuissenl, et ille veniam veraciter postulas-
sic auteiu reslitui potesl: suasum ..... dediqne- sel, non obtivhcerenturdicenlis: Cum siatis ad oran-
lur, ubi prrecedentem texlum respicit : non dedi- dum, etc. I
qnelttr aqere suasum Domini jam recitalum: Sii i
• '
701 SERMONES. 702
viam veritatis, quam posl cognitionemretrorsum con--A fecimus recipiemus. Quod et si aliquis pro nobis ali-
verti (II Petr. n/ 21); de quibus, quseso, dicliim quid fecerU boni, elsi nori proderi( nobis, proderit
conjiciunt ? illi. De illis vero purgatoriis post obilum poanis,
- 20. Et cumordines qualuor sacra teneat auctori- nemo sibi blandiatur, monemus ; quia non sunt sta-
las in judicio extremo futuros : unum scilicet, qui tulce criminihus, sed pcecalis levioribus, quaeulique
judicet cum Domino ; alterum, qui perjudicittm re- per ligna, fenum et slipulam designantur {I Cor.
muneretur; tertium, qui per judiciuni-damiielur; m, 12). Sed quid agimus his ita pro cerlo conslan-
quartum, quineque perjudicium iilum [/. illud] re- tantibus, qui novinuis quosdani prava consuctudine,
munerettir, neque-damnetur, cum scriptum in Evan- quosdam sacramento, quosdam eliam maleficiis, aul -
gelio sit;._.!« aulem non credit, jam judicalus est quihusdam aliis, ut praetendunt, inevilabilibus eau-
{Joan.m, 10); el Psalmislce verbum [f., verbo] sis ita obligalos, ut erigi ad emendationem nullo
dicalur: Ideo non resurguntimpiiinjudicio (PsaL i, 5), modo valeant, quid eis dicere valeamus ? quod con-
quasi apertius dical: Et si quidem rerjrgunl, non ideo silium dare? Quidquid enim eis dixerimus, hbc
resurgunl ut judicentur, quia jam sint judicati, sed procul dubio respondebunt, etsi non verbo, effectu
ideo resurguni, ut, receplis corporibus, illuc eantubi allamen operis, quod illi de Evangelio ad coenam
anlesaeeulasuntdestinali (impios aulem istos intelli- B vocati (Luc. xiv, 18,"20), et verendum ne similiter
gere solummododeljemusincredtilqs, el minimebapti- ab invitante relicti, pereant, ut Pharao, indurati.
zalos); quisefgo damnalus tertinsordo libi videttir, 25. Jfi nimirum sunl enim, qui cum Iiberi esse
nisi credentium, idesl baptizatorum existere, quijjro valerent, immiseruiit sponte suain rete pedes miseri
eoquod fidemhabuerunl,r3ed operibus fidei, quaeillic suos, et in ejus maculis ambulantes (Job xvm, 8),
requirunlur, caruerunt, jiiste damnati inignem sunt dum eivpediunt se ab uno, in aliud incidunt pericu-
telcrnum, quiabsque dubio infernus eril, ituri. lum, et metuendum ne inevadibiliter a Domino con-
21. Consiat ergo certissime Dominum quemdam clusi. Sed enitamur, dicamus aliquid. Suademus illis
ideo nionuisse : Ecce sanns factus es, vade, jatn noli ne in desperationis se praecipitenl ullo modo bara-
veccare, ne delerius tibi aliquid, conlingat (Joan. v, flirum, ignari quid eis sit destinatum. Nescit enim,
14); el alio Ioco dixisse : Fiunt novhsima hominis ait, homo, Scriptura, ulrum odio an amore dignus'
illhis pejora prioribus (Malth. xn , 45), ut intelligas sit, sed omnia in fulurum servantur incerla (Ecele.
lanla humiliaiione-Dei de cceload ierram pro homi- ix, 1). Qualriduanum recogitent Lazarum suscita-
nibus descendentis, tot indignitatihus, tot opprobriis tum ; clament cum caecoillo imporlunius; j'ejunando
alj eo perlatis, fame, sili, lassitudine. spulis,"geriu- ulique, orando, eleemosynis insistendo, non ut pec-
flexionibus"irrisoriis, falsis testimoniis, aceto, felle,'' J care eis tamen lieeal, sed ul a peccalq eos per
spinea corona, ad poslremum crucis patibulo, late- misericordiam Jiherari contingat; vociferentur cum
ris perfossione, effu.sionesanguinis et aquce, manuum Chananaea, dicentes : Miserere mei, fili David; anima
pedumque coufixione, jgnominioscemortis opprohrio mea male a dmmoniovexatur (Matth. xv, 22); et:
redemptos, sacro baplismale lotos, Spiritus sancti Noli, Domine,-noli vinci a malo meo , sed vince in
illuminaiione ditatos, cognitione volunlaiis Dei Jo- bonotuo malum meuni (Rom. xii, 21); et: Eripe me
cupletatos, 500 male agenles diulissime toleratos, Dotnine, ab homine mato, a viro iniqtto libera me
flagellis paternaliter erudilos, promissionibus dttlcis- (Psal. cxxxix, 2), utique me, et tibi factori ac re-
simis attraclos , -honoribus variis tam scecularibus demptori meo piissimo restitue me-; quod utique mi-
quam ecclesiasticis infulatos, commodorum incesti- sericors agis, si quod contra te meditor, (1454) me,
mabilium blanditiis' invitalos, infinitissimis aliis -velhn, nolim, omitlere facis. Si aulem meos morli- ,
beneficiorum praerogalivis'ditatos, majora mereri feros conalus prosperari permitlis, quam milii
juste lormen(a, quain illos quibus talia concessa sunt fidiieiam evadendi relinquis ? Et si a gjfJJ prcesen-
nulla:" Cui enim plus committitur, plus ab eo exigi- tibus malis non cesso , quam. veniam de prceleriti,
tur, ul ait quidam Uenedictorumnon infimus (S. Be- spero? Gemensque lalium quisinstanter quasi con-
nedicl. legulm c. 2) ; et: Servus qui scil volnntatem ' querendo , donee exaudiri merealur, proclamet :
domini sui el non facil^ digne plagis mullis vapulabil Usquequo excdtabitur inimicus meus? Respke rt
(Luc. xn, 47). exaudi me, Domine Deus (Psal. xu, 3); el: Fac me-
22. Sedûia omnipotens est Deus, elejus jjietas cum, Domine, signum in bono, ut videant qui oderunt
nihilaliud, quam ipse est Deus; omnipotens veropie- me, el confundantur, quoniam tu, Domine, adjuvisti
tas ej'us, utiet justida ejus, [subaudi nihil aliud quam me, el consolatuses me (Psai. LXXXV, 17). His (1455)
ipse est JJeusJ de quo saltem dubilare apostaticum et hujusmodi clamoribus aures exaudire cupieniissi-
credimus esse; ad illam, dum viviraus, nos confeJ mi Domini, eorde, ,ore manuque fatigans, nisi ante
ramus.Mortuienim nihilomnino faciemus, sed quod lerminum vitae quiescat; forsitan pietas illius (qui
(1454) Hrec concinunt cum illis Ecclesia? in ora- de, ore~etmanu faligdns aures Domini cupknthsimi
tione secreta missce Sabliati ante Dominicam pas- exaudire, nhi quiescal ante terminum vilw; forsitan
sionis : Ad te noslras eliatn rebellescontpellepropitius pietas iltius (qtti cum vull, potens esl, etc.) pulsala >
voluniates.Moxverha : Si autcm tneos usque ad spere precibus sanctorum, retpondebit et illi (si& ftUiganti
Raiherius recitat in Quaiildiis conjeclura num. 6. ejus aures) idem, quod respondit inslanter clamanli':
(1455)Conslrue: Bis et hujusmodi ctamoribuscor- O mulier, etc.
705 RATJIERII EPISC.-VERON. OPP. PARS| III. 701
cuin vtill, potens esl de lapidibus filios Abrahmsusci- __. tur : Pereat, inquil, prior cnes,tn quo nalits siim, ci
iare (Matth. m, 9j : Qui non vtdt morletn peccatoris, , nox in qua diclumlest: Conceplus£St homo (Job m,
sed ut convertalur el vivai (Ezech. xvxm, 11) sanclo- 5); alter vero : Malcdklus, ait, qai annuniiavit pttiri
rura precihttspulsalarespondebitel illi, quodidemin- meo, dicens : Natus est libi puer masculus {Jer, xx,
staiiler clamanli: 0 mulicr, inquiens, nusquam huc 45); Psalmisla conlra illos auxilium DominiImpre-
sciliceiviriliteragens.Bedmollitiamuliebrivitiisener- cando : Averlanlur slaiinv erubescentes, qui dicunt
viter succumbens, magna esl nunc fides, id eslorandi tnilti: Euge, euge (Psal. LXIX,4).
perseverantia, lua; fiat tibisictit vis (Matth. \v, 28): 26. Abslinere vero tanlo magis nos oportel ab
et sanabitur anima illius in illa hora : quod nobis omiii mendacio, quanto cerlius illud a diabolo pro-
omtiibus prcestarc digneiur Redemptoris noslii cle- cedere valemus advertere,Domino ita de eo testante:
mentia. Citm loqtiitttr mevdacium, ex proprih toquitur, quia
24. Est et alia pereuntium in perpeiuum evitiens tnendax est, et pctterejus (Psat. v, 7), utique nien-
approbalio, quod cum tres in Evangelio legamus daclt (Joan. vm, 44). El Psalmographus Domino
norluos a Domino suscilalos, quarlum sihi nuntia - dical [[., dicifjjj:Perdes eos qui loquunlur mendacium
ium nolueril suscilare, sed ccontrario dixerit : (Psal. v, 7). Quod tamen si de omni mendacio intel-
Dhniile mortuos sepelire tnorluos suos (Malth. vin, B ligamus, nulluin a perrlitione liberum judicamus: dieit
22). Tres vero isti mortui tris signiflcruit morien- enim alibi itlem : Oinnishotriomendax (Psal. cxv, 11).
liuin animcegenera : mmm seilicet in occullo, aliud Ergo lu ipse hcccjdicens mendax prophela ? Absit,
in puhlico, terliuin iu consueludine , quod e( fcetere nam et illic eerlum qtioddam, quod perdilionis filii
diriliir, id esi desperalione recupcrandi vicinos in- solummpdo loquuniur, dixi mendacium, et omnem
ficerc ; sed quia Deo nil esl irapossihile, et talcs bominem in exiasi (1456). id esl, in eoniemplatione
ab initio omnes ftieruntin oculis ejus, qualesin fine veracitatis Dei, vocavi mandacem; sicut el Ecele-
Juluros illos prcevidii, diiexisse eos, comprobattir, siasles mcus (Eccte. ni, 19), elposl illum Apostolus
cum insperata eorum. cm,endatio cernitur. Quartum (iJom.^vui, 20), vanitati subjeclum. Quam prceterea
vero illud genus est mortis, de quo Psalmisice dici- noxium sit omne mendacium, alius nos admonct
lur voce: Quoniam laudalur peccalor in desideriis dicens : Os quod menlilur , occidil anitnam (Sap. i,
animw suce; el iniquus benedicilttr (Psal. x, 5); et 11)-; el : Falsus testis non erit hnpunilus (Prov,
de quibus prophe(a :Popttle meus, qui bealum le xix, 5).
dicum, ipsi le decipiunt (Jsai. ,ui, 12). Cum enim . 27. Mendacium sane quam longe a jircesulibus
rjpis e( malum quod facil ipse defendit, c( adulan- Ecclesice debeat esse, invectiva cujusdam senlentia .
tium altollitur insuper laudibus, nunquam ad sui ^* htijusmodi, ac popjulorumconsuetudine trita , vale-
cognitionem rediens, ut septiluirae mortuus aggere, mus advertere; Yerba, inquiunt, sacerdolis autvera
ita ille adulaiilium falsa premilur infelicissimus aul sacrilcga. Qtiam e contrario ûlem veritas sit
Iaude. Nunquam utique reviviscit, qui se morluuin Deo dilecla, ipse dp se loquens Deus homo demon-
fore nunquam cognoscit; necad salutem redil, qui slrat, cum ai( : Ego sum via, veriias el itla (Joan.
salufe se indigere minimo credil. In perpetuum ergo xiv, 6); el per projphelam : Pucem el veritaiem dili-
pcriise non dubitatur, qui tali fine dcfungitur. Quod gile, ail Domintts Deus (Zacli. vm, 19); Pascha cu-
genus mortis summopere cavere cum Dei auxilio jus celebrare in azytnis smceriiatis et veritalis nos
lahoremus, nec adulantium mendaciis de nohis cre- monei Aposlohis (I Cor. v, 8). Et cum qucedampo-
clamus, sed peccata nostra et ipsi accusemus, et puli sui acta reprobassel, subjecil: Hmc sunt ergo
aectisantibus non irascamur. Non ergo Ieve putet verba, qitw facilis\ ioqtthnini verilalem tinusquisqite
quis se conimittere peccatum, cum aliquem male cttm proximo suo (Zach. vui, 16); et replicans : Ve-
agentem falsis laudibus altollil, cum Dominica voce ritatem cl juslilictmijudicatein poriis vestris. (Ibid.)
de se dici, quod mortuus mortuum sepeliat, audit: 28. Eccc, fralres el filii (Deirs-concedai)ab ipso
irrecuperabililer enim eum interficil, qui fortassis clementer respecti , ecce quanta cominemoravimus
ad emendationis vilam resurgerel, nisi eum ille suis vera mala, quanla falsa bona, quanta etiam misla
adtilalionibus incessanter obrueret. bonis mala. Qtiid nobis agendum ad ista , nisi, ut
25. Cum vero octo, utbeattis falelur Augusliiius prcediximus Dominum prcecepisse, non iui jejune-
(De Mendac. c. 14), §g|__ s'nl mendacii genera, intis, iion ita orcmus, non ita eleemosynas faciamus,
adulalorum esl inter omnia, falcor, pessimum. llli sicut usque ad lianc diem jejunavimus, ora\imus
enim prcnciptie et inlcrfeclores et sepullores sunt eleemosynas fecimtts, ne iiostibus noslris , malignis
animarnm, regum maxiinc, ductiin , comiium , epi- uiique 5Sg spiritibus, occasionem nos amplius de-
scoporum, abbatum, ac scecnlihujus potentium, non ridendi praesiemus.'Sed ralionabiliter in simplicitale
verili terribile illud per prophelam Domini maletli- cort.is Domino servjentes, curemus primitus ne bona
etum : Vw qui dicilh malum bonuin, et bonum ma- nostra falsa sinl. Gureraus ne nulla dehinc, ne pauca
lutn (Isai. v, 20), ele. Quorum morlifera prceconia posl, ne inordinala \[subaudi sinl], illiusquenuiiquara
ita Job, ita post Jercmias typice maledixisse legtin- obliti consilii, quod datum, infrucluose licet, ctiidam
(1456) Sic ni.mirum in psalmo cxv, v. 2: Ego dixi in excessu meo: Omnis homo mendax.
" '
-205 SERMONES. . 706
lcimusiia, Peccasti, quiesce (Eccli. xxi, 1). Noslro- JA bato, quidam, heu dolor! noslroruin mti.murando
rum cujusdam perlepidam ei concinentemrecolamus dicerent etiam sacerdotum : Quid modofaciemus ?
parileristiusmodi sentenliam : Noli esse malorum fa- Usque nuric -aliquid visum est nobis de Deo scire ;
clor,elerh occisor, utique malorum faclorum; illius- modo videlur nobis quod nihil omnino sit Deus, si
quenonimmemores: Fili, inquit, neadjkiaspeccatum capnt non habet, oculosnon habet, aures non habct,
super peccatum, dicens : Mhericordia Dei magna manus non habet, pedes non habet_ Ad.quod uni
est ( Eccli. v, 5); et quod sequitur cogilanles eorum istud prrebemus responsum : Slolidissime er-
non adeo despiciamus , ut pi*ecibus ad placandum gone anima tua, vel mea nil tibi esse videlur pro *o
illum composilis, et tam pravis ut usque nunc j'eju- quod eam videre non vales ? Quale vero capul habet
niis, oralionihus, elcemosyriis,et rationi conlrariis animalua, quas manus,quos pedes, quce.aliamem-
vigiliis, nos eum, qui invisibilis omnibus penetrat bra? Monstra mihi saltem si vales colorem ejus; si
suo universa inluitu, deludere posse credamus. Sed non vales, ego ejus tibi demonslrc valenliam. Statue
si volumus ei placere, sicut praecepit, studeamus illi mihi hic duo corpora, unum cum anima, aliud sine
servire , ut peccatorum remissionem accipere , et ,anima. Quod ex illis duobusvidebil, .audiet, loque-
gratiam ipsius mereamur recuperare ipsius solum- lur, ambulabit? illud quod est cum anima, an illud in
modo pietale, quam perdidimus arbilrii noslri merito B ] quononeslanima?Nondubium,;quin|iIIudquodhabet
libertate. animam, respondebis.Ego econlra : Quare non illud
, 29. Finem sane loquendi cum hic (1457) nqbis pu- quodanimam non habei?nimirum quiadeestilliipsa
tavissemus qcGurrere, occurritecontrario nonsilere ,vis, ipsa poteslas,' ipsum inccstimabiliter melius
valeiidi omnimodisralio. Hccresis(1458) namque ex atque validius, quod illud regebat, ut aliquid face-
anliquis qucedamhicapud nos, cum exhausta ubique ret, sine qtio nihil omnino jacere polerat: nihil
_crederetur,consopi(apolius apparuit, quam muiuato . enim esse visibilium, quod non ah iuvisibili regalur,
a Graecitate vocabulo Anthropomorphitarum etiam ratio docet. , , _
.Latinitas appellare consuevit. Nudius enim terlius 31. Ecce invisibilis anima quam polentior sit,
quidam nostratium relulil nobis presbyteros Vicen- quam visibile corpus. De ipsa vita animce quidtibi
tince dioecesis, nostros utique vjcinos, putare.cor- videtur? Nonne.ipsa invisibilior niultum, quam ipsa
poreum Deum esse ; hac, siquidem occasione inest anima? Quid autem ipsa valeret anima,imo quid
duelos, qtiod in Scripturis legalur : Oculi Domini ipsaessetanima sine vita? AbsquerJuuionihll: legitur
super juslos, et aures ejtts in preces eorum (Psal. enim ila : Faclns est pritnus Adatn in anima vivenle,
XXXIII,16); et : Manus lum feceruntme (Job x, . secundus inspirituvivificanle(I Cor.y.v, 45). Si ergo
8); et: Faciamus homhtem ad imaginetn el simililu- C anima, quaeutique spiritus est, tantum valenlior est
ditiem, nosiram (Gen. i, 26); cum ulique hcecsimi- . corpore, ut sine illa se saltem non possit movere;
litudo, vel dissimilitudo, non ad corpus, sed ad vita vero animaa,quaeutique invisibilior est, lantum
solam pertineat animain , quae est uiique spiritus, potenlior anima', ut sine illa saltempossit nec esse
quanquam circumscriptus et comprehensibilis spi- , spiritus vivificans, qui utique Deus est; et quo Deus
rilus, et hujusceniodi in Scripturis alia | subaudi iHvisibilior. eo omnibus inierior adeo"spiritus, si
leganlur], non Intelligentes stultissimi, "quod tam regulariter ila dici valerei, invisibilissimusomnium
inexcogitabilis, tam inscrulabilis, taiii ineflabilis , spirituum spritus, et spirilus spirilissimus om-
tam incomprehensibilis est Deus, ut nihil proprium nium appellari possil spiriiuum : et quo omnibus
effari de eo humanae locutionis valea( usus. - spirilibus invisibilior, eo omnibus inlerior; et
quo
50. Quis enim atideai solummodo cogilare (ut interior, eo magis credendus omnium rector, in-
hoc unum proferamus de multis) quod per naluram spiralor, motor, vivificator spiriluum, sicut anima
,Chiislus fiierit vermis aut scarabcus? Et lamen . omnium corporum, imo sictit vita omnium viven-
per quamdam simililudinem ipse de _se, quamvis lium, et lanlopra*slanlius, quanto Ineffabiliusalque'
figuraliier loquens, veraciler dicit: Ego autem sum potenlius.
vermis,et non homo (Psal. xxi, 7); e( perprqphe- D 52. Sicut enim anima nihil esset si non esset
aam : Scarabeusde ligno clamubit (Habac. n, 11 ex: . vi(a, i(a omnis crea(ura sive visibilis, sive invisibi-
. LXX). "Quqd cum nos non modice permoyissel, lis, sive corporea, sive incorporea, nihil omnino
(1459), proh nefas I nobis commisso gregi eamdemt essel, si non esset Deus omnia uiique, ut ita dica-
% adeo comperimiisperfidiam inhaesisse, ut facto dei tur, animans, sicut vivificans Spirilus, qui quo
'," periculo.in populo sermone, et spirilum esse Deunr,, omnibus inierior, eo. esi irivisibilior,- sicut et
incorporeum , S94 invisibilem , inlractabilem ,, spiritus in corporibus eo -interior, quo invisibi-
ct inaeslimabilem, Seripluraiura testimoniis appro- Iior, eo invisibilior, quo usque ad ineffabililatein
(1457) Ita cum novissimo Spicilegii edilore. Erat; nilas mutiiato etiam a Grwcilate vocabuto consuevit
apud Acherium,cum Itk non pulavhsemus. appellare Anihropomorphilarum,cttm crederetur ubi-
(1458) De hac haeresi apiid anliquos vide Theo- que exhausta
' , consopita potius apparuit hic apttd
phili Alexandrini epist. Pasehal. Epiphanium , ett nos.
prcccipue Augnstinum de Hmtvsibusnum. 50. Mox (1459) Aciierii edi.io promovisset, Novissimus
quwdam scripsimus, uhi eral quosdatn. Consiriici Spieilegiieditor iccte emeudavit.
autem : Quwdam hmrcsis ex antiquis , quani Lati-
707 RATHERHEPISC. VERON. OPP. PARS 111. 70&
interior, acper hoc usque ad omnipotentiam gg$5 _) imus; tunc eum quasi ex parte videmus, cmu a
ita potenlior, ul quidquid est, per ipsum sit; quid- nemine videri eum Iposse non ignoramus.
quidvhit, per ipsum vival, quidquid movelur, per 54. Consideravhrius,inquiunl, et noneral aspecfus,
ipsum usque ad ineffabililalem ilerum moveatur. 5S6 nnde ttec reputavimuseum (Isai. LIII,5). Quod
Usque ad ineffabilitatemvero protulimus, quia re- quidem illi tui eomplices de incarnala prouobis Dei
colimus motus homicidarura, furum, adulterorum, sapientia legunlur klixisse: tu vero insanius de loia
qui utique nisi a Deo ipsum habent, quo pessime Trinitate, imilatus utique eos, qui dum Moyses lar-
abutunlur miseri, raotuni, cum a seipsis malremo- dare( in Sinai moiue, dixerunt ad Aaron fralrem
tionis haheant vilium. ejus : Facnobh deps qui prwcedanlnos; Moysienim
33. Tanta igilur vis, tanta pofestas , lam incesti- nescimus quid contigerit (Exod. xxxn, 1). Ila et lu
mabilis, tam impenetrabilis nalura_ tam inscrulabi- cum le fastidisset de Êgypto, id esl, de tenebris
lis subslantia, lam inconiprehensibilis deitas, tam ignorantirc ad lumen cognitionis invisibilis Dei ad-
immensurabilis magnitudo , lanla de se ipsa uni- duci; quoquomodo idola iibi in corde coepisti slul-
versa irradians pulchritudo, tam cuncia visu intimo lissime fahricare; immensitaliscjue Dei ublitus,
penelrans aspeclus, tam omnia coutinens invisibilis magnum quemdim quasi regem in throno aureo
manus, tam universa illuniinans claritas, lam omnia £" videlicel sedentem depingere, militiam angelorum
superemiriens proceritas, tam cuncta concludens quasi quosdamiiomines alatos. u'l in parietibus soles
profunditas, tam omiiia faciens operatio, tam nihil vidcre, vestibus albis indutos ei assistere; cum et
inaccessihiliter inaccessum relinqucris immobilis illi spiritus sint,| et pro sua natura invisibiles,
1
molio, tam omnia nutriens sapida dulcedo, tam et cum hominibus apparent, non in sua natura, sed
cuncta discernendi non impotens flalus, lam subtilis iirspeeie, quam illis Deus aul ex islo aere corporeo
universorum non modo \oces (1460), sed iiitentiones licet tenuissimo dare vult, aul unde vult, aut si ei,
a longe cognoscens , cui tacendo Moyses ulique "ul [subaudi placull.] in primordio omnigeiice crea-
clamasse i*efertur, audilus. Et ne in infinitum du- lionis, placet, ex nihilo, uli videri eorporalibus
camus, quem finire omnium qui fuerunt, sunl aul oculis possint, appai-ent, vocemque ex aere eodem
erunt, non valuerunt, valent, valebunt loquendo aereis, ul ita dicaW, ipsi labiis et faucibus ac gut-
sermones; illud ineffabile, illud inexcogitabile om- ture nobis incoiripreheusihililer, sed tamen his,
nibus esse; ille ad postremum incircumscriplus, quibus divinitus hoe videre, vel audire concedilur,
ubique lotus, nusqiiam minor, nusquam major, qui - cognoscibiliier reddunt.
coelorum coutinet Ihrohos*, et abyssos inluetur, 35. Secunda, inquiunt, feria Michael archangelus
*
montes ponderat, terram palmo concludil, cui cosle- Deo missam celebrat. 0 cceca (1461) demeiuia!
stia, lerrestria, et inferna genuflectunt onmia, sjri- Qucelibi enim videtur causa,quce apud nos primam
riltis, quiesl ulique Pater, el Filius, el Sjriiiius - vel secundam facit feriam? nonne solis ortus et ejus
sanclus, unus Deus, singillalim spiritus, indivisibili- occubitus? Et quis esl sol alius in ccclo, nisi Sol
ter spiritus, qui est super omnia el per omnia, et juslitice, cuin Patre- ei Spirilu sancto, Christus?
in omnibus benedictus in scecula Deus. Kil libi An adeo insanisi ut pules noclem esse in coslo,
videtur, eo quotl non habeat, quod videre valeas, cujus illuminatio craslinam facial diem ? Quomodo
ôrpus? Nec legendo discere, aut a legentilus ergo lux illic celerna, si obscuiitas eam inlerpolat
sciscilari curasti, qui sint illi super juslos oculi Do- ulla? In quali templo canit sanclus Michael missam,
mini ? (Psal. XXAHI , 16) quce aures ejus in preces cum Joannes in Ajjocalypsidical: Templumnonvidi
eorum? quis vultus ipsius super facientes mala, ut in ea? (Apoc. xsi, 22.) Dominus,~ah , in lemplo
, perdal de lerra tnemoriam eorum? (Ibid., 17.) quce sancio suo : Dominns in cwlo (Psal. x, 15). Yis de
. manus, quipedes? sed omnia hcecfahriii levolvens illo lemplo libi quod nunc coidi oecurrit, respon-
insipientissime cogitatu dixisli, non in corde soluin, dcam? Dominuslhi utero matris virginis non reliclo
sed inulto vesanitis in me : Non esi Deus; imo tur- r. , Patre in coelo, uno titique eodemque momento et in
pius : Nihil esl Deus , si non hahet pedes et manus.J ccelo, et in Yirginis ulero : sed in ccelo inlenipora-
Cum potius eo ipso quo rationalis es contlitus, de- liler, in malre ex tempore : Sedes super thronum,
beres ex raiione colligere eum qui te condidit, eo ais, dicil Psalmjsta, qui judicas wquilatem (Psdl.
magis Deum esse, quo minus eum vales conspicere. ix, 6). Nos quoqiie qui sedes super cherubim. (Psal.'
Quem uiinirum, uibealus ail Gregorius, jam videre LXXIX, 2) sccpe cantavimus; et inlelliximus cheru-
est, jam radonem illius raliocinando couspicere; bim plenitudinem scieniia. inlerpretari, el quod
cujus ?lunc aliquid quasi ex parte cognoscimus, thronum-hoc,hoc idem cherubim appellari, hocest,
quaudo eum nos digne cognoscere non posse senli- angelicum spiritum, imo (1462) legiones_utraque
!
(1460) Id est, audilus latn sublilh cognoscensa (1461) Ita correxit idem ediior. Apud Acherium
longe non modo voces, sed inlenliones universorum, ciementia; et infra an adeo hisanns.
cui Moyses ulique refertur clamasse tacendo. Post (1462) Imo utroque Imc, iti esl throni et Clieru-
pauca serrnonemeral in edilione Acherii, uhi novis- bim, appellari tegionesangelorum.
feimusSpicilegii edilor sermones emendavit.
709 . , SERMONES. 710
Iicec angelorum. Super quem autem angelorum non A A omnibus et vox formatur, et loculio agitur, quibus
sedet Dominus, cum et de anima justi legalur, quod Michael inissam canere dicilur? Tu econlra qui
sedes sit sapientice,sapientia vero Dei Palris Deus supra : Gloria in excelsh Deo (Luc. n, 14), quis
Fiiiussit?i)uo verosedet sapienlia sine eo, cujus primus cecinil? Angeli, respondemus. Qtiomodo? Ut
esl sapientia? Deo plaeuit illis hoc, quod pastores audire vel inlelli-
56. Yerum quia hceretieum hoc proprium est, gere possent, prrcstare, quia in spiriluali natura hoc
ut confulari oppido, vinci vero non leviter 597 nrillo modopoteranl facere, el hoc in aere, qui percus-
valeant; tola isla allegalione, non quid sit Deus,' sus vocem facit, utique et coelurii appellatur, unde
sed quid non sit, si possimus persuadere , id est, el volucres coeli dicuntur ; non in aethere, nou
quod nec corporeus, iiec visibilis, nec ccstima- in ccelo, (1463) ubi nullus indiget gflg strepitu ali-
bilis sit, utpote spiritus spiriluum, invisibilissimus quid vocis, nedum Deus,,qui omnia novil,', cogno-
omnitim spirituum. confutatos veriialis inimicos seere. Yox enim in ccelo angelorum nihil esl aliud ,
nisi admiratio perpelua claritaUs e( ineffahilitalis
gaudeamus. Yos autem, o filii, ijuibus loquimur,hoc
admonemus", ut abjectis hujusmodi nugis alque Dei sine motu_linguae, sine sirepilu vocis. Nam et
mendaciis, illius monentis non immemores ; Altiora in lerra hoc magis delectal Deum, qui, ut paulo su-
te ne qnwsierh, et profundiom le -ne scruiatus fueris B perius prolulimus, ait : Spiritus esl Deus, et eos qu\
{Eccli. IH, 22), multi enim sunl, qui, dum discipuli adoranl\eum,inspiritu elverilate oporteladorare. (Joai.
fieri dedignantur \eritatis, magistri fiunl erroris, iv, 24). Etquia missa dum caniltir, corporis et sangui-
non intelligentes scilicet, neque quce loquuutur, ne- nis Domini pai*ticipalione ipse qui canit, reficitur;
<jue de quibus affirmanf (I.Tim. i, 7), ad illum ma- monstra mihi panem et vinum unde hoc agitur.
gni consilii Angelum vos conferatis , qui ait : Ego Panem cwlidedit eh (Psal. LXXVH, 24), sciiptum est,
sutn via, verilas et vila {Joan. xiv, 6); et: Nemo venil respondes : Panem angeloium manducavit hotno
ad Patrem, nisi per me (Ibid.) : consequenter" enim (Ibid.,%5). Quisestalier panhcwli, nisiDominusChri-
neead Spiriumi sanctum. Ipse enim, cum Philippo stus? unde ccelestia spiritualem escam accipiunt, et
xespondisset roganti ut oslenderet "iiris Patrem, deleclatione incestimabiliperfruuutur. El panis angelo-
rum recte dicitur Chrislus, quia revera illius laude
Tespondil-: Qtd me vidit., uiique interioribus illis
oculis, quibus Deus potest ulcunque videri : Beali nascuntur.Nequeenim corporalem panem manducare
gnim mundo corde-, quoniam ipsi Deutn videbunt angeli credendi sunt. Devino quidfacies ?i¥oj*Z>i/*am.
{Matlh. v, 8), vidit etPalrem (Joan. xiv, 9), et adjecit: respondes, atnodode geniminevith usquein diemillum
cutti itlud bibatn vobiscum novumin regno Dei (Marc.
Noitpredis, quiaegoinPaire el Paterin me est ?(Ibid.,
10.) Quod totum nisi ad invisihilem dei(a(em Pa(ris Q C xiv,25) Nihil Sejuvat ad hoc. Regnum enim Dei dicit
et Filii referas ; stare non potesl. Non enim qui Ecclesiam, in qua cumcospisset, ut Psalmista canit, a
viditin earne, quam pro nobis assumpsil, Filium, Jigno regnare (Psat. xcv, 10 ex LXX), et novo vino,
=censequenter vidit el Patrem. Alioquin el Judcei id esl, sanguine suo, cum pane earnis suaeejusdemin-
perseqtienles illum vidissent, quibus voce Dominica colas regni potare, apostolisposl resurrectioiiem suam
dicilur :• Neque me sciiis, qeque Patrem meum. Si me per quadraginta dies apparens, loquensque de regrio
scireth, forsiian et Palrem meum sciretis (Joan. vin, Dei, et convescens (Aci. i, 3), consequenier et bi-
49), id est, si invisibilem et incorpoream divinitatem bisse cum eis non est penitus dubitandus. .Ecce lu
meam in ine latenlem agnovissetis, et cor mundtim miser, qui de media lente tuum illum corporeum
ad hanc contemplandam habuissetis; consequenler Deuin uno anuo, Belis sacerdolibus stultior sesii-
et Patrem-meurn in me manentem, et in Palre sci- mande, nascebas .(Dan. xiv, 7). Noster Deus verus,
retis. Ipse ergo, qui hujusmodi introduclione nos invisibilis, incorporeus, inlraclabilis, immensus, in-
cognoscere'fecit, quod Pater ipse, idemque qui hoc .circumscriptus, omnium crealor qure fuerunt, quae
dioebal Filius ei Spiritus sauctus, uuus esset Deus : sunt, quae erunt, omnium rector, disposilor; ocnli
Euntes, ait, baptizate omnesgentes in nominePatris, et omnia conluentes, aures interiora eliam cordiuni
-Filii, el Spiritus sancli (Maiih. xxviu, 19) ipse,.in- £D.penetrantes, brachia omnia conlinentia, manus
quam, qui carneis labiis ab interiore Deo molis hoc omnium operatrices, pedes iramohiliter per omnia
discipulis prcecepit, ipse nobis dicat quidsilDeus. discurrentes, quaeutique omnia Spiritus est Deus,
Spiritus, inquit, est Detts (Joan. iv, 24); et post re- Paler ulique et Filius et Spiritus sanetus, unitas
surreciionem dubitanlibus apostolis ait : Palpate cuj'us in Deitate, Tiinitas in personis consistit: no-
et videle, qvia spiritus carnem et ossa non habet, sler, inquam, Deus cum magno tremore et reverentia
'sicul me videiishabere (Luc. xx-iv,39). recolendus,eamma\ima dilectioneampIeclendus,no-
57. Si ergo carnem et ossa non habe( spiritus; ster, inquam, hnjusmodi Deus , unde suos angelos
junde caput habet, quod ulique ex carne et ossibus aeternaliter pascat, tandem aliquando, et.si non a
-eonsiai? Unde manus, unde brachia, postremo unde nobis, saltem ab Atiguslino convictus, et ulinam
labia. unde linguam, unde guttur, undepulmones, conversus adverte. Nam de locutione Dei ad angeios,
umie illi sunt arteriae, unde palati concavitas, unde et illorum ad Deum, abunde te docel, si requiras in
quatuor anteriores dentes, quibus proculdubio Moralibus, Gregorius.
{1465) Conslrue: UW nullus indiqet coqnoscerealiauid slreoilu voch, nedum, etc.
711 RATHEUIl EPISC. VERON. OPP. PARS 111. . • 712
58. El qtiia , ut cermtur, nullalenus a carnali va- A de panibus proposilionis, qui noslrum figurabaiU
les inlellectu divelli, tene le snltem ad illam qnam sacrificinm, utiquejagens. Et cunfiia sil, qui niiseri
pro nobis Dei sapieiuia suscipere dignatus esl car- cogitare valemus de nobis, quid reslimare, quare
nem. Illa enim in ccelis ad dexteram, id est, requa- scilicet sacerdotes vocemur, qui lam iimnnnda prce-
lilalem Patris, quiubique dexler, nusquam sinisler, cordia gerimus? Poleslne quod damus vocari vel
ulpole jncircumscriplus spiritus Deus, cum ossihus, sanclum, pollulissimis manibus nostris tractatum?
qnaesjmilus omnino non habet, absque dubio sedet Estne benedictio, quam illecebroso saltem osculo,
(1464). Ejus divinitati incorporaliter aslant incor- prceler alia, fundimus «re polluto? Yre nobis mise-
porei spiritus, angeli utique sancti, animce quoque ris, pro lalibus scilicet, ac millies vaefuerat quidem
felices , sanctorum corpora quoque, ut nonnullis olira praedictum: et: Erit sicut populus, sic sacerdos
visum est, quce _§3g> curn Doniino surrexerunt (Isai. xxiv 2); sed ulinam el honesliores quilibel 3n
(Maltn. xxvii, 52), cum animabus justorum. Neque populo Dei, sic saltem sacerdotes essenl hujusmodi.
enim hujusmodi es meriti, ut dicere cum Apostolo Suademus prceterea eis, neadeo sint a 600 Deo ex-
possis : Elsi cognovimussecuiidumcarnemChrislum; tranei, ut se ipsosprimilus, dehincaliosmorlifere de-
sedjam nunc nonnovimus(ICor. v, 16) Ejus lamen si cipien(es,men(iri potuisse pulent Spiritum sanclum
divinam indagare ulcunque cupis substanliam, ab B per os Apostoli dicenlem - Nequa adulteri, neque
eodem intenlissime audi : Philippe, inquit, qui me fornicatores, nequeleliriosiregnum Dei conseqtientur
vidit, vidit el Patrem (Joan. xiv, 9), id esl, neque (Gal. v, 21); et: Hocaulem scitoleiniettigentes,quod
me ullus in divinitale, quam si cerneres', hoc nul- omnis fornicalor, aul hnmundus, aul aduller, aut a-
latenus diceres : Egoenhn, el Pater, unum sumus varus,quod esiidolorum servitus, non habel hwredita-
(Joan. x, 30) neque illum vidit. Yides me in carne, tem in regno Christi el Dei (Ephes. v, 5). Sed ne ad
quam sumpsi pro le. non vides in divinitale, qua desperalionem eos'sermo isle verissimus trahat,
sum unum cum patre; et ideo si vis Patrem videre, uoverinl non de his dici qui olim fuerant adulteri,
munda illtim oculum cordis, qui considerare quo- fornicatores,' et ayari, sed illos nptari, qui usque,
qnomodo valeat invlsibilem Deum ; el me conspi- in fiuem in talihus duranies, neglexerunt ad Deum
ciens videbis, et illum non luinine attingendo, corpo- converli; qui utique, si concederetur, eis in rcler-
rali, sed conleinjjlando prb modulo spiritali. Deejtis num vivere, non desinerent in ceternum peccare, et
cibo si sollicilaris, audi eumdem : Meus cibus 'est, ideo j'uste in-ceternumpoenasdehenl, quia digni sunt,
ut faciatn volunlatemejusquimisil tne (Joan. iv, 34); luere. Comperimus namque noslri lemporis quem-
et: Non in pane solo vivil homo, sed in omni verbo dam -(lalemperfungi si est deslinalum, quem eogno-
quod procedit de ore Dei (Malth. iv, 54); el : Esu- C visset hominum utinam nullus) hisque his (1465)
rivi, et cledislis"mihi tnanducare (Mallh. xxv, 55), deplanximus adeo insolubiliter irretitum, ad ipsum
de pauperibus utique dicens. fere cum proximaret miserrimus senium , ut con-
39. Yerum quia de sacerdolibus noslris conque- scienlia remordenle, nee ipsum Evangelii librum_,
sli tatia protulimus , suggerendo eosdem nobiscum nec eum osculari auderet, qui [communicaturus esset
nionemns, ut in lege Dei die noctuque meditantes, presbyterum, contaminari suo miser osculo pensi-
scrutenlur Scripturas melitis quam usque modo fe- lans illum, ad mentem utique, Quoa letigerit immun-
cissent: Cwcusenim si cceco dncainm prwslet, atnbo dus; immundumerit (Nutn. xix, 22), recolligens di-
in foveatn,utailDominus, cadenl (Malth. \v, 14). Qucc clum ila ulique seijudicans indignurn,'proeoscilicet
prcecepit Deus, illa cogilenl semper, hoc super omnia Tnaxime, quod os illecebroso cum manibusetbrachiis
prre oculis prceceptum, quoniam quidem magnopere haberet complexu pollulum, ut formidarel saltem
expedit, incessanlerhabenles.Non enim semel in an- altingere ipsum vas quod tanlce dignilatis (eiigisset
no, sed quotidie eos necessilas cogilpascha Domini -mysterium ; et famen emendalionis nullum in ejus
celebrare. Renes veslros accingetis(Exod. xn, 11), id erat obdurissimo corde vesligium. Pro quo duplex
est, caslitali operain dare sfudebitis; el: Mundamini "nobis visa est non silcndi occasio, id est, ut ejus pri-
qui ferth vasa Domini {Isai: LH, 11) : Otnne enim D nmm cavere studeamus exemplum; dehine ut pro eo
quod leligerit immundus, immundumerit (Num. xix, Dei misericordiam eo amplius supplicemus, quo
22), dicit non menliens-Dominus.-Si mundi sunt, ait ampliusûm indigere cognoscimus. .
quidam, pueri, maxime amulieribus (I Reg. xxi, i), 40.Nam talis amare nullalenus(1466), liceteuni
(1464) Illa scilicet caro scdet absquc dubio cum nari oscuio suo, ulique recotngens ad mentemdiclum:
osstbus, quw spiritus omninonon habel. Quod tetigetil immundris, immundum erit; judicans
(1465) Legendum hisqtte vitiis,
' vel aliquitl simile. seutique ila indignum,' pro eo scilicet maxime quod
Construe vero : Namqrie comperimtts quemdam haberet os pollulum cum manibus ei brachiis com-
tcmporh noslri ( quem ulinam nulltts- hominum plexti illeccbroso, j n-l formidaret sallem nttingere
cognovhset, si esl deUinalum talem perfungi , id ip.sum vas , quod letighsei myslerivindignitalis tan-
est in tali siatu t in quo minc esl, inori) et tm ; el lamen , ele. Relinuimus leciionem novis-
dcplattximus adeo insolubililer iireiilitm his viiiis, simi editoris Spicilegii : ubi anlea legebattir
ut cum mherrimus fere proximaret ad ipsum se- proxintaiil, ac dein et formidaril. Nola oscuJum,
n utn , conscienlia remordenle nec aitderet oscttlari qtiod presbylero communionem prcebenli dari con-
'
ipsum tibrum Evangelii, nec eum presbylerum, qvi • "sueverat. -
commttnicaiurusesset, miser pensilans illum conlami- (1466) Nihil polerat esse corruplius, quain quod
il5 - . SERMONES. 714
irralionabiliter metuat, convincitur Deum , quem A quain in alio die. Dicit Ratherius episcopus quod
tam moribus suis sentit adversum. mentitur ille qui dicit quod sanctus Miehael missam
41. Nec contraria islhic illa esl Domini promissio, cantet, cum nulla alia creatura missam possit can- ,
qua dicilur : Qni crediderit, el baptizalus fuerit, tare, nisi homo solum, quia ille, cum sit rationalis,' '
salvus eril (Marc xvi,16). Quia videlicet eliamsi habetcarnem et ossa, sine quibus missa non valet >
(1467) credal in Deum talium quis, non credilDeo, eantari. Spirilus autem, sicut Dominus dicit, carneth i
qui prcecepta ejus non cuslodit, riec sacramenlum et ossa non habel, licet valenliore quam homo, pol-ij
vivendo lenet quod fide percejiil, sedeamdemfidem," leat ille qui est augelicus et non apostalicus spiriiu?, A
quam verbum astruit, moribus deslruit. Paler no- ratione. Michael vero spiriius est et angelicus spi- .
ster, qui es in cmlis (Malth. vi, 9) cum cceleris flde-' ritiis , et in conspectu Dei semper assistil sine
iibus, concesso Domini, dicit, sed omnium corrupte carne et ossibus: et illum incessabiliter iaudat sine •
vivenliumdiabolus pater est, Zeno beatus ille econ- libro, cum quo solet missa cantari, sine pane 6ffi2
trario ait (S. ZEN. De Juda, glract. 14, lib. n, jet.vino, de quibus solet inmissa corous etsanguis
«. 4). Quod a nobis aveifere pietas digheiur 001 Dominiconfici.
illius, qui in hunc mundum venii peccatores salvos 3. Si.aulem quceris quid sarietus Michael cante(?
faeere, Jesus Chrislus Dorainus nosler, qui cum B I Labora, dicit Ratherius episcopus, cum Dei ndjuto-
Patre et Spiritu "sancto vivit et regnat. Deus; per 'rio, ut postmortem coelum conscendas;.illic audies
omnia scccula sseculorum.Amen. "cantel. Quoc»si vis ad ecelesiam sancli Mi-
' quid
Appeudix apologetka cohtra xeprehensores sermoms chaelis ire, sapias, dicit Ratherius episeopus, quod
ejusdem (1468). nonlibentius te recipit in secundatferia sanctus Mi-
i. Non dicit Ratherius Yeronensis episcopus quod' chaeLquam in ttlia. Si vis eum- rogare, sapias, di-
Deus DeiFilius, Dominus noster Jesus Chrislus, hoc' cit Ratherius episcopiis, quia non clementius te
est inearnala pro nobis Dei sapientia, non habeat exaudit sanetus Michael in secunda feria, quam in
caput oculos, manus, et pedes, caeleraque lmmani prima, quam in tertia,-quariv in quarla, quam in
corporis membra, cum anima rationali, (1469) Deo quinla, quam in sexia, quam inseptima feria. Hoe
plena; dum veraciter credaleum cum corpore et anima' oum ila sentiat, dical alque aslruat Ratherius-«pi-
in ccelum aseendisse, quo nunquam defuerat divi-' seopus; qui volet.-valet et audet; eiim non prbhibet
<
ailale, et iu eodem corpore , angelis docenlibus, imo posluiat nam ipse, refellat.
didicerit eum venlurum ad judicandos vivos et mor- SERMORI.
tuos (Act. i. 11). Sed dicit Ratherius episcopus _- (1471) INCOENA DOMINI.
quod Deus, id [est, divinitalis subslantia, non habet 1. Nemo estficlelium, fratres. -qui possit ambigere
corpus, nec est corpus, quod palpari possit et videri, quia. si ex toto corde ad Dominuni conversi; hanc
quia Spiritus est Deus (Joati. IV, 24), sicul dixit Do.- humilitalem In corde habelis quam (1472)in habitu
ruinus Jesus £hrislus; et: Spirilus carnem el ossa prcetCnditjs, quin majus sit gaudiumhodiecoram
non habel (Luc. xxiv, 39), sicut idem dicitjn Evan- angelis Dei super uno ex vobis quahi supra nona-
gelio Chrislus. ginta novem justos, qui opus non hab.nl posnitentia
2. Non dicit Ratherius episcopus, quod malum (Luc. xv, 7; Matth. xvm, 15), sicu(ai( ipsaVeritas
faciat qui vadit (1470) ad eccleslam sancti Michaelis, atque Redemplio nostra. Sed advertite, quaeso, quod
aul audit missam sancti Michaelis; sed dicilRalhe- -prceposui, siextoto corde, inquiens, ionversi. Bam
riusepiscopus, quod mentitur ille qui dicit quodcon- si ex lolo corde rion converlamur ab his, pro quibus
veniat alicui meliusin seeunda feria ire ad ecclesiam Domini indulgentiam petimus, inanitei*Deiim roga-
sancli Michaelis,vel mlssam sancti Michaelis audirej nius ut auferat a nobis quaa nos ipsi dimittere uo-
Achenus ediderat: amare nullatenus licet eum trra- tam, quaanunc porla Rursariorum vulgo appellatur.
tionabiiiter, metuat, cum vincilur, Deum; infra edi- DI Eam ecclesiam feria secunda saeculox frequentatam
tum erat : qui videlket ...... quia prwcepta. ex hoc loco discimus. Missa autem S. Michaelisfe-
Oplime utrobique emendavit nbvissimus Spicilegii ria seeunda celebrata esl missa, uti aiunt, vo(iva.
editor. Quod senlentiam hujus loci videnot. 725. in .In calce codicis Ottoboniani coiuinentis .Sacramen-
credere opusculum De proprio lapsu. iarium Gregorianum, caractere undecimi circiler
(1467)Confer not. 1550in sermonemii de Ascen- saeculi"inter aliquot missas volivas"legitur : Feria
sione , ubi dislinclionem inter credere in Deum-et secunda missa ad postulanda suffragia sanctoruman-
Deo ex Ratherii mente explieabimus. - getorum. Vide Muratorium, Liturgia ' Rom. tom. II.
(1468) Hoc' apologeticum sermonis praecedentis pag. 586. .
ex ms. Laudunensi vulgalum ab Acherio ctim Frisin- (1471)Hunc"sermonem nunc jjrimum proferimus
gensi quoque codice conferre licuit, in quo prccmit- in lucem ex codice Lobiensi, in quo nostro auctori
titur ea annolatio, quam not. 1458 in sermonem prae- in titulo asseritur his verbis : Sermo Ratherii Vero-
cedeniem descripiam invenies. Paulo post euindem .nensis episcopidkettdus ad populum in CmnaDomini.
sermonem lucubratum fuit. Ipsum Fulcuinus-laudat cap. 24. Lacunae, quas pun-
(1469) Vulg., Deo;cum corpore plena. Voces cum ctis notavimus, membranis corrosis iribuendae.
.cotpore perperam inlrusas auctoritale codicis Fri- (1472) Publicam poenilentiam, quae ipso habitii^de-
singensis expunximus : ac mox eodem addidimus monstrabatur, saeculo decimo in usu fuisse vel ex
• credal, ac dein nec esl corpus.. hoc, sicut el ex aliis teslimoniis agnoscitur.
£1470) Indicatur ecclesia sancti Michaelisad por-
PATROL.CXXXVI. 23
715 RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS IIIJ 716*
liinms; imojram Domini tanlo nobis gravius aceen-A A <7*(re non jacit [rucinm bonum,excidetur el injgnem
dliniis, quo noiisolum in peccatis remanemus, sed mitielur (Matth. m, 10). Ei de spirilii immuntlo:Et '
eliam fictoconiecoram honiinibusconversionempec- venietis,inqtiii, invcnii domumvacantetv,scophmun-
catorum mciuimur. Ait eniiu Joh sanciissimus : Si- daiatn el ornntam; ttlnc vaclitet assumitjseptcmnlios
muialores cl callidi provocanth;am Dei (Job xxxvi, spirilus nequiores sej et ingressi habilatil ibt, cl finnl
15). Provocant, inquii. Quara ^raviicr [snbaudi li- novhsitna hominisilhus pejota prioribus (Matlh. xu,
niendum], si solummodomerentur dixissct? Nunc 44). Solel enim rccidiva frequenlius quain primaiu-
vero cum prgvocant dixenit, quis' non extremiscal? __. terficere fcoris. Sl aritem bonuin inchoas, ncc jicr-
"
quis non pene Jioc lonitruo spirilum, nl ua diram, êverandoin saeculunisceculiilludinhabiias, eavene
exhalet? Non extrcmiscit mcrito, cui nuila inest si- _ ex impr.ovisoaudias : Qiiomodocecidhti de cwlo,Lu- '
mulatio; sed iu quo aut aliqua, aut omnimotla est, cifcr? (Isa. xiv, 22.) [Quonlanfquldem,si qui iii bonis
quoraodoante 603 voccmhujusmodi fragoris sub- operibus perseveraveritpsque in finem, salvus crit,
sistere potesl? An quia non modo sopore, sedeliani (Malih. xxiv, 13), absqiie dubio qui nbn.nersevera,-
verit I '
niorteconsopilusjaccl? Expergiscalur.quceso, rcsur- perditus erit.
gat, postulo (forsitan enim niihimciipsi dico): audiat .5. Assisteiilcsigilur in copspeclu Dei, misericcr-'
clamantcm pticllce: Tibi dko: Surge (Marc. y, 41);,^B diam et reinissiqnempeccatorumposlulanies et ex-
aul certe propter molem lapidececonsueludinis:La- spectanles, moneoul solerterduo hceccogitelis:liinc-
sare, veni foras (Joan.xi, 45). N_*msuperior signi-. scilicet quid egeritis, hine quid pro actis recipere,
ficalio ad jacenlem referiur in oogitalione .mortem; riisi Christi clemeiuia subveniat,004 debelis. Inter-.
inferior ad miserrimani consuetudinis assiduilatem. rogel unusquisqueseipsum, videat in quantis se de-
VemaiJicet ligatus foras, ^bsolyet enim.eurnbemgna ,prehenderepoteril reum. Cum-enimcertissinium si£_.
Dei misericordia, siper confessionenusedemonstra- omni honiini sahum caput habenli, cuncia Deo dis-
verit, et revelabijtfaciei ,ejus, lucem, qua carebat,. plicere quce diabolo constat placere, seiendum quta
diim Domlnumquamgraviter-offenderei, imo provo- nunquam melius possumus cblligere quis cuivis de-
caret, minimexernebat. serviens vitio quid mereatur, quam cogitet, cnjus;
vS.. E*ti'ogo,frater, quicunque.lalis es, meiutique particeps in opere hcbetur; aitenim Yeritas, in ex.~
similis, si inimicum lraberes libi infestissimuifii,si tremo messis tempbre agrieolam messoribtis dictu-
ulique totius honoris, ipsius eliam vilce luce insi- rum esse: Colligite primum zizania, el ailigale ea.
diatorem nequissimum,et.ego .lunicam tuam aufer- fasckulh ad comburendum\Matih. MII, 50); quod
rein qt jlli .tribuerem : jnonne acritts irascereris pro jj'<dicere quid aliud est, nisi consimilesin -scelerepari
eo quqd ego illi haberem daiam, quam.pro eo quod C eliam Vindictacopulate?Quiigitur superbia lumidus
a.teablatum-?-lta itaque, ita OmnipotensgravWfert, iiieedens cceterosdespicil, quid aliud quani cum illa
c,redilomihj, sl quod Dei est diabolo impenditur, principali superbia illi seconferre, si-possel, ambil>
quam si nec sibi nee diabolq redderetur. Jejunia qni jure Douiinus ei creator orriniunictincta super-
quippe, oraliojies, eleemosynae,el caeterahujusmodi 'excellit ? Qui vero uiividia tabeseit, nonrie eunide;a
Deo soli-debeniur,ejus solummodoamore agidefieiil ipsum, atque membra illius, Jtidceosseilieel perftdos
yel timore. Qui ergo simulatocorde pro laude huma- --iivorissui participes adsciscit? Qui vero avaiiticeat-
na yel mundi hujus vana gloria ea exsequilur, quid que cnpidilicecestibus anlielal,.quid-aliud quam ip-
iiliud nisi rem Dei diabolo largitur? ldeo deprecor sum, i qui similis esse Allissimo{Isaii xiv, 14) nimis
jepelens, iterumque commoneo,ut quod in habitu avide arhbivit, et Judam avariliceinebriatum vene-
-demonslralis, in cordg .polius .exhibealis, nl re- MO,quo avarius ditari desiderat, tanto amjjlius in
missionempeccatorum veslrorum impelrare possitis. ''suo oj)"erereprceserilat?Et qtti lnxuriccfacibus inar-
Ipsa aulem remissio quce sit, et qualiler nobis pro- descit, quid nisi cuni his qui cum Mohabilarum
_venial,,audile: Si averlefil se, inquit, impius ab hn- filiabus
: pelulaiitisîme coeuntes (Num. xxv, .1)ani-
- pielate sua, et.feceril judicium ct jusliliam, vila vivel-" "madversionevindict9ecoeleslis inierierunl, futuraa
•etnon morietut"(Ezech.xvm, <%l).JVita, inquit, vivet; '.ac pcrpetuae conflagrationis rbgum sibi cbmportai?
'
"qua vi(a? temporaH?non; moriuntur enim et jusli 'Qui vero publiceiu tali opere insaniunt, Sodomita-
rsque ut.injusti; sedjusli lemporaliter, inipii.autem rum coneoi'dare iclamori conlendunt; qui -aulem
moriuntur aeternaliter.Nonutiqtte et ipsi [subaudi sul).pallio castttatis a conspectu hominum suam li-
morientur aelernalilerjin carne, resurgenl>eiiim in bidinem coniegunt, ad Pharisaeorumsimililudinem,
novissima die; in .anima denique aalernaliter rnori- de quibus dicitur, pertingtint: Vw vobis, qui esiis
turquisquis in peccato moriens, in .praesenlisrcculo ^quasisepulcra
. dealbata, inttrius ossibus mortuorum
resurgereper eonfessionem,pcenitenliamelDei mi- -wpleta (Mallh. xxni, ;27). ,In cujus vero ore, sieut,
_,' sericordiam non meretur. Aversps es igitur al) ini- heu dolor! in plurirais hodierni saeculi honiinibiis
_ quitate?iFac_judiciumetjustitiam, et vita vives nee „.magis mendaciuin abundat quam \eritas, diaboli
J*"morieris,.idesl, non i'ecidesiterum inpeccato.-Quid eis rectissiine adrequatur falsitas, qui mendax sem-
est quod dico? Declinaa mato, el fac bonum, eiin- per exsUtil, etpater inendacii {Joan. vni, 44). Qui
habila in swculum smculi(Psal. xxxvi, 27). Nani si vero fratribus detrahunt, iionne Pharisceissese con- ,
deelinesaiualo, necbqnumfacis, audi: Omnis arbor, simile»reddunt, de quibus dicilur: Sagittwinfanlium
717 - SERMONES. - 718-
plagw eorutw(Psal. LXTH, 8).;-et: Intenderunt arcum A 1 morlificatione vitiorum, resurgemus ulique et cum
rem amaram, utiagiilent in qccuitis? {Psal. x, 3.) ipso exhibitione virUUum*;si auleronullum in nobis
Et qui gralis.eos, solo quod subsjslunt bene operan- per einendationem obruinms vitium, quodPascha,,
t.es,-odionirnînseclatione afu"ic.(i(ant,cosqueabonis, id esl, quem agimus transituni? El si fermenli ve-
in quanium-possunl, inipediunt, puid aliud quam.il- teris nulla esl expurgalio (ICor. v,'7), nova in.nobis
lorumperfidiceconcordaril, de quibus dicitur: 'Cutn _ quomptk) ,erit conspersio? Autlile, quceso.,pjceci-
loqnebar illis, imptignabantme gratis ? (Psal. .cxix, 7.). pientem, et credo, quod me non despicietis monen-
Kam quibus jpsa eorum bona aclio inlolerabilis tem, et, ut verius dicam, cpinmonentem; qiiod.eninj.
existit,iidem suntipsi quiin libro Sapieiuiceloguun- vobis suggerere videpr, mihi ipsi utique loquoi*.
tur ,sibi: Gcavis est jiobis etiam, ad videndum(Sao. Ait ilaque : Stccomecielh enm: renes veslros accin-
ii, 15). ^_ui autem et contraiiicunt, qui alii quam gelis, calceamenla habebiiis in pedibus, .tenentes ba-
persecutores^hrisli existuni? JEtenim quasi eradere cttlos in manibus, et cometielhfestinanles (Exod. xn,
nilitur momen Christi, ,cum Isiye prcerJicanti, sive 11). Renqs namgtie accingere, luxuriam est refrc-
laudanli. contradicit nomen Christi. Fures quos, nisi riare; calceamenta in pedibus habere [subaudi esl]
Phiiisthceos? praedones dicam, nisi Babylonios? nam sanctorum, quj carne mortui suiU, cxemplis se mu-
licetît iujusmodi Dei ,flagellum, verumiamen flag. -R nire, ne scilicet aut spina viliorum menlis debiliiet
qtiia disriiinpilur, dtim gressum, aul morsu inficialnr operum verierialoruni.
filiuscasligauir.-Quilibetvero.hqmicida quid . _. Cirjus enim cor luxuria siimulat, ut spina pedem
. ,. . /ratrisvidelicel pessimusi claudicare, ita et jpsa desiderium pii operis com-
computaturianista?Namsi-verumest, quod dictunv, pellit frigeseere; cujus animus vero invidia fabescit,
quia ,-•.• ., ^Christiani alicujus; nonne grassanlis veneni livore pallescit ?" Tenere
interfector exeusari se.fra_lrein.non interfecisse nisi nianibus nobis est baculum, rigore disciplince coalc^,
Ghristum .,...._.... Siverocaput ; stis illicitum cohibere appelilum; pt ne in luhjKÔ
EcclesiccChristus, et membrum ejus-quilibet Cliristia- yiceprcesentis noxiurn incurramus lapsum, qiid^&rfCT
•rras . , .~.. .. uieinbrum non abscidisse, quii timoris Dei manu operaiionis geslare
aulem corporaJiter aut animaliter aliquem . . ,. lum,; paslorali quoque ofiicio nobis ipsissusimfaciip?*
Drcffi-per-ii^
605 4. Ex his, fralrescharissimi, paucissimis inL 0O@ Deum animce, animam,carni prceficere.^^yi;-.--
compensaiipne iimumerabilium, jn quibus liumana 5, Hoc si solerterperagiinus, Pascha DominicUjii^S
_delahilur morialilas, satis evidenter polestis _cqlli- rite celebramus fesiinantes islo periingere, ubi
gere qtiantum vitia.deteslanda, quanttintque Deii Chiistiim in dextera, hoc es( cequalilate, Patris novi-
sunl ampleclcnda prrecepla. Nam sicul prava agendqi '^ mus sedere; hqc enim phase, id esl, transilus
Dq-
-pravorum ncqiiiritiir participatio, ita et.bona exse- mini vocalur. Et si de viliis ad virlntes, de terreuis
ijuendo sanctorum-consortium Jucramur e.diverso; ; ad ccelesiia eonversionc saluberrima transmigrar
imo filiorum Dei nohis cum re provenit nominatio,, mus; quod cum indesinenter conveniat agi, hoc
ita enim dicit : Estgte miserkordes,. sicut ct Pater! sacratissimo tempore moneo lanio intentius perlici,
vester cwleslis mhericors esl(Luc.-vi, 56). Unde quia_ qtianto.... myslerium dignius compellitur eelebrari.
ad relaxationem mcrendam facinorum hodie hucs Miserrime quadragesimali iiichoatur tempore.
convenistis, considerale, quaeso, quid qtiaeritis, ett JPaschali transacta...;.. post ad vitia redeat, quasi
lanlo altentius consislite in precibus, quo vos pec- non pro Dei, sed pro illius solummodo diei dis-
casse cognoscitis gravius. Clamate-voeibus,vociferate» cessum, sed alitjuanlulum "sil iiiiermissum; quotl
.cordibus, Tihi, Domine, dicenles, peccavimus. Nemo} agere.quid esl aliud.... Quousque enim Pascha
se non peccasse excuset, nemo circumvenialur; iu- Chrislianorum dbbet .pertingere, Psalmisla cente-
ultum enim, ,ul Job-asseril, Deus abire niL-paiitur_• simo decimo septimo _psalmo, qui- totus in laude
(Jo/i xxiv, 12). Audite Aposlolum, Iegitur enim ho- hujiis diei canitur, declarat dicendo : Consliluile
die : Si nosmetipsosdijudicaremus, non utique judi- diem in condensh, sive, jul alia etlilio habet, in coii-
caremur {I .Cor. xi, 31).. -Judicemus itaque,nbs Ipsij€) frequjmtalionibus usque ad cornu ailaris (Psal^ cxvii.
nosmet, fralres, in prresenti et-condemnemus, iie inx 2,1). In condensis enim est in occuliis mentis; in.
futurojudicemur. Simus nostri tortores,-ui ihfernii confreqiientntionibus autem, in usu vel consuetudine
non sentiamus carniflces.. M guid .amplius .dicani?•> sive continuatione. Pascha enim nostrum, id est,
tlpana Romini votaturista dies. Ccena autem a com-. .Christus, a corde nunquam debei recedere, hocin- _
inunione vescentiuni dieitur. nulla autem commu- desinenti veneralione debemus frequentare usque ad
nio ubi discordiae divisio. Quisquis jtaque qdii in.i cornu alfaiis. <Juod autem islud est allare? Christus
cordeJretinet venenum,"nbn accedat ad istud charir iitique, qui sacerdos, "altare sinuil exslat, et hostia, .
tetis convivium. Qui luxuriae inquinamentum peri- .quem donec.videamus, a^qurcrendo nequaquam ces->
aliquaniulam non lavit pcenitentiam, hanc immundo_, -semus. Quale/est autem iu Tigllia solemnitatis>jeju-
ventre non recipiat ccenam. Adest in proximo, irno3 nare, el in ipsa solemnitate "craputa distendi ? ift
liodie incipit Pascha; -Pascha vero transitus inter-. . Coena-Domini pedes pauperum lavare, et in ejus
pretatur. Exhibeamus igiliir in opere, quod inielligi- octavis morlem alicujus Christiani moliri?iii'Para-
mus in nomine; si enim consepulti sumus Christo_, "§cev.eunum denariumlargiri/poslParasceven aulep
" " " "
719 RATHERII EPISC. VERON. OPP. PARS III. 720
«enlum auferre? Psalmis, bymnis, el canlicis spiri- A ratio docet, si heri Juximus cum aposlolis, gaudea-
tualibus in Quadragesinr_. insislere, in Pascha vero mus hodie cum illis, et omnibus sanclis. Neque ve-
oliositati, imo, quod ^.ejus est, rixae vel delraclioni reamur, ne nobis' dicatur : Vw vobis qui ridelis
operamdare? (147-^) a propria uxore tunc conti- Hunc,quia lugebilis ac flebiiis(Luc. vi, 25), cum pro-
nere, in Paseha njaculari eliam fornicatione? in pter praalerUam abstinentiam atque trislitiam, ejus-
Quadragesima proprium panem non edere, posl Pa- dem refovearnur cohsolalione dicentis (ut apostolis
scha viclum alterius diripere ? quid pej'us? quid ex- vero ante passionerii, ita nobis ante resurrectionis
cogitari" raJet inconvenieritius? 608 Dominicaediem): Et vos igitur nunc quidem tri-
607'SERMO IV. stiliam habeiis; ilerum autem videbo vos, el gaudebit
/
(1474) DE PASCHA I. corvesltv.m, et gaudium veslrum nemo tollel a vobis
i. 1. Paschales, fralres charissimi, hodie dapes (Joan. xvi, 22). Hoc diclum est aposlolis, hoc tli-
'•sumpturi, vobisque pro debito minislraturi, hoc est, citur(1478) el nobis; Juxerunt aposloli pro morle,
-Agni illius sacrosanclam refeclionem, quem (1475) quanquam illis nimium necessaria, Christi, de.cujus
digito ejusdem Praecursor demonslrans clamavit: , resurrectione gaudio inaeslimabili, et immensa stmt
Ecce Agntts Dei, qui tollit peccata mundi (Joan. i, gralulatione tetati; imitali sumus heslerno luclum
29) (nimirum quia typicus ille (Exod. xn, 5) istum B illorum, imitemur hodie gaudium. Sed si ees volu-
iftantummodo figurare, non vero peccala poleral remus imitari, ab eisdein normam sumamus, moneo,
Uaxare, quod solus isle in deitaie, quce illi una cum gaudii. Dic igilur',' sancie Aposlole, post ornnes
rPalre et Spiritu sancto individua est, valel singula- quidem vocate, sed usque ad tertium -ccalummodo
sriter agere); hujus itaque Agni corpus et sangui- quem ipse melius nosti divinitus rapte; dic, inquam;
nem solemnius hodie traclaturi, veslraeque dile- satisfac interrogantibus, unde debeamus gaudere.
ctioni propinaluri, postulamus, ne molesle vestrum Pascha, inquit, pascha noslrum immolalus est Chri-
aliquis ferat, si laclucarum agreslium aliquantu- slus (I Cdr. v, 7). Non ob aliud? Immolationem nam
liam'(ffifi) inlerponemus-partem, cum" et hoc per nos ipsam inlellexeramus eamdem, quam apostoli
Ipsius faciamus Domini jussionem. Eorumdem sane luxerant morlem, quorum ef hesterno sumus imi-
•tilerumcum nemini noeeat adco speciem corpoream tali moerorem. Rogamus igitur, prosequere quid de-
agnorare," non partim officit, si non spiritalem in- beanius hodie vel qualiter agere. Subjungit alque
itelligenliam quis agnoscere ac menle valeal relinere ail: Itaque. epulemur,id esl, carnem Domini mandu-
lllorum. Natura equidem oleris islius sumeiilis fer- cemus, et sanguinem Ipsius bibamus : JVonin fer-
tur ocuios in lacrymas fluere facere, dentes pur- menlo tameli veteri,,neque in [ermenio malitiw et ne-
gare '.(1477); sed nalura illius quod significat, facit G quitiw; sed inazymh sincetitatis et verilatis (Ibid. 8).
corptiris et cordis inluilum in planctum salubrem El veritatis, inquam. Quare hoc? Quia ei alibi idem
texcilari. Dicuni quoque, qui de physica quasi videnlur dicit Aposlolus : Consepulli sumus Christo per ba-
fraclare, quod a-ruila acumen, quo plurimum pollet, plismum in mortem; ut quomodo surrexit Chrislus
si perdiderit occasione qualibet, visus; guslu illud a mortuis per gloriam Palris, ila et nos in novilate
Tectipcret herbae istius. Percongrua, fralres, simi- vitm atnbulemus. Si enim complantali sumus simililu-
iitudo consilii, ut qui videlicel caliginem interioris dini mortis ejus, simul el resurreclionis erhnus (Rom.
-vlsus conlraxit assiduitate culparum , gustu eum- vi, 4, 5). Hoc igilur sensu, fratres eharissimi, si
Hem recuperare (al. reparare) sludeal talium lactti- servamus operarido quod credimus, in Christo re-
•cartim. nati, in Christo passi, in Christo mortui, in Chrislo
; 2. Sed jam nunc .ornemus quam promisimus sumus a mortuis suscilati, ac per hoc maxima nobis
mensam. Ewc dies, fratres charissimi, quam fecit est ratio gaudi. Hanc ergo diem non sibi solum, sed
Dominus, ait Projihela sanctissimus; exsuttemus et el nobis quia fecit Dominus, fratres, exsuKemus et
Iwlemur in ea (Psal. cxvn, 24). Nunquid, fralres, Isetemur in ea. j
uon et iiesternam. diem similiter Dominus fecit? i
" • 3. Ecce hae sunt paschalis festi decentissimae,
Plane,-'sed illam jejunio, islam lcelitiaeconsecravit;
illa •fliscipulis luctum, haec maximum intulit gau- quas vobis promisimus, dapes, nunc vobis mon-
1
•3ia?n. Quid ergo, fratres, agendum? Nimirum, ut stratae (1479),-post modicum minislranda*. De Iac-
, > (1475) Conlinentiam ab uxore lempore Quadra- (1477) Novissinia Spicilegii Acheriani edilio
\ _gesimcedecirao quoque saeculoobservalam lum hic mendo, Ut credimus, typographorum dente. Mox
iiiim alibi Ralherius teslatur. apud Acheriura qhid significat? Facii. Praetuliraus
. (1474) Hunc sermonem ex Laudunensi codice lectionem codicis Frising., sic enim explicandus est
>,aeditum ab Acherio, cum ms. Frisingensi recogniluin hic locus : sed nalura illius, quod islud olus signifi-
; •accejjhrius.Pertinet ad tempus quo Ratherius Yero- cat, facit, etc.
;' -iiensis sedi terlio restitutus prcefuit: et probabilius (1478) Actierius dkit. Post nonnulla"nostrum apo-
-affigendunian. 963, patebit ex iis, quae animadver- graphutn Frising. habet: Num-obaliud ?
aimus not. 4429 in serm. i De Quadragesima. (1479) Yulg., nrine vobis monslratm,posl modictim
(1475) Acherius quam : melius in i risingensi co- monsirandm. Corruplum locum pervidit novus Spi-
•dice quem. Hic codex post jrauca omillit individua, -cilegii edilor, puiayitque legendum.. nunc vobismon-
aeque bene. stratm,-post modicummahducandm. ~ Yeram,leclioilfJiJ
(1476) Ita cod. Fvising. Apud Acheriuin uliquanlu- prcebuil codex Frising. .
lum interoonimus. -
™ ''" * iSEMlONES. 722
tucarum agrestium sed quld facimus (1480), filii, A Iracitatem, ct veracissimam mordacitatem, laclucam
promisso ? Yeniant et ipsce,purgent rheumala den- :appello agrestem, quae ulique, flagito, cordium et
tium, hoc est, impedimenta de facinorum congerie < corporumnosti*orum,spirilali gustu percepla, quali-
mentium (1481); comedere qui veniunt Agnum, tatem 1 commutet : cor videlicet ad suspiria, corpus-
fluere ex oculis rivulos eogant aquarum. Non in "- dum i provocat ad lamenla, ulraque lirecad malcevo-
fermento, inquit, veieri, hoc est, ihflalione anterio- lunlalis ] relinquenda molimina. Quod absque dubh>
•ris peccali, vel affectu idem vel aliud perpetrandi, credimus provenlurum, si eliam quod Dominus,j)er -
id est, ut ne ejusdem vitii hodie sitis, quod heri ]Decalogi nobis mandat de Pascha celebrando minis*-jl
fuistis. Nequein fermento malitiw el nequitim; quasi trum | [idest Moysen],ad naluram earumdem referre
utique dicat: Malitiam prceterilam bonitate mutale; isataginius lactucarum. Sic aulem, inquit, cotnedelis
uequitiam relinquite, si 609 Agni Dei [«/., Domi- eum < : renes veslros accingelis, calceamenlahabebitis.
nicij carnem vullis comedere, ,et ejus sanguinem iinpedibus, tenenles baculosinmanibus, el comedelis
i)ibere. Sequitur : sed in azymis sinceritalis et veri- [estinantes ; (Ex6d. xn, 11). Quid auslerius, fratres, '
Mis. Intelligite, fralres, imo intelligite (1482), si qui iquid 610 acrius dici potuit illi, qui ista inlelligens,.
hic forsitan mei estis consimiles, maliliosi ulique, Pascha prcelerilum se meminit" eisdem observalis,-
nequilia pleni. Si vullis salubriler gaudere, in Do- B JJ nullo modo celebrasse ? Qui enim non obaudivife
niino gaudele, non in jocis superfiuis, non in fabulis Psalniistcedicenli : Accingeregtadio tuo super [emurc
.otiosis, non in lurpiioquiis noxiis, non in tactfmis •. luum, potentissime(Psal. xu, 4), id est foriiter; serl!
illecebrosis, non in crapufa e( ebrielate, non in enerviler sese luxuricededens, ad Agni Dei [cA.di-
cantuum vanilale. Si cupitis exsultare, servite Dp- vini] sumendum corpus et sanguinem est ausus
minoiu limore, el exsullale ei cum tremore (Ps. n, accedere; qui non seculus est exempla sanctorum
II). Si desideratis pascha legitimum celebrare, in qui jam in Ghristo obierunt Patrum; qui non se
Bzymiscelebrale. Qucesunl vero si requiratis azy- baculo regiminis defendit contra rugientem leonem,
ma ; sinceritas respondeo.[a/., respondebo"]et veri- id est,- qucerentem se devorare diabohim; qui pio.
tas. Fermenlum enim pessimum est simulationis; -desiderionon festinavit, id est, non qptavit dissolvii
-duplicitas; fermeniumnoxium esl falsitatis volunlas. el esse cum Christo : qualiter hodie sine geinitu:
Fermentum enim cum a fervore sit nominatum ;; alque suspirio corpus et sanguinem Domini prae-sn-
ipsam malitiam, ipsam nequitiam, ipsam veteris> mat accipere, non video; nisi quia aut desperasione'
•Adcecum universamuominari valeamus inlelligeres riiortifera indtiratum, aut falsa spetleceplum.nuj'us-
consueludinem, "nullam magis valemus conjicere,, modi credo. Sed ne faciat suggero; ne se dfesperett
quam conlrariam sincerilaii et veritati raagistramt C moneo; nefalsa spe sese decipiat aniplius-rogo. lh-
'
decipiendi proximum fallaciam; qua ulique inex- tendatquodsequitur, suspiret et ge.riial : Est eniin.
stinguihiliter fraudulenlorum rcstuat animus. Ipsai phase, id est transitus Domini. Quasi dixisset ::
itaque «ummaxime nitatur malum quodlibet perp»-- Transit a diabolo adChristum, qui renes a liixuriai
traridi voluntas; abstineat tanlo ab ea, id est falla- restringit; qui sanctorum exemplis gressus qjierum.
cia, - veslra, suggerimus, fraternitas, quanlo hac3 munit; qui baculo i*egiminisa diabolo sese defendit;
magis offenditur divina majestas, el deturpalur pa- qui desiderando festinat ad pa(riam ccelesiem pef-
schalis honestas. Nisi enim ila esset, nequaquami tingere. Huic ilaque soli conceditur Pascha Dominii
Aposloluset eonlrariorum prohibilione, et ipsaruml celebrare, et (amen nec huic sine lactucis agresti--
prrecepiione easdemtluasinsolubiles virtutes, idest,, bus, id es( memoria prce(eri(oruriifaoinorum, eu
sinceritatem et veritatem, in pasthalis fesli epuliss ellusione ulilissima lacrymarum/
tantopere commendasset, diversis vocabulis eadem\ 5.Sed jamnuncadApostolum redeundum,lar____nr_
repelendo atque dicendo : llaque epuleinur non hi'i qui conficiatquodproposuimus, oijlili impossiilsfrila-
fennenloveteri, neque in [ermeitio malilim el nequi- tisnoslrce, qui valet uliqiie, negoliura : J>asclm,
tim, sed inazymis sincerilaliset veritatis (ICor.v,!). !•" inquit(1484), pascha nostrum immolatusest.-Chrhtus.
Nedum enim pasehalem nullam celebral feslivita-- Quod fuit utique, ul reinur, dixisse : klea, pro nobis,
tem, qui in corde malam habet volunlatem; sedd immolalus est Christus, ul ipse noster •fessettrans-
nec (1485) gloriam in excelsis cum Deo, nec veramn itus ad seipsum, et ipse noslrum esêt solunimodo.
in lerra cuni hominibus quis habet pacem, nisi quili gaudium. Sic ergo, sic tinusquisque. aoslrum posiu-
• bonam lelrsuggero'-: Easullemus el twlermr in eo. Jpse est
possidet voluntalem.
, 4. Hanc, fralres charissimi, mordacissimam ve- i- enimnax nostra, ipse lux, ipse dux, ipsc dies, ipse
' - ;•' ' '
i .
(1480) Conslrue: Sed quid [acimus, fitii, de pro- i- - (1483) Ita cumnostroms.Frising.ApudAchevfjtisi)}
misso lactucarumagreslium? mm nec .... habea.L _ .,
- (1481) Id est, impedimenia vientiumde congerie le (1484) Codex Fiising. ignoral nunc. Conslisue* va-
facinorum,- ro r _Sedjam nunc.redeundumnd Aposlolum,quicon-
- (1482) Non male novissimus Spicilegii editor re-;- ficial negoliumlanlum, quod obliti hnpossibiliiatis.tio-
slituendum credidil, imo intelligitis : sed lexlura ini-i- strw proposuimus,quiAposlolusuliquevalelcanficere*>
mulare ausus non est. MuKo minus nos jmmula-i- :Pascha,inquit, elc - -
cum et codex prceferal imo >
inlelligite.
vimus, Frising.
725 RATHERH EPISC. YERON. OPP. PARS III. 7U
,sol, ipse saltts, ipse vita, ipse resurreclio, ipse gau- A per pcenilenliam lnentibus, sanctum ipsum dieni
dium verum, ipse beatitudo perjietua, ipse felicitas novorum videre et'cum gaudio celebrarepossetfius;
rfllerna, ipse lcelilia indeficiens, puslremo ipse dies, ,cum hocminime Ifecerimus, quale gaudium; quam
quem gignerido,non operando fecit Dominns, et hoc exsultationem, quam Jcetitiam hahere valemus? Ait
ineiTabJHlervero,exsullemuset Iwlemur in eo, Lce- enim in commeudtstionemejusdem gaudii sanctus, •
tilia quoque mensaenoslrce perlingat (1485) ad pau- ullegiautlislis, Apostolus : Itaqueepulemur (I Gou
peres Chrisli: nosira ahundanlia illorum suppleatur v, 7). Quid dixil? llaque corpus @I__ ct sanguinem
inopia. Ipsi quoque pauperes sese invicem adjuvent. ipsius, qui pro nobis immolatus est, Chrisli cuiri
Qtiod uni deesl, det alier, si habet.; si non Iiabel, exsultatione sumamus. Faciamus ergo.
oplel saltem dedisse, ul per qninia et in omnibus de 2. Sed quid erif, si facere digne ac jusie nequi-
nobis gaudea( qui .pascba noslrum immolalus est mus? Subjungil namque (1490),~elait : Non in fer-
Chrisius. Et haec sit tlies (1486) quam fecit Domi- niento veleri, id esl, lumore anierioris peccaii, neque
nus, ui et nos exsuUaree( lce(ariin ea nunc el sine ,in fenncnio malitiw, malilice ulique alieui Cliristiano
finepossimus; corpus quoque et 611 sanguineni malum inferre cupiendi, nequitice hoc facere etiam
ipsius ila percipere, ut non ad judicium (1487), ut, injuste conandi. Sed qualiter? In azytnh sinceritaiii
proh nefas! multis, setl ad remetlium sempiternuni _B JJ ei veriialh. Sinceritas vero jiuritas est, hoc est,
nohis, ut lelicihus evenii, hoe provenire conlingat. quod nihil habet, nisi quod monslral. Yeritas vero
Adjuvel ad hoc desiderium nosirum, et sancliflcet quid esset eum Pilatus iuterrogasset (Joan. xvnr, 58),
actum, qui pro nobis in niorle dedit unietim Filium non exspecla\it audire, ideo de illa non mertiil ex-
suum, qui cum ipso e( SpiriUi sancfo vivil e( regnal sultare. Qui ergo nec in.ore veiitalem, nec in corde
in sceculasceculorum.Amen. possidet puritaleiiik Chrisli quomodo ausus sit pen-
SERMO V (1488). sandum comedere carnem (1491), cum prcesertim
DE PASCHA. 11. Aposlolusaperlius hoc inlerdicat, nulla scilicet cir-
1. Cum omnes in hac die Prophela exsullare cuilione usus, dicendo : Qukunque manclucalcorpus
prcecipiiu alque Icctari (Psal. cxvn, 24), reprehen- Domini indigne, judiciutn sibi manducal (I Cor.
sionis non parum meltto nolam, si more meo tristi- xi, 29). Et, ohl quam valet hodie-exsultare ellce-
ticc aliquam sermoni meo inlerpnno particulam. tari, loco salutis judieium sumpturus, loco vitce in-
Sed absit reprehcnsor ; nam me non tristari consi- teriium! Islud, islud, inquam, esl istud, quod tota
liaiius velat inlerior.. Ut enim Tobias angelo, ila ista pene quadragesima [me compulit clamare, ut
cuiliiicl me lcctari suadenli respondere ipse nec in- deponenlesomnem,malitiam, onvnemdolum, el simu-
congrue valeo : Quate mihi, ait enim ille, gaudium C C tationem, el invidiam (1 Peir. n, 1), omnes ad Chri-
erit, qui in tenebrh sedeo, et lutnen cwli non vicleo? sti, id est, veram siuderemus nog convertere pacem
(Tob. v, 12.) Ui enim lumen cceli ipsam nostram (1192), et quia hoc facere plurimi-nesciunt, quasi
appeilare non disconveniat leslivilatem, de qua sci- normam quamdam vobis prcefigenssuadebam/ut qui
licel dicidir : Lmtenlur cwli, et exsullel lerra (Psal, aliquem se lcesisse merainerunt, recordarentur di-
xcv, 11) :JIOIIilla vero terra, de qua serpenii illi, cenlis : Si offers mums tuum ad altare, et ibi recox-
malitiae stiasori, est dicium : Terram comedes dalus fuerh guod frater tuus habeal aliquid adversum
cuttctis dicbus vitw tuw (Gen. m, 14), sed illa potius, •te, relinque ibi inunus tuttm anle.altare, et vade prius
de qua diclum antea fuerat: GermineiXerra herbam reconciliari [ralti luo, -et tunc veniens offeres munus
virentem (Gen. i, 11), elc, quae secundnm litieram tutim (Maith. v, 25, 24). Qui vera ab aliquo lsesi
salis sunl bona, seeundum vero myslicum intelle- fuissenl, et ille veniam veraciler.poslulasset, non
ctum oppido meliora.Hujusdiei gaudium qua teme- oblhiscereiuur -dicenlis : Cai» slalis. ad orandum,
rilale me frui jure pronuntio , qui lamen lumen dimttlite si quid habeth adversus aliquem, ut et Pa-
(1489) coeli,id est, ipsum, qui coelumilluminat, pcc- ter vesler cwlcslh dimiltal vobh peccala veslra; quod
calortun nebula circ.nnvallatus vldere non valee ? si vos nott dhniserilh, nec Paler veslercwleslisditnit-
Nam,_dumad hoc inslituios illos, qui j'am prcecesse-D v tet peccala veslra{Marc. xi, 2). ,
runl quadraginla noverimus-dies, ul in eis purgatis 5. Hujus sed, pi-oh dolor '. consilij inlanlum con-
i
(1485) Yulg., perdiief. Yerior noslri codicisleclio. editor, ejusdemque emeridationes recepimus : sicut
(1486) ldem vulg., dies nostra. Aucloriiate lau- et post nonnulla i cum ipso-relinuimus possidefpu-
dati codicisdelevimus nostra, el mox inseruimus nos rilaiem, ubi prima edilio perperam habebat possidet
ante exsuttare. verilatem. . \
(1487) Conslrue : Ul conlingalhoc provenire nobis (1491) Construe : pensandum quothodo ausus eit
non ad judicium, ut,yroh ne[as ! evenit mullh, sed comederecarnetnChtisii.
ad remediumsempiiernum, ut evenit [elicibus. (1492) Similiter in Discordia lucubrala in Qua-
(1488) Hie sermo vulgams al) Acherio ex ms. Lau- dragesima-anni 968,num: 7. Per omnessane sermo-
dunensi, habilus fuit die Paschalis anni 968. Con- nes, inquit, quos populbisla Quadragesima feci, tno-
fer nni. 1492. nere tnecum omnes non destili, ut redire non differre-
- (1489) Supplevimus lumen ex prcccedenti Tobiae ,-mus , ad pacem, etc. ubi eadem sequenlia evangelica
te.uu, ad quem haecreferuntur. testimonia ingerii, alterum pro iis qui la-serunl ali-
(1490) In priori Acheriaiia editione : Sibi jungit quem, alieruui pro iis, qui lcesi sunt. Quareliunc
namque, el infra limore anterioris : qucelibrarii aut.__ sermonem eodem|anno recitalum liqueh
typojjraphi incuria accidisse jure censuit noYissimuy"
725 . SERMONES. _ . 72C
teniptores quosdam conspexi, el lilinam non illos £momentbqui_'t.ansit a diabolo ad Christum, a.viiiis
prcecipue qui debuerant aliis bonum exemplum prae- •"' ad vlrlutes," de terrebris ad lueem, pas"chalem'a'git
1-ere, tit eiiam ipsi (1495) qui panem sanclum eis veraciter-sqlemiiilatem. Dicenie eniin Ps'aiiiiisra
iniuebat in ore dicerido, (1494) Corpus Domini Domino : Reliquimcogitationh diem festum agent libi
nostri Jesu Chrisli prosit tibi in vitam wlernam; {Psal. LXXV,11). solenine Doriiino Pascha' qui-
"SiS mn cessarent perdilionls laqueos tendere, et libet agil, qui relinquens quod male cqgltavit,
quasi-Pilalo diebus eisdem : Crucifige, ctucifige iihid ngere satagit quod Deus ipse prcecepit. '
{Joan. xix, 6), clamare; non recordati dicentis : - 014 SERMOVI. ]
Vw impio proditori, vae complicibus hodieque in (1495) DEOCTAVIS PASCH^'^
Ecclesia ejus. Qiiorum qiiibttsdam hodie per vicem •i.Anieqtiamcoinedamsuspiro (Job 111,24)1Job Ie-
Domini noslri niandavi, ut hoc facere quiescerent; gitiir beatus dixisse. Causa suJjjuncta : Qrita timor,
et si fecerinl, sibimelipsis facianUDicit enim sa- inquiens, quetn timebam, evenitmihi, el quocl verebar
pienlissimns perlepide Hieronymus : Semel'errasse accidit (Ibid. 25). Quod ul adme referam tantum al)
'sit casus; curprudenter erratur, etcrebru? JNani illo, quantum cereumab cethereo distat coelo, dislan-
uisi cavefint, verendum ne illis conlingat quod lem, doleovestrum rionnullis, fateor, accidisse, qubd
lllis, de quibtis diclum est, conligit : Adltuc escw B (1496) timeus Dominica protuli <Jie. Quibusdam
eorumerant in ore ipsorum, et ira Dei ascend.itsuper - enim,proh dolor! contigisse nonnihil formido, quod
eos (Pscil.LXXVII, 50) : et quod pridie de Jnda lecluni Psalmista de Jutlreisolim caiitaveral, dicens : Adhuc
flomini est iraditore, cujus' imitatores xtdluic iii escw-eorumeranl in ore ipsorum, et ira Dei ascendit
Ecclesia esse, sanctus ille, cujus verba modo me- super eos(Psal. LXXVH,50). Quia" videlicel cum
niiniiiius, non dubitavit proferre : El post buccellani post buccellamintroissetin eos Satanas per opera-
tunc introivil in eum Salanas (Joati. xni, 27), utique tionem maligiiam, qui anle in els j'amdiriper inlen-
per pravi opeiis effecium, qui jam in eo per mali- tionem fuerat pessimam, quasi audissent ab eo,'
gncevbluniatis erat affectum. Ciim ntique si Apo- qui-eis eamdem porrexerat bueeellam : 'Quodfar.is',
Blbio credidissenl dicenli : Probet autem seipsuih fac cilius (Joan. xm, 27) : abhinc non ccssaveruni
fwtno,et sic de pane illo edat, et -decalice bibat (I Cer. quanlocius exsequi, quod j'am antea, prcecijjue tota
xi, 28), hoeesl, discu(iat in qua sit voluntate,'pec- ista Quadragesima,fuei'antmachinali: (1497)quandft
candi uiiqne, an emendandi, nocendi' aliquem, ari scilicet Deo el iacfsisfralribus reconciliari, et recon-
adjuvandi, inodio, an in amorefraieriio : si, inquam, ciliari" veraciter optantes non aspernari, verbo
talia salubriter-cogilassent, deinanu saltem illius, atque exemploinslarrter fuerant moniti; illos sallem,
"
quem oderauf, sacra suriiere devitassent, ne Judce qui ndtt in die festo {Maltli. xiv, 2) quondam dixe-
scilicet lam publici imitatores existerent. Sed qiiia ".' rant, non imilari dignaii, contra eumdem scilicet,'
apud Deura non cst difficilis aut tarda conversio, quem me fore nemo utinam scirel, omnia insidiarum
non se desperet talis, moneo, liqmiimm portio ; quq- inolimina, omnes falsissimas concinnationes in pa-
jiiam quidem JudaeorumPascha certo tempore, Chii- lam per quoscmique valuerunt-Tnittenles, laiiaque
stianorum omni est tempore, praecipue vero in De- de eo fingentes, qualia nemo posset credere, nisi cui
niinica,- communicationis atque conversionis" ad aut eadem, aut similia mul(a contigissel fecisse *:
meliora de pejoiibus die. Pascha enim eum trans- corruplis^quoque pecunia (1498) "duabus patrias do-
lius interpreietur, quocunque lempore, quacunque minanlibtis, ut fertur, personis (quarum (1499) una
die, quacurique hofa, quocunque ad oostw-mum nobiiiiale, et-nomine ulinam esset illa, de qua jam
(1493) Is est.Ralherius, cujus perditioneih in ipso rias, ulique per pravi operis affectum, quijam in eo
die GoenceDomini, quo suos adversarios comniu- per maiignm voluntath erat effectum: Si aulem-id
nicavit, non cessabant molirl. Sccidit, "quod. die Paschatis timebat, ergo post
(1494) Notabilisest hrec peculiaris formulaadmi- Pascha, et ante diem octavae in effeclum prodiit,
nistrandce Eucharisticc, quam repetit sermone se- quod illi anlea aniriio volvebant, el affectu molie-
quenti num. 2;'cuique affinisesi illa abjpso Ratherio D banlur.
'
allala in epist. i, -&aPatricum : Corpus Domini no- (1497) Cohstrue : Quando scilkel verboet exemplo
stri Jesu Chrisli propilietur tibi in vilam wlerhani. ihstdnfer fuerani monili reconciliari Deo el jratribus^
In concilio Rothomageusi anni 650/ c. 2; ih f u- Imsis, et iton aspernari opldntesveraciter recbnciliari;
ronensi apud Reginonem lib. i, c. 199", et in non dignati imitari saltem illbs, qui quondam dixe-
missa edita ah Wyrieo. quce lilurgiani Romano- funl : Non in die festo, in palatn scilicetmillenies per
Gallicanam prceferl, amplior haecfoiniiila' legiiur*-:' quoscunque valuerunt conlra eumdem, quem ulinam
Corpus el sanguis Domini ttoslri JesuCltrisii prosit' nemo scirel me fore (id est esse) omnia molimina in-
iibi ina remissionem
' peccatorum et. ad vilam,- wter- sididrum, onines falsissimasconcinnationes, et fingen-
nam." - ies tctlia de eo, etc '
*
-(1495)Hic sermo ex eodem Laudunensi codice'ab (1498) Ducepersonaepalrire dominantes, qurepecu-
Acherio impressus, el habilus eodem anno 968,' qub nia dicuniur corruptce, fuerunt una Nanno comes,
praecedens. ul ex sequenti iioialione patebil, "alia forte vice-
(1496) Hunc metum satis «perle indicavit in ser- comes.
mone praecedenti num. 3, ubi de iis qui conlra se (1499i Hcecitnapersona est Nanno Veronaecomes,
juachiiiahautur, ail : Verendum ne illh conlingat CIIJUS loco desiderat fuisse illum, de quo jam dixe-
quod illis de quibus diclutn est: -AdhucescW eorum, rat : Qui liberavil Israelem de tnanu Pharadnis,
etc, et quodpridiede Juda teclum Domini esl iradi- liberet Ratlierium de manu Bucconis. Vide episl. %
tore.... Etpost bucceltamtuncinlroivil in eum Sa(a- va qua hunc textum integrum invenies. Nomina Nan
727 RATHERH EPISC. YERON. OPP. PARS III. m
dixeram scepe,ut jam me illum qui (alia palior.aper- A 2. Ita omnia cuni dolentissimus paliar, versa ver-
lius proferam esse : Qui liberavit Israelem de manu borum, ul dixi, natura, agere me quod polius suf-
PJiaraonis (Exod. xvni, 10), e(c, sa(is ideo cogno- fero, isti maledici cum omnibus, quae fingere de
scibilia, quod sub ejusdem lerminatione declinatio- aliquo ullus mendacissimorum valuit unquam, falen- __.
nis illorum cadanl vocabula) (1500) per lotam Ec- Jur. Sed, o vesana perfidissimorum dementiaT o )?
clesicedomuiiieas circumducentes, nuttata significa- faisilas inconvenienlissima! o diaboli per serpentes- **
lione 615 verborum, de passivo genere activum [[., per serpenlem]e( jam loqui non ignorans asttilia I g
non erubescenles miseri et mendacissime agere, Si enim'imperator non meus dominus esset, el ego>g
quod«go scilicet dolentissimus palior, fingentes me illi in polentia similis essem; defendere conlra cjus |
perpelrare, quasi propier hoc necessarium illis {1505) fideles domum meam et 63,6 opus uicunque ^
fuerit saepe : Crucifige, crucifige (Joan. xix, 6), aliis valerem. Nisiquoqiie (1504)istime de domo eadem
licelverbis, clamasse. (1501) Nam dum quadraginta sua perfidia pepulissent, prcesentissimus ctuu
fcre libras in reslauratione ej'usdem domus episcopa- essem, eam cuslodire die noctuque ah eorum furtis
lis ut ferunt qui ad hoc ministri fuerunt, hoc trien- -valerem. Nunc vero cum et ille meus dominus siJr.
nio expenderim; me al) eadem ab eisdem fugato, et pugnare contra domini mei fideles, etiam si vales-
cum sine habitatore remansisset; (1502) iidem qui B rem, non solum perfidum, sed et, ut i(a loquat,.
hoc mihi ingerunt, ul congruenlia innuit, furto; aposiatictim sit; reeedit namque a Deo, qui dalo»
liospilantes vero inibi vi cl polestate non cessent sibi ab eo terreno rebellis est domino : diclum est
illam deslruere; me non valenle scilicet illorum enim, quod quipoleslali, u(ique a Deo sibi praelaUfi,,
alicui .resislere, furibus quidem, quia longinquus, veshlit, Dei ordinationi reshlal (Rom. m, 2); (1505)
hospitantibus, quia longe impar viribus videor esse.,- isli vero exemjub aiaboli non eessenl elaborare, ut
imperiali cum constet eos de exercitu prceserlim etiam absque sui aliquo commodo aliquid, quod me-
redire, vel ad illum venire; me mendacissimi con- npceat, nieque conlurbet, possint efficere; quict
duclis consideraloribus accusanleamdem dcstruere. contra haec duo tam impossihilia valeo agere?, 0>
quasi possit -esse' credibile, ut quod ego lanlo mei vero ulinam «um sacram talibus manu, quam exci<-
conslruxL dispendio, aut deslruam ijjse, aut deslrui sam. optaban(, prrebebam buccellam dieendo : Cor-
paliar sponte. In tantum yero illam hospitautes in ea pus Domini noslri ^Jesu Christi prosil libi in viiam
destruunt potestative, ut si-aliquis, cuj'us seilicet mlernam; clamassel caeteris, quod ille quondam ia-
referi, ilfuc consideralum veniat famulorum, stalim pidatoribus sancti 'clamaverat Jacobi apostoli, qui
eum coniprehendant, et gravlssime flagellalum loris fraler dictus est Domini, ut fralres hodieque dicun-
constringant. G tur consanguinitate propinqm : Parcite, inquiens,
nonis, Bucconis el Pharaonis.ejusdem declinalionis rum, [uribus quidetn (qui scilicel clam domui episco
terminalionein recipiiint. Desideraf autem Bueco- pali damna inlulerunt), quia longinquus, id est, ab
iiera potius quam Nannonem, quia Buceonem initio ea domo remolus,1 hospitanlibus, quia videot- esse
quidein adveisum, at postea favenlem expertus longe hnpar viribus, prmseriim c.umconstet eos redire
fuerat, ut in eadem epislola testatur. Malein vulga- de exercilu imperiali, vel venire ad illum; mendacis-
tis pro Israeletn lcgebatur Hietusalem. simi conducih consideraloribus (quos scilicef, ut
(1500) Id illud est, quod post pasehalem diemi antea dixit, circumdnxerunt ad inspiciendam totana
contra Ratherium adversarii <;jusiueffeclum perdu- domiim) accusant me destruere eatndem, etc.
xerunt. Duas enira personas prelio corruptas et . (1502) Legebatur in vulg., idem, gui hoc miki
Veronae dominantes, circumducenles per lolam ingerit : at plurali numero hceeefferenda suasit non.
domum episcopalcm, ut ruinas ejus perspicereut, solum sequens noinen [utibus, sed eliam epist. 12;
per summam caluinniam Ralhorium, qui hcec dani- ad Ambrosium, ubi num. 4 hoc idem factum exjili-
na jjassus fuerat, totius damni auctorem vendi(a- ca(ur sic : Quadraginla, ul [eruttt, libras in restau-
rtint. Hcec vero prcecipua in ettm criminatio fui(; ralione, amplialione ac decoralione- ejus domus ear-
ex quanoslea Nanno uli iraperaloris tnissus eontra pendit ephcopussexies oslia solummodoreslaurando,
Raiherium placiium habuil. Vitle epist. 12. Con- qum parlim [urto, id est clanculo, parlim vi [uerant
slrne aulem : Circumducenleseas per Jolam domum ablala. Paulo anie ,vero hoc damnum pluribus Iri-
Ecctesiw, tniseri et mendacissime mulata significa- I> buil: In restauratione domus, et amptificalioneXL
lione verborum, non erttbescenles de genere passivo cttillissimus libras \expendi. Eatn Bajoarii et juxlw
agere activum, fingehies scilicet me perpelrare quod po ili clerici, et [amuti prwcipue deslruunl. Confer *
ego dotentissimuspatior, quasi propler hoc fueril illis qute liae de re iliideni fusius descripta hunc lo-
necessariumsmpe, aliis licet verbis,.ctamasse:,Cruci- cum mirifice illusirant. Correximus etiam cessent
fige, crucifige. • exigenle contexlus sentenlia, ubi legebalur ces-
{1501) Construe et explica : Nam dum hoc trien- sant.
nio,' id est, ab anno 905 usque atl annum '968, expen- (1503) Id est, hospiles imperalori fideles, qui, uc
deittn fere quadraginta iibras in reslauraiione ejus- dixerat paulo anle. ad imperialem cxercitum pre.I-
dcm domns episcopalis, ul [erunl qui minhlri fuerunt ciscentes, vel inde redeunles in dom'o episcopali
adhoc; cum ea dotnus rentanshset sine habilalore, hospilabantur. I
me [ngalo ab eaclem ab ehdem (eum scilicet in ea . (1504) Isli sunt Jii Yeronenses juxla positi clerici
captiis et addiicius fuit, ac postealiher n,on auderet el famuli, quos menjorat iu.episl. 12, uli nol.'1595 in-
aiuplius ei domiii s-c credere) dum iidem, qui Jioc dicavjmus : unde h s se sacram communionem prae-
ingertinlmihi, ut coiigrtienliainniiil, non cetsenl de~, buisse posiea subdili.
slruei-eJllam futio (id esl Jiirlim, occulle); hospi- {I5D5) Hicperperam inserlce erant voces : Quoi
lanles ,vero iritbi,- non cessentdeslritere illam vi et, cum ita sit, quas tptius sengus perlurbatrices expun-..
poteslate, me scilicet nbn valente resislere alicui itlo- ximus. !
"
729 . ... SERMONES. -*•,-- 73u
quid facilis? pro vobh oratjustus hic quem lapidatis. A carne duc teeum omistum. habes caniculam ad tua
| Justus enlm eram quantum ad illos, reatus. licet defendenda pervalde paralam, illam tecum habelo;
~ illis incogniios Deus cognosceret meos : cum bona uxorem quqque adhibens lecum, asinum pro servo,
. ego illis pro malis, mala illi eonlra mihi meditaren- canem pro amico, uxorem offeres pro inimico. Egit,
. tur referre pro talibus -et innumeris bonis, absque' asinum assumpsit, canem secum pariter duxit, uxb-
i debito utique illis persaepeimpensis. (1506) Quod si remnecliquit. Regemadiittristissimum, considerare,
1 -de injuria, quam eis intuli aliqua dicerent, non erat quae detulerat, flagitans illum : Iste, inquiens, qui
jmultum mirandum; quanquam et ex hoc conveniri aslat onuslus, meus est servus, ille alter meus ami-
jjumililer ante, secundum judicium debueram âno- cus, terlia meus est, quo infestioremhabere me spero
num. neminem, inimicus. Audiens illa, super ignem ail
• 3. De illis vero, quae ad eos nil perlinent, causari, accensa: Inimicumne me luum esse pvonunlias ?
laliaque de me dicere, quae non inoffenso quis Merilo, inquam, quae contra regis praeceplum tuo
posset Deo credere, omnibus mihi 617 dero- .seryavi patri, tibi obediens, vitam. Adolescens ad
gare facere, bona in me si qua sunt significatione regem conversus: Yideturrie veslrre maj"eslali618
anala corrumpere, mala sive sint, sive fuerint, inda- inimicam lianc esse mihi? Yalde, respondit ille; sed
gatione. studiosa disquirere, et aliis studiosissime B utrum verum sit, volo ediscere. Yerum est, ait.
demonslrare, quid est aliud nisi aperlissime testari Gratias Deo laetissimus ille respondit. Curre igitur,
quod non solum mihi, sed et, qui me illuc (1507) curre, et mihi feslina eum reducere. Actum est.
eleemosynaliter inslituit, piissimo Cresari sint om- Consiliarius regi opiimus redditur, adolescens a
Yiino perj'uri? Et Jieu, ait quidam, heu dira furqris morlis instanle periculo liberatur; uxor est non
«qndilio! Qui vim patitur, magis ille ligatur. Fluvius .amare j"uvenem, ut videbatur, deiecta, qure fore
«nim malignre operationis illorum ab eis ad me de- utique amieissima pularetur,_nisi taliter probaretur.
currit, et ego illum turbare agni illius exempio _fa- Hoe ipse exemplo si non istos aliquantulum commo-
liularis accusor {P&_Eim. 1.1, Fab. 1). Quidam rex vissem, non lam prohabiliter eos cognoscere valuis-
juvenum cum haberet exereitum, et multiludinera sem, licet istam in eis semper fiduciam habuissem.
«apientum; dumque [subaudi jjuvenes] nequirent, Adhuc lamen eos Deus, quccso,digiielur convertere,
quqd j'uvenibus competebat, sapieniibus s(uititiam el viam eis verre pacis et eharitatis ostendere, e»
.oorum reprimentibus, agere; inierunt consilium, ut ambulare, prceslare, ne simul nobis pro lalibus con-
. ipiisque illorum patrem interficeret proprium. Actum lingai, quod absit, periisse, vindicta nos subito oc-
. est: unus sed illorum non tolerans tantum admiuere cuparite, nnivus scilicetut ranam cnm mure fabulose
scelus, dixit axori suae : Si patrem meum interficio legitur rapuisse.
«e consilio pereamus perdito, non modicp.meluo. - 4. Tota vero ista allegatio cum non prrcdicatio,
Consensit uxor ad servandam soceri vitam, atque sed magis contra insidiantes vitceet"commodismeis
jalendum in suo eum cellario secretius locat. Imperat viderijjossit inveclio, subsedenda est, credo, et ad
saue filio pater, tit interrogatus a rege -de quovis omnes communiter monendos, tam amicot scilicet
_ consilio, nori antea responderet, donee ad se illud , quam inimicos, pasloralis j'am nunc dirigenda iu-
referret. Obtemperans igitur tam industrius regis teniio. Primum sane competit, quanquam non semel
est consiliarius faclus, ut inviderent illi onines socii j'am actum sit, demonstrare, unde discordia inter
<ejus.Adeun(es itaque regem, inlerminali sunt, quotl nos el ex quo isla contigerit. Ad ultimum vero
nisi «um interficeret, eos omnes absque dubi® per- , breviandi causa primum respondeam, non modo
^.-derel. Tristissimus rex consensit; quaesivit tamen ab exortam, sed a die ordinationis meceinter nos fuisse
-eis qua occasione id facere posset. Prcecipue, aiunt, . certum es( or(ain. Est vero nunc ideo In palam de-
illi, ut cras veniensnon secum ducat nisi unum ser- ducla, quod fiducia imperialis nil aliud quam quod
. "vum, mium amicum et unum inimicum. Territus juslura est deeernentis prcesentiae,et synodi congre-
hoc dicto iile, patrem ex hoc sciscitaturus adivit. -j- gandce (1508).... Uhde "dissenliamus crebro -non
,. _ .Paler vero : Ne contristeris, inquit,sed valde bonum solum verbis, sed (1509) el scriptis, hac vice mon-
_~ 'prreparanobisobsonium, oplimumdemeaccepturus slratum. Summa vero ipsius, cum vefba sint plura,
. 'consiliiim. Post prandium igitur dixit illi secretius ipsa esse monstralur, quod ego legem Dei, illi tra-
_ _pater : Habes optimum asinum, illum pane, vino et diliones hominum et consuetudinera iniquorum se-
(4506) Construeetexplica : Quod si dicerent, seu prwceplo apostolici, qui tunc Romanm pfweral sedi,
reslitulum. Post pauca
rfionquererentur, de atiqua injuria quam eis intuli;' judicio episcoporumsynodatiler
•non erat multum mirandum , quanquam et ex juvenum... epercilum scripsimus",ubi perperam erat
. Jioc ante debueram humiliter conveniri secundumju- juvenh... exercilutn : el dein locat eraendavimus pro
dicium canonum, non vero iis malis artibus impeti, loeattt.
.quas antea indieavil, et mox ilertim est indiealtirus. (1508) Puhcta inseruimus, quaealiquid hoc loco
- ^(1507)Confer nol. 920 in Qualilalh conjecturam. deesse significaiit. Confernol. 1162 in Dhcordiam,
IUuc autem, id est, in Yeronensem episcopatum im- ubi htinc textum explicavimus.
- jperator Ratheriiim instituit, cum eidem episcopaltii (1509) Opusculum respicit De elericis rebellibus,
ipsum i*estituendumcuravit. Qua de re in Ilinerario et praacipuelibrum Discordim, cujus ^compendiumIiic
. .— . i
mxa.&f ait: Iterum eomisericordiapiissimi Ctesaris paucis subjicit.
'
731 RAlUIilui EPiSC. VEUON. OPP. PARS III. 732
qtienda decernaiU. An non ille esl enim vere iniquus, __,'inum
_ quod Judce traditoris exempluin secutus, ei
sed non u( Judas
qui quod mihi et illi est daluin communiler, (1510) damnationem adeptus sit, doleal,
ita paiiitur, ut egO inde pauperrimus, ille locu- adlaqueum despercmdo,imo u( Petrus ati lacr^mas
sese converlat; el reliclis qucemale cogi-
pleiissimus fiat ? Hoc ego si'tacendo, imo lau- pcenitendo
dando consentiam, (ISli) unae propler eam quam lavit, diem festumlDomino agere, dum vacat, fesii-
inecum habere oplarenl amiciliam, veritatem re- net. ita enira et Pascha perditum, trausiium ulique
et iram poleril Dei
linquens, Deum negasse convincar. Qui mihi nam facieus bonum, recujierare,
sijadet meluere, inimicus animce mece convinciiur placare, ipso adjuvanfe , qui cum Paue et Spi-
esse, nedum egq is debeam fore. ritu sancto in-scccula saeculorum non cessat Deus
5. Hoc ergo succincle monslrato, meeum vos ad- regnare.
moneo, fratres, ut disquiiat unusquisque nostrum a @SO SERMO YU.
seipso, qualiler Pascha lllud sancUim, id est. oclo (1515) LPOSTPASCHA..
islos dies exegerit, et utrum ita exegeril, ul luto i. De ore tuo le judico (Luc. AIX,22), sffait Do-
atnen responderil, cum presbyler dixit: Prwsla, qttw- minus in-supremo diciurum, sefve ttequam, jitdicio.
suinns, omnipolens Deus, ut qui paschalia fesla vene- Sed ciii?Deinonslrat subjungeus : Sciebas-quodhomo
vando peregimus, hmc te largienle ®i_@ moribus et B austerusessem, elci (1514) Scienli bacergosentenlia,
vtta leneamus. Interroget ergo se quisque, si de ilie '•.quam nescienti, certuin esse valet inajus insiareju-
verum dixit saeerdos, hoc esl, 'si in azymis since- diciura. Yerendura ergo- bona scieiuibns, et mala
ritalis el veritatis corpus ei sanguinem Doniini patraniibus \alde,: -vereiidiiin, inquam, verendum,
sumpsit, id est, si in corde nulli aliquod in Pascha bona prccserlim' eadem si quoque dicunl. Qaidaiu
inachinaius eol malum', si 11011de operibus alicujus eniin bona dum dlcuni, qnid dicant, nedum vero
sesciente nisi qtiodesset verutn prolulerit; si non, dicant, ignorarit: ut sunl verbi gratia plurimi, qui
•dum adhuc esca Chrisli corporis in ore essel ipsius, Evangelia, aposiolos pro oflicio sibi credilo reci-
aiil per odii, aul invitlice, au( per cupidilaiis, vel "lant. Qui dum quod sibi injeclum est quomodoeun-
avaritice, aul per luxuilce vitiuni irani Dei super se que aclilanl, non doctoris, (1515) sed obaudiioris
"ascendere fecit; si posl huccellain iiuroiie Satanam niinislerium impleiit."Nce ex oresuo, cum-quid di-
:in suam animain mimme sivit, id esl si maluin quod cant ignorentjiidicantur, seduisifacianlarguunlur.
anle cogitavU, ad effeclum dticere non maluravii; Miseri ergo uiiinquc sceculo dati doctores; niiseri,
pasliemo si in die feslb, hoc esl in islis octavis et inquani, el nifelices, si aul nesciunt docere, aut qubd
queusqtie canlalum est : Hwc dies quam 'jecit Do- non aguiit docentes, suo lanltim judicantur ex ore.
miiius, aut per adultcrium, aul per immundiliam C Si enim geheunaeipoenasagnosciiiit, el aliis non in-
aliquam non se polluit, vel fratrum aliquem nequi- noteseunt; rei omnium, qtios docere debuerant, -sl
ter.lcesil :_ei si nil horum in se iuvenit, Paschce per ignorantiam in eisinciderinl, eruut. Si 'verb aliis
DomiiiLfestase venerando egisse gratulalus, humi- easinnoitterint, ei ipsi eas noii caverini; quid eis
liier amen respondeat; et ut •moribus et vita hcec miserius, quid rogo est s(ul(ius?Et si nioiistrato aliis
.illum teriere Dei pietas dignetur concedere, manu, viice"foiue ipsi pereunt siccitate, qiiis"eos bebet do
Ilingua et corde hon cesset rogare. Quod si aiiter" lere? (1516) Clamavimus cuni Apostolo nuper, cla-
in se, ut nietuo, invenii, quod uon saltem illos stu- mavimus, et uiinara ffon el j)ro eoj ut pro multis,
<4ueril imitari,.qui non in die festo dixerun(, (risle- ore proprio potlus judicandi, quam , ul propheia
Sur : id es( u( sicul illi tumullum veriti sunt, si Do- quolidam promiserai,' liberandi. Clamavimus nobis
miEum comprehenderent, populi; (1512) ita isle iram et vobis,' sed rion inuliliter clamasse"nos Dei pielas
verilus, si fesiiviialeinvioiarelsanclissimam, Domini, tribuat omnibus iiobis. Clamavimus allamen, cla-
vel his sallem qcto diebus se cum ,Dei adjutorio ab mavimus cum Apostoio, fratres, clamavinius : Pas-
hujusmodi illecehra conlinere, et a lcesionefralerna clta nostrumimmolatusesl Christus (I Cor. v, 7). Sed
reprimere, conari sluderet [[., sluduissetJ. Hinc de- B utinam ut - pro eb,• ita' pro nobis -
fuerit immola--
_
(1510) Causam prrccipuam dissensionistangil,'quod scienit, quam nescienti. Evgo vaide verendum scien-
scilicetbona communiter collata clericis cathedraiis libus bona , et palraniibus mala : verendum, in-
ecclesire, ita miuus ceqtie inter ipsos partita fuerint, quam , verendum, si prwserlini dicunl guoque ea-
ut alii abundareiil, alii iridigerent. dem bona. I
(1511) Vulg. perperam nisi. Correctionem nae, id (1515) Vulg. niendose, obediloris. Correclionem
est cerle, utique sensu exigente induximus. contexiussententiaapjjrobat:illi enimarguuntur, qul
(1512) Gonstrue : Iia hie verilus iram si
Dotnini, . recilant Evangelia et aposlolos , sed quid dicant
violarel festivitatem sanclissimani, studuisset conari ignoranl, ut acciciil iis,"qui audiunl, sed nisi expli-
cum Dei adjutorio coniinere se velhh sattem oclo die- centur a doclore, rion snlediguril quceauditiiit."-
bus ab hujusmodi illecebra, el xeprimere a tmsione (1516) Construe efexplica .'Clamavhnus nuper cum
fraterna. apostoto (illis niiiiirum verbis, quce posfpaiiea reci-
' (1513) Acherius ex Landunensi codice hunc ser- lal, et lecta fuerant in Epistola, diei Paschatis .
nionein edidit. Scriplus fuit eodem anno 968 , Pasclia nosttuMVjnmolaiUsesl Christus) clamavimus,
quo duo prcecedentes, ctim eorum coinpendiuin pr-s- et ulinam non potias judicandi ore proprio, ei pro eo
ieral. __ . delicio (quod scilicet male clamavimub) ut pro tnultis
.(1514) Construe : Hat ergo senlenlia' vaiet cerlum aliis delictis, quam iWerandi, ut prophela quondam
esse, id esl certum efficilur,judkium majus instare promiserat. I
" -
J753 ". . SERMONES. - 734
,tus : (1517) pro eo enim, ul condignas ei gratias.Ak ihique cecidimus, iniquitalemhujusmodi opefati, ob
referenli; cavendum ne a nobis bencficio, quod iuanem gloriam a gralia Dei expulsi, nec potuimus
absil, tanto ingralis-: hoc, enim innuil,-qui dicil : in bono persistere miseri, ut hoc eliam confiteri sit
Quicunquemanducaveril corpus Domini htdigne, reus nohis a-Deo ore nos pro^rio j'udicari. Cum et hqc
erit corporis el sanguinis Domini {I Cor.xi, 27), id tu:ei*tissimenovissemus, et vitare infelicissimi, prce-,%
cst, impulabitur ei culpa effusionis sanguinis Jesu ponderanie limofemTlei superbo nostro contemplu,
'Chrisli, si ausus fuerit hibere sanguinem, quem Ju- --dedignati essemus,' ut perdilioni utique nostro nie-
dceifuderuni, indigne : hoc est, si quales 621 ilH rito, non Dei rieglectb, traditi, et a nobis ipsis dam-
fuerunt ad fidem , talis ipse extiterit ad operatio- nati,in ccternum, nisi nobis ociusDei pietas suc-
nem. Currat damnandi.-
2. Subjunximus demum alque prolulimus : J/a- • '3. Sed
quid agimus si ita esl, fralfes ? Est vero
que epulemurnon in fermento veteri, nequein fer- est, proh dolorl esi. Reddite vicem iiobisggg quae-
'inento maliliw.etnequitim, sedin azymis shtcerilatis sumitSj-sipoteslis, consilii, reddite. Dicile saltera
et veritaiis (1 Cor. v, 8). Aueo is(a omnia sed (1518) quod diximus; proferle quod protulimus ; suadete
enucleavimus, ut puerulis ipsis nos saiisfecicse pu- quod stiasimus"; alhid e"nimqupdfaciamus minlme
la\Isseuius. Sed ulinam quod alios monuimus ipsi B invenimus-: videlicet tit quia in lalibus Judae"similes
fecissemus, et malcevoluniatis, vel noxice operatio- exstiiimus;' exenipluni deinceps caveainiis ilfius, non
nis fernientuni. quod an(e habebamus, per reconci- festinantes utitjue*ctim'illo ad desperafionis niorti-
liationem non ficlam, e( fructuosam poenilenliam ferum laqueum, sedniagis ctim Pelro ad conver-
abjecissemus. Diximus ironice: (.1519) Quam op- sionis viiaie lanienium. Roganles scilicet Doriiini
time valeat exstillare hodie atqtie lcelari,-loco saltf- 'clemeritiam, ut merilis ejus adjuli faciamus quod
•tis judicium, loco vjlre sumplurus interitum. Psal- •fecit,bbtineamus quod obtinuit, conversione ulique
mistre adhibentes ad hoc>teslimoniiim, de Jud.eis ad nos Dominiab eo clemenler respecti, ad illum
quidem tunc, sed utinam non modode riobis, prola- flendoiit valeamus' converli, quateniis gfaliam ip-
tum : Adhncescm eorutn eranl in ote ipsorntn, etira sius reeuperare ulcunque, et Pascha Domini vefhis,
Dei ascendit super illos (Psal. LXXVII,30). Quia qtiara unquara fecerinius, celebrar.e quandbque pos-
eum poslbuccellam inlroierit in Jtidaro, ut Evange- "simus; transireque a diaholo ad ipsuni"inconverli-
•liumulique loquitur, Satanas (J.odn. XIII, 27), pea* iiiliter deinceps auxilio valeanius illius. Quod nobis
.operationem vero malignam, qui ante buccellam in indignissimisdignelurprseslare, qui Pascha noslrum
.eo per voluntatem jam fuerat pessimam ptimendum ideo dignatus esl esse, ut reconciliaret nbs Deo"Pa-
ne similenobis quiddam contigerit. Yidelicet (1520) ^ tri per sanguinem suum (llomt v, 10), el erutos de
ut scelus aliquod omissum, propter-sancluni quod poleslateteifebrar.iiiii fncerel sibi acceptabfiem. po-
sumere in Pascha debebarous sacrificiura, sumplo piihinv, sectaiorein Bonorum operuin. Qui vivil et
-sacrificio,anleuiem mauiravissemus quoque perpe- Tegnat cum Patre et" Spiritu sanclo Deus in saecula
trare octayum, non in die festd ab ipsis eliam com- "'saeculoriim.'Amen.
prehendere Domintim conantihus obliii clamatum. . - SERMOYIII. . ' .
Et,.o impalieniia perimbecillis,-nimiumque insana, - ' :
nec injurias utique inimicorum, nee stimulos tole- , "(152I)DEaSCENSIONE DOHlNl'[«/.,ifj.
rare valida vitiorum !• In quolibetrenim-horum si 1-.Mefninisseoplafemus "dilectionemvestrain per-
nos excidere coegisti, Pascha Domini nos, proh do- cupide, fralres, (1522) laborem hoctemporenoslrum
lor 1 violare peslifeia compulisli. Sed instauraii hujusmodiha"il,t'ei*mimim devenisse,:ut Gonduciaex
contra nos testes Dei debiierant considernri, qul et; .oriliodo,xoriini teslimoniis Patrum copia faridl_
abadvefsariis gravissima suppiicia, et a carne.pro. (1523) insinuaremus collegio.vesiro quid,. cur, ijua-
.pria longtssimafortissime pertulerunt sexu in ulro- literin pfcccedenteresUri-rjctionem-Dbrriifii Qtiadra-
que tentamina. Quos sequi, non nos deserere anli- _-, gesima nobis esset jtgendum;; qualiter in -Pascha
cipans Dei"gratia, sed propjia iuliibuit ignayia, el exsultandum- atque lcclaridum;post Pasclia-, irrio
illecebra corpori laxius minislrala.commovens-in- (1524)'in Qtiiriqiiagesima'PaSchce,quod a jejuniis
supernos manusneccatoris persuperbiam ventihua;; auidem cessaridiuii.,[alleluia die noctuque canendum1;
(1317) Construe : Elenim hnmolalus est pw eo, ut! in serriionem I de Quadragesima colligere licebit.
referenlieigralias condignas; cavendumvero ne im- Ilinc isitifn sermp.nemde Ascensipne p'ririiuin-p5'ni-
molalns sit a nobisingratis,quod absit, beneficiolantoj; nius, licet in edids secundus prceferalur : alter
hoc eritminnui!, etc eiiim sermo de Ascensione, an vulgalis primus,'-
• lia*
(1518) Hcecexplicata invenies in serm. 2 de Pas- bitus est anno 968.
cha. (1522) Ila cod. Frising. Yulgali per-peram' labo-
• rare. , . - - '
(1519) Yide eumdem sermonem secundum de, .
Pascha, num. 2. (l5%ii)ComU'ue:Insinuaremuseollegiovestro;quiS;
(1520)Hcec in serm. 6 de Octavh Paschw fusiusi cur, qttaliter agendutnessel nobis in Quadragesimd
exponuiilur.
• Yideibidem not. 1496. pmcedenfe resurreclionemDotnini,qiialiler-exsuUah-
(1521) Hunc sermbnem ex codice Laudunensi.abi dum aiqtte -Iwtandumih Pascha, post Pascha-, elc-
-Acherio.impressum recognovimus cum ms. Frisin- (1524) Vtilg., in- Quadragesima Paschw.Meliusini
gensi.Assigaandusvide(uramib963', utexnot. 1429, cqd. "Fri.sing." . ---,:.'
- 735 RATHERIl EPISC. YERON. OPP. PARS llt. 756
(1525) ad vitia vero jejtiniis, oraiionibus el eleemo- A jure fecimus diebus, Deo servire his tribus diehus
synis, cooperante gralia Dei, ut desperare nullale- curamus; paschali gaudio quale damnum ingerimus,
mis dcbuissemtis, exhausla minime redeundum : ne cum et in his resurreclionis Dominicce culluin non
hoc utiqueforelJEgypto relicla, agnocomeso, mare onuiimodis omiserimus, si tamen fecimus quod de-
Ruhro transilo, manna coelesti gustalo, carnium buiraus ? Cura vero, ut non semel diximus, corpore'
Tapliuiticarum, peponum alque ceparum (1526)desi- et sanguine Dominireficiendisnecesse sit parasceve,
. dcrio yEgyptum reliclam repelere, promisso pa- id est, prceparationem aliquam facere, ne lanti sa-
fricelacte el melle mananlis fraudari, cumque his, cramenti munus sumant indigne ; el ob hoc inventas
quortim in deserto plurima perierunt niillia, jierdi- putare (1550) possimus prreclaras, quae prsecedunt
tionis ceternre damnationem suhire. Ad quod solcmnitates, vigilias ; quid nocet; si in tanta
623 suadendum nil aplius valuimiisinvenire, quam feslivitate, vigiliafum loco hoc triduo usi, si quid'
ut alleluia cantaremus die noctuque, idesl, ul Laudate iniiis paschalibujs commisiraus gaudiis, diluamus,
Dominum alter alteri elamaremus; omnesque hoc ab alleluia vero canendo, semperque in Domino
sine intermissione agere studeremus. Re enim vera, exsuliando atque lcetando 624 nequaquam cesse-
quis peccato est locus, ubi laudis Dei est nullus demus ? Dicenle sane Jaeo1)oapostolo : Quia in muliis
fectus ? Quod si (1527) B. Gregorio primum, posiea B offendimusomnes (Jac. ui, 2), quis ausus sil gloriari
B. Mamerto Yiennensium archiepiscopo pro consi- in tot diebus ac noclibus se nihil commisisse,
niili necessitale quasdam litanias infra hanc Qtiin- quod egeal satisfaetione diluere, ul lantam fesli-
quagesimam visum est insiiluere; quid obest adi vitalem digne possit excolere ?
Doniinicum illud quod continetur suasum : Nunquid! 2. Hucusque, fratres charissimi, cum nostra
possuntfilii sponsi tugere, quandiu cum illis esl spon- processeril communis causa nostrre salutis (1531)
sus (Malih. ,ix, 15), (1528) cum litanias rogationesi enisio, adestinfra hanc alleluia sine jn(ei*missione
innuere lalinilas cestimet? .Quo vero tempore roga- cantandi, exsullandi quoqueatque lcetandi Quinqua-
tur solemnius Deus, quain fesiivitaiis diebus? So- gesimam ; ipsaque nos silere non patitur gloriosis-
brie vero, juste et pie si vivitur in Pascha, quidi simaeAscensionisjDominicce dies. Silere eniiri quo-
nocet ad hoc quod suadet Aposlolus, cum Pascfia modo possumus, reminiscentes omnium miraculo-
noslrum ipsum dixisset esse Christum, subjungens; rum, si, ad hominem solum intendas, mirabilioris
atque dicens : Ilaque epulemur • cum crapuice et; miraculi, quod videlicel homo, non angelico, ut
ebrietali (I Cor. v, 8), cceterisque yitiis famulanles: Elias quondam subvectiiSj non pennigero, (1552)
denotans, adjungal: Non in fermerito veleri, id est, -utpoelicus ille, volalu, sed eorporali ipsa moieper-
tumore non abdicati delicti, et voluntate transacta . "C"fecti,id est annorutn, triginta circiter trium, homi-
crimina repelendi, vel alia commiltendi : Neque in nis, ulApostolus nobis spondetproventurum quando-
fermento malilim et nequilim, sed in azijmis sincerita- que: Donecoccurramus,inquiens, omnesin virum per-
tis el veritath ; si igitur a crapula et ebrielate ces- .fectuminmensuram mtalh plemtudinhChrhti Domini
samus, Si a coitu etiam licito, consensu parili, hoc: noslri{Ephes. iv, 13), videntibus idoneis leslibuslo-
triduo, (1529) dileclo abstinemus divino ; si a j'ocisi quens elevalur, nubeque suscipitur, angelis asiipulan-
alque lascivia, si a cantuum vanitate atqueludorum, libus,quod ita sit reversurus-ad judicandos hie-reli-
poslremo ab omni opere servili, id" est, famulalu; ctos ab inilio, usque in-finem sceeulivivos et morluos
diaboli cessantes, ut in Quadragesimce Dominicisi omnes ? Quis hoe effari laudabiliter, quis Jaudare
(1525) Construe.: Mimme vero redeundum coope- ter in serm. 2 de Maria et Martha num. 1. JVon
tanle gratia Dei ad viiiaexhausla jejuritis, orationi- juslitim dileclo, id esl amore, sed odio.
pus et eleemosynis,ut nullalenus debuissemusdespe- (1530) Sic codex Frising. Apud Acherium possu-
rare. mus:
cod. Frising. In vulg., desideria, -male. . (1531) Conslrue : Cum noslra enisio, id est nisus
• (1526VSic
(1527) Cum S. Mamertus Yiennensis annis fere. seu conatus noster, fratres cliarissimi, hncusquepro-
centum anteiveril S. Gregorio, Mamerto primum, -r. cesseritcansa noslrce salutis communis ; infra hanc
poslea B. Gregorio scribendum fuerat. Porro S. Gre- Quinquagesimamadesl dies cantandi alleluia sine in-
gorius lilanias, quas appellamus majores, sinejeju- termhsioiie, exsultandi quoqueatque lwlandi';ipsnqne
nio instituit: S. Mamertus vero illas triduanas antei dies glorioshsimw Ascensionh Dominkm non paliitir
Ascensionem Domini, qucelilaniaVminoresvocanlur, nos silere. Mox exioptimo codice Frising. addidimus
cum j'ejunio induxit. Radierius in Synodica num. enim. I
U) jejunium in ulrisque servandum suadel. Yide ibi- (1532) Idem eodex ulpote Icus (id esl Icarus) vo.
dem not. 961. Nunc hujusjejunii, quod a ritu Roma- latu. Hujus codicis ope delevinms noster ante voiitlu.
nae praesertim Ecclesiae Quinquagesima) paschalis! Conslrue auiein :~Etcnim quomodo possumus sitere
tempore eral alienum, apologiam qiiamdam hoclocoi reminiscentesmiracttli mirabilioris omnium miracu-
videtur attexere. lorutn, si inlendas solum ad hominem; quod videlicet
(1528) Construe : Cum latinitas mstimet tiianiasi homo' non subveclus volalu angelico, ul qnondam
innuere rogaliones, id est, Litaniw Grmco nomine' Klias, nec volalu\pennigero ut poelicus ille (Icarus),
appellanlur, quw Laline dicunlur rogalioncs, uli ha- sed corporali ipsa mole hominis perfecli, id est, anno-
belur in additione III ad Capitularia cap. 120. Scri- rum circiier trigintct iriutn, ul Aposlolus spondetno-
psimus aulem nnnuere ex-ms. Frising. cum in vulga- bis quandoqueproventurum : Donee qccurramus, etc.
tis essel innui^ quod passivum infinitura si reci- quod videlicet, inquain, homo (Christus) loquens le-
piendura crederelur, scribendum esset litanih. stibus idoneisvidetilibuselevatur, etc, , _
(4529) Dileclo pro dilectione usurpalur : Simili-
" ' - " — -
737 SERMONES. -. r- -rr ,gg^
satis effabiliter valet ? Admirari «Snimomittimus, si A cwtorum (Matth. iir, 2); id est transeuntihus, imo
Deum intus nianenlem, hominem, quem de nohis fugieiilibus terrenis omnibus,~propinquanl coelestia,
pro nobis assumpsit, geslanlem pensamus. Gralias, illis tamen, qui cooperante gratia Dei, operatione
si possemus, solummodo ipsius misericordiae referre sedula illa meruerint adipisci. " -
deberemus condignas. Caetera enim melius silendo 3. Qui' vero sint isti, subj'ungens piissimus .idem
quam loquendo, ineffabilia sunt quia depromimus. promissor demonstrat. Cum enim dixisset: Qui vero
Ad promis§uni tantum inenarrabilis ipsius clemen- non crediderit, condemnabilur (Marc. xvi, 16), u( in-
lise oris noslri bbsequium deflectamus (1533) quod diciis quibuslibet creden(es a non crederitibus secer-
modo ex Evangelio audivimus : Qui crediderit, in- nerel, subjecit: Signa aulem eos qui credidcrinl,
quit, el baplizalusfueril, salvus eril (Mqrc. xvi, 16), iiwc sequentur: in nomine meo dwmonia ejicienl', tin-
Deo gratias, universilas cfamat; credimus enim, guis Idquenlur novis, serpentes lotlent, el si mortife-
el baptizali sumus in nomine Palris et Filii el Spi- rum quid biberint, non eis nocebil; super mgros ma-
rilus sancli. Omnes hoc dicimus; omnes per hoc riusimponent,~etbene habebunl{lbid. 17-18). Quid hoc
nos salvandos speramus; sine islo nullum salvari esl, fratres? quis-enim corporaliter ista hodie efii-
posse veraciier eredimus et confuemur. Sed cil -signa ? Nemo, dilectissimi, nemo. Nullus_ergo
de quibus dicit qui hoc audierat Tetrus ? Pelrus, B credit? Absit. Credunt enim, Deo gratias, tanti,'ut
inquam, cni fuerat specialius cum caeteris di- illis illud congruat psalmographi: Annunliavi el lo-
ctum : 625 Funtes in mundum universum prwdicate cutus sum; inulliplicali sunt super numerum {Psal.
Evangelium omni crealurw (Marc. xvi; 15). (1534) xXx, 6). Quomodo itaque eredunt,' cum qui haec
De quibus, inquam, si est ita,"fatetur Aposlolus : signa faciunt, illi-tantummbdo credere dicantur; isti
Melius fueral eis non cognbscereviam veriiaiis, quam vero eanon faciunt? Faciunt plane, faciunt quklam,
posl agnitionem retrorsum converti? (II Pet. xn, 21.) sed non corpofaliier626-fac*unt> se(^fanlo utilius,
De illis, ut conjici veracissime valel, de "illis, Ue quanto a corpore" discernitur spirilus. In .noniine
quorura.credulitate Jacobus apostolus quid sentiat enim Chrisli daemoniaejieiunt, qui in virtuleipsius
audiamus: Fides, inquiens, si non hubet opera, mbr- vilia, quae' daemones ingerunt, a -cordibus suis re-
tua esl in semetipsa(Jac. n, 17). Itemque: Qui coh- pellunl: linguisloquiinluf novis, cum, praViloquio re-
fitentur se nosse Deum,.fgclis autem negant (Tit. i, licto, laudemDei lingua resonat -ipsorum, utilia
Ifi). Hi nimirum sunt, qui fidem, quam verbis serMo depromif: serpentes tollunt, cum quod .sug-
aslruunt, moribus destruunt. Yerendum eriim om- gerit sefpens ille antiquus, minime agunl; cumque
ninb, ne de lalibus quoque dtcatur a Domino: Cum suggestionem diabolicam interius senliunt, sed quod
immundus spiritus exierit ab homine, ambulat per Csuggerit, minime faciunt, morliferum quidem est
loca 'inaquosa, quwrens requiem, etnoii hiveniens, quod bibunt, sed non eis nocebit. Otnnes enim, ait
dicit: Reverlar in domum meatn, unde exivi. Tunc Apbslolus, astabimus ant.e tribunal Christi, ut referat
vadit, el assumit secum septem atios spiriius ne- 'unusquhque propria corporis, prout gessit, sive bo-
quioresse, el ingressi habitant ibi; et fiunt novissima num, Lsiuemalum (Rom. xiv, 10). .Super segros ma-
hominisillius pejoraprioribus (Luc. u, 24-26). Haec 'nus-imponuni, u^bene habeant, qui peccata, quae
tam veracia si in nullo caderent illorum, qui se cre- l' commiserunt, bonae operationis studiis, ut ad me-
dere profitentur el sunt baptizali, ubi esset sen- liora proficiant, compensare feslinajU. Ecce apo-
tenlia Domini illa, qua confinelur : Multi eriim suht _;dixis, fecce conjectura, ecce indicium eredentium,
.vocati, pauci vero elecli (Mjilth. xx, 16) ; et: Non et non credentium, fratres. Qui ex his ergo in se
gmnis qui dkil mihi, Domine, Domine, intrabit in cognoscit aliquid signis, credere se dicat; qui noii,
regnum cwlgrum? (Matth. vn,j21.) Qui enim sunt vo- ad credendum se potius suadeo praeparel, quam
cati, nisi per baplismum Ecclesiam ingressi ? (1535) semet credere j'actet,
.Quipauci electi, nisi qui sacramentum vivendo te- 4. Ubi"quoque a Domino dicilur caeco: Tu credis
nuerunt, quod fide perceperunl? Qui mnTelecli, nisi in Filium Dei ? (Joan. ix, 35.) cum praepositione
qui non servaverunt tjuod promiserunt ? Quid autem D" utique. Et Samarilanae: Mulier, crede mihi (Joan.iy,
promiserunt? Recurrat quis cogilando ad id, quod 21)', (1537) sine prseposiliohe : cum hic abgolute di-
aut promisit, aut est vice illius. promissum, ante- catur, qui crediderii, nequescilicet addiloin Deum,
quam baplizaretur. Modicum est, recordari leviter ' heque Deo (Marc. x, 16), conjici valet duo exposci,
.valet. Si ilhid observat, securus de salule sua id esl, ut credamus in Deum, et credamus Deo. In
gaudeat (1536). Si aulem peccavit, quiescat primum, Deum vero eredil, qui catholice credit:.Deo credit,
id est, desinat peecare; hinc demum poenllentiam qui hortamenlis illius oblemperal. Qui utrumque
agat. Appropinquatenim, et huic dicendum,-re#HMm (1538) itaque agit, et onhodoxo est baptismate lotus,
(1533) Ita cum ms. Frising. Male in vulgatis qrio- " (1556) In iisdem vulg., Si hon peccavit. Manu-
wodG.Construevero : Tantumdeflectamus obsequium • scripli Frising. lectionem.inseruimus.
oris noslri ad promissum clemenlim ipsius inenarrai (1537) .Codex-iattdalusi^norat has voces" sine prm-
bilis, quod tnodo audivimus ex Evangeiio, etc -= positione. - ,
(1554) Oeto voces sequentes suppleyimus ex ms. (1338) Sic idem codex, melius quam in vulgatis
Frisingensi , , ' ita agil. .•
(1535) Malein vulg., Quid pauci.
759 RATHERIIEPISC. VERON. OPP. PARS III. 740
maximam nobis affert, Deo gratias, securitalem..A peslibttsalbis, qui et 'dixerunt: Viri Galilmi,qritdslaiis
Salvus enim absque- dubio lalis, si lamen perseve- aspicientesin cwtiim? Hk Jesus, qtti assumpiusesl a
raverit, erit. 0 .veronullus in hacnostra plebe inve- vobisin cwlum,sic veniet,queinadmodumvidisth cutn
nirelur, qui non crederel verum esse, qnod Joannis.. euntemin cwtum(Act.i, 9-lIJ. Hicpauxillum,audilor,
in-Evangelio audit, iioc esl: Omnia per ipsum facta rqgo, adende. ln Galilaearesufgens Christus pri-"
sunt, et':shieJpso faclum est niltit (Joan. i,,5). Jnere- nium videtur, viris Galilaeis ascendens Christus'
duli enim ad caelera',dum istud unum non credunt, tantum monslralur, illis reverstirus pronfltliiui'. Ga-
fatentur {1339)temjjcstalem ab homine fieri posse, liliei vero qui stmt, fuerunl, vel efunt, nislfqm Gali-
cuin evidenlissime Psalmista prqclamet : Ignh, lceam incoluerunl,] incohiiii (1541), vel incolentes
grando, nix, gtacies, spirjtus procellarum, qtue fa- fuuiris letnporibuslerunt? Galilceavero, ul a maj'o-'
-ciuntverbumejus{Psal. CLXVIII, 8), idesiDomini.,^ 1 ribiis aecepimus, (ransriilgralio facta inlerprelatur,-
in alio psalmo de-Reo: Qiii dat nivemsicut ictnam,, r el hoc quare agnovimus?"(1542) Bis hoc factum esi,
nebulamsiculcirieremspargit.Millit enjsiallum suani imo ter acttim est snhsedendum, et quiai vetus"de
skttt bnccellas,<tiilefaciemfrigorh ejus quis sustinebil? primo, de duobus lerlio juncto dicaimis: Transmi-
(Psal. CLXvii, 16.) elc. Quomodo ergo in Deum graveruni filii Zeljedsei de pafre suo adGIfristum,
credit, qui Deum omniuni creaiorem esse 11011 cre- B Christus resurgens a sepiilcroad ipsos; ipsiilemuni-
dit? Quomodo Deo credil, qui.ipsi elamanli alque de Galilaeaad moiuem ubi conslituerat illis, eisque
dicenli surdissimum auditum apponil? Videle, videte videnlibus inde estelevatus in coelum.Jlluc eum qui~
quod ego sum solus, et non silplius Deus prwter me.. desideral setjtii, trjanseal de diabotoad ipsum; con-
Ego ,occidam,el egovivere facjam; percutiqm, el ego sfderei eum pro se mortuum ae sepultum; gaudeal
sanabqêt non est ..qui de manu mea possit eruere ejus resurreciione se "resuscitatum, ascensione iii
{Deut. xxxn, 39). Intend.at charitas vesira : contra , ccejuinevectum, s"itanieninhoefigat sumn firmis-
enim eosqui dicunt, quod homo malus, vel.diaholus siirie' desiderium.i Elaborel efgb unusquisque no-
teiripestatem faciat lapides .grandinum spargat, yi- slrum, charissiini, ut quomodo hodie Christus cum
neta atque eampos-devastei,-fuIgnra.miitat,jumenta corporenostro cffilum conscendii; ita, quomodo-
elpecora, ipsosquc homines 62înt.erficiat;, con- cunque, vale( spb 'conscendiu,' desiderio migrel,
Iraillos, inquarii,,valei quod.dieit-: Ego occtdam,et , opefalibrie illuc jiervenire nitatur. Jlirum enim di-
viriere/»cia/n.'Conlra illos vero qui-diciint,,quodipsi clu, eiiam per viiia noslra coelum3)0580111115 con-
per incanlaiiones suas ipsas lempesta.tes avertanl, scentlere, si videlicet sludeamus ea calcare: scalam
valet quod dicit: Non esl qui-de manu mea possit quippe de illis quqdammodoiiobisfacimus, si enien-
eruere (1540). Quod si Elias triennio oratione plu- 'C datione illa depririiimtis.Eievaritnosj si "fuerinl@28
-viam avertisse, oralione rursuin legilur eam, cum subtus nos; depiimunt'libs, si fuerint supra' nos.
•volull, reddidisse; ignem decoelo'super impiosirapii .Caro no*strain Christo coelum conscendit-; "sequa-
regis-minislros misisse;Samucl aeslivotempore to- tur eam desideriq auima nostra. Anima Chrisii illo
"nitrua coritra naturam mugire fecisse; plerique transferri cupit animas nostra"s, cboperemur desi-
-eliam alii sanclorum slve in Veleri, sive m Novo -derio -ejus. Detfs est qui geslal earii; oihnipotens
'Teslamento 'quaedam leguntur signa de ecelo, de misericordia viget et graiia; non diflidamus de
"terra, de mari monslrasse; non fecerunt ea ipsi, sed possibilitaie, si hon deficimus voluntaie. "Virluies
•Deus^peripsos; fecii hoe fides ipsa, de qua ipse.Do- vull tantum ioco sumpluum noT)isc'uiripoitemus.
'minus loquitur ad aposlolos ita: Si, haberelh fidem Yilia ut egeslalem morliferam famemqiie-perjie-
<skut gfanumsinapis,dkeretis huic monti, Tollele, el luani, cbnirarietatem ulique ascensus nostri per-
•millelein mam, et obedtretvobis(Malih.xvu, 19). Non noxiam, hic relinquamus: hic eliam demoranies a
potest hoe facere diabolus, non merabrum ej'usqui- festinando illic niinquam cessemus: absque -dubio
' libel male"volus.Eacit hoc per servos suos, cum ei enim ubi Christus cum carne noslra
' est, perveriie-
platuerit, Deus, et, ciun sil.summe bonus, benigne mus, si a desderando ipso niinime cessaveriihus,
• iit bonus. ' - y_Dipsius adjuvante Jclementia,qui cum Patre, elc
t. Sed i*edeamusad Ascensionis Dominicaafe- - -
• stum. CumJiwc dixhset, ait operis lanii relator . SERMO IX.
egregius, videnlibusillis elevalusest, et nubes SUSCQ* (1543) BEASCENSIONE DOMISI 11,[aL, i\.
1 eum ab oculis 1. Cum pene in omnibus ab aniiquorum sludiis
pil eorum.Cumqueinluereniurin cwlum
' eunteiriillutn, ecce duo viri asliterunt jfixta iltos 4n Patrum tam viloeiiostr^ discrepet -qualitas quam
*i ~ *~
"" .(1559)Cqnfer Agobardum episcopum Lugdunen- (1542) CodexfFrising. Bis hoc : primo .qma ter
seih",qui in libro De grandine ac tonitru vanam hanc _ aclum est, subsedendumde primo. Brevibusdicatnus:
" de.lempestalumimmissoribus opinionemnlurihus re- Transmigraveruril,elc. Locus lum in Vulg.-," lum in
jicit. Yide etiam noslri. aticloris Prasloquia Jib. i, . lioc codicevideiiir Ex
corrupius. utroque autem con-
num. 10, el ibidem nol. 32. gruentiorem leciionem quipoiest-compingat. ':><
(1540) Yulg.-,Quod elsi Elias,,et paulo post lega- ' (1545) "Hic sermo lypis daius-ab' Aclierio e -ms.
tur. ExemplumFrising. sequimur. Laudttnensi,afligendusesl anno -t)68,iit ex'nol.l54S
(1341)Yulg. male id est pro vel. patebit. , ( •- - .,'.- , i
741 . SERMONES. 742
doclriusR; in hoc quoque, fafeor, noit parum discor- A lenebris enim quod sedeamus, ipsi nobis tesles sii-
dat, quod in lalihus, ut est.ista, solemnitalibus llli mus, (1545) qui obscuratis mentis oblutibus; -ad
primiius de Evangelii traclatu sermonem cudenles, ignem nos pergere", non, ut opus fuerat, cernimus."
ad eonsideraiionem ejusdem solemnilatis audilbrurii ' Lumen vero cceli es( clafita^s Chrisli, "qiia scilieet
post animos incltabant; Jiinc demuni admdnitiun- supra aiigeli,iriffa"ilIumiiiantur'homInes sancli, ilii*
cula, quo-magis valebant, succinctim aperta iii fine atl tenendum, is(i ad desTdcrandiirii,literque adso-
prolaia, ut a malis se cohiberenl, el bene^lacitis" cialiler quandoqiie Ti*ueiiciuiii.''ûiergb ii'on illiimi--'
Deo insislereritj sollicitius eosderii, quds alidculi naitir iijuhc a"ddesiderandiimVpiiias eiirii ilhiminari
fiierant, commoneuanf,: nobis conlra in ipsis lo- pbsse tunc ad tenenduiri? Quale vero hujusmodiiii'
qtieudi primordiis observare conveniat cjuqd Psal- qttalibet soiemnitaie " gaudiunr valetliabefe, riisi oni-
niisia suadet: Pra!occttpemus,'inqinens, faciem Do- nino inane? -,-.'»
tnini in confessipne(Psal." xciv, 2) (subaudiri tit li- 3. Maxima ista sed hodie "est, fratres, feslivi(a"s;
ceal, peecatprum nostrorum) et quod aller ; Dic tu, niaxima ; sed lumen cosli considerare neque valen-
inguil, piior'iniquilales luas, ut 'juslificerh (Isgi. libu*s,neque volentihus,' nulla, riulla,inquam, nulla;'
XLiii,26): ul juslificeris', iriquam, non judiecfis. Si ._(1546)'Sit tanien cum vei';ici(eTAseensibnis Domirii
no~smelipsosenim dijudkaremus, ait Aposiolus, non B j festivitas Jiodie, niaxime"episcojwlis yocabuli quo-
uliquejudkaiemur (I Cor. ii,"5i); id est,-si nos ipsi' modo silefe sinitui*, etsi desit facundia, saltem gar-
veraciter accusaremus, iion a Dojnino damnaremiir. rTtio pauxi!luiii*perila? Sed^cujtis' est Domini Tsla,'
Yeraciter nam se "accusat, qui rion <le se aliud (licll rqgo, .fesiiviias? Christi tUique, et ek'eo' utique
quam quod egissese meniinit, et qui.de eo qudd sc Clnisti, quod Christus pro! libbis dignatus estêfflci.'
accusal, nullialii, si de se hoc ideni dicat, succeri: Dilexhii"e'riimjustitiam, e( odisfi imqutiuiem (crtnit
sei j si malum quod eonfuetuf exsecraiur, ei eriien- de eo Psalriiista). Propterea unxii le Deiis, Deus tuus'4
dare proviribus nuitur;-si repetefe ultfo vereiur; si oleoexsultcllidnh prm pitrlkipibus tuis (Psal. -xi.1,-8).
de eo saluhriter coufunditur. Kam si alilei*, voce Quam j'usliliam?'Scllicel illam, quajustum censurt
Dqminica ejus aniinae dicitur- Quatn vilis [gcta es esse, ut "ci-ealura ei, qui se breaveral, deserviret."
ileraps vias iuas (Jer. in, 36). Quod facere utiqiie Quam iniquitatem?'Qua videlicet homo serviebat
laliter ei interdicitur quqque : Ne tieres verbum ,in diahoiq, qui ad servieriuum cbndilhs fuerat'Deol
oratione lua {Eccle. xix, -17), id est, ne confessum Proplerea fgiiuriinxit eum Deus oleo Iajiiliae,id est',
iteres, ut sit iiecesse*liJjHterum confiteri illud pec- misericoriliaipsa induiteuni", qiiaelaelificaretangelos
calum. Cum enim peccasse nos graviter el reeognq- , de jrecpneiliaiione gener-ishumaiiiJ^3© * suo con-
seimus et dicimus; jicenas eliam, quas subire*>p'ro-£ Q sortio diabdlica ti*ati(ieseclusi".Et'quia"eademniise-
pler@23-'i0C deliitores sumus, insuper referimus. ricordia exJ filiis ""diaboliquidamTilii DeieTantjjer
Si eaiiim saltem metu a malis non compescimur âdopiionem futiuij qui iitique participes existererft
perpetrandis, clamari ex .obliquo \w cqmpellimus ei/qui nonpei* 'adojitionem,"sed pef haturam mfc
nobis : De ore tuq le judico, ~serve'nequatn(Litc. xix, Filius Dei; jirae pariiclpibus suis-dicitur iinctus, qlilft
22).-De corporali verosi hoc faciriius roaxime deli- caeteris ad liiensufani esl daia eadeiriSpiiitUS^siiijfeti
clo, oblata cotisecrare jnierdicimus ipsi nohis omni- jgratia, in ipso auterii 'habilat Omiiis pleiVitudq'divi-
no, nosse nos nisi dissimulainus, quod (1544) .Neor nitatis corpoi;aliler (Cbloss"n,''9J,' Id "esi plenitei*,
caesarieiisi-eonlifietureoncilio cap. 9. duni uiiqueipsiim, qubdjpronobiscorpus aSsunipsiT,
2. Quod cum ita sit, qiiid cie nobis dicere, quiil Deus adeb "totusf eplevit, ut sicut (1547) merite ejus*,
saltem possumus cogitare? Siiqculuri enim vobis iri Ra et carne Deq repleta, ex duabus el in duabus"na-
eonfessione facieinRomini praeveninius (Psat. kciy, turis nonduo sed unus sjl DohiiriusJesusChfisUis,
\), hoGest/si antequam adejus judicium veniamus verus, ul Rater el Spiritus, per omnia Delis, "curii-
narrannum", ipsi vos vefaciier accusamus, paneiri que illis non tres sed unus vivensin saecula' Deus.
vobis porrigeudum qiia licentia consecramus ? Sflibc Nisi igitur Deus cafnem nostram misericorditerin-
oion faeimus, quod loquendi exordium facimus, imo D E duissel, e.amincoeltim miniine levasset: nisi eam in
quid vobis unquam pro.debito dieimus ? De gaudendo .coelumJeyassei, haric dierh ndbis minime dedicasset.
quippe nobis non .aiiud dieere possumus, «nisiqiiod -Christi ergo est isia, fralres, solemniias, sed.non sine
Tobiajn arigelo respondisse' comperimus: Quate parlicijiibussuis; hos enim secumvexitin coelumjni-
enim, ail Ille, quale milii erit gaudium,, qui Jn lene- ,1'ifmdiclu ! etiam necdum natos in terra
bris sedeo, et lumen cwlinon video-?(Tob. v,A%) In - 4.0mnesergo festivitalum decursiones cum pro
- {4544)JIn Neocsesariensi quidem ooncilio c 9, 'nerarhun num. 10.
"sermo est de corporali- peccato ante ordinationem (1545) Construe: Qui obtutibus menlh obscut;atis
commisso: Presbyier si prmoccupatus corporali -pec- nori cernimus.;ut opus [ueral, nos pergere ad ignem.
-cato-pfovehatur-,el confessus pteritdese, -quod-ante (1546) Gonslrue: GMHIlamen liodie veraciler sit
ordinationetndeliquetit; obiata non consectel. Rathe- [eslivilas AscensiottisDomini; quomodosinilur silera
Tiusvero tjuod valef-de peccato ante ofdinalionem ..'sallem garritiopauxillum-petila vocabuli inaxinie epi-
'•commisso, multo magis valere-pulavit de commisso -scoptilis,etsi desit.[acundia? ,K 1
- posfcordinationem: acidcircoetimdemcanotiem con- (1547) Acherji ediiio tnente cujus, et infra cutnque
traclerlebs carnali culpa implicatos. alihi xetulit., , illi non tres: Cqrrecliones novissimi editbres.fjece-
' "'" c
Yide pert. i De eontemptu canonum num. 11, el Ili- pimus.
743 RATHEKH EPISC. YERON. OPP. PARS 111. . 744
Christo et parlicipibus inslitutaesinl Christi, qni vult A baplizalus [ueril, I salvus erit ( Marc. xvi, 16),
in quavis illarum partem habere, sludeat quod fecit noverinl, quia, curn sit. verissimum ulpole veritatis
et ipse facere. Sed, heu dolor! negleximus agerc ore prolatum; illis tantum est, qtiibus congruii, ve-
JMiorlatl enim cum vos fuissemus non semel (1548) rum ; Signa enim, "ait, eos qui credideiint, hwc se-
in praecedentibus feslivitales istas diebus, ut solli- quenlur: In nominemeo dwmoniaeiicient(Ibid.,\7),~
cili servareunitatemspirilusin vineulopacis (Ephes. etc Quaenimirum si quis frugaliler intellecta in se
iv, 3)^ donaremus nobis invicem, si quis adversus recogrioscil, de salvatione sua securus gaudeat: qui
aliquem haberet querelam (Coloss. ni, 15), ut Agni minime, suggero, contremiscat; et, ut (1550) cre-
Dei carnes comessuri, non in fermenlo malitiae et dere non solum in- Deum,- sed ei Deonisi studeat,
nequitice Pascha Domini, sed in azymis sinceritalis non sibi sufficere sciat. (1351) De ore tuo te
el veritatis (I Cor. v, 8) celebrasse pfobaremur. Hoc judico, serve nequam (LMC.XIX, 22), at nemalures,
ipsi qui monuimus, non eo studio quo dixiraus, feci- rogo, Christe, proferre; differ iclum, precor, mise-
nius. Ventum est ad cosnaeDominicae sacraiissimam ricors'; suspende vindictam piissime; (1552) dimille
diem, lectum est quod Aposlolus dhit: suggessimus illam et hoc anno, usque dum fodiam circa illam, et
qbservandum quod monuit, videlicet ut non in judi- mittam slercoi'a (Luc. xni, :8), succisoribus vitae,
cium corpus Domini sumeremus. Non defuerunt, B supplico, misericors dicilo meae; forlassis enim hie-
sed proh nefas ! qui de ea manu, quam truncatam liorari tua quaiidoque gratia valebo. Qui adhuc in-
optarent, buccellam sanctamperciperent: nondefuit, graliludine morlifera incorrigibilis exslo, dum non
qui defuisse quibus daret, oplaret. El heu quam le- oculos ulique conversionis lacrymis imbuo, sed
lliiferoiutrique tumebant fermenlo I Cumque ab ipso guttur menlis morliferae dilationis, 'pessimaoque in
legilimo quosdam hortaii fuissemus conlinere in dies deterioralionis criniculis slringo; in infernum
quadragesima ista concubitu, ut sacrificium Domini vivens, id non ignarus, ut mulii, sed sciens, insu-
inPascha purificati mererentur accipere, vae illis pefque nec celans, descendo. Indeque mihi: De ore
qui sumplo sacrificio ab adullerino nequiyerunt usque luo te judico, serve nequam, jeum his qui bona
sallem in octavas Domini absliiiere. His enim certi- dicunt, el pessima gerunt, non inaniter clamari for-
ficamurcongruere, quod inPsalmocanlavimussaepe: niido. Austerilatem quijipe tuaeanimadversionis aliis
quia videlicel cum postgjgl buecellam, ut in Juda, inholesco, praseniissimum te 632 uirique non ne-
introieritin eis Salanas (Joatt. xin, 27),id est, spi- scio,*et dicere, vel facere, quse ttiam considerationera
ritus immundus, sepleno sed capile (Luc. xi, 2'6), dedecenl, non horresco7 Sed quid, Domine, facio7
qui solus pef jejunium credebatur expulsus (ilfarc. Fugerein, si quovis valerem: quod quianequeo, a te,
IX, 28). Adhuc escw eorum cum essent in oreipsorum, G Augusiini veriloqui tui suasu; ad te, id esl, a jus-
ira Dei ascendil super eos (Psal. LXXVH, 50); (1549) titia ad misericordiam Juam pavens confugio. Ut
violalores tantae festiyilatis, noncultoresdumfuisse consideras itaquejindecenlia tibi,ita, Domine, con-
sinl miserrimi deprehensi.Eligant ergo quid-faciant.Si sideranecessaria, deprecor, mihi, me ab impatientia
enim desperantes sese, obduranlur, ideni utique liberans morliferai quas transgredi me lam imma-
frequentando, Judae a se ipsis laqueo strangulantur. niter tua compellit praecepta. Nisi enim ab ea cilius
Si Petri lacrymas imilantur, veniam consequuntur; eruor', perditionemaelernampraeslolor, ignarus licet
si veniam consequunlur, Chrislum in edelisuti hunc disposilionis de me, Domine, luae. Non sunt enim
affeclu, ita post effectu ipso sequunlur. Si nqutrum hominis viae illius, sed tuae poteslatis solius"; quinon
ex his duobus merenlur, fesiivilatem istam Deo e.t damuas impie, quos creasti benigne. Yos aulem,
ângelis, bon&que voluntatis, ut cantatum est, hrimi- ftalres, quod de riobis per -nos audistis, de vobis
nibus noverint esse, se vero ab illa"omnino expertes quoque metuite. Mala, quae usualiler facitis, quan-
exislere. tocius relinquiie: adinusitata vosbona, duin vacat,
5. Sed ne lenocinenlur sibi sentenliae pvolalione conferte: infernum cavete; coelum desiderio.scan-
illius Dominicae,qua dic(um esl: Qui crediderit et dite: ubi Christus' est in dextera Dei sedens, ipsius
(1548) Dies, qui feslivitates istas praeeedunt, sunt rigendum hoc loco videri posset creaere non solum
praesertim dies Quadragesimae -anni 968, in qttibus Deo, sed et in Z>e«m.YerumRatherius, ut sese expli-
sane se sUiduisseexhortari omnes ad pacem lesta- cavit sermone praecedenlinum. 4, credere in Deum
tur in Discoi-îanum. 7. Confer not. 1492in serm.2 de eo sumpsit, qtti catholice cfedit: credere aulem
de Pascha. IiLsequeniibus summam eorum, quoeex- Deo de illo accepit, quiiiorlamenth illius oblemperat;
horlando dissertterai, prolerl, uraliis quoqiie verbis 'quod sumplum videlur ex illis Ecclesiaslici c. xxxn,
fecit in scrmone septimo: unde huncquoque sermo- vers. 28: Qui.credit Deo, atiendit mandalh. Quare
nem pertinere ad annum 908 nihil dubii est. similiter serm. 2 de Quadragesima num. 41, ait:
(1549) Constrtic: Dum mherrimi ijgeprehensi ' sint Eliamsi credal in non
Deumtalium quis, non credit Deo,
[uisse violalores,non lulloresiantm [eslivilalis. ; qui prwceptaejus custodit, nec sacramentumvi-
ex Auguslino dislincllo inler vendolenet, qnod fide percepii, eic
(1B50) Celebris eslctedere
credere in Deum, el Deo. Credil Deo quicre- (1551) Conslrue: At rogo, Chrisie, ne matures pro-
dil vera-esse quae Deus revelavit. Credit autera in ferre :\De ore luo te judico, serve nequam.
Deutn, qui non solumcredil vera qua)Deus revelavil, (1552) Construe: dicilo (,supplico)miserkors suc-
sed etiam credendo amat ipsum Deum, et ea fide choribus vilmmem: Dimilte illam et hoc anno, usque
" tendil in Deum, quaeper charitalem operatur. Yide dum fodiam circa\iliam, et miilam slercora : 'orlassis
Augustinum tract, xix in Joannem el alibi. Hinc cor- enitn vatebo quandoquemeliorari gralia lua.
"^45 SERMONES. - ^6
adjutorio riixi fesiinare conlendite; insiare horam A prasslolamur. Dona nimirum, dftisiones gratiarum,
vobis aulillucconscendendi, aut deorsum ruendi, hic charismata beatiludinum omnitim. Quae sdnt vero
vero non diutius morandi sedulo cogilale, ne ex im- illa? Depromat AjjoSlblus : Charitas, inquit, Dei
proviso, quod absit, vos rapi contingat, etilluc ,per- diffusa est in cordibus noslris per Spirilum sanctum,
trahi, ubi nemo vobis valeal auxiliari. Quod a nobis qui dalus est nobis (Rom. v, 5). Sed ad quid daius
omnibusdigneturaveftere, qui inhunc mundiim pec- esl? Pignoris absque dubio lOco. Sicut enim non
catores venit salvos iacere, Jesus Christus Dominus" habemus hie manentem civitatem; ila nec securam
nosier, qui cum Palre et Spirilu sanclo vivit et re- beatiludinem. Unde autem novimus^ qnod pignoiis
gnat Deus in saeculasaeculorum, Amen. loco Spiritum sanctum acceperimus ? Dicentc vide-
SER510 X. licet Apostolo : Qui dedit nobis pignus spiritus (II
DEFESTO PENTECOSTES (1553). Cor. v, 5),ecee habebimus de pignore accepto. Quod
1. Eia quid facio,"fralres? Si taceo, reipsa, quoe hodie illud acceperimus, quomodo scimus? Hislo-
perme fuerant dispensanda, defraudo; vobis fraudis riographus dicat,0 Lucas medicus falealur : CHIH
ejusdem reus existo, et quae sitdies ista, velquania, complerenlur, inqtiil, dies Pentecosles, erani otnnes
niihi ipsi quoque abscondo. Loqui si geslio, magni- dhcipuli pariter in eodem loco {Act. u, 1). In quo
tudini rei ipsius, de qua loqui volo, ne succumuam TV j loco? Cutnque intuerenlur in cwlum euntcm illum
-formido. Sed facio quod possum: debitorem enim {praelulerat idem) ecceduo viri asliterunljuxlaillos
amplius considero nullum. Penlecostes completur-. in veslibus albis, qui et dixerunl: Viri Galitwi, quicT
-hodie, S33 fratres. Quid dixi? Quinquagesima Pas- slatis aspkientes in cwlum? Hic Jesus, gui assumplus
CIIKhodie lerminatur. Quid -inde? Dicat qui novit: esl a vobis in cwlum, sic veniel, quemctdmodumvi-
Melior esl, ail, finisoralionis quam principium (Eccle. dislis eutn euntem in ccelum. Tunc reversi sunt Je-
vn, 9). lntendat qui valet: Qui enim~\perseveraverit, rosolymam ad tnontem, qui vocatur Oliveli, qui est,
ail Dominus, usque ht finetn, hic salvus erit (Matlli. juxtaJerusalem Sabbali habens iler; @34 <" cum '""
x, 22). Feliees qui hos quiiiquaginta dies, ut colendi trohsent in cwnaculum, ascenderunl in superiora, ubi
sunt, coluerunt, ab alleluia morali nullatenus cessa- manebant Pelrus et Joannes, Jacobusêt/Andretts,
verunl, dofmientes quoqueeam miriime dimiseruut. Philippus el Thomas, Barlholomwus et, Mallhmus,
Salvi tamen tales si cupiunt esse, hodie devotionein Jacobus Alphwi ei Simoii Zelotes, et Judas Jacobi.
perseverantiae demonstrent, suggero', suag. Quinqua- Hi omnes erant perseveranles unanimiter in oratione
gesima est hodie dies a Resufreclione Domini, ahi cutn mulieribus, et Maria malre Jesu, et [ratribus
Ascensionedecima. Magnum myslerium, et inenar-. ejus (Act. i, 10). Cum igilur in eodem loco essent,
rabiledonum! Diesest hodiequinquagesima, ex quoi A / factus esl repente de cwlosonus tanquam advenkntis
in Chrislo resurreximus; decima, ex quo cum illoi spirilus vehemenlis, el reptevit lolam domum, ubi
coelosconscendimus. De quihus dico ?De illis nimi- erant sedentes, et apparuerunt illis dispertitw liuguw
rum, quibus audacter dicit Apostolus: Si consurre- tanquatn ignis, sediique super shitjulos eorum; et
xislis cutn Christo, quw sarsum sunt queerile, ubil repleli sunt omnes Spiritu sanclo, el cwperunt
loqtt
Chrhtusestin dextera Dei, id est ae.qualilale, Patrisi variis linguis, prout Spirilus sanclus dabat
eloqui
sedens; qum sursum sunt sapite, non quw super ter- illis (Act. H, 2-see/.).
ram.Mortui enim estis, peecali videlicet immunes,. 3. 0 quam hic abyssus Yeleris Teslamenli
abys-
et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. Cumi sum invocat novi I 0 quam antiquiora recentioribus
enhn Chrhlus apparuerit vila veslra, tunc et vos; concinunt! Quinquagesimo die posl occisioneni
agiii,
apparebitis cum in
ipso gloria (Coloss. ni, 1). Felices,. et maris transilum Rubri.in Sina monteMoysi deca-
qui ejusmodi sunt; infelicissimi, qui rib istorum, logus dalur. Quinqtiagesimo post Restirrectionem
collegio perpetualiter decidunt: illi enim rion cnm, Christi die Spiritus sanctus aposlolis millitur. Quin-
Christo in gloria, sed cum diabolo apparebunt in, quagesimus remissionis esl annus; dies noster
quin-
damnalione perpe(ua. quagesimus graliae est consecralus. IIIo die Deus
2. Praesumenies tamen nos adhuc de illorum so-. D J Dei Filius in monte descendit: islo sed nostro Deus
cietale existere (Nescil enim homo, ait quidam,h Palris et Filii Spirilus sanctus igneis linguis dcinon-
utrum odio an atnore dignus sil, serf omnia hi fu- slralus advenil. Utraque vero ista Trinitas -
adiinpl
turum servantur incerta [Eccle. ix, 1]), dieanuis non! vit. Pater illic Filinm Moysi destinavit; Spiriius
desperantes de nobis, quia hodie est qtiinquagesima( sanclus a Palre et Filio missus alque procelens,
dies, ex quo in Chris(o resurreximus; decima, ex: aposlolis isihic po(es(ate spoiUanca sese infudit. I;>i
quo cum' Ghrislo cffilos ascendimus. Hodie quidj tonitrua et voces, mons quoque fumaiis; hic inflam-
(1553) Inter Ratherii sermones Fulcuinus c. 241 genlerexpendentloscuravimus, uihi qnoquesprmor.es

memorat in die Pentecostes. Acherius in Elencho> cuinaliis iriediiis in publicum prodkeiu. Qnacunque
lomi II Spieilegiiopusculis Ralherii ineditisacCensetl auiem diligentia adhibiiaiiiliil lale potuil reperiri.
sermonesduos de Penteroste, eorumque exemplumi Unum laniumsennonchViivFrisjngensicodice invenire
ex ms. Lobiensi seaccepisse tradii inmonitoad Ra- Iicuil, qtiem nunc edilhrivsumus. Ilic habitus est
theriiopera. Licet vero eos se alias editurtim spo- anno 963. Yide not. 1458, in serm. l,deQuadra-
ponderii, non tamen edidit. Lobienses codices dili- gesima. . . • -
PATEOL. CXXXVI. 24
717 RATHERIl EPISC. YEROX. OPP. PARS III 748
mati linguis variis homines, apostoli utiqtie, ignis A lam pius, tam misericors, tam est facilis ad igno-
divini ardoribus aestuantes. Ad poslreraum Dominicas seendum conversis , ut noverimus eum nostram non
resurrectionis iste est quinqtiagesimus dies, qtiem odio habere, quam condidit, subslantiam, sed mali-
palriarchse omnes atque prophetse, cura a Pasclia gnitalem exsecrarr poiius nostram. Quod si ipsius
usque ad istum caeteros omnes veneralioni dehilae auxilio inimutari gesiimus; probemus et nos, cum
deputarent, istum prae omnibus celebrabanl. Mon- nobis invicem succcnsemus, non nos propierea in-
slrat hoc Tobias videntissimus ececus: monstrat hoc vicem odisse, sed inalum, quod in nobis alterutrum
Apostolusad ccelilerlii suhlimiora conductus (1554): recognoscimus, exosum habere. Converlihiles ila-
Jbam, inquilille [supple. ad] Pentecostes dietn feshim que ad invicem cum nostii sint amores, ul odia;
nostrum, qui est sanctus a sepihnanis (Act. xx, 16). Deum lanto incorivertibilius elperseverantius dili-
Bealus vero Patilus feslinasse legitur diem isltim gimus, quanto voluutalem ipsius idem esse, .ciuod
Jerosolymis celebrare, quod sciret illtim prce omni- ipsum [f., ipse, el subaudi esi], eognoscimus. Unde
bus eminere. Sanctus, inquit, a seplimanis; non in ipsius amore nulla nobis imponitur mensura; in
perfuncforie, inquain, comptita : nama Pascha noslro vero ea ponilur conditio, ut sic diligamus
usque ad Penlecoslen istam nostram sanctissimam proximos, sicut nosmetipsos, id est m praeter alia
diem non nisi septem, nisi fallor, hebdomadasinve- B quales nos existere debuissemus, lales et illos desi-
nies. Lege prophetam , et sepliformem Spiritum deremus existere. lllaec de lectione tanlum letigisse
super fiorem de radice Jesse ascendentem requie- sufficiat Evangelicji.
visse comperies (Isa. i, 1). 5. Ad solemniuilis hodiernae praeeonia converta-
4. Quis esl autem ille Spirilus, nisi qui super mur. Sicul, fraties, Caiuictim canlicorum, et Rex
Dominum in columba , super apostolos in igne dicilur regum; sic ista dies solemnitas esl solemni-
descendit? Quare vero super Dominum in columba, talum. Ad hoe eniin Christusnatusesl, ul palereiur;
snper apostolos vero in igne appaTuit? nisi quia ad hoc nioruius, 1( resurgerei; ad hoc resurrexit,
mansuelus veniens Dominus, mansuelo signo se ul carnem, quam de nobis pro nobis sumpserat, in
demonstrari voluit hominibus; apostolos vero judi- ccelum levarel;ad hoe eam illuc transiulit, ulim-
cium suum annuntiaturos missurus [subauditur yo- mortalem semperque felicem efficerel. Qnod quia
luit demonslrare], cum quo terrore judicaturus atl- nisi dono Spiritns @g@ saneti non poterat fieri
veniel. Quine judicaretur mansuetus, advenit soniui (nisi enim baplisrno regenerati novi homines effice-
©35 vehementiore dcroonstratus. Linguas vefo remur, in vetuslale manenies salvari nuilatenus
quare igneas demonslravii? nisi ut servos suos et potuissemus : baplizari vero nullo modo nisi in
charitate ferventes, et sermonc promplissimos fore C'Spirilu sancto (Matlh. m, 11) et igne poleramus;
debere monstraret : qui utiqtie (quod modo ex SpiritumsancUim nobishodiein linguis igneismisit,
Evangelio auditum esl) ea veritate depromerent, u( baplizati scilieu, et loquentes de Deo, etamore
qua dictum cognoscerenl (quid hoc vero est, fra- iliius el proximi fervenies, illo quandoque transfer-
tres?) : Dixil, inquit evangelista, Jesus discipulis reinur, quo sine | charitate transferri nullo modo
suh :Siquis diiigil me, sermoncmmeum servabil, etc. poleramiis. Si quis enim, ut ait Aposlolus, Spiritum
(Joan. xiv , 23). Qtiis linquam Iiabens igneam istud Chrhli non habet; hic non esl ejus. (Rom. vin, 9).
sopiiislica tergiversatione confundere audeal? Aper- Q,uiautem non est ejus, consequens est, ut non sil"
tum esl, aporle disseratur. Nihil medium. Aul dili- particeps regni illius, Sjiiritus -3utem possessio
gimus Dominum, attt non diligimus. Si diligimus, conjectura cum sil charilalis ipsa, (1S57)eodem di-
qtiod praecipitfacimus. Si non diligimns, quod ju- cente Apostolo, quia charilas Dei diffusa est in cor-
bet minime cuslodimus. Si diiigimus eum, a"beo dibus noslrh per'<Spirilutn sanclum, qui dalus esi
diligimur : si non, quainvis eum irrationabiliter nobis (Rom. v, 5)[; tanto cerlius de quolibel, utrtim
(1555) metuamus, diligi tamen non praesumptuose Spirilum sanclumjhabeat, valemusagnoscere quanlo
putemus. Quod possit vero fieri, minime despere- ferventiorem essei cernimus in charitale. Qui vero,
lnus (1556). Canilur enim dc eo: Misererh omninm, " ait Aposlolus, habueril subslanliam mundi, el viderit
Dominc, et nihi. odhii eorum qttm [ecisti. Nihil ve- fralrem suum nccesse haberc, el clauserit viscerasua
rins. Non odit Dominus quod in te fecit, sej odit ab eo, qnomodo charitas Dei manel in eo ? (Joan. m,
i,tiod tu ipsein tui ipsius prisjudiciumfacis; etideo 17.) Quod cum ita sit,'prebaiio ahsijue dubio cha-
(1554) Haec leciio anliquam versionem libri To- ii, pag. 715.
biae ex Grreco exhibei, quce a P. Sabatier ex codi- (1555) Auveiiiium irratianabiiiter quo sensu ex
cibus Regio et Sangermanensi edita est. At ex du- Ratherii menlesit aecipiendum, explicavimus not.
plici lextu unum Ratherius compegit. Yerbum ibom 725 in opusculum De proprio iapsu.
snmpsites cap. -i, vers. 6, ubi legitur : Ego autem (1556)Caniiur in inlroitu niissaeferiae 4 Cinerum,
solus ibam aliquoties in 'Hiernsalem dkbus [eslis ; el sumptum esl ex libro Sapiemiaec.rp. n, vers» 24
reliqua vero ex cap. 2, vers. 1, ubi habetur : In et 25.
PenlecosUn die festo noslro, qui est stmctus a septi- (1557) Construe :.CKIBauiem possessioipsa chari-
manis: quae iotidem verbis recilantur a Lucifero tatis sit conjecluro Spiritus (videlicel cum possessio
Calarilanb in libro De non parcendo in Detim de- chariialis sit siguum, quod .quis Spiritum sanclum
hnqueniibus. Yide ioinum 1 Ribliorum sacrorum liabent) eodem Apostolodicenie, etc.
lutiiiaeversionis aiuiquos ejusdem P. Sabalier parl.
743 feERMONES. - 730
ntaiis exhibitio est, ut ait Gregorius, operis; exhi- A esl dilectione], sed odio illorum, quas nolletaudire
bitio vero operis est Spiritus sancli monstratrix, ulio modo. 0 aiilem qui lales in \oliis existunt,
quem hodie in aposlolis accepimus, ut esl in psalmo uiinam iam captiese intenderent seria quam avidc
ita canlalum : Ascendetu in allutn caplivam duxit a nobis prolata iniendunl, non modo iriutiiia sed
captivitatem (Psal. LXVII,19), id est captivatam eliam noxia; et tam animarum suarum profectum,
quondam a diabolo nostram cum anima carnem ; quafn illarum inlendunt, dum conniventes uiiqtic
dedil dona Itominibus (Ephes. iv, 8) id est (1558), iilis loquimur, damnum!
charismata saneti aposlolis hodie Spirilus, qui cum 2. Sed jam nunc dicendum, quid a nohis illic
Patre et eodem Spiritu est per sceeula benedictus. Tuerit dictum. Ut ante nos saepius fuit prolatum,
Amen. duo in his duabus matronis diximus vivendi genera
SERMO XI. designata. Unum, quod ah -aclti dicitur -pay.taiv,
DEHA.RIA ET MARTHA (1559). hoe est actualc; alterum, quod a visu, vel otio
1. Reminisci utiiiam dignaremini,fratres, prajter- fecapizi-j[olio scilicet, quo quis speciando olialur], id
ita sancla)Deigenitricis Hariae soiemnitate in oris est contemplalivum vocalur. Nimirum enim nemo
nostri obsequium vestro persolvisse collegio, quo amplius videnda interius exaggerat, quam qui ab
ex evangelica leclione monsfraremus, non minus B opere amjjlius cessal. (1560) IIos atitem duos ritus
heatacDei Genilriciillud convenire, quodeiilaest vivendi cum veleres secutus duas has beaias signi-
prolalum in fine : Maria optimam parlem sibi elegit-, ficare dixissem sorores ; innuit illarum devotio vc-
quw non au[ereiur ab ea; quam ei, cui hoc vox ipsa rissimum fore, cum una saiagere, id esl studere vei
deprompsit Dominica. Cumque ex eadem evange- laborare dicta sit circa frequeits ministerium, id est
licaeserie Ieclionis vestraefiliationinosti'33facundiae, non quod tuncjjiimitus inco?.perit,sed acluandi fre-
quod ©§? poiuit, Jjrotulissel inopia; quasi nil pro- quentia in morem converlerit; scilicet u( Domino,
latum fuissel ausieri, ila ineommotos vos, proh ne- uii muitimode feceral, de stia facullalnia minislra-
fas! omnes, consideratis quorumdam vultibus rel: altera pedibus assidere Domini maiuisse^narre-
vidi. Nihil illic lacrymarum est visum, nulla suspi- lur, non illa otiosttate tamen, qua) inimica est ani-
ria, peclorum coniusio sonuit nulla. Yerissime ve- ms3, sed illa, de qua clamat per Psalmis(am Domi-
rum tunc conslilit fore, qnod Augustinum legimus nus ipse : Vacaie et videte, quoniam ecjo' sttm Detts
non semel dixisse': quia videlicet Nisi ardeat qui ( Ps. Xiv, 11); sedula vcro et hosc, ulilla in mini-
docet, accendere auditorem minime valet : simulque sfcrando,©gg| ita in audiendis, qua) de ore procede-
fllue dum consideravimus, nos non multura amari, baiU Dominico. E( revera nemo in Eecle.Sia nisi
et ob hoc vilipendi, illud verissimum perpendimus- C hsae duo agit, cum quod debel facere facit. Nullus
fore Gregorii: Di[jicileest, ut quamvis reclaptwdket hic fm*nicationis locus, adullerium procul, ehriosi-
doctor, qui non amatur, libenter audiaiur; itemque : tas longe, falsilas nusquam, et, ne in infiniium no-
Cujus vita despicitur, reslat ut et prwdicaiio con- slra procedat loCtitio, otnnis a talibus abest prorsus
temnalur. Isti atlamen nostrae querelae illud ad pro- nequitiaepleniludo. Sed unum saccularibus, alterum
phetain longe quamvis ineompatibiliter dictum vi- congruit spirilalibus: unum illis, qui sunt audiiuri:
dimus convenire : Bomus Israel noluni audire ie, i Yenite, henedic(i Patris mei, pereipile regnum,
quia nolunl audire me (Ezech. m, 7) : el illud Do- quod vobis paratum est ab origine mundi (Matth.
mini : Si sermonem me.um servaveruni, el veslrum .\\v,54),t qui esurivi, sitivi, hospes fui.infirraus, et
mrvabunt (Joan. xv, 20). Nos, eiiam ail iile, ad in carcere (in membris lamen hasc omnia meis), et
ctijus ajslimalionem non possumus aspirare, nos, similia mulia perpessus, et a vobis sum relevatus:
inquam, ait, quid sumus? nec conlra nos est murmur alterum eis, qui j"amin ipsis el eum ipsis audiertiiit
veslrum, sed cunlra Dotninum (Exod. xvi, 7, 8). apostolis: « Amen dico vohis, quod vos, qui reli-
Cum enim in innumeris, proli dolor! simus repre- quistis omnia, ei seculi estis_me, in j*pgenerationc,
hensihiles; dum non vituperat quis vesirum, quaa cum sederit Filius hominis in sedc majestalis snaj,
fuerant jure in nobis carpenda, sed carpitjure !au- -^ sedebilis et vos super sedes duodecim jiidicanies
danda; probat sehoc agere non juslitiie diIee(o \id duodecim tribus Israel (Maith. xix, 28).»
(1558) Id cst Christus ascendens in aldim dedit rium eruperant anno praocedenti, adhtic serperent^
hodie charhmala Spiritus sancii aposlolis, qui (Chri- idcirco num. 1 : Consideravimns, inquii, nos non
sius) ctim Palre el eodem Spirilu, etc multum antari, el ob hoc vilipendi; el alia deinceps
(1559) Hunc quoque sennonem a Fulcuino lauja- ejusdeni temporisindiciainspergil. Confernot.1029.
tum sub tiliilo De [estivitaie S. Marice, qui Evan- Iti autem confirmatur mullo magis ex ordine opn-
gelium fesli Asstimpiionis ejusdem Yirginis expo- sculorum, quse in seriern ebronologicam descri-
Jiit, ex ms. Lobiensi accepenu Acherius cum liiulo biinliir in ms. Frisingensi : ibi cnim hic sermo
De Maria et Mcniha, uti in Frisingensi etiam codice exhibetur posl Synodicam. quce cdita fuit in Qua-
inscribitur, ex quo illum nunc primum in lucein dragesima anni 966. Vide nol. 1429in sermonem I de
proferiimis. Hic aulem sermo Otlone I jam ad impe- Quadragesima.
rinm provecto (hunc enim Cassarisnomine designat (1560) Conslrue : C«ia antem seculus veteres,
nnm. 4) habituin fuisse anno 986post feslum Assum- dixissem has duas beaias sorores significare Iws duos
plionis B. M. noi. 1017in Itinerarium conjecimus. ritus viveildi; devotio itlarutn itinuit id verissiinmn
Quo quidem (empore cum tumultus, qui in Rathe- fore (id est esse),cum una. elc
751 RATHERHEPISC. VERON. OPP. PARS III. 752
5. Quid modo, fratrcs ? Islis laliler eonstanlibus .k iilarum exortemjme ccrnam prse omnibus ipsum ;
nullus inlra septa quatuor islorum jnvenilur muro- (quis) continere hie hortetur ab eo, qui me vexat,
ruin, qui tundere jure debeat peclus, suspirare, rivaliter quamvis, pavore? (1565) Num me enim
gemere ? Bbi ergo mei consimiles? Hic non audilur \subaudi pavore] eo healum confido fuluram, vitinm
de illis, qui taliter agunt, alia sors, conditio alia, propter hunc scilicet ahdicans nullum; licetin posna
quam possil tamen suspicare scelerosilas nostra, semper mea sit conscientia ( Shp. xvn, 10), utpote
nisi: Discedileame, maledicti, in ignem ailernum,qui rei dicit fore Scr ptura?
paratus est, non liominibus, sed diabolo et angelis 4. Et heu quam non dissimilis ego Siculo illi tali
ejas (Matth. xxv, M); scilicet vel his, qui cum eo de in sorletyranno !,'Cumenim eo, quo indignus addolor
coslis ruerunt, vel his, qui ei in lioc sDeculoasside- [id esl aggravor, ] oulcio, dehitorem me ulriusque
runl; angelus enim quasi aggeius [agchelus a Grmco fore non uesciam, sic id est ut et Dominoin men-
ayyj, prope\, id esl juxta stans dicitur, qui idem hris suis, hoc est sanctss malris Eeclesiaedebeam
utique, quod isti jam dicti felices Deo, lioe miseri flliis ministrare, lob hoc tamen a contemplando eo
illiexhibueruntdiabolo, ministrantes utique illiquod nunquam cessare, sed in lege ejus medilari die ae
queerebal, lioc esl flagitiorum acta multigena, assi- nocte (Psal. i, 2)'; et neulrum horum meprospiciam
denles jugiler, et suggesliones ejus libenlissime am- B agere, sed conlra non me solum, sed et omnes
plectenles, et opere exsequentes. Nullus talium Ma- mihi commissosj prsecipue vero magis necessarios
riam, nullus imitatus est Marlham; nullus Liam, corrumpendo, einn die nocluque (quamvis in eiim
(1661) nullus Rachelem duxituxorem, nemo talium nulla cadat passio) ad iracundiam provoeare : (1566)
unam illarum dilexit, alteram toleravit, id est amo- quid de me dicere, quid valeo cogiiare, (el ul tur-
re Dominum videndi, hona quse potuit fecit. (1562) pia subsidens [f.[ subsilens], honesla solum, prolii-
Dicat ergo qui volel, et mihi, si valel, quod Dominus bila licet, depromam) si in lege Dei, ut debilorem me
non proinisit, sperare persuadeat, hoc est ut perpe- fore non nescio, pie (non) medilor ac nocte; Catul-
trans mala, recipiat hona, et nec ut Martha Deo lum nunquam antea Iectum, Plaulum quando jam
deserviens aclualiter nee ut Maria illi assidens con- olim lego nec leclum ; musicam quando ssepe roga-
templanter, proemiumillis solis, qui unum eoruna tus expono, cum nequeam primo arilhmetico scili-
fecerinl, exspectent promissum; cum contra ille cet auxiIio;lmiIites (1567) quando eliam meos
-
proclamet: Oinnis arbor, quai non facit fruclum ad praelium oh Csesaris cogo proacepiuin; quando
bonum (Matth. vn, 19), utique unum illorum, quem iilos mitto venatum ? hic enim nullum colludiiim,
aul Maria fecil, aul Marlha, excideiur, el in ignem nulla conceditur requies; sed al^soluie beaius ille
mitlelur : el de cogitatione solum jnutili va; nobis ' J "asseritur esse, qui in lege Dominimedilatur die ae
(1565) ipse promiltat (Mich. n, 1); de otioso vero nocte. 0 sed miserrimus ego, qualiter in talibus, ei,
saltem sermone ralionem in die judicii reddiluros proh dolor! deleslabilioribus in infernumvivensde-
(Matth. xii, 36) nos dixerit <g§@ quoque. (1564) Et scendo, id esl non ignorans, quod in infernum ob lalia,
cum eircumspecta islius multitudine ambitus nullum si remola pielate judicer, absque duhiopergo! Ctim
istarum imilalorem hic inveniamprorsus; me quo- vero neque iaicos meos neque clericos satagere circa
que loquendi ul slatum, proprietalis causa, hic mu- frequens, id eslusilatum,Domini video ministerium,
tavisse non disconveniat niullum; cum, ut dixi, illa- siquidem illos opera chrislianitalis non exseqni,
runi isthic aemulalQreminvenire valeam nuilum, et islos canonicss legi usque (1568) ad miptum publi-
i
I
(1561) Liam scilicet aclivaa vitos, Racheiem con- nibus exsorlem illarum; quis horletur me continere<ib
templaiivae figuram gessisse S. Auguslinus docuit eo pavore,qui quamvisrivaliler vexalme ?
lib. xxii in Eauslum c. 52. Mariceauiem et Marthse, (1565) Consliue: Elenim num confido, me eo
nec non Rachelis et Lise figuras simul junxit S. pavore fulurum beatum, non abdicans sciticelvilium
Gregorius libr. n in Ezechielem hom. 2, num. 9 et nllum propter hunc pavoreni, iicel conscientia mea
10. Ex his fontibus Ratherius in Palrum leclione . sempersit in poena, ntpote Scriplura didt, conscien-
versalissimus, huicsermoni de Maria et Marlha Liae' ^ liam rei semper\forein pcena.
quoque et Raehelis menlionem inseruil. (1566) Constriie: Quidvaleo (et ut subsilenslurpia,
(1562) Conslrue : Dical ergo qui volet, el, si valel, depromamsolum honesta, licet prohibita) quid valeo,
persuadeat mihi sperare quod Dominusnon promisil, inquam, dicere, quid cogilare de me, si non mcdiior
hoc cst, ul perpelrans mala recipiat bona, el nec dedie ac noclein lege Dei, ut non nesciome fore (id est
serviens aclualiler Deo ul Marlha, nec assidens illi esse) debilorem; quando lego Catullnm anlea nun-
contemplanler ul Maria, exspeclent prwmium promis- quamleclum, Plaulumjamolim nec leclum; quando
sum illis solis, qui facerint unum eorum; cum contra swperogalus expono musicam, elc. Calulli codicem
ille prodamet, elc. Voronseinvenisse videlur, quem aniea non leserat,
(1565) Eral in apographo quai nobis. Ex Michese el forle etiam cbdicem Plauli.
auiem loco, cui auctor alludit, emendalionem ex- (1567) In ltinerario scripto exeunie anno'966
pressimus , ubi habetur: Vcequi cogilatis inuiile. num. 1, se Roniam profecliirum traclil, non impcria-
(1564) Conslrue: El cum multiludine ambitus li, quia imperalum esl minime, jussu;silmililes solum
{id est templi) istius circumspeclanullum hic prorsus ut mitlerem meos, ab ,eo cum mihi imperalum.
inveniamimilalorem islarum, ut non mullum discon- Conferibidem nol. 1017.
venial me quoque hic mutavissestalum loquendicausa (1568) Id est ad 'nupiias publicas. Siepius a!:bi
proprielalis; cum,ul dixi, nulltimisthic valeam inve- clericorum mulierosilaiem publicam coargnii. ,
nire imitatorem iltarum, el cemam meipsum prai om-
755 - SERMOIsES. 754
cum penitus cerno aversos; nec monaclios meos jA jus mundi nabet m nobis multa; sed tameu mortis
contemplandi Dominum amore a sseculi @4Q> acli" - nostraelempore jam nos rapere non valet, quia ejus
bus se facere alienos velle ullo modo ita tenus cer- memhra effecli sumus, in quo non hahetquidquam. »
BO, ut insuper isluni, cui aslamus, anachorelam Islud (1570)dum Paulipulaveram deceptissimus mihi
transiloria considerem non penitus abdicasse : ubi non modice suffragari, cum magis illehocdese
Marlliam, ubi soiwem ejus Mariam, ubi Liam, ubi suisque diceret similibus ; sed dum sequentia (1571)
miser haheo Rachelem, cum a me infelicissimo de legi, idem mihi conligit, quod solel ssepe contingere.
vohis omnibus requisiturus in die judicii sit Domi- J\'amcum audio gaudium esse in cozlosuper uno pec-
nus, utpole de commissis ovibus, rationem ? Ubi ille catore, quamsupra nonaginta novemjuslis(Luc. xv, 7);
poslremo in his ssdibus diaboli est supplanlalor, si absolule hoc, ut hic est positum, diceret, ad me
qtii dum unam, id est coniemplaiivam, desideral, putarem aliquid perlinere : sed dum addit pceniten-
utrasque sortilur, sie Christo minislrando transiens liam agenle quantum nigrum ad candidum, lanlum
per hona lemporalia, ut non amittat selerna? hoc altinere ad me cerno poenitentiam nunquam
5. Austera nimium hsec, atque a nobis inventa agentem, semperque pcenitenda coacervaniem mi-
cavillatoribus (1569) possent, qui nimium abun- sellum. lta el hic dumidem infert sanclissimus doc-
dant, nostris videri, nisi austeriora ex dielis ho- B tor, et dicit : Sed quid prodesl, si fide illi jungimur,
die hausissem Gregorii. Qualia vero sint et ista, et et abeo moribus disjungimur?(GUEG. ubi supra, n. 9.)
illa, ulinam sensus nostri capere atque discernere Ipse enim dicit : Non omnis qui dicil mihi: Domine,
uiilitervaluissel durilia. Ubi enim ille nostram deno- Domine, inlrabil in regnum cozlorum; sed qui facil
tans ait eohortem, cum repenle conati fuisse- voluntalemPatris mei, qui in cmlis est, ipse inlrabit
mtis docere quae magis medilalione, quam opere inregnum ccelofiim(Malth. vn, 21); a nonjurepa-
didicissemus, et hoc agere opitulatione alterius vendo me prorsus exlraneum cerno (1572).
cujuslibelgesliremus; incidimus in illum de Evan- 6. Qua? est autem volunlas Patris, nisi quod aut
gelio ipsius sermonem, ubi visa civitale Je- Marlha, autfaciebat soror ipsius Maria? Nil quippe
rusalem , referlur Dominus flevisse atque ex- nobis aliud prsecipilur, nisi ut aut minislremus Chri-
eidium illius demnuiasse: quem sic non pigel to- sto in membris ipsius, aut assideamus Christo in con-
tum percurrere, ut valens omnino perpendere, templanda volunlate ipsius. Inde aliquid si neglexi-
ulrum illi Iugendum sit necne, nobis desinat mus, suspiremus, plangamus, pectora nostra lunda-
succensere. Considerala nempe ego tola sermonis mus, pcenitentiam.agamus, frequens ministerium
ejusdem serie, dum plus eam coniemplor aloes, quam Domini aut repetamus, aut vacanles oralionibus et
mellis habere, cospi satagere, an ibi aliqua conso- G desideriis cceleslibus, a pedibus benigni Jesus nulla-
lalio inveniri valeret , quse titubantem formidine tenus divellamur, donec ad illud unum, quod solum
'
quamvis inulili, quia inconvertibilem, animum re- est necessarium, perveniamus, hoc est eumdem, qui
foveret. Quippe cum pervenissem ad illum tremen- nohis solus sufficit, Dominum. Dicis econlra (sic
dissimum locum, ubi habetur ita descriptum (GREG. enim est consuetudo dicta humana) : Licel non
lih. II in Evang. hom. 59, n. 8): < Unde curandum tanta quanta debeo faciam bona, facio aliqua; et
nohis est, et cum magnis quolidie fletibus cogitan- perfecle in Deum credens, spero quss Dominus suis
dtim, quam severus, quam liber, quam terribilis sua fldelibus prsecepil speranda. 0 ulinam hsec duo
in nobis opera requirens in die noslri exilus prin- flderem re, fratres [/"., te, fraler], hahere! Certus
ceps mundi hujus veniel (Joan. xiv, 50), si eliam ad profeclo de lua essem salute, videlieel ul In Deum
Dominum carne morienlem venit, et in illo suum perfecle crederes, et illa tanlummodo, quceprsecepit
aliquid quaasivit, in quo invenire nil potuit. Quid speranda, sperares. Dicil vero Psalmisla : Spera in
ilaque nos miseri dicturi, quid acluri sumus, qui Domino(Psal. xxxvi, 3). Respondes, spero. Eac bo-
innumera mala commisimus ? Quid requirenti ad- nilatem (Ibid.), sed dicit ille. Si ergo speras in Do-
versario, et multa sua in nobis invenienti opera mino, suggero : Fac bonitalem, el non inaniter spe-
dicemus, nisi solum quod nobis est certum refugium **ras, promitlo. Dicente enim Jacobo : Quid prodest,
el solida spes, quia unum cum iilo facti sumus, in fralres, si fidem quis liabeat, opera vero non habeal ?'
uno princeps hujus mundi et suum aliquid requisi- Nunquid poterit soia fides salvare eum? (Jac. n, 14.)
vii, et invenire minime potuit ? quoniam solus esl in- Una sola audiri isla polest sententia. Si perfecle
ter mortuosliber (Psff/.L\xxvn,5).Elapeccali @i|1 credis in Deum, et aliud non speras, quam quod ille
jam servitio veraci liherlate solvimur, quia ei, quii te sperare praecepil, videlicet si opera habes bona;
vere est Iiber, unimur. Constat enim, nec uegares consequenter de remuneratione, si ila tamen perse-
possumus, sed veraciler fatendum quia princeps liu-- veraveris, non @&2 est tibi opus dubitsre perpelua.
(1569) Eos cavillatores respicit, quorum mora- docuit.
siores et calumniosas in se accusatiories descripsit (1571) Sequentia, id est illa, quse S. Gregorius
in Qualitalis conjeciura paulo anle lucuhrala, nimi- statim post recitatum locum subjicil, et ab auctore
rum ineunle anno 966. posl pauca subduntur : Sed quid prodest, etc.
(1570) Istud Pauli, scilicet dietum a Paulo apo- (1572) Conslrue : Cernome prorsus extranem:' a
MoioRom. xn, i, 5; et I Cor. xn, 13 ; et Ephes. iv, non pavendo jure ; id est jure niihi limendum'e,jbe~
16, ubi nos omues Chrisli capitis membra esse: perspicio.
7b3 RATHERII EPISC. YERON. OPP. PARSHI — SERMONES. 75S
(Jsse suut auiem hona opera, nisi illa quseex charilate A voiuntate aberant, odio surdescebant, dum iis quse
procedunl: quam solam si non habes, nec in fide, dicebantur conseplire nolebant. Quod elsi admi-
dico.libi, confidas; nec quod suis promisil Dominus randa, Q43 amplectenda, et glorificanda est pa-
iidelibus, speres. Fides enim si non liabeat opem, tientiae longanimitas Dei, tremenda lamen propter
morlua esl in semetipsa(Jac. n, 17); et: Spes non con- illud, quod de ea dicil Apostolus, nec irritanda, nec
(undit, qum charilas Dei diffusa est in cordibus no- ad iracundiam provocanda, roganda vero et impor-
stris per Spiritum sanclum, qui daius esl nobis (Rom. lunissime supplicanda : ex se namque metilur Do-
v, 5). Si ergo cliaritalem in corde non.habes, spem mini iram, qui poslquam eum gravissime offendit,
inuiiliier habes. Si Spiritum sanctum non habes, ul nos miseri ssepe, timet ad illum laudandum ac-
Christi non es; dicitur enim : Si quis Spiritum eedere : procul dubio enim ita el ipse dedignarelur
Christi non habet, hic non est ejus (Rom. vm, 9). ab eo, qui eum dehonestasset, eadem hora latidari.
Quam vero habet erga Dominum sallem minc lein- Sed non faciendum suadet qui dicit: Si ascenderit
poris quilibet chariiatem, cum ne dicam diligere, svper te spiritus polestatem habenlis (Eccle. x, 4), id
saltem llmere eum nullatenus probetuv, dum eo pra- est ille Dei [supple spiriltis malus], qui Saulem ve-
senle non iimet adullerium (ut Jioc solum ex innu^ xabat (I Reg. XVIII,10), praevalescente videliceftibi
meris proferani) perpelrare? Si enim prsesentem B ipsius usque ad morliferum consensum callidissima
eum non credit, quomodo in eum nedum dicam per- suggesiione; locum tnum ne dhniseris (Eccle. x, 4);
fecte, saltem aliquantulum credit? Si auiem hoc cre- id est illum staltim bonilatis, in quo tunc eras,
dit, nonne Domino perspicue rehellis existil, in cu- qnando in facinus illud, quod iile libi suggessit, de-
jus conspeclu perpeirare lam fosda miser et sui in- cideras; nereliuquas, suhjungens causam, quia cu-
teremptor ipsius prscsumit? Quid ad hoc nostrum ratio, inqnit, id esl posnitentia -vel Bei clementia,
aliquis dicil? Perit, dico, peril; ad ejus illico mise- cessare faciet delicta (Ibid.). Unde et egregie Attgu-
ricordiam vere poenilendo uisi forte confugit. Re- slinus, ut Auguslinus, omnia, ait, quse timenlur ra*
centiora enim citius quam vetustiora vulnera usus tionabililer declinantur. Deus aulem solus ila timen-
doeet curari,'quod innuere scilicet probat qui dicit: dus est, ul ab ipso ad ipsum confugiatur. Ex infaii-
Sol non occidat super iracundiam vestram (Ephes. iv, lissimo vero Bominum metitur, qui putat eum adeo
26). Mea forle hase quis dicat exisiere? Qua?Jacob pium, ul non curet quantum a quovis laedalur, sed
dicit el Paulus, sunl, charissimi, mea? absque satisfactione debila non soluni veniam, sed
7. Sed ne forte ad desperationem me vos dicaiis etiam prsemia immerilis largiatur. Si enim ita esset,
velle compellere, fateor quod non solum Martham, amatorem mali Dorainum existere opinari liomo,
sed etiam quse oplimam elegit parteni, si vultis, el ^ falso licet, valeret. At justuni injustitiam diligera
ouandocunque vultis, imilari valetis cum adjutorio non sequilur posse.
Dei Mariam. Hla enim qualis fuerit antea, sapiiis, si 8. Consiliarium sed ad hoc habemus perulilem its;
tamen sapienda cognoscitis : qualis vero post Dei dicentem : De propiliato peccato noli esse sine metu :
misericordiam facta sit, aghoscere, si libet, valetis; et ne adjicias peccalum supra peccalum dicens: Mise-
neqve de \obis id quoque lieri posse desperare quo- ricordia Dei magiia est, mulliludinis peccatorum meo-
modocunque debetis. Fac itaque, dico, quod fecit, rum miserebitur : misericordia enim el ira ab illo cito
et spera quod meruil. Oh! quam vero nullum lalium proxhnant, el in 'peccaloresrespicit ira illius (Eccii.
usquani putarem (1573), desperatissimus genlium v, 5-7). Itemque : Da misericordiamjuslo, el ne sus-
me ipsum considerans, esse, si non promissum le- cipias peccatorem; quoniam et AWssimusodio habel
iierem : Ecce ego vobiscumsum omnibus diebus usque peccatores, et mistrtus est pwnitentibns, el peccatorh
tid con&ummaiionemsmculi (Mallh, xxvm, 20)! In bus reddet vindictam, custodiens eos in die vindictts
quibus enim est nobiseum, nisi in iis, quos de suis (Eccli. xtl, 3,1). Rursumque : Benefac humili,'et non
habel nobiscum? Si non est enim mecum pro mea dederis impio; prohibc panes illi dari, ne in ipsis po-
rnalignitate, est mecum pro illius qui niecum est tentior te sil; nam duplicia mata invenies in omnibus
bonitate. Sic enim promisil dicendo : Ubi duo vcl * bonis, quoniam el Altissimv.sodio habet peccalores,et
{res congregati fuerinl in nomine meo, ibi sum in me- impih reddel vindklam (Ibid., 6, 7). 0 quatu ergo
dio eorum (Matth. xvm, 20). Quod ulinam ei diabo- sine metu peccalor debet existere (1574), si iia GSI,
Ius -non potuisset de suis nobiscum versantibus di- @&& vel ad modicum nulius,.nedum noslri consi-
cere; profecto enim niilli noslrum probaretur Domi- milisullus! Sapientiae sed parliculariter libro, qtii
num dixisse : Propierea vos non audiris, quia ex Deo hoc cantat ipse, videndum ei, si possit aIiquid,.quod
son eslis (Joan. vni, 47): el ulique illi neque surdi, non sit credendum, inesse : Ipsa veroesi Sapienlia,
neque absenles erant, quibus hoc dicebatur; sed quoemE\angeliodicil:ifyosH!n2)e!?7as(Joa».xrv,6);
(1573} Consirue : Verum ego stultissimus gentium possil inesse qliqidd, quod credenduin non sit. Ipsa
considerans meipsum, oh! quam putarem nullwn la- vero esl Sapienlia,\qua; dicit in Evangelio : Ego suni
lium esse usquam, si non tenerem promissum, etc. veritas; cumque concessumfueril nonposse inesse e;
(1574) Construe : Si ita est, oh! quam ergo nuilus Hbroaliquid, quod credendum non sit, inferat, quid
peccator, heium ullus nostri consiniilis, velad modi- potest conlraire vleritati tanta?.. Dicat vero quilibel,
{um debetexislere sine metu! Scd particularher vi- utritm exhljre possit aliqitid titivatHliusdiclu,'
ei, sit ({brqSajnentiai, qui ipse kcc cantat.
d.O!}du,ni
757 APPENDIX AD RATHERII OPERA. 758
cumque fuerit concessum non posse, inferat quid A potenlis, el ponas scandalum in aquitale tua (Ecdv
'
polest verilati conlraire tantoe.Diclu vero mirabilius vn, 6).
aliquid utrum possit exislere, dicat quilibet. Nam 9. Yerum his alio reservalis, dicendum quodjarri
cum jam publice nobis resullet omnium pene.(1575) diximus, leclionem ulique hanc hodie ideo lectam,
contradictio vcstrum; non desunt lamen ex vohis quia quod Maria hoectunc temporis faciebal, quando
qui dicant : Quare talia el talia fieri consentit epi- pedibus Domini assidebat, aequivoca ejus Mater Do-
scopus? Ad quod responsum reddere non immora- mini a die ortus suilacere coeperat, optimam utique
mur. Prsecipienle in persona Timolhei Aposlolo no- parlem eligens; id esl, quod oplimum In exisienti-
bis atque dieenle : Argue, id est reprehende; ob- bus est, utique DoininiHn visceraliin desiderans,
secra, hoc est in amore Dei contestare et roga; in- quem quia prae omnibus dilexit, in tanlum prae om-
trepa (II Tim. iv, 2), id est etiam conviciis, ex- nibus eo perfrui meruit, ut eum prius menle, poslea
communicalionibus, verherihus, si compelit, quoque, et menle gestaret et venlre. Quaepars scilicet neque
non negleela.vero charilate commissos fatiga. Dum ab ea est unquam ablala, nuque in aelernum aufere-
(1576) reprehensio jure reprehendendorum nostro tur ah illa; qtiandoquidem virgo fuit ante partum,
nil facta proliciat ore, et obsecralio nec nostri, nec virgo in parlu, virgo mansit post parlum. Qusenobis
Dei respeclu quidquam obtineat; ad increpationem B piissimis suis precibus placatum suum dignetur efFi-
si fuerit ventum, poenitebit, sero licet, alicui jure cere Filium, Dominum nostrum Jesum Chrislum,
fatemur utilimum se dicentis olim non altendisse qui cum Palre et Spiritu Sariclo vivit et regnal iu
consilium : Noli quasrerefieri judex, nisi valeas vir- sasculasseeulorum. Amen
tule irrumpere iniquilates, ne forle exlimescasfaciem
(1575) Hneeconlradictio contra Ralherium elucet - Noti 'quosrere,etc. Quibus indicare voluit causam,
ex libris Qualitatis conjectvsa, et Itinerario hoc eo- cur nec cenviciis,id est acrioribus reprekensioiiibiis,
dem tempore seriptis. peecaiores coercueril, nec excommunicaliunibus(ut
(1576) Conslrue : Dum reprehensiojure reprehen- ait. in opusculo De clericis rebellibus nuni. 2) hos
dendorum facla ore noslro nil proftciat, et obsecralio multarit, nec famulos verberibus affecerit, ut in
nec respectu nostri ?,ec respeclu Dei oblineat quid- Quaiitatis conjectura iradilur num. 2, quia~nimiiuin
quam; si venlum fnerit ad increpalionem,pcenitebit, ex- polenium patrociniis, qui eos tulabanlur, nil fru-
sero licel, se oliai non allendisseconsitiumalicui, jure clus sperabal.
falemur, ulilimum; consilium, inquam, dicenlis :
AB RATHERH" OPERA
ADMONETIO IN DOO SEQUENTIA DOCUMENTA.
S4564® I- Duo apocrypha documenla ad Ralherium pertinentia in hac Appendieeprimum profe-

renda stmt. Unum:est sententia, seu potius Notitia sententiseRodoaldi patriarchse Aquileiensispro exem-
ptione rerum capiluli calhedralis Veronensis a poleslate episcopi, quam ex arcliivo laudali capiluli educlam,
annol754 lypis dedimus Veronaein opere, cui lilulus : Confermadella falsiia dijredocumenti publicali neiV
Vghellia favore del capitolodi Verona pag. 101 et seqq. Alterum est ejusdem senientia! compendium, quod
ab Ughelliovulgalum fuerat lom. V Italiaesacrsein episcopis Veronensibns col. 737. Et si htijus posterioris
documentiimposluram deteximus in lihro Deprivilegiis el exemptionecapituli cathedralis Veronensisimpress j
Venetiis an. 1755, et luculenlius confirmavimusin epislola quinta memorati operis Italiee inscripli Confer-
ma; allerius vero falsitalem in eadem epistola quinta fuse denionstravimus; eum tamen eadem documenia
in Ralherianorum operum edilione omitti nequeant, et in hac Appendiceopporlunum iocum habeant; po-
liores criiicas notas, quibus eorum falsitas potissimum declarelur, hrevius, quoad fieri possit,' in hac A.d-
monitione indicare sufficiet. De senlentia ipsa, seu Notitia ipsius sentenlise patriarchoe Rodoaldi in primis
dicendum est.
II. In hacnotaa ckronicaainvicem pugnanl. Anno 968 sola indictio xi convenit : coeteraeomnes ab eo-
dem discordanf. Etenim mense Maio anni ejusdem non secundus, sed terlius Joannis X.IIIsummi ponii-
ficis annus decurrebat ; nec annus nonus, sed septimus imperii Oltonis I, nec terlius regni Ottonis iilii,
sed imperii ejusdem primus ; nec lunae aetas, quoe in similibus documentis non solebat designari, pridie
Idus Maii erat vigesima tertia, sed duodecima. Mulio-autemmagis in anno repugnat tempus, quodin ipsa
Notitia enunliatur. Res enim gesta traditur statim post synotlumRavennatem. Ilaec auiem synodus habila
est medio Aprili anni 967. Igitur Rodoaldi judicium, si illico post eamdem synodum Maio mense calebra-
tum fuisset, in annuni 967 reierendum esset, non vero in annum 968. Adde quod instanle Paschate anni
S68, quocRailieriusApologeiicumscripsit, apostolicse liltera: aliatae fuerant, quibus sub anathematis pccna
AjPPENDIXAD RATIJERIIOPERA.. 730
pracipiekalnr, ne ille, seu aiius quispiam ejus successor in res et bona panonicorum calhedralis eeclesite.
sese inlromilterel, ul in eodem Apotogeticon. 7 traditur. Post editam in hoc supremo tribunali senten-
tiam antePascba, quod anno 968 incidit in diem 19 Aprilis, Rodoaldi patriarchse, judicis ulique inferioris,
seniemise eadem super re nullus palebal locus mense Maio anni ejusdeml
III. Neque vero quispiam existimet, errcre aliquo amanuensis scriptumi fuisse annum 968 pro anno 967;
cui Rodoaldi senienliam affigendamstatim posl synodum Ravennatem ipsa Notiiia docet. Quamvis enim
annus 967 cum ejusdem Nolitiaecontextu videatur conciliari; cum caeleris tamen chronologicis notis, et
cum historia reriim .gestarum Rallierii, quse ex ejus operibus cerlo elicilur, omnino pugnat. Enimvero
anno 967 mense Maio non congruit indiclio, quae esse deberet decima-; iion annus imperii Ollonis I, qni-
crai sexttis ; non annus filii ejus Oltorjis, qui eo mense nondum eveclus ad imperium, annum regni sexlum
agehat, non tertium ; non selas lunae, qtiaepridie Idus Maii eral prima, nin vigesima lerlia. Unus, vel alter
error amanucnsis oscitantia in quibusdam legilimis documentis aliquando detegitur; tot autem errorum
congeries librario tribui nequit, sed impostori, qui documenlum multo post compingens, annos recle com-
pnlare, et tot chronicas nolas a suo sevo remotas conciliare nequivit, quab probe scinnt notarii quicunque.
etiam minus perili, dum aclum sui temporis seribunt.
IV. Mullo autem evidentitisRaiherii operibus ipsa Nolitise historia repugnat. Haec enim praefert, in Ra-
vennali concilio imperatorem audita canonicorum legatione praeeepisse Ratherio S&^-Q&g episcopo, ne-
ullo modo fese in eorum res et possessionesintromilleret;- Rodoaldo autem palriarchae mandasse, ul Ra-.
vemia Yeronam proficiscens, causam inlerepiscopumet canonicos statim cognosceret. Addilur Rodoaldum-
illico Yeronaeconvocatis episcopoatque eanonicis, inspeclis documenlisj quae canonici produxerunt, con-
tra Ralherium lulisse sententiam, cui episcopus ita assensus tradilur, ut sese anathemati subjeeerit, si
quid contra.tentasset. « Ad hsec conticuil episcopus, et silens inde permansit, eldixil: Qui aliier egerit,
analhema sit.» In Ralherii vero operibus nullum aliud imperatoris praeceptum Ravennse edilum declara-
tur nisiifc lollendu mulierositaie, quod utRalherius exsequerelur, statimlpost Ravennas eoncilium Yeronae
synodum dioecesanamcoegit, in qua presbyteris etdiaconis idem mandatum publicavit. « Celebrata,uiiquh>
in episi. xn ad Ambrosium num. 1, « mediante Aprili universali synodo Ravennae, reversus convocavi ex.
orimibus nostraedioeccsisplebibus presbylcros et diaconos, relaturus exlpraecepto serenissimi imperatoris
quae inibi constituta sunt. i>Prssceptum aulem imperaloris respexisse exsecutionem decreti de mulierosi-
lale dimiltenda, non solum manifestant, quse ibidem subjicit, sed illa etiam Discordiosnum. 6, ubi de lau-
dala dioecesanasynodo loquens ait: i Illud me maxime nuper commovit,| quoniam quidem, cum de dimil-
tenda mulierosilale Auguslalis intonuisset adversus illos (clericos) volunlas, omnium pene excusatio exsli-
tit, non posse propler inopiam hoc ullo modo fieri ; poluisse vero utcunque, si slipendiuni dehilum ex re-.
kus h.ibtiissenl ecclesise. J Duo hic notanda. I. Imperatoris mandatum non circa res, el possessiones cano-
nicorum, sed circa mulierositatem fuisse versalum ; II. hac de causa stalim post Ravennas concilium a.
Katherio celehratam synodum dicecesanam, non vero a Rodoaldo patriarcha convocatos episcopum el ca-.
nonicos, ut de rehus et bonis capituli cognosceret ac judicaret.
V. Porro Ratherins inlelligens causam a pluribus clericis allalam, oh quam mulierositatem se non posse
deserere venditabant, fuisse inopiam, qua ob minus aequam bonorum ac redditiium ecclesiaslicorum di-
stribiitionem alfliclabantur ; ut omnem excusationem ipsis adimeret, sequiorem eorumdem reddituum
divisionem instituendam perscntiens. «Httjus rei gratia, » additin eadem Discordia loco laudato : « Yolui ag-
noscere omnia, qtiae sive ab anlecessoribus meis concessa, sive a Deum timentibus virfe sunteis collala. »
Itaque falsum agnoscimus, quod in supposilitia sententiaeRcdoaldi Notilia traditur, imperatorem in concilio
Ravennate, el ipsum palriarcham slaiim posl idem concilium inlerdixisse, ne Ralherius in bona canoni-
corum sese*ullo modo inlromitteret, et liuic palriarchse judicio episeopumpraebuisse consensum, alque
analbemate idem judicium conftrmasse; quin polius IIQClempore idein episcopus, ut imperialis man-
dali de mulierosilale tollenda exsecutionem promoveret, inopise impedimentum , quod opponebalur^
sublaturus, in dioecesana synodo cum canonicis egil, ul oequiorem eorumdem bonorum dislribulionem
induceret. - ]
YI. Huic vero distributioni iidem canonici toto nisu restilerc. « Hoc lam fortiter recusaverunt, s suhdit-
loco cilalo Ralherius,-» ut mori se anlea malle proferrcni, quam hoc faclum viderenl. t Quid ad haecepi-
scopus ? « Monstravi illis, >»inquit eodem in opere num. 7 i auctorilalem canonum, i qua scilieet hsec bo-
iiorum ecclesiasticorum dispositio episcoporum poleslaii alque judicio subjicilur : illi contra consuetudinem
usitalam. Si imperiale interdiclum, et palriarchse sentenlia proecessissenl ; haec potissimum a canonicis.
opponendas fuerant. Tum Ralherius : « Mandavieis adjnrando per fidelitalem, quam mihi uon semel jura-
verant, ut si aliquam aulhenlicam rationem iiide haberent, non mihi celarenl, ne-cuni in sy.no"dum veni-
remus, verecundiam mihi facerenl, si me injustum exigere aliquid prohavissent. t Hrec est illa synodus-
congieganda, quam Ratberius cum imperaloris prsesentia duobus in locis conjungit: tunc sciiicel congre-
ganda, cum iinperialis proesenti;» occasione Yernnae, pairiarcha Rodoaldus et caeteri comprovinciales
episcopi ibidem convenire debebanl, uli oslendimns ad hunc locum Discordiai in nol. In hac autem
synodo id negotii proponere medilabalur Rallierius, el aequiorem eorumdem bonornm distribulionem,
quam inslituendam puiabat, a patriarcha el episcopis confnniandam confidebal, nisi canonici aliquam
authenticam ralionem, id esl docttmenla seu priviiegia legitima, inde haberent, quae id impedirent : eaque.
proplerea ne sibi nunc ooculerent petiit, ne in provinciali synodo verecundiam sibi facerent, si aulhenlicis
«iocumentisalque ralionibus se injusium aliquid exigereprobavisseni.Qui autem in hoc cum canonicis tra- *
ctatu habito aliqtianto posl Ravennas concilium, id esl mense circiter Junio vel Julio anni 967, nullam
aulhenlicamralionemei ©&@-6S© seqmm''1bonorum capitularium divisioni indttcendaecontrariam nove-
ral, sperahalque fore ut nilul inde obsislenle, in concilio provinciali congregando eadem divisio a pairiareha
ei episcopis comprovineialibus confirmarelur ; nonne ignorabat proeul dubio patriarchaesentenliam et inter-
(iiclum, quod ex pluribus authenticis documentis Maio inense edilum praefertur? Hoc sane si prseessisset,
^t si huic Ratherius proebuisset assensum ; qui fieri poieral, ul tam cilo ejus oblilus, eidem palriarchse ei
caileris episcopis proponendum creilerei, quod ille inierdixisset, et confirmalionem sperarel ? Hoecomnia,
qnse baclenus animadverliniiis, palam profecto faciunt sequentem Nolitiam, quae Rodoaldi sentenliam
mensis Maii exhibct, nec convenire anno 967 necanno 968 ae propterea hanc senlentiam esse omninoficii-
liam. Confer, si libet, epistolam inilio memoratam, ubi alia proetereacorigessimus, quibus eadem impostura
liiciileiilius demonslratur, ac tenipus deiexisse videmur, quo compacta fuit.
VII. Compendium porro ejusdem seiilenliae,seu Notiiiie ab'Ughellio productum.mullo evidentins suppo-
fiitionem et falsitatem manifcsial. Nam proeierquain quoJ cosdein fere iinposiuroecharacteres coutiitet, quos
7CI NOTJTIA SENTENTLE SUPPOSmTLE ETC. 762
in eadem Notitia explicavimus ; alia quoedam addit praeter ipsius Notitise fidem, quse"imposturam impo-
slurae additam pnlefaeiunt. In eo enim tradilur Rodoaldi sententia hahila jubente Joanne ponlifice, ac produ-
cta fuisse a canonicis innumerabilia fere privitegia..... a pontificibus et imperatoribus obtenta : cum
in Notilia mandatum imperaloris, non autem pontificis enuntietur, et unicum imperiale privilegium,
nullum ponlificium laudetur. Polior aulem imposlura in eo sita esl, qtiod non tam bonorum capitularium,
dequibus taniumjn Notitia agitur, sed personarum etiam exemptio el immunilas asseratur, ac si conlro-
versia inter episcopum et canonicos non minus de bonorum, quam de personarum immunitate excitata ac
definita fuerit. Ex coliaiione Noiitiae,et compendii ejusdem agnoscitur, verba res et possessiones,quse sunt
in Notilia, ab auclore compendii mutata fuisse in bonaet personas ; quaemanifesta fraus ejusdem compendii
imposluram agsravat. Vide alia plura, quse in hocce compendium animadverlimus in libro De privilegiis et
exemplione capituli calhedralis Veronensis, pag. 77. Hsec autem pauca indicia hoc loco .satis^superque esse
videntur.
NOTITIA
$ententia supposititice Rodoaldi patriarchw Aquileiensis contra Ratherium pro canonicis

feronensibus.
' ' - (Ex veluslo exemplo archivi capitularis Yeronensis.
Anno Dominicseincarnationis 968, domni quoque A iriita el inanis et vacua esset, prsecepit domno Ro-
Joannis sanctaeRomanseEeclesise,et universalis papse doaldo sanclse Aquileiensis Ecclesise reverentissimo
prsesitlalus ejus secundo anno , el imperii domni palriarchse, ut Ravenna rcdiens,~tandiu moraretur
Othonis piissimi imperatoris Augusti nono, regni Yeronae, donee diligenter investigare posset,- quam
quoque domni Olhonis filii ejus tertio, pridie Idi- reclitudinem frequeiiier diclus episcopus, aut quam
bus Maii, luna vigesima tertia, indictione undccima. crebro nominati canonici in eadem haberenl re et
Istiusmodi paginsedescriptio exposita fuisse vera possessione.
credatur, nullique ambigendum, qui [/. quin] dom- ' Cum autem venisset domnus patriarcha, et rese-
num Ratherium prudentissimum Veronoeurbis epi- disset ad monaslerium sancte Mariae ad Organum
scopum causalionis querelam proposuisset adversus voeilatum ; illico, ut sibi fuerat imperatum, convo-
eeclesise suae canonicos, dicens, qnod ila sibi ca- catis eumdem episcopum ejusque canonicos ait:
uonica auctoritate compelerel, prsediorum redditus Yos canonici, si aliquas -habetis @®S5 firmilalis
a fidelibus et Deum timenlibus delegatos bominibus chartulas, aut ullas teslamenti paginas, aut regum
disponere , quemadmodum sui episcopatus". res proecepla de veslris rebus el possessionibus, quas
disponere, et ordinare videbatur. Cui econlra prae- dicitis habere, osiendile coram nobis, el coram ve-
nominati canonici, concordes et unanimes facti, slro episcopo aliisque hic residenlihus, quibus rei
respondentes dixerunt: Jam, bone et pie paslor, veritatem discernere valeamus. Tunc Ambrosius
dueenlorum spalia annorum transacta plenissime archipreshyter, et Petrus archidiaconus, Joannes
fore videntur, ex quo nullus de veslris antecesso- eliam elPeirus diaconi cum aliquanlis ex majoribus
ribususque in hodiernum diem se quandoque hac g el minoribus canonicis stalim surgenles econsessu,
de causa iniromisit, sicut vos facere videmini. Quid- ostenderunl eorum testameniorum paginas," el re-
quid eniin nostri praedecessores per mercedem do- gum prsecepta, et dixerunt: Hae, senior, sunt tesla-
mnorum regum et imperalorum quieto lenuerunt mentornm.paginae,per quas res et possessiones nobis
ordine, suh omnes veslros antecessores, qui in hac collatas defendimus. Praeceptum esl, ut bse in con-
urhe fuerunt episcopi, hoc idem et nos moderno sedentium et circumslantium legerentttr auditu : et
lenere cupimus tempore per mercedem istius sere- inter legendum primo leclus fuit judicatus piae re-
nissimi imperatoris. DUin vero haec altercatio sic cordalionis Petri clerici, dehinc Giselherli, judica-
inter utrasque dilataretur partes : ecce legalionis lus quoque Notkerii et Billongi episcoporum, Quae
preco doinni imperaloris et domni papse Joannis scripla pari el manifesla Tatione testantur, ui si
niissse per @@4 unhersum regnum vociferans, ut ullus aliquando Veronensis episcopus de ordinatione
cuncli episcopi Ravennam ad sanclam synodum et provisione archipresbyteri et archidiaconi et sa-
concelehrandam festinarent, sicut dudum illis indi- cerdolum et diaconorum potestale res et possessio-
clum fueral. Ravennam igilur cum praefalus episco- nes eorum removere conaretur, slatim devenirent
pus feslinare videretur, praedicii canonici suam, ad in polestatem et ordinationem parenlum eorum, qui-
mercedem domni imperatoris, confestim destinantes cunque inyeniri potuerint, eljudicem habeant Deum,
Iegationem, illius per internuniios humiliter iniplo- et analhema maranala. Leclum insuperfuit praece-
raverunl clementiam, nl si idem domnus episcopus ptum domni Ludovici piissimi imperatoris Augusti,
in sancta synodo de illorum canonica inler Csetera in quo praecipitur, quod nullus episcopus, nullaque
aliercari vellei, nequaquam ei assensus tribuerelur: „ alia magna vel parva persona se intromittere prse-
sed sub suasdefensionis tutela res illorum et posses- ^ sumat de eadem re, et possessione ahsque illorum
siones teneret, sicut omnes sui fecerunt prsedeees- concilio et consensu. Lecla etiam Raloldi de saepius
s_ores.Quorum deprecaiio, quia justa et rationa- nominata re et possessione QQQ concessio fuit. Ubi
bilis sibi esse videbatur, prsecepil eidem episcopo, ostensse sunt et alioe paginse, quibus, si legereulur,
ut nullomodo de prsadictorum canonicorum se intro- non sufficeretdies.
mitleret rebus et possessionibus, ut pacifice viven- Yidens autem domnus patriarcha, quia secundum
tes liceret eis Deum sanctosque illius pro se et pro paginarum tradilionem nullo niodo rerum possessio
suoruni regnorum slatu exorarc. Et ne amplius ab canonicis concessa ad episcopi pertineret judicium,
eodem, vel a"b ullo quolibet Yeronensi episcopo prajcepit eidem episcopo Ralherio ex parte Dei om-
aJiqua quandoque de ssepe nominata possessione ' - uipoieiiiis, ui amplius de illorum possessionihus,
uromoveri posset alicrcatio; et si promoveielur, illts a fidelibus hominibus concessis, se non inlro-,.
783 APPEXDIX AD RATHERII OPER.i , 7£4
mitteret. Ad hoc conticuit episcopus, et silens A
Inde permansit; el dixil: Qui aliter egerii, ana- Compendium ejusdemsupposititicesenientice
thema sit.
Hsecsunt nomina elerieorum seilicel e! laicoriim, Anno 968, ii Maiiin monasterio sanelseMarisede
qui huic inlerfueruni aliercationi, in quoium auri- OrganojubeiUe Joanneponiifice, indicl. xi, et Otbo-
b'is scripturaruin paginse Ieclse foerunt. Penzo ar- ne imperatore ann. 7, Rodoaldtis Aquileiensis pa-
chidiaconus, Petrus preshyier, Rozo subdiaconus, triarcha, audilis Ambrosio arohipresbylero, Peiro
Giso clericus, Erizo, Peredeus, et Azd cum rcliqtiis archidiacono, Joaime et etiam Pelro diaconibus cum
commiliionihiis : Garimbertus abbas cum snis cie- aliis quamplurimis Yeronensibns innumeraliilia f, re
ricis eifamilia loci et aliis suis (idclibus. De Yero- privilegia producenljbus, aliaque jura ducenl>s ah
nensibus Lampaldus, qui Lanzo vocatur, vicecomes; hinc annis a ponlificibiis et imperaloribns obtenta,
Ermarius, qui Erizo appellalur, vicedominus; Er- quibus ostcndere coriabaiilur, eorumjura, eorumque
miniheriiis, Landberlus, et Azo jndices; Pezo, Er- hona, et personasl omnino a polestate Ralherii
naldus, UbcrUis, Valderius commilitoncs domni Ra-' exemptas el immunes esse, qui eonlrarium enixe
therii episcopi; Azo, el reliqni plures. ttiebalur; tandem in conlradictorio judicio sancivit,
Ego Isembardiis, notarius, aullienticum lmjus et dixil el pronuntiavii quod eorum bona el personae
exempli vidi el legi, et in eo coniinebalur sicul in nee per diclum Raiheriuni, nec per successores.un-
islo exemplo prseter litteras plus ininusve, el hoc quam lurbenlur; el Raiherius sententlae quievit,
exemplum scripsi. consensit, ipsamque laudavtt.
ADMQMTIO IN SERSIONEM SEQDENTEM.
©67@6S I" Frisingensi codice, qni aliquolRaiherii opera post terliam ejus restiititionem in Yeronensem
episcopatuui lucuhraia conlinel, post ipsaopera sequitur pagella, in qua hic|tan(uni tilulus exhibetur :Prw-
dicationes in quibusdamfestis. Subjiciiiuiur aiiiem sermones octo, quorum exemplum descriplum accepimus.
Hos auicm espendenles, oinnino alienos a Ratberio reperimus. Discrimen salis indicalnon solum silus,q"uo
a eacteris Ralherii sertnonibus el opusculis separantur; sed praeserlim stylus, qui a Ratheriano maximedis-
crepat. Deprebeiidiinus porro auctorern hos sermones fere ex Palruni tesiimoniis hinc inde evcerplis
compegisse, ae praecipua e.v sanclis Augiislino atqueGregorio. Veronensem fuisse ipsuni aiictorem non lan-
tum ex eo conjicimus, quia sermones hujnsmodi post Ratherii Yeronensisepii>ropioperadesciipiiinveniuntur
in codice, quem ad Veronenseinerclesiam pertinuisse aibilramur; verumetiianiquia intereosdem sermones
unuseslde sanctis marlyribus Firmo et Rusiico Yerona?,glorioso martyrio donatis et ctistodilis, quorurn
festum in eadem Veronensi ecclesia ceiebre seniper fuil. Hinc eos martyres twslros attctorappellat, et sermo-
nem in ipso die festo habitum innuil. Ibtnm sermonem inter cseleros in lliac appendice idcirco proferre
libuil, quia de nostris martyribus agii; ac ex eo aucloris indoles, ac caHerorum sermonum ratio satis per-
spicienlur. Sancti Gregorii loca, ex qnibus ilie sermonem ipsum connexuil, aique digessit, in nolis indica*
biinus.
SERMO
IN FESTO SASCTOnCMHARTYRDMFIRJII ET R 3STICI.
SSfH. Vcnite,filii,auditeme,limorem Dominido- B l genis, et lampadibus. Sonuerunt tubis, dnm praedi,-

cebooos (Ps. xxxni, 12). Accedilead eum et illumina- cant; coufregerunt âgenis, duni solvenda in pas-
mini, et facies veslrainon confundentur(Ibid., 6). Yo- sione sua corpora Iioslibus opponunt; resplendue-
lumus vos scire, fraires, quod omnipolens Dominus runl lampadibus, dum post solutionem corporum
Ecclesiam suam siiieÎigna administratione non dese- coruscaverunt (1578); moxque hostes in fugam ve.rsi
rit. Nam cuin fortes ad proemiumvocat, eorum vice stini, quia dum morluorum marlyrum corpora mira-
debiles ad cerlaniina roborat; cum illos suscipiendo culis coruscare conspiciunt, luce veritalis fracti,
lemuneral, isiis laborum viriutes, quas remuneret, quod impugnaveruiil, cecinerunt. Cecinerunl (1S79)
subministral. His roborati virtulibus sanclus Firmus ergo tubis mililes nostri, ui lagenis frangerentur;
parilerei Rnslicus contra hosles fidei atulacterper- idesl mariyrcs nostri, donec eorum
cunt ad praeliiiin,ipsosque msurgenies patiendo de> corporaprsedicaverunl
in morte solverenttir. QJQ Lagensefractse
spkiunt : quia (1577) tales secum dux nosteradprae- siuii, ul lampades apparerent, id est corpora eorum
dicationis prjelium addux.it, qui clespecta saluie cor- in morte soluta sunt ul miiacnfis coruscarent. Ap-
porum hostes suos moriendo proslernereni, eorum- parueruntlampaiies, ulhosles in fugam verterentur,
que gladios non armis, non gladiis, scd patientia su- iJ est eoriiscaverunl miraculis, ut hostes sgos es
perarent. Martyres nostri," fratres, sub duce suo divina luce prosternerent, quatenus nequaquam Bea
tribus modis venerunt arraati ad praelium, tubis,la- erecti resisterent, sed eum subdili formidarent.
(1577) Sequentia usque ad numeri fmem sumpla ita efferuiilur : Cectnerunt ergo tubis, %t lagenai
fueruntex S. Gregorii Iibrq xxx in Job, c. 25, nnm. frangerentur : lagenm fraclm sunt, ut lampades ap-
73, ita tamen ul qusedam verba inserta, alia pauca G ( parerent; apparuerutit lampades, ul hoslesin fugam
proemissa, alia transpositasint, utinol. 1579exempli verteremur, id est prmdicaverunt marlyres, donec
gralia explicabitur. eorum coipora in mnte solverenlur; corpora eorum
(1578) Supplendum miraculis ex S. Gregorio, et intaortesuhtta sunt, ut miruculiscoruscarent; coru-'
recle; unde mox miraculis coruscare conspiciunt. scaverunt miraculis, nl hoslessuos ex divina luce pro-
(1&79)HOBG apud S. Gregorium loco laudalo not. sternerent quattnus, ctc. Nostefauclor lioeeeadeni
743 VERONJERHYTHMICADESCRIPTIOANTIQUA. 766
%. Yoce (1580) sanetorum marlyrumDeo perPsal- A lur stirsum advocat, cum ni, qui sua omnia relin-
mislam dicilur : Humiliasli nos in loc-oaffliclionis, quenles, conversationem coelestisvitae tenuerunt,
f-tcooperv.ilnosumbramorlis (Psal. XLIII,20). U.nbra ad consedendumin judicio convocaniur, atque cuni
igitur mortis mors cainis accipilur; quia sicttt vera eo judices veniuni; lerram autem surstim vocat, cum
mors esl, qtiando anima separatura Deo; ita unibra hi, qui in terrenis actibtis obligati fuerant, in eis la-
monis esl, quando caro separalur ab aniina. Quos inen plus ccelesliaquain terreua quaesierunt. Vera-
conslat non spiritu, sed sola carne mori; nequaquam citer coeleslia quaesierunt lucra, qui (1584) omnia
se vera morte, sed umbra mortis dicunl operiri. relinquentes, plusprompla devoiione conseeulisunt,
Locus afflictionisest vita prsesens (1581).Mariyres quam juberi generaliter audierant. Speciali jussione
ergo nostri in boc loco aflliclionis humiliati sunt, paticis perfectioribus, et non generalUeromnibus di-
quia in selernavita, id esl in loco gaudii, subliman- cilur hoc, quod adolescens dives audivil : Vade,
tur. In lantum siquitlem sublimaniur, quod certissi- vendeomnia tua, 'et da pauperibus,et veni, sequere
mum est ipsos (1582) cum Deo judice venire, qui me(Matth. xix, 2i). Si enim subg^fg il0Cprsecepto
nunc pro ipso iiijuste judicautur." Tunc eorum lux cunctos jussio generalis astringeret, culpa profecto
tanlo Jalius emicat, quanto nunc manus persequen- csset aliquid nos iu hoc mundo possidere. Sed aliud
liutn durius anguslal. Tunc reproborum oeulis pa- est quod per Scripturam sacram generaliter omnibtis
tescit, quod eoeleslipotestale subnivi sunt, qui ler- praecipilur; aliud quod specialiter paucis perfecli-
rena oninia sponte reliquerunt. Stimulo denique oribus imperalur. Sicut enim non judicanlur el pe-
divini amoris atque timoris excitati, bic possessa reunt, qui suadente perfidia legem tenere conlem-
reliquerunt: idcirco culmen procul dubio judiciariae g nunt (Psal. xv); ila nonjudicantur, et regnant, qui
polestaiis obtinebun!, ut simulluncjudicescum QJJ, suadeiite pietaie eliam ullra generalia divinselegis
judice veniant, qui niiiic consideratione judicii sese prascepia proficiunl. Paulus vas eleeliohis specialia
sponianea paupertale castigant. De sanciae Ecclesise pr.sce'pla transcendens, plus opere exhibuit, quam
sponso per Salomonemdicitur : Nobilis in porlis vir insiiiutione permissionis accepii. Cum enim acce-
ejus, quando sederit cum senatoribus terrm (Prov. pisset, ut Evangelium prsedicaus de Evangelio vive-
xxxi, 25). Hinc /saias aii: Dominusad judicium verel; et Evangelium vivenlibus conliilil, et lameu
niet cum senaloribuspopulisui (Isa. xxxvn,14). Hinc snmjHibusEvangelii sustentari noluil {Thess.n, 7).
eosdemsenaiores ipsa Verilas non jam famulos, sed Quia vero non nobis esi concessum generalia, sive
ainicos denunlial dicens : Jam non vos dico servos, specialia divinaelegisprsecepta transcendere, idcirco
sed amicos meos (Joan. xv, 15). Ecce relinquentes studeamus istos sanclos Dci martyres. quorum hodie
lemporalia, gloriam potestalis seternaemeruerunt. fosia celebramus, humili prece deposcere, ulsaltem
5. Quid ilaque in hoc miindo sluliius quani sua quod generaliter omnibus pripcipilur, ipsorum inler-
deserere; et quid in aelernilaie nobiiius, quam cum cedeniibus meritis adimplere possimus, ut cmn ipsis
Deojudices venire? Rectum quippe esl, ut cuni Deo in aeternamereamur gaudere ketilia, qui nibil lerre-
de populis in judicio disputent, qUi ad verba Dei num, nihil carnaleconcupiscentes, ad lioc periingere
praesens ssecnlum perfeete derelinquunt; scripium meruerunl, ut Chrisli martyres fierenl, prsesiante
quippe est : (I5S5) Advocabitccehs sursum, el terram Dominonostro Jesu Christo, cui est houor el gloria
discernerepopuium suum (Psal. xux, 4). Goslosigi- in saeculasseculorum.Amen.
alia ratione ila proposuit,ul pariiculam id est cuique (1581)Vide S. Gregorium in Job lih. xix, c. 27, ,
ex iribus prioribus sentenliis cum sua cujusque ex- num. 56.
plicaiione subjiceret. (1582) S. Gregorius lib. x in Job, c. 31, n. 52 de
(1580)ApudS.Gregoriumlib.ivin Job, c.l6,num. jtistis scribit, quse hic usque ad finem numeri paucis
50 alio ordine tres sequentes periodi sic proponun- m.tilatis, vel additis, vel omissis ad marlyres auclor
tur. Umbra etiammorlis mors camis accipitur, quia traducit. Moxpro venire melius venturos. Dein ex
sicul vera mors est, qua anima separatura Deo; ita eodem Gregorio correximus injuste, ubi perperam
wnbra morlis est, qua caro separatur ab anima. Uude legebatur jusie judicanlur.
recte voce mirlyrum per Piophetam dtcilur : Humi- (1383) Hoecusque ad qumsierunlinvenies apud S.
liasti nosin loco afiiiclionis, ei cooperuit nos umbra Gregorium lib. xv in Job, c. 51, num. 37.
mortis. Quosenimconslat non spiritu, sedsola catne (1584) Hsecusque ad sttstentari noluit fere eadero
viari; nequnquatnse vera morte, sed umbra dicunl sunt lib. xxvi in Job, c. 27, nnm. 31.
moriis operiri.
(i585>
VEROM RHYTHMICA DESGRIPTIO AITIQUA
SCRIPTACIRCA, &N. DCCSC
(Apudlfuratori, Scripl. Ilal. tom. II, p. n, p. 1095.)
10S4 Magna et prseclara pollet urbs haec in D ter; quadraginta et octo turres praefulgentper cir--
Ilalia, inparlibus Veneiiarum, ut docet Isidorus, cuilum; ex quibus octo sunl excelsoe,quse eininent,
quaeVerona vociialur olim anliquitus. omnibus.
Per quadrum est compaginata, murificata firmi- Habet altum laberinthum, niagnum, per circui-
(I5S5; Supra evulgavi anliquissimam descriplio- foret ante annos nongentos et ultra civitas Vero^
nem urbis Mediolanensis, rhythmice, quaulum fe- nensis, quaequeibi sanclorum reliquiaeaut corpora
rebanl saecularudia et indocta, confectam, alque ex eo lempore eolerentur, quive primi episcopi illic
insigni ms. codice capituli canonicorum Yeronen- fuerint, Hanno hinc habes. Circiier annum 760 floruil ibi
sium educlam. Subiit deinde animum alteram adji- sancttis episcopus, et muliis rebus bene ge-
cere jam editam a celeberritno viro Joanne Mabil- stis illusiris, quem hic proecipue laudat rhylhmi
- lonio Benedictinocongregationis sancti Mauri inter auctor, ob translaiionem sacrorum corporum Firmi
\etera, A.nal?cia'pag. 409 postremse edilionis. Qualis et Rustiei mariyrum, e Tergestina civitate, §ive.
707 APPENDIX AD RATHERII OPERA. 768
tum, in qua nescius egressus non valet egredi, nisi -J A. 0 felicem le Verolia ditata et inclyla! qualis es
igne lucernae vel a filo glomere. circumvallata cuslodibus sanptissimis, qui le defen-
Foro lalo specioso sternuto lapidihus, nbi in quadant et expugnent ab boste nequissimo.
tuor canius niagnus instal forniceps; plateae mire Ab Orienle habet primum marlyrem Stephanum,
sternutse deseclis lapidibus. Florentium, Vindemialem, et Maurum episcopum,
Fana lcmpora constructa ad deorum nomina Lu- Mammam, Andronicum, et Probum, cum quadra-
nis, Martis, et Minervis, Jovis,-alque Yeneris, Sa- ginla mariyrihus.
luriii, sive Solis, qui prsefulgel omnibus. Deinde Petrum et Paulum, Jacobum apostoluni,
Et dicere lingtia non valet hujus urbis schemata. Praeeursorem et Baptislam Joannem, ei marlyrem
Intus'nilet; foris candet circumsepta laminis, in Nazarium, una eum Celsq,Yiclore, Ambrosio.
aere pondos deauralos metalla commuiiia. Inclytos martyres Curisli Gervasium elProlasium,
Castro magno el excelso, et firma pugnacula Fauslinum atque Jcvitam, Eupolum , Calocerum,,
pontes lapideos fundatos super flumen Adesis, quo- Domini Matrem Mariam, Vitalem, Agricolam.
rum capita pertingunl in orhem ad oppidum. ln parlibus meridiinis Firmum et Rusticum, qui
Ecce quam bene est fundata a maUs hominibus, olim in te susceperpnt coronas martyrii quorum
qui nesciebant legem Dei, nova atquevelera siinu- corpora ablala sunt in maris insulis.
lacra venerabanl, lignea, lapidea. ' Quando complacuii Deo regi inyisibili, in (e sunt
Sed postquam venit... pleniludo temporum, in- facta renovala per HAKKONEM praesulem leinporibus
carnavit Deitatem, nascendo ex Yirgine, exinanivit prineipum regum DESIDERII et ADELCHIS.
semelipsum, ascendit patibulum. H Qui diu moraverunt .sancli, non reversi sunl,
Inde deposilus ad plebem Judaeorum 'pessimam, quorum corpora insimul condidit episcopus aromata,'
in monumenlo conlocatus, ibi mansit triduo, inde et galbanen, siaclen, et argoldo, myrrha, gutia, et
resurgens cum triumpho; sedit Pafcrisuextera. cassia, el thus lucidissimus.
Geniilitas hoc dum cognovil, festinavit credere, Tumulum aureumi coopertum circumdat prseeo-
quare ipse Deus cceli lerrae conditor, qui apparuit nibus, color stritus inulget sensns bominum, modo
in mundo per Mariaeuterum. albus, modo niger inler duos purpureos.
Ex qua slirpe processerunt martyres, aposloli, Haec, ut valuit, paravit HANNO praesul inclytus,
confessores , el doctores, el vales sanclissimi, qui per cujus flamma claêt de bonis operibus ab Austrse
concordavcrunt mtindum ad fidem calholieam. - finibus terrae usque nostri terminus.
Sic faeius adimpletus esl sermo Davidicus,quod Ab Occidenle cuslodit Sixtus el Lanrentius, Hip-
coeli clariter enarranl gloiiam Allissimi a summo polytus, ApolIenariL duodecim aposloli Domini,
coelorum usque terrae lerminum. magnus confessor Martinus sanctissimus.
Primum Verona praedieavil EUPREPUS episcopus, Jam laudanda non esl tibi urbis in Auxonia ,
sectindus DIMIDRIANUS, tertius SIMPLICIUS,quarius splendens, pollens, ejt redolens a sanctorum corpora,
PKOCULUS confessor, paslor et egregius. opulenla inter centum sola in Iialia.
Quintus fuit SATURNINUS , et sexius LUCILIUS.Se- Nam le conlaudant Aquilegia, te conlaudant Man-
ptimus fuit GRICINUS doctor et episcopus; oclavus tua, Brixia, Papia,! Roma, siniui Ravenna, per le.
pasior et confessor ZENOmarlyr inclytus. porlus esl undique iinlines
* Ligorise.
Qui Yeronam praedicando reduxil ad baptismum, Magnus habilat in rex PIPPINUS piissimus, non •
10S5 a malo spirilu sanavit Galli filiam, lioves C ohlitus pietalem aut rectum judicium, qui honis
cum... vergenlem reduxit &pelago. agens seinper cuuclis facit prospera.
Et quidem multos liberavit ab boste ,pestifero... Gloria canamus Deo regi invisibili, qui lalibus te
Non queo multa narrare hujus sancli opera, quae a adornavit floribus mystieis, in quantis el resplendes
Syria veniendo usque in lialia, per ipsum oinuipo- sieul solis radiis.
tens Deus oslendil mirabilia.
ex maris insulis, ut hic dicilur, delatorum Veronam. Magni filio, ex Italia relulit Ratherius Yeronensis
Oannonem fortasse novit auclor; is enim haeclitie- episcopus, eamque in Laubiensi aulographo, ex quo
ris consignabal, cuni Pippinus rex Yeronaehabitaret. eam erui, apponi curavit cum iconographia ejusdem
Pippinus auiem Caroli Magni filius, uli nolum est, civitatis minio depicla. Ex Yeronse hac vero descriptione
anno 781 rex-Italiaeconslitulus a patre, post paucos: discimus quaenamaiiliquiius templa fuerint,
annos sedem in Ilalia fixil, ita ul opinari possimus: quive primi ejusdemjurbis episcopis; quorum seriem
rhylhmum scriplum circiler annmn 790. Cum aulemi penitus diversam tpxit Ughellus in Italiae sacrae
ex aliquo Yeronensi codice circiter annum 970I tomo V, primos Yeronenses episcopos recensens hoc
Ralherius episcopus isla descripserit, conjicere nunc; ordine : 1. Eupreprium, 2. Criscinum, 5. Agapium,
fidentius possumus, allerum quoque rhythmum su- 4. N., itl est iguoli nominis, 5. Saturninuin, 6. Ltt-
pra etiitum, descriptionem videlicet Mediolanensis; cillum, 7. Diomidianum, 8. Zenonem, 9. Proculum.
urbis eodem soeculoVIH aut ah uno auctore, aut'. Ubi vides Dimidriahum, <\n\ Ughello Diomidianus,
sallem -ab auclore oequali prodiisse. Accipe nuiicij) ordine septimus est,' in hac deseriptione seeundus;
qure Mabillonius in hoc aniiquitaiis fragmentum et Proculus, qui hiciquartus, Criscinus Ughello nonus ac Gri-
adnotavil. .MURATOM.— Hanc Yeronoe desenpiio- cinus hic sepiimus,|Ughello II est episco-
nem, qiioerhythmicis numeris inconcinne iabricalai pus. Denique Ughellus plures numerat quorum no-
cst, regnante apud Langobardos Pippino Carolii niiiia iii hoc indice nou comparenl. MABILL.
H—' ....i .i .—-.,,. ,.., | ..uu—L^—mt^.
J—TL,-
ia3g==s==ati^î^»_i)'^
ii..>~«'»
.i iin mii'i n.Mim.tj^j
ir ,t.Msau.umUl
CIRCAAHNDMDOMIHIDCCCCLXXIl-XIV.
CREMONENSIS EPISCOPUS.
NOTITIA HISTORICA ET BIBLIOGRAPHICA.

(Pertz, MonumeniaGerm. hist., Script. tom. Hi.)
Liudprandus, et eonlracto vocabulo Liuzo, Liuso, A A verbis et sentenliis Graecis inlegris inserlis atque
Langobardus, patria ut nonnullis visum est Tici- dicendi geuere apud Byzantinos usilato florido et
nensis (1), haud infimo loco nalus erat, cujus scili- verboso,ostenlavit,el in negoliis Ollonis impcratoris
cel paler et vitricus Hugonis et Berengarii regum gerendis ulilem'sibi postea expertus est. ln patriam
legationes adimperatores Constanlinopolilanos su- redux, Berengarii el Willae,incertum qua de causa,
sceperunt (2). Palre, viro proho et eloquenle, circa odium vehemens incurril, aique pro bene gesiis
annum 927 defuncto, parvulus relictus ul ipse nar- male hahitus,Italia relicta, ad Ottonem I regem con-
rat, a vitrico « viro gravitale ornato et sapientia fugit. A quo susceplus, eomplures annos in exsilio
pleno i receptus (5) et Iitleras Lalinas Grsecasque peregil, cujus serumnas tamen aegerrime npnnun-
edoclus est. Erudilionis pueriliae tempore ccepise quam lulil (7); ita ut nihil jam mali praeter mortem
testimonia sunt seriptores Romanorum in scriplis aut membrorum detruncationem sibi relictum esse,"
ejus laudati, Terenlius, Cicero, Yirgilius, Horatius, omnia vero bona speranda sibi, conquererelur. Ger-
Juvenalis,, Vegetius el Boelius, quibus sacrarum manorum tunc linguam didicil, negotiis imperii in
Scriplurarum et Patrum nolilia accessit. Anno 851 e^pedilione Italica gerendis utilissimam. ln aula
felicis ingenii puer ob vocisdulcedinem Hugoni regi Ollonis vere anni 956 familiaritas ei inlercessit cum
commendatus (4), in aulam accessil, etgratia regis B E Recemundo episcopo Illibeiitano, Abderahamenis
poiitus, postea clero ascriptus esl, atqne diaconus in regis Iegato, qui inde a festo Epiphaniae usque ad
Ecclesia Ticinensi conslilutus (5). Hugone anno 945 Palmarum diem Francofurli moratus (8), precibus
fugato, vitricus magna pecunia oblala juvenriocum suis, ul Liudprandus de rebus sui temporis scriben-
in aula Berengarii marchionis, moxque regis, mer- dis cogitaret, assecutus est (9). Sed nonnisi biennio
calus est, ila ut secretorum conscius, lilterarum re- post, ideoque vere anni 958, noster Francofurii po-
giarum signator conslituerelur (6). Annis 948-950 sims (10)Antapodoseos sive Relribulionis suae, qua
vitrici expensisBerengarii legalus ad Consianiinum scilicel amicis bona, Berengario et Willae mala sibi
Porphyrogenitum missus, quae pro Berengario egit „ illala relribuerel, scribendae initium fecil, neqtie
libro sexto Anlapodoseosdescripsit. Quo in ilinere opus uno calamo exegit. Priores tres libri, quibus a
Graecorummores et instiluta perspexil, et linguae gravissimis.viris audita se referre dicit, historiam
quoque et auclorum Graecorumnotiliam haud me- inde ab anno 895 usque ad iniliuni anni 931 perdu-
diocrem sibi comparavit, quam et in scriptis suis, cunt; quorum quidem pi imum Francofurli anno 958
(1) Loci in lestimonium adducti haudsufficiunl;, (8) Postea mense Junio Cordubam venit; tunc
nam m, 1, xoxpalria urbem simpliciter signilical, el. Abderahaman cum Joanne Gorziensi, Ottonis legato,
in, 2, sanctum Syrum egtegiumpatrem noslrum vo- C l de defeclioneConradi qui Liudolfo seducto Ungaros
care potuit quod ipse diaconus Ticinensis essel. De per media regna depopujandos transduxeral, collo-
ficta ejns origine Hispana, lectioni depravataelib. v, cutus, ea ut nunc acta memoravii, ideo Ilecemuii-
c. 1, Abderahaman rex noster (loco vester) super- dum polius anno 955 quam 956 Conrado jam de-
slrucia, atque de Cbronico et Adversariis sub ejus functo reversum fuisse credideris; sed cum diplo-
nomine venditis, improbo Hispanoruni Hieronymi inata Otionem annis 956 et 958 Francofurti et in
Iligiieroset Laurentii Ramirez de Prado impostorum vicinia moralum ostendant, el Liudprandus auloe
felt:, hic tlicere supervacuum foret (a)< regiae inhsesissevidealur, annos eos prsehabui.
(%) ni,22;25; v, 14; (9) Ita jam Henschenius stispicalus, propter vilio-
(5) III, 25. sam edilorum lectionem Raimundo rem conficerc
(4) iv, 1. nequivil. Tola Aniapodosis Recemundo dicaia esi,
(5) Legaiio et inilium Antapodoseos. ul proefationeslibrorum et alloculio paier egregicIV
(6) v, 50. 27, teslanlur.
(7) vi, 1. (10) m, 1.
(a) YideinfraAppendicem ad Liutprandum.EDIT.PATI\OL.
771 LIDTPRANDUSCREMONENSISEPISCOPUS. 77?
incospit, secundum et lertium (11) aeque ante Con- A scopo iegatus ad Joannem XII papani missus. lum
stantini Porphyrogeniii ohitum anno 939, et ter- Urbe imperatori reddita, concilio coutra ponliiicem
lium (12) in peregrinalione posilus in Paxo in- "liabito aslilil (18), et oralionem Ollonis Ilalis intet-
sula (15) aggressus esl. Librum-quartum Berengario pretalus esl (19), alque Leoni VIII eligendo e( Bene-
adhuc ssevicnte (ii) ideoque anie annum 961 con- dicto deponendo haud dubie inlerfuisse credendus
scripsil, ullimum libri quinti caput una cum libro est. Quartim rerum historiam inde ab anno 960
sexto Otlone imperante (15) post mensem Februa- usque ad diem 25 Junii anni 964 ipse praesens et
rium anni 962 in Italia, ubi patronum suurn comita- medias inler res (20) anno 964 vel initio anni se-
batur, adjecit. Nec tamen librum sexium absolvit; -quentis, Leone VIII superstite (21), composuii, opus
nam cum certe opus ad tempora exsilii sui produ- ab Anlapodosi diversum, maturiore ingenio, slylo
cendum proposuisset (16), et libri sexli capila quin- graviore et magis composilo qui lamen Liudpran-
quaginla et amplius scribenda spatio rubricis lot dum lolus referal, animo-scripium non adversarii
inserendis vacuo reliclo indicasset, in capile nono sed spectatoris (22).1-Servatur in eodem codice au-
subslitit. Cujus rei causa ingruens negoliorum mo- lographo quem manSbus terimus, libris Antapodo-
les, el novus rerum ordo, cum Berengario fracto, seos praefixum, sedl in media senteiilia deficiens,
odio satisfactum esset et Antapodosis haud amplius B cum tamen spalium superessel. Circa idem lempus
requirerelur, fuisse videtur. Nam hieme inse- corpus S. HymeriiJ Ameriensis episcopi, Cremo-
quenti (17) rota Forlunse revoluta, fidei et servitio- nam translulisse videtur, cujus rei hisloriam suc-
rum Otloni navatorum proemium tulit, calhedroe cinclam ex veteri codice Ughellius edidit (23), et
Cremonensi prselatus; et deinceps gravissimis im- vi Kal. Martii anni 965 terras quasdam ecclesiae
perii negotiis admotus, prsecipuas in rebus Ilalicis et Cremonensis pro aliis commutavil (24). Eodcm anno
Grsecis agendis partes suscepit. Et primum quidem slalim post Leonis YjIIlobitum unacum Oigero Spi-
sestate anni 964 cum Laudohardo Mindensi epi- rensi episcopo legatus pro eligendo papa iterum Ro-
, (11) ni, 26. rogaiionibus;' condita enim sunt sanelorum corpora

(12) ni, 1- sacris allaribus, sed est mihi unus arca in lignea
(13) Causa ilineris ignoratur; forlasse Graecorum posilus, quem illiuslloci incolae sumino veneranlur
animos de fcederecontra Berengarium iciendo lenia- lionore, Hymerius nomine; si hunc libi inferre vale-
lurus ab Oitone missus
- eral, sed Constantinopolim rem ratione aliqna, el ad luam posses transferre
Iiaud pervenit. palriain, tcfore Isataiidumscio, lanto Palre bealo. t
(14) IV, 7. Ilis vero relatis scrmonibus, ad Ameriae oppidum
(15) vi, 4, domini noslri tnnc regis, nmrc mipera- *-•venere prolinus,nocturna
et ahna eallidilate ingressi.suni ec-
toris, nuntium; eoclemlempore capul uliiraum libri clesiam, quasi celebraluri inysieria. Pro-
quinli exaraluni esse, codex aiilhenlieus osiendit. sirati namque in oratione, diutius muliis vacabant
(16) n, 75; m, 20 fin.; iv, 13; iv, 15; v, 30. volis ei precibus, qujo suis sanciis faverent petilio-
(17) lia apparet; narnslalim post toronaiionem, nibus; vi\ expleiis orationibns, loius ille conireinuit
pr.Tfaiione libri vi tesle,Forluuae rola nondnm revo- locus in qno jaeenlu S. Hymerius. At praesules
lula erat, et aestate anni 963 episcopum Cremonen- 'quamvis ireruefacti, tamen [edil. lam] spe creiiulapro-
sem se dicit; igilur Otlonein, qiii auiumno et hieme pins sunt aggressi. lliterea cuslodibus gravi somno
anni Papioe rebus Langobardiae ordinandis institil, dormifnlibus, adierunl episcopi ad sancii Hymerii
luncexsulem promovisse opinor. sepulcrum. Qui dum lcceperuuiarcam frangere, hea-
/18) Ilisl. Ollonis c. 10, poluissemus. lum corpus conaiiles extrahere, expergefaclus qui-
(19) Hist. Ottonis c. 11. dam ex cusiodibus coepit clamare :« Surgile, fratres,
(20) Hist. Ott. 18, de Joannis X.Hinteritu, a stiis surgiie velociiev; ndbis beali Hymerii eorpus fura-
coguutis ei familiaribus qui prmsemes erant, persccpe tur. » Quol/iuzo praesul egiegius audilo, custoiii oc-
sub alleslaitone audivimns. currens, illico ei datanunera, et peliit silentium; ille
(21) II). 6, Leonem nunc in eadem sede beali Petri vero aceepto munere suoqtic viso episcopo, laeens
aposiolorum vicarium. Leo an. 5*63,d. 6 Dec, con- conlulit praesidium. Tunc ponlificis corpus lollenies
secralus, mense Marlio an. 965 obiit. celebre, adoraverunll tanlo gavisi munere. Conden-
(22) Ideo ibi de se ipso in persona terlia loquitur. tes vero sanctissimaj membra vase purissiino, clam
(25) « Fuit in- diebns Othonis majoris clarissiroi omnibus exierunt ab oppido. Rediens aulem prseli-
impeiatoris qiiidam Cremonensis episcopus bonse r, batus anlisles Crcijnonani, secum opiata obiulit
meinorue Liuzo, iiiiimiis summisla regius, in consi- gaudia. Qui propriam iugressus urbem advocans
lioprovidus, amore divino denique repletus, ul tanti ]debem, cunciis beailissimiHymerii corpus oslendit.
Patris Hymerii invenior ei portitor fierei aluius. Qui Proslrati eienim in oratione populus, obnixe lauda-
cum frequenler ingrediens et exiens a facie rcgia, bant Dominum, quil lalem illis palronum dederat.
fideliter agens erga prsccepta imperialia, Romanis Cumque in sancti Palris laudes persisiereni, plurimi
inesset partilms, venii ad euin Americensis episco- petieruul ecclesiam, lelin houorem ejtis mys.eria ce-
pus, quem malevola turbatio invidiosaque accusaiio lebravere. Ttinc reconoitum estsacrosanciuin eorpiis
1'ecera'lexpertem a conspectu regio, qui sie est or- scrinio decorato decentius posl sanelaeDei Genilncis
sus fari voce lugubri: t Pater cbarissime, quem im- altare, quod illo tempore condiluni erat in ausirnii
perator in secundo regni culmine dicavit, deprecor parle illius ecclesiae,| ubi permansit diutius non in
niihi subvenire, quoniam quadam accusatione dam- aitariposiius, quia dberatcondendi Iocussed, lamen
natus nugecula ac injusie acri percussus sententia, ULsanctus semper iii annum cotebatur. Laudabilis
impcriali sum privalus gralia. Nunc ergo adjuva me, autem prsefatus pontifex tanto patre gatmens, ani-
Kieam condolens ohjeciionem, recompensabo enim madveriebat qualitei; sancli conderel sacrum, se;l
le qnovis munere. » Cui ilie : s Si feiix, inquil, san- tan:en non fuithocilli datum, quia imperiali se.rvi-
ctorum corporibus me habendo aliquod felicem fece- tlo coaclus Constantlinopoiimdirecttts, illuc amplius
ris, te reddani benevolentiseprislinaeregis. » Ad lisec hatid est reversus.
ille : i Non a-idco, inquil, in boc tuis satisfaeere (21) Murat. SS. I!, 420, Z9A.
T?5 KOTITIA HISTORICAET BIGLIOGRAPHIGA. 775
-mam missus est (25). Quo munere amplissimo fuii- , supergressus essecenseri posset, hainl vero longe,
clus, utruminGermaniam indeque Cremonam redie- cum jam die 28 Marlii anni 973 successori ejus in
rit, an imperaioris in Italia adventum prsestoiatus ecclesia Cremonensi, Oldeberlo episcopo, privilegia
sit, haud comperimus. Anno 966, die 8 Novembris, Ecclesiseejusdem ab Oitone i confifmaia sinl.
bona qusedam ecclesiaeCremonensis cum MVifredo Obiit igilur inlra quinquagesiinumet sexagesimum
comite commuiavit (26). Anno 907 synodo Raven- aelatis annum, vir ingenio, erudiiione, eloquentia,
nati ad quam Otlo imperalor Joannem papam et "loco, hislorise sui temporis scribendse velut natus.
proceres plurimos convocaveiat inierfuit, ubi exem- Untiinerat quod ventati oflicerepotuissel, vebcmens
pii gralia, die Aprilis 7 judicio Joannis papaeelGt- pariium studhim et odium Berengarii; cui lamen
lonis I pro Pelro archiepiscopo Ravennaie lato ad- minus quani speraretur obnoxius fnit, quod regni
fuil (27), die ejusdem mensis 2b decreto conlra He- Berengarii et Wilke nonnisi principia et exlrema ?.t-
roldum archiepiscopnm S:i!isburgensem subscripsit nigit; eijudicium universum de scevilia etlyrannide
(28), et die 29 in decrclo Ottonis pro Rodaldo pa- eoriim lalum a scriploribus lidei minime suspeclse,
triarcha Aquileiensi memoraiur (29). Eodem anno Hrolsuilha et Widukindo, confirmatur. Neque in
synodo Romanse et die naialis Domini coronaiioni laudibus benefactoris stii Oitonis I, palris ejus Hein-
Oltonis II haud dubie inlerfuil, ctini paucis diebus „ rici, tum-Maihildis, Heinrici ducis, Brunonis el Liu-
posl, die 5 Januarii an. 968, bullae de constiluiione dolfi verilatem (36) excessit. Idem de historia Joan-
episcopalus Misnensissubscripserit (50). Paulo post nis XII, Leonis VIII et Benedicti anfrpapsedixeris,
Otloni II uxorem Theophanu impetraiurus in Grse- nisi eorum numero ascrihi velis, qui ctim Baronio
ciam profeclus est. Die 4 Junii urbem rcgiam intra- vera proe gratis aspernantur. Mores haud omnino
vit (51), sed negotio minime perfeclo, die 2 Oclobris caslos nec compositos effienata nonnunqiiatii scii-
inde recessit, el itinere per Graeciam emcnso, die liendi liceniia et joci juvenilesarguunl. Oraiio acris,
7 Januarii anni 969 ab insula Coripho Ilaliae vela copiosa, variata, nunc hrevis nunc verbosa el tu-
dedii. Postrediitim de negotio peracto ad imperato- niida, faeela, ironica (57), haud raro tamen nimis
res Ollones.et Adelheidemimperalriceni relulil, hul- involuia, et subobscura; posieriora tnmen opera,
heque de constitulinne archiepiscopalus Magdebur- bistoriam Ottonis et libelluin de legaiione Conslan-
gensis jam iierum legatus Constanliiiopolimdestina- tinopolitana, ab ea quoque parte niagis laudaveris.
tus suhscripsit. Eodcm anno, die 26 Maii, ROmae 'In Antapodosienini, prioribus prsecipue libris, ubi
decreto de cousliluiione archiepiscopatus Beneven- aliortim narraiionibus innitilur el lemporis ordinem
lani consensil (52). Anno 970, die22 Martii, Ferra- haud raro neglexil, ex documcntis aulhenticis illu-
ria?, Oitone praesenle,liii iuter Petrum archiepisco- (> slrandus et emendandus (58) est; in rcliquis ipse,
pum Ravennatem et eomilalum Ferrarienscm deci- speclator egregius, primum sibilocum vindicat (59).
dendoeinlerfuit (55). Anno 971, si auctori Transla- Cum igilur ea tanlum scripserit quseipse in peregri-
tionis sancli Hymerii credimus (54), itermn c impe- nalionibus (40) suis aique in aula Hugonis, Lam-
riali servilio coactus Conslanlinopolim directus, t lierli, Berengarii, Otlonis, Joannis XII, Leonis VIII,
Cremonatn amplius haud esl reversus. Supremum Joannis XSil, Constaniini Porphyrogeniti et Nice-
igilur diem atit in Graecia, aut adducla jam Thec- pbori aul viderat aut a viris fide dignis, audicral,
phanu, in Ilalia prioiibtismensibus anni 972 obiisse libri ejus inter primarios sseeulidecimi fontes refe-
videlur. Certe Julio mense ejusdem anni de lerris ranlur necesse esl (41).
intcr Adduam ct Olium, quas Liudprandus aniea
delinuerat, inter ecclesir.S'Bergomensem et Aqui- Scripsit sermone in universum puro, at Graecse
leiensem iierum contractum est (55); sed cum ibi linguseperiiiam vocihus senteniiisque textui Laiino
domnus Liuso non vero quondam Liuso episcopus immistis oslendere nisus, Laiina paulo negligenlius
Cremonensis Ecciesiae scribaiur, el hunc (erminum utitur; vocibus scilicet significalione 41011sua ad-
(25) Cont. Reginonis an. 965. D (55) Die20 Julii. Lupi C. D. Bergom. 11, 302.
(26)Mur. 1.c. &2i. (56) Exempii gralia iv, 14-16, 25.
(27) Faiituzzi Mon.Ravenn. 11,28. (57) Exempli graiia iv, 28, in nece Giselberti; v,
(28) Juvavia 183. 15, in clade Husiorum describenda.
(28) UglielliIlal. v, 45. (58) In historia expeditionis Arnolfi ex Ann. Ful-
(50) Harzh. Conc. 11,654-637. densibus; sed eliani. ubi eriavil, Sergio papoeiri-
(51) Libellusde iegalione. Liudprandi subscriptio- buens quae Stephano VI debebanlur, fidei dignos
nem bullaeauui 968 de ronsiiiiiiioiie arcbiepistopa- lesies constiluit « Hoc namque a religiosissnnis
lus Magdeburgcnsisap. HarzheiinConcil. Germ. post Homanaeurbis viris persaepeaudivi » 1, 51.
reditum ejus iusertam esse opoiiei. (59) Erravit lamen iv, 16, Olgil Adelstani fralris
(52) Ugbellivn, 63. filiam vocans.
(55) Ilier. Rubci Hist. Ravenn. p. 262. (id) Exempli gralia, Merseburgi ZuypKfixvvicto-
(5i) Eum nonnisi de legalione hujus anui inielli- riae Heiurici de Hungariis vidii. 11,51.
gendum, ex supeiioribus palel; nec ahsmiile videri (41) Iniqtia Muratorii alioiumque de veracitate
polesi, Liudprandumlegationem alterasn, sibi pri- Liudprandi judicia strenue refulavil cl. Martini in
uem injunctaiii, una cuiii Gerone archiepiscopo Co- Commeiitaiione de Liudpiando historico Denfc.se/iri/-
Jonicnsi suscepisse, quem cum duobus episcopis. len der Kbniglichcn Akademie der Wisseiv.cltafien
ducibus et comitibus missum Hugo Flaviniac. iipud SMMunchen fur die Jahre 1808 ti. 1809. Muncheti
Laubctim Bibl. niss. I, 166, memoiat. 1811.
77s LIUTPRANDUS CREM0NENSIS_EPISCOPUS. 773 ,
hibitis (42), orlliographia neglecla (45), formis ver- A \ fronle inscrihitur : Liber sancte Marie sanctique
borum mendosis (44) et syntaxi (45) minus recta Corbhuani Frisingensis (46). Liudprandus , Je quo
usus. uno bic sermo est, in folio minori et paulo latiori
Libri Liudprandi quonam falo in Germaniam de- vel quarto majori, saeculodecimo medio scriplus,
venerint, haud plane. conslat. Lihellum de lega- quaternionihus uovem et semis (fol. 8-85) Antapo-
tione Treviris in bibliotheca cathedrali repertum dosin exhibet, quibus prsefixa septem folia (1-7)
Browerus descripsil et Welsero transmisil, qui eum historiam Oltonis servaverunt.Prima Antapodoseos
cum Canisio communicavil; eimi igilur autab Ollo- pagina vacua relicfa, ultimas 10 -|- lineas bislorise
nibus autab Adelheida imperalrice, cujus ad dotem Odonis excepit, quibus spalium aliud non vaeabal;
abbatia sancti Maximini in suburbano Treyirensi t_reliquae 15 -|- lineae el nunc vacant. Antapodosis in
perlinebal, eo transmissum opinari licet. Anlapo- membraaa Itala, atramento nigricante, manu Itala, •
dosis quoque et historia Ottonis, uno codice con- igitur a socio quodam Liudprandi, scripta, ab ipso
scriptae , slalim in Gcrmaniam pervenerunt , sed tamcn innumeris locis atramento plurimum sub^
quonam modo plane incerlum. Nam apographa fusco correcla, compleia, explicala atque ad finem.
saeculodecimo et undecimo inde in Germania facta, demum perducta est. Lineae in universum 27 per
Spanheimense ac Gemblacense, et Otterburgense B paginam, raro 25 aut 28 , sed in uliima pogina
saeculiduodecimi, aulographum.primum in dicecesi lineae 50. Tres operis libri, primus , quintus et
Mogunlina aut Trevirensi asservalum , inde vero sextus, fortasse et reliqui, ita compositi suiit, ut
Frisingam delalum fuisse , innuere videri possent; inilio spatium iudici capiluloruni excipiendovaeuum
-cui quidem senlentise confirmandae adduci posset, remaneret, quod procedente demum libro repleium
quod Otlo, Frisingensis episcopus, in Chronico suo nonnisi cum ipso absolveretur; quod et atramento
quamplurimum Reginone, minime vero Liudprando el scriptura diversjs et spatio vacuo in fine argu-
usus esl. Sed Olro fortasse seriptorem ab Ekltehardo menti librorum primi el sexli comprobalur. Liud-
defloratum verecundia Romanse Ecclesiae negligen- prandi manui omnia fere Graeca una cum explica-
dum duxit, et ejus aevo codicem in bibliolheca tione, quibtts quidem spatium a seriba reliclum
Frisingensi reconditum fuisse, inscriptio saeculi xn «rat, sed~et alia plurima debenlur, quaein Annali-
vel xi lestatur. Igitur nec eorum sententise adverbus nostris T. VII, p. 295, indicavi, inter cselera
sor, qui librum ab Abrahamo episcopo Frisingensi, glossae vocibus superscriptae aut marginales, in edi-
Liulprandi aequali, alque in conventibus Romano tione~quoque nostra in margine positae; tuni caput
anni 969 aliisque socio, quem bonorum librorum ultimum Hbri quinli el liber sexlus iuleger. Oillio-
studiosum libri jussu ejus scripti comprobant, Fri- C ( graphia Liudprandi in vocibus Sarraceni, pulchri-
singensi bibliolhecse fortasse illatum fuisse opinan- tudo, sed et aliis, a scriptoris Saiaceni, pulchritudo,
tur. Una cum reliquis libris Frisingensibus noslro set, constanler differl, Unde facies codicis singula-
sevobibliothecae regiaeMonacensi illatum ibi a. 1855 ris, quam tabula adjecta expriinendam curavi, ita ut
luslravi et jam serenissimi Bavariaeregis ministro V. nigricante atrainenlo exarala scribam, fusca Liud-r
excellenlissimo L. B. de Giese consentiente, pro- prandi manum ostendanl. Codice vero ita compa-
curante autem V."ill. Ludowico comite de Kielman- ralo, haud mirum erit, lexlum quoque ibi legi opli-
segge serenissimi Hannoverae regis in aula Mo- mum, paucissimis scribendi vitiis , quibus nullus
nacensi legato, manibus tero. Signavi eum numero auctor plane exempius est, relictis. Quod eo magis
primo. et iirhistoriam Oftonis cadil, quod ipsa tota aueio*
1) C. reg. Monacensis optimo jure inler cimelia rls naanus scripta est, imo majore cura et seduli-
dilissimaebibliothecae n, 2, d. reconditus, olim Fii- tate, ita ut scripturam in universum paulo elegan-
singensis n. 188, libros duos saeculoxv una ligalura tiorem el magis compositam, sed iisdem cujusque
compactos ampleclitur; inde a fol. 86-198 Regino- litterae et vocum duclibus (47) repetitis , aspicias;
nem, et fol. 1-85 Liutprandum. Ulerque prima biennium vel triennium imer librum sextum et lii-
D
(42) Leviter loco faciliter, n, 50, singulosque pilos (45)_Noceoaliquemiv, 27, da Deum omiiipotentem
II, 49, loco singulaque pila. TII, 15. Plnsquamperfectnm pro perfeclo responde-
(45) Foere m, 29, 1. fere, paroentes m, 26, /. parant i, 11, deguerat iv, 5, pro imperfecloconi. cupie-
renles (a.parere) ipsius Liulprandi manu o inserto, rat Hist. Oil. IJ imperfeclntn pro perfecto el pro
ex improvisu, fortuitu iv, 25, luric.a, monisse, vi, /. plusquamperfecto\imponerent... suffocarent m, 45;
lorica et munivisse; infurlunia vi, l;imoda Deum inescaret ei caperet (loco plusq.) IV, 5, viderent
omnipolenlem vn, 15, /. de Deo omnipotenti. quod: (/. plusq.) H. Olt. 10 , prorumperet 11. Peffectum
hominemItalum prodit. Joco imperfecli reppererinl iv, 11, /. repperirent.
(44) Phaleribus n, 5i /. phaleris, cubiculos/. cu-• Prmsens pro perfecto velle /. voluisse III , 14. Con-
bicula v, 22; verbisdeponenlibusaul forma aclivaaut junclivus pro tndtcalivo post quod iv, 26. Indicaihus
siguificatione passiva usurpalis, depopulabal i, 58, Npro infinitivo instabat H. Ott. 6. Infinitwus 'post
depopulare n, 51; confabularenl' m, 25; \alicinare : ut II , 65 , ut suos.. . reddidisse leuuisse...
iv, 7; execrare iv, 15; passiva signiftcaiione depo- liberasse. Prmpositio omissa n, 59, Tuscia re-
pulari n, 24; m, 24; T, 9;borlatur n, 21; lestare- diens.
tur n, 29; queritur n, 51; seiseitatusn, 62; m, 26; (46) Frisinge m Reginone.
ulcisci v, 6; perscrutari i, 14; v, 18; econtra aesttrariL (47) Id TOcnn^reslhuli fol. 7 lin. 9, ei siilula
locoacsluare 1.17. fol. 43, 1. 11, collalio exlra dumtationem rjonit
- '
777 KOTITIA HISTORICA ET BIRLIOGRAPIIICA. 77S
sloriam Ollonis intercidisse supra nolavimus. QuodI Â Muraloriusl. c. 1081 afferl, desinit cap. in. 52, in
eltimum esr, reliqui omnes codices a noslro descen- "voce suscipilu.
dunt, ita ut vel aperta el singularia eorum vitia ct- t- 3^) Ejusdem classis fuisse videlur cociex, ctijus
defectus quomodo male intellecto noslro «rta sintl excerpta Iegimus in Chronico Farfensi apud Mura-
intelligatur. Cujus rei plurima exempla in annola-- (orium SS. II. B, p. 415-417el p. 455. Cum enim
tionibus crilicis adduxi.- aticlor iste, qui annis.primis sseculi xn scripsii,
Talem codicem naclus, eum ad lilteram «sprimen- nonnisi «eKeerplacapilum lib. i, 1, 3, J5, 27, 50, 5i,
dum censui, quodsumma diiigentia factuni,-et pau-.-, 37; n, 1, 9,-15, 17, 20, 32, 37, 41, 42, 44, 47, 48,-
cissimis lanlura in locis, ubi -auctorem lapsu calamii 60; III, 13-17,.proponaf, aique ex consilio operis
male scripsisse (48) constabat, addita lamencpdieis5 reliqua etiam ad lialiam facientia, si ei ad-manus
lectione, ah ea recessum esl. Ad Monacensem pro-. fuissent, prsecipue png. 475, 476, ubi jam Hugoneni
xime aecedit. ahbatem sequitur, excerplurus fuisset, codicem ejtis
2) C. regius Bruxellensis membr. in 4°. ssec. x. seque ac Austriacos omnes in prima libri IJI parte
•exeunle in Germania exaratus, qui saeculo xv Codexc substitissc, opinari licel. Quod si iia fuii, supcrsli-
sancli mariini in spanheym inscriptus esl. Eumi libus adhuc capitibus n, 26-40 el 45-66 codex,
anno 1826 integrum in usus nostros converli, alque; r> j descriplus est. Libro i, c. 57. Lamberlum cunj
« Monacensiîeseriplum in Annalibus nostris tom. codicibus 1, 2, 5, recte nimis iellieosum regem
VII, p. S96, probavi. Scriptttrse specimen liabes in, vocat.
tabula adjecia. Idem codex, quantum collatis locis3 Paietigilurcodicem jam deperdilum,undecodices"
judicare licet, Trithcmio Spanheimensi ad manus3 Auslriaci, et ltali 5) 5a) 3b) 3C) 5°*) 3J) dcrivati
fuis.sevidelur. Exciderunl jam qualerniones II el HII, sunl, saecnlo x aut xi scripium fuisse; eum for-
cum lib. II , 1-13 , et n, 3-34 fere inlegris , aique, lasse saeculo xmedio assignanduni,' infra 5 mo-
pagina qua finis 1. v, c. 52 , tum 55, et argumen- nebilur.
tum libri vi, continebaiur; cl ordo qualernionum! 4) C. Mussei Brilannici inter Harleianos n. 5685
Frisingensium vi el VIII, quondam turbalus effecil, chart. in fol. saec. xvi, olim Peutingcrianus; xque
lil locus inleger inde ab argunienlo cap. 51 lihri IV, ac codices 1' et 2 Historiam Ottonis libris Antapo-
De Friderico usque ad verha capitis 24 ejusdem, doseos prsemitlit, illa integra, haec, cujus finis Iectu
libri Hanc igilur Constantini, medio in capite V. 9, difliciiior, jam inilio capuisvi 10 desinit.
ante solus impelum sustineret inserta liabeanlur. • 5) C. llarleianus n. 5715
membr. soec. xr in-4v
Caeterum nonnisi in his duobus codicibus ullimuEaa ;. ex Germania oriundus, ul nota.sseculi.xui-,Everwicus
libri vi caput inlegruni exslat C de slegmueti et alia saeculi xvi, Marie Wolters et
Q
5; C. MusaeiBritannici inter Harleianos n. 26885 Wicbotde ostendunl; et ipse e.v Frisingensi male
in fol. membrana et scriplura sseculi XHI Italis-, inleilecto fluxit. Quaternio cum Jib. JII, 25-44 cxci-
ex codice manasse videtur singulis qualernionlbuss dit; lib. vi desinil in vocibus spatariorum xandidalo-
inaneo, qui tainen et ipse ex Frisingensi derivatuss rutn. Cui Historia Oltonis pro libro septimo snbjecta,
esset. Lib. i, 42, textum-singularem exhibet, n, 6, ita finil: N-onjam rome. sel in exilium destinamus.
et 26-40, 45-66; m, 26; ivT6; iv, 9-14, fere integraj Lecliones hujus codicis enotavit quondam P. Scrive-
desideraniur, sed lacunis baud indicatis. Desinill rius, cujus nolse in bibliolheca Heidelbergensi asser-
lib. v, 18, in verbis se regi seminudum ostenderet. vantur; equidem eum a. 1827 evolvi. Quocuni plu-
Textum capitei, 42, eumdem et lacunas easiiem n,, rimurn constmlit, viliis tanicn adauctis.
6, atque n, 45-66 exhibent, ideoque ad eamdemi 5a) C. olim Gemblacensis, jam in bibl. regia
, classem referendi "sunl codices complures in Auslriai Bruxellensi asservatus, membr. ssec. xi, quem
a me evoluli : auctori Vitse sancli Geraidi alibaiis Broniensis
(49),
5a) C. bihl. Palalinae Yindobonensis inler hisl. Ekkehardo Uraugiensi, Sigeherlo Gemblacensi et
prof. n. 358, membr. saec. xn, cujus leciiones ali- Alberico Trium Foniium monacbd ad manus fuisse,
quot in Muratorii SS. II. B. 1089 sqq. allalae sunt;; D I leclionibus inde desumplis, haud improbabiliter con-
desinit in eapile m, 37, primogenilum Dominoi jicimus. Descriptum fuisse ex llarleiano qualernione
Amen. nondum amisso vel alio ejusdem classis, eoedeni
51) C. bibl. Glauslroneoburgensis membr. ssec.xn,, lacunre el lectiones indican(..Scriba tamen nonnullis
in capite m, 37, una linea anlerius desinil in sjdlabis; locis aut jam depravatis aut perperam ab eo iu-
vocabuloCon. (elleclis levi conjeclura mederi siyloque eliam
3C) C. hibl. Zweltlensis membr. saec. xn aequeac. succurreie conatus est. FJuxit inde aut ex apogra-
5c¥-) C. hibl. Palat. Yindobonensis inter hist. pho ejus.
prof. n. 178, membr. ssec. xm, cnjus paucas leclionesi 5¥) Editio princeps Guilielmi Parvi an. 1514 in
(48)Sententise Graecseconslanter ita scribunlur,, quoqueinsliluendum censui.

ut primum vocabula Graeca, tum imposita eis pro- (49) MabiJl. Acla SS. O. S. B., Saec. V, p. 264,
nunliaiio Latina , tum vero interprelatio Latinat 265, senienlise nonnullse capitum lihri iv, 24, 14 et.
legatur; quod cum piimis paginis aliquoliens negli- 29 afferuntur.
galur, in editione lamen ex sentenlia auctoris ibii
PATKOL. CXXXVL 28 •
779 LIUTPRANDUSCREMONENSISEPISCOPUS. — NOTITIAHIST. ET BIBL. 780
folio, typis Ascensianis, omnibus lacunis el depra- A Ramirez de Prado lin editione Operum Liudprandi
valis codicis Gemblacensis lectionibus conspicua, Antverpiensian.1640, Chesuius tom. III SS. Franci-
quibus edilor conjectura sua subvenire nonnunquam corum an. 1641, Joannes innova edilione Scripto-
haud infeliciter, ssepiilsvero, ut pro singulari Liud- rum Reuberi an. 1726, et Muratorius annis 1725 et
prandi scribendi ralione haud aliter exsoectari 1726SS. Ital., tom.jll, expresserunt, nisi quod Mu-
polerat, adversa forluna tentavit. ratorium, allatis lom. IIB. aliquol codicum Vindobo-
6) C. regius Parisiensis n. 5922,membr., saec.xn nensium 3a et 5°* lectionibus, terlias quodammodo
in Germania exaralus, saeculoxv, liber sancleMarie operi curas admovisse dicerepossis
virginis in Otterburg Magunline diocesis Gregorii Jam tria post sseculanova editio ad normam au-
Turonensis historise eccl. libros tres priores cum
Chronicon con- lographi inslituta,' quantum a reliquis differat,
initio quarti, tum Reginoms absquo hisloriae commodojam prodeat, penes leclo-
tinuationibus praebet, cui Anlapodoseos lib. i, c. 5- quanlo
res judicium eslo., Amplissima lecttonum segete ,
11; vi, 5, usque arbores subvehuniur, vi, 8, 9, et
antequam autographum ad manus venisset,
Hislorise Oltonis cap. 15, inde ab His dictis usque tjuam,
ex codicibus Bruxellensibus, Londinensibus et Au-
cap. 20, ob elemosinamadnexa sunt. Quaequidem n striacis collegeram,1recisa, eas tanlum afferre pla-
aeque ac. cuit, unde diversas codicumclasses agnoscere datur.
7) C. Bruxellensis chart. in fol. ssec. xvi, olini Idem in corruptissimis edilionum leclionihus obser-
Antonii Cauci arcbiepiscopi Coriphensis, et. vavi. Auro enim purissimo decocto, scoriam reltn-
8) C. Ambrosianus chart. ssec. xvi, qui iisdem quere delectat. |
verbis acediliones desinit, ila comparala eranl, ut
Legationis libellum a Canisio una cum chronierg
iis in nova edilione omnino nos carere posse intel- Vicloris Tunnunensis et Joannis Biclariensis Ingol-
ligerem. stadii a. 1600 in-4»primum evttlgatum, indeque a
• •Liudprandihistoriaeuridecimoetduodecimosaeculo Baronio ad an. 968, Muratorio SS. II., et Niebuhrio
ab historicis in usus suos conversse sunt, ab auclore meo lom. XI SS. Byzant. repetilum,jam edita Anta-
Yitae sancli Gerardi Broniensis, Ekkehardo Urau- podosi et Hisloria Ottonis Liudprandi scribendi ra-
giensi, chronologo Farfensi, et Sigeberlo Gembla- tionem et textuum corruptionem experii, inlaclum
censi; sseculo xm ab Alberico Trium Fonlium mo- relinquere, licet codice unico Trevirensi deperdito,
naclio; sseculoxiv ab Henrico de Hervordia; saeculo nefas duximus, alque opere susceplo proeler spem
xv a Trilhemio abbate Spanlieimensi. Edilionem factum est, ut locis nonnuUis magui momenti sana-
principem, ut supra .memoravimus, anno 1514vul- C tum lectoribus proponere liceat. Legationem «ltvore
galam,' Hervagius in edilione Basileensi an. 1552 ef odio plenam verum sie quoque ad rerum eogni-
repeliit, adhibilo tamen paucis in loeis codice bonse tionem utilissimam » Niebuhrius praedical; ei Liud-
notae, cujus.lecliones in textu ab inde -remanserunt. prandi in ea anilnnumvigoris el eloquentiae sihi
Nam lihrum Basileensem universi poslea editores, paralae apicem attigisse, rerum earum studiosi judi-
Justus Reuherusin SS. an. 1584et 1619, Laurenlius cabunt. I
785 i 78i
NOTITIA.BIBLIQGRAPHICA
i ALTERA
IN LiUTPRANDUM.
(Apud Fabricium Bibliothecamedim el infimm Latinilatis, lom. IV, pag. 291.)
LUITPRANDCS, aliis Liulprandus, Litobrandus, Eu- A M7, uhi etiam varias lecliones ex-tribus mss. eodi-
trandus, etc, Trilbemio cap. 562 , ex Papia civitale cibus bibl. CaesareseTeperies p. 1078.
oriundus; aliis minus probabililer Hispanus, cerle Legalionis ad Nicephorum Plwcam, anno 968
a Luitprando Toletano, si quis fuit, diacono diversus, susceplse, descriptioidedicata Othonibus Auguslis et
atque ex diacono Ticinensi sive Papiensi episcopus Adelheidse imperalfiei, edita primum ab Henrico
Cremonensis et duabus legationibus Constantinopo- Canisio cumChronicisVictoris Tunnunensis ac Joan-
lim perfunctus, una a Berengario II marchione ad nis Biclariensis, et synodo Bavariea an. 772 sub
Conslantimim Porphyrogenitum imp. an. 946, et Tassilone duce, Ingclstad. 1600,4°,elapud Baronium
altera ab Othone 1 imp. ejusque filio ad Nicephorum ad an. 968, n. 11 seq., et in Luiiprando Ramiserii,
Phocain anno 968. De eo satis diligenler Labbeus Antuerp. 1640 fol., et.tomo secundo thesauri scri-
tom. II, p. 35, de S. E.-; Caveus ad an. 940; Fran- plorum Italise Muraloriani. In hac descriplione
ciscus Arisius in Cremona lilterata, tom. I, pag. 58 prioris suse legalionis meminit Luitprandus p. 115,
seq.; alque in primis Nicolaus Antonius, VI, 16, Bibl. edit. primae his verbis : Temporibusbeatmmemorim
veteiis Hispanae. Scripsit Sigebertus cap. 1260 lau- Constantini imperaloris huc (Constantinopolim)vene-
dalam Historiam de gestis regum et imperatorum sui ram, nonepiscopus jsed diaconus : nec ab imperalore
emporis, qnam atlilulavit Antapodosin, id esl retri- B aut rege, sed a Berengario marchione missus, etc.
buiiotiem(48*), luculento et alterno (49) stylo, ad Sola haec duo genuina et lectu digna Luilprandi
Regimundum [«/., Royrirundum, al., Traclemun- opuscula. Caetera sipposilitia, Chronicon, ab anno
dum] episcopum Eliberitanar Ecclesiae Hispano- Christi 606 ad 960, et Adversaria (49*), in quibus p.
rtim. ldem opus Trithemius memorans septemli- . 464 mentio Cbronici ad Heronium Bracarensem epi-
bris ait constilisse, sed sex tanlum libri in editis scopum, subjuncta eliam ad eumdem Epislola. Hsec
conspiciuntur, nec sexti Iibri capita sex posteriora cum prioribus in lucem dala atque illuslrala notis
sunt ab ipso Luitprando, sed ab alio deinde addita, ab Hieronymo de la Higuera S. J., el Laurenlio Ra-
ut Vossius, pag. 345; Baronius ad an. 965, lium. miresio de Prado Antuerp. 1640, fol., falsitatis con-
5; Mirseus,cap. 270 Auctarii, aliique monuerunt. vincuntur a Labbeo , Caveo aliisque, sed maxime a
Forlasse historiam legationis posterioris, de qua in-. Nicolao Antonio tom. I Bibl. veteris Hispanae,p.
fra, Triihemius pro septimo libro habuit. Libri illi 585 seq. j
Eliam Vitns ponlificum Romanomm a S. Pelro
sex scripti inler an.' 957 el 960 (PAGI, ad an. 963,
[ usque ad Formosum papam, anno 895 defunclum,
n. 3), et res utriusque imperii ab an. 891 ad 946'
quas cum Anaslasio per AbbonenrFloriacensem ex-
^crslringentes prodiere inler scriptores Jusli Reuberi' C
p cerpto edidit Joannes Busaeus, Moguniiae1602, 4»,
p. 86, et t. III Andrese du Chesne, p. 562', etinter alium quam Luitpraudum et polius Germanum ba-
Luitprandi Opera Anluerp. 1640, foi., et in The- bere auciorem, el ipsas quoque ex Anastasio excer-
sauro scriptorum ltalise Muratoriano, tom. II, p. plas notarunl Vossius aliique.
(48*) Proprie librum terlium 'AvTiSoo-tv

inscripsil /49) Partim soluta, partim stricla oralione.
Luitbrandus, in Berengarium a quo offensusfueratt (49*) In his Adversariis Fuldaese Bibliotbecaritim
ejusque conjugem Willam invebens ac vicissim cele- fuisse ait p.agg.473, 485,484 490
brans bene de se meritos. 1
783 PR.EFATIQ MURATOMI. 7S1
LUDOVICI ANTONII MURATORII
PRMFATIO IN SUAM OPERUMLIUTPRANDIEDITIONEM.
(Rerum Ilalic. tom. II.)
Si <_uodsaeculum vitiis et barbaris morihus in A suum appellarit regem Saracenum, quo cum ntilla
Italia squalluit, cerle"docimum a Chrislo nato reli- amplins ei res erat, imo nunquam fuerat.
quis in ejusmodi infelicitate pahnam praeripuit. De- Restat igilur, dtim alia contra non mililent argu-
formaia plane tunc lemporis ipsius quoque Roinanae menla, Liutprandum in Italia natum fuisse, et.tit
Ecclesiae facies, bella per Italiam horrida, concul- verisimile est, Ticini, quse-etPapia, e genle Eango •
catse leges, et polissimum abjecla bonarum litlera- barda edilum : quod et nomen ejtts Langobardicum
rum condilio. Ilaque summopere"commendandus innuere satis videtur, ejusque munus, liam se levi-
nobis Liutprandus hisloricus, qui ferreo illo saeculo tam, hoc est diaconum, Ticinensemappellat. Libro
supra caeterorumignorantiam se adeo erexit, ut vel etiam ierlio cap. 1, his versibus Papisc'coiulagratto-
noslris temporibus, quanquam slylo aspero et irmr- nem describit: .
hani aevi sui indolem satis referente, usus fuerit,
fidliuc lamen lectorem ad sua libenlissime legenda UlriturinfelixolimformosaPapia,
Yulcanusquesuosallollensflalibussrln
allicial; quippe ingenio Tuit ille -vividoet acri, et TemplaDei, patriamque simulconscenditin omnem
quaescripsil, rara vivacitate ac libertate exposuit.
Liulprandutn plerique eruditoruni recenlium nomi- Quibus verbis Papianijpalriam suam is -manifeste,
nareillum consueverunl; sed Liulprandus seu Liut- ni fallor, noniinal. Ejus auiem pater ab Hngone
' brandus fuil apud veteres illius nomeri : qua de re Ilalise rege ad Romanum imperatorem Grsecorum
certos nos faciunt marmora publica, chartse in ar- legalus esl missus circiler annum Chrisli 927, ut et
chivis, et antiqui codices msti, in quibus ego semper liinc videas ejus parentem in Ilalia egisse. Tunc
Liutprandi nomen, nunquam vero Luilprandum, scri- parvulus erat Liulpraadus. Postaliquot autem annos
ptum fuisse adnimadverti. Nam quod eum Litobran- B inter lionorarios aulaepueros cooptatus, regis Hugo-
clum aiqae eliam Eutrandum nonnulli appellent, id nis gratiam vocis sibi dukedine acquirebat, ut ipse-
procul dubio ex librariorum supino errore processil. mel lestatur lib. iv, cap. 1. Hugone subinde el Lo-
< Natione Itahim, et ex Papia civitato oriundum, » thario italiae regibus dejectis, Berengarius II see-
uli Triihemius scripsil, cum veleres tum recentio- plrum arripuit, qui Liutprandum i secretorum con-
res ceiisuerttnt. VerumGuillielmo Caveo in Script. scium el episiolarum signatorem J constiluit. Imo
Ecclesiast. Hist. litter. monenle, « Franciscus Biva- „com ejus solerliam pi;obe nosset, ipsum legalum ,
rius in censura Liutprandi Operibus praemissa, con- anno Christi 946 ad Constantinum Porphyrogeni-
jecluris non penitus contemnendis contendit gente tum Constantinqpolilanum imperatorem misit. Be-
fuisse Hispanum, domo Cordubensem, saltem Baeli- rengarium mulia ~viliadeturpabanl, atque exosum
cum, et una cum parenlibus a Sararenis fugatum in bonis brevi effecere; ac propterea el ipse Liuipran-
lialia consedisse. » Et haec quidem Caveus, qui ta- dus post longum famulalum tandem in ejus odinni
men egregie inlellexit, anilibus fabulis, et fraude ita incurrit, ul facultatibus spoliatus, sibique pejora
omnimoJa abundare Chroniconquoddam Liutprando timens, in Germaniam ad regem Otlonem se reci-
nostro suppositum in Hispania, •et Matriti primum -' pere coactus fueril. In eo exsilio, circiter anuuni
a Tamayo, tum a Ramirezio, et a Hieronymo de la - Chrisli 958, Historiam suam sex libris comprehen-
Higuera Anluerpiae editum cum notis anno 1640, a sam, et Francofurti ad Mcenumcoeptam, absolvii.
(|uo ursecipuenugivenduli ansam ceperunt inserendi Anno 981 Otlo M.ignus, Germaniac rex, a Romano
in Hispanicamgenlem Liulprandi Ilali. pontificeeta plerisque Italiacproceribus iterum invi-
At 'laude sua minime fraudan.lus Nicolaus Anlo- C talus contra Berengarii lyrannidem, Langobardico
nius, Hispa'ensis juriscoiisullus, qui non eruditione regno politus est, et anno sequenti Romanorum
niinus quam amoreyeritatis, proxime elapsoiiaeculo etiarn imperalor creatus. Tapi felici conversione
inier Hispanos-Tnagjriiimsibi nomen qua>sivli. Is rerum-in Iialiainremigravit Liutprandus, cumque is
cnim in BibliothecaVeteri Hispana, lib. vi, cap. 16, Ottoni charus inter paucos csset, ejus studio ad
cxquisiio critices usu ad fabulas tolum illud Ghroui- episcopatum Cremouensemprovectus fuit.
cun, -atque Adversaria Liutprando eidem inscripta, Nova hac atque illustri dignitate auctuni Liut-
amandavil, et censorias notas.falsariis suae gentis prandum anno 965 censet Ughellus. Certe eo anno
inussit; Italicam vero genlem Liutprandi possesslone ipse jam episcopus Romam ad Joannem papam a
niinime privandam censel. Quod solum juslam„ali- laudato.Auguslo est missus, ibique synodo seu con-
quam hac de re dubitalionem ingerere posse vide- ciliabulo adversns ipsum poiilificeminsliluio inter-
baiur, dissimulandum non est. Scilicet in germano ftiit. Tum anno 968 alteram legationem obivil, mis-
suo Chronico Liutprandus lib. v, cap. 1, ad Ray- sus ab Oltone Magno Conslantinopolim, ut a Ni-
mundum Iiliberiianum in Hispania episcopum _de cephoro Graecorum imperalore Theophaniam Ror
qtiadam solis eclipsi ita.scribit : « Qua etiam die mani junioris filiam Ottoni filio, in consorlium
Abdaram rex nosler a Radamiro rege Chrisliaiiis- imperii Romani aseito, uxorem peieret. Quo autem
simo Gallicisein hello superalus est. t Yerum levi. anno Liutpraridus e vivis abieril, non constat. Alta-
correctione hic utendum Nicolaiis Anlonius hionet, mcn apud Ughellum Ital. Sacr. lom. IV, in episc.
nempe scribendum rex vester. Et sane fieri noni Cremon. habemus descriptam translationem corporis
potesi ut Liulprandus Italiam.a lol saltem annis in- n- saneti Himerii episcopi ad civitatem Crenionensem,
colens, el EcclesioeTicinensis clero fiscripltis,lvgem cura ipsius Liuiprandi factam, in qua is appellalur.
' "
787 LIUPTPRANDI CREMONENSISEPISCOPl 7S&
« Cremonensis episcopus bonse memoriss Luizo (seu A etiam metro suum| ingenium exercuit. Sttnt qui
Liuzo) iniimus sunimisla regius, in consilio provi- illum nimiae licentise incusent, quod sui temporis,
diis, el amore diviniiatis repletus, quem imperaior principumque eliami virorum, ac mulierum vitia ac
in secundo regni cuhnine dieavit (lego locavit) fre- fcedilates graphice exprimat, ac fortassis eliam am-
quenter ingrediens, et exiens a facie regia. 5 Quihus plificet. Hujus loci jnon est accusationem ejusmodi
ex verhis iulelligimus, Liutprando fuisse quoque ad trulinam revoeare. Ad nos quod attinel, Liut-
nomeii Liuzo, quod lamen suspicari possumus, idem prando nostro tribuilur Chronicon de Hispanicis re-
sonasse seu fuisse ac Liutprandus apud illorum bus; tribuuntur et Adversaria qusedam, in quorum
temporum vulgus. Simulqtie hinc manifeslius elucet laudem Franciscus| Bivarius mulla congessil. Ea
<pianta atictoriiate polleret quantoque in honore et quoque Laurenlius Ramiresius el Hieronymus de la
gratia apud Otlonein Auguslum forel idem Liui- Higuera noiis ilhistrarunl, Malriti et Anluerpise
prandus. Additur in eadem narralione : «Lauda- - -edita. Jam diximus hsec fabulis Romanensibus esse
Jiilis autem praefatus poniifex animadverlebat qua- accensenda, utpote omnino supposilitia, el hienda-
liter sancti conderet sacrum J (nempe corpus Cre- ciis ad saturitalem referla. Moguntiaequoque anno
monam adveclum). « Sed tamen 11011fuit hoc illi 1602 Iiber de Romanorum ponlificumgesiis a S. Petro
'atum, qnia imperiali servitio coaclus, Conslantino- usque ad Formosum pnpfljnprodiit Liutprando eidem
polim directus, illuc amplius hatid esl reversus. » tribulus. Sed elhoc.cpusabipsoprorsusabjudicandum
tix his verbis suspicio ingeritur Jegenli, non diu contendunt eruditi, quippe ab ejus slylo nimis disso-
post legaiionem peractam superfuisse Liutprandum. num, et a nialefeiialo aliquo- Germano, forlassis
Jit sane eum quidem Jn Italia egisse anno 970 ac g etiam recenliorum lemporum, verlsiniiliusprofectum.
interfuisse synodo in civilateFerrariensi coaclae, Quseigilur germana sunt Liulprandi scripta nunc
testanlur Acia a Rubeo laudata Hist. Ravenn. iib. v. iterum in lucem efferimus. Ea sunt Hisloria rerutn
Jbi quoque Liuzius episcopus Cremonensis inscribi- in Europa suo tempore geslarum 'libri V7. quse Basl-
ttir, uii cl a Contiuuatore Reginonis et Chronogra- leae anho 1552 impressa est, ac subinde a Juslo
pho Saxone ad annuin 965 Liuzio dicitur. Nulla Reubero iu lomo Veterum Scripiorum Hanoviae
post anmim illum moiiumenta, qusesupersint, viven- anno 1619 edito rursus exhihita. Sex posteriora
tem exhibent Liutprandum. Unus Julianus Toleta- libri sexli capila, ubi de damnatioiie Joannis XII
nus, hisloiicus, si superis placet, vetustus, auctor papse agitur, inter ^Baronium, Vossium, Gaveum,
esl, anno 973 Liutprandum venisse Toletum, nec Dupinium aliosque disceplalum est, niim Liutpran-
multo post morluum ibi atque sepullum. Sed, uti dum auctorem habeant, an alium quemquam coiiti-
jatn sole clarius apud eruditos constat, Chronicon nuatoremejusdem historiae, qui tameniis aulproxi-
juliani illius, et Dextri, et Hauberli, aliorumque mis teinporibus vixerit. Adhuc sub judice lis est.
iiujus farinse historicorum, niera eoinmenta sunt, Equidem pulo inte'!»ram.ad nos rion pervenisse
ab impudenlissimis hominibus fabricata, a nimium Liutprandi historiam; neque eiiim in ea legimus
credulis et bonis evulgata, et ab ipsis Hispanis propiora tempori, quo ipse scripsil, ac potissimum
emunctioris naris nunc improbata, atque despecta. Berengarii II facinor-a, quseipsuin acrius lorquebani,
Acproinde fabulis accensenda quaede peregrinatione atque ad scribenduin incitabanl. Alterum LiUlprandi
Liulprandi noslri in Hispaniam ejusque ibi morte ab opus est Legalio ad Nicephorum itnperalorem Cun-
jmposloribus illis referuntur. stanlinopolilanum, ab ipso peracta simul atque de-
Fuit aulem Liulprandus supra infelicissimi illius' C scripta. Libellum kiunc e Treviiensi codice ms.
sseculi-modulum, litteris excultus; nani non Lalino' eductum, mutilum tamen, Christophortis Browerus
tantum, sed etiam Graecosermone valuit; imo Saxo- e soc. Jesii ad Marcum Yelserum niisit; hic auicm
nicam, sive Germanicam linguam lenuit, cujus pe- Henrico Canisio cjommendavit, cujus cura lyjjs
riliae specimen luculentum Romaededit in synodo, excusus est auno 1600 Ingolstadii. Ipbum deinde in
«bi quse Otlo MagnusAugustus palria lingua effere- Annales suos cardinalis Baronius fntulit aJ annum
bat, Cremonepsis episcopus interpres Latine redde- Christi 968. Utrumijue hoc optis, Iialicae Historise
Jiat atl concilii-Patres. Neque prosa solum, sed cum primis utile hic Leclor conjunetum habebit.
CREMONENSISEPISCOPI
j
EISMIi GESMRUI IKM If IIPIIWftDI

SIVE
ANTAPODOSIS.
(Apud Pertz Honumenla Germanim historica, Script. tom. III.)
In nominc Patris, et Filii, et Spiritus sancli, inci- D buliunis, regum alpie principum partis Eurepae, a
antapodoseos id esl 1 relri- Liudprando Ticinensis eclesiae diacone h xn iyaa.-'
pit liber «VTKTTOSQS-EM,:
VARLE LECTIONES» !
' «0.1;retributionis
supra aiilapodoseos legiiur, sed eam additis id est er vostponendam duxi; ita f»
eniibus quoque feci. _ ^ !
589 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — LIB. I. 790
Xo(ri««UTotien ti cchmalosia autu, id est in peregri- A 21. Qualiter in duello LangoTiardus BagolTriun.oc-
nalione ejuss, ad Recemundum, Hispanise provintiae cideril. "
Lilierritanse ecclesise episcopum. edilus. 22. De Arnulfo rege, qui, invitanle Berengario, in
1. * Prolioemium. Italiain venit.
2. De casleUoFraxineto '*et silu ejus. 25. Quod isdem Arnulfus Pergamum ceperil, et co-
3. Qualiter Saraceni Fraxinetum prius adepti siut. miiem Amhrosium suspenderit.
4. Qualiter invidia Provincialium et ipsis invitanli- 24. De Mediolanenslbuset Papiensibus,.qui ad Ar-
bus Saraceni Provinciam devaslaverint. nulfuin venerunt.
5. Quis imperalor tum Grecis praeerat, qui Bulga- 25. De fuga Widonis ob Arnulfum.
riis, Bagoariis, Francis, Saxonihus, Suevis, llali- 26. Exhortatoria Iocutio Arnulfi ad piignain.
cis, reges praeerant, vel quis Rome papa habe- 27. Qualiler Roma Leoniana sit capta.
batur. 28. Quod Arnulfus propterJFormosum pauam multos
6. Cur Leo imperalor sit Porphyrogenilus diclus. Romanorum decollare praecepit.
7. De domo Porphyra, quis eam edificaverit. 29. .Cur esset inimicitia inter Formosum et Ro-
8. De genealogia Basilii, el qualiler imperalor Mi- manos.
chahel in paIat>oeum rcceperil " 30. De Sergio papa, qui Formosum de sepulcro
9. De infirmilate Michahelis e imperaloris, el qua- • jussil extrahere niortuumque deponere.
liter a Basilio sil inlerfectus, el ipse imperator 31. De corpore Formosi a Sergio in flumen projecto,
tffectus. alque a piscaloribus invento, et ab imaginihus
10. De eo quod Basilius in somnis aominum no- sanctorum salulato.
strum Jestim Cbristum se inlerpellantera pro 32. Qualiler Arnulfus castrum vocabulo Firmum
morle Michahelis vidit, et de elimosina quam obsederil, et a Widonis uxore mortiferum polum
isJem Basilius fecil. acceperit.'
11. Qualiter Leo imperalor a suis sitnoelu captus, 33. De malicia quam Arnulfi homines fecerant.
el non agnitus cuslodie 6 traditus atque flagellatus, 34. De redilu Arnulfi et prosecutione Widonis.
et qualiter custos carceris eum dimiserit, et quod 35. Quod Italici de Arnulfo nbn curabant, et de
ipse imperator se non flageUanles7, flagellaverit, Anscario marchione qui in Eporegia latitavit.
et flagellantes honoraverit. 56. De lurpi morle Arnulfi regis.
12. De -optimo ludo quem isdem Leo imperalor 37. De morle Widonis regis, et electione Lamherli
fecil, de dormienlibus et nummis aureis. ejus filii, qui est rex conslittitus.
15. Cur Arnulfus rex clusas frcerit. et Hunffarios * " 58. De expulsione Lamberti el revocatione Beren-
exire permiserit. -garii.
14. De Widone et Berengario, qui juramento ami- 39. De Maginfredo comi!e,"qui decollatus est a
ciliam firmaverunl quam non observaverunl, el Lamberlo ob rebellionem.
quod hujusmodi amiciiia servari non possit. 40. >° De Adelberlo marchione atque Ildeprando co-
15. De Berengario in Ilalia posl moriem Karoli • mite, qui conlra Lamberlum venerant ut pugna-
rege constiluto. renl.
16. Qualiter Wido culpa dapiferi suia Francis sit •41. De eo quod Lambertus rex noctu super Adelber-
repudialus. tum atque lldeprandttm irruit'*, illorum mililes-
17. De reditu Widonis in Italia. occidit, eosque vivos cepit
18. De pugna inler Widonem alque Berengarium. 42. Qualiler Lambertus in Marinco " ah Hugone
id. De alia iterum inter eos pugna et Berengarii Maginfredi filio sit ob vindictam patris occisus.
fuga. 45. Quod Berengarius post Lamberti morlem bene
20. De filio-ArnuIfiZentebaldo, quem in Italiam pro . regnum oblinuit. . , ,
Berengarii 9 auxilio misit, 44. Laus Lamberli " regis..
INCIPIT LIBER PRIMUS.
1. Reverendo lociusque sanctitalis pleno, domno :D luam, pater karissime, disluli; qua tolius Europje-
Recemundo ", Liberritanse eclesiae episcopo, Liud- me imperalorum regumque facta, sicut is, qui non
prandus ", Ticinensis eclesise, suis non meritis, Ievi- auditu dubius sed visione cerlus, ponerecompellebas.
les, salutem. Biennio ingenii parvitale petitionem Hsesiquidem res animum, ne id inciperem, deter-
VARIJE LECTIONES-
eujus 1. 3 argumentum deest 3. 4 fraxaneto corr. fraxineto constanler 1. « mihaKelis 1. 6 cusii-.
die I. 7 vox bis scripta in 1. 8 hungarius corr. hungarios 1. 8 berengari 1. 10 numerus omissus, et in
quatuorsequenlibuslstittera X. omissa 1. >»iruil 1. ,2 marico 1. ls lanlberli constanter scribit 5 a. " re-
gemundoS. 5 a. Unprandus o. Hinc et leclione oppido cap. lerlio, codicem3. ex codice-l. nondum omni
parte correctoffuxisse,mdicari videtur.
791 LIUTPRANDICREMONENSISEPISCOPr 793
ruere meum, copia cujus sum poenitus expers di- A A ex latere'cingitur,7coelerisdcnsissimaspinarum silva
ccndi, delrectatorum invidia, qui superciho lumen- mtmiiur. Quam sj ingressus quispiam fuerii, ila
tes, leclionis desides, ac secundum eruditi viri sen- sentium curvitale jlenelur ,9, acutissima reciiludine
tentiain Boelii (50) philosophye veslis parliculam perforalnr, ut neque progressionis neqtie reditus,
habentes lolamque se habere putantes , haec nisi magno cum iabore, habeat facultatem.
mihi sunt insultantes dicturi : Tanta decesso- 5. (An. 891). Sed ocullo, et quoniam secus esse
res nosln scriplitarunt, quod mullo amptius leclores non polest justo Dei judilio, 20 tantum Saraceni
quam leclianes deficient. Illudque comicum gar- linlre parvula ex Hispania ejtressi, nolentes istuc
rienl: venlo delali sunt. ,Qui pirate noctu egressi, villani-
Kich. aicelur, qnodnonfueritdictumprius. que clam ingressijchrisiicolas, pro dolor! jugulanl,
locumque sibi prppriunr vendicanl, moniemque
Qtiorum latratibus hoc respondeo, quia pbylosopliy Maurum villulaecpberenlcm conlra vicinas gentes
ydropicoruni more, qui qua amplius bibunl eo ar- refugium paranl; spineam silvam hoc paclo majo-
denlius siiiunt, quo sepins legunt eo avidius nova rem et spissiorcm sua pro tuitione fatientes, ul si
queque perquirunl. Quod si perplexa faceli Tullii quis ex ea vel ramum inciderel, mucronis percus-
leclione faligantur, lalibus saltem neniis animcntur. „g sione hominem exiret: sicque factum est, ut omnis
Nam, tii fallor, sicut ohtulus, nisi alicujus interposi- proeter unius angustissimae viae aditus demerelur.
tione subslantiae, solis radus feverberatus obtundi- Loci igilur asperitate confisi,vicinas gentes clamcir-
lur, ne pure ut est videatur, iia plane mens acha- cumquaqueperlustrant. Accersitum quam plures iu
demicorum , peripalbelicornm , sloieorumque do- Hispaniam nunlios dirigunl, locum laudant, vici-
clrinarum jugi meditatione infirmatur, si non aut riasque gentes nichili se habere promittunl. Cenlum
ulili comoediarumrisu aut beroum deleclabili liisto- deniquc lantummodo seeum niox so Saracenos re-
ria refocilalur. Quod si priscorum ritu execrabilis ducunt, qui veram rei hujus caperenl assertio-
paganorum, non solum inquam non proficuus, verum nem. I
audilu ipso non parum nocuusf tomis memorandus 4. Interea Provincialium, quae illis gens erat vici-
inscribilur, quid islorum imperaiorum bella, Jullii, ,„ nior, invidia ccepillinler sese dissidere, alius alium
Pompeii, Bannibalis, fialrisque ejus Asdrubalis, ac jugulare, subslanliam rapere, ei quicquid mali ex-
Scipionis Africanj, 6, imignum imperatoruip, laudi- cogitari polerat faiiere. Sed quia pars parlem, ut in-
bus coequanda silebitur? cum prsescrtim in his sit vidia et dolor postularanl, satis sibi facere 11011 po-
domini noslii Jesu Chrisli, dum sancle vixerinl, lerant, hos quos ptacdiximus Saracenos, non minus.
bonilas recitanda, tum siquid deliquerinl, saluhris C Q callidos quam perfrdos, in auxiliuin rogat; cumque
ab code"mcorrectio memoranda?Nec moveal quem- his una proximuni conleiil. Nec juvat solummodo.
piam, si, enerv.orum facia regum principumve effe- proximum 21 trucidare, verum lerram fructifersm
minatorum huic-libcHulo inseruero. Una esl enim in soliludinem reddere. Sed videamus quid jusia
justaDeiomnipoienlis, Palris scilicet, Filii et Spiri- (52) secundum quehdam profuerit invidia, quain ila
tus sancti, .virtus, quae hos juste suis pro sccleribus describens ail : j
comprimii, illos dignis pro meritis extoUit. Hscciir- Juslius invidianicliilesl, que prolinusipsum
quam est vera domini nostri Jesu Christi sanctis Auctoremroiiilexcruciatqueanimum.
-promissio : Observael audi vocemmeam, el inimicus Quaedum decipere conalur, decipilur ; dtim exlin-
ere inimicis tuis, el affligenlesle affligam,el prmcedet guere molilur,'extingitiiur. Quid igitur ? Saraceni
te angelus meus (Exod. XXJII).Per Salemoitem quocum suis hoc viribus minime possenl, alteram al-
que sapienlia, quseChristus esl, clamal : Pugnabit terius auxilio parlis debellantes, suasque copias cx
pto eo orbis terrarum contra insensalos (Sap. v). Uispania semper augentes, quos prinio defendere vi-
Quod coltidie fieri", ctiain qui slertil, animadver- debantur modis onmibus insecunlur. Seviunl ila-
til. Ut aulem evideus ex. inuumeris subdadir exem- quc, exterminant, nil reliqui faciunt. Trepidarejam
plum, me lacenle loquetur u opiduin vocabulo Fra- D I vicinsecaeiersegenles, quoniam secundum prophe-
xinelum (51), quod in llalicorum Provinlialium que tam horuin unus persequebatur mille, et duo fuga-
confiuio stare manifestum est. runl decem milia' (Deut. xxxn). Et quare ? Quia
2. Cujus ul cunctis liquido pateal silus, qtiemad- Deus suus "vendidit eos el Dominus conclusil il-
modtini temet latere minime reor, immo melius los. !
scire, sicut ab ipsis qui veslri stint tribularii regis, 5. (An. 886-912.) Hac itaque lempeslate Leo Por-
Abderahamem scilicet, potestis conjicerc, mari uno pliyrogenilus, Basilii iniperaloris fiUus, Consiantini
VARiiE LECTIONES j
J* deesl locovacuo 3. " deest §. 5a. ls loquilur 3. is l. ela. 5. 5a5 a*. so opido corr. moxl. oppido
todd. 3. 21proxiinutn — feliciler regnal (capite5) manwsccunda Liudpnqndi. 1. ita capila edilionmn anle-
iorum indicavi.
N0T,'E. I
(50) De consol. phil., lib. 1. (52^ II esljuxta.
(51) Frainei, haud procul a Fiejus. 1
795 ANTAPODQSEOSLIBRI SEX. — LIB. I. 794
liujus paler qui nunc usque superest et felieiter A formaprseler celeros egregia, accitumque-Tovvtyou-
regnal (55) Conslantinopolitane civiiatis regebat pivov, ton igumenon, id est abbatem, rogavit, ut se
imperium. Simeon fortis bellator Bulgariis praeerat, donaret hoc puero ; quem suscipiens in palalio,
christianus, sed -vicinis Grecis "valdeinimicus (An. cuhicularii donavit oflicio. TarHe denique posl pau-
885-927). Ungariorum gens, ciijus omnes poene na- lulum potestatis est factus, ut alter ab omnibus im-
tiones experie.sunt seviiiam, quoe miserante Deo perator sit apellatus
sanclissimi 22atque inviclissimi Tegis OTTONIS 9. Yerum quia ommpolens Deus servos suosjusla
poienlia, utlaliusdicluri sumus, mutire iS non audet visilal vult quacumque censura, hunc imperalorem
exlerrila, jiobis omnibus tunc temporis habebaiur 84 Michahelem sanse mentis ad tempus non esse per-
ignota. Quibusdam namque difficilliniis separata a miserat, ut quo huncgravius premeret in infimis,
nobis erat inierpositionibus, quas clusas S5nominat eo misericordius remuneraret in summis. Nam, ut
vulgus, ul neque ad meridianam neque ad occiden- fertur, hujus tempore passionis familiares cliam ca-
lalem plagain exeundi habuefil facultatem. (AJI.887- pitis jusserat damnare sententia. Quos tamen ad
Dec. 900 Aug.) Per idem tenipus AT.nulfusrex po- sese rediens hoc pacto reqtiirebat, ut nisi quos ju-
tentissunus, defuncto Karolo prsenomine Calvo (54), gulare jusserat redderenlur, pari ipsi qui Jioceffece-
Bagoariis,. Sueus, Francis Teulonicis S6, Lotharin- B ranl sententia damnarenlur. Hoe igitur terrore quos
gis, audacibusqie principabatur 27 Saxonibus. Cui damnare jusseral, servabantur. Sed cum boc sepius
Centehaldus, Maravanorum dux, viriliter repugna- et ilerum Basilio faeeret, hujusmodi a sibi obsequen-
bat (An. 892-895).Berengarius et Wido imperatores libus, pro nefas, accepil consilium : n Ne forte in-
ob regnum Italicum conflictabaiitur (An. '888-894), sana regis jussio aliquando ex iudustria a te non
Formosus Portuensis civitaiis episcopus, Romane diligontibus, immo odio habentibus, implealur, eum
sedis sunnnus et universalis papa habebatur (An. tu polius occidilo, aique imperialia sceplra susci-
891 Sept. 19, 896, Apr.). Sed nunc, quid sub uno- pilo. s Quod sine dilatione, cum lerrore compnlsus,
quoque horum geslum sit, prout brevius possumus lum et regnandi eupidilale deceptus , complevit.
-explicemus. Hoc itaque inlerfecto, factus est imperator Basi-
6. (4«„886-912.) Leo igitur, Greeorum piissimus lius.
-inipcralor. cujus supra fecimus mentionem, Con- , 10. (An. 886-912). Denique parvo transaclo lem-
slanlini sciiicet bujus Porphyrogeniti paler, un- pore, buic dominus noster Jesus Christus per visio-
dique pace hahila sancle et juste Grecorum regebat nem apparuil, domini hujus imperaloris, cujus hic
imperinni. Porphyrogenitum aufem non in purpura, necis auctor extiterat, dexteram tenens, eumque
'
sed in domo que Porphyra dieitiir, natum apello. Et " ita conveniens : ha TI so-y«?£sTOVSSO-TTOTHV 28O-OU
quoniam res processit in medium, quid de hujus PaaLkev.t« ina ~li esfasejs lon despolin subasilea, »
' Porphyrogenili genesi audivimus, proferamus.. quod est: « ui quid interfecisli dominum luiitn im-
7. Conslantinus imperaior auguslus, ex cujus no- peratorem? » Expergefactus ilaque, (anli se reum
* mine
Consiantinopolis cst sortila vocabulum civitas, novit esse reatus; moxque ad sese rediens, quid
TOVoixoDTOUTOV, tou icon louion, id est domum super hoc faceret cogitabat. Conforlatus itaque hac
islam, edificare jussit, cui Porphyra nomen inpo- Domini noslri per prophelam sjlubri el vere acce-
suit; voluilque successuram nobilitalis sua?sobolem plabili promissione, quia « in quacumque die pec-
istic in lucem prodire, qualinus, qui suo ex slemate cator
ingemuerk, salvus eril (Ezecli. xxxm, 12), »
nasccretitur, luctilenla hac apellatione Porphyroge- cum lacrimis et gemitibus se peccalorem , se reum,
niti dicerentur. Undeel hunc Constaniinum, Leonis .se
sanguiuis innocenlis effusorem esse confitehalur.
imperaioris filium, ex ejus sanguine noiinulli dicunt Bono autem consilio acceplo, amicos sibi de niamona
originein ducere. Veiitas autem rei hujus ila se iniquiialis effecerat, ut quos bic temporalibus subsi-
Jiabel. diis consolarctur,'eorum precibus abaeterno gehenne
8. Basiliusimperator auguslus, avus liujus, Mace- incendio hberaretur. Fabricavit autem praecioso et
donia humili fueral prosapia oriuiidus, descenditque n mirabili
opere jusla palalium, orientem versus,.
.Constanlinopolim T% nnyjwg, tis ptochias, quod aecclesiam quam Nean, boc esl riovatn, vocanl, ii\
eslpauperialis, jugo, ut cuidam serviret igumeno, honore 28 summi et celesiis mililie principis, ar-
id esl abbiili. Igittir imperJtor Michahei qui tunc
changeli Michahelis, qui Grece archistraligos,
iemporis eral, cum orationis grathi ad monasterium apcllalur.
in
istud, quoliic ministrahal. descenderel, vidil hunc 11. Nunc autem non pigeal libellulo huic res duas,'
YARIJELECTIONES.
22 sanctisimi 1. 23mulriee I. mitiere " hababatur corr. habe-.
25clusuras 1 ; 3. multire 5. muliire corr. m>ilire5a.
baturl. sedinfra cap. 13. clusas. 26f. 1.uoces cahwrentesin X.nec distinguendm. " pria
cipalurl.- !StvKTtso-y^sc TOV debutit$ 5a ztsyv&s deest 3 5a , etc. 29hononore 1.
SES-
- KOTJ5.
(53) Obiit an. 959. (51) Crasso.
795 - LIUTPRANDI CREMONENSISEPISCOPI | 796
quas ejusdem Basilii filius, memoratus Leo impera- A lesus exeas, quam id percontari, libi commoditisesl.
3l
toraugustus, memoria ristique dignas egit, inse- Non seque VOS,o-ius THVtpddnaivy.aiauTovel; TO
rere. Constantinopolitanaurbs, quseprius Bizanlium, XpvaoTpi/lwi, se is tin filakin ke aulonis|to chri-
nova nunc dicitur Roma, inter ferocissimas genles sotriclinon, le in earcere, et illum In aureum tri-
est conslitula. Habet quippe ab aquilone Hungarios, clinium , fortuna fovet. Parva sunt hsec, graviora
Pizenacos, Chazaros, Rusios quos alio nos nomine addantur vincula, ne sit spatium de imperatore me-
Nordmannos apellamus, aique Bulgarios nimium ditandi. » Cui : « Desine, iuquit, desine; ipse enim
sibi vicinos; ab oriente Bagdas; inler orientem et sum Leo imperatorj augustus, qui de palatii dignitafe
mcridiem Egipli Babiloniaeque80incolas; "a meridie non bono omine rirodii. > Carceris autem custds,
vero Africam habel et nominatam illam nimitim sperans non vera esse quae dixerat: t Egon\ in-
vbinam sibique contrariam insulam Crele. Csetere quit, hominem inpurum, bona sua cum meretrici-
vero quse sunt sub eodem climate naliones, Armeni bus abligurricntemi imperalorem credam? Quouiam
scilicet, Perses, Chaldei, Avasgi, huic deserviunt. lemei lu neglexisii pro te ego displtiam mathesin.
Incolae denique civitalis hujus, sicul memoratns Mars trigonus, Saturnus Yenerem respicil, Juppiter
genles divitiis ita eliam sapientia superexellunt. Moris quadralus, Mercurius tibi iratus, Sol rolundus,
quippe eorum est, ne a vicinis gentibus ohpriman- S Luna in saltu esl, niala Forluna le premit. i Impe-
tur; singulis quibusquenoclibus per lotiuscivitalishi- ralor vero: « Ul, inquit, veraprobes esse quaedico,"
vium, trivium, quadruviumque armalos milites causa dum matutinale dederinl signum, ante euim non
cusiodiendaeeivilalis, qui eam invigilent, ponere. Fil- ausi sumus, mecum ad palatium potiori quam ego
que, ut si post crepusculumquemquam deambulantem descenderim omine venito. Si me ut imperalorem
aliquo cuslodes offenderint, caplus prolinus verberi- non istic recipi videris, oceidito. Non minoris quippe
busque cesus, cusiodia pervigili, compedibus in car- criminis erit, me iniperalorem dixisse si non sum,
cere striclus.usque in crasluium ad publicum produ- quam aliquem occidisse. Si vero.ie-ob id mali quic-
cendus servelur. Hoe denique paclo non solum ab quam pati forniidas, haec fatiat mihi Deus et haec
hoslibus, verum etiam a latronibus inlesa civitas addal, si non poliiis praemium quam pro hac re su-
cuslodilur. Leo ilaque imperator augustus vigilum mes supplitium. i Igitur credulus carceris custos
fidem constanliamque prohare volens, solus posl effectus ,• dalo, ut imperator dixerat, malutinali si-
crepusculum e palatio deseendens". ad primam per- gno, eum ad palalium, usque comilalur. Cumque
venit custodiam. Quem ut vigiles fugientem et quasi eodem venisset, mirabililer sicut a se noscentibus
metu se deGlinantemviderunt, coniprehensum, quis n susceptus, comitem suum exanimatuni admiralione
esset quove pergerel, interrogarunt. Qui, e multis u nimia reddidil. Sane dum dignilales omnes huic oe-
unum se esse et lupanar peiere, dixit. Cui mox : currere S2, Jaudes reddere, adorare, soccos delra-
« Cesum te acri.er, inquiunt, compedibusque stri- here, alia atque alia pro se quemquam facere con-
clum usque in craslinum reservabimus. > Quibtis lemplarelur, emori ei lunc atque vivere satius esset.
respondit : « Mv?,«Selfol, /«., mi, adelfi, mi, quodin- Cui imperator : c Gontemplare, inquit, nunc malbe-
terprelatur : nequaquam, fratres, nequaquam; ac- sinel si vere quo hlic adveneris omine dixeris, veram
eiplte quod porlo., permitlite ire quo volo. > Qui te augurandi scienlbm habere prohabis. Prius tamen
duoiiecim acceptis anreis, eum protinus dimiserunt. qufeso, quid morbi sit, proferas, quod te tam pai-
lutle vero transiens, ad secundam »enil custodiam. lidum reddidil. i Cui : Parcarum 33,infit, oblima
Quo queToadmodumet in prima captus, datisqae 20 Clolo jam nere desinit; Lacbesis vero in torquendo
aureis est dimissus. Ad tertiam deinde dum venisset, laborare amplius non cupit, sevissima autem Tia-
est captus : verum non ul prijno ac secuudo dalis rum Atropos arliculos jam in coiidjlum (55) solam3^
aureis esl dimissus; sed ablatis omnibus, compedi- imperii tui senleiitiam expectat, ut fila eontrahens
busque graviler striclus, pugnis flagrisque diu ver- rumpat. Pallidilalis autem vttltus mei causa est,
beratus, custodia usque in crastinum produccndus rt animam a capite descendisse, secumque in inferio-
servalur. Ois itaque discedentibus, custodem impe- rem corporis partem sanguinem perduxisse. > Sub-
raior ad sese carceris vocans : « $'{)&jxov, file mu , ridens igitur imperator : t Recipe, inquit, animam,
quod est amice nii, inquit, Leonem imperalorem recipe, el cum bac iiisbinas aureorum libras adsume;.
nostin? — Q.ii, infit, noscere possim, quem vidisse nulli vero de me , nisi aufugisse, respondeas. i His
me non meminerim ? Ad publicum sane, raro quam- iia geslis, imperatar vigiles, qui se caplum dimise-
xjuam, dum procedit, a longe, quia propter nequeo. rani, quique caesuai custodice manciparant, venire
cum inlueor, mirabile quiddam et non hominem prsecepit. Quibus et ait: « Vigilanlibus vobis custo-
videre videor. Dare autem te operam , quo hinc in- diamque civitati praibenlibus, numquid fures a!i-
VARI./E LECTIONES. J
f0 babilioniasque 1 55. ai_tI. S2occurre 1 33
parcar earum i in duabus lineis. 3i articulis jam in,-
eondilum solam 5 5a. j
NOT.E.
]
(f>5)Id csl arliculos forficis jam ia manti curv.ua (xovoWos-)tencns. I
797 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — LiB. I. 7%
quando adullerosque offenditis? • Qui eum prsetio A iret, aureorum numismatorum libram pectori unius-
accepto dimiseranl, nil se vidisse responderant34*; < cujusque apposuit ^; moxque clam regressus, os-
qui vero caesum illum custodiae manciparant, ita 1tiuni, ut prius fuerat, clausit. Eo aulem hoe egit,
responderant S5: « Praecepit detnzoTiKaoO vj%t«, iquatinus exitati (57) et do lucro gratularentur, ac
despotia sui agia, id est dominaiio lua sancla, ut iqualiter Iioc acciderel non mediocriter mirarentur.
si vigiles post crepusculum quemquam aliquo deam- Denique discedente imperatore, qui vigil solus ex-
bulantem offenderent, captum protinus verheribusque tilerat surrexit, dormientiumque nummos aureos
csesum custodise traderent. Tuis itaque, dominator sibi : adsumpsit alque reposuil; postea vero quieli
sanciissinie36, jussionibus nos parentes, hac, quse sese : dedit. Imperalor igilur pro hoc ludo sollicitus,
praesenlem praecessildiem, nocte quendam lupana- post nonam Iioram 12 hos quos nominavimus ad se
ria percurrentem cepimus, flagellavimus,carcerique venire praecepit, eosque ita convenit: « Si forte
impositum imperio tuo sancto producendum serva- vestrum quempiam somnii visio dcterruil aut liila—
vimus. » Quibus imperalor : < Cilo, inquit, ut in_- rem reddidil, ul in medium proferat mea jubet au-
medium producalur, poles(as imperii mei etiam at- clorilas; nec minus cliam si quid novilatis exper-
que etiam imperat. >Nec mora, vinclus ul ducalur, gefaclus quisquam vidit, ut detegat, imperat. i Hi
percurrunt. Quem dum aufugisse audirent, semivivi B itaqne, quemadmodum nihil viderant, nil se vidisse
ad palatium sunt reversi. Quod cum nunliassent responderanl 39. Magis aulenr super lioc admirali,
imperatori, mox imperatorse exutum liimisque iis
cesum oslendens : « A.VTE Cdnticuere... intentiqueora tenebant (S8).
, delite, id est venite,
iiiquit, ;/.-hSi).ma£r«.i,mi diliasete, nolile formidare; Speransigitur imperator, hos non rei inscitia sed cal-
ipse ego sum quem flagellastis, quemque e carcere lidilale aliqua relicere, suscensus 40est ut qui ma-
nunc aufugisse confiditis. Seio euini et vere eredo.^ gis, cepitque nonnulla terribilia reticentibus commi-
quod non imperatorem sed imperaloris inimicum nari. Quodqui omniuni conscius eraf ut , audivit
lundere cogiiaslis. Hos qui menon ut imperalorem, hujusmodi liumillima et supplici voce imperatorem
sed ut lalronem Tileque meaeinsidialorem dimisere, convcnil: i QilmQpoKs ^KO-D.EU, filantbrope vasileu,
mortetenus verberatos urie expelli, bonisque ora- id est humanissime imperalor, hi quid viderinl,
nihus privari, mea non solum cupit, verum eliatn nescio; ego lamen delectabile, atque ulinam quod
jubet auctoritas. Yos autem meis non solum, sed persaepe mihi contingeret, somnium vidi. Uridecim
horum eliain perversoium divitiis dono. J Quod liis conservis meis liodie vere sed "41 non oportune
quam prudenter egerit, paternitas tua in hoc ani- dormientibus, visus sum, quasi non dormiens, vi-
madverlere poleril, quoniam caeteri extunc civiia- C gilare. Ecce aulem magnitudo imperii tui quasi oc-
lem diiigenlissime cuslodire, hunc etiam ahsentem culte ostium reserans, clanculumque ingressa, li-
qtiasi praesenlem sperare. Sicque factum est ut et bram auri adposuit supra pectus omnium nostrum.
iraperator amplius de palatio noclu non descenderet, Cunrme imperium luum quasi repedare, sotiosquc
et sui omnia fidelitcr custodirent. hac in visione cerncrem dormilare , continuo ceu,
12. Alium quem ipse egit ludum , silentio legii "lelus exurgens, undecim dormieniium aureorum
ahsurdum esse dijudico. Constantinopolitanum pa-- numismalorum libras luli, meoque in marsnpio, in
latium ob imperatoris salulem multorum praesidiisi quo una eral, apposui, quatinus ob transgressionem
mililum cusloditur. Custodienlibus vero victus cen- dccalogi, ne soluin essenl 11, verum ad memoiiam
susque cotlidianus non parvusinpendilur3'. Contigitt aposlolorum mea una adhibita essent et ipse 12.
itaque, 12 post corporis refectionem "in ipso dieii Yisio haec, iniperator auguste, bonum sit, usque
fervore uua in domo quiescere. Mos denique impe-- modo me non deterruit, sed hilarem reddidit. 0
raloris erat, cunclis quiescentibus totum perreptare; utinam interprelalio alia imperio tuo non placeal.
palatium. Qui cum eodem, die quadam quo 12 me- Nam et me puvznv xcd hvipbitolovmanlin ke oniro-
morati loethoeo(56) sese dederant, pervenisset, ligno) _n polon, id esl divinum et somnii venditorem , esse
modico, ut non incailidus, oslii pessulo projecto) liquido palet. » His auditis, magno est imperator
ingrediendi sUii aditum prsebuil. Undecim ~vero ) cachinno inflalus; verum prudeiitiam hujus atque
dormieniibus, ut ars ariem falleret duodecimus5 sollicitudiuem plus admiralus, prolinus infit. «An-
t2
pervigil sterlere ceu dormiens ceperat, conlra- lehac o-£oO-ep.avrnvoiiTeavipoxolov,se ule man-
ctisque in faciem brachiis, totum quod impe-- lin ule oniropolon, id est te neque divinum neque
rator. facerel diligenlissime considerabat. Ingressuss somnii venditorem esse.audivi. Ilanc vero rem nunc
igitur imperator, dum obdormire cunclos perspice-- ita aperte dixti, ul nihil cireuitionis usus esses. Sed
YARLELECTIONES. '
3t * ita I. SBita 1. 36sanctisime 1. 3'C. v. v. c. c. n. p. i. desunt 5 5a 5a* adsunt in edit. Hervag.
3Sadposuii corr. apposuit 1. 39ila 1. M succensus corr. suscensus 1. " sel corr. sedl. 42 deesli.
(56) Id esl somno. (58) Yirg. Mn. n, 1.

(57) Id est excitaii.
799 LIUTPRANDI CUEMONENSISEPISCOPI 800
quia vigilandi facuHalem sive auspicandi scientiam A super talibus dixcrat : Qui odit fralrem 'sunm, ho-
habere non posses, nisi divino tibi esset munere da- micidaesl;el scilts quia omnis homicida non habet
lum, seu vertim sil, ut speramus, immo credimus, vitam mlernam in se manenlem'1''(I Joan.m). Sed
seu falsum,-/.«6&)f cathos o lukianos, id redeamus ad rem. Deviclo namque CenlebaldoMa-
6 A-OVJ-.IKVOS-,
esl sicul Lucianus de quodam dicit, quod dormiens ravanorum duce 4S,Arnulfus, pace habila, regno po-
muJta reppererit, alque a gallo exilatus nihil inve- titur. Hungariiinterim observalo exitu, conlempla-
nerit, tu lamen quicquid videris, quicquid senseris, lique regionem, cordibus malum, quod posl in pro-
quicquid etiam inveneris , luum sit. » His audilis, palulo aparuil49,lmachinabanlur (an. 895),
quanla caeteri sinl confusione repleti, quantoque hic * 14. Dum haec aguntur, rex Gallie Earolus, qui
sit gaudio plenus, eorum quisque in se personas sus- cognominalus estiCalvus (59), praesentem moriendo
«pieiis, aniniadvertcre poterit. . an. 888, Jan. xm!)mulavit vitam. Cui dum viveret,
15. Arnulfus interea (OH.892), earum quae sub nobiles dttoex Iinlia praepotentes i0 principes servie-
arciuro suntgenlium rex forlissimus, cum Cenlebal- bant, quorum Wido aller, alter dictus est Berenga-
duni Maravanorum ducem , queni supra memoravi- rius. Hi sane lanto sunl amiciliarum fcedere gluii-
inus, sibi viriliter repugnantem debeUare nequiret, nalisl, ut hoc sibi jurejurando promillerent, quod
depulsis his, pro dolor! munilissimis interpositioni- B si regi Karolo superstiles forent, alierius alter ordi-
bus, quas vulgo clusas nominari praediximus , Hun- nalioni coniverel **, scilicet ut Wido quam Roma-
gariorum 4Sgentem, cupidam, audacem, omnipoten- nam dicunl Franciam , Berengarius optinerel Ita-
tis Dei ignaram, scelerum oninium non insciam, cae- liam. Sed cum nonnulla sint incerta et instabilia
.diset rapinarum solummodo avidam, in auxilium amicitiarum genera, quae diversis modis huinanum
convocat; si lamen auxilium dici polest, quod paulo genus dileclionis soeielate eonectunt, titquosdam
.post, eo moriente, cum genti suae, tum caeteris in praecedens commendalio poslmodum amicitiae facit
meridie occasuque degenlibus nationibus , grave inire commertia, alios negocialionis seu militiae vel
periculum, immo exitium fuit. Quidigilur? Cenle- artis ae sludii similitudo, quse etiam ,, sicut ex di-
baldus vincitur, subjugatur, fit tributarius; sed non versis, vel Iucri, |vel libidinis, vel necessitudinuni
solus. 0 cecam regnandi Arnulfi regis cupiditatem 1 variarum Casotietatihus adquirunlur, itaintercedente
o infelicem amarumque diem! Unius homunlii deje- qualibet divorlii occasionesolvunlur : hoc lamen csl,
clio fit lolius Europae contricio. Quol mulieribus vi- hoc inquam amicitise genus, quod multis experimen-
.duilalem, patribus orbitalem, virginibus corruplio- lis est ssepissime comprobatum, nullo modo eos qui
nem, sacerdotibus populisque Dei captivitatem, ec- amicitiarum fcedtiSjConjurafionis iniere principio ,
clesiis desolationem, terris inhabitantilnis soliludi- ^ indiruptam quivisse servare concowliam. Sane qui-
riemS4, ceca ambitio paras! Legistin', obsecro, dem callidissimusîlle humano generi inimicus, ul
ipsius Yeritatis verba dicenlis. Quid prodest homini, homines praevaricatores sui faciat sacramenti, cele-
si lolum mundum lucrelur, anime verosum delrimen- rius sagaliusque <ad inrumpendam amicitiam Iabo«
tum^ palialur; aul quam dabil homo cummulalio- rat. Quod si a minus reele sapientibus de vero aini-
nem pro anima sua? (Mailh. xvi.) Quod si le veri ju- ciliarum genere percontamur, respondebimus, con-
dicis non terruit severilas, ipsa saltem furorein imim cordiam veramque amiciliam. 4nisi inleremendaios
bumanitalis temperaret commiinitas. Eras enim mores ejus*dcmquevirtulis et piopositi0b viros slare
imer homines homo, si dignitate sublimis, non la- non posse.
meii nalura dissimilis. Flebilis hec miscrabilisque 15. Contigit ilaque, utrumque , Widonem scilicet
conditio, cum illa besliarum serpentium seu alitum alqueBerengarium, Karoli regis funeri deesse. Cujus
genera quae intollerabilis feritas ac lcetale virus ab lamen interifum Wido ut audivit, Romam profectus,
liominibus separata esse facit, ut sunt basilisci, re- absque Francorum consilio lothis Francise unctio-
gnli 46, vel rinocerotes, seu gripes, quse etiam as- nem suscepit imperii 1 (an. 887 ex., 888 in.) Franci
pectu ipso cunctis pernitiosa esse videiitur, inier ilaque Oddonem, quoniam Widoaberal, regem con-
sese tamen pro origine ipsius affeclionisque consor- ^ slituunt. Berengarius vero Widonis consilio, qucm-
lio paeata el innoxia perseverant; homo autem, ad admodum ei jurejurando promiserat, ltalici rcgni
imaginem similitudinemque Dei formalus, Iegis Dei suscepit imperium. Wido aulem Franciam pelit
conscius, rationis capax, non solum proximum non (an. 888, Jan. xm).
amare juvat, sed et odisse plurimum valeal. Videa- 16. Cumque Burgundionumregna transiens, Fran-
mus igilur, quid Johannes, non quilfbel, sed virgo ciam quam Roiiianam dicunlingredi vellel, Franco-
ille egregius, secreli celeslis conscius, cui Christus rum nuntii ei occurrunt, se redire nunliaiites, eo
in cruce mairem Yirginem virgini commendavit , quod longa expectalionc faligati, dimi sinc rege diu
VARI.E LECTIONES.
43huncgarioruml. u solitududincm1. *' delrimendum 1. *6hac voce 2. "neniemi. "diiice
*9 60 incipit
61 •' i. e,
corr. duce 1. i. c. apparuil. praeposiicnies corr. prsppoienles i, conghKinali 5. 5a.
conniuerct 1. M uariuin 1. " amicititianil. " proposiio 1. ]
NOT/E. |
(59) Crassus
801 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — LIB. I. 802
-essc non possent, Oddonemcunclis potentibus ele- A £ s:cul diximus, altera pars aKeram nocerenonpossel»
gerunt. Ferturautem hac occasione Francos Wido- et Bagoariorum unus coltidie agminibus exprobrans
nem regem sibi non adsumpsisse. N.un dum ad Italorum, inbelles eos atque equitandi inscios clami-
Metensemvenlurus esset urbem, quse potentissima tabat.Ad augroentum etiam dedecoris eos inlerpro-
in regno Lotharii clarel, praemisit dapiferum suum, siliit, hastamque uni de nianu excussit, 'sicque lelus
qui alimenta -illi more regio prsepararet. Melensis in stiorum castra repedavit. Hubaldus igilur Bonefa-
vero episcopus (60) dum cibaria ei multa secundum tii pater, qui post tempore nostro Camerinorum et
Francorum consuetudinem ministraret, hujusmodi a- Spolelmorum extilit marchio, tanlum gentis suaecu-
dapifero responsa suscepit: « Si equum sallem milri piens dedecus vindicare, clipeo accepto, pracdicto
dederis, faciam ut tercia obsonii b6 hujus parte sit mox obviam Bagoario lendit. Is aulem triumphi prae-
rex Wido conlenlus. i Quod episcopus audiens : teriti non solum non immemor, sed eo factus auda-
t Non decet, inquit, talem super nos regnare regem, tinr ceu e victoria jam securus, hunc contra properat
qui decem dragmis vile sibi obsonium prseparat. > laetus. Cepitque vertibilem equum modo impclu ve-
Sicque faclum est ut Widonem deserereni, Oddo- hementi dimiltere, strictis modo habenis retrahere.
nem autem eligerent. Menioralusvero Hubaldus reela se cepit adire. Cum-
17. Francorum igitur nonparum Wido periurba-']g quc in eo esset, ut mutuis sese vulneribus figereni,
tns legationibus, nonnullis ccepit cogilaiionihus more solilo Bagoarius equo versili varios perplexos-
sestnari, lamexltalico regno Berengariojurejurando que per anfractus cepit discurrere, qualinus iis ar-
promisso, quam ex Francorum praeserlim, quod poe- gumentis Hubaldum posset decipere. Verum cum hac
nittis se non posse sciverat adipisci. Inter ulramque arte terga verleret, ut mox rediens Hubaldum cx
auiem hancaesluaiionem, quoniam Francorum rex adverso perculerel, equus cui Hubaldus insederat
esse nequibat, frangere quod Berengario fecerat vehementer calcaribus lundUur, el per scapulas,
jusjurandum deliberat; collectoqueproul potuit exer- anlequam reverti Bagoarius posset, lancea ad cor
eilu—traxerat sane et a Francis quandam affinila- usque peiforalur. Hubaldus igitur freno Bagoaricum
lis lineam,—Italiamque concite ingressus, Camme- pereipiens equum, ipsum in medio fluvioli alveo
rinos atque Spoletinos fiducialiter ut propinquos exulum hominem dereliquit; sicque suorum injurise
adil, Bereugarii etiam partibus faventes, ul infidosi ultor, de triuiripho ad suos redit hil-irior. Hoc sane
pecuiiiarum gratia adquirit; ifaque Berengarlo bel- factum non mediocrem Bagoariis terrorem, Italicis
luni parat. audaliam contulit. Inilo quippe 59 Bagoarii consilio,
18. Copiis denique utraque ex parle eolleclis-, nonnullisque Cenlehaldus a Widone argenli acceptis
jnxla fluvium Triviam, qui quinque Placentia mi- C ( ponderibus",in propria remeavit.
Jiariis extat, civile praeparant bellum. In quo cuni 22. Igilur Berengarius dum ubi prospera sibi ad-
parlibus ex utrisque caderent mulli, Berengarius versari prospiceret, cum Cenlebaldo pariter Arnulfi
fugam petiit, iriumphum Wido obtinuit. regis adit potentiam, orans ac poUicens, ut si ipsum
19. Nec niora, diebus interpositis paucis, multitu- adjuvaret, se totamque Italiam , ut ante promiserat,
dine Berengarius collecta, in Brixiaelatissimos cam- dicioni suae supponeret. Tanlse siquidem ut praedixi-
pos Widonibellum preparal. Uhi cummaxima strages mus promissionis gralia excitus, copiis colleclis nou
fieret, fuga sese Berengarius liberavit. mininiis, Italiam adit (An. 894). Cui Berengarius, ut
20. Jam vero Berengarius, cum Widoni resistere promissionis suaefldem daret, credulitalis.arrabone
.copiarttm paucitate nequiret, potenlissimum, quem clipeum portat.
prsediximus, Arnulfum" regem in auxilium rogat, 25. Susceplus itaque a Yeronensibus, ad urbem
promittens se suosque ejus potentiae servituros, si proficiscitur Pergamum. Ubi dum iirmissima loci
viriulis suaeamminiculoWidonem superaret regnum- niunitione confisi, immo decepii, homines ei oceur-
que sibi Italicum vendicaret.,Hujus plane tantse pro- rere nollent, castrametatus 60 eodem, helli foriiiu-
missionis gratia accilus rex Arnulfus, filium suum dine urbem cepit, jugulal, trucidal (Jan.). Civilaiis
Centebaldum, quem ex concubina genuerat, valido ' ctiam eomitem,Ambrosius nomine, cum ense, balteo,
cuni exerciiu hujus in auxilium dirigit, veneruiilque armillis, ceterisqne preliosissimis indumentis-. sus-
]iariter omni suh celeritate Papiam. Wido vero ita pendi anle porte januam fecit. Quod (61) factum
fliniolum quiPapiam uno ex lalere alluii, Yernavolac8 caeterisomnibus urbibus cunclisque principibus ter-
nomine, lam sudibus quam exercitu munierat qua- rorem parvum non atiulii; quicumque hoc audierat,
linus altera alteram, ipso medio discurrente, pars utraque auris ejus linniebat.
parlem oppugnare nequiret. 24. Mediolanenses(62) igitur alque Ticinenses hac
21. Uiius et vigesimus dies jam transieral, cum, fama perlerrili, ejus non passi sunl prsestolari ad-
"
VARLE LECTIONES.
56obsonat 1. 2. " arnulfulfum 1. duabus lineis. 5Suernavoluro 5 a. 5 a°. bs quipe 1. e0caslrame-
-i r -
tatis 1
NOT^; .
(60) Tunc Ruodbertus (62) Cf. eosdem.
(6n Cf. Aim. Fuldenses, an. S9i.
803 LIUTPRANDI CREMONENSISEPISCOPI 804
ventum, verum praemissalegatione, jussioni SUDO se A 29. Causa autem simullalis inter Formosum pa-
obtemperaturos promittunt. (A«. 894.) Ottonem ita- pam et Romanos hsec fuit: Formosi decessore de-
que, Saxonum potentissimum dticem, — hujus 61 glo- functo, Sergius quidam Romanaeecclesiaediaconus
riosissimi alque invictissimi regis Ottonis, qui nunc erat, quem Romanorum pars quaedam papam sibi
superest etfeliciler regnal, avus62,— Mediolanium elegerat. Quacdamvero pars non infima nominalum
defensionis gralia dirigit; recta ipse Ticinum tendit. Formosum, Porluensis civilalis episcopnm, pro vera
25. Wridodenique hujus impetum ferre 63non va- religione divinarumque doclrinarum scienlia papam
lens, Camerinum Spoletumque versus fugere 64cepit. sibi fieri anhelabat. Nam dum in eo esset, ut Ser-
Quem sine dilalione acriler rex insequilur, urbes et gius aposlolorum yicarius ordinari debuissel, ea, quae
castella omnia sibi rcsislentia vi debellans. Nullum Formosi favebal parlibus, pars Sergium non medio-
siquidem fuerat castrum natura etiam ipsa munilum, cri cum lumultu et injuria ab allari expulit, el for-
quod virtuli hujus saltem resislerc molirelur. Quid mosum papam conslituil.
autem mirum , ctim ipsa civitatum omnium regina, 50. Descenditque Sergius in Tusciam, qualinus
magna scilicet Ronia, bujus impeium ferre nequi- Adelberti, potenlissimi marcbionis, auxilio juvare-
verit? (An. 896.) Enimvero dum a Romanis ingre- tur; quod et faclum esl. Nam Formoso deftmclo, at-
diendi urbem Imic fidulia negarelur, convocatos ad B que Arnulfo in prppria exlincto, is qui postFormosi
sese milites ila convenit (April.) : necem constilulus esl expellitur,,Sergiusque papa
Versus. per Adelbertum consliluilur. Quo conslituto, ut i:n-
26. Magnanimiproceres et clari Marte secundo, pius doclrinarumque sanclarum ignarus, Formosum
Arma quibus studium fulvo radiare metallo, e sepulcro exlrahere alque in sedem Romani pomi-
Romulidaesueti vacuis quod condere scriplis; ficatus sacerdotalibus vcstimentis indutum collocare
Sumile nunc animos, vobis furor arma ininistrel! praecepit. Cui et ait: « Cum Portuensis esses episco-
Non Pompeius adest, non Julius ille beatus, pus, cur ambilionis spiritu Romanam universalcm
Qui noslros domuit proavos mucrone feroces; usurpasli sedem?» Hisexplelis.sacralis mox exutum
Indolis hujus enim summos 61'deduxit ad Argos (63), vestimenlis digitisque tribus ahscisis, in Tiberim
Prolulil in lucem quem (64) sancla Brilanica maier. jactare praecepil, lcunctosque quos ipse ordinaverat,
Iiis torta studium pingues captare siluros gradu proprio deposilos, iterum ordinavit. Quod
Cannabe 66,non clipeos manibus geslare micanles! quam male egerit, paler sanclissime, in hoc ani-
27. His eroes dictis animos aceensi, vitam laudis madverterepoteris, quoniam etlii, qui a Juda, domini
aviditale contempinint. Clipcis deniqtie cralibusque nostri Jesu Christi proditore, ante proditionem sa-
catervatim operti, muros adire contendunt; plurima C luiem seu benedictionem apostolicam perceperunt,
etiam bellortim paraveranl inslrumenta, cum inler ea post prodilionem propriique corporis suspensio-
agendum, populo consideranle, contingit lepusculum nem minime sunt privali, nisi quos improba forie
clamore ejus exlerritum urbem versus fiigere. Quem defsedarunt flagitia. Benedictio siquidem qute mini-
dum exercitus, ut adsolel, vehementi impetu seque- slris Chrisli impenditnr, non per eum qui videlur, sed
relur, Romani pulantes se impugnari, de muro sese qui non videlur, sacerdotem infundilur. Neque enim
projiGiunt. Quod populus cernens, sagmalibus sellis- qui rigal est aliquid, neque qui plantat, sed, qui in-
que quibus equis inscderanl juxta murum projeclis, crementum dat, Deus (I Cor. m, 7).
per eorum acervum niurum ascendunt. Pars vero 51. Quantae aujfeniessel auctoritalis, quanlaeque
populi quedam, accepta mox Irabe quinquaginla pe- religionis papa Formosus fuerit, hinc colligere pos-
dum procera longitudine,portam quatiunl, cl Romam sumus, quoniaml dum a piscatoribus postmodum
quam Leonianam dicunt, in qua beali Pelii aposlo- esset inventus atque ad beaii Petri apostolorum
lorum princqris prseliosum corpus quiescit, vi ca- principis eeclesiam deporlatus, sanclorum quedam
piunt. Ceteri vero qui trans Tiberim erant, hoc ti- imaglnes hunc iniloculoposilumvenerabililer saiula-
niore compulsi, hujus dominatui colla submiltunl. runt. Hoe namque a religiosissimis Romance urbis
28. Hoc (65) in tempore Formosus papa religiosis- ^ viris persepe audivi. Sed, his ommissis, ad narrandi
simus a Romanis vehemenler afliciabatur, ctijtts et ordinem redeamus-
bortalu Romam rex Arnulfus advenerat. In cujus 52. Rex Arnulfus desiderii sui compos effectns,
non 67
ingressu, ulciscendo papse injuriam, multos Roma- persequi Widonem (36) desiil, profectusque
norum principes obviam sibi properantes decollare Camerinum , caslrum vocahulo et nalura Fir-
praecepit. mum (67), in quo Widonis uxor eral, obsedit (Maio).
VARLE LECTIONES. !
61Iiujus i. cs tla 1. 2. 63ferel. 64fugel. 6bsuinos 1. 66hic versus deest 2. 6'profeclusque 1.
'
NOTiE
(63) In Graeciam, Constantinopolim. cum Romanorum sub falso.Liudprandi nomine vul-
(64) Consianiinus Magnus imperator, sanctse He- galae in Formoso exscripta sunt. defuticlus,erat
jenseBritanuicae filius. (66) Wido anteRomani capiam
(65)"Quaesequuntur, a'colleclore historiae pontifi- (67). Hodie Fermo.
805 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — LIB. I. SG6
Wido antem in incertis latuit Iocis. Igilur praefalum A A Arnulfi regis praesentiamlenueral alii (radila, fugiit,
caslrum, nomine et nalura Firmum, vallo circum- alque Yeronam percitus venit.
dalur, omnia belloriim inslrumenta, quihus capi 35. Omnes extunc Italienses Arnulfum floccipon-
possil, paranlur 6S. Cumque Widonis uxor magnis dere, nichili habere. Unde cum Ticinum yenirel,
undique angustiis premerelur, et evadendi spes illi non modica hor(a est in civitate sedicio; tanlaque
omnimodis negaretur, causas mortis regise vippe- islic exercitus strages facta esl,ut cripte civitaijs,
rina cepit calliditale exquirere. Accitum namque ad quas alio nominecloacas dictint, horum cadaveribus
se quendam Araulfi regis familiarissimum, magnis replerenlur. Quod Arnulfus cernens, quoniam per
eum muneribus rogat, ut se adjuvel. Qui cum se Yeronam non potuit, per Hannibalis viam, quam
non aliter posse teslaretur, nisi civilatefn domini Bardum (70) dicunt, et monlem Iovis jepedare
sui traderel dicioni, illa etiam alque etiam auri pon- disponil. Cumque Eporegiam pervenisset, Anscarius
dera non solum pollicens, verum etiam in praesen- inarchio islic aderat, cujus el hortalu civitas rcbel-
liarum tribuens, orat, ut poculo quodam ab ea sibi Iabat. Yerum lioc Amulfus jurejurando promiserai,
collato dominum suum regem potarel; quod non nunquam se a loco eodem discessurum, quoad prae-
moriis pericuJura daret, sed mentis feritatem mul- sentise suae praesenlarent Anscarium. Is aulwn, ut
ceret. Quae eliara, suis ut fldem diclis praeberei, "^ erat homo valde formidolosus, ei omnino similis
anle sui ipsius praesenliamhoc unum suorum potat quo de Maro ait (71) :
servorum; qui unius horae spalio conspeclui hujus Largusopum,linguamelior,sed frigidabellc
adslans, sanus abscessit. Yerum veridicam Maro- Dexlera,
nis (68), inquam, illius senlenliam in mediuni pro- de casteUoexiit, etjuxta muruni civitaiis in caver-
feramus : nis petrarum laluit. Hoc autem eo fecit, quatinus
Aurisacrafames,quid nonmortaliapectoracogis? licilepossent legi Arnulfo s_atisfacere,Ansearium in
Sumptum namque lcelale poculum festinus regi pro- urhe non esse. Itaque jusjurandum rex islud acce-
pinat. Quoaccepto tanta hunc confeslim somni vir- pit, atque iter quod ceperat abiit.
tus invasit, quaiinus locius exercitus strepitus eum 56. (An. 899, Dec. 8.) Profeclusque in propria,
triduo evigilare uequiret. Fertur autem, quoniam turpissima valeludine expiravil. Minulis quippe ver-
dum familiares hunc modo strepitu, modo laclu mibus quos pedunculos aiunt vehementer aflictus,
inquietarent, apertis oculis nil sentire, nil loqui spiritum reddidil. Fertur aulem, quod,praefati ver-
posse perfecte. Positus tamen in menlis exessu (69), mes adeo scaturrirenl, ut nullis medicorum curis
mugitum reddere, non verba edere, videbatur. Hu- minui possent. Ulrum vero pro tam immenso sce-
jus quippe rei accio repedare omnes cbmpulit, non G * lere, Hungariorum scilicet emissione, secundum
pugnare. prophelam duplici sit conlricione aClritus, an ex
35. Creuoâulem', Arnulfum regem justa severi presenti supplicio consequeretur veniam in futuro
judicis hujusmodi pestem incurrisse censura. Se- (Jer. XVH,15), soli illius scienliae dimiltamus, quo
cundaeenim res dum imperium liujus ubiubi magni de Aposlolus dicit : « Nolite ante lempus judicare,
facerenl, virtuti suse cuncta tribuit, non debitum donec veniat Dominus, qui el inluminahil abscon-
omnipotenli Deo honorem reddidit. Sacerdotes Dei dita tenebrarum et manifestabit consilia cordium;
vincti trahebanlur, sacrse virgines vi obprimeban- et lunc laus erit unicuique a Deo (I Cor. iv, 5). J
lur, conjugatse violabantur. Neque enim ecclesise 57. (An. 896.) Juslus igitur Deus uxori Widonis,
confugientibuspolerant esse asylum. In his namque quac huic paraverat mortem, paral viduitatis dolo-
simbolam faciebant, gestus turpis, cantus Iudicres, rem. Sicut enim praefatisuiuus, dum redeunlem Ar-
'dibaclialiones.Sed et mulieres eodem publice, pro nulfum Wido rex e vesligio sequereliir, justa flu-
nefas, pioslituebantur. vium defunelus est Tarum. Cujus obitum Berenga-
54. Denique redetmtem regem magna cum vale- rius ut audivit, festinus Papiam venit, regnumque
tudine Arnulfum palalim rex Wido persequitur. ,n potenter accepit. Fideles vero fauloresque Widonis,
Cumque Arnulfus Bardonis montem conscenderei, veriti ne ab eis inlatam Berengarius ulciscerelur in-
lioc suorum consiliodefinivit, quatinus Berengarium juriam, et quia semper Italienses geminis uti domi-
lumine privaret, sicque securus Italiam obtineret. nis volunt, qualinus allerum alterius terrore coher- .
Cognalorum vero Berengarii unus, qui non parva "ceanl, Widonis regis defuncti filium, nomine Lam |*j
Arnulfo regi familiaritalis gratia inherebat, hujus- bertum, elegantemjuvenem, adhuc ephoebumnimis-
modi consiliumut agnovit, absque mora Berengario que bellicosuui, regem constiluunt. Cepit deuique
patefocit. Qui mox ut sensit, lucerna quani anle bunc adire populus, Bercngarium deserere. Cumque
VARLE LECTIONES.
68paratur 1.
NOTJE
(68) Mn. \ii, 56, 57. dum ea quae Annales Fuldenses de primo Arnulfi
(69) Id esl excessu. redilu ex Italia narrant, alteri perperam tribuerq,
(70) Ubi hodie castellum Bard viae imminere, paiel.
Eporegia Augustam tendens aspicis. Sed Liudpran- (71) iEn. xi, 658.
807 . LIUTPRANDICREMQNEXSISEPISCOPl 808
Berengarius Lamberto, magno cum exercilu Papiam ,A lum ingenio callens, in ipso eos noclis conticinio
tendenli, copiarum paucilate obviare nequirel, Ye- - opprimit, dormientes feril, oscilanles jugulat. Yen-
ronam petiit, islicque securus deguit. Non post lum denique ad ipsos esi, qui hujus duclores exer-
inullum vero lemporis Lambertus rex cum essel vir citus erant. Cumque iis non ex multitudine alius,
severus, principibus gravis esl visus. Unde et lega. sed rex ipse prseclari hujus facinoris nunlius essel,
tos Veronam dirigunt, regem Berengarium ad se non dico pugnandiL verum fugiendi lerror ipse ahs-
venire, Lambertum vero expellere petunt. lulil facullatem. Yerum Ildeprandus, fuga lapsus,
38. Magimfreduspraeterea, prsedives Mediolanen- Adelbertum inlra animalium prsesepelalilanlem dc-
sis urbis comes, quinquennio buic rebellis extiterat; reliquit. Qui dum repertus esset alque anle regis
qui non solum urbem in qua rebellis erat, Mediola- praesenliamductus, eum ilico iia convenit : « Sibil-
nium scilicet, defenderat, verum etiam vicinacir- lino spirilu uxorern tuam Bertam prophetasse cre-
cumquaque loca Lamberto servientia nimis depopu- dimus, quse te scienlia sua regeru aul asinum factu-
labal. Quod faclum rex rion passus esl abire inul- rani promisil. Yerum. quia regem noluil, aut, nt
tum 69, psalmographum 7" illud persepe ruminans : magis credendum est, non potuit, asinum, ne men-
« Cum accepero lempus, ego juslitias judicabo lirelur, effecit, dum le cum Arcadiae pecuaribus ad
(Psal. LXXIV, 5). » Nam post paululuro capilis hunc B prsesepe declinare[ coegitl > Preterea hoc cum isto
jusseral damnare senlenlia. Quse res terrorem cun- nonnulli capiunfur, vinciuntur, Papiam ducunlur,
clis llaliensibus non minimum adiulit. cuslodie maucipantur.
39. (An. 898.) Denique hoc eodem lempore Adel- 42. His ila gestis, rex iierum Lamberlus pise-
berlus, illustris Tuscorum marchio, atque Hdepran- falo in loco Marinco venaiionibus occupalur (Ocl.
dus, praepolens comes, huic nisi sunl rebellare. Nov.) quoad omnium principum decrelo, quid su-
Tantte quippe Adelbertus eral potentiae, ut inler per caplis agendum esset , deliberarelur. Sed o
omnes Italiaeprincipes solus ipse ccgnomento dice- iilinam venatio haecferas, non caperet reges! Aiunt
relur Dives. Huic eral uxor nomine Berla, Hngonis, sane, hnnc, dtim, sicut moris est, apros efreni ,3se-
nostro posl lempore regis, maler; cujus inslinctu clarelur equo, cecidisse collumque fregisse. Verum "
tam nefaria cepit ipse facinora. Nam collecto exer- asserlionihuicfidem prebere non absurdumesse non
citu, cum lldeprando comite constanier Papiam ten- dico. Esl enim alia mortis hujus, qusemibi verisimi-
dere festinal. lior videtur, atque omnibus a populis narratur,
40. Lamberlus interea rex, harumrerum inscius, assertio. Magimfredus Mediolanensis urbis comes ,
in Marinco, 40 ferme milihus Papia distans, vena- cujus paulo superius fecimus menlionem, dum
tionibus occupatur. Cumque praefati marchio el co- C pro scelere in rem publicam atque in regem pom-
ines'cum immenso sed invalido Tuscorum exercitu niisso capitis judilio damnarelur, unicum posses-
Bardonis niontem transirenl, Lamherlo regi medio sionis suae vicarium, Hugonem filiuni, dereliquit.
in nemore venanli, ut sese res habuerat, nuntialur. Quem dum Lamberlus rex cum forma egregia lum
Is vero, sicut erat animi constans viribOsquepotens, nonnullos superare videret audatia, animi sui non
suos non passus est mililes preslolari; sed colleclis parvum pro palris morte dolorem collatis nisus
quos secum habueral, centum ferme militihus, cursu esl beneficiis mulcere quamplurimis. Unde et eum
prepeli eis obviare festinat prseter ceteros familiaritatis privilegio dederal. Fa-
41. Jamiam Placentiam venerat, cum hi "justa ctum est aulem. dum Lambertus rex nominalo in
fluviumSeslerionem ad burgum (72), in quo sanctis- loco Marinco venarelur n, — est enim eodem riiirae
simi, 2 et praeliosi martyris Domini corpus posilum magnitudinis et. anioeniialis lucus adeo venalioni-
vcneratur, castra metasse nuntianlur. Ignoranles hus aplus — huct illucque cunctis, ut moris esl,
ilaque quid superventura nox pareret, temetolenti discurreniibus, hoc cuni uno scilicetHugone ipsum
post nonnulla iriutilia tragodimata, id esl canliones, soluinmodo in nemore remansisse. Cumque rex
somno sese dedere, stertere; nauseam alii sumptus aprum in transilu praestolaretur, diuque multum
inlemperantia facere. Rex igitur, cum animi ferox D remorante longa lexpectationelassaretur, paululum
VAR1.ELECTIONES.
""muilum-I. 70spalmographum 1. 71h 1. 72 sanctissimi 1. 7S i. e. effrcni. ,l 5. 5a. Sb. etc.
sequentia usque collum fregit, ita effcrtmt : Yerum quia secundum beati Job seuienliam lermirius
ejus prceleriri non potuit, illum Dominicum sermoneni quo dicitur el inimici hominis domeslici ejus
(•Mich. vn, 6) adimplevii. Nam dum quendam Magimfiidum, illius Magimfridi prsepolenlis, ul dixi-
mus, Mediolanensisurbis comilis, qnem paulo superius regia jussione pro rebellione bominem exsisse
assueruimus, filium, palernis beneliciis donatum, nimia familiariiale. cum pro fidelilatis firmitale tum
palernae necis oblivione, rex sibi a secretis [ad secrelum 3] fecisset, eumque venationis causa, si ve-
natio dici potest qua rex, non aper, capilur, secum ad prsefatum locuni|ire jussissel, accidit, ul ceieris ve-
natoribus aprum in medio nemore persequentibus, indago [undago 3] ferini anfractus, legis ejusdemque
Magimfridi custodia per divorlia tuiari debuisset. Qua vero custodia dum nimia rex expectatione fatigalus,
commissa Magimfridiohtutibus vigilia, sese quieti dedissel, Magimfridus non paternse necis sed caelerarum
quaerex ei inlulerat inmemor bonilalum, ne effusione sanguinis agnosceretur occisio regis, ligno quam mox
non modico acceplo, dormienlis heroi cervicem nefario iclu confregil. 7S uenerarelur 1.
NOTÊ.
(72) Borgo San-Donnino; fluvius hodie Slirone.
809 ANTAPODOSEOSLlBRl SEX. — LIB. L m
sese quieti dedit, vigiliae custodiam huic infido , A plevilque 7' illud quod rex et prophela canit:« Quo-
quasi fido, commitens. Jgitur ahsenlibus cunctis', niam laudalur peccator in desideriis animse suse,
Hugonis jnens cuslodis , immo proditoris alque et iniqua gerens benedicitur (Psat. x, 3). » Sed et
carnificis, collatorum beneficiorum immemor plu- aliud fecisse minime potuit propter haec ipsins
rium, patris morlem animo cepit revolvere. Non Yeritalis verba dicentis : « Nichil operlum, quod
consideravit genilorem suum juslam incurrisse ne- nonrevelelur, et occttltum, quod non in publicum
cem ; jusjurandum , regi quod fecerat, violare venial (Matth. x, 26). »
non metuil; vicarium se Judse, domini nostri Jesu 43. His ita geslis, rex Berengarius ampliori pri-
Chrisli proditoris, appellari non erubuft; et quod - slina dignitate regia honoratur; Adelbertus mar-
esl gravius, sempiternum suplicium subiturum sese chio et ceteri ad propria destinantur.
non timnit; verum conamine loto virium, ligno 44. Juvat autem, pater karissime, tanti liujus
non modico dormienli collum fregil. Gladio 76quippe obitum regis et deflendo. scribere et scribendo de-
ferire timuit, ne peccali liujus auctorem res eum flere. Ineral namque 1111honesta morum probilas,
manifesta probaret. Eo namque roens perversa ita saneta et formidolosa severitas, et quem juventus
egit, ul non gladii cicatrix, sed ligni manifesla ornabat in corpore splendida, menlis canities de-
collisio , hunc-. repperientibus fidem darenl equo B coraverat sancla. Plane plus ipse rei publicse ,
cecidisse, coUique fraccione hominem exivisse. La- quam res publica decoris ei conlulerat. Quod si
tuitque per annos res quam plurimos. Sed dum non cita mors hunc raperet, is esset qui post
processu temporis Berengarius rex, nullo sibi re- Romanorum potentiam lolum sibi orbem viriliter
sistenie, regnum viriliter oblineret, ipse reatus subjugaret.
proprii, sicutfuerat auctor, extitit prodilor, im-
EXPLICIT1,1-BEB.
PRIMUS.
INCIPIDNT CAPITULA LIBRI SECUNDI.
i. De eoquodpost mortem Arnulfi Hlodoicusfllius 15. Quomodo Hungarii posilis insidiis super chri-
- stianos irruunt S0et vincunt.
ejus rex consliluitur.
2. Hungarii audila nece Arnulfi Bagoariam pelunt. 16. Quod victoriam non pro eorum forlitudine, sed
5. fltilodoicus bellum Hungariis parat juxta Le- pro christianorum peccalo habuerint.
mannum. 17. Quod eo tempore flulodoicus rex -Francorum
4. Hungarii positis insidiis Hulodoici mililes vin- G morilur, et Chunradus pro eo ordinalur
cunt. 18/ Qui sub eo principes erant, inler quos et Hein-
5. Fugiens Hulodoicus : Hungarii Francorura Sa- ricus Saxonum dux erat.
xonum et Suevorum (erram "depraBdantur. 19. De eo quod Heinricus e't cseteri principes Chun-
6. Derebellione Adelberti comilis,d qualiter de- rado rebellaverint regi, et ab eo victi fuerinl, et
cipiente Haltone archiepiscopo sit decollatus. quia Amaldus in Hungariam fu-geril81.
T. Exploralores regressi quod consilium dederint. 20. Chuonradus rex moriens principes ,omnes de
S. Quare Hungarii territi -ab Italiae ingressu sint pace, et ut Heinricum regem consliluant, exhor-
reversi. \atur, cui et regalia ornamenta transmiilit.
9. Qualiler Hungarii reparalo exercilu venerinl et 21. Cbuonrado rege mortuo, Arnaldus ahHungaria
Ilalici eis oceurreririt. redit aique Heinrico regi bellum parat.
10. Cur rex Berengarius ad hellum non ierit, vel 22. ffeinricus At-naldi animum prudentissima locu-
cur Hungari ltalo"s fugerinl. tione miligat.
exhortalione militum Heinrici
41. Fugientespaganichrislianispacempetunl, qtiam, 25. Arnaldus suorum
non adquirunt. n fit miles regis.
24. Audita Hungarii morle Chuonradi, Saxoniam
12. Deproludio pugnse,in quo vincerunt Hungarii
ingrediuntur,
poslquam fugerunt. 25. Rex Heinricus , quamquam infirmus., eis oc-
15. De eo quod propler defaligalos ,8 equos super , curril. . - ,-
fluvium Brenlam pagani chrislianos prseslolaren- 26. Qualiter ad pugnam suos exhortatus sit-mi-
tur, eisque' pacem quaererenl7S, quam non de- lites.
derunt. 27. De bono voto Heinrici regis.
* 14.
Quod consilium Hungarii ob desperalionem in- 28. De nunlio qui Hungarios in Meresburg essc
. venerint, et quid dixerini. nuntiabat.
YART.ELECTIONES. .
76 Gladio—"in '-7 implelque 1. ,s defeligatos 1. 7
s0- publicum81veniat desunt in cedicibus 3. que-
rerenl 1. irrunt 1. fugerint 1. -
PATROL. CXXXVI, 26
LIUTPRANDI CREMONENSISEPISCOPI -
-<8H gi2
29. Hungarii, sciscitalis caplivis debello, exploratores A 53. Quod Grect mox ut veniunt, castrum juxta
millunt. montem constkuunt. .
50. De pugna cum Hungariis commissa. 54. Quod omnes Poeni sint interfeeti el capli, et
31. De bono consilio Heinrici regis et victoria ejtis, quia visi sunt in bello Petrus et Paulus apo-
et ubi sit ipsa depicta victoria. stoli gloriosi.
52. De Hulodoico quodam, qtiem Italici super se 55. Adelbertus Tuscie 6l provinciae marcliio niori-
regnare invitanl. lur, cujus filius Wido pro eo ponilur; mater
- 53. Quod Adelberlus marchio hoc efleeerit, qui vero ejus a Berengario capitur.
, „ .gener regis Berengarii erat. 56. Quod 85 suspicali sunt homines Berlam Adel-
54. De eodem Adelberto, qui primo fuit bonus et berto filios peperisse.
poslmodum-factus est malus. 57. De eo quod mulli principes simul cum Lam-
55. Quod Hulodoicus regis Berengarii terrore jura- perto Mediolanense archiepiscopo Berengario
verit et reversus sit. rebellarent, et eur hoc facerent. .
56. Quod Adelbertus, Tusciae.provincisepolens mar- 58. De comile palalii capto, alque Lamperlo non
chio , inslinctu Bertae uxoris sue Berengarium oportune commendalo.
deserit, et propter Hulodoicum , ut veniat, " 59. Quod eundem Berengarius requisierit, et cur
millil. eum habere non possit.
37. Hulodoicus ab Italiensibus suscipitur, et Vero- 60. De Rodulfo rege Burgundiomim , qui filiam
nam Berengarius fugiit, a qua et expulsus A docis Bruciiardi S6 acceperat uxorem, et ab
Hulodoico esl. ltalicis invitatur, ut ad eos veniat et rex eo-
58. Httlodoicus Luccam proficiscitur et decenter ab runi fiat.
Adelberlo suscipitur.
61. Qualiter Hungarii, Berengarii regis amici, 0-
59. Hulodoicus ob AdeUierli potentiam invidia tan-
fidelitale AdeJberlus se- delricum occiderent , Adelberlum vero regis
giiur, ob quam ab ejus
generum et Gislebertum comilem vivos ea-
paratur. i
40. Descriplio Veronensis civitatis et fluminis perent.
Alhesis et pontis super eum. 62. Qua caHididate Adelbertus marchio Hungarios
41. Quod Hulodoicus Yerone degens, a Berenga- deluserit, et yili praelio ab eis redemplus au-
rio eorruptis civilatis custodibus capitur et lu- fugerit.
mine jirivalur. nu 63. De Gisleberlo' capto, flagellato et ante regem
-42. De "Hungariis qui eo tempore Italiam lania- ducto , atque ab eo misericordiler dimisso ' et
bant. honorato. (
43. De Saracenis de Fraxeneto, qui partem Italiae 61. De eodem qui ad Rodulfum regem abiilet eum
vastabant et usque Aquas pervenerant. adduxit. i
44. De Africanis Saracenis, qui Appuliam , Ca- 65. De
labriam , Benevenlum occupaveranl el Garelia- pugna civiii inter Berengariuui et Rodulfum
exborta.
num montem pro munitione habebant.
"45. Qua'occasione Saraceni ab Africa s! exierint. 66. Quod Rodulfus vicloriam per Bonefalium co-
46. Quod Domini hoc faetum sit volunlale ob no- gnalum suum obtinuit.
stram correctionem. 67. Rodulfus consensu Italiensium in Burguu-
47. Quia Johanes Ravennas eo' lempore papa ha- diam redit,
hebatur 68. De Yeronensibus qui fierengarium consiliali
(8. Qualiter per Theodoram meretricein papa sit sunt occidere. j
conslilulus 88. 69. Prudens regis Berengarii allocucio E7ad Flam-
49. De quodam Africano, qui ad papam venit, ei- ,) berium. '
que, quomodo cum Africanis pugnare posset, 70. De sciffoaureb a rege Flamberto tradito.
consilium dedit.
71. Quod Flamberti consilio Bererigarius rex sit
50. Quod idem Africanus insidiis posilis ceteros
interfeclus. |
occiderit.
51. De consilio Landttlfi , Beneventanorum prin- 72. De regis' sanguine usque in praesens lempus-in
cipis. lapide permanenle.
5:2. De eo quod papa Constanlinopolim directis nun- 75. De Milone niilite qui regem Berengarium vin-
tiis adjulorium ab imperalore acceperit, el cuni dicavit, et .posl triduum ejus interfectores
Pcehis pugnaverit. -
suspendit.
INCIPfT LIBER SEGUNDUSo-
i. (An. 900. Jan. 21.) Postquam vilalis caldr Ar- nulfi regis membra deserens , reddidit corpus exa-
VARM5 LECTIONES. |
" affrica i. ss constitus i. 8i lusscie 1. SSJ. e. Quol. S6i. e. Burchardi. 8' alluciosI.
S15 ANTAPODOSEOSLlBRl SEK. — LIB. IL 814
"
nime, suus ipsius filius Hulodoicus rex cunciis aa A indeque oriiur pugna , versique lerga ceu in fugam
Ipopnlis ordinatur. Tanli denique casus viri vicinoss Tuici, direciis acriter boeiis, id esl sagittis , pltiri-
sicut uec in loto orbe degentes, lateree mos sternunt.
' Hungarios , Venus.
nonpoluit. Siquidem laetidies ejusiisfuitoimii festivi-
taie jucunuior , gazis omnibus prajslantior. QuidI Nubibus omnipotens fleloim cum condere phcehi
igitur. Lumina chrisocomi-venerandus ceperit atris,
2. Primo namque mortis hujus gnatique sui ordi- Vertice cumque polus summo clangore remugit,
nationis anno, permagno collecto exercitu, Marava- Fulgura crebra volanl ihrono demissa Tonantis
norum gentem, quani virlulis eorum amminiculo rexL Ignea : niox trepidaut,-qui nigruui in candida vcrtu r',
ArnuJfus subdiderat, sibi vendicant; Bagoario- Conscia tummetuunt scelerum sulcare stiorum
rum etiam fines occupanl; caslra diruunt, eele- Pectora, vulno s3 pariter ruitura superno : —
sias igne consumunl, populos jugulant, et ul magis. Haud secus e vacuis volitant concussa pharelris
9'*
magisque timeantur, iiilerfeelorum sese sanguine; Spicula, scindunlur validae quis lerga lorjcae.
potanl. Concutit ipsa-ruens segetes cuin grando superha,,
, Fit sonitus, clangorque simul per tecta sonorus,
' 3. (An. 910.) Hulodoicus ifaque rex, genlis sue Sie
depopulalionem hujusque inlellegens crudelilatem, B galeaestrictis reboant tunc ensibus iclae,
suorum omnium animos hac formidine inflammat, Corpora sicque cadunt mutuis confossa sagiltis.
ul si quemquam bello eodem, quod cuu»iis aclurus, Jam septimam descendens Phoebus occupaverat
esset,jdeesse contingeret laqueo procul dubio vitamt horam, et serenus adhuc Hulodoici parlibus Mars
"finiret. Innumerabilis denique illa genlis 8S pessime, favebat, cum Turci, sicut non incallidi, posilis ex
muliifudo copiis hujus maximis obviam properare, adverso insidiis, fugam simulant. Quos dum regis
feslinat. Nec videas silienlem animam ardenlius. populus, doii ignarus, impetu validissimo sequereiur,
liauslifm lalicis gelidae, quam prcelii diem genlemL omni prodeuul ex parle insidiae, et quasivicli ipsi
hane crudelem appetere; neque enim hanc aliud[ victores interimunl. Rex ipse e viclore se vicium
quam dimicasse juvat. TJt autem exlibro, qui de. esse miratur; fitque illi non opinalus gravior casus.
origine bujus inscribitur (75) didici, hortim matres; Videres equidem saltus, agros , passim cadaveribus
mox pueris edilis ferro acutissimo 8s faciem secant, stratos, rivos elflumina sanguine permixla rubere;
scilicet ut, antequam lactis nutrimenta percipiant, tunc hinnitus equum, clangorque tubarum, fugientes
vulnerum tolerantiam suhire coganlur. Dant huic; - eiiam atque etiam terrere, persequenles inagis ma-
assertioni fidem vulnera quae pro deficientium dolore. gisque hortari'.
propinquni 90vivorum corporibus infliguntur. San- C 5. Hungarii praeterea compotos8<lsuieffecti, chri-
guinemque 91protll efieoiv.oacco-eSol; , stianorum hac tam inmensa se nece propria. non sa-
avztiw» Scxpeioiv
alhei fce asevis anti ton dacrion , id esl sine Deo et. tisfecere nequici3e. sed rabiem ut perfidisesatiarent,
impii pro lacriinis, fundunt. Jamjam rex Hulodoicus Bagoariorum, Suevorum , Francorum, Saxonunt
collecta multitudine Augustam venerat, quae est in omnia deflagrando regna percurrunt. Nec quisquam
Suevorum , Bagoariorum, seu orieiualium Franco- erat, qui horum praesentlam, nisi labore non parvo
rum confinio civitas, cum insperata", magis autem naturave munitissimis praestolaretur in locis, fa-
non optata , gentis bujus nunliaiur vicinitas. Se- clusque est per nonnullos populus hic tributarius
queuti igitur die secus Lenianni(74)fluminis campos, annos.
Martio operi capacilate sui aplos, ulrseque aciescon- 6. 9THujus tempore Adelberlus quidam, non qui-
venere. "Jibet sed magnus ille beros, simultatem non mqdi-
4. Prius ilaque ac cam incastello 9s vocabulo Bavemberg contra rem
Titoni cropeumlinqueret Aurora cubile(75), publicam exercebal (an. 906). Sepe etenim rex Hu-
lodoicus congregalis omnibus super eum irruerat.
Hungariorum gens, necis sitiens , belli avida, hos , Cui nominatus heros non juxla castellum, ut a ple-
videlicet cbrislianos, adhuc opprimit oscilanles; D risque assolet, sed procul a munilione prseparat
nonnullos namque spicula prius quam elamores evi- belluni. Regis eteuim milites priusquam re ipsa
gilarunt, alios vero cubilibus confossos neque stre- luijus audaliam mirarentur, regem praeeuntes pugnae
pitus neque vulnera exitarunt 92; cltius enim ab iis proludio hunc exlra caslrum illicere atque interli-
spirilus recessit, atoue somnus. Gravis ilaque hinc cere cogitabant. Adelbertus itaque proiudii hujus-
AKIM LECTIONES.
88 hic quaternio exciditin 2. usque cap.M. in. ss acculissimo 1. 90
propiquum 1. 3JSanguine neque 1.
dtiabus lineis, priori vocabuloullra spaiium producto, ita ul scriba lotum vocemin prima linea scribere aggres-
uis, spatio deficiente ultimas syllabas linem sequenti intulerit. 92alios— exiiarunt in codice prius omissa in
jine paginm post93remugitscripta sunt, remissionis tatnen signo adieclo, quo neglecloin 5. 5a. 5a* ibiperpe-
ram hubentur, uulno 1 pro vulnereo.— vulnero 3e* lacuna 5- 5a*.judicio 5a\-ez Hervag.9* quis terga 3.
ij. l._desunt spatio vacuo 5. 5a. seolades galeaeque'5a*queis tergo Hervag. n c. voii sui5."5 a. 5" a".
96iniusa 1. 97capul hoc loium excidit codicibus 3. 9s calstello 1.
TSOTÊ,
(75) Jordanis c. 24. (75) Yirg. Georg. i, 447.
(74) Id est Lici.
.815 LIUTPRANDl CREMONENSISEPISCOPI 816
iYJ6tfinon solom gtiarus, verum etiam debriatus, A 1 ges dederil, quas nohis turbas egerit, quot rapina-
obviam liis latn longe a caslro processerat, ut non rum et incendiorum inforlunia nobis inluleril, re
huiic milites eousque ex -adversariis esse cognosce- ipsa potius quam fama deferente percepimus. Un<_3
rent, quoad eorum cervicibus istius niucro caedis el sententiam vestram, pro hoc tam prseclaro faci-
inpaciens deseviret. Igilur cuni seplennio ferme nore quid reeompensationis inpraesentiarum acci-
Adelbertus heros rebellionem hujusmodi exerceret, piat, expectamus. i Qui omnium decrelo, secundum
sciens Hulodoicus islius audatie forlitudinem haud- priscorum instiluta regum, majestatis reus adjudica-
quaquam se nisi tergiversalione quadam posse de- tus, capile truncalur. Verum dum vinclus trabere-
vincere, Haltonem Magontinaesedis archiepiscopum, tur ad mortem, Hatlonem intuitus: « Perjurii, infit,
quid sibi super hac re faciendum esset, consuluif. rcus eris, simemetnecem incurrere 101sinis. >Cui
Qui, ut erat versutie pollens : n Desine, ait; ego ie Halto 10a: « Sanum le, inquit, e castro educturum,
securum iis solliciiudinibus reddam. Ego, ut tele ila et reduclurum promisi; quod me tunc complesse
adveniat, providebo; tu, ne redeat, curalo. » Hatto intellexi,cum tele caslello educlum, salvum et inco-
m quam
ilaque animi confidentia, qua nonnullas res ex in- lumem piox in castellum reduxi. J Tum se
fortunio seeundas effeceral, animatus, Bavemberg istuc advenisse dolens et Hattonis ioi dolum tarde
quasi Adelberlum adiit compassurus. Cui et ail : Rintellexisse
j suspirans, tam invitus spiculatorem se-
t Si et non aliam vitam praeter instaniem putaTes, quilur, quam iibenler viveret, si lieeret- .
tamen injuste faceres, quod domlno tuo rebellis 7. Paucis igitur inierpositis annis, cum nullus
exisleres, prsesertim cum et quod agis, facias gratis; essel, qui in orienlali australive plaga Hungariis
eo enim quo ferocitale animi vinceris (76), quan- resisteret — nani Bulgariorum gentem atque Greco-
lum ab omnibus, praecipue a rege diligaris, non in- rum tribulariam Ifecerant — ne quid iaeXpertum his
tellegis. Consulenti ilaque mihi fidem admitte; jus- esset, quse sub meridiano atque occidentali degerent
jurandum aecipe, quo sine animi vacillalione de climate visere satagunt naliones. Inmenso itaque
castello -exire valeas et redire. Si sacerdotii mei innumerabilique collecto exercitu, miseram petunt
promissionibus minime credis, juramento saltem ne Italiam. Cumquejuxta fluvium Brentam defixislen-
diffidas, quoniam ut te salvum et incolumem de ca- loriolis, immo centonibus, triduo exploratoribus di-
stello hoc eduxero, ila et reducere procurabo. J rectis, terras situm gentisque multitudinem.seu-ra-
Adelbertus igitur hujusniodi melle dulcioribus elogiis ritatem conciderarenl (78), repedantibus nunliis
delibulus, immo deceplus, jusjurandum ab Hattone Iiirjusmodi responsa suscipiunt : c Planilies hec
aecepit, eumque, ut secum pranderet, prolinus invi- nonnullis plena colonobus, uno, ut cernitis, ex Ia-
. tavit. Hatto vero tergaversationis, quam exercere r; < lere montibus asperrimis atque fertilibns, altero
post paululum -ceperat, non inmemor, 1eodem se mari cingitur Adriatico; opida vero cum nonnulla,
haudquaquam pransurum omnimodis interdixit. Nec cum munilissima. Et gentis quamquam ignoretur
mora, Halto de castello egreditur. Cujus dexteram innecillilas aul fqrtiludo, inmensa tamen conspicilur
Adelbertus lenens, mox eum prosequitur. Quem cum multitudo. Neque enim tam copiis paucis aggredi
extra castellum Hatto conspiceret: « Pcenilet, infit, hanc hortamur. Ycrum cum nonnulle sint res quae
me, heros egregie, quod secundum (uum eonsultum, nos pugnare compellant, triumpbus scilicet assuetus,
jmesertim cum perlongum "iter immineat, corpus animi forlitudo, pugnandi scienlia, opes praeserlim
edulio aliquo non refecerim. » Ignorans denique quarum desiderip fatigamur, quae hic lolinsunt,
Adelbertus, qiiantum incommodi quantumve infor- quotloloin orbe pecvidimusnecvideresperavimus;
tunii haecsententia habeat: t Revertamur, ail, do- nobis lamen consultis — neque enim longtim ar-
mine mi, et ne jejunii 99 maceralione corptis la- duumve remeandi iler est, quod decem potest ct eo
— revertemur, venturo qtiati-
bescat, cibo sallem paululum recreato. » Conivens minus diebus perfici
itaque ejus pelicionibus Hatto, perquam eum ediixit nusvere omnibus genlis nostraecdllectis forlissiuiis
10°, repedavit et reducens dextera tenens. Haud redeamus, silque his cum in fprliludine lum nosler
in mullitudine terror. »
mora, cibus sumitur, atque ab eis die eadem usque n I f
ad regem properatur. Ciamor in castris oritur, fit" 8. Nec mora, his audilis, ad propria reverlunlur,
lumultus non modicus, quoniam quidem Adelbertus' tolamque Iiiemis asperitatem in fabncandis armis,
in acuendis spiculis, in docendis juvenibus belli nor
regem advenisse (77) nuntialur. Rex praeterea hujus
ob adventum non parum exhilaralus, proceres ad se* ticiam, ducunt. i
9. Sol necdum |Piscis10tisigntim deserens, Arietis
venire alque in juditio residere prsecepil. Quibus elL
ail: « Jam fere sepfennio Adelbertus quantas slra- occupabat, cum inmenso atque innumerabili collecto
exercilu Italiam peiunl (an. 899), A"quilegiam,Ve-
YARI.E LECTIONES.
"juniii 10ihatonis 1. 10!l «Mialol. 10M. [non dico cilissime]J 9. tres vo-
ces erasae 1. ""e.viamS.Sa.Sa/.încurrel.
piscis 1-55.
NOTJE.
(76) Id est propler feroeitatem animi, qua te vinci (77) Id esladregem venisse.
sjnis, non inlelligis, quantum. etc. ' (78) i. e. considerarent.
ANTAPODOSEOS LI..RI SEX. — LIB. II. • 818
817
ronam, munitissimas pertranseunt civitates,.el Ti-AA est responsionem , remillunl : i Si conlradituni"
einum, quse nunc alio excellenliori Papia notalur nobis, praeserlim a conlraditisjamque canibus mor-
vocahulo, nullis resistenlibus veniunt. Rex igitur luis, munus reciperemus, foedusque aliquod in-
Berengarius lam prseclarum-novumquefacinus— - iremus. »
anlehacenim neque nomen genlis hujus audierat — Insanos capite non sanusjuraret OrestesI
satis mirari non potuil. Italorum igilur, Tuscorum, 14. Hac igilur Ungarii legalione desperati, Golle-
Yolscorum, Camerinorum, Spoletinorum, quosdani ctis ia unum fbrlissimis, tali sese mutuo serniohe
Iibris, alios nunliis directis, omnes lamen in unum solantur : « Si hac, quse inpraesentiaruhi cernitur,
venire praecepit, factusque est exercilus triplo Hun- luce perdita, nichil est quod delerius proveniri^pos-
sil hominibus, et quia locus prseci nullus, fugiendi
gariorum validior.
- 10. Cumque sibi rex Berengarius lot adesse co- spes omnis ablata, colla summittere mori est, quid
verendum nobis est, tela inter ipsa ruere, morte
pias cerneret, superbiae spiritu inflatus magisque
triumphum de hostibus mulliludini suae quam Deo morlem inferre ? Numquid non fortunse; et non im-
tribuens, solus ipse cum paucis quodani in opidulo becillitali casus deputandus est riosler? Yirililer
enim pugnando occumbere,Nnon est mori, sed vi-
degens, voluplali operam dabat. Quid igitur ?_Tan-
tam mox utHungariLeonlemplati sunl niultitudinem, T>vere. Hane famam (antam, haric /lipovop.eia»,cliro-
animo consternati, quid facerent deliberare non nomian, id' est hereditatem, ul a patribus nostris
polerant. P*aeliaripceuilus formidabant, fugere om- accepimus,noslris etiam relinquamus heredibus. No-
nino nequibant. Verum inter utramque hanc seslua- bis debemus, nobis saltem credere expertis, qui co-'
lioaem fugere magis quam praeliari juval; perse- piarum paucilate nonnunquam plurimos slravimus.
quentibusque christianis, Adduam fluvium nalando, Invalidae plebis sane congregalio plurima ad cedem
ita ut nimia festinalione plurimi.necti submergeren- esl tanlum exposifa. Sed et Mars fngentem (79).
tur, pertranseunt. saepissime perhimit, dimicantem. forliter protegit.
11. HiingariLdenique, consilio non malo aceepte, Hi enim qui nobis supplicanlibus non miserentur,
internuntiis christtanos rogant, - qualinus, praeda _ ignorani., neque menle percipiunt, quia vincere quL-
omni cum lacro reddita, ipsi incolumes remeare dem bonum est, supervincere nimis invidiosum. >
gossenl. Quam peticionem chrisliani funditus abdi- , 15. Hac itaque ex horatione ulcumque animos re-
cantes, his, ^prodolor ! insullabanl, poliusque vin- creali, tres in partes insidias poiiunt, recla ipsi-flu-
cula quis Hungarii vincirentur, quam arma quibus vium transeundo hostes in modios ruunt. Chrislia-
necareulur,' exquirunl. Cumque pagani christiano- norum enim phtrimi longa propter internunlios'ex-
jum animos hoc paclo mulcere nequirent, vetus ratL Q spectalione fatigati, per caslra,, ul cibo recrearen-
melius consilium, cepta sese liberare satagunt fuga, tur, descenderanl; quos taiila Hungarii celeritate
sicqne fugiendo m Veronenses lalissimos campos confoderant, ul in gula cibum transfigerent aliis,
perveniunt. quibusdam equis fugam negarent ablatis, eoque illos'.
12. Christianorum primi horuni jam novissimos leviusperhimebani, quo sine equis eos esse con-
insecunlur; filque eodem pugnae proludium, in quo spexerant. Ad augmenlum denique perditionis chri-
vicloriam habuere pagani. Yalidioce vero propin- slianorum non parva inler eos erat discordia. Non-.
quante exercitu, fugae non imhiemores, ceplum iter nulli plane Hungariis non soJum pugnara noii infe«.
' -
percurrunt. rebant, sed ul proximi caderent anhelabanl; atque,
15. Veneruntque christicolae cum idololatribus ad hoc perversi ipsi perverse feccranl, quatinus dum .
pariler juxla fluvium 10eBrentam; equi enim ni- prdximi caderent, solj ipsi quasi liberius regnarent. ~
miura defatigaTi 107 fugiendi copiam negabantlos Qui dum proximorum necessitalibus subvenire' ne-
Simul igitur utraeque acies convenere, glegunt eorumque necem diliguiil, ipsi propriam
' Hungariis.
memorati tantummodo fluvii alveo separatae. Hun- incurrunt. Fugiunl itaque christiajii, seviuntque pa-
garii denique nimio lerrore coacti,.omnem suppel- gani, et qni prius supplicare muneribus nequibant,
lectilem , caplivos, arma onmia, equos, singulis D I supplicanlibus poslmodumparcere 109nesciebant. In-
tantum quibuseum remeare possent retenlis, dare terfeclis denique fugalisque-christianis, omnia Ilun-
promitlunt; hoc prasterea in honore suse petitionis. garii regni loca saeviendo-percurrunt. Neque erat
adjungunt, ut si vila lanUim comite datis.omnibus. . qui eorum praesentiam nisi munilissimis forfe prce-
illos remeare pennitterent, se~numquam aroplius, slolaretur in locis.. Illorum sane adeo praevameral
Italiam ingressuros, filiis suis obsidibus dalis, pro- virlus, quatinus eorum pars quedam Bagoariam,
mitterenl. Yeruin heu ! christiani sup.erbiaelumoi e Sueviam, Franciam, Saxoniam, quedam vero depo-
decepii, minis paganos, eeujam victos, insecuntur., pularetiir Italiam.
eisque coiilinuo hujusmodi apologiam «.m^.Gyeiv.v, id 16. Neque enim hoc eorum meruerat virtus, scd
YARliE LECTIONES.
106fluium 1. saepius. m defetigali 1. smpius. 10& necabant 1. 103pascere 1.
NGT.-E,
(-79)Id est fugienlem...
839 -LHJTPRANDICREMONENSISEPISCOPI 820
*erus Domini sermo, lerra coeloqucdurabilior, mu.- A exoro. > Qnamjussionem interitus, et inlcritum mox:
tari noii poleral, quemadmodum per ffyeremianil esi oboedieiiliaprosecula. Ipso namque niorfemob-
prophetam omnihus nalionibus in persona domuss etinie, meniorati Iprincipes coronam cunctaque re
Israel comminalur dicens : « Ecce ego adducam su galia indumenla Heinrico duci conlulerunl; alquc
per vos genlem de longinquo, genlem robustam., ut rex Chuonradus dixerat, cuncla per ordineiv
gentem antiquam, genlem ctijus ignorabis linguam,, enarrarunl. Qui regiaedigniiaiis culmen el prius hu
nec intelleges quid loquaiur. Pharetra ejus qnabii jnililer declinavilj ac paulo posl non ambiliose sus-
sepulcrum paiens, universi fortes, et comedet sege- cepit. Verun,-nisi pallida mors, quaepaupernm taber-
les luas, et panem luum devorabit; filios luos el!• nas regtimque tutjres aequopulsat pede (81), Chuon
filias luas comedet, gregem luum; el armenta tuai jadum regem lam citissime raperet, is essel, cujus
comedet, vineam tuam et ficum tuam; et conleret nomen muliis mundi nalionibus imperaret.
urbes inunilas luas, in quibus lu hahes fiduliam, 21. Hoc eodem ilempore Arnaldus cum uxore et
gladio. Verunlamen in diebus illis, ait dominus filiis Hurigaria rediens, honorificea Bogoariis atque
JSeus, non faliam vos in consummatione (Jer. v, ab orientalibus suscipitur Francis.Nequeenim solum
15-17). » suscipitur, sed ut rex fiat, abiis vehemenier hortatur.
17. Hac igitur eadem tempeslafe Hulodoicusrex B Rex Heinricus cum obtemperare suis omnes jussioni-
morilur (an. 911, Nov. 8). Chunradus Francorum bus, Arnaldum sohimmodoresistere cernerel, perva-
ex genere oriundus, vir strenuus bellorumque exer- lido collecto exerciiu, Bagoariam lendil. Quod Arnal-
citio lt0 doclus, rex cunclis a populis ordinalur. dus ut audivit, ejusnonpassus esl in Bagoaria praesto-
18. Sub quo potentissimi principes Arnaldus in lari adventum; verum colleclis, quibus valuit, co-
Bagoaria, Bruchardus in Suevia, Everardus comes piis, huic obviam m properat (an. 921). Cuperat.
potenlissimus in Francia, Giselberlus dux in Lotha- sane et ipse rex fieri. Cumque in eo essel, ut bellum .
ringia, erant. Quos inter Heinricus,, Saxonum et pariter inire deberent, sicut vir sapiens el Dei li-.
Turfngiorum praepolens dux, clarebat. mcns rex Heinricus cogilans ex utraque parie inre- .
19. Secundo itaque regni hujus susceplionis anno cuperahile posscdamnum accidere Arnaldo ns, quati-
'
(915) memorati principes liuic, praesenim Heinricus, nus cum solo solusloquatur, denuntial. Putans igilur
rebelles extiterant. Quos Chuonradus rex lam sa- Arnaldus, quo singulari se acciret eerlamine, ad
pientise vigore quam fbrliludinis robore superavit condictum locum solus hora siatuia pervenit.
Eitamque ad fidelitatem perduxit. Arnaldus aulem 22. Quem sibi obviani properantem rex Heinricus
ejus nimio lerrore coaclus, ctim uxore et filiis ad taliest sermone adgressus:
Hungarios fugil (an. 917), deguilque eodem, quoad C Insana Domini jussis quid mente resistis ?-
viialis aura Clnionradi regis rexerat artus. Quod populus regem me cupil esse, scias,-
20. Septimo denique regni sui anno voeaiionis Imperio Christi, quo conslat machina mundi;
suse ad Deum tempus agnovit (an. 918, Dec. 25). Tarlarus huno metuit, hunc Flegeton limuit.;
Cumque (80) memoralos principes se adire fecissei, Coirierit hic nilidos reges dudumque tremendos
Heinrico solummodo non praesenle, iia convenit: Sublimesque yolens; erigil hic miseros,
J Ex corruptione ad incorruptionem, ex mor(ali(a(e Quo-merilas Domini laudes per secula solvant.
ad immortalitalem vocalionis meae lempus, ut cer- Tttne, superbe, reus, perfide, dure, ferox,
nilis, praeslo esl; proin pacem vos concordiamque Invidiaestimulis sevaque cupidine lactus,
seclari etiam alque etiam rogo. Me hominem ex- Corpora christicolum perdere valde sitis ?
eunle, nulla vos regnandi cupiditas, nulla praesi- Si regem populus cuperel praeponeretemet,
dendi ambilio inflammet. Ileinrictim, Saxonum et Proiinus is essem, qui magis hoc 113cuperet.
Turingiorum' ducem prudenlissimum, regem eligiie, Hoc igilur quadrifiirio dicendi genere, eopiososci-
dominum consliluite. Is enim est el scientia pollens, licet, brevi, siccojet florido, rex Ileinricus, ul erat
et juslse severilatis censure habumlans. > His iia animi prudens, Arnaldi animum mulcens, ad suos
prolalis, propriam coronam non auro, quo poene cu- D rediit. !
juseumque ordinis principis pollent, verum gemmis 25. Arnaldus vero, cum suis hsecemnia relulissct,
praeciosissimis, non solum inquam ornatam, sed liujusmodi ab cis audivil b.T.bv.pio-nv, apocrisin, id est
gravatam, sceplrum etiam cunctaque regalia indu- responsionein: t Sapientis illius, immosapienliseverae
inenia, in medium venire praeeepii, ac prout valuit sententiain, quaeail: Per me regesregnant, principes
liiijusmodi verba effudil: « Heredem regiaequedigni- imperanl. cl prudenlesjuslitiam decernunl (Prov. VJII,
iaiis vicarium regalibus his ornanTPiitisHcinricum 15), illamque Appstoli dicentis m quod omnis ordi-
eoiisljtuo; cui ul obediatis, non solnm consulo, sed nalio a Deo est, el qui potertali tezistii, Dei ordina-
VARLE LEGTIONES. l
«l0 exersilio 1. '" ouiam 1. J12 arnaldaldo 1. 113ocl. "'' dkentes 1.
NOT.E.
(80) Cf. Reginonis conl. an. 919, ubi nonnulla namenla transmisif.
valde similia, nec lamcn eadem, exemplr gratia, (81) Honorat. Od. i, i, 13.
sreptrum ei et cotonam cmteraqueregiai digniiatis or-
-*" ANTAPODOSEOSLlBRl SEX. — LIB. H". 822?
821
lioni-resistit{Rom.Miij, quis ambigit? Nequeenim iu A Qui sibimel lolum Slraveral oibem 1!1; -
bujus electione (otius populiposset esse animus unus, Fugiil hic victus Victor ubique
si a Triniiale summa, quae Deus unus csl, ante Quod sibi nos rediens Subdidit „lSSomnes,
inundi consliluiionem non essel eleclus. Si bonus Id Domini pielas Gessil, ob liocquod
fuerit, diiLgenduserit, Deusque in eo laudandus ; si Parlicipes voluit Esse salulis.
vero malus, equanimiter tolerandus. Subdilorum Nunc mala Turcorum Nescia Christi""
namque plerumque exigunf merito, quatinus npn- Gens, inimica Deo, Gaudet in omnein-
numquam a,praelalisgravenlur, non reganlur. M- Eclesiaepopulum Dncere ferrum,
quum autem juslumque nobis videtur, ul a caeleris Pro dolor, heroes, Heus mage, quod nunc-
rion dissentiens, hunc regem eligeres, ipse vero te, Subdere nostra volunt Colla tributo!
ul tam forlunatum et prsedivilem virum hoc paclo Sumile nunc animos More virili!
liearet, animique tui furorem mulcerel, ul quod de- Menrbra secare praecor Yiqueferire!
cessores non Iiabuere ttii, tibi concedatur, scilicet Sit furor heus ardens, Saucta cupido;
qualinus tolius Ragoariaeponlifices tunc subjaceanl Hec Siigias 12Sreferant ' Mtinera ad undas,
dicioni, lueque sil poteslati, uno defunclo,'altertini Tlt calidos numerent Igne trientes!
ordinare. iConivensigiturArnaldussuorum boc op- R ]
limo bonoque consilio, Heinrici regis miles efficitur, 27. Talibus iiaquerex-exhorlalionibus ad pughara
el ab eo, titjam dicium est, concessis lolius Bagoa- suorum accendi animos videns, iudicto-cunclis silen-
riae pontificibus honoratur. lio', haeciterum dhini munere flaminis taclus ad-.
24. Per idem tempus dum Chuonradi regis inler- jecit: « Priscorum facta regum, sanctorum scripla=
itum atque Heinrici in regnum successionem audi- Eairum nobis, quid agere debeamus, insinuant. Non-
renl Hungarii (an.QiQ), tali sese sunt muluo ser- enim est Deo difflcile paucis plures sternere, si"
inone adgressi 115:<Rex forte novus nqvisutilegibus lamen horum qui id agere cupiunl, fides mereiur; 1"
cupit. Copiis igitur colleetis non minimis, ascenda- fides, inquara, non professionis tanlum, sed operis,
inas; scrutemurqne, .debita ulrum rex Heinricus non solummodo oris, sel eliam cordis. Voveamus-
velit tributa persolvere. Quod si non,ut credimus, ilaque, ac secundum Psalmistam vota reddamus,-,
regibus dissenlit a.celeris, regnum ejus cede atque ego, inquam, ego prius, qui digniiale videor et
inmensisdepopuletur 116incendiis.NonBagoariorum, ordine primus. Simoniaca beresis Deo invisa, 'Ct a
sed Saxonum, ubi rex ipse esl, primo fines oecupe- bealissimo aposlolorum principe Pelro damnala,
mus ; ut, si fbrte, quod non speramus, congregare quae a decessorihus nostris hactenus est temere cu-
exercitum velit, neque de Lotharingia, neque de: ^ slodila, modis omnibus a nostro sil regno eXpulsa.
Francia, neque de Suevia, neque de Bagoaria, eii Conectet invicem untlalis caritas, si quos diaboli.
inalure occurrere 117possil. Sed et Saxonumac Tu- divisit calliditas.j
ringiorum 11Sterrafacile depopulaiur, quaenec mon- 28. Rex nonnulla his similia dicere cuperal, cum-
libus adjuta nec firmissimis oppidis est ma- volipes nunlius Hungarios in Meresburg, quod est
nita. > in Saxonum, Turingiorum m, el Sclavorum confi-
25. Rex Heinricus gravissima valetuJine deline- nio castrum, esse nunliabal. Adjecerat etiam, eos
lur (an. 955), et Hungarior.umei adventus proximei non modicam parvulorum ac mulierum habere prse-
rrantiatur. Yix finetenus nuntiantis 119verba audie-- . dam, virorum vero inmensam fecisse slragem; con-
r.at, cum direclis per Saxoniam nunliis, post qua- dixerant enim a decimo et deinceps anno neminem
iriduum quotquot poleral capitali senlentia sei se superslitem relicluros, qualinusperhoc terrorem
adire commendat;Yalidissinioigitur per qualriduumi non parvtim Saxonibus adhiberent. Rex igitur, ut
12°
0 erat animi constans, talihus non
congregato exercilu, — est enim Saxonum mos lerretur; verum
laudandus alque immitandus,qualinus annum postt magis magisque, ul pro palria pugnare ac laudabilk
unum atque duodecimum nemini militum belloo n ter debeanl occumhere, exbortatur.
deesse conlingal — elsi corporis invalidus viribus,, 29. Yinctos inlerea Hungarii, si inpugnari de-.
mcnlis tamen vigore animatus, prout valuit aequum u beanl, sciscilantur. Cumque ab his non aliter posse
Gonscendil,alque collectisinunum copiis, bujusniodi !i fieri testarelur, exploraloribus dilectis m, si hoc
eas verbis ad puguandi rabiem exitavit (82) : verum esse posset, exquirunt. Profecti denique ex-.
26. lnclila Saxonum 'Ceu leo frendens ploralores, Heinricum regem inmenso cum exercitu ,
Bella per innumera Gens eral olim. juxia prsefatumoppidum Meresburg conlemplantur _
Reslitit haecKarolo Ense cruenlo,. Denique vix ad suos poteranl reppedare, ad.veniu.t.-
' VARI.E LECTIONES.
»8 adgressci 1. 11Cdepopopulelur 1. 117occurere 1. 11Sluringionum 1. "9 nunfiatis 1. mmoxi,
151sequenlia usque civitas est diflicili capile 40. desunt, lacum nulla indicala 5., lsa Subdidit 1. 112
"'* turingionum 1. laBitai. i. e. aut i-. Jectis aaiuireclis.
sligia stigias 5. 5a 5 a.
NOTÊ."
(82) i. e. excitavil.
exercitus nuntiare; neque enim his fuerat alius,, A rius ille, cujus inmensilate tyrannidis tola nune
yerum rex ipse, belli nuntius. luget Italia, cujusquelenocinie aqnibuscumque gen- '
30. Haud mora, bellum incipilur, atque ex chri- tibus perhimitur, non juvatur. Sed ut ad rem redea-
stianorum parte sanciaacmirabilisvoxiiufKitaio-ov, mus, satis nnnc disisse sufficiat.
kyrie eleison, ex eorum vero turpis et diabolica hui, 34. Preterea idem Adelbertus, quod bonis omni-
hui, frequenter auditur. bus cavendum est| nequissimi moris 1S0fuit. Nam
31- Dederat rex Heinricus suis ante belli inchoa- dum fervenle sansuine juvenilefn duceret vilam,
lionem hujusmodi sapiens ac salubre consilium: mirae humanitatis [miraeqpeiai sanetitatis fuit, adeo
i Cum ad Martis ludium l26ceperilis properare, sane ut si ei a venatione redeunti pauper oecurre-
nemo solium veloliori, quamquam habeal, lemptet... ret13i, aliudque ei deessel quodilliprsestare nequiret,
equo praeire. Verum clipeis altrinsecus operli, pri- cornu protinus, quod ejus coUo fibulis aureis depen-
mos super scuta sagiltarum ictus recipite; deindei debat, sine dilatione concederet, rursumque ab
eursurappido impetuque m vehemenlissimo super eodem, quanti estimabalur, adquireret. Tam diras
eos irruite, quatinus non prius vobis secundo sagil- autem poslmodum factus est famae, ut hujusrnodi
tarum possint ielus emittere, quoad veslrorum sibi vera de eo lam a majoribus quam î pueris canlio
armorum sentiant vulnera pervenisse. > Saxones J. diceretur. Et quia sonorius est, Grece illud dicamus :
igitur admonitionis hujus saluberrimae non , inme- Asiel§epTo;133y.bâ;-/.ovpTns, youvSojrt-
p.o-.r.poo-i:aBns,
raores, ordinala aequaliter acie currunt, nec est, ort.-, «.Adelbertos jcomis curtis, macrospathis, gun-
qui velociori lardiorem transeat equo; verum cli- dopislis; i qjio significatur et dicitur, longo eum13t
peis, ut rex dixerat, altrinsecus cooperli, sagittarum uti ense et niinimaifide.
super clipeos recipiunl ictus innocuos ; deinde, ut 35. Hnjus denique aliorumque nonnullorum Ila-
vir prudenlissimus dixerat, super hos, cursu proepeti liensium hortatu 'prsefatus Hulodoicus in Italiam
veniuht, adeo ut eorum prius vita cum gemitu fuge- venit. Cui mox Berengarius, ut cognovit, obviam
rel, quam secundo jaculorum fulmina mitlerenlur. lendil. Cumque Hulodoicus Berengario sibi obviam
Fitque divini muneris pietale, .ut potius lios fugere venienli magnas adesse copias, sibi vero cerneret
qu.a'mprseliari juvet. Velox lune sonipes piger. que- parvas, jurejurando ei hoc terrore compulsus pro--
rjtur (83); falerarum praeterea decor armorumque misit, ut si se tunc dimitterei, aliquibus promissio-
lionor non Hungariis tutelae, sed honeri er^nt. "Ab- nibus accitus amplius in Italiam ndn veniret. Fece-
jectis quippe arcubus, dimissis spiculis, faleribus rat namque sibi Berengarius plurimis .conlatismune-
etiam, quo expediiius equi currerent, projeclis, ribus Adelberlum, Tusscorum prsepotenlissimum
fiigse solummodo operam dabant. Yerum omnipo- G marchionem, sibi yalde fidelem, atque ideo Hulo-
tens Deus, qui pugnandi eis audatiam tuleral, fu-_ doicus (am facile est expulsus..
giendi etiam copiam omniuo negabat. Caesis igitur 36. Modica yero lemporis transcursa jntercape-
fugatisque, Hungariis, inmensa captiyo.rum lurba, dine, rex Berengarius nominalo AdeJberto gravjs
dissolvilur, atque in Ii_titiascantum v.oxgemitus per- est visus. Cui rei Berla conjux sua, jegis Hugonis
mulaiur. Hunc vero iriumphum tam laude quam qui noslro post tempore in Italia regnavit mater_,
memoria dignum, ad, Meresburgrex in-superiori- - non modice foniiteai ministrabal. Unde faclum est
eenaculp domus per ôypKfewv,zographian, id esl ut, eonsulto eodem Adelberto marchione, ceteri Ila-
jiicluram, nolare praecepit, adeo ut rem veram po- lienses principes propter eumdem Hulodoicum,-ut
lius quam verisimilem videas. adveniret, transmitterent. Qui cupidilate regnandi,
32. Dum haec aguntur, Italienses pcene omnes jurisjurandi oblitus[ concilus in Italiam venit.
Hulodoicum quendam, -Burgundionum sanguine ge- 37. Yidens,itaque Berengarius, quod Hulodoicus
nitum, nunliis directis inviiant, ut eos adveniat lam ablialjensium nuama Tuscorum sussciperetur
^88, regnumque Berengario auferat sibique obti- principibus, Yeronam profeclus est. HuJodoicusvero
neat. eum cum IlaliensiLus persequi noii desistens,- V.e-
55. Hujus vero tam lurpis sceleris auclor Adel- rona i3S illum eiiam expulit, tolumque sibi reguum
bertus Eporegise civiialis marchio erat, cui et idem viriliter subjugavit.
Berengarius filiam suam, uomine Gislam, conjugio 38. His ita gestis, bonum Htilddoieoeslvisum, ut
copularat1S9-; ex qua ct filium genuerat, cui ,avi sui sicut cireumcirca videretiS 6 llaliam, videret et Tu-
vocabulum dederat. Iste esl, inquam, isteBerenga- sciam. Exiens deniquePapia, proficiscitur^Lueam,
' VARLE LECTIONES. -

146 I
5. 5 a. 5 a*. 1ST
impeluque 1. lss adueniad corr. adueniat 1. 119coirjungiocupularat. i,
110....'pKoludium
similiris fuit 2. ne quis simili oris ftiit 5. nequissimi hvoris fuit 5a. in loco raso ; nequaquam
sui similis fuit 5 a\ m mireque 1. 13soccurerel1. 13«Ah§epTog1. 13teo 1. 136veronam wrr/veroha
1. ' '«' viderat ?, 187,proficitur1. !
NOT.iE.
- i -
(83) Id est vocaiur; qui„ veloci equo uiebatur, de eo quasi pigro-conqueritur>auclor .^«/i/tfr.passive
' "'"*"- '"' 4 "-'
usnrgaL
825 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — LIB. II. 826
ubi dceenter miroque apparalu ab Adelberto susci- . ^ dalumnon occidere potuit, sed U0 noluil? > His ser-
pilur. monibus miles inclinatus, locum oslendit, ad quem
' 39. Cumque Hulodoicus.indomo Adelberli tot nii- confugeral Hulodoicus. Qui eapius et ante Berengarii
litum elegantes adesse copias cerneret, tantam etiam praesentiam duetus , Jiojusmodi eum ' Berengarius
dignitalem totque inpensas 13Sprospiceret, invidiae sermonibus increpavit : « Quousque (85) landem
zelo taclus suis clangtilum(84) infil: t Hic rex po- abutere, Hulodoice, patientia nostra ? Num infitiari
lius quammarchio poteratappeUari; nulloquippe 139 potes, te illo tempore meis praesidiis, mea diligentia
mihi inferior, nisi nomine soluinmodoest. > Que res circumclusum ? commovere eliam (e conlra me non
Adelberlum latere non poluil. Quod Berla, ul erat potuisse? meque misericordia jnclinatum, quaenulla
mulier non incallida, audiens, non solum virurri libi debebatur, le dimisisse? Sensisline, inquam, te
suum ab ejus fidelilate ammovit, verum eliarii cae- perjurii ihsiiiis (86) esse vinclum? Confirmasti sane
leros Ilaliaeprincipes ei infideles effecit. Unde fa- niibi, le ipsum numquam Italiam ingressurum. Yi-
ctum esl, ul dum Tuscia rediens Yeronam pergeret tam libisicutei, qui lete mihi prodidit, promise-
(an. 905),degerelque eodem nichilhesitansnichilque ram, concedo ; oculos vero tjbi auferre non solum
mali suspicans, Berengarius dato praelio custodes jubeo, sedcompello U1. > flis expletis, Hulodoicus
eivilatis corruperit, eoUectisqueviris forlissiniis, in ,B lumine privatur, et Berengarius regno politur.
Ipso noctis conlicinio civitatem ingressus fuerit 42. Hungariorum interea rabies, quia per Saxo-
(Jul.). nes, Francos, Suevos, Bagoarios nequibant. totam
40. Fluvius Athesis, sicut Tiberis Romam, me- per Italiam nullis resistentibus dilatatur. Yerum
diam civitalem Yeronam percurrit. Super quem in- quia Berengarius firmiler suos inillf.esfideleshabere
gens marmoreus miri operis mirseqtte magnitudinis non poterat, amicos sibi Hungarios non mediocriler
pons est fabrieatus. A leva auiem parte fluminis, fecerat.
quaeest aquiionem versusposita, civitas est difiicm 43. Sed et Saraceni, qui, sicut dixi, Fraxenetum
arduoque colle munita, adeo ul si ea pars-civitatis, inhabilabanl, post labefactionem Provincialium
quam memoralus fluvius dexleram alluit, ab hosli- quasdam summas Ilalisepartes sibi vicinas non me-
bus capiatur, ea tamen viriliter possit defendi. In diocriler laniabant; adeo-ut, depopulatis plurimis
hujus vero colljs siimmilale praeciosi operis est urbibus, Aquas (87) venirent, quae esl civitas 40
aeclesiafabricala, in honore bealissimi Pelri aposto- ferme miUariis Papia dislans ,w. Quaeetiam propter
lorum principis consecrata, uhi et propter seclesise tbermas miro in letragonum modo ad lavandum ibi
amcenitatem' locique munitionem Hulodoicus ma- constitulas vocabuium hujusce sortita est. Tantus
. 'J enim limor invaserat
nebat. universos, ut nullus esset qui
41. Berengarius deuique, ut praefali sumus, noetu horum prsesentiam nisi forte talissimis prsestolare-
civilatem ingressus, clani flulodoico suis cum mili- lur in locis.
tibus pontem perlransiens, in ipso aurofe< crepu- 44. Eodem lempore Saraceni ab.Africa ratibus
sculo huncusque advenil. Qui clamore strepiluque exeuntes, Calabriam, Appuliam, Beneventum, Ro-
mililum exitatus, sciscita'lusque quid essel, in aec- . manorum eliam poene omnes civitates ita occupa-
clesiam fugiit, nullusque eum, praeler Berengarii verunt, ut unamquamque civitatem mediam Romani
militem unum, ubi esset, agnovii. Qui misericor- obtinerent, mediam Africani. In monte quippe Ga-
dia motus, noluiihuncprodere, sed celare. Timexs reliano munitionem constiluerant, in quo uxores^
vero isdem, ne ab aliis repertus proderetur vilaque parvulos captivos, omnemque suppellectilem satis
mullaretur, Berengarinm adit (an. 905), eumqiie luto servabant. Nemo etiam al) occasu, sive ab ar-
itaeonvenit: i Quoniam quidem tanti le Deus ha- cturo, oralionis gratia ad beatissimorum apostolo-
buil, ut.tuum proprias in manus traderet hostem, rum limina Roniam transire polerat, qui ab his aut
debes et tu ejus monita, immo praecepla, magnifa- non caperelur, aut non modico dato praecio dimit-
cere. Inquit enim: Esiote misericordes, sicut et Pater terelur, Quamvis enim misefa Italia mullis Hunga-.
vesler misericprs est. Nolile judicare, et non judica- riorum et ex Fraxeneto 143Saracenorum cladibus.
bimini; nolite condempnare, et non condempnabi- premeretur, nullis lamen furiis aul peslibus sicuti
mini (Luc. vi, 56). > Intellexit ilaque Berengarius, ut ab Africanis agitabalur.
vir non incaUidus, hunc, quo ipse laterel, scium, 45. Ferlur autem hac occasione ab Africa ex-
esse, eumque sophysiica hac responsione decepit: ivisse,alqueltaliam advenlasse. Leone atque Alex.an-
< Pulasne me, insulse, quem Dominus tfadidit lio- dro imperatoribiis angustis hominem exeuntihus,
minem, immo.regem, veUe occidere ? Numquid et Romanos, ut latius dicturi sumus, cum Conslan-
^David sanctus regem Sabulem a Deo sibi in manus tino, qui nunc usque superest, Leonis imperaloris
VARIJE LECTIONES.
•la-8 inpenses 1. -13,-quipe1. 1W sel corr. sed. 1. smpius. "' is. c. desunt^-.m pagiriwyine.-•M discans 1.,
?*'»fraxeto 1. ...'.. ' -... - >-- -- - '- " " vft----.'---- - -:
r '-,-"" " ':;'
-JSOTiE/
(84) Id est cl.inculum. (86) ld.estfasciis,,vinculis. ., ^ , _ ,
(85) Cf. Cic.inCatil. I, i.. -
- _, ";" -' ' .
7 (87j ^cf/ii»,'ad4Bor^
LfUTPRAISDICREMONENSISEPISCOP . * 82fc
8l2|
filio, Coiistantmopolitaimm regebal imperium. Et A nionarchiam ohlinebat. Quae duas habuit nalas
sicut fieri adsolel, prinio, quo Romanos suscepit Maroliam atque Tbeodoram, sibi non solum coeqtia-
imperium, anno, nonnullae ei gentes, praosertim les verum eiiam veneris exercitio it"' promptiores.
&v«To).iyat,analolilve, boc esl orienlales, nisae sunl Harum Ilarolia ex papa Sergio, cujus supra fecimus
rebellare. Faclum est autem, dum imperator exerci- menlionem, Joannem, qui post Joannis Ravennalis
tum ad expngnandas eas transmitierel, Appuliam ct obiium Romanseaeeclesieoblinuil dignitatem, nefa-
Calabriam, binasregiones quse ei tunc temporis ser- rio gemiit adulierio; ex Alberico aulem marchione
viebant, huic Hl rebellasse. Cumque imperalor, Albericum, qui ncslro posl lempore ejusdem Ro-
niaximis orientem versus copiis directis, exercitus mane urbis principatinn sibi usurpavil. Per.idem
Jiuc multiludineni deslinare non posset, rogavil lempus Ravennate jsedis, sccundus qui posl Roma-
primo, ut ad sui fidelilatem pristinam sponte red- num archiercan archipr3esulalus habebatur, Petrus
jrent. Qui cum recusarent, atqtre hoc se facluros ponlificalum regebal. Qui dum subjectionis offiiio
minime dicerenl, ad Africanum mox imperator sus- debilae jam nomiriatum Joannem papam, qui suae
census dirigit regem , eum praetio rogans ut se minisler ecclesise tunc lemporis habebalur, Romam
adjuvel, virlulisque ejns auxilio Appuliam sibi alque sepiusel iterum domno dirigerel apostolico, Theo-
Calabriam subdau Hac legatione rex Africanus ac- jj dora, ut testatus siim lls, meretrix satis impuden-
citus , innumerabiles ralibus copias in Calahriam tissima, veneris calore succensa, in hujus spetiei
Appuliamque direxil, binasque has regiones impera- decorem vehementerexarsit 149,seque hunc scorlari
toris dominatui polentissime subdidit. Sed dum pro- solnm non voluit; verum post etiam atqueeliam
cessu lemporishas regiones dimitterent,Romam ver- compulit. Hec duni inpudenter aguntur, Bononien-
sus aciem giraverunt, montemque Garelianum sis seclesiaeepiscopus moritur, el Johannes iste locd
maxima pro tnilione sibi vendicaverunt, mullasque ejus eligiiur. Paulp post (88) ante hujus diem con-
munitissimas civitates debellantes vi ceperunt. secrationis noniinatus Ravennas archiprsesul mpr*
46. Dominus vero noster Jesus Christus, coscter- tem obiii, locumque ejus Joliannes hic, Theodore
nus et consubslaniialis Palri saticloque Spiriiui", instinctu, priori Bononiense deserta seelesia, ambi-
cujus misericordia plena est terra, qui neminem lionls- spirilu inflalus, conira sanclorum insliluta
hominum vult perire, sed omnes salvos fieriet ad patrum sibi usurpavit. Romam quippe adveniens,
agniiionem veritatis venire, ne pereat, quod solus mox Ravennalae eclesiae ordinatur episcopus. Mo-
Deus ante mundi constitutionem praevidit, atque dica vero temporis huercapedine, Deo vocanle, et
post omnem creaturam, quasidominum ceteris uten- qui eum injuste-ordihaverat papa defunctus est,
tem ac dominantem, creavit bominem, quemque in C Theodorae autem glycerii (89) mens perversa.ne
fmem temporis per sanguinis sui effusionemus verus amasii sui ducenlorum miliariorum inlerpositione,
homo verusque Deus, non duo sed unus, redemit, quibus Ravenna sequestralur Roma, rarissimo con-
ad amorem sui propriseque palrie dileciionem quos- cubitu potiretur, Ravenate. hunc archiprsesulalum
dam beneficiis invitat, terroribus alios compellit, coegit deserere, Rpmanurrique, pro nefas, summum
non quo sibi, qui nec augmenlum bonitale nos.tra, pontificium usurpare. Hoe igitur sanclorum aposto-
ut propbeta testalur dicens : quoniam bonprum Iorum taliler vicai-io constituio, Pceni, ui praefatus
meorum non egcs (Psal. xv, 2), nee detriinenlum sum, Beneventum Romanasque urbes' misere 1B< 1 la-
malilia sumere 14spossit, sed ut riobis prosit. Pla- niabant (a?i. 914, Apr.).
cuit ilaque ei, quia heneficiis noluimus, hujusmodi 49. Accidit1B1 interea, Pcenorum quendamfuve-
nos ad lempus castigare terroribus. Sed ne Sara- nem injuriis lacesscilum Pcenos deserere huncque
ceni diulius insultarent et dicerent : TJViest Deus Joanneni papam auvenire, sequc dnino lactum ispi-
eorum? converlil Deus corda christicolum, adeo ut ramine papam ila! convenisse : c Sacerdos magne,
amplior iis pugnandl quam fugiendi prius esset cusi saperes, populum lerramque libi suhjectam Poe-
pido. nos iam graviter laniare non sineres. Elige igiiur
47. Quo lempore ve.nerandaeRomanaesedis sum- " juvenes nimia quasi mobililale volipedes, qui me
mum Joannes Raveunas pontificaium tenehat. Hic- imperalorem, prseceptorem, dominum equanimiler
autem tam nefario scelere conlra jus fasque ponli- audianl. Ilorum neminem aliquid prseter singulas
ficii culmen ila oblinuit. parmas singulosque pilos ensesque singulos , ac
48. Theodora scorium inpudens, hiijus Alberici simplices vesies cum exiguitaieobsonii habere per-
qui riuper hominem exiit avia, quod dictu eliam mitto. »
fedissimum est, Romane civitaiis non inviriliter 50. Sexaginta denique hujusmodi invenlis sibique
YARIJE LECTIONES.
-***sequentia vsque inlerfectoruni strages cap. 66 desnnl in codicibm 3.' 14Seffusionel. 1V6 sumerel.
1VT exorcilio 1. 1V 8 teslatur sua 5 a. teslalur uila 5 a*. '" exarsciti. !30 miserere 4. 151Acidil 1.
NOT.-E. '
ji
(88) Joannes archicpiscopus in chartis Ravenna- Faniuzzium 1.1. 1
libus an. 90i Jul. 15, el 911 Sepl. 4, occurri! apud (89) ld est dulcis amoris, a y)uz.; ei tpuf.
829 ANTAPODOSEOSLIBRl SEX. — LIB. II. S30
traditis, Penos contra properat, latuitque secus an- __ i cibus meruisse, qualinus Pceni fugerent, el ipsi
gustas, qua Pcenortim iter eral, vias. Cumque cir- victoriam obtinerent.
cumcirca sepius et ileruni Poeni depopulanles red- . 55. IIoc in tempore Adelberlus Tuscorum potens
irenf, clangore cum maximo ex improvisu atque marchio moritur, filiusque ejus Wido a BerengarioL
insperato hi ex insidiis prosilientes 162,eos leviler rege marchio patris loco constituilur. Berta auleni
trucidahani. Clamorex ore, iclusque simul a manu uxor ejus cum Widone filio posl marili obilum non
processeranl. Neque enim Poeni, qui quidve esset, minoris facla est quam vir suusipoienlioe.Quse cuni
prius scire poteranl, qnam islorum spicula horum calliditate ls6, muneribus, tum hymenei exercilio
eorporibus inhererent. Hac denique fama hocque dulcis, nonnullos sibi (ideles effecerat. Unde conligit,
exercilio nonnulli Romanorum accili [i. e. provo- ul dum paulo post a JJerengario simul cnm filio
cali], plurimis Poenosin locis proslraveranl; calli- caperctur el Manlue cuslodie tenerelur, suos tamen
doque hoc Africani eonsilio adlrili, civitales poeni- civitates et castella omnia regi Berengario minime
tus rupto foederedeserebant, solumque Garelianum reddidisse, sed firmiler tenuisse, eamque postmo-
jnonlem sibi pro munitione delegerant, dum de custodia simtil cum filioliberasse.
51. Joanne ilaque, ut praefali sumus, papa consti- 56. Hsec, ut rumoresl, tres cx viro suo genuerat,
tuio, Landolfus quidam,, vir strenuus belJorumque ]g Widonem quem prsediximus, alque Lambertum ,
cxercilio doclus, Beneventanorum et Capuanorum qui nunc usque lumine privatus supercsl, Ermen-
omnium princeps elarebal. Pcenisigiturstalum rei gardam eliam gnatam suam sibi afroditi dulcedine
publicaenon mediocriier labefactaniibus, Landolfum coequalem, quam Adelberto Eporegiaecivilatismar-
huncprincipem egregium,quidsuperrehujusscemodi, chioni, Gisla Berengarii regis filia, Berengarii sci-
quam Africani agunt, Johannesconsulitpapa. Quod licet regis hujus matre, mortua, hymenei consorlio
princeps ut audivit, papam per internunlios ila copularat. Quae ei filium geniteral nomine Ansca-
convenil : t Res haec, spiritalis pater, magnis est rium, qui quantse virlutis quantaequeaudalise fueril,
investiganda xonsiliis. Mitlito denique ad ATgorum liber subsequens declarabit.
imperalorem, cujus et ipsi eam quse cis mare est 57. His temporibus isdem Adelberlus, gener re-
terram, sicut el nostram, depopulare non cessant. gjus, Eporegise, civitatis marchio, atque Odelricus
Camerinos-eliam alque Spoletinos nostrum ad auxi- palalii comes/qui ex Suevorum sanguine duxerat
Iium invilato ; iniamus Deo protectore cum his acri- otiginem, necnon et Gisleberlus praedives comes.et
ter hellum. Si vincimus-, non niultimdini sed Deo strenuus, Lamperlus etiam Mediolanensis archiepi-
vicloria imputetur ; si vero vicerinl Poeni, peccalis scopus, honnullique alii principes Iialiae, Berengario
nostris el non inherciae deputeiur. > (C rebelles exliteranL Causa autcm rebellionis horum
52. His audilis papa nunlios confeslim Constanii- hacc fuii. Dum Lamperlus defuncio decessore suo
nopolim dirigit, supplieiter imperatoris amminicula Mediolanensis archiepiscopus ordinari dehuisset,
sibi dari deposcens. Imperalor vero, ut vir sanclis- non parvam ah eo rex Berengar.iuscontra sanclorum
simus l5SDeique limens, copias absque mora clas- insliluta patrum pecuniaincxigebat, jussilque scribi
sihus advectas direxit. Cumque per Garelianum in tabulis post dalam sibi pecuniam, quantum cu-
flumen c&nseenderent, adfuit et papa Joannes (an. bicularii, quantum hosliarii, quantum pavonarii,
916), cum Landolfo pariter Beneventanorum prin- ipsi etiam allilium custodes , accipere deherent.
eipepotentissimo, Camerinis eiiam atque Spoletinis. Lampertus igiturarchiprsesulatus amore vehemenler
liorrida salis deniqtie inter eos pugna exoritur. Ve- animatus, quaecumque rex poposcerai, quanlo cum
rum diim chrislianorum partem Poeni praevalerc dolore tribuerel.ex hoc intelligere poleris, quod
conspicerent, in Gareliani monlis summitaiem con- subsequens leciio declarabit.
fugiunt, anguslasque tantum vias defendere "mo- 58. Odeh-icuni palatii comUem, quem praedixi-
liuntur. mus, vinelum Herengarius lunc lenebaL Cumqtie
53. Ex parte vero illa, qua dilficilior m erat as- ]n Lampertum archipraesulem constituerel, Odelricum
eensus Pcenisque ad fugiendum aptior, Greci ca- ei, donec quid de eo deliberarel agerel, commenda-
slrum die ipsa constituwit; in quo residenies, Poe- vil. Is attlem pecuniaeniullae, quam pro episcopatu
nos, ne fugerent, observabant, collidieque oppu- erogarat, non inmemor, hoc cum capto cepil de
gnanles non mediocriter trucidabant. ejus infidelilate discutere.
54.Grecis igilur Lalinisque eoltidie eorifliclanti- 59. Paucis deniqne interpositis solibus, rex Be-
bus, Deo miseranle, Poenorum nec unus quidem rengarius, nuntiis direclis, Odelricum ad se venire •
stiperfuit, qui rion anl giadio trucidaretur, aut vivus praecepil. Quoshyronica hac responsione convenisse
conlinuo caperetur. Visi sunl aulem a religiosis non dubium est : « Sacerdolis ollicio penilus earere
fidelibus in eodem bello sanctissimi 1C 6 Petrus el debeo, si jugulandum quempiam in manus alicujus
Paulus aposloli, quorum christianos credimus pre- fradidero. > Inlellexerant itaque nuntii hunc pu-
YARI_£LECTIONES.
tu prosiliemis 1. 1SSsanclisimus 1. 16i dificilior 1. '"" sanclisimi I. '" callidate 1."
851 v LIUTPRANDICREMONENSISEPISCOPI 852
plice rebellasse, quem a rege sibi traditum absque A ftdei tuae le ipsum cjminilto, si male contrameege-
ejus licentia noverant dimisisse m. Qui regressi ris, rationem redditnrum Deo. »
protinus ad regem, Terentianuni illud (90) pro re- 64. Hunc denique ad propria redeunlem, regis
sponsione dederunt: Huic commendes, si quid recle gener Adelbertus ceterique qui eum eo simul rebel-
curatum velis les extiterant, accepli immemorem benefilii, ob
60. Quo tempare Rodulfus rex superbissimus Rodulfum, ut adveniat, dirigunt. Profeclus denique
Burgundionibus imperabal. Cui in augmenlum po- eodem Gislebertus, ante 30 dies eum Italiam adven^
tentise hoc accessit, ut potentissimi Suevorum ducis tare coegit. Qui susceplus iy ab omnibus,"nil Be-
Bruchardi filiam, nomine Bertam, sibi conjugio co- rengario ex omni regno praeter Veronam dimisit ;•
pularel. Igitur Italienses, nunliis direclis, hunc ve- tenuitque totum per triennium virUiter regntim (an.
nire, Berengarium vero expellere petunt. 922/on, —926 J«/J)..
61. Inter agendum autem eontigit (an. 921) Hun- 65. Cum 12 sibimelhoris homo placeat, displi-
garios Veronam his ignorantibus advenisse; quorum ccat, hoc modo diligat 162,illud mox aspernetur16*,
duo reges Dursac et Bugat amicissimi Berengario qui fieri potest, ut omnibus semper sequanimiter pla-
fuerant. Adelbertus denique marchio atque Odelri- ceat? Igiiur infra tfiennium istud rex Rodulfus qui-
cus comes palatii, Gislebertus etiam comes, plures- B busdam bonus, aliisj gravis est visus. Unde factum
que alii, dumin montanis Brixiansecivilalis quse 50 est, ut totius regni media pars populi Rodulfuin,
miliariis Verona dislalils-, convenlicula ob Beren- media Berengarium vellet, Parant itaque civile non
garii dejectionem haberenl, rogavit Berengarius. modicum iieUum;. et quoniam Wido, Placentinae
H.ungarios, ut si se amarenl, super inimicos suos civilatis episcopus, Berengarii partibus favebat, 12
irruerent. Hi vero, ut erant necis avidi, bellandi. longe Placentia mihariis juxta Florentiolam bellum
cupidi, a Berengario mox praeduce acceplo, per constituunt 16\
ignotas vias a tergo hos usque adveniunl; tantaque T.umquam salis horrida pugna
illos tunc celerilate confodiunt, ut nec induendi- Oritur civilis et atra,
quidem sumendive arma spalium habere quirent. Heu, quattuor ante Kalendas
Captis igitur cesisque multis, Odelricus palalii co-. Quater I6BSextilis;. at ipse
mes, qui se non u* viriliter defenderat, occiditur,. Radios emergere Phcebus,
Adelberlus autem marchio et Gislebertus vivi ca- Bucina Mars'cum strepit alta.
piuntur. Giiato Rater ipse perhennem
62. Verum Adelbertus, ut erat vir non bellicosus Fert interitum, genitusque
sed sagacitalis 16°nimieque calliditatis, dum inruere C_ Eerhimit patrem, dolor he166quis?
Hungarios undique cernerel, esselque illi fugiendi Loetum parat.eccejiepoli
Abavus, sternendus ab ipso; ~
spes omnis ablata, balteum armillasque aureas om-
nemque prseciosum abparatum projeeit, vilibusque Furiis pulsatus ab atris»
se militis sui induit vestimentis, ne ab Hungariis Fratrem fodit eminus alter.
qui esset dinoscerelur. Captus itaque sciscitalusque, Berengarius ruit ipse
quisesset, militis cujusdanimilitemse esse respon- Mediosrex per citus hosles,
dit. Rogavitque se ad vicinum caslellum, vocabulo Properans 167ceu fulgur ab alio,
Calcinaria, duci, in quo parentes, qui eum redime Cancri grave sidus aristas
rent, se habere asserebat. Ductus igitur, quia nyn Deicit cuni falce ,6Snovellas.
agnitus, vilissimo pvsetiocomparatur. Emit autem Aliler nonlerus et alrox
illum suus ipsius miles, nomine Leo. Miserum rexjpse Rodulfus
* Deicit mucrohe
65. Gisleberlus denique, quia agnitus, flagella- popellum.
tus, vinclus, seminudus, anle regis Berengarii prae- 66. Dederat rex Rodulfus Waldradam sororem-
sentiam ducilur. Enimvero dum ante eum sine femo- 'n suam, tam forma quam sapienlia quae nunc usque-
ralibus, curta indutus endromade, ductus, regis &i superest honesta matrona, conjugem Bonefalio co-
pedes pronus concite caderet, in genitalium oslen- miti polentissimo, qiii nostro post tempore (91) Ca-
sione membrorum risu omnes emoririer. Rex au- merinorum et Spoletinorum extitit marchio. Hic,
tem, pielatis ut erat amator, misericordia quae ei collecla multitudine, cum Gariardo pariler comile
nulla debehatur inclinatus, ei non, ut populus opta- Rodulfo in auxiliuni venerat, atque, ut erat vir tain,
vit, malum pro malo reddidit; verum confestim callidus quam audax, niajuit potius cum suis in insi-
lotum oblimisque veslibus indutum, eum abire pro- diis positus rei exitum expectare, quam prinium
misit. Cui et ait: « Jusjurandum a te nuUum exigo, belli impetum sustinere. Jamjam Rodulfi poene
VARI.E LECTIONES.
,B7 dimisse1. '"8 dictat. '"9 v. n. 5. a. 16°sagatitatis 1. 161supsceptus I. 162i. m. a. q. f. p. ut,
o. s. ae.p. desunt 2. 16aaspernerelur 1.5;.16i parant 5 a. 165quatuor 5. 5 a. 166heu quanlus 5. 5 a._
*•*'Properas corr. Properans 1. Properas 2. 5. Properat 5 a. 16sfalfalce 1.
MTM. I
(90) AdelphiIII, m, 19. (91) Anno 946 ex Chronico FarfensL
833 ANTAPODOSEOS LlBRl SEX. — LIB. II. 854
- omnes mililes fugeranl, et Berengarii, dato vicloriae (V 71. Beneficiiquippe praeteriti et praesentis imme-
in necem populos insii-
signo, colligere spolia salagebant, cum Bonefacius mor, insomnem illam regis
alque Gariardus, subito ex insidiis properantes, hos gando pertuiit noctem. Rex nocte illa, quemadmo-
tanlo leviusquanto inopinalius sautiabant. Peperce- dum et solitus erat, juxta soclesiam,non in donr.0
rat Gariardusnonnullis, hastaôs et non ferro per- quaedefendipossel, sedin lugurioloquodam manebat
cutiens; Bonefalius vero, nulli parcens, inmensam amoenissimo.Sed et cuslodes nocte eadem non po-
fecerat slragem. Signum itaque victoriai Bonefacius suerat, nichil suspicans etiam mali.
concrepat, conveniuntquequi ex Rodulfi parle aufu- Se primum quatiens slrepit
gerant, persequenlesque Berengaricos, fugam illos Gallus, cum vigiles facit
inire cogeliant. Berengarius vero ad nonincognitum Mortales, solilo sonat
Yeronaeperrexit asilum. Tanta quippe tunc inler- El pulsala Deo canit
fectorum strages Tacta est, ul militum usque hodie Jam lunc aeneamachina,
permagna rarilas habealur. Inviiatque docens bene
67. His ita peractis, regnum sibi rex Rodulfus Loeiheum (92) grave spernere,
potentissime subjugavit, Papiamqueconciteveniens, Laudes huic modo reddere,
congregatisqueomnibus : iQuoniain, inquit, superni H . - Qui vitam tribuil, dedit
muneris largiiale mihi conligit deviciis hoslibus re- Et nobis superam bene
gni solium adipisci, nunc cordi esl vestrae me re- Sanclam querere palriam;
' Hic * rex eclesiam
gnum Italicum fidei commendare, Burgundiamque pelit,
patriam-velerem visere. » Cui mox Italienses : « Si Ac laudes Dominocanit.
bonum tibi, inquiunt, videlur, praestosumus. > Flamhertus properans volat,
68. IgilurpostRodulfiregis abscessum, malo Ve- Quocum mulla simul manus,
ronenses aceeplo consilio, vilse insidiari Berengarii Ul regeni perhimat bonhm.
moliuntur; quodBerengarium non latuit. Tam sevi Rex hornm vigil inscius,
autem auclor ac reperlor facinoris Flambertus qui- Audit dum slrepilum, niehil
dam erat, quem sibi, quoniam ex sacrosancto fonte -
Formidans, properat citus,
filium ejus susceperat, compatrem rex effecerat. Hoc quid visere sit; videt
Pridie-vero quam pateretur, eundem ad se Flam- Armatas militum manus.
berluni venirepraecepil. Cui et ait: - Flambertum vocat eminus.
69. « Si mihi tecum hactenus' non et mullse et Quid turbe esl, ail, en bone
jusfse causse 16samoris essent, quoquo modo, quse^ Vir? quid nunc populuscupit
de te dicuntur, credi 17°possent. Insidiari le vilae Armalus referens manus?
meaeaiunt; sed non ego credulus illis. Meminisse Respondit: Vereare nil.
aulem te volo, quanleeumque libi -accessionesel Te non ul perhimal ruil,
fortunaeet dignitatis fuerinl, eas te non poluisse Sed pugnate libens cupit
nisi meis beneficiis consequi. Unde et hoc animo in Hac cum parle, iuum petil
nos esse debes, ut dignitas mea in amore afque in Mox qui tollere spirilum.
fidelilatetuaconquiesscat. Nequevero cuiquam sa- Deceptus properat fide
lulem ac fortunas suas tanlae curae fuisse unquam Rex hac, in medios simul
pulo, quanti mihi fuilhonos tuus.In quo meaomnia Tum 1,s [i. e. tunc] caplus male ducilur;
'
sludia, omnemoperam,curam,induslriam, cogilalio- A lergo hunc feril impius
nem lmjus civltatis oninem fixi. Unum hoc sic ba- Romphea. cadit heu pius,
lieto : si a te mihi servalam fidem intellexero, non Felicemque suuin Deo
mihi tammea salus cara, quampietas erit in rcfe- Commendat pie spiriium!
renda gratia jucunda." > 72. Denique quam innocentem sanguinem fuderint
70. His expletis, aureum non parvi ponderis po- ^ quaniumque perversi perverse egerint, nobis reli-
culum rex ei porrexit, alque subjunxit: t Amoris centihus, Japis ante cujusdani aeclesiaejanuam posi-
salutisque mei causa quod contiiielur, bibito 171; tus, sanguinem ejus transeuntibus cunclis oslendens
qupd conlinet, hahelo. > Yere quippe et absque insinuat. Nullo quippe delibulus aspersusque liquore'
ambiguitatepost polum introivit in illum Sathanas; discedit.
quemadmodumet de Juda proditore Domini noslri 73.Nutrierat sibi fex Berengarius familiariter Jau-
Jesu Chrisli scriplum est : Quia post bucellam tunc teque juvenem, iramo heroem quendam , Milo no-
inlroivitin illum Sathanas (Joan. xm, 27). mine, memoria saiis ac laude dignum. Cujus si rcx
VAR1_ELECTIONES.
169case 1. 17°que de te credi 1. 171liliito 1. pro libaio (?) vel bibito. 17sTunc 5a
NOTiE.
(92) Id esl somnum.
'
833 LltJTPRANDI CREMONENSISEPISCOPIi 835
i
fretus consiliisesset, fortunas sibi omnes non tanlum A ficii sibi a rege conlati non imnicmor, quem delen-
adversari senliret, nisi quia forte boc divinaeprsevi- dere, quia defuit, non poluit, brevi [i. e. cilo] acriter
denlise consilium fuil ul aliter fieri non possel. Is vindicare curavit. ITercia quippe post regis neceni
sane nocle eadcm, qua rex deceptus esl Berengarius, die, Flamberluin sibique tam in nefario scelere coni-
adhibilis sibi copiis, noctmnas ei vigiliarum cuslo- venies, vi captos, suspendio vilam finire prsecepit.
dias voluit exhibere. Rex vero promissionibus Flam- Fuerunt sane iu bo _.viro nonnullae perfeelaequevir-
berti deceplus, Milonem se non solum cuslodire non lules, que Deo projitio suis in locis, vi!a comite, si«
sivit, verum eliam atque etiam vebementer prohi- lentio non tegentur.
buit. Milo aulem, sicul vir fidelis et rectus, acbene-
ExPLICIT I.IBEB SECUNDUSANTAPOBOSEOS.
INCIPIUNT GAPITULA LIBR.I TERTII. •

i
1. Dc tilulo hujus operis, cur dicatur Antapodosis. 8 tunc tenebat, qui Marozoliam scortum Ronia-
2. Quod defunto Bcrengario et Rodulfo ab ltalia nain uxorem habebat.
discedenie, Hungarii Ilaliam laniabant. 19. De phirimis Hpgonis regis virlutibus, quas Iuxu-
3. Metrica descripiio de Papiensi lamentabili ex- ria foedabatl
nsiione. 20. Quod idem rex Hugo duos filios lunc habuerit.
4. Quod Dei gladius non funditus Papiam destruxe- 21. De eo quod rex Hugo Heinricum regem sibi ami-
rit "*, sed miscricordia ejus mirabiliter ab cum facit.
Hungariis liberarit. 22. Quem nunlium rex Conslantinopolim direxit
5. Quod beati Siri, ejusdem civitatis palroni, sit Romano imperalori.
meritis liberata. 25. De duobus canibus imperalori direciis qui euni
6. Quod isdem beaius Sirus Papiam veniens, pro- laniare voluerunt.
pheiie spirilu .ejus afluenliam et Aquilegise 24. Quam ob reni regis Hugonis nuntius ab impe-
casum denunliaril. ratore sit-mirifice susceptus.
7. Cur Ermengarda 17Vpost Adelberti viri sui ne- 25. De leone ferocissimo quem Romanos interfecit,
cem lam polens exliterit. 26. Qualiler Romanos primo delongaris et poslmo-
8. Regi Rodulfo a Burguudia regresso, Ermen- C dum paler vastlleos sit conslilutus.
garda ei posl paululum rebellis exiitit et cum 27. Focas domesticus cum Simeone Bulgariorum
lialiensibus PjpLam tenuerit. rege pugnans sponle fugiit, cum Romanon
9. Rodulfus rex cum excrcilu Papiam 17Slendil. patrem vasilleos factum audil.
10. Quod Ermengarda calliditate sua hoc faceret, 28. Qualiler Focas Conslaniinopolim veniens a Ro-
ut Rodulfus noctu suos desereret atque ad mano capilur, et lumine privatur.
se transfuga fieret. 29. De Simeone Bulgariorum rege, qui prius iriona-
11. Quod mane facto re cognita Rodulfimilites Me- chus et postmodum reus (93) est faclus.
diolanium fugeriiu. 30. De Romano qui filiam suam Helenam Constan-
12. Italienses ob Hugonem mittunt. tino imperalori conjugem dedil.
13. Rodulfus igitur in Burgundiaui vaditr et Bru- 3i. Cur imperatofes porphirogeniti dicantur.
chardum 1T6 socerum suum ad auxilium 32. Qualiler Basiljus, interfecto domino suo Micha-
suuiri adducit. hele imperalore, imperator sit faclus.
14. Qua oceasione Bruchardus Mediolaniumsit pro- 53. De eo quod Dominus noster Jesus Christus per
fectus,etcur ibi honorifice susceplus deejus visionem m de morte Michahelis Basilium
sit morle tractaium. D terrueril.
15- Bruchardus Mediolaniorediens Novariam venit, 34. De pceniientia Basilii et seclesia miro opere ob
ubi et ab Italiensibus cum suis omnibus occi- reatum facta.
ditur. 55. QualilerRominosprincipes sit alloculus et ex
16. Post Bruchardi necem Rodulfus in Burgundiam patre vasileos imperator sit factus.
fugiit, atque Hugo per Tyrrhenum mare in 56. Quod Romanos ex humili sit nalus prosapia,
Iialiam venit. 57. Romanos filium suum Chrislophorum impera-
17. Italiensium nonnulli ad Pisam ei occurrunl, uhi torem faeit, et injuste Conslanlino riomino
el Johannis papse nunlii veiiiuntj quorum suo eum prseponit.
hortatu Papiam pergens rex efficitur. 58. Qualiter inler imperalorem Romanon et Simeo-
18. De Widone regis Hugonis fralre, qui Tusciam nem pax sit conslitula.
YARLE LECTSONES.
17Spapaam 1. 176burchardum 2.. 177visione i.
, "s destuxeril 1. *'v ermenga 1. 2.
NQTJL
(93) Scilicet apostasise reus, ad saecultimreversus.
837 'TAPODOSEOSLIBRI SEX. — LIB. III. 838
59. De Walperto et Gezone Papiensibus, qui sedi- A trem suum cceperit, et consilioBosouisfratris
iioncmconlra regem Hugonem fecerunl. . sui eum exeecaverit, cui et marcani dedit.
40. Quodhniuili sint a rege legalione decepli. 47. Rex Hugo jusjurandum a Rodulfo rege accipit,
41. Post modicumWalperlus capite truncalur, Gezo alque Heinricum regem sibi aniicum muneri-
umine privaiur. bus faeil.
42. De lldoino episcopo et Raterio monacho, quo- 48. Arnaldus dux Bagoariorum Milonis comitis et
rum lldoinus per Hugonem regem Medio- Ralerii episcopi horlalu in Ilaliam properal;
lanii archiepiscopus, Ralerius Yerone episco- cui rex Hugo festinus obviat.
pus conslituilur. 49. De Uagoariis ab Hngonis regis militibus inter-
43. Qualiter Johannes papa sit captus, cuslodie tra- fectis. ,
dilus, ibique defunctus, el quis posteum fue- 50. Cur Milo'Arnaldum deseruerit ac regem Hugo-
rit ordinalus, et quod Wido moritur et Lam- nem adierit.
herius marchio constituitur. 51. Arnaldus,expugnatamunitionequaeYeronaeerat,
44. D'e munitionein ingressu Romane urbis posita, in Bagoariam redil.
in qua rex Hugo susscipilur, a qua et tur- 52. De Verona regi Hugoni reddita, et de Ralerio
piter non multo post per Albericum ejicitur. B episcopo caplo, el libro suo facete salis com-
45. Quod divina hoc dispositionesit faclum. oosilo.
46. Qualiler et cur rex Hugo 17SLambertum fra-
EXPLICIUNTCAPITULA.
INCIPIT LIBER TERTIUS. BIBLOS C.
4. Operis hnjus litulum, pater sanclissime, satis prseduce lotam per Italiam dilalalur, adeo ut muros
te mirari non amhigo. Ais forte : Cum virorum illu- Papiensis civitalis vallo circumdarent, ac defixis per
anlapodosis, girum tentoriis, exeundi adilum civibus prohibe-
strium actus exhibeat,' cur AVTCOTOSQOT.S',
ei inserittir liiulus? Ad quod respondeo " 8: Intentio rent. Qui cum his viribus non resistere. possent i
hujus-operis ad hoc respicit, ut Berengarii hujus , " peccalis promerentibus, nec munere mulcent.
qui nunc in Italia non regnat sed tyranizat, aique Versus.
uxoris ejus Willae, quae ob inmensitatem tyranriidis 3. Clarus ab infuso discedens sidere Phoebus 1S1
secunda Jezabel, et ob rapinarum insacielalcm La- Zodiaci primum solito conscendere sidus
mia proprio apellalur vocabulo, actus designet, Incipil, etgelidas dissolverecolle pruinas,
ostendat, et clamilet. Tanta enim meudallormn ja- _£olus aique suos binos bis mittere flatus,
cula, tanta rapinarum dispendia, tanta impietatis TJngrorum1S2 furibundamanus cum gaudet inurberii
moliminain me et domuni meam, cognalionem et Flatihus JEoiiis adjuta infundere flammas.
familiam,gralis exercuere , quania nec lingua pro- Spiritibusvalidis parvus diffundilur ignis;
ferre nec calamus praevalel scrihere. Sit igitur eis Nec juvat Hungarios solis hos urere flammis,
praesenspagina antapodosis, lioc esl retrihiitio, dum Undique eonveniunt, morlemque inferre minanlur,
pro calamilalibus meis rbv UaeSetav,asevian, id est Confodiunllelis, calidus quos terruit ignis.
impielatem eorum, praesentibus fulurisque morlali- Dritur infelix olim formonsa Papia !
hus denudavero. Nec minus eliam sanctissimis et Vulcanusque suos altollens flalibus arlus,
forlnnatis viris pro eollatis in me beneficiis anta- Ecclesias palriamque simul conscendit in omnem.
podosis erit. Es memoratis sane aut memorandis j> Extinguntur raatres, pueri, innuplaequepuelke
nullus invenitur aut varus, hoc uno, Berengario lso [ypermelrusversus.
scilicet impio, exepto, quoriun non beneficiis geni- Sancta catervalim moritur calecumina' ples (95)
lores aulgeiiitus vehementer gratularemur. Denique [tunc,
quod h T« ty\i'Aoo-it/,en li echmalosia, hoc esl in Presul in urbe sua hac moritur sanctusque sacerdos,
captivitale seu peregrinatione, libellulus hic con- Noniinequi proprio bonus est diclusque Johannes.
scriplus dicalur, praesens indicat exulalus. Coeptus Quodfueral longo thecis in lempore clausum,
quippe in Frankenenvurd, qui esl 20 niiliariis Jocus En jacet, hoc aliena manus ne langeret aurum,
Magonlia distans, in Paxu insula (94), nongeniis et Aique per inmensasdissolvitur igne eloacas.
eo ampliusConstanlinopolim•mUiariisdislans^ usque Urittir infelix olim formonsa Papia!
hodie exaratur. Sed redeamus ad Tem. Cerneret [sc. qui adessel] argenti rivos, paterasque
2. Rege Berengario defuncto (an. 924, Mart. 12) [mieanies,
atque absenle Roduifo, Hungariorum rabics Salardo Corpora majorum passim conbustavirorum
YARLE LECTIONES. . -
178hogo 1. i79respendeo 1. lso berenga 1. 1S1 poebus 1., 1SShic versuset sequensdesuni 3.
NOTJL
(94) A meridie Corcyrae, in liKore Epiri. (9o) Id esl plebs.
859 LIUTPRANDICREMONENSISEPISCI , 840
'
Jaspidis hic praeciumviridis ruliiique topazii 1 prsecellitvicinas^
A -iVlonge positas opibus civila-
Spernitur, et saphyrus 1SSpulcherque berillus; les. Quid alias memorem, cum insignis ipsa lotoque
Institor heu faciem nullus tunc flectit ad aurum. orbe nolissima Roma huic inferior esset, si praeeiosa
TJrilur infelix olim formonsa Papia 1 bealissimorum aposlolorum corpora non haberel?
Lucidus inmensas eripit nec fonte carinas Patet igitur, quojd hanc inlercessio bealissimi pa-
Ticinus, sentina simul diffundilur igne. troni noslri Siri jeripuit, qui eam tani veridico ac
Usta esl infelix olim formonsa Papia praeciosoprsesagiohonoravit. Exusla denique Papia,
anno Dominicaeincarnationis 92, iv. Idus Mart., factaque lotam per Ilaliam non modica prseda, Hun-
indiclione 12, sexla feria, horalertia. Quorum me- garii ad propria reveriuntur,
moriam piae recordatioriis affectu, qui eodem com- 7. Hoc eodem tempore defunclo Adelberlo,Epo-
"busti sunt, vos el quicumque legeritis, faciatis, regiaecivitalis marchione , uxor ejus Hermengarda,
vehementer exoro. Adelberli praepoteniis Tuscie marchionis et Berlae
• 4. Yerum piissimi
omnipolentisqiie Domini, cui filia, tolius Ilaliaeprincipatum oblinebat. Causa au-
propheta misericordiam et juditium concinil, cujus- lem potentiaehujus hec erat, quoniam, quod diclu
que misericordia plena esl lerra, usque ad consum- eliam Joedissimum est, carnale cum omnibus.non
malionem gladius non desevit. Nam elsi peccatis B ^ solum principibus, verum etiam ignobilibus, com-
promerenlibus est exus(a, rion tamen inimicorum mercium exercebat.
manibus tradila. Impleturque quod rex et prophela 8. Per id lss lempus rex Rodiilfus Burgundia red-
„cantal: c Numquid in aeternum projiciel Deus? aut iens in Ilaliam venit, defunctoqueBerengario, re-
non apponet, ut complacicior siladhuc? aut in finem gnum polenter obtinuit. Post aliquot autem dies lla-
misericordiam suam abscidel, a generatione in gene- lienses omnes cceperunt inler sese dissidere. Zelo
ralionem? Aut obliviscelur misereri Deus? aut con- quippe non modico propter Hermengardaepulcrilu-
tinebit in ira sua misericordias suas?» (Psal. LXXVI, dinem juxta carars iiujus putredinem trahebantur,
8.) Itemque ei alius propheta dicit: t Cum iralus eo quod ea stuprum aliis praebebat, aliis denegabat.
fucris, misericordiaerecordaberis (Habac. xm, 2). » Unde factum est. ut praedives Mediolanensis archi-
Reliquiaeigitur quae supererant m, Hungariis non episcopus nonnullique alii regis Rodulfi partibusfa-
inviriliter rcsistebant; adeo ut lelabundi canerent verent; cum Hermengarda vero tot simul rebelles
cum Propheia : t Haecest inmulatio dexleraeExelsi aderant, quod ipsam eliam regni caput Papiani regi
'
(Psal. LXXVI, 11) (96). i non inviriliter prohiberent.
5. Aceessit ad hoc magnumque juvamen prsehuit jj>-. 9. Facluni est autem, ut rex Rodulfus, collectis
sanctissimi 18Bpatris noslri doelorisqueegregii beati "capiis,Papiani tenderel. Caslramelatus vero milia-
Siri, cujus in prsefaia urbe requiescunt exuvise1SG rio ab urbe, eo in loco quo Ticinus simul magnus-
inlercessio gloriosa. Ac ne ejus valicinium fallerelur, que illePadus conveniunt, — in cnjus Maro sic lau-
prsedicta urbs Papia, ul caderel, est inpulsa, verum dibus canit (97),
misericorditer a Domino liberala. Missus equidem Flmiorumrex Heridanus;
a beato Itemque (S8). I
praedicationis graiia Hermagora, evange- CornigerHesp(eridttm fluviusregnator aquarum.
liste Marci discipulo, Papiam bealissimus paler, hu- 10. Hermengarda, ut non incallida, Rodulfo regl
jusmodi eam propheciaespiritu prsesagiohonoravit: hujusmodi noetu per memorati alveum fluvii mau-
6. c Delectare gaudiis, urhs Papia, quia ve.iiet data transmittiukSi te perdere vellem,jam longo ex
tibi ab exlernis montibus exultatio. Non vocaberis temporeextinclusesses. Tui quippe omnes le dese-
minima, sed copiosa in finitimis eivitatibus. i Et ut rere meque ardenler adire, si meum modo adsit
hoc ejus valicinium firmius crederetur, Aquilegiae velle, conlendunt. In his enim es loeis, in quibus
non ignotaecivilalis casum hac eadem hofa sermone captus vinclusqueesses, si eorum jamdudum consi-
hujusmodi nunliavil: « Ye libi, Aquilegia,quia cum liis paruissem. > Talibus rex legalionibus non solum
impiorum incesseris manus, destrueris, nec ultra ~ r credulus, veruml-eliamlerrilus, nunliis remissis, se
resedificata consurges. v Quod ita esse completum, aclurum quicqmd ea consuleret, remandavit. Nec
visibus patens ratio manifestat. Aquilegiahamque , mora, seqnenti nocte rex Rodulfus clam cuslodibus,
praedives atque inmensa olim civitas, ab impiis- dimissis omnibus, dimisso tentorio, lecloetiambene
simo Hunorum rege Attiia capitur ae funditus dissi- composito, linlrem ingressus suos deseruit, alque ad
palur, nec ulterius 1S7, ut_in prsesentiarum cernitur, Hermengardam nuantocius properavil.
elevalur; Papia vero, ut vir sanctissimus dixerat, 11. Igiturmane faclo, magno cum silentio regis
copiosa et apellatur et cernitur; non solum quippe milites tenlorium circuibant. Yenieiilibus vero prin-
VARIJE LECTIONES.
183carus inserit 3. lacuna in 5 a. orlyx 5 a*. onyx Hervag. m supererant 1. ,Sbsanclisimi 1. lse excu-.
biae1. '2. 1S7 ulte terius 1. duabus lineis. m idem corr. id 1. !
NOT/E. I
(96) Id esl excelsi. (98) Virg. j£n. vtn, 77.
(97) Yirg. Georg. i, 482. |
84i ANTAPODOSEOSLiBRI SEX. — LIB. III. 842
cipibus, non parva inter eos admiralio eral, cur in- .A pannosus despectus, ejus tamen Ioquelaescius, qui
solilo rex hora hujusmodi dormitarel. Cumque stre- liorura omnium Lamperto archipraesuli celer factus
pilu, ut spadones quondam Holofernem, evigilare est nuntius; Qui ut eratingenio callens, Brucliardurii
niterentur, nullum, quemadmodum ipse {sc. Olofer- non despexit, sed malo animo eum suscipiens, mi-
nesj, omninodabat responsum. Introeunlibus autem rabiliter honoravit; sed el inter cetera hoc quasi ei
lenioriumnichilquerepperienlibus, raptum hunc alii, privilegio amoris concessit, cervum quatinus suo in
interfecltmialiielamitabant. Nemo tamen, quod trans- brolio venarelur 488,quod nulli umquara nisiiaris-;
fuga fieret, ullo modo animadvertere poleral. Verum simis magnisque cessit amicis. Lampeftus inlerea .
hac dum admiralione fluctuarent, nunlius venit qui Papienses omnes nonnullosque _Ilalise principeS -ad
diceret Rodulfum regem super eos cum adversariis Bruchardi necem invital, eumque tamdiu retinuit,.
eorum veffeirruere. Quimox animo conslernati,'tain donec omnes qui occidere illum deberent congrega-
celeri cceperunl fuga discedere, ut non hoscurrere, tos esse posse speraret. • I
sed, si videres, diceres transvolare. . 15. Eaclum esl igilur ut, Bruchardo Mediolanio
12. CumqueMedioIanium,tutum scilicel ad locum, discedente, Novariam die perveniret eadem. Cumque
pervenissent, consensu Lampertus archiepiscopus isthic, nocle tfansacta,diluculo surgeret Eporegiam
omnium Hugoni, polenlissimo et sapientissimo Pro- T»tendens (April.29),Italicse supereumirruentessubito
vincialium comili, mandal ut in Ilaliam veniat re- apparuere phalanges. Quas contra ut vir bellicosus
gnumque Rodulfoauferat sibique potenter oblineat. properat, verum mox fugam inceptat. Et quoniam
Erat enim longo ex tempore multis argumenlis et secundum beati Job senientiam, terminus ejus con-
ipse periclitans [i. e. temptans], si forte regnum pos- slitutus preteriri non polerat (Job xiv, 5), et quia
set obtinere Italicum. Hic enim et Berengarii jam fallax equus ad salulem {Psal. xxxn, 17,) in fossam,
nominati regis tempore cum multis in Italiam vene- quaemuros circuit-civitatis,equus decidenseum pro-
rat; sed quia regnandi tempus ei nondum advenerat, jecit. Quoel ab irruenlibus Ausoniis lanceis confos-.
a Berengario lerritus est alque fugatus. sus, vitam morte commutavit. Sui denique hoc vi-
15. Rodulfus deniqiie cuhi infidelitate suorura dentes, quoniam.alio non poterant, intra ecclesiam
praenominatos adversarios superare non posset, in sanctissimi confessoris Chrisli Gaudentii fugiunt.
Burgundiam profectus (an. 926), Brucbardo"Suevo- Ausonii itaque, ul ex Bruchardi miuis non medio- •
rum duci, cujus sibi filiam conjugio copularat, de- criter inflamali atque indignati, ecclesiaefores fran •
nuntiat, ut sui inauxilium veniat. Qui collectis cogunt, omnesque in ea repertos sub ipso etiam aliari
piis, ciim Rodulfoconfeslim in Italiam estprofectus. eonfodiunt.
CumqueEporegiampervenissent, RodulfumBruchar- Q 16. Quod Rodulfus ut audivit, Italiam dereliquil,
dus ita convenit: etBurgundiam percitus peliit. Hecitaquedum agun-
14. t Ipse ego ut legationis bbtenlu Mediolanium tur, Hugo, Arelatensium seu Provincialium comes,
proficiscar, non absurdum videtur. Hac enim occa- navim conscenderat, et per Tyrenurii mare in Ita-
sione urbem explorare, atque eorum potero cogno- liam feslinabat. Deus itaque, qui .hune in Ilalia r'e-
scere voluntalem. i Profectus denique, cuni jam gnare cupiebat, prosperis 'eum flalibus brevi Al-
Mediolanium pervenisset, priusquam urbem ingre- pheam, hoc esl Pisam, quae -est Tusseiae provinciae
deretur, adJieati ac praeciosimarlyris Laurentii ec- caput, duxerat; de qua sic Maro (99)Alpliemab ori-
clesiam orationis gralia declinavit; sed, ut aiunt, gine Pism.
non lantum peticionis gralia, quanlum allerius rei 17. Cumque eodem pervenisset, adfuit Romani
gralia. Dicunt enim quia prope civitalem est eeele^ papae, Johanhis scilicel Ravennatis nunliuslso. Ad-
sia, miro atque praeciosoopere fabricata, eum ibi- fuerunteliampoene omnium Ilaliensium nunlii, qni
dem munidonem constituere velle, qua non solum hunc, ul super ipsos regnaret, modis omnibus invi-
Mediolanensessed et plures Italise prineipes coher- tabant. Is autem, ut erat longo lioc ex lempore cu-
cere decrevisset. Inde vero exiens, cum juxta mu- piens, Papiam percitus venit, cunetisque conivenli-
rum civltalis equitarel, lingua propria, hoc est Teu- j) bus regnumsuscepit(Ju/.9). Postpaululum Mantuam
tonica, suos ila convenil: t Si Italienses omnes uno abiit, ubi el Jobannes papa ei occurfens, foedus cum
uti lanlummodocalcari,' informesque non fecero ca- eo percussit.-
ballicare equas, non sum Bfuchardus; fprtitudinera 18. Quo tempore Berta matre regis ipsius Hugonis
siquidem muri hujus seu altiludinem, qua se muniri mortua, Wido,' filius ejus, quem ex Adelberlo
confidunt, nichili pendo; jactu quippe lancese-meae nuerat sicut praediximus, Tussciaemarcam len -
adversarios de muro morluos praecipitabo. t Haec 1S1, qui Maroziam scortum Romanani sibi uxorem
, autem eo dicebat, quoniam neminem adversarjorum acceperat.
suae ibi lingusegnarum esse putabat. Verum suo .19. Fjiit autem rex Hugo non minoris scientise
omine non bono quidam islic aderal, quamquam - quam audatiae, nec infirmioris forliludinis quam.
VARIJl LECTIONES.
1,9 15°nunlios 4. m lenebant 1.
uenerarelurj.
NOTÊ.
/99)^n. x, 17'9
PATBOL CXXXVI. . 27
Si'o LIUTPRANDl CREMONENSISEPISCOPI 844
calliditatis; Dei etiam cullor sanclaeqtie religionis A . que conversationis habitum sumpsit; m quo post
.imatorum amalor; in pauperum necessiialibus cu- dies 15 mortuus, rpe parvulo dereliclo, migravit ad
riosus; erga seclesias valde sollicitus; religiosos Dominum. Nunc autem quoniam inrperaloris 'Paji«-
phylosophosque viros non solum amabat, verum voO,id est Romani mentio facla est, quis fuerit-qua-
etiam fortiter honorabal. Qui elsi lol virlutibus cla- literve ad imperii culmen pervenerit, bic non
rebat, mulierum lamen illecebris eas fedabat. absurdum mihi videtuf inserere 196.
•• 20.Hicex Francorum genere Teulonicorum uxo- 25. Imperanle Leone, Constanlini hujus genitbre,
rem acceperat noinine Aldam, quae filium ei-genu- 'Popi.vo;imperator Sste, quamquam Kzoyjs, ptoebos,
erat nomine Lotharium. Habuerat sane tunc lem- id est pauper, ab omnibus tamen y_p-no-iu.of, chrisi-
• poris ex quadammulierenobilissima,vocabulo Wan- mos, id est utihs, habebatur.,Erat autem ex medio-
dehnoda, filium nomlne Hubertum, qui nuncusque cribus ipsis qui navali pugna stipendia ab impera-
superest et Tusciae provinlise.princeps potens habe-.• toreacceperant. Qui cuin sepius et iterum ek T>.V
tur. Cnjus acla Deo propitio, suis in locis expo- y.kyrn, is ttn niachin, -id est in pugna, nonnulla
nenlur. ^pijo-iftoTaTK, chrisimotata, id csl ulilia, faceret, a
21. Hugone igitur rege eonstitulo, sicul vir pru- -sibi praeposito adeo hivxftit 197,<_..!»_• npv:o7.a.pv.$Qs,
denlissimus, ubiubi terrarum ccepit nuntios suos di- U elimilhi opos protocaravos, id est honoralus est, ut
-rigere, multorumque regum seu principum amici- primus navium fieri mererelur. Quadam aulem no-
- tiam quserere, Heinrici prsesertim famosissimi re- •cte, dum exploratum Sar-acenos -abiret,
esselque
gis, qui, ut supra memoravimus, Bagoariis, Syevis, eodem in loco palus atque arundinetum non modt-
Lotharingiis, Francis atque Sskyonibusimperabal. cum, contigit leonem ferocissirminr ex arundineto
- Hic etiam Sclavorum genlem innumeram subjugavil prosilire, cervorumque muliiludinem in
paludcm
- sibique tributariam fecik; primus eliam hic Danos dimergere, unumqbe eorum capere, sieque 19Sven-
*
subjugavit sibique servire coegit, ac per -hoe nomen tris rabiem mitigare. top.avog3e TOVKU-SV•-fybzov
-suum multis nationis l8Scelehre fecit. -KXOUWV eSeiliao-svlo-fbtiptt,,Romahos de ton auton
, 22. Rex igitttr Hugo cum reges sibimet ac prin- psofon acuon ediliasen sfodra, id est Romanos 19s
cipes amicos circumcirca adquireret, studuit et autem eorum sonilum audiens, timuit valde. Puta-
-Achiviis uomcn suum longe a nobis posilis noluro vit enim Saracenorum multitudinem esse, qui se
facere. Imperabat vero his tunc (emporis memoria conspectum fraude aliqua vellenl perhimere. "OpQpau
- satis et laude dignus Romanoslmperalor', liber.ilis, §£ fiuSeus, orthru de vatheos, id est mane aulem
-liumanus, prudensac pius; cui cum propter morum primo exurgens, cum diligentissime cuncta conside-
probitateni,,lum propter linguse urbaniialem J.enito- " rarel, conspeciis vjestigifs, -evQias, eutheos, id est
-rejn meum dirigit nunlium. •stalimquid hoc ess'et, «gnovit. Leoiie itaque in arun-
23. Qui cum eodem pervenisset, inter -csetera, dinelo coinmorame, 'PO^KVO? , B.omanus Grecum
-quse imperatori Romano rex -Hugo munera mise- igneni,'qui nullo praeter aceli liquore extinguilur ,
rat 193,hujusmodi duoscanes adduxit,qualesin ea- «ndique per arundinelum jactare praecepit. Eral au-
dem non sunt aliquando palria visi. Qui dum anle tem in arundineto acervus in wundinibus plenus, in
imperatorem adducli fuissent, nisi multorum bra- quem leo confugiens, Illoest abigne salvatus. Yen-
chiis lenerentur, eum .protinus morsibus laniarent. tus quippe contraria ex "parte flans, ignem, ne ad
-Puto enim, quia dum bunc Grecorum naore lerislro acervum usque pefveriirel, ammovit. Romanos prs-
- (100) opertum habituque insolilo viderunl jndulum, terea post ignis extinctionem uno tanlum cum asse-
-non hominem sedmonstrum aliquod putaverunt. •Cula,ensem solum dextra, sinistra autem palliura
24. Denique magno cum honore ab eodem sus- gestans, locum oninem peragrans Iustrat, si forte os
«ceptus 19test imperatore. Nec tam pro rei novitaie ex eo vel signum aliquod repperiret. Jam vero cum
•aut niunerum-magniludine, quantum quoniam dum in eo esset, ut nichil inveniens repedaret, qui lioc
.praefatus genilor Tessalonicam venisset, Sclavorum menstri esset, qudd acervus iUesit ab igne salvalus,
-quidam, qui rebelles Romano impefatori exliterant " sluduit visere. Cumque duo propter [i. e. juxta] as-
terramgue ejus depopulabant, super eum irruerunt. sislerent, secumque rebus ex JionnuiJis confabula--
Verum Dei actuni est pietate, ut duo eorum princi- rent, leo eos (antum audivit, quoniam quidem ol>
pes yivi, nonnullis morluis, caperenlur. Quos dum caliganles. oeulos it«.pa. TS }-.K7rvw/parato capno,
praesentaret imperatori, inmensa est afiocluslaeii- quod est ob fumum, videre non potuit. Volens igi-
cia, niagrioque ab eo genitor munere datus, ad Hu- lur leo animi sui furorem, quem ab igne conceperat
gonem regem, qui se istuc transmiserat 19B,rediit in hos evomere, -saltu rapidissimo, qua illorum vo-
laetus. Post reditum vero ejus, paucis inlerposilis so- ces audierat, eos inter prosiliit. Romanos vero, non
libus, langore correptus, monaslerium peliit sanctae- ut suus asseculankvitans, sed ea notiiis menle con-'
. * . , YARLE LECTIONESA
192i e. nalionibus. 193muneral. "* suspeptus 1. 1H Iranmiseral 1. "6
sequentia usque cap. 44. sci-
ticet quaternio unus, perieruntS. m eTny-Sa1. 19Ssiquel. lss \ta scfipsi, in codice Nomen proprium
legitur.
NOTM.
(100) Velamenlum, pallium mulierum.
815 - ANTAPODOSEOSLIBRI SES. — LIB. HI. 846
sislens, ul elsi fraclus""caderet orbis, inpavidum A . Conslanlinopolim, ita ut e palatio a06videri poene
ruinse ferirent (101), pallium, quod manu ge.stabat, posset, ratibus collectis advenit (an. 919). Ad pala-
leonis inler brachia misit. Quod dum pro homine tium -aulem minime transfretavit, Iaudes juxla con-
leo disscerperel, Romanos lotis hunc a tergo viribus suetudinem Porphyrogenito minime decanlavit. Que
inler clunium-junturas 20°ense percussit. Qui dis- res eunucho parakinumeno cunciisque €onstahlinu-
sotiatis divisisque crucibus 201quia slare non po- poleos principibus stuporem limoremve parvum
tuit, pceniluscecidit. Leone igine interfecto, Ro- non adtulit. Internunliis ilaque, quid hoc mor.stri
nianos seminecem asseculam suum solo slratum sit, quod regem non jidierit 207laudesque debiias
eminus vidit, quem el vocare voee praecipua cepit-. non persolverit, siscitatur 20S.Hisque a Romano re-
Sed eum nuUum daret omnino responsum, isdein "spondetur,quod propriae vitaetimens palatium deeli»
Romanos propter eum adstitit, pedeque pulsans : narit; etadjecit, quodsiparakinumenoscaeleris cum
eyeipt, eirtev,«6>.tey.ai-zalenape,p.11yoSou,egire ipen principibus se non adiret, vitamquo illi et lionorem
athlie l;e lcdepore mi so*fobu, id est Surge, dixit, jurejurando jiromitteret, mqx se ad Cretensium Sa-
miser els 03 miser, noti iimere ! Qui consurgens, prae racenorum regem conferrel, regnumque Argivorum.
admiralione, dum leonis immanitatem conspiceret, sni auxilii fortiludine debellarel. Quod quam callide
non Jiabuit ullra spiritum. E;_7i),to-i7ovTO SE ITOVTEJ B dixerit, exilus declarabit. Igitur quod prefati sumus,
TOO
'"icepx. PoftccvouTKUTK axouo-KVTEf, exeplissdnto de principes terrore compulsi, ignorantes quod lateret
pantes peri tu-Romanu taula-acusanles, id est slu- anguis in herba, omnes hunc fiducialiter adeunl,
pebanl aulem omnes de Romano haec audientes. quod mandaveratgratanter cupienies iriiplere. Quos
fjnde factum est, ul tani pro caeteris quamque pro omnes, non malo consilio acccpto, projectos in sen-
praeclaro praesenli hoc facinore non multo post a linam ligat; sicque securus ad uriem magno eum
Leone imperalore tanlo donaretur honore, OJTMJ _ comitatu feslinat, iis, quos suspeclos hahuerat, pa-
5T«V-K TK*7,).'o£«,
opospanta plia, id est, ut omnes na- latium purgat, suaeparti parcentes 209(103) ibi col-
yes in manibus essent suis, ejusque jussionibus obce- locat : rectorem, magistros, patricios, logolhelim,
xiirent. eparchon, kitonitas, cubicularios, protospalharios,
26. Leo denique-, Grecorum piisimus imperalOr, spalharios, spatharocandidatos, paralhalassitin suos
cujus supra fecimus menlionem, corporis humani facil; cseleros, ul diximus,"abdicat. Qui eliam ut
debiium solvens viamque carnis universse ingre- ceoptum opus firmius patraret, cum Porphyrogeniti
diens (an. 91% regni sui beredem Alexandrum, matre Zon, Zoi 210nomine, veneria est dulcedine
Ifatrem gefmanum,ubieumque suum Conslantinum, junctus s11.Tola mox civilas coronalur, et Roma-
qui nunc superesl et feliciter regnal, parvulum, et' C nos pater vasilleos ah omnibus apellatur.
ul Greci aiunt a\v\ov, alalon, idest non loquenteea, 27. Pugnanti praelerea cum Bulgariis Foca dome-
dereliquid. Quibus ad tuendum palatium lutandam- stico, qui et ipse pater vasilleos ardenter fieri cupie-
que rem privatam, ut istic nioris est, eunuchum of- bal, ipsoin bello (le]ioslibusjam triumphum tenenti,
ficio parakinumenon (102) dedit, Focan vero §oy.e- quid a Romano actum sit nunliatur. Qui mox animo
CTTtxov p-eûv, domesticummajorem, hoc est terre- conslernatus nimioque dolore compulsus, victoriaj
slris ducem exercilus, fecit.-Romanon autem, non signum quo liostes insequebalur projecit,-lerga ver-
claro nalalium horlti sed cordis magnanimitate, tit, fugam suos ihire fecit. Reparant ilaque Bulgarii
20!h
Seiovyupriv TUJrf.owf, delongarin lis ploos, hoc est Simeonis horlatu animos, et quos prius adverso
navalis exercilus principem, ordinavit. Alexander, Marie fugerant, prospero poslmodum insecunlur,
post modicum defunclus, soli Conslanlino parvulo •- tantaque lunc Achivorum strages efiicitur,. ut longo
imperium dereliquit (an. 913). Denique tempore quo posl tempore campus plenus ossibus viderelur.
maguiis imperalor Leo migravit ad Chrislum, prae- 28. 212Omni denique cum festinalione jam nomi-
falus Focas domesticus, terreslris dux exercitus, natus Focas domesticus Constanlinopolim redit;
contra Simeonem Bulgariorura regem copias duxe; palatium ingredi cupit, vi et non arle pater vasil-
'
rat, eique Conslantinopolim venire cupienli non in- leos iieri satagil. Sed quia visconsilii expers mole
yiriliter repugnarat S0B.Romanos vero, utnon in- ruit sua, et ut Flaccus dicit (104),
callidus, audiio imperaiorum, Leonis scilicet atque Dii temperalamprovebuntin majus,
Alexandri, interilu, haud longe ah urbe collecto clas- a Romano domeslicus iste capitur, atque' utroque
sium exercilu fuit, alque in insulam parvam juxta lumine privalur. Bulgariis rion minima vis augelur,
' ' '
YARIJE LECTIONES.
500i. e. juncturas legendumessevidetur. îlai. 2. sed cruribus. !02mi fobtidesunt 1. -80Sdeest i. aoi'
ila scribo in codice iatina prcecedunt. 20crepugnabat COIT. repugnarat c."^ a06pulaliol. 207audierit 1.
808i. e. sciscitatur. 209paroentes 1,'oiiwim secunda.' 21°ila scribo; Zoi. zoe 1; littera i in loco raso
manu secunda. s" sequeniiausquead IV. 6. cui hoc nomine desunt, nulla lacuna indicala 3. 21a caput
Jiocei sequensusaue ad silogismos manu Liudprandi scriplum est in lo,covacuo reliclo.
NOTJ3.
(101) Horat. Od. m, 5, 7. (105)-Idest. qui parli suaepareban'
(I02)nKfK-/ot«wft_vo?praefeclussacricubiculi. ' (104) Od. in, 4, 63.
S47 LIUTPRANDI CREMONENSISEPISCOri 818
21Sad tempus no*nesse pernnserat, ut quo hune
liisque Grecos depopulandi vicissitudo dupla repeg- A lis
ditur. gravius premerel in infimis, eo misericordius remu-
29.. Hunc etenim Simeonem emiargon, id est neraret in summis. Nam, ulfertur219,hujuslempore
m capitis jusseral subire
gemigrecum, esse aiebant, eo quod a puericia passionis familiares etiam
Bizantii Demoslenis rhetoricam Arislotelisque silo- sententiam. Quos tamen ad sese rediens hoc paclo
gismos didicerit. Post hsec autem, relictis artium requirebat, ut nisi quos jugufare jusseral redde-
studiis,' iit aiunt conversationis sanctae habitum renlur, pari ipsi qui hoc effeceranl senteutia dam-
sumpsit. Yerum. paulo posl regnahtli cupiditate nareiilur. Hoc igi iur terrore quos damnare jusserat,
deceptus, ex placida monasterii quiete in secnli servabantur. Sed cum hoc sepius et iterum Basilio.
procellam transivit, elegiique polius apostatam- faceret, hujusmodi a sibi obsequentibus, 221
pro nefas,
Julianum, quam bealissimum Pelrum eoelestis accepit consilium : t Ne forte insana regis jussio
regni sequi ciavigerum. Qui duos filios habuit, aliquando ex industriajt le non diligenlibus, Immo
unum nomine Bajanum, alterum, qui nunc usque hodio habenlibusj impleatur, eum tu potius occi-
superesl potenterque Bulgariis prineipatur, nomine dilo, atque imperialia sceplra suscipilo 222.i Quod
Petrum (i05). Bajanum autem adeo foere 213magi- sine dilatione, cum terrore compulsus, tum regnandi
cam didicisse, ul ex homine subilo fieriv lnptim B cnpiditate deceplus, complevit. Hoc ilaque inter-
quamvecumque cerneres feram. feclo, faclus est imperalor Basilius.
50. Romanos prselerea eodem, qno paler vasil- 33. Denique parvo transacto lempore, huie Do-
leos conslitulus 214est anno, filiam suam Hclenam minus noster Jesus Christus per visionem apparuif,
imperalori parvulo, domino suo, Constanlino"Por- domini iiujus imperatoris dexleram, cujus hic necis
phyrogenito conjugem dedil. Porphyrogeniluni au- auclor extiteral2JS, tenens, eumque ita conveniens:
lem non in purpura, sed in domo quse Porphyra, ut t Basili, ut quid interfecisli dominuni tuum hunc
superius scripsimus, nalum apello. Et quoniam res Michaelem imperatoreni ? » Expergefaclus itaque,
proeessil in medium, quid de hujus21J Porphyrogenili lanti se reum novit esse reatus, moxque ad sese
genesi audivimus proferre iterum non pigeal, rediens, quod super hoc faceret, cogilabat.
quemadmodum el in priori libro eisdem verbis 34. Conforlatus itaque hac Domini per prophe-
tytulo 6, 7, 8, 9, 10, scriptum repperies. tam salubri el vere acceptabili promissione, quo-
51. Constaniinus impefalor augustus, ex cujus fiiam in quacutnque die peccator ingemuerit, salvus
nomine Constantinopolis est sorlita vocabulum ci- erit (Ezech. xxxm1,12), cum Iacrimis etgemilibus se
vitas, TOV ton icon tuton, domum istam, peccatorem, se sanguinis innocentis effusorem esse,
o'kovTOTJTOV,
cdificare jussil, cui Porphyra nomen imposuil;( C confitebatur. Bono aulem consilio accepto, amicos
voluitque successuram nobililatis suae subolem sibi de mamona iniquitatis efleeeral, ut quos hie
isthic in lucem. prodire, quatinus qui suo ex lemporalibus subsidiis consolaretur, eorum prae-
steiaate nascerentur, luculenta hac apellalione cibus ab seterno gehennse incendio Iiberarelur.
Porphyrogeniti dicerentur. Unde et hunc Conslan- Fabricavil autem Ipraecioso et mirabili opere juxta
tinum, Leonis imperatoris filium, ex ejus sanguine palatium orieHtem versus ecclesiam in honorem
iioiinuUi dicunl originem ducere. Tf,g ytvkaeag §& summi et celestis mililiaeprinclpis 22i et archangeli
«STOO« K),I)6£[K aixn 1'O-TNV,tis geneseos de autu Michahelis, qui Grece archislraligos, boc est milicise
alitia auti eslin, id esl generationis autem hulus princeps, apellatur. Ecclesiam aulem ipsam nean,
veritas hec est. lioc est novam, alii vocant, alii vero ennean, quod
52. Basilius imperator augustus, avus hujus, nostra lingua novennalem sonal, apellant, eo quod
Macedonia humill fuerat prosapia oriundus, desceit- ibidem sacclesiasticarum horarum machina novem
ditque Constanliiiopolim pauperlatis jugo, ut cui- pulsata ictibus sonet.
dam serviret igumeno, id est abbali. Igitur impera- 35. Secundo itaque quo Romanos paler vasilleos
lor qui luric lemporis erat, Michahel nomine, cum constilulus est anno convocatos ad sese principes
orationis gralia ad monaslerium illud, in quo hic j) ila convenit: t Rhmane dignitalis archontes, id est
ministrabat, descenderet, vidit hunc praeter forma principes, quoniam vobis consullis non solum, in-
ceteros egregia, accitunique ton igumenon, rogavit, quam, paler vasiUeos sum conslitulus, verum
ut se donaret hoc puero ; quem suscipiens in pala- etiam sanctissimi imperatoris fidelilati glaucopis
tio, cubicularii 216 donavit offitio. Tantae denique Helense, id est virides oculos liabentis, conjunclione
post paululum potestalis est faclus," ut alter ab soliatus, hoc aliqiio imperialis orrialus inditio mon-
nmnibus imperator sit apellalus. Yerum quia om- slrari dignum reor in corpore, quod celebratur a
nipolens Deus servos suos jusla visital vuli qua- populis ex dignitatis nomine. » Judicatum denique
cumque censura2". hunc imperatorem sanaa men- a populo communique decrelum est consilio, ut quia
VARLE LECTIONES.
1 ?. e. fere. 21*constitus i. -ib et reliquapost pigeat secunda manuadiecla sunti. 216eu-
îierum
bilarn 1. 217cessura 1. 21Smenies 1. 2,9t7osupra 1. c. 9.Nam inferturl. 220etia 1. 221insania 1.
282inliac voce desinit codex bibl. CwsaremVindobon. Hist.
prof. N. 178. 5S3 extirat f. 2" prinpis lr
WTM.
(105) Annis 927-969.
849 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — LIB. III. 850
lanlae dignitatis erat, et leucolenon, id esl, alba A phyrogenilus et duo caeteri sequerenlur. Quod quam
brachia, Helenan filiam suani imperiali digni- indigne juslus judex pertuleril, ulcio subsequens
lali copularat , rubricatarum pellium caligis, declaravit. Nam post modicum Chrisloplioros de-
ut isthic imperatorum moris esl, uterelur. Sed funclus est. Consiantinus itaque Porphyrogenilus
nec hoc quidem salis ei visum fuit. Equidem post cum orationi tum leccionibus vacans, lotum se
unius anni sinaxin, cum amplioris jam po- Domino commendabal, opere manuum viclum quse-
lenlie esset, talihus adgreditur eosdem ser- rilans. Sane TWV Zoypv.fiav,zografian, id esl piclu-
monibus principes :' «' Quoniam communi veslro ram, perpulchre exercebat. x
juditio esl definitum imperialibus me uti caligis, 58. Eodem tempore Simeon Bulgarius agros ,s°
7TEpitfizvio-TKToi-npwKig,perifauestati, id est nobi- coepit vehementer afligi. Quem Romanos, lilii sui j
lissimi Jieroes, vesirae auctoritatis benivolentia Cbristofori filia filio illius Petro, qui nunc superest,
quae conlulistis, videniur mihimet ooylaa KTCIVK,uxore data, ab incepto furore conpescttit, sibique fce-
"aglaa apina, id esl praeeiosa dona, diligenlius vero dere placito sociavil. Unde et puella mutaio nomine
consideranti visum est mihi hislrionum mimorumve est Irini, id cstpax, vocata, eo quod per eam inler
inore incedere, qui ut ad risum faciie lurbas illi- Bulgarios et- Grecos pax sit firniissima consli-
ciant, variis sese depingunt coloribus. Risum deni- B tula 231.
que aiiis non solum, sed mihi etiam ipsi moveo, 59".His lemporibus Walpertus et Gezo, pfseno-
dum pedibus imperalorem, capile communeni imi- mine Heverardus, Papie praepotenles judices eranf.
tari videar plebem 22C.Nam quae comoedia? mimus Causa autem potenliae Waiperli hsec erat, quoniam
<juismelior ? Jgilur aut coronam prabete, aut ca- Cumis, dilissimo in loco, filium suum Petrtim episco-
ligas imperiales, quis ridiculus 226 populo videor, pum fecerat, Rozam vero, giialam suam, Gilleberto232
auferte. i Hoe plane dicto, magis aulem qua cun- comiti palatii conjugio sotiaverat. Ea lamen lempe-
ctis praeeratpotestatis auciorilale, omnium judicio co- slate ulerque defunclus erat. Ticinensis ilaque, quod
ronam recepit (an. 920)elcaligarum decorem minime esl Papiensis, populus omnis ad liuiic convenerat,,
perdidil. Hujus mirelur prudenliam nemo, sed causasque omnes et conlroversias ante eum delibe-
laudes referat Deo cordis ex inlimo", qui erigit rabal. Parlicipatione denique potenliaehujus memo—
elisos, solvlt compeditos (Psal. CXLV), cujus in manu ratus Gezo, praenomine Heverardus, quoniam qua-
ealix vini meri plenus mixlo! 27inclinans ex hoc in dam affinitate ei jungebatur, prsepotens babebatur.
hoc ( Psal. LXXIV,9 ). Qui liobilitatem suam pravis mor.bus delurpabat.-
56. Is auiem humili fuerat prosapia, ex Arme- _ Fuit enim ambitiosus nimis, cupidus, invidus, sedi-
norum scilicet genle, oriundus; neque solum mente tiosus, juris corruplor, praeceplorum Dei immemor;
conceperat futurum se regis in aula esse, nedum quod Deus'non passus est abire inurtum; et ne diu-
imperialia sceptra lenerc. Sed quid prophetes Anna lius protraham sermonem, Calilinse omnino siriiilis,
dicit? e Dominus pauperem facit, dilal, humiliat, qui sicut consulem et rei publicae defensorem Mar-
et sublimat, suscitans a lerra inopem, et de sler- cum Tullium Ciceroneni conabatur occidere, ita et
core erigens pauperem, ut sedeatcum principihus hic regem Hugonem morli molitus esl tradere. Qua-
et solium gloriaeteneal. Domini enim suot cardines dam enim die, dum nichil mali suspicans rex Hugo
-lerrae (I Reg. n, 7). Ei itaqueimmorlali, invisibili, Papie eum paucis degeret, hic seditione-facta voluit
Deo soli honor et gloria per cuncla seculorum super euni irruere; sed Walperlo, qui non lam fe-
secula, amen. rocis animi erat, remorante, lardatus est.
- 37. Heuique Romano imperatore consliluto, Chri- 40. Nec niinus etiam.eos rex Hugo suis rheloricis
sloforon, quem ante imperii dignitatem habuerat, et melle dulcioribus elogiis ab inceplo furore con-
imperatorem constituit; post imperii vero sui ordis. pescuit. Dum enim seditionem super se exhorlam
nalionem uxor ejus ei filium peperit nomine Ste~ alque in domoWalperti congregalam233esse cognos-
fanum. Rursum concepto foelu, alium ei peperit n sceret, hujusmbdi omnes per internuntios serntoue
vocabulo Conslanlinum22S. Quos omnes impera- convenit : i Quid est, quod lantopere , viri fortes,
tsres conslituens, conlra jus fasque se et Gbristofo- tamque insperale contra dominum, imnio regemj
ron primogenitum domino S2Ssuo imperatori Con-- veslrum commoti eslis ? Si quippiam quod displiceat
staniino Porphyrogenito praeposuil; adeo plane, ut actum esl, consolidetur. Neqqe enim sera emendalio
procedentes is tin prolempsin, hoc esl ad publicum,' reprehendi solet, praeserlim sl nulla neglegenlia
ad sanclam Sophyam scilicel, vel ad Ylachernas, praelermissa esl. »His auditis, furorem cuncii animi
seu ad sanctos Apostolos, Romanos cum Christo- miligarunl. Solus Gezo, in qua prius fuerat protervia
phoro primogenito praecedereni, Constantimts Por- manens, operam dabal quo omnes supeM'egem ir-
. YARIÊ LECTIONES.
525blebem 1.1 S26 riculu. 1. 227mttti mixto 1. !2S uocabulo con ullimm codicis-Claustroneo-
cory.
turgensis voces, foiio seiiuentiexciso. 22Sin hac vocedesinit codex Vindobon. HisL prof. N. 338. 23° sie
i. fortasse Argos lcgendvm. t*n costiluta 1. 232iia 1. fortasse Gisleberlo leqendum. 23s eorsiretam i.
-
ruerenleumque morteturpissima cruciarenl.Yerum, A slhisa epirosen auton, Zens de eeharisalo auto polis
disponente Deo, affeclus ejus pravus effeetum habere zise etesi, ke oca elegen manlica legin. Haec est in-
' non
potuit. Reversi.igilur ad regem nuntii, prout lerpretatio: Juppiter et Juno contenderunt de am.ori-
viderant et audierant, enarrarunt. bus, quis plures haberet libidines in coitu. Et tunc
! 41. Igilur rex Hugo haec pmnia quasi pro nichilo Tiresiam Euri filium quaesiverunt. Iste enim in utris-.
mente subdola ducens, Papia egressus, longe alio quenatttris transmulalus est, quia draconem calca-
properare festinat, missisque circumeirca libris22*, vit. Hic ergo eontra Jundnem pronuntiavit. Et Juno.
milites suos ad se venire prsecepit.Quos inter Samson irala exoecavit eum. Juppiler autem donavit ei mul-
praepotens comes advenerat, qui jam dicto Gezoni lis vivere annis, et quanla diceret, divlnando dicere..
inimicissimus erat. Is denique regem ut vidit, eum Sed redeamus adirem. Gezo, ut praediximus, mem-
ita convenit : « SoUicilum te equidem de urbanis bris defoedalo, substantia illius diripitur. Ceteri com-
rebus contra le tumultuose et moleste his_ diebus plures custodie mancipantur. Walperlus in crasli-
actis intueor; verum si me audis mihique obtem- num capite truncalur, thesaurus ejus infinitus diri-
peras,' suis ipsi laqueis capienlur. Alter enim, qui pilur. Cristina uxor iilius capitur, et ut thesauros
melius consilium. dare possit quam ege, non facile occultos tradat, diversis crucibus laniatur. Crevit
inveniri potesl; libi vero ipsi certe nemo melius da-? B extunc non solum,Papiae, sed et in omnes Italicefines
bit. Unum tamen pelo, ul dum capti niea opera fue- regis timor; neque hunc utreges ceteros floccipen-
rint, Gezo cum omni sua ypostasi fneis tradalur in dere, verum modis omnibus hoiiorare. •
manibus. » Quem dum dari sibi a rege audivit, ad-_ 42. Eodem teinpore Ildoinus, Laudociensis (106)
jeeit: « Leo, Ticinensis episcopus civitatis,WaIperlo eclesiae episcopus[propria sede expulsus (an. 928),
et Gezoni non babelur amicus; ii sane quocumque ad Hugonem rege^n, cui afliniiaiis linea jungebatur,
possunt et omnimodis adversanlur. Scilis dcnique, in Italiam venil. Qui honorifice ab eo susceplus 236,
moris esse, regi ab aliis l.ocis Papiam tendenti cives Veronensem ei episcopalum ad stipendii concessit
forciores exlra urbem occurrere. Mandale itaque usum. Faclum esl aulem, ut posl paululum Lam-
clani episcopo, ut dum tempore statuto Papiam ve- pertus archiepiscppus morerelur, et hic loco ejus
neritis, et ipsi nobis extra urbem obviam venerint, Mediolanii episcopus ordinaretur. Venerat aulem
portas civilatis oranes serrare faeiat, clavesque sibi cum praefatoIlduino monachus quidam, Raterius no-
retineat, jrao dum capere eos ceperimus, nee in ur- mine, qui ob religionem septemque liberalium arlium
liem confugere, nec ab urbe possint auxilium expe- peritiam Verone episcopus constituitur, ubi etMilo,
ctare. J Quod et factum est. Nam dum slatuto tem-s quem supra rnemoraviirius,
~ comes habebalur an^
pofe rex Papiam tenderet, el memorati bbviam ei C 932). I
exirent, episcopus libenler, ut ei imperalunrfuerat, 43. Wido interea, Tusciaeprovinciaemarchio, cum
feeit. Rex ilaque omnes capere, ut Samson consi- Marocia uxore sua de Johannis papaedejectione cepit
iium dederat, jussit. Confestim igitur GezoSamson vehementer tractare, alque hoe piopter invidiam,
traditus, utraque lumine privatur, el lingua, quse in quam Pelro fralrij papse habebanl, quoniam quidem
regem blasphemiam dixerat, ei abscidilur. 0 factum illum papa sicul fratrem proprium honorabat. Con-
Jiene, si sicut coecus, ita et mutus cunctis extitisset tigit itaque Petro Rome degente, Widonem multos.
lemporibus! Sed o scelus, quoniam lingua abscisa habuisse clam milites congregatos. Cumqne die qua-
loquelam non perdidit, secundum Grecorum fabulas, dam papa cum fralre paucisque aliis in Laleranensi
oculorum privalione vitam sibi protelavit, quae mul- palalio esset, Wriconis et Marociaesuper eos milites,
tis ad perniciem usque in praesentem diem esse non irruenles, Pelrum fratris ipsius ante oculos interfe-_
desut. Fabulaevero ludum, cur ceci plurimum vivant, cerunt; eundem vero papam compreliendenles, cu-
secundum Grecorum ineptiam hic inseramus, quae stodie manciparunt, in qua non multo posl est de-
talis est : Zsiif v.al"Epa.ripitravTtepiafpot)tcn5>3,xrig funtus 23S.Aiunl enim quod cervieal super os ejus
OTÊIOVK e%eivSop.agev xn cruvvouaJK' XKtxbxt Tipea-ixv inponerent, sicque eum pessime suffocarent. Quo
Q
l*E§pouxitovityixrto-av.Ovxogyap ev xalg vp.foxipaig mortuo (107) [an. 928],' ipsius llarotiae filium Johan-
ybataoi p.exafuipfiiOn,IjrtScSpar.ovxatTcaxyiatv.Ovxag nem nojnine, quem exSergio papa merelrix ipsa
oOv?.KxaTJ5_- "H/JK?&.7iefK\)vaTa, xaX"HOKbpyiaBeiaa •genueral, papam (108) consiituunl. Wldo vero non
irc-npaatvKUTOV, Ztvg Se tyapiaa.xo KUTW Tco~).aXg
'Qnaai niulto post moritur, fraterque ejus Lampertus ipsi
txtai, XKE SO-Ktleyevp.avxiv.aliytiv, Zeus ke Ira irisan vicarius ordinalur.
peri afrodision, lis pliona echi idomas en ty synnusia; 44. Marozia scortum impudens satis, nuntios suos
ke tote Tiresian Euru yon ezilisan, utos gar en tes posl Widonis marili sui niortem Hugoni regi dirigit
fimfoteres fysesi metamorfoli epidi1 draconta epaii- (an. 932), eumque invitat ut se adeat Romamque
sen. ulos un cata tis Iras apefkynato, ke Ira orgi- nobilissimam civitatem sibi adsumat. Hoe autem non
VARLE LECTIONES.
234ita 1, ut et lib. n, 9. 236i. e. susceplus. 236i. e. defunclus.
NOTJJ.
- '
(106) Leodiensis. (108) Joannem XI, qui mense Marlioanni 951 eura-.
t.107) Mortuis etiam, qui ei suecesserant, Leone VI roum oontificalum|adeplus est.
et Slephano YU.
§53 ANTAPODOSEOSLIBP.I SEX. — LIB'. HI. -851
aliterposse fieri lestabatur, nisi eamrex Hugo sibi A.wedilis ? An Btirgundionum voracitaleni et super-
maritam faceret. hiam ignoralis ? Ipsam saltem nominis climolo-
giam 242dispicile : Burgundiones ideo diclos,
Versus. quo-
niam dum Romani, crbe devicto, ex gente bac ca-
QuidVeneris facibus compulsa Marozia ssevis? plivos flucerent mullos, conslituerunt eis ut cxlra
€onjugis ecce lui spectas lu suavia fratris, urbem domos sibi sustollerenl; a quibus et paiilo
Nubere gernianis' satagens Herodia duobus, post a Romanis ob superbiam sunt expulsi; et quo-
Immemor en videris prsecepti ceca Johannis, niam ipsi domorum congregationem, quse muro non
Qui fratri vetuit fralris violare maritam. claudilur, burgum (109) vocant, Burgundiones (110)
Hsec libi Moseosnon prsestant carmina vatis, a Romanis, quod esl aliurgo expulsi, apellati sunt.
Qui fralri subblem fratris de nomine jtissit ' Ceterum secundum nalurale nomen Galli
Allobrogl
EJere, si priuius nequeat sibi gignere nalum. nuneupanlur. Ego' tamen secuudum sw mihi tradi-
Noslra, tuo peperisse viro le, secula norunt. tam fronesin, id est sapienliam, Rurgundiones cos
Respondes, scio, lu -..NicliUhoc Venusebria cural. quasi gurguliones apello, ,vel quod ob superbiam _
Adveriil optatus ceu bos libi ductus ad aram lolo gullure loquanlur, vel, qubd verius est, edaci-
Rex Hugo, Romanam potius coaimotus 237ob urbem. B laii2", quseper gulani exercelur, niinis induJgeajil.j
{Juidjuval, obscelerata, virum sicperdere saiiclum? Necmora, his auditis, Hugonem regem cuncli dese-
Criraine dum tanto satagis regina videri, runt, alque eundem Albericum sibi dominum eligunt;
Amitiis magnam Domino lu judice Romam. et ne spacium quidem milites inlroducendi suos rex
Quod recte esse aclum, non solum sensala, verum Hugo haberet, munitionem confeslim obpugnare ince-
eilain insensala, animadverlunt ^38.In ingressu Ro- plant
manae urbis quaedam est miri operismireque forti- 45 2ie. Liquet divinae dispensationis hoc consilium-.
tudinis eonstituta munitio; ante cujus januam pons esse, ut quod rex Hugo tam turpiler cseperat sce-
est praeciosissimus super Tiberim fabricalus, qui lere, eum omnimodis optinere non posse. Tanto-
pervius ingredientibus' Romam alque egredientibus quippe esl ferrore coactus, ut per reslim se ipsum
est; nec esl alia, nisi per eum, transcundi via. Hoc ea ex parle qua civilalis muro munitio inbaerebat.
tamen, nisi consensu munitionem custodienlium, deponens, eam desereret, alque ad suos-confugcret.
fieri non potest. Munitio vero ipsa , ut caelera desi- Expulsus igilur rex Hugo cum praefata Marozia,?
nam, tanlsa allitudmis est, utecclesia quse in ejus Romanae urbis Albericus monarchiam leiiuil,"fraire
vertice videlur,"Tnbonore summi et celeslis miUciae suo Johamie summi alque universalis prsesulatus-
'
prineipis archangeli Michahelis fabricata, dicatur C sedi praesidenle.
« sancti -Angeliecclesia usque ad coelos- i Rex deni- 46 2ts. Aiunt quidam, Bertam, Hugonis rcgis ma-
qiie, ob munitlonis confidehtiam reliclo longe exer- trem, Adelberto marchioni virosuo nuUum filiuni-
oitu, cum paucis Romam advenil.. Quo decenter peperisse, sed ab aliis mulieribus clam acceplos,,
a Romanis susceptus, in pfsedictam jnunilionem ad simulato partu, Widonem et Lamberlum sibi sup-
Maroziae meretricis 23Slnalamum deelinavit. Cujus posuisse, qualinus post mdrtem Adelherli, Berlav
incesto dum politus esset eoncubitu, Romanos quasi filii non deessent, qttorumadjuforio omnem maritu.
jam securus despicere coepit. Habuerat saue Morazia sui polenciam possideret. Hoe auteni mendatium-
filium nonrine Albericum, quem ex Alberico mar- mihi ideo videlur esse inventum, qualinus inceslum
chione ipsa genuerat." Qui dum matris hortatu Hu- suum hac occasione rex Hugo tegeret, infamiae-
'
"goniregi, vilrleo scilicet,"aquam funderet, ut manus v§piv,"ii est turpitudinem, evaderet. Ea tamen quae
ablueret, ab 2i0 eo pro correctione in faciem cesus nunc narranda esl, cur hoc dicturii sil, veri similior.
est, eo quod non moderate et pudenter f" aquam niihi videtur asserlio. Lambertus, qui posl Wuiouis ,
effunderet. Is vero, ut inlalam sibi posset ulcissci fratris sui mortem Tuseise"marcam teiiebat, vir
injuriam, congregatis in unum Romanis, hujusmodi erat Mlicosus et ad quodlibel facinus atidax. Quem
eos sermone convenit: « Romanse urbis dignilas ad " ob regnum Italicum rex Hugo suspectum nimls ba-
tantam est stultitiam ducta, ut meretricum etiam bebat. Timehat enim ne Ilalienses se desererenf,
imperio parceat. Quid enim fedius, quidve lurpius, el Lambertum regem conslituerent; Boso' denique,-
quam ut unius niulieris incestu Romana civilas ex eodem patre regis Hugonis^frater^ insidiaruni-
pereat? Romanorum aliquando-servi,JBurûndiones laqueos huic paraveral, eo quod ipse marchio Tu-
seilicet, Romanis imperent ? Si meam, privigni sci- sciae,fieri. vehementer anhelabat. Consilio -igitur
licet sui, faciem cecidil, cum prseseriim novus ha- hujus -a rex Hugo Lamberto cominando denuntiat,
bealurhospes, quid-vobis jam-inveieralum facere - ne-se ffalrem suum amnlius dicere autleal. Is vero^
VAR1.E LECTIONES.
237commutus 1. 23SIdc aliud- caput incipere codexi.significare videtur. 239mirelricis 1. 2i0 hic prose--
5. 2H ita. 1. 2Welimoligiam 1. • 2is s. rii. t.desuul 5 a. 5a*. 2Uedaciti 1. ' *kiXLYI. 1-
quitur
216XLYII. 1, 2«'hius. 1. " " ' '
, -
miM.
(109) Italiee borgo. (110) Idesl sine (oline Germanice).burgo.
"
855 LIUTPRANDICREMONENSISEPISCOBI S5S
ut erat animi ferocis atque indisciplinali, non mo- A 48. Arnatdus Bagoariorum ef Carenfanorum dux,
derate, ut debuit, sed effrenale ila respondit: Ne eujus superius fecimus mentionem, ctini non multum
inficiari rex possit me fralrem suum esse, nos uno ex ab Italia longe distaret, collectis copiis, quatinus
corpore eundemque per adilum in lucem prodiisse, Hugoni regnum auferret, advenil (an. 935). Qui Tri-
duello cupio sls cunclis cernenlibus comprobare. Quod dentinam ea ex parte primam Ilaliae marcam per-
rexut audivit, juvenem quendam, Teudinum no- transiens, Veronam usque pervenit. In qua a Milone
"
mine, elegit, qui cum eo hanc ob rem singularem comite atque Ralerio episcopolibenter, ut qui eum
pugnam coinmisit.'Deus autem, qui juslus est, et invitarant, suseipitur. Quod rex Hugo ut audivit,
rectum est judiciura ejus (Psal. cxvmj 157), in quo collecto exercitu ei obviam lendit.
non est iniquitas, ut ampliibologiam dirumperet ac 49. Cumque eodem pervenisset, et eaballica-
veritalem cunctis ostenderet, fjecit ut Teudinus ci- tas (112),, ut vulgo aiunl, circumcirca dirigeret,
tissime caderet, et Lampertus*vicloriam obtineret. Bagoariorum quaedam pars uon minima de caslro
Quamobrem rex Hugo non mediocriler esl confusus. vocabulo Gausenirigo egrediens, cum Italiensibus
Concilio aulem acceplo, eundem Lambertum tenuit pugnare cepit. Aquibus Igraviter confdssa, vix ex
et.cuslodiae tradidit. Timueral enim, ne, si se diea, vel qui hoe caeteris nuntiaret, eyasit. Qua ex re
milteret, reguum illi auferret. Hoe igitur capto, B Arnaldus dux non parva est conftisione replelus.
Bosoni fratri suo Tusciae marcam conlradidit; et 50 2l10.Unde faclum2S1 est, ut consilio accepto,
non mullo posl Lamberluni lumine privavit. Milonem comitem vellet eapere atque Iialia dereli-
47. His temporibus Italienses in Burgundiam ob cla secum illum in Bagoariam ducere, quatinus re-
Bodulfum, ut adveniat, mittunt. Quod Hugo rex ut parato exercitu, cum eo iterumposset redire; quod
agnovit, nuntiis ad eundem €ireetis, omnem terram Milonemnon laluit.
quam in Gallia ante regni susceplionem 2is tenuit, 51. Qui diversis cogitationibus estuans, quid age-
Rodulfo dedit, atque ab eo jusjurandum, ne ali- ret poenitns ignorubat. Hugonem regem, plane ut
quando in Ilaliam veniret, accepit. Nec minus etiam meruerat, adire timebal; cum Arnaldo vero in Ba-
Heinricum, quem supra memoravimus, regem for- goariam duci, non soltim mortem sed infernum
tlssimum, multis collatis muneribus amicum sibi putabal. Hac itaque in ambiguitate, quoniam regem
effecerat; cujus ex boc apud Ilalos nomen maxime Hugonem cito misericordia noverat inclinari, Arnal-
tunc clarebat, quod Danos, nulli ante subjectos, dum fugere, et ad eum deliberat tendere. Arnaldus
solus ipse debellaret ac tributarios faceret (an. 934). vero, prout citius potuit, inBagoariam est regressus.
Est enim gens indomila, sub septemtrione in oceano Munitionem autem, quse in eadeni civitale erat,
deg.ens, cujus sevilia mullarum saepegentium nobi- "' prius oppugnans, fratrem Milonis mililesque suos,
lilas lnxit. Hi aliquando classibus per Rheni sevitia qui eam defendere conabantur secum in Bagoariam
fluminis alveum conscendentes, ferro et Igni cuncla duxit. '
|
iriisere laniarunl; ipsas insuper nobilissimas civita- 522S2. Quo discedenleE63, Hugoni regi mox civilas
tes, Agrippinam qtiae nunc Colonia vocatur, atque redditur, et Raterius ejusdem eivitatis episeopus ab
Treverim longe a Rheno positam , nonnuUasque eo captus, Papie exilio religatur. In quo faceta sa-
1alias in regno Lotharii debellanlesvi caeperunt, tis urbanitale de exilii sui erumna librum compo-
cunctisque ablatis, ea quse secum deferre non pote- nere cepit. Quem si quis legerit, nonnullas ibi hac
rant, .combusserunt. Thermas etiam Grani palatii, sub occasione res expolitas inveniet, quae legen-
atque palalia combusserunt (111). Verum, his omis- tium intelleelibus non minus placere poterunt quam
sis, ad narrandi seriem-redeamus. prodesse.
EXPLICITMBER AjfTAPODOSEOS ""**•--'"

J v UU ^^ •-- '' {
" ---'•"
INCIPIILNT CAPITDLA LIBRI QUARTI.
1. De eo quod nunc usque seripserit audita, scri- D I
commissa pugna omnes pereunt.
plurus amodo m visa. §. In Januensi civitate fons sanguinis fluxit,
<&.Rex Hugo filium suum Lotharium regem quo anno ab Africanis capta est Sarace-
constituit, et Romam cum exercitu pergit. nis. «
3. Rex Hugo filiam suam Alberico conjugem dat, 6. Qua "fatione Manaisses Arefateniis episcopus-
.' ut ipsum per eam decipiat. -propriam seclesiam deseruisse se dicat et aliara
4. Saraceni de Fraxeneto Aquas vemunt, ubi el adsumpsisse, et quod invectiva responsione recte
\ _ VARLE LECTIONES.
i »48copio 1. -249suseptionem. 1, 26°hic indicem seculus capul 50. incipio. 2blfaclulul. 2S2 Codexl.
in voceMunitionem hoc ~263discente 1., 2Si amodo 1. manus tamen secunda -lineam duabus jam
capul
1lineolis transversis ila incipil.
delevit, ul in codice% ciamodo scribi potuerit.
(111) Cf. Anri. Yedaslinos, quorum sententia parali palatia loco palalium amjam fortasse dedit.
lalia quoque regum et villas^.îgne cremaverunt plu- (112) Equitum turmas.
857 ANTAPODOSEOSLlBRl SEX. — LIB. IV- 858
se non egisse scripturarum testimoniis compro- A 21. Gislebertus el Heverardus Heinricum de. custo-
betur. dia dimiitunt.
7.. Quamuxorem Berengarius acceperit, et de An- 22. Qua calliditale Heverardus Heinricum atque
scario fralre ejus. Gislehertum in adquirendo regno decipere vo-
8. DoTedbaldo marchione, qui contra Grecos pu- luit.
gnavit, el captos castravit. 25. De admirabili victoria quam rex Otto orando
9. in brachio m * vulne-
Quanlo ludibrio quaedam mulier suum marilum, optinuit, el de Heinrico
ne caslraretur, liberavit. rato.
10. Rex flugo fratrem suum Bosonem",qui consilio 24. Qualiter rex Heinrieus sanclam lanceam adqui-
uxoris sue ei perfidus exti.terat; cepit etcuslo- siverit.
die tradidit. 25. Argumenlum ex scripturis.sanctis, quod hujtis-
11. Qualilerllugo rex WilIam,Bosonis uxorem, ab modi victoria sive hellum- uon forluitu sed Deo
Italia ejecit, et de balieo, turoi in loco in- disponente proveneril.
vento. 26. De eo quod regem caslrum Brisicau aB5 obsi-
12. Demorte Rodulfi regis, cujus uxorem rex Huga denlem, consilio Friderici archiepiscopi multi
ducit, suamque filiam suo iilio tradit. jj deserunt.
13. De Hugonerege, qui uxorem suam ob concubi- 27. De admirabili constantia et responsione regis
nas hodio liabuit. Oltonis.
14. De morte Heinrici regis et ubi sit humalus et 28. Quemadmodum. Deo pro rege pugnante, Gisle-
de"filiis ejus. bertus aique Heverardus ab Hutone e! Chuon-
15. De prudenlia Heinrici regis, quifilium sttum Ot- rado ad Andernacha sint occisi.
tonem regem conslituit. 29. De nunlio qui horum morlem regi nuntial dum
16. De filkvfralris regis Anglqrum, quamrexOllo ecclesiam peteret.
ante reghi susceplioneni duxit. 50. Re*xOtto de isiorum morle Bertaldo Bagoario.-
17. De Heinrico, qni perversorum hominum consi- rum duci, el quod ei sororem siye sororis suae
lio fralri rebellis fit. filiarri conjugem dare velit, denuntiat.
18. Melrice invectiva oralio ad fleinricuni, el con- 31. De Friderico archiepiscopo qui jam dudura re-
deseruit et ad Metensem 2Beurbem ut con-
tra diabolum, cujus opera cum fratre pugttare gem
desiderat.- gregaret exercitum 2!>'ivit, ubi de .morte eorum
audivit.
19. De Heverardo, qui Heinricum adhuc regi suo C 52. De eodem
archiepiscopo capto el cuslodiaetra-
fratri fidelem in castello quodam degentem dilo.
initio rehellionis suse cepit et in Franciam 53. De Heinrico qui a sorore prohihetur, ne in mti-
duxit. nitiones conlra regem ingredialur.
20. Qua ratione Heverardus Gisleberlum a regis fi- 34 Deeodemqui regispostmodura ad misericordiam
delitale sejunxerit. venit.
' --"""^ '''' ' f-*
EXPLICIUNTCAPITOLA.
iNGIPIT LIBER QUARTUS FELICITER.

1. Hactenus quse digesla sunt, sacerdos sanctis- D et provincias circumcirca misere devaslaret, eamque
sime, sicut a gravissimis, qui ea creverant [ i. e. vi- ipsam cotlidiario impelti impugnaret, ingrediendi ta-
deranlj, • viris audivi, exposui; cselerum quse nar- men eam effectum non potuit obtinere.
randa sunt, ita ut qui inlerfuerim, explicaboi Ea si- 3. Sperans denique, calliditale sua Albericum
quidem tempeslate tantus eram, quod regis Hugonis posse decipere,- ei denuntiat, ut filiam suam Aldam,
gratiam miclii vocis dulcedine adquireliam. Is enim Lotharii regis riati sui germanam, sibi conjugio tol-
euphoniam adeo [i. e. valde] diligebat, in qua me Ial, sicque pace habita, ut suus ipsius filius securus
'coequalium puerorum nemo vincere poterat. permaneat. Albericus Igitur, ut vir infatuus, filiam
2. Igitur rex Hugo dum prosperari "sibicuncta pro- ejus sibi conjugio junxit, Romam aiilem, quam nimis
spiceret, filium suum Lolharium, quem ex Alda ardehat, non tradidit, seque eiminime credidit. Vere
uxore sua genuerat, cunctis conivenlibiis, post se tamen Albericum rex Hugo inesearet et caperet,
regera constituit (an. 931, Mai. 15). Quo constituto, TOUTMTW* ayr.mxpa, toto to agkistro, ideslislohamo,
qualiler Romam, ex qua lurpiter ejectus fueral, pos- nisi suorum hoc faeeret fallalia militum , qui eunj
set adquirere, cogitabat. Collecta ilaque multi- aliquando pacem cum ipso habere non cuperant.
tudine, proficiscilur Romam. Cujus quamquam loca Si quem enim rex suorum vellel corripere', ad
YARLE LECTIONES.
m* brabiol. sss briuicau 2. . !SSj'«era vocis prima vix dislinguitur. m exercitu linea. deleta 1.
859 LIOTPRANDICREMONENSISEPISCOPI 860
' Albericum"mox sluduil fugere, a quo regis ob me- Apernitiem,
_ non adj salutem. Scisne, htinc, cum
tum gralanter susceplus Romse degueral honora- lemplalionum jaeulis doininum et redemptorem
tus. noslrum Jesum Christum ausu nefario sautiare
4. Dum bec agunlur, Saraceni Fraxenetum inha- conarelur, bis propbetieis male usum verbis ? Quo-
bilanles, collecla mulliludine, Aquas*, 50 miliariis niam cingelissuis mandavil de le, el in manibus iol-
Papia dislans, usque pervenerant. Horuni Kpi>6ulos> lenl le, ne umquatn offendas ad lapidem pedetn
provolos, id est praedux, Sagitius Saracenus pessi- luum (Luc. iv). Hoc sane ita esse scriptum ac de eo
mus impiusqueextitcrat. Deo tamen propitio, pugna dictum,.nullus fidelium ambigil. Sed quam ffaudu-
commissa, xalmopog, taleporos, id esl miser, ipse-' lenler vera haec Leviathan iUe proferret, ipsius, qui
cum omnibus suis inleriit. non solum mortaliuni sed et angelortim sensusexu-
5. Per idem tempus in Januensi urbe, quae esl perat, responsione aiiimadverlere pateris : Non
in Alpibus Cotzie, ociingentis sladiis Papia distans, iemplabis, inquit, dominum Deum tuum. Yides igi-
supra Africanum mare constiluta, fons sanguinis lur et tu, veris quidem sed fraudulenlibus asserlio-
largissime fluxil, subseculuram cunctis palcnler rui- nihus uteris; quemadmodum et apostata Julianus
nain insinuans. Eodem quippe anno Pceni cum mul- respondisse dicitur chrislianis, quos aviditale rapi-
litiidine classitini illo perveniunt, civibusque igno- B '. nae censu proprio defraudavil: Nolite, infa magi-
ranlibus, civitatem ingrediuntur, cunclos, pueris ster vester, possidere ?64lurum neque argentum. Et
exceptis 2bs et mulieribus, irucidanles; cunctosque illud : EuxoTrwT.pov yap.iaxnv r.ap.ri).ov'§iaxp-op.od.izs
civiiatis et eclesiarum D_eithesauros navibus impo- pafiSog tiaxelfieivvj irlovaiov eig TJ.V<3aai),eiav TO-J
nentes, in Africam siini reversi. 6EO0,eucopoterongxr estin camilon dia tritnalias ra-
6. Hocin tempore Mannasses,Arelatensis civitalis fidos isellhin.i plusion.is lin basilian lu theu, quod
cpiscopus, agnila regis Hugonis potentia, a cujus est: Facilius est catnelum per foramen acus transiri,
ipse affinitatis 2°9 lineam sanguine traxerat, deserta quam divitem intrare in regnum cmlorum(Marc. x,
sjbi commissa aeclesia, ambilionis spiritu, multas 25). Etitem : Qiii non renunliat omnibus qum possi—
violaturus ,60immo laceraturusaeclesias, Ilaliam pe- det 266,non potest meusesse discipulus(Luc. xiv, 55)._
tiit. Hugo autem rex regnum seeurius obtinere spe- Cedo' igitur, quidiperversius ille, quidve fcedius le
rans, si affiniiate sibi conjunctis regni oflicia largi- dixisse credendus f6 esl? Quod enini Pelrus ad ju-
267equidem..
relur, contra jus fasque Yeronensem, Tridentinam stitiam, lu transfers ad culpam. Credo
atque Mantuanam commendavit, seu, quod verius te actus aposlolorum non intellexisse, aut, quod cre-
csi, in escam dedil, seclesiam".Ac nec his quidem dihUius est, ininime Iegisse. Ibi plane sic scriptum
contentus, Tridenlinam adeplus est marcam; quo, G repperies quoniamifideles vendebanl praediasua, et>
impellente diabolo, dum miles esse inciperet, episco- ponebant praecium ante pedes apostolorum, quibus-
pus esse desineret. Libet autem, pater agie, id est erant omnia communia (Act. n, 55), nec quisquam.
sancte, aliquantulum immorarier, suamque ipsius aliquid suum esse dicebat; dividebalur autem sin-
senientiam curhoc ageret, Deo largiente 86',propria gulis, prout cuique opus erat (Act. iv, 45). Si igi-
jugulare. « Bealus, inquil, Pelrus, Anllocena insti- tur, quod in humano censu prseciosiustibique anima
tula aeclesia, ad Romanam urbem, quaepotentiae ma- lua carius, Pelrus aurum, quasi quiddani pestife-
gnitudine cunctis tunc nationibus imperahat, post- rum, tangere noluit, qua ratione eum, Antiocena
inodum transvolavit. TJbi cum Deo disponente san- deserla, ad Romanam asseris «.clesiam transvo-*
ctam toloqueorbe 262venerandamfundaret a3clesiam, Jasse? Si lalras, illum, quod<omnino f.tlsum «st,
discipulo suo beato euvangelisUeMarco prislinam, qusesivisse cerisum, ego animarum lticrum et
Anliocenam scilicet, commendavit; ita tamen, ut comprobogloriosum martyrium. Predictum quippe-
Aquilegensemetipse primo inslitueret, alque Alexan- sibi 268a- magistro, immo creatore et redemplore
drinam concite peteret. Quod ita actum esse, nemi- suo fuerat, quoniam : Cum esses junior, cingebas
iiem qui eorum actus legerit, non nescire cognoscite, et ambulabas ubi volebas; cum aulem ienueris,,
mus. i Sed ut, nobis respondenlibus, o Manasses, D exlendes manus luas, el alius te cinget, el ducel
vera te superhis non sentire cognoscas, nominis quo 269tu non visi Hoc autem dixit, significans qua
lui elimologian parentes tuos videntes fuisse inlelle-'\ morte clarificaturus esset Deutn (Joan. xxi, 18). De-
ges. Manases quippe obliviosus,seu oblivio Ds<mini, nique et alio in loco post resurrectionem Pelro -se,
inlerpretatur. Quid enim verius aut aperlius paren- quo iret, interroganti, respondisse Dominus legilur:.
tes a6s\i. e. prophelas] lui hoc nomine vaticinare Rotnam ilerum crucifigi. Yenit igitur Pe(rus, non
potuerunt? Ita, inquam, es oblilus tui, ulnec ho- ambilioue inflalus sed marlirio animatus, non que-
minem quidem le esse reminiscare. Diabolus quippe rens aurom sed, animarum lucruni. 0 felicem,
scripturas novit, et iamen, ut perversus, per- immo beatum,,sljlalem le tua conscienlia testare-
verse eas inlerprelatur, et cum Iiis utitur, ad tur! Nec inficiari inquam potes, Yeronensem te
VARLE LECTIONES.
2es "9 afmitatis 1. 260ui uiolalurus duabus -lineis 1. 2G 1 Jargente 1. 262orhe 1. 263hic
exeplis 1.
codexZ. prosequilur. 264possidete 1. 265posidetl. 26G credendu 1, 267C. equidem xw
icpah-,vTOJV
esnoo-rannon dixisse 3. 26BP. sibi q. sibi a 1. 26Sq _= quod 1.
861 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX, — LIB. IV. 852
.episcopium minime vendidisse, quod Pelro, non A amputare? in quibus nostri refocilatio corporis, el,
cuilibet sed aposlolo illo 270,numquam didicimus quod omnium polissimum esi, nasciturse spes extal
contigisse. Qua ex re non solum spiritali verum prolis? Dum enim eos eunuchizatis, non quod illo-
etiam corporali honore, census aniinalione (115) le rum, sed quod nostrum esl, tollitis. Num inquam
privatum esse cognovimus. flsec autem inlerim ad 'armentorum seu ovium copia, quam mihi dies ante
proposilum redeundo dicta suffiliant, quoad lar- bos abstulistis, vestra me castra adire coegil? Ani-
giente Deo suis 'in locis, qualiter Mediolanensem jnalium quippe quse mihi fecistis dispendia laudo;
usurpaveris cathedram, veniamus. jacturam bane-laiitam, lam crudelem, tamque in-
7. Eo m tempore Berengarius iste, ciijuslyrannide recuperahilem, modis omnibus, horreo, fugio, nolo.
tota nunc 27Slugel Italia, Eporegise civitalis marchio Sancti Dei, omnes talem a me averlite pestem ! »
habebaiur. Cui rex Hugo neptim suam, nomine Wil- His auditis, nimio sunt omnes cachinno commoti,
lam, quannjx Willa uxore sua Boso Tusciseprovin- tanlusque in eam populi favor excrevit 276,ut non
ciae marchio, regis fraler, genuerat, conjugem de- solum virum suuni integrum, sed etcuncla qttaesibi
dit. Anscarius vero, Berengarii frater, quem ex ablata fuerant aniinalia, recipere mererelur. Quae
Âdelberto Hermengarda regis Hugonis genueral cum his receptis abiret, direcio Tedbaldus post eani'
soror, •viriumaudatia polentiaque clarebat. B puero, interrogavil quid viro suo auferret, si ad
8. Tedbaldus 273etiam heros quidam, proxinaa pugnam amplius contra se de caslelo exirel?
Hugoni regi aflinitale conjunclus, Canimerinorum et t Oculi, inqtiit, stint illi, nares, manus, el pedes.
Spoletinorum marchio eral. Hic in auxilium Bene- Si hoc egeril, sibi quse sua suntauferat; quae mea,
ventani principis conlra Grecos, qui eum graviter suse scilicet ancillulse, derelinquat. i Verum quia
obpresseraut, abiit. Quibus cum belluni inferrel, favorem populi prima sibi locutione per risum et
vicloriaest potilus.~Coniigit denique multos Greco- niariii donum adesse intellexit, hanc postmottai
rum, jamjam non arva sed castra obtinenlium, hunc per directum nuntium remandavit. -
csepisse. Quibus dumvirilia amputaret, lalia stra- 10. Per idem lempus regis Hugonis frater Boso,
tigo qui eis praeerat nuniiavit: « Quoniam qtiidem Willa uxore sua cupidissima m slimiilante, adver-
vestro sanclo imperatori spadonihus nil praetiosius sus regem nova qusedam et perversa molitus est
esse cognovi, hos studui pauculos sibi verecunde agere. Quod Hugonem non latuit. Qua ex re ca-
transmiltere; plures quanloeius, Deo propitio, ptus, cuslodiaeest continuo traditus. Causa denique
trctnsmissurus. v dejeclionis ejus hsec fuit. Dum Lamberlo, quem
-9. Ludibrium aulem, immo sapienliam, quam supra memoravimus, lumine privato, isdem Boso
qusedam tunc mulier gessil, hic inseramus. Dum G marcani Tusciae oblinerel, conjux sua Willa pbylar-
enim die quadam GTecicum ipsius terre bominihus giriae eepil amore flagrafe ; adeo ut totius Tusciae
exlra castrum quoddam ad pugnam adversus Ted- provinciae nulla nobilium matronarum quantivis se
baldum memoralum exirent, nonnulli ab eodem sunt praecii ornamenlis excoleret. Haec cum prolem non
capli. Quos dum enucbizafet eosque in castellum haberet virilem, quattuor habuit nalas, Berlam,
dirigeret, mulier qusedam, mariti amore succensa, Wiliam, Ricbildam et Gislam. flarum Willa, Beren-
ejus pro membris rion parum sollicita 27f*,passis garii hujus, qui nunc superest, -vere marita, hoc
crinibus de caslello exiit furibunda. Quae cum cruen- effecit, negenitrix sua omnium esset mulierum ne-
lis unguibus ora discerperet, atque ante Tedbaldi quissima. TJt autem non per longas ambages ejus
tenlorium- clamosis vocibus fleret : « Quid causae acta ponamus, uno turpissimo descriplo, quse et
est, inquit, mulier, quoi tam sonoris vocibus que- quanta iri caeleris fuerit, animadvertere poleris.
reris?» Quse— quia stuUitiam simulare loco pru- 11. Vir ipsius Boso mire longiludinis et Iatitudi-
denlia summa esl, — ila respondit: « Novum hoe nis aureum habuerat balleum, qiii multarum et
inaudilumque facinus est, lieroes, ut bellum non pfaHiosarum splendebat278,nitoregemmarum. Hune,
repugnantibus mulieribus inferatis. Noslrarum nulla - cum Boso caperelur, super omnes gazas ejus dili-
ex Amazonarum sanguineprosapiam ducit; Minervae genter rex jussilinquiri; sumptisque divitiis, uxo-
quippe solum operibus deditse, armorum pcenitus rem ejus, quasi profanam et sceleris tolius auclri-
sumus ignarae. » Cui cum Tedbaldus diceret: e Quis cem, turpiter de regno Italico prsecepit expelli,
uinquam sani eapitis heros, praeter Amazonarum atque in Burgundiam, de qua oriundafuerat, duci.
temporibus, bellum mulieribus intulil? J ea respon- Yerum cum diligenler omnia perscrutalibalteum
dil.: « Quod, cedo, crudelius mulieribus bellum in- non reppererint, caelera nuntii reportanles, sunl ad
ferre; quidve incommodius his poleslis 27Sauferre, Hugonem reversi. Tum rex : « Revertenles, inquit,
fluatn ui earum viris certelis orchidia [lesticulos] falerarum ejus omnem apparalum, pulvinar eliam,
' * '
.YARLE LEGTIONES. *
570i. e. illi. 271Ed tempore OUTO? b ytpiyyepiogouvoy xvpavpntiaux)v n ixalaa vweporegie 5. 272nun 1.
273Thiedbaldiis5. 2TVsollifa1. 27B 1. s76sequentiausque ad. in saxoniam cap. 14. desunt
polestetis
nulla lacuna indicata 3. 277cupudissima 1. 276spendeliat 1.
NOT.E.
esl quia in censum animatus, census avidior, erat.~
"
CREMONENSIS EPISCOPI §64
863 LIUTPRANDI ,
quod equilaiido premit, evertite 2!s. Et si nec ibi A Quod Grecis omnibus nou videtur idoneum, seilfeet
balleum 2R0repperire, veslimenli, ut, si pater matrem, cum sint duo tinum, uxorem
quidem polerilis con-
omnibus eam exuite, ne alicubi super se possit la- accipiat, filius filiam non sine realu valeat sibi
tere; novi"enim quanlum callida, quantumque sii jugio copulare.
cupida. n Igitur illis retleunlibus regisque jussioni 15. Hugo 28Bdenique multarum concubinarum de-
paroentibus, cum requisitis omnibus nil invenissent. cepfus inlecebris, prsefatam conjugem suam Rerlam
veslimenlis eam omnibus nudaverunt. Hoc deniquc marilali non solum hon ccepitamore diligere, verum
lam turpe facinus atque inauditum cum avertenti- modis omnibus execrare; quod quam Deus juste
,Lus oeulis proborum nemo conspicerel, servorum punierit, suis in locis ponere non pigebil. Verum
quidam direclo oblutu, purpuream secus natium cum nonnullaeessent eoncubinae,tres supra caeteras28C
speroiden vidit dependere corrigiam, quam impu- ttirpissimo amore a"debal: Pezolam, vilissimorum
denter arripiens foaditerque trahens, e seeretiori servorum sanguine 287cretam, excma el natum genuit
corpqris parle eam secutus balieus est egressus. nomineBoso, quem ^88in Placenlina post Widonis ob-
Servus ilaque isdem non solum inverecundus asl, itum (114) episcopum ordinavit eclesia; Rozam dein-
sed eo ipso lurpi facinore hilarior redditus : « Ha! de, Walperti superius memorati filiam decollati, quae
ha! bel ait, quamperilus obstetricandi miles.Ruffus B ei mirae pulcritudiriis peperit natam ; tertiam Ste-
puer est nalus herae; quaeso ut sit superstes 282. phaniam, genere Romariam, quae et filium peperit
0 me fortunalum, immo omnibus feliciorem, si ta- nomine Tedbaldum, quem postmodum in Mediola-
les saltem duos uxor mea mihi pareret natos, lios uensi eclesia archidiaconem ea ralione conslituit, ut,
quippe Conslanlinopolim dirigerem nuntios, quo- defuncto archiepiscopo, ejus ipse vicarius ponere-
niam quidem, ut institoribus 2S3 narranlibus agnovi, tur. Quid aulem fueril, quod effeetum Deus haecha-
bujusmodi libenter imperator-nuntios suscipit. J bere non siverit, yila comite, scribendus ordo nu-
Talibus praeterea Willa confusa Jsermonibus, lacri- dabit. Sed et populus has ob turpis impudiciliaefa-
mis effusis Iatentera sub corde aperit cunctis dolo- cinus dearum nominibus, Pezolam videlicet Vene-
rem. Servus autem, ut eorum suum est, ejus deje- rem, Rozam Junonem, oh simultatem et perpetuum
ctione non solum non inclinatus, verum etiam ani- odium, quoniam quidem ea secundum carnis pulre»
matus, hec ad exaggerandum doloris vulnus ad- ditteni hac spetiosior videbatur, Slephaniam vero
jecil: Semelen apellabat. Et quoniam non Tex solus his
, Versus. abutebatur, earum nati e'xincertts palribusoriginem
.„ t Willa, quidinsanis ?aurumquodcondere caecis ducunt.
Incipis in membris ? pro non audila cupido ! C 14. Eo in tempore rex Heinricus, in castello quod
AUectofuriis gemmas in corpore condis ss*. est in Turingiorum et Saxonum confinio et dicilur
Malribus insolilum tales producere partus, Himenleve (H5), gravissima valeludine correplus,
Hinc tibi nulla decem lulerant fastidia menses. migravil ad Dominum (an. 958, Jul. 2). Cujus cor-
Alma parens, tales nobis haud desine foetus pus in s89Saxoniamdeportatum,inrioMissimarum ac
. Edere, qui nati superent le aetate parentem !,» religiosarum monasterio puellarum, quod in ipsius
Talia cunctanli collum percusserat unus regis praedio vocabulo Quitelingburg (116) situm
Impiger, ac verbis ipsum culparat amaris. liquet, intra eclesiam cum inmensa esl veneratione
His ila peractis, balteus regi adducitur, eaque in repositum. Dbi et yenerabilis ejus conjux regnique
Burgundiam destinalur. Utrum tamen, quae abscon- consors ex eadem genle, nomine Machtild, ultra
•dit, aut qui eo inquirere jussit, foedius egerit,michi omnes quas viderim et audierim malronas, pro de-
quidem videlur amphibolum. Liquet lamen, quod liclorum expiatione caelebre exequiarum oflitium vi-
0
uterque nimia sit auri gemmarumque cupidine ani- vamque Deo hosliam offerre non desinit2S (117).
matus. Haecante regni susceptionem viro suo filium pepe-
12. Burgundionum praelerea rex Rodulfus moriem rit, quem vocavit OTTONEM,islum, inquam, cujus
obiit (o«. 937 Sepl.); cujus viduam nomine Bertam 3 mundi partes aquilonaris et occidua polentia regun-
rex Hugo, Alda, Lotharii regis filii sui matre, detur, sapiaentiapacificantur, religione laetantur, justi-
functa, maritali sibi conjugio sotiaral. Sed et filio quc judicii severitale terrentur. Post regiam auiem
suo, regi Lothario, Rodulfi et ipsius Rerlae natam dignitatenv duos peperit, unum quem patris nomine
nomine Adelegidam, cum formahonestissimam lum vocavit Heinricum| facetia satisornatum, consiliis
inorum probitate gratiosam, conjugem lulit (Dec). providum, vultus nitore gratiosum, oculorum vigi-
VARIJE LECTIONES. ;
«8euertitite86 1. 280polerisl. 2S1 inverecundis 1. 282cf. Tereut. S83 instituloribus 1.2S284cordis 1. 2.
586Hgo 1. ? cetaeias 1. 287sueuorum 5 a. ' 288 SSB 0 desinet corr.
* quam 1. hac voce \prosequitur3.
desinit 1. desinal 2. desinil 5 a. 5 a desivil Hervag,-
NOTJ5.
(114) Anno 94S, d. Mart. 11, in vivis erat Wido; (MS) Memleben.
anno sequente, d. 14. Febr,, Bosonem episcopum (116) Quedlinburg.
55 offendimus. Campi. Hist. di Piacenza i, 488; (1171 Obiit d. lOIart. an. 968. _
i, 263.
863 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — LIB. IV. 869
Janiiaplacitliim ; cujus recenti pro funere (118) non A dine aberravit. Ergo age, neque enim tibi deprunt
metiiocres adhue Jacrimas fundimus. Tercium dein- copise; fratrem deice, regnum accipe; sitque tibi
de Bruno noniine (119), quem pater sanclus, quo- regnandi facullas, cui aecidit, Deo largienle, et in
niam Nordmanni Trajeclensem destruxeranl omnino eadem dignitale naiivitas. >
eclesiani, ob ejusdem recuperationem eidem voluit Versus.
mililare. Verum ut istorum actus suis in locis latius 18. Regnandi tibi quid juvenum tam dira cupido
•explicemus,ad proposilum redeamus. Opiime Saxigenum ? Prohibet Deus,
15. Quaniaefuerilprudenliae quantseque rex Hein- Hatid pater Heinricus; deditis quia sceptra; monebat
ricus scientie, hinc probari polest, quodpotissimum Astripolens bonus ipse Deus pius,
ac rchgiosissimum nalorum suorum regem consli- Quo sine nec regnum capitur, ncc tempora sistunt.
tuil. Imminebat enim, rex prudenlissime1, obilu luo Quicquid in orbe Deus geritur jubel,
tolius populi easus, si tantusregiaedignitalinon sub- Per quem jura duces cernunl regesque triumpliant.
irel vicarius. Qua ex re in amborumlaudehospan- Fralernas .acies nunc nurie male
gimus versus : Confliclare cupis, fallax, crudelis, inique ?
Ipse qui condam superare gentes j- lmpie LeviathaiiBehemoth, paras
. Impias bello solilus cruenio, B Antiquum renovare lua jam fraude duellttm .
Novimus nunc, rex, dederis popello Crimine pro cuncto pcenas lues,
Morle tu quantas propria ruinas. Hoc reprobum numerus culpans quod peccal in sevo
Turba cerlalim viduata karo Improbe supplicium referes simul;
Rege, jam.cessetlacrimare, quando Et qusecumque nialis debentur flammea cunclis
Alter exurgit venerandus orbi, Vincula. paria libimisero; neque
| . Filius, palri similis cluenti Ignivomas herebi juste dimersus [ad undas 29S]
Otto rex, gentes dicione magna Perpeluo tecum arsuros trahes
' Christicolas ; quia si qua sacro bapiismate loii
Qui premet, pacemque feret beatam.
Quicquid Heinrici periit recessu, Debila post traxere, Dei manet
Prestilit claro populis hic ortu, Gratia, quselapsos erexit sanguine gralis.
Blandus et milis patiensque sanclis, 19. Tanti hujus ac perniciosi faciiioris illex He-
Peslifer durus 291rabidusque saevis. verardus extitit comes. Hujus enim primse rebellio-
Bella nonnullis tihi sunt gerenda ; nis lempore (anno 958) Heinricus fratri suo regi et
Ex quibus nomen referens in aslra, r> domino, prout debueral, amminieula dederat, nisu-
Cuncta calcabis pedibus per orbem, "
que omni adversarios fatigabal. Yeram quia incuria
Qusepremit lardus radiansBooles, non solum lemporalibus rehus, sed aelernis etiam
Et quibus nomen dedil Hesper abnus: dedilis, alque in ipsa internse contemplationis vi-
Lucifer rursus vocitatus idem, sione conslitutis, Iapsum nonnunquam paral, et ut
Surgit2B2Eoo[sei7.cum.]prqperanscorusco293. Yegetius Renatus in libro rei mjlitaris ait (122),
16. Duxerat idem rex Otto ante regm susceplio- quod necessario amplior securitas gravius solet liabere
nem ex Anglorum genle nobilissima regis Hadel- discrimen, Heinricum quodam in opido' manentem
sianifralris filiam(120)sibi uxorem, noiniiieOtgiih; incauliusque se lueniem, praedictus Heverardus
exquael filium genuit, nomine LIUTOLFDM.Cujus collecta multitudine pbsedit, ac prittsquam fralcr ei
ob recenlem jacturam (121) quoeiens memoriam rex amminiculari posset, expugnavit, secumque il-
agimus, lacrimis sinum repletnus. 0 si numquam lum et gazam non parvam in propria transportavit.
natus, aut non lam mature defunclus essel! Rex igitur iantum fratris, immo suum, cupiens de-
17. (An. 959.) Quo In lempore regis ejusdem fra- decus vindicare, praefatum Heverardum sibique
ter Heinricus quorundam perversorum instinclu ei- ' conivenles lolo cepit conamine persequi.
dem est nimium adversatus. Is enim, qui post crea- JD 20. Heverardus sane Gisleberlum Lolharingorum
lionis suae mox clarissimam dignitatem Creatori ducem a regis fidelilale sejunxerat, cujus adjulorio
suo se similem facere voluit, per auditores suos tali- regi non modice resistebat. Quamquam 296enim is-
bus Heinricura contra fratris, immo regis et do- dem Gislebertus regis sororem haberet uxorem, ma-
mini 29\ sermonibus instigavit : « Rectumne patrem luit lamen, suscipiendi regni spe animatus, regi
egisse rere, regia tibi in dignilate genito, non in ea- resistere, quam eutn, ut debuerat, conlra suos emu-
dem genitum proponendo ? PJane non discretionis los adjuvare. Sed ctmi se nee sic resislere regi
boc censura ponderavii, verum passionis magnitu- posse conspicerent, non incallido S97 secundum ho-
VARLE LEGTIONES.
891duris 5 a. 292Surgit scilicet cum eoo 2. Surgit sed cum eoo 5 a. voce s. (scilicel) maie inlellecla.
293ultimmsyllabmhujus vocis superscriplum sa. 1.2. 294scil. fidelilatem. 296lla supplendum cum 5 a;
ad umbras 3. 296Hinc lin. 6. folii 64. usque in finem paginm primm fol. 65. Liudprandus ipse scripsit.
497incalide 1.
NOTJE.
(118) An. 955, Nov. 1. (121) Die b Sept. anni 957. 1
{119) Gbiit die 11 Oct. 965. (122) Lib. III, c. 22.
(120) Adelslani sororem.
867 LIUTPRANDI GREMONENSISEPISCOPI 868
mineni, setl fatuo secundum Deum, aceepto consilio, _A etiam, quamvis voleites, illo redire nonsinit; nec
Imjusmodi Heinricum verbis conveniunt. clam nobis est, quam ridiculum nostris preserlim
21. « Si consiliis nostris' te pafere nobis jura- sit nacionibus fortes viros se ostibus 299tradere et
mento promitiis, non solum, quia caplus es, dimit- non resistendo morlem fugere, vitamque sempiternis
limus; sed quod majus est, si tamenrex velis fieri, obpropriis comparare. Quamquam enim evadendi.
noslrum le dominum constituimus. J Hsec autem quae rionnumquam jhostibus obest, pblata despe^
jton eo dicebant, ul facerent, sed ul_eius. auxilio ratio et suppiicandi sempiternum ohproprium pu-
regem facilius debellarent. gnandi nobis fiduciam prestenl: ea lamen est, quas
22. Habuerat plane rex nonnulias forlissimas co.- nos presertim, verilatis scilicet ac juslitiae, causa
pias, Herimannuhi scilicet Suevorura ducem, fra- pugnare compellit. £i enim terrestris domus nostrai
tremque ejus Hutonera, atque Chuonradum cogno^ resistendo injuslitise^dissolvatur, seternam non manu
niiue Sapienlem. Qui quamquam Heverardo affinitalis factam recipiemus iii coelis. i His ilaque diclis ac-
linea jungerentur, maluerunl tarnen juste, si 29E censi, hosles inter, cursu praepeli transeunl. Rex
necessilas incubuisset", justo cum rege occumbere, denique lanlam suorum constanliam non sine divino
30° esse considerans,
quam injuslo cum consanguineo triumphare. Hein- inslinetu quoniam, fluvio 30i
rieus igitur >praemissa jam promissione deceptus, 8' intercedente, cofporali prcesenlia subvenire suis
propriis mox collectis copiis, totis viribus ipsos ad- non poterat, recordalus populi Dominis qui repu-
juvare regemque cceperat impugnare (an. 939).Ve- gnanles sibi Amalechilas orationibus Moysi servi
rum quia'scriptum est : Mentita est iniquilas sibi Dei devicerat, protinus de equo descendit, seseque
(Psal. xxvi, 15), libet pauliilum immorari,et quem- cum omni populo lacrimas furdens ante vietorifc-
admodum lunc mentita sit sibi iniquitas, explicare. IOS clavos manibus domini et salvatoris nostri Jesu
Haeverardus haud secus Gislehertum a regis fide Christi adfixos suaeque lancese imposilos in oratio-
sejungere valuit, donee regem eum se factnrum pro- nem dedit; quanlunique jusli viri, secundum bea-
misil. Gisleberius autem Heinricum hac arte deci- li80a sententlam Jacobi, luiic valerel oratio (Jac. v,
pere voluit, ut dum suo adjutorio regem devinceret, 16), res manifeslai probavit. Eo namque orante,
ipsum deponeret, sibique regni solium obtineret. cum ex suis nullus bccumberel, bostes sunt omncs
Yerum Haeverardus longe aliter disposuerat. Voluit in fugam conversi; nonnullique eorum, eur fugerent,
enim, si regem posset devincere, utrosque regno peenitus ignorabanl^ quoniam quidem pre paucitate
privare sibique" usurpare, quemadmodum ex verbis sese insequentes hosles videre non polerant. Cesis
ipsius, quse paulo anlequam moreretur uxori suse igilur pSurimis, Heinricus vebemenler in brachio est
dixit, conicere possumus. Quam dum fovcret in si- C percussus, et quamquam loricae triplicis fortitudo ad
iiu : Jucundare, inquit, in gremio comilis; brevi lm- carnem usque ensis aCiemnon admiileret, pondere
talura in amplexibus regis. Quod non ita acci- tamen percussionis acerbse brachium est adeo in
disse el iniquitalem sibi menlitam esse tempestas . livorem conversumj ut nullis medicorum curis ita
indicat prasens. mederi posset, ne recurrente anno permagnum do-
23. Igitur, ul praefati sumus, hujusmodi promis- lorem senliret. Unde et multo post hujus facinoris
sione animatus immo deceptus , collecto exereilu , .occasione ipsum -fassi sunt hominem 303exivisse.
cnm Gisleberto pariter atque Heverardo regi prepa- Sed quia Janceaeipsius sanctae memoriam fecimus s
rant bellum. Quos contra rex properat laetus, non hic, qualiter ad eum pervenerit, inseramus.
eorum multiludine terrilus, sed de Dei pielate con- 24. Burgundionum rex Rodulfus, qui nonnullis
fisus. Secl ut seiasquam facile esl Deo ih paucis annis Italicis imperavit, lanceam illam a Samson
30icsetera-
plurcs vincere, et "quod quisquam in abundanlia comite dono accepit. Erat enim exepta
virlulis suae non salvabitur (Psal. Xxxm, 17), audi rum specie lancearum, novo quodam modo novaque
"""figural habens juxta lumbum medium
anliquum a Domino renovalum miraculum. Regis elaborata
miliies supra Rhenum ad locum vocabnlo Bierzuni utrobiquc fenestras. Hae pro pollicibus perpulcrse
^ duae acies usque ad declivura medium Iancese ex-
(123) pervenerant, Rbenique alveum transire jam
ceperant, ingnorantes, quod Heinricus cttm praefa- tenduntur. Hanc igitur Conslanlini Magni, sanclse
lis comitibus tanta eis vicinitate esset jani proximus. filii Helenae, vivifieaecrucis invenlricis, fuisse adfir-
Perpauci denique e navibusegressi, vix equos ascen- mant, quse media in spina, quam lumbum superius
dere seseque armis indui poterant, cum prenomina- nominavi, ex clavis, manibus pedibusque domini et
torum legiones nonnun liantur properantes, sed intuitus redemploris nostri Jesu Christi adfixis, cruces ba-
ipso cernunturpresentes.Tali igitttr sese sunt mutuo, bet. Heinricus itaque rex, ut eral Dei limens to-
sermone adgressi : Fluminis" hujus, ut eernitls, liusque religionis jamator, audito Rodulfum lam
magnitudo socios noslros nobis succurrere,-nosques"" inestimabile donura habere cselesle, nunliis direclis
VARIÊ LECTIONES. -
298s. n. i. i. c. r. o. q. desunt 2. 5. 29Si. e. hoslibus. ao° inistinclu 1. 30t fluio 1. '" hic
i_.
vox uiri erasa 1. -30Sliomie 1. 8(li i. e.excepla. 306elaborala 1.
NOT^l,
(123) Birlheu. Cf. Regihonis eontin. an. 939. I
"
869 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX.—,LIB. IV. 870
lemptavit, si praemiisaliquibus id posset adquirere A suetum morem panembenedixit, fregil, ac-dedil, non
sibique adversus visibiles atque invisibiles bostes eredis; omnibus tamen condiscipulis, quibus januis
arma invictissima triumphumque perpetuum praepa- clausis apparuit, quid fidem nou adbibere con-
rare, Quod cum rex Rodulfus modis omnihus se lendis? Meministine, inquam, eundem Dominum
'
numquara hoc aclurum edicerel, rex Heinrieus, et praeceplorem tuum, cui te commorilurum,pro-
quia mollire hunc muneribus non poluit, minis mittebas, ante passionera liaec omnia praedixisse?
terrere magnopere curavit. Omne quippe regnum Ait namque : t Ecce ascendimus Jherosolimam , et
"ejus cede alque incendiis se depopulalurum' esse consummabuntur omnia ejiae scripta sunt per pro-
promisit. Quia vero quod pelebatur munus erat, phetas de fiUo hominis. Tradelur enim gentihus,
quo caeleslibusterra Deus conjunxerat 30°,lapis sci- et illudetur , et flageUabiiur, et conspuetur, et
licefanguiaris faciens utraque untim, Rodulfi regis postquam "flagellaverint, occidenl eum, et die ler-
"eor emollivit, jusloque regi justa jusle petenli 307 cia resurget (Luc. xvm. 31). » Cur ilaque eum
cominus tradidit. Neque enim pace praesentesiraul- resurrexisse dubilas, cum gentibus tradilum, fla-
lali locus erat. Nam et eo, qui his crucifixus est, gellalum, conspulum, crucifixum. sicul praedixc-
a Pilato ad Herodem properante, facli sunt amici in fat, videas?Haud ab re est, quod Deum luuni
'illa die, qui prius inimici erant ad invicem. Quanlo B manibus propriis traclare contendis. Ipse namque
aulem amore rex Heinricus praefalum Ineslimabile rex nosler, qui ante saeculaoperatus est saluiem
<Ionura acceperil, cum in nonnuUis rebus, tum in in medio lerrae (Psal. LXXIII,12), qui novit oninia
lioc praeseriim claruit, qttod ndn solum eo dantem antequam fiant, multos praeviderat hoc errore per-
se auri argentique muneribus, verum eliam Sue- ituros, ut esl misericors et clemens : c Infer,
vorum provincie parle non minima honoravit. Deus ait, digilum huc, et mitle manum tuam in laius
aulem, qui quo quisque' quid anlmo peragal, inlue- meum, el noli esse incredulus, sed fidelis (Joan.
tur, non muneris quanlitatis sed bonae volunlalis xx, 27). J 'E^KUSK §e, 0ofi«ayie, exauda de Thoma
inspeclor ac reiributor, quanta ob praelibalam rem agie, quod est: eonfitere autem Thoma sanele, et
inercede selernoin saeculo pium donaverit regem , lua dubietale omne nostrum exclude amphibolutii.
indiciis quibusdam hocetiam jnlempore prodidit, Dominus, inquit, meus tt Deus meus. 0 ambiguum
dnm contra se insurgentes hoc victorifero prseeun- omni laude dignissimum! 0 dubium cunclis sse-
•le signo semper hosles terruit alque fugavit. Hac culis praedicandum! Situnon dubitares, non ego
3gitur occasione, immo Dei voluntate, sanclam rex tam firmiter crederem. Si mulierum credenlium, si
Meinricus rompheam adeptnsesl; quam filio sue, condiscipulorumfidemherelicis, quiJion vero corpore
<le quo so8 inpraesentiarumnobis sermo est decedens G doriiinum nostrum Jesum Chrislum resurrexisse la-
-cum regno simul heredilario dereliquit Qui quanta trabanl, diceremus, multa nobis argumenta diabo^
donum inesliraabile veneratione coluerit,. vicloria lica calliditate opponerent. Sed-cum dubilanlem
«on solum indicat praesens, verum divjnofum, ut Thomam corpus traclasse, vulnerum cicatrices te-
promturi sumus, admirmda largitio munerum. His tigisse, ac mox dubitacione remota Deum/et Do-
Itaque perierrilis atque fugalis, fex rediil, non minum exclamasse audiunt, qui prius erant mul-
lanlum de divina miseralione magnificus. lisoni, mox ut pisces videnlur insoni; cognoscen-
25. Libet autem paululum immorari, et quod les quia et vera caro est, quae tractari poluit,
non forluitu sed Deo disponenle hsec ita accide- el Deus, qui clausis januis intravit. Et quod Tho-
rinl, enarrare, Quod Juce nobis clarius consla- mas dubitavit, non fors sed divina dispensacio fuit.
bit 309,si domiui et salvatoris noslri Jesu Christi ap- Sicitaque, sic, rexpiissime, insperala ob mililum
paritionem , quse post resurrectionem mulieribus paucilalem vicloria divinae consiUum providenliae
ac discipulis facta est, in medium proferamus. Fi- fuil, volens mortalibus indicare quam carus Deo
dem Petri, dilectionem Joannis supra pectus ma- esset qui orando tam inmensum cum paucissimis
gistri in cena recumbenlis, Thomas fifmiter no- _ triumphum optinere promeruit. Forte enim, immo
verat, eos ad sepulcrum cucurrisse, nichilque prsc- cerle., et tu prius ignorabas, quam carus Deo e\i-
ter Iinteamina invenisse audieral, angelorum eliam steresj quod post te cognoscere feeit, cum tania
visiones , qui eum vivere assererenl, muUeribus victoria honoravit. Sancti etenim viri quid viftuiis
apparuisse cognoverat. Sed esto; forte enim mu- habeant, et quanti in conspectu divini examinis
lierum infirmitatem considerans, mulieribus non consistant, nisi probaverint, ignoranl; quod ad
credebat. Cedo, inquam, sancte Thoma, si duobus Abraham filium immolare cupientis su ,ex verbis
discipulis ad castellum Emmaus properantibus , angeli dicentis colligere possumus; ait enim: « Ne
quibus non solum apparuit, sed et scripluras. quae extendas manum tuam super puerum, neque facias
deseerantapperuil* 10,immo eliam secundum con- illi quicquami nunc cognovi quod timeas Domi-
VARI^: LECTIONES.
306conjunjunxerat 1. S0Tpetentenli 1. 30t suo unde (5. 5a.)5a* Vita S. Gerardi Broniensisc. 18.
309 con constabit i, duabus iineis. ai0 i. e. aperuit. 311 lege cupienlem; conslructio scilicel lutec
est : Quod colligere possumus ex verbis angeli diceniis ad Abraham cupientem filium immolare.
~ " -
871 LIUTPRANDICREMONENSISEPISCOPf 872
jium (Gen. xxit, 12), i id est le ipsum et posleros A saluti tttse, loca haec deserens et Saxoniam petens.
cognoscere feci. Noverat enim Dominus et ante Nec clam teest, quod Heinricus fraler tuus bel-
quam filium immolare vellel, quanta Abraham palum tibi inferre conelur; qui si tam parvas tecum
triarcha sanctus eum caritate diligeret; sed is qui esse copias senseril, ita irruel repentinus, ut nec
diligebat, quam perfecle diligeret, non novit, do- fugiendi quidem sit loeus. Melius est igilur re-
nec per dilecti filiiimmolationem apertissime elaruit. paralo exercitu ilerum redire, quam aul mori mi-
Possumus el hanc ex beati Petri promissione sen- sere, aut turpiter fugere. » Quibus rex inperterri-
tentiam approbafe. « Bomine,inquit, tecum paratus lus, ut quondam suis Judas cognomento Macha-
sum el in carcerem el in mortem ire. >Cui Do- baeus : «"Nolite, ait, nolite talia Ioqui; et si ad-
minus : « Dico tibi, ait, Pelre, non cantabil in propinquavit tempus nostrum, moriamur in vir-
Iiac nocte gallus, donec ter abrieges nosse rae (Luc. lute, el non inferanius crimen gloriaenoslrae (I Ma-
xxn, 35). T 0 sancte Petre, melius quam lu le chab. ix, 10). Melius est enim pro vera juslitia
novit qui fecil te. Tu profiteris, quemadmodum mortera subire, quam eam fugiendo turpiler sivere.
pulas, verarii fidem; sed qui priusquam fiant omnia Denique si illos Dei ordinationi resistentes, auxi-
novil, ter se negaturum te esse praedixit. Hujus Tium a multitudine soia et mmaDeo sperantes,
quippe sentenliae non inmemor, cum te poslmo- B injusle praeliari, iriori et ad irremisslbiles herebi
dum, an se diligeres 312, interrogaref, ni3gis ipsi poenas descendere juvat, niejiilominus nos immo
credens quam libi, amorem tuum hae temperata acrius pugnare dejeetel, qui et praeliari pro justicia
responsione declarasti, dicens : « Domine, tu omnia securi, et praeliando, si sors carnis universse acci-
riosti, tu scis qui.t amo le (Joan. xxi, 15). Con- deril, securius possumus mori. Nam pro justicia
scienlia quidem mea plus diligo le quam me, nisi pugnaturos, ob copiarum paucitalem ante pugnse
quia te diligendo diligo me. Utrum autem, ut exi- experimenlum lerga 4are, Deo diflidere esl. * His
stimo, ila sese veritas habeat, ipse quam ego dictis non solum eos a fugse proposito revocavit,
fnelius nosii, qui me ul essem fecisli, ei' ut te verum eliam; ut vehementer pugnarenl , prolinus
diligerem amore juslissimo inflammasti. s Bone ita- animavit.
que rex, Lnonob tuam hoc sed oh infirmorum actum • 27. Unum autem, unum, pater egregie, velim
est fidem, qui victoriam non nisi in multitudine . diligenter adtendas; quod cum audieris, plus eum
pulant consistere et humanas res non nisi forluitu animi passiones quam bosles vicisse miraberis. Hu-
provenire. Scimus eriim, quia et si cura 12 mili- jusmodi vincere adversarios, permittente Deo, non-
bus313legionibustransiresacvictoriamoptineres.non numquam el peccalores possunt; inconcussam au-
eam tibi, sed Domino, iniputares. Et haecralio est, C lem animi tenere virtutem, prospaeris scilicet non
quod te in paucis orandovoluit vincere, ut et in elevari et adversis non frangi, perfectorum solum-
se sperantes ad amoretn sui magis accenderet, et, modo est. Audi igilur in taula hac-fluctuanle pro-
te quantum diligeret, nescientibus indicaret. Sed cella, quo fidei supra petram, quse Christus esl,
Iiis obmissis, ad narrandi seriem redeamus SI*. sit ardore fundalus. Comes quidam tunc praedives
26. Est in Alsaciaepartibus casteUum , Brisicau seeum erat, cujus multitudo militum regis aciem
(124) palriovoeabulo nuncupalum, quod etTlhenus condecorabat. Wi^ itaque videns, quam plurimos
immodum insiiiae cingens , el naturalis ipsa loci ex regis acie desferiqres ae transfugas fieri, non
asperilas nsunit. In hoc itaque suorum Heverar- interiorem sed exteriorem considerans liominem ,
dus posiieral.multitudinem militum, quorum terrore tacitus haec secuni volvere cepit: « Quicquid regeni
noii solunrmagnam sibi parlem prsefatse provinciae in hac turbatione constitutum petiero, sine dubio
vendicabat, verum etiani circumcirca regis fideles impelrabo, prsesertim cum et acre bellum nobis
misere laniabat. 'Rex denique borius, rion quae sua immineat , ac ne se' deseram limeat. » Nuntiis
sed quse suorum erant considerans, collecto exer- itaque directis, regi supplicat, ut abbatiam quan-
citu, in Alsaliam,ut praefatum castrum ohsideat, dam Laresheim diclam 3115, praediis ditissimam, ei
proficiscitur. Cumque eodem pervenisset, Frederici, D concedat; cujus pbssessionibus quod sibi deerat ac
qui cum eo tunc simul aderat, Mogontiriae sedis militibus suis minislrare praevaleat. Rex aulem,
archiepiscopi, exbortatione episcoporum qttamplu- columbina non solum sed, ul erat, vipperina calli-
rimi, defixis noclu per girum amissis tentoriis, • dilale suffarcinatus, non hoc quod portenderetsl 6
coeperunt regem deserere clamque ad civitates pro- animadverlere minime potuit; unde et hujusmodi
prias -fugere, Frederico cum eodem subdole per- nunliis apologeticum dedit: « Illi, quid super-liac
manenle. Quod regis milites considerantes, hujus- re sentiam, verbis ipse potius explicabo quam nun-
modi regem sunt sermone adgressi:'« Consule', rex tiis. > Quod qui boc direxeral audiens, inmensa est
VARI.E LECTIONES. I
3,2 diligires 1. 31S XII milibus 1. 2. 3. 5. XII 5 a. duodecim 5a'.| *"- ad alia feslinemus 5. 5a.
5 a*. S1" 1. d. desunt 5. lauresheim 2. Iauresheim vel loresheim 5. | E16 pordenderet 1.
NOTÊ.
(124) Breisach. .
87?; ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — L!8. IV. 874
animi affectus lelicia, sperans, se quod popobcerat_A sacerdos. Qui rogalus ab eis unde iret, cur fleret ?
impelrasse. Unde et morae 317 inpacicns, regc-m « Ab istis, inquil, prsedonibus ego venio, qui pau-
adit, eiimqne sentenciam super hac re promere periatis meaeerumiiani uno qnod solum possederam
pbslulavit. Cuirex, populo circum^tanle :' « Oboe- jumento ablalo dil.itarunl. j Quod cum praefali 3"
dire, inquit, magis opurtct Deo qtiam liominibus. Htito ac Chuonradus audirenl, si Gislebertum alque
Quis enim sanum sapiens ignoral, te haec non pe- Heverardum viderit, examussim sunt sciscilali. Quo
lilionis humililate sed comminationis auclorilate di- respondente : « Qiioniam cum praeda cunctis pcene
xisse ? Scriplum est: Nolile sanclum dare canibus trans Rhenum missis, ipsi soli cuni eorum eleclis
(Mallh. vn, 6). Quod quamvis a doctoribus spiri- iiiiIiiibus,quodnecbenevertat! capiuntcibum;» (anta
taliier inlelligendum esse prsedicetur, ego lamen cscleritate super eos irruunt, ut, si videres, non eos'
satis riie dare sanclum cambtis censeo, si mona- currere S23 sed diceres transvolare ssl. Quid plura ?
sleriorum pi'3edia, quse a religiosis viris Deo sunl Heveraidus gladiis occiditur, Gisleberlus Rheni un-
militantibus tradita , tulero, saeculoque mililanlibus dis submergitur, quas quoniam prae multitudine"
dedero. Tibi vcro lam procaciter injusta petenti, sorhere 32Snon poluit, anima rccedente defecit. Cse-
sub lesliinonio lolius populi, nec huc nec aliud le terorum vero nemo aufugiii, qiii non aut vivus liga-'
umquam a me accepturum c-sse tesiificor. Si cordi B retur, -aul gladio iruncaretur. Vides igilur, quemad-
libi est ceteris cum infidelibus avolare , quanto modtim super regem tribiilanles Dominus ma-
cilius, tanto melius. i His audilis, quia facies men- num miserit, qiiem in viis suis ambulasse co-
ti.s est speculum cordis 318sverecundiam vultus ru- gaovit.
bore nudavit, concilusque regis ad pedes corruens, 29.,Dttni hsec agunlur, rex in Alsatia horum in-
se peccasse, se graviier deliquisse, confessus est. scius, mori polius quam adversarios fugere est pa-
Ferpende itaque , qua constantia 31° atbella Dei ralus. Accidit itaque, ut, quemadmodum ei moris'
non solum visibiles, verum etiam invisibiles con- eral, manc primo, quoiiiam seclesia longe aberat,
teral hostes; antiquus etenim hoslis non eum se super eqttum conscenderetdS6, eoque se munitum
nocuisse putavil, dum tol fortissimos principes con- orationibus iret, dtini directis procul oblutibus, ob-
tra illnm surgere persuasit, fratrem eliam, qui ei viare sibi ,'nimia celerilale honiinem vidil, quem
regnum auferrel, insligavil, quoniam exteriora lisec ilico nunlium esse intellexit3a7. Et quia is qui vene-
esse damna coguovit; unde et prsefatum comitcm rat prospera nunliabaf, mox ut regem vidit, subse-
ad expetendam sanctoriim hcredilalcm incilavii,. cuiuram lelitiam quodam proludio hilarilatis osten-
quaiinus eo rex velocius offensam Dei incuneret, dit."IIocigilur indilio, quia secnnda etim qui ad-
quo servorum Dei siipendia suis injuste niililibus *G erant nuntiare inlellegunl, arreclis auribus ut eum
traderet. Yerum quia nequivit, nuiic, quantum rex audiantcumint.Quibus moderala hujus processio,
sanclus, ob templalionis hujus constantiam Deo pio capillorum ac vestium compositio, honesta salulatio,
se pugnanle, creveril, in niedium proferamus. amius erat. Yidit rex populum anhelare, et quod
28. David sanctus ex persona Domini dicit : « Si dicendi moram 328nuntius facerel, graviter ferre. '
populus meus audisset me, Israel si in viis meis am- « Age, ait, ad quod missus es fare, prseposteralo or-
hulasset, pro nicbilo forsitari inimicos 320eorum Jiu- dine rem prius injice S29, circumslanlium metus
miliassem, et super tribulantes eos misissem manum adime, eorumque animos gautlio exple; dehinc per
mcam (Psal. LXXV, 14). J Quod in hoc rege Domintim longa exorsa et rlielorum prohcemia salulationibus
audienle alque in viis ejus ambulanle esse comple- nos demulce. Non qualiter, sed quid dicas, prsesens
tum, qiiamprompiiirussum, ralio declarabit. Heve- lempus expeclat. Malumus enim rusticana simpli-
rardus atque Gislebertus, audilo regem in Alsatia citate lcetari, quam Tulliana facetia periclitari. J His
esse, quoniam neminem, qui eis resisleret, vere- audilis, Heverardum alque Gislebertum hominem
bantur, permagno collecto exercitu, Rheni alveum exulos esse, primo impetu uunliavit, volentemque,
ad Andernacha pertranseunt, regisque fideles cir- qualiter hoc acciderit, prosequi, rex manu compe-
cumquaque demoliri procedunt. Hulo sane, Heri- '^ scuit, -ac mox de equo descendit, seseque, cum
mamii Suevorum ducis frater, necnon et Cbuonra-i lacrimis Deo gratias agens, in orationem dedit.
dus cognomento Sapiens, quos superius regi diximus Qua expleta , surrexit, alque itinere quo cce-
esse fideles, ipsis in parlibus erant. Sed quia eorum perat Deo se commendatiirum ad eclesiam tcn-.-
copiaeislorum copiis niulto inferiores exliterant, his dit.
occurrere 3!1 trepidabanl. Yerum juhente Deo, non - 30. Hoc in tempore Berlaldus Bagoariorum dux,
locutionis sed inspiralionis modo, hos multis cura Arnulfi ducis frater, vir strenuus, regis parlibus loto
spoliis redeunles pone secuntur. Cumque paululum favebat conamine. Volens ilaque rex, ut quemad-
processissenl, quidam eis flens ct ejulans obviavit modum tribulationis prseteritae ila el laeticieprsesen-
VARLE LECTIONES.
s17niorel. sls post manlis el posl covcMspunclahabenlur i. 319coslanlial. 3a0 inimicus 1. S!l occurre 1.
822prajfato 1. 323curre 1. 32i tranuolare 1. 32Bexorbere
S26 SS
7 prse riiultitudine (5. 5 a) S a¥. Vila S. Gerardi
Broniensis c. 19. coscenderet 1. intelexil 1. El quia i. q. v. p. n. m. ul r._v. desunl 5. 5 a,
5 a *. 3iSmomoram 1. 323injucel,
PATRQL, CXXXYI. 28
875 LIUTPRANDlCREMONENSISEPISCOPI .876
tjs fierel parliceps, sequenti die, quanla erga eum A suscipiunl. Unde fajclum est, ul non multo post a
Dominusbeneficia egeril, nunciis directis apperuil. regis fidelibus captus, etante sui prsesehtiam addu-
Cui eliam in augmentum laeiiciae,quoniam conjti- clus, custodisesit in Saxonia tradilus. In qua ali-
gali8S0, miniinelenebatur vinculo, demandavit ac ju- quandiu commoralus, miseratione regis dignilali est
ramenlopromitterefecit, ul si sororem suam,scilicet prisliiiaeresliiuius.
Gisleberti uxsrem, habcre possel, eam illi coiriugio 53. Heinricus den que regis, fralris scilicet sui,
copularet; quod st minus proccderei, ipsius Gisle- terrore exanimatus, in castelliim vocabulo Caprse-
Derti ex eadem sorore genitam, quam poenes se ha- mons, ingeniis non soluni hominum, verum naliira
uuerat, fere jam nubilem, marilali ei conjugio tra- ipsa munilum, ingredi voluit. Qiiodsoror ejus, vidua
deret. Quo audito, Bertaldus immenso est gau- videlicet Gislejeili, prsenoscens, non solum ne id
dioaffectus; elegitque politis nondum nubilem fi- facere posset prohibuit, verum hujusmodi eum ser-
liam expeclare, quam matrem, quaejam nupserat, monibus convenit :| « Pro! non tete miseriarum
tollere. mearum ledet, quas conjnge inlerempto perpelior,
31. Fridericus denique Magonciacensis eclesiae nisi etiam meis te in municionibus occludendo regis
archisQpiscopus,cujus consilio episcoporum nonnulli iram super regione n hanc velut aquam effundas?
regem dimiserant, tit quam occulie gestabat jam B Non feram, non .paliar, non sinam ; non tanta
infidelitas cunciis pateret, dccem ferme ante praeno- vecordia michi innala inerit,ut ex meis incommodis
minalorum diehus interilum rcgem descruii, ac Ma- tua compares comnoda. >
gonciam concitus venit; in qua nichil moralus, Me- 54. His Heinricus audiiis, cum aliud quod facerct
lensem urbem adit. Disposuerat enim regis fraier ignoraret, adsumplis secum, qtiorum praesidiojuva-
ilcinricus, redeunlibus Ileverardo atque Gisleberto, relttr, quibusdam episcopis, die qtiadam niidis pedi-
aim eodem Friderico islhic exercitum congregare, bus regis ad pedes ipso ignorante pervenil, sujiplex-
sicque regi in Alsatiadegenti bellum maximum prac- que misericordiam imploravit. Cui rex: « Iiiiiiguum.
(tarare. Cuinque illo pervenissel nominatus arehi- inquit, facinus luum misericordiam non meretur.
«piscopus , insperate et non oporlune .nuniii ei Verum quia video te liumiliatum corani me, non in-
«ecurrunl. qui jam prselibalosprincipes niorlc in- ducani malum super le. i~Jussii eum itaque rex ad
tercedente non vivere dicunt. Quo audiio, animo palalium suum, quod in Francia in loco qui Ingelen-
;onsleriiaitis, quid faceret penitus ignOrabat, Iieim dicilur consiiliitiim est, prollcisci, sollerliqiie
52. Rex inlerea, Alsaliam deserens,.Franciam oc- illum vigilantia cuslodiri, quoad irae remota paululum
cupabat 3:l. Cujus ob metum Magoncisecives red- egriludine, quid super eo faceret, sapienlum consili»
- euntem archiepiseopum intra urbis moenia non definiret.
|
EXPLICITLIBER QUART0SDEOGRATIAS.
INCIPIUNT CAPITULA LIBRI QUINTI.
1. Qualiter Herimannus Suevorum dux Liutulfo fi- C dirigit propter naves el Grecum ignem.
lio" regis filiam suam nomine Itam eonjugem 10. De rege Hugone, qui Berengarium execare3Sl
daret.- voluil, sed propler Loiharium non potuit, qui
'2. De eclipsi solis et apparilione cometsc. boc Berengario nunliavil; el de fuga ejustlem
'3. De eo quod rex Hugo Roniam quolannis oppres- Berengarii uxorisque ejus.
seral. 11. lnprccatio corilra monles qttiBerengarimif. et
4. De Berengario et Anseario fratribus, quorum Willam transire permiserunt.
Anscarium in Camerino el Spoleto marchionem 12. Qualiier Herimannus dux Berengarium suscepit
conslituerat. et ante regis praeseniiam duxil.
5. De Serlione quem rex Hugo conlra Anscarium 15. De eo quod rex Hugo nuntios suos rcgi Olioni
mitlil, et de verbis Anscarii 332. dirigil, poUicenspecuniam si Berengarium non
'6. De bono consilio YVikbertiboni mililis, et malo recipiat, quod omnino impetrare non valtiit.
Arcodi mali militis 3SS. 14. De eo quod imperator Grecorum Romanos Hu-
' 7. De
prima pugna inler Sarlionem et Anscarium, gonem rogaf, ut suam filiam conjngeni suo det
in qua Wikberlus occisus cst fugiitque Arco- nepoli filioConslanlini.
dus. D 15. De ptigna nav.di quam Romanos cum Ingero
'8. De alia pugna, in qua Anscarius Hatlonem co- rege Russorum fecit, quem mirabiliter vicit.
mitem hasla occidil, ac poslmodum de equo 16. De eo quod rcx Iltigo ad Fraxineium pergens,
cadens ab hoslibus esl ipse occisus, Sarliusque Grecos cuni navibus eo dirigit.
marca polilur. 17. De eo quod fex Hugo Fraxinelum destruere
9. De Hugone rege, qui Constantinopolim nunlios poluit sed noluit.
YARLE LECTIONES.
. ssocQJngai;4, ssi occubabat l, SS 2 hucusque index codicis o. cujus tamen lextus nonnisi capite IS
8as mc.nusecunda 1, S3ki. e. exceeare.
finilur. hucusque prima [IJI_.II..,
•reliqua indicls capila
877 ANIAPODOSEOSLIBRl SEX. — LIB. Y. 878
18. De Amedco Berengarii milite, qui exploralum A 26. De advenlu desitlerati Berengarii in Italiam, et
in Italiam venit. quod Mannassesejusparlibus favet.
19. De eo quod rex Hugo pactum Hungariis dedit 27. Qui principes prius Hugonem desererenl, et
eosque in Hispaniam misit. cur.
20. De eo quod rex Hugo filiam sttam, quam ex 28. De eo quod rex Hngo filium suum Lolharium
, concubina hahuerat, Conslanlinopoiim millit. Mediolanium miilit, ad misericordiam omnium
21. He forlitudine et pulchriludine Constantinopo- Italorum.
litani palalii, et qualiler Slephanus alque Con- 29. De Joseph episcopo per Berengarium Brixia
stanlinus suum patrem de palalio ejecerint et expulso, et Antonio eodemconstituto.
monachum fecefint. 50. Gur Berengarius Placentinum et Papiensem di-
22. De eo quod idem voluerunt Consianliiium Por- milferet episcopos, et cur Liudpranduni cleri-
.pbyrogenilum deicere; a quo snnl et ipsi capli cum parentes sui Berengario cominendaverinl.
-
atqtte in monaslerium missi; el per quem eorum 31. De Hugone rege qui cuiii onini pecunia in Pro-
consilium sit palam faclum. vinciam ivit, el de Raimundo qui suus miles
23. De yronica palris susceplione el loculione,
factus cst.
quando filii ad monaslerium venerunt,
24. Oralio imperaloris Romanu, quam pro filiis 52. De uxore Berengarii quae passa estcrimen in-
egit, Deo gralias agens. cesli, el qualiler inde sit libcrala.
25. De eo quod ConslaiUinuset Stephanus cuslodia 33. De pecunia quam Rerengarius causa Hungario-
observanlur. rum pauperibus et ecclesiis Dei tulit.
EXFLICIDNTCAPITUL4.
mCIPIT LIBER QUINTUS.

1. (AH.959.)Factum esl, ut post morlera Heve- C annis graviter opprimebal, gladio et igne qtiae po-
rardi atque Gisleberli, necuon et Heinrici fratris terat universa consummans 336, adeo ut civitales
regis inclusionem, concurrerilibus undique ad regera prseter Romam, in qua ipsc consetler.it, omnes au-
coiigralulationis causa proceribus, venirel et vir di- ferret. Sed et ipsam sinc dtibio cum depopulando
lissitnus, Suevorum dux Herimannus; qui posl con- tum cives muneribus corrumpendo conquireret, nisi
gratulaiionis satielalem talibus regein est jidgressus oculta justi Dei illi sententia S37prohiberel.
sermonibus :« Non clam domino meo est, cum prae- 4-. Per id 32slempus Berengarius 3S0 alque Ansca-
diorum laliludine, lum pecuniarum inniensilale rius in Ilalia fratres clarehanl, uno quidcni palrc,
praediviiem me absque liberis esse; nec est praeler Aiielberlo scilicel, Eporegisecivitaiis marchione, sed
unam parvulam gnaiam, qui niearum rerum me non una malre progeniti. Berengarium scilicel, uti
decedente beres exislal. Placeat itaque domino meo prsefati sumus, Gisla, Berengarii regis filia, Ansca-
regi filium suum parvulum LIUTOLFUM mihi ad- rium autem Hermengarda, Adelberli'Tusciaeprovin-
jplare in filium, qualinus unicse filisemeae mariiali ciae marcbionis, quani ex Berta, regis Hugonis ha-
comniertio solialus, me migranle mearum fiat re- bueral filia, peperit. Quorum Bercngarius consiliis
rum heredilale magnificus. i Hocilaque quia placuit providus, ingenio callidusj Anscarius vero ad quod-
regi consilium, quod poposcerat sine dilalione com- D libet facinus promptus. Quem et rex Hugo nimis
plevit. suspectum hahuerat, ne se occiderel s*°ac regnum
2. Hoe in lempore (Jul. 19), ut ipsi bene noslis, sibimel obtinerei. Consilio itaque acceplo, quia
sol magnam et cunclis lerribilem passus est ecli- Tedbaldus 3l1 marchio hofninem exierat, Spoletino-
psin, sexta feria, hora diei lertia; qua eliam die Tiim eum ac Camerinorum conslituil marchionem,
Abderahamem SSB,rex vester, a Radamiro cbrislia- quatinus eo securius viveret, quo longius liunc ab
nissimo rege Gallitiae"in bello est superatus .(125). sese sequesiratum csse cognoscerel. Quo dum pro-
Sed et in Ilalia octo conlinuis noctibus mirae ma- fectus esset, uti animi inpaciens eral, quicquid ex
.gniludinis cometa apparuit, nimise proceritalis rege mali cogitando mensei suggesseral, rerum si-
igneos ex sese radios fundens, subseculuram non gnis continuo declarabat. Quod Hugonem mhiime
mullo post famem pqrtendens, quaemagnitudine sui latuit.
jnisere vastabat Italiam. 5. (An.9-iO.)Igitur quod remedium huic egritudini
3. Ea siquidem lempestate, Hugone rege turpiter dare posset excogilans, Sarlionem.ad se,Burgun-
2
expulso, Albericus, ut praefati sunius, Romane civi- clionum3l ex gente progenilum, advocat. Cui el ait:
lalis monarchiam obtinebat. Quem rex Hugo quot- « Camerinorum -ac Spolelinorum hominum non est
VARI.E LECTIONES.
!3Babdaram 5. 5 a. ^30i. e. consumens. 337sentia 1. 33Sidem corr. id 1. 889bererengarius. m >>c-
eidere 1. 3" tebaldus 1. 3" burdionum 1. „
NOTJE.
(125) Cf, Ann. Sangall. majores an. 059.
&}-) LlUTPRANDt CREMONENSISEPISCOPI] 880
mihi fidcs incognita. Est eniiv.<?alamosimilis, cui si _. __Sarlius aeies babueral, quaruni tres contra Anscarii
jnnisus fueril homo, perforabil manum cjus. Vatle unam, in qua cl ipse erat, direxerat. Ipse vero
ilaque, atque a me suscepta pecunia, mentes eorum fluvio interjecto re'i speclans evenlum, cum tribus
corrumpe, ab Anscarii dilectione eos amove, lib;que remanseral, Yerebatur enjm, quod nec tanta eum
343facere, cum quiret muliitudo defendere, si suos in eum Ansca-
conjunge. Te nemo est qui possit
melius, tum commodius. Habes enim iljius Tcd- .- rius posset obtutus inducere. Haud mora, bellum
lialdi, mei nepotis defuncli oplimi marchionis, uxo- incipitur, in quo Arcodus, quia fugerat, non videlur,
rem, cujus auxiliis frelus cunetus ad le veniel po- Wikbertus vero mprte tenus vulneraiur, quoniam
pulus. J Profectus denique, hatid secus atque rex quideni mori satius quam fugere duxii. His itaque
predixeral Camerinoriini ac Spoletinorum popnlus omnibus ab Anseario debellatis , duas ei herum
egit. Congregata itaque multiludine, adeam in qna Sarlius acies mittilJ, una solummodo secum relenta.
Anscarius erat civilalem properare fesliuat sli. Cuinque Anscariusjquis suoruni in campo occumbe-
34S rel, vellet inquirere, non suo_lauluni quam aliorum
Quod cum audisset Anscarius, antesignanum
suum noniine Wikberium lalibus adorsus esl ver- sangwne cruenlalus Wikbertus ei occurrit. Cui et
bis : ait: t Duse contra nos acies shi perpulcre arm%
Versus. ' instruetse advcniunl, quas le pofius tleclinare quam
B
« Sarlius inbellis, mullorttm fisus in armis, cxpeclare etiam atqiie eliam rogo. Arcodus, ul ipsu
Pugnalurus adit; cui forles peclore et armis bene nosli pugnse hujus incenlor, qualiler atifugerit,
Occursare decel bellumque inferre cruenium. vides. Ego veropositus in extremis, non eogilo jam
Lecta manusjuvenum, bellisque exercita multis, de pugna, sed misericordem Deum rogo pro anima,
Eslliuc 3i6 tendenlem quae me eomitata patrontiin, ne mibi imputet 3f!, quse ob dilectionem tui hodie
Prolinus adveniel, fulvo decorata mctallo. » eommerui crimina, hominum neci dando corpora
j <f.His auditis, Wikberttis, ut erat vir non audatia - multa. i His expletis, expiravil.
soluin verum eliam scientia frelus : « Mane, ail, ac , 8. Colleclis ilaqye Anscarius quos potuit, duabus
copias proul potis est congregalo 3". Pergrave est pbalangis occurrens , eas inter furihundus insiliit
enini, exercitui cum tam paucis numeroso occurrere. stragemque innumeramUedit. Comes quidam, Halto
Sed el si quibuscum rcs agilur animadvertis, he- nomine, duabus illis prseerat aciebus, qui hac An-
roes sunt, haud,segnius alque nos bello assuefacti. » scario occurrit fidutia, quoniam, confraclajam lan-
Jam Anscarius vVikbertorecta sibi consulenti coni- cea, solara in manu ejus viderat haslam. Quem dum
vere decreverat, directisque usquequaque uuntiis, intuitusesset Anscarius : « Tune es, infit, qui con-
congregare exercilum cuperal, cum Arcodus qui- Q templo-crucis et[sanctorum juramenlo, perjurus
dam, Burgundionum sanguine ortus, AYikberlum in nomine Dei tui me tuum dominum deseruisti,
isla consulentem diclis increparet amaris : « Chre- et ad vulpem Sarlium transfuga ac desertor ab-
meti, inquit, similis es, qui ob Thrasonis melum isli ?
Thaidi de occludendis edibus consilium, quoad ad- _ Esse aliquosmaneset subterranearegna (129),
vocatos sibi a foro ducerel, dedit; quem cum Thais in quibus perjuri punianlur, Cocitum ^3 etiam et •
prohiberet (126) : Quod cutn salule lua, ait, cavere . Sligioranas in gurgile nigras(130),
possis, slultum admiltere esl. Malo ego nos prospi- qui usque modo somniasti, re ipsa quam mox expe-
cere, quatn ulcisci sis accepla injuria! Oplime, Wik- rire! i Haecdiceris, hastain, quam sine ferro gesla-
bertus, inquam, Thrasonis fecisti memoriam militis, hat, per os illius
rabido ore cum ad rem veram [validejaciens, sanguine cerebre-
qui prius deseviens, que respersam per occipitium eduxit; enseque
venlum esset, Syriscum in.dextro cornu, Symalio- - abstraclo, mulii super se irruerant, di-
quoniajn
jiem in sinistro constituens (127), ipse sibi locum micare naviter ccepit. Cmnque, nullis sibi ariimini-
post principia (128) elegil. Burgundiones enim gar- culanlibus, omnium poene hostium solus impetum
xulos3Wcsse, voraces ac inbelles, nullus qui eos suslineret, huc Illucque" discurrens,
sonipes quo
noverit ambigit. Sed et quam perfbrtiler stepefece- D-insederat ssl aderi in scrobem cecidit, ut collo
ris, quas fugiendo declinasti, cicatrices indicant supposito pedibusque sursum ereetis, eo usque super
corporis. » Anscarium jacerel, donec ab irruenlibus hoslihus
7. Hujusmodi itaque Anscarius atque Wikberlus directis missilibus occiderelur. Quo'mortuo, Sarlius
exitati dictis, ubi Sarlium esse cum multis audiunt, marca secure politur, et rex Hugo gaudio inmenso
quam mqx cum paucis properare contendunt. Sex3S0 aflicilur. |
VARI.E LECTIONES.
3*3posscit 1. m festinet 1. s*sanlesignatum 1. 2. s*6 bunc corr. huc 1. aw S4Sul-
cissil. sl9 3b 0 S51 congreâla.
*6SCoitum corr.garulos 1. Sedl. 2. 5 a. sel 5. Sex3.' actes 1. paulo ante occurit. S5Sulputet 1.
eadem manu Gonilum 1, Conilum 2. 3S*insedederat 1L
NOT^.
(126) Terenl. Eun. IV, vi, v. U. (129) Juvenal. Sat. II, U9.
(127) Ter. 1. 1 vn, v. 5. (150) Juvenal. 1.1.150,
(128 Ter.l. 1,v. li.
'
881 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — LIB. V. - 88*
9. Duni baec aguntur, montana quibus ab occi-. A. iit servare malos, vocitant
dua_S5Sseu septcmtrionali Iialia cingiiur parle, a Sanguine qui gaudent hominum,
Saracems Fraxenetum inabitanlibus crudelissime Quid loquar? ecceDeumeupio
depopulanlur 356 (an. 9il). Quamobrem Hugo rex Conscissusque cbaos-cunelis
consilio acceplo, nunlios Constanlinopolini dirigit, Neque tu nomine dignus,
rogans imperatorem Romanon, ut naves sibi Greco Nunc quam perdere possis
cum igne transmitlat, quas chelandia patrio ser- Ctim sol igneus ardei,
mone Greci cognominant. Hoc autem eo fecil, ut Curva falce reposcit scs,
dum lerrestri itinere ipse ad destruendum lenderet Caneri S63sidus aduril.
Fraxineium 35I_,eam parlem qua mari munitur Greci Rigidse 36i tempore brume
nayigio obsiderent, eorumque naves exurerenl, ac Mea nunc volavalere,
ne ah Hispania victus eis aut copiarum subsidia Aliis montibus isses.
provenirent, diligeniissime providerent. Sinit et tramite reeto
•10. Inlerea Berengarius, memorati fraler Ansca- Suetos perdere sancios,
rii alque Êporegise civilatis "marcbio, occulte Heu quos nomine Mauros ,
quaedam in regem coepit moliri. Quod dum regi B Juvat et vivere rapto.
comperlum essel, simulata benivolencra dissimala- Tele ftilmine .aduri,
taque ira, dum ad sese veniret, luce etim privare Fias tempore cunclo.
disposuit. Filius denique ejus, nomine Lolharius 12. Igilur Herimannus, Suevorum dux.venientem
rex, et ipse parvus ac necessariarum sibi rerum ad se Berengarium benigne susccpit, eumque ma-
adhuc ignarus, qtioniam consiliis liis inlerfuit, gno cunrhonore anle piissimi regis Ottonis praesen-
celare quemadmoduin puer haud poluit, verum liam duxit. Quem qtianta rex devotione susceperit,
destinato ad Berenqarium nuntio, quod sibi paler quantisque muneribus donaverit, quanlumque hono-
suus facere vellet, apperuit. Hoc deniqueBerengarius raverit, siilus nieus se scribere 3611 posse diffidif.
jut audivit, Iialiam quam mox deseruit, ac per mon- Verum quantum poterit dcsignalis, cujus sanclitatis
lemJovis in Sueviam ad Herimannum ducem pro- quanlaeque humanitatis rex fueril, qiianlse etiam
peravit; uxorem vero suam Willam per aliam viam improbilatis Berengarius exliteril, facile prudens
ad eanilem provineiam venire praeccpit. Qtisetem- lector ahimadverlere poteril.
pore "3" digressionis sue per montem Aviurn (151), 13. Rex Hugo, audita Berengarii fuga, nuntios
fela partuique vicina, qualiter monles lara asperos suos regi Otioni dirigit (an. 942), securidum volun-
alque invios transire pedibus polerit 359, satis ne- " talis suaedeliborationem auri argenlique copiam se
queo miran; nisi quia fortunas omnes adversas ei dattirum, si Berengarium non susciperet eique
mihi fuisse eerlo scio. Sed ah! quam sibi decipu- amminicula non conferret, promitlens. Quibus rex
Iam Lotharius prseparaverit, fuluri ignarus videre apologelicum 366 hiijusinodi dedit : « Berengarius
noii poluit. Dtim enim Berengario consuluit, qui rion ob dominiveslri dejeccionera , verum , si
regntim el vitam auferret sibimet prseparavit. Im- polis est, ob reconcilialionem, nostram adiil pieta-
prsecor itaque non Lolhario, qui puericiae levitate tein. Qua in re si amminiculari illi pcenes dominum.
peccavit, idque post>i,odum amare poenituit, verum vestrumpolero, gazas ase mihi promissas non soluni
moiilihus illis crudelibus, contra insueiuni omnibus non suscipio, verum meam illi libentissime tribuo ;
morem facib eis iter prebenlibus. Ilaqiie libet in Berengano vero,' seu cuilibel noslrae pietatis cle-
eorum mibi niiiic contumeliam exclamare : inentiam imploranli, mandasse subsidium non prae-
11. Improbe 36"aions Avium, tali here , sunnnae tlementise" es(. Perpende ilaque ,
Conservas "quia nam pestem, qtianta eum rex pius caritate dilexerit, qui promissani
Invius esse soles eliani, non solum non accipere, sed propriam pro illo pecu-
Tempore quo Cererem messor niam voiuit dare.
Tempore quo radiis Plioebi U. Dum haec aguntur S6r, Constanlinopolitanus
Pessime nunc es inaudilo imperator cum regis Hugonis huntiis suos pariter
Pervius? alque uiinam possent dirigii, niandans, naves et omnia que desideraret
Protinus in baralrum avulsus 3" se "eidalurum, si nepoli suo parvulo sibi omonimo,
Ecce Befengarium servat, Conslanlini lilio, filiam suam conjugem darel. Con-
Mons transire Jovis, mirtini haud slantinum autem Leonis imperatoris sc*,non ipsius
YARIÊ LECTIONES
aEBboccidua corr. occidua 1. S6C corr. depopulalur 1. vox sensu passivo usurpala. m. fra-
depopulantur 36°
xenelum corr. fraxinetum 1. -35S teinre 1. , u* i. e. potueril. Codex'3. hmc in marghie habet;JAe-
trum dactilicum alemannium conslans trimelro ypercaialecto qui «pondeo conslal et daclilo' et spondeo,
set in Ioco pro primo spondeo est ubi anapeslum traditum invenimns ut-est omne hominum genusin ter-
ris. 361repossit 1. 362 crancri 1. S63 Regidae1. S6ivulsus 5. 5a. 5a *. 3c6 scriberere 1. 366v.itoloye-
xpov5. "" a. Voy.ave;3. 36aL. i. ou.v(vtov)TOU«OTOU Voy.avov filium dico 3.
. _ ' NOTJ5.
(ioi) Hotiie Vogelberg,ullra 10000 pedes allus, propc Adtilam atqne fonles RJicni.
'
883 LIUTPRANDI CRE.UONENSISEPISCOPI 884
i
Ronianum, filitim dico. Tres e:fim lii cum Romano A Cucttts uruiitur, nuUusque die illa evasit, qui fuLja
simul imperilabant, ejustlem videlicet duo filii, Sle- sese ad terram norlibeiavit. Rusorum eienimnaves,
pbanus alque Conslanlinus, neenon et hic de quo ob parviiatem sui, ubi aquae minimum transeunt,
m prsesenliarum sermo est, Conslanlinus Leonis quod Grecorum cbelandia m ob profondilavem sui
iniperatoris filius. Rex ilaque Hugo, hac audila Ie- facere nequeunt. Inger S7t ingenti cum confusione
gaiione, directis itefum nunliis, Romano demintiat, 376postmoduni ad Ipropria esl reversus. Greci vero
se legitimo ex conjugio filiam non habere; sed si victoria potiii, viyos secum multos ducentes, Con-
ex coniubinarum filiabus vellet, egrcgiam ei forma slanlinopolim regressi suntlaeli. Quos omnes Ronia-
posse presiare. El quoniam Greci in Genfceos no- nos, in praesentia regis Hugonis nunlii, vitrici sei-
bilitaie, non quae mater sed quis faeril pater, in- licet mei, decollare praecepil.
quirunl, imperator Romanos naves conlinuo Greco 16. Rex itaque Htigo congregato exercitu, classi-
cum igne praeparavit, munera maxima misit, atque bus per Tirrenum mare ad Fraxinetum directis, ler-
ut illam nepoii suo conjungeret mandavit. Verum reslrripseeo itinere pergil. Quo dum Greci perve-
quoniam meus vilricus,vir gravitale ornalus, plcnus nirent, igne projeclo Sarra"cenorum naves mox om-
sapientia, regis Ilugonis fueral nunlius, pigrum nesexuiunt. Sedetrex Fraxinelum ingressns, Sar-
roichi non hic sit inserere 36°, quid euni de impera- B racenos omnes in montem Maurum fugere compulil;
loris sapientia et humanilate, el qualiter Rusios in quo eos circumsedendo capere posset, si res hec,
vicerit, audivi sepius dieere. quam prompiurus sum, non impediret.
15. Gens quaedam est sub aquilonis parle consti- 17. Rex llugo Berengariuni, ne collectis et ex
lula, quam aqualiiate corporisGrecivoeanlPovcrior, Francia el ex Suevia copiis super se irrueret re-
Rusios, nos vero a posilione loci nominamus Nord- gnumque sibi auferrel, maxime limuil. Unde nori
mannos. Lingtia quippe Teutontim nord aquilo, man bono accepio concilio, Grecos ad propria mox reuii-
auiem dicitur homo 370;unde et Nordmannos aqui- sit; ipseque cum Saracenis hae ralione foedus iniil,
lonares homines dicere possunius. Ilnjus denique ulin monlibns quijSucviani alque Italiam dividunt
genlis rex vocabulo Inger eral; qui colleclis mille et slarent; ul si forie Berengarius exercitum ducere
eo amplius navibus Constantinopolim venil. Quod vcllet, iransireeum omnimodis prohiberenl. Eo vero
Romanos S71iniperalor ut andivit, quoniam navalem conslituii, quam niullos chrislianorum ad beatorum
stnim exercilum direclum conlra Saraccnos et ad aposiolorum Petri et Pauli limina transeunlium san-
msularum custodiam habtiit, estuari cogitaiionihus guinem fuderint, ille solus scit numerum, qui eorum
ceepil. Cumque cogilalionibus non paucis insomnes nonvna scripla tenel, inlibro viveniium.Quam inique
noeles duceret, et Inger cunta mari vicina diriperel, a libi rex Hugo regnuni defendere conaris 1 Herodes,
nuiitiatum est Romano, 15 semifracla se babere ne lerreno regno privaretur, innocentes multos oc-
chelandia S7a,quae populus ob velustatem sola reli- cidil;lu, uloblineas, nocenles et morte dignos di-
querat. Quod ul audivil, TOO?-/.a/.c/faxas,tus cala- mitlis, alqneulinam ea falione nocentes illi tunc
falas, hoc est navium compositores, ad se venire "viverent,ne noceiites 37' poslmodum interimerent.
praecepit, quibtis et aii: «Properantes sine dilaiione, Pulo, sed quod verius est, credo, te non legisse,
ea quaeremanscrant, chelanJia 3'3 prteparale. Sed immo nec audivisse, qualiter iram Dominl incur-
et argumeiitum,quoignisprojicitur, non in prora so- reret rex lsrael Acbab, dum regem Sirie, virum
luin, verum eljam in puppi, insuper in ulrisque late- morie dignum.foederaluindimilierelBenadab. Unus
ribus ponite. t Compositis ilaque secundum jussio- enim de filiis prophelarum dixit ad Achab: Hatc di-
nem suam chelandiis, sapienlissimos in eis virss cilDominus: Quial dimisisti virum dignum tnorte de
collocai, atque ut regi Ingero occurrant denuntial. tnanu lua, erit anima lua pro anima ejus, et populus
Profecti denique, cum in pelago cos posilos rex In- tuus pro populoejtls (I Reg. xx,42). Quod et faclum
gcr aspiceret, ut vivos illos caperet, exercilui suo esl. Yerum quanlum libi hsec in re obfueris, stilus
praecepit et non occideret. Denique miserator et noster suis in locis oporlunius enarrabil.
misericors Dominus, qui se colenles, se adoranles, } 18. Tempore quo Berengarius ab ltalia fugiit (an.
se deprecantes, non solum prolegere sed et victoria 945), quendam secum Amedeus nomine miliiem du-
voluit honorare, venlis lunc placitium reddidit mare. xit, adprime nobilem, et ut postmodum claruit, non
Secus enim oh ignis emissionemGrecis esset incom- Ulixe caUidilateacjtemerilale lnferiorem.Forlissimus
modum. Igiiur in Rusorum medio positi, ignem cir- rex Olto cum, nonnuUis inpeditus rebus, tum quo-
cumcirca projiciunt. Quod dum Rusi conspiciunt, e tannis ab Hugone rege muneribus inmensis delini-
navibus confestim sese iii mare projiciunt, eligunlque lus, Berengarip copias prseslare non possef, ipse
potius undis submefgi quam igne cremari. Alii tunc quem prsefatus suni Amedeus Berengarium ila eon-
loiicis et galeisonerati, numquamvisuri, ima pelagi venit: « Nec clam te est, domiiie mi, quam invisum
petunt; nonnuUivero nalantes, inter ipsos maris rex Hugo imperio se duro Italicis cunctis effecerit;
" ' "
YARI;E LECTIONES.
363i. quod eum icepi TOO v.ai et 5. 37°ila
paadtog 'Bop.avo-oaofiag37i pop.avQpo7cu(S(tj>i'.KvQpomag)qualiier
et 5. 5 a. S71Pofi«vo_- 5. 372373S71yjlavSta
" 5. vox deleta essevidelur 1. 376confusiose1. S77i.e.
n"ocituri;c(W.innocenles, . i
"
m - ANTAPODOSEOSLIBRl SEX. — I/iB. Y- $86
filiis ac A_ ex S8'1 Helena, Romani majoris 3S!ijimpera- ,
presertim cum et concubinarum Burgundio- |
parvulus
nibus sit dignllales largilus, nec ullus inveniatur Ilorisfilia, nalusjain nominatam Beriani, qtiain mu-
llalieus," qui aut expulsus aut non dignitalibus om- talo I nomine Greci dixcranl Eudokian, uxorem duxe-
nibus silprivalus. Et quod in regem non aliquid moral. i His iiaque quattuor imperantibus, Slephanus
liunUir, haec causa est, quoniam qttidem, quem sibi iatque Consiantinus fratres, ignoranle Constanlino
cJnstituantprincipem, non liabeni. Si itaquenoslrum Leonis 1 imperatoris filio, adversus Romanon patrem
aliquis mutato habilu, ne agnoscerelur, eo tenderel suum i quicdam afalp.axa, sfalmaia, id est.dolos, ma-
eorumque volunlatem inquireret, consilium nobis chinabantur. i Tedebat enim eos, palris soverilate
Unde
procul dubio bonum exculperet. s Cui37SBerenga- jimposita quaecuniqueveUent facerenonlieere.
rms": t Te, inquit, cum commodius, lum nemopolest, et , malo -mox aceeplo consilio, qualinus palrcm deji-
faccre melius. i Igiluf Amedeus mutato babiiu, cum ,cerenl, pertractabant.
paupefibus, qiii oralionis gratia Romam pergunt,
Romam quasi profecturus, Italiam peiit, principes - 21. Constantinopolitanum palalium lianpulcritu-
convenit, et qttid unusquisque cordi liaberet inqui- dine solum, veruni eliam forlitudine omnibus, quas
sivit; neque enim eodem omnibus se babitu oslen- umquam perspexerim, niuuili.onibus praestal, quod
ilebat, nuuc niger alii 379,subrubeus a'ii, maculosus B^ eiiam jugi mililum stipatione non minima.observalur.
alii videbamr. Verum fatna, malum quo non veloiius Moris iiaque esl, liocpost malutinum crepusculum
ulliim mobilitate viget (152), eum in Ilalia esse, au- omnibus niox patere, post tertiam diei horam cmis-
rihns regis innoluii. Quem dum diligenler juheret sis omnibusdato signo, quod eslmis,usque inhoram
inquirere, ipse prolixam el pulcherrimam Jiarbara lronani cunclis adiluni prohihere. In hoc igilnr Ro-
ptce adeo defedavil, capillos subaureos -nigrcdine manos is lo chrysotriclinon, id estaureum triclinium,
Iinmutavii, laiiem deitirpdvit, debilem fincxit, adeo quaepraestauiior pars est, poteniissime degens, cas-
ut inier pauperes, regis in praesenlia comedenies, teras palatii paries genero Constanlino filiisqiie.suis
seregi uuuum osteiijeiet 3S0, et vesiem ab eo qua Slephano ei Constanlino dislribueral. Hi duo deni-
in.Uierelur acciperei, el quicquid rex de Berengario que, ut proedixiinus, non feienles palris jiistam se-
et se ipso loqueretur audirel. Hoe denique modo veritalem, in eoruin cubiculis muliis copiis congre-
cunctis diligenlissime perscruiatis, non eodem quo âtis, diem eonslituerunl, quando patrem dejicere
venerat modo cum oratoribus esl regressus. Prece- solique ipsi possent regnare. Cumque dies adveniret
perat enuu rex clusarum cuslodibus, ne queinpiam optala, cunctis de palatio juxta morem egressis,
transire permitierenl, nisi pritis, quis esset,diligenli Stepbanus et Constantinus facta congressione super
'J
investigaiioiie perquirerent. Quod Amedeus audiens, palrem irruuni, eumque de palatio civibus ignoran-
per invia quedain et aspera nulli cuslodita loca per- libus deponunt, el ad vincinam insulam," in qua cce-
transiit, alque ad Bereiigarium cuni ea quam attdiie nobitarum multilttdo pliylosophaljatur, lonso ei, ut
voltiit legationepervenit. moris est, eapite, phylosophandum transmitlunl,
19. Hoc iit tempore rex Hugo datis decem nuin- Fit quam mox multtrumiger in Constanlinupoleos
nioruni modiis pacem cuiii Ilungariis fecit, quos ab sonilus: Romanfln ejeclum quidam, Coiistanlinum
Italia acceplis obsidibus expulit, atque in Hispaniam ejtis soceruininlerfcctum alii clamilabant.Necmora,
daloeisprseduce 381direxit. Quod '
vero adHispaniam totius populi ad palatium fit concursus. Romanos
et ad civilatem ipsam in qua rex vesler moraiur, quasi imperator abusivus non requirilur; verum
Cordoham, non vencruiil, bsec causa fuil, quoniam Coiisianlinus an supersit, ab omnibus percontaiur-
triduo per inaquosam et siti 38avastam regionem Cumque inquisitionis sedicio non modiea fieret pro
iransieiujit; pulantes iiaqueequos seseque siti peri- Constanlino, roganlibus Stephanoet Coiistanlino.ex
turos, praeducesibi ab Hugone concesso morle tenus ea parie, qua Zucanislrii magniludo porlendilur,
verberato, celeriori qnam abirenl inipelu rever- Constantinus crines solutus.per cancellos caput ex-
lunlur. . _.•rvposuit, suaqtie ostensione populi mox luniullum se-
20. Hac etiam eadeni tempestate (an. 944) itlem davit, ac in propria quemque repedare coegil. Quod
rei Hugo Bertam (iliam suam, quam ex meretrice facium gravem duobtis fralrihus ingessit dolorem.
P.zola ipse genuerat, per Sigefredum, venerahilem « Quid profuil, inquiunt, quod, abdicato patre,alium,
Parmensis seclesiae antisiiteni, Constaniinopolim qui non paterest, dominumsusiinemus?Tolerabilius
direxit, Romano parvulo Cou^fantini Porphyroge- enira dccentiusque paternani, quam exieram, pate-
nili filiocopulandamconjugio. Tenebatque siimmum remur dominationem. Quid illtid, aiunt, qttod in hu-
imperii Romanos ma]or, ejusque filik duo Constan- jus auxiliunijion solum propriae, sed et exterae ve-
tinus et Slephanus, quibus posl Romanon pra.slabat nere naliones? Sigefredus quippe episcoptts, regis
Conslaulinus, Leonis imperaloris filius 38S, cujus Hugonis nuiitius, adsumplis secum suaelinguaenalio-
- 3'8 n - VARI.E LECTIONES.
. Cu. 1. 379alussubniueus alns m. aliis v. 5. 5 a. 38°se regi seminudum ostenderet ultima verba codi-
cis 5. 381perducere corr. praeducere 1. fortasse tegendum prseduce ire direxil. 3S2 siti — siti desum 5.
S a. 3S3 38i385stjllabmfil, ex, ma, in maryine abscism.
NOT_£.
(132) Yirg. Mn. iv, 174, 175.
'887 LIUTPRAKDI CREMONENSISEPISCOPI | 888
nibus AmelfelanisS86*,Romanis, Caietanis, nobis ad A 25. Quorum pater Romanos advenlum ut audivit,
InterHum, huic praesidio fui(. » graciarum acciones Deo exibuit, eisque exlra fores
22. His diclis, armatorum manibus cuhicuios, monaslerii obvians Isela falie; < Festivum lempus,
sicut el pro patre, eomplcnt (an. 945). Quibns Dia- inquit, qtiod humilitatem nostram imperium veslrum
volinos prsefuii, qui horum omnium incenlor et post visitare coegit. Carilas puio, que de me palacio ex-
pauliilum prodilor extilit. Conslanlinum namque pulil, filiacionemvesiram non ibi diu esse permisit.
libris incumbentem ita convenil: « Quseiibi incom- 0 faclum bene, quod me qtiam dudum prsemisistis.
moda a Slepluno et Conslaniino fralribus, immo Confralres enim et commililones mei, stipernoe tan-
inimicis, tuis prseparenlur, isthec, quse in le velus tum phylosophye incunbenies, qualiler imperatores
permanet, religio ignoral. Si cnim infortunia tibi susciperenl, ignorarenl, si non me jam dudum im-
paria cognosceres, quatenus posses vivere, cogitares. perialihus inslilutis altrilum Jiaberenl. Parla %9jam
Uxoris tuas Stephanns et Conslaniinus fratres, ar- frigidior Coiicis 390aqua decocla pruiuis (153); dul-
maiorum manibtts congregalis atque in cubiculis ces adsunl fabae, lachana [id esl herbse] porrique
jam conclusis, te non ut p trem de palatio expcl- recenles. Non hic niarinae i delitiae morbos, sed cre-
lere, verum hic cogitant inlerficere. Occnsio atilem bra potius jejunia creanl. Turbain vero hanc lan-
tui hic interitus erit : Cenalum te posl Iriduum 386B iam, tam sumptuosam, modiGilasnostra npn reci-
Constantinus et Stefanus inviiabunt. Cumque tuseses- pit; veslrum solumhiodo imperium suscipit, quod,
sionis medium excellenlise lue, qualenus moris est, ne palernam tlesereret seneclulcni, advenil. » Ro-
obtuiere temptabis, percusso mox scuto, inclusi de manos baecet hujuscemodi peislringenie, Siephanus
cubiculo exilient, luamque fuso sanguine vitam fiet Consiaiilinus filii pudibundo contuentes lumine
liient. Fidem auiem si relatis exposcis, iis iniprse- terram.quam invile monaslerium peterenl, iion.est
sentiarum argumenlis adfirmo, quoniam concluso- perconlari necesse sed credere. Expansis itaque post
jum libi personas rimis ostendo; dein quod saluli hsec manibus ad altaris 391 Romanos crepidinein
solempnius est luse, bostiorum libi elaves trado. » fusiis, hnjiismodi cum lacrimis Deo praeces effudil-:
Ilis audilis Conslanliniis : « Ago, infit, ut conjura- Versus.
torum prodidisti perfidiam, qualenus bane devin- 24. Chrisle Deus, cum quo Paler est et Spirilus
cam, exprome senteniiatn. Non enim tam mihi mea [unum,
saltts cara, quam pielas erit in referenda gratia ju- Jure Palris verbum, perquod Pater omnia mundo,
cunda. J Cui Diavolinus: « Non, inquii, clam tc esl, Innoiuit sccreta poli seu inistica pandens,
Macedones cum tibf devotos, lum bello duros exi- Respice ficmenluni propria bonitale creatum.
slere;mitlito itaque, ac cubicula386*propria, Ste- C Ne paliare, precor, denionis mefraude 392perire,
fano el Conslantino ignorantibus, eis sufTarcinaio. Sanguine qnem sacro voluisli reddere vite!
"
Cumque designata dies convivii advenerit, atque ob Da, Dcus, ut niundi tuinidos calcare conalus
sessionis fasium simultas inrepseril, dato signo ut Jam valeam, sisialt ue procul corruplor iniquus,
prsefatus sum, percusso scilicel scuto, cum illorum Cni labor esl animas seniper fedare beatas!
manus armatorum praesidio eis esse non poterit, lui Imperii libuil cuni| scepira tuli; nunc hatid placet,
mox ex inproviso pioxilianl 387,eosque tanto com- [esto,!
S9S
niodius quanto insperalius capiant, atque ad vici- Gralia diguatus libi sit quod pellere iniquos,
iium nionasterium,- ad quod patrem sutim, socerum Imperii teneanl soliuin ne injuste paternum.
scitieeltuum, direxerant, tonsis, ul moris est, crini- 25. His ila geslis, Stefanus atque Constantinus
lius, phylosophandum iransmiilant. Divinae siqui- cuslodia jugi ohservantur, patre quse ei aeciderant
deni reciitudo jusiitie luuni ncgolittm seeundabil, equanimiicr perfeienle. Aitint enim hunc, et sub
cujiis recompensaiione, nein palrem peccarenl, illos ailtestaiione confirmanl, duni a fratrihus lenlis ob
'iion lerruit, et te, ne olfenderes, custodivii. J Quod purgaiionem culparelur,.respondisse, quod luculen-
juslo Dei judiiio ila accidisse, non solum Europa, tius regnaret, qui servorum Dei humililaiibus deser-
sed et Asia nunc canlat et Aftica. Designalo etenim D viret, quam qtti potenlibus mundi peccalorihus im-
die, dum simulala pace Conslaniinum hunc Slefanus perarel. |
el Constanliiius fratres ad convivium invilarenl, et 20. Desideratusinlerea Bercngarius ex Suevorum
ob sessionis faslum lumullus insurgeret, percusso partihus, paucis sccum comiianiibus, a Suevia pcr
ut dictum csl sctilo, Macedones insperato proruunt, Yenusiam vallem (134) ltaliam pelit, applicuitque
duosque fralres Stefaiium et Constanliiium quam castra secus munilionem vocabuloFormicaria (135),
mox conprsehensos, tonsos capile, ad vicinam insu- qnse a Mannasse, jut jain praediximus, Arelaiensis
lam S88, phylosophandum ad quam patrem direxe- sedis archiepiscopjo,tuncque Tridentiiue, Yeronen-
rant. mittunl. sis atnue Manluatise invasore, Adelardi sui clcrici
VARLE LECTiONES. 3S7 I
s85*i. e. Amalfilanis 1. , SS6 poslriduum 1. s86*cubilia 5 a. i. e. prosiliant. S88insaium corr. insa-
* SB 1alteris 1. 3?aiVade 1. 393ila corrigo; scili-
laml. SSSparala 5 a. ^90occisis 5 a. occiduis 5 a
cet: gratia libi sil quod dignatus [es] pellerc iniquos; codcx 1. legit pollere.
NOT.E. I
(133) Juvenal. Sat. v, 30. (135) Fonmgara Moit.
(134) Vinslgau.
889 ANTAPODOSEOSLIBRI SEX. — LIB. V. 890
erat vigiliai commcndata. Cuinque Berengarius 4?_.huc 400inventus est, qui quod haberet, essel satis,
nnllius machinamenti apparalu nulliusque belli non motlo non copiosi diviles, sed eliam inopes ae
impelu hanc se capere posse conspieeret, Man- pauperes existimandi sunt. Sbli enim suntdivites,
nasse ambitionem et kenodoxiam, id est vanam et frucluosas ac sempiternas possident res, qui suis
gloriam, cognoscens, Adelardum ad se venire rebus conlenti, saiis esse ptitant, quod esl. Non esse
rogavit; cui et ait : « Si munitionem hanc po- cupidum, vcra pecnnia esl; non esse emacem, vecti-
leslali meae tradiiieris, .dominumque luuni Mannas- gal est. Fateamur iiaqtie, uter est ditior, cui deest,
seii ad adjutorium meum prolrax^ris 394,se Medio- an cui superat? qui cgel, an qui habundal? cui pos-
lanii archiepiscopaius, te vero Cumani episcopalus sessio quo esl major, co plus requiril ad se tuen-
dignitale post aeceplani regni poteslatem donabo. Et dam, an' qui se suis viribus susiinei? Coiilcnlum
ut proniitlenli niihi fidem admiltas, quod verbis "etenim suis rebus, niaxime suni cerlissimaeque cft-
spondeo, jurameiuis adfirmo. » Haec dumMannas- vilise Yerum de hoc salis nnnc liiclum esse sufficiat.
"se 3SSab Avlalardo narrantur, munilionem' solum Ad Bereiigarium stili inlentio redeat, cujus in ad-
Berengario dare non jussit, verum etiam Ilalos om- venlum aureum omncs saeculum promittcbant,
nes ejus in auxilium invitavil. et felicia, quae talem extulerant, tempora clamila-
27. Fama igitur, maluin quo non velotius vllum B ban(.
mobiW.ale vigel (156), Berengarii advenlum quam 28. Eo ilaqueMediolanii degenteacllalicas digni-
~moxomnibus nuntiavit, Coeperuntquemox nonnulli, tates sibi adhereniihus dispensante, rex Ilugo Lotha-
Hugone deserlo, Berengario adherere. Horum Milo, riuin, filium suum, non ad Berengarii solum verum
praepolens Yeronensium comes, extitit primns, qni ad (oiius populi prsesentiam dirigit, petens, quia se
dum Hugoni suspeclus, appositis clam custodibus eis nori morigerum abdicant, filium saltem Dei pro
servaretur, simulalus se nori intellegere custodiri, amore, qui nil in eos deliquerat -M1, suscipiant, ae
ferme cenain usque ad noclis perlraxit medium; voluntalibtis eorurii morigertitn rcddant, Lolhario
cumque omnes lam somno quam lieo (137) adgra- denique Mediolaniuiii peiente, rex Hugo Papia omni
vali, corpora quioli traderent 39°, solo se qui ejus cum pecunia egressus, Italiam deserere alque iu
portaveral clippeum comiiame, Veronam percilus Burguridiani 4?2 ire cogilavit. Sed res euiri ista re-
venit, direclisque nuniiis Berengarium excivit; tinuit, quoniam dum misericordia inclinati, Lolha-
quem et in Yerdna, quo Hugoni firmius resisleret, rium in eclesia bealortim confessoris ctmartirum 403
guscepit. .Sane nulla httnc infidelitas ab HOgorie Ambrosii, Gervasii ct Protasii, ante crucem prostra-
"divisit, vernm illala sibi ab eodem nonnulla ineom- tum erigerent, regemque sibi conslituerent, qtiam
"moda, qttaejam diu sustinere non potuit. Prosequi- C mox posl Hugonem dirigunl nuntium, quem se ile-
tur hunc Wido, Muiinensis 397teclesiae prsesul, non - rum super eos regnaturum promillunl. Hoc. plane
injuria lacessitus, sed inaxima illa abbatia Nonan- coiisilium, immq deceptionem , non omnes, setl Be-
tula, quam el lunc adquisivit, animaius. Qui llugo- rcngarius, uleralcallidilaiesuflaccinalus, adinvenit,
nem solum non deseruit, verum etiam multorum non quo hosj'egnarB disponerel, sed, ul post claruit,
"imillitudinem tulit. Quod Hugo ut audivit, congre- ne Hugo diseederet, alque inmensa quani hahebai
'
gatis copiis ad ejus castrum Yinoleam39s(15S)venit, pccunia Burguiidionuui aut aliarum genlium super
idque viriliier sed inutiliter oppugnavit; quod quam se populos inviiaret.
mendatii alienum sil, senlenliaûbsequens declara- 29. TIoc in tempore Joseph quidam , moribus
bit. Nam dum codem degeret, Berengarius ab Ar- , sencx, diebus jnvenis, Brixianse civitalis clarebat
derico archiepiscopo accilus, Yeronam deseruit, ac episcopus. Queni Berengarius, ul eral Dci limcns l04
Mediolanium concitus venil. Quo audito, rcx^Hugo (cod., yronicos)," ob morum probitatem episcopio
Papiam tristis advenit. Coeperunt interea omnes privavit, ejus loco Anlonium , qui nunc usque supe-
Iialise primates omine non bono Hugonem deserere rest, nullo"concilio habito, nulla episcoporum deli-
ei egcnli Berengario adherere. Egenlein autem, non - beratione, constituil. Sed el Cumis tunc non Adelar-
nichilpossidentem (159), sedcuinuniquam quicqttam D duni, ul juraverat, vcrum ob Mediolanensis arebi-
satis esl, aio. Quoniam improbi et avari, qui incef- episcopi amorem Waldonem quendam episcopum or-
tas alque in casu positas possessioiies hahenl, et dinavit. Quod quam bene fecerit, subditorum depo-
plus semper appelunt, nec eortim quisquam 399ad- pulaiio, vitium iucisio, arborum decorlicaeio ,
VARLE LECTIONES.
39*m. inflectere poiuerls illum in catbedram promoveo Mediolanii arcbiepiscopalus 5 a. 396mannase 1.
396Iradererent 1. S9Jmuiiuiensi 1. 398neolam, munu 2 vineolam 1. 399qsq; 1. t0° a. silri siifiiciens
- i. 5a. 401deliqueral 1. Ui bregundiam 1. M3mar. m deitiniens el in margine •• yronicos 1. quod
%ita legit: dei tiyronicos mens, 5 a. autem dei lironicosus mens. — lyraniius vehemens 5a\
NOTiE.
(156) Yirg. .£11. IV, 174, 175. (159) Quaesequuntur usque sttnt certissimcequedi-
(137) Lyseo,Baccho. viiiai, ad verbtim fero ex Cicerone Par. vi, 5, ex-
(158) Yignola, prope Panarum, Muraforii palrja. , scripla sunt.
'
8i)I LlUIPRANDl UlEilOXEKSiS EPISCOPl grw
mullorum ocuLorum exeussio, simullaiis sepissima A ganles formarum inspeclores eliam alque cliam
repetitio, cum signis, luni gemitibus narral. Hade confirmant.
Iardum autem Regensi praefecitseclesiae.
50. Bosonem vero, Hugonis regis spurium, Pla- 52. Hujus hoc in lempore soror, Berengarii sci-
.centinae sedis, et Liutefredum Papiensis acclesiae licel uxor Willa, passa est crimen incesli. Quqd ita
episcopos expellere cogitavit; verum intercedente accidisse, non solum aulici vel cubicularii, verum
prsctio, ob Dei se amorem eos dimisisse simulavil. aucupes et cupedenarii elamant, Habuit ea presbi-
Quaniiminensum luncltalis gaudiumlAIteruuiDavid lerulum capellanum, noniine Dominicum, statura
venisse lalrabanl. Scd et magno Karolo ceca hunc brevein, colore fuligineum, ruslicum, setigeruni,
inente praeferebanl. Qtiamquaiii enim iterato Hugo- indocilem,, agreslem, barbarum, durum, viliosum,
neln aique Loihariuni M*reges Iialici susciperent, caudilum, pelulcum, insanum, rebellem, iniquum;
Berengarium tanien nomine solum marchionein, cujus magislerio dtias Willa commendaveral uaias,
potestale vero regcm, illos vocabulo reges, aciu au- Gislam scilicet atque Giibergam, ut eas litferarum
lem neque pro comiiibus habcbanl. Quid plura? scientia epolarel. Occasione ilaque puellarum , quas
Tanla hac Berengarii faina, humanilale, liberalilale, presbyter Doniinicus, hirstitus, inlotus, facere doce-
_parenles mei acciti, ei me ad serviendiim Iradunt. B bat, maler ei propitiaverat 41!, trihueits dellcaium
Cui el inmensis oblaiis 400muneribus, secrelorum cibum veslesque praeciosas;Mirari omiies, cur cun-
ejusconsciumacepisiolarum consliluunl signaiorem. ctis invisa, ingrala, lenax, huic cxisteret larga.
Cui cum fideliler longo tenipore deservirem, hac, Sentenlia tamen Yeiiialis, quae ait : Ntchil operlum
quain prosecuturus m suin suis in locis, pro dolor! Cjuodnon reveletur; el ocullum quod noninpublieum
mercede donavii. Verum haec retribtuio pcene me veniat (Matih. x, 26), ditt mirari homines passa non
ad desperalionem usquepertraheret, si in re consi- esl. Nam cum nocte quadam, Berengario absente,
mili consotios plurimos non excuderet. De isto enim ad cubile doininicummore solito hirsulus isdein vel-
pulchfe dicluni accipimus : Pennai slruclionis similes lel accedere, canis jisthicadcral, qui lalratu horribili
sunl pennis cceipilns et herodii. Cum letnpus advene- circumjacenles exitavil' 413, huncque morsu veiie-
ril, in altum idas erigii, deiulel mquitemet ascenso- menti laniavil. Consurgentes denique qtii in domo
rein ejus (Job xxxix, 15). Hic enini, superslitihus eranl, cum eum coliiprajhenderent, ei, quo iret, in-
Hugoiie ei Lothario, niagnus \oraxque sirulio, non terrogareiil apologelicum istud anlicipando domina
honussed bono similis est visns. Eis aniemUeceden- dedit : Ad mulieres nostras ibat perdilus! Sperans
lihus, et ad regni fasligia omnibus promoventihtis, Q itaque presbilerulujs sibi lenius fore^si leneret sen-
qiianium alas erexerh, qiianiumque nosomnes irri- tenciam doininae: lla esi, inquam. Cepil ilaque do-
serit, noii iam verbis qtiam suspiriis acgemilibus inina vitse ejus insidiari, prsemiumquepromittere, si
nano. Sed his omissis, ad narrandi scriem redea- esset, quiei vilam auferrei. Sed cuin limerent Deura
mus. omnes, et mors ejus differretttr, pcrvenit ad Beren-
51. Rex Hugo cum divinam aiiimadversionem de- garium sermo. Willa vero cepit aruspices maJeficos-
cliuare ac Berengario praiessc non possel, relicio que inquircre, quo eorum cariniiiibus juvarelur.
Loihario et, simulata pace, Berengarii fidei tradilo, Utruni aulem horiim carminibus an Berengarii sit
in Provinciam ouini cuin pecunia properavit Quo adjuta mollicie, adeo inens ejns est ii;clinala, ul
audilo RaimundtisAqiicianioruiiiprincepseuinadiii,
eui MSel pro nnnis millc se in iniluem dcdil, fidcm- Spontemaritaliporrigerel ora oapislro(U0).
que sibi servaturuin juramento adfirniavit. Sed et
congregatis copiis Italiam iiigressuruin ac Berenga- Presbiterulus itaque, quia dominaeasseculas adhin-
riiim debellaiurum "9 esse promisil; quod qtianlo nivil, virilihus ampulatis dimillitur; domina vero a
nos onmes cachynno affeceril, gentis ejusdem vililas Bercngario magis diligilur. Dixerunt auiem, quietim
pal.un facit, quae eisi prsesidio essejjosset, ad effc- n eunuehizaverunl, quod merilo illum doinina amaret,
clumtanieii haudquaquaui perducerel, qiioniani qui- qitetn prinpeia porlare arma constarel.
dem, vocante Doinino, hrevi rcx Hugo viani e^t car- 53. Per id tcmpus Taxis, Ilungarioruin rex, magno
nis universse ingressus 41°
(an. 947, ApriL), Bertie cum excrcitu iri Iialiam venil. Cui Berengarius non
iiepii sua;, Bosonis Arelalensis comilis viduoe,pecu- ex propria pecunia1,sed ex eclesiarum ac pauperum
liia derelicta. Quam ctiam hrevi spalio iulcrcedetue, collectioiielO n.odiosnummorum dedii. Fecil auleni
mcmoraiusRaiimindus, inpurissimae4U gemis prin- boc, non ul populi curam haberel, sed ul hac occa-
ceps inpurior, sibi niariiam cffecerat; cujus rion sionc magnain pecuniam congregarel. Quodet fecil.
Eolumconcubilu vcruiii eiiam osculo indignuin, ele- In oimti eniin uirius sexus hoino, lamque ablactatus
YARlÊ LECTIONES. j
405lothariu 1. 406oblati1. 407prosecurus 1. 408deest 5, 5 a. 409,debelaltirum 1. 410ingresus 1.
I 11inptidissinise corr. iiipuiissimse 1. 412t. d. c. v. p. M. o. c. c. in desuni 5. 5 a. 41Sisibie — exiiauit
tfesuiii 5. 5 a.
NOT/E. |
(140) Juvenal. Sal. vi, 43. I
893 ANTAPODOSKOSLIBRI SEX. — LIB. VI. 894
quam iactens, pro se numnium dedit; quibus aes A vero parlem, et quicquid cx ccclcsiis lulil, sibl
ramriiiscens, ex paucis 10 modios fecil; cteteram' relinuii.
EXPLICITLIBER QOINTOS.J)EO GRATIAS.
; - INGIPICNT CAPITDLA LIBRI SEXTI.
1*. "4 Prohoemium. (An. 848, 849?), Berengarii nomen cselebre apud
2. De eo quod imperator Constantinus nunlium nonnullas, praesertim apud Grecas extilit.naliones.
Berengario dirigit. Is enim Ilalicis omnibus principabalur virlule, rex
45. Qua callidilate Berengarius nuntium Consian- vero Loiharius solo noniinc. Constanlinus ilaque,
linopolim direxit cui nihil dedit. qui, dejeciis Romano filiisque suis, Constanlinopo-
4. Quo tempore isdem nuntius Papia exieril, ac leos regebat imperium, audilo, Berengarium poten-
quo Conslanlinopolim venerit. tia praestareLothario, per Andream quendam qui ab
.5. De admirabili domo quae dicitur Magnaura, el officio comis 417curtis (142) dicehatur, lileras Be-
susceptione nuntii. rengario dirigil,.iu <[iiibns continebatur, vehemen-
6, De donis quae nuntius Berengarii imperatori B ler se Berengarii ininlinm velle videre; cu.us in
fecit de suis rebus, ex parte Berengarii, qu redilu cognoscerel, quanla euin caritate diligeret.
nihit misil. Scripsit etiam ct commendaticias eidem pro Lotha-
7. De eo quod imperafor nuntitim Rerengirii at lio littcras, ul fidclis ei esset administralor, cui Deo
mensam invilal. largienle exlileialguberiialor. Coiisiantinus nanique
.8. De admirabili domo Decanea et tribus maguii solliciludinem non parvam Lotharii pro salule habe-
vasis aureis. bal, religiose ob amorem nurus suse cogitans, quse
9. De admirabili ludq ad mensam faclo 41\ Lolbarii soror exlileral.
J_0. 41G ' 5.
Berengarius itaque, calliditate qua erat suffar-
1. Temporis instanlis qualiias tragoeduni me po- cinatus, cogitans quem polissimum niilleret, cui nil
lius quam hisioriagroplium quaerere, nisi parare inpensae ob itineris longinquitatcm praeberet, vilri-
Dominus in-conspeclus meo mensam adversus eos cum, cujus tunc sub cura degebam, veniens: « Quanli
qui tribulant me. Explicare enim non possum, quo milii,inquii,esset, privignuin itiuniGrecaslitcrasnon
peregre (141) profeclus incommodilalibus qualiar ignorare?» Cui cum diceret: «IJii diviliaruin niea-
juvatqne hominem exleriorem potius lugere quan rumeagraiia parlem mediam disirihulam haberein!
scribere. lnterior vero apostolicis coiifirmalus in- ^ Nonnecesse, ait, habes, neque ccntesiniain imper-
stiiutis, in Iinjusmodi iribtilationibus gloriatur, sciem tiri. Consiaiitiiiopolitanus imperalor litteris oial,
quod tribulatio patientiam operatur, patientia au- ut meum.ad se nuntiuni dirigam. Qnod cuin ob ani-
lem probaiionem, probatio vero spem ; spes auten: mi conslanliam nemo melius, tum oh dicendi copiam
nan confundit, quia caritas Dei diffusa esl in cordi nemo commodius facere potest. Quid dicam, quam
bus noslris per Spiritum sanctum, qui dalus esi facile doctrinas ebibet Grecas, qui tam puerilibus in
nobis (Rom. v, 5). Paroeal ilaque inleriori exle annis epotavit Latinas?» Hac spe quani moxvitri-
rior, suaque infurlunia non solum non abhorreat cus animatus, inpensas omnes dislribiiil, meque
verumjn bis polius conquiescat; dtimqne scribend niagnis cum muneribus Conslantinopolim direxit.
operam daiis, forlunaerota elevari hos,illos deprim 4. Die quippe Calendarum Augnstarum Papia
dixerit, prseseniem incommodilalem n inus sentiet exiens, per Heridani alveum tridtio Yeneiiam veni;
ejusque mulabiiilali congaudens, deteriora, quot ubi el Salemonem Grecorum. nuniium, kilonilan,
fieri nequil ni mors aul memhrorum dcbililslit eunuchuni, repperi, ab Hispania et Saxonia rever-
inlercedat, jam non nietttat, sed fortunata sempei sum Constantinopolim versus lendere cupieniem,
expeetei. Insiantia enim si mutaveril, saluiem qua secumque ducenteni domini noslri, lunc regis nunc
deesl adferet, inforluiialum quod adest expellet. imperatoris, magnis cum niuneribus iiunlium, Liute-
Scribatitaque, el superioribus vera hsec quse secun- fredum scilicet, Magoniinum instilorem ditissiinttni.
lur adjunâi. Octavo denique Kalendas Seplembres Yenelia (145)
2. Rege Hugone Provintiae in parlibus defunctc exeuntes, 15 Kalendas Octoubres 41SConsianiino-
'
YARW LECTIONES.
411numerus aeesl 1. 4ISFiniunl eapitula. Incipit liber sexlus 5 a. 4i0 deesl numerus ct argumentum,
quceauclor sctibendo fmetn hnponens omisil; jam fere dum vaginm vacum 1. 4iT una pars glossai. signir
ficans forlasse vocetncomis proxime sequenii conjungendam essc, dum in codiceduabus lineis habenlur. Co?
mis una pars curiis 2. 41Soclobris c.
NOTiE.
(141) i. e. extra palriam meam Langobardiam, (145) Henscbenius Acla SS. Febr. T. I, praef.
Romam forlasse. p. xix, loco vocis Venilia falso legit die yeneris,
(142) '&bu.n;xnf y.bpxng,praefectus praetorio.
893 LIUTPRANDI CHEJIONEKSISEPISCOPl 896
polim venimus; ubi quam inaudilo miroque simus A _ verua, mancipia 4 carzimasia, imperalori nominatis
modorecepti, scribere non pigebil. omnibus prseciosiora. Carzimasium atileni Grecivo-
5. Est Coiis(an(inopolim donius palalio conligua, cant amputalis virilibus et virga puerum eunuchum;
mirse magnitudinis seu pnlchritudinis, quse a Grecis quod Verdunenses l (145) mercalores ob inmen-
pervloco digammaepositam Magnaura, quasi ma- sum lucrum facere, et in Hispaniam ducere so-
gna aura dicitur. Hanc ilaque Conslantinus, cum ob lent. [
Hispanorum nunlios, qni lunc eo noviter venerant, 7. His ita geslis, imperalor me post triduum ad
tum ob meet Liulefredum hoc modo praeparari jus- pahiium vocare praecepit, proprioque lnecura ore
sil. /Erea sed deaurala quoedam arbor anle impe- locutus, ad conviviuminvilavit, magnoquepost con-
ratoris sedile slabat, cujus ramos iiidem aeresedi- vivium me meosque asseculas munere donavit.
versi generis deauratseque aves replebant, quce se- Verum quia narrandi se occasio inlulii, qualis ejus
cundum species suas diversarum avium voces emit- sit mensa, fesiis praecipue diebus, qualesque ad
tebanl. Imperaioris vero solium hiijusmodi erat arte inensam ludi celebreiilur, bonum non opinor silere
composilum, ul in momenlo humile, exelsius modo, sed scribere.
quam mox videretnr sublime; quod \scil. sedile] In- 8. Est domusjuxla Yppodromum, aquilonem ver-
mensae magnitudinis, incertuni ulrum sereian lignei, IB sus, mirse allitudinis seu pulchritudinis, quae De-
Yerum auro tecti leones quasi custodiebant, qui canneacubita vocalur, quod nomen nnn ab re sed ex
cauda terram perculientes, aperlo ore, linguisque apparentibus causis sortita est; deca enim grece,
mobilibus rugitum emiitebanl 41S.In hac igitur duo- JatineiO, ennea 9, cubita aulem a cubando incli-
rum eunuchorum humeris incumbens, ante impera- nata vel curvata possumus dicere. Hoc autem ideo,
tofis praeseniiani sum deductus. Cumque in advenlu quoniam quidem 10 el 9 mensse in ea quse secundum
meo rugitum leones emitlerent, aves secundum carnem est domini noslri Jesu Chrisli nalivilate op-
species suas perstreperent, nullo sum terrore, nulla ponunlur. In quibus imperator pariler et convivae
admiratione commotus, quoniam quidem cx hls non -sedendo, ut caUeris diebus, sed recumbendo
omnihus eos qui bene noverant fueram percontalus. epulantur; quibus in diebus non argenleis, sed au-
Tercio itaque pronus imperalorem adorans, caput reis tantum vasis pinislratur. Post cibum autem
susluli, el quem prius moderata mensura a terra aureis vasis tribus suntpoma delala; quaeob ininen-
elevatum sedere vidi, mox aliis indulum vestibus sum pondus non hominum manibtis, sed purpura^
pcenes domus laquear sedere prospexi; quod quali- lectis vebiculis sunt allata. Apponuntur aulem duo
ter fieret, cogitare non "polui, nisi forte eo sit suli- hoc in mensam mopo. Per foramina laquearis tres
vectus argalio,-(144) quo lorcularium arbores sub- (G sunt funespellibus deauratis lecli-cum anulis depo-
vehunlur". Perse autemlunc nihil locutus, quoniam, sili aureis, qni ansis quae in scululis prominent
et si vellei, inlercapedo inaxima indecorum faceret, positi, adjuvanlibus inferiusqualtuoraut eoampliis
de vita Rerengarii et sospitate per logothetam est Jiominibus, per vertibile quod supra Jaqueum rst
percontatus. Cui cum consequemer respondissem, ergalium in niensam subvehunlur; eodemque modo
inlerpraete sum innuenle egressus, et in dalum mihi depununtur 4!0. Ludos denique, quos ibi perspexe-
hospltium mox receptus. rim, quia nimis longum est scribere, praetermilo;
6.- Sed nee hoc pigeat memorare, quid tuiic pro unum soluinmodo ob admiralionem hic inserere non
Berengario egerim, scilicel nt agnoscatur, quanta pigebit.
imnc carilate dilexerim, el cujusmodi ab eo recon- 9. Yenil quidam,|24 et eo amplius pedum Iongi-
pensaiionem pro bene geslis acceperim. Hispanorum tudinis lignum sine! nianuum amminiculis in fronle
nuntii et nominalus Liutefredus, domini nostri tunc gerens, quod eiibitd-a summitale inferius, bicubi-
regis Otlonis nuntius, magna ex corum dominis luiii iransversim 42l[habueral. Adducii sunt auiem
parle, munera imperalori Consianlino detulerant. dtio pueri nudi sed campeslrati,- lioc est succinloria
Ego vero Berengarii ex parle nili.l prseler epislo- liabentes, qni per jlignum asccndentes eodemqoe
Jam, ethanc mendalio plenam, dcluleram. Estuabat Iy ludenles, versisque deorsum capitibus perid descen»
itaque non partim hac pro verecundia animiis, et qtiid dentes, *22ita servaverunl iminobile, ac si radicilus
super liac re faceret, cogitabat altentius. Esluanti terrse esset adfixumJ Denique posl unius descensum,
autem el riiibi nimium flucluanii mens suggessit, alter qui remanserat eodemque solus luseral, am-
qualinus dona, qnaeimperalori mea ex parte delnle- pliori ine admiratione allonitum redtlidit. Quoquo
ram, Berengarii .ex parte confcrrem, parvumque IKOIIO enim-, quoad ttlerque luserat, videbalur pos-
munus prout possem verbis ornarem. Optuli autem sihile, quoniam quidem quamquam mirabili, verum
loricas oplimas 9, scuta oplima eum hullis deaura- pondere non dispari 42Slignum per quod ascende-
tis 7, coppas argenleas deauralas 2, enses, laiiceas, rant gubcriiabant.lJJnus vero qui in ligni summitale
VARJ_£ LECTIONES. I
418 qui c. t. p. a. o. I. m. r. e. desunt 2. 5. 5 a. 5. 4S0 i. e. deponunlur. 421Iranuersim 1. >" e. L
v. d. c. p. i. d. desiinl 5. 5 a. 5 a\ 4SSv. p. q. q. q. m. v. p. n. d. desnnl 5. 5 a. 5 a\
.- - NOTJi. ; - I
(144) To eoyxleiovinsiriimenlnm. (U5).Virduneiises. -
891 I>E REBUS GESTIS OTTONIS M. LMP. 898
remansit, quia ila sc sequaliter ponderavit, ul et lu- A vigantibus prseest alter. Ili itaque pari numero, qnia
serit ac sanusilesceuderil, ita me sttipidum reddidit, digniiaspar eral, numismaia et scaramangas susci-
ut ipsiim etiam imperalorem mea admiratio non pientes, prae inultitudinenon jam in hnmeris porla-
laleret. TJnde et accersito interprete ,'quid mihi verunt, sed adjuvantibus aliis post se ctim labore
mirabilius viderelur, est sciscitalus : puer, qui se traxerunt. Post hos admissi sunl magislri nu-
adeo moderate rexerat, ut immobile lignuni essef, mcro 24, quibus erogalse sunl nuniismatoriim au-
an is, qui id in fronte tam argumentose tenueral, reorum Jibfse, unicuique seeundum eundeni nuine-
ut puerorum nec pondtts neque ludus vel modicum rurn 24 cum scaramangis duabus. Palriciorum
flecterel. Cumque me ignorare, quid mibilbau- Ucinde ordo bos pone est seculus, et duodecim
niasloleron, Id esl mirabilius, vidcrelur, edicerem, numismatorum Iibris cum scaramangia una doriatus.
magno inflatus cachinno, se simililer nequc scire,' Qui sicut nec patriciorum, ita nec Iibrarura , ^nisi
respondit. , quod unicuique dabatur, numerum scio. Ttirba post
10. Sed neque hoc silentio prBetereundum csse baec inmensa vocatur, protospathariorum,' spalha-
arbilror, quid novi mirique aliud eodem pefspexe- rocandidatorum 4S4„kiionitarum , manglavilarum .
rim. In ea quae anle vaiophoron, quod nos palma- prolocaravornm , quoruin 7 alitis, 0 , 5, 4, 3, 2,1,
rum ramos dicimus, ebdomada, lam mililibus quam- B secundum dignilatis modum acceperat alius. Neque
que et in diversis constitulis officiis numismaiorum enim lioc te tma palratum 4!Besse die exislimare ve-
aureorum erogationem ,'proul cujusque meretur lim. Ceptum quippe quinla feria ab hora diei 42°
officium, imperator facil. Ctii erogationi quia me prima usque in horam quariam 427,sexta et sepiiraa
inleresse voluit, venire praecepit. Fuit aulem hu- feria csl ab imperatore finilum.His namque qui
jusmodi. Erat apposiia lO.cubilorum longitudiius niinus qtiam libram accipiunl, nonjam imperator **s,
ac qualluor Iatitudinis mensa , quse numismata Io- sed parakinumenos in ea quse ante pascha est lola
culis colligala, prout cuiqiie debebatur , numcris ebdomada tribuil. Adstante ilaque me, el cuni ad-
exlrinsecus in loculis scriptis, retiuebat. Ingredie- miratione rem considerante , per Jogothelam , quid
bantur deniqueante imperatorem, non confuse, sed super liac re mihiplacerct, sciscitalus 429esl impe-
ordinatim, secundum vocanlis vocem , qui scripla ralor. Cui inquam : « Placefet 430sane,' si 4B1 pro-
virorum secundum officii dhjnilalem nomina recita- desset; sicut et esluanti diviti Lazari visa rcquies
b.il. Quorum prius vocalus est reclor domus, cui prodesset, si proveniret 4S2; cui quia non accidit,-
non in manihns, sed in lmmeris posita sunl ntt- qui quaeso placere poluii? i>Subridens itaque im-
mismaia cum scaramangls (146) qualluor. Post perator, paululum pudore commolus,-ut ad se irem,
qiiem o domeslicos lis ascalonas, el o delongaris C capite innuit. palliumque magrium cum aureornra
tis ploos, sunt vocali; quorum alter mililibus , na- libra, quain liberiter dedit, libentius accepi.
VAR.LE LECTIONES.
424 candidatorum 5. 5 a. 5 a \ hinc folium excisum hi codiccS i\.,Edilio prin~
reliqua capitis desunt
42!' 426die 1. 2. 427qttartam el sexla et s. f. ab 2.
ceps addit : et id genus elientum. paralunr 2.
428dum voces menibrana abscissa exciderunt in 2. 429Biiscitalus 2., 4S0 Placere 2. 4S1 voxexcidit in 2.
432vox obscurior in 2. '
NOT^,.
(146) penula, pallii militaris genus.
» ..— , . , a ^wp^........... W<
CREMONENSISEPISCOPI
LIBER
-" DE filiUS Wf« JMSI

elffll
IIPHAWS(-).;
(A».960.) 1. Regnanlibus 4Si, imo ssevienlibus, D Jobannem videlicet cardinalem diaconem, et Azo-
in Ilalia, ct ut verius fateamur tyrannidcm cxercen- nem scrlniarium, serenissimo alque piissimo ttinc
libus, Rerengario atqueAdalberto Johannes summus rcgi,nunc augusto cesari, Otloni deslinavil, suppli-
ponlifex et universalis papa, oujus tunc a_eclosia ciler lilteris el rerum signis orans , quatinus Dei
supradiclorum Berengarii alque Adalberii seviliam pro amore sanctorumque aposlolorumque Pelri el
eral experta, nuntios sancte Romanae seeclesiaj43S, •Pauli, quos deliclorum suorum cupierat esse remis-
YARI^: LECTIONES.
433inscriptio INCIPIT LIBER SEPTIMDS DE REBUS OTTONIS extat nonnisi in 5. el 5 a. Divisionem
capitum qum in codicibus desideratur, insiitui. 4i* codex 2. in voce Waldperlus sanctae orditur. *src. in
fine deletv.m1.
899 LHJTPRANDICREMONENSISEPISCOPI «00
soros, se sibique commissam sanclam Romanam A denique jtislus , ctir Adelberlum Johannes papa,
eclesiam ex eorum laucibus liberaret, ac saluti el qnem prius odio vehemenli insequebalur, nunc
liberiali prislinaa reslituerel. Hajc dtim Romani diligeret, salis mir.iri non poluit. Acccrsitis quam
liuniii conquerunlur , vir venerabilis YValdperlus, ob rem quibusdam familiaribus (148), si hoc verum
sanclse Mediolanensis eclesise archiepiscopus, semi- essel, Romam dirigil perconlamm. Cumqueeodem
vivus ex praediclorum rabie Berengarii atqne Adel- iiuntii pcrveiiissent, hujusmodi non a quibuslibet,
berfi liberalus , snperius mcmorati Otlonis, tunc sed ab omnibus, ar t paucis , Romanis 4" civibns
regis nunc cesaris. augusti, potentiam.adiit, indi- responsa suscipiunt : « Non dispar videlur ratio,
cans , se non posse ferre et- pali Berengarii atque cur Joliannes paria sanclissimum imperatorem,
Adelberli, nccnonet Y\'i!l;esaevitiam,qu8eMannassen suum scilicet ex Adalberti manibus liberatorem,
Arelatensem episcopum conlra jus fasque Metliola- el diabolus odefit Crealorem. Imperator, quemad-
nensi sedi praefeccral. Aiebal sane, banc cclesiae modum re ipsa experli sumus, ea quse Dei sunt sa-
.suaeesse calamitalcm, quae, quod se suosque capere pit, operatur , diligit: ecclesiaslica el ssecularia
oporteret, interciperel, Sed Waldo Cumanus episco- negolia armisHulalur, moribus oniat, legibiis emun-
pus hunc pone est seculus , non disparem a Beren- dat, Johannes papa his omnibus adversaiur. Non
gario, Adalperlo ct Willa, quam Waldperlus, conlu- B clam populo est, qnod falemur. Tesiis esl Rainerii
meliam clamilans se csê pcrpessum. Yeneranl et sui ipsius militis v dua , quam cseco capltis igne,
noimuUi allcrius ordinis ex Iialii viri, quos inter mullis praefaiam urbibus, sacrosanclis bcali Petri
illuslris inarcbio Olberius cuni apostolicis cucur- donavil aureis crue bus alquc calicibus. Testis est
rcrat nunliis, a sanclissimo Oltone, tunc rege nunc Slephana, ejus amila , quse in elTusionequod ex eo
augusto csesare, consilium, auxilium expelens. conceperat reccns liominem exivit. Quid si cuncla
(An. 961.) 2. Horum iiaque rex piissimus lacri- taceant, Lateranense palatium, sanciorum quondam
mosis qusestibus inclinalus, non quae sua sed quae hospilium, nunc proslibuluni merelricum, non sile:
Jesu Christi sunl cogitans, filinm suum sihi aequivo- bit, amliam conjugem, Stephanise alterius concubinae
oum oonlra inorem puerilibus in annis regem con- sororem. Testis omnium genlium prseier Romana-
slituens, eum in Saxonia dereliquii; ipse collectis rtim absentia mulierum, quae sanclorum aposlolo-
copiis.Ilaliam percitus venit. Qni lanto Berengarium rum limina orandi gralia timent visere ,"cum iion-
alque Adalperlum celcrius regno cxpulit, quanto nullas ante dies paticos htinc audierinl conjugalas ,
conslat, quod commilitones Petrum et Patilum san- viduas, virgincs, vi oppressisse. Teslessunt sanclo-
clissimos apostolos habuii: Bonus itaque rex di- rum aposlolorum eclesise, quae non slillal-m plu-
spersa congregans et frncia consolidans, qu»d cui- G vianij, sed lotum teclum intrinsecus , supra ipsa
que proprium fuit resliluit dcin Romam shnilia elia.n sacrosancla ollaria Imbrcm adniiiiunt. Quanlo
facturus adivil. nos terrorc tigna afilciunl , cum divinam' 438opem
(An. 962.) 3. Uhi miro ornalu novoquc apparatu codem deposcinius?! mors in teciis regnat, quae nos
suseeplus, ab eodem simirao pontifice et nniversali orare mull.i volenies impedit, aique doinuin Domini
papa Johanne unctioneni suscepil imperii; solum mox linquere cogii. Testes snnt non solum juncea-
propfia noii rcstiiuit, verum eiiam ingenlibus geni- rtim curalura, sed el coiidianarum mulieres (149)
-
marum, auri argenlique muneribus bonoravit (Febr. formarum. Cui idem esl, El silicem ipedibus qute
2). Jusjurandum vero ab eodem papa Jobanne conterunt atrum (150), t et quae magnonim subve-
supra preciosissimum corpus sancliPelri, alquo liuutur adjulorio jumentortim. Alque hoc rei est
omnibus civiialis proceribus , se numquam Beren- quod tanta ei ctitri imperatore sancio discordia
gario alque Adclbcrto auxiliaturum , accepit. Post es(, tlnpis et agnis quanla sorlito opligil (151). »
haec Papiam 436(147) quantotius repedavii. Illi bsecut inpuiiiii. liceal, Adelperlum sihi palrem,
(An. 965.) 4. Inlerea prrcfatus pnpa Jobannes, tulorem, defensorem parat. t
juramenti el promissionis oblitus quam sanclo fece- 5. Haecdum a redeuntibus nuntiis imperalor au-
ral imperaiori, ob Adelbeilum, ul se atlcai, mittii, diret: «Ptier, iiiquid, cst,"facilebonorum immutabi-
jurameiro ei adfirmans, se illuni contra sanciissimi tur exemplo Sperabo eum oiijurgatione
viroijuni.
imperaloris poieniiam adjutuniin. Adeo euim etin- lionesia, suasione libcrali, facile ex illis sese emer-
dem Adclberlum , eclesiarum Dei ejusdcmque papae surum malis; dicemusque cum
prophela: Hwc est
Johannis perseciilorcm, imperaior sanclus lerrucrai, inmulatio dcxtrm Excelsi (Psal. LXXVI , 11). t
ul cmneni Iialiam deserens, Fraxinetum adirel, Et adjccil: « Quod prius rerum ordo deposcii, Be-
scque Sarracenoruni fidei commendarel. Imperator reiigariiim in Fereifalo monte resislenlem propulse-
'
MCpapiam vel patriam 2. ShMM LECTIONES.
patriam 5 a. 4S' i. e. non a quibuslibet aul paucis sed ab omnibus R. c.
wdivina 1.
NOTJE.
(147) Auno 962, April 2, 9, 20, diplomata ibi con- publicse.
didil. Juvenal. Sal. vi, 550.
(150)
(148) Liudprando? (151)Horat. 55Epod.43i.
(149)id csl, noii solum ancilte seJ ci. •: e/efiices
901 DE REBUS GESTlS OTi'OMS lu. i_YlP. 902
4a9 domnum papam A
mus; dein palerna abtlicalione . Liudprandus episcopi Romam anle domni papaepras-
conveniamus; si non volunlale, verecundia saliem in senliam venicnles, lanlo sunl in bonore .suscepli, ut
virum perfectum sese commulabil. Sicque forsilan non eos lateret, quanio .sanctum iinperaiorcm (edio
440desucscere. ».. faslidiret. Ordinalim tamen, proul cis injunclum
devictus, lrene "consucscerepudebil
6. H's expletis, Papiae navim conscenilil, ac uer fueral, enarrantes, non juramento, non dnello satis-
Hefidani 44ialveumRavennam nsque pervenit; Indc- fiiclionem papa recipere voluit, sed in cadem qua
que progrediens montem Ferefraliim, qui sancti Leo- fuerat meniis durilia mansit. Subdole tamen post
nisdicitur, in quoBerengariuselWilla eranl.obseiiit dies octo Johannem episcopum Narniensein, et Bene->_
(Mai., Jun., JuL), Qno et praefams papa Leonem, diclum cardinalem diaconem, cmn istis doinno im-
venerabilem sancUe Romanse Eeclesise tunc prolo- peraiori destinavji, pulans se bunc suis deludere
scriniarium, nunc (152) in eadem sede beati Pelri posse versutiis; cui nimis est verba tlare difllcile.
aposiolorum vicarium, necnon el Demelrium, opli- Anle <]tiorum reditum Adelbertns, invitaule papa, -
maiium Romanorum illustriorem, sancto imperatori a Fraxinelo rediens, Centumcellas advcnit; dein
nunlios dirigit, mandans haud miruin csse, si hac- Romam profeclus, non, ut debuii, repudialus sed
tenus jtivenlutis igne victus, pueriie quid gesseril; honorifice a papa est susceptus.
jam lempus inslabal, cum alieno cuperel vivere B 8. Hsec dum aguntur, Phcehi radiis grave Cancri
more. Mandavit eliam dolose qusedam : Leonem sidus inestuans imperatorem Romanis arcibus pro-
episcopum et Johannem diaconem cardinalem, suos pellebat (JuL). Sed cum virginale sidus gralam re-
infideles snscepissel, et quia 442sanctus imperator diens lemperiem ferret, coUeclis copiis, clam Roma-
promissionis suaefidcm violarci, dum eos qui eo loci nis inviianiibus, Romam advenit (Sept.). Quiil enim
manebanl,'non ipsi scd sibi juramento aslringeret. clani dixerim, cum major Romanorum pars optima-
Quibus imperator : « Pro correclione. inqtiii, ac tium sancii Pauli castellum "invascril, sanclumque
moruni inmulalione, qiiam promitiii, gralias ago; imperatorem obsidibns eliam dalis invitavii? Quid
ex proiuissionis veio commululione, cnjus me ar- muliis morer?juxla urbem castrametatus imperalor,
guit, fecisse,si veriim sit, ipsi perpendite. Omnem Roma papa simul alque Adalperlus atifugiunt. Cives
terram sancii Pelri, qu3Suostraepotestali proveniret vero imperatorem sanclum cum suis omnibus in^
promisimus reddere; aique icl rei est, miod ex bac urbem suscipiuni, fiilelilalem rcpromitluiil; hoc ad-'
niunitione Berengarium cum omni f.unilia pcllere dentes et firmiler juranlcs numquam se papam ele-
laboramus. Quo enim pacto lerram hancei reddere cturos 443&utordinaturos prreler cousensum et ele-
possumus, si non prius eam ex violenlortim mani- clionem donuti imperatoris Otlonis cesaris nugusti,
bus ereptam, poleslati noslrae subdamus? Leonem *" filiique ipsius regis Oltonis.
episcopum el Johannem cardinalem diaconem, suos 9. Posl iriduum, roganlibus tam Romanis episco-
infideles, quos nos suscepisse accusal, his tempori- pis quam plebe, magnus in sancli Petri ecclesia fit
bus nec vidimus, nec suscepimus : Constaiuinopolim convenlus, scderunique cum imperalorc arcbicpi-
domno papa eos ob injuriam noslram proficiscenlcs scopi,ab Italia pro IngelfredoAquilegensipatriarcha,-
dirigenle, Capue sutit, utaudivimus, capli. Quibus- quem in eadem urbe languor rcpente, ul fit, ortus
cum eliam Saleccum, nalioiie Bulgarium, educatione arripuerai, Rotlalfus Uidiacomis, Waldpertus Medio-
Dngarium, domni papsefamiliarissimum, el Zacheum lanensis, Petrus Ravennas;aSaxonia, Adcltac archi-
virtim reprobalum , divinarum alque liumanarum episcopus et Landohardus episcopus Mimendensis ;
inscium lilterarum, a domno papa episcopum(155) a Francia, Olkerius episcopus Spircnsis, Ilupcrtns
noviier consccratum, el Ungariis ad praedicandum, Parmensis; ab Ilalia, Liudprandus Cremonensis
ut super nos irruant, desiinatum, eodem caplos esse HermenaldusRegensis; a Tuscia, Cuonradiis^^Luc-
audivimus.Hsecdomnumpapam nullisnarrantibus l'e- censis, Evcrarius Ariliensis, Pisanus 4WSeniensis,
cissecrederemtis, nisi litlerse fiiiemadmilterent, qusc Florenlius Peslruensis (1541, Petrus Camerinensis,
plumbo signalse^suinominis caracleres monstrant. i , Spoletinus; a Rxmianis, Gregorius Albanensis, Sico
7. His esplelis, Landohardum a "Saxonia Mimeh- Hosliensis, Benedictus Porluensis, Lucidus Gaven-
densem et Liudprandum ab lialia Cremonenseni, sis, Theophilacliis Pracnesiinus, Wido Silvae ean-
episcopos, cnm praefatis nuiuiis Roniam dirigit; didae, Leo Yeletrinensis, Sico Bledensis, Stephanus
domno papoese ineulpabilem esse satisfacluros. Quo- Cercnsis, Joliaiines Ncpesinus, Joliannes Tiburtinus,
rum eliam mililibus hoc imperalor justus imposnil, Johaiines Forocludensis (155), Romanus Feretincn-
ut si sectis domnus papa non crcderet, duello verum sis, Jobannes Normensis, Johannes Berulensis, Ma-
esse approbarent Prsefati igilur Landohardus et rinus Sulrinus, Johannes •Narniensis", Johannes
YARLE LECTIONES.
*59applicatione? U0 pudebisl. 44theridari 1.44s quia et linea sequentiquod 1. 4Weleclurol. 4H«7a
i. 4ibCuoradus1. 44ccodex hic non distinguit.
' '
WTM.
(152i Sedit anno 963, Dec. — 965 Mart. (154) i. e. Florentinns Pisloiensis.
(155) Gezani propeYelitras. (ri5)Fo)'iim Claudii prope Caliiiuni.oliiri^situinj
905 LIUTP&ANDICREMONENSISEPISCOPI 904
•Sabinionsis,Johannes Callasensis, Falarensis (156), A _ Benedictus cardinalis diaconus cum ceteris condia-
Alalrmensis, Orlanus, Johannes Anagniensis, Tre- conibus el presbileris dixerunt se scire quod ordina-.
bensis, Sabbalinus Tarracinensis, Stephanus cardi- tionesepiscoporumipriecio faceret, et quod annorum
palis archipresbiler tituli Balbinae, Dominicus lituli decem episcopum in Tudenina civitale ordinaret.
Aii.astasise,Pelrus tituli Damasi, Theophilactus timli De sacrilegio dixerunt non esse necesse perconlari,
Chrisogoni, Johannes lituli Equilii, Johannes liluli quia plus videndo qnam audiendo seire poluissemus.
Susannse , Pelrus lituli Pamachii, Adrianus tituli De adullerio dixerunt, quod oculisnon viderent,
Callixti, Jolianncs liluli Ceeiliae,Adrianus lituli Lu- sed certissime scirent viduam Rainerii el Stepjianam
cinae, Benedictus lituli Sixli, tituli sanctorum qua- palris concubinam et Annam viduam cutn neple sua
luor Coronalorum, Siepbanus lituli Sabinse, Bene- abusum esse, et sanctum palatium lupanar et pro-
dictus cardinalis archidiaconus, Johannes diaconus, slibulum fecisse. Venationem dixerunt publice exer-
Bonofilius diaconus cardinalis, primicerius, Geor- cuisse; Benediclum spirilalem suum pairem lumine
gius secundicerius, Stcphanus aminiculator, Andreas privasse, et moxmortuum esse; Johannem cardina-
arcarius, Sergius primicerius delensoium', Johannes lem subdiacoiiem virilibus ampntalis occidisse; in-
sacellarius4", Slephantis, Theophilactus, Adrianus, cendia fecisse,-ense accinctum, galea et lnrica m in-
Stephanus, Benedictus, Azo, Adrianus Roinanus,-B dutum esse teslati sunt. Diaholi in amorem vinum
Leo, Benediclus, Leo, itemLeo, et Leo, scriniarii, bibisse, omnes lani clerici quani laici acclamaruut..
Leo primicerius scolse cantorum, Benedictus sub- In ludo alese, Jovisj Veneris celerarumque demonum
diaconus et oblalionarius; Azo, Benediclus, Deme- adjutorium poposcisse dixerunt. Matulinas et cano-
trius, Johannes, Amicus, Sergius, Benediclus, Urso,'• nicas horas non enim celebrasse, nec signo crucis
ws
Joltannes, Benediclus subdiaconus, subpulnienlarius, sc monisse professi sunt.
el Siepbanus archiacolitus cum omnilms acolitis et 11. His auditis imperator, quia Romani ejus Io-
regionariis; ex primalibus Romanaa civitalis, Stc- quelam propriamJ hoc est Saxonicam, intellegere
pbanus filius Johannis superista, Demetrius Meliosi, nequibaul, Liudprando Crenionensi episcopo praece-
Crescentius Caballi marmorei, Johannes cognomenlo pil, ut Lalino sermone hsec Romanis omnibiis quse
Mizina, Slephanus de Imiza, Theodoius de Rufina, secuntur exprimefet. Surgens ilaque sic cepil :
Johanncs de Primicerio, Leo de Cazunuli,Rihkardus, t Persepe contigit,' et nobis experlis credimus, ul in
Pelrus de Ganaparia, Benediclus cuni Bulgamino dignilalibus constiiuli invidorum infamia niaculen-
filio suo; ex plebe Petrus, qui et imperiola 4ls cst lur ; displicei bonus malis, quemadmoduni et malus
diclus, adslitit cum omni Romanorum mililia. bonis.'Aique hoc rei cst, quod hanc in papam accu-
10. Ilis ilaque residentibus silenliiimquc summum salionem, quam modo Benedictus cardinalis diaco-
lenenlibus , ila sanctus cst imperaior exorsus : nus lcgit el vohiscunt fecit, amphibolain relinemus,
6 $uam tlecorum esset tam claro sanctoque domnum incerfi, ulrum zclo juslilise an impielalis livore pro-
papam Johannem inleresse concilio. Yeruni cur lan- rumperet. Unde mihi indigno secmuluin concessae
lum declinaveril coetum, vos, o sancti palres, con- diguilalis aucloritatcm omnes obtestor per Deunv
sulimus, quibus communis cum eo vita 445>accora- quein f.illere, eisi vull, nemo polest, sanctamque
mune negolium exlitit. J Tunc Roinani ponlifices el ejus genilricem inlemeratam virginem Mariam, per-
cardinales presbiteri ac diaconi, cum universa plebe que prfleciosissiinuinapostolorum principis corpus,
dixerunl : « Miramur sanclissimam prudenliam ve- in cujus haec reciianiur eclesia, ut nulla in domutim
Stram nos hoc velle perconlari, quod non Hibericos, papam jaciilentur, conviiia, qtire non sint ah ipso
nec Babilonicos, nec Indicos incolas lalet. Non hic pairala alque a viris probalissimis visa. t Tunc epi-
jam vel tle ipsis est qui veniunt in vestimentis ovium, scopi, presbiteri, j diaconi, reliquusque clerus,et
intrinsecus autem sunl Iupi rapaces; ila aperte sse- cunctus Romanorum populus -quasi vir unus dixe-
vil, ita palam diabolica perlraclat negolia, ulnihil rtint : Si non el quaeper Benediclum diaconem lecta
circuit-onis utatur. i Imperalor respondit: « Justuni sunl, hisque turpiora et ampliora Johannes papa
nobis videlur, ul accusaliones nomiiiatini expriman- indigna commisit tfacinora, non nos a deliclorum
tur4C0; dein quid agendum nobis sit, communi con- vinculis ahsolvat apostolorum princeps beaiissimus
silio pertracielur. t Tunc consurgens Pelrus cardi- Petrus, qui verbp co3lum indignis claudit, juslis
nalis_461 presbiler, se vidisse illuni missam cele- aperil; sed simus anathematis vinculo iimodati,
brasse el non communicasse lestalus esl. Jobnnncs atque in die novissima in sinislra parle positi, cum
episeopus Narniensis, et Johannes cardinalis diaco- eis qui dixerunt domino Deo : Reccde a nobis, scien-
nus, se vidisse illum diaconem ordinasse in equo- tiam viariun luarutn nohtmus (Job xxi, 14). Quod~si
rum stabulo,- non ccrlis temporibus, sunt professi. fidem nobis non admittilis, exercilui doinni impera-
VARLE LECTIONES. 1 i
tw secellarius i. 44Bjimperiola 1. 4i9 eo corr. io 1, vita/iautf lolum nslilo lanlum indicalo at
4b
0 4bl 4£2 legilur,
m
?u2 legilur eo vila cxprimilur-1. cardinales 1. i. e. lorica. i. e. munisse.
NOTJ;,
(i§6) Oppicforuro55 Galiese et Falerii,
flOS DE REBUS GESTIS OTTONIS M. IMP 906
toris saltem debetis credere, cui ante quinque dies A.in Domino salutem. Preterita synodo, qusecelebrata
ense accinctus, ciipeo, galea, et lorica indutus oc- est 8 Idus Novembris, litteras vobis direximus, in
currit; solus Tiberis, qui interfluxit, ne sic ornatus quibus accusatorum vestrorum verba atque accusa-
al» exercilu caperelur, impedivil.» Mox sanclus im- tionis caussedelinebanlur. Rogavimus eliam eisdem
perator dixit:« Tol sunj. hujus rei testes, quotsunt literismagnitudinemvestram, quemadmodumjuslum |
Tiostro in exercilu bellatores. t Sancta sinodus 464 esl, Romam 48Svenire seque ex hisquae obiciuntur ?
dixit : i Siplacetsancto imperalori, mittantur lit- purgare. Recepimus autem lilleras a vol.is, non ;
terae domno papae,ut adveniat, seque ex his omni- quales temporis qualitas, sed inconsultorum homi- j
bus purget. i Tunc eidem sunt hujusmodi lilterae num vanitas expoposcit. Non veniendi ad synodum '{
destinalae : racionabilis esse excusalio debuit. Sed et prsesentes |
12. < Summo pontifici et universali papae domno magnitudinis vestraedebuerunt nunlii inleresse, qui
Johanni, Olto divinaerespectu clementiae imperalor aut egriludinis aul certse difficultalis causa satisfa-
augustus, cum archiepiscopis, episcopis, Ligurise, cerent sauelam vos synodum dcclinasse.Esf et aliutl
Tusciae, Saxoniae,Franciae, in Domino. Romam ob vestris in lilteris scriplum, quod non episcopum sed
servitium Dei venientes, dum filios vestros, Romanos puerilem ineptiam scribere decerel. Excommunica-
scilicet episcopos,cardinales presbiteros et diacones, B stis elenim omnes, ut haberent licenliam canendi
insuper et universam plebem de vestri absenlia per- missas, ordinandi ecclesiasticas dispositiones, si
contaremur, et quid eausaeesset quod nos seclesiae alium Romanae sedi constitueremus episeopum. Ita
veslrse vestrique defensores vjdere noluisselis, talia eninj scriplum erat: Non habeatis liceniiam nullum
de vobis lamque obscena protulerunt, ut si de hi- ordinare. Nnnc usque putavimus, immo vere credi-
strionibus dicerentur, verecundiam nobis ingererent. dimus, duo negativa 469unum facere dedicativum,
Quaene magnitudinem veslram omnia Ialeant, quae- nisi vcstra auctoritas priscorurn sentenlias infirma-
dam nobis M" sub brevitate describimus; quoniam ret auctorum. Nos vero intenlioni veslrse, non ver-
et si cuncla nominatim exprimere cupimus, dies bis, respondeamus. Si ad synodum venire el objecta
nobis non sufflcitunus. Noverilis itaque, non a pau- purgare non differlis, auctoritati vestrae procul du-
eis, sed ab omnibus tam noslri quam et alterius bio obedimus. Sed si, quod absit, venire el objecta
ordinis, vos homicidii, perjurii, sacrilegii, et ex pro- vobis capitalia crimiria purgare dissimulatis, cum
pria cognatione atque ex duabus sororibus incesli praesertim vbs nihil venire impedial, non maris na-
crimine esse accusatos. Dicunt et aliud audilu ipso vigatio, non corporis egritudo, itineris longitudo,
liorridum, diaboli vos in amore vinum bibisse; in tunc excommunicationem vestram parvipendcmus, '
ludo alese Jovis, Veneris, ceterorumqne demonum C eamque polius in vos reiorquebimus, quoniam qui-
auxilium poposcisse. Oramus ilaque palernitatem dem jusle facere possumus. Judas, Doniininostri
veslram obnixe, ne Romam venire atque ex his Jesu Cbristi proditor, immo venditor, cum celeris
omnibusvos purgare dissimulelis. Si forle vim le- prius ligandi atque solvendi potestaleni a magistro
merarise nrallitudinis fbrmidatis, juramento vobis in haec.verba acceperat : Amendico vobis, quoscum-
adfirinamus 4S6, nihil fieri praeter sanctorum cano- que alligaveritis super terram, ligata 460erunt el in
num sanetionem. Data vm Idus Novembris. i celis, el qumcumque solverilis super lerram, erunt
' 13. Hane
epistolam cum legisset, hujusmodi apo- soluia et in .cceiis (Matih. xvm, 18). Quamdiu enim
logelicum scripsit : < Johannes episcopus, servus bonus inter condiscipulos fuil, ligare alque solvere
servorum Dei, omnibus episcopis. Nos audivimus valuit; poslquam vero cupidilalis causa 461homicida
dicere quia vos yultis alium papam facere; si hoe factus, vitam omniiim occidere voluit, quem poslea
facifis, excommunico vos da (157) |Deum omnipo- ligatum solvere aul solutum ligare potuit, nisi se
tentem, ut non habeatis licentiam nullum 4" ordi- ipsum, quem infelicissimo Iaqueostrangulavit?Dala
nare, et missam celebrare. i lOIialendasDecembris etmissaper Adrianum car-
15. Cum haecepistola in sancta synodo legerelur, dinaleni presbiterum, et Benediclum cardinalem
advenerunt, qui prius defuerant religiosi, a Lolha- " diaconem. i
-rlngia Heinricus Treverensis archiepiscopus, ab 14. Qui cum Tiberim pervenissent, eum non in-
Emilia et Liguria Wido Mutinensis, Gezo Tertonen- venerunl; pharetratus enim in campeslria jara
sis, Sigulfus Placenlinus; quorum coiisilio donmo abierat; nec quisquam eral qui his ubi ipse esset
papse ila rescribimt (Nov. 22) : c Summo pontifici indicare.posset. Cumque eum.invenire non- possenl,
et universaU papae domno Johanni, Olto divinse cum eisdem lilteris ad sanctam synodum, quaetunc
respectu clementise imperator augustus, sed et tertio est habita, sunl reversi. Mox imperator ait.
sancta svnodus RomaeDei ob serviliura congregata, «Expectavimus advenlumejus.ul, praesenteeo, quid
VARIiE LECTIONES.
*usidonusl. *Mt'tel. 4,6adfirmusl. w ulhim 1. sed liullum legendum esseex sequentibus patet
*»8 R. v. s. e. h. q. o. p. R.. a. 1. desunt 5a. 5a*. 4BS
*61 gatiua 1. 4601.e. et i. c. et q.
T s. s. t. e. s. el i. c _.
detunt 5a. 5a . deest 5 a.veneno 5a\
NOM;.
locode. -" • *.
(157) Italismus,
PATROL. CXXXVI. ^ \ ae
S07 LIUTPRANDICREMONENSISEPISCOPI 908
nobis egerit, quereremur; verum quoniani non eum A tios, beati Petri omniumque eclesiarum peeuniam
adfulurum certo scimus, quam perfide nobiscum repromiltens, si super pium imperatorem et dom-
egerit, ut diligenter agnoscatis, etiam alque eiiam numLeonempapamirruerent46S, eosque impiissime
Hagilamus. Nolum itaque vobis facimus archiepisco- trucidarent. Quid multis morer? Romani quammox
pis, episcopis 462,presbiteris, diaconibus, reliquoque exercitus paucitate corifisiimmo decepti, et peeuniae
clero, necnon el comitibus, judicibus, omnique promissione animati, bucina coricrepante superimpe.
plebi, quod idem Johannes papa oppressus a Beren- ratorem, ul eum joccidant, festinare contenduut.
gario atque Adelberlo, rebellibus noslris,, misit nobis Quibus imperator supra ponlem Tyberis, quem Ro-
in Saxoniam nuntios, rogans ut ob amorem Dei in mani plaustris impeditum habebant, occurrit. Cujus
Italiam veniremus, el eclesiam sancti Petri ac se fortes milites , assuefacti beUV,pectora et armis in-
ipsum ex eoruin faucibus liberaremus. Nos vero trepidi, eos inler prosiliunt, et quasi accipilres
adjuvanle Deo quantum fecerimus, non est necesse avium mullitudineni, nullo resistenfe, perterrent.
dicere, ul inpraesentiarum videtis. Ereplus vero Non Iatibula , non jcorbes, non concava ligna, non
mea opera ex eorum manibus, et honori debito criptse sordium receptacula, fugientibus lutela_esse
irestilutus, oblitus juramenli, et fidelitatis quam possunt. Occidunlur itaque , et ut foriibiis assolel
iinihi supra corpus sancli Petri promisil, eumdem B contirigere viris, passini a tergo vulneranlur. Quis
Adelperlum Romam venire fecit, et contra me de- lunc Romanorum jcladis liujus superstes fieret si,
^fendit, seditiones fecil, et videntibus nostris militibus non imperator sarictus misericordia, quaeeis nulla
diix belli faclus, lorica el galea esl indulus; quod debebatur, inclinatus, suos adhuc interficere sci-
' 466retraheret, revocaret?
super hoc sancta synodus decernat, edicat. » Ad haec scienles
Romani pontifices reliquttsque elerus et cunctus 18. Itaque deviclis omnibus, atque his qui super-
populus responderunt: t Inaudilum vulnus inaudilo eranl obsidibus acceptis, venerabilis papa Leo pe-
est caulerio exurendum. Si corruptis moribus soli dibus imperaloris provolutus, orat, ut Romanis
sibi, et non cunctis obesset, quoquo modo 4eStole- obsides reddat, seque eorum fidei commendet. Ro-
randus esset. Quot prius easti hujtis Jacti sunt imi- galu denique verierabilis papse Leonis imperator
tatione incesli? Quorprobi lnijus exemplo conversa- sanctus Romanis obsides reddit, rion incertus quod
tionis sunl reprobi? Pelimus ilaque magnitudinem proseculurus sum incepturos. Igiliir Romanorum
iinperii vestri, monstrum 464illud nulla virlute re- fidei eundem papam, quemadmodumlupis agnum,
demptum a viliis, a sancta Romana eclesia pelli, commisit. Dein Roma exiens, Cammerinum Spole-
aliumquedoco ejus constitui, qui nobis exemplo ho- tumque versus, ubi Adelbertum esse audierat, pro-
naj conversationis praeesse valeat et prodesse; sihi C peravit. I
recte vivat, ac bene vivendi nobis exemplum prse- i9. Interea mulieres quibuscum Johannes, qui
beat.» Tunc imperator : t Placet, inquit, quod dici- dictus est papa, voluptatis suaeludibrium exercebat,
tis, nihilque gratius nobis, quam ut talis, qui huic ut non ignobilesjet plures, concitaverunf Romanos
sanctse et universali sedi prseponalur, inveniri ut Loonem, sumniumel universalempapam a Deo et
possit.» ipsis electum , perderent, et Johannem in urbem
16. His dictis, omnes una voce dixerunt: c Leo- susciperent. Quod cum fecissent, miserante Deo, ex
eorum rnanibus est venerabilis papa Leo liberalus ,
nem , venerabileni sanclae Romanae eclesiae prolo- paucisque secum comitanlibus, ad
piissimi Ottonis
scriniarium,virum approbatum et ad summum sacer-
misericordiam est profectus.
dolii gradum dignum, nobis in pas*loremeligimus, ut imperaloris
20. Imperatpr Jdenique sanctus, tantum dedecus
summus etuniversalispapa sanctseRomanse eclesise,
ob mores Johanne egre ferens, cum ex domni papae Leonis ejectione,
reprobato improbos apostaia!» lum ex Johaime cardinali diacone, et Azone scrinia-
. Cumque hoc_lerlio omnes dixissent, annuenle irnpe-
rio, quorum alleruni nianu dexlera, allerum lingua,
ratore, nominalum Leonem ad Lateranense palatium duobus
secundum consuetudiuem cum Iaudibus ducunt, et digitis naribusque abseisis, Johannes abdi-
D catus defedaverat, reparato exercitu, Roma *w re-
cerlo tempore in eclesia sancti Petri ad summum
Prius tamen quam sanoti essent im-
sacerdotium sancla consecratione attollunt, el fideles dire disposuit.
ei adfuturos jurejurando promiltunt (Dec. 6). peraloris copiaecongregatae, volens cunctis sseculis
innotescere Dominus, quam juste essel Johannes
17. (An. 964.) His itagestis, sperans sanctissimus papa a suis episcopis et omni plebe repudiatus,
imperator, cum paucis Romse se degere posse, ne quamquepostmoiluminjusle receptus, quadam nocte
consumeretur Romanus populus ob multitudinein extra Romam, dum se cum virl cujusdam uxorg
excrcilus, multis, ut redirent, licentiam dedit. Cum- obleclaret, in timporibus adeo a diabolo est percus.
que hoc Johannes, qui dictus est papa, cognosceret, sus (Mai. 14), ut infra dierum octo spacium eodem
non ignorans quam facile Romanorum mentes pe- -sitvulneremortuus. Sed eucbaristiseviaticum, ipsius
cunia posset corrumpere. clam Romam mittit nun- instinctu qui eum percusserat 46s, non percepit;
VARI.E LECTIONES.'
468vox deest 1. 2. rel. 4CSmod 1, 464montrum i. 46Birruent I. *66 i. e. sciseilantes?
sicientes Sa*.
.w i. e, romam. 468percussera 1.
909 LEGATIO CP. . 910
quemadmodum a suis cognatis et fariiiliaribus, qui A apostolicatus ciilmen elegisti? Num inficiari potes,
praesentes erarit, persepe sub attesta.tione audivi- prsesenti doriino imperatori juramento promisisse
vimus. numquam te cum ceteris Romanis papam electurum
21. Quo morluo, Romani omnes, juramenti quod aul ordinaturum ahsque iilius filiique ejus regis Ot-
sancto promiserant imperatori- inimemores, Berie- tonis consensu? J Renediclus respondit: « Si quitl
dictum cardinalem diaconem papam conslituunt, peccavi, miseremini mei. i Tunc imperator effusis
insuper et juramenlo , nunquam se eum dimissuros, lacrimis, quam misericors esset oslendens; rogavit
sed contra eum imperatoris polenliam defensuros , synodum, ne Beiiedilo prsejudicium fieret. Si vellet
promittunt. Quo audito, imperator urbeni vallavit, et possel , ad interrogata responderet causamque
neminem, qui non niembris triincarelur, exire per- stiani defendefel; quod si non posset aut nollel, ac
misit; machinis el fame usque adeo afUixit, donec se culpabilem redderet, tamen pro timore Dei mise-
Romanis nolenlibusurbem reciperet, Leofiemvirum ricordiam aliquaiii inveniret. Quo audilo, ad domni
venerabilem debitae sedi restitueret (Jun. 25), ac Leonis papas pedes ipsiusque imperaioris isdum Be-
Benedictum summsesedis invasorem ejus praeseiiliae nediclus concite procidens, sepecasse 470,se sarietae
praesentaret. Romante sedis invasorem esse, acclamavit. Post haec
22. Residenlibus itaque domno Leone summo et B pallium sibi abstulit, quod simul cum ponlificali
universali papa in eclesia Lateranerisi, necnon et .ferula , quam manu gestabat, domno papae Leoni
imperatore sanctissimo Ottone, episcopis insuper reddidit. Quam ferulam isdem papa fregit, et fraclam
- Ronianis, Italicis, aLolharingiaetSaxonia archiepi- populo osiendit. Deinde Benedictum in terra sedere
scopis, episcopis, presbiteris, diaconibus, omnique praecepil. Cui casulam, quam planetam dicunt, cum
Romanorum plebe, quorum nomina *69 inferius ad- stola pariler abstulil. Post aulemomnibus episcopis
scribentur, advenit Benedictus, apostolicae sedis dixit : « Benediclum, sanclae Romanaeet apostolicas
invasdr, eorurii qui se elegerant manibus adduclus , sedis invasorem , onmi ponlificatus et prespileralus
poritificalibus veslibus indutus.' Quem Benediclus honoreprivamus; obelemosinam vero domni impers»
cardinalis archidiaconus tali sermone adgressus: toris Ottonis, cnjus sumus opera in sedem debilam
t Qua tibi aucioriiaie, quave lege, o invasor, liaec restituli, diaconalus eum ordinem habere permilti-
pontificalia iridumenta usurpasti, superstile hoc mus, et noii jam Romae, sed in exilium ad quod
praesenli domnonoslro venerabili papa Leone, quem destina m.
lu nobiscum , accusalo et reprobalo Jobanne , ad
VARLE LECTJONES.
469 nfa I. 470 i. e.
peccasse - ni'ita codex 1. finit media in pagia et initio tinem. Codd.
2. et i. eodem modo. set in exilium destiriamus 5. Set in exilio deslinamus 5 a. set in exilium desli-
nanius editi et Albericus. Sentenlia poscere videtur : deslinatus est abeat.
'
LlUTPft AfirDI
CREMONENSISEPISCOPI
REIATIO M Umm (MTAffllPMMM.
Ottones Romanorum inviclissimos imperatores au- iC nec calorem repellerei, inclusi sumus; armati milites
gustos, gloriosissimamque^2Adelheidem imperalricem apposili sunt custodes, qui meis omnibus exitum *74,
auguslam, Liudprandus sanctaeCremonensis ec- cseteris prohiberent ingressura. Domuslpsa solis no-
clesiae episcopus, semper valere, prosperari. trium- bisinclusis pervia, a palatio adeo sequestrala, ut eo
phare,iinhelat, desiderat, oplat. nobis non equitanlibus, sed ambulanlibus, aiihclitus
1. Quid causae fuerit, quod prius litleras 47Ssive truncareiur. Accessil ad calamitalem nostram, quod
nunlium meum non susceperitis, ralio subsequens Graecorumvinum oh picis, taedae,gypsi commix.ionem
declarabit. Pridie Nonas Junii Constantinopolimveni- nobis impotabile fuil. Domus ipsa erat inaquota, nec
mus, et ad contumeliam vestram lurpiter.suscepti, sitim saltem aqua extinguere quivimus, quam dala
graviler lurpilerque sumus traclati; palatio quidem pecunia emeremus. Huic magno vae, vae aliud appo-
satis maeno et aperto, nuod nec frigus arceret, sicut situm est,liomo scili...orum47Scustos, qui cotidianos
VARLE LECTIONES.
*™ ila ubique correxi; luitiprandus Canisius edidit. 47S Iiteras C; qui eiiam millia, littus, op-
portunus , imo , tenlare , solennis , quotidianus , quatenus , 474eleemosyna , Joannes
47B , .nuncius contra
Liudprandi scribendi rationem exprimi fecil, quod correximus. exilium C. Sciliorum «/. Siciliorum
C. fortasse leaendum: hoino scilicet nostrorum (domorum?) cuslos.
914 LIUTPRANDICREMONENSISEPISCOPI J_ 912
sumptus praeberel, cui simiJemsi requiras, non terra A duo parvuli imperalores (159), e.us quondam domini
sed infernus forsan dabil; is enim quicquid calami- nune subjecti, cujus narralionis inilium bocfuit:
talis, quicquid rapinse, quicquid dispendii, quicquid i. < Debueramus",immo volueramus, te benigne
luetus , quicquid miserise excogitare poluit, quasi magnificequesuscipere; sed domini tui impielas non
torrens inundans in nos effudit. Nec in centum vitam inimica invasione Romam sibi
non permillit, qui
ginti diebus una saltem praeleriil, quae gemilus vindicavit, Berengario (160) et Adelberlo contra jus
nobis prseberet et luetus. vilam abstulit, Romanorum alios gladio, alios
2. Pridie Nonas Junii, ul superius scripsimus, Con- -fasque
4'6 suspendio interemit, oculis alios privavit, exilio alios
stantinopolim aute porlam Caream venimus, et
relegavit (161), et imperii noslri insuper civilales
ad undecimam horam cum equis, non modiea
usque homicidio aut incendio sibi subdere 4S1 templavit; et
pluvia, expectavimus. Undecimayero hora non ralus quia affectus ejus pravus effeclum habere non potuit,
Nicephorus nos dignos esse lam ornalos vestra mi- nunc te malitiae hujus suggestorem atque impulso-
sericordia equilare, venire jussit, et usque in praefa- rem, simulata
pace, quasi «<rxo.rov *8', id est explo-
lam domum marmoream, invisam, inaquosam, pa-
octavoautem Idus 47' sab- ratorem, ad nos direxit.i
lulam,sumus deducli;
batho primo dierum penlecostes, anle fratris ejus B 5. Cui inquam ego: «Romanam civitatem dominus
Leonis coropalati47Set logothetae praesentiam sum meus non vi aul tyrannice invasit, sed a lyranni,
deductus, ubi de imperiali veslro nomine magna immo tyrannorum jugo Iiberavil. Nonne effeminati
sumus contenlione fafigali. Ipse enim vos non impe- dominabantur ejus"? et quod gravius sive turpius,
ralorera,-id est /3ao-iX_«,sua lingua, sed ob indigna- nonne merelrices? Dormiebat, ut pulo, tuncpotestas
lionem pjyuc,id est regem, noslra vocabal. Cui cum lua, immo decessorum luorura, qui nomine solo, noii
dicerem, quod significatur idem esse, quamvis quod autem re ipsa, imperalores Romanorum vocanlur.
significatdiversum, me, ait, non pacis sed conten- Si polentes, si imperatores Romanorum erant, cur
tionis causa venisse; sicque iratus surgens, vestras Romam in meretricum poteslate sinebant? Nonne
litleras., vere indignans , non per se sed per inter- sanclissimorum paparum alii sunl relegali, alii a te
prelem suscepit, homo ipse ad personam satis pro- aflicti, ut neque colidianos sumptus nec elemosinam
cerus, falso huinilis, eui si innisus homo fuerit, ma- hahere quirenl? Npnne Adelberlus contumeliosas
num ejus perforabit. lilteras Romano et Conslantino , decessoribus tuis,
i 3. Septimo autem Idus «7»(Jun. 7), ipso videlicet imperatoribus misit? Nonne sanctissimorum aposto-
sancto die pentecosies, in domo, quaedicilur SW^KVK, lortim ecclesias rapinis expoliavil? Quis ex vobis
id est Coronaria , ante Nicephorttm sum deductus, G imperaloribus, zelo Dci ductus, tam indignum facinus
lfominem saiis monstruosuni, pygraaeum, capile pin- vindicare et sanctam ecclesiam in stalum proprium
' guem, atque oculorttm parvitate talpinum, barba reformare curavit? Neglexislis vos, non neglexit
curta, lala, spissa et semicana foedalum, cervice dominus meus, qui a finibus terrae surgens Romam-
digilali lurpatum, prolixilate el densitale comarum que veniens, impioslabstuiit, et sanctorum apostolo-
satis hyopatn [hirtum] (158), colore jEthiopem, cui rum vicariis potestatem et honorem .omuem contra-
per mediam nolis occurrere noctem, venlre exlen- didit. Postmodum vero insurgentes contra se et
sum, nalibus siccum , coxis ad mensuram ipsam domnum 48Sapostolicum , quasi jurisjurandi viola-
brevem longissimum , cr.uribus parvum, calcaneis tores, sacrilegos, dominorura suorum apostolicorum
pedibusque aequalem, villino [byssino] sed niriiisve- lorlores, raplores, seeundum decrelai imperatorum
ternoso vel diuturnitate ipsa foetidoet pallido orna- Romanorum, Justiniani, Yalentiniani, Theodosii et
menlo indulum, Sicioniis calceamentis ealceatum, caeterorum, cecidit, jugulavit, suspendit, et exilio
lingua procacem, ingenio [ingeniis] vulpem, perjurio relegavit; quae sinoi faceret, iinpius, injustus, cru-
seu mendacio Ulyxem. Semper mihi, domini mei delis, tyrannus esset. Palam est, quod Berengarius
imperatores 4,° augusti, formosi, quarilo hineformo-. et Adelbertus sui milites elfecti, regnum Italicum
siores visi estis? Semper ornati, quanlo liinc orna- v sceptro aureo ex ejus manu susceperant (162), et
liores? Semper polentes, quanio hinc polentiores? prsesenlibus servis luis, qui nunc usque supersunt et
Semper mitei, quanlo Iilnc mitiores? Semper virtu- hac in civilate degunt, jurejurando fidem promise-
libus pleni, quanlo binc pleniores? Sedebant ad runt. El quia, suggerenle diabolo, hane perfide vio- .
sinistram, non in eadem Iinea , sed longe deorsum larunt, juste illos, quasi desertores sibique rebeUes,
i
VARIÊLECTIONES.
W6fort. Auream C. 477idestC. 478coroplati Csemper.— Curopalala. lib. 2. faclus mox cura
47S 4S
0 Coripp.
1 m
palati. Et lib. 1. Vocilatus cura palati CANIS. id estC.
4SS 48s imperatoris C. subducere BROWEK Ann,
Trev. p. 471, ex codice. fort, ..KTKC-WOTOVC. dominum C.
NOTiE.
(158) Suis (uf) faciem (ty) praeferentem. (160) Obiit anno 966.
(159) Basilius et Conslantinus Romani imvefa"loris (161) Anno 967 iiieunle. GojHin.Regin.
filii. CAK, (i62)Anno952Atigust#t
913 LEGATIOCP. 914
regno privavif; quod ita subditis libi et postmodum A collecta, ad susceptibnem et laudem Nicephori, a '
rebellibus faceres.»
' palatio usque ad sanctam Sophiam,quasi proinuris,
6. <Sed non, aii, Adelberti hoc profitetur miles. vise margines lenuit, clypeolis lenuibus satis et spi-
Cui inquam: Si secus dixerit, meoruro aliquis mili- culis vilibus dedecorata. Accessit et ad dedecoris
tum, si jubes, cras, ita rem esse, duello declarabil. liujus augmenlum, quod vulgi ipsius polior pars, ad.
Eslo, inquit, fecerit haec, ut ais, juste. Nunc cur laudem ipsius, nudis processerat pedibus. Creda
imperii nostri terminos bello incendioque aggressus sic eos putasse sancfam ipsam potius exornare
sit, expedi. Amici eramus, socielatemque indissolu- irpoekevaiv.Sed et optimates sui, qui cum ipso per
bilem, nuptiis inlerposilis, faeere cogitabamus.> plebeiam el discalceatam mullitudinera ipsam trans-
7. «Terram, inquam, quam imperii tui esse nar- ierant, magnis et nimia vetustate rimatis lunicis
ras, gens incola et lingua Italici regni esse declarat. erant induti. Salis decenlius cotidiana vesle induti
Tenueruntque illam potestative Langobardi; quam procederent. Nullus est cujus atavus hanc novam
et Lodovicus , Langohardorum seu Francorum im- haberet. Nemoibi auro, nemo gemmis ornalus erat,-
perator, de manu Saracenorum , muliiludine pro- nisi ipse solus Nicephorus, tpiem iinperialia orna-
strata,liberayit. Sed et Landulphus,Benevenlanorum 'raenla, ad majorum personas sumpta et composita,
et Capuanorum princeps, seplennio poteslative eam B foediorein reddiderant. Per salutem A'esiram, quae
sibi subjugavit. Nec a servilutis ejus seu successorum mihi mea carior extat, una vestrorum pretiosa vestis
suorum jugo usque ad prsesens exiret, si non, im- procerum, ceulum horum et eo amplius pretiosior
mensa data pecunia, Romanos4S4imperator nostri esl! Ductus ego ad jrpoEAeuo-cv ipsam, in eminen-
regls Hugonis amicitiam emeret. Et hsec causa fuit, tiori loco juxla' psaltas, id est canlores, sum con-
quod nepoli suo et-sequivoeo, regis nostri, ejusdem slitutus.
Hugonis, spuriam conjugio copulavil (163). Et, ut 10. Cumque quasi reptans monstrum illud proce-
considero, domino meonongraliam, sedimpolentiam deret, clamabant adulalores psaitae: Ecce venilslella,
ascribis, quod post. Italiae sen Romse acquisitionera matutina, surgit Eous, reverberal obtulu solis radios,.
tot annis eam-tibi dimiseril. Societatem vero amicl- . pallida Saracenorum mors, Nicephorus p.ioav, id est
tiae, quam te parentela voluisse facere dieis, fraudem princeps! Unde et cantabatur:ê§ovTi,id est princtpt,
nos dolumque tenemus; pausanas [induciasj exigis, Niceplwro, «coXka exn, id est plures anni sinl (165)!
quas nec te exigere neque nos concedere ratio ipsa . Gentes,hunc adorale, hunc colile, huic tanto colla sub-
compeUit.Yerum ut fallacia exsculpatur, verilas non d«7e.'Quaiilolunc verius canerent: Carbo exslincle
reliceatur: misit me dominus meus ad le, ut si fi- veni, p.e)le,anus incessu, Sylvanus vultu, rustice,
liam Romani imperatoris el Theophanaeimperatricis, **lustrivage, capripes, cornute, bimembris, setiger,
doraino meo filio suo,'Ottoni imperatori augusto, in indocilis, agrestis, barbare, dure, villose, rebellis,
conjugium tradere volueris, juramento mihi afiirmes, Cappadox! Igitur falsidicisillis inflatus nseniis, san-
et ego, pro gratiarum recompensatione haecet haec . ctam Sophiam ingredilur, doniinis suis imperalori •
dominum meum tibi factunim et observalurum, jure- lius se a longe sequenlibus et in pacis osculo ad ler-
jurando aflrmabo. Sed et optimam amiciliae arabo- ram usqueadoranlibus. Armiger hujus sagitta calamo
nam 48B fraternitati lusenunc dominusmeus conlulil, immissa aeram 4S7 (166) in ecclesia ponit, quae pro-
cum Appuliam omnem potestali subditam, meo insequilur, quo nimirum tempore imperare coeperit,
tervenlu, cujus hoc suggestione malum factum esse et sic aeram, qui id non viderunt, inlelligunt.
dicis *86.Cujus rei tot sunt lestes quot sunt tolius 41. Hac eadem die convivam me sibi esse-jussit.
Appuliaeliahitatores. » Noii ralus autem me dignum esse cujpiam suorum
8. (An. 968, Jun. 7.) < Secunda, inquit Nicepho- praeponi procerum, quinlus decimus ab eo absque
rus, bora jamtransiil; -xpoDx-otiif, id est processio, gausape sedi; meorum nemo comitum, non dico
nobis est celebranda. Quod nunc instat agamus. solum nienssenon assedit, sed neque domum, in qua
Conlra haec, cum oportunum fuerit, respondeb>--. conviva eram, vidit. Qua in coena temporis salis, et
mus. » obscena, ebriorum more, oleodelibuta, alioquequo- ,
9..Nonpigeat me, icpo&Evtnv ipsam describere (164), dam deterrimo piscium liquore aspersa, mulia super
el dominos meos, audire. Negotiatorum multitudo potenlia veslra, multa super regnis et mililibus, rae
copiosa ignobiUumquepersonarum, ea sollempnitate, , rogavit. Cuicum cqnsequenter et vere responderem,
VARUE LECTIONES.
484al. oplimum arrabonem BAR. im scil. "dimiserit?
reliquerit? *86romanus C. 487al aram C. JJ
NOTÊ.
(163) Vide Antapod. v, c-14. imperator,;canlores stalim canunt, ad multos annos,

(164) Cf. Constantini Porphyrogeniti librum De quod Curopalata vocat woXwxfovfêtv, ct ipsam
ceremoniis aulaeByzautinae,1. I, c. 9. actionem seu cantionem multos aunos precandi,
(165) Codinus Curopal. lib. De offic. aulse Con- m^xpbvi-rp.K.C.
,TOV$Kai\ia yavmai, ol ^«^Tftc
Stantinop. ap.a OUVTS (166' Id est annum iriiperii.
KIJTIV.K TQ_ro),vxp6vwv,
•fyKllov-n simul alque apparet
915 LIUTPRANDI CREMONENSISEPISCOPll "I 916
< Mentiris! ail, domini lui milites equitandi ignari, Aultimum imminerej formidaret. Cur. quaeso, ndn
pedestrrs pugnae sunt inscii, sculorum magnitudo, aegrotarenl, quibuserat potus prb optimo_vinosalsu-
loricarum gravitudo, ensiuni longitudo, galearumque go, pro culcitra non ftenum, nbn stramen, non sal-
pondus neutraparte eos pugnare sinit,ac subridens: temterra, sed durum marmor, pro cervicali Iapis?
Impedit, inquil, eos et gaslrimargia, hoc est venlris quibus patula domus non calorem, nori imbrero, non
ingluvies; quorum Deus venter est; quorum audacia, frigus arcebat. Ipsa, si vellet, salus his circumfusa,
crapula; forlitudo, ebrietas; jejunium, dissolulio; «t vulgo loquimur, eos salvare non posset. Proprio
pavof, sobrieias. Nec esl in mari domino luo clas- ergo atque nieorum debilitatus angore, convocato ad
sium numerus. Naviganlium forlitudomihi soli inest, •me custode, immojpersectitore, meo, non precibus
qui eum classibus aggrediar, bello maritimas ejus solum, sed pretio ohiinui, ut epislolairi meam hunc
civitales demoliar, et quse fluminibus sunt vicina modum conlinenleni Nicephori fratri deferret:
redigam in favillam. Quis, cedo, mihi etiam in terra 1-4.<Leoni coropalatietlogothetaeTpv-Spo/xou (1158)
copiarum paucilaie resislere poterit? Filius non Liudprandus episcopus. Si imperalor serenissimus
abfuit 4SS,uxor non defuit; Saxones. Suevi, Ba- petilionem, ob quam veni, perlicere cogilal, non
goarii 4S9, Italici omnes cum eo adfuerunt, et cum fatigant me, quashic suslineo, passiones; lilteris
civitatulam unam sibi resislentem capere nescirent, g solummodo meis let nunlio ut inslruatur tiominus
inimo nequirent, quomodo mihi resistent venienti, meus, me hic moram ab re nori facere. Quodsi secus
quem tol copiseprosequentuf, res sese habet, navis esl49Shie Venelicorum onera-
ria, 494 proficisci festinatj hanc me segrotum
quae
•Gargara(167)quotsegetes,quothabet Melliymna racemos,
Quotcaelumstellas,qiiolmare in flatibusuudasI » ingredi sinat, ut si<dissolutionis meae lempus adve-
neril, cadaver meum genitale saltem solum susci-
12. Cui cum respondere et apologeiicum, dignum piat. »1 -
inflatione hac, evomere 4S0 vellem, non permisit; 15. Quas cum legisset, se post qualriduura me
sed adjecit quasi ad contumeliam : « Yos non Ro- jussit adire. Sederunt cum eo ad disceptalionem
'
mani, sed Longobardi estis! s Cui adhuc dicere'vo- vestrain, secundum eorum traditionem, sapientis-
Jenti, et manu, ut tacerem, iniiuenti, commotus simi viri, Attico pollenles eloquioj Basilius para-
Ihquani: « Romulum fratricidam, exquo etRomani kinumenos 49B,prpto a secretis, protovesliarius, et
dicli sunt, porniogeniium, hoc est ex adullerio na- duo magistri, quorum lioc fuit narralionis inilium:
tum,chronographia innotuit; asylumque sihi fecisse, « Quid causte sitj quare .te huc fatigasli, frater,
Iniquo alieni aerisdeliilores, fugitivos servos, homi- 'edissere. » Quibus, cum parentelse gratia, quseessei
, cidas, ac prq reatibus suis morie dignos suscepit, occasio iufinilse pacis, edicerem, inquiunl: « Inau-
p
multitudinemque quandam taliiun sibi r.scivit, quos dita res est, ut porphyrogeniti porphyrogenita, hbe
Romanos appellavit; ex Jqua noiililate propaâti •estin purpura nali filia in purpura "naia, genlibas
sunt ipsi, quos vos kosmocratores, id est imperato- misceatur. Verum quia tam excellentemrem petitis,
"
res, appellatis; quos nos, Langobardi49), scilicet, si dalis quod decet, accipielis quod libet; Ravennam
Saxones, Franci, Lolbaringl, Bagoatii l9SSuevi, scilicet et Romam cum his omnibus continuatis,
, teurgundiones,tanto dedignamur.ut inimicosnostros quae ab bis sunt Iusijue ad nos. Si vero amicitiam,
'
eoramoli nil- aliud contumeliarum, nisi: Rcmane! absque parentela desidgralis, Romam liberam esse
lioc solo, id est Romanorum nomine, dominus tuus permittat; principesautem,Capuaniim
' dicamus,
quicquid ignobilitatis, quicquid linfiditatis, quicquid iscilicetet Beneventanum, sancli nostri imperii olka
avaritioe,quicquid luxuriae,quicquid mendacii,immo servos, nunc rebelles, servituti prislinae tradat. i
quicquid vitiorum est, comprehendentes. lmbelles 16. Quibus : < F/ominum ineum, iriquam, poten-
vero rios et eqiiitandi inscios quiadicis, si Christia- tiores habere Schiavos Petro Bulgarorum "rege,qui
norum peccata promerentur, ut in hac austeritate Christoplforiimperatoris filiam in conjugium duxit,
perdures, quales vos estis quamve pugnaces nos~ eliam ipsi non ignoratis! — Sed Christophorus,
simus, bella proxima demonstrabunt. J Q' aiunt, non porpbyrogenitusfuil.»
13. Talibus Nicephorus exacerbatus dictis, manu 17. e Romam Ivero, inquam, quam vos liberam
, silentium indixit, mensamque sine latitudine longam esse velle perslrepitis, cui servit? cui Iribula per-
auferri, meque in invisam domum, seu, ut verius solvit? Nonne prius merelricibus serviebal? et vobis
fatear, carcerem, reverti prtecepil. Ubi post biduum, dormienlibus, immo non valentibus, dominus meus
CUm|indignalione tum sestu et siti, magno sum lan- imperalor auguslus a tam turpi servitule liberavil?
guore affectus. Sed et asseclarum meorum nemo Constanlinus imperator auguslus, qui hanc ex suo
exstitit, qui non eodem ebriatus poculo, diem sibi nomine condidit icivitatem, sanetae apostolicae Ro-
VARLE LECTIONES.
* 4SsadfuitC. 48sboarii.C •480 emovere C. 4S1 longohardi C. 492baoarii J . 48S
, *84
C. etC; oneraria-
trae C. *96paracknoumenosC.
NOTÊ. I
^167) Ovid. De arte amandi i, 56 'Xicixixris
xpxfig7rai5t7«_,-«w6v(Nicephbrus)£t??to)>««X^V
-
(168) Logotheta §pbp.av Joannes Zimisca luit, p.tx<xxi6nat loyoQixnvTOO Spgiiov.C.
Jficephori successor, de quo Zonaras ; n? trxpa-
S17 LEGATIOCP 918
manse eeclesiae,ul eral kosmocrator, multa donaria A lim, nefas decernimus, mdicamus.Et quoniam te id
contulit, non in Ilalia solum, sed in omnibus pene indigne ferre cognoscimus, non le nunc, ut pulas,
"occidenlalibus regnis, necnon de orientalibus atque ad hospitium redire sinimus, sed in diversorio quo-
meridianis, Grseciascilicet, Judsea, Perside, Meso- dam cum imperatoris servis cibum gustare coropel-
polamia, Babylonia,JSgyplo, Libya, ut ipsius teslan- limus. i
lur privilegia, qusepenes nos sunt. Sane quicquid 20. Quibus ob incomparabilem cordis dolorem nil
in Ilalia, sed el49Sin Saxonia, Bagoaria 497,omni- respondi, sed quaejusseranl feci; indignum 48tjudi-
bus domini mei'regnis est. quod ad apostolorum cans mensam, qua non dico mihi, id est Liudprando
bealorum ecclesiain respicit, sanctissimorum apo- episcopo, sed Bulgarorum nuntius veslro praeponitur
stolorum vicario contulit. Et si esl, ut dominusro.eus ntinlio. Sed lenivit dolorem meum imperator san-
exhis omnibus civitates, villas, milites aut familiam eius munere magno, mittens mihi ex delieatissimis
obtineat, Deum negavi. Cur imperator vero nori cibis suis haetlumpingueni, ex quo ipse comederat,
ilidem facit, ut ea, quae suis insunt regnis, aposto- allio, cepe, porris laute suffarcinalum, garo delibu-
lorum ecclesisereddaf, et per laborem atque' munitum, quem veslraetunc mensseinesse oplavi, ut qui
ficentiam domini mei ditem et liberam, ditioren» delicias sancli imperatoris fauslas esse non creditis,
ipse ac liberiorem reddal? » B saltem his perspectis crederelis.
18. < Sed hoc, ait Basilius parakinumenos 49S,fa- 21. Transactis ergo oclo diebus, cum Bulgarijam
ciet, cum ad nulum suum"Romaet Romana Ecclesia abessent, pulans me niensam magnificare suam, in
ordinabitur. i Tum: < Homo, inquam, quidam, mul- eodemloco me satis aegrolumsecum convivare co-
lam ab alio passus injuriam, Iiis Deum aggressus est egit.Adfuitcumpluribusepiscopisetpatriarcha(169),
verhis: Dotnine, vindicame de adversariomeo! Cui quihus praeseniihus,plures mihi quaeslionesde scri-
Dominus: Faciam, inquil, in die cum reddam uni- pluris sacris proposuit, quas cum Spirilu sancto af-
cuique secundumopera sna ! At ille : Quam larde ! flanle eleganter exposui, novissime autem, ut de vo-
infil. » bis luduin haberet, quas synodoshaberemus rogavit.-
19. Tune omnes prseter ffalrem cachinno com- Cui cum Nicenam, Chalcedonensem, Ephesinam,
inoli, disceptationemdiniiserunt, meque in invisam Antiochenam, Garthaginensem, Ancyranam, Gon-
tiomum reduci praeceperunt, magnaque custodiri slantinopolitanam edicerem: « Ha! ha! be! ait,
cautela usque in sanctorum aposiolorum religiosis Saxonicam dicere es oblitus, quam si rogas cur no-
cunciis celebrem diem. Qua celehritate me satis slri codices non babent, rudem esse, et ad nos nec-
segrotum,necnon et Bulgarorum nuntios, qui pridie duni venire posse, respondeo. J
venerant, ad sanctos apostolossibi obviare praecepit " 22. Cui inquam : < In quo membro regnat infirnii-
(Jun. 29). Cumque post namiarum garrulilalesinet las, illud est cauterio exurendum. Haeresesomnes a
missarum celebralionem ad mensaro invitaremur,'iia vobis emanarunt, penes vos viguerunt; a nobis, id
cileriori mensaemargine, quae erat sine laliludine est occidenlalibus',hic sunt jugulalae, hic sunt oc-
longa, Bulgarorumnunlium, Ungaiico more lonsum, cisae. Romanam sive Papiensem synodum, quam-
aeneacatena cinetum, el ut mens mihi suggerit, ca- quam essenl saepe,his non connumeramus.Rqmanus
lechumenum, mihi praeponit; ad vestram plane, enim clericus, postmodum uuiversalis^papa, Grego-
domini mei augusti, contumeliani.In Tobis xonlem- rius, qui a -vobis appellalus est Dialogus, Eutychium
plus, ki vobis sprelus, in vobis abjectus. Sed gralias Constantinopoliianum patriarcham haereticum ab
ago doininoJesu Christo, cui vos servilis oinui spi- ejusmodi haeresi liberavit. Aiebat idem Eutychius,
rilu veslro, quod habilus sum pro nomine vestro nec solum aiebat, sed etiam docebal,clamabat, scri-
dignus contumeliaspali. Verum, domini mei, meaiu plitabal, -nos in resurreclione non veram, quam hic
non considerans sed vestram injuriam, mensam re- habemus, sed fantaslicam quandam carnem assum-
liqui. Cumque indignans abire vellem, Leo coropa- pturos; cujus erroris liber a Gregorio orlhodoxe est
lales, imperaloris ffater, etproto a secretis Simeon, -. combustus. Sed Evodius Papiensis episcopus, pro-
pone me sequuntur, liaecIalrantes :« Cum Christo- pter aliam quandam hseresin huc, id est Constanti-
phori filiamPetrus, Bulgarorum vasileus, conjugem nopolim, a Romano est patriarcha direetus, quam
duceret, symphona,id est consonanlia scripta, jura- compressam in catholicam alque orlhodoxam refor-
mento firmata sunl, ut omuium gentium aposlolis, mavit. Saxonum.genus,ex quo sanctum lavacrum el
id est nuntiis, penes nos Bulgarorum apostoliprse- Dei accepit noliliam, nulla est haeresimaculatum,
ponantur, honorentur, diligantur. Bulgarorum ille ut ibi synodusfierel, qua errorem, cumnuUusesset,
aposlolus,quamquam,ut dicis et verum est, tonsus, corrigeret. Rudem quia dicis Saxonibusesse fidem,
illotus, et catena seneacinctus sit, patricius tamen id ipsum et ego affirmo; semper enim apud eos
esl, cui episcopumpraeponere, Francorum pfaeser- Christi fides rudis est, et non vetus, ubi fidem opera
VARI^; LEGTIONES.
486vocemadjeci. *97baoaria C. *88parakimomenos C. *98indigJam kgendum videturC.
WTM.
(169) Patriarcha hic-fuit Polyeuetus. C.
919 , LIUTPRANDI CREMONENSISEPISCOPI, 920'
sequuntur. Ilic iides non rudis sed vetus est, ubi A J mea boc slultitia fsceret, conservatos sperarem, sed
fidem opera non eomilanlur, sed quasi prae vetu- voluit habere prse manibus [quod in laudem suaut
slate, ut vestis contempla, contemnitur. Sed hanc el eonlumeliam ncstram ostenderet futuris tempo-
synodum factam esse in Saxonia cerlo scio, in qua ribus.
iraclatum est et firmatum, decentius ensibus pugnare 26. Cui inquam ; « Nuper -sanctissimus dominus
quam ealamis, el prius mortem ohire quam bostibus meus, ut est sapienlissimus et .spirjlu Dei plenust
terga dare. Quod vel tuus exercitus experiiur! In haec prasnoscens ([use asseris, ne lerminos, quos
corde meo dixi: el quam sinl pugnaces, re ipsa ex- constituit mihi, traiiscenderem, ivTo).tv«,id est prae-
perialur! > ceplum, conscripsit, qttod et sigillo signavit suo, ne
23. Verum bac eadem die, post meridiem, adeo secus facerem.- » Scis, domine mi auguste, ,qua id
impotentem et transfiguratum me reverlenli ad pa- fiducia dixerim. < 'Evzblcvuistud in ]medium profe-
latium sibi prsecepit occurrefe, ul obviantes mihi ratur, et quicquid jusseril, juramenlb a me tibi lir-
quae prius, in sluporem mentis mulieres versae : metur. Sed prseterili nunlii prseterj jussionem do-
Mana, mana 80°,clamabant, miseriammeam pugnis mini mei promisei unt, juraverunt, eonscripserunt.
pectora tunsse : Dicebatur : xaicttvi x«2xalaitcapt l Iia est, ut Plajo ait-: Gausa penes oplanlem, Deus
Cui 601,Nicepboro scilicet venienti, et vobis absen- ** extra culpam. s i
tibus, quid tuncmanibus in ccelunierectis optaverim, 27. Ilis explelis, venlum est ad nobilissimos prin-
provehiat utinam! Sed mihi velim credatis, ad risum cipes Capuanum et Beneventanum, quos ipse-servos
ine non parum illexit. Impatienti enini atque effreni nominat, et oh quos inleslinus Ipsum agitat dolor»
insidens equo, satis parvus salis magno, puppam •« Servos, inquit, n~eos Uominustuus ifniutelam reci-
ipsum mens sibi depinxit mea, qtiam Schlavi vestri pitsuam; quos si non dimiserit et in prislinam servi-
equino colligantes pullo, matrem praecedentem sequi tulem redegerit, noslra amicilia careliit. Ipsi in impe-
effrenate diiniitunt. rium nostrum ul :"ecipianlur, flagitant; sed recusat
24. His expletis, ad concives et cohabitatores meos, eos nostriim imperium, ut cognoscant et experiantur
quinque leones, iti praenominalam invisam domuni quam periculosum £it servos a dominis declinasse, ser-
sum deductus, ubi poslliebdomadarum spatium vitutem effugere. Etestdecentlusdomino tuo,utmihi
trium, nullius nisi meorum sum colloquio visitatus. eos tradat amicus, quam mihi dimitlat Invitus. Ex-
Qua ex re, Nicephorum nunquam me velle dimittere, perientur plane, vii.acomile, qtiid sit 1berum fallere,
mens sibi depinxit mea, ac tristilia immodiea lan- quid sii servitulem deserere; et, ut^ puto, senliunt
guorem languori adeo snperimposuit, ut vita exce- „ nunc quod dico, ooerantibus lioc nostris, qui sunt
derem, nisi mihi hanc Dei geniirixa creatore elfilio ullra mare, militibus. J
suo precibus obtineret; quemadniodum, non fanta- 28. Quibus respondere menon permisit; sed abire
stica sed vera, est mihi visione monstratum. 1
cupientem, ad mensam suam redire praecepil." Gui
- 25. His ergo tribus hebdomadibus habuit Nice-
pater (170) assedit liomo, ,ut mihi videbatur, natus
phorus extra Constantinopolim metastasin-, id est; cenlum quinquaginta annis. Cui ilidem, ut filio, Graecl
stalionem, in loco qui dieitur "E.? rcnyaf, id est Ad in laudibus, immoj jn ventis suis, Deusannosulmul-
fonles, eodemque me venire praecepil. Et cum tam tiplicet,. conclamant. Qua in re, quam sint Graeci
languidus essem, ut non solum statio, sed ipsa etiam slulli, quamve hujus glorise amalores, quamve adu-
sessio gravismihi riiorse videretur, discooperto ca- latores, quam cupidi, hinc colligere possumus : op-
pite, quod malae valetudini meae nimis contrarium i tant soli non sola, sed siUcernio (171), quod naluram
erat, ante se me slare coegjl; cui et ait: a Dominli ipsam non pati certo sciunt; gaudetjet silicernium
lui regis Ottonis nuntii, qui praeterito te praecesserant; ea sibi optari, quse nec Deum facere, nec sibi "•
anno, juramento mihi promiserunt, etjurisjurandi i prodesse sed obesse, etiam si faceret, novit. Quod
litterse inpraesentiarum sunt, nunquam illum in ali- quaesoMcephorum gaudere pacis cos.,'„... illum et
quo noslruni scandalizare imperium. Vis majus scan- jjphosforumdamabant. Impolenlem virilem, stultum
dalum, quam quod se imperatorem vocat, imperii sapieutem, brevem magnum, nigrum album, pecca
, nostri themata sibi usurpat? TJlraquenon sunt fe- torem sanctum dicere, mihi eredile, non laus sed
_ renda; et si utraque importabilia, islud est non fe- contumelia est. Et qui aliena magis gaudet sibi ac-
rendum, immo nec audiendum, quod se imperatorem clamari quam projiria, avibus omnino est similis,
nominat. Sed si confirmas eadem quse ipsi fecerunt, quarumintuitum nox illuminat, dies caecat.
forlunatum te atque Iocupletem imperii nostri maje- 29. Sed redeamus ad rem. Hac in ccena804,quod
stas cito dimittet. » Id aulem eo non dixif, ut vos, si
prius non fecerat, oce elataem beati Johannis Chry-
YARLE LECTIONES.
,,00idest,'mater, materBAR. *<>Cui? N.-s. v. et v. absentibus. Quid . m tibi C. tos Hicfleest ali-
'
quid C. e*4caenaC, 60Sal. voscelalus, ex quo corrjgo voce elata. CAN. ui voce Latina in texlu habu.
' "
WTM.
(170) Fuit isJJardas, quem Nicephorus imperium (171)Seni decre ito. - "-
adeptus Caesaremsalutavit. CAN.
921 LEGATIO GP. ""
....., 9S2
sostomi homiliam in apostolorum actibus Iegere jus- A , collectitium ipsum navalem exercitum, me ab invisa
jit. Post cujus lectionis lerminum, cum ad vos re- domo spectanle, dimisit. Decimo tertio aulera (Jul.
Jeundi Mcentiamquaererem, capite se ila facturum 20), quo die leves Grseci raplionem Heliae prophetae
innuens, recipi me ad concives et cohabila(ores ad caelosludis scenicis celebrant, me se adire praece-
meos Ieones persecutori meo indixit. Quod cum fie- pit, cui et ait: « Imperium nostrum copias in Assy-
ret, non sum ab eo visus usque in tertio decimo Ca- rios ducere cogitat, non super christicolas, quem-
lendas Augusti (Jul. 20), sed diligenler custoditus, admodum dominus tuus. Praeterito quippe anno id
, ne cujuspiam fruerer sermone, qui suos mihi actus ipsum facere volui, sed audito quod dominus tuus
i indicaret. Interea Grimizonem, Adelberti nuntium, imperii nostri terram invadere
v.ellet, dimissis Assy-
se adire jussit, quem cum navali suo exercitu redire riis, illum versus habenas retorsimus; obviavitque
pnecipit. Fuerunt chelandia 24, Rusiorum e°6 naves nobis in Macedonia Dominicus Venedicus, nuntius
2, Gallicse 2; si plus miserit, quas non viderim, ne- suus, qui mullo labore et siidore nos, ut revertere-
scio. Yeslrorum, Domini mei imperatores augusti, mur, delusit, jurejurando nobis afftrmans, nunquam
militum fortiludo non eget, ut adversariorum impo- dominum luunfesse id cogitalurum, nedum' faclu-
tenlia animetur; quod in his ssepe expeftum est rura. Revertere ergo—quod cum audissem lacitus
genlibus, quarum etiam ultimi et caeterorum com- Deogratias! dixi—et haec atque liaec tuo domino
paratione impolenteSj Gracam forlitudinem strave- "I B nuncialo; si me compotem facerit, ipse redito. »
runt, tributariam fecerunt. Sicut enim vos non ter- _ 32. Cui: < Jubeat, sanctissimum impe-
si fortissimos illos et inquam,
rerem, Alexandro Macedoni rium s,°
luum, me in Italiam cito advolare, certa
simiies praedicarem, sic et vos non 807instigo, cum
ratione, quod dominus meus, quae vult imperium
impotenliam eorum, quae vera est, narro. Mihi cre- luum, compleat, et laetus ergo ad te redeam. > Quod
datis velim, et credelis scio, omnem ipsum exerci-
qua mente dixerim, nec ipsum, proh dolor! latuit.
lum quadringentis veslris sts, si fossa murive non Nam
subridens, simul capile innuit, meque lerra
impediant, posse occidere, cui exercitui, ut puto ad M1tenusseadorantem atque abeuntem extra, foris
contumeliam veslram , hominem quandam—sed
eo manere, alque ad coenam, allio et cepa bene olen-
qnandam dixi, quia mas esse desiit, mulier fieri tem, oleo et
AdeUjerlus garo sordidam, venire prsecepit; ma-
nequil—praeposuit. octo milia Ioricato- die illa effeci precibus, ut munus meum,
rum se habere Nicephoro mandavit, quibuscum , gnisque
quod ssepe aspernatus erat, dignaretur accipere.
Argivo adminiculanle exercilu, vos fugare aut sler-
nere dicit, rogavitque aemulumvestrum, ut pecunia 33. Residentibus itaque nobis ad mensam sine
*'* lalitudine tectam,
illi mitteretur, qua illos avidius ad pugnam insti- laliludine longam, / pallingi
garet. ' longitudirie seminudam, ex Francis, quo nomirie
G
30. Sed nunc, domini mei, tam Latinos quam Teulones comprehendit,' ludum
. Accipite(172)iusidiasDanaum,et crimineab uno habuit; rogavilque me, ut, quo in loco episcopatus
Disciie omnes. mei civitas esset, quove nomine -frueretur, edicerem.
Cui: « Cremona, inquam, Eridano fluviorum Ilaliae
Nicephorusmancipio illi, cuicoUectilium atquecon-
duclilium commendavit exercitum, peeuniam salis regi salis vicina. Et quia imperium luum chelandia
eo mittere properat, prosit mihi le vidisse, prosit
magnam hac ratione dedit, ut si Adelbertus cum
agnovisse! Da pacemloco, ut per te sallem - possit
septem milibus loricatorum et eo amplius, sicut
mandavit,"se adierit, lunc donativum eis illud distri- subsistere, qui tibi non potest resistere! > Sed vafer
ille.liaec ripuvwfii me dixisse cognovit,• submissoque
jbuat, Cona frater suus cnm ipso et Argolico exer- vuliu se ila facturum promisit,
citu vosimpugnef, Adelbertus vero Bareis diligen- juravitque mihi per
sancli sui virlutem imperii nil me mali passurum,-
ter custodialur, donec potitus vicloria frater redeat.
sed prospere suis cum chelandiis usque in -Anchoni-
.Quod si veniens tot hominum milia non duxerit, ut tanum porium cito perventurum; et mihi id tunso
eapiatur, vinciatur, vobisque eo venienlibus trada- digitis pectore juravit.
.tur, insuper et pecunia quse ei debebatur vestras in i
manus conferalur, edixit. 0 beUatorem! o fidelem! 34. Verum quamimpiepejeraverit, animadverlite.
Prodere cupit, cui sos defensarem parat; defenso- Haee acta, haec dicla sunl decimo terlio Kalendas
•rem parat, quem perderecupit; in neniro fides, in Augusti, secunda feria (175), quo ex die usque in
.utroque infidelitas; fecit, quo non eguit, eguit, quod nonum stipendiorum nihil ab eo recepi, cum tanta
non fecerat. Sed esto; facerit, ut Graecos decuit 1 esset Conslantinopoli fames, utvjginti quinque as-
" Nos ad
propositumredeamus. seclas meos et qualuor custodes Graecostribus au-
J 31. Quartodecimo Calendas Augusti (Jul. 19) reis una ccena nequirem reflcere. Quarta feria ipsius
VARI.E LECTIONES
t06ita correxi. Rtissorum C. 607deest C. C08scilicetvos. B09al. C. ^10Imperatorem C. "' conlm
qui
C. "' al. pallii, al. palmi C.
Nom "
(172) Virg. Mn. n, 65 '
(173) Vere hoc anno dies xin Kal. Aug. in secundam feriam incidit. -,
925 -LIUTPRANDICREMONENSISEPISCOPI 924
hebdomadaa (JuL 22) Nicephorus Conslantinopolim A , verunt, se quse lalraveran non sponte, sed impe-
egreditur, In Assyrios profecturus. ratore volente et comminante, dixisse. Sed et idem
55. Quinta feria (Jul. 25) fraler suus me accersi- Nicephofus in eadem coena me interrogavit, si vos
vit, quem ita convenit: < Sancto imperatoie prae- perivolia, id esl bjiolia (175) vel si in perivoliis
misso, domi hodie dispositionis ejusdem causa sub- onagros vel csetera' amimalia haberetis ? Cui cum,
stiti; nunc si te sanctum imperatorem visendi desi- vos brolia el in broliis animalla, onagris exceptis,
derium oblinel, et si quidquam , quod •necdum faabere5affirmarem : « Ducam le, inquit, in noslrum
prodideris, habes, edissere. » Cui inquam: c Nec 'perivolium, cujus roagnitudinem el onagros, id est
sanetum imperatorem videndi, nec rei novse nar- sylveslres asinos, te vidisse miraberis. J Ductusita-
randse haheo causam; unum hoc peto, secundum que in perivolium satis magnum, monluosum, fru-
sancti imperii promissionem ut chelandiis in Ancbo- cluosum, miriime pmoenuhi"*, cum pilealus equi-
nitanum portum usque deducal. » Quo audilo — ut tarem, meque coropalaies a longe prospiceret, filio
sunt Grseci per caput alterius semper jurare pa- celeriler directo mihi mandavit fas non esse quem-
rati—per imperatorium caput, per vitam propriam, piam,r ubi impefatpr esset, pilealuni, sed teristra-
per liberos, quos Deusita, ulyerum dixit, conser- tuui incedere. Cui: « Mulieres, inquam , nostrse
vet.se id complelurum, jurare pcepil. Cui cum : B tiaratae el leristralpe, viri equilant pileali. Nec de-
« Quando? » dicerem, t Moxdiscedente, inquit, im- cet vos compellere palriuni me hic mulare morem,
peratore; Delongaris enim, sub cujus manu na- cum veslros, nos adeuntes, patrium morem tenere
vium est omnis poleslas, recedenle sancto "impera- sinamus ; manicaiilenim, fasciali,fibulati* 16,criniti,
tore, curam lui aget. * Hac spe ludificalus, lsetus ab talari tunica induli, penes nos equitant, incedunt,
oo recessi. mensae assident, [et, quod noslris oinnibus nimis
36. Post sequenlem vero diem, sabbatho scilicet turpe videtur, ipsi soli capile operlo imperalores
{Jul. 25), in Umhriam, qui est locus decem et oclo nostros deosculant lr. — Quod non amplius fieriDeus
•miliaiibus Constantinopoli distans, Nicephorus me permittal! tacilus dixi. •—Revertere ergo I » in-
accersiri jubel; cui et ail : « Putabam te quidem qisil.
virum magnum et honeslum ea gratia huc venisse, 58. Quod cum facerem, occurrunt mihi eommisti
tit, completa omnimodo voluntate mea, perpeluam capreis, quos ipsi dictint onagri. Sed, quseso, quales
inler me et dominum tuum constitueres amicitiam. onagri? Quales suntCremonsedomestici. Color idem,
Et quoniam ob cordis lui duritiem id facere nolis, forma eadem, aufiti itidem, vocales similiter cum
unum saltem quod facere jusla ratione possis, "efii- rudere incipiunt, |magniludo non dispar, velocitas
cito; scilicel dominum tuum principibus Capuano et una, dulces lupis seque. Quos cum viderem, coequi-
Beneventano, servis meis, quos oppugnare dispono, tanli Grsecoinquam : « Hujusmodi nunquam in
nullura consiliumcollaluruin. Suaquinon largitur, Saxonia vidi.>Si, inquit, dominus tuus sancto impe-
nostra saltem dimillat. Notasls res est, quod eorum ratori morigeratusl fuerit, multos illi hujusmodi da-
palres et avi noslro imperio tribula dederunt; al id bil, eritque illi non parva gloria, cum ipse posside-
istos brevi tempore facturos, imperii noslri exerci- bit, quod nerao aoniinorum decessorum suorum
lus laborabit.» vidit.» Sed mihi credite, domini mei augusli, eon-
Cui inquam ; < Principes isti apprirae nobiles et frater et coepiscopus meus dominus Antonius (176)
domini mei sunt mililes; qui si senserit exercitum potesl non inferiores dare, ut commercia testantur,
, tjium super eos irruere, £is copias miltet, quibus- quse fiunt Gremonae; atque ipsi non onagri sed do-
.cum tuos conterere, ct'duo illa themata, q.iaeultra meslici, non vacui sed onerati, procedunt. Sed cum
inare habes, tibi praevalebunt auferre.»Tunc bufonis ea superius scripta verba idem Nicephoronunliasset,
3n modum-tumefactus et eommolus : « Discede, in- trausmissis mihi duabus capreis, ut abirem, licen-
quil. Per me, perqui me talem genuere parenles tiam dedil. In craslinum autem Syriam versuspro-
(174), faciam ut aliud dominus tuus, quam deserto- n feclus. • ,
res servos defendere, cogitel.» 59. Sed cur exercitum nunc *" in Assyrios duxe-
57. Cumque abirem, jussit inlerpreti me sibi con- rit, quaesoadvertite. HabentGraeciet Saraceni libros,
vivam fieri; accitisque eorundem principum fratre qtios 'opkatig, sive visiones , Danielis vocant, ego
et Bysanlio Barisiano, magnas in vos gentemque aulem Sibyllanos'; in quibus scriptum reperitur
Lalinam et Teutonicam contumelias evomere jussit. quot annis imperator quisquevivat; quse sint fu-
Verum cum a sordida coena"4 ipse discederem, tura, eo imperitante, tempora; pax, an simutlas;
nuntiis interpositis clam mihi mandaverunt et jura- secundaeSaracenorum res, an adversae. fuegiturita-
MK81M LECTIONES.
s" Noua C. Blt coeua ™ amaenumC. 616al. vipolati C. B1Tnon C.
smpiusC.
NOTvE.
(174) Virg. n. i, 606. cincti.
(175) ne/>t66X«K, luci ferarum muris aut sepibus (176)Episcopus Brixiensis.
A25 LEGATip GP. '920
?*'
que liujus Nicephori lemporMras Assyrios GTaecisA et Otto "? sit catulus, qui simul extermine.nt
lion posse resistere, huncque septennio tanlum vi- aliquem.
vere; post cujus obitum imperatorem isto deterio- - Anle (177) enim pererralis amborum.finibus, 'exul/
rem — sed - linieo qupd inyeniri non possit — et AutArarimParthus bibet, aut GermaniaTygrim,
niagis imbeUem debere surgere; cujus temporibus quam Nicephorus et jOttoamicjtia coeant et foedera
prsevalere debent adeo Assyrii, «t in Chalcedoniaiu junganl.
usque, quae'dislat Constanlinopoli haud longe, pole- 41. Audislis Gracorum, audite nunc Liudprandi
-staiive cuncta debeant obtinere. Considerant enim Cremonensis episcopi interpretalionera. Dicoantem,
ulrique lempora; una eademque re Groecianimafi et non solum dico sed affirmo, si scriptura hsecprse-
jnsequun.tur,'Saraeeni desperati non resistunl; tem- sentibus est implenda temporibus, leo et calulus,
jpus expectanles, cum et ipsi insequantur, Graeciin- paler el filius, Otto et Olto, in nullo disp.ares, lem-
terim non resislanlB 18. .pore distantes tantum, simul hoc prsesentj tempore
,40. Sed Hippolylus quidam Siciliensis episcopus .exterminabunt onagrum, id est ^ylveslrem asinum
eadem scripsit et de imperio vestro el gente nostra Nicephorum; qui non incongruesylveslri asino com-
— nostram nunc dico omnem,- quae sub vestro im- paratur, ob vanam et inanem gloriam, -incestumqne
,perio est, gentem—; alque utinam verum sit quod Bdominse et com.matris suse con.ugium{178). Si ona-
_de praesenlibus scripsit iste temporibus. Caelera, ut ger iste nunc a leone et ealulo noslro, Oltone et Ot-
scripsit, sunt usque huc complela, quemadmodtim tone, patre scilieet et filio, auguslis Romanorum
.peripsos, qui hqrum librorum scienliam habent, imperaloribus, exterminalus non fuerit, riec quod
audivi. Et ex mullis ejus diclis unum id proferamus Hippolytus scripsil verum eri!; Graecorum enim illa
in medium. Ailenimnuncconipletuniiri scripiuram, supei ior abicienda inlerpretatio «st. Sed , o Jesju
quse <licit )itav v.ai c/.ip.vog oftoStMôuctvovaypov. bone, Detts aeterne, verbum Patris, qui nobis in-
Graeceita. Lalinum auiem sic: Leo et catulus simul dignis loqueris, non voce sed inspiralione, nullam
.exterminabunt onagrum. Cujus interpretatio secun- aliam inlerpretationem quam meam jn hac sentenlia
dum Graecos: Leo, id est Romanoruin sive Graeco- . velis. Jube ut leo et calulusistihunc exlerminent *?t
rum imperator, et calulus, Francorum scilicet rex," huniiUetil onagrum corpore, quatinus in se reversus,
simul bis praesentibus temporibus exterminabunt dominisque suis Basilio et Constantino imperatorj-
onagrtim, id est Saracenorum regem Africanum. bug siibtliius, in die Domini spiritus sit salvus.
_Quseinlerpretatio eo mihi vera non videtur, quo- 42. Sed astronomi hpc idem de vobis el Nicephoro
niam leo et catulus, quamvis disparis magnitudinis, pronuntiant. Res, inquam, mira. Gum quodam sum
unius tamen sunl naturse et speciei seu Jnoris; atque C loeutus astronomo, qui veslram, domini mei augusti,
.ul mfhi mea scieniia suggerit, si leo Graecorum im- sequivociqueyeslrt augusti, formam, mores, ut sunt,
peraior, inconveniens esl, ut catulus sit Franeo- yere dixit, cunctaque mea prseterita, quasi prffisen-
rum rex. Quamvis enim ulrique homines sint, sicut Jia dixii. Nec prseteriil quisquam amicorum vel ini-
leo et catulus uterque animalia, distant tamen mo,- jnicqram, de quibus m.ens mihi suggessit ul interro-
ribus lanlum, non dico solumjpiantum species spe- jgarem, cnjus habituni, forniam et mpres non dice-
ciebus, sed quantum sensibilia insensibilibus. Catu- j-et. Quicquid calamitatis mjhi hoc in itinere accidit,1
lus a leone nil nisi tempore distat, forma eadem, •fulurum esse prajdixil. •Sii mendacium omne 61.
rabie.s una, rugitus idem. Graecorum rex crinitus, quoddixit; unum, quseso, solummodoîl verum,
iunicalus, maniealus, teristratus, mendax, dolosus. quod yos esse facturos Nieephoro praedixit. Fiat uli-
immisericors, vulpinus , superbus~, falso liumilis, jiam, utinamfiat, et.tum nil rnemali passum-esse
parcus, cupidus, allio cepe et porris vescens, balnea intelligam !
bibens; Francorum rex contra pulchre lonsus, a . 43. Scribit etiam prsefatus Hippolylus, Graecosnon
muliebri vestilu veste diversus, pileatus, verax, nil debere Saracenos, sed Francos - conterere; t_ua
doli habens, satis ubi competit misericors, severus lectiojie Saraceni animati, anle triennium cum Ma-
ubioportet, sempervere humilis,.nunquam parcus, ~ nuele palricjo, Nicephori nepole, juxla Scyllam et
non alUo, eepis-,porris vescens, ut possit animalibus Cliarybdini in mari Siculo, bellum parant; enjus
eo parcere, quatinus non manducatis, sed venunda- jmmensas copias cum proslravissent, ipsutn com-
tis peeuniam congregel. Audistis diflerentiam; no- prehenderunt, capiteque truncum 6!Ssuspenderunt^
lile hanc interpretationem suscipere,; aut enim cujus socium et commilitonem cum caperent, qui
fulura est, aut haec vera non est. Impossibile est neutrius erat generis (179), occidere sunt dedignati,
enim, ut Nicephorus, sicut ipsi mentiuntur, sit leo, sed vinclum ac longa custodia maceratum tanti ven-
1AMM LEGTIONES.,
Sls a. iterum non resislunt. C. qui in margine dedit. °19olho G m exterminet C. 8il omen C«
"" f. truncatum BAR. smpe.
NOM. . -
(177| Virgil. Ecl. i, 62, 63." Romanus affinitate a ' 'tunc impediinentum matrimonii. CAM.
(178) Theophanoni namque (179) Id est eunuchus.. Fuit is Mcetas eunuchus
baptismo junr.tus, ,eam deniqne In tbalamum rapuit, xovaxblov Spovyydpiog.CAK.
invito quoque palriarcha. Gompatrialus ergo: et
927 LIUTPRANDl CREMONENSISEPISCOPI 928
diderunt, quanli nec lillum hujusmodi mortales sani A hiberenl. Latinaellingusepauperes, qui meelemosi-
capitis emerenl. Nec infirmiori animo, eadem con- narum gratia adierunt, comprehendentes ceciderunt,
firmali Iectione, baud multo post magislro Exacontse custodiae tradiderunt; Graecolonon meum, id est
oecurrunl; quem dum in fugam verterent, ejus co- Graecaelinguae gnarum, non permiltebant egredi,
pias omnibus modis contriverunt. saltem ut sumptus emeret, sed cocuni solum Graecse
44. Est et aliud, quod nunc Nicephorum compu- linguse ignarutn; qui non signorum signis, sed di-
lit copias in Assyrios ducere. Argorum enim omnem gitorum seu eapitis nulibus, cum venditore emplor.
regionem instans tempus, Deo jubente, eo usque loquebatur, tantique nummis emebat quatuor, quanti
fames attrivit, ul ncque trilici duo Papienses sexla- Graecolonus obsoîiumuno. Et cum amicorum qui-
rii aureo comparentur, hocque ubi ubertas quasi dam aromala, pajnes, vinum, poma mitteret, solo
regnat. Hanc pestem, muribus cooperantibus , ita cnncia fundenles, nuntios colaphis satis oneratbs
dilatavit, ut messionis tempore quicquid ubique ter- dimiserunl. Et nisi divina pietas parasset in con-
rarum annonaeerat, minimo dato pretio, possesso- speclu meo' mensam adversus eos qui tribulant
ribus ejulantibus, congregarit. Quod cum juxta me (181), una mihi parata mors foret accepla. Sed
Mesopotamiam faceret, ubi frugum copia muribus qui permisit temptari, dedit lunc misericordiler
absenlibus creverat, arenaemaris mullitudini annonaeB pati. Hujuscemodi me periculum secundo Nonarum
multitudinem cosequavil.Igilurcum vili hoccommer- Junii usque ad sextum Nonas Octobris Constanlino-
cio turpiter fames ubiubi destevirel, octoginta milia poli, diebus scilicet centum viginti, maeeravit.
mortalium, obtenlu militise, secum congregavit; • 47. Verum ut augerenlur calamitates meae, in
quibus per conlinuum mensem, quod uno emerat Assumplione sanelae Dei genilricis et virginis Ma-
aureo, duobus vendidit. Hse sunl, domine mi, res, rise (Aug. 15), pieo omine non bono venerunt
quae Nicephorum copias in Assyrios nunc ducere doinnim apostolici el universalis' papae Johannis
compulerunt. Sed quales , quseso,'copias? vere, in- nunlii cum litleris, quibus rogabant Njcephorum
quam, non homines, sed hominibus similes; quibus imperatorem Grsecorum , ut parenlelam firmamque
lingua tantum proeax, sed « frigida bello dex- amicitiam facerel cum dilectio spiritualique filio suo
tera (180). » Non inspicil in his Nicephorus qualila- Ollone Romanortim imperatore augusto. Qusevox,
tem, sed solam quantiialem; quod quam periculo- quae inscriplio, secundum Graeeos peccalrix et le-
sum illi sit, lum sero poeniiebit eum, cum imbelles meraria, •qttomodo lalorem non occiderit, cur,
plurimi, multitudine animali, a noslris perpaucis priusquam laederelur, rion oppresserit, qui in aliis
bella Scienlibus, immo silienlibus, conlerenlur. rebus saepevideorspermologuset mullisonus, in hac,
, 45. Cum obsideretis Bareas, trecenti laniummodo C ut piscis, videor irisonus. Objurgabant Graecimare,
Ungari juxta Thessalonicamquingentos Grecos com- imprsecabanlur seriuori, plus justo- mirantes, cur
-prehenderunt el in Ungarfam duxerunl. Quse res, peccatum illud porlare poluerit, cur frelum dehis-
quia prospere successit, compulil ducentos Unga- cens navim non j absorbuerit. < Imperalorem, in-
riorum haud longe Conslantinopoli in Macedoniasi- quiunt, universalem Romanorum, auguslum,- ma-
militer facere; ex quibus, cumincauteper angustam gnum, solum Nicephorum scripsisse Graecorum,
redirent viam, quadraginta sunt capti; quos nunc hominem quendam barbarum, pauperem (182) Ro»
Nicephorus de custodia eductos, preliosissimisque manorum , non piguit! 0 ccelum! o terra! o mare!
vestibusornatos, patronos sibi et defensores paravit, Sed quid, inquiurit, faciemus hominibus islis sce-
-secum in Assyrios ducens. Yerum qualis sit ejus leralis, criminosis? Pauperes sunt, et si eos occi-
exercitus, hincpoleslis conicere, quoniam quicae- dimus, roantisnostras sanguine vili polluimus; pan-
teris praestanl, Yenetici sunt et Amalphitani52S. nosi sunt, servi sunt, rustici sunt; si eos flagella-
46. Nunc his omissis, quid mihi .accideril animus, non ipsosJsed nos dedecoramus, qui nec
.madverlite. Sexlo Kalendas Augusti (Jul. 27) extra Romana scutica deaurala , nec hujusmodi sunt cru-
Gonstantinopolim in Umbria a Nicephoro licentiam cihus digni. 0 uliiiam alter episcopus, aller marchio
accepi ad vos redeundi. Cumque Constantinopolim esset! culeis enim ,suti, post acerbos virgarum ictust
venirem, Christophorus palricius eunuchus, qui post barbae seu capillorum distractionem, in mare
Nicephori vicem eodem gerit, mihi mandavit non demergerenlur. Sed serventur, inquiunt,'et quous-
posse' me lunc recedere, quia Saraeeni tunc occu- que sanclissimus imperalor Romanorum Nicephorus
paverunt mare el Ungarii terram; expectandura baecresciscat mala, gravi cuslodia macerenlur. »
mihi jjsse donee ipsi discederent. Sed utrumque, 48. Dum hsec resciscerem, felices eos; quoniam
proh dolor! fuit mendacium. Tunc apposili suul pauperes, me iufelicem, quia divitem, judicavi.
custodes, qui mihi et meis a domo mea exitumpro- Cumdomi essem, mea me voluntas pauperem excu-
YARLE LECTIONES.
1,8 amalphitiani C. SB
4 domini C.
|
':
NOTJ3. |
(180) Virg. Mn. xi, 538. (182) Id est Ottonem.
(181) ,Cf, Anlapodosisvi, 1,
g«.-l LEGATIOCP. 950
8"
sabat; Conslantinopoli vero positus, Crcesi me Aexnomine condidisse, certo scimus; sed quia lin-
habere divitias timor ipse dicebat. Semper mihi guam', mores vestesque mutastis, putavit sanctissi-
pauperies gravis, tunc visa estlevis', tuncaccepta, mus papa, ita vobis displicere Romanorum nomen,
tune amplectenda; amplecljenda utique, quae suos sicut etveslem. Quod in futuris, vita comite, os-
perimi, subjectos sibi flageUari non patitur. Etquia tendetur epistolis; quarum superscriptio hsec erit :
hajc paupertas Constanlinopoli solum suos ita defen- Johannes papa Romanus Nicephoro, Conslantino,
dit, eodem sit solummodo diligenda. Basilio, magnis Romanorum hnperatoribus alque au-
49. Igitur apostolicis nuntiis in carcerem tradilis, gustis! » Quod quia nam dixerim, qusesoadvertite.
publicana illa epislola Nicephoro in Mesopotamiam 52. Nicepborus perjurio atque adulterio regni
jnittitur, undeusque ad25«B Idus Septembris non apicem est adeplus. Et quoniam Chrislianorum om-
est reversus, qui affefret apologeticum nuntium. nium salus ad Romani papseperlinet solliciludinem,
Qua diecum rediret, et melalerel, post biduum11", mitlat Nicephoro dominus papa epislolamsepulchris
decimo octavo scilicet Calendas Octobris, precibus omnino similem, quae foris sunt dealbata, intus
muneribusque effeci, ut vivificum atque salutiferum plena sunt ossibus morluorum; improperet Hli in-
adorarem lignum; ubi lanlo in tumullu populi, clam trinsecus, qualiter perjurio et adulterio aceeperit
cuslodibus, quidam me adierunt, qui menlem meam B super dominos suos monarcbiam; invilet eum ad
lugubrem furtivis sermonibus hilarem reddiderunt. synodum, et si non venerit, anathemate feriat. Si
50. Decimoquinlo autem Calendas Oclobris., mor- superscriptio hujusmodi non fuerit, nec ad ipsum
tis vitseque medius, ad palalium sum convocatus. usque feretur.
Cumque ad Christophorj patricii eunuchi praesen- 53. Nunc ad propositum redeamus. Superscriptam
tiam venirem, benigne me suscipiens, mihi cum ex superscriptione promissionem a me memorati
tribus aliis assurrexit. Quorum hujusmodi fuil nar- prineipes cum audiissent, nil inesse doli pulantes :
ralionis inilium : < Ostendunt pallor in ore sedens, * Grates tibi persolvimus. aiunt, o episcope; decet
macies in corpore tolo, crinilum caput, prolixa enim sapienliam luam tanlis mediatricem interce-
conlra morem barba, immensum cordi tuo inesse dere rebus. Solus es exFrancis, quem nunc diliga-
dolorem, eo quod redeundi ad dominum tuum ter- musLsed cum depravala , te hortante, correxerint,
minus est dilatatus. Yeruni ne sancto imperatori, et ipsi diligentur; tuque ilerum ad nos cum veneris,
neve nobis succenseas, oramus. - Reddimus autem non indonatus abibis!
tarditalis luae causam. Papa Romanus — si tamen < Corona aurea sceptroque, cumhuc ullra rediero,
papa est vocandus, qui Albericisiis filio apostalse, me Nicephorus donabite*9! i tacitus dixi.
adultero, sacrilego (183), communicavit, commi- C < Sed dic, inquiunt, vult dominus tuus sanctissi-
nislravil — lilleras nostro sanclissimo imperatori, mus cum imperalore firmare amicitiam fcedere nu-
se dignas, illoque indignas, misit, Graecorumillum, ptiarum? t
et non Romanorum imperatorem voeans; quod tui - < Cum Iiuc venirem, voluit, inquam, sed quiame
domini consilioactum esse, non est ap.yia§nxov.i diuTiic morante litteras non recepit, aya\p.K, idest
51. < Quod, inquam mecum, verbum audio? vilium, a vobis, - nieque captum putat et vinctum,
perii; haud dubium est, quin in prsetorium recta sestuatque animus ejus tolus, ut leaense,catulis rap-
proficiscar via! » tis, donec vindictam justa faciat acerbitate, et nu-
< Sed papa, audi, aiunt, omnium hominum sto- plias abhorreat, alque iram in vos evomat. »
lidior, scimus, dicere, dicere vis, nosque id profi- < Si ceperit, inquiunl, non dicjmus Italiam —setl
lemur. At ego : Non id aio. —Audi ergo; sed papa nec ipsa capiet euin, in qua ortus est, pauper et
fatuus, insulsus, ignorat Conslanlinum sanclum gunnala, id est pellicea, Saxoiiia, — pecunia qua
imperialia sceptra huc transvexisse, senalum omnem pollemus omnes natrones super ipsum invilabiraus,
cunctamque Romanam mililiam, Romsevero vilia et quasi keramicum [v.tpau.ov],id est vas ficlile, quod
mancipia, piscatoresscilicet, cupediarios, aucupes, p. confractum reformari nequil, confringemus. Et quo-
nolhos, plebeios, servos, tantummodo dimisisse. niam te in decorem suum quaedampailia emisse pu-
Nanquam ille hoc nisi tui suggestione scriberet re- tamus, ul in medium proferantur, edicimus; quse
gis; quod quam periculosuni ambobus fuerit, nisi sunt vobis digna, plumbea iiolentur bulla vobisque
resipuerint, proxima tempora declarabunt! sinantur; quaevero -/.oihi6p.eva,id esl nalionibus om-
< Sed papa, inquam, simplicitate clarus, ad lau- nibus, prae nobis Romauis, prohibita, prelio reddito
dem hoc imperatoris, non ad contumeliam scribere auferantur. »
pulavit. Constanlinum Romanum imperatorem cum 54. Quod cum fieret, quinque mihi preliosissimas
Romana mililia huc venisse, ac civitatem istam suo piirpuras abslulerunt, indignosvos omnesque Italos
VARLE LECTIONES.
£,»CraesiC. ti6ita correxi; quinlum C. sedcodiceni H. nonvero Y- legisse, vox biduum infra prebat.,
SlTbidivuraC. *°salhericii -G. »*9 donabis C.
- - ' "
£_ NOTJ;. ..
• ""'
(183) Jbanni XII papse,
m - LIUTPRANDICREMONENSISEPISCOPI 95$
Saxones,Francos, Bagoarios"**,Suevos, immo cun- Apalatiomanensperpetuo.hujusmodirebusamieassibi
ctas naliones, hujusmodrveste' ornatos ineedere ju- nationes effecerat; Nicephorus yeroibasileus homo
dicantes. Quodquara iridecofum quamque contume- xayyxup, id esl militiaededitus, palatiurri ceu pe-
liosiim sit, riiolles,effterriinatos,manicalos, tiaratos, stem abhorret; et vocatur a nobis prope simullalis
terislratos, riieridaces, neutros (184), desides, pur- amator atque argumentosus,qui noripretiosibi gen-
puratosincedere'; Keroas vero, viros scilicet fortes, tes amicas, sed terrore ei gladio sibi subditas facil.
scientes bellum, fideicharilalisque plenos, Deosub- Atque, ul cognoscas quanli dqminostuos reges ha-
"ditos, virtutibus plenos, non! Quid est, si non haec beamus, quae data sunt coloris hujusmodi, et quae
conlumelia est? « Sed ubi est, inquam, imperatorius empta, via eadem ad nos revertenlur. »
sermo? ubi imperialis bS1 promissio? Cum eniin illi 56. His dictis atque ,complelis, ypvaoSavlwv',id
valedicerem, rogavi, ut in ecclesise honorem quan- est epistolam attrd scriptarii et signatam, mihi de-
livis pretii me perriiitleret pallia emere. Qui ail : deruni, vobis deferendam, sed non vobis dignam, ut
Qualia vis et qu.anta, rcoibxnxaXKJtcoabrnxa, id esl mens ciedit meaj. Tulerunl aulem el alias litteras
qi1aiitatehi'elquarititalem,ponens,differeniiamplane argenlo signalas, iitque dixerunt: < Papam vestrum
non posuit, ut diceret : his et illis exceptis. Testis impefialesreciperelitteras, indignum esse dijudica-
est Leo coropalales, frater ejus; testis- est et in- B mus; mitlit autem illi coropalales,imperatoris fra-
terpres Euodisius, Johannes, Rdmanus; lestis sum ter, non per suos pauperes nuntios, sed per te epi-
ipse, qui quod imperafor diceret, etiamsi interpres stolam, se salis dignam, ut misi resipuerit, funditus
abessel, inlellexi. » se perjisse cognoverit. »
<Sed xalvbptw, id est prohibita, sunl haec,» in- 57. Hanc cum accepissem, vale mihi dicenles, di-
'
quiunt. <Et cum quaeasseris imperator diceret, de miserunt, ocula praebentessatis jucunda, satis ama-
talibus saltem, ul somniares, non poluit cogitare; bilia. Sed dum recederem, legationemmihi non me,
ul ehiiii dlvitiis, sapieritia, ita et cseteris nationibus sed illis salis dirigunt dignam; scilicet quod niihi
-praeslarevestc debemus, ut xjuibus esl singularis in soli meisque equns darent, sarcinis nullum; sicqtie
virtutibus gfatia, sit singularis .etin pulchritudine nimis, ut res poscebat, Itirbalus, oiaeiiaxn, id est
'vestls. » duclori meo, quinquaginta aureorum res pretio dedi.
55. « Haudquaquariisingularis, inquam, haecve- El cum non hatierem quod pro malefaclis Nice-
stis fieri potest, cum penes nos obolariaemulieres et phoro tune redderem, hos in parieie invisaedomus
mandrogerontes (185) his utantnr. » meaeel in mensa lignea versieulosscripsi :
' <
Unde, inquiunt, vobis? » VersusB3S.
« A Veiieticiset Amelfitanis inslitoribus, inquara, C Argolicumnon tuta fides; procul esis, Laline,
~qui riostris ex viclualibus, haecferendo nobis, vilam Credere, nec mentem verbis adhibere memento!
nutfiunt suarii. » Yincere dum possit, quam sancte pejerat Argos!
c Sed Jion amplius hoc facient, aiunt. Scrutabun- Marmore quaevario magnis patet alia fenestris
tur plane, et si quid hujusmodi inventum fuerit, ver- Hsecinaquosa dpmus, conclusoperyia soli, .
beribus caesus, crine tonsus, pcenas dabit. » Frigora suscipiens, aestumnec saevarepellens;
Temporibus, inquam, beatae memoriaeConstan- Praesulab Ausonia Liudprandus.in urbe Cremona,
tini iriiperaloris huc veneram, non episcopus, sed .Constantinopolimpacis profectus ,amore,
•diaconus, nec ab imperatore aut rege, sed a Beren- Quatliior aestivisconcludor mensibus islic.
gario marchione missus, et multo plura ac pretio- Jnduperator enim Bareas conscenderat Otto,
siora pallia emi, qjiseneque scrutala, nec a Grsecis Csedesimul flammisquesibi loca subdere lemptans,
visa, nec plumbo sunl signata. Nunc, Deo miserante, Sed precibus remeat Romanas victor ad urbes
episcopus, et a magnificis imperatoribus Ottone et Inde meis. Nurum promisit Grseciamehdax,
Ollone/palre et fiiio, missus, tanto inhonestor, ut Quaenec nata foret, nec me venisse doleret,
Veneticorum more pallia mea notentur, et quae Nec rabiem, Nieephore, tuam perpendere quirem,
qiiantivis pretii videnlur, auferanlur, cum in eccle- D Priyignam prohibes qui nalo jungere berili.
siae mihi commissaeusus ferantur. Non taedetvos Imminel ecce tlies, Furiis compulsusaceriiis
contumeliarum mearum,immo dominorum meorum, Ni Deus averlat, tolo Marssaevietorbe,
in quibus contemnor? quod sum custodiaetraditus, Grimine paxque tuo cunctis optanda silebit!
quod fame sitique cruciatus, quod non ad ipsos redi- 58. His conscriptis versibus, sextoNonas Octobris
rem, hucusque retentus, nisi etiam, ad cumultwia (Oct.2) bora decima, ex illaquondam opulenlissima,
dedecoris eorum, propriis exspolier rebus ? Auferte etflorentissimanuncfamelica, perjura, mendace,do-
saltem quse sunt empta; dimittite quse sunt dono Iosa, rapace, cupida, avara, ceriodoxa civitate eiim
ab amicis donata. ? diasoste meo linlre egressus, diebus quadrag.intaet
< Constantinus,inquiuntimperator,homolenis, in novem, asinando,ambulando,equitando, jejunando,
YARI.E LECTIONES.
m Al. Baoanos C. BS*al. lmperia C. 5S2 vocem i
supplevi.
NOT^;.
(184) Id est ennuchos C. (185) Monachivetuli.
" '
953 LEGATIO CP. 934
sitiendo, suspirando, flendo, gemendoNaupactuniveni A verum dico, non est adulalio haec, nec eonsuo nunc
(Nov. 20), quse est Nicopoleos civiias, in qua diaso- pulvillos sub cubito manus; res, inquam, vera est.
sles meus nie deserens, duabus parvis imposilum (Dec.) Posl biduum veslris meritis tania estfretum
navibus, duobus me mandaloribus, qui Hydrunlem Iranquillilale sedalum, ut, cuin b*6 naulce nobis au-
me permare conducerent,cornmendavit. Yerumcum fugerent, ipsi Leucaten usque navigaremus,. miliari-
entolina, id est praeceptum, jus caplionis a Graeco- bus scilicel centuni el quadraginta, nihil diserimhiis
rum principibus non haberenl, ubiubi spernebaniur; aul tristitiae patienles, jiisi parum iri faucibus flumi-
nec jam nos ab ipsis, sed ipsi a nobis alebanlur. nis Acheloi; ubi discurrentes velociter fluctus ejus
Quam ssepe illud Terentianum niecum stomacha- maris unda reverberat.
bar : (186) Tutore opus est, quos defensores paras. 62. Quid ergo, praepotenles augusli, retribuetis
59. Igitur nonis Kalendis Decembris (Nov. 23) Domino pro omnibus quae relribuit in me vobis ?
Naupaclum egressus, biduo ad Offidarim533fluvium Dicam quid. Hoe Deus vult, hoc petit; et quamvis
usque perveni, ul 534meis comitibus non in navicu- sine vobis hoc facere possit, vult tamen hujus rei
lis, quse eos eaperenbn poleranl, residentibus, sed esse hypurgos, id est ministros; ipse enim quod ei
secus litus pergentibus. Posili itaque in Oflidaroflu- offeralur dal, custodil quod exigat, ut possit coro-
mine, Patras alio maris in litore, decem et oclo mi- B nare quod praeslal. Advertite igitur, qiiseso. Nice-
liaribus distare prospeximus. Quem aposlolicaepas- phorus cum omtiibus ecclesiis bomo sit impius,
sionis locum, quia Constanlinopolim aseendendo vi- livore, quo in vos abundat, Conslantinopolitano pa-
siiavimus, adoravimus, nune eum visitare et ad- triarchse prsecepit, ut Hydrontinam ecclesiam iri
orare — confiteor peccatum meum !— distulimus. archiepiscopatus honorem dilaiet, nec permiltat in
Fecil hoc, dofnini mei augusli, revertendi ad vos et omni Apulia seu Calabria laline amplius, sed grsece
videndi ineffabile desiderium; et ni hoc solum esset, divina mysteria celebrare. Mercalofes dicit fuisse
perpeluo, utputo, perierlm. praeteritospapas et Spiritum sanctum vendidisse, quo
60. Pugnavit contra me Insensalum Auster, mare vivificanlur et reguntur omnia, qui replet orbem
flatibus ab imis lurbans sedibus (an. 968, Nov. 50). terrarum, qui scientiam habet vocis, qui est cum
Cumque hoc continuis diebus ac noctibus faceret, Deo palrc et filio ejus Jesu Ghristo coaclernus et
pridie Kalendas Decembris, ipso scilicel passionis corisuhstantialis, sine inilio, sine fine, permanens
die (187), inlellexi meo niihi hoc accidisse delicto. verus, qui pretio non aeStimatur,sed a mundis corde
Sola vexalio intelleclum dedit auditui. Fames quippe tanli emitur, quanti habetur. Scripsit itaque Po-
nos vehementeroppresserat. Terrae incolse,ut noslra IyeuclosConstanliiiopolilanuspalriarcha privilegium
nobis atiferrent, inlerficere nos cogitabant; mare, C Hydroniino episcopo, quatinus sua auctoritale ha--
ne effflgeremus,fluctibus aestuabat. Tum conversus beat licenliam epiacopos consecrandi in Aciremila,
ad eoclesiam, quarii videbam, flens et ejulans in- Turcico, Gravina, Maceria, Tricario (188), qui ad
quam: « Sancte Andrea apostole, compiscaloris, consecrationem domini apostolicipertinerevideniur.
confralriset coapostoli lui Simonis Petri sumservus. Sed quid hoc memoreni, cum ipsa Constanlinopoli-
Passionis tuaelocum non abhorrui, nec superhia de- tana ecclesia nostrae sanctaecatholicae atque aposlo-
ciinavi; urit me doinum redeundi auguslalis jus- licaeecclesiseRomanaemerito sit subjecla? Scimus,
sio 58",auguslalis amor. Si te ad indignationem com- immo videmus, Conslanlinopolitanum episcopum
movit peccatum meum, eliciat ad misericordiam pallio non uti, jiisi sancti palris noslri permissu.
meorum meritum augustorum. Non habes, fralri Yerum cum impiissimus Albericus,qiiem non slilla-
quod conferas; confer diligenlibus fratrem augusiis, lim cupidilas, sed velut torrens, impleverat, Ro-
inbserendoei qui onmia novit. Nosti lu, qtianto la- nianam civitalem sibi usurparel, dominumque apo-
bore et sudore, quanlisque vigiliis et impensis Ro- stolicum quasi servum proprium in conclavi teneret,
manam fratris tui Pelri aposloli ecclesiam, ex im- Ro:nanus imperator filiuin suum Theophylacluni eu-
piorum manibus ereptam, ditaverint, honoraverint, nuclium patriarcham constifuit; cumque eum Albe-
exaltaverint, et in statum proprium reformaverinl. D rici cupiditas non lalerel, missis ei muneribussalis
Si mea me prsecipitanl opera, ipsorum saltem libe- magnis, effecit, ut ex papae nomine Theopbylacto
rent meriia; quosquevullprsedictus fide et sanguine patriarchse liilerae mitlerentur, quarum 5STaucto-
fraler tuus, apostolorum prineeps apostolus Pe- ritaie cum ipse, tum successores ejus, absque pa-
trtis, in aliis rebus gaudere et prosperari, in hac, parum permissu palliis ulerentur. Ex qtto lurpi
id est in me, quem ipsi direxerant, minime contri- commercio vituperandus mos inolevit, ul non solum
stari! » patriarchiae', sed eliam episcopi totius Graecise,pal-
. 61. Non est, domini mei augusli imperatores, liis utantur. Quodquam absurdum sit, censore opus
VARLE LECTIONES.
tss al. Ophidafin C. B34:.e. siauidein. 5S5 ita corrigendum videbalur. visio C. 536lum C. SSTqua C
NOTJE.
~
486) Eun. IV,6,52. _f ~>- (188) Acerenzd, Tursi, Gravina, Malera, Tricarko,
1187) DieS. Andrese. '""-,
935 LIUTPRANDI CREMONENSISEPJSCOPI 936
non est. Est ^.rgo meum consilium, sanctam fieri A pore tributariam Pharaonis"faceret, sacerdolum ter-
syhodum, et ad eandem vocari Polyeuctum. Quod ram alributo liberam esse permisit.
si venire, et o-yt&fiKTK sua, id est vilia, superius 64. Igiturdecimo|nonoKalendas Januarii (0«c. 14)
seripta canonice emendare noluerit, quod sanctis- 539Leucaten exeunles, ipsique, quoniam, ut superius
simi canones decreverint, fiat. Vos inlerim, praepo- scripsimus, nautael effugerant, navigantes, decime»
lenles augusti, ut ecepistis, Iaborate; eflicite, ut si quinto (Dec. 18) ad Coriphus (196) pervenimus, ubi
nolit nohis ss« Nicephorus, quem canonice arguere anle navis egressionetn occurrit nobis slrategos qui-
disponimus, ohcedire, audiat vos, quorum copiis dam, Michael nomine, Chersioriilis, a loco sciUcet
non audet cadaverosus occurrere. Hoc, jnquara, est, Chersona; bomo ipse canus capite, facie hilaris,
quod nos aposloli (189), domini et commililones sermone bonus, risu semper jucundus,- sed, ut post
nostri, facere volunt. Non est a Graecis Romanus paluis, menle diabolus; quod et Deus aperlis mihi
yilis tenendus locus, quia recessit inde imperalor monslravil indiciis, si mea tunc mens hoc pdtuisset
Constantinus; verum eomagiscolendus.venerandus, conieere. Mox enim ut pacem, quam corde non
adorandus, quia venerunt illuc apostoli uoelores ferebat, iriihi osculo dedit, tota Coriphus, magna sci-
sancti, Petrus et Paulus. Ac de his salis me scri- licetinsula,lremuit; nec solum semel, sed lereadem
psisse sufficiat, donec Deo largiente sanctissimo- g die pertremuit. Post quatriduum autem, undecimo
rumque apostolorum oraiionibus, ex Graecorum ere- scilicet Calendas Januarii (Dec. 22) *40, dum in
ptus manibus, vos adeam. Et lunc non laedeal mensa positus panem eomederem, qui ampliabat su-
dicere, quod hic non piguit scribere. Nunc ad proper me calcaneum suum, verecundatus sol facinus
posilum redeamus. tam indiguum, lucis suae radios abscondil» et ecli-
63. Oclavo Idus Decembris (Dec. 6) Leucalem psiu passuSjMicbaelem illum terruit, sed non iinmu-
venimus, ubi ab episcopo ipsius Ioci. eunticho, sicut lavit.
et ubique ab aliis, inhumanissimesuscepti et traclati 65. Dicam ergo, quid illi causa amicitise fecerim,
sumus; In omni Graecia, verilalem dico, non meu- quidnam ab eo pro recompensatione perceperim.
tior, non reperi hospilales episcopos. Divites suni, Dum Constaiilinopfilim ascenderem, illud vestrum
pauperes sunt; divites aureis quibus plena luditur pretiosissimum scutum, miro opere deauratum et
arca; pauperes rninislris seu jilensilibus. Soli men- fabricalum, quod riihi domini inei augusli dedistis
sulae assident nudse, paximacium (190) sibi appo- cseleris cum muneiibus, Butamicis meis Grsecis da-
nentes, balneaque (191) tunc vitro permodico non rem, filio ipsius conluli. Nunc Constantinopolim re-
bibentes, sed sorbillahtes. Ipsi venduntîpsi emunt; diens, patrem pallio donavi pretiosissimo; pro qui-
ostia ipsi. claudunt, ipsi aperiunt; ipsi dapiferi, ipsi G bus omnibus gralias dislribuit ejusmodi: Scripsit
agasones, ipsi capones — sed, ha ! caupones volui Nicephorus, ut quaeunque hora se adirem, absque
scribere, verum res ipsa, quse vera est, veritatem mora chelandio Imposilum Leoni kitonise dirigeret;
eliam nolentem eoropulil scribere — dicimus enim, quod ipse non fecilj; verum diebus viginti me reten-
quia capones sunt, id est, eunuchi, quod eanonicum tum, non suis sed propriis tne stipendiis aluit, donee
non est; sunt et caupones, id est tabernarii, quod a praefato Leone Mtonita nuncius venit, qui illum,
contra canones esl; quorum cur me moraretur. objurgavit (An. 969, Jan. 7).
Incipit(192) et claudit coenamlaciucatenacem, Yerum cum objurgationes meas, lamenla et suspiria
Clauderequs coenaslactucasolebat avorum! rriea ferre non posset, recessil, meque homini tam
Felices eos, si pauperlalem Chrisli haac imilareiur, iniquo el pessimo commendavil, ut sumplus saltem
pauperes (193) Judicarem! Facit hoc asper num- me emere non permitteret, doriec a me corlinam,
mus (194) et auri sacra faraes (195). Verum parcat libraa argenti pretio dignam, acciperet, et cum post
illisDeus! Hoe eo illos pulo facere, quoniam eorum viginti dies indedhcederem, nuntius ipse, cui cor-
ecclesise sunt tribulariae. Leucatensis mihi juravil linam dederam, nuiclero jussit, ul post acroteria,
episcopus,.quolarinis ecclesiam suam debere Nice- id est promontoritLm| quoddam, me positum fame_
plioro aureos cenlum persolvere, similiter el caete- D perire permitlerel. Hoc autem eo fecit, quoniam, ne
ras plus minusve, secundum vires suas. Quod quam purpuras haberem absconditas, mea pallia regira-
iniquum sit, sanctissimi palris noslri Joseph acla vit; ex quibus dum unum/vellel accipere,-non aece-
demonslrant, quia cum Êgyplum tolam farais tem- pit 0. Michaeles, Michaeles, ubi vos lot simul iales-
VARI./E LECTIONES. |
*>sMa correxi; vobis C. 639ita correxi: nam supra narraiAt, se 8. Idus DecembrisLeucatem venisse;'
Decembris C. -ew ita correxi Canisii lectioitem: Postq. triduum autem decimoquintoscilicet CalendasDe-
cembris. qum el sensu caret, quum triduo post 15. Kal. non iterum 15. Kal.\ essepossil, et nalurmadversetur;
nam eclipsis die 22. Dec. fuit, ut Curopalates, Ann. Cavenses supra p. 188 el labulm aslronomicmprodunt.
Qui codicem" exscripsil XI. legil XV. '
• ' NOT.E.
(189) Pelrus et Paulus. {193) Pauperes eos judicarem felices, si, e4d.
(190) Id esl pauem nauticum Buu (194) Cf. Pers. Sat. m, 69.
(191) Au vinum aqua plurima permistum ? (195) Virg. JShJ ni. 57.
(192) MarliaLep. XHI, 14. {196) Corfou insula.
937 APPENDJXAD LIUTPRANDUM.— DE PSEUDO-LIUTPRANDOD. ANTONHDISQUISITIO. 038
quereperifCuslos meus ille Coiislanlinopolitanus A in le Michaele.n magnuni, semihcremitam.semimo-
Michaeli suo rivali me commendavit,malus pessimo, naclium. Dico, el verum dico : non proderil tihi bal-
pessimus iniquo. Michael vocalus est et diasostes iieiim, quo le assidue potas in amore beati Joannis
meus, homo quidem simplex, cujus sancta simpli- Praocursoris. Qui enim ficle Deum quserunt, nun-
cilas lantum niibi pene nocuil, quanlum el istorum quam invenire merenlur
perversitas. Sed'ab his parvulis Michaelibus impegi Hic nonnulla excidisse palet
APPENBIX AD LIUTPRANDUM.
DE SEQUENTIBUS LIBRIS
FALSOLIUTPRANDOCONFICTIS
D. ANTONII HISPALENSIS DISQUISITIO. .
(BibliothecaHispanavetus, tom.I.)
CAPUTPRIMUM. B ruil subdiaconus Eutrandus, vel Liulprahdus, arcbi-

diaconus Ticinensis, hisloriarum scriplor haud igno-
Liutprandvm TicinensisEcclesimdiaconum el Cremo- bilis, el pariter
nensem episcopum, hoiniitem Italum, vtagna im- monio poeta excellens. i CuiJuliani lesti-
in Cbronico ejus edilo id ipsum conferre,
pensa Tolelani Higuermfaclum Ecclesimfolelanm quomodo
subdiacontim fuisse noslrarumque rerum scripto- Hieronymus Higuera in prooemio adLiut-
rcm. Qutedam vitm ejus ostendunlur comparaiione prandi Chronicon id protulil, operse magnum pre»
i-orum,qum Chronicon el Adversaria falso ei coti- tiumeril.Itaannisscilicel : « Anno 946 BoniluSToletanus
ftcta conlinent. Dc quibus late in sequenlibuscapi- episcopus duobtss. Sub hoc floruil Etitrandus
tulis. sive Liuipraiidus, Ticinensis diaconus, Tolelanus
subdiaconus, el Tractemundiis presbyter posl episco-
l.Liuiprandusdiaconus Ticinensis Ecclesisc,etqui pus Iliberitanus, ab eodem Bonito niissus. » Viden*
postea fuit Cremonensis in Italia episcopus, unus ut prsevaricetur testis aliusque iti edilione, aiius
ex illis esl qiiorum aucloritatis et nominis velamenlo in ore sil Hignerae? Sed ti\inseamus ad alia.
usus Protheus multiformis Tolelanus fictitiam histo- 4. Liutprandus item ail Adversario 48 se annt>
riam nostrae gentis sincerae ac verae locum occupa- 960 perTarracor.em urbem transivisse, carmineque
turam, conficere se posse in animum induxit. Sed lusisse in Jaudem S. Theclse virg. el mart.. cujus
cum, ex divino proloquio, anle oculos pennatorum pars corporis in ea servatur; quo in carmine ita de
frustra retejaciaiur, quanlumvis bonaefideiJioimul- se aii:
lis et palriae amantibus, lenocinioque reruin allectis, EcceLiulprandusjam nonnoviisincolaterras
dolosum aucupium, non sine quadam Hispanaegravi- Hispanie,externamcarminelaelusadil.
latis jactura quondam imposuerit: accenso jam hoc C Julianus ilenipost peregrinationem Toletum rediisse
lempore defaecaii judicii. Iunime, proposilo ac spe archidiaconum Liulprandum, alque ibi moriuum
sua cadere ccepit; monitique lensarum insidiarum aii (num. 115): i Eodem anno (973) venit Toletum
prudenliores, a\erlutil se alio ; hosque Sirenarum, Eutrandus subdiacomis, qui aliasjbi fuerat, nobflis
ul sic dicam, cantus, veritalis malo ligati, surda hisloricus; nec multo post morilur. In ecclesja S,
aure praeiereunt. Justaehonorifice a Felice (episcopo) sepelilur. > Di-
2. Fuit quidem Liutprandus non incelebiis hoc stinctius autem de Liuiprando Traclcmundoque
saeculo hisioriarum scriptor; sed qui ex ipsis ejus- actum fuil nobiseum in duabus epistolis quae prae-
dem Jibris necessario comprobetur alius ab eo ftiisse, ponuntur supposilitio Chronico, non minus suppo-
quem Clironici cujnsdam, siva Chronicorum Dexlri sililiaeipsse, ui loco suo videbimus, cum de Chronico
el Maximicontinuationis auclorem, Toletanum sub- censorie agemus. Prior est dicti Tractemundi- epi-
diaconum, Toleiique vila funclum nobis venditant. seopi IUiberiiani ad Liuiprandum. Regimundi alias
Aique, ut hiiic aggrediamur verilatis vindicias, ger- legitur. Posterior auiein responsoria Liutprandi ad
manum Littlprantlum a supposilitio dislinguenles : Tractfmundum ex Fuldensi Germaniae monasierio.
age, videamus quid de seipso scriptor Chronici, quid Consolatur Liulprandum Traclemundus in aenuniia
luin de eo Julianus narraverint. Germanicae ejus peregrinalionis, et ad patienier
5. Apud Liulpranduin legiturad annum 957 Ro- eain ferendam coborialtir. Berengarii enim Italim
niio 111Tolelano praesuli Joannem Servumdei suc- regis saevitiam ftigiens, ab Italia eo venerai. Indo
cessisse, el ad"anntim 944, vehil ea coniinuans quae ait degere se in oppido Granalensi, Illiberilanae
ante septennium facla prsemiserat : n Quem ego, ait, D civilaii proximo, inter fideles Muzarahes, eos con-
subdiaconus Toleli cognovi ac virnm sanclum et fortantem iloctrinaequepabulo reficientcm."
Spirilu Dei ferveniem experlus suin Toleti. J Julia- 5. Accepisse iiem adjungil librum ejus, id est,
nus item in Chronico num. 505, -sub anno 946 de rerutn geslarum in Etiropa hisloriam; elpraelerea'
Joanne Servodei el ipse loquens : « Eleclus erat Aniapodosin (quasi dislincta essent opera) t carmine
attlem, aii, BonilusIII ante biinc (Joannem) sed non prosaqne coniexlam, ui fecit olim, ait, sapiens Boe- ~
inieral pontilicalein dignilatem. Sub lioc (Joanne) tius in Ubio De Consolalionephilosophica; qtiem
, .. PATROL.CXXXYl-- .30
8J9 APPENLIXAD LiL"IPRAXDUM. j 943
Jibriim Boeiii Severini (mcmini) diligenier nos dno A lia. Qua ctiam die Ahdaram (pro Ahdiirragliiiiam)
percurrimus Toleli,sanctse cum ego presi yicr essem, luqiie rc\ nosler, a Radamiro rege Chiisliaiiissimo Galli-
subdiacoims illius Ecelcsioe"Toletanse : quae ciaein bello superaliis est. »
se.mper vere fuit filia primogenila Ecclesisesanclae 9. IIoc vere aliquid e.t quod e noto ejus historia-
Ronianensis, ei cum patriarcbalibus post Romanen- rum opere dedueilur. Cscicravana, et sine caemenlo
scm meriio comparanda; cujus paslor lotius est Ili- aliquo arenae iiisedificaia.Attamen et isitid faciHimo
spaniae primas et patriarclia. > imporluna et putida rnit nisu, si levi ulainur correciione, liex vesier pro
adulalio imposlorem prodit. rex noster legentes, quomoiloscriptum fuisse osten-
6. Obsecralur landem Liutprandum, ut miflal indc ditur similibus ex initio hisloria. his verbis (lib. i,
ad se quosdam libros, scilicet, « Vilam S. Jacobi c. 1) : c Sicul ab ipsisqui vesiri siml tribuiarii regis
Ilispani in Piccno sancle mortui it Novembris, > ab Abderraghmanis, poieslisconjiccre. >Ineplum enini,
omnibus ilanyrologiis illaudali. Melaslbenis item iino impium, fuissel a Liutprando rcgem stutm le-
Persoe librum De llonarclv.is > (jam diu est quod gem Saraeenum dici, ex eo soliiui quod Tolelano-
viri docti observaverunl Megaslhenem,non Melhasie- rum, 'apud quos oliiri is fueral, rex ilie esset. Qtiiis
jte.ii luinc scriplorem appcllaluni, aborlivumque irao dominum siium vocat Ollonein alibi Liuiptt.a-
Joannis Amiii, sive alterius ovum lmnc esse, qui dus (lib. vi, c. 2).
eum Bcroso cl aliis fuit editus) « ubi in Persarum 10. Neque peregrinationis H.spanse qtiidquun,
(supple ordinc, aut rcgibus; deesl enim) ponil Da> nedum generis, admiliere videiur serics rcriim quas
lium, Cyruin, Cambysem, Ariaxerxem, posl al;e- de se ipsT narrai, non illiberalis carum dispensatoi.
rum Darium Longimaiiimi. Et, sicubi in Geruiauiie „JJ " Anno 924 incendiuui coniigit urliis Ticinensis, iis
biblioiheois delitent, De.vtri, Mareique Maximi scri- qua nalum credhnus, quod is dcploral lib. r», cap.
jila membranis Chronica (cur non elcharia?) qtiae 1 el 2. Anno 924 Iiugo, Provinciae sive Arelaien-
nunquaiu in Hispaniis reperirepoluil. J Pelit haec sium comes, regnuni Italiso stisccpil: qui aliquo cx
ad se ab eo descripta quamprimum milti, ac, ul de sequcnlibus non diu tamen ab ingresstt suo in It.i-
suo adderei « ab anno 612, ubi linivil Maximus » liam, inter alios priricipes, quos conciUare sihi siu-
(unde inam id noveral qui Maximi opus non vidc- diose proeuravh, Romanum Lecapenum Graecoriim
rai?) usque ad sua lempora, hoc esl ad annnm imperalorem legalione adiit. Leg.iius his pater fuit
960. > Usque ad noslra tempora, sivc ad Intncanntim, Liulprandi, quem quidem noinine suo baud appei-
verus aucior dixissel, de re prsusenli loquens; ficii- lavit filiustle re loquens. Subjungil tamen lib. m,
tium vero ac rccentem ostendil ir.epla baec auni cap. 5 : « vero ejus, paucis inlerposi-
menlio. Ilaec summa Traclemundi cpistoloe. Sci Postredijlum
tis solibus, languore correptus monasleiium petiii,
quse Liulpr.intli scquilur, non lnijus tanltim, sed conversationis habiium sumpsii, in quo
suam quoque fitlem evcriit, ut suo tcmpore con- .sanclsnquc
post dies quindeciiri morluiis, me parvulo dercliclo,
stabil. migravit ad Dnminum. » Posiconjiigismorlem Liui-
7. Quod ad rcm prsesenlem allinet, dolel Liut- prandi matcr securido viro nupsit quem Hugonis
.prandus quod « a Mauris dtire habereiur Granako nomine posl aliquol annos nunlium ad
Traciemuiidus. Neque enim ita duriter (addens) cjusdem eiimdcm Lccapenurri ivisse his verbis referl: i Quo-
sed paulo mclius agebamus qtium Toleti quondam niam meus vitricus, vir gravilale ornaius, plenus
conviximtts. Leniebat enim feroces barbarorum a:ii- sapienlise, regis llugonis fueral nunlius :
mos hinc proesulum Toleianorum singularis auclori- P ^( non sit mihi inserere, quod cum de pigrum
imperaloris sa-
tas, illinc vcro mirabilis boniias et palienlia, » eic.
« Porro Chronicon in pieniia el hunianitalc, ct qualiicr Russos viceiil,
Elinfra: quod pelis, hujns audivi saepiusdicere. s Conligisse boc anno 941 e.v.
biblioihecte reperi vetusla membrana descripluni, Joanne Guropalale Baronius notal (hoc anno,
.adjecique, ul jussum est ate, annorum seriem ad haec[ iium. 5). J
.usque lempora, id est ad annum 960. Et gralulor i\. Anno 945 Hugo rcgno Ilali_e cessii, LolJiarto
mihi quod cum Toleli, ubi sub sanciissimo pra;siile fllio suo pro se reliclo, noniiiielemis, revera in B,—
Tolelano Boniio subdiaconus fui, in Italiam profi-
ciseerer, aliquol hisioriae libros mecum a«poriavi : rengarii niaiuis rcgho tradito. Ilugonis bujus in ma-
vixil ob cauendi peiiliam,
in quibus ordine erat series collecta muliorum lfi- gna gratia Liuipr.ihdus
spauise opiscoporum, quos et in hac bibliolheca requa pueros alios sibi aequales supcrabat', atque iii
ut credo, S. Caroli Magni imperaloris cx ejus curia et coniiiaiu scniper. versauts fuii. Quod
,peri jussu,alUtos
Hispania : quos, ul aiunt, sibi obtulerat san- ipse satis innuii, dnminiiio lib. IV : « Hacienus qtu»
.clissimus Elipandus episcopus Tolelanus, postquam[ dicla siinl,"iiiquil, saccrdos sanctissime, sicul a
jllum errons sui de adoptione Christi serio etverc gravissiniis, qui ea crevcrant, viris audivi, exposui.
~ Caeterum qme nairanda sunl ut qui inlerfuerim.
poenituit.
.' 8. Hoecde habilatione Tolelana Liutprandi, sub- explicabo. Ea siquidemvocis lempestaie tantus eram, qui
, diacopaluque in hac Ecclesia sub Bonito III el ejus regis Iltigonis gratiam mihi dulcedine acqui-
successore Joanne Servodei, archiepiscopis, gesio. r* rebain. ls enim cuphoniain magnopere diligebat, in
me coasqualiiinijiucrorum neino vincere poie-
Quorum ulique leslimoniorum fldem secutus Franci-. ] quo
. scusBivariusCisierciensis, in ea quani ad Laurentituti, rat. i ()uoe quideiu consuetu.io in narralurum aula, unde sibi
Ramirezium dedit, Censura Liutprandi Operum, edi-, praesentem rerum, notiliam, quse se
lionis Planlinianae prseambula, ohjeciis sihi fere' dcinde ail quserere potuil ab auno 952aut seqneniiv
sexlo septimove iniiium procul dubio
omnibus iis quse pro veris ltalicis ejusdem Liul- rcguillugoiiis Horum enim priore anno (ut ex Sigeberio
prandi genere et nalalibus, transactaque fcre sem- cejiil. consial [liocanno in Chronico], Arnohlus BajoaritB
per in patria vita, mox producimus. Ilispanum ta- dux a Raiherio Veronensi episcopo invilatus llalise,
inen esse eum contentlit genere, hoc est Hispanii
liominis filium, qui capiivilatis pertaesus in Ilaiiami regera Hugonem aggressus fttit, qui non solum Ar-
concesserit; allectum lamen patriae desiderio Linl- riolduni iiigavil, sed el Raiherium cepit. Quod cuni
belluin fini consignassel libri lerlii,
prandum Tolelutn venisse, qtto loco Tractemundum, Liulprandus
familiarem habuerit. Censet quoque pro Hispano, exinde quse narraverit, ut qui interfuissei iis, expli-
se ait.
ejus genere co molus, quod Abderraghmanem Sa- caiurum
.racenorum in Hispania, hoc esl Cordubae regem 12. Hoc jacto fundamento, riirnirum inlerfuisse
alicubi vocel regem nustrum nempe suum ac Tracic- Liulprandum his pmnihus quae deinde narrat, ai)
inundi. Yerba ejus audi Rerum tn Europa suo lem- liocscilice: anno upque ad 946, quo legalonem Coii-
pore geslarum lib. v, cap. 1 : « Hoc lenipore, .ail, ul'. stantinopolitanain iBerengarii nomiue :ul Consianli
ipse pater hene uosti, soi magnam et cunctis lerri- nuni imperalorem ipseinivil, cujusnarraiionegerma-
bilem passus esl eclijisiin, sexia feria,hora diei ler- iitis liisiorise ejusjtextus absolvitur, cap. scUicet5
941 DE PSEUDO-LIUTPRANDOD. ANTONII DISQUISITIO. 942
l.vi.i.olanlibus viriscrudilissimis (i97),rectecoll'gi- A num vocat) « et mulio plura, el prcticsiora pallia.
nius, nonalibi quam in curia Hugonis,aulsallemTiciiii emi, i eic.
vel in Ilalia ad minus, toto hoc lempore eum fuisse. 16. Hacccum ita "sinl, Liuiprandum scilicet Cre-
Nec minus palenleridem Liutprandus innuit eap. 1, monensibusepiscopum daiumanteannum 965 fuisse
lib. vi. se domi sub vitrici eura usqtie ad Constan- qui fieri potest ul Pseiido-Julianum non sibilo ac-
tinopolitanani istam expediiionem continuisse. Unde cipiamus, qui scribere suslinuit anno eodem 963 ve-
et consequens fit minime verum esse, quod sub Ser- nisse Tolelum Liiitprandum, sive Eutrandum sub-
vodei Toletano episcopo, qui ab anno 957, usque atl diaconum, qui alias ibi fuerai, nobilem hisioricum
947 (auctore, si crcjimus, ipso Liutprando [dict. el paulo posl idibeni mortuum et sepuHumfuisse?
anno. 957]) episcopatiim tenuil, subdiaconum in Absquehocetiam,quiscredat Italura hominem nulla
Toletana Ecclesia egeril; aut (quod Liulprandus coaclum vi aul cupidiiate alleclum, relicta patria
ipse supposititiiis diserte ail) anno 944 sese Toleii urhem Saracenorum babilalum venisse; nec semel
Jaudatiim episcopum cognovisse. quidem, sed ilerum posl tol annos rediisse, amore
15. Sed germaui Liutprandi res geslas prose- ul credas, ductum subeundi jugum quod necessilate
qnciido ab inilio ipso Berengarii, quod anno conii- cives compulsi vix lolerare poterant?
gil hujus sseculi45 servilio bujus Liulprandum pa- 17. Ipsa quoque Eutrandi nomenclalura dissonat,
renles ejus mancipavere : cujus secrelorum con- quam tinus Trilheinius, fideque Tritliemii novaior
seium, epistolarumque signatorem egil, donec post Toleiairas, tribuit ei qui vere Germanico aut LOII°-Q-
longi temporis servilium ingralissime ab eo, ulplit- bardico nomine Liutprandus,siveLuitprandus alicubi
jesalii, alqtte inhumaniler fuit traclaius, ut-libri v, g eiiam Litobrandus, audil(200) in omnihus mss. aique
cap. 14 ipse refert. Quo eiiani confirmalur prse- edkis codicibus, tam ejus operum, quam Sigeberti
sentia Liuiprandi per annos subsequentes amium De scriploribus ecclesiasiicislibelli: excepto uno ms.
946 in ll-.dia ei euria Berenj;arii. Sed anno 941 monaslerii Yiridis-Vallis, qitem Suffritlus Peirus in
4.Buronius, Jioc auno, n. 1) venit in Italiam Olio ediiione Coloniensi ejusdem Sigeberii, et aliorum
Magnus imperalor adversus dietuni Berengarium ; similis argumenti scriptorum laudat (in noitila ad
seqnentique (Baronius, nutn. 2) denuo ei tradidit Sigcberti c. 127); cum Etitrandinomeu Gra.cum
Iialiaeregnum sub fidelifate ejus adminislrandum : quO.ldam, Liuiprandi, vero seu Luiiprandi Lon°-o-
quod is tentiil plures adhue annos, donec tyrannidis bardicum sonel. Quihtis affatim comprobatum iviinns
f jtis iinpatienies llali Oltonem iterum vocavere anno utriusqiie Liutprandi, gcrmani etuothi, res niinime
561. Qtti quidem facillimo negotio Berengaiium inler se coitveniie.
regnospoliavit (Baronius, diclo anno, n. 1) ..annoque 18. Hnjus verus felus esl Hisloria rerum ab impe-
sequenii Romaea Joanne Xil papa solemni riiti cora'oribus et regibus Europm gesiarum, cujus pars est
roiiaius ftiit imperator. Aniidosis, nisi boc nomen integro adaptemiis operi,
14. Sed paulo posl, desciscente ab imperatoris de quo infra \ alque ilem Legatio ad Nicephoium
partibus Joanne, venit Ollo iterum Romam Joan- Consianlinopolilanumimperalorempro OttonibusAu~
iicmque ibi comparere nolentem, coaclo episcoporuin gitstis et Adelhaida, eorum uxore ci malre ab eo
iotius llaliae concilio Romana sede per senieiitiam suscepla. Et, si Deo plaeet, liher DeRomanorum
pepulii. In quo quidem eoneilio, quod celebratum ponlificum Vilis. Quod plures non creduiu. Huic ta-
itiit anno 965 (Baion. eodem anno), liiler alios Liul- inen honiini Ifalo, exeo tantum quod hisloriam suam
prandiis faclusjam episcopus Crenionensis subscri- C inscripserit Uliberilanoin Hispania episcopo , impii-
p'.cs legilur. Acta servavit scripior quidem ano- laiiiin sponte credimus ab bis quibus propositum
ityiinis."qui Liuiprandi ejusdem bisiorise n.irralio- fuit sub antiquorum honiinuui persona hodierno in
nis suse lelam subiexuii; aperleque, uti supra theatro fabulamveleris pseudo-historiaepronunliare,
jnonniinus, alium se ab eo prodil : quae qtiidcm quol in Hispaniam venerit, Toletique in ea cuni
Jicta ex eo Baronius ad Annales suos iranstulii (198). laudato Illiberitano episcopo familiariter vixerit; ei,
Qui quidem Liulprandus, cum a Berengario ipse quod majoris operse est, de rebus Hispanis monit-
.doimisqueejus el famiJia et cognaiio, saeve aique ineiila qnaedam, eaque insignia, eteoram quibus vi-
impie vexata essenl, quod refen jpse in proiogo filia sint aurtim gemmaeque,conscripseril. Chronicon,
bri JII, in Germaniam ad Oilonem se recepii, et apud inquani, quod conlinuatio esse dicitur alierius Chro-
eum in magua gratia fuit. Imo facius postea Cie- jiici Maximi Caesaratigustani episcopi, et Adversaria.
inonae cpiscoptis, ivil legatus ejusdem Oltonis ad 19. Utrumque opus Matrili priutus edidit D. Tho-
JSicephoruin Phoeam Grsecorum iu peratoreni, anno mas Tamaius de Vaigas regius liisloriographtis,
.scilicet 968. Quan\ ipse legaiionem pecttliari libello adjunctis, ad Chroniconsaltem,eruditisnoiis. Deinde
desciipsil, ab Henrico Canisio in Aniiquis suis Le- D. Laurenlii loius Ramirezii a Pralo cura et industria
flionihus, posieaque cum caeicris ejus operibus Liutprandus quantus esl ex veleri ei novo
.Anluerpiaeedilo. coagmeniaius, ex ofBclna Plantiniana fuit emissus,
15. Nihil auteni plus extra conjeeiur_ealeam posi- et per Europam communicaliis. Esse lamen Chroni-
tum liaberi debel, quam unum aique eumdem esse con et Adversaria recentioris manus opera. et ab
Liulpraiidum Ticinenscm diacouumciiniL.iutprando D eodem quiuno Pseudo-Dextrum cum Pseudo-Maximo,
Creinonensi episcopo(199).Idem enim Hisloria'tiuam gemellos, eodemque aborlu edidil, inventa :
-diaconus, el Legaiionis quam episcopus exaravit, jamdin esl liomiriibus, lam nostris quam exteris, qui
stylus : idem iimor Grseca verba qusedam Latinis semel ad animum reduxere fraudem , persuasissi-
importuiie, ul Graeculus appareret prosae ilem ora- muiii. Id tamen raiionibus evincere, cum aliunde,
lioui carinina, non ex lege historise inserendi. tum ex ipsa horum operum tela deduclis, arguinen-
Pnelerea Legaiionis auclorem se ipse prodii, dtini tum erit sequentiset subjeclorum illi capilum : dum
ad Nicephorum haecse verba direxisse ait : « Tem- interim et veluli per iransennara id innuamus ami-
citiam Liuiprandi ac Tractemundi (qui-vere Rece-
poribus, inquaiu, beatae memorise Constaiiliiii im- mtindus
peiatoris huc veneram, non episcopus sed diaconus; esi, Goihico nomine) lunc fuisse conlra-
iiceab imperaiore aul rcge sed a Berengario mar- ciam, cum liic ah Abderraghmane Cordubserege ad
chione missus,» (ita pcr conicmpium Ilaliae lyrau- Oitoucm ftiit missus legatus, titi ex Germano scrU
(197) Baronio ad Deaira._965, n. 3; Bellarmino De Miraeusin Auctario de Scripl. Eccles. cap. 290; Ba-
script. eccl.; Yossio H. L. lib. n, cap. 40. anno ronius ad ann. 975, n. 5; Bellarminus De Script. ad
(198) Liuip. Cremon. menioriam lege dicio ann. 946.
num. 12. (200) Yossius De H, L.,Ub. n, cap. 40; Tamaius
(199) Ila docent YossiusDeH. L, lib. n', cap. 40; in noiis ad Liiiipranduni, pag. 1
9?5 APPENDIX AD LIUTPRANDUM. 9U
piore Joanne S. Arnulphi abbate erudile osfendit A bere dicilttr quidan cataiogus proesulum Uliberiia-
altero Disierlalionum ecclesiasticarutn volnmine D. norum, in quorum locum Granalenses snccessere,
Gaspar Ibanez; de Segovia marchio Mondexarensis a|md quos manel. In quem cum incurrissel Toleta-
ei Acropoliianus , convellendis et stirpandis fabulis nus barum novilatum invenlor, niagntim anliquiialis
velulinalus. " vindieem existimandum inde se credidit, si corru-
CAPUT II. ptum, ut verosimile est, episcopi «omen snorttm
Prmliminares dum epislalm ad Cltronicon Psettdo- assererelaueloriim fide; et vulgaie oimiimn aliorum
Liulprandi dupliciteroppugnanlur :(um c verosimi- contenlis Tractemundi, uno contentus tesie, damnaret. Unde
eniin buiecalalogo iantum fidei, cui veierum quid-
in eis errotibus, affeclalionibusret parum monumenlorurii- est, decedere debeal? Neque
libus. Primi generis sunl in priore Tructemundi ad q>iid cnim ullus nobis jaVtalur codex venerandae antiqni-
Liuiprandum. Traciemundi nomen Eliberiiani epi- lalis catalogi hujus cusios et eonservalor. Et si
scopi, ad queni directum legilur, pro Regimundo. fabulis credimus, qiise lamen oracula sunt ApoIIinea,
Anlapodosis lilulus libri cujusdam Liulprandt pro
Anlidosi; alqne hujus ab hisloria disiinciio fatsa : cilioquos
his oppugnamiis, eum qundragesImusaS, C-<e-
locus hisiorim prlmo episcopo in eo collocetur caialogo Tra-
cujus occasione difficilis Liulprandi
I papaHempotelapsus, ciemundus, qui lit, jut in aitero Hauberti Hispalensis
hujus explanatur.InAdrtahi tres non rainus ab eo;ieni S. Caecilio
S. Jacobi Ficeni supposita mentio Affeclationesno- quinquagirita
ad Samuelem seciindum, hoe esi usque ad annum
lanlur plures. novilalis indices. Inier absurda esse, 910 et aliquol annos anle Tractemundi
ab extero et longe posilo homine coniinualionem " recenseantur; el in novissimo Joannis pontificatum, Taniaii Mar-
hislorim rerum Hispanarum expelere. Prioris hujus -E *> lyrologi nostri (toin. IV, die 17 Aug., pag* 494).
epistoim non meminit Higuera in Historia Tolelana,
ad Traetemundummeminil. Traclemundus sepljiagesimus primus aCaecilio tnar-
posterioris Liutprandi tyre numerelur? Ii nunc, catiilogis crede, quorum
Confertur edita hac epislola cum ea quitm in eadem
historia Tolelana, et in ms. quodam noslro inedi- ignoralurauctor leinpusque. Certe nos magno exem-.
lam leghnus : ex qua varielate fraudem colligimus. plo peccabimns, qui| HaHberlum Ta-maiuniqiieGrana-
Sitnilibus ac prior vitiis hmc poslerior Liulprandi iensi catalogo _ideni|denegandiduees sequimur(201).
25. Secnndo, curii Amidosisnomine Liuiprandus.
responsoria scalel. Fulsnm commissum Servidei
bisloriam hilegpam Rerum in Europa gestarum,
Toietani curm el Ileronii Bracarensis, episcoporum, aul
exira suum iempus maxime. Aisurdis aliis el affe- aut maximus illius partem appellatam voluerit: epislolaehu--
jus ac dujilicatus error esl, non soltim An~
ciationibus premilur ephlola. topodosimpro Antidosienuntiare; sed et opus islud
20. InChronicon quod vocatnuncinquirimus, atque ab historia distinguere. De noniine ab auctore pro-
inprimis epislolas ei praemissas. Harum altera est, ul posilo credamus e|, non alii, oporlel. In prologo
nuper dixinms, Tractemundi episcopi Illiberilani ad enim lerlii historiae libri: « Operis liujtts lilulum,
Eulrandum sive Liulpranduni, allera hujus ad Tra- ait, Pater sanetifice, satis le mirari non ambigo; ais -
ctemundum, ejusdem uiraque styli recentis. Has1 ,enim : Cum virorum illustrium-aelus exhibeaniur,
dupiici qtiassabimus ac evertemus lmprcssione. Prio- cur Antidosis ei interilur tilulus? Ad qtiod respon-
rem nobis suppeditabunt eaeipsae res quas conlinenl;1 deo. Inlenlio hujusoperis adhoc respicit, ut Beren-
posteriorem \ero investigaiio, excussio et collatio garii hujus, qui-nunc in Itaiia non regnat, sed ty>
eorum inicr se Jocornni unde non ita prideni isloo1C ( rannizal, atque uxoris ejus... actus designet, oslen-
niercesinfaUslis'avibuserupere. Et qurdern res ipsae dat, el clamitet. > Atnein Grsecoverbo coniractuni
«lamant, non illi tempori quod jaciant, attctorive suspicari aliquando errorem possemus t« Siligiiur,
quem prseseferuiii, congrna et convenienlia dici; sed inde ait, eis prsesens pagina Antidvsis, hocest retri-
aut commissi erroris, aut affeclataj quorunidam ar- bulio: dumprocalamitaiibus meiSTjpairlSetKveorum,
•liculorum quos falsos versehistorioe impingere ani- id est impietatem|, prseseniibus futttrisque m6r-
imis fuit, menlionls, autinverisimilitudinis el absur- lalibus denudaveroj. Kee minus eiiam sanciissimis
diialis opiimojure posiutaiida. et forlunatis viris pro eoIlat>sin me beueficiis anii-
21. Erroris inqtiam (de priore nunc Tractemundi dosis erit. s In erijore cubant Sigeberli ediiiones,
•adLiulprandum loquimur) primo. Regimundusenim, qitem el contraxit Joannes Trilhemitts, Antapodosin
noii iiliqne Tractemundus, lliberiiaiiiisille episcopus subroganles, nihili yerbum ad aucloiis proposilum :
appellatuslegilur.apud Sigebertuin(i)escripl. eccles. qnod et falelur Thomas Tamaius (noiis adlianc epi-
c. 127), Trithemium (DeScripl. eccles.), reliquos, qui stolam, pag. 1S), cdnvincilqueipsaapud Sigeberlum
bujus nuncupalionis meminere. Raimundum, quod vcrbi explanatio; |excusatione lieet utatur Fraiici-
in Gertnan carum scus Bivarius, conlendens utrumque AntidosiselAn-
idem nomen esl, edidit Reuberus
rerum suis auctoribus, quos inter Liutprandi baec tipodosisvocahuluiri in idem recidere; nam Antipo-
Uisloria : unde hoe nomen servavil in edilione sua dosis rhetorum est ligura, quae fit cmn media primis
Ramirezius. Quod el habeo in ms. meo fraginenio- el uJtimis respondenl, et correspondenliam sonat.
runiDextri, Maximi, atque hujus Liutprandi ex bi- Atqui nunc non quserimus, quid appellare poluerit
Iiliolheca Eslepani marchionis : quo purum,- aut rjY opus, sedquid appellaverit.
sane puriori proximum, ad nos pervemsse id quod *- 24. Prseterea disjinxisse ab historia hanc Antido-
«x his superfuit chronicis, existimari posse non sin episiolse auctorem ex his verbis eonslat: « Gra-
semel alias diximus. tanteraccepilibruin luum,id esl Rerum gestarum in
22. Traiemunduin, sive Traclemuudum unus ha- Europa historiam, et praeterea Antapodosin tuam
(201) In Catalogo IUiberilanorumpraesulum codicis quadragesimusquarius, annoquaChristi 704 episco-
JEmilianensis, fol. 560, pag. 2, Tretemundus dicitur, patum iniisse dicitur. Bermudezius Pedraza Rist.
ordineque a sanclo Caecilio,yuadragesimus primus Gran. part. n, c. 23, quinquagesimo eum locoa
est. In serie autem chronologica iconum Granalen- Caecilio numerat, et Granaiensi sedi_ante Hispania
laiumpraesulum oeneistabulis incisa, quamadmanura cladem praefuisse affirmal. Sislimus 'horum caiafo-
habemus, item Tretemundus; sed ordine a Gaecilio gorum seriem:
.EMILIANBNSIS"" ICOXUSIGRiNAT. BERMUDEZIl
CODICIS PIU3SULVM PEDIUZ.*
39. Johannis Joannes abest
40. Celeri 42. Cenlurio A. C. 695. 48. Joannes A. C. 684.
41. Trelemundi 45. Eleulherio A. G. 708. 49. Centerius circA. C. 69fl-_
42. Dadilanis 44. Tretemundo A. C. 714. !)U. Tructemundus citca
45. Adicani 43. Dadilano A. C. 744. l A. C. 714.
84S DE PSEUDO-LIUTPRANDOD. ANTONll DISQUISITIO. . 946
carmine prosaqtie eontextam, > etc. Dislincta autem A , cobi confessoris nulla vel in anliquis vel in recenti-.
uon esse opera Sigeberius diserte ait, hisloriam sci- bus sanclorum cataiogis mentio.
iicet eum scfipsisse De gestis regum et imperatorum 29. Aflectatio autem inculeandi absque idonea ra-
sui lemporis, quam atliiulavil Anlapodoshn, id esl tione iilla res, epislolaanoviialem, atque impotens
relributionem. Similiter Trilhemius. Constalque ex desideriumaucloris ejus clamant asserendi ac stabi-
laudato libri inprologo; quem tamen, nisi fallor, licndi momenla bistoriae quaedam, quae vulgo credi
inepte affixerehuic Iiliro Iranscriptores, cum quinlo stinime voluil. Hujusmodi siiul dislinctio facta inicv
debuissenl. Ratio palam est. Nihil enim de Beren-* nmnicipiiim Eliberitanum alque oppidumGraiialam,
garii rebus continei vel leriius vel quarlus historia? Ciecilii primi ejus episcopi menlio, primaiialis et
liher, quibus retributiim Berengario pro malefaetH patriarchalis Toletani episeopi dignilaiis imporlmia
sive retaliaium ab auctorc dici valeat. Qninti aliqua intimalio, leeti a se una ctim Liutprando Boelii Con-
elsexli ea quaesupersunt capiia usque ad quiniuui, solationis libri, dum alier presbyler, subdiacoisus
omnino Berengarium sonairt. Qnare acephalam, ul alter Toleti agerent.
<>xprincipio satis perspicuum est, historiam reman- SO.Elnonne lalisnoia illaesl,proa»serendo vulga-
hisse quoque, aul saliem ad nos pervenisse iiiulilam, riLiutprandiiioinineinscriptoChronieo inepie adjun-
iine videlieel multaiam, certo cerlins esl: quemad- cia, qua pelilab eoTraciemimdus ul Dextriei M. Ma-
moduin ct continuisse eam, qusein fine destderalur, ximi Chronica -exscripla ad se quamprimum e Ger-
partem, seelera omnia Berengarii usqtie ad ejtts po- mania Iransmiltat, quae nunquam in Hispania repe-
stremam ab Ilalia ejeelionem et Otlouis corona- rire poterat ? « El de tuo, inquit, addas ab anno 612,
tionem. 13ubi finivii Masimus, nsque ad tua tempora, hoc est
~
2S. Sed quod in prologo ad Anlidosin dicilur de ad aitnum 960. Poluittie designari expressius, ad-
ioco exaralas a se liujus historise, cerle mihi crux do el cum putidiori affectalione, pseudo-cbronicon
est, nec video liic sislere ullum Liutprandi rerum ad hunc usque annum a ficulneo arlifice continua-
Uescriptorem. « Denique <]i)odin caplivifale seupe- tum ? Cerle verus Tractemundus, usque ad nostra,
regrinalione libellus hlc eonscripius dicalur, prae- vel tua lempora, dixisset tantum, uli supra notavi-
sens indieal exstilaltis; coeplusquippe in Fraticono- nms,
vord (Francfort, hodie Franconiae civitaie) qui est 51. Quid aulem absurdi non conlinel a Liutpran-
viginti n illiariis locus a Moguntia dislans, in Paxu do extero homine, tam longeque ab Ilispania dissilo,
insnla nongeniis, et eo amplius a Constanlinopoli Hispaiium alque Hispaniae incolam Tractemunduiii
inilliariis,. usque hodie, inquit, exaralur. » Insula desiderare ac petere, ut Chronicon Hispaniaeplus
lisec Paxu, sive insnlaePaxm, juxta Corcyram insu- quani trecenlorum annorum, hoc-est Maxjmi conli-
lain in lonio mari sunl, Paxu major, Anlipaxu, mi- nuaiionera, tam citoque conficeret;. cum praesertim
nor, diclae : quo appellere navira poluit qui Con- ille civiuiu Toletanorum veterum amiconuniopeetiam
sianUnopolim navarclius Liuipranduin veclabal. Granalae positas thesaurum illum ditissimum biblio- '
£ts. Sed qualinara ex duabus Iegationibus eo dire- ihecae templi S. Justae, quem adeo frequenter lati-
elishocceconveni ;t quo-scriptioni vacabat tempus : dare solet jaciareque Julianus, excutere possel; sibi-
Iioc opus, hic labor. Neuiri enim convenii. Priori que et aliis, prae quovis peregrino, quem penu islud
iiamque iiitenlus Liulprandus in gralia vigebal Be- Toleiano-fieulnum inslruere hand poterat, moretn
rengarii, cujus nempe nomine Constantinuni adierat: "„ gerere ac saljsfacere ?
tantum abesl ul sub hoe lempus dehoneslare queat 32.. Nec sine censura transigi debet quod Tracte-
{quod in prologo facit Anlidosis)honorem liujns inu- mundus inscribat epistolam Liuiprando diacono Tf-
neris exsilii nomine, aui dominuni adhuc heiieficum cinensi et subdiacono Tolelano, quasi aliquid appo-
Jyramii compellalione. Posleriorem ad Nicephoriun neret diaconalus ordini subdiaconalus ordo, novae
Phocam, crealus jam Crcmonensis praasul, obivit neque lacendaedignitalis. Subscriptio ilcm illa : Ec-
Olionis nomine, post pulsum regno ac forlasse in clesim llliberitanm peccalor episcopusinepia, nec in
orbiiale mortuum, Berengarium anno 968, cujus di- usu fuisse videtur; cuin vulgaris pluriumjlla cssel,
gnilatis nec vbla apparet vesiigiumve iu hocprolo- poiiuspersona_respectu non dignitalis. Traciemundus
50. El huic tempori adhuc minus convenit lamenta- peccaler, llliberilunm Ecclesim episcopus,. aul indi-
tio ejnsdemprologi adversus Berengarium, latiquaiii . gnus .episcopus , quomodo frequenier. in conciliis.
prtesentem, alque eiiamnum rerum polienlem lyran- legilur.
iium. Quare si prologum hunc, signalaque in eo, 55. Adjungo his, Hieronynium Romanum de la
cuin coeplae,lum coniinualaebisioriae loea non iin- Higuera hujusce tam operosoeac multiplicis' fabricae,
probamus, neccsse esl mediam, inler duas prius me- ut contendimus, architecium, niillam hujus prioris
nioralas, saltim usque ad Graecise occidentales p'a- opistolaementionem fecissein Toleianmurbis et regni
gas acmare IoniumLiu.prandi peregrinationem, q-io Historia adhuc inedila ; cum posterioris Liuiprandi
lempore Berengarium fugiebai, hoc esl circa anniim ad Traclemundum responsoriae non soluni memine-
saeculiquinqiiagesimumquarlufn, admiltere; eoenini rit, sed eam quoque vulgari sermone Iraiislalam li-
anno exstincltis fuil Albericus marchio Roniaetyran- bri. . . capili inseruerit. Neque ilemcoilicem meuni
iiiis, cujus recenlis obitus libri tn, cap. 15, auclor D Esiepanuni illani habere, qui hanc habel, ea forma,
nieitiinil., quam siaiim ostendemus.
27. Teriio, legi se facere, Traclemundus ait, intcr 54. Jam eniin, ad responsionein Liutprandi ve-
affiiclosMuzarariesGranalenses S. pontificis Adriani. nlentibus ea manifestioribus adhuc signis falsam,
epistolam, quam de hoc argumenlo ad Egilonem sive, quod lemperanlissimedicimus, majori ex parie
Illiberilanum episcopum olim dederat. Quandonam ? auctam et adulteratiim sese prodit. Si quid enini ex
Anno 748 respondebil hic ipse Liuiprandus. Nam id ca germanutn, et Gerinanum, hoc est e Germania
conligisse hoc anno diserlis in Chronico verbis mo- missuii), superesl, id toium e Lalino vulgare fecit
net (anno 748n. 224).Tuverohuicnugatori nuntium Hieronymus Roinanus jam laudalus, partemque hi-
remilles, quandocunqueanimo adverteris Adrianuin storise su;e Toietanaeesse voluit. QuibusTIispanis
papam, hujiisnominis primum, non anleannuni772 ejus iranslaiionis verbis oinnino respondet epistolae
crealumpontificemfuisse.Quera anacbronisinum hic codicis mei Estepani lextus : forlissinium ut binc
taxamus, licet non sil episioLe, quia epislolasaucior argumentum nascatur, huneprimumesse concepluni
iinus idemque cum Clnonici auctore, etsi duo vi- sive Liutprandi ipsius, sive quod magis est, ejus qui
tleanlur, eadem vehuntur navi. Liulprantlum flngens sub Jarva ista posleritaiis ex-
28. Quarto erroribus "altribuo, quod S. Jacobi liibere se ausus fuit. Quodcumrcpraesenlarioinniuin
ilispani confessoris in Piceno prima die Novembris oculis magnum rei praejudiciuracontineat: age, hic
sancte mortui vitam a Liuiprando exscripiam ad se Iriplici columnari oinlineHispaiiam primo loco Hi-
liiilil Traclemundus exoptet. Hujus enim sancli Ja- guer.e translaiionem ;, secundo Laiinum simplex
i>47 APPENDIX AD LIUTPHANDUM. | 018
Esleppm codicis : lerlio demum adulteralmn et au- J_.vulgaris lexlus terlio loco ponendi a duobus aiiis
cltmi Liulprantli vulgarium ediiionum texlum dabi- noii abscedit, eodein characiere; qtiod vero abs.e-
iiius. Quoque magis etiam non accurale collaiuiis, dit, diverso alio edi' curavimus.
sialim diversilas et in ea palescat dolus : quidquid
55. Ex Historia Toletana Codtcis Eslepani Dextrt, Vu'garis Llulprandi Chronici Latina epislola.
lib. xv, cap. 11, frans- Maxitni, el Liutprandi
latio Hispana episto- Chronicorum epistola
/«.', Lalina.
Al sanlo Padre y serior Eulrandi Ticinensis dia- Admodum reverendo, el tolitts -sanclitatis pleno
coni, ei subtliaconiTo- Traclemundoepiscopo Uiberilano in Hispania
Agismundo (ita nomeii
legilur) obispo de Iti- lelani , sanclo palri Liutprandus, non meis meritis Ecclesim Tici-
beria, todasalud. Regimundo episcopo nensis levila, salulem, el omnimodam obser-
Eiiberiiano Eulrandus valionem.
inutilis servus S. . . .
Guslo recibi (bendiiis- Gr.itum mihi fuit (!;ca- Gralum rnihi fuit (beatissime papa, ae domine
simo padre, tj senor digno tissime Paier ac doiuiuc) mttllnm obseivande)qtiod Aniapodo is noslra, in qua
<deser muy reverenciado) quod Anlapodosisnostra, nunc carinine, nuiic prosa Ittdo, landeni ad manus
que haga venido a sus in qua nuriccarmiiienunc B tuas pervenerit. Nec minus meo sedet animo, qttod
manos nueslra Anlipodo- prosa ltulimus, landem meamrerum gcstarutn in Etiropa hisloriam perlegeris,
sis, en la qual unas veces ad manus tuas penenc- qtcmmihi quodammodo placere incipitml, cum tibi
uso dc verso, oiras de ril. Nec minusjucundiim viro reclo doctoqttequodatnmodoprobari video.Seqtte-
prcsa. Y no menos me esl qnod modojubes ul in rerque luam in Itlic parle senlenliam, nisi scirem
ftte agradable lo que al Fttldensis monasierii bi- mnoreminlerdum cwcutire; qtiutnquam lelam caco
presenle memandays, que bliolheca, ubi nunc exsul judicio liberum faciunt iniegritas vilmlum el amor
en la libreria del mona- commoror, quoereremli- veri, qui semper luis intimis hmsilsensibus ab adoles~
slerio de Fulda, a donde bi Cbronicon Dextri , cdnlia. Poslremonon minus jucundum tnilti fuit quod
desterrado me detengo, quod MaximusCaesarau- modojubes, ul in Fulilensis monasterii bibliotbeca,
busque el Chronicon de gustanus episcopus ro- lfbi nunc exsul bibliolhecatius immoror, quceram
Dexlro, que conlinuo^Ma- gatu Argebali episcopt libi Chronicon Dextri, quod Marcus Maximus wio-
ximo arxobispo de Zara- (deest conlinuavil) et si nachtis Benediclmus, posteaepiscopus Ciesaraugusia-
goza a ruego del obispo vacaret, ad noslra leir,- nus proseculus. El insttper obnixe pelis, ut ad noslra
'Agebado,y si me parecie- pora producerem. Nam lempora sericm annorum perducam. Nam dicis ma~
se, lo conlinuase hasta dicis laborare vos maxi- -xima vos laborare quorumdam librorum penuria ;
nueslros liempos. Porque ma qnorumdam librorum elenim inler baiharos el inhumanos Saracenos copia
me decis que teneis gran penuria; inler barbaros non suppelit rerum :tdviiam Iratniyendam necessa-
fatta de algunos libros, y enim et inbumanosSara- riarum, iiednm, ut habeatis bonorum lihrornm su-
que viviendoentre Sarra- cenos non suppelit copia Q pellectilem.Dolui quiiiemviccm luam (reverendissime
cenosbarbaros e inhuma- rcrum ad vilam necessa- Paler) quod adeo dure vitam exigas t'nItac urbe Bm-
nos a duras penas alcan- riarum, nedum ui habea- ticm noninfimt. Nec enim ita dnriler, sedpaulo me-
zais lo neccsariopara el lis bonorum libroriun lius aqebamus, qnum Toleti quondam conviximus.
fiislento dc la vida. Do- copiam. Dolui qoidemvi- Leniebal enim ferocesbarbarorum xinimos,Itinc prm-
lime de vuestra suerlc, cem ttiam, quod ila du- snlttm Tolelanortim singularis auclorilus, illinc vcro
qtte paseis la vida con riier vilam exigas. Sed mirabilis bonilas el patientia : auclorilas, (nlbene no~
ianla aspereza ; mas pue- solatur in tantis angu- sli) patlitn amplittidiiiisanliqum adlinc remanenleni-
slo en lanlas angustias y stiis constilulum, quod lore,partimquod ia nileretur favore regtim Ovelen-
aprelnras, una cosq sola sicul bonus paslor ovi- sum calholicorumi qui lilteris crebris commendabant
os coimtela, que como hns luis cs solatio, et Toleli rem, aucloiilalem, bonamqtte traclalioncm,
buen paslor, eslais para auxilio, qui quotidie lum fuieliumomnittm, lum maxitne Tolelanorum an-
consolar y socorrer vue- mortem subis oinnium tistilum. Eralque hoc (ul bene nosli) velut quoddam
siras ovejas, y qne cada causa. Chronicon quod frcnum, ne, quodliberet, illis omninolicerepulaicnt.
dia traheis el alma en los . peiis, in bac hibliolheca Qttod non accidit vpiscopisin Bmlica conslitiilis, qui-
dienics por su causa. Ei , rcperi in velusta mem- bus omnibus polentissimus imperalor prasidel. Sed
Chronicon, que mepedis, brana descriplum; adje- solelur le (Paler dptime)in tantis angusliis conslitu-
halle en esla librcria de ciqtte, uljussus sum, an- ttim, quod tu, ut honus paslor, ovibus luis et sola-
Ftdda cscrilo en un libro norum scriem ad baec lio el auxilio es, qui qttotidie libenler morlem subis
de pergatniuo anligtto; y usqtie tempora, hoc est illornm causa. fac, obsecro, ul libros eos concilio-
anadile, como mandais, usqtie ad seram CMLX. Et D rain el episloiarum decretalium, et nomina sanclo-
las cosas qne succdieron graiulor inihi, quod euni rum marlyrum Hispanorum ad sanclissimum ponlifi-
en nueslros liempos, esto Toleio, ubi sub sanetis- ccm reeinomine vere Seivumdei transmillas. Porro
es hasta el ano-de 960. simo prsesule Toleiano Cbronicon, quotlpetis, in hujus biblioihecse reperi
Y Ituelgome,que quando Boniio subdiaconus fui, velusta mcmbrana descripium, adjecique, ut jussum
varti de Toledo para lla- in Ilaliam profieiscerer, esl abs te, annoruin seriem ad haecusque tempora,
lia, a donde ftti subdia- aliquos hislorhe libros id est ad annum 960. Et gratulor mihi, quod cum
cono en tiempo del sanlo mecum asporiavi, in qtii- Tolcto, uhi sub sanctissimo praesttleTolelano Bonito
arzobispo de ToledoBo- bus ordine erat serics subdiaconus fui, in Ilaliam proflciscerer , aliquol hi-
nilo, truxe conmigoalgu- colleciamullorum ilispa- storioalibros niecum asporlavi, in quibus ordjne
nos libros de kisloria, en niae episcoporum'. quos erat series colleclit mtiltorum Hispaniaeepiscoporum,
los quales estava por su in hac bibliotheca, jussu, quos et in bac bibliotbeca reperi, Jussu, ut credo,
orden la succesion de uli credo, S. Caroh Ma- Garoli Magni imppraloris ex Hispania allalos, quos,
tnuchos obisposde Espa- gni imperaioris ex Ili- ut aiuni, sibi oblrilerat sanctissimus Elipandus epi-
ua, los quales tambien spania allalos, quos, ut scopus Tolelanusl posiquam illum erroris sui de
Iialle enesla libreiia, qite aitinl, 3111obtulerat san- adoptione Christi] serio el vere poenituit: ad qnem
segun creo fueron trahi- clissimus Elipandus ar- manifeslandum concilium episcoporum sufjfraganeo-
dos dc Espana aqtti pot\ chiepiscopiis Tolelanus tuinel abbalum collegit, el coram omnibtts, abjurato
mandado del sanlo empe- postquam illiim erroiis pttbliceerroie, fidcm S. R. E. conjessusest, til ttt tne-
DE PSEUDO LIUTPRANDOI). ANTONII DISQUISITIO. - B30
949
rador Carlo Magno, que sui de adopiione Chrisli A Husnosli. Igilur feci quod jussisti (bealissime Paier)
le ofrecio el sattto arzo- serio poa:iiuiit. Feci quod ati voio conatus respomleiit, tu videliis qui jussisti,
bispo de Toledo Elipando jussisli, bealissimePalcr. el servum huncexsuletn f"«oratioue Deocommenda.
tlespues de Itaber hecho An vero conaius respon- Yale.
de veras y con efeclo pe- derii, lu videbisqui jus- Incipiam lamen ab anuo 606, -iera DCXI.IV. et ordi-
stilenciadel error qtie tn sisli. Yale, et servum nent in scribendosequar, qttein scculus esl Maximus.
ro cerca de la adoplion de lmiic exsulem exsul Deo Ilinc per ivrtts Hispauorum more, illfuc per annos
Jesu Chrislohedto hom- commenda. Cltrisli: nthil deconsulibus, aul deegiris Muurorunt;
bre. Encomendada Dios Finis epislo.se., peiduatmque Moc Chronieo uoslrum usque ad au-
a eslevueslro siervo de- imm'9ii0.
sterrado. - Finis epistolse.
Fin<s epislolai.
56. Hucusqne triplex cpislolaeLiuiprandianae iex- co idonee recurrcl aliqnis, ut ignoraverit Liutpran-
tus, HiguerseHispanus ex Latiuo, Lniimisqiie, lum dus Servidei moriern posl tam longuin lempus; si-
oodicis noslri Esiepani, tum vulgatus editionuni. quidem ipse in Chronico, cujus anleambula esl epi-
Videsjam, leclor veri amans, Hispanamtranslalionem stola, ServiJei obiitim aiino "prsediclo, et Yisiians
noii vulgalis, sed Estepanis Latinis ailhaercre sein- loco ejus suhrogationein referat. Meridianaluce eki-
per, paucissimis exceptis. Unde necesse est ila pri- riora haecsunt.
inllus a-recenli conceptu seu inventione epislolae B
qiiam Higttera servabai, eam fiiisse formaiani; im- ail59. Falsum quopie et contradiclorium est quod
in.ine aulem dislare-ab his Laliiium duabus ediiio- in fine : « Post hsec misi hoee Heronio (sive He-
n.biis repeiilum ejusdem epistolse coniextum : quo romo [202] ) episcopo Bracarensi. » Additionem att
liquel manifesle secundariiin hunc esse aucloris sui Chroniron Maximi nsqne ad annum 960 intelligo.
curaimm, sive reformaloe composilionis foetum a idem Qtiidnani enim aliud? Confirmat nuidein id dictmn
52 : « Ego Chroni-
p ima sui edilione vere alteruin. Non eonjcctiira hic con Liulprandus in Advcrsario
opus est, sed oculoiiim exaniine liis, qui Tolelanam transmisi meiim, inquit, quod miseram Tracleuiundo, eliam
hanc hislonam ms. in Toletaiio Jcsuitarutn collegio par.icmiilius Heronio Bracarensi seni pon-
servaiam adire velint; aut qui consulere exempla Sed lificisanciissimo,elsciipsi illi sequcnicmepisiolam.»
«jus, quorum aliquol Matriti in excelleniissimi co- el ipse (quod caecilaiemet ineogilantiam clamat
miii-i Villiimbrosaninon ita dudiim demorlui, ma- imposloris) lenore ipsosese epislola: ad Heronium dire-
ctie, quam suhjungil, falsiuu el iuuneinorem
g-ii Caslcllaesenatus praesidis, bibliolheca esl; aliud- planissime osteudit. Epistolam To'eti daiam aera
<i«e apud comitem de Mora olim fuit.
57. Egregieque id confirmamus ex eo quod Dida- CIULXXXI finis ejtis docel. Ilic est aimus hujus saeculi
c is Murillo Francisc.mus, Historim Deiparm Virgi- quadragesimus terlius, quo in vivis erat Joannes
u;$ de Pilari auclor, qui anie publicatum Liulprandi Servusdci episcopus Toletanus, oujusnominesalvere
Herouium. Hic tamen aiinus lot annis praecessit
Chronicoii, paulo post sparsam apud nos invenlionis jnbel Liulprandi Gennanicum, el inveniionem iu
famam, communicataquea Hieronymo Romano in- exsilium Chronicorum Dexlri et Maxiuii.
venlore quibtisdam ejus familiaiibus amicis, et inler p*-*Ftildensi bibliotheca
ab liinc, ubi finivit Maximus, ab eo
Iios laudato Murillo,cxeo nonnulla, liistoriam prse- continuataeque ui nonnisi a vecordi et insano homine
diclam in publicum edidit; non himc laxiorein el hisloriae;
annus iste subscribi potuerit epislola>,cum qua tuiu
longiorem, quos poslmoduni eJita fuit, epislolam, prjjdictam coutinuaiioncin ad Heronium mitlil, luiu
sed breviorcm illam,. et pressiorem, qnam-ex codice remissae jam ejusdem ad Traclemundum
Estepa.nonoslro produxinius, de Liuiprando agens, quoque Miserum, qui nec veruin dicere, nec fallerc
et hoc ejtis opere, apologetico suo prologo iniexuit. ineniinit.
Quam inde Roderieiis. Carus in nolas "ad Dextri novil!
Chronicon (in prologo), et Franciseus Bivarius In 40. Absurda et incredibilia sunt, Liulprandum in
coinmentarium suuni ad iilem Chronicon transiu- responsione ipsa epistolae Tractemundi misisse ad
iere : id quod revera fuit sequenles, non decepti; eum trecentorum aiiiiorum non breve jejtinuinque
iicque nuuilam, quasi iniegram (quoJ Tliomas Ta- autunius genlis, sed piolixiim, et exterarum quo-
majus ait [pag. 25] ) reprresenlanles. quererumsuccessibns locuplesChronieon :quod non
58. Manifesiaiajam epislolaaliujus a se ipsa diver- sine jugi sltidio ac diligeniia conlici.valuil mullorum
fiiialis, indeque resultantis falsisuspicionis aut verins mensium. Absurdum, quod Oveil teges adbuc appel-
comprohalionis excepiione, verbis ejus censoriam l.ilos finxerii : qui" vel Gallicim,vel Legionis fere
admovere virgam non gravabimur. Plane iisdem ea a::le saeeiiluiiiappellabaniur, ui constat ex Joannis
•urgelur viliis falso, affeclale et absur-Je diciorum, papceepisiola atl Alphonsum Magnumapud Sampi-
quibus allcra. In primis falsa smil, Aniipodosisno- riim, et ex his-qiioeAmbrosius Mora!es"Jionsemel
men, dhersilasque ab Hisloria, ult jamdiximus. Fal- rvcum aiiisnotavii (lib. xv, c. 57 el 42). Absurdumac
sum quod prccelur Tractenmndiim, ut, quod ait, lenierc dictum esi, idcirco vcxari a Mauris Grana-
< libros hos conciliorum elepistolaium dccrelaliuni, lenses Chiisliauos, quia poteniissimus iuiperator,
etnomina sanciorum marlyrum Hispanorum ad san- cuin hacc Liulprandus scriberet, episcopis-oinnibus
ctissimum pontilicem, renoniineque vere Servnmdei in Baeiica conslitutis prsesideret : qnasi Abderragb-
transmiltat.» Nam si Servusdei (ex lestiinonio ipsius maJi Ahnanzor, de qtto inlelligil, sub ditione sua iion
Liulpraiidisupraposilo[sciUceianno947])anno947in haberet omnes Hispaniae urbes quse Mauris in Ese-
vivis esse desiil, Liulprandus autem haecscribcbat in lica et eo, quodîiuneesl Casiellaeregnum, parebani.
Germaniaeexsilio.posthistoriam conscriptam, legalio- Alisurduuiest. qtiod mittere se ait ad Traciemundum
nemque Consianiinopolitanam priorem, conlraclam- cuni aliis « nomina sanclorum marlyrum Hispano-
queBereiigariiadversusseindignaiionem:quoeomiiia, rum : i quasi hocaliud alictijusve prelii fuliiruni cs-
ulesuperiori vilaeac rerum ejus narralione constare set, misso Dex!ri Clironico, quod mertis albus est
cuivispolerit.aniiusutminimum nongentesimusqiiin- Ilispanoruin martyrum. Nec injuriosus audiaui, ab-
quagesimusquarlusprseeessit.Siduohaec,inquam,uti surdis jam praedictis aliud subjiingens, qnod scilicci
verissima admiltimus, alterutrum affirmarc nos in coutinuatione sua secuturum se ait annos Chrlsii,
oportet: supposititiam et falsam esse epislolam, aut elseras Hispanorum, « nihilde consulibus, »aul he-
Servodei landiu post mortem consignari hos quos giris Maurorum adjecto : quasi consuhini ralio et
sueraoravit libros Liuiprandum voluisse. Neque enini eompulum-eo adhuc lempore, quo ipse sumil iu
<202) Ita ediltim fuit Auliierpiac.cum in ILiliitensi edilione hsecclausula desil.

951 APPENDIXAD LIUTPRANDUM. - 932
irsanus Maximi telam, hoc est annoDomini 606 A ' In Eslepano est In vulgatis vero.
adbucin usti essei. Toleli nascitur proe- ( Toleii nascilur S.
41. Affcctalionesintolerandaesunt, el impotenliam claris parenlibus Ilde- Udephonsus clarissiniis
genii auctoris produni, snb persona ipsa manifestare phonsus, qui poslea fuit parenlibus Stephano et
se quodammodo gesiientis. Evincunt id cuncta quae Toletanus episcopus. >. Luciadie 18 Decembris,
veteri leloe,ulvidimus, assuuntur : quod scilicet, ubi in doriio quae nunc est
Maximus Csesarauguslanus-episcopus Chronici au- Toleti. Muzarabum nobi-
ciorolim laudabalnr, adjccta fuere Marci proeiiomen littm. Ille vero postea
et monachi Benediclini condiiio, jnxla perpetuum fuit Toleli episeopus. >
jnfixumque Toletano ludioni proposilum de Marco Quoe quis non videt eo consilio addita fuisse ad
Benedictiuocum Coesaraiigustanoanlistite Maximo, simpliciorem narraiionem, ut fides epigrammaiis de
ulijam loco suo noiavimtis, coagnlando. Iteni impor- Siephano et Lucia parenlihns S. lldephoiiso a Juliano
tuna Toietanorum prsesulmnprisiinae ancioritniis et liibuli (205); ulque fama (204) de Mendozarumcomi-
nitoris mentio. quae Mauroruin pliam doniinanlium lum de Orgaz ab Udepjionsinaslirpe descendenlium
ferocilalem quodainmodo leniebai. Ncc minus, quod origine testimonio isloLiulprwidi confirmarenluv?
fingat ad Tracteiiumdum una cuin cseteris Iransmis- In EstcpanoA In vulgaribus.
Siini conciliorum et episiolaium decrelalium volu- . jEra DCLII,anno 614, iEra DCLI,anno 6i5.
men : ad id rcspiciens, quoil sub Isidori Mercatoris « Mortuo Aurasio in- « Morluo Aurasio, san-
collectione pro anliquo et germano diu venditalinn vilus sufficilur in ' sede clissimo doclissiinoque
fuit; cuiquejam liodie ab aliquo eruditorum, quasi g Toletana Helladius.1> pontifici succedil in setlo
legiiimo anliquiialis monumenio vix applauditur. Toletl S. Helladius, \ir
Denique pulidissime incttlcatur Elipandi poeniientia exintius, et pius,-mona-
et concilium ab eo Toleti concltiin : quoil non igno- chus Benediclns. jEtaie
rare Tracleniuniluin infulsa i)la tota !
saepiusque epi- jam ingravescente ad su-
stola repetita parenlhesi (ul lu tnelius ttosti) Liut- peros evocatur. >
prandus ipse agnoscii. Sod jam ad ipsum Chronicon viaen ut monactialtim Helladn et qnorumcunque
impressionem ti'ansferamus. aliorum summoruni homiiium Benediclinum vindi-
CAPUT III. cantii cupidilas, tolbi Cbronico, et consecr-aneorum
Chronicis perpetua et einicans, vestigia
Chroniconipsum, ul in fragmenlomanuscripioquodam Liutprandi sui manifesta huic loco impresscrit?
noslro exstat, viginli trium annorum lantttm, cttm In Eslepano)
edilo el vulgari confertur: unde additioncs et in- Jn vulgaribus.
Mvn DCLX, anno J622. Mrn DCLX, anno 622.
terpolaliones deinde facim falsi convincunlur su- « Maximusex monacho ' Maicus Maxiimismo-
blata et mulata nolanlur. HislorimTolelanmauctor
Higuera ustis fuit, cum hancscriberet, fragtnenio no- pus Caesarauguslanus episco- nachus prius Benedicli-
Slro non Chronico integro vulgalo. habeiur clartts.t > nus, et post episcopusC;e-
42. Animadvenendum esl ante omnia, in codice sarauguslanus , celebris
post morlem habetur. i
mco Estepano, qui judicio noslro vera aut vcro pro- Prius ignorabatur Maximum prsenomen Marci
xima Dexiri, sive alterius, Maximiqne Chronica re- P habuisse, inonaclnimque ordinis Benediclini fuisse,
praesentat (qui ille ipse est quo HieronymijsHiguera, atque isto anno adliuc
cum historim Tolctunmincumbebat formaudae,unico mortuus sit, ul infra advivere; qtiippe qni anno 624,
hunc annuin refertur. Qui-
fruebatur et utebatur, toties ut inculcanius), legi bus omnibus posteriores curai (uiinam sapienlores!)
fragmentum satis breve conlinualionisejusad Maximi renunliavere. ii
Ghronicnn, quaeLiuiprantlo tribuilur.
Nempe incipit ab anno 606 hoc modo : 45. In Eslepano. In vulgaribus.
M.WK CJESAMS. ANNUS CHRISTI. Mm DCLXII, anno|624. Eadem sera et anno.
DCXLIV. DCVI. « Reversus Hispali II- «Reversus Hispali cnnj
« Toletinascilur praeclarisparenlibuslldephonsus, dephonsus. Eum Hella- esset lldephonsus Tole-
qui postea fuit Tolelanus episcopus. > dius diaconum facefe volum, eum arcbidiaconuin
< Toleti synodus cogilur. > Iebat. Ille verc cedens suum Helladius facere
' DCVII. saeculovilam agit iri coe- volebat. llle vero sece-:
DCXLV.
. Mahomelus virus erroris sui infusurns in Hispa- nobio Agaliensi, quod in dens sedulo vilam agii iu
uias venit. Cordubse,Hispali, Toletiincipitseminare. suburbio Toleii est, ut monasterio Agaliensi,
Ab Aurasio pellitur Tolelo. nosti, septemtrionein ver- quod in suburbio Toleti
t Yictericus calholicos persequitur , > elc, us- sus,.non procul a flumine est seplemlrionem ver-
qne ad annum 629 et quam subjicimus clausu- Tago, et a Praetoriensi sus, non procul a Tago
lani. templo S. Leocadiaecir- .fltiniiiie,et a Praeloriensi
DCLXVU. _ DCXXIX. citer 500 passus dislal, lemplo S. Leocadioeextra
<LSvinlbila regno pulsus moritur, sublatoque D quod ego dum fui Toleti muros in planitie; quod
Helladio , rege jam Sisenando ,- succedit Justus frequenter invisi. >, ego, "dumToleii fui, fre-
archidiaconus , et Joanni Coesaraugustano Brau- quenter jnvasi. Est eliam
J.io. > allerum, Agaliensishnjus
45. Quibus verbis fragmentum Maximoappensum, quasi colonia, ad pagum
vigenti trium annorum tantum, absolvitur. ldque Benalgoviama MaurisMi-
niaxima ex parle a prioribus his vulgalae editionis ctum, tribus milliaribus a
annisdiyersinn; quippe in quo vel singula capita, Toleto distans. Sed in
phiribiis demplis, additis, mulatis interpolata, vel ex priori, quod non procul
inlegro intermisla alia, leguntur. Quod facile is de- eremilorioS. Susansepro-
prehendet, qui in calce hujus partis bibliothecse in
ap-
his
peTagumfuit.S.Ildephon-
sus viiamegit.Quod, ul di-
pendices veterum aliquot monumentorum, et
liocce eum Dextn et Maximi Cbronicis Estepaui xi, invisi, cum fui subdia-
exempli consuiere yelit. conus Toleti sub Boniio,
44. Exhibebimus aulein hic, lectoris compendio, primohujus nominisTole-
unum aut allerum exemplum, interpolalorum scilicet lano archiepiscopo, prius
abhate Agaliensi. >
primum eslo caput ipsum fragmenii.
(|05) In Collccl. carminum ad calcem Operum. (204)_Tamaiusiri nolis ad hunc locum.
955 DE PSEUDO-LIUTPRANDOD. ANTONII DISQUISITIO. 954
46. lnsignem faclam accessionem vides, leclor, .A lolain hanc hisloriam testimonia producere. Collige-
restriciiori,de Ildepbonso et monasierio eiiis narra- mus el ea loca ejusdein historiae, quibiis vel silenlur
tioni. Legebatur scilicet prius, diacontttnfacere vole- ea qnae in vulgaiis siint, minime vero in eodice
bat, hoc esl sacris ordinibus eum iniliare. Placuit noslro; vel quae ex Liutprando referunlur, non se-
poslea, archidiaconum facere volebal, hoc est ea di- cundum vulgarium edilionum, sed secundum noslri
gnitale in Toletana eum Ecclesia ornare. Legebalur codicis tenorem.
prius, cedens smculo, quasi diceret, religioso slami 50. Lih. n cap. 2 mentionem faeit habili Toleti
lunc. primum se mancipasse Udephonsum poslquam concilii tempore Wilterici Golhorum regis, « cujus,
Toletum rediit. Placuit posiea haec verba sic mu- ait, Euirandus, sive Liuiprandus, meminit, absque
tare secedens sedulo, fortasse ut intelligerenius, a eo quod ullra quidquam adjiingat. > Yerba ejus ac-
puero in urbe Hispali, dum apud S. Isidorum deli- ,cipe quae repraesentat codex meus : Toleii synodns
nerettir, jam olim nionachum esse professum. Quam cogitur, ad aeram nempe DCXLIV, sive annum 606.
ilem ea quae deinde sequunlur de Agaliensi mona- Hujus atilem rei non ulliim vestigium in vulgaribns.
sterio, et ejus colonia quodam allero, utrohique 51. Paulo post in eodem capile 2 de Gundemari
Tractemundo inêsla qui conscius rei erat, puiida eleetione in regem Gothorum ac Wilterici successo-
sunl el inepta ! Niniirum inculcata, ut reccns baruni rem agens : « Eleclionem, ait, diximus, quia S. lsi-
nugarum artifex sententiam suam de aniiquo loco dorus et,Liulprandiis ita simpliciler de hujiis suc-
hiijus monaslerii sub raangonio Liuiprandini norai- cessione loquunlur, ul nec notare prxtermisisscnt,
nis venditarel. si is per vim aut tyrannidem inlrasset. Habeo quo-
47. Plura quoque veteris scriplurae jussa siint TJque pro cerla re coronatum euni in Tolelano leniplo
loeo cedere, nusquamque.apparere : exempli gralia : ab Aurasio ponlifice, uli decessbrcs ejus duofece-
Ex mra DCXLV, anno 607. rant. > Ecce Liuiprandi verba ad seram DCXLVIII :
« Victericus catholicos persequitur. > « Mortuo Toleli Wilterico subrogatur Gundema-
JSra DCXLVII, auno 609. rus. » Simplicius niliil enuntiari potuit. At qnod
< Synodus Lucensis in Hispania. Illi pr_efuit Au- Higuera, duntaxat ex niore anlecessorum regmn,
riisius. > circa coronalionem colligil, id ipstimjam in vnlgalo
JEra DCLXII,anno 624. expressum legitur Liulprando : « Moritio Wiclcrico
« Tonantius Palenlinus episcopus morilur. > succedit Guniiemarus. Ab Aurasio Tolelano, ut olim
JSra DCLXIV, anno 626. imperatores Groeci a pairiarchis Consianlinopoli-
< Kalendis Januarii Fulgeniius Astigiianus mo- lanis, inungiiur in ajJe SS. Petri elPauIi Toleti. >
ritur. i 52. Nec ultra diclam aeram DCLXVII, sive annitm
JEra DCLXVII, anno 629. 629, ab auclore hujus bisloriae ulla fit Liulprandi
« Svinlhila regno pulsus moritur, suhlatoque Hel- meniio, cujus nempe fragmenlum apud eumdem
ladio, rege jam Sisenando, succedit Justus archidia- existens ad hunc anniim usque perlingetfat. Nnsquam
comis, et Joanni CaesaraugustanoBraulio. > Et alia autem bistoria meminil earum rerura ad Toleianam
bis similia praeleriri indigna. urbem perlinenlium, quaein vulgalis nunc proesen-
48. Qusedamet in alium fere sensum, quam olira tia, in noslri lamen codicis fragmenlo desiderantur.
fuerant, reformata observabis. Nempe aera DCXLIV, S. Adelphii Tolelani et Melcnsis
_ archiepiscopi menlio. Mn DCVLIX Adeodalx mo.-
JEra DCLII,anno 614. In vulgatis. 'J nialis BeneiliclinaeToIelanaead quara S. Gregorius
« Sanclus vir Vincen- _« Vinceiiiius Carthagi-
lius episcopus Canhagi- nis Spariariae episcopus scripsit. __EraDCLXtempli S. Tbyrso mariyri a S.
Leandro Hispalensi Toletana in urbe dicali. liuc
nensis Romaemoriiur. > moritnr. >
JEra DCLVI, anno 618. In- vulgalis ediiionibus. tisqtte e laudala historia, el ex eo quod fnit apud
< CiviiasAssota episco- Assola civitas in con- hisloricum Liuiprandi fragmenlo desumpta, a nobis
> conlra vulgare hujus Chronicon, ul logici Ioquun-
pis destituitur. Et po- testanis, et in conflnio
stea aera DCLXI : « Sedes JBaleslanioe, quse quon- lur, ad boniinem argumenta.
AssolseBigastrum trans- dam sedes episcopalis CAPUT IV.
fertur. > fuit, destruitur.»-Et mox: Topicisqtiibusdam locis genius el proposilum Pseudo-
* Sedes Assolana Biga- Littiprandini ostendilur Chronici. Primum cequivoco
slrum, quse Murcia esl nominum vel virotum aul locorum abustts, exleros
(iu Tamaii edilione, quse homines conciliuqtte Hispanim atlribuii. Exempla
Mentua) iransfertur. > in SS. Magno, el Columbano,el Gatlo, in S. Fara
Sed de his salis. Galliarum moniali. ln concilio Augustano. Quan-
49. Alio eiiam ariete non ihinus robusto et valido doqtie eiiam sine occasione mqttivoci.Exempla in
Veranoel Oslano episcopis, Adeodataque, ex evi-
quassalur Chronicon, alqueeo quidem cjusdem Liul- stolis S. Gregorii papm nota virgine.
prandi vi" et humeris librato'. Ulum inlelligo Liut-
prandum, qui primum e Germania in Hieronymi 55. Dabimus nunc veluli quodam specimen totius
Ilumani peryenit mantts, quoque usus hic fuit in D Chronici, atque ejus invenloris consilium lanquam
exornandis Tolelanmsuaehisiorimrebus. Plane-hujus in speculo repraesenlabimus, capita colligenles, sive
bisiorise cap. 1 libri n hsecverba Iegunlur de-Maximi topicos quosdam locos credulis imponendisleciori-
Chronico, et Liutprandi continualione, quse c ver- bus : quos maxiine auctor persuadere voluit, sar-
naculis Lalina damus : « Et bis finem imposuil tosque tectosque ab omni recentiorum oppugna-
Chronico suo Maximus Coesaraugusi;\nus, Utemtir lione, judicio suo, veluli quodam trabali clavo af-
aulem nos, quousque perlinget, conlinuaiione, quani flxq, relinquere.
Eutrandus fecit Toletanus subdiaconus, ac Ticinen- 54. Audisti saepiuscum circa Dexlrum et Maximum
sis almae Ecclesiae diaconus mulla vir doctrina et nostra haec lucubratio versarelur, de prsecipuocon-
lilteris; quamvis hsec valde sit, ah eo quod is reli- silio Hieronymi Romani de la Higuera. Consilium,
quit, deflciens ac diminula. > Non potuit magis inquani, magniflcandi Tolelanam omnem _rem, in
aperle designari fragmenlum noslri codieis, nec primisque ecclesiasticam : prinialialem perpeluam
reprohari vulgatum Chronicon, omnibus idem nuet palnarchalem amplissimoe,suisqiie contentaeopi-
mcris, si approbasset fidem suam, absolutum. Et bus Ecclesise,dignitatem, collalis undique argumeii-
jam saepius monuiraus, cum hsec Higuera scriberet, ' torura copiis vindicandi atque asserendi: Hispaniani
supelleclilem omnem Ghronicorum et Adversario- quoque honoribus et viris illustribus, quomodo-
rum quatuor auctorum Dextri, Maximi, Liulprandi, cunque-qusesitis, atque aliunde exiorlis, ditandi
et Juliani, e Germania et forsan aliunde ad se trans- atque illuslrandi; Benedictinumque omni laude
rnissorum, in sinu et ulnis fovere, atque eorum, per majorem ordinetn, sivejuresive injuria, mirisque
955 APPENDIXAD LIUTPRANDUM. 956
modis exlollendi. Nee enim commodiusel aplius A ^ ex cap. 15 aperte oonstat. Hanc Yitam a se scnplam
poterat ei, quam procurabal Tolelanis rebus a se una cum Magni cadavere Theodorus discipuliis sc-
conficiis haberi fldem, consulere, qtiam prodigalitate pulcro indidil. Cui quideni appendicem adjunxit
ista spargendi alque ejiciendi per omnium provin- Ilermenricus Elewangensis monachus, Lantonis epi-
ciarum, urhium, locorum, sodalilalem, ut ila dixe- scopi Aiiguslani jussu, 1 qui B. Magni corptts -inultis
rim, sinum, vetera ista et preliosa virorum emi- venerandum signis suo lempore cum libro vilaein-
iieniissiinorum, rermnqiie olim pie aut magnifice venlum, sublimiorem ad locum transiulit. Haecverl-
gestarum gaza. Huic scilicel consilio intentus mul- lasesl ab aequali kcriplore posleris tradila. Confir-
lipliciter silii munire hanc viam coniendil. Locos mat Ekkhardus San-Gallensis monachus in Iibro De
jam oslendimus, ad quos inventiones et cogitata casibus monaslerii,S. Galli, hts verbis : « In quam
ejus omnia facile reducuntur. (ecclesiatn) S. Magni brachium Adalberoneepiscopo
55. I. Yirorum sanclilate illuslrium, qui alio na- danlc, et prosequenle, de Faucibus siimpium, >elc.
lales referunt, in Hispania consliiuil, siculi et res Ad queni locum MelchiorisHaiminsfeldiinoiam con-
gestas, sequivoeo nominum aut locorum abiisus. sule. Quam quidem veritaiem impelere frusira co-
<juod ipsum facit in exleris conciliis Hispaniae iri- nams fuil Liulprandtis, isla concipiens (mra DCLIX,
btiendis.
- H. Etiam absque aequivocis,locorumaul nominum anno -621i : « Ad| Fauces Hispaniae in Lusiiania,
in vulgo Garganla-la-jolla,Magnus, cognonienio Joan-
proelexlu, virortim sauclilate illuslrium fasiis nes, abhas florel. >
ecclesiaslicis celebraiorum palriam, aul mortem 59. Nec eo coinentus auclor, Lantonem etiam
•Hispaniseadjudicat. gB
III. Rebus apud nos in historia conlrovcrsis am- Auguslanse
in Sttevia urbis nobilissim_edecimum
sextum episcopumin CaesaraugusiaeseuEmeritae-Au-
biguisque solvendis ac delerminandis jndicem sese gustoecpiscopum transformare. voluit, Juliani aucto-
invocalus et iinportunus ingerit, affectatioiiemubi- ris Liulprando gemelli his verbis usus (in Chronic.
que novilalemque manifeslans. num. 447) : « Bento [potiusLanio] episcopus Csesar-
IV. Iis aulcm quae non satis expressa sunt in vc- augustanus , vei Augiistanus , auclorilale Adriani
teribus monumeniis lucem declarationemque geslil pap.B > (imlia hujiis rei in vila menlio, nec illius
inferre : quo locis pcrsonisque a se nominalis hono- lemporis h:cc fuiljsolemnUas)« refert in imniertim
rem et splendorem, sibique fidem ab obnoxiis con- sanctorum S. Magtuimin oppido Lusitaniae ad Fau-
ciLel. ces. >El lamen corruptum hodie legi hoe teslimo-
Y. Evenlibus, quorum in veleribus inscripiioni- ninm ex Higueraeliola atl Liulprandi superius liqnei.
bus apud nos exstaniibus obscurior aliqua memoria Eo enim laud.ilo, Lanlonem hunc Emerttse-Aiigusioe
superest, clariorem pseudo-historiaefaceraimmluere fuisse episcnpum teriipore capiivilalis monel. Hase
conatur. lamen stispiciunl qui exornandis hisce imgis se ad-
Yl. Carmina a se composita pro suslinendis suis dixerunl, viri alias doclissiini, Tbomas Tamaius ac
ficlioiiihus, iioininc antiquoriim inscripta signaiaque Laurenlius Ramirezius, nec hiscere contraaudeni.
commenilal, quo lutiusfalhit. Joannes quoque Taniaius, qni cunose ouinia colle-
56. Uniiiscujusque horum locorum seu capilum git, nihilque dolil suspicalus, quidquid scriplum
•exempla quoedam,non omnia, sed conspicua magis, reperil Sibyllae folium credil, et in meris fahulis
subjicere csl animus. Ltidil, inquaui, in aequivoco/-> Q cum vero conciliandis ingeniosuluni se oslendere
•nomiinnn, vel virormn, vel locorum, til aliaium salagit: dum nil, iitrinsque oppidi, ftt Suevici et III—
geiiliuin boinines saiictitaie celebres in marlyrolo- spanici, ad Fauces dicti, fines Magnum lustrasse,
giis latidatos, ad noslram geniem rcferat'. acta ejus in huiic senstim compingens.
57. Primum exemplum S. Migims eslo, S. G.illi 60. -jEque lameii falsuin csl id quod de SS. Co-
tliscipnlus. Locus buic dalns ftiit in f.issisEcclesia. lumbani el Galli, quos magislros secutus fuit S. Ma-
tlie Sepieiiibris 6, Bedooscilicei in antiquis, Maiuo- gnus, in Hispanias adveiilu, appulsuque ad Brigan-
lyci, Galesini, Fcrrariique in rcccnlioribiis. Galesi- lintim porlum Gailsecioe,quse iunc parebat Gunzoni.
iuis ndjunxii: « Ad Fatices S. M.ignicoufcssoris, > dtici; visiialaquc ab iis eeclesia in caslro Arbone,
e!c. Faucet. hodie Fnessen, oppidum csi Suevire, Lucensique episcopalu a S. Gallo rcpndiaio, qu.e
noii obscurum, aienle Philippu Fenv.rio (in nolis a-1 lunc urbs Martia Coiuianlicnsisa Consianlio Au-
hunc diem in Marlyrologio suo) gcogr.iphisclotius guslo dicla esi, uii eiiam monies Asiurum Alpes
peritissimo « ad Lyrum (ltivium ad niontiiini angu- illieiicm, ex Juliani ludicris adversariis (jiuro. 268-
stias conslrucluri, inter Cainpitloniam, a qua quin- 271) referi. Onmia enim haecauclorex aclis S. M.i-
que niiilibuspassuiimGeriiianicorumdislat,etLuude gni extaria fabuLesuae deservire voluil. In cap. 4
cum opp. Tirolensis comiiaius occurrens, ubi cceno- libri i, flnvii oppidiique quotl Briganlittm olim nun-
biiim Fiiucense celebre Constaiitiensis diceeesis. » cupabanl; postea laci Birganiiui, ct Arbonmloc,men-
Unde hic inelogio suo iia :'« Apud Fauces in Suevia tio lil. « Perrcxeruril ergo ad lacuin Brigaiiliuni,
S. Magni priiiii Faucensis abljatis. >Et Joanncs atictor Vilse ail, in cnjus littore invenerunl locum
Trithemiiis (De vir. illustr. oul. Bened. lib. m, cap. „nu aiitiquum destructum, qui vocalur A.rbona, >-etc.Et
107) : « Abbas, ut ferlur, in Faucibus, > etc. Sed cap. 8:-<.Non post inuliuin vero leinporis beattis
quid adhuc his duornm sieculorum egemus testibus. Gallusdivina pielale convalescens, posiquam ftlium
cum viia exslcl S. Magni a Theodoro scripta ejns diicis Guiizonis aidaemonio liberavit, oblatumque
sodali, el ab Ilermenrico Elewangensi nionaclio sibi ab codem principe Constantiensis Ecclesiaepon,-
emcndata el distincla (205): in qtia tlKorlc narrai tiftcalum humiliier rccusavii, > etc. Omnia hsec
Jiisioricus cap. 7, Jih. n, B. Magnum ab episcopo legunlur non niinus diserte in Yila S. Galli abbaiis
Augusianaeurbis Wichperto rogalum, quo in loco" auclore Walafrido Strabo.
morari vellet, « Domino auxilianie, respondit, di- 61. Alphabeiariis pneris nola dicimus, sed quse
reclus sum ad locum qui vocatur Fauces, ubi prope iuculcari oporlel. Brigantintis, sive Acronius lacus,
sunl fontes Alpium Juliaruni, > etc. nuiic de Consianza,iei ipsa celebris urbs Conslanlia,,
58. Ibi conslruxisse monasterium, eique praefuisse sicul elBriganlium (hodie Biegeniz)el Aroua (nunc
conslat ex his quaesequunlur. Nam et cap. 12 ejus- Aron) oppida ad ejus oram, ipsa illa sunt, qttorum
dem n libri ita incipit : « Bealo itaque Magnomo- in S. Magni aclis memoria exstat; quin ad Brigan-
rante in coenobio, quod sibi paraverat ad Fauces, tinum noslruni porlttm, la Coruna nunc seu Beian-
per viginli quinque annos magnas virtules ibi ope- zos, ei Aronaeficlitiuin Hispanicumlocum recurrere
ralus est. > Neeindc discessil lolo vitaetempore, ut opus sil, auresque|darc fabulae. Lucum-Augustam
i
(205) Rerum Alemannicarum lom I, pag. 190- et' apud Beuediclum Gononum in Appendice vitarum
PP. Occidenlis,pag. 456.
S57 DE PSEUDO-LIUTPRANDOD. ANTONII DISQUISITiO. '958
Gaikecioeurbem in Marliam Constantiensem, et Astu- A S. Eustacii 29 Marlii. Idem eiiim scripsit acia SS. '
rum montes in Rlteiicas Alpes ^208) iransformant. Coluinbanl, Euslacii, Atlake, Berlulphi abhalum, ct
Quod noiinisi JulianseoDgeographiaeperili sciunl ac saiicia; nosirse Burgundofarse, perperam Bedoeatiri-
refcilere supervacaneum. bula, et in liujus Operum iomo III edita. Cuncla h;rc
62. Fara, alias Burgundofara, sanctimonialis suis diebus edidere memorati Palres. Vilam atilem
Gallica, illustris est in memoriis hujtis genlis om- Burgundofaraeex editionibus Beda>ac Suiii emen-
nibns. Sigebertus (anno 620 in Chronico): « Yirgo daliorem tledit Joanncs Mabilloniusinter Acta Sitn-
Cbrisli Fara clarel in Francia , cujus sanctilatcm ctortim ordinis Benediclini (smculo xi, pag. 438) :
imitaltis fraler ejus Faro, ex comite clericus, et e'x qui potius esl liber De virlutibus et rebus mirabilibus
clerico factus Meldensium episcopus, claret. > Idi>o ,in Eboriacensi monasterio a Fara fundalo lempoê
GalliaeMeldensiquelerriiorio Irequenter mariyrologi jllius faclis. Id quod indical eaadhnc in vivis agenie
Faram assignant, Usuartlus IJ DecetnhrJ), Vinceniius " scriplum a Jona fuisse. In Yita auiem S. Eustacii
BelIo\aceiihis(Ub. xxm Hislor. spec. cap. 18), Equi- referlur nionasteriuni ab illo «.dificalum Farae in
iimis (lib. i GalaL, cap. 59), Triihemius~(lib. m De palerno ejus solo inter Mugram et Albam fluvios, de
vir. ilhtslr. ord. Bened. cap. 55), Andreas Saus=aius quibus Mabilloniusin Notis. Meminit horum omnium
' (/n marttjr. Gallic 7 Decembris), et in primis Roma- fratrum Carolus Le Coinle in Aiinalibus ecclesiasli-
nus die 7 Deeeinbris : « ln pago Meldensi S. PJiaroe cis Francorum (tomo III ad auu. 672, a nuin. 12),
virginis. > Onines viderunt acia ejus et S. Faronis . 65. Huic tanien aeqiialium scriptorum roboratte
germani fratris Meldensis episcopi; alque. Iwc ul- jnoininientis, recenilorumque nulii non certae bisto-
"lima
' apud Surium28 OeloUris. Iiemque S. Eustachii R r. rise Burgundofaroe,seu Faraevirginis in Gallia ualae,
*
"
Luxoviensis monasierii abbatis, a Jona Bobiensi iu Gallia sub Luxoviensi abbateEusiacio monasterii
"monacho aequaliscripta, ut mox dicemtis. Eboriacensis non' longe a Meldensiuin urbe fimda-
65. Ex omnibns his moiiunientis liquidum reddi- tricis, et in Gallia landem ad superos evocatae, op-
lur, Faram, alias Burgundofaram, uti se ipsa in ponere atisus fuil nomina supposila Liuiprandi et
teslamcnio vocat, Agnerici Burgundionis ac Leode- Juliani. Audisis, lector, hoininis invenlum. Liul-
"gundae nobilissimoriim"palrum prolem, germanos prandus ail ad aeramDCLXXVII (anno 659): « S. Fara
habuisse, si S. Faronis acta sequimur, Faronom virgo Bcnediclina ftigiens palrem Tudein venit. Ab
ipsnm, Waibertum cl Clialnoalduin;"si lestamenluin episcopo Ttidensi Anaslasio aediliealur monasleriuin.
'ipsius Farje, quod e labulario Fare-monasterjensis Moriiur anno 650. >Et Julianus in Chronico (nuni.
(\ulgo Faiemonslier, seu Farmonlier) monasierii 528) : « ln Galioecia oppido Meladensi, vel Meltlu-
exceptum S.ui-Marihani fratres publicavere (lomo IV censi, sancia Fara virgo Benediclina monialis sub
Gallim Christ., lit. F, verbo Fare-tnonasleridtn), Fa- Heraclio imperatore. > Etalibi (207) : « Monast&riuui
roneiii, Chagnulphum (eumilem cum fihalnoaldo) sanctae Farse propeTudem ad Aquascalidas diruitur
Burgiiiiduni (forte eumdem qui Walbertiis) el Agne- a Mauris anno 670. t Ubi MelilensemGalliseurbem
'irudem. Fara auiem Deo sponso sibi eleclo, conira in Meladense, seu Melducense Gallsecioeoppidum,
Ticet nitenle Agnerico paire, in religioso habitu scse Euslacitim Lexoviensem ahbaiem in AmisiasiumTti-
tradidit, Eustachio, sive Eustacio abbate Lnxovictisi, densem episcopum, eoiineinter subscripliones con-r
S. Columbani discipulo, magnaedoctrinoe et sancti- ciliorum Toleiaiiorum liujus sevi qu_esiltim, veluti
talis vlro consiliuni et auxiiium prxbente. Ipsaque Circos virgula Iransforniaia legiinus.
sibi et sodalibus, quas magno nuniero undique col- C 66. Cui statuminando muliiplici errori cum idem
legit, monastcrium Ehoriacuni aedificavilin Briegio Higuera, ttim Joannes Tamaius, symbolam unus-
pago (tinde Prige coenobiuin voeavil Beda-lib. nt quisque suam conlulcre. Prior scilicet laudaio Pla-
llist. Eccles. Angtorum, cap. 8) qtiod hotiie exslal, ceiiiiua. Ecclesiaepcrvelusto mariyrologio, ex eoque
abbalia ordinis Benedklini in dioecesiMeldensi pio- his vcrbis : « Tudae in pago MeladcnsiS. Farae vir-
"vineioeBrim. Omnia ex actis constant. -
ginis. > Ad lninc codice;n sese referuniur Sando-
61. Monaslerium vero ila descrihr.nl laudati San- valius in Ilisioria Tudensi (fol. 54), cl Joannes Ta-
Marthani fraires (ubi proxime), et Auguslinus Luhi- uiaius in Martyrologio (lomo VI, dic 7 Decemb.pag.
jius (in notis hisloricis ad Marlyr. Ronmnum, labula 566), et in Vita S. Epitacii (cap. 2, n. 2i-, fol. 157);
5 Gallioe, verbo : In pago Meldensi, pag. 74). Mel- atque ilem Thomas Tamaiiis in notis ad Lintpran-
'oenbii auiem urbs, Meidi Plinio, Melda etiam ad dum. Niillus atiiein vidii, sed a solo Higuera boc
Maironam, seu la Marne •fluvium, Meaulx^ sive laudalum Placenlinuin fuisscMarlyrologium constare-
Meaux bodie; a quo pagus (lerrilorium significai) poterit ex noiaiis alibi ah eodem Santiovalio (liisi.
Meldensis, non ab Usuardo lanlum, ne diversum Tudensis fol. 18), qui iu fontibus ipsis Higuerae
iisse eum exisiimes, sed el in testamento jam lau- ipsius vivenlisebibit hos lalices. Mosautem fuii illi,
dataesanclae virginis Farse, Meldiccnsisaiuiil civiias. dicta sua commendatis hujusmodi manuscriptis
Ciijits quidem fralres ejus germaui WaJhertus, et libris Hispanarum ecclesiaruin confirmare. Sed uli-
post euni Faro, episcopi fuerc, urbs Melodorumea- nam soli, Nani et Joannes Tamams e libro suo Auli
dem dicitur a Jona iii-Yita S. Euslachii Luxoviensis. Hali poemalum, .qui omnes Marlyrologii Hispani
Jonas hic Segusianus patria, moiiacbiisftiit Robien- p[ (quam nobis pudeiidt!) paginas implel; quiqne illi
s;s monasterii a S. ColiimbanoXundaii, in quo yixit ciincia, quaccunquevoluil, subministrare consuevil,
sab Attala Columbani successore el aliis abbatibus : epigramma nobis protulil, quo Faram gente Gallae-
de quoplura Boll.indus, sive Antuerpienses Jesuiiae, cam, Tude nionachiim, "Anastasio Tudensi episcopo
sanctorum slrenui vindices, in vita S. Allalae10 et ccenobiumeidem conslruente, alque ejus in eo glo-
(206)Apudauctores nostros Aipescomniuni noini- Nos.YascoIbenis dividit

ne excelsi quicunque niontes. vocantur. Siimpirtis BINISTemotOiALPIBUS
TransCoiriAhOKUM juga.
apud Sandovalium in ejus Hislorise cohimna pemil- Trans et 1'IHENAS
ninguidos.
l.rna : i Normanni, iiiquit, tolam Gallaeeiamdeprae-"
daverunt, usquequo pervenertinl ad ALPESinonles Alpesde quibuscunque monlibus ae de Pyrenaeis dici
Ezebrarii : > quem hodie traclum Hispani El Ze- nolavere etiam Lipsiusad Trajani Panegyr.; Scali-"
brero dicimus. Lucas Tiidensis Hisp. ill. t.JY, pag. ger, lib. n, lect. Ausonian., cap. 16; Joseph Maria
93, « Cum ipse (rex Sanciius cognomento Abarca) Suarezius, in Diaf. de synonymia diversor. locorum
tfsset in Pyrenseis niontibtis ultra ALPESROSCIDJ: clfliiminum, pag. 44..'Quid lamen id ad Rheiicas?
VALLIS (hodie Ronces Valles).i Et pag. 86 : « Ad AL- - (207)'Addncilur a Thonia Tamaio in nolis ad lo-
PSSmoniis Zebrarii. > Nec receniiorcs tanimn, sed cum Liutpranili, pag. 56, non lamen apparet iu
ei Prudcniius Perislepb. in hyinn. S. Laurcnlii; — ediio Ju!iani Chronico.
959 APPENDIS AD LIUTPRANDUM. §60
riosain mortem, adslruere voltiit ejusdem farinae A celebratum fuit stiii Alphonso III rege, anno $01,
cum hisloricis nostris peeta. Adi, si lanti est, San- interfuit Ostanus aljquis Aucensis episcopus; omnes
dovalii el Tamaii loca et nomina in Galloecisqu.T,- enim eo venienles pominat Sampirus Astoricensis,
sila, de quibus ne labascerel omnino dictorum fiiles, atque inter alios Joannem Ocensem, qui dubio pro-
Liulprandianis et Julianseis conformia illa esse ar- cul Aucensis est. I
gulaii sunt. Yere enim taedetnos hic ullra inorari. 70._Eodem ha_cambilio prsepostera de mortalihits
67. Nec dum finis Liutprando in ludendo el ltidifi- exteris Hispaniaefor.nandi cives, impulit ad S. Grc-
cando leetores uno spectro nominis. Mra CMLXXXIXgorii epislolarum iibros; cumque ibi hahiles etpara-
ii.t legiinus : « CouciliumMiabiluiu in HUpania in las huic rei nunciipationes quasdam invenisset: mo-
nrbe Caesaraugustana, dictum vulgo Augiistanum, resuoegii, lumqueAdeodalam, necnon Diilciilium,
viginli qiiinqne episcoporum. > lnsanum hoc est ad quos Jiileras dedil saticiissimusponlifex,alio id est
piorsus, ne luui f.ilsoac ridicule excogitatum, quode ad Ilalos perlinentes genti noslra; inseruit. Adcodua
ciini noii auderet ullra ioqui addictus pariihus, sic femina fuit Deo devota,cui inscrip.aesuiiilibri vnepi-
Thotnas Tamaius ccnsuil: «"De quo serie el vere stola quinqu.tgesimaiquinia, et libri vm sexagesima
vcterem jiidiciorum lormulam pronunlio, N. L. secunda, quemadinoduin commendatoria ejus eslad
(non liquel). t Aiidiamus lamen Higueroe nolam. YenantiiimLunensemepiscopumlibrivn episiola vice-
Maira ducel ea nos quo lendimus: « ConciliiCaesar- sima octava. In hacjul.ima Yenantitim adhortaiur
augustaiii, ait, cujus hic ineminil Liuiprandus, Gregoritts, ut apiid matrem Fidenliam catisam agat
tneminil Onnphrius anno Domini 951, et sic gesium Adcolalse, ut scilicelj qnod innuilur, alimenla subsi-
fiiil sub Jnanue Tolelano ponlifice.' > Onupiirius saiie t,
rj diave alia ei braostei,)ut in habilu religioso se exhi-
ipsi his verbis non sponte illusil (in Chronico Eccle- bere possit; sin ininus sponte facere velit, Adeoda-
siastico), Aiigtislanum concilium, hoc esl in Augusia lam in judicio tuealur, eamque in omnibus habeat
Germanioeurbe coacium intelligens, de quo-sic Her- commendaiam. ,
manniis Goiilractus eodem anno 951 : « Synotlus 71. Luna urbs in ITttsciaeLigurio?qiieconfinio ad
viginli quinque episcoporum apud Augiisiam Vinde- Macramfluviuni Iiodib excisa.in cujiis locum Sar-
bcam corain Onone rege colligilur. > Melius anuo z:ina successit, queniadmddum Lunensis Yicem jam
952 uti est in Cbronica, ut vocinl, Auslriali Mat- intiavii Sarzanensis episcopus. Unus ex his venan-
thsei Matescalci de Bappenheiin canonici Augustani, lius fuit, agnitus uli l&lis ab Ugbello in Ilalia sua
quam edidil Freherus (inler alios German. rer. au- srtcra (tom. I, col. 89^): ad quem Gregorius papa,
ciores', pag. 511) : « Synodiis xxv episcoporum-sub Uiuquain ad proprium Fidenliae, fortasseque et ejus
Otlone-rege colligilur. > Exslalque eadem synodus fili;e Adeodaiaeantislijlem, officii exciiatorias dedit
in conciliorum edilionibus (in ullima edii. Paris. praedictas lilleras. Seil certum quoque est Adeoda-
volum. IX, col. 655) cum praefalione, in qua nomina tam in Sicilia, in tithe scilicet Lilybeiana (urhs
corum qunnlerfuerunl, Italiae, Gallise, Germaniaeqiie episcopalis olim fuit j Lilybseum ad promnnloritim
poniificum sub dilione Oilonis degenlium referuniur. cjiisdem nominis, nunc Marsala) monaslcriuin fun-
incauto lainen homini visum fuit licere sibi cx dasse, alque in eo abbaiissam cgisse. Id enim constat
Augustana Caesaraiigusianamconficere, quasi unico ex duahus aliis epislolis 65 el 64 ejusdem Gregorii,
Pauvinii 168110101110""iiabrevi fides ejus, etloci, quo quartim prior ad DecitimepiscopumLilybetanum, el
celebrata fuit, consliluta esset. ^ altera ad Hilarium noiarium inscripta legitur. Acce-
. 68. Ejusdem commatis esi, quod S. Verairum epi- L C dilquod adAdeodatamjGregoriusail(ej)!'sl.55,lib. vn)
scopnm Tarraconensem lattdat in Carpetania tra- se conimisisse causani Decii episcopi (cujusnam
ctnque Aurelianensi exsulem a?ra DCCLXXXII (anno alius quain ejusdem LiJj'betani?) Joanni episcopo et
744). Cui consonal Julianus in Chronico (num. 581). Leontio glorioso: qui niihi Joannes Syracusanus, aut
Ad quse adnutatores tractuin Aurclianensem lerrito- alter Panormilanus est episcopns, eiLeonlius ex.cou-
riuin oppidi Oreja in rcgno Tolclano inleUigiinl; sul in Sicilia per hoc l.empus _us dicens, ad q:ios
eqne Tarracone, vexationes Maurorum evilaturum frequentes sunt pap.oesanctissimi datse liiterae. Abt
episcopum Veranum , in Toletum urbem, Joauiicinlanquam nunc, et aures Liutpraiidi nugis prabe: «Adeodai.a
iu asylum se conlulisse aiiinl; aliaque apud virgo sanctissima Tolelana, inquil (ad aiai. 614, sne
Tainaiuui videnda (lomo V Mar., die 19 Octob.), mra DCLII)monialis Beriediciina floret, ad quam bo-
cum solemni Auli sui Hali carniine. Inde autem fa- die S. Gregoriusscripsii. > Simile credimus, quod de
bulse -loctis, quod Octobris die 19 in Martyrologio Dulcidio ait paulo inferius (mra DCLIIsivemino 614;.
Romano sic legamr : « In territorio Aurelianensi « Dulcidius diaconus Goesaraugusianusfloret, queni
deposilio S. Yerani episcopi. > Qnem inter plures S. Gregorius in epistolis niirum in moduin comuien-
hujus nominis indicare ausus non fuit Baronius (in dal. » Nulla quidem ad Dulcidium Gregoiii epistola;
ttotis ad hunc diem). Sed quid Aurelianensis tractus nec vacat ulrumne aliqua de Dulcidio sil, quacrere.
nomen cum Oreja oppido? cum Aureliaein Hispania CAPUT V.
ntillus meminerit geographorum, neque in priscis
inonumentis ullum vestigium exslei? Liulprandus pro noslmljbus vendilat eos qui fama
69. Similiter S. Ostanus episcopus fingitur Au- n*' sanclilalis alibi claruere. Exemplum nrhnumin S.
censis in Hispania, interfuisseque concilio Ovetensi, Babyla marlyre. HiyuermetJoannisTamaii codices
ac decessissein tractu Bivarjensi 50 Julii. Liutpraii. suspeciissimi.Secitndum in RaymundoMelellinen-
dus aera CMXXXIII (anno 895). Quibus adjunxit glos- si paslore, qtti Raymundusvere fuit ordinis Cala-
travensi instittttor, Cislerciensismonachus.Teriittm
sographus ejus Juliauus, Btvar (oppidum)intelligen- in Anacirardo Augice^Divilismonacho. Quarliim
dum esse, Didaci Roderici cognomento CampialoiiS
in CorneiioProculo et CornetioBasso,qui eximidi-
patriam. Unde occasio, quaeris? Quod scilicet hac bus inscriplis noli dwilaxat sunt. Quintum m Ge-
die apud Usuardum, ex quo Romanus desumpsit,
legalur memoria « in lerrilorio Yivariensis Oslani nisio marttjre. ArelutensiGenesiodicata, nonalicui
presbyteri et confessoris. > De quo Galesinus et Hispano qtli non fuit, videri omnia htijus iiomiuis
apud nos templa. '
Molanus ad Usuardum, uhi ait ejus exstare acta.
Equilinus certe non presbyterum, sed episcopum 72. Taxabimus aliis adhuc hominis cupidilalem,.
appellans in fine catalogi (Itb. xi, cap. 150, num. in ascribendis Hispanoriim sanclorum albo iis qui
185), ubi catervatim de his agit, quibus de nil ultra vere nostrates non siinl. Sofetenim eos, quibus His>-
quam nomen minime vero res gestas noveral: occa- pani veteres locum aliquein dieavere sacrum, Hispa-
sionem dedit fabricandi apud nos Aiicensem episco- niae civcs staiim asserere1, Babylas ponlifex fuilAn-
pum, qui nunquam fuit, euin ipsum qtiempresbytcri tiocheuus et marlyr die Januarii 24, Graecoruinom-
tantum litulo nolum, Usuardus oclavi saeculiauctor nium palrum, nec semel Lalinorum, monumeniis.
posteris coramendavil. Nec Ovetensi concilio, quod celcbratissimus; apud noiinullos lamen dislinctus ab
951 DE PSEUDO-LIUTPRANDOD. ANTONII DISQUISITJO. SJ2
nliero Babyla ludiiiiagislro: de quibus, ne actum A marlatus fuil(quorum utriusqueMenologium Graeco-
agam, adiri Baronius et Boll.mdtis hac-die(24 Jun.) rum quarlaSeplembrisdie meininii) diversum: eum-
poteruut. Babylamcertepontificem S. Euh-giusnosler dem lamen cum LXXXpueiis martyrio impensuin;
in his Iaudat (MemorialissanctorumWb1)qui sponie profertque et bic nianuscriplum suum codicem, at-
martyrio se oblulerunt, quemadmodum et SS. Se- queex eo hymnum, qui pro omnibus Liutprandi Jn-
haslianus.Thyrsus, Adrianus, Eulalia, et alii. Hunc, lianique mendaciis fidejubei, versibus stribiligine sua
nec alinm exstitisseB.tbylam Baronius conlendil. verum auctorem suum prodentibus. Falsus quoque
75. Sed cum novissel prope Odon oppidum agri esl Liutprandus in dislinguendo, iaiiqiiam diversi
Malritensis eremiioriolum de san Babiles nuncupa- fuerint loci, Pampiionem ab Iruna, si vera scribit
tum exsiare, gratum se oppidihujusincolis facturum Garibaius, Cantabricarum etNavarraearnm originuni
existimanssi "anxielaie illa' res quaerentium gesias callentissimus, lib. xxn cap. 16 et alibi. Nullam igi-
BabylaeAnliocbeni, et allerius fortasse ludimngistri, tur, spero, fidem his' nugis proeslabunl qui semel
abusiis, poslremum hunc, nolhum a Baronio mar- animadverlerint consilium boininis occasione sibi
ijrem repulatum, vindicaret; notisque loci ac tem- data sacra. alicujus aedisobscuroeambiguaevenuncit-
porismodique martyrii iUigatumassererel: his ver- paiionis, pro insinuandi fabulis suis pia impielale, ut
bis imposuit, quidquid inlimabitur, facile credituris sic dicam, turgentibus, abulendi.
(Chron. adann.liS): « Per haec tempora S. Baby- 76. Eodein illeconfisus aequivoconominise duobus
las episcopns Yirineiisis et Pampilonensis (ulrobi- sanctis unum alque eumdein facerepro ludo habuil.
que enim praedicavit) animo videndi caplivos el mi- Celebrantur nempe apud Bellovacensem Ecclesiam
seros MuzarabesToletum venif el inde ad Odonem v. aposloli, ut vocanl, sui aique primi episcopi S. Lu-
oppidum, et prope in-eremiloriolo (audisne?) pueros ciani, qui cum S. Dionysioin Galliam venerat, ocT
docet primasliileras; el venit cum duobus rralribus, tava die Januarii mariyrinm (210). Nnnc non qnaeri-
<pji fiunt eremiise, cl poslea omnes marlyrium pa- musquisnam Dionysius annuntiaverit Gallis, autquo
tiunttir. > Male ediiiiiii ftiit Virinensis, pro Ifunien- tempore, Christianuin Evangelium. Quidquid enim
sis, qiiomolo appellaium fuisse aliquando Pampilo- sil, acla Luciaui martyrisah Odone I, ejusdem urbis
nensem episcopum, ab Iruna vernaculae Jinguae ap- Bellovacensis praesule, ut fama est, sub Carolo Calvo
pelkuione, quae bona utbs sonal, cerla res est (208).- scripla, dubitare non sinnni de ejusdem.eum.agone,
Julianus eanidem ludens fabulam (Cltron. n. 415): lum agonis sociis, nempe Maximiano (alias Messia-
« S. Babylas episcopusPampilonensiscapta Pampi- no) et Juliano, de quibus accurale Bollaiidiisin nolis
lone venit in Carpetaniam,etprope populum Odonem diei VIII Januarii; qtii el xv. Septeinbris, et xvi Oc-
docet pueros; el cum illorum LXXX a Saracenis pa- lobris factain fttisse borum iriunisociortim corporiiin
lilur marlyrium 20 Oclobris. > quamdam Iranslationem cxveleribus mss. marlyro-
74. Velient ita faetum, quiiarvalis his auclorihus logiis observat.
non minus quam Pylhagorae auditores ejus deferre 77. Diversus omnino est ab boc Luciano Bellova-
amant, ac dupHci argumenlo pro Babyla hoe Hispa- censi Lucianus mariyr Vicensis Calalonioeurbis, qui
no uiuntiir. Primum esl (209) sanctum Eulogiuin no- ciim Marciauo sodali Iriumphavil in Decii persecu-
sirum Memorialis sanctorum lib. i hunc inter eos lione. Quoruni simililer acta germana, ut videiur,
laudasse, qui martyrio sponte seobluleruiit. Sed hoc sincera_i_ueantiquiiatis, ac solemnis lunc lemporis
piumbeum est lelum; nani et Sebasliunus, Adrianus G formoe in conscribemlis hujusniodi religionis causis
et Tbyrsus cxteri MM.una laudantui'. Secundum esl, consignata notis, jn Yicensis ejusdem Ecclesisehre-
eultuui oliin proprio ut vocanl,officioB.ibylam in Hi- viario, elinatuiquissimolibroSanctorali, veleri genlis
spania, quod in Breviario Isidoriano leg-tur. At nos lkigua, qua utunlur el Galii Provinciales, conscri-
itlqnoqueargumenti in contrarium lorquemus; cum plo; etalia valde anliqua relaiione in archivo Eccle
bymnus oluVHpraedicii ad Anliocheiiuin episcopum sisejam diclse conservata ad manum habuit, qusein
Babylam dirigalur, uiinotavil Joarines adversusTho- hisloria sua CalalonimSanclorum (fol. 99) repraeseii-
mam Tamaium (ibidem,pag. 275J. Ait eniui: taret vir aeque tloctus ac pius Anlonius Vincentius
FormarnexempliJEtabylas Doininicusordinis Proedicalorum,ex eoque Hieiony-
anlistes,etc_ mus Puiades in Chronico suo ejnsdem principaiiis
Et pnslea: lib. iv, cap. 55.
Ilic vir virlnlelicfeimuuitus - 78. Et lamen hatid verilus fuit, tanquam onnxs
Aniiochenamrexeral arcem, ' umbra essemus, -hsec Pseudo-Liuiprandus efTuiire
- Sprevilproianum alriis a sanctis verha (ad mram CSIXL,«««. 902) : « Saucti, Luciani
Numenaniini. punt;iicis et mariyris, coinitis sancti Dionysii Arco-
ossa Bellovacoad urbem Yicensem trans-
Unde proclive esf credere, huic, quem peculiari nie- pagitae, lala sunt. > Eodem scilicet fallendi genio, quo
nioria Ecclesioenoslrse fasti dignaii' sunl, eremjlo- gemcllus ejtis Pseudo-Dexter animabalur, cum scri--
riiim islud, quo delocutisumus, fuisseolimdicilum; pium reliquii ad aniuini 508 : « Reliquiae sancii
frustraque alium nos quserere noslrum civem, quem Luciani episeopi Yictun (211) transferuntur; > sex-
aniiquitas ignoravit; nec si fuisset Anliocheno, id- 0 cenlis lamen et amplius annis anle inemoralam a
esl extero, posiposuisset. Huic eiiam sponte adjudi-' Liulprando translaiionem. Hae sunl, quibus men-
camus Ecclesiam de san _3_t_w7,juxta oppidum San- daces deprehenduiilur, noloe. Frequenter enim men-
guesa in regno Navarrae cujus meminit Garibaius lib. liri solet iniquitas sibi, de quo sacrse noslitterae
xxiHist. Hispan., cap. 6. _ - admonent. '
75. Conlendittamen ut sotet Joannes.Tamaius uno 79. Nequeconlenlus adnominationisbocYelamenio
panium studio, lertium Babylam apud nos fuisse, ab absque ullo etiam noslrae gentis coelilesex
Antiocheno episcopoqui cum tribus. ei ludimagislro abuti, alienarum genlium ccelilibusfacil, aul qui nusquani
ejusdem urbis qui cum ocloginta qualuor pueris noli sunt, pro nolis laudal. Paulum scilicet Jac-
(208) Oibenarlns inNotilia Vasconiaelib. n, eap. 2, (211) Nec Vici, aut Urbis Vicensis, nomen per-
pag. 77; Garibay lib. XXIIIComp. Histor. Hisp., sequente Chrislianos Decio, nec nisi ad Ludovici
cap. 9. Pii tempora cognituin usquam fuil: qui Ausonam,
(209) TJlilur J. Tamaius Marlyr. Hisp. tom. I, die sive Ausam iirbem a Mauris eversam tilcunque re-
Januarii, pag. 277. staura\it; et i[uod impar esset ob civium pauci-
(210) Beda, Usuardus, Ado, Marlyrol. Roman. et taiem atqne iiifrequentiam suslinendo Urbis nomini,
alii a Baronio Iaudati die 8 Januarii, et a Bollando Vicum Auseiisem, sive Ausonensem appellavit, ut
eadem. Saussay in Martyr. Gallic; Vincenlius Bello- alibi a nobis diclum. Hodie indigehis Vic/t d'Osona,
v*censis lib. _x Spea. Ilistor., cap. 25, el 26. vulgo Vique.
965 APPENDIXAI) LIUTPRANDUM. 2U
cetanum episropum. « Memoiia. ir.quit (ad mrnm A t liuiu secessisbein laliamercmi valletn, in qua usque
DCI.I,'ann. 615) S. Pauli episcopi Jacceiani, qui sidmorlem solilarius vixii. Verha haec siinl (cap. 2
Romam dura visital, cuni aliis diiobus sub Decio Yiimseu Actorum): «Ibi dum per seplem annos su-
martyriiim palilur sexlo ldus Februarii. > Ocnlos perni regis mililiam exegissel, mulliiudinem populi
iiempe habuil ad hunc diem 8 Februarii in Mar- atl se venientis ferre non valens, muiavit locum;
tyrologio Romano, in quo Romae SS. marlyrum atqne a praedicti laci, lillore quatuor niillibns di-
Pauli, Lucii, ol Cyriaci memoriam ex codice mo- slantem reperil planiliem inter montes-accessuvalde
naslerii S. Cyriaci restituit Baronius. Quem Pau- diflicileni.lbi adjuvaniibus vins religiosis, eiinaxime
lum Galesinus epUcopum fuisse addidit. In Floren- qttadam abbaiissa |Heiluviganomine, necessaria \oii
tini antiquo Manyrologio « Romoe>legitur:« Depo- sui construxil habitacula , aiqne in eodem loco quou
sitio S. PauJi episcopi. > Yidesis ibi Florenlinum, cral reliquum vilsp permansit. > Quam sil hoc ve-
et iu opfre mngno .De nciis sanctorumBollanduni. rosimilius migraiione Liulprandiana et Julianaea
Qni omnes eonqneruiilur nusquam de loco episco- Meinradi ad Ltisjlaniam , in qua tunc temporis
paitis significari. Qua dala porla ruil nosier, el Cliristiani Gallaeciaesive Oveli reges AlphonsusCa-
Jaccclanam urhem (Jaca nunc in Pyroeneis, el Ara- slus, aut Banimirus I, aut Ordoniusl, qui acquales
goniaoregno) lanquam ex corlina pronuntiavii. Mcimado vixere, cum Saracenis hellum gerebanl,
. 80. Ccelcstinum, SS. Saturnini cl Neapoli Ro- inler quos vix sperare poluit .Christiantis homo
manorum marlyrum socium , laudal Baronius, cl vitoe quielae ac solitariae-copiam , prudentes judi-
Galcsinus die 5 Maii. Alibi lacelur locus, nenipe ceni. |
in Martyrologio Florenlini, de quo pltira hic in 85. Eadem lemeritale quovis famse delrimento
"
Noiis. llunc fmgit Pseudo-Liulprandus (ad mram coercentfa, e priscis Ilomani rilus ac temporis elhni-
DCLX,ann. 622)' in Hispania fuisse eonsularem , corum inscripiionibus exciiat Chrisiianos el apo-
cjusque memoriam apnd nos floruisse. stolicos viros, ei niariyres Tolelanus fabulator. Kon-
_ 81. « Anacirarduin, ail (ad mram DCCCLXXXVIH , ne euim lalia suni, Cornelium Procultinj, cl Cor-
nnn. 850), ercniilam ex Germania venisse in Lu- nelium Bassuni a discipuljs S. Jacobi coinersos
silaniani, et in ripa fluminis Tagi prope civilatem ponliiiccs manyresque f.tcios cciebrari Aniiquarise
'
Scalabim .sancte vixisse, reversunique ad Ilaliam, in BiClica, quodlin Liulprando legilur (aiCmnim
noii longe a lacu Tigurino vulnerrbus confectum , nrcxxiv, ann. 686)? In quo babitus fuit respeclus
cl niartyiizaiuni 4 Februarii. > Fingll hic se lmjus ad inscriplionem dupliccni, quarum alicram M. Cor-
rei hiiiid consciuin Higuera, el Anacirardum euni- liciius Proculus Livise Augublse, alieram Cornelius
dijn facit cum Lietphardo". cujus Molanus die 4 Bassus Cîo Coesari poniifex uierque Cajsartun ,
Februarii meminil; aut certe alterius quam lli- qiiomotlo se appellant, dedicaveie ; quasque vol
gueroc illa nota esl huic loco afflxa. Nam Liui- iiunc gemini pr.escferunt lapides Aniiqu.iriaeurbis
prandi gemellus Juliauus (in Chron. num. 450) , \Tamaius in nolis'hujus loci\ (212).
parum niuUiio noinine Hancarardum vocat, atque 84. El ciiinain; alii nnli siuil SS. Maria, Joseph,
eatlcm de illo rcferl, adjiciens singularia lncc : Viclor, et Theodortts, Casiri Octaviani in Caialo-
« Maneiit aliqua vestigia advenius hujus sancli ab- nia MM.quorum ad annuni 785 sive oeramncccxxsn,
Jiaiis in Lusiianiam in oppidis ejusdem provincioe et Genesius Cordubaepassus sub Nerone, cujus ad
Ataugia el Meinardo. > Cujus observationis inter- a.inum 668 , sive aeram 706 , Liuiprandus meniio-
preialioiiem si quaerinius, Joannes Tamaius succur- Q nein bubet?Cerie liunc secuiidum enixe admodum,
ril, Aiottguiaoppiilum prope Scalabim, sive San- proplcr freqiienieni Genesii martyiis liunctipaiioneiii
taretn civitalcin Tago adjacere : in qno subodora- in Hispanis quibusdam Ecclesiis, non jure abrogala
tus fuit Augim majoris, sive Reichenangim, quod sive Arelalensis 'sive Romani Genesiorum memo-
Germanice divitem insulam sonal, insignis mona- ria, Hispanum asserere civem el niariyrem Hi-
sierii, hoc vestigium noininis , ,quod insinuaverat -guera contendii. JNamet adparies venil non semel,
f.ilsus ille chronologus, atque ileni ait prope iilem Julianus (in Chron. num. 576, et Adv. 149, 3i>9,
oppidura esse vallem de Bollurdo diclam, hoc vo- 481) laudala oede sacra .Tolelana Genisii martyris.
CJbuuim vix distare a Mcinardo subjungens, quod Cordubensis, a ]quo habemus Ilispaiiuin fuisse el
verum el vulgarc raaîs sancti ereniiioe nomen militem iegionarium in caslello Nunetensi {Nuez,
fuil. jtixla Toleltim , | ad radicem montis de Altatnira
82. Sed felinqtto libens non insttnis leetoribus dicti); celebrarique ejus fesium 20,"sive, ul legen-
Tamaianam hanc conjeclaiioneni AlpiniS' fiigidio- dum esi, die 25 Augusti; corpus autem ejus e
rem nivibus dijudieandani. Plane hiijtis sancti Hel- Corduba Alarcurrim, indeque Tolelum fuisse trans-
velici ercmilae ac m.ulyris Meinradi, aut Meginra- Iatiim. 1
tli, monachiprius in Augise-Diviiismonasierio, deinde 85. Haec oinnia in Adversdriis (149 el 481). Qui-
eremi Nigrae-Sylvoeviginti sex annoruni incolae, bus aperte lmnc 1Uislinguit a Gencbio alio Auastasii
landemque a duobus laiionibus inlerfecli, super- socio die 11 Oc(obris in Rutenio Hispaniae(Dexler
sunt acla anonymi auctoris, queni Bennonem, se- Mantum Catpetanorum ait ad anuum 555) niarlyre.
cundiim hujns eremi incolam, non temere judicavil Cujus in Adv. [526 nieminit. Alque idcirco nou
Bollandus.Haecacta, cum Surius aliquantuluin mu- " debuil vir clarissimus D. Laureniius Ramirezius a
tata, luin Cliristophorus Harlmanntis in annalibus -Pralo ad Fjancisctim Bivarium de Genesiis scri-
suis Einsidlensis S. Meinradi monaslerii, qnod in bens, omnia haec Juliani teslimonia de eodein Ge-
in eodem loco ejus mariyrii postea fuil erectum; nesio accipere, |diflerentiamque diei martyrii cor-
mm denium Bollandus nuper laudatus in Aclis san- rigere velle : de quo Bivarius in responsone euni
ciorum Januarii die 21 , publicavcre. ln quibus admonuit, variationem Juliani ad coiidilionem Ad-
diserlis verbis habernus notaium, eremitani no- versariorum qtise-tuimilluarium observalionum for-
«iriim priorem a se peUlum juxla Tigurinuin, seti mam .coniiiienl,1 rejiciens. Quidquid tamen is dicat
Turiciiium lacum, creini locuni septeni annis ba- de quaiuor Genebiis, l. Arelaiensi, n. Romano,
bilasse; indeque interius per qualuor niilliariuin spa- in. Baicinone nato, ManluoequeCarpeianorumcaeso,
(212)Anliquarienses quotqtiot hodie supersunl l.i- GESIO
pides vidi ac descnpsi anle boc iripmuum; Cor- MVNIGiPl.ANTIK
iielioruin auteni Proculi aut Bassi cognominanullibii JYLIA. M. F. CORNELIA
reperi. Jn exlimo veleris lempli niaxinii, ejusque: MATERNA.MA»ER
«oemeterii muro versus fluuien evslat M. CORN. . M. CORN.::::::::::':: IA .
rocniio~: TESTAMEN:::::::-::::;::
IYSS1T
963 PSEUDO-LIUTPRANDICHRONICON.— PROLOGUS. 960
cujus acta profert, iv demtim Cordubensi, de quo A jEt3lisperag-ensflosculaprimulae
ir.inc agimus : cerlissimum haberi debel, non aiieri InjuDcloparel ordini.
qiiam i Arelaiensi excepiori sive nolario publicc Exceptorigiuir dumuitescenl,
oblatum ab llispanis culium in dedical.ione eccle Acjussalabulispublicascriberel,
siartim fuisse. Quod maxiine de Toletanae urbis ac Afilatussubitomiinereccelico,
Quovoiacumtilatpia.
lerriiorii, quo Manluo-Carpetana , seu Malritensis E\temp!oolficiumab uit impiim,
curia comprehenditur, sacris aedibus a Genesio mar- El cerisreninl impritneremaiiutn,
tyre nunciipaiis, faieri oportet. Ad Toleianoriini Cu>l<'Siis
r.upienselliciaccola
cnim res el usum prsccipue spectare quidquid in Yita,volisque,moribus,etc.
Goibicosecclesiastici ritus libros ab Isidoro Hispa-
lensi Hispaniarum dociore vulgo appellaios, cuin
:ih ipso.lum ab aliis Toleianis episcopis fuit con- Ei pulasne ad alterum olim directum culius so-
jecluni; indeque desumendiim aniiquorum in sol- leiunis officium, alteri aulem Genesio dicala fui_.se
êndis sacris his officiisproposilum, nemo inficia- sacra lempla, non Matrili laniiim, Tolelique, aut
bitur. Girduhas; sed et Hispali, el Salmaniicse, ac forsan
86. Alqui non de alio quam de Genesio Arcla- ahhi? Credanl Bharius, Ramiiezius, Tamaius (qui
lensi in Breviario ei Missali Goihieo ad vicesimuni carmen quoddam Cypriani sui Cordubensis bypo-
quirilum Augusli>diemfit menlio : ubi proslal ofli- bolimsei addncii;, Argaiziusque superstitiose his"fal-
ciuii proprium hujus marlyris cuni hymno, imde hoec sis hisioriaenuminibus assurgentes; non caeleri, qui-
ad rem nostram exscripsimus : bus intiinamm jam saepius fuil devilare' bos sco-
" pttlos, quibus jam fere universaeanliquitaium nostra-
Genesiusigilurille jmeiiculns, rum auclorilas navem allisimus.
CiviseximiusArelalisopjiidi,
^—: ; , «
PROLOGUS P. HIEROTNYMI DE LA .HIGUERA

IN
'
CHRONICON LIUTPRANDL
- (Apud Reuberum, Collecl.vet. script. Antwerp. 1G1_0.)
Ex libro Gothicoex bibliolheca Fuldensi delracto, C mundum. Meminitel ejus Julianiis subdiaconus To-
Wormaiianique allato, exemptum est Chronicon Eu- letanus in lib. De ordine archiepiscoporum, in hunc
trandi, vel Luilprandi, Toletani quondam subdia- modum : <Anno 946 Bonitus Tolelanus episcopus
coni, levitoevero Ticinensis. De quo quid auciores annis duobus sub hoc floruit Eulrandus sive Luil-
dicant, primo dixerim. Meminil ejus Onuphrius prandus , diaconus Ticinensis, Tolctanus subdiaeo-
Panvinius in principio Chronici ecclesiasiici, el in nus, et Traclemundus prcsbylcr, post episcopus
ipso Chronico anno 959 his verbis : ~t Vitichiudus IUiberitanus, ab eodemBonilomissus ; J vir doclus,
inonachus Corviensis , et Luilprandus Ticinensis, cujusetiam lesiiinonio gravesauclores ulunliir liben-
hislorici; i dominus Didaeus Hurlado de Mendoca ter ; et in his Gabriel Vazquez , in libro De adora-
iii Memoriali; P. Joannes Mariana ; cardinalis Rober- lione iinaginum; quem cum lanta erudilione quam
tus Bellarminus ; CaesarBaroniusin Annalibuseccle- admiratione doctissimoriim, el magna laude egregias
aiaslicis ; et Tritbemius De scriptoribus ecclesia- Universilalis Lovanlensis, anle deccm plusminus
siicis in hunc modum: «Euirandus, yel Luiipran- annos, in lucem dedit. Sed quid moramur in recen-
dtis (215)EcclesioeTicinensisdiaconus.exPapia civi- sendis aucloribus? nullus ipso meliussuis se colori-
taie oriundus, Berengarii regis Ilaliaequondam scriba bus exprimii. Sic ille in principio Hisioriaeinepi-
et secrelarius, vir in saecularibuslilteris salis erudi- slola : c Reverendo lotiusque sanctilalis pleno do-
Jus, el dirinarum Scriplurarnni non ignarus, ingenio mino Raimundo, Liberitanae [lege Tractemuniii)
acer et vehemens, GrsecoelLalino sernioneperittis, Uliberiianse] Ecclesise episcopo, Liiilprahdus Tici-
el non minus carmine excellehs quam prosa , ferlur nensis Ecclesise, suis non meriiis, Ieviles, salulcm.
nonnulla prseclarascripsisse opuscula, quibus nomen D '. Biennio ingenii parvilale peiilionem tuam, Pater
sttum notificavit. A Berengario rege ltalia pulsus, charissime , distuli, qua iolius Europaeme impera-
vehit in Germaniam; apud Francofordiam posilus, lorum reguinque facia , siculis, qui non audiiu
scripsil insigne opus, hisloriam sui temporis, et ly- dubius, sed visione cerlus, ponere compellebas. H;e
rannidem ipsius Berengarii continens. Quod, quasi siquidem res animum delerruere nietini, ne id inci-
pro vicissitudine injuriarum ab eo perceptarum , perem , [forte, susciperem] copia (cujus sum penilus
prsenolavit Antapodosim, id est, Reialiationem, cxpers) dicendi, et detraciorinn invidia. Qui super-
liijro septimo.Regnanlibus, imo ssevienlibusde aliis, cilio lumenles, leclionis desides, ac (secundum eru-
vidi nibil. Scripsit prsefatuin volumen ad Regimun- diti viri Boelii senlentiam) philosophiaeveslis parti-
dttin .lliberitanacUispaniaruin Ecclesise episcopum , culaui habenles, lotamque se habere pulantes, haec
in quo aliquando carmine uliiur , aliquando Graeco niihi sunt insultantes dicluri: Tanla majores nosln
sermone, mulla de Germanorum gestis inlerserens. scripliiarunt, ul niullo amplius leclores quam lec-
C-aruii sub Otthone imperatore anno Domini950.» iiones deficianl; illu.dque comicum garrient: Nibil
Noia legendumpro llcgimundiim, Tiaciemunrium. tliciiur quod non fueril diclum prjus. Quorum la-
'Erialiiniesi el in Historia, Raimundum, pro Tratle- iratibus haec respondeo, quod philosophi, more
(215)Jodocus BadiusAscensiusin edilione Jibro- Liutbrandum ab aliis agnitum scribit. Nos vero,
rum LuitprandidelReb.geslis per Europam Liutpran- Luitprandum semper escudendum curavimus.
duin Hoiuinai.eledidii; et in epistola prosphonetica
'
967 APPENDIXAD LIUTPRANDUM. 96S
bydropicorum (qui quo amplius bibunt, eo arden- A xxni 21-25). Per Saloiiionis quoque os Sapientia,
lius siliunt) quo saepiuslegunt, eo avidiusnova quae- quae esl Chrislus [ clamal: Pugnabil pro eo orbis
que perquirunt. Qui si perplexa facundi Tullii le- terrarum contra insensatos. (Sap. v,21|. Quod
clione fatigantur, aperlis saltem nseniis animentur. quotidie etiani qui stertit, animadverlil. s Postea
Nam, ni fallor, sicut oculorum oblutus , nisi aliciijus idem aueiorloquiliirprimo capitehujusoperis.quasi
interpositione.stibstantiae solis radiis reverberatus, non ignarus reruiiilllispanicarum :«Qiiemadmodum,
obtundilur , ne pure , ul est, videalur : ita mens inqtiit, tuam, Pater. prudenliam rainime lalere reor,
academicorum, peripateticorum sloicorumque docimo melius scire, sicul ab ipsis",qui veslri sunt tri-
trinarum jugi medilalione infirmatur, sl non aut butarii regis Abderahaiiienis, polestis conjicere. >
ulili comoediaruiiirisu, aul heroum deleclabili hi- Narral enim ibi, quod viginli Saraceni venerunl de
storia refocillalur. Quod si priscorum ritus exsecra- Bispania in navicula, el invaseruni oppidulumquod-
bilis paganorum, non solum, inquani, non proficuus, dam forle, nomine «Fraxineium», in confiniisPro-
verum auditu ipso non parum nocuus , Thronus [a/. vinciaeel Iialiae; et venientibtis ex Hispania cenliim
Tonus] memorandus inscribilur; quid islorum iirtpe- Mauris, illorum auxilio ibi remanseruni. Et lib. v,
ratorum facla, Julii, Pompeii, Annibalis, fralrisiiue cap. 5, idein asserjit : « Hoc in tempore rex Hugo,
ejus Asdrubalis , ac Scipionis AfricanL, insigniiim daiis decem nuiiiijiorum modiis, pacem cum Htin-
iroperalorum laudibus coaequanda, silebunlur? cum garis fecit; quos ab Ilalia acceplis obsidibus expu-
pra.sertini insit iis Domini noslri Jesu Chrisli, dum Ut , atqne in Hispaniam dato eis proeduce direxit.
sancle vixerint, boniias recitanda ; dum quid deli- Quod vero el ad Hispaniara et ad civitatem ipsam ,
quej-int, salubris ab eodem correctio memoranda. !> in qua rex morabalur, Cordubanrnon venerint, haec
Nec moveat quempiam, si enervalorum iacta regum, causa fuil : quoniam triduo per inaquosam et aspe-
priiicipuinve effeminaloruni, huic libello iuscruero. ram viam ducti, icum tinierent se sili periluros ,
llna est enim jusla omn.ipotentisDei, Palris scilicel, praeducesibi ab Hugoneeoncessomorte tenus vttlne-
Filiique, et Spiritus sancii virtus; quaehos jusie suis ralo, -celeriori cursu reversi sttnt. > CardinalisCu-
pro sceleribus comprimit, illosmeritis dignis exiol- sanusin opere, quod l)e concordia catholica ad con-
lil. Haec,inquam, esl vera DomininostviJesn Cbristi cilium Basileense scripsit, cilat Luilprandum lan-
sanctis facta promissio : Observa, el audi voeem quam auctorem gravem, el maximeverum. Sed haec
meani, et inimicus ero inimicis luis; el affligenies instar prooemiisufficiani; jam ad rem ipsam.
le aiUigam, et prsecedet te angelus meus (Exod.
'
CHRONICON LIUIPRANDl
TICINENSIS DIACONI, TOLETANI VERO SUBDIACONI,

AD
TRAGTEMUNDUM [AL.,
REGDJTUNDUM]
EPISCOPUM1LLIBERITANUM.
Epislola Traclemundi [al., Regitnnndi] episcopi Illi- G scopus, salutein in Domino noslro Jesu Chrisfo.
beritani in Ihspania ad Lnilprandum diuconum Lectis luis litteiis, flli charissime, magna conso-
Ticinensemet Toletanumsubdtaconum. latione suffusus sunr, sciens le recte valere, ac in
bancto et amabili filio LUITPRANDO, olim Eccle- Germaniae longa peregrinatione, in patienliae per-
siae Toletanae subdiacono, Ticinensis vero levitae, uliliexercitalionevalde proficere. Eienim vjta nosira
TRACTEMCNDUS Ecclesiae IIIiberilanae'peccator epi- jnilitia est (214), amultis quidera relro temnoribus
P. DE LA IHGUERAET D. LAURENTIINOT.E.
Satis multis dictum est de Eutrando, vel Luit- ncm; scilicet jnililiae pericula, quid aliud, quam
prand.o, subdiacono Toletano, diacono vero Tici- probaliones el exercitationes ? Jnsiiper animadvef-
nensi, qui fuit a secretis Berengarii imperatoris lendum, ut milifiastempus non longiiin, et occasio'
junioris ; poslea venil in Germaniam, et anno 970 debellandi brcvis; iia vila : el -sicut duobus vel
scripsil Chronicon,' quod scholiis illuslrare cona- tribus" mensibus fit cOngressio,postea canilurre-
mur : anno vero 975 venil Toletum ex coenobio ceptui; sic atl tempus Vivimus, ad temporis prae-
Fuldensi; ac seneclute el aegriludine coufeclus falis fmilionem laboramus : tbnc ab imperatore missio
concessit. Sepultus est (ut refert Julianus archi- datur, et e prsesidiodiseeditur. ApposilissimeCicero
presbyter S. Justae) in eadem basilica : vir egregio De seneclute : « Velatqtie Pylhagoras injussuimpe-
prseditus ingenio, et ad poeiieam bene nalus. Quem ratoris (id esl Dei) de prsesidio et slatione vilaede-
ordinem sccuius sum in illuslrandis Dextro ac I» cedere. » Adducam novum antiquUm lestimonium,
Marco Maximo, in hoc eliani illttstrando se- v qiio.l, ne a blatlis el tineis adesum pereal, edo et
quar. P. H. luci do, elucidabilque toiam rem. Esl I). Alphonsi
(214)Elcnim vitanosira mililia esl. Apponillexlum de sancia Maria. archiepiscopi Burgensis, qui Joan-
Job cap. vn, f. 1, el addit explicalionem illi loco nis 11Caslellae regis jussu, aliqna opera Senecse,
expl.mando genuinam. Agnoscit naniqne viioeperi- Hispano sermone donata evulgavit, et illusiravit
eula, el nisi jubcnic Domino, •abilionem nobismct- Nolis : quse omiiia anliquissimis characteribus scri-
ipsis uicere non \ieere.-Mililiam,~xupaxnpiov, inler- pta baheo; cl quoruin nieminit Ferdinandus del
prctaiiiur Sepiuaginta, exerciiationem,seu piobatio- Pulgar in Virislillustribus titulo 22. Ait ereo ad
909 CIIRONICON. 970
gravis ei difficiiis, et innumeris periculis incommo- \ segre sustentamus vitam in bac flebili duraque cap-
disque inexcogitabilibus exposita, donec ad littus tivitate, nedum, ut liceat nobis aliunde magnam
oplatissimsepatrise pervenire Dominus nobis conce- librorum imporlare supellectilem. Quapropter, fili
dat. Quod autera desideras scire de me, sic habeto : charissime, olisecro le, el per noslram veterem
nos versari in isio oppido Granatensi Iiliberitansa amiciliam impense obteslor, ut vilam S. Jacobi
"nostraecivitali proximo(215), interfideles Muzai-aSes, Hispani, in Piceno saiicle morlui primo Novcmbris,
qui cuin improbis Saracenis (utcunque possumus) et Metasthenis Persae librum De Monarchiis, ubi i;i
eonfliclantes, quotidie morimur; sed gralias Dco Peisarum ponit Darium, Cyrum, CamJiysem et Ar-
Patri, et Domino noslro Jesu Cbrislo, ejus Filio, taxerxem, post alterum Darium Longimanum, efc
tjui dat ferre posse, el inler lot adversa fidem ca- \sicubi in Germanise Jiibliothecis delilenl Dextri
thoJicamvirililer confiteri. Quolidie crebro-pro meis Marcique Maximi scripla in membranis chronica,
omnibus ovibusoTO; diebus Dominicis ad palienliam quse nusquam in Hispaniis reperire pofui, exscripta
constanliamque eos exhorlor; aliquando legi facio ad me quamprimum niiilas, et de tuo addas ab
epistolam S. pontiflcis Adriani papae, quam dehoc anno 612, ubi flnivit Maximus, usque ad tua lem-
largumento ad Egilonem prsedecessorem meum pora, hoc est, ad annum 980. Multum forlassis te
sanclse memoriiepontificeni misit, quse in Tabulario B oncro, sed libi perfacile erit hoc offlcium, miki.
noslrse Ecclesiaereverenler servatur, sicul aliortim certe jucundum, ne dicam amori in te meo pene de-:
Romanorum ponlificum, et diptychon sacrum et bitum. Vale, Dli cbarissime, et pro hoc sene pro-
episcoporum bujtts Ecclesiae; quoe Caeciliumbabuit lixius Deum ora.
primum pastorem, S. Jacobi, cum venit in Hispa- Responsio Luitprandi (216).
niam Jerosoiymis, individuum comitem; jngisque Admodum reverendo, et totius sanctitaiis pleno
"memoria sanclorum marlyrtim, qui in perseculio- TKACTEMUNDO [al., REGIMUNDO] episcopo llliberilano
nibiis Eccleslse pro fide cathoiica constanter passi in Hispahia, LUITPRANDUS, non meismeritisEcclesise
sunt; nec desunl, quos Saraceni mactatos, el in Tieinensis levites, salutem, cl omnimodam obser-
oecisione gladii necatos ad coelos transmitlunt in valionem.
flles. Ora pro me, flli cbarissime. Gratanler accepi Graium mihi fuit, heatissime papa ac domine
librum luum, id est, rerum geslarum in Europa His- mullum observande, qucd Anlapodosis nostra, in
loriam, et praeterea Antapodosin luam carrnine qua nunc carraine nunc prosa ludo, tandem ad
~
prosaque conlexlam, ul fecit olim sapiens Boetius manus luas perveneril; nec. minus meo sedit ani-
In libro De consolalionephilosophica. ,Quem librum mo (217), quod meam rerum gestarum in Europa His-
Boelii Severini (meniini) diligeuter nos duo percur- 'J toriam perlegeris. Quse mihi quodam modo placere
rimus Toleti, cum ego presbyter essem, tuque sub- incipiunt, cum tibi viro reclo doctoque quodam
diaconus illius sanclse Ecclesiae Toletanae : quae modo probari video, sequererque luam in ea parie
semper vera fuit filia primogenita Ecclesiae sanctae sentenliam, nisi scirem amorem inlerdum caeculire;
ftomanensis, et cum patriarchalibus, post Romanen- quanquam, quod de tam caecojudicio liberem, IA-
sem, merito comparanda ; cujus paslor, lotius est ciunt integrilas vilae luoe et amor veri, qui s'emper
Hispanise primas et patriarcha. Plane libri, quos tuis intimis" sensibus ab adolescentia bsesit. Pos-
misisli, crebram sapiunl lucernam, et tuum felix iremo non mirius jucundum mihi fuit, quod modo
redolent ingenium. Ileul scito nos maxima rerum jubes, ut in Fuldensis monasterii [bibliolheca (ubi
fimnlum necessariarum commodilate destitui: nam llline CYfinlhihlinlhecariMRimmnrnpl nmiprnm tihi
P. HIGUER_SET DE LAURENTII NOTJE.'
-
cap, 15, fol. 55 : Todas estas palabras pareCe que donec Deus ipse nos dimiltat. Vide divum Augusli-
ijuiere eoncluir Seneca, que es Iicito al home fuir num, De Civitate Dei, lib. i, cap. 19 et seqq., cujus
de Unida. lo qual no es ansi, antes es cosa muy verba referunlur in cap. Si non Iicet, 25, quaeslioiK.
reprobada, no-solamente segun la verdad calholica, 5. Ex nostris jurisconsullis multa cuinulavil D. Bal-
mas aun segtin Ios genliles, con Tulio en elSueSo JJ thasar Gomezius ' de Amescua , Toletanus, in
de .Scipion," dice que no debe salir el anima del peculiari Traclatu De Poteslate in seipsum :
cuerpo, si non por mandado de aquel que la puso, Grotius De Jure betli, lib. n, cap. 19, n. 5 ex alienis.
que es Dios. En otra gtiisa pareciera fuir del oflcio D.- L.
ecargo qtie Dios le dio. Ca ansi como de la gueste (21S) Nos versari in isto oppido Granatensi Illiberi-
non debe partir ninguno sin mandaho del Principe ; lanm noslrm civitati proximo. Yide quse notavi ad
-ansi desta vida, laqual, segun dice Job, es como Chronicon. num. 202. D. L.
nna" caballpria sobre la lierra, non debe alguno (216)ResponsioLuiiprandi. Meminilhujusepisloloe,
parlir, si non quando Dios lo Uama. J Pluribus et ejus, cui respondil Luilprandus, Julianus in Chro-
hocproseqtiitur, quse, hrevitali ut consulam, omitlo. nico, num. 303 : « E'lorebat per id tempus et Toleti
Docet ergo reiinendum animum in cuslodia corpo- prcshyier Trasemundus (lege Traciemundus) post
ris, nec injussu ejus, a quo nohis est datus, ex bac Iliiheriianus episcopus, vir sanctus : ad quem Eu-
vita demigrandum. Ideo Hebraeimorivocabaiit 5?.3 , trandus scripsit, subdiaconus Toletanus, post Tici-
et Graeci hca~>.vfaâi,id est, dimilti : ut invenilur nensis diaconus, el ipse etiam scribil. J D. L.
Numeror. cap. xx in fme. Vulgare Graecorum lo- (217) Sedit animo. Obvia significalione pro placere.
quendi genus sic expressitThemislius lib. DeAnima : Virgilius lib. n, jEneid. Et sedet hoc animo : jion
&Tco\itaf)ai xbv a.TcoQvnav.ovza, r.ai xnv xe~).evxiv jgnoia jureconsultis. Testatur Ulpianus in I. Si fide-
&TCO).VCIV r.alovatv, id esl, eutil qui moritur, aixtntdi- jttssor. tc, qui salisdare coganlur ; Si hoc, ait, judici
milli; et moriem, dimissionemvocant. Plularchus in sederit. O. L. >
Consolalione : "Ews a.vb 6tbs a.vxb; aicaXvanny.a;
.PATROL. CXXXVI. 31 .
971 APPENDIX AD LIUTPRANDUM. 972
Clironicon Dcxlri, quodMarcus Maximus monachus A ovibus mis es so,atio et atixiKo, qni quoiiuie mor-
Benediciinus, postea episcopus Caesaraugustanus, lem libenter subis, illarura causa. Fac, obsecro, ut
prosecutus est. El insuper obnixe petis, ut ad noslra libros hos conciliorum, el epislolarum decretalium,
tcmpora seriem annorum perducam : nam dicis et nomina sanclorum marlyium Hispanorum, ad
•maximavos laborare quorunidam librorum penuria. sanctissimum porliftce.n, rc nomineque vere servw.n
Eienim inter barbaros et inhumanos Saracenos co- Dei, transmittas, Porro chronicon, quod petis, in
pia non suppetit rertim ad vitam iransigendam ne- hujus bibliothecae reperi vetusta membrana descri-
eessariarum, nedtim ut habeatis locuplciem libro- ptum ; adjecique, ul jtissum est abs te, annorum
rum supelleclilem. Dolui quidem • vicem tuam, seriem ad haec usque tempora, id est ad annum 960.
reverendissime Pater, quod adeo dure viiam evigas Et gratulor mihi, quod, cum Toleto (ubi, sub s.in-
in hactube Boelicoenon iufima : nec eniin ita du- clissfmo prsesule Toletano Bonito (218), subdiaconus
riter, sed paulomollius [al., melius] agebamus, cum fui) in Ilaliam pi-oficiscerer, aliquot hisioria; libros
Toleti quondam conviximus. Leniebat enim feroccs mecum asportavi, in quibus ordine eral series col-
barbarorum animos, hinc praesulum Toletanorum lecla multorum Oispauiseepiscoporum : qm>sel in
singularis auctorilas, illinc vero roiral.ilis bonilaset liac bibliolbeca lieperi, ûssii, credo, sancli Caioii
patientia. Auctorilas, ul tu bene nosli, parlini am- B Magni imperatoris ex Hispania allalos, quos, v.t
.pliludinis anliquae atlhuc remanenie nitore, partim aiunt, illi obtulerat sanclissiiiius Elipandus archi-
- quod ea niieretur favore praesidioqtteregum Ovelen- episcopus Toletanus, poslquam illum .erroris sui de
- sium caiholicorum,
qui liiteris crebris commenda- adoptione Clirisli serio et vere poenittiit (219). Ad
- bant rcgibus Toleli rem, auctoritatem, bonamque quod manifeslandiuii. coneilium episcoportun suf-
' traciaiionem, cum fidelium oninium, tttm maxime fiaganeorum el abbatum collegit";el coram onmibus
Toleianoruni anlislitum : eralque hoc, ut bene abjuralo publice errore, fiJem sanctse Romanos Ec-
nosti, velul quoddam frenum, ne, quod liberet illis, clesioeconfessus esl, ut tu melius nosti. Igiiur fcei
--omnino licere pularenl. Quod non accidil episcopis, quod jussisii, bealissinie Pater-; an voio conaius
in Baelicaconslitulis, quibus omnibus poteniissimus icsponderil, tuvidebis qui jussisli; elservum hunc
-imperalor praesidet. Sed soleris te, Pater optime, exsulem in oralidne Deo commenda. Vale.
-in lanlis angustiis conslilultim, sicut bonns paslor Incipiain tamen ab anno 606 aera 644, et ordinem
P. HIGUER.E ET DE LAURENTII NOTwE.
(218) Prmsule TolelanoBonito. Vide Julianum in fronlis prodttco Jonarn Aurelianensis Ecclesise -epi-
•Glironico, ubi agil deBonito num. 440, anno 859 : scopum, qui libros ttes t De Cultu imaginum, i Ca-
« Qua re cognila, mense Aprili, cogitur iterum syno- C rolo Calvo adversus hoeresiin Claudii proesubsTan-
<lus, ct sine ulla difficultate eligUur S. Bonitus, riiiensis, aiite annos quidem 770 inscripsii; quaniris,
episcopus Toletanus, naiione Gallus, Aiverncnsis ut ait eminenlissimus cardimlis Baronius, tom. IX,
civis : » et num. Ml, 442, et444. D. L. anno Christi 825^ ita Jonas confeeit besiian;, ut ab
(219) SanctissimusElipandus arcltiepiscopusTolela- Ecclesia catholica prsemio dignus minime fuerit
itus, poslqttam illum erroris sui de adoptione Chrisli judicatus, et nolal P. Hieronymus deia fliguera,
serio et vere pmniluil. De abbate Genesio, quem Ca- ntiin. 292. Al in-upsius operis liniine sic ail: < Tjt
rolus Magnus misil in Hispanias legaittm, ut ah hoe igiiur caeteros omittam, emersii ex eadem Hispania,
-errore a\erleret Llipanduni, et-ylios ejus sequates;
- lempore sanctae memoriae Caroli piissimi aique iu-
vide Julianum in Adversariis, et quse diximus ad \ iLtissiniiAtigtisti, quidam Felix nomine, nctu infe-
num. 105, et num. 203, cujus verba sunt : t Nec lix, UrgelilaneiisiB civitalis episcopus : qni, juncto
inulio post ivil (Genesius)in fiispanias, misstis a Ca- sno sceleratissimo errori Eliphanlo [lege Elipandoj
rolo Magno, ad Felicem Urgelilanum episcopum, et Toletanse urhis episcopo, secundum humaniiafem,
Elipandum Toleiamun, in negotio adoplionis Citri- noii esse proprium Filium Dei, sed adoptivum, prae-
sti : el ivil Romam. ad Adrianuni papam, allulit dicare atisus esll i Suffragatur Julianus in diCiO,
ejus epislOlam ad Carolum el episeopos. Inleifuit niim. 26S, in Adversariis, ei in Chronico num. 401,
coiieiliis Francofordiensiet Italico. Relulit episloiani FAipandusFelicis\Urgetitaniponiificis discipulvs, eic.
cCaroli ad Elipandum, cttra quo dispulavit, et ejis De Elipandi poeniieuiia Jonas nihll addii; de qua
vationibus et precibus Elipandus - resipuit, maueutc iterum Luiiprandtts iirChronico mim. 259, cujtts
-in sua perfidia episcopo Felice. n usque Julianus memiuil, num. 402, 411 ei 415.
Nuper luci dedit P. Jacobus Sirmondus epistolam Ainioin. 4 Rer. Franc. S5. Rhegino in Cbi'Oiiieo,
Adriaui papae, el Caroli Magni, concilium Franco- Ado Viennensis lib. n, qu.osinlcraniiquos recenset
fordiense, libellum episcoporuin Italiae eoncilii de- et inler recenliores morales Ifist. Hisp., Iib. xni,
creio missuni (de quibtis Julianiis in Ghronico nuui. c. 26. Scbolus jurisconsitliusbiblioth. HIsp. Joaunes
402) alque Synodicam concilii ab episcopis Galli.e deMariana, lib. vnHist., cap. 8. Beatum ei Hcterium
et Germaniaead episcopos Oispaniae,in tom. II Con- eonlra Elipand.umscripsisse agnoscimt mulii : qtiod
ciliorum Gallic, fol. 161, 167, 175, 186 et 193; et quidem tesiatuiureliquii Juliaiius in Chronico, num.
canonem primum concibi apponit, uhi damnalur I:as- 401 : « Scripsil contra eum [Elpidium] Heterius, a,.-
resis Elipandi et Felicis ; ubi Felix Urgelitanae sedis juvanteBcaio; etlbic liberestin noslra bibliotheea. t-
episcopus asseritur, el non Toletante, utlatedicemus Erudite de his, ufi solei, Joaunes Eusebius Nierein-
alibi. bergius Socielaiijs Jesu pres,byter in epislola, quain
De Elipando autem, qui erravil in adoptione, quam mihi sciipsit, el excudendam curavi inter notas atf
tvibuil Doniinonoslro Jesu Ghristo, ideni Julianus epistoks proesulum, ne te tania defraudarem do-
in Chronico ntim. 402, Qui resipuit, moniiionibus ctiina; cui beuel consulere, munus et houos niihi
Adriani. P. M. el Caroli Magni imperatoris, dicto esf. Slriclim pauca exaravit P. Hieronymus de ja
num. 402. videpltira num. 404, 406, 409, 410, 411. Higuera ad n. 2o0 nosiii'Luitprandi in Chronico.
Agit graiias Carolo num 414. Moriiur sancle num. D. L.
ii5. Nunc lcsiem ad id irrefragabilem, iulegraenue
"
973 CHRONiCON. 97*
in scribendo sequar, quem seculus esl M. Maximus; X Maurorura) producamque hoc nosti\im Chronicou
binc per mras, Hispanorum more ; illinc vero per usque ad aiinum 960. Post etiam misi haecHeronia
cnnos Cfarisii (nihil de consulibus, aul de egiris episcopo Bracharensi.
"
"'
CHRONICON LUIIPBANDI.
-MWkDCXLIV. ANN. CHRISTI DCVI. j.

i. Toieli nascilurS._IIdefonsusproeclarissiinisparentibus, in domo Stephani elLueiae, 18 die Decembr.,
in domo qiiac-nunc Tofeianorum Muzarabum nobilium; ille vero poslea fuil Toletanus archiepiscopus.
2. Fioret Metis S. Rufus, palruus sancli Adelpbi, anlea abbaiis Agaliiensis, et archiepiscopi Toletani,
post, episcopi Melensis : qui patruo Rufo vir sanclus suceessil.
DCXLV. - DCVn.
5. Mahumeius virus erroris sui fundens per Hispanias, Cordubae, Hispali, Toleti coepil seminare : ab
Aurasio Toletano archiepiscopoToleto pellilur : calholicique doctores verho scripioque nefarium errorem
persequuntur.
P. HIGUERJS ET D. LAURENTil NOTJE.
1. De forlunalissimonatali hujus sanclissimi pon- B poris Roma (quo ad concilium a summo ponlifice
lificis ante huiic auctorcin nemo ; posl, Julianus vocatus fuerai) redibat, innotuisset, atque ad ca-
adbuc specialiiis. P. H. piendum illum misissel; ille,- sive a da.mone, sive"
5. De Malmmcii adveniu in Hispaninm, el ejus ab alio quopiam admonitus, fuga sihi consulens",in
conatu spargendaeinfectissimae-sectae Hispali, Cor- Africam redii. Ex Fortalilio et Breviario Ebo-
' dubae el Toieli, teslantur mulli: M. Maximus anno rensi. I Conleslatur liber antiquus manuscriptus,
606- « Mahiimelushomo impius el flagiliosus, gras- in Tabulario ecclesiaesancti Marci Legionensis ma-
salur per-Hispaniam. » Ubi doclissimus P. Franci- gna cura ct venerationeservatus, mibique ex indul-1
scus Bivar, heu qnondam meus! plena et erudiia geniia ad Iranscribendum concessus. Verba sunt in
inanu. Ulinani ediioremeiedilionem mors immatura exlrema secunda parie : i E lendo assi san Isidrosu
non prseoccupasset! quse fcrre invidiam non valens, camino para la ciudaii de SeviUa, fue le dicho, que
valuit tamen eum de medio lollere, nobisque un mal hoinbre, que se~dccia Mabomat, con boca
abripere. Lucas Tudensis in suo Clironico, lib. it, de vivora, predicaba, i ensefiaba muchos errores i
sera 653, sicait: <Ipso lempore Mahumei, ab Hispa- herejias, nunca vislas, ni oidas, con que e"nganaba
nia turpiler fugalus, in Africa nequiiiam nefariae i enponconaba-muchas almas. I assi como lo oio
legis stultis populispraedicavil; »el lib. III, < Verum- san .Isidro, invio a prender a Mahomat; i el
tamen, ul feriur, diabolus iransfiguralus In angelum demdnio, qiie lo supo, transftgurado en angel de luz,
lucis, quaedamei praedicebat futura. Inde est, ut in dixole, eomo su fuera mensagero de Dios, que fuese
exordiosuse subdolsepraedicationisadiretllispaniam, luego a olras lienas, porque no le hiciese prender
el Cordubse sua? perditionis sectam docerel. i Et, san Isidro, que era poderoso en aqtiella tierra. > El
quod magis esl, nosler rex Alfonsus. cognomenlo C panlo posl: < Llegado san Isidro cerca de Cordoba,"
Sapiens , in suo generali Chronico, vel in eo ipsius en un Iugar, que se decia santa Olalla, fue le dicho,
jussu compilatores, ti parle, cap. 40: <Vino [Maho- que anditva a Ja saôn, en aquella tierra , cerca de
mad] a Espafia, e fuese para Cordoba, e predico el alli im espanlable dragon ; el qual avia alli parecido,
hi aquella su mala secia. » Alfonsus Spiua auctor desde el liempo que Mahoitiailavia venido a Espafia,
anliquus, et non parvi babendus, in Forlalilio fidei, i hazia mucho dafio en la iierra : i Iuego fue alla
~
lib. III, in quaria expulsione : Hujus tempore [de san Isidro, i alanco aquel dragon maravUlosamenle.»
Sisebuto loquitiir] nefandus Mabomelh ab Hispania lisdem fere verbis D. Rodericus arehiepiscopus
fug.ilur in Africam ; > quod ex Arcbivis fratris Mgi- Toleianus, in sua Historia Hispano sermone scripta,'
dii Zamorensis D. Francisci alumni, bisloriographi quae lertia parte auclior est Lalina, cap. 102, quam
regis sancli Ferdinandi III, desumpsisse faietur. e\ anliquo autographo, apud monasterium divi
Wernerus Rolevincli in Fasciculo teniporttm anno Hieronymi Carthusiensis Hispali, religiosis donato,
51, Joannes Vasaeusad annuni 605. « Hoc anno Ma- marchionis de Taiifa munificenlia iniercedeme, de-
homellieii pseudopropheiam Cordubaehaereseos suoe sumendam curavi. Alfonsus Morgado in Historia
virus difTunderein Hispanos conatum produnl. i Lu- Hispalensi, lib. i, cap. 1. < Viniendo [S. Isidro] para
dovicus MayerneTurquet in Historia generali Hispa- Espafia, obro nueslro Seiior grandes milagros por sii
nise, lib. v. pag. 182, narrat anno 605 Mabumeium inlercesion. No le' oso esperar Mahomaen Sevilla,
Hispaniam ad praedicandumsuam doclrinam in ci- ni en toda Espana, adonde se avia entremetido en
viiate Gordubensipeliisse ; al cum ipse se ca"piendum su ausencia, por Sipudiera obrar el falso profela en
fore, deprebensa sua nequitia, secrele cognovissel, D estas parles, la maldita sela i errores, que despues
arripuisse fugam. El a divo Isidoro Hispalensi prae- obro en Berveria, en -que hasta oy perseveran sus
i.ule f.igalitm seribuiu: idem Alfonsusrex ibidem, in sequaces. i Ambrosius Morales, lib. i Hisioriae Hi-
liseeverba : < E quando esle supo el buen Padre san span., cap. 21, inficias il; uitque non indigere eum
isidro, que llegava entonces de la corle Romana, defensione, qui Mahumelumin Hispaniam venisse
_embiosus homes a Cordoba, para.que gelo prendie- negel. Suffragatur Padilla cent. 7 ecctesiasticse'Hi-
sen, e gelo llevasen. E el diabolo apareQioa Maho- storise, cap. 21. Paier Joannes Mariana, lib. vi De
mad, e"dixoIe, que se partiese de aquel logar. E rebus Hispaniae,cap. 5,anilem asseritesse fabellam ;
esionces salio de Cordoba, e fuyo, e paso a li en idque lemporis rectani supputationem demonstrare
mar, e predieo en Arabia. > Concinil Vasoeus ubi manifeste : quem contra cbronologiaeparlera defen-
snpra : c Qute res ctim sanclo Isodoro , qui id tem- dil aflaiim el docte P. Didacus Bleda in hisloiia
975 APPENDITADLITJTPRANDUM. _ 97-3
DCXLVI. Dcvm-
•4. Theodoricus, Mediomalricum rex, Hermembergam sponsam suam inlactam Wiclerico regi Wisi-
gothorum palri remillit cum muneribus; quod pater aegre fert.
DCXLVII. DCIX.
• B. Fl. Claudius, S. Masonae,episcopi Emeriiensis ex sorore filius \leg. nepos], et Claudii Emeritensis viri
clarissimi, floret. |
6. Ad Segonliam Celtiberorum urbem Wicterici regis duces cum Romanis congressi, eos omnino prse-
lio fundunl. "
DCXLVIII. DCX.
7. Greôrii papse Magni tempore-Isidorus Romampetit; ethonorifice susceplus a Romano pontifice, re-
versus domum in pretio est.
8. Morluo Wicierico succedil Gundemarus; ab Aurasio Toletano (ut olira imperatores^Grseci ajpatnar-
chis Conslauiinopolitanis) intingilurln aedesanctorum Petri et Pauli Tobti.
P. HIGUERÊ ET D. LAURENTII NOM.
Maurorum, in principio, ubi de Mahometo, cap. 15. A
j die qui fuit xvmlKalend. Deceml)., aera 729;» etin
Striclim, sed dilucide Anlonius de Quiniana Duenas coneilio Toletano xn, can. 1. t Etenim sub qua parte
-.in libro De Sanetorum Hispalens. Vilis, in S. lsidoro, vel ordine serenissimus Ervigius princeps regni con-
k 4, pag. 161. Quos transcribere merito recuso, eum scenderit culmen, regnandique per sanelam unciio-
leetor adire possil, el ctini veram esse narrationem nem susceperit potestalem. t Et infra : < Aliam
affirment supra adducti, nec desint alii, mirabilem quoque inlbrmationein jam dicti viri in nomine
in suis geslis D. Isidori virtutera agnoscentes. lterum honorabilis et sajnclissimi fratris noslri Tolelanre
lector rem examinct, ac censeat; atqtte loco xov ab sedis episcopi; ubi eum separavit pariter, ut sub
Aurasio reponat, io ab Isidoro. Et lieet Rudericns omni diligenlioe ordine, jam dictum dominum no-
Caro ibidem [iu loco illo M. Maximij impossibile slrum Ervigium in regno ungere deberet, et sub
ifuisse falealur; anliquis scriploribus conlra ire omni diligentia uhclionis ipsius celebrilas fieret. i
;non-audei. Mediam lamen eligil viam, ila ut sallim Hinc coUigilur et reges Gothos ungi solitos, et jn
credal illius pseudoprophetae mystas aliquos venisse, urbe regia Toletana, el ab archiepiscopo Toletano,
quo Hispanos suis lallaciisetet dolis in eam inducerent ut lotius HispaniaJ priniale. ,Unde non poterant se
vesaniam. Quod Maximus alii affirmant, ipse ne- hahere'reges, neb habebant .poleslatem in regnum
gat: et quod ipsemel aulumat, nemo est, quem ego Goihieum, hisi per unetionem, ut docet sancta Sy-
viderini, qui scribat. D. L. no'lus xn Tolefana ; unde perperam inlelliguntnon-
- 4. ld Gregorius Turonensis affirmat in Hisloria jmlli de rege Wamba, quod illi sil diclum, ut in
Francorum, Morales in Historia .Hispanise de rege terra Camporum ungereiur, quasi possil alibi quani
Wisegothoruin Wicterico. P. H. i> Toleli ungi: ob.iddislulil coronationem, et unclio-
5. De Flavio Claudio Paulus Emeriiensis, S. Gre- neni, donec veniret Tolelum. Addam hic verba P.
H. Joannis MarianaeI tom., lib. vi, cap. 12, lingua vul-
'gorius papa, P.
6. De hae victoria S. lsidorus, Morales, et aln gari: a DoblegoseWamba con estas amenazas, pero
auciores. P. H. de tal manera acelo la eleccion, que no se quiso
7. De advenlu S. Isidori Romam tempore Grego- dexar ungir, corno era de costumbre, antes de ir a
-rii, lucas Tudensis, P., Ribadeneira*
in Vila S. Pa- Toledo. Prelendja reservar aquello .para aquclla'
-tris Isidori.-lD. ciudad ; i con aquel espacio de tiempo entendia, o
8. Quod reges Golhorttm coronarenlur et unge- que se mudarian las voluntades de los que le eli-
rentur, id faclebanl ad imitaiionem Constanlinopo- gieron, o senoganarian las de todos los demas, de
litanorum imperatorum ; quorum omnes acliones gracia que sej siguiese algun alboroto por la di-
tam in civilibus quam in ecclesiasticis imilabantur : versidad de parecercs. Con esto partio, para Toledo
iit enim illi vocabant Conslanlinopolim urbem regiam, donde a veinte ijnueve de Setiembre(Miercoles, dla
sic reges Wisegothorum Toletum regiam etiam civi- de S. Miguel archangel) fue ungido i coronado en
talem ;J1U cudebanl monetam cum signo crucis, et la iglesia de S. Pedro i S. Pablo, que esta cerca de
•Xloihi; illi vehebanlur eburneo curru, elreges Golhi; la casa Real. Jtfro anle todas cosas por expresas
jUK Constantinopoli, Golhi Toleli coronabanlur inun- palabras, de guardar las leyes del Reyno, i mirar
_cti; illi a Coiisianiinopolilano palriarcha, ut toiius jior el bien coniun. Quirico arôbispo de Toledo,
Imperii sui primale, sic Gothi a Tolelano, tanquam sucesor de san IIlifonso, hizd la cercraonia de la
Tjalfiarcha imperii Golhici. Nihil ago de delegibus ,i uncion. » HaecMariana. Quod aulem coronarenlttr
poenis, slalulis : quae omnia coilecta sunt fegibus L;.uncli imperalores Constantinopolitani a patriarcha
"imperatorum Constantinopolitanoruin, uUiiliil eiiani L urbis regiae, docent pluribus Zonaras et Cedrenus ;
"interim agam de palatiuis, officiisquedomus el aulass el manifeste colligiiur ex epislola Joannis palriar-
regise; quia Iisecmajoris otii el altorius loci sunt.i chseConstanlinopolitani
<
ad Hormisdam papam Ins
Quod autem inungerenlur reges Golhi, constat verbis : Quonipm lalem verticem tali corona deco-
primo ex Cbronico S. Juliani, ubi sic : « Suscepitt rayil. J Hinc Baronius, et auclor Epilomes, colligunt
autem gloriosus dominus Wamba regni gubernacula,, fuisse in more, ut Orienlis imperii elecli imperatores
eodem dic, quo ille, scilicet Recesvinthus, obiit ini ab episcopo Constantinopoliiano coronarentur. De
supradicto die xvmKalend. Septembris, dilaia uuctio- hoc alii multa. P. H. — De regum Gothorum unc-
nis solemnilate usque in diem xm Kalend. Octobris,, lione mulli multa. Noster Julianus passim, pluraP.
'Itina 22, aera qua supra 710. » Et agens de rege'. Joannes Benedictus Guardiola in Nobililate Hispa-
Ervigio : < Suscepil stalim succedente die, 11 feria, niaecap. fin. Nosler Garsias ie Loaysa ad concilia
gloriosus dbminus Ervigius regni sceptra ; quod fuill Toletana in exhortalione ad principem, quam edi-
iii Idus Octobris, aera 718 dilata unclionis solemni- dit ex C. Alueldensi, pag. 54, exjureconsuliis Ca-
"lateusque in superveniente die Dominico. i Et dei milltts Borrellusi De Prajstanlia regis catholici, cap.
rcge Egica : < Unctus aulem dominus noster Egicai- 49, n. 85, p. 50J Luilprandus, n. 87. t Qui (Rece-
in regno, in ecclesia sanciorum Petri et Pauli prae- suinlhus) ab Eiigenio episcopo Tolelano Toleti in
loriensi, sub die vm Kal. Decemb. die Dotninico,ara t sede sanctse Marjtc, quse, vulgo voce Arabica, Alfi-
7|5.jEldeWiliza: <Unctus est autem Witiza in regnoi censis nominalur, vel Inferior, .coro-naturet inun-
«77 ~> "
CHRONIGON. 97S
9. Rex catbolicus Gundemarus Toleli jubet concilium contrahi : eonlrahiL auiern Aurasius.
10. Dignitas patriarchalis Toletanae sedis imminuta, pristinoe dignilati restituitur, ut ad ejus obedientiam
rediret Carlhaginensis provineia, in quara tota Carlhaginensis el Tolelana fuerat divisa.
DCXLIX. DCXI.
11. Adeodata virgo sanclissima, Toletana, monialis Benedictina, floret; ad quam olim S.
Gregorius
scripsit.
DCL. DCXII.
12. Gundemaro succedit in solio regni Gothici Sisebutus, vir doctus el pius, et in rebug gerendis satis
expertus.
DCLl. DCXUI.
lo. Bonifacio papse succedit in seilePelri papa Deusdedit.
-14. Memoria est S.PauIi episcopi Jacceiani, quillomam. dum visitat, cum aliis duobus sul) Decio mar-—
tj-rium patitur sexlo Idtis Februarii. • - •
15. Floret memoria Mediolani S. Anatalonisepiscopi, discipuli S. Bamabas.
16. Mortuo Aurasio, sanctissimo doctissimoque pontifici, succedit in sede Tolelana S. Helladius, virexf-
niius; et pritts moiiacltus Benediciinus : aeialejam ingravescente, ad superos evocatur.
DCLII. -
DCXIV.
17. Dulcidius diaconus Caesaraiigiislanusfloret,.quem S. Gregorius in epistolis mirum in moduin com-
meudai.
DCLIII. _ DCXV.
13 Vincentius, Carthaginis Spartariar episcopus, moritur.
19. Toletani celebrera mentionem habent S. Vincenlii episcopi et martyris, qui prsedicat Mevise.
20. Murila, episeopus Valenlinus, altulit ex Gallia' corpus S. Vincentii levitse, marlyris Aginnensis, Va=> -
-lenliam-. ,
21-. MaliuiiTetuspseudoprophela Cordubse prsedicat.
DCLIV. _ DCXVI7.
22. Marcus Maximus, Csesaraugustanus episcopus, ex ordine sancti Benedicli, scriptor Chroiiicorura<,
eximius concionaior, virpius el doclus, qui vitam S. Benedicti scripsit carmine, et multa prosa et versu,,
.sancte morilur.
25. Joannes exarchus populari tumullu perimilur.
2i. Extruso per vim Isidoro episcopo Hispalensi, viro doefissimo sanclissimoque, Gordianus in sede--
P. HIGUERJ5 ET D. LAURENTH NOT.-E.
- Nosirae
gitur. Hispaniaeiitierarium decus D. Gre- & D. Garsias Loaysa Giron in cotnmentariis adiioe
gor. Lopez Madera, eques ordinis S, Jacobi, regii concilium. P. H.
senatus coiisiliarius, cap. 12, § 6, De monarchiae 11. Nullam in alio, nisi in Gregorio papa et Luit-
Hisp. prseslantia, novissime ex conciliis, chronicis, prahdo, nientionem hujus sanciissimae virginis inve-
et multis hinc inde petitis lestimoniis. Scribit idem nio ; suspicor lamen vixisse in anliquissimo cceno-
in Marle suo Gallico, sive de Justitia armorum et bio sacrarum virginum Benedictinarum, quod nunc
foederum regis Gallise,cap. 10 ; Alexander patritius sacralum esl S-.*Dominico Calciatensi: olim credo
Armacanus, vero tamen nomine doclor Corn. Janse- sacralum fuisse S. Benedicto, quia memoria tradi-
nius episcopus Iprensis. tioue firmaia est Toleti, eo confluere consuevisse
At, Graecos imperalores inungi solilos a palriar- S. lldephonsi beatam matrem Luciam, et cum illis
ebis Constaiilinopolitanis referunt plures. Unus pro monialibus conversari ID.
eunctisCodinusCuropalala,DeOfficiisConslanlinop., 12. De Sisebuto multa mentio est in Cbronico S.
cap. 27 ; De Coronatione.iniperaloris, num. 18, ex ildephonsi, Isidori, et in Historia Gothorum, in con-
nupera versione. <Post haec, ait, tollit novus im- • ciliis Toletanis, in Foro judicum,in Roderico Tole-
perator capitis tegumenlum, qualecunque illud fue- tano, et Palentino, et Luca Tudensi ' GTegorio
lil. E vesiigio autein quotquol in iempln reperiun- Vasaeo, Morales, Mariana, et aliis. ID.
lur, apertis capitibus astant. Al patriarcha crucis 16. Post Aurasium ponil lldephonsus in sede To-
"informam capul imperatoris divino unguento in- lelana Helladium : de quo ipse Hdephonsus in
ungit, accinens elata voce illud: Sanclus. i TJbi Tib. De Viris illuslribus, et alii.lD.
Jacobus Gretserus, societalis Jesu presbyter, noster T. , 17. De Dulcidio nullus scripsit, praeter hunc aue-
Luiiprandus, lib. vi Rerum a principibus per Euro- torem et S. Gregorium papam : vir fuit lalis, quem
pam gestarum : < Miro ornatu miroque apparalu sanctus doclor commendat. ID. -
susceptus ab eodem summo pontifice et unctionem • 18. DeVincentio episcopo Carthaginis. Spartariae
suseepil imperii.» Quem ailegat annolator ad Histo- solus liic auctor. ID.
riam Pauli Warnefridi diacqni Forojuliensis ad pag. 19- De Vincentio Baronius die vicesima septima
'92, in pag. 276 et 277. Julius Csesar Bulengerus, Octobris in littera B, ubi menlionem faeit hymni,
Be Imperalore, lib. n, cap. 5, p. 89. D. L. quem se invenisse ait in breviario Toletano. Vide
9. De concilio regis Gundemari exstat in nonntil- doctissimum P. Franciscum de Bivar ad Dexlrum
3is codicibus manuscriplis, prsecipue in sancti anno Chrisli 552, n. 4, p. 582. D. L.
JSniiliani codice, qui nunc est apud regiam biblio- 21- De adventu Mahumeti in civitalem Corduben-
ihecam sancti Laurenlii Scurialis. Quod Aurasius sem, praeter hunc auctorem, Ildephonsus in Chroni-
prsefuerit concilio, prseier ipsam lemporum seriem, co, et Lucas Tudensis. P. H-.
manifeste dicil illuslriss. archicpiscop.us Tolelanus, 24. Ex epistola Deusdedit Gordiano Hispalensi;
'9B APPENDIX AD LIUTPRANDUM. fSff
Ilispalcnsi pervim intrudilur : S. Isidorus Malacaeexsulal, papa Deusdetiit sciibit epistolam ad GorJiatiuiu
'inlrusuni.
DCLY. . PCXTH.
25. Deusdcdil hoc anno moritur: succedil Bonifacius.
DCLVI. ' BCSVIH.
26. Opcra Sisebuti regis Wisegothorum calholiei, sedes Hispalensrs S. Isidoro amico suo cum honore
reslituiltir.
27. Assota civitas in Gontestanis, ct in eonfiuio Basielanioe, qnse quondam seJes episcopalis fuit dc-
slruilur.
28. Ulici sancla Corona virgo Benedictin.i ftoret.
P. HIGUER.-EET D. LAURENTII WTM.
boc manifesle patel ex Hbris cpislolarum summorum A tirbis apud Asiam Minorem, ciijus memfciitS. tinca^
pontificum Romae impressis : nec mirum aliqua tain Acl., cap.xx, num. 15 et 14; elcap. xxvn, n. 15.
cuisse scriptores, quse in dies magis tempus retcgii. Fuit eniin sedes episcopalis, ex Luilprando, num.
ldque confirmalur ex epislola Golbica mannscripta, 27. < Quaequond: m sedes episcopalis fuit, »"elnum.
quam babent Palres Augustiniani Salmanlicenses, 58 « sedes Assotana, Bigastrum, qtise Murcia esi.
Arluhagi Goihi, Toletani monachi Augustiniani ad transfertur. t Exslai insignis lapis in bujusce rei
eumdeni Isidorum. Id credo factum per vim faetio- irrefragabile lestinionium, qui iiiagro Oriolensi re-
sorutn Arianorum, el resliluilur annosequenli opera perliis fuil, el conlinet veierem inseriptionem cu-
el polenlia regis Sisebuti : credo durasse in exsilio jusdam episcopi eathobci, Ulteris A et n, ornatuiu.
pauculos quosdam nienses, posl vero restilutuni. A. LEANDEIt SERVVSDEIEPISCOPVS. il.
P. H. S. ECCLESL*.ILLICITASJ3.
27. Assota civitas est in Bileslanis, duabus leucis VEL.BELSENSIS. PllOPE.FLU"». SECMI4.U. EPISCOPVS.
a Caravacca, ubi nunc las Cuebas, ubi ingentis civi- ET. ASSOTAM3.
taiis vesligia cernuntur : unrte Caravaccam lapis al- OBIIT.:s. PACE.ERA.DCCXXIII.
lalus inde est, cum nomine Respubl. Assonanorum,^
"qui nunc est in ecclesia veluslissima loci pro fron- hoc est, anno Domini 085. Diiodecim annis anie
tispicio; de qua in noslra Geographia Hispanise.Ista confirmal in concilio xi Toleiano : et in xn, qua-
dicitura Plolemaeo Asso, pro Assoia. Fuit olim civi- ttior annis ante ejus mortem, vi loco. Duobusante
las episcopalis; quae his temporibus vaslata fuit. P. morteni annis interfuit el confirmavil in xin Con-
11.—Assolacivilas inConlesianis. Hujtis civilatis me- g cilio Tolelano, el in ToIeLanoxrvpost Julianum pon-
minit Fr. Joannes J3gidius de Zamora his verbis : tificem primalemj Toletanuni confirmat. In xv con-
e Grbs Laceilaemonprope Caravaccam vel Theodo- cilio Tolclano confirmat Emila episcoptis Elicitanioe
mirum a Graecis,Assota ab Africanis venientibus ab [lego - IUicitani:e|»] et Dotanae, xxv loco, duarum
urb.e Assot.i, quae nunc prope Melillam destructa di- seiiium; sicutetlieander.Successit UicLeander Uhi-
citur Assota, conditur. t Disertius noster Julianus in nabi Uliciiano, qiii confirmal, vel ejusvicarius Agri-
Adversariis, num. 70. < 3_Indaletius per oram Car- cius pro eo, in x j_oncilioTolelano, aera 694, hocesl,
ihaginis habetur eeleberrimus, qui dicitur praedi- anno Doinini nostri Jesu Chtisii 656. In Synodo To-
casse Assotae,et Lacedaemone, propinquis inier se lelana, sub Gundemaro, sera 648 , anno Cbrisli 610,
urbibus, divisis fltivio Ripare inlerniedio, siiis in confirmal Sanahilis, sancloe Eeclesise Elotanaeepi-
duobus montibus :Assota ad ortum, et Lacedaemon scopus; et in vu Toletano concilio, ajra 6Si, confir-
ad occasum, » ubi ioco Ripare, legendumex Mgidio, mat - Winil.ai, » his verbis : « Winibal ]alii legunt
Qutpare. Quod ul pateat, ejus verba transseribam : Vinibal] Dei misgratione Ecclesise Uiiciianae,qui et
i Capipa fiuvius, vulgo Quipar, prope Garabum, vel Elothanae episeopus, hac slalula definiens, subscri-
Tlieodomirum, qui a fragrantia rosarum florumque psi. » Uirobiquc | emendandum aulumat vir doctus
vere novo quasi divinuiii odoramen, a venienl.ibusa Assolanai. pro Etolanm, et Hlolhanm. Crediderim
civitate Capipa in Africa, in ripa Magradoefluvii di- (fas sil eonjeciari) episeopum Ellocroleusem, vel de
cta. »Jterum de iisdem civitalibus ibidem archipre- Lorca, migrasse in episcopum Assolanensem. Fit
sbyter, n. 85,84,85 et475. Nolandum obiier sanclos namque menlio ih concilio llliberilano, oera562an!e
Crispulum et Restilulum-passos non procul ab eis, mille trecenlos annos coaclo, Successi ep.scopi Elio-
in oppido Caravaceensi, nt lestatur Juliamis dict. n. G crotensis. Et iti synodo Gundemari, post treeentos
84. Et iu Hispania coronam marlyrii reportasse scii- annos, incipit fieri nienlio episcopatus Assolanensis,
bunt Beda el Martyrologium Romanum die 10 Jiuiii. et nunquani aniplius Elotanensis vel Eliocrofen-
Mulla erudile congerit Fr. Don Prudenlius deSan-, sis. Unde datur, locus conjecturse, ttim primum
doval, episcopus Pampilonensis, in adnolationibus coepisse ponlificium Assolanum, jam aboliio prius
Tudensibus, pag. 17, el Licentiatus Joannes de Ro- Eliocroiensi, quaimvisJulianus in Adversariis, num.
Mes in libelloDe Cruce Caravacese, lib. i, cap. 2, fol. 81, episcopos Bigasiri, Assotae et Eliocroise po-
5, qui hanc anliqnam inscriptionem abhinc -85 an- silos a S. Intlaietio affirmet sic : < S. Indalelius prse-
nis Assotse ruinas inventam dedil in lucem, siiu dicat Carihagine1, lllicone, ASSJUB, LaceJsemone,
e-brutam diu, e ruderibus erutam :' Eliocrotae, ubi posuit episcopos..» De S. Indaleiio,
L. JEMILI.M. F. NEP.QVIRINA. RECTVS.DOHO. qui Eliocrotse prbedicavil, Fl. Lucitis Dexler anno
ROMA.QVI. ET. CARTH.ET. SIL1CITANVS. ET. Christi 54, num. J1, ubi doete magnus ille el incom-
ASSOTANVS. ET LACKD4LSION1VS. ET. BATESTANVS. parabili doctrina vir, Hispanise decus et ornamcn-
ET. ARGIVS. SCRIBA.QV_EST0RIS. SCRIBA._ED1LIS. tum, P. Franciscus de Bivar, referl Lucam Tuden-
DONATVS. EQVOPVBLICO ABIMP. CJESARE. TRA- scm, ubi dc regelWamba, et Amhrosium deMorsles,
JANO. HADRIANO. AVG.JJDILIS.COLONIB CARTUAGI. lib. x liist. Hispan.,cap. 52.Delrai>slatioiiesedisAs-
PATRONVS. UEIPVBLICÊ. ASSOTANORVM. FIERI.JVS- soInna3adBigastru.nl,videquae.notanlad num.SS.D.L.
SIT. EPVLO. ANNVO. ADJECTO. 28. Illici. Hodie Oiiguela, ex Antoniui Itinerario,
Valentia Garlhagiiiem. De qua Pomponius Mela,
Hanc urbem recenset Ptolemaeus, decurtala la- Plinius, Strabo, Plolemseus, et alii, quse sinui Uiici-
men voce Asso : nisi cum Juliano In Adversariis tano noinen deditolim, ut nunc, civitas episcopalis.
num. 100 malueris < Assonem . et < Assolam » di- Habet nuiiC;episeopum D. Josephum Stepbanum, vi
versas civiiales ftiisse, conditas a civibus Assonis nnu moium gaiictiinonia, et muitarum discipiinarum
98 i . CKRONTCON. '932
DCLVU. ECxiX.
29. Mahumelus libroserroris sui in Arabia uilgat.
DCLVJII. - DCXX.
ZO. Moriuo Sissbiilo rege Wisegotborum calhoijco, die octava
Noêmbris, suffeclusest illi Suintila.
51. Isidorus Ilispalensis episcopus secundo concilio
Hispali collecto prseesl, sub cujus disciplina multum
Ifdefoiisiis proficit.
. DCLIX: ' • _ -
DCXXl.
52. Bonifacium papam sequkur in sede-Peiri Ilonorius..
53. AIFauces Ilispanise in Lusiiania,
vulgo Gargantalaoll-.t, Magnus cognomento. Joannes abbiis
llorei.
MLX.. DCXXfl.
oi. Marcus Maximns, monachus prius Bencdiclinus, ei
posl episcopus Caesaraugust;>nus.celcbris post
is.oriem habetur.
, 55. Mirefioruil S. Cceleslinus, vir in Hispnnia consularis, mariyr sub Juliano, Romsein carcere mense
-Maio morluus cuni aliis.
56. S. Leander, viso Conslantinopoli tcmplo-S. Thyrsi, fecit aliud Tolcli.
DCLXI. DCXXHI.
57. Exacto Adalbaldo exarcho Ravennate, regnat in Ilafta Ariobaldus
primus rex Longobardorum..
53. Sedes Assotana Bigaslrum, quaeMurcia est, transfertur.
P. IliGUER.E ET D. LAURENTII NOTÊ.
oognitione, non mediocriter praeclarum. Ibi S. Co- A ^ Chronico, S. IsiJorus in fine Virornm sanctitale et:
rona, monialis Benediclina, sanclilate claret : de litteris illiistrimn, Triiliemius : el in Concilio .m-
•rpia ^spuil Molannm, Galesinum, et Mariyrologimn Toletano, quod celcbralur sub rege .Guntlemaro,
-inonacliorum Benediciinorum ceiehris irentio; et nientio fit mulla : fuil ex ordine S. Benedicti, vu\
-inter sanclas virgines uuncupatur die 24 Aprilis. non iiiinus sanclus quam doclus. P. H.—Adde : S..
V. H.- . Bratilio, Regiinundus ad nosirum Luitprandiim, et*
50. Sisebuto suceessit Suiniila : exCbronicis divi Luiiprandus ad Regimundum, et in Chronico nuni.
Jsidori, Ifdefonsi, Juliani, etex receniioribus, Ga:&ia 22; Hellecasin Additioniiiusad M. Maxinium, Petrus -
Iiiaysa, etaliis. ID. Damianus sermone 8, in vigil<a S. Benedicti; Ju-
51. Quod isi.loruspraefiieril IFspaleiihi et Tolelano lianus nosterin Chronico, num. 5, etmtiltis in locis.
sub Gundemaro, el iv concilio Toleiauo, docent hi- Quos, et alios auctores congeril doctissinius F. Bi—
s:orioe, et ipsa conci'ia : et quocl Ildefonsus fueril varius ad M. Maximum, in Elogiis auctorum qui
«'Jusdiscipultis, viJe in Vila ulriusqiie apud Rotleri- cum laudeMaximi meminerunt. D. L.
ctim Toleiaiiiiin, Garsiam Loaysam, V. s:cum, Gari- ' 58. De hac translaiione etiam Maximus Coesarau-
.Iiaynm, Moralas, Marianam, et alios au.ctores. ID. gusfanus. Eiiam.-Jiiurc.ft vocata est Acurta ex ms.
55. Ad fauces. In Lusitania oppidum est hodie Gotlhico monasterii Parracensis, sic ibi : t Acarla.
Gargantalaolla : qnas Fattces Latini vocant, Hispani Bigastrum.- Hic. jaeet Restis episcopus Vergarae; »
Gargantas : ubi vclcrum Faucium nienlio fit, et in- ergo Murcia dicta est Acaita, et Bigastrum : er sic
-sunl ruinse inter Garganlum et Qttacum oppidum. .episGopi.Bigastrenses perlinent ad Carlhaginensem
,llic procdieavit S. Magnus, discipulus S.- Galli, de g] Spartarjam. fiuc ergo translala esl sedes Assolana :_
ijuo 6" Septembris sic Ueda : « S. Magni confessoris quo credo iranslalam fuisse Carthaginenscm Hispa-
discipiili S. Galli. » Maurolycus item : « Magni con- -niee, postquam cxcisa esl lempore Leuvigildi, vel
fessoris, i eodem die, -Galesimiseodem die : « Ad paulo prius. P. H.
Fauces, S. Magni confessoris, qui, S. Galli discipu- Sedes Assotana Bigasirum, qum Murcia est,~trans-
lus, diviuo praedicandi nmnere muHorum animos ad ferlur. Dixi ad n. 27 dej-lssoianacivitate , et sede epis- -
]de agenduin infiamuiavil, miracuiorumqtie ac viloe copali; nunc de Bigdstro, el Murcia, quae eadem est,
icligiose acloe laude nobilis, in sanclos summi pon- uli in nostroappareiLultprando bic, et inAdversariis
-Ufieis Romani auctoritate ab episcopo Augustano num. 87, et in Jtihano in Adversariis hnni. 450—
ascriptus est. » Eiiam in eodem die Molanus in Ad- Bigabtrensissedes noiuen babet ab oppido Bigaslro.
, notationibus sic : « De ilagno Gaspar Bruschius De Bigastrum dicilur aich-xns fiia;, y.al ya.axpbg,id est, .
. episcopalibus -Germaniae.Lantho, alias Dantho, et a viet venlre; quia opportnna vis colendo et curando
iierum aliis Lancho dicltis, xvi episcopus Augusla- veniri in ea si>civitate. Aliunde deducit Lujtprandus-
H33urbis anno Domini 870 eaiionizavil cnni con- in Advers.iriis d. num. 87, ubi Bigastmm scribil,
-sensu Romaui pontificis sanclum Magnum; cujus diclum quasi duplex castrum. Utrumque non abs re,
Vitam eliam Emerito monacho Elefancensi eximie cnm civitas sil amooiia, et nobiles strenuosque viros,
doc.o describendain, et posierilati commendandam, pace belloque insignes ferat. Haecest civitas Murcia,
commisit. J Hic Lantlio fuit episcopus Auguslse a voce lnyrlo nuncupata. Plinius, lib. xv Natural.
Emeriue tempore captivitalis; de quo Julianus ar- Il.st., cap. 29, agens de deaMurcia": « Quin et ara
chidiacon. S. Justae anno 870. Fuit hic monaclius P velus fuil (<y,<is sunt verba) Veneris Myrleae, quam
Benedictinus, vir doctus el evimie sanctus. P. H. — iiunc Murciam vacant. » De aris Murciis meminit in
ln Juliano M. -S. archetypo P. Hierqnymi Higuerae Veiente apud Tusculanum,Jib. n, cap. 96. Feslus
legitur, uti edidi, sic : c Bento episcopus Caisar-Au- eamdem appellal Murciam, et sub Aventino sacel-
guslanus, vel Augusliiius/auctorhalc Atlnani papoe lum habuisse tradil; venit tamen corrigendus es
referl in numerttm sanclorum S. Magiium in oppido •Plinio : nunclegitur m Feslo : « Mnrcioedeaesacel-
Lusitaniaead Fauces. Scripsit-aulem hic vir Deiele- lum eral sub Avenlino, qui antea Murcus vocaba-
ganti stylo contra Icorioclaslas haereiicos. » Ubi ex tui'; i enienda , qum Mtilea Myrieu"vocabalur. Vel.
ea Molani notaiione superius adducta, iegendum, intellige , retenla vulgari leclione, inonlem A«,enii-
Laniho pro Benlo. D. L. nuin prius Mur.cum djclum; quod non probo. At'
31. De Marco Maximo mulii scribunt,.ipse iu suo Murcia suum deduxit nomen , quia^ homines grasL
983 APPENDIXAD LIUTPRANDUM. * 984
deliciis murcidos reddebal. Divus Atiguslinus , De A reseclis digitis, bello inuliles fecissent, euriis civi-
Civilate Dei, lib. iv, eap. 16, « deam Murciani, quoe latum addixit. Yerba snnl: « Jubemus, si ad mili-
prceier moilum non rnoverel, ac faceret hominem, ut tiam inutiles reseclis digiiis judicentur, curialibtts
ait Pomponius, inurcidum [vel murcnm] id est, ni- sinealiqua ambigiiitale muneribus alque obsequiis
mis desidiosum et indactuosiim. » Terliillianus, lib. aggregari. »Id vero alii prineipes veiuere in lib. IV
De Spectaculis, cap. 8, deam Murciam recenset,quam in eodem Cod. Theodosiano, til. DeTyronibus: «Eos,
esse deam marmoris dicit, forte quia desidibsi, qtii- qui ampulaiione digilorum easlra fugiuiit, secun-
Ims prsesidebal, veluli marmorei sunl; seu emen- dum divi Constanlini decrelum lua sincerilas non
dandum marmoris, in amoris : boc enim nomen Ve- sinat manus deformalione defendi, siquidem possent
neri convenire vidc-tur. Iia Panielius, cujus vestigiis in ijuaeunque reipublicae parle prodesse, qui se
insislit Certla, reprobaique Turnebum, qui, lib. xxn sponte truncaveiunt. » Videndtts Cujac, lib. xv,
Advers., cap. 15, marcoris scribendtmi puial.Murcia, Observat. ultima, et addenda capiia 21, 22, 25 Ca-
seu Myrlea, conciliabal apud veteres amorem ; apud non. Apost. Iidem t Murcii, » labenle imperio , et.
tjtios per myrium, mutuum amorem viri et mnlieris, lingua Lalina, « Murcinarii» dicli stmt. Isidorus in
signifioari in conjugio cerlum esl. Quare Plinius, Glossar. Murcinarius, mntilus : ab Ilalis pollrones
lib.,xv, cap. 29, scribit Romanos el Sabinos verbena nominati; quasi polliee trunci : et voeabulo Italo-
ac niyrto conjuratos arnice , dnm Sabinas illi ad Latino pultrones. S. Franciscus, tomoIQpuscuIorum,
conjugium rapnissent : et ex tribtis myrli gcneribus, in opusculo De vera etperfecia Laelitia, p 94 : Rece-
Sancttt, quae a.yia Graecis dicebatnr, conjugiis dicala diie liinc, puhrones. Lnle MeursitisExercitat. Critic,
fnit. Hinc Cattilli lectio ftrmanda in epithalamio Ju- B parle n, cap. 2, pag. 67. Savaro ad Sidonium Apol-
lioe et Manlii; qui bene aiispicatus ex nuptiis, ra- linarem, lib. i, epist. 2, pag, 12. jifurcti ergo delicati,
inuseulos sanclae myrli illis dat: el eorum dea Murcia. Amcenilaies enim ei bene con-
Floridis velut enitens veniunt : nam aeris temperie% aquainm ingens co-
Myrtushaglaramulis, pia, uberlas, opes, divitiarum abundanlia, horti,
QuosHamadryadesdese nemora, fontes, ficiunt omnium urbium tolius orbis
Ludicrumsilii roswdo indulgentissimam : suique habitalores; forles eliam,
Nulriunlhumore. el armorum exerciiationi habiles, munitissimam red-
JDoete F. Foriunatus Scacchus, ordinis Eremiia- dunl.
rum S. Auguslini, in sacrorum Elaeocbrismis, Myro- Bigastrum successisse Carthagini insinuat Garsias
thecio primo, eap. 51, pag. 195 : «Murci, inqnam, de Loaysa ad concilia Toletana, ubi in explanatione
apud Romanos dicebantur, qui ,"ut vitarent bellum aliquoruin nominum antiquorum scribit: Acarla Bi-
et pngnae congressus, pollices sibi amputabant. » gastrum, id est, a Carthagine Bigaslrum : colloca-
Et liiinc invaluisse morem in Ifalia, auctor est Am- lurque inler IHicem et CarUiaginem; el sic esl Jfur-
inianus, lib. xv, extremo de Gallis loquens : «gAdnii- cia, vel Bigustrum, inler Carihaginem et Oriolam ,
litandum omnisselasaptissima, etparipeclorisrobore quaeesl Illicis. Videndus Loaysa ad concilium apud
senex:ad procinclum duciiur, et adultus; gelu duralis Lucum a Theodomiro principe Tiabilum, pag. 151,
arlubus, el labore assiduo, multa contempturus et verbo illicis. Bigaslrum praelerea parliebalur termi-
formidanda : nec eorum aliquando quispiam, ut in nos cum Urci et Iilice. Sic inveniiur in divisione
Ilalia, munus Martium peilimesceiis, pollieem sibi p lerminorum a rege Wamba. « Urci leneal a Gesta,
prsecidil; quosjoculariter murcos appellani. » Exem- .nsque Carlhaginem, et a Pugilla usque Losolam,
plum apud Suetonium in Augusto, cap. 24. «Equilem Hlicem a Pngflla iusque Losolam » Losola est hodie
Romanum , quod duobus •filiis adolescenlibus causa la Losilla, quae daliiomen hospilio campesiri eunli-
detreclandi sacramenti , pollices anipulasset, ipsum bus Mtircia Tolettim ; vulgo, la venta de la Losilla.
jionaque subjeeit hasla? : i uli LacvinusTorrentius. Hinc pttet, Inler Carthaginem et Ulicem concludi
Meniinit etiam Quinlilianus, lib. mn Inslit. Oralor., terminos episeopaius Bijaslrensis. Juval etiam, quod
cap. 5, eujusdam gladiaioris, cui , ui non luderel, porta Illicilanae eivilalis, quae Murciam ducit, nune
pollieem amputavit soror, bis verbis : « Ut in eum, vocatur Puei ta de Magastre, id est, qua itur Biga-
quem ssepiusludo redemerat soror, agemem cum ea slrum. P. Joannes Mariana, maximus inter magnos
talionis, quod ei pollicem dormienli recidisset: Eras anliquiiatum indagalores, lib. vi Hist. Hispan., c. 15,
digiius ut haberes inlegram manum. Sic enim audi- « Bagastta. Hujus urliis millum vesligium exslat;
tur, ut depugnares. » Legi jamdiu , pene puer, iu tantum versus Origuelam sila fuissepulaiur, tum ex
Marliale ad Spectac. librum : « Sic enim ad digitum locorum ordine , lum ex porise Migaslri iiomine
depugnares. » Paulo namque inferius scribit oralor : [Hispane saipsiii de Magaslro] quae in ea urbe est
« Coutra eamdem sororem gladiatoris, cujus modo indicio. » Erudiie de eadem porta doct. Franciscus
feci menlionein : At digito pugnavi , i reponenduni: Martinez in lihello Antiquitalis Origuelae,eap. 5,
« Ad digitum ptignavi. » Quique (si excurrere licel) pag. 154, B. Accedil item lestimoniuni ,Rasis liisto-
pollicem sibi prseeidebant, rei eranl laessereipublicse. rici Saraceni, qtij inler episcopatus subjectos Tole-
Fortunatian., lib.n Rhetorieorum de Achronio: «De- D lano emmieral Murciensem anno 900. Bigaslrensis
cem miliies belli lempore pollicem sibi ampularunl,- ergo sedes, Murciensis.est: alque Murgensis civiias,
_*eisunt lsesaereipublicae. » Noster Luiiprandus in el Bigaslrum, eadem. Et, ut nulla reliqua sil dein-
Hist. PP. in Innocentio, « Murcorum » vocem"obli- ceps legentibus ilubilalio, audiamus Julianum in
vioni minime tradidit. « Deindigenfia clericorum, t opusculo deEremiteriis, n. 14 : «Eremiteriuni S. Ma-
-
jnquit, querimoniam facienti, cum aliquos murcos rise de Arraxaea| [sic ibt legendum) Murcise, quse
[lego murcios] aliquos digamos, habere diceret; tempore Golhorum dicta est Bigaslrum, quo. trans-
lespondit, illum qhi volens partem digili sui absci- lalus est episcopatus Carihaginensis Sparlarise ; et
deril, juxla canones non posse admitii ad clerum. » in dicto eremiterio bapiizati sunl S. Leander, et
Quae esl epistola Innocenlii quarta ad Felicem Nuce- Theodosia-soror lejus, prior uxor regis Wisegolho-
rianum, afferlqne Franc. Lindenlirogius ad Jib. xv rum Leovigildi, maler sanctissimorum regum Her-
Ammiani, pag. 45. Ad hanc poljicis abscissionem menegildi niarlyris, el Riccaredi regis pienlissirai
respexisse videtur Arius Menander J. C. in 1. « Qni religiosissimique |: quos baplizavit Bominicus [lege
cuhi uno, 4 § : eum, ijui filiuin, 12, ic, » De Re mi- Domilianus] primus hujus nominis episcopus Cartlia-
Jitari ; « eum, qui filium dehilitavit, dilectu [lege ginensis. Et ftiit jeeclesia Muzarabum Ipost capiivi-
deleclu] per bellum indicto, ut inhahilis militia. lalem .Murcise, tempore Maurorum. » Hic episcopus
sit, praeceptum divi Trajani deportavit: »nbi Dio- confirmavit sexlq foco in n concilio Tolelano, et
nysius Golhofredus liltera 0 explicitis verbis expla- fuit antecessor L^ciniani; cujus nomen in catalogo
«al. Consianiiims imperalor, iu lib. i, C.Theodos. De episcoporum apponit rex divus Alfonsus Sapiens in
Filiis milKarium, lib. vn, dum eos, qui se sponle, sua Hisl. generali, n parte, cap, 51.
985 CIIRONICON. 986
DCLXII. DCXXIV.
59. Moritur in praelio Heraclius imperator Romanus.
40. Reversus Hispali Udefonsus Toletum; eum archidiaconum suum Helladius facere volebat. Ille vero
cedens saeculo,vitam agit in monasierio Agaliensi, quod in suburbio Toleti est (ut nosti) 3pptenirio_nem ver-
P. HIGGER^l ET D. LAURENTII ISOTM.
Anliquam autem esse civitalem Murciam, docel A longe dissitas necesse est ut agnoscat. Primum ex
silus, fluminis commoditas : qui propter ingentes, dicto, num.565; in Adversariis; apertius, num. 482.
quas afferl incolis commodiiates, vocatur Graecis t Hic (hinc) desiructa urbe (Urci scilicet) Christiani
Theoiforum, hoc esl, dontim Dei : de qno Luiipran- sedem nintartint, et lulerunl secum ad Almeriam
tlus in Adversariis, num. 296, et Leandrum Theodo- corpus S. ponlificis et martyris in Urcitania urbe
siamque ibi nalos. Quod indical manifeste saeculc passi anno 3 Neronis. Colilur die decima quinla
illo Golhorum, principem fuisse civilalem, nec casui Maii. » Firmant secundum versus el nolae, quas luci
tribuendum, quod Theodora bis in ea peperil, sed dedit archiepiscopus Garsias de Loaysa in concilio
-quod ibi domieiliumhaberel. El quodcaput esi, M. apud Lucum, pag. 264. Ail eiiim, in monaslerio Pa-
Maximus auctor, qui ante mille annos scripsit, ur- rasses, in quo anliquilus viia canonicorum Tegula-
bem vocat Murciam, anno Christi 554: « Murciac. riuni sancle floruit, et iunc observaniia divi Hiero-
quaeBigastrum Goihis dicta est.»Coinmentator Grae- nymi, duin noster rex calholicus Philippus II ihi
cus, agens de rebus Pomponii, pro Urci, legit Murci. morarelur , incidisse se in librum maiiuscriptum
et Murgis, vel Murcis. Yenit iierum, et esl mihi membranaceum, ubi legebalur : « Urci, qtise modo
saepevocandum adparies concilium apud Lucum, Ahneria vocatur; inde versus :
pag. 158, ut una fiJelia duos parieies dealbare vi- Insistens operi, venit IndaletiusUrci,
dear. « Urgi haecleneat : de Egesta usque ad Car- (_U:E post aiulata, fuit Almeriavocala.».
thaginem'; de Gastri iisque ad Mundam. » Ego sic
Iegerem : Urci haeeteneat de Egelesla usque ad D. Ferdinandus de Mendoza,vir apprime doclus,' in
« :
Carthaginem : de Bigaslri usquc ad Mundam. » Sic B suo concilio Uliberitano, lib. i, cap. 11, fol. 97, hanc
etiam legendum in Juliani Advers. ntim. 546.«Erat, secuius opiiiionem , scribit : 16 Januaiius Urci.
oppidulum Ej.esla [lego Egelesia] non procul oppido Alias Virgi, vulgo Almeria. De S. lndaletio, Urci et
Porlilla; » et n. 484 :« El Egesta [scri&eEgelesta] Almeria, plura congeril, el docle, abjias divus Joan-
oppidum Cuevas, prope Portillam, ex ruinis Egeleslae ncs Briz in Hisloria S. Joannis de la Pefia, lib. m,
faci-jm; »ilerum num. 564 : Poriitlm, vel Portillim cap. 28, usque ad finem libri.
oppidi invenilur nomen in quodam regis Sanclii di- Denique, ut tam longo excursui finem jam impo-
plomate, aera 1077, id esl, anno Domini 1059, quod nam, sciendum est, dum Hispania venit in polesta-
refert Amhrosius, Morales ad lib. H Memorialissan- tem Saracenorum, habuisse hoc nomen Murciam,
cti Eulogii,eap. 7, num. 8, pag. 59, et in ipsomet Ju- uti ex Rase refert Morales, lib. xn, cap. 22, plena
liano in Adversar., n. 484 : «ln divisione episcopa- manu Franciseus Cascales in Murciae descriptione,
tuum, inquii, regis Wambae, iu episcopalibus, jEli- cap. 1.
lano, Secura, nomen habel Monlania ; est Montania De Bigastro et Murcia iterum Julianus in Adver-
Kingida, et Egelasia. Oppidulum Cuebas, prope Por- sariis, n. 86, ubi de sanctis Ruslico et Crispulo, de
lillam, ex ruinis Egelastse faclum. » Ex his corri- qtiibus Joannes de Rohles jn libello De Cruce Cara-
gendus locus Juliani in Adversariis , num. 50, ubi si vaccae, lib. i, cap. 2, fol. 5, el D. Fr. Prudenlius de
non eadem (in quam senlenliam magis inclino) Urci, Sandoval, episcopus Pampilonensis, jn Anliquiiate
et Almeria prope inter se silae : « urci, in Tarra- Tudensis Ecclesiae et civilatis, fol. 17, col. 1 el2. S.
conensi provincia, quae nunc [Almeria] dicilur, in Crispuluni autem fuisse amicum M. Val. Martialis
litlore maris Medilerranei, non procul Carlhagine, Q asseril Julianus in Adversariis, imm.4. NecChronolo-
sedes episcopalis fuil; ubi S. Indalelius episcopus, gia resisiit; Martialein namque sub Nerone ,eliam
discipulns sancli Jacobi, prsedicavit. Partitur termi- vixisse plures docent (sub quo passus Ciispulus) hi-
nos cum episeopalu Bastetano per [Egelesiain] nunc ter eos Mallhseus-Raderus, Sociel. Jesu presbyler,
Velezblancodicitur, cum Bigastro, scilicet Murcia, ' in commenl.. ad Marlialem, lertiis curis, in ejus
el fluvioet oppido Munda. » Dixerat prius in Adver- -Yita, pag. 3.
sariis Luilprandus, num. 291 : Agnoscilhoc ipsuiu Pro corollario idem Julianus in Adversariis, num.
idem Julianus in expugnalione Almeriae, quam ver- 565 : « Finisbujus episcopalus Urciiani, Mitnda flu-
sibus descripsit; et digito ad foniem intenso, mihi vius, ubi influit in Taderem, vel Securam, Cartha-
demonstravit doctissimus P. Fraiiciscus Bivar excu- ginem et Murciam, diclam olini Bigastrum, et ca-
sos a Don Fr. Prudentio de Sandoval in Hist. impe- slrum Dotanaernunc Totanae; » elnum. 66. D. L.
ratoris Alfonsi VII. Requirebam prius ego in editione 59. Non esi hic, Heraclius imperalor Auguslus,
Juliani, monitus ab ipsomet in Adversariis, num. de quo imm. 44 ; is enim nec hoc anno, nec in prse-
482, et a P. Portocarrero sacietatis Jesu in aureo -lio obiil, sed, ul animadveriil Luilprandus, anno
suoIibelloDe decessu B. Mariasvirginis, fol. 91, uti 642, infra num. 72^ ubi, non ex advcrsione, sed
in epislola prosphonetica dixi; el non solum jam consulio dixil, Heraclium, qui criicem resliluit, mor-
excusos, nti dixi,.vidi, sed habeo manuscriptos cum ttium fuisse; quasi discriininaiis ab isto Heraclio,
Historia imperaloris Aifonsi VII, conciunala a nostro duce Romanorum; cujus, scriplores vilae Maurilii
Juliano; quam, si per temporis anguslias licuerit, -imperaioris, meminere. Quos inier niicat, uti luna
evulgabo. Agnoscil, inquam, Julianus, dum agens jyiiuer minores stellas, nostef Petrus Mexia,- nobilis
de Almeriseoppugnalione, in qua, veluli inlersielias -llispanus, in suis Caesaribus, in Maurilii Yila.
luna minores, emicuitvirlus comitis Pontii, ait : D. L.
Escasipse paral prae se (f. per se) sua vina propinat 40. De redilu sancti Ildefonsi Hispali in urbem
Milititmslassis,>dnm toliiturtiorrida cassis : Regiam Toletum crebra nientio esl in Yita ipsius
Maurisest pestis, fuit Urgi(lege Urci) postea testis. Udefonsi, a Cixifa et Juliano episcopo Toletanoscri-
Sutnilurlioecastrutn,sed el Urcf,sternitur ipsum. pta. Ubinam fuerit iuonasterium Agaliense, docui-
Hinc ilerum noster archipresbyter in Adversariis, mus lalius in Hisloria eeclesiastica urbis Toleli, el
num. 585, illuslraiidus. « Et quia diclum esl passum ideo non esl opus hic pluribus de hoc situ agere..
S. episcopum de S lndalelio agil Urci, ubifuitepi- niaxime cum hic Luiiprandus salis id graphice dfe-
scopus, et reperlum est corpus ejus Almeriae, a qui- claret; doceaique, sub Bonito ponlifice Totetano se
liusdam aniiquis decepiis, vocata cst AlmeriaUrci.i fuisse tuiic in ea urbe, et cum abbale Agaliensi ma-
Non camdem faletur, Urci et Almeriam; sed non gnuin usum habuisse. P. H.
SS7 APPENDIXAD LIUTPRANDUM. 93S
stis, non procul a Tago fiuniine, el a Pnetoriensi templo S. Leocadiaeexira muros in planitie ; qnod ego,
dum Toleti fui, frequenter invisi. El eliam allertim, Agalliensis biijus coloniamad pagum Buralganiam [leg.
Benalfaviam] a Mauris dicltim, plusquani iria milliaria a Toleto distans. Sed in priori (quoti non procui
ab eremilerio S. Susannse prope Tagum fuil) S, llJefons-ts vilam egil; qnod, ul dixi, saepius invisi, cuin
fui subdiaconus Toleti sub Bonitol hujus nominis Toletano archiepiscooo, prius abbate Agaliensi.
41. Tonanlius, epijcopus Paleiilinus",vir sanctus, morilur. "
DCLXIH. I DCXXY:
42. S. Helladius, episcopns Toletanus, vitoe sanctimonia et eleetnosynarum m paupeies niisericordia
clarus habetur. '
DCLXIV. I' DCXXYL
" 45.
Prim.ogeniuspatriarcha Gradensisflorel multiim.
DCLXVIf. DCXXIX.
44. ImperatorHeraclius, lepeiita eruce, ex Perside in sandam uibeni Jerosolyniilanam iriumplians inlrat..
DCLXIX. - DCXXXI.
J
, 45. Proiasins, episcop is Ambracie.isis in Lusiiauia, prope Laconimurgum nnrificis florel virlutibus.
DCLXX. | DGXXXH.
46. Priiiia die Maii moriiur sancte composiicque Toleii Arlhuagiis, monachus Augiislinianus, ScislseTo-
leianse.
£7. IIoc tempore florei Orosius, episcopus Elborensis, in Garpeiania.
48. Justus, diaconus s.ecularis S. Helladii episcopi Tolctani, Ilispaniarum primalis (ul ccteri fuerant,
P. IHGIIER^ ET D. LAURENTHNOTiE.
41. De Tonanlio S. Ildefonsus. Fuit vir cgregie A leli Arlliuagtis, monachnsAtigiistinianiis.vir apprime-
-pius acdoctus; praefuiiEcclesisePalentinaennorluuS feivens zclo Dei. b M. Maximus anno Chrisli 584.
esi anno Domini 624. P. H. « Anhuagtis Goihqs, ex ordine S. Augusiini moiia-
42. Fama longe f.ileque diffundebatur per omnes chus; ScisloeToleli lloiet sanclitale. » Ambrosiiisde-
Il.spaniae paries sanctilatis bealissimi pontificis Moral., lib. xn, cap. 18 ; Rodericus Carus, niusis
• lleiiadii, prrecipue laineu eximiaecujusdam largitatis cliarissimus, in Mjrximn, anno 584, pag. 202; B.
in pauperes. Sic S. Utlefonsus in ejus Vita verbis Gabriel Pennotus in llisl. tripanita clericor. cano-
tniiJem magnificis : « Miserationes, c!eemosyna- nicortim, lib. i, cap. 56, nuin. 1 el 2, qui nosirunirc-
rtunquc copias, inquit, tam large egcnis iiilulii.se fert. P. M. JoaniiejmMarquez, cap, 11, § 2, in lib.
probaiur, ac si de illitts slomacbo putasses inopiam DeOrdine S. Auguslini; nosirum itidem non aman-
cl artus descendcre, et viscera confoveri. » P. II. dei Luilpranduin,|ei stiiim anlagonisiam aggredia-
45. De Ambracia in Lusilania, quaenuiic Placen- tur. Chronologia discrepat inter auelorcs. D. L.
lia, ssepe alias. De Protasio vero episcopo boc Scislm Toletanm. De Scisia, vel Sisla, seu Cisla,
• nou jamlegi alias. P. H. •— Prolasius cpiscopusAmbra- fnonasterio Toleiano, inf. iium. 295, Joannes Beu—
aiensis. Ambracia oppiilum, dintumv.ax"'\ayfi\ nuini- tor, et Escolantts ib llisi. Valenliac; Joseph Segun-
• cipium._Sic Julianus iu tiactatujDeeremitenis, iium. lin. in Hisl. ordinis S. Hieronymi; Alcocer etPisa
16 : « Quod oppiduin Ambracia, per emphasin diin Histor. Toletana; cx anliquis, Julianus in Tract.
. etum est municipium, In concilio Illiberiiano coniir- De cremiteriis, n. 9. « MonasteriuniS. MariaeCislae,
- mat
arcliipreshyter Eiicharitis a municipio. Qui.hoc tempore Gotboruni ab Auguslinianis monachis pos-
lempore, scilicet condili templi, dicitur fuisse epi- uj> sessuni a rege Allianagildo, a quo sese dicunt de--
scopns , vir appriiiie sanclus et doctus. » Agens de scendere PantoiaeJ ei ideo sunt Patroni lmjus eremi-
eoJem Eucherio, qui inler presbyteros decimo ter- terii. » Marcus Maximusanno Chrisli 562. c Mona—
tio loco aslilit in concilio llliheritano. D-Ferdinan- -stcrium Scishe S! Augustini ab Alhanagildo rege
-dusde Mendoza Mttnicipium. Cuiagttrrim esse auiu- Wisegolhorum Toleti sedificatur. » Lale et erudite
mal.lih. i, cap. ll.fol. 97; D. Gregoritis Lopez probat P. M. Joannes Marquez in lib. De Origine or-
Madcra in moulesacro, cp. 25, fol. 92, pag. t, niu- dinis S. AugustiniJ cap. 11, § 2 et5, cum qnopugnaL
nicipium Floteniinam ll.iberilanum esse asserii. P. Pennotus, lib. i De clericorum regiilariumliisl.,cap.
Franciscus de Bi\ar ad Dexlru.n , anno CbrisLi500. 57, § 6, cl Fl. L. Dexirum, M. Maximum, Luilpran-
-Commciil. 1," n. 5, municipium Albense explical, dimi expungii; quamvisin icxtu Bivariensi testimor
quod Arjona niincupattir. liluxit Julianus, el tene- niuiii Fl. L. Dextri adduclum a Marquez non inve-
bras ab antiquitate offusas pellit. DeAmbracia urbe niam. ID. ;
iJein doctissimus P. Fraiiciscus de Bivar inDexlrum 47. De Orosio, Elborensi episcopo in Carpeiania,.
;i»no 268, num. 4, pag. 291, uhi hanc civilaiem et de episcopalu Elborensi vel Talabricensi, alias
Grsecos coniiidisse scribit; et noster Julianus doret nmllisegi; nuiic ejus episcopams manetveslTgium
i>i (hct. num. 10, bis verbis : « A Coiisisnlim loin- in archidiaconalu Talabricensi, qui docet oliin ihi
porc, jjost d.itam Ecclosiis pacem, sumptibus regi- fuisse sedem episcopalem. Dicut est Talabrica, vel
•IIJBHeJensesancii&simseaediiicaiimiex teinplo Bere- Elbora, antiquilus Aquensis civiias, a muliiludine
-eynihiae(Matris deorum) eremitcrinm S. M u-.oeFon- bonarum aquarum, quse passiin per vicos cernun-
tis dominarurn apud Anibraciam urhem.» Ubi obiler lur. P. II. I
iirimadveriendum, duo dixisse Julianum; el eremi- £ iloc lem-.ote fioiel Oiosius, episcopus Elborcnsis,
lerium a Conslanlini imperatoris lemporibus sedifi- in Carpelania diaconus.Julianus d. num. 525 : « Flo-
caium,'et post ibiJem habitasse monialcs ordinis S. ret luiic Orosius episcopusElbor.icensis, sanctus, ac
Benedicli. D. L. doclrinse laude prseclarus. » D. L.
46. De Artbtiago, mniacho Augustiniauo, agit 48. Duos hic Juslos in Ecclesia Toleiana,.
mullis Ilieronymus Romanus in Historia, quam lu- sed ulrumqueponil episcopum; alternm Toletanum, yi-
culeuter de suo ordine seripsil. P. 11. • rum sanctuin, doclum el valde religiosum; altertim
^ Arikuagus. Julianus in Clironico, num. 525, anno vero diaconum S. Helladii, lion cjus successorem..
'Cliristi 659 : « IIoc iemporc Januaiii nioritur To- Praeter ea, quae dicit hic Luitprandus, ct n. 51 et
'
989 CIlRONiCON. 990
c S. Elpidio, Jtiliano, Sattirnino, M. Marcello Eugenio) eidcm sancio ponliuci moleslus Iudibiiis, dicleriis,
ef malo linguae,infelicissiir.o gcnere morlis nialanr vilam finivil, episcopus Gallus.
49. Ilocanno diefS mensis Febrttarii sanclissimusponlifex, Toletanus Uelladius, grandoeyus,sanciedeccdii.
50. Fides Chrisli a discipulis S. Jacobi primo centenario proedicata, Canariae crcscit. Palilur S. Aviius
in Canaria, et iu insiilis adhucdnral. .
51. Eligitur pnesul Tolelanus S. Justus, monaclms BenedicLinus, ex monaslerio Agaliensi, rector"pa-
trimonii; hlc longe alins a ssecnlari. Qui \ir sanclus, pius, innocens et opiimis moribus inslruclus, proeest
tres annos suis monachis.
£2. Sub hoc praeside Justo; regc Wisegolhorum Sisenando, coacta esl iv synodus Toletana, G2 epi.-co-
poriim virorum exccUeulium graviiale, liileris ei moribus; prsefuil S. Isi.ldrus.
P. IIIGUERJE ET D. LAURENTJI NOT.E.
52, id ex ipso manifeste colligitur Hdefonso, cujns A maique in Ecclesia Toletana concilio' Toletano vi,
verba bene considerata, inler ulrumque Justum po- Tiuni.44, ann. 658, sepieni annospost mprtem san-
niint discrimen. « Rurstis CIIIIIHella-lio episcopo se- ctissimi poniificis rklladii. Inierfuerunt Clareiilius
dis ejus Justtts diaconus fastu superbiae insiiltaret, et Serpenlinus. Potuit esse alleritis Ecclesise; sed
post niortem equidem sui ptmiificis vixil episcopus, quod hic sit, tiomen el temporis propihquitas mul-
et ipsetabefacius; seil in reprobum versus sensum.- tnm faciunt. Sed revera,_si talis ftiisset Juslus, non
ob inlcmperanliam mnruin, a niinislris allaris sui tacuisset S. Hdefonsusin ejtis Vita.uhi sic : « Justus,
donuiens sLrangulatu-;laqueo expiravit. » Revera si posi Helladium, discipulus ejus, illique successor,
hic justus fuit archiepiseopus Tolefanus, non vir hahiludine corporis ingeniique merilis decorus
solum diccret , post mortetn sui pontificis vixil atque subtilis : ab iufanlia monachus; abjTeiladio
episcopus, sed adderet, ejus successor : quemad- ad virlutem monaslicoeinstiiuiionis affalim educalus
modum agfns de Justo Tolelano, sil ait : « Jlem pariler el inslructus, in Agaliensi monaslerio tertius
«um successori ejus Justo episcopo , » ete. Quia posl illum tecior est faclus : exstilil rector annis
cum esset abbas , -vcl reclor Agaliensis, voca- tribus : tempore Sisenandi obiit: qui rex posL bunc
tus est ad sedem Tolelanam iimnediale post Hel- die noiio docimo deftincttis ahscessit. » Prselerea,
~Tadium. Quomodo ergo potuit esse. diacouus To- cum regerentur monasleria consilio ducluque pon-
leti-simul, et abhas Agaliensis? Hacc muncra aiieo tifieumllispanoriim, non est credibile, sanclissimum
negotiosa sunt, ut unum cum altero. nullo modo ab ,el innoceniissinmm viruin Ilelladium assensum
eodem praeslari possit. Sie cum S. Udefonsusin Aga- prsebiturum, ut homo nequam, ct superbus, ac
liensi monasterio terlius posl illtim S. Uelladiuni g insolens, ct malis moriljns praedilus, sulncerelur
reeior est factus, « exsliiit reclor annis tribus. » regendo monasSeriOjUbiinniopere florebat disciplina
Sed dices ; Ex nionacbo facttts est diaconus Toleti, monastica, et \igor sanclitatis, quem diutius serva-
et poslca factus esl abbas Agalicnsis. Rem-illis tem- vit ordo .Benediclinus. Neqiie cnim id ralio.prudcn-
poribus mihi narras imisilalam, ul nitleri potesl iii lia et ainor erga suarri religionem tillo modo pale-
Eugenio monacbo, qui vocatus ad Ecclesiam Toleta- _renlur. Ex quibus rationibus colligilur male lapsos
nam ciim Helladio, et ab eodem Helladio, nunquuin esse scriptores, qui lam incuriose legentes S. Ildc-
-admonasicrium el ob id non fuii abbas fonsum, ex dttobus Justls ununi injuslae consuerunt,
- Agaliensis : sicutreversuscsl;
etiam ijltan accidit M, Maximo,nio- et tam manifeslam labem notamque S. EcclesioeTo-
nacho Benedictino Caesaraugiistano, qui ex archi- lelanae, et drdini sanelissimo Benediclinorum asper-
diacono Osesaraugustanse Ecclesiae, ac S. Maiise serun;; non certe dedita opera,'sed per incuriam.
PUaris, nunquaui a;l moiiasterium reversus esl. Sed Exnedirei ilaque bonos auciores non donnitantes,
prjestat S. doctoris ildefonsi verba concepta suiiji- sed vigiles et vehemenler attentos percurrere, ioca-
cere, quae-sunl haec : « iiunc, sciiicet Etigeniuni, que cum locis conferre. In quein'cgo simul errorem
secnm Ileliadius a monnsierio lulil ad pontificalus incidissem, nisi Luiiprandus, atictor diligens, et
traclus. qui rursus ali eo_ clericalibus inslitulus acri vir judicio, mihi ntinc atirem vellicasset. Scripsit
ordinibus, sedis ejus posl eum lerlius reclor ac- nonntilla ad Achilanem abbaiem Agaliensem. P. II.
cessil. » Aiide, quod Jusius non ftiit sacratus ab 49.Mors S.Helladii fuil inilio regni Sisenandi, hoc
Helladio, nisi lector. Sic S. Ildefonsus. < Eugenius, esi, anno 631. Celebralur ejus feslum iu Mariy-
discipulus Helladii, collector et consors Jtisti. » •-, ^ rologio noviler Rom;e edito, die 18 Febrnarii, de
Ergo faclus simtil ciun Eugenio lector. Quarlo, quoquo S. ildefonsus, lih. De Viris illustr., elRodericus,
modo siiii conirarius essetS.iltlefonsus, qui dixerat hb. n, cap. 7. Sic venerabilem Hellaiihim, Toletanse
in prooemione Justo illosic:« Cum llelladio episcopo seiiis ineiropolilaiium episcopum, sanctilalis praeco-
sedis ejtis, Jusiusdiaconus insultaiet, post morlem uio praofulgenleni Ecclesia veneratur, cum sumiuus
qtiidem stii pontificis vixii episcopns : el ipse labe- poniifex Marlyjrologium aucioiilale sua toti propo-
iactus; sed in reprohum versus sensum, ob intem- nai-Ecclesiae, nt ii splum habcanlnr sancti, qui hic
peranliaui morum, a minislris altaris sui doruiiens sunt scripli, et hoc esf cauonizare sanctos : nani
laqueo slranguhius exspinuit? » Quasi denoiarel in quid est canonizare, nisi aliqtiem sanctum toli pro-
peecato mortali tlecessisse bunc Juslum intempe- ponere Ecclesiae Dei, babendum, colendum et nonii-
ranlem, supcrbuni, peciilautem. Quomodo ergo, si naiidum sanctum? Hoc fit, quatenus in univcrsa
Iiic ipse est qui fuit arehicpiscopus Toletanus, dicit Ecclesia proponittir S. Helladius. Ergo jam est ca-
<ie ilfo in Viia S. Eugenii : « Et boimm merituin nonizaLus, de quo uon fiebat ullum in Ilispania olli-
senis, qui duobus discipulis, sanctisque filiis, Eccle- cium, ut uonnuJli viri docti. conqiieruiilur. Morilur
sioe Dei hseiedilatem niertiil rcliuqueie gabernan- S. Hellatlius die octava decima Februarii, anho 652,
dam? » Qnomodo ergo, si inlcniperaiis inoribus primo aniio Siscnandi, qui coapit ab die "8 Sepiem-
pessimusque moriem oppetiit, vocat eum sanctuin bris; defluxeranl jam sex menses;- praefuit annis
lilium Helladii? Sinl ergo duo Jusli, dissimiles slaiu, tribus, mensibus sex, ab initio cireiter Marlii usque
Jiioribus, cursuque vi\endi; alter laicus, alier mona- ad duos dies vel tres Seplembris. Igitur fttit rccier
chus; alter intemperans, alter ab infanlia sanclis patrimonii annis tribus, ex Ildefonso; el sex mensi-
nioribus itnbuius : uierque tamen episcopus post j) bus pontifeiTolelanus,-ex Luilprando; cui mullum
- ffeliadimn; aller Toletanus, ejusque suceessor in debemus. P. H.
.sede primate; qui fuil soecularis, creditur a nonniU- 52. Haec synodus affeifur-a divo Garsia Loaysa,
lis, Accitar.DeEeclesise fuisse pontificem; -coiifir- ex libris Gothicis manuscriptis; ibi confiimai Jusius
931 APP.NDIX AD LIUTPRANDUM. 992
DCLXXII. DCXXXIV.
55. Honoriiis papa obiil in IJus Ociobris; sedit in Pelri sede anuuin unum, menses septem. dies vero
octodecim.
, DCLXXIII. DCXXXY.
54. Alexandria et iEgypfus a Saracenis [al , a Saracenorum duee] dure captae.
55. Justus, archiepiscopus Toletanus, nionachiisBenediclinus, vir magnae religionis, snneie moritur
lertia die Seplembris.
56. Sisenandus, rex Wisegothorum calholicus, niorilur Toleii 22 Sepiembris; sepelilur in sede S. Leo-
caJiae praetoriensi. r
57. Cinlila eligiturin loeum Sisenandi, sttb finem mensis Ssplembris; vir acer, et armorum exercitalione
•slrenuus. ,
58. Eligilur Eugenius in loeum Jusli, Toletani archiepiscopi. i
59. Eugenius die vicesima quinta Octobris conseerat, inungil el coronat regem Cintilam [al., Chinlila-
neni, ex ms.] In pracsentia muliorum episcoporum el aulicorum, in oedeS. Leocadiaeurbanae.
DCLXXIV. I DCXXXYI.
60. Kalcnd. Decembr. babita, est v synodus Toletana in basilica S. Leocadiaeconfossoris, anno primo
serenissimi regis Wisegothorum Flavii Cintilanis. I
P. HiGUERJS ET S. LAURENTH NOT^).
i
episcopusToletanus : habila est anno 655, Decem- A monasterio insliiuiiouibus erudiius. Htiuc secum
liris die 9 S. Leocadiai, et in ejus ecclesia, scilicet Helladius a monaslerio lulit, ad pontificalum tra-
in hasilica. Qui annus erat terlius regis Sisenandi; ctus; qui rtirsus ab' eo clericalibusinstilulus ordiui-
prinius coeperal ab die 8 Septembris; secnndus fi- bus, sedis ejus posl eum terlius reetor accessii, et
nitus erat anno 655, die $ Septembris. Ab hoc die bomim meritum senis, qui duobus discipulis san-
Incceperat terlius regis Sisenandi, fhixeranl illius ctisque filiis Ecclesia; Dei hsereditalem meruit relin-
anni ires, mensis et dies unus; ei, ut celebrior esset quere gubernandam. Idem Eugenius morihus in-
feslivitas S. Leocadiae eo die in ejtis S. marlyris cessuque gravis ; [nam numeros, siatum , incre-
Lasilica (credo in parocliiali) habita esl 62 episco- menta, decremenlaque, cursus, recursus lunarum
pGrum synodus. P. H. tania perilia novit, ul consideraliones dispuialionis
55. Justum defunctuiii anno Domini 655, die lertia ejus audilorem in 'stuporem verlerenl, et in consi-
Septembris, id est, annis el aliquot mensibus post derabilem doclriiiam inducerent. Vixii in sacerdolio
felicem discessum S. Isidori, episcopi Hispalensis, fere undecim annis, regnantibus Cintila, Tulgane
credo sepultum in Agaliensi monaslerio; nisi ma- et Cindasuindo regibus. » Haecille. Inierfuit iribus-
vis, in oedepraetoriensis S. Leocadiae, ubi S. Hella- Synodis Tolelanis v, vi, vn. S. lldefonstts vocat hiinc
"dius. Hic a Mariela et Prudentio Sandovalio ut sau- sancliim, ut vocara^,Justum, de duobus dicens disci-
ilus babelur. pulis, sanciisqueftliis. Sedit in sede priniale fere
undecim annis; in[cujiis gratiam hoc juvat sepul-
Kondumnole salis lerris, nolissimecoslo, crale carmen addere •
Heu! moreris gfntis gloria,Juste, lua3.
A pnero es monachusBenediclicaslra secutus, B Eugeni olytnpiacapra?suldignissiti,e!auror
Discipulussancli charior Helladii. Cujuset ingenioniaclunalota subesl:
Iria te genuil,Tolelumnulrit ui arclis In dubio est, ulrum majorpietaie vocandus
Ordinisobsequiis,et vocalad calhedram. Sis, an doclrma;quando m ulroque micas.
Agahensiseras prius in pielale paltestra;, Seduluses pastor,Pater oplimus,omnibusidem,-
Altusad egregiasinde \ocaris oves. Mercarissuperasrelligionedomos.
Dor-lus, a mansa?qu>,castus,inoderatus,honestus, Morle triumiiliala'scandissuper seilieravielor,.
Sobiiu1,,ingenin, relligione vales. El cingit fronlemlaurea sacra tuam.
Ut fueras solersabba->,sic providusipse Jntf-r aposlohcossplendescisajioslolicusvir,
Prasul, et ofOciotic in ulroque decens. NouniinorEugeuio,uecminorHelladio.
Te voeat Alfoiisussanclum,sanctissimusidem; Pro nohis effundepreces,sanctissimeprajsul,
el
Dignuses, comparprasulis Helladii. Bl monaclieexcellens, praeûlel exnnie.
Teriia lux meritumSeplembrisle intulit aslris : Tu palriamque,luamqueregasmiiissimegenlem,
m
Leucadiae templobusta parata libi. Qu_elibisolhcitosupplical ipsaprece.
Biaconnmqui le credunt vixisse beali
Helladn",falli arbilrorhos nimium. : Meminerunt etiam hnjiis Garibaius, Mariana, Ma-
Ilic leclorfuil Helladii;sanctissimusabbas
Dumregit Hi-lUdiiis,Agabensiserat. riela, Magister Prudentius aSandoval, et-alii recen-
Hinc Toletanamprasul consrendiLad ilrbem, - 59. P. H.
liores.
Moribusel sopliianon niinorHelladio. Eugenius more genlililio Goihorum ronse-
Ora pro nobis,prasul justissimeJuste, cral, ungit el coronat Cliiutilaiieui die vicesiina
Note Deo, doelisuote, piisque viris.P. H. quinta Octobris,'die Dominico, in sede S. Leocadiae
Q Praetoriensi, ubi ejus jacuit corpus. Tolelanis luef
56. De morie Sisenandi, novem diebus post mor- sacra basilica dicilur sanlaLeocadia deAfttera.lKli.
tem S. prxsulis Justi, S. lldefonsus scribil in Vita 60. De synoilo babiia sub rcge Cintila anno ejus
Justi. P. II. feliciier prinio (qtioe in ortline quinia est) ubi h.ier
57. De eleclione Cinlilae Isidorus in Hisioria Go- fuit S. Eugenius, ul ait divns arthiepiscopusLoavsa.
tborum, lldefonsus, Rodericus: de die nulfus praeter Haecsynodus habetur in mnliis manuscripiis codiei-
Luilpranduiu. P. H. bus : de qua sic RodericUs,lih. n, cap. 19, Histor.
58. De Eugenio alias in concilio III Toletano, et « Post nioriem Sisenandi Quintilla Goihis praeficiiur
divus Ildifonsus de Eugenio l in hunc modum: xra 697, uno a.ujo inensiiiin numeralo , regnans-
-
Eugenius discipulus Helladii, coUeclorel consors quatuor annis. Hie quintum conciliuin Tolelanutn
Justi, ponlifex post Jtistum abscessit, ab infanlia (24 scilicCl episcoporuin) procural sub Eugenio re-
monachus, ab Helladio cum Jtisio pariler sacris in giae uriiis primalef: ubi non solum de rebus munda.-
395 OHRONICQN. 991
81. Floret Toleli archipreshyter Verecundus, cujns meminit S. Isidorus. Fuit postea itlem
episcopus
Africanus.
62. Festura S. 'Jacobi, filii Zebedaei, hoc anno per Hispanias celebrius agitur, quam multis reiro
saeculis.
65. B. Bonifacius, eplscqpus JCauriensis, Tolcli morilur. In sede S. Justoe a B.' Eugenio honorifice
sepelilur.
DCLXXVI. DCXXXVIII.
64. Hoe anno sub eodem pontifice, secundo anno regis Ginlilanis vldus Januarii, in aedeS. Leocadioe'
praeioriensis, collegitrex convenlum aulicoriim suoruni.
65. S. Isidorus, qui jam obierat die 4 Aprilis anno Doraini 653 muJiis miracttlis et gloria refulget.
P. HIGUERJS ET D. -LAURENTIIWIM.
nis,-verum eliam de divinis multa ignaris menlibus $A ejus corpus acciperenl. Inlerea quidam, qui missi
a lumine graliae sunl infusa, Quinta vero sancloriim fuerant ah Herotie, caput ejus abripere tentaverunt;
congregalio episcoporum vicariis assistenlibus, et sed non valucrunl: manus enim eorum super B. J -
cum senioribus palatii, qui digni interesse concilio - cobi pretiosissimum corpus rigebanl; staiimque per-
habebantur, exslilil aggregata in ecclesia S. Leuca- cussor decollavit Josiam martyrein ChristiB. Jaeobi
. diae virginis, ut liber Canonum gloriose dcclarat. discipulum. El mox factus est terrsemotus ingens,
Huic synodo Braulio Coesaraugustanusepiscopus proe ,et coelum apertum est, et mare concussum est, et
caeleris illustris effulsit, atquepiam doelrinam Cliri- tonitriium faclum est intolerabile, et lellus aperia
s!ianis meniihus decenler infmlit, cujus et opitseula iiiiqiiornm partem maximam deglulivil, el lux ma-
minc usque Ecclesia veneratur. IIujus eloquentiam gna in regionc illa effulsit, et angelica turba aiidila
Roma, urbium mater et domina, per episfolare est a mtiliis in aere, eorum ferens animas in coelc-
-eoIlGquium est mirata. Et in boc concilio subscripsit slibus sedibus, ubi sine finelactaniur. Transacto die,
Selva Tarraconensis, ct aliqtii de sulfr.iganeis suis, seqiienti nocte venerunt discipuii ejus ad eum, et
et vicariis absenlium episcoporum. i HaecRodcri- invenerunl illum, ulprsedixiniiis, genibus fiexis, ct
cus, quividetur habuisse exemplaria longe diversa caput tenentem in nlnis," et posuerunl corpus-ejus
qttam nttnc iiabemus :nam taraetsi v Conciliuni To- ct caput in pera cervina, cum aromalibus pretiosis,
letanum, lam excusum quam manuscriptum, quod et iranstulerunl illud a Jerosolyinis in Galloeciam,
-praa manihus est, habeat 24 episcopos, et inter illos angelo Domini comitante per mare; et ibi sepelie-
sii eliam Braulio Caesaraugustanus episcopus; nec runt illud, ubi vencratur usque in hotlicrnum diem. >
Selva ibi confirmat, nec ullus vicarius aul palalinus. gj Hactenus Acla, quihus Julianus noster concip.it in
Nec censeo silentio praetereundum csse, non omncs Chronico niim. 24, unde ejus aucloritas magnopeiu'
•coneiliisinlerfuisse principespalalinos: sed, 01recie siahililur.. Verba sunl: « Quod el ego B. Cahxlum 11
nolat nosler Rodericus, qui moribus el viite puri- audivi dicentcm,cuminfesto S.Jacobi dieRomsecos:-
late acgravitale consifi digni ceiisebantur, ul qui cionarefur 25 Julii, quod, cttm caput aposloli am-
ititcr tanlos pontifices interessent: nam cum maxi- ptilatum esl, non cecidit iu icrram, sed-saiiclissimiis
mus esset numeruspalatiiiorum, si omnes inleifuis- apnstolus inter suas mantts illud excepit, el diu reii-
sent, plane excederent numerum ponlificum, qui ad nuil; necpolueruntcarnificesillud inde tollere; nam
concilia undiqiie conDtiebanl.-Anab ipsis, an a rege, conanlibus manus arueriint el brachia. Post decol-
an a poniifice, Iwec fieret eleclio, nullibi, quod lalus est Josias, et mirifica Itix apparuit, terraemo-
sciam, legi. Verosimilius est, cuni interessenl con- tus el fulgiira secula sunt, et multos carnilicum
ciliis, ubi de rebus etiam saecularihus agebafur, vel absorpsit. Quihiis prodigiis mirifke defeclati fidefes,
a populis, vel a rege seleelos fuisse; uhi vero digni qui super corpus apostoli magnum planctum fece-
discernuntur a minus dignis, eleclio est. P. H. runi, et illudlionorificeniissinie ciirarunt. i Nec te
61. Floret To'eli Verecundus archipresbyler. Hic iiidem laiere palior S. Jacobum « nostrum » vocaii
est, quem Eugenius 11, recens electus misit ad isi- a LuilprandoinAdversarii-, num. 55,ubi apponit epi-
dorum, ut ipse testalur in epistola ad Eugenium, stolam, quam scripsil Horonio epi^copo Bracharensi
quem morti proximus remisit ad praediclum Euge- sicque ait:« Cuminvisi S. Jacobi Zebedseifilii,docio-
niuni, his verbis : « Litieras veslrae sanctiiatis per ris et apostoli nostri sacra ex voio limina , » elc,
nuiilium suscipiens Yerecundum. i De quo postea quo clarius appareatHispauumfuisse, originesaltem,
major meiitio in sequenlibus facienda est. ID. t Ticiiiensemdiaconum, utcoiijeclurisetraiionibusap-
G
62. Minime celari veiim, quoe in ipsa healissimi prime validissimis defendildoctissimusP.Francisciis
aposloli nostri decollalione prodigia conligere; quod Bivarius meusin censura cperuin circa finem. P. I!..
hactenus inler tineas etblaltas, cuni tanli palroni 65. Bonifacius , episcopus Cauriensis , Interfu i
memoriae detrimenlo, latuerint. Decerpsil ea ex concilio vi Tolelano, loco undecjmo ; haliita cst
Historia S. Jacobi, quse, auclore Calixto II, Romano synodus v Idus Januarii, posl quod tempus moi-
ponlifice, exslat in M. S.codice bibliothecsemonasle- tuus est, et honorifice ab Eugenio II sepultus in
rii Sandovalis; ejusque mihi, cruce S. Jacobi Eque- sede S. Justae, quae tunc er.tt ecclesia Toleii. Diti-
slri recens donato, Bivarius nieus gratanter copiam tur ibi fuisse vir pitis, ut erant illi Saneli Pa-
fecit, jurisque communis facit in commenlariis suis tres. P. H. '
ad M. Maximum in Chronico sub anno Christi 585, 64. De Eugenio, et snb eo concilio, Rodericus To- "
' nem 2. Exordium
"nura.. Historiae est: « Post ascensio- lelanus, lib. n, cap. 19. «Sextum concilium, tle
Dominicam; J ad calcemvero haechabenliir observatione fidei catholicae, et aliis ecclesiasticis
menioria dignissima : « Evaginavit gladinm percus- disciplinis, fuil lempore ejusdem principis CintUae,
sor, et elevavil in altum, et percussit bis in collo celebralum sub Eugenio, urbis regiae metropolilano
ejus, et abscidit caput ejus sanclissimnm : et slatim primate, subscribenlibus Selva^Narbonensi, et Ju-
preliosus sanguis manavil; et non cecidit caput liano Bracharensi, et Honorato Hispafensi, et Pro-
'êjus ad terram. sed beatus apostolus, virtuteDei ple- Jasio Tarraconensi, et eoruin suffragaueis et -vica-
nus, jiccepit lUtid in brachiis suis, quae atl crelum riis. » P. H.
efevavcral; et sic permansit genibus flexis, ct capul 1I) 65. De die obilus, ct anno S. Isidori egimus supT
tenens in ulnis, donec venirel nox, in qtia discipuli Jllaximum. ID.
EC3 APFENDIX AD LiTJTPRANDUM. 996
DCLXXVIL - DGXXXIX.
> 66. Honorio Romano pontilici succedii Seveiinus; Scverino vero Joannes IV, qui hoc anno moritur,
Idibus Octobfis.
67. V.tcal sedes aiinum unuin, mcnses iredecim, dics seplcm.
1
88. S. Fara, virgo Benedictina, fugiens patiein, Tn.Iem venil. Ab epis-opo Tudensi Anastasio aedifica-
tnr moiiasicrium. Moritur anno 650 [«/., 657].
DCLXXVHl. DCXL.
69. IIoc nnno, vigesima sexla mensis Junii, moritur Ciniila re\.
70. Succedil Flavius Tulga in regnu Goihoruin; regnal annos duos, menscs quaiuor; eligiinr die S. ja-
cobi, patroni Hispaniarum ; el eodem die ab Eugenio Toletano conseerattir, inungitur, el coronalur in aede
S. Mariae Toleli.
71. Hoc anno Jtistus, Helladii diaconus, propler Tmgnsepeiulaniiam, el morum incoiijincnliam, _a suis
cjericis (faclus ep;seopus ncscio cujns civitalis) inlectulo laqtieo snffocatur. Siint q<risusi>icentnrhunc cpi
scopum fnisso Accilanaeciviialis, qui interfuil concilio Toleiano. Stint qui alium omnino ab hoc, et admo-
dum diversuin, putent. Omnes quidem consentiunt non fuisse lninc Tolclanum poniificcm.
DCLXXX. - DGXLH.
!72. Hoc anno He.''aclius imperalor, qui cruceni Domini restituil ereplam a manibus Persarum, mei:se
Maio moiilur.
73. Theodorus, Theodori fiiius, Jcrosolymiles, GrsccusJialione, sedel ln sede Petri post Joaiinein IV;•
seJet annos 6, nienses 5.
74. Hoc anno 14 Octobris moritur rex Tulga; Cindasuiiitlms rex Goihorum cligitur, el in die SS. du-
P. IHGUERJS ET D. LAURENTH NOTJ3.
69. De morie Cintillanis regis Isidorus, et Roderi- A S. Leucadiae : unde Rasis Saracenus bisforicus vo-
cus capite supra cilalo, nisi quod moilein cjus po- cat S. Leucadiam regum, quod in ea consueveiiut
nil aera 685, hoc esl, anno Donilni 615 revera luil regesGolhi sepelin. In cnjus regis gra.i.iin eiiara
778, hoc est, 640. Morilur die S. Joaanis hoc amio, addidi cannen sepu crale :
el eiiam fetia secunda. P. II. '
70. Tulga eligilur in locnm Cintillanis ; consecra- Heu moreris,Tulga, prim_esub flore juveivte,
tus fuit die S. Jacobi, palroni Hispaniarum, per Qui mullos annos .ivere dignuse:as.
Indole praeclara,ceu Tilamsurgis in orbcni
Eiigeiiium II, pr.esentibus episcopis el palalinis, in In medio cursu slaminaParca secat.
:ede S. MariaeMajoris ; regnal annos duos, menses Iu te relligio mieuil,pietas.-]iiefldesque:
duos, dc quo sic RoJericus eodeni capife : « Mortuo Pauperibus largus, jusli_i_e,iuetenax.
Cinlilla, Tulgas, bonse indolis el radicis Golhoriiin, Annos qui numere^,juvenemle dixerit esse ;
regnum suscepil sera 678 , etregnavit duobus annis. Vittutes numerans,dixeril esse scnem.
Isie bl.uidus el catbolictis in omnibus est invenlus. Te pueri lacrymisdeflent,juvenesquesenesque,
Regna sibi subdiia pacilice dilaiavit : in jutlicio IC- OrbsTolelana patrem te vocatesse suum.
claruit largitale, magna fuil lenilaie ; Ad meliora tuo regno rex regna votaris,
ttusjudex; Pax ubi continiia|est,el sine nube dtes.
doluil gens Golboriim lam cilo lalem indoieni ami- Sorte sepulcraitTuigaLeucadiavirgo
sisse, cuuctis flentibus; quia flos taniae indolis iu Associalatibi est, semperamica comes
fructum noii atiolevit: Toleti propria morte deces- Et comesin terris, comeset super aellierafi.da,
sit. >De Ttilga sic Joannes Mariana, lib. vi, cap. 8 : Gaudet ubique 'uo, rex geuerose, bono
t En lugar de Ciniilla por voto de los grandcs del g Eriperis terris, princeps,ut sidera calees.*
reyno fue puesio Tulga, mozo en la edad, pero en Quarolibi virtutes expediere viam.
las virludes viejo : en particular se sefialaba en la
justicia, zelo de la religion, en la prudencia, cn cl Qbiil gloriosus res Tulgas Tolai die 25 Octobris,
goliierno, y deslreza en las cosas de la guerra. Fue sera 680. P. H.
inuy liberal para con los necessilados : virtud niuy 71. Praeter dicta lestimonia, hoc magnnm et vio-
propia de losreyes, Ios quales deben conaiderar, lenfurn esl, ut quis discernat duos ftiisse Justos; ct
que la abundancia que lienen, y sus riquezas, no quod ille, qui strangulatus cst, nc.n fueiil episcopiis
deben scnir para su particular provecho, y para Toleti ; sed diaeonus, postea episcopus. Obiit pltts
sus deleiles, sino para ayudar a los flacos, y para qnain sex annos poJ5lToleianuin.
reuiedib de loila el pueblo. Iva destos principios en 72. De invenlionfecrttcis, quani cx Persia rclulit
auincnto, i parecia habia de subir a la cutnbre de Ileraclius imp. Jerpsolysnam , niulla scriplores ec-
toda virLud y valor, quaitdo la mucrle le alaxo los clesiasiicse Historise. P. H.
pasos; la qual de ciifermedad sobrevino en la ciudad 74 Die 16 Qclobris succedit Tulgani regl Gotho
<le Toledo, afio de nuesira salvacion de DCXLI y rex Gothus Ciiidasuinlus. De quo sic Juliunus in
tuvo el reyno solos dos anos, y quairo. meses. Si- Chronico « Cindasuindus regnavit solum aim. 6,
geberio -Geinbbcen-e dice, quc el fiey Tulga fue menses 8, dics20, iteni cnm lilio suo domino Uecc-
aiozo liviano,' y con stl livertad y soUura dio oea- suindo rege annos 5, menses 7, dies 11, i hoc esi,
sion a los suyos para que se ievaulaseii conlra el, y annis decem, mensibus qualuor. Dequo sicRoderi-,
le echasen del Reyno. La razon pide hiziese mas r ctis, lib. n, cap. 2b: « Post Ttilgam Chindasuindus
caso en esra parle, de lo que san Hefonso ilcpone per tyrannidem regno Gotuoruni invaso, coepit Ibe-j
como tesiigo de vista, que de lo que escrihio vn riae iriumphaliler jprincipari sera 685, et regnaviU
cstrangcro, o por odio de nueslra nacion ; o, loqtre annis decem. » Generale chronicon Alfonsi aera 689,
es mas probable, por engaSo, acausa de la disl.uicia id esi, anno Glnisli 651, sed ex conciiio vn Tole-
del lugar, y tiempo eu que y quando escribio, con xano constal fuisse' hujus regis annos 5 aiin. 646, et
que facihiieule se sueleii irocar ias cosas. > P. H. sic necesse est qiioJ die 16 Octobris anni 6.16.
Credibiie esi sepulttim esbe in basilica pwioriensi completus est anntls miarlusCliindasuindi, inccepius
* 998
<jf)7 . CURONICON.
centorum rcartyrum coronafur ab Eugcnio in aedeS. Petri praeforiensi,prsesentibus ep'.scopiset palaihus.
In regno Gotborum regnal annos 6, menscs 7 [al. 9] solus cuni filiis aliquol.
75. Fridenaiidus [al., Eufridius diaconus, innixtis favore regis Cindasuinlbi, invadens honorem presbyle-
lii, etquscJam prseuia S. EcclesiceTolelanse aliribuia, flt illorum dominus : qui.divinilus punilus est, tit
Geronlius presbyter, male tractaverat Jusluni episcopumToletaniim, ut Justus non monacbus, setl diaco>-
nus Tolelanus saecularis, indignis modis traclaverat S. Hcilatlium.
DCLXXXl. DCXLHL \
" - i-
76. l:i se.le Constaniinopoliianaponitur Paulus baerelicus.
DCLXXXII. . . DCXLIY.
77. SynodusRomana contra Paulum paliiarcham Conslanlmopolilanumhserrlicumconlrahilur, e! synodi
trcs AfricanaecoUectoe"conirahsereticosMonotlicliias.
' " DCXLVL
DCLXXXIV.
78. Ineunleanno 5 regisCindasuinihi, die 27 Marlii, moritur S. Braulius, episcopusCfesarauguslamis,
vir eximiaedocirinaeet sanctitalis, et de clarissima Golhorum stirpe. E( xv Kaleiid. Novcmb. cogilur To-
leii septima synodus; concurrunl episcopi el vicarii 59.
' DCXLVIl.
Df.LX.XXV.
79. Prima Julii moritur Toleli S. Eugenius II, vir sanctus; sepelitur in xde S. Leocadiaemariyris.
80. Moritur Verecundus, monacbus Benedictinus, S. Eugenii diaconus.
- P.
HIGUEJLE ET D. LAURENTIINOT.E.
A
qitiutus annus est a die 17, el sic illius anni solum VictorTJticensis.-At fallitur, TJiicain Italia esl, non
duo diespraeterierant15Ealend. Noveuib.,hoc esi, <iie iu Africa. Felix vocal episcopum Africanum. PJane
decinia octava Oclobris, qusefuilFeiia quarta. Hunc esl lliicensis ille, quem S. Eugenius misil ciim lit-
regem sacravit, inunxit el coronavit Domiims Euge- leris ad Jsidorum, ul ex episloia constai IsHori ad
nius II in sede SS. Pelri et Pauli prsetoriensi cum Eiigeuium : dedicat hoc opus magislro suo Eugenio
raagna pompa et apparalu, more Graecoruni impe- Toletano.Est el VerecundusS. episcopusVeronensis,
ralorum Conslantiiiopolilanorum.P. II. cujus annua eelebrilas agitur 22 Oclobris, cujus et
75. De Eufridioel Geroniio, diaconis, lege divtim .Gnlesinus et Romanum Marlyrologinmmeminerunt.
Ilifefonsum, archiepiscopum Toletanum, in prologo MorcGoibico vocat etim Vergiindum: Gollii enim
" De Viris illustribus. ID.
iihri vertebanl c in g, tit locus , lugar ; Grsecus, Gtiego ;
78. De synodovn Toletana sicRodericus, cap. 20, sic Vefecundus, per syncopen Vergundus.
iib. H, agens de Chindasuiniho: «Hic Toleiana urbe De septima synodo Toleiana meminit, lib. n,
synoJale decretum 50 episcoporum cum omniclero cap. % Rodericus , cui non inlerfuit S. Branllo,
elvieSriis eorura episcoporum, quos languor velino- quia morbo forlasse delinebatur. Quod luiic vivercl,
pia detinuerat, et palaiino collegio, quod interesse conslat, quia M. Maximusmortuus esl anuo 616,
consiliis merebalur, anno regni sui 5 indixit lauda- cui ex lldefonso successil Joannes, qui 12 annis
bililer celebrandiim, discnrieniibus lantum notariis, tenuit ealhedram usque ad anntim C28, incipit
" quos ad recitandum ordo requiril; et hoc fuit septi- sub finem anni 616 usque ad annum 628 et forsan
nittm concilium To'elanum sub Etigenio metropoli- 629 , quo tempore finivil etiam vilam Suintilla.
tano el piimate urbis regiae. j Duohie adverte, pon- " S. Braulio incoepil jam rege Sisenando, anno sci-
tificcs posse non venire iionnunqnam ad concilium, licet 629 vel 650 usque ad aliqnol annos Chin-
vel causa languoris, yel inopiae,quod tot sumpli- dasnindi, fere usqtie ad aiinum 648 vel 649, nain
bus, quos digiiilas episeopalis posttilat, prae reddi- circiler viginti anuos teiiuit calhedram, ut ex
luum annorum lenuitale pares esse non poleranl; verbis S. lldefonsi consiat: « Habuit sacerdolium
secundum, quod non omnes palaiini, sed qul mere- ferme viginii annos ; quibus explelis, clausii diem
banlur, solebauladmilti. P. II. vilae praesenlis; duravit in rcgimine temporihus
79.Nonmullos annos, imo nec annum quidem, Sisenandi, Chintillae, Tulganis et Chiiidasuendi.,»
sed~9 mensUmsa eoncilio morilur S. Eugeiiius II, Ergo si habita est synodus vn anno 646, anno
prima die mensis Julii; qui jacet in sedePrseloriensi quinlo regis f^hindasiiindi, duo seqiuiiniir ex proe-
"S. Leucadisevirginis et marlyris. P. H. diclis : vivcre tunc S. Braulioitein , et Taionem
80. Yerecunilus , episcopus VJlioensis, q..i fuit Csasarauguslanumnon fuisse liinc episcopum ; quia
archipresbyler Toielanus, anno 617 morilur : de quo si esset, confirmaretIn concilio; revera non cou-
Felix in Additione ad Chronicou S. Jldefonsi Tole- fiinial. Ad hsec, in vm synodo Tolel.ina inler 52
'ani pontificis, De viiis iilustribus.- IIic fuil piius episcopos eonfirmal primo loco; e.\ quo apparct
lixhipresbyier Toleiantis, postea episcopus Uticen- vel eo anno, vcl paulo ante, fuisse crealum episco-
?is ; poela, ul illa lempora ferebant, non malus; tle pum Caesaiaugusianum. Qnod si, cum peiivit
quo Felix sic : « Yerecundus, Afiicaiius episcopus, Romam, eral episct.pus, jaui concurrerant sepiem
stutiiis liberalium litterarum diserlus, cdidil car- anni, et non esset tam infimo loco. Qnare creaide-
niine daclylico duos modicos brevesque libellos: Q C lim archidiaconum, vcl diaconum, aui presbylerum
quorum primum De Restirrectione etjudicio edidil; lunc Romam petiisse ad inquiicndum Sloralia
alterum yero De Poenileniia, in quo ab incunahulis S. Gregorii; posiea reversus jam dcfunclo S. Brau-
carmine propria delicta deplorat. _» Aller penes me: lione, scilicet anno forie 650 vel G5i faclus est
esl cum schohis Joannis Ruisii Azagrse, a secrelisi ejiiscopus Caesaraugusiamis; et sic confirmal iu
principtnn Boherniae, viri quidem doclissimi, scri- consilio vui Tolelano inier poslremos episcopos.
ptus ex codice Goihicovetubto in inembra. a ms. sic: Ctiin acccssit Romam Taio, erat episcopus Romae
ineipii : S. niartyr Mariinus Tuderiinus, enjus hisloria et
Quismihimuesiadabillacrymosisimbribusora? a Uoderico 'i oleiano narratur, el est in codice ma-
nusciipto litieris Gothicis iu nieinbrana pervelusla.
Iltinc puiat fuisse illum, cujus meminil in Cliromcoi Ciedoqtie rcgem Chindasuindum, pelente conci-
ol. TJsuserat episcopis milrse qua cum petalo [leg. peiaso] usi sunl omnes Apostoli,
82. Yerecundas episcopus Uiicensis in Africa, vir magnus ingcnio el pi s edilis libris, moritur.
DCLXXXVI DCXLVHI.
85. Martinus, Fabricii filius, Tudertinus, poslmodum martyr, sedet annos sex, menses quatuor, dies sep-
.tem. Succedit Theodoro.
DCLXXXVIL DCXLIX
84. S. EugeniuslIIlilteris et sancliraonia Toleti florel; qui post rexit patriarchalem sedem Toletanam.
85. Synodus Hispalensis contra Monolhelilas.
P. HIGUERJS ET D. LAURENTII NOTJE.
*io VIIITolelano, misisse litteras ad sanctum pon- A quia salis est insjgnis, mihi paulo diligenlius est
tificeni Martinum , ul pars Moralium , quse posl repeienda ; cujus etiam rei mentionem, tamelsi ob>
niortem Leandri fueral absoluta a S. Gregorio, et scuram, reperio in Roderici Tolelani praesulis Histo-
allata in Hispaniam non inveniebalur, ipso dante ria, lib.n, cap. 22; «Clarenie, inquit, Etigenio urbis
redderetur. Hae episLolaeomnino inlerciderunt: so- regise metropoliiano, Toleli insliluit concilium cele-
Jum est responsio ad epislolam Marci Amandi, brari 46 episcoporum cum infinito clero, et vicariis
episcopi Castellonensis prope Galliam, hominis desisleniium, alqtie officiariis, dignissimispalatinis,
uatione Galli; ad quani respondet S. Marlinus, ct in basilica praeloriensi SS. Petri et Pattli aposlolo-
mittit siniul eucyclicam epislolam concilii, post rum; et non solum de mundanis actibus, verum
advenlum Taii, et Moralium sancii Grcgorii libros, etiam sanclae Trinilalis mysterium animos insliluit
quos S. Leander de Gonstanlinopolitana civilate ignoranles. J Non est de numero trium synodprum
tulit; rogatque ul admoneat omnes metropolilanos, ipso rege Toleii celebratarum, non, inquam, oclava
el regera Francise, utpote vicinus , et natione esl, nona, vel decima, sed alia seorsum : quia
Gallus ; quod et fecil. P. H. oelava 52 episoipos, ut ipse refert paulo infe-
81. Usus erat eviscopismiirm, qua cum pelalo, elc rius, haljuil; nona 56 episcopos, decima 20 epi-
Legenduin, qua cum petaso. Est autem pelasus scopos et quinqiie vicarios. Ergo illa alia, qnae
galerus, qtiem Itali capello vocant, pilei lalioris habuit episcopos |46, non est ulla islarum, sed
genus, quo adversus injurias solis vialores sese alia differcns. AJdde, quod .de rebtts divinis hic
luentur, qualis Mercurio a poetis aifmgitur. Plaulus agitur, confirmalione videlicet et acceptione con-
in Amphilr. j{ cilii Laleranensis conlra Monothelitas; quod
habitum est Romae anno 652 et eodern anno,
Ego habeo usquein pelasopinnufas. sub diclis regibus habitum esl concilium hoc
Declarat Sueton. in Auguslo, cap. 82 : « Mslate 46 episcoporum iToleli sub finem regni Cbin-
aperlis cubiculi foribus, ac saepe in perislylio, dasuindi conlra jMonolhelilas, ul docent Omt-
saliente aqna, aique eliam venlilante aliquo, cuba- phrius in Chronico ecclesiaslico, et Julianus Tole-
,bal; solis vero ne hiberni quidem paiiens, domi tanus in suo. Qubd ul melius inlelligatur, oporlet
quoquc non nisi petasatus in die spaliabalur. » Est observare S. pontificem Mariinum papam I litleris
nouien Groecum icexaaai, a verbo nexawvp.i, quod ad M. Amandum, bpiscopum Caslellonensem (Castel-
est extendo : pelasus enira extensus tegebal operie- lon de la Plana vulgo) in regno Catalanisesignificare
batque caput, et faciem obumbrabal. Hesycbius inyeiitionem librorum a Taio pelitorum, scd non
rctxajjavptjriSaev.yoivavvocat; galernm ex viminibus; exspeclasse, ut scriberentur Moralia. Sic sanctus
quiforte umbeilaerat. Georgius Cedrenus in Histor. ponlifex : « Reliquias vero saiictorum, de quibus
Compend.pag.>159,linea 59, ex edilioncJoannis Opo- praesentitim lator j nos admonuil. dari proecepimus.
rini :"E£-tSt v.aiexepav.axaavevnaicvpiSos,avxitcD.ov Nam codicesjam examinati sunt a nostra bibliolheca;
xn v.eoatrixiOep-evn'v.aXelxaioe illav el unde dare ei lnillatenus habuimus; transcriberc
Ixahoigy.at\i.t).a,
Tcap"
Esl aliudgenns sportm,qttm,pilei loco, aulem non poluii^- quoniam feslinanler de hac civi-
vjxiY'au.t).a-i/.ia.
capili imponitur; Ilalis catnela dicla, unde et came- tale regredi properavit. t Postea scriptus est liber,
laucia; sic verlit Xylander. Petasus ergo galerus et Roma ad Hispaniam transmissus. Circa materiara
est, et insigne episcoporum, seu poniilicum, una p^1 hujtis conciiii sic| scrilSt ad dictum episcopum S.
cum milra. Apud Romanos inter pontificis orna- Martinus : c GreJimus auiem ad vos penenisse,
menta apex, .lululus, galerus. De quibus Jacobtis quomodo in conturbalione verae fidei Ecclesiaecon-
Gullierius, lib. i De veteri Jure ponlificio, cap. 29, culcaiione, ante bosplus iniiuis 24 annos, a Sergio,
qui galerus <av.ov<sia appellabalur; de quo Georgius falso episcopo Consiautinopolilano, in auxilio ha-
Codinus curopalata. DeOfficiiset officialibus niagnoe benle imperalorem Heraclium , exsecranda et abo-
ecclesiae et aulae Conslantinopolilanae, cap. 15, minanda baeresisIpullulavit, Apollinaristarum atque
num. 52, pag. 56, ad quem locum Jacobus Gret- Manichaeorunierrorem renovanlium : quem succes-
serus, lib. n Commenl., cap. 6 , n. 25, p. 212. . sor ejus Pyrrlnis, jidemque episcopus, qui ambilionis
Unde nos Hispani scofta dicimus, capitis noclur- fastu Consiantinopoliianani sedem arripuit, in de-
-num ac cubantium legumenlum. Alcuinus De divinis terius auxit. Pro qua re saepeaposlolica sedes per-
Officiis, pVeos a Graecisdici scribit cuphias. Hugo suasionibus, contestationibus atque increpalionibus
vero de S. Vielore, lib. i De Sacrameniis, cap. 55, plurimis admonuit eos, qualenus ah hujusmodi er-
mitrarn, liaram, infulam, piletim, pro eodem ac- rore recederent, |et ad lumen pietalis, ex quo lopsi
cipit. Papias ilidcm; Cidaris, tnitra, liara, pileus sunt, remearent. El non solum hoc facere nullate-
sacerdotalis, cuphia. Yide quae nolavit Meursius in nus voluerunt, sed et nunc successor "ejus Paulus
Glossario Grsecobarbaro, verbo Zv.ovy>ia, et Caesar lemerator fideiepiscopusConstanlinopolilanus,alium
Bulengerus De ponlificum, episcoporum et sacer- nequiorem excogitavit in prsejudiclumcaiholicsefidei
dolum Chrisli Cullu ac vestitu, lib. i, cap. 6, atl[ conatum, quasi iquse a decessoribus suis haeretice
finem. D. L. exposita fuerantl dcsiruens, et imperialem typum
85. De synodo contra Monothelitas habita in D sacrilego ausu lotius plenum perfidiae, a clemenlis-
Hispania mentionem facit Onufiius in Chronico, et simo pontifice nostro fieri persuasil; in q.uoproninl-
Magnusarchipreshyter S. Justae, in suo Chronico, gatumest, ul oiiines populi Chrisliani credere de-
anno 652 et fere ultimo Chindasuinii 4 vero Recce- buisseul. Ideoque necesse habuimtts, ne pro qtiadam
suindi, cum patre in Hispania regnanlium. Quseres,, negligeiuia et animarttm detrimento, quce nobis
' CHRONICON.
100l 4002
8G. S. Eugenio II Tolelano pomifici tnortno Toleli, mense Martio, anno 619, succedit Eugenius III hiijns
noiulnis, in sede Tolelana, vir sanctus ei doctus.
DCXCi. , . BCLUI.
87. Eodem anno, die 16 mensis Octobris; moritur Cindasuiritlius, rex-Wisegothorum. Succedit illi Re-
cesuinlhus fllius, qui ab Eugenio episcopo Tolelano, Toleti in sede S. Marioe, quoevulgo voce Arabica
Alficensisnominatur, vel Inferior, coronalur et inungilur.
HIGUERiE ET D. LAURENTHNOTiE.
commissae sunt, culpoereatu aslringamur, coelum Asagrado en el ombro de la espalda del brazo dieslro),
generalem fratrum ei episcoporumnostrorum in liac - nbi Gregorius Lopez glos. 1, verbo a los Reijes, ei
Romana civilate congregare. In quorum proesentia vide infra num. 125.
inenioralorum hoereticoruinscelerosa conscripta exa- Alficensis, vel Inferior. Antiquissima ecclesia S.
minala atque denudala sunt, el apostolico mucrone Mariaede Alficeri.&\cdicla ; quia ex Africa Silifensi
Patrumque definiiionibus uno ore unoque spiritu (de qua Isidorus lih. rvOrigin., cap. 5, el passimiin.
condemnavimus; ulcbgnoscenles universi errorem , . codice Theodos.) venienlibus Arabibus assignaia.
qni in eis continelur, eornm polluiione nullatenus . Iia "Julianiisin Adversariis num. 816 r « Ex Africa
maculentur. Unde praividiiniis volumina gesloruin Salifensi, nuncFez, lempore Cindasuinllii venerunt
synodalium in praesenli vohis -dirigereuna ciim en- Toletum -Chrisliani nobiles Arabes, qui docuerunl
cyclica noslra, ex qubrum serie oninia sublililer linguam Arabicam Goihos, quod illis post fuit>ma-
poteslis addiscere, et lenebras illorum nobisruin, gno adjumenlo ad futuram caplivitalem. Dala est
til fllii lucis, exstinguere. Idcirco"studeal fralernitas iilis ecclesia- S. Mariae, quae a Satifensibus vulgo
tua omnibus ea innolescere, ut lam abominandam dicta esl Alficen, vocabulo patrio Arabico. » A qui-
hseresimnobiscum exsccrenlur, qiiamque snaesalulis bus etiam oppidulum Getafe nominalum affirmat in
sacramenta indiscere valeant, alquesynodali con- Adversariis, num. 214 : t Cum hsec scriberem, re-
veniione bmnium fralrum et episcoporum noslrorum paralum est oppidum Getafe , quod est prope Mage-
jiariimn illarum effecta, secundum tenorem ency- ritum; illudque a yeteri oppido Africano Satafi (lege
clicoea nobis direcloe, scripla una cum siibseriplio- Siiifi , e'xD. Isidoro, ubi supra) corruple vocabulo
nibus veslris, nobismet deslinanda concejebrent, SaracenL, quijEcperunt Hispanias, sic nominare yo-
confirinantes' alque consentientes eis, quae pro or- " luerunl patria voce. J Hinc ilcm dicla arx Alficen,
thodoxa fide et destruciione Iiaereticorum vesanioe non procul dislans a civitale Granala, ubi cosdem
nuper exorlaeslatuta sunt. i Marcns Amandus, ac- Arabes coloniam duxisse facile credi potest. Sic Li-
ceplis lilleris a S. Marlino papa, millitur ad reges, cenl. Rades de Andrade in ClironicoOrdinis de Ca-
qui jubeant Eugenio ut congreget synodum Toleli. lalrava, in Vila Magislri Don Rui Perez Ponce,
Heec est conlra llonolbelilas, ut videamns quaiila anno 1292, pag.' -47, col. 2: « En esle mismo afio,
sil Hispanorum regum observantia erga sanciam inquit, cl maestre con un famoso exercilo de los
sedem Romanam, et episcoporum obedientia; qui, cavalleros desla orden, i de los vasallos della (que
liajiila synodo Toleti,jubi reoepla esl honoriflce syn- eran muclios, i muy. ricos) eniro p'or lierra de
odus Lateranensis, et abjuranles'ac deteslaiiles" Moros, por Ias partes del obispado de Jaen, hasla
IioeresimMono!heliiaium,inillunt Romam hanc syn- Ilegar al reyno de Granada. En esla entrada le suc-
odum cumTaio et M. Amando episcopis. Et mirnm cedio prosperamenle al principio : porque tomo un
est, quomodo haec synodus inlercideril, qnanquani fuerte castillo Uamado Alficen,. ilo liizo ssolar, i
ejus vestigia in Onuphrio'el'Roderieo, ac Juliano halio en el muchas riquezas <!eoro, plala, vesiidos,
Toletano, clara expressaque reperiinus. Meriio ergo i oiras cosas, que los Moros aldeanos aîan recogitio
laudat .Rodericus pietatem" et sanclinioniam regis , en el, para tener las mas seguras. i
-Chindasuindi,ct regis Reccesuindi, qui lot concilia Iterum de sanela; Marioeecclesia, qnae dicilur
ediderint. Huic concilionon interfuit Eugenius se- A//?cen'Arahice, num. 222, 225, 576, in Chronico.
cundus, sed terlius. P. H. Hanc ecclesiam Luitprairdus Inferiorem vocai, et
87. Hoc anno, mense Octohri, moritur Chinda- C Julianus in Chronico num. 464, quia inler tiia an-
suinlhus Toleli : moritur vero prima die Octobris, liquissima templa Tolelanorum tertium, id est, ulii-
die Marlis, consepultusque in aedeS. Leocadioeprae- mum el inferius, enumerabatur. IHuslral ejusmodi
loriensi. -Consecralus est ab Eugenio III Recce- explicalionein Julianus in Chronico num. 74 , his
suinthus., de novo in aedeS. MariaeAlflcensi (que^m verbis : «Paulatus (alias, Privalus) episcopns Tole-
vocanl)dievicesima me.nsisOclobris.Cogitconcilium lanus, ad anniim 280 jacet ctim antecessorihus suis
eodem anno, xvn Kalend. Januar., hoc est vicesima ad ccclesiam S. Maria^; vulgo dicilur nunc de Affi-
decima sexta die Decembris,octavo, S. LeocadiseIu- cen, quae lerlia fuil Toletanorum ecclesia : secmida
noe,habita die,Dominicoprocessione. Et quod recens vero Praetoriensis S. Leucadioevirginis et marlyrrs :
eral morspalris regis RecesuiiHhi,'nempe ante duqs . prinia vero S. Marioeadhuc viventi sacra posi CDC-
menses et dimidium, ipse docet in principio concilii, saraugiistanajn. > Hjnc corrigendus locus ipsius au-
his verbis : e Elsi sutnmus Auclor refurri me divse cloris in De Eremiteriis, num. 15. « Eremilcrium
rmemoriaeDomini e"tgenitoris mei temporibus-rcgni Toleli, in suburbio S. Mariae de Alficen, & tempo'-
sede suhvexit, atque ipsius gloriae parlicipem effe- ribus antiquissimis 3 lempla Tolelanorum (lege
cii; nunctamen, cumipserequlem oeiernam adeptus tertium templum Tolelanorum)."El tempore capiivi-
esl manslonum,ea quoein me lotfus regiminis trans- lalis hajcfuil ecclesia regis Adefonsi sexti, ubi fere
fusa jura -reliquil, ex toto divina milii potenlia'sub- semper sedehat archipresbyter S. eeclesiseToletanai,
jugavil. Nunc i quod dicit, esl, hoc anno : nam ex sub' palronatu Toletanofum Eiculneorum Portocar-
Juliano ohiil pat6r Kalend. Gctobris oera 691, hoc rerorum. i Et quia hse sarrosahclocecclesiseab an-
esl, -armo655, ul dixi. Ex boe etiain conciiio mani- D tiquis erectse temporibus; imagines R. Mar'133,quie
feste constat adhuc vivenfe patre partem habuisse in iis erant collocaia1, Antiquaaetiam vocabamtir.
regiminis tolius regni cum eodem. P.. H. Vallisolelihodie dicitur Nnestra Senora de la An,ti-
Recesjuintliusfilius , nominalur, coronalur et inun* gua. Et AJiulae: « ubi Inier fudera vetustissima tsle
giinr. De sacra reeum unclione diximus adn. 8; veieris monumenti ac sepulchri eruluni fuii, ira
nuiic adde I. xni;; lit. 4, part. i, praeserlim -ibi liiullis ablfinc-diebus, illuslie monumeiilum : qnod
(Por eso los ungen a los reyes en estc iiempo con olco in oere incidinon abs rc inihi \isum. En arcipe. i
PATUOL.CXXXYI. 32
1005 APPENDiXAD LIUTPRANDUM. 1001
' '
- !
' Abriendolos .MongesdeKueslra , SENORAde Ia Antigua delaCiudadde Abilael Annode mil i seiscientos,i
Ireinta, los cimlenlospara una Copillaque ha§inneti sn Iglesia al lado del Evangelio,en el silio que AmignameMe
dicen estabaolra dedicadaa S. ANDltES,se hallaronalgunosS.epulcros Anliquissimoi'i en imod'el!osun Cuerpocon
una Lamina de plomn, de la forma, i con laslelr<isque en esta vanesculpidas.Tienese porciprio ser Iglesiade
(iempo de S. SEGOKDO, primer ('bispode Abila,Discipnlo-deSanl IAGO,Jreclioel coiiipulodeIosAunos,iqae en
]a era de DCQL\I, que es el AnaoDCLXX\III se IlamabaS- MAKIAde la Anligug,despues sedio a los MongesBe-
niioa,que en elAnno de MDCXXX, la poseen,lienen en ella un Priorato sugeloa N. SENORAde Talbanera,a\iendo
sidoantes de la Perdidade EspanaAbadia-•i tenidoen Abilaotros qualro MoBaslenos de su Orden. En otros Se-
pulcros se hallao Espuelasi Eviljas,i piecasde Armssctmolas lalladas,ile dondeconsla que eranNohleslosque.se
enterrabanatli, comotambiense' digeen la Lamina,Hallose uua moneda que casino&edivisansus luieas,i Jetras
sacose loque se pudocoiloceren ella.
Conslalque S. Marimn ae Alficenex dict. num. 15 iriumphatbr, nrbem regiam chsidebat. Ego vero
•ecelcsiam fuisse Alfonsi VI, et archiepis&opalemsc- •*, pro archiepiscopo vicarius in sede vacanli excuba-
dem post caplam ab eo civitatem, SicPisa in Toleti Jiam, etliudivi quod rex Adefonsus consiilebai domi
Ilist. lib.n, cap. 21, pag. 15, col. 4, in hoec verba : niim aposlolicum disponendo pro episcbpo Tdlelano
e Era eii esta sazon la silla Arcobispal, como de Sanctio, cpgnato suo, qui sciebat parum in Jitleris,
prestado, en la iglesia de R. Maria de Alficen,".enJa " et volebat ejus catliedralem, vel potius archiepisco-
qual bavia perseverado invlolablemenle, el cullo pmn, faeere in Alficeml: sed sancta Romana Eccle-
divino, i Chrisliana feligion por loJo el liempo.de la sia non illum adinisit, nec voluii dominus apostoii-
jcaplividad. i Quod asseverat ipsemet AdGfonsusjn eus, quia nesciebal.Iitleras, nisl til signaret rex
regia donatione,qua munificeiilissiniefuilproêculus Adefonsusyirum litteratum et sanctum. i Hujus loci
monachos S..Servandi e( Germani, his vefbis : n Et meminit don.Fr. Prudenluis de Sandoval in Yita
pro augmenlo conversationis monasticaa,ûorumque regis Aldefonsi\% fol. 68, col. 1. Epistoia auiem
famulorum el bospilum receplione,-leslor, ibi anli- decretalis poniificis Gregorii VII, in qua rescripsit
quam ecclesiam, tjuae dicitur S. Maria de Alfiden; Aldefonso regi, exsial in tomo III Concilior. gene-
.•quaenunquam lituluin Christianitatis perdidit, quam- ral. par. n lib. I;K episiolarum Gregorii VII papae
vis lempore paganorum, neque a Clirislianis incoli episl. 2., pag. 568|5col. 1, et in-lomolll epistoiar.
el venerari (licel sub jugo periidoegeniis) omisil. » decreial. suinmorum pontificum Romaeexcus>o,amio
Eiicies eliam clare ex Juliano^ cujus testinioniis 1591ex lib.jx Rogislri-GregoTiiPapoeVH, epist. 2,
miisivum r.eddimusopus in Ghronjco«um. 554, anno pag. 852. Habui -beneficiodoctissimi viri D. Vincen-
Christi 1085-: < Atqiie sub hacc lenijiora gloriosissi- lii Tiirtureli, qui operibtis cruditis sane et reconditaj,
,vjnu£Jmperalor" Adefonsus, et semper magnificus peritiorisque docii|inae,el suam pajriam, et noslram
" '
ioOS CHROJSICON.. 1006
88. FJ. Rodoaldus, Rotarii filius, secuiulus Longobardoruiii rcx, regnal anuis quinque; niissuscslad
Hispanias.
89. Synodus Ronise collecta contra haereticos Monolhelilas.
90. Marlinus papajnartyrio coronatur pridie Idus Novembr
91. Hoc aimo eolleela est sub Eugenio III Toletano-pontifice, synodus vni Toletana, aano b Reee-
suinlhi.'
DCXCII. DCLIV.
82. Fl. Heraclius, Constanlino prognatus [lege progenitus, seu Pogonatus (quod vrobo), et hco Constaii-
tino scribe Coustantinus], Kal. Marlii a patre" imperatore consors imperh nominatur.
' ' •
DCXCIH. . BCLV.
93. Fortis. tricesimus nonus Mediolanensis arcniepiscopus.
94. Hoc anno, qui eslseplimus Recesuinlhi regis Wisegolhorum, congregalur synodus ix Toletana, sitb
' ....
Eugenio lerlio bujus nominis
DCXCIY. - DCLVI.
95. Hoe anno, qui fuit octavus Recesuinlhi, rogis Wisegothorum, contrahilurToleli,synodusx. .
P. HIGUERÊ ET D. LAURENTIINOTJE."
Ilispaniam, dum m ea publico litterarum beneficio A lebal dominum aposlolicum, dispenendopro.episcopo
commoratur, fovel et illuslral. Cujus epistolaeverha, ToIeiaiio.Sanclio, cognato suo. > Convenitinl etiani
quippe qnse optitne conducunl ad rem, ut videas, et fegia diplomala, quaeiriveoiuntur scripta annol085,
agnoscant omnes, quaiitae auctorilatis et verilatis in quibus rex se nominalToleti; non quia, ut ait
sit GhroniconJuliani, apponere operoeprelium duxl; Pisa, lunp captum-esset Tolelum; sed, quia, Deo
inquibus et lMaximiponlificisprudenliam alque re- juvante et praeeunle, in animo constanler habebat,
ligiosam suspicies leinpcranliam; dum, ne lunc de- et cogitabat hoc In antecessum Alfonsus. Deinde
decori Sanctii' cederei repulsa, qtiam imperalori cum vacaret sedes, mortuo Petro Toleiaiio archi-
renunliabat, ejus pepercit nomini".Ait «ummus pon- episcopo, et per obsidionem n.on possent episcopi
lifex : t De illa autem persona, quse in archiepiseo- convenire aii eligendum, consulebat.sacram Roma-
pam iiierat eligenda, dicimus, licet satis prudens et nam Ecclesiam. Sic noster Julianus iu Chronico
liberalis videaiur, tamen (quemadmodum nobis nonum. 552; verba sunt : « Anno 1081 episcopus
lum esl, et lillerae luaenon neganl) disciplinoe furi- S. Juslae, senio et oerumnis confectus, nioritur
damento, videlicet litieralis scientioe, perilia indiget. Toleti sub 'finem anni, vacalque -sedes, quia non
jjnae virttts, quam sit non niodo episcopis, vcrum potuerunt venire Toletu.m episcopi melropolitani,
etiam saeerdotibus necessaria, ipse salis intelligis; quorum intererat eligere, propler arctam pbsidio-
cnm nullus sine ea, aul alios docere, aut sese possil nenf. ii -Quare anuo W85 dict. num. 554, dc seipso
defendere, Quapropter serenilaiem luam sludere testalur Juliaiius,-qtiaesequunlur^ «Ego tunc eliain
oporlel, ut cuin -consilio praefali legali nostri Ri- pro archiepiscopo vicarius in sede vacanti excuba-
chardi, Massiliensisabbalis alioruiiique religiosorum T> bam. J D- L.
"
yirorum, eligatur inde, si invcniri poiest, sin auiem, S9. Synodus conlra Monolhelitas Aomoe habita
.aliunde expelatur lalis persona, cujus religio et est, et absolula boe anno in palatio Lateranensi
doctrina Ecclesioeveslrae el regno decorem conferat „ anno 652, ann. 6 Martini papae 1, de qua multa PJa-
et saluiem. Necvero lepigeatautpudeat, exlrarieum lina et alii scriptores reruin ' ecclesiasticarum.
'
ibrte, vel humilis sanguinis virum (dummodo ido- i>. H."
netis sit) ad ECCICSKB tuoe regimen, quod proprie 90. S. Martinus papa moritur pridie Idus Novem-
bonos' exoptat, adseire, cum Romana respublica, ut brisjn exsilio Cbcrsonensi,Lprb -fide terumnis con-
pa,ganoruni tempore, sic el sub Christianiiatis tilu- fectus. Celebratur ab Ecclesia ut marlyr,- pro defen-
lis, inde maxime, Deo favente, excfevil",quod non sione duarum Chrisli voluntatum. P. H.
tam generis aut pairioe nobililatem, quain animi et 91. De synodo vui lioc anno collecla .Roderieus
-corpoiis1virtules perpendendas adjudicavit. i Addu- et alii codices ms. in membraria pe^rvelusta Jiticra
*il hanc epislolam illuslriss. cardinalis Baronius Gothica, eiiam codex Surii concilibrum,,ct codex
tom.Xl Annal. anno Chrisli 1*180qttasi luncscripscrit Garsioe Loaysae. Eugonius, qui huic inierfuit, cst
summus pontifex; aiique cmendandos esse eos qui sanctus vir, inler san.ctosrelalus. P. H.
• Toletum caplum ah Alfonso tradunt anno Christi M. Cogiutr synodus ix Tolelana anno 7 regis
1085, cum sibi suadeal anno 10S0 litteras a Grego- Reccesuintiii, ubi, sicut in.octava, mulia de relor-
rio VII seriplas : quamvis iu epislpla Gregorii nec matione episcoporum et clericorum, sepelientium
tlieni necaniium inveniarii,imo posilam agnoscain mulierum inieiiiperanti foedaque consueUidine, ut
in lomo 111 epistolar. decrelaliuni post concilium docet Martinus ex litteris Amandi. Sic ille: « Sugge-
coactum anno =108i. Vel,-si quis hac difficullate ^<slum est namque nobis, eo "quodpresbyteri, scu
mouis, maluerit de alio archiepiscopo potitts quam - diaconi, aliique sa"cerdota!isofflcii post suas ordina-
de Tcletano loculum Gregorium, in eam senleiuiam tiones in lapsu coinquinantur; et propterea nimio
pedibus it Baronius. Posterieri huic conjecturoer-e- moerorefraternitaieni luam aslringi,.v611equepasto-
sistit Julianus; et priori omnes feye Hispani ehro- rale officitim,vei obsequiura pro eorum .inobedienlia
nologi, el hislorici, inter quos Pisa lib. iu, Hisior. deponeie. » Et occasione hujiis epistoloe,ac rei nc-
Toleti 17, pag. 151, col. 1, el dicilur infraiiuni. 210. cessitate exigente, cum jam absolvissent pertinentia
Salius puto intelSigeiidum eiiam in captivilale"de ad" confirmaiionem concilii Lateranensis, Patres in
lioc eligeifdo Sanclio archiepiscopo, Allonsum eon- synodo Tolelana vm Toieti congregati, mulla circa
- suiuisse summum pontilicem Gregorium -. nam et epjscopos, sacerdotes diaconosque pollutos decer-
' cral
Ecclesia-Alficensis, lempore capiivitaiis," ubi uunt, non minus sancte,_ quam acrilei' et acerbe, ut
sedehat archipresbyter S. Ecclesiae"Toletaiue, ut canon 4, 5, 6, 1, ubi id "severedistincleque prohibe1-
scribit Julianus in lib. De eremileriis n. 15, el rein lur, utvidenti constabit. P. H.
in fulurum disponebat, ad hoc, ut Sanclius archi- ^95. In synodo Toletana x instiluta est celebritas
episcopus conliruiaretur. Quod indicare ^videnlui Incarnationis die 18 DecembriSj anno 8 regis Re-
verba llia Juliaui in Ciironico : t Adefonsus consu- cesuiiilhi, Jioc est anno 658. Aliidicunt restitutam
1007 - APPENDIXAD LIUTPRANDUM. 1008
DCXCV. DCLVIf. '
96. Hoc anno, die 13 Novembr. morilur Toleli S. Eugenius III, et miraculis clarus tota tHispanla cele-
bi:s babeiur; jacet in S. Leocadia exlra urbein ; alii volunl hunc septiltum in domo S. Leocadiae.'
97. S. Ildefoi.sus, monachiis Agaliensis, vir nobilis et religiosns doclrinapquevarioefama celebris, abbas
SS. Cosiiiaiet Damiaui, monaslerii diversi ab Agaliensi S. Juliani mariyris, in demorlui locum (Eugcnii
P. HIGUER.E ET D. LAURENTHNOTiE,
esse a S. Ildefonso; sed fallunlur, qnia non prscfuit Aaerea,'vel qualibet alia carne, resurganms; sed in
concilio Tolelano x Ildefonsus, nec tunc eral Tote- '_ hac, qua sumtis,'qua elia'mpro recte gestiscoronam,
tanus episcopus; scd revera (ut docet Juliaiius To- atil pro male gestis jtinusquisqiieinerebitur recipere
lelanus archipresliyler) fiiil primus qui id proposuil poenam.i Et eodem lib. cap. 24: iETit,ul proeceplor
in hoc concilio, et ad ejus preces, et propler S. Vir- nosier sacer Eugenius docet. lanta ac lalis corporis
ginis singularem devotionem, sancti Patres piopo- pnlchritudo, ut obleclet iniuitum, et cor niiUalenus
suerunl. Hoc certe vcrum csl, primum archiepisco- infieclat ad vitium. > El ibi.iein : « Juxta quod et
pum Toleianum, qui concilii liiijus canonem"exsecu- clara proacepiorisnqslri senlentia coutestatur; ioc
lioni maiidavit', fuisse S. Udefonsum; qui sequenli aslruil, quod in illa jfuiuragloria resufreetionis, uhi
anno proximo caihedram tonuit, ut egregie adnolat milla corporibns sanciis deformilas, niilla quoque
ideni Julianus, ut in ejus Clironicovidelur. P. H. doloris aul laboris aclversilas, non sit quoque legmi-
96. Hoc anno die 15 Novenibris,qui fuit dies Luna\ nis necessariiis usns] (pfibus eril omnia et in omni-
et a sacculoLuitprandi'jani habebalur Eugenius ut bns Chrislus. i Libri Dracontii, et mulla epigram-
sanctus, inter superos relalns. Testalur id co lo:.ge mala sunl, el episiolpe. Dubilal P. Mariana, an inter
antiquior Ustiardus hoc die; iiem Gelasius; -sedcon- sanctos sit annumerandus; quia Scciesiae Tolelanoe
fundit cum martyre longe hoc recentiore. De qtto sic lahula; eum non ut sanctum referunl: sed cum etun
lldelbnstis in lib. De Virii illuslribus: i Etigeniiis referant velus el noûm Romaiium Minlyrologium,
aller post Eugenium pontifex subrogatur."Hic cum nihil refert noa addttci .ab Ecclesia Toletana, quoe
EeclesiaeRegiaeclericus esset egregius, viia monacbi non potest sola sanclos facere, aut quos colil Eccle-
deleclalus cst: qui sagaci friga urbcm Caesaraugu-j, sia Roinana ut sanclbs non venerari; maxime, quia
stam petens , illic martyrum sepulcris inhoesit; ibi- e\ Brevi Gregorii XIII, omnes qui sttnt in Martyro-
qne sludia sapientioeel propositurn monachi decen- logio proponuniur ut sancti Inibcndi loii Ecclesiae^
ter ineoluit. Unde principali violentia reductus, al- quia vult, til in tola Ecclesia solum hoc recipiatur
que in pontificatum ascilus, vitam plus virtulum Martyrologium,et reciientur singiilis annis lales san-
ineriiis quam viribus egit; fuit namque corpore te- eti. El isle modus quodammodo lacittiscanonizandi.
nnis, parvus robore, sed valde fervescens spiritus Liber de Trinilate hrijus sancli docloris omnino in-
virlute; studiorum bonorum-vim persequens, can- tercidit, nisi in aliq|ia basilica lateat, ul laluerant
tus passivis vocibus viliaios melodiaecoguilionecGr- opera nonnulla S. lldefonsi, quaeopera doctaris fra-
rexit.officiorum omissos ordines ctiramque discrevit. tris Francisci Feuardemii ex familiaFianciscanoruiu
Scripsit de sancla Trinitate libellum, et eloqnio niti- in luceni prodieruni.lP. H.
dutn, el rei verilate perspicuum. Qui Libyae Orien- 97. De electione Si Ildefonsi anno 657 in sede To-
lisqtte partibus mitli quantocius' poterat, nisi pro- letana, Cixilla et Juiianus. Vacai sedes Toleiana
cellis resultanlia freta incerlttm pavidis iter viato- septenidecim, diebus; qiiibus transactis, in offlclo
ribus distulissent. Scfipsit el duos libellos,' unum - novemdialidemortui ponlifieis, et in regis cousiilta-
diversi carniinis melro, alium diversi operis prosa, tione, prima die Decembris, quae fuii dies Dominica,
'concretos : qui muliorum ad industriam, ejus- ex sacra S. Chrysanto cl Dafiaeet Mauro marlyribns,
hoc tenaciter sanclam voluerunt commcndare me- posilus est in sede| Tolelana S. Ildefonsus, abbas
moriam. Libellos (a) quoque Draconlii de creatione Agaliensis, cum esset 55 aimorum. Vir vere sanctus,
mundi conscriplos, quos antiquitas profulerat vitia- pius, doclus,' et zelo eharilaiis mirilice fervens •:
tos, quoeincontinentia reperit, sublraliendo, immti- eonsecratur ab episcppis suffraganeis maxima cum
tando,-vel meliorando, ila in pulchriludinis formam laetiliacleri populique Tolelani. Fuiiomui vitoesuae
coegit, ut pulchriores de arlificis corrigentis,quamde decursu poniifex omnibus suis immeris absolutus,
de inaiiu processisse videanlur auctoris. El quia qualem et collapsa disciplinse ecclesiasticoael mo-
-die septimo idem Draconlius, omnimodo relicendo, rum corruptio posiulabat ; magisque subditorum
i,emiplenum opus visus est reliquisse; isie et sex vitia vitae sanclioris exemplo, quam severitate vel
dierum recapituiationem , singulis versibus renota- nimia reprebensione curabal: nulli unquam morosus,
vil; et de die septimo, quae illi visa sunt eleganter ^ omnibus semper amabilis fuil. ID.
dicta, subjunxit. Clarus habiius ftiit temporibus IS.Ildejonsus, abbas SS. Cosnueel Damiani. Ele-
•Cindasuinthi el Recesuindi regum; fereduodecim clus fuit anno 657 in abbalem divus lldefonsus, si
annis lenens dignilatem siniul elgloriam sacerdotii: fides Luitprando adliibeiur: unde in Juliani Cbro-
sicque posLlucis riiundanalis occasum, ini basilifcaS. nico n. 550, sie Iegeiidum: « Hoc tempore regehat
1/eueadiaetenei habilationem sepulcri. Haec ille, Ecolesiam Toletanain suncle pieque D. Ildeioiisus,
qui el obitttm ejtis ornavit sepulcrali carmine : qui anno 636 (antea legebaiur 656) eleclus est abbas
PraesulisEugeniijacet hicvenerabilecorpus, SS. marlyruin Cosmoeet Damiani in suhurbio Tolc-
QiiemLeucadiaelemplasacralalenent. tano. i j
£Iic monachus fit, nionales dumperTugitumbras, Voln Recesuinlhi, reijis Wisegothorum,el cleri po-
El Tolelanapriesulin urbe senex. pulique Tolelani, moriuo sufficuur.Anliqua haec eli-
Discipulusdaldilectoposlremainagistro gendi episcopiTornia. Seciindum enim lemportun
Carmina,promeriti sat memor oUicii. varielalem, diversi modiin episcoporum eleclionihiis
Ildefonsuseuimmonaclmsbene sanclo a summo ponlilice designati, ullra quos excedere
El docioEugeniopro pielalelaGil. non licebal : ei, juxla varias ilidem el occuiTcnles
Saepememinit hujus Eugenii S. Julianus lib. m, tcmporum circunisiantias et casus, variis personis
: « Nam (ul coeterostaceam) egregii pra?ce- Jus eligendi episcopi ab eodem poulifice coiicessttm
' cap. 17nostri
ptoris Eugenii Toletanaesedis breviier hoec sive perinissum. Primum enim lolius cleri et populi
"verbarelexam : Resurrectioneiii autem carnis veris- auctoriiate fiebant elpctiones , rap. Nosce, cap.
eime confilemur; non ut quidani declarant, ul in Cleri, cap. Vota, 65 dist. , et ex Luiipiandp bic,
(a) De Dracontiq videndus Julianus in Adversar.is,- n. 498, el qu* ;ibi notavi; adde nunc IsidorumDe viris iU
•i
lusir., cap.57.D. L^
1009 CHRONICON. 10.16
scilicel cognali s,ui) voto Recesumthi, regis Wisegolhorum, el cleri populique Toletani, mortuo suf-
ficitur,
- " DCLX.
DCXCVUf.
- 98. S. Hderonsusinores hominum auncoriim depravalos, et ipsum etiam regem, Christiana liberlatc re-
prehendit, et ob id ipsis el regi visus est acerbus.
99. Nonnullos Judaeosad fideni conversosbapiizal.
100. Taio, episcopus Csesarauguslanus, gloriostts habeltir.
"P. HIGUERÊET D. LAURENTII NOTÊ.
alque ex Juliano in Cbronico numer. 542, elicilur : A scissis, f erdinandi antecessons ohitu, ln bifanam
t Posl reversus in palfiam crealur ( Sigefridus -" opinionem, sacerdotum sullragiis, totius conlrover-
abbas Fuldemis) a elero poptiloque Moguntinus siaa pariinm voluniaie, Dominicum delectuni arbi-
episcopus. J Principibus ssecularibus aliquando con- trum, seipsum, pnetermissis rivalibus, episcopnm
cessum, ut eleclio a clericis facta valida non esset, nominasse.Fel cem lemeiitatcm approbavit eoriim
nfsi eorum accederet -cbnsensus, cap. Quia igilur, qui aderanl assensus : insigniaque ponlificalia de-
9, dist. 65, ibi : « Totius concilii unito conscnsu, et lala, et confirmatio Gregorii XI P. M. secuia. lu
êrenissimi principis volunlate declarat accersiri. > recensel Ferdinandus Perez de Guzman in libello,
Apud Hispanosexstat insigne hujusee rei. monumen- cui epigraphe afflxa, Valerio de las hisioiias, .lib.
tumin cap. Cum longe, 25, dicta 65 dist., his verbis : vm, tiL 11, cap. 4. Alque iisdem insislit- v-esligiis
« Unde placuilomnibus poiflificibusHispanioeatque P. Joannes de Mariana in Hislbr. generali Hispana
Gailiciee.ut, saivo privilegw miiuseujusque provin- lingua conscripla, lib. xvn, cap. 8. Simile exemplum
ciae, licitum nianeat deinceps Toletano ponlifici, et evenlum eumdem in electione alterius Dominici
quoscuiiqiie regalis polestas elegeril, et jam dicti cpiscopi Civilatensis, regnante Alfonso,' ctti cogno
Tolelani episcopi judiciurii dignos esse probaverit, men Sapiens , scripsit'Anlonius Sancheit Gabanas
in quibuslibet provinciis, et praecedenliuin sedibus in ejusdem civilalis historia , quam manuscriptam
praeficerepraesules, i etc. Ab egfegiis illis tempori- habeo, p. II, lib. m, cap. 6, ibique addiicitduo regis
lius, quibus reges llispanioeeam a Maiirorunifauci- Alfonsi diplomala-; alterum anno 1264, alierum
bus vindicarunt (gloss. penult. in cap. Adrianus,. anno 1270, in qtiibus Dominicus Martinus episcopus
dist. 65) competir eis jus palronaius in ecclesiis, nj> hujus nominis 11confirmat. De his vide quae con-
exspeclata sumriii poniificis confir.naiione. Celebris gerit doclor Attgiistinus Barbosa De officio 'episcopi,
lextns in I. Anligua; 17, lii. 5, parlit. 1: « E esla lit. 1, cap. 5, per loluin. Novissimeillustrissimtis do-
mayoria e honrsa an los reyes de Hespana por tres miiius llodericus Acunha, archiepiscopus Bracba-
razones : la primera, porque ganaron la tierra. de rensis , cnjus ingeliitam nobilitalem , litteraruni
los'Moros,eiicieronlas riiezquilasEglesias, e ecbaron splendore illustrem et conspicuam venerantur et
(Ie'y el nonie de Malioma,e metieron y el"nome de agnoseuiit omnes, num. 1, 2,-5 et 4,-in Commenla-
nuestro Seiior Jesu Cbrislo. » Ubi Greorgius Lopez; riis ad dccretum Gratiani ad cap. Cum longe. 25,
dccte, quem refeil, et plures alios, Gabriel Pefeira disl. 65, ubi multos auctores recenset docie sane
in Manu Ilegia tom. II, cap. 22, num. 14. Succinit et laboriose. Addo pro manlissa episcopum Pampi-
ftodericus arebiepiscopus Toletanus lib. III Hislor. lonensein, D. FT. Prudemiuin de Sandoval in Cbro-
llispan., cap. 12," et in nova noslra Recopilatione nico Imp. Alfonsi VII, cap. 8, qui inserit quanidam
suffragamr lex 14, lit. 5, lib. i:« Los quales [Reyes epistolam Petri abbatis Cluniacensis ad liinocen-
de Castillay Leon] con deuocion fervienle, y Catho- tium III, P. M.,ubi de eleclione episcopiper clcruiu
licos y animosos corazones , y con derraniamienlo et populuin agit; et I. C. Didacum P^rez in L<H-,
de sangre suya,y de sus subdilos y naiurales, ga- lit. 6, lib. i, Ordinam. coi. 251, in versiculo :Iiem
naron y lybraron esta lierra de los infieles Moros, ' reges^Bispaniai. D. L.
enemigos de nueslra sania Fe catholica : y la pu- 98.De moribus regis aliquid altingitCixilia in Vita
sieron so la obediencia de la santa Fe catholica : S. lldefonsi: « Sed princeps quondam Recesuindus,
y la lierra, que por lanlos liempos fue ensuciada qui eo lempore eral, gloria ct ferocitate terrena de-
con seta Mahonietiea , fue por elios recobrada y posita, qui eum, ob iniquitates suas-increpalus, su-
alimpiada; y las Yglesias, que por lanto tiempo perbo oculo iniuebatur, cultrum modicum,.quem in
iiavian sido casas de blasphemia, no solo fneron por theca tenebat, cum lacrymis offerebat; et-collo sub-
ellos recobradas para loor de Dios, y ensahjamenlo misso, sttpplicesmanus a throno suo extendens, ut
de nuestra sania Fe, nias abondosainenlc dota- eum illi dcferrent v instanler deprecabalur : postu-
das. > Et paulo inferius : « Y de Ias Prelacias y „_ lans ul non indignum judicaret sua cum lacryniis
dignidadesmayoressiempre los santos Padres pro- ^" offerentem. i P. H»
veyeron a snplicacion del Rey, que a la sazon rey- 100. Taio, episcopus Cwsamugustanus. Concordat
1
nava., J Exemphim proeposui in iis, qua nolavi cum Luilprando Julinnus, qui oera 698, anno"66t\
supra'ex Juliano nostro in Chronico, iium. 554, et nuni. 551 , ail : «Florebat memoria S. Taionis pon-
in lege supra citaia illud adverbium siempre minia- tificis Caesaraugusianj,docli et pii, qui ohiil- in paee
lula cera noto, utjns patronalus-regum Hispanise iv Kalen. Februarii, oera 698.'» ln concilio-Toletano
abbinc multis annis^ deducere valeamus. De simili vm quod celebralum fuit aera 691, id es.t,anno 695,
episcoporum eleciione quamdam inscriplionem in- invenio subscripsisse quinquagesimo Ioco, sic :
veni apud BlasiumOriizium-in descriptione templi Taio Cwsaraugustanus ephcopus. Carmeii lamen
Toletani, cap. 56, quam, ne te hujus antiqnitalis Valderedi in-chronico HelecoeCaesaraugusiani epi-
fraudarem lenocinio, transcribere non recusavi :- scopi, inter- fragmenta ex M. Maximi carminihus
« Aqui yace DoriMartin Martinez de Calahorra, -ar- edka, discrepai uno in anno , duin obiisse ex eo
cediano de Calalrava",y canonigo de Calahorra : e constai oera 697, anno 659. Versus transcribere,
fue electo en coucordia para ser obispo de la ygle- qui ad rem optime c.onducunt,non gravabor : >
sia de €alahorra, y de la Calcada; e no lo quiso Valderedusego, Taionisetjpse minisier,
recibir por lionrra de la yglesia de sanla Maria de Caesareaindignusprajsulin urbe simui,
e
Toledo, finonueve dias andados del mes de Abril CanninadilectofunebriasacroParenli,
de 1568 anos. » Rem totam confirmat inauguratio Peclusin hocclaretestificatameum.
Duminici episcopi Burgensis; de qua in vulgus Taio fuit, dumvilainanet, virimibusalmus,
jaclatum fuit, teinpore Don Pelri regis Castelljc- ' Hispani Nobilisingenio,sedgraviseloqluo.
debemus.eiMoralevolumeu
iOIi APPENDIXAD LIUTPRANDUM. J 1012
DCXCIX. - '
j DCLS1.
101. HaereticosKarbona venientes, natione Golhos, 'fheudium etHelladium, per Hispanias lominae[cor.!
teterrime] vaganies, et de virginiiate bealae virginis Marioe temere seiitienles, quod more caeterarum mu-'
lieruni, dilatatis claustris virginalibus, pepererit Chrislum.Dominum, verum Deum et Jiominem, filium
suum, sermonibus quatuordecim Ildefonsus, el editis libris (diversis ab illo Soliloquiorumincipiente, Do-
mina mea) viriliter confulal; el casligalos jussu regis Recesuindi eatholici^severissimique [al. sercnissimD
principis, lota Hispania cogit exsulare. I
P. IIIGUERJi: ET D. LAURENTII NOTJ?.
GregoriiMagnijquidquidet ille dedit. A navit, dequibusJulianus.inChronico,nirm.il4. D.L.
Hae causa petiit Rumam;divinitusautem 101. Haerelicoslies dicit fuisse Julianus in Yita
Admonitus, m ins reppent ejns'opus. S. lldefonsi: comnmniter receptum esl, istos tres
Inde redil tamamelior,virtulibusldem, haereiicos ohloqui v|irgineo pudori S. Marioe matris
Gregoiiique.supergrande laboratopus.
Jamquegra\is senio, faclusreplelusopmds: Dei, et ad devincendoseos edidisse libriim, qui in-
Vi\o larga manus,vitaque honeblafuit. cipil : « Domina mea, atque dominatrix, » etc. Sed
Jilortuns anliqualumulalurin a3deColuiimar, in illo libro , multuni de haercticis, plus tamen de
ad
Et volat superos nmiisbona ponliiicis. lau.libus B. Virginis. SicTiodericus, Jib. n, cap. 22:
« Obiil sanctissimus ponlifex in pace, famuliis Doi i llujiis (sciiicet Idelfonsi) lempore, cum Elvidhis. et
Taio, Coesaraugustee,oera 697, iv Kal. Februarii.» Pelagius, a Galliis veiiientes, plerasque partes Hispa-
Celebris ct gloriosus habeluj apud Hi^panosTaio : nise infecissent, vijrgiiiitalemB. Marise infamanies,
nam , ul .graphice jam vides scripluin , Roma in B. ldelfonsus illis opeuiyens sacrarum Scripiurarum
Hispaniam apportavit Moraliuni libros S. Gregorii teslimoniis, et lingua mellifliia, el gratia. in labiis
Magni ponlificis; el adid fuit missus, sacro concilio sttis difliisa, eorum dogma confiilavit, et ah Hispa-
vu Toletano approbanle.. Refert Rodericus lib. n niis confusos abegilU Hujus bisioriam pravi dogmalis
Hislor., cap. 20 -. « Et fuit in hoc concilio (de vn agit) nec Julianus nec Cjxilla reeensenl, ita ut hie naf-
magna turbatio, eo quod liber Moralium, quem B. ralur. Tamuin Julipuius ageris de libris S. lldefonsi,
Gregorius ad peliiionem B. Leandii cbmposueral, -librttm, quem De Puriuritione B. Marioevirginis S.
deperdilus negligenlia ,, in Hispauiis non exstabai. Idelfonsus edidit, innuit scripsisse conlra quosdam
Unde et idem prinocps , sacro concilio approbanle, n tunc dicentes B. Vpginem mansisse quidein virgi-
Taionem Coesarangusianmnepiscopum, qui synodo nenijUt anle parlum, sicet posi parlum; lamen ma-
_octavassubscripsit, religione et liucratura proestan- ligne asserentes peperisse modo nalurali, ul parere
tem, el solliciluni Scriplurarum, ftd Romanum pon- jsolentcoelcrseinuli|eres, per dilationem puerperio-
tilicem cum sua. petitione, pro Itbris Moralium navi- rnm; unde, inqnit S. doctor, illos voluisse re,
gio-desiinavii.i.De qua re, el de miractilosa-Jibronim quamvis non verbis claris et .explicitis, conlra-
Kloralium apparilione, consule quoe e codice ins. rium docere, non fnansisse scilicel virginem, ul caj-
peranliquo evnlgavit eminentiss. Garsias de Loaysa -leraenon manent qjuaeconsuela naturae lege paritmt.
in Concilio Tolelano VJI,pag, 414. Sed multo copio- Sanctus doctor adnionens regem Recesuinduni de
sius enarrat idem arcbi.piscopus Rodericus, ad q<u?m perieulo fidei , peliit ut in hinlaerei gravilate etpe-
noster Lttilprandus se relcrl inf. num. 555-, ubi iu 1'iculo manifesto plcbis, juberel conlrabi concilium
fine chronici aliqua memoratu digna quasi congeril. nalioiiale Toleti, ut in illo convicli hseretici haeresim
Exslat Taionis insigne monimenluni in carmine, abjurarcnt, vc! perlinaces in exsilium amandaren-
.quod Honoralo praesuliIlispalensi cuin lacrymis po- tur. Habila synodo1, manentes hoereiici in sua per-
stiit, tale: lidia, lota Hispania cum igiiominia ac dedecore pulsi
« Taio, Caesarauguslanus archidiacoutis , sanctis- suni, ul refert Julianus archipresbyter S. Justae.
simo ponlilici Honoraio, germano suo Caesaraugu- el, ne periculosa serperel baeresis .(ul soiet cam-er)
slano, archiepiscopo Hispalenbi, caraien supulcivJe libium eomposuii, q:iem dedicat monialibus sancli
dicat: Benedieli Tolelanis. Ilic liber niulios annos delilue-
Pra?sulHonoratussnccesseratliic Isidoro; ral: reperlus in Gallia pcr dcctorem Fr. Franciscum
Bispalisillmsossabeotatenet. Feuardemium Fraiiciscniuini, excussus esttom.iX
3amquenovemlusiris gaudeusdum vUamaneret, biblioihecae velerum Pairum, excusoa P.irisiis, ubi
Spiritus aslra lenet, corpus.inun>aj.icet. sic diclus liber De Parittrili.one B. vifginis-Mariee:
sed
Vitafuit meliorlingua, liugua uiodesla. « Qnamvis oinnium Ecclesiarum virginitas bealae et
Kuncovat, liostiles nec UmeL l.le niinas.
gloriosae -Dei geui'lricis Marioesil decus, honor et
« Ohiit idem pontifex pridie Idus Novembris teia . fornia virlutis, iiiaxime lamen saiiclimonialiiim et
678. Iii honore vixil annis quinque, mensibus M?X.JC' virginum, qiiaruin castitas ejus specialiter illustra-
Hanc illustrat inscripliouem ertidilissimus Rode- lur viriuiibus, informaliir exemplis, corroboratur
ricus Caro in addilionibus ad Cbronicon M. Maximi meritis; unde sacrîlisslmum ejus puerpeiium animo
pag. 252, el D. Franciscus Fernandez Beltran, abbas el eorde devolissime venerari ae reiexere, dhini
Olivarensis, in ssio ad id iraciam. Novissiiue divus muiieris est gfalia^Pro ea vero contra haereiicaiH
Paulus de Espinosa de los Monteros in Hisloria praviialeiii dimicare ac vincere opus esl Spiritus san-
Hispalens", lib. JI, cap. 25. Dixera! prius planius et cii, ac virlus Altissimi, qui cam obumhravit, ut sine
plenitis de Tai.one P. Didacus Murillo in Historia coim viri ,et siue ulla corruplione, Deum et-'iiomi-
Oa&sarauguslana,tractat. 1, cap. 29, pag. 242,etde nem parerel, virgo^quesemper permaueret. Pro qua
Mor.aliumlibris ab iu
ipso Caesarauguslamadveqtis, jam olim B. llieroiiymum eontra Helvidiuiwhoereti-
ibiiiem, c. 1, pag. 2, col. 1, et cap. 5, pag.16, c.d. 2, cum, el contra ejus complices seripsisse legiums:
qui asseril repositos esse in bihlioiheca S. ecclesioe quos ita debellavit ac devicit, ul deiiicens tisque ad
V.-MarhexlclPilar, in quodam armario, ciijus lemma prjesens nihil recidivum erroris contra eam smv
tale est: - .. Moralia
. rexcrit. Scd quia qtiorumdam nunc fraiirum rursus.
In koc sunt condila scrinio beatiGr-egorii impudica quasi pcfcontondo laborat temeritas, de-
a Taio, Caisaraugusiano episcopo',Roma; mira- Greviad vos, maiipnaeChristi.-liis scrib«re qu;e ipsi
cutoseinventa. euriosius contra cjus pudicitiam', quajn rehgiosius
llortim meniiiiit, aliaque memoria digna addticit coiianiur explicare. Explorando pariuin viigmilaiis
rever. D. Coccinus decanus RcTteeRomanoe, in deejus et uieruiii pufiiciiite, introducunit aesi peritis-
eisione eausaeCoesarauguslanaecalhedralilatis,pag 9, simi philologi essent, callide satis, disjjxitationesua,
iii principic. Fofte et hic Taio aliqua scripia eonrin- colluvioncni \itioiuni, in qua eoncuaûnt pluriuia
1015 CIIRQN1C0N. *jOI4
102. Hoc.anno, die nonalêcembris, apparetS. ponlificj S. Leocadia virgo etmarlyr (cojus corpus igno-
raLatur ubi crai) in asde Proelorienai. lude cepit Ildefonsus esse regi caihoJieo adiniralioni, e.l-admirabili
" •
reverentia. ' "- -
P. -IIIGUERiE ET B. LAURENTII NOTÊ..
erroris discrimina. Dicunt enim .non aliter bealami ^t intellexeral errorera isloriim e Gallia desccndenlitim,
virginem Mariam parere poluisse," neque aliter de- cum dicif, quod « moie ceterarum intilieruin dilata-.
buisse, quam connnuni lege naluroe, et sicut mosi tis ac laxalis claustris virginalibus peperisset Domi-
omnium feniinaruni, ut "vera nativilas Christi dicii nttm nostrum Jesum Chrislum. » Etiam concilii me-
possit. Alii aulem inquiunt: Si non ila nalus est, utt minit, dicens : « S. lhlefonsus concilio, sermonibus
caeleri nascuntur iufantes, vera nativiias non esl: ; eleditis libris confuiavil, ct a rege Recesuindo totu
el ideo, ne phantasia pularetur, aut ne, sicut aquai .Hispania fecit exterminare. » Sed quoJ non sit liber
per alyeum irausiisse, ila per uteruni Yirginis absquei isle, ille alius, quem Synonyinoriim, edidit, declu-
iiascenlis ordine natus eredatr.r; pium esl sentire,, rat idem, dicens : Composuerat ante hoec lempora
sic etim lege naturae nalum fuisse sicut coeteri na- librum Synonymorum, ubi lenere ac devote" cum
scuntur iufantes, et eam sic peperiss& sicul reliquoe i s.ancta. Virgine loquitur per niodum Soliloquii, qui
pariunt mtilicres. O.caecapielas, qtioetam impie sen- sic incipit : Domina mea , dominatrix mea, elc. Sed
tit de Maria virgine, et c;eca pr.esumpiio, quoe tatni dices : Quando hahiti est synodus hse.c?Dico liabi-
impie loquilur de Ghristo! Non dico quod tticautt tam esse primo die Deceinbris, el dilatam ex Ju-
virgiiiitatem amlsisse, qttce nesciens virum, virgoi liano usque al fineni mensis. P. II.
eoncepit; viigo peperit, etyirgo permansit; se,I quiai HwrelicosNarbona venientes,natione Gothos, Theu-
id ipsum quod confitentur Hegant, duiu eam dieunl dium ei Helladium, per Hispanias lominw vaganles.
comnnmi lege naturje puerperam -fllium edidisse. Legendum temere. De hisee hsereticis infra num. 5,
Qtrod si ita-est, ut astruuntet nllirmani(qtiod absit), Julianus in Glinonico, num. 358, ubi refero P. Ga-
jam Maria virgo non est; Christus sub malediclo brielem Vazquez par. m, disp. 121, cap. 21, etviruin
natus est.iroe iilius, de carne peccati: et ipsa quaei singukris doctrinse P. Alfonsum Vazquez in suo II-
lienedicta ab angelo prsedicalur, in maledictione ad- defonso, Jib. iv, cap. -5, To1.275. P. Franciscum
lmc permanens, sub maledicto peperit. Alioquin quidI Portocarrero in libello aureo De descensu deiparaa
-est, quod lcgem naturse requiruni in Maria, ubi to-' virginisMariee, fol. 54, B. Ecceilerum Julianus in
tum qnidquid in ea fuit possedil Spirilus sanctus? Chronico, num. 5i2 et 5'ii. Et adde illtistcem locum
quoniam eam virtus Allissimi obumbravil. t Hinc: Pelagii Ovetensis episcopi a me addttctum inf. nuinr
facile coiligitur non fuLse G.allorumistorum a"Nar--Bi 197, ubi de Helvidio et Joviniano; do quihus P.
boneusi provincia descendentiiiin errorem, quod inL Theodorus Petreius in Catalogo hsereticorum, verbo
verbis negarentS. Virginem non marisisse virginem,, Heloidjani, pag. 85, ei verbo Jovhiianislai, pag. 205;
cum. re ipsa negarent. Nani tametsi virgo eonciperet,, episcopus Guida de Perpiniano in Summa de haaresi-
in dilatatione illa et modo Iegis natur.B mtilieribusi bus, cap. 60 el 61, el in hocresi47. D. L.
partiirientibus consueto, si claustra virginalia apen- 102. Et die nona Decembiis, eunlibus episcopis ad
reniur (ut aiebanl) virgo npn permanefet. Gum hoe: ecclesiam S. Leocadiae cam processione, factum est
percepisset S.-lldefonsus, regem admonuit oportere; miraculuin apparifionis S. virgiuis. Preeterqiiam quod,
concilium tolius nationis (ut dicit Julianus) Tjleti'i' dicit Julianus Toletauus, lioc idem docet Cixilla in
eontrahi: ubi disputatum contra liunc errorem. Ett Yita S. Ildefonsi his verbis.: « Atque conspectui ejus
co-nviciiquidem heerelici in concilio validissimis S. virô pulcherrima obsequens adventaret, clamanti-
lldefonsi rationibus, cuninollenlresipiscere, damhalii bus episcopis, principibus, presbyteris, t quia nulli
sunt ad exsilium, quod rex exsequi fecit. Et mirunii alii poteranl ibi esseepiscopi, -qtiain qui convenerunt.
alioqui mihi videbatur, in lanlo gentis Hispanoeperi- ail couciliuin, et ob id dii.it S: Leoc.adia : Per vilam
culonon conilalum esse coaeilium, nec novem aiihis,, Ildefonsi vivit Domina mea, Quia ipse multum labo-
quibusprsefuit S. liiidefonsus, nulluincoiicilium habi- raverat in synodo contrahenda; et conviceral hoere-
lum Toleti, preesertim cnni ejus anteeessoreS multai ticos, in publica totius concilii luceoculisque,
habuerint. Post vero-non cohienius concilii detenni- latione. Quod obsequiiim Virgini impensum dispu-.similt
nalione, iit sttaepletati satisfacerel, ac persuasionii f.ivoris signisicatione voluit Filius placidissime eom-
popfilorum contrairet, scripsil libnmi De virginitaje, peasare. Ilabilum est ergo eoncilium anno 661,-ec
quemcitavi, quenique monialibus sui ordinis Tole- eo anno conligit mirabilis apparitio S. Leocadiaevir-
lanis nuncupaudum duxit. Ut hine inieHigaiur-qnanlai ginis et mariyris. Sex anms post primum miracu?
luerit pielas Ilispanoe gentis in B. Vifgmem, cujus; lum aeoidit scciindum de apparitione B. virginis,
honorem et dignilatem virginalem, collecta synodoi scilicetanno 637, nam eo anno fuit littera Dominica-
et libris edilis, tulatus est S".lldefonsus. Et ubinamL lis G, et fuil dies 19 Decembris, dies»Sabbaii. D_e,
neeanda venit hoeresisista pernioiosa in Gallla nata,, Q ( amissione me.norise corporis S. Leoradiae.Cixilf.t in
qtiam in Hispanja, quam pive celeris iiMindinalioni- Vita S. HJefonsi; de sede eburnea idem; et Brevia-
bus Vifgo sjuclissima praeelegit? eui adhuc vivensi rium vel Tabulja S. Ecelesi.e Toletance, a sacra Ri-
faverat, et sua corporali proesentia maiiifeslissimej tiium Coiigregalione collectse, approbalie a P. Rjba^-
forlunarat? Hispania" igitur heeresum gladius el lo- deneira in Vita sancli Ildefonsi. P. H,
cus oeclsionis omnimn .errorum; qtto, divina provi- 102. IIoc anno die-19 Decembris apparel. De~hae~
dentia iia disponente, aiibi hsereses exortoe, tandemi apparilione Juliamis nosler in Chrouieo. n,. 548.,
giadio coiifodiendaeet jugulandse delrudunlur, idquei Cixilla in Vila S. Il.lefoasi, el aiii plures. Quo
peeuliari Virginis pfivilegio. Nulla eniin hactenus5 autem nomiiie censereiur ecclosia, ubi S. Leocadia
orta est haeresis in Hispania; alibi aulem erumpen- B. Ildefoiiso apparuil, dubium nmltis. Et seiendum
tes ac natae, ibi suffocalae.Sie hseresis Ariana, Pris- S. LeoGadiooviiginf et marlyji tres ecclesias fuisse
eilliana et Vigilantiana..Quod si semper satis sedulo, sacratas; collegialas. duas," terliam arochialem,
nunc mavime saiictissimi inqiiisitionis oflicii dili- Hoecin qua alta et educaia virgo.quee arci regioe
gentia, sltidio, pletaleac vigilanlia; cuiaOeo, Inter- proxima, marlyrem carcere delinuii.,; quoe Tago
cedeute B. VirgineelS. Jacobo, quidquid pufae fideii uiiriuni i.mppsita est in suburbio-Toleiano, sepullam
el religionis est (quod plane multuiu esi, elnjusqiiainI cusIo.divjl. Blasius .Ortizius^-canonictis Toletanus,
, in aliis orhis regionibusj exerlis vocibus omiies de- iji summi templi Tolet-ni descriptône depingit
laltnn fatentur, et merito. graphice, cap. 42 , fol.-56 : «,IIiijc .diveeLeocadiat
Sed revertamur ad noslrum Luitprandiim , quii mariyri tres in hac urbe. dedieatee sunl eeclesise;
sane legerat libros S. Ildefousi, et-(ut fes'se Iiabtrt).
), qiiarmn duoecolleffiatoe;tertia vero parochialis,"quoe,-
11)15 APPENDIX AD LIUTPRANDUM. | 1016
sieut a majorihus accepi, fuit aelificata in ipsius. ^ Romano more et eloquio lib. n Metamoiph Ovi-
.doiiio propria. Ex collegialis vero, tma in carcere dius :
qni a parle meridionali regiocapitolio est conlfguus," Regfabons eral suliliminusalta cnlumnis,
nhi spirilum Allissimo reddidii; ibique in quadam Claramicante aurd, flanimasqueimilantepyropo.
spelunca, qna vineta servabattir , propriis digitis
signaculiim crueis saxo impressil : quod tisque Conjunxit forle Sis|ebulus plurcs in imani domos,
itdhuc magna religione eolitur. Alt^ra extra muros inter quas virginis sanetae habitacnlum eompre-
hujus civilalis, uhi ej'us eorpus sepiiliurse fuit tradi- - hendit. Suffragaiur ^rehiepiscopus Toleiaiius Rode-
inm. t Paucis rem tamen tolam eomprehendit" ricus, Iih.ii Hisi.,eap. 17, ubi de Sisebulo : « Eccle-
eminenliss. card. Caesar Baronius in Marlyrologio siam S. Leocadioe jToieti miro opere fabrieavit. »
Romano die 19 Decembris : « Tres ibidem "basilieoe Noit dixil proetoriensem , neque, in sutraibioToieti;
m ejus memoriam erecloe pcrmanent-; quartim s^d Toleli, id est, in medilullio Toletano, utexclu-
prima, uhi nala; altera, ubi passa; tetlia vero, ubi .das Ambrosii de Mo alcs iiiterprelalionem in Apoln-'
sepulta fuil. > Plenius illustriss. archiepiscopus geiico S. Eulogii, qui autumat,. templum Sisehuii
Garsios de Loaysa in nolisadi concilium IVToleta- illud ipsum esse, quod exira urbem hodie perduraC
num, pag. 564. Refert idem in Ilisloria Toletana sion longe a flumine Tngo. Rem exlra dnbitalioncm
Franciscus de Pisa, lib. u, c. 17, fol. 83, col. 2. -' ponil ei expl.inat" Jtilianus noster in Adversariis,
Paiibus fere tibiis concinit Icclio vi in officiopro- niiiri. 287 et 288 : « Ecclesia parochialis (hcec sunt
prhj hujus inviclissinifc mftriyris. In iis ecclesiis - verba) quani S, Leocadiae Sisebuius fecit, vocalur
vnrie Yaria cogebaulur concilia : « Quibus {verba ' basilica. Fuit, ttt ex iradilione majorum accepimus,
iuni vi lcciionis) tanltis honos|est hab'itus, ut in eis Bjnxla dommn ubi S. Lcocadiai virgo et liiarlyr
polissimtini inuka coneilia Tolelana, eaque frequen- Tolelana nata et educala est, ingens temphim, seu'
tissima, habita: » Patet manifesie ex concilio iv, basiliea, MinervoeCarpetanae dicata, ubi reges Got-
quod fuit celebralum in basilica sanelee Leocadioe;- thi aliquando habitiverunt. Hanc, cum domo san-
et ex v ibidem coaeto ; utrobique conceptis verbis clse, fecit Sisebuius ecclesiam eidem divaesacralam,
scripliim invenies. in iv, sic : « Ilic quippe, dumin iu qua eranl - inullpe portieus et spaliosa deam-
basilica. beaiisshnae et sanctse confessoris Leoeadiee bulaci-a, et vocaia esl S. Leocadiaj vulgo basilica. J
onmiiim ndslromm pariier j-im coelusadesset. * ln - Quoe dicebatttr ecelesia prsetoriensis ?
Aneeps et
- vita : « Apud tirbem Tolclanam diversis ex pro- duhia qu.estio. j
înciis Hispanhe, saccrdoles Domini in tino Pacis
Hicopus, bie laborest....
collegio, in basilica sanclae confessoris Leocadiae,
qui consediniiis. J Item c\ vi, cujus en contextus : Sed ut finem disceplatioui imponamus, proeinittere
« Atquc in prseiorio Toletano, in eeclesia sanctae sane oportet, iiriperiitoriam domiim
LcocadieCvirginis, debiiis sedibus -collocalis. B DeT ideo dietaiii pivetoriiim, quia quemcunque apmj Romanos
a miliium
nique ex xvn, ibi : Dum in ecclesi t gloriosoevir- imperatorcm, anliqiii preelorem dixere; et eorum
ginis et confesôris Chrisli sanclae Leocadiae, quae lentoria, praetoria appellabantur; hincque praefecti
est in suburbio Tolelano, tibi sanctum ejuscorpus praelorio vocati, de quibus exslal iusigne lestimo-
reqiiiescit. t Vides non iu eadem, sed in ecelesia S. nium in 1. ttll. C, de officio rectoris provinciae, sibi
Leocadiae coetus adfuisse conciliorum. Ad amussim imp. Anastasius [noii Leo, ut in vulgalis] prsefeclo
lanien rem examinare libet el expedit, servato nu- (C prajtorio rescripsit in baec verba : t Rulti judicum,
uiero conciliortim el ordine. • qui provincias regm t, in eivitatibus, in qiiibus sa-
Basilica D. Leocadiae, eujus meniio in coricilioiv cra palatia aut prcloria stinl,' liceat, iis iel.K
el v, ea dicebatur ecclesia ubi alta et educata fuil ctis, privaiorunt sibi domos ad hahitandum,
sanclissima virgo.-Nomine et forma patet. Nomine, veluti proetoria , vindieaYe. J fn his crgo aedi-
quia alia est proeloriensis; altera quse in suburbio : hus praetores seu pijcsides habitare, ani jus dicere
unde basilica erat, quse parochiahs, 1 im ipsa virginis solebant: Congerit filura Dionysius Gotbofredus aJ
domo.êt in urbfeToleto erccta, quam rex Sisebutus dict. leg. uli. et Gtiido Panciroi. in Thesauro \ariar.
sedificavil.S. Eulogius, quamvis noif basilicae"voee, leet , lib. u, cap. 19Ji , p.ig. 285"et 284. Hiiic apud
id periphrasi, et eleganli descriplione , auloeque no- D. Joann., cap. 18, num. 28, Judaiosnon teisse ingres-
inine- plane demonsirat, in Apologelico niarlyriim, sos constat : Kai KUTOI OUX uuTiiHov de TOTrpKiTwptov,
fol. 80, B «
: Toleti quoqite (hac suni ejus vetba) ul non contaminarenlur, sed ut manducaienl Pahclia.
beatse Leocadiaeaulamiro opere, jubente proedicto Hpai-Ttajj/.ov verbum Groeco-barbaritmesl, nt invenies
priiicipe (Sisebiito) culmine alto extenditur. > Quid variis auctorum locis comprobaium in Glossaria
irliud basilica significat, qnam niiro opere, ei cul- Joannis Meursii Groeco-barbaro, "verbo TipaiTupiw.
inine alto, quasi pendulo, slructam regiainmolem, Appositissime de prrelorii significalione S. Eulogius
et vere eam quui ab Etilogio rccensetur? Mutue- in Memoriali saiictonim lib. i ciica principium,
si
mtts, "placel, basilicoa explanatonem reclam ah pag. 1-7, B, ubi de lconslanli et valido martyrmn
eminenlissinio Caesare Baronio die quinta Aiigusti ardore ^ « Et ila iiiterriti, inquit, contra hoslein
ad illa verba : « Rontoe in Esquiliis dedicaiio •j) j puhlicum apertnm Jverilalis. vexilluni ,
S. Marisead -Nives.» Ait enim : « Vox ista quideai ulpote anle fores prokorii, el inerigentes ipso accessu palatii,
etsi a gentibns accepta videatttr, iionibhorrei lamen proferenles teslinionjum, indicem perdilionis, con-
a phrasi divinse Seripturae : nam atrium illud majtis fusioiiis el ignomiuiae."» De hiijusmodi pr.eiorio in-
templi Salomonis basilica dicilur in III Paralipom., teliigeudusTurlulliaiiusad Scapulam, cop.5: « Clau-
c. IVel vi, licet Groeeezvlvv legatttr (attende basili- dius Herminianus iin Cappadocia , cum indigne
cam, et aulam-irfem) quod alii vertnnl alrium. Apud fereiiS' uxorem suain ad banc sectam tr.msisse,
nos autcm loquendi usus obtinuit, ul non quaecun- Christianos erudelitjjr tractasset, solusqtte in prse-
que ecclesiae appeUenlur basHicee, sed illoe lanluin, lorio suo vastalus pesle, Oim vivus veimibus ebul-
qiurum angusiior esset ampliiinlo. Unde aulem' lisset. s El D. Hieronynius Diogenis dolium fcstive
id acciderit, ut hujusmodi ecclesise dicerenluf basi- vociit pnvioriuni lib. n contra Jovinianiim. D. h.
licae, Istdoms lib. v Oiiginlim Jisec ait : Basilicae Erat eiiam praeloriunf pars villae latius oedificala,
prius Tocabantur rcgum liabitacnla; unde,et nomea - el palrisfamilias habilalioni relicta. Ulpianus 1. C.
habent. > Paiicisque inteijeelis, fiiuni iierum upgre- in 1, Pleiium 12, jr, De usti ct habiialione. «Henum
hendil : <?Qiiod aiilem ad lpsariiin (basilicafuni) aulem U,sumriebet babere,'si et villaeet praelorii m-
Mriicltirain special,- erant piures simul inlongiim lictus esi. » Neraiiusj item in 1. 2, n, de senitulibiis-
iunctae portieus, sufliilloc coluinnis, a^qtiis inter se ruslicor. pnedior.: « Riisiicorum proedioruni/servi.-
dislantibus spaiiis , epislyliis desuper jimclis, velul mtcs sunl, liccre alt us lolleie, cl offieere pKeiorio
kiex.tis iiivicem. KJilcgaiiier describit basilicam vicini. >Claudat agmen idcm Ulpianus iii I. PJ&IMW"-
4017 CHRONICON. . 10IS
105. Coniposueral S. ponlifex ad privatam dsvolionem suam librum quemdam Soliloquiorum cum bcata
Virgine, qnee Synonyma dicunlui : post hbros el sermones scripsit eleganliori, sermone, contra hos
haereiicos : consial ex liileris Gcnesii secundi lmjiis nominis Lugdunensis (qui dictus est eliam Ahelar-
dus [al. Adelardus] ) abbalis Corbei.u prius, post episcopi Urcilani.
P. IIIGUER^: ET D. LAURENTII NOTJE.
pradia, 198, x, De verbor. signiflciit. ubi Joannes A appellat Rasis; forle, quia aliqnol regum Gothortim
Gaeddeinsnum. 5, Dionysitts Golhcfredus lillera M, corpora servahal sepulia: « E en su liempo (de
et ad L. TitioZi, §5, sr, de Legat. 2, ducalqne agineu Tlieodosio)ficiernn en Espafta la iglesia de Toledo,
interpoetas Mar.tfalisnosler, lib. x, Epig. 79, que llanian Ja de los Reyes, e que los Chrisiianos
Ad lapidemTorqualuslmbelprastor/aquartum: llauian de sania Leocadia. > In alia vero Latina
Ad quariumbreve rus einitOlaeihus. Historici translatione s>clegilur: t Diocletiani lcm-
pore Christiani, .qui Toleti in Hispania eranl, Eccle-
Hinc proehiceo facem verbis cuncilii vi Toletani, siain conslruerc cceperunt, quaepostmodtimRegitin
in ipso principio. Hsec sunl: « Alquein preetorio dicia fuit. Chrisliani sanctnm appcllanl Lcocadiam. »
Tolelano, in ecclesia saiicla- Leoeadise virginis, de- Ex Juliano nostro in Adversariis n. 289, constat
bilis sedibus collocatis. > Un <e palet concilium apparitionem S. Leocadioeiu oedepr.rtoriensi subur-
coacliim fuisse iu ecclesia prwiorio juncla , quod baiia fuisse, ul ipsemet relulit in Chronico diclo
dbmuseral augusla reguin Gothorum; ideo legilur, nuin. 545, et regiam appellatam. Audi Julianum :
in praitorio To'elano, id esl in arce regia. Sic inler- « Et accepi simul a majoribus, in S. Leocadiai sa-
preialur Ambrosius de Moraies, .part. u Hislor., eello i-egiocorpus scpulium fuisse in aulae sacello"
Jib. xii, cap. 25: « Celebrose (concilium w Toleia- majori; et prope sepiilcrum Yirginis in pariele lo-
num) en la iglcsia de santa I/-ocadia, i parece era catiiin ihroimm fuisse regis Rcccstiinlhi, Goihornin
la del Alcazar, porqite se scftala en partiticular, ser more, pifrpura auroque conieciom, el lam propin-
en el Pretorio de Toledo; i .uo ay que se pueda en- quus sedcbat sepulcro, ut ipse per se rex dederit
lender aqui por. Prelorio sino el Alcagar 6 casa gladiolum S. Ildefonso, qui cum velo servaltir iu
Real: a quien los Godos, gente guerrera, se puede eede majori."> An in sacelio regio ipsius oedis^dis-
ereer, llamaban assi, por el mismo nombre que los - eulit et dispulat doctiss. V. D. Yinteiuius Turlu-
Romanos, aquien ellos infiiaban, nombraban en la relus in libro De sacello rcgio cap. 2, pag. 29. Ju-
guerra la lienda del general: i en paz tisaban en lianus, ttt omnem moveainus lapidcm, apparilionem
alguna manera deste nombre, como en la sagrada - S. Leocadise, eodem anno quo apparuit sanctissiina
Historia evangelica, i e,n olras paries se ve: i parece Virgo Maria D. Ildefonso, scribil; Luilprandus sex
qite para diferenciar la de olra iglesia desta santa, se B annis anle, ul animadverlil hic dociiss. P. Hiero-
le aiiadio esle lilulo. > In eamdem it senlenliam nymus de la Higuera. D. L.
doclissimus P. Joannes Mariana in Histor. Ilispan. 105. Diclus esl eliam Abelardus. Alii Iegiint,
Latino sermone scripla, lib. vi, cap. 6, de Toletano Adlielardus; inelius Adalardus. Yide Surium lom. I,
copeilio vi agens : « Ad D. LeocadioelemplumpraHo- die seeunda Januar. De islo. S. Genesio, Corbeiae
rio vicinum (uunc arci regioeconjunclum esl, veleris abbate, Julianus in Adversariis niim. 246, 255, 2$i,
eleganiise et ampjilttdinis ve=ligia reline:is) aute. 255, 256 ct 266. In Usuardo die-secunda Januarii
diem 5 Idus Jalmarii, salulis anno 657, conveiilus Adalardum reperies « Apud Corbeiam dcpositio S.
habitus est. > Dcmonslrarunl-,inquam, hoc clare illa Adalardi abbatis. s Cujus viism Joannes Molamis
verba concilii, in prwtorio Toleiano: qnasi discrinien scrjpsisse ail S. Ralbcrtiimabbalem, S. Adalardi in
statuenlia inter ecclesiam proeloriensem quoe arci Gallica Corbeia sexltim successorem. Noster veio
contigiia, el practoriensemquae in subufbio sita : Yle Julianus in Adversariis ntim. 255, apud Usuarduni
qua (et hoecest teriia- ecclesia'S. Leocadise)menlio asserit inveniri f.'slum Genesii Adelardi, die lainen
in concilio Toletano xvu : « Diim in eerlesia' (en 21 Maii, non 2 Januarii, ui Usuardus cl Sitrius.
verbn) gloriosae virginis et coufessoris Christi S. Verbacjussuiil: « Translationis S. Genesii, cogno-
Leocadiae, quoe esl in suburbio Tolelano, ubi san- meiilo Abelardi [lege Adelardi] Fesli ex Corbeia fn
ctum ejus corpus requieseil, p.lerique Hispaniarum Ilispaniam meiiiinil Usuardus in Marlyrologio die
et Galliarum ponlifices conveiiissemus. > De praeto- 21 Maii, el ejusdem saticli cum aliis, qui in eodeiK
riensi suhurbana noster Julianus in Chronico num. die celebranliir; > de cujus translaiione in Chronico
515: « IIoc anuo (667) S. 'Leocadia virgo e£ mariyr,- ' n. 420 : «lnde (ex monasteiio Corbciensi)pbstcenttnn
nono die Deceinbris, in oede sua preeloriensi subitr-' annos, ad eremtim in litlore maris prope Carlha-
bana, Tago flumini contigua, apparet S'. Ildcfonso giiiem sparlariam, ttbi vivens degerat, translalus es!;
archiepiscopo Toletano. i ElLttilprandus hic, quani- uhi mira frequcntia circumjacenlium oppidorum.Mu-
vis voce praeloriensislaiilum insigniverit eeclesiam. zarabumvisiiur; t el iiuin. 461 : « Per quosdam mo-
in qua asseril apparuisse B, \irgmem regi Sisebuto, nachos Gallos allaiuni esl corpus S. abbalis Abelardi
satis, quasi digilo ad fonlem inienso, indicans sub- Q [Adelardi] vel Gencsii, ad littus Carlhagiiiense, ex
-tirbanain fuisse, -ipsamel apparitione relata. Aperle Corbeia anliqua ej'us domo, sancli viri abbatia, »
infra idem Luiiprandus num.282 :« Maebomeio, To- Sanclo aulem Genesio successisse Odoisemin iibba-
leii rege, aedificatur mirus pons super Tagum-ad tia Corbeiensi teslalur Idem Julianus iiuiii. 255 in
columnam S. Leocadiseproeloriensis. J Dixit prope Adversariis, et concillo Suessionensi inteifuisse. De
Tagum S. Leocadioepraeloriensis eeclesiam. Sic in Adelardo Romam misso a Carolo iinp. ad Leonein
concordiani adduco quos inler se disbidentes iefert papam,' exslat testimoniuin in conciho Aquisgra-
P. Joannes Mariana. in dict. cap. 6, lib. vi H-ist. nensi anno Chrisii 809, quod iutereoncilia Gallieana
Hispan.- nostro evulgaise idiomate: « €eiebrose el nbvissime edidil doctissimus P. Jacobus Sirmoudtis,
concilio, que fue sexjoentre los de Toledo, en sanla e Societaie Jesu presbyter ; cujus morum suavilale,
Leocadia preloriense, quealgtiiias entienden fue la ingenita lenitale aniini, omnigena doctrina, summa
Iglesia de la Santa, que esta iiinio a el Alcacar, Ua- religione frui niilii licuil, dum a polenlissimo el ca-
mado en Laiin prelorio, i en su vejez. muestra ra- tholico noslro rege PJiilippoIV, missus ad Ludovi-
stros de su aniiguopriinor i grandeza. Olros quieren, cum XIII Galliaruin regem Chrislianissimum, P^
qne la iglesia de santa Leocadia Ia preloi iense fuesse risiis fui commoratus. Edidit, inqitam, In lomo I£
la que esla fuera dela ciudad, porque lambien las Conciliorum, fol. 256; vCrha sunl : « Cujus Jquea-
casas de campo se Ilamaii preiorios >Hoecstttit qu;e stionis de processione Spiritus sanc!i]t definiendee
addidit Mariana in uliima editione anni 1617 Hi- causa Bcrnarius ejiiscopus Wormatiensis, el Ada.~
spano scrmoiic eonviniiata. Ilauc ecclesiam regiam lardus ahljas monasterii Corbeioe, Romam ad Lcti-
1019 • APPENftlX AD LIUTPR\NDUM 1010
DGCf. DCLXIH.
101. Reparatus, episcoptts Iricesinmssexlus. Ravennas floret.
105. TbeodoniS; Tiiarsensis patria, archiepiscopus Cantuarieiisis, opinione raroe sapieutiay et prudentioe
florel. :
DCCII. , DCLXIY. .
j
106. Synodus Britaunica habetur de conlroversia Pascbalts inler Anglos et Hibernos, sive Scotos. _
DC-riH. - . | DCLXY-
107. Flavius Gundeberlus [al. Gondeherlus], el Flavius Protharisus [,«/. Porlharisus seu Bertarisus],
Arebetti [al. Ariperth] regis ftlii,' regnant in Italia annum ununr I'
DCCIV. • I DCLXYI.
* i,
108. Gtindcbcrlus [al. Gondeheriiis] occiJilnr, Protharisus [al. Berlarisns] fugatur.
109. Flavius Giimoaldus, filiis Ariperlli victis, demum fil Longobardoru/ii' " rex.
DCCV DCLXVII.
110. Feria quinia m vigilia Exspeeiauonis B. Marioevirgiuis (quoedie seqttenli celebrahatur) festuni In-
carnalionis (et servatur lapis ab Jioc tempore, in quo B. Vjrgo pedes posuil) celebralur in Ilkpania, hoe
esl xv Kalend. Januar. S. lldcfonsns, areliiepiseopus Tolelantis, vidit{post apparitionem S. Leucadise,
poslnovem dies exclnsive) B. Yirginem multis angelorum er cojlicolarum agminibus comiiataui in sede
ebufnea, nnde solebat ipse concionari apud populum praesidenlem [ n/. preedicenlem, ant credentem]
(qutu niinc sedes in inagno preiio servatur inoede SanctoeJtistoe) in sumiTiotemplo, eidemVirgini sjcralo :
qitse dulciter illum affjla, eappa donal coelitns elahorata. ~ " "
DCCVI. DCLXYHI.
111. Elborenses in agro Garpetano Theudium ct Helladium; importunos hoerelicos, a-.fllispaniam reyer-
EOi, et Elljoram repetenles, audacter insanientes ignominiose verberant el lurpiter a suis scdibus aman-
dani.
112. Cordnbae, Toleli, e! in aliis Hispanioe locis celebcrrima memoria est S. Genesii "mariyris Hispani,
Cordubscpassi in persecutione ssevissima imperatoris Neronis. -
P. HIGUERJj, ET D. LAURENTil NOT.k
nenfpapam missi snnt. > Ex quo mortis annus in A virum doetissimum, cum quomihi liileraria a.micitia
Juhano a me assignalus venit corrigendus. Legali LHletiaeParisioruin inita nuper fuii, in Glossario
enim munere fungitnr dicto anuo 809, et moriuus Graeco-barbaro, verbo n«7r7r«;Cerdam InAdversariis
fuisse; in Juliano excuso videtur anno 800, ut patet sacris (quem, uli proeceplorem meum merito et
exmarginedicio num. 420.Firmaturheecconjeclura, lubens, atqtie suspioiens, nomino; licet meum ali-
ne dicam evidenseniendatio,jjrsesertim cum-in syn- qnando in suis operibus supprimat nomen, veibo
-<jdo Noviomensi, habita alino 814 congregatum Cnppa, Covarruvtiam in ThesauiG linguoe Hispan.
agnovimus Adelarumiicum aliis abbaiibus, ut conslat verbo Cappa; P. Fraiiciseiim Porlocarrero in libellp
in loino II Coneiliorum GalliGanorum, ful. 527, el Do Descensu virgi lis Mariae; iuiii elalios, quos vidi,
iierum in concilio Atiiniacciisi, anno822, fol. 448 el- laudavi ad Juliaiium in Chronico d. num. 543, et
450. Siiadclur iiem-hoecemendaiio ex eo, quia iii nunc novissime adtlo V. C. D. Yincentium Turttire-
margine Jtdiani ab anno 8i>0usque ad annum 828, liun in Sacello regio, sive De capellis, et capellanis
non est appositus imercalaris numerus annoruni, regtim, cap. 1, jium,.2 el seqq. "D.L.
Ilinc facile credi potest omissum fuisse numenim III. De Elborensibus praeterea Luiiprandus, ct
annoruni ind. num. 420,et verum,qui chronologioa Jt>lianii3.Tolelanus.P. II. —Elboremis in agro Car-
correspondet,-scribi debere. petano. Lege quse liolavi supra ad num. 101. D. L.
Iloec poslquam delineavi, ad manum habui Chro- , 112. D. Laurenlhis Bivario suo ~S. <
nicon Juliani propria P. liieronymi "de la Higuera Cordubte, Toletil el in aliis Hispania' locis celeber-
nianu exaratum; quoea,qusedeS. Adelardo legunlur riina est memoria JS.Genesii marlyiis Hispani. De S.
ii. 420, assignanlur in margine suhaiinoChri.sti 820 Genesio milile, Hispano martyre, Corduboe passo,
el quoesequuntur in n. 421, receusciilur contigisse R frequens menlio aijud Jiiliamiiii in Chronico, n.576,
anno 826. Cnde el datur locus eongrurjs legalioni his verbis : « DiriiiaJstuiloedessacraeS.Geiiesii, Hi-
Adelardi, et subscriplionibus; ijnoe non excedunl spani .milflis, Conluboepissi. i In Adversariis num.
anntim 822, el queein d. n. 420, referl Julianus, ex 159 : 'f Toleti hab|eiur in honore S. Geriesiusmartyr
annorum noiatione conlingere poluerunt usque ad Coiduhensis, passus sub Nerone. » Idem agnoscere
annum 826. Nisimavis, ut omneni moveam lapidem", videturipscmet atictor num. 326, dumaii, inpriniis
Julianum in Ilistoria anni, in quo noiidum -e vivis Ecclesi;»pers.ecuiioiiibus, id est Neronianls, S. Ge-
excesserat Adelardus, de ejus niorie per aniicipa- liesiiini iiassmn cum sociis, diell Oelobris. Marlyro-
lionem loeutmn. Mulla in Chrmiieo sic debent iniel- logium Romanum eumdein signat diem; sub qtto
Jigi, ut ipsemet lestatur de Aclis apostoloVum in laiiien imp. martyriiim reporlarit, iron explicuit.
Adversariis num. 485,"et notatdoclissimusP. Fran- " Verba sunt: « Ilerii passio SS. Anastasii presbyleri,
cisctis deBivar-ad Fl. Dextrum.anno Christi 508, Placidi, Genesii, el sociorum, J ubl Illustrissimus
commeni. 2 num. 2. D. L. cardinalis Baronius veteres tanlum manuscrtplos
110. Et servatur lapis. Lapis marmoreus in maxi- refert. S. Genesiil passim nieminit S. Eulogius in
mopreiio el reverentia poptiloruni servatur bodie lib. it Memor. sanctor.,cap. 10, num 15,lnApologe-
iu sacello Descensionis B. Marioe virginis in leitiplo lico mariyrum, miin. 19, etinVita S.PeIagii,p. 114.
Tolelano. P. H. Quod etiiim testajtur Julianus in Adversariis, nttm.
Cappa donat ccelitus elahorala. De voce cap.»,vide 239. « Erequensest, ait,S. Genesii,"mililisHispani,
Jiilianum in"CIironico, nuin. 343 et 547, el in De el marlyris, itd Crii-dubamJul feriint, passi, aptid.S.
.ceiniteriis Hisp., num. 30, et Nicolaum Rigallium, Eiilogimn marlyrem niemoiiia.«AmbrosiusdeMorales"
-1021 - CIIRONTCON. -1022
iti Apologelico Eulogii,"nnm. 19, scribit S. Genesii A et inipsius uud,s immissus Anlonintis.Proferl etiani
monasierium apnd rieumTerlios sitnm fuisse.auclo- , D. Antoninus part. i Histor., cap., I lii. 8,"§ 42: nec
riia*ieAlvari duclus in*D.Eiilogii Vila. Sed cum Ge- drscedil Esquiliniis, lib. in Catalog.,cap. 24. Notavi
nesiuin militem Hispanum, marfyrem Cordubenseni iu Itmerario Gallico nieo, quandoad civiiatem Pal-
nondum Morales.agnovissel,duos Genesios martyres, lentinain cpnveni, et novissime P. F. Bivar in suo
Romanum alierum, Arelalensem "alterum; illum snpplici libello : dixeraique anie anno Chrisli 508,
exceplorem, htinc niinium die 25 Augusli celebra- Coitiinent. H, num. 11, eteadem premens vestigia
los, et in Mariyrologio descriplos accersit, et eum Dom. Fj-anciscus de Sandoval, abbas S. Salvatoris ;
Uispano eorifimdil. Hinc ecclesioein Hispania conse- et canonieus Pallentinns, in suo Apologeticopro S.
eralse Genesio, suo milili el marlyri. Exsianl horiie Anlonino Hispano, § 5, a pag. 11.
jam abhine mullis annis vel-erectse-,vel i'efectae.,Se- Flavius Lttcius.TJexler Gen.csiumHispamim pro-
cundas fert Julianus in diclo, nnm. 289 Adversai\: ponil nobis anno 555, nttm. 5, el Maiilme-Carpeta-
« Ctijus (Genesii)corpns a Chrisiianis Cordubensi- imm, ut jnulii inlerprelariliir, non Coidubensem;
hus allatum est ex GorduljaAlarcnrrim, et reveJanie ihidemque po.ssum, et sub Juliano imp. Yeiha sitnl :
Domino Imperjtori Ah!efonso,4jui Toletum lucratus «Mantuae Carpetaiioruni csl in prelio Anaslasius
est; cujus causa resliluil Toleli S. Genesio veierem presbyier^,Plachius, Genesius, el socii; quia poslea
parochiam : celebraiuf die20 mensis Augusti [legen- sub Jidiano passi sunt pro Cbrisli.fide illuslre sitiuil
dum die25J j Quaeverba(si liceaieonjeclari)iii lexium ibidem mariyiium. » Triplici nodo ttiplcx sticcurra.t
euiargine, abaliquo IIOIIhtijiis recondiioe anliquiiaiis runetis : cum inficias caniLuilprandiis et .Julianus,
gnaroscriplaiirrep.eruiit; nam die 11 Oeiobris mar- g OEiIipumde hac. spbinge consulo, el tanquam e tri-
lyrium S. Genesii Hispani recolilur, uii diximus. At pode, ul aiunt, oraeulnm requiro a mysta illo infu-
temporis injuria, quio situ yerilalem soepe obruit, lalo, P.^Francisco de Bivar, peritioris liileraturoe
nominumque eoruiiidem confttsio inlroduxitcele- inlinia adyla, doclrina, erudi.tione et. linguarum
Jjrari S. Genesium die 28 Augusti, ab iis, quibus cognilione feliciter reseranle. 0 utinam responsum
Romanus et Arelatensis.-taiitiiin cogniti : quoruin det! discedere ab eo nefas et religio. Ftiturtnri spero;
in Mariyrologio Romauo festus dies. Hinc Madri- novii enim vir bonus el lilieralus conciliaiurais. Lo-
dienses arripuere ad diem sanclo Genesio sacran- cus riiedicus, nc dieam carnificas, desiderat maiius.
dum die 25 AugusO. Non enim est credibile, nec Addam pro mantissa, quam dieat sorlem; ullraque
verosimile-yidetur, Hispanos anliquilus S. Genesii sorlem erit aecessio, et excursui, in quo laie divaga-
Arelatensis vel Roinani nomine insignisse ecclesias lus, excusatiolegitima; penales niei et lares e regione
stias, dtim marlyrem paltioe decus et ornamenlum lempli S. Genesii, qui ejus liumen devole suspiciunt
haberent, qui in luielaiein referri j*ure,non.injuria, el veneraulur.
possil.*Viri-dociisic senliunt, ul cum judicio noiat Bivarivs D. Laurentio suo.
Hieronynius de Quinlana in Historia Madridiensi, « Quidquid. gralioe-el dileciionis sibi impendere
lib..i, cap. 45, fol. 65, cof. 3, aliosque in suam vocat possunt absentes amici, jjulo et me debere tibi,et
sententiam. Haecqueex eadem nominum appellatione mihi deberi a le, non solum ob proposili eonsor-
requivocalio non insolens apud.scriptores. Yidimus tium, seil eliam ex debito nostrae invicem socieialis
Gencsium Arelalensem confundi cum Genesio Ro- (BERNWVDUS, epist. 75). > Non potuit hoecvefius a"b-
iiiano a Mombricio, et Pelro in Catalogo, lesie Ba- „ baii Pultariensi suo Bernartlus meus dicere, quam
*-•
" ronio in Marlyrologio die 25 Augusli, littera <E. Et,- cgo tibi, mi Laurenii doetissiine. Sed minc ex Aca-
quod majus esi, ad remque mirilice conducit, idem demia (ut esl in proverbio) le venire non djibilo;
aceidisse i'eperio in S. Columbae feslivTlale, iu qua lain doete, tam subtiliter, lam concinne scfibis dc
lcetiones YiioeS. ColumbseGallicselegebanlur, ante- Genesio. Ojiid tanien"e Iripode oraculiim requitis,
quam Cordubensis memoria erumperet in lucem. qui ex tripode loqueris? Al ciim amico, inquis,
Notaiit doctlssimus P. Marliiius de Roa, Latinse et loquor. Sed amicus tisqite ad aras; nUnc in ipsis
Hispanaemusaesuavium, prosa versaque oratione iti aris amicum quseris. In aris quidqtiani negarc, vcii—
Flore sanclorum martyrum Cordubensium die 13 gio efnehis; ita lameii mea accipias, quse de Gene-
Septembr., pag. 149, cujtis veiha transcribere operse, sio d.cturus sum, quasi hedeiam posi antliisleria
p.reiiuiu duxi: El leerse cn los Maytines la Historia ofleram, id est, floralium lunrum admiiiiciiloegeiitia.
de la Santa de Francia, no tuuo oira causa,-que no AgrioscoGenesios martyres qnaiuor (ut omissum
sjberse la de esloira de Cordoua, i averse enga- faciainGenesiuniAdhelardiim,eujus eiiam Luiipran-
itado con la semejanca del mesmo nombre, por falta dtts meniinit) Romanum archiiiiiinuni, Arelatensein
de los escritos de san Eulogio, que no parecieron,- exceptorem, quoruin cum laude nomina rejilicat
hasta el ano de 1572en los archivos.de la-Iglesia de Eeclesia qubianuis acl diem 25 Attgusti; Ilispanbs
Oviedo. > Et addit summum pontificem Clementem iiem dtios, Cordubensem et Maniuanuin : nam et
VIII ubi lectiones S. Golumbse Gallicse iegebanmr, posteiiores hos non minusiliter se, quam a eoeleris
prjjprias Hispaiioe assignasse Coiunibae. Dixji haee differre, multa sunl quê convincant. ln primis, ier-
suavi <jloquio doctrinaque singulari P. Fi'aneiseiis tium Genesium concedendum nec inimum ncc ex-
deSoria, e S. BasiliiMagnifamilia alumnus, in.ser- D eeptorem; sed Anaslasii presbyteri socium, Marly-
nione S. Geuesii, fol. 4, pag. 2. rologium ipsum Romanum clainat die 11 Octobris^
Aslipulaiur huic conjecmroe Fl. L. Dexter, qui quem Hispanum fuisse~Dexterauirnial, elGenesiunfc
verum suum palronum restituit Pallenlinoe ecclesise ttspanuni inartyrem Julianus etiam et Luilprandus
Hispaiium marlyrem Anloninum, sub genlilium fu- asseveranl, Coeterum, nec Dexter Cordubensis me-
rore passuni, cum usque adliue, ab illius civilalis minit, nec Luitpraiidus Mantuani. Jam duos prorsus-
restauraiione, Gallum Antoninum marlyrem {cujtis fuisse,"et tempus, et patria, et sepulera turiusque
luucfama vulgalioreral) Pallenlini solumagnoverint. Iuceciarius meridiana manifestant; nainque Cordtt~
UndeGaliicaiiaecoronse slemmata, id est, tria illa beusis Genesius sub Nerone passus est, auclore Lttit-
aurea lilia usurparitnt, el lanquain velum regium,.in prando, et Juliano astipulatore; cujus tu, midomine,
nostro j'ure, adonmes sedes ecclesiae suspenderuni, \erba pi'ofers : Mantuauusyero, Anaslasii et Placidi
et affixerunipostibus, quibus insigni litulorum vice, socius, sub Juliano Apostaia, post 500 a ncce Cor-
eas sibi ecdesia viiidicavit.Ideni utriusque riiarlyris dubensis unnqs : nam persecutio jXeronis desaeviit
Antonini nomen induxit cives; duxit eos manu ap- anno Christi 60! imo ab anno 57 in Hispaniis vi-
pi-ehensa ad reelam Flavius. Eadem insistunt via D. guisse, testes sunt Ilipiilitani, sett Granatenses mar-
Antonini Palleiuini facta , qtiae proferiint Yin- lyrcs, eodem pro Christo occisi, id est II Neronis,.
centius Belhtacensis in- Speculo Hislor., lib. xnt, iit habent tabulaeplumbeae Dcxtro concinentes. Jtt-
cap. 35, apud quein Carrionem, non Avarionem flu- lianus aulem imperiurii iniit anno"Domini 361, bien-
inen, legcnduni; juxta quod uiariyrium conseculuSj iiiuiijque in eo.exegit. Ergo 500 aiiuarujn iutcrcapcdo
1023 APPENDIX AD LIUTPRANDUM. I' lO^
115. Hoceodem anno apposiuis est in sacrario S. ecclesioe Toletanae glatliolus, impensus a rege Rece-
suintho Gothorum.B. Hdefonso, ad rescindendum veluni S. Leucadise dirinitus apparenlis. Nune est in sa-
P. HIGUERÊET D. LAURENTIl NOTuE.
marlyres hosce discriminare non valebit? QuodI & devotionctn, et sauclorum " glorificationem, • •• operae
speelal ad pairise diversitatem, Neronianus martyr preiiuili dtiximus
Rutenii in Celtiberia egit kgionarium' mililem, et; «' Nali suut Iresjjnarrare.
isli Cbrisli alhlela. Ulysippone,
CorJubaecervicem dedil Christo : Jtilianaeus Ulysiji- Ltisitanorum urbe; sic lamen, ut solus"Placidus
pi>necivisvix.it,Dexiro eiiam lcste, ad annumChrislii tjlysipiionenses habuerit parenies : nam Anasiasius
508 (non quod eo anno natus jam essel, sed quod eoi jiarenies habuit Mantuoecives, qtue est Garpelano-
loci de Vinceniio et sororibus Utysipponensibus Ge- rtini urbs ;-Genesiusvero, Barcinonis : omnes tameu
iie-.iiconcivibus sermouem facerel, mde occasioncmi inler se sanguine eranl conjuncli. Sed cum detine-
de Genesio et sociis agendi destimpsii) et Mantuae: rentur Ulysippone conimei'cii causa, accidit tit
cecubuil. Hoc ex eodem Dexiro accipio ad anniim Anastasio el Genesio aucti fuerinl. Hi cum.Plaeido,
Ciirisii555 illud a Juliano in Adversariis num. 149. non dissimilis aeiatispuero, educali snnl in omni lege
Rtirsus Genesius Cordubensis, seu Rulenensis, Cor- saueta Dei ae seie^liarum sludiis, in quibus perlti
dubse tumulum suscepil,indeque Alarcttfrim transla- adinodiih) evaseruni; el multo magis sanclis mori-
lus est. Manluanus, seu Ulysipponensis, MaiUiiam bus et aclionibus ilorere cceperunl, ita iit nolissimae
cuslodire 1 credilur prseseiiiia sua; iutsquam enini flerenl ipsorum virlus et doctrina.
inde traduclus seribilur. Accedil-non eonieiiinenduni « Procedenli lempore Anastasius ad presbytero-
esociis petilum diserimen, nam €ordubensis sine rum ordinem assulniptus,liberiusprtedicaiioni evan-
Socio aliquo maityrio coronatus esl; Mantiianiis gelicaeinsistebat; iu qua Genesius efPIacidns eranf
eîm duobus, quos ex iiomine sciamus, Anastasio et illi-fidelissimi coadjulores. Proedicabant vero contra
Plaeido, et ctim aliis anonyiuis fere viginti. n Arianoitim errorem, qui multos Cbrislianorum a
En cuni Dextro Lui.tprandum et Julianum conci- puritaie lidei aberfare faciebal, et conlra idolorum
liaios : solus Julianus a se laiitisper dissetttit, dum culturani, quam Jfjilianus pcr ministros stios intro-
iium. 149 Adversariorum, « S. Genesius, inquit, dncere saiagebat. Gumque mulio tempore Ulysippone
essent
martyr Cordtibensis, passus sub Nerone,.eeIebraliir slenles, demofati, Imullis chaiilaiis operibus insi-
'Manluam palriam siiam
die 20 mensis Augusli (seu potius, ut corrigis, 25); jjljcuit-Apastasio
dicitur Ilispauus fuisse, et miles legionarius in rcpelere,' ubi npn modicas facullales a matris morte
hserediiaiio jure susceperat; cumque Placidus et
caslello Rtitenensi. > El i'ecte qiiidem"; sed postea Genesius
jnnn. 526, ulrumque videtur conjundere, inquiens : uiia amici fidissimi comitaii sunt. Degebant in
o Rutenii in Ilispania, in Celtiberia die 11 Octobris domo, et simul praedicationi et chariiatls op'eri-_
sarictoruni martyrum Anaslasii presbyteri, Genesii btis insisteiites incedebant, paupcribus eleemosynas
mililis, et socioium, qui in primis Eeclesiae persecu- et afllictis Bolamcn exhibeiiles, el praecipuoeChri-
tionibus passi sunt. t Verum hoec in Adversariis slianos in careefe delenlos visilabant et animabant.
r « Cumque fama sanclorum ad aui-es gubernatoris
scripsit, queeluniuliuafie anle codicis maiuramcon-
fectioiicni perscribebantur, ijc memoria rerum exci- urbis pervenissei (qui eiiliui idolorum eral addictis-
derel, ct ex his poslea labulaejtisiae et seternae fle- simus, ol eade causa viginti viros nostrse religionis
renl. « Quod si eamdem vim, diligeriliam auctorila- professores et defensores vinculis tenebat astriclos)
lemqtie- habeant Advefsaria, quam Jabulae(Iwc ali- sanclos marlyres ajd se jubet adduei. Quorum fidem
eum exploraiam haberel, nunc pollicitalionibus,
qnando Cicerp dixit pro Q. Roscio) quiJ ailinei Co- nunc
dieeni instituere? >Anastasium elGeuesium, quorum G , eos minis elcttravii. poanarum infligendarum- acerbitate
Sed cum irritum videret co-
feslivitas die 11 Ociobns agitur, in primis Ecclesiae abnegare
persecutionibus occisos dicit; sed abs re, cum in natum suum, elsanclorum emollire corda non vale-
uliima passisint, nequidquam his elRutenii castello rei, eos dui'is vineulis innodatos in tetrum carcerem
eonimuni, sed huic cum «Gordubensi Slandum conduei jussit, ubi per dies aliquot durissime affli-
proindepriori scriplo num. 1?3, el postefius repu- claii sunt; sed ipsi iii eo etiam constiluii, a proedi-
diandum. Standum eidem Juliario, slandum et Luil- caiione non dcsislebant. Qua nonnullos iilorum, qui
prando, in Geiiesii Cordubensis cultum Toleti et in fide acerbitale lormeniormn vacillabani, fortret
Cordubaeerecta templa aslruenlibus, du.timodo Ma- constanli animo esse - fecerunl. Tandem die 11
dridiense Genesio suo sacratum dicamus; tametsi mensis Octobris a|l camptim exira urbem deducli,
pi:occdeute tempore, et tanti manyris obliterala proDomino decollati, marlyrii pahnas adepii sunt.
meiiioria Arelalensis venerationi cesseril. Qtiorum corpora consangiiinei ipsorum colligentes,
inlra domuin Anastasii tumularunt. Et
Addam pro coronide margarilum, quo lares tui posl dies oclo propiiam ad eiimdcm supplicii locnm viginti
Iripudhintes occurraiil Gcnesio suo, ct lemplum pro illi viri pariter pro confessione Cbristi
foribus ornent. E schedis meis, qttibus niultum de-~ decapiiatiperducli, in coeluni evolarunl; eoruniqite corpora
fero, proferam libi nostrorum Acta marlyrum Ana-. nociurno tempore Chrisiiaui in eodem campi loco'
slasii, Genesii, Placidi, et sociorum, qusepraediclis sopelierunl, prseslame' Domino hosiro Jesu Chfi-
eximiuni praestcntniunimen, et Manltianis ineisgra- > ele.
lissima pro. desiderio sinl. Uiinam in- palronoruiu sto,Hactenus, qtiA»mihi rescfipsit P. Franeiscus de
suorum veijerationem veheineiilius exardescant, .et I) i Bivar. Successit voto res; et valicinio respondit
ob eormiidem nremoriaiii lemplum Genesiosacrum eventus. Tesseram amici do, in Aiitiquitalis eccle-
Irequentius visileni, ac deinceps die H Octobris siasiieae lesseratn et nioninfenluni seternuiii, no-
fesiain celebrenl diein stiorum sancioriim propriain, nlenqtie sub Bivarii tessera scribo. Schediasma, yel
et muitis liiulis venerandani. Sic vero babent: bypoinnema, levi uieo (sic liceat fari) urachio exara-
Marlyrium SS. Anaslasii, Placidi et Cenesii, el liiin, apponcre ndn recuso; quippe quod proeivit
sociorum. —« Morluo Conslanlino, et flliis ejus, (iion lainen ui me braeeunte recitarel sacerdos) ad
Julianiis teiiuii impeni ha'enas; qui a ftde Chrjsti, S: Geiiesii Acta in lucem eruenda, el ad ejus iilu-
quam in baptismo professus fueral. "aposiatafactits, slrandaiii
' memoriain. D. L.
curavit idololatriam iterum instaurare, et iu lolo 115. Degladio, qui cuin velo servabatur, el adhuc
llomano imperio resliiucre : qiu occasiouesuscepla, servalur in S. ecclesiae Toleiunae sacrario, doctor
niiillos Christianorum marlyrio aflecii; e qaorum Blasius Orlizius, ei alii. Hodie in jjyxide argentea
Btimerofueninl Anasiasius, PJaeidus, et Genesius, conelusa siml jussu 1illuslriss. card. Gasparls a Qtii-
el socii eornili, in Hispanorum regione pi'o Chrislo roga. P. H. |
oecisi : quod quomodo accideiil, ad subseqiiciiiiiim Sed bonam -partcmliiijus calhedra: translatam alia
1025 CIIRONICON. 1026
crario S. Jiisleecalheorahs temjjore Maiirorum, enm lapide marmoreo candidissiini,coloris; tibi descendens
de ccalosanctissima virgo Maria pedes posuil, eratque suppe aneum archiepiscoporum Tolelanorum, vo-
ltiilqueB. Virgo decorare, el aucloritalom addere calheihse, quoea B, Jacobo semper fuit primogcnila filia
Roinanse Ecclesiee, el veritaiis niagistra; sed bonam parlem liirjus cathedroeiranslatam alio cognovi.
114. Julianus, qtii postea fuit archiepiscopus Toletanus ttrhis regiae, sapieniiaeel sanclilatis opinione
cttni aliis ecclesiaeTolelaiisediaconis, Gudila el-Felice, florel.
115. Vigesima tertia die Januarii mensis, S. Ildefonsiis, sajjientia, vitse sajiclilaje, et miraculis clarissi-.
mus, ad coelumemigravit. In acde S. Leucadiae (quae domus ejus fuil) ad pedes S. Engenii proedecessoris"
sui sepelilur. Julianus ejus discipulus, et archidiaconus, IioecIIH carmina sepulcralia condidit, el poni
fecit : "
Alf-nsijaeelhoc corpusveneralnlesa\o, - Iiiveniljiivenisportum,sirclorpierelicto,
(JuoTolelana nihilterra tulitmelius: - Cajnobh cellasAgaliensisainat.
Luriaqu?, el Stepliamisclarade gente Gothorum, HincqueToletanamraplaliirprasiil ad urbem,
Sed virlutemagisnobilitaiilemicat. Cuifuilin sotissedelalere sua.
116.<S.Torquatus fuil inler socios archiepiscopi Accitanensis.
117. Recesuinthus, abbas Benedictinus Bracarensis, floret.
118. Eodem anno Quiricus, ex episcopo Barcinonensi,'non multopost, Tolelanam Ecclesiam rcgii; qui
ex abbale Agaliensi faclus est ejjiscopus Barcinonensis.
P. HIGUERJS ET D. LAURENTII NOT^.
cognovi. Facem praelucent Luitprando verba jEgidii A spiriiualis deserii alitim; quod tolum primoe^parlis
Zamorensis, quee locum, ubi cathedra asservaiur, voluil volumini.conneclendum. Partis qtioque-se-
clarissime manifestanl; hsee suril : « Audivi, Cbri- cundse liber Epislolariini est, in quo de diversis
slianos Toletanos in advenlu Saraeenorum lulisse in Scripturis eenigmaticisformulis agil: personas quo-
sallum dislanlem a TrogJllo duodecim mille passus, quc in litulos induxit, in quo eliam a quibusdam
et ibiabscondisse calhedram, et unum ligiium crucis, luculenliora scriptorum resjjonsa promeruit, Parlem
el qnamdam imagiuem; et a priscis teniporibus in vero lerliam missarum esse et hymnoruni. Aique
aerc luces apparere. > Hic tractus hodie ab incolis ulterioris denique parlis liberest; quartus versibus
iiominaiur Santa Cruz de la Sierra , et, ul par est, prosaque couiexlus, in quo epitaphia mulia etquaj-
a sanelo bocligno deducjtur appellatio. Suilfagatur dam scilicet epigrammata amiolala sunl. Scripsit
itidem crux fulgidissimaiioctu peudens aere vacuo, a aulein et alia multa, quoevariis' rerum et molestia-
mullis visa, qu;e ligui lestimoniiim"occulti perliibet, rum occupalionibtis impediius, aliqua coepla,aliqua
ct nomen eliam oppido assignal, atque imponil. An- semiplenareliquit. » Maximatamen exisiit dubiiatio,
liqua fuit Romanorum coionia, post ab Arabibus quomodo S. Julianus non meminerit libri ,De viris
diu oecupala; et, tandem a sancto rege dom. Fer- illuslribus, iiec Historiee Golhorum; > quos esse S.
nando III eapla j'am Corduba, in dilionem redacta Hdefonsi tuto sciraus : nec siiiiiliier libri Syn-
suam. Nunc veru nobilitata manet doininio et pro- -onyiuorum; qttia De virginitate liber est ille. quem
teclionedom. Joanois deCbaves et Mendoza,comiiis dixi'. Primo constal, Synoymormn lihrum esse S.
de-la Calzada , Pliilippo IV MagnoHispaniarum regi Udefonsi, ex lesliinonio Liutprandi, etquia ego vidi
(jatholico nostro aconsiliis in supremo et regiaeCa- j. codicem ms: ante -540 annos lilteris Gothicis iu
merae senaiu, nec non in consessumiliiarium ordi- membrara, qui servatur in, ccenobio S. Trinilaiis
iium pr.Tsidis meritissiuii, qui noslram Hispaniam Toleli. Unde mibi ai-gumerito' est non oninina
nobiliiatissplendoreetliiteraruni ornamento decoral. pevfectum absolulumque fuisse relicium a S. llde-
De hujus, inquam, oppidi antiquitale, et luminum fonso, ui eliain De. viris illuslribtis : eui \o-
appariiione, videsis adinirabilein ljarraliunculam, luisset plures viros superaddere, ii vixissel.-Nec
lieet veram, apud P. Fraticiscmn Portocarrerum in liiihi placet solulio Giaialis," vel Grialis docloris,
libello anreo De DescensuB. virginis Marioead eccle- quia est -vehil appendix librorum S. Isidori. De
siam Toleianara, cap. 24. D. L. Cbronico nnlla mihi videiur esse dubiiaiio; nam
114. De Juliano acGudil.i soepefacla menlio est Jiilianus Ttilelanus ejus jneminit auclor plusqtiain
in proecedeiilibus, anno 19 regis Recesuindi, el 8 quiiigentorum anuorum; ineininit etLucas Tudensis,
poniilicalus Hdefonsi. Morilur Toleti die 25 Ja- Morales, D. .Garsias Loaysa, el piwcipue D. Iloderi-
nuarii; sic ex labulis Toletanis, Marlyrologio Ro- cus Toletaims, hb. n, cap. 22, Jiis verijis : « Et cum
mano, et ex Juliano, qui sic habet; « Sequenti die, B. Isidorus scfipsil Golboium originem usque atl
x Kalend. Febniarii, domiciliocarnis exuitur, atque annum quinlum Suinlilhe, S. lldefonsus scripsit
in ecclesiaB. Leueadiaelumulalur, ad pedes sui con- lempora Golhorum, Alanorum, Yandalorum et Sue-
dilus decessoris; cum quo credilur eeternaeperfrui vorum, ab iiniio qtiinlo Suintilleensquead oclavtini
receptaculo chiritalis. >Moritur die Marlis, eo amio decimiini Recesuiridi animm lideliier prosecutus. i
Wssexlili, litiera Dominicali B, A; fecit illi car- Huiic Iibrum cital generalis HispanioeHisloria, ciiat
men sepulcrale S. Julianus, ej'us discipulus. Jûit Cardinalis Baronius, elMorales-: qtieoqnia iron erat
prssclarus et egregius Hispanioe doclor vocatus C omnibus .oinnino numeris absolula, uon fuit for-
Clirgsoslomus,ei facula divini Spixitus, anchora fidei, tassis in animo S. doctoris eum librum ptrblicare,
el maileusconlerensaudaciam hairelicorumexsullan- sed sujipri i ere. Hoc •Clironiconpenes me iiabeo,
lium 'orlissime.De operibus saueti doctoris sic Jti- aniiolaiionibusque illusiralum.
lianus - « Scrijisil sane quamplurinros libros lticu- 117. Recesuhuhi abbaiis, ordinis S. Bcnedicli,
lentiori sermone potissinios, quos idem in tot .Bracharensis civis, fil meniio et apud Julianum;
parlibus ênsuil dividendos : id esi,'librum prosopo- ciim quo juvenehabuit multuin usiini S. Ildefonsus,
poeiee,imbeciililaiis propriae; librum De virginitaie ad queni sciipsii senior. Inlerfiiit concilio nv Tole-
sanctaeMaree contra tres infideles; opusciilum De lano; ut vicarius Lcubanii episcopi iiieirojioliiani
proprielaie personarum Pairis, el Fihi, et Spiritus confirmat sepiimo loco; fttil egregius poeta, el do-
sancti; opus-julumAiifjoialionum actionis divinse; ctissimus Iheologus, ex Juliano.
opusculum Annolationum in saci'ainentis; librum . 118. De Quineo cive et episcopo Barchiiionensi'
De gubernaiione baplismi unum, et De progressu qui.fiindavil in episcopatu Barchinoiiensi nioiiaste
DCCVJI DCLXIX.
119. Csesarius,Areobricensis [a/. Arelatensis] episcopus, ex iuoaacho monasterii "Lirinensis, disclpuius
S".Paronii [a/.Porcarii]," inuliutn ilorel. -.
DCCYIII. • DCLXX.
120. Pelrus, episcopus Achiliensis,
' niullum floret.
DCCIX. . DCLXXI.
121. Yitalianus jiapa obiit: succeditilli Adeodatus.
'
DCCX. , DCLXXII.
122. Hoe amio, Jlalend. Septembris, moriiur Tolcli imperaior Flavius Recesuinthus; sepelilur in aede
S. Leocadiee,uhi beala virgo et marlyr dicilur arclala [lege mactata]. j
125. Eodem anno, sed feria in ejusdeni mensis, fuit eleclus in regem Wisegolhorum rex Efjvius Wamha,
palalinus, de nobilissinio geuere Golhorum; et usque ad diem 19 ejusdem mensis dilaia esl unctio, ulpt'33-
senlibus episcopis et palalinis fleret, die Dominico supradicto sacro Januario, et sociis ejus,"in ecclesia
•prpestantiori,sacraia B. virginis Marise assumplioni, ecclesia prima Tolelana, sanctis Patrihus eonslitula.
Coronaiur vero, sacralur et inungitur rex per Quiricum archiejiiscopum Toletanum, aliis episeopis mini-
slrantibus. . ~
DCCXI , - DCLXXIII. ""
ll&. Joannes, episeopus Constauiinopolilamis,-florel.
"
DCCXII. - - DCLXXIV.
125. Aribaldns [al. Gauhaldus], AbimoalJi [Urimoaldi],' filius, rex quinius
'
decimus Longobardorujn.
DCCXlil. - DCLXXV.
126. Undecima synodus Tolelana Toleli colleeta a 17 episcopis, proeside Quirico Toletano pontiflce, vfi
- - -
IflusNovemb. anno i regis Wambaj, in basilica S. Mariic.
127. Floret Gratindus, abbas SS. Cosmseet Damiani.
DCCXIV. DCLXXYr.
128. Rex ViTamha,victo Paulo, ac profligatis omnibns hoslious suis, sdoriosa fruitur quiete : Tolelutn,
P. HIGUERJS ET D. LAURENTII N.OTÊ.
rium S. Eulalise, plura rn ejus Vita. Confirmal in J^ 126. De syiioio xi Tolelana, quae fuit sub-rege
concilio x ToWano, locodceinio, nomiiie « Quirici "Wambane, esl meniio in ipsis Tolelanis Concilus
episcopi Barchinonensis :. > in concilio xi esl epii>co- lani liis. quam impressis; namque coliecta est i
pus Toletanus anno20675 el deciimim liabitum liahitum est aimo regis Wambauis eera 71b, vn Idus JSovembris,
056. Fere annos post decimum, es"t anno 675 cepit anno 672, die priina Sepienibris,
coneiliuni xi Toletanum. Moritttr staiim, postquam annus inijjlelus esl die 1 Seplemb. huj'us anni G75;
polio lethalis propiuala est Wambani. Fuil hic inccepit annus quarlus a primo die mensis Seplem-
Quiricus, monachus et abbas Agaliensis, •ordinisS. bris, ab anno 661 vel 662.utNon fuerat collecla syn-
Bencdicti, vir egregms, et praeciareperitus. Sic Ju- odus Toleti jjer i5 annos, diuturniialemhujns tem-
lianus : poris notal idein concilium xi; de quo sicRoderi-
A.Dommoqui nomenlialiespie, vooe,Quirice, cus lib. III, c. {11: « iiic, scilicet Wamba, anno
ElBionaclius,praisulISarcuinoneusis, ave. regui sui 4 in Toletana urbe, B. Marjae seniperque
Agaliensiseras quoiiJamsanctissimiiiaovans..
bbas, virginis aliio, iri secrelario, posl transactos octo-et
JJanhinote mulmtnpraesulegaudel decem perlurhalionum et diversarum clddium annps,
Te Toletanopielasprasleciiovili; concilium salutis paravit; et islud luil undecimuiii
DIVISJSsedes pra;sul amansque \ldes. concilium Tolelonum sub Quirico, urbis regiee pri-
ai.l tesauctius uno:
Jiil uao^tneliusXuit, mate. Inlerfuerunt huic concilio 46 ejiiseopi, ct
Ei dtmenlaiorege dolensmorens. multi vicarii abseniium episcoporum; cum quibus-et
Te sociuinlaelisLeocadiasuscipiluiuis,
Corpushouio,meutemJajlasub alia ioralis. tempora absque concilio preetereunlia deplorarunt.
Gaudesorte UM,praesuiveuerande(Juince; Sie sacra synodus : Eramus enim hic usque prola-
Sic Dominusterris es, dounuusquepolo. g heiitis sseculi jcolluvione inslabiles,- quia annosa
119. Discipulus^S. Paronii. Lege « S. Boni,j> series temporum, subiracla luce coneiliorum, non
qni fuit- Lirinensis monasterii resiaurator. P. H. lani vitia auxeral, quam malitiam omtiium [al. ma-
122. Priuio die Septembris morilur Toleli rex trem umnium jerrorum ignoraiiliam] regiianiium
Flavius Reeesuinlhus, ex Chronico Juliani; sepelitui oiiosis meniibus iugerebat, i elc. Ei inferius x « Ut
In Leocadiaecarcere, ubi nunc est. P. H. qui de-eausis ante post dctodecim scilicetlabenlium
125. De eleclione regls Wambanis mulla Julianus; unnorum excui;sum, in unum meruimus aeigregari
in libro suo, el eliam Morales, Mariana, Julianusi cotjvenluin. s Kon loquitur de conciliis alibT colle-
Toletanus. De coronatione constat factam per Quiri- clis, sed in urbe regia; nam et in Caesaraugustana
cum Tolelanum in aede S. Maiise Majoris cum magusi civjtate ante amios 19 et in Einerilensi ante 9 con-
celebrilate. P. II. cilia «jnlraelaj fuisse Jiquido consiat. Sedecim-epi-
Dilala est unclio. De unctione regum vide quscj scopi eoacli sunl, praeter Quiricum, el multi vica-
notavi in nuiii. 8 et S7.-D.L. rii : in excusis ponuntur duo, c Arcavic. et
Die Dominico supradicto sacro Januario, et socib. ; -Segoviensis, v et septein abbates. Ut inde colligalur
ejus. Forte quia diesl9 Seplembris fuit illo-aniK) aliier legisse domiiium Rodericum ponliflees, et vi-
dies Dominicus; vel loco supradicio, legeudum , carios bujus sacii concilii, quam niodo nos iii uostris
dicato; et .loco vocis sacro, iegenduni sanclo. Ix> legimus exemplaribus. P. II,
Ecclesia prima Toletana. Yide quse dixi ad ujum, 128. Anno B76 jam bellisconsopitis, rcx Wamba
"§7 in illis verbis : c Alficensis, vel inferior. i> Golhorum ornavit Toletum sedifieiispublicis, niuris,
"ilibi adduco Julianum in Uironico iium. 74. ID. incenibus, et ponlibus. De quibus sic ilcdericus iu
10£9 CHRONICON. - 1050
Kistor., lib. m, cap. II: < Postqr.am igilur, inquit, A suffragalur Julianus in Chronico iium. 75 : « In urhe
rcx cmn -triumpho nobili fuit sedi tegise restilulus, Apollonia Groeciae,sub Decio fidei illusire leslimo-
scepira regni medilans, eleganter civitaiem Tolela- nium dal; » et num. 597: « A Cixilano condilum
nam inuro et exquisito opere renovavit: quam ef est S. Tliyrsi lempliim Toleti, civis Toleiani, in
opere sculptorio versificandopr-aeliiulaiis,hoc in por- Apollonia Greeciac.passi; J utrobique scintillas ex-
larum epigrammatibus stilo ferreo in nilido lucido- cussi quasdatn. D: L.
que marmorefeeit scribi : Pontis ferraii porlnm S. Damaso Sletchiadique ci-
vibus ManiiKe-Carpelanorum.De hisce Madridii duo-
Erexit, fautoreDeo,rex inclvtuswt)"em bus micantibus luminibus jjlui-es jjlura. De S. Da-
"Wamba, suaacelebreiu prolendensgentis honorem. maso notavit erudiie doclissimus P.Franciscus BivaV
In memoriisquoqiie martyrum, quas super eisdem in Dexli-uuianno Chrisli 566, num. 3, et anno 588,
portarum tiirribus litulavit, hoe similiter exara- num. 8, ex Baronio lom. IV. Annal. et aliis : novis-
vit: sime et pleue Ilieronymus de Quinlana insuo Ma-
Yosdomini hic dridio lib. n, cap. 4, ulii satisfacil iis qui Lusiia-
s ancti,qijoram prajsenliafulget,
- Hanc urbem, et plebemsolitoservale favore. num defenduiii; inler quos ego addo Augustinum
Barbosam in Remissionibus doctorum de dictionl-
Uhi vero posilaesunt haasanclorum marlyrum in- btts, dict. 151,-num. 5, pag. 62, col. 2,el lib. De
scripiiones, sic ait Chronicon genei'ale sub rege II- cflScioepisci;pi, parl. m, alleg. 60, num. 11. Quam-
defouso X. « Olrosi fizoescrivir en.e-los otros sendos vis Quinlana illa verba, qusedisputalronibus dissi-
marmoles eslos versos, e ponerlos en las torres de T, diisque -ansam dederc, sive destinam et fulcrum, e
las puerlas de la ciudad, en aquellas qtte eran mas ': Dextri codiee nori expiing.il; uti elidit nosler P.
de aquellos sanios mariyres, cuyas erari las voca- Franclscus Bivar, et tanqnani spuriis.et nothis no-
ciones. J Quemadmodum ad portam Gambronum, tam eis inurit, silius ducens conari respondcre ob-
S. Loucadise; ad nieridieni, SS. Felicis el Petri; viam eunlibus. Uiramque recenset opinionein -P.
in turri e r-ggioneSS. Petri et Panli praetoriensium, Andreas Sehotus, SofcietatisJesu presbyler, exqui-
liorum apostoloiHimje regioneS. Juliani, SS. Cosmae sitoeindustriocel magnijudicii vir, in sua Hispanrca
et Damiani, S. Torqnati, S~S.-Juslse et Rnfinae, bibliotheca, tom. II, class. 1 Antiquoruri),pag. 185.
S. .Marci, S. .Sebastiani, -S. Lucae, -S. Eulalise, Novissime plena manu, longoque excursu asserit
SS. Servandi et Germani. Qiifl.de re sic doclor Lusitanuin Anioniiis'de Sousa et de Mazedo iu suo
Joannes Mariana, lib. IV, cap. ivH « Puso el Rey J librOj-cui litulus, Elores de Espafta, Exceiencias de
scilicet Vamba « cuydado en Jiermosear su Reyno de Por:ugal, cap. 9, pag. 95. .
iodas maneras, i en particular ensttncho la ciudad De Melehiade idem P. Bivar in Dextrum, fausto-
Real-de Toledo, i para su fortificacjon leânto tina que illiislrandl genere iid amium Chrisii 248 et 299,
nneva muralla con sns lori'cs, ahiierias i pretiles, niim. 5 el 508, Comnienl. 2, ntim. 15. Videndus
continuada por el arrabal de .san IsidM, que llega Quintana in suo Madridio, lib. n, cap. I, praes^nim
de una puente a la oira. Esia Toledo d.e qwalro par- fol. 104, col. 4, qui Juliaimm noslrum refert in
tes,'por mas de las tres gerrado del rio Tajn, que vCbronico, num. 72 :. «Jlelcbiades, qtii postea fuit
acanala lo erilre barrancas niuy altas, corre .por papa, uascittir in Hispania, scilicel patiJbus Africis,
penas i eslrechuras muy grandes. La quarla parte apud urbein Mantuam Carpelanorum. J De ntroque
tiene la salida muy aspera i empinada, por doiide la C sidei'e disserit, et inler onines mical illustrissime
cerca un muro de fabrica Romana mas angosto qtte D. Gregor. Lojjez Madera a Consiliis Magno noslro
cl que bizo el R.eyYamba, cuyos rasiros se veen a la regi Philipjjo IV, qui est milii ssepevocandus, in lib.
placa de Zocodouer, i a la puerta del Hierro. Yamba De excellent. monarchise Iiispau., cflp. 6, | 2; pag.
con inlento de meier deniro de la ciudad los arra- 45, col. 2 et 5, nhi sedat et componit dissidia. D. L.
bales, i para roayor forlaleza, anadio la otra niu- Ac praicipue D. Micliaeli, hujus urbis divolulelari,
ralla mas ubaj'o. Traxerorise para la obra piedras de a fundamenlis ecclesiarum ejus, et angelo-tutelari ci-
todas paries, a lo qtie _se entiende de una iabrica vitalis. S. Mirhaelem divum lulelarcm, et angelum
Romana a manera de carro, que esta alli cercaxon tulelarem agnoscil. De ereiniterio S. Michaelis ante,
figiiras entalladat en ella de rosa, 6 de rueda. El porlam eidem consecralam yide Julianum De eremi-
vulgojsepersttade ser aquellas armas de Wamba. Las ieriis, nnin. 5, his vei'bis :' « Ereniilerium S. Mi-
mismas piedi-as mueslran lo contrario, ca eslan sin cbaelis a parte orientali Toleli (cooevumerenjilerio
orden, ni traza; sino como las trahian, assi las as- Hispal.Tibi imago B. Marioe ) distans ab,urbe re-
scnlavan los officiales. J HaseP. Mariana. Sunl illse gia 4 milliar. passuum, non procul a fluvio Tago, ab
rosae, ,vel torlulae < masopoeJ eedificiorum ex ipso Alhanagildo eonditum; nunc possideuir jure pairo-
circo allaloe, quarum nieminii non semel Yitruvius, cinii a Columbanis, genere nobili Mttzarabum. i
til mihi significavit Joannes Baptista Montenegro Moserat anliquis eremiteria anle ingressum urbium
excellens Toletanus archilectiis. J?. H. angelis dicare, quocas custodirent, defenderenlque,
S. Thyrso, Tolelano civi, martyrique foris passo. ut muneris est angelorum qui eivilates luenlui;; iis,
De S. Thyrso plene el docte dociissimus P. Fran- D pj et imperiis, sui desiguati angelh Inter omnes mical
ciscusBivain Dextrum, anno Chrisli 286, nuni. 2, devolio crga D. Michaelem, qnem prseesseChrislianoe
post comnient., fol. 505. Ecclesise tiitamini notum, vel ex ipsius variis appa-
Dixit Luiiprandus, Joris passo, <juiamartyrii pal- 1'ilionibus, quibus parlim in occidentali, paiiini-in
mam reponavit Apollqniee iirGrsecia; infra num. Ecelesia orientali, per mulla mirAcula conspicuus
255 : « Toleli condilura est templum S. Thyrsi, ver- reddilur, et "oslenditiir. Praefuerat antea Jttdaeis;
nulaeChrisli, civis Toletani, passi Apolloniaein Grae- eonslal ex cap. x Danielis, uum. 15, ubi quarlus an-
cia. J Appellavit eum veinulam, qiiasi naiivum, vel gdorum Michael', princeps populi Dei cousjiluilur :
naluralem; quo paclo vernacutam linguam dicimus, quod Marlimis Becanus, Societ. Jesu presbytei', ex
et saporem vemaculum. De S. Leucadia exslat illu- illis elicit verbis : « Nenioest adjutor meiis In oinni-
slris commenioralio, concepiis verbis, in antiquis- hus his, nisi Michael princeps noster : i Scholasticae
simo hymno, et ieslimonium; de quibus infra in Tbeologia1 lom. I, parte i, tracl. 3 De angelis, eap.
num. 75 concilii Toleiani ad finem, inler Adversa- 6, fol. 588, gesiaque ejus recenset desumpta ex dicto
ria Luitprandi. Eldesancto Jacobo sic : cap. 10 et cajj".12, ei ex Epistola Canoniea Judae, et
- 0 vere dignesanctioraposiole, Apooaljps. cap. xir. Hine tol basilicee-DIJMichaeli
CaputrefulgensmcljlumHispanioi, crectee.de quibus Chrisiophorus Besoldusin discursu
Tuior nobis,et palroifusvernulus. . De angelis, seu geniis imperiorum, pag. 2 et 5.
Hoefc-docel el prohal apttd Dexlrum anno Chrisii 288s Dixi esse eorttm protectioni coustilulos.
uum. 2, doeiissinius Bivarius meus. Cpnvenitj et Succiniiangelos Clemens Alexand".lib. n Recognil; Scio, la-
4051 " APPENDIX AD LIUTPRANDUM. .1052
iiien quid de Recognilionum libris senserit Bellar- A J clionibus Yallisoletanis ad librum Hijjpoer. De
niin. De libero arbitrio lib. v, cap. 2\ et traelatu Morbo saero, lextti 17, pag. 25,-et 24; ille vere
De seriploribus ecc'esiaslicis anno Domini 500, et Hispantts Jisculapius, id esl, saluiis medicus et
alii judicaverinl; sed de his in prajsentia non est assertor, ex philosopliiae et medicae artis adytis,
mihi ctirse. Yide S. Dionys. Areopag. De ccelesli iitilissimis remediiil in lucem erutis. Cumulat plura
liicrarchia, cap. 9. De e.adem re apud eihnicos pas- erudita manu 'Forlunius Licelus in-Encyclopajdia
sim. Dionys. Halicarnasseus lib. vni, €rinitus De ad Arain lemniam Dosiadae, poetae vetuslissinii et
honesta disciplina lib. ix, cap. 5. Servius ad 1 Georg; obscurissimi, ' ad Iilla verba |y.irovo-«£- xopoc,pae.
Gebhard. Elmenhorst. in Observalion. ad Arnobiuni 124. ;
* ' 14; vetus eliam inscriptio : Qitae signiflcatio convenit eliam 'pestilentiw ven-
' fol. IOVI.OPTIMO. MAXIMO. GEXIO LOCI'. ttirae : nam heeceljsimilia terriculamenla, priusquam
"Alleram affert Guido Pancirol. in Thesauro va- grasselur, divagari docent mulli. Ohservat nosler
liar. lecl., lib. n, cap.128. Martinus Delrius (heu quondam amictis rueus !
Q. VOLVSIO.SATVMilNO. P. COItiSTSLlO. CI. COS. liimendivinarum atque humanarum lilterarum splen-
AVGOSTALES. QVI.NEnOXI. CLAVPIO. CJSSilU.AV- diJissiinum) exProcopio,.lib. i, Debello Rersico,-iii
GVSTO. ET.AGUITOI.NJE. AVGVST.C I. O.M.ET.£r.XIO. lib. ii Disquisit. niagic, quoest,27, secl. 2, nuin. 8.
COLOMÊ. LUDOS. rXCER.XUI. KAL.MART. Qui Procopius cuiu ingenlem et adinirandam illam
luem, qtife'Juslinijani lempore. orbem toiiim depo-
Cunclisnampopnlis,seu mmnibusinditur, inqnit, pulaia ftiil, describit, ti'adilum ait visos in Iiuinana
Aut fatnm, aut gcnius nosirarummore animaiuin,
Quaasub dispardisubrunl nova-corporasorle.
T>specie doemonesv(ersari, et obvios perculere viru-
I lento et ardcnti afflalu, et ab Hebrseismeiirim el
Prudentius contra Symmachum, lib. n. ressaphim vocatos: et aliquibus vigilanlibus ciaro
E sacris D. Hieronymus' in Ezech. cap. xxvm : die "(nola dwmonmm meridianum) ct aliquibus iri
« Tradito?. sunt angelis ad re'gendum provinciae, somuiisjioctu (nota nociumum) id contigisse. Addo
quasi judicibus ab iinjjeralore. >Deusenini pulcher- ego Dionem in Tito, qui scribit homiiies giganleae
rimo ordihe sp.irsil per hoc corpus universi O»U).KT-magnitudinis per civiiales incessisse, quando Yesu-
TovTf.? fisojiT5?yns, "<"•«'
s8v«ov YOX TOTVMV ^cotsrafievovr, vius fuons flammals evomuil. Testatur et Dionysius
curanles' terrm certas prirles, prwfectosque gentibus Halicarnasseus, lilj. 8.« Romoeobversatas oculis no-
el locis. Quoe oinnia iiiius ei in cute sciens iiosler vas speclrorum facies ; et hsec oculis alque auribus
Luilprandus, adjtinxil angelum esse lulelarem con- homiiiuni saepe oblata. v Quse in sacra Scriptura
tra daemonianieridiana, exprimens ad vivum Iocum dsemones appellari aulumo : Isaias, cap. 54, num.
psalmi xc num. 6, ubi Ioquitur sanctus rex de an- 14 : jEf oceurrent dwinonia onooenlauris^ ~ el pitosus
gelis, describitque eorum viriutes; et pollicelur-vi- clamabil alter ad alierum.
rtim fore lutiini, qui iisdem niunims est, et liberuin Hinc ajiud nos Hispanos tale terrictilamenlnm
itidem vaticinalur a negotioperambulante in lenebrisj « Estanligua > vocaiur ; quia sub ea figura .apparet
ab incursu el dwmonio meridiano ; id est, a pericu- diabolus, a sacris aucloribus et sanctis Patribus
Iis, quoe latenterct palam, nocte scilicet et meridie, « hoslis antiquus jajjpellalus. lia S. Gregorius, iib.
poiissimuin a dsemonibus, iinpeiideiii; aliquando it, ejiist. 25, ad Juslinum praetorera, relaius in cap.
solo pavore speetrorum, aliquando a daunoue pesli- Habet. 2, q..5 : « Habel hoc proprium antiqui hosiis
lente, el ab afllala lue. P. Joannes Mariana sic in- G < invidia, ui, quos imptcborum aciuum perpeii-aiione
terprelatur: « A pesle, quoe aperle grassalur, non Deo sibi resistenle d'ejicere uon valei, opinionem
ab oceultis caus.s. J Genebrarclus aniea dixerat eorum, falsa ad praesens cumulando, dilaceret. J
idem," his verbis : « Pestem, sive gj-assetur noclu, Sic Jonas episcopus Aurelianensis in lib. i De
fcivedie.non formidabis. J Joannes Bochius slrictim, culiu imaginum, iu princip.,« cum ipsi non apostqli
uli solel, hanc senteiitiam Hebraeoruinesse asserit: Chrisfi, sed proeconesessent hosiis antiqui. i Coii-
« Etsi peslem, iiijuit, vel pernicieni meridianam gerit plura Joannes Montholonius in Dictionario,
leganl Uebroei, lamen per daemoniummeridianum verbo Diabolus, pag. 158 « DeEslaniigua J eelebris
inlelligi teiTiculameiitum quoddam, quod enipusam meniio in Hisiorfa belli Granalensis, a D. Didaco
vocant, sunl qui pulant. » In ParoJiis hcroicis ad de Mendoza scripia nostro \ulgari idiomate, pag.
dictuin psalmum xc," priori adhserct inlerjjrela- 124, his verbis, ubi agii de bello inler Csesaremet
tioni: Sexium Poinpeium, in Baetica apud Mundain:
Et vacuocurres animo,discriminanoctis « Donde oy dia, como tengo dicho, se veen inpre-
Ktilla perhorresces,nec formidarediurnas sas senales de despojos de' armas i caballos ; i veen
Fas erit, aut missas,ffijrvostridenle,sagillas; los moradores ^ncontrarse" por el aire esquadrones,
Kec melL.escajcalectamcaliginepestenj': oyense voccs como de pei*sonas, que acoiueien. Es-
'Rec, quaalucepalam media grassalur. lantiguas llama el vulgo Espaflol a seniejanies
Paribus fere libiis cecinit alius : aparenci.is, 6 fantasmas, que el baho de la lierra,
Koclisper alriecaecasilenlia, quando el sol sale, 6 se pone, fbriiia en el ;.ire bajo
Konexjiavescesciecapericula: - ]
D como se veen en el alto las nubes formadas en
Konluce giassanlemliniribis varias figuras i semejaiiQjs. J El ab ellmicis usur-.
Perniciem,necaperia Jjella. paturaho, sedcodem feremodo, quod regius Yates
Lorinus Janssenius -el alii plures, T6 a dwmonw edixetat. Ovidius iv, Fastorum adPalem":
mendiano jnlclliguiit.de peste. Nec ab fis discedunt, Tu,dea, pronobisfonlesfonlanaqueplaca
qtii, ul ait Bocbius loco supra citalo, dsemoiiium _Kuiniua,lu nec
sparsospernemusum.iedeos.
lneridianum empusam expiicant. Nam Seholiasles Kec Diyadas, nos vi.ipamuslabra Diauae,
Arislophanis in Jlanis, empusam, el dwmonium • Kec-lfaunuin,mediocumprenut arvadie.
meridiunum, confundit; empusamquespeclrum esse Ubi conjungit dici tempestatem, hoc est, meri-
dicunt, quod miseris el calamilosis solebal apparere. diem ; et locuni, per quem discurrebal FaunuSj id
De cujus norainis vi consule Eiymologicuin, verbo esi, arva. Poeia?multa e sacris deduxeruni, ut dixi
"Eft7rouo-a.Congerit plura Joannes Bourdelotius in in nteo Penteconlarcho, cap. 20, docli BiL-liorum
Petronium pag. 114 ad illa verba salyrici, noctu lectione. Ovidius non inier uliimos hiijusce rei
dieque non alio genere furiarum, pag. 1 linea 1, el gnarus, nec iufimo consliiuendus loco iis qui ine-
adagiograpbus in empusa. Julius Coesar Bulengeriis lainorphoseon librcs evolveririt, quos plenos Hislo-
lib. II, adversus Magos, cap.59; Gyraldus Synlag.' ritesanctse documenlis retorlis, ei sua falsa doctrina
12 deor., pag. 549 ; Raderiis ad Q. Curlium, lib. vi, eontaminalis, facili invenient - negoiio. Legerat
cap. 7, pag. 548, qui plures allegat; et ex iis do- forle in Yeteri Testamenlo meridiemel deserlum,
ciissimusD. Antonuis Pomje Saiila'Cruz in Proeie- s.upe jiTOeiideni poni; unde dwmoiiium meridia-
' -
JC3S CMIONICON. 1,5"5
e.vitaiem regiam, l.ttal, ac mmis ambil; portam, qtire respicil seplentrionem, S. Thyrso, Toletann eivi,
liiariyrique foris passo, dedicat; simililer et S. Leucadiee virgini el mariyri; et eam, qua>.respicil orien-
lem, B. Mareianrecivi, marlyrique ac virgini sanclissims? : supra porlam ponlis S. Juliano riiariyri Tole-
iano; pontis sefrali porlam S. Damaso Melehiadiqiie civibns Mantuaj carpetanorum, ac praecipuedivo Mi-
ehaeli, huj"tisurbis divo lulelari, a fundamentis ecclesiarum ejiis, et angelo luielari civilalis conlra da>-
mones meridianos.
1*29.Per heaetemporn florehat in Anslria [al., in Neuslrina , vel, Auslrasia, vel, in Aquilania] Pipinus I,
cognomine Ubertinus, majordomus Ausirasiae, pater Caroli Martelli, dicli Maximi, pairis Miionis, cogno *
Bernardi el II et Caroli et eiiiim aliornm. '
uieulo de Angleris, Pipini regis, patris Magni,
- 130. Ilahetur-conciliitm Tdleti xu, die Novembris, anno 0 gloriosissimi regis.Wambani Wisogoihorum:.
P. KIGUER.E ET D. LAURENTII NOTÊ.
iiHine't dcemoniumtieserli, apad doclos idem : quem j\ A. De doemonemeridiano e( nocluriio vido P. "Marli-
ânriere silvis, el deserla babii-U-edocent Procopius num pelrium supru ciialo loco, ubi docel B,. Basi-"
et Cyrillus in Isainm ; ideoque Faunum premere limn et Theodoreium tradidisse, Psalniislam eo in
scripsit arva meridiano lempore, quasi furentem locum sensu de daTOOi.emeridiano loriilum. Sed periliort-
ct debacchantem. Ex velerum gcntilium opinione eruo in htceiti e recoiidita Parajihrasi Chal-
Pan (dasmonummeridianorum hic erat tinus, ttt re- daica, ad cap. ivCantic., n>imV B,'verba stint : « Te-
fert Delrius) tunc maxime iracundus et formid.ibilis nebat manibus suis artein patrumsuorum jtisioriiin,
credebatur, ut testalum reliquit Iheocrilus Jdilio i fugiebant nocenles sjjiriius lenebriones, et inatufhn
cum eesluabatdies : causamque reddit Pselltts lib. ac meridiani dseniones de medio eoruin;eo quo<i
De nalura dfemonuin, quia « hoc genusesl solare, nuqestas gloriaeDominiresidebjl in-domosanciuarii,
ideoque leonis est nalurae. J Deinde, « sicutin noctis qiiseaadificalaesi in.inonteMoriacb, elomnes damio
tenebris J (verba suni Origenis ad cap. i Jobi, 5- 19, nes ei spiritii-3mice.iies fugiebaiii ab odore incensi
si modo Origenes aurior illius esl operis) « sic si- aromatiun. »'I). L.
militer in medio meridie plures daemonum len-
lationes se .demonsiranl, quam ca;teris lempori- 130-De divisionesedium a rcge Wamhanc faoia fit
bii". J hic inentio a Luilprniido, qui fuil auctor 6i() aiiim-
Ex his (ul, unde digressi sumus, revertamur) runi; el a Juliano 450 el in libro, qui titulus esl Ida-
jam patel, per dsamonemmeridianum lueni ac pe- jjns^ auctor anliquior; et in generali regis Aldefou-i
Elemdenoiari, conlra quam angelustutelaris insurgil Hisloria 350 anjiorum. Ibi m codice toleiano ins.
in suoetuiiionem civitatis. Adsitirrefragabilis teslis "*nr anliquissimo sic habetur iri finedivisionum: « ACI.I
ei'ecia Romsebasilica in Molc Adriani a Bonifacio sunl heecToleti in concilio generali, oninibiis ui e"
Rom. pontilice D. Michaeli dicata, eascilicel de dieentibus: Placet, plaeet; praeseiiiibiisac subscri-
causa, quia ibi apparuil recondeiis gladitim- in vagi- benlibus iuvieto ac serenissiino rege Wambane,, <H
fiam, qui anlea erai exerlus; hocqiie in sigmim po- Quirico arcbiepiscopo Toletano, cum Hispaniarum pri -
siis cessantis. Astipulaiur Gregorius Turonensis, qui maie; caetensque archiepiscopis, suis suffraga-
lib. ivHist. Francor. cap. 5, aitaliam pestem- avei'- neis (iioecesuinpreediciarum;in ecclesiaS. Leocadhe,
runealam, S. Gallo roganle, et ministraiue ipso an- rex a>ra nccs per inanum Pelri. J Yixitauiem jjlus bic
geloDei nunlio, qttem refert eruditissimus doctissi- Wamba aiinis quinque, et morluus est. Crftilo
musqtievir, religione pollens, vario hlterarum orna- legisse x, tttjam. scrtjjsi, clim hac nola significettir
nienlo apprime lessellalus, P. Martinus de Roa in niimerus xv. Sic anno ti"/7 habiia esl haecsynodus,,
Flore sanciorum Cordubensium, in festo angell cu- el anni emergenles usque ad principitim anni 6&1!
siodis\pag. 10. sunt anni quinqiiecompuiaii. Falluniur ergo qui pu-
DrxitLiiiiprandus lutelari angelo porlarii sacratam lant hoc factuui xi concilio Toletano. N.iin, prseier-
contra dwmones'meridianos; idque fuit semper iu quam quod in illo concilio millaiii meiiliouiijnsmodi
volo regi Wambae,qui dicavil eas vaiiis divorura sedium divisionis,-haecfacta esl in concilio generali
iuiminibus: et idem leslatus, in j&diflciis,quoe eii- ae nationali totius Hispaniee: undecimum vero sub
gebat, hns inseribi curabal versus; • Quirico preesuleToletanofull solum provinciale. Ser-
VosDotriiuisancli,quorumhic praesenliafulget vaia taifien temporis ralione, inler.serendtimestin-
Hancurbemet plebemsoliioservatefavore. ler undecimuin et dnodeciiniim Tolelanum; qn;i>
tribus annis contiiienler labenlibns, colleci.i
Refert doclor Franciscus de Pisa in Descriptione C Iria, suiii. Et quod milla habealur hujusmodi synodi ra-
Toleii lib. i, cap. 9, et noster doetissimus P. fiiero- tio memoriaque, ob id puto facium, quod inilli ca-
nymus de la Uiguera in Imjus memorise illustratione; nones liic decreti sunt, pertineules ad morum refor-
prins Mariana lib. vt Hist., cap. 14, pag. 285 col. 2. liiaiionerii, sed sedium, quibus nii possent Hispanhc
El Muzarabes adprecabantnr sanctam Leoeadiain, poniilices ad reforinalioiiem subdilorum. Et idco
urbis Toletanse advocatam, ut a contagio eos li- partes illaeconciliorum, quaead seeciilariasolum
beiarel: per-
iineiit, omnino inde avulsa; sunt, voeanlibus Patri-|
Tn noslraeivis incljla, bus canones, qui vel ad fidein vel ad morimi censn-
Tu es pairona\ernula; ramjiivarepossent. Lectai sunlcorahi, rege yeieruui
Ab ujbisliujtisieimino
. 1'roculrepelle Isedium. 1'egumhisioriee, et divisionessediiiin '.antiquae. Iu,
nt addit Julianus Toletanus,. ctikringue Metropp i
Huc alluduntstemmala imperialia Toleti, in quo- tres pnncijies jjalaiini aiifibuti siIirQfui tesles esse. t
rum summilateapparetcuslodiiiset uiielarisaugcliis, qcuhui in el in nume-
gladium stringeus ad suam civitateni tuendam. Et fandis ac assjgirandis tiivibiojiesingularffm^sej/Mim,'
Madridii supra porlam, quae « de-GuadnlaxaraJ \o- guatio.neinterminis. In juxia velefiiriiregulain et ass:-
rex Wainba imiiatuse-4
cahatur antiquiius (cujus nominis usque adbuc e\- Romanos; qui jubemes quo niensiirari -
stat memoria) similiastabat forma angeluslulelaris, libet virbs graves et peritissimosparles orbis, cuul
ut mihi retulit D. Gregorius Lopez Madera. equcs docetAliicus historictts-Graecus: designaruiu,
ordinisS. Jacohi, PhilippolV Hispaniarum regi ca-.. dam seiilentiaiii,,nacius esl Augusti qui,juxta quorum-
tholico a Consiliis, eiiiinentes litleraturoe el reriini I» i,uni divisionum meminerunt omnestempora. .li.i-
auclores ju-
Ilisjianicarumaiitiqtiarius, 1. C. qne prudentissinius' niores, Garivaius, Vasieus, Mariana, MoraJes,ei i\Ui%
doctissimiisqne. ul Petrus Alcocer in Hisloria Tolcii",docior JJeuier
PATROI.. GXXXYI. 33 .
1055 APPENDIX AD LiUTPRANDUM. 1036
Toleli, inquam, quo confluxerunt omnes episcopi Hispaniae el Gallise Nariionensis, praesidenle Quirico me-
iropolila"noTolelano, ut totius Hispaniae el GallioeNarbonensis palriareha; divisseque sunt onines sedes
Ilispanise ,cum suis liiuitibus et terminis (ul eas olim dhiseral Constantinus Magnus, cum Toleii concilium
episcoporum lolius Hispanise contraxil, aucloritale Silvestri, et eidem concilio dicitur prsefuisse) sic sub
Wambane rege dati snnlveleres singulis sedibus termini. Quos immariltas perseculionum ingruentium,
tot bcllorum rabies, et iniijuitas leniporum majori ex parte delevertii; ille sua diligentia et studio penitus
restiiuit. i
Anno 5 regis Wambanis coacta est Tolcti ljsec magna synodus, in qua>divisse'sunt sedes per illum, pree-
sehlibtts metropolitanis, et cseteris Hispanioeepiscopis, abbatibus et palatinis, el illis partiri rex injunxei'at,
ul vistim essel, dioeceses,praesentibus; pro Toletano et suffraganeis, Sullo, Athanegono el Tieccaredo ; pro
Hispali et sttffraganeis, Adilogo, Ela, Wiliza; pro Bracarensi, Wimaro, Vitula, Hicadile; pro Emeritensi,
Idigno, Theodulpho, Oslulpho; pro Narbonensi, Salamino, .Egisibarino, et Theudegildo : Toletani hinepar-
lili cum Coinplulensi, iilinc cum Elborensi. Facia est bsec divisionum formula, et expressa liiterisper Pe-
trum, S. Leucadioediaconum; et concilium habiiuin est praesenle Quirico, uibis regue archiepiscopo, et
primate toiius Hispanise, tam cilerioris quam ulterioris. |
Judiees designati sunl pro Toleio, Quiricusarehiepiscopus; pro Hispali, Julianus; pro Bracarensi, Liuba ;
pro Emeriiensi provincia Slepbanus; pro Narbonensi Cresceniius. Appellant omnes ad primalem Tolela-
mim : el in causa Tolelanorum ad Suasilium.abbalem, ex omnium consensu. Prudentia Quirici multaelites
subortie compresseesunt. Dural concilium usque ad finem mensis. j
131. Preeloriensem sedent SS. Peiri et Pauli extra urbem pi'ope viam ad Talabricam, vel Eiboram, di-
slanlcni fere mille quingentos passus, Wamba rex jioviter episcopali cathedra, Tolelano patriarchae sub-
jecta, decoral, reclamante Quirico Tolelano, et capiiulo Toletano et in joppidoAquensi (qtiod nunc Taia-'
vera) olim dicebatur Elbora, sede episeopali subjecta Emerilensi, in villula Aquis (nunc Gazalegas) sedem
constiluit [al., transiulii] episcopalem, .eonseniienieEmerilensi metrorjoliiano, iii honorem S. Pemenii [ai.,
S. Pigmenii : de quo viile Baronium die 24 Mariii, in MarlyroL], martyris antiquissimi ibideni quiescenlis;
quod iuinc diu permansit.
. 152. Beatissima sedesde Columna in urbe Coesaraugustana,quse conslrucla est jussu Yirginis a B.Jacobo,
1
cum in Hispania proedicavit anno 57 a nativitale Domini, et consecrata ejusdem immaculaloeconceptioni
(quaiii omnes apostoli preedicaverunt nbique) hoc tempore celeberrimo multorum peregtinorum con-
lubernio visilalur. (
P. HlGUERiE ET D. LAURENTII NOTiE.
in Valenlina. Qua de re Julianus archipresbyler A decem nolabat. Consonat Aldus Manuiius in Coni-
Toieianus pluribus agit. P-H. menlario De veterum noiarum explanatione. Sed
Aiiitoruinvila'iegisWambaiiisveracoinpulaliocoe- haecvei labulariorum aut parialoruin filiis notis-
gil r.ostium lJieroiiynuini dela Higuera notani bancX"1. sinia. I
iii ms. Codice a se inventiiiii pro xv accipere : cum 131. De designaiionibus novorum episcopatuuni
lanien qiiadraghua procul dubio significel, ul ex mul- lemporeVambanis fit menlio in concilio xii,priino-
loruin niss. codicuniGolhoruin colldioiie luciilenler que sub Ervigio lliabitoToleti : nain episcopi, ut
deproinpsit Poiiipolieiisisepiscopus D. F. Prudeniius regi pl.icereiit, contra decreta Patrum assensi sunt
de Sa"ndoval, in Aniiiiadveisionibus ad Hisloriam regi petenti, ut Toletiin sede proeioriensi SS. Pelri
sancti Jacobi, auciore DonMaurode Caslello.FeiTer, el Pauli ponerel episcopum : el in villula citca
cuin de epitaphio Urracae reginse, regis Raniiniri Elboram vel Talabcram, in monaslerio S. Pjmenii
uxoris, euuclejiido sese obtiiht occasio, pag. 233. [ Iege Pigmenii-] : simililer et in aliis locisobscu-
Salius ego duxerim, non aliter exaralnm in illo ms. ' rioribus : quod ui regi tribulum est levitaii; epi-
effdice; sed a Iibrario, sciolo qitidem, corrupte scopis quidem assentaiioni. D. L.
iranslalain; sic niuiirum xv. Nam qtiandox anlece- 152. Et consecrala ejusdem (Ylrginis) hnmacula-
dil, et ligalur cum 1. scilicel x1, significat quadra- iw conceplioni, qnam omnes apostoti prwdicaverunl.
ginia; si vero x antecedil v, uli suspicorvarieiu auto- De immaculala coiiceplione jam iniegra sunl volu-
grapho fuisse, denotabit quindeciin. Unde ap- mina. Yidesis Jiilianum in Chronico num. 1307.
posiia el conjuncla, varia perlendit et denionsiral; « Qui (D. Bernaidus) eral B. Virgini devotissiiuus,
ansaiiique preebeterroribus c.tlcuii, non bene, nec r> qui faciebal celebrare festuni ejusdem Dominascum
'ad amiissiin exaininata. Hoc idem sensil Ambrosius magna dcvotione; et fecit celebrare devotius fe-
de Morales 3 parte Cbronic. Hispan. in excursu, slum immaculaiseConceplionisejus ; quod prsedica-
quem ad linem prologi ajjposuil,« ili quo de djploma- vit in Hispania S. Jacobus; etinco>pii ab apostolis,
tiim observailonceiuilite agit: Ay lambien, inqtiit, hoc, in concilio, decerneiitibtis. J, ln<-Adversariis
oira dilicultad grande-en los privilegios miiy ami- num. 395 : « Titadilio (ejus suni verba) fuil ab apo-
guos'de?'Ielfa' Goiiea',-'para leer en sus numeros. siolisconciliumcpngregaiis, healam virginem Mariam
Esla es, qite los diez afios sefialados por xx, lie- originali peccalo inconiactain esse.j Etqusenola-
nen Jas nias vezes lales irabatjones enlre. si,' que si vii JSgidius De tprseseniaiione Lusiianus, in libro
no es coii muclio uso de saber aquella lettra, i aver de immaculaia ponceptione lib. 111,q. 3, artic. un.
visto mucho escrilo en ella; i aun dema» esld, si no sect. 1, nuin. 3, fol. 160,, col. 2. Exstat antiqua Gles-
cs con tener gran vigilancia i cuidado cn mirar los sa marginalis in «cap.1, verbo Nativilas, De consecr.
jjumeros, es cosa nmy f.tcil el eraise enundiez. J disl. 5," qtiam examinare et ad rectam eensuram
Hacienus ilie. Nec melatet, apud Romanos, teste irahere oporlet;' el ad id, a nemine, quod viderim,
Pciro Diaconoiu lilierarum Noiis, !ia'ncih usu fuisse adducilur.
X^ ae deciessignificaiidumj queatamen sine virgula
1057 CHRONICON.- *»§*
DCCSYIII. DCLXXX.
155. Decima quarta die Oetohris hoc anno dalur poenileiitia regi Wambano (erat enim dies Domjiiica)
prima horanodis : Rex in se reversus londelur, et acceplo hahitu monachi Benediclini, cuhi comite Al-
berto Pampliegam,ejus ordinis prsecipuum coenobium, Isetus petivisse dicilur [al., sed non recte, petivit
et se dical].
154. Sequenli die, feria secunda, 15 mensis Octobris, voiis omnitim palalinorum Ervigius (qui daiopo-
culo dicilur regem dementasse) rex eligitur. Differetur coronatio et inunclio in .sequeniem Dominicam
diem :"quam (ul aliqui volunl) arcliipresbyter, vel archidiaconus Julianus (nam ocgrolavcralQuiricus, ar-
chiepiscojiusToIetanus)Jecit. Quiricus, vel morle prseventus,vel aegrotus, ul commuuiter dicitur, vel ar-
chiepiscopalii Tolelano abiens [al., abjecto], propter sceluset imposiuram ErvigH, cum Wambane mona-
sierium pelit: ubi ctim rege reliquum vilaelaudabiliter confecii.
135. Julianus hoc anno, vel praecedenli, sepelivit sanclissimum Gudilam, archidiaconum Tolelanum,
P. HiGUERJS ET. D. LATJRENTHNOTJS.
lo3. De confessione et ppeniteutia regis Wam- A num. 362. Ubi autem sepultus. tandem jaceat,
banis sic Alfonsus, vel potitts Sebaslianus Salman- varie apud auctores. Yide Morales lib. xti, -supa
ticensis, in Chronico Ervigio : «"Advcrsum regem Hisiorioecap. 52 ; Marianam lib. vi, c. li; Comt-
excogilans herbain, cui nomen est sparlus , illi . tem D. Peirum in Nobiliariolil. 3 in quo scribit de
iri poium miscuit, et statim-regi memoria esl ab- Gothis regibus, etVepes ubi supra pag. 335 cbl. 1-,
lata; cumque episcopus civitatis , seu optimates vei's. Lo segundose mueslra , qui opiniones inter se
pajalii, jjui regi fideles erant, quos penitus causa conlrarias el fundamenta adducit. D. L.
poiionis latebat, vidissent regem absque memoiia 134. De eleclione Ervigii et coronalione, Julia-
jaceniem, causa pielalis commeti, nerex inordinale nus in Hislor. el Julianus in hrevi Chronico sic .*
migraret, slalim ei confessioniset poaniteiiliaeordi- « Suscepit aulem statim succedenli die secunda
nem dederunt. Cunrque rex a polione cojivaluisset, feria gloriosus dominus^ Ervigius regni sceplra :
inleHigens ordinem sibi impositum, monaslerium quod fuit Idibus Octobris eei'a-718. Dilafa unelio-
peliil, ibique, quandiu vixit, inreligione permansil; nis solemnitas usque in supervenienle die Domi-
regnat annos 8. uiensem unum; et in monasle- nico xiu Kalend. Octobr. oera quod supra 718.
rio vixit -annos scptem, menses tres.i Julianus ldem cjuoque gloriosus Ervigius i'ex" regnavit annos
asseril in adolesceniia fuisse episcopi Segoviensis septem, dies 25.i H;i>ciile. Sic inielligit regni prin-
diaeonum, qui in vi Toleiano pro suo poniifice cipium a die coronatiouis. P. II.
confirmat. Post coguita ejus prudenlia, forliludine, Cum Wamba monaslerium petit. Quid actum sit
ct animi praeslantia cum sunjma pietale eonjuncla, de Quirico, varia dicunl auctores. Alii, dolore il-
inter palatinos fuisse primo ioco habilum. Mortuo g lataa regi Wambee injuriae mortuum esse, alii pon-
vero Reccesuinlho,jam fere sexagenarius, nolens, tiflcatum cessisse; hic addit, ctim rege petiisse
volens, electus esl. Fuit vir apprime sanelus., cui monasterium Pampligense. Nihil de hoc scriptores
favit impense Deus : nunquam habuit itxorem; ne- Rerum Hispanicjruni , nec qui de Benedictinis
que genuit filitim. Poslaccepla poenilenlia, ut da- srribunt. P. H. — P. Hieronymus de la Higuera
lus rebus ecclesiasticis, sponte sua monaslerium hic ait non vidisse in Annalibus Benedictinis Qui-
petiit. Obiit die 20 Septembris, anno 88 eum esset ricum.fuisse monachum; asseril'P. Antonius dc
annorum 75, die Dominico, pridie fesli S. Matlhaei Yepes in Hist. Bencdictina lom.H, cent. 5, fol. 555,
apostoli et evangelisioe: ad euj"us tumulum S. Ju- col. i ; videeum. D. L.
lianus hoc adjecit carrnen : 135. De Gudila arcbidiacono Toletanoiit men-
YVamba prius, qni Pelrus eras, misssequeminister, tio in cencilio xi collecto anno 675. « Gudila,
ltex Golhicae genlisrelligionemicas. ecclesiee S. Mai'iaeregise sedis archiriiaconus, heec
Sponletua nonalFectasregale caciiinen, gesla synodica coenobiidefinita subscripsi. J Felix
Sedsubisimperiigrandecoaoiusoniis.. archiepiscopus Tolctanus in Vita S. Juliani. « De-
Spes lua^conalusqueluus, \irtule poienlis niqrie dum ad puerilis formse devenisset splatem,
Fretus, inaudilasres operatusades. sanctse memoriae colIega&sui Gudilanis levitaa ita
Nullaperindetali res graliorusque quiete est: socialLvinculo est innexus, et inviolabilis charitalis
Ccenobium gaudens,poslsacrasceplra, petis. .
Septemibi perpetuosmonachusbene praeierisannos, >• et individua unione est conjunclus, ut et ambos
Inde oblalacoe'osmortebealnsadis. inviolabilis charitas unum esse oslenderet, et uni-
Felix Waniliaiua censerissorle fuisse: las in ambobus proefixa, non duas animas, sed
Tambene quicalcatseeptra,per astra volet. G unam iis inesse monstrarel. Taniaqne erat inier
Septemsceplralua»genlismoderalisin anuos, eos adeptaa unanimilaiis communio, ut, seeundum
(Juiesinisbaudmorbimole, sed ipse fiuens. Aciuiiin apostolorum historiam, in duobus corpori-
Et accepto habitu monachi Benedictini cum cohus unum tantum computarelur, el anima una.
mite Alberlo, Pampliegam, etc. Privilegium, seu Sistebaiil quippe in consilio providi, in deflriilione
diploma D. Peiri castellseregisdie 15 Octobris aeri- uni, in laudabdi operaiione concordes. Quippedivino
1589 narrat Wambam sumpsisse habitum mona- afflante Spiritu, theoriae, id est conteinplalivaequie-
chalem in mnnasterio S. Yiiiceulii de Pampliega ; tis, deleclationis perfrui bono",et monassiceeiusti-
inlegrum apponit Franciscus de Pisa in Hisloria _, tutionis conslringi repagulo; sed quia aliter in su-
Toleli lib i, c. 24. Idem referl, qui glossam scri- premi nuniinis fuil judicio, eorum nihilominus fru-
psit perpetiiam ad libros Joann. de Mena, jirimi in- sirala devotio; ciimque tamen minime peregisseut
ter maximos poeiseHispani, in carmine 272, his desideraii iiineris ciirsum, non tamen desierunl a
verhis; « Fue despues este sanlo rey (de Wamba piee.devolionis sludip :' et duin sibi liiallent laniuni
loquiiur) monge en el monaslerio de Pampliga, i prodesse profugi, coeperunlpostmodumproximoruiii
esjuvo eu la religion siele afios; e murio alla rouy saluli gliscemibus votis nili. Eienim in subdiiis do-
sanlameiile. i Archiepiscopus Rodericus Pannis- cendis operossevirtutis, in profeclu eorum deside-,
plicairixoc&iIib. III Histor. cap. 11. Yide quoedqcte rabiles, in servitule Dei fervenles; in desiderio de-,
pleneqiie scripsilP. Auloniusde YejjesinHistoria coris donms Domini slrenui, in seniorum obedienlia
Benedictina tom. II, cenl. 3, anno Chrisli (381, fol. •• proesto, alque, si fleri posset, omnium emdlumen-,
335. El adde Julianum uostrum in Chronico tum oblinueruiit virtutum, quibtis animis ferventi-
1059 APPENDIXAD LIUTPRANDUM. i . 1019
condiscipulum suiim, in monaslerio S. Petri et Felicis, Tago flumini inc.imbenli; cui fecit hoc sepulcrde
carmenin sepulcro :
GloriaTolelijacet hac submolesepullus "4 Konviolas,tenerasquerosas, nonliliacana
Cudila,pars animi dimidiumque mei. Spargimusad lumulum,sed bouavoia, luum.
Qui sews a ienerarnores,aslalelenebat, -Nosergo e superaprospeclacandidusaice;
Eljuvenis fecitIiicjuvenileriihil. Tequeamor, el mo\eat, Gudila,curamei.
in sacroresidebat Moenibusa patriis morliosaverle. famemque,
•Spirilus
-Exprjmil fmnc
pecioieClirisii,
manu.
lolum,rnoribus,ore, Hosiilesquemihas,dogmalafalsa,dolos.
Paupenbuscibusesl, viduissolamen,ut asgris - Toleli ne temne - preces[al., Toleliqueprecesaudi], co-
Graia salus; miserisomniiiusuiiuseral. [iuitisquerogaltis,
--MercarKmeiilis multis,bone Gudila,cojlum : Qui libidat canmen sat Julianusamans:
lNosdesideriumlancinaLusquelui. - Ossnque FehcUiluasacraconditintede,
• Mo?renle.sque vocamuseum, quemsustulitanher- Cujusmenssuperisesl socialaclioris.
Prosequunurquepiis fuiieralacrymulis. ,
&. „ _
11
$_
Obiit in pace servus Dei, donunis Gudila, archidiaconus sanclaeEeclesiee Toletanoevi Kalcnd. Septembr.
&ra 718 id est, anno Domininbslri Jesu Christi 680.
P. HIGUERJE ET D. LAURENTII NOTJL
bus studebant. Igilur divinorum judicioriim dispen- .,,"' Nostecla |fovebiniusossa
sationo sanctae recordationis Gudila diaconus vi Yioliset frondeirequenli.
-
Knl. Seplembris fuuesiae mortis eveniu anno 8 Ubi Joannes Wjeilzius adducit Desiderium Heral-
Wambanis principis, sub digna confessione Dei, dum lib. 1 Adveijsarior., e. C, Jacoluim Poniarinni
clausit supremum curriculum. Cujtis corpttsculum Progymnasmaliimvoliim.III, pig. 2, fol. 879ei seq.,
in monaslerio sancti Felicis, qttod esl Cannensi in Fjauciscum Beiicium Orat. 26, de Sepiiltura Roma-
villa dedicalum, dileclissimi socii sacra exhibilione norum : el ego addo Thomassiiim Porccaehium De
honorifice requieseil humatum. » In Marlyrologio funerali pompa antiqna, sermone Ilalo conscripta,
SS.. EcclesieePlacenlinse anle 200 annos ms. sic in labula sepulcrali 3, fol. 11; Pelrum Bacherium in
habetur : t 27 Augusti Toleti S. Gudila arcbidia- Apologeiicopro delimctis cap. 13, pag. 222 ; novis-
contis, confessor et doclor, S. Juliani archiepiscopi sinie Juliuni Lavorium de Prico ct rcceuii lunerandi
Toletani comes.i Et mirum esl, citr non relatus in more, lil. 2, cap. 1, a mim 115. Agmen claudat mi-
Marlyrologium Romanum, recens recognilum, po- lesille slrenuus liilerarius nosier D. Ludovicusde
tissinium leslimouio satictissiiui viri Felicis archi- Gougora, qui variis slellaruni nalis, veleris sjjlendo-
cpiscopi Toletani. ris plenis, scripU variegabat stta, antiqtiis conipa-
Pars animi dimidiumquemei. Imilantur anliquos. randus merito :
Ausonius : Sus veslidosconsernan,aunque rolos.
Vado,sed sine me, quiate sine: nec nisitecum AlgunoscelestialpsCorlesanos,
fotus ero, pars cumsimallera, Galla,lui. Guarnecelostdeilores, loraslero.
Illud denique |ion abs re visum ohservare Roma-
'
Non violas, ieiverasque rosas, etc. Tangil morem C nos serere solitos stirpes el bores in lumuliseoruiii
antiquum coronandi scpulcra rosis et lloribus , rie qui de se;benem^riti. Theoplirastus lib. vi Histor.
quo Laevinus Torrentius ad Sueton. in Augusto Planl. cap. 7: s liem qnod desid'erium \nh%i\ voeani;
cap. 18 : « Ac floribus spai'sis veneralus est. Con- cujus genera dud sunt; unum cui flos h}'acinlho
siiltusque, num Piolomieum inspicere vellet, regem, similis; aliertim riecolor, album, quo in sepulcris
ail, se YIVOS volmsse videre, non morluos. > Joannesi uii mos esi, et diuniriiiiis vero idipsnm esl. > Pli-
Rirclimannus De fiuieribiis Roinanoruni lib. iv, cap. nius ilem lib. xxi Nat. Hislor.. cap. 11 : « Sed ma-
3; fac. Guiberiis De jure maniiim lib. 11,cap. 10, xime spectabilis|poihos. Duo genera hujus : uniini;
pag. 220, 221; Petrus Morestcllus in Poiupa fe- cui flos hyacinllii esl; alierum candidius, qui fere
r.ili lib. viii, cap. 14 et 15 ; Joannes Meursius ad nascilur in luniulis, quoiiiam forlius durat. 1 Ex
JbycophronisCassaudr. pag. 208; Godesealcus Sie- Tlieophrasto Aiheiucus lib. xv Dipnosojjhislaruni"ex
vvechius ad Apuleium in Asino aureo pag. 58S>,589; uliima edilione jlsaaci Cnsaiiboni fol. 679. Jacobus
iiovissime Aiilonius Sanlorelhis in Posipraxi medi- Dalechauipitisin adnolationibus posterioribus, cum
ca, seu De ir.edieandodefuncio, eap. 45. Idque sse- Isaaci Caupani Couinienlariis nuper ediiis, poihuin
pe ex tesiamento jussum. Yarias hiscripliones pe- esse jasminum (jazmin apud Hispanos)aliquos autu-
liml a Justo Lipsio, et Jano Grulero pag. 237, 5 ; mareait. Allusii huc Persius saiyra 1, versu 55 :
-
744 1J,'804, 5 el alibi. Hune vero morem ablior- Nunenone lumuloforluoaiaquefavilla
rtierunl Cbristiani auliquissimi , teste Minucio1 Nascenturviolaj?...
Felice in Ociavio, qui-id inier crimina eis obje-
ctum a Goeciliorefert his verbis : « Sic reforinidatis: D I Ad quem locum Theodorus Marcilius.
deos, quos negalis, non floribus captil neclilis, non1 A. ^. Q. Haet signa seu nolie in sepulcris antiqui-
corpus odoribtis-honesiatis; reservaiis unguenla Ins apponebantur,esse. ad denoianda ea catholicorum,
luneribus, coronas etiam sepuleris dencgatis. palli- non Arianoruni, Fuit namque insigne labari
4li, Irejiidi, misericordia digni.J Ubi cuiimlaiGeber- Consiaiitini magui, ul passim est obvium. Chrisfus
hardus Elmenhorslius pag. 20, jjungit strictimi namqtie Doniiiuisnosler, qni principium el finis esl,
Joannes a Woveren pag. 130, ei ex Clemenie Alc- hisce lilleris prjma et linali alphabeii Greeci, suam
xand. lib. 11P.edagogi, cap. 8; CarolusPaschaliiisi ostendit divinitatem eequalem Palris cum divini-
lib.w, De eoronis cap. 5. Postea auiem amplexii taie. Ego sum (Apoc. \,)aiphael omega,piincipium
sunl Chrisliani reeentiores. Descendalbis ad lesli- el finis. Quam Ariani negabanl. De bac inlerpreta-
jiionium D. Hieronymus, epist. 5, cap. 1, Heliodo- tione, et hocce Hispanoruin more usiiaiissimo lem-
ro scripta : « Quoiieseunque niior in verba pro- pore Gotboruiiiklestaiur Ambros; de Morales lib xi
rumpere, et super lumulum ejus» fiores spargere,, Hisror., cap. 41, pag. 48; DonFranciscus dePadilla
tolies lacrymis iinpleniiir oculi. Et ad P.imma- in Historia Ecplesiasl., cent. 4, cap. 49, fol. 249,
chium super obilu Paulmaeuxoris, lom.I, episl. 26, pag. 2. Novissimelaie, el ad res Hispanas hene, ani-
cap. 2 : « Cselerimariii super tumulos conjngum1 madvertit GuridisalvusArgole de Mol.inahb. 1 de
spargunt violas, rosas, lilia, purpiireosque lloies,, Nobilit., cap. 47, pag. 59, et Quintana in suo Madri-
el dolorem pectoris his ofliciisconsolantur.j Pru- dio lib. 1, cap. |4S, cui dederunt ansam ad hujusitio-
Jentius flymno 10 in exsequiis defuiictorum : di anliquitatem in lucem cruendam celebres versus
4041 CMRONICON. 1012
iuscripti supra aileram portarum ecciesieeS. Joannis A El qtto niirere magis, in collariis fiigitivoruniapud
Madridiensis, quos transcribere operee preiium I.aiireiiiiiiin Pignoiiiim in libello de Servis pag. 21,
liuxi : ubi ait id Ronue vidisse se inter Anliquilates a Leel.
Paschalino observaias :
Condilamilleannis maneo, sacralatrecentis,
In labaroAriadaAnegat, njue iipgal. TENEME.QVIAFVGI.ET
En grnve(Juintusonus1'aulustenet Lirbisel Orbis,
Teiiius liicei Ibersceplra Philipius babel. REVOCA MEDOMINO MEO
Observavi in meo Ilinerario, die qua Carrionem BOXirACIO I.INARlO.
appuli, cuiii legatione regia fungens Luieiiam cogi- i i f! X.
tabam Paris:oiuiii, eiex iis, qu;e ibidcm scripsi,
conslabil, eliam in iiiagnoiuiii viiorum sepulcris in- Ciim-enim deformare faciem servorum inter ca-
tholicos probibitum, neimagoad simililudinem JJUI-
sculplas has noias : iiam in sarcophago Comiliim cbriliidiiiis
Carrionis in ipsomet sleniiiialuiii sculo inveni buc coelestisfigurala maculareliir, ul rescri-
sacriim incisum sigiium J\ Alipie id in regiis iiidem psil inip. in 1. Si quis, c. De pwnis. el criidile obser-
diploinatibiis obseivavi : et nnlal Argole ubi supra. vii!Pelrus Oslermaiinus in Coiiimenlariojuridico ad
Quod.ul pjteat, signum ct conliriiiationis rotani in- 1. Stigmala. C. de Pabricensibus, sect. 4, pag. 9,
cidi curavi. En accipe : conipcndiaria quadani via se caiholici preecavcbanl;
et eitiiidein assequebaniur (liiem, ac si stigmale eos
deforniarent, lcgique parcbiinl: ct ul fidei lesseram
G darenl, collaria bisce variegabanl notis.
LucernoDetiam sacris usibus destinalaehoc Cbrisli
Doniini noslri signabanlur cliaractere. Ul eniin an-
tiqiii Rnmani luccrnis accensis iriolnritmciillnm nia-
nifestabant, qitarura Plinius iiicmiiiii lib. xxxiv,
cap. 3, ila Chrislhini, suis in Oraloriis, iis elinni
utebaniur; idololairiecrilus, ubi fidci non repugna-
bani, paulaliin dciorqnenlcs et exjiiaiites. Observavi
jam diu in meo Penieconiarcho, cap. 26 el 49. Lu-
cern;e iconem propono ex sacroruin Eloeocbrismal.
Myrolhccio Fortiinaii Scacchi lib. i, cap. 7, lom. I,
undc plura et docla pelc.
HocLABARISignum, el Confirmalionis ROTAcons-

in
picinnlur qundamPnvilegio( quod, ab eadem Kota,
vulgojvocant Rodado) Sancii Regis_Castella3Ferrii-
nandi III exarato Guadalaxara»Die XX Septemb.jEra
CIDCCI.XIV(hocest AnnoCI3 CCXX\1)ubi conflrmat
DonaiionemDomumel Vinearum,quas dedil Vfrgiui
Maximse,csplerisqueVirginihusMonasleriiS. Domi-
nici dc ilndrid, Domnus/EgiriiusPresbyter S. MgUVu
de Guadataxara;et ut, liaerediiaiiojure, habcantper- In annulis item, non scarabaeos,antsigr.a Lelhca,
peluo ct possideini,cavitconcessilqtieREX. sed piscit elligiem, in memoriam scilicetChrisli, qui,
'1645 APPENBIX AD LIUTPHANDUM. 1044
DCCXIX. « DCLXXXI.
130. Hoc anno, viu Jialend. Januarii, in xde S. MariaaTolctanaeMajoris sanclus vir Julianus, jam factus
P. IIIGUERyE-ET D. LAURENTil NOTJE.
i
fuil Sybillarutn lyfivgmyslicus; vel piscaioris, iu re- A Concinit evtenla vojce D. Amhrcsius in oralione De
vereniiam Apostoli; vcl columbae,ad l-ecordationem obim Valentini imperaioris : « Charactere Doniinl
Spiritus sancli; vel navis, ad speciem Ecclesise, mi- - inscribunlui' et servuli, ct - nomine imperatoris si-
lites geslare soliti fueie. Sic monet Clemens Alexan- gnantur miliies. »Binc antiqui illi Patres primis Ec-
drinus Paedagogi lib. m. : At Ss o-fpayiSssr)u.h> lcr-wv, clesiae lemporibus ea in re siiam pieiatem manife-
nihslus r) iyjlvt, jj vaOfovpio^pouovau,r)\vpu ftouo-tzfl,""slam feeeriint, dum in carne iiigmaieChrisiiario ve-
.r.uv K),I£UMV TI?»5,'ATIWTO).OV id esl : Hwc lierandum nomen Jestt aut crucis signum portabant.
f/.£f/.v/)trsTc,ii,
aulem signa nobis ei unl, cotumba, vel piscis, vei na- ObscrvavitProcopius Gazacus in xap. XLIVIsaiie,
vis expedila, vel harmonica lyra, et si piscalor aliquis iiiim. S. Isle dicet .-Dei sum, his verbis : T65S yjtpX
sit, Aposlolimemor erit. Imagines in annuJjs porlare, Oi«TOGTtJstVtcrwj .7ro).).ou? iit} -/.upiz&-i
, r)•j3pK^r/VHVj
obsequii vel amoris causa, semjier apud veteres nari TOU 0-T«UOO'J
-TOCnjpStOV , VJTIJV XjOtO-TOUItpOGYiyQGi.vV
tiones moris fuit. Obsequii exemplum aptid Sueio- II est : lioc autem mann quampturimi sotebanlin-
nium inveniiur in Vita Tiberii cap. 38 : « Paulalim sculpere, vel in carpis, vei brachiis, seu criicissigimm',
genus ealiiinniaeeo usque processil, ut hoc quoqtte seu Christi nomen. Quo respexisse forie videbiiur D.
cajiiialia essent, fcirca Augustini simulacrum sei- - Paulus (aliis inlerprelationibus, et accejitis, ei. ad
vitni cecidisse ; nunimo vel aiinulis efflgieinimpres- gustiim admissis, qnas erudiie probal el jecenset
sani, lairin;e aul lupanari iniulisse. t Et apud Yal. Claudius Da.usquiusin libro, cui tilulus : Sanctitudo
Maximiun lib. in, cop. 5. De AfricaniEilio loqiten- D. Pauli. II, cap. xiu,) ad Galaias, cap. till. num. 17,
letu: « Insuperque e manu ejus annulum, in quo cum inquil : Sligmala DominiJesuin curpore mea
caput Afiicani sculpium crai, delraxerinii. t Sie r> r^porio. Quasi dicai1: Non soluhi stigmala illa Jesu
Lentuliis avi Imaginem habebat ut scribit Cicero Ca- Cliristi, tanquani ejus servus, in corpore defero;sed
iilinaria 3: « Tiimostendi tabellas Lenlulo; et qttoe- ipsius etiam uomen ijiusiuni, ut ah omnibus agno-
sivi cognoscereliie signum? aimuit. Esl vero, in- scar lalis. Nomen enim regittm alicui impositum ici,
qnam, signum quideni nolum, imago avi lui, claris- eam principi addictam clare denJonstrabat. Sic im-
simi viri, qui amavit unice patriain el cives suos; peratores Ilouorius el Theodosiusiii 1.1, c. Ut nemo
quaequidem le a ianlo scelere, etiam muia^revocare privalus lilulos, elc. ibi : « Oinnes igitur inteUigaiit
riebujt. J Ainoiis lesseram invenies in OiiJio hb. i, publico juri esse depulandum id, cui nonieii Domini^
TVslium elegia 6 : eiiin praescribiiur.j » Dixinon ineuriosa i,n Tesseram
llajc tilii dissimula,senlis tamenbmnia dici, legum, sive Otio cestivo pomeridiano, ad 1. Supev
ln digitoqm me lersquerefersque luo. creandis, 9, c. De jurc fifci, lib. s, jjag. "11 el seqq.
liffigieinqueineanilulvocomplexusm auro, Poslquani haec scripsi,- vidi huc allusisse Aloisium
Chara relegali, quaepoles, ora \ides. Novarianum lib. JII Elecloruni' sacror. cap. 14,
Non ergo sohim in annulis specimen deferehant n. 467, sic scribeniem: t Nemosibi stigmaia inurai,
ohsequii; sed ip&umcorpus illius iuurcbanl nolis. nisi coelesiisimperatoris : nemo corpus suum obsi-
Aguovil D. Chiysostomus liomil. 5 in Epist. n D.. gnet, nifei Cbrisii cliaracleribus, ut dicere cum
Pauli ad Coiintliios, dum iiiiperaloris iniaginem et Paulo possil : Ego enim stigmala Domini Jesu in
iiomen, candenii feiro, in cuie mililum Roniano- corpore meo porto : iion Caesaris, non allerius ler-
ruiii iiiusitini, qtio ftdeiet foitiludinis adnionerenliir, reni imperaioiis. t Ubi oblilterare ait Magui Jusli
SvpuyiSuOT^KTIMTWV appellal. KuBumpyup o-ipv.Tiw- Lipsii suspicionem, quam falelur ingenue lib. i de
TKtffGupuyi;, OUT&I y.uircFc'7TiCTOt^ TZVEVVU s-nitSiivi' C Militia Roiiiaua, dialogo 9, cum se nescire alfirniei,
KKV ).£tjroT«KTijo-/7f, yivijituuiy. Quemadmo- quid sligmaie miliiari scrilierelur, quamvis aliquid
XKT«6*»J).OJ
dum enim nota quwdain nvhiibus, ita fidelibus quo- testetur suspicari.Aecnrsitis noster, non sicrei an-
que Spirilus imponiiur. Quo fit, ul si ordinem dese- liquariae ignai'us, ui aliqui jaclanlur, el jactam
tueris, perspicuus omnibusfius. Eadem uiitur voce, euin irridenles : inler quos Glossa margiualis ad 1.
eumdem deduccus morem Ptudenlius nsot STsy.liyni- Stigmaia. 5, c. de Fabi'icensibiis,-lib. u, haec enim
no 1: veneranda et vetusiissima monimenia fuit assectilus.
Qiiid, cuni sarrandusaceipitsphraglliJas? ibi namque sic ait: « Stigmala- inslrumenta erant,
Acusininuiasinferuntfornacibus: quibus feliei nomine noslrse pielatis impresso, eortiin
His membra pergunl urere; ulque igniveriut, hrachia signaliantur : sicul et tirones, ut Lic subji-
(Juamcunquepariemcorioris fer.vensuoia cit. t Lucas dePenna ibidem ad finemcommenla-
Sliguiaril, liauc sit consecratam jirajriicant. rioritm, his verbis : «.In prinia glossaabi, Signaban- .
Ubi Georgius Eabricius:« Zvpuyisesl signum, aut /«r, adde : Et vocalur lioc stigma characier ini-
nota "impressa; vel memorioecausa, ut fit aiinulo; peraioris. J De servorum siigmatibus, plena, licel
vel religionis, ul fil ferro igniio. > Deannulo :D. Hie- lihie tenerae ajialis , uianu lusimus ad Martialem
rdnyuiiis in cap. ui Isaiae ad illud : Auferet Domi- lib. n Epigr. 29, >num. S.
uus et annulos ; sic scribit : « Annulos, quibus Unum hicnon oiuiltam, quod ad rem uon Jaeva
signamur ad Dei militiam. » Be nomiije inipera- conducit manu, litieram A fuisse revelaiam sub tri-
toris ijiusto clare D, Augustinus in epist. 56, ad angulari fi\gura,-hocpaclo A ; quando prinium al-
Ronifaciuj», relatus iu cap. Quemadmodum | I, D phabetuni morlal.bus homlnibus a tenifiore Adse tra-
33, q/,7 : « Quare ergo me, innuil, non bap- didit Deus : quod^Jiis teslalur verhis Joannes Mar^
lizas, u.t me abluas a peccalis? Respondeo, Quia linitts Siliceus, archiepiscojius Tolelaims, in libro
uon facio injiiriam charaeteri imperatoris, cum er- Dedivjno nominelJesus, cap. 3, pag. 22, unde ma-
joi'eiiicorrigodeserioris. t Hoc signum, seu noiam, gno declarat myslerio locum supra adducluin D.
characterem regium iierum appeHat, episi. eadem : Joarinis Apocal. cap. i: « In figuris poligoniis, in-
« Sic error corrigendus esl ovis, ul uon in ea cor- quit,. hoc esl, plurium anguloi'uin, prima figura-est
runipatur signaculum Redemptoris. Neque enim si litiera A, id est triangulusaequilaierus; ultima, sed .
quisquam regio characiere a signaio deserlore sinon poiigonia, est1 liilera 0, quae omnium figura- '*.
gnetur, el accipiat indulgeniiam; atque illeredeat [rum
ad mililiam, ille autem esse in militia, in qua non- 156. Consecralps est in ecclesia S. MariajS. Jnlia-
dam erat, incipiat; in aliquo eorum character ille nus viii ilalend. Jauuarii, ipso die sanciissimo Natalis
lesciudilur-, an non potius in ambobus agnosciitir, Doiiiinianno 680, qni incidit eo anno iu diein LunaeV
et honore debito, quoniani rcgius cst, approbauir? > cum fnerit littera"DoiniiiicalisA. ,P. II.
1015 • ' CURONICON." 1046
. ;_.^-
DCCXXI. ; -
DCLXXXHL"_
presbyler, praeseiitibusomnibussuaenovemdecim melropolisepiscopis[al., suis novemdecim metropolitanis],
palatinis, et Flavio Ervigio rege, consecrattir.
137. Anno 11 jegisErvigii, v Idus Januar., habiia est in urhe regia Toleto, in basilica SS. apostolorum
Pelri et Pauli, synodus Teletana, praeside melropolitano urbis i'egiaeJuliano, primate Hisphniarum, Juliano-
que sedis Hispalensisepiscopo.Liuba Rracarensi," Stephaiio Emeriiensi, Argebalo Illiberiianoeciviialis epi-
scopo, viris doctissimis sanctissimisque : admisit alios triginta episcopos, vicarios tres, abbates quatuor,
palalinos quindecim.
, 138. Isidorus Setablanus, qui interfuit concilioxvi Toletano, composuit ordinem concilii",et colleclionem
Concilioruin, quae dicitur Isidoripiscaloris '\el Mercaloris,'ia Chronico; quocognomento vocalus fcst Isi-
• . '
dorus«.uperIsidpri nomen,-
159. Pridie Nonas Novembr.,anno ejusdem regis iv, hahita estsynodus decima tertia Tolelana sub eo-
dem Jitliano, a viginti octo eplscopis.-octo abbatibus, viginli sex palatinis, viginli seplem Vicariis episco-
porum absentiuni; et iuler hos Gralianus [al., Gratinus] presbyter, ' etvicarius'Aigehadoni Uliberitani.
DCGXXI!.- DCLXXXIV. •
140. Anno v regis"Ervigii, insede Praeloriensi suburbana sanctorum apostolorum Petri ot Pauli, eodem
pneside, habua est deciroaquarta synodus Toletana. . ~
DCCXXIII. - DCLXXXV.
141. \Dcesl Leo I papa. T>.L. '. . . . scripsit ad episcopos TJispaniae,ad Ervigium regem, et ad Toleta-
num ponlificem comitemque Simjjlicium, de conolio sexlo Conslanlinopolilaiio reeipiendo.
DCCXXIV. , . DCLXXXVl.
142.'Benedictus papa, adhuc eleclus, scribit Petro Regionario [deest de recipienda eadeiu vi synodo geua-
rali].
145. Patres concilii decimi quarti Toletani scribunt Apologeticum a S. pontifice Juliano comjjositum; -in
eoque concilioapprobanl, quod senserald scripserat sanclus ponlifex Juliantis.
144. Quanilo legall eoncilii decimi quarli Tolelani ferenles Apologeiicum, venerunt cum illo Romam,
ubi erat pipa Beiiedielus. Legatorum nomina hsecsunt: Benediclus preshyter, Innocenlius diaconus, Con-
stanlinus suhdiaconus [in aliis, Benediclus fuit postea episc. Pacis Aug.], posl episcopus Pacis Aiigustoe,
Vincenliusffl/., Iiinoceni] episcopusDumiensis, Consianiinus Egabriensis [al ,Constanlius Egitanensis]. . .
143. [Deesl Joannes V; hic enim Btnediclo.successil. D. L.]. . .Papa jjosuil eanones concilii xiv Tolelani
in conspeclu S. Petri. ""
146. S. Asodi vel Asodani, corpus, passi Gazae,transfertur Romam, et Anliquariaein Baelica durat rne-
moria Cornelii Proculi, et Cornelii Bassi, pontificum caesorum,a discipulis S. Jacobi ad finem conversorum.
DCCXXV. , DCLXXXYU.
147. Hocannorex'Ervigius, posilus Toleti in ullima eegritiidine,posuit in regni solio gloriosissimum fi*
P. HIGUER^; 'ET D. LAURENTIINOT-®.
rum est eapacissima. Nemo Christianorum inira am- A ginla et octo episcopornm. P. H.
Jjitum liiieraa o recipietur, si non fecerit prjus mo- 140. Hahiia est anno 5 regis Ervigii, impleto 4, et
ram in liliera A; quaeprincipiumesl el fiindamenlum ingressi in 5 per.sex dies , Jioc esl, 20 Novembr.et,
Gbrislianae reiigionis : in quo principio uiia est es- utnotal D. Rodericus xn J{aleud. Decembr., die D.o-
senlia ei tres personse. Qui ergo acce.lerecupil ad minico hahiiaest: nec dies, nec quod dies essetDo-
Detim infinilumet capacissimnm per,.litteram o si- minicus, est in ms.
gnificaiuin, oportei prius credat ipsum esse uuuni et 143. Patres concitiixiu Tolelani, elc. Vide num.
irimim : uniim in esseniia, eririniim in personis, 144 et 149, ct Juliamim in Chronico, iiuni. 561.
qnod per litterani A diximus designalum. t Hacte- « S. Jiiiianus, inquil, millit Ajiologeiiciiiiicum expo-
nus archiepiscopus. . , , sitioiiibus ail papam Sergium, et carmiiia ari inipera-
137. Concilium xn Tolelanum anno n regis Er- torem Heraclium Jiisiiiiianum in Jauriem ipsius. Re-
vigii colleciuni Toleti v Id. Januar. Rodericus col- spondeut illi eleganii episiola. f Sie legeiidiun ex
leclumaitv Id. Maii. Sic ille lib. m, cap. 12: nostro Luilprando dicto lium. 149, ibi: « Et ab
c Hic (scilicelErvigius) anno regni sui n procuravit ulroque litteras accepil. j
fieri conciliunixn Tolelan. v fd. Maii, in quo fue- 147. De Ervigii cessione i'egni,'et collocationein
runt xxxv ejjiscopi cum inaestimabili Clero, et regio throno Goihoriim Egicanis filioesuie conjugis,
Chrislianoriiincoliegio laicorum : et hoc concilium ejiisque generi, sic S. Julianiis in parvulo Chronico:
fuil snb Jiiliano urbis rpgiaeprimate; et snbscripse- «,in quo die in uliiinaaegritudine posilus, clegil sibi
runt Julianus Hispalensis, Liuba Bracharensis, Sie- successorem -in regno gloriosum nosirum doniiniun
phanus Enierilensis, el suffraganei, el vicarii ab- jjEgicanem; el altera die, qu;e fuit.17 Kalend. De-
sentium praelatoruni.> Nilii! hic de abbaiibus, nihil cenibris die, sexla feria, sic idem dominus Ervigius
de viris palaiinis. Felix in Vila Juliani: « Julianus accepit po?nitemiain, el cunclos seniores .absolvit,
nactus esl pr.efaioe urbis prirnalmii. t Empliatice qnaliter coram dicto principe glorioso domino Egi-
dictum esl, prwfalce urbis primalum, quasi penes il- c:ine ad sedem regni sui in Toleifl accedereiii. J
lam toiius Hispaniae residerel primaius. ID. — De Hajc sanctus Juliajms de unctione Egicanis regis :
Liuba Bracarensi vide illuslris. D. Rodericum de « Uncliis esi autem dominus nosier Egica in regno
Acuna in Catalqgo archiepiscoporum Bracarensium, in eccleria SS. Pelri el Pauli Praeioriensi, in dl®
cap. 97, pag. 404. D. L. VIIIEal. Decembr., die Dominico,lunael5, aera 721, J
159. De synodo xm Tolelana ex Roderico ubi su- liaic ille. P. H. .
pra : habiia csl anno 4 regis Ervigii. Fult qttadra-
1047 APPIINDIX AD LIUTPRANDUM. 1048
lium, vel generiim, Egicanem, die 17 Kalend. Decembr. feria v et altera die feria vi,1 id esl xvi Kalend.
•Decembr. accepit peeniteiiliam, et ajuramento iidelitatis et obedientiaesibi praestilo absolvit omnes senio-
jes; qualiter dieti seniores accederent ad accipiendum in dominum et regem dictum rjrincipem Egicanem,
ut acciperent etjurarent; aceipiente juramentum regium, vel pro rege, domino Juliano, Toletano primale.
Unctus autem est sub eodem patriareha in aede sanctorum Pelri et Pauli intra urbem, vin Kalend. De-
-cenibr. el eoronaius est aera 725, in pnesentia muliorum prajsulum, abbatum et palaiinorum.
DCCXXVI. DGLXXXVIII.
148. Anno primo ineunte regis Egieanis, v Id. Maiihabila est Toleti decima quinta synodus in ecclesia
prastoriensi, id esl, suljurbana, versus seplentrionem, SS. ApostolorumIPetri elPauli,\preesente eodem
-Toletano pj-imate Juliano, Suniefredo Narbonensi, Floresindo Hispalensi, Fauslino Bracarensi, MaximoEme-
11tensi,Joaune sedis Illiberitanee,et aliis 55 episcopis, 11 abbatibus, vicariis episcoporum 5, et 17viris palalinis.
P. HIGUER.EET D. HURENTH NOTJs.
- (48. De decima quiiita synodo Toletana habita A sedis apostolieaePetronotario regionario : juxla quod
sub.rege Gothorum Egicano, sic Rodericus Jib. iu tuam slrenuilale ^postolicaememoriae, dominus Leo
«•ap.14, his verbis : « Hujus tempore Iscilicei Egi~ papa Hispaniamprovinciamire disposuil ad praeexeel-
ranis) ingiiiiialis plagaenecessilas invaluit in provin- leniissiiuum el Christianissimum regem, et san-
'fia Narbonensi occasione cnjus ad Narbonensem ca- eiissiinos archiepiscopos, et Ecclesiarum omnium
llieriram ejiiseopi pertinenies a Tolelano concilio preesules ibidem conslitutos, sinuil et gloriosum
cxcusaniur ; iia lamen, quod ejusdem sacri con- eomilem, pro innotescenda venerabilis sextae synodi
cilii inslilula in singulis calberiralibus ecclesiis nun- definiiione, aeclamatione quoque, quaeet prospho-
tientitr et admilianlur : et si quis episcoporum hoc neticum dicit reverendissimorum episcoporuht, qui
tion fecerii, ct anathemaie feriatur, et quinla bono- in eodem a Deo congregato concilio convenerunt;
rum parte imiltelur. Anno regni ejus primo, quin- ad elemeiiiissinium principem, et edicto ejusdeni
nim deciniuni concilium celebralur in Ecclesia pree. piissimi princijjis ubiqiie generaliter deslinalo, pro
"loriensi SS. Aposlolonim Petri et Panli, oriinibus apostulicaenoslra fidei firmilale cum suuinio pie-
ilispani.ii et Galliaj episcopis aggregaiis, beaiae me- tatis sludio commissum ministerium perage : sub-
nioriee Juliano clarescenle -suH s,exagenarionumero scriptiones quoque reverendissimornm episcoporuin
('[liscoiiorum, el muliiplici Chrisliaiioriiin collcgio JIOSIeamdeni .synodum ac deliniiioneiu cum sununa
lii cireuiiu assislente. In quo pro diversis eausis, el sedulitate atque vigilantia procui'a subjungi ; ut
•.iljsolutionejnramenli quod pr.efato principi Er- eidem reverendissimi episcopi, omnisque- per eos
îgio noxiaiiter fecc-rai, exposcit synodum, tit sohe- religiosa provincia, consortes nobiscum eaiholicai
ictiira jiuanieiilo. Ejus tempore iibiom de tribus JJ atque aposlolicaetradiiionis et iidei coniprobent; et
substaiiiiis, qiiein duduin. Roniam miserat primas a|jud Deum ad eujus gloriam laus et slabilitas fidei
hauclissiiims Jiriianus, et niinus caute tractando Be- Clirislianae redigatur, commendalio ejus atque su-
«edictus papa Romanus indixerat reprohandum, ob sceptio ad salutem animarum proveniat. Ofiiciuni
id quod vohmlas genuit voluntaiem, S. Julianus ve- perinde pietatis assumptum vigilautia atque dili-
j-idicis lestimoniis in hoc concilio ad exaciionem gentia eondecorans, feslina perficere ; quia et libi-
praef.iii piincipis, per oracula eorum quae Romam meiipsi ihesaurizas boni operis fructiim, et susci-
i ransniiserai, vcriim esse lirmavii, et Apologeticum pientibus provides coeleslis regni beaiiiudinem per
iecil, et Romam misit per suos legatos presbyteruni recise atque aposlolieeefidei coiifessionem adipisci. »
jiijaiojium, et sulidiaconum, viros erudilissimos, et Alias misit ad Quiricum, jam tamen ad monasterium
m oniiiibus Dei servos, et in. divinis Scripturis im- profectum. PoiTO-papaBenediclus accepil litteras,
hulos, cum versibus eiiam acclamaioriis, secundum et ApologeiicumS.' Juliani. Quippe novuspapa Re-
qiiod et olim transmiserat de laude Roniani impera- nedictus offensus est novitate vocum, scilicet, « quod
toris. Quod Roma pie et digiie recipiens, cunclis volunias genuil voliiiitalem, et quod Christus con-
iegendum indixil ; atque iinperaior acclauiando : staret ex tribus naturis, > vel essemiis : sci'ipsil ad
Laiis Uia, Deus, in fines terrae, lecttnn saepeaioium illum comiler, el verbo tenus jussit lalori, ut illum
1'ecil: qui et rescripuiin doinino Juliano per supia admoneret de propositionibus. Videus saitetus do-
fatoslegalos cuin graliarum aetione, et cttin ltonoie ctor aliquos scandalizalos esse novitale harum vo-
remisit ; et omnia quaecunque scripsil, jusla el pia cum, ad jpsum papam niisit libellum responsiorum
«sse depronipsit. El fuit hoc quintuiu declinum eon- d cum Pelro regionario nolario, et simul quaedam
(ihiiin Toleiamim , celebralum anno primo regis carmina de imperii laude ; quaeego exccrpsiexope^
Kgicae,"v IJ. Maii, sub Juliano, urbis regiae primatc; ribiib S. Jdliani, quse sunt hujusinodi:
<jtsuliscripseiMiiiiSenfredus Narbonensis, Floresin-
i ns liispalensis, Fauslinus Braeharensis, Maxiinus Latiusimperiimajeslas praeteritorbem,
Emeritensis , metropolitani, ei Sisuldus, vicarins Si pielas adsit, pervolataslra super.
Ca?sarisensis eniui debeldefenderesedeiu
cjypriani Tarratoiiensis, et alii vicarii episcoporiiin, Immot.miPetrijcui Deus ipse.prseest.
ijui non vcneranl cairsa legitinia impediti; et fue- A quo suscepilvires litulique cacumeu,
liiui proetervicarios sexaginia u.nus. t Nonneilli,"o Caesar,ferre decebit,opem?
Sed \irieaiiius quid de hoc dicat etiam Julianus Komamdecus lnipeuijuga rejiibusiuferl:
arcliipresbyter S. Juslae iu ecclesia Toleti. Sic iu - Jubliniane, llludagit populos,genlibusilludadest.
luaa liangalur roboredexlrse
Chrouico aiino 689 quod inuliam lucem alferet buio
hisioriee, et pielas ac obedientia Hispanorum decla- Barbarusomnisiu^rs,perlidusomnisfiomo.
i'aiur. « Misit Leo p.qia II anuo 655 episcopis Hispa- Cajbarele, celebres ponel novaltuina triumphos,
Ivnaieiiei invirieatnQbileRoaiavelus.
it>aj cum Peiro regionaiio coucilium sextuni Con- Csesarete,"reierat virjdes Ecclesialaaros,
htaiilinopolilanuin, petens ut illud illi coiiiirnmreul. Portet ab lnerelica condilionedecus.
Et episcopi miseruiil Ajjologeticum cutn nunliis., El Muuollieliias subdantcolla impia,papa,
«jiiosiufra noniinabimus, a S. Juliano facluin, ubi PaMor sancle, liiii, clavigeroûe1'elro.
(iiccliat: Volunlas genuil voluutaiem ; et consiare Yinoai,el ieteruaisedessacra pace tiuatur,
CUrisium tribus natiiris vel subslauiiis. Obierat •CiBsarete, ieiieat, Juslnnaiie,soluui.
\i\e dm, Ca;!>ai;quaBdal BeuedicUu,,adom
jaui papa Leo, el suecessit illi Benedictus ; qui ante /) Jusâ libens,iell\ sic quoque CaesaiLTU
cuiis.-cidlioiiein suam sie scripoit Pelro regionaiki :
IWncJieiucpiesJjyier,eliii Deinomiue electussanctaj Rcscripsil Juliano, et udhuc mordct; et- jttssit
CIIRONICON. * IG50
lb',2 "
DCCXXVII. - DCLXXXIX.
149.Hoc anno misil domimis Julimms, Toletanus arehiepiscopus," Hispaniarum primas, conciliuni, de
crela et carmina ad papam Sergium, el imperaiorem; et ab ulroque lilteras accepit.
150. Hoeanno habita est sancta eluniversaiis synodus Niceena350 cpiscoporum contra haeretieosIco-
nomachos. " ' '
' " DCXC.
DCCXXVIII.
151. Hoc anno, postiidie Nonas Martii, ohiit Toleti sanctus et sapienlissimus pontifex Julianus, -qui inter
nlia scripsil Chronicon regum Wisigothorum, ab ajra 450 ad lempora regis Egicanis. Caeteraaddidere Felix
ei Guntericus archiepiseopi Toletani. Sepnltus est sanclus pontifex Julianus in eedeS. Leucadije; queedo-
uius illius fuit. Posuit ei Felix, episcopus Toletanus, hoc carmen sepulcrale :
Assequeris«anctuin in calbedra,Juliane, Quirioum, Et lua sal tanlo vilabeandaJoco.
Oplimusin vita,clarusin eloquio. . Inler apostolicosreside*,Juliane,maniplos, .
Vitadecens, et largamaiiiis,et cura fidelis, Robur aposlolicumconficis,alque decus.
AtqueDeizelus{al , coelusl,judiciiquejubaf, Felicis memofaretui, Pater altne,Levilse,
. Fecit ut Hispauajgeuli sat amabilis esses, - L>tprece sil dignusservushonoreiua.
Ordinibuscnnciis,plebibusalque viris. En lua niemba damnuslumulo; Leueadiacivis
Deseriseccesolum[al., heu! soiium],sed le Deusin- Corponsestcustos; bicsuacuuafuit.
[lulilastiis: A :£ £1
'
152. Obiitin pace sanclissimus pontifcx Toleli Juiianus pridie [al., posiridie]. Non. Mart. Sedit in patriar-
chali solio annos 10, menses 11, dies9; deccssilque gloriosi regis Egicanis auno 5, a?ra728. Felix Levila,
jui suceeJil in eadem sede.
. 1735.In eo tempore fuerunl in Hispania decem linguee,ut sub Augusto el Tiberio : 1, VelusHispana; n,
P. IIIGUER.E ET D. LAURENTII NOTyE.
I.ilianum, CQmmuuioatocoasilio suo cum rege Egi- \ « Apologeticum fidei, quod Benedicto Romanaeur-
cane, cogi Toleti concilium episcoporum genlis Go- bis papee directum "est.Item aliud Apologeticum de
tiiice?, et suae, naiionale et universalc, anno primo tribtis eapitulis, de quibus fruslra Romanae urbis
legis Egicauis : et iliic leciis epislolis explicuit se, praesulvisus esl dubitasse. » Nec aliunde posse puto
st fecit alium Apologeticumcum cannine in latidem nielius Ilistoriam coiligi rerum istarum, quam ex
sancli papae Sergii, qui successerat posl alios Be- conciliis xiv et xv Tpletanis : ubi omnia satis abundc
uediclo anno 687 missis eliam tribus viris sapien- declarantur. Nam in xiv, can. 4, sic: « Placuit
tissimis sanctissimisque ex clericis S. EcclesieeTo- proinde ilJo tunc tempore, apqlogetiesedefensionis
letanae, ul res lanla postulabal, scilicet Felice ar- nosirjj responsis, satisfacientesRomano pontifici, et
chipresbylero, Ubisando.archidiaeono, Musairo pri- ipsa gesta firmare, .uostraeque lidei sensum puris-
mielerio vel subdi.icono, cum litteris et libro Apo- sima verborum enodatione depromere. Et quia illic
logetico, ac carmine. Lectis litteris ac Hbro, ap- de hac gemiua voluntate et operatione Jesu Christi,
probavit eum sanclus papa Sergius-, et -legendum Filii Dei, copiose et diiueide insigniuiit, quaevera
omnibiisdedit: et actis gratiis de labore et pietate, sunt, quaejam ulique Romanis parlibus per legatos
reniisit cum reliquiis, et sua benedictione nuntios Ilispaniae destinala sunt.» Etin concilioxv : « Post
cuiii lilteris responsalibus. Carmina haec sunl de- confessionem fidei, ad iila nos illico convertimus
pronipia ex ejusdem S. Juliaiii epigrammalis, qu;e contuenda capitula, pro quibus muniendis anle hoc
stiiilin libro ms. S. Justee: biennium, B. memorioeRomanus papa, Beuedictus,
-Ad te milio libens codicem,ssnctissimeSergi, nos lilterarum suarum sjgnificalionemonueral. Quee
Qu'\reg.s innumeraseLinorierjris oves. P lamen non in scriptis suis adnolare euravit; sed
" homini nostro verbo renotanda ii.junxit; ad quod
_Incijlapervasit nos-Iaudumfauiatuarum, . "
Quod bouuset clemeussis, pietatisauian^. illi jam eodent anno sufficienter congrueque re-
Peclore, vocerefers vivendiqueordine CurisluiiJ, sponsum est.-Nos lamen nunc eanidem renolalidneni
Cujusel"in lerris fungerisofficio. hominis nostri studiosius relegeules, invenimus ,
"Yivediu noiiis, et niuudo,candide Sergi; quod in libro illo responsionis fidei nostrae, quem
Cui Julianusovausosculadat pedibus.
Accipeclementi,Sergi saoclissiine,vullii per Pelrum regionarium llomanae Ecclesiae mise-.
Scriptamea; excubiascorrige,papa,meas. , ramus, id primum capitulum jam dicto papaeincauie
Periege quodeunqueesl, quod epistolanustradocebit, visum fuisset a noljis positum ; nbi nos secundum
At.[iieaiiinioeiiles cuire labenle not.ib. divinam essentiam diximus : Voluiitas genuil volun-
.EsLcensurj-Deilua, quidquiddixeri;>ipse, latem, sicul et sapienlia sepientiam ; quod vir ille
HocIDeusin coelodu\erit esse lalum. incuriosa lectionis transcursione praeteriens, exisli-
A DominoCluiswsuminaesl conces->a |iolcslas, mavit hsec ipsa nomina, t etc. Haecex ipso S. Ju-
Ciaudi-requi cujlos,el reserare, \ales. liario. Ex qujbus colligilur, jjaulo aniehiennium pro-
Ergo, fater Sergi, parvobenedicitofialri, fectuni esse Romam Petrum notarium regionarium,
tjt flualiunosuum graliaJargacapul.
Itegis Egicani,populimeinoraielideli',, qui altulit Apologelicum S. Juliani : quod papa
louliucumbeindic plebibusmdelu.s. Sergius diligenier lectum approbavit; et Magisier
Ilore tuuvernabitager Hispanusabuude, Sentenliaruni
' cital ej'usnonnullas partes.
Caiiiolicamque colet lempusin o.nneliriem. Amio 690 pridie Nonas Martii, qui dies incidit in
(Juamfera lempesiasPiilegelhonlislurbiue nulla diem S. Julianus, archiepiscopus Tole-
Aufeiet, ex lmguispectonbusquepiis. .2 lanus,Dominicam,
Ilei milii, quamtinieoue nostnaUisinu licel erro-, docibregregius, niortuus est. Sepultus est in
Demurct iiilandis-genlilius oppiobriol lusilica S. Leucadiae,ut praedecessor.
- Africapfenavirisbellacibusarmajiiinatur, 149. Hoc anno misit aomintts Julianus. Dixinuis
foquedies \ictn\ gens Agaieuafuiu. supra ad num. 143. D. L.
Ke meusisle melussil vcr-us,vindiceCluislo, 151. Hoc codem anno scilicet 690 consecralus
Ora propopulis,optimepapa,luis; est in sede S. Mariae Sisberlus (ut quidam volunt)
'CtDeus a\eilaiuosLraaceruce securim, -abbas Benediclinus, in arcbiepiscopum Toletanum,
Detque |rius\ euiam,te lacryiuaule,reis. loco S. Juliani ponlificis Toletani, feria vi,~octava
\ Utriusqtie Apologeiici meniinil Felix, archiepi- incarnalionis Domini nostri Jesu Chrisli. P. II.
^scopus loictauus, IUVitatjancli Juliani, bis \erhis;' 155. In eo lemporcfverunl in Hispania deccm (i«-
1051 APPENDIXAD LIETPRANDUM. 1052
Cantabrica; m, Graeca; iv, Laiina ; v, Arabica; vi, Chaldaea;vn, Hebsea; vm, Celtiberica; ix,Valen-
lina; x, Calhalaunica. De quibus
'
in 111lib. Slrabo, ubi docet plures fuisse litlerarum forriaasel linguas in
- I
Hispaniis.
154. Hoc anno, Kal.Aprii._in templo S. Mariae, proesentibus sultraganeis episcopis, consecratus estepi-
scopus Tolet. Siseberlus (ut quidam volunt) -abbas, acutus ingenio, mediocri litteratura, sed regia cogna-
tione, eum Wambane rege conjunGtus, valde arrogans, et rerum novarum sludiosus; lieet fuerit in fide
calholica stabilis, et acris ejus defensor; ideoque a dignitate postea amotus.
DCCXXIX. - ! DCXCI.
155. Kalend. Novembr. hoc anno regis Egicanis 41iabitaest synodus in urbe Caesaraugustana.
" ' '
DCCXXX. DCXCII.'
456. Siseberlus vesle, quam beatus Ildefonsus divinitus acceperat, contradicente clero Tolelauo, vult. iu-
dui; et preecipitatusamenlia, coiiira regem novis rehus studet.
P. IHGUERJS ET D. LAURENTII NOTJE. -
gua>,etc. Adduc.itStrabonis locum, ut confirinei ea A Hceca Thubale principium habuit; in conttactibus
quaetradit, videlicet, variis linguis locutos esse in et sermone vulgarijcum Saracenis lingua loqtieban-
Hispania ejus habilaiores : et idem tentpore Aogusli tur Arabica, inter se sermone Golhico vel Hispano
et Tiberii Cajsaris (sub quo fforuit Strabo) conli- velusio loquebanlur [al., utebantui']. » Dixli, Toie-
gisse, qui ex recensione Isaaci Casauhoni talis est tanos ceeteris esse poliliores : quod diu observatum,
lib. III : i Hi (Turdelani) omnium Hispanorum do- et usqne ad haecnostra'tempora. Rex eliam Alfon-
ctissimi judicanlur, ulnnturque grammatica, ei an- sns, Sapiens nominatiis, in curiis Tolelis coactis
liquilaiis monumerita habent conscripta ac poemala, jussit, si oriretur 'dubium ciica alicujus vocaljuli
el melris inclusas leges a sex millibus {ut aiunt) notionem aniiqui Hjispani,siandum fore inlerprela-
annorum. Utuntur el reliqui Hispani grammatica, tioni, quam Tolelani assignarent. Refert D. Franci-
uon unius omnes generis : quippe ne eodem quideni scus de Pisa i, parle descriplionis Toleli lib. i, cap.
sermone; » melius, qui verluiil lingua. Graecesic: 35, fol. 56, col. 3, prius Alcocer in Hist. Toleli. Le-
K«i"ot alloi o" "iSnptg %pS>v-ui ov p.iu gein vero de hac re loquentem in septem parlitis
•ypuu.pMtir.il,
iSiq, oOSeyup ylazrri .§.«. Hunc adducil scriptorein non me legisse liiemini, quanivis vulgo asserant
P.'Joannes Mariana Derebus Hispan. lib. i, cap. 5', inveniri. D. L. J
arl firmandam eamdem rem. Ideo dixerat doclissi- 155. Desynodo Csesaraugustana memoria est in
inus I). Alfonsus de Madrigal, Abulensis episcopus, D. Garsiae Loaysae conciliis Kal. Novembris die
in Paralipom. I, cap. 1, q. 5. « Quia Thubal unicum Dominica, oera 729i hoc esl, anno Chrisii 691, anno
idioma Jiabuit, unicam genlem nominavit, cum di- 14, regis Egicanis. P. H.
catur de omnibns istis Geneseos x, 5. Quod omnes nr 156. Sisehertus voluit induere vestem, quam 13.
in suis linguis fuerunt, 1d esl, quilibel habuil iinum Virgo S. Udefonsoiradiderat. Quid induil cappam,
idionia distincium ab alio; el tamen in Hispania dicit P. doctor Mariana cap. 18, lib. vi; Garivay-
fuerunt mullaa lingueea principio, et sunl : ideo lib. vm, cap.44 ; sed Cixilla non hunc induisse ve-
quod non solus Tbubal lerrani istam habitaret, sed stem, sed insedisse!caihedram eburneam, in qua
alioegentes cum eo venirent. t Duo hic elieio : prin- virgo sanclissima praesederai.Subjiciam verba Cixil-
cipale idioma-gentis Thubal, fuisse et commune na- lani episcopi Tolelani, quae sunt heec:« Reperit in
tivumque Hispanis : secundo, secum alias genles caihedra ipsam Doiriinamsedemem, ubi solilns erat
alterius idiomatis adduxisse, qure diversis eliam ipse residere, et populum salutare : (jiiamcaihedram
dissercbant lluguis : unde in Hispania plura idio- ntillus episcopus adire lenlavit postea, nisi dominus
mala erant. Primum etiain eonfirino ex ejusdem Sisbertus : qui sialim ipsam perdens, exsilio able-
episcopi Abulehsis aucloritate, quam magni facio", galus est.-» Hinc coepitin Jjaratbruin malorum inci-
et merito'. In secundae pariis cap. 25, ad Eusebii dere. ,
Chronicon Commeniario nostra lingua scriplo sic Die Veneris 11 Maiianno 6 regis Egicanis, anno
ait : « Es de considerar, que, como los auclores Chrisli 695, privalus esl sede rebusque Sisberlus,
cierlos dizen, Espafia fue poblada de Thnbal, hijo et in exsilium ad ergaslulum sui ordinss pnlsus. De
quinto de Japhei, el qual en el derramamienlo de quo sie in cap. 9 xyi eoncil. Tolelani, in hunc jno-
las gentes, quando las Ienguas se reparlieron, vino dum : « Unde Sisberlus, Toleianee sedis episcopus,
con mucha gente de su lengua , que es aora la nue- talibus machinationibus denolatus reperlus est: pro
stra, aunque mucho limada e alierada de aquella ' eo quod s.erenissimumdomiuum nostrum Egicanem
primera eondicion. » M. Maximi tesiiinonium anno G regem non tanlum rêgnoprivare, sed et morte cum
Christi 514, quas turbas dedit! cttjus verba : «Prae- Flogello, Theodeinilro,Liubilane, Liubigiihone quo-
ler linguas, Laiinam , Cimbricam , Gothicam , in que, Tecla el caeteas, iuterimere delinivit, aique
Hispania eral lingua Cantabriea, et polilior nativa genti.ejus, vel patriii inferre coiiliirbium el exci-
Hispana, quaecopia verborum, eleganlia et tumore, dium eogilavit; qui eliani per deereti nostri deflni-
a Canlabrica differebat. » Doctissane el laboriosis; lionem, jani ,et loco el honore privalus existit. Ideo
char.tis docuit nos V. C. D. Gregorius LopezMaderaL nosirum in conimune per hujus carionicaesanclionis
in secunda editione Hispan. monarchiae cap. 15. Di- decernit collegium, ut boc i|isum unipnis nostrae.
xeral de his eliam dociissimusBernardus Joseph des decreium, quod eliam his synodicis diflinilionibus
Aldrete in Origine linguae Hispan. Iib. n, cap. 15. innectenduni decrevimus, onnii subsistat valore sub-
iterumque magnum se tbgiiat exhibere atblelani ini uixum, aique in p^rpetuum oblineafinconvulsahile
eodem magno et admirando eruditionis spectaculo,, robur. Ipse vero Sisbertusprosiiijuraiiienti transgres-
uon tamen in eamdem descendet arenam : et novis- sione, facinorisque Itanla maehinatiojie, sectindum
gime omnia congerit ei digeril, sublilique ingenio ett aiiliquorum canoimm inslilulionem, qua praecipilui',
inagnojudicio scribil in commenlariis ad M. Maxi- ut quisquis invenlus fuerit taiia fecisse, et vivenle
nium, ut niiiil ultra desiderari aut inveniri possit. princijje in alium atlendisse pro fuiura regni spe,
Addam aliud ex Juliani Chronico mim. 576,,quo nonl a conventu catbolicorum excomnmnicaiioiiis sen-
lac lacti siniilius : < Loquebantur Muzarabes lin- tcnlia repeliatur, honore simtil ct loeo depulsus,
guam flispanam consuetum, et Gothicam : prcecipue 3 oninibusqiie rebus exulus; quibusquein poleslaietn
Toletarii, qui politiores erant caeteris, nilorem lin-- D preedicliprincipis redaclis, perpelui exsilii ergastulo
guaevernaculaenativum inlerMauros oljservaverunt. niancai relcgalus; ila nempe, ui, secundum eorum-
1053 CURONiCON. .' 1054
'
DCCXXXI. DCXCIII..
157. Anno 6 gloriosi regis Egieanis, vi Nonas Maias hahetur xvi synodus Tolelaua, 59 episCoporum, in
Ijasilica sanciorum apostolorum Pelri et Pauli, feria vi die S. Athanasii ponlificis el eonfessoris; in qua
(ci'edimus auclorilate Romani pontificis ea de re consulti) deponitur Sisebertus praesul Tolelanus, quod
rebus novis studeret coiilra i;egem et prolem regiam, videlicet Flogellum, Tlieodomirum,-LiubiIanem [al.,
Labilauemj, Vugiosanam [leg. Liubigithonem], Theclam, caeterosque Egicanis regis filios, quos interimere
conatus esi, rebus suis omnibus exulus, anathemale pereussus, el usque ad morlem comniunicalione saeree
Eucharistiee et convictu catholicorum privalus, ad monasteriuni S. Pelri Garadinensis, sine suffragio et
loeo, omnibus suis bonis confiscatis, in exsilium perpeluum detruditur.
158. Felix, Juliani discipulus, jam creaius Hispalensis episcopus,vir graviiatis et.eximieeprudentiaelaude
clarus, volo regis el melropolitanorum, Tolelauae sedi preeficitur, suffragio pariter lolius cqucilii; qui-Ghror
nieon S. Juliani docloris sui, Tolelani archiepiscopi, nonnihil auxit.
DCCXXXII. . . DGXCIV.
159. Hoc anno, v Id. Novembr., anno 7 regis Egicanis, liabita est sub Felice, Toletano pr.eside, synodus
Toletana xvn in sede S. Leucadiee.
- '
DCCXXXIV. DCXCVI.
160. Hoc anno, abdicato imperatori Jusliniano succedit Leo.
DCCXXXVI. _ UV.XCYIII.
161. Hocanno^ Flavius Wilissa, cum poteslate regis, vivit in Gallaeeia, sic ordiiiante patre rege Egi-
cane.
162,'Fioret Toleti Julianus Lucas,"qui multa de ulroque Beroso .collegii, et concinnavit [«.., cdnli-
- - - • " '
nuavil]. ' -
P. HIGUERJE ET D. LAURENTII NOT.-E.
dem anliquoruhi decrela, in fiue vitee suae tantum A sede, quam usque hactenusrexit, in Toletanam se-
communionem accipiat; exceplo, si regia eum pie- dem canonice transducimus, et in eadem Hispalensi"
las anteîbsolvenduni creJiderit. Simili quoque et calhedra fratrem nostrum Fauslinum, Bracharensis
caeieri de religiosis, cujuslibet sint ordinis aut ho- sedis episcopum; uecnon Felicem , Porlulacensis
iioris, qui deineeps talia contra principem egisse Ecclesieeepiscopum, antislitem in praefala Bracha-
vel definisse reperti exstiierint, censura muliandi i'ensi sede simililer pontifices subrogamus. » Ex iis,
sunt. t Et cap. 12: « Proinde, quia Sisberlus, Tole- et verbis edicli Egicanis, quaesubdit: « Alio lamen
laneesedis episcopus, eorum salubribus monilis ne- episcopo principali eleclipne ibidem conslituio; »
quaquam maluit ex humilitale dependere obseque- colligitur, primo, reges Gothos habuisse jus nomi-
lani, quo Ecclesiam Dei ordine debilo regerel, nandi episcopos in suo regno. Secundo, jure trans-
humiliiate instrueret, et exemplis salulai'ibus ad ire de urbe Hispalensi ad Toletanam , tanquam ad
regna siderea provocaret^ sed bicipiti se percellens sedem primatem lotius Hispauiae.TerJio, uon fuisse
macrone, snperbiae videlicet atque perjttrii, glorio- Biacharensem seriem primariam, quia inde non
snm doininiim nosirum Egicanem fegem non solum ascenderetur ad Hispalcnsem, seJ potius descende-.
.oluitregnoprivarc, sed et morlis inipensione peri- relur, ut revera factumest; iia uiad Hispalensem
raere; ideo non eongruit nos prius concilium in- dcmigraret episcojius Bracbarensis. "De Felice sic
cboare, nisi illo prius canonica ac Jegali censura Rodeiucuslib. ui, cap. 15: « Qui gravitaiis ei pru-
mullato, in loeb ejus alius Tuerit subrogatns Tole- deniiae excellenlia iiimia pollebat. > Idem generalis
lanae sedis calhedram Telenlurus. Idcirco nobis Hisloria, et in Gundemaro Loaysa. Hie licet in sede
omnibiisin unum colle.ctis,ideni Sisbertus episeopus R jiinior, saltem Hispalertsi; lamen proeest, ut manife-
iioslro coelui jjraesenlalus, atque infirielilaiis suae " stus toiins Hispaniaeprimas.
niachinationeni patuli oris est affalii professus. Unde 159. Desynodo Toletana XVII,quae habita csl in
nos per bujus nosiri decreli formulam seope dictuih eerleS. Leucadise anno 697 sic Rodericus lib. m,
Sisbertum, seeundum dietnm ediclum priscum sy- cap. 13 : « Anno 7, Flavii Egicae regis, v Id. No-
nodicse sanciionis, ac decretum de lalibus promul- vembr., fuitcelebralum seplimiim decinuim conci^
gataelegis, ab episc.opaliordineet honore dejicimus, lium Toletaniim in ecclesia S. Leucadiee, ubi san-
a perceplione corporis el sanguinis Christi excom- cluniejus eorpus requieseil, in suburbio Toletano,
inunicalum, in exsilio perpetiio manere censemus : subFelice urbis regiae pjJmatc, qui gravitalis el
in fine lantum communionem percepltirum; exceplo, prudenliae excellentia nimia pollebal; et.subseiJpse-
si eum principalis pietas cum sacerdotali conniven- runt Fauslinus Hispalensis, Maximus Emerilensis,
lia delegerit absblvendum. » ID. Vera Tarraconensis, Eelix Bracharensis, meiropoli-
158. De electione Felicis, qui disciimlus Juliani tani, praeter absentcs,- qui pro se viearios destina^
sanclissimi fuil in eeclesia Toleiana archipresbyter, runl, ln quo concilio idem rex praesenlialiler adfuit,
ciinde ascendit adecclesiam llispalenseni, et sub- et coram omnibus liunii prostralus, se eorum ora-
rogatus est Sisberto Toleiano, ut Matthias apoUolus lionibus commendavit: el lonnim, quem in manu
proditori Judae,sic eadem saneta synodus cap. 12 : lenebat, primali et concilio offerens, super bis, quoa
s Igitur, quoniam favenie Domino, conciliiirn est eontiiiebantur, sibi satisfieri postulavlt; et hoec om-
quo cilius inchoandum secundum praeelectionem nia in libro canonum plenissime declai-antur. » Quo
atque aucloritatem loties dicti nostid domini, per loco prastereundum non est doclissimum Rorieri-
qiiamin prajteritis jiissit venerabilem fralrem noslrum C cunf, pontificeni Toletanum, non solum sensisse,-
Felicem, Hispalensis sedis episeopum, de pitedicla primaliim Tolelanuni inccepisse a Bernardo, sed ab"
sede Toletana jure debilo curam ierre,_noslro euni Eogenio marlyre, alque adeo sub Gotliorum regibus
in posimodum reservans idem decreto formandum ; aiitistiles Toletanos fuisseprimales. P. H.
oii id nos eum eonsensu cleri ac populi, ad saepedi- 161. Conslat "regnuniGallaeeiacex hisloriis €oiho-
clain sedemToielanam pertinemis, prsediclntiivene- rum, et aliis. P. II.
rabilem frairein noslrum Fellcem de Hispalcnsi ltfi. Julianus Lucas, qui nndlade ulroque Bcroso
mS APPENDIX AD LIUTPRANDUM. 1056
163. Florel Cordub.i, quam Persae condidcrunl, quasi mensiiun summiialem; el SalJubam, quasi Salem-
dubam, sununiiatem pacis.
P. IIIGUER.E ET D. LAURENTII KOTM. .
collegil, el concinnavit. De Juliano diximus in Ad- A insigniiam, exstare.|E\ Arabica vero bisloria, Hispa-
versariis num. 36. De Valerio Hispano, Berosi Fra- nice per Marcum Obeluni regium iiileipretein eon-
gmenla eolligenle,"vide Flav. Dextrum anno 500 versa, Persam fuisse indigenain eonsial: el quam-
iiiim. 13; DeBeroso niulti niulla. Vide novissime vis acerrime soleamjmea milii vinriicare; ila, quae
F. AlfonstimMaldohadoin Chronico universali tra- forte aliena sunt, minime mihi arrogare consuevi.
claiu 15 pag. 92. D. L. Eadem fere dubiaiconjectura veiiiunl examiiianda,'
163. Florel Corduba. Dissidium usque adliuc dealbandaque, quasiex eariem fidelia, cnjus parenlis
inler auclores : alii aiunl, alii negant, Corriu- sint opera, vulgo Avicennoetributa : nam in quoriam
bam a Persis conriilam. Anibrosios de Morales -antiqno manuscriplo libro, qui asservatur in civi-
ih II tom. Histor. , ubi de Cofduba jjeculiari talis Legionensis ecclesia , divo Isidoro dicaia (ejus
agit tract. fol. 115 el in loni. IV Hispaniae il- exemplar apud me|habeo), Isidori exiollunttir esse
luslratee inficias, it, damnatque fundamenta tan- et falso Avicennaeascripia; euinqne Thcodiscli ar-
quani fulilia pro assereritibus. Stal in contrarium chiepiscopi Hispalensis ope, tradiicunt plagiarimii,'
Stephanus de Garivay lib. v Comp. hist., pag. 129, qui suo idiomaie etlnomine evulgavit, nbi addiiciiur
nuni. 25, adduoilque Plinium lib. ni, Cap.1 naturalis in testimonii lesseram Lucas Tudensis diaconus iu
Historieein suam senlentiam, dum ille refert, Persas Gbronico lib. m eirca jjrincipiuni: < Successil, in-
in universam H spaniam pervenisse, ex M. Varronis qttit, bealissimo dociori Isidoro Tlieodiscbis. nalione-
tradilione. Nun"c vero hoc enixius defenderet, si Graecus, varielale linguarum doctus, exierius locu-
Luitprandum noslrum ei videre eontigissel, qui tam iione nilidus,. inierius autem, ut exilus demonstra-
fidenter narrat Cordtibam a Persis eonditem ; cum Jj vit, suh ovina pellejlujius voracissimus : nam libros
etiam sit verisimile, ad similitudinem civilatum quee quosdam de Naturis rerum, et arie medicina?, nec-
in Persia eranl, alias eorumdem nominum eosdem non et De arte notoria, quos Pater Isidorus facundo
in Hispania condidisse; uli apud Indos in occidenta- stilo composuei'ai, el necdum ad pubiicum venerani,
libus regionibus fecere primi illi uovi orbis accolae in odium fidei corrripit, resecans vera, el inserens
Hispani. In Persia , prope lluvium Tigrim quaedam falsa, alque per quemdam Arabem, nomine Avicen-
jacel provincia Corduena nominala; ex qua, levi in- - nam, rie Laiino in Arabicum transtulit. » Eminen-
tercerienle mutatione, uostra poluit appellari Coi- tissimus cardinalis Ceesar Baronius lomo VIIIAnna-
duba. De Corduena Ammianus Marcellinuslib. xxv : lium, anno Chrisli 656 nuni. 9, ipsissimuniTiidensis
« Quo temporis spalio, antequam hi mitierentur, si locum refert, et ad calcem apponit: « Ilaec Tuden-
abusns princeps paulalim lerris hostilibus cxcessis- sis; quem exscriplum ex proiotypo nobis concessit.
set, profecto venissel ad jjiaesidiaCoixluenae,uberis Fraueiscus Pegna mei anianlissimus, Rolseauditor.»
regioriis, el nosti'ae, ex eo loco, in quo haec ageban- Verba tamen liianuscrijiji Hispani transcribere nou
lur, centesimo I pide disparaiae ; » el aiibi pluries. recuso; antiquitaiem iedolenl, el ari illuslrandain
Nec absonum erit conjeciari, ex Corducna, et Duba, rem mirifice conducuiil. « l lambien lo dice doii
regione el voce Persica , Cordubw nomen composi- Lucas de Tui, que hizo san Isidoru un niuy eceienie
tjim. Duba namque sunimitalem videtur significare; libro de medicinai1 el qual quedo en su camaia,
ct tam in Corduba quam in Salduba (quse hodie est qitando desle siglo jjaso; i antes que el dicho liliro
Zaragoxa) summilalem denolat. In Corduba, ut bono viniese a porier de alguna persona que lo conociese,
prajeiinte omine infinilum dierum nunierum, seu P vino de las paries de Africa a suceder en la Silla
summiialem, illo nomine fuluram ominarelur, quis- arcohispal de Seuilla uu obispo malo, inficioiiadode
quis Cordubamnominarel. In Satduba, ut quasi pacis la lieregia Arriana1, que se de§ia Theodisclo, i eia
summitas agnosceretur. Quid aliud sai, quam pacem Griegode su namraleza, el qual tonio inuchoslibros,
poriendit? I Esdrae, cap. iv, vers. 14 : Nosmemores de los que san Isidoro a\ia riexarioen su estudio; i
salis; late Bernardinus Gomez Commeni. 4, de sale entre ellos hallo aqel libro De inedicina. i porque el'
a num. 9; Joachimus Zechuerus anctor expurgandus lenia necesidad deienleiider algunos noiubres Ara-
in cenl. 3 Adag. saciorum, adag. 54, num. 3: Vox, bigos, invio por uniMoro letrado , (|tie se Jos decla-
inquam , Persis familiaris, vel non ignota. Sic Bai- rase, el qnal era Mcdico, i se decia Aricena. i en
reirus a salinis freqtieniibus in ea regione nomen pago de su trabajo diole aquel libro, que san Isidoio
fluxisse credit: jnontes enim salis feeundosnon pro- aiia hecho, paraqrie el Moro se Je inlilulase a si
eul ab hac urbedislare.noium esl. Refert el sequittir mismo, i conio si el le vuiesse compuesto; i assi se
Lud. Nonius in stta Hispania cap. 82 pag. 252. Ile- perdio la memoria de san Isidoro. Quanto al dicho
rum Bernardinus Gomez de Sale Iib. i, § 38, pag. 59, ljbi'0, afirman muchos, que cste es el libro mismo,
B. Etymologiam Cordubw aliunde deducunl Joannes que los medicos lienen aora por principal, que se
Gerundensis episcopus, lib. I Paraiipom. Gerardus iiombraAvicena. Dicen, que como aquellibro ltieen-
Mercalor in Atlante majori in Beeliceedescriplione, lonces trasladado de Laiin en vulgar, paraque el
Georgius Merula in sua Cosmographia JJ. u, lib. n, dicbo Moro lo pudiese entender, el lo compuso eii-su
cap. 24, pag. 566, a Corde, elBwltca, quasi Cor Ba;- lengua Arabiga, i despttcs fue iornado a irasladar en
ticw dicaittr. Multa ex his iiKlicavitmibi doetissinms Latin, como aora csta. Dicen, que en aquellas iras-
P. Franciscus deBivar; quod libens candide faleor. L1ladacioues, por no ser bien enlendidos los voeablos,
Denique ex hoc inter auctores dissidio majus exa- vuo muchos errores, los quales oy dia en el dicho
minandum venit, in dignosceuda Avicenneepairia. libro se hallan. 1 muchas \ezes se ha plaiicado en
Cordubensemm Ilispania multi; CorduenseminPersw Jos dolores De medirina de corregir los dicbos errn-
non pauci agnoscunt: quos ad calculum reducere, et rores de Avicena, porque dizen , que son niity dafio-
referre, nec otii necopereeprelium esl. Praetereoalios, sos, especialmeiiie en ios medicos nuevos, i no espc-
quiHispalitribuunl, uieorutn sufTragioductuniPascli. riineiiiados'. Plegue a Dios, que haga preslo, i bien;
Gallum in Bibliotbeca Medica; CoiiradumGesnerum porque cesen los dafios, que dellos se figuen a la sa-
Conradum Lycosibeuem, et Josiani Siiiilerum Tiguii- lud corporal de infiniias personas. 1 muchos creen,
num; Gasparum ciiam Bauhiiiuin Basileensem. Quid que segun la abundancia dela (jienoiai conocimienlo,
dicam de nostro Roderico Gonzalezde Clarijo in Le- que san Isidoro alcaiiQoen las cosas nalurales lodas,
gationis suse liinerario ad niagnum Tainerlanum? is si aquel libro snyo De inedicinano fuera corrompido,
enim ait, Avicennam in insula, quaeaiiliquis Ebosus, i se hallara el verdadero original, como el lo escri-
seu Ebusus, nunc Ibiza dicia, naliim ; ibiqueiisque bio, aquelsolobasiaira, para curar todas las enfernie-
ad sua tempora tuirim quamdani, nomi.ie Aviceim.e dadcs, qtianlo Li hiiiuaiiidad pcrmitia, i no Tuicia
m~ CIIRONICON. I05S
pccxxxvra. DCC.
164. Decentius, opiscopus Segobiensis, florel : sub quo excisa-est -aMauris Segobia, et multi monaclii
Penediclini "a Mauris occidunlur : in his passus S. Frucluosus.
.. 165. Hoc anno sanele moritur Felix Toleli, qui scripsit Vilam'S. Juliani, Toletani tirchiepiscojji, magi-
slri sui, iv Nonas Junii; sepelitnr, more majorum, in basilica S. Leueariiae,ubi virgo nata fuisse dicilur et
e.lucata. Gunlericus, ejus arehidiacomis, posuil illi hoc carmen :
Te tenet, a!m?PalPrFeliv, Leucadia virgo _\ Eriperispatrise,seninqnemalisquegravalus:
Corpore;seilvolitansspintusaslra tenet. (irandeoperajpreiiumplebiliusunus eras.
Kil lulit Hispanusgraviuste ant reclius orbis; Qoaslamen e supe.rapotens staliouelevare,
Felix, paslor».ral, dumUbi vila luil. AlfonsomeritisHelladioqueminor.
Iria, Toleluir.,purem priusHispalisipsa
" Viail,el iilloquio Goilnea res. nisi fallorego, niinilalaruinam,
eslsat recrealatiio. Rjuset lmmeusamole laboratopus:
Hsecpostremalibidal Gunlerlcusamaiur J)a vires,gentiqueluaeipatiiajquela\elo.
Carmina, t ristiliamteslilicatasuam. f-armenMdori triste, mmasquelene («(., micaxqt.e
Si possemIacrymisraercariauriquenielallo, i j? Q fiiinei)
Mercarer,Felix, ne morerereriiu.
1G6.Obiit sanclaememoiise ponlifex Felix, archiepiscopus Tolet., Hispaniarum primas et palriarcha,

anno iillimo gloriosi regis Egicani, sub die 4 Konas Julii, sera 758 eurrenle-: fuit eximius pocla, magnus
concionalor, acerrimus defensor fidef, cliensque B. virginis Mariae.
167. Eligitur in sede Toleiana Gundericus ex episeopo Scgiintino, comes discipuliisqiie cum Felice, cum
fnil archidiacomis Tolelanus et archijjresljyler. Ipso die S. Joarinis Baptisloe,24 die mensis Junii, poniltif
a suffraganeisel palalinis in sede Tolelana.
P. HIGUERJEET D. LAURENTIINOT.E.
uecesidad de olrolihroDemedicina. > Haelemis ma- B Afiiiden alli, que san llefonso descubrio esia fidse-
Minscriptus. 1'aler vero Joannes rie.Marinna e societ, dad.,i otras mucbas, con que esie malnado Theorii-
Jesu in Historia Ilispana I.atino sermone scripta l;b. sclo quiso corroiuper lambien l.is olras Obras de su
vi, cap. 7 slal conlra, anno 659 et raiioneni ernit e Maestro. De parte del Sanlo, ay liartas cosas que
silu chronologiae,quam ail repugnare omnino, sic : contradicen a eslo, i lambien de parle de Tbeodiscio.
e Isidoro defunclo, Tlieodisclus, natione Graicus, ex Mas dexado todo eslo, lo de Avicena no puede ser
aliquaulo Intervallo successor in Ecclesia Hispalensi de ninguna manera verdad ; i porque Sorsano, dici-
subiogaius est. Hunc nonnuHi aflirmant, Iudori, ii- pulo i companero perpeluo de Aviceriaen su vida, la
hrns, mullis loeis depravalos, Aviceiin:eArabi ira- cscribio, i;anda impresa con sus Obras. AlJi se en-
didisse, utin linguam Arabicam conversos, ipsiusmel tiende cqmo viiio mas de trecienios aiios despurs
iiomine vulgarel. Quod rie Avieenna falsum est: deslos tiempos desan Isidoro'.Tambien Avicena sue
quippe Sorsani eequalis testimonio, in iprius A\i- criado i privado de Ios reyes de Persia, i con ellos
ceuuaeVita, exploraluni esl, post trecenlos amplius anduno siempre, como el mismo Sorsano que lo
amios vixisse, neque"venisse in Iiispaniam, sed in acompaiiaba, lo afirma, i assi nunca vino en Espafia :
Persainm regia vitam oninem propagasse. »Cni con- i lo que ay del maluado argobispo Tlieodisclo,preslo,
\euil Histona Arabica supra relata, in Aiicennae se"vera en su lugar. » Hucusque Morales. lgilur in
urbana et palaiina describenda liia: discrepat tnmeji re laro dubia/hinc inde decertaniibus inierpreiibus
in anitorum conipuiaiione (quae opiniMiis 'Mari.ime et scribentibus, mihi datum est congerere, non as-
capul el unicum fmidanieiitiiinesl): ea namqire na- serere. Lectori fas sit, per meque licebit, conten-.
lum Ayicennamprolerl circa annum 428 nisi (quod ^* - dere, et discernere. D. L.
reclius puto) deducaiur, Arabico inoie, a fuga scili- 165.' De Felice hic nmlta. Obiit anno 700 quarta
cet Mahomelis; el lunc polius Marianaef.iverel, quam feria, die 2 Junii, die S. Marcellini. Scripsil Viiam
resisierei. Praeivit Mjnanae Ambrosiiisde Mbrales Juliani, arcliiepiscopi Toleiani,magisiri sui. Jacet in
tomo llilisioriae Hi.span. lib. xn in regis Cliintillae aedeS. Leucadisesuburbanap. Vere'felix ei forluna-
Viia, fol. 127, liitera E; qtti tolidem lere vcrbis eatus, quem Deus eripuit, ne lanlo casui caplivitalis
dem de Avicennaelibris, quaj Mariana, referl. Ha?c Hisjjaniaevivns posset superesse. Carmina, queese-.
sunt: <Lo demas que se escribe de su vida en nn quuiilur, creriiderim, eompcsita fuisse a Gunderico
libro ihipreso mucliosafios ha en Salamanca, no lo ejus successore, viro profecto doctoel sancto. P. H.
tengo por tan autenlico, en uiuchas cosas que alli se 167. Hoc eodem anno succedil Gundericus Felici
escfiben de su vida i muerte; aiinque liene mucba ex Saguntino, qui coiifirniavit in concilio xvi Tole-
autoridad el otro libro de la traslaeion i milagros liino, xiv loco. Ci'ediderim hunc prins fuisse cleri-
deste Santo, que esta junto con aquel; _poraverlo otim EcclesieeToleianee: quem propier excellentiam
cscrilo el obispo Don Lucas de Tuy, ipor ser mtichas inorum, et doclrinaemagniludinem, rex Egiea pj"ae-
de las cosas que alli se cuentan, de suyo notorias, i fecit EcclesiaeToletaiiee.Fuit natione Golhus,ui ejus
eu otros buenos aulores lestificadas. DeJas oiras de nonien proe se fert. De quo sic. Rodericus lib. m,
la vida, porque se creen vulgarmenle sin funda- cap. 14: «Per idem tempus Gtmdericiis, ToJelanae
mento, sera menesier mostrar, eomo no lo lieneii. seilis primas, saiiclimoniaedono illuslris habeiur, et
Alli se dige; que es de san Isidoro la grande Obra de in mullis mlrabilibus clarior celebralur. > Illusiris-
medicina, que comuiimentellatnan de Avicena: por- sinius preesulGarsias de Loaysa sic agens de Euge-
que Theodisclo, que fue arcobispo de Sevilla poco D nio I, el reliqttis, Paterno, vefPalruhio, Monlano, Ju-
despues de san Isidoro, hoinbre mal Christiano i per-' lianol, Eupheinio, Helladio.uiraque Eugenio ll,etlll, 1
verso, teniendo nccesidad de seivirse de un Moro, Iêlice,Ildefonso,Juliauo XXI, Gunderico. t Quoruin,'
doclo en su Iey, i en olras cosasj llamado Avicena, ihquit,moresiiitegrieisanclissimi, virtutesqueexcel-
para ciei:las maldades suyas, en premio de lo que -' lentes el singulares eos segregarunt ab omni con-,
hizopor su mandado, Ie dio aquella Obra de san Isi- suetudine inoriali; ila ul miracula in bominumcon-
doro; para que trasladandola en su lengua Arabesca, speciu vivi el morlui ederent. » Generalis Hisiorja
Ja publicase por suya. Avicena lo hizo assi, i gano sie : « En aquella saxon era ai-Qobispo,de Toledo•
mucha-fama i hazienda con el trabajo del Sanlo. Genderico: e era home caslo, e de grari saniidad
APPENDIXAD LIUTPRANDUM. | ' m$
iOSO
168. Gothi deslruunl Lacobrieam, prope Bursadam [al., Bursendain, et «/., UrsandairiP. I!.], hoc est Y.o-
linam, ubi Sertorius vicit Meteilum, Romanum ducem.
DCCX.XXIX. DCCI.
109. Hoc anno Egica, rex Golhorum, fnoriiur Toleli, v IriusNovembr.J el sepeliturin-aede S. Leucadioe
Piajtoriensi exlra muros, prope Tagum, cura suis majoribus.
170. Succedililli in regno Wisigothorum Flavius VViliza,filius ejus; conseeratur, inungitur, coronalur
(ut imperatores solebant Gonstanlinopolilani, manu patriarchoe ej'usdem urbis) die lunae17 Kalend. Sep:
lembr. a Gundcrico, Toletano pontifice, et proeseniibusepiscopis melropolilanis et palalinis, in aede S.
Mariae.quae de Alficenmodo dicilur.
171. Gundericus, Toleianus archiepiscopus, eum suis suffraganeissacrajl ecclesiam S. Torquali, discipnli
S. Jacobi, quem cum aliis undecim feeit in Hibernia ex comilibus discipulos',xpiasiaposlolos. Ilaecuna fuit
ex seplem queeToleli remanseruni, ex pactis conveulis cum Mauris, et modomanet. '
DCCXLII. DCCIV.
172. Gunderico, Tolelano ponlifiee, et Dispaniarum ac GalliaeGolhicoepatriarcha preeside,Faustino His-
palensi, cum aliis qualuor metropolitanis et multis episcopis ac palatinis, in basilica Prsetoriensi urliana
sanctorumPelri et Pauli, anno 4 regis Flavii Wilicanis, vm Kalend. Novembr. concilium Toleti celebratur :
P. HIGUERJEET D. LAURENTIINOTyE.
e por quien figiera niuchas virludes c muchos mila- A _ Annum, aut paulo amplius, Gundcricus inter vivos
gvos nucstro Sefior Diositalserviciole avia elfecho.i egit : nam et ille quoqiic Deo dilectus, aniequam
Idem Garivayus lib.viu, cap. 46; M. Alvarus Gonie- mali immiiieiiies ingruereiit, ex iis regionibus ad
zius in Vila ejus sic ait: « Magnum delrimeriium eoelum evolavit arino Domini 704. Quis hic fuerii,
morsFelicis reipulilicaealtulit; nam prolinus Viliza, quove loco natus, jinopia anliquormii monumenlo-
velut custode et j-eciore amisso, ccepit pessimsesua; rum nescitur. Al Gothici sanguinis fuisse, nomen
naiurae docnmentaetindicia dare, Gundericus tamen declarat. Gundericiis Segoniiae episcopus, in xvi
Felici succedons, vir morttm etiam probiiale clarus Toletano subsciibit, cujus episcopaius ad Carihagl-
(ut quem ob ejus insignes viriules, et miracula ad- nensem provinciam pertinel; facile a provinciali
juncla, auctores sui iempoiis fuisse aiunt in nume- Ecelesia ad provincialem poluit gradtim facere. Hoc
rum divorum relatum) peiulanliam"hominis erum- quidem compendioi uientes alii Gutericuin deinde
pentem coercuit : et quamvis adolescentieeprolervi- vqcarunt, ahi Goler, inde Godel [mlgo, Gudiel]:
tale in licenliam omnem raperelur;. lanien eelatis Godelorum familieeinomen dcdit, quae ex vetusiis
junioris cattsa adhuc pudoris clauslris non abruplis, civiiatis nostraj esl^ el in qua aliquot archiejiiscopi
Gunderico reverenliam deferebal, ejusque monitis fuere. Sed temporis longinquilate omnia consuineii-
ct suasu aliquot exempla bona edebat. Nam eo -tis lerme in paucissimis durat ciribus. »
lempore quidam prodiderunl monasterium ab eo jn Noster Luiiprandtls ait inisse poiitificatum die 24
Toletano suburbio conslructum, duobus millibus Junii, die S. Joanriis Bapiisiae, qui Juit eo aimo
passuum in occidentem ab urbe distans, qua videli- Feria v scilicet 700. Primo fuil discipulus, diacomis
cel Talahiicam itur; qtiibus ad aquam in ccenobiumJJ el archipresbyter cttm Felice, utputo (qui duo disci-
deferendam arcus opere fornicaio crarit impositi. puli S. Juliani) et ideo nuiritus in ecclesia sancla
Algondorinum voce nunc Arahica locus appellalur, Tolelana, ac per onines gradus versalus nsque ad
ubi preedia el.oliveia sunt, atque alioearbores cum episcopalum EcclesioeSaguntin:e. Inde vero propter
vitibus consiiae. S. Petro monasterium dedicavil, merita translatus adiToIetanam.
1 ID.
alque in eo femiuas conversari jussit, quae, juxla 169. De anno, quo mortuus esl rex Egica, varianl
Benedicli regulam, alris êlis caput velarenl. In auclores : nam Godericusait mortuum esse eera 740,
quod, quoniam maiurioriseelatis mulieres, quani hocest, anno Christi 702, at D. Carsias Loaysa, et
rerum humanarum lasdiumjam ceperal, admilleban- alii anno 701, quem pequitur Garivayus, P. Jpannes
tur, coenobiummalronarum, quas illa aetas dominas Mariana, et alii scriptores. P. H.
appellabat, cognomen tenuit. Ceeterummali genilo- 170. Eodem anno iniilregni coronam solus Vitiza,
risprolein vitiosam naturam degeneranle, aut rege quamvis cum patre regnaverit annos aliquot. Coro-
ipso in omnia scelera poslea effuso, eas incestanie, naliir e! umngiiur (hon in ecclesia S. Petri Preeto-
aul in soliuidine licenliam suggercnte, fiumineonti- riensi) die luuac 14- Novembr. in pervigilio fesli
nenler vivere prohiberenlur, Toletano ponlifice S. Engenii, archiepiscopi Toleiani iuariyris; facta
curante, adAguilanis portain poslmodumsunl trans- vero esl consecratio in aedeS. MariaeMinoris Toleii,
latoe. Eam vero auctores II11fuisse dicunt, quoe ut credi par esl, cum summa alacritate. Garivayus
iiunc Gallianaeac virginea? conceptionis apjiellalur. affirmat, tunc fuisseiWitizam annorum 19. Consiai
Aguila vero Goihoriim rex in Hispania regiiavitanno hoc auno sacralain a Gunderico S. Torquali marly-
Domini 542. Sttb quo matronarum translatio in ris ecclesiam, ex sigillo quodam ibi reperto, ut e5o
urbemfacta sit anno, Gunriericusan Sinderedus suc- C laiius refero in « Hisioria Ecclesiastica civitalis To-
cessor fuerit aiiclor, ab aucloribus non tradilur. Ego Jeti. » IJJ.— De coionatione et unclione diximus
parvo lenipore quo Gundericus vixit, uonrium illas stipra ad num. 8 et 87; De ccclesia S. Mariaede
sanclam dtsciplinam, quae soiet in initiis religionum Alficenad num 87. D. L.
fcrvere, projecisse lam cilo eredideriin : sed post 172. De conciiio loleti eoacio, quod fuit XVJIIsic
Gunderici pontificatum, quanrio Vitiza religionis et ail Rodericus hb. x, C.14 : « Hic inecclesia, inquil,
pudoris oblkus, vitiis omnibus habenas laxavit. Ali- S. Petri, quee esl ex|.ra Toletum, cum episcopis ei
quot ulira passns, qua Daciani horti nunc sunt, in magnatibus super ordinatione^regni coiicilium cele-
hujus monasierii moiiumeiiiis, nieuioriaui ad extre- bravit, quod tainen in corpore canoiium non habe-
mam planitiem quae est urbi subjecia, eediculam lur./Corpus canonuin reor vocari diplycham, vel
majores eidem divo oedificasseopinor, quae nunc tabulam concilioruni[Toleianorum. Habitum esl ex
Pelri Viridis cognomen lenei. Quod ad Tugurii, ni nostri Luiiprandi testjmdniovni Kalend. Novembr.,
fallor, inier horlos : sic enim (quaecunque anni ubi de formalione niorum, et fidei euslodia, quse
tcmpesias sii) lotus ille locus veiiiare videiur. niorum comiplcla sensim Iabascebai. Pncfuii Fau-
iOGi ClffiONICON. 10152
ubi de fidei custodia el morum agitur reformalione, per illos sanctissimos pontifiees, zelo, iide et mirabili
sanclimoniae luce in lota Hispania fulgenles.
175. Gundericus, Toletanus praesul, sapientia, prudentia, et (ut aliqui- volunl) miraculorum gloria prac-
clarus, valde resistil libidini ct pelulantioe regis Witizae sceleslissimi.
'
DCCXLIV. DCCVI.
- . 474.-RexWitiza se effrenale praecipilansper omne gemisilagilii.Iegeni nequissimam lulit; ut more Sara-
norum cuilibei laico-et clerico liceret, quotquot possel alere, uxoreset concubinas impune domi sueei-etinere.
DCCXLV. OCCVH.
"
175. Gundericus primo blande depravalis legibus regis Witizanis resistit, mox palam publicis sermonibus
et interminalione anathemalis-ferendi delerret.
DCCXLVI. "- DCCVIH.
176. Hoc anno, iv Kalend. Januarii, sanclus pontifex Gundericus, aatafe, malis aerumnaque confectus,
sancle placideque quiescil in Domino. Sepelilur jn domo natali S. Leueadieevirginis etmariyris; liigenli-
btis euni tanquam pairem, el lumen amissum viduis, egenis el orphanis efferlur. Posuil illi carmen sepul-
crale Synderedus, ejus archidiaconus, poela non invenustus; quod hoc est :
Gunderice.Vater, viduis pes, lumen egenis : Alqucibi fers zeli praemiadigna lui.
Orplianusliocoinuispra;sule laeius agit. - Discipuluslibi dat carinen, |,ro.inore, magistro,
Naciuses, o gernjor,scopu'osa3 tempor.ivjlaj; Synderedus3mans: quod cape, quaeso.-libens.
Heu nocuit liiullumconsutuisseb>'ue! Esto memornoslri, genlis ine uor esto Gothorum,
Ommbusipse malisexemplusio aelheregaudes, Ilex Wilizadiu regnet, et aslra pelat.
A £ a
Obiil sanelissimus pontifex Gundericus in pace, aclateconfeclus, annos natus 85, iv Kal: J.inuar., oera 746.
"
- DCGXLVII. . DCUX.
177. Succedit illi in sede regia sanclus vir fsynderedus, patria Romanus;-sed in ecclesia S. MariaeMaio-
ris Toleianoeper omnes graduset ordines usque ad presbyterarum eliam evectus, ipsa die Circumcisionis
Domini; in aedemaj'ori S. Mariee, preesenie ipso rege Witizane, metropolilanis, el episcopis, ac palalinis
praesentibus sacralur, el cum gaudio l-ecipltur.
178. Confirmavil hicponlifex, quod Gundericus vivus fecerat. Qui moniales S. Beuedicti longe ab urbe
degentes in soliludirie prope viam, quae ducit Elboram, vel Talaveram, ad urbem translulit, in aedem
SS. Petri et Pauli Preeloriensem.
179. Hae per Guudericum facta translalione, ei favet honorans Synderedus memoriam magistri et ante-
cessoris sui. -
180. Hocanno jubetWitiza civitales muratas muris nudari,ai'ma dejici, praeter Tolelum, Legionem,
Asluricam; quod sibi persuaderet in omni casu sibi fore fideles.
181. Constantinus papa monet Wilizam, ut legem abrogel de ducendis uxoribus per sacerdoles; alioquiii
P. HIGOERJS ET D. LAURENTII NOTJE.
slinus, Hispalensis archiepiseopus, etalii convene- A 175. Inter haec non tacebat sacralus ponlifex
runt sapiemissimi sanciissimique pontifices, qui Gundericus, quinimo, juxta regulas prudeuiioe et
labenles Hispaniee res snis ormionibus apud Deum cbarilatiSj piinio blandis cohoriationibus el admo-
fulciebant, et egregie ttiebantur. P. II. nitionibus regem reducere conabalur; at ubi non
I 175. Sed qui majori aiiimi conteniione effrenatis successit, mox publice, et interiiiinatione anaiheina-
adolescenlis Wilizae couaiibus obsislebat, unus fuit lis, el asperis urgebal reprebensionibus. P. H.
sanctus poniifex Gundericus,- utpole qui caeteros 176. Hocanno 708 die20Januarii mortuus est.imo
utsanctiiuonia, siczeli magniiudine superabat : lnm ad beatara de mortali viia iranslatus est sanctus
eliam, quia propius res viriehat, ac corrtiptelse j'egis poniifex Gundericus. Sepullus esl cjim oinnium pau-
intereral; non polerat non vehenienler angi, et con- jierum el4jonorum mulns lacryniis, in Jjasilica prse-
flictari tot malorum cerlatim irruentium (ut quoti- loriensi, hoc est, suburbana. L. Leucadiae.
die pnllulahanl) praesenli calaniitate. ID. 177. De Synderedo sic Roderictis lib. III, cap. 55 :
174. De lege nefaria exsecranda, quam circa plu- « Giinderico- successit Synderedus, .episcopus tirbis
res habendas uxoresWitiza lulit, sic Rodericus To- regiae primas, saiiciinioni;eque sludio elarus usque
letanus :« Et curiianteapetiilamer agerelin occulto, ad tenipora Roderici; et sub isto fuil perdita civjias
jam nunc luxus impudiciliain publicat in aperto ; el, Tolelana; t de quoiiiuha Alvarus Goinezius. Hoe
laxalis habenis, nulli vilio se sublraxil, et utinain uno uiaculavit sanctimoiiiain suani et auin.i puriia- -
solus in suis sordibus periisset, nec nobilitatem Go- tem, quod hic, tesie Roderico, « viros longaevoset
Ihoruin cleri et populi suis jmVnuiidiliisinfecissei! honorabiles, qnos in Ecclesia Toletana repererat,
Ad lanlaeenim perditionis et dissolutionis pervenit n post mortem S. Felicis el Gunderici decessoriuii
cttiiiulum, ut plures uxores et concubinas ad satic- suorum, zelo sancliiaiis, licet non spcunrium scien-
tatem libiditiis insimul deiinerei : et exemplo simili tiam, ccepil graviter infeslare, ei hoc ad inslinctuui
viros illustres et potiorcs Goihorum ad similia faci- Witizae,qui jiropter sui nequiiiam eortim justiiiam li-
iiora inducebal; qtiorum exemjjio in minoribus po- niescebai. »"HacteiiusarchiepiscopiisToleianus. P.H.
puli peccala similia inundabanl el cap. 15. Wiiiza; 180. Hoc de urbibus suinplum est ex Luca Tu-
inquit, facinorosus limens, ne suis criminibus ob- densi, de quo nihil Rodericus : qtiia postea ex -opli-
viarent, et populum ab ejus obedienlia revocareni, mis auclorihus colligilur, Saracenos diruisse muros
dedit licentiam, imo praeceptum, omnibus clericis, in urbium expugiiatione. 1D.
ut uxores elconcubinas, unam et jiiures haberent, 181. Erat tuuc Constahiiniis pontifex, ejusque
jtixla libitum voluptatis. i HcecB.odericus Toletanus. currebal juiiius secundus. Misit ad Vitizanem lega-
$003 APPENDIX AD LHJTPRANDUM. 106*
«juiii regno privalus : illevero impatiens iraj, nihiloqne melior f.ictns, mhaiur sanclissiino pajife, se piope-
diem Romam cum exerciiihus adilurum, eamque caplam exspolialurutn sanclis suis ornamcnlis, ul olim
fecerantmajores sui, vel dirutamdesolatuvum.
182. Concordius, Tolelanus diaconus, composuit bomiliam in laudem S. Tuiibii, ex monacbo Benedi-
clino pontificis Palenlinl; quoe sic incipit : In nostrum.
185. Synderedus, episcopus Toletanus, jubente rege Witizanc, male trarial presbyteros sanctse ecclesiaj
Tolelanae, qui se flagitiosis regis eonatibus viriliter opponebant [al., quia se flagiliosis regis conatibus'
viriliter opponebat].
184..Witizse consilio impulsuque Synderedus Tolelanus paliturus ut Oppas [archiejiiseop. Hispalensis]
frater Wiiizanis (aliis esriilius) moribus nihilo Witizane melior, invada; consltipreique castissimain san-
ctissimamque, et immaculatam sedem Toletanam, quae eo usque tino lesitimo consociala sponso, sanctis-
sime felicissimeque vixerat; nunc infeliciter, Oppane constupratore. - ',
DCCXLIX. DCCXI.
185. Rodericus Palatinus, de regio sauguine Golhorum, faventibus nomuuTis gentis suee el generis,
invadit regiinen contra Witizanem; tille vero vel morbo, vel caede, Tpleti decedit, anno 10 regni sui
vicesima die mensis Decembr., exosus Deo hominibusque tyranuus; el sepelitur, sine lacrymis, in sede
S. Leucadiae Proetoriensi in urbe.
188. Synderedo Romam profecto, nolenleque ferre vim lyraiinicamquc oppressionem Oppanis intrtisi,
meluque Saracenoriimirruentium, relicla sede Toletana, Roniiim peiil.j
187. Succedit in sede Tolelana, Synderedo Romam (ut diximus) profecto, archiepiscopo Tolel. die 22
ojasdemmensis (qiiae fuil Doniinica) Suineredus, praesenleOjipane, rege Rodeiico, el episcopis et palatinis.
188. Rex Rodericus, in prineipio regni sui, lege lala iegeni Witizanis de deiicis uxorandis, el alendis
siiiml [al., secum] compluiibus uxoribus,-ahrogavil, el OppanemEcclesia Tolclana depulit; Cabam Floiiu-
dam, filiam eomiiis Africeelimilane: Juliani, violal. Arabes Hispaniam adeunl. . ;
P. H1GUER;EET D. LAURENTUNOTJE.
tum, ul legem impiam et sacrilegam, et conlra om- A & legitimo ponlificej Tolelano, praesenle Oppane in-
jiem honestaiis etjiieialis raiionem laiam revocarei. truso; a quo noluit Roderieus consecrari. lntererat
"Acerbe et irapatienler lulit hane legalionem Wiliza magnus numerus poutificum et palatinorum in regia
rex; et iniquo perferens animo se reprehendi, re- coronalione. P. H.
spondit se prope dieni Homam iturum, et moie regis 188. De hac lege sic ail Alvarus Gomeziusin Vita
Alarici praedecessorissuiRomam demoliturum. Quod Synderedi : « Ego,tamen veltisium in ecclesia Tole-
in nullo alio (quodrecorder) auctorereperire potui. ID. - tana fori Gotbicil codicem Vidi : in cujuS lib. m,
184. De iuvasione Oppanis (sive fihus, sive Iraier tii. 9, lege 18 adversus sacerdoimn impuriialem
fuerit Wiiizanis) sic Rodericus Toietanus lib. IV, lex gravissima Roilerici regis nomine habetur, ubi
c. 16 : «Wiliza aulem sacrorum canonum ininiicus, uxores gravissimis poenis inlerdicuniur. t Recenlio-
Oppee fratri suo, archiepiscopo Hispalensi, contra- res codiees pro Hoderico Recesuiniliuni habeni^
dfdit Ecclesiam Toleianam, renuenle ponlilice Syn- sed id vitiose positum, series rerum gestarum oslen-
deredo;ut, sicut ipse se carnali, ila fraier spiri- dii; siquidem ani^ Wilizaneni ea labes Hispaniain
tuali aduherio foedaret. t Hoe loco Oppam fratrem iion infecerat; legeni tamen si quis requint, reperie-
^regis vocat. IJJ. lur apud me in codice ms. velusto sub noiniue
185. Tria hic quaerenda. Primum de Roderieo, an Reccaredi regis : « Quia quaiito niundiiiam earnis
per lyrannidem et vim, an- per eleciionem inierit sacra aucloritas imperat, tanio hanc appetere c:\\-
regniim Gothorum? Secundum, ubi Witiza moriem nes ininistros e]us| clamor informat. Ideo nos poneie
obierit? Teilium, quoto nam anno cceperit? Seba- fiiiem illicilis ausibus rite compellimur, quoniam
stianus Salmanliceiisis ait per eleciioneui; at Rode- el ipsis divinis nutibus devolissime placere cona-
ricus Toletanus, per lyrannidem. Sic-ille : « lgilur B I mur. igilur quemcuuque presbyterum, vel diaco-
Rodericus, filius Theudefredi, quem Wiiiza, ul et pa- liiim, aut suhdiaconuui, devoiae viduoe poeniteuti,
trem, privare oculis missus fuii, lavore Roinani seu cuicunque virgini, vel mulierculae, aut saeculari,
senatus, qui eum ob fiecesuinthi gratiam.diligebai, malrimonio aut adulterio commislum esse eviden-
conlra Wtlizam decrevit pubhce rebellare; qui viri- lissime paluerit; jmox ut episcopus aut judex rejie-
bus praaeminenscepit eum, el quod palri suo fecc- rerit, lalem commistionem disrumpere non lardet,
rat, fecii; et regno expulsum, sibi regnum ele- redacto illo in suijponlificispoleslatem, sub lan.ejiia
ctione Golhorum et senatus auxilio vnidicavii. » pceiiiieutiae, juxta sacios canones eum depouet.
Duo hic ex quaesilis couipreheiidil: Rodericus ait Quoniam disirictionis hujus seveiiiaiem -si torpor
obiisse Cordubae,sic el Ganvayus; at sic Rodericus : fmplere neglexerit, idem ponlifex duas auri libras
«
' Wiliza iiaque plenus abominaiionibus, vacuus re- fisco persohat eilcommissuin nialum vindicare nonl
gno, orbus oculis, propria morte Cordubee, quo differat. Quodsi corrigere lioc nequierit, aut ad con-|
Theodefreduni relegaverai, exsul et exrex viiam cilunn ajjpellet, aul regis auditibus hoc nunliel.
finivit sera .751. J Salnianlicensis et Luiiprandusi Wulieres vero, quae fueriut hujusmodi immiindiiiis
Toleii, sepuliumque aiuiu ibidem; noster Yero iji iiiiljhciiea,cenieuis verberibus a judice verbereniur,
sede Praeioiiensi S. Leucadia1, quia, >ui docet benei et commiscendi se illis aditus otiiniiionegettir; ser-
Garivayus, hasc erat regia Golhoruni sepultura. vata ab episcopis et super hoc scelere iu utroque
Fallilur Sampirus, quia ponil ejus mortem aiino 709i scxu Patruni senlenlia, qiiae canonum decrelis
iusinuans intelligere, hoc aniio rehellasse Roderi- agnoscitur ordinat|a. ln ulciscendis tamen hujusniodi
, cum ; sed ille nihil de rebellione; sed ait, post mor- G I sceleiibus non dainus passim accusaudi vel punieudi
i tem WitizoeelecluniRodericum die 29mensis Novem- nisi aul nianifeslis delictis patueril sce-
' biis. Obiit Witiza scihcet Feriavi, die 22 Novem- liceniiam,lus, aul legiiinie fuerit hoc ipsum malum accusatiun
Jiris : Roriericus consecralur el inungitur in eedeJ alque conviclum, qualenus nulla videamur inlen-
S. LeocadiaePraeloriensi,iu urbe regia a Synderedo,, ' liune veLordiiutlione Pairum tr.insgredi prsecepta
1065 CIIRONICON. 1066
sancloruni, aut obviare saeris legibns aiiliquorum. A . ' Garibny, comp. Ilisp. ' Hist., cap. 49, anno 714,
Flavius Rodericus rex.•* Haechabet lex. P. 11. jiaa;. 576. r
Lege lala conlra iegem Wilizanis, ele. De liujtis De S. MelhodioAlfonsusde la Spina diclo Jib. iv;
legis Witizae Jatione mulli mulia, et fere omues Fortalilii Fidei cap. S, incipil: Primus passus, fol.
noslri hisloriograjjhi. Steplianus de Garibay lib. vm 544, col. 2, plene Hispaniarum'rioclOi'eljmuhdi siu-
Comp. Hisl. eap. 47; P. Joannes Mariana {lib. vi por Alfonsus Tostatus, Abulensis episcopns, om-
Hist. Hispan. cap. 19, his verbis: « Magno numero niiim disi iplinarum genere ornalissimus, ad cap.
concubinas uxorum juslarum Joco etilluque habuil:. xvi Genesis, prope fiiiein. Atidisis; nam apposilis-
lege lata, ul id cunclis liceret lum promiscuo po- sime ldquiluiv,explicans illa verba : Qui vocavit no-
pulo, et proceribns, lum viris saeralis. » Dixerat men ejus Ismael, ait crgo : « Abraham imposuit
prius Rodericus, archiepiscopns Jolelanns, lib. m islud nomeii filio suo,"quia audivil per revelaiionem
De rebus Hispaniae cap. 15: « Et eiim antca petu- ea quae gesla fuerant inlef Agar el angelum ; vel
lanter agerel (Witiza) in occiilio, jam mme luxus qtiia ipsa Agar revelavil stiprariicta Abrahae, ut con-
inipudieitiam publicat [rnelius, ul in aliis, luxus ini- ligerunl. De islo Ismaele dicit Melhodius nlarlyr,
pudiciiiae publicanir] in aperlo, el, laxatishabenis, qui chiliades saeculorum in quiljusdam arcanis de-
nulli vitio se subtraxit. Etutinam solus in suis sor- scripsil: De genere lsmael qnaluor priucipes fuluii
dibus periissel,- ne nobilitaiem Goihoruin clerf et eranl, qui vocantur vincee,filii (fortc piVvesania
populi snis immundiiiis infecjssct! Ad lantae enim lanquam ebrios sic vocavil) Xeb, Zebee, Oreb, Sal-
perdilionis el dissolulionis pervenil -cumulum',ttl mana, qui egressi .snnl de solitudine .coijtra filios
plures uxores el concubinas, ad salielatem libidi- n lsrael; qui vieti per Gedeonem retrusi sunt in soli-
nis, siiiuil delineret :-exemplo simili vjros illustres tudinem, de qua exierant. Dicit etiam quod fulurum
et potiores Goihorum ad similia faciriora' induce- csl, quod "filiiIsmael semel exeanl, et oblineant
bat. i Lucas Tudensis in Chronico mnndi eera 755 orbem, per ocio hebdomadas antiorum, id cst, per,
agens de Witiza : « Et ne adversus eum insurgerei quinquaginta qualtior" ahnos; et vocahftur vla co-"
sancta Ecclesia, episcopis, prcsbytetis, diaconibus rum viaangustiae; in sacris 1'ocisinterficient sacer-
et coelerisEcclesiic Christi ministris carnales nxo- dotes, elibidem cum mulieribns dormient; et ad
"res lascivns rex lialiere pracepit." Et ne obedirent sepulcra sanclorum reliâbunt jumenta ;lioc aulcm
Romano ponlifici, suh mortis inlerminalione prohi- eiil pro nequitia Chrislianorum. De hoc ail Domi-
biril. » Iisdem penc verbis Alfonsus (a) de la Sjiina nus per Ezechielem : Fili hominis, voca beslias
in Fortalilio Fidei (quod perperam ciiidani Gui- agri, et exhorlare illas, dicens : Congregamini, et
lieliiio iribuit Po^scviuus in Bibliotheca lib. i'x", vcniie, eo quod saciifieium magnum immolo vobis,
cap. 5; Thomas Bozius De signis Eccleslaeiomo I,- manducate carnes foriium, et bihile sanguinem ex-
lib. v,sig. 16, cap. 11, exemjjloll, pag. 585; el De celsorum. Haecaulem omnia ab islo Tirp sanclo
ruinis genlium adversus impios poliliees lih. vn, praenuiiliala, adriiilei-am venerunl super nos in
cap. 4, pag. 658.) Quam legem nti causam Hispa- miserabili Hispania, quanriolempore TegisRoderici
fltaruni devastalionis agnoscil Lucas Tudaii-is ubi Arabes totam Kispaniam vaslaverunt, mulio lem-
supra : «lslud quidem causa pereundi Hispanite pore delinentes terram. Heecenim perspictta suntox
fult sicut seriplum est: Abundavil iniquiias. et re- vulgaiis chronicis Ilispatiorum. i Hactenus Ahiilen-
frigescel charilas mullorum. » Paribus fere, libiis C sis, qui verbaD. Methodii subinde insefil; Fr. Al-
Alfonsusde la Spina loco superius adduclo : « Hoec fonsus deJa Spina eadem el alia ex D. Melhoriift
'qiiidem.causa, inquil, pereundi Hispaniaefuit: lota -- iranscripsil; illa tamen notalu digna : «Grtcciain
enim Gothorum nobililas in cohviviis, libidinibus et captiviiaic eril, in occisione Africa erit fsimilitor
vitiis immersa, Altissimum ad iracundiam provoea- ^gyptii orientales, • et Asia sub gravi triJjuio, lu
vit. », Exstat insigne iesiiinonium in decreio, ex wiro et argeulo erit: Hispania gladio peribif, et
Bonifacii marlyris epistola ad Eeheldobaidum, Au- captivi dueentnr habilalores cjiis. » Quae fere iis-
glorum regem, relata in cap. Si gens' -Ajigloruin, demverbis inveniuniur in Bibliolheca veterum Pa-
disl. 56, cujus verba, qtiia rem comprct.endunt triim ex edilione Michaelis Sonnii, Parisiis. aniio
totam, hic transcribere non gfavabor': « Si gens -1585lomo II, col. 522, subHitulo, D. Meihodii, Pa-
Anglorum(sictit per istas provincias divulgalum est, larensis episcopiel marlyris, De rebus quw ab inilio
et nobis in Francia et in itaiia improperatur, et ab mundi contigerunl,, quwquc deinceps coniingere de-
ipsis paganis imprqperittm esl) spretis (nota hxc) bent; reveldliones ' per paraphrasiritranslatw
' incerio
legalibus connuhiis^ adiillerdiido el luxnriando, ad auciore. •_
instar Sodomiticaegenlis, fuedamvitani duxerit; de Varii varie verha D. Methodii translulere, ^piam-
tali commistionenieretricum -aeslimaridumest de- vis in sensu appareant iidem. Opus Greece ab au-
gerieres populos, el ignobiles, et furenles libidine ctore scriplurii; Laiine tanlum exstal velustissi-
fore proci'eandos, et ad exireniuni universam jde- nnim ms. in Jjibliotheca sanci Vietoris Pari-
bem ad deieripra el ignobiliora vergetilem, et no- siensi; ex qtio desumpsi êxemplar \ dum le-
Tissime, nec in bello Sieculariforlem, nec in fide gationis regiaefuugebar oflicio.Aliis SS. Graacorum
stabilem, ct nec honorabileni [hominibus, nee Deo D Operibus idem accidif. Accedit in teslimoiiium D.
amauilem esse venlurani; sicut aliis genlibus ilispa- Cyiilii 'Jirop.vnpMin D. Joannem, de quo Tleinsius
niae, el Provinciae, et Burgundiqnum pojjulisconli- in Arislaiehio saero, sive in Excrciialioniljus sacris
git :quae sic a Dao recedentes fofnieaiae sunf, do- ad Nonnrimcap. II. Salianus lanien in I Tomo An-
nec Judex [alias Yindexl omnipotens lalium eiimi- lial. anno inunrii 1756 niemorat Grajco-Lalinuin ex-
iium ultrices jioeiias, pcr"ignorantes legem Bei, id cusum in Orlhodoxographis a GrinajoBasileeeedilis;
est, jjer Saracenos, venire et ssevire "permisit. i sed (posl PereritiinJ^qtiredam ex hisce Revelaiioni-
Iisdcm verhislvo .episcopus Carnoiensisin decrelo bns, uon lam D. Melhodii scripta , quam conimcnta
pane vni, cap. 224, ubi illuslrissimus el doctissi-- Jtabbiiujriim exisliinai. Torniellps, mediani viani
mtis D. Rodericus de Acuna, archiepiscojjus Bra- lenens, adeo esse dubia ct inceria puiat, ul pariter, •
charensis, jilura cumulat. Eadem referl, quamvis iieque prorsus probari nec improbari posseaflirmei.
non eisdem verbis Joannes Filesacus lib. i Selecto- Cui assentilur JacObus BohJue lib. i De Ecclesia
rum cap. 9, ,pag, 159 .et-140. Preedixcral JiaecD. ante legem pag, 67; emiiientiss.cardinalis Beliarmi-
Meihoduis, aliique viri sanctitate et- liiteris vere nus De scriploribus ecclesiasiieis hune libelhim Re-
magni, ut testalur M. Didacus de Valera in Tlist. velaiioiiumsupposiiiliiimcenseri aii.Dubiusetanceps
parte iv, cap. 125, fol. 114, col. 3; Siepharius de hisloricis Greecisanntmierat Gerardus Joannes Vos>
<a) .Assent.,P. Josnnes Mariana, hb, xxn De rcb. Hisp. c. i5. Suffragaiur Hisloriams. Enrici.III Hisp. regis
catbol.ad finem,in ejus niorte
PATnuL. CXXXVI.' 34.
1067 APPENDIX AD LIUTPRANDUM. I 10§S
sius lib. n, cap. 16, pag. 199. Uniciim lanliuu , ut A. Primafavisponiinl'fundamlna,deinde tenaceis
alia omittam, csmea conjeeiura, adducam testimo- . Suspendunt ceras";aliaaspenj genlisadulios
Educunlfelus; aliaspunssimaniella
nium , ad vindicandas D. Methodii Revelaliones., Stipanl,elliquidoldistendunLBectarecellas.
ipsius nomine circumlalas. Id est: in earum texlu
jnveniiur scriptum , ulii agit de Saracenis invaden- Quem Seneca refert el illuslrat epist. J?4:«Apes, ut
tibus Hispaniam et Galliam : « Et .erunt, tanquaiu aitint, debemus irmiari,quae vagantur, et flores ad
loeustae,in mulliliidine, quaecoilgregabunlur a vento ; riiel faciendum idoneos carpunt; deinde quidquid
cl eril in eis pestilenlia et famcs; el exaliabilur cor altulere disponunl 1,ac per favos digerunt. t Plura
cxterminaiorum, ei in superbiani elahetur, ei lo- invenies ajjud Lauientium Pignorium in libro Syni-
quenlur excelsa, usqtte ad iempus conslilutum eis. t, bolarum Epistofieanim, episl. 1$, pag. 205.
PnscdixitMaiirorummulliludinem locustarum fignra : , De S. lsidoro,ut jam-excursui Jongissimo finem
qui quidcm magnam(a)G:i!liaepariememensi,viclri- imponain, el fiJurii iierum'ajiprehendani, Lucas
cibus armis in Aquiianiam irrtipere, el Garumna Tudeiisis Jib. 111Chronici iu principio. Ex eo erni-
transmissa , Burdigalam, dirulis lemplis devasta- neniiss. cardinalis Baronius lom. "VIIIAunal., auno
runl, atque Engolismeuses, Peiragorios , Sanctones Ghristi 656, pag. 540, litt. D.,et Conslaniinus abbas
Piclonesqtie eadem belli flamma devoraruut, dqnec Cajelanus, in suo Hispalensi S. Isidoro, P. JoPiines
Carolus Martellus hostibus processit obvjam pfope Manana Ijb. \i Hist. Hisp."cap. 7, tom. 1; P. Jaco--
Turones, Ligcri fluvio Irajecto, ut pro niunimuntoa" bus Bleda in Ghronico Maurorumliisl. Iib. 11,cap. i.
leigoesset. Ubi, Barbai-orum advenlu, lolis ulrim- Ipsius verba prophetica mihi communicavii M.
<;ue viribus dimicalum , el Chrisliauorum virlute jj Agidius Gonzaies d'Avila, regius Jisiorieus , lilte-
innumeri hostes fuere devicli, trecenlis septuaginla raruiii bono publico naius, exaraia veiustissimis.
qiiinque millibus ex eornm exercitu caesis. Unde characteribus in iiienibrana psrvetusla. HLCC suul:
Nobiles Turonenses in slemmaia locustas induxere VJCTIBIHISPANJA, BISPEEDITA,,
siia, trQjiheeavicloriaeaMauris reporlatee indicantes. TERTIOPEaDENBA PROPTES MALiSKCPTIA5.
Geniis mullitudo a locustis-mittuata compariitione Transiulit in noslrum e Lalino sermonem M. Dida-
Mgnificalur, Judic. c. vi, n. 5, el c. vn, n. 12. Id cus de Valera d. i, p. Hist., e. 125, in episiola ad
setis notutn; in vaslationem lamen : uli in eedifica- regem Hisp. D. Jdanuem II, cui tiluius allixus, Da
tionem ab apibus, qiiarum examen ad deducendas pacem, Domine, pag. 116, col. 5 : « Pues seiior, vos
eolonias, condendasque civitates, bono, utferebalur, solo , aquien por Dios es "• cura deslos Rcynos en-
augurio sibi dcsumebant anliqui. Atlienae namque comendada, quefed dar paz en nueslros dias, e no
Atlicae, ex responsis Apnllinis Delphici, tredecim querais, que en j vuestro-. tfempos sea verifioado
-colouias tmo temjiore in Asiam dednxeruni; Jone aquel dicho de Isidoro , que deîa : 0 mezquina Es- *
Xuiiii et Creusoe filio imperatore. Sic Vilruvius pafia , dos vezes eres deslruiria , e Jcrcera vez la
scripsit iib. iv, c. 1, eui suffragatur VelleiusPaier- seras por easamienlos ilicilos. 1 Quamvis jnsinuare
culus lib. i Hist. Duces auiem classis exstilere-Mu- videaiur, tunc nondum adimpletam propheticam,
sjj, sub apum specie , lesie Philostralo in Melete. illam coimninalionem : de qua iieiri P. Jacobus de
Illarum vcra coloniarum priniaria fuit Ephesus, Bledain dict. Chron. Maur. Hisp. lib.ii, eap.i, ad
celeberrima Chrislianorum .primilivo convejUu, ut principium. Queesane len.pore Roderici regis Goiho-
jiiveniliir scripliim Acl. apost. eap. xx. D. etiam ^-, runi, Witizaeaniekessori (b) siniiis (eslo quod legem
Joannis cvangelistaemora el morle illnstris , emjjo- demariiandiseleiicis,ductispbiribusuxoribus, abro-
riumque totitis Asiaerecogniium, el sumnio honore gaverii) omnino respondit "\entui. Et fuit leriia
devaslalio. Confilraht id man.ifesle qui-
Jiabilum; quod alifngere jn id proficisceiili procon- liispaniae
snli necessaritim fuit, ul respondil Ulpian. J. C. in deni D. Isidori verba, dum ail, tune jani bis deslru-
lib.-iv, s. De officioproconsulisel legali. Hinc apis iina- etam Hispaniam,! ei terlio devasiaiam iii. Stifffa--
gine Epbesii nummos suos siguarunl, el Dianaesym- gantur onines ii qni asserunt D. Jsidorumloculum de
bolis. Vide in symbolam et fidei lesseram, boc vene- Witizae sceJestissimisuuptiis, legutn auctorilaie mu-
randas antiquitatis monimenluivr.Apumenim examen, iiiiis ; indo salteili agaosceines preecessisse, anie D.
lsidori lempora, duplicem Hispanieerninam. Docle,
"Ulisolet, illusiral omnia illustiissimus archiepi-
scopus Brachaiensis, D. Rodericus deAcuiia in cata-
Jogo episcoporum Porlucaliensium 1 parl., cap. 11,
lol. 119. Denique paria faciet bonus reliquaior, si
digitis el atire cailluerilverum a falso discernere, et
suijjjutare.optiiiio examine raiiones, in quibus tres
Hispaniasdevastationes et ruinas oflendet. Non eniin
eas enumero queeante Chrisfi fideiu,oiiinihus in re-
%nisHisjjaniajsusceptam coniigere ; sedeas lanium.
quaepostquam in iis religio Cbrisliana ubique viguil, -
Dfuiidiius cvcrTerimt. Ea namque vere"florelrespu-
Jjlica , ubi vems Dettscolitur et limeiur amaturqiie:
contra aruspicum vaiiiiatem prosperum eliam ali- alque illius certa est ruina, ubi a vero Dei eldivini
quando fuisse, rnemorai Plinius lib. xi Nalural. culius tramile deviatur.
Hist., cep. 17. Eranl denique coloniarum emissarum1 1, Hune totis uhiis amplexaia fuil Hispania Terlnl-
uotse. Sic Varro : « Cum examen exiturum est (quod1 liaui temporc, iniperante SeptimoSevero, sub quo (c)
fierisolel, cum adnalae-prospere sunt mulloe, ac: vixit. Verba ejussunt lib. adversusJud.uos cap. 7i (d):
jvrogeniemvcleres emillere \ohint in coloniam, utt « ln qtiem enim aliuni universae gentes credi.ierunt,
olini crebro Sabini faciilaverunt, propter mullitu- nisi in Clirisium, qni jam venil? cui enim aliaegen-
tlineni libcrorum) hujiis qnod duo solenipreeire si- tcs credirieruni"?» Et paucis-inlcrjeclis, eiiuincra-
gna, scilur. J Ad rem mirifice Virgilius lib. iv Georg.,, tisque mullis nationibus , de liispania sie 'eitaitir :
uiii apum naluram inier niidta desciibens, ait : «.Hispaiiiarum omnes iermini. J 1
(a) P. Joann.Maian. li. w Hist. Bispan, e 3, loni.I,, sig. 16, cap. 11, exerapln if,- p. 583 ct rie Rniriis-Gsnt. ' -'
auno 755. ScipioDuplHxI, lo. Hist.Gal an. Cliri&ti73:8, , lili. vu, 'c. 4, p. 63S. '.
p. 2(j2,ex PauloDiac.el llodenco Ximenez.ircluep.To- (c) Tortul. i|ise lib. 1 Apologyc.*; Eininenl'.C'rd.-
lel.el passimin descripiLnibusel itinerariisGallib: Pau- JJeiiar.De scnplofib. eccl. iu terlio ssecuioaii..Clir.203,
lus iiem Merulaiu Cosino^rapliia, u p. 1. m, p. 494. p. 4; Greg. EberhriusDe orig. juriseap. S3, o.'7,'p. 407;
(b) Slepban.de Garibay in Coinp.Hisl.-1. vin, c. 48,, Joann.Bertiaud. Dejurisjjenlisl. J,p. 85.
emi. 750, p; 572, BOZIUE de Sign. Eccles, to, 1, lib. v, (d) Ijiii Pamelius,num. 41.
$069 CnRONlCON. 1070
'
DCCL. , : DCCXII.
189. Seniores ecclesiseToletanee, mortuo Suiiieredo, Julianum, cognomento Urbannm, Toletanae sedi
praeficiunt, selate confectum, discipultim S. IldefonsiToletani.
190. Coacia esl Londini in Anglia synodus pro sacrarum imaginum defensione, ut synodus Consiantino-
polilana prima. - ~ "
DCCLl. .DCCXIII.
" - '
191".Synodus Romana prima pro defensione sacrarum imaginum. " ' DCCXIV.
DCCLH. - . .
192. Die "11 Novembr., et Dominica, Rodericus, ullimus Gothorum rex, curru subvectus eburneo, tra-
P. HIGUERiE ET D. LAURENTIl JSTJTJE.
Dioclelianus imp. (a) anno Christl 503 bcllum, dentio de Sandoval ediius, -pag, 29, nmn. 16; Tha"
quod anie oeto annos concitarat saevissimum, cru- mas Bozius De signis Ecclesiaetom. I, lib. v, "sign.
delioribus edictis exacerhavit^ et, ut -divusAugusli- 16, cap. 11, exemplo 9 et 10, et lom. 11,lib. xxiv,
nus (b) est auctor, tenip_'a Chiistianortini everti, signo 99, cap. 1.
libros sacros exuri, Chrisiianosriiominesinfames ha- Poslea vero, cum veritas religionis Chrisiianseab
beri, ctptiblieis lionoribus arceri imperatum : addi- imp. Reccaredo (c) essel rcsliluia, ab ea discessit
lum deinde, ut ecclcsiarum praefecli interficerenlur, A ^ AViiizarex el Roriericus; snb quo lertio fuit deslru-
Diocleiiano Vlll et Maxiiniano VII coss., iricendiis, cta Hispania, quam maximoCbristianaelegis dede-
proscripiionibus, caedibus,e terris Chrisli cultiimaut ita core et deliimento Saraccni occuparunl : et D. Isi-
exlerininare conaius est, ut jiulla diului-nior dori propbeticaepraedictionesadimplelaefuerunl.
immanior exstiieril persecutio. Et adliuc legi lapi- Cabam Florindam filiam.- De nomine filiee eomitis
dem in Hispania testatur TJiomas Bozius-De signis luliani anceps et ambigua apud auciorcs qurcsiio.
Ecclesiae,toiri.ii, lib. xvn, sig. 76,cap. 3, pag. 592, in Mulli eam vocanl Florindam , inter quos Abnlcaeiiu •
quo iricisunia Diocleliaiio: deletum.
« Ex HispamisCbristi Tarif, si Michaeli de Luna credinius in Hislorin re-
t Quem blan-
nomen prorsus abolilum et gis Roderiei lib. i, c' 8; Bleda in Clironico Mauro-
ditiis potius quam rei veritale posilum, ,in ipsius ritm flispaniee lib. ii, cap. 4, fol. 127, col. Ijfriibas
adulalionem dueo: Cbristi namque nomen ab Hispa- Dom. Mailinus-Carillo in suis Annalibus, anno Chri-
niae lerminis oninino amandalum non fuit, licet im- sii 7l-i. Alii vero Cabam appeilanl; Stephanus -de
manis fuerit persecutio. Hnjus lapidis meminil emi- Garibay lib. ym Compend. Hisl. cap. 48; P. Joan-
nenlis. cardin. CacsarBaronius lom. II Annal. anno nesde Mariana lib. i Hisl. Hisp. cap. 21, iqm. I, qui
Cbrisli 504, pag._787; el Cluniae, qnain Corufiadci anliquae HistorieeRoderki rcgis monimenla sequun-
Condevocamus, csstare afiirmat : quem ad id ad- tur. Luitprandus nosier illam uiroque insignivit
•duciln"oslerdociissimitsBernardusJoseph de Aldrete noniine, quasi limuens, proprio Florindam vocalam
in variis AntiquitaiihusHispanieelib. n, cap. 22,pag. fuisse, adjeclilio Cabam; quaevox iiihoneslaiu apud
510. Inscfiptio lalis est . Arabes feminam designat, deductaab Helrraeoverbo
DIOCLETIAN. JOV1VS. ET. MAXIHIANVS. HERCVLIVSB ] 32p maledicere, -quasi maledicta niulier, quaedisso-
CiESS.AVGG. luiis moribus libidini"dedita omnibus proslat, Hina
AUPLIFIGATO. PCR.ORIENTEM." ET. OCCID.1MP.ROH.
ET-KOMINC. CHRISTIANGR. IJELETO TOpdiclumlupanar. Qua de re plura cumulat et dige-
riterudita sane manii Sebastianusde Covarruvias in
QUl.REMP. EVERTEBANT.
7>2talia talis : linguae CastellanaeThesauro, verbo Cava. Aiinuuiit-
UIOCLETIAN. CJES.AVG.GAXERIO. IK.ORIENTE que fere omnes quide Hispaniaj exciriio scripserc.
Renuit iinus "aut altor, doctus tamen et erudilissi-
ABOPT.- inus vir, qui fuisse Cabam negat, in prima sua edi-
SVPERSTITIONE. *CnRIST.VBIQ.DELETA tioneModiolanensiAiiiinadversiontiiiiadHisl. P. Ma-
ET. CVLTV. JJEORVM. PROPAGATO: rianae p. 88 ; quamvis id in Madridiensi novissima
, Has inscriptjones Justus Lipsius proponil inler omiserit; forle, anconsullo, nescio, leclor videatet
eas, quas evulgari curavit pag. 280, num. 3, 4, c perpendat. D. L.
Scboli Schedis aliorumque, et Adolphus Occoin 192. Quidam ponunt primum Arabunr in Hispa-
veteribus Hispanise inscripiionibiispag. 24, mim. 2> uias advenium anno 709; alii, 710, el crediderim
ct 5; easque acceptas refert Ambrosio de Morales, alios de aliis aeris-quidcm, et dissimilibus, loqui.
qui primus edidil lom. I Chron. Hisp. lib. x, in Dio- Prima transinissio, secundumRodeiictinilib. m cap.
cletiano et Maximiano, cap. 26. 18, facla est eera 750, cum Juliano comiie el Taric
Florel in Jlispania Christi religio sttb imp. Theo- iransmissi super Algcziram cenliim equites, pediies
dosio Magno, qui publica edixil lege, ut Damasi, n cliam quadringenli, qui quatuor uavibus iransierunt.
Romani pontificis, et Pelri Alexandrini episcopi, de! ' Fuil hoc anno 91 hegiraj Arabuni, revera Clirisli
-Religione,quac,sectarum opinionibusdUirahebatur, 709 in niense, qui cliciturRamadam. H.ec dicitur
placita rata liabereiilur. Sic P. Joannes Marianaiib. prima Saracenorum in Hispaniasjrniptio ; sed fallit
ivllist. Hisp. cap. 20, in principio, Tom. I; Tliomas1 mensis. Isti quingenti Mauri, cenlum, utdiclum est,
BoziusDeruiu. gentium lib. vn, cap. 4,ex Sozomeno1 equites, -quadrigenti vero peilites,- prinuim Algezi-
et Tbeodoreio. ram spoliaut, inde Jiilore Lusiianiaiei>B;Biicre,per
Exsecrabili secfa Priscillianistarum, magna rei comitaium Kebulae,el MiircbionaiumGibraJconis,ac
Chrisiian;e facta-iterum jactura, et Hisjjania a.Wi- Algarvem dispersi; liuiltos vila, nonnullis rebus
sigolhis destructa fuit. Cnjus jaciura* meminil Sal- spoliantes, domumredeuut onusti el preiio-
vianus lib. vi De guberriauone.Dei, ex Riibersliusii sissimis ' spoliis. Ilaec omniafaclacaptivis doccl Rorieiicus
edilione, pag. 224, et lib. vu, pag. 255, qui vixit anno1 snb primuiii Saracenorum ingressum, adhtic vivente
460, et cardinaiisRellarininus"Ue scripioribus eccle- Wiliza; slatim narrat abiisse Tolelo Roniam Syn-
siasticis pag. 122. Memjnerunt elalii ; S. lsidorus, deredum archiepiscopum Toleianum. Scd qui fien
archiepiscopus Hispalensis, in traciatu Dc orltt et potesl, utûb illo perdita sil civitas Tolelana,.cuni
obitu, loni. 11,png. 165, col. i in edilione Madri- ille fugerii ? Haecvero civilas.perdila fuil anno 709,
-diensi; ldacius iu Chronico ab episcopo D. F. Pru- ut postea primo ex historiis elprivilegio regis Ade-
(o) P. Maianal.iv Hisi. Hisp.,c. 12, tom.-I. cont.Donalislasc. 1; Arnt.b.1.iv, sub finem;Oplaluslcv.
L.
(b) xjiii De Cisif.Deic. 52; 1, vit De Paptismo (c) P. Joan.Maruu.J. viHisl. Hisp.c. 14, auiio 680.
- APPEXDIXAD LIUTPRANDUM. - 1072
1071
hentibus sex eandidissimis equis, serico auroque venustus [al. vestilus], a Saracenis praelio.victus est post
oclo dies, post yarios ancipilesque bellorum casus; et cx eo tempore paulaliiii venerunt Hispanioein manus
Arabum victoriis insultanlium et grassanlium.
193. In Belonia, ojipido Sarandulae, ad montem quemdam, ubi a primis Cb.rislianoercligionis in cunabulis
conslruclum eral templum S. Salvatoris ccleberrimuni, multi ex variis parlibus confugiunt pontifices; qni.
plebel» eo confugienles dqcebant, et saeramentorum eduliis nutriebant; et a Mauris obsessi, dum sacris
operarentui', servala in puleo profundo sanclissima eucharisiia, omnes necali sunt. Eranl ex iis Cauriensis,
Elhorensis, Civitatensis, Salmanlicensis, Visensis, Lamicensis, ct non pauci sacerdoles et diaconi
sanclissimi. '
DCCLIII. , DCCXV.
194. Hoc anno imp. Conslantinopolitanus Anastasius coacttts, imperio se abdicavil xiv Kal. Septembr. -
195. Per hrec tempora S. Babylas, episcopus Virinensis et Pampilonensis (utrobique enim praedicavil)
.aniroo videndi captivos el miseros Muzarabes, Toletum venil; et inde ad Odonem oppidunl; et projie in
eremileriolo pueros docet primas lilteras; et venit cum duobus fr-alribus , qui fiunt eremilae; et posiea'
omnes marfyrium paliuutur. '
DCCLIV. - • DCCXVI.
t
196. Hoc anno succedit in sacrosanela Petri principis apostolorum sede Constantino papee Gregorius
lnrjus nominis secundus.
197. Eodem anno synodus Romana sub Gregoriopapa secundo.
DCCLV. DCCXVII.
198. Hoc anno Julianus, cognoracnto Urbauus, cum principe Pelagio, aliisque ducibus palatinis, Toleto,
in Asturias asportant arcam sanctarum reliquiarum, et corpora SS. Juliani, et Complulo Aslurii, cogno-
menio Serrani, sanclissimorum olim episeoporum Tolelanorum, metueutes ne capla [al. caplivitatelcrvitate
per Saracenos illas irreverenter et impie tractarent.
P. HJGUER.E ET D. LAURENTII NOM.
fousi VI constabil. Sccundo, quod sub illum primum A Jnlianum in Chronico num. 377, pag. 87, qtii gra-
ingres-jim fugerit, docel Rodericus; narrato primo pliioe describil omnia, et antea scripseral num. 369'
i!lo ingressu Sanieenorum , subdit ^ « His diebus el 571. Adducam celebre testimonium ex manuscri-
Synderedtts, de quo diximus, urbis regiae preesul el ploantiquissimo codice membranaceo, Gotbieis Iitie-
primas, advenliim Arabum expavescens, el Witizae ris exarato, quem mihi communicavit clarissimus
insolentiis fugatus, Roinanaepalriae sese dedit, oves doctissimusqiie vir |D. Don Franciscus de Eraso,
desereus, ut mercenariiis, non ul pastor : ingressi eomes de HumanesJ qui nobilitalem ctim scientia-
sunl ilerum, s etc. Terlio, utconstat ex cap. 19, rum cognitione morumque snavilate apprime con-
lib. lti Roderici. Quo die menseve victus fueiit Ro- junxit, polentissimo noslro PhilipjioIV Hispaniarum
dericus, auctoreS non oninino consenliunt. Rorieri- regi calholico, pacis bellique in supremo Indiarum
cus die Dominica, v Idus mensis Xabii Arabiim, senalu aConsiliis, el sereniss*imiFerdinandiIiifaiilis
Iiegira 93 (pro 96) anno 714. Garivay, 4 Seplembiis; cardinalis cubicularins, eqiiiiiiqueprimiis praeleetns..
sed revera fuil die Dominica, "11 Novembris, die Vcrba M. S. sunt: «1 Tunc Pelagius Fafilee, qui erat
S. Marlini pontificis ei confessoris, hegira Arabum ex gente Golhorum, accepta arca cum sanctorum
98 qui fuil auno'7i4. Coepit lioc anno Xabel, 3 pignoribus, quibus nunc Ovelum gloriatur ; el cum
Novembr. fuil anno 714 Domiuicalis littera G, et Jhiliano"Tolelanoarcniepjseopo, et cum multis Chri-
sic dies Doniinica11 Novembris. P. H. stianis intraverunl Asturias, quse eranl vallalaemon-
" 193. Per hwc lempora S. Babylas. Idem refert libus , et inhabitabiles. » Dixerat Sebasiianus loeo
Jnlianus in Chronico num. 413, quamvis discrepel supra cilalo iisdem fere verbis : « Cnjus larcw prac-
in leinpore.-Exstal adhuc eremiieiiolum, quod ap- U seniia nunc gloriatur Sedes Ovelensis sublimitus. t
pellaiur « de-san Babyies, t tribus a Madridioleucis Lege Baronium ad ann. 791 tom; VIII, pag. 414;
disians, el abojjpido Odone dimidio milliarj, cui prius D. Ludovicuri episcopum Tuci, in Cbronic.
S. Babylas ibrie nomen dedit. Recolitur cjus"me- Hisp.; Ildefonsuni Je Carlhagena Burgens. episco-
moria in Odone dic 24 Janiiarii ; el a quibusdam puin, in Anaceplial.eosiHispan.; Vassaeumin Chro-
asserilur ibi servari et suspici corpus ejus. D. L. nicis ann. 791; Lucium Marin, Siculum lib. i Hisl.
198. Sunl quipuient Urbanum dictuin esse Julia- Hisp. cap. De sacrisjajdibus; et iib. v cap. ubi sacras
uum, el Juliaiium cum Pelagio porlasse Toleto reli- ccclesiae S. Salvatoris Ovetensis recenset reliquias,
quias arcae sanctae; noster auclor puiat non fuisse quacquiriem ab hac aepromptaeai'ca fuere; Ambros.
Julianum, sedUrbanum, quia Julianus doelor san- de Moraleslib. xm Hist. Hisp., in Vita Ildelfbnsi el
clus,urchiepiscopus Toletanus iv, fuit anle Syudere- Casto, sic nuncupali, cap. 38; Aldefonsum Venero
dum. ld vere quidem ; sed noster Luitprandus dicit in temporum Chronicis fol. 44 ; JacobumBled:i Do-
Urbanum luisse binominem ; el ita non esl iriem, miiiicanttm in libro Miraciilorum crucis, miraculo
qui S. Julianus arcliiepiscopus Tolelanus ; sed longe 61, ubi de cruce abjangelis fabrefacia circa animni
aJiiis, alque eliam diversus a Juliano Luca diacono 826 ; lldefonsi vero 55. Adde dilucide seribeniem
Toletano, qui scripsil vitam regis S. Pelagii. De P. FraiiciscuiiiPorljjcarreruiii in lib. fie B. virginis
sanc.loSen-ano plura sttper M. Maximum Caesaiau- Mariaedescensu in pcilesiam Toletanam, cap. 29 et
gusianuni. P. II. . SO, ubi calalogum reliquiarum apponit, non tamen
Toleio in Aslurius asporlant arcam, etc. De harum iniegrum : is inserjitur lestimonio, qnod ex volo
reliquiarum aspoiiaiioue vidcsis Rodericum arcbi- peregrinis Ovelum proficiscentibus ad eas invi-
episcopum loletanmn, Jibr. IVHistor. cap. 3; et C sendas datur. Yerba "sunt: « Universis el singulis
Isidorum Pacensem anno 719; Sebastianum Sal- Chrisli fidclibiis, lias praesentes litleras inspectuiis,
manliceiiseni episcopum in Hisioria edila a D. Don liolum facimiis , qiiod Deus sua mirabili poienia'
Fr. Prudeniio de Sandoval, episcopo Pampilonensi, quamdam arcam de lignis impulribi'ibus a discipnlis
paj;. 45, col. 1 ei 2, el pag. 50, coi. 2; nosirmu apostolorum factaili, Dci "niiaginihtisjilcnain, ab
10.73 CHROMCON. - 1074
DCCLVL DCCXVIH.
199. Eodemetiam amio, uiensis Julii die 4, quidam de genere saiiclijlldefonsi,primi nobilesque palaiini,
qui putaverant aliquando posse Toletum defendi, ac ob id detinueranl ejus ad Aslurias translalionerii; jam
defensionedifllsi, effodiunt corpus sanctissimi cousanguinei, civis et patroni Tolelani, et ad urbem Zamo-
ram efferunt; ibique cum thesauro coelestiremaueni; et illis morjentibus mcmoria corporis excidit.
P. HIGUERiE ET D. LAURENTIINOTJE.
urbe Jerosolymitana , lempore quo devastala esl a j >»inenarrabili luce circumscriplis: Accipehoc muntis,
Cosdra rege Persarum, translulit Africam, ab Africa quod tibi de Ihesauro Filii mei atluli. Manus sancti
in Carlhaginem, a €3rlhagjne Hispalim, «b Hispali Stephani; sandale dexlrum sancli Pelri apostoli;
Tolelum, a Toleto in Asluris ad montem appellaium irons Joannis Baplistae; de cajjillis lnnocentium, et
Sacriun, el inde ad istam sanctam ecclesiam sancti arliculos digilorum; de ossibus irium puerorum,
Salvatoris, quse dicilur Ovelum. Queequidem arca Ananiae,Azariae, Misaelis; cx capillis, quibus Maria
ibi aperia fuit, in qua aperientes multas- arcellas pedes Domini lersit; de peira moniis Sinsii; de
aureas, argenleas et cburneas invenerunt ; quas palloEliae; pars jiiscis assi et favi inellis. Est ibi
summa cum reverentia aperientes, viderunlqueedam vero clavis parvula , in qua est ferrum de catenis
scripla, singulis reliquiisibi recondilis alligala. Quee beali Pelri aposloli inclusum, el crux, in qua est
bmnia manifestissime declarabanl. Inveneruntque lignum Domini, et capilli heali Joannis Baptistaev
magiiam parlem de sindone Domini, qua involutus quod B. Gregoriuspapa ad B. Leandfum, Hispalpiisis
jacuit in monumenlo, ejusque pi'etiosum sudarium, Ecclesiaearcbiepiscopum.Jransmisit. MulCapfteierea
suo cruore sanclissimo iiisignituin, quo speciosissima sancforum ossa propbetafum; multa eiiam aiiorum
ejus facies cum sacratissimo capite cooperta atque sanetortim confessorum atque sanciarum virgir.um
'involuta fuit: quodque ter in singulis annis, ea qua diversa pignora, ibi iu capsis aureis el argenleis
decet reverentia, oslendilur; videlicet in festo leneniur recondita : quae nos scribere omnia ipsa
solemni sanctarum dictarum reliquiarum, quod in- abnegat infinilas. Crux ibi monstralur opere angehco
cidit die decima lerlia Marlii, ac Feria vi, inPara- fabncata speclabili modo. Nunc revertamur ad su-
sceve, necnon iii festo Exallaiionis sanctee Crucis, .j periorem hisloriam unde incepimus.> Denique, ut
die decima quarta Septembris. Plurimum de \era bono reipubiicaeliiterariae consulam,anliquum Inijus
cfuee Domini; oclo spinas coronaeDomiui; de pannis arcae monumenlum, quod inter Tahularia Eeclesiae
in quibus jacuil involulus in preesepio: de pane Ovetensis asservalur, et mihi communicavit doclis-
coenaaDoinini; de manna , quam pluit Domlnus simus vir Ludovicus Tribaldus a Tolelo, noslraeque
flliis Jsrael; niagnum fragmenlum cultriB. Barlho- laus Hispaniee,transcribere non gravabor; lale est:
loniaei, quo fuit excorialus; pallium quod dedit JAe-" « Reynaudo Sisebuto en Espafia, en liempd de Hera-
gina coelorumlidefonso,archiepiscopo-Tolelano,ieic. clio, .quando Cosdra destruyo a Jerusalem; Philippo
Et posl quam aliae mulue referuniur reliquise, se- - Presbyiero lomo uiia arca , que estava en la casa
quuntur haec: «Iri quorum fldem et lestimonium santa, 1 avia sido hecha por mano de los discijiulos
nos decanus et capitulum almeeecclesiee Oveiensis de los Aposloles, de madera de selin incorupiible; i
lias praesenteslitleras exinde lieri fecimus.t Haclerius recogio dentro della las.mas principales Reiiquias
quseinveniunlur apud Portocarrerum; plenius apud que en la casa saiita estavan, i enibai'cose con ellas
Pelasium Ovelenseni,cujus inserlum agnoscil, eique la buelta de Poniente, porque no viniesen a poder de
vindicat episcopus D. Prudentius de Sandoval in infieles. Desembarcp en Tunez, donde esluvo hasta
Hist. Sebasliani Salmantic. episeopi pag. 50, eol. 2, la era 658, que fue el aEo del Nacimientode ucxx.
. et 151,col. 2; en accipe": «His igitur praemissis, quae de alli llevo esta arca Fulgentio ObispoRuspense a
. arca sanctorum gloriosissiina leneal pignora, scripto Cartagena en Espafia, i de alli a Sevilla, i de alli a
subiilulavimus, eam manifestanles populis fidelibus. • Toledb; donde estuvo hasla la deslruicion de Espa-
Tenel enim crysialliuam ampullam cum cruore Do- p fia, en la era de DCCLXIJI, que es afio de uccxxv.
"
mini fuso , videlicel e" Iatere illius imaginis, <juam yendoseenlonces perdiendo Espaiia. El PrincipeDon
quidam CJiristicolavere in urbem sectim adduxit; Pelayo, i el Arcobispo Don Urbau de Toledo, la
quonium quorumdam Jiiriaeorumperfidia, ad depres- lleuarou eon la casulla de san Illefonso,i otrus libros
sionem verilaiis Chrisii, Chrisli ligneam efiigiem i Reliquias, a Astuiias; i puesta eu Monle sacro,
ligneaecrucis perforavit in lalere, de quo exivit sau- esluvo hasta en tieinpo de Don Alonso el Caslo su
gnis et aqua, ad ipsorum Judaeorum periidiani con- tercero afio, que fue era de 850, que es afio de
vincendain, el sanclae Ecclesiaefidem roborandam ; . Bccxcii, traida que ftte con vcneracion por esle Rey
de lignoDoniini; de sepulcro Domini; parlem ex a la sania Iglesiade Oviedo. Despuesde algun tiempo
spinea corona; rie sindone Uomini; de lunica Do- la quiso visilar el Obispo Poneio, i salio tanla cla-
mini; de pannis ubi jacuit in preesepio involutus; de " ridad, que ccgaron uiucbqs de los que assistian alli.
pane, quo saturavit Dominus quinque millia horiii- Despues en la era de 1513. que fue el afio de 1075,
nunj; de pane coenaeDomini; de manna, quam pluil • el Rey Don Alonso el Seslo fue alla desdeZamora en
Dominus filiis Israel; de ierra montis Oliveti, ubi romeria con gran devocion, convocandolos Ohispos
Dominus ascensurus pedes lentiit; de ferra, ubi Do- de Asloi'ga, Palencia i Oviedo. Despucs de mucbas
ininus pedes tenuil, quando Lazarum resuscitavit; - processiones , i plegarias , i ayunos , i sacrificios ,
et de sepulero ipsius Lazari; et quod est dignum pefmitio Dios , que se abrieso lan gran lesoro , i se
sunima veneratione, in Ecclesia sancti Salvatoris inanifesiase a lodos. Cuyo caialogo cs largo i ma-
habetur, una sex hydriarum, in quibus Dominus in .' ravilloso.i>Quaein bae descriptione ad chronologiam
nupiiis aquain verlft in vinum, ut Evangelica mon- •spectant, examinat accurate , ansain ad id ei praa-
strat veriias, integra. De lacle Matris Domini; de D " bente Peiagii episcopi Oveiensis hisloria, P. Franci-
vesiimenio ejus; ipsum pallium, quod dedit ipsa scus Porlocarrerus diclo lib. De descensu B. virginis
Regiua coeliildefonso, Toletauaesedis archiepiscopo, Marieecap. 28. Pro coronide addueo MariBlaiulib.
pro laudibus in honorem sanclae ipsius virginilalis xxn, De-civilaleOveiensi, el arca. D. L.
celebratis (ubi ipse sanclus episcopus gloriosus con- 199. Anno 718, paulo anle captivitalem regiae ci-
tulit adversus hajresiarchas Eluidium atque Jovinia- vilalis Toleli, delaium est Tolelo Zamoram a qui-
iuim) [a] sic dieens illi, circumstaniibus tam ange- - busJam cognalis S. Ildefonsi, ejus corpus , ibique"
lorum quam el sanclorum mulliplicibus choris, remanseruiii deferentes. Qualuor <:i'goannis posl
ad id queenotaiitHieron. de la Higueianuiu.101,eiquaj iiijjd.
(fl)Contraquosscripsil-librunisj'ooiiyniorucj,Tide
ego suicliniletigi.
DCCLVIL DCCXIX.
200. Vigesimaquarta die mensis Maii, festo sancti Urbani papoeet marlyrjis, Feria sexta occnpant Arabes
Tolelanam urhem, sub ea paclione, ut septero ecclesiaeremanerenl pro Christianis Muzar3bibus, ibidem
raanenlibus, cum gravi eliam tribulo.' I
DCCLX. DCCXXII.
|
201. Synderedus, olim archiepiscopus Toletanus, iriterfuil et confirmaviljquoddam'concilium Romanum
subGregorio papa II, nec multo post Romee grandaevusmoiitur, doloreconfectus malorum Hispaniae; ac
in bnsilica Pelri sepelitur. [
202. Florebat civiias Granata, quaeet Illiberis Florenlina; cujus prima domina Nalla dicta quia
DCCLXII. - DCCXXIV.
203. Beba Anglo-Saxo, monachus Benedictinus, floret.
204. Joannes Mansur,Damascenus, vir doctus el pius.
DCCLXIII. UCCXXV.
205. Synodus Onentalium contrahitur in Tyro, pro defenssone sacrarum imaginum, JoarinisDamasceni
opera. !
HCCLXIV. I DCGXXVI.
Hoc anno habita est sancta
" cecumenicasynodus Romaua contra hacreticos lconomachos.
DCCLXV. - | DCGXXVII.
206. Flavius Eulychiuspatricius succedit in officio Paulo exarcho Ravennatum ; fuil vir egregius et prae-
Rtans. Tolell celebris est memoriasanclorum Justi et Abundii sub Numeriano in Baeticapassorum, a tem-
-pore S. doctoris lsidori, qui illos eleganli hymno decoravit. "
DCCLXVIf. DCCXXIX.
207. Synodus Constanlinopolitana contra imagines.
DCCLXVIH. - . DCCXXX.
208. Gregorius 11obiit Romaem Idus Februarii.
DCCLXSX. DCGXXXI.
209. Gregorius III suceedit in sede Petri Gregorio II.
DCCLXX. DCCXXXII.
210. Synodus collecta Augustasin Germania a S. Bonifacio.
DCCLXXIL . DCCXXXIV.
211. TJieodorus episcopus XLIVMediolanensis, et S. JSonifaciiis,primus Archiepiscopus Moguntinus,
florent.
£12. Urbicarius, primus archiepiscopus Viennensis, celebratur.
P. HIGUERJS ET D. LAURENTII NOT./E.
jnortem Roderici delatum est Toleto corpus sanctis- .& batur Floreniina. Sic invenitur sculptitm in quodara
simi doctoris el civis Toletani Hdefonsi. P. H. lapide, qni Granalai in magno habetur pretio dicalo
200. Magnavarielas inler auclores, quonam anno Furiae Sabinae, videlicel :'
capla fuerit civilas Tolelana. Rodericus piilal paulo rvRI.« SABIN.E TRANQVI
post ingressum et dominationcm Saracenorum. Sed LIN.E
noster hie auetor, et Julianus, alque alii putanl anno AVG. ' -
719. Et supposilo lanquam vero iundamenlo, hoe CONIVG. IMP.C.CS.M.AS
quod cnpta est et resiiiuta Chrisiianis die Dominica TONI.GORBIANI. PII.FEL.
25 Maii, die S. Urbani , ex ratione aslronoinica AVG.ORDO. M.FLOR.ILLI-
necessnrium est, ul incidal-i'n annum 1085, ut An- BERRITANI. DEVOTVS. NV-
nales Toletani tesiantur, docetque donaiio qiiseriam HINI I
facla Cellajnovaeiv Id. Augusti, 3era 1123, id est, MAJESTATIQVE. SVMPTV
anno 1085,«lemporeserenissimi princip's Aldefonsi, PVBLICOPOS""
in anno quando pi'essit Toleium a Saracenis.j) Hoc D. D.
tanquam firmo jacio fundamento, ex privilegio regis Et in alio eiiatu : I
Adefonsi,quod vocatur «Dos S. EcclesiaeToletanae,t II. VI. CORNE! ,•..*.*.*..
sera 1124, xv Kalend. Januarii, anno, et fere septem KICIPlrLORGSTIKI
rnensibus a caplione civiialis, ait -sic ibi: « Quae ILLIBERRITANI. DEVOTVS
civitasabscondiloDeijudicio 366 annis fuit a Mauris ' ORDO. NVMIXI M.UESTATI
possessa.jRetrocedecum suppuiationeah annol085, B QVE.SVMPTV PVBLICO POSVIT
quo recepia fnit, adunnum 719, numeranlur aequa- CORNEI.1.43 .•.*.•.".
liter anni 566, ita ut nec redundet, nee snpersit, nec F. SEVERINÊ
desit ullus annus. Eodem-igiiur die, quo capta fuit, FLAMILJE ,
xecepla esl, scilicet die 25 Maii, capla Feria vi, re- AVG.MATRI
cepla vero die Doniinica, feslo sancti Urbani papae VAL.VEGETI
et marlyris P. H. De captivitate Toleli diximus ad
num. 87. D. L. CONSVLIS
201. Synderedus inlerfuit cuidam synodo Roma- TLORENTINI
-riaj; posleaque moritur, et in aedeS. Petiiprineipis ILLIBERRITASI
apostolorum sepelitur. De synodo plures in conciliis, D. D.
Garibay, Morales et alii. P. H. Hujus Valerii Seriecammeniionem facereaulumo,
202. Florebal civitas Granala, quw et Illiberis dum eum Hispanum oralorem agnoscit. Horumque
Floreniina. Ex lapidibus.iegendumlliiberris, et dice- lapiduro meminit ticenliatus Franciseus Bermudez
1077 , CHRONTCON. 4078
DCCLXXVin. DCCXL.
f«i3. Gregorius III obiit iS>Kalend. Deeembiis.
214. Leo imjjefator obiil Coiisianlinopoli xm Kalend. Julii. . '
DGCLXXIX/ - DCCXLI.
2t5.,Zacharias monachus, ex presbyJero cardtnali crealur papa Kaleud. Decembr. consecraliir IIINonas
Decembr.
216. Quaria die Oclobris moritur Toleli sarictus vir Julianus, cognomento Urbanus, vir pius, doclus et
eicel!e:itis spirilus; nec aiulio post S. Evaulius archidiaconus,
- - , _ P. HIGDERJE ET D. LAUIIENTII NOTJ5.
de Pedraza in liiiro, cui afllxit litulum, Antiguedad A Urbani ponlificis. Ad iertium , eredendum esf de
i escelencias de Granada, lib. n, cap. 7, pag. 35 et sanctilaie Synderedi, noil fugisse, sed ivisse Ro-
36, Jibi docte cxplicat. Addo Juiianum iu Adver- mam impulsum injuriis, quas accipiebai abOppane,
sariis mim. 175, «illiberis, vcl municipium Floren- et,"si animus illi fuiLnon-reverfendi Tolelum, libere
tinum Illiberritanum , idem est; et Illiberitani, seu resignasse; ac ideo Toleianos sacerdotes, consulto
Florentinf. PJ-Oquo in quibusdaffl corruplis codici- rege Roderico, elegisse sanclum ponlificem Urba-
bus legitur, Liberini. Ex lioc municipio progressi num. Non potesl aliud- senliri nec dici,_vel de pru-
suntquidam ante Cliristi nalalem, qui condiderunt dentla sacerdotum Tolelanoriyii, et Evanlii archi-
in Italia civiialem Florentinam.i" Dixerat in Ghro- diaconi, lit contra jus fasque vivenli Synderedo siil-
nico n. ^2 :. «Basilius civis riiunicipii Floreiitini, ibi ficerent Urhanum; \el de sanctilate ac animf mode-
{legevel) Illiberrilani, elc. et iu Adversaiiis num. ratione Urbarii, ul contra justiliam eleclus suam
174 ; Bjsilius (id est, Basileus) eivis niunicipii JFJo- admitteret elcclionem.-Cap.onice igilur elceltis,-non
""reulini IHiberritJui.* Plena, eriidit.i, cuiiaque manu ambitione dominandi, sed vohintate Dco patrioequa
cumulat, dispojjit, jiidicioque integerrimo decidit serviendi pontificatum adiii. Dequo praeter landes
docfor Gregorius Lopez Madera a Consiliis Pbilippo Pelagii ponlificis Ovelani cap. 18, Iib. ni : « Viri
iiispan. regi.catholico , in sacro suo Monle-Grana- "autemlongaevi(de quibus dixinms) JJrbannm virum
tensi cap. 23, ubi Dom. Didacum de Mendoza in sanclimoniaa iri episcopuin.elegerunt. J Sic Garsias
historia belli Granatensis, el Hieronymum de guriia Lcjysa fol. 278; concil. Toletau. « Urbanus, inquil,
iij AnnaL lib. xx_.cap. &%refert. Ad yirum doctum praesul, eo quod Synderedus abiisset, primatus lior
illum, tanquam digito ad foritem intenso, le milto ; n nqrem suscepitT Qui, ut erat xir sanctus, constanli
operae pretium, si evolvas, erit; D. Ferdinandum de el forli animo inrictoque insigriem illam" sustinuit
Mendoza, in contilio illiberitano, lib. i, cap. 1, pag. calamilatem, cui multum adjumenli ad pondus mi-
i, 5 e.i 6,-qni bos et alios recenset lapides. seree servitutis ferendum allulil Evantius archidia-
De Natta varii varfa; muiiajdem D. Gr. Lopez conus Tolelanus. Erant enim ambo preeclai-adocli
Madera scribit eoiem libro cap. 17, el Covarruvias disciplina, ct ea cognilione ecelesiastica informatj.,
inûo Tbesauro liuguae Hispan. verjjo Granada. Ea qua Toletanam Ecclesiam sanctissimus instruxerat
vero qtieedesunt, h\ aulographo haud possunl legi; Ildefonsus. Urbanus igitur in lania rerum .commu-
conjecluram faciat leclor, et suppleat. tatione non destitif, quibus potuit, rebns jirovidere";
2i6. De morte S. Uiijani, quo die fuerit, nos do- libros complures, sacras divoruiu rcliquias aique
cet noster Liufprandus, sciiicet « die 4 Gclobris, corpora studiose ac accurate coilecla, ei in capsam
anno 711 post Toletum caplum anno 22, sancle summa cum veneratioue inclusa, in moutanos Aslu-
moritur, Feria vi. > Sed dubitari solet num sit annu- les diligenfer porlanda cui'avji. Hsec ,vero beala
nierandus.inier Toletanos anlislites. Prjmo, quia in C3psa in ecclesia Oveli postea cum mtiltis aliis reli-
millo calalogo veterum, scilicet in S. Êiuiliauo',rice quiis sancle collectis^magna cum pietate liodie coli:
in Toletano sacrario,- a tciupore regis AdefonsiVI lur, et ibi ilJa asservattir;'Canieroe sanclos nomen
seriptus invenitur. Seeundo, quia Pelagius episcopus est indilum. Miserandis UrJjani temporibus, divinus
Oveiensis bis voeal il!uni"veterem Melodium regiee cultus et sacrameiitorum usus coepit Toleti niagna
civitatis Toletaiiseêjus sunt hsc verba : « Per idem ex parte immutari imminuique; illa nainque ampli-
iempus Frodoarius Acciianee sedis episcopus Urba- tudo, summaque auctoiifas praesulis T,oleiani ad sex.
uus, Tolctanae sedis iirbis regiae catbedralis vetera- Cjantum parocbias,' et exiguum fideliiim numeTiun
rius Melodius. >Et paulo pbst: c Per idem lempus, redacta, Iniquis admodum fiuibus inclusa esl. Nec
iiit, viri doctores, et sanctimoniae studio"salis pol- satis fuit pauciiale essc imminutos; vcrum , qui su-
lentes Urbanus el Eyantius, salis laeli ad Doinimim perfuerunt fideles, assidua Maurorum familiaritate
pergentes, reqiilesctim in pace. i Tertio, 'quia non "et cousuetudine usi, el saevissima persecuiione de-
poiest admittere uua eademqueêdes duospoiillfices terrili,in religione Cliristianisque institulis turpiler
viventes; vivebat autem Somae Synderedus cum ele- fluctuare cosperunt; quos ut firmos in ficleefflcerent,
c;us esl Urbanus; non videtur ergo fuisse pantifex et ad pericula subeunda excitarent, curam et slu-
Toleianus. Nihilominus tamen D. Roderieus, arcbi- dium niaximum adhibuerunt Urbanus , Evantius
episcopus Toletauus, tion semel vocat eum Tolela- aliique jjji. t Alvarus Gomezius jjttiat mortuum
num a.rchiepiscopum,et Historia generalis Hispaiiiae; Oveti, nec ob moerorem et animi dejeclionem, ac
Lueas Tuilensis, D, Garsias Loaysa archiepiscopus aetaiisingravesceniisjustum impedimentum rediisse.
Toletanus; bis, semel in catalogo, iierum agensile Sed penes meplus habetponderis, quod iste sciebat
primatu ecclesieeToleianse, de quo postea : aiile hos' esse se pontificem Tolelaiium, nec excusabatur in
Luilprandus auctor fere 700 aiinorum, et Juiianus (aiita rerum perturbalione ac ovium periailo, ilias
archipresbyter, D. Garivayus, Moraies, Mariana; in manibus luporum relinquere. Venit citra dubium
ego iu Hisloria Tolefana, doctor Blasius Ortizius Toleluiu, ibique anno 7il mortuus est; sepultus-
eanonicus ToJetanus, Alcozer lib. n, cap. 3, Er. que (ut opinor) in aedeS. Juslae, queetunc erat sedes
Joannes Marieta, et alif. Ai'gumenlis vero sic salisfu. et catbeira T-olelanorum ponlilicum. Vir.dignus
Ad primam respondelur, catalogos Tolelanorum g imiuortalitale,, qua fruitur; ei qui referretur in ca-
antisliluni esse mire diminutos. Ad.secundum, talogum sanclorum, ut eiiain Gundericus ab il!o
non lanti faeiendam,esse Pelagii auctorilalejn, ut lertius. Sed bene est, quod illi muliiqiie alii ponii-
illam preeferamus^tesiimoniis tot auctorum, qui Pe- fices Toletani sajiGlissimiscripii suni in eelerno libro
Jagii scripta non semel versarunt: et hanc opinio- vitee, quam asseculos pie credo. D. L.
nem seijiiitur M. Alvarus Goiuezius in Viia ipsius
1079 APPENDIX AD LIUTPRANDUM. '
-1080
"
DCCLXXXII. , BCCXLIV.
217. In Carpelanioe fiuibus nuntae virgines moniales Benediclinee , ne violarenlur a Mauris, a Deo
consecutee sunl ul a terra absorberenlur; quaedamque campanula siai.is diei hoiis, qua vocante eon-
veniebant ad preces, auriitur.
218. IIoc loco nonnulli ponuni Suineredum , et annos 11 dicuut aij illo guhernatam sanclam Eccle"
siam Toletanam , in miserrimo temporum et rerum afllielarum quidem successu.
219. In Carpetania , iractuque Anrelianensi S. Veranus exsulat, jpiseopus Tarraconensis. Colitur
die 19 Octobris. " -
220. Pelagio divimlus in spelunca liberalo , succedit filius Froila; Froilae vero AlJefousus cathoJi-
cus gener.
^
DCCLXXXIV. DCCXLVl.
221. Peirtis, cognoinenlo Pulehcr, regit Ecclestam Toletanam posl Goncordium, et prius alios annoE
qiiinque. Fuil hic scriptor nobilis, et acerrimus fidei defensor.
P. HfGUERJE E-T D. LAURENTll NOTJC.
217. Idem refert Julianus in Ariversariis n. 550 : A quo semperheec regia civitas uliisolet iu calamilosos
« Frequenter in quibusdam Hispaniae loeis audiun- et miseros episcopos. In, quo cene servatur canon
tur snbtiis lerram sonilus campanarum; ubi cre- 21 concilii Sardicensls; ubi prseside Hosio Cordu-
duntur fuisse monasieria sacrarum virginuin, quav bensi preecipitur, it episcopi a.suis sedibus pulsi, in
ne venirent in manus salacium Maurorum, petierunt "aliis civitatibus recipianiur benigne et humane, ut
a-rerra sorberi, ut in jugis Garjjelanis prope Marge- dicli tractaii suni. ID.
Jizam in Cai'petania in templo S. Quiterioe,et alibi. t 221. Mira vaiietas est inter auctores-de Pelro
D. L. . Pulehro; nam nulla Diptycha Toletanorum pontlfi-
218. Luitprandus Urliano snfficit Suineredum : cum velus iilum habel. Vasajustestatur se legisse in
hunc vocat calalogus EcclesiaeToleiawx Sngifredum, Pelagio Ovetensi; ai, qui penes me est, ejus non
Loaysa Sumeredum, et Juliauus archipresbyler; alii meminit. Vasaeum sequuntur D. Garsias Loaysa,
vocanJ Sunideredum. Ejus meminit Garivayus, Mo- Magisler Alvarus Gomezius.-Luitprandus, Julianus
rales, Mariana, Loaysa in calalogo, quem texit super arehidiaconus S. lustae; sed in modo ponendf ac
concilium Tolelanum sub rege Flavio Gundemaro. loco discordant. Vasaeus ponil post Cixilanern; in
Substituunl Urbano Cixilanem. Dat i111Luitprandus catalogo Wormatiensi ponilur post Cqncorditim ante
11 annos, Juliaiius Toletanus 6; codex Loaysae 20. Cixilanem; in Luitjjj'ando anno 746 .post Suiuers-
Non dubilo quin fuerit vir sanelissimus, ut illa lem- dum et Concordiub; sic-eljam Julianus : quosego
pora, vere calamitosa et infelicia, vebom 'iiter po- sequendos duxi. Sic de-illo Garsias de Loaysa in
sltilabant. Nec enim de providenlia divina aliter Gundemaro : « Tolelum vero, licel in Maurorum di-
senliendum esl, quin rebus afflielis, et propemodum p tione esset, primatus jure et auctoritate utebalur:
desperalis, lales exhibeat pastoi'es, qui yitaj exemjjlo nam in.defuncti Cixilaelocum Petrus, qui propler
pi-aeeant, el docirinae saluiaris pabulo commissas elegamem corporik formam Pulcher cognominatur,
oves passim reficiani. Gothicuip fuisse pontificem cooplatus est. Fuit lilteris apprime erudilus, et iii
liunc, nomen proe se fert; el fil uiilii maxime veri- religionis observaikiam et pielatem ita .accensus/.ut
simile, fuissc in ecclesia Tolelana nutritum, mor- non modq in urbis sueecuram sollicite incumbeiêt,
«.immque, in' ecclesia Toletana S. Justae sepultum. omnibusqiie pericplis diligenter providerel, verura
"P. H. etiam aliorum Hispaniee prae=ulum necessitatibus
219. Aurelia in Carpetaiiia oppidum est, non pro- consulendum arbitjraretur. Nam cum ad eum perve-
cul ab Ocania : ibi dicilLuitprandus exsulasse S. nisset, Paschatis computum rite et eanqnice Hispali,
Veranum, a Mauris, ut creditur, illuc missum; vcl, non observari, ad ^piseopum et Hispalensem derum
quod magis credo, Tarracone^ se illuc contulisse, ut super ea re scripsit quid tenendum essei. Quod vero
. se conluiit Acci Frodoarius, episcopus Aceilanus, attinet ad Paschatis computum, ex conciliorum de-
Tolctnm. Fuit vir sanctus. In tabulis Aurelianen- cretis uemini licebat, praeterquam priiualibus epi-
sibus talis episcopus non exstat : dicitur fuisse Tar- scopis, quid eonstans elfirnium esset decernere. bic
raconensis; agilnr ejus dies feslus die 19 Octobris, stabililum est iri concilio Cartbaginensi ni, ean. 1
sic in Martyrologio Roniano recentiori hoc die : «In et 12; Tolet. iv, can. i; Braebaf. u, ean. 9; con-
terrilorio Aurelianensi S. Verani episcopi. > Pulat cil. i Arelal. c. 4. » Magisier Alvarus Gomezius, in-
iBaronius htinc esse ponlificem Cabilonensem, quia genii et jiidicii laude jjroeclarus, in Vita Pelri doeet
Grcgorius Turoneijsis agilde illo lib. ix. cap. 4, his C adeo castinioniee ctistodem et amicum fuisse, ut &
kreibis : « Eral enim co rempore ipse poniifex ma- Froilane rege "conienderet, ut .legem conderei, qua
giiis virttifibus pKcdilus, ita ut plerumquc infjrmis abrogaret lurpissimas el ineestas saccrdolttm et cle-
signum viriulis inipoaens, siatim sanilatem, an- ricorum nuplias, quae superfuerant in Ilispania ex
nueiite Doiuino, rcsiitueret. » Flcruil anno 580. Sed concessione praecipilis Wiiizae; post quinque annos
hic alius est: nain sedes et tempus et locus id facile saGerdotii, eetalis et moeroris danino confeclus, in
rnoiistrant videnti. Fuit alius Vefanus episcopus fata cessit. -Nec eii'iia sine gravissimo dolore poterat
Lugdunensis, ad quem seribit S. Hilarius papa : el videre injurias, quas a Majiris Toleium ferebat; se-
Petrus de Nalalibus lib. x, cap. 50, ponit Veranum pullusque est, ul eius proedecessores, in eedeS. Ju-
Gabalitanum cpiscopum, tempore imp. Valentis. slae. Suspicor librtim misisse ad Heeram archiepi-
.Crediderim, hunc sanctissimum pontificem Vera- scopum llispalenseni, qui praeeral Ecclesioeilli per
iium Toleti multos annos allum, et Urbani faculta- Iioc tempus. Credo liunc Petrum posilum in canone
ijbus suslenlatum, donec in Iractu Aureliac, vel Au- Xlolhico. Successit ilii Coneordius : cujus memine-
reliano, Jn Carpctania'felices dies obiit: et, ut credi riini tres diplychee Toletanorum archiepiscoporuni",
par esl, Toletum est ejus sanclissimum corpus alla- Wormaliensis, Jullani, Luflprandi, Oriizii, Moralis,
lum. Nam ad hane regiam urbem, licet a Mauris G.arivayi, Toletani Pelri, ZamaIIo3?, et D. Garsiee
posscssam, lanquam ad doniicilium pietetis, et por- Loaysae.Huiie ponk Alvarus Goiiiezins saeculoSiio-
lum naiifragorum tutissinnini, episcojji e snis serii- nis, sed failitur, qbia pr.ecedil Cixiianeni el Elijwn-
bus coiifugerunt, ul Odoarius, Clcmens, Veranus, diim, qui in Silonis iucidit aetateni, ct-ad illum scri-
jet alii. Quod non parum atigel picfaiis bttidimn, psii, ab eoque litlleras accepii: el in calalogo D.
4081 CHRONICON. 1082
222. Hoc tempore scribit eliam Toleti, j"am selale ingravescentc, diaconus Julianus Lucas , qui de
rebus Hispaniae Jibros edidit. ' '
'
DCCLXXXVI. , DCCXLVIII.
223. Eiiam florebat Toleti sanctissimus vir Odoarius [al. Frodoarius] episcojms Acciianus, el Joan-
-nes episcopus Hispalensis ,. qui sacras Scripturas de Latino transtulil in Arabicum ,
quse jam inHi-
spania lingua vulgaris erat; in exiguo fuit usu lingua Latina.
224. S. papa Adrianus scribit ad Egilaiiem episeopum Illiberltalium , ex abbale monasterii Agaliensis
"
Tolelani."
225. S. Urbicius asporlat corpori- sanctorum marlyrum Justi et Pastoris inlra urbem Complulum ,
id est, Guadalfaxaram, ex Campo laudahili, ubi prius sepulta fuerant el jeperta divina revelatione
ab Asiurio Serrano ; trahslaia primum in Galliam , deinde prope civitatem Hoscam.
226. Egilae, abbatis Agaliensis , et episcopi post Illibeiitani, Toleli celebris est memoria. Hic in
urbe fndere , seu Secura , natus.
P. HIGUEILE ET D..LAURENTII NOTÊ.
Loaysae ponilur anno 760, Cixila 775, Elipandus 784. A nomine Secum appellata fuerit, non aflirmant au7
Nuljo crgo modo poiuil incidere in tempora Silonis; clores. Molezins in Observaliojiibus ad Ptolcnia5uni
qui cum novem aniiis regnassel, in Cixilanis eetatem asserit esse Seguisam. Nec abludit situs, quem illi
ineidit, ut ex lilteris jam diciis manifesie patet. dat Ptolemaens, "tribuens undeeim gradus et semis
Mortuus est Concordius anno 775 posl quindecim longitudinis, triginla octo et semis laiitudinis; et
anuos pontifieatus, ei multos labores exantlalos pro quemadmodum octo leucse sunt lo.ngiliu.uiis a Secura
tuendo grege stio, el defendenda Chrisli religione; ad fonles Baelis,îc a Seguisa ad eosdem fonles. Nec
quos ul abundasse magis eerumnis mihi ceiium est, parum. aslipulalur, cum nomen Segura videatur cor-
sic divinitus maximis refectos visitatiouibus, et san- ruplum a Seguisa. ldem esl judicium Antouii Ne-
ctilatis laude vchemenler floruisse, niihi persua- brissensis, quam opiime de tota Hispania meiili.
deo. P. H. Alii dicuiil habuisse nomen fluminis : ueque eiiim
- 222. Julianum Lucam, natione Thessalonieensem, insolens esl ur-beset flumina eodem nomine gaudere.
hoc iempore Toleti floruisse, et res gestas illorum Confirmat hoc Julianus in Chronico num. 178, qui
lemporum posleritalis memorias mandasse, pi'eeter ex ms. Higuerae sic venit corrigendus : « Seciir:»,
Fiorianum Occampum, testantur Garivayus et Luit- -queeet Tader etiani dicitur a propiuquitate fluminis,
prandus. Vide quae dixi de Juliano Luca in Attver- per ejus lerminos inlerlahentis, noinine sancla Bria-
sariis num. 36. ID. ' na, "virgosanciissima. J De quo flumine, et id gemis
- 225. De OrioarioepiseopoAccitano, Pelagius Ove- aliis, docle Bernardus Joseph de Aldrete in Origine
lensis,-Rodericus, generalis Historia, et alii.-De Castellanoe linguoe,lib. J, c. 15 , pag. 102. Dic.taest
Joanue Hispalensi sic Rodericus lib. iv, e. 3; « Fuil T>-quondamAllamira, AilspecuJa, unde maxiinus in om-
apud Hispalem gloriosus et sanctissimus Joannes nes partes esl prospectus : e Secura uamque mullee
episcopus, qnj ab Arabibus Gaut Almalram vocaba- regiones aestimari pclerant. Hinc coiTiipte dicta
lur, et magna scientia in lingua Arabica claruit,, el €opea, quasi Scopeum, et Dianium dictum Merosco-
-muitis miraculorum operationibus gloriosiis effulsit: peum, qtiasi dmrna speculh. Tempore Saracenornm
qui etiam sacras Scripturas calholicis expositionihus Toman, vel Odonam, niincupala, id est Securitas;
declaravit, quas ad informationes poslerornm Ara- quodiocus sit iiiaccessus et tutus. Si liceat aulumare,
Jjice eomposilas reliquit. » Alvarus Gomezius et alii non abs re erit conjectari, deam Securhalem ibideni
putant arciiiepisGopumToletanum. D. L. Romanis in-cultu fuisse ; quae pingebatur sedens in
226. Tader nomen est fl.uvii, dicti Segura , qui quadani sella regia, manu ad- inalasadmota, et al-
" Murciam tera virgam lenens. Exstat nummus oereus, quem
urbem prailergredilur, et in mare,'iion me servo,-cuui bac inscriplione ;
procul hinc, se exonerat. Urbs dicla Securis, prope ~apud
quam nascilur Tader. P. H. NEROCLAVDIVS C.4JSARAVG.GERMAN. PONT.MAX."
Tadere,'seuSecurd, naius. Idem referl Julianus TBIB. POTES.
in Cbronico num. 588. « EgilaTaderecivilate nams, in altera facie,
"quaenunc Secttra, abbas Agaliensis, sanctitate do- SECVRITAS AVGVSTI.
ctrinaque florebat Toleii. J Frequens mentio est de v cum ejus deaeeffigie.
Tadere civitale sub ndiiiine Securw: nam in divi- '
- sione sedium facta a rege Wamba, assignans ipse Altertim numisina est M. Julii Philippi in facie,
'
terminos episcopalus Mentesani , ait: « Mentesa ; _ IMP.M. AVRCLII SECVRITAS PERPET.
haec teneal de Eeiga usque Securam ; de Lila. usque in reverso,
Puxilena. » Et ubi de Accitana sede : « Acci; haee SECVRITA3 OKBIS.
teneal de Secura usque Monlaneam ; de Arcatel us- Habel' dea Securitas in altera inanu eornu copioe.
qiie Garachuei. » Opiime, ul ei moris est, cloctissi- lnaliis nummis SECVRITATI PERPETVAE inscribilur.
mus religiosissimusque amicus noster P. Frauciscus ln nummo Anlonini Pii, SECVIUTAS de;i lauro redi-
deBivar, ad FI. Dexlrum afino 508, com. n, num. inila visitur, cum hac inscriplione :, ,
5, explicat, quod nomen Securw non erat sub Wam- PVBLICA.
ba uovum, ut patelex Idacio anno 925. Irilus oppi- SECVRITAS
dum, callis quidam esl vulgo dictus Phwnicis, qui Ideo in hocopjjido hijc dea colebalur, quia Secti-
creditur factus & Phoenicibus : ii enim aliquando mdicebatur'. Igilur aliquando Taderem, noiinuiiqiiain
ibidem liabiiaruni; est callis fornlcibus et areuljus Seguisam, et Aluimiram; postremo dictam hanc ci-
operis uniiquissimi siructus. Nec Jegentibus HislOr 'vitatem Securam^ non immerilo alfirinarc possumus.
riam id dubiuni esse polesl; curii inanifesle liqueal De Secura, ct ejtis flumine,' Rasis hisloriciis,Sara-
Romanos et Carthaginenses, vel ibidem resedisse, centis, qtiein beneficlo doetissimi eruditissiiuique
vel frequentasse, concuisasseque. Feslus Rufus viri cuncirs eeqtrabilis(ul cuniTacilo loquar) D.Bern.
Avienus, agensde fontibus Tlieodori fluminis, ei ejiis Josepli de Aldrele, llispano sermone niamiscripliun
vlcinia, sie scribit: « -Isla Phceniccs piius loca inco- "habeo : « E lerminode Leriun conefdc Tarragona ;
lebant. i Tempore laiueii Romanorum , qiionam e Lerida yace al Setemrioii de Tarragoua contra el
1083 APPENDIX AD LIHTPRANDUM. 1084
227. Sub Egila floruit Tolefi Venantius monacbus , qui fecit Homil am S. Adelphi, Toletani pon-
lificis; quae falso ascribitur Pelro episcopo Ravennaii.
228. Passus est Ledesmac, quee Latine Blelissa diciiur, S. Nicolaus , puer undecim annorum, di-
ctus , cum erat Saracenus , nomine patrio Halli, Alcamanis Saraceni reguli filius', Galafri Tegis Toleli
fraler ; Gallianae, conjugis' Caroli Magni, palrui [al. pairuusj, et cun eo duo presbyteri Mu?arabes
Chrisliani, Nicolaus et Leonardus , pridie Kalend. ' Novembr.
DCCXC. BCCLH.
229. Cixilla , Pelri Pulchri arcliidiaconus , fit Toleti pontifex. Preeest Jnnos 21 sub Juceph [al. Juphed]
et Abderamam , regibiis Toleti.
- " P. HIGIIER/E ET D. LAURENTII NQT^.
sol Ievanle de Cordova, e yace sobre el rio de Segre A ^ erat hujus Imperatoris. Noster Luilprandus de Ta-
[al Segurd], e este rio sale de la Sierra Segura. E , dereiu Adversariis, num. 291, ubi de Munda fluvio,
quando fnndaron esia villa, loma esle rio en el leret civilate, ui ibi dieemus; Julianus ilem in Adversa-
niiiio de Pilares, e este rio entra en el Ebro so unCa- riis num. 365 et 386. Stemmata Secufw securis et
stillo que a nombre Menaca o Vicueca. E este rio pinus erant. Pinus insigne fuit apud Romanos Cy-
da oro fino, lo quenon dan otros rios : e entra en beles niatris deiim; quam lutelarein eos habuisse in
esie rio olro rio, que ha nombre Vocaira: e este, "e clvitate antiquissimi Secura, possumus non imme-
los otros rios enlran en el rio de las Olivas, que rilo suspican. Securis vero significat, inilla Ronia-
ll.iman CJeririas. t Non cst prastereundum flumen norum vana discipljna., Jovem, Libra deum; quia
•Taderem transire per oppidum Ciega, quod puto libiis iingua Lydoruin seeuriscst, ul lesta ur Pierius
esse Vicueca, et hoc dici Menacem: quod nonnulli lib. XLIIIlieroglypliicorum, verbosecuris.Secuiis vero
eliam Malachw Iribuerunl: unde Festus Rufus Avie- significat securilatehi in supplieiis inferendis. Inde
nus libro De lilioribus Hispanise sie declarat, ex edi- -eslquod reges Lydofum, el eonsules ac magisiratus
tione Lugdtinensi Jacobi Chouel, anno 1596. prosferebant Ifclorefecum
1 securibus. Demosihenes
vocabal Phocionem securim, quia singula quaeque .
Malacbajqaeflunien,ufbe cumcoguomine, êcabat; elsic adeo pollenl-SeMM-enses acie ingeuii,
Menacepriori quaj vocataest sseculo. ut omiiia dissecenl,! rimeiilur el intelligant. D. L.
Strabo lih. ni id reprehendil his verbis, ex versione 227. Egila fuit abbas Agaliensis mirae pietatis in
Guilielmi Xylandri, etrecensione Isaaci Casauboni: .ChrJstianos afflictos. Hunc puto posiea fuisse epi-
« In Uac ora prima urbs esl Malaca, -tanlo a Calpe, scopum illiberitanurii, ad quem scribiidouiinus papa
quantum ab hac Garies, intervallo. Ea habet empo-1B Adrianus, et ad Jpannem ejus arehipresbyterum.
jitim, quo utuntur qui in opposito litlore vivtint, Versabaiitur mulli itinc errores in Hispania, parlim
inisliumque ibi conficitur salsamenti. Sunt qui hane
eamdem putant cum Maenaca, quam uliimam Pho- ignoiaiionebonarurii lilierarum, parlim ingraentibus
abusibus circa celebrationero Paschee, jeju-
caeorum versus Occasum civilalem aceepimus. Sed prisliiiis nium diei Veneris jel Sabbaii, circa caslilalem cle-
errant: nam Moenaraelongius a Calpe dissilae aique ricorum.
eveis.e rudera , Graecanicsotirbis vestigia retineiit; De.quibusj el aliis sic Baronius tom. IX,
amio Doiiiini 1295, num.-i2 :« Scripsilad alios, utad
Maiaca magis ad Punicaeformam accedit. i-Ex qui- Egilam iii Hisjjaniai
hus, qnasi per transennani, notanduin Mwnacem'et de lide orlbodoxa tiienda cpiscopiun, ipsumque boriatur :
Malacam, no>>eaindem esse urbem, imo longe inler -Sabuaii celebranrio.Jldempro jejunio sexlae ferios et
se dissidere. IJinc Mwnaca longe abest a Gadibus et Joannem Adrianus ad Egilam, seu
presbytenim, de eonservatione castimoui^.
Calpe : Malaca est ullima liltoris niaris nostri, oc- in Ilispani-ee paftibus praedicandaepistolam scrijjsit;
casum versus ; el Mwnaca multum quidem csl.orien- et de paschali feslivilale, ut eo tempore celebretur,
talior : Malaca jirbs formee Punicte, Mmnaca vero quando a Itomana
Greecanic.e : atque ob id puio haiic esse, de nionel de iirasdestinaLionehominis, jcelebraiur Ecelesia. Iiem eum
sive ad bonuui
qua iocuttis est Rasis historictts; a quo denique sive ad malom, de coinquinalione eorum tam iti
Secura vocalur Tademir, liis verbis : «Parle el ter- escis quam
mino de Jaen con el de Todemir, quasi dicat Tadermira, pseudosacerdoiibusjiirpolu j de diversis erroribus, el eorum
Todemir al sol de lcvanle e To- qui vivente virosorliuiilur uxo-
yace dc'Cordova, res; de libertate aiiiilrii, ac de multis aliis cajiitibus,
demir es muy apreciado lngar, e de muy buenas C ( in parlibus illis coijlra lidem calhoiicam exorlis. In
e
arboledas, toda su licfra riegan dosrios, assi como flne eos hortatur utj onines sint concordes, et caiio-
fazen en tierra de promission, que lia buena propie- nes servent, ut omnes nonobedientes salubribus
dad de lierra nalu. al. E aqui ay veneros de que ceptis excommunicbnl. J luterim "illud jjrae-
sale buena jjlaia. E Tademir a junto assi lodas ias servare islum oportet ob-
"houdariesdel mar, e de la lierra. De Todemir a Cor- no ponlifice, Egilaliuabbalem impetrasse ab Adria-
dova ay andadura de qualro dias de home de a caval- uialj Wilichario, Galliae Seiionensi
lo. « Licentiai. Joannes de Robles in ilisloria appa- arehiepiscojjotrigesimo
consecraius misit
oclavo,cons"ecrarelur;postea
Ilomam Serranum diacoiiuiu,
rilionis S. Crucis de Carabaca, cap. 1 , pag. 5, jiro1 jam et Victorianuiii clericuni cum Iiiieris , ac de multis-
Theodomira Carabacam acciptf; et ab eo noster quaesiionibus consilium peliil; quod ei pontifex lu-
doqtissimus vir, ingenuarum artium ingenuus .pro- bens coramunicat, niodo Romauae sedi sese siibji-
iessor Ludovicus Tribaldus Tolettis in sua Epaenesi ciat, ae chai'aclefes
Iberica pag. 31. poutificios ampleeiaiur , etsese
opponat illis qui jejuiiia Feriie sexiae et Sabbati re-
ClirisliferajsplendorecrucisThedomiracoruscat. jiciebanl, tit patet ex epistola ad eunidem Egilani
Sed qnod magis mirere, anno 1519 hoc oppidi 'episcopum. P. H. ,
nomen Todomir arihuc in usu erat; sic inveni scri- 228. S. Nicolai narlyris Ledesiueepassi hoc anno"
plum in libello, cui titulus: « Question de Amor, » pridie Kalend. Novimbr- exslat Vila eleganier scri'
in ipso principio : « Un cavallcro, que Vasquirani ' pla a docfore Fr. Joaiuie J5gidio, monacho Franci-
avia nombre, de nacjon EspaSola, nalural de la ciu-. scano ; et in ejus sepulcro, et in Jibris 'bibliotheeee
dad de Todomir. t Olim fuit reghi solium, ut ex D> 1 S. Francisci ZaiiJoieusis asservalur. Fuit insi&nis -
privilegio imp. Adcfonsi, comitis Raimondi filii', pa- mariyr ; et ibi habeiur in mjgua veneratione. lu.
tel; quod eoneessit Petro Ecclesiaeque Auriensi (ut.t Ue Joanne iEgidip, et ejus operihus, diximus in
in Tabulario hujus sedis servari audio) aera U9&,',' epistola prosphonetica ad Julianum. D. L.
ubi confirmat imer alios rex Securce, qui subdilus-, 229. De Cixila ft meiitio in omnibus Diptychis
'
i085 CHRONICON. 1088
'
DCCXCIV. DCCLVI.
230. Hoc anno delalum est corpus S. Leucadiaj- virginis et maiiyris, Tolelanoe civis et patronae ,
Ovetum Tolelo per Argericum abbalem Agaliensem, et Pelrum abbaiem S. Leucadiae, et Andream
Muzarabem Abenlupi Ficulnei (ilium , et alios viros Toletanos primorcs.
DCCCIX. "DCCLXXXI;
251. Sub hoe tempus venil Tolelum Carolus Magnus sub rege Galafrio , ej'usqiie liliam Gallianam ,
Chrisiianam factam a CixiJIane pontifice Toletano*, duxit uxorem; pro qua singtilare cerlamen inivit
cum Bradamantio, regulo Conipluiensi, vel Guadalfaxarae, vastaemolis torvique vultus gigante; quem
in praelio viclum interfecit.'
232. S. Urbicius, S. Bafardi [lcg. Bassacii] abbatis Benediclini discipulus , in Yalle-nocea [lege Valle-
Noeita, et vide Fr. Diegum in Antiquit. Hoscw lib. n, c. 53, fol. 275, col. 2. D. L ] florel : colilur Ra-
lend. Novembr.
. P. HIGUER^: ET.D. LAURENTH NOTJS.
ejjiscoporum ToJetanorum; qui scripsil vitam S. Ilde- A cliiepiscopo lr£.nslatam, el. ab incerto aucforc addi-
fonsi, el epistolam ad Silonem , et responsionem tam locujjletatamque. Loctis hujus histpriographi est
cjus ab iiio suscepi!; quaelitteris exarata Longobar- in Yila D. Frueloe,cap.el34, ciijus epigrajjhe talis :
dicis olini asservabatur in ecclesia Toletaua. De quo « De las cosas que en noveno ano aconleoieroii,
sic illusiriss. Loaysa in Gundeiiiaro: « Idem, inquit, e como vino Caiios a Toledo. s Discrepat in anno a
lnuiius Cixila noriminori diligenlia preesiiiit. Is eniui -Luilprando ; ait enim Carolum venisse Toleiunfanno
et discijiiina Spirittis sancli consjjjcuus. i 761. «Andados nucve afios del Rey Dou Finiela, que
laec ille. Fuit hie arcbidiaconus Pelri Pulchri, ex ftte el ano de la EncarnacJon del Senor de DCCLXI.
Jiietate
jpso Luiiprando. P. H. afios, Caiios a el que llamaron Maynete, aviendo
. 230. Anno 756 delatum esl corpus S. Leucadiae gran las desavenimienlo con su padre "el Rey Pipiuo
Tolelo Ovelum. Causa iransferehdi corpus haecest, por cosas ,que f.szia, que no Ie parecian 1/ien,
tomo a un Conde que avia noinbreDon Mo-
quod Abderralmian rex Cordubae, seu Miranioliiius rante, cousigo sabia ya el aquelias lierras de Moros,
Saracenorum, inslinctu quodam dajmonum, coepil e era porque conocido, e fue se pai'a la ciudad de
per Hispanias magnificentissimas sauciorum basili- Toledo.muy
cas diruere, corpora sanctorum mariyrum cremare ; duxisse tuxorem Et paulo post cap. 55, refert Carolum
et ne id exerceretur per stimmam impietatem in pre- illum Gallianam, quam in Galliam ad
-tiosissimasS. Leucadiae, Tolelanaecivis, patronae et se enlonces asporlavit D. Moranle. Verba stinl : « Fue
Don Mofante con Galiana por medio de
vnartyris reliquias, Argericus abbas Agaliensis, ct esos montes, con miedo de que no recreojesen 'los
Petrus abbas S. Leucariiee, et Andreas Muzarabs, Moros : e anduvo sieie
dias, que nunca entro cn
Abenlupi Ficulnei filius, vir Toleii primarius, summa g poblado, que toda la lierra era llena de Moros-: e al
diiigeniia ac seereio deporlarui.l. Exstal Oveti ara cabo de pocos dias Hegai'ona Paiis.E Caiios,quando
«japax sanctarum reliquiarum cum nomine sahclaj lo supo que venian, saholos a recebir con gran ca-
modo vacua, manifestum hospilii sacri mo-
' virginis,
iiimeiilum. P. H. balleria, elleno a Galiana a stts palacios; e ficola
Juego bautizar, e lornarla Christiana, e caso con
in
251. De adventu Caroli Magrii Hispanias tesfes ella ansi, eomo selo prometib : e Carlos rccibio en-
sunt Anhales Hispanorum, praecipue Chronicon ge- lonces la corona dcl Reyno, e le llaniaronlo dc alll
nefale, Onuphrius, et alii, qui ex eodem Omiphiio adelante Caiios el Grande. i Discrepaliteni a Luil-
in Caesaiibus, et Chronico generali, et ex Nicolao pranrio, dum asseril Gallianam haplizalam fuisse
Clenieiite Traelaeo.Sic ille in Carolo : « Caroli Magni Parisiis, et Luitprandus Toleti. De Galliana snpra*
mullae uxores; Galliana Toletani regis filia nati_Ca- num. 248, Galli historiei siiiTragantur, iiovissime
rolus,.Pipinus, Ludoyicus. scilicet Pius, successor aucior Epilouies regum Galliae, qui suo idiomate
in imperio. t Hujus uxoris non meminit ejus a se- sci-ips.il hujus iinperaioris gesia; doctor"Pelrus de
cretis. Hoc bcne viderat Traelacus; et nilulominus Saiazar et de Mendoza, canonlcus pceniieiiliarius
lacit priniam uxorem Gallianam, ejusque filium Lu- Tolelanae Ecclesiee,vireruilitissinms, et in Historiee
dovicuin Pium. Queenon exigua laus" est-geniis To- Hispanicaecogiiiiione versatus, in Prologo ad Jeelo-
letanse, ex qua prodieral femina, quoepariu fecunda rem in Clrronico, quod scripsit dcmagnoel illusnis-
dominos imperio Romano ministiaret. Est Toleli simo illo cardinali de Mendoza, ubi ait el negat.
semila quaedaniper compendiiim,quaevocaiur semila „ Ctijus verba ipsissima apponere-operacpretiuni^luxi:
Gahianae; ei Toleii sunt horii regii dicti Gallianae; *-*« En su'tieinpo vino a Toledo el EmperadorCaiio
et arx prope S. Fidem, olim fuit dicla arx Gallianae; Magno, Rey de Fiancia, i dexo pdr su amigo muy
iri Galha palatium quoddam, quod ad hanc usque esii'eclio ai Rey Galalre. L-o demas que Ucvo a
diem ajjpellatur Gallianoe.Regis Galafri menlio est su hija Galianaj i caso con ella, i que la labro pala-
apud Rasim Maurum Jiistoricum,"et apud —
hisloricos cio en Burdeos : Jo del Moro Bradamanie, i las
rerum Toleianarum, non obscura. P. H. In Histo- armas que biso en el Valsamonial, enlre Olias i
ria archiejiiscopi Roderici maijuscripia, el ab ipso- Cabanas, ni lo digo, ni Io creo. J Quod ulliiiiuin iie-
met in Hispanaiiilinguam iranslala, de„ qua infra, rum asseverat iu cadem Ilistoria lib. u, cap. 56,
hujus regis (seu viceregis) hoec exstat memoria. pag. 588, eol. i; Julianus nosfer idem recenset
« E fue se para Ia eiudad de Toledo [el Gonde Don num.395,quod Luitpi-atidushic:
elvirgiuem honestis-
Morante] que en este liempoera alli Rey, por Abdar- siiiiam pulclierrimaniquefiiisseGallianamaddit. D.L.
lahamen, Galafre. J D. L. 232. S. Urbicius lulil corpora sanctoium Justi ct
Sub hoctsmpusvenitTolelumCnrolus Mvgnns, elc. Pastoris, eadem propcmoduni occasione, qua Tole-
De his erudiie nosler doclissimus P. Francisctis de lani S.Leucadhe, et ad Gallias tulit; reversus vero,
Bivar (o et niusarum et dulce decusineum !) in epi- .prope-Oscam in valle Nocila vixit sub disciplina S.
stola ad me missa De auctore, el ejus seiipiis, § 2, Lifardi abbalis Benediclini: tnorilujque vir sanclus,
ubi de Chronico. Gailianam yocant hislorici Galafri - pridie Kal. N-ovembris,anno 771, et mii'aculis cla-
iiliaiii; inter quos D. Rodericus archiepiscopiis To- rus, Oscaa colitur,, cl in sepulcro hojiorifice con-
ietanus, nou iu Historia Latina, sed in Bispano ser- ditus esl. De quo ihulla in Jibro Translationis san-
uione composila, quam habeo ms. ab ipsomet ar- ctorum Jusii .et Pasloris mariyrum, qiiem Aniljro-
233. Toleli conditum esl lempluni S. Thyrsi vernulae Christi, ciyis Toletani, passi Apolloniaj in
Graicia , prope Mezquitam majorem ; consecralumque est a Domiuo ICixiilane archiejiiseopo Toletano ,
cum magno periculo. |
234. Abdalla , primus rex Securae, miriflce floret opibus el fama.
235. Petrus, abbas Agaliensis , Toleti in prelio liabetur.
236. Celeberriinus Kabebatur in Hispania Cixilla, quod anno 776 cmiraxit concilium Toleli ex man-
dalo lillerisque Adriani papae contra Egilanem episeopum Uliberiianum , nolentem die Sabbati a car-
uibus abslinere; concurrunt ad concilium ex omnibus Hispaniae pdiiibus.
, DCCCXX. - DCCLXXXH.
237 et 238. Elipandus , archidiaconus Cixilanis pontificis Toletaui, succedil in sede patriarchali Tolelana
pvo domiuo Gixilane, magistro suo; ad annum 810 praeest.
239. Mala persuasione Felicis Urgelilani pontificis, magistri sui, Iabiiur in foedum de Adoplione
Chiisli errorem; sed epislolis Adriani papse et Caroli Magni Pipiui Francorum regis fllii, ad mentem
et verum sensum Ecclesiae redit. - -
240. Florehat Toleti Joanues presbyter, doctus el sanctus ; ad quem mittit lilleras Adriaijus.Papa
Romensis.
-241. Hoc lempore MuzaraJjes Toletani graviter premunlur a Mauj-is , imposilis novis vectigalibus.
P. HIGUERJ5 ET D. LAURENTII NOTJE,
sius Morales, historicus regms, pje composmt. P. H.. A ^ qi,e se Chrislianae religionis participem esse deside-
\ 233. De Toleli teuiplo, S." Thyrso dicalo, exstatt ral, ab esu carnium,eadem die vnisi majori festivi-
epistola regis Silonis ad Cixilanem episcopum Tole- taie iniefvenientel .vel infirniilate impedienle) absti-
lailum, Golhicis lilteris scripla, quse uunc cuml neat. J Quaeest admonilio, non preeeeptum. Jejnnaie
Apologia exeusa est. Hoc aedifieasseCixilaucm, lesta- aufem Sabbato constiluil Inrioccnlius I poniifex;
lur epislola, el hymiius ab eodem Cixilane compo- cujus meminii Gratiatuis in suis deci'esis, De conse-
Situs in laudem sancti marlyris; ubi inter alia sicj crat. dist. 3, cap. 13 ex epist. i, cap. k. In Hispania
habet : vero, anl Innoceiiiii lunc decrelum uon omnino re-
Hane libi, Domine,Cixflacondidit. eeplum, Sicut necin orientalibus Ecclesiis; aulpost-
ea'diuiurnis ac molestissimis bellis adversus Arabes
De S. Thyrso diximus ad num. 128. D. L. Mahumeianos, qui totam ferme provinciam occupa-
236. Concilium Toleti coactum per Cixilanem ranl, per 700 et eo amplius anaos coiilinuos gestis, iu
episcopum Tolelanum, ex litteris Adriani papae con- ctam annonoe anguslissimaepenuiia per contrariam Indu-
tra Egilam, vel Egilanem, episcopum Illiberiianum, consuetudinem abrogalum, ut ail hisce ipsissi-
praeter leslimonium- hujus aucloris, colligitur ex!1 mis verbis F. AJfousus Chlaccon in iractatu De Je-
et varia eorusa apud antiquos observanlia-
epislola ejusdem ponlificis Adriani ad omnes.episco-" juniis,
pos Hispauiae. Nam cum amanler ponlifex Adrianus' Invenio etiam alijquando abslinulsse Hispanos, ut
hortarelnr Egilam, ut non solum ipse servarel je|u- noster refert Luitprandus; aliquando vero non : et
uium sexlae Feriae et Sabbati, sed eontradiceniibus' varius iude subinde ortus rnos. Videsis illustre
illud suaderet; respondit ipse parum civiliter ei ,.I leslimonium tempbre regis Alfonsi VIII, qui post
modeste, se ab Adriano disseniire. Id sanctus pon-' partam illain vicloriam, quae voeatur de las JSavas
tifex a?gre ferens, ad episcopos Hispaniae scripsit; de Tolosa, abstineiidum ab esu carnis die Saljbati,
coram quibus Egilam accusat, quod errores '[ in gratiarum aetioiiem devole vovit. ReleiiP. Joan-
Vinceii-
lii1 magislri sui amjjlecfatur, et. extra catholicam nes Mariana lumen litlerarum, Hispaniae decus,
discijjlinam docere conetur; ac monet illos,.ut ab lib. ,x Historiarum cap. 24 : t Haud, inquit, mulio
erroribus.ejus sibi Cdveant, ac illum in viain redu- monioa majori fide nixum jst, quod cujusdam historiei tesli-
cere sludeanf. Quod noii alia commodiore ratione| nonnullis invenio affirmatiiiB; ex boc lem-
faccre poluerunl, quam sistere eum coram natioiialj1 jjore in Hispania religiouem a carnibus abstinendi
syuodo, qua> collectore Cixilane, ut Hispaniarum diebus Sabbati, ac inlesiinis tahium et extremis
primate, habita est Toleli; ubi credo homiuein, de-'. animalium partibris vescendi, suscejitam esse; ve-
teri more, quem jGolhi ex Greecia translulerunt,
positis erroribus suis, jn se rediisse. Cujus rei illud unde sacra primmii acceperunt, hoc leinperamenio
argumenlumlest satis eflicax,[quoda Dipiycha ponti-\ emollilo. J Desumpsil ex Fernando Perez de Guz-
licum llliberiianoruin non esl expunctus Egila; alio-\
man in libello, cuiltitulus : Valerio de las Historias,
qui proeul dubio exjiuiigeudus, si pertinax in pro-\ lib. lil. cap. 7|, ubi nosti*oHispano sermone sic
posiio manerel. Quod Dei genitricis Mariaeprecibus, ait: i,« Fue4,hecho voto de uo coiiier carne el Sab-
et praesenti S. Jacobi, Coeciliique martyris, primi|
Illibeiitanorum aposioli, patrocinio iribuendum cen- bado en Espafia. t\
seo. ln quo jilane rehKet mira -pontificum Hispano- 257. De Elipand^)pluribus Morales, Mariana, Go-
riim erga S. Romanam sedem reverentia el obser-. p£ mezius el Loaysa, qui cum Baronio hominem hajre-
vanlia; qui in medio durissimae eaptivitalis noni seos insimulat; cuin nullo modo sic nolandus veniat
dubilarunt (ul jussi fueranl) synodum muliorum! homo, qui nec malitiose uec pertinaciter adhoesit
Toleti colligere, cl ibi causam Egilanisj errori suo, sed ab Adriano pontiiice mavimo praemo-
1episcoporum nitus se eollegit et resipuit, ut bene docei Gabriel
episcopi exaniin.ire. P. II.
-. Conira Egilanem episcopum Illiberilanum noten- Vasquezius iheologisepi'ofessor in Coinplutensi Gym-
lem die Sabbati a carnibus abstinere. De absiinentiai nasio, libro De adoplione Christi. Quod nosier Luit-
ab csu carnis in die Sabbati exstat Gregorii VIIl prandus docet exertis verbis num. 259. P. H.
poniiiicis Maximi decretum in synodo celehrala'i' 241. De ijerseculione, quam Muzarabes Toletani
Romee; quod refertur a Gratiano, De consecral.. . passi sunt a Saracenis, non opus est aliis majoribus
disl. 5, in cap. Quia dies; cujus sunt verba: « Quiai argumentis, quam videre ferox et incivile Mauroj'um
dies Sabbaii apu>l sanctos Patres noslros in absti- ingenium, eorum in Cbrisliaiios odium. et
perlinaxj
nenlia.celebris est habitus, nos eoi'umdein auctori- uiiseram caplivorum condilionem. Similia passos
taiem scqiienlcs, salabriler adnioneuius, ut quicun- csse Chrislianos Cdrdubenses post sexagiiita
amiosj
10S9 CHRONICON. 1A90
242. Hoc ahno fui Lugduni, et ex convictu cum viris et labulariis ejus Ei.clesiae, cognovi duos
fuisse' Gehesios; alterum "seniorem , anlc circiter 200 unnos [imo ieg. qui ante non multos aniios],
vel salleni 140 [«/. 150], alterum [qui paulo prius] decesserat, dictum Abhelardum , consanguineum
Caroli Magni, qui monachus Benedictinus maluit quietem , quam negotia.
243. Hic ipse interfuit coneilio Francofordiensi :~et non assensit errori Gallorum et Uermanorum ,
asserentium sacras imagines, habendas, non-colendas. Contra uuem senserunt omnes doclores III-
spaniae. - - .
244. Magia per daemonesToleti doeelur in spelunca, quam dicunt vulgo Herculem condidisse ; unde
divulgari coepitper Hispanias, et dicitur Scienlia Toletanal
245. CalhoJico regt succedit Froila, Froilani Aurelius, Aurelio Silo, Siloni Alfonsus Castus, huic
Mauregatus.
246. Silo rex mortuus est, sepultusque Praviae in templo S. -Joannis Baplistae, quod -ipse condi-
derat.
DCCCXXI. DCCLXXXIH.
247. Siloni succedit solus in Ovetensi regno Alfonsus Castus, slrenuus vir, et pudicitiae studiosus.
248. Mauregalus, patruus Alfonsi regis, vir spurius, contra regem Alfonsum rebellavit periculose.
P. HIGUERyE ET D. LAURENTII NOTJ3.

docet'pluribiis S. Eulogius, excellens martyr, et A que lege, seque snhmitterent polestati el voluntati
tlectus Toletanus. P."H. , diaboli, magiae illius doctoris. Secttndo, ul blasjjhe-
2'44. Magia dicla esl Scienti.a Toletana, quod To- mareiil de fide et baptismo, abjttrarentque. Terliot
leti doeerelur in spelunca, quam Herculis vocanl, , ut daemoniin recognitionem supremi doniinii rubri-
Ioco salis accommodato ad similes incanlationes et carent, conscriberentque ehartam proprio conlra-
daemonum preestigias.Lcgalur Vita S. jEgidii Domi- hentium sanguine corroboratam, in lanlse demeuliaj
deleslabile firmamentum et homagium; sanguine
nicani^ qui cum iret Lutetiam Parisiorum ad discen- enim deemones gaudent, et eum amare dicuntur.
dam medicinam, invilatus in via a dsemone, aliquot
ahnos in hac spelunca exegisse, et, doclore eodem Quapropler quolieseunqueeolore fiebat necronianiia, cruor _
daeuione, magias ibi didicisse dicittir. aqua miscebatur, cujus -alliciebanlur faciie.
. Exstatcap., Nec fnirum, 26, quaest. S, § Necroman-
Magia per dwmones Toleli docelur. De magiaTo- lici, unde P. Ferdinandus decerpsit. Relert PauJiis
lelana Julianus in Adversariis num. 198 his vcrbis : Xifiiandus in Iractalu De sorliJegiiscap. 2; D. Ema-
« Magia a primis Phoenicum temporibiis duj'avil nuel
Toleti in quodam anlro Hereuli conseeraio, el durat de Valle de Moura De ineantationibus, seu
adhtie, dicilurque Scientia Toletana. J Idem in Chro- ut ensalmis, opuscui. 1, sect. 1, cap. 2, num. 14. Et
nico huc respexit num. 624. « MagioeToleti iubricaj nonricius oscitationesque antri Toletani illustres,
faetae sunl. J Garivayus lib. v Compend. Histor. mitisoscitanter lege lepidulam narfaliunculam co-
cap. 4, pag. 151, cujus verba ajiponere opereepre- nato Don Lucanof, eap. 13, de quodam decano, nomi-
lium duxi: « Con eltiempo los pobladores de To- non Illan, qui -Toleli degebat : in qua invenies
ledo vinieron, como-varones muy doctos, a enseiiar "R rudera, nec ruriia, sed speluneaealiqua expressa
a las gentes diversas ciencias, especialmenle la delineamenta. De Salmanlicensi vero non possuni
non addere ver&us antiquo nostro numero et idio-
astrologia : i no pararon hastii lr.izer lo mesmo en . mate concinnalos, in libello, cui litulus : Triumphun
Ia magica, la qual siendo por ello Hainada Arte To- ubi auctor Petrus Gonzalez de Tras-
ledana, conserva hasta oy dia su nombre, llamandola. Raimundinus,
assi en algunas parles. •>De spehinca Herculis multa miera genealogicas illitis civitalis Descripliones
cecinit:
apud Hispanhe hisloricos, D. Franciscus de Pisa in stemmaiaque
Historia Toleti lib. i,'cap. 5, diseriniinat hanc sj)e- EsludioKigromanteso
luncam ab illa fatidiea regis Roderici; se,d nec ver- Dela cueyaCypriana,
bnm quideui addit de Neciomantia, quoeibi doceba- Does opinionCastellana
De siete quedar un preso.
tur. P. Marlinus Anlonitis Delrius (beu! quondam
meus) meminil hujus speluncae in Proloquio ad Jibros Quamvis irrideat bujus antri aliqua vestigia D. Fran-
de magia, sic : t Legiinus post Saraeenicam per ciseus Torreblanca Villalpando lib. n De magia di-
Hispanias illuvionem, lanluin invaluisse magicam, vinatrice cap. 11, num. 4, his vcrbis : « Praeier il-
ul, cnm liiierarum bonarum omuium sunnna ibi lud, quod deaniro Ilispaniee, D. dicto Pefia Clemen-
esset inopia et ignoralio, solee ferme daemoniacoe si, vulgus joc.iiur, in eo daemones responsa dare
aries palaiii Tyleti., Hispali, Salmaniicae doceren- consuevisse; nam illnd fuit olim S. Cebriani [Cy-
lur. t El iteruni lib. n,q, 27, sect. 2, pag. 152, priani] ecclesiie sublerraneum in Salmanticensf
col. 2, A:« An ergo ex boc geucre Jobi, aif, vexator urbe, in quoTriemensPulosi, ejus sacrisla, poslqiiam
Satan? Opinor, et illi, qui Salnianticoeet Toleti in P magicie arlis professores ab Hispania expellerentur,
spelunca maleficas el curiosas arles adhuc avoruni u quod illic" secreto doceret, lociim fabulai dedil.ut
nostronim memoria docebanl. t De historia S. Mg'\- aceepi a praecepiore meo Gabriele Uenriquez, pri-
dii, quam in suis notis ad hunc numerum refert P. mario juris Civllis Salmanticensidociore, et nune
Hieronymus de la Higuera, vide Abrahamum Bzo- regio Consiliario. t Haclenus Torreblanea. Doclis-
vium in Annalibus ecclesiaslieis aimo 1250, num. 9, simus iamen Delrius in -diclo Proloquio ait cryplam
Maximilianum Sandajum Societatis Jesu in Gram- illam se vidisse. « Et ego vidi gymnasii nefandi
matico profano, coinmenlai. vi, § 25, p'ag. 22a, et vestigium, quam virilis animi mulier Isabella regina,
plena.manu scribentem Rev. P. Ferdinandum-del Ferdinandi catholici uxor, vlx anle annos centum
Castillo, nrdinis Praedicatoruhi facem illustrem, iu et triginia ceementis saxisque jusserat oblurari, »
Hisioria generali S. Dominiei, i part. lib. n, cap. 72, D. L.
uui recenset pacta daemoniaca,quae inibant et jura- - 246. De sepultura regis Silonis, in oppido Pravia,
hanttliscipuli, anlequam speluncam ingredereiilui*. docel idem rex in epistola sua ad Cixilanem Tolcta-
Piituo, ut omuiuo reccJercnl a fide caiholica, Dei- num arehiejjiscopum. P. H.'
iOOi . . APPENDIX AD LIUTPRANDUM. I€92
DCCCXXIII. | . DCCLXXXV.
249. In Casiro Oclaviano prope Barcmonem sancla Maria,-Joseph, Vicior, el Theodorus, sancti Dei.
250. IIoc anno Elipandus Toletanus pontifex miseral legationem ad Carolum Magnum, et librum, in qtio
petil vehementer ab eo, eum legi faceret. '
DCCCXXIV. - DCCLXXXVT. -
251. Tolelani gravissime ferunljugum Maurorum. - <
252. Synodus imiversahs NicaSfiseplima habita , tercenluni et quiaquaginta episcoporttm , contra hajrc-
licos Iconomachos congregata; in qua inlerfuilPantaleon cpiscoptis Yaleniinus ex Hispania, et Theodorus
presbyter Badaeprope Caiiliaginem Spartariam (tiunc sic vocaia est, vcl prope), olim dicia Tlryar. Intcrfiiit
etiam Nicephorus presliyter S. Mariee de Columna ecclesiee Ceesarangusianse,et Agr.piusS. Thyrsi mona-
slerii Toletani abbas, pi'0 domino Elipando pontifice Tolelano, ejnsqne vicaiius.
- 253. Hoc anno moritur degener rex Mauregatus; ex aequo coelo seiusqtie [al suisque] exosus , sepelitur
vero Praviee.
254. Et Abderahmam, Maurorum imperalor, moritur Cordttboeposl annos 29 imperii Saraceni.
255. Hoc tempore Zuleiman rex Toleti fileliam rex Cordubee; succeJii.que in imperio Mahumetanolotius
Ilispanieepatri suo Abderahmam, ipse natu maximus.
256. Morilur admodum senex posl liiginla annos Turpinus, qui scripsit graviter vilam Caroli Magni; po-
suiique euni Adriaiius [al. Gregorius]
' papa pro sanclo Rebobero exsule.
DCCCXXVIII. DCCXC.
257. Socrates, Sozomenus, Phiiippus",^criplores ecclcsiastici, et doctrina Joannis Cassiani monachi,
florent.
DCCCXXXI. DCCXCIII. .
258. Adrianus papa synodum contrahit Romae[«/. Francfordiae].
DCCGXXXIII. . DCCXCV.
231.. Elipandus arcbiepiscopus Toletanus, hoc anno Toleti synodum coritrahit petitione sancti regisGaroIi
Magni, el hortalu Gumesindi archidiacoui Toletani, discipulisui, elLujiiviri Muzarabis, Tolelani primarii,
die 15 mensis Aprilis, die Dominico, in die festo S. Hermenegildi regis ei martyris, apud S. Jusiae secreta-
rium : ad quam convenerunl rrrtiltiepiscopi el abbales, et eoram illis dixit Elipandus , se stare delermina-
tioni sanctae EcclesiaeRomanse circa determinationem negotii de adoplione Cbristi (in qtto deceptus fuil)
idque cum lacrymis lam ejus quam aliorum.
260. Peraclo concilio , egit gratias Eiipandus Carolo Magno; scribilque sanclo pontifici Adriano, qui
vehemcnter gavisns illi gratulalur : miltiique Elipandus multos libros Gcthice" scripios ad Carolum.
DCCCXXXIY. ^ DCCXCYI.
261. Defuncto papa Adriano , succedit illi Leo III papa. Hoc anno haheiur in Gcriiiaiiia synodus Aquis-
grani.
, _- . -P. HIGUERj® ET D. LAURENTII HOTJE.
251. Premcbanlur Toletani vectigalibus immodi- A leti, horlalu regis Caroli Magni, et impulsoribus
cis et malis traclalionibus SaraceiiOrum, ut de Gumesiiido Toletano archidiacono ae Lupo Muzara-
Clirislianis qui degebanl Gorduboe, ex luculenla be, meininit etiam JuJianus hoc eodem anno. Habi-
S. Eulogii constat narratione. P. II. lum est ipso die S'. Hcrmenegilrii regis el mariyris
252. Cogimr sepiiina synodus generalis Nicsece die 13 Aprilis, qui eo aimn in Feriam u incidii. Et
aniio 788 trecenlorum quinqiinginia episcoporum, ex locus est hie illustris ad pfobaudinii, tunc, scilicet
Onuphrio in Chronico eeclesiaslico. Illuc missi sunt aniio 795, celelierriiniim illum diem fuissc Clirisiia-
Nicephorus archipreshyier S. Mariae de Coluinna nis Miizarabibus; adeo ut in illo, tanquam celeber-
Cajsarauguslanaeecclehiee, a S. Jacobo inslructee, et riino sacratissimoque die, priucipium darelur conci-
Agapius abbas S. Thyrsi ToJelani, vicarius archi- lio. P. H.
episcojii Tolelani Ebpandi; ul videalur sedulitas 260. De graiiarum actione poniificisTilipaiidiad
pontificum Ilispanorum, qui nunqiiam defueruut re- Carolum Magnum, est in Jttliano frequens et magua
IJUS necessariis, seri juvenuit rem Chrislianam, quideni meniio. De actis Adriano graiiis nihi! alibi,
adeuntes per se, vel per suos, civilales quaniiim- uisi quod credidefim, bac occasione jussisse poniifi-
cumque remotas, ubi similia cogereniur in rebus cem Adrianum Elipando, ni ipse lanqiiam llispauia-
maxiniis et necessariis concilia. ID. riini primas indiceret per Hispanias liianias 23, 26,
Badw. In Fl. Dexlro anno 555, num.2, Bagw legi- 28, die Junii pro saluie regis Caroli Magni. Quod
tur: utrobique Bfldfflegerem; nain esl, quoe houie exponil Adrianus eidein Carolo, el pelit ul, sicut
Baza. Vide lioslrum R. P. Franciscum de Bi- fiebat in Hispania, sic eisdem diebus jubeal fieri in
var. D. L. r> suis regnis; quodest sigmim quanti fiercl in Hispa-
Nuncsic vocata. Jn ms., nunc vocata est, vel pro- nia Carolus. IuJ — \7ide quse nolavi ad epislo-
pe; quia Baqa fortcappellabatur. ID. lam Tractemundi Luiiprando missam, num. 6.
Zuleiman rex Toleti fuil loiius Hispaniaemiramo- D. L.
linus, ex Roderico in Arabum ilis.oria, ex Garivayo Miltil Elipandus mullos libros Golhice scriplos ad
ei Rase, et afis historiis rerum Saracenica- Caiolum. Idem asseiit Julianus in Chronico ntim.
fum. P. H. 414 : «Et cuni legalis miitil (Elipandus) siipeiie-
259. De concilio, quod Elipandus conlraxit To- ctilem mullorumlhbrorum Gotliicis lilleris scripio-
1003 CHROMCON. , 1091
'
DCCCXXXY ^ DCCXCVII.
262. Constantinus imperator coactus est ab Irene abdicare ; qu.seregit impeiium cum mulla laude.
DCCCXXXVII. - DCCXCIX.
263. Corpus S. Jacobi, Zebedaeifilii, quod ubinam tumulalum jaceret, multos annos penitus ignorabatur,
a TheodomiroIriensi pontilice divinitus patefit.
264. Venerunt auxilio regis Alfonsi, coguomento Casli, quidam duces, comes Cenomanensis, Anselmus
comes palatinus, Rolandtis fraler Abhelardi, cognomine Gciiesii; et-postulaverunt corjjus S. Leucadiaevir-
giniset Marlyris, Toletanseque civis, Toleto delaiumOvetum ; et rex non potuit ullo modo negare. Delatum
est ad urhem Suessonum",et post ducentos annos a quodam comite MontisHenao , in Hannonia, Suessoai-
hus ad Cellense monaslerium S. Gisleni, episcepi et confessoris.
" "
DCCCXXXVIII.' DCCG.
265. Hic annus felix fortunatusque fuit orbi quidem Hispano, Carolo lVlagnoregenle Romaeimperium oe-
cidenlis.
DCCCXXXIX." DCCCl.
. 266. Collectaest in Germania synodus Saliburgensis.
DCCCXLI. - ..,''" DCCCIH. -
- 267. Moritur
Consiantinopoli sanctus patriaixha Tharasius, maximus fidei defensor, vn Kalcnd. Martii.
RCCCXLIV. - - . DCCCVI.
268. Nortingus episcopus Iiac tempeslate floret. ""
DCCCXLVIII. DCCCX.
269. Hoc anno Elipando archiepiscopo ToleSano, viro prudenli, humili, ac in zelo fidei calholicse fer-
venti, sancte morluo snfficilur archidiaconus ejus Gumesindus. Ipse vero cum pauperum et viduarumlacry-
mis sepelilur inecclesioe S. Justse secretario.
270. Gumesindus successor ac discipulus illi posnit ex more Gothico carmen septtlcrale.
- 271. Multiex Hispania, preecipue Toleto, ex Muzarabibus, pressl jugo Saracenorum, quaesilis occasioni-
bus, claiiculam, ulpossunt. ad Gallias confugiunt.
P. HlGUERiE ET D. LAURENTH NOTJ5..
riun^ lii ns conciha Toletana, ChronicaDextn, Ma- A permigrasse Figuerarum, quorum snnt hodie non-.
ximi- fragmenia , Braulionis, Heleccae, Taionis et nuJli modo ab iisprofecti, "viri priniarii nohilitate,
aliorum;' etLuiiprandi postea ego misi Fukiam. t a'c rerum gestarum gloria salis laudabiles, dieti
Horum meniinlt librorum doctor Salaz.ir de Mendoza Joannes etPetrus Figuera ; qui non procul ojjpido
in Vila S. lldefonsi cap 18, § 7, pag. 163. D. L. saneliFloris domicilium habenl.
205. "De revelatione facia Theodorniro poiitifici Sed reverlamur ad priorem epislolara, queesic ha-
Iriensi, qua reseratum est corpus S. Jacobi Majoris bet: « Hoc esl praecepuim jreinissionis, seu conces-
apostoli, niulta hisloria Conipostellana, ei Morales, sionis, quod. fecit Ludovicus imperator IJispanis,
Gaiivayus ac Mariana. P. H. ad se confugerunt: In nomine Dei et Salvatoris
- 265. Annus oclingcnlesimus felix fuit ac fortuna- qui nostri Jeso Christi, Ludovicus, divina ordinalione et
tns totijterrarum orbi pro coronaeacceptione saneti providenlia, imperator Augnsttis, omnibtts fidelibus
-
regis et imperatoris Caroli. P. H. sanctaeDei Ecclesiae, ci nostris prsesentibus,"et fulu-
269. Anno Domini 810 morilur sanctus ponlifex ris, iu parlibus Aquitaniae, Sepiimaiiioepiovinciae, et
Elipandus, et sepelilur in eede S. JualaeTolelanae; Hispaniee, eonsisienlibus in Jocis scilicet illis,quae
suecedil illi in sede Toletana Gumesindus; ex cala- diximus a Fr.iiicis Sairacenis fuisse sublata. Sicut
logis- S. JEmiliani, Tolelano Golhico, -et aliis ; nullius veslrum noliliam efftigisse putamus, qualiter
quem etiam ponit Julianus arcliidiaconus Tolela- aliqui hominuni propler iniqiijm opprcssionem ef
nus. P.H. crudelissimum jugtim, quod eorum cervicibus inimi-
-' 271. Mulii ex Hispania et preecipue ex Toletanis cissima Chrisiianitati gens Saracenorum imposnit,
Muzarabibus, ob oppressioues assitluas Maurorum, -Qreliclis propriis habilalionibus et facullalibus, quea
ad Gallias migrant. Hos Carolus primum amanler ad eos baereditario jure pertinebanl, de partibus
excepil, et Ludovieus poslea lerris donat;de quo se- Hispaniaead nos, confugerunt, et in Septimania, et
quens Ludovicidiploma, in quo'mirificerefulget ejus in ea portioue Hispanioe,q"se a nostns inarchioni-
pieltis, charitas el amor in patriam Toletum.De qua re bus in solitudinem redacta fuit, sese ad habitandum
sic Baronius, lom. IX Annalium anno 815. « Eodem, eontulerunl, el a Saracenonun polestaie se sublra-
inquit, leuipore in Occidente, cuni Hispaniee dtuis- hcnles, noslro dominio libera ac prompta voluntala
simo Saracenorumpremerentur jugo, complures-po- sese subdiderunt; ita adomnium hominuni notiliam
puli, duraj servitutis impaiierilcs, magis diligenles perveuire volumus ,'quod eosdem Iiomiues, sub
servire Christianis, quaiu Christi hoslibus Mahome- nostra protectione et defeusionc receptos, in liber-
lanis, inde migrarunt, suis bonis relictis, in Gallias. lale conservare decrevimus, eo vidclicel mbdo,
At iinperator maximc PJus' Ludovicus , lautum sicut caeleri liberj lioniines, cinn comiie suo in exer-
abest ut suscipere voluerit eos in serjos, ut cequa citum perganl, ei in marclia noslra, juxlaraiionabi-'
conditione, qua Francos, illos oinuino voluerit esse lem comitis noslri ordinationem alque admonitio
liberos, concedens eisdem quoque agios, qnos cole- uem, exploraiiones et excnbias ( quod usilalo voca-
reni, unde viverent;'se(l, quod majiis es>l,utiribu- btilo Vaslas dieiml) facere non negligant; et missis
lorum exliibitionevellet esse immunes. s Exstant de noslris, autfilii nostri (quos reruni opportunitaie in
lioc. dme episloke a Pitbeeo ex Archivis melropo- illas parles miserinius) legalis, qui de parlibus
litanaeEcclesi» Narbonensis, quae olim paruit Go- Hispanise ad nos Lransmissifuerini, paratas 1'aciaat
tbis. Quo fempore crediderim inier familias, quee el ad subvectiones eorum veredas donenl. AJius
Toieio-migrarunt ad Gallias, vetuslissiinam etlam vero census ab eis, neque a comite, neque a junio-
1093 APPENDIXAD LIUTPRANDTJM. 1096
272. Hoc anno eomes Suessonensis ab Alfonso impetrat corpus S. Lcucadiee; defertque Oveto Sues-
sonem.
P. HIGCERJE ET D. LAURENTII NOTiEL
ribtis.et ministralibus ejtis exigalur. Ipse vero prc A duriler illos traclabant; istique erant ex illis, qni
sunt homicidia, raplus, in- venerant ex Hispania :'hi porro conquesti suntapnd
majoribus causis (sicut membrorum
cendia, depraedaiiones, amputaliones. imperatorem. Ille vero sic rescripsit: « In nomine
fui-ta, Tatrocinia, alienarura- rerum invasiones, el Domiili. Amen. Notum 1
sit omnibus fidclibus sanctse
undecunque a vicino suo criminaliter aul civilitei Ecclesiae, et noslris, tam praesentibus quam fuluris,
fuerit accttsatus, et ad pLcilum venire jussus) ad seu eliam successoribus nostris : Quia poslquam
comilis sui mallum venire omnimodis non recuset, Hispani, qiii de poteslal-eSaracenorum se subtraxe-
Ceeterum vero minores cmsas, more sicut hactenus runt, el ad nostrabi seu genitoris nostri fidem se
fecisse noscuniur, inler se muluo diflinirenon prohi- contuleruiil,elpi'aeceptum aucforitatis noslrae, qua-
heantur. Et si quisquam illorum in parteni, quam Jiter in regno nosiro cum suis Gomilibuseonversa-
ad habilandum sibi occupaveral, alios homines un- ri, et nostrum serviiium peragere deberent, scribere
decnnque venientes atlraxerit, et secum in porlione eis eL dare jussimris ; qiierimoiiiam aliqui ex His-
stia, quam ad parliendum adduxeril, habitare fece- panis nosfris auribus relulerunt, dtio capifa conti-
rit, utalur illitis servitiOj,absque ullius conlradi- nenlem. Quoruii ilnum est, quod, quando iidem
ctione vel impedimenlo; et liceal illis dislinguere Hispani in noslnim |regnum venerunt, et Ioeum de-
ad faciendas juslitias, qualesilli inter se diflinirepos- seilnm, quem ad habjiandum oecupaveruni, per prae-
sint. Caetera verojudicia criminaIia,actiones, adexa- ceplum domini et êniloris, ac nostrum, sibi ac
nien comiiis re,serventur. El si aliqui ex iis homini- successoribus suis ad possidendum adepfi sunl; ii
bus, qui ah eorum aliquo attractus est, el in suapor- qui infer eos majores et potentes erant, ad palatium
tione collocalus, locum reliquerit; locus tamen, qui g venienies, isla praecepta regalia susceperunl: qtiibus
relictus esl, a Domino illius, qui prins eos tenebat, susceptis, eos qui inter eos -minores et infirmiores
non reeedat. Quod si illi propler lenilalem el man- erant, et loca stia bene excoluisse videbanLur, per
sueliidinem comilis. sui, efdem comiti honoris et illorum praecepliim el auctorilatem, aut penilus ab
obsequii causa quidpiam de rebus suis exliibuerint, eisdem I-.cis depellere, aut sibi ad serviendum sub-
non eis hoc pro iribulo vel censu aliquo computel; jicere*cOnalisunt. Alierum esi, quodsimili modo de
aut eomes ille, vel suecessores ejus, hoc nec in con- Hispania venienles, el ad comiles, sive vassos [an
suetudinem praesumanl, nec eos sibi, vel hominibus vassallos] uoslros, vel eliam ad vassos comitum
suis, atil mansionaticos poriare, aut veredas dare, commendaveruiit, et ad haljiiandumatque colendum
aut ntillum censum, vel iriljulum, aut obsequium, deserta loca acceperr nt, quasubi ah eis exculla sunt,
prseter in quod superius compreliensum esl, pressla- ex quibusvis oecasionibus eos inde depellere, et ad
re cogal; sed liceat lam islis Hispanis, qui praesenti opus proprium reiinjre, aut aliis dare^d praemiura
tempore in preedictis locis resident, quam iis qui voluerunt. Quorum neutrumjuslum nobis aul ratio^
adhuc ad nostram fidem de iniquorum polestate fu- nabile videlur, elc. Probibet ne id fial amjjlius. Et
giendo confliixerint, et' in desertis alque iiicullis lo- de hac consliluiione nostra seplem proecepta con-
cis per noslram vcl comitis nostri licentiam confi- scriherc jussimus ; quorum unum in Xarhona, alte-
denies eedificra feceiint, elagros incoluerinl, juxta ruminCbarcassona, lerlium in Roscillona, quarium
supradicium modum, sub nostra jjrolectione atque ln Emporiis, quintuiii in Barchinona, sexlum in Ge-
defensione in libertale residere, el nobis ea, quoe runda, sepiimum i i' Beterris haberi praecepimus;
superius diximus, laui cum comite suo, qtiam cum lj ~ 61 exempla eorum iriarcbivo hostri palatii, ut prae-
niissis ejus, pro temporum opporlunitaie, alaeriter dicti Hispani ab illis sepiem exemplaria et accipere
aique fideliter exhibere. Noverint tamen iidem Hi- et habere possint. Dalum- iv Idus Februar. arino
spani, sibi liceniiam essc concessam ; nl, si in vas- (Christo propilio) imperii domini Ludovici piissinii
sativam comitibus nostris more sohto commeareni, inipei'atoris, piissimi Augusli.... indietione 9. Ac-
et si beneficium aliquod quispiam eorum ab eo, cui tum Aquisgrani in pjlatio regio, in Dei nomine feli-
se coinmendavit, fuerttconsecuttis ; scial sc de illo cilcr. Amen. Arnaldus ad vieem Helisachar recogno-
lale obsequium seniori suo exbibere debere, quale vil. i>Postea Seplimania data esl Bernardo duci, vcl
Jiostrales homines de -simili beneficio senioribus comili Barchinonensi, quem ab Hispania accersilum
suis exhibere solent. Idcirco has noslrae auctoritatis suo praefecerat cubiculo; sicque voluit per Hispa-
iitteras dare eis decrevimus, per quas decernimus num hominem regi jiolonos ex Hispania llluc defa-
aique jubemus, ut heecnoslree liberalilatis atque los. Hic Bernardus yocatus est dux Septimaniaein
mansuettidinisconslitutio erga illos tenore perpetuo Gallia Narhonensi. Nec lunc, sed postea, eonligit, ut
ab omnibus fidelibus sancUe Dei Eeclesiaeet noslris Alvarus et Isidorus fralres S. Eulogii docloris Cof-
inviolabililer conservctur. Cujus consiituiionis in dubensis, et elecli episcopi Toletani, ex nrbe Cor-
.unaquaque civitate, ubi preedicliHispani hjhabilare dubensi initi exsularjCiit.De «jna re in epistola ejus-
tonsuevisse noscunlur, ires descripliones esse vo- dem ad Vilesindum episcopum Pampilonensem :
lumus ; unani, quam episeopus ipsius civilatis ha- « Olim, beatissime papa, cum dira saeculi forluna,
beal, el alterain qiiam comes, el lerliam ipsi Hispani quae fralres meos, Alvarum et isidorum, a solo ab-
qui in eodem loco conversanlur. Exemplar vero ha- D dueens, pene in ultefiores TogataeGalliaeparlesapud
rum in archivo noslri palaiii censemus reponen- Ludovicum regem Bajoariaeexsulare fecil; cum me
dum ; ut ex illius inslructione, si quando (ut fieri etiam propter eos diversas regiones, elignota alque
solet) aut ipsi se reclamaverint, aut comes, yel qui- laboriosa ilinera, subire compelleret, etc. t P. H.
lihet alter causam conlra eos habueril, definllio litis 272.' Anno Domini 854 allatum est corpus S. Leu-
fieri possit. Hanc quoque constitutionem, uiper cadiae Ovelo Suessioinesper quemdam comilem Aii-
diulurna lempora a sanclae Ecclesiae fidelibus, et degavensem, qui venit adjuluni Ordonium Ranimiri
noslris, et verius credatur, et fidelius eonserveuir, filiuin conira Muzam regem Toleti : et cum illede-
nianu propria subsciipsimiis, et annnli nostri im- volissimiisessetsanciae virgini etmartyri Leucadiee,
pressionesignareJHSsimus.iJsSigiiumDominiiinpera- quee servabatur Oveti, petiila rege sacrum corpus,
toris serenissimi Domini Ludovici. D. Uzadus diaco- et illud Andegavum altulit. Gollocat demum anno
nus ad vicem Helisachar recognovit. Dalum Kal. 839, ut aflert Barontus jn Annal., lom IX, ann. D,
Januar., anno (Chrislo projjitio) Ludovici imperalo- 841, nu. 7. Sic Nilhardus historicns, nepos S.Caroli
ris piissimi Augusti III, indictione octava. Aelum Magni ex filia Berta,|iuquit: t Cumque Suessoniiam
Aquisgrani in palatioregio, in Dei iiomine. Anien. » pelerel urhem Carolus, moiiachi deS. Medarriooc-
Scd illi qni preeeranl Chrislianis islis, inique et cuiTcrunl illi, deprecaiiies ul corptis S. Mc-dardi,
• DCCCLIV. DCCCXVI.
273. Hoc anno cogilur in Germania synodus Triviacensis [al., Aquisgranensisj.
274. Hoc.eliam anno contraliilur synodus ad villam Theodonis.
DCCCLY. DCCCXVH.
275. Carihagine Spartaria habetur in pretio memoria sancti abbatis et episcopi Abiielardi, cognomenlo
Geuesii, ex genere Caroli Magniimperatoris, qui post ibi fuit.
276. In bonore praecipuohabetur per Hispanias Epistola cathoJica S. Jacobi Zebedaeifilii, quam scripsii
duodecim tribuhus per Hispaniam dispersis : quod ex apo.sloli Jacobi discipulis acceperunt posleri; ab his
S. Melantius, usque ad haec lempora ; hinc DextervMaximus, Isidorus collegerunl. Et habelur in Missa
sancti Jacobi a Paternosler, a discipulis sanctL Jacobi incepta, a Mclantio aucta [«/., ab ejus discipulis in-
cepla, a Manlio, et ab aliis aucla]: ubi citantur testimonia Iiujus Epislolse, taqquam Jaeobi Zebedsei; quae
Missa loii Hispaniaeei GalliaeNarbonensi communis fuii. Queevidere non poluit Eusebius Caesariensis, ct
ideo Jerosolymilano Jacobo, utnoliori, iHam atlribuit.
277. Hoc tempore Nicander poeta Hispauus Toleti floret.
P. HIGDERÊET D. LAURENTII NOT^.
S. Sebasliani, Tibuiiii, Pelri el Marcellini, Marii, A crealus, ila omni virlute floruit, ut Anlonii sanciis-
Marthae,Audifaz, Abacum, Onesimi, Meresinae,Leu- simi abbatis nomine aliqui eum appellarent. Meriio-
cadioeel Remigii Rolboraagorum archiepiscopi, in rum jgiiur magnitudine cumulisque, eetate in rcli-
liasilicam, ubi nunc i-equiescunl, et jam iunc maxi- giouis studio acta, animam.Deo reddidit. t Hoc ipso
nia ex parle aedificata erat, transferrel; quibus ac- die apud Molanum : « Apud Corijejam, inquit, depo-
quieseens inibi remansil; et, utposlulaveraiit, bea- siiio sancti Adalardi abbatis. t In Scholiis : «Ade-
ioium corpora propriis humeris eum omni venera- lardi vilani scripsit S. Raiberius abbas, seUusS.
lione translulil : insuper et villam, quse Bernacha Adalardi in Gallia Corbeia successor, qui et Pascha-
dicitur, rebus ejttsdem ecclesiaeaddidil : » Haec ille. sius magis usitate dicilur. t El sicul Raiberlus rii-
Ex Jioe monaslerio postmodum translatum esl eor- ctus est etPaschasius, ita ulfuerit binomius; sic et
ptis hujus gloriosae maiiyris ad. Flandriam. Unde S.Adelardus cognominaius estetiainGenesius. Inillo
reele dicilur.in/vila ejus perantiqua, missa adpatres traclu Cwthaginensi plures Genesii nominantur.
Tolelanos, primumex Hispania saeras ejus reliqiiias Tanta esl devotio jjopulorum. ad illum sanctissimum"
ailalas esse ad Galliam : et inde revera translata abbalem. Hoecin graiiam Murciensium et Caithagi-
fuil sanela virgo ad monasterium S. Gisleni in mon- nensium dicla sint : alibi in Ilistoria Hispanise
te Henao ; unde Tolelum rediit 340 annis post hanc ecclesiastica paulo fusius. lu.
Iranslationem factam Suessionem. Reperiturcelebris De S. Gecesio de la Xaj-a exslat libellus nostro
alia facta per archiepiscopum Cameracensem cor- idiomale scripius a P. Melchiore de Huciamo Fran-
poris S. Leucadioecum suo velo ex uno loco ad lo- ciscano; plene Franciscus Cascales in Hisl. Murciae,
cum hoaoratioieni; nec eafuit prima, quaefaela.est g discurs. ultim., cap. 7, pag. 451, ei seqq. Vide
ex monnsterio Andegavensi in Gallia ad Belgicum infra num. 291, ei 307; Juliaimm in Adversariis
raonasteriuffl S. Gisleni in monte Henao; quia de num.435, 456, 437, 458, 439 et450. D. L.
prima niJiil apud monachoshos reperilur. P. H. 276. Mcander poeta Hispanus anno 815. Toleti
275. S. Genesius de la Xara in lerritorio Caiiha- floretsub Gumensindo,-quiS. Cyriaci episcopi An-
ginis spartariae celeberrimus habetur, cujus corpus coiiilani scripsit Marlyrium versibus.ul-referlGale-
ibi dieilur quiescere , al nihil eerli habeiur de ejus sinus in Annotationibus iv. JNon.Maii,foI. 102, pag.
vila. Praelerea traditur ejus dies feslus„incidere in 2. Nihil de hoc vidi. Meminit hujus etiam Julianus
feslum GenesiiArelalensis, niense Augusto; qtto ni- hocanno [In Chrou. num. 421],et eum. civem Toleta-
mirum die frequeniissimus esi concursus populorum - num facit. Quod ad Toletanorum gloriaui accedit,
ex agro Carlhaginensi, eodem religionis causa con- quod lempore lam barbaro Toletum tales gemnias
fluentium. Dicitur hic fuisse consanguineus Caroli produxerit, et in media hieme similes rosas. P. H.
Magui~exsorore nepos, frater Rolandi ducis Gallo- Hujus poetse auluiuo esse versus, qui in Silii Ita-
rum fortissimi; ex Juliano Tolelano et Luitprando. lici opere ad limen ipsius apponuntur, iireditione
Fuit hic sauclns binomius : nam vocatus est eliam Gisleni Jansenii. Antuerpia? anno 1101. Versus-et
Adelardus, sic in Gallia ; in Hispania frequenier vo- eorum inscriplio sunt :
catur Genesius."Sic in veteri sermone Hispano : «No
Horava san Gines, que era una santa persona, mas AMEKOSH NlCANXim TOLETANI IN SINGLLOS SILII
•
rogava a Dios del gieio, que quando le aplaze ITALICILIBROS CATALEPSES.
abona. J Elibidem loqueus cunijj. Virgine : « Que G
otra vez que me librasles, de plata os hize corona: Calalepsispiimi.
Bellorumliic causaj,PoenoqueobsessaSagunios
nias si aora nos librades, de oro os Jafare,loda. » Eht riuce,legatosLaliasqussmitlifin oras.
Credo , cum ex Gallia profectus est ad insulani 2.
Eruson, vel Ebusam, et gravissima lempeslale j'a- Romaiiamprohibetnavem coutingereporlus
clalus ; in ea iusula monasteria condidit; fuit mullo- Hannibal:liuicclypeusdatur, et ruilalia Sagunios.
rum monasteriorum Pater; et ejus corpus allatiim 5.
est ad liltus quoddam Carihagiuis, ubi et vivens GadeisPoenusadil, sorlespe itoequoreBoslai;
DttxAlpessuperal, Tauriuisqui sijdetarvis.
aliquotper annos ccelestemvilam duxerat; at Cor- i.
beieemortuus est, ibique carmen sepulcrale saeer Tiiiriicladescanitur, Treniasqiieruina :
habet ejus lumulus : celebratur ejus dies amiiversa- HicAppeaniuurairausitcum QjiliiePoenus.-
sarius die 2 Januarii, de quo sic Galesinus in suo S.
' marlyrologio : « Apud Corbeiam sancli Abhelardi IasidiasTyriusd.ictorsti uit, liincTrasiineijus
abbalis; is regio gtnere natus, Caroli Magni conso- JloiiiauainiudoluitSTagein,treuiitJlalalellus.
brinus, rebus bujus saecuiispretis atque contemptis, S.
Romamquisquej.eiii, jjrimaaudit Puuicabella
vigesimo aelatis anno fitmonachus : quo in vitae ge- Serranus, relereuie Maro,et movetagmiua Poeuus.
nere hoc praeter ceetera habuit, ut quotidie bis sal-
tem, mane ac vespere, sua alienaque peceata pro- ObviusHannibahFabiusven t; isque cadeniem
fusis uherrinie Iaerymis deploraret. Abbas aulem Collegameripnit fdto,cui reddithonores. .
PATROL. CXXXVI. 35
i09S , APPENDIXAD LIUTPRAJNDUM. j , iiOO.
278. Arlinodus [al. Erthinodus] monachus Golhus Auguslinianus, in Sciste Tolelano monasterio luijus
ordihis, ut martyr, in prelio habetur.
279. Sleohano Quinlo succedit in sede Pelri Pascbalis.
DCCCLVIII. DCCCXX".
280. Gratiosusepiscojius XLIV, Ravennas multum floret.
DCCCLXIV. DCCCXXVI.
281. Xfumsanctus AJjlielardus,cognomenloGenesius,erai in exsilio apu.dCarilngiiicin Sparlanam, apud
insulam Eron (niiiic Grossam [at , Grillam] diciam) mullis uftro cilroque missis lilteris se consolanlur, ipse
Gumesindusque" Toleianus archiepiscopus, qui ex eodem eral genere et gcnle progeniius.-
-
DCCCLXVI. DCCCXXVIII.
|
282. A MachometoToleii rege aedificalurmirus pons snper Tagum ad alveum [al. columnam] S. Len-
radiseprselorieiisis.
'
DCCCLXVIII. t DCCCXXX.
^83. Gumesindo arebiepiscopo Tolelano succedit in sede Wistremirus arcbipresbyler Toletanus, vir
saneius, pius, et in pauperes egregie propenstts: sedet anuos 28 sub gubeniatore civitatis Toletame
Ambrosio. " •
284. Erigilur [al., eligitur] Toleli academia philosophije, medicinae el aslrologioe, eo concurrenlibiis
iiisjjauise -doeiissimis.
T. HIGUERJE ET D. LAURENTII NOTiE.I
8. A gubernaiur. De quopulchreiMorales in hunc locum.
ConvenitiiitVarroneducearifera bellacohories, «Ingeniis gloriaeToletanis MuzarabibusChristianis
lialloeei cladissigaa hifeliciasurgunl. profeclo fuit lalemjae tanium virum hoc tempbrs;
9- episcopum habuisse. Sed Cordiibensibusmeis inde'
CollegainviloCannariumprasliaVarro.cijueatus. eliam prsestaniissimaelaudis decus derivatur, dlvum
Stultusioit, porieiilavelaul, fugilque
10. viuelicel Eulogium,ieodem ipso lempore habuisse,
, CannisoccumbiiPanlus,quemPcenushonorsn.: qui mullorum episcoporum stiffragio,-el Tolelaiti
SpesIlalasFabiusrenoval,Varronereceplo. populi sanctis sludiis, diguus haberetur, qiii Wistre-
11. miro (quali, bone Deus, anlistiti!) suecederet. Idque -
AdTyriossoeiidesciseuut,peciine Teulras circumspeeto judicio, elmalura deliberalionefactum
Gesta\irum canit, et MagoCarthaginecerlat. prorsus esl, cum tex hac apud se commoKilione
Toletana Muzarabum Ecclesia nobili experimento"
ParthenopenduxPccuusadit Nolamqueresedit
AJ Capuam,IrepidretenditqueadmtEiiiaRomaj. didicisset, quem virum dignis sludiis et pqpuli vd-
13. luntate requii-eret. Dcbet aiitem sancta Ecclesia To-
POBUUS ab urberedil Capuam,lellure el Ibera Jetana plujimum divp Eulogio,quodsanctissimi pree-
Seipiadaeoccumbunt,natus descendit Avernunl. sulis" memoriam consenaverit, Alvaro itidem Cor-
U. dubensi, qui ad hoc lisque soeculumnostrum iioliliam
AxteSyracosiamexpugnallerraqueniawque elecli antistiiis trausniiserii, qui martyr esse tan-
UrbemMarcellus,fajdatlaleoniinapestis. dem jjromeiueril. i At vero cum hactenus diciif
1S.'
Scipioad Hispanasjuvenistuncnavigatoras, g Eulogius, intelligerp licei, eo ipso anno, quo scrj-
Marcellusqascadit, cariitAsdrubalense Keronis. pta fuit heec epistola, vixisse aifbuc WislVemirum
16. archiepiscopum. AlvartisveroYocat sancliim episcor
Hispanosvicitdux Scipio,recia Syphaeis pum dtvinwmemoriwWisiremiium cpiscopnm. Scri-
Hospesadil, patriocelebratqueia lunere ludos. ptuseslin tribus velpribus episcoporum Tolelanorum.
17. Dipiycbis, in Luilpranrio, Juliano, iu eatalogo Gar-
AriveliilurRomam Cybeles;liincScipioPojnuni siee Lqaysse,Moralis,Ortizii; sed ilhim vocal corru-
DejicilAsdrubalem,prostraioquehoste uiunipliat. pte llenistrenlium ' pro Wistremiro : meminit el
278. De AriinodoJulianus in Chronico num. 422, Gomezius; ego in Hisloria Toleii; Petrus de Alcozer
P. M. Joannes 3Iarquez in lib. De ordineS. Auguni- in Hisloria Toletana, Mariana, el jjlures alii. Vir
ni, cap. 2, § 3. De Scisia dixi',nussupra num.46. D. L. fuit Wistremirus dignus, qui inter sanclissimospon-
283. Gumesindo'defuncio, per eleclionem metio- tiflces referrelur in Martyrologio; sed reformalores
polilanorum episeoporum, eligilur Wistreniirus ci\is ejus diem obilus sanclissimi viri autunio prorsus
Tolelanus, ex genero Ficulneoriim, el archipresly- ignoravisse. De hoc ahas; non niininiam partem
ter S. Jiistoe.Fuit hic vir sanclissimus, ex leslimo- fuissereor sanclissimi senis approbalionem, ul po-
nio sancti martyris, el elecli Tolelani pontifieis Eu- pulus Toletanus approbaret eleclionem, qnam de
logii, dicenlis in epislola ad Wiliesindum episcopum sancto Eulogio feceranl episcojji ijjeiropoJiiani ad
Pampiloneiisem : « Posl quintum diem Toletum apicem Toleiaui pontificii. P. H.
' reverli, ubi adbuc vigentem sanclissimum senem 284. De academia Toleli erecla, nbi florueruul
nostrum, faculam Spintus sancti, et lucernam toiius 'P philosophia,aslrologia el medicina, nihil mihi ini-
HispaniaeWistreniirum comperi; cujus vitae sancli- rum ; cum haec regia eivitas semper fuerii ouinium
tas lolum orbem illustrans, hacienus honestate mo- altrix artium el alurana. ID.
rum eelsisque meriiis calholicum gregem refovet : Eiigilur Toleii academia philosophiw, mcdicina'T
rmiltis apud eum diebus clegimus, ejusque angelico aslrotogiw, etc. Aniiquus in Hispania academiarum
coniiibernio hsesimiiS.» Data esl lioecepistola anuo usus et graduum. Alvarus in Vita S. Eulogii: e Sed
Domini841 qtio lenipoi'e regelial hanc Ecclesiam vir cum jamf/iojc suntejus verba) annos juventulis alliii-
sanctitate viise, morum integritale, lifterisel sapien- geret, diaconi minisierio fungitur, aiqueitain brevi,
lia clarissimus, qui pote&lcum Ambrosio, Angustino merilo vectus ad superiorem gradum presbyterii su-
jure comparari j quem vocat in primis « faculam blimalur; nioxqueniagistiis ordinehoc esl, mere exa-
Spiritus sancli, Juceriiam loiius Hispaniaj; cujus minis adhibito et viiae moiibus, sociatur. i Noster
tania fuit sanctitas ut ejus sjjlendor loium orbem Julianus ih Chronito nu. 521, ubi de monasterio
perlunderet. > Yocatque popuhun MuzarabiimTole- Ag.diensi ait : « Sic Jinivit illa donius, illa, quae
fcncrum calholicum,Felix pecus, quod-tali paslore iuerat sanctilatis et reiigioiiis officina, elperpius-
HOI CHRONICON.-- - " 5102
quam450 annostot archiepiscdpos patriarchali sedili A de Dolo. 1. Dolum. * Haclenus Oldradus. In eis
dcdit, et tot sedibus coulribuitepiscopos, lol eiiamii eiiam academiis antiquis, ul in recentioribiis nos-
doctores toli Hispanise et Galliaequondam Narbo- tris, dignitatum gradu, scu nomine, magistri decora-
nensi; ex quo, velut ex equo Trojano, lot viri san- banlur. Diximus jam ex S. Eulogio, et ex nosiro
clissimi doclissiniiquecertalim prodierunl. » De hacc Juliano. Addam nuiic, grammalicos, pliilosophos,
re alibi in Jnliano et Luitprando menlio num, 241,, dactores appellari solitos. Suetonius Tranquillus
ubi vide quse diximus ; et Pauluni Jovium inn lemporibus quibusdam snper viginli gramniatiees
Iib. xxxin , cujus stint verba. « Poslremo eam Afii- celebres scholas fnisse in urbe tradil. Sunt autem
cam invalescenteMahometis secta, Saracenie Syria,u grammatici, ut inquit Cicero, interpreles poetarnm,
jEgypto Arabiaque, inducli religionibus, lanta vii versanturque non solum circa sermonem, sed etiam
invaseruiit, ui, pulsis Ghrisiianis, inveclaque etjaiee circa hisiorias et earmina evagaiitur. A Lalinislil-
propagata stiperslilioue, in Hispaniam usque vfcto- i- teraii vocantur. Apud Graecos.ninuum sibi inriulge-
res.transcender.ini. Et cum Afri, Numidae, Mauri, i, bant in quaestionibus iiiuiilibus disculiendis - Qtiem
et denique omnes Poenorum gentes nova sacra Ta- i- numerum remigum Ulysses habuissei ? priorne
n - scripla fuisset Ilias, an Odj'Ssea? et id gcnus alia.
cile suseepissenl, in Iliiberi Baelieseregia urbe, qtiaiti
Granatam noslri vncant,posita est Maurorum sedes, >, Increpat eos Seneca De Brevitate vifse: r«Operose
et Cordubse gymnasium cum celebri bibliothecaa nihil agunl, inquit, qni in litterarum inulilium >stii-
consiitutum, ubi Arabicarum lilterarum-tprofessores:S diis deiinentur, quae jam apud Romanos quoqtie
juvenlutem doeendo, excipiendoque inlermorientes:s magna manus est.» Deridet Quinlilianus lib, I, et A.
apud Greecosoplimarum scienliarum atque arliunin g Gelliuslib. ult., hanc litteratorum anxiarn nimiset
disciplinas, eum iusigni gloria flonierunt. » Refertt fntilem curam. lierumSeheca, epist. 88 :« Ergo i'la
Theodorus Zuingerus in Tliealro vitse liumanaje discamus, quee Homerum fecere sajjienlein. lioe
vol. 26, lib. unico f, 4033, col. 2. De Academiis ett qtiidein me quaecere : Ulrum major aeiaie fue.it
earum antiquitate, peculiarem conimentariiimedidill Uomerus, an He=iorius, non magis ad rem periinef,
Jacobus Middendorpius doctum sane ac Iaboriosuni;; qtiam scire, an niajor Ilccuba luerit, qnain Helena,
et de triilitale, necessitate el anliquiiaie scholarumi et quace tam male lulerit aelalem. » Hujusinodi tri-
scripsit Admoniiionem panegyricam Joannes AIl- cis eos experiebaLur, imo deiinebal implicitos, Ti-
husius, auclor donec expurgetur proh!b'uus. Ab'j' berius, referenle Suetoniu ejus Vita cap. JO : « Quoe
Ogygis enini temporibus in Ihspania celebrcs et il- mater Heeubse; quod Achilli nomen inter virgines
lustres academiae fuere; praeeipue in iraclu Baeiico j fuisset; quid Sirenes canlare sint soliiae. >At boni
el Turdetano,cujus habiiatores lilleralissimi habili;; " grammatici, el non grammalislse, ab isto iilepliariim
ea regione Baelica,a ilurio ; ab incolis, Tiirdetaniai stullo labore -cavent, quem cane pejus et angue le-
nominata. SicStrabo lib. m, in ipso limiqe : «Hii lant etfugiuni, de republica litieraria bene nieriii,
omnium (de T}irdeianisloquitur, ex recensioneIsaacii et bono publieo consulenles'. De bis rncniio ap-id
Casauboni)Hispanorum doclissimi judicahtur, ulun- 1. C. in 1. Si duas, § Grammalici, ir, lie excusatio-
turque granimaiica, et aniiquitaiis moniiueiila ha- nibus lutorum. Quibus dabatur iinmunilas munerum;
hent conscripla, ac poer.iata, cl niciris inclusas le- negaia iis qui primas taiilumlitterasdocebantl.il,
ges a sex millibiis, ut aiunt, aimorum. Ulunfîr el" t" | ult., ix, De vacalione munerum, 1. Ne gradatim,
reliqui Hispanlgramniatica, nonunius omncs generis,, tr!"->§ ult. ix, De muneribus et lionoribus. Docle ad id
qtiippe ne eodem quidem sermone. s Doeuit inl Cujacius in Recilationibus in pandeclas in dict. 1.,
Turdetania grammaticam Asclepiades Myrleanus;; Si duas, § Grammaiici. Qui vero liberales prolite-
teste eodem geographo in eodem etiam libro. Exu banlur artes, et fldeliter discebant el docebam,
quo idem relerl "Alfonsus Garsias MatamoiHisiui Doctores appellabanlur. Idpassim Sueiouius in Julio
Apologetica narratione de Academiis , litleralisquee cap. 42. « Julius Caesar (ejus sunt verba) omnes
viris Rispanice. Ejus verija sunl i « His tensporibuss niedicinam Romae professos, et liberalii/m artium
nondum litleras in Greeciiun' Palamedes' invexerai,, doctores civitate donavit. » De Adriano Spartia-
et multis cumpoetis, tuni philosophia, Beetica floic- nus in ejus Vila : « Doclores, qui professioui suae
hat, quae post Phcenicum illud celebre litterarumi inhabiles videbantur (senio aui morbo), ditalos bo-
jjmporium (quod primum in orbe condilum a Xe- noralosque a professione dhnisil. » Lampridius de
nophonle prodiuir) insigueni academiam habuisse; AlexandroSevero :« Grammatieissalaria instiitiil, et
JJerlur; ln qua -AsclepiademMyrleanum litteras do- audiloria decrevit;el discipuloscum annonis pau-
cuisse Siriho nuiiierat. » Secundas fert Morales ini perum fllios, modo ingenuos, dari jussil. » Ubi vides
sua. Corduba II, lom. Hisloriae pag. 107 : «_Assi i consiitttta salaria. Descendai, saepe vocaius, Sueto-
queda Cordoba eslava en esta Region de los Turdu- nius in arenam, in Vespasiani Vita cap 18 :« Ves- '
los, de Ios quales dige este mismo auior [Eslrabon]| pasianus primus c fiscoLatinis Greecisquerbetoribus,
eran lenidos comunmenie en Espafia por los uiasi annua cenlena consiilnil. t Capitolinus in Antonio
sabios de loda ella. Teniam, dice el, lelras i esludiosi Pio : « Rhetoribus, inquit, et philosophh,per
1 omnes
i
dellas, i Iibros^de insigue <aniiguedad; lenian uso provincias, el honores et salaria constiluit. » Etise-
'
D
de Poasia, i sus leyes escritas en verso de tiefhpoi bius in ChrOiiicoreferl, 'Qiiiiililianiun~piinium pu- •
aniigo, qae decjan era de seis mil afios. » Memiiiitt* blicam scholam Romae,et salarium e lisco accepisse;
etiatn Strabouis Jacobus deValdes, in libro De digiii* quem cum Suetdnio in concordiam conalur adducere
tale regum regnorumque Hispanise, cap. v, nuiii. 8,, inagtius ille Lipsius in suo Lovanio lib. ni, cap. 7,
el Frater Joannes de la Puenle lib. m. De la conve- qui de hac re jilena et erudiia maiiti cumtilat mulia
niencia de las dos Monarquias, cap. 21, '§ 2, quam- et dispouit recle; uti in De bibliolbecis syntag-
vis Yaldesium repreliendal, lillera G. Nunc autemi inale cap. 11. Secundas ferl in hac qusestionenon'.'
novissime de Cordubensi acadeniia, el de aiiis His- secundus Samuel Petitus lib. IV Miscellaneorum
pamarum inclylis P. Roa erudite, uli solel, iu lib. cap. 1, de numero, hseresi et salario graiuinatico-
del Principado de Cordobacap. 6, p. 25, B. Iiispa- rum, rhetorum el philosophorum, undique peiitis
nis aulem aniorem iunalum esse ad perquirendosi lestimoniig, quae htic transcribere non esl opus ; imo
libros, ad artes addiscendas, dicit Oldradus de'j' opusinfrdniliim erit. In novo eliam orbe, Sclwlw,
Ponte in Cohsilio 84, incipil: An expediat habere'. doclores et salaria. E-x Goinara transcripsil Lipsius
multosiibros. Et lepidain narratiunculam scribil his> cap. 6. Lovanii, ubi de Mexicanislogisse ait, iscliolas
verbis : « Et Hispani cousueverunt circa hoc esse! in eorumlemplis fuisse, ei ad eas diviles preeseriim
euriosi; unde narrat Joannes, quod Hispani, volfentes ; nobilesque lilios suosmissitare solitos ab anno seta-
habere copiam librorum, imilaveruul eum, et lis quiiito; ibique a pra-ceptoribus suis docebantiir,
dederunt vinum ruheum, mislum- cum albo, ut ine- coercebantur, neque egredi fas erat, ei ad iisuni ju-
uriaius commodaret eis libros : ac ipse notat codice: veiitutis h'ujus terree el agri dabanlur, e qtijbus fruc-
1103 APPUNDIXAD LIUTPRANDUM. 1104
HCCCLXXIV. DCCCXXXVI.
285. In territorio Zamorensi, oppido Albugensi, floret, opinione rarse fcanclilalis, Saeculinavirgo J3ene-
diclina.
DCCC-LXXVI. DCCCXXXVIII.
286. Alvarus et Isidorus, fralres S. Eulogii, qui post fuit electus archiepiscopus Toletanus, ad Boioariam
exsulant.
DCCCLXXVIII. DCCCXL.
287. Tlieodemirus monachus Benediciinus, episcopus, Calagurritauus , Claudio Taurinensi episeqpo
succedit.
DCCCLXXXII. I DCCCXLIV.
288. Hoc anno fll judex Muzarahum Gundericus Joleli, vir pius, juslus,et Deum valde limens.
BCCCLXXXIV. DCCCXLVI.
289. Mar.linus Secundus, Romani papse fama [al., frater] in Gallseciafloret.
290. S. Alvarus, socius S. Eulogii, mirifice florel Cordubse.
291. S. Frucluosi memoria celebris habetur apud Ligures.
292. GontratGlaudiuna episcopum Taurinensem Iconomachum scribil S. Wislremirus archiepiscopus
T-oletanus. 1
P. HIGUERiE ET D. LAURENTII NOTiE.
ius c't annonam colligebant. In Oriente Brachmanae A 290. De Alvaro jCordubensi, S.' Eulogii contuber-
el Gymnosophislea coelussuos ddcendi discendique nali, niulta apud eum mentio esl. Fuil illiistrissimo
habuere: hodieque durat nomen ipsum Brachmana- geuere natus, ut qui a sancto et modestissimo viro
rum, et in Japone Bonziorum, qui magnos discen- S. Eulogio serenissimus appellatur; quod nomen,
tium ccelus, ei in primariis ojjjiidis habenl. D. L. nonnisi in reges, 'aut e regio sanguine procrealos,
285. Anno 856 in terrilorie Zamorensi, oppido cadere videmus. Scripsit vitam S. Eulogii, et mor-
Albngensi, vulgo Albugela (estLatine Albucella An- tem, ae oilicium precum, et hynmum in ejus laudem
tonino, et Albocella Piolemseo in Vacceeis) floret Asclepiadeis versibus composuit, et Iibruni, qui di-
S. Seeeulinavirgo, abbatissa, ul credo, ordinis Be- citur Scinlilla, testimoniis saneiorum Palrum con-
nediciini, cujus memoria est iu Marlyrolog. Hispan. cinnatum; opus eo tempore valde. necessarium, iu
elin breviario membranaceo S. EcclesiseAbuleiisis, quo erat tanta librorum omnium penuria. Indiculus
die 23. Julii celebralur feslum simplex de ea; sic luminosus non est ej'us, ut mox videbiuius. Non
ibi : « Sancla Seeculina ex urbe Albugensi, claris credo uxorem duvisse, sed egisse vilam cselibem.
natalibus orta, nobill viro, cui liialrimomo juncla Post morlem S. jEulogii 12 annqs plus minusve
fuerat, ul conlineniiam seclaretur, Deo precibus morilur sanclissime Cordubae, quarto die Maii,
annuerte, persuasit. Quo ex" hae, luce sublracfo, lumenetsplendorMuzarabum Cordubensium; dignus
monasticam vitam cligens, coenobiumingressa, quod sanctus vir(ut ferfiir) qui sanctorum eatalogo ascri-
paler exstruxerat, cum pluribus feminis jejuniis et beretur. Fuii, prout illa lempora ierebant, virplane
oi'ationibus vaeans, Deo humililer deserviebal; ubi, doclus; in cujus laudem lubel hoc carmen anne-
post plurima signa, congregatis sororibus, datoq>ie ciere •'
eis pacis osculo, migravit ad Chrislum. » Ntisqiiam B
nec in "Mariyrologio, nec in alio, quam in hoc Joco AlvareMuzarabumaecus, et quem Cordubajactat
Luilprandi, et in Tabuiis EeclesieeAbulensis de hac . TeEmerituin, sacracingerefrondecaput,
reperi. P. H. pieias, le canafides,sludiumquesciendi,
2S7. Theodemirus monachus Benediclinus, el Eulogioel soelat foedus amiciliaj.
et Hocdixissesat esl; nam crelerasustulit ajtas;
post episcopus Calagurritanus, vir apprime pius Quemcanei admiransinvidaposlerilas.
doclus, scripsit contra Claudium Hispanum episco-
pum Taurinenseiu iconomachum librum eleganlem Quoe scripsit PJ Higuera, Juliani teslimonio con-
' pro imaginum defensione. Fuit iiic Claudius vir firmanlur in Chrohico n. 433, hoc eodem anno :
iallax, qui ex capellano Ludoviei faclus est episco- « Alvafus (htec suht verba) ex regio semine Golho-
pus Tatirinensis. Saepe bellavil contra Mauros, ilt rum, amicus et collega studiorum S. Eulogii, liile-
patet ex rebtis gestis AugustaeTaurinensis : contra ris el sanciitalis opinione floret Cordubae. » Cujus
qtiem scripsil(ul dictum esl) Tbeodemirus, et Jonas etiam meminit idem Julianus num. 450. Nuuc liabeo
episcopus Aurelianensis, et Spirilu Dei concilalus opera quee exstant niauuscripta in archivo sanclae
sanclus senex Wislremirus episcopus Toletanus, ecclesiaeCordubensis, emissurus in lucem, si per
facula Spiritus sancii. De Claudio sic Walfridus tempus licuerit. D. L.
Slrabo, De rebus ecclesiasticis 1 « Claudius qUidem 292. Scripserunt mulli contra ClaudiumIconoma-
Taurinensis episcopus, sed in verilatis ilinere, no- clium, ut AValfridus,Jonas Aurelianensis (o); sed
minis sui similltudiue, nutabundus inter caeteras claude, nec omniiio secundum Ecclesiae Romanae,
vanilalum suaium ineptias, cupiens Iiseresim de g Ecciesiarum omnium u»agislree et regulae, dogma
imaginibus renovare, antequam diversorum conlra catholicum. Quaejduo ciica sacras imagines docet;
eum scribeuiium lelis, suo judicio damnatus, in- et iiulloinodo frahgendas aut abjiciendas, sed debito
teriit : et fortasse qui imperatoris, velut in nummo, cullu veneraudas. li Patra;, qui convenerunl ad con-
contempsil imaginem, ante tribunal ipsius, proler- cilium Francofordiense, Mclamantibus S. Ecclesiee
vitaiis suae, et pariter ingratitudinis vel inquietudi- Romanse legatis,j recipiendas et habendas censue-
nis poenas exsolvit. Non enim levem injuriant saeculi juiit, ut siut velul alphabela indoctis el imperitis
potentes sibi putant illatam, si imaginem suam, vel nullo tamen modo venerandas. De quo sic Baronius
iiomen in quolibet numismale a subjeclis despici IX lom., annoDomini825 num. 74, pag. 761 : * Ye-
cognoverint et calcari. » Vivebal per id tempus Wal- rtim t (inquit, agens de Jona Aurelianensi, qui scii-
fiidiis Slrabo; et ideo lesli praesenti ac vivenli firies psil conlra ClaujJium Jconoclastam), t verum, in-
hobeiidaesi.FuilautemClaudiusdiscipuIusFelicisUr- quanf, sic Jonas confecit besliam, ut tamen ah
gelilani haeretici; similis omnino patri fuit filius.P. n. Ecclesia catholica praemiodignus minime fueritjudi-
(a) De Jona vide not. 6, in epist. Traciemundi.D. L. I
catus; qifppequi etsi pugnavit adversus leonocla-1A credere maluerinl; nisi quod eoacta sit synodus a
§las, non tamen e caslris Ecclesise orthodoxae, a "qua Colistantino etlrene, qui noluerunt recipere usoretn
errore pristino exparle dissensil; dum itanon con- fllii sui flliam Caroli Magni. Et Jonas Aurelianensis
fringendas esse preedicavit imagines, ut tamen eas fuit in sentenlia hujus erroris, sic : «Illud qnod
non esse venerandas assererel; ex , eorum classe imaginum adoralores ad suum errorem muniendnm
unus ipse, qui ad ornatum dunlaxat, et ad instruen- respondislf scripsisse, ila inquiens : Non pulaiiius
dum de rehus gestis fldeles, non autem ad venera- imagini, quain adoramus, aliquid inesse diviuum,
lionein esse debere imagines" in ecclesia sensit. sed lanlum pro honore, cujus. efligies talis, eam
Quem una cum aliis ejusdem seciee gregalibus supe- veneratione adora.iius^ una autcm reprehendinms
rius cqnfutavinnis. »' Haec Baronius. Scripsit ad ac deteslamur, qui cum eorum scientiam non sub-
Jonam Lupus Ferrariensis abbas, epjst. 27 : «Ex- terfugerinti imaginibus nihil esse divini," majori
cellenlissimo praesuli Jonoe Lupus, eelernam in Do- dignrsunt invectione, eo quod delalum honoreni
mino salutem. Librum vestrum {sicul rogasfi) ex- divinitati impendexint infirmo el egeno simulacro.
currimus, sed iit parcissime dicamtis, immutare in Quantumque hujus errorisseciatores et defensores
eo nihiivoluimus.uioperis veslri silis ipsi correcto- a vera exorbitenl religione, non opus est per sin-
res, cujus eslis aucldres; siquidem expendenda nobis gula niea declarare narratiohe. Idipûm etiam non-
fuit teneritudinis et lenuitatis noslrse ratio, elaeLaljs nulli Orientalium, qui eodem sceleralissimo man-
ac ordinis vestri liabenda consideralio; riec facilila- cipanlur errore; sed objurganlibus respondere so-
tem ac delectationem quamdam reprehendi, quam in lent; Tribual Dominus sua .gratuita pietate , ut '
guibusdam nolare solemus, debuimus iuiitari. »Haec 15 ] tandem aliquando, et isti et illi ab eadem exu-
iile. Addit Baronius : « Debuisset vir doctus et pius, antur ^supersiitiohe, et aposlolicis disciplinis salu-
reprehendisse anlislitem de errore contra Ecclesiam biiler instructi, traditioni renoveutur ecclesiasticae.t
hic jnsinuato. » Et inferius":-«Illi, qui nimio et indiscretp amore ob
Prseier Tbeodomirum monachum, Dungalus non honorem sanctorum imaginibus supplicant : nescio
ignobilis ejusdem temporis scriptor, et Vislremi- an femere idololalri» sint, aul vocandi videanlur; -
rus, ulpote seriptor contra Iconoclaslas et errores " saue. polius ab hac superslitione adhibilo rationis
iniaginum^ "arcbiepiscopus Tolelanus, vir dociissi-" moderamine revocandi,quamidololatrae (cum utique
mus et sanctus, el ipse Lupus^ scripseruiil de crucis sanctse Trinitaiis fldem veraciter credant et prjedi-
e_timaginum adoralione. Constat hoe ex epistola cenl) nuncupandi. t
ejusdem Lupi arl Eginhardum scripiorem rerum a Ejusdem malae opinionis videlur fuisse Walfridtis
Carolo gestaiûm. Esl epislohi 4 occasione repre- Striibo, de rebus ecclesiasticis cap. 8 :« Nune autem
Iiendendi Claudii Tauriuatis episcopi neganlis sa- de imaginibus et picluris, quibus decus eeclesia-
eras imagiues venerandas esse. Res haec venit ad rum augetur, dieenda sunl aliqua, quia et earum
aures imperatoris Michaelis Greeci, qui -misit le- varietas nee quodam cultii immodei'ale colcnda cst,
gatos suos ad Ludovjciim imperatorem, qui in hoc ut^quibusdamslullis videlur. » Et inferius : « Sienim
errabal, dicens imagines tenendas omnino quidem, ideo quia novimus non adorandas nec coleiidas
sed niiliatenus adorandas esse. Qui eiiam ad Eu- icones, conciilcandae sunt et delendae picuiree. t
geniuai papam misit suos ora!oi'cs„ ut peterent Haecille. Ejusdem fuit classis Amalarius, Altigaritis,
a pnpa, ut lilierati Galli disputarent-ea de m. ,„ seu. Elisagarus, Trevolphus, Adegarius. Inler hos
Et sanctus ponlifexarguit temeritatis Legatos, -sci- *- ' numerandus est et Hincmarus Re-
"licet Freculphum episcopum, et Adegarium, quod mensis contra Joannem episcopumarchiepiscopus cap. 20:« Seplima
rem tantis saeculis ab Eeelesia obserjalam, cer- autem apud Graecos vocaia universalis Pseudosy-
tam et consiitiitam', velleut atisu .quodam leue- nodus de imaginibus (quas quidam confringeiidas,
rario in quacslionem revocare. Taiidem ipsis in- quidam adorandas dicebant; neuira vero pars in
•
sistenlibus licentiam petitam concessit. Facia est inlellectu sano definiens sine auctorilale apostolicaa
collectio prope Parisios annoBomini 825, non eoacta sedis) non longe .ante nostra tempora Nicaeaeest
synodus. Quae In illa colleciione decreta fuerunt, a quam plurimis episcopis habita, et Romam missa,
satis posteritas erubescit. Prodiil in lucem actus qiiam et papa Romensis ad Franciam direxit. Unde
Erancofordiensis sine uomine auctoris, aut biblio- lempore Caroli Magni imperatoris, jussione apo-
thecae unde pelitus sit codex ille; quod lyrannice slolicee sedis, generalis synodus in Francia (Fran?
feclum cardinali Baronio doctissimo pientissimoque cofordiw scilicet), convoeanle praefafo impei'atore,
fuisse plane videtur. Tunc est abjecla septima sy- celebrata; et secunriumT3cripiurarum tranjitem tra-
norfus generalis. Qua de re sic Baronius anno 194: dilionenique majorum ipsa Graecorum pseudosyno-
« Velustissimum omnium Cbronicoii hac selaie con% dus - desiructa et penilus abdicaia; de cujus de-
scriptum, sub Ludovico imperatore, Caroli filio; sy- struclione non modicum voliimen, quod in palatio
nodus, inquil, etiam quee ante paucos annos sub" adoleseentulus legi, ab eodem imperalore, per quem-
Irene ei Conslantind lilio ejus congregafa, et ab dam episcopum missum. > Et iuferius : « Auctorilate
ipsis non solum seplima, verum eliam generalis eral itaque hujtis synodi (Francofordiensis videlicet) non-
appellata; ut nec septima nec universalis hahe- D \ nihil repi'essa est imaginum veneratio. Sed tameii
retur dicereturve , quas.i superyacua omnino ab Adrianus, et alii poiiiilices in sua opinione perse-
omnibus abdicata est. » Hoeceadem totidem verbis verarunt;" et mortuo Carolo , suarum pttpparum
apud Aiiuonium descripta leguntur. Chronicon iti- cuitum vehemenlius jjromoverunt; adeo ul Ludo-
dern eodem tempore scriptum , nuper a Pyiheeo victts Caroli filitis, libro longe majori insecialus
ediium, hoc eodem anno iisdem verbis :^« Psett- sii iniaginnin cultiim, quam Carolus. » Hsec Hin-
dosynodus Grsecorum,"pro adorandis imaginibus, cmarus. Quo loco saiis irreverenler et de culfu sa-
habila ab episcopis, damnatur; in eodem videlicet crarum imaginiiin, et de senientia irrefragabili Ro-
Fiancofordiensi concilio. » Et Ado Viennensis, qui manorum ponlificum loquitur. Nec ignorare pote-
scripsit sui) Carolo nepote buj"us Caroli Magni , rant illi Patres, regulam infaUibilem veiitalis esse
eadem verbis iisdem. Ideni Regino, se.l el alii coin- sanclari) sedem Romaiiam. Al vero Anastasitis hi-
pltires' longe nohiliores auelores. Verum de" ipsis bliothecarius, in praefalionequam pioemisil septimce
primis aucloribus, qui inlerfiierunl eidem Fran- synodo : « Quee super venerabilium imaginum ado-
cofordiensi coneilio, priuspervesligandum est, quo- ratione prsesens synodus docet (Nicwna ,sciticet),
niodo ex adversantium scriptis, eapitulari scilicet hacc et aposlolica sedes veslra, sicul noiinulla con-
libro illo, inducLisint, ut Nicaenam synodum con- ' scripta fuerant, -antiquilus tenuit, et universalis.
demnarcnl. Mirum est quomodo sint obcsecati isii Ecelesiasempervenerata est, et haclenus veneralur;
doelores, non inspeclis veris actihus, el reclaman- quibnsdam dunlaxalGallorum excepiis, quibusuiique
tibus legatis Adiiani, el contraiiis eos fallentibus nondum esl liarum «tililas revelala. Aiunl namque,
1107 APPENDIXAD LIUTPRANDU.M. 1108
DCCCLXXXVI. DCCCXLVm.
293. S. Blasius, episcopus et martyr, qui in Hispania ajjnd Caitumfontes, oppidumCeliiberios, passus
est tempore perseculionis Neronianae, anno sexagesimo septimo ; miraculis celebris [al., crebris] micat.
DCCCLXXXVIII. , I DCCCL.
294. S. Anacirardus eremila ex Germania venit in Lusitaniam, el in ripa fluminis Tagi, prope civitatein
- Scalabim, sancte degit; et reversus ad Italiam, non procul a lacu Tigurino, vulneribus coijfeclus, martyrir
zalur die 4 Fehruarii. '
DCCCXCV. DCCCLVII.
295. Patilur CordubaeRodericus ei Salomon, domo Lusifantis, prope urbem diclam in Baelica Tiiccim
vclus, aliqiiibus^Fossina.
296. Hoc anno Wistremirus, Tolelanus primas, jubet deponi Samuelcm episcopum Illiberitanum, propter
nefaiidam vitam : quod exsequitur David Hispalensis archiejjiscopus ; sufficit illi Gervasium.
297. Hoc anno sufficitur per Toletanum Wistremirum, defuncto episcojio Urciiano (Urci, nunc Poriella)
Genesius, aiias Abhelardus episcopus, qtti fueral Lugdunensis in Gallia, vir sanctus, Milonis eognomenio
- Bernardi filius, frater vero Rolaudi, ducis Palatini.
298. Wistremirus vir sanclus (qui vocabatur a S. Eulogio Facula Spirilus sancli) Lupi Ficulni frater,
P. HIGUERÊET D. LAUREXTH NOT,k
quod non' sit quodlibel opns mantium liominum A De sancto BlasioJulianus in Chronico nnni. 454 :
adorandum, quasi non sitcodex Evangelioi'um,opus « S. Blasius apud oiipidiim, vocatnm Centumfonies,
mainium homiimm, quem quolidic osculanles ado- in Celliberia, in Neronis persecutioiie in Hispania
ranl. Venerabilior canis, quem non esse OJJUS ma- martyr patitur. » |Non abs re niiiii visum, verba
iiuuni hominuin, procul dubio non negabunl; simi- fr.iliis Thomse de Trnxillo apponere, qni in tomo II,
liler cl forma sanctae crucis, quam se adorare omnes Thesauri concionatorum fol. 657, col. 2, sub li-
ubique Christiani falentur. » Duo collige ex Anasla- tulo, De beulo Blasio Hispano, sic ail: «In oppido
sio; solos quosdam ponfifices Gallos uon admilterc de Cifuentes in extremitate regni Tolelani, in quo-
adoralionem imaginiim, non omnes; et, prester hos, dam mouasterio nionialiumB. Dominici, est insigne
mtllos aliarum nationtim episcopos. Unde perniciosa quuddam sepulcrum ex lapide alabaslrile, ubi di-
hrec haeresis, tametsi Gallia proxima sit Ilispanirc, citur esse corpus beati Blasii Hispani. Aliqui vero
ejus meinbra non pcivasil, neo cam infecil. Inio dicunt esse eumdem Blasium, qiiem celebral Ee-
cum scripsisset d? nou adorandis, sed frangendis clesia eatholica die 3 februarii. Cseierum, quod ille
imaginibiis Ciaudius Hispanus, Tauriuas episeojjus^ sanctus dicerelur Blasius, certum"quidem est : ila
isque liber, ulpote soiiploris Hlspani, manibus te- enim ibi ab omnibus aflirmatur; quod autenv sit
rerelur Ilispanonim ; Vislremirus Toletanus ponti- ille, rie quosupra (liximus, magna-quiriem estea iii
fex, et llispaniarum prinias, zelo Dei fervens, ut re difficultas . qnamvis osiendant, prcpe flumen
facula Spiritus sancti, ne quibtts ille liber nocerel, Tagum ruiuas cujiisdam civilatis, quam ijjsi dicunt
aul seuientia Palrum Gallorum illos decipere posset, appellalarn fuisse Sebaslen. Ostendunl eliam spe-
scripsil luciilenium libriiin (ul diicet liic Luilpran- j} luncam quamdam.jin qna vir sanctus habiiarel, ei
diis, et Julianus Toletaims arcliiprcsbyter) contra ubi etim jusserit comprehendi preeses Agrieolaus,
Ieonoclaslas et eos qui non reverenter adorant cum fuisset iudicatus a canibus venanlibus. fndicant
sacrosanctas sariCtoruni imagines. Qiiod eredo fa? eliam preeterea, et assignani ibi lioiuen provincire
' „ct'im, .'idhibitisad concilium Toletauum melropoli- Cappadocise, et alia multa osiendunt, quae videnlur
lariis oniscojiis, et viris doctrinee splendore etvitaj coireenire illi alleri sancio Blasio episcopo. Sed la-
saiiciinionia piseclaris'. Quod quidem ceriil in maxi- men jain universa Ecelesia recepit ilium Blasium,
mam laudcm, tum g"iuis Hispauae, tum maxime de qtio superins diciuni est, tanquam episcopum et
sanciic sedis Tolelanre gloriain, qiwe divino bene- marlyrem, Sebaslaein Cappadotia illa AsiaeMinorisi
ilcio lales pastores et pontifiees non minus dGclos iion autem illa de Alcarria. Itaque quidam alius esse
,quam sanctos, zelo fidci caiholicae flagranles, quam debet hic Blasius; qtii iamen ide.in habei nonien,
famae celebritaie consjiicuos, semper ut mater Hi- et fuit etiam sanclus. t Hactenus Frater TruxiHo.
spaniarum naeta sit. Ulinam hoe opus, ut pium el Sic Morales, Mariela, Dadilla. D. L.
egregium, nunc exslarei! Posset in lector illo, ceit in 294. De Anaeirardo facit meniionem Molantis
liinpidissiujo quodam speculo, sedulus inlueri die 4 februarii; sed vocat Lietplwrdum. Lege Su-
expressam iniaginem morum ac doctrinae, quibns rium hoe die. P. H.
Baiiciissiniiis vir el pontifex Wislremirus totam
radiis illu- 295. Vide P. Joan. de Rea Soe. Jesu in Yila
Hispaniam. ceu quibusdam clarissimis
siravit; faxil Deus, ut, sicubi latet tanlus thesau- Martt. Cordub. p. 41. B.
'297. Urci, nunclPortelta. Diximus ad num. 58,
rus', in Jucemprodeat jam tandem, ad ejus gloriam ' ,> de
' ulilitalem
et liiultorum , el ul oniiies intelliganl oppidulo Poiiejla, seu Porliella vel Portellia,
quanti semper Toletani ponliliccs fecerint senien- (sic liic legendum Portellia, vel Portella, aut Por-
liam saiictissimorum Romanorum pontificum ; ut liella) ubi laudavi diploma Sanciii regis', cujus uune
ne lalum, quod aiunl, uiiguem el ab eoruin sensibus vcrba, quae ad rem conducunt, upponere non re-
et placilis unquam recesserijil, quin eortim statuiis cuso : « Douo, inqtiam, vobis in valle de Ostella,
facilem et benevolam aurem (ul par esl) accommo- prope villam quse dicitur Porliella, monasieriiini,
dariul. quod dicunl S. Joannis, cum suis terminis; et in
293. S. Blasii martyris Ilispani, sub Decio passi, Pampilonia parochiam de S. Caecilia; et in valle
celebris memoiia est apud Hispanos. Toleti serva- de Garonio , moijasteriuin quod dicitur Zeyaza-
lur ejus sacriim craninm in coeiiobio sanctaj Trini- hassa. s D.L. J el die morlis sanclissimi Wi-
intis. Exslat Joannis et Manuelis an-e treccntos cir- 298. De felici ohitu
eiter annos diploma donafionis monasierio sancii stremiri, episcopi Tjolelapi, potesl nos facere certio-
Blasii cenlunifoniani; ubi dicilur doiiaiionem illam res Luilprandiis, qui vixil post hoc tempus feie
fleri ob reverentiam S. Blasii marlyris ibidem cenlum annis; mulia de eo supra. P. H.
sepulti. P. H. i
1109 , CJIRONICON. 1110
donio Tolelanus, ex ipsis ejtis Muzarabibus natus, senio coufectus moritur. Sepelilur in eedeS. JusUe. Suc-
cedit illi Bonilus, qui posuit pepnlcrale carmen :
A. Obiit in pace S. vir Wislremirus 31 DecembrisCl.
"
DCCCXCVI. "
DCCCLVHL
299. Eligitur in eoneilio-episeoporum Toleli sanctus Eulogius."
DCCCXCVII. - . DCCCLIX.
500. Banitus, sanctoe Eeclesise Toletanae arcbidiacomis, eligitnr Toletanus pontifex. De hoc diclni1"
irisse ad palriam suam Clarummontem Arverniee, et jbifuisse donatum veste coelesli a beata virgine Ma-
ria : sed Toleli scriptis litteris ad Samsonem Cordubensem, ipse eum absolvit.
30L Leander,
' trigesimus sextus abbasAgaliensis, floret.
DCCCC. DGCCLXII.
502. Julianus succedit in sede Toletana " " saneto viro Bonito. Fuit ' doclus, ut illa
"
ferebant
' lempera,,
Synodum coegit.
DCCCCIII. - DCCCLXV.
503. Juliano suecedit Petrus, ' vir pius. Coegit synodum. ' *
DCCCCIV. . - OCCCLXV-L.
504 Succedit Petro aller Pelrus in sede Toletana, vir bonus°. -
305.. Floret memoria saneli Crescentis in Coesarone, etVienna, ubi fiiit episcopus..
306. Floret in nioate Serrato sanclus Joannes Guarinus erenuia.
P. HIGUERJE ET D. LAURENTH NOTA -
- 299. De eleclione sancti Eulogii in episcopum A in ejus notis ad lib. i Memorialis D. Eulogii, num.,
Toletanum, loco sanctissimi ponlificis Wistremiri, 9, inscrjplio haec est:
sic Aivarits in Vita sancti Eulogii: « Necillud, in- OFFERTHOCMO'DSSAMSON ABEAS W DOMUM SAJNTTI,
guit, omittehdum in lioe opere reor, quod post di- SEBASTIAKI MAUTYMS CHRISTI. ERA '
DCCCC ET XIII.
¥inae memorise Wistremiri Toletanse sedis episcopi
Vide et epigramma a Cypriano archipresbytero
[aliquid deesi] in eamdem sedem ab omnibus com-' Cordubensi
provincialibus et confihilimis episcopis eleciiis, et composilum, cujus epigraphe : Epita-
ilignus est habitus, et pro relatu omnium compro- phium, quod idem in sepulcro domini Samsonis edi-
-batus. » Jam depositus est posl Wistremirum in dil, melro heroico : .
sacrario vel secrejario sanctae Ecclesiae Toletanse; Quisquantusvefuit Samsonclarissimusabbas,
qiiin et D. Garsias in
Loaysa Dipiyeha Tolelanorum Cirjusin urna manent hac sacramembrasub aula;
pontificum, ponil anno Domini 859 cum hoc elogio, PersonatHesperia,illiusfaminefoia.
S. Eulogius eleciusj-marlyr. P.-H. Flecte Deurnprecibus,leclor, nunc flecle peroro,
300. Bonilus archidiaeonus S. Wislremiri, ctijus iElhejauli culpisvaleat cdnsceuderelersis.
cst indiculus lumipostts, ex Juliano, qui passiin Al- Disijessillonge notus,"plennsquedieram;
Sexuiis namquemeiisisdievicesimapniiia~
vari nomine cireuniferlur, electione ponlificum com- . Sexlilis namquemensisprimoeLvicesimosoie.
provincialium succedit S. Eulogio. P. H. — De iri- ;Era928.
dicnio luminoso dicam Infra num. 509. D. L..
Serf Toleti scriplis Utleris ad Samsonem Corduben- Qui Cyprianus fuit poeta. utiipparetex Epitaphio et
sem_,ipse (BnniLus) eum aksolvit. Samsou vivebat B ex aliis versibus,, quos congerit idem Ambrosius de
Coriuhse lempore S. Eulogii,postea fuii abbas sancti "Morales, ibidemiium 6,; suffragatur nosler Julianus
Zoiii; vir doctus el subtili ingenio, in philoso- in Chronico, num 519: « Posuftilli (Blasio) carmcn
phise et "sacrarum litterarum studiis versatus, ut 284 Cyprianus, ejus discipulus. » Et in Adversariis, num.
ait Ambrosfus de Morales. Quem Samsonem in : «Eadereexslat hymims qui sicincipit: Lwl-are,
concilio Cordubensi Hosligesius Malacilanus episco- Tolelum ; quem composuit Cyprianus archidiaeonus
ad pfitifionem Adulflcomiiis,"Anaiha-
pus, convicii notain ei iuui'ens, haereticum nomina- Cordubensis, etValentiniani
vit: Tinde"ansaih afripuil ad SGiibendumApologeti- gildi abbalis, presbyteri, Toleto ,ori«n-
cum contraeum, tribus Iibris distinclum, cujus late dorum. » De Apologetico Samsonis alibi Julianiis :'
« Cuhi sanctus vir" Cyprianus venit Corduba Tole-
ipse in praefalione opeiis" meniinlt. Omnia compre-
hendit^noster" Julianus in Clirdnico, num. 410: tuiii, attulil secuni librtim Apologeticum domini
t Noluit (Bonitus) interesse concilio Cordubensi, in Samsbnis, qui positus est in bibliotbeca sanctse Ju»
quo graviter "erratum est coutra Samsonem abba- sloe,pro rnagno thesaiiro. i D.L.
tem;jibi etille Samson vir doctissimus et sanclissi- 302. Bonito, Toletano prsesnli, succedit Jnlianus
mus fuit. Fecit Apologeticnm, quod servatur in san- archidiaconus, qui prius fuit monachus Agaliensis.
ciae Justae Tdlelanajbiblidlliecar » Forte dixil, gra- P. H.
viter erratum 'esi, ad Hostigesii convicium respiciens. 503. Juliano succedit in sede Tolefana Pelrus, vir
Ronitits absolvit Samsonem, ul ait Luitprandus. Quo doclus;elhic habuit Toleli synodum de rebus ad
non conlentus Julianus, successor Bonili,"pi'o defeu- religionem neeessariis. ID.
sione Samsonis convocavit syuodum. Noster archi- ^1 Vide Julianum in
presbyter id iestafur in Cbrdnico, num. 444, hls verba : « Juliano sanclo, Chronico, num, 448, in Iisee
verbis : « Ab illo (Juliano) cdgilur' synodus in defen- Tdletano praesule defuncio,
sione Samsonis cum conciiio. » _in[sede Toletana succedit Peirus , archidiaconus
ejus. Qui Julianum ad S. Juslam, Toletanam nieiro-
De Samsone invenla luit quaedamInscriptio cym- polim, eleganter, ut illa' -lempora ferebant, coinpo-
bali eerei, non admodum Ionge aii oppido quod Tra- suil, et apposuit ejus viri sanctorum memoriam et
sicrra vocanl; typisque expressam debenms Anibro- carmen. » Sic in ms. Patris Hier. de Ja "Higitera.
sio de Morales, rJe republica litteraria bene ti.erito D. L.
IHl ArPENDIX AD LIUTPRANDUM. 1112
'
-n- DCCCLXIX.
oO/. cSubidtempusDulcidius,
wJF™1^,.,
presbyter Toletanus, ex Berta Osorii GJinderici. sorore natus, orator
r egis legionis ad imperatorem Cordubaj.
508. Hoe anno fit translatio reliquiarum sanclrc ObduliaePalma Tolelum
509. Toletum fertur Indiculus luminosus, quem sanctus Bonitus scripsit Cordubse. ."-?
510. Obiit Cordubaesanclus vir patricius Alvarus die 4 mensis Maii.
'
DCCCCXX. DCCCLXXXII.
511. Marinus Columbi' filius ex Gallsecia, malre Hispana, el palre Fabricio, ex diacono cardiuali
" consecralur
p.ipa\vide infra num. 330.;
DCCCCXXL * ;
DCCCLXXXIII.
512. Theophylaclus urchiepiscopus Bulgarorum floret.
513. Habebaiur pro marlyre in Hispania comes Milo [a/.,,Rolandus comes, ctijus fuit
pater Milo] de
Angleris, cognomenfoBernardus, levir Caroli Magni; qui MilocumTilio Abhelardo, cognoinenlo Genesio,
venit in Hispaniam, et recta adiit Alphonsum Castum, Legionis et Oveli regem calholicum, et delu.ru
ôrpus S. Leucadiae Suessiones [al., Suessonibus], ut refert Nitardns, nepos Caroli,
314. Selva, Abbas Agaliensis, Toleti mirifice floret.
"
DCCCCXXVHI. DCCCXC
5I!i. Joannes episcopttsToletanus novem menses sedif. I
5i<5. In oppidoPrunis, vel Prusse, in Carpetania, Raymundus Meiallinensis psslor Lusilanus, mirus ir»
pauperes, sanctus floret.
DCCCCXXX. D;.CCXCII.
|
317. Joanni Toletano succedit in sedeBonitus secundus, vir egregircmentis, el saiis proviius in paupe-
res e.lsuos. "
"
DCCCCXXXllL . BCCCXCV.
518. S. Ostanus [al., Ostianus], episcopus Aucensis in Ifispania, interfuit concilio Ovelensi; moritur in
"traclu Bivsrieflsi die 50 Julii. Relalus lilter saneios in catalogo numeralur.
P. IIIGUER^; ET D. LAURENTII NQT;E.
307. De Dulcidio preshytero Toleiano est celebris A 511. De Marino Hispanoplura docet Julianus To~
menlio in historiis Ilispaiiise: qui ciim exacte calle- lefanus. (Vide infra num. 520.)
ret linguain Hispanam et Arabicam, milli solebat 513. Et recla adiil\. Legendinn ex meliori exem-
orator a regibus Oveti ad reges Cordubse. Hunc plaii, Et reclejicvit. Gonfirmatur e.\ Juliani Adversa-
credo alium fuisse ab eo qui post septttaginta et quin- riis, num. 4S0, ubi sic : « Recieque l-egem Alfon-
qne alinos fuit episcopus Salmanticciisis. P. H. sum dietnm Casltim adjuvit. i D L.
509. Indiculus, quem Bonitus composuii Cordubee, Jnliano Toletano praesuli defiinclo succedit Joan-
negoiiorum causa ibidem commor.ilus, afferlur Cor- nes. Joanni Toleiano succedit in primale sede S.
duba Tolelum poslnioriein Bonili. ID. Bonilus II. P. H.
De auctore Indiculi luminosivarii varie. Fere om- 316. In oppido Prpiis vel Prusw, quod quinque
nes agiufscunt Alvarum esse. Sic episcopus Placen- millibus passuum abesl Oceania, fuil opillo sanclus,
tiiius, quem refert Ambrosius de Morales in Vita
S. Eulogii, in fine; quamvis non cerlo eum sequatur noinine Raymmidus,! adeo fide plenus et operibus
cbaritatis inardescens, ut vivus mortuusque mullis
pede, dum primuiii Alvaro opus iribiiit, paucis vero claruerit nobilitatusque sil miraculis. Hic dicilur
lnlerjeclisdubiiet his verbis : « Unum illud est, quod fnisse Metellinensis in Lusitauia, ubi ejus memoria
ut Aivari opus illud esse non credam, omnino peresl adhucvivax; nam1colli fluuiiiii Anaeinciimbenti
suadet; quia nimirum divi Eulogii.ibi menlio niilJa noiiien esl collis Raymundo; quia foriassis dum ad
fil. Nee arbitror Alvarum in tania benevolentia eon- exiremuin hiemali tempore gregem illuc ageret, ibi
linere se potnisse, quin ejus eadem scribeiitis me- pascere solebit. Mirji est oppidanorum erga bune
ininissel. » Recanlavit tamen meliori ductus, ut B sanclum virum devotio, quem supplicatione publica
ait, ratione, in part. Hislor. general. lib. iv, cap. 5, indigitare solent coiifluenies ex oppidis"
fol. 95, eoque niliturfulcro^, nimirum quia Alvarus quolannis multi. ID.
in Vita S. Eulogii reeenset se tale quirioperis eon-
cinnasse. Juhaims Wistremiro iribuii in Chronico, In oppido Prunis vel Prusw. Vide infra num. 551.
num. 458, secundasque ferl P. Hieronymus de la Julianus in ChronicoJnum. 485 : « In oppido Pnmis
vel Clusre, in Carpetania, nuiic Cirvelos, Ray-
Higuera in notis supra ad num. 500. Quamvistantum Prusse et Puieolis ibi-
etini referre, quee invenisse f.iielur apud Julianum, mundus pastnr palria Mctellinensis,
non vero suam de hac re prottilisse sententiam, pos- dem iu sanctus palronus, quia fuit episcopus Puteola-
simus dicere. Luilprandus denique hic, vel alium nus Hispania. Fuil autem Raymundus, ut dixi,
laudat auciorem, Bonitum sciiicel, vel, si sensus pa- MeleUinensis, in quo| lemporeflorebal in Calhalonia
fraler Joannes Guariims Lusilanus; el opinione
litur, scripsisse lanlum, non composuisse Indicutum S.
afflrmal. Jnlianus eliam, dissimilis sibi, in epislola- sanctitatis et illuslrium signorum clarusiiabeiur;
Alberio Fnldonsi scripta , vestigiis cui erexerunl tunc civcs Prunitani in loco Tago
prosphonelica eremilorium. Celcbratur ab antiquo tem-
Luitprandi insistil his verbis : Indiculum luminosum proximo lenio die Paschatis Domini. » Sic in-
Bomti ponlificis Toleiani. Quare alleriilro in loco pore ejus dies
Inter lamen Alvari, in san- „ veni posl excusum Julianum in aulographo P. Hie-
corrigendus. opera quae ^1
cta Ecclesia Cordubensi asservaulur, Indiculus iu- ronymide Ja Higueral D. L.
venitur, el suo contextu' patrem appellare videtttr 518. Bivarium.HodieBivar, prope Burgos, palria
eumdem Alvarum : in quod pronius inclino. D, L. celeberrima ducis, nunquam satis pro dignitate lau
1113 ClffiONICON. 1114
319. Cordubenses Muzarabes sedifleant inlra urbem templum;, dnbium ne Genesio martyri, ibidem
Caroli Ma-
passo in perseeulione imperaloris Neronis, an AbJielardo , .cognomenlo Genesio, consanguineo
gui, episcepo abbatique"glorioso. . '
DCCCCXXX"IV. DCCCXCVI.
520. Martinus [atii tegunl Marinus, ex Juliano. Vide quce diximus ad n. dll. D. L.] et' Romanus,
natione Gallaeci,mitluntur a Joanne papa ad Alfonsum regem Legionis el Oveti '
DCCCCXXXVUI. DCCCC.
521 Prunis [Vide supra n 516 D. L.] in Carpeiania moritur sanctus Raymundus Pastor, vir pius, sim-
plexj.mansuetus, largissimus in pauperes.
DCCCCXL. - "DCGCCH, -
322. Bonilo de vivis sublato, sufflcitur in sede Toletana palriarchali archidiaconus ejus servusDei, non
niinus opere quani nomine', qui librum scripsit, quod Filius Dei Chiistus videt in ccelo'faciem Palris. Scdet
'
annos septem.
525. Sancti Lueiani pontificis etmartyris, comitis sancti Dionysii Arcopagitae, ossa Bellovaco ad urbeni
Vicensem Lranslatasunt. Alii puiant Lenciani reguli Carpelanorum corpus, passi cum fjuiteria, cum eoipore
S. Marci [ci!."Marliani, al. Martise]allatum. ,
324. Opiniofuit, in Hispania preedicasseJacohum sanctum Evangelium.u fralre Joanne uondum scriuium,
ut docet Chrysostomus, et clareedivinitatis adyta orbi praedicasse.
525. Corpus sancti LevitaeVincenlii Agenensis [al., Nonnagenensis] Valeniia dclalum per quosdam : nunc
servatur in Algarvio.
DCCCCXLIIL. DCCCCV.
326. Duse Remenses-synodi detliversis rebus' collectoe.
- '
DCCCCXLVin. . , DCCCCX.
527. Oronlius episcopus Toletanus anuos 19sub Abderragmane et Almansore Tolelum gubernanlibus
'
DCCCCLII. DCCCCXIV.
328. Oromius congregat Toleti concilium episeoporum.
DCCCCLIV. - DCCCCXVI.
529. Rhegino abbas Pruniensis, Benedictinus bisioricus,-
DCCCCLVI. . DCCCCXVIII.
330. jEgidius, Tusculanus episcopus, Joannis paprs legalus apostolicus, Polonos ad fidem Chrisitanam con-
vertit.
351. Obiit vir sanctus Rudesindus pridie ' Noverabris ; sepelitur Dumii.
DCCCCLX. . DCCCCXXII.
552. Rodulphus Burgundio contra Berengarium imperatorem creatur imperalor ; dtiral in impeno aiinos
qualuor.
DCCCCLXII. , DCCGCXXIV.
335. Christiani Muzarabes miseris modis a Saracenis traclanlur eo lempore; qnorum odium jid declarat-
354. FlorelS. Eugenia virgoei marlyr; quae inierrilorio Cordubensi urbeUtica (nunc Marmolexos)p.issa
anno 925pairibus Cordubensibus Christianis-, decollata est. Christiani Muzarabes, ob memoriam maiiyrii,
posuerunt cenofaphium versibus acrostichis. ' "
DCCCCLXVIII. ' DCCCCXXX."
555. Thecla virgo Benediclina floret sanctitate, Conchaeeamponim.
P. HIGUERiE ET D. LAURENTH V.OTM.
dati, Roderici Didaci. Hinc tractus Bivariensis. Hic A los, qui eum comitarentur, etmiracula, queemortem
obiit die 50 Julii : « Ostanus episcopus et conicssor ejus facerent gloriosiorem. P. H.
in territorio Bivariensi eodem die obdormivil iuDo- 522. Bonito sulTicitiirin sede Tolelana ejus archi-
mino. » Fuit episcopus Aucensis : confirmal anno diacoims Servus Dei. Fuituohilis seriplor : scripsit
890, in Privilegio, ubi ait: Sub Deigmtia Oslanas enim librum, quem composuit, probans quod Chri-
episcopus eonfirmnt.P. H. slus viderel Pairem; contra nonnullos, qui male hoc
520. Marlinus Aiii legunl Marinus, ut nofavi. Me- negabant; ul mirum sit quani loeuples fuerit haec
minif Maiini nosler Julianus in Ghronico (ut ait P. saiicia Ecclesia Toletana ponlificum saiielissimorum
Higuera) num 458 : « Marinus et Romanus, natione doclissimorumqiie; ex qua, velut ex equo Trojano,
Gallseei, in HKpaniani mitlunlur ad Adefonsum Le- certaiim prodierint scriptores nobilissimi; qui sicut
gionensem regem, a Joanne papa Romensi; venieu- viia, sic et iibris ediiis mirum.in modum sanctam
tes Legioncm, eoniiter excipiuntur a Rege. » Diaco- Ecclesiam Dei illuslraverint. P. H.
num agnovit idem Julianus in Chronico num. S01 : 527. Servo Dei succedilin EccJesiaeTolefanaegu-
« Marinus diaconus missus est a Joannead Oveten- bernatione praeclarus vir Orontius, qualem illa tem-
sem regem, » etc., et Luiiprandus ex diacono crea- pora difiicilia et valde calamitosa plane exigehant;
tum summuni ponfiflcem. D. L. qui pisstoris allitudine et animi sahciilate praestaret
321. Anno 909, morilur in'oppido Prunis saneius ad subeunda maxima quajque pericula, quae .lune
vir Raymundus; quem tametsi pauperem, meriiis maxime sese fidelibus offerebant. P. H.
tamen dilissimum credo; nec defuisse mulios Ange- 528. Is sanclus ponlifex, non oblitus muneris
1115 APPESDIX AD LIUTPRANDUM. i III6-
DCCCCLXIX. DCCCCXXXI.
556. Hoc aniio corpus S. Cyriaci [Forie legendum Cyrici, pueri, filii S. Jnliilw D. L.] repertiim esi a
quodam bubulco : quod ab Hispanis ad Gallias
' prius allalum fuit.
DCCCCLXX. DCCCCXXXII.
557. Basilius sedet in scde Toletana annos 25 vir probus.
558. Hoeanno rex Toleti Mezquilam maximam amplificat.
339. Basilius scribit ad Silvanactum el Florecindum presbyleros.
540. Marinus diaconus Hispahus, Gallia veniens, mittitur a Joanne japa ad praesulem Toletanum, qui.
libros Gotliicos Missales, breviarios, saeramenlalcs, oralorios, examinans, catholicositivenil.
' "
DCCCCLXXIV. DCCCCXXXVI.
341. Basilius Toletanum concilium contrahil; quo providetur, ne Cbristiani delrimenlum acciperen?
convictu Saracenorum.
342. Basilio succedit Bonilus Tertius : sedel Toleti annos duos. *
" '
DCCCCLXXV. pCCCCXXXVH.
543. Joannes, Servus Dei suecedit in sede; annosdeeem sedet.
P. HIGUER/E ET D. LAURENTU NOTJE.
pontificii, in mediis Saracenorum discriminibus con- A aperto aiscrimine, 1suas partes strenue atque virilitef
cilium colligit. P. H. egit. Nam et furori indoniito, sanctissimlsque mori^"
336. Corpus hujus Cyriaci ei*edoesse sancli mar- bus immaniiali reslitit, impolenlemque tyraunidem"
tyris Anconilani, qni die 4 Maii ctim Anna malre Je- consiitulis vitee pjreeclaris oppugnayit. Qiiamobi-em
rosolymis gravissima tormenlorum genera pro Clirl- Joanne usura vitae privalo, designari successorenr
sto passus est. P. H. Mauri non suntpassi. Fuit ergo Joannes fere ultimus'
Corpus sancti Cyriaci De S. Cyriaco Julianus in episcoporum, qui JToleloin Maurorum servilute pree-"
Clironico num. 468, uhi et in aulograpbo doclissimi fuil : unde Pastore cenlum et quinquaginla caruit
P. Hieronymi de la Higuera, quod post edilionem annos; donec ablAlfonso sexto rege civiias oppu-
Parisiensem feliciter naclus sum, sic legiiur : « S. gnala est. Chrisliani aiitem Muzarabi, quamvis ca-
Cyriaci corpus translalum est ad Galleeciasex Hispa- rebant publico piimoque pastore^ in spiritualibus,
nia; invenlturi est Hivernis ab Vebulco anno 930. » velut episeopum, S. Juslae parochtim conslituebant;
Legenrium forfe, ad Gallias, loco TOO ad Gallwcias; et quem eleelum summa cum observanliasuspiciehant
a bubulco, ubi ab Vebuico legilur; si Jiiliauum cum ac venerabanlur. -i H;ec ex scriniis Gomezii doetis-
Luitpranrio componas. Vide <juajnofavi in margine.- simi hausit Garsias Loaysa; queenituriturfundamento
D. L. salis debili. Cum rion invenissent ad manum episco-*
557. Basilius pqnlifex praeclarus liabelur; qui vi- pos Tolelanos, putarunl onmino cessasse primmn
dons christianos niirifiee depravari cx frequenii con- hoc Hispanise poiJlificium, nec cansam eessationis
yictu colloquioqiie Saracenofum, til httic tam inve- aliam dari posse, quam Maurorum prohibilionein.
leratomalo faceret salularem medicinam, conciliiiin U Haecad speciem dicta, carent omni probahtlitate er
contrahit comprovincialium episcoporuni. P. H. veriiatis fortitudine. Nam si propterea cessarunt
540. Marinus Diaconus, eic. De visil.itione facta omnimode Tolelan^ ponlilices, quod essenl Manro-~
a Marino exstat mentio apud Julianum in Chronico rum conatibusconjirarii; peierem quibus in rebus?
ntim. 'S01, ciijus 'verba apponam, quia illustrant Et siepiscopi Toletani erantodiosi Saracenis, curaion
etiam Luitprandum nuraero sequenti : « Marinus essenlepiscopietCordubenses, et Hispalenseset"alia-
(heec sunt) diaconus missiis est a Joanne ad Oveten- rnm sedium ponliilces? Sed videmus post moriem
uem regem : qui Jibros Gothicos eximios [forie exa- hnjusJoannisServi êifnisseCoidubeeJlispali, elaliis
minansj catholieosinvenit.» Visitanis [leg. Visitantls] iiilocisponlifices, qiud^niessentin regia urbeToleli?
tei coiijnngundumcum voce sequenti, clarus, utlega- In fine cujusdam libri M. S. in quo cbntinetur novum
Lur sic : « Visilanus clarus habelur docuina el vitse vetusque Testameiitum litleris scriplum Gotbicis, el
sanctimonia, qui coegit conciliuru Toleti ad inve- e-,1in bibliotheca sanctre Ecclesiae Tolelanee, sic ha-
niendiim reinedium, ne Muzarabes, Toletani, iino io- belur : « In nomuie Doniini Sahaloris noslri Jesu
fius Hispanise. Saracenis cbnjuiicti, illorum ceremd- Cfirisli. Auclor huius libii, in quo «ovuin vetusque
niis communicarent. » D. L. (omne) servatur Teslanientum, Servandus divaem.e-
542. Succedit Basilio Bonitus UI hujus nominis. moriee fuit : cuuij enimvero natus eruditusque in
Sub hoe fuit Toleli subdiaconus, noster Luitpran- beala Hispalensi sede, postea calhedram Batisgitanee
dus;etpostea diaconus Ticinensis. P. H. meruit tenere. A quo inclyto viro concessus est hic
543. Varie loquunlur auctores de temporibus Jo- codex Joanni sodali intimoque suo. Quietiam post-
annis Servi Dei : quia Garsias Loaysa pulat obiisse „ quamin hanc eximiorem sedem Spalensis mutatus a
anno 926, sed in codice S. jEmiliani sic habelur : 'u palruo suo beatae mcmoriae Stephano, sapienlissimo
Joannes wra 964. Legunl MoraleselLoaysa oira 961; luculeniissimoque jSpalensis sedis episcopo Felici,
sed revera est 994 quia ex Garivaio lib. ix cap4, x iteni episcopo Tolelaneesedis nutrilus, ad sa-
primp
quadraginla valet XL; sie obiil auno Donnni 926. cerdolii ordinem dedicatus, el ad Caiihaginem sedem
idem senlil fraier Bernardus Brilo Brachaiensis, vir niissus esi episcopus; et iierum unde translatus,
egregie doclus et periius, in quadam epislola quam Cordubee, magnse ijegiaequesedis prresul cleetus. Ex
ad me misil. Hocloco preelereundum nou esl, existi- qiia sede egregie incolumis corpore ac menle decre-
rnasseAIvarum Gomeziuni, quem scquunlur Morales vit bunc codicem perfecium Domino Deo offerre in
et Loaysa, hunc fuisse ullimum episcoporum Tole- suprafata Hispalcnsi sede, penes memoriam sanciee
lanorum, Ponam verba Loaysse in Gundemaro, quae semperque VirginisMaiiae,X Kal. Januarii, aera 1028
sic babent: « Joannes vero Dei Servus, vila el micum tali conditione, nl nullus clericorum audeat
raculis clarus » (fallilur in sequenlibus) « qui» (sup- hune codicem aul mulare a suprafata "sede. Et si
jiarem facit Joannem Eulogio) « qui, inquit iisdem quis, quod absil, fecerit, sil a Deo, et angelis suis,
Jere temporibus, quibus martyrium sustinuit Eulo- sanclisquerOiiinibuscondemnalus. »
gius, primam Toleii sedem, conseniientibus clero et Ex quo loco constat, anno 988, scilicet 58 annos
populo, tenuit; in lauia rerum permuiatione, et post mortem Joanuis Serri Dei fuisse pontilices Ste-
" '
111? CHRONTCON. 1118
544. Suh hoc, et in hoc anno, mnlti marlyres passi sunt in Hispania, el nonnulli degeneraverunt a fide.*
Qua de re exstat epislola eleganlissima, zelo et fervore fidei plena, quam scripsit sanctus Joannes Servus
Dei, Tolelamis primas, ad omnes HispaniaeMuzarabes; ut primas et patriarcha totius Hispaniae,scripsit ad
umnes Eeclesias Hispaniarum.
DCCCCLXXXII. DCCCCXLIV.
545 Qnem ego S'ibdiaconus Tqleti cognoyi,-ac virum sanctum et spiritu Dei fervenlem expertus sum
Toletir Eplstola incipit : Mullorum relatu. Scripsit et ad Marinum, antequam esset pontifex Tole-
tanus; responditqne ei Marinus papa, missis etiam lilleris amoris el benevolenfiaeplenis.
546. Celehralnr memoria in Hispania sancti Agalhangeli, passi cum S. Clemenle Ancyrano episcopo.
Fuit Agalhangelus patre Romsno Illiei natus in Hispania.
547. Bletisaeflorehanl corpora trium sanctorum Pastorum.
DCCCCLXXXV. DCCCCXLVII.
548. Ol.iit sanclus pontifex Toletanus, Joannes, cognomenlo Servus Dei; et sepultus est in ecclesia
" " -
S. Lueaeevangelislce. .
349. Suecedii ei in sede rairiarchali Vissitanus, vir magni consilii, ei rarae pietaiis in omnes afflictos
Mtizarabes.
DCCCCLXXXYL - DCCCCXLVIU
TiBO.Synadiis Ingelhermensis in Gcrmania 54 [al., 51] episcoporum. '
DCCCCLXXXVIH. - DCCCCL.
.551. Berengarius rex Italise junior hoc anno creatur.
DCCCCLXXXIX. DCCCCLI.
5S3. Nunilo et-Alodia hoe anno paiiuntur, me vivenie, in caslro Wergeli, id esl, Castellon; m castris
vinariis in Baiestania0
P. H1GUER.&ET D. LAUHENTII NOT^S.
phanttm Hispalensem , Seryandum Basligilanum , A _t leneljiis Cimmeriis deviantes ad lucem semilamque
Joannem primo Caiihaginenseui, mox Cordu- verilalis reducere. In ehronologia cnim et clioro-
ensem, el Felicem Toleianae sedis episcopos exsti- gmpbia actorum islarum virginum multos errores
Eostea
tisse; ut his addam, ante vieesimo quinto anno, quo admisisse, ex jam dicendis facile lccior comperiei,
Toletum expugnarelur ab Aifonso Toletanorum iin- a quibus inopinalo preesenti Luilprandi seriientia
peratore, fuisse Tolelanas sedis Paschalem, quem Iiberamur. Quod spectal ad ebronologiam, mira esl
aflert Dominus Loaysa in snis Conciliis, et est depi- auctoriim-variatio.-S. Eulogius lib. n Memor.-san
ctus infer ToJelanos pontiflces in libro, qui De B. ctoruni cap. 7, el jpse coeevus iUartim, aucior cst,
virgine Maria seribitur, litleris Gothicis scriplus, qui martyrii coronis redimitas anno Cbrisii-851 scu aera
fuit fr. magislri Joannis a Vega, eeleberrimi quon- 889 ejusque placilum sequuniur Marinseus Siculus
dam concionatoris, el modo servatur hi coeiiobio Iib. v De rebus Hispan. cap. 28; Tiirapha lib. De
sanclissiniae Trinilaiis Toletano; ubi in line sic : rcgibus Hispaniaein Garsia; quibus subscribil Baro-
i Benedictus es, Domine, qui adjuvisli me et eonso- niiis tom. X eodem anno; eL niulia Ecclesiarumllis-,
lalus es me. Ego miser Salomonis archipresbyler, paniaebreviaria ila habent in nocturnis Leclionibus
senus Dei indignus, el peccator, scripsi hoe libellum officiiearumdem virginum; idemque annus assigna-
De virginitate S. Mariae virginis et Dei genitricis (ur in mullismanuscriptis eodicibus, quos vocant
Domini, el ad finem usque conscripsi, in civifale sanctorales, preeserlim in Tolelano monasterii
.ToJelo, in ecclesia sancise Marisevirginis, sub me- S, Bernardi venerandae aiiliquilatis et molis; ibi
tropolilanae sedis domno Paschalis archiepiscopi 18 enim num. 70 in quinque magnis membranarura
Ral. Octobr. in aera millesima cenlerima quinque, j.p foliis exstat ipsarum hisloria sub tilulo : Passio
nofatiim sub die sexta Feria, hora terlia, in diem virginum Cliristi Nunilonis et Atodiwin urbe Osca
sancii Cypriani episcopi.» Fuit annus isie 1067 ljt- sub prwside Zumael; el incipil :« SanclarumDei-vir-
iera Dominicalis G, die 14 Septenibris ergo celebra- ginum; » et ahquanloinferius heechabet adverbum,
tur festum S. Cypriani. Observanda esl memoria « Faciumesiigiturin annoincarnaiionisDomini 851»
S. Mariaevirginis de Alficen in urbe Toletana. Ex eic. ElsubscribuntJoannesMaldonalus, el Zacbarias
his apparet poniificeseijam fuisse Toleii post Joan- Lippeloo tom. IV De Vilis sanct., die 22 Oclobris.
riem, et illos episeopos sanctoeJustae fuisse Tolelanos Ab his lamen dissentit Ambrosins Morales, tum in
pontifices; sie diclos, quia in illam Ecclesiam coi- Scholiis ad dictum cap. 7 S. Enlogii, lum lomo III
renl lanquam ad sumimim Toletanorum Muzarabum Histor. Hispanirelib. xm, cap. 44,conlcndens passas
teniplum; etubi ponlifices Toletani sedem episcopa- anno Clnisti S40. Eo vero niiilur arguinento, quod
lem et dominium hahebant. P. H. anno superiori 839 S. Enlogius liioiiaslerium Lege-
344. Magnamfuisse perseculionemCiliriHianoruni rense revisii, nli ipse faieiur in epistola ad Wille-
sub Joanne Servo Dei, muliosque pertulisse marty- sindum Pampeloncnsemepiscopum, et in Apologe-
rium, docet epislola ,ejus ad omnes Chrisiiaiios tico ad Alvarum; tuuc vero nihil prorsus de marty-
HispaniaeMuzarabes; quae nunc servalur in Archivo rio sanciarum aiidivii,audilurusplane,sicontigissel,
ecclesiseS. ClemeniisToleti, ordinis Beneriiclinamm, vir dociissimus, el laurearum sanctorum martyruni
vel Cisterciensiiim Monialium. Hunc notum fuisse sui seeculi sludiosissimus; praeserLim cum non
sibi poulificemfaletur in boc Chronico Luilprandus longe a Legerensi ccenobio preedieloevirgines pro
anno 944 et miras ejus laudes fexit. P. H. Cbrislo cervices dedisse credantur. Hine ergo explo-
548. De obittt sancti Joannis episcopi Tolclani hic QC ratum habemus, mininie passas ante ann. Chrisli
agit, dicens, obiisse Toleli anno Doniini 860 jacere- 840. Quod vero anle 842 occisaefuerinl, deducit ex
queapud S. Justam. P. H. privilegio regis Navarrae Enneci Eximenii (Inigo
552.-ATMKI7O et Alodia hoc anno, elc. Vel hoc anno Ximeuez) cognomento Aristae, cujus aulographum
Chronici noslii plus salis"comprdbatur aucloritas. in ipso ccenobio exstai, exenjpluin autem apud. Ste-
Nam solus scriptor Nunilonis et Alodiassynchronos phanuni Garivayum in compendio regum Navarrae
potuit Scriptores omncs lerum Hispaniparum jn lib. xxn, cap. 1 Conlinct vero donaiioiiem villarum
11,9 APPENDIXAD LIUTPRANDUM. I il-"»
•Esanseet BanasoeDeo Salvatori, et sanctis martv- A la 1 difflculdad,de qpe parece por la historia auer
ribus Nuniloni et Alodiae,in eodem S. Salvatoris padecido, y sido sepuliadas en Oca, donde estaua el
Legerensi ccenoljioextunc quiescentibus; et in calce Presidente Zumail :|i no se dezir cosa qtie saiisfaga,
habelur : « Facla charta in eera 880 (est is annus porque yo no me satisfagoa mi mismo con ninguna.»
Bomini 842) xiv Eal. Jul. et posila super allari ld solum citra dubium asserit, occisas fuisse in
S. Salvatoris, et commendalaFoiiunio abbali, ejus- Castro veteri prope | Najeram, ex tradilione oppida-
que monachis , coram populo festivitalem exceplio- norum, locum eliam niarlyrii et prislinai sepulluree
nis corporum sanctorum celebranti in eodem loco.» inibi venerantium : Inoniinaque ipsa Urbebelanum,
Qaare si eodem die el anno sanctaruni virginum el Castruii]-Virgelumsatis ex sese indicare, e Castro
corpoi'a ad Legerense coenobium iransbta surit veteri, vulgo Casiro'viejo, esse deducla.
(nam populus Nivarroriim exceplionem eornm cele- Veriim enim vero lantam caliginem njiriim in
brabat), iil procul dubio, ante ipsum anniim Doniiui modum dissipal Luiiprandus, dum asserit, c Me
842 martyrii palmam suscepisse; cum alias comper- vivenle hocanuo passaesunl, > etc, sciiiceLBSO.Si
lum sil, oecisas men is Ociobris die 21 vel 22, ut eniin hoc teslimonium cum altero D. Eulogii confe-
hahent martyrologia el Breviaria universa. Siquidem ras, exploratissimum erit, duas bigas sororum, eis-
si translaiee sunt mense Julio, bauriquaquamoccum- dem nominibus insignilarum, virginum pariier ac
bere poiuerunt Gctobii sequenli ejusdem anni; sed marlyrum occisas esse pro Christo Dominoin Hispa-
necessario ante prsef.ilumannum 842. Neque vero nia. Sed unde hoc? Nimirum ex eo, quod alier ab
falsitaijs argui poteril lioc privilegium, cum ei.. altero cenlum annorum interstitio sejunclus fuil;
silfragentur multa alia siibsequenlium regum, quae T> g cum lamen tilerque jquasi oculaius leslis fucritpast
producit idem Garivayus lib. 22, cap. 5,6,10,14,16. s'o,nissanctarum; nam Enlogius occisas aguovil dum
Prinium Garsise,praefaii Enneconis-fllii, datum aera scribebat, anno Christi 851; Luilprandus aiitem, qsii
914 seu anno Christi 876. Seeundum, Forlunii, Gar- aimo 950 in llispaniis agebat, aflirmal, se vivente,
fai.cfilii,'sub ajra 939. Tertium, Sancii, Forluniii mariyrio coronatas j: fieri tamen nequii, ut eoedem
fratris, rera 957. Quartum, Garsiae, Saneii ejusdemi siul virgines, quae ad aiiiium Christi 950 iriumpha-
prolis, aera 982, Quinlum, Sancii, Garsiae fllii, serai runl, cum liis qusejam anie eentum annos coronas
1019. In qnibus omiies isli reges oppida quaedamet: acceperunt. Ergo utrique "pro sua probitate fides
rillas dilionis suse donanl praefaloLegerensi mona- adbibenda, cl diversas prorsus sorores sub eisdem
sleiioob reverenfiam sanctarnm Chrisli martyrum,, nominibus significari dicendum est.' "
quae ibi tumulnlaejacere dicuulur. Consonatque an- Idque multo magls oppidontm seuurbium noniina,
tiqua nionasteiii charla, seutabula, qua corporai quee suo sanguine nobihiarunt, persuadenl. El prio-
regum inibi sepuitoruni recensentur. Nam dnm agitt> res quidem Oscaeiri regno Aragoiiensi, recentiores
(JeEnneco Arisla, ejusque conjuge Oneca, «Tempore in Caslro Vergeii juguJum preebuere; et ila purissi-
quorum, ait, fuerunt martyres translatse ab Osca ini rna leclio marlyrologiorum habel, queedum de prio-
monasterium Legerense. » De quo vivendus estt rrijus agunl, Oscrepassas dictinl. Usuardi verba,"cui
Yepius cenl. 4, anno Cliristi 840. CiimMoralioseiiLit t Ado consonal, sunt |ad 22 Octobr. «In civilale Osca
Garivayus prsedicto cnp. 1, lib. xxn. sancfarum virginum Nuniionis el Alodi.ee,queepro
His tamen uihil obstantibus, inulli alii coniendunt,, confcssione Christi Idiutina cuslodia maceraiee, ac
occisas anno Christi 9S0 quod nunc a Luitprandoj _- cipiiali sentenlia punitae,luarlyrium celebrarunt. »
audimus. Cum eo vero sentiunt lionnulla ex vetu-- «" Romani vero Martyrologii haec : «Oscaein Hispania
slioribus breviaria Ecclesiarum Hi.spaniso,preecipue • sanclarum Nunilonis et Alodiaesororum,
virginnmj
Salmantinum, cujus copiam in monastcrii Vallis- quoe a Saraceuis ob fidei confessioiiemcapiLalisen-
paradisi bibliotheca nactus sum, el Joannes Vasseus s lentia punilae, niartyrium coiisummarunl. > Ila
,in Chronicoad ipsuni aniuinr, qui refert in Hispalen- eliam priores codices actoruni ipsariun babent; el,
si Brevia)id"habcri, occubuisseannosequenti, idestt quod pluris habendum est, ita profsus scripsit S.
951, et pro liac opinione quosdam refeii auctoress Eulogius ; qtiseenim'urbs in codicibnsexcusis^Bosfn
Garivayus suppre&sonomine. Centu.ifproinde, autt vocatur in originali dicebalur Osca, ul ipse Morales,
etiam amplius, anuis-dissidentinler se ejusmodi pla- qui lexluni reformare credens, viiiavit, plane fate-
eita. iur; in Notis enim ad iilud cap. 7, lib. u Memoria-
Nec rariores tenebrae cborographiam virginumi lis sancloruni, num. 4, hsecail: t In veleri exemphui
haruni .offuscant. Nam marlyrologia omnia passass Osea, non Bosca fuit. Ego usilalum magis nomen
dicuntin urbe Osca (sive Iiosca), ita Romanum, ilaa • reposui » (usilalum lamen in vitiatis Sanctoralibus),
Adonis, iia Usuardi, G.ilesini, Maurolyci, et si quse e « nam Oscam remolam adniodum in Aragonensibus
sunt alia; quibus suffraganlur Esquilinus lib. ix,, iirbein non credo fuissetraductas sanctas virgines.»
Gath. cap. 96: MarineeusSiculns et Tarapha supraa Quare ubi in texlu Eulogii legimus, « Didicimus in
cilati, et M. S.codex S. Bernardi Toletani. Alii inu urbe Bosca apud oppiduin Barbitanum, duas sorores
urbe Bosca apud oppidum Barbeianum [al., Barbitu- virgines fuisse, » elc., parlicula illa, apud cppidum
iium]. Sic babet S. Eul "gius a Moraho excusus et;t Barbiianum, a seiolo aliquo texlui iniermisia fuif,
illuslratus, sic Vasaeuscitalo loco : et uterquo con-- D muliis postEuIogii coedemet posteriorum virginum
lendii Boscam prope urbem N.ijeram exslilisse. De- annis,; nimiruni poslquam semel decursu temporis
nique nunc Luitprandus (nl vides) asserit conligisse e confusioactorumsanclartimsororiiminvaluerat.Ejus-
in caslro Bergeti [al., Vergeii] in Castris Vinariis,;, querei argumeHtosuritprsediclorummariyrologioruni
in Bastelania. Inde multi, utiaque oppiria comniis- i- auctores, qui noliliam sanctarum Nunilonis et Alo-
centes, asserunl.vilam fin sse «in lerritorioBarbilanoo diae ab Eulogio desuinpsere, el nemo illorum oppirii
juxta oppidum'et anliquissimum eastrum, quod di- Barbiiani meininit, , sod solius Oscee. Rursus ipse
cilur Gaslro Bergeti, in vill.iO-ca.» Quae verba ba- Eulogii contextus proclamal alienani esse: nain si
benl multa Breviarij, praecipuePalentiniini et Hispa- 1
i- in urbe Osca passse sunl, qno paclo passse-etiam
lense, el Burgense a Mal.lonalo iilusiraluni : quem n dicuntur apud oppidum Barbilanuin? el quod est
seqtfiturZacbarias Lippeloo, tom. IV, De vitis san- l- oppidum illud prope Oscam? Aribucnomen ip.sum
clorum die 22 Oclobris. Qu:e:'ain Legenda Hispali li perpeiaui effertur, ciim Beigilanum vocari deberel
sub hoc nomine exensa anno Chrisii 1505 pro Osca a aut per V. Vergitanum. Vcriini hoc procul dubio
\el Bosca habet Abosca; et Morales Oscam renuens, 5, oppidum esf, in quo, aul prope qnod, recenliores
et Boscamnon inveniens, parva facla muiationo legil if virgines martyrio stiblatcesunt. Bergeianossiquidem
Ocam, olim Aucam, a qua saltus Aucensis nomen n longius ab Oscensibus Aragoniae,et a Nasarensibus
relinet, los monlesde Oca. Sed dubius nihilominus, B, separatos, ex Plolemsco liquet, qui Birgetam, seu
et nimium luereiis, subdit : « Todo es eonieturar, r, Bigertum, in Baslelanis populis assignat : ut modo
porque mas nb se puede hazer. Mas queda todayiu ia Luitprandus, ct Plinius lib. m, cap'. i, inler eosdem
1121 .. CilRONiCON. 1122
locat Cdstra vinaiia .prcpe Oscam; quacfoiieabAi A ticae, quasdam Tritium patronas habet, quasriam
Anlonino, itinere Carihagine Casiullonem vocaniur Osca Aiagoniae. »
Vineolee.Quo mireris Luitprandi eerlissimani Geo- Juval eliam ad sanciarum diversilatem conipro- .
graphiam locoriim ad receutiorum virginum Acla bandam tumulorum discrepantia; dum quaedamBo-
spectanlium, et longissime Birgetum .abesse a Ca- nonire, quredam aulem in Legerensi monasterio fu-
stro Veieri prope Najeram, fere totius nispaniae mulatsedicuntur.
interjeclu. His accedit, "quodZumael lyrannus, sub Nec obstat nominum, cognaiionis et martyrii si-
quopassajlegujitur, Juliano fesle(in Adversariisuum. mililudo. Saepiusquidemidem accidisseeomperimus,
450) rex fuit Caravaccee; quod sane oppidum prope eL apud Dextrurii multa exstant ejus rei-exempla.
OseamBaeticsesilum est. Sed el Breviaiium peranti- Verbi gralia, BJandeein- Catlialonia duo saneti mar-
quiiin Granatense, quo Oscaolim usa fuit, identidem lyres, J3onosus et Maximianus, occubuere; et alii
verbis conceplis asseverat; et tradiiiojieper-manns eisdem iiomiuibus insignifi Urguvone in Beetica.Sub
luajorumaccepta, suas esse marlyies asseril, et ut Felieis et Forlunali nominibiistres bigas martyriim
pairojias hodieque impense Osca illas veneralur ac scimus, scilieet occisos Valenliee,Ebureeet Cartha-
"lauriat, et multam earumdem iuterventu Dei circa gine; sed et duas Eulalias similis Jerme eefatiset
ee benevolenliam in dies expeiirifalelur. coroiiseinler Hispanias agnovimus; el interaposto-
Pari correclione dignum est, quod Morales ve- los Simoues duos, Jacobos duos, et Jiujas lotidem.
tuslio?um virginiim marlyrium contra S. Eulogii Ut oniittam, Nuniloneni et Alodiam recenliores ob
ildem contendit anno Chrisii 840 contig!sse, non antiquiorum venerandam memoriam nomina procul
vero 851 quod scribit Eulogius. Ut enim a tanto g dubio sorlilas fuisse : in quo nulla esl conlradiciio.
sciiptore, sui ieiiiporis res prodente, dissenlirel, Atqueheecpro temporis angustiis de sanclis puellis
sola unius privilegii Legerensis coenobii. copia Jn iu graliam Luitpi'andi dixisse sufliciat.
<ausa fuit, quo dicunlur aera880 qiii est annus Do- E re litteraria mihi semper fuit visum, eritque a
mini 842 iiluc translaiaj. Sed vero errore transcri- magnis viris judicium requirere/ne riicam efllagi-
ploris idfaclum, ut s:epissiii',e alias, niibi dubium tare, el ingenuiim per quos profkiam palam et bona
,iion esse, lesliinonium ipsius Eulogii facit, quod fide profiteri. Cum enim imparem quis se judicet
pluris multo quam milJe transcripliones aliorum oneri sufferendo, recli aninii est opeiii mutuam de-
facio; praesenim conseiitientibus sanctaruiii virgi- siderare. Quae de Nuiiilone etAIodia niihi scripsit
nuni vetusiissiinis Actis, qtieeannoDomini 851 oc- dociissimus P. Franciscus de Bivai', rescribo; et de
cisas -affirmant. Privilegium vero illud Emieconis - liberalibus studiis bene meritum me puto, duiu
Eximenii cognomento Aristw non polesl siibsequen- hocce erudilionis lliesiurofrui Jeciorem facio. Addo
lium privilegiis fulciri, quae mullo recentiora sunl, synibolam, levidcnsam lanien, triplici ex locoLuit-
quam prrefiJluseavuindem necis annus, el solum prandi, qui sibi est omnino similis in Adversariis
confirmaiil SS. virginum in eo ioco rnnis subse- iiuui. 212, his verbis : « In caslris "vinariis, in Ba-
queniibus exisienliain; quod nemo negat. stetani.i, sancieeNimiloelAlodia anno 951. » Juliani
Afque hinc judieium ferendum esl de instrumento ileni noslri in Adversariis niim. 540, qui convenil
illo perantiquo, quod proJucil Blancas in Comm. citm litulo codicis, seu Sancloralis monasterii S.
rerum Aragonensium, e tabulario monasterii S. Bernardi in Toletana ,uibe adducti in hujus excursus
Joaimis Pinnatensis, snb litulo, Canonica S. Petri p-, principio, tilulus lalis est : « Passio virginum Chri-
de Tabeina, petilum. Quodquideni-siqtia auclorilate *-*^1 sli Nunilonis et'Alodise in urbe Osca, sub
preeside
gaudet, magni proculduhio habendum est; utpote Ziimail. Juliani verba sunt: Passse sunt Nunilo et
cujusaiictorsub regeRodericoHispaniarumcladem, Alodia sub Zumaila »
rege Caravaceae. Veritas ve-
srevissimamque vasfalioi.em propriis oculis in eo ritaii j'espondet. Iierum Juliani in Adversariis niun.
dieitur conspexisse.Delegi autem videlur imposlura 292, 295 et 294; ubi in numero 292 concordat cum
scriptoris, ex eo quod asserat, tunc temporis Ben- iis qui passas esse aliirmanl anno 851 legendumque
tiuin episcopumCeesarauguslanumfugam arripuisse, in nuiii. 295. t Oppido Oscaeprope oppidum Ber-
cum niullorum sanclorum reliquiis, ad Tahernense getanum [seu Vergeianum],nunc auiemBerbetanum,
inonasleiiuin : et inler eaeteras recenset, capul san- apudAnton.inumBarbariana,passee sunt sanciissiniae
ctw Nunilonis, el spalulam sanctwAlodiw: quse sub virgines Nuiiilo el Alodia sorores anno 950. -»Caete-
allari S. Slephani reposuit. Quod si idêrum esset, ra delenda sunl; quippe quae perperam inseria ab
cum Hispaniarum vastaiio in annum Christi 7-14 amanuensibus. Nunc vocalur islud oppidum Casiro
iiiciderit, oporteret hariim sacrarum virginuin reli- Vegeto,a civitate.Osca, Huesca, iu Bastetania tri-
quias in veneratione fuisse 170 et eo amplius aiinis bns tantum leucis distans. Et suo tempore oppidum
ame ipsaruni marlyriut», quod amio Christi 851 Bergelanum atlestatur Julianus appellari Berbeia-
contigisse probavimus. Veruin opinor, scripluram num; ulrumque, ut autumo, ex flumine prope ere-
lolam uiinime siipposilam esse; nain suceedenle mifiolum fluente, quod Barbata nuiic dicitur, ab eo
lempore harum sanctai-um virginum reliquiae iu distanle ' duplici jactu lapidum.
idem inoiiasieriuni adduci poluerunt, el. sub anii- Deducoaliud testimonium ex noslro iridefessseIe-
'
quiori S. Stephani aliari cum caelerisreponi; no- D clionis viro P. Hieronymo de la Higuera, asserente
mina vero inseri in ipsamel scriptura; uli in textu 'ejusdem nominis bigam fuisse sororum mariyrum,
S. Eulogii nonnibil- posimodum addilum fuisse. \quamvis trigam agnoscam ex P. Francisco Bivario.
monstravimus. Vel si scripiura illa parili ubique sit Reliquit inter mauu propria exaraia schediasmata,
. antiquitalis judicanda, tres bigas virginumjet mar- 'quaeapud me servo, ut proprio parentis nomine de-
tyrum, sub eisdem Nunilonis et Alodia nominibus, < corata, luceni (si per lempus licuerit) videanl. Pleria
diversis tamen lemporibus coronatariim, conceden- manu J de Nunilone et Alodia scribil, congeriique
das esse nonambigo; elpiioresante annum Christi plura, ] erudile sane, Franciscus Didacus deAynsa ct
714 seu Hispanieevaslationem; posl has anno Chri- 'de i Iriarle in Antiquitatibus Osceehb. u, cap. 24 et
sti 851 juxla Eulogii lesiinioniuin alias : poslremas 23. Nec abs re itidem verba leciionum e Breviariis,
vero ad annum Chrisli 950 quod Luitpj-andusfere prsesertim
] ex-manuscriptis, ul vocant, Sanctoralibus,
vidit, astruendas. Maxime Juliani auctorilale acee- referre, in quibus meiitio de veste, qua induta mar-
dentej qui id conceptis verbis asseritinAdversariis ityrium obiit Alodia. Ea adducit Morales ad S. £u-
uum. 292, el seqq. el priores sub Dioelelianoocci- 1logii Jib. ii, Memoiial. sanctorum eap. 7, num. 6,
sas Osceein Aragoniaego assererem; casdemque in fol. ! 58:«O niira (hwc sunt) viiius Altissimi! Puella,
Hispaniarum clade Bononiani delatas : secundas iqttae gladium non longe micantem cavere non po-
prope Naxerain, seu Tritium, quse sint Legerensis teral, in propriam cervicem descensurum non per-
coenobii ornamentum; lerlias Osca Baeticeesibi timuTl; i sed apprehensain sindoneni crure alligavit,
vliidicet.Inde Juliaims : « Quasdain, ait,-Osca Bse- et ' capillis suis faciem suam extersit. » Siudon enim
viris et leminis communis fuit veslis, quamvis di- A egressus, idqtte velala parleoris, ne saiiaret aspe-
verso ea uterenlur modo, linea et alba, aliquando ctum, vel quia sic decebat. » Ll, inquain,' noiiini et
Tyria et serica; Hebraeis, inquam, feminis,etet Ara- solemnc apud Judseos feminis velamen, ila ul inrie
bibus. Apud mullos invenies mulia, pauca reeon- noscerenlur. Iterum Tertullianus, qui asseril lib.
dita seligam el depromam, ul nonien et Hispaniee De corona niililis cap. 4, vesiis genus esse, non
aliqua antiquissima monimenla illuslrem. Exstat de veli, ex Geriesi cap. xxiv, num. 65, ubi de Rebecca,
Hebreeis insigne leslimoiiium Isaiae in cap. in, ubi cni obviam ibal Isaac: At ilta tollens cito pallium
loquens de mundo muliebri, ait: 'El mutatoria, et suum, cooperuit se. Xanles |Pagninus velamenlum
pailiola, et linieamina, et gcus, et specula, DW"D vertil, constaque magnum fuisse; quippe QIIOca-
seihinim, sindones et viltas. S. Thomas in verbo sin- put, e.t totum amiciebaiur corpus, qualis "Laiinis
dones, scribil: « Subiilia velamina, quibus operiun- palla fuif. Hujusriiodi jussa e=t expandere Ruih
uir humeri, sicut ftt in Campania a mulieribus. t Booz, ul sex in eo|hordei modios donatos accipeiet
Provefb. ultimo :~Sindonemfecit el vendidit, et cin- cap. III, num. 5. In Graecoixtpiib)u.ulegifur, id est
gvlum tradidil Chananwo. Anlea dixeral, ei primo amictorium. Vestes [namquequaeriamsunt amiclcriee,
ad operienduin humerorum ornamenia. Episcopus el in Hispania praecipue, ubi passim eis utebantur ;
Ilieronymus Osorius in sua Paraplirasi sic interpre- de quibus Accursius intellexii locutum J. C. Ari-
lalur, Lineas vestesalque velamina: D. Hieronymus; slonem, relalum ali Ulpiano iu 1. Aigumenio, 27. ir.
\amicloria verlil. Apposilissime B. Isidorus lib. xix de auro el argeuto legato, verbo coac.ilia : c Vesies,
Elymolog.cap. 25, De paliis feminartim : « Anabola- inquit, quae cogunt, propler striciuram, ul in Hi-
diuni, amiciorium lineuiu feminarum, -quo humeri g spania. » Lazarus Baiiius De re vesliaria cap. 21, in
operiuntur, quod Graeciet Latini sindonem vocant.» aliain Inclinat senlentiam, el per coacliha signifieari
seu 'AV«>SO),KS[OV,
'Ai'«.6o)at.ov, anliquis crat, quo pe- iiidumenia. striciius compacta ex villis crassioribus
clora' el huineri protegebanmr feniinarum. De cujus ait; rejecla Joannis BaptislseEgnaiii in Annolatio-
vocis explanatione erudite doctissimus, nullique in iiibus ad Perlinaceni in JLlioSparliano, inlerprela-
bonarum liuerarum cogiiitione secundus, V. C. meus tione : ciijiisniodi Isunl Thoracomachi, qui loricas
Puteanus in epislolarum ferculis seeundis, episl. n. superinduuiitur. Facempraeliicet adidPliniuslib. vui,
Uiide libel observare, nolam nierito inuslam Ne- eap. 48, ubi scribit: « Lanse, et per se eoactam
roni, qui lurpiier se vesiibus ornabat, feminarum vestem faciunt. » 'AfD.e-fKilem bujus generis sunl,
scilicei more. Dio esl auclor, qtti ait tinteum ba- inuiiimenta scilicet| eqiioriim : horum meminit Ni-
buisse circum collum. In Grseco, O-IV56VK. Sueio- cetas Ghoniat, et Leo eonslitutione 6, § 8, de mili-
nitis in ejus Vila cap. 51, sudarium nominat. In taribus equis. Felira dicebanlur ; uli apud nos Fiet-
Sardanapali nefanda libidinc describenda Xiphiliiius iros. Sic in anliquis Bajuvafiorum legibus : « Si
eadem ulilur voce. -c Coneuliebaique sindonium quis in exercitu aliquid furaverii, pasloriam, capi-
connexum annulis aureis, ul molli el effracta voce slrum, freiium, feltrum, vel quajcunque inviola-.
preetereuntes aUicerel. » Guilielmo BInuco dnter- verii, » elc., quas, addiio ac'elo,'ferro i'esistere, ait
pretc. Scncca paliio involutum caputinMaecenaiisin- Plinius. Unile in \elcri epigraphe artifex felirorum
crepai epist. 114: « Hunc esse, qui tribunali, in nomiuatur coactor.l
rostiU, in omni publico ccelu sic apparuerii, ut " "
'UIS MANIBUS
auribus. » „
pallio velaretur caput, exclusis utrimqne hberti ' L. CORKCLII
P.lutarchus itcin, superbiam Pompeiani De- L* JAXVAIUI
}
inelrii laxaus, habere veslem in capite usque ad QUliVIX.ARN.XVH.
aures, scribil. Mollesnamque ii non solum communi LLANARI COACTOII
virorum cl feniinaruni habilu, sed gesiu et modo El in Glossario ntluToV, coactile: niiwroTrotbj-,Co-
-induendi muliebri gaudebant. Hinc Ulpianus in 1. acliiarius. Videsis Jacobuni Cuiacium in Observat.
Veslis 25, § 2, de auro el argcnto legato, enumerat Iib. v, cap. ii, ct Nicolaum R galtium in suo Glossa-
inter feminea vesliinenta, pallia; et ScaevolaJ. G. rio Graeco-barbaro,;verbo ''Afilfxpu. Dicilur etiain
in 1. Tuia. 58, § i, ejusdem tiluli, additque: « Mu- qui coactilia operatur, aut vendit, lanarius coacti-
iieljria sunl, quoe inalriiamiliaesunl comparafa, qui- larius. Ita in lapide Ivelustissimo:
hus virnon facile uli polest, sine viluperalione, vel- Bf. L. LARISCUS
uti stolse, pallia. » Rem (ut itertim apprehendamus LANARIUS. COACTILARIUS
filum, el uude digressi sumus revertamui') explanat Satis de amietoriis. Linea item vestimenla, pro
tolam Rabbi Jonaihas Benzahir, uli accepi ab erudi- Sindone posuit idem ipse S. Eulogius, ubi de S. Co-
tissiriio viro P. Magislro Bernardo Brilo Hislorio- lumba,-hb. ui Meinorial. sanciorum cap. 10, fol. 69.
grapho Lusilano : ilhus (adcap:Isaisein) sunt verba: « Nec mora, ul erat lineis inriuluhi, » id esl, sin-
« Sindones mohissimae et leimissimeesunt vestes, done, « cadaver, sporla iiumissum alveo projici
quihu-s nobilissimee in Judeea femineeel corpus et principes mandaverunt. » Prinmm illsefeminaeAra-
caput ipsum legere decenier etvenusle erant solitae.» bes, quee in Hispaniam menlito habilu, cum suis
Forniani" describil graphice Levi Benzemerah in viris -vel amasiis venere, sindonem viiilem, scu
cap. 31 Proverb. : « Coinmunein Palsestina, Arabia D illam communem viris et feminis, eo tamen morio
et jEgyplo indumenlum erat; hoc lanlum discri- quo viri gestare soliii aposiaTunl; rex namque Mi-
mjne, quod a viiis humero nodaium sinistro, ad ramolinus eas seciim adducere prohibuil." Nosier
talos usque deniissum ferebatur; a feminis vero ve- Julianus iu Cinonicp num. 620, « eisdem vestiiuts
nuslo reriimilum ambilu, per brachia ad summila- utttnturâraceni, quas ex Africa secum deduxeruni,
tem eapitis aplabatur; et sic nupiis ornamentu.n, quae iiieniilis veslibus veneranl buc cum viris. Nani
el peplum, virginibus vero ornameiiUim et velaiueu Miramolinus feminas vetnerat, ne transirenl ad Hi-
erat. » El paucis inlcrjcclis de inaieria agens scii- spanias. Ei amalores Saraceni adduxerunt nonnul-
bit: « Sindoncs ex lino praecipue texebantur in Ga l.is virgines in habitu viiili, quali nunc ulunlur
lilaea, bombycinsevero in Phoenicia, et in Sidonis feminse Baeticae,el dlim utebanlur eliam Christianae
urbe, ex qua et lauriein et nomen sumpsere. » De degenles inier Mariros,; vocant Mantos et Alma-
hoc veslimeuti genere iutelligendus Terlullianus hb. lafas. t De feminisjToletanis, in Adversariis nttin.
De velandis virginibus cap. 17: « Judicabunl vos 416. « Afferunlf minse cyclades, et crepidas et ini-
Arabise feminse elhnica?, quaenou caput lanium, scd iriolas in capilibiis,; gestant pallia diversis colori-
faciem lotam leguni, ui, uno oculo librato, con- bus varilgata, quae |babenl super mitriolis ; peurient
tentae sunl dimidia frui luce, quam lolam laciem usque ad talos, utuniur sericis thoracibus, capillos
proslituere.» Hujus lechnee, sedpotius hainaii leuoci- incrispant more Go Jiico, et calamislrarit. »
nii, meminil Taoilus, ubi de Sabina.Poppsealib. xm, De lineis el sericis sindonibus fraler Alphonsusde
Annalium t Ilarus (ejus sunl verba) in publicum Spina, i.'iForlalilio fideilib. m, De bello Jiidseoiiinij
'
1I2S CHRONICON. 1120
555. Concilium habiium in Hispania in urbe Ceesarauguslaua, dictuni vulgo Augustanum, viginli quin-
que episcoporum. "
DCCCCXCI. - , DCCCCLIII.
354. Adelagus [lege Adelgarius] Bremensis arehiepiscopus, sedis aposlolicse legalus, virtule, doclrin a
et religione multum floret.
DCGCCXCni. , DCCCCLV.
355.Brtmo,OtthoiiisMagiiiimperfltorisfraleivareIiiepiscopusColoniensis,virinomiiibuspi*aeclarushabeliii"
P. HIGUERiE ET D. LAURENTU NOT^. ,
fol. 222.'t Quando, inquit, venit annus ille, et dies A phis sui in cubiculo quam in publico ostendunf. »
assiguata; valdemane stirrexerunt venientes ad Syna- Hujus loei meminit illuslrissimus cardinalis Cajela-
gogasfiuas, ad adorandum Deum ,-induli sindonibns nus ai 2-2. D. Thomse,"qusesl.169, art. 2, ad 1-5.
albis, Jineis, seu sericis.; proutest moris fleri in die Ad objeclionem aatem -de ornalu. Insullat Philoso-
expiationis , seilieet in die deeima mensis seplimi. » pbus In malronas, quaeveslibus tegebantur , ul me-
Similia sindonibus (ut excursum plane liberum aga- retrices : qiiae licet iis tegerentur, fere nudeeince-
mus) "tlierislra eranL velamina, seu pallia, « quibus debant. Hinc Horatius lib. i, serm. \, satyrice
a capite per hnmeros dimissis velabantur. » Geneg. consuliiamalronis abstinendum , quippe quse cor-
cap. xxiv, num. 65 ~,ubi de Rebecca in Vulgala le- poris vilia vestiinenlo integunt, el adire merelrices;
gitur , At illalollens cilo paliium suum, operuil se: quae quia nudee sunt, facile conspiciuntur :
septuagiiita verlunt, <H Si -),«f?ouo-«To 'Qipioxpov Desmdmatronassectaiier: unde laboris
JzspitSkliTQ.IUa autem sumens theristrum, operuil Plus haurire rnaliest, quam ex re decerpere' fructus. >
se. JAelir.etvocem iheristrum, qua interpretes utun- Kec magishuicinler rnveosvirideisquelapiHos,
tur, vulgalus Genesis cap. XXXVJJI num. 14, agens Sit Iket hoc, Clioorrale,tuum, teneram est feinur, atit
de Thamar : Quw , deposilis viduilatis veslibus, as- '[crus
liectius, atque eliammelius prresepetogalre.,
sumpsil therislrumi et mulatoJiabilu , sedil.in bivio AdJe Ime-quoriniercemsine lueis gestal; aperle,
ilineris. S. Cyprianus Jib. ni ad Quirinum JS. 56, Quodvenalehabet, osteudit.
hunc locum ifa reddit: «Thainar eooperuit se pal-
I.o et adoTiiavil. iD; Uieronymus.iu iiebraicis tra- Et paulo posf :
dilionibus sic explieat,: « Theristrum, pallium dici- o" Altera, nil obstat: Coistibi, pene videre est,
lur : genus eliam nunc ArabiCIvesiimeiiti, quo mu- Ut uudam; ne crure malo, ne sit pede tuipi:
lieres prqvincise illius velantur. » Et in epislola ad- Metiripossitoculolalus.
Lsetatu De i!isiiintioiiefiliee,-lheristrumpro calyptra, Non pectus, sed totum subtili isto velamine corpug
«
sen eapiiis velamenlo, aceepisse videtur. Ne aule- conspiciendum praebebant: ex quo more queeslioiieni
rant, ait, therislrum pudicitiee. » Plenius idem ipse solvit Cajetanus. Facem praelucet et his Ezechiel
ad cap. m Isaiae: « Theristra, quee nos palbola pos- cap.-xvi, nuni. 7 : Vbera iua inlumuerunt, et pilus-
sumus appellare, quibus obvoluta est Rebecea , Gc- "luus germinavit, el eras nuda,-et confusione ptena,
nesis xxiv et hodie quoque Arabiee et Mesopotamise DixilniMia,idest, iudiila veslibusdiaphanis, quahbus
operiuntur femiiisej-quaeHebraice dicunlur redidim, utebantur mereuices. Salse, uli solet, velulilaudant,
GraeceSlpiiTTpK, ab eoquoil lv Siptt, hoc esl, in wstate perstringil Martialis lib. vm, epig. 68..
a cuumaie, corpora protegant feminarum. In He- Femineumlucel sic perhombycinacorpus.
breeo eadem vox ulrobique cap. xxiv,- nuni. 65; et
cap. XXXVHI num. 14, reperitur; quam D. Hiero- Conira hoc, quamvis tentte , acre lamen luxurise,
nymus paliium, et ex eo sanclus Pagninus in suo incitamentum, pudicam virgunculam- instiiuit D.
thesauro, iherisirum inlerpreiatur. » Apppsilissime Hleronymus, episl. ad Laeiain : Talia , ait, « vesli-
ad rem, D. "Rasiliusin commentario ad isaiam, cap. menta parel, quibus peJalur frigus, uon quibus ves-
in, ex editioue et versione ultima Parisiensi', anno lila corpora nudentur.» T« diu-fmi",luy.avtxu,buju.^ce
1SIS : « Theristrum vestis. est stiperior, quam sibi generis vesles Septuaginta nominarunt lnterpretes ;
peraesiaiem circumpouebanl '(feininee) ne immode- ^1 _ lsaiiEcap. m, num. 21, id est, perspicua, seu pellu-
rato aestu gravarentur; quem admodum in Genesi eidaLaconica; Suidas itideiu, 8t«5i«vij rri est,
y_vxi.vty.,
didicimus , Rebeecam fuisse Indulam liieristro, cum peltucidas tunicas, exponit, T« tyvn S' «y B.ufuhfxzi
pergeret in occursum Isaac. » Meminit therisfri no- TKcojiKTK TSVyuvKjxiuv : leiiues, per quas pellucenl
slerLuitprandus hb. III Rerum per Europam gesta- corpora feminarum. Laconica dicl;e,.a Lacedaenionii&
ruin cap..5 : x Puto.euim , quod dum hunc Grseco- nomine privaiim deduclo:quodinsignis esset merito-
rum uiore cheristro (lege theristro) opertum habi- que detestanda Lacedeemoniorum, jirseler c:rteras
luque insolilo viderunl induium, non homincm, sed gentesVlascivia el turpiludo in denurianriis quaciin-
monslrum pulaverunt. » Ei iri"Legafionenonsemel. que ralione feu inaruin coiporibus. Kimcliius in
Receuset sua solita eruditione Jacobus Grelserus e Lexico, interulas, sive subuculas, tenues ac subiiles,
societate Jesu, lib. i Reruni variarum posthum. sic appellalas teslalur , quoniam transparebat .sub
cap. 7, pag. 70. Tenuissima et peiiucida vestis erat, illis corpus, prae nimia earum lenuitale. Congenit
uti Sindon. Utramque forte comprehendit versus plura Jacobus Grelserus, ubi supra. Joannes Filcsa-.
Graecusinler vetera-Oracula editus,' una cum Sibyl- cus in Uxorepsia, cap. 4.
Iinis pag. 61, cura et labore Joannis Opsopaei: Hsec Therislra duplici eranl in ueu , vel induendi,
slernenrii in leciis causa. Julius Pollux lib. MI,
2IVQO'VK? vtfO.nv).u<r6v
ap.ixi-xv.Sov, TSSsy_stu - vel
Sindonas taxalo, nebulam solve, el acceplabutum. cap. 15 , ubi de peplo : «Pepli autem nsus duplex
Nebulam lineam , gt venium texlitem dixil Petronius esi; ad incuieiiduin«eilicet; et iiisteriiendum. t U-
Arblter, sub pejrsonaP. mimographi : trumque clare de llierislro Septnaginta lnterprel.um
innuil leetio in dicto cap. m Isaiae, num. 21 : K_d
iEquuniest induerenuptamventum textilemj D Bipto-zpuza.TKxij.va. Et Therisira acciibitoria. Ubi S.
Palamprostrare nudamin aehula linea, -BasilittS:*A SEVUV SIKSKMEI o~).byo;,Bipto-rpuliytTut,
Talesvestes a muhebricxcogitataeluxu : «Ut in iis » TK EVTOJV 7.«TK-/.).tVS(78«t
St' VTXtfl(?0^)JV
ip_Vfi_STKtf
(verba sunt Tertulliani De cultu feminaruni) « non vllvut; intSuXi.biJ.tvu. Therislra autem, quee"huncvilio_
ciiconullum corpori auxilium , sed nulium puddri ' vertit Scnptura , dicunturea, quaeinsternebanllec-
sit; tjuibus sunjptis, mulier parum liquido nudam se iis, ul molliuscuie discumberenl, proplerexuberan-
non esse jurabit. » Seneca suggillat bb.vn Dehene- tiam deliciarum. De sindone Marlialis lib. n,
flciis cap. 9:« Matroneenoslree ne adulieris quidem epig. 16
356. Agapelo ponliliei succedit in sede S. Pelri Joannes XII. < _ '
DCCCCXCV. DCCCCLVH.
357. Concilitim coaclum hoc anno in urbe Ravennale.
DCGCCXCVI. DGCCLVIII.'
358. Concilium Ingelheimense episcoporum sedeeim. . *
DCCCCXCVHI. „ DCCCCLX
559. Smaragdus, Serlofridegodus [lege Ceolfridus] Angli, monachi Benediclini, viii moribus egregiis
preeslanles, llieologi iusignes.
360. Vitae quae adduntur Chronico De viris illustribus Ildefousi, compositse sunt a Felice Toletano ar-
cbiepiscopo, quse incipiunt r Quamvis superius plurimi. Scripsit duodeeirn vitas, Xisti pontiflcis Romani;
Macrobii diaconi; Philaslrii Brixiensis episcopi; Theodori Mopsuestensis episcopi; Tyrannii; Rufmi; Vere-
cundi[«/. Vergundi] Ulicensis in Afriea episcopi, olim archipresbyteri Toletaui; Victorini episcopi Legio-
nensis; Idacii Lamicensis episcopi; Eusebii Dorolitani episcopi; Cerealis Casiulpnensis; Ferrandi Carlhagi-
uis Africeediaconi; Petri Ilerdensis episcopi, et Marcellini sclnsmatici presbyteri. . ,
361. Sanelus Julianus scripsit vilam sancli lldefonsi; Felix praeterea scripsil vilam sancti Juliani Toleiani
episcopi, idemque adjecit Chronico, quod sic incipit : In nomine Domini: Incipit Chronicon, quod sanclus
Julianus composuil. lllud : Natus [al., naclus] est autem Witiza, alii tribuunt Gunlerico. Nihil de additione
cerlehactenus reperilur. . - -
|
362. Velaseus episcopus Aluendensis, [al., Albigensis] scripsit vitam Salli aljbalis Aiuenaensis [al., Salvi
ab. et episcopi Albigensis] ejus diseipulus, ad cujus pedes jacet.
363. S. Godina, S. Gervasius, in Lusilania obiere hoc anno, prima die Oclobris.
364. Scripsi ego vitam S. Petri, archiepiscopi Compostellani, cognomeiito Mansonii, Itali mariyris [lege
fil. Martinil. - !
P. HIGUERyE ET D. LAURENTII NOTVE.
Zoilusasgrolat,faciunthanc stragulafebrem; A mannus Contractus Teutonicus inventor AsXroIabii,
Si fuerit sanus,coccinarjuitJfacient? composuit sequenlias illas^: Rex omnipotens; el,
Quidtorus a Nilo?quid sindonelinciusolenti1 Sanctus Spirilusj et, Ave,Maria, et, Alma Redem-
Oslenditslultns quid nit>imorbusopes? ptoris; el, Simon Barjona; Petrus êro Cbinposlel-
Denique therislro, uti eliam sindone et p-Jla, tolum lanus episcopus feeit illam : Satve, Regina, maier
amiciebalur corpus. D. L. misericordim, dulcedo el spes noslra, salve. Suf-
559. Concdii Csesaraugustani, cujus et hic vita]t
me- fragatur Durandus in Ralionali dirin. offic. Nosler
minit Luilprandus, meminit Onuphrius anno Domini tamen JuJianus tfaductorem, nou auclorem agnoscit,
951,etsic geslum fuil sub Joanne Toletano ponli- et aposiplos hyninum hunc sanctum fecisse. Quod
fice. P. H. non levi deslina ifuleies ex D. Bernardi (molius,^ si
560\ Vitas illas, quae circumferunlur sine nomine legas, ex Domini Bernardi archiepiscopi Toletani)
auctoris incalce Cluwiici S. Ildefonsi, fatelur ad- verbis desumptis1e primo quinque Sermonum super
ditas esse a S. Felice Tolelano ponlilice, aitque, Ve- Salve, Regina, quos seorsim a cseieris operibus D-.
recunriuiu episcopum Uticensem in Africa fuisse Beruardi edidil Gilloiius in impiessione Parisiensi
ponliflcem, Toletique arcliipresbylerum. P. H. ih II tom. foJ. 567, ubi nou divi Bernardi, sed Do-
56J. Docet S. Julianum episcopum Toletanum mini Bernardi esse autumat. « Dulee canticum (hwc
scripsisse vilain S. Ildefonsi, ejusdem civilalis epi- sunt verba) ac nobilissimum melos, quod in honorem
scopi meritisslmi. Chronieon, quod nomine Vulsee sanctse Mariee-qualer in anno ordo nosler devotis-
circumfertur, eti.uii est Juliaui, nisi quod illud de sime concinit, ad devolionem uostram discutieu-
Witiza additum esl a Guiileiico : quanquamhoc ulli- dam, fratres, .assumpsimus, quia speciali dulcedine
mum, tanquam incertum, relinquit. ID. R multa coniinua repetimus.
refertum, jmasticatione
364. Scripsi ego. Hoc opus Luitprandi non inveni, Nam a summis labiis canlicum illud efFusumvenit.
quamvis diligem6r conquisivi. Loco arcliiepiscopi Habet enim rundamentum. Fundamenlum ejtis
legendum est episcopi; ea enim tempeslale in qua in montibus sanctis'. Fundamentum ejus inlernoe
sanctus Pelrus floruit, Composicllaaa sedes in archi- duleedinis suavilas est. Et ubi haee nisi in mon-
episcopalem non fuil erecta, sedanno 1096 Daima- tibus sanctis? hoe est, in meniibas [lege monti-
chio impelrante. Sic in marlyrologio Baronii die 10 bus, ut supra; nam mentibus non congruit sensui]
Seplembris: « ComposleUee sancti Petri episcopi, nostris a sanctiscompositam, a sanctis institutum,
qui multis viriulibus el miraculis claruit. » Antea digne etiam frequenLabitur a sanclis. » Hactenus
mendose apuri Usuardum, etiam-Molani castigatio- D. Bernardus. Ex iis, et aliis constat compositum a
nibus cxpuncitim. i Eodem die 10 Septembris sancii moniibus sanctis; qui nulli alii sunt quam duodecim
Peiri arcbiepiscopi, qui mullis virlutibus e"tmiraea- sanclissimi apostoli. Ab his merito dicilur hoc divi-
lis claruit.» Clare ilosler.Juliauus in Ghronieo nuni. lium canlicum, et a summis labiis diffusum venire.
510 : « Hymnus : Salve Regina, maier misericordiw, Mouies dicebanlur aposloli, ut fere omnes Paires
Graece ab apostolis composilus, translatus est de interprelanlur ad illud Psal. txxxvi : Fundamenta
Grseco in Latinum a sanetissimo viro Petro episcopo ejus in montibus sanciis; ut Aruobius : « Secundum
Compostellano, » et num. 517 : « Floret roemoria fundamentum apostolorum. » Explicile magis, nam
sancti Pelri monachi Benedictini episeopiComposlLi- reddit rationem,! Kaymo : « Monles sunt apostoli,
lani, in divos relali. Colilur die 10 Septembris. » quia super eos fides nostra esl fundata.» Cassiodorus
Auclorem eum fuisse hymni Satve, Regina. aliqui [I aiiler : « Qui soliditate fldei et excellenlia vllse mon-
affirmant: Claudius de Rota cap: 137 his verbis : les sunt. t Ludolfusitem : « Quiaibi primum posita
« Hennannus Contractus Teutonicus fecit anlipho- est fldes Ecclesiae; qui montes sunt propler fidei
nam, Aimd Redemptoris mater;-el, Simon Barjona; • -sublimitatem; sancti per vitae puritatem, quorum
Pelrus vero de Gompostella episcopus fecit Salve', flde, docirina et exemplo Ecclesia -est fundjta. i_
Regina. t Idem teslatur Antonius Demochares lib. iv Fusius D. AugusjiinusiLidem/et ita sensisse ait D.
De iustitutione Chrisiianse religionis: Sed et fler- Paulum ad Ephes. cap. n, v. 20): « Super funda^
'
im CHRONICON. 1150
365. Pars librorum moralium, quaeadducta fuerat ab ipso Leandro, Constanlinopohad Hispanias allala
est. Pro reliquis libris missus esl Taio [al., Tic.o; D. L. Diximus supra, n. 100, de islo Taione Casaraug.
episc.]; el hsec (ul videlur Roderico) amissa est. Heecsolum pars eraiRomse; postea reliqui libri advecti
sunt, quorum meminil S. Isidorus in Leandro. : , _,
366. Mtiltashabent Diptychas Ecclesiae Hispanorum, quse silii cognitae sunt. Tolelana a lempore caplivi-
P. HIGUERÊET D. LAURENTHNOTJS.
iuentum apostolorum. 1 ldem leslaiur D. Amhrosius A conlrariam anipleclitui\.anno Chrisli 1049, fol. 518;
ad PsaJm. cxvlii sermone 22, et super D. Lueam falelur enim Hermannum Conlraclum auctorem
cap. xvii, el in libro De Noe cap. 52. Iterum D. Au- cantici Salve, Regina.
giistinus"ad sanclum Joannem tracl. 1 el ad psalm. Duo lamen animadvertenda merito duxi: pri-
xxxv; Sanclus Hieronymussuper psalmum XLV,et ad mum, Petrum Monsonciunrfuisse episcopum Com-
Isaiam cap. xiv, Sanclus Gregorius lib. xn Moral. posleJlanum; non, ut recenset Fr. Alfonsus de
cap. 11; doetissimi etiam viri gigantes appella- Vepes, anno Christi 386, siquideni Pelagius, ejus
bantur; quod passim iri sacra Scriptura, ubi posi- anlecessor, majorum consllio acceplo, ejicitur a
tum non pro hominibus ingenli mole corporea prae-" sede, et jpse eligilur regnante Beremundo II, qui
dilis, sed pro iis qui sahclilate, sapientia et gravitate ex eommuui omnium fere calculo haud excessil me-
admirabiii antecellebanl. Plura cuinulat Jacobus tas anni 983. Neque episcopi fungehalur dignilate
Boulducde Ecclesia anle legem cap. 8 et 9, et inler- arino 981, ut-seribit P. Joannes Mariana hb. vni,
prelatur illud Deuleronomii cap. 11,num. 10 el 12, Historise Hispan., cap.et 8, fol. 588, coi. 2; nam ut
el adducil Vulgalum, qui nomina Nephilim, Zuzim, Stephanus de Garibay Zamailoa loco supra citato
Rephaim,vertit Giganteshoc sensu. Novissimeplura refert, manuducente praeeuntequehistoria Compo-
erudite cumulat Ludovicus CresolliusSocielatisJesu stellana ms. digniiatem adeptus fuit anno 965 vel
insuo Mystagago,sive De sacrorum hominum disci- 964, Astipulatur noster Luitprandus, qui Petri Mon-^
plina, lib. 1, cap. 15, sect. 1 et sequentibus, ubi ec- -soncii vilam delineavit, et suam lerminavit circa
clesiasticos per moniesin sacris Litleris adumbratos annum 973. Convincit docle amicus noster P. Fran-
asserit, et ex variseauclorilaium supelleciile depro- _„" ciseus de Bivar in Censura operum § 7 ; unde subro-
mil verum. gari in locum Pelagii minime poteral anno 986, uli
Nec D. Bernardus (ut filumilerum apprehendam, Fr. AJfonsusde Yepes aulumat. Inficias mihi non it,
et si conjectari licel) a sanctis composiium canli- imo secundas fert Ambrosius de Moi'aleslib. xvn,
cum diceret, nisi majorem ei auctoritatem tribueret, Hisior., cap. 20, quianno999, Pelagium fllium co-
quam Hermanni Contracli. Deinde plrrasis id etiam mitis Roderici Velasquez, a sede dejectum, et Pe-
indicat; nam est Graecaet Hebreea; genitivum enim Irum Monsonciuinsuccessorem ejus jam antea fuisse
,in sua dialeclo pro adjectivo apponebant. Dixi in1 coiuniemoral, quamvis annum non assignel.
meo Pentaconlarcho cap. 9 : Viri sanguinis, pro1 Secundum mimatiscaerulisvenitnotandum, aucfo-
viris sanguinolentis; Deus pacis et misericordiw, proi rem in calce Chronici aliqua, quasi parerga, uli mos
Deo misericorde. D. Paulus epistola ad Roinanos; fuit illius eelalis scripforibus,' exarasse, non per
cap".vn f. 6 legemmoriis dixil pro mortifera. Et Ec- annos chronographice digesta, et temporis ad amus-
Clesiast.cap. XLIV,y. 27, viros misericordiwinveniess sim serie collimata, praecipuecum enarratio ad suo-
pro misericordibus.Sic in divino cantico, Regina mirum operum dinumerationem, non ad hisforiam con-
sericordiw (ut legit sanclus Bernardus, sanctus Ro- cinnandam speelet. Sic JuJianus_in flne Chronici
navemura, Marlinus de Magislris, et in breviariis; omnia quaesciipserat recenset. Iline qusevel delica-
anliquis) pro Regina misericorde. Non abs re Cani- lissimus lecfor non abhorrehit, ChroiiiconLuitprandi
-sjus-Jib.v Debeata Virgine cap. 15, ubi, poslquam1 terminari anno 960 etP. Monsonciumadhucin \ivis
Hermannum Contraclum fecisse aflirmat canlicum,, esse anno 963 cum tredecim intercalentur anni ab
et hoc duJcissimummelos, nuiaiiiem se oslendk, ett anno 960 usque ad mortem Luilprandi; in quibus et
quasi recantare videtur, dum, cslo quod non condi-- C ( viiam finiisseMonsoncium,et ejus mlraculosa gesla
deril, atlamen cvulgasse scribit, quasi recedens a'1 scripsisse poterat Luitprandus.
prima sua senlentia. Verba ejus sunt: « Quanquam1 Hanc eamdem Monsonciielectionem Merumappo-
ex aliis et velustioribus Ecclesisescriploribus liquidoj nit nobis Girardus auclor secundoe el lerliaj partis
percipi potest, Mariam siinilibns, ac etiam praeslan- Hisloriae Compostellanse ms. quam in magno pretio
tioribus, quam in hoc ipso canlico comprehensis,, habeo, his verbis : « Qui Beremundus , magnorum
praeconiisjam olim salulatam, ac publice decoratamI consilio accepto, preediclum Pelagium a sede proje-
esse; nihil ul novi afleral, quisquis demum hoea cil, et locoipsius Pelrum, cujusdam Marfini filium,
eanlictim primus intra sexcentos annos, aut condiditt monaslerii Monsoncii sapieniem monaclium, ante
aut evulgavil. Nota illius disjunctivse uoiam condiditt altaris- archislerii abbatem venerabilem , a cunctis
aut evulgavit. » senioribus eligi decimum episcopum et co.risecrari
. Ubi legilur Mamonii, seu Monsorii, seribendum n praecepit.»Quaeviam strenue muniuntad Luitprandi
Monsoncii; ila in Historia Compostellana maiiuII textum emendandum, a sciolis amanuensibus niale
scripla : « In cujus (Pelagii scilicel) equidem hono- luxalum. Ii enim cum invenissent scripluniF. Marii.
rem, Petrus de Monsoncio,videlicel abbas de Anie- ducentes F esse 1 litteram inilialem, et pro Mar-
altaria, divinaprovidentegratia, subrogatus.» Appel- lini {quodiiomen lilleris Marti significabaiur) Ipgen-
labalur -euim Pelrus Martinez de Monsoncio, Alar- les marlyiis; Jlali marlyris falso scripserunt. llis-
linus nanique eralejus pater, et devovit se religioni,i panus ex Galleeciaeprovineia oriundus fuit; et Coin-
in nionasterio sanciae Marise de Monsonco. Aliterr D ] poslellaenonmaiiyr, sed confessor decubuit: ut vel
de in
Stephanus Garibay Gompendio ifiislor. lib. ix,, ipsoeecclesiasliceetabellseproelamant. D.L.
cap. 56, fol. 475, quf eum nominat Pelrum de Mon- 565. Quid acluni sil de libris Moralium; nam
sorio;P. Joannes Mafiana lib. vui,Hist. Hisp. cap. paiiem niiserat S. Gregorius Leandro, pars ouniino
8, fol. 588, col. 2, Pedro Mansorio. Plena doelaque e desiderabatur. P. H.
manu fere haecomnia cumulat MagislerAnlonius de3 566. De Diptycbis Hispaniarum ecclesiarum multa
"Yepes,ordinis Benediclini alumnus in sua HistoriaI pulcbre ponit hic Luilprandus. Duas in piimis Di-
generali, Cenluria sive tom. V anno a Chrislo nalo0 ptychas ab anno 509; nam ponuntur quidam hic
9S6, fol. 216, pag. 2, quem omninovide elconsule;; episcopi insignes «anctiiale cum extra Hispaniam,
quamvis pro sua adducat opinione (generali lamenII lum inlra Hispaniam. Extra Hispaniam, Hilarius.
et sub involucro-verborum) Pelrum Bergomenseni 11 episcopus Pictaviensis ,-Athanasius Alexandrinus ,
lib xii SupplemenliChronicorum; qui Bergomensis s Martinus Turonensis,-Ambrosiusepiscopos Mediola-
- - PATROL.CXXXVI. 36
'
1151 APPENDIXAD LIUTPRANDUM. | . 1132
lalis habet illud principium, quod aliseonines ab anno 560, Pro spirilibusvausaniium sanctoium ejriscopoiuni
Hitarii,Allianasii, Marlini, Ambrosii, Augustini, Fulgeiuii,
' Leaiidri, lsiiori, David, Juliaai.UemJuliani,
- '
Pelri, item Pelri. I
A-Felice usque ad Julianum post Bonitum III ponunliir epicopi, qui Uiaxime juverunt rem Hisp3nam,
scilicet Hilarius Pktaviensis episcopus, Athanasius Alexandrinus, Martinus Turonensis, Ambrosius Meriio-
lanensis, AuguslinusHipponensis, Fulgenliusex Carthagine Sparlaria Asligitanus, Leander, Isidorus, Da-
iid Julianus Hispalensis, Julianus Tolelanus doelor, Petrus llerdensis, Pelrus Pulcher; idque more Grae-
-corum, qui in piincipio Diptycharum episcopalium, aliarum Ecclesiarum praemittebant aliquos insignes
pontifices, cum qttibus eorum Ecclesiae Antisiiles aliquando communicaverunt. Id etiam fecere episcopi
jEthiopes. - i
.: 567. Solus To'etanus episeopus, ul primas Hispania, liabuii olim Jus pallii In Hispania.
P. HIGUEBJ3 ET D. LAURENTIl NOT-k.
ncnsis, Angusiinus episcopus Hipponensisin Africa; t_ « Unrie (oro vos)[philosophis aut poelis tamconsi-
hi exfra Hispaniam. Inlra vero eam Leander, Isido- milia? non nisi de nostris sacramentis. »
-TUS,David, Juiianus TJispalensis,JiilinnnsToleianus De Diptychis vide Wilhelmum Lindanum episco-
doctor, Petrus Ilerdensis, Petrns Pulcher Toletanus; pum Gandavensem in Aniiotalionibus ad lilui'giam"
idque more Greecorum, qui ponunt in principio Di- D. Petri apostoli ubi,asserit se vidisse Diptychas
plycharum -suarum nonnullos calliolicos pontifices, Ecclesioe S. Georgii, |
quibuscum more calholico comnmnicare solili. P. H. sive Bisschagiaeapud Portugalete quee in litfore maris OceaDi,
Pro spiriiibus pausanlium. Pritis de voce; post sime ediluni sita esl; elnovis-
de more. Vox Lalina est pausa, qua usi anliqui: Lu- Fac|mdum episeopum Hermianensem
-cilius lib. i. Satyr. provinciae Africanae pro "defensione irium capitulo-
, rtim concilii Chalcedonensislib. iv, cap. 1, ef P.
HreGubi dictadedil, pausamfacilore loquendi. -Jacobum Sirmondum Sociefalis Jesu ad pag. 142.
Plautus iu Poenulo, act. V! : Prius excursnm fecit, eruditum sane5 P. Chrisfo-
Qnandoid quodsat-eral, satis habere iioluil, pborus Biwverus ejusdem Societatis Jesu, in Notis
Ego pausamfeci." ad Venaiiiium Honorium ClementiaiiumForiunaium
JJuci,etius lib. m : Jib. x, episl. 7, p. 229. Ex Jureconsultis.vide Gui-
donem Pancirol. | in Thesauro variarum iectionuui
Frigida quemsemel esl vilai pausasecuta lib. i, cap. 28, pag. 50. E.; require^l quae ad Ju-
Deducla vox a Graeco fonle parce delorta, ixuva, Jianum in variorum carniinum collectione pag. 158,
ijuod quiescere sigiiificat, el in fuluro ixuvo-a.Unrie et schediasma, quod pro coloplioneedi curaVi. D. L.
verbum Lafinum, pauso. Plautus deverbo iierum In iB 567, Olim
Trinunimo, acl. \\:Pausa vicisli castigatoremtuum. letanum scilicei, dicitur, solum Hispaniaeprimalem, To-
In Glossis Graeco-Laliiiis, Pausat, uvuixuvtTut,y.«.i i habuisse ius pallii, ut in Africa
et in MacedoniaThessalonicensem
-KVKJi-KVEt. Quamvis Obertus Gifaniusad Lucreiium Carihaginensem,
verbo Pausa, sumpsisseid Romanos a Graecis falea- primales, qui eodem jure gavisi sunl. P. H.
-tur, sed bos 7TRV).K dixisse. Jus pallii in Hispania. Pallium, in quo pontifica-
Igiiur pro spiritibus pausanihim, idem esf ac pr.o lis oflicii plenitudo (ut ait Innoceathis III, ir, cap.
spiiitibus -quiesceniium,id est, nioriuorum. Tenipore Nisi, de:aucloiitate et usu pallii) est archiepiseopale
jolbormn passim usurpata -vox. Sancuis Eugenius insigue ideo Luilprandus Toletanorum primaiium
in Epigrainmate : Nunc pausa malorum, ait : Pro peculiare, et jurisdietionis agnoscit indumenlum.
tpiritibus pausantium, id esl, reqiiiemliabenlitan, qui De quo tnulti muita^ congcrit suo more docle et
nunc cessarunt a laboribus. Amodojam dicit spiri- plene Augustinus Barbosa in Colleetaneisad. Decre-
tus (ail D. Joannes iu Apocalypsi) ut requiescanl a tales ad dictum lilulum De auctoritate el usu pallii;
laboribus suis : opera enim illoium sequuntur iltos. dixerat prius in Pastorali, seu De oflicio et potestate
1' Mos autem orare pro vivis et defunclis : unde duse episcopi, paiie i,| iit. 3, cap. 1, num. 20, pag. 215;
Dipiychw, de quibus alibi. Adjieiain tamen Diply- col. 1 el allegat. 50, de 5. Plura ex Anliquitate ec-
cbon exstare in tabulis Isidorianis, quas vidit excu- clesiaslica cruitiiii lucem Nicolaus Aleinaiinus-in
nasaniecenium et viginti annos cttm Missa S. Jacobi Disserlatione hhuorica de Lateranensibus parietinis
P. Hieronymus de la Higuera; in quo eadem baec cap. 10, num, 72, 73, 79 et 81. Solebat summus
reperiebanlur verba : Pro spiritibus pausanlium; et ponlifex posl concilium teleljratum, in quo de hac
siaiim sequebaturoratioPresbyter; concepta: «Sus- .\_\agebatui' re , pallium dare. Julianus in chi'onico
•cipe.Jesu bone,.in hoc natali Jacobi aposloli tui nardum nuni. 612: « Urbanns nimium honoravit D. Ber-
i oflereiitium vota, et refrigerium prsesla spiritibus Tolelanuin arcbiepiscopum, qnem in conci-
defunclorum, til eo apud le intercedenle, ei venia lio Placeniinoruiii aliquibus patriarchis comitibus
defunctis luse pietatis gratia inipendatur. » Hoc mo- consecravil, et in preesentia fotius eonciJii ei pai-
jiimenlum, non a Saliari carmine mutuata esl vetus lium dedit. » Cohfirmalsanclus Beruardus in Vila
Eeclesia (in quo eorum nomina, quos eximio honore S. Malachieesubj Iniiocentio II poutifice maximo :
volebant decorari Romani, canenda ponebant) ut ubi docet nos, sanctum virum Romam post aniium
anlumavit, falso laiueii, Gasaubonusad Alheneeum 1150 ivisse ; ci cum accepissel Malacbias oificium
lib. vi, cap. 14, sed a Yeleri Testamento, ut asserit legali aposioliei,petiisse pallium,summumqueponti-
ex' saiicto Diouysio dociissinius Patcr Heribertus flcem respondisse. Verba ejus sunt : ct Posi liacc,in-
B.oswcydus in Oiiomaslico, edito'ad calcemVilamm quit S. Bernardus, petil Malachiasnovai melropolis
Pairmn, verbo Diptychum,pag, 776, col. 2. Elbnici constitulionem cpnurmari, et ulriusque sedis pallia
illi sacra noslra ex divinis libns usuiparunl relorse- sibi dari. El coufirmationis quidem privilegiuni niox
runtque, ut pluries variis in locis diximus, el in accepit. De palliis autem oporlet, ailsumnms cleri- pon-
Peiitocontarcho,"cap. 26. Addo nunc teslimoniis ibi tifex, solemniusjagi. Convocatis episcopis, et
adcluetis Terfulliaiiuni in Apologetico adversus gen- cis, et maioribus terraj, celebrabitis generale"conci-
-
tes, cap. 47 : «Quis poelarum, quis sophislarum, qui vj, lium; el sic comiivenlia, et communi voto univei--
iion omnino de piopbetarum foute potaverii? i Quod sorum per honeslas personas requiretispallium, et
pluribus. prosequiiur verbisjetin fine capilis ait: dabitur vobis. j Deinde lollens miiram de capite
1135 PSEUDO-LIUTPRANDIADVERSARIA. 1134
568. Etiam iri media caplivilale semper servata est obedientia, et reverentia ab Hispanis pontificibus
Toletano ponlifici, ut patriarchae, et tolius Hispaniaejam inde a-principio EcclesieePrimali.
P. HIGUERiE ET D. LAURENTIINOTJS.
suo, imposuit capili ejus, sed el stolam cum mani- 568. Semper in media caplivitaie servata est obe-
pulo dedit illi, quibus uti inter oflerendum so- dientia et reverentia Toletanis riontiflcibus, ut Hi-
lebat. » D. L. spaniarum primalibus; P. H.
LIUTPRANDI ADVERSAfilA.
1. Duplex Legio : altera dicla Seplima, Gemina, A maiiyrium consummavitxn Kal. Junii. Sunt qui pu-
_°ia, Felix, quae Gothis flos civitatum est; et hsec tant hanc eamdem civilalem esse Spartulacensem ;
fuit regia sedes, episcopalisque, nulli subjecla pon- non recte ii: nam in oppido Anzanego [al., Onza-
iificum Hispanorum, preeterquam Romano papse. nego] sanctus episcopus et hiartyr colilur. Hie Felix
Allera, quam Urbicus fluvius lambit, et Benavenlum creditur fuisse qtti cum aliis tredecim episcopis.
dicla : haec paruit episcopi Asturicensi (modo paret confessoribusinlerfuit concilionalionali Illiberitano,
Ovetensi); lieecdicta LegioUrbica. et praefuit episcopus Aceitanus; missus ver(o ab
2. Legio Gemina, sedes episcopalis,paruil Braca-' Hispariisepiscopis, propler fervenlem ejus eharila-
rensi ad tempora sancli Lucii papae, qui credilur lem, prudentiam, scienliam et leporem, ad confir-
exemisse Legionensem episcopum a Bracarensi, mandos in fide populos Hispanos, ivitque ad Celti-
quia conlra vicinum BasilidemAsturieensem episco- beros Vaseones, el Pyrenaeum accolentes.
pum lapsum, mirahiliter diclis, scriplis factisque 7. S. Patricius, qui celebratur xvn Kalend. Aprilis,
iaborarat. non fuit episcopus Arvernensis; sed creditur Mala-
3. Aquse Quinlianaein tJallseciisLucensibus (qua- - citanus, qui inlerfuit concilio Hliberilano : poslea,
rum meminil Ptolemoeusrecensens hos populos) dum iretalio, venit Arverniam, elobiit.
sunt in monte Tebiceio fons quidam, qui fluit ac B 8. Heraclese in Hispania, quaecivitas Calpe dici-
refluit, el Jluctushabel inslarOceani, prope fluvium tur, passionis recolitur triumphus S. Januarii Sara-
Loriam (vulgo Lor): quem cum vidissefQ. Metellus briensis [at., Salariensis, et Salernensis] episcopi
prsetor, ante Christi natalem anno liO miratus, ei cum sociis, 7 Januarii: cujus meminil Dexler, ailque
proximoque oppido nbmen imposuit, vocavilque paSsum sub"Diocletiano.Fuit episcopus, qui inler-
Aquas Qimirtattas.Fluvius Loria visus prope labitur fuil Illiberitano.
in Simliam [al., Silum] flumen. 9. ûam Latini Murciam, Gotlhi vocaverunt Bi-
4. JEra DCCCLXVJH a nativilate Domini 850, vixit gastr.um, Mauri Acalha, anno 900, ul conjicilur.
sanclissima virgo Lumbrosa ex oppido Cea, quee Venil illo episcopus Bergaree Thyesles, el mortuus
frequentabal paroeeiam in dirulo monasterio sancto- est, jacetque ibi [al., esique marlyrizatus ibi].
rum mariyrum Facundi et Primilivi cum Muzara- 10. Melantius, vel Melauius, natus in majori Bri-
iibus Chrislianis in magna vilse sanclitale. Jacuit tannia, venit Romam, et a sancto Stepbano missus
in illa paroecia, donec per Alfonsum regem repara- Rolhomagum, ibi aliquanluluni temporis episcopale
lo monasterio, illuc ea translata est. Obiit non munus exercuil: post, nescio qua causa, venit
multoprius reparatione. Frequentantur ejus rcli- Aihenas, et cum Sixto pontifice venii Toletum, ubi
quiaj maxima populi veneralione; colitur die 1 Csuccessitin episcopalf sede Pahriatio, vel Paulalo.
Novembris;jaeel in lumulo super duas columnas. Interfuit concilio Illiberilano, post anno 505 venit
5. Carlhagine Spartaria sanctus Conslantinuscoii- Rothomagum, el in 510 sanctissime morluus esl,
fessor, vir clarissimus, multorum virliitumgloria ibique sepullus xi Kal. Novembr.
clarus, migral confessor sub Valeriano 11 dieMar- 11. AilleeCassinae,quam "Mauri vocaverunt Vil-
tii. Eodem die passio sanctorum martyrum He- lam, Caslin, in confinibus Carpelanise, S. Nicasius,-
raclii et Zozimi passorum pro Chrisii flde ibi- primus episcopus Roihomageiisis,"cum sociis patiiur
dem. xi Octobris sub Domitiano, dum ibi preedicat: misit
6. Dum transiremPyrenajum in confinibusHispa-. Fescenninus, jussu [al.~,misso Fescennino; jussu,
niee,reperi quodS. Felixcolilurin civitate Spalaten- elc.] Domitiani, qui eos in Hispania occiderel.
si, vel Ispalensi; qui missus ab Hispanis episcopis 12. Annq Domini 502 Constanlio Chloro el Gale-
iiuc, praedicansque Evangelium, sub Diocletiano rio MaximinoCaesaribus,coss.quarlum, die3Aprilis,"
5. AquceQuintianw, elc. Vide Ortelium verbo in Hispania Tarraconensi oppidum.Aquecaldes,Mo-
Aquai Quiniiw,c\}]m sunt verba : « Aquae Quintiae, lezio dicitur. >
sive Quintianaj,vSu.ru.XOUIVTWK,
PlolemeeoSeurorum
1135 APPENDIX AD LIUTPRAKDUM. 1156
die Veneris sanctae, vel passionis Doraini , per _(_.lio inlerfuil Uliberitano habilo snno 299, vel crr-
totum orbem indicilur perseculio, et anno 16 Me- ciler : qui negotiorum gravium causa Nicome-
lanlii Tolelani pontificis, iisdem consulibus, mense diam delatus, cum fratribus Auguslo el Auguslino
et die, diruta est Ecclesia Toletana B. Mariaj virgi- 7 Maii marlyriumjpassus est.
nis Assumptionis, a sanclo Elpidio erecta, et a B. 18. Anno 515 Constantino et Licinio Auguslis,
M. Marceilo spatiis ampliala ; solo aequata est a consulibns lertium, sub Melchiadepapa coaclum est
[legi videlur Teucris, sed libenlerlegam Duumviris], Tolefanum concilium universale lotius Hispaniae,
jussuDiocletiani sub^P... Daeiano Hispanisepreeside, prajside Camerinol vel Tamerino, vel Marino Tole-
qui demolilioni preefuisse dicilur. Ex tunc credilur lano : interfuitBeoiitius Bracarensis, Benediciusque
per orbem sacra synaxis ftcri solila in speluncis, ut . Tarraconensis [aL, Tahelonensis], Sabinus Hispa-
Romaein -coemeleriis, Auguslobrigae(quae diejlur a lensis, Marcus Emeritanus; et alii complures episco-
Mauris Cobisa, in flne Cai-petanise)in antro, Toleti pi sancli; mitlunt conciliarem epistolam ad Mel-
in spelunca, quse vulgo dicilur Herculis, opere Ro- chiadem, quibus ille respoiidit.
mano, Libanae in Celtiberia in speluncis, quas 49. Turibius notarius S. Leonis, archidiaconus
a cavitate foralas vocant, el sic in aliis anlris. Tudensis, suecedit Ceponio episcopoTudensi; mo-
15. Dici non polest, quanla dejeclio Christiano- ;B ritur vero vi Kalend. Novembr. transflatus anno
Tum animis accesserit Iiac demolilione et librorum [al., sera] 528. Isjautem fuerat anlea Tudensis [al._
incensione. Tolelanos libros loco tuto posuit sancius Iracensis], cum scripsit Idito.
vir Melantius, et animabat Christianos ad toleran- 20. Concilium primnm Bracarense [al., Emeri-
tiam crucialus. Duravit demolitio sexdecim annos, lense] habilum est Bracarae, nondum ea parte
donec anno 518 lex dala est a Constantino, qua Gallseciaequee est a Composlella in potesfale Sue-
jussit Teslilui bona, fundos, solaria sanctis eccle- vorum, habitum anno 5 Richilanis, 2 Suevorum
siis. Tunc reparata est J5.Mariaede Columna mairix regis, ldibus Marlii, aera 48L Pancralius aerum-
orbis ecclesia, cujus imaginem et columnam Chri- nis confeclus moritur anno 444; successit illi in
stiani absconderanl, juvante Valerio episcopo, et sede Bracarensi Balconius vir pius, et zelo Dei
Vincentio arcliidiacono. Toleli resliltila est ecclesia plenus.
Assumplioni sanctae Dei Genilricis dicata; etdenuo 21. Praedicatioaibus sancli pontificis Balconii et
[aL, de novo] sanclae Leucadise recens mailyri, aliorum episcoporum, pullulanlibus erroribus Pri-
civi et pati'onae, allera. scilliani, Gallseciamquevastanlibus, Reciarius fit ex
"
14. Non preetereundum esl in iisdem adyersariis gentili Christianus, et mirifice fovet Ecclesias, et
meis, Camerinum, vel Marinum, vel Tamerinum, C calholicos, quibus publice prsedicalur fldes catholi-,
Tbletanum ponlilicem, ad Sardiniam delatum cum ca; et dat facullatem cogendi concilium ad Aquas
aliis, adhuc durante perseculione Diocletiani 21 Celenas veteres,[uli dietum est.
Augusti passum. 22. Flumjnis Tenedi aquse,prsesenim pj-opeGuar-
45. S. M. Pomponius Januarius episcopus Sala- diam oppidum, qua flumen labilur in Oceanum, quia
)"iensis'[a/., Sarabriensis, vel Salanensis] fuit vir Iululeniaj sunt, et coenosis impeditrc vadis, Celenw
consularis, interfuilque, ul dicttim est, coneilio dicuntur quasi jiigricanLes, et Hispanorum more
Illiiieritano; preedicansquein Hei'aclea civiiale freti • oppido nomen dedere, "
ut alias Sucro, Vaccwa, ef
Herculei, per dira lormenla cum sociis pro Chrisli Eminius. !
iide triumpliavit. 25. Varada municipium estantiquum Garpetanise,
I 1'6. S.'Vilalis, quem a fonle baptismatis suslulil in via Toleto Complutum sic: Toleto Hlescam xxim
sanclus Sebastianus, e Thermeda in Carpetanis Ro- M.P., Tilulliaui|M. P. M., Varadam vm M/P. M.,
mam miles profeclus, relictis (iliolis, Justo el Pasto- Complutumxxx IM.P.et viam Varada Segoviamf.c.
re, Comptulensibus, 3 [Lege 2, ex-Mart. Rom. 2 [id esl facere curavit] M. Fulvius Nobilior proconsul.
Julii] mensis Julii amio 290, prope Pad.uam [ al. Hic, scilicelVarad3j,recolilurmemoria Nerei, Salur-.
" niui, el 565
tapuam] passus esl. marllyrum, qui erant in aestivisin hoe
17. Nicoriiedaepassus esl in perseculione Diocle- municipio sub persecutione Diocletiani, passorum
liani sanclus Flavius Aniiochenus, vir consularis, et 16 die Oclobris. Crediderim hos passos Cluniae, et
episcopus IUiberilanus£<*/.,lllilercilaiius], qui conci- reliquias aliquas illinc huc allatas, et ibidem ali-
1
16. S. Vitalis, quem a fonte, etc. De S. Vitali, gramma, Pro sanclo Vitali. Iterum planius el ple-
patre S. Natalis, et sanciorum Justi el Pastoris Coni- iiiiisLuitprandusiiif. mim. 154et 155, ei num. 154,
plutensium marlyrum, vide Martyrologium Roma- S. Nalalem agnpscit ftlium S. Tiiahs martyris, uti
num 2 die Julii; suffragatur ad id, omnibus indiciis eliam nuni. 155; nepoiemque B. Natalis corifessoris
inter se convenienlibus, Flavius-Dexfer anno 290, Romanl. Unde jvenit corrigendus Juliani coutexlus
lium. 1, his verbis : «Iri Campania ItalioeS. Vitalis anno290 nuiii. 125: nam ibi facili lilteraruni ductus
-Hispanus, ex oppido Thermeda in Carpetania, pater conversione, scioli exscripforis vitio, Filius Nata-
sanctorum martyrum ad Complutumpassoruin, Jusli lis niartyris legitur; cumsii Jegendum, Vilalis Mar-
et Pasloris, conversus ad iidem monilis sancii Se- tyris, cujus erat filius sanclus Natalis, et nepns
tjastiani, cum aliis palilur, » ubi nosler Bivarius, S. Natalis confessoris.
qui addueit Valderedi Csesarauguslani episcopi epi-
1437 PSEUDO-LIUTPRANDIADVERSARIA. « 1138
quot annis in Hibernis [o/., Titulia vel Tulliani] vi- A 30. Via Antonini Emerila. Augusta Caesaraugu-
iisse coneorditer. slam, sic : Castra Julia, vel Trogilium (poslerius no--
24. Muris, oppido in Gallsecia, in populisTama- men Telinent Mauri) M. P. M. xvii, Lacippeam XL
ricis, ubi ex mari exundanlique flumine fiebatpe- M. P., nunc Madrigaletum [«/.,. Mudragae].;Laucia-
ninsula, de qua Plinius lib. iv, cap. 20, sanctus Theo- nam [al., Leucipam] xxmi M."P- M. Villare Pedrosi
dorus monachus cultus est, vita miraculisque cla- Mauris; Auguslobrigam M. P. M. xxn Caleram ; To-
ITIS,2 Aprilis. letum M. P. M LV[al., LVII].
"25. Ovetum (quae prope Lucum Asiurum, civi- : 31. Itinerarium, quod Antonini Augusti nomine
.talem Tegiam, et quee sub Suevis coniinei se Lu- circumfertur, mire corruptum est, addilis et sttbtra-
cum.Augusti; et in rjuo Luco Asturum, subrege ctis mansionibus non paucis : primo coeptum sub C.
Tbeodomiro Suevorum, habifum est concilium na- Csesare, productum sub Auguslo, posilis lanlum no-
tionale Suevoruni) lempore Maurorum allala est minibus loeorum sine milliarium numero ; posl ad-
arca Tolelo cum reliquiis plurimis, el cappa, qua "dita sunt milliaria ab Antonino, etob idilli tribuius
beala Virgo donavit sanctum Ildefonsum [scriplum est labor, qui alioqui plurium fuit; addita noinina ;
erat Elephonsum] Toletanum anlistitem, quae fuit ul ConstantinopOlis,Maximianqpolis, Diocletianopo-
candidissimi coloris, et corpora sanclorum Aslurii, Blis.quod est signum, umc ulliniam manum operi
cognomenlo Serrani, el Juliani, Tolelanorum epi- "fuisse superadditam.
scoporum. 32. Cum Lusitaniampertransissem, publxa Sa-
26. In Galiaecisccivitate, Luco Augusli, memo- racenorum flde, -vidi non longe procul jEminio, in
ria sanclorum niarryrum Procli et Hilarionis suh "Campo Osensi, vetuset miraculosum stagnum, quod
Trajano passorum ; quorum reliquise et Acta alio lol fecil miracula, et ecclesiam slanlem, anno 942,
translala dicuntur. conveni sanctum senemHerohiumBracarensem pon-
27. Floret menioiia sanclilatis, apud Lucuw tiflcem in Braearce [al., Concberse] ruinis, cum suis
Augusti, sancli pontificis Odoriis [al., Odornis], qui ovibus, ofliciosancti pastoris fungenleiii, el iEminii
reparavit hanc civitalem el ecclesiam,et illi sedem sanctum virum Gundisalvum, quemaudivi post ali-
reslituit anno 744, annis 27 post vastationem hujus . quot annos suecessisse Heronio.
civitalis ; moiitur post sanclissinie. 33. Ego Chronicon meum, quod misoramEegi-
28. Achartae vel Murcise mansit episcopus, et mundo [al., Tjactemundo], eliam transmisi (paiiem
templum ecclesiaque [«/., Arcisa] tempore Mau- illius) Heronio Bracarensi seni pontifici sauciissimo,
rorum. el scripsi illi sequentem epistolam :
29. Ante Hispamarum vastationem a Mauris, iri G * Sanclissimo Patri, et eminentissimopapse Hr.-
ecclesiis cathedralibus eucharistia semper patens' KOisTO, merilissimo Bracarensi archiepiscopo, LVIT-
erat. Quam consuetudinem servarunt antiquse Ec- PUANDUS Toletantts subdiaconus debitam oflerl obe-
clesiae, ut Toletana, Bracarensis, Lucensis, et alise, dienliam , et salutem ae feliciiatem eeternam pieca--
<juaenon caplse a Mauris, sed vel deseiiae vel ad- tuf.
rnissae.. .. In aliquibus Ecclesiis, ubi frequenlissi- - « EflTagitastia me servulu tuo frequenti pene con-
mi Saraceni degebanl, et Ecclesiaj erant debiles, id v'uio(sanclis"simePaler, eteminentissimepapa) quod
aliquando fiebal, sed raro. protua in me prsesfantia jusfius imperare poluhses,
24 Populis Tamarias. De Fontibus Tamaricis tome histor. Lusitan. paii. n, cap. 4, pag. 165,
idem Plinius lib. xxx, cap. 2, et doclissimus Ludo- inveni, ubi JEminii et Osset menlio, quoruin Luitr
vicus Nonriius in sua Hispania, cap. 41, nosfrajque prandus meminit.
Iaus Hispaniee. IMPER.CM&.D. AVG.INTER.MV. REL. COnOBT.
. 52. Cum Lusitaniam perlransissem , publica Sa- - PRJ3SID.VACE. OSCEL. LAKCO.CALEN.ALM.
racenorum fide , vidi non lonqe procul JEminio , in LEG.X.FRETENS. E3VS.KVM.SPEGTACVLA. ETLVD.
'campo Osensi , velus el miraculosum slagnum. GLADIAT. E. V, VRBES.
LVSITA. L. A. EXP.ET. HE-
Cum Luilprando oculalo tesle convenit M. Maximus rv CATOMB. D-.Di -
-in Chronieo anno 550 : « PropeOsset, oppidum Lusi- Uude non Osset, sed Oscel fofte legendum in Maxi-
• laniee, indioecesi Pacis Augustse, fonies bapiismalis
in pervigilio Paschalis exsiccanlur, i lego, excitan- mo, Luilpi'ando et Turonensi. Ex lapide vero, Êmi-
et Oscellensem cohortemspectaculaelludos
tur. S. Gregorius Turonensis secundas fert hb. vi niehsem imp. "edidisse deinonsiraiur.
gladiaiorum August.
hisi. Franc. cap. 43 : « Habito ei'go tractalu, de De JSminio fluvio Plinius Nat. hist. lib. iv, cap. 22.
multis yirorum milibus trecenlos viros elegil arma- Et de hac re brevi in lucem emitlet excursum, do-
tos, el inlra- castrum iu cujus eeclesia fontes ctum sane et laboriosum, P. Franciscus Bivar in
-divinitus "compleniur,Osset,
includil t [Hernienegildum]. eruditissimis Comment. ad M. Maximum.Non tameii
Ex obsidioneD. Hermenigildi clare eonvincitur, Os- nego in BeeticaOsset oppidum reperiri; constat ex.
set oppidtim, in quo aquae illse miraculosos bapti- M. Maximo anno 506 et anno 556 et aquas has divas
smales, Lusilanise fuisse, si verba M. Maximi anno in eo erupisse, qui eleeiissimum legit opusculttm
581 penitius attendamus ; hsec sunt: « Leuvigildus doctissimi religiosissimique viri D. Joseph de sancta,
iieruni Hermenegildum filium obsidet apud Osset Maiia ordinis Carlh. credal forsitan : tot lanlasque
-oppidumLusilaiiise/captumque Toletum ducit. t De sui judicii (sumnii ijuidem) adducit conjecfuras et
hisce fontibus idem Turoneiisis lib. v hisl., cap. 7; . testiinonia;
Baronius anno Christi 548, pag. 589. Morales lib.«, ' .33. De Eminentissimi lilulo-vide.notam 1 ad epi-
histor. cap. 54. Illustratrein totam velusiiiscriptio, slolas.
quam apud Emmanuelem de Faria el Sousa in epi-
'
^59 ^ APPENDIX AD LIUTPRANDUM.' 4140
ac pro mea in fe merilissima observantia ud nutum A nificinaein
singulis horis sulijacenl, ferenles conli-
ego parere dehuissem . cum iuvisi S. Jacobi Zebedsci nuas injurias malediclaque a Saraoenis; quorum
filii, doctoris et aposloli nostri, sacra ex voto limina, gladius eorum impendet cervicibus. Sanctus senex
utpleraque Lusilaniae Gallaeciaequeeeleliriora loca, Joannes servus Dei; Tolelanus antistes, mulium le
et in primis sanclissimi docforis, martyris et apo- saltitari jubet; ac
injunxit mihi, ut de teseirem, an
stoliPelri,primi ejusdem apostoli discipuli,primique ejus epislola encyclica in tuas manus venerit. Ile-
Hispanorum martyiis, aedemsacram, ac admirabiles rum et tertio vale. Toleto , iv Idus Octobris , aera
relio,uias, a te luisquc minisiris Braeafae Auguslee DCCCCLXXXI. >
teclo perhumaniter exceptus sum. Tunc cum ser- 54. Fluvius Su ;ro dividebat Orelanos occidenla-
monera facerem opusculorum rneorum, el inler illa liores ab orientaiioribus Baslelanis
[«/., orientales
continuationis chronici mei ducti ad annum 960 ud ab occidentalioriljus] : et in Antoninu populi Sal-
Chronicon L. F. Dextri, et M. Maximi Benediclini tiga, et Putealia, sunt Bastelanorum in Iiac via'
monachi, sapientissinii poetse, episcopi Caesaraugu- populi.
stani plane sanciissimi; lunc iujecta esl tibi cupido 55. Yia sic ordinatur in codiclbus casligatiori-
videnrii litteras meas ; quia videras Dextrum et M. hus. Saltiga xvi M. P.; Putealia xxxn M. P., prope
Maximum, el studiis sanctarom Scripturarum, el B ' ParacueJIos; Vallem longam XL M. P.; Branchales
lcgendis nosirarum rerum historiis solabaris labores modo dicitur oppidum, unde ejus principium sumi-
prolixee et insuayis captivitaiis iuter Mauros. Pro- tur : Uiiiiacam xxvi [ al., Terbilium xxv ] M. p.
misi slalim misurum partum riieuni, velpotius abor- (Mauii Arbecam voeant); Allaborcium xxv M. P.;
livum fetum, maluique qualemcunque libi casligan- (vuJgo Carineiiam [al., Carlenam]) Argiriam vi
dum, qnam nullum -miitere, satius ducens parere M. P.; Carenas, |vel Callete M. P. M. xx, Carine-
comiter imperanti, quam reluctari comifer efflagi- nam, sermone Maurorum Longares M. P. M. vn ;
lanti. An placilurum sit hoc meum obsequiolum, CoesaraugusiamM. P. M. xxvi, Zaragoziam vocani.
prorsus ignoro : si fuerit ingratum, lu videris, qui 56. Julianus Lucas, auclor Groecus, Toletanus
jussisli ; sin plaeeai, caeleros annos, quos addide- diacoiiu^, referl Greecos, cum venerunt in Hispa-
ram, libi mitlam.Vale, sanciissimepapa, etsanctum nias, in Basleianis condidisse oppidum dictum Di-
luum, licet pauperciilum, senatum fidelium, e( mi- coearchia, vel Pnleolos, autPutealia, quod Mauri
nislros in primis clerumque saluta, qui versantur diruerunt; postea venisse Campaniam [at., Garpeta-
infer lupos ut oves mansiieise, ac barbarorum car- niani], et allerum condidisse Jmjus nominis.
An ejus epislola encyclica in tuas manus vene- dad : dize, aver ^jscrilo docfamente Ias antigueda-
ril. De encyclicis litteris communis locus, quarum G des de Espafia, siendo erudito cn las lenguas Griega
frequens meutio apud ecclesiasiieos auciores, vide i Lalina, i afirma aver proseguido su historia liasta
eminenlissimiim cardinalem Cscsarem Bai'oninm conlai' las cosas aconlecidas en su (iempo, con la
tom. II Annalium annoChrisfi 142, pag. 105, lit- mayor parte de los trabajbs i viclorias de este rey
lefa C, et novissimc-Franciscuiii Bernardinum Fer- Don Pelayo; i eri particular lomo su historia desde
varium de anliquo ecclesiasticarum epistolarum los liempos del rw Wamba. » Prius dixerat noster
genere lib. i, cap. 2, et qure scripsi iu Tessera le- Jnliaiiiis in Chronico num. 234. « Hinc auspicafur
gum ad 1. Cerla founa. C, De jure fisci, lib. x, fol. suam historiam Julianus Lucas Thessalonicensis, e£
52 et 53. Iloe sic dictae, quia mittebantur ad oninc-s in sancta Ecclesia Toletana celeberrimus arcbldia-
Chrisli fideles, quasi in circulum : sive a synodo, eonus; qui vixit dseculosanclissimi regis et repe.ra-
vel a snmmo ponlifice; vel cum ab aliis alia occa- toris llispanioePe)agii.»lierum num. 585 :«Julianus
sione darentur. De hisce encyclicis nosler Julianus Lucas Thessalonicensis, Greecus naiione, diaconus
in Chronico num. 146 et 175. - Toleti, "in pretio habetur, nobilis scriplor : nam
56. Julianus Lucas, auclor Grwcus, elc. Hujus seripsil hisLoriam Gollhorum, et preecipue regis S.
auctoris meminil Florianus de Ocampo In prooemio Pelagii. i Unde nbn eum confundas cum Juliano no-
quinque librorum priorum suse hist. pag. 5, el quia slro, ut aliquos fecisse teslalur D. Paulus de Espi-
adamussim pafriam et scripla ejus descrihit, non nosa dejos Monteros in primaparte Hispal. hislor.
eril otio abulU,transcribei'e, nec itidem erit ea le- lib. u, cap. 1, fo|. 50. Quamvis P. Mariaua, quem
gere. Ilaecsunt: « Despues del Juliano sobredicho allegal, lib. vn hisl. Hispaniaj cap. 3, in flne, de
prosiguio la relacion de los hechos Espanoles mu- D Juliano Luca loqiialur, non de Juliano archipresby-
cho mejor que lodos, olro Juliano diacono tambien tero S. Juslae. « iulianus quidam diaconus, ait lla-
Toledano, morador en aquella ciudad, puesto que riana, natione Graecus, in utriusque lingueecognL-
Griego de nacion, segun el parece, declara en el • lione non impar, Janliquitates Hispaniaealque Pela-
principio de su Coronica : dentro de la qual pfi- gii res gestas per hsec lempora ToJeli lilteris illu-
niero que frale de los acoiilerjiniienlos de sus liem- strabat. Auctor est non nemo. i Non desunl, qui
pos, J*ecapilulasumaiiamenle muchas antiguedades hatid lcvioribus jralionibus ducti autument hunc
Espanolas, donde se muestra leido, i muy exergi- Julianum fuisse jquem lsidorus Pacensis asserit
lado en lelras i ciencia de su genle Griega. Des- successorem Sinderedi, ef Pelaglo regi ad latus hse-
pues de lo qual viene a eontar la mayor parie de los sisse in reliquiarum arcae asportatione. Vide no-
trabajos i viclorias del santo rei Don Pelayo : en slrnni Luilprandum 1 in Chronico num. 222 atque
cuya edari, el dize, que fue con la entrada deaquel- num 16c2,et vide Ambrosium de Morales, qui irri-
los Alarabes e Moros Africanos, que diximos ardet asseientes vindicantesque Julianum Lucam e
riba. i A Floriano accepil Garibayus lib. ix hist. Cimmeriis tenebris. —-5
c. 5, qui referl his verbis : « En esios tiempos, que Puteolos, aut Pulealia. De hoc oppido a Mauris
en Espafia mas sonavan las armas, queflorecian Jas dirttto, temporeque regis Alfonsi VI reparaio, et de
Telras, vuo en la ciudad de Toledo un doeUssimo aitero in ltalia jcondiio, Julianus in adversariis
vai-oii, de nacion Griego, llamado Juliano Diacono, num. 29o : i lscadia civilas in Carpelania in via
1 dislans
gegun Florian lo aflrma. habiiando en aqutila ciu- Toleio Complutu uj, Toleloxxxn M. pass.t
'
llli PSEUDO LIUTPRANDIADVERSARIA. . ult
57. Sancta Potamicena, civis Pulealiensis in Ba- A . Comppde,lum vinclis,tuni pietate pares.
s:e;ania, filia M. Aurelii Decimi, praefecli legionis Quosibi sermonesseritis de morle ferenda,
Pro pielate seniel, proque pudore simul?
Septimse,Geminae,Piae, Felicis, et S. Quintise Mar- Eugeriia,o Pelagi, libisit novacausa cor0n<e;
eellee; soror Cseciliae Quinlise, quee mipsil Druso llla necem pilieiis le docetesse viruni.
Posl cujus, lestare fidem,vestigiaconsfaus;
Yalerio CeelianoValeniiniano; et isli fuerunt paren- Illa luo capiti serla necuna loeat.
tes M".Aurelii Valeniiniani preesidis,provincise Hi- Gaudetissnper aslra duode morle subscta,.
Kominevelletis pjura tulisseDei.
spaniaa Cilerioris; constant hsee ex inscriplionibiis. Vos rosa, IOSdecorant candenlia'lilia testes;
58. Paracuellos dicitur, qttasi ixupi.r.bltv. Cole a Jlinc hinc randor lempora\estra tegip.
lu lerrisrubor;
palria liaud similis; tameii-un3duobus
Mauris dicitur A/niodtJtiar. Patria communisregia celsaDei.
59. Albacetem, oppidum Bastelanorum, condide- Gaudete,o pugiles,memoresqueestole clieiiium,.
runt Giliees in Hispaniam venientes a regione Ce- Quusduhiaexercet pugna,gra\atque inetcs.
Prresentesigitur populispugnantibuseile :
tide. Vocant Mauri hune locum Albacete, eorrupte. Si nos aspicills,vincimuset fruimur.
Si vincemus,eril palmj?parbinjxiiiiaveslra :
40. Arbucarae in CcJtiberia S. Papii marlyris, Glonanostra.simul,gloria resira fiel.
qui variis lortus cruciatuum generibus, landem da-
tis cervicibus occubuit iv Kal. Julii anno 505, sub 44. Obiit sanctissima virgo e.t marlyr Eugenja
Dioeleliano et Maximiaho imperatoribus, praeside n vn Kalend. Aprilis, feria quarla hebdomadaediclajin,
Passione : quam post duos ar.nos assequiiur san«.
Hispanise P. Daeiano, ibique ejus memoria cele-
bris est. ciissinms juvenis Pelagius, ut creditur, nalione Gal .
41. jElate parentum meoi'um anno Domini 925, Ixcus, qui ducem et magistram habuit ad marty-/
Martii 26, passa est marlyrium virgo sanctissima rium sanclissimam Eugeniam eera DCCCCLXI, amio
Eugenia, fllia Chrislianorum Muzarabum in munici- duodecimo Abderramenis, hujus lioininis quarti di-
pio Uticensi, quod in Convenlu Cordubensi-voca- cli,,cognomento Alman&oris;egira vero GCCXII. S.e-
lunt Marmolejos,jussu regis, et Miramolini Abder- \issimus fuit hic Imperaior, et mullas in Cliri^tia-
ramenis, feroeissimi tyranni, fidei Cbrislianoecausa ; nos edidit sirages, ac fulei Chrisiianre fuit hostis-
el post carceres et supplicia, dalis cervicibns, mar- infensissimus. Sunt qui credant tunc occisam To-
tyreSecta est sub Blasio Toletano pontifice, Cordu- Ieti Mariam servam Dei.
bensi N. honorifice sepulta est cum versibus acro- 45. Queritur sanclus ponlifex Iiinocentius I, in
stichis in marmore ceelaiis. Miriflce cuJla est, ett cpislola ad episcopos HispaniseToleti congregatos ad
eral in Ovelo; Toleti et Gallsecisecolebatur. eoncirmm, quod ex jurispeiiiis et causidicis flerent'
42. Hujus sanclissimae virginis et martyris Hi- episcopi, ut quidam Fl. Rufinus consul cum Flaiio-
spanse reliquise delalss sunt ad varias Hispaiiiarura C Eusebio [al., Cuselio]anno547 fit-episcopusanno 560 -
partes; ubi conditsesuut illi ecclesiee. in Hispania, et Gregorius ex praieclo preelorioGalliee-
45..In tabulario sanclse Justoe reperi carmen hoc; episcopus llliberitantis : et, licet fuerinl ambo viri-
compositum a domino Blasio Tolelano praesule,, sancti etvilselaudabilissimse, ponlifex fleri prohibet.
jjrajstanlissimo illius saecuRpoeta : 46. Sunt qui dicanl sanciam Tlieclam Iconii na-
Eugenialioe positaest lumuloceleberrimaVirgo, tam, primam Pauli diseipulam, ejusque prsedica-
SanguinequeeCfirisliest leslificalafidem. lione conversam, naiam palre Jlispano Celtibei'0,,.
Purpuraquam decoratcanrJentisacra _al:,infecta]co-
[lore,, matre vero Iconiensi gentili duiissima.
I.aureaet exornatcui duplicatacaput. 47. Anno tertio Sisenandi, sub Audace Tarraco-
. Mullalulit, sed plura reiert ex Uosletrophrea
"Viclriceslaurosaetlierel ipse canit: nensi pontifice, arca per mare 'Mediterraneum, an-
Hiralusque canel venlura in srecula mundus,
Diimsteterit telius ponderefulta suo. gelo duce, devecta est Tarraconem cum paiie cor-
Toletumtibi, diva poteus, tibi Cordubafelix poris sanclaeThecleevirginis et marfyris, discipulee-
Patria,'mansurumporriget usque decus.
Toiaquejam refert parentum [al., Tricensis] Ecclesia S. Pauli, cum inscriptioue initis reperla, quee signi-
[laudes,, ficabat hoc : Anno 635 excepta est cum ingenti gau-
Prrecipueinjigeli solvet Ibera sure. dio praesuliset civium ; ac res scripla per epislolam
Morteparasvitam,peneirasquoque fuiierecoalos,
Vulneraqueai superosexpediere viam. D ab Audace prsesule regi Sisenando, nrirarii HiSpa-
Supplicibusle pandepiitm,porlumque safulisi nieeleelitiam attulit. Subijaplivitate Maurorum anno
Divadocemiseros,divaluere reos,
Quodpatimursat inslejugum, sil oausacoronre: 960, cum ego illac transivi, sedulo custodiebalur in
Blasiushoe prresul earminete celebrat.
Toleli memoreslo tui, veLerisqueluorum captivitatis medio, permilLeniiljus Saracenis, a ca-
Majorumsobolis:jam lua regaa tege. tholicis Muzarabibus. '
Eugeniamsequeris Peiagi, fortissimemarlyr : 48. Etad.preces illorum qualecunque carmeii.
Moribusassimileseslis,et igue pares. .
EfferusAbderamenAlmanzorcrediditambos lusi, quodeteis porrexi.
Perdere; utriimque taineti morte sub aslra para Diva polens superas inter nunieranda' cohortes,;
[(. rapit]
VoseademfortassegravatcuMxjdia vinclos Prima ex femineo martyr opima choro,
ubi conductus profundissimus, a centum foramini- 28 Junii.
-luis quasi eentum puieolis distirictus; et ibi Iscadia.-- 48. Exlrenam carmine Iwtusadit. Exlernam vocaf;.
Post Puleoli, centum (a Puteolanis ltaliaj aiunl con- quam prius ex Celtiberia oiiundam dixerat; sed
dilam) me vivo reparaiur, quae fuerat a Saraceniss lameii tunc ex Asia in Hispanias adveeia Hispano
deslrueta. i auctori extera videbalur. De paliia- origine Luit-
57. S. Polamiwna, ele. De S. Polamioena vir- prandi eonsule censuram Bivarii ad linem, et quee-
giue el martyre fit menlio in MartyrologtoRomano) diximus in Chroiiici noiis mim. 62.
"
5143 '-'«,-V* APPENMX AD LUlTPrUNDTTW.i i\l.k
En patriam repefit lot jam volvenlibus annis, A caput fuit.- quam urbem Mami vocant Seselu. In
Et Laletanum sospitat illa solum. tertio Toletano concilio conflrmat Froiselus episcp-
Transmittil pelagus siipero praeeunte ministro, ptis Casiellanus, alius ab episcopo Castulonensi, qui
Parelet imperio ventus et unda suo. ibi eonfirmat. ' ~ -
Ex Celtibera geniior fuit urbe profeelus; 59. S. Maginus, alias Maximus, passus est vm,
Hleque quos deamalfilia Thecla fovet. M. P. a Tarracone in monle Palfuriano, 25 Augusti,
Ecce Luitprandus jam non novus incola lerroe sub Diocletiano, preesideHispaniarum Daciano, anno
Hispanse, externam carmine Isetusadit. 502. Fuil civis Tarraconensis; egit vitam eremi-
Accipe, quaesuppiex libi, vii-go, carmina saerat: licam. '
Pectore, pro templo, te quoque, diva, tegit. 60. Palfurius Sura, vir senatorius, amicusqite
Felix adventus tuus est et laatusIberis ; Martialis, in senectute creditur sub Claudio fuisse
Est nihil ulterius Tarraco quod cupiat. Tarraconensis pfaetor, et prope Tarraconem oppi-
Te veniente salus venit, et sanctissima tecum dum a suo nomirie condidisse Palfuriam, a Mauris
Imponit volis amplius illa modum. pnst corrupta voce Bufagraila.
In tempore Muzarabum erat Ecclesia Tarraconensis Ol.Corpus sancli Sigismundiregis Burgundiorum
S. Thecla vetus. -
; et martyris, ablatuni ab urbe Seduno, ad tractum
jj
49. Suero flurius nascitur in Hispania in monte Barcinonensem creditur delatum, et in monte Tes-
diclo Megaruluta; quem Saraceni vocant corrupte biade depositum : queni montem Mauri voee decur-
Mogarrula, non procul a Turia, diclo cliam Ibero tala voeani Monseve.
minore, a Manris Guadalimar [al., Guadalaviar], 62. S. Salvius episcopus Ambianensis, ei marlyr,
quasi diceres fluvium aqiiw crudioris [al, candidw] : creditur allalus prope Barcinonem,iut S. Valeniinus
transit per urbem cogiiominem, dictam a Mauris episcopus et martyr (quem alii faciunt Interamnii
Concham, a Malacha Celliberorum urbe, dicta a Flavii in Hispania episcopum, alii aulem Italum ,
Saracenis Matca, el a montibus qui Sagunlo im- Romsepassum sub Trajano imperalore) ad monasle-
pendent : quam civitatem Canhaginenses demolili, rium quoddam prope Rubricatam urbem : nunc
reoedificantes Carihaginem Edeianorum vocaverunt, Manresam dicunt. Alii putant Jiujus urbis Inlera-
Itaque fluvius hic Sttcro in pelagus Mediterraneum mnii fuisse confessorem episcopum. •
excursal [al., exun i'at]; non procul est a dicfa Car- 63. Reliquiae S. Baudelii diaconi et marlyris Ne-
thagine, et fluvio Ibero minore. mausensis [al., Mamausensis], sub Julianopassi pro
50. Duplex est Segueda : altera caput Bellita- fide, delalae sunl Rodam (civitalem maritimam
norum in Celtiberia, a Mauris dicta Borgia ; altera C * prope Indigetes) et Toletum : quaepost delalaesunt
in Arevacis, dicta Baleraivca a Saracenis. Titios in arca saera Ovelum.
populos Thausl vocaverunt Saraecni, sicut Bisgor- - 64. Seplimo Seplembris passa est sancta virgo et
gilanos Gobia in ripa Ibcri, ubi Gaesaraugiista.Ad martyr Regina apud iirbem Alisiam , in eonlinibus
Dertosam sunt plusquam triginta populi Romani. Lusitanise et Carpetanise, sub Olybrio prsefecio
' 51. Axeniam civitatem in Aristis
[al., Anstis] po- Hispaniarum, sub Dioclefiano : cujus reliquiae de-
pulis, vocant Saraceni Xixenam. latae sunt sub Saracenis ad territorium Augusto-
52. Golendam civitalem, MaluendamMauri voca- dunense. Mauri urbem Alisiam voeaverunt AUxam.
verunt, illius colonia immunis. 65. Mauri credunlur esse depopulali civitalem
55. Belsa post Oriola est dicta. Egaram, olini sedem episcopalem, queelempore Gol-
54. Ocile, ubi mevcatus fuit Hispanorunr Areva- lliorum civitas fuit amplissima ; cujus ruinse in La-
s;orum, decurtato vocabulo corruptoque, Mauri vo- letanise fine visuntur prope civitalem Basim, et
cant Ciria (ab Ocili, Cilia prius) et adhuc corruptius, exortum fontesque fluniinis Clodiani, sic a nobili
Cmor. Romano Clodio vocali. Habet terminos Bordel. di-
- 55. Confluentia finis Arovacoruin est
Villanova, ctttm Burdus, Palada, nunc Paladera, Montesam,
in confluenii fluminuni Arlanzse et Arlanzonis, quoeB 1 montem magnuni,_Tespiadem, et Povellam, ul nunc
ibi jungunlur. nomenhabel.
56.'Civitales lias in Arevacis silas, et in Celti- 66. Bentas Sualdi pro Emilianse iMontesanofaeta
Leria, Pallantiam, Bertangam Manri ôcaverunt; est ante 1, Tolelunu
Calagurrim, Calervegam; Sigedam, Caias ; Lauro- 67. Lugodini in Lusifama, quam urbem vocave-
nam, Varzones. runt Mauri Viiigodinum, S. Juslus, ut credilur, epi-
57, Ausa, vel Ausona, in populis Ausetanis est, scopus Egarensis, qui concilio Egarae congregalo
lempore Maurorum dicia Manresa, sicut Egara, subscripsil, et Amicus cpiscopus.
Beseda, yeiBosque de Malalesta [_d.,Malatosca. Vide 68. Quam urbem vocaverunt Gotlhi corrupte Ega--
n. 68]. ram, vocaverunt Lalini Basedam in Caslellanis;
58. In conciliis Toletanis alius fuit episcopus Ca- cujus meminil Ptolemseus (vide n. 57).
elulonensis, et Caslellanus ; in Castellanis Castellum 69. jEra Cees.!?59 Joannes Egarensis, destrueta
66. Locus in originali corruptus.

H45 PSEUDO-LIUTPRANDIADVERSAHIA. 1146
civitate sua, vix evasit % senes et eonfeclus senio, _\_ [al., [ Castellum vel Cetulii]': ambo sedes episeo-
peregre profectus est alio. j
pales.
l 70. Antiquissimus est episeopatus Basedensis : . 81. In divisioneepiscopaluum, sub rege Theode-
jnam S. Fructuosus, episeopus Tarraconensis et _miro, Suevorum Magnelum, episcopatus Portuen-
martyr, prius creditur fuisse civis et episcopus Ba- sis, j oppidum, quod Saraceni vocaverunt Maulmoca
sedensis, et inde translaius Tarraconem, ubi mar- i[aL, Maulhbce], faclum est sedes; duravit parum.
tyrium obiitillustrissimum. 82. Vectica sedes, Bracarensi subjecla, dicta est
71. Froiselus, episcopus Castellanonim, interfuit eliam , Besea, vel-Betaonia; aMauris vero Barbola,
lertio concilio Toletano : huc, ex Dertosana sede, in Portuensi sede; Sunt qui dicant esse quoque
jussu regis gloriosissimi Ttecaredi translatus. dictam Betonicam, a Belonibus proximis con-
72. Apud Castellum Milledunum in Castellanis, a ditam.
Mauris dictum Milloz corrupte, S.-Leonis episcopi 83. Sancla Thyphenes creditur passa Veclicae,
et confessoris (ut creditur Egarensis) miraculis judice FJ. Caesario, qui fuerat olim prsefeclus
clari. Romse, post sub Juliano judex Bispaniae; landem
75. Sunt qui credant hunc episeopum fuisse, et anno 397 sub
Honorib, jam eonfectus aevo cousul
a Venelis deialum Venetias, datumque Eeoni Mita- Bo cum Aliieo.
rnanensium episcopo in Castellanls, ad mare Medi- 84. Anno~ 15 Theudii regis Gotlliorum , ajra
lerraneum; et, submerso oppido maritimis-flucliJjus, vero DLXXXIV^ eelebratum est a Palribus prqvin-
delalum fuisse Milledunum, et sepultum in coenobio ciae"Tarraconensis concilium Vallense in
oppido
S. Servulis marlyris ; ejus corpus vel reliquias vallis Faventinae : nec Jegendum, nisi men-
Valle,
illuc translatas fuisse , ad oppidum Milledunum ,
dose, Valentinum, sed Vallense, vel, ut alii codices
quod (ut diximus) Maufi more suo nunc vocajt vel Valetense. Ibi eolilur sacer
habent, Valletanum,
Milloz.
Amatus,'*presbyter et abbas Tamirensis, 42 Sep-
74. In Hispania, civitale Oeiogesa, quam Gothi tembris.-Fuit Amalus oriundus Valle, patre Theo-
corrople et decurtate Jctosam dixere, celebrantur doro Vallensi Hispano, qui duxit uxorem Gratia-
maityres Juvenalis, Bonosus et Maximianus, sub iiopoli in Gallia : nalus est auno-635; obiit ar>-
Trejano passi, et S.-Vildefrius, ejusdem civiialis .•no 695; translatus poslea ad Vallenseiri urbem,
episcopus et eonfessor, miraculis clarus, ante lem- anno-712; tempore-Saracenorum alio translalus.
"pora Conslantini. Heecsedes in Hispania vefusta est; 85. Cum essem Fuldee bibliotheearius, incid; in
paret Tarraconensi, nec ab alio potest cbgi episco-. _ codicem conciliorum Toletanorum, in membranis,
pus ejus , nisi a papa. Inlerfuit concilio Gerun- G litteris Gothicis scriptum, quem. sanctissimns Eli-
-densi jsui)Joanne Tarraconensi Frontinianus Iclo- pandus Toletanus archiepiscopus ad~ Caroluca
gensis. Magimm Augusluin transmiserat; ibique reperilur
. 75. In .Asturibus, Hispauise urbe Britonia,.san- mutilum concilium- Tolelanum sub Juliano Tole-
clorum martyrum Gorgonii, Firmi, Antonii, et Aga- tano archiepiscopo , aera"DLXXVIU , anno 9 glo-
pis virginis, natorum in Nicaea Bithyniae, casu ad jiosissimi regis Theudii : xjuod videtur 'ualionale
' -
Hispaniam delatorum, in perseeutione crudelissimi concilium, sic:
Decii: qui decimo Martii per yafios et lerribiles 86. Jn nomine Doniini noslri Jesu Christi incipit con-
. cruciatus palmam martyrii tandern consecuti sunt. cilium Tolelamm sitb Juliano. Tolelano meiropo-
76. Lueius, vel Lucas, episeopus Britoniensis in litaiio, sub die xiv Kal. Decembris wra DLXXVIII,
anno 9 gloriosissimi regis Theudii.
Hispania, pelens Ceesaream Cappadocise (nescilur '« Cum ex consensu domini nosiri gloriosissirni
causa), cum soeiis passus est sub perseculione Ne- regis Theudii , omnes Hispaniae meLropoIilani ,
.ronis, coliturque memoria ejus, e"t Britoniee, ut in aliique ponlilices consedissemus Toleti, urbe ?e-
et Csesarese / îa, in Basilicse S. Mariaj virginis secreiario, quse
propria sede, Cappadocise. vocatur Hierusalem, cl de sanctissimoi'um Palrum
77. In Austuribus prope Balobrigam in mari D insliluiis , canonumque decretis , debita- menlio
Oceano -resident naves" Nortrirannorum, quse pre- habereiur; placuit iiobis, omnibus in unum col-
velBalo- lectis, tractare de morum reformatione; ac si quse
cibusS. Gundisalvi episcopi Mindoniensis, decreta suut in anlerioribus conciliis, et iem-
brigeusis, submersse suui anno 846'; ilie vero mo- porum abusu deieta, denuo restaurare': et in pri-
Tituranno 850 ;-coliiur i die"Novembris. mis fidem sancli concilii Nicseni,iitteris, mentibus
et vocibus pfofiteri.
78. S. Martinus ex Orientis partibus in<2aIloeciam- « Incipit fides, a sancto concilio Nicsenoedita.
veniens,f convertit ad fidem catholicam Suevos ; Credimus in- unum Deum , Palrem omnipolentem,
est Britoniensis, vel Min- elc.,"usque ad Vilam fuluri swculi. Amen. t
factiisque-primo episcqpus
doniensis, post ex Britoniensi Dumiensis, tanrlemex Deerant in ipsa Synodo nonnulla folia, et ob
Dumiensl archiepiscopus Bracarensis. • id nonnulla eapita , et primo, prima quatuor capi-
79. Duplex sedes Duniiensis; altera in Asturiis, "(a : sequitur vero caput quintum.
Brltoniensis altera iri Gallseeiis el haec fuit CAT». V. De clericis fictis. — « Clerici qui se fin-
-xjuae ; ; habitu etnoiijine monachos esse.-. ...»
giint
moijasterium, quod sanclus Martinus inslituit. GAP.VI. Si presbyler conlumax excommunicanius
8.0. Duplex .Castulo, allerum dictum Caslulum est. — « Si quis presbyter ah episcopo suo fueiit,
11.47 APPENDIX AD LiiJTPRANDUM. I 1148
degradatus, aut ofiicio pro certis eriminibus suspen- &.rium. — « Si quis incognifus ingredi mouasterium
sus, el ipse per conlemptum et superbiam aliquid voluerit, » etc.
de uiinisieriis exercuerit » CAP.XXVIII. De comedenlecarnes in Quadrage
—
CAP.VII. De presbyleropoistordinationes. « Cse- sima. — « Quieunque m diebus Quadragesimaeesuin-
lerum jjresbyter si post ordinationos aliquid acqui- carnis praesumpserit attentare, » elc.
siverit, illud cbservandum est, quod in canonibus CAP.XXIX: De viris ordinalis. — « De viris ordi-
de [<?/.,consecralis] conseculis nihilhabentibus insti- natis, quorum oeculta peceata sunt, vel mani-
tuium esf.» festa, » etc.
CAP.VIII. De viduis et puellis religiosis. •— « De CAP.XXX. De frequentipeccatorumiteralione. —
viduis et puellis, quse habitum reiigionis in domibus i Ea quae frequenli praevaricationeiieranlur, fre-
propriis, tani a parenlibus quam per se mutaverint, quenli eliam senteni.ia condemnerilur.-j
si postea contra institutum. „ . . . » CAP. XXXI. De custode ecclesiw. — c Cuslos
—
CAP.IX. De querimonia plebium. « Relata est ecclesise circa ea quae ecclesiae compelunl cuslo-
coram sancta synodo querimonia plebium, quod sunt dicnda, » elc.
qhidam episcopi nolcntes ad prsedicandum, vel con- Desunteiiam duo canones.
firmandum suas per aniiuni.-. . .'. » CAP.XXXIV. De ecclesiarumservis-. — « De ec-
CAP.X. De cura episcoporum. — « Sancimus clesiarum servis communi senlentia est decre-
umnibus episcopis cui-amlaicorum instare; ut sci- tum, » ete. I
licet, quos fidelesin flde Christi invenerunt, nimio - Desunt adhuc duo [ forle legendum usque ad
affectu diligant.» g LXXXII] de servorum ordinatione.
CAP.XI. Ne plures baplismales sint simul eccle< t De servorum ordinatione, qui passim ad gradus
siw. — « Plures baptismales ecclesiaein una termi- ecclesiasticos, ete. fûnc vero servatis iis [al., san-
natione esse non possint.» citis], quse inler nos ad dispulalionem instinilio-
<
CAP.XII. Quomodosint abbales eligendi.— Con- nemqueTenerunt, gfalias agimus omnipolenli Deo ;
gregatio debel sibi eligere abbatem post abijalis sui deinde domino nostrp gloriosissimo principi Theu-
morlem.i dio, dhinam clemeniiam exorantes, ul felicissiroos
CAP.Xin. Puniendi sunl raptores alienarum spon- annos agal in regno; ul ea quae ad cultum fidel
sarum. — « Stalutum est a sacro convenlii, ut si pertinebunt, licenliam nobis preestet iibere per-
quis sponsam alterius rapuerit, publica poenitentia agendi. Vosque, saqelissimi Palres, in aiinuni se-
mulfetur.» quenlem xn Kal. Octobris, in hanc etiam' regiam
CAP.XIV. De officioarchidiaconi. — «. Qffieium sedem conventuros bsse denunlio, nisi jnavuliis ad
archidiaconi est, quando voluerit evangeliumlegere, civitatem convenirel Valentinam , huie melropoli-
vel alium de diaconis prsecipere.i tanoe sedi suffraganeam.
' Ile felices; sanclissimi
CAP. XV. De ejftcio archipresbyttri.— « Ut ar- Patres. » I
chipreshyter sciat se subesse _archidiacono, et ejus Subscripsit Julianus Toleii mefropolifanus, Eleu-
prseceptis sicut sui episcopi ohedire.»
CAP.XVI. De officio sacristw.'— « Ut sciat se therius Bracarensis, Celsinus Tarraconensis, Emila^
sacrisla -subesse archidiacono, et ad ejus curam Enicritensis eum 64 aliis episcopis omnium provin—
pertinere cuslodiam sacrorum vasorum vesiimen- Q ciarum, multis ahbatibus, et viris Palatinis.
torumque ecclesiasticorum. »
CAP.XVII. De quadam femina supersliliosd. — Concilium Valenlinum anno Domini 541.
c De his etiam, super miibus inteiTogasti, hoc esl, 87. Coacta est sacra synodus aera DLXXIX,XII Kal-
de illa femina, queemenstruum suum sanguinem im- . Octobris, anno feJiciler decimo gloriosissimi D. N.
nihcuii eibo vclpotui, et dedit viro suo, » etc.
Finis hujus canonis addilus est ex concilio Tole- regis Tbeudii, in doijiine D. N. Jesu Chrisll. Super—
tano, tempore Maurorum. esl fragmenlum canonum, 4, o, 16, 50, 101. Ea Va—
CAP. XVIII. De cuslode Ecclesiw. — « Cusios lentia Hispaniae esi.i
snl icilus essedebet de communi ornamenloEcclesise = Cum
et Juminariis.» episcopi tolius Hispaniae convenissemus in
CAP. XIX. De rebus liberlorum. — « De rebus scde eivitalis Bplerididissima;VaJentiee preeslituto-
vero illorum, vel peculiari, qui a domlnis propriis die XIIKalend. Octobris, anno feliciler decimo D. N-
liberlale donanlur, » elc... nobis ad
CAP.XX. Quomodo facienda charta ingenuitalis. regis gloriosissimi Theudii, qui ul amplam
— «Debent aulem suprdscriplaeingeniuialis chanrs Jiocclemenlissime dedit facultatem, Tegulam fidei
non solum nomen illius, qui has fieri rogat, sed catholiese defendentes, de moribuscliam ageremus.-
eliam nomina sacei*dotum... » - .
[Preesedit idem Julianus Tolelanus metropolitanus,
CAP.XXI.De instruclionelaicorum.— «Instruendi et
sunt preeterea Jaici , quod nullatenus alio loco caeteri, qui superiori concilio tum interfuere, et
inanumitterepossint proprios servos, quos Dominicis j> illud conflrmarunt. ]
oaslris aggregari decreverunt, » etc. -(Hicponebatur, ut supra, regula fidei ex concilio
CAP. XXII. De alia cautione. '— « Non solum deinde canoiies plusquam eenium viginti.)
aulem, qui ad clericalus ordinem promovendi sunl Nicaeno,
in Ecclesia, J eic. Consedentibus nobis in urbe Valenlina Hispaniaj,
CAP. XXHL D.e prwmio liberlalem donantis. — placuitaliqua-determinare ad tidei et moruni stabili-
« Qui debitum sibi nexum, alque competenler re- mentum.
laxat servilium, * elc. |
CAP.XXiV. De servorum ordinalione. — « De ser- CAP.IV. Deiis guVpfferunloblaliones.— « Clerici,
vorum ordinatione, qua passim ad gradus eccjesia- *vel eliam saeculares.iqui oblalidnes parentum, aut
teslamentis reliclasi retinere perstiterint.-aut id
slicos, » etc.
GAP.XXV. De iis — quod ipsi doiiaverunt eeclesiis , vel monasteriis,
' quw parochiis offernnlur. . credideiint auferendum sicut S)rnodus sancta con-
t De iis quee ad paroehianas' ecclesias offerun- stituit, velut necatores ; pauperuin, quousque red-
tur, t etc. dant, ecclesiis excludantur. i
—
CAP.XXVI. De fugilivis servisEcclesiw. « Fu- CAP. V. De oblalionibus defunctorum. — « Qui
giiivos etiam servos ecclesiasticos, domos suas aut oblationes dcfunclofum aut neganl ecclesiis, aut
familias deserentes, » elc. cum difflcuJlalereddunt, tanquam egenlium neca-
CIP. XXVII. De eo qrit incognilus adii monasle- tores exeomniunicenluj'. i
1149 - PSEUDO-LIUTPRANDIADVERSARIA." 1150
CAP.XVI. Qui non prohibendi. — «_Utepiscopus A corpus sanctaevirginis et martyris Victoriaedelatum
nullum prohibeat ingredi ccclesiani, e"taudire ver- ad Catalauniam; alii ibidem reliclum, metu ta-
bum Dei, sive gentilem, sive heerelicum, sive Ju-
daeum,usque ad missam calechumenorum. » men Sai'acenorum abseonditum. >
CAP.L. De irriia donalioneepiscoporum.—«Jrriia 95. Sunt qui putent, a rege Suinfilane Gothorum
eiit episcoporum-donalio, vel vendilio, vel com- sedificalamprimo civitatem Vicloriam in ruinis an-
municatio, absque eorum collaudatione,-el sub
caplione. t J liquse Velieee, sicque nolhinalam a rege Golho in
CAP.CI. De benedicttonesponsorum.— « Sponsus honoi'em sanclse Victoriee passse Turhulae; cujus,
et sponsa benedicendi sunt a sacerdote; a parenti- ut aliorum sanctorum, fuit rex iste -catholicus ap-
bus, et paranymphis in ecclesiasacerdcti offeranlur;
et quando benedictionem acceperint, eadem nocie, prime devotus.-
pro henedictionis jpsius reverentia in vir°ini- 96. Sanctus seeundus, primns episcopus Abulae
tatepermaneant. t iu Bastetanis, quseliunc dirula a l\lauris Villa Gurda
« Quibusperactis agimus gralias omnipolenli Deo, ubi sunl ingenles ruinse: distatque plus
quinos in hunc locum incolumes, et in vinculo cha- dicitur,
lilalis concordes conjuuxit; deinde domino noslro minusve a Turbula, vel Tovarra, 26, M. P. -Inde
iilio gloriosissimo, regi noslro ei domino Theudioi sanctus idem discurrens per Hispanias in Lusitania
qui nobis amplam pro sua clemenlia concessit licen- praedicat, urbe Ahila, ubi passi sunt S. Vineentius
tiam conveniendi in hoc loeo, et res lidei ac moruin
libere determinandi. Ite in pace, sauctissimi pontili- et sorores ; ibique marfyrium patilur; et ejus cor-
ces, et in annum sequentem x. Kal Decembris To- pus mira Muzarabum ciislodia servatur in ruinis
leto scite conventuros.-»
« Julianus sancieeEccIesiaeToletanaamelropolita- urbis.
nns his consiiluiionibus, quoe sancta synodus uni- 97. Cum essem Cartliagine Sparlaria, legi in-
versalis delerminavit, subsciipsi. » scriptioneni in bonorem S. Victoriae, qua vocabant
« Benagius pro episcopo Bracarensi, ejus viccm
propler egregiam ejus sanctitaiem Auguslissimam,
gerens, subscripsi.-».
« Leontinus, vicem gerens domini mei Danilee in hunc modum :
EmerilensiSj.confirmo. » VICTOM.E. AVGVSTISS1M.E. FELIX.EX.
C. VALEMVS'.
Sic cseleri 64 episcopi. VOTO.DD. CVIIANTE. MAXIMIANO. VRBIS.TVRBV-
88. Cum Goihi Suevique Hispamam possiderent, LANiE.PATItONO.
deslructa Carthagine nova, civilate nobilissima, quee 98. Relicto Hierosolymis alligalo Paulo",ejus jussu
sedes episcopalis fuit, franslata est sedes Murciairi sanetus Secundus episcopus Abulensis ad Hispauias
(De Bigaslro el Murcia vide quw notavi-in Chronico rediens, utramqne invisit Abulam.
ad n. 58), quam Goihi vocaverunt Bigastrum, 99. Sancti seplem ponlifices prsedicant primo pef
quasi duplex Casfrum, el episcopus Carlhaginensis _ partes meridionales Hispaniae, ut Acci, Bastse et
vocalus esl Bigaslrensis. Sub Mauris vocata est Malacae,Illiberiae, Urci, Vergiliae, Abulse,. Illiturgi.
Murcia, et Oriola, et reparata tandem Carlbagine, Major horum pars in Bastetanis est, scilicet Urci,
sedes eidem, et nomen reslitulum est, dicta .sedes Acci, Illiberi, rVergilioe,llliturgi, Abulae; in Bastulis
Caiihasfmensis. vero Carteise prope Calpem urbem Bselicse.Sic sa^-
.89- Florius fuit ullimus episcopus Carihaginis cer bymnus a sancto ponlifice Tolelano:
novee: quia post excisam Carlliaginem sedes illa Cullus per hos (inquit) Hesperiae finibus
Bigaslrum, idest Murciam, translata esl. Indita illuxit fidei gratia praepotens.
90. Romae haljetur celeberrima S. Yictorieevir- "Per finesHesperioe intelligit parles magis meri-
ginis el marlyris , domo Romanse,jnemoria : quae dionales Hispaniae.Postea praedicaverunt per parles
fugiens ah sponso Eugenio in Hispaniam ad provin- septentrionales et orientales. Obiil autem Abulae
ciam Marsorum, in Bastetanis passa est ibi eiviiate sanctus Secundus pontifcx el marlyr prima dieMaii,
Turbula, quam corrupio vocabulo Tovarram Sara- anno 65 cum prsedicasset Toleli, post mortem san-
ceni vocaverunl: ibi celebre condidit sacrarum vir- cti Elpidii primi Toletanorum ponlificis, et discur-
ginum monasterium, et ibi passa esl. risset per Carpelaniam lolam. -
91. S. Anatolia, soror S. Viciorise, secuta S. -) 100. Abila dicta est Lusitanorum civitas Abula
Victoriam ad Hispaniam; el posl relictam Turbulae vel Abyla Bastelanorum': et hic fuit episcopus Pris-
martyrem 25 Deeembris, rediens ad Italiam, anno cillianus, in cujus deteslationein post a.dventum
sequenti 9 Julii cum Audace passa esl in civilate Golhorum. desiit esse sedes, et ad alleram iranslata
Tbora. est, scilicet Obelafn, vel Abelam in Vefiouibus, in
' -92. Olim Turbulaj soror
utraque ctilla fuit; sed fine Carpetanise, post adventum Maurorum, el re-
exolevit memoria sanctarum virginiim el martyriim, cuperalionem Abiloe, ex deeeplione nominis, facla
adventu Maurorum. est sedes episcopalis. Abula vero destructa est
95. Titus Aurelius, et C. Lucius Eugenius, Hispa- a Mauris, nec hactenus est ex ruinis iteruni
ni, .cives Turbulani; vel Tribulani (utroque modo educta.
dieitur), in ea urbe, ejusque territorio, vei-susHella- 101. Non deesl fuudamenfum cogitandi, sancttini
nas, oppidum Graecorum, ubi nati, praedia habue- Secunduiii episcopum (clsi in qiiibusdam codieibus
runt; profectique Romam, Victoriam hic, ille non ponitur) passum cum aliis pridie Kal. Augusli,
duxit Anafoliam. fuisse episeopum Abilenscm, qui passus est ad oppi-
94. Sunl qui putenl , a Chrisiianis Turbulanis dum Fumadam, Abilocpropinquum, auno 65.
' '
1151 APPENDIX AD LIUTPRANDUM. , 3152
102. In divisione sedium, Emeritoe subjeclarum, X qua niirabilem se ostendit sanctus Ildefonsus abbas
cum dicitur, villa est terminus inler Corberiam, ei sanctorum Cosmse et Damiani; proesedit Qronuus,
Abilam, vel Obilam ; villa haec intelligitur Alcan- metropolitanus Emjritensis, Antonius Hispalensis,
tara ; quam Mauri-sic vocaverunt a ponlis celebri- Eugeriius regiae urbis metropoliianus, et Potamius
tale, ut oppidum illud Gothi vocaverunt eodemi Bracarensis.
jiiodo villam. 112. Fama caslitatis et doelrlnee S. Udefonsi per-
103. Creditur, jussurcgis Wambanis catholici, venil ad aures sanctissimi pontiflcis Martini marty»
Quiiicum Toletanum, in villula prope Aquas oppi- ris, qui ad -Ildefonsiim-scripsit; ille vero re-
duni Carpetanioe, a Mauris Talaveriam dictum, ini spondil.
lionorem sancti Pimenii pontificis et martyris ejus- 115. Duobus et amplius M. P. Toleto sepienlrio-
dem lerree, calhedram erexisse Emerilensi subdi- nem versus in- colliculo fuit nionasleriuni sancto-
tam. Villula illa dicta fuit a Saracenis post vicusi rum -Cosmaeet Damiani marlyimm, filiatio Agalieu-
Cazalegas. sis : est ibi fons irriguus in honorem saucli Ju-
104. S. Pimenius colitur 1 Novembris ; credilur. liani Toletani ponlificis , cui Agaliense sacrum
passus sub Adriano, paulo posl mortem S. M. Mar- fuit. Dicium pulant pagum illum Arabice Benhal-
celli Eugenii, anno 16 Adriani, Cbristi 155, Hiberoi B gavia.
et Silano coss. an. 1 [al., 4.] S. Sixti, sub sanctoi 114. Muza Arats reliquit MahomalBen-Ahunia,
JEermolao Toletano ponlifice, et postmodumiuar- Toleti ducem; deditque parlem lerree prope mona-
tyre; creditur gravissimos passus esse crucialus ini 'sterium SS. Cosmes et Damiani, quod post aliquot
monasterio suo Cazalegas, Q. Malidio Gratilianoi annos dirutum est.
praeside citerioris provinciae. 115. Possessio, haereditasetjugerum, protensa est
105. S. memoria S. Januarii primo episcopi Fi- usquead vallem Menhalgavise[Benalabise, vel Benal-
bulariensis, roox Beneventani martyris ( Vide> gabisej, quee monaslerium Agaliense habuit, prata-
n. 226.) que dedit colonisesuoe, scilicet, monaslerio SS. Co-
106. MonasleriumAgalietise,iid septenlrionem su- smseet Damiani; quodapud vulgares Agaliense minus
burbii Tolclani posilum, ab Alhanagildo rege Go- etiam dici solebat.
thoruhi conditum (proeter Karadinense) omnium Hi- 116. Calocerus et Parthemius ad fidem preediea-
spaniarum monasteriorum, elGalliae Narbonensis., lione sua disponunljuxorem Decii Ceesaris.
dici potest Pater, litteris, religione, fama, biblio- 117. Sunt qui puteul (quod et ego credo) sanetam
iheca, frequentia. monachorum et virorum illu- Leucadiam monialem fuisse ordinis Carmelilanl,
strium; ubi eral insignis academia litterarum, el to- C quem monachi Garmelitani ad fidem Chrisli
tius regni nobilitas sapienlia moribusque bonisim< conversi in Hispaniam inlulerant; exquibus fuit
buebalur. Hinc (velut ex equo Trujano) prodierunl L sanctus Elpidius primus Tolelaniis praesul a sancto
abbates aliis monasteriis, el praeclarissimi prsesuless Jacobo eonslilutus.
mullis ecclesiis Hispanise. 118. S. Elpidius, Iquem S. Jacobus.praefecitTole-
107. S. lldefonsus, SS. CosmaeelDaniiani abljas,, lanis primum ponliiieem, Carmelila monachus fuit;
post praeposilus monasterii Agaliensis, Toletanusj et in prima Pelri concione conversus ad fidem, cusi
factus episcopus, scripsit libros Synonymorum, cit sociis mullis venit in Hispaniam et Toleti fundavit
conciones coutra heerelieos, quos concilium provin- monasterium virginum et monachorum : ubi post
ciale approbavit; subquo nationale Toleli conciliumi fuit Agaliense, quod fuerat B. Virgiui sacrum monia-
cogitur. lium harum matri. j
108. S. Hdefoususcum ad matutinas Incarnalio- 119. In praepositura, vel prioi'alu monaslerii Aga-
nis venit, tulit secum librum Synonymioe,ubi ctimi liensis, sancto Helladio successit iEuiiliaiius, JKim-
B. Virgine colloquitur, et librum quatuordecimi liano Euphrasius, Euphrasio Bacauda [al. Bacinda,
£ mcionum, quos dicavit virginibus Deibiensibus,, _. Bacindee], Bacaudee vero Justus archiepiscopus T.o-
contra tres hajrelicos. letanus, tribus annis hoc oflicio functus. In ab-
109. S. Wald.eredus episcopus Gresaraugustanus,, batia successit Helladio Richila, qui erat abbas-,
sera DCCXXXLX, XVII. Kalend. Decembris interfuilt . cum prior ejus eleclus est Justus ai-chiepiscopus
Toleti consecralioni regis Witizanis, .etcoronationi. Toletanus, vir acri judicio, eleganti corporis ha-
Obiit 20 Aprilis, 1 anno regis Roderici , aerai Jiiludine, et litterarum cognilione, maximse felj-
-nccxLviii, cum rexisset Ecclesiam suam 25, vel1 gionis, alier a laico Juslo.
paulo plus, el24annos. Sepultus esl in sanclissimai 120. Avila, vel Davila, vel Abula, abbas saiicli
sede B. Mariaevirginis de Coiumna a S. Jacobo sedi- Juliani, fuit episcopus Cauriensis, confirmatqiie in
ficata. aliquihus conciliis Toletanis^
110. Tunc habilum est concilium nationale al j 121. Anno 870 florebat in Catalaunia sauctus vir
Witizane, eo praesente; ubi lotius Hispanieeet Gal- eremila Fr. Joanues Guarinus Hispanus, ex Va-
lioe.Narbonensisepiscopi confluxerunt. lentia, qui prope montem Serratum in speJtinca
111. Mrz DCLXXXVIII, Kalend. Maii habila eslt (in qua Barcinonenses Christiani imasgiiiemB. vir-
Toleli nalionalis synodus conlra Monolhelilas, irI ginis Marise in perdilione Hispaniee reeoudiderunt)
455 , PSEUDO-LIUTPRANDIADVERSARIA. -II54
,geceplus a daemone, Mariam filiam comilis Goti- A 124. Imago B. Mariae lapidea, quse servatur
iredi Villosi corruperat et inlerfeceral; el pami- in area pelree rubeae, prope fluvium Anam, anle
tenlia ductus, ivit ad summum pontificem Slepha- Gothos facta est: in Ioco tuto collocaverunt eam
mim VI, anno pontificatus ^jus 5. Dedit illi ut Muzai'abesillius regionis.
more bestiarum seplennium replaret, donec inlans - 125. Lacurris civilas a Carthaginensibus condita
illi dicerel, Surge, Joannes ; Deus acceptavitpce- prope Carcesam, Mauris diclam Cazorlam, et a Mau-
nitentiam luam. Quod et accidit. Obiit anno 905 ris corrupto vocabulo~vocalurLariola; habet forlem
pridie Idus Junii, et sepultus est in speluuca, ubi quamdam arcem. <
fundalum est monaslerium sacrarum virginum Be- 126. Castrum altum voealnm est a Cbrislianis Mit-
Bedictinarum, quas Maria filia comitis , ope B. Ma- zarabibus P&nw sancti PUri, -ul oppidum Salliga
riae ad lucem revocata, rcxit, el anno 909 obiit. [al., Salega], ad-Valazotum fluvium, urbem inier-
122. Imago B. Marieemontis Serrati esl ante tem- fluenlem, corrupto vocabulo Tasola. •_
pora S. Severi Barcinonensis episcopi sub Gothis; " 127. Oppidum Hippo in Carpetania corrupte vo-'
in qua miram habebat devolionem admirabilis epi- calum esl Yepes, nec multo post vasfationem III-
scopus, et, ut dicilur, S. Eulalia Barcinonensis. spaniae dirutum. - '-
125. Celehres sunt plures imagines per Hispanias B 128. Theogenes, et socii Carpetani ex Hippone,
B. Mariaeconsecratse,ut Jescarensis, Iznalorafensis, vel-Tepes, in Laodicea passi sunt; nee desunfr qui
et aliae; sed post imaginem bealse Marise de Co- dicanl Ilipponepassos.
lumna in Csesarangustanacivitate, esl Mageritensis, 129. Sancius Ildefonstls posuilin aedeToletana,
qiiam socii saiicli Petri Mageritum. Antiochia at- S. Lucae imaginem B. Marioe.
lulere. cum sanclus aposlolus venil in Hispaniam : - 130. S. Percellius passus Romae, civis fuit Hip-
sed dommiis Garsias Magerilensis Muzarabs anno ponis in Carpetauia : de qua supra.
circiter -718 vel 720 aedificavitilli eremiloriolum , 151.' Nicolauscomesduxit uxorem Blitissam, so-
uhi Qliumejus ad vitam revocavit domina. rorem vel filiam Cindasuinlhi regis: genuit ex ca
_ 151. Comiiem Scanliarum Fonsam. Comilis Scan- lat omnia Sebaslianus de Covarruvias in Thesauro
tiarum notissimum Augustae domus ofiicium. ls po- linguae Hispanoe verbo Escanciar. Gothicum scribit
culis prwfectus- e*al; apud nos Copew major. Sic verbum esse P. Joannes de Mariana lib. v liistor.
inlerprelalur Julianus nosler in variorum carmi- Hispan., cap. 1, pag. 196, col. 2, visitatum etiam a
mum collectione pag. 145, agens de.Evantio, Cin- Lusitanis,Duarte Nufiez in libello De origine linguoe
dasuinlhi regis Scanliarum comite,, his verbis : Lusilan. Hebreaeisfonlibus referl Claudins Duretus
< Evantii, fratris Luciae et Evantiae, ac Eugenii Q in elymologia linguarum, et Gaesar Oudin in Dictio-
celebris mentio est in donatione Cindasuinlhi mo- nario Gallicoa npttf schaka, id est propinare. Ulctin-
nasterio Benediclinorum Complutensi in Asluriis, que tamen sil, comilis Scanliarum menlio frequens
data sera DCLXXXIV', quae erat anno 646, [sic legen- apud auclores declinantis aevi. Julianus in Chronico
dum ex ipsiusmet privilegii autographo], ubi con- num. 100 de Juliano comiie,Scantianim refert ma-
finniit Evantius comes Scantiarum; id est, a poculis. gnificcntissimnmtemplum sedificasseEboree.In con-
Firmat, licel non cerlo pede, illusirissinius archi- ciliis ii comites passim confirmant, inque diploma-
episcopus Garsias de Loaysa , ad concilium vm. tibus.regiis. Vide Tolelanum concilium ym, in quo
Tolelanum pag. 459, uti P.Pantinus De ofliciis lertio in loco coiifirmat Adulfus comes Scantiai-um
Gotborum, his verbis : Hunc (comilemScantiarum) et dux. Nolat docte illuslrissimus Garsias de Loaysa'
nonnulli poculis, alii universis epulis regis praefeclum archiepiscopus Tolelanus pag. 459, examinatque
esse contendunl. J Imo domui praefecium, non in- regium diploma Compluleuse, quod in lucem edidit
flmoenotaeauetores appellant, ul refert doctor Sa- exantlataecurae aucior P. Antoiiius de Tespes tom. II
lazar de Mendoca lib. m, De ofliciis el dignitatibus Histor. Benedict. anno Cliristi 646, fol. 174, col. 5,
Hispan. cap. S, pag. 95, eol. 3. Apud 'Gallos vefo el in appendice diplomale 13, pag. .10. Meminit et
phicerna, seu pocillator, «c/mMsondiciiur. Vox de- olficii et privilegii Ambrosius de Morales lib. xu,
ducla varie a variis. Alii a congio,derivari asse- cap. 15, tom. II, pag. 145. B. Exaravi, levi tamen
verant, i littera in k facili mulatione conversa, et hrachio, ad Julianum in variorum caruiinum col-
pro congiare, dicendum cunciare afflrmani. Hispani leclione pag. 146 et 148, prope"operis finem. Nec
eadeni voce, parce deiorta, et retexta escanciar f. preelefeundum, hac arrepia occasione, censeo, ut
uiimur; quando vinum ex uno poculo ampliori quolies ibi Inveneris Blwsillam, sororem Cindasuin-
in aliud transfertur et large bibilur ; alias iar- thi, reponendum cures Blitissam, idque.ex Arclie-
•rear vocamus. Neque id Grsecis insoleris; r.t- lypo P. Hieronymi della Higuera, « Nicolaus duxit
pua, miscere signiflcai; quia pocula ex cornu, uxorem Blsesillam [tege Blitissam] filiam vel soro-
aut ad efligiem cornu facta : poculum vero ripug rem Cindasuiiithi: t JDeniqueAndreas Burcus Sue-
dicitur. Athenaeus sic lib. iv Dipnosophist., ubi ctis in sua Republica, de Suecorum regis dominiis
xipazu pocul.i appellat. Verbumque Latiiium misceo el opibuspag. 67, ut Golbos, qui in HispaniaJirma-
a Groeco r.tpuo. est Plutarcho in Symposiacis, lib. runt imperium, ab Scanzia venisse probel, in hujus
Vill, qusest. 6. KodTOr.ipueuiMvrr.nputv.uxu."Op.npov. rei lestimonium firniissimuin adducit, eos habuisse
Ab insula Scanlia trahunt ahi, quse est circa comiies Scantiarum, quasi familiaritate cum illius i
polum Arclicum; ubi propler frigidam brumam, et provinciee accolis inita, ex ea in domo Augusta co-
liequentes densasque nives, vino non sobrie ulun- mites habitasse, et Toletana cbncilia subscripsisse.
lur ejus incolse.Non pauci a vino uvarum Scantia- Falso quidem, ut etfallitur Wolfgangus Lazius lib.
rum, Plinii aucloritate allecli, lib. xiv, cap. 4, et x De migratione gentium pag. 572, ex quo id de-
lib. xv, cap. 14, quarum ijji meminil. Ad Arabiam sumpsit. fjuos refellit, docte sane, Licenliatus An-
transiliunl multi; a yasculo Arabum, cancia diclo, tonius de Leon, in nostro senatu regio Indiarum a
escanciar potare signifieasse.Ad Thusciani alii transi- relaiionibus, in sua' peninsula seplenlrionali brevi
Jiuiit, ubi schenili, vas Thuscum inveniunt. Cumu- lucem bonopuhlico litlerarum visitra.
\ Evantium comitem, et ducem Eugenium, qui-post. A 140. Evantius archidiaconus Toletanus fuit pa-
1 fuitarchiepiscopus Toletanus; Luciam et Evantiam : truusS. Ildefonsi: qui, missa ssecularimilitia, vovit
•haec nupsit Ophiloni Palalino; illa Slephano, filiis Deo mililare prudenler.
regis Alhanagildi, fratribus reginarum Brunecbildis 141. S. Eugenius, palruus S. Hdefonsi,-monaclius,
et Galasinthee. Ophilo genuit Ophilonem, Cubicu- a meis temponbus pro sancto babilus, et vocalus,
;Iariorum comitem etducem, ex-quo Toletanorum et ab omnibus Hispariis cultus.
' domus; at Stephanus genuil Ildefonsum sanctissi- 142. S. Helladius episcopus Toletanus semper
nium archiepiscopum Toletanum. Stephanus et 0- babitus et cultus est ut sanctus; sed Gothici ponti-
philo • . • [vidcturlegendumhabaeruni] fratrem co" fices, ut alii, non coisueverunt celebrare confesso-
mileni Scantiarum Fonsam, socerum regis Recca- res. Fuit hic sanctus ponlifex nalus Tdleti patre
redi, palrera reginoeBadae; qui tres coufirniaiit lertio HelladioPalalino, eonsanguineoqueLiwae[a/.Lueiae]
Toletano concilio. Filius Ophilonis Ophilo confinna 1 ei LewigiIdi,.vjro caiholico, ut fuit filius.
concilio Tolelano vm secundo loco inter Palaii" 143. S. lldefonsus feeit Juslo carmeu sepulcrale:
nos ;-coiiJirmat et Nieolaus, ul comes Scanliarum. jacel ad D. Leucadiam.
152. Dum fui Fuldae, in. bibliolheca reperi velu- 144. Ciiidasuinllius rex Primalum Hispanorunj
stissimum codicem Anloniiii Pii, ubi in difliciHimoB ; (Tolelo translalum Ilispalim non multo prius, pro-»
iliiiere ab ostio fluminis Anae Emeritam, reperi in pter haeresim et Mabomelisuiuni Theodiscli, anno 4
margine Antoninum agere de flumine parvo Aiia, Theodori papae appiobantis) transfert. Auctor Ilde-
qui influit in Bselini, non procul Beatia : et hunc in- fonsus in addiiionibui ad Chronicon generale saiicti
'
grcssum voc.at oslium, quia illic claudilur el abscon- Isidori.
dilur, ul qui per oslium iutrat iii domum quo se 145. Tempore capiivilaiis, episcopus patriarcha
abdit. Tolelanus degebat in ^cclesia sanctae Mafise de Alfl-
Sic habenl duo codices ; Praesidioxxx M, P., ad een in S. Justa, exereebat oflicia ponlificalia, et ad-
Rubras xxvn, Onova xxviii, Illipa XLIV,Ilalica xyui, iuinisirabat sacramenta, ac horae recitabanlur.
nionte Marielo[at., Maiiormu] M.P. xu, Curica xxxvi, 146. S. Parlemius \al., Pathenius] fuit causa ut
Coiiuibula xx, Bercetana [ai.,Porcajaiia] xxui,Eme- coni eiieretur ad fideni uxor Decii CoesarispraeJica-
riijin xxiv. tionibus suis; patifur sub eodem gravissimos cru-
153. Quidam faciunt D. Garsiam Ramiri Mageri- ciatus, anno 260. .
tensem Muzarabem, consanguineum D. Conterie1 147. MunicipiumBurginalum, quod Mauri vpca-
areliiepiscopi Toietani, qui reparavil ecclesiaia veruut Buxexar, xx M. P. Osca [al., Orca] Beeticoe
sancti Torquati marlyris Toletani; alii vero llode- (" oppido distans, a Germauis colonise
Trajanee civibus
rici regis Dapifcrum persenem, virum pium, devo- condilum
anliquiius, Mauri dirueruni; uui gentilium-
lissimum B. Virginis Anliochensis.
tempore fuil celebris nundinarum" eonventus; vbi
134. Iinago B. Marisede Proesidio, quae est el fuit fueruiil duo sancti (qui crediinlur marlyres) 2i Au-
in ecclesia saticlaeJust3e (ubi vixerunt archiepiscopi
gusti, Viiicenlius et Jnlianus, curii sociis, in.primis
Toletani) esl a temporibus Gothorum. Ecclesiae perseculionibus. Creditur dirultim a Sara-
135. Euphemius reparavii ecclesiam S. Justae To-
cenis, cum Burgiiiatenses resisterent. Est optimi
lefi, quani eondi jussil Sanlina uxor regis Theodo- soli coelique; tena ferax frugum, si non desint
rici Oslrogothorum. imbres. Hic fiuis est Orelanise, el incipit regio Ba-
136. Anatorgis civilas esl, quam Saraceni voca- steianiae. I
verunt Veas, quam rivulus praeferfluit. Huc fugit
148. Liber fabularum, qui circumfertur noniine
Cn. Pompeius lumullum': quo se recipit vocant
jEsopi Phrygii, dicilur sub ejus nomine a Socrate
Iznaloraf, vel monleui-lerreum.
157. Sanctus Latro(sicul legi in libris Goihicis philosopho editus. I
bibliolhecse Fuldensis, in colleclaneis S. Melantii, 149. Anno 949 rex quidam Saracenus, nomine
et in libro de passione saueii Serrani archiepiscopi I0 Mahomal Zaquelus, dominus Tritii [Tritium, hodie
Toletani, el in lib. S. Joaniiis Damasccni) diclus est Najara], prope Lucronium^ habuit filiam, quae-con-
Dimqs, JSgyptius gentilis : qui domiuaenostrae cum versans cum Chrislianis, haptizata vocari" voluit
Joseph ingredienti JKgyplum.spoliatuius eos occur- Columba, virgomireepulchritudinis et pielalis. Quod
rit; sed visa virginis modeslia, ei puefi mira pul-" cum pater scivisset, segre lulil, el omnibus quibus
chritudine, muiato auimo, illis inserviens viam potuil modis, illam a religione Chrisliana transver-
ostendit. sSm, ad Mahomeianisniuiii traducere conatus est :
158. Visilanus, episcopus Tolelanus, ex Vizcaya, quod cum non posset, illi caput amputavit. Quod
frater domini Zuriee, principis liujus gentis, vir ma- cum illa manibus sustulissel, ad oppidum usque S..
gnanimus, et ad bona promptus. Colonisededuxit, ubi riiira pielale circumvicinorum
159. ln insula Scoiubrina, prope Carthagineni, oppidorum eoli coepit.Obiil 28 Maii.
tempore Allanagildi et sequenlium reguin Gotho- 150. Pafer ejus erat Mahomat Zaquetus, duj
tum, fuit monasterium S. Mariini ordinis sancli regis Corduboe, qui flliam Columbam (ul crediliir'
Benedicti, ;ujus abbas insigni sanciilate pollebat. a S. Vietore Cerasensi preshytero edocfam occid
-"> '
1157 PSEUDO-LIUTPRANDIADVERSAB.IA. 1158
mssit, et Viclorem presDylerum 16 die Augusti, J_ A 162. Concilio Arelatensi primo prsesident Hosius
inno Doinini 950, cum ego eram Toleti. el duo presbyleri, missi a' Silvestro. nabuil oralio-
151, Natalis episcopus Toletanus interfuit con- nein Natalis Toletanus, et scripsit episfolam syn-
cilio Romano, in quo gratiee sunt actayjropler Con- odicam; tuit a secreiis -coneiliicum alio.
slanlini baptismum, anno 524 inlerfuil et subscri- 163. Toletanum primatum," adjuvante Hosio, in
psil concilioNicoeno: muneribus donatns a Constan- concilio Nicsenodeclaralum esf. -
tino cum Hosio rediit Romam, inde Toletum, ubi 164. Bis venit Cordubam Alhanasius, habitis ibi-
staiuta concilii generalis servari feeit. dem duobus conciliis, semel anfio 550, ilerum
152. Eidem Constanlinus, ex aucloritale sancli anno 556.
Silvestri suinmi pohtificis, injunxit, ul-primati 165. Prior Sardicensis, ex Theophane, confirmat
(cujus primalum in concilio Nicseno coufirmatum concilium Sardicense, cui Toletanus inlerfuit Nata-
esl) ut comite Hosio Cordubensi juberel inquiri lis, "
el Athanasium el Paulum absolvit.
veteres Hispanorum episcopaluum terminos, et eos 166. A temporibus apostolorum rnaxinia consuc-
reuovari. Quod faelum esl per lotos seplem annos, tudo, el quaedam fraterna societas, inter Ecclesiam
vel novem, delegalis singularum melropolium epi- Toletanam et Mediolanensem.
scopis, qui per homines locorum peritos id sciri B I 167. Allienodorus episcopus Platese in Celliberia,
curarent. vel Thuriasonensls, uomHatus esl sanclum Vitalem,
• 155. Natalis "Toletanus ab exsilio rediens, dum et post mortem redit ad sedem suam, inlerfuitque
Mediolani commoratur, pulso in exsilium sanctis- concilio Sardicensi; vir pius el catholicus.
simo Dionysio, a catholicis Mediolanensis episcopus 168. Seveiinus, cognomenlo Euphrada, sancltts
eligitur : qui licet se gesserit ul vicarius iilius, rebus el calholicus, alque adeo unus ex legatis concilii
lam prseclare geslis floruil, ut-in numerum sancio- Sardicensis, substiluitur Euphradse, prinio hujus
rum relalus fuisse dicalur. Obiil mensis Maii anno iiominis, Agrippinensi, hserelico deposito.
554, vir sanclus et doclus. 169. S. Geronlius, x Episcopus Trajectensis, di-
154. Sanctus episcopus Nalalis Toletanus, post citur prhilegio peculiari vixisse fere cccc annos.
Mediolanensis, Vitalis Hispani filius fuii, nepos S. Sic mulii auctores.
Natalis confessoris Romani; successit S. Melaniio 170. S. Hosius episcopus Cordubensis sancte ca-
.confessori : inlerfuil concilio Arelatensi i, Romano tboliceque Cordubaemoritur die 5 Maii, quo celo-
sub Silvestro, el Nicaeno; posi fidei causa missus bratur sanctae cfucis inventio (quam celebrilatein
in exsilium, reversus, Mediolani episcopus eljgilur; ipse petierat a Silveslro Conslanlinpque celebrari)
sauclus morilur. > ( anno 360, cum essel annorum 110, praeseniibus
C
155. Vitalis-pater hujus in Hispanla nalus est. muliis episcopis et viris religiosis, dalo veneno,
Qiii, veniens in Jtaliam, genuit S. Natalem, post quod illi jussit propinari Constanlius in odium fidei
Thermedse in Carpeiania priore conjuge" defunela, catiiolicas; quia noltierat Arianorum seclam impiani
duxit Hispanam : ex qua genuit sanctos fratres,- secfari, ut niulti teslantur scripiores. Tpse lesla-
Justum et pastorem; martyres Complutenses. Ilaque mentoteslatus est se mori In flde concilii Nicseni, et
erant fratres isti martyres, el Natalis Toietanus, cx detestari dogma impium Arianorum, et qui eos se-
palre. querenlur, nunquamque (licel vis illi sit illala per
, 456. S. Isidorus Bispalensis scripsil lihrum Pro- lormenta,ut communicaret Sirmii cum Valente et
'
phetarum : quem ego vidi scripLum lingua-Lalina, Ursacio) aliler sensisse aut prsedicasse.
Gothica, vulgari Hispana el Arabica. 171.Post reditum ex urbe Sirmio, scripsit Ho-
157. Marinus, vel Camerinus, episcopus Tuecita- sius epislolam Constantio, quaeincipit : Ego confes-
nus, qui inlerfuit coricilio Uliberilano, anno "500 sionis munus explevi.
tempore perseculionis, Melanlii cbnfessoris, et Na- •172.Petrus, cognomento Pulcher, el pb elegan-
talis successoris coepiscopus fuit. Dicilur a quibus- liam oris et mullo magis ob morum sanciiialem,
dam inlerfuisse conciliis, el ad hunc scripsisse "san- •D
I dum peragrat loca sancla, archiepiscopus Tolefanus,
ctum pontificem MeJehiadem; sed Dexler hujus non Damasci comprebehsus a Saracenis, ethorribilibus
nieminil. cruciatus suppliciis, el in crucem aclus,-nobile eon-
158. Sunl qui dicanl JSalalem eliara dici Mari-, sunimavilniarlyrium anno Domini752.
num, vel Camerinum, sed perperam. 173. Duo fuernnl archiepiscopi Toleiani vocati
159. Pairuinus, Palernus, vel Palerniarius, suc- Olympii : aller ex episcopo Thraciae, virânclus,
cedit in sede Toletana. Posl novem et viginti annos qui successit Nalali, cujus nieminit D. Augustinns;
ex episcopo j
episcopatus secessii inPalsesiinani;ibi fit monachus, alter qui inlerfuit Tplelano concilio,
el pater monachorum; mo"xepiscopus fit; moritur Oxomensi; uterque tamen nobilis scriptor.
major cenlenario. 174. Petrus Pulcher seripsit ad Clementem pri-
160. Maurentius ejus vel frater, vel archidiaeo- muhi episcopum Hispalensem, cleruhique, ul pri-
nus, seculus est. mas, quod anno 747 celehraverant sanctum dieni
2
161. Marinus, vel Camerinus, faclus esl episco- Paschsc 29 Marlii, cum esset celebrandus Aprilis.
pus Arciatensis. Rescripsit vero Clemens, et clerus, gratias agens.
.__,,_ APPENDIXAD LIUTPRANDUM. 1160
175. Q. Serenus, Q. Sereni filius, ad quem scri- A resliluit, et vitam nionr.cborum a Palalinis ' ser-
Baehius Justinus et vavit. - - -
psit S. philosophus martyr epi- j
slolam longam anno""I56 (seripserat anno 154 ad 187. S. Jacobus missam, quam coram caeteris
Anicelum papam) natione Hispanus, ex oppido Gal- apostolis conslituerat, Petrus ceeterique comproba-
lceciaaSamone, nunc vulgo Samos; unde dictus est verant (et posl litleris mandavit S. Clemens, et ob
Samqnicus. Fuit, ut quibusdam placet, junioris Gor- id dicitur vulgo missa sancti Clementis) Hispanis
diani, qui vixit annos triginla et quinquepraeceptor; episcopis tradidit; ef.usi suni illa prius in flispania,
nec mullo posl a Caracalla jussus est in balneo oc- quam aJiis Occidentis parlibus, postea illam in scri-;
cidi (creditur, ut pater, Chrislianus, cujus causa plis altnlerunt eliam sancli seplem diseipuli S. Ja->
occisus creili potesl); fuit medicus celeberrimus. cobi, S. Torquatus,|et socii, el per Bifilicammeri-
Multa scripsit de medicina, in qua plurimum excel- ' dionalem [deest praedicantes promulganl, vel quid
luit, Ex hujus geiiere fuit S. Serenus martyr, el simile], ubi nullum reliquerat episcopum, ut teslatur
S. Serena uxor Diocleliani Augusti, cujus neptis Julianus et Felix, Toletani pontifices, libris ea de
fuit S. Suzanna virgo et martyr, filia S. Gabini re editis, in confirmaiioiiem missseS. Isidori : quos
'
marlyris. ego legi, et aliquando evohi,.cuni essem in Ful-
176. Zenas, et Q. Sei-enus Samonenses, cx Gal- B ° densi biblioiheca, a Carolo Magno coepla, mullisque
irccia convenerunt Romse Justinum ; et licet eqnju- libris valde referla, pibliolheearius.
gali, reversi in Hispaniam utebantur oflicio.catechi- 188. Gregorius, ad quem .scripsit Eusebius Ver-
startim, ut ex Justino philosopho couslat. cellensis, reprehentlil Osium, quod. consensisset
177. Decessit Q. Serenus Samone in Gallsecia concilio Arimhiensi; non fuil Illiberitanus, sed epi-
cum opinione sanctitalis anno 165, relicto filio ado- scopus Toletanus.
lescenlulo, qui fuit egregius medicus, et virtutis ac 189. Duee factipnes fuerunt in Hispania : allera
religionis ainaniissimus. Dies senioris Q. Sereni di- non recipienlium cum Luciferianis non solum Aria-
citur fuisse xiv Kal. Martii, illo anno. Medici duo i',os [al., SaracenosJ, sed qui resipueranl, quam se-
fllii, Q. elM. Sereni passi sunlsuh Severo Alexan- culus est. Gregorius Toletanus, et Vincenlius ejus
driee. arcliidiaconus, post arcliipresbyler, et Aurelius dia-
178. Item Zenas et Q. Serenus passi cum aliis in conus; allera cum Gallis, Ilalis et Damaso, aver-
Africa sub Diocletiano. santium haereticos, et -recipientium poenitenles,
479. Horum filii L. Sereims monachus familiaris quales fuerant Hygiuius Cordubensis, tactus haeresi .
Diocletiano, el Publ. Serenus martyr, in Africa hic, Priscilliani, qui missus esl in exsilium Treveros, et
ille vero in Hispania, Sexii Firmi in Baelica passus, ^1 Liriosus episcopus Hispanus Dertosanus : mirae infer
,esl sub Diocletiano anno 290; horum eral cognata[ hos stfages, pugnee, caedes. Proevalebal lempore
Serena uxor Diocleliani sancta. Theodosii factio recipientium poeniienles : in hoc
180. Serena, uxorimperatoris Philippi, mater fuit; erravit Gregorius Toletanus, nec placuit Damaso,
Serenae nxoris Diocletiani. .successoribusqueejus, horum immodicusrigor.
481. Obiit- sancla regina Gelesiuntha, Chilpericii 190. Ruffus [al., RufinuSjal., Stasius] Hispanus,
regis uxor, filia vero regls Athanagildi, jussu-uiarilii episcopus Qretanus^jjyiichronos S. Gregorio Baeiico,
strangulaia 14 die Maii, anno 566, cujus moiiemi ex judice simul eleclus : qui duo et alii jubentur
(ut refert Forlunatus et S. Gregorius Turonensis)) deponi ah Innocentio I, el deponerentur, uisi jam
magnis Deus-Hluslraviliniraculis. . fuissent mortui.-Non loquilur de Gregorio Tolelano
182. Anno 565, quando natns est Recearedus Le- sanctus Innocentius; quia jamille decesserat, nec
vrigildo, et factus monachus Beiiediclinus Leander,, ignorabat papa defunctum esse Gregorium.
22 Martii S. Severinus Hispali moritur. 191. Qui melius senliunt, aflirmani venisse Gre-
183. Ad vallem , quam Mauri vocanl Menalha- gorium Baeticumad annum 424, jam aelate deerepi-
mam[al., Benalgaviam],fuitmonasterium SS.Cosmae , luni et fatiscentenu
el Damiani, ubi fuit abbas sanelns Ildefoiisus, adhuc, - . 192. Elpidius Hispanus Toletanus, consanguineus
diaconus; inde presbyter, translatus est ad Aga- Theodosii, quem jurigere volebat 'TheodosiusOlym-
liense reclor. piadi viduae, feminaesaneiissimse, et ad quem scri-
184. Valderedus Toletanus, monachus Benedicti- psit Symmachus corisul, florebai opinione niagnae
et perilia rei militaris.
nus, abbas S. Leucadiae preetoriensis Toletanse,fit virLutis, 193.' Sunt qui dicunt, ex Chersoneso flispanise
episcopus Caesaraugustanus; vjr sanctus el doclus.
delatum, corpus S. Elpidii, prinii Tolelani episcopi
485. In ordine S. Benedicli, idem est 1'aler, et' (dicli confessoris, more Golhorum; ille vero mar-
et
abbds; sub hoc immediatus, vel sub priofe, recior,• lyr fuit) in Marsiairi Italise : inde vero Theodorico .
el prwpositus. Sie Agaliensis fuit proeposilus, vel' Metensium
episcopojin eo tempore Metim delalum,'
reclor palrimonii Sl Udefonsus,prius abbas sancto- cum aliis
corporibus sanclis anno 969.
rum Cosmeeet Damiani. 194. Magnapars eorum, qui dispersi in perseeu-.
186. S. Ildefonsus factus praepositus,Agaliensis s tione S. Slephani ad varias paries trajecerunt, et
monaslerii rem auxit, et coll.tbentem disciplinam [i ad Hispaniam plurimi venerunt, eranl ex monachis
'
U6l PSEUDO-LIUTPRANDIADYERSAIUA. 1162
moniis Carmeli, praediealionibus Clirisii el aposlo- A. ves non pauci, sanctum senem Osiumin odium fidci
lorum ad fldcm conversi : in quibus Elpidius ei calholicsea submissis a Conslanlio imperatore mini-
socii, pontiflces a S. Jacobo creati, el posl marlyres stris occisum, et ita fuilmartyr.
facli. 200. Memiuime Iegissein bibliolheca Fuldensi, in
~ 195.
Gregorius, episcopusposl Illiberilanus, natus libro Trogi Pompeii, Augustum dedisse edicium de
Compluli in Hispania anno 542, per omnes eetatcs describendo orbe Tarracone; et idem ediclum in
lilteris el bonis moribus floruil, exercuit se in gu- libro illo dicebalur : Datum Tarracone ; dilata ta-
bernalione; a Graiiano faclus est P. P. [id esi, prae- men exseculio propler negotiorum mullitudinem
feCtu-sproelorio]Galliarum. diu.
196. idem submolus a Maximo, poslea rediens in 201. Auguslus Coesar excogitavil anno58 anlc
Hispanias, factus est episcopus IHiberitanus; suc- Christi natalem, dum essel Roma;, describere tolum
cessit Augiistali anno 389; scripsit librum ad Gal- orbem, pacata Hispania tunc a bellis Pompeiorum.
lam Placidiam Auguslam anno 420; morilur anno At posl qtiatuordecim [al. decem] annos, ctmi esset
424, cum esset fere oclogenarius. Relalus esl inler in flispania, scripsit ediclum Tarracone, misitque
divos, de quo Innoceniius primus querilur, quod viginti viros probatoe vitse, qui inciperenl ab Occi-
homo Judex, stalim factus esset episcopus. Sunl qui denle, et censerent universos populos, el postea
dicanl prius fuisse Malacilanum, ei inde transla- " devenireni in Orientem. Publicaium est Hierosoly-
tum. mis illud edictum paulo prius quam Christus nasce-
197. Gomposuit primo inier alia librum De fide, relur; el isti viginti viri censueruiit Palsesiinam et
eliam cum primo coepisset inire pontificalum; at, lolum Orienlem. Haecdescriplio facta est sub Cyrino;
petente Galla Plaeidia Augusta, anno 420, De Trini- quia posl allera descriplio facta esl.
tale composuit alterum (quem credo sanctum Hiero- 202. Irene virgo detulit ex Hispania Thessaldni-
nymum non vidisse) cum jam nupserat Constanlio cam magnam multitudiiiem librorum sacrorum (fuit
Augusto, qui coepilanno 419. enim, ut credilur, Uliberilana) et abscondit anno
198. Osius, palria Cordubensis, nalus Osio patre, 504 Thessalonicae; passa est 5 Aprilis.
ex propagine Grsecorum; paler el fllius vere calbo- 203. In quadam hisloria vetustissima de rebus
lici; nutritus in ea ecclesia doctrina episcopi Cordu- Conslanlini reperi Conslantiumimperalorem,patrem
iensisN. viri sanctissimi, et per omnes gradus venit Conslantini (cui contigit Hispania "regenda)filiojus-
ad sacerdolium, et illi suceessit in episeopalu, natus sisse ul Hispanis faveret et accerserel HosiumCor-
anno 280 fere post perseeutionem Decii. Yixil in dubensem episcopum, virum sanciissimum pruden-
pueritia salis honesle, ut proeberelspecimen fuluri: tissimumque, et a suo latere nunquam diseedere
fuit acri ingenip, doclrina sapienlissimus, el in per- palei-elur, <etejus consiliis acquiesceret: quod per
seeuiione Diocletianianni 295,'sub Daciano prseside, suam vilam Constanlinus servavit.
cum mullis episeopis nispaniae constanlissinms et 204. Vir doctissimus Flavianus, ad ,quem scripsit
forlissimus fuil Chrisii fidei confessor. Symmachus, et cui inseripsit Feslus Rufus Avienus
199. Sunl qui putent, teslanlurque auclores gra- librum de slellis, floret sub Theodosio: ad quein
204. Vir doctissimusFlavianus, etc. Paucis multa exspoliata aique vana figmenta, quis nostrum per-
comprehendit Luilprandus : primo, virum doctum miuilur ignorare? cui Symmachus ille mirabili elo-
fuisse-FIavianum,et ad eum scripsisse Symmachum, quio et scienlia praeditus, tamen paganus [dixit
floniisseque sub Theodosio; secundo, quod huic mi- Luilprandus, genlilis panegyjicum] praeconio lau-
serit Symiiiacbusgenlilis gentilem panegyricuni, in dum in consislorio recitalo [dixil Luitprandus, habi-
Tbeodosii laudem composilum, habitumque iii se- tum in senatu] sublili arte, qua valuit, aram Victo-
nalu; lertio, quodeidem Flaviano Avienus libellum risein senatu restitui, Cbristiano, ut noveral, prin-
suum De Slellis inscripseril. cipi inlimavit: quem staiim a suis aspeciibus pul-
"l.Rufmus in Historia ecclesiastica, lib. n, cap. sum, in centesimo lapide, rhedae non stratoe impo-
53, Flavianum, praereciumappellal, agnoscilque ma- siluni ea die manere preecepit. t Hujus Pajiegyriei
gnam illins in sapientia praprogativam,et iii rebus defensionemcomposuit, ul testatur epist. 51, lib. n :
politicis prudeniiain. Conênit cum Rufiiio Sozome- «Nonputo, inquit, bouis leniporibus*eam causse
nus, eadem fere referens lib. vn Historiaeecclesia- D meoecondiiionem futuram, quae stib tyranno fuit:
sticse, cap. 22. Prajfeclum vero fuisse praetorio indi- eujus litleris ad M.ircellini snggesiibneni daiis, ho-
cat Symmacbus lib. n, epist. 27 et 75, et praefecluni mines meos scisessemulclaios; quod in panegyrici
praetorioIllyrici eLIialiaestib Gratiano, Valentiniano defensionenon laeui. t
et Theodusio, inseriptio legis 6 De conlrahenda 3. Denique Avienum Flaviano Iibrum De Siellis
emptione, et legis 26 De pcunis in C. Theodosiano. dedicasse, nec abs re, nequeapalaio Flaviani alie-
XJiimulatin id plura Franciscus Juretus ad Symma- num. Is namque siderum observator praedicere cre-
chum in notis episiolae B. Ambrosii Eugenio impe- debatur fulura. Teslis adest Sozomenuslib. vn Hi-
ratori missae, pag. 533; exstatque inleger liber se- sloriae ecclesiasticse, cap. 22 : « Putabal enim (Eu-
cnndus EpistolarumSymmachi ad Flavianum, el in genius) se id quod conaljntur, absque impedimento"
Auclario alia, uti frequentes ad Theodosium, sub conseculurum, inductus quorumdam yerbis, qui se
quo Symniachum, Flavianum el Avienum coaevos fulura prseJicturos pollicebantur ex victimarum im-
vixisse inde conslal. molalione, ex viscerum inspeciione, ex observatione
2. Theodosio Symmachus panegyricum inlimavit, siderum. Harum rerum siu iiS*situnc erani, cum
ut Prosperi Aquitani verhis ular, ubi aram exclama- alii multi apud Romanos in diguilate consliluli.viri;
vit restiluendam; el sic ait lib. De promissionibusDei, tum etiam Flaviauus tunc lemporis Hyparcbus, vir
parte iu:«Theodosii vero religiosiprincipis imperio, eximius et-in rebus polilicis prudens habilus; quique
per Jovium el Gaudenlium comites omnia templa insuper ex omuis generis divinatienis scienlia exacte
PATROL.CXXXYI. 37
niisit Syirimachus gentilis panegyricum, quem com- A _ eodem et anno ct die quo sanctus Augustinus as-
"posuil in laudem'Theodosii junioris, liabitum in se- cendit ad coelosin sua civitate. Sepultus est prae-
natu. senle Majoriano [Hesychio/br/e reponendum ex Ju-
205. Obiit Rufus Festus Avienus, vir catholicus et tiani Chronico, n. 216], Tolelano archiepiscopo, in
Hispanus, civis Eborensis, in HispaniseCarpelania. oedeS. Leucadioe.
prnescire fulura credebatur. J El librum De Stellis, anno 456 Majoranum seu Majorinum in sede Tole-
quem refert Luitprandus, Avienmn Flaviano inscri- tana successisse Hesychio. Unde pro Caslino substi-
- psisse, esse Phsenomena Ai-aii, ab eodem in Laii- tuendum i'eor Audentio aul Gregorio, Toletanis pon-
num sermonem tradncta, aflirmare me posse cerle tificibus, qui Theodpsio Magnocoeevifuerunt.
scio. Arisloteles aliique saepe yuivbpzvustellas vo- Sed jam non precariis documehlis opus. Palam
cant. Innuil Cinna in suo splcudidissinio cpigram- facit oimiia nostef Luitprandus hic, dum primo
male de hisce Arati lucubraiioiiibus: Hispanumagnoscit jAtiienum;sectmdo,palrium indi-
HrecliliiAraleismuluiniimigiiaiaIucirnis cat solurn; proporiit terlio, religionem; assignat
Carmina,quis ignes novimusisibereos. quarto, sepulluram: et tandem quinto, suh quo obie-
£revisiu aridulomalvaecoDScripta libello, rit prsesulecujus in nomine anceps et dubitis versor;
Persicacoovexitrauneranavicula. iiain pro Majorino autumo ex eodem Juliano nuni.
• Clai'e Cicero lib. i De Oratore, eap. 16 : « Constal 216, in Chronico exarandum Hesycliio. FloruilAu-
inler doelos hoininem ignarum astrologiseornatissi- B: dentio, aul Gregofio, ponlifieibus Toletanis; obiit"
mis aique opiimis versibus Aralum de ccelostellisque vero Hesycliio.Et cum D. Augusiinumvitam duxisse
-seripsisse. » suam conslel anno Domini 420, de qao anno men-
205. Obiit Rufus 'Festus Avienus,etc. Qnis vero lionem fecit idem jAugustinus in epistola ad Hesy-
,aut unde fueril Avienus, lenlalum a plurimis, du- cliium; insuperque appareal ex D. Prosperi Chro-
bium multis. Hispantts quibusdam visus est, tit nico, Hotiorio imperante obiisse anno salulis 435
refert Crinitus De poetis Lalinis lib. v, cap. 80, et salis comprobari \jdenlur quoe de Avieni tempori-
.Gyraldus in eadem histor.. dialogo 4. Ipse Avienus btts qbservavimus; Theodosii nimirum aetatevixisse,
innuere videtur in libello De oris maritimis, dum quaetiam vixit D. 'Hieronymus, uf teslaiur-de se in
.:uum appellat mare, quo Ilispana ora alluitur, versu Jibro De ecclesiaslicis scriptoribus ad finem. Et sibi
83: - similis Luitprandus, nuinero superiori hanc verila-
. . . Uf gurges hicnosirimaris tem manifeslam reddit, coaevosenumei'ansAvienum
Longeexplicalur,estAliai.licussinus, et Flavianum. Vossius multus est in varia Avieiii
Hic Gadirurbs esl, dicla 1'artessuspiius: nominis ratione, dum Avfenum, et Avianum, aut
Hic sunt columnaepertinacesHerculis. Abidnum, recenset appollatum, siculi Morales in
Etv.180: scholiis ad D. Eulogii Vitam num. 19. Ulcunque sif,
. . . . Si quis ad nostrummere, poeta fuit erudituset elegans, ui Criniii verba usur-_
Malacseque porlum,semitamtetenderit. pem, magna docirina ae muiiiplici scientia prae-
Clarius id asseverat M. Maximus in Chronico ad dilus. |
nnnum Chrisli 460, qnem sequuntur Vasoeus in' G De scripiis diximus supra numero anlecedenti.
Chronico ad annum Chrisli 515, Morales lib. x, Addam alia. Servius in Virg. jEneid. lib. i, vers.
cap. 34, et ex aliorum sententia in scholiis ad D. 588: « Avienus,
t
dixit, toium-Liviuni iambis cx-
Eulogii Vitam, num. 19. Damianus a Goes in sua pressil. Arali Oprisex Greecoin Latinum transtulit
.Hispania ad Petrum Nonnium, Matamoros lib. de summa elegantia jet proprietale; in qua nec ipso
Academiis, Mariana, lib. iv Histor. Hispan., cap. 15, Cicerone inferior, jab eruditissimo DJonysio Pelavio
quos referlP. R. Franciscus Bivarius in Comnienia- societ. Jesu in systematis de sphseravariis disserta-
riis ad M. Maximum, doctis sane et Iaboriosis; o tionibus, el a Josepho Scaligero in notis ad Manilii
ulinam in lucem quam citius prodiluris! astronomic. libros conspicuus reddilur. Librum de
Floruit aetate Theodosii imperaloris, ut ex D. silu orbis terraj, imitalus Diouysium Graecum poe-
Hieronymo facile colligitur, qui super epislolam ad non tam, ut Crinitus docet, hexamelro versu composuit;
Tilum, cap. i, cum Arati verba a B. Paulo usurpata vero, ut Gyraldus (alienselaudis aliquando par-
exponeret: «Hemisticliium, t ait, «in Pheenomenis cissimus) Dionysii versus ex Grsecis Latinos fecit.
Arati legitur, quem Cicei'o in Lalinum sermonem lisdem Tnsistit vestigiis nuperrimus ejus editor et
-transtulil, el Germanicus C;i?sar,el nuper Avienus.t tradticlor, nulla tamen cum ratione. Quod profeclo
-TJndeid conslare affirmat Gyraldus, et Joannes Vos- ulriusque opus inbpicienti eril palam, ut fuil nostro
sius de Historieis Lalinis, lib. n, cap. 9. Alque id Bernardo Aldrctq, qui in eleganti suo erudiloque
aslrui potesl ex Macrobio,qui vixit etiam Theodosii tractatu De variis Hispaniw anliquilalibus lib. i,
tempore : et in suorum Saturnalium lib. i, cap. 4 et cap. 23, cum Phoeniciam delinearet, advoeata prius
>eqq. Dialogi interloculorem Avienum inducil: prse- n Dionysii senlenlia, alteram Avieni subneclit, simi-
lerquam quod eidem imperalori ipsi.usmei Fabula- leinqiie exet imitatione profiletur. Et idem lib. m,
ruin libellus exstat dicalus. Quamvis Crinittis sibi cap. 18, alibi seepissime; ubi discrimen inter
argumenta non deesse crediderit, quibus Avienum ad ulriimque poetam et poema, minimus est labor
Diocletiani imperium referendum existimet. Prae agnoscere. Andreks Papius Gandensis in sua Diony-
cxjteris audiendus esl M. Maximus,locum et tempus sii edilione, quanivis 1 Avienum nunquam se vidisse
quibusflorueril,designans, dum inquit: « In regione fateatur, de liac lectorem admonei veritate, sic :
Oppidana et in Oretania [sic legit Carus] Hispanioe « Necab Avienoqnidem, etsi niiiiqnamvidi, inlerpre-
floruit olim sub Castino, episcopo Toletano, Rufus lationem mihi spondeo, sed paraphrasin potius : nam
Magntis Fesltis Avienus, qui scribit deoris Hispanis "Verisimilcest eum lerrse descriplionem eadem ra-
ct silu oibis, vario carmiiium genere. > Mendose lione e Dionysiolexpressisse, qua eoeli ex Aralo; i
Caftino legitur : is enim usqtte adannum Chrisli 450 el intuenti facile bsl judicare.
cathedram non ascendit, ipso Maximoteste. Confir- De oris quoque.maniimislibellumalteruni iambicis
mat idem iisverbis, olim fioruisse; ejus meniionei exaravit, iniacluin pensum Latinis ingeniis, teste
facta anno Christi 460. Quo sane loquendi modo,, Crinito, tanlseque difficultatis, ut diu multuinque
non significatur tanlum decem aiinorum spatium in- sibi elaborandum' fuerit in eo absolvendo.
lercalare ah anno 450 usque ad aiiiium 460. At JSsopicos proeterea apologos elegiaco carmuie
Majorino repnnenduni ducerem, ni annus apudI composuit,et, ut alii, virgilianas eliam fabulas iam-
Juliani Clironicoa reclamarel num. 216, 'ubi refuit bico complexusj e=l. Aut allerum, aut ulrumquB
1165 PSEUDO-LIUTPRANDIADVERSARIA. . 416C
266. Quou sanctus senexHosius in pace el Eccle- A cembris Toleli, major nonagenario, plenus dierum
siae communione discesserit,' praeter testimonium et sauclissimorum operum; scpultus est in "oedesub-
Athanasii superstitis, docent verba testamenli ejus urbana S. Leucadiee(ubi corpusejus jacehat), con-
quo docet in fide concilii T-Jicsenise mori velle; el diia jussu Helense, 3 die Decembris, cnni rnagno
omnes hortatur, ut in illa vivanl, ac prorsus mori moerore egenorum, quiafuit illorum pater.
velint. 217. Anno 702, anno 2 regis Witizanis. precibus
207. Moritur vero centenario quatuordecim annis reginse, quee sanguine contirigcbai Sisehertum, ah
major, jam deerepiius, et velut in sensti pueri, "et exsilio ille revocatur : ab excommunicatione abso-
imbeeillitate vlrium defessus. Tanlaque poluil esse lutus, cuidam episcopatui Hispaniarum prseficitur.
vis doloris in ea setale et acerbitas crucialuum, ut Evasit vere pcenitens, et anno 715 1 Junii moritur.
illi non reliquerint liberam facullalem. Et dabatur ei Tolelana sedes, sed humililaiis causa
208. Reperi in eodice fide digno S. Felicem, co- eam recu-savil.
gnomenlo Modicam,Bispali parentibus nobUissimis 218. Cum essem Toleti suhdiaconus, rem contro-
ortam, et iis orhalam, Romam ab avunculo stio, verti vidi: au albam, an casulam B. lldefonso altu-
Romanae Ecelesiee archidiacor.o, temporibus saiicti lerit B. Virgo, an ornamenlum ponlificale; quidam
Urbani, adductam. Quse cum nollet illuslrissimum £ pauci poslremum, mulli albam esse dicebant. Ego
sponsum accipere, causa iidei et virginitalis tuendee, credo lotum atlulisse ponlificium ornamenlum ; sed,
mira consfantia jugiilum praehuit anno 246, setatis quia ipsa cum cum indueret, allrectavil manibus
suae 26, sub judice Diocletio, et Philippo impera- suis pallium, sacratius fuil.
tore : cujus exemplo mulli in fide roborati marfy- 219. Dixitque missam die Sabbati (nl solebal) au-
- dlenle B.
rium subierunt. Virgine, et coelesli choro, qui canticis suis
209. Carierius, qui inlerfuit concilio Caesaraugu- eam adniinistravit die Sabbali, anno 665. Ob id vo-
stano, pairuclis S. Gregorii, veniens in*Hispaniam, ealm CapellanusB.Virginis; ei obid, divuigato per
factus est episcopus Uxamensis; virpius el doctus. orbem miraculo, rex Recesuinlhns, el Vitalianus
210. Gregorius reversus Nazianzum, scripsit Au- pontifex, nomine suo et suortun successorum, vove-
demio Toletano pontifici, commendans ei patruelem runt se visuros die Nativitalis illius ecclesiam, quam
suuni venientem in Hispaniasr propler adventum B. Virginis, idem S. Ildefonsus
211. Prima heeresis, quse venit damnanda in His- libr. De scriploribus, in additione ad libr. Isidori,
paniam, fult PriscilJianistarum, quse foris huc provocat lerribilem.
rupit; damnatavero estinseeretarioS. Marisede Pi- 220. Genesius, primus episcopus Arvernensis, U-
lari Gajsarauguslae,qtiod S. Jacoljns eedificavit, el Q defonsum synehronos admonuit per epistolas de
non alibi decuit damnari. liaeresi Joviniani per quosdam excitata Arvernis :
212. In Caslris Vinariis, in Bateslania, sanefse qui dicebant B. Virginem in partu corruptam man-
Nunilo et Alodia, anno 931. sisse, et hos tendere in Carpetaniam : nt vigenleni
213. Chisax ex filiis Ursacii damriatur, ul exsuleL in B. Virginem fidem suls falsissimis rationibus Ia-
in Carpetaniaeoppido Ebora, vel Aquis; ex rescriplo bcfactarent et omnino perderent.
Gratiani provocat ad Audenlium primatem et metro- 221. Petrus, qui postea fuit episcopusAquileiensis,
polilanum, ut episcopalui suo reslituerelur; coacto miltitur a Vitaliano Toletum, ut sciret, verumne
eoncilio Toleli, damuatur anno 382. esset miraeiilum de data coelesli veste D. Udefonso :
214. Sanclissimusvir Audenlius, episcopus Tolc- qui fit etiam socius ejusdem Ecclesise.
tanus, scripsit contra Bonosianos in defensionemil- 222. In Magnilucensimonasterio, quod iste Gene-
libafoevirginis Marireeleganter libros. sius condidit, jussit servari epistolam suse responsi-
215. Habifa est confessio [at., Nicaena]Diclini et vam, a B. Ildefonso missam, ubi fortiter impugnal
aliorum, anno 594, in concilio Toletano. illam heeresimArvernorum.
216. Sanctus vir Audentius Tolelanus ohiit 5 De- 225. In Dubiensi monasterio posuit S. Ilde-
opus recenset Alvarus Cordubensis in Vila D. Eulo- que sil, omnes.non ambigunt, nohili ingeriiosoqne
fii, annuente Ambrosio de Morales num. 19, ubi viro Avieno ascribi.
Alvarus agit de Eulogii peregrinatione, his verbis : Sunt qui pulent hujus esse epilomen rernm Ro-
* Nec non Avieni faljuJas metricas, et Hymnorum manarum, queemultortim irianihus teritur, Valenli-
cafholicorum fulgida carmina, eum multis minntis- niano imperalori oblala Fovet Volalerranus lib. xix
•simarumcausarum ex sanctis quaestionibus,multo- anthropologiee littera ,R, eos taxans, qui in-lilul-i
rum ingenio congiegalis, non privatim sibi, sed Sexlum pro Feslo± male scribunt. Non tamen eum
sommuniter studiosissimis inquisitoribus repor- dem esse auclorem ac Avienum arbitror : alia enim
vavit. j mens, alius animns, alius genius Avieno, el alteri
Alia eliam epigrammaia scripsisse constat, quse Rufo : qui eliam, si Philandro fides adhihenda esi,
inveniunlur excusa in veter. poemat, lib. iv, quo- d-escriptionemillam urbis Romw,'usque adhuc Publii
rum altero Sirenum allegoriam eleganlerprosequi- Victoris nomine clrcumlatam, delineasse fertur;
tur; allero Malogranata describif, el sibi milti pelit suffragante ilidem ad id Carolo Sigonio in judicio de
a Flaviano; et ullimo de Vila ruslica monet amicos. hisioricis Latinis. Hoec fere omriia ex epistola Pro-
Quod carmen inler Marlialis, cpigrammata lib. IV, sphonetica erudilissimi J)on Petri Melian ad Fcsti
nurii. 90, passim excuditur; sed tanquam spurium, RnfiAvieni opera, quoein dies edere cogilat.
tantoque 'poeta indigmim in malas aves amandare 225. De Dubiensi, vel Dibiensimonasterio, ei Illi-
jubet Scriverius; alii viri docti id negarunt. Utcun- scensi oppido, vide qttoeliotavi ad Julianuni in Chro-
n'67 APPENDIXAD LlUTPRANDUM. - 1168
fonstts ad villam Illescam iniaginem B. MarieeA.stinoe, eum aliis sub preefeclo Firmiliano passus esl
rirginis, quam habebal in suo oratorio. Eborenses, 16 Fehruarii.
•vclf alabricenses, lempore Maurorumeolebanl islam 231. Credibile est sanctos septem1discipulosJa-
imaginem. cobi prsemonilosab eu, venisse ad Bceticam.
224. OsiusepiscopusCordubensisinvitavil ad con-. 252. Sunt qui putent -S. Rufum ex 72 discipulis
cilium episcopos Orientales Cdrdubam, ad causam Domini, qui fiKt episcopus primo Thebanus, mox
S. Athanasii examinandam. Convenerunt omnes Derlosanus, a S. Paulo, cum venil inHispaniani, ijji
flispani ad concilium nalionale : adfuit ipse Alhana- relictum episcopum;l cujus meminit S. Paulus ad
sius, et porrexit ^ynodo confessionem suam , ul sub Romanos, et S. Polycarpus martyr : fuil passus cum
Julio Romaefecerat, queeincipit: Quicunque salvus aliis in Armenia die 19 Aprilis. Sed melius puto sen-
essevull. Etex ea addidissePatres dicitur in eo con- tire eos qui 18 Deeembris cum Zosimo passum
oilio, "symboloNicaenoin "articulo Spirilus sancti : liuncpulant, qui fuil episcopus Thebanuset Derlo-
Qui a Palre Filioque procedil; quod confirmavit sanus.
sanclus Damasus post, et ita in primo Toletano post 235. Passi sunl mille decemcrucifixi militesprope
annos 46. Ab hoc concilio invenitur particula, quae Alexandriam ad Tigrim et Euleum amnem posilum
primum in.Hispania addita est symbolo Nicocno, el " in monle, qui ramus est Candani, primo hic Cauca-
post accepit Eceiesia Romana. Concilii hujus memi- sus, vel Candanus, vel Araralh diclus esl, erucifixi
uil Osiusin epistola ad Conslanlium Augustum. circa dicla flumina felicia.
225. Calpurnius preeses, sub quo passa esl sancta 234. Alii dicunl crucifixos ad monlem Ararath,
Eulalia Emeritensis [videlicel anno Chrisli 270], qui Laline dicitur Equinus, pars monlium Gordiee-
creditur fuisse preefeclus Romae sub imperalore norum : in cujus cacumine, leste Josepho, arca Noe
Claudio. requievit, quem, ul| parlem Gordieenorum, fiuvius
226. In faucibus saltus Fibulariensis estFibiilaria, Tigris irrjgal, et mox in planiliem regionis Gordiee-
quam Mauri vocaverunr .XerâZ,sedes episcopalis. norum (quae barbaie eLiani dicitur Araralh) non
, Sicin concilio Illiberilano xiv, lococonfirmat Janua- longe III M. P. praeieril civitalem Cbaracem, ab
rius episcopus Fibulariensis : sic in quibusdam co- AJexandro diclam Alexandriam, et a dexlra cjus
dicibus. multis ostiis in sinum Persicum spaliosissimusingre-
227. Cornulus Teriullus, oralor Juvenis, accusa- ditur. |
vi S. PauJum Hierosolyinis; postea senex, collega 255. Nulli temporum Romanorum est sepeliri vel
fuit Plinii Junioris in consulatu, cujus meminit lib. v uri in urbe corpora morluorum; sed sepeliebanlur
Epislol. cxtra. Sic Christiani sepelierunt sanclam Leucadiam
328. Valde probabile est inspirasse Dominum S. in pomoeriovel suburbio, quod tunc muro veteri
Cnegorio, ut orarel pro Trajano, ul salvarelur; quia longius distabat, separalim corpora sanctorum et
ediclum contra Christianos hortatu Plinii Secundi ponliflcum, seorsim Chrislianorum. Dicebatur locus
proconsulis in Bythinia mitigari jussit. ille sepultura saiiclorum.
229. Sunt qui pulent Amaonem, vel Ammonem, 256. Macer [al., Sacer] Hierotheus Hispanus Em-
filium Rufi, discipulumex 72, cui cum CleophaChri- puritanus, olim sub|imperatore Tiberio Tarraconen-
slus apparuit, dum irent duo in castellum Emmaus , sis gubernalor, et inde perrexisse anno 45 Cyprnm;
venisse in Hispaniam, et ibi, preedicalo Evangelio, ubi Paulum audiens, conversus esl ad fidem, et eum
profeclum in Soliam Cypri civitatem; praedicatoque secutus. J
ibi Iargiter Evangelio, passum 9 Februarii. 257. Tertius Fabius Terentius, amanuensis Pauli,
230. Eubulus, cujus meminit PatiJusad Romanos de 72 discipulis, prius Mediaaepiscopus, post Iconii
cap. ult., creditur fuisse Galilseusex Naim civitate, passus est die 21 Junii, anno 88.
Jilius viduae quem Dominus suscitavil, et secutus 258. Nervium oppidum prope Illilurgim Batesla-
Christura, ejus discipulus flt: post Romam venit r. norum, a Nerva condilum, a Saracenis Noevron [al.,
cum Petro, et fuit vir insignis, el a puero valde Negrori] dicilur. |
virtuti deditus; missus est a S. Paulo cpiscopus 239. S. Xislus (qui poslmodumfuit pontifexMaxi-
Pamphylise. Theoduhis, qui preedicatCsesareaePalre- mus) habilo Toleli concilioJnterfuit ut legaluspapas;
nieo n. 350, ubi-in illis verbis, qui anno 636 eleclus martyrium S. Leucadiaeeedieulasacra. » Plena eru-
est abbas, Jege ex Luitprando num. 97, qui anno 656 ditaque manu cuiriulal plura doctor Augustinus de
\el qui anno 657. Morlanesin allegalione pro ecclesia S. Mariae Mar
Jn suo oralorio. Oraloria eliam dicebantur aedi- 1rus num.
joris Caesarauguslsinoe 45, 46 et seqq. Ju-
ctilae sacree domi, sed foris publicse. In primiiivoe lius CaesarBulenge lib. m De lemplis cap. 52.
Ecclesiaetemporibus lempla sumpluosa minime aedi- Addo ego aulbenticam Si quis, C. ad leg. Juliam, De
ficabantur. « Non erant t (ait eminentissimuscardi- adulteriis, his verbis : « Si tamen in sacro oralorio
nalis BaroniUstom. 1, anno 211, fol. 298) « ingenles colloqui inveniantur, posl tres, ut dictum esl, denun-
mdium moles etvastse, amplissimeequepublicorum tialiones, liceal mpiito utrasque personas defensori
redifieiofum strucluraj; sed eediculae,seu oraforia Ecclesieetradere, aut aliis cJericis. ut.ad eorum pe-
parya. >-Dehisce aediculisnoster Julianus In Chro- rictilum divisini isti servenlur. i
niconum. 477, pag. 88 : '« Fuil, i inquil, «ibi anle i
liGO PSEUDO-LIUTPRANDiADVERSARIA. 1170
poslea venit Oscam, unde tulit secum Laurenlinm, A pore Agilanis, causa fidei, quia catholicus erat, cum
filium sanclorumOrenlii et Palienlise. Per Hispanias flliis, Leandro, Theodosia et Florenlina, et uxorc
reversiis Romam, iit Pontifex Maximus; el prsescius .Theodofa Cervella. Fulgentius et Isidorus nalisurit
rnarlyrii S. Laurenlii, jussit diaconibus ut Orentium Hispali.
parentem admonerent, ut faceret templum S. Lau- 253. Flavius Marcus Cervella, dux Gothieus,
rentio sacram; quod et fecit: el post cum conjuge, splendidissimo genere, duxit uxorem Paulam, feiui-
quoepreecessit eum in martyrio,-l Maiisub Claudio .nam clarissimam : ex quibus nata csl FJavia Theo-
patitur. dora Cervella, uxor dueis' Severiani, femina Chrislir>
240. S. Fulgenlius bis fuit episcopus Carlhaginen- "nissima. Obiit 6 Maii.
sis, inde translatus Astigim, et .postremo Carthagi- 254. Reslitit Severianus Aguilani, et obsessus i>i
nem, ubi paucos annos, duos videlicel, vixit in hoc urbe Carthagine Spartaria (quam Cuihi periilus ex-
episcopatu. ciderunl) causa fldei missus est Hispalim in exsiliurn
241. In codicibus correelioribus concilium Tole- anno 3 Aguilanis, cum conjuge et flliis, ubi mortuus
taiiuni T habetur, sera DCLXXVI , anno primo Suin- ost.
thilani. 255. Leander scribit ad sororem Flqrenlinam .
242. Paula, de genefe clarissimo Golhorum , ma- B monialem Benedictinam, librum de virginitate, vel
ter fuit Theodoraa vel Theodosise Cervellse, eonjugis de inslitulione virginum et conlemptu mundi, cum
Severiani, parentum Leandri, Theodorae, Floren- esset illa 19 annorum, primo anno sui ponliflcatns;
tinse, Fulgentii et Isidori, qui hoe ordine nali sttnl. 256. Adhuc manserunt oedesSeveriani Carthagine,
- 245. Severianus duxit uxorem Theodoram Cer- el rcs ampla.
vellam quatuordecim annorum; nascilur anuo se- - 257. Leander
impetravit revocalionem ab exsilio
quenti Leander, scilicet 542 anno sequenti Theo- matri suee, fratribus et sororibus ab Alhanagildo.
dora, vel Theodosia, uxor LeovigiIdi,mater Herma- Tbeodora mater in exsilio, laborum causa est magis
negildi martyris et Recaredi. JEra BLXXXVIH nasci- firmala in flde et in virlutibus, quoe noluit redire
tur Florenlina in die S. Florentii martyris; obiit Carlhaginem. " .
sancte anno 610 annorum sexaginta. 258. S. Montanus scripsit ad Thuribium anno ul-
244. Theodoricus rex Oslrogothorum venit in limo Theodorici, cum adhue esset in Hispania , el
nispaniam, .et pro suo ncpote Amalarico illam plures Erga esset Toleti gubernator.
annos rexit, duxilque uxorem Toleti Santinam, de 259. Pons Sei-ralus fuit Toleti e regione S. Maiise
gente nobilissima Goithorum, ex qua lulit Severia- de Alficen, ad latus.
jium, Carihaginis dominum. 'G 260. Sanctina virgo Tolelana, posl tixor Theodo-
245.,Karadigna primum in Hispania Renedictino- rici, nascitur Toleti anno 480.
rum coeiiobium (ttbi Santina, uxor Tlieodorici regis 261. Ex Sanctina, vel Sanctia, Theodorlcruxore,
jacel, el hahel 200 monachos martyres)-dicta fuit duos filios sustulit; Tlieodoricum. qui juvenis mor-
tempore Gofhorura et^Romanorum Karadimas. tuus est, el jacet cum malreregina Sanctia, apud S.
246. S. Carolus Magnus, licet in juvenlutefuerit PelrumjKaradinensem,.et EJverianum fo/., Severia-
(ut illa ferl aetas) debilis, jam factus vir, evasit-san- num], qui fuit uxoralus.
clissimus : in Gallia et Germania, ac Flandria, ut 262. Moriluf Sanctina VJHId. Maii, quo die festum
sancti eonfessoris memoria colilur. Obiit Aquis S. Michaelis,.et concilii Tolelani est.
Graniis[a/., Germaniis] major septuagenario, 28 Ja- 2C5. S. M. Elpidius Julianus, S. Jacohi diseipulus,
imarii, anna 814. primus episcopus, Toletanus fuit.
247. Crediiur esse S. Carolus Magnus posl mortem ' 264» Mamas confessor ex tractu Tudensi credilur
cultns a Tolelanis. delalus Cyprum, Floruit hic sub lempore Gothorum
248. S. Torqualus, S. Jacobi discipulus, pertrans- anno 500 vel circiter; obiit mensis Augusti 26'; est
"
iil flumen profundum, rupto ponte, et celebralur "confessor. Tempore Maurorum, relictis reliquiis in
"
15 Maii. Asluriis, et per Hispanias, ad Cyprum delalus esl a
249. Greditur S. Montanum, cumesset archidiaco- Chrisliaiiis.
nus Toletanus, in adventu et receptione Theodorici ^05. Reperi in archivis S. E. Emeritensjs codicem
regis Ostrogolhorum non ut
parum valuisse, esset pa- litieris Golthicis exaratum, In quo dicehatur Com-
ciflce receptus ut tulorregis Amalarici nepotis ejus.
plulum diclum a Mauris Guadalfaxaram, etiara di-
250. Cum Theodoricus rex Oslrogothorum yenit ctum esse Eplaceam.
hi ffispaniam, amiserat Andefledam, flliamregis Clo- -
266. Reperi quoque in eodem codice conciliuni
dovei, ex qua Anialasuiniham habuit. Toletanum universale in huuc modum :
_ 251. Hispani Cordubenses, Hispalenses, Illiberi-
tani, Menlesani, Toletani, Complutenses, gravali v «In nomine Domini, incipiunt gesla synodalia con-
servifule'Maurorum,-et transgressi montes Pyre- cilii generalis. Toletani, acta in urbe regia, in aedesan-
nseos, clemenlissime excipiunlur ah imperatore Lu- "clorum apdstoloruni Petri et Pauli prseloriensi, anno
3 regni gloriosissimi principis Wambani, sub die x.vu
dovico Pio. Kalend. Decembr. aera DCCXIII
•• 252, Creditur Severianus missus in exsilium tem- luendis Ecclesiaruni' et diceeesum , pro lerminis a-esti
Hispaniarum.
'1171 APPENDIX AD LIUTPRANDUM. 1173
« Iitterfuit rex gloriosissimus concilio generali, et, A sipne, sicul eis divisit rex Theodomirus, cum iis
salutatis de more solito singulis episcopis, dixit: efiam quse nos adjecimus.
« Sanctissimi Patres, vldeo vos gravissime con- « Brachara melropolis teneat Centum cellas Gen-
iendere prd terminis veslrarum dicecesum, et inde tis, Millia, LayneloJ Gilioles, Adonysie, Aporlis,
gravissimas inler vos lites et contentiones exoriri, et Aylo, Centen, Donis. Iambis, Gilislo, Lelania, Ce-
quod-aliqui vesirum (sicut accepi) aliorum parochias resis, Petroneyo, Equisis, ad Saltum; ilem pagi,
invaderent, et alienos terminos quolibet praetextu Panoleta, Bregantia, Aslialign, Tarego, Annego,
Ialenter adoriri. Quafe dignum esse duxi majeslate MetroJjio, Betise, Palam, Tusico, Celo et Senequie-
culminis nostri, vos ad concordiam revocare. Pla- riio; sub uno sedes 30,
celne vobis, sanctissimi pontifices? Responderunt « Ad sedem Dumiensem familia regia [in divi-
omnes : "Placet, placel. Vivat mnltos annos serenis- sione Theodomiri sic : Ad Dumium familia servo-
rimus et gloriosissimus rex, ac dominus ndsler Fla- rum; quam hic voeal regiam, intelligit de monachis,
vius "Wamba. Tunc ille jussit prius coram se chro- qui Deoserviunt; cui servire, regnare est.] -
nicas et historias regum priorum accurate legi, ut « Egilaniensis teneat lotam Egitaniam, Menecapio
facilins el aequins pbsset terminos parochiales [al. el Foraneos. '
parocliiarum] dividere, sicut antiquitas denolaret et t Portugalensis terieat in Castro novo Ecelesias.
exigerel juris censura, el propria jura Eeclesia quse- quae in vieino suntj scilieel Villa nova, Belaonia,
Jibet possiderel, sicut subjecta denolat nostra sen- -Vesea, Menlurio, Torebra, Bramoste, Pengoaste,
tentia. Luuibo, Nestis, Neapali, Cnrmano, Magneto, Lepo-
_« Concedimus inprimis et confirmamus, qiiod , g reto, Melga, Tangobira, Villagomerii Tanerater;
sicul Gondericus , Gensericus , Hunericus, Gunta- ilem pagi, Lambieneio, Alcobreo, Valericia, Tur-
muiidus, Jsoris et Guhjiel reges Wandalorum civita- lango, Ceris, et Môdiolis, et Palencia; sub una
lem Lucensem in Asturiis prope mare dotaverunt, viginti quinque sedes.
teneat pacifice et quiete lerminos, qui mox illi suh- « Lamecum teneat jpsum Lamegum, Luencia,
. scribentur : Aranor, Crasubriana....... sub uno sex sedes.
« Totas Aslurias per Pyrenaeos monles et per fiu- « Conimbricensis sedes teneat ipsam Conim-
men,magnum Ovem elper totum liltus maris Oceani Jjriam, Eminio, Selio, Brine, Insula, Astrucione et
usque Viscayam per siimmum Rostrum, el per sum- Portogallise Caslellurii anliquum; sub uno duae.
mum Cabrium, per portas de sancta Agalha, per « Vesensis teneatl ipsum Veseo, Rodomiro, Sub-
Pozalem, per Limbum de filios, una cumcampo montia, Subei'beno, Osanca, Obelione, Tulella, Go-
EdoJio[al., Erbolio] Gordon, usque ad illam arborem leia et Cabrabia, quae apud .Gotlhos postea sedes
de Quadros, per rivulos de Humana, Lunam, Van- fuit; sub uno seplem danlur sedes. .
dtiliam usque ad Pyrenoeos monles, Cojancam vil- * Uriensis teneat ipsam Uriam, Deisitm, usque
lam, Quexidam, per Conjaquelam, Montosam, usque Cussancaro, et de Caldas d6 Rego usque in oram
ad flumen Urbetum in Gallsecia, Suernam, Vallem maris Oceani prolenclatur.
longam, Veram, Flumosam, lotam Sanlam, Pana- « Lucensis leiieat i^jsam civitatem cum adjacenti-
muin, usque ad flumen Mineum, totam Lenios, Ur- bus suis, cum Canioquia, Sumos, Caraharcos,
nyso, Verasmo, et Semmamorum, etTrojam, usque Montenegro, Parraga, Lafra, Azumara, Sigros,
act flumen Silunii, totam Lumiam cum eeclesiis de Triavada, Pagento, iSalvalerra, Monlerrbso, Doira
Petrayo, quae eedificateesunt vel fuerunt inter Ar- C vel Coyra, Deza, Colea; sub una sede 16.
'noyum flumen et Silum, a lermino montis Buron, et « Auriensis teneat Vesugio, RuvaJe, Teporos,
per aquam Zore [o/., Zoze], usque in fundum Ar- Sedisos, Prucia, Cisavio, Verenganos, Sanabria et
lioyi, etper ipsum discessum, vel discursum, usque Calabazas majofes; sub uno deceni.
^n flurnenMineum, Lueza usque Portelam de Veneli, « Astorieensisleneat ipsam Asloricam, Legionem,
et ecclesias de Sallaz inter Arnoyum et Silum cum Superurbico, Beriso. Petrasperanti, Autoribis, Cal-
ecclesiis de Baroso, Castellarn cum Saneam, Barna- delas, Morillos supeiiorem et inferiorem, Sonure.
les, ei Avion, Azman, Garabam, Amancam, sicut Trogelos et Pericos; sub uno undecim sedes.
diclam Ecclesiam Lucensem dolaveruntreges Wan- « Britoniensis teueat Ecclesias, queerin vicinio
dalorum. Et responderunt episcopi : Placet, placet sunt, Torelo, Torebefa iuler Briiones una cum ino-
>hobis omnibus. ~~_ nasterio Maximi usqiie in flumen Ove.
« Legio, quam condiderunt Romansa legidnes, « Tudensis leneai (ipsani Tudem cum Ecclesiis,
<|ueeantiquilus Flos fuit vocala, et per Romanum qiue in vicino sunt, Torelo, Torobera, Ludo Palre,
' Sagria, Erbilio, Orunia el Caflasse; sub,
papam (scilicet Sylveslrum) gaudet perpetua liber- Agnove,
tate, et ab aliis episcopalibus sedibus est exempta, una« sede quindecini nunieraniur sedes.
el exslal sedes regia, alque alicui meti-opoli nun- Toleio melropoli| subjaceant sequenles omnino
-qtiam fuit subjecta vel subdifa, teneat per suos vel sedes. Orelum, haec teneal de Galla usque Eugam,
tei'minos anliquos, sieut eam dotaverunt Hermeri- Cecitam, et de PeLra usque Gampaniam. Men-
cus, Rochila, Reeciarius, Maldra Frumarius, Re- DDeltla tesa, heecteneal de Ettga, vel Cecila usque Securam,
mismundus, Theodomundus, Suevorum Teges, et usque Polixena. Acci, haec ferieal de Secura
Theo.lomirus. E.t responderuui oumes ponlifices usqlie hsec Moiilaneam el de Arehitel usque Caraval,
unanimiter : PlaceL, placel nobis. Basli, tenejl de Egesla usque Montaneani, et
de Rauci Susiiam. Ufgi, hsec teneat de Ege-
« Legio teneat per Pyrenaeos montes, et per Pen- sla usque usque et de Bigaslri, usque Mun-
Gaiihaginem,
nam Rubeamuna cum mediaLevaca, Cervera, Pe- dam. Bigasirum, .haee ioneal de Pugilla usque Nis-
tras nigras, Annion usque ad flumen Carrionem per domiam, de Serla iu Lisbam. Illici, hoec te-
villam Sernam, el rivulum Siccum, usque ad villam neat per lerminos usgue deBigastri, Seluli et Denia. Se-
Ardegam per Cervinos usque in castrum Pepi, per talis, lieee teneat'dejGusto usque Molelam, de To-
villam Manam, usque in arborem Quadros, super gola usque ad jXilriam. Denia, hasc leneat de Sosa
fmes Serrae Gallaecise, tria castella Turtures, Dati- - usqne in Turam de Silva, usque Gil. Valenlia, heec
neus, Castelletum et Nayiam. teneat de Silva usque Musuelum, de mari usque
« Legio civitas saeerdotalis et regia, et Lucus, "Alpout.Valena, heecieneal de Alpout usque Tarra-
quam Wandali reaediiicaverunt in Asturiis, teneat ljilam, de Stazero.la j usque Nenar. Secobrica, hsec
per suos terminos antiquos, sieut eis divisit rex teneat de Alcout usque Obiam, de Mora usque Lu-
Tbeodomirus; hsenulli subdautur archiepiscopo vel siriania. Complutuin, hoecteneat de Alcout tisque
Primati. Responderunl omnes : Placet,placet uobis ad Costem, de Gusia usque Cosleam. Segontia, heee
.' omnibus. t-eneatde Cosle usque Fuscam, de Godol usquePi-
« Sedes ciiam Poriucalix pernianet in sua divinam. Oxoma, ha;c fencal de Fusca usqueArlanzon,
*
1175 PSEUDO LIUTPRANDIADVERSARIA. 1174
quomodo currit In camino S. Pelri, qni vadil ad S. A teneai. de Sorta usque Albeniam, de Soto usque
Jacobum;-de Garise usque Ermitas lerniini ejus Faram. Salmantica, haec teneat de Allenia usque
protendantur. Secobia, Iisecteneat de Almet usque Solohram, de Rusa usque Siberum. Numanlia, haec
Mihihilium, et deMartel usque Vaso dicto. Palen- leneat de Penagodisse usque ad Tormem super
tia, haec teneat de Mimbillum usque Callam, de illos balneos de Valle de rege usque ad Doiium, et
Lulbonar usque Torlosam. de Villa Valle usque ad Otero, de Fumus secus rivu--
« TERRACONENSI metropoli subjaceanl hec sedes : lum Siccum usque Borito, de Tavara vero usqtie-
- c Barcinona, hsee teiieat de Mina usque Ptigel- ad Dorium. Abula, hooc leneal de Pelra usque ad'
lam, etde Usa usque Bordel. Egari, hsec teneat de Viallam, de Urioslo usque Torrero. Cavria, haec
Bordel usque Paladera, e.t de Montosa usque Por- teneal de Villa usque Tagum, alias Dorium.
lellam, Gerunda, hsec leneat de Pilida usque Juxta- « NARBON/E melropolilanse hae sedes subjaceant:
mare, el deAIosa usquePinas. Eupiriae,iise teneant « lselenis, haecleneal de Slalususque Barunona,
deJuxtamare usque Bergam, de Mentosa usque de Macu usque Rib. Fora. Agatha, haecteneat de
Silvam. Arisona, heec teneal deBerga usque Auri- Nusa usque Riberam, de Galia usque Mirlam. Ma-
tam, et de Pursa usque Mentiam. Urgela, haec le- galona, hsec teneal de Nusa usque Ribogar, et de
ueal de Aurita 'usque Naionam, et de Murela usque Castello Millia usque Angoram. Nemauso, haec te-
Valam. Lerila, heecleneal dc Naiona usque ad fou- ueal de Gusa usque Angoram, de Castello usque
tem Sallam, de Lora usque Malam. Ictosa, hsec te- Samuram. Luleba, hsecteiieat de Samba usque Re-
neat de Fonle Salla usque Porsellam, de Morale hubal, de Anges usque montem Rufum. Carcasona,
nsque Tormelam. Torlosa, haec teneat de Porsella g£ haec leneal de monte Rufo usque Angerum, de An-
nsque Deniam, de Tormoga usque Catenam. Cae- grisla usqne Monsam. Elna, haec leneat de Slrage
saraugusla, hsee leneal de Moovia,vel Denia, usque usque Rofiionam, de Litei'osa usque Lanusam.
Splanam, et de Olibia monie nsque Gordolo sint « Haesint sedesharuni duarum Hispaniarum octo-
lermini sedes Gsesarauguslanoe.Osca, haec teneat de ginta sub dominio Golhorum, lam archiepiscopales
Splana usque Cohello, et de Speslemusque Riberam. quam episeopales, per quas omnibus Hispanis mi-
Pampilona, hoecteneat de Cohellousque Muslellant, nistralur verbum Dei, quee a Rbmano ponlifice et
et de Sparga usque Ostural. Califorra, haecteneat accipient, et accipiunt semper in his provinciis
de Nampia nsque Spargam, de Mustela usque Loea- communioitemcatholicae veriiatis, ul seeuiidum tra-
lem.- San-Tyrasona , haec leneat de Sparga usque ditionem et doclrinam sanctorum Palruin animas.
Plilenam, et deAIto monteusque Mille. Areca, hoec nobis eommissas possimus gubernare. Addit rex :
tencat de Planta usque Amasam, de Pede inferno Heec igilur nostra instilulio, quse assensu omnium
usque Pedem Moram. Insulse Baleares, Majoricain, archiepiscoporum et episcoporum dictarum sedium
Minorieam,JFornienlerarii, Useticam. auctore Deo facta esl, firma permaneat in aeternum;
«SPALENSI metropolitanoe subjaceanl hoe sedes : et mando, ut legatur. Et lecta est per Petrum ar-
«Italiea, hsec teneat de Ulea usque Busam, de chidiaconum Toletanum, coram domino Quirieo
Asa usque Lancolam. Asidonia, haoe teneat de Btisa Tolelano archiepiscopo, priniatiee dignilale et lide
usque ad Senam, de Lotesa usque Viam latam. Eli- catholica insistenle, et ceeleris archiepiscopis, qui
pla, haeG teneal de Sena usque Dalam, de Alisa mox subscripsefunl, et episcopis. Dicant omnes :
usque Cortesam. Malica, haecteneat de Data usque Placel, placet; vila, et scterna gloria catholico,
Malexcam, de Temia usque SedesCampi. Eliberis, C pienlissimo et gloriosissimo principi dominoTiostro
hrce teneat de Maliea usque Sotelam, de Almica Flavio Wambse.
usque Sedes. Asliges, heec feneal de Sotella usque Ganon I. — « Praeterea placet nobis in unum
-Parielem, de Luca usqtie Raucam. Corduba, heec collectis, nl omnes clerici deinceps vjvanl secundum
teneat de Pariele usque Ubelam, de Gala usque Ra- j-egulam sanclissimi Pairis noslri Isidori episcopl
nam. Egabio, hsec leneal de Ubela usque Malam- Hispalensis, prout continelur in ipsius Iibro De Ho-
sayam, de Gasla usque Fuenlam. Tucci, hsee leueaL neslale clericorum.
deMalasaya usque Balijar, de Guegara usque Celo- Canon II. — « Et quicunque archiepiseopus, epi-
nus : credo Azlonam pro Castulone. icopus, abbas claustralis, vel sxcularis, qui pro
<-BEAGCHARJE metropolitanee subjaceant hee se- dignitaie aul ordine aut aliquo ecclesiaslico beue-
des:. ficio amplius regi minam dederit, sive alicui alise
« Dumio, hsec leneal de Duma usque Albram, de personse, ille excommunicaiione perpelui anathe-
Reantear usque Aclasam.-Pertucale, haec teneat de malis innodetur.
Elbora usque Losolam, de Olnios usque Solam. « Quibus peraclis, omnes Deo rerum omnium ct-
Portucale, haec leneat de Losola usque Bigoniam, bonorum auclori primuni gralias immorlales per-
de Monte alho usque Felonsam. Auria, hsec leneat solvimus, deinde glorioso regi nostro longissimani
de Cusanca usque Sylvam, de Veregini usque Cele- viiam, et post hoc soeculumin ecelesti regno beati-
bacismi. Iria, hsec leneal de Iso usque Cusacam, de tudinem aelernam deprecamur: qui lantse pielatis
Caldar de rege nsque in Oram. Luco, haec teneal de studio contentiones nostras diremit, el nos aelerno
Laguna usque Bussam, de monte Soto usque Quin- D ] indissolubili foedere copulavit.
tanam. Britonia, de Bassa usque Torrenles, de «In sequenlem annum conciiium hic indicimus. J
Oetoba usque Totellarii, et usque Ovem. Astorica, Subscriplio Palrum.
haec teneal per oram Vallis Corcer, el per fluvios, « 1. Quiricus S. EcclesiaeToletanae melropolita-
seu mariascilicel, et Orbigo, et Berrio, et Tavara, nus has divisiones et constitutos terminos per re-
extendatur. geni nostrum, approljat et confirmat. — 2. Fugi-
« EMERITIE meiropoli suhjaceant istaesedes: tivus S. Ecclesiaj Spaleusis melropolilanus has
« Pare, hoec leneat de Baligui'-usque Crocam, de divisiones sedium, et constitutos, (ermiuos per
monlede Olla usque Miralal. Olisibona, hsecteneat regem noslrum, approbat et confirmal. — 3. P.ro-
de Darca usque Amhram, de Olla usque Maram. ficuus, S. Emeriiensis Ecelcsioe metropolitanus ,
Elbora, haec teneat de Sotobra usque Petram, de approbai et confirmal. — 4. Leodagisius \al. Leod-
Rucella usque Turrem Egiditaniam, de Sabra usque visius], S.JS. Braccbarensis melropolilahus, confir-
Navam, de Sena usque Murielam. Exoniba, boec: mat et approbal. — 5. Sumifredus, S. E. Narbo-
leneal de Ambra usque Salam, de [al., ipsaj Rosa nensis meiropolilanus, confirmat et approbal. —
usque Turrem. Coiiimbria, haec leneat de Nava G.-Vera, S. E. Tarraconensis melropolilanus epi-
usque Bergam, de Torrenie usque Loram. Veseum, scopus, confirmat et approbal. — 7. Athanasius,
lieecieneat de Berga"usque Sortam, de Boncla usque: Setabilanse Ecclesise episcopus, approbat et confir-
Veniosani. Bigliiriicum, haec teneat de Sorta usque: mal.'—"8. Ego Genesius, in Chrisli nomine, Ec-
.Pefram, de Sara usque Orlosam, Cabrabria, hacc: clesioeTudesensis episcopus, approho' et conBrnio'.-
1175 - APPENDIXAD LIUTPRANDUM. | i , i 1176
— 9. Ego Argimensus, in Chrisli nomine, EcclesioeA Chiisli nomiue, approljo et confirmo. —.50. Ego
Oretanaeepiscopus, approbo et confirmo. — 10. Ego Caecilius, in Christij nomine, Dertosanse —
Ecclesiee
Fraorieus, Deo juvante, Portucalensis episcopus, episcopus, approbo let confirnio. 51. Ego Vin-
approbo et confirmo. •—11. Ego Joaunes, in Cbrisii centius, in Cbristiel| nomine, confirmo.
Magalensjs
— 52.
Ecclesiae
nomine, Ecclesiae Bigastrensis episcopus, approbo episcopus, approbo Gratius ego,
—
ct confirmo. 12. Ego Selua, in Christi nomine, in Christi nomine, Egorbiensis Ecclesiee episcopus,
—
Ecclesiasepiscopus, approbo et confirnio. approbo et confirmo' 55. Idalius, in Chrisli no-
Igedilanee
— 13. Ego Godiscalus, in Cbristi nomine, Oxo- mine, S. EcclesioeBarcinonensis cpiscopus,approbo
jiiensis Ecclesiaeepiscopus, approbo et confirmo.— et coufirmo. — 54. Ego Anseiiiidus, in Christi no-
14. Ego.Adeodalus, Pacensis Ecclesiaeepiscopus, in mine, Ecclesiee "Lolpbensis episcopus, approbo et
Dei nomine, approbo et confirnio. — 15. Ego Bela, confirmo. —55. Valcleredus,in Chrisii nomiiie, Ec-
in Christi nomine, Brilaniensis episcopus, approbo clesise Ceesaranguslarise episcopus, approbo ei con-
et confirmo. — 16. Ego Leander, in Chrisli no- firmo. — 56. Ego Clarus, in Clirisii. nomine, Ele-
iiiiuc, HJicitanae et Eloianae Ecclesise episcopus, nensis Ecclesi;e episcopus, approbo et coiriirmo.—
— 17. Ego Aschalius, in 57. Ego Joannes, in Cbristi noinine, Egarensis Ee-
approbo el confirmo. Abilensis
Christi nomine, S. E. episcopus, approbo clesiaeepiscopus, approbo el confirmo. — 58. Ego
et confirmo. — 18. Ego Felix, Dianiensis EccJesiae, Stephanus, in Christi nomine, episcopus Carcaso-
in Cliristi nomine, episcopus, approbo et confirmo. nensis Ecclesiee,appfobo et confirmo. — 59. Ego
— 19. Ego Isidorns, Asluricensis Ecclesioeepisco- Euphfasius, in Christi nomine, EcclesioeCalagurri-
pus, in Christi noniine, approbo et confirmo. — T> T lanse episcopus, approbo el confirmo. — 60. Primus
20. Ego Tbeodoricus, in Christi nomine, Ecclesioe — ego, in Chrisli iiomine, Ecclesise Agaibensis epi-
Olysiponensis episcopus, approbo et Aurisinse
confirmo. seopus, approbo ei conflrmo. — Gl. Alilinus ego,
21. Ego Alarius,- in Clirisii nomine, — Ec- in Chrisii nomiiie, EcclesioePamplonensis episco-
clesiai episcopus, approbo et confirmo. 22. Ego pus, approbo et confifmo. — 62. Gadisoldus ego, in
Suntberius, in Chrisli nomine, EcclesiaeValentinee Ghrisli noinine, EcelesiaeOscensisepiscopus,approbo
episcopus, approbo et confirmo. —Lamacensis
23. Ego Theo- et coiifirmo. — 65. Ego Poslulanus, in Christi no-
disclus, in Cbribli nomine, S. E. epi- mine, EcclesiaeUlicerisisHispanaeepiseopus,approbo
scopus, approbo et confirmo.— 24. Ego BaJmatius, et confirnio. — 64. Riccilanus ego, in Christi no-
in Christi nomine, Ecclesiae Ursilanse episcopus, mine, epis opus EcclesiseAcciianae,approbo et con-
approbo el coufirmo. — 25. Ego Riccila, in Chrisli flrmo (luc iierum n. 25 posiius est). — 65. Ego Leu-
nomine, Accilanoe Ecclesioeepiscopus, approbo et bericus, in Chrisli nomitie, EcclesiaeUrgelitanensis
confirmo. — 26. Ego Jusius, in Chrisli nomine, episcopus, approbo el confirmo. — 66. Ego Gonde-
EcclesieeSalmauliceusis episcopus, appiobo et con- linus Ecclesise Empuritanae episcopus, in Cliristi
lirmo. — 27. Ego Reslogeues, in Chrisii nomine, nomine, approbo el cotifirmo.— 67. Ego Auslerius,
EcclesioeLucensis episcopus, approbo et confinno. in Christi nomine, episcopus EcclesiaeTiraseiiensis,
— 28. Ego Rogalus, in Chrisii nominc, Ecclesiae i approho et eonfirmo. j—68. Ego Samiiel, in Ghrisli
Bealiensis episcopns, approbo et confirmo. — noinine, Ecclesioe Malacilaneeepiscopus, approbo
29. Ego Eiherius, Deo juvanie, BaslilanseEcclesioe ! el confii'mo (hic qudque posiius est num. 46). —
coufirmo.—50. Ego ldulfus,, „ 69. Wisefredus ego, in Cbristi nomine, S, E. Auso-
cpiscopus, approboinelChrisli
cognomine Felix. nomine, Iriensis Ec-'-'* nensis episcopus, approbo et confirmo. — 70. Ego
cleVre episcopus, approbo et coufirmo. — 51. Ego' Reynicus [al., Regnicus], episcopus Ecclesiee Au-
Concordius, in Cbristi noniine, Ecclesiae Palenlinae; censis, in Cbiisti nomine, approbo et confirmo. —
cpiscopus, approbo et confirmo.-—,32.Ego Acisclus, 71. Ego Verecinus, iri Cbrisli nomine, Veracensis
S. E. Conipliifensis, Deo juvante, episcopus, ap- Ecclesiseepiscopus, approbo et eonfirmo. — 72. Ego
probo cl confirmo. — 55. Ego Cartaber, in Cbrisfiii Basilius, iu Chiisti nomine, S. Ecclesise Bastilanae
nomitie, EeclesiaeConimbricensisepiscopus, approbo episcopus, approbo etjcoiilirmo.—75. Sabricus ego,
—
et confinno. 54. Ego Meuiorius, S. E. Segobri- in Christi nomine, Gerundensis Ecclesite episcopus,
censis, in —Christi nomine, episcopus, approbo ett approbo et conftrmo. — 74. Florus, episoopus, in
coniirnio. 55. Ego Donaius, in Chrisli noniine,, Chrisli nomine, EcclesiaeMentesaiise, approbo et
—
EcclesiseCauriensis episcopns, approbo el eonfirmo. confismo. 73. Nasibardus ego, in Christi noiuine,
— 56. Ego Egica, in Chrisii nomine, Ecclesire Se- EcclesiaeAstagit..nensis episcopus, approbo et con-
confirmo.—37.Ego) firmo. i
guiiliensis episcopus, approbo etOxonoleusis i
Exarnitis, in Clirisli lioniine, Ecclesioei « Quatuor vicarii -4 reliquorum episcoporum,
episcopus, approbo el confirmo (Locus corruplus ini 12 abbates, 20 palatini interfuerunt huic concilio
originali).-—38. Pelrus, in Dei noniine, EcclesioeJ geuerali totius Hispaniae, et Galliaa Narhonensis,
Elljorensis episeopus, approbo et confirmo. — vicarii Lucensis, Epagiensis, Castnlonensis, Cursi-
59. Gaudenlius, in Christi nomine, Ecclesiee Vale- canierisis. Aclafsunt hic Toleti in concilio generali,
—
riensis episcopus, approbo et confirmo. 40. Ego> omnibus qui adfueruni. 75 episcopis, et 4 episcopo-
Albanus, in Chrisli noniine, EcclesioeCaliabricensis 5O1 rum yicariis, 12 abbatibus, 20 palatinis, oiiniibus
episcopus, approbo et confirnio. — 41. Sinduitus,, una voce dicentibus :' Placet, piacet. Praeseiitibus
in Chrisii noinine, EcclesiaeSegobiensis episcopus,, ac subscribenlibus, [invicto ac serenissimo rege
approbo et confirmo. — 42. Mumulus, in ChristiiJ Wamba, et Quirico archiepiscopo Tolelano, Hispa-
nomine, EcclesioeArcavicensis episcopus, approbo niarum primate, cseiefisque 5 arcbiepiscopis, cum
et conflrmo [«/., Nurinulus].— 45. Spera in Deo,, suis suflraganeis diqecesumpraedictarum, patiiiu in
in Cbristi nomiiie, EcclesiseIlalicensis cpiscopus,, ecclesia prostorieusi SS. Petri et Pauli-incepia sy-
approbo et conlirmo. — 44. Ego Geta, in Cliristi i nodo, absoluta vero iriecclesia S. Leucadiaevirginis
iiomine, Ecclesiee Eleplensis episcopus, approbo eit et martyris, Toletanrecivis et vernuhc patroua1, in
conflrmo. — 45. Ego Argibudo, in Christi nomine,, ejns preeloriensi lemplo, rera DCCXHI. Per manus
Ecdesiae Eliberilanse episcopus, approbo et con- vero scripta fuii synodus Pelri archidiaconi de dicta
lirmo. — 46. Ego Sainuel, in Christi nomine, Ec- S. Leucadia collegiataJ »
clcsise Malacitaneeepiscopus, approbo et confirnio.
— 47. Ego Theudeiicus, in Chrisli nomine, Assin- 267. Vixit auiem proedietusrex Wamba annos 5
•
donensis Ectlesiee episcopus, apprpbo et confirmo. ad annum aeraeDCCXVHI, et mortttus esf, postquam
— 48. Ego Slereorius, in Chrisli nomine, Aueensis
Ecclesi.c episcopus, approbo et confirmo. —49. Ego3 degit aliquol annos sauctissimc in monachatu ordi-
CiesuJorius , Bjierimsis Ecclesioe episcopus, inn uis sanctissimi Benedicti patris, ad quem sese rece-
1177 PSEUDO-LIUTPRANDIADVERSARIA 1178
peral. Inde omnia, vel mnlta Iranslala sunl in A
. licet sera DCXLIV, nalus est in aede palerna S. Ilde- '
" '
Ilalium codicem Ovelensem. v fonsus, posl Toletanus ponlifex.
- 263. Magni facien-daest hcec synodus, ad quam 277. Ia pluribus codicibus Liviauis 3 decad, Iib.
fuil maximus concursus archiepiscoporum, episco- vni, legitur Iliiurgis, simplici /; elifa Iegendum est,
porum, abbatum et palatinortim, praesenle rege ad differeniiam alierius Bseticae,quee scribiliir du-"
Wambane. Nec poluic non diu continuari, duin una- plici. Apud Eulogium simplici scfibilur.
quaeque"Ecclesia oslemiit fines sui pontificii, et 278. Probabiliter senliunt, qui putant Flaviobri-
causas querelarum audil ipse rex. Gb id in duabus gam esse civilatem, qitam Mauri Orduniam vocave-
ecclesiis el lemplis suburbanis acla est synodus : in runt, caput Amanium populorum, qui pars sunt
allero incoepia ; in altero finila. Autrigonorum populorum.
- 269. Concilio m Toletano interfuerunt 68 epi- 279.'Uxama, Seglsamunclum, Virhesca, Antecuia,
scopi; iv vero Toletario 69 cuni vicariis, 7 episcopi Deobriga, Vindelia, Salionca, Tritium (aliud a Tri-
plus, et 4 vicarii interfuerunt isli concilio, ubi cio Melello) Vindelegra, parebanl .colonise Flavio-
sedes reparaise sunl et restitulse. Nec aliter fieri brigae, qnaecaput liariim .eral, el jurisdicundi causa.
potuit, quin rex designaret aliquot judices singula- - eo petebant.- , *
rum melropolum, qui res eomposilas ab ipsis ad B 280. Pugnaium est a Romanis ad Belgidam, vel
ipsum deferrent; afque ita posset senlenlia regis Velliam, vel Velligam, vel Vellicam, in Caniabris, ut
"cx .omniuni consensu et palam proferri, et ab omni- refert L. Florus : heecest modo Spinosa a Mauris
bus approbari, ut palel ex frequenii repetitione sin- dicta, ut Araquellos, yel Racim, vel Arandillos, non
guJorum acclamantium, ac identidem cum laelitia procul a fontibus lberi. Est aulem Segisamona po-
dicentium : Placet, placet. pulus Turmodigorum [al, Curmodigorum] (vocant
270. In hac divisione non ponuntur lermirii me- Saraceni Osomum) non procul a Segisamoua eorum-
tropulilanarum Ecclesiarum, ea de causa, quia judem Turmodigorum [«/., Curmodigqruml.quos vocat
risdiclio metropolilana non solum sese diffiindebat Florus Curgonios.
"in suam dioecesim, sed in omnes sibi subjectas; ut 281. JGlale mea repertum est* Corduboe corpus
calor cordis cunctis membris communis est. S. Lauree martyris, ante 90 et amplius annos a
271. In veluslo codice lilteris Gotlhicis scripto Saracenis occisse. Haecerat de nobilissimo genere
mexnini me legisse in Germania, in Vlla> quam Muzarabum Cordubeiisium, et cbm S. Aurea Cute-
Cix.HaToletanus archiepiscopus scripsit, B. Udefonsi clarensi abbaiissa speciali neeessitudinis vinculo
eliais'Toleiaui ponlificis ; Leucadia dixit: Hde- conjuncta. A parenlibus inmalrimonium nobili viro
fonse, per te vivit domina mea : queelectio plus ar- (_ data, duas suscepit filias; cum quibus posl 6 annos
ridel, quam alia, quse habet: Dixit lldefonsus: Per eo viduata, ad monasterium S. Auree se recepii; sed
vitam Hdefonsi vivil dnniina mea. Aurea paulo posl, anno videlicet 856 martyriali
272. Aiunt aquilas regias" a polo in polum voli- sanguine laureata, Laura in ejus lofcum assumpta 9
tasse, el ob id dicunlur apostoli aquilw, quod totuai annos monasterium gubernavit: quo tempore miros
orbeni peragrarint, juxta illud Ecclesiast. : Viaaqui-- virlutum oninium fecit progrcssus, oralioni et cor-
Iw in cwlo. Dicunlque Jovem duas aquilas misisse, poris macerationi seiuper infenta. Tandem ad judi-
alteram abortu, altcram ah occasu ; easque demnra eem Saracenorum, fama pervulganle, delala, cum in
Delphos, urbemGraecioe, quee^dicilur orbis JI«PK).6., fidei eonfessione consianlissime permanerel, verbe-
Iioe est, umbilicus, convenisse. ribus crudeliter coesa, in balneo fej-venlis picis im-
275. IUiturgi, civitas est in Balestanis, iliuere niissa, tres horas in "divinislaudibus, divino munere,
quinque dierum distans a Carlhagine Spartaria. complens, evolavit in ccelum, die 19 0ctobr., anno
Cujns Livius meminii, hancque Spicio demolitus est. Doinini 864: cujus quideni S. Eulogius non meminit,"
Hiccredilur prsedicasse S. Euphrasium, episcopum- quia ipse anno 859 martyrio coronatus fuerai. Re-
que filisse llliturgUanmn. JiqniaeB. Laura per mullas H'spaniarum eccle,.ias
274. In scopalo allo arx esl dieta Tavia, a Graecis R distribui coeperunt. et ipsa iu magno prefio liaberi.
Ancyra, profcctis' a quadam urbe sic dicia, cujus 282. Porlus Juliobrigensiuin victoriee sacratus,
lneminil tei Anioninus Pius in Itinerurio. dictus est, quod ibi vicli sunt Canlabri Jnliobri--
275. S. lldefonsus ordinalus esl Jector, osliarius, genses, volenles repellere classem Romanoruni-,
cxorcista, subdiaconus et levila/ a S. Helladio in tempore imperaloris Augusli. Alii vefius piifant, vo-
eedc preeloiiensi [lege Bieviarium Btacarense] S. catnin sic, quod Jpliobrigenses vicloriam reporleve-
Leucadiae, poslqnam inviserat Agaliense monaste- runi; rpiod vicloria noii dicitur de Jiiliobrigensibtis,
lium ; unde secum duxit S. Ildefonsum. A Juslo in sed Juliobrigensium, ([tiasi ipsi reporla.verinl.
fine vitae, scilicel anno 636 sicul in fine vilse S. Hel- 283. Sareimum vious esl apud Canlabros in Hispa-
ladii, levita, anno 655 [Forie legendum : A Justo in nia prope fonles Iberi. Ibi jussu Caroli Martelli exsu-
fine vitae, scilicet anrio 655 subdiaconus, sicut in lat S. Eueherius episeopus Aurelianensis"; in Vila
fine vitaj S. Heiiadii, levita an. 656] consecralus est ejus corrupte legitur Hesbania. Fuit in Canialiria
abbas Benediclinus a S. Eugenio. monasterium S. Trudonis Benediclini, sicut in Ger-
276. Anno 3 Aurasii Tolelani archiepiscopi, sci- mania; In Hispania habebal Carolus Martellus' mul-
1.179 APPEND. AD LIUTPRANBUM— PSEUDO-LIUTPRANDlADVERSARIA. 1185
tos amicos, ut apud Caniabros, el modo Sarciinum A 292. Venerabilis niemoiia Plinii Junioris, qui pro
apud Canlabros, vel Sacernulum apud Asiures, diei- Chrislianorum defensione scripsit ad Trajanum ;
tur Barcena vel Saleedum, ignobilia quaedam oppi- quem redeuntem ex Asia conversum Crelse ad fidem
du-la. nonnulli credunt, !et post in persecutione Antonini
284. Sanctissimus vir Vera, Tarraconensis archi- Pii, Novocomicum aliis passum seplimo Augusti;
episoopus, qui interfuit concilio Toletano xvi, vir nec enim tam insigne defensionis opus justa mereede
defraudandum fuit.
pius, humilis et sanctus, ohiil xx Octobr.-; celebra-
lur in tractu Aurelianensi apud Carpetanos. 295. Trajani anno 15, Domini 14& (quo tempore
Sarmaficus Arabicus vocalus esl) reversus ex Asia
,285.flEst auelor qui credat S. Exubium [al., Exi-
Crelam Plinius; exslrai feeit celehre Jovi [o/., ibi]
bium] discipulum S. Marci, post ejus mortem pree- in honorem Trajani, qriod [o/., templum]
dicasse Evangelium Caucasoliae-fa/.,Centumcellis] in lemplum
Titus diruil, et reslauratum in iiomine Jesu Chrisli.
Lusitania, postque rediisse soluiri in Cyprum, ubi Plinius Secundtis cum filio
[al. desunt cum filio]
consljtutus est archiepiscopus; maximorum patralor Chrislo credidit, e,*baplizatus esta S. Tito, Crelen-
miraculorum dictue estpropter ejus opera.
sium episcopo, ut refert Zenas in ejus Vita. Itaque
286. Mihi valde probabile est, el Iegi in historiis Bxeversus Romam
Christianus, sancle et pie vixit
Elpidium ac reliquos episcopos, quos constitult \al., multos annos. Voeabatur C. Plinius a Trajano, el ah
traxerat] S. Jacobus in Hispania, ab ipso Jacobo aliis Secundus: nejfuil hoc tempore alter Secundus
baplizalos, fuisse de numero religiosorum Carmeli- vir consularis.
tarum, qui in Hispania et per alias i'egiones "mona- 294. Pompeia Gelerina, socrus Piinii Junioris,
chatum inlroduxeranl. Islos vocal lib. n, cap. 5,
soror fuil S. Celerinee, qu33excepit corpus S. Tor-
Eusebius prophelici ordinis.
petis martyris ex Tuscia in Sineusem porlum mira-
287. Magna pars eorum qui ex Judsea LrajeeeraKt culose venienlis.
in Hispaniam, tempore Nabuchodonosoris, erant ex
295. Sunt qui pulent Dionysium papam fuisse na-
discipulis sanefornm Elisei, Elise ct Enoch, et suc- lione
cessores illorum. Afrjcum, scriplorem libri De situ orbis, qui
lulit passionem.
288. Videre potui Vilam S. Syncletices virginis et
abbatissae iEgyptise(cujus dies feslus esl 5_Januar.). 296. Theodorus, fluvius, hoc esl donum Dei, Tader
Hanc scripsit sanctus pontifex Atbanasius, ut, queiss- et Slaherus dicilur,, ob eximiam aquani quamhabcl
admodum monachi habont speculum in Anloni®, ob communionem Mundae,qui Mediterraneum inlrat,
sacrae virgines eam tanquam speeulum inluerentur. Q ad urbem Longunticam.
Dicitur fuisse multarum virginum professionis pro- 297. S. Beuedicla, quae lenipore Neronis Romse
pheticoe et Carmeliticoeparens. "vicirix occubuit, palribus Cajsaraugusiaiiis, ex His-
289. C. Caninins [«/., Herminius] Rufus, preelor pania, genlilibus tamen, nala luii: quaecum ad pal-
Gaditanus, profectus Roniam anno 8i, quarto anno mam quam diu niultpmque concupierat, pervenissei,
Olympiadis 215, transiit in Hispaniani [«/., mansit fer quaterve flagri^ eaesa, nudo corpore per urbem
in Hispania] ad ann. 86, et dum Gadibus eonlende- . advceta, sed Dei munere, minime nuda visa; 2 Julii,
ret venire Tarraconem, in via, oppido Villa oenea, dalis cervicibus , levolavit ad sponsum. Altera ex
alias Alona vel Delo, nunc corruple a Mauris diclo antiquioribus Christi ' virginibus Romse pro fideuc-
Villenia, obiil ibique jacel sepultus. cisis.
290. X. M. P. Occasum versus ab oppldo Turbula 298. In codicihus Plinii correctis, pro Atga minor,
vel Tritubi [al., Tibula vet TribulaJ, fuit oppidum quod reperitur in minus corfeclis, legllur Alba
Abula Bateslanorum, nunc dirtilum. jninor, ,
291. Urci fonles [al., scdesj fuit episcopalis S. In- 299. Suel inter Alateram et Siex [ai., Aodeleram
daletii; dicitur heec Porlella, et partiebaiur hoc -. vel Ahdeeram, et Exi] vocatum est Sudal [aL, Siuel],
modo terminos cum sedibus : Teneat de Egesla [Ieg. et post a fortiludine nominari ccepil GasteJium fer-
Egelestd et vide quae notavi ad n. 38 in Chron. et reum.
ad n. 242] usque Carthaginem, et de Bigastro vet 500. Antonini Pii Augusti Itinerarium, ejus jussu
-Murcia usque Mundam. Heeccivitas est adfluvium eompositum, ul Tleodosii codices leges.
Mundam apposita', vrn M. P. antequam confluat 301. Deeem legati ex Hispaniis venerant Jerusa-
Punda fluvius in Taderem, quse vel fluvio nomen lem, ex gentilibus quinque, ex Judaeis quinquer ad
dedit vel accepit ab eo. apostolos.
290. Abula Batestanorum. De Batestanorum Abula se gerit eruditiss. ,Bivarius. In numero lamen dis-
vide Julianum in Adversariis, n. 515 : « Abulam, crepat Jalianus injChronico, n. 9 : « Illi vero (Tole-
inquit, in Bateslaneis ponit Plolemaeus,el Obilam in tani Judwi) miscrunl Euphrasium el Indaletium ro-
Vettonibus. i gantes Pelrum ef ceeleros aposiolos, ul statim Jaco-
_ 501. Tiecemlegati, etc. De hisee legalis Flavius bum milierent, quijvenienlesIlierosolymain,dederunt
Dexier in Chronico anno Chrisii 35, n. 1, ubi docte suas epislolas Petro. i
1481 . FOLQUINUS S. BERTINf MONACHUS.,— NOTITIA. l-isa,
iNKO DOJUIKITJCCCGLXXy
•
FOLQUINUS
SANBERTINIANUS .MONACHUS.
NOTITIA HISTORIGA.
(Guerard, Carlulaire de Sainl-Beriin.)"
Le carlulaire de Saint-Bertin fut eommence, vers le niilieu du xe siecle. par.un religieux de cette ab-
baye nomme Folquin, qui prend le tilre de moine et.de levile. Folquin etait ne on Lorraine, diine des
plus nobles Tamilles du pays. Sa niere se nommait Thiedale, el son pere Folqiiin. Celui-ci elail fils d'Od\vin,
dont le pere, nomme aussi Odwin.etait frere de 1'eveque de Terouanne, saint Folqnin, et flls de Jerome et
d'Ermentrude. L'humble molne, qui nous.fail counaitre Iui^meme. \1) celle geneilogie, oublie de dire que
son irisaieul Jerdme eiait Tonele de saint Adolard, abbe de Corbie, etle fils de Charles Marlel (2).
L'an 948, le pere et la mere de Folquin le conduisirent eux-mSmes a Sainl-Omer, ou ils le eonsacrerent
a Dieu, dans 1'abJjaye"de Saint-Berlin, au conimencement de novembre (5).
Cest a tort qu'un ecrivain du xvje siecle semble Iui donner le titre d'abbe (4), et que des savanls 1'ont
confondu avec un moine du' meme notn qui fut abbe de Lobbes en 965 (5). Folquin ne parait pas avoir
jamais quiile son abbaye, ou il mourut vers l'an 975. (6) II 11'etait encore que diacre, levita, lorsquil cbrii-
menca son cartulaire, et rien n'jndiquequ'jl se soil jamais eleve plus liaut dans les ordres, ni quil aitele
.promu a queJqtie dignite dans son monastero La souscription Folquinus levilael monachus subscripsit,
roise au bas dime ebarle doutil donnc le sommaire, prouvesejiilement qn'il fut employe a la redaetion
des actes de 1'abbaye. Peut elre meme eiil-il-la garde des archives de Saint-Beiiin ;la raphjite ayee laquelle
ii >acompose le recueil qui.porte son .iiom prouve au moins iju'il en posse.iait a' 1'avance lous les ele-
ineiits. Folquin prit la plume par ordre de 1'abbe Adalqlphe elu le 4 avril 961, et le dernier fail qu'il i;ap-
porte dans sa elironique est la deinissioh voloritaire de ee meme abbe, arrivee au plus tard au commence-
meni de Tannee suivanle. C'esi donc en 961 que la premiere parlie de nolre' carfulaire a ele re-
" - '
digee. ,
Elle commence par un pompeux eloge de saint Bertin. Folquin le compare au soleil qu'il nomme Tilan.
Le formules poetiques donf il orne son panegyrique pfouvenl qu'il n'eiait point etranger a la litterature
profane. II raconte ensuite, en peu cle mols, rarrivee de saint Beiiin a Sithiu, et la construclion dans ce
lieu d'une eglise en pierre et en briques. Rien dans sa narralion ne fail nieme allusion a une vieille legende
qui embellit de cireonstances miraculeuses la deuxieme fondation de 1'abbaye (7).-Quoiquil ncsoit pas
entierement exempt de Ia pieuse credtilite qui est un Jes earacteres de son siecle, Folquin se monlro
geoeralement plus sense que ses continuateurs': ilest sobre de recits merveilleux ; il se nioque de ceux
qui altribuaieht a Ja lurie nne influence direcle sur Jes evenements Iiumains ; il semble " enfln doue d'un
jugemenl et d'une critiquepeu ordinaires pourle tempsoii il a vecu.
Folquin seproposait, en. eerivani, son ouvrage, de faire counaitre par ordre chronologique les aetes,
gesla, dcs abbes de Saint-Bertin ei les dqnatioiis immobilieres qiii avaient succes.si.vementaccru le do-
inaine de 1'ahbaye. Quant aux charles moiris impo'rtanles, il en avait forme tin rccneil a parl, donl les
divisions correspondaient chacune aliinedes "charges adniinislratives du monastere, en sorie que chaquo
offlcier pouvait, au besoin. trouver dahs un seul chapitre tous les actes qui cojicernaient son depar-
tement.
Eii ofTrantson travail a J'ahJje Adalolphe, Folqttin proleste quil nârien ecrit que ce qu'il a pu apprendre
delemoinsdignesdefoi, ou recueillir dans les anciens diplomes eehappes atix ravages des lemps ct du
feu. Ces vieux documenls sonl generalement dales par les annees du regne des rois et du ponlificat des
papes. Alln de rendre les recherches plus faciles, Folquin a joint a ces dates eelle des annees de lincar-
nation, en ayanl soin loulefois dc neles jamais interealerdaiis le texte des chartes pour qu'on ne putl'ac-
cuser de 1'avoiraltere. On doit luisavoir d'aulant plus gre de cette precaulion, que sa "concordance eiant
souventfautive, ainsi qae l'a remarque Mabillon, on Ji'tiurait pas manque, s'il ravaitjoint aux aeles menics,
de rejeiercoiiimesuspeclslaphipait de ceux qu'il a rapportes. , .
Le recueilde Folquin esl conieriu dans un volume petit in-folio en p.ucbemin, ecrit, a ce qu ll nous
semble, au coiniiieiicenienlda xu^ siecle, et qtii appartieut' aujourdimi a la bibliotheaiie de' Boulogne (8).
~ ' ' '
(1) Edit. Guer. pag. \i\.
(2) Bist. litter. tom. VI, p. oM: Mabili. Swc. Benedt iv, parl. i, p. 625, n. 6. ">
(5) Edit. Guer. pag. 146. ' , , - .
,4) Edit. Guer. pag. 372.
- (5) Bibl.hist. de la Fr. 1.1, n. 12561.-
- '
16) Hist. lilter. t."VI, p. 584. Voy. Mabillon,./. c.et Annal. XLVI,. 50. ...
(7) Voy. lesirois Vies le au
" annoiiymes de saint Bertiri publiees dans recueild.es Bollandistes, cinquieme
jourdeseptembre. ....
,, la btblio-
/8.) Une copie de ce manuscrit, executee avec beaucoup de sotn par M. E. Miller, employe a
ibeque imperiale, esl conservee daiis ceitbbibliollieque parmi lcs cartulaires, sous le n° 158. ,
1183 FOLQUINI S. BERTIM MONACHIj 1184
II est divise en deux livres, preceJes dime liste des abbcs de Saint-Bertin. Le premier livre se compose de
soixante et un chapitres et le second de qnatre-vingL-un ; a Ia suile sont transcriles ou anali/sees onze
chartes coiislatanl les donatioas ou acqnisiiions immeubles affectees a !l'aumdnerie du inonaslere, ce qui
donne nn lotal de qualre-vingt-douze cJiapitres pour le deuxieine liviie. On voit nieme par la lable des
chapiires ecrile a la lele du iiiaiiuscrit de JJouIogne,que le deuxieme livre de Folquin se composait pri-
mitivement, dans ce manuscrit, de quatre vingt-lreize ehapilres ; mais le dernier feuilleidu volume ayant
eie airacbe, ilmaiique aujourdiiui le chapitre93 toul eitlier et la flndri chaoitre 92, lequel, ainsi qu'on
s'en apercevra facileineni, est incomplet dans nolre edition (9).
(9) Voy. p. 168 de 1'eilit. Guerard. Ce chapiire 92 porte, dans Ia table des chapilres du manuscrit de
Boulogne, le nuineio 93, el Je chapiire qui inaiique au maiiuscrii jiorle Je nuniero 94.
FOLQUINI CHARTULAMUSf.
(Apud D. Guerard, Cartulaire de Saint-Berlin.)
INCIPIT LIBER PRIMUS
ln nomine sanclse et individiiaeTrinitatis^ In hoc A vocabuli ponitur. liltera, eo quod ali ipsa semper
codice gesla abbatum Siihiensis ccenobii depromere bonus extilerat infanlia. ER siniiliter syllaba sequi-
cupienies, veJ possessionum tradiiiones, quaeafi- tur, quee dathr inlelligi hwreditarii significatio lola;'
diiibus sub unius cujuscunque illorum lempore', mulalaque li in na, syllaba adhuc una, ab eo quod
5:-.crohuic loco, cum cartarum inscriptione, sunt nalus, ul ila conglomeraii subinferatnr ipse bonus
concessoe, deseribere volentes, a primo ipsius loci hwres nobis natus, et a Domino Deo, suis feliciler
«ruetore , domno Bertino, abbate; operis hujus exigenlibus merjlis, in saecula datus, unde pro no-
exordium sumamus Cliristo. stris facinoribus intereessor quolidie consistil prae-
I. Prologus Folquini levilmel monachi. cipuus. Nunc igitur non est necesse, nec hoc etiam
Quod omnipotens Deus saepe suis lidelibus duo noslrae opis est, ut lanli palroni miracula, queeper
ri'lribuiionIs prsemia dederit, ununi in hujus vilce illum Dominus, ipso adhuc in corpore vivente, ope-
peregrinationc, alferum in pcrpetua superuorum rare riignalus est qiiam plurima, hic noslraj solidi-
ir.mquillifate, satis sancla paginula, sapieuler an- latis sermo in Imjus brevilatis succincfione vel quid
viiini vomeris cullro sulcata, perscrutanlibus pate- parum sua praesujrnatlangere audacia ; nam omnia
licit. Nam hic quamplurimos apud homines, quandiu quee quandiu in boc mundo felicem agehal vilam .
muni, almilluis virtuluinmiraculis coruscandomani- E vel in sui fransitus novitale fuerant facla, valde-
tcslal quos poslea in aelerna quietudine, pro sui la- perita nianus scriploris iu sua legenlibus patenler
boris sudore, quiescere perpeiualiter preesiat. Unde cdidjl vifa (10); vosinlerim ad multiplicia ejus desu-
quoque fit, ut, eorum menioria laudando, sempcr damenta, quoe pip loci sui erectione laboraiione
Miagnificetin terris, quorum perpetuilatis nomina in sudavit assidua, optamus dicta reflectere, si ipse
ecelesiibus coiiscribuiilur albis. Inlerquos nobis pree quoquedignetur adesse. Nam, cnm, relicta, secundum
eajleris unus, coram Deo preesenlique seeculo,carior Domiui precceptum, palria Sitbiu cum duobus adis-
consistit pauonus; qui visui noslree mentis, cum set Ioca, ttinc tenlporis, ob iiimiam multorum pa-
alta supernee meditalionis ascendit, gloriosus ap- ludum pnlredinem vel nemorum densilatem, per
parei leluti aureus Titan, cum novo mane, crocea omnia invenit deserta, nec ad usus hominum, nisj
relinquens eubilia seplemplicia, praeclari liuiiinis,.- quod et adliuc ineolis uon deest pro capescendis
perlolum proclivi sseculi rolabilem orbem, fugatis squamigerorum generibus, quod unquam ulilia. Quo
ienebris, sua emittit spicula; quia in illius typo, per in loco sanclus vir lantum in Dei nomine sudaril,
aancti pneunialis munera, ad ainorem Dei eleclorum utprimitus nobile1 tempium, lapidibus rubrisquela-
saepe sunicieiiier accenduntur corda. Quapropter in teribus iniermixluro, in altum erigerei; cujus ex vi-
piiinis Latinus sermo aeihimologiamsui nomiuis li- ^ Cino columnse, quarum capitibus singulis imposila
cere sibi deproinere diligenler peiit, quem omnis tesludine, ulramque parietem flrmiler suslenianl ;
ple j,s vulgari simplici vocabulo Bertinus consuete nec minus inlerius orîorii pavimenla multicoloris
prcmit, quia ejus signiftcalionem, cum sit profunda, pelrarum junclura, quse pluribus in locis aurea in-
uielius nuneupare non novit. B enim prima ipsius figunt lammina, decenter adornavit. Cujus templi
(10) S. Beriini Vita edita esta MabiJI. swc. Bened. IIi,parl. i, pag. lOSefseqq. elaBollandist. Sepl. t. U,
pag. 586, et sqq., 590 el seqq. ,
1185 _ CHARTULAIUUM^- OB. I. H86
sfrucluram qui forle velit, prae oculis irispieerepo- A Masto, Fabricinio, Losantanas, et ad Fundenis seu
lerif. Hunc tantunimodo codicem de membranulis Malros, Alciaco, Laudardiaca villa , Franciliaco ,
,in unius libri cumulavimus corpus, ut, si forsan cum omni merito eorum; eum domilius,'aedifieiis,
quis isius loci, possessionum investigapdarum fue- terris cultis et incullis; mansiones cum sylvis, pra-
ral avidus, ad hunc recnrrat: ibi num.erum et notis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, scu fari-
mina invenife polerit quanlocius sub praetilulatioue nariis, mancipiis, accnljbus; greges cum pastoribns.
amorum Dominicaenativitatis, vel tunc lemporis mobilibus, iinmoliilibus, vel quibuslibet benefi ii.s.
cujuslibet i'egis, apte conjunctum (11), proutnostrse Heec omnia vobis ad inJegrumtr.ido alque trans-
erat possibilitatis; sed non omnia, qiioniam mulla firmo ut habeatis, lcnealis alque possideaiis, et
.ah antecessoribus nosiris neglecla sunt, parlim li- quibus voluerilis ad possiilendtim relinquaiis. Si
.Jjrorum incensione, parlim demolila veluslate. quis vero, quod fiiluriim esse non credo, si ego aut
II. De eo quod Adroaldus iradidil bealo Reriino vil- ullus de heeredibus meis, vel quislibel opposila pcr-
lam Silhiu. sona conlra hanc donalionem venire conaverii, nllo
In primordio igitur operis, auspice Christo, proe- unquam lempore, iniprimitus iram Dei incurraf, ct
ponimus traditionem Adroaldi lunc lemporis illu- sancli Petri ollensam; el insuper, fisco cogenfe,
slrissimi, qui, veltil in geslis almi patris Bertini le- B auri libras xv, argenti pundo xxx coaclus exsolvat,
gitur (12), cum hsereditarium possessionis snse non et quod repetit non valeat evindicare. Et ut Iiae
haberet, postdecessiim fragilitatis humanse, traclare donalio omnibus temporihiis firmissima sil, maim
ccepit assidue qualiterChrislo commendaret terrena, nostra roboravimus, et qui signarenl aut subscri-
nl mercaretur superna. tgitur, advenienle donuio berent ad preesens rogavimus. Facta donatio vm
Bertino in lerritorium Caruaninse, horialu beali idus Seplembris anno xi regni Domini nosiri Clodo-
preesulisAudoniari, tradidit Adroaldtts supramemo- vei regis (51).
Talus almo Berlino villam sui juris, Siihiti nuncu- « Aetum Ascio, villa dominica, publice, corani
patam, anno incarnalionis Domini noslri Jesu Cbri- slrenuis personis, quorum nomina, cum subscri-
sli610 (15)qui esl anuus xi regis Lodovei, filii Dago- ptionibus vel signaculis, subter lencnlur inserta.
herti, qualenus ibi coanobium in honore principis « Ego Adroaldus hanc donationem, a me factam
aposlolorum conslruerel, el ad ordinem vitee mona- subscripsi. In Chrisli nomine, peccator Audomarus,
sticee plurimos accenderet exemplo conversaiionis nomine absque opere episcopus, pro teslimonio
jiropriee; cujus tradilionis exemplar hic eliana scire subscripsi. Ego Agolfus, acsi indignus, presbyter,
volenlibus prae oculis inscribere curavimus. -, acsi indignus, presbyter,
"*subscripsi. Ego Ingobertus,
III. Exemplar tradilioms Adroaldi (14). subscripsi.
t Dominis sanclis Patribus Berlino, Mammolino, « -j- Signnm Chuneberti grafionis. f Sign. Lan-
Eberlranno. Ego in Dei nomine Adroaldus, «ana deherli. Sign. Maurilionis. Sign. Baboni, Sign. (16)
mente, sanoque- consilio integrae deliberationis, Sacebaronis. Sign. Adalbaldi. Leudolentis abbas
prout mundana peccata mea illecebris abstergere subscripsit. [Sign. Waldegisili, in Christi nomine
Dominus dignetur, dono vqhis omnem rem portionis Ragnulfus, jubente domno Audomaro episcopo, et
lioereditatis mesein pago Taroanense, quod domno rogante Adroaldo illuslri viro, hanc donationem
Patri Audomaro, aposlolico viro, ad senodichium scripsi.
suum aedificandum.darevoluimus; sed ipse saluhre « Testes hujus traditionis :
ac melius consilium nobis donavit, ut ipsam rem t Sign. Babbani. Sign. Seoguini. f Sign. Crod-
vobis delegarem, ut ibi monaslerium in honorem mari. f Sign. Ermembeiii. f Sign. Maurini. f Sign.
sancti Petri principis aposlolorum conslruere de- Adalcharii. f Sign. Rigoberti. f Sign. Chrodobaldi.
healis, ad conversandum monachis, ubi beati pau- f Sign. Vumegeri. f Danoaldus presbyler A. Sign.
peres spiritu et donteslici fidei adunari debeanl, Ormari. f Sign. Ineufi. f Sign. Berlolafldi. Sign.
quorum voces quotidie ad aures Domini personare I' Tadobaldi. f Sign. Astronvaldi. f Sign. Gaibert:'.
noscunlur, quorum peliliones Dominus audit et im- f Sign. BainusA. Sign. Madalgisi.f Sign. Bnrgasii.
plet. Proplerea vobis in Chrislo patribus dono, per f Sign. Madalaulfi. f Sign. Aldeberti. Sign. Tra<-
hanc epislolarn donationis, in pago Taroanense, vvaldi.f Sign. Macrini. f Sign. Gislebertus A. Sign.
villara proprietalis mese nuncupante Sithiu, supra Badoni. f Sign. Radbaldi sacerdotis. f Sign. Vuald-
fluvium Agniona, cum omni merilo suo, vel adja- mari. f Sign. Anchaldi sacerdolisin Chrisli nomine,
cenliis, seu aspicientiis ipsius villae. Haec sunt: ut supra A. Sign. Charrici. f Sign. Isberli saccr-
villa Magnigeleca,Wiciaco, Talinga villa, Ammeio, dolis. f Sign. Amalgarii.] »
(ll)€_ua in rejutia Mabillonioadnotatur, Folquintis (15) De coenobiiconslructione aliisque rebus post
a vero calcuiopassim aberravit. Adroaldi donationem, a Bertino, Mummolino et
(12) Ad Mabill. Swc. Bened. III, part. i, pag/109, Eberlranno gestis, vide Mabill. Annal. xm, 49,
et Bollandisl. Sept. tom. II, pag. 587A. tom. pag. 400 el seqq.
- (13) Rectius an. 648aut insequenli, quocum Chlo- - (16)I, Hicvidelurexpungendum Sijn., utpossitlcgi:
doveianuus xi convenit. Sign. Baboni sacebqronis.
(14; Edidil Miraeus,Ope?:diplom. tom. I, pag. 7.
1187 FOLQUlNi S. BERTINI MONACHI 1188
IV. Exemplan commulationis Villamni beali Berlini A quam et de parti ipsius Berlino abbate, monasterii
el Mummoleniepiscopi(17), sui Sitdiu, quaridoquidem eis eomplacuerunt, et
Sub Francorum quoque principe {Chlolario)prae- locum invenirent, licentiara nostram habeant facien-
dicli regis Illodovei filio, anno ipsius vi, Verbique dum. Inveneruntl inter se ambo locella aliqua his
incarnali 660 placuit, venerabili viro Mummoleno nominibus : Vallis, quem de parte venerabili viro
Noviomensi episcopo, domnoque Berlino ubbati de Eberlramno abbate de basilica sancli Quintini pro
Silditi monasterio inter se aliqua commutare lo- alia villa cognominanli Tumninio, seu et Imbrago
cella : deditquc venerabilis Mummolenusepiscopus et Inglindono, vel in Selerciaco, in ista loca quinta
domno Berfino abbati villam nuncupalam Vallis, denominata dedit Mummolinus episcopusjam dieto
quam de parle dederat viro reverentissiriio Eber- Bertino abbate. Similiter dedit Bertinus abba me-
tramno ahbale de sancfi Quintini coenobio,pro alia morato domno Mjummolinoabbati vel episcopopor-
villa cognomenlo Tunninio, seu el Inbrago el-In- tione sua de villa nuncupante Vausune, in pago
glindono, vel in Selerciaco. Heec quinque locella Constantino ad jntegrum , quem de illustri vero
domno concessit Bertino. Et e contrario vir vene- Agulfopro alia villa Tranciliaco in concambio'ac-
randus Beiiinns dedit Mummoiinoepiscopo portio- cepit, el alio locello qui vocalur Laudardiaca villa,
uem suam de villa nuncupaiitc Vausune, in pago B in pago ad integrum. Ista omnia denominata
Conslaniino, et locum aliud nomine Lauvardiaea quod nos pro reverentia ipsius sancti loci, vel -Ber-
vilia ad integriim, quam commulationem regia au- tino, seu monasterii sui Siihiu, ut hoc in eismetipsis
ctorilale confirmare petierunt: quod et factum est. Mummolinoepiscopo et Beiiino abhate, sicul supe-
Exemplar autem regiee eoniirmationis proponere rius diximus, inlegra nostra auetoritas plenius con-
placuit. flrmare deberet. Gujus pelitioni ita preestitisse etin
V. Exemplar ejusdem. omnibus confirmasse cognoscile. Preecipienles enim
[(18) Chloiacharius rex Francorum vir inlusler.] -ut sicut conslal de ipsas res superius, quidquid di-
Dum et nos Dominus in solio parentum nostrorum ctum est, in ipsa loca cum omnia et ex omnibus
fecit sedere, oportet nobis salubriler peragere, ul totum et ad integrum, id esl cum terris, domibus,
ea in Dei iiominedebeamus propensare, ul id quae raancipiis, farinariis, vineis, vel quidquid inler se
ad profecluni ecclesiarum vel res sanctorum salvaci- commutaverunl, cultis et incultis, et hoc ad preesente
dum pertinel, libenti animo debeamus prsestare, lempore possedere vel dominare videntur, Ita et
qualiter, boe in Dei nomine inlibata debeat perma- inantea per nosLrumpreeceptumplenius inde confir-
nere, et apud eelernum retributorem noJiis ex hoe Eiatum et supra scripti domnus Mummolinus epi-
ad nicrccdem possit pertinere, et congregatio Dee scopus et Beriinus abba de ipsas res stiperius no-
canenles, pro nobis Domini misericordiam studeaat usinatas, quidquid! manti noslra ftlit delegalum vc-1
depreeare. Igitur apostolicus vir MummolenusNo- flrmatum, sieulper eadem declaramus, hoc habeant,
yiomensis urbis episcopus, necnon et venerahilis vir teneant, atque possideant, suisque successoribus
Berlinus abba de monasterio Sitdiu, qui poniturjn cum Dei el nostra gratia derelinquant; vel quidquid
pago Tervuanense, a quorum amborum opere visi exinde facere decreverint, liberam in omnibus ha-
fuerunt sedificare, et est in honore sanclae Mariae beant potestatem, et nulla inier ipsos lis et alter-
genilricis Domini nostri Jesu Cbrisli, necnou et catio post temporibus ante parentorum nostrorum
sancti Petri etPauli apostolorum, vel eaeterorum regibus maneat, nisi de parte domno Mummolino
donmorum sanctorum constructus, ad prsesentiam episcopo, quam etide successoribus suis Novioma-
noslram venientes, clementieeregni nostri detule- ginse civitate nulla requlsitio nec remallatio fiat;
runt nolitia, ul aliqua locelia eorum congrua et et de parte Berliiio abbate vel ipsius monasterii
oportima, lam in pago Coristantino, quam in Novio- Sitdiu seu successoribus suis non fiat : et nec suc-
maginse, vel Cambracinse, seu Vermandinse, ubi- cessoris nostri ifi curticellas suprascriptas, nee
cunque congruum loctim advertirent, inler se com- T, quislibet, ut dictum est, judiciaria poteslas ibidem
mutare deberent. Ideo pefierunt nohis unanimiter ingredere non praesumat: nisi pro nostra mercede
ante diclus domnus Mummolenus episcopus, seu absque introilu judieium memoratus abba vel suc-
venerandus vir Berlinus abba, ut eis licentiam fri- cessores sui ibidem,consistentesud parte ipsius mo-
bnere deberemus, tam de parte domno Mummolino nasterii valeant possidere, qualiler in illis delecletur
cpiscopo, vel civitale Noviomenseipsius pontillcato, ad ipsa sancla congregalione pro nobis Dominimi-
(17) Edidil Mabill.De re diploni.p. 625. oniiiino consenlanea formulseCarolinse. In conlex-
(18)In hoc Clilotharii prseceptodeest apud Folqui- tum hujus diplomatis mendum irrepsisse videtur ad:
niim formula inilialis, quam uncis inclusam supple- hsec verba, domno Mwmnolinoabbati vel episcopo
vimus. Desunf etiam regis ac Ballhechildis' reginse nam alias siuiplieiler episcopus dieilur, nulla nien-
subscriptiones, tametsi uterque signaculo manussuse tione facta abhalialis ejus dignitatis, quam ei non-
id afllrmavit, eum ad modum quo in subsequentibus nulli tribuunt ante pontifieatum. Caeterumhoe prse-
Chlodovei-tertii litteris etiaiii Chrodechildis subscri- ceptum laudat in suo Cblodoveus lertius, qui et
bit cum filiosuo Chlodoveosub Iuc ibrmula, Signum Childerici avunculi ac Theoderici geniloris sui eam
gtoriosi Chlodovei regis : el, Signum prwcelsw'geni- in rem diplomala laudat. Childerici litteras non ha-
tricis noslrw Chrodechildis reginw : qttae lormula bemus : Theodericii preeceplum exhibet Folquinus,
etiaii S3rvatur in diplomaljbus Chlodoveijunioris, proutsequitur.
1189 CHARTULARIUM. — LIB. I. '. • 1190
sericordiam jugiter deprecare. El ut heecprseceplio A Domini conflant, ul ad coelesle gaudium conlem
fiTitiiorhabeaiur, el a vobis successoribusque veslris plandum se innovent. Proinde ego qua fiducia pro-
per lempora in omnibus conservelur : nos el prae- vocatus, intercessores meos apud clementissimum
celsa jdomna genitrix nostra Ballhecbildis regina et oninipotenlemDominum,ut suis precibus preebere
signaeulomanus nostraenoscimur adflrmasse. niihi dignentur amminiculum, humiliter deposco, et
Aclunisub dieKal. Februarii, anno vi regni 110- laliter ab ipsa congregatione supplico, ubi et uhi
stri Grisciacopalacio. locus evcnerit, in quo Dominusde hac luce me mi-
VI. De privilegio beali Audomari, quod concessil grare jusserit, consocia charitate, juxta quod in au-
sancloBertino de basilicasanctw Maiiw. ribus vestris patefecimus, quod volunlas nosfra
(662.) In eodem quoque anno, sub eodem prin- taliter decrevil, ut curii ipsis peregrinis, in ipsa
cipe Lothario, fecit beatus Audomarus, Tarvennen- basilica, quam pro eorum adjumento construximus,
sis Ecclesiae episcopus, domno Bertino privilegiuni ibidem me requieseere, secundum ipsorum mona-
eecJesiaesuse,quam in honorem sanelseDei genitrieis cborwn voluntatem, et Dei adjutorio, licentiain
Mariaeconslruxerat in Sithiu villa, ad corpora fra- habere debeam; et ipsi fralres. de quibuslibet loeis,
Irum lumulando (19), ul ipsa basiiica sub umbraculo in proefalainsula corpus meum adducere el ibideisi
patrociuii praedicliabbalis Bertini, seu successoruiuiB reeoudere debeaiit. Per quod deeerno, et, juxia
ejus, per succedenfia lempora usque in finem rega- ccnsensum fralrum clericorum Tarnanensis eceJe-
lur, ul ipsius privilegii testatur charla quam eliara siae, vel illustribus viris personis interdico, ut ipsa
hie inscribere curavimus uti tunc temporis factam basiiica sub umbraculo palrocinii abbalis Berthi',
sccepimus. qui nunc temporis in ante dicto monasterio praeesse
VII. Exemplar ejusdemprhilegii. videtur, seu a successorihus suis, sub eodem guljcr-
(14 Apr. 662.) « Domnis sanctis ac venerabilihas natione regenda, cum divino .cultu affecluque piis-
in Christo mihi adhaerenlibus, tam aljbatibus quam simo et dilectione qua decet, et cum oinni integra
solidilate insulee Silhiu monasterio in sui juiis
" el presbyleris vel diaconibus, vel omni elero Tarven- obtineant
nensis Ecclesiae seu viris illustribus, optisnatis, -vigore arbitrioque, vel rebus inibidem
•
sublimis personis vel reliquis quam pluribus, Audo- aspicientibus; utneque ego neque ullui episcoponim
marus, Christi.gralia Tarnanensis Ecclesise episco- suceessorum meorum, neque privilegio aut muneris
pus. Licel nos antiquee reguljo conslituta salubri causa, pro ejusdem adjutorio, servorum Dei vel
observalione"custodire conveniat, lamen , divina ipsorum liberlate integra reservanda, requirere non
Iargitate inspirante, utili provisione pertractante, praesumat. Et, sicut antiquorum, vel in novo tem-
constiluimus ut", quod sacris deliberalionibus non J pore, monasteria propria privilegia sunt consecula,
derogat, intrepida observatione conservetnr. Quia iia et hoc a successoribus custodiatur; utquidquid
placuit uobis, juxla fraternalem consensum et visce- in ipsa basilica vel ejus monasierio ibidem offerfur,
ralis pielatis affectus, ita cor nostrum intrinsecus ipse abbas vel monaehi <ibidem servientes, absque
mollivit, ut basilica in insula Sithiu, ubi in antea u lius eonlrarietafe vel repetitione episcoporu»i,
monaslerium in Dei nomine eediflcatumesse vide- liberi, cum Dei adjutorio, hoc possideant; et, juxta
tur, ubi regulariter viventes aderant monachi suJ) quod decrclum est, quidquid prsedicli basilici mo~
libertate constituti, ibidem pariler cum ipsis moua- nachi sub libertate eiangelica regulariter viventes,
chis, pro eorum consolatione vel adjutorio, basili- regio munere, seu a quibuslibct Cbristianis, in
cam, communiopere, ad corpora eorum vel noslrum agris, mancipiis, auro argenloque sacrisque volumi-
quiescenda, eediflcavimusin honorem sancloeMariae nibus, vel in quibuscunquespeciebus, quae ad orna-
genilricis Domini noslri Jesu Christi; ut in supra- mentuni divini cullus, vel ad opus eorum monachd-
scripta basilica, juxta ipsorum fratrum plenissiiosam rum pertinere noscuntur, vel in ceeleris rebus collalis
chariialeui, in ejus saeello corpuseiilum meum, post aut deinceps collaturis, inpraesenli vita nostris lem-
obitum meum ; ibidem deposilus vel conditus, de- T poribus seu suceessorum meorum, neque ego ntil-
'
-berel iriter ipsorum corpuscula monachorum, qui, lusque sibi pontifex, aut aliquis ex ordine clericorum
religioso habitu, ad omnipotenlis Dei verbum, con- -ordinalor Tarnanensis Ecelesiae,suis usibus usurpare
venerunt "de dissimilibus gentibus, de squalifate -aut minuere, aut ad civilatem aliqua specie deferre
mundi, in unius gremio sanetae Ecclesise,pro amore non preesumat. Et quidquid ad ipsum altare in Dei
Christi consolidali sunt; ut ab jugo mundi colla nomine fuerit oblalum a {ruibuscunque, Deo inspi-
mentes excutiant, omnia deserere, terrenoe curse rante, trarismissum, nihil sibi exinde, pro reve-
pondera deponere, alque ad coelesledesiderium la- rentia sanctse Marise,in cujus honore ipsa basilica
lius animi sinum laxent, vitam remolam pro sii- vel i'eliquoi'um sanctorum construcla esse videtur,
perna retribulione pelierunt, ut in ea sanctis ponlifex aut ejus archidiaconus, yel quilibet ordi-
precibus dediti, et vetuslatem cordis a societafe nalor ecclesiaeTarnanensis, audeat vindicare a prec-
ssecularium slrepitus disjungere, et in igne amoris fato monasierio; neque in agris ipsius convivia, ego,
(19) De hac ecclesia, quaepostea in monaslerium, conversa esf, vul. Mabill. Annal. xur, 49, lom. I,
sc demum in calhedralem Audomaropolis ecelesiam pag. 401.
.iqi FOLOUINIS. BERTINI MONACHI. 1192-
vel ponlifices successores noslri, vel archidiaconus A _ scopus, subscripsi. In Clnisli iiomineGranvangerns,
pra?parare volunlale fuerit rogalus, ct, peraclo indignus episcopus, subscripsi. Beriefridus peccator
divino myslerio, absque ullo incommodo, in stia lianc epislolain subscripsi. In Chrisli nomine, Audo-
siudeat habere regressum ; neque ulla alia potestale bertus episeopus,isubscripsi.Amlacharius, in Ghristi
in ipso monasterjo, ul dicimus, neque in rebus, seu nomine, peccaloi' episcopns, subscripsi. Raginus
mysierium aut opnamentiiniipsitts, neque in personis acsi peccator, episcopus, subscripsi. In Cbnsli r.o-
donandi aut commnlandi pro levereniia sanclae rnine, ego Abel, acsi indignas, abbas, subscripsi.
Marisevel Pelri el Pauli aposlolorum, vel pro eo, ut Ego Ramnibertus peccalor hanc epistolam subscri-
quieti sub regula sancta ipsi monacbi vivere de- psi. Ego Landebertus, acsi iiulignns, monacluts, hoc
beant, ad ipsum monaslerium deservientes, ttl de privilegium, rogatus scripsi et subscripsi (21). t
perfecla quiele ipsa congregalio valeal, duce Do- Igitur deeedentje domiio Audomaro episcopo, in
mino, illaesotr.amite, per tempora exsnllare, et ad villa Woranlis dicla, distante a Siihiu coenobiofere
porlum quietis aelernoefciiciter perveuire; el, sicut quatuor miliaribus, a domno Berlino, secundum
plura monasleria. sub liberlale viventes, ut pro ipsius heali viri in hoc privilegio rogaium , exinde
sialu Ecclesiaeet saluie regis vcl slabilitate regni et deporlalus, in suprascripta basiliea, coram altare
trauqnillitaie patriae, valeant in ipso locb vel ad B Dei Geniiricisest humatus; ac deinceps ipsa hasilica
eorum reliquias sanctorum plenius exorare, et, domno Bertino ftiit subdita (22).
juxla decrela anliquoruni patruin,Doniinoadjuvanle, VII*.De eo quod bealus WalberlusVillamArkasibeato
valeanl perseverare; quatenus hanc epistolam, cum pairi Berlino tradidil.
privilegio concesso atque indullo sub ea, ul diximus, Postquam bealus Beiiinus casum miserabilem
libeiiate, sicul plurima monasteria, ut monachi ibi- Walberli (25) viri eximi;e probiiatis,el cruris fractu-
dein consistenles debeant in perpeluum permanere ram prsedixerat, et cellarium vino vacuum ejus fide
finiiissinie, nl jam dicti nionachi a soepedicto mo- sincera fragraiuissimo mero repleverat; insuper ex
nasierio cjusque cellulas, quia nihil de calliolica niPi'0 multiplicaiol semel delibato isdem Walheiius
auelorilate convellilur, quidquid domesiicis fidei, comes plenam incoluinitalem jeceperal, omni su-
pro tranquillitale pacis vel reverenlia sanclorum, blalo dolore, ob remuneralionem coeleslisbeneficii,
tribuiiur. lllud etiam placuif addere, ul, absque villamArkas et multa alia predia beato compatri
introilu ponlificis, ipsi liionachi sub religione vel suo Bertino et fratrum usibus, anno Virginei parius
regula, sicul superius diximus, vivere debcanl, sexcentesimo sexagesimo ociavo, perpetuo dele-
Chrislo protegenie, qui adjuvel hanc epistolam con- gavit.
servanlibus et qui desirual infringere eam proesu- C Arkensis gratus libi, queeso,sil comilalus.
nieniibus. Quam diffinilionemconsliluiionis noslrae, VIII. Privilegium Theodericiregis de hoc quod do»i-
noslris el futuris lenipuribus, ut valitura sit, manus nus BeitinusînAttinio fisco comparavit.
nostree subscriplionis roboravimus, el fralribus Anno autem Dominicseincarnationis 676, ind. iv,
nosiris el illuslribus viris, ul el ipsi perflrmare de- regnante glorioso Francorum rcge Theoderico, qui
' berent, erat frater praelali regis Clolhacarii, anno x (21),
rogavi.
« Acium in basilica ipsa, sub die xvm Maii, amio fecit idem rex Theodericus proeceplum securitalis
vi regni domni noslri Clolhacarii regis (20). domno Bertino, deieoquod comparavit in Atlinio
« ln Chrisli nomine,- quamvis peccalor, ego, fisco, cujiis bic est texttis.
Audomarus, nomine absque nierito episcopus, hanc; lk[ Exetnplar (25).
epistolam volunlarius dictavi el recensere audivi; [Teudericus rex Francorum vir inlusler.] Si ali-
et qui subierius scribere deberenl, rogavi. Ha?c; quid ad Ioca saiicjorum pro adjinamen servorim
ab ocellis.feci, el alius manum meam lenens scripsiti Dei eoncedimus, hoc nohis ad laudem vel aeternse
el subscripsit. retributionis pertinere confidimtis. Igitur cognoscat
« In Christi nomine, Mummolenus,acsi peccalor, " magnitudo seu ulililas vestra quod nos venerabili
episcopus, rogatus pro indiculo domni Audomari,, viro Bertino abbalil de monasterio Sildiu LaJeJjene-'
subscripsi. In Christi nomine, Andeberlus indignusi ficium concessimus, ul quod infra mero Alliniacense
subscripsi. In Christi nomine, Drancio, indignus epi- de fisco noslro comparalum habebat, aul inanlea ad
(20) A. Chr. (362.— « Aclum anno Verbi incarnatii regis Burgundionum majorem domus, et matrem
sexcentesimo sexagesimo. » Cod. Audom. Leodegundam. Magna hsereditaiis suae parle mona-
(21) Hic babel cod. Aud. : Ad hujusmodisignumi slerio Silhiensi trailila, saeculum ejuravit. subque
finil liber veleris Folquini. S. Bertino abbate monachus esl effectus. De quo et
(22) In cod. Aud. : prima, utvidetur, manu scri-- Walberlo sane altero, qui Luxoviensis abbas fuit
ptum esthoc monitum : « Ex libro papireo ubi hoec j conf. Mabill. Soec Bbnedicl. 1JI;part. i, pag. 113, et
lillera habelurinserfa, coniinelur lam ea quam im- - parl. n, pag. 4551 Joan. Iper. Chronic. cap. 1,
merilo delevi, quam hoc : actuin anno, etc.; iiem ell pari. x; BoJland.Mai loin. I, pag. 274.
in originali, quam ego hodie IXDeeembrisanno 1512I (24) luiiium regni|Theoderici,fesle Mabill. sumilur
palpans legi, est mibi leslis Deus. t ab ineunte.mense Sepl. an. 675; ex quo anno x
(23) Walberlus a Joanne Iperio nuncupalus Ponti-- ejusdera regni, eum an. Chr. 682 congruentemcsse
vensis, Tornacensis et Arkensis comes, habuii, eo- salis perspicuum est.
demJoanne auclore, palrem Haugericum, Tbeodericii (25) Yulgatum a Mabil. De re diplom. pag. 625.
1.95 CHARTUL.VRimi. 1194
ad comparandum Ihvehire polueri t.prseler illosmansos A quse ibidem reetrix esse videtur, hoc esl monaste-
-
unde operas carrarias exeunt, boe habeal conces- rium nostrum, cujus vocabulum est Ilunulfocuiiis,
sum, et nullo redditu terrae, nee hullas funcliones in pago Kambriucense, super fluvlo Scatd, quem
publicas eisdem ob hoc exigere, nec requirere non ego in proprietate noslra in lionore sanctae Marise,
debealis. Quapropter per hoc proeceptumspecialius vel sancli Petri, seu sancti Martini, seu sancfae
decernimus ordiuandum, quod in perpeluo volumus Pollinae construxi, ubi ipsa pretiosa gemma.requie-
esse mansurum, ul neque vos, neque juniores seu seit in corpore..... Et supplicanius ipsos fratres et
sticeessores vestri, nec quislibet de judiciaria pote- rectores monasterii, ut ipsum monasierium de
state adcinclus, 'de ipsas lerras quod infra mero Missa, de curso, "de luminaria, curam habere siu-
Atliniacinse infra ipso ftsco noslro memoralus abba deant, et de hospitibus et peregrinis charitalem, ul
comparatum liabet, aut deinceps ipse vel' succes- mercedem habere debeant, et nomen noslrum in
sefes sui, aut pars ipsius monaslerii comparare po- libro vitae recenseant. Actum Yermandis, quod feeit
tuerint, prseler illos mansos unde carpenfas "exennt, niensis Februarius dies VIIIin anno XHregni domni
nullos redditus terree, uee nuilas funcliones eisdem nostri Teuderici gloriosissimi regis (29).
non requiratis, neu exacletis, nisi quidquid exinde Hac traditione jam peracta, atque illaslriv.nivirorum
rpse abba v& pars monaslerii sui Sitdiu aut succcs- B subscriplione lirmata ul eiiam per succedentia tem-
sores sui, vei quod fiscus noster percipere potuerit, pora inconvulsa servarelur, annis necdum duobus
ex noslro munere largilalis hoc Jiabeat concessum post preedictam traditionem peraclam , qui crat
atque indultum. Et ut hsec preeceptio firmior habea- ahnus Dominicee incarnalionis TJCLXXVIHI , atque
tur, et per tempora nielius conservetur, manus praedicii regis Theoderici annus xiv (30) pariler re-
nostrae subscriptionibus eam decrevimus roborare. gale palatium in villa Crisciaco adientes , domnus
"Signumgloriosi regis Theoderici. scilicet Bertinus abbas, et Amalfridus illuslris faetor
"Data snb die x Kal. Novembris, aimo x regni hujus tradilionis , postulantes suprascripiam dona-
nostri, Compendio palatio in Dei iiomlne felici- liohis carfam regieeprseceptionis auctoritate firmare.
ter(26). Qnod rex tunc devote complexans, cumîgilli regalis
X. De cella Hnnulfi curle. subscriptione apud nos conservata, liaclenus testa^
Anrio ab incarnatione Domini 677 indiclioiie (27) tur ita dicendo; / •
vi,-vir quidam inclitus, nomine Amalfridus, tradidil XII. Confirmatio Theoderici regis de eadem cella. (3;l|j
domno Bertino monasterium quod ipse conslruxerat Veniens venerabilis vir Bertinns abba de moija^
in proprielale sua, nomine Hunulfi curle in pago filerio Sithiu, quod est constructum in pago Tarwa^
"Cameracense, super fluvio Seald; ubi el filia ipsius ^ ninse, in honorem saneli Pelri, vel cailerorum san-
illuslris viri Auriana nomine, aljbatissa sanctimo- clurum, per consensu et voluntale illuslris viri
nialium reclrix esse videtur eo tenore nt hoc ipse, Amalfridi, el matronae ipsius Childebertanee, seu et
dum adviveret, per precariam haberel, el post suum filia eorum Auriana abbatissa, Cariciaco villa in
obltum ac filiee ejus Aurianee, supradiclus abbas palatio nostro, in nostram venienles preesenjiam,
Berlinus seu successores sui hoc habeant, leneant clemenlioe regni nostri intulerunt, eo quod ipse
atque possideanl; et qnemeunque.prajpositum ibi A.malfriduset malrona sua ChildeJjertana in.honore
prseponere voluerjnt, licenliam habeant, sicut eliani sancteeMariaegenitricis Domini nostri Jesu Chrisli,
exemplar illius tradilionis apud uos haclenus eoi» vel sanctee Pollinee, in Joco nuneupante Hunolfo-
servatum, leslatur hoc modo. cuiie,.superlluvioScald visi fuerunl aedificasse,etc.
XI. Tradilio Amalfridi de eudem celia (28). Dat. Kalend. April. anno xiv regni noslri Caiiaciaco
' ' ' •
palatio. _
Ego in Dei nomine Amalfridus illuster vir, con-
cessi- alque delegavi ad "monaslerium Sitdiu, ribi De fundalione 'et dedicatione monasterii siinctw Bcrtai
vetterabilis vir Bertinus abbas preeessevidelur, una . Blangiacensis.
cum voluniate vel cbnvenieniia hiiaenieee Aurianee, 0 (685) Theoderici praetitulati regis, Clodovei et
(26) Theoderici solemnis subscribendi modus is refert in hunc modum : Quantum inlelleclus seinus
eral, f In Chrisli nomine The.udericusrex subscripsi, Immani, etc. llla,vero resecuisse videtur Folquinus,
ut ex relafis ejus fonmilis consiat. Unde assererp quod nihil ad historicam diplomalisnotitiam conler-
licet, hic hon bene redditam fuisseTheoderici ipsius renl : af subscfiptiories omittere non debuil, quae
subscriptionem a l?olquino, qui in superiori, uti et sic habent: Amalfridus lioc testamentuma me factum
in isto, Chlotharii diplomate formulam iniliaiem; relegi el subs. Ego Auriana abbalissa conseniiens
ad bsee eliam regis ae B .ltechildis reginae atque jspbs. Signum Adalfridi, Vulfoaldus, Nivario, Anga-
cancellarii suhscriptiones praelerhiisit. bertus, Hildramnus, Erchamfridus, Signius, yua-
(27) Indict. vi non cum an. Chr. 677, sed cum raulfus Diaeonus, Ulilmarus, Crasmarus, Dudonus,
an. 678, convenil; rieuter vero Jiorum annorum Bruno, Ermenfridus, Constantiijus, Gislefridus, Cen-
cum XII Theodorici III, qui .annus incidil in an. tenasius, Gerfridus, Balstrantus, Bladardus rogatus
"Chr. 685. lioc testamenttim scripsi el subscripsi.
(28) Edidil Mabill. De re diplom. pag. 607. (50) Annus xiv regni Theoderici 1U mense Apriii,
(29) Amalfridi iilteras ita claudit Folquintis, ilem- cum a. Ghr. 687 convenit. - ,
que Iperius in Chronico Bertinensi ,• qui Iperius (51) Hanc confirmationem edidil, sed mancam
prima instrumenti verba, quae preefationis loeo sunt, Mabillonius, De re diplom. pag. 607.
P4.TROL. CXXXVl. 38
1193 FOLQUINI S. BERTINI MONACHI im
Batildis regmse filii, fiindaloris (52), sancti preesulis A tricis Domini Jesu Clirisii, neenon et sancli
noslrj
Vedasli Atlrebatensis, anno duodecimo, in Blangiaco, Petri et Pauli apostolorum, vel cajterorum domno-
bealissima Berta monasterium (33) sedificareccepil in rum Sanctorijm conslructum, ad nostram accedens
- pago Taruanorum, in propria
possessione, anno D'o- proesentiam, clenieiitioe regni noslri suggessit, eo
miniceenativitatis octogesimo secundo (34) vel cirei- quod avus noster Chlodovius quondam rex-de omnes
ler, ut patet in scriplis prsedicti mouasterii. Com- curticellas vel villas ipsius monasterii, quidquid
positis denique omnibus ad ornatum monasierii, piaesenli- tempore jjossidebant, aut adhuc inantca
piissima Berta convocarit in unum venerabiles epi- ex munere regum, yel collala popnli, seu de coin-
scopos ad preecriptiim monasierium dedicandum, paralo aut de qualibet adtracto in quibuslibet pagis
-. sanclum videlicel Ausberlum , Roiomagensem epi- atque terriloriis inibi erat additum vel eolialum .
scopum ; sanctum Walaricum ; sanctum Germanum iiilegra emunilafe anlecessore suo Mummoliiio
de civilale Parisii; sanclum Silviuum, advenam de qnando' vei ad praedielo mouasterio coneessil, ut
Tholosa venienlem; sanctum Pharonem de Meldis , nullus judex piiblicus ibidem ad audicndas causas,
fratrem Walberli supposili; venerabilem Ravenga- freia cxigenda, fidejussores tollendos, nee mansioncs-
Tiuin, in cujus dioecesi anle relatum silum esl coe- aul paratas faciendo, nec homines ipsius monaste-
riobium , Taruanensem preesuleni, plerosque alios B rii, lam ingenuos, quam et servientes super terras
praeclarae vitoe viros, Ibi omnes, velut columneefir- suas commanenles distringendos, nec nullas redhi-
missimee intra sanclam Ecclesiam uno in tempore biliones requirendas, nee exactandas, nec udiciaria
floruerunt, ei admemoratam Bertam, devolioui ejus potcslas ibidem ingiedere quoquo tempore non de-
favere gliscenles, conveneruul.- Ravangerus aulem , beret, nisi sub emuiiitalisiiomen omni tempore cum
Morinorum episcopos in eujus parochia acliim est, omnis (reiis concessis pars ipsius monasteiii debcat
inlerrogavit si orilnia adessent dedicationi necessa- possidere. Unde et preeeepiioneni priiiGipum, seu
ria. Responsum esl illico & Berla cuncla adesse. confirmalionem aviiictilorum noslrorum Chlota-
Tune Ille *.« Affer , inquil, ysopum, ul prseparatur charii, et Cliilderici, seu et genitoris nostri Tlieo-
usui necessario. t Et illa , inquil : « Huc usque, derici quondam regis, qualiler hoec vel illa locelia,
paler nesciebamus si de illo aliqua necessitas liuic qriae poslea ipse Bertinus abha ad parte ipsius mo-
adjungereiur operi.» Tunc, metu divino, angelus, nasterii pro commutationis titulo -\el slrumenla
rn modum Juvenis , detulit ysopum miraculose meri- accipere.-.... accipere eonfirmaveriiiil, nobis irr
tis astanlium. Facta est hsec dedicatio qtfando fecil prsesente ostendil relegendas : et ipsis beneficiis
mensis februarius dies novem. concessis de lempore usque nunc asserit conserva-
XIII. De morte Theodericiet successioneClodoveifilii C tas, sed pro iirmitaiis studium peliit memoralus
ejus, et cwlens. abba celsitudini nos|trae,ut hoe circa ipsum locum
Becedente inlerea glorioso Francorum rege supra- pro nostra auctoritate plenius eonfirmare deherc-
scriplo Theoderico, anno incarnalionis Dominicoc mus. Cujus peiitiont pro mercedis noslree munere
c 682, quieralannus i'egni ipsius (35) filius ejusCIodo- vcl revercntia ipsitis sancli loci ita preestitisse Pt
yeus puer in regno Francorum gloriase suhlevalur.' in omnibuS confirmasse cognoscite. Praecipienlcs ~
Qui regia auelorilate'privilegium quoddam dorono enim ut quidquid cfmslat «iipra scfibfos avos no-
Berlino fecit de monasterio suo Sithiu, in quo quid- Slros Chlodovius qubndam rex de-ipsa emunitate,
quid ab anlecessoribus suis prsedicto loco fuil con- sicul superlus est comprehensum, preer.rlo Mummo-
cessum , ipse privilegio regiee eonfirmalionis aflir- lino, vel poslea ipse avunculi nostri Ghlolacharius
mavil.; inlerdicens scilieet, sine judiciariapoteslate, seu Childericus, seu et genitor nosier Theodericus
locumilluinpersucce.dentia lempora manere, nec ali- quondarti reges, juste et rationahilftcr cortsenseriinl,
quis publicus exaetor, sub aliquo districlionis freno, vel confiraaverunt. et de eo tempore usque nunc
ingenuos ac servientes locoilli distringereprsesumat. recto Iramite fuit conservatum, ita et inantea per
Quod etiam privilegium istic inscribere placuit. Ac- -. naslro praecepto plenius in Dei nomine confirmalo,
tum est anno ab incarnalione Domini 672, qui ei_H uispeclas ipsas preeeepliones snprascribtorum piin-
.annus i praefati regis, hoe modo. cipum, sicut per easdem declaratur, cirea ip-o-
XIV. Priviiegium Clodovei regis (36). abbati Berlino, vel suecessoribus suis, aul ipso mo-
, Chlodoveus rex Fraueorum [vir iuluster]. Si illa ' nasterio Sithiu omni tempore ipsis beneficiis eon-
heneflcia quee parentes' nostri a'd loca sanclorum cessis in omnibusl valeaf esse conservalum : et
praesliterunt vel concesserunt, pro noslris oraculis nulla refragalione vel nullo impedimento a judicibus
confirmamus; et regiam consueludinem exercemus, publicis exinde quoque tempore habere non perti-
et nobis ad laudem vel stabilitatem regni noslri in mescant: unde et ipsa congregatio pro stabilita:e
Dei nomine pertinere confldimus. Igilur venerabilis regni nostri vel salule patriee Domini misericordiRni
vir BerLinus abba de monaslerio Silhiu, quod esi in jugiler debeanl exorare. Et ut hsec auetoritas flrmior
pago Tarwanense, in honore sauctae Marioe geni- habeatur et in omnibus conservetur, nos et proecelsa
(32)SupDle monasler.ii (55) Obiit Theodericus III a. Chr. •691, cum ex sa-
(33) "De"Blangiaco monaslerio vid. Gali. Christ. pradictis regni sui a. xvm ageret.
tom. X, col. 1.188et seqq. (36) Vulg. a Mabill. De re diplom. p. 607.
"(34)Corrig, 685. i
1197 CHARTULARIUM. - 1)98
genilrice noslra Chrolechildis regina niaiius noslrae A liberius vacaict Deo. Hic sub tempore regiminis sui,
signaculis subler eam decrevimus confirmafe. Si- domiio Bertino ordinante et jnbcnte, construxit mo-
giiuifi gloiiosi Chlodovei regis. Signum preecelsse naslerium in honore sancti Marlini, qui punc loci'
genilricis nostree Chrodechildis reginse (37). caput et loiius abbaiiee principatus exislit, "anno vi
Actum sub die l Kal. Junias, anno 1 regni noslri. regni Hildebeiii, qui eral annus Dominiceaincarna-
XV. De morte Clodoveiel successione Hildeberli,' el lionis 689 (41), sub ponlillee Tarwanensis Ecelesise
privilegio ejusdem. Ravangero.Hicetiam sub anno Doniinieeeincarnalio-
(698.) Anno eliam Dominiceeincarnationis 684 , nis 695, regnante glorioso rege Hildeberto anno x,
cum decedenle praefato rege -Clodoveo, anno regni emiia viro quodam, Eodberlo riomine, villam quam-
ejus (58) ii, frater ejus Hildebertus Francorum glo- dam vocabulo Rumliaco; solidis mille quingenlis;
riose sumpsissei imperium, amioiu regni ejus, fecit cujus empiionis carta taliier esl facta.
idem rex domno Bertino privilegium regioe auctori- XVIII. Emptio Rigoberli abbaiis de Nunliaco (42).
talis, secuudum suprascriplseconscriplioiiis tenorem
Dominosancto et in Chrislo venerabili viro Rigo- -
quam ab antecessore suo Clodoveo rege faetam;
abbati de monasterio Silhiti, Eodebertus ven-
supra jam conscripsimus. Qttod privilegium liic ideo berto,
omillimus, ne conscriptailerare videamur. Nosinlc- B dilor. Constat me rion iniaginario jure, sed plenis-
ri.m ad subsequentia feslinemus. siriia voluntate vobis vendidisse, et ita vendidi, tra-
et ila tradidi de riresenle, hoc.est omnenr
XVI. Quodmultaalia', se vivenle,acquisieril,el de cella didisse,-
rem portionis riiee, in Ioco nunciipante Rumliaco,
Woromhotddicta, et sancioWinnoco (39).
Haeeet alia quam plurima, se adhuc vivente, mo- iri pago Taruanninse, quam de parte filii mei Char-
ex luctuosa beredilaie mihi ob*
nasterio suo adauxit cum ingenli desudalione.^Mulla deberti quondam,
etiam prajlerea, parlim praecedentum incuria, par-- venit, id esl, cum terris, domibus.edificiis, manci-
tiiri quoque diuliirna vetustale demolita, nobis ha- piis, silvis, pratis, pascuisj aquis aquarumve decur-
ctenus niahenl incognila. Certum est autem quod sibus. mobilibus et immobilibus, farinariis, greges
omni vitee suoe tempore in praeparatioue loci sibi a cum pastoribus', rem inexquisitam, ad inlegrum,
Domino tradili sudassel; nnde nec abstilit , donec quanlnnicumque conjux mea ibidein tenuit moriens-
priscis monaslerifs regali aucloritale conslruclis, que dereliquit, vel ad filiuni noslrum superius no-
ndBatum de partesua ad ipsum pervenii, hoc et
rcgalibus privilegiis et terrarum opulenlia cooequaret.
Quin etiani et alia monachorum coenobia, se adhuc ietegrato tirdine ipse abbas vel pars nionaslerii
vivenle, conslruxit, cx quibus unum est quod voca- sui, in jure et dominalione eorum, a die presenti
tur Woronihold, quod quidam vir dives , Heremarus C faciant recipere vel dominare ; unde accepimus a
nomine, eidem viro Dei conlradidit. Sanclus vero vobis in precio laxato, juxta quod r.obis bene com-
Berlinus servorum Dei multiplicare volehs habita- placuit alque convenit, jnter aurum et argentum,
cula, hoc ipsum coenobiuni quatuor viris , ad se a solidos mille quingentos tanlum, iia ut ab hodierna
Brilannioepaiiibus advenientibus, se constraendum die ipse abba, vel pars monasterii sui, habendi,
lenendi, dandi, vendendi, commutandi, vel quicquid
rijgendumquecommisit, Quadonocovidelicet et Inge- exinde facere voluerit liberam el firmissimam iu
noco, Madocosancloque WTmnoco,ul inibi receptio-
nefn pauperum construendo, hospiluhi peregrinoruns- _omnibus habeanl potestatem. Si quis vero, quod
fulurum esse non si nos ipsi, aut ullus
que curarii gererent non modicam in necessariis de heredibus aut credimus,
adminislrando. Post decessum vero supradictorum prohcredibus nostris, vel quislibet
irium virorum , (Juadonoci videlicet el Ingenoci el opposita persona, qtii conlra hanc vendicionem
plenissima voluntale fieri vel conscribi
Madoci,sanctus Bertinus, conventiculo fralrum inibi quam ego venire aul eflrmgere presumpserit, et a me
beattim concessit rogavi,
degentium , praeesse Winnocum, vel a meis heredibus defensatum non
fueril, lunc
quia de ejus vita et moribus non duljitabal, quem inferamus nos vel heredes nostri lanlum et alia lan-
secum ab infanlia sub Dominica monaslerii scola u] a vobis accepimus, vel quantuni ipsa
lum,
nutriebat: cujus vitam et virtutes, qui diligenter reseo quantum
tempore melforatavaluerii, duplam pccuniam
investigare voluerit, a quodam eligenlissime^ con- statufa servanle
invenire nos Nos inlerim componat, el quod rcpelitevindicare
scriplani, apud poierit. non valeai, sed presens vendicio liaecomni tempore
ccepla percurramus. flrmaet inviolafa permaneat, cum stipulatione "sub-
XVII. Qtiod, se vivente, bealus Beriinus Rigober- nixa.
lum abbatemordinaverit (40).
Bealo igitur Berlino jam in senium vergente, re- Aclum Sildiu monaslerio, quod fecit mensis Maius
gimen ccenobii sui Rigoberlo venerabili viro com- dies xvi, anno x regni domni nostri Childebeiii
niisit, ul relicto mundanse implicalionis negolio, gloriosi regis. Signum Eodberti, qui hanc vendicio-
(57) Hie omissus dali privilegii locus .a Folquino. (40) Vide Joan. Iper. Chronic, col. 474.
(58) Regnare coepit ClodoveusIII a. 691 posl mor- Ann. vi regni Childeberti in arinos Chr. 700
tem Theoderici III, palris sui; obiilque a. 695, el (41)
inense Marlio, i. e. rcgni sui a. iv vel iueunie v, ' 701 incidit.
Cf. Joaun. Chronic. col. 475- (42) Vulgavit Breq. Diplonu, p. 267.
(59) Iper.
1199 FOLOUINI S. BERTINI MONACHI - 1200
ncm fieri rogavit. Signum Fla.deberti. Signum Ma- j_ A rogavi. Ravangerus, ac si indignus episcopus, sub-
dalchari. Signum Erieberli. Sigmim Childolfi.Signum scripsil. f FulberLi. f Madalharii. f Humherli viea-
Mauriane. Signum Sigeberli. ritis. Chrodberlus hanc vendicionem scribsit et sub-
Erchembodus iector hanc vindicionem scribsil et scribsil.
subscribsil. XXt. De iransilu domni Bertini.
Sub hujus preefati Erlefridi regiminis tempore,
XIX. Quod Erlefrido post Rigobertum ccenobium
suum commiserit. beatus pater Bertfm s plenus dierum et sanclitatev
Crescente inlerca mullitudine monachorum,-bea- post diuturnuni in Domini servitutefamulalum, car-
lus pater Bertinus, prsefatoRigoberto reqtriein desu- nea relinquentes ergasiula, migravit ad Chrisltini.
dationis indulgens (45), venerabili viro Erlefrido (44), pereeplorug ab ipsp eelernee remunerationis hra-
-a se nulrito,' coenobii sui regimen coniniisit; ipse, vium, qui erat annus Dominlcseincarnalionis 698, et
arctioris vitse vias incedens, semotus a mundana praefati regis Hildeberti xv (46), indietione XT.Sepul-
pertiirbalione, tola mente insisteret divineephiloso- fusque est in basilica saneti Martini, ubi plurimse a-
phiee. Praefalus autem vir reverenlissimus Erlefi idus, Domino virtutes pef ejus merila sunl palralee : quoti
inler ceetera quse gessit, emil a quodam viro, no- lexlus ejus Vitee patefeeil eleganlissime.' Eo eiiain
mine Darnumdo, res porlionis suse, in Joco nuncu- B tempore (47), -veneiabilis rex nildebertus migrarit
pante Saroaldsclusa, super fluvio Simma, in pago ad Dominum, cum regnasset annis xn. Regnavil-
Vermandense, et in, Appiliaco, super fluvio Ysara, que DagoberLus prer, filius ejus, pro eo, annis
in pago Noviomense, seu in Diva et Corbunacea soli- v (48); sub cujus leripore pr<cdictusubbasErlefridus
dis millc quingentis, quse vinditioiiis caria hic est basilicam sancli Marlini supra sanelr Patris Bei lini
inserla. titmulum ampliori opere reeedificare coepit.
XX. Emplio Erlepidi abbatis de rebus infra XXH. De Erkenbodone abbate, suceessoreEiiefridi.
scriptis (45). Post multiplicia igiiur praefali Erlefridi abbatis
Dominoet venerabili viro Eiiifrido, abbati de mo- desudamehta, quoepdstquam magislri supersles ex-
nasierio Sildiu, Darmundus venditor. Conslat me stiieral, desudavil nente prompiissiraa, migrans ad
non imaginario jure, sed plenissima volunlate tibi Dominum, siiecessorem sibi rdiquit ErchemboduiB,
vendidisse, et ila vendidi : hoc esl, duas partes de sapientia et bonilale coajqulilem.Qui tempore regis
re portionis mee, in loco nuncnpanle Saroaldsclusay Hilperici successoris prsedicti regis Dagdberti quod-
superfluvio Suinna, in pago Vermandinse ; simililer -dam privilegium regia auctorilate ab ipsri poposcit
et in Appiliaco super fluvio Isara duas partes sifas regc conslructum, quod laliter est factum.
in pago Noviomensi, seu in Diva et Corbunaeo duas XXIII. Privilegium Chilpericiregis lemporeprwfati
parles ad integrum, hoc est, tam in lerris, domi- abbatis (49).
bus, aedificiis,, mancipiis, vineis, campis, silvis. Chilperieus rex Francorum [vir inluster]. Si facta
pratis, pascuis, aqnis aquarumve decursibus, fari- parenloruni nostrofum, quod ad loea sanctorum
nariis, peculiis, cultis et inculiis, suprascriblas por- praestiterunt vel cohcesserurit, pef noslfis oraculis
ciones a die presenti libi trado atque transcribere conflrmamus, regia consueiudine hoc exercemus, et
rogo perpelualiler ad possidendum ; unde acccpi in nobis ad Iaudem vel stabilitatem reghi nostri in Dei
precio quod inler nos bene complacuit, hoc est, inter nomine pertinere confidimus. Igitur venerabills vir
aururri et argeritum, solidos milfe quingenlos lan- Erchembodus abba Je nionasterio Sitdiu, qui est in
tunijita ui adie presenti, ipsas portiones habendi, pago Tervannense i u Iionore sanetoeMariscgenilricis
ienendi, dandi, vendendi, commulaiidi. vel quicquid Domini nostri Jesu Christi, necnOn et sancti Pelri
exinde volueris facere liberam et firmissiinam, Chri- et Pauti aposlolonim, vel coeterorum domnorum
sio propitio, in omnibus habeas poteslatem. Si quisi sanclorum construcius, ad nostram accedens pi'ae-
vero^ quod futurum esse non credo, si ego ipse auti sentiam, clemenliae regni nostri suggessit, quod
ullus de beredibus meis, vel quislibet opposila auti n avus noster Chlodoveus quondam rex de omnibus
exlranea persona, conlra hauc vendicionem veneril,, curtis' vel villis ipsms monasterii, quiequid eodem
inferamus vobis tantum, et alia tanlum, quantum ai tempore possidebanr, aut adhuc inantea ex munere
vobis accepimus, duplamque pecuniam,' consoeio) regum vel collata
pppuli, seu de comparato, aut dc
fisco distringente, coactus exsolvat, el quod repetitl quallbet adtraelo in quibuslibet pagis atque territb-
evindicare non valeat; sed hec vendicio omni tem-- riis inibi est additum vel eollatum, inlegra emunitafe
pofefirma permaneat, cttm slipulatione subnixa. flulecessori suo domno Bertino, quondam Ipsius nio-
Actum Sildiu monasterio, vi Nonas Maii,annoxivJ nasterii abbate, vel ad proedictummonasterium coii-
imperii domni nosiri Hildeberli gioriosi regis. Egoj cessisset, ut nullus [judex publicus ibidem ad causas
Darmundus' venditor, qui hanc vendieionem fierii 'riudiendas, aut „freta exactanda, vel fidejussores lot-
"(45) Cf. Joan. Iper. cap. 2, col. 477 pag. 417; Annal. XIX, 45, lom. II, pag. 25; Marten.
(44) Cf. cap. 3, ibid. - Thesaur. Anecdol.Jlom. ' III, col. 475, in not'.- " '
(45) Edidit Breq. Diplom., pag. 580. (47) A. Lhr..711.' .
(46) Annus xv (.hildeberli regis convenit cuni anno3 (48) Emend. iv. I
Christi 709. Cf. Mabill. seec. Benedict. 111,part. i,, (49) Edit. a Mabill. De re diplom. pag. 608.
' ' '
_2-3l CHARTCLARIUM. 1202
nec mansion.es aut paratas faciendas, nec A xii Kal. Apiil., Deoque juvanle viclo Cbilperieo et .
lendps,
homines ipsius monaslerii, tam ingenuos, quam et Ragemfrido, vicloriam accepit. In hoc aulem lem-
servientes, qui super lerrassuas commanenf/distrin- pore' beatus Silvinus, Taruennensis episcopus, ffo-
gendosTnec ullas redibiiiones requfrendas nec exa- ruil "virtutibus et sanclitate plenus; cujtts nunc in
ciandas judiciaria polestas ibidefn ingredere quo- Silhiu venefabiliterhumatumpausat corpus. Peracta
«piam leriipore non 'deberet : nisi sub emunilatis autem sttpra memorata pugna, ilerum Chiipericus
mbmen omni tempoTe cum omnes fretas concessas rex cum Ragemffido Eudonem ducem in auxilium
pars ipsius monasterii perenniter deberet possidere. expetentes, eontra Carqhim ire disponunt. Quibus
Unde et prseceptiones ipsius videlicet principis avi Caroius occurrens intTepidus, fugalis ilerum Tiosti-
noslri Chlodovei, et eonfirmationes preecelsorum bus, trinmphum esl adeptns. Carolus auiem cum
avunculorum noslrorum Chlodocharii et Theoderici, Eudone duce amieitias poslea feriens, el cum ChiW
seu et genitoris nosiri Childerici, etiam et consobri- perico rege pacificatus, eum in regno restiuiit. SetP
norum nostroruin Chlodoveiet Childeberti quondam non diu in hac vita mansit, morluus namque est,
regam se ex hoc prse manibus liabere aflirmat, et cum regriassel annis v et dimidio. Franci vero Theo-s
quod ipsa beneficia concessa ah eo tempore usque, dericum, Dagoberti regis jtmioris supramemorati
riunc videant esse -conseryata : sed pro iritegra fir- B fiiium,, super, se regem staiuunl. Qui prsefato Er-
mitate petiit celsitudineiu nostrani memoratus ab- ciienibotJouiabbati pfiyilegium quoddam coiicessit,
has,ut hoe eirea ipsumloeum proflostra auctoritate regia aueloriiate confirmans ea quee ab anteeessoii-
plenius confirmare deberemus. Cujus petitioni pro bus suis sancto liuic Ioco est concessum; quod
mercedis nostree augmentum, vel reverentia ipsius hic e.iam pree oculis taliter habelur inserlum.
loci ila praestilisse, et in omnibus confirmasse co- XXV. Exemplar privilegii (51).
gnoscite.Preecipient.es enim proecipimiis,ut quicquid (3 Mart. 721.) « Theodericus rex Francorum,Tiris
coristat suprascribtum avum nostfum Chlodoveum illustribus grayionibus, seu et omnibus agentibus,
quondam regem de ipsa emunitale, sicnl superius vel junioribus eorum, tam praesentibusquam futuris,
est coniprcherisum, praefalo Berlino, vel posfea ipsi in ciijtiscunquelibet actionibtis monasterii Silhiu le-
avunculi nostri Chlodocharius.ct Theodoricus, seu nere vel habere videtur. Si facta parenlum nostro-
et genitar noster Childericus, efiam el consobrini rurri, quse adioca sanctorum praestiterunt vel con-
nostri ChJodoveus el Childebertus quondam reges cesseriint, per nostra oracula confirmamus, regia
jusle et ratioiia''ililcr quondam coneessertint et eon- consuetudine exercemus; perlinere eonfidamus. Igi -
iirmaverunt, ei de eo" tempore usque nunc recto turvenerabilisvirErchenbodus, alibas de monasterio
tramite fuit coriservatum, ita et inantea per nostro C Silhiu,qui-esl in pago Taruanensi.in honore sanclse
proeceptopl.eniusin De'inomine confirmare debere- Marioe, genitricis Domini nostri Jesu Christi, nec-
mus. Inspectas ipsas preecepliones suprascriplor.um nonet sancti Petti et Pauli apostolorum, vel caste-
principum , sicut per easdem declaratur, circa rorum domnornii) sanctorum, constructus, ad no-
ipsum abbatem Erkembodum vel successores" stios, stram accessilîroesenliam, clementiee regrii nostri
el ad ipsum monasterium Sitdiu omni tempore ipsa suggessit, eo quod proavus nosler Clodoveus, quon-
beneficia concessa in umnibus valeant esse coaser- dam rex de omriibus ciniis yel villis ipsius mpna-
vata, el nulla refragatione, nec nullum impedimeh-- sterii, quidquid eodem tempore possidebant, aut
lum a judieibuspublicis exinde quoquam Itempore adhucinantea ex rnmiere regum, velde coiiatis po-
habere rion debeant : unde ipsa congregaiio pro pulis seu de comparato, aut de comparando, ant de'
slabilitale regni nosiri, vel salute palriae Domlni quolJbet attractp, iu quibuslibet pagis atque terri-
miserieordiam jugiter debeant exorafe.Et utJiaec loriis, inibi.estjidditum vel collalum, integra immu-
auctorilas firmior habeatur, et in omnihus conser- n^tate,întecessori suo Bertino quondam, vel ad pree-
vetur, manus nostree subscriblionibus eam subler diclum monasterium Silhiu, concessisset, ut nullus
decrevimus roborare. Datiim anno regni nostri judex publictis ibidem ad causas audiendas aut ffeta
III (50). exacianda, vel fidejussores tollendos, nec mansiones,,
XXIV. De pugna Caroli in Vinciaca. aul paralas faciendas, nec honrinesipsius monasterit,
4,717.)Inprsefati autem regis Cliilperici tempore, - tam ingenuos quam et servientes, qui super lerras
Carolus dux, filius Pippini, ab Auster adveniens, suas commanent,
distringendos, nec nullas reddibi-
commolo exercitu, c.onlra jam diclum Chilpericum liones reqiiirendashecexactandas. judiciaria poleslas,
regem et Ragemfridura iHius ducem, pugnam iniit. ibidem ingredere non prsesumat, nisi sub einunitatis
Sed prius.caeso.ejus exercifu, terga vertil. Postquam nomine,'omni leinpore, cum omhibus fretis conces-
autem resumplis contra Chilpericum hoslem movit sis, pars ipsius monaslerii perenniier debeat possi-
«iie Dpminico, in Quadragesima. Sed Carolus prius dere. Unde"el prseceptione ipsius principis proavi
pacem fieri iugavil. Ulis non dantibus, pugnam iniit noslri Clodovei, et confirmalionibus prsecessorum
(50) Hic Folquinus regis atque caneellarii subscri- atque genium sapit.
piionem preetermisil, iiemque dali privjlegii locum :. (51) Vulgat. a 'Mirao, Oper. diplom t. I, p. 128 ;
eilicto insuper sigillo, qttod ab authgiiiieis primaj a Mabill. De re diplom. p. 608,,609.
stirpis reguin longe diversissimum, saeculix aeta'em
1203 FOLQUINI S. BERTINI MONACHl 1204
avunculorum noslrorum Clolhacarii ct Childeriei,i, A ahbatem de monasierio Sitdiu per missos suos cle-
seu et avorum nostrorum Theoderici el Childeberti,i, menliee regni nostri talem intulit nolitiam, quod iri-
atque consohrini nostri Chilperici quondam regis,:, tavus noster Theodoricus quondam vex, per pi-aece-
ex hoc pree manibus se habere affirmat, et quodd ptionem suam sua manu subscribtam, antecessori
ipsa beneficia concessa ab eo tempore usque nuncc suo Berlino quondam abbati, yel prsedjcio mona^te-
videanlur esse conservala; sed_ pro integrilalis lir- rio Sitdiu tale benefioiumeoncessisset, ut quod infra
mitate, petiilcelsitiidini nostri memoratus Erchem- fisco nostrp, ubi el ubi, in quascumquelibelpagis vel
bodus abhas, ut hoc, circa ipsum locum, per rioslrama lerriloriis comparEilun) habebat, aut inantea ad
auctorifatem, plenius in Dei nomine confirmaree comparandum invenire polerit, vel quod boni
deberemus. Cujus pefilioni, pro mercedis nostroee homines Detim linienles pro animabus eorum ad
augmenlum el reverenlia ipsius sancti loci, ila proe- supiMScriblum monasterium dederuni, aut inanlea
stilisse et in omoibus confirmasse cognoscite. Pree- dederinl, hoc habuisset poncessuni, el quod de
cipientes enim pr.ccipimns, ut quidquid cunstati fisco nostro comparaium habebat, aut inaniea com-
suprascriplum proavum Clodoveum quondam regem,i parasset, praier illam lerram, unde opera carpen-
de ipsa emuriitate, sicut superius est comprehensum,> laria exettnt, boc habuisset indultum, ut nulla judi-
concessione proefato Bertiuo, anlecessori suo, vel1 B ciaria jjoleslas, nullos reddilus lerroe, nec nullas
postea ipsi avunculi, vel avus noster Clpt,harius_ ett functiones publicas eidem ob hoe exigere aut exa-
Theodericus, Childeberlus et Cbildericus (52), eiiami clare vel requiêre non deberet: unde et ipsam pra>
et Gonlirmalionesconsobrini uoslri Ghilperici, Tjuon- ceptionem jam. dicli tritavi uostri se proe manibus
dam regis, juste et rationabiliter conces_serunt velI habere ex hoc aflirmavit, elnohis in pncsenlia oslen-
confirmaverunt, et, de eo tempore usque nune,i'ecloJ 4' 1 a(l legendum, et ipsa beneflcia coneessa de eo
tramile stint conservatae, ila el in poslmodum, perr tempore usque nunc asseruit esse conservata ; sed
nostrum prseceptum plenius in Dei nomine coufiraia- pro firmitaiis sludium peliit celsiiudinem nostram,
mus : .inspectas psas prseeepliones suprascriptorumi ut hoc circa ipsum locum sanctum pro uoslris debe-
principum, sicul per easdem declaratur, circa ipsunil remus confirmare oraculis : quod nos propier nomen
Erclieinbodum abbalpm, vel successores suos, autt Domini et reverenliaipsiussancii loei gratanti aiiimq
circa ipsum Ioeuni Silhiu, omni Jempore ipsa bene- ila preestilisse cl in omnibusconfirmassecogtioscite.
licia concessa in omnibus valeant esse conservata;; Preecipientes enim ut quicqtiidconslal suprascriblum
et nullani refragationem necullum impedimentum ai irilavum noslrum Theodericiim quondam regem, de
judicibus publicis exinde quoquam tempore haberej ipso beneficio, sicut superius est oompreliensum,
non pertiinescant. Unde et ipsa congregatio, proi iC preefaloBeiiino velad snprascriblumlocumsanclum
slabilitale regni nostri vel salule patriee, Domini mi- pro aiigmenfo mercedis suae concessisse, el de eo
sericordiam jugiter debeat exorare. Et uUisee auclo-.., lempore usque nunc recto tramile fuit conservalum,
rii.astirmior habealur, et in omnibus conservelur,, ila et inantea inspecla ipsa proeceplione prajdicii
manus nostree subscriplionibus eam subter decrevi- principis, sicutper eadem declaralur, ita el inan-
mus affirmare. . . tea per noslrum pTeecepliimjjlenius in Dei no-
« Signum gloriosi regis Theoderici. mine sit confiriiiatum, sub eq' ordine circa ipsnm
i Data quando facit Martius dies m, anno primoi Erkembodum abbaterii , vel ad ipsum mcnaste-
regni nostri, Suessionis civilale in Dei nomine feli- rium suum Sitdiu ohmi lempore ipsa benelicia sint
citer. i . cpncessa, et in omnibus yaleant esse conservata,
XXVI.De alie privilegioejusdem regis Theodenci_ et nullam refragationem, nec uullum impedimenlum
a judicibus publicis exinde quoquam tempore habere
Eodem quoque anno nrmense Novembrio, fecit
uride et Ipsa congregatio pro sta-^
idem rex Tlieodericus praefato abbati" Erchembodo nonpeiiimeseani:
bililate regni nostril vel pro salule patriae Domini
aliud de terris uuas domnus Bertinus, se adhue
Eiisericordiam Jiusiter
s , i exorare delectet. El nl hsee
vivente, de preecedenliuriiregum fisco, in quibus- T)
]- auctoriias iirmior habeatur, vel perenniter in omni-
cunque locis, cmeral, vel de; omnjbus rebus, conli- bus
nenlem se in hsec verba. conservetur, manus nostraesubscribtioniijiiseam
subter decrevimus adfirmarc.
XXVU. Exemplar ejusdem privilegii (55).
Sigimm gloriosi domni Theoderici.
Theodericus rex Franeorum [vir inlusler]. Qnem D.jlum quodfacilNpveinb. dies deeem, anno primo
divina pietas subliriial ad regnum condecet facla nostri Confelentis eastro.
regni
servare parenlum, prsecipue quaecompendiis eccle-
Ego Coni'adus jussus rceognovi et subseribsi.
siaruni aut lbcis"sanctorum a regali clemenLiapro
eeterna relributione probatur esse indultuni, oporlet XXMU. De episcopatuejusdemabbalis.
conservare in seyum. Igitur cognoscat roagriitudo ac Annoquoqueejusdehi regisTIieodericiqui erat annps
uiilitas vestra, veherabllem virum Erkembodum Dominicseincaniatio,riis710, praefalusabbasErchem
i
(52) .Ordoverborum, auctore Cointio, ex superio- berfns. j
ribus, sic restituendus est: Ipsi avuneuli Clotarius (55) Apud Mabill. Dere diplom.$, 609.
ei Childericus, vel avl noslri Theodericas el Childe i
120? CHARTULARIUM. 1206
bodus (54),TaruenriensisEcclesiae susceperat ponti- A facla conservare parentum, proeeipue quse comdiis
ficatum. Hicaulem praefaiusErchembodus episcopus, ecclesiarum aut locis sanetorum regali.clementia
cum episcopatu abbatiam tenens, anno m praefaii pree oelerna relributione probaltir esse indultum,
regis Theoderici, emit a quodam viro, Rigoberlo no- oporlet conservare in aevum. Igitur cognoscat ma-
mine, fes proprielatis suae in loco nuncupanle gnitudo seu et utilitas vestra, quod venerabilis vir
Setbliaco, super fluyium Agniona, cuni adjacentia Waimarus abbas de monaslerio Sithiu, clemenliee
Kclniias et Stralo; el inTfa Mempisco Leodredingas regni nostri delulit in nolitiam, quod parens noster
mansiones, seu Belrinio, super fluvioQuantia, silas Theodericusquondam rex per •siiani prseceplionem
iii pago Taiu.anense, cum adjacentia sua, quod esl s,uamanu flrmatam autecessori suo Erkembodo ab-
in pago Ponlivo, iu loco nuncupanle Monle, super bati vel ad praediclum monasterium,suum Silhiu tale
lliivio Alteia, saljdis, inter aurum e"targenlum, mille beneflcium concessisset, ul quod infra fiscuni no-
qt.iugentis, cujus venditionis carta sub bojrumapicum s.lrum, ubi et ubi, in quibuscumquelibet pagis aut
tenore est facta. territoriis comparatum habebat, aut inanlea ad com-
XXIX. Emplio ejusdem episcopide rebus infra paraudum invenire poterat, -velquod boni hdmines"
scriptis. Deum timentes, pro animabus eorum ad, suprascri-
' Tiomino
atque aposiolico patri Erkenbodo episcopo B btum monasterium dederunt, aut inanlea dederint,
atque emptori el ejuscongregatipni ibidem consistenti, lioc habuisset concessum : el quod de fisco nostro
egoRigobertusvendidi et in praesenti tradidi.hocest, comparatum habebal, aut inantea comparasset, prac-
c-mnesyillas meas nuneupantes Sethiaco, super flu- ter illam lerram unde opera carraria exeunt, hoc
vium Agnioua, cum adjacenliis suis Kelmias el Strato, habuisset concessum,el millajudiciariapoiestas,nul-
el infra MempiscoLeodedringas mansiones, seu Be-_ _ los redditus terfae, nec nuilas funcliones publicas
brinio, super flirrio.Quanlia sitas, in pago Taruan- eidem ob hoc exigere aut "exaclare, nec requirere
iiense, cum adjacentiis suis quse sunt in pago Pon- non deberet. Unde et ipsam praeceptionem ipsitts
tivo in loco nuncupante Mentek, super. fluvio j§.teya. jam dieli.parenlis noslri Theoderiei quondam regis
Aclum Silliiu monasterio, publice, iv Kal. Sepl. se prse manibus ex hoc habcre adfinnat, et nohis in
III regni domini noslri Tlieodorici gloriosi regis.Ege t preesenti eam ostendil ad relegendum, et ipsa bene-
Tiigobertus hanc vendilionem a me factam relegi el ficiaijoncessa. de eo tempore usquenunc asserit-esse.
suljscripsi.-S. Dodoni. S. Leudegesili. S. Chimbaldii conservaia:"sed pro firmitatis sludium peliil celsi-
centenarii. S. Cherebaldi. S. EllemJjerlhi. S. Inga- ludinem nostram, ul Jioc circa ipsum locum sanclum
iiiari.Winidmarns diaconus_hancvendiliqneni.scripsii per nostris deberemus confirmare draculis : quod
et suliscripsi. C nos propter nomen Domini et reverenlia ipsius
XXX. De morle Erchembodi, el de successioneWai- saneti loci ita praeslilisse, et in omnibus confirmasse
mari, el privilegio Hilderici. cogaosciie. P«ecipieiues enim prsecipimus,-ul quic-
Decedente inlerea in exlremis pj-ajfajorege Theo- quid conslatsuprascribiumparenlem nostrmn Theo-
derico , Hihlericus Francorum-suscepit iinperiunii dericum quondam regcm de ipso benefieio, sieut
aimo ab incariialione Domini 642 (55). Ijiterea et superius est comprehensum, praefaio Erkembodo
jjiacfafusErelieiubodus, episeopus el abbas, deeessit abbali vel suprascribto loco- sancto, pro aucmento.
a saeeulo(56), el in monaslerio sancti Audomari, mereedis, suee concessil, et de eo tempore usque
coram altare sanclee Bei genllricis [quod.dicitur ad nune recto tramite fuit conservalum : ita et inanlea
Campanas], luroulalur a populo [ubi usque hodiei inspeciis. ipsis" preeceptionibus preedlcti principis,
ejus lomba eernilur Iapidea], cui in episcopatn suc- sicut per easdem declaratur, ita et inantea per
cessit Adalgerus. Abbatiam vero regendam suscepit\ nostrum preeceptum plenius in Dei nomine sit con-
Waimarus, qjii, tempore praefati i'egis Hilderici,, firmatum, sub eo drdine. cirea ipsum Waimarum
privilegium quoddam consecutus est regiae auctori- abbalem, vel ad ipsum monasterium -suum Sithiu,
-talis, secundum.statuta preecedenlium regum, qtiae' omni temppre ipsa benefieia concessa in omnibus
prscfato coneesserunt Silhiu nionaslerio; quod abv >v valeant esse confirmata, et nullam refragationem,
ipso rege firmaluin constat in hop modo, anno ejus- nec nullumimpedimentuma judicibuspublicis exinde
dem regis imperij primQ. . quoquam tempdre habere non pertimescant: unde
XXXI. Exemplar privilegii Childerici regis (57). et ipsa congregafio pro stabilitate regni nosfri vel,
Hildericus rex Francorum, viris inlustribus gra- salute patriee Domini misericordiam jugiter debeant
vionibus, alque omnibus agenlibus, yel, junioribus exorare. Et ut haee auctoritas firmior habeatur, vel
eorum, tam preeseiilibus quam futuris, in quisctim- per tempora in omnibus conservelpr, manus no-
qne accionibus monasterium Silhiu habere videtuf. stree subscriblionibus eam subter decrevimus adfir-
Quem divina pielas sublimat ad.regnum, condecet -mare.
(54) Ercliembodus.seu Erchembodo ahbas Sithien- Francia sine rege ftiit usqtie ad 742, quo rex erealus
sls lu locum Raveingeri, Taruennensis episcopi, suf- est Childericus III, Chilpericill Jilius.
faeliis esl a. m regni Theoderici IV, i. e. a. CJir. (56) Qtio anno decesserit Archembodus, ulruni
725. Vid. Joan. Iper. Chron. cap. 4, part. n_ Gatl. 754, an 757, 740 vel 742, incertum esl.
Chrisi. lom. III, col. 487. (57)Edidii'MabilIonius, De re diplomat. pag. 610.
(55) Post mortem Theodcriei vita fuucti a. 737,
1207 , FOLQUINI S. BERTINI MONACHI 1208
Signumgloriosi regis Hitderici. _A pascuis, aquis aquarumve decursibus, farinariis,
Dairim quando fecit Aprilis dies xxm, anno primo peculiis, prsesidiis, Imobilibus el immobilibus; om-
regni noslii, Crisciaco palalio in Dei nomine feli- llia et ex omnibus, rem inexquisilani, quidquid
citer. Amen (58). dici vel nominarl polesl, hoecnobis vel ad opus nio-
' XXXII. De Nanthario naslerii Siihiu, a die preesenli, dono, trado alque
abbale, el morle Waimari; et
de Roltashemo,quemquidamFelix dedit nobis. transfundo perpetualiter ad possidendum. Et posl
Post decessum autem praefati abbalis Waimari, meum obitiim, ipse qui tunc ahbalis fungelur mo-
JNanlhariuslotius abbalioesublimatus est dignilali. deramine, velfralres dejam laxato monasterio Sifhiu
Cui anno iji prsefali regis Hilderici, quidam preshy- iLideni consisientesj complaceat, qualem praepositum
ad ipsam cellam consiiluere yoluerinl, polestatem in
ter, Felix nomine, fradidit, ad usitm monasterii sui
oinnibus habere mereanlur.El supplieamusipsos fra-
Sithiu, cell.am sui juris propriam, vocahulo Hro-
kashamo sive Therealdo loeo, ut testalur illius tra- tres el rectores ipsius monaslerii Siihiu, proplerDeum
dilioniscarla, quam hic ad conflrmalionem creduli- ct mercedem noslram lucrandam, ui ipsacella,quam
tatis describimus, sub tenore antiquae illius dicla- ibide.mtransfirmaviinus, de missis, de curso, Id esl
tionis. • "psalmis(61), et de luhiiuariis curam habere studeant,
i el de hospilibtts et peregrinis chariiatem et mer-
B
XXXIII. Tradiiio Felicis de Rokashamo(59).
cedem exinde habere debeant. Tanfuui inearalione»
(25 Jul. 745.) « Sicril JLTominus in Evangelio ait: quamdiu ego in hoc sseculo, Christo propitio, advi-
Qui dai parum, cmnparal sibi regnum, et qui tribuit yero, ipsam cellam iisualifer, pro^beneficio ipsius.
paruni pecuniw, accipii sine fine mensuram, igiltir monaslerii, niihi liceat possidere; ineavero ralione,
rgo, in Dei nomine, Felix, presbyfer, inspirauic ut aliubi nec ipsam cellam quani ad ipsum monaste-
divina elemenlia, atque pro animse meee remedio, rium delegavi; nee ipsas res, quse ad ipsum locum
depulavi el coueessi atque delegavi, per hanc pagi- perlinent, aliubi nec dare, nec vendere, nec com-
nam donationis, ad monaslerium Sithiu, quod est mulare, nec alienafe, nec nattfragare potestatem
in honore sancti Petri el sancli Pauli aposlolorum, habeam. Et s,upplicainus ut nomen meum in libio
ef sancti Martini vel sancli Bertini confessoris, ubi yiloeipsi sacerdotes, qui in ipso moiiasterio degunt
ipse domnus in corpore requiescit, vel ubi venera- haberedignenlur; et, posl meum obitum, atque d&
Jjilis vir Naijthuarius abbas praeesse videUir, hoc est hac luce discessum, suprascripta eella, cum omni re
eellam ineam in loeo nuncupante Rocliashem sive, emeliorata atque suprappsita, pars prsedicli mona-
Therealdo loco (60) in pago Flandririse, quain ego in sterii Sitbiu, vel ejus rectores, a die proesentiabsque
lionore sancli Michaelis Arcliangeli, veJ sancii Joan- < C ulla expeclata audientia vel tradilione , hoc-in
uis Baplislae, vel sanclae Mariee, genilricis Doniini eorum jure et doniinatione ad inlegrum reeipianl ad
noslri Jesu Christi, vel ceeterorum sanclorum, opere possidendum, et faciant exinde quidquid utile esl
construxi, quam ab exlraneis personis, dato pretio, quod elegerinl. Si quis vero, quod fulurum esse non
comparavi ; ila, ul mihi complacuil, in lali i'atione credo; si egomet ipse, aul ullus de bseredibus aui,
ut ad ipsuin monasterium Silhiu, ad opus sancti successpribus meis, seu quselibel exlranea persona,
Peiri, jam dicta cella, cum omni integrifatc vel soh- fuerit quaecontra hancdonalionemvenire lentaveril,
ditate sua in se aspiciente vel peftinente, ibidem de- aut eam iiifringere conala fueît, iram Dei omnipo-
Jegare deberemus. Quod ita el fecimusad integrum, lenlis summse majestalis incurral et judicium et
perpelualiier ad possidendum, ut ibidem aspecta vel ollensam; el cum ipsis sanclis aposlolis Pelro et
subjecta omni ienipore csse debeat; una cum terriSj Paulo, et sanclo Martino, sancloque Bertino, cui
niansis, easis, eedificiis, mancipiis, acolabus, tam ipsam cellam delegavimus, ante tribunal Christi pro
ingenuis quam el servienlibus,cainpis, sylvis, pralis, hoc deducal raliones; ef de eorum ecclesiisexcom-
(58) Nolandum hoc in diplomate, parentis nomen, vel celerorum sancloium opere construxi Et
quod Childeiicus Merovingorum regum poslremus ,"n' supplicamus, ul nomen meumin libro vitw ipsi sacer-
Theodorico Calensi decessori suo ascribit: quem dotes,qui inipso mondsleriodegunt, habere dignenlur.
cliam principem absque paterni noniinis indicio de- Aclum Silhiu monasteiio publicevin Ilal. Ang. anno
signat. Hinc quippe certum eruitur argumentum, III regni domni nostri\ Childerici gloriosissimi regis.
CJjildericum Tlieodorico Calensi progenitum non Signum Chrodgarii illuslris viri Ego Vioradus
fuisse, qiiemadmodumplerisque reeeniioribus visum diaconus rogatus scripsi. Ex his litleris discimus,
cst. Nam ex omnibus Merovingorum regtim inslm- quo lempore Berlinus Saneti nomine donalus sil:
ruenlis superius edilisconstal hnnc apud illos scri- quandoquidem in hac| piimum ciiarta legilur de mo-
bendi moj'em viguisse, ul patreiu genitoris, consan- nasterio Sithiensi : ad manasterium Sithiu, quod est
guineos parenlum vocabulo designarent, Ilaque Cbil- in honore sancli Pelrv, et sancii Pauli aposlolorum,
pericum palrem habuit Cliildericus, qui soriis suae el sancti Marlini, vel\sancli Bertini confessoris, ubi
non preescius,ei loco concedebat immunitalem,quani ipse domnus in corpore requiescil, elc. Porro Sildiu
jpse paulo post subiturus erat. vocabulum, quod _.vo\Siihiupassim his in actis legi-
Ejusdem Childerici rcgis anno m Felix quidam tur, eliam haljent Annales Berliniani.
presbyler Nanlhario alibaii ceJIam tradidit, sui juris (59) Edid. Warnkoliig,
1 in sua Flandr. Hist. 1.1,
propriam, vocabulo Hrocasaiiio,sive Thevoaldoloco, instr. p. 9 el seqq. ex anliq. apographo.
jn pagoFlandrinse,quam ego, inquil, in honorcsan- (60) Hrochashemsive Hervatllolugo.WAKNK. ,
cli MichaelisArchangeli',velsancti Johannis Baplislw, (61) Voees, id est psalmis, scripiee sunt super de
velsanclwMariw geniMcisf/QmininostiiJesu C'hrisli> curso, in modum glossoe.
' > - "
1209 CHARTULARIUM. . io.o
municata et extranea efficialur, ne ibi cxinde com- A Domino Deo Jesu Christo tradita obligavifc. et ob-
pargat; el insuper inferal partibus ipsius monaslerii, leslalus est, utjiunquam de altera slirpe, per suc-
eogente fisco, tantum el alia tantum, quantttm ipsa cedentium temporum curricula, ipsi vel quique ex
cella tunc lemporis emeliorata valuerit, vel quanium eorum progenie orli regem super se proesuniantali-
egq-inhoc saeculomoriens dereliquero, duplam pe- -quomodoconsliluere.nisi de eorum propagine, quos
cuniam, quantum ipsa cella lunc temporis emeliorala et divina Providenlia, ad sanclissimam apostolicani
valuerit; cum omnibus rebus ibidem aspicienlibus, sedem tuendam, eligere, et per cum videlicet Tica-
multa componat, et quod repetit evindicare non varium sancii Pelri, imo Domini uoslri Jesu
Christi,
j'eat. Sed hoecdonatio, ut lioec merces mea, omni iff potestalem regiam dignala esl
sublimare, et -
lempore firma permaneat cum siipulatione subnixa. uncfiope sacralissima conseerare. Alque post heec
« Actum Silhiu monasterio, publice, vin Jval. Au- isdem pontifexB.omamireversus,
Pippinuseum filiis
gust. anno-ui regni domni nosfri Ililderici gloriosi suis totius Francioe monarchiam deinceps est
regis. adeptus.
« EgoFelix koe teslamentum,amefactum, relegj XXXV. De Dadberto abbale,
et subscripsi. . Supramemoratus aufem Dadbertus abbas, ut dixi-
« Signum Chrodgafii, illustris. S. Bimberti. S,. B mus, post Nanlharium abbalia est sublinialus. De
Odberli. S. Godoberli. S. Gumwinl. S. Waningi. S. cujus lempore nil in hujus monasleiii narratur
ge-
Gunlbertr. S. Chramrii. S. Erlarii (62). S. Clodbaldi. slis, neque exaequisilione regaliumprivilegiorum,
S. CIidebaldi(65). S. Gunlharii, gacerdolis, S- Che-: neque in faclione aliarum
cartarum, sed neque in
rewini. S. Austroaldi cenlenarii. S, Theodberti (64). aliqua hujus coeiiobiiutilitate. Neseio annon
permi-
i Ego Viodarus, diaconus, rogatus, scripsi el seril brevitas vitse, an forte ab iilo
acquisita praece-
sribseripsi. s dentium nostrorum sint incuria neglecla.
XXXIV. De morte Hilderici, el nnclione Pipph.i XXXVI. De successore Dadbehi, Hardrado abbaie
el cwlera.
[et de successoreIHppini, Curolo, filio ejus, -ei pri-
Non niulto post autem temppre, anlediclus rex- " vilegioquod concessilhuic loco]. -
Ilildericus vitae ullimam claudens melam, Sithiu mo- Dadbeiio quoque jam dicto a seeculo migranie,
naslerio, in beati Berlini tumulalur ecclesia.Mortuo Hardradus in abbalia successit, vir insignis in extol-
quoque praefalo abbate Naulkario, Dadljertus in re- lenda monasicrii suj dignitale. Cujus labor et iiw
gimine sue_Gessil in jam dieto monaslerio. His lem- dustria enilet in carlis, qttse hactenus sub ejus
puribus Stephanus Romanus ponlifex, per oppres- apud nos conservanlur memoria. Nam ctim, dece-
sionem sanctse Eeclesioe, a rege atroeissimo et bla- C dente preefato rege Pippino, Carolus filius ejus, illi
sphemo el nec dieeudo Halstulfo, ad domnum Pippi- Francorum gloriosissime successisset in regno, aiino
lium venit in Francia, ubi segrotavit usque ad Dominicae incarnafionis BCCLXVIII, preefalus abbas
niorlem, elmansilaliquol lempus apud pagum Pari- jam diclum adiens regem Carohim, rogavil baec ab
siacum," in venerabili monasierio saneti martyri? illo regia aucloritate firmari, quse anlecessores sni<
CJirisli Dionisii. De qtto jam medici desperarenf, regalibus privilegtis sacro huic loco visi fuei'anicon-
subito inteirentu ipsius beali martyris, per revela- donasse. Quod isdem excellentissimus rex magnBi
tionem, curaiusest,nlipsiusbeaii ponlificis leslatur benigniialc complectens, devote complcvit, ut id,
epislola, quae eliam apud nos beali Dyonisii passione ipsum regale lirmamentum, cum sigilli ejus impres-
lenetur inserla, In qua revplatione ab ipso Christi sione, nobis haclenus iia patefecit.
uiartyre admonitus est, ut principale illud allare in • XXXVII. Exemplar ejusdem privilegii (65).'
sauclorum apostolorum Petri et Pauli dedicarel ho- Karolus gratia Dei rex Francorum, vir inluster.
nore, qui etiam ei cum praefafomarfyre, in jam dicla Si facta anlecessorum noslrorUm regurii quod ad
apparuerunt visione. Qui IIIQXsurgens sanus indi- loca sanclorum preesliterunlvel concesserunt,~per
cavit regi prsedicloPippino et suis oplimalibus, et p. nostris oraculis confirmamus, regia consuetudhie'
implevit omnia quae fueral jussus. Qui Chrisli robo- exercemus, et nobis adlaudem vel stabilitatem regni
ratus virtule, iuter celebralionem consecrationis nostri in Dei noniine perlinere confidimus. Igitur
preefali allaris et oblationem sacratissimi sacrificii, venerabilis vir Hardradus abba de monaslerio Sithiu,*
unxit in Tegem Franeorum preedictum florentissi- qui esl in pago Tervaninse, in honore saiiclseMariee
mum regem Pippinum et duos Jilios ejus, Carolum ' genitricis Domini nostri Jesu Chrisli; necnon et san-
et.Carlomannum. Sed et uxorem ipsius incliti prin- cti Petri et Pauli apostolorum vel celerorum domno-
'
eipis Pippiui nomine Berthradam, iuclilam cycladi- rum sanclorum conslruclus, ad iioslram accedens
bus regiis, gralia sepiiformis Spiritus sancli,-in Dei • proesenliamelementise regni noslTisuggessit, eo quod
uomine, eonsignayit, anno Dominicae incarnalion s - antecessores regni uoslri "reges de omnes curtes vel'
754. Alque Francorum proeeres aposlolica bene- villas ipsius monasterii, quiequid eodem lempofe
dictione sanelificans, aucloritate beali Pelri, sibi a possidehaut, autadhuc inanfea ex niunere rcgum
(62) S.-Dramni. S. Erlulfi; WAIJNK. marddi. S. Vordberti. S. Widegrini.
(65) S. Childebaldi. S. Gumbarii Scawini. Id. (65) Edidil Mabili. De rc diplcm. pag.' 610.
,(64) Varnk. legii, Perdberli; addiique S. Gu-
1211 FOLQUINIS. BERTINI MONACHI I 1212
vel cojlaia popuii, sou dc comparato, autde quolibet A XXXIX. Exemplar ejusdememplionis.
allracloin quibuslibel pagis alque lerriloriis inibi (770.) « Dominovenerabili in Christo palri Har-
erat additum vel collatum , inlegra emnhilale ante- cdrado, abbati de monaslerio Sithiu, atque empiore.
cessoribus suis, vel ad monasterium Silhiu conees- IEgo Sigeradus, venditor, ad sacrosanctam basilicam
sissef, ut nulhis judex publicus ibidem ad causas au- sancti£ Micliaelis,qtieeesl construpta in Heraldo luco,
diendas, aut frela exaclanda, vel fidejussores follen- ubi i Fugislus presbyter adesse videlur, per banc epi-
dos, vcl mansiones aut paratas faciendas, nec homi- slolam £ venditlonis conslat me non imaginario jure,
r.es ipsius monasterii lam ingenuos, quam et ser- sed £ propria voluiilate arbilrii, vpbis vel ecclesiseve-
vienles, qui,super terras suas commanenl, dislrin- strse s sancti Michaeiis, vendidisse, el ita vendidi-et
gondos, nec uilas redhibiliones reqnirendas, nec de t preesenli tradidii,hoc esl, omnem rem poiiionis
cxactandas, judiciariapoleslas ibidem ingredere non meoein i loco nuncupanle Hrokasliem, in pago Flan-
proesumai quoquam lemriore : nisi quod sub emuni- < drinse, id est, lam tgrris quam et manso, cum om-
talis munere omni tempore cum omnes frelos vel nia i casliiia sttperposila, pralis , campis, mancipiis,
Iiannos concessos pars ipsius monaslerii perenniler < communiis, perviis[ wadriscapis, peculiis, preesidiis,
dcbeat possidere. Unde praaceplionemanlecessorum mobilibus i et immobilibus; omnia et ex oniiiibus lam
iioslrorum se ex hoc prae manibus habere afiirmat, " de i alode parcnium|, quam et de comparaio, seu de
ei quod ipsa beneficia concessa ab eo lempore usque iquolibet atiraclo, rem inexquisitam.ad integrum hoc
iiunc videanlur esse -conservata: sed pro integra vobis vel ecclesioej vestrse sancti Michaclis vendo,
firmitale peliit celsitudini noslroesupra memoralus Irado atque transfirmo pcrpelualiter ad possiden-
abba, ut hoe circa ipsum locum pro nostra auelori- idum. Unde accepi a vobis de rebus.ecclesioeveslree,
late plenius confirmare deheremus : cujus petilioni pro jam dicta re, pretio laxato vel datp, in quo mihi
pro mercedis nostroe auclmcnium, vel revereniia' bene complacuit, hoc est, inier aurum el argenlum,
ipsius sancti loci ila praeslilisse et in omnibus cou- solidos cc lautuml; ita ul, ab bac die, ipsam rcm
firmasse cognoscile. Praecipienles enim ul quicquid superius nominatam vos vel successores veslri lia-
constaLde ipsa emunitate, sicul superins cst com- beatis, lenealis atqne possideatis, vel quidquid ex-
prehensum, antecessores lioslri jusie ei raiionabilier inde facere voluerilis, liberam in omnibus habealis
coneesserunt vel confirmaverunl, et de eo tempore polestatem ad faciendum.Si quis vero, quod fulurum
usque nunc recto Iramile fuit Conservalum: ita ct esse non credo, si ego ipse aul ullus. de hseredibus
inanlea per noslrum preecepluin plenius in Dei no- ac proliseredibus meis, vel quoelibel ulla opposila
mine sit consei'vatum, inspeclas ipsas prsecepiioaes persona, qui conlra hanc venditionemvenire volue-
**
suprascribiorum principum, sieul per easJem decla- rit, -aut eam iiifringere conalus fuerit, inferamus
i-atur, eirca ipsum abbatem Hardradum, vel suc- vobis vel successoribus veslris, cogenle fisco, lan-
cesspres ad ipsum monaslerium Sithiu omni tem- lum, el alia lanlum quanlum a vobis accepimus, vej
pore ipsa beneficia cpncessa in omnibns valeant esse: quantum ipsa porlio lune temporis emeliorata value-
conservata; et nullam relfagalionem, nec nullumi ril, et insuper duplam pecuniain coactus exsolval, et
impedimenliim a judicibns publicis exinde quoquami quod rcpelit vindicare non valeat; sed lioccvenditio
lempore habere non perlimescant: unde ipsa con- omni tempoie firma permaneat cum stipulatione sub-
gregalio pro stabililale regni uoslri vel salnte pa- nixa. 1
iriee Domini misericordiam jugiter debeant exorare. « Aclum Therealdo luco.
Et ut hsecaucloritas firmior hahealur, et in omnibus; c Dalum in mense Januario, anno n regni domiii
conservelur, manus nostroe subscribiionibus eami noslri Caroli gloriosissimi regis.
decrevimus roborare. « Signum Sigerardi qui hanc veudilionem fieri
Signum Karoli gloriosissimi regis." rogavit.
Data mense Julio, anno primo regni nostri. Acfunfii « Signum Wioradi. Sign. Folchardi. Sign. The-
Andiaco (66). «j) dulfi. Sign. Odelradi. Sign. Engelradi.
"
XXXVIII.Emplioejusdem abbatis de Rokasheme. « Ego Fulgislus presbyler scripsi et subscripsi. »
(770.) Anno auiem ejusdeni rcgis secundo, qtti
eral annus Dominicsenalivitatis IICCLXXIV, emit is- XL. De emptioneHardradi abbatis de Loningahem.
dem abhas Hardradus, ad opus ecclesieeqtuc diciturv C776.)Emit quoque isdem abbas Hardradus, anno
Thei'ealdo luco, quam antecessori suo Nanlharioo VIHpraefati regis Caroli, a qtiodam viro Waldberto,
abbali Felix quidam, presbyler, tradiderat, a quo- solidis ducentis, omnemrem possessionissuaein loeo
dam viro, nomine Sigerardo, res proprietatis suse,, nuncupante in Loningaheimo, in pago Bonouensi,
in loco jam supramemorato Hrokashem, quidquid d quidquid sua inibi, videbatyr esse lieredilaria pos-
ibideni iiabere sua videbatur esse possessio, sicutit sessio. Quod etiam ipsius charla teslatur ita di-
vendilionis carla teslalur hoc modo., cendo.
(66) Andiacum.pagiEcoIismensispalalium. Al ve- !- Iioc ipso anno degebat apud Audriacam villam, ubi
reor ut anno regni primo Carolus Magnushoe in loco o privilegium Corbeiensi abbali Hadoni seu Cbadoni
constiterit. In Audriaco palalio ad Alleiam non longe
;e concessit.'
a Sitliiensi monastcrio rcscdisse crcdidciim. Nam n
1213 - CHARTULARIUM. .. 1214
XLI. Exemplar ejusdem emplionis. A unum, quod exinde ad aliam rem reservavi ad inte-
(Jul. 776.) « Domino venerabili viro in Chrislo grum : id est lam lerris, mansis, castiliis, aedificiis,
Hardrado, abhali demonasterio Sithiu, atque em- campis, sylvis, pralis, pascuis, communiis, peryiis
plqri. Ego Waldberjus, venditor, per hanc epistolam et vvadriscapis. Omnia et ex omnibus, rem inexqui'
vendrtionis .constat me non imaginario jure, sed pro- sitam tpium ad integrum, hoc vobis vel preediclo
prioe.vohiniatisarbilrio, vobis vel monasterio yeslro monasterio a die preesenlivendo, trado atque Lrans-
Silhiu vendidisse, et ila vendidi et de prsesenti tra- firmo perpelualiter ad possidendum. Unde accepi a
didi, hoc esl, omnem rem possessionis meae, duas vobis de re monasterii vestri, pro jam dicta re, in
paries in loco nuncupante in Loningaheimo, iu pago pretio taxalo vel dato, in quo mihi bene complacuit,
Bononiense, id est, lam lerris, marisis, casliiiisman- liocesl,inferaurumetargentum solidosclantum, ita
cipium 1, noraine Blidinartts, cum omni etnika et ut ab hacdiehoehabeafis, teneatis atquepossideatis,
peculiari suo; pratis, sylvis, pascuis, communiis; vel quidqtiid exinde faeere voluerilis, liaheatis po-
peryiis et vadriscapis; onmia et ex omnibus, rem leslatcm ad faciendum. Si quis vero, quod futurum
jnexquisitam, tolttm ad inlegrum, hoc vobis vel mo- esse non credo_ siegoipsa aut ullus de heeredibus
na.sterio yeslrb Silhiu, a die preesenli, vendo, trad® acprohaeredibusmeis, velquselibet alia persona quse
aique Iransfirmo perpetualiler ad possidendum. B conlra hancvendiiionemvenirevoluerit, auteam in-
Unde accepi a vobis de rebus monasterii vestri, pro fringere prsesumpserit, inferamtis vobis vel succes-
jam dicla re, prelio laxalo vel dalo, in quo mihi soribus vestris, cogente fisco, tanla et alia tanta
bene complacuit, boc estj inier aurum et argentum, quantum a vobis accepimus, vel quantum ipsa por-
solidos cc tantum; ita ut, ah hac die, ipsam rein sn- lio lunc temporis erneliorala'valueril; et insnper
perius nominatam, vos, vel successorcs vestri, ha- duplam pecuniam coactus exsolyaf, el quod repelit
bealis, teneatis, atque possideatis, yel i_uidquid ex- evindicare non valeat; sed hsecvendilioJirmn pcr-
inde fiicere voluerilis, liberam in omnibus habeafis maneal cum slipulatione suhnixa.
poteslalem ad faciendum. Si quis vero, quod futuruiaa « Actum Silhiu monaslcrio publjce.
esse non credo, si egomet ipse aul pllus de hseredi- « Data in mense Junio, die x, anno xx regni domni
bus aut proh9eredihus meis, vel quaelibet ulla oppo- nostri Caroli gloriosi regis.
sita peisona; quae conlra hane vendilionem venire « Signum SigeberJanoe, quee hanc venditionem
voluerit, aut eam infringere cpnaverit; et si a mc fieri rogavit.
yel ab hesredibus meis defensa non fueiil, tuni infe- « Signum Hildeberti. Sign. Snelgeri. Sign_.Hil-
ramus vobis, cogenie fisco, lanium et alia fantum dulfi.
Sig. Regenhari. Sign. Hildmari. Sign. Madal-
^
quantum a vobis aceepimus, vel qnantum ipsa por- lei. Sign. Baini. Sign. Guntberli. Ego Gerbaldus,'
tio tunc temporis emeliorata valiieril; et insuper diaconus,
scripsi et subscripsi. t
duplani pecuniam coaclus exsolvat, et quod repeiit XLIV. De Odlando abbale et privilegio Caroli reg's.
evindicare non valeat; sed hoeevenditio omni tem- Haec ad monasterium Sithiu praedicti Hardradi
pore ffrma permaneal cuni slipulalione subnixa. abbatis labore adduela, deeedens a saeculo, Odlan-
« Actum Sitbiu m.onaslerio pubiice.
dum, bonitateel sapientia coeequalem,sibiinregi-
« Datum in mense Julio, anno vm l-egni domnj mine monasterii reliquit successorem
.(67), anno Do-
jiostri Caroli gloriosissimi regis. miui 798, cujus Iaudis mempria apudnos manebil
< Signum Walbei li, q-.i hanc vendilionem fieri in saecula. Hic, inter
reliqua quee gessit, regem su-
rogavit. prascriplum Carolum adiens, deprecalus esl regiam
« Signum Trudmari. Sign. Bugini. Sigp. Randgeri. sublimitatem, ut concederet abbatibus Silhiensis
Sign. Udraari. Sigti. Ermnulfi. Sign. Winidgeri. coenobii ejusque hominibus, in tolius.abbatiae sylvis
-sEgo Henricus diaconus scripsi et subscripsi. y venationem exercere. Quod excellenlissimus rex
XLII-.Quodel Fresingehem emeiit. concedens, regali eliam privilegio confirmavil; pree-
Emil el aliam terram solidis c-, nomine Fresinge- cipiens ut nullus eis quoquam tempore ob hoc inr
item, a quadam muliere, nomine Sigeberta, secun- " fensus esse prsesumeret, sed ad_usus ipsius mona-
dum hane carlam. sterii Sithiu, ad codices cpntegendos, vcl manicas
XLIII. Exemplar. et zonas faciendas, licenliam Jiaberent in propriis
(10 Jun. 788.)« Domno veuerabili in Chrislopar sylvis venalionem exercere. Quod privilegium regia
Iri Hardrado, ahbali de monaslerio Sjthiu, atque auctoritate firmatum, id. ipsum ila testatur, hacte-
emptori. Ego Sigeberta, venditrix, per hanc epislo- nus apud nos, cum sigillo regali, servalum.
lam venditionjs eonslat nie, non imaginario jnre, sed XLV. Exemplar privilegii Caroli regis de venatione
propria voluniate arbitrii, vobfs vel praediclo mona-. sylvarum (68). ,
sterio Silliiu yendidisse, el ita vendidi, Iradidisse, (Vide Palrolpgiee tom.,XCVH, imer Opera Ca-
et ila tradidi, hoc est, omnem rem porlionis mcoe roli Magni.) ',>>.
iii loco nuncupante Fresingahem, siluni in pago XLVI. Tradilio Deodali de rebus infra nominandis.
Uanianense superiluviuin Agniona, proeter jornale (800.) Inanno autemDomiiiicae-nativitatis794, qui
(67)-A. 795, apnd Joanncm Ipcr. col. 498. conf. (68) Diplohiaillud /ictilium .esse conteiidunt Coin-
Gall. Christ. tom, II, col. 4$7., tius, Annal. Eccles. Fjanc, lom. V.
1215 FOLQUINIS. BERTINTMONACHI 12IS
cral annus proefati regis Caroli xxxn, et regiminis A _l dare vel transsol ere debeanuis; et aliubi ipsam
jam dicii abbalis 111, quidam clencus, Deodalus rem nec dare, ups vendere, nec commuiare, nec
nomine, rcs posspsslonis suee, accepto pretio, eidem naufragare ponlificium non habeam, nec possessio
abbati, ad opus monasterii -sui Sitbiu, vendidil in mea nullam ex hoc calumniam generare non possit;
loeis his nominibus mincupatis, in Sanetum, in nisi tantum, ut diclum est^ quandiu advixero, pro
Ascio, super fluvio Widolaci, etin Fresinnio, super vestro beneficlo possideam, et post meum pbitum
fhivio Capriuno, et in Hildwaldeurl, et in Lonasto, atque de hac luce discessum, omnes- sugrascriplas
super fluvio Abbunfontana. m pago Tarvanense. res, absque ullius contrarietate, vos, vel successores
flaec omnia ad usus fralrum vendidit, atque per vestri, a die prsesenii ad integrum, recipere faciatis
vendilionis cartam transiirmavft; quoa preefatus perpetualiter ad possidendurii. "Et haec praecaria
abbas Otlandus ad vestimenloriim fratrum mox omni tempore firma perjjiarieat cum. slipulalipne
ustis delegavit;in ea videlfcet raiione. ut heecipse subnixa.
Beo.datus,dum adviveret, pef prepariam haberel, ac t Actum Sanclis publice.
posl suum obitum emeliorata omnia ad jam dictum * Datum in mense Augusto, oiem, anno.xxxn re-
reverierenlur monasterium.
gni nostri domni Caroli gloriosissimlregis.
XLVII. Exemplar hujus traditionis.. "I t Signum DeodaX, qui hanp praecariam fieri rot
gayit.
(5 Aug. 800.)« Venerabili In Christo palri Odlan- « Signum David, filii ejus consentientis.
do, abbali de monasterio Sithiu, vel omni congre- « Signum GunfardL Sign. Herradi. Sign. WTi-
gationi fralrum -vestrorum ibidem consistentium, gmari. Sign. Eremlerti. Sign. iterii Eremberli. Sign,
ego Deodatus clericus, peccalor, dum et omnibus Egelulfi. Sign. Rigfridi.
non est incognitum, qualiter res possessionis mesa, « Ego in Dei noiiiiie, Gunlberlus, indignus dia-
in locis nuncupantibus in Sanclum4 el In Ascio,
conus, scriosi et subscripsi. t
super fluvio Widolaci, et in Fresinnio, super fluvio
Capriuno, et Hildwaldcurt, et in Lonaslo, super XLVIIL De labore villam ejusdem Odlandi abbalis circa
Amcas.
fluvio Abbunfuntana, in pago Tarvanense : id est,
in proedictislocis, tam terris, mansis,castitiis, eedi- Hujus autem abbaiis Odlandi Iabor et industria;
fieiis et ecclesiam sancti Maiiini, quae est eonstructa maxlme enitel in villa quae dicitur Areeas, quse erat
iri honore insius preedicti domini et sancti Marlini, una de principalibus abbatioemembris, quam et sibi
in dicto loco, sanclis seu ecelesiis reliquis, seu sedem slatuit, omnique nobililale nobililavit. Basi-
* jam
quidquid ad jam dictum "locum Sanclis aspeetum C ( licamque inibi in honore sancli Martini construxit,
vel subjecttim esse videtur, vel reliquis proedielis cujus templi nunc solum -fundamenla tantummodo
locis; marieipia cimi omni etbuike et peculiari se prseberit oculisj inttienlium; constituitque, uti
eorum campis, sylvis, pratis, pascuis, perviis et_. hi lestantur quorun> progenitores etavorum avi in
wadriscapis, aquis aquarumve decursibus, farinariis, suprascripta villa fiieraiil mansioiiarii, ut Inibi he-
adjacenliis, appenditiis, cultis et ineuliis, omnia et bdomadibus singulis, quinque ex sancli Bertini mo-
ex omnibus quidquid dici vel nominari potesl, quan- nasterio, totidemque ex sancli Audoinari, ad ser-
tumcunque in preediclis locis mea fuil possessio vel viendum Domino deputarenlurmonachi. Ihi eiiam,
dohuiiatio, tam de alode parenlum meorum quam et quod mirabile noslris haelenus monstralur tempo-
de comparato seu de concambio, vel de quolibet ribus, "molendinuni fecit volvereaquis conlramon-
attraclo, ad me legibus noscilur pefvenisse; fabri- lem currentibus, consliiuilque ut nuilus hominum
catiiras ecelesiarum, auro argentoque, drappalia di- molendinum extrai locum jam dictum eonstruere
versae faclei vel speciei, libros diversos, vel quid- ~" praesumeret. Quod ad ulililatem monasterii Sithiuad
quid in supraseriptis cmnibus Iocis aspicerevidetur; lempus fuit conservatum. Hujus aulem abbatis tale
omnia et ex omnlbus, rem inexquisilam, ad inte- fertur fuisse ingenium, ut pos.set audire auribus
grum,"vobis per venditionis litulum, acceplo pretio,/ D quo aqua defltteret | per inseios occullosque terra?
ecclesiee vestrae, a' die praesenti transfirmo; in ea meafus. Suul et alia quamphirima ipsius laudum
vero ratione, ut res cunctee superius eomprehensse praeconia, quee in «eecularium versanlur ora; quaa
ad opus monachorum in praedicio monasterio Si- ideo hic omiilimus, ne negligentibus videantur su-
thiu degentium veslimenta comparentur, id est, perflua. [Postquam Odlandus abbas annis ferme'
drappos ad kamisias ultro marinas, quoeviilgo ber- novem suaevixisset administralionis, exnil fragilem'
niscrisi vocitanlur, îcut in voluntate confinelur ve- carnis sarcinam, Teddilurus Creatori talentorum'
slra. Sed postea vos, una cum consensu iralrum rationem. Cui in respeclu eoeiiobiali successit Nan-
vestrorum, juxla quod mea fuit petitio, ut supra- Ihafius, hujus nominis secundus.]
scriplas res mihi usualiter, uppreslo beneficio ve-' XLIX De Nanthaiio, ûniore, el de unctione Ca-
slro, parare promisislis, ad excolendum vel eme- roli imperaloris, et eniptiom ejusdent abbalk de
liorandum, et, sicut convenit nobis, linnis singulis, Flilrinio.
ad festivitatem sancti Martini, censum; hoe est, so- Odlandi quoque |in regimine successor -exstitit
Jidos ii de argenlo, vobis vel succcssoribtis veslris Nanlharius junior, anno Verbi incarnati 805 regis-
4217 CHARTULARIUM 1218
quepreefati Caroli xxxix (69), preedictusquoque glo- A_regnante domno uoslro Carolo gloriosissimo rcge,
riosus rex Carolus, anno regni sui XXXHI. Romatn V etanuo vi imperii ipsius.
adiens, a cunclo populo in imperatorem eleclus, die ,« Signum Erlharii, qui hanc venditionem fieri
nalalisDomini, in ecclesiabeati Pelri, a Leone papa rogavit;
estconsecratus. Nanlharius aulem abbas, anno pra> .« Signum Erkenradif filii sui consenlientis.
fati regis Caroli xxxix, imperiique ejiis v, emit a .« Signum Folquini. Sigmnn item Erkenradi. Si-
quodam viro, nomine Erlhario, res proprielatis suoe, gnum Gerardi. Signum Elpharii. Signum Herradi.
in-loco nuncupante Flitrinio, id est, mansuni i.ct, Signum Hardmanni. Sigiutm Ranlvuini. Signum
inter lerram arabilem et pratum seu el sylvam, Gunlfridi. Signum Helingeri. Signum Heodradi. Si-
bunaria x; quseeliam per proecariam ab ipso abbate gnum Engelgeri.Signum Sicbaldi. Signum Grimardi.
sibi dari poposcif; quod iia effecit. Signuni Godoberti.
L. Emptio Nautharii, abbalis, de Flilrinio. « Ego Gunlbertus, scripsi et subscripsi. »
{Oci. 806.) « Domno venerabili in Christo patri LI. T.radiiioLebdrudis de Gisna.
JNaulhaiio, abbali demonaslerioSithiu, sive de cella Anno quoque insecuto (70), in mense Oclobrio,
quse dicitur Hebrona, ubi Ebroinus prajpositus esse quoedam vidtta, Lebdrudis nomine, tradidif. praefato
videlur. Ego Heilharius, vendilor, per hanc episto- B ahbati, ad moiiaslerium suum Silliiu , omnem rem.
lam venditionisconslat me, non imaginario jure, sed suaeproprietatis in loco nunciipaiite Gisna sive To-
plenissima voluntate, vobis vel monasterio veslro lingelun.in pago Bononcnsi; cxpetiilque, pro bene-"
vendidisse, et ita vendidi, tradidisseet de preesenti ficio, a jam dicto abbate, rem monasterii sui in ip<o
tradidi, hoe est. mansum i in loco nuncupante Fle- pago, id est bunaria n, in loco nuncupante Et-
trinio, in pago Isseretio, et, infer lerram arabiienr Ioum, in haecverha. . .
cl pratum seu et sylvam habenlem plus minus buna- LII. Exemplar. .
ria x. Per hanc epislolam donalionis, sicut tradimus, (Ocl. 807.) « Domno magnifico in Christo palri
diximus, dono, trado alque iransfirmo perpetualiter Nanthario, abbati de monaslerio Silhiu, quod est
ad possidendum; in ea ralione ul hoc habeatis, te- conslruclum in pago Tarwanense super iluviuin
iieatis atque possidealis, vel quidquid exinde facere Agniona, in honore bealorum aposlolorum Petri et
volucritis liberam alque lirmissimam Christo propi- Pauli alque Andrese seu sancti Marlini el sancii
tio in omnibus babealis potestalem ad faciendum. Berlini, vel plurimorum sanctorum martyrum et
Uride benivolentia veslra habuit piefas appresiilum confessorum, congregationi etiam ipsius sancti loci.
beiieficium, lam mihi quam infantibus meis, his no- ' Ego Leblfudis yidua, cogitans ob amorem coelesieui
minibus, Erkenrado, Baldrado, Erriclrudae, Walde- C vel pro abluendis facinoribus meis, mihi complacuit
drudae: qui pari suo Iongius supervixerit, usualiter ut aliqua mnnuscula mcee parvilaiis Domino con-
ndbis prajstare promisislis, ad excolendumvel eme- Jerre deberem, quod ifa et feci. Ergo dono omncm
liorandum; et sieut convenit nobis, annis singulis rem mese proprielalis in Ioconuncupante Gisna sive
censum, id est, modia xde saie, vobis vel succes- Totingelun, inpago Bononensi, superfluvium Viia-
soribns veslris, pro ipso usu, dare vel adimplere seoningaWala, hoc esl, mansa cum casa vel castiliis,
debeamus; et aliubi ipsam rem veslram nec dare, sedificiis, pratis, pascuis, lerris, perviis el wadris-
nec vendere, nec commutare, nec alienare. nec pro capis, vel quidquid ibidem aspeetum vel subjeclum
nullo aliquo ingenio deponere ponlificium non ha- esse videlur : et mea Iegitima fuit possessiovel do-
beamus; nec possessio nostra nullum praejudicium, minalio, cum re inexquisila ad inlegrum.
nec contra partem monasterii vestri ex hoc generare -« Haecautem omnia superius comprehensaad pree-
non debeamus : nisi taiilum, ut dleium est, quandiu fattim inonasterium per hanc paginam iraditionis
in hoc saeculo,propitio Christo, advixero, pro veslro dono, trado atqtie transfirmo perpetualiter ad possi-
beneficio possidere debeamus; et post nostrorum dendum. Pro qua vero donatione et veslra pielale,
oniiiiiiiii obitum alque de hac luce discessum, ipsse " expetivi a vobis lerram aliquam monasterii veslri,
res superposilae, absque ullius contrarietaie'veI iri- in loco nuncupante Ecloum, in ipso Bononensi,1hoe
lerpellatione judicis. ad integrum reeipere faciatis sunt, bunaria H; in ca vero ralione, ut ipsas terras
perpelualiter ad possidendum. Si quis vero, quod ego et tres infanles mei, his nominibus, Hildeberla,
futurum esse non credo, si ego ipse aut ullus de hae- Nidlebus el Erpsuvid, dum advivimus, pro vestro
redibus ac prohseredibus meis, vel quselibel ulla beneflcio, ad usum ifuctuum possidere debeamus".
opposita vel extranea persona fuerit, quae contra Unde quoque, pro eodem usu, annis singulis, - ad
hanc vendilionemvenire aut eam infringere voluerit, fesiivitatem beati Audomarj, Kal. Novembr. pensas
disciitienle iisco, "aurouncias m, argenlo libras v duas de formaticis transsolvere debeamus; et non
coactus exsolvat, et qriod repetit evindicare non habeam pontilicium ipsas res alienare, uisi lantuiu
valeat_ sed haeedonalioumni tempore flrma perma- pro beneficio veslro ad usum frnctuum excolere de-
neat cum slipulatlone subnixa. beamns; et post noslrum omnium obilum ambas
« Actum Beborna,'in mense Oclobrio, anno xxxix, preedictas res reclores monasterii vestri proesenlali-
xxxv. Id est 807. - -

(69) Fort. corrig. 804, Caroli regis (70)
1219 FOLQUINI S. BERTINI MONACIH 1220
ter perpelua-porlione poiiantiir. Si quis vero, quod A _ ditio omni tempore firnia permaneat cum slipula-
fieri niinime' credo; si egomet ipsa aut ullus de lione subnixa. S
hseredibus meis, seu queelibetulla opposila persona, « Acium in Bagingatun, in merise Aprili, arino
quae conlra hanc doiiationem venire voluerit, aut XLIVregnante Carolo glorioso rege, et anno x impe-
infringere prajsumpserit, iram Dei alque preedicto- riiejas (71). I
rum sanctorum incurrat,' et abuniversalifide excom- < Signum Folbeiii, qui haic donaliunem fieri
municatus appareal. et insuper, distringenle fisco, rogavii. I
auri untias vi, ai'genli pondera mulla Componat,'et « Signum Folcharii. Signum Abboni. Signum
quod repetit evindicare non valeat: sed praasens Ingoberti.' Sigiium Vuendelgarii,-centenarii;
epislola omni lempore firma permaneat cum stipu- « Ego Guntbertus, sacei'dos, scripsiel subscripsi. t
latione subnixa. LV. De tradilione villw Calmont.
« Aclum Gisna villa publice, quando fecit mensis"
[ Carolus jam supfa memoralus, desidefans" per
Oclobf. dies xi, anno XL regni, et octavo imperii orbem famam
augeri suam, ul Jiquidopatet per mul-
domni noslri Caroli piissimi imperatoris Augusli. torum voluminum de eo mentionem ageniium lec-
« SignumLebdrudis",viduoequeehanc donalionem ,
fieri rogavit. " lionem, inier ceetera , hiiic coenobiovillam Calniont
Deo sanctoque Beiiino tradidit, eujus traditionis
« Signum Madalgeri. Signum Odilonis. Signuni charla
penes episcopumNoviomensembabetur. ]
Engelberti. Signum Bertlandi. Signum Vuendelgeri, LYl. De morie Caroli, et successioneLudovici.
centenurii.
- «JEgoGuntherlus, sacerdos, scripsiet subscripsi. t Post insignia igitur saapediciiregis Caroli glorio-
LIII.' Tradilio Folberli de Campanias. sorum acluum preeconia, postque devictas multa-
(811.) Vir etiam quidam, Folberlus nomine,-anno rum geiilium naliones, quae hactenus in viventium
preefati regisCaroIi XLIII,imperii vero ejus x, tradi- versanlui' ora permaiiebunlque in saecula,primi pa-
dit eidem abbali Naulhario, pro anima genitncis suea rentis exsolvens poanam,' suam Creatori reddens
defunctee, possessionem suam in Campanias in pago animam, corpusque tam gloriosum, lerra mox fulu-
Tarvanensi, in hunc modum.' rum, naturoe sotvens debitum, terrae dimisit tegeu-
LIV. Exemplar: dum, anntj Dominiceeincarnaiionis 814, reguique
(Apr. 811.) « Domno venerabili in Chrislo patri ipsius XLYIII,imperiique ejusdem xv (72), de quo in
Nauthario, abhali de nionaslerio Sithiu, ubi duo agi, libro quodam, qui praatitulalur Visiones Vueitiui,Ie-
Audomarus scilicet et beatus Beiiinus, pausant in gisse me memini quod isdem Vuettinus, dum in
corpore. Egd Folbertus, per hane paginam traditio- £ extasi ab angelo ducerelnr,- jnter reliqua quse sibi
nis conslat me vobis velad piaefalum monaslerium ostendebanlur, vidit eumdemregcmCarolumstantem
vestrum Sithiu, pro remedio animeegenitricis mese, l»lo corpore sanuni atque pulcherrimum; solum
Ebeiianoe defunclse, hoc est, aliquam partem lioere- animal quoddam opposilum vidit lacerare virilia
dilaljs mese, id sunt,- plus minus habentem bunaria slanlis; dictumqtie pst illi ab angelo, quod hsecideo
v, et iinum pratum cui vocabulumest Brallingadalaet palerelur, quia nimis impatiens libidinis fuerat in
quidquid ad illum pralum pertinere visum esl in loco saeculo; sed, pro aliorum ejus opera virlulum,cito
nuncupante in Campauias, in pago Tarnuanense, ab hoc esset eripiendus periculo. Successit itaque
cum pervio Iegilimo ei wadriscapo : haec omnia, illi in regno filius ejus Ludovicus, consimilis ei per
juxta ut superius comprehensuni est, vobis vel suc- omuia in gloriosis aetibus; in cujus tempore exori-
cessoribus veslris dono, trado alque transfirmo pertur quoddam Iumen Ecclesiaa, Folguinus nomiiie,
pelualiler ad possidendum. Propterea vestram flagi- quod, ne sub modio celarelur absconsum, ab ipso
lavi pietatem, utipsam rem licuissel mibi usitare vel rege super Ecclesiseimponuur candeiabrum, Tarva-
emeliorare. Et poslea vos, una cum consensu fra- ncnsique civilati delegaiur ad ponfificalum, aimo
trum veslrorum, juxta quod niea fuit petitio, ipsam jncarnationis Domiiiicse817, et prsafati regis iv. De
rem , quandiu advixero, proeurare promisistis, ad D cujus vila et virluiibus multum quod loqueremur
cxcolendum vel emeliorandum, et sicut convenil erat, oplaremque ea qusa in hoc mundo gessit
nobis, annis singulis, ad festivitalem sanrti Bertini, summotenus perslringere; sed fatuitatem meam
quse esENonas Septembr. censum, id est, denarios ipse perpendensj horreo sallem langere quod viri
lV,pro ipso usu,vobis dare vel lranssolveredcbeam. perilissimi possent eliam formidare : superant enim
Si quis vero, quod futurum esse non credo; si ego- philosopliicam mundanoe sapiehllee dispulationem,
"melipse aut ullus de haeredibus meis, qui contra etiamsi aliquis cavallino, secundum poeiicas fictio-
banc donationem venire voluerit, vel eam infringerei nes, ad plenuni se jactet epotasse fontem. Haac
lenlaverit, inferat vobis, una cum distringentefisco, solummodoin ejus memoriam falua garrulitale de-
auriuncias iv, argenli pondera v coactus exsolvat, prompsi; reliqua ipsius opera acutioris ingenii viro
eiouod repetit evindicare non valeat; sed hoectra- relinquo invesiiganda, ipse egomet, si juveril, eliam
- (71) Anuus xuv regni Caroli
Magni cum a. Chr. chronologicis c. LIII, qui sibi invicem concordantes
512, ipsius vero imperii annus x, cum a. Chr. 811 a. 811 indicant.
coiivcniunt.Majorideo fides adhibenda videtur nolisi (72) Corrig. rcgnique •zL\i,imperiiqueejusdemxiv.
1221 CHARTULARIUM. 1222
deinceps pro posse meum, illa quoe recftlo paralus j_ bus, nec dubium quod blasphemabitur et a siicceden-
ad enarranda. libus. ,
LVII. De Fiidegiso abbate. LVIII. De privilegio -Ludovici regis de venalione
Naniharius interea abbas, junior [ anno sui regi- sylvarum monasterii Sithiu.
minis oclavo decimo ] migrans a seeculo, regularis /820.) Hic eliam praedictus abbas, anno primo re-
vitae primum destructorem sibi reliquit successo- gimiitis sui, jam dictmn regem Ludovicuni adiens,
rem, Fridegisum videlicet, nec ipso nomine dignum, peiiit ab eo Jieenliam in ssape dicti monaslerii stii
abbalem. Nam cum hactends sacra monachorum Sithiu sylvas venationem exercere, sub oocasione
regula, miseratione Dei, in hoc coanobioforet con- librorum legendorum vel manicharum ad usus fra-
servata , crescenle rerum opulentia, moiiachis triim faciendarum, sed quod credibilius esl, ad suoe
ordinationem monaslerii sui, abslracta abhalia, vanilalis ludibrium exercendum. Quod rex sine
regali beneficio in externas personas est beneficiala.' mora concessil; regali auctorilate privilegium ob "
Unde contigit, ut supradietus Fridegisus , genere hoc fieri jussil, quod' et ipse sigilli sui impressione
AngJus, et abbas sancli Marlini Turonis, anno Verbi signavit in hoecverba.
incarnati 820, et preufali regis Ludovici vu, aliba- LIX. Exemplar ejusdem privilegii.
iiam Silhiensis coanobii regia donatione susciperet B (Vide inter Ludovici Pii privilegia, Patrologi.e
gubernandam. Qui in initio iyrannidis suse, ciim lomo CIV.)
cerneret abbaliam universam lot monachorum LX. Privilegium ' ejusdem regis demonasierio Silhiii,
usibus delegalam, utputacenlum et triginla mona- lempore Fridegisi abbalis.
cliorum inter ulraque monasteria sancli Bertini Praadictus aulem abbas Fridegisus secundo rcge
scilicet sanclique Audomari degenlium , nihilque jam dicto peliit, ul eliam sua aucloriiate, por regale
suarum voluplalum usibus sequestralum, avarilise privilegium, monasterium suum Sithiu ab omni jtt-
jaculo secatus, monachorum impudenler tenlat vi- diciaria potestale defensarel, et, sicut constat
tam deslruere, nt res eorum usibus a fidelibus tra- antcessores suos reges eidem Ioco concessisse, iia
diias suaa lasciviee poluisset facilius mancipare. et ipse gloriostis rex sua aucloritale dignarelur
Quod diabolica suggeslione mente concoeptum, confirmare. Quod rex, anno jncarnationis Domiisi
nefi.nda est ab illo perpetratione peractum. Nam in 850, hoc niodo regia auctorilale firmavil.
capitaneo aposlolorum sui sancli Berlini loco, uiii LXI. Exemplar ejusdem privilegii (75).
LXXXIII monachi deserviebant Domino, LX pro hu- (Vide ubi supra.)
mana potius laude quam pro Dei amore, retinuit; LXII. De Gunlbertomonaclio.
Teliquos dislriclioris vilse viros, quos suae perver- J Subhujus abbatis tempore, exoritur quidam ti-
sitali pulavit nqn consentire, de monaslerio expel- runcnlus inox fulurus monaehus hujus ecclesiea;
lens abire permisil. In sancti Audpmati quoque mo- cujus latts el sapientia ita hactemis in omniiini
nasterio, ubi regulariler vivenles aderant XLmona- nosirorum versaiur ore ac si prscsentalilerin vivo
chi, xxx canonicos ibidem ad serviendum deputa- tenerelur corpore el merilo; nam nionaslerii huris
vit in monaslerio Christi. Ac posl hsee, Lotiusabba- libraria, queepene omnia velustale erant demolita,
liae eircuiens villas, et quia duplex exslabat monacho- quoniam peritus eral scriba, propria renovavit in-
rum nuinerus, duplam eis poiiionem villarum est duslria. Insuper el alia adauxit librorum volumina,
largitus. Canonicis aulem, quia pauciores eranl n«- ex quibus duo sunl ,'iiiliphonarii, quosipse propria
mero, simpla conlra monachis esldata porlio. Ip.e manu conscripsil; et allerum sanclo Audomaro,
eaquae sibi maxime piacuerant, ad suae perversilaiis alterum vero saucto Winnoco concessit. Scripsit et
usum reservavit; ct qttia canonicns erat cum cano- lertium, quem lucidiori opere elucidavit; cujus
nicis in sancli Audomari luonaslerio sseculariter vi- iniiium cl in cannine majoruui solemnitalum, au-
vebat. Quid plus htijiis abbalis re.feram versutiam, reis lilleris mirifiee decoravil; quem, quia elegan-
cum veraei possem famine dicere lnmc primum loci liorem vidil, sanclo Berlino coulradidil. Descripsit
"
hujus casum exlilisse? Hic eliam, secundum veridi- et compotum, quem et nobis concessil habendum;
cam Verilatis voeem, cum alii laborassent,- in Jabo- insuper et alia, quse si hic scribantur, videbuiilur
res eorum introiil; nec solum introiil, sed etiam esse superflua. Hic aulem, in primoevajuveutute, a
quaelaboraverant temeraria praesumptione destruxit. patre Romam ductus, ibique sancto Pclro oblanie;
Hic etiam fraternae charitatis ulriusque monaslerii et ab Eugenio papa esl clericatus. Quem paler
deslructor extitit; dum el monachi sibi justum el ab exinde domum reducens, in hoc monaslerio -Silliiu
antiquis Patribus tradilum revereniiae honorem sancto Petro sanctoque Berlino monachum oblulit,
vindicant, canonicorumque subjeclionem sibi vera- Iocumque istum hoeredilale sua nobiliter haeredita-
citer defendunl,ei canonici ab ipso abbate canonico, vit. Goncessit namqueadjam dieluin monasteriuni
fallaci assertione, prineipatum ad se monasteriorum , Sithiu, monasterium quoddam quod ipse in proprie-'
peiiinere dicunt. Pro his omnibiis et reliqiiis lyran- tate sua conslrtixerat, nomine Sleneland ad quod
nidis suaa actibus. haclenus blasphemalur ab omni- omnem ejus heereditatem Salvaldri Domino, in
(75)Jididit Mabillonius, omisil atiteni. notas c hronoJogicas nomenque loci ubi diploma datum e<.t
Vidc De re divlom. pag. b'12.
1223 FOLQUINI.S. BERTINI MONACHI 1224
cujus uomine eumdem conslruxil monaslerium, A Voslringe ; in Tiigriaeo; in Wilere. Mesiruga-
perpetua firmilate delegavit. Haec sunt autem no- sele; in Loclesse; in Lonastingahem ; in Gruo-
mina villarum quas praadiclusGoibertus, Gumberii nomherg; in Dagmaringahem. Hsecomnia preef.itus
prtcfati paier, pro eleembsyna sua ad basilicam Goihertus et fllius ejus Guutbertus, partim ex eo-
Domini Salvaloris in Steneland conlradidit: ln Ri- rum haereditale, partim aliorum donalione, ex jpsitis
colvingeem, Hisdenne cum maneipiis; in Okka- lamen Guntberii acquisilione, ad basilieam Domini
ningahem ; in Hostede; in Lampanesse; in Sim- Salvaloris iu Stenedland, firniissima tradiderunt
paco; in Bortheem; in Reka; in Slrate; in donatione, et ipsam basilicam atque porlanr(74),
Hemmanwil; in Kiltiaco ; in Hedencsberg; in monaslerii Sithiu, ad eorum eleemosynam facien-
monasterio mansum liortumque; in Ariaco simili- dam- in pauperibus el peregrinis, promplissima
ter; in Tarwana mansum ; in Quintvico simililer. concesserunt voluntafe. Ques omnia in locis suis
Ilemque ab aliis ad eamdem basilicam sunt con- cum de eleemosynaIoqui coapimus, cum caiiis sttis,
cessse : In Kessiaco et Squerda; in Wesarinio; in Deo favente, describimus.
Explicit liber primus.
(74) Ad portam Cod. Aud.
LIBER SECUNDUS.
I. De Hugone abbale. B episcopus. shggestione Hugonis abbalisSifhiensis

Abbate aulem Fridegiso migranle a sseculo [sui coanobii, quod esl constructum in insula Sithiu in
regiminis anno quarto decimo], Hugo venerabilis, honore B. Petri principis apostolorum , uhi B. Ber-
Filiiis Caroli regis magni et frater Ludovici Ceesaris, linus corpore quiescif, perpendens injustiliam lacry-
in abbatia successit, anno incarnalionis Domini aiabilem quam Fridegisus praadecessor supra me-
834, et preefati regis Ludovici xxi. Qui, anno morali abbatis eidem sanclo Joco inlulerat, lola
regiminis sui' n, praediclum regem adiens, rogavit inlentione excogilare coepi, qualiler eumdem locum
hoecab illo regia atictoritate firmari, quse anleces- ad prisiinum honorem valerem reducere. Oninibus
sores sui Francorum reges regalibus privilegiis cerle noium est fidelibus quoniam sancli confessores
preefato Silhiu monasterio visi fuerant confirmasse. Chrisli Audomarus alque Bertinus, dum adhuc in
Quod rex excellentissimus tam prompfe adimplevit, corpore essent, ccemeleriumin villa Sithiu in supe-
quaiilum et roganlem praa antecessoribus, ulpole riori loco ad lumulanda sua et monachorum corpora
fralrem corde lenus fralernali charitale dilexit. communi opere feceninl: in cujus medio basilicam
II. Privilegium Ludovici regis lempore Hugonis ab- in honore S. Mariaa conslruxerant, quam etiam B.
batis (75). Audomarus S. Berlino suisque successoribus donans
(Vide inter privilegia Ludoîci Pii, Palrologiaa C per privilegium quoddam episcopale confirmaverat,
lom. CIV.) et suum inier eos| corpiisculum sepeliri in eodem
III. Eodem lempore praedictusHugo abbas con- privilegio rogaverat. Quam praadiclus abbas Fride-
dolens irifelicissimeeet miserriniae divisioni et diseis- gisus non solum S. Bertino lulil, sed eliam (quod
sioni venerabilis Silhiensis coanobii ab infando dictu horribile est) riioiiachosej'usDeohouesleibidem
Fridegiso factee, a doninp Folquino iune Morinorum serviente_scum magno dedecore expulit, canonicos-
venerabili anlislite unitalem coanobiorum prislino que ibi eonsiituit,'dum scilicel a lemporibus san-
more reformari inspiravit. Quod et privilegio fir- clorum Audomari aique Bertini religio nionachica
mari fecit. Hujus aulem privilegii hoc esi exem- ihidem famulans religiosissime floreret. Quorum la-
plar. crymosaainjustiliaa i'ecIamalionique incessabili com-
IV. Exemplar (76). pafiens et pelitioni Hugonis venerabilis abbalis ac-
Ego Folquinus Dei gratia Morinorum episcopus, quiescens , aadilitalemseu custodiam ipsius basilicoe
omnibus fidelibus lam futuris quam praesentibus. S. Petro sancloque Berlino reddendam , et mona-
Quidquid ob amorem Dei exigentes rei verilatem chum ad custodiam ibi ponendum eensui et statui,
memoriaa futurorum noscendum reliquerimus, valde ut et qualuor temporibus in anno missarum solem-
id animabus nostris profuturum speramus , dum el " nia eelebrarent stahilivi, hoc esl in feria lertia die-
vera innolescimus, et falsala damnamus. Melitisest rum Rogalionum , jin festivilate quoque B. Joannis
enim ipsam verilalem ad laudem Dei manifeslare , Baptistaa, el in deposilione S. Audomari, in fesliyi-
quam pro lucro aut negolio lerreno eam celare, ne tale omnium sanctorum : et quidquid ad ipsum al-
scilicet homo peccator offensam Dei et sanctorum lare veniret, moriachi saneti Berlini absque ulla
ejus in hoevidealur incurrere. Igilur ego Folquinus conlradictione juxla morem pristinum secundum de-
,75) Apud Mabillonium, De re diplom., pag. 615. III, parl. i, pag. 122.
(76) Privilegiuni illud vulgavil Mabill. Ssec.Beried.
-' - ' I22S
1223 CiiAiRTULARIUM.
creium beali AuJomari', quodin privilegio de li'a_-A Ludovicus etCarolus divisionemregni affectantes,'
ditione ipsius loci coanobilis scripsit' et inlerdixit, posl uiium aninim, maximopreeliolnter se confii--
faaberent, tenerent.-elin perpetho perenni jurepos- xerurit in 'pago Autisi&dorerise;m locoqui vocaluf
siderent. Nee episcopus aut ai'cliidiaconus7ejus",-seii Fontanelum. In qti6JocoTfanci7'cum omnibus na-
aliquis'cIerieorum, vel ]udexfdpensiuhi rerum, ali- tionibtissibi suJjjeciis, rijutuasecsede pfoslernenles,
quid sibi exinde vindiceni;Deniquejajpquidam emer- sd uliimum"Ludoyicus etTJaTolus, Lulhafio fugato,"
êrant audacia temeritalis -decepli.-dteeriles pfiriia- iriuiiiplmm -adepti suril.' Post cruehtissimum vero
tum -locorum ad se perlinere debere. Quortim praa- praalium , pace inter eos facta , diviseritnl' inlerse
sumptuosoe snperbiaa resisiens",-per'-deseVipiioiiem Francorum imperium, El LolJfarius qiiidem accepit
. capitulafem coram quibusdam primaiibus regalis' - regnum Romanorum .et totamltaliam , et paiiem
palatii efhujiis palriae eoslmic loco subegi, et cona- Ffanciaa oi-.ientalem"totamqueProvenliam. 'Ludovi-
tam eoruin annihilavi: Hoc eliam scriplum-posteris cns vero, praeter Noiicaui, quam habehat, ienuit
wlinquendum fore ratum duxlC ut per hoe quando- regna queepaler suus illi^dederal, id esl Alaiiiari-
<jue reslstatur inimicorum maloevoluntaii, et lioc nrain, Tuiingiam,"Austi'asiam, Saxbniaiii et Avaro-
infringere volenlium iiiiquo conatui.^Quodquicunque rrim, id estlluiinoruni regnuimCafolus verp medie-
folnris 'temporibus vel aunihilafe , vel Infringefe R Ii taLemFrancIaeab Occidenie, el-tolam Neusjriam,,-
praasnmpserit,quod absit, auctoritate Patris, efFilii, Briiaiiniani etiJTaxirijaiupartem13ui'gliridiae, Gotiam',
el>-Spiriliis-saucll anathema sit. nisidigna poani- Wasconiam , A.quifaniani, submolo unde Tippino",
tentia resipuerit. Actum esl anno inearnationis Do- filioPippini, etin riionaslerib sancti Meilardiaitonso';
minicaa-octingeiifesimo tjigesimo riono,-indicliope ista aaiem periculosissima 'discordia " _sine requie
secunda; imperii autem Ludovici regis arinb v'ge- qnihquennii occupaverat iempus. .
simo sexto, praasulaius-quoquenosiri ahnoiicesinio i VII. De iranslaiiorie sancii Audomari~ de villa'
tertio (77), inecciesia- sanclaa Mariae-,"duodecimo - Ligesburchi- *'-'_
Ealendas Julii, pfaasente uniyersali synpdo. Ego( .' Sub hac tempeslate inveliimu's"i"taanhotatum in
Folquinus ex consensu et praacepto dpmihl LudoviciI decennovaenalibus-anno)*um-Dominicee'nativiialis-,
imperaloiis hoacvoluntarie firmavi,' et cum ep.isco-' quod est,UCCGXLIII, indictioneyi," sancti Audomari
de villa Liegesburch Vcfertur adioCum Si--
pali intermmatione suscripsi.~Ego Maximus archi- corpus
diaeonus subscripsi. 1Ego. Httgo abbas siibscripsi. tum. Solemnitasque illius traiislatibnis- in mense
Junio devote a populo celehratur Taruennico ;•sed
-Signum Adalardi nionaeiii. Signum Amalberti mo-•'
naehi. Signum Mori (78) mohachi. Signuni Heniici -pierique ignorant h vulgaribus pro qua re staliila
Jn/. Unrici] cdrijilis.Signurii Odginiffdyocati".Signuin" ^-Q( &itin primilus.".®quum autem arbitiôr esse ct Ec-,
.Everwinrmilitis.- SignumBefarii mililis. Ego Gunr clesiaa provenire, si,causas_illius soleriinitatis inhoc
tbertus(79) Ievitatatmonacliusjussii domiiiFblqumij codice,vquamvisimpolito, digeram sermone,' maxiuie
cum Tobiam angelusadmoueat, dicens : Opera Do-
.preesulisbanc cliartam scripsi et subseripsi.
mini •narrare ei confilerihonorificum est. Est" enim
V. Exemplai^
" " irTlioc faeto , si referatur unde Donfiiii laudelur
. Quidquid (80), elc. magmiieenlia, ct unde ipsius sancti amplificetur
VI. De morle~-Ludovici yegis, et~-divisione.regni
~ inleri- reverenlia. Aggrediar ergo dieere, noh quaa ipse
filios ejus. s pi.oe.sumo-fingefe; sed quaa a seiiioribus' mihi con-
' Gloriosus aulem rex Ludovicus " '" - - '
iniperato,r Augu-- slat iiitimatum fore. -
stus-, Tiimoincarhaiioriis Dominipaa840'^ cum re-' -. VJIL Igilur Llugo-abbasjam meiiiorams,exeepia
.gnasset anriis ;xxvn ,-decessil a saeculo; Antecujuss eausa-quanirefero, vir per cuncta laudabilis,"post-
obilrinrmirabile quiddam et maudilum aCcidil Ini quamiocuni' hunc siia consliiuiione laudabilitersta-
pago Taruennicum. Nam Ipsoanno, post mediumi bilivit*, qua el caitonieos saneli Audomari mohachis
Januarlum meiidie, ignei umbonescttm sonitu graiidii _ sancti Bcfiini. eliam per-descfiptioneni capitularem;
ab aaihere lapsi suiit,'miruinque'speetaeuluni oiunij i D juste subjugavit.' monachumque ab inferius mon'av-
populo detuleruni. TJefuiictoautein praedicio impe- sterium ad saricti Audomari-ciistodiam'depulavit,
- faiore Ludoyico, filius ejus Lotiiarius, qui anie ob-
diabolicasagitta jaculatus; coapitexcogilare-qualiier
itum .patris ad iniperatoreni uncttis erat.de Italiaa sancli Audomari. corpus, cujus ope et 'aiixiiio","uha
veriieiis, monarchiarii tenere gesllebat. Sed fratress cuin-sodali suo Bertino ,"Tai'ueiinicits.gubei'iiaiur
'
-(77) Hinc' colligas Foiquinum sedi Moflriensi i mpnaelium puer .nobllis.Guntbertus, clara-stirpe,
-
impositum fuisseahno 817. Consenlil Jpannes Ipe- pairc Goibcrto,km-atre yero Ebertruda progenitus...
rius.qui Folqiiiiiiiiiaugurationein
' ' jeporiit,Ludovicii Qui" Guiilbeiius iri jiiventute sua"a patre Rouiani
Augusli anns iv. . _ _." _" diiclus "est, ibique-S; Pelro oblatus , et-ab Kugeiiio
(78) Hue speetant Iperii verba cap. 12:« Hugo ah'-' clericatus orriinem-suseepil: quem paler cxinde
hasbasilicaa S. Mariaaaadituumconsfjtuimioiiacliumi papa doinum rediens, hic in nionaslerio Sithiu ' S,; Pelro
îomine. 1
Morum: qui Morus postea corpusS. Atido-, sarictoque Bertino bblulit monachum..»
mari furalus est et in privilegio TJ.' inteff "-
' Folquini (80) HaacClfartaeisdemvefbisacsupefior consiat.:
tesies-ascriiiitur- > .-,-"'-;- , <* —. > .-., *. nohiiiiibus aliquoi dicqtte uc foriiiula fiiiaEduntaxat
. (79)Guiiibertuni himc laudaljperius cap. 2 his> s> mutntis. •.-.•- " - ,..- •' _ , ' . -, . - •-.----
. veibis : «Sub abbale Fridogisij receptus esl liic iii\ " - ' .
PATROL. CXXXFI. '35 -' '
i-
"
1S27 FOLQUINI S. EEKTINI MONACHf i9.__3
populus , Vcrmandis, ad sancti Quintini monasle- A anxii eventum exspeciabani rei; sed postquam da-
rium, quoniam hoc ipsum gubernabai, posset de- lum est oculis, quamvis procul, cernere multitudi-
ferre quantocius. Metuens tamen animositaiem ple- nem populi adventaniis, prolraciis campanarttm.
bis, .congregata, Vermandensiuni.muliiludine teniat funibus, vocem laujiantlum omnes dederunt in ex-
vi-absijrahere, si fbrsan iriipediretur a plebe. Ac- celsis. Anledictus atilem-eustos ecclesiee, Morus ,
cessit inlerim, et monaeho qupdam, Moro nomine, Luncad mensam.seileratepulalunis; et,audilo cam-
exstanle cusiode, sacrum sancli prdesulisac palroni panarum sonitu , i iterrogabat qnaa esset causa pro
neslri corpus sumens, villam usque Liegesburch ,no- qua populi tanla exsuliarenllaalitia. Dictumque.est
mine cum sua deporlavit mullitudine. Dei autem illi a narrantihus, quod sanctus Audomarus a Fol-
providentia operanle, triduo in praafata villa man- quino pontifice esset reductus, et pb hoclaelitia tania
serunt cum saerato corpore. Acciderat interea , ut cuncius exsultarel populus".<}uod audiens nimiuni
proeclarus Taruennee civitatis praesul Folquinus, turbatus, iram Dei reducentibus confestim est impre-
episcopali more, parrochias episcopii siii circuirel, calus. Nec dum ab ejusoreillieita exeiderani verba,
iil, sicubi contra sanctorum canonum slaltita agere- cum r.epenle faeielehus in terram ruit, -loioque cor-,
tur, curiosus paslor addisceret, el tali studio pellani pqre rigidus, dislenlis membrorum nervis, seniivi-
usque "Worumhold.dictam,pia curiosilale perveniret. B vus einarcuit..Sic-lantum.slupidus ad sanclum Ber-
Interea ubi inibi ad mensam venlum est, in.qua linum est deporlaltis, ibique quod verbotenus cora-
lautissima, uli tanto pontifici, praaparabanlnr obse- misit, diuiino Janguprepoanituit. Nam yisael auditu
quia, fraterjpsius b.eati praasulisadvolitat, nunlians recuperato, sensu Jta "finetenus est-privatus, ut
grave elirrecuperabile paliiaa, si perficeretur, exei- nunquam possel animadverlere qua in^paiie sancti
>dium.: sancLum scilicel Audomarum ex monaslerio Audomari monasterinm videretur posilum esse.-
vsuo absiractum, et. ni ciio succurral, ad sanclum Corpus aulem, Jjeaii Audomari praasul Folquinus
v Quinlinum Vermandis usque deferendum. Haacau- lerra recondidit-, ne .a.subsequentibus parili nfodo
djens saoclus Domini sacerdos, nimium lurbalus posset auferri. Posljhjjee ahbas Hugo a Carolo rege
intrinsecus^ « Vade, inquit, ad fratrem , et lotius {suo uepote] Aquilaniam missus, propter ejusdeiu
episcopii mei populuni gira cuiiosius, el die terlio regis fidelilalem , dplq Pippini interfeclus est XVIII
-ijifra iiiuros Taruennaa urbis praasto eslo cum KaJ. Junii, anno incarnatfonis Domini 8U, [regi-
"
omnibus, et cgo praesens ero cum his quos me- jninis sui hujus loci anno decimo]. 'Erat aufern
cnm, CliiisLo-auxiliaiite,"delulerode istis parlibus. isdetri Pippinus quem supra in monaslerio sancti -
Tum. demum, si.ipse juveril sanclus,.ad excu- -Medardiattonsum memoravJ, qui, cxinde perfugam
liendum eum omnimodis sum paratus. s His.autem Q-elapsus, Aquilaniam est rcversus, ibique muliis ,die\
- &e;cunduroverbum heali poiiiificisrite peraclis, adest bus-fugifando laluit- ei post haaca Tiamnulplioquo-
die tertia in urbe Taruenna mulliludo immmerabilis damper fidem est daceptus, compi-elieusus,regique
tjt pene anlejnvisa. Tunc sacerdos Domini, cui» Carolo fist. adduclus, et Sylvanecturiiperpetuo -est.
omni hac njiiltitiidine, insequilur praadictum abba^ exsilio depulatus.
tem cum surs, usque ad villam superius nominalam IX. De Adalardp abbate.
-cum omr.i festinatioue. At jlli gestienles corpus Posl Hugonem autem abbatem [duodecimum] sii-
saiicliim sus,tollere fugamqtie inire , nulla hoc mul-
pra menioralum, abbas efficitur Adalardus iu.hoc
tiiudine.prorsus valebanl a terra Jevare. Gumque id, coanobio Sithiu j/sahclo Petro et saneto Beiiino a
addila adlrae majori multiludine , conarentur bis
palre Hnnroeo oblatus; sed post caiionicus [sub
tcrque.Ievare, nihil.ominus ita manel immoium, acsi
"aiiixum. Fridoglso]- cst effeclus. Suseepit autem .aljbaiiam
l| quibusdam radieibus lerralenus leneretur anuo praafato xu Eai. Augusti. Uujus aulem regir
Tunc.absque.relardalione ullius commodi, -accele- riiinis'vaimo ni^ qni erat aimus Veriii incainaii
rant fugam . relicto coTpore saneti. Bcatus. aulem
816, sancti Berlini corpus.a sancto Fqlquino
Folquinus &n's illis fugiendi locttm, accipiens tiic-
Q episcopo, ut ferturj transferlur et reconditur xvii
saurum iliud omni -auro preliosissimurii, repelito Kal. Augusti. In cujus anrii lempore, [et eurriculo]
calle cum lota plebium.multiludine, jeportal ad pro- extilit Liems gravissima valde; alque posf qtiin-;
prium unde tullus.fueral Iocum. At ubi venfumest quenniunfexorilur fames irilolerabilis niniium, quo
Taruenna, ad fluvium quod dicilur Leia , orrinis po- tempore GuntberLussupra memoraluSj in diaconati
puli supra memorala mulliludo, absque aliqua cun- adhuc ordine positiis, ad praaposiluraa honorem e"st
oiatione, -pedibus transvadans iTuminis aqtiam, eveclus. Sub annp autem Dqminicae-nativitatis
exacto amma",neCunius stillachumdf ~in eoruin ap- 855, sancli Pelri basilica- asiii «st cooperta',
aristifera
paruit Uegmine. Progredientesque per annoque insequento sancti Berlirii eeclesia plttmbo
agrorum sala, r.eque enjm vitare ea polerani tani ' est lecta. -Guntbertus quoque co anno, xi Kal.-Ja-
mimerpsa plebiuni agmina, cum veluli tribuiis tonsaa nuarii, ad presbylenum .esl consecratus.
r lefraVlenus ctirvarenmf -spicaa/Iransacla.multilu- X. Prwstaria Adalardi' abbatis pdgnmo advocain >•
diriej'jta densabanl sulcos.ut .patenler agnosceres Anno quoque Doniini 854, ei regmiinis ]am dicii
proiectoris-adKentiirii etiam _congaudere -camposv
Uirdiumque autem mbnasteriorum clerici stantes ;
Caroli xiv,-et-episcopaius
<.
' -. i . - beati
'. ."* - x-xxix,_*t_
* Folqtiirii -- ' -
[v
i, - . . .
' **S9
,229 CHARTULARiUM.
dicti Adafardis abbatis xi (81), con-1 A « Signum Amalberti, decani. Signum Bayonis,
regiminis jam et
cessit isdem abbas per preestariam, cuidam ho- monachi presbyleri. et
« Guntbertus scripsit subscripsil. >
mini Odwino terram quam habueral isdem iu
beneficio in Cafilmere, id est bunaria xxx, cum XII. De successorebeato Folquino deslinalo.
isdem Odwinus tradideraf ad Quia igitur menlionem beali Folquini fecisse me
portiuneula quam liic intexere,
monasierium Silhiu, in pago Bononensi, in loco niemini, Jibet adlmc unum ejus opus
reeolo me agnovisse, Wicfrido pontifiee nar^
nuncupante Mighem, bunariam; iu ea ralione, nt quod
annis singulis, ad feslivitatem sancli Bertini, Nonas ranle. Longa, inquit, senectute fessus, isdembeatus
anlisles Folquinus, utputa qni XLin episcopatu fere
Septembris, de cera valente solidos v persolvat, ut
specialiler lumeu ad altare, anle quod -pater jam pergerat annum, cum jam non posset publice mis-
dicli alilialis iTnnrocnstumtilatus noscitur csse, nulio sarum solemnia celebrare, cognilo hoc, rex, illo
adhuc vivenle, quod contra canones erat, suecesso-
unquajn desit tempore. rem ei episcopum deslinaviK Quod audienssanclus
XI. Exemplar. '
praasul, semel, episcopali more, praaparavit ad cele-
(5 Sept. 855.) « Quicunque rectores ecclesiarum braiionem missoe,eiomne myslerium supplantalore
Dei jusle et eoinpetenler devolioni fidelium annue- B j astanle, impleyit sirenuissime. At ubi ventum est
rint, Dei se in hoc volunlali parere non-dubiient. ad dandam, uti episcopi mos est, benedietionem,
Idcirco dilecto in Domino lilio Ecclesiaa noslree, verso ordiue, prolulit illis maledictionem; At illi
fJdwino, ego in Dei noniine Adalardus, abbas mbna- trepidi, cumâscensis eqttitibus, ad propria cupe-
slerii. Silhiu, cum eoiisensu fralrum nostrorum, rent reverti, in media via supplantalor episeopi de
praaslator. Multorum nolitia patet, quia nnper por- eqno Japsus elisa cervicc, spiritum efflavit vitaa .
tiunculam luamin pago Bononensi, in loco nuncu- omnesque qui cum illo veneranl, infra annum va-
pante Mighem, scilicet bunaria m, ad pretium variis cladibus expirariinl, et ila, cum sibi conjunctis,
lens librasiv, nobis vel ad praascriptum monaste- culpam luit improbilalis ob reatum.
rJum delegasti, expeiens ut te, cum uxore ac 5111.De decestu ejusdcm beati poniificis.
liberis una cum beneficio tuo in Cafumere, iil sunt _ Igitur adveniente vocationis suaa tempore, isdem
bunaria xxx ac maricipia xn, his nominibus : bealns pontifex, quamvis longaavogravarelur senio,
Ostarbaldum, Gernhardum, Heribaldum, Radburg, cpiscopii sui parrochias circuire decrevit. Bonam
Sigberta, Tiiiobert, Strilleburg, Wifhen, Lolithan, hanc virtutum suarum consummalionem credens,
Liotburgam, AVinetberlan, Adalbertan, ad custo- ul Ecclesiaa filios, si alicubi a matris suaa gremio
diam sancti Petri et sancli Bertini, specialilerque C ( errassenl deviando, secundum canonum slaluia ple-
ad altare, coram quo corpus genitoris noslri Huri- ctendo, ad eamdem reducerel, suis praadicationibus
roci requiescit, sub sensu luminario annuatim no- exhorlando. Tali auiem sludio talique
devoiione,
stram ejusque eleemosynam reddendo, eonfirmare- ad ecclesiara in Mempiscositam, Hicclesbecke nun-
mus. Juxta itaque petitionem luam, res utrasque cupalam, pia accessit curiosilate. Inibi autem non
concedimus, tam libi quam uxori luaa el liliis tuis, diti commorans, cum jam cogitaref reverti, viribus
sub hoc sensu possidendas, ut in festivilale saneti corporis coepit repenle destitui,
Nonis de cera valente soli- aagriludinequecor-
Bertini, Seplembris, porali fatigari. Tune convocalis discipulis, eos om-
dos v el dimidium persolvalis, tam pro rebus pfoe- nipolenti Domino commendans, animam cceloreddi-
scriptis quam pro capitibus vestris,' id est, n diebus dil sanclorum coalibus eonsociandam, Transiit au-
mundbordalibus, nullumque aliud servilium vobis lem in suprascripla villa, anno incarnationis Domi-
imponalur. Qttod si quislibet fece, it, vel a praafato nicaa.855, indictione ni, feria m, vesperaseenie
sancto loco abslrahere lentaverit, iram Dei omnipo- qui erat annus praafati regis Caroli xv (S2), el
epi-
lentis et sancli Pelri sancliqtie Bertini incurrat. Si scopattts ipsius beati praasulis XL(83), xvm Kal.
conamen impium non omiserit. Et haac praaslaria, Januarii. Rogaverat aulem isdem ponlifex,
ut,
"manu nostra fratrumque roborala; firma permaneat "j sicubi exilus ejus aecederel, corpus illius ad Sithiu
cum stipulatione subnixa. monasterium, in basilica sancti Bertini, portaretur
«Actum Silhiu monasterio, in basilica sancli liimulandum. Defuncto autem illo, cum clerici ejus
Berlini, Nonis Seplembr. iu festivitale ipsius, anuo quaarerenlqualiter illuni ad supriidictum locum por-
xiv regnanle domno Carolo, iilio Ludovici impe- lare potuissenl, in ipsa nocle, flante vento auslrali,
ratoris. omnis illa aquarum indimelibilis profunditas qua
« Ego Adalardus, abhas, propria manu firmavi. cingitur Siihiu insula; ita congelavit, ut, mane ex-
« Ego Guntbertus, peecator_, praapositus, sub1- sequias sancti corporis deferentibus, firmissimum
seripsi. aqua gressum per glaciem proebereteuntibus; quod,
H (81) Chartaipsa_quaainferiusrefertur, data estiVo- ' (82) MenseDecembri 855, jam cufrebat annus xvt
jiis Seplembris, anno xiv regnanle domno Carolo,-r CaroJi Calvi.
i. e. 5 Sept. 855. Huic unice instrumenti noteecee- (85) Emend. uUvidetur, xxxix. Consfal siquidcm
leree quas bic Folquinus conjecit male aptanlur. ex supe.rioribus(i, 55, et ri, 4) illum in sedem Mo-
linensem-sublimitiim fuisse anno 817.
1231 FOLQUINIS. BERIINI MONACHl Ii «32
in hiemali tenipore"vix septem dieruin algor valct __v; mancipia xn. Befharius caballarius habet maii-
cffieere. Deportanles autem beati viri corpus ad Si- suin de terra arabili hunaria xx, de prato bunaria
Ihiu monaslerium, ad.latus sancli Berlini dextrum v; de siJva minuia bunaria vi. Mansa n per bunaria
est tumulatum. xiii Faeil sicut superius. Mancipia MU. Benemar
XIV. Aliud capiluhtm. habel casam cttm alii'. easlitiis, de pralo bunaria x,
Fertur autem eunjdemvirnm Dei equumquemdam dc lerra arabili bun»'la xxx, de pasluva el sylva mi-
hajjuisse, qui; quoties iier aliquoties carpere vellet, niiia bunaria xxm. jslansa111pcr bunaria xn. Facil
ad obsequium viri Dei genua flecteret, ut scilicet sicut superkis. Mancipia- xxiv. Ostoradus habet
absque ullo labore tergo illius eqiiliaturus ascendc- niansa cum caslitia; de prato bunaria xn,, de terra
ret. llunc aulem feriint fralribus dandum anle ejus arabili bimaria xx,> de sylva miiiuia bunaria vi._
fcrclrum preeisse,sedonnieni deincepshoniincni ferre Mansa 111per bunaria xn. Fitcii, sicul stiperius..
recusasse, nec passus est post membra tanti ponlifi- Mancipiaxxiv. Bavo habei casam ciim aliis.casiitiis ;
cis voluptaiibus deservire alicujus liominis. Qur de praio bunaria xi, de terra arabili bunaria xxx, de
non longo posl lempore mortiius, enui cai.ibus cibus sylva minula bunaria iv. Casam 1, per bunaria viii.
essei appositus, a nullis illoruni esl altnclus. El me- Facit sicul superius. Mancipiaxvi. Vyendelardusha-
rifo radaver ejus canes 11011 poterant lacerare, super B bet casam cum aliisjcastitiis; de prato bnnaria xf,
qtiem hymnidica cantica Chrisfo decantata erant de lerra araiiiii bunaria xxx. Sylva minula Jiinaria
seepis-,iuie.Quod videntes cives, eum humano more 111.Mansus 1, per bunaria xu. Facit sieut superhis.
scpelierunt, quem nee bestioe nec volucres tangere mancipia xiv. Jslegenfridushahet casam cum aliis
prajsuiiipserunt. casliliis ; de prato bunaria xi, de terra arabili huna-
XV. Brevialoviilarum monachorumvictus. ria XLV,de syiva mlnula el pastura Jjunaria xvi.
'Sed, quia gesla beati Folquini enarrando parum- Mansus11per bunaria xn. Facit siculsuperius. Man-
perib abJjatumgesis digressi sumus, libel jam ad cipia IV. Balduinushabet casam cum aliis castitiis;
ca pernarranda calamum refleclere. Abhas igilur de prato bunaria vi; de lerra araljili bunaria xx, de
Adalardus villas ad fralrum usus pertinenles, vel sylva niinula et pasiura bunaria xx. Mansus1 per
qnidquid cxinde sub qi"alicunqucservilio videbalur bunaria xn. Facit sictit superius. Mancipia ix.
pfovenire, absque his quoein aliis monasieriis erant XX. In Benuingahem habet mansa , cum scuria,"
dKliibulee vcl quaa mililibus et cavallariis eranl de terra arabili bunaiia xxui, sylva minula bunaria
bencficiafop,lali jussil brevilate deseribcre (84). III. El in Edchcnas de terra bunaria x , mancipia x.
'XYi". In Kehnis habent monachi ecclesiam i ac Omnes, cxccpto Iremberlo, arant ad ipsam villam
Imnaiia xu, el mancipia yi, luminaria iv. Untts- bunaria iv, et coJJigunt11el ducunt ad monasterium,
qnisque solvit de cera valenle denarium 1. Mansnni etcludunt virgas xy; et in monaslerio item omnes
iiidominicalum cum casa et aliis casliiiis; de prato yirgas iv, et facit unusquisque in anno dies xxiv in
liimaria xxxix, de lerra arabili biinaria cxxxx, de eeslaie. Irembertus aulemarat bunaria 11et colligit
sylva grossa butiaria xxx, de silva miiiula bunaria I. Luminarii xi. Solvunt inler omnes^soliddsvn, de-
xv. Mansa xv per bimria xu. ct ille dimidius pcr narios vm. Uomincsquifaciunlin anno111diessuntxx.
bunaria vi, cum sei'ris x, qui faciunt in hebdomada XXI. In Aiiona cst ecclesiaad quam solvunt vu
indies; et aneillaavi faciunl ladmones vi.Aliaa in- homines de lumlne lUnusquisquede cera valenle de-
"genuaefacil unaquaaqueladnionem dimidium.Unus- narios 11. Casam iiidominicalam cum aliis casti-
"quisqueparat de brace modia x, de farina vi; pul- tiis; de prafo bunaiia xi, de terra arabili bunaiia
los 111,ova xx. Ad "vineas unumquodque annuni cc, de silva riiinula buriarium 1, de pastiira in-
corros 11.Lunarii XVJ,praebendarii vii. Ded habet -cuita bunaria L. Mansa xxiv et dimidium; oranes
bunaria vi, arat btmaria 11. per bunaria xn, el ille dimidius per bunaria vi,
~
XVII. In Fresihgahem Ererwinus habet bunaria cum servis xi, qui faciunt in hebdomada dies
v; arat jurnales m, el solvil denarios vi. ln eadem n.111.Ancillaa xn faciunt ladmones xn. Alii irigenuL
villa Heleca habel bunarium dimidittm, aral jiirna- faciunl 11dies in hebdomada, et de illis ingenuis
lem 1. feminis xm veniunt ladmones vi et dimidius. Ad
- XVIII."InLomisgaheni Beregen habet bunaiia IX, vineas carravi. Facit
unusquisque de brace modia
arat bunariaiv. Iu Elciaco Amalger habcl bunaria x, de farina vi; piillj'111,ova xx. Lunarii xv, praaben-
-xiv, mancipia m,- arat bunaria IV, et solvit soli- darii vi. VS;iIljertuS|habelbunariaXII; solyit solidos
do"s11. II, cl praavidelsylvam. Sunt ibi homines qui faciunt
'
XIX. In Morningebem Gumbeiius habel bunaria 11dies in hebdomadaLXXIV. Iremharius major habet
-un, ai-at bunaria iv. Gerbald habet bunaria 111, •casamindominicalam cum aliis casliliis; de prato
aral bunaria 1. Stracfret habet bunaria vi, aral bu- bunaria x, de terra arabili bunaria xxn, de pasiuia
naiium 1 el diinidium, Thcgen major habel casam et sylva ininula buriariaxv. Mansa11per bunariaxn.
domiiiicam cum aliis castitiis; de prato bunaria v, Facit sicul superius. MaucipiaXXIII..HillefridiisJia-
de terra arabiii hunaria xx, de silva minula binaria "bet mansum; de prato bunaria vi ci jornalens 1, ile
_8i) JIuc eod. Audom. addit: Quod<nnnclinquimus, cum parvi commodilest.
CIIARTULAIUUM. •' 1234
1233
lerra arab'ili bunaria xxxv, de sylva minula bunaria 4 hebdomada n dies; et illoaingenuoefeniinaatmaqtiae-
vi. Mancipiavm. Bavo habet mansum cum casa el quc facit ladinonem dimidium. Ad hosl carrum
aliis castiliis; de prato bunaria v et dimiaium, de dimidium. Ad viueas carra m. Facit unusquisque
teria arabili bunaria XLVIet dimidium, de sylva ml- de braeeinodia x, de farina modiavi; ptillos m,
nuta buriaria vm. Mancipia xiv. Isli unaquaque he- ova x. Sunt ibi lunarii xxiv, luminarii XLII. Sol-
bjpmada faciunt n dies. Si non cabaflicant, scpiuut vunt inier omnes solidos xn. Praabendarii-sunt ibi
virgas v, et in monasterio inter omnes virgas IV. vi. Habel ibi sedilium I ; inde solvil solidum i. Wu-
Lodberta babet in Selem, pertinentcm ad Atlona, lager habel biinaria n, arat buiiarium v. Molendi-
[irapcariami, unde solvit solidum i- num i; solvit' modia xxx. Camba I; solvit solidos
XXII.In Bolniggahem Berlrada habei aliam unde IV. Megeiihardushabelbnnaria ni el dimidium, sol-
dcbet arare. vil solidum i dimidium. Homines qui faciunl n dics
. XXIIL Li Berningahem hahet, inter sylvam et in anno, sunt xxxvn. llle major habet casam citni
terram arabilciu, bunaria plus XL. castiliis; de lerra bunaria xxu; sjiva miniita bunai ia
XXIY. In Beingahem vilia habet ecclesiam, indo- vii; mancipia IV.
minicalum niansum cunfcasliliis ;de pralo bunaria XXVI. In Buniingahem Iiabefmausum -cnm casii
xv, de lerra arabili bunaria cxx, de sjiva grossa B tiis; de terra bunaria xv, de sylvaiiiinula bunaria x.
bunaria XL ad saginandos poreos xx, de syha mi- Mans.'Su el dimidium pcr bunaria xu, et ille dimi-
nuta bunaria c. Maiisumxvm el dimidium per bu- dius per bunaria vi. Resident in eis servfjif, qni
iiaria xn, el ille dimidius per bunaria vi cum servis facil In hebdomada dies m; ipsique perserviniit tolos
xi, qui faciunt m dies in hebdomada; ancillaa jx; illos mansos. Ad vineas carruni diiiiidiuin. Faciunl
facit ladmones ix. Alii ingcnui faciunt n- dies in de brace modia x; pullosn, ova xx. Habetibi luna.-
hebdomada, et de ingenuis feminis x veniunl lad- res xin, luminaria x. Solvuut inter onincs suJidosj),
mones v. Ad vineas carra iv et dimidiiim. Unus- denariosii. Ifomines qui facittnl n dies in anno stini
quisque.de braee p,arat modia x, de farina vi; pul- iv. Siinl ibi bunaria xiv. Venitml ad inccnsum de
los ni, ova xx. Lunarii \xi. Sunl ibi preebendarii vi, fbrmaiicis pensee x. Item de buiiariis vn .\cn:u:it de
luminarii XG.SOIJUIIL inter onines libram i, solidos formaticis pensae vn.
v. Brunger habel. bunaria vi, arat bunarinm dinri- XXYH. In Pupurmisga villa habet ecclesiam,
dium i. Megel habet bunarium i, el dimidiuiu, arat curii bunariis xvin; maiisum i, indominicatum; de
dimidium. Megenger habet bunaria n, arat diini- lerra arabili bunaria CLVMI,de sjiva grossa fia-
dium. Bavo habet bunaria iv, solvit denarics vin. ginana et minula niixla buiiaiia cccc , ad sagi-
Gundebertus hahel bunaria m , aral bunaria n. ' -*nandos porcos pc. Mansos XLVIIet dimidiunV :_
Omes decanus habet hunaria m , aral bunaria n. ex his x constanl bunariis xxiv, itemque x bu-
Lanfredh habel de terra bunaria xxxi el dimidium, nariis xx, itemquc x bunariis xv; illi aliiomnes
, de sylva niinula bunaria 111;inancipia xm. aral bu- per bunaria xin, et ille dimidius hunaria vi».
.naria n, solvit solidos n. Engelger major habet bn- Resident in eis servi iv ; faciunl in hebdomada
naria-de lerra XLIIIel diinidiuni, de sylva minula IH dies. Ancillaeiv facil camsiles iv."Alii ingenui
bunariax; mancipia xx. Item alius Engelgerus ha- faciunt n in liebdomada dies ; et iilee ingeiiuaefe-
bet casum cum casiiliis ; de terra arabili buuaria niinae, solvil unaquoequedenarios iv. Lunarem nuL-
XLU,de sylva minuia bunaria x; mancipia vn. Isli lum ; luminaiios CLXXIV. Iude veniunt libraen, so-
aranl bunaiia iv, unusquisque et scpiunl vlrgas xv. lidi xvin. Hoeres earii. cix. Veniun!. solidi xiv,.
Gundelberlus habet biinaria XL; inde solvil solidos denarii vn. De lerra eensali, in culiis el infru-
vi, et unaquaaqueliebdomada n dies, et habel maii- cfuosis bunariis cxvm vcniunl incensus de forma-
cipia in. Molendinosm; de uno veniunl modia c; licis pcnsaa XM; aucas xxv. Ad host eaiws »,;.
de aliis, de unoquoque, modioSLX; et ille unus dat ad vineas carros n. Illaaiv ancillaa parant de brace-
.pullos xx, ova cc; illi alii, unusquisque pullos xv," modia x. Unusquisque pullos n, o\ii x. In tertio
ova c. Badager habuit inde praacaiiam i, hoc est, 1-*anno porcum l valenie denarios i\. Ille major ha-
mansuni i,; de .lerra bunajia XLJV; mancipia n. isti bel mancipia iv. De bur.ariis x veniunl de mel
aranlbunariaiv, umisquisque et sepiunl vh-gasxv; sextarii m. Godoberl caballaViushabel casam in-
el in oaslatefaeil dies xvi, et eolligunt hunarium i et dominicatam cum aliis castitiis; de terra bunafia
dimidium, et ducunl ad monasteiiuni; et ad mona- LXXXVI , sylva niinuta bunaria iv ; mancipia vi,
.sierium sepiunt inier omnes virgas 111;darit pullos Morlberl caballarius habei easam indominicatani.
n, ova x. ctim aliis castiliis ; lcira bunaiia xx, sylva ini-
XXV. In Coiaco habel ecclesiam cum 'bunariis Jiuta bunaria xn el diniidium ; niancipia x. Mansa
xvm; maneipia n. De luminaiiis solidosm. Casam iv per bunaria xu. Residenl in eis ingenui qtii
indominicalam cum aliis caslitiis; de pralo bunarii nrliii alitid facil per totum annum , ni&i n dies
XL,de lerra arabili bunaria CLX, de sjiva uiinula in hebdomada. Dat uiiusquisque eorum pullumi,
'Jjunaiia xxxv. Mansa xxi per bunarh \. Siiul in eis ova v. Isli arant, unusquisque bunarium l el-col-
servi xv, qui faciunl in hehdomada dies m. Ancilte iigunli;et caballicat. De terra .censali biinariuni
vn faciunl ladinones MI. Alii ingenui, qui facitml in xii \eniuiil de mel sexiarii u. Porcaritts unus habet
- -4535 FOLQUINI S. BERTINI MONACUI | 1256
. butiaria m ad vcstilum. Item de bunariis msol- Atus; et habet bunaria xiv, et habel
maneipia v,
vimt flascones xn, scutellas c. Engeten babet bu- el custodil sylvam. Iile decanus habei Dunaria iv
naria iv, arat bunarium dimidium, el operatur una- et dimidium ad praahendam. Honiines faeientes in
quaque hebdomada i diem. Radeten habet bunaria anno 11dies sunt xvm. Saluca major habet casam
JU , aral bunarium dimidium,et facit in hebdo- . dominicam cum aliis castitiis; de ferra araliili bu-
i niada ii dies. Aldbert bunaria iv; facit similiter. naria xxx, sjiva minula bunaria JH; mancipia XII.
Abbo bunaria v, arat dimidium. Suilbger caballarins habel casam doni.'n:eatam cum
.* XXVIII. In Pascandala habet de nna ecclesia m aliis eastiliis_ de prato bunaria VH, de teua ara-
'parles, mansum ui per bunaria xx. Solum incen- bili bunaria XLVI, de sylva minuta liuitarla x.
jsum de assibus n. Mansi 111per bunaria xn, cum servis 11; et faeit
XXIX. In Weserinio habel ecclesiam indomlni- 111dies in hebdomada. Ingentiaa 111feminee, faeit
Catam , mansam' oum castitiis; de pralo bunaria unaquaaque Jadmonem dimidium ; facit serviluiin
_ xvi, de lerra araljili bunaria CLIX,de sylva grossa sicnt in ipsa viUa. El habet Junarios VJI; et habeL
bunaria xviu ad saginandos porcos xx, de S5lva ecclesiam dimidiam cum bunariis vm, el nian-
minuia buuaria LI, depaslura eommuni sufficieiiter. cipia 11; et Iuminarios xv. Solvunt Inler QUJUOS
"Mansos xvm : decem ex lus constant per bunaria " solidos iv et denarids ym. '
XII; item v constani bunariis x ; tres bunariis vm; XXXI. In Scala habet casam indominicatam cum
cum servis xn, ancillis VIII. Facit in hebdomada aliis castitiis; de praio bunaria vn , de terra aia-
jdies Hi, et ladinones vui. Alii ingenui, facit 11 bil. bunaria LXXXII,jde pasltira commuui suflicien-
d'es in hebdomada, et de ingenttis feminis x veler. Mansa xvi, omnbs per bunaria xn; cum""servis
_ niunt ladmones v. Ad host earrum dimidium; ad v, qui faeit n dies in hebdomada; ancilJaa11qui
vineas carrum 1 dimidium. Unusquisque parat de facl ladmones 11; aliaa ingenuaa unaquaaque facil
brace modios x, de farina vi; el dant pullos 11, ladnifineiii diniidium. Parat unusquisque de brace
ova , xx. Preebendarii v, lunarii xxxvi, luminarii uiodia x, de fafina similiter; pullos ui, ova TC.
. LX. Inter pmnes solvunt libram 1. Sunt ibi bomines Stint ibi preebendarii vi, Adalandus habelbuiiaria
xxi, qui faciunl in anno 11 dies. Habet ibi sedi- xx, arat bunaiia m. llle major habel xxiv; man-
lias x, : veniunt in incensum de argento solidi vm cipia 1.
N "
ct dimidius. Tunel habei bunaria xiv, arai bunaria XXXII. In Gisna habet ecclesiam cum bunariis
11et cuslodit sjivam. Molendinos 111;unusquisque XII; mancinia m. Habel ibi casam indominicatam
solvil modia majora xxx. In uno anuo saginat porcum aliis caslitiis ; de prato bunaria LXXX;de terra
eos 11; in alio 1; et debet pullos xs, ova cc. Ilem C arabili bunaria CXLVIII , de sylva grossa bunaria
molendinum 1; solidos v. Winetmar major habel xxx, ad saginandos 1porcos xx; de -sylvis minuia
de prato bunaria 111,de lerra arabili biinaria xxxii, buiiaria XL; de pastura communi convenienler;
sylva miimta bunaiia v. Mansos 11.Facit sicut su- mansa xvi. Ex his conslant vn bunariis vn; iiem
periores. Lunarii xvn. Hlodoger cabaJlaiius habet lii consfant bunariis xi; ilem m bunariis ix.Re-
mansum dominicum; de prato bunaria vn, de sidenl jn eis servi ix, qui faciunl in hebdomada
terra arabili bnnaria XLIII, sylva minuta bunar-ia 111dies; aneilloe mj facit ladmones 111: alii inge-
vm.Lunarii xxi. Gerwinus caballarius habet easam nui, lacil 11dies in hebdomada; aliaa ingenuaa, faeit
dominicam cum caslitiis j, de lerra bunaria xv; unaquaaque ladmones dimidium. Ad hosl carrum
mancipia 11. dimidium : ad vineas carra 11.Unusquisque de brace
XXX. In Aldomhem Jiabet casam indominicatam parat modia x; de farina modia vi; pullos 111,
cum aliis castitiis ; de pralo bunaria xv, de lerra ova xx. Lunarii xvni, luniinarii xcm : inler onines
arabili bunaria xcvm, sylva grossa bunaria L ad solvunl libram 1 et solidum 1, denarios VJII. Ho-
saginandos porcos xxx, sylva minuia bunaria LIII. mines, qui faciunt 11dies in anno,-xL. De terra
Mansos xv per bunaria xn, cum servis vn. Facit censali lunaria ~xii, solvunt solidos ix. Megentio
. in hebdomada dies 111.Ancillaa 11; facil ladmones ^' habet bunaria xn; esl barbicariMS, et providel syl-
11. Alii ingenui faciunt in hebdomada 11 dies; et vam, Et sunt praabendarii iv. Ille decanus habet
de ingenuis feminis veniunl ladmones v. Ad host bunaria v ad praabenJam. Harduinus, fciijicarius,
carrum diniidium ; ad vineas carrani 1 dimidium. habet bunaria vm ad praabendam. Theodiatus,
Parat unusquisque de brace modia x, de farina caballarius, habet bunariaxi. Slitwinus habetbuna-
vi: et debet pullos IV, ova xx. Sunt ibi praaben- ria XII; arai binaria 11; dat carra ad Wadnam (85)
darii vi; lunarij XVIJI, luminarii xxiv. Iiiler omnes et ad monaslerium. De bunariis xi et mancipiis 11
solvunt solidos vin et dimidium. Molendinos 11: veniunt de mel sextarii vi. Item de bunariis vi ve-
ex 11110veniunt modia majora xxx , et ex alio niunt pisces quanli possuni. De terra censali in
modia xx. "Uno anno saginat porcos 11, alio 1; colonia, ei de frecariis, veniuul de formalicis pen«
pullos xx, ova cc. Quod molendinum habel Otber- saa LX. Hle major habel mansum dominicum. De
(85) Haecvoxnobis videlur nomen ad quemdain lo- menda, uli conjicilur apttd Ducangium, vhi stagnum
cum referendum, nec vero accepiione coitimuni su- valere credideruiif. I.
1237 - CHARTULARIUM. 1258
lerra arabili bunaria XLV; de sylva minula jonia- A per bunaria xu\ Nihil aliud faciunt per lolutn -an—
lem i; mancipia v. Roolf habei casam dominicam. num, nisi emendant. tecla monasterii. De sylva
et est caballarius. Bun:ria xin; mancipia n. Godo- grossa inler Vampingaliam et Ililsferod, unde pos-
bert caballarius Jiabet casam dominicani. De lerra suntsaginariporci L. Ilem habel ad portam maiisuiii
bunaria xxi; mancipla IV; de sjiva minuta buna- itnuni per bunaria xiv.- Servil unaquaque die ad
ria iv. Adda habet bunaria XL; jnancipia xv; facit poiiam. Molendinumunum ad-opus eorum.
Jadmones i, arat bunaria n, et colligfl- - XXXVI. Quod abbatia Adalardo abslracta Hugoni est
XXXIU. In Terwanahabet casam indominieatam data; el de incursione paganorum.
cum aliis casiitiis; de terra arabili bunaria LIII;. Igitur post haac, anuo Dominicaanalivitalis 858 et
de sylva grossa bunaria vi; ad porcos iv; de sjiva prxfati regis Carolixx praafalusabbasAdalardus apud
minuta bunaria iv; mansum x per bunaria xn. eiimdem regem incusatus, anno regiminis sui xvi,
Omues tenent ingenui. ,Facit in hehdoinaJa n abbatia ab eo est abslracta alque Hugoni juuiori
-dies; ad vineas carrum i. Uiiusquisque deJjel dena- est data IXKalendas Aprilis, qui erat canonicus et
rios iv, pullos 11,ovaxx; fae.iunlde bface modiax, filiusConradi el avunculus Caroli supra,niemorali
,de farina vi; ladmen nullum ; ad host nibil. Ango regis. De cujus aclibus nil nobis est nolum quoniam
habet bunaria n, aral jurnalem i. Megcrilanohabel B in praafaio monaslerio non praefuil nisidjiennium.
jurnalesiiij.arat bunarium diniidium. Hildeburg •Anno namque regiminis ejus n, cum saava pagano-
habet bunaria n. Litlol babel bunaria III , arat -rum hies, non lanluni circajacentcs lerminos, veriim
jbunaria n. Sur.l ibi lunares vm, Juminarii et lie- etiani seposifa regna grassando, ferro igneque con-
rescarii CLV.Ycniunllibra n, solidi xiv, denarii vm. -sunierel,~aniicasibi fraude, pecunia avidi, rapina fa-
Habel ibi sedilios ,xxxm; inde veniunl solidi xv el Jiielici, tolo nisu allo mari velivolaules, spumanlUi;.
dimidium libraa 11.Ille major habel bunaria vm. Be- ceiiatim sulcabant.frcta, peiiinaeique cursu landem..
-xenger habet bunarium i el dimidium, aral buna- applieuerant in (inibus Menapiim, in siniini qui vo- -
rium dhnidium, Frumger habel bunarium i el -dicatur lsere porlus, ibique prosilienles, incendiis ac
luidium, aral jurnalem i. Habel ibi niolendinunj i, devaslationibus nusquam indulgentes, ad famosissi-
.solvit modia c,- pullos xxx, ova-ccc; .saginat por- mum locum pausalionis Christi confessor.um Audo-
cuni i_ mari alque Bertini subripendorum properanl avidi--
XXXIY.Iu Thorbodessem habet eecleslam cura tate thesaurorum, saljbalioque hebdomadis Penle- -
Jjunariis YIIIel jurrialem i; niancipium i, indonihii- cosles, hora secunda, pervenerunt ad locum qtio
falum : de pralo bunaiia xv, -de terra arabili buna- tendebanl, sed provisione tulantis Dei, nttllos exi
_ria CXLVII," sylva -miuuia bunaria i-x, de pastui'a eom- " fralribusibirepererunt-Mouitis eniniDominijubenlis.
muni satis. Mansos xvm : ex Lisuiium conslat -oblemperanles, quo dicil, Si vos perseculi fuerint
bunariis xu, decemper bunaria x, item vn, per in unam civilalem, fugile in aliam, subduxerunt se-
Jjunaria ix. Stinl in eis servi xn, qui faciunt in he- ad tempus, reservantes se sectindis et melioribus -re-
bdomada dies m. Aneillaaixfacit ladmones ix. Ali.i bus, praafer iv viris, qui devorerunl se, si Deo pla--
ingenui facit in hebdomada n dies, et illaa ingenuae cuissei, poiius inibi velle oppelere, quam loci siii—
-femmaavn; unaquoeque facil ladmoiiem dimidiam. desolaiione supervivera. Nomina aulem illorum ha;c
Ad host solili iv . ad vineas earra m. Facitde brace sunt : Ytioradus el Winetbaldus, sacerdotes ; Ger--
modia x, de farina simililer; pullos n, ova x. Luiia.- walduset Regeiibardus, diaconi. E quibus Vuoradus-.
rii vi, luniiuarii xv : solvunl inte.r solidos n, dena- in ipso moriasteiio decrepilus, diris colaphorum
rios vin. Molendinumi^ indevenit in censum mo- lunsionibus ictus, nuditaleque iriduaiia el alga ferae •
dia xu".De terra censali btiuaria ix. Aral bunaiia iv, lelhotenus profligalus, exlitil. Winetbaldus autem
et dat multonem i. Regenger Jiabet bunarium i et acris verheribus maceraius,. atque per nares irifu—-
Jurnalem i, aral bunarium i. Alavius habei buna- sione distcntiis, semijfivus est relictus. Gerwaldus.
ria n, arat bunarium i. Hisegeger major habei bu- auiem , licet diversis nuilioque gravioribus vexatus..
naria xviu, niancipia VIH; molendinum i; solvit esset ludibriorum suorum irrisionibus ,_ servante -
inodia xi. Huniines qui faciunt u dies in anno sunt etim tamen-Domino, etsi non sanitale pristinaa, sal^
xxix. Saxger habet bunaria xx, mancipia ni; solvit leni concessus est vilaa. Quarlus qui et junior, Re-
solidosm. Amalwaldushabcl bunaria vi, mancipia m, genardus nomine, variis contrilionibus fractus, illis
el caballical.-Alfunardille Saxu habei bunaria ix. abscedenlibus el sccuni ducere conanlibus, viribus
XXXY.Jnira iiionasierium, per diversas ojTicinas, quibus polerat, reluclabat: eligcns polius, in Ghrisii-
liabet praebendariosxcv; et de horlis veniunl Iibraa nominis confcssione, si id ab -inimicis quoquomodo
xx, si eis praebendaadanlur, et veslimciila el ulen- cxtorqiteri quivisset, marlyrio infbi aniinain Dco
silia. Hahet in Yidengonam mansuin cum caslitiis; commendare etcorpuspaiernis cymileriis concine-
de lerra Jjuuaria xx. Servil unaqua.que die fratribus rari, noinenque fralernis dipticis inscribi, quam Iu-
ad condimentiim cibi in coquina. Item hahet inler dibrium suorum exsecrabilissimis spurcitiis pollui.
- Migliem et Huolingaambunaria xxx. Servit unaqua- Diris lamen ul eral nexibus jstrictus, protraclus est
,
que die ad pithrinum et ad bracitorium in addu- ad liativilalis "suaa yillam, distante a monasteiio
cemlis Iigniss Item. habet in Boningoham mansa iv Silhiu milliarii terlio, ad aquiloijaleinplagam, dicfam,
i"1259 FOLQCINI S. BEKTIM MONA.CHI 'i fMO
Munninio. Siipatus itarjue muliitudine, eum ipso A auro margaritisque mirifice insignilam (87). Hirjus
" crepusculo -se-per illam perlransire aniiuadverterel, auleni paler Hunroeus, quod supra memoria exct-
subito -se in lerra^jecit. Cumque adversis lelis ab dit, in monastcrio Sllhiu comam capitis deposuit,
iuimicis ducentibus tondendo cogereiur ul surgerct, monacbicuinqiie habitum, jugo se Christi submit-
-el ille se proleslarelur se nullo modo velle; sed marois ten.s, desnmpsii; et qufa comes erat diiissimus,
inibi pro Cbrisio oppetcre, crebris lanceasTimfun- "haareditatissuaamaximam partem praafalo monaste-
clionibus perfossus, uno ciiui sanguinis efiyfiione rio est largitus. Ept quibus una est yilla, Hunela
aniinam afflans Chiisio liba\it. dicta, quam eo lenore conlradidit, rit custos eecle-
XSXYIl. De resiauralionemonasterii, eldeillwso casu siaa ad quetn eam tjradidit, annis singulis, post ejus
cnjusdam carpentarii. vilaa decessum, in ejus anniversarium annuale,
Post diseriininis praafali Kberaiionem, fratres exinde frairibss prjepararet obsequium. Qwpostea
ejnsdem eqanobii Conveiiienies, communiter fracta- inibi defunctus, corani' altare saucli Laurenlii, in
verunt ut.tecla ecclesiarum coelerarimique officina- sinistra parte ingredientiiim, est humatus, Idibiis
rum pleniler resarcirent. Quod,1 sicut sunima de- Novembris; ipsoqtie die quo et festivitas translalio-
votioue est incboalum, ita velocius quam putabaLur, nis sancli Folquini etsaneti Briccii dep'osiiiorcele-
Deo adjuvante, pulcherrime est peifeclum; eecle- •Bbratur, satis lautissima, uti custodis posse est, re-
siaque sancli Bertiiii celerrime extitit, miro opere feciio haclenus fralribus exhibelur. Eotlem quoque
plumbo cooperla, sed el turillaa ipsius mirae magui- tempore, Soppo, vicarius, simili exemplo, in eoderii
ludinis mirabilisque fabricaa, studtieniniuedificare. monasterio aitoiisuk, monachi babifuiri esl adeplus.
Cujus longiiudo consislenlis in lerram aaquabat alli- XXXJX. De Ilumfiido episcbpoetabbale.
tudinem culminis ecclesiaecui superponendum erat: Posl mortem quopue jam dicti abbalis Adaiardr,
nec n.irum; tristega enini (hoc esl tricameralio eodem anno (88), Ilumfridus, Taruanensis episcopus
ipsius) tribus ordinibus facia eranl, excepia summa et Prumiensis monaslerii monachus, totus cleri et
claxendice. Itaque ecclesiacsupposiium cum iiiuni- popidi optione, ahbatiam regeudain snscepit Idibus
pbale sanctaacrueis desttper erigereiur signuin, unus Mailii, lantum propler aniorem et timorem Deh
arlifieuni, nomine Bertus, slans desuper, arripuit Eral isdem llnmfridus, qui bealo Folqnino succes-
uialleum, el quasi graiulahuiidus pro appropinquata serat in episcopalu, vir omiii boniiale et sanctitate
pene consummaiione tam miri operis, ictum veluti i'eferlus. Rcxit aulem -haric-tanlummodoper bien-
jaclanter longius iucaute jecit, bed,.cheu! resilienle niuni. Sub quo quiilam Megenfridus, a palre Ruod*-
lola et o,ualienie, vacillans pedibusque lubricans, waldo oblatus, elficitur moiiachus; cum quo et
<ielanla altitudine, praeceps lerra Lcims venit. Sed, ' portiuiiculam jsuaa proprietatis in pagq Bononensi,
.nirum diclu, mirabilius miraiu, imllam laasionem in loco nullCllpaTlte,Diorwaldiugatun, id est buna-
passus, quin etiam risibile ct plausihile responsiim ria x«, ut filius ejus stipra memoratus debilum
oceurrentibus, et aquani sibi pro refocillatione offe- monasticum in viciu vestiluque inibi habere de-
rentibiis, sine doloris anxielale' prolulit, dieens se beret. ]
Jugiier politis velle silim vino reslringere quam XL. Tradilio Rodwaldi de Diorwaldingalum.' —
•-.iqiia,nee oblato lunc egere limphaj liquore. Arli- (864 vel 865.)'« In Cbristo domno el venerabiii
fices aulem, hae de causa, nedum dicamus animati, palri .Humfrido, episcopo aique abbati monaslerii
verum et roborali, inchoalum opus expleverunt -sancli Pelri,vocabulo Sithiu, sanetorumqne cdti-
constantes el laali; nec exsiiiii dubinm alis inler- -fessorum Audomari atque Berfini. Ego, in Dei no-
ijessionum beali patris Beriini, cui servivil, hunc mine,"Boudwaldus/lradilor, per hanc paginam tra-
fuisse deporlatum. ditionis, trado' ad praafatum monasierium sancii
XXXYIlf. De morte Adalardi abbalis. Pelri portiuncuJam proprielalis meoe in pago Bono-
Igitur his explelis,anno Dbminicaanalivilaiis 801, nensi, in loco nuncupanle Dionvaldiugalum, super
-aljbatia jam diclo Hulgoni ablata, iterum Adalardo UuvioJum...(89) bunafia xu el mancipia IV,ea ratione
esl reddita vm Kal. Augusli, anno regni praefati • ut filius meus Megenfridus, quandiu advixerit, in
regis Caroli xxi (86), sed non hane. nisi Iriennio ipso coanobio debilum inonasticum in'ves>liivesli-
posl baac, rexil. Anno .namque iv, apud sancti luque pleniter oblineal-. Est aulem petiiio -mea, ut
Aniandi monasterium eegrotaris,exivit homiiiem III ipsam ierram quandiu vixero, ad usum frucluarium
jNonas Februarii, qui erat aiinus Dominicaanativi- censualem teneam, solvens Kal. Novembris niona-
lali 864, sepultusquo est in eodem monaslerio in -cliis jam dicti monasterii argcnti solidos n; ipsi-
cripia, inlrantibus in laiere sinistro. Hic atitenj, que post meum obitum, eamdem terram ad uiilila-
inter reliqua donaria quee huic sacro loco Sitliiu tem propriam, sinelulla contrarielale, recipi.ini. Si
concessit, dedil qiiamdam casulam colore purpnreo, quis vero, quod futurum esse non credo, si ego ipse
(S'o) Fortasse reclins xxn. et professionis sump'sit,-illi sei'viens in capellanuni
(87) I!ost iusigniiam legitur in cod. Aud : « Quee pro anni praesentis. ab incarnatione Salvatoris
usque ad tempora domni Antonini de Bergis, Jiujus milJesiiiiiqujnsrenlesiminoni, currictiio.
" " ' i
loci abbatis, conservala Tuil,"ul posiea nienlio cla- (88) Anno 864. )
rius fieiT polerit, volente Chrisio, sub qito linjus (89) Yacuus esl npminis locus.
jjaginaaseiiptor, Alardus peccalor, habitiim inonaclii i "'
12il CHARTULARIUM. . ,12{2
(quod absil) aut tilltis de haaredibus aut piohaare- A et aliam terram arabilem et pratum, bunaria XXJLII
dibus meis, seu quislibcl exiraneus, huic traditioni et dimidium ; et de sjiva lagina bunaria vn et dimi-
calumniam intulerit, distringenle fisco, librarum xxx dium; ilemque in alio loco nuncupante Quenliaco
solutione mtilletur; nec sit quod repetii evindicet, vel Broma sive Minlhiacobunaria xx in pago Bono-
&ed haac tradilio omni tempore firma permaneai nensi, super fluvio Elna; et mancipia xix, his nomi-
cum stipulatione subnixa. nibus : Thiodo," flaihalec, Regenfcth, Waldburg,
« Actum.,Sithiu monaslerio, in ecclesia beati Edeborg, Guodlia, Sigelierih, Rudborg, Hirmelind,
"Peiri aposloli, anno xxyi, regnanle donwioCarolo Irmengard, Hildegard, Engelgard, Liodgard, Tane-
rege. wara, Vodolberta, Betlo, Thiodfred, Ruolholf (91).
« Signum Roudwaldi qui haîc traditioneni fecit Ileec omnia ad preescriplum monasierium legaliter
firmavilque. tradimus alque transfirmamus perpetualileradpossi-
« Signum Trudherli. Signuni Hucberli. advocali. deiidum. Et propterea cxpelimus a vobis res eccle-
Signum Adalgisi. Signum Gunlardi. Signum Hild- sioevestraain loco.nuncupanle Uphem, in pago Bo-
mari. Signum Regemari. Signum Folradi. Signum nonensi, super fluvium Helicbruma : mansum cum
-Fohnari. Signum Yuillebaltli. casa et aliis castiliis, interque ipsum manstim et
« Ego Holdbertus, diaconus el monaclius, scripsi B terram arabilem et pratum, bunaria c et n; 'et in
ei subscripsi. t alio loco nuncupanle Wileria in ipso pago, juxla
XLI. De HUduino abbale. praadielum rivulum bunaria x cl vm cum ipsorum
(866.) Itemqtie posl haac, anno incarnationis Do- locorum perviis legilimis et wadriscapis; et man-
minicaa 866, Carolus rcx Humfrido abbatiam cum cipia xxx et vm his nominibus: Asberlus, Hildewara,
.deiecore auferens, Hilduino, caiionico, liuper de Grimbertus, Egelwara, Ostoibertus, Radlia, Geld-
Lotharii senioralti ad se converso, dedil, propter wara, Liodrada, Ereprad, Stillewara, Harduinus,
Jibras xxx auii, XHIKal. Julii. Qui, ul credo, loco Hi.ldborg., Immo, Thegenrad , Megelind, Alfrep.
buic, jam pene deciduo, donatus a Domino, exceplo Folclind, Adalind, item Megelind,Jiegenlind, Me-
iionino Beriino, qui primus hujus loci struclor ex- lendrodli, Eumberlus, Hincmar, Rotsind, Megen-
stitit, omnium praadecessorum suorum actus ita guara, Thiodsind, lrmelind, Lodwinus, Ebgelbild,
siioram compensationeannullavit, ut merilo, absque Irmenbild , Erkenbrog, Megensind, Marltwara,
•aliqua oblhione, nonieii ejtis in saaculum apud nos ^runger.-Idwinus, Folcwara, Trasborg, Regenlind;
habeatur in benediclione. FaJIor nisi hoc etiam nobis, tam mihi quam et conjugi mese Megensindae,
testantur cartaa quaa, suh ejus lempore faclaa, et vel.praadicfis.filiis nosiris, vel si nobis duoljus simul
ejus labore acquisilaa,jam hic sunt inserendaa. J convenieiiiibus-Deus adhuc liberos dederit, ambse
XLII. Tradiiio Beriberti 4e Campania et res praascriplae, tam eas quas dedimus quam illas
Quertliaco._ ,quas expelimiis, nohis oninibus praascriptis, quandiu
Anno namque regiminis, sni )i, 111Kalendas
advixerimus.perproecariam concedalis ad usitandum
Septembris (90), quidam.vir, Heriberlus iiomine, et -ac-meliorandum ; ea ratione ul, annis singnlis, ad
.conjux ejus Jlegesinda, cum filiis Ellemberto atque feslivifatem sancti Berlini, quee est Nonis Septem-
Egilberlo, tradiderunl praefalo domno Hilduino, ad -bris, solidos in in censum persolvamus monacliis in.
_opus monasterio sui Silhiu, res proprietatis sueein ipso monasterio DeoJamtilantib.us, et, post obitum
Ioco nuncupanle Campaniam,.in pago Tarwanensi, noslrum'duortim, filii noslri solidos v, in eadem
et in aiio loco nuncupanle Quertliaco, vel Broma, -festivilate, persolvant, i"psasquein nullo naufragare
sive Minihiaco; expeliilque per praacariani res mo-
.preesumant res; sed, post nostrorum omnium dis-
nasterii praafati abbaiis, in loco nuneupanteUphem, .cessum, ipsas res, 4am qttas tradimus quam eas
in pago Bononensi, vel Yuilereain ipso pago, in eo quas accepimus, monachi praafati monasierii ctini
tenore, ut ambas res tradilas el praecatas, duni ad- omni eunehoratione recipiant. Si,qnis vero, qnod
viverint, tencreiil sub censu infra scriplo.. -. futurum non credo, si nosmei ipsi, aut quislibet
XLHI. Exemplar ejucdem. exlraneus, huiciradiiioni frangendo tenlaver.it, auii
(28 Nov. 867.) i Yenerabili in DominoPatri Hil- uncias xx, argenli pondera xxx praascriptisfratribus
duino, ahbati monasterii sancti Pelri, vocabulo Si- coactus exsoival, nec repetila evindicet; sed hsec
.tbiu, ubi corpora Chrisli Domini confessorum Au- tradilio firma permaneat cum slipulalione.subnixa.
domari atque Berlini requiescunf, nos, in Dei no- «Actum in monasterio sancti Petri, quod Silliiu
roine, Heribertus el coujux mea Megesinda, necnon vocatur, IVKalendas Decenibris, anntf xxvm Caroli
el filii nostri Ellemberlus atque Egilbertus, pariter regis filii Ludovici.
iradilores et praecalores. Tradlmus ilaque. ad praa- «Signum Heriberli el Megesindanae et Ellemberji
scriptuni monaslerium sancti Petri res proprietaiis et Egelberli, qui hanc -iradilionein eum praecaria
nostrae legitime possessas in pago Taruanensi, in feceruiiL.
..loco nuneupanleCampaiiiam : mansuui cum casa et . t Sigrium VuJframni. Signum Eigelramni. Signum
aliis castitiis et arboreta, et, inter ipsum mansuin Fridebeiii. Signum Rodfridi. Signum Hucberli}
(90) Legilur ivKal. Deccnib. in cliarla ipsa, "quaa (91) Mancipia xviii lantummodo iiominantur.
scqiiiiur.
1243 FOLQUINI S. BERTINI MONACIII 1241
advocaii. Signum Ricuardi. Signum Foldberli, Si- A erat aiiniis Dominicoeincarnatioiiis S69, gloriosus
gnum Baronis, decani. "Taruennaacivitalis praasul Hunifridiis migravit ad
« Ego Grinibaldus, diaconus et monachus, scripsi Dominum, vm IJi.is Martii' el episcopalus ejns
et subscripsi. > anno xv_ cui in tpiscopalem c.iiliedram successit
XLIV. Tradiiio Liodrici de Mekeriaset Heingascie. Accardus, xvn Kal. Oclobris, ordinalus. Aimo quo-
Eodem quoque di\ virquidam, Liodricus nomine, que inseculo, siccitas niagna in mense accidil Junio,
fradidil preefalo abbati Hilduino rem possessionis et usque in medio Augusto, et post venillocuslanim
suaa, in loco litincupaiite MeLeiias, el in alio loco innuinera inultitudo, virides herbas' annoiiasque
nuncupanle neingasele; expeliifqueper proecariam consumeiites. Norlmanni quoque, eodem anno, An- j
easdem res, cum a!ia lerra monasteiii Sitliiu \oca- degavis perveniunl, multosque puniunl; sed a
Lulo Yualdringahem, in huncmodum. Franeis obsessi, daiis obsidiljus, se quoque-dederc.
XLY. Exemplar. -XLYII. Cominuialio domni abbalis Hilduini ei
(28 Nov. 867.)« Domnoveneiabili Hilduino, ahbati Rodfridi.
de monasterio sancti Pelri sanclorumque Christi (873.) Posl haac autem , anno proelati regis Ca-
confessorum Audomari alque Bertini, voeabulo Si- roli xxxv, placuit preedicto abbati Hilduino, ei cui-
thiu, ego in Dei nomine, Liodricus fraditor, siimil "^ dam viro Hrodfrido, ul res eortim intcr se commu-
et praacator. Dono igitur donatumque in perpeluum tarenl; quod el fecerunt. seeundum huuc mo-
esse volo legalitcr, per feslucam el andelagineni, dum.
rem proprietaiis nieaain Joco niineupante Mekerias, XLYIII. (16 Mart. 875.)« In nomine Domini no-
-in pago Terwanense, infra Mempiscum : niansum stri Jesu Clirisli. PJpcuit atque convenil inter vene-
cum easa, et, inter ipsum mansinn el (erram rtrabi- rabilem virum Hilduinum, abbalcm monasterii Sit-
leni, bunarium i-el jornalem i; el in alio loco ntm- hiu sancli Pelri, Ubi saiiciorum Audomari atque
cupante Heingasele, in pago suprascripto, de terra Beriini corpora pausant, et oinuem congregationein
bttnaria v, super fluvium Is.era, una cum ipsontm ipsitts nionasterii, et inter quemdam hominem no-
locorum perviislegilimis elWadtiscapis.El propter- mine Hrolfridum , ut quasdam res sibi opporlime
-ea expelivi vobis rern ecclesiaavestraa, boc est, ih commutarent; fecijrunlque. Dedil itaque praadictus.
ioco nuncupalo Vualdriugahem, in pago Tarwa- venerabilis abbas, bx parte monaslerii sui, praafaio-
uensi, super fluvium Dilgia, mansum cum casa, et Hrolfrido, In loco nuncupato Slratsele, super fltivio
inler ipsum mansum et lerram arabilem vel pralum Wiopa,in pago Tai'|Waneuse,inlra Mempiscumcur-
bunaria xn et dimidiunvuna cum perviis legilimis tilem id est, cum castitiis ; et, inter ipsuin cunilem
et wadriscapis, tam mibi quam et conjugoemeaa( : C et pratum ac lerram -arabilem, bunaria XL; etde-
Aldgudanaa, vel filiis noslris Liudiico, Grimberto, sylva ljunaria x, una cumipsoiTirolocorjim cummi>-
-Uocbodoni, Odg>idanaa , Hillrudoe, Berlrudae (92), niis, perviis legitimis et wadriscapis. El, e conlra,
Hpiandiu advixerimus ad .cxcolendum et usilandumi in compensationem islarum rerum, dedit pr;edicms
vel emeliorahdum tenere debeamus ; el ut, ad fesli- vir Hrotfridus praafalo venerabili ahhali, ex pro-
"viiatem sancii Beriini, qnaa est Nonis Seplembris,, priclaie sua, in loeo nuhcupanie Crumbeke, in pago-
annis singulis, ego el conjux mea, pro veslro bene-- Tarwanense, inlra Mempiscum, super fluviumFle-
ficio, denarios vi ad praadictummonasterium mona- lerna, curliles n cum casliliis ; et intra ipsos cur-
chis inibi Deo lamulaiilibus transsolvere debeamus;; tiles el pralum ac lerram ai'abilem bunaria XLVHI ;
1
filii autem nostri, post nos solidum i solvere de- el „de sylva bunaria vn, el iornalem l el dimidmnv
beant, ipsasque res tam eas quas dedimus, qriami una eum ipsorum locorum coromuniis, perviis legi-
"illas quas expeliaius, nec dare nec vendere nec inl limis et wadriscapis. Ut aulem h;ce commiilatio-
nullo naufragare polestatem habeamus; sed postt firma permaneat, Iduas epistolas uno lenore con-
nostriim onmium obilum, ambaeres cum omni ame- scriptas (ieri decreyerunt, utquod sibi compeiciiier
lioralione, a monachis perpetualiler possidendaa e legalilerque conlulerunt firmiter teneanl, poslque
'recipianiur. Haacergo traditio, cum praacaria, firniai DI preefati Hrolfridi"ct filiorum ejus deeessum, ambaa
perpetualiter permaneat, stipulalione subnixa. - res ad praedictumredeant monaslerium. Tlludeiiani
« Actum monasterii Silhiu, in ecelesia sancti Pe-- *firmilali addenles, ut, si ipsi aul successores eorum,
Iri, lli Kal. Decembris, «nno xxvin Garoli gloriosii seu quislibet exlraneus, huic commulalioul et praa-
regis. cariaa contraire praasumpserit, qui pari suo litem
i « Signum Liodrici qui Jianc (raditionem fecit. - intulerit, auri uncias x coactus exsolvat, et sua re-
« Signum Suitgeri. Signum Ermari. Signum Liod-- petitio inanis existal. Haacvero charla firma perma-
-berli. neai, slipulalione subuixa.
- « Megenharius, monachus et presbyter, seripsit,, « Acliim Silhiu'monasterio publice, menseMar-
rl subscripsil. > lio, die x\i, anno xxxv Caroli regis.
•; XLVI. De obilu Humfridi episcopi el muliiiudine e t Signum Hrolfridi, qui hanc commutationenicum
locustarum. pra^cariafeeit firmaMtque.
(870.) Anno autem gloriosi reg:s Laroli xxx, quid « SigiiumTlieidstotTii.SignumBei-engaril.Sigiiuai
(92) Suppl. n/.
Enoch. Sigum Vulfradi. Signtim Adolbaldi. Signum > A„feeissemus auctoritatem, per hane illud, cnm omni-
Albuini. Signum Vuilharii. Signum Odberti, advoc.a- bus ad se perlinentibus, sub nostra constilueramus
ti. Signmri Godoberli. defensione et mundeburdo utque immunitalis luitio-
* Ego Megenharius, presbyler .et mouachus, seri- ne, neenon omnes cellas et villas seu caeteras posses-
psi et subscripsi. > siones, quoc in quibuslibet pagis et territoriis infra
XLIX. De fame el pesliknlia hominum. ditionem regni noslfi consislurii, ul necnosiieque
(874.) In ipso anno (874) facta est fames magna preedecessoresnoslri*dividerel aulin alios usus con-
etmortalilas hominuiiiperpesiileiiliampermaxiiiiani. verierel, utque fanriiia ejusdem monasterii nullis
Vinumautemexliiit abundanter; arinoque inseculo, honiinibus foderum daret, regali aucloritate decre-
ignis globus niaxinuts, in aurora diei, de oelhereest veramus; pelens ut eamdem noslram auctorilatem
lapsus , itemque slella comeles apparuil vi Idus •suoquoque nomine renovari juberemus: Nos itaque,
Junii. ob amorem divinum et reverenliam eoriimdein san-
XLIX*.Tradiiio Rodwaldi de Flilmum. ctoruni, auetoritaiemiiostram circa eumdeni locum
Residenle iuterea praafato venerabili abbate Hil- renovari censuimus, et ea quaa illie decrela fuer.uit
duino in monasterio Sitliiu, in ecclesia saucti Bertini, proesenti etiam auctorilate roborare. Proinde, hos
anuo m, regnante gloriosorege Caroloanno xxvm (95), B nosiros regales apices fieri jussinms, per quos suc-
mo-
virquidamilluslris, Rodwaldusnomine, fraterMegen- "cessores noslros admonemus, ut,sieul elpraadicto
iia illi ratum stabile per-
fridijCujussuperiussub Humfrido abbale menlionem nasterio, concessimus, ut millam divlsionein in mona-
feci, seeum coapilcogitare ul haereditalem suam inter manere permittant;
slcrio aut aliisseu cacleris possesslonibus faciant
ij>faiiiessuosdi\ideret;quodetfecit. Interaliosautein,
«ledit ad sanctos Bciiinum, pro fitii suiloco Megen- aul facere permittanl, aut In alios usus retoiqueant.
fridi, quem inibi ante monachum fecerat, in Flit- Sed et hoc per hos regales apices sancimus aique
ut nullus judex publicus aui quislibet
nmm, mansum i cum uno servo el uxore et filiis, decernimus,
eoram mullis teslihus. ex judiciaria polestale, in eiclesiis aul locis vel
Griinbaldus, diaconus el nionaclms, scripsil et agris seu reliquis possessionibuspraifaii monasierii,
ûbscripsit. quas modcruo tempore juste et legaliter possidel,
L. De privilcgioCaroli regis in securhate monasteiii vel quaa deinceps in jus ac dominaiione ipsius san-
Silhiiti 'el de theloneo, lempore liilduini abbalis. cti loci voluerit pietas divina augeread causas ju-
(874.) Anno quoque regni gloriosi regis Caroli diciatio more audiendas, vel freda aut bannos
xxxiv, qui erat amius nativilatis Domini 875, rcsi- exigendos,auL mansiones vel paratas faciendas, aut
dente eodem rege in ,sancli Quiniini monaslerio, C foderum exigendum, aut fidejussores tollendos, aut
adiitjam dictus abbas Hilduinus jarii diclum regem, liomines ipsius monaslerii lam ingenuos quam et
postulans ut sieut antecessoribus suis ipse veFaiJte- servosdi.stringendos,nec uJlasredhibiliones autillici-
cessores sui reges, per regalia privilegia, sccuriia- las occasiones requirendas, ullo unquam lempore
tem monasierii Slthiu condonasset, iia etiam suo in ingredi audeal, vel ea-quee supra.memoraia sunt
tempore renovarel. Cujtis pelitioni rex annuens, di- penilus cxactare preesumat; sed liccal memoralo
ligenler adimplevit; superaddens eliam_quod aliis a.bbati siiisque successoribus res pfaadicli monaste-
nimime concesserat, mercaii scilicet theloneum, rii, velj^sicut. in praaceplo quod avunculo noslro
sjcuti idipsum privilegium cum impressione annuli Hugoni coneessimus, continetur, cum omnibus
reâlis, lestalur in htinc modum. fredis aut bannis sibi concessis, sub immunitalis
LI. (12. Feb. 874.) «In nomine sanetaa el indivi- nostroe defensione, quieto ordine possidere. Merca-
duaa Trinitalis Carolusgratiaa Dei rex. Sipreces flde- lum quoque onmi lempore, in die Yeneiis, praano-
lium noslrorum devote nobis famulantium ad opta- minalo sancto loeo coiicessimus, ut quidquid ex
ttim e-ffectum, solilaa benignitatis liberalilate, per- ipso mercalo sive districto alque banno acquiri po-
venire concedimus, regiuni et avitum noslforum lesl, ad luininaria ipsorum sanclorum Audomari
proeul dubio morem exercemus. Quapropler iiove- D alque Bertini pervenial, et, semel in anno, cttstos
ril omnium fidelium sancloe Dei Ecclesiaa uoslro- eeclesioe fralribus ipsius sancli loci lefectioncm
jttmque, lam praasenlium quam et fulurorum, exinde tribual; quatenus ipsos servos Dei, qui ibi-
.induslria, quia venerabilis ubbas Hilduiinis, fidelis- dem Deo famulanlur, pro nobis ac regina el prole
simus nosler, alque miuisterialis nosler librarius, nbstra, vel etiam pro slabililafe tolius regni noslri
abbas scilicet mona.slerii Sithiu. siti in pago Tar- a Deo nobis concessi alque conservandi, jngiicr
wanensi, conslrucli in honorem sancli Petri, aposlo- Domini misericordiam exorare deledel. Et ul liaac
-Jorum principis, in quo corpora sanctorum confes- auctoritas nostris .fulurisquc teinporibus, Domino
sorum Audomari alque Berlini tumulata iioseun- . protegenle, valea/ inconvulsa manere, manii propria
tur, nostrae innotuit majestati, qualiler jamdudum sttbler eam flrmavimus, annulique nostri impressio-
tempore prsedecessoris -sui venerabilis - Hugonis neassignari jussimus.
.abbatis, avunculi noslri, eidem monaslerio nbslram « Signum Caroli gloriosissimi regis.
(93) Parum conveiiil Hilduini abbalis"' aiuius iv, qui in aXbr. 869 vel 870 incidit, cum Caroli reg':s
a. xxxm, qui csl Chr. 867 .vcl868.
•IU7 FOLQUINI S. BERTJNI MONACHI1 - / 1248
« Gamsuo, nolarius, ad vicem Goizeni, recogno- A rebus quas ad suo, x.sus hactcnus possedertnii; qua-
vit el suhscripsit. > litei pro noslra ei, conjugis alque prolis incolumi-
« Dala n Jdus Februarii, indiclione vi (94), anno tate, et lolius imperii a Deo nobis commissi slalu,-
xxxiv vegni noslri, et in successione Lotharii regis eos liberlus exoi-aredeleclet, atque ul, oh Temedium
anno iv.. jam dicti Hilduini abbatis, Dominum indesiiienle?
« Actuni Sancto-Quintino. », deprecai;e sludeanl. ,Et ut hoc per omnia tempora
LIl. De unclione Caroli imperatoris. i.nviolabililerconservetur,. manu propria subler fir-
. (875.) Post liaac,Cai>olus,re.x occidentalis Fran- mavimus, el annulo noslro insigniri jussiinus.
ciaa, anno Verbi incarnati 877, Romam venil cum « Signum Caroli. gloriosissimiimperatorisAugusliir
donaiiis muliis, ipsoque die nafalis Domiiii in im- « Audacberus, notarius, ad vicem Gauzlini, reco-
peralorem electus, et a Joanne papa consecratus, gnovit cl subseripsit.
llaliam regendam suscepil. Quo in Franciam re- « Dalum vKal.iJulii, indictione x, anno XXXVIIE
rerso, Ludovicus, fraler ejus, rex orienlalis Frau- regni domni Caroli imperaloris in Francia el im-
ciaa, defunctus est. Tunc Carolus impei'alor, Aquis- perii sccundo. I
grani palatium pergens, eiiam Rhenum usque cum «Actum Pontione palatio. i
exercitii pervenif. Sed Ludovicus, nepos ejus, col- B"LV. B De obitu Hilduini abbaltSj el de exsequiisct si-
• "
Iectis orienlalibus Franeis el Saxonibus, palruo ob-. ] pultura -ejus.
viam venit, Rbeiiunique cum exerciiu peivenit; ; Relatis igitur traditionibtis quaa sub amaulissinio
transitoque illo, in villa Anderniaca pugnam iniiL.; abbaie Hilduino sunt acquisitae, incumbit jam lcm-
elviclores exliterc orientales, occidentalibus fugatis. pus referre quem (erminum habuerit praesentisvitaa^
Hoc palratum cst vm Idus Aprilis. -Aniequam incipiamcalamuiiiponere, liorreo tremula
LIH. .Privilegium Caroli imperatoris de Turrin- vix manu allingere, quoniam posl hunc, nemo cle-
gahcm. Ticoi'um similis successii in nulla bonitale ; in ipso
Bssila peraclis, rogati praadiclivenerabiJis abbalis; namqjje \iiaa terriiino, ostendit quam dileclionem
Hilduini, conecssit idem rex Carolus ad moriasle- conseerasset praadicto loco. Dcnique anno incarna-
-riuni Sithiu, ad usus roonachoruni, in villa Turrin- tioiiis.Dominicaa877, qui erat amius preefali regis
gahem, mansuni iiidoininicatum, cum appenditils5 Caj-dliXXXVII (95),'ei impeiii ejusdem n, in Carisiaco
"quaa in regali privilegio denominantiir, quod.prae- regali' palalio isdem gloriosus abbas Ililduinus de-
fatus imperator, ob eamdem causam, ficri jussit ini eessil a saaculo, anno rcgiminis sm xn (96), vn IJus.
-liaacdicta se habentem. Jiinii. Corpus auleni ejus, sicut el ipse vivens po-
'
LIV. Exemplar. C stulaverat," ad sanctum Berlinum est iranslatum..
_C
(27 Jun. 877.) «ln nomlne sanctaa el indhiduee3 -Venieiis autem Afrebaiis, in sancli"Vedasii mona-
Trinitatis. Carolus, ejusdein Dei ornnipolentis mise- sterio una pernociavil nocte, afque umim palliuni
ficordia, imperator Auguslus. salis preliosissimum pro illo inibi est datum. T.m-
« Si locis divino cultui mancipalis emolunienfuinl dem ad Sitbiu perveuliim, satis luctuosis exsequiii;
"imperialis celsiludinis exliibemus, et ad preeseiHem j rum ejulatibus concelebralum, in ecclesia saiicli
- vilam facilius
transigendam, ei ad' fului-am felkiuss Bertini, contra sancfi Maiiini aliare capifaneiun,
"oblinendani hoc nobis prodesse ahsque dtibio confi-- -- est tuiiJulatum. Atque inter caatera donaria, huic
dimtis.Noveril igilur omiiiuni fiiielium sanclaaDeii sacro loco pallium quemdam coricessit pretiosissi-
'Ecclesiae noslrorumque, lam procseniium quam ett miim, cappamquei nivei coloris rtibeis intersertam
fulurorum," industria, quoniam, ]ier deprecalionem,i voluerum figuris, cortinaniqtte de pallio pretio raris-
"Hilduiiii, venerabilis aijbatis, concedimus saneto3 siinam. Gloriosusautem imperatorCarolus, ipsius ab-
Berlino et fratribus ibidem Domino mililantibus, adi batis fidem obsequiumque reinemorans, priyilegium
suos usus, in pago Ternensi, in villa Tiirriiigahem,, quoddam ipso sanclo loco concessjt ; in quo ordina-
mansum indominicatum, el, inler sylvam et terram, lionem mouasleiii, sicut vivens expetierai, posLejiis
^ hunaria LIV,"el mancipia xm, et mansa servilia ivv D * moriem regia aucloriiate, disposuil in bunc niodiim.
-. per bunaria ym ; et in Monohingahem buriaria xxx,, LYI.
Privilegium Caroli imperaioris de disposiiwne
ad jam diclum niansnm perlincniia ; et in Belrimo o hujusioci (97).
biinari.i xv, cl in Meiiiekabunaria \in, ejiii Veiiunoo "(20Jun. 877.)"« In nomine sancla? el individuae
buuaria xxx. Unde hoc nosii'aaaltitudinis praaceplum n Trinilafis Carolus, ejusdem Dei omnipolenlis mise-
fieri et memoralis fralribus sancti Beiiini dari jus- ricordia, imperalor Auguslus. (98) Priscis ldcis et
fcinnis; per quod praaeipiniusaique jubemus, ut, abb in eis , pro, lolius Ecclesiaa sanclaa sialu , Deo nii-
bodiema die et deinceps, praadictas res in suos ususs litantibus, debitam curani et defensioneni impen-
assumant, et exinde agendi hujiisuiodi licenliamu dimus, profuturum nobis ad praeseiitem vitam fe-
Tiabcant el eelernaliler disponendi, sicul el ex aliiss Jiciter iransigendam et fuluram, Deoopitulaute, om-
(94) Fort. legend. indict. vif, quaa coiivenil cumn Yid. supra c. 41.
a.874. (97) Edit. mGall.Christ. nov. lom. Ili, instrom.
(95) Legend. xxvin,"ul-\idetur. GOL110, el Script. Franc. tom. VIII, pag. 664.
. (96) Forte legendum xi: Hilduiniis siquidem regi-- ,98) Omiss. \idetur Si._ .
men monasierii Sitliiensis susccpcr.ii 19 Jim. 8'oG.•
'
1249 CIIARTULARIUM. 1250
nimodo non dubiiamus. Ndverint itaque omnes fi- A ^ humalusjacel, conlirmauius. Decernimuseliam quae-
deles sanclaaDel Ecclesiaaet nostri, praasentesatque que -a tempore praaeelsi geiiitoris nostri, collalis
futuri, qtiia venerabilis vir Hilduinus, abbas coa- devoloruni ad. eorum cominemorafioiiem celehran-
nohii sancti Petri quod vocatur Sitliiu, ubi condam, eidem sancto Joco, cartarum delegationibus,'
fessoruin Chrisfi Audomari alque Beriini corpora per easdem conQrijjatum est. secundum ipsorum
beala quiete fruuntur, celsitudini nosiroe frequen- delegalionem et eoclesiasticam sanctionem, maneant
tissime suggessil, eumdem sanetum locum, rerum stabilita et quae in postmodum eodem tenore Do-
suarum diininutione nimiupi periclilari; meniorans mini Salvatoris addideril cienientia. Staltiimus quo-
Hugonem venerabilem abbaiem, quondam ordina- que ut in eodenf monasterio numerus L monacho--
lionem iilius sancli lobicomp"etentem summa devo- rum , secundum conslitulionem domni geoiloris-'
tione disponere voluisse et eoapisse, sed, morte noslri, perpeluo lenore servetur; et praepositus
praavenlum, non perfecisse"; se vero, prajdeees- caalerique ministeriales nequaquam fiant,- nisi ex
soris benevolentiaa haaredem, hiimillima devoiioiie ipsis fralribusvper eleclionein eorum et consensu
ut pefficeretur exorare. Nos itaque, jatn dicti cari abbatis. Habeant igilur omnes res praescriptas ,•
nostri Hilduini, miperrime defuncti, supplicem de- imperiali auctoriiaLe roboratas, qualenus. eosdera
votionem et sinceram erga nos" fidem obsequiuua- JJ I Dei'famulos pro nobisac conjugc vel prole sta-,
que niiiltimodumrecolenles, ipsiusquc supplicafioni tuquejniperii nosiri, Domini misericordiam uberius'*
in memoralis anriuenies. decerhimus aucibiitaie jm- exorare delectet. El ul haac aucloritas per omnia
peraloria , utin monasferio s.incti Peiri, ubibeaius lempora inviolabjliter conservelur,-manu propria
Beriinhs requieseii, Deo famulanies, ad statum loci subter firmavimus , el annuli.-noslri - impressione
sancli istius,""bas res deinceps, sine rillius mo- insig-niri Jussimus.. .
lesiiavel diminutione, contineanl, videlicet : ad ,« Signuni Caroli gloriosissimi imperaloris.
maiisum monasterii domiirealeni, vaccafitias, cum .« Audather, notarius, ad yicem Gosleni reco-
in gnovit. ^, , -.,-,.
syJvis" adjacentibus, Widingaliani, Wolingaham, "
« D.ita TCII K al. Julii, anno J:XXVII
(99), regnanle
Vumpiiigaliamcum Limchold, Hilsferod cum Lard-
bruca ei Grevia , Hirneibold , Dakingahem', Gruo- domno Carolo , imperiique ejusdemii,
« Actum in Compendiopalatio imperiali, die xiv
nonbergjCuin cajteris adjacenliis et terriloriis car- "
post morlempraafati abbatis. t ,
peiitariorum v iriibi jacehtibus; el villas iias : Vue-
sariuiuin, Tamenna, Coiacus,Hjskinium, Aldomhem, LVIL De morte Caroli imperhloris.
Gisna, Scala, Thorbbdashem, Pupurningahem, el, (877.) Post haac, eodem anno, Carolus imperaior
in Marisco. Buoiiingahem; Reeca , cunTsedilibus, C ( B-omain properare voleus, posl medium Julium de
in furnisj et juxta Mefkisa ;'et Loom ad Sentinas; Franeia iler arripuit, et in Italiam veniens, Papia
in Calnionlis quoque "villa, exeeplls his quaa be- obviam habuit Joannem papam. Venitque Corolo-
neficiala fueranl, niansorurii medielatem el man- maiinus, nepos-Caroli, cum muliis millibus^bellato-
cipiorum; vineafum autem duaj parles; niansum funi de Bajoaria et reliquis Germanorum oriema-
indominicatum ciim bunariis x. Sunt quoquefa- libus, conlradicens illi Ilaliaa regnum. El curo noii
TtiuTisnionasierii cin Iiaa-villoedeputalaa : Kehnis , haberet copiam"Carolus iex resistendi papse, dona- -
Alquinium , Beiilgahem, cum lerritorio, iii-Bum- riis"-sahcti Pelri cominendatis, feversus est, infu'-
iiiiijgahein , Siiiniiigaheui, Okkaningahem ; et in matusqiie, intra Alpes obiii i"nNonas Octobris. Cu-
vetus nionaslcrium piscalionem,- sicul et aiiteriUs. jus corpus milites xv diebus ardnialibus condiluiri
Uis rebus adjicimus, ad viclum fralruni. villam ferenies, cum "fcetore, propler calofem, gravaren-
noiiiine Liegesbonh, cum omni integrilale stia.ut lur, miserunl in lonnam vinariam alios xv"diej;.
'
olim fuit; exceptis cavaHariis tribus. Adkamaranv Tandem niniio foatore gfavati (nam ad sanclunv
fratrum, in" vestiario, adjicimus Krokashem cum Dj-onisiumeum transferre cupieranl), demum vicii,
WTestkcrca, el curn appenditiis; et in Gelwalda- . in nionasterio Nanlnalo Burgundiee,-quod dicilur
siorp, ecclesiain et vineas et maiisa -xn cum ho-]D saiictum Marcellum, sepelieruiit. Ludpvicus filius
minibus; iiem in Kasello, ultra Rlienum, niansa ejus, rex consiituitur in Compendiopalatii.
siniiUler xn; in Frekena; niansa x, cum malre LVlll. De Folcone abbale.
ecclesia, el decimam illic ordinatam eum liOmi'- - (878.) Successil inierim Hilduinoin abbatia Folco'
.nibus ; in Davehlre porlu _ maiisa vu; ad poiiani canonicus, vldus Februarii, Dominica i, in qua-
aulem, ante fores ecclesia?, vaceariiiam cum hor- dragesinia, rexitque" hanc pcr quatriennium. Sub
lulo; el, iuLoconesse, mansa vn, cum siiis ap- cujus tehipore, anibitus casielli circa monastcriuhi
pendiiiis el mancipiis. Territorium "quoqueet vineas; Saiicli Bertini esl dimensns, et "per "ministeria dis-
'
quas" praadiclus abbas Hilduinus , ex proprieiate tribulus; sed pluribus rebus'obslanli)jus, non cst
sua, in pago Vermandeiise, -in loeb nuncupato Heb- perfectus. Hujus aunfj'prinio/moriasierium sancli' .
bencurt,' eidem monasterio,-"pro remedio ailimae Petri -ei saheti Beriiini,_am vice aliera a Nortmaiiiiis'
-suaa, conlulit , ad Iuminaria ipsius ecclesiae.ubi est incensum v Kalendas Augusti, et ecclipsis solis
<99) Hic initium fegrii CafoliCaJji suiuendtim esl, ut videlui, ab anno 810. . __.._.,,..._. .„ ,-, -
I2S1 FOLQCIKI S. BERTINI MONACHI ' 42*2
*juarta facla csl Ealend. Novembris (100), rv fcria,, A delicel et conjux nica Ava, filiique nostri 'et filiae,
hora ix, et morlalilas hominum et peeorum magna. boc sunl: in pagoJAmbianensi, in Sana Terra, quse
Ludovicus aulem, filins Caroli imperatoris, annO ) dicilurltusiicavilla, elRoserias,' mansum indominica-
I
jegni sui seeundo necdum expleto, obiil Compendio ) lum et,<inter ipsum maiisum el terram arabilem vel
palalio, v Idus Aprilis, anno incarnalionis Dominii pralum, mansa xn ; in Conlla, mansum i; in Hun-
879. Deinde filii ejus Ludovicus el Carlomannus; dunctirth , mansum indominicalum et mansa x^
regnum ejus inler se disperliunt. Isdem autem rexc ilem in pngo Kamaracensi, in Finis mansa iv;
Ludovicus in pago Yimiaco cum Nortmannis bel- et mancipia - haecj Adoher, Folcardmn el uxorem
lum gerens, triumphum est adeplns, et non postt snam Odernam, cum infantibus suis; Gerbertum
multo obiil, m Nonas Augusti, anno Domini 881. Abbonessum, IUidoricum Sigerum, Rikardum, Ba«
Itegnavil annos n, menses III. Cui rex Suavorum,, kalerum, cum iribus reliquis. Pro ipso. quoque usu-
filius Ludovici Tegis Noricorum, qui erat filius Lu- frueluario, annis singnlis, Nonis Septembris, ego et
dovici,filii Caroli magni, filii Pippini, monafcliiami conjux mea solidos persolvamns v; posl. noslrum
lolius imperii Francorum et Ronianorum assuniif,, vero obilum, fllii hostri solidos vi persolvanl. Sed
anno Verbi incarnali 885. Anno autem primo prae- post nostrum omnuini obituni, ambaeres superius
fali regis Carlomanni, Uincmarus, arcliiprsesul Re-• B nominalee, cuhi onuii melioralione _el .superposi-
""mensisEcclesiae,obiit; cui Folco, jam diclus abbas, tione, ad opus fralrum in eodem monasterio Do-
in ordine successit. (Suo aulem tcmpore, id est1 ndno faniulantium,i absque ullius contrariexaie, re»
anno octuagesimo roinusquinio (101), Balduinus,pri- cipiantur, quibus et census persolvit (105). Si quis
nrusFlandrarumcomes, solvix-debitum morlis, posl- ciiam, quod futuris lesiamur, si nos ipsi aut il-
quam sub habitum monachi aliquandiuin coehobioi Iius (104) de hsei-edibusvel prohaaredibus seu qnselibet
sancli-Berlini vixisset. Ejusearnea-molles in eodemi extranea persona, lliuiciioslrse traditioni contraire
coenobio terrae mandalur; cor vero et imesiina ini aiil iiifringere lenlaveril, auii libras XII, argenli
Blandivio sancti Pelri, in Ganda monasterio sunt.)i pondera xxx, coaeljis, cxsolvat, el quod repetit non-
LIX. De Roduljo abbale. . evindicet; sed hsee IradiXu, cum pioecaria sua.,
Itaque Folcone ad archiepiscopaltim sublimato, firma permaneat, cum stipulatione subnixa.
Rodulfus alibaliam suscepit in codem anno. Cisi, « Actum in monaslerio Silhiu, in ecclesia sanett
annoprimo Caroli regis Suavorum (402), quidam vir, Petri,. anno i Ctiroli magni imperatoris, vi Uus
Rodinus nomine, tradidit, ad usum monasterii sui Septembris. '
Silhiu, res proprielatis suse, per omniajn ipsius,_ « Signum Rodini, qui hanc traditioiieui,"cum pra>
iraditionis carta inserta, quse sub hoc tenore esl', G caria flrmavit.
facla. i Signum Aibrici Sigimm Yuadharii. Signum Aii-
LX. Tr-adilioRodini. Exemplar. '
selmi. Signum Guniardi. Signum Odgrini, advocali.
(8 Sept. 885.) « Domino sanclo et venerabili Ro- - Signuni Thiodradi,.scavini. Signura Adahvini. - ,
dulfos abbali de monasterio sancli Pelri sanclorum- _i Griinbftluus, saeerdos el nionachus, scripsi et
que confessorum Chrisli Audomari atque Bertini, subscripsi. t \
ego, in Dei nomine, Rodinus traditor atque prae- LXI. Tradilio Odgrini, cnm prcecaria de Hamma.
calor. Trado itaque res proprielalis mese ad prse- (877.) Item anno in praidicli regis Caroli, Otlgri-
seriptum monasterium, in pago Ponlivd, super flu- - nus, advocatus jaih dicli monasleiii Siihin, tra-
vium AUeioe, in villa quae dicitur Remmia : eccle- didit eidem loco haeredilateni stiam, in loco nun-
siam unam etmansum indominicatum cum castiliis, cupalo Hamina, stiper flu\io Marsbeccae, iu pago
et, inter ipsuuv mansum ac terram arabilem vel Mempisco. Dnde et -peliit cidem abbati per prsecaria
pralum sive sylvam, mansa xi;>itemque in Ca- res nionasterii sui,| in villula quse dicixur Sithiu;
Ibrin, in eodeni pngo Ambianensi, in Sana Terra, quod sine niora oblinuil, secundum hanc charlam.
in loco qui Vpcaiur Rosierias, mansum cum castiliis, . LXII. Eaeniplau
una cum ipsorum locorum communiis, perviis legi- (II Apr. .887.)^« Dileclo in Ghristo filio Ecdesise
limis, -wadriscapis; et.mancipia xx, his .nominibus: Odgrino, Rodulfus, graliaDei, abbas demonasterio
Anaslasium cum uxore sua el infantibiis illorum vi; Sancli Petri, vocabulo Siihiu, ubi corpora Christi
. Adalrada cum infantibus duobus : Gerlandum, Hal- confessorum Audomari atque Berlini requiescunif
dolfum, Folcombertum, Theodradum, -Rodbertum, oninis calerva monachorum jbidem conversantium.
Restaldum, Civiredam, Rainildam, Anslrudam. Et PJuiimorum ore^vdrsatur multarumque in notitia
haec omniaj ut supra dictum est, ad monasterium babelur, qualiter lu,' Jiis diebus, legaliter tradidisii
jam diclum trado legaliler atqne transfirmo perpe- res proprielalis tuaaadnoslrum monaslei;ium : Iioc
iuo possidenda, ea ratione ut, tum ipsas res quas esl, in loco nuncupanle Hamma, super fluvio Mar-
trado, quam et ipsas quas expety, ecclesiaevesti aejn sbcke, in pago Mempisco, bunaria xxxui, una cum
praecariam, pro beneficjo veslro accipjam, ego vi- perviis legitimis acJwadriscapis; et prqpterea es-
'
(lOO)Gorrig.quarloKal.Novembris;i.er. 290ctobr." (102) A. scilicet 883.
(101) I. e. 875. Obitusxvero' Balduini-ad
" annuni879 - (105) Forte legend. persolvetur. ' - . -
videtur reniiticndus. . - - "(l'0$)'Corrig. vlHil;
12&5 CHARTULARICM. I2S4
petisti a nobis rcs ecclesiae noslrae : hoc sunt, bu- A LXVI. De eclipsisolis, el de advenlu Nordmaiinorum.
naria L, jacenlia in - villula Tpiae dicitur Silhiu, Anno posl liaec «terlio, - eccjipsis solis facta esX
super fluvio Agniona, nos quoqne, quod lua fuit xvnrKalendas Seplembris, hora secunria, et siccilas
.petitio, ipsas res ambas, lam cas quas dedisti, magna in mcnse Maio, Junio ei Julio ,"et" slclla
lam eas quas a nobis expclisti,co:icedimns tibi et cometes nppar.uil. Eodem anno, id esl'Domihicse
uxori tua Bertlianse, seu flliis vesiris, ad excolen- nalivitatis 891, die Donmiico, posl ndnam, pagani
dum et emeliorandum: et, sicut couvenil, nobis sunl, per merita saiictoruin Audomari atque Berllnl
annis singulis, ad. festivilatem sancli. Berlini.-Nonis et Folqtiini, occisi cccx iu Widingahammo aâstel-
Seplembris,-solidum i persolveresludeatis. et aliubi lionis sanctorum prsedictorum ; sequenli quoque
ipsas res nec dare necTendere nec commutare nec Dominico, meridie, venil exercitus reliquus pagano-
alienare -poiesiatem habealis; sed, ut diciunrest, ruTn ampliori' rnultiludine ad caslellum sancloruni
ijuandiu vixerilis, pro nostro -beneficio^possideatis; prxTdictorurn; el pugnaverunl .a meridie usque ad
ac post vestrum omiiium obiium, ipsse respraescri- vesperum, -viNbnas Maii, el nihil praevalucrunt. Sei
plac, cum omni emelioratione, a nobis vel succes- aliqua pars illorum inlravit ecclesiam sancii Ber-
soribus nosliis ad inlegrum recipiantur in perpe- tini; ibique c*ci cffecti sunf xu viri, el vexilla eo-,
lutini possidendae.Ha;c ergo praoslariaYirmaperma- B I rum in aliam figuram nnitala sunt; quod libellus
neat, cum slipulatione subnixa. . miraculoruni sancti Berliiii aperlissime tsstalur.
« Actuni Silhiu monfislerio publice, ih basilica . LXVII: Quatiler abbas Rodulfus apud Alrebatis
Sancti Petri aposioli .m Idus Aprilis, auno ni, re- wgrolans obierit.
gnante domno Caroloîiuperalore in Francia.(105),- (892.) Deinde, anno-post liaec altero, Rodulfus
nepoie Caroli. abbas apud Atlrebalis, in diebus oclavarum Doniiui,
< Ego Rodulfus, .abbas, propria nianu firmavi. t sanguinem niinuans, nNonas Jariuarii, circa-me^
LXHI. De morle Caroli regis el successione Odonis: diam nociem, brachium cjus coepit lurgescens"in-
"(888.)Posl haec anteni Carolus re\,Mwperii stii flari ; paulalinique dolore ad prsacordia properanle,
anno iv, deeessil a sseculo; cui quidam Odo, non' obiit die illuscescente, anno Domini 892. Non haec
ex regia'stifpe, successil in regno. Naniqne-dece- autem dixi ut aslruam lunaris globi numerum et"
dcnlibus imperatoribus, Carlomanni filius lanium curstun, seciindum supervacuam mundialiumsapien
fcicunis remairsil puer Carolus, <ie quo cumFranci liam,- a Chrisliaiiis esse observandum, ac si, quod
desperassent, praefaltim Odoncm super Ve regein nefas est etiam dicere cl horribile audiiu, Chrislus
statuunt, anno Doiuini888 (106). In cujus anno sein ii,-iu-et iv lunii poieslaiem leneal, jn i aulem ex
ctmdo,.sancti Berlini monaslerium a lempeslate esl C ( v ei VIIIiim.illat-; sedveraciler dico quodpraesciens
dejectuTnxvi Ii.nl. Februarii. omnia Deus pfaedesiinalum ejus terniinum vitae sub
LXIV. Preestaiia.Hucbnldi monachi de HildincuiT. hac voluit occasione finire. Sepultus esl aulem
Eodem .anno , isdcm abbas Rodulfus concessit, isdem abbas ih mohasterio sancii Vedasti.
per praeslariam, Hucbaldo, nionacbo ccenobiis.meli LXVIII. Quatitey post lixc locus isle in laicali »•«-
Ainandi, villam monasterij sui Sitbiu, inpago Ver- daclus est poteslale"; et de morle FoUonis archi-
mandense, ntmcupante Hildini.Curxem, cum villulis repiscopi.
-ad eamdem peninenlibus. Cujus prieslariae lalis cst Posi morXemautemRodulfiabbalis, Balduinus(l08)
charla. - inclitus marchisus, FlandriaBj Boloniae, Tefnensis
LXV.-jEo;(;mp/ar{107). - eiiain comes, abbaliam tenere gesliens, regeni
- Notum esse voluhius, qualiter dileclus confrater Franeiaf adiil, dcprecaturus, si id quoquomodo
nosler - Hugbaldus. -ex coenobio ahni pontificis posset (orqueri, abbatiam -Silbiensis coenobji"sibi
Amandi confessofis ad erudiendum dommuu ahba- concedi.^Qubdaudientes jam dicti saiicli loci mo-
tem Rodulfuny seniorem nostrum, concedente ac nachi, Grimbaldum quennlaio, ex ipsis monachuni,
pracipienle Gauzlino ejusdem Ioci abbate, omnibus- ' . (sub Hugone venerabili abbate duodecimo prjedicto,
que sanct33illius congregalionls fratribus consen- ^ vestilurn, gratia el honore dignum), ad regem diri-
tientibus, destinatus, petierit a praefatb domno Rb- gunt, id oninimodis, si possel, consilium tolo cona-
dulfo quasdam res proplcr tcmporalis solalia neces- mine cvacuandum. Quoproflcienle, obviam habtiil
sitatis, dum ejus adb33reret lateri, ab illo cohcessas eumdem comiteni, qno lenderel requireniem. Cui,
sibi, noslris speciaiiler usibus delegari alque con- cum respondisset se~regem expetere velie, indicavit
iradi : sic iamen,*ux annis singulis ad TeslivilaXem ei se regia donaxione abbaliam acquirere posse, si
sancli Amandi, qua; est vn Kalendas Novembris, de monachorum volunlas 1n hoc non viderelur con-
* traire;rse quoque' obnixe petere' ne "eum ex boc
Ipsis rebus nobis refeclionem praparei.
(I05._-AueloTesNovaiCall. Christ. cbarlam illam agatnr de ejusdem -Caroli rcgno in Francia, ctjjus
confectam fuisse pulant bienniri post charlam Ro- lerlius annus ad a. S87 rcvocandus est. -
dini superius relalam, iiempe anno 585, quia -ini- , (1015).Lcge 887. . . ;'- V
iium regni GaroliCrassi-sumunt ab co lenipore quo (107) Quasdam ejusdeminslrumeiili chmsulas"relu-•
in Loibaringia principatum.oblinuerat. Recte qui- lit Mabill. Annal. Eened., tom. III, pag. 280.
dem quod ad charXam Rpdini allinel; liic Tcro, si -(108) Balduinusll, cognomine'Calvus. .' .-
verba ipsa instrumenti atlendas, nil dubium /juiii
"
I25g . FOLQUINTS. BERTINI MONACIII 1256
vellet • impedire. Talibus in verbis tliscessum esl; A eX ita constai factum. Isdem autem Winemarus,-
Grimbaldusque, yia quacceperal, pervenit ad.regem; doli minisler, in copdis sni durilia perseverans, se
reperilque ibi venerabilem Folconem, flupndam jninime reum coepit <?xcusare; nsserebat enim se
Sil)iiensis coenobii abbatem, Xunc vero gloriosum boc pro senioris sui fidelitaie patrasse, idcirco fine-
Bhemorum- archiprsesulem. Cui cum ex moiiaeho- tenus in ipso permansit anaihemale. Balduinus au-
rum.verbis, intimasset omnes unanimiter antejocum iem,posIii2CC,ab'ba[iani"cbtinuit_regia donalione. -'
velle desercre,-quajr_ sacer locus sub-laicali redige- LXIX. De unclione-Carolrregis-erde^jusdemelectipm
reiur poiestale, postulavit, in Dei omnipqtenlis no-, deFrancia. ,
rnine, ut expeter,el_regi ne hoc sub ejus regni per- 4(895.)Anno.igituf naiiviXatisDomini895, Carclus
milleret fieri tempore, quod ab anlecesspribus nun- puer, Carlomanni^regis filius (109), rex constituitur
quam videbatur facluin "esse. Quod audiens archi- Rliemis civitale, iii.Purificaiioiie saucXaeMariae,ixNor
eonsecraXus;apra^dieto Folcone ar-
episcopus Fpleo, condolenspeiiiioni ejus, memorque nas F.ebiuari.i,
vivente adbnc Odone anlediclo rege. In
antiquae dilectionis circa etimdem Iocuni, ujia cuni chiprtesule, caslellum sancxiAudomaii
jpso Grjmbaldo ad xegem veniens, vcrba monachor cujus-anno n, igne eonsu-
rani Inlimavil, et, ne iaictis monacbis superpone- milur.-Audiens Odo'rex'quod pars aliqua Francorum
reiur, omnimodis expoposeil. Rex .aulein aiinuens' U in, regem uiixissent.Caroium, persequebatur illum
cum malre Ermentruda hi cunciis finibusFrancorum.
cjus "petilioniy- _per fralrum eleclionem,. eidem .F.ol-
coni abbaliam demum cqmmisii regendam, [qui an- Tandeni Franci, qu: eum super se regem staiuerant,
nis qiiatuor "slrenue rexil,, reparans moiiasleiium, veneno Odonis legis viiamfixstinguei'e molixi suni.
sub Rodulfo abbaie, tempeslate consumplum. Ejus quod et fecerunt. QJO defunclo,.Carolus.fex, absque
iempore, Cluniacum fundaiur]. Hacc ei ergo causa ulla contrarietalc, Francorum stiscepit imperium.
seininaria fuit odii inler. eumdem Folconem. epi- Qui coiifirmalus.in regno, qiiemdam Hagâiiutn,cujus
scopum it âbbateni, et inclitum Balduinum maiv genus ctr nobOitasj ignorabatur a Francis, super
chionem; et hase inimicixia .vm.annorurn fere occu--' omnes diligendo extulit, etliunc familiarius caeieris
paverax Xempus,doneo praefaXuscpmes Ralduinus sibi consiliarium ascivill Qupd-videntes Franci, non-
leviier ignoii.homiiiis amicitias lulerunt-; regique ob
(scelus quod animo eonceperat evomerci ul.(quem-
ciam militeni suum, nomine Wiiiemaruni, ada;egem hoc inieosi, insidias ei, jn Lugduno,-regia civitate,-
Cafblum puerum, qui tunc.regnabat, proliac eadem telenderunt. Cognitq autem, rex Caioliis, per fugam
causa dirigerel, el m episcopi animuin •pjacaret, el exindeelapsus, in regnum qnondam L.blharii suc.ces-
lid consentiendum id, si quoinodo possel, inclinaret, sii. Franci in sentent.a perseverantes", Rodberiuni
Gumque episcopus in stift, ul cceperai, senleulia G quemdam, fratrem Odonisj-egis supr.a~"memorali, stt-
perduraret, ,sieque dejeraret nullo niodo coiiseuiiret per se regemstaXuunt; qui eratpater Htigonis,postea
ift iaicus, conlr-a sanctqrum canbnunfslaiuLaj jam Francoium ducis, legnaviUme annisferc duobus;
UicXie^lominareturabbatiae, isdem "Winemarus, cum -" . - LXX'. P-ugna,Caroii conlra -Rodberlum.
ira reversus, et quia baec Compendio palatio acia Posthsee Carolus.rex, congregaxo exercitu de
eraot, letendil tnsidias episeopo Hliemis reverlenti. regno Lothariiet.de reliquis orientalibus Frahcis,
Episeopus autem thujus rei ignauus_cttm iilic cum contra eumdem Rodbertum pugnaturus accedit, et,
paucis advenisset, praediclus (minister.iuali). Wine- in die quodain Dqiilinicoilluscescente,-transiit-ciim
niafus, super eum <jum magha feroeixale irruens, exercilu vadum Jluminis Iserae; occurritque ei prav
hon vcfixusJusXHioenecpcriimescens iram.Dei, quod diclus, Robbertuso cum o.ccideiiiaiiUmFr-ancorum
aiidilu est eliam horribile, episcopum laiicearuln niulxitudine, in pago Suessonico, in loco nuncu-'
inlerfecTi punctione, annq Doaijuicaj incarnatiqois pato (110)....,_-factaque^st iuibbmutua Francorunl
900, xv Kal.Julii, feria 111,Jiora vi. Ecce. qualiter, c«des permaxima. Folbertus auleni ..quidam-, Ga-"
prb Ecclesias Sitliieiisis Xuitione, cullor vinese Dq- roli- regis aniesignanus, -Rodberlum in prseiio exr
liiini cadit, libans, Salvatori animam jmigendimi quirebai aticntius.< Accidil auiem -ut occurrcret
sahclorum clioris in perenni gaudio. Cujus yeuera- iili dexecta barba, iquam prolixam. lorica texei'a(,
biie edrpus assumcnles, Rcmis, in ecclesiam almi super alligata; nioxque siue mora,-niuxuis se con-
Remigii.praesulis, lionorj/ice sepelieniht. Quod ne- foiiientes spiculis, lewa, lenus ulrique ceciderunt.'
"fas inaudiium iilicu diffamatuni est per regiones unaque cttisi .sanguine .spirilum, cfflarunt vitoe.Au-
cunciaruni provinciarurn, ne'c poluit laieri, Bmiiae, dientesauteni Occiaenlales regexn eorunx corruisse,'
-cunctarum nrbium dominae'. Undc .ct aposlb,licus in fuga versi .siinxj. viclqriaque cessit Carolo tum
fpsius sanetae Roiiianae Ecclesiae praedictuni "Wine- Orienlalibus. Post or-uentissii5ium:vero-p_raelium,-î-
laacum apostolica aucloritate vinxit. analhemate, dens Carolus se adlmcirjXer adversajiorum' medio
scribens ad episcopos cundamm pfoviiiciarum,'ut positum, hincscilicetHugonem.jam dictiRodbertire-
-eodeni.niodo-damnarent tanli homicidii reum; quod gis-filimn;iilihe Heriberktm,ejusdem geheriini(.lii);
(109) Caro'us, eognomine Sitnplex,'
' Garlomauui sequenli' capitiilcsefmo -1131)661111?. Rodbertusverb
fraler, non fllius efal-.% - • -.-*.." • Radulftim qui ml'0'eiiiii
Deestnomen.loci in cod. . . • - . - -:. ' aliumquoquegeneVumliabuit ' - ' •"
(H0) soceri-deluncti -successit.- ',
(111) Ileribertus 11. ccmes Viromaiidensis,'dequo*
cavensque ne irruerlni super eum cum niultitudine A AHugo, dux Francorum inchtus, Henbeiiusque,
Iiostium, reversiis est cum suis, unde veneral, in deceptor fraudulenlissiinus, el Adaloifus marchisus.
Lotharii regnum. Suscipientes regem Lugduni civitale, cum lionore
LXXI. De inclusione regis Caroli. maximo deducunt, ibique eum in regem elevanl et
His ita palratis, prsediclus Ileribertus, omni dolo- ungunt. Qui conflrmatus in regno, Heribertum, pa-
sitate plenus, posl regem Carolum nuntios misit tris sui traditorem c.t Xorlorein, se quoque parili
verbis pacificis in dolo, dicens se oninimodis poani- modo decipere cupieniem, Deo illi dignam pro fa-
tere qttod contra eum conalus fuisset agere ; unde, cXiscompensaiionem reddente, lali punivit ullione.
si revertereiur, pfomisit ei regnum Francorum per Notaverat isdem Heribertus diem quo rex Ludovicus
omnia sulyugare. Quod audiens Caiolus, laetus venatum ire deberel; percogilavitque ingenium ul,
effeclus usque sancli Quiniini castram, Yermandis quando ipse cum rege venalorio insistcret iusui,
esl reversus. Cui occurrens isdem Heriberius, intro- fabulis suis illectum, procul a venaloribus sejungc*
duxit euin in eumdein caslrum, prappafavilque ei ret regem, moxque ligamime vincluni," crudelilatis
convivium salis lautissimum. Facla autem nocie, suae exerceret actum. Hoc aulem consilium, Deo
cum omnes vino Sfpulll quiescerent, praecepit Heri- „ miseranle, non potuit lalere, sed regi nuiiiialum est x
bertus suis ut, aheuntes, omnia eorum arma tolle- " ab uno horum qui huic c<msiliovidebanlur interesse.
rent, ne, in facto quod facere cogitabal, haberent Cumque die statulo, ad venationem exissent, par-
iinde resislere possent. Oirto igitur sole, accipiens lem aliquam miliium rex in occullo insidiarum po-
regem, tradidix ctisiodiae. Milixesautem, cum, ad suit loco, dato illis cognixionis signo, quodaudien-
arma confugientes, Lon reperirenl, ad propriado- tes, advoiareiU conxinuo. Igitur, cum utrique sermo-
lentes repairiaverunt. Heribertus aulem accipiens cinanles incederent, »"exscilicet insidialorque suus.
Cafolum, duxit in castrum quod dicitur Parona Scot- apprehendens eum rcx, quasi amplexandi gralia,
iorum ; cratque ibi sub cuslodia clausus usque ad abslraxit vinculum setis conlortum, selte illius,
diem niorxis ejus. Uxor vero ejus, regina, nomine, suse aliigationis causa, alligatum ; moxque, signo
Odgiva, genere Xransmarina, cum et ipsa multas dato, insidiae surrexerunt de loco..Captunique He-
insecutiones fuisset sub lioc tempore passa, filiuin riberlum interrogat rex, quid sibi vellet vinculo
sumn, Ludovicum puerum, adAnglos direxit tuen- quod sellae gerebat affixo; moxque confessus est
dum; nam etipsum quaerebant interficiendum. Re- quae adversus eumdem machinaius erax corde per-
gem igilur super se Franci slaluunlBodulfum quem- verso. Praecepit autem rex, et comprehenderunt
dam paXreRicardo, genere Alvernicum. Sub cujus r- eum, et in,arbore vicina, sub ascilla ligatum, sus-
tempore Stephanus, Tarvanensis Ecclesiae episco- pcnderunt. Cunque adhuc palpitarei penJens iu
decessit a sseeulo; cui in episcopatu successit arbore,jussil rex quo.pendebai(funem) incidere, ex
' pus,
Wicfridus, luijus nostri monasleri Sithiu pra?posilus, Dei hunc polestali committere, si hujus sub hoc
anno incarnalionis Dominicae925, xn Kalendas Julii, casu vellet vilam servare. Deo autem illi juslam
ab Artaldo arehipraesule conseeratus. His diebus reiributionem pro factis reddenle, cum dimissus
Nordmanni, aRotomagq collecta inultiiudine navium,' fuisset ex arbore, crepuil medius: erat enim crassi-
ludinis niniiae.Talique niorte finem prsesenlis habui t
' circumjacenlia maris lixtora devasiabant. Quod au- \iiae.
diens Rodulfus rex, congregato Francorum exercitu,
contra hos in pago Tarvariense pugnaturus accessit.. - LXXIIl. De morte Balduim abbaiis.
Cognito hoc, Nordmanni captivos, <juos de diversis
locis siimpseranf, jugularunt. Rodtilfus autem rex,' (918.) Balduinus (Calvus) auleni, conies et ahbas
in monte qui dicilurFalcoberg insectitus eos, monasierii Sithiu, ambitum castelli circa irtonasie-
praelium rium sancti Bertini
commisil, fugatisque eis, victoriam est adeptus, licett constrnxit, et per minisieria
cuni suorum maximo dispendio. disposuit; et posthsec[ulbrevius ejus facla perslrin-
JJ gantur, plus abstulit Eeclesiaj quam dedit; ethacte-
LXXII. De adventu Imdovici regis. nus de damno a seperpetrato sentient monaclii prae»
'
(929.) Anno post haec incarnationis Dominieae _ sentes et futuri. Poslquam autem annis decem et
929, Carolus rex in Parona caslro, in cuslodia quaj seplem solo nomine praefuisset] aegrolans, obiil,
• misstts
fuerat, obiit vi Kalendas Octobris, sepullus- anno Verbi incarnali 918, ivldus Septembris. Cum-
que esi in monasterio sancii Fursei. Obiit eiiam, que corpus ejus pars aliqua mililum in Sithiu mo-
posl hsecRoduIfus rex (112). Quo defunclo, Francii naslerio, juxta palrem suum [Balduinum Ferreuni]
transmare propler Ludovicum dirigunt, ut cum ini vellent iumulare, uxorejus, nomine Elftmdis, cu-
paterno solio in regnum sublimarent Francorum ; piens cum illo pariter in uno ciiniterio concineran,
ipsique Fi-ancorum proceres episcopiqueet comites,, Gandavo, in nionasterio Blandinio, fecit tumulari.
Bononiam usque civitatem, cum maximo honore re- Necdum enim licitum erat cuiquam fcminaruin
gem suscepturi obviara pergunl; inier quos eratt saticti Beiiini ingredi monasterium, nefasque pulu-
(112) Obiit Rodulfus anno 936, mense Jan.
. PATROL. CXXXVI. 40
'~~~~
4259 FOLQUINl S. BERTINI MONACHI 42U9
Sbatur si <velecclesiae aliqua furtim subintrasset A LXXVI. Deingressu feminarum in hoc monasterio.
alrium (115). (958) Hujus autem abbatis et comitis Arnulfr no-
Marcham vero ejus filii ejus inter se diviscrunt, bilissima conjux lAdata, cum saepissime niagnis
et Arnulfus, qui major natu eral, Flandriam; infirmitaiibiis esselaggravata, desiderare coepit in
Adalolfus vero civitaiem Bononiam et regionem hoc monaslerio ei liceniiam monachi darenl inlrare,
Taruennicam, pariierque saneli Berlini suscepil ut coram altare sancii Berlini, pro salule depreea-
abbatiam. Ctijus amorem, quanlum circa eumdem tura, licerel se proslernere. Hujus igilur rei causa,
locum habuil, testaiuur qui adhuc supersunt, qui advoeatis veneraMlibus cpiscopis Wicfrido, Tarva-
eum fine lenus cognovcrunt. neiisis Ecclesiae episcopo, et Folberio, Cameracen-
LXXIV. De elevatione sancti Folquini episcopi. sis, deimdavit eis desiderium suum. Accepla etiam
(928.) Anno post baee 928, feticissimse incarna- a monachis licentia, auno nalivitatis Doniini 958,
XionisJesu Chrisli Domini noslri, tcmpore Caroli annoque v (115*)Liidoviei regis, feria secunda Pas-
rpclausi, indiclione i, mcus qui hoc ipsum scribo chaj, introduxeruht eam praefali episcopi in eodem
pater, Folquinus nomine, cum fratre suo, apparalu nionasterio, non~sine tremore niaximo, quoniam
quo poterant, de regno Lolliariihuc adveniunl, boc illa priiua facere pisesumpsorai, quod antea
sancli Folquini corpus, quod eo usque lcmpore B reginarum nulla coneupiscere vel audebat. Inirando
terra legebalur, levare cupieutcs. Eranl enim utri- autem, pltirima liuic Ioco ornamenla conlulil, et
que ejusdem beati viri carnali consanguinilale pro- quandiu vixil, nuiiiquam donarecessavit.
ximi. Postulaia eliam a prsedicto comile et abbale In ipso qttoque ejus ingressu, inclilus marchisus
Adalolpho licenlia,' ventum est ad sancti viri mm- Arntilfus, per rogatum ejtisdem snae amantissiniae
bam cttm cereis et thimiamaieriis et choro psal- eoujugis, tradidil eidem loco, ad usus fratrum,
lentium, elevaveruntque corpus idibns Noveinbris, fiseum Merki cum oninibus adjaceniiis, ecclesia,
feriav, die illiicesceuie; prseparaveruniqne snpra-x mancipiis, aedificiis,terris culiis ex incultis, praXis,
dicti refeclionem fralribus, prout poleraut, vinum pascuis, piscaliombus, animalibus qtiaesiiis et in-
namque et omnia ad vicluin necessaria venienies quirendis : ea ratione, ut, quandiu adviverent, ipse
secum detulerani. Qtiibus peraciis, gaudenies ad vidclicel et uxor sua supramemoraia Adata, filiusque
.propria sunt reveisi; erant autctn, isdem videlicet eorumBalduiiius J insuijuris dominio possiderent,
Folquinus et Regenivala, fraler suus, filii Odwiui, et singulis annis cenlum solidos fratribus pro eodem
filii aberius Odwini, qui erat fraxer beati praesulis fisco persolvereni; posx eorum vero de hac luce
Folquini. Palcr autemejusdeni sancli episcopi diclus discessum, lola possessio ejtisdem nionasterii subja-
esi Hieronimus; genitrix vero Hennenlrudis est cealdilioni. Quani traditionem cum prjeslaria descri-
socala. bere rogavil, el ipse propria manu firmavil, et reli-
LXXV. De morle Adalolphi abbalh. quos palalii sui proceres ut describerent praecepit.
(955) Jgitur post hsec Adalolphus, comes'ei abbas lli sunl autem lesles: Unicfridus, episcopus ; Fol-
<(pius, posieaquam annis quindecini coenobio huic berltis, episcopus; Damasus, episcopus; Hemfridus,
praefuissel), in hoc ipso monasierio Siiliiu segrotans, presbylcr; Engelandus, nionachus; Vuinetma-
.obiil anno naiivilatis Domini 955, Idibus Novem- rus, decanus; Grimbaldus; Odarius, monachus;
bris, sepultusque est in basilica sancii Bertini, in Everardus , advpcatus ; Vuiiieimarus, laicns;
altare sinistro altaris sancii Bertini capitanei. Inter Rodulfus ; Hericus, laicus ; Vuinetmarus , dia-
reliqua aulem donaria, dedit ad eumdem locum ca- conus ex monacbus, subscripsit. Anle boc auiem
liccm sui potus aureum et balteum ad calicem lcmpus Adalolphus, Xuncquidempuerulus, nunc au-
consecrationis Dominici sanguinis f-iciendum ; artem aelate mediocri, ipso etiam sacerdotio hono-
niillas autem suas .sancio Audomaro ad palenam randus, a palre Evehardo, summaenobiliiaiis viro,
concessit i.iciendam. Dederat qtioque antea eidem elmalre. Ricsinda, in hoc nionaslerio sanclo Petro
Miicto Audomaro patlium quoddam, auro nuirgari- sanctoque Bertinb est oblalus. Rodulfus eXiam,
tisque mirilice inlexlum; conlra quod Arnulfus ipsius castelli praetor urbanus, filium suum, nomine
(inclilus niarchisus et _ islius abbas convenlus , Vualterum, cum morbo, mediei quem variolam
frater Adalolpbi jam niorlui) altefum sancto Ber- vocanl, morti videretur esse proxinius, ulnis propriis
lino conccssit, consimili opere'praecipuum. Post sustollens, coram sancti Beriini aliare deportavit;
cujus lucluosum obittim , Arnulphus, fraier ejus, monachumque effecturum, si ejus pia juvareturin-
ahbatiam cum reliq.uo ejus comiiaiu recepix (et ila tcrccssione, spopondit. Quem inox saluli restitutum,
Ecclesia ista, pastore religioso viduata, a laicis Deo omnipolenll famulum et sancto Bertino obtulil
niafilalis, per modum hscreditatis estpossessa). monachum perpelualiier permansurum,
!i
(115) Post IIKCcod. Audom. addil quae sequuntur. Sanctam,sarlciorum
• Namper legem celebremi Sic norinajjubetnionachorum.
M.onacissexum niuliebrem, Hic locus inuucritum
Qiianquamdiuvixit, Coiita Palre stabililum.
Proofixolimite, dicil: (115*) Leg. secundo cum Mabill. Ann. tom 1!I,
Femina figesedem. pag. 441. i ,
Wegathictibi terrninisseduia
4E81 CHARTULARIUM. 1262
LXXYH. De conversionemonachorum in regulari A illud sancli Bertini, regularitale viduatum, ad pri-
propositu. stiuum sanctae regulsehonorem slabilirel, et ut per-
Anledictus autem abbas et -comes Arnulfus, do- versam consuetudinem, ne scilicet de caetero saecu»
lens religionero monasticam, quae inibi in priori laresviii abbalum ofllciumustirparent, fundilusevel-
tempore a beato Bertino conslructa vigebal, lunc lerel), et cum ipsis monachis traclare coepit, si forte
lemporis abolilam, cogilare cojpixqualiler pristi- ad cOnsensum honi consilii eorum animum incli-
nam religionem exlrueret, el locum antiqua sancti- nareposset. Cumque illi in obduratione rnentis pef-
tale nobililaret. manentes, necminisnec blandilionibus fleclerenlur,
-Sed, voluntale altissimi Dei, qui sponsam suam lios de monasierio praecepit abire, antio saluber-
Ecclesiam videlicet, quanquam inlerdum fliictuari, rimae nativilalis Jesu ChrisXiDomini 964 xvn Kal.
nunquam tamen periclilari permisix, eumdemmar- Maii; ipsique Gerardo abbati, qui pene solus et
cbionem conliuuis crucialibus calculi, qui urinam primus, in occiduis partibus, nltimus Xemporibus,
inbibens, nuncupatur vulgo lapissus, voluixmace- regularis vitoe normam scrvabat, cum monacbis e
rari. Adquem, medendi gralia, multi cirurgicorum diversis locis colleclis, eumdem monasterium tra-
convolarunt sperantes se, ab eo qui aftluebai divi- didit regulariter gubernandum. -Eral autcm populi
»
tiis, emolumeiiuim non parvum accepluros. Sed illi ad hoc ipsum speciaculuin congregali non parvi
suae artis periiiam quoerenles in eum exlollere, et munerts, eratque videre dolorem cunclis in moria-
exlollendo ostentare, sub cujus aspeclu oclodecim chorum exilu permaxirrium et lacrymas in oculis
viros, simili morbo confectos, inciderunt, quos qui- plurimorum, lurbaiionemque ejusdcm loci fjinu-
dem omnes, uno demplo qui in brevi morlem obiit, lorum cum reliqua muliiludine plebium, ir» mo-
curaverunt. Et qiiia is sibi medelam incitandi evi- nachos regulares eX in ipsum comilem insurgere
tandam ostendii, de csexero lale quid suggerenxibtis volenxium. Comes auXem,post eos dirigens, rogavii
ulterius audire neqnivix. Demum divina gratia ad se ut reverlerenlur ; proiniltens omnia seeis daturiini
eonversus, contemplis bujtis mundi medelis, menie necessaria, lanlum ut revertenlcs ad sniim Jocum,
adeum cucurritqui solo sermone universa reslau- profiterenlur se ordinem servare monaslictim. At
rat, et venerandi Gerardi praesenliam per nuntiumi illi in sententia perseverantes, curn niagna sequen-
velocem quseritat. Advenienle stquidem viroDei, i tium populorum mulliludine exeunles, apud villani
inlimavit lugubrum, ut pro corporis sanitalis recu- ejusdem monaslerii, Loconessam nuncupalam, ali-
peralione Qmnipolentis clementiam imploraret. quantisper demorati sunt, Post aliquantulum au-
"Verum, fusa prece, el marquionis animo sancli ^, _ tem, majorp.irs eorum navim in oceano inlranles,
viri consilio pulsato, qualenus de suorum bonorum in transmarina regione delati sunl. Quos rex Adal-
alilueiitia egenis daret, volenXe Deo, oblemperal slenus (H4V benigne suscipiens, monasteriuin- quod
marchisus saucto; celebratisque missarum solem- dicilur adBalneos eisstatim coneessit.; ob id inaxime,
niis cum fletuum suspiriis, triduani jejunii absti- quia fraler ejusdem inclili regis, Etwinus rex, in
nentia indicilur illi. Cumque comes isle sacranien- monasterio sancli Bertmi fueral tumulatus. Siqui-
torum devolus participasset mysleriis, repente niin- dem anno Verbi incarnaii 952, isdem rex Edwinus,
gendi appelitus marchionem saepediclum impellit, cum cogente aliqua regni sui perlurbatione, hac in "
et, congruo pelente secessu, sine difficultale uren- liiaris parte, ascensa navi, vellet devenire, pertur-
tein emisix hipillum. Quo pristinae sanitati inirabi- batione veiitorum facla navique collisa, niediis Uu--.
liler resiituto, quanla in ejus pectusculo abundabat elibus absorptus est. Cujus corpus cuui ad litlus
exsultalio, quantave arcas virum Dei exercuerit esset devectum, Adalolphus comes, quoniam propin-
condecens veneratio, non noslrae opis est coinpre- quus ei carnali consanguinitate erat, cum honore
hendere. Comes igiiur, beneficii collati remuneralor sumens, ad sancli Berlini monasterium delulit lu-
liberalissimus, virum Dei roullis peroplans prae- mulandum. Posl cujus mortem, frater ejus rex Adal-
iniari muiieribuSjOinnibusspreiis,comiti respondisse1nQ stenus, plurima huic loco in ejus eleemosyna direxit
dicitur : t Si noslra, inquiens, dereliquimus, quo- exemia, et, ob id, ejusdem monaslerii monachos
niodo aliena accipiemus? » Sacramentis tamen1 amabililer suscepil ad se venienles. Reliqui autem
lerribilibus obstrictus comes, vix landem compellilL monacboruin, quorum cor Deus visilationis suse
"
«t suarum facultaium decimas acceptaret; el hoc5 gralia illustraveral, regulam amplectenies inona-
quoque priusliumiliier declinavit quod-paulo post1 chicam ad proprium reversi sunl roonasleriumi En-
non cupide suscepit, quas prudenli consideratione3 gelandus videlicel , Ioci hujus antea praeposiliis;
disperiivit: llem et quotquot abbaliarum comes3 Grimbaldus cuin Drolbwino, ipsa senectulis canitia
memoralus habebat siia sub poteslate, utile sibii venerandi; post hos Adalolphus et Galandus, Sigii-
visum est procuratiouem diclo Gerardo commen- vimus, Suavimus, Vulfricus, Sigehaldus alque Adal-
dare. gerus. Igitur, quia abhas Gerardus monasterium in
i (44.) Ob hac igitur causa (venerandum) Gerardum, Gandavo silum; nomine Blandinium, lenebat, nec
et illud prsesentialiter gulier-
quemdam abbalem ad se advbcavit (ut crenobiumt ulros(_ue, hoc videlicel
(ill) Al. Aldeslanus, Edwardi I filius, rex Anglinc.

-4265 FOLQUINI S. BERTINI MONACHI .«04
nari poterat, Agiloni quodam, Sancti Apri monacho, A vanduni, anno a nalivitate Dominl 9S2. Suscepit
Tolelanse civilatis, cum Womaro, Blandinii mona- eliam praedicius abbas in monasterio quemdani ca-
Slerii monacho, non cum abbatis nomine, regularis nonicum Saxonici generis, nomineOdoldum, ad mo-
vitae regimen, comile jubente, el Gevardo abbate nasticum confugientem habilum; cui ad imbuendam
consentiente, concessum est. Breviaulem postbaec puerorum scolam commisit. Eraf enim litteratoria
.tempore, Agilone moiiuo, Gerardo abbate postu- arte peritissimus. Et decaniae curam commisit,
lanle , et comite Arntilfo annuente, Wido ipsius quam usque hodie, Deo miserante, regit.
Gcrardi nepos, abbas in hoc monasterio consecratur, LXXIX. De conversionemonaclwrumin
anno nativilatis Dominicae 947; sub cujus tem- Atrebalis, et
de Regenoldoabbale.
pore Unago quidam puerulus, a patre Odone, Cum igitur locus iste religione qua supradiximus
civitalis Monsteriali, monachus bic oblalus efficitur.
vigerel sub praefato abbale, cogitatio incidit glo-
Post, isdem abbas Wido, quia nimis vanae juvenlulis rioso comili
comilem abbatia Arnulfo, ux pari religione sancXiVeda-
,gaudia seclabatur, apttd incusatus, sli nobilitaret roonaslerium. Unde el aceersito dom-
est fraudatus, et sancli Bayonis monasterio abbas
no abbaie Hildebrando, direxii ad eumdem monaste-
est destinalus. Womarus auleni regimen monasli-
rium (posleaquam congregationi moriachOrumSi-
cum sub regulari regebat dislrictione.^Juo tempore B
lliiensium quadriannis praefuisset), ut exemplo
ego ipse hsec scribens Folquinus, a patre Folquino
operum suorum pt exhortatione ad observantiam
supra jam memorato, matre Thiedala, de regno eos accenderet mbnasticae
Lolbario dicto huc adduclus, anno incarnalionis regute. Quo cum per-
felicissim.fi Domini nostri Jesu Christi 948, die fesli- venisset, et id pro quo venerat implere omnimodis
vilalis elevalionis sancti Bertini, quae succedit om- satagerel, ad ultimum praefatus gioriosus comes
obedire nolentes praecepit monasterio exire ; mona-
nium sanctorum feslivitali, sancto Bertino obla-
sterii aulem curam cum his quijemanserant, eidem
tus, monachus, proh dolor! facielenus sum cffe-
ahbati praecepixgubernare. Quo id pro viribus aa
clus.
LXXVIH. De Hildebrando abbate. tempusslrenue adimplente, pro labore et exhorlatio-
ne quse illis ulpitte rudibus impendi erat necesse,
Supra memoratus igilur gloriosus marchises Ar-
nulfus, post Widonern antedictum abbatem, parvo, negligebatur ab illo lociis isXe.Deprecalusesi aulem
post tempore, Hildebrando nepoli suo, eumdem isdem abbas inclilum marchisum Arnulfum, ul
monasterium contradidit ad regendum sub cujus, monasterium hoc Silhiu alicui ex ipsis fralribus
tempore iia in hoc monasterio sanclilatis excrevit committeret gubernandum, ne, dum curis insisteret
religio, ul forma et exemplum forel cunctis per Q C monasterii unius, negligeret alterius. Annuens au-
circuilum conslructis mouasteriis. Gaudebanl siqui- lem comes, cum illius consilio, cuidam ipsius mo-
dem monachi sub tanlo Patre constituli, quoniam^ nasterii monacho, nomine Regenoldo, fralrum tan-
cis ei inleriora menliuni sua exhomtione admini- lunvVolunlate obstanle, inabbatissublimavithonore.
strabat pabula, et exXeriora corporibus sufficienler, Ordinatus est auem anno ab incarnatione Domini
praebebat necessaria, sludebat aulem, interreliqua 954, xn Kalendas Aprilis, ab Wicfrido, Tarvanensis
isanclaeregulae praecepta, jussioni huic maxime.obe- Ecclesiae praesule. Hildebrandus autem ahbas, nobis
idire, qua abbali praecipitur nt studeat plus amarij flenlibus , curam animarum eidem domno abbali
.fjnam timeri, ut ne, dum nimis eraderet eruginem, Regenoldo cominiltens, Atrebalis rediil. Regenoldus
Jfangerelur humanae fragilitalis vas; discretionem- autem abbas saiisi pervigili cura sollicitus erat circa
•ijue iia in cunclis suis actibus assumebat, ut in jus- regimen animaithn sibi commissarum; in brevi
.sionibussuis essel et quod fortes cuperent, et quodI autem tempore amabilis extitit onmibus el devotus.
-jnfirmi non refugerent. Ordinatusest aulem anno ab( Qni eonflrmatus in loco emit a quodam viro illuslris-
LJncarnatione Doniini 950 a Vincfrido Tarvennensis. simo, Hugone vocabulo, adjuvante inclito marchione
.Ecclesise episcopo, xvi Kalendas Aprilis. Huic aulem! Arnulfo, ecclesiam quamdam in honore sancti Mi-
-comes Arnulfus, ipsius abhalis avunculus, ad usus. [) i chaelis constructam , nuncupatam Vuachimvillare,
-ifalrum sub eo viveniium reddidit villam nuncupa- silam in pago Bononensi, libris v denariorum. Hic
-tam Arecas, quae uii longe inferius dixisse me_ etiam tempore regiminis sui, consentiente, imo
jmemini, unum erat ex principalibus abbaliaemem- compellente gloribso comite Arnulfo, sancli Audo-
bris, etabbalis obsequium erat deputata ; in qua el_ mari reliquias ctim honore maximo, et cum multi-
abbatis antiquilus sessio ab inquirenti frequenta- modo ac devolissimo monachorum ac canonicorum
balur populo; quam et ipse comes, quia paternaa obsequio, ut lerras, irans Rhenum siias, huic sacro
successione abbatiam susceperat, suo usui mancipa- loco jam olim a fldelibus concessas acquireret,
tam tenebat. Reddidit autem hanc usui fratribus xnj Neumago usque regio palatio deporlavit, quo in loco
Kaleudas Julii, anno nalrvitalisDominicae 951. Postl lunc gloriosus Olt), rex orientalis Galliae, advenerat.
etiam sanctum Walaricum, eodem modo de caslello0 Cumque venluin esset ad Thiale porlum, custos
et monasterio suo ei deporlatum, ad hunc direxit_ ecclesiaeblasphemando, ef reliquias sanctas vilupe-
nionasterium, die post haec vi, id est, IV Kalendass rando, nolebat ecclesiam aperire. Post paululum
Septembris, parili modo praecepit deferri-conser- auiem, jquidam concite accuGurrit, nunlians etim-
1265 UiARTULARlUM. ' '• 126ff
deni cuslodem a balneis reversum, subila infirmitaie A familia ejusdem nionaslerii nullis quibiislibei homi-
-'-rreptum, et, ni inlercessione succurrant monachi, nibus foderum daret; cl ul ea quae a fidelibus re-.
IOXesse morilurum. Qttod audientes fratres , cum centi lempore concessa sunt, noslra quoque aucto^
-aptim unus Eticliarisliam, alier sacratas reliqnias ritate firmaremus , humililer pelierunt. Quorum
afferre eonarenlur, ecce aller adesi nuntius, dicens petilionibus libenter acquievimus: ct ita in omni-
eis ne sollicilarentur, quoniam isdem presbyler; bus concedimus, alqtie per hoc praeceplum confir-
sancto illi Atulomaro dignam blasphemiae poenam mamus, fiscumvidelicet Morke, cum omnibus ap-
reddente, lerminum praesenlis fecisset vilae. Cognito pendiliis, quem is inclitus marchisus Arnulfus,
aulem hoc populi nndique ad ecclesiam concurre- nosler fidelissimus, eidem loco sancio Iradiderat,
runt, el facult te qua polerant", reliquias "sanclas consenliehle, imo roganle Alhala ejusdem conjuge
honoraverunt. Partim aulem prospere pro quibus ve- nobilissima , lempore quo ipsa feminarum prima
nerant acqtu'sit's, ecclesia in Frekenis regia dona- tenlavit ingredi sancla ipsius monasterii limina;
tione recepta, cum reliquiis sancli ad propria sunt villain eliam Arcas diclam, quam isdem quoque
reversi. Snb praefali abbalis I, gloriosissimus rex viclui fralrum adauxit, in qua elalodem Everardi
occidentalitim Francorum Ludovicus decessit a sae- " illuslris , ejusdem loci ,advocati, quem post suum
culo, et Remis, in monastcrio sancti Remigii, cst obitum ipsis tradidit fralribtis suscipiendum; nio-
lumulatus ix Idus Seplembris. Cui in regno succes- nasterium qtioque sancti Michaelis, WacbimvilJare
sit filius ejus adhuc puer Loiharius, m Idus Novem- diclum, cum appendiliis suis ; Peiresse quoqueec-
bris, in regem ah Arloldo archipraesule Reinensis clesiam, praefati marchisi traditione donalam : haee
ecclesiaeconsecralus. omnia eidem loco sancto confirmamus .regali aucto-
(SubTjuo Arnulfus comes, ei Silbiensis Ecclesia?, ritate. Proinde hos nostrosregales apices fieri jus^
quantum ad temporale, administralor, privilcgium simus, per quos successores noslros admonemus -
immunilatis confirmalionisque bonorum a semetipso iit sicut praedicto monaslerio concessimus , ita illi-
dalorum, ex deinceps donandorum; ixem <Iejustilia ralum et slabile permanere permitlant; ut nullam .
•qiiam debeamus habere, in omnibus locfe noslris divisionem in monasleriis aut cellis vel villis seu .
impeiravit, secundum hanc forniam quae hic verbo- caeteris possessionibus faciant aut facere permit- .
tehus inseritur). lant, aul in alios*usus retorqueant. Sed et hoc san-
Exemplar privilegiiimpelrati. eimus atque decernimus, ul -nullus judex publicus,
'
(7 Januar. 962.) <In nomine sanctae et individuse, aul quislibel ex judiciaria.potestale, in ecclesias
Trinitatjs. Loiharius, divina ordinanle Providentia, t ' aul cseleras possessiones memorali monasterii, quas -
rex Francorum. Cum locis divino cullui mancipalis nunc possidel, vel quae deinceps vohierit divina po-
obdivinae servitulis amorem, opem congruam feci- ieslas augeri, ad causas judiciario more audiendas,
rnus, imperialem profeclo morem decenter imple- vel freda aut bannos ,exigendos, aul mansion.es vel
mus,etnobis ad remunerationis aelernaepraemiaeape- paralas faciendas, aut foderum exigendum,". aut
•scenda profulurum firma credulilale confidimus. fidejussores tollendos, aut homines ipsius monaslerii
Idcirco' nolum esse vciumus [ omnibus fidelibiis, dislringuendos, nec ullas redibiliones aut illicitas
et nostris praesentibus scilicet et futuris, quia occasiones requirendas, ullo unquani lempore in-
venerabilis Arnulfus, marchio ahbasque ex mona- .gredi audeat vel ea quae memorala sunl .penitus
slerio ccenobiiSilhiu, quod esl silum in pago Tar- exaclare praesumal; sed liceat memoralo abbali
.vanensi, conslructum in honore sanclse Dei genitri- Arnulfo , suisque successoribus, res praedicli, mo,-
cis'semperque virginis Mariae, el aposlolorum nasterii, cum omnibus fredis el bannis sive con-
Peiri et Pauli, in quq corpora bealorum confesso- cessis sub nostra defensione .quielo ordine pos-
Tum Audomari atqueBerlini requiescunl, ubi eiiam, sidere ; quatenus ipsos servos Dei, pro nobis ac
praesenti tempore praenominatusabbas, auctore Deo, pro slabilitaie xoXius regni noslri a Deo nobis;
praeesse videtur; nostraeinnotuil majestati qualiler. p.
j concessi, jugiter Dei misericordiam exora.re d^-
jamdudum tempore praedecessoresparenles noslri, lectet. Et ut - baec auclorilas nostris, fgl.urisque
reges videlicet Francorum eidem monasterio regali- temporibus, Deo prolegbnle, valeal inconvulsa per-
bus privilegiis lalem concedissent auclorilatem, ut manere, manu propria eam firmavimus,. et annuli
iilud cum omnibus ad se perlinenlibus, sub perpe- nostri impressione assignarijussimus, .
tua ôrum defensionismanerel securijate. Sed pro « Aclum VIIIdus Januarii, regnante domoo. Lo,-
firmitalis indilio, poslulaverunt ut non solum, prae- thario,anfio vin, indiclione vi,
decessorum noslrorum regum hiorem sequenles, « Actum Leuduni feliciler. »
nostraehujusmodi auctoritaiis praeceptumergaipsum Sic signatum inferius ;
nionaslerium, Xuilionisgralia, iieri juberemus, sed! « Signum .Loiliarji gloriosissimi Francorum re-
exiam perficeremus ul onnies cellas et villas, seui S's-
coeteras possessiones praedicli monaslerii quas ini « Olto cancellarius recognovit. >
quibuslibet pagis et territoriis infra djtionem impe- Anno pqsl hoc quinlo signum crucis, nescio .qqa
rii nostri consistunt nullus praedecessorum noslro- causa exigenle, subito in vestimenli.s insignitum
ruin dividerel, aut in alios tisus converlerct et ul_ videbaiur humanis. Eral aulem color acsiex -aliquo
1267 FOLQUIM S. BERTINI MONACHI . iI 1268
1 *"
plnguediuis liquors veslis, in qua apparebal per A in unum, ob hoc tpsuni, coHeciis, cum eorum vo-
loca, in crucis modum videretur infecta ; sed non luniaie Adalolpho, superius jam nominaXo, et ejus-
erat nosce ex qua acciderat cansa. Unde timentis dem inonaslerii nionacho, commisit die solemni
regionis liujus populi, ne aliquod flagellum super sacralissimaeCoeneeanno94I, nativitatis Dominicae,
eos immineret irriiali Domini, adoralionis studium qtiae conrigerat tunc n lduum aprilis dies vn idus
frequeniius accurrunl, templaqtie reqtiieiionis sum- earumdem ventura paschaii-solemnilale. Anle haec
niortim pafronorum Audomari atque Berlini exeniis quod supra memoria excidsl, Wicfridus, Tarvennaa
squibus poteranl invisebant. Vuicfridus etiam, Tar- civilalis prsesul, a saeculodecessil, anno Domini 939,
vanensis~ civilatis episcopus, totius episcopii sui xiv Kalendas Novembris. David Corheiae monachus,
populum sub hac lcmpeslaie obnixius Dominum in eplscopalu successit. Adalolphus atilem salis sol-
supplicalurum, ad Silliiu jussiladvenlare monasle- licilus erat de conmissa sibi congregalione, non
rium. Igitur xi Kaleiulas Febrnarii, slaluto jejunio, lamen abbatis consecralus ordinaiione ; ingeniose
replentur plaieneinnumerabili populo ; adest aulem siquidem comite factitante, quod post claruil in sub-
et episcopus ipse, et eleântes sanclissimi pilris sequenli opere, ut nepoli suo Hildebrando supradi-
Aadomaii corpus ad inferius monasierinm cumfleri- eto locum hunc facilius ileralo _posselcondonare.
tiiim populorum deporianl iiiultiiudine. Facta autem " Quo in tempore comes Isdem eumdem domnum
inibi oralione, relevantes ejusdeni s;mcli corpus Adalolphum cuin exeniis ad regem trans mare dire-
sanct ssimique Btrtini, piissimi suorum in necessi- xit Angloruin. Quo jam Irans niare delato, Odoldus
tatibus prolectoris, una euni sanctis Richario et supra memoratus, noster decaniis, de parlibus ciira
AValarico ad superius defcrunt monaslerium, calle Rhenum positis, ubi vindemiare fuerat missus, cum
repetito. Ctimque venissenl in iuterslilio quodam vina VIIvasorum est reversus. Advenerat auiem Jioe
Uuorum monasxeriorum, episcopo sermouem facien- in tempore eomes et abbas Arnulfus in hoc ipso
te ad populum, flodulfus, quem supra memoravi, Silbiu monaslerioj el filius ejus Balduinus, juven-
lerram quamdam hsereditaiis stlaenuiicupalam (115) tutis flore honeslissimus, cum conjuge nuperrime
» conjtigeetfiliiscooseniien- desponsata , nomine Malhilda , Saxonici generis
tibus, sanclo Bertiuo tradidit possidendam. Uxor ccquali nobililate conspicua. Quse in primo ejus ia
vero eius binas aureas lunulas promptissima eidera hoc monaslerio ingressa, coriinam quamdam invisae
sancto concessil voluntate; posthoc, sanciorum cor- magniiudinis, praecipuiqueoperis, buic loco conces-
pora ad sancti Audomari monaslerium sunl delala; sit, variorum colorum adornatam labulis [qua usque
alque, in inlroitu ecelesiae, ad Ijominis slaturam milur ecclesia istatpro velo qnadragesimali]. Miitens
Irabibus stiperelevata, sub ea populorum in ecclesia aulem comes Arnulfus, prsecepil vinum supra me-
subinlrabar.t aginina. Jgitur, quia jam nox incum- moralum suscipi el suis usibus reservari. Dedit vero
bebal, abbas Regenoldus, prospiciens jam non esse in recompensatione frairibus ejusdem monasterii
reditus, illic cum sanctoruin corporibus nocie illa ecclesiam quamdam Telresse diciam, ne raptoris
est pernoctaius. In crastino obsequenie, utroque incurrisse videretur noiam; quam xradidixn Kalen-
inonasterioruni conveiilu ad propria requietionis das Decembris, die feslivitatis saneti Andraeae.Isli
loca sunl referla. Post haec Rikelinus quidam lune sunt tesles : BaWuilius,filiusejus, conseniiens, Odol-
puerulus bic monachus est oblatus; ouni quo pater dus decanus, Hemfridus praepositus, Engelandus,
ipsius, nomine Vualdo, ecclesiam quamdam haere- Drolhwinus, Grimbaldus monachi, Arnulfus, nepos
ditalis suae,in villa .Granai dicta sacro huic loco tra- ipsius comitis ; Rotlulfus, praetor urbanus ; Evehar-
didit, quam et per praecariam, in sua et filii alierius dus, advocatus; Egelbodo fidei credilores. Folqui,
- vilam emeliorandam recepit. nus, levita et monachus, subscripsit. Post hoc au-
LXXX. Quod locus hic a Dominocospitflagellari. tem, adveuiente nalivitatis Christi die, praefalus
His temporibus, nescio utrum peccatis exigentibus, comes Balduinus , morbo , quem medici variolam
an secundum quod Iegitur scriptum : s 0_uem diligit „ vocanl, cospit segrolare, trislemque nobis fesluni
Dominus corripit; flagellat autem omnem filium sua reddidit incomnodilate. Die aulem kalendarum
quem recipit; J locus bic lacrymabiliter elefantiaea Januariarum, quo celebrantur oclavaa nalivilatis
Deo lepra coepit flagellari. Quo morbo, quod lacry- Dominieae, quod lacrymosum esl etiam dicere, cur-
jiiosum est, domnus eiiam abbas Regenojdus per- sum praasentisiinivii vila? Erat auiem videre cunclo
eussus, loci hujus regimen, prout poterat, anno fere populo utriusque sexus el diversae oeialis dolorem
integro post liaecregebat,secreteincella conversans, intolerabilem et pene anlea iuvisum. Sepultus est
a fratrum conventusemolus. Tandem comile Ar- autem in hoc ipso monaslerio, in medio beati patris
nulfo, morbi bujus causa, Iocum hunc, visilatione Berlini-requietionis lemplo, anno nalivilalis Christi
eoluta, vitante, compulsus est monasterio exire, et 961,'indicxione iv, regnante Lolhario rege anno vm.
in loco suprajam a me mernoralo, Vuachimvillare Revertenie autem domno Adalolpho de partibus"
dictum, secedefe. Anle autem regimen animarum quibus missus fuerat, ilerpm inquisitio et electio de
sibi commissarum, ipsOcomite jubenie, fratribusque "abbate fuiuro coepit ventilari. Miilens autem comes,
(315) Decstnomen loei. !

"
12b9 CHARTULARIUM. 1270'
Arnulfus, direxil posl Hildebrandum, supra memo- A hsereditatis suaeparlem delegaverat, et banc eam-
ralum abhalem et nepolem suum, el ei ileralo hunc dem cellam ad sanctum Beriinuni pro parte filii sui
commendavilloeum, quem ei haclenus, miseratione Gunlberli quem in eodem monasterio monacbum'
Dei, regit, qui est annus supramemoralus Dominicae fecerat, sub perpelua firmitale condonavit. Piima
nativilatis 961. aulem cbari.arum de villis,' quas ad «amdem cel-
Quodfaeile eral lieri quoniam a monachis coenobii lam iradidit nobiscum, habetur de- Curmonliiim,
hujus, ob vitae prolestatem, non modiee amabalur. quse in ordine scripiionis prima erit siibsequeu-
Et ita palet quod Adalolpbus,jam dicti ccenobiimo- tium.
nachus, cessit volunlati comitis saepe dicti, cum vix LXXXHI. Tradilio Goibeni de Curmonlium, lem--
anno unico administrasset. El po.lmodum, Hilde- pore Fridogisi abbalis.
brandi abbaxis noslri reassumpti regiminis anno m. (Aug. 851.) t Domno venerabili in Chrislo patri
ejus avunciilusArnulphus, quondam comes Flandra- Fridogiso, abbaii de. monasterio Silhiu, ubi duo
rum ei abbas, ut supra ostensum est, complevil agii, Audomarus videlicet una cum healo Berlino,
officiumvilaesepulius in Blandinio. Christi Domini coufessores, in corpore repaiisani,
LXXXI. Explevi jam, auxiliante Domino, quae Ego, in Deiiioinine, Goibertus, una cuni filio mco
jusseras, doinne et beatissime, necnon el aman- B Gunlbefto, parilcr tradilores, per banc epistolam
tissime paier, Adalolphe, «omprehendens in uno tradilionis donamus vobis spontanea volunlate quid-
codice traditiones fideliumcum chartis earum , necquid habere vcl dbminare visi sumus in loco qtii
non et gesta abbattim ab ipso primo loci hujiis <licitur Curmoritiiim.iii pago Bononensi, super llu-
sfructore domno Berlino abbale, usque ad ulli- vium Edivinia : id esl, mansum et casam capitalem
jiium, qni nunc pracest nostraeretaiis tempore. Fra- superpositam. cum alia caslitia, vel aedificiaibidenv
teraulemin ipsa verilate, leste me, nihil hicaliud penineniia, majora vel minora; una cum teriis
scripsisse quod in exemplariis aniiquorum potui arabilibus, pratis, pascuis, concidis, communiis,
reperire, aul sirenuis viris "narraiilibus agnoscere. perviis Icgiiimis, el vvadriscapis; omnia in omnibus,
Si qui autemme invidiose volnerint dilaniare, rem inexquisiiam, loium ad intcgrum; et insuper
- obsecro paternilalissuae refrenenlur favore.
Reliquas mancipia x, bis nominibus : Ellelfidum , Odber-
vero chartas per diversorum minisleriorum oflicio tum, Gerwaldum, Vuerembaldum cum infaniibii4
deputatas curavi separalim inscribere , ut quod suis n, llildewif cum infaniibus suis n. Heec onmia
'
unicuique ministerio disiribulum erat, faciliori iu- superius denominala ad sepulcrum sancli Berlini
quisilione posset inquirens indagare. Suhscripsi iegaTilercoram testibus tradimus, ea seilicet ccndi-
eliam per brdinem fratrum noslrbrum "nomina , C lione qualenus posl nos in eodem loco Dornino fa.-
quos ego juvenculus el pene ullimus, recordor in "mulanies boc, ad specialem consolationem supra:
lioc monasierio regulari vixisse vila. suum debitum iiabeant. Quod si quisquam de recto~
Domnus abbas Hildebrandus, Odoldus decanus; ribus praedictimonasterii hoc ab.eis auferre,.propler>
Ingelandns, Vuinelmarus, Grimbaldus, domnus malivolenliam, vel inde debilum eorum supplere
ahbas Regenoldus, Grunwaldus, Benedictus, Ri- voluerit, tunc omnimodis, absque ulla contradi--
kelmus, Drolwinus, Hemfridus, Adalolphus, Rod- clione, ad nosiros legilimos baeredes reverlere.
vinus , Signinus , Galandus , Liodricus, Odarius. debeat; et ut ego Gunlbertus, propter hoc donum ,.
Erembaldus, Suavinus, Adalgisus, Vuluricus, Si- quandiu, Dominoannucnte, vixero, inier ipsos nio-
gebaldus, Engelandus, Sigelmus, Aldgerus, Vuago, nachos plenissimum debilumhabeani. Qtiod sL con-
Folquinus, ldelbaldus, Adalsigae,Adalardus, Mat- tigeiit, ut sa>peevenii, ul, propter iuvidiam vel ava-
fridus, Amarlandus, •Heremarus, Grimbaldus, riliam praepo&ilorum, de jam dioio monasterio
Heimericus, Everardus , Liuzo , Everoltlus, Legcn- egressus fuero, tunc, absque ulla coiilradiclione,
fridus, Tiozo, Vulfandus, Reingerus, Nidgrimus, iterum haireditatem meam recipiam. Et ista Iiaeredi-
Humfridus, Folcarus, Regenerus.- n talula parva volumus ul ad ecclesiamDomini Salva- l
toris in Steneland deservial. Si quis vero, quod fulti-
LXXXII. Dehinc sequuntur charlm teslanles villas rtim esse non credimns, quod ulliis de hiercdibus
eleemosynw. vel prohreredibus nostris, si ista cautio lirma per-
Hic etiam villulas ad eleemosynae minislerium a dura\erit, vel quoelibet opposita atit extranea per-
fidelibus contraditas, non meo parcens labori, sed sona, conlra hanc tradiiionem nosiram devolissi-
raoiiasteHt prospiciens iilililali, cum chariis suis, mam venire praesnmpserit, vel infringere tenlave-
scribere aggrediar : memini namque me hoc ipsum rit, iram ipsius Domini Salvatoris Dei omnipo-
promisisse, cuni Guntberti mentionem sub Fridogiso tentis incurral, et sanclorum ejus; el insupcr
fecissem ahbate. Igitur quae scrihenda sunt pene dislringente fisco, auri uncias x, argento pon-
omnia ipsius Gunlherti et patris sui Goiberti sunt dera xx, coaclus, exsolvat, et quod rcpelit eun-
largitionetradita; conslruxerat autem isdemGoiber- dicare non 'valeat; sed proesens tradilio omiil
tus in proprietatc sua, sicut longe superius dixi, lempore flrmissima permaneat, cum slipulalione
celiulam quamdam in bonore Domini Salvaloris in subnixa.
loco nuncupanle Stenetland; ad quam maximam t Aclum Sithiu monasterio, in mense Augusti
1271 FOLQUINI S. BERTLM MONACffl 1272
anno xvm imperii Ltidovici, piissimi Augusli. A Talhingahem iillum {sic) mariscum, ei in Ganape,
« Ego Goibertus hanc tradilionem a me factam nepoli meo Hcremaro; el fn Mtildeltiemad sancium"
recognosco. Audomarum,.pro_ioeoillius pueri, el mancipia vi; et
t Signum Gunlberxi, filii sui, qui hanc traditio- ijlum alodem in Agimesberga, et in Selis illum pra-
nem pariler feeii firmavitque. tum,'et in Vostringe illum bunarium per onniia
• « Signum Gabrielis, signum Riquionis, signuin vendantur, et delur prelium in eleemosyna nostra.c
Egedbodoriis. Reliqua omnia tradinlur ad sanclum Berlinum in
« Ego Vuineberlus, sacerdos ei monachus, scripsi nostra eleemosyna.
ei suhscripsi. » LXXXVI. Charla Goiberli de doie basilicai Do-
LXXXIV. Dederunx ex Sieneland basificam in mini Salvaloris in Steneland.
honore Doinini Salvaioris, et unde ipsa basilica (8 Nov. 828.) « Si aliquid de rebus noslris locis
riolata esse videlur, el aliam partem hiereditatis, sanctorum vel in suhstaiixia pauperum conferimus,
inansis, castiiiis, mobilibus, immobilibus, ad inte- hoc nobis procul dnbio in oeterna beatiiudine relri-
grnm; proeler maucipia, quae ingenua dimiltere buere confitlimus. Idcirco enim_( in Dei nomine,
ciipiunl in eleemosyna patris Thiodberli et niairis GoiberXus,dono ad basilicam quoe esXconsirucla in
Berirudae ex iilii Guntberii,.ui inde annuale cele- 8 Ioco nuncupante Sancium Salvaioris, sive Siene-
brentin elecmosyna fraxiibus et pauperibus. Et i&ia land, inhonore Domini Dei nosXriel Salvaloris Jesu
. basiliea <!ecuiso (116.) cumclericis acluminaiiacu- Christi, nec non et sanctoe Dei genilrieis Marise et
stodita sit, sicut coram Domino Salvatore, in die sancti Petri apostolij necnon ct aliorum muliorum
judicii, ratio sit ante tribunal Christi. Et illud pa- sanctorum, donaiumque in perpetuum esse volo, in
rnni in ipso Steneland et Ricolvengahem, quidquid loco nuncupnnle super Ennena, Araca, mansum i,
ego eXHlotildis ac Heremarus delegaverunl usque ad el bunaria n ; et inler llenrikingahem el Loi.asliu-
bunaria LX,tolum ad integrum peitinens elserviens gabem bunaria xm, et jonialia m et dimidium; ei
ad basilicam Domini Salvatoris. in alio Ioco, cujus vocabulum est Hiddigareta, et
LXXXV. Anno nalivltaiis 826. hunc brevem Marisca, bunaria xiv. Sunt simul bunaria xxx, cum
lecit Goiberlus, quando malrem suam Berirudam perviis et wadriscapis, et mancipiis vi,his nomini-
duxix Romam ct Gundberlum filium suum, et ibi bus : Erkembaldum, Morellum, Evonem, Ostorber-
cum sanclo Pelro obtulil-; el papa Eugenius eum tum , Foleboldum , Winebardum , cum peculiari
ibi clericavil et confirmavit. corum. Haec omnia, sicut superius diclum est, fn
(826) ( Oninem substantiam nostram niisimus in proesenli ad ipsum Iocum sanclum jam ante diclum.
maiius bonpruni hominuni, tam in terris quam in G ut cuslodes ejusdem ecclesiae hoc habeant,, Xeneant
mancipiis, peculiis, proesidiis, mobilibus, el imino- atque possideaiU, vel quidquid exinde f.acere volue-
bilibus, omnia el ex omnibus, totum ad inlegrum : rinXlibere in omnibus, Chrisxo eidem regente, Ec-
in eo tenore, ut, si mihi contigerit finis roeus in clesiaeperfruantur arbilrio. Si quis vero, quod mi-
itinere quo pergere dispono in parlibus Romae,ora- nime esse credo, si ego ipse, aul aliquis de hoeredi-
lionis causa,ut ita fecissenl, sicut ego illis dispo- bus aut prohoeredibus meis, qui contra hanc ep&lo-
sui, in eleemosyna mea el patris mei et malris el lam traditionis aliquam calumniam generare prae-
filii mei. In primis illam hoerediialem in Embriaco, sumpserit, in primis iram Dei omnipotentis incur-
ad sanctum Audomarum. Et illam in Curmonlis et rat, et insuper inferat, dislringente fisco, auri
in Humbaldingahem : illum puero, pro haeredilate, libras c, argenti pondera ccc, coaclus, exsolval; et-
Gunlberto el mancipia xx, si revertitnr in palriam; _quodrepetii nihil reyindicare valeat, sed hoec tra-
si non veneril, lunc illud in Curmonlis ad sanctum dilio firma permaneal, cum stipulaiione subnixa.
Berlinum, ad opus fratnim,in mea eleemosyna,unde 't Actum in eadem basilica ante-altare.
consolationem habeant exira dehiliim suum, et « Data vi Idus Novembris, anno xv domni Ludo-
nulliis abbas poleslatem habeai illis abstrahere; ut vici imperaloris.
offeraiil pro me et iilio et patre meo vel maire, el ^ « Signnm Goiberli, <jui hanc tradilionem fieri
niissas vel psalmos celebrenl. Et Everwinusel Loth- rogavit.
vvinus illas res provideanl quidquid laborare pos- i Signum Gunlberli, filii ejus consenxienxis. Si-
sunt ad opns rratrtun ; post finem illorum, ille cui gnumHeremari,nepitis ejus, consenlienlis. Signum
«lecanus jusseiit. Et vaceas x,berbicas L,porcos xv, Vurascolfi. Signum Wilolfi.
i . .
boves iv. El illud in Humlialdingahem daiur Jedonse « Rallandus, presbyler, seripsit et subscnpsit. >
propinquo meo, Si ille puer reverlitur, habeat lunc LXXXYIll De morle Guiberli.
•illud in Heihenesberg, illam basredilaiem quam ibi- (858). Anno Domini 858, incarnationis Domini,
dem comparavii, per tolum habeat Jejodo; sin au- xvi Kalendas Maii, iv ferias, hebdoiuada n Paschae,
lem, tune vendanttir in meis propinquis et deliir quando in monaslerio sancli Audomari in monle
prelium presiiyleris ut mjssas canant pro nobis et .Goiberlus iiifirmaUis fuit, suadente filio suo Gmii-
gervis Dej el aneillis, ul offerant nro nobis. El in berto, dimisil xv mancipia ingenua ad basilicam
(116) Supra \erbum cnrsc\ scrlplum esl, irf est pytlmis.

1275 CHARTULARIUM. i27i
DominiSafvatorisin SteneJand, sub sensu luminario, A charlas tradilionem sic inconvulsoemancant, eas
ad denarios iv- Anno eodem posl hacc,in mense No- nominalim expriminius, scilicef: in ipso Steneland,
vembrio, cum infirmatus sehsisset appropinquare in Ricolvingahem, in Hisdonne cttm mancipiis, in
diem obittis sui, descripsit ipse propria rnanu, in la- Henrikingahem sive Milheni,el alio Henrikingahem,
bulis ceralis qure exlerius celaloe erant harbulis cum Trudbaldo et luminaiiis in ejus ministerio; in
crassi piscis, et subtus deauralaeerant, qualiler suas Ebresingahem, in Winingahem, in Curmonlium, in
res manu lerlii sui disponerenl, iv Nonas Novem- Siningahem , et in Isiem; in Hokingahem, in , Ho-
bris, ii feria, isto modo : « In Humbaldingahem et slede, in Lampanesse, in Simpiaco, in Buribem, ia
Embreka, et Hetlesnamonl, ad opus Gunlberti fitii Reka', in Strate; in Hemmawic, terra Frawivi; in
mei. ln OsXringabunarium i ipsi Guntberto. In Ga- Kilciaco cum Odlando fabro, in Etesnasberg; in nio-
nape, Trudlindae. In Winingahem, Berlrudae. ex- naslerio mansum horlumque; in Ariaco similiter;
cepto manso quem ad ecclesiam in Steneland tra- in Tarwana mansum; in Quentwico similiter, quo-
didi. In Middelhem, ad. sanclutn Audomarum. In libet ingenio axtractoe, vel nostro adminieulo aug-
Aninesbem,Folhaldo, et illud pralum quod habtiHn menlalae, el quaequein postrnodum Dei clemeulia
Selem. In Fraxerias, in Frandris, tolam hoeredila- addiderit. liem in Kessiaco, Sperdia, Yuesarmio,
tem nepoti meo. Ad SanctumSalvalorem, pelrariam B Yostringe, Tingiaco, Vuilere, Mellingasele,Loclesse,
illam quam habui juxta Seammis; mancipia quo- Loninsiagaheni, prsecariam Landberti, Adalgeri^
que xv ad eamdem ecclesiam dimittere volo ad de- Ilildberii; in Gruonoberg sylvarn cum lerra; ih
narios iv. i Jussii quoqne reritari coram se et ami- Dagmaringahem, tam ipso Gunlberto vivcnle, quain
cis.suis ipsum brevem, 11nonas Novembris. Pridie post obilum ejus, inconvulsse maneant; sicut hodie
ante obitum suum, dimisit quoque iv-mancipia ad illic pertinerenoscuntur. Moneo etiam etconleslor,
Sleneland ingenua. Sequenti jquoquedie, priusquam per ipsum Dominum Salvaiorem, omnes rectores
obiret, claves basilicae ipsius omniumque aliarum hujns co;nobii praesentesfuturosque nec hoc nostrae
oiricinarum in manus filii sui Gunlberti tradidit et auclorilatis Xesianientum maligiiilate qualibel in-
commendavit, dicens : « His omnibus, fili, te su- fringere quantumlibet moliantur. Al si quisquam fe-
perslitem conuTino, quatenus et Dei hanc domum ceril, impreco contra eum Deum omnipolentem om-
meamque ac antecessorum meorum eliaan et luam nesque sanctos ejus ultores, una cum animabus Deo
eleemosynam, dum advixeris, congrua curacusto- devolis, qui has illi res coiitulerunl. Ux auXemliujtis
dias. » Quibus diclis, requievit in Domino anima et Xeslanienlifirmilas perfecXeroborelur, manu propria
corpore, ac obiit Nonis Noveinbris, iv .feria vespe- r suhscripsimus, el reverentissimum episcopum no-
rascenle. Posiera die porlantes corpus Guibeni ad stium Humlridum subscriplione sua roborare roga-
nionaslerium Silhiii sepelierunt in basilica sancti vimus. "• '
Bertini, coram altare DominiSalvaioris et crucifixi. « Acium Aria monaslerio, vi Kalendas Aprilis,
LXXXVIII. Privilegium Adalardi abbatis de cella anno incarnalionis Domini856, et bissexlili ascensu i,
Domini Salvaloris in Sleneland. indiclione v, ac embolismo, sabbato anle medium
(27 Mart. 857.) « Quoecunque reclores Ecdesia- quadragesiniae, anno xvn, regnante domno Carolo,
rum Deum limenlibus el amantibus ad vota annue- cum fratre Ludovicoac-nepole Lothario.
rint,-in his procul dubio Dei se voluntalem implere « Ego Adalardus, abbas, propria manu firmavi."
non dubitant. Idcirco ego, in Dei nomine, Adalardus, « Ego Humeridus, episcopus, hoc leslamentum
abbas monasterii sancti Petri, vocabulo Silhiu, ubi propria manu firmavi.
sancti DominiAudomarns Berlinusque requiescunt, « Ego ipse, in Dei nomine, Gunlbeiius, peccalor,
noXumesse volo sanctae Ecclesiae Deicolis praesen- jubente domno abbale Adalardo el annuente preci-
tibus alque futuris, quia fidelis Dei ipsiusqtie sancli bus meis, una cum venerabili
episcopo Humfrido,
et
loci, "nosler, Guntbertus, parvitatem noslram pe- subscripsi. »
liit, ut traditionem patris sui Goiberti ac suam de } LXXXIX. Privilegium Caroli regis ae cella Domini
cella Domini Salvaloris in Steneland, sive Sancti Salvaloris in Sleneland.
Salvaloris, nostro etiam leslamenlo confirmaremus. (25-JMK/866.) « In nomine sancloe et individuae
Cujus voluniali et petitioni Iibentissime annuenles, Trinitatis. Carolus, gratia Dei, rex. Debitores nos
ob suam palrisque sui prosscripli circa praedictum regia excellentia novimus, ut servorum Dei devotis'
«ancXumcoenobiumdevotionemet plurimam utilila- constilutionibus et firniilatem et defensionemadhi-
lem, siatuimus vice Dei et sanclorum ejus, ut sicut beamus; idque nobis vitem et fuluram beatitudinem
teslamenlum jam diclaetraditionis resonat, absque profuturum non°dubilamus. Noverint igilur omnes
ullius conlrarietate res ipsaead ipsorum praedeces- lideles sanctaeDei Ecclesiae et noslri praesenles al-
sorumque suorum eleemosynamperagendam perpe- que futuri, quia venerabilis vir Humfridus, episco-
tualiter maneanX; ipseque Guntbertus, quandiu, pus et abbas, nostram peliit sublimitatem de cel-
Cliristo annuenie, vixerit, ipsarnm procurationem Iulis quibusdam in dioecesisua, scilicel in loco nun-
et polestalem" ad opus monastcrii Sithiu fhabeal; -cupato Sancti Salvaloris, sive Steneland, "quamin
qui, si cilius vilam finierii, queni ipse probaveril vel honore Domini Dei Salvatoris Jesu Christi venera-
elegeril in provisioue suscipiat. Ulque secundum hilis matrona Bertruda,-una cum fiiio Goiberlo, in
1275 FOLQUINI S. BERTINI MONACHl | 1276
doie sua staluit, Romam pergens, ibiJemque vitam A ibi capsae iv, auro argenloque paratse; criieesui;
finiens, et nepoli Gunlberto, fiiio Goiberti, qni adhuc calix i, cum patena argentea; tuiibulum rjeneumi.
superest, conservandam, et ad Dei servitium aug- Pendunt ibi calices III ; armillaeiv in funibus, cloc-
menlandam depulari voluerunt. Sed et in alio Ioco, carum auro argentoqtie paraXae.
in insula super Agnionam, juxia monasxerium De veslilu. Pallei rv, palla linea i, corporalia n,
Sancti Benini, quam memoratus Gnndberlus per cincXoriam, alba i, casulaeH, slola 1, succinclorium
ordinationem el adjulorium praescripti venerabilis auro paratuni i, dalnialica diaconalis i.
episcopi, perque aliorum sui propinquorum el ami- • De libris.
Missalej i, leclionarium l, antiphona-
eorurn solalium, ad ipsius Dominl Salvatoris famu- rium i, Omeliaiia m, Regum i.Baptisieriinn i, Ome-
Iatiim optare contendit, adhuc pene omnibus neces- liaeGregorii, EpislolaePauli, Genesis, Proplietarum.
safiis expertem, ut ipsa loca sancla, cum rebus Ad basilicam Domini Salvatoris, in porta, sunt de
parvulis appendeniibus, regio stalulo et defensione tera arabili bunaria! LXV,de prato bunaria xx»;de
roboraremus. Proinde, vice Dei, decernimus firma- sylva saginacia, faginina, bunariaxx; de niiniila bu-
inusque, et per fntura lempora etiam divina conju- narria xv. Sunl servienles inler viros elfeminas xix,
ratione conslringimus, ut haecloca sancla ad hono- qui interomnes non habent nisi mansos vn perbu-
rem Dqmini Salvaloris nosiri Jesu Chrisli una gu- "B maria xn. Sunt maneipia xiv: vaccarius habet buna-
bernatione inseparabilitcr haereant, et in eis Deo ria iv; berbicarius bunaria iu.
Salvatori famiilanles oplata quiete fruantur, nihil " In i _
Curmonlium, iriler lerram cnltam el incultam,
conXrarieiaiisvel a proelalisEcclesiae,vel a saecnlari bunaria L ;
mancipia vm. Ad luininaria el fabrica-
potentia susiinenles; resque a praefatis Bertruda, tionem, el tecluram et eniendaiionem ecelesiae,-et
Goiberto, Guntberto, Deo Salvatori dicalae, vel un- incenstim, inler Sleneland et Winningaliem, sunl
decunque augmentatae, et, Dei gratia, augmentandae, bunaria inlerterram et sylvam xx. InTiiaco el terra
nil omnino praesentibus futurisque temporibus cui-
Trudbaldi; in Henrikingahem et Relta; in marisco,
quam personae vel dignilati exsolvanl, ulla occa-
quod ipse Goibertus ad aliaretradidit, bunaria xxvr.
sione, quamvis valde necessaria judicelur, nisi . In daiiim esl ineleemosyna Edebergae,
vicluni vesxixumque ibidem Deo et' Kilciaco.quod
servienlium, in annuali ejus xn pauperespascnnlur. ltem
luminaria ceroe oleique relictis sanctis, et neces- pro quo
in Sethliaco etCampanias bunaria"xvm, quod dalum
sariis restauraiionis, ac, pro facultate, cura patipe-
in Trudlindae pro qna in annuali ejus
jrum hospitumque, et, omni sludio praefatorum, an-' est eleemosyna
c pauperes pascunlur. In Quintuico mansum i. Item
nuam commemorationem in eleemosyna servis Dei
luminaria pro Goiberto el Gunlberlo, el Trudlinda et
-et pauperibus; et cum omni inlegrilate el appen- pC
Riquione, de quibus inler censiim el Iuminare debel
ditiis suorum locorum, tani in terris quam in snan-
venire libra i, solidi v, ad eleemosynamfaciendam
cipiis, rebusque inexquisilis, sicutnunc possidentur,' et clericorum necessilalem. In Hammavine marisco,
sine aliqua subslractione v.el diminutione, memo-
mansuni i quem dedil AdalarduS ahhas, unde TeniX
ralns Dei fidelis et noster orator Gunibertus cleri-
solidi x. fn Simpiaco, bunaria xn, qute Iradidit
cusque sancti Petri ab
apostoli Eugeiiiopapa tonsus,'
Zoppo pro libris v argenli, unde deberent venit so-
omni tenipore vixaesuae bis sanclis Iocis cuslos,'
lidi III ; Sedneversingabem, quod dedil Lioilricus,
cum summa quieie, sine cujuslibet malevolenliae ; bunarios
xVTn, inde debent pensae m. Iiem sylva iu
perturbatione maneant; el, post eum, qiiem in fa- Gruonoberg, cum ie-ra in Dagmaringahem,'qnam
mulalu Domini Salvaloris a se enuirilnm probaverit' concessil Adalardus
abbas, unde veniunt solidi n.
dignum el oplimum; el deinceps, omni tempore3 De luminaribus, de minislerio Trudhaldi, unde ve-
perpetualiter sancto conventu .boe conservelur. Suc- niunt solidi "vm. De horto in iiisula solidi xv.
.cessoresque noslros rbgamus, per ipsum Dominum 1
Summa, librae n. De praecariisveniunt solidi n, de-
Salvalorem conteslamur, ul boc praeceptum no- narii
" vi; de sale modiola x. Ilern quae annuatim ex
itruni nulla machinalione in aliquo convelli palian- his rehtis
sed firmissime roborenl. Ul aulem 1 j)
^ expendebar tu" ad luminaria, cera, oleum,
tur, poiius ipsi et universaenecessilates in 'sanctuario Dei.
pingtiedo,
hsec proecellenliaenoslroe conlirmalio perpetuum in1 Clericivm
pascebantur, vestiebanlur nonis novem-
Dei nomine obtineat vigorem, annulo nostro subterr bris, in annuale Goiberti, fratribus de farina nilida
eam jtissimus sigillari. modia v; de farina sd dispensam famulis et paupe-
« Data viu kalendas Augusii, anno xxvn Caroli1 ribus modia
n; de cervisia modia III. De firmaticis
: egis. i. Ad pisces]solidi v. De pinguedine sexta-
pensam
< Andaler, notarius, ad vicem Gauzliui, recogno-" riii. De melle scxtarius
magnus i. De (117)uncia i.
vit el subscripsit. > De cimino uncia i. Iriter ciiiiiamomumet gallingar et
XC. Brevis de subslantia et censu el dispensa Do- '• cariofilo uncia i. De vino modia vn aut vm. A<1
mini Salvaloris, quando Ihiduinus abbas injusle e Monteinmodium i. D'e cera librae m. vi idusNovem-
Kalendis Seplembris, a manibus Gunlberliomnia
abslulit, unno Doniini 868. bris, indedicatione ecclesire,ad opusfrairum et hospi-
Oe ministerioecctesiaslicoDomini Salvaloris. Suntit tum, de farina niiida' modii v; de cervisia modii
(117) Nomen rei non apparel.
«77 CHARTULARIUM. - , 1278
xv; inler hospites, et pauperes, de formaticis pen- A regni Caroli regis xvvni (119), vi Kalendas Augusii»
sum H dimidium, frinsingas iv; ad pauperes CCCLXV, Guntberlo Roinam ire disponente, in Vuoebrante
Hum-
_de farina grossa quantum necesse esl; ad pisces so- villa episcopali, in solario, inmanus donmi
lidi v, de vino modii vn, pullos xv. vi Kalendas Ja- fridi episcopi, Unigmari comilis, Meionis, Odberli,
nuarii fratribus de vinomodius i; idibns Januarii dederunl Berhardus el Erkembaldus lertiinianus,
el in
simililer, xv Kalendas Martii simililer, et paupe- vice Asbaldi palris sui,' in Humhaldingabem
res c; de farina grossa modii n; de cervisia mo- Embrica, in pago Tarvennensi, quidquid ibidem
dius i cum compasse. Nonis Marlii modiusi .paupe- Goibertus habuit et ut filio suo Gunlberlo condona-
ribus, ut supra. In octavis Paschae vel in Pascha rent, proecepitnianiilertiis; elHeremarus, post illos,
annotina modium i paiiperibus, ul supra. iv nonas Folkramno el .Asbaldo reddidii, ut, si Guiilbertus
Maii modius i pauperihus, ul supra.,vi idus Maii reverteretur, sicuti jussisset, facerenl; si auiem
modius i pauperibus, ul supra. Idibus Julii modius non reverteretur, sicul per missnm suum mandaret
i pauperibus, ut supra. vnr Idus Augusti modius i manutertii facerent in sua et patris eleemosyna, si-
pauperibus, ut supra. Idibtis Septembris modius. i -cui coram Deo ralionem reddituri.
pauperibus, ut supra. iv Nonas Octobris calices n « Actum esl anno episcopalus Humlfidi episcopi
B
pauperibus, ut supra. Initio musli modius i. Odlan- xni, ipso eliam pariter Romam ire disponente.
dus faber babei in 'Kessiaco quanlum Adalardus « Signum Fardulfi, advocati. Signum Grimbaldi,
concessit de lerra mala, bunarii L, mancipium nul- senioris. Signum Bertlandi. Signum Briinsleni.
« In Dei nomine egb Guntbortiis, peccator, pres-
lum; Bernardus, advocalus, habet in Voslringe ler-
ram quam tradidit Goibertus bunaria L, mancipium byter, ilurus Romam, ad ^Domiimmmeum sanctum
nullum. Felrum, cui ab infaniia tradilus fui, ibidemque cle-
De vaccariis. Ralwinus habet, inter juniores]et se- ricaius, rogans elconteslans per Dominum ut hoec
manu scripsi, infirmus ca-
niores, vaccas vn; cum vitulis lactanles n; vacuas perficiantur ila, propria
Hi; juvencas ifieniiales m. Dehel pensas. Sunt intcr pile valde el oculis, el subscripsi.
totum capila xx. Berbicas (118) Vodelhabet oviculas XCII. De terra Humbertusin, in pago Belvacenst,
laclanles L ; vacuas xxm; multones xm; agnellos sancloBerlino data.
L. Sunt inler lolnm capita cxxxvi. In Curmontium < Notum sit oftmibiis fidelibus, quod temporibus
Huobbes habexniulxonesxm; annales vm; oviculas Hngonis regis, patris Rodbenti regis, et temporibus
lactanXesxxxvi; vacuas xiv, agnelli xxxvi. Sunt in- Abbatis Unalteri coenobii sancli Berlini babuit san-
ter loium capita cvi: debet pensas xxx. In Stene- P clus Berlinus quamdam terram in pago Belvacensi,
land suntporci, inter majores et minoresxxx; sunt diclam Humberlusin, super lluviolum Tera, super
boves ii ad occidendum, pulli -xn, anales m. Sunt quam praeposiius eral quidam monachus Milo, no-
ibi despelta supra sementiam bennae xv; de baliar- mine quidem,-sancti Bertini, archidiaconus Eccle-
cho carradae sxx, de avena carradae xv, de hordeo siaeTarvanensis, <pii, saecularipompae nimis inser-
carradoe n, de feno carradae xxxv. SunJ,inler boves viens, et propter lioc eidem Dei fidelitatem negli-
et vaccas, el berbicas et porcos capita ccc. Posl gens, accepta pecunia, Rainardo de Baledin ipsam
hoec, ego Gunxberlus, in mense Junio, anno sequenli, terram dedit, ea scilicet conditione, ul omni anno,
tabulas n inarmoris purpurei valentes libras iv, dal- pro-censu cc solidos Belvacensis moneta; persolve-
malicam subdiaconalem, armillam ad cloccam ha- ret, quoadviveret. IIoc aulcm debitum quoad vixit,
benlem argenti solidos v, quaterniones diversos per quemdam Joannem, ejusdem terroenoslrae inha-
Veteris Teslamenii obluli Domino Salvaxori. Detli bilatorem, ix Seplembris, in festiTitale stncli Rei>
ilem denarios vrn in Bononia ad materiamen al- tini, iransmisit. i
taris. Cwtera desunlin coctice.
" XCl.
(27 Jul. 868). « Anno Domini 868 et aiino
(HS) Fort. leg. aut de berbicariis aut berbicarius. (119)Rectius, ut videtur, xxix.
!
ANNODOMINIDCCCCLXVH.
GUNZO
GRAMMATJCUS
DIACONUSNOVARIENSIS.
NOTITIA HISTORIGA IN GUNZONEM
(Histoire littdraire de la France, tom. VI, pag. 386.)
I. A On ne peut raisonnnablemenl douter

que Gunzon -
Gunzon eiaitun nom assez commun en France et n'ail ete de ce nombre. De ce fait ainsi etabli en re-
les pays voisins au x*siecle. On a deja vu paraitre sulte un autre , c'est-a-dire que ce Gunzon appele
un Gunzon, diacre de 1'eglisede Novarre, dont ii y ' dTtalie a la cour d'Otton est vraisemblablement le
a une leilre a Alton, eveque de Verccil. Orderic Vi- meme que le diacrel de Novarre , qui passait des
lal (I. III, p. .£98) nous fail connailre un aulre Gun- lors pour avoir tant d'erudilion , que le savanl At-
zon, preire en Lorraine, sur qui s'opeia un miracle ton, eveoue de Verceil, avait recours a ses lu-
eclalant par riiitercession de saint Josse, apres la de- mieres. |
couverle de son corps, en 977. On trouve aussi un Ceite vraisemblance regoit une nouvelle foree de
troisiiMiieGunzon (MAB.An. 1. L, n. 5), abbe de ce que dii notre grammairien loucltant ce qu'on mit
Sainle-Colombe a Sens , sous le regne de Hugues en usage pour le lirer dTlalie. Le roi Otton, dit-il,
Capet. Enfin un ecrit du meme siecle, sur des niatie- fit souvenl solliciter les princes regnants afin que je
resgrammalicales (MART.amp. Coll. I, p. 294, 29S), vinsse dans ses Elats. Maiscommeje n'elaispas tel-
nous presente un qualrieme Gunzon, qui en est l'au- lement sous leur dom|nalion ni d'ailleurs d'une COIM
leur, et a qui pour celle raison nous avons cru pou- dition si basse qu'on pul m'y conlraindre, il prit le
voir doniier Ietiire de Giammairien. parii de m'en prier;|el 1 je lui promis de venir. De
Voila, ce senible, el au premier coup d'oeiI, quatre sorle, ajoute-t-il, que je soriis avec lni dltalie, et
Gtuizon diffefenls l'un de 1'aulre. Mais, si l'on y re- quejesuis effeciivemenivenu. Toutes ees circonsian-
garde de pius pres et que l'on approfondisse leur ces convieiinent parfaitement a tin ecclesiastique, et
liistoire, il cn resultera peui-etre que ces quatre per- B supposent meme qtre Gunzon n'etait que regnicole a
sonuages, distingues en apparence par leurs carac- 1'egard de i'Italie. Ceci est a remarquer pour nolre
leres exleiieurs, se reduisent reellement a deux. U dessein, comme on va le voir par la suite.
est hors de coniestalion que la diversile d'etat et la L'hisloire ne nous instruit pas de lous les evene-
varieie de residence ne sont pas seules des raisons ments de Ia vie de Gunzon depuis qu'il eut passe a
suffisantes potir diviser ou multiplier les personnes la cour d'Olton. Mais la vraisemblance doit suppleer
en qui elles se renconlrenx. Cest ce dont on a Ia a ce defaut. II y a tqut lieu de croire que Brunon,
prenve sans replique en la personne de saint Jerome ayant xire de ce savanl diacre les secours lilteraircs
et celle de Didier, pretre d'Aquilaine. qu"il s'elait proposesj, 1'eleva au sacerdoce et lui
Sur ce principe, il peut aisemenl se faire que Gun- donna quelque beneficeen Lorraine, dont il eiaix duc,
zon, diacre de 1'eglisede Novarre, soit le meme que quoique en meme Xemps archeveque de Cologne.
Gunzon, preire en Lorraine, et que ce preire soit L"entiepiise que fit ce prince de poiiccr eiciviliser
auteur de 1'ecrit dont on a parle, ei par consequent les Lorrains demandail qu'il placat parmi eux des
Je meine que Gunzon le Grammairien. II ne s'a'git personnes capables de 1'aider dans J'execution de son
plus que de preuves pour monircr que ccs divers dessein. Gunzon, qui avait du savoirel une bihlio-
caracieres peuvent se Irouver reunis dans la merne Iheque riche pour le leinps, etait forl propre a y
personne. reussir. Suivant ce plan, qui est tout nalurel et trace
D'abord on ne peul pas<Iouler de celle qui se prend sur ce quise passa alors, il ne doil point paraitre
de la convenance des temps. Ceiail vers le milieu de exlraoFdinaire que la meme personne qui eiait refe-
ce sircle que Gunzon exergait le diaconat dans l'e- Q tue du diaconat en ltalie soil elevee au sacerdoce en
glise de Novarre. Ce fut quelques annees apres que Lorraine. Pareille cbose arrive communenient, ou,
1'ecrit en quesiion fut compose; et le preire Gun- pour mieux dire, se fait lous les jours.
zon vivait encore en 977, sans doute dans un age Apres avoir prouve que Gunzon le Grammairien
avance. est le meme que le diicre el le pretre de meme nom
Auiant les differenles epoques qu'on vieni d'indi- et du rneme temps, il n'esl pas possible de montrer
quer convienneni a une meme personne, aulanl lui la "meme cbose a 1'egard de Gunzon ou Guncion,
convienfaussi la varieie de residence. Gunzon lei abbe de Sainle-Colomiie a Sens. Le savanl M. 1'abbe
Grammairien nous apprend lui-mfime que le roii le Beuf (t. II, p. 25, 116), a qui Popinion contraire
Otlon I" 1'appeladllalie dans sesEtats, dontla Lor- a paru probable, n'a !pas fait attenlion a deux rai-
raine faisait alors partie. Ce qu'it dil de 1'ulilile de! sons presqueinvincibles, qui suffisent seules pour !a
cette transmigralion, et les livres qu'il porla avec: renverser, ou plulot qui ne permeitent pas qu'on 1'e-
lui, nous donnent a connailre le verilable sujet dej tablisse. 11est conslant, d'une part, que Gunzon le
son chaiigeuient de resideuce. II n'y a qu'a rappelerp Grammairien ne fut jamais moine tel qu'elait 1'abbe
ici la soigneuse attenlion qu'avait Brunon, iferej de Saiiile-Colombe.C'est ce qui est visible non-seu-
d'Otton, d'aliirer a sa cour, des pays eloignes coinme) Jemenl par ce qu'on| vienl de rapDOrterdes evenel
des autres, tous les savanls dont il enlendait pailer. nients de sa vie, mais encore par divers endroils d
1281 IN GUNZONEMDIAC. NOVAR. NOTITIA HISTORICA. 1283
son propre ouvrage, dans lesquels, voulant montrer A encore lui faire entendre qu'un homme capahle d'en
le mepris qu*ilfaisait du moine de Sainl-Gal, conXrc faire de semblables n'etail rien moins que propre au
lequel il ecril, il le designe par cette deiiominalion dessein qu'on avail sur lui, et qu'ainsi on lui con-
humilianle : ce froque, cucullatus, qui equivaul a seillait de s'en retourner d'oii il etait venu.
cet autre ^ ce moine bourru. Ce n'esl pas la assure- L'avis etait Xrophumilianl et trop deplace -pour
lnenile langage diin «crivain qui aurait ete moine que Gunzon le suivit. II conlinua sa roule, ei se ren-
lui-meme. D'ailleurs les temps ne convienneuXpoint. dix daus les Etats d'Olton. II y porla avec lui environ
La dispute de nolre grammairien arriva , et sbn cent volumes, entre lesquels il y avait des ecrils de
ecrit, en consequence, fut fait avant 960; au lieu que Tlalon, d'Aristole, de Ciceron et Martianus Capella,
Tabbe de Sainte-Colombe , n'ayant commence a se sur les arts liberaux'. Ceci se passa en 957 ou envi-
faire connaitre que sous le regne de Ilugues Capet, ron, au retour de la seconde expedilion d'Ollon en
vers 988, vivait encore sous celui de Henri 1«, son lialie conlre le roi Berenger et Adalbert son fils. Ce
peiil-fils, au moins vers 1027, lorsquMlylTelait avait deja que dit Gunzon de la deposition diin abbe de Sainl-
longtemps que Gnnzon le Grammaiiien plus Gal et de Ia mort violente de celui qui fut mis en sa
aumeude. On n'en peut douter, puisquim temps de place, de quoi il paiie comme d'evenements dontJa
sa dispute il approchait deja de la vieiflesse. memoire elait encore recente, en fait juger de la
II y a quelques preuves que ce grammairien etait sorte. 11est ciair qu'il fait allusion au sorl de 1'abbe
Francais de nalion el ne en France. On a vu phis Cralon, depose en 9S5, et a celui d'Annon, son frere
baut qu'il se represenle Iiii-meme comnie legnicole el son successeur, mis a morl l'an 954. 11est certain
- a Tegard de 1'ftalie.II y availpu passer soit a la suite g diiilleurs que ce ful avanl qu'Otlon parvinl a l'em-
du roi Huguss ou de celle de Lothaire son fils, soit pire. el par consequerrt avant la fin de l'annee 960.
avec quelqu'un de ces aulres Frangais qui y furent On ignore en quel endroii de France oudTtalie
alors eiablis eveques. II elait d'ailleurs forl ordinaire Gunzoii avaif eludie; mais on voitparce qui nous
alors de voir des Francais se fixer au dela des AI- ^reslede ses ecrits qiTjl avait fait diiussi bonnes etu-
des qu'on pouvait (aire en son temps, et qtTif avait
"pes, surlout en Lombardie. Ce trail de 1'histoire de surtoulune
Guiizon, joint a ce qu'il dit de la nature de sa langue 11 grande connaissance des belles-Ietlres.
maternelle, qui avail une grande afliniie avec la la- cdniinua sans doule de les cultivcr en son parli-
tine, qua; latinitati vicina est, fait vdir que c'etait culief, etpeut-eire meme pnbliquement en les ensei—
la francaise. .11 n'y avait alors en effet aucune gnanl aux aulres jusqiTa sa mort, donl Tannee nous
"langiie a laquelle ce caraclere convinl mieux-qu*a- est inconnue, quoiqu'on sache qu'il vecut au moins
celle-ci. L'on sait ineme qu'elle a ete autrefois nom- jusqu'en 977, que s'opera sur lui le miracle dont on
fnee romaine a raison en parlie de ce qiTelle etait a parle.
venuede cellequeles Gaulois, qui suivaienlle droit II.
romain, parlaienl dans nos provinces; el eelte lan- Dans la supposition, deja elablie el prouvee, que
gue de nos anciens Gaulois iTeiait autre que la la- noire grammairien est le meme que Gunzon, diacre
xine. CesXsous cette derniere dehoniinaiion qu'Ade- de Novarre, il faul compter au nombre des produc-
niar de Chabanais (LAB.Bib. nov. I. II, p. 166) re- tions de sa plume la lettre qu'il ecrivit en cetle qua-
presenle la Iangue fraiiQaise, IorsqtTil dil que les lite a Ation, eveque de Verceil. On nous Ta conser-
Norrnands converlis a la foi quitterent la langue de Q vee avec quelques-unes de ce prelat. Atton, qui avait
leurpays et s'accoutumerenl a parler celle de Neus- une alteiition particuliere a faire observer les canons
trie, ouils se fixeient en ce siecle. 11 n'y a aucune dans tous lespoints, ayant consulte Gunzou sur Taf-
apparence que la langue ixalienne"de ce lemps-Ia ftit finile|-;pirituellepar rapporl aumariage, nommemeiit
differenle de la latine; et il n'y a jamais eu de enlre le filleul el la fille du parrain, Gunzon se borna
grande affmile entre celle-ci el la ludesque ou alle- . piesque a lui transcrire le rescrit du pape Zacliarie
mande. De sorte que l'expression de Guiizon ne peut a Theodore, eveque de Pavie, sur le merne sujet.
s'entendre que de la langue francaise. Cesl ce qui, avec un petit exorde el quelques li-
Gunzon, il est vrai, semble dire dans la suite de gnes de sa iacon a la fin du rescrit, forme sa reponse
son ecrilquil elail pluldl Italien queFrancais. Cest a Aiion.
a 1'endroit ou, comparant la temerite de son adver- L'ouvrage principal de Gunzon dont nous ayons
sairea celle de Dares, qui osa atiaqner Entelle de connaissance est une fort lougue letlre aux moines
-Sicile, il ajoute qiTun moine impudent a aussi ose de Richenou, laquelle, par sa prolixile' eXla variexe
atiaquer Gunzon lilalien. Mais il esl a croire qu'ii des malieijesqui y sont disculees, meriterait mieux
ne portail cette qualification qu'en raison du long sele nom de traite ou d'opuscule. Elle fut ecrite a Toc-
jouf qu'il avail fail en Italie. On a mille exemples de casion et en cdnsequence de la faute contre la gram-
pareille chose, surloul dans les sieeles du nioyen et maire ou eiail iombe Tajileur lors de -son passaga
bas age. Ademar (LAB.,ib., p. 20S), quon vient de par SainX-Gal, et de Ia censure grossiere qu'en fit
ciler, nous en fourait un conini d'ailleurs, en quali- Ekkehard. Elle suivixde pres ce Iristc eveiiement; et
- fianl saint Brunon, instiluieur de 1'ordre des Cbar- il paraitque Gunzon y mit la niain des qiTil ful ar-
• treux, qui etail de Cologne, Brunon le Remois, a "n rive dans les Etals d'Otton. On en a ainsi la verila-
cause de la Jongue residence qu'il avail faite a ble date, qui esfentre-Taniiee 951 et 900, avant que
Tteims. * , ce prince , qui est toujours qualifie roi, ful rcconnu
Gunzon, quitlanl 1'IIalie, en.sorlit a la suite du ponr empereur.
roi Olion. Mais il ne conlinua pas la roeme roule : Gunzon y est tout occupe a se venger de la cen-
il prit la sienne par 1'abbaye de Sainl-Gul. Dans un snre peu mesuree qu'on avail faile de sa faute , et
.enlieiien qu'ii y eutaêc Ekkehard, ecolatre de-Ia de Tinsulte injutieuse qu'il avail rccue a cette occa-
maison, en presence des eiudiants, il lui echappa une sion. Pour prendre une jusie idee de son ecrh,-il
- faule contre la giammaire. Eu lous les temps et dans faut leregarder tout a la fois el comme une salire
. loijs les pays il se trouve des esprits pedantesques. despius vives etdes plus piquanles, et comme un ri-
' Ekkehard'releva cette faute diine maniere si impo- clie moreeau d'ei'udiiion , eu egard au siecle qui Ta
lie, pour ne pas diresi grossiere, que Gunzon en fut produil. Cest, a proprement parler, un lissu d'in-
vivemeni pique et concul des lors le ,dessein de s'en jures, mais d'injures, quoique soiivent -grossierfs,
venger. U diflera de le faire, et ne 1'execula qne: - loujours accompaguees de quelque trait d'erudilionr.
dans 1'ouvrage donxnous allons .rendre compXe.On En general il y a de Tespril, mais il lTy a point de
jofguit meme a son egard Pinsulte a l'impolilesse. cet espril fin, delical, enjoue qui donne lout le prix
Kon-seulement on lui dit quiine lelle faute aurait '.ji ces sortes^de -pieces. La passion y est trop mar-
raerite la puiiiiion^l'un eeolier, quoique celui qui quee, et presque lout y est dix avec aulanl d'arro-
1'avait eommise Mt deja avance en £ge; on voulul; gance et'de prcsomption que de mepris*et dc gros-
1<585 GUNZONISDIACONINOVARIENSIS 1264
sierelC. II .a meme du pueril. Telle est la compa- .A reia le conrs du soleil, les aulres astres et les pia-
raison maligue qiTil etablitenireEkkehard, son cen- neles,s'arietereiil aussi. II n'oubliepas la musique,
seur. et Acban, dont il esl parle clans Josuc, compa- dont il fait un fort bel eloge en peu de mois. Une
raison sur laqtuile il insisle neanmoins avec une cer- marqiie scnsible qtTil avait queloue gout el du dis-
laine complaisfmce. Gunzo i, s.ichanl ce qiTil savait, cenieineiil, c'est le peu de cas qu'ii f.iisail de lapoe-
pouvail se venger nvec plus d'avantage en se ven- sie de son siecle. 11<louIailloul de bon qni'1 se trou-
geant avec pliis de noblesse. vat alors quelquiinl capable de faire une piece de
La fiiuie de Gmizoii consislait a avoir eniployeun vers qui meriial a jusie uire le nom de poeine.
aecusnlifou il fallail un ahlaiif. En conseqiience, il Enlin, apres a-oir dit hien des injnr s, il en vi^nt
enlreprend de faire voir que , pour avoir fait cclle ati precepie de pricrjpour ses piineiuis.Cesl ce qu'il
faule dsuis le rliseours familier, il iTeiait pas moiiis fait Itii-meme par une priere a Dieu en irente-deux
bien insiruit el de la gratiimaire et des helles-lel- vers liexainelres, qui nionlrenl qiTil s'eiail ap|ilique
tres. Apres avoir prouve, p.ir un grand eialage de a la versilication avec plus de fruit que presque lous
lilleraluie liree des anciens orateurs, poeies et liis- les poetes <leson teiiips. (T.st par la quil linil son
toriens, que les meilleurs auteurs de la l.tiinile ont eciit, qtii serait veritablemenl eslimable s'il eiait de-
queiquefois employe 1111 cas pour un autre lanl en gage des injures, des traits de mepris el des airs de
prose qiTen vers, il monire qu'011doil avoir moins vanite, de presomplion el d'une fade suflisance dont
d'egat'd a la leitre qiTim sens dans le discours. 11 il est bouffi. Du resle, Terudition y est semee a
passe custiile a discourir sur presque loules les pleine raain. On y cbmple fes cilalions de plus de
sciences alors en usage, principalemeiil sur les arts JJ ringl auteurs : Hdmere, Plaion, Arislote , Terence,
liberaux. QuoiqtTil Texecute avec une oslenialion Ciceion, Salltisle, Stace, Horace, Virgile, Cinna,
trop niarquee, loujouis accoinpaguee dinjures et Ovide, Perse, Juvenai, Lucaiii, Servius, Porphyre,
d'ttn mepris souverain pour son censeur , Jl faut Priscien, Donal.Boece, Fabius Planciades, Fulgen-
avouer qtTil le faii en homuie qui po sede bien sa tius. Enire les Peres de TEglise on ne trouve dt cir
matiere pour le lomps. 11y parle non-seuleinenl en les que saint Jerdiue el saint Gregoiie le Grand.
grainmairieii, mais encore en physicien eten aslro- Cet ouvrage elaitdemeiiie enseveli dans Tobscu-
nome. Au snjet de Tasirouoniie, il blame avec laison rile jnsqiTa 1antiee 1724. Aforsdom Manene et dom
Ekkehard de ce qiTil improtivait qiTon en fit un ob- Durand le donnerenx au public sur un manuscril de
jet d'eiude. En iraiianl ceite maliere, il propose une Tabbaye de Suinl-Amand, peut-etre Tuuique qui
queslion forl perlinenle, savoirsi,Iorsque Josue ar- s'en trouve aujourdiiui.
I
GUNZONIS EPISTOLA AD ATTONEM
VERCELLENSETiI
EPISCOPUM, J
(Vide inter Attonis epistolas, supra, tomo cxxxiv, coL 111.)
f ' ' i- i .,» ——;.—- i i^ —-,,.., ., , ., ——___^
EJUSDEM GUNZONIS EPISTOLA

AD AUGIENSES FRATHES.
Invehit in monachum S. Galli, gui quod 'grammaticaliter in casu quodam errasset, ipsum
contemptui habuerat, ostenditque se et in grammalim et in cliis Uberalibus studiis eru-
ditum.
(Marten. Ampl. Collect. tom. I, cdl. 295.) |
Sacrae congregationi in Augia conslilulae, Guszo G regula quanto est striclior, lanto_est transgressio
purae devotionis obsequium. damnabilior. Hinc de saeris ordinibuslegitur, quantd
Humanae perversilaiis injuriam cuilibeX illalam gradus altior, tanlo casus gravior, cui sententiae
non populari judicio cominilleiidam pulo, verum distichon quoque eoncinit Juvenalis :'
illorttm quorum interest : quatenus non modo Omneanimivitinmlanto conspecliusin se
ponderatio quaeralur culpae, sed etiam comparalio Crirnenhabel, quantomajorqui peccathabetur.
regulae. Non enim una eademque res bona, licet Verum ne mora praefaliunculaeintelligentia vestra
seque omnibus conccdilur. Siquidem nuptiae, laicis suspendalur, secundum arlis praecepta benevolos,
concessae, sacris ordinibus deneganlur. ln viliis attentos docilesque ros expeto in querela injiiriae a
quoque nalurae quaedam aliquibus concedunxur, quodara cucullato in S. Galli coenobiomihi illalae.
aliquibus minime. Nam gesiantibus gladios permit- jy Cucullalum dico, quia absolule hominem vulpecula;
litur ut hosies reipublicse sine culpa proslernanl. fraudibus corruplum non rite fateri possum, de
Kon enim, ut ait Aposlolus, sine causa gladios por- qualibus Persius: j
tanl; ab hoc lamen permissu clericalus ordo longe Astulamvapido servassub peclorevulpem.
videtur distare. Quapropler quaedam licent laico Monachujn quis dixerif, in quo nihil dignum Iioe
quae non licent clerico, pra3serlim monacho, cnjus nomine reperilur? jNon enim cuculla jusiifieai
1286
43S5 v EPISTOLA AD AUGIENSESFRATRES.
fralernum odium maculat. 0 diram sorlem! . ^ ter mordebar, qua falsos philosophos culpat his
quem verbis :
qua humana natura, relica rationabilitalis dignitaie,
-ad ferinam se conformal vitam, sicut scriplum Rarussermoillis, sed magnalibidotacendi.
esi: Homo cum in honore esset, non intelleail; com- Quis hoc de monacho dicium crederet? Unde
paratus est jumentts insipientibus, et similis faclus gehtili honiini cogniiio cucullaise perversilatis?
est iliis. Inde est quod in Evangelio Herodem Domi- Ignorans vitam laetabar, alque exspeciabam si forte
nus vulpem appellat, Ile, inquiens, dicite vulpi illi. inler raros susurros pbilosophici sludii sciniilia
Et Psalmista : Pttrles, inquil, vulpium eruut. Canes, micarel. Nihil inde, sed fraudis, molimina par.iban-
porcos, ut: Nohle sanctum dare canibits, neque tur. Aderat siquidem pusio, inlerque principes mo-
millalis yiargarilas veslras ante porcos. Tauros, rabatur, quem frcquenler aspiciebat jnagisier qualjs
viiulos, ul: Circumdederunt me viluli mulli, tauri qualis in hircos oculis reflexis, atque iuter aspeclus
pingues obsederunt me. Nequam homines in divinis ringehat, quod delicias suas poientibus adlnerere
voluininibus appellatos invenimus eatenus, ut non cerneret, ut reor inieresse non putans quidquam
solum noininibus animalium , verum eliam rebus casliialero turturis el obscenilaleni perdicis. Hic '
insens':bilibus comparentur. Scriplum quippe esl: cum egrederetur et ingrederelur, committebatdisci-
Ecce genles quasi. stilla situla;, et quasi momenlum B pulo quas parabaMraudes.
slalerw reputalw sunl. Jlem : Omnes gentesquasi non Noxpral, el sommiscurasmarcorepremebat,
sint, sicsunl coram eo, el quasi momentum et inane Jusquesibi iu-sauuoposeebatveutre Liajus.
repulatce sunl ei. Ex quo liquido colligitur eos inter Cum fortuna fuit in sermonibus frivolis unius
gentes compulari; qui sine operibus Christiano no- casus mutatione offeriderim, ponendo videlicet accu-
mine se insigniri gloriantur. Ergo ulironeitale ar- salivum pro ablativo. Tnnc denique palam facium
iilrii sibi concessa abulenxes aut irralionabilibus est, quod per tolum diem magistef improbabilis
animalibus comparanlur, aut in nibilum rediguntur, eruditionis docuerit discipulum in laudibus obsecu-
quorum exitus unus est. Ne putetis nie doctrinaliter lionis. Adfuit iamen quem supra pusionem dixi,
velleloqui, excitaretamen menies vestras volo, quo culpans lam grave facinus mutalionis unius casus,
et cucullatilasciviam et me non qualem putavit co- asserens me senem scholarlbus digniim flagellis, et
gnoscatis. Narraxionis ilaque ordo ab hoc Ioco cre- hoc lascivulis versibus, quasi in hoc sapiens niilii
ditur onlinandus. cucullalio videretur. Verumiameii quis ignorat ver-
Quodfaleorvestrasforsanpervenit ad aures. sus lascivientis monachi? Otio vacans, osaperit, et
Venerabilis rex Oxto saepe apud Italiae principes poema emillit, ignorans ceconomiam carminis, pur-
G pureum pannum qui bene
quibusdam moliminibus ad
egil, quatenus haecregsa splendeat unum et alle-
evocarer. Sed enim quia non alicui ila subjiciebar, rum inserere, mores aeiates personare, observare
in nescil. Porrigit tanlum labra et
neque tam humilis forlunaehabehar, ut cogi posse«n, dignitatcs poesi
versis ad me precum indiciis, promissionem ceu ejactat poema ; quod Persius non menlem intrare
sed lumbum : , ,
pignus venientli accepii. Eoqtie factum est ut eo ab dicit,
lialia redeunle, una venerim, negolio, ul vera falear, cumcarminalumbum
ullra proprias vires suscepto. Quo non charilate im- Intranl, et tremuloscalpunturubi inlimaversu.
Item ex persona qui molli pronunlialione gau-
pellimur? Qno non fraterna delectaiione provoca-
niur? Cordium .scrulator Deus scil non eo me ve- denl, inquit,
nisse ut alicui noeerem, verum quo mullis prodes- Quidnamigiiur? tenerumet iaxa cervicelegendum,
Torva Miiualloneisimpleruot cornuabombis,
sem. Neque processi veluli Brilannus spiculis hirsu- Etraptum \itulo caputablaturasuperbo '
tus reprehensionis, sed munere chariialis. Sciunt Bassans.
nie revera fari, qui munia Jitterarum non mihi Horalius de Lucilio inquil:
peniius abesse didicerunt. Munia lilterarun. dico, Namfuithocvitiosusin hora ssepeducenlos,
non insrdiari fraude, sed ex dilectione veile pro- jy Utimagnum,versusdiclabalslans pede iu uno. r
desse. Per abrupla igilur monlium ac praecipitia Fateor me juvenem boc vitio Xactum. Pudet, non
vallium, perventum est landem ad S. Galli mona- lamen ceu quidam monachus ovina sine mori-
slerium. Porro adeo fatigaius eram, ut carereiu bus pelle tegebar. Nc putetis me liaec proloqui
pene ofiicio manuum monlano frigore perusxaruo>, ut poematis sludium in .conlemptum ducere ve-
qnalenus neque imponi, nequedeponi equopossem, lim. Ecclesiasticos eiiam viros poemale usos inve-
nisi alienis manibus deportarer. Advenienli lamen nio; sed miror si nostro xempore queal veri poe-
niihi spes erat securae quieiis in loco monachicac matis scriplor inveniri. Si quidem Cinna (1) Iibrum
liabitationis. Yidebam frequeiites capilum inclina- suum Smyrnamx annis elimavit, Horalius in nonum
tiones, per inter scapulafia composilos jacere cu- annum carmina ^sine publisa osteniione producenda
cullos, incessus lenes, raros sermones, nihil mal praecepii. Hinc Juvenalis de scripiore poemalis ail:
suspicabar, nisi quia Juvenalis senlentia Ialen- Magna?menlisopus,necde lodiceparanda. .
(1) Cinna fuit poeta doctissimus, Virgilio aequalis, qtii' ipsius nieminil ecloga 9.
Kani neque adhucvarie videor, neuue dicere Cinna
. Digna, sed argutos iniersliepereaiiBerolores.
1287 GUNZONISDIACONINOVARFENSIS | 1288
Persius quoque. A sermo. Et in Psalmis Lapidem quem reprobaverunt
Nonego laudarimetuam,si fortequidaptiusexit, wdificanlespro lapis. Haec et mille" lalia scriptores
Quandohaecrara avisest. .... artium vitio dantu ', ut Donatus ; Vrbem quam sla-
Slatius quoque librum suum alloquens inquit: tuo veslra est. Sed quis tam exeeiv.bralus, ut putet
0 mihibis senosThebsi vigilala per annos verba sacri eloquii slringi regulis Donali aut Pri-
Vfveprecor, nec tu diviiiamjEneidatenta.-'
Eamdem lanien ,/Eneidem, quam Slatius appellat, in sciani? Legitur in divina historia : Moysi huic, qui
extremo vitae posilus poeta inemendalam Vulcano nos eduxit de terra jEgypti, nescimus quid acciderit
commixxere voluix. Non parum videbaiur illis, ut ei. Quis modo sic loquilur? Nescimus quid acciderit
huicei? Etin Psalmis : Misit Moysen sefvum
reor, operam dare carminibus. Nunc vero quis ru- Moysi
ciat el optima poemaia jaclat, quae tamen scurra suum, Aaaron quem elegit ipsum. Licet quidam ex
vicalim producal, secundum Persium : supetfluo sibi velinl, Virgilius hanc conslruclionem'
posuix ubi ait: -
Nec pluieumeasdit,needemorsossapitungues.
Vult medioterram fitiiquereponere mercUm, Ollisubridensliommumsator aiquedeorum
Quamlascivasibi modicumvielurafatiscat. Osculalibaut uatsej
Perpendite, quaeso, Xandemquid prudens vir ille rie Sed quia Servio aspera visa est, olli adverbium
quo sermo est in reprehensione unius casus profe- B tenaporis esse voluil, id est .tuiic Nullus, inquil,
cerit, aut quid magni de «e ostenderit. Porro si- dicil, oscula libavil illi naloe. Pronomen enim non
lemsis per casuum mulationes non solum apnd cum pronomine, sed loco nominis debel poui. Cum
versidicos, verum apud sine metris scribenles fre- igilur ila sese diviliarum series babeal Scriptura-
quenler invenilur. Yhgifius accusaiivum pro geni- rurn, quis tam pcrditus est, ul tales elocutiones aut
tivo auXab.laXivomiranler posuil. reprehentlere audeal ut niutare? Falso pulaiit
S. Galli nionachus me remolum a scientia gramma-
Sed Latagumsa\o atque mgeiitifragminemontls
Ocnupatos taciemquead\ersam. . . . licae artis, licel aliquando reiarder usu nosiraevul-
Pro eo quod est occupai Latagum ore aut Latagi garis linguae, qtiae laiinilali vicina esl. Excedimus
os. Quaefigura apud Lalinos rarissinie, apud Ho- quoque aliqtiantlo atit negligentia aut bumana im-
merum frequeris inrenilur, ul esl illud Ecrousen perfeclione, de qui Priscianus: Nihil, inquit, in
Achille ton poda, id est percussit Achillem pedem. liumanis invenlionibusex omni parle perfeclum inve-
Dicenda igilui" quscdam de mutatione casuum, ne niri credo. Negligenlia peccamus, sicut, <ieHomeio
ait:
ignoscere sibi stulius inooachus videatur. Apud Te- Horatius
lentium geniiivus pro nominaiivo, ut hoc villi edor- . . . QuandoquebonusdormilatHomerus,
miscam pro hoc villum. Apud Virgilium, ul Quod- V id esl negligenler scribii, Qua Virgilium eliam no-
cunque hoc regni pro regnum. Dativuspro genilivo, lare possumus, ubi ail: Strutus humi bos. Pessimus
ut immitis Aclnlli pro Acbiilis. Ablaiivus pro accusa- versus est hahens in fine monosyJiabum nomen,
livo, ut il clumor ccelo pro in coelum. Dalivus pro nisi forte sil minoium animaTuim, ut iu Hordlio ;
ablativo apud Juvenalem : Parluriutit monles,nascelur ridiculusmus.
Penelope melius leuus torquetis Araclinse. Praeterea Servius majores noslros vilia dicit non in
Persius vocaxivumpro nominaxivoposuit. dictu esse voluisse^sed in significalione, vt esl illuti
in Salltislio : Qnam quisque pessime fecil, tam ma-
Censoremluumvel quidtrabeale salutas.
xime tulus est. Legitur in arle, quod tam, magis,
pro trabeatus. Rursus ul nominalivus pro vocalivo
maxime, minus, minime, positivo lanttim junguntur.
iuveuiaxur, superfliium puto inquisitum, cum divina • Ergo sensui el sigiiificalioni liaec Sallusxii senieutia
volumina plena exemplis inveniantur. Virgilius la- convenil, el non dicio. Cui rei Aristoteles in
libro
men inquit: Peri Ermenias coiigruit his verbis : Sunt ergo ea
Coraiger Hesperidumfluviusregnaloraquarum quw iunl in voce eamm quw sttnl in anima passio-
pro fluvio. Si qtiis autem hoc pleniter scire deside- jy num nolw. Omnis nola alicujus rei nota est. Prius
rat, libros .Prisciani de constructione legat. Ani- ergo res esl quam nola. Res ergo prius pondemnda
madvertite, quaeso, insaniam miseri honiuiicionis, esl quam nola. Solenl praelerea diversacres una ea-
qui in lam vili re integrum pene expenderit diem. deroque nola signari, ul puta leo Christum signific?t
Num sallem unam quaesliunculam quam proponeret et diabolum. Quis demens dixerit eo loci ubi legi-
babuit? Audiat ilerum accusalivum pro dalivo in lur : Vicil leo de tribu Juda, diabolum monstran ?
Psalmis : Quasi proximum et quasi fratrem noslfum aut Christum ubi legilur : Libera me de ore leonis?
sic complacebam,.oroproximo elfratri. Vult forlasse Patet profecfo qnia non verba tanlum examinanda
complangebam. Esto. -In prosa apud Sallustium sunl quantum signiflcalio. Quod in Moyse quoque
ablalivum pro gemii\'o,rDubitavit acie pars pro aeiei. comprobatur, qui onini sapienlia jEgypliorum im-
Ilem dalivum pro-genilivo, ad bellum Persi Mace- butus, quos libenlium reperlores artium fuisse
donicum pro Persis. In Evangelio quoque accusali- conslat, Doroino se ad Pharaojiem mittenli dixisse
vum pro nominativo secundum artigraphos inveni- Iegitur : Obsecro, Domine, non sum eloquens ab heri
mus. Jesum quem quwris, non est hic, pro Jesus. et nudius terlius, ei ex quo cospisli loqui ad servum
El : Sermor-em quem audistis, non est meus, pro tuum impeditiom el lardioris tinguw sum. -Fateba-
1289 . . EPiST. AD FRATRES AUGIENSES. 1200-
xtir uiique se in sermone lardum, quem in philoso- A tiam sine sapientia obesse fatetur. Sapientiam sine
pbia nullus rite valet dicere imperitum, tesle pro- eloquentia prodesse, nunquam nocere.Possem multa
tomartyre Slephaap, qui in Actibus apostolorum de ex divinis humanisque libris exempla subjicere, sed
eo ita loquitur : Erat Moyseserudilus omni sapien- nolo epistolse tenorem exemplorum copiis onerare.
tia JEgyplio'rmn. Quapropter si de verborum signifi- VerumXamen quia uniuseujusque rei exitus p.ro-
calionumque vi plura audire cupitis, eliam ea quas priam habet' causam, nihil -enim, ut in libro Job
sequuniur aequoanimo considerare dehetis. Boetius legitur, in terra sine causa fil, volo animadverlatis
vir eruditissimus in iibro Peri Ermenias seeundse quam putem in S. Galli monacho causam iniquse
editiouis audite quid dical: Adminiculari quis de- reprehensionis. /Estiiiio illuin ingressum aiiqiiando
bel 'obscurissensibus, palirntia aique corisensu,quod horlum viriprttdentis, in quo degustavit refanum
ad senlenliam dicentis spectat, el si sermonum ratio canino stercori innatum, quae est causa pulidi ru-
se ita iion habeal. Sufficiunt haec ad confutandam ctaminis, id esl malivolae reprehensionis. Adbibete
slulliliam fratris; an" plura requlriiis? Ri fallor, quapropter viridariis vestris claustra, seras, custo-
vera quoque me dicere probant veroa ex corruptis des, ne olera veslra bene nlentla lurpi ructamine
composita, vel iii eompendium ducta, in quibus ritienlur. Coriumpunt, ut inquil Aposlolus, moxes
brcvi prolalu mulxa raonsiranlur, ut in' nomine B bonos colloquia niala. Non tamen mirum videii dc-
Verna, quod aiunt ex tribtis corrnplis composituns, • bet si non metuil quis minoribusobligarl, qui majo-
quae sunt bonus, haeredilariits,' natus. Ex prinaa ribus vitiis obnoxius habetur. Nonne bic de quo
itaque parte nihil habeiur nisi littera alterius loco loquimur unus • esl ex illis qui propriurn nuper ab-
posifa, v videlieet pro b; ideoque quidam propriam batem pepulerunt (5), subrogatumque pro eo ia
litteram seivanles Bemam dicunt. Eodem etiam exitium merserunt ? Hoc ideo dicitur quia nisi
modo rmum verbum quamvis incompositum plura in is qui successit hortalibusperversorum uiinime ces-
se retinet, quale est iilud Lucani : sisset, adbuc fortasse viveret. Notum est quod curn .
bonis operibus vita aliquando prolendiitir, et cum
Omniamajorumverlamusbusta, licebit. .
malis breviatur, sicut per quemdam sapientem dici-.
Djcunt in hoc verho tres debere inlelligj, partes lur : Noli esseJuslus mullum, ne moriaris in tem-
oralionis, conjunctioneni, nomeh, et.. substantivum
ut sit si licenlia si pore non tuo. In Job. quoque dejniquo viro legitur:
v-erbum, licebil, eiit, quatenus digs ejus impleantur peribit. Et Psalmista :''
Antequam
a<S3s'maliva sit conjunctio, non dubilativa. Praeterea et dolosi non dimidiabunt
Viri, inquit, sanguinum
si in diclo tantum et non in significaiione oratio dies suos. In divina etiain
lege frequenter invenitur:
conslat, nihil in figmento fabularum nisi nuduni *- Si quis hoc vel illud fccerit, moriatur. Ergo non
accipilur mendaeium ; .superflua putabuntur omnia faciendo, vivat. Quapropler morliferum consilium
qurc ex bis ad veritalis inleiligentiam a prudentibus danlem, ex studio et accipientem uno modo obliga-
tradunlur. Mythologiarum liher ille (2) Ftilgenlii tos tenet.
Haud. igilur miremini si frairem verberat
nihili babebitur. Dhinarum Scriplurarum myslici necat. Laetor quia nihil tale de vobis
eeu conteimieiuur. qui palrem
intellecius supervacui Quid ergo audio. Ab
eritinter Judaeumet Christianuin sublata allegoria? impiis, utscriptum est, egredilur impielas;
jttgiter armata cst Pallas,1d est sapienlia,
Subauditiones insuper tam in diviua quam in hu- siquidemmunita. Si tamen diligenter adverlilis, Jio-
rnana scriptura superfluae habebunlur. Delirus vi- ubique
debitur Terentius, dicendo: spes noster necessitate peccavit. Quid hospilihus
ferre posset in secessibus cuculli siii per totum dieitf
Egone illam? Quaeillum? Qaaeme non? quaeslvil, in quibus nihil aliud quam fraudes quas
Imperfectus eliam poeta, ubi ail: absconderat inveuit. Malus homo de malo thesauro
Jamecelumlerramquerneosine ntiminevenli proferl mala. Quod ergo habuit erogavit; ne mire-
Miscere,et tantasaudetistollere moles? - mini ine cucullum dicere, cucullam namque reli-
Qnosego! . . .
„ gionis dico, cucullum turpiludinis. Hinc Juveualis
In Evangelioetiam mulila vidcbitur senlentia. ubi de scorto r
legilur : Quia si cognovisseset lu. Patentcr Igiiur Hlajufcetjuvenenisumptoproperarcvcucullo.
monslratur prudenliam non tantum in verbis quan-
lum in signiflcatione constare, teste Apostolo, qui Dignum nempe aestimo ex qualitate personoe caete-
de se loquitur : Efai imperitus sermone, sed non im- rorum accidenlium qualilales aeslimari. Scriptum
scientia. Notissimus quoque oraipr eloquea- quippe est : Omnia munda mundis. Si hoc recipitur,
peritus
ille Ruspensis 953 factam, ob severiorem ejus diseiplinanvquam

(2) Hic Fulgenlius non fuit msignisArianos
episcopus, fidci calholicae adversus acerri- - fratres detestabantur. Huic subrogatus est Aniic
certe dignissimus, inquil Mabil- '
nius defensor, sedFabius PlanciadesFuIgeniius, qui ipsius fraier, infuliscreatus
praeler Mylhologiarum librum conscripsit ad C?lci- lonius, si legitime fuisset: quem brevi post
dium llbrum de Prisco sermone, editum a Junio et in exitium niersertuit, hoc est, ut inierpretor,- niorli
obiisse anno se-
Elercero, etMoralem Expositionem Yirgilianw conti- tratliderunt. Sane eum immature oceisum fuisse igno-
neniiw a Commelino vulgaiam. quenii1 tradix Mabillonius, qui
'
(5) Hic haud obscnre designat Cralonis abbalis ravit.
depositioneni- a Linduifo .Ottonis Magni filio, anno
PATROL.•CXXXYI. 41
1201 GUNZONISDIACOMNOVARIENSIS 1292
restal e conlrario ul oimiia immunda sint immun- A charitatis non immerito figuratur. Centenariusnam-
dis. Ideoque in divina lege cautum erat ul quaecun- ique perfeclus est numerus, non lanlum quia de-
que immunda tetigissent, immunda forent. Verum- cade < solidaxur, quanlum quia divinis voluminibus
tamen quia ab ecclesiasiico, ul videbatur, viro in- sacratus ' invenitur, sicut in Evangelio ubi legRur :
juriam luleram, graviter ferebam, quoniam si ini- Aliud eecidit in tcrram' bonam, el ortum fecil fru-
micus maledixisset mihi, sustinvissem ulique; et si is ctum < centuplum. Siclus namqtie ponderis species
qui oderal me super me magna loculus fuisset, abs- < est, el omnia chariiate ponderantur, sicut seriplum
condissem me forsitan ab eo. Indignabar quapropter est: ( In-his duobus mandatis tota lex pendel et pro-
vindiciarh quaerens moxu huinaure fragilitatis; ve- phelw. . Qui sicli beile argenli fuisse dicuntur : ar-
ruihtamen sciebam illuin de quq sermo esl in suo tgentum quippe in jdivinis volumihibus ad eloquii
conclavi cornutunij ut locus mihi nullus defensionis cJariXalem
< referlur. lesle Psalmisla qui ait: Elo-
babereiur; noviiitis siquidcm eram, neque vera quia _ Domini, eloquia casta, argenlum igne examim-
diccnti roihi fide.sadhiberetur, eliamsi conlendere lum. l Verumtamen quia a reprobis charilas el animo
vellem; retardabar quoque praecepXoSapieniis quo et c verbis contemnilur, merito Acliar el verbis ut in
dicitur : Ne respondeas slntiojuxta stuttitiam suam, :argenlo, et menle ut in auro furtum fecisse narra-
ne efficiarisei similis. Sed qtiia temptis est loquendi B Ilur; in auro, sicut
[scriplum est : Qui odit fratrem
et tcmpus lacendi, respondeo ntinc, monente eodem isuum, homieida est\ in argenlo, ut est illud : Qui
' t
Sapienie : Responde siutlo juxla stultiiiam suam. ne dixerit fratri suo Falue, reus erit gehennw ignis.
sibi sapiens esse videalur. Haecmecirm sollicita in- IPraelerea quia sunl quidam qui non solum se frrttri-
lcutione perquirens scrulabar accidenlia personae, bus 1 impeiliri nolunt, sed exteriora quoqtie denc-
qttoafraudi convenirent; deprehendi tandem in ejus £ganl, idcirco Achai-jcum aurea regula, atque du-
vnliti colorem vilis melalli, quo solenl pretiosa vi- < centis siclis arger.li, coccineum quoque pallium
liari. Persius : i
abstulisse memofalur. Coccus eteniin ignei coloris'
' el
Ke qua sub ssrato mendosumtinniatauro. Csl, charitas ardefe perhibetur, sicut in Evange-
CalaniistraloS cspiUos, nitidum ullra quam oporte- lio legitur : Nonne cor noslrum ardens erat in nobis,
rel cucullum, pedes calceauienlorum adhaerenies 'cum l toquerelur hi via, et aperiret nobis Scripturas ?
pedibus (4), ne follere possinl : quibus indiciis B. Quid igilur decernilis? Nonne videtis quia in omni-
bus in quibus circumcisus Achar peccavit, cuculla-
Hieronymus sponsunj mbnstrari decet, inquiens : lus Achar
Sunt quidam mei ordinis clerici quibus ettra est de culpabilis invenilur ? Auream regulam
veslibus-si bene oleanl, si ungulw in digilis radienl, '' •sublegit, -quando adversus fiaxreni nialevoleiiiianr
si eapilli nitida compositionecomplaceajit,si-per laxn ' menle
' concepit: duccnios argenii siclos abstulit, iu
pellenon folleat. Hostales cnm videris, magis spon- co c quod nialevoleniiam mente conceptam verborum
sos cpstimaquam clericos. Hinc ipse generalem sen- 'indiciis patefecit: coccineum quocjue-paHiumfurtim
leutiain proferens, inquil. Nec affectalwsordcs, nec »' rapuil, quando jura liospitalilalis in usum vertit
exquisilwmunditioeconveniuntChrisliano. His igitur pravae I redargutionis. Si-palingeiiesiam vel meiem-
perspeclis, curiose rimari ccepi utrum proprii quo- psycosimPythagorse
I sttille quis accipere vel'el, ani'-
que nominis nota - factis consenlirel. Quidni? mam ' eircumcisi Achar corpori islins null.iientis.
(S) Achar namque vocabatur, quasi ex prresagio iuesse ' dubitarel. Guruvvil ille furio rcmpublicani,
furis noinen acceperit. Noium quippe est quod in 'rempublicam multo magis isle curlare voluit,
excidie Jerichontinaeurbis Acliar furto auream sus- qtiando (i accepto iliiiere, me removere tentavit. Seiet
tuleril regulam, cerlique ponderis siclos ciim coc- forsitan' eiipse quantum damnum reipublicaeinferre
cineo pallio. Igilur quia conveniunt noraina, per- vvoluil, cum postquam veui, quid utile egerim co-
scrutari liquel quomodo duorum congruunl facla. gnovcril. 8 Amalec in via mihi occurril, ecoptumque
Primus Achar, qui anuthema interpretatur, reguiam iier ' intercludere voluit, cujus menvoriam t'e terris
auream sublegit, secundus isle Achar regulain hene se b Dominusablalurum comminando promisil. Ama-
vivendi conlempsit, regula namque ad hoc adhibe- l) lec quippe lambens populus interpretatur, cui me-
tur ut recliiudo servelur. Quisquis eteuim regulam rilo l comparantur qui liiterarum superficiem Jin-
bene vivendi spernit, auream furto normam subtra- gunl, ' et ad guslus dulcedinemnon perveniunl; quos
iiil. In sacra namque Scripiura aurum plerumque Jiypocritis comparandos nullus fldelis dubitat," qut
ad splendorem sapienlioe refertur. Hinc B. Grego- dura c licte Deuni quaerunt, invenire non merentur^
rius : Aurum, inquit, Deo offerimus, si in conspeciu quos ' niundanoe litkeralursescriplores servili eondi-
Utius luce sapientiwresplendemus.Quod furari con- lionidepulani, ulestillud Juvenalis :
vincitur quisquis acceptum a Deo ingenium verlit in Noscolaphumincutimuslambenlicruslulaservo
usum prava; operalionis. Ducenlos quoque siclos Mirandum 1 tamen est cur miserrimus inviderit bo-
idem Acbar furalus dicitur, per quos gemina virlus num i aliis, quod profulurum sibi noluit. Proh do-
- (4) Videtnr legendum pellibus, idque satis innuii rniorem, qui in S. Galli scholis
magisterium ali-
locus subsequens ex Hieronymo, si pes laxa pelle cquando tenuit, posiea decanus effeclus, oblatam
folleat. t
etiam abbalis dignitatem recusavit, non dignus certe
($) Hic liaud obscure designat Ekldieardum se- lam t mordaci et indecora reprebensioiie.
1293 . EPIST. AD FRATRES AUGIENSES. 129i
Jor ! diabolum imilatus est, qui bonum quod perdi- A ingenii quibusdam litteralis praeferunxur. Ulixes
dil homini invidil. Humana facie lalcs ljelluina vigore ingenii omnibus qui Ilium oppugnavere prae-
inente monstranlur, de quibus in Evangelio Dorni- Julus est, adeout armis Achillis solus iuvenlus sitdi-
nus loquitur : In veslimcnlisovium veniunt, intrinse- gnus. Legimus quoque prudentiam Adoe;qua oiu-~
cus_autemsunt tujii rapaces. Ulinam vellet is de quo nibus crealuris nomina imposuerit, non lamen quod
loquor mecum in eonspeclu vestro conversari, quo- grammaticam sciveril, nisi forle S. Galli monaclius
rum prudentiam ab antiquo speclatam audio ! Nota ita velit primum -hominem creatum ut omnium
sunt mihi Achar furta, nota ficti monachi fraudu- scientiam noverit arlium, quani peccando amiseiit.
lentia; quam mala inciide spicula ejus producantur Quod si ita est, omnes homines scientiam natu-'
non ignoro, quam inyalida manu jaculentur exper- raliter omnium habemus arlium; corruptum sed
tus sum. Noverit Horatium pro me minantem. In enim in prlmo homine arbilrium legimus, non scien-"
hialos asperrimus parata tollo cornua qualis Si- tiam arlium interclusam : viderit qui potest; nos
cambe spretus infido gener, aut acer hoslis Bupaio. lasaen in re dubia ne controversemur, viliiun rerum
An si quis atro denXe me petiverit, inultus ul flebo quapropter controversiam peitinaci cucullalo relin-
puer? Dares Siculum attentavit Enlellum laseivus quamus, quem pulabam velle stipulari a iue fun-
monachus Gunzonem Ualicum. B damenta lotiusorationis:i. Quomodo itase babeant,
ut neque vocales, neque semivocales, neque mutse
NoveriliucauloEniellusconaivime Lpsus,
Qua vi perculeritproslratumpene Dareta. eertis spaliis limitenlur, sed 'confundi sic videan-
dausam querelae audiVistis, quid etiam contra . ralione tur, ut cuiiibet slulto casu positae polius quarii
haheantur. 2.- Ctir digamma post Latinas
studium litteraloriae professionis hostis neseiie aut
-audiatis. Adveniens defere- acceplum litteras non post v, veltiti x, sed posl c
hospes egerit_oporlet colloeelur. S. Liherales disciplinae -secuudum pro-
iiam pene centum librorum volumina, arma scilicel- viiu an pro captu sese percipientium per-
vertit invidus hostis in sludium priam
pacls, quae furoris; uoscantur. Nam dubitaut quidain utrum uti sunt
jnter quae erat Marliani iu vn liberalibus disciplinis
praeceptac sinl. 4. Donatus an Prisd.tnus orationis _
succincta veritas; quam conlemnendam pulani
delectaiionibus partes ordinaverit. S. Quis lioruin diffimiioneseisdem
qui fabulee solummodo oblectantur,
partibus ei accidentibus eis dignitis attribuefit :
qui non integre capitur, si yeritalisqualitas ignora- mag«um siqtiidem laborem
lur. Deporlabatur quoque Platonis in Timaeo vix ©rdiraandiset deterniiuandis expenderunt antiqui in
intellecta profunditas, Aristoieles in libro Peri Er- rebus..
De grammalica. Pulat fortasse tumidus monachus
inenias, aut noslris vix lemporibus tentala-aui non
C grammalicam ceu vile quiddam cucullo suo con-
perspecta obscuritas, Ciceronis Arisiolelisque non
non-Xamen ita est, semel tergum ejus aspe-
eoulemnenda Topicoporum dignitas. In quibus aliis- lineri;et
xit, festinans ul faciem ei cernerei. impaclione
que cum me iuterrogandum putarem, nequaquam pedis cecidit, et vix ad sessionis
vilium rerum motu, sed desuper imuiis.i iuipetus- ejus partesper-
se venil, ex quo et superbit. Ifec femina aliler gram-
gravitale sollicitabar. Quis puiaret reprehenden- nsaiieis, aliler Aristoleli cedil.
dum in unias casus-mulatione, cui Deus plura con- Htiic snadet per
casus non posse nomina dici, illis eliam
cesserit? Non pulabanr Achar furem vivere, neque obliquos
in obliquis posse nuncupari.Haec figuratas elocu-
transiluin animarum secundum Pythagoram in di-
tiones afiquando sic commemorat, ut cui gener
versa corpora fieri; quae si recipereui, animam
debeant ostendat. Multa praeterea servat,
hominis corpori ipsius monachi inviderem. Sordibus subjici in quibus stultorum temeritas errat. Ilabeant ta-
quis foedatus porcum uniit, fraudibus gaudens, me- men hanc quibus conligit saltem in somnis vidisse
riio anima vulpecula. vivificatur. Ne putetis me
odio loqui. Absit ut odio habeam quod humana effl- Minervam, dummodo de ea quae subsequitur nihil
praesumant. Nam reluctaiur et fugil, quibusdam
gies vivenlem hominem monstral. Nam licet acci- etiam
dehtem homini nequiliam odio babeam, diligo ta- tergi visum negat. Quibus tamen se viden-
men substantiam, quamvis ipsaijuoque malitia eon- B dam prsebet, non una eademque facie apparet. Alio
travotuni se possidentis mihi profuerit. Nam et etenim buic, alio iili vultu monstratur.
multorum fraudes patefecil, leste llarone, qui ait: De dtaleclica. Quod oslenditur ex eo quod Ar.i-
sloteli genus, speciem, differentiam, proprium et
" Awjoe nuneDahaominsitliaseicrimineab uno accidens, subsislere denega\1t, quae Platoni sub-
Disce.omnes. - sislentia persuasit. Aristoteli an Plaloni
multorum magis cre-
Atque ignoranliam nudavit,-apertissimo dendum pulatis? Magna «st uiriusque auctorilas,
autem indicio se apud indoclos nulritum monslra- quatenus vix audeat quis alterum alleri
digniiaie
vit, quipronuntiatione unius casus animi -conce- prdeferre. Haec ita aliquando amliiguitate obfusca-
ptiones deprehensas puiavit, Saepe audivimus vilia tur, ut quae res, cui generi subponi debeal diffl-
quaequeornatis dici verbis, econtra digna prolaiu cile possit inveniri. Verbi gralia, si quis ila'pfo-
vili sermone notari, veluli si nomen diaholi au- ponat : Cum omnia,
quajcunque sunl, aut sub-
reis lilleris quis scribai, Dei autem atramento. slantia aut accidens babeantur,
quid de differen-
Praeterea quid de his bominilius dicendum est - tia dicendum esl quae neaue substanti.a,
neque acci-
,qui sine littefis vivuul? Nonne quidam acumine; dens dici polesl ? Subslantia dici nequit,
quia^non
1295 . GUNZONIS"DIACOMNOVARIENSIS 129G
praedicalur in eo quod quid sit. Accidens iticirco A in duobus Jibris lanlum de inveniione traclat. Cau-
vocari non polest, quia substantiam informau Quod sarum parles alii qualuor afflrmanl, Cicero vero
enim subslanliam eonstituit in substanlia praedi- duas addit, eonfirmationem videlicel et reprehen-
catur. Est autem bssc tam subtilis prudentiae, ut sionem. In probabili quoque narratione , in qua ab
x et viin modorum conclusionibus omnem pene aliis vn introducunlur, in quibus rei veritassolet
Jogicen philosophiam concludi exislimet. Quae Ari- inveniri, Cicero nunierum variat, in quibus omni-
stoteli adeo ohsecuta creditur, ut ei nutrix creda- bus quanla necessitas inquisitionis habeatuf palam
lur. Scit sophistica stultos cavillalione decipere, ostendilur. Haecfemina prudenti transgressione a
monstrat tamen qualiter ipsa cavillatio possit evi- genere in genera, a1conslitutioiie in consliiutionem
tari. Falsa veris quando vull sic farcinat, ul uno iransitum facil. Nam Virgilio cum de Turno lo-
a transmeabilem motum
eodpmque tempore, eodemgue loco rite convenire queretur, qua-lilatjinfinemallerius
videantur. Esse etiam et npn esse arcana quadam permisit. Haec in pincipio vultus, alleriiis
ratione simul concurrere Dngil. Propositionum suain medio, in extremo alterius se monstrare con-
rum quadraturam eo modo dispositam autumat, tendjl. In progressu autem et in fine mutabilitates
qualenus obliquorum laterum recursus aliquando suas aslutius prodit. Quae loquens nunquam sine
sine coactione redeax, aliquando coactione operiat. B strepilii graditur, tiisi forte aliquando lacens loqui
Huic non satis est ut dicatur nialum esse quod videalur. Alumnam| hanc Ciceronis nullus dubila-
est, sed quia bonum non est. Verba seeundum verit. Naui prsesidio illius valJatiis, conjuratores
se nomina esse putat. Nam et qui dicit auditum ira rempublicam deprehendit. An aliud subvenil ci
constiluit, et qui audit quiescit, ipsaque non nisi rdsi haec, quando !Calilinam de senatu ejeeil gra-
in instanti lempore judieat dici posse*.Ubique se .- vitate sermonum et senientiarum, quibus Roma
verlit ad singulos, ac veluti ludens venena mor- patrem patriae Ciceronem libera dixit? Haec uno
dacilatis, quse venena monsirala cuxi vixam non duclu diversos pingit colores , redilque ad proprium
inlercludunt. Quam bonus Deus, qui invidum eu- cubile quinquepertilis semitis, quatenus flextis via-
cullatum lalibus privavit, quibus in-fraudes possit rum suarum brevi reductione colligal, circaque
Valentior inveniri! Bene est. Caret enim maledicto, epilogum praesumplionem requirat. Excipit hane
de quo per quemdam sapienlem dicitur : Qui so- quam sapienlissimi regis sororem ferunt subliii-
phislice loquitur, Deo odibilis est, elc. Grator ita- tate vullus et sapientiae dignitale. Dicunt Hebraei
que huic, quod hac macula caret, licet non, sponte. Salomonem minutis formalum corporis lineamentis.
Vellet forsilan miserior esse quam sit, sed bo- Quod ex verbis quoque fiJii ejus colligitur, qui-
nitate Dei temperatur, neque intelligit. Sedens in C bus ait : Minimus diqiius meiis grossior est dorso
conclavi nionasterii cornutum se putat secundum patris meii Ex quo potesl aliud colligi, in eo vi-
delicet quod in tenjii corpore Salomouis larga sa-
proverbium. Aristotelis quo ait :
pienlia fuit, datuf intelligi, quod in pingui vis
limax in suoconclavicornupetasibi videtur,
Sequeputaxcursa timidiscontenderedamis. queat sublilitas sapientiae inveniri. Hinc Persius :
. ' Nugariscum tibi calve
Unciolam toia eum vix expendere, quo ccena Pinguisaqualicaluspropenso sexquipedeexstet.
valeat sese impertire sodalis. Ne impulelis vilio
Slatius quoque virlulum corporis enumerans de'
quod saepe idem repeto. Siquidem ulor- Juvenalis Tideo :
de ait: inquix
exemplo, quod Crlspino
Ecce iterum Crispinuset est riiihisaspevocandus Majoriuexigucvegnavitcorpore viftus.
-Adparles Haec quasi per digressionem, ad proposila re-
Et Gicero in Verrinis saepeVerrem repelit. Verum- curram. Hanc ideq viraginem corpore tenuem me-
iamen quia in liberalibus disciplinis multa inqui- moravi, quia abstfacta a rebus corporeis in natura
gitu digna reperiuiitur, paucis ex grammalica ett sui nulla corporali ,ate crassatur. Vindical sibi qua-
dialeclica praelibatis , rhetoricae polentiam bre- propter collegium divinitalis, non tamen ut accn
" dens haberi in Deo velit, sed subslantiam. Unum
viter in medium deducere lentabo.
Eloquiishjecse promittilsolverementes namque in Trinifale personarum Pairis, et FiJii,
Quss velit, ut laetisconverteretrislia possit el Spirixus sancti substantia est. Ergo Trinilas in
Tnstibus, et docia3medicariiammelinguae. uiiitate , et unitas in Trinitate subsiantia est.
De rhelorica. Hujus materia tribus generibus di- In creaturis quoque, secundum philosophos potest
visa causam constitulionis informat. In hac niullaJ numerus quoquo modo substanlia videri, nisi for;e
inquisitu digua reperiunlur, aut quia nunc in usui neget quis numerum esse. Aiunt prudentes Unum
non est, aut, quia apud auclores diverso modo) et Est idem esse, ul tandiu sit aliquid quandiu
variabilis invenitur. Nam fuere quidam qui unumi unum est; et cum desierit unum esse, jam non
lanium genus hujus artis esse vellent; quidam, ull sil. Est subsianliam monstrat, atque idcirco a sa-
dixi, tria. Constitutiones vero plures tres esse vo- pientibus substantivum vocatur. Ergo et Unum quod
1-cerunt, cum parlibus qualilatis. Pauci autem qua- idem habet, quod est, subslanliae non irrationa-
xtior esse dixerunt. Totius ariis summam muitii biliter deputari poiest, quamvis numerus omnis
quiniiUepertilam esse voluerunt. Verumlameu Cieero o generi quanlitatis assignetur, Haee de qus ioqtior
1297- EPIST. AD FRATRES AUGIENSES, 1298
ila se in minoribus conformat, quatenus-in majo- jA aliquando, slcque fit ul non aequa sibi semper man-
ribus mas velit haberi, ui jure quis eam Cenea sura consocientur, sed dispari quantitate. Quondam
#ut Tyresiam credat, id est utrlusque sexus ca- eliam stanlibus suppendiculares copulantur, et boc
pacem. Praeterea componit aliquando rnirabile prae- non -simpliciter. Possunt Xameninveniri quoe nulla
-etigium., -cpiando sine judicio verborum aliquibus societate aliis copulari queant, non immerilo alogas
apimi secreta pandit. Ex quo etiaisa stultus.arguitur, dicunt, quse in qualitate, quantitate, sectione'posi
qui in breVi sermone prudentiam sanse mentis se lioneque consistunt. Haec planetarum circulos, zo-
<leprebendere posse arbitratur. saruni gyfos, zodiaci atque lactei connexionem cir-
Ecceiterum Crispinus«t' est mihissepevocandus euli, propriis lineis complectitur, et quaecunqne li-
Ad partes. ', nearum duciis absolvuntur, suo juri attribuit. Pa-"
Hajc virago cuncta intra se eatenus -conlineri tenleritaque monstratur quia sjne bujus tineamentis
puiat, ut recedens nihil post se relinquat. Qtia- nulla corporalis dimensiopossit oslendi, quandoqui-
propter cum tantoe 'dignitatis sit, gravalur prae- dem qualiler corpus Jimitelur, incorporaliter ingenii
sumptione quorûmdam,quod de se plus quam opor- sui potentia' patefacere conetur. Non injuria quis
tet prasumant. Nam difficile est infinitum finilo hanc apostolorum dixerit: In omnem lerram exivit
lj.mitari. Quod qui conatur. ljaud injuria insamis ]3 1 sonus eorum- Procedit dehinc quae Astrea vocatur,
creditur. Siquidem multa huic insunl , quibus tanti acuminis femina, ut nunquam interpolatione
varialrilis potentia difliculter depreheudiiur. Alt noctis fuscetur, nunquam caliginem sentiaf, Tiun-
guando prqpriae magnitudinis flguram sic super- quam hubium coniractu furvescal; quaecum sanctas
gredilur, nt giganteae quantilati similis aestimetur. animas ad ccelum eveliit corporibus solulas, monct
Aliquando ita infra se decidit, ul pigmreaevirgini uli despiciant quam densis lenebris tegerenlur, do-
non immerito assimilarl possit. Tanto moderamine nec corporibus inhaeserunt. Eliaj non immerilo quis
"
quandoque licet~sese cqhaereret, quo nihil majus, eonlubernalem dixerit, cuLcurrum ex, innocuo per-
nMiilminus in ea possit inveniri. Porro si quando. spicuoque aellieris elemento paravit. Ligneo siqui- _
pertusa ad compila venit, dominam se haberi po? dem curru sublatug dicilur. porro cst ignis exurens,
poscit, ruris magislram , „moderatricem siderum est solummodo splendens. Hasc quanto elalior terris
atque dispensatrieem sonorum^ suo putat parcere est, tantp mort.alibus minus cognita, quae in solo
magislerio. Nam si Platonis Timaeo ereditur, mi- domicilium possidens, quasdam planelarum miro
rabili bac compositione mundi anima conformatur, coactu Impellit, nunc eas prae se agens, modo.ic-r
de qua Virgilius: trogradari compellens, modo stationi connectens
i ipsumque domicilii sui circulum a luna secundum
C
Principioccelumac»terras'camposqueliciueiites, Platoni suasit, tertium Mercurii, Veneris quartum ;
J.urentemqueglotiumlunse,Titaniaqueastra
Spkitusiintrissalil,totosqueinfusaper artus Ciceroni vero et aliis longe aliter ordinis.distaniiam
Hens agilatmolem,et Eiagnosecorpore miscet.
persuadendam pulavit, ut.secundus a luna Mercurii,
Jfeihae fluoque ut aliis mulla egent inquisilione tertius Veneris, quarlus Solis, quintus Marlii, sexlus
quae slulti quasi inutilia et non necessaria eoir- Jovis, ssplimus Satunii circusliaberetur; quid igitur?
teisimrnT.Deiritit tamen saiiem ordo inquiri, eur Reprehendimus Platonem ? Mfni-me.-Ciceronem ergo.
a Boetio in primo loco quadruvii liberalium di- et.alios? Absit. Haectanta rapiditate coetesXemsphre-
sciplinarum baee posita sil, a Martiano aulem seram movel, quo et planelarum cursus cum ea ro-
cundo. Ideo fqrsitan nullus requirit quia aut casu lel, et mirabili quadam ratione nalurae eorum oc-
hoc facliKii putat, aul Martianum in artibus nihil cursus celeritatem ejus retardet. Mensem lunaris
boni contulisse existimat. Meo tamen judicio ulri- accensionis aliter constare., aliler peragratiopis zp-
usque divisioais aeslimatio aut insano aut illitte- diaci falelur, eo modo quo xn mensesluiiarisâceen-
rato debetur. Sequilur hanc, quam praemisi, agre- sionis XIII sint zodiacteoe peragrationis. Per hanc
stis femina adeo maseulaeet infaiigabilis virtulis, invenitur quomodo a Capricorno in Cancriim ascen-
ut ccelo non ignola putetur, quae in niedio mun- D dendo pauciores dies explicet sol quam a Cancro in
danarum rerum eo modo sibi statuit domicilium, Gapricornum descendendo. Oritur quoque magna
ut niedia extremaque possideat, cui merilo carnem inler philosophos de cooleslibuscorporibus quaestio,
illud Virgilii conveniat. utrum animata sint an inanimata; et PJato quiden»
Iflgrediturquesoloet caput inter nulrilacondit. non solum animaia, sed et rationabilia et immorta-
liapulat. Aristoteles inanimata et iinmoiialia. Ex
Quo le metialur soluita et cerlislineis dfsperiialur quo secundum
ophiioneni Platonis conlrarium quid-
polum, quae sine corpuleiitia corpiis sibi assumit, dam conficitur diflinisioniPorphyirii, qui dilFerenllas
Tengiludinem sine latiiudine sibiinesse slruit, quod substantiales el divisivas affirmat et con-
in araneaefilo gencrum,
neque reperitur. Junctislongiludiiii el slilutivas specierum. Sed irralionalis et inimorlalis
latitudini arcana quadam potentia altiiudinem snb- differentiae
secundum Platonem nullam speciem con-
trahit; quod corporalibus ineongruuni videlur : sed formant. Licet Aristolelis
sibi theoremata haee digne deberi faletur; linearum opinio a Porphyrii diffini-
nilione non dissentiat, Salomon tamen Platoni vi- '
composiliones ila compaginaX, ul aliquando recXis detur
sibi angulis conveniant, aliquando oblusis, mistis favissc, ubi ail: Oriiur sol et occidit, ad lo-
cum sunm revertilur; gyrat per meridiem et fletiilvr
12)9 GUNZONISDIAC. KOVAR. EPIST. AD FRATRES AUG. 1500
ao Aquilonem.Lustrans umversa per circuilum vaditiAcorporaJe
_ mulaiione loci sonum efiicer.e; cceleslis
spiritus,' el in circulus suos revertilur. Quaesententiai aulem orbita locum non mutal, quatenus in sese
ita solvi potest; quod ideo solspiritus dicalur,-quia[ rotalur, nullum ergo sua volubilitate sonum reddit,
calore ejus omnia nascentia viviflcantur el crescunt. et lanien ingcnli sirepitu dicitur agitari, sicutpaulo"
Inde est quod quidam gentilium naturam Iioc modoi ante exemplo Job coeliconcentum praemisi. Sed pa-
diffiniendam-putarenl: Natura eslignis artifex, qua-. - test forsitau illud cle planelis tanlummodo aeeipk
-daniTia vadens in res sensibilesprocreandas; sedj De his tameii viderit quicunque ille est, quantuni
quia hoc non adeo probabile est, sententia Aposloli, sibi divina giatia niinislraveril, dummodo in terre-
-cum in uno modo.ecclesiasiici doctores conveniuni, stris coguiiione sonoritaiis aliquanlulum niihi Jiceat
consideranda «st, qua dicilur : Scimus qitia omnis immorari; in hac namque multa reperinntur qurs
creatura ingemiscit el parlurit usque adhuc. Et paulo frequenli indagine digna judicantur. In bac genera-
-post; Quia et ipsa creaiura liberabitur a servilule: liter ipsius requirendae sunl partes, quas Virgilius
corruplionls in libertatem gloriw filiorum .Dei. Nonnei VH esse monstrat, inquiens :
reclius in talibus deceret monacimm occupari quae Obloouiturnumerussenlem discriininavocum.
ad eruditionenT pertinent Chrislianss religionis, in
' cujus brevitale ctrminis iotius harmoniae-gravitas
quam inservire fraudibus ? Vile putal in liberalibus conlinetur. Quaeriiiir etiam in hae quid infinitale
siudiis immorari, planetarum alisidas, positionem, terminel vocum,'quis molus sit audiendi,
quot
discursus per zodiacum, circulorum inter se repli-
symphoniaeet quse prima dici queat; qualiter Platq
caiionem inquisitum ire nihili pendit. Salteni ea quae consonantiam dici
pulet, quas voces stanles quaeve
in divjnis libris cxipsis artibus inveniitnltir conside- sint
mobiles, utrum insuper pariienlibus numeris
rare deberel, ut estillud in divina historia, quando consonanliae
Josue soli et lunae siationem indixit, utrum reliquas eundum possiii, reperiri; namque illud praeler-
videtur, ultum acumen el gravitas ex qui-
quinqueplanetaeetinlima mundi orbila stationiser- bus voces consistunt in qualitate melius consiare
vierint, an proprios cursus servaverint. Quod si ita aut quanlilale dicanlur; conlinuaeautem disgregatre
est, diaphoniam passa est coeleslis illa barmoniae voces barmoniae melius conveniant, ulrum omne
suavitas, muiilalis duobus nervis, eo praeserlim quo _udiciu«i sonorum lanribus dandum sil an rationi,
primum tetrachordum terminantur, et secundum ralio melrorum quanlum in musica valeat, hemiio-'
auspicium sumit. Si autem ultiraa spbaera simul cum nii diversitas qualiter constet, quomodo ex
supra-
planetis subsislil, superae dulcedo musicaeconticuil. eictis quindecim troporum varieias conformetur.
Forsitan inde esl quod in Job legitur : Concentum _ IIa:c striciim
commemoravi, non quo artium prima
cozliquiescerequis facit ? In qua quaeslionetot emer- *-
ponerem,sed ntsluliitiam indocli monachi reprehen-'
.gunl, ut Lerneus anguis Hcrculeis iterum viribus derem, cui cum scientia artiism abesset liberalium,
compensari videatur. ncaluil fraude grammaticellus videri, quam scien-
De musica. Verumlamen quia musicaemeniionem liam ariium saltem exlrinsecus adipisci. Est enim
intuli, de inquisilu ejus pauca narrabo, quae lanta ars intrinsecus, est et estrinsecus. Infelix, quia
dignilate viget, ut Dad assistere jure credatur. Cu- intrinsecus fortasse artes' acquirere non potuit,
jus fei exempla ita se frequenter offerunt, ut modo quare non saltem extrinsecus acquisivit? Eslo, sa-
riiclu supervacua putenlur. Haec eum lanta maje-
pientem se pulavit, num Xandemquid alii sentirent
state polleat, ut divino conspectui famuletur, in cce-
inquirere debuit? In rebus ehim diversorum homi-
leslibus corporibus iia sibi monarchiam vindicat, num diversa est opinio. Inde est iilud Terenlii:
quod in liis jugiler concenlum struat, et Pylhagorici Quol homines, tot se\ilenliw. De quo et Persius in-
dignitatem silcntii non amiltal, eoquefit ut perso- quil: !
nei et laciturnitalis modum servet; sicque in circu- j
Millehominumspeciesetrerum discolorusus.
loruiu varietatibus sese moderatur, quaienus contra
Pulat se fortasse omnia scire, quod summae demen-
legem humanaemodulationis, juxta quorumdam opi- _
nionem laxioribus gyris acutos, brevibus graviores D liae nullus ignoraX.Nescil in hoc quid Cicero dicat :"
impertiatur sonos. Nascilur qiioque perplexa quaestio Unum vix pauci possunt, ulrumque nemo. Et Maro^
in eo quod quinque planelae aliquando solari radio . . Non omniapossumusomnes.'
impelluntur, quandoque stalioni depuiantur. Statio Contemnit testimonia geniilium scriptorum, saltem
motu caret, sonus autem sine molu esse non potest: Aposioli seiitenfiam id memoriam reducat, qua di-
stantibus ergo aliquibus planelis, non iniegraiur eilur ; Alius judical sic, alius sic; alius diem inter
jugis harmoniae concentus. Quapropter inquirendum diem, alius omnem diem. Ilem : Unusquisquein suo
esl, quantum humanaescientiae concedilur quomodo sensu abundat. Nonne igitur debuit diligenter in-.
ccelestesplanetarum motus et imposilam sibi legem quisivisse an saltemiarvaintelligeiilia Scripturarum
coiiiinue «ervent sonoritatis, el injunctam sibi mihi inesset? Niniia jactanlia elatus est, ut inler
quandoque necessitatem nequaquam pratereanl sla- suos sapiens videri posset, veluti Cinero poelicus in-
\ionis, inter quoede mundi eliam spbaera inquirilur ter suos ullra hominem videri voluit. Rana in limo
atrum sonitu impellatur an silentio agitetur. Dicunt nou dubitat se magnitudini vaccae comparari, -eo-
->-,-.fr.-,,^..;f1„10|„ est ]oeom mutare, omne aulem que modo monaclius uno casu valt doclus haberi;
"
1301 RICHARDUS ABBAS FLORIAC. — NOTITIA IIIST. 1302
sed dum sapieris videri voluit, slultum se monstra- A quapropler pulavi epilogum hujus epistolaepreeibus
yit, juxla illud Horaiii : lerminari.
Dum vitantslulti vitia.in contrariacurrunt, Conditor omnipolens rerum, qui cuncla gubernas,
Est forlasse is de'quo loquor lanlum grammaticus, Quique solula ligas, eXsparsa reducis in sequum.
sed nolum est non posse quemiibet unius liberalis Necsinis in solido positum dissolvier unquam.
artis scientiam integre percipere, nisi studuerit om- Cui nihil quod pereat, nihil esi quod fme fatiscat
'
nibtis aliquam opellam dare. Cyclicae namque di- Cuncta libi vivunt, famulari cuncta Jaborant.
cunlur, atque ita in se recurrunt, ut modo irium M sub te moriiur, vitre cum limina servas.
sonorum connexae reperiantur; non enim Acbar ille Quidquid adesse ctecet, nihil est quod conslat ab-
sub lege posiiusj cujus anima secundum Ovidii do- Xessc-
gma Achar iste viviflcatur, adradicem.montis stetit, Da , Paler omnipotens, veniam, da, posco, re-
aut vocem loqucnlis Domini audivit; in eremo na- [ gressum.
lus sub murmure crevit, servalque adbuc anima ejus Qui cecidere suo demersi crimine, cede
ferlnum morem, quo In eremo ille a Moyse decidif, Consurgant tenero sub nomine fonte renati.
ei Josue non bene cohoesil.JIIe in acliva vila persi- Non illos extrema dies transmitlat averno.
sterenoluit, el ad conlemplalivam nequaquam per- B Portitor ille Charon limosa haud evehat unda.
venit; in ilinere ergo defecit ac tepidus substitit. Sors procul abscedat, Minois cesset et urna
Jam illum fortasse humani genefis oemulussuo cau- Qtios Iribuit Christus medicabile pignus in unda.-
terio inussii. Uiinam aul calidus aut frigidus esset, Seniiailxion soJitoeverliginis iclum.
nam melius fueral ei, seeundum Apostoluttr, viam Saxa roteni alii, jecur liic inerescat opimum
veritalis non agnoscefe, quam post agnitionem re- Vulluris in rabiem, solvantur viscera sili
trorsum converti! Hortarer vos ad exhibendam huic Vicina Eridani, cui non concedilur undft.
opem medrcinae, sed vereor inveteratus sit mor- - Hle cibos vacuis exspectet hiaiibus amplos
bus : Quem furtale malum prohibet contingere mensas.
Elleborumfrnslra cumjam culisregratumebit,'- Cfelera pcenarum vulgusgentile coarctenl,
. roscentes videas, venieati occurreremorbo.
PEESIOS. More rapit pecudum quod per diversa libido,
Haeevobis communicanda puXavi, quibus et vanita- Dummodo qui sese Gliristi sub jure fatentiir,
lem stulti monachi, *t me non per omnia qualem Effugianl laqueo_sinimicaque lela draconis,
lofica.
pulavit cognoscatis. Nam sunl quidam stulti qui ad Protecti clypeo et non deffcienle
mensuram sui alios meiiri volunt, veluti miserrimus ^ Inter quos si forte meam quis.rodere vitam
iste qui comparatione sui cum a pusionibus laudare- Expetit.-invidiae macuiis noxaque remota,
tur, nihil alios aestimavit. Ergo in ipsa sui aestima- Evolet alta petens liber, tricasque refulet,
lione deflciat, atque prudentium judicio tabescat, Seque Deo extremo socians examine Joetus
nisi palam monstraveril qualem se in conclavi mo- Dextra petat, quo praeclara jam laude bealus,
nasterii monslrare voluit. Nobis tamen, quibus prae- Gaudia percipial lucrati pecunia nummi.'
flne bealum.
cipilur ut pro inimicis oremus,- procurandum est Euge feratque simul Domini sine
quatenus divinis mandatis obsequamiir. Dignum
AKSODOMIKIDCCCCLS.XIX..
ABBASFLORIACENSIS.
' '
I
NOTITIA HISTORI€A IN' RIOHARDUM. _ ',

'
(Gall. Christ. lom. VII, pag. 1546.)
Richardus, prius Palriciacehsis cellae praeppsiius, ^ cendium : n Bis enim voracibus flamnils, inquit Ai-
ut censet-Mabillonius; Vulfardum facetum episco- moinus, absumilur ccenobium, "secundo anno §74
pumniox excepil. Percipiacum mansum a Guntrude Uagrat incendio. At procuranle venerabili Dei cullore
malrona anno 964 in gratiam Letaldi oblinull. Richardo in pristinum slatum intfa tr.ium spatium
Huic Lotharius rex tria dedit praecepta, quorum duo annorum revocatur. » Eodem Lolharii regis aiino
priora anno regni xm, indiclione x; postremuin xxi, vi Idus Septemb., indictione IH , ab ineunte
aimo xxi, Christi 974, fortepost alterum Floriaci iu- mense ducta, Adelelmus miles nobilissimus sancto
"" "
1305 RICHARDIABBATISFLORIACENSIS 1304
Benedicto detlil ijisigneni crucem argenieam, velut A funen abbatis Miciocensis Annonis anno 972 cx
nostri Salvaloris qualiter pro noslris reatibus in ea Letaldo. "Willelmus Sanctionis filius, Burdigalen-
impielale Judoeorum appensus fuit inscuJptam. sium comes ac totius Vasconicoedux ctim fratre suct
c Quin etiam ad illuminationem ejusdemquevivificoe GumbaldoepiscopofVasatensianno 978,'audita fama
venerandeequecrucis do, inquil, quoddam juris mei religiosae vitae Floriacensium, monasterinm Squiis
praedium in pago Senonico situm, vocabulo Villaris seu deRegula siluni ad Garumnam eis regendum
dictum, cum ecclesialionoribeataeMariaedicala, etc, restituit. Ilerberlum Soliacensem toparcham, qui
pro remedio animx mese et tenioris mei inclyli monaslerii praediainvaseral, divinaevindicXaenequic-
Francoriim ducis Ilugonis, quin et progenitore nieo quam admonuit Richardus. Hanc ille mox expertus,
Roberto el genitrice mea nomine Berla, et pro Floriaci sepelitur. Ha2caliaque de Ricbardo scribit
Btirchardo seu et aliis parenlibus meis. Aclum Aimoinus, cui Tortarius in historia translalionis san-
Parisiis in nobiliumcoiiventu publico. > Subscribunt cti Mauri maityris .Floriacum succinit, Richarduin
cum Adeleimo Hugo dux Francorum , Odo comes, magnum, decus abbatum et Iampadeni clarissimam
AdeJa comittissa , Milocoines filius ejus, et alii. Patrum appellans. Excessit e vila an. 97.9,xiv Ka-
Non parvi est momenli haec charla ad dignoscen- Jendas Martii, '
das principes ejus aevi familias. Interfuil Richardus
GONSUETUDDHES ET JBM ECCLESf J BE MEGULA
AUCTORE JUCSARBO ABBATE.
(Apud Labb. Bibliolhecanova mss., tom. II, pag. 744.)
Statulum esXqtiod nullus praepositorumvel prio- B bei bannum salis imo mense in villa, et nullus bur-
rum inlra villam vei extra audeat dare,domos, ier- gensium audebit vendere et emere nisi cum asseusu
ras, vineas vel possessiones aliquas sine censu. Si prioris:qui vero bsec infregeril, cum damno LXVI
vero hoc aliquis facere proesumpseril,non est tenen- solidorum emendabit.
dum, quia lioc sub anathemate danlis et accipientis Slatulum est quod omnes sutores unoquoque
fuit iiihibitum. anno in festo S. Marlini reddanl optimos solutares,
Statutum est etiam quod si quis possessioncs similiier omnes pelliparii debenl priori bonam pelli-
quas lenel in feudo de Ecclesia, vendere voluerit ciam unoquoque anno in ramis Palmaruro, el m fe-
cum assensu prioris vel praeposili, faciat : et prior slivilate aposlolorum Petri et Pauli, et invincula
lpse, si voluerit emat: alioquin cui voluerit, ven- B. Petri : nec miies nec Burgensis vel aJiquis hoini-
dat, salvo jure Ecclesiee, scilicel de unoquoque sonum erit liber in bis tribus diebus quin persolvant
lido nummum unuiii. de bis quoe.vendiderinlvel emerinl tribula priori et
Slatutum est iterum quod de unaquaque domo monachis. I
inlra villam et exlra babeat Ecclesia duos homines Omnitempore slatulum est fbrum in villa Regulee,
vel feminas cum sarculis unoquoqtie anno ad sege- in die Sabbali dominus de Girunda XeneXin boc
,tes purgandas : el dabitur unicuique in Quadrage- G foro, in feodtim de priore juslitiam mercali, Nec
sima una libra servienlalis, et alio tempore in mane debet alia die Sabbati aliquid ultra rivos emere.
una torta de furno et vinum, et in nocte una libra: Quod si faclum fuerit, ad dominum Girundae per-
ct in fesiivitate aposiolorum Petri el Pauli unum linei juslilia; et ipse dieSabbali manu levabii ille
fasciculumlierbaede unaquaque domo priori deferre dominus Girundaeusque ad octo dies. Quod si tune
tenentur el ad vincula S. Petri unum panem talem non solverit, justilia' pertinet ad priorem vel clavi-
qui sufficial Iiomini in mensa : et de unaquaque gerum. Item prior vel claviger polerunl manulevare.
domo unum hominem ad vindemias colligendas. Prsefatusvero dominusGirundsesecurum conduclum
Slalutum esl etiam quod omnes homines qui mo- dahit venientibus ad forum, in eundo vel redeundo.
rantur in villa vel in dominio prioris inlus el foris Carnifices eliam sunt seeuri ab ea Jiora qua porcum,
justiiiam debent priori et clavigero. vaccam, veJ ca;tera|ad officium suum pertinentia
Stalulum esl quod quicunque segetes ad molen- acceperint, ila quod pon pignorentur, sine consilio
dina detulerint, vel vinum ad vendendum in con- prioris vel clavigeri. |
ductu prioris sint, ul nullus burgensium audeat eos Eamdem securiiatetii habent hi qni veniunt ad
inquietare, ex quo de domibus exienles usque ad molendina : qui autem Jioe vel illud iufregerint sex
propria redeant: quod si hoc facere praesumpserit, D solidos solvent. Noster -veromolendinarius de uno-
gadium solvent : simililer el in manu prioiis sicut quoque molendino uilani coucam unoquoque die, si
eodeni pacto molendina voluerit accipiet ad molendum. Nullus n\olendIna-
Slalutum est siiniliter quod omnes burgenses si virius quaerat ])ladum per viilam : si faclum fueril,
mim emerinl et postea vendiderinl, obolum domino sex sol. solvet. Unôquoquedie Veneris soJvent
de unaquaque saumala dabunl. Praeterea prior I*a- molendinarii clavigero quaiiam frumenti quod lu-
- '
DJ3 . . CONSUETUDINES EGCLESLE DE REGULA. 1305
prati fuerinl sub sacramento. Slalulum est quod A Dominica similiter. Et nt breviter concludam : quo-
claviger accipiat de unoquoque porco obolum et de cunque modo vel quacunque die extranei aliquid
porco ultra SiOden. lumbos babebit claviger; de portaverint, vel cum abqua re transitum fecerint, -
vacca habehit duos denarios: de bacone iantmn- jus suum recipiet claviger : sicsal,equi, porci, oves,
dem ; et non alibi vendentur carnes nisi in con- boves, bladum el caetera : et in foro mahulevabil
suetis locis, yel pisces. Diebus eliam Dominicis elaviger quidquid voluerit per octo dies..
3 feria et S manu levabit carnes claviger, tiliam Item habebit claviger de bis omnibus qui vendunt
porci vel apri pro & den.; fructum vaccae pro tribus saginum omni quintodecimo die Sabbati uaam obo-
denariis; quarterium arietis pro uno. Quicunque laiam. In festo beati Petri accipit claviger unaxii
vendiderit carngs, eamdem servabit consuetu- eorrigiam de unoquoque mercenario.
ninem. Item Passapont .recepit nomine noslro de bgassa
Iiem si extraneus portaverit sturionem, denarlum lini nnum paladuir in foro, et plenam manum lanas,
Iiabebit claviger-; et si ibidem fraclus fuerit sturio, juxta quod ibi fuerit; de merccnariis- quinlodecimo
nerbilium et liudellum babebit claviger, nec minus die obolum : de his qui deferunt vasa vitrea, unam
habebit denarium. lampadem; de fasciculo ciforum, unum. Pro his
Item si duo vel ires soeii fuerint in porco yel 8 teneiur Passapont et ejus successores in dormilorio
vacca, vel ariete de unoquoque manulevabit; prout facere luminare, et in camera priorjs, dum ipse
dictum est superius, etiamsi unus vendiderit pro praesens fuerit. De natlis unam habebii clayiger se-
omnibus. Similiter si extraneus-saumonem-porta- mel in anno ; et sic de caeieris quae vendunlur.
verit, obolum dabil. Si extraneus portaverit duode- Statutum est^quod ille quem prior.in jus yocave-
nam lampredarum denarium dabit; si sex, obo- rit, slatim coram eo cum fidejussoribus se precsentet,
Ium. "Si duodecim colagos posraveril per aquam, nisi jam nianum ad comedendum lavaveril, vel ad
unum dabit; si sex, obolum ; si cum asino por- lavandum ea"putjaTi,i separaveril. Si vero post vespe-
taverit,. ires denarios ; si cum_equo vel equa, ras eum vocaverit in crastinum coram eo cum fide-
inulo vel muJa & den. dabit; si cum collo- duo- jussoribus appareat. IJIe vero quf die assignala
dena colagorum vel lampredarum, denarium dabit* usque ad Iioram sexlam coram priore non compa-
De sturione et salmone primo captis in Beta, meruerit, tanquam convictus judicabiXur. Quod si
dielatem piscatores dabunt: et tunc aeeipient illi praesens prior non fueril, clavigero -se prse?
duo.piscatores duos panes servientales et duas men- senXet.
suras vini: et deinceps de omnibus piscibus ibidem n Item de unaquaque saumata lignorum dabitur do-
u mui nostrae unum
captis decimam sub sacramento. lignum peromnes portas de his
Si balama feratur per mare frustum iiabebit cla- qui sunt exlranei.
viger; si per terras feratur yel alii quilibet pisces, Statutum esl etiain quod prior tempore vinde-
flat sicut superius scriptum est de colagis vel lam- miarum per omnes porlas villa? dirigel nuntios suos
pre.dis. ad quorum conspecium decimoe vini el quarla fl-
Item debis quoevenduntur in foro ; deporcoqui dililer reddanXur, prout in scriplis eoruni conline-
yenditur ulfra 20 denarios accipiet claviger unum bitur. Et debent deferre illi Tjuorum sunl vineoead
denarium ; et si minus, obolum : de capra simili- torcular prioris sine ipsius adjulorio. Iteih de^ om-
ter; de vacca similiter ; de bove denarium. De nibus obliariis qui fabbas- excolunt, dabitur con-
ove sicut de porco; de asino sicut de bove ; de ventui coquns vel alter serviens onustus de fabbis.
equo et mulo quatuor denarios ; de cifis et saleriis, Tempore vero suo.de agresla pervineas arripient
de carra bestiae qualuor cifos et totidem salerios; servienles coquinae : similiter de oleribus-a Natali
de coJlo onuslo duos. Die Sabbati- nemo vendat usque , ad Quadragesimam, et in Quadragesima de
inlra velextfa aliquid, quin reddatclavigerocon- porris similiter.
suelos redditus. Stalulum csl proeterea quod omnes bailivi ad boe
Stalutum' est eliam quod si quis porcurn extra sunt conslituii, ut census bailiarum -nobis absque
villani emerit et infra octo dies vendiderit, dena- difHcuItaie reddifaciant: videlicet frumenti, avenae
rium dabit: de nomeriis et cultris et fosseriis; et -denariorum. Quod si in feslo B. Martini ad
sarculis* falcibus, toseriis. vasoriis et caeterisfer- praefatos census «ubditos suos non compulerinl,
ramehtis quoe vendunlur in foro, semel in anno bailivi debent pignorare; sed ad priorem pertinet
ab uuoquoque venciitore unum accipit cJaviger. De juslilia.
retumbis et cifis vitreis, de caepis et aliis unoquo- Praeterea slatutum est quod claviger per to-
<jue Sabbato et Dominica, exceplis illis de Papey- tam villam accipiat asinos ad deferendum bladum
ran unam cordam et de scaloriis nnam garbam. suum. •
Habitantes in terra de Papeyran liberi sunl in omni- Item cum comes procurationem suam accipiet
bus quae nascuntur in eadem terra : si exlra terram claviger per totam villam manulevabit porcos et
iilam aliquid acquisierint, non sunt Jiberi. capiet gallinas per domos.
Item accipit claviger de vendentibus sal die Sab- Scicndum praeterea quod per omnes bailias no-
bati in foro de unoquoque unam palmatam, et iu stras accipimus abunoquoque villano unam gallinam,
1507 RICHARDI. ABB. FLORIA. CONST. ECCL. DE REGliL. 1508
duos fasees paleae, ct unum panem el traceam boum A foro Regulae,et in Salargiis, et pro feodis domorum
in vigiliaNatalisDomiiii. quae sunl in eadem villa cl pro bis omnibus quae
ilem omnes Iiailivi nostri et foris debenl procura- tenet a rivo qui dicitur Merdinus usque ad Re-
lionem priori semel in anno praeler bomines de gulam. |
Pins. Ilem Donaius Garsiaevel Benied et ejus successo-
Item omnes villani de bailliis nostris debent pro- res debenl -assislere priori in judiciis pro feodo
curationem priori semel in anno. quem Xenelinfra Rejgolam.
Boneia deBordes et successores sui debent priori Item liomines de Taurignac et homines de sancto
procuralionem apud Burdegalam cum his omnibus Michaele, et ile Guarzac, si forie prior propriam
quos secum babebit; et equos simijiter procurabit, guerram habuerit, clebenl venire in ejus auxilium
et hoc semel in anno. pro feodis quse tenent inlra villam.
Mililes de Bordes solvunt procurationem plenam Ilem si prior proprium bellum habueril pro exhae-
priori et sociis suis, et omnibus quos seeum addu- redatione Xerra, medietatem' expensarum facient
cet; el supervenientes similiter procurabunl : et burgenses, aliam medielatem prior. Pro tali belio_
debent commodare priori unum equum, cum slu- tenenlur se praesentare dominus Gerundaeel domi-"
riones ad sanclum Benediclum miserit. Quod B nus deTaurignac el dominns del Berned.
si in via equus decesseril. prior equi prelium eis Ilem si aliquis miles feodetarius priqris conlra.
restiluel. priorem, quod absil, in aliquo deliquerit, per liun-
De jure priorisTist et Ecclesiaede Begula, ut lites, tium suum ipsum injjus vocabit, elin manu prioris
discordias, causas el judicia pftr judices qtios vo- de querelis, quod justum fueril, exsequelur. Quod
lueril, et undecunque voiuerit iiilus vel exlra ler- si in ejus manum jure parere noluerit, feodum prior"
niinet: si qui vero advenlilius vel naluralis sine oceupabit.
haerede Jegitimo decesserit , res ejus, si soiu- Statutum est praeterea quod si Juoaeustransitum
tus fuerit ad-oriorem pertinenl; si conjugalus, rae- fecerit per villam, 4 denarios solvat clavigero. De
dietas. - equo Hispaniae,4 denarios; detraca (forte utpostea
Homines de Lavizon Willelmiis Textor, Petrus carga) coriorum boum, ovium vel caprarum, 4 de-
Ogau, Willermus Garsias el Vilalis Juliani debenl narios. De uno corio unum dcnarium : de carga sta-
porlare priorem per mare cum sociis suis ubicun- gni vel melalli, 4 denarios. Quicunque vendiderit
que yoluerit, el reducerc simililer, el debent de- equuin in foro qualuor denarios : exlraneus ubique.
fcrre simililer bladium per mare quacunque parle Consiilutum est praeterea et jurejurando firmalunf
doimis nostra babuerit, el uoeie qua redie- (. quod necjue prior, neque claviger aliquem vel ali-
rinl, liabebuut de cellario porlatores isii panem et quam supercurrat, dum ille vel illa fidejussorem
yinum. priori gratum dare poterii.
Praepositusde Lobanaeg debet procurare priorem Item nemo cultellum, ensem, lanceam, spiculum,
el socios suos semel in anno : ct omnes illi qtii sunt securim, besogium, lneque gladium in conlentione
de praspositura illa : aliam tantum debenXprocura- traliat : quod si traxerit et non percusserit et
tionem priori et sociis suis semel in anno, praepo- traxisse convictus fuerii, sex solidos priori sine
silus .sancloe AureJianoecum parlicipibus suis, de- intermissione dabit. [SI yero percusserit et sangui-
Jienl procuralionem priori semel in anno, et in mu- nem effuderit, 66 sbjidos simililer dabit priori, ct
talione cujusque prioris 14 solidos Burdegalenses damiium pereusso ex integro restiluel. Aut si lioc
nomine sportulae, et Aiquilinus de Fonte sex dena- tolum facere non poterit, nnp membro curlabitur. Si
rios sporlulae. percussus morluus fueril, ille qui percussit exliaere-
Amaneus de' Lobengs et sui debent facere homi- dabitur, et haeredilas lola et possessioperlinebit ad
nium priori pro mota sua et pro feodo Reguloeel pro priorem. \
•justitia fori el pro his quoetenel ab eo intra et ex- Itein nemo extra yillam vel.infra aliquem capere
tra : el proelereapro his omnibus faciunt solemnem ^ praesumat sine assensu domini prioris vel Clavigeri,
in die PaschaeXoticonvenXuide Regula. sed si casu contigerit, 'quod anle praesenliamprioris
Item.ArnaldusBernardi de Taurignac facithomi- vel clavigeri cum capto se proesentel, si tamen tem-
nium priori pro devalata pedagii Mariaede Gerunda pus fuerit opporlunum. Quod si id facere neglexe-
el praeterea pro communilale casati cum participi- rit, 6 solidos dabit prioii. Item si contigerit quod
bus suis annualim in vineula B. Pelri S solidos Bur- aliquis aliqueni-anleproeseiiliam Domini pereusserit,
degalenses. absqiie dubio damnum resliluet et priori satis-
Ilem Helias de Barela debel solvere conventui de faciet.
Regula annualiin 24 panes et 12 lampredas et Item de mensuris cujuscunque modi sinl, ut de
unam saumatam vini in rramis Palmarum., concbis, de virgis, de cubitis, de canis quibus panni
Item dominus de Culed Maviron debet facere ho- venduntur, et de libns el de rasoriis quibus sal el
minium priori pro feodo quem tenct in villa de segetes radunlur, fl 'initer fuit consiiiiilum omnia
Regula. Dominus de Landerro et sanctac Basilicae esse oequalia et justa. Quod si penes aliquem ali-
debet facere hominium priori pro liis quoe lenei in quod istorum falsum inventum fuerit, 6 solidos
1509 - ADALBERTI METENS. PROLOGTJS. 1510
priori solvet. Quod si aliquis reclamaverit el proba- A sibi injurias irrogare, et nolit juxla slatut^ villae
verit se in hujusmodi mensuris ftiisse deceptum, judicio injurias persequi, posl primam et secundam
deceplor damnum restituet el priori sex solidos admonitionem priorisper se vel per suos factam,
solvet." ille lalis omnibus diebus vitaesuac ex lunc exsnl et
Simililer de bortis in villa conslitutis et circum- profugus non reversurus abeat, et oihnis ejus haere-
'
jacenlibus, et de vineis statulum est et jurejurando dilas priori incurratur.
lirmaliim qupd nemo audeat in hortum vel vineam Demum statulum est quod guicunque intus vel
alterius inlrare, nec aliquid rapere, neque olera, extra aliquem vel aliquam interfecerit, sine miseri-
neque portuin, neque fructus si fuerint sibi. cordia incurratur Domino.
Similiter de vineis neque agrestanr, neque race- De minimis autem querelis, ut est de percussione
mos, neque paxellos, neque aliquid earum. Quod sive sanguinis effusione facta el de illatis contume-
si aliquis fecerit el de facto comprobatus fuerit, liis, de capillis ruptis et de aliis liumsmodi, ut con-
damnum restituet, el priori sex solidos solvet, et si suelum est et statuium teneatur.
dare non possit, auriculam perdet ' llem si
quis virginem porruperit vi: si mulier
- Item statutum est ne aliquis sine assensu prioris fuerit vilior eo, dabil -eimarituni consiJioamicoriim
in expeditioneeal, nec prece, nec pretio aliquorum B suorum,TeIaccipiel eam in uxorem. Quodsimulier
ductus "castellum ingrediatur ad defendendum, vel fuerit nobilior, ad arbilrium* priofis el amieorum
foras ad expugnandum. Quod si fecerit ef vulnus mulieris, mulierf salisfaciet et 66 solidos priori
inlulerit, 66 solidos priori dabit, et percusso dam- solvet.
num restituet. Si occiderit hominem, omnia con? Item si aliquis quamlibel aliam stupraius ftterit,
flscantur priori. Si quis autem superbiae facibus 6 solidos dabit priori et mulieri satisfaciel. Si quis
accensus negligenter de villa exierit profugus ea conjugatam rapuerit et cum ea fugerit, ul de homir
occasione, quod dicit [burgenses vel ipsum priorem cidio stabiJimentum villae servelur.
tNNO DOMIKIDCCCCLXXIX.
ADALBERTUS
METENSIS SCHOLASTICDS.
TOTITIA" HISTORICA 1N ADALBERTUM.
(Fabric. Biblioth. med. et inf. lat.)
Adalberlus, ievita, sive monachus et sacerdos, scripsit Flores ex Moralibus B. Gregoriipapw in Job, eos-
que dedicavit Herimanno presbytero. Prologuinad Herimannum edidit Edmundus Marlene lom. I Anecdot.,
guem testatur depromptum ex codice annorum cireiter 009.
INCIPIT PROLOGUS AMLBERTI LEVITI
AD HERIMANNUM PRESBYTERUM
Jn quo promittit subnectendum ei opusculum exccrptum « quasi lilia candentia a Moralibus

quce B. Gregorius Spiritu sanclo afflatus luculentissimo sermone disseruit (Ij. »
- (Apud Marteni, Anecdot.tom. 1, pag. 84.)
Diiecnssimo in Christo ac veuerabili Patn tuiti- C Mecum saepiusretraeto, Teverende Pater. creber-
KANO presbytero AHALBERTUS liumillinius levilarum rima circa me benignilalis charitalisque vestrae
sempiternam in Dominofelicitatem. impensa beneflcia, nec non eliam suavia atque satis
(1) Exstat hoe opuseulum in ms. codice mona- annos circiter 600 repraesenlal. Idem se reperisse in
s',crii sancli Illidii CJaromontani, cuius character ms. Proemonstratensi teslalur Mabillonius lomo I
1511 ADALBERTIMETENSIS PROLOGDS. I 1.512
admodum mihi delectabilia exhortalionum vestra?. A.luor decrevi distinguere libris; el quia ibidem hu,-
rum colloquia. Inter caetera tamen paternitalis mani generis vita mulximodavarietate distinguitur,
vestrae solamina, illa non minus haeserunt animo ejus libuil vocabulura appeUare Speculum. Minores
quae de beatissimi Gregorii papae libris frequenler denique sententias,i quarum uberlate in sensu et
mirantes sive congandentes pariterque tiraenles sonorilale seu in verbis usquequaque delectaius sum,
viearia relatione conlulimus, Liter eosdem nempe quoeaut duas aut tres, aut paulo amplius proiendun-
libros Moralia in beato Job edita, dulcedine diclo- turin lineas, nec tamen adeo prolixaesunt, ut capi-
rum allecti, subinde revolventes, quaedam luo jussu tuliS' indigeant, seorsum in alio codice collegi.
leque praesente prima ex parle tibi excerpsi : unde Harum tanlum capila (discernendi causa) rubro^
tuo- lam provocaXussludio, quam eliain fultus con- placuix inclioari colpre. Ecce per prata cucurri
silio, quod prius sub arcano pectoris mei lalebat, amccnissiiiia, ac florum diversixaie vernanlia, omni-
tali sum ordine conalus perficere, videlicet ut tri- que jucunditate plenissima; quibus lanla sum avi-
ginla quinque libros memorabilis papaeGregorii di- dilate illecltts, cum sint cuncta fragrantia, cuncta
ligenlia qua possein iranseurrerem, et queeque in redoleniia, uXpenilus omnia eoncupiverim. Sed quia
eisdem libris de quibuslibet rebus magis necessaria universa concupita exili praeditus industria mecum
reperissem, codice sub uno aggregala colligerem, B ferre non valui. sedil aniino ut flores quos pulchrio-
aique singulas sententias capitulis praenotarem. res inspexi babere colores, et perpjurima'praev.idi
Quod quidem non ut deliui, sed prout potui opere babere medicamina, decerpere sluderem, qualenus
perpetravi. Non temerario si quidem, ut mihi vide- peritum quemque ac tMvinae volunlatis aemulum lam
tur, ausu id lenlavi peragere, sed veyera eo magis decorosilas florum illiceat, quam et remedium salu-
sludio, ut tam ego quam el mei, si forte sunt simi- tare ad amo.rem suum pellat sive accendat, Si quis
les, quos non raultum vacat legere, aut etiam si aulem veneiio invidiae in prascordiisserpenle fuerit
vacal, desidia non sinit multa legendo percurrere, maculaius-, ac dente malevolo maluerit derogare ac
aut si studium adsit, forsitan copia, ut plerisque in deridere quam congralulari sive emendare hoc no-
locis assolel, deest librorum; hoe nostrum, si tamen strum qualecunque opusculum, cavendum est ei ne
libuerit excerptionis opusculum compendio per- simul cum antiquo boste, illa, quod absit, sententia
currere queanl, et faslidium prolixitatis pati omni vulneretur. Invidia diaboli mors inlroivil in orbem.
modo nesciant. Sed etiam hoc scire legentes volo, terrarum. Imitantur autem iltum qui sunt ex parle
quia praeter capitula vel in. quibusdam locis con- ejus. En offerro inlkr magna et preliosa divitum
gruentiam inchoationis in exordio sentenliarum, munera hoc parvitatis meoe munusculum, el hoc
nihil ex proprio inserui, excepto dunlaxat quod ea G supplex exoro, ut si neqiieo graliam oblinere cum
quae male scriptorum vitio depravala reperi, prout potentibus, merear saltem parlem habere cum mu-
polui emendare sategi [al. satagui]. Interim hoc liere illa paupercula, quoequondam prompto animo.
opusculunT ob respirandi graliam lectoris, in quain gazophylacio duo legilur inXulisseniinuXa.
|
Analectorum pag. 517. Idem et nos reperimus in nihilo, qui omnia quwcunque volnit fecit in cwlo et
mss. S. Petri Selincurtensis ordinis Praemonstra- in lerra, qui est judex vivorum et mortuorum, preces
tensis, in dicecesi Ambianensi, in Caroli-Locensi ex imis visceribus fundant, ut et noslra errata propi-
in
ordinis Cisterciensis et in Grandimontensi prope tius indulgeat, et stlam gloriosissimam visionem
Lemovicas. Sed in Grandimontensi ad calcem Iiaec cxlesti regno cum omnibus sanclis pro sua graluila'
legunlur : Ego Adalberlus licet indignus monacltus el immensa clemenliamternaliler frui concedat.Amen.
alque sacerdos, qui ex Moialibus beati Gregorii papw In alio codice Grandimontensi habentur alia ex
in Job editis sludui colligere flores, humititer ac operibus S. Gregoriiexcerpta in Hbrosxvi distribnta,
submhse omnibus legenlibusper ine/fabilem Trinita- quibus praemitlilur index capilulorum cum hoc
lem precor ct suppfico, horlor et suadeo, atque totis titulo. Hwc capitula sunt in hbro Dislinctionum et
ex prwcordiis enixius exposlulo, ul pro mote meorum non sunt in Gregoriano Garnerii.
peccuminum omnipolenli Deo qui cuncla creavit ex
*
Vj3i3 INDEXIN RATHERIUM.' 1314
'
INBEX IN -MTHEBIUM. .
Numeri Arabici (crassioribus ciffris in textu expressi) designant opera, Romani vero prole-
gomena operibus prcemissa.
A Anaslasii(S.) Fidesseu Symbolum.V. Fides. Calumnla

in Athanasiunfdetecta,98. t
Abbasquis, et ejus qualilales,168, 166. Quinamfalsi Anlevicinia'lac\s, id estlucis initia,190.
abbates,166.Abbatesdebentobedire regulae,et peccant Anllieri papasdecretumallegatnm,'251,548.
si contraconslilulumregulcequidlibetdisponant,autprae- Antbropomorpbitarnm haeresisapudquosdamVicentinos
cipiant, 183. renata, et qua occasione,595. In nonnullosVeronenses
AbbatiaMaguzaniVeroneiisisdioecesisdispositioniepi- eliamirrepsit, 894.ARatheriorefellilur, ibid.
incensumab Hunga-
scopisubjecta,599.Ejus coenobiuma"Ratherio Anliochenicanoneslaudati, 529, 339.
ris, 599.Abbas ipsius incorrigibihs expulsus, Aposlolorumcanonesallegati,3i9,459. Dubinrainsper-
400.-Clerici ibidem eX
substituti, qualege, 400. sumnumsint apocryphi,349, 439,491.
Aborlusprocuralioreprobatur,'54. Aquaomni Dominicaante missambenedicenda,416:
AbslinenXia, nisi sit triformis, est ad perfectionemin- Exorcismiet benedictionessalfs et aqure memoriterte-
utilis,580.Quandoesl triformis,ibid. Lege abstinetjlisenou nendae,419.
prohiuenturnecessaria,sed superBua,noxiaet Ihhonesta, Aqnileiensismarehia, xciv.
S80.V. Jejtiniam,Quadragesima. Aquisgranijpalalium,%l8.
Acedia.V. Negligenlia,Tepidi. Arator citatus,50.
Acolylliorum classesdujein calhedraliYercmensi,quo- ArenadictumamphitheatrumVeronae,393. Erat locus
ruro aliidiciide secretario,aiiicantores,471, not. tnunitusad custodiamurbis, ibid.
Aclionat5idicliqui res alienasagunt, 123. ArnoldusBajoariaset Carinthiasdux contra Hugonema
Adelaidesimperatrix OuonisI uxor, ad quamRalherii Veronensibtisaccilus et receptus, XLI.Viclo mox ejus
epistoia,568. exercitu, redit in Germaniam,XLII.
Adolescentiaquam proclivisad lapsus, 65. Monila pro ArnoslusmagnaedignitalisVeronae,584not.
adolescentibus,62et seqq.,67. Arsenoquilu diclus,qui cummasculoconcumbit,487.
Adulatioincriminibusquamperniciosa,391. ArtiticesqnnmodoIaboraredebent, 14. Orationemcum
Adulaiores,genns pessimum, quam noxii principibus mannumoperibusjungant, ibid.
atque polentibus, 592. Mali adulatorum effectus, S91.
Adulteriimala,55. AduUeriumdictumetiamomneille- Auguslinus(S.) lautlatns,16,17, 21, 25, 28, 38, 39, 43,
not. Adulteriumcommismma con- 48, 62, 65, 79, 109, 127, 157, f69, 170, 178,181, 183,
gale conjugium,575 184, 186,191,226,252, 255,547,588,399,459,477,491,
jugato, etiamsi nulliusthorum violet, cumin semelipso 801,535, 548,587.
Dei violallemplum,51. Avarotam deest quodliahet,quam qnod nonhahet, 45.
Ad\entustempore festivitatibusexceptisabstinenduma Contradivitesavaros,45.Eorumanguslite.Y. Divites.
camibuset uxore, 420. B
Adverbialiadictse raliones quibus couclusioprobata
fuerat, 215. Bacularesdicli apparitores,129, 576 not.
Advocatus Ecclesiaarex, 137. BajoariaeducatusCarintliiam compleclebatur, ci. Quando
AgapitusII, cui primuminscripla crediturKatheriiepi- hi ducatusdistincti,cn. Rursumuniti, cn. Iterum sejun-
stolaquaead JoannemPontificemdata fegitur, 535. cii, cm. Veronensismarchia non semper Bajoariaeduci
^goiiisficumopusculum, 10,M, -193. subjecla, cn.
Aldegundis(S.), cui S. Ursmaruscommenclavit neptem -Bajoaniin episcopalidomohospites,dumad imperato-
in monasierioMelbodiensi, 201.. rempergunl, autab eo redeunt, S6i not. Quantumdamni
Alexandripapaedecretum,231, S38, 550, 556. eidem domointulerint, ibid.
Allevadcius•dictusfiliusexpoAus,qui collectusfuerit BaldricusepiscopusUltrajeclinusadfuit electioni Ra-
et allevalus,61. . flierii ad episeopatumLeodicensem,218 not. Avunculus
Atnensemonasteriumin institulioneaddicvumabbatiaa alteriusBaldriciepiscopiLeodicensis,219.DictusBaldri-
Laubiensi,subinde vero ad Leodicensisepiseopatusjus cus major,'224.
perlinuit, et cur, LXXUX. Huicmonaslerio praefectusRa- BaldricnsLeodicensissedis invasor, 224. Filiusfratris
Xherius,ibid. BaldriciUllrajectini,219.Vi publiraoomitumRej.ineri.et
Altare sil cooperlomlinleis mundis, nec super ipsum Ruodvoltiin ea sede locatus, 219. Tempus slatuitiir,
ponanturnisicapsa?et reliquiae, aut quatuorEvangelia,et txxxu, num.59.
buxidacumcorporeDomim, 414. Rulla feminaad altare Balneiusus ante communionempraeserlimdiebus so-
accedat, ibid. Christussacerdos altare simul exstat et lemnioribus,523not.
hostia,606. BalsemadeslocusdicecesisVeronensis,ubi OttoI signa-
Ambrosius(S.) Iaudatus, 62, 70,587. Duo sermones vit privilegiumconcessuraRatherioet ecclesiaa Vero-
S. Ambrosiotributi, alier posteriorismulloauctorls,et nensi, 462not.
qnadainvoceinterpolatus;alter, qui duasvoceshabetpo- Baplismageneralequod diceretur, 4?! not. Ejuslegiti-
sterius insertas,421not. mumtempusin vigilia Paschaset Pentecostes, 410, 421
AmbrosiusOttonis l -cancellarins,ad quem Ralherii not. Prreter hosdiesnonlicebatbaptizarenisi propterpe-
epistola,561. Subscripsitprivilegio eiusdem imperatoris rieulummorlis,410,416.Baptismainfanlumnonnegligen-
dato pro ipso Ratherio el ecclesia Veronensi, 462.Ad dum, 415. Pueri morientes sine baplismo infernum
eumdirectumfuit opusculumDiscordice,493not. Eidem 164. Bapli-
adeunt, 122.Transmissimorti aeternte, 165,etiamsi
traditum qnoque videtur exemplaralteriuslibri inscripti smalissacramentoomniapeccata delentur, nulla
Qualilaliscon)eclura,ibid.Nonnullade eodemAmbrosio prsecesserilpcenilenlia,296.benedidio
notata,561not. Baplisteriiseu fonlissacri nonlit paschalitempore,
Amicitiavera stare non potestsine concofdiavolunta- 122. SacrumchrismaFIdesit, ejusmodibenediciio,
lum, 4S5.Amicitirelex est ne ab amicopetamus,nisi ho- sit
122.Fonsbaptisterii lapideus, 4 16.
nesta, 56. Barba pro avunculo,269.
Amor Dei sine intermiss!onepetendiis, 536. In. Dei Barbirasiumpro tonsionebarhas,155,367.
amorenolla nobisimponiturmensura; in nostrovero seu Bausiare pro decipere, 594not.
proximiea ponitur conditio,ualia t sic diligamusproximosut Bausialorpro deceptorefraudulenlo,3S9nrit., 563.
nosmeiipsos,id estut praeler qualesnos existere655. de- Bavaria.V. Bajoariw.
buissemus, tales et illos desideremus exislere, Benedicti(S.)regula, 29, 283.Scriplurcenomine alle-
V. Charilas. gala, 226not.
Anapwslum dicium,cumargumenlumin aliumretorque- Beneficiummilifareab episcopograiis collatumclericis
tur, 596 uol. ex sua pauperlatula,415. lixplicalur,cxvi, 445 not. Re
1313 INDEX m RATHERIUM: 1516
dilus Ecclesiredati militibusiu beneficium,305not. Chrismatisconfectiojel chrismaodipotestas ad episco-
Beneticiumsua inslitulioneecclesiastienmquandomili- pum pertineus,559, 445.Si desit chrisma ab episcopo
tafis beneficiinaturaminduebat,vele contra,493 not. consecratum,non benediciiurfonsbaptismalis.122.Chri-
BerengariusepiscopusVirdunensisiuterfuit proinotioni sma sub sera sU cusloclilum,418.
Ratlieriiad sedem Leodicensem,218 uoj. , Clrrislianiqui darnnantur, quanlo gravius punienlur,
BerenganusmarchioEporediseRalherium cGmprehen- 590. Cbrislianusnon est. licet dicalur talis, qui Cbristo
viit, 540. ManassefaventeItaliamoblinuit,LVII.Rege Lo- conlrarhis est, 442. QuinamChristiania Chiistodieti sint
lliario Ugonislilio in ea summampotestaiemexercebal, vocali. quinamelecli, 625..
tvm. Post Lotharii mortem ipse et filius ejus Adalberlus ChnstusDei Filius npnadoplione,sed natura, 630. Cfrri-
regio hqnore donali, LXIX.Quandiuduraxit horum re- stus Deus hominem'iudutus per unitatem persoua?in
guuni, LXX.Iidemqui ab Otlone f regno Italicofuerant duabusnaturis, 511.Ex duabus,et in duabus naluris non
privati, cerlis conditionibusresliluti, xcm, num., 68.Hac duo, sed unus est DominusJesus Clinstus,verus ut Pater
oceasionemulatioiu regnumItalicumiuducta explicatur, eiSpirilus per oumiaDeus,cumque illis non ICPS,sed
ibtd. unus vivensin saeculapeus, 650. Filius silus de Palre
Hbere pro~po\usubstantiveacceptum,147. sine matre seternaliierj,deinatre&ine paire ualus.ieuipo-
o Bigaminequeunifiericlerici,S09. raliterj 102. Quandoyolu-t,sua Patrisque voluntaie ila
Boptiuslaudaltis,28, 51,"223, 226, 227. exivita Palre, et venit in mundum, ut neque Palrem,
Srevtculutnpro indiculorerum qnarumlibet, 583. neque ipsum-rejiiiquerlet ccelum,tb. Per corpus,quodlota
Bromius,129, 145. simul Trinitasia ulerolinalns viiginis ex substantiaejus-
Bruno (S.) Ottonis I frater, ad quem Ralherius misit dem malris senrpervirgiuisope.iataest; visibiljsiiomini-
Jibros Praaloquiorum,529. Cu]usservitiumis expetivit, bus factus,ibid. CiimVefbumcaro factumesl. non Deus
530. Sapienlesin suo palatioalmt, et inter hosRathe* in homineiiiest conversus, sed maneute incommulabilis
rin.m,LXXV. DUXLotharingiaequandocrealus,LXXVI. Ejus deilalis subilainia, itaj Verbumsibi homjnemuuhit, ut
intervenlu Ralherius promotus ad sedem Leodicensem, sicut ex copcre el auimarationaliunus esl homo, ita ex
21,8.Idque nnnhumanisralionibus,sed ob publieum Ec- homineet Deounus sit Jestts Cliristus, non compositus,
clesirebonuin,LXXVI. Idem S. Brunocreatus archiepisco- sed ineflabiliterperexsislen?natus, iHd.
pus Coloniensis,ehdemquedie consecratus,quo Ralherius Clinsluscur immolalus,411. CumClirislus diritur pas-
ad sedeni Leodicensempromolus-fuil, 228 not., LXXV. sus, moriuuselsepullus, teitiaque die resurrexisse et
Fuit Ratheni ordmator,ibid. Cur cessit violentiaeeorurn ascendisseccelos,neque Cbrislodiiisio, nequepassibilitas
ascnbiiur; sed sicut hohio, qui utiquecaroet ahima est,
qui subinde Ralherium ab ea sede excluSerunt,LXXXI, inlerfeetusdicitur
LXXXIII. ab altquo, cum utique anima rationahs
BuccocomesVerona?,381 not., 564. IpsiustuitioniJu- morlemnon recipiat; ita Deusm liomine,qu?m assuni-
dithadux inclytacommendavilRaiherium,392 not. Prius psit, ea omniaimpassibiliterpertulit, 105;Christusquinia
infensusepiscoj.o,posteaeidem favil,"394,560 not. Xeriaposl vesperamest tradilus,sexla cruiilixus,septima
Buxida pro pyxidecumcorporeDominiad viaticumpfo quievit in sepulcro,oclava resurrexit, et int. r duorum
iniirmis,414not dierutnparlem,sive integritatemnoctium triduo faetoa
eorde, id est interioribiislerras, ad aposlolosrediit, 410:
De ejus ascensionein coelum,624.
Cacabalus,id e«t nigerut cacabus,291s not. opusSialheni deperditum,xiv, num. 20.
Cielibaluslaudes, 59. Crelibes quanlum Dei gralia In Chronographia, 1
quo conlemporaliumsibi descnpsitvitain,576;447:
'egeant,ib.Humilit:isciimcrchbatujuugenda,ib. Cselibatus. Cicero Iaudatus,30, 56, ll2.
diaconorum,164. Presbyter aul diaconusuxorem legiti- Cineralus,290not. j . -
rhamhabere non potest, 427. Clericisomnibuscselibatus Circus,dicttisctiamatemt pfo arriphitheairo,393.
praescriptus;et in bmmbusinconlinentiareprehensa, ac Clemeuspapaallegaljus,124, 339.
nupliaa inlerdicla;omnibus.V.. Clericoruminconlinentia. Clericialiud praeler Deum iion ambiaat,"164. Clerico-
Calcariasperonesruslice oiela, 413. rum ordines, itiid. Gfadus clericorum varii, 471. Tres
Calceradigumspecies refributionisvel stipendii,475; clericorumclassesdistinguuntur,quorumaliidicti cai-di-
nol. « nales, alii litularii, alii de plebibus,seu clerici ecclesia-
Calixti papaedecrelum c lalmn, 251. rum ruralium, 447nol.ISuhdiacomet acolythi alii di^ti
Camerattipularis rilusSaxomciDiieigenus ex stipulis deseciet.rio, alii cantores,471 nol. Qui clericaluinitia-
seu paleis,516. tur saseuloremimiat, se consecrdlDeo, 424.Dehet vi-
Canicula,ludi species,143. vere Iege canonicaet etj episcoposubjici,ibid. Clericusideo
Candnesaposiolorum.V. Apostolorum.Canonumcon- vocatur, quia est de sorle id est ad pariem perti-
templusquanifate pateret, 345,uot. Unde ortus. ibid., nel Dei, 425. Clencisqi|a3Douiini, interdicia,416el seqq. Usuras
366, 569.Praesertimin Italia, 507.Canonibussauclis qui percipere,'conducloresagere, ibid. Induere vesles sae-
non obtemperat,Christorebellat, 442. 417. Velita eliam venatio aucupium, aleaelu-
Canonumet decretorumcodices conServatiin srchivis ciares, dus, elc, 349, 511,.415.Velitumquoque agere negotia
ecclesiarum,448. et causassaeculares,349.Gfesiarearma, ibid., 350, 551.
Canonicalex observanda ecclesiasticumquejudicium Adire convhia nuptialia1,418not.
faciendumjuxta legem canonicam,441.Quid si negliga- Glericisoiobarhirasioet verlicis nudo cum aliquantula
tur jus nobis a Deo per sanctosPatres indiclum,ibid. vestiumdissimilitudme,jetex iis qureab iisdem
Canouicia canonibusnedevient, 164.Diciialicubi Or- in ccilebia^licisofliciis,a rilu discrepantiaico, 367. agunlur
Cur
dinarii, V. Ordinarii. Aliquandodicli Cardinales.V. Car- a Iaicisconlempti,ibid.Tam rari erantboni clerici, m,
dinales.QuidamaflectabautvocariCauonici,480. omnibusrepulsis, vix possent inveniri qui ilfis
Caiitare niissam quandoque acceptum pro recitare, indignis sufficerenuir,453.Koiinulli ejoresmullo quam popu'a-
418, not. res seu laici,456. Quosnampepiscopos desiderarent cor-
Canlicumpro canlu, 419. NocXurnuui el diuruum can- rupli ejus temporisclerici, quosaversarentur, 506. Cle-
Xicuma clericis discendum,419. licorumincontinemiarcprehensa, 547, 427. Quam late
Capitulaclericorumqureuamvocarenlurin visilationibus pateret, cxxni, num.96; 97, 444, 450.Adeopublicegras-
4>arochiarmii ruraiium,LXV. sabaturet ex consuetudmeiuoleverat,ul mulieresiu Ni-
Cardinalcs, dicti canonici,445, not.,'447. raenoprobibilasliaberenon solum crederetur licere, sed
Carmlhi»ducalus.V. Bajoariw. iGerioportere, crederelurquea-quibusdamneminem hoe
Cassiodorusallegatus,155. faceredeviiaulem |Carerescelere peasimo,486. Qui-
Cathedralis-appellalanomineecclesiwmalris, 421, not. dam eliam inibantposse nuptias, qure nprehenduntur, 424. el
Catuilusnumjuamanlealectusa Ratlierio,659. seqq. Et inilse a quibusdampublice, seu nuptu publico,
Caumaprouslione,510, not. 639. Clericusqui lixoreniduxerat post sacram ordinatio-
Causamo rebus, seu fundis, ac reddilibusecclesiarum, nem, 350. Lex iuiliaallarisministris indulget conjngia,
492. 453.Clericorumduorumnu]lire a patribus item clern'is
Causidicusqualis esse debet, 24. procuralffireprehensajept illegalitale dupliei, 423, 42i,
Centiqamus,547. not. Ab allero pubiiceinitae,abalteroocculte,426-Re_i-
Ceroferariusex minoribusordinibusqualis, 164. icitur excusatioparentunj ideo procurantiumhas nuptias,
Chalcedonensiscanoi.laudatus,340. quia in comparalionemabmelius fore censebant, si rilii
» Charjtas,sine qua uec in fide, nec in spe confidendom, uni conjungerentur,quam si vagarenturper plures, 425.
642.Bonaopera perpetuoprremioet remuneralione db- Ke filisea parentibusnuptui tradanlurclericis,sed laicis,
nanda'nonsunt, nisiilla quasex charilate Lrocedunt,ibid. 428. Deconjugiis eorumlquinau erant ex clericis, 427.
Charilatemhabenlieanerreaddenlurvirlules; non liabenli, I lericorumduorum quorumalter lorica; alter
cselerascomputanlurpro mlnlo,469. V. Amor. Char.tatis amicautebalur, 349.concprtalio, Oerici Veroneuseschoroaddictino-
praerogativaet necessilas, 171. ChariUle exstinguuntur lebant caniare SymbolumS. Alhanasii,365, not., 447-.
quaslibetpeccata,272. Pluries Ratherio episcopojurarunt Cdelitatem,495. A
1517 IJSDEXIN RATHERIUM. 1318
eodemnon promovebaulur,nisi aul in civitale, aut in quibusbonaab ecclesiisperperam fueruntdistracta,390.
apnd abquem sapientern liueris
aliquomonasterio,autessenl nol.RecisiabOltone imperatore,46t?.Et ab aliisjmpera
erudirentur,et idonei ercjesiaîicoe digniiati, 419. toiibus,ibid., not. Conlractuslibellarir annos novemet
Cleronamiappellali,qni laudibus Deo canendis erant viginlinon excedaut, et cur, 514,not.
addicli,563nol <ionversidictipcenitentes,304.
ClimaxSyrmatis,opusculimBalhorii,205. Conversioa Deo, et undeobduralio,453.Conversionon
Ctimcuspro liomme membrisconlracto paralylico, et est difficilisaut tarda apud Deum, cui ipsa justilia?.pbcex
45i. inchoalio,76. Conversionon dillerenda, 178.Recentiora
Ccena(in) Doniini lotio pednm paupernm1'acla,606. cilius qnam vetustiora vulnera usus docet curari, 642.
Pceiiitenl;umpublicorum reconcilialio.~V.Pwnilenles.De Peccatores,dumsani sunt, oonveriivelociss<me
communione in die Ccena!Domiiii.V. Eucharistia. ne si dum possunt,non vo'.unt,dum voluerint,fesiinent,
non nos-
Coloniensissjaodus episcoporum in IranslationeRathe- sint, S7S, 579. Senes ad conv ersionem excitanlur,72, et
riiadsedemLeodicensem, 218 not. Ineaexpensum num seqq. De conversione in articulo mortis, 75. Quocunnie
hasctranslatiocontrariaesset sacris canoriibus,ib. tfot. temporequisconvertalur, et a diaholoiranseal.adChri-
Jiidhium Frwsutumdicta senlemia pro Ratherio edila, slum, paschalemveraciteragit solemmlalem,615.Iinpe-
207. dimentaconversionisdiversa a diaboloinjocia,261.Kun
, Columbani (B) liber, ex quo simililudoqufedamexcer- sufficitmalumdeserere, seii el bonum faciendumab eo,
pta, 489. qui convcrtitur,605.Cessausa peccatoex. gr. form.alio-
Comitalumadire sine lif.enliaepiscopiclpricis\elitum, nis ob iufirniitalemvel seuium,non desinit esse lomica-
b'07nol. tor, si quousquepotest non desinil fornicari,et tornica-
ComilesVeronenses.V. Bitrco, Milo,Ncmno. tiouemreliciamjejuniis,eleemosynis,et lacrymosisgemi-
Commaclas castrum,ItaliceCommachio, 95. tibus jion sludet mundare, 433. De relabenlibus post
Commenrfflli quinam appellnli,52 uol.,5i not.,'53.
aut
conversionem,451.
Corquid significei,152.Recitareex corde pro memo
Communio corporisel sanguinis Domini qualer ler
in 3iinopercipienda.V.Eucharistia.Communio saiictorum, •riler, 419not.
ob quaminter cseteralllis qui non possunljejunare pro- Correctioprsesertima prrelatrset snperioribusneglecta-
pter infirmilatem.proiicitjejunium quod generalis facit quantum sil crimen.Vide Negligenlia.
Ecclesia,421. Credere Deo, et credere in Deum quid differant.V.
Communilas regnlarisprffitextupennrife violata,et-pro- Fides.
prielalisviliume"onomineinducluni,deliclum 266not. Credulilaspro fide".469.
Componere pro luere aut expiare pretio aut Creperumpro dubio,196,c. 269.
transaclione,35not. Crux super oblatalnmissassacrificioquomodofacienda
Composilio prosomlionemulclreaul redemptionepcenre, 413.
587not. Cumbapro cymba,354.
Compulusecclesiasticus minor quid complectebatur," Cuphiaparvi galcri species,310not.
4)9. Discendus-aclerieis, si possibileest, ibid. Curatura ab italis dicta vectigal e mercalis publicis
Concentor,usilaiiuscompi/aior diclu^ qui ex aliorum exactum,26 not. canonicis
lextibusopuscompingii,188. Cursuspro horis diclus, 414.
cx
ConcilinmgeneraleRomrecogendum episcopis,qui Cyprianus(S.) laudatus, 58. - '
cumO.tone1ad apostolicam sedem erant migraluit, spe- D
rabat H.aiherius,459, 440.Eo is volebatproficisciob so- Dsemonesper suamnaturampossuntfaceremira mulia,
iulionemcujusdamquasstionis,ibid. Coaclumfuit anno si a Deo permittantur,20. Cur Deus permittat, ibid.Dre-
967, nol.4i0. Conciliorumomissio, 150. monumprreslig.aaliquos decipienlia,20. Daamonanimas
Confessionis necessitas,Salutem uon consequeris, nisi invadilstalim, ubi eas Deus justojudiciodeserit, ' S79.
te peccassecoulitearis,435. Peccatores tnoi lui resurgunt Adversusdamionemforiiler pugnandurn,ibid.
per confessionem,poenilentiam et Dei miseiieordiam, Decalogipnscepla, 469,170el seqq.
603.Post petcalumvelocissimasil confessfoel pmuiten- Derimte ecclesiarumel plebium aliis assiguata?,r)63
tia, 258.Qiiid prodest confessio, nisi seqnalur illorum, sol.Datffi quandoque diaconis et quandoque ex causa
Non re\e<lendum ad cri- ablaia?,tbid.
qua?conhleris,reiiclio? 255. 251.Condiliones
mina,628.Confessionis formula, confes- Decimani,542.
Sionis, 628.Confessio C05.
peccatorum, et in E tiam in arlicuio Depreliopro vilius sestimare,deprimere,44.
mortis,75. Confe^sio in Quadragesima periculo mor- Desperatio abigenda, 159, 262, 355, 431, 578, 590,
tis, 255.Ad"confessionemplebs invitanda feria quaita 622.Eliam in articulomortis,75.-llemediumconlra de-
anle Quadragesimam, 417. sperationemoratio, 262.Do!orde peccatis,535. De se
Congium, mensura viniminor molio, 542. desperaudum,non vero de misericordiaDei, 264, 432.
Conjogiumbonum, 51. Quodnamsit inculpabile, ibid. CurRalheriusprobaturusnon esse desperandumde quo-
Quodnamveniale, 52.De. d ucenlibusuxorem propter do- libet,quandiuvivit,s<ppeusussitillo texlu-; Nescilhimto,
tcin, S4. Quatenusconjuges sinl duo in carne una, 55, ulrum amore,an odiodlgnussil, eic, 451el seqq.,435.
56.Conjugalis contubilusobinleiuionemgenerandiincul- Deusmeliusmirandoel credendo,quamcogitando,ra-
pabilis,52. Quandohoneslus,quando venialis vel morta- liocinandovel Ioqu<ndoprofeitur, 81. De Deo uihil pio-
fis, 55. Obholamvoluptalem noncarel culpa, sed propler pnum dici ab honiiuibusjsolest,S93.Dei ineflabiiispu-
nuplias esl venialis.Ut conjugaii certis temporibus ab leslas, et natura,quam liuire omniumqui -fueruut,sunt,
uxoribusabstineant,admoneudi,427. Quibusdiebus,420. aut erunt, non valuerunt,valont,valebuntloquendoser-
Cnm'ipsarumconsensu,55. Consensuparili, 623. Conju- mones, 595. Explican polest non quid sitDeus, sed quid
giurnestindissolubile,51, 55, 56. Vivente viro mulieri nonsit, 597. Deusimmmabilis,'inse mutabilia contiuet„
uubereallerinon dimittitur,544. 1-16.Dei potestas,82.Deofdeurest possequodveile, 96.
Conradnsdux,qui contra Oltonem regem agebat, 219i Deus mhilnon poleit nisi quodposse non viilt, 159.Om-
Aliasdictuseliam Cononfraler Wafnerii,!25l.DuxLolha- nis creaturasive visiuihs,sive invisibilis,sive corporea,
ringiaeabOtloneiustitutus,deinob rebellionemdepositus, sive incorporeanihil omninoesset, si nonessetDeusom-
IAXVI. Quandoreconcibatuscum eodem,pro quo eliam nia ulique animaiis,594. Quidquidmovetur,per ipsum
dimicansobiil,LXXIV. inovetur,adeo ut liomicidae ipsi, fures, adulteri ipsuma
Conradus,qui Hornreordines exercuit ecclesiasticos, Deo habeant,quo pessimeabuluntur, motum,cum a se
521. ipsismalaemolionisliabeantvilium.595.
Consiliariiquinam esse debent, 35. Qui e'igendi,56. Deusonmia novit, antequamfiaut,175.Dei praescien-
Quiviiandi,ilnd.Kihil magis ofiicit iis qui prasuut quam lia, 591.In ejns praescienlia,seu tutius scienliajam est,
liaus el perfidiaconsiliariorum,597. quodabsquedubio lulurumest,256.Deusinciicumscriplus,
Constantinopolilani couciliicanonlaudatus,329. ubii,uelotus,uusquammiiior, nusqiiainmajor,593.Deiprre-
Constaniinus,aposlolicaesedis invasor, condemnatus, senlia cogilanda,642.Dei peifeclionesm icaiae,et-quae-
351,451. dam i'eceiisit83,498.Re1ellitur eorunienor,qui Degcorpus
Consueludopracdecessonm conlrariacanonibus repro- tnbuebanl, 593 Deus qu^dam permiilit,Jicel nolit, 119.
bala, 343, 447,481,487, 488. Lex polius quam consue- Qualehusomniasint a Deo, 134.1'eccalanon sunt a Deo,
ludo tenenda,575.Peccalaex consuetudmequasi usuali- 135.AdeoDeo displicentniala,ut nulla placeanlei mixta
!er adeo ut
usurpanuir, neque trahanturin culpam, 450. rnalisbwia, 568. NoupulemusDeo placereea bona, qure
Etsicorrupteladisciplina? canonicaeeo deveniat,ut depo- malorum sequenlium vicissitudlnefueiint compensala,
nendos legaliler nemo deponaX,damnandosnemo con- ibid. Deusnovitmultabouaiacereetiam per iuiquos,cum
demnet, nullustamenreus damnaiionempoterit evadere, coiner.it ad adjutorium,quodparalumest ad mcendum,,
450,431._ 314.Ad quos'ib'etususvolneriteiiainea quse uon dilt_ii,
Coniraciustres,.commutatioiiis, libellarii, precarirc, sibi servire compellil,155.Quo sensu intelligeiidaquie-.
et
13i9 INDEX IN RATOERIUM. > «20
damloca,quibus Deus dicitur Indurare cor, tradere in lalrix, 475. Ecelesia?Veronehsespassimaut incendiopa-
reprobum sensum,.e\.c, ibid.Deus ,animas justo judieio ganorum,aut incuriapseudo-episcoporum aul penitusdi-
deserit, si ipsa?eum prius deseruerint, 579. Qnamvisin- rutre, aut magna <?xjparle destructa?,504. Ecclesiarum
uumerasse deserentes minimedeserit, sed hoc magis ex archivicontinebantcaponeset decrela, 569. Ecclesiarum
misericordia,quam ex justitia, ibid.Deuscur dicatnr%e- consueludinesdivers^, 81.
loles, 57. Ecclesiasticapoleslas,81, 82.
Dmconiquales esse debeant, et cselibatusab iisdem Egesippusallegalus',138.
custddiendus,164. Eleemosynaeroganua,41, 42. Non faciendaex alieno,
Dies Ccena?Dominiquomodocolebatur, 583. 14, 126, 587.Nec ex eo quod ab aliquo dalum fuit iu
•DiesDominicacur ila appelletur,410. Si dies Dominica aliumusum, etiam pilim,301 et seqq.Eleemosvnaa divi-
est Domini ulique non est dies noslra, et uti dies Ubusfaciendadum vitunt, 41. Quateuus etiani pauperes
- Domini cumdies, reverentia est honoranda,411. Omnisdies eleemosyuamfacere Iqueant, 48, 588, 610. Eieemosyna
Dominicaest paschalis,quia resurrectione Dominide- qaibusfaeienda,126.Pr.ecipuesauctiset pauperiuusspi-
corata, 412.Aliosdies Dominus fecil imperio suo, Do- ritu, 502.His potius ^ribnenda,qui diimacceperinteru-
minicumfecit sanguine suo, ex dedicavit prelio suo, bescunt, 548.Divitibuset nobilibusin egeslateindevolu-
ibid. Reprehenditurqui nupliasperfecit nocte Domtnica, tis poxissimumdanda[ 131,518. Qu3literfacienda, 129.
426. <3ui plus indiget, pius accipiai, 587. Tribuamus potius
DieTvus festis abstinendum abopereservili et a pecea- bono quam malo, si jpo«siiitdiscerni; si non, tequamur
lis, 411. Quomodoobservandi, 411. Diebus iisdein olim dicentem: Ne eligascnimisereaiis, ibitl. Qmd de \alen-
velita opera serviliaa vespera in vesperam,417 not. Ra~ tibus opere manuumsibi viclum acquirerp, 505.Vitanda
therius cum excommunicatioueinterdixit, ul Dominica inanis gloria, 587.N.uiicleemosynatacta ob inanem glo-
die ab opere servih cessarelur; ldquecum oblhiere jion riarn, uliqsa est, 150.|Eleemos_ na?pro peccalis erogatro
potuisset,portas civitalis obserari contra venienlia plau- meritum,"lo0 Non lamen sufficitad mundanda graviora
stra prascepit,564.Porcariiet alii pastoresvel Dominica peccata, 128. Eleemokynrespecies, si proximum reclo
die ad missamveniant,418. . consilio,sive argnendo, sive obsecrando,sive increpaudo
Dihorno,506not. in viam Domini dhigamus, 587.
Disciplinse e anones varii, cum non omniaomnibus iocis Episcopia Deo instiluti ut Reges, al multo prajslan-
alque teroporibuseongrusnt, 441. Consuetudineseccle- tiores quam feges, et cur, 104.Va? episcopisqui a Deo
siarum diversa?,81. missinon sunl, 105.Episcopiquam sint venerandi,80, 82.
Discipuliquomodo se gerere debent, 58. Discipulorum Eliamsi negligentes, 86. Aut mali, 87. Cur etiam mali
ingeniorumquediversilas,ibkl. suut venerandi,202, 265. Kon iujuriandi, 82, 84. Iilos
Divitesterrenorumbonorumvicissitudinesconsiderent, osculandi pedes episeopprum,579. Dii etangeli appellali,
40. Ne oliositati studeant, 41. Diviuimsollicuudioeset 80. Quanla eorumspiritualispotestas,81. Qaaiilaiiignilas,
erticialus,42,46. Duodivitum species^maloiumetiTono- 84,110. Spirilussaiiclusetiam adest epi-
r.um,45. Qui sint boni, ibid, 46. Qui mali,43. Tria "clivi- scopc, 87. Sal diclj episcopi,etpeccatorisa?pe
cur, 88. Quid erga reges
tum malorum gencra, 46. Ratherius malebal sufliciens episcopi debeanl, 105. Regum erga episcoposoflicia,
esse quam dives, 585. Divites,quorum liuimlilas"multo- ibid. Episcopi judicaudi,106, 115.
rum|pauperumma'nsueludinem vincil, 48. quaienujs
- Divitiarumrecia dispensatioqua?,41. V. Eleemosyna. _ EpiscopusGra?ce,superinlendensdicitur Ialine, 364.
Doloseet simulaleagere quaindetesfandum,78.' Episcopus qualis esse debeat, 159 et seqq. Episcopi
et pondus,141.Qfficia,109. De negligenlibus offi»
Domini quomodose geranl erga servos, 36. cjuadi- onus cium pascendi,145. Ne gregem dimiilantra tempesiaieet
scretioneuti debenl, ibid. Quomodoillos corrigant,ibid. neecsMtate communi,110,J5!-. Obiocutirinesab episcopo
Dostriumvinea?camporum,423. 158.
DruogoepiscopusOsnabrngensisadfuit elecliom*Ra- ferenda?, Episcopizelus, ubi u.iaximaesl rontradi-
iherii ad episcopatnmLeodicensem,218 not. clio, 151. Non metuehdumab episcopoin tribulaliouibus,
Duces Forojuliensessub Longobardisjus suumextra ibid., 152.Tres episcoporumspecies, in tempeslalibus
ForumJuliumTiouexlendebant, xcv, fugienlium, radentium, «t obLinentiumMcloriam, 151.
Duces noslri quinam a Raiheno appellati, 553 nou, Episcopus debet et aciivamet conieniplal.vamviiam ge-
554. rere, 659. Episcopoiumquorumdamvitia, 145 el seqq.
366 Episcoporumniala viia quanlumofficioeorum pra?~
E judicei, 364.Ex eorumculpa ortusconlemptuscanonum.
Ecclesiacalholica est una, 81. In ea misti sunt mali 366.Ex corruptionelabus grassante nemo fere invenlus
cum bonis, et salvandicum damuandis,563-Licet niulti idoneusqui eligeretur,l-jbid.Episcopusludens ad tabulas
mafi sint in 'Ecclesia,non tamen illud tempus pra?lenil, illusus, 155.Episcopus ex monaeliis-assumptusbabilum
quodipse Dominusit? «idem loquens imposuit: Ecce eqo monaslicum relineat, iw. Eo induebalurTtatlieriusadhuc
221.
vobiscumsum usquead consummationem swcuii,451.Ec- episcopus, Quomodoepiscopuse monachis assum-
clesise advocalisunt reges, 157. <• plus vivere debel, 156jEpiscopuse sua sede pulsus, si
- Ecclesia?reddiiusad jus pertinentsacerdolum,seu epi- recuperare-sedem nequii, alium episcopaiumvacantem
scoporum, 105, 605, 504. Quomodoinlelhgenda illa : posse consequi canonipe concedifur,206. Translaliones
QuidquidEcclesiwconfertur, sanctumest sanctorumDo- 548. ejnsrnodi quatenus prpbaLa?,LXXI,212, 218 nol., 251,
m ni, ivid. Ecelesia?reddilusin quatuor parlesdividendi Anliqua traiislaliohnmexeiiipla,511. Episcopis qua
ex saeris canonibus,145^419,504. Per aDusumdati in ratii,ne electus, 207, 218. Coucessioneregis, 2()7 Cou-
beneficiummililibus,seu nobilibusviris, 305uot. Eorum- sensu elencoruia,qui legibus reqiiirebamr,ihid. Popuh
dem reddiXuum a?quadistribulio episcoporumdispositioni assensuconjuucto, obediet
548.1Professio iacla ab ordinalo,quod
a canonibus commissa,539, 491, cxxvm, num. 101. Id semper canonjcispra?cepu»,208. Ritus insli-
episcoporummunuslaie probatur,342 el seqt).Quandoet 209 tuendi episcopiuutraditionebacuh pasior.<lisame altare,
qualeims hoc officiumexsequi non dedeceat episcopos, not. Concioeodemdie habita,210.bleclio ab arcbi-
344. Prrecipuanormadistributionisex charitalesumenda, episcopoet coepiscopissubseripta,210 not. Acclamatio-
541. Minusaequadismbutioa Ralherio nolata in redditi- nes et sonuscampanamni,elc, ibid. Documenlaordinum
bus Verdnensisecclesia?,492.Quippequi fere cedebant collalorum,consecraliouumaliorumqueaclorum,in qui-
solis presbyleris-aLquediaconibus, 3i2. At juxta aliarum bus esLcbrismalisusus,|abepiscoposiibscripia-fuissevi-
ecclesiarumconsueiudinemdivisi siugulis prout cuique dentur, 443noL.Episcopiperabusumeiecliiionvirlutum
opuserat, ibtd. Minusrequadistributioquotmala pepere- merito, sed titulo liobil.taiislerrena?, 139.Vel suffragio
rrt, cxxvu. Jlquicr distribulio facienda per modioset bantur et officiissrjecularibus,! ibid, Nobi'es scholis tradi vide-
sexlaria, non per vineaset campos,470, CLI,num. 122. magisambiluepfscopandiquamcupiditaleDomino
Ex divisioneper camposorta?praebenda?,qurecertis pre- serviendi, 362.Ex ius quidamsine examine promoti ad
sbyteris el diaconibuscompetuut,cxxvi. sacerdolium,550, 562.De ilhs qui sine congruis dolibus
Ecclesisc-collata in D<?icullumquamuliliasint confe- episcopifacti suut, iii'.
reniibus, 470. Ecclesia?res auferre sacrilegiumest, 92. 426not. Erimbertus veriorum conlortor,icgum dislortor,587.
BonaEcclesia?non alienanda,nec commutanda,417. A
nomiullisper poiesTalemoccupala,585, 590,398. Quibus Ermirms(S.), 202.
conlractibusperperam distracta.V. Conlractus.Quidquid Eucharistia,in qua e<stcaroRedemptoris,87. Diclasa-
acquisivitpresbyter sau clefieusex bonis Ecclesia?, c edit cramenlumcori)Oiis'etsanguitiisDomini,252.De pra?-
eidem Eeclesia?, 267, 416. Qua?anlea babuil clericus, sentia corpons Chrisli ,inEucharistia,257 noi., 238 nol,
pro libitti disponere polesl, 266. Lege canonicavelitum 360.Transsubslanuaiio,'iniin verumsanguinem,et panis
de Ecclesia?bonisdare aliquid consanguiiieis,588. » in carnem Christi expicala, 523. Corpus et sanguis
EcclesiaVerona?nuncupataS. Haria Consola:rix,471, Clirisli conficilurin m.ssa',602.Divini et
Sll. AUbiauiem <-ineMaiia?nominedicla Ista S. Como- sanguis-communicaturispropinatur,607,Agni corpu<>
609, 610.Eu-
1521 INDEX IN RA.THERIUM. 1522
charistia quomodosumenda,257, 258. Ante ejus perce- CooperansDei.gralia,C82.Cooperalurgratia operanlibus,
ptionemmundandumcordisbospilium, cusiodieudumpost 625.GialuilaDei gratia, quaeidquod miserando,inspirat
perceptionem,259. Excludendaomms malevola inlenXio, miseraudout perficialur,adjuvat,171.S. Metroadjuvanlo
561.Discrimen inter sumentes digne vel indigne, 361. graliajconversus, 513.Gratia?divina?ne'cessiLas,59,161,178.
TJe communicanlibus mdigno, 413. Illum indigne Eucba- Possibililas boni a Deo,59,107.Nondilfidainus de possibili-
risliam percipere sanclidoclores definiunt,qui <?otem- late,si non[deiicimusvo)untate,628.Imlium et perfecliobo-
'pore pra?sumpserit communicare,quod deberet posniLen- norum a
opprum Deo, 167. Prolicerein bonoDeus pra?-
liam agerej 353. Indigne communieanliquod debuerat slal, 62.Bonum nemo sibi superbe tribuat, 578.Salas
fore salvalio,est faclumdamnatio,360. Id fil nonsua na- ex gratia, 72, 136. A Deo petendum velle, posseet per-
lura, sed vilioaccipienlis,561. ficere qua? illi placenXet nobis expeduini,456. Gratia
Eueharislia?administranda?formula, 612 not., 616. Dei sum, si quid suni, 526. Animasjuslo Deusjudiciode-
Eucharistmservaiain buxida seu pyxide pro inlirrnis, seril, si oum prius deseruerml ipsrje,579. Quanquamet
'414. Nullnseara tradat laicovel femina? deferendamin- innumeras se deserenles ipse niimme deseruerit, sed
firmo,41S. QuateT in anno percipienda,in NataliDomiiii, hocex misericordia,ibid.
in CcenaDomini,in Paschael Pentecosle, 417.Alias ter GraliarumacLioDeoreferenda, 578.
tantum in annopercipiendadicebaiur,omissodie Coena? Gregorius (S.) Maguuslaudatus,28, 56, 58, 59, 59,62,
Domini,ibid., not. Die Cceua?servaloetjejunio tisque ad 74, 108, 127, 162,169,183,184, 185,232,284, 287, 289,
.conam, ut diebus ca?teris,corporis sanguinisLhrisLi 295,553,558, 565, 370, 589, 597, 427, 485, 438, 4S5,
percipiebalursacramentum., 585.De quaeslioue,num pra?- 436,482,490, 491, 501, 5i4, 5i8, S83, 595, 598, 656,
stet EucbarisXiamIrequentius, an raro sumere, 527 not. 657, 640.Lilatiias majores insiituit,. 625 not. FaclumS.
Osculumsacerdoli eommunionempra?benli daluia, 6U0. Gregorii de Maximoepiseopo,261.
.Eugeniipapa?decretum laudalur,541, SOi. GuillelmusarcbiepiscopusMogunlinusVide WilWmus.
Eulogia?diebusaominefestis post missamdistrihuenaa?,417. Gula?criminadiversa, 266.Triplex gulie vilium diebus
Quid eulogiarum intelligatur, ibid: not. je.unii, 584 not.
Evarisli papa?decretum,545 Gultacadivuquaa, 51not.
EverachLeodicensisad Ralheriumepistola, 569.Hunc Gulteria,morbusguLluris,201.
laudal invitatquead redeundumin patriam,570, Gyrovagus,558.
Excommunicatioab episcopoin archiepiscopumlata H
cujus generis fuerit, Non 255 not.'Quorum excommunicalio
-solerel contenmi,565. communicandum cuni excom- Hwresium,veslis ex pannoopiimo,147.
muniealis, 417. Cum excommunicaiiscommunicansest •<.ero Ha?i etieorumhocpropnumesl, ulconfutarioppido,vinci
«xcommunieatus,439. uon facile valeanl,596.
Exempla_malorumad defensionemvet excusalionem Hauriwrium,instrumenUimhauriendi,45.
aon prosnnt, 89. HenricusI, Bajoarioiu.ndux , piimus ' Veronensismar-
chio, c. • ,
^xorcisla?,16i. HeuricusII, Henrici I filius, post patris morlem ab
F OlloneI eademmarchiaVeronensi donatus.ci. Hunc et
Faclilii dicti, qui noviterfacli sunt diviles,-61. Judithamejus malrem Ralherias ducum noslrorum no-
Faclura proveneficio,170. mine appellat, ibid.
vel
Tano pro manipulo mappula in telebratione missae Henricus minor, Berloldi seu BertoIQolim Bajoaria;
adhibita, 414 not. - dticis (ilius, Cariothia?dus.,el Veroaensismarclno,cu, ctn,
Fello pro perfido,292, 586. ' HengerusabbjsLobiensiscredituraucloroperisa Cello-
Femina?qnomodose gerant, 51.Sancla?femina?martio editi,io quoagiturdecorporeet sanguineDomitii,xvm.
lyres, ibid. Kulla femina ad altare aceedat, nec cahcem Herodiasquasiregma, imoDeo a quibusdamproposila,
Xangat, 414.' - 20. Explicalur,ibid. not.
Fidei professiofacla a Ralherio, 101. Hieronymus(S.)iaudaius,28, 45, 59, 126, 166, 169
Fidei mysteria nou valent eomprehendi,sunt aulem 260, 270, 545,562, 595, 548,558,584,587, 613.
credenda, non discutienda, 524. Credamusqua? de Deo HilduinusLeodicensisclericus,consecralurejusdemec-
Eonduminlehigimus, ut credendovidere et inlelligere clesia?episcopus,xxxiv. Hac promolioneia qua?stionen_,
valeamus, 6 5. Fideset creduhtas Dei promiseueaccepla?, voeaia, causacecidit, ibid. In Italiamprofeclus ad Hugo-
in
409. D_uiddifieratinter credere Deo, et credere Deum, nem regem, NotgeroepiscopoVeronensimortuo ab eo-
600,626, 651 uot. Fides tres,lllud seu tria symbola iidei, sci- demrege datursuccesso-ijure slipendiario,S3Snot.}Trans-
UcetSymbolumaposlolorum, quod in missa camlur, feriur ad sedem Mediolanensem,ibid. Piivilegium seu
et S. Athanasiimemoritertenenda,409,410, 419. Fides, confiniialioapostolica?sedis cumpallio archiepisôpaliad
quam dicimus S. Alhanadi, 103. Alitervocata descriplio euma Ralherio,allatum.ifcid.AnnustransIatjonisHilduini
fieali Alhanasii,447. . ad sedemMediolanensem,xxxvm, n. 16. Ratherio quem
Filiorumofficia,60. Quamfoadum sitfilium divilemsi- cum duxerat, videtur fuisseinfensuspost Hugomsvicto-
nere patremmendicare, 6i.Filios naks exponere quam riam conlraAraoIdum,xi.vi,XLvii
sit culpabile, 55. Hilduinus, Transrhenensis episcopus adfuit electioni
Filwhesqui appellati, 575 not. Ratheniad episeopatumLeodicensem,218not.
Folbertus episeopus•Cameracensisadfuit electioni - Ra- Historia Triparlitaallegatur, 99.
therii ad«piscopatumLeodicensem, 2 18not. Hominesnatura requales,el undeina?nualilas,2S, 29.
Follis diabolusLatialirusticilaleappellatus, etcur,313 Honeslus episcopus Ravennas. X..Pelri B.avennatis.
-not. Numunus, an duo Honesiiepiscopisa?culodecimoilaven-
marctiia.
Forojuliensis ducum V. Marchia. nalensi Ecclesia?pra?fuerim,cixet seqq.
Forojuliensium jurisdtetio sub Francis quae fue- Hora?canonica?recensita?et debita hora cantanda?,401,
fit, xcv. 414. Noclurnalisofliciifectio,479.
Forliludoquid sit/79. HoraliusFIaccussatyrographisomnib ispra?feendus,225.
Franciloquussermo,-15. 354.
Fulcuini locusde Ralherio expensus,cv. Alius locus, Allegalur,242,295.Metrographia?diligenlissimus,511,
Uorna, comilatusindicecesiLeodicensi,522not. <
iuquo niuil corrigendum, LXXIX. Exphcalur,LXXX, LXXXH Borno, id est hoc anno, 166.
et seqq. Buberlus episcopusel comesParmensis,ad qnem Ka-
G theriusdirexit librum De conlemplucanonum,537 not.
GalerusHungaricus,147. Scriplumin modumepislola?,490. Visus est dignus qni
laudaius,540.
Gangrensiscanohmunitissimum pra?ficereluruniversaeecclesia?,535. Ratlieriumconsuluit
Garda?castrum in diceeesiVeronensi, quomodooraret, 572. Egil ul is MiloniepiscopalumVero-
395 not. Oltonisimperalorisprreeeptoepiscopi et clerici nensemcederet, 397r
ad ejus obsidionemexcilati,quateuusse excusarinl,548. Hugorex Italia?Hilduinodat episcopalumVeroneiisem
Quandoid contigerit, cxiv. jure stipendiario,558.Hocad sedemMediolanensemtrans-
Gastaldusqui soleret vulgoappellari,56 not. lato, qualenusRalheriumm eodem episcopalusuhroga-
Gauseningicastrumin dicecesiVeronensi, xLit. vit, 558, 559.RebellioVeronensiumcoiilraIlugonein,XLI.
Gelasii1 papa?decrelumlaudalum,540. Veronamab Arnoldooecupatamrecuperat, XLII.Teinpus
GiselperlusmissusNannonis comilis,562noX. hujus vicloria?,XLIV.Ratheriumcaplivumrelrusit iu lur.rt«
Graca?linguaesxucliumsaeculoquoque decimo excul- : Papiensi,XLI:I,539.Rebelboneexcilata in Italia agentei
'ram, xxxi. Berengario,Hngo miltitfilium Mediolanum,el qua con-
GraliaDei quanXumpossit,159,262,315, 642. Domini dilioneres composilafuit, LVII,LVHI. Dinnsit Italiam, el
gralia peccalrieem inlus455. traxit per- misericordiani,65. quoanno, LIX.in Provincia,quo se receperat, obiit, LX.
Gralia Dei praeveniens, AnticipansDei gratia, 621, Chrouica?nota?de eo, ac de ipsiusfilio,qna?difficullalem
PATROL. CXXXVI. -42
.1525 INDEX IN RATHERIUM. 1324
facessunt, conciliala?, vel emenda'a?, LX, LXI, LXU. Judiciade accusalisquomodoinslituenda,106. Absque
HugonisepiscopiRemensis causa anno 962 in synodo periculo isli indiscussinon debeul relinqui, 545. Judicia
Papiensidecisa,cxi. ecclesiasticaqua?, 106, 115. Omissioeorumdemquam.
-Humilitas, mater virtutum,62. QuamplaceatDeo, 61. mak, 150.De judiciissa?cularibus, ibid. Siculsa?culariter
Absquehumilitalevirtutesetrionsunl i la
virtutes, sed vilia,62. judicalurlege mundana,. judicatur ecclesiasiicesan-
Hymnusqui canebatur, caniturin fesloOmniumSan- clione canonica,441.
ctorum,a quodamnolatusvindicatur,116. Judiciumexlremum,ac in eo qualuor ordines fuluri,
I 114, 589. De judiciouniversali,241. in eo verecuudia
damnaudorumquaula, 43i. In hoc mundo agenda est a
ImperiaUspotestas dictade rege nondum imperatore, nobis dies judicii de peccatis, ne judicemur a Deo in
S13not.
- Infernus,in quo indefectivacrucialio,40..ffilemaper- exlremo judicio,436.
Judiihadux inc/i/taa Ratheriomemorataqua?namfue-
ditio, 72. Supphciaa?Lerna,26S. Perennia,604.lueuarra- 261. jElerna rit, 582not. Commeiidavil RalheriumcoiniliVeronce,392.
damnatio,622, 635.Perpetua conflagralio, Ejusope ille ereptus fuit e custodia,443.
bilia lormenta, 284.Damnatus quisque in asternum peri- Julii papresenlenlialaudata 549.
Joit, 441.Nilnl in inferno quod non si inaximum damuum, Jusliliaquidsit, 79.
570.Quidamnantur,pro singulispeccatisa?ternalitersunt K
puniendi, 454. Repugnal Deo pro posse ille, qui vellettor-
menta ab eo noniuissecreaxa,ut sibi liceret impunepec- dieKalenda? nomennon tantnmproprimo,sed pro quovis
care, 29i. Confulaturerror quorumdam qiiinegabantChri- meusis acceplum,410not.
stianos damnalumiri in ignem a?ternumin iuferno,589el I L
seqq. Chrisliani peccanles majora supplicia merenlur, 590.
infideliumopera. V. Pagani. Laborantes,alii servi, alii liberi, 92,105
Inimicis esl dimittenduui,173. Lanzonisfaclumcum Ralherio,584.
Innocentii1 decreta laudata,350, 349. Laodicensiscanohlaudatus,'549.
Intenlio diseernendaqua quisaliquidagil, 78. Latroniin cruce divinagr3lia illustrato mox oblinuit
Isidorus(S ) allegatus,26,45, 48, 57. confessioperspicueDei Filium cernere, fides pra?mium,
Italia multissanctorumcorponbusditala, 303.Delatori- pcenaveniam,lameniagaudiasempiterna,dum confessor
-busmalignisabundat, 397. in cuce possessorexslitit paiadisiposlcrucem,299.
Italia?Cispadana? partitio inter Wallfredumet Mangi- Laurenlii(S.) passioIaudala,544.
.fredurain partes duas subArnulfoGermania?rege, xcv. Lectionisnomine[vocalaPalrum testimoniatextui in-
J serta, 192 not. |
Leclorclericusqualis esse debet, 164.
- Jejunandumavitiis abslinendo, 580.Male jejunant, qui Legaliouis n omeu|oratioui tribuium.V. Oralto
-quodsubtrahunt ventri, nouInbuunt pauperibus, sed aut Leo I papalaudatus,28,5S,137, 349
ventvi, aut mammona? reservant, 584. Reprehensiqui ab- LeonisIV decrelumallegatum,oil.
stinenlia?diebus a peccatisnonabstinent, ibid. Nulla so- LeodicensiEeclesjavacanleposimorlemStephani,ma-
lemmXaXe Deus
ampliusdelectalur422 quam illo jejunio, quo gna de successioneconlenliointer HilJuiuumet Ilicha-
a
a cibisabslineturet viliis, not. huicque ea sedesadjudicala,xxxiv.Post Faraberti
- JejuniumQuatuorTemporum,Rogalionum,et Litania?, rium, ejusdemEcelesia?episcopimorlem promolusRaiherius,
416not. Jejuniumusque ad nonam protrahendum,420, el posl fermebienniumexpulsus.V.Katlteriis. Baldricus
585, 584.floe primum testimonium miligala? disciplina?iu [<ervim publicamsubindeinstitulus.V. BaldricusLeoii-
jejuiiioQuadragesimali, quodantea producendumeratus- censis. | "
ad
' que vesperas, 420not. Respoudetur duobus teslimoniis, Lex s eu
priorissaeeuli, naluralis, jubet ea impendere
quse anterioia creduntur, et jcjunium, memorant usque alii, qua? sibi quis vlellet a b alio pra?siari, 546. Lex lola
ad nonam producendum, ibid. V. Quadragesima. J ejunii iinplenda,169.Lex poliusquam consuetudotenenda, 575.
solvendi hor« diversre pro diversilate dierum, quibus CumDeosemperambulat, qura lege et praeceplisipsius
esl jejunandum,428not. Jejunium sine culpa ante horam nunquam deviandodiscordat, 458. Lex ecclesiaslicaeur
non sblvitur.SOl. Je;unii diebus triplex gula? vitmm vilipendatur,mundanatimealur,567.V."Canones.
notatur, 585 not. Abslinentia a eame, viuo et potionibus Lia vitseactiva?,RachelContemplaliva? figuramgessit.
jejunii tempore, 584 not. Cum jejunio jungenda oratio 658not.
et eleemosyna,585.In eos quigula? servienies se excu- Libertas arbitrii,161, 593,
sabant dicentes, mehus esse abslinere a vitiisquam a Libidocausatduritieuimentis, 60.
•cibis,583.Solemnejejunium vocatumQuadragesimale et Lilaniwdicta?rogatioues. V. RogaUones.S. Mamerlo
quanaviolalum, 5 01. insiituire, 625not. >
Joannes XI papa gloriosa? indolis vocatus, 558 not. Littera?commendatilirB, quasformalas vocant, ab or-
Ejus httera?,quibus cum tola RoinanaEcclesia pelebat, dmandisrequisita?,!si de ahena paroehiasint, 418.
ut Ralherius Veronensibusdarelur episcopus,ibid., 539, Lobiensemonasleriumad Leorlicensisepiscopijus ali-
Joannes XII, cui inscriplaest Ratherii epislola quinta, quandiupertinuit,ita ut qui esset Leodiceosisepiscopus,
priniumut creditur, exaralasub AgapiloII, 555,num.8. simulessot abbasLobiensisxxxiv.Plura coanobiaeidem
Joanues XIII ab Otlone1 insiitulus et
pontifex, cur, monasteriosubjecta,txxxix. Uni ex his Ratherius pra?-
440 noU fuit, ibid. I
JoannesChrysostomus (S.l os anreum appellalus lau- Locolhetaquisappellatus,21not.
525.
datur, 45,48,182,inlroivitSalanas Longobardilaici lege Italica viventes,271.
Juda, iu quem post buccellam per ope- LoXharius Hugonisregis tiliusad rebellionemsedandatn
ralionemmalignam,qui aniebuccellam in eo fuerat per Medionaluin missusa patre, qnatenusrex creatus,LVII.
volunlaiempessimam, 621. L'imlare profemoralibus,seu braccislongioribus,147.
JudreiVerona?sa?eulodecimo,386. Eos Ralherius per- Lunisdies pro feria secuuda,31.
slringit, qui Juda?is f avebanl, ibid. Et illos qui cum Ju-
da?israalebanlnegotiariquam cumClinsliams,ibid. Ju- [ M
da?orumerrores conlraCuristumei B. Virginem,ibid. Et Magistri quomodo se gerere debenf, 37, 38. Optent
circa S. Petrum, ibid. In eos qui magis Judreispatrocinia magisamariquamtimeri,58. Modusdoeendi, 58. Magi-
pra?stabanlquamclencisChristianis, 587. slrorumvarietas, 59.
Judex dichur quasijus dicens,25. Judices quomodose Magonzianiabbalia.V. Abbalia.
gerere debent, 24. Judicum necessitas, ibid. ad
Quid ipsis Maor a Francisquis appellatus,26.
cavendum, i bid. Cupidilas n ondiscernit justa, imo obca?- ila ampnum,15not.
cat judicumcorda, 25. Judicesnon accipiant personam Mamenus(S.) archiepiscopus Yiennerisislitaniasmino-
cujusquam,iiiii. Judicentjuxta legesetjura, ibid. Nihil res instiluit,623nol.
pro justojudicioaccipiant, Quantacautionecausa?in-
26. ManassesarcliiepiscopusArelatensis,qui et Mediola-
vestiganda?, 597. nensemEcclesiamobtiuuit,instititut BerengariusRaihe-
Judicalumdicia chartafundationisseu dolationis cleri- rium comprehenderet, 540. Tendens insidias Ralherio
corum quorumdamVeronensiumfacla a Ralherio, 463, consecravitquemdamsua?dicecesisin titulo Veronensis
num. 1. Suscriplaab patriarcha Aquileiensi et episcopis. Ecelesiae,5il. Quibqueepiscopiisprrefuit,542 not. Mar-
comprovincialibus, 567. Idemet in ahissimilibusquartis* chio TTidenlinusdictuS, xciv.BerengariooonlraHugonem
quandoqueusilalum,465, num.2. Ejusdem Judicali lem- Italia?regem favit, LVU. RatheriusjussuLolharii Manassi
pus, ibid., num. 3. Dubilationesaliquot contra ipsius locumcedere compulsusest, 5i2, LXVII, Hic ManassesVe-
germanilaieminspersa?disjiciunlur,466, num. 5. Discor- ronensemsedemMilonicomilisnepolivendidit, 343 not.
dia mter Ratheriumet ejus clericosex judicaio polissi- Ouoanno, LXXII.j
iuum erupit, 490not. Mansus,certa qurfidamcamporumguautitas,342.
lo25 INDEX ffi RATIIERIUM 1523
Manusmanibusjungendo,contrahebatura. clientibus et roria?summapoteslatepra?d<lus,xti. Idem ~\erona?comes'
mercenariisobligalio,34. ' ArnoldumBajoaria?ducem conlraregeraHugonem rece*
MarchiaundedicXa, xciv. ' pil, ibid. RecuperataVeronaab Hugonequid egerit, XLII,
Marchiael comilalus,voces proimscuealiquaadousur- BerengarioIt conlraeumdemHugonemfavit, LVII.Ita»
paia?,xcvn.MarcbiaAquileiensis,xciv xciv. MarchiaForoju- therius ejus opera resliintiissua?sedi Veronensi,nt Ma-
lieusisdistinguendaa Veroncnsi, et seqq. Marcliia nassesexpellerelur, LVIII.Mox palroeinatur clericis cOti-
TarvisinanonconfundendacumVeronensi,^piandovocari tra Ratherium,LXIII. Quotmalaeidemintulerit, S40.Idem
ccepit,et cur, ctv.MarchiaTndentina. xciv. Quando ap- dictus marclno,eique dala videtura Berengano II mar-
pellari coepit,xcvm. Marchia?Veronensis prima menlio, clna Tridentina,xcvm.
el quandoinsliluta, xciv.Sentenlia, qua vetuslior credilur Milo, coinitisMilonis nepotulus,542.Veronensis epi-
ejusinstitutio,et soluminitiosuh Francis appellatafuisse scopusnatus postqusmRallieniisconseCralusfuit ejusdom
marchiaForojuliensis,qua?posieadictafuitYeronensis.ibid. ecelesia?antisles,S52 not. Curdicius Vicenlinus,551not.
Ha?csentenliarefeilitur, xcv et seqq. Veronensismarcliia? Quaein Ratherium egent, 552.Quandoepiseopalumsupra
exlensio, ibid. Ralheriuhisesperabat eviclurum.elcur, 385not. Episco-
M.rehionesomnihuscivitatummarchia?comitibus spe- palum Mdiiasses eidem vendideral.V. Manasses. Quo
cialijurepra?erani,xov.Nullicerta? sedi aflixi, xcix.Mar- anno, LXXII. Ordmaluscum licenlia sedis apostohca?,et
chronesVeronenses,qui simulerant ducessive Bajoaiia?, 'cur, ibii.
sive Carinlhia?,reeensiti, c et seqq. Minister reipublicre quomodo se gcrat, <et quid ca-
Maria(S.) electa Dei moler propter humilitatem,virgo veal, 26. ~
ameparlum, in pariu el po<=tpartum, 511, 644. Castita- • Ministeriatis quis diceremr, 459 riot.
tem ultra omnesdilexit, 311. Subiit doloris, non morlis Miiaculaet signaqua?de sanclis leguntur, npn fece-
marlyrium,517.Conlra Judaeos negantes ejus virginita- ruut ipsi, sed Deusper ipsos, 627.
lem, 586. S. MarirsVirgiuislaudes, 61, 311. Intercessio Mirmicoleo,45not.
ejus quamulilis eteflicax, 511, 644.num - Miserieordiaquanto largiler prorogalurin pra?senti,tam
MariaMagdaiena,soror Martha?, eadem esset ac severe ingratisjudiciuminlentatur in futuro, 76.
illa peccatrix,65not. De bujns conversione,ibid. Expli- T MissaS. Micbaelis.V. Michael(S.).
catioEvangeliide Mariaet Marlha,06, 657 elseqq. Missa?saerilieiumcelebratumpro peccatis fideliumtam
MarsiincanXatores serpentumin italia, 15uot. vivorum quam mortuorum,299. In missacorpus et San-
MartianiCapellaeopusin seholisreepptum,409not. guis Christiconficilur,602. Quo sensu auetor scripserit
Marlianista?dieli, qui MarlianiCapella?e.ant studiosi, oblalionein in missa consecrari speciabssime oralione
507, 509. DominicaPater noster, 362 not. Missa ab aliis quolidie,'
Martinus (S.), 158. ab a iis raro celebrata,522, 523. Quiquolidie missamce-
MarlinusepiscopusFerrariensis ob illicilas puerorum lebrant, quotidiepasehafaciunl, id est carnem Agni co-
ordinaiionesatque simoniacascorrectus, w 557. medunl, et sanguinembibunl, 412. 1'reces ante missam,
Marlyresex puerulis, 62. 299. Yeslessaeerdotalesad missamrecensitaj, 414. Sint
MartjToiogium clerici haheani, 419. nitidre,necaliis in usibusadhibendae,ibid. Nondanda?pi-
Massariidicli qui pra?diacolebaiit,458. gnori, '416.Quilibri ad missamcaneiiclainusilali, 414not.
MassariliwappellatapraediavTliicisassignata, 475 not., Osculuminter missarum solemniausitalum, 148. Nullus
missamcantet seplimaferiamajorishebdomada?ante ho-
-487 not.
diclus, qui plures campospossidet,144.
Jliflssulior ram deciinam,421. Nuilus in ahenaparochiarnissamcan-
'Maslruga pro cappa, 147. Africa tet siiie parochiani liceulia, 416. Nnllusmissamcautet
Malhematicorum speciesin qui, 15. nisi jejunns, nec canLet qui non conimunieal,'414. Nec
,, Matrimoniisacramentumestvinculuminsolubile.V.Con- canxelextra ecclesiam,nec iu domibus,aut Iocisnoncon-
jugium. secraiis, 413. Nec quisquam solus canlel,ibid. Missam
Malrumofficia,60. cantare pro privatimdicere, 415 nol.Cruces super oblaia
Maximus(S.) ciXaius,14. quomodofacienda?,ibi.l.Omni die Dominicaante missam
MaximusCynicusdamnalus,529, 451. qua benedicenda,416. Eulogia?post missam diebusfesiis
pro in medio, 576. dislribuenda?,417.Curandum ut missa saltem Dominico
- Mediaslino
Medicorumoflicia,14. DiscrimeninXerniedicamentaet die a paslorilmsaudiatur, 418.
\eneficia, 15.Medicine ntantursuperstitiosisremedus,21. Missah plenariumquid contineret, 414not.
jiediolanensesllatherio ante ejus episcopalnmpropo- Moderna doctorum exempla diclaleslinionia Palrum,
suerunt qua?slionesex prolanisauctoribussolvendas,527. 188.Moderniappeflatisancxi-Patres, ei prisciloqui, seu
Melbodiummonasteriuma Laubaco dislans duodecim antiquisacrarumlitlerarumscriptores,333not.
feremilUbus, 199. Modiumuontam aridorumquamliquidorurn erat men-
- Mendaciumvilaudum,592. Praesmim a prresulibusec- sura provarietate locortimdiversa, 401not.
clesiasXicis,ifrtd. In plurimis hndierui sreculibommibus Monachusquissit, 165.QasMsesse debeat, quidvitare,
magismendaciumabundal,quam veriias, 604. Mendaces ouid sequi, 164.Voia a monachisfacla 165.
reddenda, 259,
Monachusnec voluu-
jequanturdiabolo, ibid. Propriptaspra?sertimvilanda,
Mercedemmercenariisnon solvere, vei differre quam talem in propna babet potestate, 267. Quoad pauperla-
gravecrimen sii, 28. 34. ' tem nihil prnpriidebethabere, 267. Quarn grave sil cri-
Mercenariorumofficia, men, si aliquidsibi reservet, ibid. Pavenda duorum hao
Meriluiiibonorumoperurncooperanlegratia, 625. in re delinquentiumexempla,266. Qui monasteriumde-
Metronis(S.) poenilentiaiuaudila,307, 509,'312. Acta seruit, debel omninoredire, 271/272,275. Quid agenduni
de eo nonscripta,509. Sed e traditione accepta reterun- si reditus sit impossibilis? 275.
tur, 507 et seqq.Dictus promiscue confessor el martyr, Monachusad episcopatumpromotusquomodose gerere
304, 508 not.TiXulus martjris vindicatus, 316. Ejus cor<- debeat, 156 el seqq. Conila.isinvotomonaslerium.non
pus furto subreptum,ac de hoc Ratberii opuscuium,501 deserit, 221. Quantum timeat, si deseruil episcopandi
elseqq.. cxu. Num et quandoejusmodi si
furlumconligent, gralia, 255, 260.Maxime episcopatumambivit,262.
299. Corpnssepultumin ecctesiaS. Vitalissita in subur- Monasterium.Parvulorum in monasterio'oflerendorum
bio Veroua?,504.Miraeulaad ejus tumbampatrata, 305, ritus, el professionisformula,xxix, c, 254. Ha?coblatioa
306. parenlibus vel aliis pareutiim foco faeta.-conlirmabalur
Michael(S.) feria secunda Deo missam celebrare a posteaa filiis, cum ad aelalem congruam pervenissent,
nonnullisper errorem dicebatur,qui et refellunlur, 596, 254 not.. xxix.
601. Monetariuset roonetaVerona?,*/inot.
Michaelis(S.) ecclesiaVerona?ad porlam, et ad eam Morsbonorumnonest mors, sed nalabs; malorumau-.
concursus feria secunda, 601 not. ISonrepreheudunlur ^temestmors immortalis,calamitassinefiue, 71.
quiibantad ejusmodiecclesiam feriaferia secunda, sed qui JlfaKicrnmas,551, 562.
putabantmeliusesse ad iliam petere secunda,quam Mullinubus,551,444.
in aliodie, ibid., 602. Mundeburdiumquidsit, 15. ConcessumRalherio pri-
Miiespro nobiliviro proprio patrimoniovivens, et eor vilegioOllonisl, 459.
30 not., 31.Militesregni appellatinobiles, 92, 105. Di- Musicamsa?perogatusexponebatRatherius, 659.
stinctia plebeis, 114.' N
Militesdicti vassalliEcclesiceei episcoporum,375. Ili
ut miilerentur,imperatorpra?ceperat,457.Militumoflicia, NannoVerona?comes priitcepsappellalus, 558 not. Ad
et a quibuscavere debent, 13. eum Ralherii epistola, ibid. Episeopumvexavit, ejusque
,* Militarebeneficium.V- Bene]ic'.um. hostibus patrocinatus est, 559. Ferebatur corruptus pe-
Mililarisordo,570. cunia, el quid contra ipsnmegeril, 614 not. Giselperius
MiioFrancus genere sub BerengarioI clarus, vt Ve- ejus missus,562. Nannonisphtcilum contra Raiherinm_,
•1327 JNDEX IJSRATHERIUM. 1528
56i. EgMtariquammissusue parte imperarous el impera- Oliosilascavendaeliama divkibus,41. HorHini laboran-
tricis, 5(,6 dum, ibid. Otiositasiri viaspirilualiquam lugienda,26.•
Natale Domini,et abslineutiaa carnibus qualuorsepii- Olto I imperalor Italiam bis Iriumphalurusinlravit,
manisanle ipsum Naiale pra?scripla,420. Conlineniiaab 299, num.5, 551. Prior ingressuscum filio Lfmulfoquo
uxoribusprrjescriplalum iu Adveutu,lum viginli diebus anno contigit,Lxix.Conalusest resliluere. Ralheriumin
poatNalale, ibid. seJem Veronensem,217,5i2. Cur impeditus, 542. Ejus
Negligenliacavenda, 261. Pra?lalorum negligentiain elogium,T596,440. Fijivilegiumab eo concessumBalherio
subdiliscorrigendisreprehensa,2«5,268,269, 270. Cor- el Ecclebia?Veronensi, 457 ctseqq. Verona discessurus
reclio non omillendaob timiditatemaliumve humanum dedit Ralherio peeuniam,quaperficeretbisilicamS. Ze-
respectum,209. Si quod crimenprreserlimpublicumirre- iiouis, 300.Secundusejus ingressusinluliam assignandus
prehensumrelinquitur, jure faciumomninovidebitur : an. 961, cv. QuoRalhenusrestilulusfuil,cviel seqq.Ejus
imllus enim non dubilal exemplum inde capere, quod edicmm pro Ralherioexplicalur,cxii.
compererixiieminemvituperasse,426. Prrelali rei simi I P
iioulamsuorumcriminiim,quam eorum,qua?iu subdilis Pagani ob aliquid honi remunerandiin praasenli,cru-
Jiegliguntimpedire,267, 2C8,269, 270 -ciandi insempitenmin,71.
Negolialioquampcriculosaaniina?,22. Palwslritaimpetator,10, 187.
Negotialoresquomodose gerere debenl, 22. Dicti Papieusis synodusaiiru962, el tres causrojnea decUa?
cupedinarii, ibid. noi. num. 85 etSiiqq.l
Neocrssanensescanones laudali, 349, 3S0, iSO,629. .cvm, Paradisi gloria, in qua anima?sanclre,102. Idemesse
Neronisdictum: Modonecamieumhabeonec inimkum, ihi cum Deo gaudere quod regnare, conlracrrorcmcu-
226. jusdampropugnalur,116.
Nicrpnicauoneslaudati, 547,530,459,430, 486. ParascevemoraliLerexplicalur,412.
NicolaiI paprefragmenlumex epistolaConstaiitinopo- Parvulimarlyres,62.Monila pro parvulis, ibid.
lilsna?sedi direela, quod in vulgalisdesiderabatur,330. Paseha, id esl transilus Dominido morie ad vitam,
Nobilesquomodose gerere debenl, 28. Dicli milnes 411.Pascha Christuste-t,quiaimmolatus,tbid , 412.
regni, 92. Distmcli a plebeiis,1 14.Mullinobiles ignobiiia, Paschale fe«luniquomodoct qno gaudiocelebrandum,
mulli ignobilesnobiliasrepe fecerunl,277. Multi gradus 608.In eo sumendunfcorpus et sanguisC.hrisLiAgni,607,
nobibumrlislincti,50not. C09,610, 612.
Nobililasvera in quo collocanda,52. In nobililate glo- PaschasiiRaibertiopus De corporecl sanguine Domitii
riatio quam mala, 29. Kobilius niagis ex proprio actu Taudalum,286.Rjlherio perneram IribiiLum,xvn, num,
-quamex alienopendet, 577. Nobihlasseu ingenuilasob 25.
amiquitatemgeneris, 221. sancla?recordalionis .Patricus, ad quem Raiherius cpistolam<ledil. 521,
Nolgerus, aliasNotherius, episco- 522.
pus Veronensis, cui Hilduiuus Miccessil, 3 58. Ejus mors Patris 6 0. ]
officia,
<_uoanno aeeiderit,xxxv, num.ob 12. Pauperes quaienusieleomosynarnfacere possiiu, 48.
' Nuplia? duorum reprehensa? duplicemillegalitatem, Contra pauperesdesides, 49. Opereviclumacqnir.uii,47.
quia inchoala?, in diebus eL 1
Quadragesima?, quia perfeclae Si non possinloperari,quidaganl, 49. Pauperuinquori.ni-
in nocte Dominiea,426. Nullusuxoremaccfpiatnisi pu- ,dam superbia divilumlelaiioiieinevcedil, 48.
blice celebraiis nuptiis, 418.AlLeriussponsamuullusdu- Pauperlasregularisj.V.Proptietas, Momuhus.
cat, ibid. Nuplialia boua, 54.V. Conjugium. Peccatapubhca episcoporeseivaia, 421.Peccalumori-
O ginale, 62. Oiiginale«3tactuale, 160. Peccalaquolidiana
Obedientia,ob quam nunquammalum faciendumest, et leviora, 127.Quomodopurganda,ibiil. 1'eccalacrimi-
nonnunqnamvero bonummterniiltendum,501. nalia et levioradislmguenda,530. Dislinciio peccalive-
i
Oderaldusinonaelius,qui eprehendilurob emplampra?- nialis el moilalisin cOucubiluconjugali,qui obsolain in-
Jalionemlibris oclogiuta,281. tenlionemgeuerandiest inculpabilis,52, 55.Peccatigra-
Qlympionices dicius,qui in certamine olympionicovin- vitasob pra?sentiamDei Iresam,355, 642.
cebat, 194. Peccatori ia inferiio nibil prosunt, qureoiinquefecit
Omnipotenliaminter et poienliamea discretioest quod bona, 568.Recidenlibusin peccala, nec unquamperma-
ista quredam,illa omnia potest, 515. Nihil valel poleuiia lienter conversismeliusfuissel, si de primo Dei coniein-
contradicemeomnipotenlia,ibid, ptu jnstam pereepissenlseiilenliam,tiuamtandiuexspe-
Operaroisericordia?,172. ctatostam innumerosfonlraxissereatuspro singulisa?ler-
-Qpiispro utilitateacceplum,275not. naliter punieudos, 4D4. Quam grave est crimen, qnod
Oralio pro vivisinvicemulilis,299. Oratiovocatateqalio etiam criiuinosomorientenon potest finemaccipere,427.
-precum adDeum, 261, 275, 274. Oraiio pro quibus fa- QuiceciJIt, nonvulnefaususdoeet differal snrgere, 178.Recciitiora cilius
cienda, el qualis esse debet, 5S5,5K6.Orandumindesi- quam votusliora curari,
- 6i2.
aenter, S78.El perseverenier, donec exaudiamur,591. Pedaltimbaculus ponlilicalis,114.
Orandum cum fiducia in Deum, 262. sine
Nunquam gemitu Perieuium. Quod periculosumest uni. nondebet pas-
orsndum, 388Êvagationesmenlis in oratione quamsint sima muliis ambiri,25.
uoxia?.,586. Nisiclamanteniad te adjuvespatiperem,non Perjuriimalumquantumsil, 26.
te exaudiet Deus oranlem, 580. Contia desperauonem Persecutionesquomodoferenda?,85.
oraLionisremedium, 262. Oralio pro morluis, 240. Oralio Perseverantiaquam necessaiia.183, 605.
pro conversioneobtinenda,622. Pro die Dominieain Al- Persius allegatus, 59.
bis, 618.Oralioin quibusdampsalleriisinvenlaquam uli- Petri episcopi Ravennaiis-causadccisa in syuodoPa-
Jis, si quolidiedieatur, el cooperandoimpelielur, ut exau- piensi conlraHouestuin,cvm, num.8i.
diri mereamur,456.Domiquilibel adorare potest Deum Pholiusdamnalus,550, 431.
in spiriluel veritate,457. Pigmentumpro potioneex diversisspeciebusconfecta,
OidincriLdieli canonicicalhedralisVeronensis, 509, 15. Frequensejus usus apttd Ualos,567.
SC5.Sicut et alibivoeabanlur,445not. Pilaciolum pro scliedu'a, seu libeilo breviorj, in quo
Ordinaliab invasoresuspendiiiilur,527. Mitigaturba?e aliquidscribebalur,559nol.
sentenlia, 328. tluidam ab co ordinati presbyteii ad Platoin TitnreoUudalus,183.
.-eoiscopalum,promoli, ibid. De diaconoad epbcopatum Plnutus,659. |
.promoloper sallum, ibid. Quateuusab auetonbusdeleiisa? Plebanis presbyterisvetitumerat clericum farere, seu
ejusmodiordinationes,ibid.not.e inler clericos quemqnamascribere, aut clericalih ibitu
Ordinesecclesiasticosexercet quo peculiari sensu ac- induere sine episcopi|licentia, 421.De pecealis occullis
.-cepXum,521nol. Requisitaproordinibussuscipiendis, 418. pcenitentiamdare polerant; at de publicisdeferre debe-
Ordinalionpm procurantessinedebitisconditionibus,ul ha- bant ad epibcopum,ibtd. V. Pwnitenlia.
beant unde vivant, reprehenduntur, 470. Ordinaliones Plebscumcurie quijdsignilicet,585,not.
puerorum lllicilre, et pro prctio facta? perslriuguntur, Plinius Secundusallegatur, 242.
577. Pcenilenlesscopisaul viigis percussi,555 nnt. Habitu
Ordobaptizandiad succurrendnminfirmis, 419. Ordo pcenitentesriisliiictia|ca?teris,602nol. Niinlilhs prodest
reconciliandijuxla mcdumsibi canonicereservalum,ibid. . habitus mulalio, nisi adsil cordis converMO,ibid. lma
Calioneshaede re recitali, 229 el seqq.Ordo ungendim- provocat'iram Dei, cutn non solum in peccalis rema-
iirmos,419.Ordoel precesin exsequiisdefunctorum,ibid. neaut, sed etiam licto corde conversionemhabitu men-
Ordomihtaris, 570. • lianLur,ibid. QuodIi3biludemonslratur,in corde potius
Ormapro analhema,522. exhibenduin,605. De pmnilentibus,172. Quibuscunque
Osliariusqualisesse debet, 164.Ostiariiepiseopoasls- criminosisest locus pcenilenlirfi,452. Qui iilicita perpe-
bani, utejus mandalisprresloessent,uade el e.lateremisbi tr.ivil,etiam a licilisspse caule restringat, 174 Nonpro-
rjicuntur,562iiot. debl pccinteiiliaiibs, ] qui peccalum,qttodp'angunt,noa
1529 iNDEX IN RATHERJUM, 1550.
deserunl,570. Minusdigne poeniteules,aa reconcilialio- lingua videlur inslrueUis, xxxi. Quaiuus fueril' inetiara. le-
nem non adducautur,416.Post posmlentiam,seilicetpu- ctionelibrorum, 573,379.RjusperiLiain aucloribus
blicam,nec clerieusquis esse lege canonicasinitur, 432. profanis,cxi. Ex quibus quresliones dirimenda?ipsi fue-
Pcenilenliainjungendas<culin Pcenileiiliali,417. Ple-. ninl proposita?a Mediolanensibus,et dein a Rotberto
lvanipcenitenliamiujungebanLjuxla qualilatem delictife- arehiepiscopoTrevirensi, 527. Quamfelici memoriapra?--
Tia quarla ante Quadragesimam, ibii. Al soliusepiscopi diius, iv.
erat publicospoenitentesreconcihare, quod Debal f'eri<i, Uaiherius monachus Lobiensis Hildulno episcopo m
quintain CeenaDomini, 42 not. Plebani poleranl po?ni- Itaham proficiscenLi, et dein'promotoad VeronensemEc-,
tenliam dare de peccatis occultis,at de publicisdeferen- clesiam inseparabihter adhrpsit, xxxiv. Eidem subinda
dumerat ad episcopum,421. ExemplumcujusdamScoti iraductoad sedem Mediolanensem, in Veronensicathedra
genre, qui episcopatuminvaserat, et qua poenilentia sufficilur,xxxvn, num.15. Annusel merisisiniti episco-,
purgatus. et episcopatuiquomodorestilulus, 453. Pueni- palus Veronensis staluuntur,xxxix, num. 17. Hugo ira- rex
teutia? publica? redempiio per eleemosynas induca, llalia?,qui ipsumpromoverat,in eumdem infensusel
416 not. lus, 559. Cur, 122 nol. Quresiviloccasionemejus expel-
Poenitenlialepreshyleri habeanl, 419. lendi, 539.in rebellione Veronensiumcoiitra Hugonem
Pollutio dorniientiumautvigilantium,60 Ratlierius captus, eL in carcerem Papiensem ductus,
.PorlMscaslellumin diceeesiVerouensi,cujus ripalicum ibid., XLII.Num aliqua imjus culpa rebellio contigeril,
concessumest episcopatui,438. XLIII.Quolmalain Papiensicarcere episcopus passus sil,
• PraeeeplaDominicaalia generaJiler omnibus,aliaspe- xLviuei seqq.Pro justilia perseculionem luhl, 50. In eo
cialiteraliquibuscongruentia,12. carc.ereexpers librorum scripsit sex Frmloquiorum li-
PraedaquamdispliceatDeo, 13. bios, LI.Postea ComumTelegatur,LIII.Ibidem emeiidjt
Pra?dicatioaliquibus ulilis nou omillenda, tamelsi in clariusqne describit S. Lrs-iari .Vilam, ibid. A Gallis
aliquibnssusciletiracundiam,489. episcopis inviiatur r-d synodum,ibid. Solulus Comensi
Prwfalionumnoiiune appellatijntpgri Iibri, 188, 192.' exsiho perrexil in Gallias,LIV.In ProvinciaHoeslangnum
Pra?Ialiregulares debent obedire regula?,284. Pra?- instituit litleris, et librum composuitDe arle grammalicw,
Jatorumnegligeniiain corrigendis subditis.V. Negligen- LV,LVI.Ibidem episropaLusei oblalus, ibid. Inde Lau-
lia. bias migravit a Richai10 episcopoLeocbcensiel abbate
Pra?polentesreprehen<=i, 45. Lobieusi receptns, ib;d: Hugonem convenlurus Laubiis
Pra?senLiaDei quainaggravelpeccala,333,356. discessil,et in itinere a Berengariocomprehenditur,540,
Presbyteri albavesleerant semperinduti,quamnondp- LVIII. Resliluilur in sedem Veronensem,ibid. Post resli-
Imbantadliibere in celebrandomisssesacrilicio,414 not. lulioneinquolvexalionespertuht a clencis, et cur, 540,
Sine sXolanon incedant in ilinere, 417. Presbvter juxla LUII.Manasiilocam cedere coaclus jussu Lolbarii,342.
ecelesiamliabeatcellam, nec in ea femina?habileiil, 4U. Vagatur in Germania,LXVIII. Cum Oltone et lilio ejus
Ecciesia?sujedebei qua?posl diemcrdmationisacquisivil, Liiitulfoanno95l ln ltaliamvenit suam sedem recupeia-
267, 416. lurus, LXXI. Inveulo in ea sede Miloneepiscopo,comiiis
Presbgiericapellanidistinctia canonicis,471 not. MilonisnepoLe,rediit in Germariiam,LXXIIConfugien-
Frivuit voxsumpta pro fam.iiari,seu ratimo,9i. durn crediditad sedemaposlolicam,el qure in liane rem
Privilegiumab OltoneI concessumRallierio et Vero- scripseril, LXXIII.
nensi Ecelesia?,457el seqq._ Ratherius in Germaniaa BrunoneOtlonisfratre inler
Procurator, qui aliorum negoliagerit, 26. domesticosreceptus, LXXV.Fit episcopus Leodicensis,
a
Proprietas regularibus quam cavenda, 163. Quam ibid. Brunone qui in hoe non humanis ralioni-
inanis excusalioob penuriam commutiilatis,266. Hoc bus, sed bonocuranle, Eeclesireductus fuil, LXXVI. Quomodoha?e
pra?texturegularis disciplina"conupia,ibid. et nol. Con- eleelioRaiherii facla,LXXVII. Dieselectiotiisnolalus, 218
tra eos regulares, qui sibi abquid,colligunt vel reser- nol. 5. Duplex eleeiio distinguerida,ibid. Dein ab ea
vaat, 267. sede- piilsus, LXXIX, uum. 57. Cur, LXXX, num.58. Duo,
Prosper (S.) laudalus,59, 60. opusculahac occasionescripla, unumLeodici anlpquam
Provincialis annonamtribuentes militibus,68. inde num. 60. Allerum Mogunlia?,quo^
Prudeulia quid sit, 79.Sine simplicitale calliditas est, se se babiret,
recepit a
LXXXIV,
Gullielrno archiepiscopoluimanissime-ac-
181." ceplus,LXXXV, num. 61. Alia qua?damopusculaca de ro
. Psalteriacprrectalaudanlur,410. scripla, qua?dcsiderantur,indicala, L\X\VI.
Psylli incamalores iu
serpentum Africa,15not. _"Ralheriuspost expnlsioneme sede Leodicensi prrefe-
Pudiciliacorpons qua?,58.
. Purgatorii pcenseposl obitumnon sunt^statuta?crimi- ctusfuiLctuiam
ii"iili. LXXWII,
abbatia?ad Laubiensemonasteriumperti-
num.65. Lbi scripsil Excerptum ex dia-
nalibus,sed levioribuspeecalis,qus per ligna, tenum et logo xc, num. 65. Anno 961 cum Ottonp I
stipulamdesignanlur,590.Ornlio pro animabus defune- redii confessionali, in Ilaliam, cv, num. 80, el reslituitur sua? sedi,
lis, "iilad coelumperveuiant,210. ibid. Hanc re^tilulionemconlirmavitsedes apostolie.a,el
Pula promentrice, 292uol.
Pytbagora? liliera Y bicipitem vivendi caile.mdesi- sjnodus Papiensis,442,cvii, num. 82. Adecclesia'nsuam
, redux dubilavit num ordmali ab invasorcvahde esseut
goans, 63 uot. „ ordjnali, el hac de re ejus decretum,327. M<ligaLio ejus-
Q f dem decreti, ibid. Congruenliorem'redJiluum disiribu-
(juadragesimaetempore quolidie jejunandum,exceptis lioneminler clericoscavhedralisinducprestudet, oxxvn,
Dominicis,420. Quadragintajejuniidies cur inslituli,581, num.,100. Csnonibuscollectis probat ejusmodidistribu-
611. Reprehendunturqui uno die nihil guslantes, alto tionefn ad episeopumpertinere,cxxvur, num. 101.
die crapula?indulgentes,viginli lantum diebus jejuna- Ralherius,Milone invasoreagente, cnpilur,532. Eripi-
baul, ibid. et 58. Repreh°,nditureqrum abusus,qui jeju- ,lur subvenLuimperalorisel .ludilhredueis,4 45.RebeUio-
nium prolrahebanlusque ad noctem,uL nocte quasi cum nem et insidiasquomododeelinaril,cxxix et seqq. Judi-
Jicentia ventrem valerent iugurgitare, S8i. Jejuuii qur- rium de rebellibiis instilulum, in quo lameu acLum,de
dragesimalispotrahendiusque ad nonam posleriorithsei- ', solo perjurio, 598.Quodnamfueril istudperjunum,CXXXIJ,
plinainduclum,cujusprimumteslimoniumest Rathenus, num.103.ConciliumcedendiepiscopatumMiloniRatbvjrio
420not., 4Si. Cum anlea protrahendum esset usque ad dalum, CXXXIII. Cui non acquievil, et ad Milonemduas
vesperas,iuque servareiur apud inuhos etiam aliquanto epistolas dedit, 55t et seqq Scribit Qualitalisconjcctu-
]>ostsrsculum undecmium,420 noL.Nonnisi"semeIm.'ii- ram, 375 In qua conlinenturcavillalorumcensura?,qua?
ducandumab eo qui ieTmal,'585. Quinamexcepti a lege in ejus commenclaLionem redeunl, cxxxvn.Cur synodos
jejunii, 420, 421. Vid. Jejunhm. Reprehensa?nuptia? agere disluht, 415. Synodumlainlem habet, et qua me-
iniirein Quadrage->im,i, 425, 426. Licet a quodamoeculte lliodo,443, cxxxix, num. 111. Synodicamedil, insigna
inita? fuissent,426 not. Coniineunaab uxore lempore riecmii sa?culidocumentnm,409e't seqq., CLX,num.112.
Romani 457. Sperabatibi-
(.uadragesima?, - - 650.
606, -- R dem
profeclurusZJiHerflriwniseripsit,
convocandum in
concilium, quo de sua eausa cum
% clencis
Raibertusauctoroperis De corporeel sangumeDomini. medium,CXLIV, judiciumferretur, ei corrnplelisapponer<?tur re-
num. 116. Ilileresl conciho Ravenr.ali
V. Paschasii. anni 987, num. 118.Mox congregat aliam synodumdice-
Ralherii palria Leodium,xxvi, c. 206. Ejus nobilitas, cesanam,ul ejusdem concilii deereia promulgaret,561.
qnamantiquitascommendabaX, xxvu. Consanguineusfu t Gesta liujus synodi, cxLvr, num. 118.Cur quajdam ex
pnmorum genlisBurgundia?.99.~Annus naulilius conjici- redditibuspropriis collaiadeeem clericts,ab eisdemabs-
lu.', xxviu, num. 5. Puerulusin monasterioLobiensiDeo luleut, et quem in usumconverlerit,CL,num. 121.Judi-
oblalus cumpane el vino,294. Professioejus el formula ca um edit, ut cleiicis pauperioribuspiovideat,469.Sub-
j profesiionis, i bid. Slullum in
profecit studiis, 199. Sed scriplum a Aquileiensi el episeopiscompro-
plura per se mjgis quam a magislrisdidicit, 220. Graca viucialibus,palriarcha 5b7. Obimct iinpenale diploma, 457. Non
4551 1NDEX IN RATHERIUM. 1552
quiescenle'rebellione evulgal libellumDe clerics sibi 529.Concionem RorJberlushabuit e pulpitoin eleclione
rebellibi.s,479,CLV, num.123.Hi contra episcopum apud RatheriiadsedemLeodicensem,210not.In ea laudavit
imperatoremagu.il,missoad isiumnuntio,482. Seimo- Ralherium,218,229.QidinavitS.Brunonem'arehiepisco-
nes habelde pace,494.Scribit libellumcui tilulus Di- pum Coloniensem, 208 not. Idem postea Ratheriume
scordia,485. Ubi quatuor discordia?causas recilal, ibid. Leodicensisede excludendumcuravit,218.Morluumru-
1222,239.
Hoslesejus adeunt pontificem,a quo conlra episeopum morfalsus prrelulerat,
lilteras refcriint |.ro!iibentesne se inirOmitlatin bona RoJoaldi patnarcbtr?Aquileiensisin causa Ralherii
cl'ericorum,507.Apolcgelicumscrihit contraeos qui pe- sententia, 665.Supposililiaprobatur,658 el seqq.Sub-
cuniam ab i.npeialoredatam in reslnuralionemecclesia? scripsitcumepiscopiscomprovincialibus Judicatoeiusdem
sancii Zenonis,conferrivolebanlin pauperes,500,-CLVIX,Raiberii,S67.
IIUIP.129. Inquisilioconlra Ralhenum facta a duabus Boqalariitestamenorumexseculores,585.
personis pretio coirupiis, 615, CLXI,nuin. 151.Tesla- Rogalionumdiebusjejuuiumetiam in noslris parXibus
tneulum sciibit, 512. Naimo, Veiona?comes,placitum srficulodecimo iuduclum,416 nol., 625 not. Rogaliones
habel conlra Ralherium,565, 566,ctxii', uum.135.De liloniwnommeappellala?,625not. Quomodo observandas,
hoe placiloqneruur duabns epiblolis,una ad ipsumNan- ibid |
nonem, 557. ad
Aller,i Arobrosmmcancellarium, 561. Romanasedes universalis,principalis,capilalis,quia
Scribitad imperaTicemAdelaidem,568.Dimissurusepi- ipsiscapitibusEcclpsia?lnsignis.riulrix,maler,judex, et
scopalummiilit ad FuiriiiiuimabbaiemI.aubiensemli- magislra oninium,106.Doclrinacreterispra?celliteccle-
liellum inscriplum,Confliclusd!<ornm,qui desideratur, siis 440.Ejusdemelogium,ibid. In ea examinaiiocano-
CLXVI, num.138.Scribiletiam ad Eveiaelumepiseopum num, approbaliorecipiendorum,reprobaliospernendo-
Leodicensem,a quo evimielaudalur,et excitaturad re- irritum rum, ibid. Nusquamfatum quod illic irrilum,nusquam
clitumin palriam,569.Ab eodemEveraclo,el Fuleuino quotlillicraliirnfuerit visum,ibid.Ratberiuspro-
abbate receptus,aliquotabbatiispralirilur, CLXVIII. Asi- vocatad Romanamsj?demapoblolicam contrainvasorera,
moniaeaemptioneabbatia?sancliAmandipurgalur,CLXIX paratusacquiesceresentenlisequa?cunque fueril, 5i5.
et seqq. Abbalia?Laubiensipra?fieitur, CLXVI, num.142. Romanumconeiliuma JoanneXIIIcelebralumpra?sente
De ipsiusmorte, CLXXIII, num.143. OlioneI anno967,CXLV, mim.117.
Ralheiiusquo animotulenl iniortunia,99, 100. Humi- Rumanusprima?setlissummusponlifexel palriarch.i,
lis ejus coufesbio, 175,190.Suosmores et se ipsuinvitu- 357. Archiprresuluro archiepiscopus, univerbalispapa «o-
perabal,573.Nonsolumalios, scd ctiamse reprehende- minandus, i bid.Pelri sedem ideo obtinel,ut porlas in-
ei
liat, 576.Exlenuabat suam laniam gloriam, 223.Non ferni prrevalere adverbus Ecclesiamnon binat,in qiianlum
curabat si quis de se male lomierelur,581. Quantum reniti cumDei adjutoriovaleat,ibid. Summuspontifexa
exaggerarit quredamsibi impaclacrimina,252not., 281 neminedebet reprehendi,545.
not. Quid sentiendumde delictisiu Confessionis libelio Ruodvollus comps |pra?potens, Baldriei episcopiLeodi-
recencilis,243,num.5 et 4. Conviciantem ahqiioLuummis ceusisavunculus,219not.ProOttone rege agebat conlra
donavit,581.Palicntia ejus lauJala,570. Liberalispro- Coaradumducem,LXXXUI.
pria largiebalur, aliorum condoleusmiseriis, omnibus I s
omuiafaetns,ut omnes lucrilaceret,570. Quia pauperri- Sabbalumvacaliodiciturseu requies, ul quiescamus ab
mus, nolpbatmiuisLrum vel eapellanumbabere, 575.Ma- openbus malis,el vaeemusdivinisobsequiis,412.
lebat suffieiensesê quanidives, 585, Volebat ita mori Pacerdosunde dictus,354.
o t
inendicus, ex eleemosynissepehrelur, ibid. Frugem Sacerdoliijuraab ipso Deo per Spiritumsanctnmcol-
inensamparabat,el ad eam pauperesadhibebat,577.Me- lala, 95. A Deo solojsacerdolium c ollalum,el pra?stanlius
a
dioerisnpellpctiliulebalur, 576.Srepe abstinebat car, regno, 92, Sacerdoliûm Ecelesia?est regale,97.
nibus, 577.Et a
fere vino; dicLus propleieaAbstemius, Sacramentacujusopussint, 25S,354.
584. Doriniebalfrequenliushumi,577.Quanla cura ipsi Saerilieium umbraiicumlegisvetensa vero noviTesla-
esselinslrnendis et restruendisecelesiis,576,578, 590. menlisacrificiodisiinguilur,87
Qiianlumtimucrilob desertum monasteriuiuepiscopalus Sa?culiseheina,9.|EjussolliciLudioes speculummenlis
«.ausa,233 not. Se censebat, velutservum fugitivum, c ui oblenebrant,10.
reversioad'Dominmn neeessaria,ibid., 260. Impedimenla Sagmioquisarcinariumequum agil, 30 not.
objeclane reverleretur,260,261,580not., xci,num.66. Sallustiuslaudatus,577,507.
ProvinciiB,in quibuse Veronapulsus divagalusest, 250 Sanciorummeritajadjuva ll, 622.Faciendnmquodfece-
nut., 578 not. RatheriusYeronre destitulusamicorum funt, ibid. Eoruminvoeatmin auxiliiimetjJefensionem^
praesidioutpote advena,592. Quotexstlia perlulerit,442 91, 511,512, 456.Eorum intercessio,292. Sanctorumet
not. Jn qaoda-.n dubio,Augustiniexemplo,vultadirecon- ]uslorum anima?in| culo cum Chrrslo, 598. Confutatur
cilium Romrcconvocandum. 439, 456.Ralheriusdiclus ei ror dicentis,sanctosin ccelogaudere,sed non regnare,
Vrwdiculor,581. Oraba(tanto fervore,ut ejularet, 588. 116. |
Etiamremtcuserat facelus,278,579. Sancforummultacorpora in urbibusItalia?,305. Quse-
Ravennassynodusanni 967, cni adfuitetiamRatherius, damsubreptaei alio asportala,ibid.
habiia medioAprili,561.Deeretumin ea laiumde mnlie- Sancluariadieta?fesoblata?Douiino,15.
rositale a clericisdiniillenda,491,559,CXLVI, num. 118. SardicensescanonesIaudali,_5i8, 549,4i7
llavennafes eriscopi Petrus et Houestus.V. Pelri, Ra- Scammaappellalurarena?spaliumluctaturis designa-
vennatis,Honestus. tum, 177.
Recidivaquamperniciosa,603. ScandalumPharisjicumnon curandum,490.Nonomit-
Bedimiculum, oruainenlumcapilismulierum, 143. tenda pra?dicalio aliquibusutilis, si aliosirrftet, 489
Reginrequasmulieresimitentur, 138. Scardus,parcns,parcelargiens,581.
ReginerusHaiiioensis eomes 219
praepotens, not. Sclrda?,in quibus clerici Veronensesinstruebantur,
RegulaS. BenedicliScripturwnominelaudata,226nol. tres ; una in civitate,foite apudcalhedralem,alia in mo-
Begulnspro basiliscodictus,186. nasteriis, aba apudaliquemvirumsapientem,419.
Regumoflicia,77el seqq.Virlutes,ibid., 80, 126,157. Scoldascio,velSoulsdacio,vel Sculdaisquinamappella»
Reges dispensaloressunleorumquaeDeus illis contulit, tus, 50not. [
126.Eleemosynaspra?aliisfaciant,ibid., Servaredebent Scriplurasaeraex traditioneinterpretanda,189.
suasleges, 137.Populumdebent poriare, nonel premere, Spbas'iani(S.)acia passionislaudata,16.
126. Quomodo gerere se debenl erga ecelesias TPSee- Segalumprosihgjine,401 not.
ciesiasticas,157. Discipbnamecelesiasticamimiuinnt, Senecalaudalus,[54,53, 45, 174.
ijiid. Cur polesLasillis cotieessarelate ad ecclesiam, Senesnon pudea).diseere qua?ignoranlet sciredebe-
ibid.Cor r gum in manu Dei Iribus modis, 152.Quos renl, 69.Nondesperenl,si mabsuut, sed pceniieritia? in-
ministroseliganl,158.Quidcaveredebent, ibid. Rex be- sistaut,72. Monilaad eosdem,68,75. Senex silicernius
nedicilur,qui se beiieregere iiovit,136. quis, 72noi. [
Remensissynodiauni992locusexplicalus,cxvm, uum. Senioludispecies,143.
83 e\ seqq. Senior pro Dominodiclus,26 nol., 28 not., 54. Pro
Reservalaepiscopopeccatapubliea,420not. .principe,144, 152.'Prorege, 323not.
Resurrecliovera electorum el reproboiumqualenus Sepallura,pro qua niliil exigendum,413.
diversa,105. Servi quidagerejquidcaveredebenl,57.
RichariusabbasPrumiensisa Joanue XI consecralus Sigebenus duo opera Ralheriotribuit,qua?sunt Ra-
episcopnsLeodicensis,xxxiv.Quoannoobiii,LVI. Xramni, xvi, num. 2i. UnumRatheni opus in duo dis-
RodberlusarchiepiscopusTrevirensisprrfisulumnobi- Xiuxit,xx, niini. 29. Loca ejusdem uotata, LXXVI
lissimus,527noL.QureslioiiPS Raiheiio propostiilsolven- IVIVII, -
das, et quid iste reseripsenl,ibid. Ejussubsidiamexpe- Siuna prosonitucampanarum, 210not.,259.
itvil Ra.therius,529.Elad etimmisitlibns.Ptaioquiorum, Silicetniusdictusqui estvaidesenex, 72not.
1333 INDEX IN RATIIERIUM. 1334
Simoniacum quisquid perpetrans,damnalionemSimo- 261. Tepidi reprehensi,168.Tepiditatissigna et efleclus,
nis non polerit evadere,451. Simonia?exempla in eis - , ,
quiprelio sibi procurarunlgraduspra?lationis,266,not., Terentius citalus,77,229, S66.
281.Hi quo studio et quot labonbuscomparati,et cur, Testes quidcaveredebent, 26.
285,28i. NuIIuspro bapiizandisinfantibus,vel infirmis Theodosiusclementissima? recordationisimperator,129.
reconciliandis, vel mortuissepeliendisaliquidexigat, 213. Timorservilisqui, 57. Quicaslus,ibid. Utriusquedis-
Simoniata?ordinalionesnotata?,557.Simoniacusdictus crimen, 510, 556. Timorgehenna?ulilis,60, 274.A Deo
ha?reticus,563. est, 274.Deuspoliustimendusquaminfernus, ibid. Qui-
Siriciipaps?decrelnmlaudatum,549. namlimorTacitbeatum, 355. QuinamconscienliamXor-
Sixti (S.)papa?martyrispassio,544. quet, ibid., 334. Quicunquepeccavit,debel limere, 6i3.
Sobbo archiepiscopusViennensisin Gallia,ad qiiem Quantumtimenduma recidivis, sed nonabsolute despe-
Ralheriusmisilsex librosPrwioquiorum,526.Adnotalio randum,451, 452. Omnia quas timeulur, rationabililer
qua?damin epistola?formarnad cumdemquintolibroPrw- declinaiitur, 613.
loquiorum inseria, 150not. TitulatiiivAXcleriei ecelesiarumcivitalis, et suburbio-
• Sperones ruslicedicli pro calcaribus.V. Calcaria. rum Veronensium,447 not. Titulariis alicui ecclesia?
Spessil in Deo, de se autem ipso«lesperandum, 264. ascnplis vetilumerateam deserere, el ad aliam eccle-
Spirilus sanclusa Palre et Filio procedit, 82,102. siam qurfistusgratiamigrare,416.
Consubslanlialis amborumcharitas nunquameis defuil, Tradilio ralrum, et quanlum ei "RatheriusXribuerit,-
idemqueab isload lllum,ab illoab istuuiiilocaliler,ini- 189.Ex iradiiionesacraScripiuraexplicanda,ibid. Ex ea
mobililer,aelernahler,ac per hoc eXineffabililerproce- Halhenuslibrossex Prwloqttiorum congessit,191.
dit, ibid.Adinspiraudosefeciorumammosa Patre el Fi- Translationesepiscoporumvelitrfi in Sardiceusi, 548,
lio missus,a se ipsovenit lemporaliter,ibid. Quandoa cauonibusconcessa?.V. Episcopuse sua sede
Slalios aflegalus,111. pulsus.
StephanusIV papa landatus nomine Slephani III et Tribulalionesquomodoferendai,pra?serlim a pecca-
cur, 551not. Fragraenlumex concilioejusdemSteuhaui Xore,161,453. Jungendacumtribulalionibusoperapoeni-
quodin vulgalisdeesl,ibid. lenlia?, ibid. Liberanlur a peceatisqui in tnbulatione
Slolj dignita'is.saeerdotalsindicium,etiam in itinere mutantur,162. Temporaliallagella eos solos liberant ab
ferendaa presbyteris,417. relernis,quosimmtitant,455.
Slrudo-Cameontis,£05. Tndentinamarchia.V. Marchia.
Sludiosacrorum,non aulem profanorumlibrorum ab Trigamietquadrigamipresbyterinolali, S09.
episcopo vacanlum,527, 528. Qualenusprofana studia TrinitasDeus Paler,'el Filiiis,elSpirilussanctus,unj-
converleiid-i in usum sacrum,503,528. tas cujus in deitate, Trinitas in personisconsislit, 598.
Subdiaconusqualis esse debet, 164. Subdiaconorum /Equalis, coessenliabs, vel consubslantialisa?iernaliter
dua?classes in cathedrahVeronensi,alii dictide secrela- Tnnitalis unilas, unilatis Trinitas, boc est, Pater, Fiiius
rio, aliicanlores,471not. et Spirilussanctuscreatrix, et gubernatrixuniversorum,
Summatesdicli nobilioieshomines,50 not. ila ut una eademquemanealsubslantia deilalis persotia-
Superbia,ex qua juslicadunl,59, 60. rum proprielate distincla, 112. Patcr est, qui cr<?avit
Superiorralionem reddelde deliclissubditornm,qua? omnia,Filius,per quem creatasunt omnia,Spirilussan-
non impedivit,vel corngere neglexil. V. Negligentia. ctus, quocreata sunt omnia,ibid. Pater Filii aucloritas,
Suricumsegelisspecies,401. FiliusPalris sapientia, Spirilus sanctusPalris et Fflil
Suspensiomsdecretum ad certum fempus, 527. Alio pronumians communilatem,ibid. Paler a seipso,non ab
decretorevocatum,seu mitigalum,et cur, iiid. alio ; Filiusa Patre soloesl: Spiriiusa Palre et Filio,
Symboiumet oratioDominicaa parochianisinsinuanda, ibid.
416.Insinuendaquoquea patrinisliliissuis, 418. Tristitiaquandoquernelior auam lrstitia,182.
Symbolumid est collaXio apostolorum,sicutin psalteriis U
correctisinvenilur,410.Alicubi enim habebat quredam
additamentaRalherio non probata,ibid. not. Symbolum, Urbani rex
Ugo IiaIia?.V.Hugo.
seu fides,qua?dicilurS. Alhanasii.V. Fides. Jijus Irag- papa? decietumlaudalum, 541.
mentum allegalum,430, 589. CardinalesClerici catbe- Ursmari(S.) abbalisLaubiensisvila, 195 et seqq.
dralis Yeronensisillud nolebantcanlare, ulaliarum ec- Uxorumerga virosoflicia,37. Qualeaiu se esse de-
clesiarumclericicanebant,447. heut, 58.
Synodalissermo,seu Admonitiobrevemcanonumsum- V
ihamcomplectenscui tribuaturet tribuenda,403, num.5 Varrolaudatus,30.
el4. Quidex ea Ralheriusiiiseruit sua?Sqnodicw,414 Vasasacra a presbyterisabluantur,414. Et aqua, qua
not. fuerunt abluta, in locum prreparalumin secrelario, vel
SynodicaRallierii,409el scjq. Cuream edidit,446. juxta allareinlundenda,415.Vasa sacra et vestes sacer-
Synodusdicecesanabisin anno babenda,445. Ctiream dotalesne denlurpignori,416.
Ralberiusdistulit,ibid. Soletin his synodisemendari,si Yenetia provincia,ubi pallia preliosa conficiebaniur,
quidconiracanonesacluro,ibid. 558not.
Synodusa Ralherioh3bila anno966, temporeQuadra- Venelicidenarii,385.
gesima?,445not. Quidin ea acium,445.Ritus quo ejus- VeronaquondamPlatonicailla Albenes prre multilu-
inodisynodihabebanturnotabihs_ibid. not. Alia synodus dine sapientuma?slimata,306. Yerona?frequens fuisse
ab eo babita post conciliuniRavennas,561.Synodusepi- videtur monumenlaversibus expressa muris inserere,
scopornmAquileiensisprovincia?Verona?habitaan. 967, 509not.
cLiii.SynodusPapiensis,qua?Ralherium post secundam Veronrepraesidium, seu caslrum munilumin moote
expulsionernsua?sedi re-Uiluil,508not. De hujus syuodi diclum Palalium,;592 not., 593^Curlisaltw a?dificium
aclis,cvni,num.85 el seqq.Synodusprresulumprovincia? publicumet valde'munitmuVerona?, 393. Circus, qui
Coloniensisra Ratheriielectionead sedemLeodicenspm, Arenadicebalur,ibid.
et ejus judicium,LXXVIII, 218.SynodusRavennremedio Veronensiscalhedraliscleriei aliimajores, seu "cano-
Apnli anui 967 celebrala, CXLVI, num.118, 561. Ejus nicidicti ordinarii,vel cardinales.Vide cardinalesordi-
oecretumconlraclericorummuherositatem,562iiot. narii. Alii inferioreserant, et dicebanturpreshyleri ca-
SynodusRomanaanni967, CXLV. pellani, .alii subdiaconiJe secrelario,aiiisubdiaoonican-
Synodumagere qu.indudicebalurepiscopusin visita- tores. alii acolylbide secretario, alii acolytlii cautores,
tione piebiumruslicauarum.LIV. alii ostiarii,47 not.
Syrma 205. Veronensiecclesia?privilegiumab OlloneI concessum
sub llatherio, 457.Locatrans lacumBenacumVeronensi
T Ecclesia?subjecla,585not. AbbaliaMaguzaniad disposi-
lionemVeronensisepiscojnperlinens.V. Abbalia.Vero-
Taphus,sepulcrum,72 not. nensessynodidioecesana? dua?sub Ratherio.V. Synodus..
Tasphorus,dorsum, 4 4. Veronensismarchia.V. Marchia.
Teletphoruspapa alleffatus,252. Veslesponlilicales,114.
Telonearius,26. Yicintlaspro eadem civilate,20J.
TeloneumduarumporiarumcivitatisVeronaeepiscopa- Viciniumeodemsensu, 319not.
,tui concessum,457. Vicinusproincolaejusdemcivitatis,565.
Temperenliaquid sit, 79. Viduaquomodose gerere debel, 61.
Tempestatumimmissores et error hacde re perslrictus, Viruudedicatur,S'J.Quinamse virumpra?slef,ibid.
21 not., 626not. Virgiliusallegatus,509. *.
Tentationes,in quibusquidagendum,178. Yirgiuesquomodose gcranl, et quid agaal, 61.
133S JNDEXIN OPERA GENCINALIUTPRANDI. a35G
Visitalionesparochiarumrura.ium,in quibnsquo sensu Warnerius,CononisseuConradiducisfraler, 25..
synodtisaei et capitula clericorumbaberi dicebanttlr,- Widoarchiebiscopus|Lugdunensis, ad quem Katherins
LXIV, LXV. epislolnmdedit, misitqueIibrosPrwloquiotitTi,525.Aduo-
Vita?dua?,activaotcontemplaliva,in Marthaet Maria talio Ratheriiad eumdemin formamepistola?,150 not.
explieala?,657el seqq. Wiffaquid sit, 114.)
Viialis(S.) eeclesia in suburbio Verona?,ubi corpus WillelmusarcluepisoopusMoguntinus,Oltonis I filius,
S. Melronis,3Xlin<jt Ejusi eddilusolimdali in benelicium Ratherium puL,um e sede LeodicensimunificenXer exce-
militibus,503not. NPC presbyter ibi erat, qui sarrum pit, 219.
corpuscustodiret,ilid.
Vilia capitaha,170. Vit!a virlules se ess<?srcpe men- z
Uuntiir,78. Vitianon pallianda,79.
Viteremeunvpro meusliclus, 391. Zeno(S.) episcopusVeronensislauiatus, 158,560,562,.
502.Sppciabsnobter,s ?uVeronensium,doctoratque pro-
W visor, 413.Noster palrpnus,500. Pecuniacollata ab Ot-
WaltfredusCOUIPS Veronensis anno 880, xcvi. Distin- lone I ab ejus basilicamperficiendam,ibid.
guendusaVallfedoniarcliioneForculiensi. ibid
INDEX
IN OPERA GENUINA LIUTPRkNDL

I
i
'' i
BevocalurLector ad columnas editionis noslrw^.
i
A
AdelberluscomesBaverburgensisin-Ludovicum regem BaianusSimeonis*Bulgarorumregis ffliusarle magics
rebellat, el eum seplenniovexat, 814. Ab Hatlone epi- hominesin Iuposvertebat, 847.
scopoMogunlino verbis cireumvenlus,el ad Ludovicum BasiliusMacedoquo paclo ad imperiumConslanlinopoli?
ductus.capite pleelilur, 815. tanum pervenerit; ejusigenus,793. Necat Michaelemim-
AdplberlusmarcbioEporejdensis,cognomentoDives,in peratorem, 794. Chrislus Dominusilli apparens hanc ei
Lanlhhprlumcopiasmovel,807.Sed ab eo capitur el lllu- necem exprobrat, ibid.]Agitpcsnlientiam,ibid. Jidilicat
ditur, 808.fi) soeerumest iufidus,825 Fuit in juveiilute a?dpmS. Micbaeli,ibid.\
honus, postea a bomtate degenerat, ibid. Capiturab Hun- Bavaricujusdamequiiisinsolemiain lioste Italo provo-
garis in nunle Brixiensi, sed asLu est elapsus, 831. cando,801. !
Olboneimp. in Ilaliamveniente, ex Ilaliase subducit,et Bavaria?ducidaturjus episcoposin ditionesuadenomi-
Saracenisse commendat,897.Reveisus,cum papa Joanne naudi, 822. ,
fugit, 896.899. Benediclus antipapa' poulificalibnsse veslihus coram
Adelhardusclericus Berengaiii regis promissisManas- eoncilio.Romanoexuit, 908. Ejus poeailentia,Siid. Exsilio
's-enepiscopumVeronensemad illitisparies trahit, 889. mulctalur,909. ,
Sed Berengariusei lidemnou servavit, 891. Berengarius fitrex Ilalire,800.AWidonebellopelilnr,
Afri qua oecasioneItaliam invaseruu lemporeRomani ibid.Bis in fugam compellilur,SOl.Arnuifi regis opem
imperatorisConsLantinopolilani, 826. implorat,ibid. Adversantesui-bes paulatimoccupal,801.
AlbencusfibusMaroziremeretricisab Hugone rege vi- Eum Arnulfusrex exerecaredurn cupit, Yeroaamfugit,
Iriro vorberalns, Rotnanos insligatad eum pellendum, 805. Regnat morluoWidone,S06.Sed hujusfiliumLautii-
853. Ducit Aldam Hugonisfiliam, Romamlamen ei noii bertum timens, Veronam.concedit,807. Rursumregnat,
iradidit, 838. ObsidetuiRoma?abHugone,878. 810.Cur conlra Hungarbsllaliamingressosnon ierit, 816.
Amedeus, Berengani marchioiiis miles, vir callidns Iiilidumexperifir generumAdelbertummarchionemEpo-
erat, 884. Pauperisschemaieinltaliam e Germaniapene- rpgiensem, 825. Verona cogitur excedere, ivtd. Eodem
trat, ac si?pe facieibabitum inmmtat,883.Rediit per lora mox, corruptisaurocustodibus,redit, ibid. Pacificeftalia?
incognitaad Berengarium,poslquamItalorumanimossol- regnopoiitur, 826. Adversuseum vani principes.rebel-
licitasset,tfriffcj lant, 850.Vincilur a RodulfoBurgundione,855. Yila?pe-
Amiciliaconjuratoruminfirmaest, ibld. riculnma FlambertopatStur,ibid. Datei aureuinpoculum
• Amicorum duosunt genera, 800.
Anscariimarchionisrnetus,806.
in signum amicilia?,
ibid. - ibid: Ab eo nibilomiuusjugulalur,
!
AusgariusAdelberliet Ecmengarda?regis Hugomsso- BerengarinsmarchioEporegiensis SueviaItaliam petit,
roris Dlius,vir audaxet poiens, 861.Fil marchioSpoleli- et Adelfiardiclerici opera ManassemepiscopumVero-
- norum, 878. Fuit regi Hugonisuspecius,ibid. Ejus slre- nensemin suas partes trahit, 88S. Et muhos alids, 889.
nUilasef mors, ibid. Regno restituilur, jftiri.iKjuscallidilasinHugonisDhoad-
Aquileiaab Hunnis destructa,non ampliusresurrexit, miltendo.890. F.piscoppsdeponit et assumit pro libilo,
859. ibid. el seqq. Ejusingratitudoin suospromotores,et mo-
Arehodusmale consulit Anseario,vim Sarhi repellere rumin regno mutatio,891.Tributumimmeusumexigit ab
volenli, 879. Fngite pra?lio,880. ecclesiiset pau|ieribus'892.MitlitLuilprandumimpensis
Arnoldusdux Bajoaria?in Hungnriarnfugil, 819. Redit vilrieiConslanlinopolim, 894.Ejus.insolenliaiu episcopos,
cumsuis ex Hungaria,820. Ad iinperiumaspiral, sed ab 897,898. 'i
Heiiricoiinperatoredelinitus,ei se subdit,821.In Italiam BerLha,uxor Adplberti marchionisTuscorum, nefaria
veuif, Hugoniregi reguum ablaluius; sedCKdilurab eo, fnil muiier,807, 823, 821, 850. Ejusproles, ibid. An ea?
*;tfugaXur,856. vera?sint, *5i.
Arnulfusrex Hungaros in Zuvenlebaldumperniciose BerlliaHugonisregis filiaex meretrice, nubit Romani
advoeat,799. Ej'usleineritas, ibid. et seqq. Miltilsnppe- imperalorisConslanlinopolilaninepoti ex Helena ejus fi-
lias BerengarioIlalia?regi, et qua condilione,conlraWi- ha, vocalaqueest a Gra?cisEudoxia,886.
doiKin, 801. Ejus melrica coucioad suos, 802. Romam Bertha, viduaBosonisj Arelalensiscomitis,et neplis Hu-
eumsuis capit, ibid. Formosum Papam luelur, ibid. Ab gouisregis, liLlircresomnisejus pecunia?,892.
uxore Widonisregis obsessaFirmi,polionesoporiferapo- Bomfaeiusmarchio CaraerinusBerengarianoscrsditet
tatur, 805.Ejus insolenlia?,ibid. Bereugariumeicreeare prosfiigal,855. |
cenatur, quoregno Italia? polirelur, ibid, Conleuinilura Boso,frater regis Eugonis, insidialur Lambertomar-
suis, ibid.Ejusdirus exitus,806. chioniTuscia?,854.AbHugouemarclnoTustirecoi.stitui-
, Avari vere sunt pauperes,890. tur, ibid. HabelliliamWillam,quam jungit HugOBeren-
,1-WT INDEXIN OPERA GENCLNALICTPRANDI. S58
gario marchioni Eporegiersi,861. Inslinctu uxorisWilla?, Eorumsuperbianolentium agnoscere imperatoresOcci-
adversusfralremHugonemregem nova molitus capilur, denlales, 928. Nonhiquirebaut de nobilitalematiis, sed
862. palris, in malfimoniis,882. Vocabanx se Romanos,rpfi-
BulgariGrrpcosinerliaPhoerE ducis profligant,846. quos vero RomanosLalinos,915.Suisprincipibusstolide,
-BurchardusSuevia?dux in Ilaliamcumgpnerosuo Ro- adulabanlur,920. QuidGraicissit nt.iSdXnov, 924.
dulfo venit,841.Mediolanumperspeciem legalioms in- Grascusignisquissit, et cujusnatura?,844.
gressus,civiumanimosalienioresob quredaina se temere Guido.VideWido.
prolaiaexperlus, in via neealur,842. . H
Burgundiones unde diclisinl, 853
G Hreresesplera?queaGrrjecis suntprocusre,918.
a Hatto arcbiepi-copusMoguntinusAdelberluincomitem,
Canesmagni, Constrmlinopolim r rege'Fugone missi, verbisillaquealumad Ludovicum
dilacerafunt, quia villisis erat Baverburgensem regem
imperatorempropemodum perduclt; a quocapitisdamnatur,814.
iiidulus,843. , Hallo comesin pra?lioab Anscariooccidixurhasla li-
CarolusCalvusGallirerexmoritur,801. gnea, 880.
Carsamatium dieiturGrreciseunucliusexsectus,893. Helena, seu Irene, filiaRomaniimp. Constanlinopoli-
Chelandriavocantura Grrecisnaves,'881'. tani nubit, ConstantinoPorphyrogenilo, 8i7.
Conjuratos(mter) raroest amicilia firma,800. ' Henricusdux Saxonirelit imperatorsuasuConradiimp.
Onradus Ludovicidlius, fit iraperator postmorlem pa- defuncli,820.AdversusHungarosadveniantes copiascol-
tris : rebelles priucipesdomat,'819. Morilurusprmcipes ligit, 821.Suos ad bellum adhorlatur,Denmque sibired-
ad se voeans,suadet ut HenricumducemSaxouia?impedit propilium,822. Confligitcum iis, eosque profligaf,
ratoremcreent, ibid. eapientersuosprremonens, 825.Selavoset Danossibi suli-
Constamiuopolis nomina,silus, vicim, 795. 842.Moriturin Saxotiia,ubi sepnltus, 864. Ejus
ConslanliniisMagnusimperatora?dilicari jussil Constan- egit,
prudentia,ibid. LanceamDominicamsibi comparat,869.
tinopoli d omum dietam Porphyram, et quorsum, 795 IlenricusimperalorisHenricililiusadversusfratremOt-
Constanlinus,Leonisimperalorislilius, erat gener Ro- tonemrebellat, 864.Luitprandusnosler in eum invehitnr,
mani; et hnc a filiispropriis deturbalo,imperatorrenun- ibid. capiturab Everhardo,sed dimitlitur, ut contrafra-
liatur, et ab Hugonerege juvalur,887.,Scnbit pro Lolba- trem copias movensEverhardumimperaioremconslitue-
rioad Berengarium,894. 867. fn pra?liosuccumbensel percussus, e livore
ConslantiniPorphyrogenilireligioet exercilatio,850. ret, conlusionisanno sequenti moritur, 868.Fratri se suppli-
Contentuisuis, vefedives esl, 889 ' cem sistens, cnslodia? inelnditur,875.
C.urcaiciut plurimumvitalessint, 832 HermannusSuevusfilia?sua? qiirerit nuplias,LiuthuIfi
. D filii imperatorisOtlonis,-877.'Berengariummarchionem
ad se profugumOltoni commendat,882.
Daniali Henrieoimperatoresubacliet redditi tributa- Eporegiensem Hilduinus episcopatu Laudociensipulsus, ad Hugonem
rii; eorum sa?vitiaper Germaniam, 854. aliinemsuumveniens,htcpiscopusVeronensis,et
DecaenneacubitadomnseraLConslanlinopoli, et unde regem
dein Mediol.mensis,852.
sic dicta,895. HippolytnsepiscopusSiculus.,Qua?ds fuluristempori-
fleussuorumpeccalacladibuscastigat,827. bus prrcdixit,cujushabendasint aucloritalis,925,926.
Diabolinusproditdoniinossuos Slephanumet Constan- Hubaldimarehionis Camerinorumvirtus corilra Rava-
tinuin Romanifilios,ConstantinoqueLeonisfilio alihreret, rum militeminsolenlem,801.
887. E: dalbonumconsilinm,ibid. Quidicendisint diviles; Hugo Mediolanensiscomes,filinsMaginfredi,a Lanlh-
8t>9. berto beneficiis de medio tollit
DominicicapellaniWilla?uxoris Berengariiregis forma dormientem,807.affeclus,-ipsum tamen
difformis,892.Ejns contuberniumcum ilia prodit canis, HugocomesProvincia?iuhiat regno Italire, 841, 842.
ibid. Caslralur,ibid. Coluitamicitiamcum vicinisprincipibus,ibid. Eliamcuin
E imperalore Constaniinopolitano, ad quem misit Luil-
de prandlpalrem, 813.Ei parantur insidia?,853.In 8TI-.Romam
Eelipsis solis facta ante Radamiriregis Galla?cia3 pelit;sed ejusillueprofieiscentis veetfidia, pnvi-
Abdaramenerege Maurorumvictoriam,877. suiim ab eo Roma ibid. Ejus in-
gnum acerbior, pellitur,
Ermpngarda, Adelbeti Eporegiensismarchionisse- cestus, 852,854.Nonvuila Lamhertodiei fraler,ibid.Eum
cundauxor, filiaA.lelhertimarchionisTuscia?,830 Gi- fuminejubet om-
gnitAnscarium,ibid. 878. Ejus potpnliaet lascivia, 840. nem terramqnam.in orbari, ibid. CeditRodulfoBurgundioni853.
Terrilal astu RndullumRurgundioiiPm, Galliaanle regnum habuerat,
EverbardusHenriciimperatorisfilitimHenriciimcapit, gredi Lolliariumfilium in regnum assumit, 878. Romamin-
etinFranciam abducit, 866. GiliberlumLolharingia? du- Allierico conalur, sed fruslra, ibid- Filiani suam Aldatu
cemadversusOltonpmimperaioreminsligal,el ab eo de- dultiBurgundionis promittil,<?umdecijierevolens,ibid. Ducit Ro-
defunelividuamBertam,sed eammox
ficerecogit, ibid. Ejusc.llidum consilium,867.Alsatiam exosamhabuil, 865. Yariashabnit concubinas,sed- tres
vasiat,871. Occiditur,875.
Excubia?Conslaulmo«oliianornm, 795.Earum(idemes- maxime dilexit, ex eisquebabuitproles,ibid. Albericum
ploratLeo imperalor,796. Bonospra?raio,segnespoenis Roma? obsidel,878.Sarlionemmillit Camerinumad ani-
mos civiumab Anscarioavertendos, ibid. NunliosCon-
afBcit,797. slantinopobmmittilpro navibuset igne Grrccocontra Sa-
F raeenos,881.TendilinsidiasRerengariomarchioniEpore-
gipusi,sedlne fugii, ibid. Legatosinitlit ad Otlonem, ut
Flamberlusvila?re.gisBerengarii slruit insitlias,853. Berpngarium
El de factoeumeaedit,854.Suspensusvilamfinit, ibid. profugumnnn suscipiat,882. Ejus filiampo-
slnhilimper.itoriConslanlinopolilano
Formnsuspapaa RomaniscivibusaBligilnr: qureluerit ibid.SaracenosGrcecorum nepotisuo conjugem,
rausa simultatismutua?,805. Injurias patiiura Sergioan- cumiis initffledusob opeFraxineto pellit; sed mox
Berengariummarchionem,quem ti-
tipapajam defunclus,804. A bid.
Fraxinelioppidisitus describilur, 791.Saraceniscapir mebal, 884. Culpat eum hoc nomine Luitprandus,
tur, ibid. Id hi rebnquentes Aquasveneruut. sed omnes Hungaros in Hispaniamablegat,ibid. Ejus filiaPX concn-
binannbitRomanojunioriGrrecoimper. Ab llalis deseri-
periere, 859. 888,889.SupplicitdemisseMediolanensibus, 890.In
Fridericusarchiepiscopus MogunlinusadversariusOlto- lur, Provinciamabiit, reliclofilioLolharioin Ilalia, 891. Ejus
nis imperatorisaudilaclaile conjiiratonmitrepidat, 873. obilus, ibid.
Capilur,eLin Saxoniamabduclus,tandemOttouisclemeu- HnngarosZv\enlebaldusvinciXur ab Arnulforege, 800.
Uadiguitaliest pr.sliiia?restitutus, 876. Hungarorumimmanitasin Maravanoset Bajoarios,815.
G SunXbellaceset intrepidi,ibid. Sternunt copias Ludovici
regis, 814. Sueviamet Franciamvastanl, 8<5.Tialiam
GezonisjudicisPapiensisvilia, 830. Conjuratadversns petere statuunt, sed perexploraloresde regione cerlio-
Hugoneinregem, 851.Sed ronsilin Samsoniscomitis,in res factiad propriareverluiitur, 816. Sed sequeuti anno
msnusregis venit, etlingua etoculis orbatur, iMrf. Il.liam rppelunt, ibil. Fugientesab Habspacem petuni,
Gilebprluscomesadversus Berengarimnrebellat,850. sed frustra, 8t7. Ergo in desperalionpiuversi Italos pro-
CaptusabHungariseidemsislilur, 851.Sed ab eo dimis- fiigant, 8I9. Saxoniaminvadere staluunt, 821. Meres-
sus fidemfrangit, ibid. burgi sreviunl,822.Veronam occnpant, 831. Per reli-
GiHafilia?Berengarii,fuitmaler Berengariimarchionis. quam ftaliamgrassanlnr,826.Ab Hugonerege in Hispa-
Epuregiensis, 8 78. niam sed CordubamIIOII pervemunl,BSo.Ve-
Grreciposierioresimbellesel bello inepli fueruni,927. nmutableganlur,
in Ilaliamsub rege Tasi, 892,
"
J35& INDEX IN OPERA GENCINALICTPRANDI. 1540
I fuerat, in contemptumGra?corum,932.Tempeslalempa-
ante diem Pal- titur, 935.Michaelesomnesexpertus est adversarioset
lmperalorConstantinopolitanus erogat iniquos,936. j
inarum munerain clienteset magislraxussuos, 896. LothariusDliusHugonisregis in regnura Italia?assumi-
inger rex NormannorumCoDstantinopolim vexat, 885. tur, 857.DucitAdelheidamfiliam Rodu^firegis Burgun-
Invidusseipsumenecat. 792. 864.Palris conciliaproditBerengario,881. Est rex
ltali ob peccataab Hungarisimprovisoslernuntur, 818. dia?, nomraelenus,891, 894.|
Cur duoshabere reges velmt, 806. J.udovicusfiliusArnulfiirnperalorsalutatur, 813. Hun-
J garis oeeurrere cum cdpiisproperat, ibid.Sed ab iis vin-
ciltirac deletur, ibid.Morilur,819.
Joannes papa XI trudilur in carcerem per Widonem LudovicusBurgundio|,ab Italis invitatus,Italiam inva-
Turcia?marchionem, i nstinctuMarozire uxoris; ubi credidit, 823.Sed moxrecedit, pollicitusnonampliuseo se re-
lur suffocalus,852. dilurum,ibid. Sed iidemIrangensilerumiovaditeamdem,
JoannesXll Oltonemimperatoremrogat ut Romanara 824. In TusciamvenienfeAdelbertiinvidelpotenlia?,ibid.
ecclesiamliberet a tyraiinideBerengarii regis, et Adel- Yerona?latens prodilurj et ocuhspnvalur, 829.
herti, 897. Sed ab Ottonedesciscens, Adelberlumfovet, M
ibid. Ejus sacrilegiaet fornicatinnes,898. Ejus ad impp- [
Tatoremfraudulentamandata,ibid. Ejus obstinalio, 899. MaginfredusMediolanensiscomes a Lanthberlo rege
Quaeei objicerenturcriminaa Romanis,903, 904.Citatur desciscens, dat pcenas,807.EjusfiliusHugo de nece pa-
ut ad se purgandumaccedal, 901. Respondet ad objecla, tris sumit vindictam,818.
905. Excommunicaleos qui de novo eligendo ponlifice MagnauradomusimperalorisConslanlinopolilani descri-
actnri sunt, 906.Deponilura concilio, 907. Conatur Ro- bitur, 895.
et
manosineaedemimperaloris Leonis papa? eleeli pecu- Manassesqniddenotet, 859.
nia concilare,908.Romamreceptus auxilio meretricum, ManasbesArelalensem episcopalumdeserens, in Ita-
sa?vitin Leoni obedientes,ibid. A diabolo necatur, 909. liamad Hugonemregem properat, amplioremab eo ac-
Joannes alius Marozia?ex Sergio anlipapa lilius, fit cepturus, 8i8. Tuetur se prave CEemploS. Petri apo-
papa, 852. stoli, 839. Hugonedeseflo, Berengarioadhreret, 889.
Joannespresbyter Ravennasper nefas Romanamsedem Maroziameretrix ex Sergioantipapa genuit Joannem,
occupat,828. qui posteapapafaclusest, 828WidonemarilomortuoHu-
Juliani Apostata?cavillusin Christianos,859. gonemregem Italia?ad|capiendamRomaminvitat; suas
cum eo nuplias paciscens,852. Habuit filium Albericum
L ex Albericomarchione,|853.
Lambertussit marchio Tuscia?morluo Widone fratre, bres Mathildisuxor imperalorisHenricipro ejus animacele-
854. Provoe-atregem Hugonem~ad duellum, probaturus celebravitexsequias,864.
se ejus fratein esse; ab Hugone excrecatur,ibid. Mauri Calabriamet Apuliaminvadunt. Cur ex Africa
Lancea Dominicaad Ottonem imperatoremquomodo in Ilaliamvenerint, 826. Garelianumuiontem occupant,
devenerit, 865. Ejus descripiio,<Mrf.Pater ipsius Henri- ibid.Cresi variistemporibus,hunesolumretinent, reliquis
cus eama Rodulforege Burgundia?oblinet, 864. urbibus desertis, 828.Geuuamdiripiunt, et cives truci-
LandulfusBenevenlanus princeps dat Joanni ponlifici dant, ibid. VideArahesjSaraeeni,859.
bonumconsilium,850. Mediolanensesadversus Berengarium regem rebel-
LariLhberlusWidonisfilius,Italia?rex fit, 807.Sed erat Iant, 830. |
suis exosus; sumit suppliciumde Mjginfredocomite,ibid. Michael i mperator mente captns familiarescapite da-
Adelberti copias credil et fugat, 808. Ej'us morsvane mnat, 793. Inlerlieitura BasilioMacedone,794.
narralur, ibid. Morlisejusdeploratio,809,810. Michaelesvariosadversarios Conslantinopoliexperlus
l.anthbertusMediolanensisarchiepiscopus«allide Bur- est Liulprandus, 956.
charduminlra urbem admitlit, et benighebabet, 842. Milo milesstrenuusBerengarii regis necemulciscitur,
Leo Porphyrogenitus imperaLorConslanLiiiopolitanuspercussoressuspendioyitam iinire cogens, 835. Deserlo
pacificeimperiurarexit. 792. Exploratsuorum excubito- ret, Hugone rege Berengario marcbioni Eporegiensi adha?-
rum fidem,795.Itemsui corporis cuslodum vigiliamsa- 892. [ ducem
Milocomes Arnoldum
gaciter explorat, unius vigilis diligentiamremuneratiir, sed sb eo recedens, HugoniregiBajoaria? in Italiamvocat;
797.Successoremhabuit filiumConstanlinumparvtilum, adhresit,836.
cui varioseuratores dedit, 813,846. MolesS. Angeli aul Adriani est munitiourbis Roma?.
Leo protnscrinariusRomana?Ecclesia?eligitur in pon- 853. j
tificem,amoloJoanne, 907. Consiliomerelricumejieitur Morsferalis Arnulli regis, 806.
et Joannesdenuorecipitur,908. Mulierquredamfeslivojocoimpedivitne conjuxcaslra-
Leo et calulus simul exterminabunt onagrnm;vetus retur, 861, et seqq.
Munera
scriptura; an sil inlelligendade rege Francorum et im- Paluiaruinin erogat imperatorT.onslantinopolilanus antediem
peralore Romano,an ConstanlinopoliLano, 925. niagistralus el clienles suos, 897.
Liber iu Hisloria?Luitprandi cur dicalur Antipodosis, I N
837. QuoslibrosVisionumDanielisvocentGra?ci,921. NicephorusPhocis Luilprandum ad se mis-
Ligui in fronle portandimira raLioapudGrrecos,897. snmexeeperit, 909.elquqmodo seqq.Ejus fonna,schemaet
Liutprandus scribit librum lerLmm Hisloria?sua? ia 910, 914, 920, 925. Ejusiusolens iaetanlia sui, etmores, Ocei-
exsilio,857. Ubi eum ccepeiitet finierit, ibid. Ejus paler deritaliumdepressio,915,921, 923.Ejus aeta cura Liut»
m ssusab Hugona regecnmmuneribus ConsLaniinojiolimpraudole.gato, el vara responsa, 921. Cur in Assyrios
ad imperalorem,844, fc83.Scribit libroquartoea qua?vi- exereilumduxeril, 924. 926.
dit; fuit Hugoniregi charus, 857. Fit Berengarii regis Nortmannisuot Russi^79o,883. Eorum clades ab igne
secrelarius, 891. Impensisvitricisui milXilura Berenga- Gra?coin mari, ibid. \
rio Conslanlinopolim ipgatus,894 Ejus iler enarralur,iiid.
SistiLurimperaLoriNicephoroPhoca?Constaniinopolitanof I °
893. Qua?donaei dederit, sed suis impensis,elsi nomine OnagriConstantinopolitani qualessinl, 924.
BerengariiipsummillenLis,896.Scribit Hisloriamhujus fuil filia Otto lit imperatormor/luopalre Henrico,864. Ejus uxor
sua? legalionis, nec non omne iLer suum, 909. Qua ihi regis Angba?,865. Fratrem Henriciim exjieritur
adversarium,ibid. E]us de iilo et complicibusvictoria,
domosit exceplus, ibid. Quemcuratorem habuerit, ibid. 868.Lonceam
Habilus pro -xploralore quid Tespondent, 910. Oltonis de rebellibusfuit Dominiin pretio habet, 869. Ejus victoria
imperatorisgesla el uomenpropugnat,ibid. el seqq.,910, sponsumad miliLes divinilusdala, 869. Ejus gpnerosumre-
822. Ouamindecenterconviviosil exceptus, 923. Occi- cularibiisconeedere suosfugamsuadeules,872. Noluitsa?-
denlales tuetur conlraGra?cos,ivid. et seqq., 928, 929. snosEverhardum abbaiia?provenlus, 873. Adversarlos
QnamindignismodiscumcomilibussiLab his habuus, 927, 874.De eorummorle et Giliberlumper ducessuos opprimit,
928, 930. Cupit dimilli, responso accepto rei ob quam gratiasaclurus, 873 BerthoWo nunlio acceplolemplum pelil, Deo
missuserat, 916.IpsrascumGrascisiniquapelenlibusdis- Bajoariaeducisororis aul
sertalio, ibid. Reduciiurin domumsuam, el arcie custo- tilia?ejusnuptias offertJibirf. F ratrem Henricumsnpplicpni
dilur, 917.A Palriarehadiveisarogalus,commoderespon- surgerejubet, et arcte |cus(odiri,875. Filium suum Liu-
det, 918,Per Lreshebdomadasa Grrecorumnullo visiia- marchiouemthulfum jungil UliredntcisSuevonim,876. Ber<?ngariiun
tur, 919. iEgrotat, ibicl.Cupitdimittiin Italiam, 925.Pa- reddere renuil, Eporegiensembenignesusceplum,auroobla<o
tfiuramoreminf3r Grrecosrelinet, 924. Falso mendacio Adalliertnm 882. ftaliam pelens, Berengarium el
Conslaniinopobrecedereprohibelur, 927. VetaturvesLes . imperii suseipit tyrannosexpellit, 898, 899, A Joanne papa
emere, 929. DimiltilurConslantinopoli;sed in discessu .Joannepapa'querimonias unctionem,ibid. Ejus ad Romauorumdo
scrib.t versusquosdamin parictedomus,in qua detentus tratum obsidet responsio,899. MonlemFere-
alque in eo Berengariumet Willam,ilid.
1541 INDEXINOPERA GENCINALICTPRANDI. . 1342
Aceeplisa papa nunliis oe promissibnemenorum non oamante templijanuam,834.Sanguinise fonle fluentis
rre.iu, 900.Romamredil, itid Adversus papam Jnannern prodigiumfuturampra?nunliavil cladem,859.
ino.leraleproeedit,901, 902. Eum nomineconciliiRo- SaraceuiFraxinelumoppidumiiilercipiunt,792.Mon-
manicilat, ut se de objectispurget, 905, 906. De ejus lem' Maurumcommuniunt,ibid.Sociosex Hispaniaad-
qnentur perlidia,907.Romanosrebellesca?dit,908.Roma vocanl,ibid.Varialtaha?.oppida vexant, naves 826. Franixeto
ab igne
regressns, iierumeodemrecht, et Romanosfame pressos per loca vicina grassanlur,881.Eorum
cogitLeoiicmelecmmrecipere,,909.Hunc el ejus gesta Grrecoexiirunlur,884.Pacemcumiis init Hugorex, et
OpfendilLiulprandusapud NicephorumProcamirapera- qna inlenlione,ibid.
loremConsfaniiiiopolilanum, 913. Petil Romaniimpera- Sarliusmiltilura rege Hugone CamerinumeX Spole-
lorislibamliliosuoOilomincoivjugem,913. lum, ad animosciviumab Anscarioalienandos,878.Sex
Oltojuniorfit rex Romanorum,898. acies in bellumconlraAnscariumducit,879.Hocin pra?-
P lio ir.terfecto,fit marchioCameriuoriim,ibid.
' Sp.dilio Ticinensisel credes lempore regis Amulfi,
Palatii Constanlinopolitani excellentia,883. 806.
Papia urbs conflagiat,838. El qnando, 939. Obsessa Sergiusdiaconus fil antipapacontraFormosum verum
ab Hungaris,nonest deleta,idque meriiis B. Syri, ejus ponlilicpm,805.Hoc defuncto.vi fit papa,804. Hujus in
patroni, ibid.Hujusdefiiiav aliciniumadimpleluui,ibid. illumdefunclumimmaintas,ibid.
Parca?vila?humana?ala dispensant,796. Simeonex monachofit rex Bulgarorum.Dnos genuit
Paler Liutprandimissusab Hugonerege Conslanlino- filios,846.Uiius filiiisducit neptem Romaniimoeratoris
poliralpgatusadimperatorem;sed inde reversus, mona- Constaiilinopohiani, 847.
slerinmesl ingressus,in quopaulopostdecessit,845. SoliumimperalorisConstantinopolilani mirabile,893-
1'liocasdomeslicus,audilo quod Romauusessel ad im- Slephanui et Constanlinus,RomaniimperatorisCon-
perium eveclus,victoriam,Bulgaris sponte cessit, cum slantiuopolitani lilii,novaadversnspatremmolientes,'.euin
nmltasnorumstrage fugiens,ideo a Romanocapilur, et imperiodejiciunt,885.SedConstaulinum sororiumejicere
ocnlisprivalur,846. couati,nb hoc capiunlur,886.Et in mouasleriumapud
Picluravicioria?HenriciSaxonisimperatorisde Hun- patremtrudunlur, 887.
garis visilurMerespurgi,822. SynodusRoma?cogilur coram imperatoreOltone; sit et
Poma imraensaa Liulprando \isa Constantinopoli, qui episcopiei interfuerinl,905. Quid in ea acium
885. contraJoannemponuticem,904.
Porphyra,domusJicla Conslanlinopoli, in qviaquinasce- Syri(S.) reliquia?requiesruntPapia?,838.Ejus' de Pa-
banlur, dicebanturPorphjrogenitii, 795, 846. piavalicinium;itemde Aquileia?casu,ibid
ProfectioLiutprandiConslantinopolim, 894. T
R TiieobaldusmarchioCamerinorumGrrecosjuxtaBene-
ventum prolligal,captoscaslrat,861.Ejusmors,878.'
RaimundusprincepsAquilania? promiltit se Hugonem Theodora?merelricis impotensdominalioRomre,827.
regem ex Jtaliaprolugum,regno re.slilurum; sed fruslra. Fecit ut Joanhes Bononiensis episcoimslierelRavennas,
89I.Ducitejusneplem Bcrlham,ibid. 828.
Ralheriusob seientiamlit epscopusVeronensis,852.
Capiturel Papiamablegalurab Hugonerege, 856. V
Ravennassedes primapostRomanamin Italia,827. Verona?descriplio, eam pertransit Athesis fluvius,
Rodalfusrex Burgundia? ad
accersitur regnum JLalia», 823.
851,852.Regnal.ibidem, 835.E Burgundia,quo abierat,
redit in Italiam,840.Papiamobsidet,sed ab Ermengarda, w
Adelberlimarchionisuxore, callide deceplus,in urbem WaldonisepiscopiCapuaniiniquitas,890.
ad eamclarapenelrat: itaque solvilurobsid o,8il. Iterum Walperiusjudex Papiensismire eral potens, et unde,
in Burgundiamreversus,cum BuchaidoSuevorumduce 830.AbHugonerege capiteplectijubelur, 852.
socerosuored t in Iialiam,ibid. Audilasocerinece ue- Walpcrlusep scopusMediolanensisconvenit Otlonera
rum Rurgundiamrepelil, 842. imperaiorem,899.
Romacapiturab Arrmlforege, 803. i Wibertusbene consulitAnscariobello petito a rege
Romanoruinpavorab Arnulfoobsessornm,803. Eorura Hugone,880.Yulncraturin pra?liocontraSarlionem,881.
de Joanne papa querimonia?,899,90^, 904.AuroJoanms Moritur,ibid.
papa?corrupli, in imperatoremOuonemconspiranl,90. WidoepiscopusMutinensis,Hngonerege deserlo, Be-
eo et
Sed ab creduntur fuganlur, ibid. Et rursus, 908. reniiariipariesfovet,891.
RomanusimperalorConslantinopolilanus Alrorumopem WidomarehioTuscia?ducit Maroziamscortum Roma-
imploratconlra Calahroset Apulosrebellanles,826.Ob num, 842.Hi per mililes Joannem papamcustodia?tra-
variagesta imperiumpervenil,844.Leonemensepe- dunl,852.MorilurWido,ibid.
ad
minre,8J6. Fit imperalor,ibCur
rimil, tbid. Ejns ealiida>. d. Widorex, alionomineiîctusHugo,el Berengariusin-
Filiarasuamjimgit ConstanliuoPorpliyrogetuio,847. ler se fo?dusineunt, et quale, 800. lioma?in regera Fran-
redemsa.ram quam conslruxil,vocarit,Novamaut No- ciasiingiiur;-sed Franci eum rejiciunt,800.Quare,ibict.
nennalem,ibid. ct scqq.Habet oraiionem ad prineipes ConlrafcedusBerengariobellum mfert, ibid.Eum in fu-i
Conslanlinopoliiauos, 818. E us humilis prosapia, ibid. gamagil, 801. Sed mox ab hoc,copiis Arnulfiregissuf-
FiliumsuumCbrisLophorum prretulit Couslanlirio irapera- fulto, lugalur,801. Uxoris ipsius,Firmi ab Arnulfoob-
toris filio;sed Christophorusnon mnl'0 post demoritur, sessre,astus,805.Morituripse Widoad Tarum fluvium,
831.Alihissuis SlephrmoelConsianlinosohodctmbatur, 806.
et in-nionaslenumrelruditur, 8S6.Filiis eodemretrusis Willa uxor, et alia filia,Bosonis marchionisTuscire,
insullat, cl Deo agit gralias quodimpielalis darent pce- 881.Prior marituminsligatad res novas,863.Ejuscupi-
uas, 888.Piumejus riictum,889. ditas: mariloab Hugouerege caplo,ejuspretiosumbal-
RomanaEcclesiaConstanlinupoliianap esl caput, 954. leurnabscoadi»,, ibid. Expeililurin Burgiindiam,864.
RussisunliidemcumNorlmahnis,883 Willa, neplis regis Hugonis,nubit Berengario mar-
S chioui Eporegiensi, 861, 865. Prregnansnibilominusper
moi.tesavios iu'Germaniampervpnil.881. Arguitur iu-
FagilnsSararennsauxcumsuis profligaiur,8'!9. cesti, 892.Ejuscallidiiasdetecta,ibiit
Samson comessalutare dat consiliumHugoni regi, Z
KM.
SanetiDPOquanla?sint cnrre, ostenditevenlus,871. Zwendeh-ilJus ab Arnulforcge per Hungarosditioue
SanguisBerengarii regis ca?siosleadilurin lapide quo- exuilur, 799.
13*5 ORDO RERCM I - 1344
ORDO MEEUM
QUM m HOG TOMO CONTINENTUR.
iRATIIEillUS VERONENSIS EPISCOPUS. venscnmmonachis,ad monaslicum propos<lum nonredie- .

PnOIEGOMIKA. . rit, et cur. lSpistolum
9 sam inseribitJoaruii subAgapitoII. Scriplametsuppres-
Episloladedicaloria. 9 XII. 75
Prrefalioui edilionemoperumRatherii. § Xff.—Oltorex
11 Yeronensemmarchiam Berengario Italicum
§ I..— Deeelebritate auclorisac de operumej'us utih- sibiretinuit.Deregnumdimittens^
hncmarclnaejus-
(ale atque praestanlia. que
11 muhaducibus, nec uon de Forojuliensifusius agitur ei
—
§11. De Ratheni operibusanlea vulgaliseide edi- liactenns involula explicamur, in quibus sunt ah-
lionibus quibus iuveuiunlursparsim inserta. De ineditis quot leslimonia Ralherii, qua? ducumeXdicisse men-
qua?hac in edilioneaccedenl.De operibus qu.e adliuc lionem faciunt.De marchiaTarvisinaqua?dam adduntur.
desideranlur, nec nonde aliisRaLhenoatlribulis. 14 — 79
§ III. — Quidin liac colleclioneet editioue pra?slitum 901. § XIII. Ralberiuscum Otlonp. I in
redil Ilaliaman: 0
sil.- 25 Difficilis Fulcuini ocns expenditur.iiodemOuoue
VITA RATHERII. agpnte,
27 sumrai ille in Veronensemsedem resliluitur. AccediL
§ T. — Patriaet nobililas.Armusnalalisejusdemconji- poniificisel conoiliiPapiensis decrelum.Acta iu
cilur. 28 synodo Pajuensi ejusnub lempus.Pelrus episcopusRa-
— vennas
§ II. Monaslicamvitam profitetur.De studiis ejus- Iherins elavens sede dejecliibjin cadem synodo,a?aueacRa-
dem.Scribitepistolamad Palricum. Opinioquorumdam decretuip oblinel. EdiclumOttonis pro
de oblataRatherio anle episcopalumabbatiaS. Amaodi Ra.berio.Fuitum coiporis sancii MelronisPt Ratherii;
expuiigitur. 50 opusculum de eademre fescriplum anno 962.Imperaior
—
g IIJ. lialheriusHildiiiniLeodicensisepiscopiparLes episcopum urgel ad mililes dingendus pro obsidione
seculus, eidem e Leodicensisede pulso,ei subindeYe- Garda?. 1 '88
rona?episeopoadbresit.Re's|ondetqua?stionibus qui- § XIV.—Duodecrela Ralheriianni963 de clericisa
dam MediolanensesproposuerantHilduinoad quas Mdone invasoreordinalis.
Mediola- norainescribit ad De eademre libellumclerisui
nensemr-edemelecloRomamproficiseiuir; indeque rever- EcclesiamRomanam.Sermonesanni
e l
sus ipsi in Veronensicalhedra succedit.Annusstaluitur eju^dem, opusculumde proprio lapsu.TemporeQua-
e'ectionisHi'duiniei consecrationisRatherii. 54 dragesima?anni 964 hseiesimAnlhropoinorphilarura in
§ IV. — Initia hisce
episcopalusRaiheiii quam calamilosa. etiampartibus renatara cpnfutat prolixiorisermone,quo
AdhrerensMilonicomin ArnoldumBjjoaria? ducem Ve- tliaelem. perbtringit quorumjdam errorpm eiica sanclumMi-
rona?reccpit contra Ugoneinregem. Ab Ugonismilitibus Apologiaejusdemsermouis,qua uonuulla Jorn,
capms,— in Papiensemcaiceremdelrudilur. 59 male inlellecla exphcanlyr. 97
§ V in
Quaiila Papiensi circere perpessussit. Scri- §XV. — Liber Ratherii : De contemptu canonum. Qura
liil ad UrsouemVeronensisEccles<»? causa?
cleiicum.Episeojio sabanlur. fuerintscribendi.Viliaet abusus qui in clero gras-
abduciopluresiiifantesVerona?sinc baptismate morlui. De illegilimis|clencorum conjugiis. De miuua
Jii careerisolio si ribil sex librosPralequiorum. 45 8?quareddituumeccles.aslieorumdistnbutione, ei malis
. § ,VJ.— Post Pap.ensemcareefemCoimim.Emendatet exinde profeclis.Nisus Ralherii ul a?quioremdisliibu-
clariorislylodescribitvilamS. Ursmari,tpiara ibi.Iemiu- lionem inducerel et polestalem episcojioruincanoiiibus
venit. Comensi-exsiliosolulus in Galbas proficiseitur. asbertamvindicaret.Quanlumobsliterinl clerici, el cur.
Scribil ad Roibertum aichiepiscopumTrevirensein.In I 102
PiovinciaRoeblangnum Iitteris insiiinitel bbrum scnbit § XVI. — Ineunte anno965.Ratherius Miloneinvasore
de arte grammalica?. agente
Episcopaluminibi recusat. et Lnu- diiha?.Jcapilur. ResLitus paulo post inierventuducisJu-
Jiiasin suuminonaslerium reverlimr. 48 udiciumet eomposiliocontra rebelles.Quanloiu
§ VII. — Ralberius rcdiL in^JtnliamUgonemregem periculoadhucversareluij,et qua sollicitudinesibi cave-
ronveniurus.Capilur a Berengano. A Miloneconiilein rii. Impulsusut episcopalumMiloniconcederef,renoii.
episeopalumYeronensemrevocaiur. Ugo rex desemil Dutfiad MilonemepisLola?|sub nalalilia fesla seripia?.Re-
llaliamanno 947,non veroaimo946; diemaulem supre- producit cum additamento conclusionemdeliberalivam.
. nnimobiilin piovmcianonanno917sed 9i8. 51 Loeusperobscurus di?sikeroexplieatur. 107
— —
§ VIII. QuotaerumnasRaLberiusposl resLilulioiiem § XVJf. llailierii ajcla anni 966 scribit Qualitah
jn suamsedempertulerit a clencis,Milonp eoiniteipbis conjrciuram.In abbatia?Maguzani,submoloabbate mrde
palrocinanie,Synodumagere, capituloolericoruminiir- morsiio,insiiltiilclericos.|ln Quadragesimasynodumcele-
e<-se,et oidines ecclebiabLicos agere quidbignilicet. Ma- brat el sqnodiccmedit. Opuseulumejusdem de Nu.lu
nassesarchiepiscopus ArelaLensis quemdamsiia?dicecesis illtcilo. Roraanumiler meditalur, et cur. llnteiarivm
episcopum ordinatin litulum VeroneiisisEcclesia?. Post evulgat. — ! 115
bicnniumRalberius e Veronensisede iteruin pulsub,ut § XVIIf. Acta anni 967.De conciliisRomano et Ra-
Manassilocumeederet. 35 vennale. Derrelum conlfa mulierosilaiemclericorum.
§ IX. — In GerinainamRatheiius profieisci'ur.Scribit JlaLlierius eLRavennaiecAncilioVeronumregressusdio?-
adBiunonem Ottonis1 Ir3trem de initioregni ejusdeui cesanamsynodumconvoeat.Actahu.jussynodi.pauperio-
Oltonisin Jtalia.Alicjuoldocumenlorumnolalioneschro- ribus clencisprospieitjud^calo,cuisubscribuntpalriarcha
riica?emendala?.RatherinscuniOttoneel (iho ej'usLiu- Aquileienciset couiprovinciales episcopiin Synodocoacti
In
tulfo,anno951. ftaliamredil reouperandiepiscopatus iinperatorisprivilegium k Aotkeiio concessum.Tumulliis
spe concepta. Miloniscouulis nepotemepisropumcousli- clerieonim Veroueiisium, opusculumRalheriide cleri-
tulumreperit, cuiManassesepiscopaluin _\endideral.Ap- cisrebellibus.Ejusdemepislola ad Marlmumepiscopiun
pellat ad summuniponliiieemet ad ejjiscoporuni syoodum. Ferrarieiisein. | 120
de
Bac re ires cpisioJasseribit. 59 —
§ XIX. Acta anni 968RalheriusQuadragesima? lem-
—
§X. Rallieriusin Germaninmreversus a Brutione pnre sp.nnones habetrie pace. Scribil libelluin, cui litu-
Ollonisregis lratre inter doinestios recpilur. Brunonis liis: Discordia. CanonioilRomammitliinl nunliurn qui
opera fii episcopusJ.eodirensis.Solemneshujus promo- reseriptuiupro ipsis retulif.EpiscopusApologeticum edn.
Uonis rilus. Ejiciiur subinde eiiam a sede Leodicensi. Inquisilio contra eumdem.Alu sermones Ratherii pjus
Hac de causa duo opusctilascribil. Aliquiepiscopalus lestamenluin. Nnnno, ut imferaioris. Missus,placilumlu-
ejusdemredilus ipsi ad viclumabSignaLi quiuamfuerint bel eontia eumdem qui XiibusepisWis de boc placuo
64 queritur. Everaelu;episcopusLeodicensisipsuiuinvilat.
—
§ XL Post expulsioneme sede LeodieensiRalherius is landeineuiscooatumdiniiltiletin Belgieumie<eniiur.
cnipiammonasleiiopra?!icilur. Quodnamlueril hoc 111011,1- [ 129
steiium, Cyiile-.sioois librumscnbil. Quateiiusiu co u- § XX.— AbEveractoLeodicensiepiscopo,elFulcuuiu
134S QCE IN HOC TOMOCONTINENTUR.. 354<3
- abbate Lobiensireceplus, aliquotabbaliolispraeficitur.A DE CONTEMPTU CANONUM. 485
Simonianaemplione abbalia?S. Amandi purgalur.Locus QUALITATTS CONJECTCRA CCJUSDAM. 62t
Prreloquiorum,quoverum factum de hacabbalia exponi- DECBETUMqno ex abbaliola Magonzianiamandatis
obiensiab Everaclo pra?- monachissubroganlurclerici.
lur, huc referendus.Abbatia?LrtNotkero 547
. ponitur.Fulcuinoremoto, qui Everaclisucces- Admonilioin sequenlemsynodicam. 531
sore restiluitur. Ratherii mors el annus mortis. 138 SYNODICA ad presbyleroset ordines ca?terosforinse-
cus, id est per uuiversamdicecesimconstilutos. 554
DE NUPIU CUOUSDAH ILLICITO. 567
RATHERU OPEROM PARS PRIMA. f§r DE OTOSIOSERMONE. 573
RATHEIUlROJIAMEUNTISITINERAUIUM. 579
Admonitio. 113 OtlonisI imperatorisprivilegium. 599
PR/ELOQUIORUM LIBRISEX. 145 Admonitioinsequensjudicatum. 603
Prasfalio. 'M5 FUNDATIOETDOTATIOpauperiorumclericorumca-
LJBEll.PRIMUS 148 ,VledralisVeronensisecclesia?. 606
T.it.I. — Christianiolficia. 119 DECLERICISREBELLIBUS. , 615
—
Til. II. Deniibtibus. , 149 DISCORDIA INTERIPSUMET' CLERICOS., 617
Tit.III. — Deanificibus. 150 LIBERAPOLOGETICUS. .629
—
Tit.TV. Demedicis. 151 TESTAMENTUM . 641
Tit. V.—De negotialorihus. 159
Tit. VI. — De causidicis. 161 PARS SECUNDAOPERCM.
Tit. VII.— De judieibus. 161
Tit. VIII.— Deleslibus. v 163 - 643
Tit. IX. —De minislrispublicis. 165 - EPISTOI.JE —
Tit. X. — De uobilibus. Epislolaprima.• Ad Palricum, de eorpore
165 Donuni. ' et sanguine643
Tit. XI. — De mercenarioet clienle. 172 '
Tit. XII. — De consiliariis. 175 EpistolaII. — AdAVidonemet Sobbonemarchiepisco-
174 pos, Godescalcura et Aureliumepiscopos. 648
Tit. Xlif. — De dominis. —
III. Ad Rotberlumarclnepiscopum. 649 -
Tit.XIV.—Deservis. - 175 EpislolaIV.
Tit. XV.— De magisiris. 176 Epistola — AdBrunonem. ' 651
Admonitioin Lressequeniesepistolas. 633
Tit. XVI.—De discipulis. 176 —
Tit. XVII.— De divilibus. -)78 'Epistola V. —
Ad Joannemsummumponlificem. 656
Tit. XVIII.—De honiiiiibusforluiiremediocris. 184 EpislolaVI. AdomuesDdeles. 665
Tit. XIX.— De meudico. 186 •nia?. ' Yli. Ad episcoposIlalia?Gallias
Epislola - atque• Germa-
669
LIBERSECUNDUS. 189 -
Tit.I. — Deviris. 190 rem. EpislolaVIII. — Ad MilonemVeronensissedis
• < invaso-
191 670
Tit. II. —De mulie.ribus. —
Epislola!X. Fragmentum alterius epistola?ad eum-
Tit. Ilf. —De corijngibus.' 191 deniMilonem. 674
Tit. IV. — Deuxonbus. 197
- 199 EpislolaX. — AdManinumFerrariensem. . 673
Tit. V. — Decoelibibus. . —
EpistolaXI. —AdNaunonemVerona?comitem. 676
Tit. VI. —De palre et matre. 201
EpistolaXII. Ad ArabrosiumOttonis I unperaloris
Tit. VII. —Defitiis. 201 cancellarium. 679
Til. VIII.— De viduis. 202 —
EpistolaXlll. — Ad Adelaidem imperatricem. 686
Tit. IX. —De virginibus. 202
EpislolaXIV. EverachLeodiensisepiscopiad Ralhe-
Tit. X.—De parvulis. 203 rium Veronensemepiscopum. 87
Tit.XL —De pueris. 205
- .Tit.Xlt. —Deadolescenlibus. 204 OPERCM PARS TERTIA.
—
Tit. XIII. De senibus. 210
LIBERTERTIUS. SERMONES 689
Tit. I. — De regibns. 220 —
Sermo primus. De Quadragesima. - 089
— ' 692
Tit. I!..— Discernendumqua intentione quis quid Sla- SermoII. De Quadragesima.
cial. - 220 —
SermoIII. In CoenaDomiiii. 714
Tit. III. — Vitianon pallianda. 222 SermoIV. — De Pascha I. 719
3$t. IV.— — Episcopiquambonorandi. 223 SermoV. — De PaschaII. - 725
Tit. V. TJnaesl catholicaecclesia. 224 SermoVI. — De octayisPascha?. 726
Tit. VI. 225 —
SermoVII. —Post Pascha. 732
1 it. VII. 228 Sermo VIII. De AscensioneDomini. 734
Tft. VIII. 229 SermoIX. De — AscensioneDomiui 740
231 ' Sermo X. — De festoPenlecostes. 745
Til. IX
Tit. X. 232 SennoXI.—De MariaetMarlha. 749
Tit.XI. 233 APPENDIX.
Tit. XII. 256 Admoiiilioin duo sequentiadocumenta. 757
L1BERQDARTUS. &49 Notitia. . . 761
LIBER QUINTUS. 285 Admonitioin sermonemsequentem. 765
Epistolaejusdem. 298 Seimo in feslotsanctorummartyrumFirmi etRustici.
LIBEIISEXTUS. 315 765
DE VITASANCTIURSMARI. 343 Verona?rhythmica descriplioantiqua. 766
Prologus. 346 LIUTPRANDUS CREMONENSIS EPISCOPUS.
CONCLUSIO DELIBERATlVALeodici aeta siveclimax
syrmatisejusJemqui creteranon adeo parvi. 354 Notitiahistorieaet bibliographica. 769
Admonitioin Phreucsim. 363 LudoviciAutoniiMuraloiiiprrefalio. 786
PHRENESIS 365 HISrORIA GESTOIUJM ET
REGUM IMPERATORUM
Prooemium. 365 SIVEANTAPODOSIS. 787
Incipilhber. 376 Capilulahbri primi. 789
Admonitioin excerptumex dialogoconfessionalis.592 LlBERPBIMUS. 790
EXCERPTUM EX DIALOGO. 393 Capitulalibrisecundi. 809
Conressioe_usdem. 597 LlBCRSECUNDCS. 812
Item apostrophaejusdemaa quemdaraalterius Lociab- Capilulalibri terlii. ' ' 835
balem quasireligiosum. 413 LlBER TERTI0S , 857
Itemquepostquasdam. 425 Capitulalibri quinti. 855
Adrnonitioin exhortationem. 443 LIBER QUARTOS. 857
EXHORTATIO ET PRECES 445 Capitulalibri quinli. 875
Admonitioin inveclivamsequentem. 449 LIBFRQuiKius. 877
INVECTIVA. Capitulalibri sexli. ' 895
DE TRANSLATIONES. CUJUSDAMMETRONIS. LlBERSFXTUS. 894
451 DE REBUSGESTISOTTONJSMAGNIIMPERATO-
£jUSDEM OPUSCOLlFRAGMEivTUH. 471 RIS. . 897
AdmonitioinIria doeumentaspqiiPiitia. 476 RELATJO DE LEGATJONE'CONSTANTINOPOLl-
BECREIAET LIBELLCSDli PROITiIOLAPSU.4S1 TANA 909
J347 ORDO RERCM QVM IN HOC TOMO CONTINENTCR. ' ' - 1348
" "
' - 937
APPENDIX. UP. IV. — Topicis quibusdamlocis genius,et proposi-
De sequehtibuslibrls faisoLiutprando confictisD. An- tum Pseudo Liulprandini ostendilur Chronici.Prirmiin
tonii Hispalensisdisquisitio. ' 937 a?quivoconominurnveJ virorum aut Iocorumabusus,ex-
CAPOT —
PRIMDM. Liutprandum Ticinensis Eeclesia? -teros hominesconciliajqiie Hispania?atlribtiit. Exemplain
diaconumet Cremonensemepiscopum hominem Italum, SS. Magno et Columbano p .t Gallo,in S.Tara Galliarum
magna impensaToletauiHiguera?factum Ecclesia?Tole- •moniali in eoncilioAugustano. Quandoqueetiam sine.
lana?subdiaconumfuissenostrarumquererum scnptorem. occasionea?quivoci.lixemplain Verano.et Osianoepisco-
Quredamvita? ejus oslpndunturcomparalioneeorumqua? pis, Adeodataque,ex epistohs S.'Gregorii " papa?
- nola
Chroniconet Adversaiia falso ei conficlacoffl.inenl.De virgine- — . 95i
quibus Jatein sequenlibuscapilubs. 937 CAP. V. Luilpranduspro nosjratibusveoditateosqni
CAP. II. — Prreliminares dua? epislolread Chronieon fama sanclitalis ahbi claruere. Exeraplumprlmumin S.
PseudorLuitprandidupliciter oppugnantur: ium e con- Babylamarlyre. Higuera?et Joannis Tamaii codicessu-
tenlis in eis erroribus affectalionibus,et parum verosj- speclissimi SecunduminRaymundoMetellinensipastore,
miiibus. Primi generis sunt im priore tractemundi ad qui Raymundusverefuit ordinis Caialravensiinstiluior,
'Luitprandum,Tractemundinomen Ebberilani episeopiad Ciblercieusismonaihus.Tertium in AnacirardoAugia?-
quemdireclum legitur, pro Regirmrado.Antapodosistitu- Divitis monacho.Quaftumin CornelioProculoet "Corne-
lis libri cujusdamLuiiprandi pro Anlidosi;alque hujus lio Basso,qui ex Lapidibusinscnplis noli dunlaxalsunt.
ab hisloriadistincliofalsa: Cujusorcasioneloeos diflicilis Quiutumin Genisio irjartyre, ArelalensiGenesiotlicala,
Luitprandihistoria?huj"usexplanalur. In Adriani I papa? nis non aliquiHispauoquj non fuit, videriomniabujusnomi-
temporelapsus. S. JacobiPiceni suppositameniio.Afiec- • apud nosP. lempla. | 939
tationes notantur plures, novitatismdices.Inter absurda Piologus Hieronymi de la Higuera-in Chronicon
"esse, ab extero et longe posilo homini continuaiione.m Liulprandi. | 965
hisioria?rerum Hispanarumexpetere. Prinris hujus epi- EpislolaTractemundiepiscopiad Liutprandum. 967
stolrenon meminitHiguera in hisloriaToletana, po ,le- ResponsioLuilprandi. 970
rioris Luilprandi ad TraclemundummemiuiL.Conlerlur LUITPRANDICHRONICOV. 975
edita hrccepisLolacumea quam in eademhistoria Tole- LUITPRANDIADVjERSARIA. .133
tana et in ms. qnodamnostro ineditamlegimus ex qua
•varietatefraudemcolligimns.Similibusac priorviliishrec FOLQUINUS S. BERTINI MONACHUS.
poslerior Luilprandiresponsona scalet. Falsum commis- FOLQUINICHARTULARIUM. 1183
sumServideiToletanicura?et HeroniiBracarensisepisco- GUNZO DIApONUS-NOVARIENSlS.
porum extra suum lempus maxime.Absurdisahis et" af-
feclationibuspremilurepislola, 945 EPISTOLAAD FRL4TRES AUGIENSES. 1285
—
CAP.III. Chroniconipsum, ut in fragmenlo manu- RICHARDUS kBBAS FLORIACENSIS.
scriplo quodamnoslro exslat, viginli trium annorumlan-
tum, cumedito et vulgariconfertur: unde additioneset COLLECTIO CONSUETUDINUM." 1303
interpolationesdeinde facta?falsi convincunlursublalaet ADALBERTUS METENSIS SCHOLASTICUS.
naulaianolanlur. Historia?Toletana?auctorHiguera usus
fuit, cumhanc scriberei, fragmento noslro non Cbronico LlA PRiEFATIO AD FLORILEGIUM SUUM IN MORA-
iiteero vulsrato. 551 D. GREGORII 1309
FINIS TOMI CENTESIMITRIGESIMI SEXTf.

Migne. Patrologia Latina Tomus CXXXVI.

Încărcat de

Informații document

Titlu original

Drepturi de autor

Formate disponibile

Partajați acest document

Partajați sau inserați document

Opțiuni de partajare

Vi se pare util acest document?

Este necorespunzător acest conținut?

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Migne. Patrologia Latina Tomus CXXXVI.

Încărcat de

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Ratherius (évêque de Vérone). Ratherii,...

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

OMMJSLSS. PATRBM, DQCTOME SCMPTOMMQUE ECCLESIASTICOIUJM

PATRGLQGIJE TOMUS CXXXVI.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREin,

JUXTA EDITIONEMVERONENSEM PETRO ET HIERONYMOFRATRIBUS

FOLQUINI S. BERTINI MONACHI, GUNZONIS DIACONI NOVARIENSIS, RICHARDI

SCRIPTA VEL SCRIPTORUM FRAGMEKTA QU^S EXSTANT.

ACCURANTE J.-P. MIGNE, fc($m\'

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

AUCTORUM ET OPERUM OUI IN HODTOMO CXXXVI CONTINENTUR.

Ex typis MIGNE,au Pciil-Montrouge..

PR^FATIO IN EDITIONEM OPERUM RATHERII.

(5) Continuator Regin. an. 955. Ditmaruslib. n, 955.

OPERUM PARS PMMA

ADMONITIO W SEQUENTES, PRJLOQIIIORUM LIBROS.

INCIPIT LIBER PRIMUS[.

(69) Deprfitio a Tertulliano, Cy.priano, aliisque (71) Hauritorium haurienrii inslriimenlnm.

INCIPIT LIBER SECUNDUS.

(140) Conslrue : In qtto convenitle non pltis formi- sionem?

INGIPIT LLBER QUARTU5.

(2S6) In iisdem vulgatis sine sensu, viam quam. exemplispropriis.

INCIPIT LIBER QUINTUS.

(516) Hoc scilicel, qnod paulo 111116

(521) Construe : auferant et ipsi de cordibus suis miltas, etc.

IWGIPIT LIBER SEXTUS.

(558) Conslrue : Si eredendo colimus enm propter

105 PROLOGUS. . k omittenda visa est omnino : quia tanta ei inerat

-._.,'. • ;"• EPISCOPl VERONENSIS

, <*«n cONGLUSia DELIBERATIVA

(414) Climax Syrmatis ejusdem, qui cwtera non adeo parvi.

I. In negotio, quo Ratherius e Leodicensi sede expulsus fuit, proeterConclusionemdeliberalivam,quamprae-

4BM0NITIO II EXCIEBPTUH IX MA10GO CONFESSIONALI. .

ipoi} Pariieulam non contextus sententise necessariain supplevimus.

897 ADMOMTIO IN EXHORTATIONEM ET PRECES SEQUENTES.

Lncubratce et mbjectcs operi (608) Paschasii Ratberti de torpore et sanguine Domini.

ADMONITIO IN INVECTIVAM SEQUENTEM.

I. P. RemardusPez in dissertatione Isagogica proemissa lom, I anecdotorum sermonem faciens de

EWmU SATIS II QUMDAI All KDWBBIS KMTIO

S©1"802 *• Ul sacralissimus, anliquissimus, A cum Memphilici ue manibus tyraiini, iino Niliaces,

(644) Gohslrue: et compsissesargenlo, vel attro, j.ropitius esio, elc.

-' sensti. Emendationem cx

EJUSDEM OPUSGULI FRAGMENTUM -

ADMONITIO 1N TRIA DOCmiENTA SEQUENTlA.

Be clcricis a Milone sua. sedis invasore ordinatis.

I. A sorem officii mei non ausus dicere preesulem, ne me

Dominovenerahili inClirislo HUBERTO

(779). Construe, et expjica : Quem, si ego adiero vocare solel.

PALITATIS «MltlA GUIUSDAM..

-(915) Construe* Quid vero Dominusdicat

39® *• Diimastipulanteperaugustaerecordalionis D sunt omnia, ut ipse qnoque malevolorum cavillatio-

(925) -H.KCpeculiarisdispositio erat infundalione Panh segajgciusapud Fortunatum in Yita S. Rade-

(966) Oiim seilicet dies fesli a vespern in vespe- Similiter con-

RATHERII OPUSCULUM (M,6)e

Qnalitatis conjecluram num.'7, et De

--'-'-' . 457 0TTON1S I IMPERA.TORIS

Fundatio et dotatio pauperiorum clericorum cathedralis Yeronensis ecclesicp.

(il%i) Ulud scilicet, tjuidquid de commuiationeilla bat; nunc Begossonominatur.

' ' '

DE CLERICIS SIBI REBELLIBUS.

4851-Maxin)am'aiunlinterepiscopumelelericos D.aiunt? Nimimni illi, qui "ex quo coeperit cqnflari,