Honorius Augustodunensis. Honorii Augustodunensis Opera omnia...

Accedunt Rainaldi Remensis, Adalberti Moguntini, Oldegarii Tarraconensis, archiepiscoporum, Gerardi

Engolismensis, Stephani de Balgiaco Augustodunensis, episcoporum ; Odonis, abbatis .... 1854.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 : . CURSUS COMPLETUS
V^;|
"".-.- srvE '..-."
BIBLJOTHEGA DNl\rERSALIS, INTEGRA, UNIFORMES, GOMMODA, OECONOMiGA,
-OMNIUM SS. PATMM, DQCTOBUM SCMPTOKUMQUE "ECCLISIASTICOEUM
QUI
AB .EVO APOSTOLICO AD INNOCE.NTII III TEMPORA
FLORUERUNTJ
RECUSIO CHROROLOGICA
OMNIUMQUJE EXSTlfERE MONUMENTORUM CATHOLICJ; TRADITIOMS PER DUODECIMPRIORA
ECCLESIiE S^ECULA,
JUXTAEDITIONES INTERSE CUMQUE
ACCURATISSISIAS, NONNULLIS CODlCIBUS.SIANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM PILIGENTER CASTIGATA;
COMMENTARHS
DISSERTA.TIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIRUS CONTJNENTER ILLUSTRATA ;
OHNIBUS OPERIBUS POSTAKPLISSIMAS EDITIONES QU.E TRIBUS NOVISSIMIS S4JCULIS DEBENTUR AUSOLUTAS
"Q DETECTIS, AUCTAJ
INDICIBUSPABTICULARJBUSANAHTIClS, SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALlCUdUS MOHENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA;
C\PITULIS INTRA 1PSUM
T EXTUMR ITE NECNON
DISPOSITIS, ETTITULIS SINGULARUM PAGIKARUM MARGINEM SUPERIOREM
~ DISTINGUENTIBUS MATERIAM
SUBJECTAMQUE SIGKIFICANTIBUS, ADORNATA;
OrERIBUSCUMDUBIIS TUMAPOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE 1NORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM.FOLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
HUOHUS INDICIBUSGENERALIBUS LOCCPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUIO
UNUSljmSQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICUTUR J ALTEIlO
SCIUPTUH^E SACR^E, ES QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUIHAM PATRES
ET 1NQWBUS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBROUGM
SCRIPTURjE TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIMA, C/ETEBISQUE OHNIBUS FACILEANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CnARACTERUM K1T10ITAS,
IIIART^:QrALITAS,INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIETAS
XUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUASSCOMMODA SIBIQUE IHTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTER
PRETIIEXIGUITAS,
SIMILIS, PR/ESERTIBQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METnODICA ETCHRONOLOGICA, j^
SEXCENTOUUM FRAGMENTORUM PPUSCULORUHQUE UACTENUS HIC ILLICSPARSORUM , /^
PRIHUM AUTEM"lK NOSTRA EX A D ^ TATES vjfe'
BIBLIOTHECA, OPERIBUS OMKES , I % "~ f~^\4<*-
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATCRUM. / / ^ y^
SERIES SECUNDA, V.
IN gUA PRODEUNTPATRES, DOCTORKS ^'?
SCRIPTORESOUEECCLESI-ELAITNJS ,_. ~Z. \
A GREGORIOMAGNOAD ESKOGENTIUM III. ^ \
V^\
ACCUEANTE J.-P. MIGNE, \~A %'
"'
BEBJLEOTHSCS e&EBE CBI^SBSS,
- *-" . \^\v \
*2-
*•—
sivF, . x \rrty
CURSUUMCOMPLETORUM IN SINGULOSSCIENTI/E-ECCLESIASTIC/E RAMOSEDITORE. V A,"—4
PATROLOGIABINA EDITIONETYPIS MANDATAEST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRiECO-LATINA,—
VENEUNTMILLE FRANCISDUCENTAVOLUMINAEDITIONiS LATINJ5; OCTINGENTIS ET
MILLE TRECENTAGR.ECO-LATIN.E.
— MERELATINAUNIVERSOSAUCTORESTUMOCCIDENTALES, TLM
ORIENTALESEQUIDEMAMPLECTITUR"jHI AUTEM,IN EA, SOLAYERSIOSELATINADONANTUR.

PATROLOGITE TOMUS GLSXIL

MONORIUSAUGUSTODUNENSIS.RAINALDUS REM. , ADALBERTUS MOGUNT., OLDEGARIUS
TARRAC, ARCIIIEPISLOPI. GERARDUS ENGOLISM., STEPH: DE BALGIACOAUGUSTODUN.,
EPISCOPl. ODO ABBAS S. REMIGII. GAUFRIDUS GROSSUS MON. TUION.

RXCDDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IH YIADICTAD'AMU01SE, PROPE PORTAMLUTETLE PARISIORUMYULGOD'ENFEI1 NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.

1854
 SJECULUM XII

iDIOMI lMI18WMIH.giS

OPERA OMMA

EX CODICIRUSMSS. ET EDITIS NUNC PRIMUM IN UNUM COLLECTA

ACCEDUNT

RAINALDI REMENSIS, ADALBERTI MOGUNTINI, OLDEGARII TARRACONENSIS

ARCHIEPISCOPORUM, GERARDI ENGOLISMENSIS,.STEPHANI DE BALGIACO
AUGUSTODUNENSIS, EPISCOPORUM; ODONIS ABBATIS SANCTI
REMIGII, GAUFRIDI GROSSI, MONACHI TIRONIENSIS

OPUSCULA, EPISTOL^, DIPLOMATA

ACCUMNTE J.-P. MIGNE

BIBLIGTHEC/E CLEKI ONITEBS/E
SIVE
IN SIN&DLOSSCIEHTI^SECCLESIASTIC^HAMOSEDITORK
CUASUUMCOMPLETOEOM

TOMUS UNICUS

VENIT 8 FRANCISGALLICIS

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

PROPE PORTAMLUTETI^ PARISIORUMVULGOPENFER
INVIADICTALVAMBOLSE, NOMINATAM
SEU PETIT-MONTROCGE
1854
 ELENCHUS

MJCTO&UM £T OPERUIS QUI IM HOC TOIHO CLXXII eOKTIWEKTUE.

IIONORIUS AUGUSTODUNENSIS.

OPERU.M PARSPRIMA. — DlDASCALICA ET IIISTORICA.

De pliilosophia raundi. Col. 41
De solis afleclibus. -102
De imagine mundi. 119
Summa totius de omnimoda historia. 187
De scriptoribus ecclesiasticis. 197
OPERUM PARSSECUiNDA. — ExEGETICA.
Hexaemeron. 255
De decem plagis iEgypti spiritualiter. 205
Expositio psalinorum selectorum. 269
(Honorii Expositionis in Psalterium inedilw Exc.erpla satis 'ampla evulgavit D. Ber-
nardus Peziv.sAneedot. lom. V, anibiis Geriwhi Commentariormn defectus suv-
plevit. Yide Pairologim lom. CXClil.)
Qusestiones et responsiones in Proverbia et Ecclesiosten. 311
Expositio in Cantica canticoruui. 547
Sigillura B. Mariae. 495
OPERUM PARSTERTIA. LlTURGICA.
Gemma anima3. 511
Sacramenlarium. , 757
Speculum Ecclesise. 807
OPERUM PARSQUARTA;—BoGMATICA ET ASCETICA.
• Elucidarium. 1109
Libev duodecim quffisliorjirm. 1177
Libellus octo quaestionum. 1185
Inevitabile sive Dialogus de libero arbitrio. 1192
Scala cceli major. 1229
Scala eeeli minor. 1259
De animse exsilio et patria. 1242
De viia claustrali. 1247
Eucliarislion. 1249
Sumina gloria de Apostolico et Auguslo. 1257
STEPHANUS DE BALGIACOAUGUSTODUNENSISEPISCOPUS.
De sacramento allaris. 1271
Cbartse. 1307
GERARDUS ENGOLISMENSISEPISCOPUS.
Epistolae et diplomata. 1519
ODO ABBAS S. REMIGII REMENSIS.
Episloloe. 1351
ADALBERTUSMOGUNTINUSARCHIEPISCOPUS.
Episloloe. 1337
RAINALDUSII REMENSIS AR.CIIIEPISCOPUS,
Epistolse et diplomata. 1541
OLDEGARIUSTAERACONENSISEPISCOPUS.
Epistoiae. 1559
GAUFRIDLS GROSSUS MONACIIUSTIRONLENSIS.
Vita S. Bernardi de Tironio. 1563

Ex lypis MIGNE,au Petil-Montrouge.

 ASXODOMIKIMCXXXVl

WMM DMllK
AMjST

PROLEGOMENA

DE VITA ET SCRIPTIS HONORII

NOTITIJE HISTORICO-LITTERARIiE

i.

ProGem.ad Honorii Summw tolius et hnaginh mundi fragmenta lomo X Scripiorum

(D. Rogsrus WILMASS,
Germaniw clarissimi Pertzii edila)

Singularis saiie Ilonorio Augnslodunensipresbyiero evenit sors, quippe tui multortim librorUm atictoft
inter eruditos sui wvi scriptores in&ignemlocum obtinenti (1), recentiori tempore et nomenet palriam adimere
conati sint viri doctl. Et nomen quidem immeriio ademerunt. Nam qum V, cl. F. Car. Lebret in Annalibus
nostris (2) liac de re disseruit, verum nostri scriptoris nomen esse Luitoidi, omnino slare non possunt. Jn-
spccto enim loco libri Mantissa Chronici Lunselaeensis (5), quo hwc Lebrelii conjectura innititur, facite
intelligimus, Luiloldi nomen non aucloris, sed codicis Luuwiacilisis descriptoris fuisse (4). — Multo vero
majoris momentisunt quw Lebeuf (5) de Honorii patris disputavit. Ex indole enim libri teftii operis De ima-
gine mundi, e.t quo nos eiiam pauca ad res Germuntcas spectanlia dabimus, elicere vuli, scriptorem natione
Germanum fuisse, minime veroex Burguiidiw oppido Augustoduno oriundum esse potuisse (6). At hoc ununi
opinioni viri docti alque de medti wvi antiquilatibus optime meriti obstare videtuf, quod Ilonorius in fine
libri supradicti De luminaribus Ecclesiae Augustodunensemse appellat (7).
De Honorii vita itthil certi (8), de wtate pauca constatit, Ipsum sub initium smculi xn floruisse, ex ejusdem
operibus cvnjicere licet. Secuiidoenim libro De lmagine mundi, de ratione inveniendi anni Domini disserens,
cperte innuit se post annuni 1112 et anie a. 1157 scripsisse (9). Quocitm loco si confers finem libri De lu-
minaribus Ecclesiaesupra dalum, ubi profiletur se ipsum imperante Heinrico V floruisse, non dubitabis quin
ea opera quw hic ipse recenset et inter hwc etiam Summam et librum De imaginenrnndi jam inter annos
1122et 1125 absolverit, sed postea conlinualionibus auclum ulrUmquelibrum swpius ediderit,
Libri veroDe imagine mundi prinia edilio, qum desinit dechno oclavo anno Heinrici V, i. e. anno 1125,
(1) Catalogum librorum, quorum argumenta ple- naelacensis manuscriptos libros post abolitum mo-
ruinque.adrem nostram nihil faciunt, exhibel Hono- nasteriuni Vindobonam allalos fuisse.
rius ipse in flne operis sui De luminaribus Ecclesim (5) Recueil de divers ecrits, Paris, 1758. I, 254.
sive de scriptoribus ecclesiasticis (Bib. maxima Patr. (6) Nam nullorum nisi Germaniae regum atque
Lugd., XX, r. 1058). Omnes pene librorum inscri- urliium apiid Honorium occurrit mentio: Quae de
pliones,auciorisnomineomisso,occurruntin <!ffifa/ogo pallio Augustodunensis episcopi affert Lebeulp;266,
librorum quos fr. Heinricus huic (Golwicensi) eccle- num recte se habeant, videant alii.
siw contulit, quem ssec. xn, exaratum juris fecit (7) Bibl. Max. Pat. Lugd. XX, p. 1038 hocmodo
publici Pez (Arot>.Thes. An..II, p. vm). Cf. praelerea de se ipso loquititr : Honorius Augustodunensis Ec-
Trithemitim (ed. Fabr., p. 90) et Magn. Bibl. Patr. cles.iw presbtjter et scholasticus non spernenda opu-
Par. (a. 1054) IX, 1155. scula edidit etc, elc. Hunc libellum de luminaribus
2) Archiv V, 528. Ecclesiw posl Hieronymumel Gennadium. Sub quinto
(5) Monaci 1749,4°. Henrico floruil. Quis posl hunc scripturus sil, poste-
-
(4) L. c, p. 592 inter libros monasterii Lunsela^ ritas videbit. .
censis recensetur : Honorius Chfistianus ad soliia- (8) Commentarios in Cantica abbati Simoni, in
riurn deimagine mundi. Cujus liber primus globum librum David ejusdem antecessori Cononi dedicavit
totius mundi, secundus de mundi tempdribus, lertius Honorius; cf. Arcliiv.X, 615. De his autem abbali-
de regnis mundi ab Adam usque ad regem Romano- bus hucusque iiihil amplius constituere Iicuit.
rum Philippum Friderici fratrem (filium) describit, (9) II, e. 93 (B. M. P. L., t. XX). Hunc locum ex
per manus Luitoldi prof. Monseensis. Membr., 4°, Wattenbachii conjectura ita cmendalum damus : Ad
swc. xii. Haee aperle produnt eumdem esse atque inveniendum annam Domini, clc. (Vide Imaginis
Yindobonensem, quem Pertz inspexit (Arch. II, 557; mundi lib. m, cap. 93.)
X, 497). Constat pvaelerea, omnes biblioihecae Lu-
PATRCL;CLXXIl. 1
 II HONORIUSAUGUSTODUNENSIS. 12
v.squcad hunc diem nemininoia, a Perlzio rcperta el in usus nostros conversaesi. Exsial in codiee Coticn.
bibl., Cleopalra B. IV, memb.. swc. xn.
Allerum veroHonorii opus hisloricum, quod -Siimniam/lotius de omnimoda hisioria in caialogo librorum
a se editorum ipse vocat (10), innoiuerat jam pridem Arnoldo Wion (11), sed usque ad linnc diem luccm
nondum vidit, ila v.t Pezius ipse (12) an udlmc reperiri possel, dubitaret. Exstat in duobus codicibus Yiu-
dobonensibus,quorum
i) prior, Bibl. Cws. 582, Hist. prof. 81, olim 48, membr., fol. scriplus, Anwido Wion ieste, ex Lazis
bris in bibliothecamCcesafeam Iransiii, minc maucus, quippe cui ultimus quaiernio desit, in quo historia
rerum inde a ConstaniioIV gestarum coniinebatur.
2) alter iwo, 5415, H. pr. 451, cliart., f., sac. xv, a. 1540 ab episcopoJoanne Faber cottcgioad saneium
Nicolaum legaiu.s, optimw noiw, a Wattenbachionostro inde ab anno 728 iranscriplus editioni nostrw.fun-
dameritvmprwbuil. Qui cum anno duodecimo Lolharii inmeratoris (1155-1156) desinat, apertum esi liunc
nobis secundwaut ieriiw ediiionis.textum exhibere(15).
Quo consilio ducius sit ttt hoc compendiumconscribat, ipse in prwfationeindicat Honorius : Sunt namque,
inquit, plurimi qui velut justae suae -igiiorantisecausas obtendunt, dum sibi congeriem libroruin abesse
osiendunt. His pie consulens de tota scriptura hoc collegi compennium, in quo ad patriam viise.properan-
iibus , sufficiensjudicavi stipendium. Sed si in fonles inquiris, quibus in opere concinnandousus sit, res eo
perduci non poiest, ulnullum relinquatur dubhim. Nam revera Einhardi Annales Fuldenses (i4) et Siqeber-
ium (15) non uno loco in partes vocavii; prwterea Honoriumetiam Chronicon Wirziburgense (SS. VI, 17,
52) in usus suos converiisse fidem.faciunt niulla ejusdem Chronici loca (16) ad verbuni el lunc a nostro
tnuiuala, quando chronographusWirziburgensis ex suo aliquid_addit (17) aitt suo Marle procedit (18). Si-
milis interccdit raiio inter Itonorinm cl Annalisiam Yvirziburgensem(SS. 17,-528 sq.); huie aperte annos
i067-1087 debet. — His aiilcm excepiis nonnulla resiant quorum originem aut omninonon licuit dctegere
aul tantum suspicari fas erat. Ilujusmodi srtnt quw Honoriusde constructisurbibus Brcma, Babenberc, Spi-
ra, et de conversispopulis elhnicis narral, et quw iisdem fere verbisin Chronico Salisburgensi (SS. IX) inve-
n.iunliir. Qucecum in hoc Chronicocerlis ascripla sint annis, nemo non videl, ea ex Honorio fiuere non po-
iuisse. Staltiumus ergo oportelulruinqv.eet Honoriumet chronographumSalisburgenscmex fonte nunc abscon-
dilo hausisse. Et hunc fonlemlibrum esseiliitm ex Hermanno Augiensi deccrptuin atque notiiiis quibusdam
aliunde dcsumpiis a quodamSangallensi monachouuctnm, lum vero Gotivicitranscriplum (l9),nonnulla stint
quw probare videnlur. Pertzius enim, qui codicemhunc inspexil, auclor est eumdem quoque a Salisburgensi
monuchoin usus suos conversumesse. Huc acceditalierum non tninoris vis argumentum. Nam Pertzio itidem
tesie (20), libro illi Goiivicensinotitia inest a. 774 de Campidona. IIwc atttem tam in ChronicoSalisbur-
gensiquam in ChronicoWirziburgensi et in Hermanno ipso desiderattir, at in noslro reperitur.
Hanc Summam denuo in epitomenrcdegitBonorius ctnn in libro tertio lmaginis mundi de dispositione
orbis adumbratam hisioriam rerum ab Adam ad suu usque lempora gestarum daresibi proposuisspl. Htijus
libri quinque saltcm ediiiones ab Honorio ipsoinlucem emissas exstilisse demonsiranl codices manuscripli
Monacenses,quos V. cl. Forinijer, regite kibliothecwMonacensis custos, diligcniisshne contutit, et quorum
varias lectionesnobiscumbenevolecommunicavit.Inter quas ediliones
Prhna editio anni 1125, a'o Honorio ipso laudaia, exsiat in uno codice Londinensi (videsupra): hunc si-
.gnavimits1 A.
Secunda anno 1152 sive 1155 conscripta exstal in coad. Kaisersheimensi (Bibl. Monac. 74; qui noslrw
editionis fundamenlum est, Alderbacensi(ib. 81), swc. xn exaratis, et Londincnsi fArundcl. n. 270) (21), et
Fuldensi swculixu exeuniis (22), desinuni in octavoLolharii anno. Horum ambos priores otnnino hder se
convenienlessignavimus 1, Londinensem1 B; Fuldcnscm deniquei G.
Tenia anni M39, secundoConradi III anno,indiciione n exarata, reperilur tn coatcibus
Latin. Monac. 55S, swc. xu (sign. 2.),
Etnmeram. DLXKIII, swc, xm (sign. 5.),
Schefclaricnsipost Oltonis Frising. Chronicpn, membf. cod. Monac. 1005. swc. xn (sign. i.i
Emmeram. FLXXVII, chart.,swc, xv (sign. 4".),
Quarla posl anmtm 1159 elante a. H52 conscripta, exslat in codd.
Tegernseensi568, chart., swc. xiv (sign. 5.),
Emmeram. CLII, chart., sxc. xv (sign. 6.),
Colmariensi, membr., 8V0, swc. xm, quem Perlzhis contulii (sign. 6a.),
MellicensiD. 25, fol., membr., swc. xu, a Perlzio collato (sigu. 6b.),
Zwetlensi 172, a Wuttenbachio descripto, membr., swc. xn (siqn.' 6C.), et in editione Basileensi ileroldi a.
4544 (sign. 11.). -
Qttinla, qnmpost anntitn 1152in lucemprodiil, exstal in codicibus,
Emmeram. G. CXV,swc.\n(sign.l.)
Inderslorf. 595, swc. xn velxin (sign. 8),

fiO) In caialogo ii£>rorum Gotwicensium supra (!S)L. c, p. 31, inde a lin. 25.
laudato idem liber oceurrit hoc litnlo : Sutnma to- (49; Cf. Pertz SS. V, 75.
tius in quo Chronicaab iniiio mundi usque ad nosira (20)1. C,D. 74.
ieinpora. Eumdem Triihemius (ed. Fabr. p. 90) (21) cf. SS. Vil, A. 2.
Suinniamhisloriam nominaS. (22) Oiim "Weingartensi sig. G. 11. Eadem nia-
41) Couieralur ejusdem Lignutn Yitw, II, c. 69 nus quaeomnia hujus praestanlissimi codicis opera
(vol. I, p. 426) : Summam liistoriarum sive xlironi- (Chronographum Weingarlensem, lionorium Augu-
carum, magnum opus; erat olim apud Luzium, sed stoduiiensem aique Fulgentii fabulas) conscripsit, .•
iiunc esi inbibliothcca imperaloris Viennwnis. brevissimam adjecit cbnlinualioneni ad mortem •'
(12) N. Tli., II, p. vi. Heinrici VI usque prolafam, quani infra dabimus.
(15) Res lamen gesias ad annuni 1153 lantum Huic vero manus fere cequalis, airamento pallidiori
•perducii. usa, subjunxitalteram explicitiorem conlinuationem,
(14) a. 807, 822, 824, 825. . ^quse res gestas inue a inorie Heinrici VI usquead
:(!5) A. 825, 874, 877. annum 1208 amplectitur. Ilanc Gerardus liess ex
(16) Ami. 726-800, 824, Sii, 877, 88S-10G7. lioc ipso nostro codice juris fecit publici. Mon.
(17) Exemnli araiia SS. VI, p. 2(i, lin. 44. 43, Guelf.,p. 11,'Quo descendenle—usauead oasr. 76 re-
03; p. 2S, liii. 4f; p. 50, iin. 51, ;J9._ gno poiiius est.
13 .- . PROLEGOMENA. u
Polling. 5G.sac XIIDCXITI(sign. 8),
Qberallac. 211, so.'£.XV(«GN.9*.), .
ami* 1583 (sign. 12.).
aenique in edilionibus principe (sign. 10) (25) atyue Spii-e.ns*:
Honorius hatid diu post annum 1152 obiisse videlur, quod facile conjicias de scriplore, qut jaminier annos
1122 ei: 1125se floruissc ei'majorem partem iibrorum suorum edidisse discrtis verbis afjirmat.
Laudatur Honorius ab uno quod.sciam medii ccviscripiofe, Engelhusid (24), qui ejusdem Imagine miindi
eoniinuatione aucia ustis esscvidelur. Summa Deroswpius exscribilnr a tnonachis Admunlensibussmc. xm et
xv, qui ex hoc libro liolulasnonnullas. Chronico Otlonis Frisingensis inmargine additas.hauseiunl^ri).
Summain inde ab a. 720 integram, ex [magine mundi partem aliquatn primi libri ad Germaniam speclan-
tcm el finemteriii libri dabinms ; his vero subjiingemusImaginis mundi continuaiiones,quas libri manuscrl-
pl.i Monacensesexhibent, addiiis iis quas Pevizius cx coiice i B. et Wattenbachius ex codicibus 6.°, Vindo-
bonensi ct Admuntensi descripsit.
ROGERUSWILHAS. ;

II. -
» '(ilisioire iiiteruire deia Fmnce par des rciigieux bincdiciins, toni. XII, pag. 163.)
§ I. — Histoire de la vie d'Honore.
e litre flecet^artie.e (26) enonce presque tout ce que nous savons de ceriainstir la personne d'Honor6.
5i l'on en croit Arnoul "VVion(27), la denoreination de Solitaire qii'il porte doit s'expliquer par celle de
Moini, d'oii cetecrivain conelutqu'iI etait benedictin. Cest une conjceture que rien n'ob!ige d'admettre ni
de rejeter. H n'en esf pas de meme des recits d'autres historiens modernes (28), dont Ies uns placent Ho-
nore surla chaire episcopale d'Autun, les autres racontent que, cette"chaire lui ayant ete offerte, illa re-
fusa pour suivre le roi Louis le leune a la croisade. Ces anecdotes, visiblement "enfanlees par 1'imagina-
tiori, ne merilentpas que la-critiqiie se mettc en frais pour les refuter. L'opinion singuliere de M, le^Beuf
siir la palriedTIonorc, sans etre plus vraie, demande un peu.plus de consideralion. Cesavant, dans une
<1eses dissertatiens (29), entreprend d'enlever cet ecrivain non^-seuleinenta 1'EgIise d'Autun, mais a la
France, poar faire honneur d_e sa naissance a 1'Allemagne.Yoici Tes raisons dont.il etaye.ce paradoxe
historiqtic D"abord il soutient que le surnom d'Augusiodv.ncnsis,pav'lequel on dislingue celui qui nous
ncciipe, des aulres de meme nom, a fait illusioii en deux manieres : 1° dit-il, personne avant Tritheme ne.
l"a qualifie de la sCrte. Cependant il convient que celte denomination se trouve a la fln d'un ouvja^e
tfHonore melnc Cestson traile Dcs auteurs ecclisiasliques, idont le dernier article porte : Honorius Au-
custodttnensis Ecclesiw presbytcrndn-spernenda opuscula cdidit. Mais cet endroit n'embarrasse point le
dissertateur, parce qu'il le regarde«omme une addition faite par une main etrangere. La preuve de cette
-asserlion, qu"il se contente de niettre en avant,-n'a"urait pas ete de trop. Supposons neanmoins 1'addition
reelle : du moins faut-il convenir qu'elie precede de beaucoup 1'age de Trilheme, puisque tous les manus-
trits sur lesquels ont «te faites les differentes edilions de ce traite, la renfermaient. II y a plus; Honore
parte ce meme surnom dans plusieurs manuscrits a la tete des productions de sa plume. Nous indique-
rons specialement celui de la bibliotheque du P.oi, cote n° 999, dont recrilure appartient au xme sieelc
iOnytroiive son traite De iaperledeTdme avecce titre qui est du meme temps ; Honorii Augusiodunensis
Genima animw. 2° M. le Beuf pretend qu'en adinettant la denominatiort contestee, elle ne doit pnint s'en-
lendre de la ville d'Au!ur., mais ou d'Augt pres de Bale, pu d'Ausbourg, capitale de la Souabe II n'a
point, a la verite, rencontre de monunient ou le terme Atigustodunensh ikl employe pour designer un ci-
loyen de eette derniere vilie; mais.il a Irouve qu'au vme siecle un eveque d'Augt s'etait dit; Episcovus
Ecclesiw Augustodunensis;:d6cou\erte qui le fait pencher a placer Honore daiis cette ville preferablement
aux deux autres.lilalheureusemeiit il y a iciun petit ineonveiiient que ce critique n'a point apergu : c"est
que longtemps avarit le xtte sieele la ville d'Augt etait detruite, et son eveche reuni a celui de Bale; sur
quoi nous renvoyons a YAIsaiiailluslrata da savant Schoephlin (50).
M."leBeuf accumule ensuile des textes dTlonore, par lesquels celui-ci annonce, suivant ce critique-, son
origine allemande .Nous repondons que ceiane prouve autre chose, sinon que les livres d'ou ces textes sont
extraits furent composes en Aliemagnc Effectivemenl, raffectation avec laquelle Honoreparle des parti
culai ites de ce pays-la donnc tout lieu de croire qu'il 1'habitadurant quelque temps; mais fil faut conve-
nir aussi, pour accorder toules choses, que ce ne fut qu'apres avoir quitte 1'Eglise et la scholastique
<i'Aulunpourprendre-leparli de la retraite. hi choix d"une torre etrangere, de la part d'un homme q'ui
veutse devouer a-la vie solitaire, n"a rien qui doive nous etonner. Les exemples de transmigrations cau-
sc-espar un semblable motif sont trop comrnuns. Que si l'on nous demande en quel lemps arriva ce chan-
gement de patrie, lious croyons devoir le mettre sous 1'empire de lienri V, environ l'an 1120. A 1'egard du
iieu qu'Honore choisit pour son domicile en Allemagnc, 611-ne peut autrenient Ie determiner qu'en disant,
f!*apreslui-meme, qu'il elait situe dans les terres dti duc d'Autriciic Nous n'avons pas plus de lumieres
snr la date de sa mort. U vivait cneore sous le pontilicat dTnnocent II. Cest tout ce qu'il nous cst permis
-d'assurer. - -
. - § II. — Scs ouvrages imprimes.
flonore d"Autuna ete Tun des plus feconds ecrivains de son siecle. Quoiqtie .e denombrement qu*on
vcit de ses-ecrits a la fin de son tra-ite Dss auteurs cccldsiasliques soit considerable, il n'est cependant rien
moins que complet. On en a deeouvert beaueoup d'autres posterieurs en date a celui-ci, dont u.ne parlte
cstentreles mains du publie, 1'autre a ete deiailiee par D. Bernard Pez avcc Teiactitude connue de ce

,,23) Simili exemplari usus est mbnachus Ilamer-
sfeoensis cujus excerpta (Giielferb. August. 76, 50,
-chart. S3JCxvi) Waiteius inspexit.
(24) Apud Lcibn. SS. R. Brunsv. II, 1110.
(25) Cod. Aumuiilcnsis 164, fol., mcmbr-i s*e.
j:n ex. Nniute iire reperiuiitur ad calcem V, 5i,
" S5;
VI, 27; VII,"13. . (50) Pag: 677
(",j; ito:wre,pretrs ei scoiuslique-deTegiise d'Au-
tun, ensuiie soliteire.
(27) Lignum vitat, 1. n, p. 69.
(28) Vigner,Bii'. hist., ad an. H20; Mufiier,
Rcch.'sv.r Autun,
- ' '-p. 41; Saulnier, Atttun ckriticn,
p. 96.
(2;!) Disssrt., 1.1, p. 254 ct seq.
 i-S HONORIUSAUGUSTODUNENSIS. IG
csitique (51). Obnges de rendre eomple de tnute cetle litlerature, nous commeiicerons par lv.s prodne-
tions quTlonore lui-meme s'attribue; bien entendu neanmoins qu'il ne sera fait menlion ici que -tie celles
qui ont vu le jour; le "surpliisreserve pour le paragraphe suivant.
1° Un traii-6 qui a pour titre Elucidarium (52). Les critiques ont ete longtemps divises touchant son
Veritable auteur. Fondes sur Tautorite de quelques manuscrits, les uns 1'ontdonne a saint Anselme, sous
le nom duquel il fut iinprime Tan 1560, a Paris, chez Morelet, en un volume in-S°, par les soins de Claude
d'Espenee, reimprime a Liege dans le meme format en 1586, et ensuite insere dans toutes les edilioiis du
saiiit doeleur, parmi ses ouvrages sinceres, a Texception de la derniere, ou il se troiive relegue dans l'Ap-
pendice. Les autres, par une coiijecture beaueoup moins vraisemblable, Tont mis sur le compte de saint
Augustin. Plusieursen ont fait honneur a Abailard, quelques-uns a Guibert deNogent;et il s'en est enlin
trouve qui Tont donne a Guillaume de Coventry, carme du xive siecle. D. Rivet (55) sur saint Anselme
a fort bien demontre la faussete de toutes ces attributions. Mais le doute qu'il eleve touchant Tidenlite de
YElucidarium que nous avons, el de celui d'Honore, disparait en consultanl la notice qtte uotre auteur
tlonne du sien dans la liste cilee de ses ecrits. Car il dit 1'avoir partage en trois livres, dunt le pi-emier
concerne Jesus-Christ, le second, 1'Eglise, le troisieme, la vie fulure. Or telle esl precisement la division de
celui qui est enlreles inains du public. 11 est vrai qu'on apercoit quelque legere difference de jprincipes
enlre cet ecrit et les aulres qui sont sortis de la plume dTIonorc Mais on doit observer que c'est ici le
coup d'essai d'un ecolier, lequel presse par ses condisciples admirateurs de ses progres, se hasarda de
metlre par eerit le resullat de ce qu'il avaitappris. Swpe rogaioa condiscipulis,esl-il dit dans la preface,
quasdamquwsiiunc-ulasenodare, hnportunitati illoniin non fnit facultas negando obviare. L'ouvrage effecti-
vement aunonce une main novice, mais capable de bien exeeuier dans la stiile. Toute 1%theologie y est
iraitee succinctement par demandes et par reponses. 11y a des erreurs, mais non pas autant que lui en
comple Nicolas Aimerie, dominicain du xive siecle,"dansFeerit qu'il lui opposa sous le titre lYElncidariuni
Elncidarii. Malgre ces taches on a fait un grand aecueil durant plusienrs siecles a ces prem'ces du travait
dTlonore. WElucidariutn a ete traduit deux fois en francais, et une fois en allemand. Aucune de ces tra-
ductions n'a encore ete livree a rimpression. Des deux fiancaises, 1'une en prose, ceuvre de Geofioi de
Walerford, dominicain hibernois du xme siecle, fait partie des manuscrits de M. Baluze transferes a la
bibliotheque du Roi; 1'autre en vers-se trouve parmi les manuscrits du roi d'Angleterre (54). N.«usne pou-
vons marquer Tage de celle-ci ni sff.iauteur, parce que le catalogue qui nous la fait connaitre u'en dit
rien. A Tegard de la traduction allemande, D. Pez assure qu'elle porte la date deTan 1514.
2° L'ecrit intitule Sigillutn Mariw, qu"il faut joindre a une Explication du Cantique des canliques, dont
il est eomme la suitc L'auteur applique dans le premier a Jesus-Christ et a la sainte Yierge ce que le
texte sacre, qu'il commente dans Tautre, dit de 1'amour de TEpoux et de TEpouse. Le cas singulier que*
Slarlin Delrio, jesuite, faisaitdeces deux opuscules, Ta porte a inserer une grande partie du second et
quelque chose du premier dans son Commentaire sur le meme livre, imprime a Paris Tan 1604. Dans l'a-
vertissement il dit qu'Honore d'Autun a devoile d'une maniere courte, savanfe, ingenieuse, les quatre sens
du Canlique des cantiques; que son ouvrage tres-peu lu merite neanrooins de 1'etre beaucoup; et qu'en
ayant trouve deux exemplaires manuscrils, il en a tire tont ce qui lui a paru de plus remarquable pour
1'edilication dti public II donne ensuiie le precis de cetle production qu'on peut verifler sur Tedition qui
en a etefaite iu-8° a Cologne, Tan 1540, et sur celles qui se renconlrent dans les grandes Bibliotheques
des Peres.
5° Un Dialogue entre le maitre et le disciple, intitule Ylnevilablc(55). L'objet qu'Honore s'y propose est
d'expliquer le mystere de la pi-edeslinalion, el de Ie concilier avec le libre arbitre. Cet ouvrage serait ex-
cellent sans deux ou trois endroits qui exhalent une odeur de semipelagianisme. On a voulu neanmoins
aecuser notre auteur d'avoir donne dans 1'exces opposc II est vrai que 1'ouvragepresente des contrarieles
grossieres dans Tedilion donnee par George Cassander a Bale en 1528, et repetee a Cologne chez Sylvius
en 1552; ce qui-fait dire au P. Duchesne, jesuile, que tous les lextes ne partent pas de la meme plunie, ou
qtie 1'auteur n'avait pas le sens commun (56). L'alternative est certaine ; mais il faut ajouter"que Jean
Conen, premontre de Tongres, plus fidele, plus sense que Cassander, et guide par de meilleurs manuscrits,
tit disparaitre ces contrarietes dans une nouvelle edition qu'il donna de Ylnevitablea Anvers, en 1620 et
•1624,edition qui depuis apasse dans les trois grandes Bibliotheques desPeres.
4° Le Miroir de 1'Eglise,qui est un recueil de sermons sur divers sujets. Jean Dietemberg lerendit publie
"t Cologne en un volume in-8°, Tan 1551, avec les sermons de saint Cesaire d'Arles, qu'il nomme par me-
prise Feliciaire. Olearius (57), qui ne connaissait point cette edition, annonce comme la premiere et Tuni-
que celle qui fut faite en 1544 a Bale.
5° La Perle de l'ame, Geinmaanimw. Cest une somme liturgique divisee en quatre livres. i^e premier
traite de la messe, de ses ceremonies et de ses prieres; de Teglise, de ses parties et de ses ornements; des
ministres de 1'autel et de leurs habils. Le second a pour objet les heures eanoniales du jour et de la nuit.
Le troisieme roule«sur les principales fetes de Tannee. Le quatrieme explique la maniere d'accorder Toffiee
•diviii de toute Tannee avec les jours et les lemps divers dans lesquels on le celebrc M. Dupin (58) porle
un jugcment tres-sain de cette production, en disant qu'elle est pleine de raisons et d'explicalions mysti-
ques qui iTont d'autre fondement que rimaginalion de l'auteur. Cependant on y remarqtie, dans ce qu'elle
a de lilteral, des vestiges precieux de la liturgie et des autres usages ecclesiastiques du xn" sieclc On y
-voit, par exemple,que, lorsque Teveque marchait a 1'autel, il etait accompagne de deux pretres, e"t
precede de sept diacres, de sept sous-diacres, et d'un pareil noinbre d'acolythes portant chacun un chande-
lier (1.i, c 4); qu'apres avoir fait sa confession il donnait le baiser aux deux pretres (c. 7); qtie le preinier
diacre et le premier sous-diacre baisaient Tauiel avec lui lorsquTl y etait monie (c. 5); que les hoslits

(51) Anecd., t. II; Dissert.isag., p. v-vn. — Dis- a la suile de quelques opuscules de saint Prosper et
•seilationem Pezii habes infra. . dTIilaire, disciple de saint Augtislin; Tune et Taulre
(52) Ansel. op. nov. ed., p. 457-488. edilion in-8°, ainsi quecelle de Conen. On trouve
(35) Hist. lit., t. IX, p. 445. encore cet ouvrage reimprime dans le recueil dcs
,(54) Bibl. Beg. Angl., p. 292, n° 11, OEuvresde Cassandre, p. 625-659.
^55) Ilist. dtt predest. (57) Scripl.
1 t.I, lii.H.
(56) En 1528 Ylnivitabtefut publie a la suite du '58i xii siecle -i. 518
traile Du libre arbitre de Fausle de Riez, el en 1552
i" PROLEGOMENA. !8
eiaient faites en forme d'u'n denier, m modtitndenarii (59), et n'en exceuaient pas Ia grandeur (c 55);
que 1'image du Sauveur y etait empreinte avec les leltres de son nom, de meme que Timage et le nom du
pi-ince sur la monnaie; que Ies cbanlres avaient des bonnets sur la tete et des batons a la main (c 228);
que deux d'eiitre eux presentaient a Taulel l"un Ie pain sur un linge, et 1'autre le vin; que la fonction de
Tarcliidiacre etait de verser le vin dansle calice (c. 58); que le baton episcopal etait de bois et la courbure
dTvoire avec une pomme doree o'u de cristal qui joignait les deux parties ensemble (c 219); que la crosse
des abbes differait de eelle des eveques par la partie recourbee qui etait noire (c 258); queles pretres,
apres avoiroiiit d'hui!e la tete du baptise, la cOuv.raientd-unemitrequ'il gardait Iiuit jours (1. ni,c. 111,115).
Parlanl des ceremonies de Paques, Honore dit qu'a Rome ce joiir-la, quand le pape entre a Teglise, on
ailume au dessus de sa tete des etoupes dont les etincelles sont recues par les ministres, ou lomberit a
terre : cerenionie, ajoute-t-il, instiluee pour Tavertir que tout se reduit en cendres, et que lui-meme doit
v retourner. Son exactitude, en parlant de l'eucharislie, lui merile un rang dislingue parmi les temoins de
la tradition sur ledogme de la presence reellc AToccasion de ce myslere il dit (I. i, c. 105) que t comme
le riionde a ete fait de rien par la parole de Dieu, de meme par la parole de Jesus-Christ son Fils, la
haturede ces choses (lepain et le vin offerls dans le sacriflce) est veritabiement changee au corpset au
sangdeNotre-Seigneur. J Et plus bas (c 106) : iOn usedu nomde mystere, dit-il, quand on voit une
chose et qu'on en enlend uneautre : ainsi Ton voit les especesdu pain et du vin, niais on croit que c'est
le torps etle sang de Jesus-Christ. » Si ThoniasYaldensiseut fait altentlon a ces paroles, ileut ete pltts
equitable envers notre auteur; etloin de le mettre, comme il a fait (40), au nombre des sectatetirs de
Berenger, il Teut compte parnii ses adversaires les plus declares. Cet ouvrage est une des productions de
notre auteur dont on a le plus multiplie les editions. La premiere parut a Leipsig iii-4°,T'an 1514. La
seconde, donneea Cologne en 1549, fait partie d'un volume in-folio dans lequel sont compris les traites
d'Amalaire et de Walafrid Strabon Sur les rites eccUsiastiques, avec la Liturgie de saint Basile et la Yie-
de saint Boniface , archeveque de Mayence : le tout recueilli par les soins de Jean Coclee. La troisieme,,
faite eri 1568, dans la meme ville, contient en un voliime in-folio plusieurs autres traites de divers auteurs
sur le ineme sujet. La qualrieme est sortie des presses de Yenise en 1572, avee quelques autres ecrits.
analogues, rassembles dans un volume iiir8° sous Ie titre commun de Miroir de 1'Eglise. La cinquieme,,
faiteaRomeen 1590, et lasixieme a Paris en 1610, ne sont que des repetitions de Ia iroisieme. Enliu
Touvrage a ele reimprime dans les trois grandes Bibliotheques des Peres.
6" Le Sacramentaire, ou traite des causes et de la signification mystique des rites. II n'y a de cet ouvrage
qu'une seule edition, dont le public est redevable aux soins de D. Bernard.Pez. Le sujet cst le meme qjip
ceiui des quatre livies precedents, traite dans le meme gout, mais d'une maniere plus abregee, et avec un.
peu plus d'ordre et de methode.
7- VHexatneron, ou traite de Touvrage de six,jours. Honorc Tadresse a ses ecoliers, pour Tusage et"a la
dcmande desquels il dit Tavoir compose. II conseille a ceux qui en seront salisfaits de le mettre a la tete
desoii Elucidarium. On-«'eii.voit pas trop la raison. Cet ecrit n'est qu'une explication mystique et tres-
alambiquee du premier chapitre de la Genese. L'auteur eompte 4184 ans depuis la creatidn du monde
jtisqu'a lTncarnation. II ne donne que 12 ans a la saihte Yierge lorsqu'elle enfaula le Sauveur, qu'il pretend
avoir souffert a Tage de 54 ans. Ce sont les seuls traits remarqiiables de ce eommeittaire que D. Pez a
pareillement tire de 1'obscurite. Cet editeuf pretend que la preface el le dernier chapitre ne sont pas d'Ho-
nore. La preuvequTl en donne est que l'un et Tautre morceau manquent dans 1'exemplaire de Molk qui
date de 500 ans. ".--
8° VEucharistion; c'est ainsi qu'il faut lire d'apres tous les manuscrits, et rion pas Eitcharisiicon, com-
me il est annoncedans toutes les edilions du traile dTlonore des ecrivains ecclesiasliques. L'ouvrage, par-
tage en 12 chapitres, renferme une exposition tres-fldele de la croyance de TEglise sur le saerement de
Teucharistic Cependant, au rapport de D. Pez, tine main du xve siecle avaitmis en marge du mauusciit de
Molk, d'ou il Ta tire, la note suivante : c II parait qu'on ne doit pas lire ce livre en public, a cause de cer-
tains points dans lesquels il semble que Tauteur s'esl ou mepris, ou du moins explique de maniere a ne
pouvoir etre entendu sans une grande applieation. i Mais le savant editeur remarque fort bien que cette
note est d'un scolastique ignorant qui voulait juger des loculions des anciens d'apres les petites questions
qui s'agitaient de son temps. II prouve ensuite quTIonore s'est enonce tres-correctement sur le dogme de
la presence reelle et de la iranssubstantiation.
9° La Connaissance de la vie, ou Traite de Dieu etde la vie eiernelle. Ce livre, auquel l'auleur a domi6
la forme d'entretien d'unmaitre avec ses disciples, ou suivant le manuscrit deMdlk, du solilaire avee
ses auditeurs, porte le nom de saint Augustin tians un manuscrit de la bibliotheque du Roi (41). C'est
-sur un exemplaire semblable que les Grecs, ayant connu cet ouvrage, en traduisirent un fragment consi-
derable en leur langue avec ce titre que nous rendons en frangais : Senlimenls de saint Auguslin sur la
Trinite, tires de son livre de la Connaissance de la vraie vie, dans lequel, sous la fortne d'un dialogue, les
freres interrogent et letnaitrerepondi Cefragment, qui comprend le chapilre lle et les suivanls jusqu'au
T8e, aja reservedu 15e qu'on a supprime, se trouvedans un recueil des Peres Latins Iraduitsen grec, im-
prime a Bale l'an 1578 par les soins de Leunclavius. Mais les derniers editeurs de saint Augustin ont ires-
bien prouve qu'on ne peut meconnaitre Honore dans ce traite qu'ils ont insere tout au long parmi les
oeuvres supposees du saint docteur. Dans la preface notre auteiir fait eritendre qu'il etait en bulte aux traits
de 1'envie, et qtTilne les recevait pas avec itidiffereuce. U exhorte ses adversaires a deposer le venin qui
lesconsume, a prendredes senliments charitables, et a le suivre paciflquement dans la vaste foret des
Ecritures ou il est pret a enlrer, non pour y porter de nouvelles matieres, comme ils Ten accusent, mais
ponry cueillir le fruit de vle. Ensuite il expose son dessein qui est de traiter des principales verites de,
la pliilosophie clirelienne

(59) Cet usage de faire les pains a consacrer
d'une telle petitesse s'elait inlroduit des le siecle
precedent; et Bertinolde, pretre de Constauce, qui
ecrivait en ce temps-lii, se plaignait, dans son Ex-
posilion de 1'Ordre Bomaiii, de ce qu'on avait reduit
le pain que l'on offrait a uiie forme si petite cl si
Liturg., ed. Colon.,c. 21,p. 6C-77,
(«)Georg.Cassu.ud.-,
mince, qti'il n"avait presque plus Tapparence de
pain. II appelaitces offrandes par derision mimttias.
nnmmulariarum oblatarttm (a).
(40) Toni.H, c 90.
(4!) S. Augusl. op. 1. VI,-append. p 1G9-1SS
 i-3 IIONORIUS AUGUSTO.DUNEKSIS. . SO
Entrant en matiere il prouve que notre iiitelligence grossiere et accoutuniee a juger de. tout par Ies
sens ne peut, sans le secours de la foi, connaitre ce qui concerne Dieu et les csprits crees. II partage
ceux-ci en detix espeees, Tarige et Tame humaine. 11montre ce qu'ils ont de commun et ee qui les di£e-
vencic Quanl a TEtre souverain, dit-il, etanl incomprehensible de sa nature, nous nepouvons determiner
jireciseinenl ce qu'il est. Essayons neanmoins, ajoute-t-il, puisque la subslance intellectuelle veul ea
quelque facon que ce soit le coiinaili-e, de le deflnir au moins imparfailement et d'uiie maniere enigma-
tiquc Apres en avoir donne ladeiinition usilee dans les ecoles, il s'applique a prouver qu'il existe. De la il
passe aux moyens parlesquels on peut parvenir a le voir et a le conlempler dans sa gloire. Ses disciples,
satisfaits de ce qu'il leur a dit la-dessus, lui demandent qu'apres Ieur avoir demonlre Tunite de Tessence
(iivine, illeur apprenne corniuent il y a dans cette meme essence. trinite de personnes. Ccst la matiere de
leur entretien depuis le dixieme chapitre jusqu'au dix-ncuvieme. Honore repond a loutesleurs questions
suivant les principes de saint Auguslin et de saint Anselme, donl il emploiesouventles paroles sans lesnommer.
Les chapitres suivants, au nombre de vingt-huit, roulent sur la misericorde de Dieu, sa justice, sa sagesse,.
son iiiimensite, son immutabilite, la profondeur de ses jugemeuts dans la distribution inegale de ses dons.
rur Torigine du mal, sur la misere deThomme, la eause de cette inisere el les moyens de la reparer, sur la
l ecessite el les caracleres de la foi, sur Tetat des ames degagees des corps, sur la maniere dont les sainta
enteiident nos prieres, sur la resurreclion des morts, sur le bonheur de la vie eiernelle. Tel est le sommaire-
de ce traite ou Ton remarque une saine et lumincuse meiaphysique puisei dans TEcriture et dans la tra-
'iiiion. Cest de tous les ouvrages dTIonore celui qui nous parait le plus chatie, lant pour le .chcis et la
Juslesse des pensees quepour"la niethode ctTelocutioii.
10° Vlmage du monde en troislivres. Cette production est precedee de deux lelti-es, Tune d'un iiomnie
Chretien, qui qualifie Tauteur homme doue des sept dons du Saint-Esprit; Tautre dTIonoreen reponse a.
celle de Chrelien. La derniere phrase de cel!e-ci, commeneant par ces mois, ad instructionem, se trouve
employee dans quelqties manuscrits pour le commencement du premier livre, au lieu que dans to.usles ini-"
primes ce livre debute par Mundvs dicitur. Cette difference a fait prendre le change a D. Rivet (42) en lui
persuadant que Yhnage du monde d'Honore iTetait pas le meme ouvrage que celui qui a vu le jour sous ce
tilre. Cest une de ces meprises qui, dans une entreprise de longue haleine et pleine de discussions epi-
neuses, echappent a Tesprit le plus alteiitif. Nous allons rendre un conipte tres-succinct de ces trois livres.
Le pfemier est un abrege de cosmographie tel. qu'on pouvait le donner dans un siecle ou.Ia geographie et
Tasti-onomieetaienl encore au berceau. L'auteur compare le nioiide a un ceuf, et ne reconnait que trois
parties de la terre qui soient liabilables. Le second traite du temps et de ses divisions, c'est-a-dire des
lienres, des jours, des niois, des annees, des olympiades, des differeiitscyeles, des reguliers, des concurrents,
<ies epactes, du terme pascal, des fetes mobiles, de Tembolisme ou"iutercalation. Le troisieme esi une
pelite chronologie universelle qui linit dans les premieres editions al'empereur Loihaire II, et dans les
suivanies a Frederic Bariieiousse. Peul-etre dans Taulographe fiuissail-elle a Tenipereur Henri V; ce qui
esl d'atilant plus vraisemblable, que cet ouvrage esl aisterieur a celui Des ecrivains ecclesiasliqv.es,dans
lequel Honore, parlant de lui-meme, dit qu'ii florissait sous Tempire de ce prince.
On compte jusqua sept editions de Yltnage du tnonde (45). La premiere, sans marque de lieu ni d aiinee,.
concourl avec les comiiienccments de Tiniprimerie. La seconde fut donnee a Niireniberg, Taii 1491, par
Gaspar Hpcfeder. Illyricus procura la troisieme a Bale. cn. 1497, iii-4°, avec ailributior. deTouvrage a saint
Anselmc La qualrieme, oii le riom d'Houore se rencontre pourla premiere fois (44), fut eneore donnee k
Bale Tan 1544 avec celle de six aulres eerits du weme auteur. par les soins de Jean Herold, chez les he-
ritiers de Cratander, en un volume in-8°. La cinquieme, du meme format, date de Spire, Tan 1585, chez
Bernard Albin. La sixieme fait partie du XIIe lome de la Bibliolheque des Peres, imprimee a Cologne. On.
voit la septieme dans le XXe volume du meme Recueil publie a Lyon.
On a fait aussi Thonneur a ce livre de Ie traduire en italien sous ce titre: // libro de Imugine mundi com-
posilo da Honorio filosofosoiitario, per loquule se polra inlendere tnqlle genlilissimc e digne cose. Cetle tra-
duclion existe manuscrite a la bibliothequedu Roi (45).
ii° Le traitei)« pape et de 1'empereur, intitule Summa de Apostclicoet Augusto. Le dessein de Tauleur
cst d'etablir deux choses, la preeminence du sacerdocesur Tempiie, et Tincapaeite des princcs seculiers
pour conferer les digniles ecclesiastiques. Sur le preniicr chef D. Pez, editeur de ce livi'e, remarque fort
|udicieusement que si Honore s'etait renferme dans de justes bornes, en se contentant de preferer un genre
a iin autre, i! aurait, de son temps comme du notre, rencoiitre peu de contradicleufs. Car le point essen-
tiel de la dispute ne consistait pas a savoir lequel des deux genres devait Temporter sur Tautre, mais a
determiner les consequences qui resuitaient de la pi-eeininenceaecordee ass.ezuniversellement au premier.
Cest sur ces co.nsequencesque Ton disputait, les uns l.es exagerant sans niesure, les aulres les ressenaist
avec la meme indiscretion. Honore, decide pour ceux-la, va jusqu'a souienir qne c'est au pape a elire Tem-
pereur avec le consentement des princes, de meme qu'a le sacrer et a le ccuioniier. Sur le second cbcf il
iait ce raisomiement, qui n'estpasle pire de son livre : Je demande si les digniles ecclesiasiiques sout spi-
rituelles. ou seculieres. Tout homme sense me repondra sans doute qu'elles sont de la seconde c-specc Je
(iemande encore de quelle nature est la puissanee royale. On ne mauqtiera pas de me dire qu'el!e cst sti-
euliere. Donc, repliquerai-je, il n'appartient pas a cette puissance de conferer une dignite spirituelle. I!
lechercbe ensuite Torigine de Tusage contraire, etcroilla trouver dans un pretendu privilege accorde par
le pape Leonlll a Tempereur Charlemagnc pour inslituer en son nom, et comme son vicaire, des eveclies
dans les Gaules et en Allemagnc Mais des quc TEgiise a vu, dit-il, que des hommes sans nieeurs et sans
i'espect pour ell.es'ingeraienl, api-esavoir envahi Tempire sans le coiisenlement du pape, de vendie a y.v':*
d'argent les eveches et les aulres dignites ecclesiastiques; alors frappee de Tabus et de la profanation qiTiis.
1'aisaientdes choses sacrees, elle a sagement retire ses dro-ls des niains des etrangers, pour les dispenser
elle-meme suivant les lois de la convenance et de Tequite.
12° VEchelle du cicl, ouvrage myslique divise en deux parties qui n'ont pas gi-andrappo:l, savoir: la
grande et la petite eehelle. Avant D. Pez, qui en a procure Tedition, il passait pour consiant, sur la foi
d'Ant. Hierat, que YEchelledu ciel etait la meme ehose que le traite Des affeciions du soleil, do:.l nous
parlerons plus bas. Mais aujourdTiui qu'on a ces deux ecrits, on voit qu'ils diflerent entre eux autant oi;c la,
inoraie, objet du premier, differede la physique gur quoi roule le second.
(42) Hist. lit. t.lX.p. 451. (44) Bibl. S. Illidii Clarom
(43) Fabric. 1. vm, p. 818. (45) Bibl. ms. Reg. u. 7a59.
.21 PROLEGOMENA.. . . 2-2
15° VExplicaiion du Psatttier. Ge commenlaire, aiasi que celui du Catiiique.des ca,:tiques, et le traite
de Ylmage du tnonde, est dediea Tabhe Conon, le meme vraisemblahiemeiit qui passa de Tabbaye de Si-
ivouig a Tarcheveehe "d.eRalisbonne en 1126. Dans la preface Hoiiore dit qu'il a pris pourHexte le Psautier
gallicari et. noii-le romain, parce que-le premier est en/ usage dans les Eglises du pays ou il se trouve. Or,
ajoaie-t-il, ie Psaulier gailican est celui qui a ele traduit sur les tseptaiite, au-lieu qiie le romainest fait
dVpres."Symmaque ou je ne sais quel autre iiite.rpretc II expliqua ensuite ce que c'est. que le Psautier,
f l poiirquoi il est airisi nomnie. Puis il traite de la matiere, deTobjet, de Teconomie et de Tauteur du
Psautier: Cetle preface, ou il y a quelques.bonries choses. parmi bieii des inutiiites et des faussetes, a ete'--
mise au jour par D. Pez avec un petit nomhre des psaumes commentes paf Honore, savoir- les psaumes
i, v, J,, Li, c, ci etcL. L'£diteur averiit qu'il y a des exemplaires complets de eet ouvrage, non-seulement
parmi les ihanuscrits de Tabbaye de Molk, mais encoreen d'autres bibliotheques d'Alleroagne, qu'il indique.
Il ajoulequ^on troiive alafin de ees nianuscrits uhcommentairedumeme auteur sur les eantiques qui se/
chaiiteiit a Laudes el a Yepres, et sur le Symbole des ap6tres. :/' :
14°^Le catajogue ou traite des Ecrivaiiisecclesiast-iqiies,mtiMeDeluininaribtis Ecclesiw. Des quatre livres
diint II est compOse,/Ie premief est tire de saint Jerome, le second de Gennade, dorit Taiiieur adople le-
jiigementsuf Cassien- et saint Prosper, eii donnant gairi de caiise au premler daiis les-disputes qu'ils;
eurent sur la grace: Le troisieme iTest qu'uri abrege de saint Isidore. Le quatrieme, emprurite poiif-la plus.
gtande parlie de Bede el d'autres bibliographes, ne cbntient que dix-sept auteurs, dont Rupert' es.t le
peiiuliieme, et Horiore lul-meme le derhier.il y est dit de Turi etxle Taiilre qu'ils fleurissaient sous le-
rejne de Tempereur Henri Y; ce qui montre qiie cet ouvrage fut compose du vivant de Rupert, mort sous
Lothaire TL On a deja femarque qtie M. le Beuf regarde Tarticle dTlonore comme une additiou faite par
liiie niaiii etrangerc Avant lui Fabricius avait eu la meme idee, sur :ce qu'on "y fait cet eloge de nolre
auleuf a Toccasion de son Commentaire du Cantique/des canliques.: Miro inodo Caniica canticoruin expo-
suii, ita utprius expositd non videahtur. Mals ne pourralt-on pas repondre qu'Hbnore, faisant la fonclion
dTiistorien , parlait de son ouvrage coriime/le public en parlait alors? Ce qui est eerlain, c'est que cet-
arliele se reneoritfe daps loutes les editions, dans tpus les manuscritsquiexistent, et qu'on le voyajt dans
un des plus aiiciens sur lequel a ete copie celui de Molk, qui est du xve siecle.
Outre Ies trois grandes Biblioiheques des Peres ou ce Catalogiie a trouve place, ndus en avohs qaalre
aiitres editions, dont la premiere fait partie des sept ecrits de liotre auteuf, imprimes, comnie on Ta- dit, fc
I ale en 1544. La secoride parut a Cologne in-8°, Tan 1580, cliez/Matefne, parmi les otivrages aiialogues:
<:e/saiiit Jeroriie, de Gennade, de saint Isidore, de Sigebertefde Henfi.de Gand, par les soins de Suffredua
J etri. La troisieme a ete donnee par Aubert le Mire dans sori Reetieil des memes bibliograplies, piibliiS
Fan 1659 a Arivers en uri volume in-folio; edition renouvelee par M. Fabricius, Tan 1718, a Hambourg avec
ces notes qui jelteni une grande Iumiefe surle texte.
Tels sbnt les ouvrages impfimes de notre auteuf enonces clans le Catalogue bu Traite dbnt nous venons-.
de re:idre compte. ""
Parmi ceux qtii n'y sont point nommes, et dont le publie est en possessioii,Te plus considerable est lo
traite^ De la philosophie. du monde, partage eri quatre livres. On le voit a la tetedes septecrits d'H6nore
puiiiies a Bale en 1544. II a passe depuis dans les grahdes Biblibtbeques des Peres de Cblogne et de Lyori,
Notre auteur parle dans le premier livre de Dieu, de Tame du monde, des anges et de Tame niimaine.. Apres
avoir prouve Texistence de Dieu par la necessite d'admettre une Providence, il recherelie la raison pourquoi
le Pere est appele Ia puissaiice,Te Filsla sagesse, et le Saint-Esprit la vqlonte; pourquoi la creatioti est
attribuee au Pere, Tincaniation au Fils, et la remission des peches au Saint-Esprit: Sar Tame du nioiide il-
j;ropose divefs/seutiments, et renvoie,-pbur cbnnaitre le -sien, it ses gloses sur Plalbn, que ftotis n'avons_
pius (46)v:Il:disliiiguedeuxSortesTd'aiiges, les bons etles mauvais. Ilfa.it trois classes de ceux-la, dbntla pre--
Miiere habile selon lui le firmament pour reglerTe cours des etoiles; la secbnde reside dans le ciel.des pla
netes; la troisieme est repandue sur la terre pour pfeiidre soin des hommes. II ne dit presque rien deTatne
huraaine, parce qu'il doit eu traiter a fond, dit-il, aaiis.le dernierTivrc De la iT passe aux principes de la
physique, et-finit par-des raisonnements sur la inaniere dont s'est executee ia creation. :
L'objet du secoiid livre est la disposition du ciel.
Le troisieme coueefiie Teau,T'air, le feu, les cinq"zones, les pliiies et les autresmeleores.
Daris: le quairieme 11.s'agit de la terre et de ses habitants. Mais ce qui occupe principalement Hbiiore,-
c'ejt Thomme, dout il donne une description ahatomique assez ample, et neaDmoins fort superficielle.- Ce-
qu'il dit sur Tame ne rgpond pas a ce qu'il avait promis.
Dans les prefaees qui sont en lete .de chacun de ce"s"Iivres, il invective avec chaieur eoritre ses envieux,
qu'il se"flatle de confo.ndre par ses succes. Cet ouvrage n'etait guere propre a -leuf fermer la bpuclie.
Le secoiid eerit est un abrege d'astronomie usuelle, intitirte: De sol-isaffectibus.il est Ie quatrieme des sept-
livres de-Teditioii deBale dqnt bn a deja parle. Le manuscrit sur lequel il a ete publiedans ce recueil,-
ainsi que dans les grandes Bibliollieques desPeres, elait fort defectueux; ou, ceux qui Tont fait imprimer,_
de mauvais lecteurs: car bn y trouve des fautes grossieres de calctil, et d'aut.res qtii lbrment des contre-sens.
Le troisieme eslTe livre Des heresies, dans lequel Honore parcourt sommairemerit Tes ancieunes lieresies
ou seetes, -tant des juifs, que des paiens et des ciiretiens. II en comple liuit pafmi les juifs, neuf parmi les
paiens et soixante-sepl parmi les cbfetiens jusqu'aux agnoetes, oiiil finit, GeTopuscule, insere daiis les
grandes Bibliotheques des Peres, fut imprime pour la premiere fois a Helmslat, Taii 1612, avec le Gata-,
logiie des hefetiques-de Constantin Hermenopule, en un volume in-4°.
L.e quatrieme, imprime pareillement dans la grande Bibliolheque des Pefes de Lyon, est une liste chro-.
nologique des papes, qiiise termirie aTnnoceut II. Elle est suivie, dans liu inariuscrit de la biWibtlieque du
iioi, d'une pareille liste des empereurs d'Oecident; et Tune et Tautre"ne sbnt qu'une suite du quatrieme
livreDe ta philosophie du tnonde, qui les precedeirnmedialement daris le meme manuscrit. Les dernieres
paroles de ce Iivre le proiivent manifestement: Nbn arbitfor infruciuosum, porterit-elles, serieni temporum
lniicoperiinseretx,quolectorcunctatransaclimundiieinporaquealunointidtiv
- Le cinquleme coniieiit des questions et des reponses sur les Proverbes et TEcclesiaste. Nbus remarqiie-».
fons, d'apres Cornelius a Lapide (47i, que ces deux especes de commentaires sont tires mot a rnot de ceui

(46) Honorii fragmenta in Platonem edidit nuper non. EDIT, ......

D. Cousin in appendice ad Abailardilibruni Sic ei (47) Coutmem. in Eccl&iasien., c. <j. -
 23 HONQRIUSAUGUSTODUNENSIS, 21
de Salonius. ecrivain du v* siccle; a cette differenee pres que notre auleur a transpose un endroit de cet
interprete, et en a retranche ou change un autre en partie. Car ce que dit Salonius des trois nomselde
Salomon a la tete de TEcclesiaste, Honore Temploiepour la preface de ses explicalions des Proverbes, a
la Un de Cesmemes explicalions il abrege ou supprime ce que Taulre avalt mis dans les siennes. Ce plagiat
iTestpoint honorable a la memoire de nolre aiiteur, suppose qu'il ait voulu faire passer le tr-avail de Salo-
nius pour le sien. Quoi qu'il en soit, ces quesiions et rdponses,apres avoir ete publiees l'an 15'54 a Cologne
sous le.noni d'Honore d'Autun avec d'autres ecrits dans un volume in-8", ont ete inserees depuis daus les
Bibliotheques des Peres de Cologne et de Lyon. .
L;s ouvrages suivants ont ete tires de Tobscur.itepar D. Pez.
. 1° Un livre intitule, Sumtna duodechn quwstionum. Yoici quelle en fut 1occasion. Deux hommes, dit
llonore, Tun chanolne et Tautre moine, s'elant rencontres en voyage, se demanderent reciproquement ce
qu'ilsetaientetd'ou ilsyenaient. J'apparliens a saint Pierre, dit le charioine; et riioi, dit le moine, a saint
Michel. Le premier soutient que son patron est le plus digne, comme prince de TEglise el portier du ciel,
L'aulre preleiid au contraire que c'estle sien, etanl non-seulement arige, mais prevbt de la cour celeste. La
dispute s'etant beau.coupecbauffee sans qu'il y eiit rien de conclu, quelques persoimes, dit notre auteur,
iiTont demande sur cela mon sentiment. J'ai d'ahord repondu deyive vpix; mais ensuite, a leur prieie, j'ai
mis ma reponse par ecrit. Honore, pour resoudre une queslion aussi futile, entreprend d'elablir douze
points metaphysiques, a la fln desquels on est a peu pres aussi avance qu'auparavant. Cet ouvrage est
dedie a un nomme Thomas, tout rayonnant de1'eclai de la sagesse, suivant Texpression de Tauteur.
2° Un Dialogue entre le maitre et le disciple sur huit questions theologiques, que celui-ci propose et
que Tautre resout;les deux plus importantes sont: 1° Jesus-Christ se serait-il incarne si Thomme iTeut
paspeche? Le maitre repond affirmativement, sur ce que le priucipal motif de Tlncarnatioii n'a pas tile,
selon lui, la reparation du peche, mais la deiflcation de la nature humaine. 2° Quelle est la destinee des
enfants morts sans bapleme? La reprobation et le feu eternel, repond le maitre,
5" Un traite De 1'exil et de la palrie de l'atne. Ce Thomas, a qui Tauteur avait dedie sa Sotnme des douze
quesiions, est encore le Mecene qu'il celebre a la tele de ce livrc Mais il avait crti en dignile dans Tinler-
valle de ces deux ecritSj puisqu'Honore, dans celui-ci, lui fait lionneur non-seulement de tous les dons do
la sagesse, mais aussi de la grace apostolique; cequi senible dire qu'il avait ete promu a Tepiscopat. La
matiere dont notre auteur Tentretient ici, concerne les sciences humaines et divines. II dit que notre exil
consiste dans Tignorance, et notre patrie dans la possession de la vraie sagesse qu'il entre ireud de deve^
lopper. II n'y a rieu |a qui merite d'etre remarque.
4° Un traite Du tibre arbitre, adresse a un abbe"nomme Gothescalc Le dessein est le meme que celui
de Ylnevitable, mais execute avec plus de brieyete. II n'y a que six chapitres d'Honore; le reste consisle en.
passases.de plusieurs Peres.
5*-Un pelit discours Sur la viedu cloitre, qui contierit une mysticite peu assortie a la portee du eommun
deslecteurs.
§ III. — Ses: ecrits non imprimes ou perdus.
Ce sera D. Bernard Pez, comriienous en avons averti ci-devant, qui nous servira de guide dans le de-
noiubrement des ecrils non-imprimes ou perdu.s de nolre auteuf.
1° lln traite De Vinconiincncedes pretres. II etait compris daiis l.a liste des livres dont un moine, nommo
Ilenri, "ava.itTaitpresent a Tabbaye de Golwic, au xne sieclc Mais.il ne se renco.ntre plus aujoairdTiuiparmi
les. manuscrits de cette maison, et on ne peul dire oii il existe.
2° Un grand ouvrage intitule Sumtna lotius de omnimoda historia. H est eompris dans la donation du
moine Henri, et annonce sous le nom dTIonore. D. Pez dit avoir vu et pareouru, dans la bibliolheque de
Gotwic, une chronique anonyme qui porte ce litre, et dans laquelle on rencontre des choses imporlanles
pour Thistoire d'AMemagne."Maisce qui lui fait douter que ce soit la meme que celle d"Honbre, c'est
qu*ellene va que jusqu'en 1058, et queTauteur v nomme Adalbert, marquis d'Autriche, son seigneur. I!
semble aise neanmoins de repondre a ce doutc D'abord, le manuserit etant du xne siecle, comme D. Pcz
en eonvient, n'est-il pas naturel de le confondre avec celui qui venait du moine Henri ? Que cette chroni-
que finisse au milieu du xie siecle, cela ne prouve absolument rien contre Honore, puisqu'on peut dire ou
que le manuscrit est mutile, ou que Tauteur n'a pas eu le loisir de conduire son travail plus loin. A Tti-
gard de ce que celui-ci temoigne, qiTil vivait sous la domination du marquis d'Autriche, nous avons re^
connuci-devant qu'Honore, voulant selivrer a la relraite, avait transporte son domicile de France en Al-
lemaghe. Nous pourrions ajouter quelque chose de plus positif, si nous avions vu Texeraplaire de la Chro-
liique. d'Honore, qui, au rapport d"Arnoul Wion, avait passe des mains de Lazius dans la bibliolheque de
Temppreur au xvr siecle. Quoi qu'il en soit, Bellarmiu s'est mepris en nommant une edition de cetle
chronique faite a Bale en 1544. L.'ouvrage est encore dans les leiiebres (48).
5° Des Extraits.de saint Augustin, sur la nature et les proprietes de Tame, disposes en forme de dialo-
gue. D. Pez ne les a decouverts, dans Tabbaye de Molk, qu'apres avoir publie son secoiid tome d'Anecdoles.
oii il a renferme les ouvrages, d'Horiore. II temoigne son regret de cette omission, et promet de la reparer
par la suite; majs il n'a pas tenu parolc -
4° Un livre de Questions thiologiques, oii il est traile des limbes, de Tenfer, du ciel, etc.,.tire pareille-.
ineiit de saint Augustin et d'aulres Peres, D. Pez avait aussi dessein de le meltre au jour, et en esl de-
ineurela.
5° La Clef de laphtjsique, Clavis physicw. t II y en a, dit notre guide, qui prennenl cet ouvrage dTlonore
pour ses livres De la philosophiedu tnondc. Mais, ajoute-t-il, le manuscril du moiiastere de Zuetlen nous
apprend le contraire. Car il y est disertement enonce que la Clef de la phtjsique etait un abrege des cinq
livres d'un ccrtain Chrj-sostomius. Cet ouyrage n'a donc point encore paru; mais nous esperons le don-
ner un jour au public i. Cest encore une promesse qui iTa poinl eu d'execulion.
6° Un recueil intitule Pabuliim vitw. II est ^nonce dans la donalion de Ilcnri; mais Texemplaire de
Gotwic est perdu, et Tou n'en connait point d'aulrc
7° Un autre recueil de sermonsqui apour titre : Befectio menlium de festis Domhiiel'.sanctoTum.ilfaisaii
cgaleinent partie des livres dc Henri, et existail encore du temps de Tiiiheme; mais on ne sait aujour--
d'hui ce qu'H est devenu.

(48) Prodiit nuper Summa totius, sed non inte- Vidc infra, ECIT.
gra, in Monumcntis Germunia; clarisshiii Ptrtzii.
25 PROLEGOMENA. . £3
8° Hhtoiiasolemnis. Thierri d^Eiigelhusen iionime cet ouvrage dans la Iiste des auteurs dont ildit s'etra
sei-v-ipottr Ia compositibiide sa Chronique des chroniques. Mais est-il diffeYeritou non du Sunima totius
i^bnt 011a'parle ci-devant ? C'ek ce que nbus ne pouvons decider. - ".
9° Des Itomeiies sur les Evangiles que sainl Grtyoire tfa point expliquis. Cest encore un ouvrage donton
ne peut garanlir Texisteuce.
10° Un opusclile tres-court suf les dix plaies de TEgvpte. On eh conserve nn exemplarre, ecrit iu
xive siecle, dansla Chartreuse de Gemnic, en Allemagne.
11° Notre auleiir avait fait, eomine noiis Tavons deja reriiarque d'apres lui, des glpses sur Plalon- ou-
vfjge perdu ou profondement enseveli (49).
12° Un voliline de Lettres qui iTest connu que sur le temoigriage de:Trilheme.
15° Un ecrit iniilule : Suuni quidde virtutibiis et iiliis.Y). Pez, parlant de cette production, dit : Hoc
quid monslri sit, nondum asseculi sumus. Quidquid id demum operis fuerit, certe inter Ronorii opuscula in
donatioiie Henrici monaclii hoc modo exprimiiur.
_ 14° Doublet (50) attribue encore a notre auteur un coinmentaire sur la Hierarchie de sainl Dengs l'Arde-
pagite;maisl'ou rie saitpu cetTiistorien apuise cetfe anecdbte, et Ton neconhait ni bibliographe quilui
donne un parieil ouvrage, ni bibliotheque oii il se trouve.
II est inutile de refuter Terreuf ou est tombe Polycarpe Leyser (51), en meltant sur le compte de notre
auteur certains vers elegiaques rappoftes par D. Mabillori dans le premier tome de ses Analecies, sous le
riom d'Honore Schoiaslique. La note de Tediteur, qui metau vr siecle la^mort de Jourdaiii, eveque de
Ravenne, a qui ces vers sont adresses, suffit pour moritrer que Leyser a confondu deux ecrivains de meme
liOin, _ '-.'" -_"' "-.
§ IY. — Soii ginie,son irudition, sa doctrine, sainaniere d'6crire.
Quoique la posterite n'ait pas tire de grands secours des ecrits d'Honofe, ce sefait neanmoins une injus-
tice de dire qu'ils otit ete inutiles a son siecle. On n'y voit, a la verite, comme dans ceux de presque tous
ses confemporains, aucune nouvelle decbuverte, nulle' trace de ce genie inveritif qui sait peffectionner et
agrandir les connaissances qu'il a re^ues; mais ils peuverit etre regardes comme un depot de"la traditlon
sttr plusieurs genres de savoir. Notreauteur, en effet, possedait et a transmispresque tbut ce quoii savait
alors de mathematiques, de cosmographie, de geometrie et de metaphysique, II se distinguaitineme d.aiis
t.et.te defniere partie, comme lefait voir son traite Dela connaissance de Dieu et de la vie Aterneite;ouvrage
reellement digrie des deux grarids noras qu'il porte dans quelques manuscrits. Sans elre un theologieri pro-
fond, il n'etait rien moiris que novice en tbeologie, malgre certaines erfeufs ou ineprises que Ton apercoit
dans quelqties-uns de ses ecrits. Son Elucidaire, qui a donrie le plus de pfise a- la censure, aurait trouv^
grace aupres des criliques, s'ils eussent fait attention que c'etait le fruil de ses preihieres 6ludes theolo-
giques. Son traite de Ylnevitable marque plus de maturite. C'est dommage, comirie bn l'a dit, qu'ony aper-
coive deux ou trois taches qui le deparent etTeinpeeherit d'aller de pair avec les meiileurs ecfits du terrips
sur le meme sujet. Le don que, notre auteur avait regu pour Tinterpretatiori des Iivres sainls se manifeste
darisson Commentairedu Caiiliquedes cantiques. S'il n'a pas eTe aussi heureux s.uf les Psaumes, peu d'in-
lefpretes d'aIors y ont mieux reussi. Les idees mystagogiques, qui avaieilt prevalu dans le xiT"siecle, ne
permettaient guere de saisir le veritatile esprit d'un texte dont la leltre sert de base a tous les autres sens.
Ces meines idees 1'ont jete dans Tillusion et lui ont fait avancer beaucoup d'absurdites sur les rites eccie-
siasliques. Cest ainsi que les bons esprils se gatent en se laissant enlrainer par les prejuges et le mauvais
gout que les esprits faux ont etablis.
A Tegard de samaniere d'ecrire, elle nous parait defeclueuse par plus d'un entlroit. Jans presque lous
ses ecrits, les diverses pieces qui Ies composent ne sont iii.dislribuees avec melhode, ni rapprochees avec
intelligeiice. C'est un auteur qui enfante, pour Tordinaire, a mesure qu'il conooit, sans trop se soucier de
ce.qui precede et de ce qui doit suivrc De la vient cette negligence qil'on remarque aussi dans son style,
Il-eut pu secorriger de ses defauts, s'il eut travaille ses ecfits avec plris dejloisirct de reflexion, comn\e
reellcmeut il s'en est paranti dans que.lques-unes. ,

III.

(D. Bernardus PEZ, Thesaurus Anecdot. noviss.. Disseitaiio isagoaica in tom. 11, pag. iv.)
Honorius, Augustoduriensis Ecclesise in Burgundia presbyter et scliolasticus ab arino circiter 109&v
usque ad annuin 1120, iion modica scribendi laude floruit. Eum ante vita? finem monachum iriduisse
vero simillimum reddunt plurimi, iique_ Honorii temporibus proximi, manu exarali codices, qui no-
nie.ii Soliiarii diserlissime praeferunt. Idem aulem esse nomen solitarii et monacbi constat ex Grim^
laici presbyteri Begula sqlilariorum^ cujus caput primuni his -vefbi.s incipit : Primum igilur inda-
gare oportet citr monachus vel cur solitarius vocatur, el sic demum auxiliante divina clemeniia, ad cw-
tera exponenda rite Iramedmus. Monachus enim Grwca etymoiogid vocalur, eo quod sit siiigularis^ Mo-
ttas enim Grwce, Latine singularilas dicitur. Ergo solitarius inlerprelatur vocabutuin mondchi. Idcirca
etiim sive dicatur monachus sive solitarius, unum alque idem est, e.c ; quae eo*flne prolixius ex-
cerpsimus, ut palam omnibus esset ratio propter quarii Hbnorius. monachis Benedictinis accensendus
nobis visus fuerit. Arribldus YVion in Ligno vitw, lib. Ti, cap. 69, ex Nicolao Aurifico et MelchiOre
Hittorpip TiohoriunT noft solum monachum sed etiam abbatem vocat; addi.t tanien, ab iis baud expli •
cari quo in TocOeo muiiere Honorius funetus fuerit. Ast nobis eum motiachum dixisse satis fuerit,
cum abbatialis nomiriis iiullum in tot vetetibus, quos inspeximus, codicibus vestigium, aut veterum
ea de re testimonium ullibi exstet. Gatalogum Operum ab Hbnorio editofum passim apud eos repe-
rire est qui de scriptoribus ecclesiaslicis traciarunt. Iis porro omnibus ipse Honorius praaivit, -qui
accurata suofum bpusculorum recensione librum quartum De luminaribus seu Scripioribus Ecclesim
conclusit. Caeterum Horiofium alia/plura posl mox laudatos libros De Luminaribus Ecclesiw scripsissc,
(49) Yide notam 46. (-51) Hist. pogt. inedh wvi, veibo Honorius1
(§0) Hjst..Me iabb. de Saint-Dcntjs, p.-T28.
 27. HONORiUSAUGUSTODUNENSIS. 2S
diilliare non siirunl codices Gemniccnsss, ex quibus non pauca hactenus iiirdiia, cl [lonorii 1:0-
infi.e insignita EUIICprimum. in lucetn proferirous, benevolenlia vcn. PP. Leopoldi Wydemanni et
Sebasiiani Tregeri, cliartusianorum Gemnieensium, quos alibi corimiendavimus. Qiiia vero in bibli:>»
ihecarum perluslratione qusedam non speranda nobis occurrerunt, e quibus etiam etiiti. Honorii libri"
liiitien aceipiant, ejus opuscula rion tantum hic a nobis evulgata, sed etiam typis. alias jain excusa,
ordine ab ipso Honorio servato, paulo accuratius juvat recensere, praetermissis tamen iis quae vulga
iioia jam surit. Iiaque.scripsil:
1.- Elucuiarium in tribus libellis : primum de Christo, secundum de Ecclesia, terlium de futiira vita
distinxit. Exstat ms. in bibliolheca Clauslroneoburgensi In membraneo codice in fol. sajculi xn, ubi
incipil Elttcidarium, ul diciiur, Anslielmi. M. Swpius rogatus etc, ut in editis. In cojice membraneo
Gcmnicensi annormn q.uadringeiilorum hacc praemiitnntiir: Gregorius : Superfluum est quwrere de au-
ctore, citm Spiritus sanctus credatur. Ejiisdero operis translatio Gennaiiica habeiur in duobus codici-
l>ns. mss. bibliothece Meliic. quorum prujF saeculi xv est, alter anno.lM explicit, nec versionis
dislecltis aiitiquioi' est.
2. Libelium de Suncla Maria, qut Sigilliim sanctw Mariw inlilulalur, Exstat passim in Bibliothe-
cis Pairum editus.
5. Vnum de libero arbilrio, qui Inevilabite dicilur. In codice Mclliceiisi membrar.eo, fol., signaio
lit. b, num. 64, exslaiit excerpia libelli, qui vocaiur Inevitabile, editi a Soliiario,- genere et nomine
incognito. Codex is quingenlorum annoruin est.
4. Untim libellum Sermonum, qui Speculuni Ecciesiw nuncupatur. Hoc Ecclesiw Speculum Busiieas
an. 1544 lypis excusum csse ex Daumio monst Olearius in Biblioth. Script. Eccl,, tom. I, liit. H.
Sed et nos tam in biblioiheca Goltwicensi quam in B. Mariss V. Scotensi hujus Speculi excusum ex-
ernplum in 8, Coloniw, in wdibus Qiieiilclianis anno 1551, atque adeo iredeciin amiis edilidne Basi-
leensi antiquius vidimus. In Coloniensi hac edilione Speculo Honorii adjuiigunlur eiiam Admonitio ei
sermones Feliciarii episcopi Arclatensis; qtio tamen nomiiie in Calalogo archiepiscoporum Arelaten-
sium apud Dior.ysium San-Marihanum in Galiiae Christ. tom. I nullus legitur.
5. De inconlinentia sacerdoium, qui Qffendiculum appellatur. Hunc librum nullibi Iiarlenus Tep::ri-
nius. Goitwici habetur codex membr.,;in folio, sexcentorum annorum in quo exslal recrnsio libro-
rum, quos fraier Heinricus fiuic contulit Ecclesiw. Hic non pauca Honorii opuseula recens-Jiiiur, inier
qu;e etiam siint Elucidarium bene correcinm et Offendiculuin de incontinenlia sacerdolum. Sed ho-
d;e hi codic;;s Gollwici desiderantur, uti et plsrique otuiies libri ea Heinrici donatione comprehensi.
6. Sutnmam loiius de oinnimeda hisioria. Hoc opus in mox laudata ileinrici donaiior.e iia reccnse-
tnr : Sacramentarium de mystcriis : Summa toiius, in quo Cronica ab iniiio mundi usque ad nostra
lempora. Evolvimus quidem in bibliotbeca Gottwicensi ejusmoji chronicon ab orbe condito in codice
inembraneo, fol., manu sasculi circter cuodecimi cxarato, in quo multa praeelaia ad res Gerniani-
cas periineniia insunl. Yerum quia id.opus non nisi usque ad annum 1058 pertingit, et auctor Au-
a!be:l-jni Austrice marchionem suum vocat, a Sumina toiius Honorii diversum esse credimus. Arr.oi-
«liis Wion lib. n Ligni Vitae, can. 69, auctor est, hoc magmim opus olim apud Lazhim fuisse, scd
nunc (circa annum 1595) essein bibliotlieca imperaioris Yiennw, ms. Quod si verum est, fallil Got.
Olearius, qui loc cit. opus Honorii De onuihnoda hisloria cum pluribus aliis dttbio procul interiisse
scnhit. Imo Possevinus in Appar., pag. 767, id Basileae1544 editum fuisse affirniat. Sed hic auctcr
in Honorio tot errores eommiltit, ut nuilam fldem mereatur.
i. Gemtnain animw de divinis officiis. Opus hoc samius sub prelum missurii fuit. Joannes Mabilln»
nius in Ilinere Ilalico, num. 275 leve quidem esse, sed tamen hattd relicendum sibi existimnvil, quod li-
bcr de rilibus ecclesiasticis, qui Geniiiia animte iuscribilur, aticlove Honorio Augusioduncnsi, nomer.
Uor.orii Solitarii prwferal in Ambrosiano codice annorum quingcniorum.
8. Sacrameniarium de sacmmeiuis. Quem libellum, ut ipse Hoiiorius in Prologo seribit, collegit ex
taiielorum scripiis, ul, quibus deesl librorum copia, per hoc compendium iilorum subleveiur inopia. -Yult
auiern ibidem Honorius, ut hujus operis nomen Sacrunieittariitm scribatur, eo quod per illum omne sa-
cramenium divini officii ignaris aperiatur. Prodil id nuisc primuin ex codice Gemnicensi sajcuH xiv,
opera et siudio eruditi P. Leopoldi Wydeiriaimi.. Aliud cjasdem operis exempluni ms. olim eliam
Goiiwici exslitlsse probat donatio Heinrici, in qua Honorii Gemma animw de divinis sacramentis, Sa
craixentarium de Mysieriis, etc, "nicniorantur.|Sed is codex periit.
_ 9. Neocostnum de primis sex diebus. Hoc opus in mox memorala Heinrici donatione prajter alia
lionorii opascula recensetur, cum codex nunc Guilwici inter deperdiia numeretur. In mouasterio
Benedictoburano duo adhuc manu exarala exempla exsiant : unum in cod. membr., 4°, amionim
quingentorunl, ubi Ilonorii Augustodnnensis Hcxameron inscribitur: aiterum in cod. membr., fol.,
annorum sesceniorum, in quo Neocosmi titulum prtefert. Habetur et in codice memb. i:i fol., 13.64,
bibliothecae Melliccnsis, lioc tiiulo : Opusculum cujusdam solitarii de operibus quw fecit Deus in priinis
ses diebus: qui codex Mellicensis quingentorum annoriim est. Nos id ex codice Gemnicensis Car-
tbusiie annoi-uin quadi-ingenlorum damus, adjtiii a srepius laudato et laudando P. Leopoldo Wyde-
niaiino. Caateiiim piaefaliiincula illa, quaein nostra edilione capiti" 1 praelixa est, cum a codd. Bene-
dietoburanis et Mellicensi absii, non videuir genuina nee ab ipso Honorio profecta. Eam taruen a di-
clo loco abesse noluimus, propterea quod codex Gcmnicensis eamdeni baberet. Idem judicium nos-
li-iim est de capite bujus opusculi ullimo, quotl pariler iu codice Mellicensi desideratur, Igitur geimi-
iium ejus initium censemus esse capul 1 : Quia mutli mulla dc primis ssx diebus, etc, linem autem
in capite 5 bis verbis compreliendi : per quem adhuc omnis corporea crcatura in nieliorem staiur.i
transformatnr, tamstsi in codica Mellicensi finis opusculo paulo ante iia imponatur : in isiis auiem
leniporalibus.omnia tcmporalia et corporalia realiler per species et formas fecit. Postremo mirari Iii-
het <:ur Honorius in Calalogo suaium lucubralionuin boc opusculum Neocosmum de prhnh sexdic-.
im%iiiscribat, cum capite 1, quo genuinam Ilonorii prtefaliiincin conliueri iuoiiuimus, ipse.optare vi-
deatur ut eiucidario huic suo in capite prwfigalur Hexameron. Sed de inscriptioue libri, auctori.
ariiitraria, non almodum quKreiidiiin est, duin de re ac operemodo constet.
^10. Eucharistion de corporc Domini. Ediliones librorum Honoiii De luminaribus Ecclesiw niale Eu-
cnaristiciui Iiabeiit. Eucharislion cnim, non Eucharisticon Iegeiidum csse docent oiunes, quos vidimus,
codices, in quibus exsiat hic liber Dz corporc Domini, nomiuatiin Sancl-Cruceiisis in 4", nieinbr., quin-
2iT '"
PROLEGOJIENA. 5'J
{.entor-umannorum; Donatio Heinrici monachi Gotlwicensis," ssepius jam eilala ; Dorotneanus, signa-
tus num. 54, quadringentorum annorum, et denique Mellieen/sis,ex quo librum primi publicamus, iu
fol., chart.,.L. 52, quem Wolfgangus de Emerstorf ad fidem vetusiorum exeiuplarium exaravit, ut
ipse in fine his verbis notavit : volumen istud conscripsit frater Wolfgangus Frhchman de Emerstcr.ff,
cwnobila monasterii Mellicensis, apicibus, quidem simplicibus, nec bene comptis, de exemplarihus tamen
vztuslis. Cttjus pro Dei amore meminisse digneris, opthne leclor, quisquis ex eo profeceris. Opus qtis-
q te ipsum fine suscepit in crastino Marqarelhw virginis, anno^Domini millesimo quadringeniesimo quin-
qnagesimo primo. Porro iri lioc codice incipit Eucharistion, quod interpretatur bona gralia. Denique
Eucharisiion, non Eucharislicon diserfe habet opus Honorii de Luminaribus Ecclesiw, in epdera YVol--'
fgangi manu exarato volumine. Quaedam sssculi xv rrianus inlaudato Mellicensi codice ad Iibrum Ho-
norii De corporc Domini adnotavit, hunc Iraclatumin publico non videri legendum propler quwdam
pitncta in eo contenta, in quibus auclor Vidctur errare, vcl sallem magna indigere discretibnis consi-
deralione, quse sine dubio. hominis scholaslici, et veterum dicta ad subiiles temporis sui quaestiim-
culas exigentis animadversio est. NihiTeriim exstat apud Honoriiim quod a vulgari velcrum uoctorum
doctrina aut oratione dissideat. Vel solum caput 5 demonstrabit quam Calhplice de sacramento eu-
charistiae, quod transsubslantiatione fit, .senserit. Christus, inquit, Verbum Patris: exsiiiip, per qucd
omnia condidil. Idem Yerbum naturani panis et vini in substantiani suw carnis et sanguinh, sicut
uqiiatn in Vinum,convertit, et non aliud quam suum subsiantivtim de Virgini genilum corpus suis eden-
dmn tribuit, et idem in craslino pro vita mundi in ara crucis Deo Palri oblniit. Ideni etiam el non
aiiud Ecclesia hodie per manus saccrdotum conficit, quod Maria genuit. Idetu niliilominus et noii aliud,
qitumvis ex alio patie confeclum, populus fidelium liodie accipii, quod et Clirislus inanibus suis tradid.it.
El licet singuli saCerdotes singulas hostias offeranl, non tamen singularia corpora, sed omnes unum,
quatnvh diverso tempore, conftciunt. Etlicet oblatas in plurhna frusta dividant, non lamen paries, seci
iinguli lotumaccipiunt, Alioquin si Christus seniel divisus a populo comederelui\ non esset quod dcnuo
esurienti daretur, aut tot essent Christi corpora, quol sacerdotum sacrificia. Nunc autcm unum Chrhti
corpns ab omni populo, et ab unoquoque totuni comeditur : et tamen tolum inlegrum in dextera Patris
psrmanere verissime creditur. Quodque humana ratio non potest probare, caiholica.fides nemincm siuit
dubitare. Qui autem non credil, hujus corporh non parliceps erii, quia deterior infideli exslilil. Et ca-
pite 8, ubi quaerit cur eucharisiia sacramciilum dicatur, vel utrum verilas an .figura credalttr, sio
plaiiissime respondel : Tn Chrisio duw siibsianticc prmdicaniur, visibilh humamtas, et imisibiiis" divi-
nitas. Sic in hoc sacramento duo consideranlur. El quia species ei gustus panis et vini cernilur foris,
inln-s autem corpus et sanguis Christi inlciiigitv.r, ideo sacramenlum diciltir. Qtnne sacramentum alittd
foris ostendit, aliud inius inlelligenduminnuil: sicul el litierw, in quibtts figurw exterhis el characle-
res videiitur, sed polestas el significaliones inierhts intelliguntur. Unde licet in veritate carp et sanguis
Christi credaiur, tamen non incongruc sacramenlutn vei~figura nominalur, etc, quibus nihil inagts
catiiolice scribi potuit.
M. Cognitionetii vitw de Deo elwterna vila. Habetur in codice Mellicensi, 8, p. 40, manu sfeculi xn, sub
noniine beati Augustini, quod tamen ipsum receuliori manu depicium est. Notat vero ibidem alia saecu.ii
xv manus, videri esse Honorii ex stylo et ex suo in De luminaribus Ecclesiw. ln alio codice Mellic, membr.,
fol., B. 64 quingentorum annorum, hoc opusctilum ita inscribituf : Cogniiio vitw a solilario quodam dialo-
gicc edila, ubi iterum alia, sed sseeulo xiv vix recenlior manus in margine advertit, lioc opus Honorio
ascribi. Nec id in posteriore isthoc. codice observalione indigriam, quod in dialogo n.onmagister discipulis
uui fralribus, sedsolitarius audiioribus loquatur, quod noslrorum Benediciinorum Palrtim, qui boc opu-
Kculum,S.Augustino aliquandiu suppositum, in recenti hujus editione tomo YI, primi HonoiiO Augustodu-
liensi vindicarunt, seiitenliam egregie eonflrmat.
12. Imuginem mundi de dispositione orbis. Hujus operis tres anl.iquas cdiliones vidimus : prima est
Norinibergensis in fol. per Casparum Hoehfeder anno 1491 atlornata, in qua auctor Honorius ihclusus vo-
caiur : altera esl Basileensis in 4°,_tt!ino1497 pef Mag. Joannem Amerbach emissa, in qua rion Hoiiorio,
sed sancto Anselmoid tribuilur, cujus opuscula ulraque edilio prajcipue speclat et exhibet. Teiiia denmra
Ciiitiocst in folio minori, in qua fiec locus nec tempus, quo aut ubi procui'ala s'.t, additur. Ejus exem-
plum possidel bibliotheca Mellicensts in codice parlim ms., partim typis commisso, signalo lit. E, num. 55.
Etsi autem baec ediiiti per quam rudibus typis curata sil, ea titnicn longe sincerior et emeiidalior est quam
iila quam post Andream Scholtum S. I. et Anlonium Hieratum, theologi Colonienses suaePalrum Biblio-
theca; inseruerunt: ut adeo facile crediderimus, htinc ex veteribus a noliis memoratis ediiionibus esse an-
titiuissimam. Inscripiio trium libroruin Honorii in liac editione sic habet: Chrisiianus ad Soliiarium quem-
tlam de hnagine mundi. Honorio : Septiformi Spiritu, ctc. Tum sequiiur Prologus cle hiiagiue mundi.
Honorius : Sapientiw alumno etc Opus hoc in pitiribus Auslriaebiblioihecis ms., servalur.
15. Summam gloriam de Aposlolico el Augusto. In boc libio agit Hcnorius de prsecellentia saccruotii pr;e
regiio, qua de re magnum sieculo undecimo et duodecimo certamen exslitil, aliis coiilendentibus .regnuin
nulla ratione sacerdotio subjacere, aliis contrariam sententiam magnis clainoribus tuentibus.lii illos nou
tmo loco acerbius inveliitur Honorius, utpoie a quibus sacerdotio regnum cxajquari non posse allirnicl,
nisi aul adulutores principum, aut ignari rerum, aul dcniqueslupidi hominesaudire velint. Jamillos, inquit-
cap. 8, fatniliariter quwramus, quorum causa lianc lucubrathaicuiam sv.sceperamus,qui ob pecuniwamorem,
ub laudis favorem, et pro adipiscendw ab ipsis principibus digniiulh al.cujus honore prwdicanl indociis ipsi
tnaxime indocti, ubique in munu regum omnesdignituies pendererHi qui luvc dicunl, ciut laici, aut monachi
autclerici sunt? Si laicisunt, tunc ut insipientes sunt irridendi, vel poliusut ignari a sapienlibus.corrigendi.
Si auiem tncnachi sunt, tunc desipiunt, qui attl veriiatem igiwranlescrranl, aui scientererrorem ob avaritiam
sapientes,.verum se sciredissimulani. Si autem clerici sttni, vesani capitis sunt, qui ecclesiastico ordiui jus
vb ipso Domino coilatum adimunt, illudque iaicali poleslali conferunl, imo se ipsos propria liberlate spo-
liant, dc servili laicorum disposiiioni cum Cain subjugant. Igitur horum omniumstolidw asserlior.esa seusa-
iis sunt confulandw, itno ab umnibtis ratione utenlibus reprobandw, cum rcgnum sacerdolio, populus clefo
jure subjaceat, el sicut sol lunw, spiritus animw, conlemplalivavita activw,sic sacerdolium regno prwemiueal.
. liaec Honorius, qui si inlra juslos coniparationis limites se coiitinuisset, conlentusque fuisset genus generi
praeiulisse, nec suis neciioslris temporibus, qui ab eo vehementer dissentiret, reperisset. Nempe uoii tam
tie praeeellentiahorum duorum geuerum, sed de necessariis consecutionibus, quae ex allciius jmecellentia
eiituebant, disputatio et controversia fervebat. Itaque dum illas alii coarctarent, ampliarent alii, Ilonorkis
aos.ter cum poslerioribus faciens eo cap, 4,-nrogressns est. ul existimaret, imperatorcm Romannm dcbers
 51 HONORIUS AUGUSTODUNENSIS. <52
ab apostolico cligi consensu principum, el acciamatione plebh incaput poputi constiiui.a papa censecrari et
eoronari. Sedliic forte, seribit Ilonorius, conlentiosi sefmoiie et scienlia imperili eruinpent, et imperatorsm
non ab Apostolico, sed a principibus eligendum affirmabunt. Qnoscgo inierrocjo, utrum rex a sttbditis , an
prwlatis sit constiiueiidiis? A prwiatis,inquiunl. A quibtts? A ducibus el comilibus. Sed duces et comiies
episcopis, ut puta, dominis suis subditi sitnt, qiiia db eis beneficia el Ecclesiarum prwdia habent: ertjo rex.a'
Christi sacerdolibus, qtti veri Ecclesiceprincipes suitt, est consliluendus : conseiisus lumen laicorum reqttireh-
dus. Igiiur quia sacenlolium jttre regnum constiittct, jureregnum sacerdoiio subjacebit. Quse raliunculae et
cnnsectilioneSj quatenus ad electionein imperatorum elj-egum pertinent, quaiilum inter se eoliaereant, ab
aliis dociissi mis viris jam duduni demons tralum est. Caeleruriihtinc Honorii librum, quem Anlonius Hiarat
•in Biblioiheca Patrum ColOniensijeum ejusdem Honorii serie Bomanortnn /joiiii/icum perperam confundrv,
e ms. Cbdice Gemnicensi trecentofum aiinorum extulit P. Leopoldus Wydemanrius, cui el sequens Hono-
rii opusculum debemus. Sttmma Gioria exslal et in bibliotheca canoniae Tirnsteinensis in codice cbart. 4,
manu saeculi xv, et in cbdicibus Mcllicensibus mcmbraiieis E. 85, el L. 24, quorum ille ouadringenioi-uiii,
hic treceiiiorum arinorum est. .'.-.-
14. Scalani cwli de gradibus vhipmini. Etiam hunc libellum eumdcm esse atque Honprii bpus De solis
affectionibus, male opinatus est Antonius Hierat seu Andreas Schollus, quorum edilioiiem adoplarunl cura-
lores BibliotiiecKPatrum Coloniensis, qua ntimur. Neque enini Scala cwli argumenti philosopbici, ut liber
de solh affeclionibtis, sed Iheologici seu ascetici est, quani Honorius eorum gralia struxit, qui ad spiriiualia,
ut ipse iii prologo ait, scandere nituutur, sed ordinem grttdiium igiioranles, per abntpla se prwcipitant, ct
ditm non gradalini scaiidendo, sedper prwceps inconsulie ruendo, nec hiiius nec iliius relinaculttm recliludi-
nis, quo gresstiin (irincnl, inveniunt, ponderependuli, visu pressi cassum iter linquunt, alque in profundw
fabulw-opiniones et lenebras ignoranliwerrabundi resiliuni. Quoruin animi inopiapie permotits, nciveineis ctd de
exsilio acl patfiam opimis opibtls inslrttxi, el scalam cohgruis gradibus oidinabiliier disparalam de cwno
cwlum erexi. Quamsi rite scandere conienduiil, regem gloftwin decore suo videbunt. Unde si videlur, libelius
Scala cceli vocetur. Porro.istud opusculum veii. LeopoTdo,qui ex mox citalo suae Carlliusiae codice, lectii.
sane quamdiflicili eruit, aceepTilmfefcrendum esse, lcclorem jam momiimus. Idem in donalione Hein-
i'ici liionachi Gottwicensis his verbis recensetur: Neocosmus de sex primis diebus. Scala cwli cle tribus
coelis. Gemma dnimm, etc Sedhoruni nihil amplius in biblioiheca Gottwicensi festat.
15. De Anima el de Deo quwdamexS. Augustino excerpla, el sub dialogo exarala. Hic Dialogus in codice
Mellicensi membraneo, lit. P. 40 signato, et circa duodecimum saeculumcolleclo superesl, id quod nos non
nisi post exctisuin secuiidum tomitm deprehcndisse serio dolemus. Asl illi suus locus in scquenlibus volu-
minibus erit, in quibus etiam liber amptus theologicarttm•Quwsiionumde liniboPatrum,inferno, co2lo,elc.,
inditlem deproinpius comparebit, quem lum ob similitudinem styli, tum ob opinionum conseiisionent
ejusJem Honorii esse non dubitainus. Interlm ordinem el inilium Dialogi cle anhna et cleDeo capc. Primo
plusculae veleriim sentenliae de natura animse pnnuntur, ex Cassioiloro, ut seriba in margine notal, aliisque
decerpta;. Incipil prior : Anhna honiinh proprie dicilur, non eiiatn pecudum , quia illoriun viia in sangtiine
noscitur coiisiiittia, clc Tum sequitur Ilonorii prjcfaliuncula : Quw de opere beali Aucjitslinidccerpsi, siu-
diosis, quibus libri desunt, stijlo tradere curavi. Denuim dialoguin ordilur D. in liuncmodum : Swpius mihi
de anima cogitaiili, et ttnclevel quid veiquath, vel quanta sit, pcnilus icjnoranli, rogo, nt, quw Deo inspi-
rante ciehis senth, pandas sciscitanii. Respontlet M. Ad liocnegolium non ero imparalus, quia freqneuli tne
(litatione in hoc stun occupaius, elc Quae oninia leclori perspiicliora in ipsa edilione rcddenlur.
16. Exposiiionem tolitts Psallerii cutn caniicis miro nwdo.lla enim hunc loeum inlerpungendiim essc do-
cet ms. cod. Mellic, L. 52, non : Exposiiionem tolius Psalierii cum canlicis. Miro mocloCantica canlicorum
exposnit, etc., ul habet novissima editio Fabriciana. Exstat baec amplissima Hoiiofii Expositio in duobus
Moiiseerisisseu Liiii;t:lacensis bibliotheeae voliimiiiibus ehartaceis infol., ln quibus opus Honorii soUtarii,
riri religiosi explicit anno 1458, et in codice membraneo Claustroneoburgensi, manu sanculi deeimi tcrtii
conscriplo, in quo lncipit prologus Honorii solitarii viri rcligiosi. Clirisliano Palri, ctc Et in liibus niem-
braneis volumiiiibus ili fol. eadem aetate pcrscriptis, biblioihecie Mellicensis, quorurii prinium lit. h. 5i5
alterum J. 45, ullimum J. 14, signatum est. Specimeri qiioddam hujiis Hoiioriani Comineniarii cv codice
Gemiiicensi quadiingeiilorum arinorum liabes, id est: Praefalionem, Expositionem psalmi l, L, I,I, C, CI,
et CL; quae si viris doctis non displicuerint, foriassls non deerit qui ad intcgri opeiis editionem se accin-
gal. Caitera quae in Mellicensibus codicibus observatu digna sunt, adnotantur ibidem.
17. Canlica canticorum, ita ttt prwexposila (52) non videaulur. Expositio Cantici canticorum dudtim
lypis exscripla est, sed sine prologd, quem laiidein ex codice Signiacerisi cl. P. Edmiindus Mariene in
Thesauri novi Anccdolorum lomo I, col. 565 publicavit. Porro ex eo fides codicinn MeHiceiisiuni, iii
quibus Honorius Exposilioiiem Psalmorum Chunoni abbali dicat cl inscribil, comprobaiur, muluoque ab
his quem illud C. in prologoCanticicaniicoruin notel, innuitur.Ast cujus monasteriiabbas illeChuno fuerii,
adhuc incognilum manet. Prologus in Caiitica a Marleneo edi.us etiam exstat in codice ms. canoniai Du-
loibeanaa, charlaceo, in fol., trecentofum annorum, Zwetlensi, el Axpacensi.
, 18. Evangelia quw B. Gregorius npn exposuil. Hoc opus in nulla liaclenus bibliotheca vidimus.
19. Clavetn physicw de naiuris rc.-.p». Sunt qui putenl hoc Honorii opus idem omnino csse ac ejusdcm
editps libros iv dc mundi philosophia. S.edcodcx monaslerii Zwetlensis aliud nos docct, in ([iio islhatc tio-
tanlur: Iste liber dicitur excerplus ab Honorio solitario de quirique libris cujiisdam Chrisoloinii. Tum :
Incipit prologus in Clavem phijsicw. Cum multos menle xnluear, etc Codex est quingcnlorum annorum-,
signatus num.26i. Itaqiie C(nt'isphtjsicceHonorii adhuc inedita est, sed a noriis taudem in seqtieniibiis
iomis in luceni viiidicanda (55). Quod jam factum essel, nisi erudiiorum virorum opinalio nobis impedi-
ineiito fuisset. Yide BibliothecaeSS. PP. Coloniensis lom. XII, part. i, pag. 929,
20. Befcctionem menliutn de feslh Domini et sanctorum. Latet adlittc opus. Exstilit olim in nioitastcrio
Gottwicensi, ul conslai cx donatione fleinrici monachi, ubi inlcr alia Iloiiorii opuscula Ilefectio meniium,
in quo sermones ad fratres in capitulo, collocatur. Trithcmitis De scripl. eccles., c 557, niale lioc opuscu-
liiin vocat Befeclionem mensium, iiisi forte is mcrus error lypographicus sil, quein lamen rcccntiores edi
tiones reliiiuerunt.
21. Pabulum vitcecle piwcipuis fcsth. Id ntillibi adliuc npbis occurrit.Tn doiiatioiic Heiiirici una cum alijs

(52) Edii., ilu tti pritts expos.

(55) TTomissis non slciit.
 53 PROLEGGMENA 5i
Honoiii libris monasterio Gpltwicensi coiifertur Pabuluin vitw, in quo sermones in fcslis dietfiis. Stiil Goilwi-
cerise exemplum deperiit.
22. Libetltttn de lutninaribtts Ecclesiw. Is simpliei plus vice typis excusus est, tametst correc.lior et casti-
gatior editio ab omnibus meritoutflagilctur. Egregius est codexMellicensis L. 52, in folio, a Wolfgango de
Emerstorf de veteriexeniplari, ait, descriplus. Alius cjusdein Mellicensis monasterii codex est in 4, K.
24, ejusdem aelatis, pula sacculidecimi qiiinti.
Atquehaec sint ad calalogum operuni quem ipsellonorius concinnavil, animadversa. Quia verb, ut supra
scripsimus, post opus De luminaribusEcclesiw is alia plura opuscula in lucem edidit, eoruni e.iam elen-
clium, quatenus quidem licet, atte.vmus.
25. De X plagis jEgypli spiritualiler. Opusculum hoc perbrevcsub Honoriinpmine habetur in nienibra».
neo codice Gemnicensi, ~ qriem sseculo deciino quarlo pereleganter exaratum esse Y. P, Lcopoldu&
testatur. -
24. Scala cmli minor, Desiderattir nomen Honorii in codice chartaceo Gemnicertsi in foho annoruin tre-
ceiitorum. Nec ppusculum Honorio tribuit P. Leopoldus nisi conjectando. Nobis id nihil aliud quam serniO'
quidani videtur.
25. Liber duodechn quwstionum. Prascipua haf um quaestionum est: Num sancttis archangelus Michaet
beato Petro apostolo, anPelrus Michaeli prwcedal? Honorius primas defert beaio Pelro c. 6, ubi haecejus
verba legas : Igiiur quanlum ordo seraphin prwcellit dignitateordinem archangelorutn, tantuin prwcetlit Pe-
trtts princeps apostolorttm Micliaetem unum de ordine archangeiorum. Hincest quod Boma caput tntindi
Petro aposlolo/non Michaeli archangelo pritnatum regiminis oblulit, et universa Ecclesia per orbem non so-
liimiii privath locis, sed etiam in prwcipuh urbibus ephcopalem sedem Peiro contulit. Ila Honorius.
Opusculum in publicum emergit ex ms. cod. Geronicensi quadringentorum annorum,
26. Qtiwsiiones VIII de angelo et de hotnine, Erutse sunt ex Iaudato ejusdein Carlhusiae ms. codice,
Porro hae quaesliones non suiit de nihilo, sed earum quaxlam res apud gTavissinios auctores hodieqne
conlroversas altingunt, cujusmodiTUa est: Cur Deus quosdam innocenles, videlicet infanles, qiws unda
bapihinath non regeneravit, inmiseria relinquat ? Quod Honorius ait nonplus a nobis posse -iuvesligari,
quamiltud possit ihdagari: cttr angelos nonfecerit archangelos,vcl illvsnon fecerit thronos, veifemiiius nou
feceril viros, vel bestias non fecerit aves, vel cur pavoni iatiium decorem pennartim prw cwleris avibus dede-
r.ii, et multa his similia. Omnia enim, quwcunque voluit, fecit et facit. Haec Honorius orudenter sane ac
sobrie. -.'....'. -
27. De aiiimw exsilio et patria, alias De ariibus. Libellum hunc idem noliis codex.Gemiiicensis bibliothecae
suggessit, curante P. Leopoldo, cujus benevolentia et studio etiam sequentia omnia conseCuti suiiius. Eum
Honorius cuidam Thomw dicavil, cui librum quoque XII Quwsiionum, numero 25 felalum, inscripsit. Ar-
gumentum totum asceticum est, quod vel solis inspectis capitum, in quae id divisimus, summariis com-
plecteris.
28. De libero arbilrio. Libellus hic ab allero Honorii opusculo De libero arbitrio, quodinevitabile diciturT
penilus diversus est, tametsi doctrina utrisque contenta fere eadem sit. Eum Honorius nuncupat Godschalco
ciiidam, fide et apere sudanli in sancto proposito, verbo et exetnplu gregi Chrisli prwposilo, quae innueie
videnlur, Godschalcum abbatis munere alicubi functum fuisse. Opusculum in codice Gemrtieensi quadrin •
genlorum annorum auctprilates Palrum Anibrosii, Augustiui, Fulgentii, etc, excipiunt, ex quibus, ni fal-
Timiir, manifestum est Honorium in doctrina de libero arbitrio nihil aliud sentire aut tradere voluisse, nisi
quod a majoribusiraditum accepisset.
29. De vila claustrali. Opusculum sub Honorii nomine una cumaliis certissimus ejusdem Iucubratiouibi s
coinparet iri codice Genuiieensi, in 8°, quem ven. Bertholomaeus, Carthusianus Gemnicensis, et anno 1459
piior CarlhusiaeEysbacensis, exaravit.
50. De philosophia mundi lib. IV, Exstant in Bihliothecis Patrum.
51. De solis affectibus seu affectionibus lib. I. Hunc male confundi cum Scala cwli de gradibus visionum,
ex iis constat quaead numerum seti potius opusculum 14 adiiotavimus.
52. Serics Bqmanorum poniificum, Exstat in Patriim Bibliothecis.
55. De liwresibus lib, /. Ibidem habetur. Manuscriptus miiltoque emendatior exstat in eodice Mellic.
VrTolfgangi de Emerstorf, notato lit. L, 52, ex veteribus exeiiiplaribus exscripio. -
54. Quwsiiones et ad easdem responsiones in Auos Salomonh iibros, Proverbia el Ecclcsiasten. Yide iit
Bibliolhecis Palrum.
55. DeAnhna iib.l. \12LTrilhemius De script. eccles., cap. 557. Sed vitioso codice deceptum virum ma-
giiuin fuisse, non dubitemus. Est ilaque Honorii liber de anima nullo modo distinctus ab ejusdem libello
deanimaet deDeo exS. Augusiino, quem more dialogi exaratum in bibiiotheca Mellicensi asservari super
/ntim. 15 diximus.
56. Dialogus ex optisculis Atigustini lib. I. Ita iterum Trithemitis, quem falsum esse paulo ante.dicla de-
monstra.nl. Nempe ex uno eodemque Honorii opere tria procudit Trithemius.
57. Episiolarum ad diversoslib. I, secundum eiimdem Trillieniium. At de iis nos adlmc nihil videnms.
58. Suum qtdd virtutis de virlutibus et vitiis. Hoc quid monstri sit, nondum assecuti sumus. Quidquid id
tamen operis fuerit, certe infer Honorii, ni fallimur, opuscula in donalione Heinrici monachi hoc niodo
exprimilur. Quas donatio quoniam in illustratione Honorii lucubrationum inSigni nobis tisui fuit, aliaque
conlinet quaevetesuni opusculis iucem afferre possunt, eam integram hoc loco exhibere non gravabimur.
Isti sunt libri qups~Fraier Heitiricus hnic (Goitwicensi) contulit Ecclesiw^
. saiterium insigniterexpositum. Cantica canlicorum tnirabililer exposita. Matthwus glosalus. Apocalypsh
exposila. item Canlica canticorum cum glosis. Ctavis physicw, scilicet liberde Perifision excerplus. Spectt-
ttim Ecclesiw, inqiio sermones dulchsimi ad pdpitlum.Befeclio menlium (M),inquo sermones ad fratres in
c.apiliilo. Pabulumviiw, in quo sermones in festis diebtts. Elucidarium bene correctum. Offendieulum dehir
continenlia sacerdotum. Eucharhtion de corpore Domini. Neocosmusde scxprimh diebus. Scala cwli de tri-
bus ccelis.Gemtna anhnw de divinis sacmtnentis. Sacramentarium de mystefiis. Summa totius, iti quo clire-
nica ab inilio mundi usque ad iiostra iempora. Imago mundi in quo lotus mundus describitur. Sumtna glorjia
de Apostolicoet Auguslo. Suttm quid virtulis de virtutibus et vitiis, Sigillum sanctceMariw, in qtto Canltca ad
personam sanclwMarim exponunhir. Coqniiio vilw. lncvitabile,in quo de libero arbilrio etprwdeslinalione-
et gratia Dei disvutalur. Anshelmus Dc libero arbitrio. Eticherius De Hcbraicis nominibus. Isidorus breviiej

.(5*) Yidelur cod. itaoere, tnmreniium.

 55 .TIONORIUS AUGUSTODUNENSIS. S3
stiper Idiam Biblivihecam. Item senleniiw Isidori-.de ulroqiie Tcstamento. Thhnens Plalonis. Biicolica Yiv-
gilii. Theodolus. Mttsica Odonis. Serenits De tnedicina arie, in quo excerpta Bedwde Gallieno et lpocrale.
Abactts Geiiandi, Priscianns abbrevialus. Abbo De regulis. Focas De arte gratnmaiica. llem libellus De pe-
nultimis. Libellus versuuin. Bhetorica Alerani. Excerpla de Martiano. Prhcianits construclioniim, in quo ei
exemplar meirontm, Liber oraiionum, Liber. De luminaribus Ecclesiw, icl esi de scriploribus ecclesiaslicis.
Liber,in quo sanclw caniilenw. Excerpta de libris S. Augustini deDeo el anima. Quwsiionesdiversm* Glosw
diversw. Computus Dionysii Grwce, in quo abacus et mappa miindi. Mgrlyrolqgium, in quo diversw pagincr,
coinpuli. llodule, in quo sepleinliberdlcs artes depiciw. Item rodale, in quo Trojanum bellinn depicium, lieni
Rodci-lc,hi quo variajrieiura. Iteni Quuternio devictus. Hiictisfue- Donatio H.einrici in-membranco codiee
Goitwicensi in folio, manu sajcuii dsiodecinii. . . .

' '
- '.- .'"- iv -:'- ;:'"'" '

Biblioth. ined. el mf. lal,, t, III, p. 277.

FABR;CIOS,

Honorius, Gallus, Augustonuneiisis,in Burgundia presbyter etscholasticus, cu'ca annum 1150, Solilafii
etiam riomine venit in veteri codice G.emmwanhnw Ambrosiano,/ quem iiispexit Mabillonius, pag, 14 lti-
neris kalici, et in Gothano ecinmentariorum iirCaiftica , de quo D. Salomon Ernestus Cyprianus in Ca-
talogfl mss. Goihanorufn, pag. 101, nec lion, teste Bernhardo Pezio, in eodice Zvellensi ClavisPfitjsicm
de naturis rerum, et alio Meliicensi utroque 500 ariiiorum libro, cui ;titulunT Inevitabile Honorius* im-
posuit. Qiiid quod inclusi venit nomine in edilione Norimbergensi Imaginis tnnndi an. 1491 ? Efiigies
, ejus yeteri codice libroruin IV De piiilosophia mundi, praemissa Biario theologieo Germanico Unschuldige
Nachrichten von Aiten und Neveii TheologischenSachen, an 17T8. Caialogum scriptorum suorum sivc
ipse texuil, sive, quod magis credo, amicus ejus subjecit libro quarfo Dc luminCribus Ecclesiw, capile ul-
linio, quem cum obseryationibus meis subjiciam, collatis etiam iis quae laudatus Pezius in disserlatione isa-
-.gogica an toinuin secundum Aneedotorum erudite observavii.
1. Elucidurium iti tribus libellis, primum de Chrisio, sftcundum de Ecclesia, tertium de ficiura vita
distiiixit. Prodiit Promtuarium hoc sive Elucidarium sub Anselmi nomine Parisiis 15u0, 8°, atque
inter Anselmi Cauluariensis Opera. Alii Guibertum (55) Novigentinum , alii Guilelmum Coventricnsem
Carmclitam ; alii Augustinum ipsum voluere auctorem. linic Elucidario an. 1595 Elucidarium Elu-
cidarii opposuit Nicolans Eymericus. Vide Jacoburti Quelif lomo 1, pag. 711 seq. Yersionem Germanicam
Llucidarii an 1414 scriptam vidit Pezius in bibliotheca Mellicensi. '
2. Lilielltts De sancla Maria , qui Sigillum S. Mariw: iiitituiattii', expositio allegorica in Cantica
caiilicorum, in Bibliothccis Patruai Colon. lom. XII, et Lugd. toni. XX, pag. 1217, cx editione Coloii.
1540, 8°. - - _
-De prwdeslitiatione ei libero arbilrio, qui Inevitabite dicitur. Dialogum hunc edidil Georgius Cas-
sander, Colon. 1552, 8°, unde rectisus in Cassandri operibus pag. 625-659, atque inde ex Joannis
Conen, in Cassandri manes injiirii editione Antwerp. 1620-1624, 8°, in Bibliolhecis Patrum, Paris.
tomp IX, Coloniensi tomo Xlt, et in supplemento an. 1622, et Lugdunensi tomo XX, pag, 1128.
4. Libelitts Sermonum, qui Specutum Ecciesice nuncupatur. Prodiit ederite Joanne Dietenbergio Coloiiiie
1551, 8°, cuin Feliciarii (ita viiiose expresstim pro Cwsarii) sermonibtis. -
5. Ds incontincntia sacerdoium, qui Ojfendicidum appellatur. Non exstat.
6. Summa totius, de omnimoda hisloria. Vidcri possit diversum ab hoc esse,rpro eodem babitum a P;ss-
sevino breve De mtaiibus niuncii Chronicon, ab orbe condilo ad auctoris tcmpora," quod libri quinti locum
eeeupal inter septem Honorii libros, editos Basileae 1514, 8" et cum libro De iemporibus (jnfra num. X:I)
terlius liber est in Imagine tniindi, edila Spirae 1585, 8°. lidem videntur quos in bibliolheca Csesarta
eistare testatuf Lambecius, II, pag. 5 et 70. Honorii De mundo et tetnporum et rerutn ad Conraduni III,
sive annum Cbristi 1157, successionelibri 111. Certe nondum hactenus in lucem prolata est, quoe ab
Anioldo YvTontomo I Ligni Vitie, pag. 426, inter Hono.rii seripta mempratur Sttmma Ilistoriaruin,
sive Chronicorum, magnutn opus; erat olim apud Laziiiin, scd nttnc est in biblioiheca imperatoris ,
Viennw mss. Hoccest Chronica solemnis laudata Theodorico Engelhusio, desinens in Lucio III sive in
anno 1181.
7. Gemma animw, de clivinis officiis, de officio Missae, de ministris Ecclesiae, de.hOris canonicis et to-
tius anni solemnilatibus et cerimoniis. Lips. 1514, 4U, recusum in Speculo antiquaj devoiionis, Colon.
1549, fol., vulgato per Joannem Cochleum cum Amalario, Walafrido Slrahone, Liturgia Basilii ex vcieri
vcrsione, Expositione Missae, et seriptore Vitae S. Bbnifacii maityris et catalogo episcoporum atqtie ar-
chiepiscoporum sedis Moguntinae. Deinde inter ejtisdem argumenti scriptores Colon. 1568, Rpm. 1590,
Paris. 1610, fol., el in Specuto missceVenet. aique in Bibliotiiecis Patiuin Colon. tom. XII, Lugd, tom. X7\.
Citatur a Theodorico Engelhusio.
8. Sacramentarium, de sucramentis, sive de causis et significatu mystico rituum divini in Ecclesia
officii, quotl Honorius profiletur se collcgisse ex sanctorum scripth, ut quibus deest librorum copia:, per
hoc eompendium illorum sublevciur inopia. Primus edidit vir celeber. Bernardus Pez tom. II. Anecdot.,
p. 249-545.
9. Neocosmiisdeprimis sex diebus. Uoc esl Hexumeron qtiodab eodem Pezio vulgatum habemus toni. II
Aneciiotorum, pag. 71-88.
•10.Eticharisticon de corpore etsanguine Domini, sive Eucitarislion, quod hiterprelalur bona gralia : idem
Taudatus Pezitis edidit tom. II Anecdot., pag. 549-562.
il.Cognitio vilw de Dco el wterna viia, Exstat in appendice Operum S. Augustini, cdit. Benedictin,,
tom. VI, cdit. Amst., p. 649. Sub Auguslini nomine de S.-Trinitate ex libro risot T«; yv«<r£iurKXBSOOJ ?ar
occurritex hoc libfo fragmeiitum Graece cum Latina versioiioeditum Basil. 1678, 8°, a Joaiine Leunciav:0
poslLegationem Manuelis Coiniieiii ad Armenios, p. 584-599.
12. Iniago mundi de dispositione orbis. Prodiit in dnos clivisa libros (I dc globo toiiiis mundi, el 2 t!e
53 Diarium eru jitoruni Ilaliis lom. XX '). 59,
 57 PROLEGOM-IiNA."• - 5S
temporiDiis, mathesis sive institutio). Primus "inter librcs septem Basil. 1544,8", sed jam anlc cum libro
secundo de temporum differentia et tertio de rerum successiorte usque ad aiinum Cfiiisli 1157 prodiit sub
nasceiitis lypographiae inilia sir.e loco et anno (56) in fol. et Norimb. 1491, fol., Basil. 1497, 4°, et Spir.-e
4585, 8°, et sub Anselmi-' nomine Basil. 1497, 4°, et in Bibliolhecis Patrurii Colon. tom. XII, et Lu<nl.
torii. XX, pag. 964. \ -."',
45. Summa gloriaet Apostolico et Augusto, sive de praecellentia sacerdotii prae regno, in Bernardi Pezii
tom. UA-necdot., p. 179-198.
14. Scala cozlide gradibus vhionuin. :ScsAnriiajor, Dialogus de ordine cognoscendi Deum in creaturis per
gradtim triplicem, corporalem, spiritualem et iritellectuaiem. Tn Berrih. Pezii Anecdotis, l.II, p. 157 170-
et Scala minor degradibus sive.virtutibiis charitalis, id pag. 175-T76. -: .
:15.;i)e anima cl.de Deo.quwdamde.Augustino c-xcerpla, sub didlogp exarata.llocin codice Mellicensi se-
.rius repertum, deinceps publieaturum se laudatiis Pezius recepit, qui notat ex uno hocce scripto duo fe-
cis.se Tiilhemium cap. 557, unu.m-de anhna, et aiterum, dialogum.ex opuscttlh Augustiiii. -,
16. Exposiiio totitis Psalteriieum Cantith, miro tnodo (57), ad Cunonero. abbalem. Ex hac prasfalioiieni
cuni expositione psalmix, LI,/LI,C,.C,CL.,ediditPezius lom. II Anecdot., p.:97-154,ubi nolat Hpiiorium linito
- Psaiterio. exposuisse ejiam Cantica quo3in laudibns quolidie diciinim', uii et Cantica : Benediclus, Magni-
. f.cal. Niinc dimiiih, Orationem.Doininicani et Stjmbolum apostolorum, In/prasfatione Honorius ait Pscilte-
. riusn se Gallicum, non Romanum explanaturum : qitia in nostris Ecclesih .psailhniis,, Esl autem Gailicum
Psullerium, qtiod a LXX Inierpreiibus (58) esl traiislaium : Romanum aulem quod a Syinmacho vel nescio a -
quo -alipesl interprelaimn, _.--;'. ... ... ._.--:...' . /
i"t, Canlica canticorum exposuit ita iiipriusexposita non videantur. Conimcrifarium hunc primus ediriit
Andreas Schottus in Bibliotheea Patrum, Cplon. .1618, recusum in aliis editionibus, ul Lugd. lom. XX,
1155-1217. brevis vulgatus ai>Edinunrio Martene tom. 1 4-oecdoiprum, p. .565 seq.
- p. i8. EvangeliaPrologus.
quw B.Gregorius-noiiexposiiil, Nnsq\}Sime\sl!it, . \
-.'-- 19. Clavis physicw de tialuris rerutn, excerplus de quiiique libris cujusdam Chrysostoniii. Incipit : Cum
mullos inenie iniuear. Opus hoc diversum a quatuor libris De muitdi philqsgphia, ediiurum se pollicilus cs.t
. elaiissimus Pezius. _ - . .-'
/20".-Refeclio mcnlhtm (5$) defesiis Doinhiiet sqnctorum. Non exsl&t
21. 1'abulum Yitw,jlc prwcipitis festis. Noriexstat.
.22. Liber de luniinaribus Ecclesiw, in quatuor libellos distribuius, quonfm primum ex Hieronymo, cx
Gennadio secunduin, tertium ex Isidoro contraxit Honorius. quartum vel ipse addidit, vel ex Beda ahisque
eoilegit. Hic sexlus esl iiiter libros septem, editos Basil. 1544, 8". Deinde cum Hieronymo. Gennadio, Is:-
doro, Sigeijerto et Henrico Gandavensi, curante Suffrido Petri Col. 1580, 8°, etin Aiiberii MiraciBibliotliec:)
Eeclesiasiica, Antw. 1659, quain cum auetarip recudendam dedi Hamb.:1718, fol. Deniqiie in Bibliothccis
•patrum,
PraJter hsec Honorio ipsi, vel ejus amico memorata, referre deineeps juvat et baec edita quidem :
De philosophia nittndi librcs IV, qui' locum
" tertii occupant in septem libris Honorii cditis Basil. 1544, 8*,
reeusi etiam in Bibliothecis Patrum. .
De solis affectibus, inter eosdem septem liber quartus pag. 277, Basil._1544, 8°, inPatrum Bibliotliccis,
- De hwresibits Iibrum in eadem Basileensi syllbge sepiimum, et in Bjbliothecis .Patrum, et Helmstadii
1611, 4°, cum Harnienc-puli, Graeci..scf:ptorisCatalogo liaeresium ei Fidei professione, Laline.
De decetn plagis Mgypii, spiriluidiien Edidit Bernardus Pez tom. II Aiiecdotorum, pag. 9i-94.
Librum XII'Quwstidnum ad Thomam. Ibid,. p. 201-212, ubi inter alia capiie 6, pag. 208, legas hsec ver-
ba •Quantum ordo seraphim piwcellit dignitate ordinem archangelorum, tantum prwcellit Pelrtts, princeps
apostolprum, unum de ortiinearcliangelbriim. ..';..-/"';. -'"".-;..-
Librutn V111 Qumstionum de angelo et libmitie. Ibid., pag. 215-224. .-.;'"-..-
Ltbeilum de animai exsilio el patria,: alio litiilo De artibus,; quas sub decem civitaiiimdescribit imagine,
gfammatica, rhetorica, dialectica, arithmelica, musica,"'geometria, astrpnomia, physica, mechanica, ceco-
liomica. Ibid., pag. 227-254. . .'."_. '"'..'
-. Libellum.de libero arbiirio, ad Gotsclialcum (longe diversum ab altero ejusdem argumenti de quo su-
pra imiiii 5). Ibid., p. 257-246. Afferuntur loca ex Ambrosio, Anselmo, Augustino, Eulgeiilio, Gregorio
'-'---
Magno, JoaiineChijSQStoniOj-Isidorb et Petro (Damiani).
Quwslioneset ad easdem Responsiotiesin duos Salomonh iibros, Provcrbia ei Ecclesiasten. Colon. 1540, 8",
atque in Patrum Biblioihecis.
Seriem Rotnatiorumpontificutn, quorum amplius xxx martyrio sunt coronali. Occunit in iisdem Biblio-
ihecis Patrum,ut t. XX Ltigd., pag. 1026-1027.
Nusquam exstant liber episiolarum ad dirersos, cujiis-memiiiif Trithemius : neque Suum quid virtuiis,
devirtuiibus et vitiis, quod apud Pezium nomiiiatur inter libros Honorii quos frater Henricus oliin Gctwi-
censi contulit Ecclesiae,sed temporumir.juriae abstuleriirit.
Videiur nesciO qnod opus qubddam suum nolare Honorius ante prologuni in Getnmam animw ita scri-
-lieiis (lom. XX Bibliothecae Patrum Lugd., pag. 1046) : Poslquam Chrhtgrfavcdte,;pelagits Scriplurw pros-
pero ciirsu in summa totius transcurri, atqtte naufragosam cymbam per syrtes.et piratas mulio sttdorc eveclatn
vix gd optaluiii littus appttli, rursus}:abitaiores Sion me in fiuclus cogiialioniim hiiruditis, clc
Ad Gtossulas suas stiper Piaionem remiilit leetorem lib. i pepliilosophiatnundi, cap. 15. Id. p. 999. .
Honorius Augustodunensh. Libellus De gemma animw inscriptus exstat apud nie in ms. codice veleri
incmbranaceo, multisque vaiianlibus leclioiiibus ab edilis discrepat, quare non inanem operam daturura
credo illum, qui ad veleres mss.-codices recensilsiiii opusculum istud reeuderet. Atquein primis aiiimad-
vertisse juvat in codice illo ms. inscribi opusculum illud non quidem utineditis Gemma aniinw, seti Getn-
ma Ecclesiw, Tum in ipso priori opeiis capite additamenta qusedam occurrunt non sperneiida; etenim post
iib.id ve.rbum prodesse, additur in-nosiro: qitalenus memoriam lui otnnium orationibus juqiler licedt iu-
teresse,-etc. M\sst.
(36) Yiue indicem librorum soeculoxv impresso- (58) ALXX InlerpreiUnis irilellige ac si cssel ex
rum quos possidef V. C. CiiristianuSj Golilieb LXX -Interpretibus.: Sic mox aSyininacho, pro ex
Sehw.artiiiis Nurimb, 1727, 8°-,>p.68 seq, Symmacho versrim Latine.
(•57) Haeenon videtur ipse de se HoRorius, -sed. (59) Viliose m.enshimexciisuiii apud Triibcmii:»!
clius quidam scripsisse ex ejus amicis. cap. 357.
39 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 49

_ v. .--*>•?:

(Bibliotheca Velerum Patrum, ed. Lugdun., t. XXI, p. 965.)

Anloniiis KIERATpio 4ectori salutem,

Damus en, Lector, uno fasce publici boni gralia colligala Honorii Augustodunensis, quaequidem ad nbs
cxstant, Omnia, recensita nunc demum a P. Schotto Soc Jesu, amieO nostro singulari, etsi menibranis
anliqiiis calamo exaratis hic destilueretuf. Sed quid Basileaeprimum typis Cratandri ex pafte ea in lucem
prolulit, is quatuor se nactum codices pei'antiquos Imaginis mundi, cosque invicero comniisisse profitetur.
Altera vero editio, qnadragesimo post anno secula, ejus saeculi anno octogesimo quarto posl millesimum
quingentesimum, SpiraeNemetum Bernadi Albini typis, ea longe el emendatior fuit et loCupletioruno libro.
Hoc Ppus video etiam a Joan. Trithemio abbale Spanheimensi Hugoni Victorino attribui; non nemo Anselmo
Cantuariensi ascribit: forte qiiod eadem traclantes titulum suae Cosmographiae tribuerint eumdem. Adbaec
Inclusi, alii Solitarii danl cognomentum; plerique presbyteri, ut eumdem esse equidem opiner. Tertio deni-
que pedatu accessit nostrae editioni ejusdem Honorii Gemma animw, seu De divinh officih, rituque sacrifi-
cii missaa iibri quatuor, in quibus et de //on's agitur canonicis : quos libros auctor Honorius libro De ttimi-
naribus Ecclesiw, seuecclesiaslicortim Scriplofiim extremo, suas enumeraris vigilias, pro suis agnoscit; et
piincipiuni demore Trilheinius, ut legitimum, commemorat. Exiithoc opus Lipsiaequondam anno ejus srn-
culi quarto decimo post millesimum quingentesimum; et nuper Lutetiae vulgatum in Liturgicis nibilo emcn-
datius, cum tertia Veterum Patrum Bibliotbecae editione. Nos universa c-nopu.owedita conjunximus, ut
vides, et paulo quam anlea meliora fecimus. imo et locupletoria. Accessere etenim in Proverbia et Ecclesio:-
sten Comment, eiin Cantica canticorutn.

HONOWI AUGUSTODUNENSIS

OPERUM PARS PRIMA

DIDASCALICA ET HISTORICA.

DE PeiLOSOPfflA MUNDI

LIBRI GUATUOR.

(Bibliotheca vet. Patrum, Lugdun. edit., tom. XXI, pag. 995.)

INCIPIUNT
LIDER PRIMUS.
CAP.I. Qttid tit philosophia.
CAP.II, III. Qtim sunt et non videniur, et quw vi- CAP.XIX. Ulrum cor.pora sint vel spirilus angcli?
denlitr.
CAP. IV. Quid sil perfectealiquid cognoscere.
CAP.V. Quibtts rationibtis probelur Dettm esse.
CAP.VI, VII. Quare Pater dicaiur potenlia, Filius
Sapientia.
CAP.VIII. De genitura Filii.
C\V. IX. Quare Spiritus sanclus voluntas dicatur.
CAP.X. Cur a Patre et Filio procedat.
CAP.XI. Dc cowternitate ipsorum.
CAP.XII. Qttare uni personw quwdam altribuanlur,
cum sine aiia niliil opereltir.
CACXIII. Cur Filio incarnaiio atlribuatur ?
CAP.XIV. Cur Spirilui sanclo peccatorum rcmhsio?
CAP.7i& De anima mttnrii, quw?
CAP XVl. Quid sit cwleste animal et wihereum?
CAPITULA.
A CAP.XVII. Qitid aereum.
CAP.XVIII. Quid humectum.
CAP.XX. De dmmonibus.
CAP.XXI. De elemenlh mttlta.
CAP.XXII. Decrealione piscium el avium.
CAP.XXIII. De creatione cwlerorum animalium cl ho-
minis, el quo tempore facta mundi creatio sil
LIBER SECUNDUS.
CAP.I. Quid sit wther, cl ornatus itlhis.
CAP.II. Qttod aqttw congelalwsitper mthera non sint.
CAP.III. Quid illv.cl: Divhit aqttas quw sub lirma-
mcnlo sunt,
CAP.IV. Qtwd sttper wlhera nihil videatur.
CAP.V. Quol modis uuctorilas loquatuf de supcrio'
. ribns
 '
U DEPHILOSOPHIA MUNDILIBRI QUATUOR. LIB. — I. it
CAP.VI. De firmamentoet stellis. A CAP. XVI. Unde quwdam aqua dulcis, quwdum
CAP.VII. Deiiifixis stellis, ulrum moveanlur. satsa,
CAP.VIII. Quot circuli dicanlur essein firmamento. CAP.XVII. Quod aqua cclata et attenuata fonlss
CAP.IX. Qui sititvisibiles. dulces gignat,
CAP.X. Ubi incipiat Galaxias. CAP.XVIII.'Undepulei habeanl hnmores.
CAP.XI. De zodiaco,et atndedicatur. CAP.XIX, Unde aqua ptttei et foniis in<estaibsit ffi-
CAP.XII. De disposiiionesignorum. gida, in hieme calida,
CAP.XIII. De invisibilibus circulis. CAP.XX. Unde exustio, vel diluvium,
CAP.XIV. De duobus coluris. CAP,XXI. Unde sit quod in lunetione tnodocrescunt
CAP.XV. De liorizonte et meridionaii circulo. humores, mododecrescunt.
CA.P.XVI. De molu firmainenti et de polis. LIBER QUARTUS.
CAP.XVII. DeSaturno;et quare aliqua stella dica-
tur frigida, el quol tnodis noinina quulilalum re- CAP.L De terra et muiido.
bus allribuantiir, CAP.II. De diversis qmditaiibus.
CAP.XVIII. De Joiie. CAP.III. De habitatoribus ejus.
CAP.XIX. DeMarte. CAP.IV. De terminis Asiw, Africwel Etiropm.
CAP.XX..Dc Yenere. CAP.Y. Unde in quibusdam monlibus perpetuw sinl
CAP,XXI. Eadem slelia Lucifer et Hesperus quo- nives.
modo eadem. . CAP.VI. Quas aualilates ontrahat terra ex diversis
CAP.XXII. De Mercurio. B ventis.
CAP.XXIH. Deslatu et reirogradatione prwaictariun CAP.VII. De inseriis arboribus.
sleliaruiii, et solem esse sub Mcrcurio et Venere, CAP.VIII, Qitid sit sperma.
ct de circutis ipsorum. CAP.IX. Quafe in pueritia coitus non contingat.
CAP.XXIV. Quando circuh Yenerisel Mercurii libe- CAP.X, De matrice.
rius appareant, CAP.XI. Qttw sit causa steriiitatis.
CAP.XXV. Utriim planeiw moveanturcum firmamen- CAP.XII. Si aliqita noleuspossil concipere.
to vel contra. CAP.XIII. De superfluitalibus.
CAP.XXVI. Quare sol oblique moveatur, et de hieme CAP.XIY. Quare homo cum natus est non graditur.
el vere. CAP.XV. De formatione hominis in utero.
CAP.XXVII. Unde alltus moventur infirmi in verect CAP.XVI. Unde puer pascalnr in utero.
in autumno, et de quatuor anni temporibv.s. CAP.XVII. De naiivilaie et quare naii in sepiimo
CAP.XXVIII. Qttid sit natitralis el ustialis dies. rnenscvivani,
CAP.XXIX. JJttde hwqualilates el mquatilates die- CAP.XVIII. De infantia e.t sensu.
rum. CAP.XIX. De digestionibus et lapide urinw.
Ckv. XXX. Uiide eclipsis sil, el quod singulis men- CAP.XX. Quod liomo naluraliler sit calidus sl hu-
sibusnon contingal, midus, et unde longtis et parvus, aracilis el aros-
CAP.XXXI. Quare luita noiihabeat splendorem et ca- sus. '.
lorem, et tle iiovilunio et plcnilunio. CAP.XXI. De somno.
CAP.XXXH. De eclipsi lunw, et quare singulh men- C CAP.XXII. Unde sotiinia, et de animali el sphilah
sibus non fiontingat, et de jiguris umbrarum. virlule.
CAP.XXIII. De capite.
LIBER TERTIUS. CAP.XXIV. De cerebro,
CAP.XXV. De oculis.
OE HETEORQLOGICIS. €AP. XXVI. Qualiter visus fiat,
CAP.XXYH. De contuitione, et intuitione.
CA>.I. De aere. CAP.XXVIII. De audilu,
CAP.II. Qilaliter qiiiiique zonw sinlin aere. CAP.XXIX. Quid sit anima,
CA».111.Quw diversitates ex aere in terra sinl. CAP.XXX. Quw actiones sint antnm. et corporis.
Cis. IY. IJnde sint pluviw. CAP.XXXI. tnotus corporis contingani.
CAC V. Quare solis radii et calor ad ierram lendant. CAP.XXXII.Quomodo
Qualiter anima sit in liomine.
CAP.VI. Quare sol calefacit lerram, el non ignis su- CAP.XXXIII. De tempore conjunclionis illius cuin
oerior. corpore.
C/p. VII. Qtiod anle finem mundi gutlw sanyumis ca- CAP.XXXIV. De virlulibus, seu poienliis animm.
denl, vel quare dicalur sanguinempluere. CAP.XXXV. Quare non discernal el intelligat in-
CAP.VIII. Unde grando et nix. fans.
CAP.IX. Quare nives nunquam contingant wstate, GAP.XXXVI.De juventule et seneelule.
cum in ea contingat grando. CAF.XXXVII. QuaUter potissimum magister sit quw-
CAP.X. De tonilruis et fulininibus. Q reitdus.
CAP.XI. Quare in solu tBstatecontingant fulmina, CAP.XXXVIII. Qualem esse discipulum oporleat.
CAP.XII. De eo quod stellw videnlur aliquando ca- CAP. XXXIX. Qualis comptexio doctrinte sit conve-
dere. niens.
CAP.XIII. Quod cometa non silslella, CAP.XL. Quw wtas, el quis dicendi terminus : quis
CAP.XIV. Se refluxionibus Oceani, et vitw.
CAP.XV. De ortu ventorum. CAP.XLI. Quis sit onio in discendo adhibendus.

LIBER PRIMUS.

PR^FATIO. quentiaautem maxime prodest, i errant qtii, post^

Quoniam, ut ait Tullius in prologo Rhetoricorum,
t eloquenlia sine sapientia nocel; sapientia vero
sine eloquentia, etsi parum,tamen aliquid cum elo-
'60) Apud Marcianum Capellam.
PATROL.CLXXII.
posita proficiente et non nocenti, adhaerenliiocenii
et non proficienti. Id namque agere est Mercurii et
Philoloctiw conhcghim. (60), lanta cura virtutis eE
 -45 HGNORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. U
Apollinis quaesitum, -omnium conventu deorum ap- A , prehendimus; actionibus ejus enarrandis iufiniias
probatum, solvere. Id eliam est gladium scmper linguaenon sufficiuiit. Quid in ipsum agalur, non
acuere, sed nunquam in praelio perculere. Multos potentia ageiilis, sed permissio est volenlis. Ubi sit,
lamen npmen magistri sibi usurpantes, non solum supra omnia,infra omnia lolus etinteger? Qualiter
•'-.hoc agere, sed etiam aliis sic esse agendum jurantes in loco sit, qui localis non est. De tempore vero
cognoseimus; nihil qulppe de philosophia scientes, illius, qui ante omne tempiis est. Quid habet, qtii
aliquid se nescire confiteri erubescentes, suae impe- omnia palmo continet, nullus perfecte explicare
ritiae solalium quaerentes, ea quae nesciunt, nullius potest. Nec ergo illum omnino ignoramus, quem
dtilitatis minus cautis praedicant. Sed , quia, ut ait csse scimus: nec perfecte cognoscimus, de quo prae-
'ferentius : Non est mirum si mereirix impudenter dieia ignoramus.
agit (61), impudentia illorum postposita, de pbiloso- CAP.V. — Qtiibus ralionibiis probeiiir quod Detts sit.
phia aliquid dicefe proposuimus, ut diligentibus Et quoniam diximus in hacvita sciri Deum esse;
ipsam pro posse nostro proficiamus; non diligenles rationes quibus etiam incredulis boc possit probari,
vero ad diligentiam excitemus. Tncipierilesigitur a aperiamus : scilicet per mundi creationem, et quoii-
t prima causa rerum Deo, i usqrie ad hominem coa- dianam dispositionem. Cum enim mundus ex con-
linuabimus tractatum, de ipso homine multa dieen- " trariis sit elemenlis calidis et frigidis , humidis et
tes, illud autem principium dictionis ponentes, ul si siccis; vel natura operahte, vel casu, vel aliquo ar-
aliquid in hoc operc imperfectum videatur, humanae tilice, in composilione mundi illa conjuncta -sunt,
imperfectioni deputelur; nec ideo, quod in eo utile sed proprium csl naturae semper contrarium fugere,
erit, vituperetur. Reque enim propter unum male et simile appetere: non ergo natura contraria ele-
dicium, bona vituperauda, sicut nec propter bene merita conjunxit. Casu vero conjuncta non sunt: si
eielum, mala Iaudanda. Quandoque enim vigilat enim casus mundum operatus essel, quare domum
Thersites et dormit Ulysses, vel aliquid tale, quod levius est non faceret? lterum
Atqueoperi longofas est obreperesomnum (62). si casus mundum operatus fuisset, aliquae causae
De philosophia igilur traclare incipientes quid sit pracessissent mundum , quarum concursus opera-
philosophia dicamus. retur illum. Est enim casus, inopinatus rei evenlus,
CAP.I. — Quid sit pliilosophia. ex causis eonfluenlibus. Cum ergo nihil prascessit
Pliilosopbia est eorum quse sunt et non videntur iiiundum praster Crcatorem, casu non est factus
et eorum quae sunt et videnlur vera comprehensio. inuiidus, igitur aliquo artiiicc Artifex vero ille
CAP.II. — Qum sttnt et non videniv.r. r homo non fuit. Ante enim niundus est faetus quam
P
Sunt et iioii videntur incorporalia : Sensus enim homo; nec angelus-quidem, cum arigeli cum mundo
•exira subjectam materiam nibil potest. creali sinl. Deus igitur est qui mundum fecit.
•CAP.IU. — Quw sunt et esse videnlur. Per quotidianam vero dispositionem, idem sic
-Sunt, et esse videntur corporalia, seu divinum, probalur. Ea qua; disponuntur, sapienter disponuu-
;ceucaducum habeant corpus. Corpora namque sub- tur. Ergo aliqua sapienlia: nihil enim sine sapien-
jacent spirilui. Cum igilur in ccgnilione utrorum- tia, sapienter disponilur. Sapientia aulem illa, vel
que sit pbilosqpbia , de ulrisque disseramus, in- divina, vel angelica, vel bumana. Humana vero no:i
choantes- ab eis quaj sunt, et non videntur. Sunt est, quae res facit vivere et Ioqui. Nam, si humana
autem haec: Creator -anima mundi damiones, animae sapienlia formam hominis , vel alterius animalis
liominum. operatur, motum illi et vitam conferrc non poiest.
CAP.IV. — Quid siipcrfecte-aiiciuid cognoscere. Angelica vero sapieniia , quomodo angelos ipsos
Sed quoniam Crealor oinnibus prior est, omnia. disponerel? Divina igilur sapientia est, quae hoc
enim ab ipso habent exislere, et ipse a nullo ; ab fc-eit. Sed omnis sapientia alicujus sapientia est?
ipso incipiamus. Sed quia dicuril sanctiin hac viia Est ergo, cujus est illa sapicntia , nec idem est an-
lion posse Deum perfecte cOgnoscere, quid sit per- £Q gelus nec homo : Deus ergo. Sic per quotidianam
fecic atiqttid cognoscere,ostencamus, ut cognosea- disputationem pervenitur ad diviuam sapientiam ,
tur quia Creaior in bac viia perfecie cognosci non per sapieiitiam ad divinam substantiam. Unde dir
possit. Undecim sunt quae inquirunlur ciica unam- vina sapientia diciiur signaculum, et imago Divini
quamque rem : An sit, quid sit, qiianium sii, ad tatis. In hac Divinitale omnium conditrice, et omnia
quid sit, quaie sit, quid agat, quid in ipsum agatv.r, gubernante, dixerunt philosophi inessc potenliam
ubi sit, qualilcr in locum silum sit, quanclosil, quid operandi, sapienliam, voluntatem. Si enim potuit
liabeat. Perfecte ergo aliquid cognoscere, est isia et nescivil, quomodo tam pulchra fecit? Si ilerum
undecim de illo scire. Sed, quamvis sciam.usDeum fecit et noluit, vel ignorans, vel coaclus fecit. Sed
esse, quid sil perfecte non comprehendimus. Quan- quid ignoraret, qui etiam novit cogitaliones homi-
litas vero ejusdem , qui omnia iniplet, angusiias lium? quis cogeret illum qui omnia potesl? Est ergo
nostri pectoris excedit. Relationi illius explicandae, in Divinitate, polenlia, sapientia, vaiuntas: quas
Jiumana sapientia deficit. Qualitates illius non com- sancti tres personas vocant, vocabula illis a vulgari,
(Sl).Miruin veroiinpudenter mv.Iiersi facit.I .(62J Verutnopere in longofas csl obreperesomnum.
,(TEREXT. And. IV, iv, 16.; (HORAT. Dearle voelica, vers.'5S1.)
i5 DE PHILOSOPHIAMUNDILIBRI QUATUOR.— LIB. I. 46
propler affinitatem quamdam transferentcs, vocantes .A dam opera referuntur potentke, et sic Patri; quas
potentiam divinam Patrem, sapientiam Filium, vo- dam sapieniiae, et inde Filio; quaedam voluntati, oi
luntatem Spiritum sanctum. ideo Spiriiui sancto. Attribuilur potentiae, id est
CAP.VI.— Quare potenlia dicatur Paler. Patri, Filii missio; quam tamen operata estsapien-
Potentia dicitur Paier, quia omnia creat, et pa- tia et voluntas.
terno affectu disponit. CAP.XIII. —•Quare Filio attribuitttr incarnaiio.
CAP.VH.— Quare sapieniia Filius. AttribUitur sapientiae, id est Filio incarnatio;
Sapienlia vero. dicitur Filius a Patre ante saecula quam tamen operata est poientia et volunias, et me-
genitus, et tamen ilii coasternus: quia ul filius tem- rito sapienliaj ascribitur. Gum enim tam potens es-
poraliter est a palre, ita sapienlia setemaliler et set, quod de potestate diaboli humanuni genus sola
substantialitcr est a potentia. voluntate eripere posset, maluit tamen divinilatem
CAP.YIII. De genilura Fiiii. conjungere humanilati, ut qui Deum et homineji
Et quouiam diximusFilium genitum a Paire, et . reconciliaret, in se, quod hominis est et Dei habe-
tamen illi coa^ternum esse, de illa genitufa aliquid ret. Si enim Deus tantum esset, nunquam diabolus
dicamus : illud ante orantes, ne si inveniatur illud : in eum manus injiceret. Quippe quomodo servus in
Ge-neralionemejus quis enarrabit? (Isa, LIII,8) pute- B : Filium potentis Domini cognitum, manum injice-
tur nobis officerc Blud enim dictum est, non quia rel? Unde scriplum est: Si cognovhsent, ininquam
impossibile est, sed quia difficileest. Pater ergo ge- Filium Dei crucifixissent (I Cor. n, 8). Si iterum
nuit Filium, id est, divina potentia geuuit sapien- tamen homo esset, quomodo captivus homo capti-
liam, quando prOvidit qualiter crearet res, et crea- vum liberaret? Omnes enim peccaverunt, et egent
tas disponeret, et quia ante saeculahic providit, anle gratia Dei (Bom.m, 25). Redemptor igitur noster
saecula sapientiam, id est, Filium genuit: et hic ex Deus fuit et homo, et adhucest,: ut ex divinitate
se, non ex alio, quia neque alicujus doctrina, neque salvare posset, etex humanitate diabolum lateret,
usus experientia, sed propria natura hoc scire ha- ut cum praeter jus et fas diabolus innocentem inva-
buit, ex quo aule fuit, si fas est dicere, de aelerno, deret, potestatem sibi commissam jusle amittefet.
ex quo boc scivit, non fuit qriin ista sciret. Sic ergo CAP. XIV. — Quare Spiritui sanclo peccalorum re~
aeternus est, quia sapienlia aeterna est. Sic igitur missio Iribula.
Paler _genuit Filium coaeternum, sibi consubstan- Voluntati vero et bonitati divinae remissio pecca-
lialem. torum attribuitur, quia ex voluntate et bonitate con-
CAP.IX.— Quare voluntas Spiritus sanclus. . donat, quod ex potentia et sapientia quam cito
Voluntas v.erodivina dicitur Spiritus sanctus. Est' C factum est, punire posset. Sed, quia dum loquimur
autem proprie spiritus halitus. Sed quia in spiritu de Divinitate, angustias nostrae scientiae transgressi
et anhelitu, saepe voluntas hominis perpenditur, sumus, tacentes interim de ea, ad reliqua transea-
aliter enim spirat laetus, aliter iratus, divinitatem mus, illud orantes; ne si aliquid, quod scriptum non
translative vocaverunt spirilum, sed KVTovot±(coTix5r sit alibi, hic inveniatur , baeresis judicetur : non
sanclum. enim quia scriptum non est, beresis est, sed si cori-
CAI>.X. — Quare a Palre el Filio procedat. tra iidem est. In particula superiori, de. his quas
Spiritus iste a Patfe et Filio procedit, quia volun- sunt et non videntur primum posuimus Creatorem
tas divir.a et bonitas inde, quod ita potens, et sa- Deum, animam mundi. Finito igitur tractatu de
piens Deus effectu ostenditur : nihil enim est Spiri- Creatore, de aninia mundi aliquid dicamus.
tum sanctum a Patre et Filio procedere, aliud, quam CAP.XY. — De anima mundi.
divinam voluntatem ex potentia et sapienlia usque Anima mundi, secundum quosdam Spiritus san-
ad creationem et gubernationem rerum extendere. ctus est; divina enim bonitate et voluntate, quae
CAP.XI. De comlerhitateipsorum. Spiritus sanctus est, ut praediximus, omnia vivunt
Haecbonitas et voluntas, Patri coaeterna est et _ quae in mundo vivunt. Alii dicunt Animam mundi
Filio. Non enim fuit potens et sapiens, ita quod non esse naluralem vigorem, rebus a Deo insitum, quo
esset bonus et creare volens : quia idem esi Dco et quaedamvivunt tautum, quaedamvivutit et sentiuni,
esse, etbonum esse, et ante tempora voluit, quod et discernunt. Non est aliquid quod vivat et.sentiat
fecit. Nulla enim est in eo mutabilitas, coaelernaest et discernat, in quo ille naturalis vigor non sit.
ergo pradictisvoluntas divina et bonitas. Sed bajc Terlii dicunt, Aniinam mundi esse quankdam incor-
personarum Trinitas, est essentia; unitas. Una poream substantiam, quae tota est in siugulis cor-
enim est substantia, potcntia divina, et sapientia, eti poribus quamvis propter quorumdam tarditatem
bonitas. corporum, non idem in omnibus exercet vel opera-
CAP.XII. — Quare quwdam uiii de personis atlri- tur : qupd volens significare Virgil. ait:
.budntur, cum sine lilia niliil operetur. Seminibusquanlum nonnoxia corpora tardant.
Quaequamvis in omnibus cooperelur, nunquami (Ain, l. vi, v. 751).
eniin divina polentia aliquid agit sine sapientia ett In homine ergo est illa propria anima. Si aliquis
voluntate, nec sapientia sine potentia et volnntate,, concludat: Ergo in homine sunt duceanimo3: dici-
r,ec voluntas sine potentia et sapientia', tamen quoe- mus, non; quia non dicimus animam mundi esss
 11 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC.ET IIISTOR. i&
animam, sicut non dicimus caputnmndi esse eaput.. <\ percipi non possinl. Unde respectu nostrorum, quae
Hanc dicit Plalo ex dividua el individua suhstantiai spissa sunt et grossa, dicuntur spirilus : quemadnio-
esse excogilatam, et ex eadem natura et diversa. dum aer quamvis corpus sit, propter subtilitatem
Cujus expositionem si quis quaeral, in Glosstilis i vocatur spiriius : et bic aflirmaiite autoritate beati
nosiris super Platonem inveniet. Gregorii qui in Moralibus loquens de angelis ait:
Tertium genus de eis quae sunt et non videntur,, Comparatione quiclemnostrorum corporum angeli di-
-diximus daemoneS esse : de quibus tractare inci- ciinlur spiritus, sed comparatione illius sumtni et in-
pientes, dicamusquot.illorum sunt ordines,et quare> circumscripti spirilus, corpora sunt diccnda. Hoc ite-
vocati sunt daemones rum probat autoritas beati Augustini, qui in Enchi-
CAP.XVI.-— Qnid sit ccelesleanhnctl et wthereum. ridio quodam tale ponit capitulum : Qualia corpora
Tres igitur daemonum ordines vokiitPlalo esse, ax angeli liabeaitt (Epist. 115, ad Nebridium). Alii di-
superiori usque ad iinum, nihil sine rationali crea- cunt illos non esse corpora sed spiritus, sed quia
tura esse afiirmans. Dicit enim in iirmamenlo esse. ubique non sunt, et dc loco ad loeum inoventur
quoddam rationale animal, quod ita definit: Animal[ comparatione summi Spirilus, qui ubique tolus et
rationale, immortale, cceleste, impatibile; stellas vi- integer est, a beato Gregorio corpora dicti sunt; aec
delicet in firmamento, de quibus iu suo loco dice-. B inde sequitur quod sint cprpora ; sicut est illtid : Sa-
mus : sunl eiiim de eis qua1,sunt et videntur. Dein- pientia hnjus mundi, stulliiia esl apud Deum (I Cor.
de dixit in asihere esse quoddam genus invisibilisi i, 20) : non quia Deus sapientiam hujus mundi
animalis, id est a firmamento usque ad lunam, pri- stultitiam reputet, sed quia ad comparationem Dei
mum iri ordinedasmonura, quodita definitur.: Ani- sapientiae,slultilia est: nec inde ideo sequitur quod
tnal raiionale, immortale, itnpalibile, wthereum. Cu- sit stultitia. De illo capitulo beaii Augustini qualia
jus est officium soli divinae contemplationi vacare, corpora habeanl angeli (In Enchiridio), dicunt bea-
et de ejus contemplatione viverc tum Augustinum ibi Ioqui de corporibus quae assu-
CAP.XVII. — Quid aeriunt, munt, quando hominibus apparent, utrum vera
•Iu iuferiori vero loco, seilicet circa superiorem sint corpora an non : nec tamen dicit ea esse cor-
parlem aeris, vel vicinae lunae, dicit aliud esse ge- pora. Nos vero plus illorum sententise accedimus,
nus, cujus baec cst definitio : Anitnal aerium, ratio- qui dicunt essc spiriius.
tiale, immortalc, paiibile, diligenliam hominibttshn- CAP.XX. — De dwmonibus.
pertiens. Cujus est secundum idem officiumdeferre Nec videatur esse alicui inconveniens, quod Plato
preces hominum Deo, et voluntatem Dei hominihus, ,„ dicit duo esse genera caloda;monum, cuin etiani
vel per somnia, vel signa, vel intimaro aspirationeiii Scriptura dicat novem esse ordines angelorura.
vel vocalem admonitionem dieilur palibile; quia, Plato enim divisit ea secuildum loca : sed divina
cum diligat bonos congaudet illorum prosperilali, pagina secundum officia. ln duohus ergo illis gene-
compaiitur adversilaii. ribus coutinentur novem ordines angelorum el e
CAP.XVIII. — Quid fiumectum. converso. Post tractatumDeCrealore ei anhnamundi
Teriius ordo est, in hac humecla parie aeris, et de dmmonibus,resfat tractare de Anima hotniiiis.
quod ita defmilur : Anhnal hiimectitm, rationale, Sed quia de homine locuturi sumus, usque ad illimi
imtnorlale, palibile. Cujus est officium humanitali locum de ejus anima loqui differamus, ul sit unus
iiividere, ex invidia insidiari : quia unde descendit et conlinuiis traclatus De homine e'l ejus anima.
per superbiam, homo per humilitatem ascendil, et Hactenusde illis quaesunt, et non videntur no-
est ita luxuriosum, quod alioquin eommiscet se mu- stfa disseruit oratio, nunc adea quae sunt et viden-
lieribus, etaliquarido generat. Unde incubi dicuntur tur, slylus convertatur; sed antequam iuilium di-
dKmones, qui slc concunbunt. Qui differunt ab aliis cendi faciamus, pelimus ut si loquenlcs de visibili-
daemonibus, in hoc quod duo primi ordines dicun- bus, probabile et non necessarium dicamus, vel ne-
tur xK),ooKiptov£f, id est bonum scienies : v.alocenim D : cessarium et non probabile, non inde vituperemur ;
est bonum, tWft&ivsciens. Isti vero dicuntur V.KV.O-ut philosophi enim, necessarium, etsi non proba-
oat^ovEf,id est malum scienles, v.viv.hz enim malutn bile, ponimus : ut physici vero, probabile, etsi non
est. Ne ahhorreas nominis communitalem, quod illi necessarium, adjungimus. Sed illud videatur, si ali-
ct isti dicuntur daemones, quasi scientes : cum illi qui inter modernos probabilius inde tractaverunt.
et isti angeli dicantur, unde malus angelus et bonus. Traclaturi igitur de his quae sunt et videntur, quia
Inferiorem partem mundi, id esl lerram habitat ani- corpora sunt, et omnia corpora ex elemenlis con-
mal raiionale, morlale, id est homo, de quo in suo stant, ab elemeniis sumatur exordium, et ostenda-
loco dicemus (lib. iv). mus quid sit elemeiitum, et cur quatuor sint ele-
GAP.XIX. — Utrum corpora sint vel spiritus. menta, necpauciora, quodfuit chaos elementorum,
De praBdictisdajmonibus quaeritur utrum corpora et quabter solutum.
babeant, cum animalia sint, et omne animal dicatui CAP.XXI. — De elemenlis.
corpus, an sint spiritus, ut ait propheta : Qui facit Elementum ergo, ut ait Constantinus in IIKVK;™;,
angelos suos sphitus (Psal. cm, 4). Inde dicunl qui- cst simpla et minima pars alicujus corporis : simpla
,dam quod corpora sint, sed ita subtilia quod sensu ad aualiiatem, minima ad quantitatem : cujus ex-
49 DE PHILOSOPHIAMUNDILIBRI QUATUOR. — LIB. I.. 50
pusitio talis est : Elementum est pars simpla, cujus A neque Constantini seripla, neque alteriiis physic
uon sunt contrariae qualitates. Sed quia bic totum unqiiam legerunt, ex superbia ab aliquo discere in-
videntur habere ossa, et similia, ut removeat illa, dignantes, et ex arrogantia quae nesciunt confingen-
addit minima, id est quoe ita est pars alicujus, quod tes, ne nihil dicere videaniur, dicunt eleniGnta esse
nihili est pars illarum ejusdem. Unde litlerasper si- proprietales vel qualitales istofum quae videnlur,
niile dicuntur elementa, quia ita sunt partes sylla- scilicet siccitatem, fiigiditatem, humorem, calorem.
bae, quod nibil pars illarum est. Voluit autem iste Clamant eatlem ore Platonis (in Timwo) vocantis
Constantinus ex elcmenlis qualuor constare humo- elemenla materias, cum nuliae qualitates mateiia
res, ex humoribiis spissalis] partes tairi ap.owp.tpri, alicujus esse possint : Est etenim Maieria, quod ac-
id est consimiles, ut est caro et ossa, quain organi- cepta forma transit in aliud. Reclamant ilerum ore
cas, i-J est ofliciales, ul manus, pedes et similia. Ex Joannicii, qui in 'Ei sagogis suis ait : Aliitd esse ele-
titrisque vero parlibus, humaiium corpus constarc menta, aliud commistiones eorum, quo stinl ctilidw
Ergo secuiidum euni, nullum ex his quaiuor quae et siccw, el sic de aliis. Iterum reclamarit ore Macro-
videntur, et a quibusdam elementa reputata sunt biiquidicit (lib. i Somnii Scip., c 6): Cum in singu-
elementum est, neque terra, nec aqua, nec aer, nec lis elementis essent divcrsw qualites, laiem dedit uni-
ignis; nullum quippe eorum est simplum qualifate, cuique, ut in eo cui inhwrenl et cognatdin et similetn
minimum quantitatc Etenim in terra aliquid esl ca- reperiret, ut aqtia ctun terra frigiditatem; aer cuin
lidi, aliquid frigidi, aliquid sicci, aliquid hutnidi; aqua humidiialem, ignis cum aere calorcm. Unde c-t
quod quia patens est lippis et tonsoribu< prohatio- elementa dixit non esse qualitales, sed qualitales
nem illius praelermiltamus : neque enint iperte ve- esse in elementis. Si ergo quod' alicui inesl, diver-
ra, neque aperte falsa, probanda sunt, sed de qui- sum est ab eo cui inest, non sunt qualitates elemen-
bus aliqua dubitatio est. Non est terra simpla qua- ta. Snnt alii qui dicunt quae videntur esse elementa,
lit3te, minima quantitate : nec ergo elemenlum. Si- compiobantes hoc auctoritate Juvenalis,qai degulor-
militer.de aqua, el igne et aere potest probari. Ele- sis loquens ait.:
mentum ergo est simplaset niininiEeparliculae, qui- Inlerea guslus elemcnta per omnia quwrunt;
bus hic quatuor conslaiil quae videmus, quae ele- (Sat. xi, v. II.)
menta, non quod videntur, sed ratione divisionis in- scilicet in terra venaliones, in aqua pisces, in aere
teTliguiitur. Dividitur eiiim, ut figuraliter dicatur, aves, et quia isla sentenlia vera est, nec auclorilali
bumanum corpus in organica, scilicet in manus, et Constantini contraria, qualiler cum ista stare non
caetera. Organica vero in 6p.tof<.ip£i«.-,idestcoiisimi-C possit, exponamus. Constantinus ergo ut physicus
lia : videlicet in particulas earnis et ossis, et caete- de naturis corporuni iraclans, simplices illorum ct
ra, hp.iop.ifuv.iautem in humores melancholiae,et hu- minimas particulas, elementa, quasi prima priucipia
mores in elemenla, id est simplas et minimas parli- vocavit. Philosophi vero de crealione mundi agen-
ciilas. Cujus dictionis pars aciu so!a ralione et con- tcs, non de naturis singulorum corporum, isla qua-
dilione fieri potest. Corpusenim humanum, in mem- tuor-quaavidentur, elementa mundi dixerunt : quia
bra, in omiomeira, actus dividere potest : sed omio- ex istis eonstat, et isla primo creata sunt, vel crean-
meira iri humores, humores in elemenla, solus in- tur, ut in sequentibus oslenditur. Nulla ergo inter
lellectus dividit. Quia, ut ait Boetius in commenta- hos contrarietas. Sed dicit coritra : Nullum isloruin
rio super Porpliyrium : Vis est infellectus animi, elementum est, quia nullum borum est, quod cx
conjunctd disjungere, et disjuncta conjungere. Sed quatuor istis elementls faclum non sit, quod pro-
quaeret aliquis ubi sunt clementa ? nos vero dicimus, bant sic : In terra aliquid de aqua est, quia huniidi-
in compositicne humani corporis et aliorum : sicut talis aliquid videmus exirc In eadem est aliquid
liltera est in compositione syllabaj, etsi non per se. aeris, quod probat fumus inde evaporans, et aliqmtl
Sed sunt quidam, qui ut rustici, nesciiint aliquid ealoiis, quod tactu percipimus. Similiter de aliis
esse nisi sensu possint illud comprehendere : Quia D probalur : hoe idem probant auctoritate Platonis
animalis homo nonpercipit quw spiritus sunl (I Cor. (injTimojoJ qui ait: Cum hic transeat in tiquatn, et
n, i) : Cjm sapienti plus sint inquirenda inseii- aqua in lerram, quare macjis dicatur terra quam
Bibilia , quam sensibilia. Cum ergo illae simplae aqua? (In Timwo.) Nos dicimus contra, in unoquo-
el minimae. partictilse elementa sint, quae est fri- que iilorum, aliquid de aliis esse, nec famen in ea
gida et sicca, terra est: quae frigida et humida, esse facta, quia non substanlialiter, sed accidenfali-
aqua cst: quae calida et huniida, aer : quae cali- ter inest. C.umergo terra porosa sit, et aquis cir-
da et sicca, ignis. Cum igitur baec quatuor quce cumdata sit, aliquid humoris subintrat eam, et ali-
videntur, ex illis composita sint, in quo parti- quid aeris. Cum vero in medio mundi sit, et ignis
culae frigidag et siccae dominantur, illius elementi ab ea aequaliler ex onnii parte distet, quid mirura si
dicitur terra, in quo frigidae et huaiidae aqua, in aliquid inde caloris recipial? Sed, quia breviiaiem
quo calidaeetiiumidse aer, in quo calidae et siccae in hoc opere seclamur, quid in aliis et aliis sit, et
ignis. Si ergo illis velimus imponere digiia no- qualiter accidat eis, ingeniis aliorum inquirere' di-
mina, particulas pracdiclas dicamus elemenla, ista miltamus : elenim principiuns a magislro, sed
iTiialuoruuae videniiirelemeniafa. Suni qitidam qui perfeclio debel csse ab ingenio : quo;! itcruni dicunl
 __"! HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET IIISTOR. 52
Platonem qucesisse, cur magis dicatur terra quam A tantum, sed duo, scilicet aquam et aerem. Si enirc
aqua cum sic dissolvatur? sic intelligimus illum non solam aquam inter ea posuisset, eum plus ad ter-
loqui de elemento ibi, sed de parte elementi, quae ram quam ad ignera se habeat (habct enim cum
sic dissolvitur; nunquam enim tolum elementum terraconjunctionem, secundum corptilentiam etob-
dissolvitur. Dicit ergo, quod solvitiir, rion terram sed tusitatem : cum igne mobilitalem), conjunctio illa
terreum, id est partem terrae, sed quod remanet re- non duraret. Similiter si solum aera, habet enini
tinens proprietaiem terros, dicunt terram et eleinen- commune cum igne subtilitaterii et mobilitatem,
tum: sed de hoc,Deo anriuente, satis dicemus. Sunt cum terra obtusitatem.Sed, dicet aliquis,et si unum
crgo elementa corporum prsedictaeparticulae, ut ait istorum non sufficeret, potuit Deus facere quod
Constantinus. Sed elementa mundi quae videntur : sufiicerent; sed dicimus nos non ponere terniinum
<!equibus hujusmodi tractatu.s babendus videtur, in div/ina pofentia, sed dicimus de his qusa surit,
quare unumquodque factu.m sit, quare quatuor, nec nullum posse sufficere,nec juxta liaturam rerum
pauciora. Sed quia infirmior est illorum sententia posse aliquid esse, quod sufficeret. Sed, quia jam
qtiae auclorilate sapienlis innitilur, quid inde Plafo ostendimus quare unum ex istis non sufficeret,
senserit ostendamu.s :. Divini, inquit, generis vel de- quare aiiquid esse non posset, aperimus. Cum igitur
cOris est ratio, ttt tcdemnutndum creare disponeret, inter aiiqua duo, sunt duae contrariae qualitates,
quippe, qui visum patereiur et laciutn: ac si diceret: quia binarius in duo aequa polest dividi, potest esse
Cum Deus sola bonitate, non indigentia, mundum aliquid, quod proprielatem uniuscujusque retinens,
creare disponeret, quippe qui perfectebonus est, ta- in medio sufiiciat; ubi, cum lerra el aer duas con-
lem voluit illu.nifieri, qui et videretur et langeretur : trarias habeant qualitates (est etenini terra frigida
ut homo.etiam oculis. rerum ereationem, et guber- ct sicca; aer calidus et humidus) aqua bahens om-
natione divinam potentiam, etsapientjam etbonita- nem ciini terra frigiditateni, ciiin aere humiditalem.
tem percipiens, et polenliam timeret, et sapientiam inter itla sola aqua frigida el humida sufiicit. Sin
veneraretur: bonitatem imitaretur. Deinde subjungit: autem aliquorum contrarieias in tribus sit qualita-
Constabai.autem nihil possevideri sine ignis beneficio, tilms, sicut nec ternarius in duo aequ.adividi potest,
neqtte tangi sine solido, neque solidumessesine terra, nullum mediuro, quod ad ea se lequaliter babeat po-
quomodovisus sine igne essenon possit, nec tangibile test inveniri;. oportef eiiim, quod de uno unam acci-
sine terra, toquentes de scnsibtis corporis, ostmde- piat, de alio duas; sic enim, nec aliter iiilegre potest
- tnus. Po.slea addit : Idcirco jecit Deus c/uusifunda- dividi ternarius. Qualitas vero per medium non
mentuin ignetn el terram, sed, qitoniamin eis sunt con- Q dividitur, lioii potest ergo esse medium, nisi par-
trarietates, quippc ierra cst corptiienia, obiusa, im- ticipans una el duabus. Ilerum dicet : efsi secun-
mobilis : ignis subtilis, mobilh, acutus. Vidit Deus dum hanc <rutuyi«vquaiitatum unum medium esse
si.ne med.io ea sion posseconjungi, et ideo inier ea polest, scilicel illam quie fit duabus qualitatibus, il-
tnedium crcavit, Et quoniam de conjunctione illo- Iud haberepotuerunf. Si enim inter ignem et aquam,
ram fecimus mentionem, dicamus quid sit commi- quae contrarias habent qualilates est aer, qui parti-
stio, quid conjunclio contrariorum. Commisiio ergo cipat : una unius : alia alterius, quare inter ignem
coiilrariorum e«t quando ex duob.us ila fit unum, et terraro, quae in suzugia duarum qualitatum, non
quod neutrum reman.et, id quod ante fuerat: ut si habent omnino eas con.traria^, unum medium, nisi
calidissimum frigidissimo misceatur, fit tepidum, utriusque unum acciperet, esse non potuit ? Est et-.
neque calidissimo, neque frigidissimo remanentc. enim ignis calidus, terra frigida et sicca. Nos vero:
Coiijunciipergo contrariorum est, quando ex duobus dicimus. Nec seeunduiii hanc medium fuisse neces-
ita. fi.t unum, quod utrumque remanet, id quod an- sariiim, cum in aliquo conveniant, s.cilicetin sicci-
tea fuerat, quod in contrariis liabenlibus agenles late, necessepoiuit. Si ncque aliquid tale niedium
qualitates, sine medio esse non ppssunt. Sunt au- essct, quod ab uiroque aliquid acciperet, velab igne
tem.agentesqualilates^ea/or^frit/irfiras, de qua re lo- n acciperet calorem, a terra siccitatem, et sic idem
quentes de homine dicemus (Ltb. iv). Si enim unus esset quod terra : vel ab igne calorem, a lerra frigi-.
alteri oppouatur repugnant, dissplvit unum aliud : dilatem, praeter hoc utopinor, nihil potcst confingi;
opor-tetergo ut subsistant, medium esse: quod si iale sed impossibile est aliquid esse calidum etfrigidum.
fuerit quod plus babeat se a.d unum quam ad aliud, Cum enini sintelemenla qualuor, et quatuorillorum
paulatim transit in aliud ad quod plus se habet, qualitates, inde fiunt scx coraplexiones, quarum
et frt illa conjunclio, ut si inter calidissimum etfii- qualuor sunt ppssibilcs, duaeimpossibiles. Suntau-
gidissimum aliquid ponatur, plus habcns se ad caii- tcm quatuor possibilcs, calidum el siccum, calidum
duhi, peiibitfrigidum.et dissolvetur illa conjunctio." el hiimidum, frigidiim et htiniidv.m,frigidum [cl sic-
Scd, si tale fuerit medium,quod aequaliter hahealse ciitn. Duaevero irapossibiles suiit, calidum ct frigi-
ad duo extrema, iion plus-transiens in materiam dutn, humidtimet siccttm. Duo ergo elementa Crea-
unius quain alterius, conjunctionem illius observa- tor in medio posuit, quia unum praadictis rationibus
bit. Yolcns ergo prsedicta duo elementa non com- iii medio sufficere non poluit. Elemeiilorum talis est
misceri, sed jungeie, ut ulrumque, id quod esi, re- disposilio , quod inferiorem locum obtinet ierra,
m.aneret, medium intcr illa duo ereavit, non unum deinde aqua, postea aer, superior est ignis. Si cnim
53 DE PHILOSOPIHAMUNDILIBRI QUATUOR. — LlB. I. 54'
aliquid inferius esset, quia natura gravis a.d;i.IhidA Deo cuncta disponente? sed, si qua essent, nisi sic
tenderet: gravia euim naturaliter tendunt deorsum. ut non sirit, ordinata a Deo essent. Cum eniin terras
Si vero aliquid supra ignem essef, ex levitate ad il- naturae naturale sit deorsum tendere , ignisque sur-
lud tenderet, et dissowi ab aliis quajreret. Juxta sum, nisi inferiorem locum terra obtinerct, et ignis
terram posila esfcaqua, quia, eum naturaliter gravis superiorem, haec quiereret semper inferiorem, hic
sit aqua, etsi non quanlum terra, securidum locum superiorem : et sic esset inordinata jactatio. Hanc
obtinere debuit. Deinde aer qui gi'avior est igne, et redegit Creator in ordinem, conferendo terrsaTocuni
Ievior est aqua, merito inler utrumque ponitur. inferiorem, igni superiorem, utbic non babeat quo
t Et quoniam quid sit elemenlum docuimus, et descendat, nec haec quo ascendat. Ex inordinata
quot sint, et quare plura non sint, et causam ordi- igilur jactalione, quae non fuit, sed esse potuit, Deus-
naiionis signi(ieavimus,de c'nao,id est elemeiitorum elemenla redegit in ordinem : veluti si monitu ali-
confusione, quae fuit in principio dicamus, commu- ciijus amici nostri, aliquid quod contingeret, nisi
nem sentenliam proponentes, deinde probantes, ad ipse esset, effugiamus : dicimus, iste liberavit nos
ultimu.m prGbationem noslram confirftiantes. ab boc malo, nori quia hoc malu.m primuni fuisset,
Dicunt omnes -fere elementa iiiprima crealioiie et postea nos inde liberasset, sed quia iste nobis
cerla loca non obtinuisse, sed in unam massam B nisi esset, accideret. Fuerunl in prima crealione ubi
mista fuissc, et ob boc modo simul.ascendere, nune sunt : et enim terra cooperta erat aquis, aqua
modo simul descendere (Ovid., 1.1 Metam,, et Hc- vero spissior, aer item spissior et obscuiior quam
siod.) : subjungunt et rationem quure, ut Creator, modo sit; quippe, cum neque sol, neque luna, neque
videlicet ostenderel : nisi sua y.otentia et sapienlia aliaestellaeessent quibus illunivnarentur. Ignis spis-
et bonilate res ordinaret, quanla rerum confusio fo- sior quam modo sit, id vero quod (erra aquis coo-
ret. Deinde auctoritate Platonis hic probant, qui in perta, nec aliquo luminc illuslrata, nec aediiiciisdi-
Tiiuaio ait : Deum ex inordinata jaclatione, elemenla stincta, nec suis animaiibus repleta : nec aliquo gra-
r-edeghseitt ordinem. Nos vero dicimus fals.am esse lniiie ornata : quod aqua et aer, efspissi, et obscufi
sententiam quam ponunt, probantes non convenien- eranl: qupd in superioribus stelte non apparebanl,
tem rationem quam inducunt, nec ber.e esse iiitel- vocaverunt x«o_r,id est confusionem elementorum,
lectam auctoritaiem quam prastendunt. Prius ergo Unde Moyses : Tcrr.a, inquit, hianis et vacua, et
probemus sententiani esse falsam, postea rationem lerra erat super faciem abyssi (Gen. i, n), -hsecdis-
iiiconvenientem, deinde auctorilatem non bene in- solvit. Cum aqua usque ad maximam partem aeris
teliectam. Dic ergo quisquis affirmas, elemenla tunc elevata est, aer vero spissus, et ignis similiter in ea
erant corpora, an nou ? si corpora non erant, erant spissitudine aliquid terrae et aquae sub se inerat, quae
spiritus,'velproprifitates spiritus aut corporis eranf; ex calore ignis similiter et siccitate coagulata, et
si neque spiritus neque proprietas aliqiia spiriius, durala, eorpora stellarum visibilia et lucida creavit.
materia esse potest: nec igilur elementa. Corpora Quod vero in composilione stellarum , de. infeiiori-
igitur et loea obtlneant : omne enim corpus in ali- bus et superioribus elementis aliquid sit, ratipne.
quo locoest; si in locoerant, vel ibi sunt, velalibi, sed tali potest probari; quod visibilia sinl, et splendida
extraelementa nullus locusest. Erant ergo elementa et mobilia : quod enim visibilia sunt ex visibiii
ubi nunc sunt, etiam si essent sic disposita ut nunc sunt, ex visibili etinvisibili habent, sed ab invisibili
sunl, in his quatuor Iocis erant: aliquando ergo ele- nihil potest esse visibile, ut Lucretius dicit (Lib. n,
menla Obtinebant inferiorem locum, aliquando su- De rer. nat.)
periorem locum, duo media loca. Si ergo ut afiir- Ex htsensibilibus me credas scnsile gigni.
rnas , simiiiter descendant inferius, cum aliqui de- Macrobius : Omnis qualitas geminala cresch, nttn-
scendant, sed non est locus quo descendant: simili- quam contrariiim operalur. Beaius Paulus ad He-
ter si ascenderent superius, cum aliquis ascende- braeos: Fide intelligimus apiata esse swcula verbo
ret, sed non est locus quo ascenderet; nec ergo si- 0 Dei, ul ex invisibilibusvisibilia fierent (Hebr. n, m).
iaul ascendebant, nec simul desceiidebant: falsa Non ergo ex igne el aere habent quod visibilia sunt;
ergo est illorum sententia. Ineonveiiiens est ratio, quod autem visibilia sunt, ex visibili, id est a terra,
quam inducunt, scilicet Deum ad hoc fecisse, ut et aqua simul : Quod splendida s.unt et mobilia, es
ostenderet quanla rerum confusio foret, iiisi bonitas obscuro et immobili : non habeni efgo ex splen.dido,
ejus ordinaret. Cni ostendefet? angelo : sed angelus et mobili, scilicet, ex aere et ignc Facta sunt igi-
ex natura et gratia divinam voluntatem innotescit tur ex quatuor elemenlis, sed de inferioribus donii-
bomini; sednondum erat homo, uthomini oslende- natur in eis aqua : de superioribus ignis : ex boc
ret facta eorum; nisi usque ad bominem serVarcn- affectu potest probari, quod ealorem terr!'.>confe-
tur : sed ante hominis creationem ordinata sunt. In- runt, ad nutrimentum sui, humorem aftrahunt: si-
conveniens hasc esset ralio, auctoritas vero Plato- milia namque similibus cpngaudent. Hic subjiciet
nis non bene intellecta est ab eis : cum enim dicit aliquis : Cum in aere sit humor supeiipr quam esset
Plato: Deutn inordinata jactaiione elementaredttxhsei in igne, et calor, etsi non tanttis, quare.in aere
iii ordinem : non ideo dicit, quod unquam inordinatc<-. corpora stellarum facta non sunt? Nos vero dici-
jacfarentur, Quis enim locus esset inoi-dinationi., mus: Quod quanwis aer sitcalidus, est tamen ct-lm-
S"5 HONORII AUGUSTODUN.OPP. PAR5 i, — DIDASC. ET HISTOR. - B
midus; non potuit ergo non desiccando spissare, et A Boetius in Ariihmelica : Otnnis wqualilas pauca est
sic lucidum et visibile creare; veluti si aqua spissa et finita, inmqualitas numerosa et muliipiex. Sed
supponatur igni, spissatur saepe et vertitur in lapir quemadmodum quod est primum aequalitati, etsi
deam substantiam : si autem supponatur alicui ca- minus, tamen aliquantum teniperatum, et ex vicirip
lido et huinido, sicut aquae bullienti, ita quod ab limo, corpus mulieris esse creatum verisimile est,
illo solo recipiat calorem, non spissatur. Vel secun- et ideo nec penifus inde quod homo esf,nec penitus
dnm Constantinum : cum sint ista quatuor,et in diversa ab Iiomine, nec ita temperata ut liomo, quia
unoquoque dua3 qualitates, unam babent singularem ealidissima frigidior est frigidissimo viro : ei hoc
ex se, aliam ex alio. Igriis ex se cabdus est, siccus est, quod divina pagina dicit iDeum fecisse mulie-
ex terra; aer bumidus cs se, calidus ex igne; aqua rem ex ialere Adm (Gen. n, xxi). Non euim ad. litle-
humida ex aere, sed frigida ex se; terra vero est ram credendus est, constasse primum bominem.
sicca, sed ex aqua est frigida. Quod vero in unoquo- Sed dicet aliquis : eadem ratipne plures Iiomines
que est, ex se, plus in eo praevalet, quam quod ex et feminas esse creatos, et adhuc ppsse? Nos dici-
ali.o est. Cum vero in aere humiditas sit es se, calot mus, verum esse, si divina volnntas esset, quia ut
ex alio quam ex igne : ergo prawaluit in eo humidi- aliquid sit natura operante, necesse est divinam
tas, nec poterat desiccando corpora stellarum crea- B praeeedere voluntatem. Iteni dicet hpe esse diviriae
re. Iterum quod majus est, fuit voluntas Creatoris, potestati derogare, sic esse.Iiominem factum dicere;
stellas in aere esse : cum enim vieinus sit terr», si quibus respondemus e contrario, id ei conferre,
in eo stellaj essent, ex vicinitate terram incenderent, quia ei atlribuimus, et talem rebus naturam dedisse,
nee aliquid irt ea vivere posset. et sic per naturam pperantem, corpus lniinanuni
CAP. XXII. — De creatione piscium et avittm, creasse. Nam in quo divinae Scriplurae contrarii su-
in illa dictum est esse faclum, qualiter
Corporibus steUarum creatis, quia igneae sunt ns- nius, si quod
Si Julius sapiens mihi
turae, cceperunt movere se, et ex motu aeris subdi- factum sit explicemus? enim
tum calefacere : sed mediante aere aqua calefacta dicat, aliquid faclum esse, et ntKi explicet qualiter,
est. Ex aqua calefacta, diversa genera animalium et aiter dicat hoc idem et evponat, qualis in hoc
creata sunt : quorum qua; plus habuerunt superio- eontrarietas? Sed quoniam ipsi nesciunt vires na-
rum elementorum, aves sunt. Unde aves modo sunt turae, ut ignorantiae suae omnes socios babeant, 110-
in aere, cx Ievitate superiorum : modo descendunt lunt eos aliquid. inquirere, sed ut rusticos nosere-
in terram, ex gravitate inferioruin..Aliae vero quoe dere, nec rationem quaerere, ut jam inipleatur pro-
: Etit sacerdos sictit popultts (Isa. sxiv,
plus aquae liabuerunt, pisces sunt. InTioc solo ele- G phclicum
2 ; Osee iv, 9). Nos autem dicimus, in omnibus ra-
mento, nec in alio vivere possunt. Sic ergo pisces
et aves facti sunt. Unde scriptum est (In Jiymn. tionem esse quaerendam, si auiem aiicui deficiat,
Ambros. Fer. v, ad Yesp.): quod dhina pagina affirmat, sancto Spiritui et fidei
esl mandandum. Unde ait Moyses : Si agntis non
Magnce Deus potenliw,
Qtti ex aquis orttim genus, polest cotnedi, non stalim igne combtiralur, sed priv.s
Partim remittis gurgili, convocelvicinum qui conjuncius est domni suw, et si
Parlim levas hi aera. nec ita snfficiant ad esum agni, ttinc deintim igni
CAP.XXIII. — De creaiione cwterorum animaliiitn combnrattir (Exod. xn, i) : quia cum de divinifate
et hominis, et quo tempore mundi creatio facla sit,
aliquid quaerimus, si ad illud comprehendendum
Islis sic crealis ex effectu superiorum, ubi tenuior non suflieimus, vicinum domui nostrae
convocemus,
fuit aqua, ex calore et ereatione praBdictorum de- id est manenlem iii eadem fide cathplica
inquira-
siccata tantum, et appariierunt in ea quasi quaedam mus. Si aulem nequenos, neque ille ad id
coinpre-
in
inaculae, quibus habilartt homines, et aiia anima- Iiendenduiii sufficiamus, tunc igne fidei combura-
lia. Sed cum terra ex superposita aqua esset lutosa, mus. Sed isti vicinos multos babentes domui suae
ex calore bulliens, creavit ex se diversa genera ani-
y. conjunctos, ex superbia nolunt aliquem convocare:
malium : et si in aliqua plus abundaverit ignis, malunfque nescire, quam ab alio
quajrere : el si in-
cholerica iiata sunt animalia ut leo; si terra, melan-
quirentem aliquem sciant, illum esse ba?re!ictim
cholica, ut bos et asinus; si vero aqua, phlegmatici, clamant, plus.de suo eaputio praesumentes, qtiam
ut porci. Ex quadam parte verp,aequa elementa
sapientiae suae confidentes. Sed quaeso, ne babitui
^squaliter conveniunt, humanum corpus factum est. credas, jam enim implettim est quod aii satyricus :
Et hoc est, quod divina pagina dieit : Demn fecisse Fronti nulla fides. Quis enim non victts abundat,
hominem dc limo terrm (Gen. u, vn). Non enim cre- Trislibus obscwnh?
dendum est, animam quasi spiritus, et levis, et (Jiiv., sai, n, v. 8:)
munda, ex luto faetam esse : sed a Deo liomini col- Et iterum :
latam. Unde ait Scriptura, Formavit Deus hotninem Barus sertno iilis, et mucjnatibido tacencli.
ex ihno ierrw, et inspiravit in facietnejtts spiraculum (Ibid., v. U.)
titw (Gcn. II,VII). Unde, Cum diversa animalia me- Et quoniam deprima crealione feciraus. meriiionem,
lancholica creata sunt, el infinita phlegmalica et quam diversis ralionibus dicunl esse factam, docea-
chiierica, unus solus Iiomo Creatus est, quia ut ail mus : qui in quo tempore, ct quibus rationibus hoe
57 DE PHILOSOPHIAMUNDI LSBRI QUATUOR. — LIB. II.
dicant. Hebraei igilur et Latini dicunt in vere princi- A lipc lemperatum est, In vere ergu, r.on ln alio tem-
pium mundi fuisse. Unde Virgilius loquens de die- ppre anni, cfeatio reruni facfa esf. jEgyptii vere
bus veris ait :
Non alios prima crescenlis origine mundi
Iliuxisse dies, aliumve habuisse tenorem
Grediderhn. . '.
(YIRG.,u, Georg., v. 558.)
Deinde suLjungit :
Ver illnd eral, ver tnagims agebat
O.rbis,..'.."
Horufn raiio talis esl: Quidquid ofitur proporlio-
li.um ex qualitate Cfeari : sed riullum tempus prseter mundi creatio est.
L.IBER SECUNDUS.
PRJEFATTO.
ln supsfiori parlicula de eis qum stint et non vi-
deittur, et de elementh]qum qtiidam visibilia docu-
erxihi, pro parvitaienostriingeiiii summatim perstrin-
xitnus ; nunc ttero de unoquoque el ornalu ejusdem
dicere satagamus. Sed, quatnvis multos ornatum ver-
bdrum qumrere, vaucos veritatetn scire cognoscamus,
nihil de niullitudine, sed de paucorum probitate glo-
riantes, soli veritati.. insudabimus : maluimus enhn
promittere nudam veritalem, quam pallialam falsila-
teni. Si quis tainen est cui ariditas nostri sermonis
displiceai, si iwslri animi occupaiiones cognoverit,
non tanlum ornatutn sermonis non qumsicril, sed de
illo qiiod agimus stupebif. Quis enim ullus reliqittts
locus polesl.esse oniatui cutn oporleat quid et quali-
ler legamus excdgilare, detnum legendo exponere, in
dhputationibus contra falsa declamare, de aliorum
inventh judtcare, contra invidorum delractiones lin-
guam acuere, utjumin nobisimpteiumsitilltiddefilih
lsrael,qtd rewdiftcantes templuin, in una[manu gla-
dium,in aliq lapidem habebanl (IIEsdr.iv, 17). Scd
kwc hactenus. Nunc de singulis.elemeniorum ei or-
natu uniuscujusque dicere incipiamus, a superiori, id
est ab igne, incipicndo.
CAP. I. — Qu\d sii wtlwr et drnatus illius.
Ignis.igitur est spalium a luna sursum, quod idem
wther dicitur. Ortus vero illius est, quidquid super
lunam videtur, scilicet, stellae lam inlixse, quam
erraticae.
CAP.II. — Quod aquw congelatm super mlhera non jj
sini. .
Sed forte quaeret aliquis utrum aquae congelatae;
sint ibi, super quas sunt aliae aquae. Dieunt enimL
quidam supei' aethera esse aquas coiigelatas, quae ini
niodum pellis extcnsae, occurrunt oculis nostris, ,
super quas aquae sunt cpnfirmata?, hac autoritatei
divioae pagirtae, quae ait: Posuil firmameiitum ini
medio aquarum el iterum : Divhii aquas, qucesuntt
sub firmamento, ab liis quw sunt super firinamcntunii
(Geii. i). Sed, quoniam istud contra rationem est,,
quare sic esse non possit ostendamus, et qualilerp
divina Scriptura in supradictis intelligenda sit. Sii
ibi suiit aquae congelatae, ergo aliquid ponderosumI
" et
grave? sed pfinius locus poiiderosorum et graviunii
S8
dicunt, in Julio factam esse creationem : quos secu-
tus Macrobius dicit in natali die mundi, Cancrum
gestasse lunam; Leonem solem (Macrob., lib. i, in
Somnium Scip., 21), Qupruni haec est ratio :-in
prima.crealione tantum fuisse bumprem, quod terra
erat cooperta aquis, tantusque humor sine maxiino
calore non potult temperari. Ergoin lempore anni,
inquo est maximus calor, id est in aestate, facla
I
B est. terra. Si iterum ibi sunt aquae congelatte, yel
igni conjunctae, vel noii? si igni conjunctas sunt, .
cum ignis ealidus et siccus sit, aqua congelata et
frigida, et humida, contrarium sine mediosuo con-
trario conjunclum est: nunquam ergo ibi concordia,
sed. contraiiorum repugnantia? Amplius : Si aqua
congelata conjuncta est igni vel dissolvetur ab igne,
vel exstinguit ignem : eum ergo ignis et iirniamen-
tum remanent, ubi sunt aquae congelati:, conjunctiB
igni, si eonjunctae non sunt, aliquid intereas et ignem
est? Sed quid? elementum, sed nullum superius
ignefactumestexelemcntis,visibile]ergo.Uiideigilur
non videtur. Restat ibi non esse aquas congelatas.
CAP.III. •—Quomodo intelligendum sit, s Divisit
aquas quw sunt sub firtnamento. i
Sed scio quid dicent: Nos nescimus qualiter hoc
sit, scimus Deum posse facere. Miseri! Quid mise-
rius quam dicere istud, esl? quia Deus illud facere
potest, nec yidere sic esse, nec raiionem habere
quare sic sit, nec utilitatem ostendere ad quam hoc
sit. Non enim quidquid polest Deus facere, hoc
facit. Ut autem verbis rusiici utar, potest Deus fa-
cere de trunco vitulum : fecitne unquam? Yel igitur
ostendant rationem, vel utililatem ad quam boc sit,
vel sic esse indieare desinant. Si ergo aquoe ibi con-
gelafaenon sunt, nec super eas aliac Cum aiilem
divina.pagina dical: Divisil aquas, quw sunt subfir-
mamento, ab his qum sunt supra firtnatncnium (Gen,
i, 7), aera firniamentum vocavit, quia firmal et
temperat lerrena.. Super hanc aquam sunt, vapoi'a->
liler in riubibus suspensae, ut in sequentibuS osten-
detur, quae divisae sunt abhis quoe sunl sub aere..
SimiUter exponatur : Posuit firmamentum in tnedio,
aquarum, quamvis hoc plus allegorice, quam ad lit-
teram diclum credinius.
CAP. IV. — Quod super wthera nikit videattir.
Iterum dicerit: Quid est ergo quid ibi videmus
spissum et aquei coloris : ignis non est. Si enim aer
exnimia|sua sublilitateTion potestvideri,rriultomiiiiiS
ignis quisubtiliorest. Deinde talis, igneus color nbn
est? Ad quod dicimus': Nibil ibi videri, sed visum ibi
deficere, et ex defectu visus qupddam spissum ibi con-
fingere.Cum enim radius ille interiorqui operaturvi-
sum ad supeiiora diiigatur, nec est ibi obslaculura
m HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 60
quo repercutialur; deficit, et deficiendo spissatur. , A nius, cum illud praeteriri vel approplnquarl videmus,
Sed quia transit pef oeulum in quo est aqueus liu- motum sentimus. Si autem aliquid moveatur extra
mor, et crystalleidos, ut,de compositione octili lo ipsum, neque aliquid vel immobile, vel niinus mo-
quentes ostendemus, cum deficit, nec abus color ibii bile videamus : motus non sentitur, quod potest
occurrit, talem, id est aqueurasibieonfingit. Hic sub- probari per navim in mari curreiitem. Motus ergo
iicieiit: Si nihil ibi videtur, qupmodo dictum est: : steliarum, vel per immobile, vel miiius mobile sri-
Coilum tegit omnia? Stellas esse in firmamenlo, ini perpositum sentifur, nunquam vero per suppositum,
eodem esse duodecim circulos, in uno, quorumi ut pef signa motum planetarum discerriimus, quia
sunt duodecim signa (Infra, c § et 6), dieimusne; modo sub boc signo, modo sub alio videntur. Supra
defectum esse nostri visus? Huic ergo, quiaaucto- dictas vero slellas nihil - est visibile, nec est ideo
ritas videlur, ex parte illius ista respondeamus. quod motu illarum discriminari poSsit. Moventur
CAP. V. — Quot tnodis attctoritas loauaiur de su- ergo, sed infixae dicuntur, quia motus earum prae-
perioribus. dicta ratione non sentitur.
Tribus igilur modis auctoritas loquitur cie supe-- CAP, YIII. — Qttol circuli dtcaniur esse in firma-
rioribus : fabulose, astrologice, astronomice. Fabtt- mentP.
lose loquilur Nemrod, Hyginus, A.ra!us, taurum il- In eodem firroaroento philosophi dixerunt duode-
lum esse translalum et in signum mutatum dicen- cim esse circulos, quoruni duo sunt visibiles, alii
tes, et sic de aliis. Quod genus tractandi, iriaxiinei iiivisibiles. De visibilibus disceremus.
est necossarium. Ep enim scimus de uuoquoque CAP. IX. — Qui sint visibiles.
signo, in qua parie cceli sit situm. AstrologiceYCTO ' • Duo igilur sunt vis.ibiles, ya).o£ic/.c,
id est, lacteus
traclare, est dicere ea quae videntiir in superioribtis, circulus, yalcii enim est lac, uyh;, circulus, et so-
sive ita sint vel non. Multa ibi nempe videntur esse, diacus circulus.
quee non sur.t ibi quia fallitur visus, ut traclat Mar- CAP. X. — Ubi incipiat .galaxias.
cianus Hyspaicus [fort, Hispanus, an Capella ?] Incipit galaxias juxta septenirionem, ex parte
Astronomice vero-tractare, est ea quae sunt de illis'< Orientis, et aliquando per cancrum et capricoriium,
dicere, sive ila videalur, vel non : qualiter inde ira- reverlitur ad principium. Dieitur autem sic propter
ctant Julius Firmicus, Ptolomaeus. Cum ergo dictum notabilem sui claritatem. Si quis vero, unde. in illa
est, cwiutn legit omnia : astrologieum est, quia sic sit parte ille notabilis splendor, scire desiderat, Ma-
videtur, vel oelher dicitur ccelum, quia diversis stel- crobium legat (Lib.T, in Somnium).
lis ccelatum est. ,-. CAP. XI. -—De zodiaco el ttnde dicatur.
CAP. VI. -—De firmamenlo el stellis. Zodiacus vero a capricoriio per arielem ad can-
Dieitur firmamentum, quia suo calore et effeclui crum asceridit, de cancro vero per libram ad capri-
stellarrim firmat et temperat subdiia. Cwlum icjilur cornuin descendit. Descendefe vero et ascendere,
tcgil otnnia, quia sub aethere vel in osthere omniai juxta situm noslrum intellige. Hic in duodecim
contineuttir. In aslhere dicuulur stellae infixae ut'. aequales partes, per fluxum aquae, ut referl Macro-
gemma in auro, sed quia in eodem exislentes, sem- bius, divisus est, quarum unaquosque dicitur si-
per in eadem pai'te ejusdem videntur. Aliae dicun- gnum, quia eis signamus, in qua parte cceli sol sit
tur erraticw, quia modo in hac, modo in illa parte et alii planetae, et qua exieriut, et ad quam debeant
coiii videntur. Et quoniam de infixis fecimus men- pertransirc Sed, quoniam illa nominibus anima-
lionem, quoeramus ulrum moveantur, vel omriino1 liuni litulala sunl, ut aries, taurus, et coslera, circu-
careant motu, et si moventur, qualiter moveantur. lus, quem contiiient, zodiacus dicitur; £MOV enim
CAP. VH.—De inftxis stellis, utruin moveanlur. est animal. Si quis autem causas nominum quaerat,
Sunt qui eas non moveri asserunt, sed a flrma- Helpericum legat.
mento, ul in eo infixas, ad ortum el occasum referri. CAP. XII. — De disposilione signorum,
Alii dicunt eas eliam proprio motu moveri, quia D Signorum vero talis cst dispositio : quod propin-
ignese sunt naturae, nec aliquid inaethere vel in^iere quus nobis est canccr, scilicet in confinio nostra?
sine molu possit sustineri, sed semper in eodem zonae habitabilis et lorridoe : deinde leo obliquando
loco el circum se moveri. Tertii dicuiit, easdem de desceiidit, \>ostvirgo, deinde libra existens in medio
loco ad locum moveri, nullum tamen eorum mo- torridae zonae, ultra quam est scorpio; deinde sagit-
tuum ab oculis nostris sentiri : quia tantum spalii tarius, postea est cupricornus a nobis. remolissimus.
iu peragratione suorum eirculorum consumunt, Deinde oblique ascendendo estaaHan'i(s,post pisces,
quod vita liumana, quaebrevis est, ctad brevepun- deinde aries, in medio torridoe zpnoelibrw, opposi-
ctum tam tardoe accessionis compreliendendum non tus supra est tanrus, gemini postea, deinde cancer
sufficit. Quamvis huic sententioe, quod de loco ad Quod signum cujus mensis sit, ef quare, loquendr
locum moveantur, consentimus : aliam tamen ra- de sole doceb.imus.
tionem praetendimus, quare motus earum non sen- CAP. XIII. —^De invhibilibus circulis.
lialur, quae talis est: Omnis motus discernitur, vel Novem alii cifculi invisibiles sunt, quorum sun»
pef imniobile, yel minus mobilc Cum enim aliquid qtiinque paralleli, unus quorum sequinoctialis dici-
«aovctur, si aliquid mobile, vel niinus mobile vide- tur, hic est, qui per medium lorrida. zpnae vadens,-
61 DE PIIILGSOPHIA MUNDILIBRI QUATUOR. —"LIB. K. 62
pcr aiietem et libraui dividit coelum iii duo liemi1 A firmameiitum, uiius depolis recto modo esset super
spheria. Qui ideo diciluv wquinoclialis, quia quandc terram, et alter sub terra, vel in lateribus lerrse.
sol ad ipsuni pervenit, aequat dies noctibus; de qutj Cum vero unus sit inler nicdiurri coeli elatus ex
in sequentibus dicemus. Aller de parallelis dicitur, lips.tra parle, similiter alter ex alia. Liriea quje di-
conjunctio nostrav habiiabilis et torridae. Teriius citur axis, obliqua est, et circa ipsam obliquc vol-
cpiyjunctio ejusdemet frigidae.Qaartus exalterapartc vitur .firniamentiim. Et quoniam faisarii sentenliam
conjunctio torridae et alteriiis habilabilis. Quintus quorumdam de -firraamento satis improbavimus,
ejusdem cpnjunclio et -allerius frigidae, ut in poste- nostram vero ponerites probavinius, et de stellis
riori apparet figura. Sed, quia auctoritas clamat iii infixis in eo, et de circulis, et motu ejusdem non
ccelo esse zonas, utrum in aethere vel in aere sinl. tacuimus. De planetis dicere incipiamus; ergo a
tractantes de aere dicemus. Illi quinque circuli di- summo planetaruni sumamus exordium.
cuntuf paralleii, id e.st aeque dislantes, quia a me- CAP,XVII. — De Satitrno, et quare aliqua slclla
dio, id est aeqiiinpctiali sequaliter distant. Tantum dicalur frigida, et qttot modis nomina qualitatum
enim distat haeeconjunctio nostfae habitabilis ettor- rebus attribuantur.
ridae quanlum et alterius. Similiter et conjunctic Summus itaque planetarum Saturnus dicitur, in
nostrae babitabilis et frigidae et alterius. peragratione zodiaei, triginta annos consumens.
CAP. XIV. —De duobtts coluris. Unde in fabulis senex dicitur. Haec stella frigida et
Post hos surit duo coluri, quorum principium in nociva dicitur esse. Be frigidil.ate ergo primum,
medio septentrioiiis est, sed alterum descendit pei deinde de nocivitate disseramus. Slellam istam esse
cancrum et ascendit per capricornum, rediens ad frigidam et siccam, antiqui astrologi probaverunt
idem principium. Alter vadit per orientem et arie- cum scirent solem existentem in cancro, lerras adu-
tem, revertitur per occidentem ad suum principium, rere videbant in aliquo anno minus solilo. Scientes
et ita in summo septentrioiiis se intersecant, et cce- autem ex natura solis hoc non contingere, quoesie-
lum in quatuor quadrantes dividunt. Dicuntur au- runt quis planeta in eodem signo esset cum sole re-
te.m coluri quasi colon uri, id est membrum bovis perientesque Saturnum dixerunt ex eo causam fri-
"sylvestris, dicti sic propter imperfectionem, non gidilatis esse. Sed dicet aliquis : Cuiri omne corpus
quia imperfecli sint, sed quia pars illa alterius poli stellarum igneeesit naturae quod probat motus et
qurim intersecant, nunquam videtur. splendor, unde una stella dicilur frigida, alia calida;
CAP. XV. — De liorizonle ei meridionati circulo. neqite enini probamus ex ratione illa quia dicunt
Diioqui ad praedictum numerum supersunt, me- r quidam ex vicinitate aquarum congelatarum Safur-
ridianus et borizon. Meridianus dicitur linea desi- num esse frigidum, sicut et luna, est ex vicinitafe
gnans illam partem cceli, in qua sol existens, aequa- terroe et aquae. Probavimus enim aquas congelalas,
liter distat ab ortu et oecasu,Tiorizon vero in quc iii superioribus esse nonposse (Supr, lib. xi. cap.2).
videtur ccelum cum terra jungi, dictus horizon Sunt qui inde dicunt plures esse qualitates ignis,
quasi lerminans. Isti duo ultiriium scribuntur ir quae in.quibusdam cofporibus sunt conjunctae, in
sphaera, quia pro diversitate circumspicientium \e. quibusdam divisoe.Quemadmodum ergo est quoddam
habitantium variantur. igneum et calidum, et non splendidum, ita esl quod-
CAP.XVI. —- De motu firmamentx el de polis. dam splendidttm, nec calidum. Dicunt enim quod
Motus vero aetlieris, vel ignis, qui praedictis ra- ignea nori sint calida, nisi quae conjuncta sint alicui
tionibus ccelum et firmafiientum dicitur, talis est: spissae et humidae naturae, quain in sui substantiam
cum igiiis naturatitcr semper sit in motu, nec su- commutent. Unde, si alicui igneo desit vicinilas
pra ipsTnri sit quo ascendat ubi ostendimus, nec spissi humoris, deficit in eo calor. Hoc auteni
descendere potuit, quia hoc contra naturam ejus probant per solem, quia in convalljbus montium,
est, et omnia inferiora loca ab inferioribus elemenlis ubi est aer spissior magnum exercet calorem, in su-
pccupala erant. Item inullle fuit illum descendere. " perioribus propler aeris subfilitatem non exercet.
descendendo terram nempe incenderel, nec in ea Hujus rei sunt indicium perpetuae nives cxisfentes.
aliquid: vivere posset; ergo in quo possit et habei Sed de hoc loquentes de situ teirae satis dicemus^
motum, etmovetur in circuitu, et est in "circuitu. - Volunt etiam isti super Ianam nullum esse sensuni
non occupando diyersa loca, se riiovere, sed partes caloris, prae nimia aetlieris subtilitate. Nos vero di-
aliler atque aliter sitas in eodem loco habere: sit cimus nomina qualitatum liibus modis rebus atfri-
vero in circuitu se vertendo ab ortu per occasum bui; vel propter effectum, unde vinum dicitur cali-
refert secum stellas, tam erraticas quani infixas, dum, qula efficit calorem, etsi frigidum sentialur :
Quamyis tamen circa terrarh volvatur non rectc vel propter sensum, ut cum aquam buTiienteni di-
modo, sed oblique circa nostram habitabileni vol- cimus calitlam, etsi naturaliter sit ffigida ; vel pro-
vitur, quod per solos pplos videri potest. Est auten pter signum, ut cum dicimus sanum bene dormire,
polus stella immpbilis, una jn hoc capite, alia ii: sine difficullate spirare. Cum enim aliqua stella di-
alio. Axis vero estlinea intelligibilis de polo ad po- eitur frigida, effectui deputatur. Quamvis ergo in
lum, per mediiim terrae directa, circa quam volvi- se sit calida, si efliciat frigus dicitur frigida. Inde,
f.ur firmamentum. Si ergo recto mddo yolvereiui uia Saturnus junclus soli minuit calorem, pfopier
63 HONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 64
effectum dicitur Trigidus, clsi iu se (it calidus. Sed A quando post eum in vespere videtur. Unde est quoe-
quaeret forsan aliquis : Si corpora stellarum ignea stio : An in eodem tempore.anni possitesse Lucifer
sunt, unde contingit quod i. quaedam efficium et Hesperus? Dicunt quidam hoc esse non posse.
frigus? Orones enim in omnibus posse inveniri ra- Cum enim sit paris velocitatis cum sole, et fere in
tionem, sed in quibusdam recurrendum ad creatio- eodem spalio cursum suum perficiens, quomodo
nem : quamvis possumus hanc rationem inde rei- in una et eadem nocte, in vespere sequeretur solelu
dere, quod diversa ignea, ex propinquitate et remo et in mane praecederet. Irt uno ergo anni tempore
tione, magis et minus calefaciunt. Unde Saturnus praecedit solem, et tunc est Z-Mci/er: in alio subse-
quia remotior a nobis est, non calefacit ferram; so. qilitur, et tuiic est Hesperus. Alii dicunt in uno eo-
verp quia propinquius terrae est, magis incendi demque tempore anni, illam ante orlum solis videri,
eam ; vel dicamus quod quamvis aliqua stclla calid; et post occasum ejusdem non lamen praecedere et
sit, sunt in ea alise qualitatesnobis ignotae, a quibui subsequi, hoc namque impossibile est. Dicunt enim
calor non potest descendere. Sed quia in medk slellam illam altiorem esse sole, unde diutius vide-
proposuimus quaeslionem : Non omnia possumui tur in vespere, etiamsi non subsequatur solem, ci-
omnes, sit ingenii cujusque inquirere, quid pro sol- B tius in mane etiamsi illum non antecedat. Dicitui
venda hac quaestione possit .invenlrc Btec eaden Lttcifer et Hespertts, in eodem tempore anni, non
stella ex frigiditate dicitur nociva, el maxtme quandt quia praecedat et subsequatur, sed quia arite el post
est retrograda : unde in fabulis dicitur falcem de- ex sui altitudine vidctur. Tertii dicunt Yenerem et
ferre. Deferens enim falcem pius nocet recedendo. Mercurium esse fere efusdeni coloris et quantitatis,
quam accedendo. semperque solem comitari; cum ergo sic comitan-
CAP. XVIII. — De Jove. tur illum, quod una proecedit, alia subsequitur :
Post Salurnum esl Jupiler, in peragratione zo- pracedens in vespere, propter splendoren: solis non
diaci duodecim annos consumens. Haecslella bene- vitietur, sed subsequens post occasum ejusapparel.
vola est, quippe ita temperata in suis qualitalibus. Contra anitem esl in mane, proecedens nempe vide-
quod per conjunctionem ejus cum sole probatun; tur, sequens vero splendore diei occultatur.Sed, quia
est. Sed quando rnedia esl inter Saturnum et Mar- unius suutcoloris, et quantitafis,unaet eadem stella
tem, si existat in superiore abside sui circiili, vel iri reputatae sunf.
iriferiori, temperatur eorum nocivitas ejus benevo- CAP.XXII. — De Mercuris.
lentia. Inde est quod in fabulis dicitur : Jupiler pa- Quintus esl Mercurius, fere in anno cursum
trem Safurnum a regno expulisse, quia Saturno vi- Q suum similiter peragens, cum quo Veims legitur
cinior factus, naturalem nocivitatem ei aufert. Di- adulterala esse : quia quando est in inferiore abside
citur etiam adulterando diversos genuissc, quia sui circuli qualitaiibus illius se miscet.
conjungendo se proediclis, in terrenis diversa efficit. CAP.XXIll. — De slalu et relrogradalione prwdkta-
CAP.XIX,— DeMarle. ritm stellarum, el quod verum sit solem esse sub
Tertius est Mars stella, scilicet calida et sicca, ef Mercurio et Venere, el de circulis ipsorutn.
inde nociva, in biennio peragrans zodiacurii; sed po- Sextusest soi. Sed anle de siatu et retrograda-
situs inter Jovem etjVenerem, quae sunt sfellaebene- lione stellarum praediclarum doceamus, deinde cur
voloe,vicinilate minuit suam nocivitalem, et illorum Chaldeei, et eorum sequaces dixerint, solem esse in
bertevolentiam. In praeliis dicitur dominari, quia ca- medio planetarum, super Yenerem et Mercuriiim.
lorem confert et siccitatem, ex quibus est animosi- jEgyplii quos secutus est Plalo, eumdem Sextum
tas. Calidi enim et sicci animosi sunt. diserunt, et superposilum Mercurio et Veneri. Di-
CAP.XX.— De Yenere. curit quidam, quod est 'quaedam pars in circulo
Quartus scilicet platonicos [secundum platonicos] uniuscujusque, ad quam unaquaeque pervenerit. Sol
Yeiittscalida et humida stella, unde est benivola, in facit eam stare vcl retro ire, sed non dicunt quarc
anno fere zodiacum cireuiens. Dicituradulterata cum DNosdicimus eas nunquam videri stare, quia, cum
Marte, quia exislens in superiori circuli sui abside, sint igneae naturoe, est quod semper sint in motu,
facta vicina Marti est minus benivola. Dea luxuriee videntur|tamen aliquando stare, ex «fa-si et Biazi, id
dicitur esse,quiaconfert calorem et humorem, et in est elevatione ' et depressionc Constat enim inter
calidisethumidis vigetluxuria. UtenimpropterVene- omnes astrologos unumquemque de Planelis ali-
rem brevius dicamus, quod prolixius loquentes de quando plus solito removeri a terra, et tunc eleva-
homineexponemus : calidi et siccimullum appetunt tur, aliquando plus descendere versus terras, quod
cxealoreluxuriam,sedexsiccitatenonsuslineiiteffe- depritni dicimus. Cum ergo elevantur vel dcprimun-
ctuiii, el si faciunt maxime cis nocet. Frigidi et bu- tur, si recto modo hoc fit, sub eadem parte signi
midi e contrario male appetunt, sed sustinent: sed videntur, et stare creduntur. Sin autera retro obli-
frigidi et sicci nec appetuiit, nec liabent effectum, quent, ire retro videntur. Hujus ergo elevationis
maxime corpori eorum prodest effectus eorum. vel depressionis causa est sol. Cum enim sit fons
CAP.XXI. — Quomodoeadem stella dicalur Lucifer totius caloris, aliquando plus desiccat supeiiora et
et Hespcrus. inferiora. Undedesiccata corpora steliarum plusso-
Lttcifer quando anlc solem vidctur, Hesperus lilo levia ascenduiit. Si iteuv ad nulrimentuni sui
65 DE PHILOSOPHIA MUNDI LIBRI QUATUOR. — LIB. II. 66
plus solito humores attrabat, gravia descendunt.
Quod ergo dicuntur stare, astrologum est, quia sie
videtur. Deinde dicehdum est, cur Chaldaei dicani
solem esse quartum, iEgyplii et Plato sextuni. Ve-
rttm est solem esse sub Mercurio et Yenere, juxta
lunam. Cum enim luna frigida et humidasit, ne-.
cesse fu!i.ul ei sol, qui est ealidus et siccus, vicinus
esset, quatenus ex Calore solis, frigiditas lunae, et
ex siccilate bumiditas lemperarelur, ne curii vicina
esset terroe, eamdistemperatam redderei. Item,citin
Iuna fproprio lumine careat, ut ostendimuS, el a
sole accipiat, ratio c.st ut fonti sui luminis sit sup-
ppsita, sine raedio. Sed quamvis hoc ila esse vcfum
sit, Chaldaeis tamen aliler visum.est, ex hoc quod
dicemus; sol et Mercurius et Venus, ila eonjuncti
suni, quod fere in eodem spatio lemporis, scilicet " Cum enim aries sic sif posilus, quod quando In me-
in anno, plu.s"miiiusve, cursus suos perficiant. Fere dio coeli, inter illum et orienlem, taurus est; deinc[e
ergo sunt aequaleseorum circuli, sed juxta quanti- gemini, post caneer; iuter eumdem et occidenterii
tatem circulof uin planeta; brevius vel prolixius lem- sunt pisces, post aquarius, deinde capricoruus, ut
pus iri peragratione zodiaci eonsumunt. Cum ergo in bac figura apparet. Siergp solversus occidentem
fefe aequales siiit, unus ab alio lotus non potest con- tenderet, de ariete in signum versus occidentem po-
tirieri. Intersecaril ergo Sese, ita quod circuluS Ve- silum transiret, scilicel in pisces, deinde in caeteros,
neris, iiiferiori parte suicirculiintersecal, superio- Cum ergo signa versus prientem' posifa, de arieie
res partes circulorum Mercurii et solis plus co»i- transeant, scilicet in taurum, deinde in caetera sine
prehstidit de Mercuriali, quam de solari. Circulus dubietate contra firmamentum moverentur. Subne-
vero Mercurii superiori parte sui intersecat Yene- ctunt eliam rationem, quare necesse fuit sic esse.
rium, scilicet inferiori solarem. Circulus vero solaris Cuni lirmamentum ab ortu iri occasum volvatur, si
superiori sui parte interseeat Mercurialem et Vene- planetae similiter moverentur, essel tantus impetus,
rium, plus Mercurialem, mi- quod in terra nihil slare vel vivere posset. Ut ergo
iiiisYeneiiuni. Sed, quia faci- radii motui obviarent, etimpetum illius lemperarent,
lius illabitur animo, oculis in contrarietatem motus illius retofta surit. Sed,
subjecta d.escriptio interseca- quamvis contra firmamentum deferantur, firmamen-
tionem illairi oslendamus. tum tamen defert eas secum ad occasum et iflde ad
orlum. Ut si aliquis existens in navi, contra quem
currat navis,.se moveat, tartien navis quocunque va-
dit secum defert, non ideo a contrario motu quies-
centem. Ergo quod paulatim vadunt ad orieiitem,
naturalis cursus est, quod ad occasum et ortum, ex
alterius impeiu. Helpericusdicit hoc esse non posse;
cum enim sol non sit de stellis infixis in firmameii-
CAP.XXIV.-^ Qtiando circuli Veneris el Mercuni to, qualiter ab ipso refertur. Si enim aliquis extra
liberius appareant. navim est, quomodo ab ipsa defertur ? De eo vero,
quod sol vadit ad signa yersus orientem posita, di-
Curii circulus solis, ab inferioribus partibus am-
cit sic videri, non vero sic esse, Cum enim, ait, fir-
biatur, justeinferior illis dicitur. Solem lanlum non mamentum et sol, naturali motu ab ortu ad occasum
obscurat subjecta, quantum supposita. Reput3tus Q
ita quod est sub prima parte Arielis, quia
est ergo sol illis superior, sed jam tractatum ad so- tendant,
firmamenlum aliquando velocius sole transit, cum in
lem.et ad alios planetas transferamus. Sedquoniani vicesima parte unius signi es.l: ergo vere sol venit
coeteri planetae, queiriadmodum et sol moventur,
ad orlum, non illa pars signi quae ante videbatur,
de motu solis loquamur, ut similia de aliis infelli-
supra solem videtur, sed posterior; et ita per sin-
gantuf. gulos dies transeundo, videtur quod ad signa poste-
cum tamen non vadat, quod potest quilibet
CAP. XXV. — Utrum piunetw moveaniur cum firma- riora,
mento vel conlra. probare perlunam. Cum enim cerlum sit lunam ad
septentrionem, non currere, si nubes ipsam praecur-
Generalis ergo senlenlia oninium philosophorum rant, quaudo transeunt lunam, videturque quod ad
est, firmamentum ab ortu ad occasum volvi, solerii posteriora currat. Sed, cum priori sententiae doctis-
vefo et aiios planetas contrario motu; aboccasu ad simus omnium philosophorum conseritit, et verum
ortumiiioveri, quod ostenditur oculis per signorutn est, illi concordamus. Contraque hoe, ille dixit, So-
dispasitionem. • lem a firmameiito non posse referri cum in eo non
67 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC. ET IIISTOR. 68
sit, etsipossunt dicere, quod est irifirnium secundum .\ torridas zonae posiius. Unde aer nostrse habitabilis
nostram sententiam, quam dicimus firmum [forie, nec minus ealidus, nec minus frigidus, nec minus
firmamentum], vocari oethera, tainen dicimus, et si slccus, nec minus humidus, sed inter quatuor qua-
non sit in firmamento, taraen posse referri ab eo. litates temperatus. Ex hac temperie pori lerrae ape-
Ut enim in eodem exemplo de riavi persistamus, riuntur, pvaporatque fumus humidus, qui per ra-
si aliquid leve juxta navim sit impetu illius refer- dices arborum et herbarum scandens, confert eis
tur, -ut si in ea non sit. Ergo cum sol levis et igueae augmentum, et vegetationem (Macrob.). Unde qui-
sit naturae, a firmamento, eisi in eoiion sit, potest dam mensis hujus teniporis dicilur Aprilis, quia
referri. tunc terra-aperitur in fiores. Estque hujus temporis
inconstans esse, scilicet modo pluviosum
CAP. XXVI. — Quare sol obtiqtte moveatur, et de proprium
hieme el vere. ex vicinitale hiemis , modo siccum ex vicinitate ae
Movetur ergo sol et alii planetse ab occidente in statis, modo eadem raiione calidum, modo Mgidum.
orientem, non reclp modo, sed obliquo modo, sci- Inde est quod iu Marlio sspe infirroantur homines,
licet, descendendo, ascendendo ad orienlalia se- quia corpora humana aperta sunt ex ealore, et statim
cundum praedictam signorum dispositionem. Sed, corrumpuntur ex subito frigore.Sed, si aliquis se in
dicet aliquis : Quae necessitas fuit, quod sol obli- B hoctempore conservet, tardiusiu eo, quam in aTo
quo,non recto modo movetur?Respondetur : Magna tempore iniirmitatem iriCurret.
quomodo ostendemus. Sed praedoceamus, quas di- CAP. XXVII. — Unde attius moventur tnfirmi
versitates oblique meando operetur, a reniotiori, in vere, et ih auitimno'; et de quaiuor anni
id est a capricorno incipientes. Cum ergo sol intrat temporibus.
capricornum, quod conlingit in medio Decerabris, Iiic subjicit aliquis : Unde ergo est, quod si
unius mensis iritrat signum, et in medio Januarii aliquis intret aliquam infirmitatem, hon tam saepe
exit, eique attribuitur in quo illudintrat, quia lunc moritur in hieme quani in vere. Cuni infirmilates
remofissimus a nostra babitabili, illa frigore con- oriantur ex malo humore permembra sediffundente,
stringitur. Terra enim et aqua naluraliler frigidae ex frigiditate hiemis constringunlur humores, nec
sunt, nisi asole calefiant. Item, cum non sit quo possunt defluere.
arescal, aer spissatur in nubes, quae dissolvuntur Ex calore autem veris, itidem dissolvuntur, qui-
in pluvias. Inde fit quaedam varielas anni, quae vo- bus decurreniilius per membra, succumbit liomo et
catur biems. Est enim biems humida et frigida, moritur. Hcectemperies ab ariete incipiens exten-
extenditurque donec sol transeat aquarium et pisces, Q ditur, dum sol est in tauro et geminis. Primum
quorum prirnum iutrat in medio Januarii, et se- TnedioApriliSjSecundummedioMaii intrat. Huictem-
cundos in medio Februarii. Constat ergo hiems tri- pori consimiles sunt aer, sanguis, pueriiia quia ca-
bus mensibus, et hoc est unum de quatuor aimi lidi et humidi sunt. In eo se melius babent melancho-
temporibus. € In hoc ex frigore conslringunlur pori liei, pejus sanguinei, melius senes, pejus pueri. Pes-
superficiei lerroe, nec polest calor evaporare, qui sima iniirmitas est quae venit ex sanguine, minus
remanens intus, nutiit radices herbarum et arbo- mala quaeex melancholia, ut quartana. In eodem est
rum, vicemque matris praegnantis oblinet. J Incre- conveniens,uti frigidis et siccis.
menlum autem non confert : quia nec ealor, nec Cum autem usque ad cancrum aseendit, ex pro-
humpr, ex quibus omne incrementum est, potest pinquitate sua terram incendit et desiccat. Unde est
ascendere, propter cOnstrictionis frigus. Sed unde aestas calida et sicca, quse incipiens medio Junio,
gelu, undenives.unde grandines, uride pluviae, unde quando sol intrat cancrum, extenditur donec in
lonitrua, ui.de fulmina contingant, in tractatu de leone quem intrat medio Julio, et doriec est in vir-
aere dicemus. Huic tempori consimilia sunt, aqua, gine quam intrat medio Augusto, liujus temporis est
phlegina, aeias decrepita : haec etenim frigida et et berbarum et arborum radices exsiccare. Consi-
humida sunt. Ia eodem se melius habent cbolerici, D mile est igni, cholerae, et juventuti; haec enimca-
pejus phleginaiici, melius juvenes, pejus decrepiti. lida et sicca Sunt, in eo se melius liabent phlegma-
Pessima esl iiiiirmitas quse ex phlegmate, quoti- lici, pejus eholerici, melius decrepiti, pejus juvenes.
diaua febris; minus mala quae ex cholera ut ter- Pessima est infirmitas quae venit ex cholera, minus
tiana; utiie est in eodem augmentare cibum. Pori mala quae ex pblegmate est. In eodem est utile uti
enim bumani corporis, ex frigiditate coiistiingun- frigidis et humidis. Augmentandus est potus, et mi-
tur, unde calor intus pernianens, plus consumit. nuendus est cibus. Cum enim ex calore aperti sunt
Conlia igitur interiorem defectionem, oportunum pori corporis, evaporat calor naturalis, ex
quo non
est infuiidere exteriorem refectionem. Inde qtiod ita bene digeritur cibus, sed quia potus cito transit
apud antiquos Deus biemis, pinguis venter piu- in sanguinem, augmenlandus est. Hic oritur qus-
gebatur, et ab immuntlilia paludis Spurius voca- slio. Cuni istae diversitates in praedictis temporibus
balur. in eddem bonum est uti calidis et siccis. ex propinquitate et remotior.e solis habeant con-
Cum vero sol ascendendo usque ad arietem per- tingei-e, sol vero existens in leone, lantum distat a
venit, quem in medio Martii intiat, nec minus re- nostra habitabili, quantum existens in geminis, m
motus, nec minus propinquus est, utpote in medio virgine quantum in tauro, in libra quantum in aric-te
63 DE PHTLOSOPiilA MGNDI LIBRl QUATUOR. — LTB. II. . 39
quare in illis fribus operetur calorem et humorem,
in his duobus calorem et siceitatem ? Cui respon
dendiim" est : Quod exislens" in tribus vernaiibus,
ex boc quod propinquus est operatur calorem , ex
viciriitate biemis praecedentis Operatur humorem.
Cum vero spl esl in leone, et virgine ex propinqui-
fate operatur calorem. Sed, quoniam ex calore veris
et aestatis, jam humor desiccatus est, non est quo
teniperetur calor, nec unde sit humiditas. lnde est
autem lempus calldum.
Cum vero est in libra,_ quia jam oranino desic-
catus est humor et exstinctus est calor, oritur au-
et in fructus habenles Sepien- Frigida Zona. irio.
tuinnus, frigidus siccus, quo
intus humores, ut racemi et coetera colligunlur ex biimida et sicca. Ideo prudentipbysico semper provi-
deiidum est, quae signa sol pbtineat, et quis planela
gemina siccitate aestatis, et autumiii maturi. Ineipit eum co sitln
autem autumnus in medio Septembris, sole intranle JJ eodem signo, ut scias qualis futura sit
et alia tempora, ut contra fuluram qualitatem
libram, durans dum sol est in Scorpione et Sagit- aestas,
sit medicamen..
tario,. quorum primum intrat medio Octobri, se- praesto
cundo medio Novembri. Assimilatur huic tempori Cl m igituf sol has diversitates opsretur, oblique
niali se-
terra, melancholia , senectus, quia frigidae et siccae ascendendo et descendendo, videamus quid
sunt. In eo melius se babent sanguinei, pejus me- querelur, si semper recto modo volveretur : et de
lancholici, melius pueri, pejus senes. Pessima est hoc nullus dubitat, quod si sempef ita propinquus
infirmitas quaenascitur ex melancliolia, minus mala nobis moveretur, ut in sestate, semper sestum ba-
beremus.
quae ex sanguiue. Ut enim generaliter dicamus in
omni tempore anni, pessima est inflrniitas, quse fit
ex humore simili temperati: qualitatibus enim tem-
poris augmentatur materia morbi, minus mala quse
fit ex humOre lempori contrario. Minuitur namque
qualitate temporis materia mofbi.Tn eodem utile est
uti calidis et humidis. Inaequale est hoc lempus, ex
vicinitate praecedentis aestatis, et subsequentis hie-
mis, ex quosuccis fructuum habentium, indiscre-
tim. homines periclitantur. Hic oritur quaestio si-
milis praicedenti. Cum sol existens in scorpione, Nec aliquid crescere posset. Similiter, si semper
tanturii distet a uobis, quatitum in piscibus, in sa- remotus esset, ut in bieme, semper rigor frigoris
gittario, quantum in aquario, quare alias operetur esset, nec extra fructus et herbae nascerenlur. Sed
in illis qualitates, alias in istis? Hujus solutio facilis dicet aliquis : Si ita se moveret, ver esset in ariele,
est : in prEecedentibus nempe, id est in scorpioiie quod aequaliter distaret, quod aequaliter nobis sem
et sagittafio, quia sestate desiccatus est humor, per temperiem faceret veris, nec aliquid mali inde
jamque sol medium torridae zonoe transivit, est fri- proveniret. Nos dicimus conlra , pessimum inde
gus et siccitas. In istis aliis, quia similiter est sol provenire malum. Nunquam enim terra intus coii-
remotus, est frigiditas : sed quia jamdudum defecit ciperet, quod agit in hieme, neque fructus si aliqui
calor, qui aera desiccat : paiilisper spissatur aer in nascerentur, ad maturitatem tenderent, sine quibus
nubes, et fit tempus humidum. Quamvis, ut prae- numerus animantium vivere non posset. Et quoniam
diximus, hiems sit ffigida et humida, in principio ., de naturali motu solis diximus, de his quse agit re-
tamen magis est frigida, minus humida, in fine latus a firmamento dieamus. Cum igitur sol na-
inagis humida , minus frigida, in medio aequaliter. turali motu, ab occidentein orientem, eontra firma-
Yer autem in principio magis humidum, minus ca- inentum nitatur, quotldie a firmamehto, dum refertur
lidurii, in fine magis calidum, minus liumidum, in ad occasuni, existensque super terram agit splendo-
medio aequaliter. JHstas vero in principio magis rem, qui dies dicitur. Sub terra vero eodem existen-
calida, minus sicca, in fine magis sicca, minus te, in superiori parte est obscuritas, quae nox vo-
calida, in iriedio aequaliler. Autumnus in principio catur. Attendendumque est, quod dies alius natti-
niagis siccus, miuus frigidus, in fine niagis frigidus, ralis, alius usualis sit. De riaturali ergo prius, deinde
miiius siceus, in medio sequaliler. Notandum vero de usuali disseramus.
est qtiamvis istae sint quatuor temporum proprie- CAP. XXVHI. — Quid sit naturalis et usualis dies,
tates, ex" accidente tamen variantur, ut si cum hie- et de divisionibus eorum
malibus signis sit aliquis calidus planeta, ut Mars Naturalis vero dies, viginti quatuor borarum spa-
est, propter naturam calida et sicca.»Similiter, si in lium conlinet, scilicet, usualem diem et noctem.
sstate sit aliquis frigidus et humidus, plus solito est Unde dicimus triginta dies esse in mense, cum ia
 7« HOXORIIAUGUSTODUN.OPP- PARS I. — DIDASC. ET HISTOR, - n
eo sint dies et noctes. Hunc in quatuor pliysici di- A i» medio zodiaci, qui locus eclipticus dicitur. Liina
viserunt, a nona parte noctis, usque ad fertiam dieii vero sub eodem sic posita est, quod, si linea diri-
usualis, calidum et humidum esse dicenles, a terliai geretur, iret per mediuni solaris et lunae et terreni
diei usualis usque nonam calidum et siccum, a nona corporis sic. Tunc luna facit radios suos elidi,
ejusdem usque ad tertiam uoctis, frigidum et humi- nec ad terram obtectu lunaris corporis possit de-
dum. Inde contingit, quod quaedam infirmitates in scendere. Inde est quod nunquam nisi in triginta
diversis partibus ejusdem, pejus el melius secundum luna contingat, quia aliodie, non esl recto modo
praedictam rationem de temporibus habeant. Usualis supposila soli. Non tamen omni tricesima luna hoc
vero dies est spatium, quo sol ab ortu ad occasum contingit. Sed quotiescunque contingit, in ea con-
referlur. Huuc ut naluralem, quatuor modis divise- tingit. Si enim in tricesima die luna, ita opposila
runt. Prima enim parte illius, sol rubet, deinde soli, quod sit aliquantum versus cancrum, alterum
splendct, postea calet, ad ullimum descendit et versus capricornum, non potest luna Solis visuni
tepet. Inde est quod in fabulis qualuor equi Phoebo et descensum radiorum nobis auferre. Sed, quia de
altribuuntur, nomina prsedictis rationibus conve- sole pro posse nostro aisseruimus, deinde de luna
nientia obtinentes. Primus nempe dicitur exactus, disseramus.'
id est, fubeus, secundus lacteus, id esl, splendens, B
tertius lampas, id est, ardens, quartus Philogeus, CAP.XXXI.— Qitare litna non habeat splendorem et
calorem : el de noviiunioet plenilunio.
id est, amans terram. In istis usualibus tertio in
anuo contingunt diversitates, aliquando namque Luna igitur es. propinquitate aquse et terrse spis-
sunt aequales noctibus, aliquando prolixiores, ali- sius habet corpus, quam caetersestelloe, unde non
quando breviores. habet proprium splendorem et calorem , sed a sole
AP.XXIX. — Unde wqualitates ct inwqualitates accendilur. Si enim proprium haberet calorem, cum
dientm. vicina sit terrse, per singulos menses, sestum caloris,
Harum diversitatum haec causa est. Cum sol in frigus hiemis in terrani ageret, tanquam continuis ""
hiemalibtis signis est, tumor terrse, qui est in me- inaequalitatibus, nihil vivere posset. Caruit ergo
dio torridse zonse, inter nos et illum positus, aufert splendore et calore, a sole tamen superposito illu-
nobis, ne filum cito videamus et causaest, quare stratur, non tamen semper aequaliter, sed modo post
ab oculis nostiis auferatur, inde hrevius est splen- novissimum, modo plemlunium, modo inleiiur.ium
dor ejus apud nos super terram : et sic dies umbra lioc ita fieri. Dicunt quidam, quod non est suppe-
prolixa, et ideo nox. Sed quando est in cancro, et C sita soli, in eodem signo, prae nimio splendcre eam
in aliis sestivalibus signis, quia cilra tumorern terrse obscurari, nec posse apparere. Sed quando
elonga-
naseilur, cito in mane videtur, et tarde ab oculis au- tur a Sole in parte ineipit splendor apparere. Unde
fertur, inde prolixius est splendof super lerram , et cum plus removetur a sole, major in ea splendor
brevius umbra. Eodem vero in ariete vel in libra exi- apparet. Cum er.im primum appareat ex parte so-
stenle,-quia sequaliter distat a nobis, sequaliter super lis, falsa videtur eorum senlentia. Nobis videtur
terram, et sub terra est, inde est aequalis splendor, quod omne luminosum supposito aliquo obscuro, in
et sequalis obscuritas. opposila sui parte facit uinbram, in parte sui splen-
CAP.XXX.— Unde eclipsis solis sit, et quod singulis dorem. Cum igitur luna quae,ut praediximus, natu-
mensibusnon conlingat. raliter est obscura, soli supposita in parte sui, id
Enumeratls affeclibus solis, tam ex naturali, est, supra solem ponil splendorem, in opposita par-
quam ex accidentali motu , de eclipsi ejus di- te, id est versus lerram facit umbram, unde a nobis
camus, untie, et quo tempore contingat solem esse luna non videtur. Sed,quando elongatur a sole, in-
Eclipsis Solis. cipit splendor ad modum gracilis cornu apparere,
diciturque ftovoEtSi..-. Quantoque plus elongatur plus
D splendens descendit, ita quod in septimo die dicho-
tomos dicitur, id est divisa per medium. Et est no-
tandum quod quando splendor descendit umbra
ascendit, et e convcrso : post septlmum vero diem
usque ad decimura tertium est ap.<fiv.vpTo;, id jes
minus p.cna , et major dimidia, decima quarta
vero pie quia per diamelrum remota est a solc
Quod potest probari ex boc quod sole occidente
ipsa oritur, jam tota umbra ascendit, ef descendit
totus splendor, estque -rrca>e-D.ma;, id est ple-
tiilunium. Postea vero incipit appropinquare soli,
et umbra descende re, splendorque aseendere.
Unde delicit ex nostra parte splendor et fit primum
75 DE PHILOSOPHIA MUNDILIBRI QUATUOR. — LIB. II. 11
A Cum ergo corpus solis et terrae sequaiia non sint,
quippe cum sit sol octies major quam lerra, um-
bram terrse v.vlivSpo;esse n.on potest. Calathus
vero est figura ab acuto in altum rediens. Unde et
xa).K&oEt§v.cdicitur hujus figurse umbra, hoc fit,
quando luminosum corpus minus est obscuro, ad
hunc modum. Sed figura umbrae terfae calathoides
esse non potest, quia sol, ut probat Macrobius, ma-
jor est terra. Conoides vero umbra dicitur, quia
ex lato in acumen tendit, quse fit si luminosum cor~
pus majus sit obscuro; ut monstratur in subjecta
descriplione.

descendendo «uyfc<u/JTo_r, aemde Siyjzop.0;, post ea

povostS»?.Hsee wnnia erunt apertiora ante oculos
praecedente figura posita.
CAP. XXXII.— De eclipsi lunw et quare singulis
mensibus non conlingat, el de figuris nmbrarum..
Eclipsis vero lunse est ratio, sole et Iuna in pfae-
dicta eclipticaTinea sic dispositis, quod sol est in
inferiori bemispherio, luna in superiori, terra vero
in medio : sic quod si linea descenderet a medio
lunaris corporis, transiret per medium terreni et
solaris. Tunc tumor terrse allius interpositus, diiigit
umbram, scilicet, usque ad ipsam lineani, unde et
radii solis, non possunt eam accendere : patiturque
eclipsim, donee moveiido se, tumorem transierit, et Ergo quia solare corpus majus est lerra, um-
splendor in ea apparere incipiat. Ihde est quod |n bra Hlius conoides est : cum Sol et luna, ut
nunquam deficit riisi in quinta decima luna, quia prsediximus , conus umbrse terrse recto modo ad
tunc est soli opposita, non tamen in omui quinta Iunam tendit eamque inficit, nec radios a soleac-
decima lunahoc continglt. Sed quotiescunque hoc eipit donec conum umbrae transierit. Si autem
contingit ex figura umbrse terrae. De figuris umbra- in^quinta decima luna non sit sic disposita, sed
rum quae ex aliquo rotundo corpore opposito splen- alterum sit aliquantulum versusseptentrioriem, al-
dori ejusdem fiunt praedoceamus. Omnis talis cor- lerum versus austrum, conus umbrae non recto
poris umbfa. vel est cylindroides, vel conoides. Sed modo ad luiiam dirigitur, nec eam inficit, sed juxla
tylindrus est figura louga et rotunda, aequaliter illam, adhunc nioduni.
erescens, neque lineas iri summum attingens. Inde
dicitur cylindroides umbra quse talis Ugurseest. Quaj
fit quoties luminosum corpus et obscurum eiusdem
quantitalis, ad hunc est modum.

Eclivsis lunce.
o
PATROL. CLXXII.
 7S TIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC ET IIISTOR. 76
Viso unde eclipsis lunae contingat, et quare non in A Cum luna frigida et humida sit, quamvis a sole illu-
singulis mensibus, de umbra quae semper in medio minetur, aliqua parie sui retinet, quae aliquid ob-
scurilalis naturaliter inibi semper apparet.
ejus videtur, quid nobis inde videatur, dicamiis.

LIBER TERTJUS.

PR^EFATIO. aliquid non potest, donec humido se misceat, et

Tstsi studiis docendi occupati, parum spalii ad spisso. Istse esedem diversitates ex aere superposito
scribendur.1 habeamus, quoniam inde multos vesles in terra sunf. Qualilas quippe aeris, terram subje-
philosophise abscindentes, et cum panniculis arre- ctam inficit. Sunt igitur quinque zonse in aere,
ptis totam sibi eam cessisse credentes, abisse digno- quinque in teira. De aere ergo superposito nostrse
scimus, voce ipsius clamantis excitati, ne nuda re- babitabili, disseramus, ostendentes quid in eo et
maneat, particulas abscissas slylo nostrse parvitatis unde sit, et a diversitale pluviae,quia est omni tem-
eonsuimus : non ignari morsibus invidise nos sub- periei communis, incipiamus.
jacere : nobisque hodie est periculum noscere et ha- " CAP.IV. — Unde sinl pluviw.
bere. Sed quoniam, ut ait quidam : Pluviarum ergo diversae sunt causse. Aliquando
Justitis invidia nihil est, quw proiinus ipsum namque fumus spissus, et humidus evaporat: qui
Auctorem rodit, excrucians animum ; cum ascendit, niiriutissimaegultse se involvunt, quoe
TStHorat. (Ep. I, n,. S7) grossiores et graviores factoe,cadunt, fitque pluvia.
Invidus allerius rebus maerescit opimis. Aliquando vero aer cx frigidifate terrse et aquaespis-
Invidia Sicttli non invenere tyranni safur, transilque in aqueam subslanliam, quae ex
Majus tormcntum.
calore solis, ut glacies ab igne desiccata, cadit per
jDe tormciito illorum certi, etsi de multis morsibus iEinulissimas pariiculas. Aliquando ad nutiimentum
venenalorum non dubitantes, quasi Catonum per sui coloris solem altrahere bumorem conlingit, et
-aestumLibyaeferit.atem seciantes, rationibus diversis quod in ilio liquidius est, in igneam transit subslan-
pusillorum muniti, ad sequentia transeamus. tiam. Quod vero gravius deorsum cadil, ubi post
CAP. I. — De aerc. acutissimum calorem videmus conlingere pltiviae
Et quoniam de sethere et ornatu ejusdem, quse iiiuiidationem. Habet autcm qiiaestionem.
r.obis visa sunt, nostroproposito congrue docuimus, C CAP.V. — Qttare solis.radii et calor ad tcrram
de aere iiii conjunclo, et subdiio, doceamus, quse, tendant,
et unde in illo contingant, ostender.tes. Aer igilur Cum proprium sit ignis, tendere sursum, unde est
esl a-luna usque ad terram, qui quanto lerrse pro- quod radii solis el calor ad terram tendiinl? Ad
pinqitior, tanlo humidior et spissior; quanio re- quod dicimus, quia sol igneae nalurae sit, non quia
mofior, slccior et.splendidior. Hic cum sit suppo- ex solo igne constel, sed quia in eo dominatur.
situs soli, ex eo calorem et humorem accipit. Sed Prsedocuimus enim corpora slellarum ex quatuor
qtioniam sol terminos torridse zonaenunquam exce- elementis esse facta, dominanfe tamen igne : cum
dit, illam partem aeris ex vicinilate accendil, et re- sol ex quatuor elemenlis constet, quamvis igne
motam e.xpeiiem sui caloris relinquit. dorainante, qui in eo ex terra et aqua esl, ad simile,
CAP.II. — Qttaliicr quinque zonw sint in aere. id est ad terram et aquam tendit. Scd quia a calo-
Sunt ergo in aere quinque diversilates , ab anti- ris fontc procedit, secum aliquid caloris defeft, quo
. quis zonaedictoe sunt, non , ut quidam sestimant, terra et aqua calefiunt, et quoniam natura est calo-
super lunam. Illic nempe omnia immutabilia sunt, ris ascendere, calor qui prsedicto niodo descendii,
quia illic nulla est conlrarietas. Cum enim ibi revertendo secura aliquid humoris elevai, quod ebul-
aether,qui ignis dicitur, corporaque stellarum ignea, D liendo in sui substantiam transmittat.
unde in aliqua parte erit frigus? Sed scio islos ex CAP.VI. — Qtiarc sol calefacil terram , et iguis
verbis philosophorum errasse, qui quinque zonas superior non.
esse in coelo pronuntiant. Conlra hoc geminam ha- Si ergo propriepossimus loqui, dicamus quod sol
bemus defensionem. Prima est, quod aerssepe voca- sursum bumorem elcvat, non atlrahat. Ideoque fons
tur coelum, unde aves cceli aicuniur. Secunda est, caloris dicitur, quia sic subdita calefacit: ignis ve-
quod quinque partibus aeris, quinque partes selheris ro superior non. Cum enira sit clemenlum non ex
Euperpositaesunt, vocaturque pars selheris nomine elemeulis faclum, nihil est in eo quod ad inferiora
partis aeris sic suppositi : dicilurque pars superpo- descendat. Inde vero est quod pars aeris el terrse,
sita Irigidse, frigida : quamvis in ea nullum sit fri- soli subdita est fervida. Remola autein frigida, etsi
gus. Pars superposita torridse, torrida : non quod in sit Eetherisubjccfa. Sed dicet aliquis. Nonne ignis.
aetliere aliquis sit fervor caloris. ubicunque est, calidus est? Cui dieimus, Non, nisi
CAP.III. — Qum diversilaies ex aerc in terra sint. humido et spisso junclus. Quamvis eigo super lu-
Est i^iiis superior ita subtilis, quod accendere nam sit ignis, non ibi fervor esf, deiicit enim bumi-
T7 DE PHILOSOPHIAMUNDI LIBRI OUATUOR. - LIB. III. 78
da ct spissa materia qua accendalur ignis, neque A CAP.IX. —Quarenivesnunquatn conlingant in
c3slaleP
frigus, neque obscuritas, sed unus et continuus cutn in ea contingat cjrando.
splendor, neque aliqua mutabilitas. Sed dicetad boc Hic subjicient: Cum in sestate ssepe grando coc-
quod Aristoleles ail : Inipossibile est ignem non cct- tingat, qnare in eadem, juxta inferiora montium
tere. Respondemus ibilocutum fuisse Aristolcleni de nunquam nives contingant? Contra hocdicimus : In
inferiori igne, qui semper alicui spissse maleriae sestate humorem ex calore alicujus elevari, elevan-
mistus , nunquam calere desinit. Dicimus ignem doque guttas involvi, quse grossiores factae, frigore-
calere, non actualiter, sed naluraliter-Quarta causa que congelatae, grandinem gignunt. In hieme vero,
est pluviarum, vcutus elevans humorem, de stagnis, quia frigus circa terram est, gultas aquae, antequam
et fluviis, et lacubus. Inde est quod ranunculi et gfossae sint, ex frigiditale temporis constringi, et in
pisces, a multisvisi sunt de aere caderc Cum eiiini, nivem transmulari, constat. In aestate vero, quia
ut diximus, aqua vento sustollitur, contingit quod frigus circa terram non est, donec in altum elevatae,
ranunculos et pisces secum elevat, quibus ex natu- grossae et spissaefiunt, non congelantur. Nunquam
rali grandine descendentibus, stupent ignorantes. ergo in sestate nives, etsi in ea sunt grandines. De
Nullum ergo tempus anni immune est a pluvia. In tonitruis et fulminibus, unde et qualiter conlingarit,
omni namque vel fumus humidus evaporat, aer ex B disseramus.
frigidilate spissatur, vel humor calore, vel vento CAP.X. — De lonitruis et fulminibus.
elevatur.
Fumoigitur, utpi'3ediximus,ad superiora tendente,
CAP.VII. — Quod anle finein mundi guttw sanguinis cum ad summum aeris pervenit, et praeponderatio-
cadent, vel quare sanguis dicatur plnere. nem humoris, movetur aeris summitas. Cujus parti-
Hoecpluvia quandoque plus solito spissata, ex ni- culse ad moduiu undarum aquse sibi occurrcntes,
mio calore incensa, fit ad modum sanguinis, rubea fragorem faciunt. Ex motu vero aer calefactus,
et spissa. Quod videntes, rerum causam ignorantes, transil in igneam subsiantiam,fitque coruscatio: qua3
piiilosopliorum, dicunt sanguinem pluere. Inde veri quamvis cum fragore fiat, citius tamen ad nosper-
simile est diclum esse quod ante finem hujus mundi venit, quia visus velocior est auditu.Cum ergo, sic-
guttae sanguinis cadent, et cum debeat ex ustione fi- ut praedixiirius, sparsim ex fumo humido spissali
niri, ut testaiur Scriptura, quae dicit psalmo qua- generantui-, impetus qui ascendil sursum, est fragor
dragesimo nono : Deus nosler manifeste veniel, Deus sine fulmine. Sin autem impetus ille deorsum ten-
nosler ei non silebit, Ignis in conspecluejus cxarde- dat, lamen tantus non fit, quod usque ad obslacu-
scet (Psal. XLIX,5). Et alias: Qui veniurus est jttdi- Clum perveniat, nondum est fulmen. Cum vero ad
care vivos et mortuos, el swculum per ignem. Aquae obstaculum pervenit, obstaniia findit.
ex ealore in nubibus expansse, ex fervore spissabuii- Sed quia proprium est motus aeris, tendere sur-
tur, et incensae, rubeaeque faetse, ad similitudiiiem sum, nulla materia exire vetante, reverlilur, spar-
sanguinis cadent. Est quando in pluvioso lempore sosqiie recolligil ignes. Si vero in hac inferiore parta
arcus discolor in nubibus apparet, unde existant, aeris, multus sil humor, aer existens, in illo impetti
et unde in eo tot appafeant colores, dicamus. igniri non poiest, iitque fulmen findens, non urens.
Cum, ut supra diximus, calor solis huraorem ele- Si aulem ibi non sit bumor, ex motu et siccitate
vet, vel fumus humidus evaporet, aquae in nube ut ignescit, fitque fulmen urens. Esl aulem fulmen pars
in vitreo vase, el ubi est tenuior et calidior, rubeum aeris, collisione aliqua usque ad obstaculum perve-
ostendit colorem, ubi spissior, purpureum vel ni- niens, cum impctu. Toniiruum vero, est partium
grum. Inde est, quod arcus ille nunquam ul in op- aeris sibi occurreiitium sonus. Coruscatio autcm
positapartesolisrelucet. Aer enim ex splendore solis pars est aeris ex impetu ignita et splendens. Non est
ita irradiatur, quod diversi in eo colores apparent. igitur fulmen lapidea substaritia, ut quidam asse-
. runl, Si enim lapidea esset substantia, non huc et
CAP.VIII. — Unde grando el nix. illuc discurreret, nec sursum reverteretur, et cum
Visis ergo causis pluviarum, et arcus coelestis, de aliquam ferirel carnem, et ossa comminueret. Ideo
grandinibus disseramus. Cum igilur praedictomodo fulraen ssepius alta sternit, quia, cum ab alto oblique
Iiumor elevetur, contingit ssepe in superioribus ven- descendit, citius alta repetil. Sed quia quorumdara
tum frigidum et siccum fieri, qui guttas aquse ex est sententia, quoddam fulmen esse lapideam sub-
frigiditate congelans, transmutat eas in lapideam stantiam, ne ex ignorantia vel invidia videamur eam
substantiam : et quia gultse rotundse sunt, quod po- vituperasse, vel tacuisse, breviter illud declaremus
lest probari per rotunda foramina, quse agunt in sive exponamus.
lapide, assiduilate cadendi, grando rotunda descen- Aiunt isti, quod cum fumus humidus ad superna
dit. Unde carmen: ascendit (proprium namque est fumi humidi ad su-
Gutta cavat lapidem non vi sed swpe cadendo. perna elevari, ut saepius a nobis expositum est), ele-
vatur cum eo aliquid terrense substantiae, quse ex"
Nives vero sunt supradictae guttse, antequam grqssas calore solis in lapideam spissatu.r subslantiam, et
sirit, spissataequecongelanlur. eoiitinetur in concavitate nubis, donec impetu ali-
 79 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. SO
qsio nubes dividit, unde lapis ille impulsus alfumi A CAP.XIII.— Qitod cometa non sii stella.
aliquid perculit, De comela ver.o quse in mutatione impcrii appa-
CAP.XI. — Quarein sola wstate conthigant fulmina. ret, hoe senlimus quod stella non esl; quia neque
"Kicsubjiciet aliquis : Cum iri omni tempore annii de infixis, neque aliquis planeta. Qtiodde infixisnon
fumushumidus, ut prsediximus, ascendat, quare in est, ex boc apparet, quod motus illius sentitur.
omni non contingunt fulmina et tonitrua? Cuidici-• Planeta vero non cst, cum extra zodiacum saepevi-
mus : Cum ab fumo humido ascendente habent esse, deatur, nec motum planetarum sequatur. SiTlem
non fiunt tamen inde donec ad summum pervene- stella esset, esset in aliquo bemispbserio. Cum igitur
riiit aeris, quod per simile maris potest probari. Cum stelloeejusdem hemisphaeriiapparenl, ttnde ista, quse
•enimimare,exfumoascendeiite,iiifundoconimovetur, major videtur, non apparet? Non est ergo stella, sed
ex spissitudine, non potest buc vel illuc impelli. Sed ignis, juxta voluntatem Creatoris, adaliquid desi-
cum usque ad summum commotio illa pervenerit, gr.andum, accensus.
illuc et illuc undae impelluuiur, fiique tempestas. CAP.XIV. — De refiuxionibusOceani.
Quod vero tempeslas a fundo incipiat, per bocpotest Quoniam de aere, et eo quod in eo contingit, pro
probari, quod phoeas undas agitantes ante tempesta- affeclata brevitate transcuriimus, de aqua et situ
tem videmus. Unde Plinius ait^ Nautwsunt dormi- ^ ejtisdem dicere incipiamus. Sapientia ergo divina,
toriw, quw in funcio maris dormiunt, Fumo tamen, sine calore ct humore, nibil posse viverc proesciens,
Tit prsedixiraus, fundum niaris commovente, excitati terram vero el aquam esse frigidas, ut in ea vivere
ad summum ascendunt. Quod videntes r.autae,expe- aliquid posset, totius caloris fontem, id est solem,
rimento certi, elsi de pliysica incerti, tempeslatem ut sequaliter hinc et illinc ferraro calefaceret, super
futuram praedicunt, quippe jam incipit tempestas in medium terrae posuit. Sed quia a solo calore nibi!
fundo. Simile vero est in aere. Dum enim inferiores vivere posset, in medio ejusdem fontis caloris fon-
/partiiSaeris obtinet fumus, ex spissitudine non po- tem humoris supposuit, ex quibus hinc et illinc
test huc vel illuc impellere aera. Sed cum ad sum- terra teniperaretur. Est ergo fons humoris in medio
inum pervenit, huc et illuc ex labilitate eum impel- lorridae zonae, in medio aequinoctialiscirculi, lerram
Tit,fiuntque tonitrua et fulmina. In hieme vero, elsi circumdans, qui ideo esse a pluribus non crf/.ilur,
aer spissus sit, non est tameri tantus calor, quod quia per nimium fervorem, ad ipsum non perveni-
spissus fumus usque. ad siimmum possit erigi, non tur. A physieis tamen prsedicta necessitate esse cre-
etiam in aere. Remanens ergo in inferiori parle ae- ditur, verumque mare vel Oceanus appellatur. Hoc
ris, ventos et pluvias gignit. In sesiaie, cujus est vero mare cum usque ad Occidentemveneiit, duas
maximus fervor quo elevatur, fitque partium aeris refluxiones ibi facit, quarum una ad auslrum, alia
diversa incursio : unde contingunt fulmina et toni- ad septenlrioiiem vergit, latera terrse sequentes. Si-
trua. In autumno, qui est frigidus et siccus, neque militer in oriente duas facit refiusiones, ad praedicta
cst humor qui elevelur, rieque calor quo elevetur. latera se vergentes. Cum occidentalis vero refiuxio,
CAP.XII. — Dc eo quod slellw vidcntur aliquando et illa orienfalis, ad praedicta latera se vergentes, si-
cadere. bimet occurrunt, ex repercussione ingurgitatur retro
In eodem aere videtur nulla stella cadere, cadenle mare; fitque famosa accessio et recessio maris, quaa
sliqua. Cum ignese sint naturse, et propiius stella- fluctus [vel, sestus maris pro fluxu] maris dicilur.
nsn lpcus sit selher, nunquam ad terraro desCen- Similiter aliaeduse in capite sibi occurreiites. Sunt
dunt. Iteni cum maximse sint, etsi ex remotione alii qui dicunt fluclus maris montes subditos mari
parvse videantur, sialiqua caderet, toiam terram vel causam esse. Cum item usque ad ipsosmare perve-
maximam partern ejusdem oecuparet. Non crgo ca- nit, retro cadit, ct ingurgilatur, impleturque retro
duni, sed cadere videntur. Ssepeetenim in superio- alveus,sed anfe cxplclur. Si ante vero expleiur, retro
li-bus partibus aeris, estventuset commotio, elsi iteni revertilur, et expletur retro, sed impletur ante
non sit in inferioribus, ex ea commotione aer igni- j) prsedicta occidentalis refluxio, ad septentrionem ver-
tus ct splendens, per aera discurrit. Qui cum extra gens. Cum juxta laiera terraj langens Afiicam, ad
aliquam slellam splendere incipit, suo splendore finem ejus pervenerit, inter Calpem et Allantem,
visum illius stellse nobis auferl, videturque quod usque juxta Hierusalem, Mediterraneum vocatur,
sfella ceciderit. Sed dicet abquis : Unde est ergo diversa a divcrsis regionibus nomina aceipiens.Qua-
quod stellam illam nonvidemus? Huic d>cimus: liter vero ascendat et descendat si quis scire deside-
Stellam illam videri posse, sed eam esse, nesciri. rat, et quse nomina, ex quibus regionibus siimpla,
Cum cnim, utprsediximus, aer ignitus discurrat, aer mappam mundi consulat. Sed quia facilius illabitur
spissior, et modo lardior subsequitur, qui intcr nos animo subjecla descriptio, id quod diximus oculis
et stellam illam positus, visum ejusdem nobis.au- subjicianius : in posita (col.seq.) spliserula occiden-
fert. Sed antequam transeat, et stella appareat, fir- talis rcfluxio ad septentrionem vergens, ex Atlante
inamenlum, quod ad occasum volvitur, stellam il- mcnte adjacente, Aflanticum mare vocatur, infra
Tam ad ulteriora sccum detulit. Cumque apparet, quam est Anglia, et vicinae insulae. Ex Orientali
quia in alio loco, quam antea esset, vidctur, alia refluxione ad Septeiitrioiiemvergenle naseilur In-
Etella puialur. . dicuni marc Similitcr ex aliis refluxionibus ad
 R_ DE PHILOSOPIHA MUNDI LlBRl QUATUOR. — LIB. III. 83
aiistrum se vergentibus credendurn est, marianasci A ciendo figuram, minuemus laborem, unam stmilcn».
diversa. Sed boe nostra attestatione desefibi non praecedenti faciamus, in qua non in medio sibLre»
debet, quia propter torridam zonairi interjectam fluxionesoccurrant.Inprimautexilla cardinales.es
situs illaruni nobis incognitus perseverat- Iiac collaterales iiitelligamus.

Sed qula in ana figisra, non plus quam duos

possumus ostendere , per simile isiarum , de.
aliis intelligatur. Quseritur autem : Si ex prie-
B dictis eausis conlingant venli cum quotidie re-
fluxiones dividantur, sibique occurrant, quod
testanlur quolidiani fluctus, quare quptidie venti
rion contirigant. Cui dicimus : quod, el si quo—
CAP.XY. — De orlu vsniorum. tidie contingant, non impetum faciunt, qui usque
Et quia nostra sententia est, ex illis refluxibus ad nos perveniat. Saepe vero contingit, quod r.oa
Ventos nasci, de ortu eorum disseramus lam eardi- putamus ventum esse, cum in aliis regionibus, yel.
rialium quam collateralitim, Cum igiiur, ut prsedixi- in superioribus aeris partibus transit, non tamen a-
mus, in Occidente ex illo fonte, totius hunioris, duae riobis senlitur. Sunt qui dicuut cavernas terrae cau-
refluxiones una ad austrum, alia ad septentrionem sas esse venlorum. Cuni enim eas subintrant, partes
dividuntur, in illa separatione movetur aer. Sed si aeris ex labilitate, unaintrante, et alia exire volente,
tantusfuerit impulsus, quod usque ad nos pervene- fit coiiflictus, quo aer Commolus, generat ventum.
rit, generat ventum qui Zephyrus vocatur. Duaevero Iiide est quod jEolia, quia cavernosa est, regio ven-
orientales, sua divisione generant ventuni, qui Eu- torum dicitur. Aiii dicunt fumum humiduni aseeii'
rus noininatur. Cum vero orientalis el oeeidentalis dcntem, et prseponderatione sua aera movere, ven-
ad septentrionem vergentes, in medios sibi occurrunt, tumque rigarc Nos vero priroum, et secundum, et
movetur aer, fitque ventus sepientrionalis, qui dici- tertium, causam ventorum esse docuimus.
lur Boreas: qui idciico frigidus, quiain frigidazona CAP. XVI. — Unde quwdam aqua.dulcis, quiedam
salsa,
nascitur. Siccus vero, quia nubes de hoc angulo Unde aqua salsa sit doceamus. Naturalis sapor^
terrse ad medium fugat, estque pluviosus, juxta fi- unde naturaliter est insipidum
aquse insipidus est,
nes lorridoe zonse. Cum vero transit torridam zo-
phlegma, ex accidente tamen fit salsa. Cujus ralia
nam,calefit, etsi nobis sit frigidus, ibi tamen est cali- talis esl: Cum
mare, ut diximus, torridoe zonae sit
dus. -Similiter cura duae vergentes ad austrum, in ex calore spissatur, litque salsum. Cer-
medio sibi occurrunt, geiieralur auster qui, etsi ultra supposilum,
tum nempe est per eliullitiouem aquam transire in
torridam zonam siccus et frigidus sit, ut apud nos salem. Sed dicet
aliquis : Cum ex principio Iioc
8m'£2.s, quippe cum in frigida zona oilatur,. quia salso, omnes aquse nascantur, et ad idem revertan-
tainen traasil per torridam zonam, calefactus est, et tur dicit : Ad loca tinde exeunt
(leste Salomone, qui
ad nos pervenit ealidus, fugandoque ante se nubes,
uquw, revertunlur (Eccle. i). Neque eiiim creden--
usque ad angulum terra in quo babitamus, generat dum est, aquas aEnihilari, sed circulariter reverti)
nobis pluvias, estque ex aecidente nobis calidus et' " unde est
quod qusedam aquae sunt dulces, qusedani
humidus, etsi in sua origine frigidus et siccus. Viso salsse?
unde cardinales Tenti oriantur, etiam unde sint - GAP.XVII. — Quod
aqua colata et atienuaia fonles
quatuor collaterales videamus. Si in duabus refluxio- dulces gignai.
nibus ad septentrionem vergentilius, Bpreamqtie Cujus hsec solutio : cum terra caverriosa sit, aqua.
praedicto modo generantibus eontingat, quod orien- extebilitate sua subinirat, quseper cataractas trans--
talis ex aliquo accidente sit velocior, ultra mediuni iens, colatur et alteiruattir, galsuiuque amittit sa-
septentrioiiem et occidenteni occnrrit, nasciturque porem, quae ad terrae superficiem efiinipens, fontes.
ventus collaleralis, inter Boream et Zephyrum. Si et diversos rivulos dulcis saporis inde gignit.
vero occidentalis'-., ultra medium septenlrionalis CAP.XVIII. — Unde pulei habeani hunwres
orientali occarrat, fit ventus collateralis interBoream Sed de jjuteis, unde habeant humOres, dissensis
et Eurum. Similiter si aliaeduoerefluxiones ulti'ame- est. Si enini a calaractis fontes principium haberent,
dium, modo hicmodo illic, sibi occurrant,duo colla- implerentiir et decurrerent? Contra quod dicimus :
terales ventos generant: unum inter Eurum, alterum etsi a cataraclis priiicipium babeant, nofi implentur
Iriter Austruro, et Zephyruui, Sed quia oculis subji- tamen, Contingit aulem cataractans noa ibi liniri..,
 83 HQNORII AUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 84
ssd hinc ef illinc esse. Unde ultra transit aqua pu- A Qui cum ex ealore solis, c-tex siccitate terrae desicca-
lei, et non ebullil sursum. Ubi enim fons finita est tus sit, contingit calorem paulisper crescere, humo-
eataracia. Inde aqua propter spissitudinem lerrse, renique superare, donec ad id creverit quod per ter-
rion valens ultra defluere, cogilur sursum ebullire, ram diffusus, eas adurat. Sunt qui dicunt, ex eom-
Sunt alii qui dicunt non esse ex cataractis pri;ici- muni planetarum elevatione, vel depressione eorum
pium putei, sed ex sudoribus terrse, Cum enim terra conlingerc. Si enjm omnes planetae simul elevantur
aliquid bumoris confiaeat, si perforata sii, descen- plus solito a terra remoli milius de humore sibi as
dunt guttsa aquoe ad moduni sudoris hominis, et sumunt, Unde huiuor cresccns per terram se diffun
mde esl aqua putei. Nobis videiur ex utroque cau- dil, fitque diiuvium. Sed si unus, vel duo, vel tre.
sam esse. Quod enini ex calaraetis sini, per boc pro- eleventur, sine aliis, nontamen excrescit. Quod enin.
balur, quod juxta flumina statim reperilur aqua pu- crescit ex illorum elevatione, desiccatur ex aliorum
tei, et quod contingit saepe uni puteo, post allerum propinquitale. Sic vero ex viclnitate omnes aduruitf
facto, aquam de piimo auferri. Quod vero ex su- terras, lilque exustio, quia quod islse ex propinqui-
dore terrse sint, probalur per hoc, quod in siccis et tate majus faciuiit, aliae remotae minus facitint. Et
fliljis locis, aqua puiei reperitur. attendendum quod diluvium aliud communc, aliud
" vero parliculare. Commune vero continuum esse non
CAP.XIX. — Unde aqua pulei el foniis in wsiale sit potest, pariiculare vero potest. Sicque allernatim
frigida, in liiemeccdidq. pereunt mortalia. Unde quia in.tempore Noe pcr di-
Quod aqua putei et fonlis in hicme sit calida, sic luvium mundi fuit destructio (Gen. i), per exustio-
contingit: Cum biems naiuraliler sit frigida, et fri- nem mundus finietur.
giditate pori terrae constringuntur, nec polest calor CAP.XXI. — Undesit qv.odin lunatione mado cre-
evaporare, qui remanens, intus terram calefacit, et scunt humores, modo decrescunt,
aquam. In aestafe vero poris, superficiei terrae ex Sedquia in fine hujus voluminis de habilu maris
calore apertis, furaus evaporat, minuiturque calor : esttractatum, unde in primis septem diebus luna-
inde ab intus eruinpens, exil frigida. Eslergo aqua tionis fluctus illius decrescant, in aliis septem cre-
putei in seslate frigidissima : aqua vero fontis, quia scant, videamus. Cura igitur interlunium est, quod
propinquior calido aeri, niinus irigida, minus adhuc totus splendor solis, qui eam accendit, aera subdi-
aqua fluviorum, minus pluviarum. Sic ergo dulcis tum non potest tenuare, neque humorem desiccare,
aqua colando per cataractas terrae fif. Sed aquseilloe, Est enim tunc plenus fluctus. Sed cum splendor in-
ex quarum humoribus fontes exeunt, per superli- tP cipiens descendere, aceenditur luna et desiccat aera,
ciem terra?, non per cataractas, spissaesunt et salsae, minuilque humorem. Quantoqtie plus descendit
mariaque vocantur. splendor, desiccatur humor, usque ad septimum
CAP.XX. —:Undeexusiio vci dilurium. diem. Sepfimavero die, quia tota medielate accen-
Et quoniam communis pbilosopborum sententia, sa est, mediante aere, calefacit humorem. Qui cbul-
terrena modo diluvio, modo exustione tiniri, unde liens sursum /elevaiur, et sic usque ad decimum
utrumque contingat videamus. Cum sit aqua, ut quartum diem crescit fluctus; sed quia in teiiia
praediximus, fonli. caloris supposita, contingit hu- hebdomada calor elevans in ea miiniitur, fluctus
morem paulisper crescere, caloremque superare, maris immoratur. In quaita vero, quia splendore
donec ad id pervenerit, quod nullis littoribus deten- aecendente calor deficit, spissatur aer, humorque
tus, per terras se diffundens, terrena submergit. crescil, et inde fluefuat usque ad iioviluvium.

LIBER QUARTUS.

PR.EFATIO. D frontem, si adulantis vocem et vultum percipient j

Superiorum voluminum series, a prima causa re- efsi sit aliquis qui magislri severilatem sequatur,
rum oria, usque ad terram defluxit, prurittim aurium ut insanus a meretricibus magister scholarum fuga-
non continens, sed utilitati legenlium deserviens, tur, crudelisque vocatur el inliuinanus; ut jam ver-
ai.que ideo animis stultorum non sedens. Jam enim bis Umbricii possit uti,
illud implelum est: Eril cum sanam doctrinam non ... atque ideo nulli comesexeo lanquum
sustinebuiit, scd ad sua desideria coacervabunt sibi Manctts, el exslinctw corpus non utile dextrw.
maghtros, prurienles auribus (II Thn. iv, 5). Quse (JUVEN..,Sat. in, il.)
jgitur studii reliqua libertas sperari possit, cum ma- Unde ergo deberent diligi, fu^anlur magistri, se-
gisfros discipulorum palpones, discipulos magistro- cundum i)'ud Ovidii :
yuni judices, legemque loquendi et tacendi impo- Per quas nos petilis, smpe fugatis opes.
r,e.!tcE cognoseamus ? In paucis enim magistri, Sed c^uoniainprobi est animuni ad pejora non fle<?'
83 DS PHILOSOPHIAMUNDI LIBRI QUATUOR. - LIB. IV. £*
ctere, sed melioribus conformare, remoto animo a A similes diversilales, non tamen simul diem ef no-
pejoribus, conformaloque meliOribus, ad caelera ctem. Cum enim ex splendoresit dies, ex umbra
transeamus. Et quia de aliis elementis, et ornatu, terrae fit nox. Umbra vero semper est in parte oppo-
et eorum sectantes compendia diximus, de lerra et sita splendori solis', cum in sttperiofi parle terraj
orriatu ejus dicere incipiamus. est splendor cliei, in inferiori est umbra noctis, et o
converso. Nulla est ergo hora, in qua in aliqua
—
CAP.1. De terra et munclo. parte non sit dics, et In aliqua non sit nox. Sed
Est ergo terra elementum in medio>mundi situm, quaeritur : Si nos, et illi, simul habeamus aeslatem
atque ideo infimum. Mundus nempe ad similitudi- ethiemem. Sed quando nos diem, illi noclem. In
nem ovi est dispositus. Namque terra est in medio, aestate vero nobis sunt longissimi dies, breves autem
ut vitellus in ovo. Circa hanc est aqua, ut circa vi- noctes; babebunt ergo ipsi in sestate sua dies bre-
tellum albumen. Circa aquam est aer, ut panniculus ves, et uoctes lmigas, quod non esl naturale sestatis?
continens albumen. Extra vero concludens omuia, Contra boc dicimus : etsi quar.do nos diem, illi no-
est ignis ad modum testse ovi. ctem, tamen.in quodam tempore dies nobis et illis
CAP.II. —De diversis qualiiatibus lerrw. est conimuiiiS, sed alteri in vespere, alteri in mane.
Cum enim sol est nobis in orlu, adhuc est illis in
Hsec terra sic in medio mundi posita, et inde B
omnia recipiens pondera, etsi naluraliter sit ffigida occasu, habemiisque mane, illi vespere, ut circa ho-
rani primam nondum sit eis nox. Similiter in occa-
etsicca, in diversis tamen parlibus suis, ex acci-
ex quo sol ineipil descendcre, incipit illis appa-
dente diversas coiitinet qualitates. Pars enim iilius su,
torridae zonae, parti aeris subjecta, ex fervore solis, rere, et lunc es*illis mane, nobis vesperc Inde est
est et inhabitabiiis. Sed duo ergo, quod habemus nos et illi dies sequales et no-
tprrida ejusdem capita,
aeris sunt etinha- ctes, etsi non simul. Similiter biems. Qualiter hoc
frigidis parlibus subdita, frigida
bitabilia. Pars vero temperatse parli aeris subjecta, sit, ingeniis legentium disculiendum permittamus.
Nos vero et avTtoisiinilem habemus diem et noclem,.
temperata est et habitabilis. Sed quia duae partes il-
sed nos aestatem, illihiemem, et e conversn..
lius, ut prsediximus, iiitempcraloe sunt, duseinfra Cumquando enim in eodem hemisphaerio simul" nos et/iili
suut temperatae, et habitalionis palientes. Una extra
:
lorridam zonam, altera ultra : sed quamvis hahita- habemus splendorem , et simul umbram sed quia
biles , unam lamen ab omnibus inhabitari tantum quando nobis est sol propinquus, illis est remotus :
quando habemus sestatem, illi hiemem. Sed hic ori-
credimus, nec totam. Sed quia philosoplii de habi- tur
talionibus ulriusque, non quia ibi sunt, sed quia ibi fC qusestio, similis priori, ad quam si quis prioribus
instructus accesserit, illius solutionem facile inve-
esse possunt, loquuntur deillis, quos nos non cre-
niet. Nos vero, et antipodes «vtitav, neque simul
dimus esse propter intellectum leclionis philosopbi-
sestatem , neque simul hiemem, neque diem , nequ&-
cse, aliquid inde dicamus.
noclem babemus, «vTtotxoivero et sui antipodes sia
CAP.III. — De habitaloribus ejus.. se habent, utnos et nostri anteeci, et npstri antipodes,
Pars igitur zonsebabitabilis, in qua sumus, in duo ut nos et sui; antipodes nostri et sui ut nos et an-
dividitur. Cum enim temperies aeris ex omni parle teeci. Et quoniam de habitationibus tribus et earum
sit terrae, quaedam pars temperata est, et babitabi- habitatoribus satis docuimus, de nostra dicere inci»
lis. Sed quoniam reduxiones Occani latera lerise piamus. Nostra igitur habitalio ab oriente in occi-
juxta qualitatem horizontis cingit, in duo illam di- dentem, a meridie ad seplentrionem extenditur,
vidunl. Cujus superiorem partem babifamus : Anii- qusequamvis lemperala dicatur, non sequaliter tamen
podes vero nostri inferiorem. Nullus taroen noslrum in omnibus suis parlibus temperata est. Pars enim
ad illos, neque illorum ad nos pervenire potest. Ex torridae zonae propinquior, ut est Libya, ^Ethiopia,
parte enim septentrionis, frigus et refluxiones trans- calida est et sicca; vic.ina frigidae,frigida est, et hu-
ituin probibent. Ex parte vero orientis et oeciden- mida. Occidentalis, frigida et sicea. Orientalis ca-
tis, sol et refiuxiones. Similiter alia habitabilis in lida et humida. ^Equaliter vero distans, aeoualiter.
duo dividitur : Superius, quorum EVTIOI riosfri obli- esl temperata.
nent, el inferius Kv-t7:oSotillorum. Sunt ergo in CAP. IV. — De terininh
duabus habitabilibus quafiior habitatores, alii cum Asiw, Africw ei Eiiropw;
aliis in quibusdam temporibus conveniunt, in qui- Hujus item tres partes sunt principales, Asia,
busdam differunt. Nos ergo et nostri anlipodes si- Africa et Europa, et incipit Asia ab oriente, et
nnil habemtis sestatem, et hiemem, et alia anni tem- extendilur lateraliter a septentrione, usque ad torri-
pora. Sed quando habemus diem, illinoctem, e dam zonam, terminaturque Ta«at et J\Ti/o, mediam
eonverso. Si enim ex propinquitate solis est aestas, partemhabitabilis.continens.Europa vero et Africa
et ex remotione hiems, ex mediocri distantia ver el duasalias obtinent. Sunt vero termini Africae: Nilus,
fiutumnus, signa vero nobis et illis aequatiter dislant, ex parte orientis : a meridie torrida zona, a septen-
quippe terram servanlia, et suum natui'alem locum trione Mediterraneum mare, ab occidente refluxio, .
obeunlia, in quocunque signo sit sol, aequaliter erit Medilerranei. Termini vero Europse sunt ab Orienlc
Bobis et i.llis, etidem efuciet. Merito igitur habeiiius Tanais,'ad Mediterraiieiun mare, ab occidenle re«-
 S7 HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC ET HISTOR. 88
fiuxio, a spptentrione frigic/a zona, hoc modo : jV Unain solam ejus qusestionem cum ejus solutione
ponentes, quoe talis est : Cum alterius sit naturas
truncus, alterius surculus, quse fit causa crescendi;?
Causa crescendi est fumus qui venit de terra per ra-
dices et truncum, etdum descendit, perforans radi-
ces, aliquid terrae et aquse subStantise trahens, cau-
samque vivendi, augmentandi, fructusque ferendi
conferens. Hoc per truncum ascendit, truncusque
quod suse naturae est conveniens, continet, naturali-
que calore illud digerens, in medullam, ettruncum,
ei corticem transmutat. Quod vero ad surculum
ascendit, surculus similiter, quod sibi convenit, in
sui naturam dirigit. Cum nobis hac quseslione et so-
-,, lutionepraedictorum auctoruni,satissuperquedict!im
"
CLP.Y.-Undeinqiiibusdammoniibusperpeiiicesinlnives.*:videatur : restatutde terrenoanimali
In hac item sunt montes, iti quorura summitali- aliquid loqua-
bus sunt perpeluse nives, cum in convallibus maxi- j> mur. Quod cum omne sit mortale, quoddam tamen
mus sit calor. Sed quseritur, cum calor sit ex sole,' rationale, sed quia irrationabilia infinita sunt. lectioni
et ex superioribus : montes vero sint .propinquiores philosophorum multum pertinentia, de naturis illo -
soli, quam suae convalles, quare in superioribus il- rura, et unde qusedam ruminent, qusedam non, di-
lortim sint nives et in convallibus non? Contra hoc cere postponamus, ut de ralioiiali ei mortali, id esS
cKcimus,quod etin superioribus breviter teligimus : de homine, quod dignius est, disseramus, quod quia
quod quamvis ex sole sit calor, qui idem est calidae , ex duobus, scilicet, ex aninia et corpore constat,
nafurse, donec tamen bumido, quod in sui naturam prius de humano corpore, quod nostrse cognitioni
transmutet, se commisceat, nibil calefacere potest; occurrit, deinde de aniinsevirtutibus doceamus. Sed
unde in pr3?diclis montibus, quia aer subtilis est ex quoniam de compositione primi hominis tam mascuii
aimia remotione a terra, a sole non potest accendi, quam feminse,qualiter et quomodoexlimo^omofac-
sed ex sua levitaie impulsus, huc et iiluc, frigidus tus sitjinprimovoluminedocuimus^dequotidianahe-'
efiicitur. Tn convallibus vero, quia aer est spisstis, et niiniscreatione,formatione,nativitate,setatibus,mem-
inde fere immobilis cito incendilur et calefit, quod bris, de officiiset utilitatibus membrorum dicamus.
CAP.VIII. — Quid sit sperma.
per hoc simile potest probari. Quia si aer est immo- G
Cum igitur ex spermate conceptio bominis fiat,
bilis, accenditur, et est calidus, sed si ventus veniat,
qui illu.mmoveat, frigus sentilur. Hic oritur quaesiio de ipso aliquid dicamus. Sperma ergo est utile \forl.
alia : si aer in superioribus praedictorum montium virile] semen, ex puta subslantia omnium membro-
iia est subtilis, unde ergo spissatur in nubes et ni- rum compositum. Quod vero ex subslantia omnium
ves? Nos vero dicimus quod i!le aer non spissatur, membrorum illud sit compositum, ex hoc apparet
sed lumus humidus qui ex convallibus aseendit, ex quod omnia membra inde creantur, naturaliterque
frigiditatesuperioruminnubesetnives,constringitur. est, ut similia consimilibus nascantur. Aliud item
CAP.VI. — Quas qiialitales conlrahat terra ex diversis ad hoc est argumentum , quod si pater in aliquo
venlis. membro aliquam incurabilem infirmitatem habeat,
Hsee eadem habitabilis, diversis ventis exposita, filius in eodem membro eamdem obtinebif.
diversas contrahit qualitates. Si cnim aliqua pars CAP.IX. — Qitare in ptterilia coilus non contingai.
ejusdem montibus opposiiis orienti, septentrioni A quarfo decimo anno tempus coitus incipit. Sed
clausa sit, et occidenti, exposila vero meridiei est ca- quoerifur : cum calore ct humore sperma causam
iida et sicca, et hieme babiiationi bona, in sestale contrahat, pueritia vero calida et humida sit, quare
pessima. Si vero ex conlrario, in hieme mala, in r. j in ea coitus non eontingat? Cui dicimus , quod in
sestate bona. Pars vero orienli exposita, aliis itidem illa setafe stricti sunt meatus , buic ad hoc descr-
clausa est, et calida et bumida, et veri bona, e con- vientes, deinde sperma exire r.onjpolest. In aliis vero
trario frigida et sicca. In autumno mala, sed in verc aperti sunt, et apte coitui. In sencclute vero et senio
bona. Idem vero de partibus terrse diximus, probari propterfrigiditatem coitus vix contingit. Post come-
jjotest per fenestras domus : austrinse namque in stionem ante somnum moleslurn hocopus, minuiiur
sestale sunt malae, in hieme bonac Septentrionales enim naluralis calor qui cibum dcbet digerere. Post
econtrario. Inde erat quod antiqui triclinia australia somnum vero quia cibus digestus est el versus in
et borcalia faciebant, ut in australi bieme, in boreali sanguinem, tempus illius est. Quae vero complexio
sestate discumberent (Vitruv. id. test.). huicopericoiwen.iat,ex secunda particula quaeratur.
CAP. VII. — De inserlis arboribus. CAP.X. — De matrice.
Et quoiiiam de Iioc elemento, et de partibus ejus Matrix vero est ista seminis susceptiix, inrus vil-
sitis disseruimus, de terrse fructibus et arboribus losa ut melius semen suscipiat, septem obtinens
r.onsequens esf ul dicamus. Sed quia Macer ct Dio- cellulas, humana figura ut moneta impressas. Inuo
...CQFides omne illud aperte docent, de iliis taccamus. est. quod septem, n.ec unquam plures muli.er uii'&
 69 DE PHILOSOPHIA MUNDILIBRI QUATUOR.— LIB. IV. 80
lecto potest parerc Et quia ex malrice causa steri- A cerepostponamus,necorda religiosorura,stlortehoo
litatis conlingit aliquando, aliquid inde dicamus. opus nostrum in manibus acccperint, diii loqucndo
CAP.XI. — Quw sil causa sterilitatis. de fali re oflendanius.
Causa igitur slerilitatis est nimia siccitas, nimia CAP.XV. — De formatione hominh in ntero.
hiimiditas, nimius calor, nimium frigus. Cum enim Spermate igitur in matrice locato, oreque ejusdem
sperma ex temperato, id est, sanguine constet, ut clauso, si in dextra parfe remaneat, quia hepar est
inde aliquid fiat simile , requirit. Aliquando nimia in dextra parte matrici vieinum, meliore et calido
piiiguedo est eausa quare nihil concipiatur; ex ea sariguine nutritur fetus, masculus efficitur. Siaulem
enimos folliculi obstruilur, ne semen intrarcpos- in sinistra parte, quse a fonte caloris, id est ab he-
sit. Unde Yirgil.-in Georgic. (lib. m, 156) dicit : pate est remota, femina erit. Si vero non bene in
Equas in tempore coitus macie esse extenuandas. dexteram, sed aliquanlulum versus sinisti-am, plus
Deinde subjungit physicam : tamen versus dextram, vir effeminalus. Si in sinistra,
Ne pinguior usus sulcos oblimet inerles (Q&), ita quod aliquantulum versus dextram, mulier viri-
Iterum frequeniia coitus hujus rei causa est : deli- lis. Cum vero in una prsedictarum qualuor partium
nitur enim matrix intus ad modum marmoris un- semen locatum est, incipit virtus digestiva operari,
cti et nihil potest relinerc Siveroin muliere nulla I? quaecalefaciendo calore matris illud spissat. Sed ex
sit causa stcrilitatis, veniatque spernia genilurse siccitate folliculum intra se conceplum couliiiciileni
conveniens in matricem, clauditur slalim ita.ut, ait creat, ne aliquoe supeiiluitales se illi iniscentes, il-
Hippocrates, quod nec acus possit immergi, facla- lum eommipant, hic folliculus cuin puero crescit,
que conceplio est. Ideoque conveniens ge.niluraedi- et oritur. Septima die concepliis, ut refeit Macro-
simus , quia si nimis sit calidum vel siccum , tion bius (lib. I.TIJsomnium Scip., c. 6), gutlse sanguinis
estnptum geriiturse. in superficie folliculi liicipiunt apparere..Terlia" se-
CAP.XII. — Si aliqna nelens potesi concipere. ptimana ad ipsum conceptionis humorcm se deroer-
Sed quseritur si solum virile semen sine muliebri gunt; quarta in quadain liquida soliditate, velut in-
sperliiate genitursa sufficial? Dicunt quidam illsid ter carnera el sanguineni coagulatur; quiiita vcro si
soltim sufficere; cujus hsec est probatio : Quod puerin septimo mense nasci dcbeal, sin autem -in
ssepe aliquis horao cum aliqua nolente, eaque nono,;septima incipit virtus formaliva, cujus est ofli-
flente, concubuit, et aliquando gignit, ubi mtlium cium humanam figuram conferre. Hanc sequiiur
semen nnilieris esse potest: non est enim sine vo- virtus assirnilativa, cujus est oflicium quod frigidum
luplale seminis emissio. Nos dicimus etiam mulie- r et siccum est commutare in frigiduni et siccum, ut
bre semen essein conceplione, quia per infiimitalem suntossa; quod frigidurri ethumidum, in phleginaia,
quam puer contrahit in simili menibro, a matre ut esf pulmo; quod calidum et siccum, in cholerica,
. potesl probari. Quod vero dicil, aliqua nolente, ut est eor; quod calidum et humidum, in sangiiinea,
puerUm concipi, dicimus quia, etsi in principio di- ut hepar. Deinde sequitur virtus concavativa. Hujiis
splicet, in fine tamen ex fragilitate carnis concupi- est officium nianus concavare, iiares perforare,. et
seenlialisplacet. Sed quia in conceptiorie menstruum caetera.Eormatis vero membris, assimilatis et cava-
solet cessare, unde contingat, et quare tunc cessel, tis, incipit fumus humidus per venas et arterias
edisseramus. discurrere, molum vitamque conferre. Hic mplus
CAP.XHI. — De superfluiiaiibus. septuagesimo die a conceptu incipit, si puer in.se-
Cum mulier omnis naturaliter frigida sit, calidis- ptimo mense nasci debeat; sin autem in octavo, de-
sima quippe frigidissinio viro frigidior- est, cibum cimo nono. Sed quia omnia qusetemporaliler vivunt,
non potest bene digerere remanelque superfluitas cibo aliquo indigent, sequitur virtus pascitiva, quae
quse per singulos menses purgatur, menstruumque usque ad mortem extenditur.
vocalur. Conceptione vero facta geminalur calor ex - GAP.XVI. "— Unde puer. pascalv.r in v.tero.
fetu, unde melius cibus digeritur, nec tantse super- D WSed ipjseritur qualiter, et quomodo puer in utero
fluitates oriuntur ut prius. Item quia ex sanguine pascatur. Dicimus quod quibusdam nefvis, qni in
matricis nutritur fetus, iion indiget purgatione. umbilico sunt, matrici conjugunlur, per quos puro
CAP.XIV. — Quare homo cumnatus estnongraditur. sanguine ab bepate matris desceiidente,.nutriturpuer
Inde est quod csetera animalia, ex quo nata sunt, et crescit. Unde quia digestum reclpit, non indiget
gradiuntur; homo non graditur, quia ex sanguinc egestione supeffluitatis.
menstruato homo in utero nutritur. Sed unde mu- CAP.XVII. — De natmtate,.et quare nati ih sevlhna
lieres post conceptionem feryentiores sunt libidine, mense vivant.
bruta vero animalia omnino ab ea cessanl? Inde Has prssdictas virtutes sequitur nativitas, cujus
cum mulieres frigidiores sint viris, luxuriosse ma- duo sunt lermini. Septimus meusis et nonus. Ha
gis sunt illis. Unde post coitum leprosi mulier non bel autem qusestionem. Quseritur cur, si ante septi-
laedatur; accedeiis vero vir, leprosus cfficialur di- mum niensein nasc.aiur vivere puer noii potest, et
/C5) Aliter in Virgil.
nimio ne luxu cotustor usus
Sil aenitali arvo ei sitlcos oblimel inerles.
 Sl HONORIIAUGLSTODUN. OPP. PARS .. — DIDASC.ET HiSTOR. 92
cur in septmio natus, vivat, in ociavo non. Dicunt, A esl. Nos vero dicimus siomachum frigidam esse na-
enim physici : quia ante seplimum mensera, non csl turaliter, calidum accidenlaliter. Est eliam nervosse
tantus motus in puero, quod si nascaliir, viverei naturse ut, quando homo plus solito comederet,
possit. In septimo vero est motus sufficiensvitse.un- extenderetur; quanuo minus, contraberctur. Ite-
de puer movens se, debiles nervos, quibus matrici rum necesse fuit, quod esset nervosae naliirse, ne,
jungitur si habeat frangens illos, iiascitur vitae L'o- cum aliquid durura nec comniasticum reciperet,
neus. In oelavo mense, molu septimi debililatus, Isederetur; cum igitur omue nervosum frigidse sit
vivere non potest, donec refectus in iilo, et in parte naturae, ergo et stomachus. Sed ut melius cibum
noni iterum incipit moveri, rumpensque nervos, retineal, donec uecoquat, inliis est villosus. Quam-
idoneus vitse nascitur : et quia in calido et humido vis tamen naturaliter sit frigidus, ex accidente ca-
nutrilus est nascens, et ad dissimile prodiens con- lefit. Superpositus est enim hepati, ita scilicet quod
irarietatem sentit, vocemque aemulalionis [Leg. eju- fere totus ab eo includitur. Ex dextra vero ejus
lationis, ut prob. seq.] emiitit, et ideo prima vox parte est fel, ex sinistra est cov, quoe calida sunt et
liominis est vox doloris. sicca : inde calidus est stomacbus, ut igni superpo-
CAP.XVIII. — De infantia, el sensu. situs cacabus. Si proprie volumus loqui, in sloma-
k cho dicimus cibum
A nativitate vero usque ad annum quintum est coqui. Cibus igitur est in modum
mutatus, per Oo-o-osayov, forainen, quoti
infaniia, quia in quadara parte illius fari non potest, typsanae Cxiens intrat duodenum intestinum,
in altera vero si loqnitur, imperfecte loquitur. In hac poria dicitur,
sic dictum quia quantililem duodecim digitorum,
aitate sensum habere potest, rationem famen ct sunt digiti ejusleni in unoquoque obtinet.
intellectum non. De sensu igitur aliquid dicamus. quales
Relicto vero eo quod ejus iiutrituroe est conveniens,
De ratione vero et inlelligentia, quare in tali oeiate
transit in aliud quod jejunum dicitur, quia nihil inde
habcri non possint, quia sunt de viriutibus aiiimoe,
retinet. Huic jejuno venaequsedamab hepate venien-
de
loquendo anima, satis inde dicemus. Et quia ex
tes se conjunguiit, per quas quod liquidius esl trans-
animali virtule, quoaiam praecedit naturalis et spi-
it in infima hepatis, meseraieae, quia succuin mu-
ritualis sensus, habet principium, de isiis viriuiibus, tant sic dicloe. Quod vero frigidum feculentum esl,
a nalurali qtioeprior est, inchoar.do dclibemtis. Cum
in longafionem etrin secessum descendit; ethsecesl
igitur homoconstetexquatuor clementis.ex caloreet
prims?.digestionis superfluitas. Illud vero liquidum
humidilate, conlingit humidum fumum nasci et in iufima hepatis iransit, calore ejusdem dige-
diffusus quod
calidum, qui per nienibia movens illa, r> rilur. Quodque in ea calidum et siccum est, transit
digestionem trinam operatur, virtusque naturalis in cboleram, per quasdam vcnas, ad cistam fellis
vocatur. Et quia de tribus digestionibus facta est
transmiflitur; et hoc est cliolerae sedes, inde qua;-
mentio, ^inquiramus quid sit, et ubi sit, et qualiter dam
fial. pars sid confortandum in stomachum transit,
— quod fiigidum et siccum in melancholiam transit,
CAP.XIX. De digeslionibus el lapide urinw.' ct ad splenem, sedem melancholiaejtransit. Sed
Di»estio igitur estalicujus rei per ebuliilionem fa- qusedampars ad stomachum descendit: inde ad re-
cta mutatio. Piima vero digeslio fii in stomachoj, tentivam confortandam. Quod vero frigidum et hti-
secunda in hepaie, terlia in omnibus membris : qua- midum in plegma mutatur, et ad pulmonem sedem
re de prima primum dicamus. Cura humanum cor- phlegroalis transit, quadam parte propter expulsi-
pus incremenfo indigeal in quadam selate, in omni vam vim in stomachum transmissa. Quod si calidum
vero restauratione (quippe interiori et exteriori ca - et bumidum, in sanguinem versum, remanet in
lore et frigore devaslantibus), necesse fuit cibum et hepale, quod est sedes sanguinis. In hepate ergo
potum, ex quibiis esset mutatio et iucrcmentum quatuor gigr.unfur humores, proprias sedes haben-
subintrarc Sed si cibus est grossus, necesse fuit ut, tes, cholera, phlegma, melaiicliolia, id est nigra
priusquam intraret stomachum, fenuis et desiccatus J) cholera. Sanguis hepar, phlegma.pulmonem, quain-
redderetur. Ad hoc ergo denles parati sunt (nati cx vis quidam dicunt phlegma' propriam sedem non
phlegmale, per gingivas descendente, et ex spissato habere, sed cum sanguine, ut melius.possit per
frigore, et duralo), ut cibum contcrant. Lingua ad membia discurrere, remanerc Et hsec est secunda,
modum manus molcndinarii illum vertat, et sub den- digestio. Quod ibi superfluum est, per lipiv. vel vlm,
tesreducat, quaeadhoc spongiosa est, ut cibi succum vcl quilim venam quae spleni adjacet, ct. ad renes;
recipiens, saporem discernat. Filergo in ore qusedam descendit. Quod ibi liquidum est, ad sui nutrimen-;
priinsedigeslionispraeparalio, cibusvero curo polu sic tum retineiiles, rcliquum per uricides poros ad ve-.
prseparatus, per uoo-oyKyov, id est in stomacbum per sicam transniitlit. Quod pcr virilem virgam exiens,
portam, cujus inlroilusamplius est, descendit ibique urina dicilur, et bsec est supei fluitas secundse di-
decoquitur,elinspeciemf«//)saHa;traiismutatur,et est gestionis. Sed quia pueri habent poros uricides
hsec prima digestio. De stomacho vero, utrum sit ca- striclos, quod ibi spissum est remanens, in lapi-
lidaenatiirae, est quaestio.Aiunt quidam quod calidse deam transit subsfanliam. In aliis vero setalibiis,
Daturoe sit; aliter enim cibus non posset decoqtti : quia pori aperti sunt, non generatur ibi lapis, sed
cum ergo cibum decoqual, el trar.smulet, calidus circa renes; ergo puCris nascitur lapis in cotlo \§.-»-
 93 DE PHILOSQPIIIA MUNDILIBRI QUATUOR. — LIB. IV. 94"
sicae, senibus circa renes. Sanguine vero in hepate A somnum, qui ad naturalem virtutem pertinet, trans-
prsedicto modo generato, ad omnia fransit membra eanius,
per venas, quorum caloredigestus, in eorum simi- CAT.XXI, — De somno.
litudinem transit. Superfluitas vero per sudores Somiius ergo est quies aiiimalium virtutum curii
' exit. Alia
veropars adhepar revertitur, ibi deeocta inlensione naturalium. Gontingit aufem, fumo hu-
descendens, exit cum urina, sedimenque vocatur. mido ad superiora ascendeiite, impleiilur nervi qui-
Sed si in fundo sit urinse, dicitur xmho-cv.a-ig, id est bus animalis virtus Solet descendere. Desinit ergo:
natura subsistens, sive substantia; si in medio videre aftimal, et audire, etc, doriec nalurali ca-
iviEjxtvov, id est ad inferna in alvum fun- loreillo desiccato, animalis spiritus iiicipiat ascen-
.sive.tvL7.fM,
dens:siinsummo,nepIiiIe,nephi,idestpurificatio.Sed dere, el ad aliquem sensum animalem excitarc
quid significet in diversis locis existens, quid quan- CAP.XXIL— Unde soinnia, et de animali et spiritali
do est contiiiuurn, quando divulsum, quod ex sub- viriuie.
stantia et calpre, dicere npn es.t nostrum. Si quis Somnium vcro ex reliquiis cogilationum, ex cibo
vero hoc scire desiderat, Tlieophiluin De uriiiis et potu, et ex lemperie, el ex complexione, ex qua-
legal, litate jacendi, habet existere, et hoc nihil siguificat.
" Alia ex ministralione angelorum, alia ex mundi
CAI
" 1. XX.—- etQuod homo naturaliter sit catidus el causa, alia ex virtule et libertate animse, quorum
huinidus, unde iongtis et purvtts, gracilis et omnium
grossus probationes iii promplu habeaus. Sed
uoniam nostro proposito lioc multum non atlinet, et
Hujus item naturalis virlutis est augmentum con- ad finem voluminis tendiraus, illo praetermisso ad
ferre, quod confingit ex humore et calorc Quod spiritualem virtutem transeamus. Praedictus ergo
enimaliquidascendit, estcaloris; quod vero spissa- fuinus per diversa foramina tianseundo subtiliatus
tur, humoris. Sed dieetur : si ex calido et huraido ad cor pervcnieiis, ad atlrahendum aera illud dila-
incrementum, unde cholerici et melancholici, quo- tat, ut interior calor teiiiperelur : ad expelleridas
rum alteri fiigidi et sicci, alteri calidi et sicci sunt, vero supeffluitates idem constriiigit, et tunc dicitur
crescunt? Nullum vero esse hominem dicimus, qui spiritalis virtus, cui aiierise deserviunt. Scd ad ani-
calidus non sit, et humidus; sed tamen quidam malem virtulem veniamus. Prsedictus vero fumus
plus, quidam minus. Verbi gratia, homo naluraliter per nervos ascendens colando, ita subtilis efficitur :
calidus et humidus, et inter quatuor qualitales tem- qui, perveniensad cerebrum, spifitus dicitur; descen-
peralus, sed quia corfumpitur natura, contiiigit _ densque per diversa instrumenta, diversas operatur
ijlas iii aliquo intendi et remitti. Si vero in aliquo animales virlutes, ut ostendemus : quae quia e cere-
iniendatur calor, et remittatur humiditas, dicitur bro prodeunf, de ipso ante dicamus, deinde qualiier
cholericus, id est calidus et siccus, non estsine hu- sensus inde prodeaiit, et quoniam in capite conti-
miditate tampn. Sinvero in aliquo intensus sit.hu- nentur, ab illo exordiamur. .
mor, calor vero remissus, dicitur phlegmalicus. Sin CAP.XXIII. — De capite.
autem intensa sit siccitas, remissus calor, melani Caput est qusedam substaiitia sphaerica, quasi duo-
cholicus, Sin vero sequaiiter insunt, dicitur sangui- bus digitis, ante et retro Cxpressa. Rotunda vero,
rieus. Sunt ergo omnes homiiies naturaliter calidi ut melius in eo cerebrum moverelur; et ne super-
et humidi, sed propter qualitales intensas et remis- fluitates in angulis, si ibi essent, remanentes, illud
sas, recipiunt nomen intensionis, et nomen contra- corruriiperent. Ante et retro propter nervos inde prb-
fii, id est remissi. In omni igilur complexione lio- cedentes, qrioruni'priores sensus operantur, poste-
mo potesf crescere, plus tamen inalia, et minus in riores vero molum corporis volunlarium. Iu ejus
alia ; in quadam in longum, in quadam inlalum. exteriori parte, est craneum, cujus pelliculae.adhae-
Cholerici namque longi et graciles, longi ex calore, rent capilli ex famo ascendente, et perporos exeunte,
et graciles ex siccitate. Sanguinei vero propter calo- p nati. Fumus etenim exiens siccus, ex frigiditate ae
rem longi, pingues propter humidilatem. Phlegma- ris coustringitur, etin corpulentam substantiam ver-
tici vero prOpter frigiditatem parvi, propter humi- tilur : alio vero fumo exeunte, impellitur sursum,
ditatem grossi. Melancholici ae.tem prppler siccita- quod induratuin est, et sic crescunt capilli; sed quia
tem graciles, propter frigiditatem breves. Istse 113- naturale est ponderasum desceridere, curvanter de
turales proprietates sape variantur ex accideiite; scendunt. Unde quia et nulli oetafi desunt superflui-
nam cholericiet melanchplici vel ex otio, velcome- tates, neque alicui deest incrementum capillorum.
' slione sunt
pingues ; sanguinei et phlegmatiei ex Similiter est de unguibus, qui ex superfluitalibus
abslinentia, vel labore graciles. Quod verp sangui- cordis per summitales digitorum exeuntibus, ex
nei et phlegmalici et cseteri, pariter sunt parvi, ex frigiditate duratis, fiunt. Cseteri vero pili barbae, et
parvitate matricis vel spermatis contingit. Hsecnalu- pectoris, cuidam aefati destmt. Barbae vero feminco
ralis virtus habet quaedam principalia membra, sexui desunt. Cum eiiim barha ex calore habet exi-
qusedam deservientia, et adjuvantia, quaedam alle- stere in liomine, propter geminum calorem cordis et
rum, qusedam neutrum. Sed quia hoc a Johanni- testiculoruirt, potest esse ; in muliere vero propter
<J|Q,jn Isagogis satis dictum esi, illo ppstposifo ad frigidiialem esse non polest, nisi sit. allqua prseter
 OPP. PARS !, ^ DIDASC. ET HISTOR. 96
9$ nONORII AUGUSTODUN.
alter
rsfurain cali.da. Eadem ratione nec est barba ir A oculos natura insiituit, ut si umis loederetur,
remaneret. Deinde de visu dicamus.
spadonibus. In pueritia vero esse non potest, pro-
CAP. XXVI. —Qualiter visus fiat.
pfer striclionem poforum ; et quoniam fumo ascen-
deiite liunt capilli, juxta qualitates complexionis Cum igilur naturalis spiritus per nervos a cere-
confrahunt colores. De quibus hi bro prodeuntes ad oculos usque pervenerit, exiens,
uniuscuiusque
si aliquem splendorera, vel solis, velalterius repe-
physica satis dicitur ; ad cselera transeamus.
CAP.XXIV. — De cefebro. rit, usque ad obstaculum dirigilur : quia offefens
se, per ipsum se diffundit, formisque etillius colo-
Sub craneo duse pelliculae sunt, miningce dictae, ribus informatus, per oculos, et per phantasticam
quarum exterior, durior est; duraque maler dici- cellam transit, visusque efflcitur. Inde est, quod visu
tur : propinquior vero cerebro, ne laedat ipsum, te- figuras rerum et colores discernimus. Stoici tamen
nuior, diciturque piamater. Sub istis est cerebrum, dicunt visualem spirilum usque ad obstaculum non
cujus talis e Constantino dalur definitio: Cerebrum pervenire, sed oculum figuras rerum et colores in
est alba ei liquida substanlia, sine sanguine. Qussri- se reeipere, ad quem perveniens ille radius, simili-
tur an frigidiira sil, an caliduni ? Dicimus quia na- terque informafus, visum operatur. Sunt aiii qui
turaliter sit frigijuni, ne continuo motu desiccetur. 13dicunt, illum, formis et coloribus ad obstaculum
Sed in capite sunt tres cellulae, in prora, in puppi pervenire, neque oculo inforniari, ad qucni radius
in posteriori parte. Prima vero ccllula est calida ef perveniens, informalusque revertens, visum opera-
sicca et dicitur phaniasiica, id est visuaiis vel ima- tur, Nobis vero placet illa sententia, quia visualis
ginativa, quiain ea visvidendi est et iiitelligendi, sed spiritus usque ad rem perveniat. Cujus rei hsec
ideo calida et sicca est, ut formas rerum et colores est probalio : quia ex visu alicujus lippie.nlis saepe
aitrahat. Media vero dicitur loyio-rizov,idestralio- contrahimus eamdem infirmitatem; et unde hoc,
r.alis: quia in ea est vis discernendi. Quod eiiiro nisi quod a visuali spiritu ad corruplioiiem oculorum
piiantastica trahit, ad hanc transit, ibique anima pervenieiis corrumpilur, revertensque oculum cor-
discernit. Est calida et humida, ut melius discer- rumpit. Hujus ejusdem rei facllis piobalio est, quia
nehdo, proprietalibus rerum se conformet. Tertia sic coiiiingit: Cum homines sint contrarise compie-
vero, inemorialis dicitur, quia in ea est vis retineridi xionis, alii etenim sunt calidi, alii frigidi, aliihumi-
aiiquid in memoria. Quod enim in logistica cella di, alii sicci,"visu3lis spiritus ab aliquo exiens, qua-
discretum est, transit ad memorialeni, per quoddam litates illius secum trahens, diffusus per faciem
foramen, quod claudit quidam panniculus, donec alterius contrarise qualitntis, illum corrumpit. Con-
aperiatur quando aliquid tradere volumus, vel ad G tfaria namque contrariis la^duntur : inde est quod
memoriam reducere. Ista est frigida et sicca, ut me- vetulaeliiigentcs faciem, exspuentes, illud cuiant.
lius retineat. Frigidi enim et sicci est conslringere. Quod enim ibi est nocivurii, exspuunt. Ut igitiir vi-
Sed dicet aliquis : Quomodo hoc in quoqiiam potuit sus flat, tria sunf necessaria : Inlerior radius, exte-
probari ? Diciraus per vulnera illis partibus accepta. rior splendor, obslaculum rei, His enim concurren-
Cum enim esset aliquisbonae intelligeniiae, ratioriis tibus, est visus, aliquo vero istorum deficiente, de-
et memoriae, videtur pbysicis*quod acceplo vuloere, ficiunt.
in aliqua illarum cellarum, vim illius amittat, vires
CAP.XXVR. —De coniuitione, et iniuitione, et
aliaruniretinens. Unde Solinus inPolystor (cf. PLIN. deluitione.
lib. vn) narrat, de quodam qui accepto vulnere in Visus autem species sunt tres : contuitio, intuitio,
occipitio, ad faiitam devenit ignorantiam, quod ne- detiiilio. Et est coitluilio, quando aliquid videmus,
scivit se habuisse nomcn. Ergo merito antiqui di- riiilio in eo occufrente
simulacro, sed ostendenter
cebant, in capite esse sedem sapientiw. In capileeninr qualiter visus fieret, de ea satis diximus. Iiiltiiiio
haberit scdem quae faeiunt sapientem,. inieilcctus,.
estquando aliquid videmus, in cujus superficieali-
scilicet, ralio et meinoria. Ab hoc cerebro prodeunt occurrit siinulacrum. Detuitio vero est, quando
nervi ad or.tilds, per quos animalis spiritus exiens, p quod
sed in fundo apparet, ut in aqua,
visum operatur, ut osteiidemus. Sed prius de sub- non superficie,
diciturque detuitio, quasi deorsum tuitio. Restat
stantia oculorum aliquid dicamas,
ergo de luitione dicere: quorum quia eadem cst
CAP.XXV. — De oculis. ratio, etiam de detultione disputemus, ut quod de
Oculus ergo est quredam orbiculala substanlia ef Oa constituamus, de intuiiione intelligamus. Cum
clara, sed in superficie aiiquantulum plana, ex (ri- ergo visualis spiritus ad aliquid vivenduni dirigitur,
bus humoribus, et septem tunicis coiistans. Oibicu- ex labilitate huc et illuc impellilur, informatusque
lata est, ut huc et illuc verti possit : in super.ieie forniis circumstantiuin, si ad aliquid obscurum per-
plana, ut melius formas rerum et colofes in se venerif, ex sui subtilitate videri"non potest. Sln au-
possit recipere, lucens et coruscans ex humoiibus, tem ad aliquid radiosum, ex splendore illius appa-
ut a visuali spiritu possit penetrari. Ex tunicis, ut rct. A.ristoteles vero dixit nullum apparere sibi ibi
supei fiuilates expellantur, ne ilium loedant. Sed si simulacrum, sed hominem se et posteriora videre,
quis nomen Iiuiiiorum, et tuniearum, et disposilio- hoc modo : cum prsediclus spiritiis aliquid radiosum
nes scire desiderat, Paiithcnium legat. Duos vcio ostendit, radius illius clisus repercuSilur, reversus
 97 DE PffiLOSOPlHA MUNDI LIBRT QUATUGR, — LIB. IV,- 93
ad facierii videntis et posteriqra illa percipit: se< A pulus vel servus negligenlia doctoils vel domini,
quia mediante speculo hoc contingit, videtur boc ir pecc.ei, magister vel dominus, exlra culpam non
speculo apparere. Sunt qui dicunt aera inter homi- est, sic nec anima illis coiilingeiitibus. Non ergo ex-
nem et speculum diversis formis et coloribus insi- tra culpam est, etsi illius non sint acliones.
ignitum. Unde si aliquid opponatur, splendidum ap- CAP.XXXII. —•Qualiter anitnasil tn. hotnine.
paret. Sin autem e eontrario, non. Cum igitur homo ex aniriia et corpore constet,
CAP.XXVRI. — De anditu. quoaritur an sit supposita, ari cohcreta, an commi-
Auditus autem sic contingit : cum aer naturali- sta, an conjuncta? Uno quippe istorum modorum in-
Jiusinslrumeniis pereussus, foramina vocis accepe- sunl omnia, quae sunt in alicujus compositione. Ap-
rit, exiens priinam parleiri aeris quam reperit, si- posita non est quia tunc extra corpus ariima esset
niili inforroat forma, et alia aliam donec ad aures nec sequalitef iilud moveret. Omrie enim apposifum
perveniat, ad niodum tympaui, siccas et eoncavas. extra illud est, cui est appositum, et majores vires
"quibTisresPnantibus,-excitatur ille spiritus animalis, habenl in proximo, ut alicui ignis appositus. Con-
descertdensque ad aures, per quosdam nervos, in- creta non est, Concretum est quod ex substantla
fofmat se/simili fofma, sieque fornlatus ad logisli- transit in alterius substantialn, ut aqua per ebulli-
cam cellulam revertens auditum operatur. Similitet B lionem in salerii. Cum efgo anima non tranSeat in
alii sensus fiunt, eodem spiritu animali ad illorum eorporis subslantiam, sed semper spiritus, coricrela
instfumenta per nervos a cerebro desceudente. E( illinonesl. Nullum etenim coinmistoruni, esse suum
quoniam de perceptis abillis indicat anima, de retinet: rion sunt ergo coramista corpus et anima.
anima et ejus virtutibus tempus est disserere. Conjuncta ergo sunt, sed itaquia tota in omnibus
CAP.XXIX. — Quid sit anitna,- parlibus est corporis, esse suum retinens, tpta et
-
Anima est spiritus quidam eonjunetus corpori, integra, hic subjiciens : Si in omnibus partibus lo
idoneam ralionem disceruendi et intelligendi con- ta est, abscissa unaparte corporis, anima tota ab-
ferens. Quod ex aniina sit discernere, et intelligere scissa est a corpore? Nos vero dicimus : ariimam
sic probatiir : quod crescente cura corporis, minu- nOn esse in aliqua parte corporis, nisi duni anima
untur illae virtutes, dccrescenle illa, et crescente est conjuncta corpori idoneo vitae. Separata ergo
curaanimae et illse crescent. Si eni.m ex natura corporis parte, remanet artima in aliis partibus, in
cOrpoiis essent, crescenle cura corporis, crescerent. quibus anima ante tola erat, Iterurii quseritur -, an
Augmentata namque causa , augmentaturelTectus. aniiria sit ex eadem parte et corpus, an ex alia?
Iterum cum omuis creatura corporea vel spiritus Nos dicimus : nullam illius esse certani, pfoptcr
sit, conveniens fuit ut homo ex spiritu et corpore G Crealorem solum, qui in omnibus dat esse. Unde
conslaret, utcum utroque aliquam affiiiitafem habe- Plato, omnium philosophorum doetissimus, dicit:
ret. Hoc ergo cum corporibus vita carentibus coro- DeKni creatorem, stellis creatis a se, spirilibus cau-
mune existere, cum herbis et arboribus vivere, cum sam formandi hominem injecisse , ipsam vero ani-
brutis animalibus sentire, cum spiritibus dis.cernefe. mam fecisse, et illis tradidisse, quia niiriisterio spi-
Inde est quod iu divina pagina homo dicitur oinnis rituum,et effectustellarum, corporabumana existurit
creatura. et crescunt, sua voluritate creatoris anima existit.
CAP.XXX. — Quw actioneSsint anhnw et corporis. CAP.XXXni.— Delempore conjunclionh iilius cum
Cum ergo ex aninia et corpore homo sit,'dpmi- corpore. '"'-'.'
nante anima, quippe iri qua est similis Creatpri, in- Ttem quseritur an humana anima, ante existat
convenieus esset si corpus suas actione.s haberet, quam corpus, el quando illi conjungitur. Dicimus
aninia vero non. Sed dicet aliquis : quomodo dis- illam ante non subsistere, quod probari polest hac
cernam, quse actiones in liomine debeant judicari ratione et auctoritate : si enim arite essef; vel
animae, et quae corporis sint ? Dicimus : omnes illse in miseria vel in beatitudine esset, nullo prae-
actiones quae coinmunes sunt homini cum bruto ani- cedente merito. Auctore lioc Augustino; proba-
mali, velcum corporibus vita carentibus, etsi anima tur, qui dicit: Detim quotidie creare riovas ariimas
illas in lipmine opefetur, nec debent dici aiiiaise, Tempus vero illius cum corpore, a riullo diffinitur;
sed corporis. Quse vero inveniuntur in homine, et in nobis autem videtur post operatiPrtem informatiyse
nullo alio corpore esse ppssunt, animae sunt; dis- et concavativae virtutis, Turicenim naturalis virtus
cerriere, et intelligere animse est, sentife vero et per membra discurrere incipit, sine qria vita non
Similia corporis. potest esse nec anima in corpore,
CAP.XXXI. — Quomodo molus corpbris coniingant, CAP.XSXIV.;— De virlutibus.
Sed dicet aliquis : si animse actiones non sunt, Hujus animae diversse sunt potentiae, scilicet :
nec debent dici, vel virtutes vel vitia animae, et Inlelligentia,, ralio, memoria-; et est Intelligenlia
quare illa damnautur vel remittantur ? Nos vero di- vis animae, qua percipit homo incorporalia, cum
cimus : etsi iilius non siit actiones, esse possunt certa ratione quare ita sit, Ratio est .vis animse, qua
ejus vilia,- Ciim enim ad lioc sit anima liomini data, percipithomo quid sit, iri quo res conveniant cum
ut illicitos motus corporis corrigat, ignorantia il- aliis, in quo differaiit. Memoria yero est vis , qua
lius vel negligentia coiitingunt, Sicut ergo. si disci- flrjne retinethomo ante cognita.
09 IIONORIl AUGUSTODUN, OPP. PARS 1. — DIDASC. ET IHSTOR. 109
CAP.XXXV. — Quare non discernat el inlelliga A queat, Soepe vero pliis placent nugoe quam utilia.
infans. Sed sfamore scientise ad docendum accesserit, nec
Sed quaeritur c.im istse proprietates sint animse propter invidiam doctrinam subtrahet; nec ut ali-
quare iiifans , in quo est et anima, nec discernat quid cxtorqueal, veritateni cogniiam fugiet, nec si
nec intelligat, etc Ad hoc dicimus quia anima ho deficiet mullitudo sociorum, desinet, sed ad instra-
minis a Crealore habens principium, ex quo est per ciionem sui et aliorum, vigil et diligens erit.
iecla quidem :n genere suo. Unde est quod ex qut CAP.XXXVHI.— Qualh discipulus.
est anima quod nescit, aeque ab homine sciri pos- Ut doceatur_vero talis eligendus est qui non sit
sunt, riisi graviias carnis esset, quod per piimun doctrinae obsirepens, nec superbus, ne videatui' ali-
hominem (qui ante corruplionem humanitatis, ei quid esse, cum nihilsit; qui magistium ut patrem
quo fuit habuit scientiam humanam perfectam diligat, vel etiam plus quam patrem. A quo euim
probari polest. Si vero corrupta humanitate, ex qu< majora et digniora accipinius, magis diligere deoe-
conjungitur, corrumpitur, nec.proprietates suas po- mus. A patre auteiri rudes esse accipimus, a magi-
test exercere , donee usus expeiieritia , et alicujui stro aulem esse sapientes , quod niajus est dignius
doctrina exsecrata (fqrt. exercita), incipit discer- est. PIus ergo diligendi sunt boni doetores quam
nere , veluti si aliquis snbtili acie oculorum, tene- D parentes. Nec tantum justum, utplus diligantur do-
broso carceri detrudatur, videre non potest, nis ctores, sed utile ut seiitentise illius nobis placeant,
cOnsuescat teliebris, vel lumen accendatur. Uridt etverba in eo quem diligimus; quia quem non dili-
Virgilius : gimusj-saepe etiam nobis verba displicent, illaque
. Quanlum non noxia corpora tardant? fuginius, duni studemus non iniitari illos, quos noa
(jEneid. lib. vi, 751.) diligiraus.
In prima vero selate, nec prsecessit usus, nec ex- CAP. XXXIX. — Qiialis conveniens sit
complexio
perienlia, nec est tempus doctrinoeconveniens. Cuni doctrinw.
cnim illa oelas sit calida, et humida, slatim cibtam Quamvis vero sanguinea complexio slt habilis ad
digerit et appetit, unde frequenti influxioiie indiget, doetrinam, iu omni tamen aliquis perfectus polest
ct effluxione spissusque fumus generatur, qui ascen- esse, cum labore, quia labor omnia vincit.
dens, cerebrum, in quo vis est discerneudi et in- CAP.XL. — Qnw wtas ei quis terminus dhcendi.*
telligendi, lurbat, Principio vero doclrinae, adolescentia est conve-
CAP.XXXVI. — De juventute, et seneclute, et seitio. niens, quia, ut ait Elato , setas hominis similis est"
Hanc setatem sequitur jiivenlus, quse est calida et cerae, quse si nimis inollis sit, figuram non recipit,
sicca. Desiccalus est enim ille nafuralis humor, rec retinet; similiter si sit dura, Ergo nec nimis
quem contrahit liomo ex niatris utero; unde non tenera selas, nec nimis dura conveniens est dociri-
tam spissus nascitur funius, neque ita cerebrum uac Terminus vero doci.iinse estmors; uridequidam
turbalur, estque selas conveiiiens ad discernendura, sapiens (THEOPH.ap. Cic;| Tusc, iv), cum ab eo
ete. Et maxime ^i lampas diligentis doctrinse accen- quaereretur ita : Ubi est terminus discendi? respun-
dalur. Sequitur senecius, frigida et sicca. Exstin- dit : Ubi et viiw. Quidam vero pbilosopbus cum
ctus est enim naturalis calor, unde in hac setate nonagenarius moreretur, inquisitus a quodam di-
viget inemoiia : scd vires corporis deficiunt. Exfri- scipulo suo, an de morle doleret, ait: Sic. Quo in-
giditale enim et siccilate, cujus est constringere, est terrogante, quare? Qnia nuuccwpi discere (VAL.MAX.
niemoiia. Ex calore vero cujus est impetum facere, lib. VIII,c 7, de Solone).
vires corporis. Hanc sequitur senium, frigidum CAP. XLI. — Quis sil ordo discendi.
pblegma; undein illa deficit memoria, fiuntque ho- Ordo verc discendi '.alis est ut, quia per eloqticn-
mines pueriles. Est enim a phlegmate vis expulsiva. tiam omnis sit doclrina , prius instruatur in elo-
Ilanc sequitur animae et eorporis dissoiutio. Non quentia. Cujus sunt tres partes, recte scilbere, et
enim exstincto naturali calore, diu potest homo vi- recte pronuntiare scripta, quod confert grammniica;
verc Et quia de bomine salis doeuimus, cujus est j probare quod probandum est, quod docet dialeciica:
docere et doceri dicamus, quales ut doceant, qnae- ornare verba et senteiiiias , quod tradit rheiorica,
rendi sinl, ct quales ut doceantur, qualis eomplexio Initiandi ergo sumus in grammatica, deinde i.n dia-
doclriiiae conveniens, in qua setate sit incipienda, et lectica, poslea in rbetorica ; quibus instructi, et ut
quando fiiiieiida, quis ordo discernendi. armis muniti, ad studiuro philosophim debemus
CAP.XXXVII. — Qualis quwrendus sit tnagisler. accedere. Cujus liic ordo est, ut pitus in quad-
Talis igitur quserendus est, qui doceat; qui neque rivio, id est in ipsa prius ariihmetica, seeundus
causalaudis, neC spe temporalis emoluinenli, sed in tnusica, terlius in geometria , quartus in astro-
solo amore sapieniise doceal. Si enim propiiam di- nomia. Deinde in divina pagina. Quippe cum per
ligit lautleiri, nunquam discipulum ad stii pcrfeclio- cognitionem creaturse ad cognitionem Creatoris
nem venire desiderat, Subfrahit ergo doctrinam, ne perveniamus. Quoniam in onini doctrina gramma-
in eo quod plus diligit sequetur vel superetur. Si lica prsecedit, de ea dicere prOposuimus, quo-
etiam spe commodi temporalis inductus, do- niara, etsi Priscianus satis dicat, tamen obscuras
ceat, noii curabit qnid dicat. dum nummum extor- dat dcfinitiones, nec exponit causas, nec inven-
«01 LIBER DE SOLIS AFFECTIBUS. 102
tiones diversarumpartium et diversorum accentuum .A exposiliones. Ex aiitiqnis vero glossis continuatio-
in unaquapue praHermittil. Anliqui vero glossalores nem, et expositionem litterae ejusdem , et expositio-
satis bene lilteram continuaverunt, et vere plerum- nes regularum, ef fere el plerumque petat. Sed
que, et feene regulas exceperunt; sed in expositione quoniam de propositis supra, id est de eis quae sunt
accentuum eiTaverunt, Quod ergo ab islis triirius et non videntur, sectantes compendia diximus, ut
dietum est, dicere proposuimus, quod obscure es- animus lectoris alacrior ad csetera disceiida acce-
poriere ut ex nostro opere aliquot causas invenlio- 'dat, hic quartae partis longitudinem terminemuG.
nis praedietaruni quserat, et definilionurii Prisciani

DE SOLIS AFFECTIBUS

SEU

AFFECTIONIBUS

LIBER.

INCIPIUNT CAPITULA. ___CAP,XXXIX. De plano el alto?'

CAP.l.De hemisphwrio. CAP.XL. De gradibus et climaiis
CAP.II. De orlu el occasu solis. CAP.XLI. De sole hiemale.
CAP.III. De horis artificialibus, ~- CAP.XLIL Mquales possent esse ortas, occasus non
CAP.IV, Allitudo solis et climatis. iietn.
CAP,V. De lerraet magniiiidine solis. CAP.XLHI. Quod non sint wquates tnetidiesetocca-
CAP. VI. l)e qqiiai lumore. sus.
CAP.VII. De solis vicinitaie, CAP.XLIV. Quod sol sil aai/unislralor wtlterem lu-
cis. - ".
CAP.VIII. Quodnihil anle soletn oecidat, quod cum CAP.XLV.
. sole orilur. De corpore solari.
GAP-IX. Qtiomodofial eclipsis lunw el sotis, CAP.XLVI. De mediis perustw.
CAP.X. De lunw sallu. CAP.XLVII. Quid statio rnalutina et vespeilina
GAP.XI. De oriente et aliis. CAP.XLVIII. Unde stellaria creata sini,
CAP.XII. De meridie.
CAP.XIII. De cancro etcapricorno. CAP.I. — De hemisphwrio
CAP.XIV. De horizonie. Hemisphserium nullus videt, quia si visus super
CAP. XV. De wquinoctio. terram dirigitur, et recta linea in firmamcntum,
CAP. XVI. De die et nocle.
CAP. XVII. De paralleih lineis. tunc non videt dimidiuiri coelum. Respondemus •
CAP.XVIII. Hofologiorum diversitas. . _ C licet plana sit lerra, tamen linea secus terram pro-
CAP.XIX. Ad invenienduminleriialluiii in horotogio. tensa, etsi sit directa, non tamen est inclinata, sed
CAP.XX. Quod sol medius nttmero dicaiur.
GAP.XXI. De stellarum lumine. tumor est, et uhi terra deest, visus adhuc per eam-
CAP.XXIL De distincth sphwris. dem lineam descendit usque in ccelum, cum riunr
CAP.XXIII. Terra unde frigida, quam visris possit esse tortuosus; ideoqae si plana
CAP.XXIV. De linea zodiaci.
CAP.XXV. Zodiactts quo ducalur. esset terra, sicufaliquiputant, videret polum ulrutn-
CAP.XXVI. Planelw qtto vadant. que, ita modo cum sit rotunda.
CAP. XXVII. De wquinoctiali linea. CAP.II. •—De orlu el occasu solis.
CAP.XXVIII. Desolslitio incancrum.
CAP.XXIX. Unde vhus recidat. Quare spl in aestate-videtur oriri, et occidere in
CAP, XXX. De signis. duodecim obscurantibus so- septentrione, meridie autem esse in austro, sic col-
lem, : verlici immineret polus , ei sol
CAP,XXXI. Qttod planelw non sempef wque celeres. lige Cujuscunque
CAP.XXXII. De sole ascendente, el quid efficiat. ambiret terram, quasi circa pedes. Recedenti tamen
CAP.XXXIII. In ariete sol tnulliplical dies. versus austrum, tantum quod sestivi tropici retro
CAP.XXXIV. De linea tendente per cenlrum. tafnen in angulo
GAP.>.XXXV. An soldiutius sub terra sit, quam super aliquid abscondantur, niliilominus
in wquinoctio. j. versus septentrionem videmus, quasi acuinina ejus
CAP.XXXVI. De Lucifero et Hespero. paralleli, qui aequaliter undique distat a polo. Ergo
CAP.XXXVII. Quod liorologhnn in prhna et ullitna et sol in illo existens, non potest liinc et hinc pote
horanon habeatparles.
-CAP.XXXVIII. Qttod sot ducenlesima sexla decitna esse vicinior. Si enini per lineam quse videtur, de-
" beret sol ab orienle ad orlum pervenire, tunc ia
pars circuli sui dicatur,
 103 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR 104
meridie polo esset vicinior, quod esse non polest. k cum sole, occidit ante solem. Dicimus autem liemi-
Hinc enim qusestio, quse sequitur, soluta est : quo- sphserium in vespera, super nos, et non plus. Ergo
modo in orlu solis diametros investigetur, cum non oritur nisi hemispliserium. Ad hoc dicimus,
videaiur oriri per rectam lineam, et umbra orientis quia partes quae oriuntur cum gradu solis, et jam
solis illic videatur [esse] debere eadem qua etiam quse post eum emergunt, qusedam, inquam, illarum
insidentis horisoriti. Sed notandum est quod obli- partium ante solis oecasum, in inferius Iicmisphae-
que oritur, quasi perarcum. rium convolvunlur.
CAP.III. — Dehoris artifictalibus. CAP. IX. — Quomodo fiat eclipsis
Omni die prseter sequinoclium, sunt arlificiales ho- Quarevel lotus sol inest eclipsi ? Ad hoc dici-
rae, et semper viginti qtialuor sequales inler se, sic, mus, quodvel visum judicabit: fit autem, ut aiunt,
ut totuin spatium dividas inter se sequaliter in duo- eclipsis sic: etsi nullus homo esset in mundo , ta-
decim partes aequales, sive breve sit, sive longum. men necesse est ul luna tamen inferior sit sole, cum
Naturales.aulem tantum in sequinoctio. fuerit in cenlro solis, ita quando sit in centro ter-
CAP.IV. — Allitudo solis el climatis. rse, id est in sequinoctiali circulo, id est in Ariete vel
Est autem altitudoalia climatis, alia solis.Alfitudo Libra, tuncsua oppositionefacittenebrastoti mundo.
solis quotidie deprehenditur, id est, quantum sol B Aliter autem mihi videtur, sic enim fleri eclipsin non
quotidie ascendat in meridie. Porro alfitudo clima- eredo posse, quippe cumiu hoc septentrionali luce
tis vocatur illud quod est a capite cujusque homi- [for. loco vcl limile] simus positi, et luna soli subsit
nis usque ad solem in meridie in aequinoctio. Bene nobis iiispicienlibus, ad austrum non oboritur luna,
aulem dicifur allitudo climatis, liam cum in cli- nec aliquidimpedit, ergo rion flt ibi eclipsis. Sic fa-
mate cujusque id quod ei sit altissimum, quod est ctis tenebris, in eclipsi videnlur stellse in die. Nec
super caput ejus, in noslro climate quadraginta se- " etiam potest fieri in illo lalere zodiaci, sed lantum
ptem gradus in meridie, in aequinoclio sunt usque in hoc, quia dum luua evagatur ad finem latitudi-
ad solem; ergo tam altumest, Clima nostrum, quod nis zodiaci, tunc tantum nostris visibus opponitur.
si adderentur soli sexaginla oclo gradus, perveniret Est autemmajor luiia,quam terra : quia si totalerra
super verticem nostrum; ideoque in meridie in sequi- esset ignis unus, elaliquis esset, ubi modo est luna,
noclio sol ab horizonte ascendit, sexaginla duo gra- non lanta appareret ei terra inde, quanta nobis \i-
dus, adde sexaginta octo, et erunt nonaginta usque deturluna hinc, id est a terra. Sed opponitur: iuna
ad veriicem nostrum. ubicunque sit, potest in omni loco facere eclipsin
CAP.V. — De tcrra et magniludine solis. toti terrse, quia ita magna est, quod totam terram
Cum philosopbi terram centrum esse asserunt, C tegil? Ad hocrespondemus: Quia magna res et laia
verum dicunt; sicut enim punctum in circulo nul- aliqtia, prope aufert alicui tolum visum, sed remota
lam babet proportionem usitatam, sic nec terra ad niinus. Videtur mihi: si sol patiatur eclipsim, quod
superiora. Ideoque cum dicit Macrobius, quod terra oporteat eum in ecliplica linea pati, licet luna non.
sit punctum ad circulum solis, sol autem oclies ma- Si luna autem patiatur, oporleat eum esse in ecli-
jor terra, patet quomodo sehabeat terraad circulum psi, licet solem non, et bane secundum nostram ra-
solis; sed tamen quia non est usitata, ideo dicitur tionem, non secundum publicam.
centrum illius circuli, utpotemulto mitior in compa- CAP.X. — De liinw salltt.
ratione in eum quam sol. Saltus lunse nihil aliud est quam detractio unius
CAT.VI. — De aquw tumore. diei a decemnovennali circulo; quia quod dehet
Quaeritur de aqua, si lumorem habeat, quod vi- contrahi iii singulis lunationibus, illud reservatur.
detur esse non posse, curo liquida, et descendit us- Et quia plus in singulis computatur,
ergo iu una
que ad planitiem, sed videndum est quod hoc non aufertur, unde videre potest per contrarium. In
est: quippe ejusnatura est semper in tumorem de- anno bissextili sunt irecenti
sexaginla sex dies, hoc
scendere, ut videtur in gulta, et ubicunque estaqua, jy non habet de sui solius augmento, cum omnes anui
pone oeulum in uno liltore, jam proe tumore medio sint sequales, sed quod prius dimissum erat, per
aliudlittus nou videbis singulos annos, lioc in quarto corrigitur, eodem
CAP. VII. — De solis vicinitale modo ultimusaiinusembolismatis minushabet uno
Quanlo sol est vicinior, tanto facit longiores die aliis annis embolismalibus ; quod non esl illius
dies,verum est, scd radiis cst vicinior quam nolim, anni damnum solius, sed quod in singulis lunatio-
"erum est; ergo facil longiores dies quam nobis? nibus prius nimis coropulatum est, hic corrigitur.
falsum est. Sic determina : longiorem diem facit Ergo cum dicit auclor, lunam accendi post viginli
cjus vicinitas Rbodiis quaro prius habuerunt, sed novcm dies, et hora duodeciraa nondum completa,
non hingiorem respeclu aliorum, sed respectu sui. bene dicit, ut de his minutis dies unus colligatur
CAP. VIII. — Quod niiiil ante solem occidat, qttod De oriente in occidentem notantur climala.
cutn sole oritur, CAP.XI. — De orienleel aliis.
liem ad hoc quod dicimus plusquam hemisphse- Ratio videtur, ut qui liabent eumdem orientem,
rium iu ortu directorum signorum. Opponitur: sol habeant efeumdem occidenlem, et qui habent eum-
oritur cum aliqua parte, sed nulla pars, quae oritur 3em meridiem, babeant et orientem, sed utrumque
 m . .- LIBER DE SOLIS AFFECTIBUS. '„ 108
falsum est, quod habet modo liquebit. Conslituamus A ratur una sexagena quam ibi tres, propter solis vici-
'
primo cliniate viruin unum, vel in quarto unutri, nitatem.
vel in sepilmo, in linea directa a septenlrione in au- CAP,XVI. — De die et nocie.
strum, tunc ei qui septentrionalis est, prius sol orie- Dies est sol lueens super terram, vel aer illumina-
tur, ut pote longiores dies habeant. Item constitua- tus, sed in aequinoctio ante splis ortum, et posl solis
mus a latereaustraliswi, contra orieirtem virum, qccasum, aer estilliiminatus,ergonpxnoii est sequa- .
- tantum ut eum eo solem yideat oriri,
qui est septen- lisdiei. Sed notandum est, quodin talibus locutio-
tiionalis, ecce eumdem' habent prientem, sed non nibus per causam non attenditur nalura rei expres-
eumdem occidentem. sse: gnomonicae, piiini arti stu.dentes, ab umbra
CAP,XII. — De meridie. orientis, usque ad tlmbram insideritis horizoiiti, tan-
Eadem quoque positione hominum videbis eos qui lum diem numerant, et verum est, dum dies est,
habent meridiem unum, non eumdem babere orien- quando aer illuminatus est: sed aer et in lumine
tem. Constituti enim in Iinea a septentrione in au- est antequam sit dies, per distinetionem horarum
strum, duo priores quos dixi, Cum sol ad lineam ineipiat computari. Item cum de naturali die agltur,
illairi venerit, meridies erit utrique, sed tamen unum viginfi quatuor horarum, scilicet diem vocamus, ab
orientem non babuerunt. Quippe septentrionalior ortti ad orttim, quod est conversio firmamenti: sed
prius videt solem priri, utpote productiores dies si quis dicat, quod interea sol gradum unum tran-
habiturus. sierit, et ita in die naturali plusquam firmamentum
. CAP. XIII. — De caitcro et capricortio. convertitur, verumest, sed non notalur: quia in tam
Dicitur cancer nobis esse vicinior quam capricor- magno quasi nihil esthic. Ifaque propter graduni
illum quotidianum fit in anno, ut plures sint coeli
ntis, quod quidam non esse asserere conantur, sic:
terra est centrum, sedad quanicuoque partem cir- conversiones, quam dies, id est, trecenli sexaginta
euii a centro ducatur linea, aequaliserit; ergo quse quinque dies, et trecentse sexaginta sex conversio-.
a terra ducitur ad capricornum similis est ei, quae nes. Verbi gratia, hodie sol oritur cuni primo gradu
ducilur ad cancrum. Tota terra centrum est, supe- arietis, cras in secundo, et ita in uno die crinverti-
tur totum lirmamentum et gradus uuus. In secunda'
rior non quselibet ejus pars.
die tantumdem. Ita in duobus diebus convertitur
CAP.XIV. — De horixonte, firmamentum bis, et duo gradus. - . • .
Horizou alius lerrse, alius coeli. Sed brevis etlon- CAP. XVII. — De parallelis.
gus homo differentes habet horizonles, quod et Ma- FoTSltan quserat aliquis, et dignum qusestione-
crobius innuit, cuni dicit: Ultra cenlum octoginla '
p
videtur, cuni ille qui curn esset in medio perustac, .
stadiainde extendilur humanus aspectus, quia infrci
videret omnes parallelos in dimidia parte, el inde re;
polest muiari. Horizon autem cceli, neque pro lon- cederet comimitalio lpci, mutaret etiam ei paralle-
g.tudine hominis variatur, nec pro qualibet muta- los, scilicet ut de quibusdam plus assumeret, de
tione loci, quia slqiiis staret in allissima turri, et aliis tantumdem amitteret.
Quod si est tunc etiam
in
aliquis unp ejusdem curii astrplabio eodem tem- illius sequinoclialis, aut plus assumit, aut aliquid
pore, quo per foramen unius, eodemque tempore, perdidit, quodsi Ut, tunc non potest ineo fieriseqni-
et per foramen alterius transiret: radius solis, ita iioctium. Sed notandum
quod fereomnes paralleli
borizon lerrse nnitatur qualibet progressione, non _ mutantur, prseter sequinoctialem. Hoc enini natura
hoiizon cceli. facit medietatis.
CAP. XV. — De wquinoctio. GAP.XVIII. — Horologiorumdiversitas.
Affirmant quidam sequinoctium habere illos, su- Horologiorum varietates scire non est inutile. Iu
pra quorum capita est parallelus sestivus; sic omnis concavo enim slante, in terra, in modum pedis, ut
circulus in modum cpluri ductus, super caput alicu- mihi videtur : pro varietate dieruni, erit et variatio
jus videtur ab eo dimidius, veruni est; ergo super D ortuum; sed et umbra, ut reor, in illo per superius
cujus caput ducitur, sestivus tropicus, tantum videt labrum vagatur. Impendente vero superterram, non
ejus medietatem, et ita sequinoctium est in illo. Hoc' potest, ut aestimo, depreliendi, nisi verus meridies, '"
ila esse quidam vere afftrmant,«sednon estita, quia sed et uriibra inferius peirvagatur.
propler noslram positionem quodammodo in finibus CAP. XIX. — Ad invenienduin inlervallutn in horp-
videtur eleVari, et iri medio versus Austrum defle- logio.
cli, et conjurigitur ei -circulo quiducitur recte su- Tertium deeimum intervallum in horologio ad
per caput alicujus, ab orientp in occidentem. Sed mensuras rerum distinctunl, sic invenitp: gnomo-
dicit: super caput cujus aliqua pars sitejus circu" nem in octo partire, et ipsas partes in Horologio
li; quod totus super eum volvatur, quod probare aequa mensura divide. Ad unum igilur mensura erit
potest: verte globum' pro placito tuo, et tene aliquid .ocluplus gnomo, ad duas quadruplus, ad tres du-
supra parallelum, et verte, semper circulus oppo- plus, super partiens terlias, ad quatuor diipltis, etc
netur ei qui supra se est. Item est aliud quod obest, . Ad octo.partes aequales. Deinde umbra vincit gno-
scilicet quaudo plus videt de parallelo; sed dicunt riioneni, ergo adjecta ad umbram una mensurs,
tal.euiessc illius loci naturam, quod hic plus ope- umbra ad guomoneni erit sesqui octava, diiabus erit
PATUOL. CLXXH. 4
 107 HONOIUIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC.ET HISTOR. 108
sesqui quarta, tribus erit super partiens octavas, el A quam sequinoctialem, quod non est; quia quaicun-
ita in infiiiitum. Eodera niodo si quodlibel interval- que lineaquocunquemodo ducatur, tantum ut trans-
lum in duo aequaliadivisum erit, gnomon est, sed eat centrum, sequalis est aliis. Quod aulem ista vi-
seseuplus ad prinium, etc detur obliqua, hoc eveuit ex parallelorum diversa se-
CAP.XX. — Quod sot medius numero dicatur. ctione : lam recta enim in sui natura esl ccliptic.a
Cum sol dicatur medius nuniero, non spatio, vide- linea, sicut sequinoctialis.
fur quod juredebeiet medius spalio; unde Ovidius CAP.XXV. — Zodiacus quo ducaiur.
dicitde Phaetonle : Quoniara zodiacus oblique ducitur per peruslam,
Utque ferant wquos el cwlum, et lerra calores, quseritur si sol singulas partes perustoeaccingat, cum
Inferius lerras : tnedio iittisshnus ibis. zodiacus nunimam exeat? Splutio : perustam lerraB
Metam. I. xi, 151. liaud dubio peragrat, non perustam ceeli. Quod si
Sed cum sit vicinior terrae, non fert aequum calo- quis conelur osiendei'e sic: Sol est longe sub firma-
rem superis el inferis. Respondeo : natura caloris est, mento, et rapilur ab eo contra omnes partes pcrustae
ascendere, et omni licet sil remolior a superis, ta- coeli, falsumest. Cum enim ipsa quoque perusta ceeli
men recompensatur per naturam ascensus, ut hic rapta irahat solem, non polest conlra ejus partes
cperetur vicinitas, illic naiura ascensionis. B rapi. Verum autem hoc esset, sed si raplato sole,
•CAP.XXI. -—De stellarum liimine. slaret, perusta coeli itidem.
Si a.sole lumen accipiunt omnes stelloe, et eam- CAP.;XXVI.— Pianetw quo vadant.
dem lucem, tam in die quam in nocte non amitturit, Utriquc seiileiilise, sive contra firniameiitum va-
car in die «ieiit in nocle non videntur, vel non in dunl planetCB,seu cum firmaniento,
potest opponi.
nocte sicut in die obscuranlur? Respondeo : claritas Contra firmaroeiitum non vadunt, quia r.ulla res dum
diurna impedit; in nocte autem videntur, per obscu- rapitur ab alia, polest suo motu praecedere eos sua
rum aera existerites in lucido,- celeritate, non prsecederet eos obliqua, sed direcla
CAP.XXII. — De dislinciis sphwns. linea. Et sic sol, aliqua cxtra zodiacuin esset.
Sphaeras esse distinctas, et distinctum esse ecly- Quia omnes stelloe suiit ignese naturse, ideo ne
psim, taliterut sit interstitium sphserseunius ab alia, cesse est ut moveantur, ignis enini scmper in motu
riihilest: quomodo euim planelsetralierentur a spboera est.
firmamenti quse est ultima ? Ergo totus ille sether
CAP.XXVlL — De wquinocliali linea.
unum conlinuum, el naturali "motu, scilicet, circu-
Hi qui essent in perusta. semper haberentoeijuino-
lari movetur, et traliit secum planetas; cum enim
nec sic dico, quod tantum dies sitaequalis
moveri necesse sit, sed nec sursum, nec in aliam 'fj ctium,
suoe nocli, sed dies diebns, et nox noclibus : quia
lineam possif, in circulum rapitur.
etsi aequinoclialis linea sit major aliis, taroen dies
CAP.XXIII. — Terra ttnde frigida.
in ea non fil longior : celerius enim ibi rapitur. Item
"Licetauctoritalis verba sint, temperari temperalam
vicino calore et-frigore, liinc inde lamen sic esl ac- siin cancro altior esset raptus, quam sublibra, ta-
ut totam nostram men nec citius, vel tardius in utramque lineam COE-
cipiendum, frigidam naturaliter
esse sciatis, sed a fiigida zona, quia multum recessit volveretur.
sol, ideo multum permittit suse nalurae, et quaemul- CAP.XXVIII. — De solstilio in cancrum.
tum habet frigoris, videlur temperare calorem, cum Siin primo gradu cancri sil solstitium, ille nuliuns
potius calor imminuat iiitemperata naturalem frigus habet similera. Altrinsecusautem aequipollent sibivi-
lerrse, uiiiiusautem frigida. Sol autem octo sexage- gintiiiovem gradus cancri, et viginli novem geroino-
nas collustrans peruslse, cum in tropico seslivofue- rum, el ila respondent sibi primus geniinorum et
rit, calorem facit his, qui sunt sub hiemali tropico, primus leonis, et sic per caeteraj nec tamen Iisecsi-
ctsi non adeo vehemeiitein ut prius, ergo videtur ut gna sibi sunl opposita invicem. sed a solslitiali loco
per totidem sexagenas versus septentrionem sequum . aequaliter distanfia.
calorem sit fusurus ; quod si est fjam frigida, non CAP.XXIX. — Unde visus recidat.
esl aliqua. Solulio : aer ille peruslse solaris corporis Proprium est et naturale ut de levigata superficie,
prsesentia ita incenditur, ut cito calefiat diei prsesen- visus recidat in conspicientem, certum quod est, sed
lia; sed posito sole in capricorno, cum per tredeciro opponilur de baculo; tango umbram alicujus in
sexagenas distet a frigida, ita solaris absentia corpo- aqua, nec tamen eiini. Solulio : imo in iiloloco ubi
ris permiltit aeiero naluralem terreno fiigore conso- videor tangere imaginem, ibi impeditur visus, ne
lidare el frigere, ut licet ad eura vicinius quandoque cadal in alfum. Visum a levigalorelabi, in aliqua sie
accedat : tamen minus ei dominetur, quam illi re- -arguineiitum astrue : facies posita in iuee videtur,
moliori, quoriiam prsesens accendit, vicinitas enim visti relabente a speculo. Ilem averle faciein a luce,
non tantum corifert, quantum diuturnitas et fre- ut sint tenebrae in facierii, etianisi speeulum sit in
quentia accensionis,ut de sole videmus in^leone re- iuce, tamen non inspieies faciem tuam, quia duiu
inotior, quam in cancro viciniori, plus calido, visus relabitur in tenebris faciei, non videt faciein,
CAP.XXIV.— De linea xodiaci. teiiebris impedientibus. Idco el Plato tractat de na-
Zodiaci iineam uipote obliquam, aiunl longiorem, tura speculorum ad probandam senteiitiam suani de
 109 LIBER DE SOLIS AFFECTIBUS. 110
visu; quia dicit, quodignis exeal per oculos, quia A remolione, si non splin illis, quippe ab ariete usque
apparet in speculis. ad cancrum sunt nonaginia quatuor dies, a cancro
C',p. XXX. — De signis duodecim obscurantibus ad libram quatuordecim. Ergo dici non potest, quod
soletn. solila descendat, sieut ascendit, quia tunc lot dies
Duodecim signa obscurare soleni sic astrue: pone poneret hic, quot ibi. Item dici non potest, quod
aliquod in muiidi umbilico, in superiori hemisphae- ante sequinoctium duos ibi dies prsetermiitamus :
rio, unum hominem oppositum illi, similiter in um- quia tunc Oporteret, quod aequinoctialis circulus de-
bilico inferioris hemispbaerii, deinde solis medio cor- clinaret ad solem; sed hoc est dicmdum :Sol ascen-
pore super borizontem exorto, claritate sua statim. dens, prse nimio ascensu parum spatii transit de
sex signa superiora impedit, similique modo in infe- gradu, deseendens autem plus spatii de gradu trans-
riori sua sex, ita duodecim. Ad quod dicendum sic : it, ita scilicet ut capita hujus sphserselongius a se
quod lieri, ut et illi, et huic homini auferat, nec dislenl, quam illius, quam facit aseeifdens, et ita
lamen eo minus sex videntur. Sol enim semper to- dies proxiinus post solstitium non omiiino similis
tam sphaeram coeli illuminat, ulpote in quo est lu- est 1111,qui fit ante solstitiuni, sed tamen parum
men omnium, corporis vero terrse medietatem etiam deest, quod tunc iri omnes gradus divideretur il-
illuminat lunc, quse in umbra sunt posita, quia per B lud spatium, quod sol consummavit per dies duos
umbrani vident, sex signa vident; et ita aliquis ha- ascendens. Quod autem in dextro hemisphserioplu-
bet partem hemisphaerii nostri super suum horizon- res dies ponit, non'nocet ad aequinoctium, quia
tem. Et ego quia per illuminalum aerem nullum si- in paucitate vel pluritale dierum non-est vis, sed in
gnum video? Ille alter ejusdem hemisphaerii signa medietate. Polest aufem in confinio geminorum et
videt, sed per umbram : aliud est enim per clarita- cancri, esse et altiludo versus vel erga coelum,
tem videre post umbram, aliud per umbram ad cla- -et altitudo vicinitatis nobis. Attamen aliiludo ver-
ritatem. sus coelum gemlnis aseribitur, quia ibi finitur . alii-
CAP. XXXI. — Quod planetm non semper sint wque tudo vcrsus nos cancro datur, quia ibi incipit des-
celeres. > e cendens.
Cum planetse dicantur seque celeres, hoc esse non CAP.XXXIV. — De linea tendente per centrum,
. potest. Quippe si contra firmamentum vadunt, hi Oppositionibus et qusestionibus faciendis, illud
qui sunt superiores plus impediuntur, quam infe- prsemittas, etsciasvisum admitti in plano ut lerra,et
riores, et ita oequale spatium non potest eonficere ubi non adhaeret terrae, secundum hoc quod ab oculo
eodem tempore superior et inferior. Ideo si dacas : descendit, adlluc usque decidat in firiftamcnlum,
Mque celeres sunt ad motum, ubi una tantum labo- C quod est causa quare liemisphaeriuriivideatur. Item
ret, quantum alia, si nonseque permoveatur: si enim sciendum; lineam tendi per centrum terrse, de polo
rapitur, dum contra firmanieiilum raovetur, necesse ad polum, eodemque niodo-ab oriente in occidentem
est vel impediatur; uec enim in ulla duci posset, et per cenlrum lerrse in fii^mamentum.Porro sit unus
nou retardari. in medie perustse, et aller in inferiori hemisphserio
CAP. XXXII. — De sole ascendente, et quid oppositus illi, visus illorum non incidet, lineis sic
efficial. duclis per centrum terrse, in modum crucis, nisi iu
Notandumest, cum sol versus coelum elevetur, ut fine linearuin , id esl ubi incidit firmamenium. Sol
iu geminis duos dies supra triginta ponat, descen- igitur cum venerit ad lineam duclani- per centruni
dendo recompensat, ita ut opposita signa dividat in- terrae, nequaquam adbuc videtur : cum autem ve-
ter se, quidquid fuit supra trigirila. Nam cum ununa- nerit ad lineam visus, tunc primum oritur, ergo lon -
quodque signum divisum sit in iriginta partes, et.sol gius spalium est per quod non videtur, quam per
in uno quoque ponere dieatur secundum sequalem quod videtur. Ergo his, qui sunt in perusta, non po-
divisionem tiiginta dies, quidquid in geminis plus testesse sequinoctium. Adhuc et aliud inconveniens,
ponit quam triginta, hoc datur sagittario, et erunt quod gradus prius oritur quam planeta. Ihrum op-
unde duobus sexaginia dies, sicut et cseteris opposi- " positionum talis est enodatio : duos hcrizontes esse,
tis signis. Item notandum, quod sequinoctialis circu- in plano unum, alterum iualto, nullus uiiquam du-
lus dividitsequaliterzoJiacurii, sed non in duo sequa, bitavit pbilosophorum. Dimersio ejus quse habetur
absides planetarurn. Ergo solaris absis minus est a in plano, per Macrobium innotuit, ejus qui sit in alfo
Iibra ad arietem, quam ab ariete ad libram. Ideoque dimersio , comprehensioni non subjacet. Sciendum
plures dies ponit in hemisphserio dextro, quam si- autem autem est hemisphaerium terrae videri non
nistro. posse, tumore lerrse interveniente, bemisphseriuin
CAP.XXXIII. — In ariele sol multiplicat dies. vero firmamenli visu in alfum directa videlur. De li-
Item ab ariete in tribus signis duos dies plus ponit lieis vero quse se in cenlro teiTse secant, et per ter-
quam in rcliquis tribus. Nam minulis sedeciin horis ram de polo ad polum, de ortu ad occasum protendi
' in
cancrOj sequipollet cancer tauro in numero die- iiitelliguntur, hoc habefo, quod Iocum, ubi exire
rum et horaruin et, ita duo illi dies in geminis su- iiitelliguntur, non videsnec quidquam de ipsa.lir.ea,
persunt. jEquipollent autem gradus, proximus ante nisi lantum ubi capita earum gradibus jungiuitur,
solstilium, ^et proximus post solstitiuni, in aequali in ipso firraamenlo, ut prsesens figura doqef. Se4
 HS HQNORII AUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 112
dices : Ergo prius videlur gradus solis, quam ipse A detur ante solis orlum, slellse vero ejus hebe-
sol? Ad hoc ita respondemus : Non negamus, nec tantur. Venus aulem licet raro, tamen quandoqiie
cst inconveiiiens sane intelligenti, si pars ipsius gra- est super solem, prius venit ad liiieam visus quam
dus prius videatur quam sol: nam magnitudo gradus solare corpus, ctsi Venus sit minor sole, tamen nou
magniludinem solis infinita et iiicomprehensibiii -tantuni, quanlum terra. Porro de hoc invesligando
quantitate vincit, etsi attixus essct ipsi gradui, ssepe sagacius non erit inutilc
Iioc conlinget, CAP. XXXVII. —Quod hprologium iii prima el td-
Sed non concedo, ubi tolus prius emergalur, tima hora non habeal partes.
eodem modo intelligas in occidente partem gra- In horologio prima hora et ultima non habent
dus adhuc apparere, quamvis solc visui jani sub- partes quia neqtie primae initium, sed finis tan-
tracto. Quare diem uaturalemdices, non de ortu solis lum atfenditur, nec finis ultimse sed inilium. Sed
ad ortum, sed de ortu gradus ad ortum ejusdem, quomodo noyies in hora sol volvitur, eum aliquid
CAP.XXXV. — An sot diutius sub terra sii, quam peiiinet primam ad horam? De lioc quod sol vadit
super in wquinoctio. de linea orientali, inquam, quse oritur, sed oriefts
Quod autem soiem dieunt diulius esse sub lerra, non videtur ? vel quomodo sibi respondere pos-
quam supra in sequinoctio, falsum est. Sunt enim in sunt, circulus ccelestis el astrolabii, vel horologii,
hoe decepli, quod non putant solem esse super ter- gnomonem habentes, cum sol in linea prsedicla
ram, nisi occurrat visui eorum : sed non ita est. non videatur oriri ? Respondetur : Tantse est ma-
Nam dum supereminet liiiese supradictoe, scilicet, gnitudinis sol, quod in parvo nullam facit diver-
- quoetransit super tenafii, in nostio hemisphoerio in- sitatem, insidente enini alhidada lineae orientali,
cipit tunc esse, quamvis non videamus eum, nec ad penetrat radius utriimque foraraen : sol enim ma-
locum, ubi visus difigitur, pervenerit, quod pro- gnus est, et a terra remotus. - Et ideo licct ipse
bari polest per hanc comparationem boc modo : canthus ejus in linea orienlali non videatur, fa-
si aliquis esset in inferiori liemispbaerio opposilus men non obest instruuientis, quia rationes datae
illi, quod proposuimus iii superiori, non magis vi- gunt secundum quod deprehenduntur res in iu-
deret solem quam superior, quia eorum visus strumenlo, et ideo etiam secundum solem bene
non conveniuut in regione solis, sed in ipso gradu dicitur aequinoctium : quia in instrumento per lan-
firmamenli, a quo multum distant. Et quanto plus turo lempus medietatem circuli percurrit, per quan-
stella quselibet a lirmamento descendit, tanto majus tum tempus non videtur. Et ita ratio, quod aliud
spatiumi est inter utrumque, superioris solis et infe- liabere videtur quam res, sed nos sequamur ac-
.rioris. tum, sicut estdeprehensiim.
CAP.XXXVI. — De lucifero et hespero. CAP. XXXVIII.— Quod sol ducenlcshna sexta decima
Necessaria igitur ratione probatur, si Venus sil pars circuli sui dicatur.
supra solem, quod sit eadem die lueifer et hesperus Cum sol dicilur ducentesinia sexia decima pars
"simul. Nec aliquid inconveniens inde iiicurriiinis, circuli sui, videtur non esse vcrum, quia si loli-
quain hocquod duos luciferos et duos besperos ha- dem soles ponerenlur ab oriente ad occidentem et
bemus. Aliquando namque in una die habemus vel inferius, non impleret totum circulum ? Responde-
viciuius ad terram, scilicet cum uterquesupra solem tur : alius est ille circulus, cujus ipse est ducente
vagatur, et duos luciferos et uiium hesperum, cum sima decima. sexta pars, et visus noster fallifur ;
unus fuerit supra solem, et aller ante : quandoque quia non potest habere in illo circulo, in quo sol
duos hesperos et unum luciferum, cum unus fuerit volvitur in sethere; sed in ipsum finnanieiitum ca-
supra solem, et alter.relro. Si firmamenlo longius a dit; sol autem non Cst pars circuli firmameiili, scd
terra accessisset, non videremus hemisphserium. Si sui in quo rapitur, qui est terrse vicinus.
solem videremus in iinea orientali, tunc plus videre- GAP. XXXIX,— Deplano el allo.
mus, quam hemisphaerium, quia oporteret ut per £ An fiat in alto per aeqiiam remotionem mutatio
solem dirigerelur visus iu ccelum, infra quam mo- quse fit in plano ? Respondelur : si quis in altis-
do, ubi jungilur liuess orientali in ccelo. Cum sol sima terra staret, et alter in imo ejus, fieret eis
venit ad lineam orientalem, non statim videlur, sic diversilas quse in plano mutatio meiidiei vel um-
etiam ante occidit quantum ad visum couveniat sub brse, quia aliud est solis ortui occurrere per visum,
lineam occidenlalem; secundum quod igitur dicemus aliud cuin quis elevato soli in allum opponilur :
babere sequinoctium? Per solem dici non potest, tanlus enim est sol quod non facile aliquis cen-
quia per longius tempus non videtur quam videatui? liuin ejus evadat, et ita cum quis habct ineridiem,
Respondeo : secundum solera dicitur sequinoctium, alius longe inde remotus, etiam habet meridiem,
quia dum adbuc quasi insideret lineae orientali, per- ncc mirum cum elevati solis in altum, utrisque
venit ad ortuni ejus cantlius, et nec per aquam, sit idem centrum.
nec per horologium posse deprebendi, per majus CAP. XL. — De gradibtts ct cliinalis.
spatiura latere quam videri; quoniam cum sol sit Deprehenso uno gradu in lerra per uinbram
maior terra, tani magnum in tara parvo non subifO' omnes trecentos quadraginta eonsiat iuvesiigandos. .
facit notabilem differentiam, regio voro gradus vi- Ilem ct climala perumbrae variationeminveniufitur.
115 LIBER DE SOLIS AFFECTIBUS. 111
Igitur videltir gradus unus elima unum coritinere, V duodecim ? Solutio : verum est, et tamen non iiisi
sed habiiabilis nostra quandoqite habet sexagenas, sex obscurat quia illi qtii sunt in Occideute, vi-
unaquaeqtie habei septem gradus, ideo non quae- dent sex, el haec est causa quare videant, quod
libet mutalio umbroe facit clima, sed in unoquo- umbra adbuc ante ociilos eorum esf.
que climate notabilis variafio umbrse in priiici- CAP. XLVI. — De mediis peruslm.
pio, et in medio, et in fine. Quare ergo septiirio Quseritur de illis qiii srint in medio pertistae, si
cliniate potius quam quadrsgesimo, duodecira esse' semper habeant aequinoctium ? Respondetur : Tia- .
dicunttir, de hoc quaerendum est._ Planetse onines bent, quia semper Jimidios parallelos vident. Item
dicuiitui esse ejusdem cclerifaiis, quod esse non quserilur : quandosol aequiiioctialembabet paralle-
videtur, quia quanto suut altiores, tatilo roagis lum, si tunc loiigior sit dies el iiox quam tunc,
impediunlur firmamento ? Resppiidetur : vere ma- quando habel tropicus? Respondetur : non, quia
gis impediunttir superiores, qtiani •iufeiiores et ta- iioii citius volvitur parvissiinus circulus in spliaeia
men sequa est omnium eeleiiias, quia quaulo su- quam et longissimus. De oequinoclio poteris hoc
periores, tanto leviores; quanto leviores, tanto modo probare : quod si in medio perustse esset.
celeriores. Sed firniameiitum plus impedil stiperio-. positus, omnes parallelos ex dimidia parte videi et,
res nec mirum, quia naturaliter' stint celeriores, quorum unusquisque lotus infra viginti quatuor
et sie atleraperantur inferioribus. horas evolvitur, dimidius infra duodecim, qtiam-
CAP. XLI. — De sole hiemali. cunque illorum servat sol oriendo et occideudo, iri
Quando sol habef noslrurn paralleliiin, ab.iiie- qtiantQ spalio illi evolvitur, in lanlo et Sol. 'AviftK-
niali distal octo sexagenas,,a seplentrionali quin- ),otsunlilti planetse, qui nonvadunt iri scquenii anno
que. Igitur. qtii sunt in frigida, debent plus ba- ut in priori, quod' maxime Mars facit. Anomale
bere caloris, quam aliquiqui sunt in perusta ? Solu- enim sonat, sine regula.
ifo : nulla pars perustae, super qliaui sol in anno CAP. XLVII. —•De ortu matutino et vespertino
bis non eat. Ad has autem parles semel tantsiin Notandum quod alius ortus matutinus, alius ve-
venit, non igilur vieinitas sed assiduitas calorem: spertinus. Matutinus, ubi aliqua stella orienterii
facit, solem prsecedit, post mediam noctem. Vespertinus
CAP./XLII. — jEquales possunt esse ortus. occa- ubi post occasum solis aliqua stella apparuit. Est
sus non ilem. -_ aulem prseterea ortus alius mundanus, alius iie-
inferiori -
Non omnes qui possnnt habere eumdem or- liacus, alius achronicus. Mundanuscunide
tum, eumdeni babere possunt occasum. Proba : ^ hemisphserio quselibet stella in superius Hemis-
illi qiii sunt in climate Rhodioriim habent lon- pberium emerserit. Heliacus' cum recedente^sole
gissimum diem sedecim horarum. Si aliquis modo ab aliqua. stella, permittit eam videri, Achronicus
iret de Syene tam longe versus orieiitem, utdtia- est cum sole oecidente vagarum quselibet per dia-
bus lioris piiiis'-. oiiretur sibi.sol quam illi qui metrum soli apposita exierit. "Axpivir.ogeteiiim egt,
esset in Syene, ille baberet orientem solem 'cum iniempestivus,sive sine tempore, Occasus alius niun-
iilis qui sunt in climate RhpdiOrum, sed uonha-. danus, alius heliacus. Mundanus cum de superiori
beret occasum cutn eis. hemisphserio in inferiori quselibet stella descendess.
GAP. XLIIL — Quod non sinl mquales meridies et Heliacus estcum accedeiite sole ad*aliquam stel-
occasus. lam videri eam non posse, effleit. .
Non omiies qui habent eamdem meridiem, eum- CAP. XLVIil.—Quid stalio matuthia et vesperlinu,
dem habent occasum. Proba : dicimus qui sunt Est statio alia niatuiina, alia vespei fina. Matu-
sub liuea quae proteiiditur de polo ad polum, eam- lina, cum ante ortuni soTest i.n sfaiioiie in legitinio
dem habent meridiem, sed non euindem occa- termino. Vespertina est cura oecideiite sole ap-
sum : quia quando spl habet cancrum, ttinc Rho- paret aliqua in statiosic Ipsorum qtioque planeta-
diis ciiius occidit, quam nobis, et tardius oritur D rum alii sunlhypolitici, id esl, lransitorii,a!ii statio-
quar.i nobis. narii.alii retrogradi,alii anoinali. Hypolilicisive trans-
itorii sunt, qui e priori signo lendunt ad posterius,
CAP. XLIV.—-Qxwcl sol sit administrator wthc-'
rew iucis, cumqueTioc oinnes faciant, prsecipue tamen sol e.t
Quserifurcuhi soTadministrator-s.it tolius setbereae luna. Ita enim bi duo de prioribus ad posteriova
lucis, quare non in niedio positus sit? Respon- ter.dunt, quod.nunquam obsistunt, nunquam re-
demr : sol superior el inferior a luce et calore trogradantur. Si solem aliquis opponat subsistere,
illustfare debet, sea cum natura sit totius caloris quod in geminis tardius movetur, quam in sagit-
sernper ascendere, et nunquam desceiidere, neeesse tario, dicite ipse nunquam subsistit. Nani ubique
erat ut vicinior. iiiferipribus, quam superioribus sequaliter celer est, sed quia 'majus spatium ibi
esset. -" , ." . - complere habet, dicitur ibi subsistere, quod patet
CAP. XLV.—-De corpore solari. in extremitatc .
Quando solare corpus dimidium super horizon- CAP. XLSX.— Uiide steitaria creata sittt.
tem nostrum -.yenit. sex Signa in riostro obseufat Quod vero stellaria ex aquis matefialiter facta
lieriiisphaeiio, et siuiilitef: in irifcriori- sex, igitur sunt islo arguroento probari p.otest. FSiaracuiu
 lio HONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC ET HISTOR. 116
duo superiora elementa, ignem et aera ex sua na- A liatur. Si vero aer iste inferior, qui est inter nos
tura, ita absque omni spissitudine esse manife- et parielem, vel materiam, vel aliquid tale, non
stum e.st, ut nil.il horum ex sua natura nisi ex potest visui ad senliendum .obstare, multo minus
aceidenle, visui pervium sit. Nam cum hoc, quod qui superior et purior estxuude proprie aer cce-
quidam rudes dicunt se cceluni videre, quando aer lum dicitur, eo^juod a visibus nostris celetur. Unde
purus est, cum aliquid videre se fingunt, conspi- constat quod omne corpus visibile alicujus den-
cere illud falsissimum est. Nam ubi visus defw sationis est quod ex spissiludine aquae vel terrae
cif, ibi error; sensus dat Imaginationem videndi, contingit. Nam nubes ex vapore aquarum densatse
quod non videt. Sicuti aliquis clausis oculisvide- visibiles apparenl; etiam flammse quse in nubilosp
lur siTJ. tenebras videre. Nam quamvis visus ex aere, vel in aliqua materia quse comburilur, fiunt
luce oculorum sumit exprdium, nibil tamen valet, ex vaporibus,
nisi ex obstaculo alicujus spissitudinis repercu-

DE IMAGINE MUNDI

LIBRI TRES.

(Bibliollwca velerum Patrum edit. Lugdun., tom. XX, pag, 964.)

INCIPIUNT CiPITULA.

LIBER PRIMUS. B CAP.XXXIX. De Oceano.

CAP. I. Quid sit miindus. CAP. XL. De wstu maris.
CAP. II. Qttot tnoiis tnundus formetur. CAP. XLI. De voragine.
CAP. III. De qualuor elemenlis. CAP. XLII. -Deierrw motu.
Gik». IV. De septem nominibtts lerrw. CAP. XLIII. De hiattt,
CAP. V. De forma lerrw. - CAP. XLIV. De frigore.
CAP. VI. De quinqiie sonis. - CAP. XLV.De aquis dttlcibus et saisis.
CAP. VII. De habitabili zona. CAP. XLVI. De mari rttbro.
CAP. VIII, Unde dicalur Asia, el qnm sit prhna ejtis CAP. XLVH. De naiura aquarum gemina, et quare
regio. fontes in litemesinl calidi, in wslale frigidi.
CAP. IX. De paradiso. CAP. XLVIII. De aqtta calida vei putida.
CAP.X. De quattwr flumimbus. CAP.XLIX. De aqua veneno infecia, seu de mcrtifc-
CAP. XI. De India. ris aqttis.
CAP. XII. De monstris. CAP. L. De morttto tnctri, el natura bituminis.
CAP. XIII. Debestiis. CAP. LI. De phcibtts et avibus, seu aquarum anitna-
CAP.XIV. De Parlhia.. libtts.'
CAP. XV. De Mesopolamia. CAP.LII. Quando tempestas in mari, seu de signh in
CAP. XVI. De Sqria. mari prognoslicis.
CAP. XVII. De Palestina, CAP. LIIL De aere, ubi dwmonessint.
CAP. XVIH. De JEgypto. r CAP. LIV. De vetiiis.
CAP. XIX. DeCaucaso et Ortenih regionibus.. CAP. LV. De cardinalibus venlis,
CAP. XX. De tninore Asia. CAP. LVL De nubibus.
CAP. XXI. JJe regiontbus Asiw. CAP. LVH. Delonitruo ei fultninibus-
CAP. XXII. De Europa. CAP. LVHI. De iride.
CAP. XXIII. De Scythia, CAP. LIX. De pluvia.
CAP. XXIV. De superiore Germania. CAP. LX. Qttid grando sil
CAP. XXV. De inferiore Germania. CAP. LXI. Qttid sil nix,
CAP. XXVI. De Thracia, CAP. LXII. Quid roi el vruina,
<CAP.XXVII. De Grwcia, tinde sil dicia, et in qua CAP. LXlil. De nebula.
parte sita sit. CAP. LXIV. Deftimo,
CAP. XXVIII. De Ilalia. CAP. LXV. De ignicitlis.
CAP.XXIX. De Gallia, CAP. LXVL De peslilenlia.
CAP. XXX. De Hhpania. CAP. LXVIL Dc igni.
CAP. XXXI. De Britannia. CAP. LXVHI. De sepietn planeth.
CAP. XXXII. De Africa. CAP. LXIX. De luna.
CAP. XXXIII. De JElhiopia, CAP. LXX. Secnndus planeta, Mercurtus,
CAP. XXXIV. De insulis et novo, ut dicitur, orbe. CAP. LXXI. Tertius planeta, Yetius,
CAP. XXXV. De Sicilia. CAP. LXXH. Quartus pianela. So/.
CAP. XXXVL De Sardinia. j.u CAP. LXXIII. De signh solis prognoslich,
CAP. XXXVII. Quid sit Infernus. CAP. LXXIV. Quintus planeta, Mars.
CAP. XXXVUI. De aqua, quw esl secundum etemen- CAP. LXXV. Scxlus planeta, Jupiter.
tuin. CAP. LXXVL Scpiimus planeta, Saturnus.
 '
»17 DE IMAGINEMUNDlLIBRI TRSS. — LIB. I,
CAP. LXXVII. De absidibtts planelarunK
CAI\ LXXVIII. Decoloribus planeiarum.
CAP. LXXIX. De via planclarum.
CAI».LXXX. De sonoplanetarum.
€.w. LXXXI. De cceleslitnusica.
CAJ\ LXXXSI.De homine microcosmo.
CAP. LXXXIII. De mensura sive planetnrutn <!i::t«n- CAP.XVII. De lerlio circuio.
liu.
CAI\ LXXXIV. De ccclo.
CAP. LXXXV. De clhnaiibus
CAP. LXX.XVLDe plagis.
C.u\ LXXXVH. De firmatnev''
CAP. LXXXVIII. De axe.
CAP. LXXXIA. De slellis.
CAP. XC. De sideribus.
CAP.XCI. i>ezodiaco.
CAP:XCII. DeAriete, -.
CAP.XCIH. DeTuuro.
CAI\ XCIV. De Gemtms..
CAP. XCY, De Cahcro.
CAP.XCVI. DeLeone.
CAP.XCVH. De Tiraine.
CAP.XCVlII. De L«'6r«."
CAP.XCIX. De Scorpio.
CAP.C. De Sagillario.
CAP.CI. De Capricomio.
CAP.CIL De Aqv.ario.
CAP. CIII. DePiscibus. -
CAP.CIV. ffi/ades.
CAP.CV. Pleiades
CAP. CVI."Araos.
CAP. CVH. Doofes.
CAP. CVHl. Arcfunts.
CA-P.CIX. Phyion.
CAP.CX. Corona.
CAP. CXI. Hercules.
CAP.CXII. Zi/ra.
CAP. CXIIL Cygnus.
C.P. CXIV. Cepheus.
CAP.CXV. Perseus.
CAP.CXVI. Deltolon.
CAP.CXVII. Serpentarius.
CAP.CXVHI. Pegasus.
CAP. CXIX. Delpltinus.
CAP.CXX. Aquila.
CAP. CXXI. Sagitla
CAP. CXXIL lii/a-ra.
CAP.CXXIII. Crafer.
CAP. CXXIY. Conms.
CAP.CXXV. Orion.
' CAP. CXXYL Procyon.
CAP. CXXVII. Canicula:
CAP. CXXVIIl. Lepiis.
CAP. CXXIX. Eridanus.
CAP. CXXX. Cefus.
CAP. CXXXI. Centgurus.
CAP. CXXXII. Ara.
CAP. CXXXHI. Aroo.
CAP. CXXXIV. Disfri.i;.
CAP.CXXXY. Canopus.
CAP.CXXXVI. Laciea xona,
CAP.CXXXVII. Decometa.
CAP. CXXXVIH.Aqueum cmlum.
CAP.CXXXfX. Spiriluale cwlum,
CAP,CXL. Cozlnmcmlorvm,
LIBER SECUNDUS.
CAP.I. De ceuo.
CAP.Ii. De temporibusmlernis.
CAP.III. De temporibus mundi.
CAP.IV. De alomis,
CAP.V. Debstenlis.
CAP. VI. i)e momenlis.
CAP.YH. De parlibus.
CAP.VIII. Deminulis.
CAP.IX. De punctis.
CAP. X. Z>e/loris,
118
A CAP.XI, De quadrantc.
,CAP.XII. De die.
CAP. XIII. DediettKSlongisel brevibus.
CAP. XIV. De signis Zodiaci et parallelis Solis
CAP. XV. De prhiio circuio.
CAP.XVI. De sccundocircuio.
CAP. XVIII. Deqitarto circiilo.
CAP. XIX. De quinto circulo.
CAP.XX. Desexto circulo.
CAP.XXI. Z)esepiimocircv.lo.
CAP. XXII. Deocicivocirculo. .--.'-
CAP. XXIII. De quatuor circulis solis.
CAP. XXIV. De tinria diertim- utnbrd.
CAP.XXV. De horizonte.
CAP.XXVI. De riterwniditiisione.
CAP.XXVII. De iiiiiio et /?nedierum.
CAP.XXVIII. De.iiominibus dieruin.
CAP.XXIX. Denocte.
B CAP. XXX. De ttmbra.
CAP.XXXI. De eclipsi.
CAP.XXXll. De seplein noclis temporibus
CAP.XXXIII. De hebdomada.
CAP. XXXIV. De mensibus.
CAP. XXXV. De mensiiH?!nominifrus.
CAP.XXXVI. De mensibusRomaitorim,
0-AP.XXXVH.De Janitaiio.
CAP. XXXVHLFebruario.
CAP. XXXIX. J)/«rfio
CAP. XL. Apriti.
CAP. XLI. J/aio.
CAP.XLII. Jiinio.
CAP. XLIII. Jit/io.
CAP. XLIY. AugustOi
CAP.XLV. Septcmbri.
CAP.XLVL Oclobri.
CAP.XLVH. Novembri.
CAP.XLVIII. Decembri.
G CAP. XLIX. De Kalendis.
CAP.L. De Aro)iis.
CAP. LI. De Idibus.
CAP.LII. De «icissiftirfijieaHiii.
CAP. LIII. De sere.
CAP. LIV. Dewtate.
CAP. LY. De aiifwntno.
CAP. LVL De liieme.
CAP, LVn. De inwqualilate lemporis.
€AP. LVIII. De eletnenth.
CAP. LIX. De hoinine microcosmo.
CAP*LX. De Auno.
CAP. LXI. De sww lunari.
CAP.LXII. De so/ari amio.
CAP. LXIII. De bhsexiili.
CAP: LXIV. De Mercurii aniio
CAP. LXV. Antius Veneris.
CAP. LXVL J/ai-fis.
CAP. LXVH. Jovis.
--"^ vv. CAP. LXVIII. Saturni.
:- Q
•
," CAP, L:X1X.Ai»ius magnus
CAP. LXX, De aHypci0i,
- CAP.LXXI. De bissexio.
CAP. LXXII. De olympiadibus
CAP.LXXIIL De lustris.
CAP. LXXIV. De indictionibus.
CAP. LXXV. De ojta/e hominis el mundi.
CAP.LXXYI. Deswculo.
CAP.LXXVII. De deeetnnoveniialicycte,
' CAP.LXXVHI. /)<;ogdoade.
CAP. LXXIX. De cyclo solari.
CAP LXXX. De numero arliculorum,
CAP. LXXXI. De tnagno annp. '
CAP. LXXXII. De cyciis. -
CAP.LXXXHi. De ci/c/i aucioribus.
CAP. LXXXIV. De wquinoclioet satstilh.
CAP. LXXXV. De saltu lunw,
CAP. LXXXVL De mtnutis, - .
CAP. LXXXVII. Feiia; regtdares.
 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOP., m
119
CAP. LXXXVIIL De concurreniibus. A Primum bcliumcivile.
CAP, LXXXIX. De regularibus et epactis. Regnutn Idummorum.
CAP. XC. Quot horis luna litceat. Amazonum.
CAP.XCL Luna quot partibus d sole distet. Trojanoruin,
CAP. XCII. Inquosignoliinasil, Thebanorum.
CAP.XCHI. De annis Doinini. - Cretenshtm,
CAP.XCIV. De indictione.invenienda, Mycwnorum.
CAP.XCV. De epacth invehiendh. Italorum, sub Moyse.
CAP.XCVI. Solaris atmus ul iitveniatur. • Quariawtasmiindi. ..--.-
CAP. XGVIt. Concurrentes asomodo invemanlur. Regnum Hierusalem vel Jttda.
CAP. XCVIIi, De inveniendobhsexto. Regnum Israel,
CAP.XCIX. De inveniendo cyclo iunw. Macedonum sub Ozia.
CAP. C. De annis et cyclis, Albanorutn.
CAP, CI. Declavibus termhtorum inveniantur. Aibanorum sub Samsone. ''
CAP. CII. De termino Paschali. Romanoriitn. -"
CAP. GIII. De tertnino Sepluagesimw, Quintawtas. , .
CAP. CIV. De Quadragesimali. RegiutmBabylonibrum.
CAP. CY. De Rogalionibus. Persarurn.
CAP. CYI. De Penfecosfc. Alexaudriw.
CAP. CVII. De Adventu. B Syrim. ...
CAP. CYHI. De embolhmo. Consv.leset Dictatores Rotnm, sub Cambyse.
CAP. CIX. De diebus JEgtjptiach. De sacerdotibus.
Sexta wias tnundi,
LIBER TERTIUS De Augusth ct Cwsaribus Roin, usque ad Fredert-
SEUCHRONOLOGIA. £um I. Chrhtianorttm persecutio.
Secunda persecutio.
De Adam Abel et Cain. Tertia persecutio. '... .
Prima wtas. Quarta perseculio. _ .
Secunda wtas. '
Quinta persecutio.
Jiegntim Assyriorum. Sexta persectitio.
/Egyptiorum Septima persecutio.
Arcadum. Octava persecutia
Tertict wtas. Nonapersecutio.
Tempora Judicum. Decima persectilio.

EPISTOLA GHRISTIANI AD HONORIUMSOLITAail!M DE IMAGINEMUNDI.

Seplifonni Spiriiu in inna fidc illustrato, ac septenis tipis trifariw philosophiw mundato, CHRISTIANUS,
posf septimanam hujus vitw septem beatiludinibus laureari et in octava Trinitalem in uniiaie contem^
plari. ...":
Qv.ia ignorans cutn ignoranlibus, ignoranliw tenebrh involvor, idcirco mmstam titgubremque vitatn, ut cw-
cus ducCrevideor. Quare quia te hiimensa sapieniiw luce circumfusttmcognosco,cum tmiitis aliis deposco, qua-
ienus aliquam scinlillulam tuw flammivomw scientiw, ctttn tibi -nonmiiiuatur, nobis impertias : exposilionem
orbh qttasi in tabellu nobh describas. Mherutn enim videlur res propler nos factas quolidie speclare, el cum
jumenth insipieniibus quict sint, peniius ignorare.

EPISTOLA HONORII AD CHRISTIANUM, DE EODEM.

Sapieulioe alumno abdita diligenter scrutanti, in scienlia profundo, utique homiiiis sa.ute nunc vigere,
etpostin Sion Domifium, in quo omnes thesauri sapientiaiel scientise sunt absconditi oculo ad oculum
videre.
Cum jugiter lectioni studiosus iucumbas, ae totius Scripturse medullam sitibundus exsugas, poscis a me
amicissime, ut, cjuemadmodum vulgo dieitur, Quod ovis a capra pelierit lanam , totius orbis libi depingam
formulam, in qua sic oculum corporis valeas reficere, sicut visum cordis soles in machina universilatis de-
pascere. Quod negotium sudore plenum ipse melius nosti, quam sit laboriosum, quamque perieulosum. La-
Iioriosum quidem mibi in aliis Occupato; periculosum autem propter invidos, qui cuncla quas nequeunt
imitari, non cessant calumniari, et qua; assequi non possunt verienoso dente, ut seliger hircus lacerare non
omittunt, et ea quaj publiee.arguunt, furtive intente legunt, atque de labore nostro sibi scjenliam usurpant:
quem, ut sues margaritas, pedibus proculcant. Etenim vero cum non solum laborem meum, sed et me-
ipsuni tibi.debeam (prajsertim cum me non mibi soli, sed toti mundo genitum intelligam) omittCns invidos
iabescentes, non me, sed seipsos livido corde corrodentes, ardua aggredior moliaiina. Quia improbus la-
bor, imo cbaritas vincit omnia, ad instruetionem itaque mulforum, quibus deest copia librorum, liicl-ibel-
!us edatur, nomenque ei Imago mundi indatur, eo quod dispositio totitts oibis in co, quasi in speculo
cqnspicialur : in quo etiam nostrae amicitise pignus posteris_relinquatur. Hic nihil aulem in co pono, nisi
qued majorum commondat tradilio
121 DE IMAGINEMUNDl LIBRI TRES."— LIB.-I. m.

LIBER PRIMUS,

CAP.I. — De fortna mundi. — Etytnologia mundi. A quia terra, lelltts, humus, arida,sicca, solum eiops,
Figura niuiidi qualis. nuncupalur. Terra a terendo dicitur, et totum ele-
Mundus dicitur quasi undique motus, est enim :mentum intelligitur, Tellus quasi tollens fruetus,
in perpeluo riiotu. Hujusllgura est in modum pihfi quse est frugibus apta, vel vinetis frucliferisqiie
rotunda. Setl instar ovi elementis distincta. Ovum arboribus consita. Humus ab humore, qua3 est pa-
qnippe exterius testa undique ambitur, testse albu- iustris et inarabilis. Arida inaquosa, quse semper
men, albumini vitellum, vitello gutta pinguediriis fervore solis aret, ut Lybia. Sicca, quaj aliquando
includitur. Sic mundus undique coelo, ut lesta, cir- COmplutacito exsiccatur, ut Judsea. Solum a solidi-
cumdatur, coelovero purus sether ut album, setheri tate, ut sunt monlana. Ops,_ ab opibus, ubi divi-
turbidus aer,:ut vilellum, aeri terra, ut pinguedinis tise, scilicet aurUm et gemmse abundant, ut in
gulta includitur. India.
CAP. H. — De creatione muntti, — Quinque modi CAP.V. — De .forma terrw. — Terram esse rolun-
creationh mundi. '" dam. Circuitus lerrw. Terra mundi cenlrum, Terra
Creatio mundi quinque modls scribilur : uno. quo niillis fulcris sustenlatur. Oceanus ambit terram.
Venwaquarum et fonlium
ante tempora ssecularia iirimensitas mundi in mente
Terras forma est rotund.a, unde et orbis est di-
divina concipitur, quse conceptio archetypus mun- g
Si enim.quis in aere positus eam desuper inspi-
dus dicitur, ut Scribilur : Quod esl factum in ipso cta.
tola enormitas montitim, et concavitas val-
vita erat (Joan, i). Secundo cum ad "exemplar ar- ceret,
hic sensibilis niuiiutis in materia creatur. lium minus in ea appareret; quam digitus alicujus
chelypi, In manu teneret. Circuitus
Sicut legitur : Qui manet in wternum creavit omnia si pilam praegrandem
centuni et octoginta millibus stadio-
insimuL Tertio, cum per species, et formas sex die- autemterrae,
rum mensuratur, quod duodecies mille milliaria, et
bus hic mundus formatur, sicut scribitur : Sex die-
quinquaginta duo computatur. Ha;c centruni in me-
bus fecii Dominus opera sua bona valde (Gen. i). dio mundo, ut
cum unum ab homo ab ho- punctus in medio circuli aaqiialiter
Quarto alio, utpote et nullis fulcris, sed divina poteutia su-
. collocatur,
mine, pecus a pecude, arbor ab arbore, unumquod- stentatur, ut legitur : Noniimetis me, ait Dominus,-
que de semine sui geueris nascitur, sicut dicitur : qui suspendi terfain hi nihilo, fundata enim esl super
Paier meus usquemodo operalur. Quinto cum adhuc stabililatem suatn
(Psal. cin),sicut aliud elementum,
mundus innovabilur, sicut scribiturs Eccetiova facio suse qualitatis metam. Ha;c in circuitu
oecupans
omnia (Apoc. s.xi).
Oceano, ut limbo cingitur, ut scribitur, Abyssus
GAP.III. — De qualtwr eleinentis. —Elemenla uiule 2 sicul vestimentutn amictus ejus .(ibid.). Interius
dicanlur. Quot sint elemenia; quomodo invicemtni- meatibus
sceantur. Siluselementorum. T aquarum, ut corpus veiiis sanguinum
ariditas ipsius ubique irri-
Elementa dicuntur, quasi hyle, ligamenta, u).« . penetratur, quibus
gatur. Unde ubicunque terra infodifur , aqua re-
autem est materia , ex quibus constant omnia , sci-
licet, ignis, aer, aqua, lerra. Qus in modum cir- peritur. —
De qttinque eonis, — Circuli sive zoiw
culi in se revolvuntur, duni ignis in aerem, aer in CAP.VI. inhabitabiles. Zonw tres. Habilabiles duw. Osten-
aquam, aqua in terram convertitur. rursus terra in dilur exetnplo quomodo tnedim dum zonm tantum.
aquam , aqua in aerem, aer in ignem commutatur. sunl habitabiles. Qtiinque circuli.
Ha;c singula propriis qualitatibus, quasi quibusdam Quinque autem zonis, id cst circulis terra. distin-
brachiis se invicem tenent, et diSCOrdemsui natu- guitur. Qtiorum duo eitremi suiit inhabitabiles al-
fam concordi foedere vicissim commiscent. Nam gore; medius inhabitahilis calore, a quo sol nun-
terra arida et frigida frigidaj aqua connectilur; quam recedil, ad illos nunquoTmaccedit. Medii duo
aqua frigida et humida humido aeri astringitur; habitabiles, hinc ardore, inde rigore temperati.
aerhumiduS et calidus calido igni associatur; ignis Verbi gratia, si ignis in bieme sub dio accenditur,"
calidus et aridus aridsB terrse copulatur. Ex his j quinque lineas euicil, unam in medio fervidam,
lerrautputa gravissimaimunvignis ut puta Ievis- duas circuni gelidas, duas inler has temperatas,
simus,supremumobliiiet loeum, alia dup medium, Qui si ut sol cifcPmiret, nimlrum quinque circulos
quasiqtioddam soliditatis vinculum. Quorum aqua redderet, Ex his circulis , ptimus septentrionalis,
gravior, lerree proximum, aer levior igni prinium secundus solslitialis, tcrtius aequinoctialis, quartus
possidet locum. Depularitur vero terra?, gradien- brumalis, quintus australis nominatur; sed solus
tia, ut homo et bestise; aqucenatantia, ul pisces; solstitialis a nobis inhabitari "dinoscitur.
aeri volantia ut aves; igni radiantia, ut sol et slelte. CAP. VII. — De tribus partibus Orbis habitabilh.—
CAP, IV.— De septem nominibus Terrm. — Terra, Partes terrw habilabiles tres.
- tellus, humus, arida, sicca, solum, ops. - Habitabilis zona , qua3 a nobis incolitur ln tres
Imum elementum septem nominibus denotatur. partes Mediterraneo mari dirimitur. Quarum utia
125 HONORSIAUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 124
Asia, altera Europa, tertia Africa..dicitur. Asia a A piper colore quidem albo : sed cum ipsi serpentes,
seplentrione per orientem , usque ad ineridiem; qui ibi abundant, flamma fugantur, riigrum colo-
Europa ab bccidente usque ad septentrionem; rem trahit de incendio. Item Macrobios duodecim
Africa a meridie usque ad oeciaeiilem exten- cubiloriim loiigos. qu_ibellanl contra gryphes, -qui .
ditur. corpora leonum, alas et ungulas proeferunt aqui-
-CAP.Yill, — De Asia. — Paradisus. larum. Item Agroetas et Bragmanos, qui se ultrc
Asia, a regina ejusdem nominis appelktta. Huius in ignem miUiiiit amore alterius vitae. Sunt alii qai
priina reglo in oriente e paradiso ;. locus videli- pareutes jam senio eonfcctos mactant, et eorum
eet omni amanitate conspicuus , inadibilis hoini- carnes ad epulandum parant, isque impius judica-
nibus , qui igneo muro iisque ad coelum est cin- lur, qiii boc faeere abnegat, Sunt alii qui pisces ita
ctus. - crudos edunt, el salsum mare hibunt.
CAP.IX. ^- De Paradiso. — Fons paradhi. GAP. XII. — De monslris. — Semel tantummodo -
In boclignum vitae, videlicet arbor de cujus fructu parient.es.Arhnaspi,Cyclopes, Scinopodw.Acepha-
. li. Solo odore potni viventes. . .
qui comederit, semper in uno statu immovtalis per- Sunt ibi qusadam monstra, quorum qusedam bo-
manebit. In hoc eliam fons oritur, qui in quatuor flu-
B minibus, qucedam bestiis ascribuntur : ut sunt ii
mina dividitur. Quae quidem flumiiia infra paradi- aversas habent fplanta.s, et octonos simiil sede-
sum terra conduntur: sed in aiiis longe regionibus qui in
cim pedibus digitos, et alii, qui liabent canina -
funduntur.
— capita , et ungues aduncos , quibus est vestis pel-
CAP. X.— Dequalv.or ftuminibtis. Physon sive
Ganges, Geo sive Nilus, Tigris, Euphrates. lis pecudum, etvoxlatratus caiium, Ibi etiam qure-
Nam Physon, qui et Ganges in India de monte dam matres semel pariunt, canosque partusedunt,
Orcobares nascitur, el contra orientem fluens qui in senectute nigrescunt, et longa nostrse aetatis
Oeeano excipitur. Geon, qui el Nilus juxta montem tempora exceduiit. Sunl aliie, quoequinquenues pa- .
Aihlantem surgcns, rnox a terra ahsorlse.Iur, per riunt": sed partus ociavum annuni non excedunf,
occulto inealu in littore Rubri niaris liii suct et inoaocjjli, ei iruuaspi, e! Gvclopes. Sunt
quam currens,
denuo funditur, jEtliiopiam circumiens per Mgy- et Scinopodie, qui uuo fanium fuiti pede auram
umbram sibi
ptum labitur, in septem ostia divisus , magnum carsu vincunt, et in terram. positi
mare juxta Alexandriam ingreditur. Tigris autem et planta pedis erecta facimit, Sunl alii absque capite,
et ore duo
Etiphrates in Armenia de monte Barchoatro fun- quibus sunt oculi in humeris, pro naso
duiitur, et contra meridiem vergentes Mediterraneo foramina in pectore, setas habent ul bestiae. Sunl
mari junguntur. Post paradisum sunt multa loca de- ^"alii juxta fontem Gangis fiuvii, qui solo odore cu-
serta et invia, ob diversa serpenlum et ferarum ge- jusdam pomi vivunt, qui si longius eunt, pomuiu
hera. secum ferunt : moriuntur enim si pravuni odorer.i
CAP.XI. —De India, — India unde dicta. Mons Irahunt,
Caucasus. Tndimtermhii. Indicus Oceanus. Iiistda CAP.XIII. — De Besiiis.— Ceucocroca, Eale. Tauri
duas mstates, ef dttas hiemes uno anno habens, indomiti, Manticorha, Boves tricornes. Monoceros.
omnique tempore pirens. Mons Caspius. MareCa- Tesludines grandes. Magnes. Adamas.
spitttn. Gog, Magog, Garmani, Oreslw, Coatrw, Sunt ibi serpentes tam yasti, ut cervos devoreni,
Pygmwi. Piper ulbuin. Macrobii, Agroclm, Bra-
gmani. Qui parentcs maclunt. Qui pisces crudos el ipsum eliam Oceanum transnatent. Ibi est besfia
comedunl, Ceucocroca, cujus corpus asini,clunes eervi, pectus
Deinde est India ab Indo flumine dicta. Qui ad el crura leonis,pedes equi, ingeris cornu bisulcum,
Septentrionem de monte Caucaso nascitur, et ad- vastus oris hialiis usque ad aures. In loco dentiuna
meridiem cursum suum dirigens, a Rubro mari os solidum, vox pene hominis. Ibi est alia bestia
excipitur. Hoc India ab occidente clauditur, et ab Eale, cujus corpus equi, maxilla Apri, cauda ele-
hoc Indicus oceanus dieitur. In quo etiam est sita phantis, cubitalia coriiua habens , quorum unum
Taprobanes insula, decem civitatibus iriclyta. Haee D posltergum reileclit, cum alio pugnat. Illo obtuso,
duas ijcstates et duas hiemes uno anno babet, et aliud ad certamen vibrat, Nigro colore horret. In
omni tempore viret, In hoc etiam Chrisa et Argare aqua et in terra sequaliter valet. Ibi sunt fulvi tau-
insulae, auro et argento fecundae et semper floridae. ri, versis setis borridi, grande capul, oris riclus ab
Ibi sunt et monles aurei, qui propter dracones ct aure ad aurem patet. Hi etiam cornua vicissim ad
gryphes non possunl adiri. In India esl inons Ca- pugnam producunt, vel deponunt. Omne missile
spius, a quo Caspium mare vocalur. Inter quem et duro lergo respuunt. Qui si fuerint capti nulla pos-
mare Gog et Magog ferocissimoe genles', a magno sunt nrte domari. Ibi quoque Mantichora bestia,
Alexandro inclusa?ferunlur. Quaeliumanis carnibus facie bomo , triplex in dentibtis ordo, corpore leo,
vel crudis bestiis vescuntur. India habet quadra- cauda scorpio, oculis glauca, colore sanguinea, vox
ginla quatuor regiones , populosque multos, Gar- sibilus serpentum, fugiens discrimina volat', velo-
manos, Orestas, Coatras, quorum sylvae tangunt cior cursu quam avis volatu, humanas carnes ha-
sethera. In montanis Pygmosos duoruin cubitorum bens in usu. Ibi sunt etiam boves tricornes, pedes
liomines, quibus bellum est contra grues, qui tertio equinos habenles. Ibi quoque monoceros, cujus "cor-
anno pariunt, octavo senescunt. Apud bos crescit . pus equi, caput cervi, pedes elepliantis, cauda suis;
 t,
125 DE IMAGINEMUNDI LIBRI TRES. — LIB. L . 128
Unocornu, in riiedio fronte arnialum qualuor pedum A _ CAP.XVI. — De Syria, — Damascus. Reblala. Coina-
lorigo, splendenti et mire acuto. Hsscbestia nlmis cjenw provincia, Phwniciq.-Tyriis. Sorlyx. Sidon. .
Libanus mons. FonsJofdanh. Palwstina, Ascalon,
ferox, diros babet mugilus. Omne quod obstat, Jerusaleni, Chananwa.
cornu transverberal.Captum potest perimi, non po- Ab Euphrate usque ad mare meriiterraneum est
test domari. Syria, a quodam Syro rege dicta, in qtia eslDamasr
In Gange quoque sunt anguiHae treceiilorum pe- cus, a Damasco Abrase liberto constructa etdicta, -
dum longae, Ibi-etiam quidam vernies, qui iii- olim Reblata vocata. Est in ea Coniageua provincia.
staf caneri bina liabenl brachia, sex cubitorum Est et Phoenicia, a Phoenice ave, quae sola in hac
longa, quibus elephanles corripiunt et uudis immer- terra invenitur, Sive a Phoenice rege, lilio Agenoris,
gunt. '-'_ dicta. In liac sunt Tyrus quse ct Sortyx, e"t Sidon
Indicum quoque mare gignit testudines, de qua- civitates sitae. In hac eliatn mons est Libanus, ad
rum testis capacia hospiiia sibi faciunt bomines. cujus radiecm oritur Jordanis fluvius. Est in ea
Palaestina, a civitate Palaestin, quae nuuc
India quoque magnetem lapidem gignit, qui fer- quoque Ascalon vocatur, dicta. Est in ea Judsea. a Juda filio
' rura
rapif. Adamantem etiam, qui non nisi bircino Jacob, de.cujus tribu reges erant,
' ° nuncupata. In hac
sanguine frangi potest. ] etiam Chananaea a Chanaan filio Cham dicta. ln hac
— est Jerusalem, quam Sem filius Noe construens, -
CAP.XIV. ^- De Parthia. Parthia unde dicta
Aracttsia. Assyriu, Media, Persida. Persepolis. Salem nominavif,"'Sed Jebus, et filius Chanaan in-
Magicw artis origo. Pyrrhiles. Synelites. habitavit, unde Jebus et Salem dedit ei nomen vex
David Jerusalem, quasi Jebusalem.~Quam Salomon
Ab Indo flumine usque ad Tigrim, est Parthia tri- filius ejus auro et gemmis decoravit, Jeroselyniam
ginta tribiis regionibus distincta. Dicilur autem quasi Jerusalemoniam appellavit. Quam a Babylo-
Parthia a Parthis, venientibus e Scythia. Est in ea niis subversam, Zorobabel reajdificavit; sed Roma-
regio Aracusia, ab oppido Aracusa dicla. Esl etiain . nus exercitus postea furiditus delevit. Hanc postino-
in ea Assyria, abAssur, filio Senij.quieamprimiis dum ^Elius Adrianus iniperatorreparavit, JElianique
incoluit liominata. Est in ea quoque Media, a Me- noniiiiavit.
do rege dicta, qui civitatem construens Mediam CAP.XVII. — De Palwstina, — Samaria, Sebastia,
iiominavit, de qtia et regio nomen mutavit. Iu Sichisma, Galilma, Nazareth. Pentapolh, Sodoma,
ea eliani Persida, a Perseo rege dicta, qui civita- Gomorrha. Mare Mortuum. Sarraceni. Agareni.
Ismaetitw. Nabathwi.
tem Persepolim aedificavit, de qua et regio nomen
C . Tlst et in Palaestiua regio Samaria, a civitafe Sa-
accepit. In hac primum orta est ars magica. Persida maria dicta, quaenunc Sebastia est nuncupata, olim
lapidem pyrrhitem mittit,qui manum prementisurit, a Sichem vocata. In hac est quoque Gali-
et synelitem, cujus candor cum luna crescit, et de- Sichima,
lsea, in qua est Nazareth civilas, juxta moritem Tha-
flcit. bor sita. In hac est et Pentapolis regio,a quinque
CAP.XV. —De Mesopotamia. — Ninive, Babtjlonia, civiiatibus dicta.. Tn qua olim fuit Sodoma, el Go-
Babylon. Chaldwaubi aslronotiiiaprimuminventa. morrba. In hac est mare Mortuum, a quo fluenta
Arabia, Saba. Mons Sina. \Madian: Jordanis absorbentur, In. hac ctiani Sarraceni, a
A Tigri flumine usque ad Eupbratem est Mesopo- Sara dicti, qui etAgareni, ab Agar. Item Ismaelitfe
tamiat, a duobus fluviis Graece ita dicta, quod in ab Ismael nuncupati. In hac et NahathaBi,a Nabaioth
medio duorum flumirium sit constitpta, In hac est filio Ismael dicti, quorum gentes smit duodecim.
- clvitas Ninive, itiiiere trium. dierum, a-Nino rege CAP.XVIII.— De JEgypto.'-—Euxiapostea JEgypius
dicta. Thebaida. Thebte. Monachi. Babel. JEgypi.
coristructa et nominata, In hacetiam regip Babylor- Alexandria.
nia, a civitate Babylone nominata. Hanc Nemrpd Hae superius diclse regiones, ab oriente incipien-
gigas fundavil; sed Seniiramis regina reparavit. Cu-
D tes, recta Unea ad Mediterraneum mare extendun-
jus muri latitudo est quiuquaginla cubitorum, alti- tur. Quibus usque ad Austrum iEgyptus connecti-
tudo ducentprum.cubitorum, ambitus civitatis qua- tur, in qua viginti quatuor gentes esse feruntur.Hssc
dringeutorum octoginta sfadiorum, centum portis' in orierite a Rubro mari surgit, terminum suum
aereis flrmata, fluvio Euphrate per niedium ejus' versus oecidentem in Ljbyaligit. Haacpritis et Bona
currente irrigua. Hujus arx Babel, qualuor millia11 copia, Euxia dicta, postea ab
iEgypto rege, fralre-
passuum alta scribilur. Dariai, 45gjT)tus est vocata. Haecfluviq Nilo undique
In ea qnoque est Chaldasa, in qua primum iriventai ciiicta, in modum Deltaelitterse est formata, centum
est astronomia. In ea et Arabia, quae etiam Sal.ia i millibus villarum inclyta. Hanc nubes non obscu-
dicitur, a Saba fllio Ghus. In hac tlius colligiluf, inl rant, pluviae non irrigact, sed Nilus inundans eam
hac est mons Sina, qui et, Oreb, in quo lex a Moysei fecundat. In hac est provincia Thebaida, a civitale
.scribitur accepta; juxta quem urbs Madian fuit,in i Thebe cognoniinata, quam Cadmus Agenoris filius
qua Jethro sacerdos praefuit. In ea surit genles mul- in JSgyptum veniens sedificavit, Thebas secundum
te, Moabitse, Ammonitae, Idumsei, Sarraceui Ma- illam quam in Bceotia construxit, nominans.: in hac.
dianite, et allae multae, Mauritius principabatur, et ab hac Thebp dicuri^
 127 - HONORHAUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 128
tur. Huic riiaxima adjacet soliludo, in qua olim A etiam Thyatira. Deinde estlsauria, ab aura qua un-
. eonversabatur monachoium mullitudo. Cambyses dique perflatur, dicta. Post hanc esl Cilicia, a civi-
rex iEgyptum superans, civitatem condidit, cui no- lale ejusdem nominis nuncjipafa, quam Cilix, filius
men Babylon indidit, quae nttnc caput iiiius regni Agenoris, construxit, et ab illa regio nomen accepit.
existit. In hac et victor Alexander civitatem oedifica- In hae est mons Amana, qui et Taurus. In hac et
vit, quam ex suo nomine Alexandriam nuncupavit. Tharsus civitas, a Perseo constructa, Pauii apostoli
CAP.XIX. — De Caucaso ei regionibus Orienth. —• ihhabitatione gloriosa. Deinde est Lycia et Pisidia et
Amazones, Massagetw, Colchi, Sarmaim, Seres. Pamphjiia. EUXMIUS Pontus regio multarum gen-
Bactra, Hircania, Hirnia. Scyihia. Hyperbo-
rei montes. Albatiia, Armenia. Arath inons. Iberia, tium, a qua et Ponlicuin mare appellatur. In quo
Cappadocia. Ovidius, et postea Clemens exsilio relegantur.
Suprascriptis regionibus, usque ad Aquilonem Post decursam Asiam, transeamus ad Europam.
anneetuntur hae regiones. Mons Caucasus a Gaspio CAP.XXII. — De Europa. — Btjphminiontes, Tanais
. mari orientis attoUilur, et per Aouilonem vergens fl., Mwolides paiudes, Theodosia.
pene usque ad Europamporfigitur. Hunc inhabila- Europa ab Europe rege, et ab Europa fdia Ageno-
bant Amazones femiiiae videlicet ut viri prseliantes. ris est nominata.Tn qua impriniis verSus septen-
His cohabitant'Massaget3e, et Colchi, et Sarmatas. B trionem sunl Ryphaei montes, et Tanais fluvius,a
Seres est oppidum Orientis, quo Serica regio, et Tanao rege diclus, et Bloeotides paludes, Magno
veslis, et gens est dicta. Post hanc est Bactra, mari juxta Theodosiam urbem , sejungentes.
a Bactro amne vocata. Huic conjungiiur Hyrcania, CAP. XXin. — De Scylhia.
ab Hyrcana sylva nominala, in qua sunt aves qua A Thanai fluvio est Scythia inferiof, quae versus
rum pennse splendent per noct.es. Huic jungitur meridiem usque ad Danubium porrigitur. In hae
Gothia.
Scythia etHirnia, quarum gentes sunt quadraginta sunt istae provinciae, Alania, Dacia,
quatuor. Ibi sunt Hyperborei montes. Hanc sequi- CAP,XXIV. — De Germania superidre. — Germania
tur Albania, a candore populi dicta, eo quod allio unde dicta. Limiles et fines Gennaiiiw sitperiorh,
crine ibi nascantur. Cui connectitur Armenia, in Suevia, Rethia, Bavaria,Ratispona.Francia Orien-
talis. Thtiringia.
qua est mons Arafh, super quem arca Noe post di- A Danubio usque ad Alpes est Germania superior,
luvium requievit, cujus usque hodie ligna ibi viden- quae a germinando populos dicilur. Versus occasum
tur. Huic copulalnr Iberia. Illi vero Cappadocia, a Rbeno, versus aquilonein Albia fluvio lerminatur.
civiiate ejusdemnominis dicta, in hac equae a vento Ihbac estregio Suevia, a monte Suevo dicfa. Haecet
concipiunt," sed foelus non ariiplius triennio vi- C Alemania, a Lemano lacu appellata. H;ecet Retbia
vunt, dicta. In bae Danubius nascilur, et sexaginta pra;-
CAP. X.X. — De Asia Minore. — Ephestts. Corpus
Joan. Evang. Epliesi quiescit, Nicma civitas. Bi- cipuis fluviis augetur, et in septem ostia ut Nilus di-
thtjnia. Nicomedia. visus Ponticum mare ingreditur. Est in ea Noricus,
Asia minor post lianc constifuitur, quse pene un- quae et Bavaria, in qua est civitas Raiispona. Tum
dique mari cingitur. In hac esl Ephesus civitas, ab et Orieiitalis Francia, cui conjungitur Thuringia
Amazonibus constructa, in qua requiescit-corpus quam sequitur Saxonia.
Joannis Evangelista;; in hac etiam civitas Nicssa, in CAP.XXY. — De Germania inferiore. — Dania, i. e.
qua niagna synodus est faeta. Prima provincia Asiae Norvegia, Messias. Pannonia inferior, Bttlgaria.
Minoris est Bilhyiiia, prius Berica, post Migdonia, Ab Albia fluvio est Germania iriferior, quaeversus
niox a Bitbyno rege Bithynia appellata. In qua est Aquilonem Oceano excipitur. In bac est Dariia et
civitas ejusdem nominis. ln liac est etiam civitas Norwcgia; A Danubio, imo circa Dariubium versus
Nicomedia, a^Nicomederege construeta et dicfa. orienlem, usque ad niare Medilerraneum est Mes-
CAr. XXI. —DeregiotdbiisAsim. — Smyrna, Gala- sias, a Messium provenfu diela, deiude Pannonia
lia. Phrtjgia, Troja, Lycaonia. Caria, Hirnus fl,, iuferior et Rulgaria.
Ltjdia, Thialira, Isauria, Cilicia, Amana inons, D
qui et Taurtis. Tharsus, Lycia, Pisidia, Pamphy- CAP.XXVI. — De Thracia,
lia, Euxinus ponius. - IndeThracia, a Tras filio Japheth dicfa. H,echa-
Bithynia quoque dicilur Major Phrygia, in qua bet Hebrum fluvium, et civitalem Hebron ibi con-
est civitas Smyrna, a Theseo rege conslructa. Huic structam et dictam.
jungitur Galatia, a Gallis dieta, quos Bilhynus rex 'CAP.XXVII.— De Grwcia.— Celhiiii,:lllyricus, Dat-
in auxilium evocavit et post vicloriam eis terram di- malia, Epirus, Fons in Epiro. Chaonia, Molosia,
visit. Hanc sequitur Phrygia, a filia Europae Phry- Elladia, Allica. Athenm. Beolict. Thebani et The-
bwi differunl, Aonia, Peloponesus,Thessalia,Ma-
gia sic nominata. Haecet Dardania a Dardano, Jo-
vis filiodicta. Et in ea civitas ejusdem nominis, ab cedonia, JEmathia. Otympus mons. Thessalonica,
Achaia, Arcadia, Arbastus lapis. Pitnnonia supc-
eodem constructa. Iri hac esl etiam cisilas Troja, rior. Mons Peninus. Histria.
a Troo rege conslructa et nomiiiafa. Ifec quoque A Medilerraneo mari est Groeeia, a Graecorege
Ilium ab Ilo rege est dicla; bujus moenia dicuntur dicta, terra Cethim olim yocata, et versus ausfrum
Pergama. Huic adjacent Lycaonia, et Caria, ubi fluit Msgno mari lerminatur. Quaietiani Illyiicus nomi-
Hirnus fluvius, aureis arenis famcsus. Inde est Ly- riaia, et in ea provir.cia Palmalia a Bahni civifate
dia a Lydo rege, fralie Tyrrhcni appellata. In hac vocala. Est et Epirus a Jilio Achillis Pyrrho sie
 129 DE IMAGINEMUNDI LIBRl TRES. — LIB. I. 150
dicta. In Epiro est fons in quo faces accensoe cx- A GAP.XXIX. — DeGallia. — Gallia Belgica. Fran-
cia, Francus rex. Galtia Lugdunensis, Cotnaga,
stinguuntuf, et ilerum exstinclae, accenduntur. Est
et Cbaoiiia, a civitate ejusdem noniinis appellata, Togaia. Gaiiia Narbonensis. Aquitaitia.
A flumine Rlierio est Gallia Belgica, a civitate
quam Heleims frater Rectoris aedificavit, et ob amo-
Belgis dicta. Ilasc a mohte Jovis surgit, el versus
rem fralris sui Chaonis Chaoniam appellavit. Ilaec
aquilonem Britannicuni- oceanum incidif. Haec et
et Molpsia a civitale Molosia dieta, quam Molossus
Francia a Frarico fege est dicta, qui de Troja cu.m
filius.Pyr.rhi, coiistruxit, et a nomine suo Molosiam
jEnea veniens, Trojam juxta Rhenum condidit, ter-
vocavit, Est ibi et Elladia, ab Ellade rege, lilio
occiden-
' Deucalionis et Pyrrhoe dicta- Ipsa est et Attica, ab ram Franciam cognominavit. Hanc verstis
et Coinaga, ob
Atli rege. Ipsa est vera Graecia. In haclest civilas teni exeipit Liigdunensis Gallia, qax
Athenaea Cecrope rege conslrucla-, Ibi cst etBeolia longas comas est dicta, e.l Togata a longis vestibus:
quo3 versus austrum habet Narbonensem Galliam a
a bove dicta, quia Cadmus filius Agenoris illo ve-
civilate Narhona dictam , versus occidentem Aqui -
niens, bovem reperit queni diis immolans Thebas taniam ab
construxit. Provinciam Beotiam nuncupavit, de Iiac aquis dictam Rodano et Ligere.
GAP. X XX. — De Hispania. — Hiberus fl, Sex Hi-
dicuntur Thebani, de alia Thebaei. Eadem provincia '
spaniw provinciw. ,
dicitur A.oriia, a fonte Aon Musis consecrato. Ibi Inde esl Hispahia ab Hispanp rege dicta, prius
est et Peloponesus, a Pelope rege, et civitate ejus- Iberia, ab Ibero fiuir.ine, et Hesperia, ab Hespero
dem nomiiiis dicta. Ibi et Thessalia, a rege Tlies-
rege nomiiiala. Haecvcrsus occasum Oceano termi-
salo dicla. Ibi el Macedonia, a Macedone rege ap- natuf. Sunt in ea sex provincioe: Tarracona, Car-
pellatar Hsec et JEmathia, ab jEmatho reg'e vocata; thago, Lusitaiiia, Galatia, BetiCa, Tinguitania a
in hac est mons Olympus, qui excedit mibes.In hac
praeciptiis civitatibus dictaj.
est et Thessalonica, a Thessalo regefilio Graeeicon- CAP.XXXI. De-Bfilannia. —Britannia, Anglia, Hi-
slructa. Ibi est Acliaia, ab Achseo.rege el civitate bernia. Tanalos terra serpenles perimens. Isole,
ejusdem nominis, dicta. Ibi et Arcadia, qiiae et Si- Orcades, Scotia, Cltile. Mare congelatum.
cyonia a Sicyone rege nuncupata: Arcadia, Arbaston Contra Hispaniam versus occasuhi sunt in Ocea-
. lapidem mittit, qui semel aceensus exslingui non hohae iusulae : Biitannia, Anglia, Hibernia, Tanatos,
potest. Deiiide est PannPnia - superior iisque ad ctijus tefra, quovis genlium portata, serpentes peri-
Periinum montem. Ad aquilonem ejus Histria, ab mit. Isole in qua fit solstifium, Orcades triginta
Iiistrio amne, qui et Danubius, nominala. tres. Scolia, Chile cujus arbores riunquam folia de-
CAP.XXYHI. — De Italia. — Varim Italim appella- ponunt, et in qua sex mensibus, videlicet sestiyis,
tiones, Roma. Civitaluin formw seciiiidum feras. G est continuus dies, sex bibernis eontinua nox. Ultra
' Rqma formain leonis habet. Brundusium fortnam hanc versus aquilonem, est mare congelatum, et
cervi. Garthctgo bovis. Troja equi. Thuscia, Gam-
vania, Apulia,' Imbria. Helruria, Longobardia, frigus perpeturim. Europam perambulavimus. Ad
Padus ei Eridahus. Venetia. Gallia unde sic dicta. Africam transmigrenius.
Rlieni fons. CAP, XXXII. — De Africa.— Libtja. Paratonium
' Italia Oliin civitas. Monles Catabachmonii, Arm Phileiiofum.
magna Grsecia est dicta, postea a Sa-
turno, esl Saturnia appellata. Mox Latium, eo quod Cyrenaica, Gyrene. Penlapolis; Tripolis. Bhace.
Ileusis, Carlhago. Carthaginisdescriptio, Getulia.
Saturhus pulsus a Jove ibi latuit, dicta. Deiiide Au- Cwsaria.'
"' Niimidia, Hypone. Mauritania. Sliffia.
_
sonia ab Ausone rege. Tandem ab Italo rege Siculo- Tingiiania.
rum Italia vocata. Haec ab Alpibus surgit, et in Airica ab Apher uno ex posteris Abrabaj est dicta.
Magno mari terminum.figit. In hac esturbs Roma, Haec in orienfe Indii fluminis surgit, et per nieri-
a Romulo constructa, et sic dicta. Antiqui civitates diem vergeris in oecidentem tendit, Hujus prima
secuiidum praecipuas feras, ob sigiiificatioiiem for- provincia est Libya, a regina ejusdem nominis dicta.
mabant.Unde Roma fofmam leonis habet, qui coe- Hoeca Paratonio civitate et moiitibus Carabachmo •
teris bestiis qtiasl rex proeest.-Hujus caput est urbs riiis initium sumit, et in aris Philenorum finltur.
a Romulo constructa : lateritia vero aedificiautrobi- [) De bac Libycum inare dicitur. Inde est Cyrenaica
que disposita : unde et Lateranis dieilnr. Brundu- a civitate Cyrene nominata; sed a regina ejusdem
siiirii atiteiri forniam cervi, Carthago bovis, Tfoja nominis constructa, et dicta, Haec et Pentapolis a
equi figuram habuif, Est in Italia Tuscia provincia, quinque civitatibus est dieta. Scilicet Berenice,.Ar-
a thure, et sacriiiciis uicta. Est et Campania, a Ca- sinoe, Plolemaide, Apollinea, Cyrene; a propriis
pua civitate dicta, et a Capi regc cortstrueta. Ibi est conditoribus ita dictae. Inde Tripolis a tribus civita-
et Apulia. Est et Iitibria, inde dicta, quod imbribos tibus dicta, quae sunt Oecasa, Berele et Leptis
lempore diluvii superfuit, Est el Etruria ab Etrusco magna. Post haiic Bisace, a duabus urbibus dicta,
rege dicta. Estet Longobardia a longis barbis vo- id eSt Adromeus et Bizanlium. Deinde est Heusis,
cata. Padus, qui et Eridanus Italiae fluvius ab Ap- in qua est magna Carthago a Didone, quae et Elisa,
penniriis montibus orituf, ac mari iminergitur. Ve- conslructa, et Carthada, a Cartha oppido nominata.
netia s. Beneco rege, pfius Benetia dicta, dcinde Sed a Romanis delela ct denuo reeediticata Carthago
Venetia. Gallia a candofe populi dicitur, gala enim est appcllata. Hujus niuri lailtudo fuit septem etde-
Groecelae dicitur. Rbenus ab Alpibus nascitur, et cem cubitorum. Post hanc est Getulia. Inde Nunii-
conti-a aquiloncm vergens, sinu Oceani excipitur. dia, in qua regnavit Jugurtha. In hac est civitas
 *x\ HONORIIAUGUSTODCN. OPP. PARS I. — DIDASC. ET IIISTOR. 152
Hippone, in qua fuit Auguslinus episcopus. Inde est A coiumicibus, quae primum ibi visoe sunt. Icaria in-
Matiritania, a nigredine dicta. In hac est provincia sula apuero Cretensi Iiaufrago est dicla, a qualca-
Stiffensis a Stiffi oppido. Aiia Caesariensis, a civitale rium mare dicitur. Naxon insula Dionysii, qui et
Caesaria dicta. Terlia Tingitania a civilate Tingi Bacchus. Melos, quae et Storia, roturida insula. Pa-
nuneupata. ron a civitate ejusdem nominis dicta, aParoJaso-
CAP.XXXIII. -^-De Aiihiopia. — Saba. Garaman- nis nepote constructa. H;ec gignit marmor candi-
tes. Fons apud Garamanles. Troglodita. Gades. dissimuin, quod Parium dicitur, et Sardium lapi-
Gaditanutn tnare. Atlanliciim mare.Aslrologia ubi dem.Cidon est insula :in bac mastix nascitur. Sa-
descripla. niosinsula. a Samo civilate dicta, in jEgaeo est
Versus meridiem vero est- jEihiopia, ab Etlian mari sita. De hac fuit
iina in in Saba de Sibylla, et Pylbagoras. In hac
dicta, Orienle, quaest urbs, qua ficlilia vasa sunt
fuit illa regina quoe ad Salonionem vehit, altera in reperta.
— De Sicilia. — Trinacria dicta a
occidenle. Inter quas sunl Garamantes, a Garama CAP.XXXV. tribus monlibtts. JEina mons. Scylla. Charybdis
civitate dicti. Apud quos est fons tam frigidus die- Commdia v.bi inventa. Yulcanim. Siwchades.
bus, ut non bibatur; tam fervidus noctibus, ut non Sieilia a Sicujo rege dicitur. llalia dicta. Prius
tangatur. Quibus versus orieritem cohabitant Tro- g Syeania, a Sycano rege cognominata, contra Ita-
glodytae, qui celcri cursu feras capiunt. IntrajEtbio- liam sita. Hsec et Trinacria, a tribus montibus di-
piain sunt maxima loca deserta, ob solis ardorem, citur. In hac est mons jEthna cujus sulfurea exse-
et [diversi generis serperitia bominibus incognita. stuant incendia. In hujus freto est Scylla et Cha-
Deiiide est maximus Oceanus, qui solis calore dici- In hac- erant olim cyclopes. In hac inventa
rybdis.
tur fervere ut cacabus. In extremis finibus Africae est comoedia. Eoliee insulse ab Eolo
versus occideiuem est urbs Gades, a Phaeiiicibus Sicifiam rege dicta juxta
positae. Hee et Vulcaniae, quia incendio
construcla, de qua Gadilanum inare dicitur. In ipso sunt plenae.Sunt vero novem Staechadesinsulse cori-
vero Oceano esl nions Allas altissimus, nnde At- tra Massiliarii
sitae.
lanticum mare appellalur. Ailas autem erat rex
CAP. XXXVI. ^— Z)e Sardinia.— Fontes calidi
Africae, frater a
Promelhei, quo mons nomen acce- cmcitatem furibus inferentes. Corsha, Cyrene,
pit, quia in eo residens, Aslrologiam deseripsit, Ebosus, Coittbria. Insulm Baleares. Fundw ubi
unde et ccelum sustinere dicitur. Peragratis Africae inventw. Gorgodesinsulw. Ilesperides.Aureapoma.
Mare concretum, Meroe, Syene. Perditd insula.
iinibus, ad insulas maris accedamus.
Sardinia a Sardino rege, nerculis fiiio, dicta,
CAP.XXXIV, — De insulis, et novo, ut dicunt, orbe.
— Cyprus, Paphus, Crela. Mare Adrialicttm. Aby- contra Numidiam est sita. In hac nee serpenfes,
dos. Hellespontus. Coos. Cyclades. Bodtts. JEreus, nce lupi gignuntur, In ea est solifuga animal ut
Colosstts sepluaginta cubilorum alttts. Tenedus. aranea, morsu homines perimens. In ea est et herba
Carpulhos. Carpalium tnare. Cilherea. Delos.Co-
turnices tibi.prinium visw. Icaria, Naxos, Melos, sicsilis apiastro, quae comedentibus rietus contrahit,
Paros. Pcifium marmor. Lapis Sardius. Cidon, ct quasi ridentes interimit. In hac sunt fontes ca-
Samos. Ficlilia vasa ubi reperta. lidi, inlirmis medelam,furibusinferentes cseeitatem.
Insulae sunt dictas, quasf in salo silsa!In Mediter- Corsica, a Corsa muliere dicta, contra Liguriam
ianeo mari estCyprus insula contra Syriam, a Cy- sila : quae primitus taurum suum qusesitura illue
pro civitale dicta. Hoecet papbus, a civitate ejusdem venit, etreferens loci ferlililatem, a Ligunbus in-
nominis. Creta a Creto rege dicitur, hoecet Centa- habitari ccepit. Hsec et Cyreue a Cyrino Herculis fi-
polis, a centiim urbibus muncupala. Haec sila est lio est dicta, quia abeo est inbabitata. Ebosus in-
contia Lybicuin mare, quod et Adriaticum, ab sula conlra Hispaniam. Hancfugiunt serpentes. Ibi
Adria civitate dicitur. Abydos est insiila in Helle- est et Colubria plena serpentibus. Ibi et Baleares
sponto, in Europa. Hdlespontus ab Helle civilate irisute. In his inventse sunt fundae. Gorgodes insulae
dicitur. Coos insula Atricae.Cyclades dicuntur,quod in Oceano juxta Aflantem. In his olim habitaverunt
in rotundo sint positae. Cyclus enim dicitur orbis. j) Gorgones. Juxta bas Hesperides, ab Hcsperia civi-
Sunt autem qiiinquaginla quatuor contra Asiam tale dictse. In his pves albis velleribus abundabant,
posita?. Harurii prima Rhodus a civitateejtisdeinno- quae ad purpuram opiime valebant. Unde dicitur
minis dicta ad oricntem esl posita. In hac fuil olim fabulose aurea mala habuisse. Miclon enini dicitur
^Ereus colossus sepluaginla cubitorum altus. Te- ovis Graece.Inter has fuit illa magna, quae Platone
nedusad septentriouem ejus posita, a civitate Tene, scribente cum populo est submcrsa, quae Africainet
et ejus conslruclore ejusdem nominis dicta. Garpa- Europam sua inagiiitudine vicit,' ubi nunc est Con-
tlios ad ineiidiem ipsius contra jEgyptum posita. cretum mare. Meroe insula est in Nilo flumine, in
Unde el Carpaiium mare, et Carpatiae naves. Cy- capite jEthiopioe, in quaabsumitur umbra in sestate.
tlieroea ad occasum est sita," a Cithero monte dicfa. In hac est lignum ebenum, juxta quanl esl civitas
Haec et Porphy.ris dicitur. Delos in medio Cycla- Syene, in qua estputeus a philosophis factus,sexa-
dum sita, a civitate ejusdem nominis dicta. Haec gtiita cubiloruin altus : in cujus fuuduiu splendet
tempore diluvii sub Ogygio facto primum apparuif., sol recto radio',in mense Junro. Est qusedam Oceani
unde et Delos nonien aeeepit, quia delos inanife- insula dieta Perdila, amoenitatc et fertilitate om-
slum sonat, Hxc et Ortyga ab Ortygometis, id est riiiimrerum pras cunctis terris longe praestauticsinia,
 "
155 DE IMAGINEMUNDI LIMU ITtES. — LIB. I. . iol
liominibus ignota. Quaa aliquando casu inventa, j ^ CAP. XLI. — Dc voragine. — Quomodo fiat vo-
postea quaesita noil est inveiita, et ideo diciturPer- racjo,
dita. Ad banc ferturBrandanus venisse. Ampotis quoque, id est vorago, in Oceano iu
exortu lunsemajori aeslu (luctus involvil et revomit.
CAP.XXXVII. — Deinferno.lnsiilas circumivimits, Haec autem vorago, quse tolas aquas et naves ab-
nuitc inferna etiam petamus. De-nominibusinferni. sorbet et
— Acheron, Styx, Phlegelon, revomit, hinc fit: est in tcrra abyssus
ideo dicitur inferiiis est profundissima, de qua seribilur : Bupti sttnl omnes
Infernus iufernus, quia
Sicut enim terra est in medio aere : ita est fontes abyssi magnm (Gen. vn). Et juxta banc
posilus. sunt cavernosa loca, et speluncse lale patentes. In
iiifcrnus in medio terrse. Unde el novissima terra his venli de spiramine aquarum concipiuiitur, qui
dicitur. Est autem loeus.igne et sulphure horridus, et spiritus procellarum dicunlur. Et bi suo spira-
infcrius dilatatus, superius coangustatus. Hic iacus
' vcl Urra tnortis mine aquas maris, per patentes tcrraruin cavernas,
dicitur, quia animoe Illue descen- in abyssos abstrahunl et ea exundantcs ileium ma-
dentes veraciler moriuniur. Hic ct stagnum ignis
gno impelu repellunt.
dicilur, quia ut lapis niari, ita animae illi immer- CAP.XLIL— De terrwmotu. — Qtwmodo fianl ter -
gunltir, Ilic lerra lenebrosa voeatur, quia fumo et ,n rwmotus.
foetoris nebula obscuratur.Iiic terra oblivionis nun- De liis ventis fit et terrse motus. Nam venti cun-
cupatur, quia sicut ipsi obliti sunt Dei, ita eorum , cavis locis inclusi dum crunipere gesliunt, terram
obliviscitur Deus misereri. Hic dicilur Tartarus ab horribili fremore concutiunt, eamque tremcro
liorrore, el tremore, quia ibi est fleliis et stridor den- faciunt.
tium (Mallh. VIII). Hic et gclienna, id est, terra CAP.XLIII. — De Hialtt, — Causa hialuum terrw
icjiiisnominatiir. Ge cnini terra dicitur, cujus ignis Tremor lerrw qttid, hiatus quid ? Cttr Sicilia
noster ignis umbra esse dicitur. Ilujus profunditas flammas evomat, et arenas, ac lapides egerat.
ct recessus dicilur Erebus,dracoiiibus etigneis ver- Scyllworum canum lairatus unde.
ISnc eliam fitTerrsa hialus, dum loca <ava,et
mibus plenus. Hic palens os dicitur, e( barathrum, conlinuis aquis liigida, yentis concltisa rumpiintur,
quasi atra vorago. Hujus loca felorem exbalantia et inlrorsus cadentia in hiatum dequi-
dicuntur Acheronta, id cst spiracula immundos bus et niultae civitales devorataeaperiunlur, Hoc est
Grace sonat leguntur.
spirilus emitlentia. Hic est Styx quod auiem in terra tremor, quod in nube toiiitruum. Hoc
trhliiia. Dicitur et Pblegeton, qui est fluvius infer- ibi fulinen. Fiuiit autem cum terraa
hiatus, quod
nalis, ob vicinitatem ignis, et sulplmris, fetore et motu inuiidationes maris, eodem scilicet spiritu
ardore borribilis. Sunt et alia niulta loca, sive in C infusi, vel residenlis sinu Intle tellus Sici-
recepti.
insulis pcenalia, autfrigore et vento saevehorrentia,
lise, qtiia cavernosa, et sulphure et bitumiiie strala,
auligne el sulphure jtigiter fervenlia. Ignea inferni ventis pene tota et ignibus patet. Spiiitu inlrorsus
loca inspeximus, ad refrigerium aquarum confu- cum
- igne eoncertante, rmillis ssepe locis fumur.i,
giamus. . . vel vapores, vel flammas eructat, vel etiam venlo
CAP.XXXVIII. — De Aqua. acrius incumbente arenarum lapidumve nioles ege*
Aqua, quse secundum elementum ponitur, ab rit. Inde montis jElbnae ad exemplum gehennaa
sequalilate dicitur, unde et aequor, quod sit plaua. igniuni lam diutinum durat incendium, quotl insu-
Hjec in mari colligitur, in flttmina diffunditur,- in larum /Eolidum dicitur undis nulriri, dum aqtia-
foiues dividitur,' per amnes coniiectitur, per terfas rum concursus spiritum in imum profuiidum se-
dissipalur, per aera aitenuatcr. Totam terram cin- cum rapiens, tandiu suffocat, donec vcnis lerrce
git, timnes regioues, et provincias divjd.it. Hiijus diffusus fomenla ignis accendat, lfuic Scyllaeicaiies
immensa profundilas dicitur abyssus, quasi -abest latrare finguntur, dum procu! navigariles undarum
fundus, habct tamen fundum, quamvis nimis pro- fremore terrenlur, quas sorbente voragine collidit
fundum aistus.
GAP.XXXIX. — De Oceano, " Siniili de causa in aliis etiam terris iucendium
Oceanus dicilur, quasi ocior aimis, vel quasi zo- surgit, et geliennam praeostendit,
— Cur cxtremw Oceani
narum limbus. Quinque enini zonas mundi in mo- CAP.XLIV. —De friyore.
partes perpeluo frigore Iwrrcani.
dum limbianibit. Sicut calorde igui, ita frigus de aqua nascilur,
CAP.XL. — De wstu tnaris. unde extremae partes Oceani rigido gelu, et perpe-
jKstus Oceani, id esl, accessus etrecessus lunam tuo frigore horrent, quia calore solis carent. Pars
«eqiiitur, cujus aspiratione retro trahilur, ejus im- autem Oceani, quae medium orbem dividit ideo
pulsu refunditur. Quotidie autem bis aflluere et calore jugiter fervel, quia solem continuo supra se
remeare vidctur. Ctim Iuna crescente cresc.it, ctim habet.
deerescente decrescit; cum luna est in sequinoctio, CAP.XLV. — De Aqith dulcibus et salsis
niajoresOceanifluctus surgunt,ob vicinitatem lunse; Oceanus fluviorum occursu non angelur, quia
cum iii solstitio, miuores, ob longinquitatem ejus. flueiila dulcia partim salsis vadis consunitinttir, vel
Per decem el novem annos ad principia motus, et ventis, vel vapore solis abripiunlur; partim per
' occiiltos meatus in suos amnes reverluntur, Idcirco
paria incrementa, ut luna revertifur.
 133 HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 156
perdurat salsus, tot flumiiiibus, ac pluviis irrigatus, A C.vr. LI. — De animalibus aqtiarnm.— Cur aves in
aere volent. Amphibiw.
quia exhausto a sole dulci tenuique liquore, quem
-facilius ignea vis trahit, omnis asperior, crassior- Pisces et Aves in aquis ideo commorautur, quia
que iinquitur. Ideo summa maiis unda est dulcior, de his facla leguntuf. Quod autem aves in aere vo-
profunda amarior; lunse vero alimentum est in lant, et in terra habitant, ideo fit quia aer est humi-
aulcibus aquis, solis vero in amaris. dus ut aqua, et terra est aquoe permisfa. Quod vero
CAP.— XLVI. — De Mari Bubro. -^Mare unde quaedam animalia de terra creata , in aquis possun-;
dicltim, morari, utsunt crocodili et liippopotami, hoc idep
Mare Rubrum de Oceano exit, sed roseum colo- fit quod aqua esl valde terrae permista.
rem de terra trahit, quaetota sanguineo colore ru- CAP.LH.— De signis.in mari prognosiicis.
bet, acvicina liltoVa iiiilcit. Mare dicilur, quod sit Cum in nocturna navigatione scintillat ad remos,
amarum. Hoc pervenas terrae occullo mealu discur- tempestas erit. Et dum Delphini uiidis saepius exsi-
rit, amaritudinem in terra deponit, dulce in fonli- liunt, quo illi feruutur inde ventus exsurget et inde
bus erumpit. In seipsum tandem relluit, ut scribi- iiubes undis excussoecoeluni aperiunt.
tur : Ad locum unde exeunt f.umina revertuntur, ut De profundis aquarum emergamus, et scriptoria
iterum fluant, Omnia flumina inlrant mare. **penna in aera suspendamur.
CAP.XLVII. — De getnina aquw nalura,— Cur mare " — De. aere. — Dmmones in aere com-
non redundet. Cur fontes -in wstate frigidi, in CAP. LIII.
hieme vero calidi. morantur.
Dicitur tamen, quod aqua natura sit duplex, scili- Aer est omne quod iriani simile, a terra usque ad
cet salsa et dulcis. Salsa maris esl gravior, dulcis lunam conspicitur, de quo vilalis spiritus hauritur.
fontium ct fluniiiium est levior. Et cum legaturquod Et quia est humidus, ideo in eo volant a\es : ut in
Dominus fontem in paradiso produxit, et in qualuor aqua natant pisces. In hoc commorantur daemones,
flumina dividens totam terram in quatuor partibus cum torniento diem judicii praeslolantes. Ex quo
mundi rigare praecepit, dicitur quod eruptio fontium sibi corpora sumunt dum liominibus apparent.
oinnium, vel fluviorum dulcis aquae de illo fonle, CAP.LIV.— De tieiiiis.— Ventus quid ?
vel fiuviis decurrat, et in matricem abyssum ejus- De hoc procreautur venti. Ventus enim est aer
dem fontis refluat. Quss licet universa mare influat, commotus, et agitatus. Et nihil aliud quam aeris
amaris tamen aquis non commiscetur. Sed ut puta fluctus qui in duodecim dividitur : et quisque pro-
levis super graves aqtias labitur, et in occulluni prium voeabulum sortitur, de quibus quatuor sunt
suum cursum revertitur. Hinc est quod mare non P cardinales illorum collaterales,
redundal, cum oninia flumina in illud intrent, Sic CAP.LV. — De cardinalibus ventis. — Septenlrio,
et suprema maris unda non est adeo 3mara quam subsolantts, ausler. Qttare australes venti majores
ea quae in imo est posita. creant lempcstulcs.Attra, Altanus.
Quod fontes sunt in hieme calidi, in sestate a"utem Primus cardinalis septentrio , qui et Aparclias,
frigidi brec causa est: in sestale cahir aeris repellit faeiens frigora, et nubes. Hujus dexter Circius, qui
frigus in terrani, et inde fit aqua frigida; in hicme el Thracius, faciens nives et grandinem. Ejus sini-
vero frigus aeris pellit ealorem in terram, et inde ster Aquilo, qui et Boreas, constringens nubes.
fit aqua calida. •Secundus cardinalis subsolanus, qui et Apelio-
CAP.XLVIII. — Dc Aqua calida. tes, temperatus. Cujus dexter Vulturnus, qui et
Et cuni omnis aqtia sit dulcis, aul salsa , viden- Calcias, cuncfa desiccans. Ejus sinister Eurus, nu-
dum unde qaosdam erumpat calida, vel putida. Sunl . bes gencrans. *
quidam specus subterranei naluraliter sulpbure Tertius cardinalis Auster, qui et Nolus, humo-
pleni. In bis cum venttis concipilur, ejus afflalusul- rem, ealorem, alque fulmina gignens. Hujusdexler
phur acceiidilur, qtiod incendium etiam cructant ' Euroauster, calidus. Hujus sinister Euronotus, tem-
qusedam loca ul fit in Sicilia. Ciiin ergo aqua per Q peratus. Australes venti faciunt majores tempesta-
haec ignea loca ciirrit, calorem et putorem inde tes, quia ex humili flant in mari
trahit, et si prope hunc locum erumpit, flammivonia Quarlus cardinalis Zephyrus, qui et Favonius
ebullit, Si autem longius recesscrit, vix tepescit, liiemem resolvens , fioresque producens. Hujus
deinde penitus frigescil. dexter Africus, qui et Lybs, tempeslatem, tonitrua
CAP.XLIX. — De raortiferis aquis. generans et fulmina. Ejus sinister- Corus, qui et
Sunt alia loca serpenlibus plena, qui viciniam vc- Argestes in orienle nubila, in India faciens serena.
neno inficiunt, quaj dum de ferra exsurgit, bibentes Extra bos suntduo venti, Aura, et Allanus. Aura
iiiferiniit, ul fons Slyx facit, in terra, Ahanus in pelago.
CAP.L.— De tnari Moriuo.— Biluminh nattira. CAP.LVI. — De Nnbibus.-—Nubesquomodo nascan-
Quod aqua maris Mortui a ventis non movetur, et tur. Nubes unde dictw.
in se niliil vivere pafiliir, fit ex foiitibus bituminis, Venti suo spiramine aquas in aera Irahunt, quoe
quibus sedilicala est Babel turris. Bituminis autem conglobaloein nubes densanlur. Dicuntur autem nu-
nalura resistil aquse, et non dividitur, nisi menstruo bes quasi nimborum naves. Quibus dum venti ln—
sanguine. clusi ervmpere nitunfur maguo murmure concre-
fol DE IMAGlNEMUNDl LIBRI TRES. — LiB. L iU
pant, et nubibus collisis ignem terribilem excu- A CAP.LXVI.— De pestiieniia. — Unde nascalur pc
tiunt. stitentia aeris ct ubi. Ignis unciedicatnr.
CAP.LVII. — De lonilriio et fidmimbits: Pestilentia nascitur aere siccilale, vel calore, vel
Strepilus crgo nubiuin et ventorum est toni. tempestate corrupto, qui spirando vel ederido per-
truus. Ignis inde excussus cst fulgur; qui ignis ceptus, luem, mortemque generat. Iloc totum quod
ideo qusecunq«e taiigii penelrat, quia esl subtilior dixi infra lunani fif in aere, superius vero seinper
nPstro igrie, et niagna ventorum vi impelTitui\ Ab serenuni existit.
Aquilone fulgur, et abEuro lonitruus tempesiatem, CAP.LXVH,— De igne.— Angewntm cornora ianea
SWlt:
ctab Ausiro flalus «estumque poftendit.
CAP.LVHI. — De Iride.^— Iris quomodofial. Ignis quarlum elementum scribitur, quasi non
Arcus in aere quadricolor ex sole etnubibusfor- gignis dicitur. A luna usque ad firmamentuni exten-
iiiatur dum i-adius solis cavse nubi immissus re- ditur. Is tantum est aere subliHor, quarilurn acr
piilsa acie i« soiem rcfriiigilur, Siuit dum sol aqua tenuior-, squa terra rarlor. Hie eta>tber, quasi
m vss aqria pieiium Irilget, spleiidor in teclo red^ purtis aer dicitur, et perpeluo spleiidofe ioetatur. De
ditur. De eoslo igneum, de aqua purpureuni, de lioc angeli corpora sumtint, cum ad homines miSsi
aere iiyaeiiithiniim , de lerra colorem gramineum B veniunt.
trabit. CAP. LXVHI. — De planelis.-—-Undeplaneiw di-
cantur. Motus planetarum anomaius.
CAP.LIX. — De plttvia.— QuomPdo fial phtvia. In hoc seplemstelloesiiiguiis.circuliscontrafiiHii-
Ptuvia, nymbils. dum feiuntur, et ob vagumcui\sur.i plane-lie, id est,
iitiber es nubibus descendit; duni enim guttulce erraticoe nominantur. Hse immensa celeiitaie firma -
m majores gutlas coeunt, aeris amplius natura non
nienti, aboriente in oceideniein rapiuntur^ tandcm
ferente, non venlo impellente, non sole dissolyente, nalurali cursu contim niiinduiii ire
ad tefras dilabuntttr, comprobanlui',
sieut musca si in rol-a molendini c-iix;umferreiui',
Lenfa aitieiii, ei jagis defluxio pluvia; repeiriiiia-, tamen proprio inotu contra revolutionem ejus
et prseceps nymbus-in nubibus vocatur, Quoe, licet ipsa ire videretur. Ilac nec inferius nec superius propter
de amaris aquis marissit hausta, de solis igne iu
radiis autem solis
aere decocta dulcescit, ut inarina aqua hunio infusa obliqiiilatem' signiferi -v-agariles,
dulcem saporem sumit. jjr.TgeditK,anomaioe, vel refrogradae, vel slaliouarhe
iiuni.
CAP.LX. -^- De grdndinc. -^- Gfanctinh generaiio. CAP.LXIX. — De tKnc.— Luna mr proprhim himeh
Sfilloe pluvi.-e venlis et fiigore congelatie U\ C JIOIIhab.eal. Ntibectda in iuna mtde. Proprius iume
e.ere coagiilauiur, el in lapillos grandinis au^ molus. Signa prognoslica tempestaium in iwna.
taulur. Luna esl primus planetarum, et minima stella-
CAP.LXL^ De nive. — -Ni&quoinodoficit. rum. Sed ideo major cseteris videtur quia proxim»
Nix aquoe vapore nonduin densato in gutlas, sed terrae in primo circulo ferlur. Hujus corpus est glo-
natura igneum, sed aqua permisfum, unrie
gelu praaipiente, Ibrmaiur, quae in alto mari nott bosum,
cadit, et proprium lumen non babet, Sedin modum specuT
a sole illumiiiatur. Et ideo luna , quasi lucina, id
CAP. LXII. -^ Derore.— Vude ros veniat. Prtiina.
est, a lucenata, nominatur, Quod autem quasi nu-
Ros de acre venit, quando aquis gravatus rigore bccula in ea
videtur, ex aquac nalurp credilur, IH-
noclis el kiiioespleiidore distillat. Si vehemenfius est citur
enim, si aqua perniista ire.ri essct, terram ut sol
frigus noclis, ros iii pruinam albescit. illustraret. liiip «b vicinitatem maximo ardore vasla-
CAP.LXHI.•—De nebuia.— Unde nebuta fiai. ret, Globus nanique ejus multo terra est amplior
Nebula flt, dum liumidsc-exhalaliones vaporaliter Licet :p!i
aLfitudinemcjrculi su.i vix videatur modii
?n aera trahuntur, vcl r-aiiiissolis ad tcrram repeT- fundo
major. TLuna ea parte Iucet <jua soli est op-
lu.it
D Jiosita. Ea auleni parteest cbscura qua a sole aveiss
CAP.LXIY. — De fmno. — Qualis iignorum resolutio est, a sole vero longius remota licet tota sif, faniea
fiat in igne. Fumus cur amarits. crescit, ncc minuilur, sed Pbjectu terrse, lumiiie
Fumus eliam ascendit de aqua, Omne «amque a sole accipit vidualur. Bsec licet qtiotitlie vio-
quod
eorpus conslat ex quatuor eiementis. Lignum au- ienlia firmanienli ab orientein occidentem feraitir,
tein est corpus, quod igni iiijecliim, ignis materies, fameii eontr.a mundum nitens, oninia zodiaci signa,
ijuae ei inest, ardeS. Terrae vero maleiies uritur in vigiiiti septem diebus pervagatur. Circuluin aulc.n
cinerem. Aeris et aquoe maleries per fumum eva- suum decer.i el novem annis perambulare afDrnia-
nescit inaerem, ttir. Luna quarta, si rubeat quasi aurum, ventos
Ideo aulem est amafus-, qaia natura -aquas est
ostendet; si in summo corniculo maculis nigrescit,
calsa, sive quia terraj permista. pluvitim niensis exordium. Si in medio, pleni!u-
CAP.LXV.— Deigiticuiis. .iiiumserenuin. ;
Quod in nocte videntur stelloecadere, non sunt CAP.LXX. — De Mercuriq.-^ Mottts ejits.
stfillae, sed igniciili, a flatu ventorum ab aitbere in Sccundus planeta est Mercurius, qui et Sfilbon,
aerem tracti, el mox in madido aere exstincli. fonna slobosus, natura igneus; lunam magniludiu
PATROI.. CLXXU "5:.
559 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET IllSTOR. uft
vincens, lunieii a sole accipiens, signiferuni trcceii- A nsiii frigidior in pallorein, ardeiitior in ruborem,
tis 'riginla novem diebus percurrcns. ventuosus in horrorem a terra in obscurifatem.
CAP.LXXl.— De Yenere.— Motus ejns. CAP.LXXIX. — De via planetarum.
Tcrtius planeta est Yenus, Aurorse et Zephali fi- Signifer, id est circulus duodecim signorum divi-
lius, qui et bcsperus, lucifer et vesper, rotundus, ditur in duodecim parles -pcrlalum, sub his feniiitur
-igneus , contra mundum nitens, ut Mercurius septem planetic. Sol sub mediis tanluni duobus; luna
signiferum percurrit trecenlis quadraginta octo per lotani latitudinem; Venus excedens eum binis
diebus. partibus; Mercurius sub oclo partibus, dtiabus in
CAP.LXXIL— De sole.— Soi tinde dicitts. Magni- medio, quatuor supra, duabus infra; Mars sub qua-
ludo solh. Moius solis. Cur wslr.le dies longiores, tuor medius, Jovis sub media, et super eam dtiabus;
hieme breviores. Saturnns sub duabus mediis ut sol.
Quartus planeta sol, vel Phoebus, inde dictus, C,\r. LXXX. — De sono — Cur sontis
planetarum.
fjiiod solus luceat coeterisstellis obscuratis, velquod plaiietarum a nobis non exaudialtir, Musica.
sit super omnia lucens. Forma spboericus, natura Hi septem orbes cum dulcisona harmonia volvtin-
igneus, magnitudine oclies terram vincens, omnibus tur, ac suavissimi concentuDeorum circuilione effi
stellis lunien praebens. Hic ab oriente in occidentem fj ciuntur. Qui sonus ideo ad nostras aures non per-
impetii firmamenti fertur, sed conlra mundum ni- venit, quia ullra aerem fit, et cjus magniludo 110-
lens, per totum zodiacum, treccnlis sexaginta quin- slrtim angustiim audituin excedif. Nullus enim so-
que diebus gradifur. Circulum auleni suum viginti nus a nobis percipitur, nisi qui in hoc aere eStcilaT
octo annis perambulare creditur. Hujus prsesenlia A terra autem usque ad firmamentum coelestis mu -
diem, absentia vero ejus efficit nocteui. Sicut enim siea mensuratur, ad cujus exemplum nostra inventa
lofadiesupra fevram, sic tola nocte lucet sub tcrra. affirmatur.
Aquiloiiareni parteni eoeli peragrans facit nobis lon- CAP.LXXXI. — De cmlestimttsica. — Proporlicncs
gosdies etsesfateni, australem vero percurrens, in- pianetarum. Cur philosophi novemMusas finxerini.
^hicil nobis breves el hiemem. In terra iiamque si in luna A, in Mercurio B, in
CAP.LXXIII.— De signis solis prognoslicis. Venere C, in sole D, in Marfe E, in Jove F, in £a-
Sol in ortu suo maculosus, vel sub nube latens turno G ponitur, profecto mensura musicae iriveiii-
pluvialem diem praesagit; si palleat, tempestuosum; tur, unde a terra usque ad firniameiitum septem toni
si concavus videtur, ita ut medio fulgeus radios ad reperiunlur. A lerra usque sd lunam est tonus, a
austrum et ad aquilonem emitlat, tenipestatem bu- luna usque ad Mercurium, semitonium; a Mercurio
midam et veiiluosam; si pallidus in nigras nubes [_usque ad Venereni, semitonium; inde usque ad so-
occidat, aquilonem ventum. lem, tria semitonia. A sole ad Martem tonus, inde
CAP.LXXIV. — De Marte,— Molus ejus. ad Jovem, semitonium; inde ad Saturnum semito-
Qiiintus planeta esl Mars, qtii et Pyrois, globo- nium ; inde ad signiferum tria semilonia. Quaesimul
cus , igne fervidus. Peiciitrit signiferum duobus juiicta septem tGiioseificiunt, Tonus aulem habet
smnis, quindecim millia sexcenla viginti quinque niilliaria.
CAP.LXXV.— DeJove. Semitoniiini vero septem millia et oclingenta duodo-
Sextus planela cst Jupiler, rotundus, temperatus, cim milliaria, et semiss. Unde el Pliilosopbi novcni
zodiaCum peragrans duodecim annis. Musas iiiixerunl, quia a tena, usque adcoelum cqn-
—
CAP.LXXVI.— DeSaltirno. Motus ejus. sonautias novem deprelieiidunl, quas honiini natu-
Septimus planeta est Saturnus, qui et Phaeton, raliler insitas invcnerunl.
filius Solis. In cujus exortu post iriginla annos, qui CAP.LXXXII. — De hominemicrokosmo.
iiii.iginem de sere fuderit, loqui verum honiincm pro- Sieut eniin hic mundus septein lonis, ct nostra
iabit. Sphoericus, gelidus ; contra inundum vero su- niusica septem vocibus distinguitur, sic compago
periorem gTadiens,signiferum triginta annis pcrcur- nostri corporis septeni modis conjungilur, dum cor-
rens. Omnes auteni post quiiigcnlos, et triginla ^ pus quatuor elementis, anima tribus viribus copu-
duos annos circulos suos peragunt, et eosdeni ut lalur, quse Musica arte naluraliter reconciliatur.
piitis 1'cpcfunf, Unde et hoino p.iv.por.h<;ii.o;,
id est minor niundtts di-
CAP.LXXVII. — De Absidibus planelaruin, citur, dum sic consoiio mimero coelestimusica; par
A terrse centro absides [a-Aio;?],id cst Circuli pla- cognoscitur.
iietarum, alfissimsesuiit, Saturno in scorpione, Jovi CAP.LXXXIII. — De mensura, sivc planetarum
iii virgine, Marti in leone, soli in geminis, Veneri in dislaniia.
sagiltario, Mercurio in capricorno, lunoe in aiiele, A terra aulem usque ad Iunam sunt duodecim
iriediis omnium parfibus, et e confrario ad lerrcecen- millia et sexcenta stadiorum, quod suntqiiindecim
truni hiiiiiillime, atquc proxime. niillia sexcenta et viginli quinque liiilliaria. A luna
CAP.LXXVIII. — De coloribus planetaruni, ad Mercurium septeni. millia oclingenta duodecim
Stsus cuique color est: Salurno candidus, Jovi miiliaria et semiss. Inde ad Venerem tanfum. Inde
clarus, Marti igneus, Lucifero candens, Vespero re- ad solem viginti millia fria quadilnginta septem et
fulgens, Mercurio radians, lunae blandus, soli ar- triginta ct seiiiiss. milliar. AsolcadMartem quinde-
de;'.s. Mutanl aulem colores a propinquis circulis; cim inillia sescc-ulaet tiigiula niil, Ad Jovemsepieni
 lii DE IMAGINEMUNDl LIBRI TRES. — LIB. I. li__
millia oclingenla duodecim mil. et semiss. Inde ad A enim stelloe flrmameiito infixoe, et non cadunt t-o
Sal jTnum lanlum. Inde ad lirmameniom vigiiiti mira celeritate currente. Una autem dicitur stella,
fria nlillia quadringeiita trigenta septem et semisse multoesiiuul astrum vel sidus.
inil. CAP.XC. — Desideribus. — Sidus unde dicatur.
Sunt itaque a lerra usque ad coeluniiiiiHiaiia cen- Sidera dicuntitr a considerando, to quod navigan-
Tiim millia, el novciii nifilia, et liecenta septimgiiifa tes, vcl iiinerantes ca considerent.
quinque -inilliaria. Sunt aulem stellse omnes rotund«c et igneoe: qua-
Igneniper globos planetaruns Iranscendimus; nunc ram dispositio soli Deo cst cognita, qui slcllas nu-
coeleslia penetreiniis. nierat, quarum nomina, signa, poteslales, cursus,
CAP.LXXXIY. — De ta?7o. -- Cmlum unde dicttim, loca, lempora, solus novit. Sapientcs vero muiidi
Prognosika lempeslatum e cwli specie. noiriina animalium, vel hominum eis imposueruiri,
'Coeluiiidiciiur, quasi casa ilios [vAc-u;nt.iov], id ut ah hoiiiiriibus dignosci possint.
«?stdonv.is stiiis; qiiasi vas coelaliim, quia est stellis CAP.XCI. — De zodiaco. — Undc sit dictus.
insigiiilum. Est aulem coeltini sublilis igneaeque In medio Tirmamenti siinl duodccim signa per
naltiroe, rotundtini, et a cenlro terrae aiquis spaliis transversum disposila, xqualiler per circuilum di-
tindique collaium. Unde et convexum mediumque B stincta. Horurii dispositio uieilur Groece zodiacus,
Hiidique cernitur, et iiienarrabih ccleritate^uolidie latine signifer, eo quod fert signa quae animalium "
circiiniagitur, babent nomina. Zwovetiim dicitur animal. -
Coeliimsi vespere rubcl, sereiium dicm. GAP.XCIL — De ariete, — Quare aries vro siguo
Si-maiie,- tempesluosiim significat. ponatur.
Duoesun'1jainne cceli, oririis, qua sol exif. Piinium signum zodiaci est aries, exslahs ex plu-
oocidens qua sol iiilral. •ribus slellis, sccundum fabulam is qui aureo vellere
CAI>.LXXXV. — De citmatibtis. Pliryxum et Hellen tians mare ad Colchos vexit,
Climata, id cstplagoe eceli smvt qualuor-: quare inter -sidera traiislatus csl. Pro signo aulsia
oiientalis &b ortu; poBilur, quia sicut aries, lota aeslate inlaleredextro.
solstitialis ad Iiruinaleiii^ ac tota liieme in sinislro cubal. Sic sol sub illo signo
aastrafis inde ad occasiiin brunrsleni-; gradiens dextram coelipartcm peiainbiilaf.
occideiilalis cx hinc usqtie ad s&lstitialeni, CAP.XCIH. — De tattro.
septentrionalis ab occ-asusolstitialis atl orliim ejus- Saciiiiduni signuni esl taurus, ob id qtiod Jupiter
dem. •in raptu Europae in taurum cst veisus, et intcr si-
CAP.LXXXVI. — De plagis. — Adw nomene qttatitor ^ dera translatus. Qb signiiicalioneni autem quod sol
plagis iiiundi compositumest AAAM. sub illo signo positus radios suos, ut cornua fortius
Oriep.sab ortu solis, exerit, et lerram arabilem reddif.
occidens a'u occasu ejus vocalur; CAP.XCIV. — De geminis.
nieridies quasi medidies dicilur. Tertium sunl gemini, scilicel Caslor el Pollux, i\-
Sejitciiliio aulcm a septeni slellis appellatur. Tiion lii Jovis, a Troja reversi inter sidera iranslali. Pro
dicitur bos, quasi leiiou; inde septentrioncs, quasi signo autein ponuntur, quia sol sub hoc signo duo-
septem teiiones, id est boves. Hse plagae Grsece litis diebus amplius, quam sub aliis moratur.
KvszriJ.n,Svcri;, c/.py.ro;,p.tt7np.$piadicillllur, de qui- CAP.XCY. ;—De cancro.
hiis nonien Adam, qui-csl miiior mundus, compo- Quarlum est cancer, qui maximus Herculem per-
, nilur. cussit dum hydram Nereis [/". Lernoeam] occidit, et
—
CAP.LXXXVII. De firmamenlo. ideo sider-a promeruit. Siguificat autem, quod sicut
Sitpr-rius coeluni dicitur firinamentum, eo quod cancer retrocedit, sic sol ad illud veniens cursum
sit inter medias aquas firmameiitiiirir Hoc et forma suum retroflectit,
sphsericum, natura aqueum, stellis undiqueversum p, CAP.XCVL — De leone.
ornatum. Est aulem ex aquis instar glaciei in mo- Quintum est leo, qui maximus ab Hercule occisus
duin chryslalli solidalum ; undc et firmamenlum iiiler sideraest translalus. Designal autem quod si-
diciluf; cut leo.in anleriori parte calidse naturae, in poste-
CAP.LXXXYRT.— De qxe. riori est frigidse. Ila sol in illo signo Augtisttini men-
In hoc sunt duo poli a poliendo dicti: unus borea- sem prius facitcalidum, ad poslremum frigidum.
lis, quia nobis semper videtur; alter australis, qui CAP.XCYII. — De virginc.
ijunquam a nobis cernitur, quia in divexo orbis po- S extum esl virgo, scilicet Erigone, filia Icari sa-
siti terrse tumdre impedimur. In his coeluni ut rota cerdotis, inter aslra rapta. Ob signum aulem poniiur,
in axe volvitur.
' CAP.LXXXiX. — De stellis,— Cur slelimtn die non quia sicutvirgo non parit, sicSeptember.illius signi
Slellw unde sic diclce. mensis, nil gignit.
apparectnt, Differunl slella,
sictus et asliutn. CAP.XCYIII.-— De tibra.
Coslumest undique slellatum; sed ideo in die non Septimum autem est libra, quam tenet virgo, sci-
. apparenf, quia fulgore solis viclae latent, sicut sol licet Blance vel Justitia, Aslrsei regis Olia,iib sequi-
nube teclus non iucet. Stella quasi slans Itina. Stanf tatem Justilia dicla, et inter sidera translafa. Merita
 UT, IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARST. — DIDASC. ET HiSTOR. Ui,
liominum pensnl, cl in Hbra Jovi repncsentat, Ilaec: A CAP.CVII. — Bootcs.
pro superiori virgine ponitur. Signat aulem quod Sequifur sidus booles, id esl custos plaustri, quod
soli aequinoctium facial, cum sub ilio signo am- el arctophylax. Eral aulem Calisto lilius, a Jove in~
. bulat. ter sidera posilus.
CAP.XCIX. — De scorpio. CAP.CVHI.— Arciurus.
Oclavumest scorpius, qui maximus Orionem per- Deinde est arctmus, scilicet plaustrnni, quod et
cussit dum bestias tcrroe occidil, ct ol>terrse ^ra- Cynosura dicitur. Hoec etiam a Jove oppressa, a
tiam astra meruit. Pro signo autem grandinum po- Junone in ursam versa, a Jove inter asira est tran-
nitur, quia illo mense, nempe Novembri, in quibus- slala.
dam lerris crebrius iiunt. CAP. CIX. — Pylhon.
CAP.G. — De sacjittdrio. Inter duo piaiislra est serper.sPython,quem maxi-
Nonuin sagiftarius est, qui et arcitenens, scilicet mutn, Apollo post diluviiim Latonae a Junone im-
Aleon Crelensis, qui scorpioiiem, qui filiuhi suum missuni, occi.Mt,et ob insignem virliitem inter aslra
-
rapuit, sagiftavit, nec filium tetigit, et ideo sidera transtulil.
meruit. Designat aulem crebros fulminum ictus, qui CAP.GX.— Corona.
in Decembri conlinguntiii aliqttibus locis. Quod in- B Juxla est corona, a Y-iileaiiofacta, a Baccho vero
feriora membra desunt, significat qnod tum so! in- Adiianoe Minois el Pasipbaoe filise data, cl inler
fera pctit, astra locata.
CAP.CI. De capricomo. CAP.CXL — Hercules.
Decinium est capricornus, Jovem parvulum a pa- Inde Hercules sidus. Cuni gigantes confra dcos
tre projectnm, capra clam aluit; quam ipsepostea pugnarent, diis in unam partem coelivenientibus,
inter sidera Iraustulit. Est autem significatio, quod co&Iumruere voluit, Sed Hercules hoecumAllanCe
sieut eaper altum petit, ita illo lempore sol ad alta suslinuit, ideo coelum promeruit.
cssli conscendit, Quod exlreriia pars ejus desinit in AP.CXII. — Lyra,
piscem, designat liiiem illius mensis esse pluvia- Huic juxta est.lyra a Mercurio invenla.
lem. C.Ar.CXIII. —-Cygnus.
CAP.CII. —Dedquario. Prope hanc cygnus, Jupiter ob amorem Lsedoere-
Undecimuniest aquarius scilicelGaiiymedes,TroiIi ginocin cygnum esl conversus, ct intcr axtia rapfus.
CAP. GXIV. — Cepheus.
regis filius, Jovis amasius ab ipso inter astra loea-
tus, el pincerna deorum factus. Significatautem quod ^ Huic conjungilur Ccoheus rex, et Cassiopaeausor
solulis nivibus undosum est illud tempus. c>us.
CAP.CXV. — Perseus.
CAP.CIII. — De phcibus. Cui associaiur Perseus, filius Jovis, et Danaes,
Duodecimum. sunt pisces. Cum dii Typhseumgi- babens
in Venus et juxta se sidus Andromadse uxoris suse, filke
gantem fugerent iEgyptum, Cupido fi-
lius ejus versi in pisces latuerunt in aquis. Cumque Cephei rcgis.
bomines diu pisces devitarent ne forte deos devora- CAP.CXYL — Deitoton.
rent, illi duo translati sunt in sidera. Designat vero Quihus admiscetiir deltoton, quod et triaiigu.um,
illud tempus esse pluviale. videlicet forma iEgypti, quia servavit deos a facie
CAP.CIV. — Ilyades. Typhaei.
Hyades dicuntur pluviales. liya enim Graeceest CAP.-CXYH.— Serpentarius,
Juxta quod locatur serpentarius, scilicet Eri-
pluvia, unde latine dicunfur suculss, a Suco. Sunt
autem septem slellse in fronte tauri. chthouius qui el auriga, qui primus quadrigani
CAP.CV, — Pleiades. junxit, eo quod serpentinos pedes habuit, Unde et
GraeceOphyucus dicitur, oyi; enim est serpens.
Pleiades dieuntur, quasi plures. Plion enim est D
plus. Sunl atitem septem sfelloein genu tauri. Fue- CAP.CXVIII. — Pegasus.
runt autem fiiia?Allantis i'egis cl Plaiae.A patrc ci'go -Iluicjuxta ponitur Pegasus, scilicet equus alatus
Atlaniides, a malre Pleiades, quasi plaiades; ab in- et cornutus, igneum balilum et ferreos pede&ba-
sula Hesperides. Haj et Vergilioe dicuntur, quia bens, a sanguine Gorgonis creatus.
verno tempore oriunlur. Ex his una fuit Maia, rnatcr' CAP.CXIX. — Detphinus.
Mercurii. Cui jungitur Delphinus, qui Neptuno Amphi-
CAP.CVI. — Arctos. tiltem in conjugium adduxit, et ideo sidera pro-
A dextris zodiaci, versus aquilonem sunt hsecsi- nieruit.
gna :juxta axem Arcton, scilicet plaustrum, quod CAP. CXX. — Aquila.
sidus et Septentrio etHelic;enominalur. Cujus stellae Deinde est aquila; Jupiter in aquilam versus Ga-
sole majores fradunlur. Fui.t autem Calisto, Lycao- nimedem rapuit, quem intcr sidera transtulit
nis regis filia, a Jove oppressa, sed a Junone in ur- CAP.CXXI. — Sagiiia.
sam versa. A Jove vero rapta iterum inter astra Huic subest sagilta, ab Hercule Phyloeteti dafa,
per quam expugnaia est Troja.
 - '
115 DE LMAGLNE MUNDI LlBRi TRES. — LIB. H. 1*6
A simslris vero zodiaci versus austruni sunt hoec A CAP.CXXXII. — Ara.
sigua. Sacrarium eliam, id est altare in quo dii jurave-
CAP. CXXII. — Hydra. ruiit, cuiii Sa'turnus et Jupitcr inter sepugnaverunl.
Hydra, quae habuil quinquaginla capka, ab Her- CAP.CXXXIII."—Argo.
cule occisa et ob insigne inler sidera translata. Inde est Argo, videlicet piima navis, apud Argos
CAP.CXXIII. — Crater. civitatem a Typlieo facta, et in coalumrapta.
Super hanc crater, in qu.o Tagalon, id est suni- CAP.CXXXIV.— Pisfria;.
mus Deus pastam miscuit, dequa animas fecit, dc Ad extremum est pistrix sive cbimaera, quse be-
qua adlmc aniniae Letbeum poculum bibnnt, cum stia capite leo, media capra, draco fuit cauda, a
eorpora intereunt. Bellerophohte occisa, el inter sidera traiislata.
CAP.CXXIV. — Corvus. CAP.CXXXV. — Canopus.
Super hanc est cOrvus ab Apolline dilectus et in- Est et cariopus sidus ^Egypli praeclarum, quod a
ier astra raptus. nobis niinime videtur, sicut nec a Trogloditis,jui.ta
CAP.CXXY. — Orion. jEgjptum Septenlrio.
Inde est Orion, qui ab urina natus, inter sidcra Ex his signis semper dimidia pars super terram,
est translatus. Hujus stellae si fulgent, serenum erit; " dimidia est' sub terra, et pars coeli, quae super ter-
si obsciirentur, tempestas. ram apparet hcmisphoeriuin. vocatur, id est, dimi-
CAP.CXXVl. — Proctjon. dium coelum.
Juxta hunc Procyon Anicani, quod ct Anticanis C.vr. CXXXYI. — Laclca zoiia. — Cttr candida t,il,
dicitur, qui cauis Orionis fertur, et ob insigne iute- Lactea aulem zona idco candida est, quia omnes
ritum inter sidera locatus. stellse fundunt in cam sua lumina.
CAP.CXXVII.—Canicula. CAP.CXXXYH.— Decometa
Huie conneelitur eanicula, quae et Syrius dicitur Cometsesunt stellaeflammis crinitse, in laclea zona
<>tab hac dies caniculares nomiiiantur. Fuit autem yersus aquilonem apparentes, regni mulalionem,
canis Erygones filiaeIcari sacerdotis, quee dolens pa- aul pestilentiam, aut bella, vel ventos, sestus, vel
trem necaium, laqueo se suspendit dum eum canis siccitatem portendenics. Cernuntur autem septem
ducatu invenit. Ambo autem sunt inter sidera rapti. diebus, si diutius, octoginla.
CAP.CXXVIII.— Lepus. Sidera fabulosis involula, imo polluta perlustra-
Deinde est lepus, qui a Ganymede agitatus, a Jo- vimus. Altius scandenles astra matuliria, solemque
ve inter astra est translatus. r solis inspiciamus.
CAP,CXXIX. — Eridanus. CAP.CXXXVllI.— Aqueutn cmlum.
Sequitur Eridanus fluvius, qui et Padus. Erat au- Super flrmamentum sunt aquae inslar nebulaesu-
tem Phaeton, Phaebi filius, qui currum regerepa- spensae, quse coelum in circuitu ambire dicuntur,
tiis inscius, mundum incendit et ideo fulmine Jovis uude et aqueum coelumdicitur.
in hoc fliimine interiit. Qui in Eridanum mutatus, CAP,CXXXIX. — Spirituale cmluin.
inter sidora est translalus. _ Snper quod est spiriluale ccelum, liominibus Ir,-
— cognitum, ubi est babitatio angeloruiri per noveri
CAP.CXXX. CefHS.
ordinesdispositorum. In-hoc est paradisus paradi-
Cui assoeiatur cetus, quem Perseus occiditdum sorum, in quo rccipiuntur anihiae sanctorum, hoo
Andromedam devorare voluit, quem Jupiter obju- est in coeluni quod in principio Iegitur cum terra
signe fllii, iiiter aslra Iocavit. creatum.
CAP.CXXXI. — Cenlaurus. CAP. CXL. — Cwlum cmlorum,
Juxtahuiic esl centaurus, scilicet magister Achil- Huic longe supercminere dicilur coelum coelorum
lis, et ob niiniam virluterii in coelo locatus. .iu quo habitat rex angelorum.

LIBER SECUNDUS.
Priori iibello globum totius mundi oculis corporis repraasentaviinus, sequenti jam tem-
pus in quo volvitur, oculis anteponamus.
CAP.I. — Dewvo. — jEvumqutdsii, D CAP.III. — De lemporiliiis mundi, — Similitudo de
jEvum est ante mundum, cum mundo, posl mun- fine temporis. Tempus unde dicaiur et quid sit.
Paftes teinporh.
dum. Hoc ad solum Deum pertinet, qui non fuit,
nec erit sed semper est,
— Terapus autem mundi est Umbra sevi. Hoc cum
CAP.II. De Temporibus wternis. — Angelosante riiundo
miindum cozpisse, coepit, et cum mundo desinet. Veluti si fu-
in
Tempora aeterna sub sevo sunt, et haec ad arclie- riis ab orierite oecidentem exteriderelur, qui qiKj-
typum mundum, et angelos pertinent, quianlemun- tidie plicando colleclus,- landem totus absumatur.
dum esse cceperunt, ct ctim mundo sunt et post Per hoc extendunlur soecula, sub hoc curnint uni-
raundum erunt, versa inhocmundo nosila. Hoc uniuscuiusquevita :
 ill HONORHAUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC ET HISTOR. 1-18
iiiensuratur. Hoc Series dierum, et annoruni termi- A visui npstro objicitur, ct tunc quidem nobis dies bre-
natur. viores : illi aulem parti longissimos facil.
Teinpus aulem a temperamento dicitur, el nibil CAP.XIV. — De zodiaci signh, cl parallelis solis.
aliud est, quam vicissitudo rerum. Zodiacus nanique ex duodecim signis corisians, ab
Hocqiie in atomos, ostenta, momenta, partes,mi- aquilone in austrum porrectus, flexuoso lapsu coe-
nuta, ptinctns, horas, quadrantes, dies, hebdoma- lum cingit, sub quo sol incuirens mundum in octo
das, nienscs, vicissitudines, annos, cyclos, oetates, parallelos, id est circulos, dividit, quibus singulis
sa:cula, dividitur. divers.um diem facit. Longiludo autem zodiaci in
CAP,IV. — De atomis: trecentas sexaginla partes sccatur, lalitudo cjus in
Atomus dicitur insecabile.. Est eniiii minus. quam duodeeim parlitur. Partium autem sectio nihil aliud
illud quod volat in so.le. Est autcm minimum tem- est, quam solis unius diei progressio. Unum ergo
jporis spatium, siciit motip palpebrse oculi, quse et quodque signuin per duas horas oritur, per duas oc-
ictus oculi dicitur, et est trecentesim.a septuagesima cidit, et in unoqnoque sol triginta diebus immoia-
soxfa pars ostenli. tur. Qui dum flexuoso draconis mealu sub signis
CAP.,V. — De ostentis. obliqui zodiaci currit, niundiun in oelo circulos di-
Ostentum cst, quod aliqui.dostendit aspicientibus. " sliiiguit.
Est autem sexagesima pars unius horse, habens in CAP.XV. — D.i primo circiile..
se trecentos septuaginta sex atomos. Piimus circulus ab India versus auslrum per mare
CAP,VI. — De mo.mentis, Rubium et Africam ad coluiiinas Ilerculis pervenit.
Momcntum est motus sideruin, unde et dicitur. Herciilcs eni.inorbeiii pertransiens, ibi colunmas fixit
Est autem quadragesima pars horse, coiili.nens osten- ubi fnicm mundi essc pulavil. In Iioc ergo circulo
tuni et dimidium. sequiiiocliali die medio gnomon, id est radius boro-
CAP,VII, — De partibus, logii seplem peduni limbrani, quatuor peduni lon-
Partes a partitioiie zodiaci di.cuntur, qui iu trice- gam reddit, dies longissiinus quatuordcciiu boras
itos dies per singtilos menses partitur. Est auteni a'.(!iiinoctia.!eshabet.
deciiiiaquinta pars horoe, contincns in sc duo mo- CAP.XVI. — De secundo circulo.
liienla et duas parles iiionienti, Sectiiidus ab occasu Indiae per Medos yadil ct
CAP.VI.IL—r De tv.inutis. Pcrsas, Arabiam, Syriam, Cypruin, Cretam, Lily-
Minutum est minus. intervallum in horologio. Est hscuinmontem Sicilise, el septentrionalia Africaepeiv
autem deeima pars, aliquando quinta horse, habcns tingit, umbilicus sequinociio triginla quinque pe-
duo minuta, et diniidium liorse. dum, umbram viginti isiitum peuum reddit. Dies
CAP.XIX. — De pitnclis. inaxima est horaium qualuordrcini, et quinla parle
Punctus aulem est parvu.s transccnsus puiicii in unius horse.
horologio. Est autcm quaiia pars in sole. C.\P. XVII. — De terlio circulo.
CAP.X. — De horis, Terlius oritur ah lndis Iinavo proxinns, el pcr
Hora cst terminiis cujusque rei. Est autcm hora, Caspias portas, Taurum, Pamphyliam, Rhoduia,
quandiu slans aqua, a jactu lapidis movelur, et est Cycladas, Syracusas, Catinam el Gades tendit. Gno-
duodecima pars diei, const.ans ex qualuor punctis, nioriescuiictaeuinbramtrigintaocfo uneiarum faciutif,
niinulis deccm, parlibus quindecim, l.noinentis qtta- Longissimus dies horarum quatuordeciiii, et dimidia
draginta, ostentis sexaginla, atomis viginti duobus ac trigesi.maunius lioroe.
mil. quingeiitis et sexaginta. Et dicitur ab horologio, CAP.XYIH."—De quario circttio.
id esl certu.s limes in horologiis temporis, Quartus ab altcro lalerc Iniavi per Ephesumniaie,
CAP.XI,— De quadranle. Cycladuin, septcii.trionaliaSiciliai, Narboner.sis Gal-
Quadraus cst quarla pars diei liabeus tres horas, li.e exortiva, Africai nialuliiia, lendif ad occasum,
.iiaturalis autem diei horas sex. D Giioiiion tiigiiita quinque pedtim, facit uinbram vi-
'CAP. XII. — De die. — Unde dictus dics. Atia diei ginti peduni. Longissimus dies habel quatuordecim
definitio. horas, et tcrtias duas unius horic.
. Die.-.aulem esl seplima pars hebdomadoevulgaris, — De qninlo circulo.
continens duodecim horas. Naturalis antem viginti CAP.XIX,
Quiiito circulo ab inlioilu Caspii maris conlinen-
quaiuor. Dicilur autcni dies a discernendo, eo quod lur
lucem a teiiebris discernat. Est autcm dies aer sole Bactria, Armenia, iMacedonia,Tliareniuin, Thu-
scum marc, Baleares, Hispania, Media- Gnonion se-
illustratus; curii ciiim sol cst super tcrram , cst hic
dies : cum sub terra est ibi dies. pfem pedum umbram sex pedum reddit. Maximus
CAP.XIII. — De longis ci brevioribus diebus. dies horarum quindeciin.
Sol ciim aquilonarem parfem coeli circuit, nolus CAP.XX. — De sexio circulo.
in devexo terrse posilis, citius surgit et tardius occi- Sextus amplectens Caspias geules, Caucasum, Sa-
dit, et ideo longiores dies facit. Cum vero auslralcm liiolhraciam, Illyricos, Campaniam, Etruiiam, Mas-
parambulat, nobis laidius surgere ct citius occidere siliam, Hispaniam, Taraconenseni, Mediarn, et inde
videlur, q,uia Usmor niedise lcriffi qnaj rotiiiida es! pev Lusitaniam vadit. Gnomon pedum novem iini-
 1.49 DE IMAGINEMUNDlLIBRI TRES._-— LIB. II -.." .150
bram octo pedum facil.. Longissiuius dies horarum A . dieni, supreniuni. lilancalj orlu solis usque ad quar-
quindeeim et nona parte liorae. tam horani dictuni a mane, quod est bonum, lilhil
CAP.XXI. — De sepiimo circulo. enim inelius luce; vel a Manibus, id cst diis infer-
Septiinus ab altera ora Caspii liiaris incipil, e( per nalibus, qui diem to.ta nocte inclusum mane emit-
Thraciam versus Venetiam, Grcmonain, Ravennam tunt. Meridies a mediadie; etdicitur quasimera et
Transalpinam, Galiiam, Pyreneum, Celtiberiam va- pura dies. Supremum ab hora nona, tisque ad solis
dit, Gnomon triginta quiuque pedum, umbra trigin- occasum. etdicitur inde : quod .sTipprimatsolis cur«
ta sex. Amplissima dies horaruiii qiiindecim,et quin- sum.
laium paiiium horae trium. CAP.'XXVII. -—De initio et fine dierum. -
CAP.XXII.— De ociavo circttio. Hebrsei, Chaltlsei ct Persae, diem a m.ane inclioan-
Octavus a Tanai per Mceoticuiii lacuni et Sarma- tes in mane fini.unt; JDgyplii. ab occasu, usque ad
tas, Dacos, parfemque 'Gefmaiiiaj. Gallise ingredi- occasum; Roniani a medio noctis, usque in mediuni;
iur. Gnonion, ut supra. Longissimus dies jiorarum Cmbri el Athcnicnses a ineridie usque ad nieiidiem;
sedcciin. clifistiani a vespera usqiie Irivesperam.
CAP.XXIII. — De quaiuor soiis circv.ih CAP.XXVIII.-_—De nominibus.dieru.ih'..— Cur ordo.
Exti a lios facit sol quatuor circulos. Duos in au -.'B planetarum in denominaiione dierutn septimanas
nou servetur.Chrisliani.quomoclo dies nominciii,
stro et duos In aquilone. Uriuni in austro per insu-
Sic autem Ilebrsei lioniihaiit dies : Una Sabb.iti,
lam Meroen, et Ptolemaidam, Rubri maris urbem,
ubi' loiigissimiis dies est boraruiii duodecim, dimi- vel Sabbatorum, vel' prima Sabbati; secuiida. Sab-
dia hora amplior. Alteruui per Syeiiem /Egypti, qui bati; tertia Sabbati; quarta Sabbati; quiina Sab-
est horariim tredecim,Umirii in aquilone per liypei- bali; sexla Sabbati; Sabbatum.
lioreos inontes, etBiitaniiiam, lioiarum septemde- Pagani vero sic : Dies Solis, dies Lunoe, dies Mar-
eim. AlterumScytbicum a Riphaeis jngis inThylen, tis, dies Mercurii, dies Jovis, tlies Veneris, dies Sa-
turni. Sed cum haec nomina a planetis habeanf, vi-
iu quo scx mensibus est dies, sex aliis nox.
dendiim cur non eumdem ordinein serverit. Sedhsec
CAP. XXIV, — De mria.nm.bra clierum,— Puteusin
causa cst: dies nalufalis dividitur in vigintl qua-
Syene. Fiscii popnli,
Adhuc in aliis terrarum locis variat sol umbram. tuof horas, ex quibus si unieuiqiie platietse per cir-
Nani uisbiliciquigiiomoii dicitur umbra, injEgypto, ctiitum ter uiia hora tribuitur, expensis omiiibus,
sequinoctiali dic, meridiepauloplus, quam dimidiam cui planetse prinia itei um obvenil, buicet nomeu
diei ascribilur. Christiani autem sic dies nomiriant:
gncmonis mensuram eflicit. In Roma,noiiapars gno-
mohis deest umbrse, In Ancona, superestquinta tri- C Doihinica dies, secmiua feria, tertia feria, quafta
eesima. In Venetia, iisdem hoiis umbra gnoriioni par fcria, quinta feria, se^ia feria, Sabbatuin.
lit, In Syehe, solstitiali die. medio nulla lil umbia, CAP.XXIX. — De nocfe.
. ibique putcus a philosophis ad hoc ipsum factus fo- Nox dicitur aiioccndo, eo quod noceat oCulis. Est
lus iiiterius illuniinatur. In nieiidie sunt prpuli, Fi- autem nox, solis absentia, terroe umbra. Fit atitein
scii dicti, qui uinbram ex utroque lalere niitiunt. In umbra a corpore et luce. Dum enlni lux solis cs.t sub
India supc-r fluinen Hypanim, in solstitiali die um- tcrra, cofpus terrse umbram superius parit, quse
braabsiimitur. Apud Trogloriytas, quadraginta.quin- usque ad lunam pertingit.
CAP.XXX. ^- De ttnrbra.
que diebus ante solstiiiuni, .e.ttolidem postea umbra
Dicitur auteni umbra, qiiasi ob radium, scilicet
penitus absiiinitu.r. Et his nonagiiita diebus umbra
in meridiem jacitur. In Meroe, insula Nili, bis in solis, ubi Itix par est corppfj, ibi par est el umbra;
anno absuniitur umbra, cuin sol cst in duodecima ubi.lux major corpore, ibi iimbra deficit; ubi lux
ibi unibra in iiirriiitum crescit, Cum
parte tai.iri, ct in decima quarta parte lconis. In In- cofpore exilior,
dia sunJ.--I.ocaAscia liicta, jibi non surit iimbrae, et sol auslralenl eoeli plagam perlnstrat", nobis noetem
septentrip ibi iion vidctur, prolongai. Gum vero aquilohareni, eafli nobis bre-
viat;
CAP.XXV, — De horizonle.
CAP.XXXI. —' De eclypsi. ~- Quomodo fiat,
Horijcon est quantuiii aspectus ciijusque_.in.cir-
cuil.u ci.rcumsciibit, et ^coslnm undique lerrae immi- Cuni luna umbram noctis incidit, a luce delicit, et
nere pulatur. Quod in ialo mari inelius dignosci hic defectus eclypsis dicituf. Sol vcro objectu hinae
eclypsin pafituf, dum videlicet luna sub sole in ea-
potest, ubi n.uilum obslaculum se pfoefert. Extendi- dem linea "
fur autcm horizoh in spatiurii longitudiiiis irecentos gradilur.
rum ct novciii sladio.rum.Ceiilum eniin et octoghita CAP.XXXII. •—,Deseptem iemporibus ndctis:
Habet autem nox septeni tempora. Videlicet, crc-
stadia noii excedit acies contra videntis. Sed visus
cuin ad hoc spalium venit, deficieris in rotunditateni pusculum, vcsperum, cOnticinium, inlenipestum,
rectirvatur. Ilic numcrus geminatus in ante et retro galliciniurii, nialutiiiurn, diluculum.
liorizonteni eflicit. * 1° Crespultimesl dubia lux. Creperum enimi-dici-
CAP.XXVI. — t)e diericm divisione. —. Mane unde tur dubium. Est auteiiiinter teuebras et lucem.
dictum, Meridies unde clicla. Siwremutn unde cli- 2° Yespcrutn, a slella qtise vesperus hominatur.
ctnm. _ 5° Conikinium, ciim omnia conticescunt, id esi
Bies vulgaris habet tres divisiones, niane, meri- silent. -
 151 HONORIl AUGUSTODUN. OPP. PARS. I. — DIDASC. ET HISTOR. 152
4° Inlempestum, media nox, cum non est tempus A Tebet. Jcinuarius,
Seba'.. Februariv.s
cperandi.
o° Gallicinium, cum galli caiiia.nt. Adar.. Marthis.
6° Matutinum, cum inaiie aurora adventat, jEgyptii vero, auctoreAbraliam.mensesa Septem-
CAP. XXXIIL — De Rebdomada.. bri computaiit. Sicque eos voeant:
Hebdomada quarla pais lunaris mensis dicilur,. e^e._ Seplember.
Grseee vero a sepfenario. numero : inxi. enim dici- October.
tu" septem. Laline autem dici.tur septima.na, quasi 'AQvp. Noveiiiber,
s. ptem inanes, id est dies. XotKK. December.
Haec habet septem species. Tufit. Januuritts.
Prima est hebdo:fiada divina, in qua Deus sex Mtyjip. ^ebruarius.
diebus cuiicla condidit et in septiino requievit, <bup.vj&iQ. Marlins.
Secunda est in qua hic mundus volvitur, in qua Qc.ppLOvBi.. . Apriiis,
nos exemplo Dei sex diebusoperamur.' liv.yiiv. Maiv.s.
Teriia est septem hebdomadss insimul, priu.squam UavA, Junhts
Penteeoste eelebratur. In qua lex Judseis, Spiri.as B Uirifi, Julius.
sanctus Chrislianis datur. Mscro/ii.. Augustus.
Quarta est septeni mensium, per quos tres festi- Grasci autem, PhorPiieo auctorc, aDecembri meii-.
vifates Tabernaculorum servabantur. ses inchoanl, quos sic appellant :
Qtiinta est sepfem anno.rum, per qtios annus re- 'A-illawc, December,
rnissionis agebatur, in quo populus ab opere cessare Avavw.loc. Januarius,
jubebatur. ll£Ot7TtOf, Februarius,
Sexla a septies septem annorum, post quos Jubi-. A'JOT/;O_T. Murlius.
Iseus annus feriabatur, E«vvtzo;. Aprilis,
S.eptima est septuagies septies annorum, post ApTEp.io-i.oc. Maius,
qttos Christus nasci a Daniele, imo ab angelo pro- iiE-JTtof et Aaicioc. Jiinius.
niittebatur. Jtxiiifio;. Jiilius.
GAP,XXXIV, — De mensibus. Mensis lunaris Aiiooc. Auguslus,
solaris mensis. Toptnaloc, 'Septcmber.
Mensis cst duodecima pais anni. Dicitur autem a 'Xttp6ipi-«.toc-. Oetober.
mensura, vel a Mene, quod est luna, Awc, November.
Lunaris autem mensis viginti novem diebus, duo^ CAP.XXXVI, — De mensibusRoiiianorum.
deci.mhoris inipletur, Romulus Romanis decem. meiises ordinavit, quo-.
Solaiis vero Iriginla diebus, ac decem semis horis. rum primuiri Martium a Marle, qui in boc meuse
Lunaris mensis esl a nova luna usque ad novam, in Phrygia natus est, nominavit, cujus se iiliuia.
Luna autem pervolat zodiacum viginti novem di.e- falso praedicavit,
bus, et duodecim horis :. bis duodecim sunt viginti. Decimuni yero Decembreni appeliavit.
qualuor, quod est integer dies. Hic quia non potest Numa vero Pompilius duos, Januaiiuiii videlicet-
dividi, uni mensi ascribitur. Inde est, quod unus et Februarium adjeeit.
mensis habet tricesimam, alfer vicesimam nonam Sunt autem menses Romanoruiii, ab idolis, a re-
Itinam. g«ibus,a numeris dicli,
Solaris mensis est unius signi progressio. Sol in CAP.XXXYII. — De Januario.
unoqtioque signo moratur triginta diebus et dimi- Primus Janua.rius dicilur, ab idolo Jano, deo prin-
<lio,quia dimidius in duobus signis eflicit integrum cipii, eo quod hic mensis esl principium anui. Di-
diem, Hic quia non potesl in duos partiri, uni ascrir .. citur et a Janua, eo quod per eum intret annus.
bitur mensi, et ideo babet unus mensi.s 'Ltriginta CAP.XXXYHL - De Februario.
unum diem, alter triginla, Secundus Februarius, a Febrtio, id esl ab idolo
CAP.XXXV. — De iiominibtismensium. Plutone deo infeniali, ctii hoc meiise saciificabant,
Mebrsei,auclorc Moyse, sic wenses nominaj;!, m- dum civitatem in cjus hoiioreni luminilius luslra^
cipientesab Aprili, in quo Pascha cclebrant: bant. Dicitur a febie, id esl frigore, quia frigidum
Nisan. Aprilis, est Slud tempus.
Liar. Maitts, CAP. XXXIX. — De Martio,
Sinan, Jttnius. Tcrtius Martius a Marte idolo deo belli, patre Ro-
Thainus. Julitts. iiiiili, aucloris Romanaegentis; cui Marti niilites hoc
Ab. Augusltis, mense sacrificabant. Dicitur efiam n maribus, eo
EIuI. Seplembci, quod cuncla animaiitia huuc mares desiderent.
Thirsi. Oclober. CAP.XL. — De Aprili.
Marhesvan. November. Quartu.s Aprilis, ab Apbrodisi vei Afiili, id est
Casleu. Deceinber, Venere idolo dea amoris, cui consecrafus crat Iiic
 1S5 DE IMAGINEMUNDILIBRL TRES. — LIB. II. 1154
iiiensis. Dicitiireliam quasi aierilis, eo quod aperiat A unumquodque Iribus mensibus distinguittir. Dicta
lcrram in flores. autem vicissitudo, quia vices mulal in anuo; vide-
... CAP,XLI. — De Maio. licet in ver, sestatem, autumnum, el liiemem.
Quintus Maius a Maia el Jove, quasi a majestate, CAP.LIII. — De vere.
sive a Maia matre Mercurii, ctii mercatores hoc Ver est quarta pars anni, constans tribus mensi-
iiieiise sacrilicabant. Dicitut et a majoribus scilicet bus; dicitur a vernando, quia tunc prata virent,
priiicipibus Romanorum, qtii boc mense Jovi im- sylvse frorident, Hoc estbumidum etcalidum, et iri
lnolabant. ','-. hoc fit sequinoctium.
CAP. XLII. — De Junio. CAP.LIV, — De wstate.
Sextus Junius a Junone dea regni dictus, Cui erat jEslas est quarta pars anni, constans iribus men-
consecratus. Dicitur et a juniorihus, qui armis Ro- sibus, et dicitur ab aestu, id est calore. Hsecest ca-
mam defendebant, et regni fastigium e Junone affe- lida et sicca. H-ec et messis vocalur et in hac solsti-
ctabant. tium celebralur.
CAP.XLIII, — DeJulio, Unde dicius Quhitilis, CAP.LY. — D.eaiitumno.
Septimus Julius, a Julio Goesare, qui in hoc Autumnus est quarla pars anni tribus merisibus
ineiise imperator creatus cst, elitthoc ih deum esl B coiistans. Et dicifur ah Autumo, id est colligo, sci-
lelatus. Hic prisis Quinlilis dicebalur, eo quod qtiin- licet frUctUs terrae. Hic est siccus et frigidus. Hic
tus esset a Marlio, qui primus erat inslitutus a Ro- etiam vindemia nominalur, et in hoc sequinoctiimi
imilo. *•'-.": librae sequatur.
CAP.XLIV, —De Auguslo. UiideclictiisSexiiiis. CAP. LVL — De hieme.
Octavus Augustus, ab Auguslo Caesare, qui in hoc Iiiems est quarta pars anni; tribtis mensibus per-
mense victor exstitit, Ct Roinanum imperium ad- ficitur, et a rigore dicitiir. Est enim frigida et bu^
-aux.it.--Ideoque diviiiilatem pfomeruit. Hic prius mida, el in hac agitur solslitialis dies.
Sextilis est diclus, eo qtiod a primo Martio esSet CAP.LVII. •—De Inwqiialitaie temporis.
gextus. IIssc autem vicissiludo in nostris tantum partibus
CAP;XLYJ — De Septetnbri. agitur. In India vero, ubi sunt alii ortus siderum_
saiit binae in anno seslates, binse messes. In medio
NoiiusSeptember, quasi septimus iniber.
CAP.XLYL'— De Oclobri. hiems placida. In ^Egypto quoque natura liiemis
media hieme campus lierbis, floribus, sylvaj frondi-
Decimus Oclober, quasi octavus imber.
CAP.XLYII. — De Novembri, bus Vestitur, quandoque arbor pomis oneratur.
C CAP. LVIII. — De elementh.
LTndecimusNovember, qtiasi norius imber',
- CAP.XLYIIL—De Deceinbri.. Quatuor quoque elementa qualitatibus quatiior
fri-
Duodecimus December, quasi decinius imber. temporum coniiectunlur. Terra namque sicca et
Suht enim hi menses pluviales, et ideo a nunicro, gida autumno ; aqua frigida et humida hiemi; aer
buniidus et calidiis. veri; ignis calidiis et siccus
et inibribus riomen habent,
aestali colligatur.
AP. XLIX. -^ De Kalendh.
dicun^ CAP.LIX. — De Iwinine microcosmo.
Kalendsea yerrio ZK/SW, quod est convoco,
Sur. Pontifex namque novam lunam regi nuntiare Iisdem qualitatibtis est humarium corpus "tenipe-
undeet microcosmus, id est minormundus
debuit, posl cujus sacrificium Kalo quinquies, vel 'raium, vere crescit, est hu-
6exies clamavit, per hocque signum populum in cu- appellatur. Saiigiih namque qui
midus et calidus, et hic viget iri infantibus. Chotera
riam, obTIQCCalabriam diclam, ad sacrificium vp-
rubea crescens in seState; est calida et sicca, et
eavit, Et ab hoe verbo^vK)iwprimam diem mensis
Kaiendas voeare placuit. boec abundat in juvenibus. Melancholia a cholera
CAP, L. — De..Nonis. nigra crescens autumno in provectioribus. Phleg-
Inde per novem dies vulgus de rure vocatus in " mafa, quse hieme dominantur in sehibus.
urbem convenit, et ibi feriarum servandarum scita In quibus sanguis pollet sunt hilares, inisericor-
a rege, vel pontilice, accepit, et inde Nonaedicuntur. des, ridentes, loquaces.
Dicuntur et.a nmsdinis, et mercimoniis quae vel in In qtiibus cholera rtibea sunt macilenti, voraces,
urbem deferebant, vel ibidem ernebant, veloces, audaces, iracuudi, agiles
CAP.LI; -A-De Idibtcs, In quibus nigra cholera slahiles, gi-aves,compositi
Idus dicu.Uur-_dies.quimenses dividunl, ab iduare, moribus, et dolosisunt.
Ih"quibus plilegmata tafdi, somnolenti, obliviosi
quod est dividere : Dicuntur etiam ab idsea, quod est
Sunt.
species, quia luna plenam sui s.peelem in medio
mense iironslral. CAP.LX. — De antio.
Ilebrsei, el jEgyplii et Graeci nec Kalendas, nec Annus dicifur ab iniiovando, eo q^uodcuncla trans-
Nonas, nec Idus observant, sed tantum dies a nova cuiitia iitnovat.
luna, ad novam coniputant. Dicilur et annus,quasi annulus, eo quod in se rc-
CAP.LIL,— De vicissiiudinibus atini. volvitur, ut circulus.
Vieissilud.o in quatuor anni teiii.por.adividitur, et Annus autem nitillis modis accipitur..
1S3 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS. I. — DIDASC. ET IIISTOR. 136
GAP.LXL— De anno tunari. A stigatum, Irecenlissexaginta quinquediebus, etqna-
Lunaris annus quinquevarie dicitur. drante coniicilur. Quadraus auteni est quar-ta pars
Primus lunaris annus est, cum luna omnia signa diei, scilicet sex bone, In quatuor autem annis qua-
zodiaci pervolat, qui viginli septem diebus et octo tuor quadrantes viginti quatuor horas ceiJi-
boris constat. ciiint, quod est iiiteger dies. Hi ergo dies i;i quarlo
Secundus, duobus diebus et qualuorliofis pro- anno sexto Kalend. Martii intcrcalatus et bissextus
lixior, postquam luna a sole reaccendilur, qui pro- nominanlur. Ilunc Julius Caesar iiiterposuil. et tOr-
prie meiisis iiomina'.ur tius computi errorem per hunc correxit. Ilunc
Terlius quidiciluf eommuiiis,.qui duodecim hu- jEgyf.i,ii ct Grseci in fine anni supponunt, Roniani
jusmodi mensibus, in Ircccnlis quinquaginla qua- autem ih Februario, eo quod cseteris brevior est, in.
luor diebus expletur, - serunl. Quia olim ibi inleger .mcnsis iiitei calabalur;
Quartus eiiibolismus, id est superaugmentuin, qui ideo vero non ante sextttm Kalend. Marlii, quia-scpl.
frcdecim mensibus in trecenlis, oclpginla quatuor kalend. Martii magno tripudio civitatem lustrabanl,
diebus eouficitur, Qtii ulerque. ab Hebraeis a Pas- et nihil eis incipere ante transactam feslivitalein !i-
cbali mense incipit, ibiqiie ihiilur. A Romanis au- cebat.
tem a Januarii luna inchoatur, ibique terminatur. Cjclus Bissextilis quatuor inipletur annis.
Quintiis est lunaris, "sive dccemriovennalis, cum Cyclus indiclioualis ab Octobri incipiens quir.de-
liina post novemdecim annos ad easdem reverlitur cim annis.
reiafes. Cyclus decennoveniialis, a Paschali luna, in-
CAP. LX.IL — De sotari anno. choans novendecim annis.
- Solaiis annus est, cuin sol omiiia zodiaci signa
Cyclus solaris a Maitio inchoans, yiginti septem
peiiuslraf, qui trecentis sexaginta quinque diebus aiusis.
et sex horis constat.
Cyclus niagnus, quingeiitis, triginta duobus aa-
CAP.LXIII.— De bissextili. nis perficitur.
Bissextilis annus est, dum quarto anno bissextus CAP.LXXIL — De oiympiadibus.
inseritur, et uno die longior priori coghoscitur. Est Olympias sunt quatuor anni. Apud Elidem civita-
et alius solaris annus, cum sol post viginti octo an- tem Graecioeest iiistitutum,
post quatuof annos ad
nos circulum coiicurrentium complet. niontem convenire, et ibi palaesliales lu-
Olympium
CAP.LXIV. — De Mercurii anno. dos agere, et inde dicuntur olympiades.
kercurius, trecentis triginla novem diebus circu- Q CAP,LXXIII. — De lustris.
Jam suum complet. Lustrum sunt quinque anni. Romanis enim ab
CAP. LXV. — Veneris annus. omnibus gentibus solvebatur tribufuni. Quinque an-
Veneris annus trecentis quadraginta octo diebus nis ses,
quiiiqiie afgeiilum, quinque aurum. Et sem-
perlicilur. per per.quinqueiinium Romam veiiiebant, et urbem
—
CAP.LXVI. Marlis aniius.
lustrabaiit, et inde unumquodque quinquennium lu~
Marlis annus duobus solaribus constat. strum dicitur.
—
CAP.LXYH. Jovis. CAP.LXXIV. —. De Indicliotiibus.
Jovisannus duodecim annis exstat. Omnes autem simul indictiones, ab indicendc di-
CAP LXYIII. — Saiurni.
cuntur, quia semper post quiiidecimaiinos ad pri-
Saturni annus triginla annis completur.
mumcensum, id est aes reverlcbatur.-
CAP.LXIX.—Antttis magnus.
CAP, LXXV.— De wtale, —"Hominis widtcs sex. Se-x
Magnus annus quingentis triginta duobus annis mlales mundi.
icvolvilur. iEtas vel generatio, est yila uniuscujusque nomi-
Extra hos sunt duo legales anni. Unus qui dici- vel cenlum anni. Est etiam aetas cum nullus
tur annus remissionis, habens curricula septem an- & nis,
superfuerit, qui nunc vivil, Sunlquoquesex aefales
norum, aller Jubilseus quinquaginla annorum.
bominis. Prima, infantia ad septem annos;
CAP.LXX.— De anno civili. — Cur Plato iot miltia
annorutn ponat. seeunda puerilia, ad quatuordecim annos;
Aiinum civilem, id est solarcm Hebrsei verno ab lerlia adolescenlia, ad viginti, et ununi annum,
sequinoctio, Groecia solslilio, iEgyptii ab aulumuo, quarta juventus, ad quinquagesimum annum;
Roinani a bruma iiicipiunt. Apud Indos unus men- quinta senectus, ad sepluagesimum annum ;
sis ; apud iEgyptios vero olim erat ar.nus qualuor sexla decrepita, ad ceiitnm annos, vel usque ad
mensium ; apud Acarnanas, scx mensium ; apud inoiieni.
Lavinios tredecim mensium ; apud quosdam, unuin- Sunt nihilominus sex selatcs mundi.
quodque tempus auni, scilicet ver et alia pro anno Prima ab Adam ad Noe;
tompulatur. Unde et Plalo ponit novem millia an- secunda a Noe ad Abraham ;
noriim, Tullius vero quindecim millia annorum. teitia ab Ahraham ad David ;
CAP.LXXL —De bissexlo. —Cur in Februarioin- quarta a David ad iransmigraliouem Babylonis;
tcrcalaris dies ponalur. quinta indc ad Christuni ;
Aiinus solsris, ut in horoseopo borologii estinve- sexla usquc in fincni muiHli.
 157 DE IMAGINEMUNDl LIERI TRES. — LIB. II. 15S
CAP.LXXVl. — De Smculo. A tur, alter quo ''contra Gimamentuni nitens viginti
Saeculuni sunt mille anni; dicitur autem sseculum octo aniiis graditur.
quod se sequitur, in soeculumsoeculi, CAP.LXXXL— Demagno anno,
Saeculum, tempus Grsece. His cyclis duobus conficitur magnus annus. Nam
Saeculumtemporislegis. vicies, et oclies novcridecim. vcl decies, ct novies
Soeculasaeeuloruiii. viginli octo, sunt quingeiiti. Triginfa vero anni posc
Saecula, tempora Christianoruiri. quos-oniucs planelse, et omnes stellic ad piinlum
SaeculaJudoeorumet paganorum. pnnctum unde digressi siint recurrunl, el per eas-
Est et saeciilum saeculi, regnum coeloruni, quod dein lineas, ut prius rcdeunt. Lur.a nanique quod-
-
sequilur istud sseculum, sicut scribilur Beofi qui libet zodiaci signum duobus diebus, et sex horis,
habitant in dotiio lua, Domhte, in smculum swculi ae besse |unius bor;e luslfal. Omiiia signa viginti
(Psal. Lxxxiil, 5). septem diebus, et oeto horis pervolat.
CAP.LXXVlI. — De decennovennalicyclo. CAP. LXXXII. — De cyclis.
Deceiinovennalis cyclus dicititr, quasi novendecim Mercuriiis quodque signuni viginti oeto diebus, ct
annorum circulus. Per tol enim annos jieragit sex horis; totum zodiaeuni vcro ireceniis tiiciiita
hina cursum suuin, nilens contra firmaineiitum. " iiovem diebus permcal.
Dividilur .autem in duo, Venus vero quodlibet signuni vigiiili i-ovem die-
In duodecim commuiies, et in septem embolisma- bus el quinque horis. Totum .signiferum treceiilis
les annos. quadraginlaoclodicbuscircuir.il.
Communes dicunlur. cum duo sequales, scilicet Sol trigiiila diebus ac decem boiis, et scmisse
duodecim mensium lunarium a Pascha ad aliud siiigula signa lusfral. Oiiineiii zodiaci ainbitum tre-
Pascba concurrunf. ceiitis sexaginta quinquc diebus et sex boris trans-
Enibolismus, qui supercrescens dicitur, est is qui volat.
a Pascha ad aliud Pasclia, Iredecim menses, id est Mars quodque sigriuin sexaginfa diebus et vi-
fredecim novas lunas habet. Hoctotum ideo fit quod giuti uiia horis, omnia siT.a duobus annis perlabi-
Paseba ante oequiiioctiumet ante dccimam quarlam tur
luiiam Apiilis, qui apud Hebrseos primus dicilur, Jovis slella singulis signis annum ununi immora-
agi non licet. tur. Omnia vero duodecim annis pervagafur.
CAP.LXXYIIL ~- De ogdoade. Saturnus in unoquoque signo duos annosetcen-
Dividitur adbuc in duo : in ocloadem, et endeca- „ luni ocloginta dics, et quindecim boras, id est, di-
dem. Octoas suat octo anni, endecas undecim. Duo midium annuni inimoralur ; totum autem signife-
cnim communes semper prsecedtmt embolismum. rum circulum trigiiita annis, propter nimiam al-
Iu octavo autem loco prsecedit unus communis titudiriem conlra cosluni, sicut alii currens, perla-
embolismum, et hic numeius octoas appellatur. bitur.
Deinde iterum semper duos coiiimunesprsecedit ler- CAP.LXXXIII. — De aucioribus cycli.
tius enibolismus. In undecimo yero loco unus tan- Cyclum Eusebius Csesariensis primus coniposuiiV
lum praecedit embolismus. Et hic uumerus endecas poslea Theophilus, Alexandrise episcopus, rogatu
vocatur. Leonis papse lucidius exposuit; deihde Dionysius
CAP.LXXIX.— De cyclo solari. abbas, Romse, ut bodie habetur, scriplo protulit.
Solaris autem cyclus viginti octo annis peragitur, CAP.LXXXIV.-—De wquinoXioel solslilio.
propler septem bissextos. Oportet enim ut bissextus ^Equinoxia, et solstitia faciunt qualuor zodiaoi
singulos dies septimanae langat, et sic jier eosdem in modum crucis aequali spatio locata. Nam
recurrat. Septies auiem quatuor faciunt viginti signa,
signum arietis, in quo sol est. collocif.us, in orienle
otto ; bissextus cnim in quarto lantum anno intcr- esl positum, quod facitvernaleiequinoctium. Libra
ponitur. in qua luna est condila, est in occidenle, huic op-
CAP.-LXXX.— Danntnero articnioriiin. posita, et facit autumnale sequinoctium. Cancer au-
Lunarem cursum sic in arliculis adjuiictis ungui-- lem versus Aquilonem tenet coelum, ubi est'allissi-
bus computabiSi Aradice pollicis lsevaemanus incipe inum, etfacil aestiyalesolstitium ; Capriconuis vero
t-t per singulos articulos, et ungues nuraeraf et in versus Auslrum premit ccelum, ubi est bumillimum,
fiae niinimi digiti iiovemdccim annos habebis. el facit hiemale solstitium.
Solarem sic autem in articulis utriusque manus ^Eqtiinoctiuin dicilur ab aequo et nocte: Grseco
absque uiiguibuscpiiiputabis. A miiiiino digilotsevae veio isemeria,.ab sequo"el die, quasi sequidies.
liianus inclioa, et per transversitm in quatuor digi- Vcrnale sequinoclium non octavo, sed duodecimo
tifinuroera. In quaifo seiiipei'bissexlum npla, In al- Kaleiid. Aprilis habendum lex et Evangeliuni cla-
fera iiianu similiter, et liabeliis aniios viginti qua- niant, ct borologii inspectio inanifeslc probat. Sc-
iiipr. Deinde iit ulrotjue pollice binos aniios, qui, cuiiduiii legcin enim non licuit Pasclia ante sequi-
jiiioribus juncti, perduiil vigiuli octo aiinos. noctium celcbrare. Qui auterii Evangcliuin diligenter
Geniiiiusest autem solaris cufsus, Unus quo quo- lcgcrit, Dominuni liou octavo sed decimo Kalend.
tidie ab oricnte in oecidcntcmiinnanienium sequi- April. passum videbit, Si ergo octavo Kaleiul. April.
 159 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS. I. -DIDASC. ETHISTOR. 180
est oequinoctium, tunc Dominus contra legem Pa- A . qucr.ti mensi, pro regularibus, Verbi gralia: Mar-
sclia ante aequinoctium celebravit, qui non solvere tius babet triginta ununi et quinque regulares, quod
legem, sed implere venit. Sed et Judaei contra pa- sunt septies quinque, et remanet unus. Hic erit re-
trium morem gesserunt, qui Pascha in inconvc- gularis Aprilis. Sic in caeteris. Aliter, quola feria
menti termino egerunt. Veriuntaiiieii cum horum primo anno fuit iii Kalendis mensium, tot eruul re-
neutrum fuerit, transacto duodecimo Kalend. April. gulares mensium. Verbi gratia :TnKalendis Martiis
sequirioctio, DominusSolilo more Paseha cum Ju- sunt quinque : quiiique ergo sunt regulares Kaleiid.
dseis undecimo Kalend. Aprilis celebravit Paschali April., una feria et unus regularis, Sic in csete-
die, quod erat decimo Kalend., suo sanguine nos re- ris.
demit. Octavo Kalerid. resurrexit. CAP.LXXXYHL— De concurrenlibus.
Autumnale quoque sequinoctium non octavo, sed Coiicurrentes autem habent hoc exordium. So-
duodecimp Kalend. Oefobr. habenduni demonstrat laris annus habet hebdomadas quinquaginta et duas
liorologium. ct unum diem. Hic unus erit primo anr.o solaris
Solstitium ideo dicitur, quod sol slet, scilicet quod cycli coiicurrens, quia concurrit regulariter ad inve-
altius eoelum scandere npn valeat, sed retro gradum niendam feriam priniam in Kalendis mensium. Sin-
flectat. 15gulis arniis adde unum, usque ad septimum. Quarto
jEstivale solstitium, non octavo, sed duodecimo annobissextus, pro concurrentibus accipilur.HIo uno
Kalend. JuIiihoroScopushorologii clamat habendum, _amto unus coricurrens tranSilitur, bissextili anna
quod noctem brevissimam, diem facit loii°issiniuni, utere in Januario, et Februario bissexto pro con-
cuiii sol scandit cap.crisignum. currente. In reliquis mensibus concurrente.
Hiemale quoque solstitium non octavo, sed duo- Piiinus annus in creatione mundi fuit sine con
declrno Kalend. Dccembris habendum eadem ratione currenlibus. Quarta feria fuitin nono Kalend. Apri
probatur. Cum sol iii capricorno positus brevissi- lis, vel sexta Kalend, Mart. Tot ernnt concurrentef
mum diem, longissiniam noctem facere non igno- illo anno
rafiir, Concurrentes junge regularibus, si infra septi-
CAP.LXXXY. — De sallti tunw. mam fueril, talis erit feria in Kalendis cujusquf
Luna a sole recedens post viginti novem dies et mensis. Si septimam excesserit, Septem subla
horas duodecim eurii iterum consequitur : sed hora tis, quod remanet eril feria. Hi enim regulares
duodecima nondum peracta, a sole reaccenditur. atque coiicurrenf.es Seplenarium numerum non
Resfant enim cx hora per singulos menses quatuor p_ excedunt.
momeuta, et unica unius momenti, et unus atomus. CAP.LXXXIX. —De regularibtis el epaclis.
Ilsac per singulos annos augmentala, post noven- Regulares et epactae a Septembri sumunt initium,
decim annos integrum diem perficiunt. Qui dies nu- qr.era jEgyptii ponunt anni principium. Ab ipsis
mero lunaj subtrahitur, dum prima pro triginta com- enim sunt inventi. Hi regulares simile habent exor-
putatur. Isque saltus lunoe nominatur.Tdeo autem in dium, ul superiores; et ideo September habet quin-
deeimo nono aiino,.ei in Julio mense fit lunse sallus que.
quia et hoc fccit mater astronomia?, iEgyplus. In reliquis mensibus sic inveniunlnr: prsecedentir.
CAP. LXXXYl. — De minulis. mensis dies cum regulari sume; si trigesimam
Quia hic ssepius minutiae ponuntur, quse forsitan luiiam habet, viginti quinque tolle, quod remanet
a plerisque minus sciuntur, sciendum quod uncia tribue sequenti pro regulari.
esl duodecima pars cujusque rei in duo divisae: bis- Aliter. — Quarta luna in primo anno in Kalend.
saeduse partes alicujus fei in tria parlifaj tertia su- fuit, Undecim sublatis, quot remaneut, tot erunt
Mata. Quselibet autem pars illarum dicitur triens rei regulares lunse: Yerbi gratia : in Kalend. Septemb.
in qualuorpartes divisae. Quarta pars dicitur, qua- luna erit decima sexta, undecim tolle et remanent
drans; reliquse tres, dodrans. 1 quinque : quinque erit regularis. Sic in cseteris
D
CAP. LXXXVII. — De regularibus ferictrum. Epactae autem sic oriunlur : annus solaris habet
Regulares feriarum et concUrrentes, a Marfio su- dies trCcentos sexaginla quinque, luiiaris vero tre-
munt inilium, a quo olim Romani habuerunt anni centos, quinquaginta quatuor : qui numerus ab alio
principium. A fiomanis enim sunt inventae. Regu^ saperatur undecim diebus. Hi undecim epactae, id
lares inde dicunlur, quod calculatores regant. Con- est adjectiones nominantur, quia singulis annis
currentes vero inde, quod regularibus concurrant, regularibus mensium ad inyeniendam lunam adji-
Regulares habent tale exordium. Solaris annus tre- ciuiilur. Singulisergo annis adjice undecim, Si infra
cenlissexaginta quinque diebus peragitur. Sol autem triginta fuerit numerus, ipsoeerunt epactae praesen-
per singula duodecim signa triginta diebus immo- tis anni. Si ultra, tolle triginta, quot remanent, lota
ratur. Duodecies igitur triginta veltricies duodecim, erit luna. Nono decimo anno scilicet octodecim
suiit trecenla sexaginta. Remanent itaque quinque. epactse. His undecim dies saltus lunse addantur, et
Ili suiit regulares Martii. In cseteris mensibus sic erunt triginta epactreprimo anno. Primus ergo an-
oriuiitur. Praecedentis mensis dies cum regularibtis iius decennovennalis habet triginta epaclas. Sed
in se.pteni pai'tes oequas parfirc, quod remanct sc- ideo dicilur, quod nullas habcat uia in singulis
161 DE IMAGINEMUNDtLIBRI TRES. — LIB. II. m
ineiisibas tfiginlarejiciuntur, et luna solis regula- A Ad iriycnieiiduin solarehi annum, aniiis Doininj
iibtis invenitur, Quota luna fuerit in undecima novem adde, quia lot anni solaris cycli cjus nalivi-
Kalehd. Aprilis, tales erunt epaclse illius. tatem prsecesscrant. Hanc summam per yiginti octo
CAP.XC. — Quof horis luna tuceat, divide, quot remanent, totus est, Si nihil remanet,
Luna prima lucel quatuor punctis, secunda octo, vicesimus octavus est.
tertia duodecim, et sie usque ad plenilunium quo- CAP.XCVH. — Concurrenles quomodo invenianlur.
tidie quatuor punela adjicirintur.In decrescendo si- Adinveniendos concurrerifesaiiiios Domini sume,
militer quotidie auferuntur. In plenilunio iofa hocte et propter numerum bissexti quartam parlem totius
lucet, cum est trigesima, nihil, numeri eis adjice. Quatuor regulares adde, quia iot
In lunari computo, quinque puncla faciunt unam concurreiites Christi nativitatem prsecesserant. Hunc
horam.De unaquaque die ergo quatuor punttis acce- tptum numerum divide per septem, et quot super-
ptis. et: quinque unieuique horse distiibutis, quot surit, illius anni concurrentes eruiit. Si nibil, septein
horis Iuna in nocte luceat cilius vidcbis. exisfunt.
Notanduni quod Iigna in decreseeriie luha, vel C-AP. XCVlll. — De hiveniendo bhsexto.
post Juliuin, et Augustum merisehi prsecisa, a ver- Ad invehiendum bissextum. AnnoS Domini pcr
mibus et carie manebunt illsesa. quatuor divide. Quot remanseiint, totus annus a
CAP.XCI. — Qitot parlibus luna a sole distei, bissexto est. Si nihil remanserit, bissextus erit.
jElatem quamcunque lunse per quatuor multi- . Simlliter solarem cyclum sublalo uno, per quatuor
et in a ' '
plica, huhcque numerum ler ducito, quot suni- divide, qui remanet annus bissexto est. .
ma reperies, to.t parlibus zodiaci lunani a sole 110- CAP.XCIX. — Deinveniendo cyclo tuiiw.
veris, et soleni oosl totidem dies ad eumdcm locum Ad inveniendum lunae cyclum, de annis Domini
veiiiuriim. duobus sublalis, qui, eo natp, de eodem cyclo resta--
CAP.XCIL — In qito signo. luna sit, bant, septemdecim enim praecesserant, c«teros per
Sol cuilibet signo triginta diebus immoratur. Vide novemdecini divide. Qui superfuerit, anni lunaris
ergo in quo signo sit, et quot dies adhuc in eo mo- cyclus erit. Si nihil remanserit, decimus nonus erit.
ralurus erit, lot ex. prsedicla summa eidcm signo Hic est proprie Romanorum, sicut decemnovennalis
fribue. Reliquis qui de eadem summa superfueriiit, Hebraeorum, Et sicut per istum Pascha, ifa per illum
sequenlihiis signis, per Iriginta disperties, et cui lunaris ascensio cognoscitur.
sigiio triginta defuerit, in co lunam esse nove- Ad inveiiiendum decennoyennalis cycli arinum,
ris. _'...- Annis Dpmini semper unum adjice, quia ejus se-
_-.
CAP.XCIII. — De annh Domini. cundo anno naius est Dominus, ac per novende-
Ad invenieiidum Doinini annum, ordines indi- cim divide. Qui remanserit instans annus erit; si
ctionum ab Iucarnatione ejus, qui sui.it-septuaginta, nihil remanserit, decerinoyeriiialis erit.
per quindecim mulliplica, addens duodecim, quia CAP.C. •—De amiiset cyciis.
tres indiction.es annum Nativitatis Christi praecesse- Annos ab ihitio mundi muta in deetmurii qtiiiituta
rant, et fiunt mille viginti (M). His adde indictionen Kalend. Aprilis, quia ibi est primus dies sseculi, an.
prseseiitis antii et babebis annum Domini. Domiiii niuta in octavum Kalend. Januar.; CJTIUIH
CAP.XCIV. — De indictione invenienda. lunarem iii Kalend, Januai\; cycliim solarem ibidem.
Ad "indictionem inyeniendam, transaclos ann^s Cyclum decennovennalem in nova luna ApriJis;
Domini, cum tiibus indictidnibus, qui ejus nalivi- concurrentes in Kalend. Martii; epactas in-Kalend.
tatem prsecesserant, per quindecim partire, quot re- Seplem., indictiones iu Octobris Kalend.
niahseriiit, tota est indictio. Si nibil remanserit, CAP.CI. — De clavibus teriniiiorum inveniendis.
quinta decima erit. Ad elayes terminorum inveniendas, sume annos
CAP.XCY. — De epaclh inveniendis. '. . deceohTCnnnalis cycli, et septein dies hebdomadse,
Ad iiivehieiidas epactas, annos Domini per no- D simul juncti fiunt yiginti sex, et hsecest prinia cla-
vemdecim divide, quod remanserit per undeeiim vis. Seeundo vero anno junge decennovennalera
multiplica. Si infra triginta fuerit, epacta illius anni cum prima clave, fiuntque quadraginta quinque.
erit. Si ulfra, triginla sublatis, quot remarieht, pro Tolle triginta, remaheiit quindecim,et hsec est se-
epactis habebis. Quando natus est Dominus unde- cunda clavis. Sic fac per Siiigulos annos usque ad
eim epactsBeranl. deciinurii nonum annum. In aiino decimo noiio,
CAP.XGVL — Solaris annus qtwmodohweniatur. junge octodecim propter saitum lunae, et sic inve-

(64) Nota quo anno DominicseIncaiT.atioiiisauclor
btinc libellum seripserit. — Hunc locuni sic resti-
tuer.duni monet D. Rogerus Wilmans (Prooem. ad
Honorium, jfoimin. Germ. Iiist. X, 125, nota 9): Ad
irtvenienduinannutn Doniini ordines indictionum ab
Incarndtiom ejus, qui sitnt txxiv (a) per xy (b) mnt-
tiplica, addens xn, quia tres indictiones annum nali-
vitaiis Chrisii prmcesserunt, et fitint 1122 (c). Nam
Vt XIS=1410 f 12 = 1122.

(a) tx editioprineeps; LXXI?ii/.

" Pafr. et eod. Admun- (b) v editio prineeps. et Sibl. Patr.
tensis sasculixu,- (c) 1120editioprineeps
 i'f,3 HONORUAUGUSTODUN. OPP. PARS. I. — DIDASG.ET HISTOR. ifii
nies piiniaiii. Hic autcrii meiftor eslo, ubi cum mi- A lendis Aprilis, sive retro, sive in ante abest, toldie-
niertis suprsdicltis quadraginia exccsserit frieesi- bus septuagesirtiaetermiiius a quinto Kalend. Febr,
iriuin, rursus reinanens esl clavis. vcl in anle, vel relro crit.
CAP.CIL •—De lermino paschaii. CAP.CIV. — De quadragesimali.
Terminus paschalis est decinia quarla luna Aprilis, Post octavum Idus Martii, ubi luria secunda.ob-
eipascba Hebraeorum, Ergo post veinale scquino- yenerit, termihus Quadragesimaeerit, quem a duo-
ciium ubicunqiie decima quarta luua occurrerit, ibi decimo Kalend. Mart. ; ad iustar Pascbalis distare
absque dubio terminus paschalis eril, ot iu seqtienli invenies. Bissextili anno septuagesihiaea quarto Ka-
Dominica iiostrum pascba constabil. Si termiiius in lend. Febru., Quadrages. ab undecimo Kalend.
Domiuico die obveiierit, in sequenti Doniihica Pascha Martii require.
cclebraiidum erit, hunc tcnniiium per vcrstis Nona- : Septuages. qiiidem oriini bissextili anno.
ruin Aprilis, et fcrias facillime reperire poteris. Quadrages. vero tantiim, cmn terminus' anle bis-
Alilcr. — Terniini a diiodecimo Kalend. April. sextilem evenerit.
usque ad terlium decimum Kalend. Maii sunt re- GAP.CV. — De RogationibttSi
quirendi. Quos et sic invenire poleris. Terminum Terminus Rogalionum est vicesima iuna MaiL
proeeedeniis anni pone in prinio arliculo pollicis B Hunc require a Nonis Maii, ut supra.
laevaemaiius, et per singulos: articulos unguesque CAP.CVI. — De Pentccoste,
digilorum ejusdcm manus, dies terminoruin com- Terniiniis Penlecostes est quarta luiiaTunii. Hunc
piita. Qui lerminus ad prTnum arliculum occurrc- vero a decima tcrlia Kalend. require per onihia, ut
ril, termiiius erit. supra. Ad invenieiidam feriani, terminorum concur-
Aiiier. — A lerniino cujusquc anni inchoa, et rentes prsesentis anni regularibus junge; si iufra
retro usque ad duodecimam lilteram calcula, et septimum fuerit numerus, taliserit feria, si ullra,
Iiabcbis lerminum sequentis anni, si communis est sublatis seplem quod remanserit, feria.
aiuius. Si aulem embolismalis est iu anno, compuUi CAP.CVIL — De.Adventu.
ttsque ad vicesimam littcram, ct habebis terminuni. A quinto Kalend. Decemli. usque ad tcrtium. Non
Verbi gralia, a tefniino primi anni, qui est Non. ejusdem, ubicuuque Doininica occurrerit, Auvenfus
April., retro numeia, et in duodecima littera, qusc Dsmini erif,
est octava Kalend. April. leriiiinuni sectmdi aniii CAP. CYIII. — De einbolismo.
habebis, qtii est eonimtinis. Ab bac usque in vige- Primiis cmbolismus qtiarto Non. Decemb. Luna
siinam litieram, in quam incidit, Idus Aprilis coni- priiha iii secundo anno decemnovennalis cycli;
prita, cl terniiiium lerlii amii, qtii esl embolismalis, sccundus qr.aiio Non. Seplemb. in quinlo aniio -
hahebis. lertius secuiido Nou. Martii in oclavo arino.
Aliter. — A radice pollicis inchoa, et per singu- Eodein anno primo Kalend. Maii eril luna vicesi-
los articulos trium digitorum refro calcula, ct in rea septima, ct in Kalend. Julii viginti novem epa-
quarto digito habebis ferminum. Verbi graiia : pri- ctis intcrvenieiitibiis, nisi sil bisse.vtus.
nio annodic Noiiaiuni Apiii., secundo Non., lcrtio Quartus cmbolismus, quarlo Non. Jan. in untle-
Non., quarto Non. Priino Kalend. April., sectiiido cimo aniio.
Kalend., teilio Kaiend., quarloKalend., quinto Ka- Eodem anno erit luna vieesima octava, in Kalen.
lend., sexlo Kalend., septiiiioKalend., octavo Ka- Marl. epacfis intervenientibus, nisi sit bissextus.
iend. occiirrii teriiiihiis. Quintus crit quarlo Non.~Novemb. in decimo ler-
' -: - -
Regulares ejusdem tenniiii sic invonies : Kalend. ~.lio aiiiio.
April. pro prima feria pones, et sic usque ad ler- Sextus erit quarto Non. Aug. in decimo scxlo
mimiin ejusdcm anni dies nuniera. Quota feria crit anno.
leiT.iinus, tot erunt regulares. Vcrbi gralia : Kalend. Septimus crit lcrtio Non. Marlii in decimo noiio
Apiil. da Domiiacam,ct Non.April. obvenieiil quin- r. anno.
que ferioe. Quinque ergo erit regularis. Sic in eoc- Eodeni aiino luna crit vicesinia oclava in Kalen.
tcris. Porro si leiniiiius est aule feriain, retro cal- Maii el in Kalend. August. conlra epaclas, Iuir.c
cula. Si post Kaleiid. in antiphpna computa retro saltu facto in Julio. Quod si terlio Non. Marlii cin-
hocinodo : Domiiiica, Sabbatum, feriasexla, et sic bolismi lunaiio negligitur,in decimo noiio anno fer-
pcr ordineni. In ahliphona auteni hoc modo : Do- iiiinus Paschalis decimo quinto Kalend. Maii ilio
iiiinica, fcria secunda, et lertia; et sic perordi- anno lion eiil.
ncni. CAP.CIX. — De cliebusjEcjyptiacis.
CAP. CIII. — De terinino septuagcsimw. Dies yEgypliaci itleo dicunlur, quia ab ^g5'pliis
Post sepfimum Idus Januarii, ubicunque ilecima Siint iiiventi. Et quia jEgyptus dicitur lenebrw, ipsi
iuna occurrerit, lerniinus septuagesimae cril. Quetn icnebrosi inde noiiiinaiitur, eo quod incautos ad te-
&2Dceperies : quct diebus lerminus paschalis a Ka- iieiiras morlis perducere aluTmanlur.
li.:'5' DE IMAGINEMUNDI.LIBRI TRES. — LIB. III.
EIBER
EXHORTATIO. -'"_'_
Pcr descriptum vojubile tempus, sic volviiur vo-
iuniiis mundus. Sed r.os teiriporis vohibilitalem jam
postponamus, «t ad stahiTitatem aevi mentes inteii- pluvia. Ef liominibiis usus carniunl coiicessus.
damus.
Non arbitror iiifructuosuni seriem temporum huic
operi inserere, qtto leclor cuiicta |transacli mundi
tempora queat,-cuin fructu agnoscere.
Saibael primus archangelus,:signaculitm simililu- sexaginta dtios.
dinis Dei, eonditus plenus sapienlia, et periectus
decore in deliciis coelestis paradisi, non plenam ho-
ram mansit, atque ob superbiam, cum universis sibi
eonsenlaneis aeternuni exsilium incidit,
Adairi primiis liomo ad imaginem Dei in Hebron
corii-
{ormaliiS.Tn paradiso cum Eva seplcm horis
moratus, ob niandati transgressioiiem, hujiis mundi
exsilium subiit. ln quo trigiiita filios et totidem
iilias, absque Abel et Gain genuit,
Ipse vero post nongenlos et trigiuta aiinos in Je-
rusalcm obiit. In loco Calvariae sepultus aliquandiu
rcquievit, Deinde in Hebron translatus in lerram,
de-qua sumptus est, rediit.
Abel filius Adoe triginta annorum a fralre Cain
apud Daniascuin occiditur.
Seth frater Abelis vixit nongeatos et duodccim
annos.."
Malaleel vixit oclingentos nonaginta quinque an- jtis tempore divisse suntlinguaein septuaginta duas.
nos,
Jarelli vixit nongentos sexagmta duos annos,
Eiioch vixit trecenlos sexaginta quinque annos, et tempore regnum Scylliafuiii el ^Egyptipruni exor-
translatus est in paradisum.
Ilic lilteras reperii, et quosdam libros conscri-
psit.
fltijus tempore nio.tuus esl Adani.
Mathusala vixit annos iiongentos sexaginfa no
vem.
Lamecb vixil anuos seplingentos septuaginta se-
ptem. .
Gigantes orti sunt, quorum slalura erat quinde
cim, vel triginta cubitorum,
Regnum Cain.
Cain primus condidit civitalem Enocb, in qua
pse pfimtis reguavit.
Posl buiic Enoch filius ejus Successit.
. Iluie successil Gaidat filius iillus.
At illi Mseviafilia ejus.
Huic Mathusael filius ipsius.
Illi vefo successit Lamech.
Hlciii diluvio periit. Hic el Cain occidit.
Jobel fiiius Lamech reperit usum tabernaculoruiii.
Cj5jus frater Jobal invenit musicam.
Iilorum frater Tubal inveuit artem fabrilem ferri
et aTis.
Soror eoruffl Noemarepcrit arlem varise textune.
im
TEFiTIUS.
A Decimus ab Adam Noe vixit nongentos quinqua-
ginta annos. Hujus tempore exstitit diluvium.
Hujus etiam teriipOre primil-iis visa est iris, sl
: PRIMA:^ETAS."':
Haec priftia setas continet anrios jiixta Hebraicam
verltatem mille sexCenlps qiiadraginta duos.
Juxta septuaginta Interpfetes, bis mille ducentos
Generalionos decem.
''"
SECUNDA JETAS.
Sem filius Noe ipse est idem qui ct Meleliisedec,
vjxit sexcenfos et duos annos, Hujus tempore divi-
sum estgenus liumariuni in-tria : in liberos, mili-
servos. Liberi de Sem, milites de Japliet, servi
les,
B de Cham.
Arphaxad, filius Sem, vixit treceritos triginfa
octo annos; seeundum sepluaginta Interpreies,
quingentos, sexaginla quinque.
Cainan vixit quadriiigeritos tiigiiita oclo anuPs.
Salem vixit quadringenfds triginta tres annos;
liic condidit Soilem.
Ab lioc Samaritse et Indi,r
Tleber, a quo Hebfsei, vixit quadringentos sexa-
sexaginta quatuor annos.
Hujus lemppre Bariel coristruitiir.
Phalegvix.t aucentos Iriginla novem annbs, Hu-
Hujus etiam tempore idololatria exorta est,
Reu vixit ducenlos trigir.fa novem annos. Hujtis
tum est. .'-" -.--..- -v -
Seruch vixil dueentos tiigir.ta annos. Hiijtis fem-
pore regnum Assyriorum et Sicyoniofum naseitur.
Nachor vixit annos centum quadragenOs et oeto.
Thare vixit duceutos quinque annos.
;
Babylonia coiidititr.
Haecsecunda cetas coutinet annps a diltivie iisque
ad Abrabam, juxla Hebraicain veritatem, iduceiilos'
liOiiagiiita tluos, generalioiics decem. Jpxta septua-
ginia inierpfetes nohgentos quinqiiagiiita quiilque,
vel adjcclo Gainan, quem Sepiuaginla et Lucas po-
iiunt, mille septuaginta duos, generatioues undeeinii
4b Adaui usque ai Ninuin saiit-aiiiii ler-jnille cen-
t) tum octoginta quatuor, qui ab omiiihus Iristoricis
vel omissi, vel ignorali sunt. :
Stib Seruch secuiida aefale apud Babel primus re-
gnavit Nemroth, gigas triglnta cubitorum, eui sr.c-
cessit filius ejus Assur, a quo Assyrii.
Regnutn Assyribrum.
Ilu.jus filius Belus regnavit annos sexaginta quiii-
- que. .
Belo primum saerificia suntfacta.
Hujtis filius Ninus rcgnavit annos qiiinquagiiita
duos.
 <.<! HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. I. — DIDASC. ET HISTOR. iSS
. Ilie condidit Niniven, A Inde Mesappus, qni et Zephystis.
Hujus tempore inveiita est magica ars a Zoroa- Post hunc Eralho,
itre rege Baclrianorum, quem idem Ninus bello vi- Inde Ptolomoeus.
r.tum occidit, qui et Syrophanem prinmm idoiola- Exin OiThopolis.
iram ^Egyplium subjecit. Post huiic, sub Moyse, Marathos.
Tempore Nini natus esl Abraliam. Deinde Corax.
Sub Abrahain post Ninum regnavit Semiramis, Deinde Hercules.
uxor ejus quadraginta dttos aiinos. Exin Menalion.
Hoeccondidit niagnam Rabyloiiiam et subjugavit Post hunc ParthenopeiiSi
Indiam etiStliiopiam. Post illum Piiincus.
Huic successit filius ipsius Ninias. Deinde Phallax.
Niniati sub Isaac successit Arrius, qui el Erioch. Exin Dodanus.
Huic successit Xerxes. Deinde Polyphidus.
Post liunc regnavit Beioch. Post hunc Pelasgtis.
Deinde Arnianiilrcs. Post Iiuiic Zeu^ippiis, qilefn Occidit Aletlies rei
Post bunc Baal, qui et Baloeus. " Corinthiorum.
Deinde Mainifos. El lunc consuniplum est regnum Sieyoiiiorinn,
Exiii Saporus. quod stefit annis nongeniis.
Post liunc Agatides Deliide sacerdotes populum rexcruiil.
Sub Caleb, Amyntas. TERTIA ^TAS.
Post hunc Lamperes.
Post illum OEiieus. Abraham diiodecimus a Noe.
Dein Eutropis. Abraham vixit ccntum sepluaginta annos.
Huic primo repromissus est Christus, et huic pri-
Exin sub Azafia, qui et Ozias, Sardanapalus.
Sub quo defecit regnum Assyriorum, quod stetlt mitus data est circumcisio. Hic invenit Hebrseas
annis mille centum sexagiiita quatuor. litteras. Hic etiam docuit Cbaldoeos astronomiam,
Post divisionem linguarum sub Reu, surrexif iEgyptios geometriam.
Hujus tempore quinque civitates, Sadoma et Go-
regiium Seytbarum sexaginta annis antequam As- morrha cum aliis submersoesunt.
syriorum, Ubi primus regnavit Tanaus, a quo flu- Isaae vixit centum viginli annos.
men Tanais dicitur. *-• Hujus tempore ortum est regntim Argivorum.
RegnumJEgyptiorum sub regibus. Jacob vixit annos centuni quadraginta septem.
In jEgypto primus regum Pharao, a quo Pharos
Hujus tempore fuit diluvium novem nieiisium in
dvitas, et posteri reges dicti.
HincZoes. Achaia, sub Ogygio rege Thebanorum, in quo Ce-
rambtis volasse fertnr.
Ab hoc decimus septimus Amasis, sub quo venit
Hoc tempore claruit Minerva in Africa.
in
Joseph ^Egyptum.
Post hunc regnavit Hebron. Tempore Jacob morluiis esl Sera, qui MelcbisedeC.
Sexcentesimo secundo anno Memphis iri jEgypfo
Deinde Amenopolis.
conditur.
Exin Mespres. Sub quo moritur Joseph.
Ir.de regnavit Nuffar. Joseph vixil ceiilum el decem annos.
Hoc tempore fuil fames septem annis.
Post bunc Mulhusis.
Caalb filius Levi, fratris Joseph vixit centum tri-
Deinde Thyomosis.
tres annos.
Item Ainenophis, Horus et Hencres, Achoris. Item ginla
Amram filius ejus yixit cenlum triginta septem
€encres, qui siibmersus in mari Rubro.
Arcadnm, r» anhos.
I
Regnum Horum tempore oppi-essililii Israel in iEgypto. Et
Apud Sicyonios, id est Arcades, primus regnavit
sub Serucb: Cecrops Athenas condidit,
. .tEgialeus, qui et jEgelasus. Moyses filius hujus vixit centum viginti annos.
Huic successit Arcbas, a quo Archadia. Hujus tempore percussa estjEgyptusdecem plagis.
Hic eduxil Dlios lsrael de Jigypto, et hic primus
Inde Tantalus,
. Post hunc sub Abraham Europs, qui Europam legem populo conscripsit,
Hujus tempore exstilit diluvium sub Deucalione in
stibjugavil, unde et Europa dicitur ; cujus tempore Thessalia,
Efron, qui et Enac gigas Ebroe condidit, post quam
Pctavo anno condka est Tanais in iEgypto, a Ta- Tempore etiam Moysis Lacedaemonurbs condila a
tiao sub Isaac Cecrope, ei lemplum Delphicum.
Inde exorti Europei. Temporajudicum,
Europi successit Telsion. Jnsue, qui et Jesus, vixil annos centum el decein.
Deinde Tiriacus, cui facta sunt sacrificia. Hujus lempore exsiccatus est Jordanis populo Dci,
Post hunc Leucappus. et sol stetit spatio duorum dicrum.
 IC9 DE IMAGINEMUNDI LIRRl TRES. — LIB. III. .170
Caleb siiccessit Josue, qui in morle Josue erat. A Hoc tempore claruit quinta sibylla Cumsea, ad
cenluiii annoruni. quam venit .^5neas.
Hujus tempore ficlaesunt fabtiloe. Samucl judieat Israel duodecim annos. Hujus tem -
Hoc teiflpore claruit Orpheus in musica in Lesbo; poreOrestes el Pilades fuerunt; Lacedaemonum re-
Hoc tempore etiam fuit Saturnus et Jupiter, sicut gnuni tnnc oritur.
Solinus et Yarro scribunt. Saul primus rex Hebrseorum regnat viginti annos,
Prima sibylla Persica claruit. siye, ut Actus apostolorum testantur, quadraginla.
Olhoniel filius Caleb judicavil popiilum quadra- . Hujus tempore occidit David Goliam gigantem.
ginla aimis. Haec lertia mundi setas continet generationes ab
Hujus lempore condidit Catherinus Thebas. Aioth Abraham usque ad Davidjuxta utrainque auclprita-
judicavit Israel octoginLa annos. tem, quafuordeciui, annos vero nongentos quadra-
ginla. _
Primum bellum civile*
Adiluvio tisque ad David sunl bis mille centum
Hujus tempore . fuit bellum inler populum Israel septemdecim anni((i5).
et Benjamin, propter uxorem Levitae apud Gabaam Ab initio mundi usque ad David bis mille cenfum
constupratam, el alsrael qiiidem occisasuntquadra- B viginti quatuor(6S).
ginta millia, de Benjamin triginta quinque et cen- Regnttm Idumworum.
tiim viri. Terfia setate .primus rex Idiimaeorum erat Balasr
Troja construilur. . filius Beor.
Amphion musicus claruil. Post quem regnavit Jobab, qui et Job.
Sangar Judaicum populum regit annos decem. Hoe Deinde Husan.
tempore orlum est regnum Laurentium. Exin alii quinque reges.
BarachcumDeborajudicatlsraelquadraginfaannos Deinde duces.
Hujus tempore fuit secunda sibylla Libyca. Job aulem erat quintus ab Abraham,
Picus rex in Italia. • Abraham genuit Isaac.
Gedeon judicat Israel quadraginla arinos. Hujus Isaac genuit Esau, qui et Edom, a quo Idumaei
tempore erat Hercules. Esau genuit Zara.
Orpheus musicus claret. Ts genuit Job sub Moysc.
Abimelech filius Gedeonis regnat superfilios Isracl Cujus Balaac filius Sefer erat rex Moabet Madiam
tribus annis. , conduxit ariolum Balaam, qui el Eliu in libro Job
Hoc tempore exstitit Theseus. legitur.
Thola judicat Israel annos vigiiiti tres. Hujus lem- Job octoginta novem annorum tentalus est. Post
pore fuit tertla sibylla Delpbica. plagam, rex factus, vixit centum quadraginla annis.
Priamus in Troja RegnutnArgivorum,
Jair judicatlsrael duos et viginti annos. Apud Argos primus sub Isaae regnavit Inachus
Hoc tempOre fuit bellum Thebanum. quinquaginta 3nnos.
Carmenlis nympha. Gujus filia lo a Grsecia navigans in ^thiopiaro,
Jephte judicatlsrael sex annos. veniensin jSgyplum, ibi lifteras reperit, docuit le-
Htijus tempore erant Amazones el Theseus ges. Juste imperavit, uude Isis dc-adicta. Ejus nia-
Abessan judicatlsrael septem aiinos. rilus Osiris sub Jaeob.
Hoc tempore Booz stimpsit Riilh. Phoroneus successitlnacho.
Hoc etiam temporeclaniitsibyHa quarta.Erytlirssa Huic A,pis, qui ct Epaphus, qui postea in jEgynto
vel Babylonica. regnans Serapis diclus est,
Achialon judicat Israel decem annos. Post hunc regnavit Argus sub Joseph, a quo civir
Hujus tempore obsessa est Troja. 1r> tas Argos, et a quo Argivi.
Labdon judicat lsrael oclo annos. Deinde Honoreus, qui primus boves ad aralrum
Hujus tempore capta est Troja. junxit.
Ex parte Grsecorum oceisa sunt octingenta septua- Huic successit Eriasus.
g-nta seplem millia. llli Pborbalus sub Moyse.
Ex paiTeTrojanorumsexceiitaoctoginla sexmillia. Illi Tophas.
^Sneas in Italia pugnavit cum Turno. Huic Jasius, fraierDardani.
Samsoii noii videns judicavit viginti annps. Iloe Illi Stelenus.
tempore regnum Albanorum ortum est. Iluic Danaus, sub Adar, qui babuit quiuquaginla
Ascanius Albaniam condidit. filias. Frater ejus jEgystus totidem filios, qui omnes
Eli sacerdos judicat Israel quadraginta aiir.os. praeter unum a filiabus stinf interfecti.
(8B) Ex borum numeroram collalione seque- titulus Arf de vMfier les dales; ita ul eorum priof
retur diluvium septem tantum annis ab orbe^coniiito fiat mille ducenti sexaginta tres atini, poslerior au-
distare, quod quam absurdum sit, nemo non videt. tem. bis mille nongenii iioveindecim. EDIT.
Hos igilur corfeximus ex opere pvsesiaritissimo eui
PATKOI,.GLXXIL 6
 Wi HONORUAUGUSTODUN.OPP. PARS. I. — DIDASC. ET HISTOR.
Ab hoctEgysto ./Egyptiis estdicta.
Post Danaum regnavit Abas.
Huic successit filius Acrisius.
llli Eurisleus.
Illi Eucbippus.
Al illi Adrassus (sub Jeptbe) per quem Theseus;
Argos destruxit, et sic regnum Argivorum defecit;
Tertia quoque selate sub Moyse Prometheus, rex
Caiicasi,pi'imusdocuitpliilosophiamin Oriente. Atlas
frater ejus rex Africsedocttit astrologiam. Hesperus,
eorum frater regnavitinltalia, et Hesperiam vocavif.
Regitum Atheniensium.
Sub Moyse Cecrops, qtii primus ibi regnavit.
Athenas condidit, jEgyptum subjugavit, cum Pha-
rao submersus est in mari Rubro.
Post huiic regnavit Menander.
Deinde, sub Caleb, Amphitryoii, pater Herculis.
Exin , sub Olhoniele, Eiiclonius, invenlor currus.
Post hunc Pandion, pater Prognes et Pliilomense.
Deinde jEgeus.
Exin Theseus.
Post hunc Demophoon.
Post illum Mnesieus.
Dein Melanto.
Exin Codrus,suh Samuele, qui se pro populo hos-
tibus tradidit.
Post huiie magistralus populo prsefuit.
Rsgnutn Amazoiiuin,
Hac aetaleAmazones in Asia regnaverunt.
Iiiprimis Marpesia et Lampelo, quae Ephesum
condiderunt,
Deinde Synope.
Exin (sub Thola) Anliopa, el Hippolite.
Post banc Orelria. .
Post illam Pentesilea.
Hanc oceidit Pyrrhus apud Trojam.
Regnum Trojanorum sitb Olihoniel.
Hac etiam setate Dardanus in Phrygia regnavit.
Huie sucessit UliusErictonius snb Aiolh.
Huie filius Trous, a quo Troja.
Ipsi filius, llus : a quollium.
Ei vero filius Laomedon.
Hli iilius successit (sub Jepthe) Priamus pater He-
ctoris et Paridis.
Tunc Graeci destruxerunt regnum Phrygiorum, T Elisseus prophela claret.
quod stetit oclingentos duos annos.
Regnum Thebanorum.
Thebas Cadmus condidit, qui primus ibi regnavit,
et Graecaslilteras reperit.
Huic successit Pentbeus.
Illi (sub Gedeoae) Laus.
liuic OEd^-pus.
Illi Etheocles, et Polynices.
Illi _/.illis] Creon.
Post hunc [sub JepliteJ Theseus, qui Thebas de-
struxit.
In Creta sub Josue regnavit Saturnus.
Posl hunc Jupiter.
Deinde (sub Aiol) Minos
172
A Exin Idomenus, qui cum aliis Trojam obsedit, sub
Aiot.
Liber in India, sub Barach.
Perseus regnavit in Persida qui occidit Liberum.
Regniun Mycmnoriim.
Apud Mycenas regnavit Tantalus.
Dein filius ejus Pelops. _.
Exin filius hujus Atreus,
Poslhunc, sub Jephte, filiiAgamemnonetMeiielaus.
post lios Orestes, filius Agamemnonis.
Regniim Italorum sub Moyse.In Itttlia regnarunt:
Primus Hesperus, a quo Hesperia.
Enolrius filius Lycaonis,'sub Caleb.
Dardanus.
Italus, a quolfalia.
^ Sabiiius, a quo Sabini. -
Janns Saturnus, a quo Saturnia.
Latius Picus, qui auguria reperit.
Fauuus.
Evander, cujus mater Carmenlis Lalinas lit.eras
reperit, sub Samsone.
Latinus, unde Latini dicli.
Post hunc deficit regnum Laurentium.
[QUARTA JETAS-]
Regnum Jerusalem vel Juda.
Quarta aelate decimus quartus ab Abraham rex
Bavid regnavil in Jerusalem quadraginla annos.
Hoc tempore claruit Homerus, et Carthago ondita.
Natban et Gad proplielae.
G Salomon, filius David, regnat quadraginta annos.
Iiic fecit primum templum in Jerusalem.
Rel.oam, filius Salomonis, regnat annos septem-
decim.
Hujus tempore regnum Israel oritur.
Smyrna conditur ab Amazonibus.
Abia regnat tres annos.
Samus conditur.
Asa regnat aunos quadraginta unum.
Josapbat regnat annos viginti quinque.
Elias prophela claret.
Hoc tempore non pluit tribus amiis.
Hic primus mortuum suscitavit.
Joram regnavil annos octo.
Elias translatus.
Azarias regnavit unum annum.
Athalia maler ejus regnat annos septem.
Joas filius Azariaeregnat annos quadraginta.
Zacharias Joiadsefilius lapidatur.
Amazias regnat annos viginli novcm.
Ozias regnat annos quinquaginta duos.
lsaias, Oseas, Joel, Amos, Abdias, Jonas, Micbocas
prophetae clarent.
Hujus tempore sibylla sexla claret.
Regnum Assyiiorum in Medos traiisfertur, quod
stetitper annos trecentos quinquaginta quinquc.
Regnum Macedoiiumorilur.
Joatham regnat annos sedccim.
m DE IMAGINEMUNDILIBRI TRES. — LIB. III. A.U
Hunc occidit Manahen.
Hiijus . tempore olympias. instiluiliir a Graicis, A
Manahen regnavit annos decem. Morboobiit.
apud j^lidem civilatem.
Achaz regnat annos sedecim. Phaceia filius ejus fegnavif annos duos.
Roma conditur. Hunc occidit Phaceia dux ejus.
Regnuni Romanum oritur. Phaceia regnavit aniios viginti.
Israel transferltir. Huric occidit Osee.
Ezechias regnat annos viginti octo. Osee regnavit annos novei.i.
Romulussenatuni constituit, et annum. Hunc Salmanassei rcs cum omni populo translu-
Manasses regnat aunds quinquagiuta quinque. lit in Assyrios, et sic defecit regnum Israel, quod
Nuina duo menses adjicit. A servis occlditur. stetit per annos tiecentos quinquaginta.
Amon regnat duos annos. .In hac eaptivitate fuit Tobias.
Arion citbarisia claret, RegnumMacedomtmsub Ozia.
Josias reguat annos triginta unum; a rege J5gy- - In Macedoniaregnavit prinitim Karanus annos vi-
pti occiditur. giriti Octo.
IIujus tempore Ninive destruitur a rege Gyaxare, Gui successit Perdiccas.
quae stetit a Nino annis mille quadringentis et se- Huic Alexander.
"ptur.ginla." Deinde Archelaus filius Perdiccse.
Sibylla Samia claret, et Jeremias propheta. Ilii Amynlas.
Joachaz filius Josiseregnat menses fres. Huic Philippus.
Eliacbim filius Josise regnat aniws undeeim. IUi (sub Dario) Alexander Magnus.
Jechonias, qui et Joachim, filius Joachim, regnat Huic Philippus frater Alexandri.
menses tres. Illi Gassander.
Sedccias filius Josise, regnat annos undecim. Hoc Stetitque regnum Grsecorumper annos septingen-
tempore destructa est Jerosolyma a Babjioniis. Post tos usque ad tempora Ptolomoei Philometoris, et
huiic defecit regrium Juda quod jam stetit per an- lunc defecit.
nos quingentos quadraginta novem. Regnum Albanorumsub Samsone.
Hsecquarta mundi setas a David usque ad transmi- Apud Albam regnavit jEneas annos tres.
grationem Babylonicam continet' juxta Hebrseorum Hic Lavinium condidit, elfuhnine periit, sub EIL
veritalem annos quadringeiitos septuaginta quinque Ascanius.qui et Julius, lilius jEneai,a quogensJul::>.
juxta septuaginta Translatores duodecim, amplius Q Sylvius Posthumus frater Ascanii regnavit aimos
generationes quatuordecim. Ab initio mundi quater triginta novem. Ab hoc omnes reges AlbseSylvii tlicfi
mille sexcenti decem. suiit.
Regnum Israel, jfineas Sylvius regnavit annos triginta uiiiim, sub
flac aelate regnavit in Israel Jeroboam anuos vi- David.
ginti duos. Latinus Sylvius regnavit annos quinquaginta.
Ilunc vicit Abia rex, et obiit. Alba filius regnavit annos trigiiita uovem. Ab boc
Nabatli filiiis ejus regnat annos duos. Albani reges.
Hunc occidit Baasa. iEgyptus, vel Epyrus, vel Atis Sylvius, regnavil
Baasa regnavit viginti duos annos. Morbointeriit. . annos viginli quatuor, suh A.za.
Sela filius ejus regnat duos annos. Capys Sylvius regnavil viginti octo annos. HicCa-
Hunc occidit Zamri servus ejus. puam condidit.
Zamri regnavit septem dies. Carpentus Sylvius regnavit aunos tredecim.
Hunc occidit Amri, princeps militise. Tiberinus Sylvus regnavit annos novem.
Amri regiiavit duodecim annos in Samaria. Hic Ab lioc Tiberis fluvius dicitur, quia in eo est
moi'bo periit. D exstinctus, qui antea Albula est dictus.
A.chabfilius ejus regnavit annos duos. Hic cecidit Agrippa Sylvius regnavit annos quadraginta.
per caneellos, et obiit. Aremulus Sylvius regnavit aniios novemdecim.
Joram frstter Ochoziaeregnavit annos duodecim. Hjcfulmineinteriit.
Hunc occidit Jehu servus Achab. . Aventiiius Sylvius regnavit annos triginta septem.
Jehu regnavit annos vigiuti octo. Morbo interiit. Ab hoc Aventinus mons dicitur.
Joacbaz filius ejus regnavit anntis septemdecim. ProcasSyiviusregiiavilannosvigintitres,subOzia.
Morbo periit. Amulius Sylvius regnavil annos quadraginta tres.
Joas filius ejus regnavit annos similiter septem- Hujus frater eratNumitor;ejus filia Rhea, Rhemum ,
decim. ct Romulum genuit, quioceisoAmulioNuniitorerii in
Jeroboam filius istius regnavit aiinos quadraginta regnum statuit. Sub quo defecit regnumAlbanorum,
unum. quodjam stelilperanuos quadringeiitosquinquaginla.
. Zacharias filius liujus regnavit menses sex. Hunc RegnumRomanorum.
occidil Sellum. Romulus condidit Romam, et primus regnavil an»
Sellum regnavit mensem unum. nos triginta septem. '."...
 _>-'5 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 176
Ilic fulniine interiit. A Artaxerxes Assucrus, filius Darii, regnavit anno
Nums Pompilius regnavit annos quadraginta quadraginla.
iinum. Eslher claret,
Hic invenit necromantiam. et primus sacra insti- Sibylla undecima Tiburtina claret,
tuit. MorboperiiL Artaxerxes, qui et Ochus, rcgnavit annos vigin-
Tullus Hostilius regnavit arinos triginta duos. Hic ti sex.
etiam fulmine interiil sub Josia. Arisioteies elaret.
AncusMarlius viginti tres annos regnat. HicOstiam Ai-ses, qui et Xerses, regnavit annos quatuor.
condidit. Morbo periit, Zeno stoicus claret.
TarquiiiiusPiiscusregnaviiannos triginta septem. Darius ultimus Persaftim regnavit annos sex.
Hic circum et ludos Romaeinstituil. Hunc filius Anci Hunc oecidit Alexander. Sub hoc regnum Persa-
occidit. rum defecit, quod sletit per annos ducentos triginla
Servilius Tullus regiiavit annos trigiiita quatuor. ocfo.
Hic a Tarquinio occiditur, sub Gyro. RegnumAlexandriw.
Tarquinius Superbus regnavit amios viginli quin- Alexander Magnus Alexandriam condidit, Hic
"
que. Hic regno expellitur, el eonsules creanlur; fuc- vcneno iiiteriit, ct duodecim annos regnavit. HieTy-
runtque reges per annos ducentos quadraginta tres. riim destrnxit.
QUINTA JETAS. Ptolbmseus, qui et Sother, vel Lagides, filius Lagir
RegnumBabyloniorutn. regnavit in Alexandria quadraginta annos. Morbo
Quinla setate apud Babyloniam regnavitNabu- obiit, el ab hoc Ptolomseivel Lagidsedicti sunt reges
chodonosor quadraginla quaiuor annos. caeteri.
Sybilla octava Cumana clartiit. Plolpmeus Philadelphiis alterius lilius regnavil an-
Ezechiel propheta claret. nos triginta oeto. Morbo obiit.
Filius ejus Evilmerodach regnavit annos octo- Septuaginla interpretes clarent.
decim. Hic Philadelphiam condidit.
Daniel, et tres pueri clarent, Ptolomeus Evergetes frater Philadelphi regnavit
Egesar, hujus filius, fegnavit annos quadraginta. annos viginti sex; similiter obiit. Sub hocfiliusSy-
Sejitem sapientes clarent. rach claruit,
Lahosordach regnat menses novem. Ptolomseus Philopator fraler Evergetis regnavit
Abacuc propheta claret. P annos septemdccim. Morbo periit.
Baltazar regnavit annos septemdecim. Hunc Cyrus Ptolomseus Epiphanes regnavit anuos viginti qua-
occidit-,et Babyloniam destruxit. tuor. Morbo perii'..
RegnumPersarum. Philometor regnavit annos triginta quinque.
Cyrus Persarum primus regnat cum Dario annos Plolomoeus Evergetes, frater superioris, regnavit
viginti quinque. aniios viginti novem. Simili modo ofciit,
Hic laxavit captivitatern. Ptolomseus Phiscon, qui et Solher, regnavit an-
Hunc regina Amazonum occidit. nos septemdecim. Hic pulsus est regho, quia filium
Sibylla nona claret. fratiis occidit.
Cambyses, qui etNabuchodonosor, filius Cyri, re- Ptolomaeus Alexander frater Sotheri regnavit an-
gnavit annos octo. iios decem; et hic regiio pellitur, quia malrem oc-
Hujus tempore fuit Judith. cidit.
Hic condidit Babyloniam in jEgypto. PtolomoeusPhiscoii,qui et supra, regnat secundo,
Smerdes magus regiiavit menses septem. annos octo. Morbo periit.
Pythagoras philosopiius claret, Ptolomseus Dionysius regnat annos triginta; hie
Darius regnavit annos triginta sex. J>sororem Cleopatram habuit.
Aggseus, Zacharias et Malacbias clarent. Hic Pompeium occidit. Ipse naufragio periit.
Xerses Glius ejus rcgnavit annos viginti Cleopatra, soror et uxor Ptolomaei, regnat annos
Sibylla decima Phrygia claret. yiginti duos. Hsec a serpente intcriit, et sic re-
Artabaniis regnavit mensibus septem. Herodolus gnum Plolomaidum et Lagidum defecit, quod per
claret. annos ducenlos nonaginta qttinque stetit.
Arlaxerxes regnavit amios quadraginfa. Regnum Syrim.
Hippocrales medicus claret, el Esdras. «n Syria regnavit Seleucus post Alexandrum Ma-
Xerxes filius ejasregnat duos menses. gnum. Hic condidit Seleticiam.
Socrates claret. Hunc Ptolomaeus Lagides occidit, sub Phila-
Sogdianus regnat ccto menses. delpho.
DemocritiiSclaret. Antiochus, qui et Sother filius ejus regnat post
Darius filius Artaxerxis regnavit ar.nos novem- eum. Hic condidit Antiochiam. Morbo obiit.
decim. Antiochus Theos, filius altcrio.s, post hunc re-
Plato clarct. pavit, Similiter obiiL
I"7 DS IMAGINEMUNDILIBRI TRES. — LIB. III 173
Seleucus Callinieus cum fratre Antiocho filio su- A Seditio gravis contra [/. inler] senatores et plebeni.
perioris post illum regnavit. Anno Urbis 271. Fabius et Maiiiliuscoss. Hi cuai
Ilunc Ptolomaeus Evergetes pccidit. Yeientibus pugnaverunt.
Antiochus Magnus cum fratre Seleuco Ceraunio Anno Urbis 2S5. jEmilius et Quintius coss. Hi lu-
filio Seleuci deinde regnavit. strum inslituerunt,
Hic. liliam habuit, et fulmine ambo interierunl. Anp.o Urbis 292. Volumius ct Publieola coss.
Seleucus Eupator filius Autioc_himagni post pa- Hi cum exsulibus et seryis ingens bellum habue-
trem regnavit. Hie veneuo occiditur a duobus sub runt.
Philometore, Anno UrLis 502. Decemviri proconsules crean-
Anlioclius Illustris Romse otsses. tur.
Epiphaues frater Seleuci post hune regnat. Sub Anno Urbis 512. Tribuni mililum procoss. crean-
Iioc Machabaeorumbella. tur.
Hic magno tormenlo doloris obiit. Anno Urbis 516. Iterum dictator creatur Mamer-
Antiochus Eupalor, lilius Antiochi, post patrem tus, et coss. Gorgonius et Sergius.
regnat. Hunc oecidilDeroelrius filius Seleuci.. Hi maximum bellum gesserunt cum Phaliscis el
Denietrius, filius Seleuci, deinde regnayit, Hunc " Fidenis.
occidit Alexauder filius Aiitiochi, Aiino Urbt- 522. Aurelius diclator, Julius elMent»
Alexander Nobilis, filius Antiochi, post hunc re-. coss. Hi cum Volscis,et.equitibus ingens bellum ha-
gnavit. Hunc Plolomseus Philomelor occidit. buerunt.
Denieirius, lilius Demelrii, post illum regnavit. Anno Urbis 527. jEmilius diclator, et quatuor tri-
tltiiic occiditMiliiridatesrex. buni proconsules constituti. Ab his VeienteS septies
Antiochus filius Alexandri, post hunc regnavit. victi; sub Alexandro.
Hunc occidit Tryplion. Anno Urbis 556. Cornelius dictalor. Fabius, et
Alexander filius Antiochi, post illum regnavit. Cossus coss. Ili cum Volscis et equit. pugnave-
Hunc occidit Diodolus dux. runt.
Antiochus primus filius Denietrii, post hunc re- Anno Urbis 548. Camillus ab agro diclafor ; tri-
giiat. Hic in Parthia oceiditur. buni proconsules. Hi Etruscos vicerunt sub Pto-
Aiiiioclius Spondius filius Antiochi, post illum re- lomseo.
gnavif. Hic de regiio aufugit, Anno Urbis 562. Tres Fabii tribuni militum pro-
Demetrius Mario frater Antiocbi, post bunc regna- _ consulescreati. Hi eum Gallis pugnaverunt. Sed Ro-
vit. Hunc Alexander rex Judffiorum occidit, sub manivicti sunt.
Pompeio. Anno Urbis 598, Sulpicius dictator. Popilius et
Antiochus, qui et Dionysius, frater Denietrii regis, Manlius coss. Hi Gallos vicerunt.
regnat.Hunc rex Arabum occidit. Anno Urbis 409. Valerius et Gornelius coss. Ri
Post hunc defecit regnum Syria;, quod stetit per Saniiiitas gravi bello vicerunt.
ar.iios ducentos septuaginta. Anno Urbis 412. Torqiiatus et Decius coss. Hi
T)ECONStiLIDUS ET DlCTATOItlBUS ROMJE, cum Alexandro rege Epiri pugnaverunt et occide-
Romani post reges habueruiu consules, quorum rtint.
picecipuos hic adnolabimus. Anno Urbis 4.67. Fahricius et Curtius coss. (sub
Anno Urbis conditae 244. Primi consules Bru- Philadelplio). Hi cumPyrrho rege Epiri pugnaveruiif,
lus et Tarquinius, Hi cum Porseuna rege bellum et occiderunt.
gerunt. Anno Urbis conditae475. Genulius consui Aphros
Anno Urbis cond. 248. Valerius et Poslhumius et Tareutinos vicit.
Coss. Sabinos et Auruiicos vicerunt. Anno 4-77. Sempronius consul Picentinos vicit.
Anno Urbis_251. Dictator et imperator creatur D Aiiho 485. Claudius et Fabius coss. Hi Siculos, et
Laerlius. Pcenos vicerunt: sub Philadelpho.
Hic prsefuit coiisulibns. Cornelius el Duillius coss. cum Annibale seniore
Coss. Posthiimitis et Comminius. Carthaginensium imperalore pugnaverunt, etoccide-
Anno UrbiS: 253. Posthumius dictalor. Coss, runt.
Brutus et Venusius. Ili cum Tarquinio Superbo Regulus etManlius coss.cum Amilcare Posnorum
pugnaverunt. iriiperalore pugnaverunt et occiderunt.
- Anrio Urbis 258. Valerius dictator. CoSs. Appius
Paulus et Fulvius cum Carthaginensibus navali
et Servilius. Hi cum-.Volscis et equitibus pugiia-
praeliopugnaveruut el vicerunt.
verunt.
Metellus et Furius coss.cumAsdrubale iuiperatore
'Anno Urbis 262. Cincinnatus ab aratro sumplus
dictator elficitur. Carthaginensium pugnaverunt et occiderunt.
Coss.Minutiuset Sempronius.fliUrbemabhosli- Altilius et Manlius coss. Ab Arinibale filio Amil-
bus liberant, caris imperatore vicli sunt,
Aiino Urbis 265. Cassius et Proculus consules. Scipio et Sempronius ab eodem vicli sunt.
 173 HONOBIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. - DIDASC. ET HISTOR- ISO
jEmilius et Varro coss. cum.onini exereisu ab Co- A migrationc Babylonica, Josedech. Post reversioiiem
dnrt occisi sunt. Joannes, Joachim, Eliasib, Joaida, Jonatbas, sub-
Seipio, qui postea Africanus, Magonem ducemi Alexandro Magno, Jaddus, Onias, Sinieon, Elea-
fratrcm Annibalis vicit et cepit. zarus, Manasses, Onias, Simon, Jasbn, Menelaus,
Leviniis alter cpiisul Hannpneni ducem Afrorumi Lysimachus, Judas Macbabaeus, Jonatha , Simon
cepit. Joannis filius, Simon, Aristobulus, Alexander,
Scaevolaconsul. Hyrcanus, Aristobulus sub Hcrode, Antigonus. Hic
Gracchus prselor occiditur, ab Antonio Romano consulc occiditur; Herodes Idu-
Marcellus consul Annibalem prselio vicit. Caroi maeus rex conslituitur; qui regnavit triginta sex
Censorinus consul Hispaniam vicit. aimos.
Fabius consul Cartbalnnem ducem Annibalis cuni Sicque defecerunt sacerdofes ex stirpe Aaron, qui
onini exercitu delevit.: prsefuerunt ab Aaron usque ad Christum, annos
Drusus et Flaminius coss. Adsruhalem fratrem An- mille sexcentos et septem.
nibalis cum omni exercitu oecidit. Quinta setas, a captivilate Babylonica usque ad
Laeliusconsul Syphacemregem vieit. Christum, continet generaiioncs quatuordecim, an-
Alter Scipio consul, Annibalem et omnem popu- R nos quingentos octoginta septere,
lum Carthaginis yieit, et Terentium adduxit. Ab exordio mundi usque ad Christum, secundum
Lieinius etCassius coss. Macedones inaximo prae- Hebraicam veritatem, sunt anni 4765. Secundum
lio vicerunt. septuaginta Interpretes 5228.
Censorinus et Manliuscoss. cum Scipione deleve- SEXTA JETAS.
runt Cartliaginem, omni populp occiso, quse stetit DE AUGUSTIS ET C£SARIBDS ItOMAKISUSQUE ADFEDE-
lUCUM I.
septingentos a.nnos. Sexta astate regnavit Augustus Caesar quinqua-
Metelius et-Marius coss. Jugurtham regern variis
gir.te sex annos, et sex menses.
prseliis vicerunt,
Manilius et coss. Cimbros et Teutones Hujus tempore Christus nascitur.
_ S.cipio Hic veneno interiit.
inaximo prselio vicerunt sub Tuiscone.
Joannes Baptista clarus, et Yirgilius, tt Horatius,
Sylla consul Mithridatem regem multis praeliis et Ovidius poetse.
yieit. Colonia ab Agrippa rege conditur.
Cinna consul sena.tumoccidit, et ipse occidilur.
Augusta a Druso rege privigno Augusti condilur.
Tullius cl Aiilonius coss. Catilinam cum suis de- C Tiberius
priyignus Augusti regnat triginta tres
leverunt,
annos; veneno periit.
Pompeius dictator et consul in Oriente ciim vi- Hoc tempore Joannes decollatur.
ginli duobus regibus pugnavit, et vicit. Cliristus crucifigilur.
Crassus dicfator el consul Parthiam vicit, et ihi
Caius Calligula regnat tres annos, et decein men-
occidilur, sub Dionysio. ses, A snis occiditur.
Julius Caesar dictator et consul Galliam vicit, Matthseus Evangelium scripsit.
Pompeium consulem cum omni populo Orientis Philo claret.
devicit. flic primus mouarcba quinque annos re- Claudius regnat tredecim annos, menses octo.
gnavit. Marcus Evangelium scripsit, Et hic veneno periit,
Hic hissextum imo cyclum magnum composuit, Pritna Christianorum persecutio.
Hicasenatu occiditur. Nero regnavit annos tredecim, menses novem;
Ab hoc Csasaressunt dicti.
seipsum occidit.
Lepidus Dictalor, consul, Africam et Siciliam de- Lucas Evangelium scripsit.
vicit, Jacobus apostolus a Judseis lapidatur.
Anloitius dictator et consul jEgyptum devicit et I" Petrus
crucifigilur.
Jiidoeam. Paulus decollatur.
Qctavianus dictator et consul, qui postea Augu- Lucanus et Josepbus clari,
stus, Antonium cum Cleopatra maximo prseliovicit, Galba et Piso regnaut septem menses. Hos occi-
ct lotum orbem pacificavit. dit Ottbo.
Pnsl liunc consules desierunt, qui per quadrin- Oltho tresmenses. Hicseipsum occidit.
gentos septuaginta et quafuor annos fuerunt, His- Vitellius oclo menses, Hunc occidit Vcspasianus.
que Augusli vel Caesaressuccesserunt, Vespasianus novem annos, profluvio ventris mor-
DE SACEKDOTIBDS, tuus est.
III sacerdotes praifuerunt populo Dei, sub lege Hierusalem a Rpmanis destruitur, quce stetit an-
usque adChristum, numero quadraginta sepfem. nosl089.
Aaron, Eleazar, Phinees, Abisue, Bocci, Ozi, Za- Sectinda persecutio.
raias, Marioth, Amaiias, Achitob, Sadocb, Aclii- Titus duos aniios, menses duos. Morbo obiit.
maas, Ar.arias, Joanna, Azachias, Amarias, Achilob, Domitianus fratcr Titi quindccim annos, inciigcs
§<idocii,MosolIa,Hclchias,Azarias, Zaraiasjintrans- quinque. Stalius claruit.
 181 DE IMAGINEMUNDI LIBRI TRES. — LIB, III. -.'. ' 182
. Hic a suis coiifossus est. A Secundus Posthumius decem annos in Gallia re-
Nerva uiium aiinum, menses quatuor. Morbo in-- gnat; occiditur.
teriit. . -- Tertius JEmilianus Maguntiaeocciditur,
Joannes Evangeliuni scripsit. ..-':; Quarlus Marius ibidem inierficitur.
Terlia perseculio. .-_ Quintus Vicforiiius a Gallis creatur, et occiditur.
Trajahus noyemdeeini annos, nienses sex et di- Sextus Tetricus a mililibus occiditur.
midium. Yeiilris profluvio irileriit. Nona persecutio,
Joannes apostolus obiits
Helius Adrianus viginti urium annos. Mprbo Claudius: unum anrium, nienses novem, Morbo
obiit, Hic Hierusalem. resedificavit et Eliarii npmi- obiit.
navit. Quintilius frater ejus septemdecim dies regnat et
' occiditiir.
Aquila interpres claret. Arirelianus annds qriinque, menses sex, a suis
Quaria persecutio.
;
Antoninus Pius, cum filiis Aurelio et Lucio vi- occiditur,
Tacitus menses BPX.Hic apud Ppntum occiditur,
ginti duos annos,-meiises tres. Floriarius regnat duos meiises et dimidium, el in
Marcus Ahtoiiirius Verus cum fratre LueioAure- B
Tarso occiditur.
lio CommOdo annos rioveriidecim, niensem unum.
Probus annos sex, mehses qtiatuor.' Hic a militi-
Sub bis principibus Agapitus puer quindecennis,
busocciditur.
maityrio coronatur.
Lucius Antoninus Commodus filius Arilonini, an- Ipse tres tyrannos occidit,. Saturriinum, Procu-
r.os tredecim. - lum, Bonosuni.
Carus cum filiis Carino et Numiano, regnat duos
Theodotion interpres claret.
Helius Pertinax, mehses sex. Hic a milite Ju- annos. Carus fulmine interiit. Carinus a spciis occi-
ditur. .
liano in palatio occiditur
Theophylus Cyclum paschalem scripsit, Decitna persecutio. ",....
Quinta persccutio, Dipcletianus ctim Herculio Maximiniano viginti
Julianus regnat annos septeni. A servo occiditur. annos. Alterregno pellitur; alter occiditur.
Severus Pertinax sepleriidecim annoS; hunc Albi- Constantius cum Galerio Maximino sedecim an-
iius imperator occidit. nos. In Anglia riioritur, seipsum interimens.
Nareissus episcopus claret. Carausius seplem anhos regnat. Ab Allecto pcci-
Aiitonitis Caracalla septem ahhos; ab hoslibus Cditur.
oecisus. Allectus tres menses regnaf. Hunc prsefectus stiris
Quinta editio inveriitur. occidit.
Macrinus uhum ahnum; a militibus occisus. Acliileus imperator in ^Egypto oCciditur.
Sexta editio inveniiur. Maximius Severus aunos quatuor. Apud Tharsum
Arirelius Alexaiider tredecim annos, a milite oc- dolo periit.
cisus. .::..,; CoustahtinusConstantii filius ex concubinaHeleria
Origenes claruit. tiiginla annos, meiises decem. Hic a Sylyestfo ba-
Sexta pefsecutio. ptizatur, et ad hoc Nicaena synodus congregatur.
Maximianus tres annos. Hic a Pupieno occisus, Constantinopolis couditur.
qui et ipse regnum usurpans occiditur. Maxentius et Licinius annos decem.; ambo a Con-
Gordianus septem arinos, a suis Occisus. stantino occiduntur.
Phiiippus cuni Philippo filio septem annos. Hic; Crispus Constantinus Constantii filius, et Li-
Chrisiiaiius per Origenem efficitur. Ambos Decius ciuius Licinii filius, Caesares, a Coristanlino occi-
cccidit. "-".• jj duutur.
Septitna persecutio. Dalmatius imperator a militibus occidilur. Con-
Decius unum annum, nienses octo a diabolo oc- stantius cum fratribus Constantino et Constante vi-
ciditur. ginti quatuor aunos, meuses quinque etditn.idiurii.
Antoniusclaret. Constantius motbo periit. Gonstahtinus a fratre est
Gallus cum Yolusiano filio, duos annos, menses, occisus, Conslans in Hispania occiditur.
quatuor, Ab ^Emilio occiditur. Sub Gonstantio fuerunt hi septein tyranrii.
Jimilius tres menses regnans, pcciditur. 1° Magnentius, qui seipsum occidil,
. Octdvqperseeulio, -_-' 2° Decentius frater ejus, quilaqueO vitam finivil.
Vaierianus cum filio Gallieno quindecim annos. 5° Gallus, quem ipse CPristantius occidit.
Alter a Parlbis capitur et obcsecatur, alter a militi- 4° Silvanus, qiiem etiam bccidit.
*
bus occiditur. 5° Veterion, qui imperium deposuit.
Sub hoc principe, videlicet Gallieno, sex tyrannii 6° Nepotianus, qucm Magnentiiduces occiderunt.
rc-.gnaverunt, . . 7° Juliarius, qui ppslea fit Augustus. 1§ ;ymos
Prinius, Genus apud Jfirsarii pcclditur. duos, mcnses octo.
 183 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ETTIISTOR, iU-
Hic idololatra efficitur, et a Mercurio martyre oc- A Anasfasius annos viginii oclo haeieticus fulmir.e
ciditur. periit.
Joviniauus menses octo; niorbo obiit. Fulgentius episcopus claruit,
Athanasius claruit. Justinus Senior annos octo. Obiit.
Valentinianus cum Yalente annnos undecim. Ya- Benedictus abbas, Boetius clarent,
lentiuianus fluxu sanguinis interiit. - Justiniaiius nepos Justiniaiii amios triginta
Procopius tyrannus occidilur. pcto,
Valens eum Gratiano et Yaleiitiniano fralris filiisL Dionysius abbas cyclum Paschalem scripsit.
annos quatuor. Justinus iuinor anncs undecim obiit.
Firmius tyraiinus oeciditur. Totiiarex pcciditur.
Martinus, Ambrosius el Hieronymus clarent. Tiberius Coiistantinus annos octo; obiit.
Gratianus eum Valentiiiiano fratre annos sex; l Longobardi ltaliapi invadunt.
Gralianus igne crematiir. Matiricius annos viginti unum; occid.
Valenliiiianus a Gothisocciditur, vel, ul alii volunf, Gregorius PP. claret.
Gratianus a Maximo lyranno inlerlicitur, Yalenlia-. Phoeas tyrannuS aniios octo p.cciditur. Anglia coa^
nus regno pellilur. B yertitur.
Theodosius, et Vaientinianus, qui supra, annos Heraclius pnnos viginti sex, hydropisi moritur.
iindeeim. Laqueo suspeiiditur. Crux exaltatur,
Maximus el Yictor, filius ejus; imperatores peek Conslantiiius filius Heraclii, mcnses scx, yeiienp
duiilur. periit.
Etiger.ius lyrannus" occiditur. Heraclonas annos duo; naso truncatur.
Areadius filius Theodosii annos Iredecim, obi.it. Isidorus episcopus claruit.
Chrysoslomus, Augustinus clarent. Constantinus Gliussuperioris, annos viginti oc(o;
Honoiius IVaterArcadii cum Theodosio filip fraT occiditur.
tris, annos quindecim, obiit. Constantinus filius iliius, annos vigiuti septein;:,
Alaricus rex Romam devaslat, quse sletit amios obiit,
1064. Synodus sexta Constantinopolitana.
Sub Honprio fuerunt septem tyranni. Justinianus filius Constantini, annos deeem ; naso.
et lingua truncatur.
1° Eucherius, quem Honorius occidit.
Hic regno peliitur.
2° Constantinus, HuncConstantiuscomesoccidit. ^*
5° Constans, filius Coiistantist queni Gprontius Lepniius aunos fres. Hunc occidit Justiniaiius.,
Cudbertus episcopus claret.
comes occidit,
4° Maximinus, bie exsilium snbiit, Tiberius annps seplem. Hunc Jusiinus iu custpdis
5° Jovinianus, qui mox occiditur. perdidil.
Reda claruit in Anglia,
6° Attalus, buic manus ab Hpnorio abscinditur._
7° Heraclianus, hic a militibus occiditur. Justinianus secundo cum Tiberio filio anuos sex;
hic a philosophis.occiditur. Alter detpllatur,
Theodosius, filius Arcadii, qui minor, viginti sex Pipinus rex Francorum,
annos, Philippicus. annum unum menses sex.
Augustinus tunc ohiit. Hic ab Anastasip excaecatur.
Gildo tyrannus occiditur. A.naslasius annos sex.
Yalentiiiianus filius Constantil comitis, aimos dup- Hic a Tlieodosio captus presbyter ordinatur.
dccim, Theodosius annum unum. Hic Calbolicus, obiit..
Attila rex Hunnorum, Leo annos oefo, hsereticus.
Martianus et Valeiilinianus annps seplem, occi- j, Constantinus filius Lepnis annos triginta quinque.
duiitur ab Attila. hsereticus.
Angli Britanniam iuvaduut. Leo filius Constantini annos. quinque.
Leq Major, annps seplemdecim, pbiit, Constantinus filius Leonis cnm matre.
Yittorius cyelum paschalem scripsit, (66) Karolus ' magnus s-s annos 4 47 s.
Zpnon annos septemdecim, obiit. Brema consiruitur 6.
Thepdoricus rex Golhorum, Dania ' convertitur a Willibrordo 8 episcopo ".
VARIyELEGTIONES.
1 Carolus 8.11. 12, s add. Pippini 1 A. 1 B. Pippini filius 6 ^. 8.9. 10.T2.filius
Pippini*9a. 11. 3i);{-
peratorum nominibus adjiciunt ubique verbum regnavit codices 6
Kaisersh. 1 G. 9. 10. 11. annis 2. 5. 4*.
6. 9 a. 11. ann. 1 C. 4, 6 '. ? quadraginta sex 1 A. 12. coiistituitur 8. 9. r Dacia 1 B. 8 vrillechado
1 B. vyillahado i, -ftillibaldo2. 5. 6 b. II. vyillihardo l. vviliwordo4*. willivvoldo5. biliboldo 6. Vfilliliado
0 c. 7. 8. willihaldo 9 a. vvillibrodp 9. 10. V>rilliado:12. s Dania;— episcopo desttnt i A,
NOTJE.
(86) Qtisesequuntur exstanfin Monnmentis Ger- fiagmentis in procemio.monuil- D. Rogerus. AVil-
¥aani,x Georgii Jlrinrjri Pertzii. Vidc q.uxde his inans, supra. pag. 11.
 1*5 DE IMAGINE.MUNDILIBRI TRES, — LIR. III. ISG
Lodewieus 10 magnus " filius ejus " annos " A Babenberg" construitur.
07 iV.lt-' Ruzi B4, Polani u, Ungari e° facti sum chri-
Ansgarius 10episeopus Suevos " convertitls, stiani ", ..'
19 "
Lolharius filius Ludewici aimos !1T7 '-• Cuonradus annos 15.
Rabanus episcopus claruit, Spira C8conditurB9.
Lodewicus filius Lolharii cum fratribus Lothario, Heinricus pius filius Cuonradi 60annos 1/
Karolo !3 et Pipino s4 annos 36. Heinricus filius ejus 6l regnavit annos -496S.
Karolus s" filius Lodewici cum fratribus s6 Karle- Roudolfus 63,Hermannus, Cuonradus 64tyraniii6t
manno " et Ludcwico annos 11. exstiterunt °6.
Arnoldus S8filius KarlemanniS 9 annos 12. Heinricus filius superioris regnavit annos 18 ".
Lodowicus so filius Arnoldi 3112 3Sanrios s3. Lotharius regnav.itannos 12 68, ebdomadibus 12,
. Cunradus 3>filius CuiifadiS 5 principis 7 annos !e. diebus 12.
Heiuricus 3Tcomes regnavit anrios 18 3S. Cuonradus 13annos es.
ss
Oudalricus episcopus claruit.
Otto 40magnus HenriciTilius 41anuos 08 4S. CONTINUATIOI'°
Parthenopolis 43construitur. B Fridericus imperalor in expeditione lerosolimi -
Ofto 44filius ejus 4° aimos 9 4e. tana submersus occubuit. Heinricus filius ejus suc-
Otic filius superioris annos 18. cessit, quiApuliam, multis primatibus ejusdem terre
Notger 47abbas claruit. captivalis et diversis penis afflictis, sibi subjugavit.
Heribertus avcbjepiseopus Colon.ensis claref 48. Tandem cum post multas victorias fortuna arridente
lleiinicus 4S dux Bawarise t0 annos 23, men- culmen honorum tocius orbis amplecteretur, ad
ses <"5 ". perturbationcm multortini, prohdolor , occubtiit.
VARLE LECTIONES.
10Ludewicusl A. 1
C.semperl.i. 6 b.S. Ludwicus2.5.7. Leudewicus4*.Ludwicus5. 6.6C.9 a. Lriodeuui"
cus9. LodwicuslO.Ludouicus 11.12. "rfeest 1— 6.6 b—12. "KarolU*. "amiise. 6 b. 11. l4 XVII.
3. 5. 4. XXYIH. 8. is hwc ita 1C: Ludewicus magnus qui et pius filius Karoli regnavit ann. XXVII.
16Aiischarius 1 B. 1 — 3. Ansgardus 1 C. 5 — 7. 9—12. Angarius 4. Angaurius 8. Aiisgaitus
Ansgarius
cod. Kahershehn. " Swevos 1 C- Suedos 2. 5. 5. 6 b. 6 c. 7. 9 a. 12. ^Suetes 4. Snedos 6. Svedo corr.
Sveuos 8. Suuedos 11. 189 ef 10 ila conlinuant: „ Ludeuuicns (Lodwicus 9.) filius ejus regnavit annos
XXYI. Rabanus episcopus claruit. Ludeuuicus (Lodvicus 9.) filius ejus regn. ann. IV. 1SLotarius fi. add.
episcopus (!) 5. 6. 20ejus 3. S1annis-'*4. 11. as Ansgarius annos 17 desuiit 1s!A. XVII. 6 c, 23elKarolo
1, KaruloSG 5. 6. 8. Carolo 11. 12. pippino 4. 6 c. 7. 11. pipihno 8. Karulus 5. Carolus 7, 8.,
10—12. fratribus deest 4. a? Kroloriiaiinti 1. Karlomanno 1 G. 2. 4. 4". 7. 9. 9 a.'i0. Kartlioloinaniio
3. Karulomaniio 5. Karolonianno 6. 6 h. 6 c. 8. Carolomanno 11. Caralomaiiiio 12. 28Arnolfus I C. 6 c.
8. 9. 10. °9 KaTTmanni1. 6 b. Cailomaiini 1 C. 2. 4. 4'. 7. 9. 10. Kartliolomanni 5. Kalmanni 5. Karo-
lamanni 6. 6 c. 8. Carolomanni 11. 12. 4crLudewicus1. 6 h. Lvdvuicus 2. Ludiwicus 5. Ludwicus 5. 6.
Lvdowiciis 8. Luodeuuicus 9. Lodwicus 10. Ludouicus H. Lod. f. A. XII. a. clesunt12 31Arnolfi 6 c.
8. 9. 10. S2XI, 8. aimos XXII. 4. 33Lodewicus — 12 annos destint 1 A. 34 Chvonradus 1. Conradus
1 C. el ila dehiceps; Conradus 4*. 10. 12. Chunradus 5. 6. 11. Counradus i. 6 b. 6 «. Cltuoiiradus 7.
Chovnradus 8. Cuonradus 9. S5Chvnradi 1.2. 5. G. Chuonracli 7. Covnradi 4. 6 t. 6 °. 8. 3Bann. XII,
4. s' Henricus 1. 5. 11. 12. Hainricus 6. 3SXYI. 1 C. S9Udelr. 1 B. Odalricus 1 C. Uodalricus 1. 9a.
Vdalricus i' — 6. 9—12. 40Ottho 3. Otto magnus et Hainricusfilius ejus a. XXXVIII. 6. a. 41 filius.
Heinrici T C. ** XXXIX. 1 C. 4? Parilionopolis 9. 10. Pafthelis construitur. parlheno claruil 9 a.
41Qttlio 4*. OU1011, 4Sdeesf i. k\ « YIIL 1 B. 3. 6 *. 6 c. 8. 9 a. 11. " Noetker 1 B. Nodger 1—5.
5.11. Notgerus 1 C. Nother i. Nodher 9 a. Notus 4*.: Nodacker 6. Nodker 1 A.--6b.-6 c. 7. Noribertus.
COIT.Nolher 6 a. 8. Notbgerus 9. 10. Rodicker 12. 4S Ileribertus — claret ex 1 A. recepi.
49Henricus 1. H. Hainricus 5. 6. Haiiirichus 12. E0Babarie i". Bajoarise 4. Bauarie 6. Bauwarie 6a.
Bauuarie 6 h. Bauuarice 7. Bauaria"1.11. 12. Bawariae6=. ^1mensibus 4*. cs sex 11. *'*Babenberc 1. 6a,
Ravinspec 1 C.. Babinberc 1 A. 2, 3. Babinburc 1 B. Babenberch 4. Babenberckli 4". BambercS. *'
4
6. Babim-.
Iierc GKBabiriberch7. Babenberhc 8. Babemberc 9.10. Babingerg 11. Babeubergb 12. Pluei 1 A. Rvzy 5a
Rubi 12. Ruzzi 1 C. 6. add. et-8. 9. 10. " Poloni 5. Poloni 6. 9a. 12. add. et 1. 2. 3. 5. 6-ii. C6un-.
garii 2. 3. 5. 6h. 6C. 9. vngary 5. 7. 10. C7Ruzi— christiani desunt 1 A. 6S Spbira 6°. 69 conslitui^
tur 9. 10. add. Gotehardus episeopus clar. 9. Gothardus episcopus claruit 10. G0Conradi 1'. 61eju&
deest. 4. 6SXLYHI, 9. 10. 63Rvdolfvs1. 4. Rodolfus 1 C. Ruodolfus 7. cl Conradus 4. m tiraimi 4._
7. 66obieruiit 1 A. occidilur 4. 7; deesf 1 B. 6a. 6b. Rudolfus occiditur. Hermannus occidilur. ChutH
radus tyranniis 5. 6. Chounradus tyrannus. Rudolfus Hermannus tyranni occiduntar 8. Rudolfus occiditar,.
Hermarinus occidilur. Cunradus obiit. lj-ranni 6C. 9. 10. Anno episcopus claruil addunt. 9. 10. Rutlolfus.
pcciditur. Hermannus occiditur. Conradus. TjTanni 12. Rudolfus et Hermaiuius reges occiduniur. Cbun-
radtis rex obiit 9a. 11. 6VXS71I.1 A. 1-12. annos tieest 4. Hic quinto anno regni sui accepit Malild-.^
filiam Heniici regis Anglie in CQiijugiumamio ab incarnatione Doniini lliO. Expliciunt chrooica ab Adam
usque ad Henricum iniperatorem add. I A. Iste poteiis fuit et terre motus factus est 1. Robertus abbas
Tuciensis claruit 4. Gsannos YHI.1.1 B. TC. 6a. 6C.Counradus firannizabat. Isdem dehinc secundum.
apt aiinum Indictione secunda. Reliquuin sexta?,setaiis soli deo pa.tel. addunl 2. 3 ef verbo tirannizaliat
omissp 4'. Lptha.iius aiin. XII..III menses, dies XII. Conradus deliinc secundum agit annum indiclipne
secunda. Reliqutim sexte etatis deo soli patet i. LothariusT. a. XII. Hic Ruzerium coartavit 8. 69desunt
5. 6«. 6b. Coriradus Suevus annis 7. Imperator Fridericus regnavit annis 40 et interiit in aqua que dicilur
Salef. Henricus iniperator filius Friderici regnavit annis 5 addit 1 B. a/ia manus s. XII. ex.velXIII,
ineunth. Conradus rex 6f. Chunradus successit XIV ann. Quis post hunc regnum adeplurus sit posteritas.
videbit. Fiidericus filius Fiiderici Sweiioruni dticis regnavit fg Sa. annos XIY. 1Q et 11. 70 6e. a{ia
nianu addita.
187 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 188
post eujiis inortem seditiones pluriine' ubique terra- t\ ctus regnavit annis 55. Hic fuit deposilus per Iuno"
rtim sunt orte. cencium IV papam. De Parma veniens Apulliain,
CONTINUATIOII ". veneno exlinctus in Fungia sepullus. Quis auterti
Counradus regnavit annis 15. Fridericus regnavit post hunc regnum adepturus sit posteritas videbil.
annis 58. Hujus lemporibus Saladinus Hierosolimam CONTINUATIOVI 77.
occnpav.it. Chuiiradus in regeni eligilur.
Anno 1187 Ileinricus filius ejus regnavit annis 7. Anno ab incarn. Dom. 1146 Chtinradus et Lud-
Huie Scilia et Apulia subjectaesunt. vius reges Iherosolimam pergunt.
CONTINUATIOIII 7S. - 1152. Cunradus obiit et Friderieus ei succedit.
Fridericus 38. Heinricus filius ejus 8. Philippus 1156. Fridericus rex ordinatur.TioS. Mediolanum
rexfrater ejus 11. HicBabenberch a Ottone palatino potenter subegit, 1162 funditus delevit.
fraudulenler occidilur. flic Venetiam venit papa Alexander et synodum
CONTINUATIOIV 73. habuit et persecutio paciflcata est.
Post bunc eligitur Fridericus 7i. Cui filius ejus EXPLICIT LIBER HONORIIINCLUSIDEIMAGINE
Heiiiricus imperalor successit, qui in Aptilia 3 MUNDl7<s.
Kal. Sept. obiit. Phylippus rex ab Ottoiie palatino B A. 1189. Fridericus imperatoramictus signaculo
occidilur. Ollo imperator regnuin oblinuit, quod per crucis ad expugnandos crucis inimicos Ilierusalem
prineipes tocius terre in brevi amisit, et Fridericus profectus est. Sed et antequam attingeret fines
rex Apuliaeeligitur. Quis ™vero post hunc regnum Iherosolimitanse terre, finein dedit vite 79.Obiit au-
sdepturus sit, posterilas videbit. tem 1190; cui Henricus rex filitis ejus successit et
CONTINUATIOY 76. imperialis dignitatis gubernacula anno 1191 Rome
- Fridericus imperator regnavit annis 55. Muros ordinatus suscepit.
cuni luribus Mediolanensium ..deposuit. Post hec 1197 obiit Henriciis impefator.
cxpedicionem lerosolimilanam aggreditur, transiens Anno so Dom. [1547].... obiit imperalor Ludwi-
Ungariain subegit Greciam, et soldanum Yconie el ctts. Eodem anno factus est terre motus magnus
gentes multas paganorum vicil igne et gladio. In anle conversionem sanctiPanli.
vigilia Barnabe apostoli in fluvio Saleph, cum cor- CONTINUATIOVn 81.
pus vellet refrigerare balneo, diem clausit extre- Counradiis.Fridericus. Heinriciis. Philippus. Otto.
nium. Heinricus filius Friderici imperatoris regna- Friilericus. Hcinricus. Cuonradus frater ejus. Cuon-
yil annis 10. Apulliam, Calabriam, Siciliam subjccit radus filius ejus regnavit annis duobus. Ruodolfus
imperio. Hujus tempore pacem et judicinm christia- comes regnavit annis 18. Adolfus comes regnavit
nitas habuit. Auxilio vero et consilio suo piincipes annis 6, nienses duos. Alberlus dux Austrise, filius
AUeniannie amore crucifixi Turum obsident, et Ruodulfi regis, regnavit annis 10. Ileinricus comes
dum ipsi obsiderent, ipse Ade debilum in Apullia de Luzelburk regnavit annis 6. Post hunc Ludewi-
exolvit. cus de Bawaria regnavit annis 25. Adlmc illo vi-
Fridericus II. quinli Heinrici imperaloris filius, venle cepit regnare Karolus rex Bobemia; qui hodie
rex Sicilie, anno Domini 1221 eonlra Ottonem ele- imperat.

SDMMA TOTICS DE OMMMODA HlSTflM

AB ANNO 726.

(PEUTZ,Monum. Germ, hist. Script. l. X, p. 128.)

In vineaDomini stans conspexi plurimos pio opere D vivos lapides per vinutes adaplare; istis vero cou-
vclut examen apum ferverc, quam plureSvero adhuc patiebar denario per desidiam privando, ab hujus
pigro otio torpere. Jllis quidem congralulabar seter- praeclari sedificiise moeniisabalienare. Sed cum co-
nam Ilierusalem vivis actibus scdificando, se ipsos gnovissem inslrumenta eis deesse, sollicitus ftti eo-
VARIJH;LECTIONES.
71eisfaf I C. "'- e.r cod. Lun. in4° 81, 73 ex cqd.Ad-
jatn Vindob. 818 a Wallenbachio dcscripta,
iiiunt. 400. inqu, s. XII. Etiam hanc Waltenbachio debemtts. 74 Qtiis vero post huiic crasa. Qum se-
qttuntur alia manu sunt addita. 75Quis—videbit addidit tertia tnanus. 76codici 8. manu juniore medio
s. XIII. adnumeranda el quidem prioris hnjus codicis possessorh Nicolai Slaglini, ut ex nola aulographa in
tiiiepaginm legenda patet, addita. FORJNGER. '7 coclici1. eadem manu qua exaratus esl addita. 7Squa
Mqiiuntur atia quidetn scd cowvamanu exarata sunt. 70ad tnarg. in llumjne Saleph submersus cst inter
duos iDdnlesCoriiiin ctCornitem. S0inaiutswc, XIV. acldita. 81codici Kaisersli.rccettlioribnsswculiXIU
ci XIV. manibus adjccla sunt.
 189. SUMMATOTIUS. 190
rum - "iiidiger.tiaeprodesse. Ne itaque proposilum A i rii ad Laurissam afferlur. Pippinus rex-moritur.
amittant deriarium, singulis contuli quod libet ad A. D. 768 8G.Karolus Magntis filius Pippini cmn
cpus necessaiium. Sutit liamque plurimi qui velut fratre Karlomanno annis 5,poslea solus 44, Karolus
iiisias suae vgnofanliae causas Oblendunt, dum sibi Saxoniain petit. Longobardos ctim Italia subjecit,
congeriem librorum abesse ostendunt. His pie con- et cum triumpho Romam venit. Deinde in Ifalia
sulens de tota scriptura hoc collegi compendium, in Routgaysuni occidit, Hispaniam cepit, Saxoniam
quo ad patriam vitae properantibus sufiiciens jtidi- sepius rebellantem armis compescuit. Item Romam
cavi stipendiulii. Et ideo hoc Summam totius placuit venit, et filius ejus Pippinus ab Adriano papa bapti-
vocitari, cum in eo series tolius seriplursa videatur zatur. Fames et morlalilas Franciam vastat. Episco-
suiiimatim notari. pium Bremense a Karolorege construitur 67,et "Wil-
Tola sacrse auctoritatls scriptura unus liber dici- lihadus primusepiscopus constituitur. [Chr. Wirzib.]:
tur, etc. Saxones rebelles niagna plaga occidit et chrislianos
A. D. 7268S[Chr. Wirzib. SS. VII, 26]. KarolusPi- fecit. Eclipsis solis facta est. Karolus Romam per-
pini filius (filius 83Anchise filii Arnolfi episcopi Me- git, etcruces iii veslibusejus apparent. Deinde Scla-
tensis) principatum majof um domus 27annis tenuit. yos et Hunos bello vicit. Gerolt dux et signifer in
Hic contra Sarracenos pugnavit, Fresiam vastavit, B 1 bello occiditur. Tempore magni Karoli Constantinus
Wasconiam invasit. Gregorius III, papa claves se- imperalor a Grecis excecal.ur ; similiter papa Leo a
pulcri sancti Petri etvincula ejusdem cum magnis Romanis noii tameu penitus excecatur, lingua am-
muneribus ad Karolum misit, ut a partibus impera- pulalur. Qui ad Karolum in Saxoniam venit, auxi-
toris Constantiiii qui Leoui successit recederet; sed lium petit. Cujus causa Karolus Romam cum exer-
Karolus legatos cum honore suscepit, munera eis citu profecltis papam resliluit, cririiinatofes ejus oc-
contulit, atque cum suis nunciis Roinam remisit. cidit seu in exilium niisit. Papa vero divinilus visum
Deinde contra Sarracenos in Gothia pugnat, Saxo- recepit [cf. Chr. Bernoldi]. KaroluS auguslus Ro-
niam intrat, et moritur. Grcgorio III, succedit Za- manorum acclamatur, et in die natalis Domini a
cbarias papa. Leonepapa coronatur, cum quo Greci pacem feee-
A, D. 74284.Pippinus filiusKaroli cum fratreKari- ruiit. [EiNn. Aiin. Fuld. 807.] Aaron rex Persarum
manno iiiajprdomusannisll.KarlmaiiuusAustriam, Karolo teiitorium bissinum et pallia serica pretiosa
Aieinanniam atque Ttiringam sortilur. Pippinus et balsamuni et elepliantem, riec non et Iiorologium
Burgundiam, Neaustriam atque Provinciam. Karl- ex auricalco arte mechanica mire composiluni, in
mannus "Wasconiam et Alamanniam vastat, cum quo 12 horarum cursus ad clcpsidranl verlebatur,
Saxonibus paceni facit. Deinde Romam pergens a cum lolidem sereis pillulis quse complela Iiora de-
Zacbaria papa clericus factus est, monasterium cidebant, et casu suo cimbalum sibi subjecttim lin-
sancli Silvestri ip monte Soracte construxit, iu quo uire faciebant, additis 12 equitibus qui per 12 fene-
se monaclium fecit; postea ad nionasterium sancli stras complelis hoiis exibant, et impulsu egressionis
Benedicti profectu s est. Isdem tempofibus Rada - suae totidem fenestras quse prius erant aperte clau-
gaysus rex Longobardorum similiter fecit. Zacha- debaiit. Classis 200 navium de Nordmannis et Da-
rias papa caput Georgii martyris in capsa recondi- nis venit, Fresiam et omnes adjacentes insulas va-
tum reperit, in pitacio litteris Grecis exaralo, et in Stavit, tribus prselils Fresones vicit, vcctigal centum
Romanarii urbemlraiisiulit.Hiceliamdialogum beati libras argenti eis imposuit. Terrae motus factus est,
Gregorii in Grecum translulit. Legatione Burchardi et mortalitas subsecuta est. Eclypsis solis facla est,
episcopi et Folradi abbatis Zacharias papa jussit et Karolus moritur.
Pippinum regem constitui. A.D. 814 8S.Ludewicns Karoli filius annis 27. Hic
A. D. 745 SB.Pippinus aucloritale Stepharii papse a Stephano papa qui Leoni successit imperator fa-
qui Zachariss successit rex Francorum est appella- ctus est. Stephano morluo Pascalis papa efficitur.
lus, et a Bouifacio Mogontino archiepiscopo oleo D [Chron, Wirzib:] Berhhardus rex rehellal Ludewico
unctus et in civitate Swessona in solium regni ele- qui mox interiit. Nix magna diu permansit. "Wethi
valus, regnavitque anriis 16. Hildericus rex tonso monachus in Augia mirabilem visionem vidit. Tem-
capife in monasterium missus est. Pippinus Longo- pore Ludewici filii Karoli in Turinga cespis 50
bardiam hosliliter petit. Saxoniain bello premit, pedumlongus, 14 pedum latus 89, 6 pedum altus 90,
Wasconiam invadit. Othmarus ahbas iri insulam de terra sine manibus prsecisus et sublatus esi, et
Rlieni relegatur. Eclipsis solis facta est. Caput spatlo 25 pedum in alio loco projeclus est. Item in
Johaiuiis baptistae invenitur. Corpus sancti Naza- Saxonia quidam locus in riiodum aggeris intumuit,

VARLE LECTIONES.

88Bedamoritur, in marg. S3sitperscripta. 84Fulde construitur. Burchardus episcopus claruit. Audoga-

rius abbas Cjmpidoiie. In marg. 85BonifaciuspasstiS. In marg. S6Corpora Gordiani et Epimacln m Ala-
nianiiiam ferunlur. in marg. 87constituitur cod. Adtn. SSAnsgarius episcopus convertit Danos et buedos.
Eclipsis solis in Gehiinis facta est a. i. 1518, et statim posl in principio anni 1519 clementissimus csesar
Maximilianus obiit in marg. manu swcitli xvi. 69altus cod, Adm. 90ped. alt. destinl cod. Adnu
 191 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET IIISTOR. 192
ct spalio unius legwige sl sub una nocte inslar valli A instar nivis operuerunt, cuiicta quae in pratis erant
se subrexit9S. Eclipsis solis facia est, et Ludev.icus devastantes. Erant autem ore lato et exlenso inte-
lnoritur. stino, duosque habebant dentes lapide duriores, qui-
A. D. 851. Lotharius filius Ludewici annis 17,. bus duras arborum cortices corrodere valebant,
Hic a Paschaii papa eoronatur. Hujus tempore[Ei.NP. Longitudo et grossitudo quasi pollex viri, tanltcque
/. c. 824,. 825. SIGEBERTUS a. 825] subita tempestate ejant niuUitudinis ut una hora diei centum jugera
facla ingens fragmen glaciei cum grandine de coelo frugum prppe urbem Mogontinam consumerent..
cecidit, cujus longitudo 1S pedum, iatitudo 7, cras- Quando autem yolabant, ifa totum aerem per unius
situdo 2 pedum fuil, Eodem lempore qusedampuella miliarii spacium velabant, ut splendor solis in terra
duodennis post acceplam in pascha communionem positis vix appareret. Quarum iioiinullsein diversis
ab omni cibo et potu triennio abstinuit: post hsec locis occisse, spicas integras cum granis et arislis in
sicut alii homines vivere coepit. x\bbas SancliDyo- se habuisse repertse sunt. Quibusdam vero ad occi-
nisii ossa sancti Sebastiani martyris de Roma ad dentem profcctis, supervenerurit aliae, el per daos
Suessonani civitafem adduxit, et in basilica saneti menses paenecottidie suo volatu horribile cerner.ti-
Medardi posuit. Qusacum adhuc inhumata jacerent, bus praibuere speclaculum". Tunc ct in Italia tribu',
"
ianta signa et prodigia ibi claruerunt, ut a nullo diebus et tribus noclibus sanguis de cselopkusse
mortalium numerus miraculorum compreliendi vel narratur. Terraa mofus factus est, et cometa visa
varielas valeat enarrari. Lotharius imperator judi- est. Lotharius rex frater Ludev.ici imperatoris ohiil,
cio episcoporum aima depusuil. quia uxorem reli- et Karolus rex Galliarum regntim ejus invasit. Mox
quit, et ad agendam pcenilentiam inciusus est; po- bellum in Triburia inter Ludewicum imperalorem
stea absolutus, apud lngilheim moritur, et Meltis etKarolum comniittiliir. Ludewicus rex Germaniss
sepelitur. moritur, et Mediolani sepelitur. Post quem Karolus
A. D. 841. Luciewicus filius Lotharii cum fratri- rex Gallise augustus coronalur, sed a Karlomanno
bus Lolhario Karplo et Pippino annis 56. [Ann. impugnatur.
Wirzib. SS.TI, 258 sq.] Bellum inter fratres depar- A. D. 877. [Chr. Wirzib.] Karolus filius Lude-
titione regni excanduit, et ingcns prsslium fit, et wicicum fratribus Karlomanno etLudcwicoannisll»
tanla csedes ex utraque parte, ut numquam prse- Karlniannus et Ludewicusmoriuntur, et Karolus di-
sens setas tanlam stragem in gente Francornm fa- misit regnum. Karolo mortuo, Karlomannus inva-
ctam ante ineniinerit. Deinde regnum inter se di- dit Romanum imperium. Boum peslilenlia magna
sperfiunt, el Ludewicus Germaniam, Karolus Gal- eontigit. [SIGEDERT. 877.] Dum vero canes cadavera
liam, Lotharius Italiam opliuuit. Tempore hujus ^ laniando comederent, quadam die universi in unum
Lotharii Nordmaniii et Dani usque Paiisius navigio locum congregati indediscesserunt, ita ut nullus eo-
venientes, regnum Karoli vastant, in Fresia tribus rum neque yivus neque morluus inveniri potuis-
prseliis confligunt et vincunt. Pippinus rex Aquita- set.
nise comprehensus a suis Karolo regi cum regno A. D. 888. [Chr. Wirzib.] Arnoldus lilius Karl-
tradilutr, effecfusque clericus in morrasteriiimextru- nianni annisl2. Karolus imperaior obiit, Arnoldus
ditur. Homo quidam fulmine tactus totus est con- exercitum Nordmannorum prorsus delevit, Ifaliam
sumptus, et veslis illsesa remansit. Lotharius mo- et Burgundiam suo regno subjecil, Roinam veniens
r.achus efficittir in Prumensi monaslerio, in quo et imperaior cfficitur. Magna fames boiiiines se invicem
inorilur, pro qup Lotharius filius ejus imperator comedere persuasit. Ungarii Italiam vastant, etAr"
efficilur. Lotliaiius dimisit legilimam uxorem, et nolt morilur,
duxit alteram coiisenliente Theogaudo Treverensi A. D. 800. Ludewicus Arnoldi filius admodum
et Guntliario Coloniensi archiepiscopis. Pro qua re puer annis 12. Uhgari Bavariam ingrediuntur et
a papa Nicolao depoiitiiilur, rex autem ad sjT.odum plus miile ex eis occidunlur. Karintbiam invadunt;
vocatur, Qtii veniens et.judicium cum corpore Do- r, commissa pngna occidunlur plurimi utrimque, sed
niini cum 70 principibus pro imposifo crimine fa- amarius Ungarii. Deinde Saxoniam et Tiiringam
ciens, subila morte cum omnibus inleriii. Tempore vastant. Bellttm Francorum cum Ungariis. Ludewi-
Ludewici fratrisLothariiquadam nocle nubes asceu- cus rex morifur.
dit ab aquilone, allera ab oriente et meridie venit, A. D. 912. 93 Coimradus filius Chounradi illius
quse ignea spicula in invicem miserunt; deinde quem Adalbertus Babenbergensis inlerfecil, in re-
cocunles quasi exercitus in prselio se confuderunt. gniim elevatus regnavit annis 7. Ungarii ab Ala-
Hoc tempore mulier panes allios venales in fcsto niannis elBawariis juxta flumen IiiejocciduiiPir. Co-
sancli Laurentii coxit, ct atramento nigiiores de metse videnlur. Ungarii Alanianniam depopulantur
fornace protulit [SIGEDERT. 874.] Quodam tempore ferro et igne, et Alsaliam invadiint. Counradus rex
iustaiite messe vermes quidam in Germaniam quasi nioritur,
ioeusfse.4 pennis volantes et6 pedes habentes ab A,'D. 919. Heinricus comes rex effeclus regnavil
priente veuerunt, et uuiversam superliciein icrra 1. aiiiiis 18. Ungarii tolam Frahciam, Galli.am, Alsar
VklUM LECTIONES.
" C1leuge cod. Adinunt. •' subvcxit cod. Adm, 53Ileriger episcopus claruit, ht marg.
 193 SUMMATOTIUS. 194
tiani atqiie Alamanniani gladio et igne devastant, A cuticta devastat, rebeilem ducem jure jurando sibi
quos Heinricus in Suirbia interfecit. Buchardus dux subjugat. Deinde Ungariam cum exercitu ingreca-
occiditur. Herimaniio Alamannia commitlilur, et tur, Ovonem tyrannum viClum fugat, Petrum regem
Heinricus moritur. ab Ungariis expulsum in regnum restituit, subjuga-
A. D. 957. OttoMagnus Heinrici filius annis 58. loqiie sibi regno Uhgariorum ctim stimmo honorere-
UiigariiFranciam,;Alamanniam, Galliam usqtte ocea^ - vertitur. Agnetem Willehelmi Pictaviensis principis
num et Burgundiam devastantes,per Italiam redie- Tiliain sibi in conjugio copulat. Pac(.m maximam in
runt. Monasteria sancti Galli et Sancli Bonifacii cre- toto regno firmat, Pestis pecudum magna, hiems
riianlur. Hyeinps valida et mOrtalilas animalium fa- "dura. Heinricus Italiani ingressuspacifice a Ronianis
cta est. Ungarii cum Bawariis pugnant et vineuiitiir» suscipitur, papas tres non digne conslitutos synoda-
Ofto Ilaliam sibi subjecit, Berngerum regem expu- liter deposuit, Swidgerum Babenbergensem cpisco-
lit. lgiiituSlapis"quasimassa caiidentis ferri ab oc^ pum papam consliluif, Clementem noniinavif; a
cidente volvens venit, et draco vistis est. Ungarii quo ipse imperator et augustus consecratur, et per
Noficam, Franciam Iialiamque petunt, el lotani Ba- -Apuliam mullasque provincias felici victoria ex:er-
wariam devastant; juxta -Augustam Alamannise ur- citum ducens, magiio honore revertitur, et COIJJUS
bem abOttone rege pugna victi imriiensa caide ne- B sancli Wicdonis deltalia ad Sphiram atlulit. Petrus
canlur. Cruces in vestibus apparent. Otlo Romani rex Uiigariorum a quodam tyranno captus et excse-
veniens imperator eflicitur. Hic in Saxonia Parthe- catus est, isque regnavit pro eo. Swidgerus papa
nopolim civilatem condidit. Sigiiuiit in sole, deinde obiil, cui Poppo successit; post bunc Bruno qui et
eelipsis solis facta est. Signum quoddam ignei colo- Leo Tolanensium antistes.papa ordinatur. Synodus
ris in ccelo apparuit, et Olto rooritur. Sanclus Ou- Magontise congregalur, cui praifuit Bruno apostoli-
dalricus obiit anno episcopatus sui 50. cus et Heinricus imperalor. Barlho archiepiscopus
A. D. 975. OltoTL Otloiiis Magni filius annis 9. obiit, et Herimannus contractus. Leoni papa Gebe-
Hic apud Galabriam occiso a Grecis exercitti de navi hardus qui et Yictor sttccedit. Fames mullas pro-
exiliens, natando'aufugit. DeindeRomss moritur et vincias afflixit, egestas et penuria undique pfseva-
luit, et Heinricus yitamfinivit.
'sepelitur.
A. D. 984. OttoIII, Ottpiiis II filius admodumpuer A. D. 1067. Heinricus filius Heinrici imperatoris
annis 18. Fames magna fuit. Wenzlas dux passus admodum puer ecepit rcgnare, regnavitque annis49.
est. Adalbertus episcopus de Rraga civitate a Pru- CujiismaterAgnesstiscepitducalum Bawarise.Yictor
cis maityrio coronatur. Nodker mOnaclnis clarus ,-, papa moritur, el Fridericus qui et Slephanus con-
habetur. OttoTnoritur, et Aquisgraiii sepelitur. «stituitur; post hunc Alexander ordinatur. [Annal
A. D. 1002, Heinricus dux Bawariai rex effectus, -Wirzib.] Cometa videtur, et Anglia Nordmaunis
regnavit annis 23 nienses 5. Hic llaliam, Boemiam subicitur. Olho dux Bawariae rebellat regi. Mox el
et Bolizaum ducem cum omni gente Sclavorum piincipesconjurant contraeum. Saxones Hartesburc
subjugavit. Hunc Benediclus papa coronavit. Ba- destruunt, sepulchrum UliiHeinrici violant, ossaque
benberc condidit, cujus ecclesiam Benedictus papa -ejus dispergunt. Alexander papa obiit, cui Hildi-
dedicavit, Ruzi, Polani et Uiigarii 94facti sunt chri- brandus qui et Gregorius succedit. Belluin juxta
stiani. Fanies niagna exorta est, et terrse niotus ex- Uiistruhl commiftitur. Rondolfus dux in regem eli-
tilil. Heinricus moritur et Babenberc sepelitur. ^itur. "Wirsiburcobsidetur. Bellum juxta Strowi, et
A. D. 1025. Gounradus fere 15 annis regnavit. aliud juxta Fladecheim conimiltilur. Aliud bellum
Contra bunc magna dissensio in regno efficilur, sed juxtaElslrel fuit, in quo Roudolfus rex occisusest.
ipse lieinricum filium suuni regem fecit, ipse vero Tleiiiricus Romam obsedit, WTcbeiium papam con-
Romarii pergens iniperator efTicitur.Cum exercitu stituit. Herimanntis rex elevatuf, et bellum intef
Paiiiioniam pelit, sed rex Stephaims cum eo pacem Swevos et Bawarios juxta Hostetin geritar. Roma
fecit. Roudolfus rex Burgundise moriens diadema p capta, et pestilentia magna est facta. Herimannus
stium Counrado imperalori misit. Counradus orien- rex orientalem Franciani hostiliter ingreditur. Hein-
talem Fraiiciam contra Ottonem petit: deinde Bur- ricus de Italia reversus -Augustam obsidet, capit,
gundiam vastat, Slaviam premit, eique Sclavi qiii deinde Saxoniam vaslat. Bellum juxta Bleichfelt ge-
Liulici dicunlur, facti sunt tributarii. Pilgriinus Co- ritur. Herimanhus rex occiditur. Aliud bellumfuit
loniensis episcopus obiit, cui Heriman successit. juxta Glicbo oppidum inler Heinrlcum regem et
Chouiiigunt regina et Ilerimmannus dux obiit. Ste- Egchebertuni marcliionem. Ecljmsis sOlisfacta est.
phaiius rex Ungariorum cum onini gente sua ad fi- Counradns filius Heinrici rex constituitur, et patri
dem Chrisli coiiverlilur. Eclypsis solis faeta est, et rebellat. Pestilentia maximafaclaest. Gregorio papa
Counradus moritur, ac Sphiraj sepelitur, quam ipse defuncto, ordinatur sumnius poiififex Otlo Ostien-
condidit. sis episcopus qui et Urbanus. Hoc tempore globi
A. D. 1040. Heinricus rex pius Counradi filius'" ignei in caelo emicuerunt, rursunique alia in cceli
aniiis 17. Hic Boemiam ingressus igne prssdaque parte se condiderunt. Mox de occidenlis partibus
VARIJE LECTTONES.
84Luzi etiam ef Polani cod Adinunt, ss deest in cod.
 195 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I.— DIDASC. ET HISTOR. 196
Hyspanise et Gallisepopuli et nationes, tribus et lin- A iilius sororis Heinrici imperaloris. Tres soles visi
jguae,omnis sexuset setas egressi orientem pefierunt, sunt in eaelo hora nona. Nortbertus episcopus iu
sepulchrum Domini Iherosolimis multo sanguine vi- prsedicatione et reiigione clarus bahetur. Lotharias
sitaverunt. Urbanus papa moritur, et Pascbalis cum exercitu Poemiam aggredilur, sed victus et
constituitur. Heinricus filius Heinrici rex eligitur, et multis de suis occisis regreditur, Counradus frater
patri rebellans patrem capit, regalia ei tollit. Conieta ducis Friderici a Swevis rex elevatur. Sphira a Lo-
diu visa est. Heinricus junior Coloniam ohsidet: in- thario conlra Fridericum obsidefur, nec oplinetur.
lerim pater ejus moritur, et Sphirse sepelitur S6. [cf. AKSELM.Gemb. 1128.] Eo tempore visum est
A. D. 1106. Heiuricus filius Heiiirici annis 25 caelumardereprima hora noctis. Deindemedia nocte
[cf. Ann. Saxo 1107]. Hic duni in Goslariensi oppido iterum incendium visum est in cselo.Iterum atque
convenium " habuisset s8, et jura regni prout vo- iterum idem a pluribus visum esf. Quadam nocte
luit disposuisset, subito ss niinia tenipestas et hor- nimius splendor ut ignis visus est a multis de cselo
ribilis ftilgurum et coruscationum et tonitruorum le° cecidisse; ferlur etiam grando niagna ut ova anse-
exorta regem et pmneni populum perterruit. Mox- rum in aliquibus locis pluisse, inter quam et glaeies
quecapulusmucronis regis tactus ut ccra liquescens prsegrandis cedidit. Qusedam villse eontra flatum
evanuit et pictura clipei ejus deleta est. Deinde rex venli ex toto conflagralse sunt, et multa ircendia ex-
Flandriam cum valida manu intrat, ferro et igne titerunt, inter quse Trajectum exustum est, et Par-
cuncta vastat, Roupertum comilem cum omni po- dirbergensis ecclesia el multa sanctorum monaste-
pulo subjugat. Post baec Pannoniam eum excrcilu ria. [cf. ANSELH.1151.] Lotharius denuo Sphiram
aggreditur, sed nihil dignum memorise ibi geritur. obsidet et victor optinet. Pestileiitia sequitur el ho-
Poloniam quoque cuni multitudine ingreditur, qua minum et animalium, Honorius papa morilur, et
prseda et incendio vastata reverlitur. Deinde cum duo papse ordinantur, scilicet Anacletus qui et Leo,
omni copia Italiam iiigredifur, oppida, castella, mu- quem Roma suscepit, et Innoeentius quem ecclesia
nicipia ferro ignique depopulatur, Romaa a Pascali recepit. Item prima hora noctis ca^lum visum est
papa augustus consecratur, sed ipsepapam compre- quasi sanguine perfusum in aquilonari parte. Inno-
hendit, clerum et populum terrore dispergit. Despo- centins papa venit iu Gallias in civitatem Leodium,
liala Urbe revertitur, in saeerdoles Domini et priu- cui Lotharius rex occurrit cum omnibus epi-
cipes crudeliter grassalur. Ob boc principes contra scopis Germaniae, qui Innocenlium papam eli-
eum jurant, et a regno armis propellunt. Bellum gunt, Anacletum respuunt, expeditionem in Italiam
juxta Welfesholz contra eum gerilur, in quo vicfus P conjurant, ut Romam papamperducant. Inlerim Lo-
patria pellitur. Terraj motus factus est, et plnra tbarius cum exercitu Daniam adit, regem Danorum
incenia corruerunt, Paschalis papa moritur, et Ge- Nicolaum liliumque ejus Magnum in deditionem cum
lasius ejusloco constiluitur. Quem Heinricus a Ro- obsidibus accepit, et viclor rediit. Deinde collecto
nia expulit, et Gregorium qui et Burdinus papam exercitu Italiam petit, Romam cum papa Imiocentio
conslituit. Defttncto Gelasio Calistus subrogatur, a coronandus pergit. In itinere insidias ut dicilur Fri-
quo Heinricus cum suo papa exconimunicatur. Bur- derici ducis incurrit, unde offensns Augustam civi-
dinus a Calisto capitur, monasterio cui nomen est latem incendit, plures de civibus occidit, pluriiiios
.Cavea intruditur. Post hsec Heinricus ecclesise con- de suis ainisit, in Italia vero maximam partem suo-
cessit, ut jure ecclesiastico episcopos et abbates rum amisit. Post mullos labores Romam ingredilur,
electione cleri et populi constituat, eleclus a rege hoiiorifice a senatu et populo Romano suscipifur,
regalia accipiat, et ipserex a Kalislo papa a banno ab lnnocentio papa augustus cum regina coronalur,
absolvitur, et ecclesise pax redditur. Kalistus defuii- cum pace regreditur (an. 1153). Eclipsis solis fa-
gilur, Honorius subrogatur. Deinde facta est fames, cla est 4 Nonas Augusti media die per unam fere
quam secuta est tempeslas horribilis miiltis diebus liorsm, qualis per mille annos non est visa. Deni-
tonitruorum et fulgurum et grandinis, et eclypsis D I que totum caelum obscuratum est instar noclis, ct
solis per unam horam. Heimicus moritur, et Sphirse stella; toto psene caelovisaesunt. Tandem sol egres-
sepelitur. Lotharius dux Saxonum in regnum eli- .sus de lenebris in niodum stellse apparuit, deindein
gitur. modum novselunae, ad extremum propiiam forniam
A. D. 1125. Lotharius dux Saxoniae regnat induit [cf. Co«f. Mariani Scoti SS. V, 562].
anu. II. Huic rebellat Fridericus dux Swevorum,

YARIJE LECTIONES.
96Anshelmus in Anglia claret. in ntarg. " principum add. cod. Admunt. °8 haberet c. Adm.
episcopus
ESetjura — subilo desuni cod. Aclm. 10°et cor. et ton. desimf cod. Adm.
TP7 DE SCRIPT. ECCLES. LIBRI QUATUOR. — LTB, I. *98

DE LUMINAMBUS ECCLESLE

SIVE

DE SGRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS

LIBELLI QUATUOR.
(FAMtic, Bibliolheca ecclesiaslica, Hamburgi 1718, ToL, pag. 75.)

LIBELLUS I EX HIERONYMO SUBLEGTUS.

Rogo te. lector (si tamen prse doiio invidise au- ^ CAP.V.Paulus apostoius, qui antea Saulus, extra
dias), ne hujus opusetili laborem vilipendas. Ego numerum duodecim apostolprum, de tribu Benja-
quippe vigilavi ut tu dortnias, ego Taboravi ut tu min, et oppido Judaea? Gischali, scripsit decem
quiescas. Tuus soluminodo labor erit, ut perlegen- Epistolas ad Ecclesias : ad Romanos unam, ad Co-
do intelligeritia replearis, et pfseditus, clarus ari om- rinthios duas, ad Galatas unam, ad Ephesios unain,
nibus habearis. Si autem (quod magis timeo) tabido ad Philippensesunam , ad Golossenses unam, ad
corde et nebulosa facie his flosculis ornate contextis Thessalonicenses duas, ad Hebrseps uham: prseferea
lividum dentem iinprimis , ac rosigerum serlum, ad discipulos suos. quatuor, Timotbeo duas, Tilo
candiilulis liliis connexum, venenata lingua carpis, unam, Philemoni unam, ad Laodicenses unam, qu33
invidia quideni-te ut pfoxiinum servum caligini quidem legilur, sed ab omnihus exploditur. Hic
ignorantiae ihvolvet, nie autem benevolenlia per quarto decimo Neronis anno, eodem die quo Petrus,
lumen scieiilise.ad glpriam et honorem perducet. In RomaeproChristocapite truncatur, et iiiyia Ostiensi
lioc libello omnes ecclesiasticps scriptores a tempore sepelitur tricesitno septimo anrio post passionem
Christi usque ad nostra fempora nominatim expres- Domini (Hieron. c. 5).
si, quos ex Hieronyiiio, Gennadio, Isidoro, Reda et CAP.VI. Barnabas, Cyprius, qui elJoseph, levi-
aliis cognoscere polui. B tes cum Paulogentium apostolus ordinatus, unani
CAP.I. Simon Petrus, filius Joannis, provineiss ad sedilicationem Ecclesia; Epistolam composuit,
Galilseaa,yico Bethsaida, frater Andreae apostoli, et quse inter apocrvuhas scripturas legitur. (Hieron.
princeps apostoloruro, scripsit duas epistolas, quse c 6).
canonicse npminahlur. Evangelium qtioque Marci CAP. Vn. Lucas, medicus Anliocliensis, seetator
ejus esse dicitur. Libri autem, de quibus unus Acto- Pauli apostoli, Scripslt Evangelium et Actus aposfo-
rum ejus inscribitur, aliusEvangelii, tertius Prsedi- lorum Romaa. Hic octuagesimo et quarto anno in
cationis, quartus Apocalypseos, quintus Judicii, in- T3ilhyniamoritur, et postmoduni Constantinopolim
ter apocryphas scripturas repudiantur. llic post transfertur (Hieron. c. 7).
episcopatum Anliocbensis Ecclesise, ad expugnan- CAP.YHL Marcus, discipulus et interpres Pelri,
dum Simonem Magum Romampergit, ibique viginti Romanis scripsit Evangelium. Hic passus est oclavo
annis cailiedram episcopalem tenuit, usque ad quar- Nerouis aiino, et Alexandrise sepultus (Hieron.
tum decimuin aniiuni Neronis, a quo et crucifixus c, 8).
est, Romseque sepultus (Ilieron., De virh Ulustri- CAP.IX. Joannes apostolus, filius Zebedaei, et
bus, c. 1). frater Jacobi, scripsit Asise episcopis Evangelium,
CAP.II. Jacobus, frater Domini, cognomenlo Ju- C et Apocalypsim, et tres canpnicas Epistolas. Hic
stus, Joseph, ut quidam existimant, ex alia uxore, sexagesimo octavO anno post passionem Domini sub
ut alii, Mariaesororis matris Domini filius, scripsit Trajano moritur, et apud Ephesum sepelitur (Hier
unam de septem canonicis Epistolam. Hicpost pas- ron. c. |9).
sionem Domini ab apostolis Hierosolymorum ordi- CAP.X. Hermas, cujus apostolus Paulus ad Ro-
natus episcopus, triginta annis rexit Ecclesiam, et manos meminit, scripsit librurri qui apellatur Pastor
juxta lemplum Doniini, ubi prsecipitatus fuerat, se- (Hieron. c. 10).
pelitur (Hieron. c. 2). CAP.XI. Philo Judseus, natioue Alexandrinus, de
CAP. III. Matthseus, qui et Levi, ex publicano genere sacerdotum, scripsit librum unum de Vila
aposloltis, primus in Judsea Evangelium Cbristi nostrorum sub Marco degentium. Hujus exslaiiE
Hebrseis litteris-composuit (Hieron. c. 5). prseclara et innumerabilia opera : In quinque libros
CAP.IV. Judas, frater Jacobi, uriam de scptem Moysi; De confusione linguarum, liber 'tf*3|fg#A;-_
canonicis reliquit Epistolatn (Hieron. c. 4j. natura et iuventione, liber unus; De his p.useVVsars^'
 109 HONORITAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET IIISTOB. 200
precamur et testamur, liber unus; Dc erucutione, A ad Philadelphios et Smyrnseos. Hie passus est sub
liber unus ; De hscrede divinarum rerum , liber Trajano (Hieron. c. 16).
unus; De divisione aaqualium ol conlrariorum, liber CAP.XYIII. Polycarpus, Joannis apostoli discipu-
unus; De tribris virtulibus, liher unus; Quare quo- lus, ab eo Smyrnse cpiscopus ordinatus, scripsit ad
mmdam in Scripturis niulata sinl nomina, liber Philippenses valde utilem epistolam, et quaetlam de
unus; De pactls, libri duo; I»e vita sapientis, liber "-•-die Paschse. H°c sub Coinmodo pro Ghristo igni tra-
unus; De tribus virtulibus, liber untis; Quod somnia dimr (Hierpn. c. 17).
liiitlaiittir a Deo, libri quinque; Quaestioiium et so- CAP,XIX. Papias, Joannis auditor, Hierapoliia-
lutioiium in Exodum libri qttinque; De tabernaculo niis iii Asia episcopus, quinque scripsit volumina,
elDecalogo, libri qualuor; De victimis et repromis- quse prsenofavit : Explanatio sernionum Domijii
sionibus; De maledictis; De providentia; De Judseis; (Hieron. c. 18).
De conversalione vilse. Alexandri; Quod propriom CAP.XX. Quadratus , aposlolorum discipulus ,
ralionem habeant luuta animalia; Quod oninis insi- Alhenarum episcopus, scripsil librum pro Christiar.a
piens servus sit; De apostolicis yiris, quem inscripsit religione valde ulilem, aposlolica doctrina tlignum
Dc contemplativa vila; De agricultura duos; De " (Hieron. c, 19).
ebrietate duos. Hic conscripsit secundum librum CAP. XXI. 'Aristides, Atheniensis philosophus
Machabseorum (67-69). eloquentissimus, sciipsit yolumen, nostri dogmatis
CAP.XII. Lucius Aiiiiseus Seneca, Cordubensis, ralionem eontinens (Hieron. c. 20).
Pholirii Stoici discipulus, et patruus Lucani poetae. CAI. XXII. Agrippa , cogiiomento Caslor , vir
Scripsit quasdam epistolas ad Paulum apostolum, et valde doctus, adversus vigiiill quatuor voluniina
Apostolus quasdam rcscripsil (Ilieron. c. 12). Basilidis hserelici, quse in Evangelium confecerat,
CAP.XIII. Josephus, Mathathise filius, ex Hieroso- forlissime disseruit (Hieron. c. 21).
lymis sacerdos, a Vespasiano captus, scripsit Romse CAP.XXIII. Egesippus , vicinus apostolicorum
septem libros Judaicse captivifatis, ct alios viginti temporuiii, omnem a passione Domiiii usque ad
quatuor Aiiiiquifafum libros , ab exordio mundi suam setatem ecclesiaslicorum actuum texens -Iiislo-
usque ad quarlum deciiuum annum Domiliani Cse- riam, quinque libros composuit (Hieron. c. 22).
saris, el duos conflictus advei'sus Appionem, gram- CAP. XXIV. Justinus, pliilosopbus, de Neapoli
maficnm A-lexandriinim, et unum qui inscribilur De urbe Palsesfinse,patre Prisco Baechio, scripsit libros
polenlia , in quo digesta sunt Machabseoruni marly- quatuor pro religione Chrisii conlra genfes, et unuin
ria (ilieron. c. 15). o de monarchia Dei, el uiium queni prsenotavit Psal-
CAP.XIV. Juslus Tiberiensis, de provincia Ga- ten, el ununi de aiiima, et dialogum contfa Judssos,
Tdseae, scripsit Bisloriam Judaicarum rerum, et et insignia volumina conlra Marcionem, et librum
quosdam comnientariolos de Scripfuris (Hieron. conira omnes hsereses. Ad uliiiiium pro Chrisio
c. 14). saiiguiiiem fudit (Hieroii. c. 25).
CAP.XV. Clemens, cnjus Aposlolus ad Philip- CAP.XXV. Melito, Asianus, Sardensis episco-
penses meminii, quarfus post Petrum aposfolum pus, libruni pro Clirisliano dogmate composui!.
Romse episcopus (siquideni secundus Linus, terlius Scripsit eiiam de Pascha duns libros; De vita pro-
Anaclelus fuit), scripsit Epislolam ad Corinthiorum phelarum librum unum;De senibus unum; De cor-
Ecclesiam, valde utileni, ct Iiinerarium Petri, et pore et anima ununi; De baptismate uniim; De vc-
Dispiilationem Pefri et Appionis, et multa alia qtise ritate unum; De generatione Christi unum; De
'inter apocrypha immerantur. (Hieron. c. 15). prophetia sua uiium; Be liospitalitatc iiinim; rt
CAP.XVI. Dionysius areopagita, phiiosopiius, a alium librum qui Clavis iiiscribitur; De dia'.olo
Paulo apostolo conversus, Atheiiis episcoptts or- unum; De Apocalypsi Joannis unum; eclogarum li-
dinafus, scripsit librum De hierarchia, et miilta bros sex (Hieron. c. 24).
alia (70). ]) CAP. XXVI. Theopliilus, sexlus Aiitiochense Ec-
CAP.XYIL Ignalius, Aiitiochense Ecclesise post clesiaeepiscopus, conlra Marcionem librum conipo-
Pelrum apostolum lertius episcopus, scripsit Eccle- suit, et ad Auetolyciim lria volumina, et contra hss-
sise Ephesiorum epistolam, alteramadMagnesianos, resiiii Hermogenis librum unum, et alios tractatus
terliam ad Trallenses, quartam ad Romanos, deinde {Hieron. c. 25).

(67-69) Videllierori. c. TI,etBellarniimini in Cala- legitunn eodem Marlyrologio: vn/rf«s(9) Octobrh,

logo, ubi agit de Pliilone et de auctore librorum
Macliabseorum.
(70) De S. Dionysio Areopagita sic legitur in ve-
leri Romano Martyrologio, ab' Herilierlo Rosweido
lypis Plaiitinianis 1615,°edito : v Nonas (5) Octobris,
Alhenis, Dionysii Areopagitw sttb Adriano diversis
lernientis passi, ut Arisfides lestis estin operc quod
de vCbristiana religione composuit. Hoc onus apud
'Ailieiiiensesiiileranliquorum inenioriasclarissimiini
leiietur. De sancto Dionysio Parisiensi episcopo sic
Parisiis, Dionysii episcopi, ctim sociis sttis, a Fc-
scennino gladio animadversi. Yetus itaque Romanum
Martyrologium duos Dionysios constiluil; unum
Areopagilam, S. Pauli apostoli discipulum; alterum
Parisieiisem episcopum, jussu Fescennini gladio
percussum Decioet Gralio consulibus (hoc est,"Cbri-
sti 250 anno), ut Gregorius Turoiieiisis lib. i Hist.
Francorum narrat. Ha?.cvisum fuit verbo indicare;
reliqtia ciijusqttejtidicio relinquo.
201 DE SCRIPT. EGCLES, LIBRI QUATUOR. — "LIB. 1. 202
CAP. XXYIL Apollinaris , Asiae Hieropolitanus 4. versus Cataphrygas insigne volunien. Sub Commodo
episeopus, insigne yolumen pro fide GhrisiianoTum fioruit (Hieron. c. 37).
edidit, et quinque libros adyersus gentes, et tres de CAP. XXXIX. Clemens , Alexandrinse Ecclesise
veritate, et duos adversus Cataphrygas (Hieroii. prcsbyter. Panta;ni_auditort po.st eum ecclosiasticam
c. 26). scliblani teriens, scripsit insignia vplumina , plena
CAP.XXVITI. Dionysitis,"Corintliiorum Ecclesise eruditioriis et eloquentise, tain de Scripturis dhinis,
episcopus, multas epistolas ad Ecclesias scripsit: in quam de ssecularis liftcratura. iiistrumento. E qui-
quibus est una ad LaodicenseS (71), alia ad Alhe- bus sunt illa -Stromalum et Informationum libri
nienses, tertia ad Nicomedienses, quarla ad Creten- octo, De paedagogis unus, De Pascha unus, De je-
ses, quinla ad Ponli Ecclesias, sexta ad Ignosia- junio unus, De diseeptatioiie unus, et alius qui in-
nos (72), septima ad Romanos, octava ad Chryso- scribitur : Quisnam ille dives sif qui salvetur; De
piioram, sanctam feminam. Sub Marco Aiitonino pbtrectatione liber unus; De canonibus ccclesiasli-
claruit (Hierpn. c. 27|. cis linus. Hujus '.discipulus. fuit Origenes (Hieron.
'- .
CAP. XXIX. Pinytus, Grelehsis, Cnossiss nrbis c. 58). .
CAPIXL. Miltiades scripsit prfficipuum volumen
episcopus, scripsit ad Dioriysium episcopum valde '*
adversus Montaiiiim et Priscam et Maximillam, et
elegarilem epistolam (flieron. c. 28).
alios lihros adversus gentes et Judajos (Hieron.
CAP. XXX, Tatianus lissresiarcha irifmiia scripsit
c. 59).
volumina. Hic Justihi philosopbi discipulus fuit;Tn GAP.XLL Appllo.nius, vir-diserlissimus, snripsit
liielorica quam maxime floruit; novam hseresim
adversus Montanum et Priscam et Maximillam in-
coiididit (75).
signe et magnum volumen. Contra liune scripsit
. "CAP.XXXI. Philippus, Creterisis, Gortinse urbjs Tertullianus. Hic claruitsub Severo (Hieron. c 40).
episeopus, prseclarum adversus Marcioneni edidit GAP:XLH. Serapiori, Anliocliise episcopus', scri-
libf uni (Hieron- c. 50). sit epistolam ad Caricum et Pontieum de liseresi
CAP. XXXII. Musanus _ no.n ignobilis scriptor. Mpntartii Ad Domnipnerii qtioqae libfum compo-
eor.fecit librum adversus quosdahi, qui ad hseresiui suit, et uiium Dc evarigelio, et aliasbreves epistolas
Tatianam deelinayeruiit (Hieron. c, 51)» (Hieron. c. 41).
CAP. XXXIII, Modestus tadversus MarciOnemfe- CAP. XLill. Apolloiiitis, Roniaiioe urbis senatof,
cit librum, et alia qnsedam (Hierotii c. 52). irisigne voliimeii pfo fide nostra composuit. Hic seii-
GAP. XXXIV. Bardesanus, in Mesopotamia cla- n tentia senatus pro Chrislo eapite truncatur (Hieron,
riis, infinita adversuS pene omnes hsereticos scripsit %.42).
volumina. flic nimis eldquens fuit, et novani hssre- CAP, XLIY. ThedpIiiluSjCajsareiePalaestihse,qtia;
slm condidit (Hieron. c. 55). olim Ttirris StratOnis vocribatur , episcopus , c!e
CAP. XXXV. Yictor, tertius decinms Romanse Pascba synodicam et valde utilem composuit epi-
urbis episcopus, de Pascha; et alia qusedam scripsit stolani (Hieron. c. 45).
volumina (HiefOm c. 54). . _ CAP. XLY; Baechylus, Gofinthibfum episcopus,
CAP. XXXVI. Irenseus, Lugduneiisis Gallise epi^- elegahtem librum de Pascha composuit (Hieron,
scopus, scripsit adversus hsereses libros quinqtie, c. 44).
cantra genles volumen breve, De disciplina aliud, et CAP. XLVI. Polycrates, Ephesiorum" episcopus.
ad Martianum fratrem de apostplica.prsadicatione, Scripsit synodicam epistolam ad Victorem Romanurii
libruni variorum tractatuum, ad Blastum :de schi- episcopum (Hieron. Cs45)i
sriiate, adFlorinurii de monarchia. de ogdoade egre- CAP. XLYlL Heraclius in Apostolum commenta-
gium doeumentum; etiqusedam ad Yiclorem papam rios composuit (Hieron. c. 46).
de Pascha (Hierom C; 55). CAP. XLYIIL Maximinus famosam qusestionem
CAP.XXXYIL Pantsenus, Stoicse sectae discipii- D insigni voluriiine ventilavit : Unde malum, etquod
lus, tarii in sanctis Scripluris quam in sseeulari lii- materia a Deo facta sit (Hieron. c. 47).
teratura eruditus, Alexandrise mullos eoirimentarios CAP. XLIX. Gandidus in Hexaemeron puleheni-
in sanctam Scripiuram fecit. Hic ad Indiam missiis, mos tractatus edidit (Hieroii.c. 48).
ubi Bartholomaeus dOcuit, ubi Evangelium Matthaei CAP.L. Appion similiter in Hexaemeron traetatus
reperit, quod et secum detulit (Hiefon. c; 56). feeit (Hieron. c. 49).
GAP. XXXYIIL Rhodon, genere Asianus, a Ta- GAP.LL Sexlus sub Severp scripsit librum De
tiano in Scripturis Romse eruditiis, edidit plurima, resurrectiona (Hieron. e. 50).
prsecipuuinque adversus 'Marcionem opus; sed et in CAP. LII. Brabianns quaedam opuscula ad Chri-
Hexaemeron elegaiftes tractatus composuit, et ad- stianum dogma pertinenfia edidit (Hieron. c. 51).

(71) Lege Lacedwmonios, 85 in Catalogo agitv ineQdem tpirip exstat liber Bia-
(72) "LegeCnossianos. lesseron EwaiiaeiiontHiiciijus.auClorfuit lric Tatianus
(75) Harmonia I? Evangeliorum non qtise tomo VII Syrus, Encratitarum pririceps. Vide Hieron c. 29
Bibliotliecse veterum Patrurii exstat, est Tatiani et55. : .;: : - ...,-- -
-•'.;
sea Ammoriii Alexa.ndrini, de quo Hieronymus cap. '"
PATROL.CLX5JI, A"
 105 HONORn AUGUSTOBUN.OPP, PA.RS I. — BIDASC. ET KiSTOR. 204
CAP. LIH. Judas plemssime disputavit de septua- A itiCanlica canticorum ; in Genesiin; in Zaciiariam; de
ginta hebdomadibus apud Baiiielem, et Chronica Psalmis; in Isaiam ; iu Danielem; in Apocalypsim;
usquc ad Severum perdusit (Hieron. c. 52). in Proverbia; in Ecclesiasten; de Saul et Pytbc-
CAP. LIV. Tertullianus, presbyter provincise nissa; De Aiiticlirislo; De resurrectione; oontra
Africanse, civitatis Carthaginiensis, patre ceiiturione lilarcionem; De Pasclia; adversum omncs baireSes
proeonsulari, acris et vehementis iiigenii, mulfa narrationem; De laude Salvatbris (Hieron. c. 61). «
scripsit.volumina. Specialifer autem aJversus Eccle- CAP. LXIIl. Alexander, Cappadocise episcopus,
siam texuit volumina : De pudicilia, De persccu- scripsii epistolam ad Aniiochenses, aliam ad Oiige^
tione, De jejuniis, De monogamia, De ecslasi libros neni, aliani ad Deinetrium, et alias ad diveisos epi-
quinque, et sextum adversus Apolionium, et muT.-a sto!as. Hic sub Decio marlyrio coronatur (Hicron-.
-alia, quai non exstant, volumina (Ilieron. c. 55). c. 62).
JCAP.LV. Origenes, qui et Adaniantius, Leoinde CAP.LXIY. Julius Afrieanus scripsit quinque de
patre, niatre , Alexandrise, a Denietrio ejusdem temporibus voluiniiia. Hic sub Aurelio imperatoie
iirbis-episcqpoin locum Clementis .presbyteri confir- suscepit legatioiiem pro insiauratione urbis Emaus,
jnatus, tantuni in Scripturis liabuit studii, ut He- quoa postea Nicopolis * cst appsllala 'JHieron. cap.
bfseam tinguaiu coritra ajtatis geiitisque sosenaiuram 8 65). - . '
edisceret; et exeeplis septuaginta Interpretibus alias GAP.LXV. Gcminus, Antiocher.seEcclesise .pre-
puoque editiones in unuin congregaret, Aquilsesci- sbyter, qusedam iugenii sui monunienta composuit
licet Ponlici proselyli, et Theodotionis Ebionsei el (Hieron. c. 64).
Symmacbi ejusdemdogmatis.-In Evangelium quoque CAP.LXYI. Theodorus, qui postea Gregorius ap-
>:«T«Malthseum scripsit commeiitarios. Prseterea pellatus est, Neoesssarea;Pontl epis^fpus, Origenis
quintam, et sexlam, et septimam editionem cum auditor, scripsitMelaphrasin in Ecclesiasten, brevem
cseteris comparavil. Dialeclicam quoque et geome- quidem, sed valde utilem, et alias de fide epistolas
lilam, et arithmelicam et astronomiam, musicam (Hieron. c. 65).
-et grsiiimaticam, et rbetoricam, onihiumqiie philo- CAP.LXVII. Cornelius, Romanseurbis episcopus,
sophorum sectas ita didicit, ut studiosos quoque scripsil epistolam ad Fabium AniiochenaeEcclesiss
sseeiilarium litterarum sectatores haberet, concur- episcopum, de synodo Romana et Italica, aliam de
siisqiie ad eum mirifice fierent. Sex niillia librorum Novatiano, et de his qui lapsi sunl: lertiam de ge-
scripsit. Sub Severo floruit (Hieron. c. 54). stis s^nodi, quartam adeuriidem Novalum etFabiuni.
CAP. LVL Ammonius, vir disertus et valde eru- „. valdepiolixam (Hieron. e. 66).
ditus. in philosophia clarus, Alexandrise inter multa CAP. LXYIII. Csecilius Cypriaiius, Africus, Caf-
ingenii sui praeclara monumenta etiam de consonan- thagincinsis episcopus, mulia composuit opera qiue
tia Moysi et Jesu elegans opus coniposuit, e't evan- sole sunt clariora. Passusest sub Yalentiniaiio, quo
gelicos canones excogitavit, quos poslea secutus est 'Cornelius Romse (Ilierori. c. 67).
Eusebius Csesariensis (Hieron. c. 55). CAP. LXIX. Ponlius, diaconus Cypriani, egre-
CAr. LVIL Ambrosius , prinium Marcionites , gium yolumen Yitse et passionis Cypriani reliquit
deinde ab Origene correctus, EcclesiffiAlexandiinse (Hieroii. c. 6S).
ijiaconus, niulfas epistolas ad Origenem scripsit. Ad CAP.LXX. Dioriysius, Alexandrinse urbis episco-
Miunc Origenes infinita dictavit volumina (Hieron. pus,Origenis insignissimus auditor, scripsit quatuor
e 56). lihros ad Dionysiuin Romanse urbis episcopum, et
CAP. LVin. Tripbo, Oiigenis auditoi, in Seriptu- adLaodicensesDepoenitentia;itein Canoncm de poe-
Hs erudilissimus, multa fecit opuscula, praecipueli- nitentia; ad Oiigenem De niartyrio; ad Armenios
brum quem composuit De vacca rufa, in Deutero- De pceiiiteiitia et de ordine delictorum ; De natura
nomio; De divisione columbaeet turturis ab Abra- _ad Timotlieum, et De tentafionibus ad Euphano-
Jiam(Hieron. c. 57). JD rem, ad Basilidem quoqtie multas epislolas(Hieron.
£/iV. LIX. Minuliiis Felix, Romse insignis causi- c. 69).
dicus, scripsit altercationis Dialoguni, Christiaiii et CAP.LXXI. Novatianus, Romanae urbis presby-
-lisBieticidisputantis, et librum De fato contra ma- ler, adversus Coriielium eathedram sacerdoialem
themalices (Hieron. c. 58). invadens, lapsos recipere nolens, scripsit De Pasciia,
CAP.LX. Gaius adversus Proculum , Montani de Sabbato, De oratione, De cibis Judaicis; De At-
seetatorem, valde insignem habuit dis-iutaiiouem lalo, multaque alia, et De Trinitate graiide volumeii,
(Hieron. c. 59). quod plurimi Cypriani existimant (Hicron. c. 70).
CAP.LXI. Bcryllus, ArabioeBostreiiiis episcoptis, CAP. LXXII. Malchion, diserlissimus Aiitiochena;
in quamdam h;eiesim lapsus, ab Origene correctus, Ecelc-sisepresbyler, dialogum adversus Paulum Sa-
seripsit varia opuscula, et maxime epistolas. Exstat mosatenum disputavit (Hieron. c. 71).
et Dialogus Origenis et.Berylli (Hierou. c, 60). CAP.LXXIIl. Archelaus, episcopus MesopotanuiB,
CAP. LXII. Hippolytus,ciijusdam urbis episcopus, librum adversum Manichseum coiupcsuil (Hieron.
seripsitde Pasclia el teniporibus,etnoniiullos in Scri- c. 72).
piuias ccainieiitaiios; in llexaemeron; in Exodiiin ; CAP.LXXIY. Aiiatoliiis Alexandrir.us Laodieese
205 DE SCRIPT. ECCLES. LIBRI QUATUOR. — LIB. I. £05
Syrise episcopus, volumen de Pascha composuit; A . rum liber unus : pro Origene libri sex : De vita
decemlibros de arilhmetica, geometria, astronomia, Pamphili martyris tres; De martyribus, et alia opu-
grammalica, rhetorica, dialectica (Hieron. c. 75). scula, et in centum quinquaginta Psalmos eruditis-
CAP.LXXV. Yictorinus, Piclaviensis episcopus, simi commentarii, et alia mulla. Floruit maxirae
scripsit commentarios in Genesim, in Exodum, iri sub Constantino, et ob amicitiam Pampbili marty-
Leviticum, in Isaiam, in Ezechielem, in Habacuc, ris, eognomenlutii ab eo Eusebius Pamphili sortitus
in Ecclesiasten, in Cantica eanticorum, in Apoca- est (Hieron. c.8i).
lypsim Joannis, ;et adversum omnes hsereses, et CAP.LXXXIII. Relicius, Augusiodunensis episco-
multa alia; ad extremum martyrio coronalur (Hie- pus, scripsit cohimentarios in Canlica canticorum,
ron. c. 74). et aliud grande volumen adversus Novatiahtim (Hie-
GAP.LXXVI. Pampbilus presbyler, Eusebii Gse- ron. c. 82).
sariensis episcopi necessarius, tanto bibliothecse CAP. LXXXIY. Methodius, Olympi Lycise, etpo-
divinse amore flagravit, ut maximam partem Orige- stea Tyri episcopus, nitidi eompositique sermonis
nis voluminum sua manu conscripserit, et in duo- adversus Porphyrium confecit libros, et Symposion
decim prophetas viginti quinque qusestionurn Orige- jj decem virginum; De resurrectione opus egregium;
nis voluinina. Sub Maximo passus est martyrio pro contra Origenem, et adversus eumdem dePytbonis-
Christo (Hieron. p. 75). sa; De animse exitu ; in Genesim; in Cantica
CAP.LXXVIL Pierius, AlexandrinseEccfesisepre- eanticorum commentarios , et multa alia. Sub
sbyter, scripsit longissimum tractatum ,in Osee Decio et Valeriano maiiyrio coronalus est (Hicr.
prophetam, et alios diversos tractatus, tanta ser- c. 85).
monis elegantia, ut junior Origenes vocaretur (Hie- CAP.LXXXV. Juvcncus, nobilissimi generis Hi-
ron. c. 76). spaiius presbyter, quattior Evangelia hcxametris
CAP.LXXVHI. Lucianus, vir disertissiriius, An- versibus quatuor lihris composuit, et nonnulla eo-
tiochense Ecclesiae presbyter, postmodum Nicome- dem metro ad sacramentorum ordinem pertinentia
diae episeopus,magno Scripturarum studio laboraiis, Floruit sub Constantino (Hieron. c. 84).
scripsit librum De fide, et epistolas ad nonnullos. CAP. LXXXVL Eustathiiis, genere Pamphylius,
Passus est sub Maximino, et Helenopoli Sepultus primum BeroeaeSyriae, deinde Antiocbiaeepiscopus,
(Hieron. c. 77, ubi non vocatur episcopus). mulia coinposuit adversus Arianorum dogmata, et
CAP.LXXIX. Phileas, de urbe iEgypli qusevoca- De anima volumina, et adversus Origenem; et irifi-
tur Tbmuis, nobili genere , magtiis opibus , ele- nitas epistolas (Hieron. c. 85).
ganlissimum librum de martyrum laude com- CAP.LXXXVIL Marcellus, Ancyranus episcopus,
posuit. Hic pro Christo capite truncatur (Hieron. sub Constaiitino et Constantio multa diyersarusB
c. 78).
expositionum scripsit volumina, et maxime adver-
CAP.LXXX. Arnobius rhetor scripsit adversus sum Arianos
(Hieron. c. 86).
gentes duo volumina (Hieron. c. 79). CAP.LXXXYIH. Athanasius, Alexandrinss urbis
CAP. LXXXI. Firmiarius, qui et Lactantius, Ar-
episcopus, sub Constante scripsit drios libros ad-
r.obii discipulus, scripsit in scholis Africseltinera- versum genles; contraValenlem etUrsacium librum
rium hexamefris versibus : et alium Iibrum qui ,in-
unum; De virginitale librum ununi; De perseculio-
scribitur Grammaiicus, et alium pulcberrimum De iiibus Arianoruni
plurimos; DePsalmorum titulis;
ira Dei, et Institutionum diviiiarum adversus gentes Historiam Anlonii monacbi, et mulla alia
(Hieron.
libros septem; ad Asclepiadem duos; ad Demetrium, C.
87).
auditorem suum, epistolarum libros septem; Be per-
CAP.LXXXIX. Antonius monachus (cujus Vitam
secutione unum : ad Probum epislolaruru libros
Athanasiiis insighi volumine prosecutus est) misit
quatuor : ad Severum epistolarum libros duos; ad
ad diversa monasteria, apostolici
Deriietriadem DeopificioDei, vel formatione hominis septem epistolas
sensus et sermonis (Hieron. c. 88).
librum unum. Hic magister Csesaris Crispi, filii
CAP,XC. Basilius, Ancyranus, episcopus arcis
Constantini, fuit (Hieron. c. 80).
sub Constantio scripsit contra Marcellum,
CAP.LXXXII. Eusebius, CsesaresePalssstinse epi- Mechaeae,
etDe virginitale librum, et nonnulla alia (Hieron.
scopus, [in Scripturis divinis studiosissimus, et.bi- c. 89).
bliothecse divinaecum Pamphilo Martyre diligentis-
simus investigator, edidit infinita volumina, de qui- CAP.XCI. Theodorus, Heraclise Tliraciarum epi-
bus hsec sunt: Evangelicseespositionis libri viglnti; scopus, elegantis apertique sermcnis edidit sub
in Matthseum, in Joan-
evangelicarum QusBslionuni libri quindecim; Theo- Constantio commenlarios
iii c.
phaniaj libri quinque; ecclesiasticse Histprise libri "nem, Apostolum (Hieron. 90).
decem; omnimoda Historia, et ejus breviarium; De: GAP.XCII. Eusebius, Emisenus episcopus, ele-
Evangeliorum dissonantia, et in Isaiam libridecem, ct gantis et rhelorici ingenii, innumerabiles confecit
contra PorphjTium, qui eodem lempore scribebat in libros ; e quibus praecipui sunt, adversus Judseoset
Sicilia (ut quidam ptitanO, libri trigir.la- Topico- gentes, ad Novatianos, in Epistolam ad Galafas libri
 207 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASG. ET IIISTOR. 208
dccem, in Evangelia homiliseplurimae, sed breves. A las, et librtim in Cantiea canficorum(Iiieron. C;100).
Floruit sub Constar.lio (Hier. c. 91). CAP. CII. Yictorinus, natione Afer, Romse sub
CAP.XCIIi. Triphyllius, Cypri Ledrensis (74) sive Conslantio rhetoricam docens, seripsit adversus
AEVWWVTOC, episeopus eloquentissimus, sub Constan- Arianum libros niore dialectico valde obscuros,
tio sciipsit commentarios in Cantica canticorum et qui inde ab cruditis non iiiteiligunlur; el commen-
multa alia (Hier. c. 92). tariosinApostolum (Hieron. c. 10i,Geniiad. c. 60),
CAP. XCIY. -Donatus, a quo Donatiani per Afri- CAP. CIII. Titus, Bostrenus episcopus, sub Ju-
cam, sub Constaiitio multa seripsit opuscula, ad liano fortes adversus Manichseosscripsit libros et
suam hceresiin pertinentia, et de Spiritu sancto li- nonnulla alia volumina (Hieron. e. 102).
brtim, A.riano dogmali coiigruenlem (Hier. c. 95).] CAP.CIV. Damasus, Roniseurbis episcopus, sub
CAP. XCY. Asterius, Ariana. factionis philoso- Theodosio, multa et brevia volumina herpico metro
phus, sub Constanlio scripsit in Epistolam ad Ro- edidil (Hieron. c. 105).
niar.os : in Evangelia; in Psalmos commentarios et " CAP.CV.ApolIinaris, Laodicenus
SjTiseepiscopus,
alia innlfa (Hier. c. 94). . patre presbj-fero, sub Tbeodosio iunumerabilia in
CAP.XCYI. Lucifer, Calaritanus episcopus, con- sanctas Scripturas eoniposuit, et conlra Porpliyrium
tra Conslantium imperatorem scripsil libros (Hier.
trigiuta libros (Hieron. c. 104).
c. 95). CAP.CVI. Gregorius, Bteticus, Eliberi episcopus,
CAr.XCVH. Euseuius, iialione Sardus, ex lectore
diversos tractaius cpmposuit et Be fide elegaulem
urbis Romse Vereellcnsis episcopus, ob confessio- librum
nem fidei a Constantio principe Scvlhopolim, inde (Hieron c. 105, Geiinad c. 16).
CAP.CYIT.Pacianus, in Eyrensaisjugis Barcinonaa
in Cappadociam relegatus, sub Juliano imperatore
tam vita quam sermone clarus, scripsit
reversus, edidit in Psalmos conimentarios Eusebii episcopus,
varia opuscula contra Novatianos, sub Theodosio
Csesariensis (ilier. c. 96),
CAP.XCVIII,Fortunatius(7o), nationOAfer,Aqui- (Hieron. c. 106).
CAP.GYIII. Photinus, Marcelli diseipulus, Sirmii
leiensis episcopus, sub Consfantinoscripsit commen-
tarios in Evangelia, titulis ordinatis (Hier. c. 97). episcopus ordinatus, in hssresim Hebionis lapsus,
CAP.XCIX. Achallus (76), CsesariensisPalaestinse plura scripsit volumiiiD, in quibus vel prsecipui
sunt conlra gentes; et ad Yalentiniaiinmliber (Hie-
episcopus, elaboravit in Eeclesiasteii octodecimvo-
ron. c. 107).
lumina, ad dogma populorum sex. Prseterea multos
CAP.CIX. Piioebadius, Agenni Galliarum episco-
diversosque tractatus coinposuit. In tantum autem
sub Constantio imp. claruit, ut in locum Liberii C pus, edidit contra Arianos librum, et alia multa
c.
episcopi Felicem Arianuni episeopum constituerit (Hieron. 108)
CAP.CX. Didynius Alexandrinus, captus a parva
(Hier. c. 98).
CAP. C. Serapion Themuseos (77)episcopus, qui setate oculis, et ob hoc quoque elementorum penitus
ob elegantiam ingenii cognomeii Scholaslici acce- ignarus, tantum miraculum sui omnibus prsebuitrut
diaiecticam et geooie.triam,qusevel maxime visu in^-
pit, charus Antonii monaclii, edidit adversus Mani-
chaeum egregium librum ; De Psalmorum litulis diget, usque ad perfectuni didicerit. Hic plurima
unum ; et ad diversos utiles epistolas. Sub Constan- opera liobiiiaqiie conscripsit; commentarios in Psal-
tio .claruit (Hier. c. 99). mos; commenlarios in EyangeliumMatthsei et Joan-
C.ir. CI. Hilarius, Pictaviensis episcopus, facfio- nis; De dogmatibus, et contra Arianos libros
ne Saturnini Arelatensis episcopi, de synodo Biter- duos; De Spiritu sancto librum uiumi, in Isaian»
rensi in Phrygiam relegatus, sub Valenliniano con- tomos octodecim; in Osee libros tres; in Zacharianr
fecit duodeeim libros advcrsus Arianos, et alium quinqiie, et commeiifariosin Job et miilta alia (Hie-
librum De synodis, quem ad Galliarum episcopos ron. c. 109).
scripsit : in Psalmos commentarios, in primuni vi- D CAP,CXI. Optatus, Afer, Milevitanus episcopiis,
delicet ct secundum, et a quinquagesimo primo us- sub Valente scripsit libros sex, aaversuin Donatianae
que ad sexagesimuni secundum, et a ceiifesinio partis caliimniam (Iiieron. c. 1.0).
octavo usquc ad extremum. In quo opere imitatus CAr. CXIL Aquillius Severus, Hispanus, sub Va-
Origenem, nonnulla eliam de suo addidit. Scripsit lentiniano composuit volumen, quasi Hodoe.pori-
duos libros ad Conslaiitiuin, etunum adversus Ya- cum, tolius vifse suaestalum contincns, tam prosa
lentem et Ursacium, historiam Ariminensis et Se- quam versibus, quodvocavit Catastrophen (Hieron.
leuciensis synodi continentem : et ad praefectum c. 111).
Sallustium, sive contra Dioseoruni, et librum Hym- CAP.GXIII.Cyrillus, Hierosolymseepiscopas, stepc
Rorum, et alium Mysteriorum, et commentarium in pulsus ab Ecclesia et receptus, sub Theodosio seri-
Matthseuni, et tractaius in Job, et elegantem librum psitqussdam volumina (Hieron. c. 112).
Jcoutra Auxentium, et nonnullas ad diversos episto- CAP.CXIV. Euzoius episcopus varios el mulfipli-

Aiopivvin Gypro.
(74) Fortunatianus. (76) Arcadius.
(75) (77! Thmueos.
 209 DE SCRIPT. ECCLES. LIBRI QUATUOR, — LIB. I. 210
ces tractatus composuit (Hieron. c. 115). A liano, diversis metris edidit mulfss opera. (Ilieron.
CAP.GXV. Epipbanius,Cypri Salaminseepiscopus, c. 122).
scripsit adversus omnes hsereses libros, et liiulta alia CAP. CXXIV. Tiberianus, Bsetieus, scripsit A^po-
(Hieron. c, 114). logelicum tumenti compositoc{uesermone (Hieron..
CAP. CXYI. Epbrseni, Edessenae Ecclesise diaco- c. 125).
nus, multa composuit opuscula, et de Spiiitu sancto GAP.CXXV. Ambrosius, Mediolanensis .episco-
(Hieron. c. 115). pus, scripsit Hexaemeroii, et librum De ofllc.iis, ct-
CAP.CXYIl. Basilius, CsesareseCappadocise, quav ununi De sacramentis, et multa alia egregia (liierou.
prius Mazaca vocabatur episcopus, 3gregios contra c. 124). .
Euiiomium elaboravit libros, el De sancto Spi- _ CAP.CXXYI. Evagrius, Antiochisecpiscopus, acris.
ritu volumen , et in Hexaemeron homilias novem, et ferventis ingenii, diversarum expositionum tracia-
et varios tractatus. Claruit sub Gfaliaiio (Ilieron. tus edidit, et Vitam B. Antonii de Grsecoin Latinum
c. 116). transtulit (Hieron. c. 125).
CAP. CXVIH. Gregorius Naziarizenus, vir elo- CAP. CXXYII. Amhrosius Alexandrinus, auditor
quenlissimus, a'd triginta rnillia vefsuum, tiiritiia Didymi, adversum Apollinarem volumen multprum
opera sua composuit. E quibus illa sunt: De morte •" versuum de dogmatibus scripsit, et conimentarios in
fratris Csesarii; laudes Maciiabseorum; laudes Cy- Job (Hieron. c. 126).
priani; laudes Athanasii; laudes Maximi philo- CAP. CXXYIIL Slaximus philosopbus, natus
soplii, el postea episcopi, ef librum hexametro Alexandrise, Constantinopoli episcopus ordinatus
versu Virginitatis et Nuptiarum, contra se disse- et pulsus, insigtiem De fide adversum Arianos
rentium; adversus Eunomium Hbriduo; De Spi- scripsit librum , quem Graliano imperatori edidit
ritu sancto liber unus; cpntra Julianum imperato- (Hieron. c. 127).
rem liber unus. Sab Theodosio fforuit (Hieron. c. CAP.CXXIX. Gregorius, Nyssenus episcopus, fra-
417). ter Basilii Csssariensis, Hieronymo et Gregorio Na-
CAP,CXIX. Lucius, jUexandrinus episcopus, Aria- zianzeno Iegit libros contra Eunomium; qui et alia
risBpartis, composiiit solemnes epistolas de Paseha, multa scripsit (Hieron. c. 128).
et non paucos variarum expositionum libellos (Hie- CAP. CXXX. Joannes (78), Aiitiochense Ecclesise
ron. c. 118). presbyter, Eusebii Emeseni, Diodorique [al. Theo-
CAP. CXX. Diodorus, Tarsensis ep.scopus, com- dorique] seclator, multa coniposuit opuscula (Hie-
mentarios in Apostolum fecit, et niulta alia (vide .p ron. c. 129).
Hieron. c. 119, et Suidam inLexico). CAP. CXXXL Gelasius, Csesareaj Palspstinse epi-
CAP.CXXI. Eunomius, Arianse partis Cyzicenus scopus,post Eunomium (78) episcopum , accurati
episcopus, multa contra Ecclesiam scripsit. Respon- limatique sermonis scripsit qusedam capitula (Hie-
derunt ei Apollinaris, Didymus, Basilius Csasarieu- ron. c. 150).
sis, etGregorius Nazianzenus, elNysssanus (Ilieron. CAP.CXXXIl. Tlieotimus, Scylbiaj Tomorur.i epi-
C..1.20). scopus, in morem dialogorum et y.eteris eloquentise
GAP.CXXII. Priscillianus, Abilas episcopus, qui breves commaticosque traclatus edidit (Hieron. e.
factione Idacii et Ithacii Treveris a Maximo csesus 151).
e3t, edidit multa opuseula (Hieron. c. 121). CAP.CXXXIII. Dexter, Paciani filius, clarus apud
CAP. CXXIII. Latronianus, provincise Hispaniae , sseculum, et Christi fidei deditus, texuit omiiimodam
vir valde eruditus, et in metrico opere veleribus liistoriam (Hieron. c. 152).
comparandiis, csesus et ipse Treveris cum Priscil- CAP.CXXXIV. A.mphiIochitis, Icor.ii episeopus,
(78) S. Joannes, Cons.tantinopolitaiise urbis epi- de eodem Chryspstpmo oratip. Suidas, vel quisquis
scopus, ob auream sermpnis prsestantiam Chry- fuit qui Suidse Lexicon post iilum auxit, etsi bre-
sostomus, hocestatireumos.agpellaius, patria An- Q viter, elegantissime tamen qtise sunt iii Clifyso-
tiochenus, et Antiocheha_ quondani Ecclesise pre- stomo prfe.cipua, perstrinxit. Quod si quis tameii
sbyfer, nobilibus parenlibus. ortus , in eloquentiae plura velit, Metaplirastem , item Nicephorum in
studiis Libanii sophisl.ae,in-philosophiaAiidragalliii, Hislorise ecclesiasticse libris xi, xii, xm, xiv, et
et in sacris Scripturis Diodori episcopi Tarsensis Baronium in Annalibus consulat. Obiit autem exsul
auditor, Basilio Magno et Gregorio..Nazianzeno ar- Comanis ad Poiitum Euxinum vm Kal. Octob.,
ctissima faiuiliaritale cpnjunctus,_ edidit in sacras. anno quadringentesimo seplimo. Vixit annos quin-
litteras plurima tam conimentariorum quam homi- quaginta duos, nienses oclo; sedit vero annos no-
liarum yolumina; Grseco-Latihe Parisiis tomis IX, vem , menses sex, dies viginti. Itaque nalus est
' et Latine AntVF.erpise1619, tomis VI edila. Ejus. anno trecentesimo quiriquagesinio quinto, circa
YTtam fusissirrie scripsit Palladius,; ejusdem disci- Martinni meiisem, ut Sozonierius 1. i, e. 26, prc-
pulus, et Helenopolitanae EccIesiK episcopus,. in didit. Gaeterumin suis D.e sacerdotio Iibris Clfry-
dialogo quem cum Theodoro Ecclesise Romanse sostoinus. non: Basilium Magnum, ut Sjxtus Se-
diacono instituit. Eamdem vero Cassiodoius ex nensis putavit, sed Seleuciensem inlroducit loquen-
Socratis, Tbeodoreti et SQzomeniTripartila historia tem, ut Aiidreas Scliottus. ex suo ins. Suida
contexuit. Georgius quoque, patriarcha Alexandri- adnotavit. Cicero Aristoteleni dicendi flumen au-
riiis, tum ex superiore Palladii dialogo, tum ex reum appeliavit; simile elogium GrseciaChrysostom».
aliorum scriptis amplissime omnia coriiplexus esl, attribuit.
quse de Ghrysostomi vita desiderari possuhl. iluc (78) Etizoiuui.
specfat etiarii imn. Loor.is, cognpmcE.o Paci.fici.
 2!I IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 212
etlidit librum de Spirifu sancto (Hieron. c, 155). A de virginitafe servanda unam; ad Marcellam epi-
GAP.CXXXY. Sophrouius, vir apprime erudiT stoiarum librum unum; consolatoriam de morle
tus, laudes Bethleliem adhue puer, et de sub- filiae, ad Panlam, unam; in Epistolam Pauli ad
versione Serapis insignem librum composuit, et Galatas commentarioruni libros quatuor; item in
opera Bieronyml in Grsecum transtulit (Hieron. Epistolam ad Ephesips libros tres, in Epistolam ad
c. 154). Titum librum untim ; in Epistolam ad Philemonem
CAP.CXXXYL Hieronymus natus patre Eusebio, librum urmm; in Ecclesiasten commentarios; Qua>
oppido Stridonis in Pannonise confiniis, scripsit sub stionum Hebraicarum in Genesim librum untim ;
Theodosio^Vilam Pauli monachi; eplstolarum ad —de locis librum unum; de Spiritu sanclo librum
diversos librum unum; ad Heliodorum exhorta- ununi; in Lucam homilias triginta oeto; in Psal-
toriam; allercationem Luciferiani et orthodoxi; mos, a decimo usque ad sextum decimum, tractatus
Chronicon omnimodae historiae; iu Hieremiam et septem; de captivo monacho; Vitam beati Hilario-
Ezechielem homilias Origenis viginti sex vertit; De nis, Vitam Paulse. Novum Testameiitum de Graeco,
Seraphin, De Osanna; De frugi et luxurioso iilio; Yetus de Hebrseo in Latinum transtulit; duodecim
De tribus qusestionibus veteris legis homiiias tres, prophetas exposuit, infinitas epistolas et alia innu-
in Cantica canticorura duas; adversus Helvidium mcrabilia composuit (Hieron. c. 155).
unam epistolam de sancta Maria; ad Eustochium

UBELLUS II EX GEKMBIO SUBLECTUS.

GAP. I. Jacobus, cognomento Sapiens, Nisibense perat. Scripsitet ad collegas praepositurse suse epi-
nobilis Persarum civitatis episcopus, sub Maxi- stolas, in quibus alphabetum riiysticis tectum my-
niiano confessor, scripsit viginti sex libros; item . steriis, vel humanse consuetudiuis excedetitem in-
De lide eontra omnes haereses, De charifate gene- telligentiam clausit, solis, credo, eorum genere vel
rali, De jejunjo, De oratione, De dilectione erga meritis manifestatum. Scripsit et de Pascha (Gcn-
proximum speoiali, De resurrectione, De vita post uad. c. 7).
mortem , De humilitate, De patientia, De pceniten- CAP.YIII. Theodorus presbyter, successor Pacho-
tia , De satisfactione, De virginitate, De seusu ani- mii, scripsit ad alia monasteria epistolas, sanclarum
m8e_Decircumcisione,Deazymo benedicto in Isaia, Scripturarum sermone digestas (Gennad. c. 8).
De Christo quod Filius Dei sit et eonsubstantialis CAP,IX. Qriesiesis moiiacbus, amborum supradi-
Patri; De castitate adversus gentes, De constru- ctorum collega, yir in Scripturis ad perfectum in-
ctione tabernaculi, De gentium conversatione, De strucltis , composuit librum divino conditum sale,
regno Persarum, De persecutione Christianoruni. tptiusque monasticae disciplinse linslrumentis cou-
Scripsit et Cbronica. Sub Constantio moritur (Geii- structum; in quo totum pene Vetus et Novum Testa--
nad. c. 1). C mentum compendipse est comppsitum (Gennad. c. 9).
CAP.II. Julius, urbis Romse episcopus, scripsit CAP.X. Macarius ille jjlgyptius, signis et virtuti-
ad Dionysium quemdam de Incarnatione Domini bus clarus, unam tantuni ad juniores suse professio-
epistoiam iinam (Gennad. c. 2). nis scripsit epistolam (Gennad. c. 10).
CAP. III. Paulonas presbyter, discipulus beali CAP.XI. Evagrius monachns, supradicti Macarii
- Ephrsem, honio valde acris ingenii, et in divinis d.o- familiaris discipulus, divina et .humatia litteratura
ctus Scnpturis, ab Ecclesia se separans, scripsit insignis, Seripsit multa necessaria monachis, scilicet
multa fidei contraria (Gennad. c. 5). Y.itasPatrum, et adversum octo principalium vitio-
CAP.IV. j.Vitellius, Afer, Donatianorum sclusma rum suggestiones, octo ex sacrarum Scripturarum
defendens, scripsit adversum gentes, et adversum testimoniis libros. Composuit et ccenobitis ac syno-
nos, velut traditores, in persecutione, divinarum ditis doctrinam aptam vitse comniuni : et ad vir-
Scripturarum; et ad regulam ecelesiasticam perti- gines D.eo sacratas libellum unum, competentem
nentia multa disseruit. Sub Constantc claruit. (Gen- religioni et sexui. Edidit et paucas sententioias valde
nad. c. 4). obscuras, et, utipseait, solis monachorum cordibus
CAP.V. — Macrobius prcsbyter, et ipse Donati- cognoscibiles (Gennad. c. 11).
sta, postea in urbe Roma occulte episcopus, scri- CAP.XH. Theodorus, Antiochenae Ecclesiaa pre-
psit ad confessores et ad virgines librum unum, sbyter, vir scientia catitus, et lingua diserlus, scri-
moralis quidem, sed valde necessarise doctrinse psit, adversus Apollinaristas et Eunomianos, De In-
(Gennad. c. 5). carnatione Domini libros quindecim, ad quiudeciiti
CAP.VI. Heliodorus presbyler scripsii librum De millia versuum coutinentes (Gennad. c. 12).
nafuris rerqni exordialium (Gennad. c. 6). CAP. XIII. Prudentius, vir sseculari litteratura
CAP.YIL Pachomius moiiachus, fundator cosno- eruditus, composuit Diltocboeum. de tofo Veleri
biorum JEgypli, scripsit Regulam utrique generi Testamento, personis excerptis. Comnientatus est
mouachorum aptam, quam angelo dictante perce- autem et in morem Graocorum Ilexaenieron de
215 DE SCRIPT. ECCLES. LIBRI QUATUOR. — LIB. L. 21*
iimndi fabrica. Compostiit et liaellos, quos Grajce i\ unum et longum volumen; et hoinUiam.de caecoua-
'A[t.a.pziy£vsiK;to. Sub Arcadio moritur (Gennad. c. 20).
praetitiilavit. \A^oOiua-tc,1'vyop.oi.yJ.v.,
ld est, De divinitate, De compugnantia animi, De CAP. XXI. Severianus Gavellensis (80) ecclesiai
oilgine peccatorum. Fccit et in laudeni martyrum Episcopus, in divinis Scripturis eruditus, et in ho-
librum: unum,, et aiierum adversus Symmachum miliis mirabilis declamator, frequenter a Joanue
(Gennad. c. 15) episcopo, et imperatore Arcadio, ad faciendum ser-
CAP.XIV. Audentius, episcopus Hispanus, scri- monem Constanlinoporim vocatus, scripsit exposi-
psit adversum Manichseos, et Sabellianos, et Aria- tionem in Epistolam ad Galalas, De baptismo et Epi-
nos, maxime contra Photinianos (Gerinad. c. 14). phaniae solemnilate libellum gratissimum (Gennad.
CAP.XV. Commpdianus quidam scripsit librum c. 21).
adversus paganos (Genuad, c. 15). CAP.XXII. Niceas, Romacianse civitatis cpisco-
CAP.XVI. Faustinus presbyter scfipsit, ad perso- pus, composuit simplici et nitido sermone sex com-
riam Flaccillae reginae, adversum Arianos et Mace- petentes ad baptisnium instructionis libellos. Ex
donianos libros septem, et uiium Yalentiniauo et quibus primus est de competentibus baptismi; se-
Theodosio imperaloribus (Geiinad. c. 16). cundus de -gentilitatis erroribus'; tef titis de fide uni-
Ti
GAJP.XVII. Ruffinus, Aquileiensis Ecclesise pre- " cae majestatis; quartus adversus genealogiam (8i),
sbyter, non minima pars doctorum Ecclesise, in quintus de symbolo; sextus de agni Pascbalis vicfi-
transferendo de Grseco in Latinum elegans habens ma. Condidit et ad lapsam virgiiiem libelluiri, pcna
ingenium, maximam partem Grsecorum bibliothecae omnibus labenlibus emendatiouis iuceulivum.(Geii-.
Latinis exhibuit: Basilii videlicet Csesariensis epi- nad. c. 22).
scopi, Gregorii Nazianzeni eloquentissimi bominis, CAP.XXIII. Olympius, natione Hispanus, episeo-,
Clementis Romani Recognitioiium libros, Eusebii pus, scripsit librum Fidei adversus eos qui natu-
Csssariensis Palaestinse historiss novem libros, qui- ram, et non arbitrium in culpam vpcant (Gennad.
bus duos addidit; Sixti philosophi sententias, [Pam- e. 25).
phili] adversus mathematicos. Origeuis autem non CAI>.XXIY. Bachiarius, vir Christianse pbiloso-
omnia, quia et Hieronymus aliquanta transtulit. phiae nitidus et expeditus, edidit grata opuscula De
Syntbolum sic exposuit, ut in ejus expositione alii fide (Gennad. c. 24).
nec exposuisse credantur. Disseruit et Benediclip- CAP.XXV. Sabbatius, Gallicanae Ecclesiae episco-.
nein Jacob super patriarchas, triplici modo, id est pus, rogatus a quadam casta et Deo dicata virgine,-
Iiislorico, morali et mystico sensu. Scripsit et epi- n Secunda nomine, composuit librum De fide adyer-.
stolas ad limorem Dei hortatorias multas. Suo sus Marcionem.,. et.Valentinum ejus auclorem, et
obtrectatori duobus voluminibus respondit (Gen-. adversus Eunomium^ et. ejus magistrum Aetium
nad.. c. 17). (Gennad.. c, .25).
GAP.XYIII. Tichonius, natione" Afer, in divinis GAP.XXVL Isaac scripsit De tribus personis san-
Ijlteris eruditus, in ssecularibus non ignarus, in ec- ctse Trinitalis et Incarnatione Domini librum ohscu-
clesiasticis negoliis studiosus, scripsit.De bello in- rissimse disputatiouis et involuti sermonis (Gen-
lestino libros tres, et Expositiones diversarum cau-: nad.c.26).
s.arum. Composuit et regulas octo ad Investigandum CAP.XXVII. Ursinus monachus scripsit adversus
intelligenfiam Scripturarum, quas in uno-volumine eos qui hsereticos rebaptizandos decernuut (Gen-
conclusit. Exposuit et:ApoeaIypsim Joannis ex inte- nad. c. 27).
gro, nihil in ea carnale, sed totum [intelligens spi- CAP.XXVHI. Macarius.alius monacnus scripsit in.
rilale. Sub Theodosio floruit (Gcnnad. c.18).. urbe Roma adversum. mathematicos librum (Gen-
GAP.XIX. Severus presbyter, eognomento Sulpi- nad. c. 28). _
tius, Aquitanicae provincise, vir genere et litteris CAP.XXIX:..Heliodorus alius, Antioehise presby-
nobilis, scripsit Vitam Martini Turonensis episcopi, D ter, edidit de.. virginitate egregium et.sanciis Scri-
pt Paulini Nolensis (79); et sorori suse epistolas ptuiis instructum volumen (Geniiad. c. 29)*
inu!tas_ hprtatorias ad amorem Dei et contemptum CAP.XXX. Joannes (S2), Hierosolynioruni epi-
inundi. Seripsit et ad Paulinum duas, et ad alios scopus, scripsit adversus obtrectatores studii sui
alias. Sub Arcadio claruit (Gennad. c. 19). librum; dicens se Origenis uigenium,. n.onTIdemse-
CAP.XX, Aritiochus scripsit adyersus avantiani cutum (Gennad. c.50).
(79) Labitur hic Honorius (tit et alibi) dum scri- Baronius in Annalibus. Sed Idatius in Chroiiico di-
bit, vitam S. Paulini episcopi Nolani a Severo Sul- cit Joannem Ilierosolyniitaiium episcopum usqne ad
pitiolitteriscotisignatamfuisse. Y.idel,9,48,Gennadii. annum Chrisli 418 vel'419 superfuisse. Joannes
(80) Gabalensis.. Vvastclhis Alostanus, doetor theologtis Duacensis ex
(81) Genethliologiain. ordine Garmelitano,-ad prelum paratos babet libros
(82) Joannes Nepos Silvanus, Hierosoiymorumi tres Yindiciarum pro Joamie liierosolymitano : in
episeopus XLIY, cum annos triginta sedisset, vivcrei quibus opera va-ria, Joanni Cbrysostomo, Origeni
desiit anno Christi quadringentesimo decimo sexto. aliisquefalso ascripta, conalur Joanni Hiei osolymi-
ln cujus locum subrogatus est Praylius, cujus; tano asserere. Libro primo iiiquirit de auctore ope-
exstant litterse ad pontificem Romanum anno se- ris seu commentarii imperfecti in Matthajum, et.
quenli data;. Sic ex Theodoreti libro v, cap. 57,, concludit pro Joanne Hierosolymitano. Eidem ascri-
 215 HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC'. ET HISTOR. 216
CAP.XXXI. Paulus episcopus scripsit depceniten- A lias deNativitate Domini; De Epiphania; De Pa-,
tia libclium (Geiuiad, c. 51), scha; De Pentecoste multas; et-alia plurima. Sub
CAP.XXXII. Helvidius, Auxentii discipulus, Sym- Theodosio claruit (Gennad. c. 40).
machi imitator, scripsit de S. Maria libruni erforis CAP.XLI. Petronius, Bononiensis ecclesiaeepisco-
plenum. Cui Hierpnymus respondit libello doctrina pus, vir sanctse vitse, et monachorum studiis ab ado-
pleno (Gennad. c, 52). lescentia exercitatus, scripsit Vitas Patrum ^lgypti
CAP. XXXII!. Tbeophilus, Alexandrinse civitatis nionaclioruni. Floruit sub Theodosio. (Gennad. c.
episcopus, scripsU adversiis Qrigewemgrandevolu- .41).
men, et aliud adversus Aiithroppmorpliifas hssfeti.- CAP.XLH, Pelaglus hajresiarcbes scripsit tres li-
cos, qui Deum liumana figura et membris constare bros de fide Trii.itatis, et pro actuali vita librum,
credunt, etPasciialem Cyclum, et tres libros Befi- pro haeresis suse faventia. Ctii respoudit Augustinus
de edidit (Gennad. c. 55). (Gennad. c. 42).
CAP.XXXIV. Eusebius scripsit De crtieis Domini CAP.XLIIL Iiinoceritius, urbis Roriiae cpiscopus,
mysterio et apastplorum constantia (Gpnnad. c. 54). scripsit decretum|Occideritaiium et Orientalium Ec-
CAP. XXXV. Yigilantius presbyter, natione Gal- clesiarum adversus Pelagianos, quodpostea sricceG-
lus, Hispaniie Bai.cilonensis parpchiae e-eclesiam te- spr ejus papa Zosimtis latius promulgavit (Geunad.
nens, scripsjt qii_edam hseresi plena : ctii Hieroiiy- c. 43). .-'.'
jpus respondit (Gennad. c. 55). CAP.XLIV. Coelestiusscripsit ad parerites sups de
CAP. XXXVI. Siiiipliciamis, episcopus Mediola- monasterio epistolas, in modum libellorum, tres
nensis, multis epistolis horlatus est Augustinum, morales (Gennad, c, 44),
ddliuc presbylerum, agitare ingeniuni, ut flovus CAP.XLV. Juliarius, episcopus Capuanus , vir
.midam Ambrosius, Origeuis compulbor operis, vi- acris ingenii, ih divinis Scripturis doclus, Grsecaet
deretur (Gennad. c. 56). Latina lingua scholasticus, in hasresim Pelagii la-
CAP. XXXVIL Vigilius episcopus scripsii, ad p.sus, scripsit adversus Augttstiiium libros quatnor,
Simplicianum, in laudem martyrum libros quinque et iterum libros septem. Est et liber altercationis
(Gennad. c. 57)/ _ amborum,partes suas defendentium (Gennad. c.4-5).
CAP. XXXVHI. Augusririus, Afer, Hipppnensis CAP.XLYI. Lucianus presbyter, vir sauctus, scri-
oppidi episcopus, vlr eruditione divina et humana psit revelationem S. Stephani Grascosermone. Hanc
orbi clarus, fide integer, et vita purus, scripsit Avitus presbyter, Hispanus genere, in Latinum trans-
tanta quanta nec inveniripossuiit; quindecim libros Q tulit sermonem (Gennad. c, 46),
De Triuitate; viglnti|duos De_ciyitate Bei; et.alia CAP. XLVII. Paulinns, Nolse Campaniae episco-
innumerabilia (Gennad. c. 58). pus, composuit brevia, sed multa, et ad Celsum
CAP. XXXIX. Qrosius presbyter (85), [Hispanus .quemdam, epitaphii vice, consolatorium libellum
genere, vir eloquens et histpriarum cognitorj scri- supermorte Christianiet haptizati infantis; et ad
psit septem librps, in quibus descripsit historiam ab Severum plures epistolas, et ad Theodosiuni impe-
origine niundi usque ad sua tempora. Huric misit ratorem'Pansegyricum super victoria tyrannorum.
Augustinus ad Hieronymum, pro discenda ratioue Fecit et Sacramentarium etllymiiarium; ad sororem
animse. Sub Honorio claruit (Geiinad. c. 59). quoque epistolas multas de contemptu mundi, et de
CAP.XL. Maximus, Taurinensis Ecclesiae episcp- diversis catisis diversos tractatus ; etlibrum de pos-
pus, vir in divinis Scripturis satis intentus, compo^ mteniia, et unum De laude martyrum. Sub Honorio
suit in laudem appstolorunrtractatus, et in Jpannis claruit (Gennad. c.18).
Baptistse; et generalem omniuniniartyrumhomiliani. CAP;XLVIIL Eutropius presbyter scripsit ad duas
Sed et de capitulis Evangeliorum et Actuum aposto- sorores, ancillas Cbristi, duas epistolas; in modum
lorum niulta sapienter exppsuit. Fecit et duos de libroruni consolatorias, eleganti et aperto sermone
conversatione S. Eusebii Vercellensis episcopi et D (Gennad. c. 49).
confessoris tractatus. De S. Stephano ; De baptismi CAP.XLIX. Evagnus alter scripsit altercationem
gratia librum edidit; De avaritia; De bospilaiitate; De Simonis Judaei, et Theophili Ghristiani, quae[pene
defectu lunsi.; Deeleemosynis ; De passioneDoniini; onniibus nota est(Gcnnad. c. 50).
T)e jejtinio seryorijni Dei generali; De jejunio spe- CAP. L. Vigilihs diaconus eomposuit, ex traditio-
ciali Quadragesimse; De Kalendis Januariis; Homi- ne Patrum, nipnach/mim, Regulam , breviato e»

bit varias Homilias, itemque commentaiiorum in Iinquimus.

Marcum et Lucam excerpta ac fragmenta, tituio
Chrysostomi edita. In secundo libro tueri conatur
librum Joannis Hierosolymitani nomine editum,
De institutioue primorummonachorum in lege vc-
teri exortorum, ac in novaperseveranlium, ad Ca-
prasium monachum. Libro lertio pugnat pro S. Au-
gustino, eumdem Joannem Hierosolyniitanum lau-
dante. Qti^; quidem oniiiia , ut etalia eo spectantia,
Bbi prodierint eriiditiorum judicio discuiicnda re^
(85). APauIo Orosio scriptum fuisse Apologeti-
cum contfa Pelagium, ad Gennad. c. 59 irieiriora-
t.uni, yulgp credifur. Sed Petrus Wastelius, lib. ui
Vindiciarum pro Joanne episcopo XLIV Hierosoly.-
mitano, contendit illum Applogeticum sciipluni esse
ab aliquo impostore, Pelagii et Nestorii enorihus
favente; licet verbis vel alio paululum sensu Pela
gium damnarevideatur. Examen Iiujus rei criticis
ecclesiasticis coinmiffimus.
 DE SCRIPT. ECGLES. LIBRI QUAT-UOR.-—LIB. II. _ 218
217
etiam Collationes cum pa-
apertosermone, totiusnionasticse professionis in se , , yitiis expediens. Digessit
tenentem disciplinam-(Geniiad. c. 51). tribus jEgypti habitas, hoc est, de destinatiorie mo-
CAP, LI. Atticus (84.), Constantinopolitanus epi- nachi ac fine ; de diseretione ; de tribtis ad servien-
de pugna carnis adversus
scopus scripsit ad reginas, Arcadii imp. lilias, De fide dum Deo vocationibus ;
et virginitate librum valdeegregium'(Gennad.c.52). spiriium, et spiritus adversus carnem; de' natiira
CAP.LIL Nestor liseresiarches, AntiochenseEccle- omniuni vitiorum ; de nece sanctoruni ; de mobili-
siajpresbyleryiiisignis in dicendo declamator, com- tate animse ; de octo principalibus vitiis ; de. quall-
• de castitate ; de prote-
infinitps tractatus diversarum vtroBheav. Po- tate.orationis; "cle
perfectis
;posuit
"steaGonstaritmopolitanaiEcclesiEe episcopus, scri- ctione Dei; de scientia spiritali; de divinis cbafisma-
psit librum D.e,Incarnatione Domini, haeresi plenum tibus; de af.iieitia; de definiendo velnon defiiiieiido;
(Gennad. c, 55.) de tribus antiquis generibus monachofum, etquar-
CAP.1.111. Coelestinus, urbis Romse episcopus, to nuper exorto; de fide coenobitss et eremitso; dc
scripsit adversus Nestoriiim yolumen. Sixtus, suc- satisfactione pceniteiiiiai; de remissione Quinquage-
cessorCcelestini, scripsit etiam adversus Nestorium sima); de nocturriis illusionibus; de eo quod dieit
c. 54). Apostolus, «Non enim quodvolo, facio borium ; >
(Gennad. '
CAP.LIY. Tbeodorus, Ancyranus Galatise episco- de mortificatione. Ad extreinum rogatus a Leone
scri-
pus, scripsit adversus Nestorium librum dialectica archidiaeono, postea urbis Rpmse episcopo,
arte compositum (Gennad c. 55). psit adversus Nestorium, De Incarnationc Domini
CAP.LV. Faslidius, Bfitannprttni episcopus, scri- libros septem, el in his scribendi apud Massiliam et
c.
psit ad Fatalem quemdam De vita Ghristiana librum vivendi fineni fccit, sub Theodpsio (Gennad. 61).
unum, et aliumDe viduitate servanda, sana et Deo CAP. LXI. Piiilippus, presbyter, auditor Hiero-
digna doctfina (Gennad. c. 56). nymi, edidit libruin in Job, et plures epistolas(Gcn-
CAP.LVI. Cyrillus, AlexaiidririaeEcclesise episco- pad. c.62).
pus, edidit vafiarum vwofieo-Ewv fractatus. Homilias- CAP.LXII. Eucheriiis, Lugdunensis Ecclesise pre-
etiam composuit plurimas, et libros De Synagogse sbyter, disseruit Salonio et Verano episcopis ob-
defectu; De fide pdversum hssreticos, etlibrum spe-_ scura quseque sanctarum capitula ScripUuariini.
cialiter adversus Nestorium (Geniiad. c. 57). Sed et scripta Cassiani, longo scrnioiie dislenta,
CAP. LVH. Timotheus episcopus composuit li-? breviter coarctavit. Sub'Vaiciiliaiano floruit (Geri-
Lrum De Jiativitate Doniinisecundiiin cariierii, quam. nad. c. 65).
credidit in Epiphania factam (Gennad. c. 58). CAP.LXIII. Yinceritius, natione Gallas, apud ino-
CAP.LYIII. Leporitis, adhuc monachus, postea ' nasterium Lirinensis insuiae presbyter, vir lii Scri-
presbyter, secutus dogma Pelagianum, sed per Au- pturis sanclis doctus, scripsit yalidissiinam dispu-
gustinum correctus, scriosit iib-runi emeiidatibnls tationem. quam, absconso noinine suo, attitulavit
suse (Geniiad. e. 59). Peregriiii adv.ersum hsereiicos. Sub Tlieodosio cla-
CAP.LIX. Victorinus, rhetor Massilicnsis,: edidit ruit (Gennad. c. 64).
libros in Geriesim (Gennad. c. 60).: CAP.LXIY, Syagfius, scripsit de lide adversum
- CAP.LX. CasSiantis, natione Afer, Gonstanlino- biereiicos (Geiinad. c. 65).
polia JoanneMagno episcopo diaconus ordinatus, CAP.-LXV.Isaac, presbyter Aiiiidcheiue Eeclesise,
apud Massiliam presbyfer corid.dit duo moaasteria, scripsit iiiulta adversum Nestofiarios etEulychianos.
id est vlrpfum et muUerum, quse usque hodie ex- Ruiuara etiani Aritiochiseloiigo Cafiriiiie planxit, eo
stant. Scripsit, experientia magisirahie, litteralo auditofes iitibuehs sono, qud Epbraem diacoritiSNi-
sermone, et, utapertius dicam, sensu yerba irive- comedise lapsum. Sub Leoue moiituf (Geriuad. c
niens, et actione linguam movens, res omnium mp- 66),
nachoruni necessarias professioni, id est, De babitu, CAP.LXVI. Salvianus, Massiliensis-Ecclesia; pre-
inonachi, et De carionico pralionum modo atque j sbyter, humana et divina lilteratura instrucftis, et
Psalmorum, quiinmotiasteriis -'Egypti die noctuque (ut absque iriyidia loquar) episcopofum magisler,
tenentur, libros tres; Instriietionuni librum untim; scripsit scbolastico et apefto sefnione iriulta ; id est,
De origiiie et qualitate ac remediis principaliuni De virginitalis bor.Oad Marcelluni pfesbylefum li-
vitiorum libros octo; singulos qtiideni de siugulls brostres, adversus avaritiamlibrosquatuorjDeprse-

(84). De Atlico Cp. episcopo. _Arsacii suceessore,
ita Suidas in suo Lexico: Atticits, epheopiis Con-
stantinopoiitdnus post Arsacium, qiiipost Chnjsosto-
tnum rerum ecclesiaslicarum procuralionem habu.it-,
genefe quidein ftiit Sebdsid, urbe Armeniw ; ab adb-
lcscehtulo vero in philosophia eruditus fuii a mona
cho Macedonicm sectw. Qui autemtuncSebaslw in
philosophia exceliebunl, ex Eustaihii schota prodi-
erant, quem ephcopuin et ducetn hujus loci monacho-
rum cognovimus. Atlicus, poslquam liberaliter fuil
insiilulus, cautus etprudens evasit. Laborabat in an-
iiqiiofum scriptorum leeiioiie, iiiipsh voluiandhper-
noctans. Postea vero scriptione longurn vdlere jussa,
itd vitw.genus oratorih exercitationibus addicium se
contulit, Ex his Suidse verbis yidelur setas Ipsiiis
Suidas (a) colligi posse: dicit eljim se Pognovisse Eu-
stathium Sebaslae episcopuiii, Attici inagistrtim :
qui Alticus sub annuni Cluisti 425 vivere desiit, ct
Sisinium iti.cathedra Go siiccessorem habuit.

(a) Imoscriptoris.cujusverbaSuidas adducit.

 219 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS L - DIDASC. ET IIISTOR. 220
senti judiciolibiosquinque, adSalpnium episcopum A . peritus, scripsil adversus NestGrium elegaiiter et
librum unum, iit Genesiiri Hexaemeron uiium, Hp- fortiter.
milias episcopis factas multas, et Sacrarnenforum GAP.LXXXL Samuel, Edessena?Ecclesise presby-
plures (Gennad. c. 67). ter, mulla adversus Ecclesise inimicos hasreticos
CAP.LXYII. Paulinus, composuit tractatus De composuit (Gennad. c. 82).
initio Quadragesimse. De die Domiriico Paschse, De CAP. LXXXII. Claudiaiuis, Viennensis Ecclesise
obedienlia, De poenitentia, De nepphytis (Gennad. presbyter, vir ad loquendum artifex, et ad dispu-
^ landum subtilis, coinposuit tres quasi De statu vel
c. 68).
CAP.LXYIII. Hilarius, Arelatensis episcopus, in substantia animseUbros (Gennad. c. 85).
sanctis Scripiuris doctus, absque persoiiarutn acce- CAP.LXXXRI. Prosper, episcopus Aquitanicse re-
ptione, omnibus castigatum opus prsedicaliouis in- gionis, sermone scholasticus, et assertionibus ner-
gessit. Sub Yalentinianp floruil (Gennad.. c. 69). vosus, multa composuit :- Chroiiica a conditione
CAP.LXIX. Leo, urbis Romse episcopus, scripsit primi hominis usqtie ad captam urbem Romam a
ad Flavianum Constantinopolis Ecclesiae episCopum, Genserico, Vandalorum rege, Fecit et librum adver -
adversum Eutychen presbyterum, epistolam. Sub , sum opuscula Gassiani quse Ecclesia Dei probat salu- -
Leone olaruit ('Geniiad. e. 70). B taria, ille infamat nociva. Et revera Cassiani et Pro-
CAP.LXX. Mochimus , Mesopotaniius "presbyler speri de gratia Dei, de libero arbitrio, senteiitise sibi
apud Anliochiam, seripsit adversum Eulychen egre- contrariss inveniuntur. Epistolaequoque Leonis pape
gium Iibellum (Gennad. c. 71). De lucarnatione Christi adversus Eutychen ab ipso
CAP.LXXI. Timolheus, Alexandriae episcopus, dictatse sunt (Gennad. e. 84).
^scripsifad Leonem imp. librum valde suasoriuni CAP.LXXXIY. Faustus, ex abbafe Lirineusis mo-
fGennad. c. 72). nasterii, apud Regium Galliseepiscppus factus, vir
CAP.LXXH. Asclepius Afer, in Bajensi [al, Ya- in divinis Seripliiris satis intentus, Composuit li-
giensi] territorio episcopus, scripsit adversus Aria- brum De Spiritu sancto, et egregium opus Degratia
nos (Gennad. c. 75). Dei, qua salvamur, et alia (Gennad. c. 85).
CAP.LXXIII. Petrus, Edessense Ecclesiss presby- CAP LXXXV. Csesarius, Arelalensis. urbis. epi-
ter, deelaniator insignis, scripsit yariaruni causa- scopus, vir sanctifa.te et virtutibus.celebris, scripsit
rura traetatus : et in morem sancti Epbrsem diaconi egregia et gi'ata, et monachis valde necessafia opu-
psalmos metro composuit (Gennad. c. 74). scula : De gralia quoque et libero arbitrio. Floruit
CAP. LXXIV. Pelrus (85), naliorie Pannonius, _ sub Anastasio (Gennad. c. 86).
presbyter, scripsit duos libros de virginitate et con- CAP.LXXXVL Servus Dei episcopus scripsit ad-
temptu mundi. versus eos qui dicunt Christum in hac vila degen-
CAP.LXXV. Pastor episcopus composuit libellum tem non vidisse carneis suis oculis
Patrem,;'sed
in modum Symboli parvum (Gennad. c. 76).
post resurrectionem ex mortuis et ascensionem in
CAP.LXXYI. Yictor, Cartennse Mauritanise ci- coelos, cum translatus est in
gloriam Patris, hoc
vitatis episcopus, scripsit adversum Arianos librum dantis ei in remunerationem
marlyrii, ostendeiiSiex:
unum, De pcenilentia unum, ad Basilium qiiemdam Scripturis Domiimm Jesum semper carneis oeulis et
super morte filii consolatoriumTibrum. Homilias Patrem el Spiritum sanclum vidisse (Gennad. c. 87).
eliam multas composuit (Geunad. c. 77).
CAP.LXXXYIL Victorius,, natione Aquitanicus,
CAP. LXXVII. Buconius, Castellani Mauritanise calculator studiosissimus, composuit paschalem cur-
oppidi episeopus, scripsit adversum Ecclesise inimi- sum, post quatuor priores cornputistas, id est Hip-
cos, Judaeos et Arianos et alios haereticos. Compo- polytum, Eusebium, Tiieonhilum etProsperum (Geii--
suit etiam Sacramentorum egregium volumen (Gen- nad. c. 88).
nad. c. 78). CAP.LXXXVIII. Theodorelus, Cyri chitalis epi-
CAP. LXXYIIL Musseus, Massiliensis Ecclesiss scopus, a Cyro rege Persarum conditse, scripsit Da
presbyter, in divinis Scripturis doctus, excerpsit de Incarnatione Domini, adversum Eutycheii presbyfe-
sanclis Scripturis lectiones, totiusanui feslivis die- rum, et Dioscorum Alexandrise episcopum, qui hu-
bus aptas, responsoria et Psalmorum capitula, tem- manam earncm in Clnislo fuisse negant. Seripsit-et
poribus et lectionilitis congruentia, et Sacrameiito- decem librog eeclesiaslicae Histoiiaj. Sub Leone fip-
rum egregium volumen, et homilias quasdam (Gen- riiit (Gennad. c. 89).
nad. e. 79). CAP.LXXXIX. Gennadius, Conslantinopolitanus
CAP.LXXIX. Yincenlius presDyter, natione Gal- episcopus, vir lingua nitidus, et ingenio acer,. Da-
Tus, in divinis Scripturis exercitatus, feeit commen- nielem ex integro commentatus. est; homilias etiam
larium in Psalmos (Gennad. c. 80). multas scripsit (Gennad. c. 90).
CAP. LXXX. Syrus (86), genere Alexaiidriims, CAP.XC. Theodorus (87), preshyter in Coelesy-
arte medicus, ex philosopho monachus, vir dicendi ria, composuit lilirum adveisum hseieticos De con-
(85) Gennadio c. 75 Pattlus. (87) Gennad. c, 91 Tlicodttlus.
(86^ Gennad. c. 81 Cyrus.
 221 DE SCRIPT.ECCLES. LIBRI QUATUOR. — LIB. II. 222
sonantia Veteris et Noyi Testamenli. Clarult sub A CAP.XCIY. Honoralus, CohsfantinaeAfriesecivi-
Zenone. tatis episcopus, scripsit ad Arcadium quemdam epi-
CAP.XCI. Sidonius, Arvernorum episcoptis, scri- stolam exhortatoriam (Gennad. c. 95).
psit varia et grata opuscula ad diversos, diverso CAP.XCY. Cerealis episcopus, natioiie Afer, edi-
metro vel prosa, et epistolarum insigne volumen. <jitlibellum De catholica fide c. 96).
(Geiniad.
Sub Zeuoneclaruit (Gennad. c. 92). „ vr,v, ~ , ,»,» _-.",, '•«_..
^ -tr^.r T ... ,. CAP. XCvL Eusebius (8S), Cartliagmis Afncssci-
CAP. XCII. Joannes, Antiochense parochiss - ex ..... . r ,.• • •.
, . . , vitatis episcopus, et conlessor pubhcus, scnpsit ex-
grammatico presbyter, scnpsit qussdam adversus " .. „. . _ ,. ..
f . ., T.. , . . ,„ positionepi fidei et altercaliones quas cum prsesuli-
hsereticos, De Der et homims persona (Gennad. bus_"_'.'",,.
„„,
c. 9o). Ananorum habuit.
CAP.XCni. Gelasius, urbis Romseepiscopus, scri- CAP.XCYII. Gennadius, Massilisepraesbyter, scri-
psit adversus Eutychen et Nestorem grande volunien psit adversus omnes hsereses libros octo, adversus
ac prseclarum, ettractatus diversaruni seripturarum Nestorem libros sex; et adversus Eutychen libros
et Sacramentprum, elimato sermone et adversus Pe- undecim; adversus Pelagium libros tres : tractatus
trum et Aeacium epistolas. Fecit et hymnos in simi- D"emille annis, in Apocalypsin et epistolam de file
litudinem Ambrosii. Sub Anastasio claruit. (Gennad. (Gennad. c, 100),
c. 94).

LIBELLUS. III- EX ISIDORO SUBLEGTUS.

CAP. I. Osius, Cordubensis civitatis episcopus B CAP. VII. Sedulius presbyter edidit tres Iibros
scripsit ad sororem suam de laude virginitatis epi- heroico nielro compositos : quorum primus signa
stolam, pulchro ac diserto comptam eloquio. In_ etvirtutes Veteris Testamenti potentissimeresonat;
Sardicensi etiam concilio quamplurimas ipse edidit reliqui vero gestorum Cbristi sacramenta vel mira-
sententias. Hic in senectute a Constautio perteni- cula intoiiant (Isidor. c. 7).
tus, Arianse impietati consensit. Qui cum contra CAP.YIII. Possidonius (89), Africseprovinciseepi-
GregoriuiaEIibeiifaiiurii episcopum, residens fasfu scopus stylo prosecutus est Yilam S. Augustini; in
quasi regalis imperii, sentcntiam conaretur expri- qua plusquam quadringenlos libros ejus enumerat.
mere, os vertit, distorquens pariter et cervicem, ac CAP.IX. Primasius, Africanus episcopus, compo-
de sessu in terram elidilur, atque illicQexspiravit siilt sermone scholastico De haeresibus libros tres,
(Isidor. c. 1). directos ad Foiiunatum episcopum (Isidor. c. 9).
CAP.H. Idatius, Hispaniarum episcopus, cognor CAP.X. Proterius, AlexandrinaeEcclesiaeantistes,
niento et eloquio Clarus, scripsit adversus Priscil- scripsit epistolas ad Leonem Romansesedis antisli-
liani dogma, et maleficiorum ejus arles, librum. Hie tem, de festivitate Paschali (lsidor. c. 10). .
cum Ursacio episcopo, ob necem ejusdem Ursacii, . CAP XI. Pascbasinus, Siciliensis episcopus, edi-
cujus accusatores exstiterant, Ecclesiss communione'C dit unam Paschalem epistolam, ad Leonem supra-
privatus, exsilio condemnatur (Isidor. c. 2) dictum papam (Isidor. c. 11).
CAP.III. Siricius, Romana; urbis episcopus, scri- CAP.XII. Joannes Scotus vel Chrysostomus, in
psit decretalia Opuseula (Isidor. c. 5). Seripturis insigniter eruditus, scripsil eleganti stylo
CAP.IV. Paulinus presbyter edidit libellum De be- librum Utpiyu<r£<»v, id est De natura omnium rerum.
nedictionibus Patriarcharum, triplici intelligentia. CAP. XIII. Theodulus, natione Italus, scripsit
Hic scripsit Vitam Ambrosii, petente Augustina unam eclogam de Yeteri Testamento et fabulis
(Isidor. c. 4). gentilium contextam, in qua veritatem fidei aslruxit,
CAP. V. Proba, uxor Adelphi proconsulis, eom- p.erfidissfalsitalem dexlruxit.
posuit cenlonem de Christo, Virgilianis coaptatum CAP. XIV. Julianus, cognomento Pomerius, na-
versibus; qui inter apocryphas scripturas computa- tione Maurus, in Gallia presbyter ordinalus, scripsit-
tur (Isidor. c. 5). octo libros De animse natura, in dialogi morem :
CAP.VI. Joannes Constantinopolitanae sedis epi- quorum primus continet, quid sit anima, vel qualiter
scopus, cognomento Chrysostomus, scripsit mulfa credatur ad imagiuem Dei facta. In secundo loqui-
et praeclara opuscula, et diversos tractatus. Cujus lur, utrum anima corporea sit, an incorporea. In
qtiam plurima eloquentise fluenta de Graecoin Lafi- '" tertio disserit, unde primo homini sit anima facta.
jium sermonem translata sunt. Hic Theophili Ale- ln quarto, utrum nova anima sine peccato fiat, ac
xandrini episcopi discordia oppressus, ab Arcadio peccalum primi hominis, ex illo jiropagata origina-
imp. innocenter damnatus, atque ab episcopatu Titer trahat. In quinto describit, quae sit faculfas
ejecttis, Porito in cxsilium retrusus morifur (Isidor. animae. Iu sexto loquitur, uhde sit ea discordia, qua
c. 6). carni spiiilus, vel caro spiritui adversatur. In septi-

(88) Gennad. c. 97 Eugenius. (89) Isidoro c. 8 PossidiuSi

 225 HONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 224
mo aufem scribit de differentia vitarum ae mortium, A CAP.XVII. Eucherius episcopus, elegans senten-
vel resurrectione carnis et animas, sive de morte liis, ornatus in verbis, edidit uiium opusculum
cainis, ac de ejus resurrectione. In octavo loquittir De laude erenii, dulci sermone dielatum (Isidor.
d.e liis quse in-fiiie niundi futura sunt: vel de quse- c. 15).
stionibus quse solent de resurrectioiie proporii, sive CAP.XYHI. Hilarius, Arelatensis episcGpus, scri-
de finibuS boiiorum atque lhalorum. Coudidit etiam psit Yifam praideccssoris sui Honorii (00) episcopi,
ununi libelium Be virginibus iuslituendis, aliOsquo- suavi ac prseclaro eloquio (Isidor. c. 16).
que tres prognosticos De fuluraj vitse contempla- C.ir. XIX. Aprigius, Pacensis Ecclesise Hispania-
tioiie, vel actuali conversafione : necnon etiam De rum episcopus, diserta lingua et scientia eruditus,
vitiis atque virtutibus (Isidor. c. 12). exposuit Apocalypsim Joannis apostoli, subtili sensu
CAP.XV. Eugippius abbas composuit Yitani san- atque illustri sermone, melius plane quam velMvs
cti Severini inonaebi, el Regulam nionachis (Isidor. ecclesiaSlici viri exposuerunt. Scripsit el nonnuila
c.TS). alia (Isidor. c. 17).
CAP. XVI. Fulgentius Afer, Ecclesise Ruspensis CAP.XX. Justinianus iniperator , quosdain libros
episcopus, iu confessione fidei clarus, in Seripturis De Incamafioiie Domini edidit, quos etiam per di-
copiosissime eruditus, loquendo quoque dulcis, in versas provincias misit. Condidit et rescriptum con-
docendo ac disserendo subtilis, scripsit multa, ex tra Illyriciauam synodum (Isidor. c. 18).
quibus lrsee sunt: De gratia Dei et libero arbitrio; CAP.-XXLCassiodorus (91), ex senatoribus Ra-
libri responsionum septem contra hajreticos; ct unus vennaeprsafectus, arte philosopbus, professione mo-
libcr De sancta Triuitate; et liber Regulseveraefidei; naehus , translulit de Grseco Tripartilani Histo-
et alius De sacramenlo Ineariiationis Christi; et duo riam; exposuit magnifiee Psalterium, et mulia alia
libri De veritate praedcstinationis; liber De qussstio- scripsit.
nibiis; liber altcrcalioiiis, plurimi tractatus et ser- CAP.XXII. Boelius , (92) pafricius vel consul,
mones. Sub Anastasio claruit (Isidor. c. 14). scripsit librum De sancfa Triiniale, et alium De con-
(90) Hoiiorati. pendium cor.cinnavit Jofdaniis sive Jornandes Ra-
(91) Magnus Aurelius Cassiodortts Senalor omni- vennse episcopus, quianno quingenfesimo liicesinio
bus nPminibus dictus est Yariarum aucfor, vir scii- vixit. Qusequidemomniacummss.codicibus collata,
plis et bonoribus c!arissimus, quem Cassiodorum notisque illustrala Guilielmus Fornerius, jureeon
inolito, si dicere licet, errore appellamus. Audiendi sultus Aurelianensis, 1600 Lutelise edenda curavit.
qr.ippe non sunt, qui Senatorem -/.</-'tioyrrjdicfum Scripsit insiiper Commentarios in Psalmos ex
"ptitaiit, quasi proprium ejus nomen ftierit, Cassiodo- Augustino fere desumptos, et Basileaaan. 1491 t}'-
rtis. Nam verum ac proprium ejus nomen fuii Se- C piseditos: itcni in Cantica, cum Aponio, Friburgi
naior; quod ipse suis omnibus epistolis prsefixit 1558 excusos. Tiipariitain denique HiStPiiani, ex
lib. xi et xn Yariarum, et quod unum suis ipse tribiis Graecis auctoribus, Soerate, Tbeodoreto et
Fastis indidit anno 515, cum de suo consulatu age- Sozomeno, per Epiphanium Scolasticum in Latinam
ret. Sed invaluit erro.r, ex ea, quain dixi, opinione linguam versis, confecit. Chronicoii eius primus
natus, quasi Senator erilhetum esset, non nonien, edidit Joannes Cochlseus,et ThomaeMoro inscripsit.
ut Cassiodorus tanquam proprio noiiiine vocitetur, Divinarum litterarum Institutiouem Jacobus Pame-
cum id cognomen revera fuerit a patris noniine du- lius a Planlino edeiidain curavit. Omnibiis dcnique
ciuni. Patri enini Senatoris liomen fuitCassiodorus; honoribus in repiiblica. Romana et Theoderici regis
a quo filius Cassiodortis Setiator est nuncupatus, et aula perfuiictus Cassiodorus, demuin sseeulo valere
oiunibtis iiominibus. ut dixi, Magnus Atirelius Cc;s- jusso, nionaclium indiiit, Vivariense prope Rhegium
siodorus Senalor. iiiCalabrio co3iiobiuhi condidit, ciqiieut abbas prse-
Noster itaque Senaforpatrem habuit Cassiodorum; fuit, ac scholam sacrarum lilterarum ibidem insti-
cui palriciatus, post prsefecluram prsetorii, a Theo- tuit, et sub annum Christi quingeinesimuui sexage-
derico Gothorurn rege est delatus, et de quo, ejusqtie simum senex decessit.
avo ac palre multa lib. i, episi. 5 et 4, ipse aucfor (92) Anicius Manlius Seyerinus Boetius, philosc-
Variarum narrat, et ad quem etiam scripla est epi- pbus et orator, sapientia, cloqucntia, pictate, niar-
stola vicesima oclava libri tertii. Senatoii siquideni iyrio illustris, ab Ennodio, Cassiodoro, Procopio,
iiiio, de quo Houorius hoc capite agif, praifccturam aliisque exiniie laudatus, anno Chrisli quingente-
ac deinde patriciatum detulit non Tlieodericus, sed D sirno decimo consul ordinarius "sine collega fuit. A
Athalaricus rex,- ejus nepos, ut ex lib. ix, cpist. Theoderico OStrogotlioruni in Ilalia rege, uua cum
21 et 25, liquet: in quibus recfo nominc Senator Symmacho socero suo, anno quiiigeiitesimo vicesimo
nuncupaiur; Ciimv.lavhnus, inquit, P. C. beneficiis sexto, interfici jussus, Ticini gloriose oceubuiJ. Er-
noslrh copiosum virltilibus, divilem moribus,plenum rat auiem Onuplnius Panviiiius, qui ipsum ann'0
magnis IwnoribusSenatofem. quingentesimo vicesimo secundo iierum consulem,
Scripsit antem libros xn Variarum epistolarum; cum Synimaclio socero, ftiisse censet. Nam anno
item libruni De anima maxime piuiii, De institulioiie isto Boelii duo filii, Symmaclius et Boetius, consu-
divinarum Scripfurarum seu lectionum libros duos ; les ordinarii fuerunt: quoruni uni noiiien a soceip,
De schematihus et tropis sacrse Sciiplurae, ex Beda filii avo : alteri suum imposuit. De horuni copulato
(a); De orthograpliia, Desepteiri disciplinis; Deami- consulalu lib n De consolalioiie ipse Boelius sic
citia; De compulo paschali : Chroiiicon breve, ab scribit: Citm duos pariter consulesHberos iuos doino
jnitio mundi usque ad tempora Theoderici Ostrogo- provelii, sub freqtientia Palrtim, sub plebis alacrilqte
thoruin in Italia regis, hoc est, usque ad annum vidisti. Et qtiid dicam liberos consules, quorutnjam
Christi quiiigentesimuin decimum nonum. Scripsit ul in id wtaiis pucris vel paterni, vel aviti spechnen
ilem libros xu HisforiaiGolhorinii, ut ipse in prologo citicel ingenii ?
epistolarum suarum asserit: cujus Historise com- Scio aliter visum Jul. Martiauo Rofse, scriptori
(a) Deda post Cassiodorumrixit.
225 DE SCRIPT. ECCLES. LIBKI QLATUGR. — LIB. III. 226
sclaiione; et Quadriviam de Grseco transtulit, id __,Filium adoptivum et r.ori proprium dicunt; tertia de
est, aiithmeticam, musieam, geomeiriaiii, astronp- baptismo Cbristi, qtiod iiefare non Tieet. quarta de
miam; dialecticam vero explanavit. A Theoderico distinctione baptismi Joannis et Cliristi; quitita,
Gothortim rege Mediolani infeificilur. quod Filitis siciit Pater invisibilis sit (Isidor.
CAP. XXIII. Facundus, Hermianeiisis Eeclesise e. 20).
• CSp.XXV. Justus, Urgelitanai Ecclesise episcopus,
cpiscopus, dtiodecim libros De professione catholicae
Eeelesia. edidit (Isidor. c. 19). etfrater prssdicti Justiniani, edidit libeiium exposi-
CAP. XXIV. Jusiinianns,. Yaleiithisc Ecclesise" tionis in Canlica canticorum. Hujus quoque fratres
episcopus, ex quatuOr ffatribus et episcopis, eadem Nebridius el Elpidius qusedam scripserunt (Isidof.
matfe progenitis Unus, scfipsit lih''um Rcsponsio- c. 21).
nufn ad querndam iliist.ictim, de interrogatis qnse- CAP.XXVI.' Maftinus, Dumiensis nipnasterii san-
stionibus : quarum prima responsio est de Spirifu clissimus pontiiex, ex Ofientis partibiis navigans,
sancto; secunda cor.tra Bonosianos, qui Ghrislum in Galliaiii venit, ibique conversis ab Ariana impie-
Vitse_Boetii,qai filios ejus eonsules facit Patricium ad Symniacbuin filium , cum paucis epigrammalis,
et Hypatiurii, qui ahno Christi quingentesimo con- quse stipefsiiiit ex:-iis quas in octoginta illuslres sui
sulatiim una gesserunt. Yeruni lisec.profecto.n.i.iiiia.;3 sscculiviros scripserat.
est haljucinatio. Prseterquam enim quod menurii.sse IL Q. Aurelius-Symmachus L. F. orator. ilujus
opoitebat, Gracos et Ofientales illos consules fuisse, sunt Epislolariini libri riovem, ac decimus Tlelatio-
et a'd Boetil familiam nibiiperttiiere, eviaeere pote- lium, qiias in prsefeciufa Urbana scripsit. In qiiihus
rarit quse modo cilata sust verba Boetii. Ex quibiis etfariiosa relalio de ara Yictorise lcgifuf, cui S. Am-
liquet, -hiisce ejus fiiios consulares aetate pueros brosius et Prudetitius responderunt. Proeoiisttl porro
fuisse, cum exsilii sui Cohsdlationem scriberel. Qiiod Africse anno 570,.Prsefectus Urbi anno 584, Consul
sane"dici non poterat, si ante viginti, eoque plures denique ordinarius, cum Tatiano, amio 591 ft.il.
annos, consules"fuisserit. Uxor illi Rusticiana Orfili filia; niater, Acyndini
Cseterum aiii Boetium scribunt, alii Boelliium; consulis, quem aviinculum propterea vocat, sorpr
quod quidem , si Grsecsevp.cis' origo speetelur, fe- gerniana. Is est, qui apud Macrobium dispulat in
ctius erat. Sed usus obtinuit ut Boetium potius Saturnalibus : cul Griplium mitlit AuSonius; de
dicariitis. Scripsit autem, prseter Philosophica, li- qtio loquitur S. Augustinus, cum a Symniaeho P.V.
briirri De 5. Trinitate, ad Syinmachuni, socertiin Mediolaiiuhvad riietorieam professiorieni niissum se
stium; librum De unitate Trinilatis; librum D.e lib. v, Cotifess., cap. 13, scribil. De quo ilem
duabus Christi naturis, adversus Eutychen ; librum Prosper lib. i.u De promiss., cap. 58; Sidonius
De fide; libros quinque De consolalione PhilOso- epist. T, et alis locis; Saerates lib. v, cap. 14, et
pliise, seu exsilii sui, quos, post Rudolpiiuni Agri^ Cassiodorus lib. xi, agunt.
eolam et Joanoeni Mtiriiiellium, Joannes Bernartius III. Q. Flavianus Memmius Syiiimachus, utiicus
cominenlario illustravit, et Planliiiiaiii 1607 edide- i[j oraloris fifius, a qup et palris .epistolaj, post ejus
runt. Opefa ejus.unctihi Yeneti 1491 et Basilienses morlem, digestse et editae. Proconsul itideiii Africas
1546 typis evulgarunt. anno 415, praeTeelusUrbi riiino 420 fuit.Tlujus sunt
Ut aulem Boetius versii e.l prosa valuit, sic et. Relaliones, quse de Eulalii adversus Boriifacium
Graecani simul Latinamque eiuditionem complexus papam cpnteiillprie ad Honorium Aug. scriptse, a
fuit. fjuod omnia ejus opera, itenique Eunodius lib. Bai'OiiioAiirtalibiissunt insertae. Quaestofetiam can-
viii Epist. et Cassiodorus lib. i Variaruni, epi.st. didatus, et prsetor ineunte salale fuerat. Nam ulrius-
45, tesfantur. Ejusdem dies natalis anniversarip que filii sui lipnoris crebro in episiplis Symmaclms,
rilu a Ticitieiisibus 25 pctobris celebraiur; condi- et sumptiuim ejus prselurae meminit OSympiodorus
tiisque est ibidem ia sede S. Petri in Coelo Aufeo Tiiebaiiiis, apud Phptium, Symmachos inter Ro-
(tibi et S. Augustinus quiescit) ut Phil. Ferrarius niaiisa urbis ditissirhos iiumefa.ns.
in Catalogo sanctorum Italise narrat. Sunt qui no- IY. Q. Aurelius Symmachus (sic enim appellalur
tarur.t, velerem Romanoipm eloqu.enliam una cum novella 4 Valeritiniani), coiisul ordiriarius cum A.e-
Bqetio deslisse. Ejus Yitaiii, post Maiiianum Ro- lio IlTconsule aano 446 fult; avus, lil ppinor, Galisa
tam, Franciscus Moncada , Aitonse marchip, Grsece viduse iu epistpIaFuigenlii, qua Gallahi Symmachi
Latineque doctissimus (qtiem 1655 piaepropere patrici iiliain sic affattir : Eliicel aiio, palre, socero,
'"sibi -ereptuni Belgse luxerunt), Ilispano. senrioiie tnqrilo coitstiiibuspridem fueris inter swculares iilu-
coriscripsit; quain utinarri auis in iucem profe- siris.
rat. V. Q. Aitrelins Memniius Symmachus, patricius,
Quod ad Symmachunr, _Boetii soceriim, atlinet. «-.Boeiii socer (qui aliquot ei opuscula sua iuscribil)
exstat ad ipsiimlib. yii, Eniioaii epistoia nuniero .aiino-485 consul.prdinarius, sine-collega sub Odoa-
vieesima qiiinta. Eumdem Bpetius hoc Prnat elogio Gre fuit. A Theoderieo regc judex in"causa Basilii
lib. II De consolalione: Viget-.incolutnis,iliud pre- et Prsefextati, qtii magicarum arliuhi aeciisabanlur,
tioshshnum. generis hnmani decus, Syinmaehus so- ihter alios dclecttis, cpist. 22, lib. n, apud Cassio-
cer, vir ioitts ex sapientia viriutibusque faclus. Enno- dorum. Apud quem et aliaesunt Theodorici ejusdem-
diiis originariam Symmachoruni - familisa eloquen- acl Symmachum epistola;. De eodem Hormisda pon
tiam, nobilitatemque fuisse prifidicat. Nec frustra : tifex epist. 28 et 66. Caeterum ab eodem Theode-
quia docti fere omnes fuerunt, et stimmis dignita- rico, impiis-delatorum criiniiiatioriibus incitato,
libus illustres. Atque hpe quidem loeo non abs re erudeliter una cum Boetio genero, ciestis cst, ut
faclurus videor, si Syminachos, qui Boetii setate, et Procopius lib.-r-De bello Gothico narrat. Hujtis
supeiiore sieculo vixerunt, suis singulos notis dis- iilise diise memofantur, Rusliciana uxpr Boetii, et
tinxero; ducto exordio a^parte Symmachi oratofis. Galla; de qua, prseter Fulgenlium, Gregorius-Ma-
Is flii't. •gnus I. iv Dialog., c. 14, agit.Filium nullum reli-
1,-L. Aurelius Auiaitus Symmachus, praeiectus quit. Nam qui sequitur. -'____
Urbi anr.O564 cujusmeritorum series, et eloqtisf.tise VI. jSi/niniae/ms,."Collega Boefii in consuiatu anni
te5iirnonium in statuss inscriptione continelui', qaairi .quingentesimi vicesimi secundi, non hujus S^TII-
illi daplicem, Romae seilicet ae Constantinopoli niachi patricii iilius , sed nepos fuit, ex filia Rusti-
principes ppiii jusseriint. Viriiiii doctiim Marcellinu.s ciana et Severino Boetio prognalus. Sic fere Sir-
lib. sxvii appellat. Sed ejus resfat unica epi.sXoia mondus in suh dd Enncdium nolis.
 527 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASG. ET HISTOR. 228
tate ad fidem catbolicam Suevorum popuiis , regu- A suisse dicifur et viginti bomilias in Ezechieleni, et
lam fidei et sanse religionis constituit, ecclesias in- itifinitas epistolas, quarum collectio Registrum dici-
formavil, monasteria condidit, copiosaque prsecepta tur. Floruit sub Maurilio (lsidor. c. 27).
pise institutionis composuit. Librum quoqueDediffe- CAP.XXXIII. Gregorius (94), episcopus Turonen-
rentiis quatuor virtutum, prudeulia, fortitudine, ju- sis scripsit librum Historiae.
stitia et lemperantiajscripsit; et aliud volumenepisto. CAP.XXXIV. Leander, ex monacho Hispalensis
larum, plenum cultura omnium virtutumj(Isidor. c.22)j Ecclesise, provincise Bselicse, episcopus, vir suavis
CAP.XXYII. Avitus episcopus, scientia sanctarum eloquio, ingenio prsestatis, vita atque doctrina cla-
lilterarum doctus, edidit quinque libellos heroico rus, composuit duos libros adversum haereticortim
metro compositos : quorum primus est de origine dogma; et unum ad Florentinam sororem de insli-
mundi; secundus de originali peccato; tertius de tulione virginum; et uninii contra Ariauos;.et uiiuin
sententia Dei; quartus de diluvio mundi; quintus de contemptu mundi; et multas epistolas ad Grego-
de transitu niaris Rubri. Scripsit et ad Fulcinam so- rium papam, et ad alios coepiscopos : et orationes in
rorem De laude virginitatis librum unum pulcher- toto Psalterio, et in sacrificii laudibus muita dulci-
rimo carmine compositum, et eleganti epigrammate sone composuit. Floruit sub Pboca (Isidor. c. 28).
coapfatum (Isidor. c. 25). CAP. XXXV. Licinianus Carthaginis Sparlarise
CAP.XXYIII. Dracontius compostiit heroicis ver- episcopus, in Scripturis doctus, scripsit epistolam
sibus hexaemeron creationis mundi (Isidor. c. 24). De sacramento baptismatis, et alias multas de di-
CAP.XXIX. Yictor, Tununensis Africse Ecclesise versis causis. Claruil sub Mauritio (Isidor. c. 29).
episcopus, scripsit a principio mundi usque ad Ju- GAP.XXXVI. Severus, Malacitanaesedis antistes,
slini tempora nobilem Historiam (lsidor. c. 25). libellum adversus Vincentium episcopum Arianum,
CAP.XXX. Renedictus (95) abbas monasterii Ca- ct unum De virginitate, qui dicitur Annulus. Sub
sini, scripsit Regulam monacliorum, per tolum mun- Mauritio floruit (Isidor. c. 50).
dum promulgalam; qui [Iiber] omnium justorum CAP.XXXVII. Joannes, Gerundensis ecclesiaeepi-
spiritu plenus scribilur. scopus,JiationeGothus, seripsitllegulam monachiset
CAP.XXXI. Joanues, Constantinopolis episcopus, omnibusDeum timentibusnecessariam (Isidor. c. 51).
natione Cappadox, edidit ad Alexaudrum episcopum CAP. XXXYIII. Eutropius, Valentinse Ecclesise
librum De sacramento baptismatis (Isidor. c. 26). episcopus, scripsit epistolam De unclionechrismatis,
CAP.XXXII. Gregorius, Romanseurbis episcopus, etaliam De distinctione monachorum (Isidor. c. 52).
organum sancti Spiritus, incomparabilis omnibus _ CAP.XXXIX. Maximus, Csesaraugustansecivitatis
suis prsedecessoribus, multa prse sole prseclara, ac episcopus, multa composuit versu prosaque, et quam-
prae obrizo auro pretiosa, seripsit ad supradictum dam bistoriam Golhorum (Isidor. c. 55).
Joanncm: Pastoralem curam; ad Leandrum episco- CAP. XL. Isidorus, Hispalensis episcopus, innu-
pum librum Job triginla et quinque voluiniiiibus mera scripsit opuscula, ex quibus hosc sunt : libri
largo eloquentisefonte explicuit; Dialogum de mira- Elymologisrum viginti duo, liber Glossarum, libcr
culis sanctorum, ad Petruni arehidiaeonum. Qua- Sententiarum, Synonyma, liber De difierenlia. To-
draginta oracula EvangCliorum, imo totum texlum tum Yetus Testamenluni dupliciter exposuit, histo-
quatuor Evangeliorum sermocinando, populo expo- rice et allegorice, et multa alia. Floruit sub Heraclio.

LIBELLUS IV DE VARIIS GOL.LECTUS.

CAP.I. Beda (95), monachus et presbyter AnglicseD tione lempli libri duo; in librum Regum liber unus,
provincise, scripsit infinita, ex quibus sunt hsec : In Qusestionum triginta; in Proverbia Salomoiiis libri
Genesim libri qualuor; De tabernaculo et vasis ejus tres; in Canlica canlicorum libri septem; in Esaiam
ac vestibus sacerdolum libri quatuor; De aedifica- et Danielem et duodecim Prophetas et in partem
(95) Benedictus, natione Italus, palria Nursinus, rum libros duos, De miraculis S. Juliani librum
monachorum in Occidente antesignanus ac prin- unum, et De miraculis S. Martini libros quatuor.
ceps, coenobii Casinensis conditor, ibidem anno sa- Scripsit insuper libros decem Historise Francorum,
lutis qningentesimo tricesimo nono in Doniino ob- quos anno ordinationis suai vicesimo primo, Chrisfi
dormivit. Ejus res geslas S. Gregorius I papa fuse quingentesimo nonagesimo quarto absolvlt. Atquo
prosequitur lib. n Dialogorum. Quem Gregorii li- eos quidem, post editiones varias, Andreas Querce-
brum Ingolsladienses Grteco-Latinum annis supe- tanus ope quinque codicum mss. diligenler emenda-
rioribus publicarunt. De variis Regulis et Conslilu- vit, et tomo I Scriptorum Historise Francorum anno
tioiiibus asceticis fuse disserui in Codice nostro 1656 Luteliae Parisiorum publicavit. Subjunxiteo-
Regularum, Antuerpise anno 1658 edito. dem in tomo Fredegarii Scbolastici Chronicon, quo.i
(94) Georgius Florenlius Gregorius S. Euphronio ille, jubente Childebrando comite, Pipini Francorum
Turonensi episeopo defunclo in calhedra successit, regis patruo, scripsit, et a line Hisloriac Gregorii
anno duodecimo Sigeberti Auslrasise regis, anno Turonensis usque ad Pipini ipsius consecrationem
cenlesimo septuagesimo tertio a fransitu seu obitu perduxit; quodque hactenus nomine Appendicis ad
S. Marlini, hoc est, anno Cbristi quingentesimo se- eumdem Gregorium fuit vulgatum. Apud eumdem
piuagesimo tertio : ut ex eodem Gregorio lib. l, <;.1, Quercetanum reperies Marii Aventicensis episcopi
miraculofuin S. Martini datur colligi. Scripsit De Chronicon.
gloria mariyrum librum unum, De gloria confesso- (95) S. Beda, origine Anglo-Saxo 754 obiit, v.t
 £29 BE SCRIPT. ECCLES. LIBRI QUATUOR. — LIB. IV. 250
Ilicrcmios, in Esdram et Neemiani Iibri tres; in Ii- X pturse. Sab Lc-onefloruit, Rornsemoiituret sepelitur.
brum Tobise libri -duo, in Cantieum Abacuc liber CAP.II.Aleuinus (95 * ),natione Anglus,Eboraicse
unus; item iu libros Regum et Paralipomenon, in civitatis diaconus, oflicio scholaslicus, dignitate ab-
Job_,in Panlateuclium Moysi, et Josue, el in Para- bas, magister Caroli imperatoris, scripsit breviter
bolas, in Ecclesiasten, in Cantica canticorum, in onnies liberales artes ad praedictumimperatorem, et
Esaiam, in Esdram capitula multa, in Evangeliuni mulfa alia prseclara.
Marci Iibri quatuor, in Lucam sex, in homilias CAP.III. Amalarius(96)Metensisepiscopus, subLu-
Evangelii libri duo, in Aposiolum multa capitula, in dovico, scripsillibrosquatuorde divinis sacramentis.
Actus Apostoloruni libri duo, in Epistolas canonicas CAP. IV. Rabanus (97), ex monasterii Fuldensis
libri septem, in Apocalypsim tres; in capitula de abbatf Moguntiiiensis episcopus , scripsil mirabilem
toio novo Testamento ; epislolarum liber ad diver- Iibrum De mysterio sanctsecrucis, et totum Yetus e<
sos, de _sex setalihus unus, de mansionibus filiorum Novum TeStamentumexposuit. Sub Ludovicoclaruit-
Israel libri riovem, de Isaia unus, de raliene bis* CAP.V. Palerius (98) quidam redegil in librum
sextili, de sequinoctio novem, de liistoriis Sancto- testimonia Scripturarum, quse beatus Gregorius
rum. Librum vitseet passionis S. Felicis confessoris iiitroducendo exposuit.
de metro in prosafri translulit; vilam et passionem R i CAP.VI. Sniaragdus (99), abbas monasterii Sancti
sancti Anastasii de Grseco in Lalinum correxit; Michaelis, Lectiones et Evangelia in divinis officiis
Yitam sancti Cutberti monachi et episcopi metro et legenda per circulum anni exposuit, et librum nio-
prosa composuit; Historiam Anglornm quinque li- naslicae professionis congruuin composuit, quem
bris edidit; Martyrologium de natalitiis sancloruro ; Diadema monachorum vocavit, et Grammalicam
librum Hymnorum diverso metro sive rhylhmo, li- majorem, Donatum exporierido, explicuit.
bruni Epigrammatuin elegiaeo metro, De natura re- CAP.YII. Haymo (100), quidam Homilias in Evan-
rum,et De temporibtissiiigulos libros, item alium De gelia solemnia fecit. Hic et librum de voluptate
temporibus majorem, libruni De orthographia alpha- niiiiidi composuit.
betijlibrum De metrica arte, De schematibus et tro- CAP.VIII. Henricus quidam Homilias in Evan-
piSjhocest, deflgurisetinodis loculionum sacrseScri- gelia fecit.
liistorise ejus Ahglicseconlinualoret MatthaeusWest- ricalium, edendam ctiravi. Quod ad Amalarium For-
monasteriensis tradunt. Opera ejus oinnia, qusein- tunatum, episcopum Treverensem, attinet; is a Ca-
veniri potueruut, tomis octo Colonienses 1612 edi- rolo Magno Constantinopolim ad imp. Michaelem
derunt. : sed utinam Britaniius aliquis in iis recen- Balbum, cum Pelro abbateNonanlulse, dicecesisMu-
sendis ad fidem mss. codicum prsestet operam! In (C tinensis, missus fuit. Successoiem in cathedra ha-
toniis istis sunt non pauca Bedsefalso ascripta : de buit Hettum, cujus epistolam ad Frofarium Tullen-
qnibus Bellariiiinuin in Catalogo, et Posseviimm in scm episcopum citat Sirmondus in notis ad tom. II
Apparalit sacro, et Baronium in Annalibus consulc. Coiicilioruni Gallise.
Yitam certe S. Vedasti nou Beda, sed Alcuinus, S. (97j Rabanus Maurus, Fuidensis in Hassia vel
Patricii Probus, S. Columbani Jonas monaclius. S. orieiitali Fraiicia abbas, non Bedae, sed Alcuini au-
ArnulQ MetensisPaulus diaconus, scripserunt. Com- ditor, amto octingentesimo quadi-agesimo septimi
mentaria in Epistolas S. Pauli, non Bedae,sed Petro in locum Otgarii arcliiepiscopus Moguntinus est or-
Tripplilano abbati, a Cassiano laudato, Baronius ln diiialus,ohiitqueaiinooctingentesiraoquinquagesimo
geslis aniii 562 altribuit, sed pro Beda pugnat Bel- sexto : ut Pitliseani Annales et Lambertus Schafiia-
larminus libro citato. Yixit autem et obiit Beda burgius testantur. Opera ejus omnia quse a Jacobo
in suo ad fluvium Tinam monasterio, in dioecesiDu- Pamelio, etGeorgio Colveuerio reperiri .potuerutit,
nelmensi. tribns tomis 1627 Colonise sunt edila.
(95 *) Flaccus Alcuinus, patiia Britannus, Bedse (98) Paterius, Gregoiii Ipapse discipulus, S. R. E.
diseipulus, a Carolo Magno in Galliam evocalns, et secuiidiccrius (cujus Beda in Commentario ad Can-
abbas monasterii S. Martini apud Turones creatus, tica memihit), collegit ex ejusdem S. Gregorii ope-
anno octingentesimoquartovivere desiit. Opera ejus ribus tres libros Explanationum in varios utriusque
omnia, quae reperiri potueruiit, Andreas Querceta- Teslamenti libros Romse1555 in folio excusos. Cla-
nus 1617 Lutetise evulganda curavit, praelixa ejus- ruit aiiiio Christi sexcentesimo. Ita Molanus in sua
dem vita, quam per annos digessit. I ms. Bibliolheca sacra.
D
(98) Amalarius, Melensis Ecclesise diaconus, Lu- (99) Smaragdus, abbas monasteiii S. Micliaelis
dovici Pii jussu, iibros qualuor De divinis officiis in Saxonia, ordinis Benedietini, scripsit inter alia
contexuit. Quos quidem libros Amalario Fortunato, Diadema monachorum, Antverpiae anno 1540 typis
Treverensi episcopo, hactenus falso typographi attri- editum; Conimeiitariuin in Regulam S. Benedicti,
buerunt. Amalarius pnrro Metensis, ut dixi, diaco- Goloiiisel575: Collectiones in Epislolas et Evangeiia
nus (quem Honorius hoe capite episcopum Meten- tolius anrii, Argentorali 1556 in fol. excusas. Claruit
sem nonrecte appellat) Amalario Treverensi episcopo anno iioningentesimo oclogesimo.
setate suppar, vir fuit longe eriiditissimus. Ab isto (100)Haymo, monachus Fuldensis, Rabani Mauri
Amalario Metensi (facta e palatio Aquisgranensi li- discipulus, demum Halberstadensis tertius in Saxo-
brorum copia) Forma institutioiiis canonicorum et iiia episcopus, scripsit iu Apocaiypsim libros se-
sanctimonialiumcaiiOpice viveiitium, ex diversis ve- - plem; De amore coelestispatiiae libros sex ; Epito-
lerum Patrum ae doctorum seiiteutiis concinnata," inen historise sacrse, Coinmentaria in XllPropIiel.as,
conciliique Aquisgranensis judicio et auctorifale, Cantica, Psalmos et Epistolas omnes S. Pauli; iteia
anno Ctiristi octingentesimo decimo sexlo, compro- Homilias in Evangelia : ex quibus nonnulla Colo-
bata ftiit : quod ex Ademari Chrotiico Engolismensi niss, alia Antverpise, Parisiis, et alibi sunt excusa,
Sirmondus observavit. Dictam por:o Formam insti- Baronius censet illum obiisse anno octingentesimo
tuiioiiis canonicae notisa me illuslratam, Antverpisa qisinquagcsinio terlio : alii ad annum octiiigentesi-
1838 euin codice Regulariim et Constitulionuni cle- nium trieesinuim quarlum refesunt ejus deeessum.
 231 HONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS I. — BIDASC. ET KISTOR. 252
CAP.IX.Notgerus (101), abbas monasterii Sancti A conlra Berengarium baereticum. Sub eodem Ilenrlco
Galli, Sequentias et trppicos yersus et multa alia floruit.
CAP. XV. Anselmus (107), ejusdem Lantfranc:
composuit. Sub Othone floruit.
Domini discipulus, ex abbate ejusdem Cantuariensis Eccle-
CAP.X. Paschasius (102) librumDecorpore
sise, Anglise provincise, episcopus, multamemoranda
composuit. ex quibus hsec sunt: Liber qui dicitur
Damiani, ex conscripsit;
CAP.XI. Petrus (105), coguomcnto Cur Deus homo; Monologii liber, scilicet de saricta
rrionaclio: et ercmila episcopus, scripsil librtim
Trinitate, unus De Incarnatione Verbi, unus De
eontra illos cpji Simoniacos reordinare ccnsue-
processione sancti Spiritus, uiius De lapsu diaboli,
riint, et.nuilta alia."Sub Henrico Pio floruit.
unus De lihero arbitrio, De gratia Dei, De praedesti-
CAP. Xtl. Hermannus (104) monachus, cogno- natione, et multa alia Deo digna.
mento Contracius, qusedam scripsit et dulcisonum CAP. XVI. Rupertus (108), Tuitiensis monasteiii
cantum COmposuit. Srib eodem Henrieo floruit.
abbas, a Spiritu sancto per visionem illuminalus,
CAP.XIII. Bernolnus (105), Constantiensis Eeele-- totam pene Serinturani egregio stylo exposuit. Sab
sise presbyter, Romanum Ordinem sub quartp Heu- quinto Henrico floruit.
rico composu.it. P CAP.XVII. Honorius (109), Augustodunensis Ec-
CAP.XIY- Lantfrancus (106), Cantuariensis ex clesiae presbyter et scholasticus, non spernenda ppu-
abbate episcopus, scripsit librtim de corpore Domini scula edidit: Elucidarium in tribus HbeHis; primum

(iOI)Noigerus, abbas ccenobii S. Galli apud Hel- Chronicon ab anno millesimo qiiinquagesimo quarfo
vetios, hahetur iuventor Sequentiarum. ut vocant, (iiiii Hermannus Contraefus desinit) usque ad an-
quas Nicolaus papa in Missis decantari permisit. num millesimimi deduxit; quique varia opuscula
A!ii hane inveiuionem Notgeip Leodicensi episcopo pro Gregorio VII, papa contra schismalicos scrips.il;
(qui annoiiiillesimo seplimo vivere desiit) ascribunt. parlim a Gretsero iii Apologia pro eodem ponlifice,
Zionnulli suspicaiittir unum eumdemque Notgerum partim a Sebastiano Tcngnagelio 1612 Ingolstadii
- -
primo in Helvefiis abbatem S. Galli, et poslea episco- edita.
pum Leodici fuisse : quod lamen non probatur re- (108) Lantfrancus, patria Papiensis, ex abbafe
rum Leodiccnsium scriptoribus. Codomensi episcopus Cantuariensis, Romano con-
(TQ2)Pascbasius R.atbertus, Corbeiensis in Pi- cilio contra Berengarium Iiabito interfuit, et contra
cardia, regni Galliie provincia, abbas, teinporibus eumdem scripsit librum De Eucharistisp. sacra-
Ludovici Piiimp. fioruit, et primus serio ac copiose ment-i : qucm, a Joanne Ulimmerio ad iidem mss.
De veritate corporis et sanguinis Domini in Eucha- codicum castigatum, Lovanienses et aliiexcuderuni.
risfia contra Bertramum presbyterum scripsit. Ope- Siatuta ab eodem monachis in Anglia Benedictinis
ra ejus, post Nicolaum Mameramum et Joaniiem Z prsescripla Clemens Reynerus Duaci edenda curavit.
Ulimmerium, Jacobus Sirmondus ad fidem mss. (107) S. Anselmus, Seduni apud Rhaetos nalus,
codicum recensuit. e'tjunctim edenda Lutetisecuravit. Laittfranci Canluariensis episcopi discipulus, ex
(105) Peirus Damiani (sic a fratris sui Damiani abbate Beccensi episcopus Cantuariensis, anno mil-
nomine vocaius), S. R. E. cardinalis et episcopus lesimo ceiitesimo nono ad vitam meliorem transiit.
Ostiensis, priinum monacbus fuil in cremo Fontis Opera ejus junctim 1575 tribus tomis Colonienses,
Avellani: exinile varia monasteria condidit in Ca- el post aucliora Lugdnnenses ptiblicarunt: de qui-
merinensi, Perusina, Favcntina, Arimiiiensi, aliis- bus yidejudicium Bellarmini in Catalogo. Ejusdem
que dioecesibus; ac denmm Favehtiae, in monaste- libros tres Epistolarum seorsim Joannes Picardus
rio sui instituti, anno 1080 in Domino obdormivit. Lutetise edidit. Exstant et alise ejusdem epislola;
Res illius jgestas scripscrunt Joannes monachus, plurimae in Bibliotheca Joannis Cottoni in Angfia,
ejus discipuius, Joannes Antoiiius Flaminius, Au- etalibi. Vitam ejus scripsit Eadmerus seu Edmerus
gustiiuis Fortiuiius nionaehus Camaldulensis, et (corrupte Edinerus), monaclms Canfuariensis; qni -
llieroiiymus Rubeus in Historia Ravennate. Opera el res in Anglia potissimtim geslas ab aimo I066;usque
ejusdem omniaCo:istantiiius Caetanus iu tres lomos ad milesimum centesimum vicesimum secunduiii
redegit, et Romse annis superioribus publicavit. lilteris consignavit. Alius ab isto fuit Ahselmus
(104) liennannus Coniractus, ex Yeringensiurn Laudunensis scholasticus.
in Suevia comitum stirpe oriundus, in Augia Ma- (108) Rupertus Tuitiensis abbas (quod est moha-
jore monachus, scripsil Chronicon a Chrislo nato sterium Benedictinorum ad Rhenum, in ripa Ger-
usque ad annum millesimum quinquagesitiium quar- -j inanica, cx opposito Goloni_RAgrippinse situm),
ium, quo et obiit. Chrislianus Urstisius vulgatse anno millesimo centesimo tricesimo quinlo, iv No-
Hermanni editioni aliam locupletiorem adjunxerat, nas Martias decessit. Scripsit mnlta, tribus tomis
e regione respondentem : sed Henricus Canisius, Colonise 1577 et anfea A.niverpiLeet Lovanii excusa.
toiiio I Lectionis antiquse, lertiam cditionem, aliis Suorum operum ipse calalogiim recenset in epistpla
longe auctiorem atque emendatiorem, ex maiiu- ad Cunonem cpiscopum Ralisponensem, cui libros
scripto codiee Augustani monaslerii SS. Afrae et suos De divinis officiis dedicat. Errat autem, cuni
Udalrici,1601 publicavit. Ul auteni diversitatis bujus scribit, non converli panem in cof ptis Chrisii, dum
causam inquiramus, sunt qui censent, Hermanno conficitur Eucharislia, sed assumi a Verbo divino,
in conscribendo Chronico id eyenisse, quod olim et quemadmodum assumpta est humanitas. Hunc eiv
hodie multis scriptoribus qtti fefum lambendo for- rorem Bellarminus in Calalogo, el lib. ni De sacra-
roare, variare et subinde augere solent. Sunt qui mento Eucharistise cap. 11 et 15, itemque alii passiir/
varietatem istam descriptoribus attribiiunt : quo- refulant.
rum alius nonimlla atljeccrit, resecuerit alius, pro (109) Ex variis Honorii Augustodunensis operi-
suo quisque oaplu. Id enim anliquitus plerumque bus exstant Commentaria in libros Salomonis, Go-
factum fuisse observo in illis libris quos monachi loniae 1540; Dialogus de praedeslinatione et libero
in suum privatum aut publicum usum describe- arbitrio 1552, etalia ejusdem opuscula 1551 ibideni
bant. excusa; Gemma animae; De officioMissae ejujque
(105) Bernoldus, alias Bcrnaldus et Berloldus, coeremoniis, Lipsise 1514 ; De imagine muncii libri
- Coiislaatieiisis presbyter, idem, nisi failor, qui tres, Spirse 15-83et alia alibi cdita. Opus ejiis De
 255 . LIBER DE HJERESIBUS. 254
de Christo, secuiidum de Ecclesia, tertium de fu- A Auguslo; Scalam eceli, De gradibus visionum, De
tura vita distinxit. Libellum De sancta Maria, qui anima et de Deo quaedam de Augustino exeerpta,
Sigillum sancta; Mariaeintitulatur : umim De libero sub dialogo exarata; Expositionem totius Psalterii
arbitrio, qui Inevitabile dicitur: unum libellum Ser- cum Canticis miro modo; Cantica canticorum ex-
monum, qui Speculum Ecclesise nuncupatur : De ita ut ptius exposifa 11011yideaniiir. Evan-
incontinenlia saccrdotum, qui OfTendiculumappel- posuit,
latur; Summam lotius, de omniinoda historia; gelia, quae beatus Gregorius non exposuit; Clavem
Gemmain aiiimae de divinis offlciis Sacramentarium physicse de naluris rerum; Refeclionem mentium;
de sacramentis, Neocosmum de primis. sex diehus, De festis Domini et sanctorum. Pabulum yitae, de
Eucharistion de corpore Domini; Cogiiilioiiemvitoe prsecipuis festis; hunc libcllum De Luminaribus
deDeo et aeterna vita; Imaginem mundi de disposi- Ecclesise. Sub quinto Henrico floruit. Quis post bune
tione orbis; Summam gloriam- de Apostolico et scripturus sit, posterilas videbit.
Luminaribus Ecclesiae sive De scriptoribus eccle- leres liomenclatores desiderantur, partim intexuit,
siasticis, quod nunc dedimus, visum fuif in libellos partim subtexuit. Subinde etiani in hac ipsa anace-
quatuor parliri: eo quod tres priores ex Hieronymo, phalae si aliqua admiscuit, quse mullum lucis afle-
Gennadio et Isidorofere sintdecerpti, adeoque velut B runt. Vixit autem Augustoduni in Burgundia, Hen-
ppitomen conlineant. Huic tamen suo operi Hono- rico Y imperante, sub anaum salutts miilesimum
rius non paucos scriplores, qui apud tres islos ve- centesimum vicesimuni.

INDEX SGRIPTORUM ECGLESIASTICORUM,

Quos Honorius Hieronymo, Gennadio et Isidoro adjecit.

Alcuinus, lib. iv, c. 2. G Hermannus Contractus, lib. iv, c. 12.

Amalarius Metensis, lib. iv, c. 5.
Anselmus Cantuariensis, lib. iv, c, 15.
Beda, lib. iv, c. 1.
Benedictus abbas Casinensis, lib. m, c. 50.
Bornoldus Constantiensis, lib. iv, c. 5.
Boetius, lib. m, c. 22.
Cassiodorus, lib. in, c. 21.
Dionysius Areopagita, lib. i, c. 16. -
Gregorius Turonensis, lib. m, c. 55.
Haymp Halberstadensis, lib. iv, c. 7.
Henricus Homiliarius, Iib. iv, c. 8
Honorius Augustodunensis, lib. iv, c. 17.
Joannes Scotus, lib. m, c. 12.
Lanfrancus Cantuariensis, lib. iv, c. 9.
Notgerus abbas, lib. iv, c. 12.
Paschasius Ratbertus, lib. iv, c. 10.
Paterius Secundicerius S. R. E., lib. iv, c. 5
Petrus Damiani, lib. IV, c. 11.
Rabanus Maurus, lib. iv, c. 4.
Rupertus Tuitiensis, lib. iv, c. 16.
Smavagdus abbas, lib. ly, c. 6.
Tbeodulus Italus, lib. m, c. 13.

LIBER DE. OfflRESIBCS.

IBibl. Pair.XX, 1058.)

DfLEFATIO. D sequitur eligit. Fit autem hsereticus errore et con-

Cum eos summatim notavimus, qui claro lu- tenlione, dum quis errorem suum contentiose de-
mine Cafholica*.doctrinse Ecclesiam illustraverunt, fendit, et sapientum dicta vel scripta contemnit.
restat ut etiam illos strictum notemus, qui eam Is quippe Ecclesise contradicit, et ab ejus lide alie-
quasi tetro fumo haeretici dogmalis obfuscave- nus existit. Non est autem hserelicus judicandus
runt. Hseresis igitur dieitur eleciio. Inde hsereti- qui Scripturam aliter quam est intelligit, si modo
eus dicitur eleclor, quia quisque hanc sectam quam sese correxerit, cum a doctore audierit.
PATRCL. CLXXIl. 8
 §55 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC.ET HISTOR. 256
DE IIJERETICIS JUDJEORUM. A sophanfur, pudenda taiitum contegunt. Hi se in
Apud Judseos fuerunl hse octo hasreses. igneiii projiciiiul, amore alteriiis vitse.
Pharhmi erant clerici Judseoruiii, et dicuntur Quidam philosoplii dixerunt bunc niundum esse
divisi. Horum hsercsis erat quod traditiones suas Deum, ut Dionysius; quidam mentem dixerunt
praeferebanl mandatls Dei. Deum, ut Thales Milesius; quidam animum in
Sadducwi erant monachi Judseorum, et dicun- hominibus manentem, et luciduni, ut P}'tiiagoras;
• tur justi. Horum hseresis erat, quod resurrectio- quidam sine tempore inconimutabilem, ut Plato;
nem corporum negabant, animam cum corpofe in- quidam solutam mentem, ut Cicero I Tusculana;
tcrire prsedicabant. Legem Moysireceperunt, scri- quidam spirilum et menlem, ut Maro, iEneid. li-
pta prophetarum respuerunt. bro sexto, vers. 726, 727.
Esseni quidam Judaeorum hseretici, dicentes Item alii philosophi, ut Platonici nitmdum afTir-
liunc esse Christuni, qui docuit illos onineni ab- mant incorporalem; Stoici corporalem; Epicurus
Etinentiam. ex atomis; Pythagoras ex mimeris; Heracliius ex
Marbonwi alii haeretici, qui dicunt ipsuni esse igne. In Ecclesia Chrhtiana fueruiit hi hmretici.
'Cliristum, qui docuit illos iu omni re sabbalizare. , Simoniaci a Simoiie Mago dieti, qui pecunia
'
Genhtw haeretici de semiiie Abrahse se gloriau- tentavit donu.m Spirifus sancti, ab apostolis com-
les. In Babylone quippe alii Judsei paganis mulieri- parare. Hi dicuut creatuiam non a Deo, sed a qua-
bus, alii Israclitis misli, reversi in Jerusalem, ab dam superna virtute creatam. Omnes qui emunt
omni populo se diviserunt, et hoc nomen jactantise spiritualia, sunt Simoniaci, cum Sinionemago dam-
sibi sumpserunt. nandi '. qui autem vendunt, sunt lczitw, cum
Meristw haeretici quosdam prophetas recipiunt, Iezi. servo Elisei reprobandi, qtii salutem vendi-
qttosdam non reeipiunt. dit, quam Eliseus gralis dedit, ct ideo lepra Naa-
Samurilw hseretici solam Iegem custodiunt, pro- man ei adhscsit.
pheias respuunt. .' Menandriani a" Menandro discipulo Simonis di-
Etnerobapthtw hseretici quotidie vestimenta et cti. Hi mundum nou a Deo, sed ab angelis factura
corpora sua lavant. asserunt. Hi Christum passum negant. Hi conjugia
DE HJERETICIS PAGANORUM. communia habent.
Philosophi erant patriarchse hserelicorum, lnter Nicolaiiw a Nicolao diacono, Stephani socio di-
quos plures fuerunt bsereses. cti, qui uxorcs suas communes feccruiit.
Plalonici a Platone dicti. qui Deum animas, an- .-. Gnostici ab exeellentia scientisedicti. Hi animam
gelos vero eorpora creasse, et post mulia saecula naturam Dei esse dicunt : bonum Deum et malum
animas in diversa corpora redire, et omnia in pri- fuiguiit.
stinum statum reverti, dixerant. Carpocratiani a Carpocrate qtiodam dicti. Hi
Stoici a loco dicti. Stoa quippe porlicus erat Chrislum bominem lanlum de utroque sexu na-
Albenis, in qua sapientium et fortium facta erant. tum dicunt.
In hac Zeno philosophus discipulos suos instiluit. Cirinihiani a Cirintho quodam dicfi. Hi cir-
Hi omne peccatum uiiiforme dicunt; lam grave cumcisioiiem observabant, niilie annos iri voluptate
esse triticum quani aurum furari. Beatitudinem carnis post resuiTectionem fului'os prsedicabant. '
in sola anima conslare, animam cum corpore inter- Nazarwi a Nazaretli vico dicti. Hi Clirislum fl
ire aOirmabant. lium Dei confitentur, omnia lamen veteris legis
Academici, a villa Platonis Academia dicti. Hi cuslodiunt.
omnia incerla opinantur. Hujus seetserepertor fuit Ophis dicitur colubcr. Inde Ophiiw hseretici quia
Arciselaus, et sectator ejus Democritus, qui dixit colunt serpentem , eo quod in paradiso induxerit
ita veritalem in occulto lalere, ul aquam in alfo virtutis cognilionem.
puteo sine fundo. I 1 Valeiitiniani a quodam Valentino dicti. Hi ssecula
Peripatelici a deambulatione dicti, quia auctor qusedam in origincm Dei crealoris inducunt, Cbri-
eorum Aiistoteles deambulando disputabat. Hi di- stum nihil corperis de Yirgine assumpsisse, sed per
cnnt aiiimam ex parte seternam, ex paite morla- cam quasi aquam per fistulam transisse.
lem : fortuito casu agi ferunl.
Apellitw ab Apelle qundam dicti. Hi Christum non
, Cynici ab immunditia dicti. Hi ut canes in vicis Dcum in
ct in plateis cum uxorihus coibant, dicentes con- verilate, sed hominem in phantasia appa-
ruisse dicunt.
jugium esse justum, et ideo honestum, jure in
Aconthiani a principibus dicti. Hiomnia opera Dei,
publico agendum.
Epictirwil ab Epicuro philosopho dicti. Hi sum- opera angelorum dicunt.
iiiuni bonum in volupfate corporis constittiunt, Adamiani dicti, quia Adsc imitantur nuditatem.
animam nihil aliud quam corpus esse dicunl : Nudi euim oranl et nudi coeunt.
muiidum non a Deo regi, sed ex atomrs, unde pro- Caiani dicti, quia Cain oderant.
ductum dicunt. Seihiani e Seth lilio Adam dicfi, qui dicunt eum-
Gytnnosophisicc.,nuii in deserfis in die piiilo- dem esse Christum.
 257 LIBER DE H/ERESIBUS. 258
Melcliisedianidicli, quia Melcbisedeelinon Dei sa- A Foliniani a Folino Smyrnse episcopo dicti. Hi
cerdotem, sed Dei virtutem prsedicant. Chiistum a Maria per Joseph. nuptiali coilu conce-
.- ,. . '
Angelici, dicti, quia angelos colunf. ptum prsedicant.
A,poslolici dicli, qui nihil proprium possiden- Aeriani ab Aerio quodam dicti. Hi offerre sacrifi-
tes, non recipiunl eos qui aliquid in hoc mundo cium pro defiinclis spernunt.
uiuntur. Idem Aetiani ab Aetio nominati.
Cerdonianis. Cerdone quodam dicti. Hi duo prin- Ettnomiani ab Eunomio quodam dialectico Aetli
cipia contraria asserunt. discipulo dicli. Hi asserunt Patri Filium similem, et
Marcionhtw a Marcione quodam diclh Hi allerum Filio Spiritum sanctum dissimilem; dicunt etiam
bonilm, alterum justuni Deum asserunt, fanquam nulluni imputari peccatuni in fide manentium.
duo principia Creatoris dicuut. Origenistm ab Origene dicti. Hi dicunt quod noa
Artotyritw ab oblalione dicti. Hi panem et ca- pOssit Filius viderePatrem, neque Spiritus sanctus.
seum offeruntr, dicentes a primis hominibus obla- Dicunt eliam animas in mundi principio peccasse, et
tionem a fructibus terrse, et ovium celebratam. pro diversitate peecatorum e c.celis lapsas, corpora
Aquarii dicti, quod aquam solam offeruntin calice diversa in te.rris intrasse quasi vincula: etT.iaccausa
Sacrameiiti. " mundum factum fuisse.
Severiani a Severo exorti. Hi viiitim non bi- Noeliani a Noeto quodam dicti. Hi dicunt Cbri-
bunt, Yetus Testamentumei resurrectionem nou stum eumdem esse et Patrem et Spiritum sanctum.
recipitint. Trinitatem in ofliciorum nominibus, non in personis
Tatiaiii a qtiodam Taliano dicti, qui et Creathitse. accipiunt; unde et Palripassiani vocanfur, quia
Hi cames abominantur. Patrem passum dicunt.
Alogii, tanquam sine verbo dicti. Hi Deum ver- Sabelliani a Sabellio discipulo Noetl dicli. Hi
bum non credunt, Jbannis Evangelia, et Apocaly- unam personam Patris et Fiiii et Spiiiliis sancti
psim non recipiuiit. astruunt.
Cataphrygw a Phfygia provinciadicli, undeMon- Atiani ab Ario Alexandrino presbytero exorti.Hi
tanus. Hi spiritum sancium, non in apostolos, sed diversas subslantias in Trinitale faciunt.
in se traditum asserunt. Macedoniani a Macedonio Conslaiitinopolilano
Catari a munditia dicti. Hi poenilentibus "veiiiam episcopo dicti. Hi negant Spiritum saiictum Deum
peccalorum negant, viduas , si r.upserint, tan- esse.
quam adulteras damiiaril, mundiores se cseteris prse- „ Apollinaristm ab Apollinare vocati. Hi dicunt
dicant. Christuiii corpus tanlum sine anima suscepissc, et
Pauliani a Paulo Samosateno episcopo exoiii. Hi deitatem pro anima habuisse.
dicunt lion semper Christum ftiisse, sed a Maria Antidicomoritw contradicunt rirginitati Mariae,
initium sumpsisse. dicentes eani post natum Ghristum viro commi-
Hermogeniani-&\>Hermogene quodam vocati. Hi stam.
niateriam mundi Deo sequalem faciunt. Meiangositw [forf., Metangiotm], a.vase clicti. An-
Manichwia Manes quodam Persa dicti. Hi duas cjioseniin vas dicitur. Hi substantiam humanse car-
naluras et substanlias, id est bonam et malam, in- nis a diabolo conditam dicunt.
troducunt, animas ex Deo, quasi ex aliquo fonte Coliciani a Colico qiiodam nuiicupati. Hi dicunt
manare asserunt: Yetus Testamentum rcspuunt, Deum non facere mala, contra illud : Egq Dontinus
Noyum ex parle recipiunt. crcans mala.
Anoniia-ii!sine Iege viventes. Floriani a Florino quodam dicti. Hi dicunt Deum
Anthropomorphilw ab homine dicti. Anthropos creasse mala, contra illud : Fecil Dominus omiiia
enim honto dicitur. Hi Deum humana membra et bona.
humanaiti formam babere aiiluhiaiit, cum Deus sit „ Donatistw a Donato.quodam Afro vocati. Hi as-
spiritus et iucorporeus. serunt Filium Patre minorem, et Spiritum sanclum
Heraclitw ab Heraclio quodam exorti. Hi mona- Filio majorem, et rebaptizabant Catholicos.
chos taiilum recipiunt, conjugia respuunt, parvulos Bonosiaci a Bonoso quodam cpiscopo exorti. Hi
regnum coelorum habere non credunl. Christum Tilium Dci adoptivum, non proprium as-
Novaiiani a Novato urbis Rom. presbytero dicti. serunt
Hi lapsos ad poenitentiam non recipiunt, et baptiza- Circiincelliones,id est agrestes, iidem Coropitae,
tos rebaptizabant. superiorum hseresim sectantes. Hi amore niarlyrii
Montani a monlibus dicti. Hi tcmpore persecu- semetipsos interimuntj ut martyres iiominenlur.
tionis in montibus latuerunt, ct se a corpore Eccle- Prhciilianistw a Priscilliano episcopo vOcati. Hic
siaediviserunt. iu Hispania.ex hseresi Gnoslicorum et Manichseorum
Ebionitw ab Ebione sive a paupertatefan a TZVJIU.?]permistum dogma composuit.
voeali. Hi Christum perfectum taiitum el juslum Luciferiani a Lucifero Smyrnm [Calaris] episcopo
virum pulaiit.Hi semijudseisunl, Eyangelium tencnf, exorti. Hi in hseresim lapsos, et postea ad catholi-
et legem carnaliter servant. cam Ecclesiam reversps recipere nclunt.
 2S9 HONORilAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC.ET HlSTOii. 240
Jovinianhtw a Joviniano quodam monacho dicli. A Eulycbiani ab Eutychete Constantinopolitano
Hi asserunt nullam dislantiain esse inter nuptias et abbate ita nominaii. Hi negant in Cbristo duas
virgines; inter abslinentes et epulantes. naturas esse, sed solam divinain in eo post as-
" Elvidiani ab
Elvidio quodam presbytero nominati. sumptam carr.em, scilicet carnem in deitatem
Ili dicunt Mariam alios filios post natuiii Cliristum versain prsedicant.
de Joseph peperisse. Acephali sine capite dicti; a quippe sine, cephale
Paterniani a Paterno quodam exorti. Hi iuferiores dicilur caput, Hi sine auctore stint, et duas sub-
corporis partes a diabolo dicunt fact3s. stantias iu Christo negant, uiiam naturam in ejus
Arabici ab Arabia provincia dicti. Hi animam cum personam prsedicant.
corpore mori, et utrumque in novissimo resurgere Theodosianict Gaianitwa Theodosiano et Gaiano
asserunt. episcopis Alexandrise exorti. Hi ex duabus uuam
Tertullianhtw a Tertulliano Africse provincise in Christo naturam asserunt.
Carthaginensis civitatis presbytero dicti. Hi animaui Gnoiiwab ignorantia dicti. Hi dicunt quod Cbri-
non immortalem, sed corporearo prsedicant; aninias sti divinitas ignoret fulura de die novissimo
peccatorum post mortem in dsemonesconverti aflir-
mant. 'g Triiheitw a tribus dicti. Hi sicut tres persotias
in Trinilate ita asseruut tres esse deos.
Tesserescwdecaditwa quatuordecini dicti: Tessera
enim quataor, decadicilur decem.Hi pascha quarta- Sunt et alise hsereses, el sine nomiiiibus : ex qui-
decima luna cum Judseis celebiabant. bus aliae triformem putant esse Deum, aliseClnlsti
Nycliges a somno vel a nocte vocati. Hi vigilias divinitalem passibilem dicunt, alise Christi nalivi-
noctis respuunt, dicentes noclem ad requiem tati de Patre initium dant, alianunam operationem
datam, et unam volunlatem iu Chrisio deitatis et huma-
Pelagiani a Pelagio quodam monacho exorti. Hi nifaiis prssdicant, aliseliberaiionem bominum apud
liberum arbitrium gralise Dei anteponunt, dicentes, inferos Christi descensione negant, aliae Dei ima-
sullcere volunlatem ad implenda divina jussai ginem habere non sestimant
Nestoriani a Nestorio Constanlinopolitano epi- Item alise de mundi statu dissenliunf, alise in-
scopo nuncupati. Hi sanctam Mariam non Dei sed numerabiles mundos opinantur, aliae aquam Deo
hominis tantuni geiiitiiceni prsedicanl; .aliani perso- coseternam faciunt, aiise nudis pedibus ambulaiit,
nam carnis, aliam deilatis facientes, nec unum alise cum hominibiis non manducant, alisede cor-
Christuiu in verbo et carne, sed alium Filium Dei, pore Clirisli dubitant, quas omnis caliiolica Ec-
alium filium bominis, aflirmant. clesia damnat.

CATALOGUS ROMANORUM PONTIFIGUM.

(Biblioth. Patr. Litgditn., XX, 1026.)

Petriis Galilaeus sedit annis yiginti quinque, men- C Hyginus Atheniensis annos quatuor, menses qua-
ses duos uies tres. Coepit Christi anno quadrage- tuor, dies qualuor.
simo quarlo. Pius annos novemdeeim menses sex, dies viginti
Linus Etruscus annis duodecim menses tres, dies UllUlll.
duodecim. Anicetus Syrus annos undecim, al. novem, men-
Cletus annis duodecim, mensem unum, dies un- ses quatuor, dies sex.
decim. Negant alii papam fuisse. Soter annos novem, menses sex, dies viginti
Clemens Romanus aniiis' novem, menses duos, unum.
dies decem. S. Petri fuit discipulus. Pauli auditor. Eleutherius annos quindecim, menses tres, dies
Hinc protonotarii cceperunt. -duos.
Anacletus Graecus Atheniensis annisiiovem, men- _.". Yictor annos undecim, menses duos, dies
ses duos, dies decem. duos.
Evaristus Bethlemius Syrus, amiisnovem,menst!s - Zepherinus Romanus annos novem, aliis viginti,
decem, dies duos. menses sex, dies decem.
Alexander Romanus annos duodecim (aliis sepfeni) Calixlus annos sex, menses duos, dies decem.
menses seplem, dies duos. Urbanus Romanus annes quafuor, menses tres,
Sixtus Romanus annis decem, menses duos, diem dies duodecim.
unum. Ponlianus Romanus annos novern, menees quin-
Telesphorus annis deccm, menses tres. que, dies quinque.
 241 .-....'.' CATALO.GUSROM. PONT. 242'?
AutlierosTirseeuS annos undecim,mensem unum, A -Gelasius AfeT annos.,quatuor:I menses octo, dies
dies duodecim. octodecim.
Fabianus Romanus annos tredecim, menses unae- Anastasius IIRomanus annum unum, menses un-
eitii, dies undecim. decim, dies vigitifiduo<r
Cornelius Romanus aniiOs duos, menses duos, dies Symmachus Sardus aniios jjuindecim, menses
tres, :.-.-" septem, dies. yiginti sex.
Lucius Romanus annps tres, menses tres, dies Hormi-sda Campanus aflHOsLp.cto, dies octo-.--
tres. decim. .:..-
. Stephanus Roman, annos septem, merises sex. ^
Joannes Etruscus anncs duos, mefises octo, diesiv
Sixtus' II Atheniensis ahnum unuin , menseni quindeeim.
ununi, dies decem. Felis III Beneventanus annos septem, meilses"
Dipnysius annos sex, menses duos, dies qua- quinque, dies qnindecim.
tuor. Bonifacius II Romanus annos duos, dies viginti
Felix Ronianus annos quatuor, menses qualuOr, sex. .',-.-
dies quindecini. Joannes HRomanus amios duos, dies quinque.
-
Eutychianus annum unum, meilsem unum, diem Agapitus menses undecim, dies noyemdecini. J
unum. Silverius Prusinas anrium unum, menses quinque,
Gaius Saloneiisis aunos undecim, menses qualuor, dies undecim.
dies duodeciin. Vigilius Romanus annos septemdecim, menses
Marcellinus Romanusanhos quatuor, nienses qua- sex.
tuor, dies sedecim. Pelagius Romarius annos duodecim, menses de-
Marcellus Romanus annos quinque, menses.se- cem, dies viginti octo. '.
ptem, dies viginli unum. Joannes III Romaiius annos duodecim, rrienses
Eusebius Grsecus annos sex, ineiisem unum, dies uhdecim, dies viginti sex.
tres. Benedictus Romarius annos quatuor, mensem
Melchiades Afer annos quatuor. taiium, dies vigihti octo.
Sylvester Romanus annos viginti tres, mer.ses de- Pelagius II Rpmanus annos decem, menses duos,
cem, dies decem. . dies decem. ; . .. .
Marcus Romanus aiinos duos, menses octo, dies S. Gregorius Magnus Romanus annos tredecim,
viginli. - - p menses sex, dies decem. Coepit an. Ghristi 590.
Julius Roman. annos duodecim, menses duos dies Sabinianus Tusctis annum unum, meuses quin-
seplem. que, dies npvem.
- Liberius B.oiiiaa. anrios Bonifacius III Romanus annos quinque, menses
s&x-,nienses tres, dies
quatuor. decem.
*Felix annum
unum, menses septem, dies un- Bonifacius IV Marsus
deeim Deusdedit Roman.
Damasus Hispanus annos octodecim,.menses sex, Bonifacius V Neapolitanus.
dies decem. Honorius Campanus annos duodeeim, menses de-
Syricius Roman. annos qulnderim. cem, dies septemdeeim.
Ahastasius Romanus annos quindecim. Severinus Roman. menses duos, dies quatuor.
Iniiocehtius Albanusannos quiudecim, nienses un- Joannes IV Dalmata annuni unum, menses novem,
decim, dies viginti unum. dies novemdecim.
Sozimus Cappadox annOs tres, menses tres, dies Tbeodorus Hierosolymita annos sex, menses de-
undecim. __ cem, dies octodecim.
S. Martinus Tudertiims,Etruscus, annossex,men-
Bonifacius Romanus aunos sex, mensesocto, dies Q
sem unum, dies viginti sex.
septem. Vitalianus Signinus, Latinus, annos quatuordecim,
Coelestinus Roman. armos quatuor, menses decem, niensessex.
.,-......-
dies quatuordecini. . Adeodatus Roman. annos qualuor, menses quin-^
Sixtus UI Ronian. annos septem, diem octo- que, dies quinque.
decim.
Domnus, alias Domnio, Romanus annum unum>_
Leo Magnus Roman.annosviginti unum,mensem mehses quinque, dies decem.
unum, dies tredecim.
Bilaiius Sarius'atmos sex, menses tres, dies Agatho Siculus, monachus, annos duo,.menses.
decem. sex, dies oclo.
SiihpliciusTibusliriUS annos quindecim,mensem S. Leo junior seu secundus, Siculus, menses de-
imum, dies septem. ceiil, dies septemdeeim
Felix II Ronian. annos octo, meiiscs undecini, tiies Benedictus II Romanus lijenses.deceni, dies quia-
septemdccim. clecim.
 243 IiONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS I. — DIDASC. ET HISTOR. 214
Joannes V Anliocheiitis, Syrus amium unum, dies A Bonifacius VI Romanus dies quindecim.
r.ovem. Stephanus VII Romanus annis quinque, nienses
Conon Thrax menses undecim. tres.
Sergius SyrusPanorinitanus aunostredecim,meii- Romanus Phaliscus menses quatuor.
ses octo, dies viginti quatuor. Tbeodorus ITRomanus dies viginti.
Joannes VI Grsecus aunos sex, menses quinque, Joannes IX Tiburtinus monachus annos duos.
dies septemdecim. Benedictus III Romanus annam unum, menses
Joannes VII Grsecusannos duos, menses sex, dies quinque.
quiiidecim. Leo Y dies sexaginta septem.
Sisinius Syrus dies triginta. Christopborus Romauus menses quatuor.
Goiistantinus Syrus, annos septcm, dies quin- Sergius III annos septem, menses tres, dies se»
decini. decim.
Gregorius II Romanus annos sedecim, rnenses no- Anastasius III annos duos.
vem, dies undecim. Lando Sabinus menses sex, dies triginta qutn-
Gregorius III Syrus anuis decem, menses octo dies qtte.
viginti quiuque. B Joannes X Ravennas annos quatuordecim, menses
Zacharias Grsecus monachus annos decem, men- duos, dies tres.
ses quatuor, dies quatuordecim. Leo VI menses septem.
Stephanus II Romaiius et Stephanus III annos Stephanus VIII anuos duos, mensem unum, dies
quinque, dies vigi-ntiocto. duodecim.
Paulus Romaiius, annum unum. Joannes XI annos quatuor.
Slephanus IV, Siculus nioiiachus, annos quatuor. Leo VII Romanus annos tres, menses sex, dies
Adrianus Romanus annos viginti quinque, men- decem.
ses decem, dies quatuordecim. Stephanus IX Romanus annos qualuor, menses
Leo III Romanus annos viginti, menses quinque, ires, dies quindecim.
dies sedecim. Marinus junior, aliis III Romanus annos tres,
Slephanus Y Ronianus menses septeni. meuses sex, dies duodecim.
Pasclialis Romanus anr.os septem, dies septem-
Agapitus junior Romanus annos decem, menses
decim. .
II seu annos nicnses septem, dies decem.
Eugenius junior quatuor, __ Joannes XII annos novem, menses tres.
septem, dies viginti duos.
Leo VIII annum unum.
Yalantinus Romanus dies quadraginta.
IV Romanus Joannes XIII annos sex, menses decem.
Gregorius septemdecim annos.
Benedictus V Romanus dies sexaginta.
Sergius junior Romanus tres annos.
Bonifacius VII Romanus anno uno.
Leo IV Romanus annos octo, menses tres, dies
Benedictus VI, ex comitibus Tusculanis annoa
sex.
menses octo, dies viginli novem.
Benedictus III Romanus annos duos, mer.ses sex, decem,
Joannes XIV Papiensis annum urium.
dies sex.
Petrus Joannes XY et XYl aniium unum.
Nicolaus Romanus annos noveni, menses sex, dies
Gregorius Y Saxo, Germanus sedit aunos tres.
triginta.
j^drianus junior, seu secundus anrios quinque, Silvester II qui et Gerbertus, Floriacensis mcua-
Joannes VIII annos decem, dies duos. chus.
Martinus II vel Marinus Phaiiscus, annumunuui, Jpannes, Joannes , Sergius, Benedictus, Joan-
menses quinque. nes XVII, Nicolaus, Gregorius VI, Leo IX, Yic
Adrianus III Romanus amium unum, menses qua- } lor II, Stephanus X, Alexander II, Gregorius Yil,
tuor. Urbanus II, Paschalis II, Gelasius II, Calixlus II, Ho-
Stephanus VI Romanus annos quinque. norius ,11, Innoccntius II, qui fuit pontifex ordine
Formosus Poituensis, annos quinqse, menses 165, Cbrisfi anno 1150,
ses.
215 COMMENTARIITNTIM^EUMFRAGMENTA. 246,

60MIENTARIUS1 IIMIUI PMTIIS

AUGTORE, UT YIDETUR

- HOITO&IO JOTOTSTOBOTIIISI*

(Victor CousiN, Ouvruges incdils d^Abailard, append., p. 646.)

On sail que le Timee de Platon etait connu par le Commentaire de Chalcidius, au inoins des 10 vur: et
le ixc siecle, puisqifon le trouvedatis des manuscrils qui remonleiit a cette epoque. On sait aussique les
doctrines qui y sont exposees etaieut deveiiues, au xne siecle, un sujet cTetude et de controverse. L'in-
fluence des tbeories platoniciennes est visible dans Bernard de Cliartres. Cependant c'est une quesfion
iiicertaine si ce dernier connaissait Platon autrement que par Macrobe. Abailard ne cite jamais que Ma-
crobe, et il n'y a quTui seul auteur du xnc siecle queTon sache positivemeut avoir commentc Platoii: cet
auteur est Honore d'Aulun. Non-seuleinent dans le premier livre de Ylmago iniindi (cc. ST.et 83)_,.ils'oc-
cupe de Texplicatiou des fameux nombres du Timee; mais dans le premier livre de sa Philosophia mundi,
(1. i," c. 15), apres avoir rapporte plusieurs opinions qui avaient cours de son temps sur 1'ame dti monde,
il renvoie, pour Texplicalion de la doctrine piatonicienne sur ce point, a des gloses quil aurait ecrites sur
Platon : Ilanc dicil Plato ex dividua ei individiia subslantia esse excogilatam el ex eadem naliira el divcrsa:
cujus exposilionemsi quis qtiwrat, in glosulis nostris super Plalonem inveniel. 11serait donc possible que le
conimentaire contenu dans le manuscrit tle Sainl-Germain, 1195, fut celui dTIonore. En effet, Tauleur
(f° 60 v°, c. 1) IIOUSapprend quiiavait compose sur la pbysique un livre qu'il appelle noslra Phitosophia,
oii il avait demontre qu'il ne peut y avoir de corps silues dans une region supeiieure a celle du feu. Nul-
lum ergo nalurali aspirationc superius debel esse igne. Quod enim dicunl aquas congelaias esse.ibi, iia absttr-
dum quod illud dedignatnnr refellere. In nostra Philosophia satis idem diximus. Or-nous. retroiivons cette
idee en plusieurs endroits dela Philosophia mundi (1. iu, c. 5, 6, ctc.). Enfin, les auteurs dftnt. il est fait
mftiitioiidans le comnienlaire que nous avons sous les yeux, sont precisement les. memes que cite ordi-
nairement Honore d'Autun dans ses eerils sur la physique : ce sont Boece Macrobe e.t Constaiitin 1'Afri-
cain. Yoici quelques exlraits du Commenlaire sur le Timee :
t Incipientibus ThimseumPlatonis inquirendum est quoecompositioiiis illius causa fuerit, et unae m eo
« agatur, el qtialiter, efc., et cui parti philosopbise supponafur, et titulus. Causa vera coinpositionis hujiis
t operis falis fuit: cum inter omnes recte philosopliantes juslitiam in conservatione reiptibiicaepilncipa-
« lum obtinere certum sit, circa illius inquisitioiiein maxima fuit eorum intentip. (Juorum Trasymacbus
t orator sic ipsam delinivit: Justilia est quse plurimum prodest ei [supplevimus ei] qui plurinium potest,
t illud attendens quod propter conservationem justitiae ad illum qui pluiimuni potest gubernaiidae rei-
c publicse traiisferuntur. Cujus deiinilione relata in scholis, [Socrates ait:Non;imo justitia est qu;e
c plurimum prodest ei qui miiiimum potest. Qpi enim plurimum potest, se ct sua sine omni justitia con-
t servat; sed qui miiiimum, minime. Etquia lam perfeelam de ea dederat senteiitiam, rogaverunt eum
« sui discipuli utdeilla traclatum compor.eret. Quorum satisfaciens voluntati, de parte ipsius justilise, id
« est de posiliva justitia fractavit. Justitia enim alia positiva, alia haturalis. Et est positiva quse ab ho-
« minibus iiivcnfa, ut suspensio latronis, naturalis vero quse non est ab homine inventa, ut parentuiu
J dilectio, el similia. Sed qttoniam positivajustilia circa ihsliluta reipublicse maxime.apparet, in traclatu de
t ea ad rempublicaiii se transtulit, ut circa eam juslitiam ostenderet. Sed quia in nulla republica perfectam.
< potuit invenire justiliam quam in exemplum praetenderet, novam secundum veterem Atbeiiiensium con-
« finxit. DeindePlato, ejusdem discipulus, cum decem volumina de republica composuisset, volens per-
• licere quod magister suus prsetermiserat, de naturali justitia boc.opus composuit. Sed quoniam il!a circa
« creationem mundi niaxime apparet, ad illam se transferf. Unde possumus dicere quod materia luijus li-
< bri esl naluralis justitia vel creatio mundi. De ea enim propter naturalem justitiam agit. Agit hoc raodo
<tde tali materia : ostendendp eflicieiitem, fornialem, finalem, materidem causam mundi, deinde cau-
< sanl excogitationis animse, et.modum et conjunctionem ejus cum corpore, et potenlias in eo- cxercet;
« postea crealioiiem coeleslis animalis, aerii, aquatilis, reptilis. Deinde agit de selatibus hoininis, de oflti-
« cio el utililate membrorum ejusdem, ad ultimum de primordiali niateria. Hac utilitate agit de tali mate-
« ria, tali modo, ut, visa potentia divina et sapientia el boiiilate in creatione reruni, timeamus tam po-
c tenteni, veneremur tam sapientern, diligamustam benignum. Non uni tantum parti philosophise suppo-
c nitur, sed de pluribus aliquid in eo continetur. Quod ut melius intelligatur., part.es phiiosopiiiae divisibne
« prodamus. Philosophia igitur eorum quae sunt et non videntur, et eorum quae sunl et videntur vera
« comprehensio. Hujus duse sunt speeies : practica et llieorica. Practicse vero sunt tres : ethica de inslru-
« ctione morum, eihos ciiim mos, ethonomica (sic) dispensatura, ethonomus enim est dispensalor; po-
« Iitica, civilis, polis enim est civilas; hsec cloeet qualiter respublica tractetur. Theoricae simililer sunt
« species tres : theologia, malheniatica, physica; et est theologia de divinis; theos enim est Deus, logos
« est ralio. Mathematica quadrivium conlinet, dicta malliematica, id est doetrinalis. Mathesis cuni aspi-
« ratione esl doclrina, sine ea est vanitas ; et dicilur doclrinalis anioiiomastice, quia seiiicet perfectior sit.
t doclrina in quadrivio qiiaih in cajteris artibus. In a.iis eiiim spla voce fil doctrina; in isl.a ut et voce
 2*7 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS I. — D3DASC.ET IIISTOR. 243
« et oculis; ut enim dicitur ab ore regula, oslenditur sub ocuiis in figura. Mathemalicre sunt quatuor
< species : aritbmetica, musica, gcometria, astronomia. Physica vero de naturis et complexionibus corpo-
t rum est, physis enim est natura. Musicsesunt species fres : iiistrumeiitalis, mundana, humana. lnstru-
« menlalis t.rc-s: melica, metrica, rithmica. Melicsetres : diatonica, enarnionica, cromatica. De omnibus
< igilur artibus in hoc opere aliquid continetur; depractica in recapitulatione posilivsejustitise; detheo-
« logia, ubi de efficiente, formali et linali causa mundi et de aniina mundi loquittir; ubi vero de numeris
« et proportioiiibus, de maihemalica ; ubi vero de quatuor elementis et creatione animalium, et de pri-
< mordiali maferia, physicse. Titulus lalis est : « Incipit Thimseus Plalonis, dicfus a quodam discipulo
< suo. t Mosenim Platoni fuit inlitu.are volumiiia a iiominibiis discipulorum ; ut conferret lionorem di-
« -scipulo, ut et vitaret arrogantiam, et ul subtraheret semaiis occasionem repreliendendi. Yel Thimaius
« dictus est quasi flos : thimio (sic) enim esi floreo ; quia in eo esl fios philosophise. Isocrates, etc. Thi-
< maeusPiatonis diu difficilis habitus csl; non quia tam pcrfeclus auctor aliquid obscure dixissei, sed quia
< lectores ignorabant artes quarum ex necessitate facit rtientionem. Cum enim de creatione mundi ager.et,
« de diversis artibus mentiOnemfacere cportuit, juxta un.iusctijusque proprietates probationes inducendo.
« Est igitur ignoratus a Latinis usque ad tempus Osii papse, qui cuni sciret.in eo mulfa utilia nec fidei
« contraria conlineri, rdgavit Chalcidium archidiaconiim suuni, in utraque lingua peritiim, ut de Grsecoin
« Latinum illud transferrel. Cujus aucloritati obediens primas partes iilius iraiisliilit. Sed quia ignorabal
i uti-um placeret an non, misit ad illum ut de illis judicaret, ut, si piacerenl, cum majori audacia csetera
« aggrederetur. Et quoniam difiiciles eranl ad intelligendum, super illas coniment.ini fecit, ef cum parte
< translata et commento has lilteras misit, quarum continentia haec est. In principio excusal se de igno-
« rantia, postea captat ejus beiievolentiam;. deinde ostcndit quarc tofum iliam non transtulit, et quare
« super parfeni trarislaiam conimenium fecit.
« Descensus ad liiteram talis est. DifilciUsres erat transferre Iibrum Piatonis de Grsecoin Lalinum;
« sed virtus tua et amicitia fecit eam mihi facilem. Sed ad hoe qiiidem aliq-aisposset dicere : Polestne vir-
« lus hoc facere? Probat quideni... aucloritaie Isocratis, sic tlicens : Isocralcs : Isocrates ille rhetor de
< quo in lhetorica legitur, in Exlwrtaiionibus stiis, id est in eo libro sic vocalo, lav.dansvirtutem, virtus
< est liabilus animi modo naturse rationi conseniaiieiis. dixii « penes eam (virtulem) consislerc causam to-'
< lius prospcriuttis : i ex virlafe enim oninis prosperitas, qaia, utprobal Bocthius, oinnia quse coiitiiigiiiit
< bonis bona sunt;qii_evero malis mala simt; etoainium bonorum, idesl temporalium etselernorum. (Sic.)
< Et cinri h.-eedicerct, addidil eam (virtutem) solani esse qura redigerei ad possibilem facililatem ; id cst
« faceret faciles res impossibiles, nonnalura sed usu. El ne putaret aiinuis euni iiieiititum esse subjungit
< praiclare, id est aperte et vere: Quid enim. Probat quoti yirtuti res difficilis facilis est, removendo a vir-
.« tute ea qiire generant difficul.tatein.Haecsunt inviia incoeplio, impaticmia laboris, el boc est quod dicit:
< qttid enim generosaniinagnanhniialctn, id esf virtutem, et est periphrasis, aggrcdi, id est incipere, ac si
< dicerct niiiil honestum. Velquid cwpium, \a est incceptum, fatiget, niliil sciiicet. Antequam enirfl inei-
« piat, providet an ad perfieienduni sufucial. Ut temperet se a iabore. Sed quia quod caret aUeriia requie
« tiurabile non est, subjungit : tanqnam vicia difficuliatibus. Inierpolare enini labores nafurae est necessi-
< tas, sed vinci fiagiliias. Eaciem cst. Prob.alo quod virfus facial rem difflcilemfacilem, hocidem cle ami-
« citia, qii.-equsedam virfus est dieens : cadem esl vis amicifioe qtiae et virlutis est. Est amicitia voluntas
< iionoruni erga aliquem causa illius ipsius qui diiigilur, cum ejus pari volunlate. Exponit qualiter sit ea-
< tiem vis, el est pcir extricaiio, id est expositio, rerum penc hnpossibilhun, id est difTicilium. Tricse sunt
< maciihc reiis : inde inlricare dicitur invplvere, extiicare evolvere. Cum aller. Subjungit qualiter amici-
« fia rem difiicilemfacial facileni, scilicet cum a/i"ercx amicis, interduos euim ad-minus est amicitia re
< ipsa. Religiose iniperare est debita et bonesta imperare et possihilia: adminiculentur, id estsnbveniaiit
< eiiectui complaciti operis, id est ad efficieiitianioperis iitrique placiti. Alter voto purendi, id esf ex voto
« tt voliintale obediendo. Ex voto obedire esl sine spe reniuncralionis, sine coaclione timoris, sine con-
< juiiciione sangtii.nisobedire. Conceperas, etc. Huc usque escusavit sede arrogaiilia, modo captat benevo-
< lentiaiii Osii ej.usdem,per lioc.quod ufilem rem prajvidcat. Conccperasanimo, id est praevideras; sed
< antequam osteiidat qaideni, ne viderctur mala ccnccptio, conimendal Osium sic : Fiorcnle omnibus sttt-
< diis humanitatis. Studiuin est vehemens applicalio aninii ad aliquid agenduni cuiii magna voluntale. Sed
« "siudia-aliasunf. liunianifatis, ul practicse, alia divinitatis, ut theoricse. Sed cum iste in omnibus floreret,
t maxiinc in sludiis bumanitalis, quia biimanus homo eral. Yel studia liumana dicuntur oninia quse ab
< hoinine sciri possunt, iiiquibus onmibus iste fiorebat. Sed quia sludium siiie ingenio non suflicit, se-
t cundum illud Horafii :
Ego nec sindium sine divitc vena,
c nec ruoe qnid possit video iiigeniiim, addit et ingenium. Iiigeniiim esl nafuralis vis ad aliquid cito in-
< tclligendum; uiide dicitur iiigeiiiuiri quasi intus gcnituni. Sed quia ingeniorum alia sunt summa, alia
<-minima, alia media, ad cuniulum laudis addit exccllsnti. Deinde, commendato eo, ostenriit qttod conce-
< peral dignam spem operis proventu, id est operis Platonis de Grseco in Latinum proventuri. Sed nevide-
« retur superllua hxc translatio, atldil inl-enlati; nullus enim adhuc translulcrat. Et quanquam. Alio modo
« captatejiisdem benevolentiam, scilicet remo.vendoab ea arrogantiam. Continuo, hoc quod mibi injun-
< xisti melius qi-am ego posses facere. El quanquani hoc ipse, id est lianc translationem posses facere
< faciiius, quia doetor, commodius, qiiia majoris auctorilalis, tamen ei polius malucrh injungere, id est
< r.iihi, qtictnjudicares ulterum te,U' est qiiein til fe diligcbas. Et traclum esla Tullio qui in libro amiciliae
< (iicil: .4i»icHsmeuscsi altcr ccjo.Sed, ne viderclnr iiijunxisse vel propterigiiorantiam, vel propler indigna-
« tionem, ait: credo propter adinirabileni verecundiam.Est enim qusedam verecundia bona, qusedam mala.
« Mala est quando in bono frigidi mabim quod fecinms conliteri vcl dimillerc erubescimus; liona est
< qua malum peipetrare crubescinms, et scientise vel virfuti qua* in nobis sunl nos impares judicanms.
< Posscmne.A:i lioc quidein aliquis posset dicere : etsi iste imperasset, tamen ex arrogantia inccepisti
< c:in) te posses excusare; probat quod non possel, et hoc est : Oro le, o aliquis, vel, o Osi. Excusare tntt-
< KMS, id est hoc oliicium, injuncititn mihi a te, quamvis res, id esl translalio operis illius essel ardua, egc^
i da quo ila senseras (sic e.od., eclit. censeres), quem te allerum jtidicabas, ac si dicerct :i>on.Et qtii
t nunqumn : probat quod non possef, argumento a minori, quia nec in aliqua parva rc volimlali illius un-
< quam contradixerat, nedum in ista; et hoc est : et ego contradicerem huic tanio; ad quantiiateni, quia
t multa masna vilia sunl, sub.urigit : cl tam honcstodesiderio qui nunquam.... id esl ofiicium ad to per-
t tir.ens; oflic'u:n id est congriiiis aclus, quem juxta niores et iiistifuta civifalis, vel ex lcge vcfex natura
249 COMMENTARIIIN TiJLEUM FRAGMENTA. . 2S0
« oportet nos adimplere. Necetiatn in solemnibus, id est communibus; Solon (sic) enim est commune ;
< inde solemnia qnasi festa coniinunia dicuntur. Usilalis, id est quolidianis, in quibuslamicus.amico quasi
( in nugis contradicit saepe, sed in seriis nunquam. Inqtto. Diceret aliquis : et si ita non posses excusare,
« diceres te ignorare. Responsio : nolui quia putaretur callida simulatio scientiie. Quidam enini sic negan-
< tes callide simulant, et hoc est : in quo, id est in qua petilionedeclinatio, id est evilatio liiijus speciosi
( muneris excusaiioneignorationis, id est exetisanilo per ignofantiam, scilicet dicendo me ignorare fuiura
( essel, id est repulari possel callida simuia.tio sciculisc. Itaque, etc/Noirerat coiiveniens excusatio; pa-
< nti, et inaxime quia sciebam te, Deo voicnte, hoc iniperare, etiioc est : certus id tntimis, id est litijus
« translationis oflieiiini, non injungi miliia te sine divino inslinctu. id est divina voluntate. Proplerea,
< quia non eiat causa e.xcusalionis, et quia non-imperabas sine diviiip iustiiictu, aggressus primas parlcs
c ThimwiPlalonis alacriori tneniede incoeplione,spe confiriiinlorie fle pei'feclione,uon solum transtuli, sed
« etiam partis ejusdein translatse, coimn.eiilariumfecL.Ul ail Priscianus sttper exercitalionibus piicrorum :
< comminisri est plura sludio vel doclrina in mente babila in uiium colligere. Unde conimentum possit
< dici pluiiimi studio vel doclriiia in mente habitorum in anum colleclip; et quia secunduni hanc defmi-
<•tionem commentum possit dici quislibet liber, tamen non hodie vocamtis coriinienium nisi alteiius Iibii
< expositorisim, quod differt a giosa. Commentum enim soluin senfeiitiam exsequens, de contiimatioiie vel
« expositione liiterse nibil agit. Giosa vero omiiia illa exsequitur : unde dicilur giosa quasi lingua. lla enini
e' a.perle debet exponere ac si lingua doctoris videretur decere. Pulans, etc. Hucusque excusavit se de
« arrogantia, reddiditque benevolum illum laudando; deinde dociiem, quod transtulil Thimseuin Platonis
« oslendeiido, Modooslendit quare super eas partes comnieiilarium fecerit, scilicet quia per se ad intelli-
< gendum eran.t di.ffieiles, et ita reddit attentuni, dicens : feci commeiilarium et superflue, scilicet pn-
< tans, etc. Est exempluin vel res recondita liber Platonis ui Graeco, simulacrum vero ejusdem in Lalino.
< Sed siiiiulacrum est obscurius ipso exemplo, quia obscurior est cujuslihet libri translalio quam ejusdeih
< in prinia lingua coinposilio. Causa vero,efc. Quare librum divisit et non totum simul transtulit, oslendit:
< esi operis prolixiias, el utrum placerct an npn dubietas, el boc est csiusa, » elc. .
On pourrait croire, d'apres ce debul, que nofre commentaire ne sera qu'une paraphrase du commen-
laire de Chalcidiiis. Mais il n'en est pas ainsi. Cbalcidius ne s'est propose que de donner Tinterprelalipn
despassagesduTiniesquisupposeiitlaconiiaissar.ee des sciences, telles qtie Tarilhmelique, la geome-
trie, la musique, etc. Ici, au contraire, nous avons un commentaire regulier qui suit le lexte pas a pas
et sans rien omettre.
« <7HUS, duo, tres. Plato traclalurus de nafurali justilia, recapitulat ea quse dixerat de positiva justitia,
t ut sit tmtis el continiius justitise.traclaius, quod facit lali niodo, iiiiroducando qnatuor peisonas, Sncra-
« tem,.TIiirii33um,.Hermocrateni, Critiam, sub tali figmeulo. Cum esset id moris Athenieiisium ut in festa
< diePalladis in domsini alicujus philosophi coiivenirenl, ut ab eodem in aliqiio ii.islruerentuf, confiiigit
« Tliimseum, Hermocratem et Critiam quartuinque, cujus nomen hic relicct, die festo Palladis in domuni
< Socralis convenisse, et ab eodem in posiiiva juslilia instructos esse, finitoque iractatu, qusesitoque ab
« eis liiufuo, id est tractatu ciejustitia,promissoque, in craslinum venit. Sed quartum de soeiis 11011 inveiiiens
« sic iiicoepil nafrare, wrias, cluo, tres. Sed quserittir cur Plato, quem constat nihil sine causa fecisse, cuf
< libruin snuni a rmmeris inccepit; et si a ntinieris fuerit incipiendus, quare ab islis nuineiis potius (sup-
< plevinms poiins) quam ab aliis, et quare tres numeros, riec plures posuit, el quare per cardiualia no-
< mina, nOii ordinalia illos vocavit. Prinip igitur, ut Pythagoricus, seiens maxiniam perfectionem in nu-
< ineris esse, quippe cum nulla scilicet creatura sine iiumefo possit existere, numeriis tariien sine qrioli-
« bct potest existere, ut perfectionem sui operis ostenderet, a perfectis scilicet numeris inccepiUAb istis
< vero nuiiicris idcirco qtiia sunt partes perfecti nunieri, id est senarii. Perfectus est numerus cujus
s partes aggregatse reddenl aequalem summam. Pars autem senarii seeunda sunl tres, tertia duo, sexta
< unuin, quse aggregata talem suinmam reddunt, id est sex. Propter ergo peifeclionem, a parlibus per-
< fecti incoep;t. Aiiipliiis inier hos numeros inveniuntur proportiones quse musicas reddunt consoiiaiitlas.
« Interduo enim et uiium est dupla proporlio • c-xbac liascitiir diapason; inter tres et unum sesquiquarta,
< ex qua diapente; inter quatuor et tres sesquilertia, ex qua diatessaron. Quia igit.ur de creatione rerum, quse
< eoncorditer, et proportionaliter facta est, tractare disposuerat, recte a iiumeris oblineiitibus propor-
< tiones incoepit. Ties vero-tantum numeros ponil, quia de tribus simplici modo, secuuduni auctoritatem
< Boetii, agit; de divinis iiiteHecttialiter, de niathemalicis doctrinaliter, de physicis naluraliter. Tractare
< de divinis intellectualiter est, remota onmi opiiiione, quidquid dicatur de divinis certa ratione subjecta
« confiriiiare. De mathemaiicis doctrinaliler agere. est de eis quse pertineiit ad quadrivium sic tractare,
< ut quod regula dicifur sub oculis in ligura osleudatur, ut in quadrivio agitur. -Deph)'sicis vero nalura-
< liter agere est de naluris corporum, suhjecta pbysica ralione, tractare. Pei' cardinalia nomina illos vocat,
« non ordinalia, ne uui alium prseferre videretur. Et hsee suntverba Socratis in crastinum venientis,! nec
«' omnes soeios invenientis : untis, dno, tres, o Thimaee,requiro quartum de numero vestro. Quarlus ille
« Plato fnit, qui quasi ab opere se subtraxit dum non sibi, sed Thimseo, propter pfsediclas rationes, illud
t attribuit. Qui besterni, > etc.
L'autcur contiiiue de commenter longuementle preambule du Timee. II est inutile de le suivre.dans
ses developpements sur le deluge de Deucalion, fondes sur tine mauvaise physique, et absolument depour-
vtis diiiieiet. Ses cxplications sur forigine (TAilieneset la fable d^Ericllionius riont pas plus de valeur.
Le commeniaire sur le discours menie de Timee commence aux deux tiers de la premiere coloime dudit
feuillet 56 verso. En voici le debut:

t Est igitur Tliimseusde naturaii juslitia traelatus ad creationem niundi circa quam rnaxime apparet se
.«iransfcrre. Ut eum perpetuitati illius causas, scilicet eflicientem, formalem, linalein, mate-
« rialem ostendil, ut ex lalibus causis quatnor
quoiidam jierpelutim posse creavi manifestct. Est efliciens eausa di-
e vina essenlia, formalis divina sapienlia, finaiis oivina bpnitas, materialis qualuor elementa. Quse, tit ine-
« iius iiilelliganlur, bimenibrem proponil divisionem, in cujus altero membro efficiens, formalis, finalis
« catisa iriundi coiilinelur, in aii.ero malerialis et effectus. Qusedivisio lalis est, quidquidest vel est carens
< generalione et semper cst, ve! habcl generationem, nee semper est. Iisecut melius intelligamus, dica-
e mus ciuid sit generatio, quid sit haberc generationem, quid carere gencrationc, quit! semper essc, nec
251 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETiCA. 252
< scmper esse. Generalio igilur, ut ait Boelhius, in quinto super categoiias, est ingressus in subslantiam,
< id est pvincipium exislenliae; carere vero generalione est carere principio exisfeutia;. Semper esse est
s sine prsetcrito el futuro existere; non semper esseesl per temporales successiones transire. Caret ergo
« generalione et semper est, quod nunquam inccepit esse nec aliquid prseteritum necfuturum habet. Hoc
f convenit divinaeessentiaj: ea enim nec habuit principium exislentise, nec vices temporis. Ifec est effi-
c ciens causa mundi, ipsa enim est oninium creatrix. Hoc idem convenit divinse sapienlise. Si enim Deus
< carel principio, nec potuit sine sapientia esse; idem est enim illi et .esse, et sapientem esse. Ergo et ejus
« sapientia caret principio. Semper vero est quia illi niliil praeteritum, nihil futurum est, sed omnia prae-
< sentia. H;ec formalis causa a creatione mundi dicitur, quia juxta eam mundum formavit. Ut enini fa-
« bricator, volens aliquid fabricare, prius illud in mentc disponit, postea quaesita materi3, juxta mentem
« suam operatur, sic creator, antequam aliquidcrearet, illud inmenle habuit, deinde opereiflud adimpicvit.
«Hajc eadem a Platone dicitur archetypus mundus : mundus, quia omnia conlinet quaj in mundo sunl;
« archetypus, id est principalis forma. Arclws(sic) enim est princeps, hjpos (sic) forma vel figura. Idem con-
« venit divinse bonilati, ea cnim caret principio et semper est prsesens. Illa est finalis causa mundi, quia
e sola bonitate,ut in sequenlibus apparebit, omnia creavit. Ita sub hoc membro, efiiciens, iormalis, finalis
c causa mundi continclur; sub alio vero malerialis et eifectus, et duo elementa; et quidquid ex eis est prin-
< cipium, habet essentise el per successiones temporales variantur, i etc
Nous ne croyons pas necessaire de pousser plus loin ccs extrails. Nous nc donnerons plus qu un passage
qui presente un iuteret parliculier, puisqu'il y est question des idees. 11 s'agit de cette phrase de
Plalon : c Sensilcmnnmdum in quo omnia gencra et quasi quidam fontes continentur animalium
< intelligibilium. c Et.hic periphrasis archetypimnndi, id est divinsesapientisein qua continentur intelligibi-
« lia animalia. 5ios fuit Platonis divinam cognitionem de aliqua re nomine ipsius rei vocare, sed eliam
< differentiam adjungere intelligibilem. Unde divinaro cognitionem de homine vocat intelligibilem homi-.
< nem, de lapide, inlelligibilem vocat lapidem, quaj eadem vocat ideas, id est formas. Ita enim ut cogno-
« vit res formavit. In divina igiftir mente, quaa est archetypus mundus, genera intelligibilium animalium
« continentur, id est cognitiones de diversis generibus auimalium. Ei qnasi quidam fontes. Ut enim rivns
< est a fonte, sic omnia ab eis sunt quje sunl in divina mente, si quidem vere in eo conlinentur. r
Le commentalre ne s'etend pas dans notre manuscrit au dela du feuillet 60. verso, a la fin duquel il est
tout a coup interrompu. Ainsi, nous ne possedons de 1'ouvrage dllonore d'Aulun, qu'un fragment ^ui com-
prend a peine la moitie de la premiere partie du Timee. En voici les dernieres lignes:
< Nec vero manus fuerunl ei necessuria;cum nihil, etc, nec pedes, quia nullus motus ad quem pedes sint
t necessarii ei convenit. Quod ul sil facilius, dicamus quod motus alius localis, alius non. El estiocalis
< motus cum tola res modo in uno loco, modo in alio invenitur. Sed localis motus species sunt seplem :
« ante, retro, sursum, deorsum, dextrorsum, sinislrorsum, in circuilu. Ad hoc pedes sunt necessarii. Sed
< nullus istorum polest.mundo conveniie, extra quem nullus locus esi. Motus non localis, qui etrationalis
« dicitur, alius spirilualis, alius corporalis est; qui raiionalis motus, coiporalis moius in eodem loco est,
« id est habere parles aliter, simul in eo loco qui lirmamento convenit, quia pars illius modo est in Orienle,
« modo in occidente. Spiritualis veio motus animse est: movenlur-enim ad inlelligendum, ctc. Ita ratio-
« nalis molus convenit animse et firmamento, spiritualis animse, et hoc est; nec pedes duxit ei necessarios,
< quoniam a nullo modo motut localis ei competebat ut expositum est, sed ratiunulis, id est in eodem
« loco, qui dicitur ralionalis.
 2S5 HEXAEMERON. 254

HONORII AUGUSTOBUNENSIS

OPERUM PARS SECUNDA

EXEGETICA.

HEXAEMERON.

(Ex codice ms. inclytse Carthusise Gemnicensis in Austria eruit venerabilis D. P. Leopoldus Wydemann
ejusdem loci presbyter et bibliotheearius, edidit R. P. Rernardus Pezius Thesauri Anecdot. novissimi
tom. II, parte i, pag. 69.)

PR^EFATIO. A introducturus erit. Igitur, quia Dei Filius, per quem

Quadraginla ^t sex annis sedificalumest templum omnia, hominem misericorditer dc interitu redemit;
Iioc. Maria duodecim annorum fuit, cum Christum angelum vero in reatu juste deseruit, Mpyses re-
genuit: Christus autem triginta et quatuor annorum dempti lapsum describit; deserti autem casum si-
in passiorie solutus oecubuit. Duodecim autem et lentio premit.
triginta et quatuor, quadraginta sex fiunt, quibus Maieria aulem sua est hic sensibilis mundus, in
annis templum corporis Christi aedificabatur,quod a quem homo post lapsum est pulsus; et adventus Dei
Judaeis solvebatur. In nomine quoque Adaequadra- unigeniti in hunc mundum, mundi fabricatoris et hu-
ginta et sex inveniuntur: nam apiid GraeeosA unum mani generis liberatoris : quem variis et mysticis
signilicat, D quatuor, Aiterum unum-quod.sex flunt: sententiis prafsignat, et ipsis rebus praifigurat: dum
M vero quadraginta significat. Quadraginta ergo et populum de ^Sgypto per paschalem agnum liberat,
sexannistemplum Eedificatur,dum Chrislus ab Adam et ad amissam patriam revocat; alque universum
generatur. Eeclesiai glatum per mirabile tabernaculum prseno-
CAPUTPRIMUM. tat: cunclaque ejus sacramenta per legalia sacrificia
De neocosmo. praenuntiat. Unde et Novum Testamentum sic Yeteri
Quia multi mulla de primis sex diebus disserue- B continuatur; ut quidquid Vetus proponit, Novum
runt, et diversa sentientes, obscuriora simplicibus solvere videatur. 01) quam rem etiam utrumque a
reddiderunt;.postulat coetus vester litteris promen- principio incipilur, cum illud, in principio creavit
dum, quid potissimum de liis sit sentiendum. Majo- Deus cmlumet terram, istud, in principio erat Ver-
runi ilaque sequens auctoritatem, pando vobis hujus buin, inchqatur. Joannis quippe Evangelium in ca-
textus obscuritatem. Cui vero hoc placeat, elucida- none primum ponitur. Et notandum, quod Moyses
rio nostro in capite praefigat Hexaemeron. propheta Filium principium, et in eo omnia creata
primis quaeritur, cur Moyses de lapsu hominis commemorat : Joannes aiitem apostolus Palrem
scripserit, casum vero angeli reticuerit? sed scien- principium , et Filium in eo semper, ei cosequalem
dum est, auclores librorum praecipueconcordiam in mansisse, et omnia per ipsum facta praidicat. Quia
scriptis suis attendere, quo possit iiitentio cum ma- nimirum unam utriusque substantiam concorditer
teria uniformiler concurrere. Intentio quippe Moysis nobis denuntiant. Dicitur itaque (Gen. i): hi princi-
est restaurationem humani generis per Christum pio creavit Deus cmlumel terram, lioc est, Deus Pa-
iiguraliler narrare, quam inlentionem omnimode ter ereavilrin Filio simul coelestia, et terrestria, vi-
satagit SU33materiae adaptare. Cum in principio, Q sibilia et invisibilia. El Spirilvs 'Domini ferebalur
id est in Christo, bmnia asserit creata, et postmo- super aquas, vel-aquas fovebat, id est cuncta
dum cuncta in eo astruit reparata. In loto quo- de aquis procreanda animabat. Et nota Trinitatemv
que texlu suse narrationis niliil aliud ponitur, Deo Patri ascribitur mundi creatio, Filio rerum
nisi quod Christo vel Ecclesiae figuraliter con- dispositio , Spiritui sancto omnium vivilicatio, vel
gruit. Unde etiam narrationem suam usque ad libe- ornatio. Simpliciter autem sic ad litteram exponilur.-
rationem populi de Pharaone et principium Jesu In principio creavilDeus ccelumei terram, boc est, in
perducit: Qui populum in terram repromissionis momento fecit Dcus omnia eorporalia etincorpbralia.
introducit, significans videlicet verum Jesum, qui Coelietenim appellationc, incorporea, ut sunt angeli,
populum credentium de diabolo cripuit: cui Pater intelliguntur, et cuncta spiritualia qua? a nobis ntiti
piincipalum super ccelestiaet terrestria tribuit, et in cOBspiciuntur.Terrce autem vocabulo corporea, ut
iiovjssimo leiiipore Ecclesiam in 'tcrrain viveni.ium lioc coolumet terra, innuuntur, et cunclaqure anobis
 255 HONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS II. —. EXEGETICA. 236
cernunlur. Aliter : In principio, id est in prirnis, fe- A quatuor borse fiunt, et.unum diem conficiunt. Ideo
cit Deus coelum et terram, deinde csetera. Terra aic- autem non piimus, sed unus dies dicitur, quia idem
tcm erat inanis, scilicet a fructibus, ctvacua, videli- semper repetitur; ut scribitur: Ordinationetua pcrse-
cel ab animalibus. Hoc ideo de coelo non scii- verat dies (Psal. cxvnn 91). Illo primo triduo nox
bitur, quia superius ccelum, quod ccelum coeli prorsus tenebrosa manebat; quia eam nec luna, nec
dicitur, mox creatuni plenum suis laudatorihus, sidera illumiuabant. Nolandum autem, quod dies a
id est angelis reperitur. Ipsi enirn astra matulina' ex^ luce inchoatur et in luce tefminatur : quia omnia
slilerunt, quse in crealione mundi Deum laudave- opera Dei a Christo, qui est lux vera, inchoantur, et
runt; et pro rnirabili opere Dei, quod subito ex ni- in eodem cuncta consummantur.
hilo processisseviderunt, omnes iilii Dei magna vOce Dixiique Deus VFiat firmamentum in medio aqua-
jubilaverunt. Astra vero vespertina arl laudeni Con- ruin. Hoc est |: flrmamentum, quod in rnedio
ditoris processerunt, dum homines elecli postmo- aquarum locatur, atque coelum appellatur, de
dum creati sunt: qui in morte, ut.sidera, o.ccubue- ipsis aquis in modum crystalli induratum aflirma-
runt, et ad-hoc.in exortu seterni diei ad congauden- tur : quod ideo apud Josephum crystallinum coelum
dum per resurrectionem effulgebunt. nominatur. Aquse autem, qusesuper hoc coelumre-
Et tenebrceeranl super faciem abyssi, hoc est, terra « manseruntjformam piioris aquse in raritate retinue-
erat abysso irmnersa, id est profunditate aquarum runt. Quas autem i.nferius spalium occupaverunt, in
operta: quseaquaeraltenebrosa, quia adhucnullaluce densitatem, quam hodie babent, collectsesunt. Unde
illustrata. Nullaautcm crealura erat, qusetenebrse ap- sequitur : Congregenturaquce,qnce sub ccelo-sunt, in
'
pellaretur, cum tenebrse nihilaliud, quam absentialu- locum unum, et appareat arida. Jussu quippe
cis comprobentur. Sed bsee letra rerum imago chaos Dei aqua;, quse prius instar nebulae rarse dif-
velinformismateria cognominatur. Porro forma ele- fundebaniur, in unum locum spissando subito eolli-
rnentorum tunc iemporis erat talis: Terra ipsis, qui- gebantur. Qui locus oceanus appellatur, et terra
busnunc, termiuis erat circumscripts, sed tota aquis prius limosa arescens, apta germihibus reddebatur.
operta: et ejus species talis, qualis adhuc sub pro- Pcstquam autem niedia spatia inter coelumet terram
fundo maris. Porro ignis in lapidibus et ferro late- vacua apparuerunt, ignis et aer, quaeprius sub aquis
bat; aer verd el lerrae et aquse mistus inhoerebat, pressa in terris latuerunt, congrua sibi loca libere oe-
Aqua auiem nniversam superficiem terrse contege- cupaverunt. Et ignis quidem altiora, aer veroinferiora
bat, el tolum spatium usque ad ccelum replel)3t; mundi naturaliter repleverunt, et tunc luce nuper
seque aquis superioribus, quae adhuc supcr coelos „ creata clayius cunctaillusirarimeruerunt. Sciendum
sunt 'conjungebat. Non autcm crassitudine uti autem quod omnes fontes yelfiuminade oceanofluunt,
nunc spissabatur sed in modum nebulse tenuis dif- et in eumdem eliam refluunt. Amaritudinem vero na-
fundehatur turalem in terra deponunt, per quam occultis mea|i-
CAPUT II. tibuscurrunt. Simililer aufem aquaa tractu spirami-
Et dixifDcus :'\Fiat lux. Cum de Deo, dixit, nis ventorum in nubes tollitur, ct iterum ad terram
scribitur, nostro more dicitur, et eiTicacia ju- per pluviam deponitur. Flumina autem, qus? hodie
bentis exprimitur. Dei autem dicere nihil est aliud, regiones dirimunt, maxima ex parte in diluvio eru-
quam per verbum suum omnia condere. Per hoc perunt. Quseritur, cum flumina omnia mare intrent,
verbum hanc corporalem lucem de elemento ignis cur mare non redundet ? Sed tradilur, quod sol na-
protulit, et eam huic mundo inlulit. Quse lux tunc turali atlractu lotum in die ebibat, qnod Tota nocte
talem claritatem, qualem nunc anle solis exortum, de duleibus aquis mari inlluirt, ilerumque per plu-
exhibuil: et fenues tunc aquas, ut nunc aerem, il- vias ad tcrras .deseendit.
lustravit. Per duodecim autem horas super terram, Et vocavil Deus aridam terram, congregationesque
ut nunc sol mansit: per duodecim vero, inferiora aquarum appelluvil maria : hoc est, sic appellari
orbis illuminavit. D fecit, sicul jam dictum est.
Etvidit Deus lucerti, quod esset bona. IIoc est, Et vidit Deus, quod esset bonum : hoc est, menti,
ralionali crealurse intelligere dedit : quam bona rationalis creaturae indidit, quam boua sunt cuncta,
sint cuncla, qua?.per lucem cernit. El divisit lucem quae Deus condidit. Et ait: Germinet lerra lierbam
ac lenebras : scilicet ut lux. duodccim horas super viridem et tignum pomiferum. Mox ut aqua a
terram, et duodeeini sub terra splendesceret: tene- terris recessit, confestim terra jussu Dei cunctas
brse quoquc a luce fugatse duodecim horas sub terra species herbarum et arborum, insuper et fructus
totidemque super terram delilescerent. Zona quoque, .earum jam maturos protulit.Notandum autem, quod
quse. in medio orbe, igne candet, per eum gequino- hoc verno tempore contigit: et ideo eodcm tempore
clio gaudet. ''. Iioc idem annus observare consuevit.
Appcllavitque lucem diem, el tenebras noclem : Dixit aulem Dens : Fianl luminaria magna in fir-
ld est appellare fecit. Sicut nos dicimus, do- mamento cceli : hoc esl, infra lirmamentiim coeli.
nium fecit cum-ijiiis facere jnsserit. Faclumque est Sol quippe in medio mundo locatus, luna au-
vespere el mane, dies unus. Ycspcre est finis diei;. lem in hoc aere constitula; planelse quoque suis
manc autem (inis noctis : quce duo juncta, viginfi circulis aflixi traduntur : sidera solummodo firraa-
 S5T HEXAEsiERON. 23S-!
Jiiento lmpressa ieruntur. Notandum autem, quod A . verit; quia nimirum primum de hcc elemeiito vo-
cuncta ternis,' et ternis diebus in creatione absol- luit animantia producere, et cuncla hujus admi-
Tuntur; quia videlicet omnia per Trinitatem perfi- slione feeundare. Genera erga piscium et reptiiium
ciuntur. Tribus enim diebus elementa, et tribus quae in aqujs natare permisit, volucrum vero in aere vo-
infra ea sunt, sunt perfecta, In principio namque Iare jussit. Aeris etenim natura nihil aliud, quam
ccelum et terra, ad materiam ex niliilo creanlur, aqua esse fertur, et hsee cunctis animantibus vita-
ignis el aer in terra aquis operiebantur. Deinde lem flatum dare perhibelur. Atqueidcirco tempesta-
prima die lux ab igne sererialur, secunda eoelumex tes in aere, uti in mari. procreari traditur. Aqua
aqua instar erystalli solidatur; tertia lerra fundatur quippe in nubes condensatur, et iterum ventis in
et aqua ab ea segregatur, ipsaque terra floribus et pluviam dissipatur. Ex ipsarum quoque liubium
aemoribus condecoratur. Quartacoelum etaer supe- collisione tonitrua concrepant, et ex ignis exctis-
rior sole, luna et stellis ex igne productis, illustra- sione fulgura coruscant. Ex procellis. aulem venii
tur. Quinta aer inferior, avibus, aqua piscibus fe- procreantur, ipsorumque in imbr.es, in giandinein
cundatur. Sexta terra animalibus ex ipsa procreatis formantur , ex frigoris vero inclemenlia pluvia irt
r-nustalur. Primi autem (res dies , qui ante solis nivem commutatur. Haecautem turbulentia in aere
•exortum transierunt, sequinoctiaii lege , id est ^* tantum versatur. Caeterum spatia inter coelum ct
(squali diei ac noctis spatio, praeleriermit. Sed et aerem perpetua luce et tranquillitate pleiia credun-
tiuartus, qui lampas solis et lunse protulit, aequino- tur. Aer quoque iste nocte lantum obscuratur, quae
ctio insignisiuil. Quseritur quid de luce nuper creata ab umbra terrse generatur. Saperior vero sether jugi
actum sit, quae post jubar solis cffulsit? Fertur die laetatur. Quod autem in nocte stelise videnlur
quod, sicut raritas aquarum in spissitudinem oceani cadere, stellaenon sunt, sed igniculi ab scthere flatu
prius est redacta, ita tenuitas lucis in corpolenliam ventorum in aera tracti.
. solis sit compacla, et in globos lunseac stellarum sit Dixilque Deus :. Producat terra jumenla'' et
densata, ejusque clara glqria his pfaeclaris gemmis repiilia, et beslias lerrce. Notandum, quod de
sit amplius adornata. aquis duo genera producuntur, scilicet natantia et
CAPUT III. volantia : de terra autem tria formantur videlicet
Et fecit duo luminaria magna : mqjus ut prwcsset gradientia, reptantia, serptntia.
diei? et minus ut praiessel nocli. Magna lumina- Igitur omnibus creatis ad usum hominis necessa-
ria ideo dicuntur, quia nobis magna videnlur. riis, ipse etiam de terra educitur, qiii caaierisonmi-
Gseterum luna minima slellarum fertur; septentrio- bus ut dominus praeficitur. Qui eliam ad imaginem
nales autem stellae majores sole scribuntur. Quseri- et similitudineni Dei creatus memoratur, ut cceleste
tur quidnam obscuri in corpore lunse conspiciatur ? animal intelligatuf : dum ratione etintellectu a css-
Sed dicitur lunaegiobus ex igne et aqua esse forma- teris animaiitibus sequestratur. Et quia ei Dominus
tus. Quia si totus esset igneus, terra ejus vicinitate quandoque couniri disposuit, ei participium cum
exusta torreretur; nunc autem ejus calor aquae ele- omni creatura tribuit : Scilicet discernere cum an-
mento temperatur, et inde obscurum illud in ea vi- gelis, sentire cum animantibus, crescere cum herbis
deatur. Hincquelit, quod, luna propria luce careat, et arboribus, esse cum lapidibus. Corpus ejus de
nec, nisi a sole illuslrata, respleudeat, et ab ea etiaia ' quatuor elementis compegil, animam scientia replc-
ros nocturnus perilual, et super terram luceat. Ali- vil, et omni eorporali creaturae prsefecit. Traditur
quando quidem super terram lucent; aliquando op- etiam, quod quasi triginta aunorum fueiit, quando
positis nubibus non lucenl; semper autem illa loca creatus sit, atque sapientiam Salomonis, Samsonis
splendore replent, quo fixa manent. fortiludinem, Absalonis pulchritudinem habueiit.
Jif sinl in signa et tempora : In signa sunt, Dixiique Deus : Ecce dedi vobis potestatcm su-
quia pascha nobis certo tempore celebrandum , per universa. Ante peccatum homo oinnia subjecta
aliquando quoque tempestatem vel serenitalem D ] habuit; post peccatum vero ipse omnibus subjacuit.
aliquando etiam aliquid futuri ostendunt. In signa Ante reatum hominis terra nil noxium, nullam her-
sunt quoque naviganliBus et iu arenosis regie- bam venenatam, nullam arborem sterilem protulit:
nibus iter agenlibus. In lempora vero sunl aequi- quse postmodum in poenam hominis venenum herbis
. noclia; et solslitia certa dimensione veris, aestalis, intulit, fructus arboribus abstulit. Aves quoque nort
autumni, et hiemis proferunt. In dies sunt, quia raptu alilum vivebant, nec ferse bestiolas ad esum
nunc longiores, nunc breviores suo ortu vel occasu lacerabant, sed omnia communiter de herbis terrs
cfficiunt. In annos sunt, quia luna suum annum alimenla sumebant. Unde sequitur.
communem. trecentis quinquaginta quatuor diebus Et erunl lani vobis, quani illis in escam. Postea
-
peragit; sol vero trecentis sexaginta quinque diebus vero non solum aves avibus, vel ferse bestiis in
suum annum percurrit; stella Martis duobus annis, sidias ponunl; sed eliani ipsi homini domestica
. Jovis duodecim, Saturni triginta annis suum cursum animalia violenter rapiunt. Et vidit Deus cuncia,
perficit. . quce fecit, el erant valde bona. Cuncta, quae
' fecit Deus
DixiiqueDeus: Producant aquce.reptilia ei volalilia. per se considerata, sufit bona singula, ia
liic Scriplura aperit, cur Spiritus Dei aquas fo- universisate autem riumerata sunt val-ie bona :
 259 IIONORII AUGUSTODCN. OPP. PARS II. — EXEGETICA. 260
quia licet unum alteri' contrarium videatur, unum- A de munda lerra lormatur, et sexta aatate Lhnstus
quodque tamen neeessarium comprobatur. Hinc de Yirgine generatur. Ea etiam die Deus animalia
quaeritur, cum diabolus inter bonas Dei creaturas fecit, et sextasetsite fldeles, animalia sua, ad pascua
sit creatus, qualiter dicatur bonus, cum ullra quani vitse vocavit, quae pastu corporis sui refecit. Hsec
dici polest, sit malus ? Simililer quseritur de ser- dies per vesperam complebitur, cum hic mundus
penlibus vel aliis animantibus, quse sunt nociva et igne extremO delebitur. Septima die requievit Deus
ideo putantur esse mala. Sed sciendum est, quod ab omnibus operibus suis, ct septima setate requie-
diabolus a Deo quidem bonus sit creatus, a se ipso scet in Sanclis omnibus pro sex dierum operibus,
autem in malum commutatus. Qui tamen aliquo cumDeus eritomniain omhibus. HaecdiesVesperanon
modo dicitur bonus, quia in D.ei republica compro- terminatur, quia illa rcquies nullo line coangustatilr»
batur necessarius; dum advcrsarios Dei justepunit, CAIJUT IV.
velut tortor crudelissimus. Serpentes vero vel caetera Quid vero beatus Augustihus sentiat de his die-
animalia his similia comprobantur bona; quod bus, quam brevissime studiosis dieerhus. Suas
justa ab hominibits exigant supphcia, vel ad diver- aulem sententias nostro stylo permutamus, quo le-
sas medicinas suntutilia. ctori fastidium tollamus. Si enim ipsius verba po-
Ei reijuievit Deus die septimo, et sanctificavil il- B suero, nec pagina capit prolixitatem disputantis;
lum (Gen. n). Scpiimum diem Deus Pater anti- nec infirmus intellectus gravitatem argunientantis..
qno populo celebrandum inslituit: octavum vero, Jn principio creavit Deus ccelumetterram. IIoc est,
qui et priiiius est, Deus Filius novo populo obser- in Filio suo, scilieet in Sapientia sua, Deus Pater
vabilem fecit. Uterque aulem maximo sacramento creavit omnia simul spiritualia et corporalia; sicut
gravidus exislit. Sicut enim seplimo die Deus opera scriptum est : Qui manet tn wtermim, creavit omnia
hujus mundi consummasse scribitur, ila hie mundus simul (Eccli. xvm, 1). Et iterum : Omnia per ipsum
per septem millia annorum extendi dicitur. Et sicut factasunt, elsitieipso faclum esfniliil, quod faclum
septima die Deus ab opere. suo requievisse legilur, esl; inipso vita erat (Joan. i, 5, &). Hoc est diccre :
ita justorum corpora in sepulcris, animse vero illo- Omne quod postmodum factum est, inaterialiter ac
rum in gaudio post laborem requiescere creduntur. formabiliter, semper in verbo Dei fuit causaliier ac
Per diem etiam septimum dies judicii designatur, proedestinaliter. Unde scriptum est, qui fecifquse fu-
in qua ornnc opus Ecclesise consummabitur, eique tura sunt. Coeli aulem ac terrse nomine^Uiiiversaliter
requies seterna recompensabitur. Per diem vero Do- oinnis cveatura comprehenditur. Non est autem
minicam, quse et prima et octava notatur, seternitas sestimandum aliud insensibile a Deo ante aneelos
C
prajfiguratur : quando finilo labore post septem cj'eatuni : omne enim sensibile dignius insensibili
niillia amiorum octavum secundum inchoatur; in prsedicatur. Angelica itaque natura, quse esl intelle-
quo una dies melior super millia speratur, quae pef ctualis. in primis condilur, ubi Deusin principio coe-
solumFilium omnibuscrcdentibusdatur. Ergoperre- lum creasse Iegilur. Sicut de primo angelo scribitur:
quiem septimi diei requies animarum in septem do- Jpse esl principium viarumDei (Job XE,14). Quae id-
nis Spiritus saucti innuitur, per requiem octavi diei circoccelum appelIatur,quiaDeusin ea habitat,etdi-
requies selerna in oeto beatitudinibus exprimitur. vinasecretain eacelantur:ethsec coelumcoelidicitur.
Sex quoque dies primi designant sex states mun- Terra aulem erat inanis el vacua : Hoc est corpo-
di. Prima die lux creatur, et prima setale bomo in ralis crealura adhuc informata, sed in verbo Dei
paradiso ad perfruendam seternam lucem collocatur. causaliter posila. Et tenebrm erant super faciein
Hsec dies vespera clauditur, quando humanum genus abyss;"; Hoc est, cuncta ab aquis creanda non erant
in diluvio mergitur. Secunda die firmamentum inlra a." hoc per formas discreta. El Spiritus Domini fe-
aquas solidatur, et seeuuda aetale humanum genus rel-c%,rsuper aquas : Hoc est Spiritus Domini cun-
in Arca ab undis conservatur. Daecdies vespera fl- cta in formas discrevit, quse de aquis vel pef aquse
nitur, dum Penlapolis cum omnibus incolis suis in- T. [) commistionem lieri disposuit. Sciendum vero quod
cendio consumilur. Tertia die terra ab aquis sepa- Deiis non prius materiam, deinde'formam fecit; sed
ratur, el terlia aetate fidelis populus ab infidelibus simul omnia formata protulit, sicut canlus cum voce
segregatur : dum Abrabam et sua poslerilas circum- simul procedit. Porro quod hoc vel hoc, illa vel illa
cisione, deinde filii Israel lege a gentibus seque- die fecisse legitur, hoc nostro mofe dicitur : a qui-
stranlur. Haec dies vespera terminatur, dum idem bus minime inteHigitur, quod omriia simul fecisse
populus a gentibus undique vastalur. Quarta dies scribilur. Nullum aulem hominum. scire posse pu»o,
sole et luna illuslratur, et quarta aetas regno David quantum inler creationem angelorum et hujus
et templo Salomonis decoratur. Hsec dies vespera muiidi lenipus defluxerit, nisi cui Deus revelaverit;
concluditur, dum desfructo templo populus in Baby- praesertim cum adhuc tempus non fuerit, sed cum
loncm captivus ducitur. Quinta die aves de aquis isto mui.ido cceperit, el nihil aliud tempus sit nisi
producuntur, pisces inibi relinquuntur; et quinta diei ac uoclis, vel anni, ut puta veris, oeslatis, au-
setate multi de captivitale rclaxantur, -plurimi in ea tumni, liiemis vicissitudo ; vcl rerum de prseterito in
retentantur. Kaecdies per vespei-am desiii, dum Ju- pracsens, de praesenti in futurum transmutatio. Om-
daea genlili regi subd; ijromcruil. Sexta die homo nia enim quse Dcus crcavit in aeternum permanerc
 2Si HEXAEMERON. 262
creduntur, licet alia in alia permutentur. Et cum hic A dum quod non primus dies, sed unus dicatur, quia
mundus vix,anle sex millia annorum formaius sit, angelica natura, quaedies vocatur, sic ab aterna die,
frivolum videtur, quod angelica natura cum eo esse Dco incboatur, quod nullo fine terminatur. Et haec
cceperit. Igitur angeli diu ante hunc corporeum est illa. unus dies melior in atriis Dei super millia,
mundum in beata et seterna vita Iraduiitur; unde quia profecto particula angelicsevitae melior com-
etiam in creatione hujus Deum magna voce Iaudasse probatur, quam multa millia annorum, quse hic in
scribuntur. Ad Job nnmque Deus creator dicit, cum afllictione peraguntur. Quserilur, cum corporca lux
ponerem fundamenta terrse et ca.rdines orbis , lau- non esse in coelo dicatur , cujusmodi splendor an-
daverunt me astra matutina et jubilaverunt omries gelis lucere crcdatur? et utrum illa patria obscura
fllii Dei, sit et angeli in tenebris latere arbitrandi sint? Sed
. Et dixit Deus : Fiat lux, el appellavit lucemdiem. sciendum est, quod iiinumerabilia angelorum sunt,
Quaeritur ulrum Deus aliquam spiritualem vel cor- qui singuli hunc solem sepluplo sua claritate vin-
poralem lucem fecerit, cujus visione angeli frue- cunt, el ineffabilem splendorem ab aeterno reci-
rentur : vel aliquam diem formaveril, cujus praesen- piunt. Nam civitas illa non eget sole , neque luna,
tia delectarenlur? Sed hoc ab intellectu excluditur, sed Deus omnipotens lumen ejus est, cujus pulchri-
cum intelligibile melius insensibili couniatur. Ergo B tudinem sol et luna mirantur, et iri quem angeli de-
ipse Deus lux intelligitur, qui lux vera scribitur : siderare prospicere praedicantur. Si autem bic mun-
de cujus visioneita angeliea natura illuminatur, ut dus tot solibus illuminaretur, quot diebus annus
hic corporeus dies a sole illuslratur. Dicitur ilaque : volvitur, qua gloria pulas peroniaretur? et revcra
Dixil Veus: Fiat lux : Hoc est per verbum suum si ita esset, tola illa lux illi supernse luci collata te-
Deus lucem suse sapientiae angelicsenaturae infudit, nebrae essent. Ergo nulia alia lux vel dies ibi cre-
et dein adhuc omnibus creandis scientiam dedil. Et ditur, quam claritas Dei et splendor angelorum
factaest hix. Vera quippelux et seterna Dei sapien- atque sanctorum, qui ineffabiliter vincunt omnem
tia lucidam sapientiam, scilicet lalioualem intelle- fulgorem visibilium.
ctum condidit, quem angelicis spiritibus indidit; Quseritur etiam quid sit regnum coelorum, vel
quo creaturam a crealura discernere possinl; "sicut quod prsemium ibi tribuatur spiritibus bealorum? si
scriptumesl, i prior omnium creata est sapientia. ibi anicena loca aut splendida moenia sestimanda
Deus itaque dixit, fiat lux, cum angelos luce sa- sint, vel vestcs pretiosse, aut variaedelicioe ibi prae-
pientiae illustravit. lpsa est enim candor lucis seter- sentandse sint? Sed ciim regnum coelorumnon aliud
nae. Facta est aiitem ltix, eum cognoverunt Deum quam pax ei gaudium legatur, nulla Iocorum vel
. 111
. . . . „ . i
omnta sapientia jam fecisse, quae adhuc futura sediflciorumamcenitas aut pretiosissimarum rerum
erant; In quo omnes causas et rationes rerum jam corporalium vel incorporalium consuetudo esse
. conspiciebant. Et vidit Deus quod essel bonum: sci- comprobalur; sed sola visio omnipolentis Dei dccla-
licet quod Creatorem a crealu.ra discernebant, et ratur, in cujus contemplationc Deatiaeterna pace et
creaturam despicientes, Creatorem laudantes, dili- pleno gaudio et omni abundantia omnium bonorum
gebant. El divisil lucem a tenebris: Hoc est forma- perpetualiter perfruunlur, et perfruendo semper
tam et inlelligibilem creaturam ab informata discre- insatiabiliter sine flne saturabuntur. Unde et vespere
vit, dum ei adhuc creandse scientiam dedit. etmane hic nomiiialur, nox autem in his sex diebus
Appellaviique lucein diem,.et tencbrgs noctem. Hic non memoratur. Quasi enim in vespera, sic illa
quoerilur utrum ante hunc mundum dies vel nox seterna dies inclinat, cum angelica natura creaturam
fuerint quse hoc vocabulo appellata sint, et quse sibi per se considerat. Quasi vero in mane exsurgit,,
per vices successerint. Sed cum ante hunc sensibi- cum in laudem creatoris prO mirabili creatione
lem muiidum tempus nou fuisse comprobetur, diem erumpit. Quasi autem dies clarescit, cum hanc in
autem et noctem lempus esse non dubitetur : non verbo Dei per ipsam veritalem aeternaliter subsistere
Mc temporalis, sed seternus dies iutelligi necessario ]D conspicit; nox vero non interseritur, quia illorum
monetur. Angelica quippe natura cst aeterna dies, scientia nulla ignorantia obtegilur. Sacra Scriptura
quam fecil Dominus, in qua nos lsetabimur et exsul- se conformat hominum intellectibus, utmater infan-
labimus, quando post resurreclionem aequales an- tium moribus aul veluti cera reversis sigillorum
gelis erimus, et Deum facie ad faciem, sicuti est, impressionibus. Materno namque incessu cum tar-
videbimus. Lucem itaqueDeus diem appellavit, dum dis ambulat, cum capacibus ad alta volat, altitu-
ij)se vefa lux habitans lucem inaccessibilem et sem- diue superbos irridet, profunditate attentos ter-
piterna dies angelos luce sapientise splendentes cla- ret, verilale magnos pascit, affabilitate parvulos
ritate sua aeternus Sol ut hic corporeus sol hunc nutrit,
. diem illuslravil. Tenebras quoque noctem appella- Hsecergo una die Deum cuncta insimul creasse
vit, quia eorpoream creaturam adhuc in informi sapienlibus narrat, hsec tardioribus sex diebus
materia latentem maxima dislantia spirituali separa- Deum opera sua explevisse commemorat: a capaci-
vit. Omnis namque corporea creatura, si spirituali bus quippe vix intelligitur, quod Deus una die, imo
comparalur, jure tenebroeappellatur. uno ictu oculi, omnia insimul creasse legitur. A tar-
Factumaue estvespere el mane dies unus. Notan- dioribus autenl facile capitur, ut pomuni fractum a
£63 HONORil AUGUSTOD.UN.OPP. PARS II. — EXEGETiCA. £6i
parvulis manjlitur, quod sex diebus oinnis factura A Et congregata est aqua, quse apparuit arida ; postea
absoluta traditur. Ergo per unam-dicm, in qua videlicet in ea forma, qua nunc ulraque crealura
cuncta creata indicat, lucidam angclicoe subslanlise producit germina vel animalia. Et factum est vespe-
naturam insinuat, quam aeternus sol justilise suo re, cum creatura aquae et terrse per se ab angelis,
splendore irradiat. In qua die ipse cuncta condidit, qui dies nuncupantur, consideralur ; Et fa.ctum esl
dura angelis in verbo suo cuncta adhuc creanda mane, cura Creatorinde iaudatur. Filquedies teitius
praenoseere tribujt. Per sexautem dies, quibus Do- cum ipsa intelligibilis natura a Trinitate illustratur;
minum opera sua perfecisse dicit, perfeciionem tan- el ei singula condenda prsemonstrantur. Sic quoque
tam facturae Dei innuit, quantam per senarium nu- de cseteris"diebus sentiendum. Notandum aulem,
merum exprimit. Qui in numeris ideo perfeciissi- quod seplimaediei mane, el non vespere, ascribilur;
nius memoratur, eo quod suis partibus per omnia et in hac die Deus requievisse dicitur : qnia nimi-
complcatur. In unitalem quippe et hinarium et ter- rum omnis creaiura inane per exordium ab seterno
narium solvitur, etab eisdein in inlegrum restitui- die Deo habuit; sed nullum vespere alicujus flnis
tur. Unum enim et duo et tria sex faciunl. Quam habebit, et per septiformem Spiiitum in factore suo
regulam -peritissimus philosopboruro Plato non seternalilef requiescit. Sacra Scriptura Deum oinn.ia
ignoravit, qui ob perfeclionem cjusdem numeri li- " insimul creasse aflirmai, el ecce, eum sexdiebus
brum suum sic, unus, duo, tres inchoavit: Per uni- opera sua consummasse denuntiat. Omnia eum
tateiii ilaque ipse fons et principium omniuin reriim 'shnul creassc in yeritate accipitur. Sex autem
Deus inlelligiiur, qui verc solus unus esse dicitur, a : dierum dislributio nihil aliud inlelligitur, quam
quo binarius nascitur, dum spiritualis creatura ab qusedam diseretio, vel quidam rerum ordo contexi-
eo producitur, a quo item ternarius gignilur, dum tur; cum quseque-creatura ab alia vel a Crealore, in
corporcus niundus condilur. Qui numerus replica- inlelleclu angelicae rationis discernitur : unde et
tur, dum omnia ex Patre per Filium in Spirilu san- vespere et mane interseritur. Te:pere, cum crcatura
cto subsistere intelligibili naturre manifestatur. Se- in sui natura ab angelis conspicitur; mana, cum
narius ergo numerus consummatur, dum iriplex Creator inde laudibus exlollitur. Dies autem ideo
factura, scilicet spiritualis, sensibilis, insensibilis, nominantur, cum ab ipsis cuncta in-Ycrbo Dei con-
a triplici factore, Patre videlicel, et Fiiio et Spiritu lemplantur.
sancto contineri considcratur. Unde ctiam scplima Primo itaque lux in ordine ponitur, qiise dics
"
dieDeus ab operibus requievisse describitur , quia etiam nuncupalur, et angelica substanlia declaralur;
poEtperfectionem Deus a creatura sua in se re- f, quseque aluce octernoesapieniiseillustratur. Secundo.
quiescere, et ipse iu eo solummodo requiem habere flrmamentumlocalur, aquohiccbrporcusmundusin-
cognoscitur. choatur.Terlio species maris et tcrrse, in qua non rea-
CAPUT V. liler, sed polenlialiler herbarum et lignorum natura
Dixil quoque Deus: Fiat fmnamenium in medio formatur. Quarlo solet luna cum sideiibus in igneo
aquarum, el dividal aquas ab aquis. El faclum csl elemento, potentialiter quidem, locantur. Quinto
ita; et fecil Dcus firmamentum, ct vocavil illud de humido aerc volatilia, de aqua vcro natatilia,
ccelum.Quod lotum sic iteratur : Dixit Deus : Fiat iteruiii potentialiter educunlur. Sexto de terra ani-
firmameniu.m, id est in verbo suo seiernaliter malia, cum homine nihilominus polenlialiter, pro-
constituit fiendum. Et factum est ita : scilicet in ferunlur. Qui ordo, quia ab angelica natura, quoe
cogniiione angelica, qui videlicet conspiciebant jam dies dicitur, in verbo Dei per scnarium numerum
in verbo Dei subsislere, quod adhuc futurum erat discernilur; recte idem dies sexies repetitus descri-
in re. Et fecit Deus firmamenlum, postea videlicet bitur. Quem eumdem septimum Dominus benedicit,
in ea forma, qua hodie cernilur. Et vocavil illud ct in eo requiescit: quia angelicam naturam Donii-
ccelum: id est-ab hominibus sic appellari docuil. Et nus sepliformi Spiritu replens sancliflcat, alque eam
factum est vespere; cum angelica societas, quse lux I) in se requiescereproeslat, Haeccuncla sic intelligen-
vel dies appellatur, creaturam firmamenti in pro •• da, sequeus Scriptura manifestat
pria-natura consideravit; et factum esl manc , cum Hic est, inquit, liber generalionis cceli et terrce in
Creatorem inde laudavit. Et sic factus est dies se- die; quando fecil Deus coelum et terram , et omne
cundus, cum ab aeterno die Dei' de luce sapienlioe virgultum agri, anlequam orirctur in terra. Hoc uti-
angelici illustranlur spiritus : qui ab eo dies vel lux que de illa una et seterna die dicitur, in qua omnia
denoniiiiantur; et adhuc ccndenda, eis per ipsum insimul Deus creasse scribitur. Ergo sicut homo ad
revelantur. Dixit vero Dcus : Congrcgeniuro.qum, similitudinem Dei conditur; ita eliam isti tempora-
quw sub ccelosunt, in locumunum; el appareat arida. les dies, ad_ similitudiiiem illorum sex, vel potius
Factumque estita. Congregataque est aquain locuni seplem, m verbo Dei seternaliter manenlium, cr.eaii
unum, el vocavil Deus aridam terram. JIoc eodem dicunlur; et omnia ctiam in hoc, in mundo, formala
modo, ut superiusj.interpretatur. Dixil Deus , con- ad similitudinem formarum in Deo consistentiuni,
gregentur aqnce, id esl in verbo suo ab seterno eas creala non absurde dicuntur.
congregandas praefixit, Factumque est ita, scilicet Abhinc jam series corporeoecreaturse texitur, ubi
natura angclica ita fiendum in verbo Dei cognovit. fons erunipeiis dc lerra, tofam icrram irrigasse- et
 265 DE DECEMPLAGIS J5GYPTI. 2G5
Deus hominem formasse, et paradisum plantasse A centos septuaginta sex dics seaifieavit. Hoc eniih
asseritur; et animanlia et ligna de lerra produxisse tempus computalur ab octavo Kalendas Aprilis
legitur. quando couceptus est, usque ad octavam Kalendas
Qua autem die hebdomadse,vel quoordine, ntrum^ Januarii, quando natus fuit Christus, Natusestergo
ne uria die vcl pluribus, cuncta in species formave- vii Kal. Januarii, indictionetertia, dominicavelin-
sil, ignoratur. Sed prius facta mundi machina cum fra, nocle. A qua nativitate, dic octava circumcidi-
himinsrihus , deinde in primis homiuem in hoc tur, et die quadragesimo in templo prsesentatur. In
siiundo, ulputa, dominum mundi; et ejus Iiahila- quo templo duodeiinis adolescens, sapientes interro-
Jionem,-scilicet paradisum, fecisse; dcinde ad ejus ga"nsinvenitur;-etannovicesimoocfavo (110), et ter-
subjectionem, animantia volucrum, piscium et be- tia Christidie tricesimi anni a Joanne baptizalur, et
sliarum, et eorum victum, videlicet herbas et arbo- tricesimo tertio anno el dimidia oclava Kal. Apriiis,
res, produxisse putatur. Quseeuncta mox creala, ad qua die conceptus fuerat, a Judaeis comprehenditui':
hominem ducta legunlur : post quae el mulier for- quorum lingua primum, liora tertia cruciflgilur, et
mata, et cuncfa ei subjecta referuntur. Utrum vero sexta per mililes in cruce sustollitur. In qua cruce
homo diutius in paradiso manserit, dubitatur; licet per tres horas, id est sextam, septimam et octavam,
iiralie-lejiiporeinibiliabitasse a pluribus astrualur. fuit, atque hora hona exspirayit. A qua hora usquc
Igitur in his seterais sex diebus Deus cuncta causa^- ad diluculum resurreclionis sunt quadraginta borse,
iiter creavit, el ab onini opere iii septimo requievit. ipsa quoque hora nona connumefata. His enim horis
In istis autem temporalibus omnia temporalia et cor- corpus Christi exanime jacuit, quod posilum est in
'poralia realiter per species et fornias fecit; legem sepulcro vesperi; in quo per triginta sex horas re-
crescendi, permanendi, alia ex se gignendi dedit. Et quievit. Resurgens autem diluculo , prima Sabbati
Eaaee cuncta Filius cum Patre usque modo operatur: per quadraginta dies in lerris conversalus est, ubi
per quem adbuc omnis corporea creatura in melio- voluit, et quomodo voluit. Quadragesimo vero dic,
rem stalum transformatur. videntibus aposlolis suis, Ccelosingressus est, atque
"CAPUTYI. in dextera sui Patris resedit, Onde die ab ascensione
De Incarnalione Chnsti. decima Spiritum sanctum super apostolos misit.
Ingressa SapienliaDei, octavo KalendasAprilis,in Qua die factus est homo primus, eadem die conce-
uterum B. virginisMarise,ainio aboiiginemundiqua- ptus est homo secundus. Sexta enim dieethomove-
ler millesimocentesimooctogesimoquai'lo,oetavima- tiis factus est in paradiso, et homo novus conceptus
gnipaschalis cycliquingentesimotertiodecimo,Oeta- _ in utero Yirginis. Et qua hora terrenus homo invasit
viani Augusti quadragesimo secundo, cycli solaris pomum, humanurii genus inlerempturus ; eadem
octsvo, cycli decennovenalis octavo decimo, cyclilu- hora toleravit crueem etmorlis amaritudinem ccele-
aaris quinto decimo,indictioriesecunda,concurrenti- slis homo, universum mundurii redempturus. Ergo,
Dus.i. Epactis septenis, feria sexta, luna decima,anno ut videtur, eadem die cthomo obedieiiscum latrone
ftliam oetatis ejusdem virginis duodecimo. In quo in paradisum revertltur: et homo inobediens cum
utero corpus suum per novem menses et sex dies, muliere, suse damnationis exsilium intrare compel-
id.cst, per quadragies sexies senos, boc est~per du- litur,
(110) Mendum.

' '
:
DE DECE-M PLAGIS ^EGYPTI

SPmiTUALITER.

(Ex codice ms. inclytseCarthusiseGenmicensis in Austna communicavit venerabilis P. Leopoldus

Wydemann, ejusdem asceterii bibiiothecarius. Edidit D. Bernardus Pezius Tkesauri
Anecdoi. t.II, parlel, pag. 89.1

Prima plaga iEgypli eral aqua in sanguinern ver- D genus muscarum, terram et aereni replenlium. Coe-
sa, in qua infantes Hebrseorumnecaverunt, et pi- nos quippe commune dicitur, unde et coenobium
sces ejus mortui suiit. Secunda ranse de rivis et convnunis vita appellatur. Quiuta plaga erat pesti-
palodibus eductse,repleritessuperficiem illius terrse. lenlia animalium. Sexta : vesicae, puslulae, ulcera
Tertia cyniphes, id est hircinae muscse, jgnitis de cinere fornacis facta. Septima: touitfua, ful-
aculeis hominibus et jumcntis permolestae,depul- guraetgrandines omnia csedentes.Octavalocustsee'i
•vereterrae productse. Quarta cynomyia, id est Ca- bruchi, qui reliquias grandinis in herbis cl arbori-.-
nina musca vel polius coenomyia, id "est "omne"" bus vastaverunt. Nona : tenebrse palpabiles par
PiTROL. CLXXII. 9
 EoT HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS 11.— EXEGETICA. 28S
Uiduum, in quibus horribiles imagines quasi som- A . Tonitrua vero sunt minse pofentum, fult ura (er-
nianlibus apparebant, quse eos delerrebant: ubi au- rores persecutorum, grandines rapinae praedonum;
lem fllii Isr-aeleranl, lux erat, et hse plagseeos non quscsingula jEgyptios percutiunt. dum mundanos
tangebant, Decima plaga erat: quod primogenila adversitatibus aflligunt,
/Egypti, id esl: Omnes haeredes sint occisi, et dii Locuslceautem et bruchi, qui virenlia florum cor-
Rortimcoiitriti. roduiit, sunf bilingucs et dctractores; qui.malis col-
Hoeaulem plagae teste Cornelioet Orosio quinque loqniis bonos rnores bona incipicntium corrumpunt.
annis coniigeruiil, scilieet singulis annis duoe: post Tenebrcevero palpabiles sunt infideles,qui multos
unainquanique cnim plagam spaiium poenitciilise a luce veritalis scducunt ad tenebras erroris : in his
dabatui",sed rege indurato iterum plaga inferebalur. tenebris horribiles iniagines apparent, qui eos de-
Sed quia, Apostolo seribente, haecomnia in iigura terrent; quia qusedam monstruosa de futuris sup-
coniigcbant illis;-ct eodem asserente, lex spirilualis pliciis imaginantur, de quibus nierilo talia credenfes
cst, videndum quidnam sp-iritualitersignificent. terreanlur. Porro lux ibi lucet, ubi filii Israel sunt;
Pharao, quod dicitur denudans vel diseipans, est quia filiis lucis gaudia oeternaeclaritatis patescunt.
diabolus, qui hominem gloria immortalitatis denu- " Primogenita autem /Egypti, quod hoeredes sunt,
davil, ct eum in variis erroiihus dissipavif. IIujus ' amatores sunt mundi : qui quasi jEgyptum liaeredi-
regnum est iEgyptus, quod sonat lenebrcevel tribu- tant, dum solum hunc mundum amant. Sed primo-
latio, et sunt ignoraniia, iiifiJclitate et peccatis ie- genita jEgvpti pereutiuntur, qum amalores mundi
nebrosi, iribulantes eos qui sunt bonis operibus dc- ab hac vita per mortem tolluntur, et seternis sup-
dili. Porro Pharao non cst nomen hominis, sed di- pliciis traduntur. Dii quoque eorum daiiinatur, dum
gnilatis, sicut apud nos rcges, Augusti appeliaiitur, praelsti eorum cum ipsis aeternis pcenis deputanttti'.
«um propriis nominibus censeantur: ille autem Hoc ctiam in nobis inlelligitur. Spiritus el anima?
Pharao qui in jnari submersus est, Ceucris diclus pareutcs nostri sunt, fdii sunt viitutes : inter quas
est. PlagoeiEgyptiorum sunt pcrcussiones peccato- primogcniiusest fides, quaeregiii Chrisli eiit haeres;
ium. quem angelus percutiens occidif, dum hoeresisper
Aqua j^gypli est sapienlia htijus raunai; pisces diabolum inyenta fldcm in anima exstinguit, i;e
in fluctibus vagi sunt philosophi in mundauis cu- haeres regni Patris esse possit,
liosi. Hsec aqua in sanguinem verlitur, et pisces Harum decem plagarum medicina sunt decem
ejus moriu-itur, dum soecularissapientia in peccatis praeceptaiii duabus lapideis tabulis scripta. In una
aniinas obligal, et suos seclatorcs moi lificat; san- (/-: tabula erant tria qua? perlinent ad dileclionem Dei;
guis enim peccata significal, ul scribilur : Libera me in altera septem, quae oertinent ad dilecfioncm
de sanguinibus (Psal. i.), id esl pecealis. Infantcs proximi.
Hebroeorumab jSgypliis in aqua necati sunt, id est Primum praeeeptum est : L'/i!!;«Deum adora,
simplices in fide aberroneisgeiitilium libris seducti. quod pertinct ad Patrem.
.RaHce autem, quse in paludibus coaxant, sum Secundum: Non assumcsrwmeuDei tui in vanum,
peetoe, qui in counoluxuriossordida facta priorum id esf non perjurabis, quod peninet ad Filium.
clainant. Kac plaga /Egyptus percutitur, dum ho- Tertium : Sanctifica diem Sabbaii, id est: Unum
rum docliina cor niundanoium subvertiiur. diem in hebdomada ab operibus corporis requiesce,
Cynipliesvero pungentes ignitis slimulis sunt in- el Deo vaca, quod pertinct ad Spiiitum sanctum.
quieti, qui -feruntur variis desideriis : qui cyniphes Quartum : lionora patrem el matrem.
de pulvere terroe procreati sunt, quia inquieti terrc- Quintum : Non occides, suhaudi: nec manu, nec
nis desideriis tantum dedili sunt, Hircis inaxime lingua, nec corde.
inhooreiit,quia hi praecipuefetori libidinis insident, Sextum : Non mxchabcris : subaudi: nec faeto,
Hac teitia plaga hi percutiuntur, qui Spirilum san- nec consilio, nec voluntale.
ctum non liabent, qui in Trinitate teriia Persofia tD Septimum : Non furlum facies.
scribitiu, Octavum : Nwi falsum tcsiimoniumdices.
Cynomijiaaufem musca canina hseretici sunt, qui Nonum: Non concupiscesrem proximi tui.
niora canum coiifra catholicos indiscrete lalranl; et Decimum: Non desideres uxorem alterius nec
insfar muscarum imporlunis dispulalionibus repulsi omnia quceiltius sunt.
advolant. Multigenoemuscse, multimodsesunihsercses, Haecideo dcnario numcro continentur, quia ipss
quae multis modis calholicos inquietanl, et dum esl limes omnium numerorum : el ideo pro mercede
sanis sentenliis abigunlur, iterum eos impugiiant. dabitur in vinea, id est iu lcge Domini lahoranli-
Pestilentia vero animalium est rcproba vila car- bus, quae esl finis operum noslrorum. Quem dena-
. nalium, qui dum bestialiler Tivunt, carnali vita pu- rium lernarius et septenarius compleclitur; quia
trescenles quasi peste iii:ereunt, ternario fides Trinitatis, seplenario vero operalio
Vesicwautem scaturiontes et pustuioe bullientes, innuitur : quae utraque in gemina diiectione per
ct ulcerum ineendia de favilla fornacis formala, suut septem dona Spirilus sancti in his scptem diebus
invidi, iracundi, odio pieni; qui ira et odio feriunl, compkntur. Tabuloeautem lapideae legis designant
ct par lioniieidia animarum ulccra coniraliunl. dura cords, qti.-c noluerunl dilcctionem recipei-e.
2G9 EXPOSITIO IN PSALMOS SELECTOS. 270,
Les. vcro ideo in igne datur, quia praevaricatores A dida apparuit, quia observatores legis ut sol M=
legis igni traduntur : facies autem legislatoris splen- gebunt. Amcn.

SELECTORUM PSALMORUM ;
"
EXPOSITIO . ,
Ex inedito ejusdem amplissimo Commeulario in Psalnios excerpia.
(Ex codicems. inclytse Carthusise Gemnicensis in Austria publici jttris fecit venerabilis D. P. Leppoldus
"Wydemann, ibidem bibliolliecarius. Edidit D. B. PEZIBSTliesauri Anecdot.
tom. II, parte i, pag. 95.)

AUCTORIS DEBICA.TIO.
- (111) Christiano Patri verbo et exemplo relucenti ut speculum, commissum gregem ad pascua vilse per
arctum callem ducenti Honorius devotus Chrislo servientium servus, devotse orationis affectus, qua-
tenus cum apparuit Pfinceps pastorum , supcr ornnia bona Domini constituatur in labernaculis ju-
siorum.
Studium luum, venerande Paler, flagrans in Scripturis ardenter, ad opus quod iubes aggredi accendit
animum meum veliementer, et cymbam ingenioli mei impellit in pelagus intransnavigabile, sed tanlen
ilatu Spirilus sanCti ac remis orafionum tuarum aliquando transmeabile. Yalido siquidem impulsu cha-
ritalis urges me subire pfaeclarum onus fraiernse utilitatis, redundantiam videlicet supernse dulcedinis
in Psalmis clausam stylo reserare; ac squalenti.vase dulcem Spiritus sancli potum sitientibus justitiaat
propinare : quatenus hi qui psalmos jugiter ruminanl, extmiam superni nectaris suavitatem interiori palato
sapiant; ne forte eis coelestia verba', ut insipida aqua de ore profluant, aut ut fistulse in organis inanera.
sonum emitlant. Cujus ardui operis dum penso magnitudinem, perhorresco : dum vero in eo perpendo
gj-atiaeplenitudinem, de injuncto munere hilaresco; confljens me omnium orationibus sublevari, qui meo
potuerinl labore in scripturis adjuvari. Hoc igitur opus nomini tuse dignitalis dedicelur, ac per te utilitali
fidelium publicetur.
Psalterium Galliciim autem, non Romanum, explanabimus, quia in noslfis Ecclesiis illud psallimus.
Est aulem Galiicum Psalterium, quod a •sepluaginfa Interpretibus est iranslatum : Romaniim autem
quod a Sjmmacho, vel nescio a quo alio est interpretatum. Sunt enim sex translationes ab Ecclesia re-
ccplse, tidelicet scpiuaginta, Theodotionis, Symmacni, Aquilae, et qtiinta editio cujus auctor ignoratur
et S. Hieronymi. Nos autem septuaginta Interpretum transiationeni tractabimus, et ubi opus fuerit, de
aliis assumemus.
"
Quid sit el unctedicatur Psaltenum ? Quod ad logicam perlincat.
Multa sunt indoctis de Psalterio dicenda ; scd Philosophia est amor sapientiae; philo quipps
pauca doclis summatim stylo perslringenda. Psal- 'amor, sophia dicitur sapienlia : hsec dividilur in trcs
terium est musicum inslrumenlum, decem chordis partes, in physicam, ethicam et logicam ; id est in
dislentum, triangulum, in modum deltaelitterae for- liaturalem, moralem , ratibnalem. Plrysis namque
matum, ct dicitur Hebraice nabla, et Latine orga- - natura, ethys ntos, loys"ratio dicitur. Ad physicam
r.um, inferius latum, superius concavum : quod pertinet Genesis, quae de naluris loquitur; Epi-
inferius percussum, superius reddit sonum. Ab hoc stolse Pauli ad elhicam pertinent, quae de mori-
iiistrumenlo hic liber Psalterium cognominatur, et bus tractaiit: Psaltcrium ad Iogicani, quse et theo-
hymni in hoc instrumenlo decanlali, psalmi deno- rica dicitur> eo quod de ratione divinse scientiae
minantur. Quod autem apud nos sunt rhytlimi sci- memorat, -
licet cantus certo syllabartim numero compositi, Traditur autem quod Psalterium in quinque die-
fidibus cilharaeapti: hoc sunt apud Hebrseos psalmi bus a David sit editum; et in quinque libris disten •
metro vario compositi,chordisPsalterii apti.Signifl- lum, per quinque millia annorum, per quinque vul-
flcat autem modulatio cantus contemplationem, ipsi , nera Christi redemptum.
vero psalmi bonam actionem. Ideo autem mystefia De.titulo, intenlione, materia, et auclore.
hujus libri sunt per involucra et senigmata tecta ,;ne Titulus libri'hujus est liber hymnorum : hyni-
vilescerent omnibus aperta. nus est laus Dei metrice composita. Omnes quippe

(lil) Rubrica codicis Melliccnsis, saeculoxiii, ab supra primam quinquagenamPsalterii. i Beatus inu
Oltone de Veldsperg, priore "Mellicehsiexarati, est Patri verboet exemplo, » etc
fiaic: Incipit Liber Honorii ad Clmnonemabbatem
 27i HONORIIAUGUSTOBUN.OPP. PARS II. — EXEGETiCA. 272
psalmi in Hebrsea lingua ccrto metro decurrunt : A suum jejuniis et orationibus affligere,ut sie superlus
sed hoc translatores propter simpliees minime ser- possit dulce melos Deo reddere; juxla illud : Carnem
vare curarunt. Titulus autem dicitur a Titane, id macerant, Spiritum roborant, Quod lit in triangulo
est a sole : quia sicut sol oriens mundum illumi- Psalterio, hoc est, in confessione Trinilalis : et in
uat, ila titulus sequens totum opus illustrat, Inti- decem chordis, id est in decem prsecepfis legis.
iulafur etiam liber Soliloquiorum de Christo, quia Chorda exsiccatur, lorquetur, extenditur : ita debet
absque persona loquitur de toto Chrisio, scilicet de homo a carnalibus coiieupisccntiisexsiccari, virtuti-
capite et corpore. bus torqueri, charitate extendi, quia nulla operatio
Intentio totius libri est nos horlari per imitatio- valet sine charitate; ut illud : Si dislribuero omnes
riC.mChrisio conformari : ut pef ipsum redeamus facultales meas, etc.
ai t.ummamgloriam, qua per Adarnperdita venimus Dccem chordae, quse in Psalterio extenduntur,
i« sunmiam miseriam. suiit decem proeccptalegis, quse per Christum tra-
Kateria est Chrislus et Ecclesia, theoricae, id est duntur. Decem iu quinque et quinque resolvuntur
.divinoe scientiae supponitur : utilitas, scire vitia et quinque sensus in corpore Christi geminafi repe-
'eo.verc, bona agere; finolis causa, adeptio vitae riuntur : per quos decem cliordse dulciter reso-
Kternse. B nant, dum decem prsecepla operibus repraesen-
pavid rex et propheta omnes psalmos Spiritu . tant. Unde licet Psalterium pfo uno volumine com-
SK'=icto afflatus de Christo et Ecclesia composuit, ti- putelur, tamen in quinque incisionibusquasi quin-
tiiios"quasi quasdam claves apposuit : quia sicut que libris distinguelur. Qui geminantur, cum de
jaoraa clave aperitur, ita titulo intellectus psalmi Christi divinitate et humanitale, vel de Christo ct
reseratur. Quod quidam psalmi sub nonitne Asaph, Eeclesia, vel de activis et contempiativis intelli-.
Idithun, Eihan vel aliorum iiitilulenlur, non ideo ganfur.
ilt, quia ipsi eos ediderunt, sed ut interpretatio De numero psahnorum.
siominum." illorum denotelur. Quod autem quidam In]Psalterio centum et quinquaginta psalmi scri-
liominibus Aggasi et Zacharice inseripti sunt, qui buntur : quia sicut olim diluvio centum quinqua-
icnge posf David "fuerunt; declarant manifestam ginta diebus mundi scelus diluitur, sic crimen p«j-
sancti Spiriius inspiratioiiem, cui omnia futura sunt nitentis Ecclesisecentum quinquaginta psalmis un-
pvojsenlia. dis lacrymarum abluitur. Unde quinquagesimus
Qui et nomen Josiae rcgis longe ante prsedixit, et psalmus pro prenitentia, centesimus pro judicio,
futura Christi mysteria, ui postea contigerunt, in P centesimus quinquagesimus pro laude pouitur :
psslmis descripsit. Porro trecenti viri fuerunt ordi- quia nirnirum oui hic poenilet, judicium evadef,
:;iatiad modulandum lioc opus ante arcam Doniini, et ad perenuem laudem per Christum perveniet.
quibus quatuor prsecentores prseerant, Asaph, Idi- Dc mysteriopsalmorum. .
ih.iin, Ethan et Heman; unde c-t quidam psalmi eis Iiic liber scribit de eapite et corpore et singulis
tttitulantur. raembris, id est de Christo, et Ecclesia, et singul.s
De orAinalione psahnorum. eleclis. Unde aliquando caput Christi, id est divi-
Psalmi non ordinaiim, sed sparsim sunt a David nitas; aliquando caput Ecclesiae,id est humanilas;
eoiiscripli. Post iiicensani autem a Chaldseislegesi aliquando eorpus Christi, id est tota Ecclesia ; ali-
!-sdras prophela novas liiteras invcnit, legem rc- quando Ecelesia hic in lerris peregrinans; ali
jiovavil, psalmos in unuin volumen redegil, ordi- -quando Ecciesia cum Christo in coelis regiians;
neni ob cerias causas dedit, tilulos quasi claves ad aliquando sanum membrum, id est justus; ali-
L:.:serandaocculta mysteria affixit. Traditur namque, quando membrum segrotans, id est peccator lo-
quod David in primis. Benedictus Dominus Deus •quitur : et inde est, quod personoain psalmis ila
meus ediderit; sed Esdras propter myslerium Bea- varientur.
iv.s vir primum. deinde coeterosin ordine sequcntes D Spiritus sanctus de capile loquitur, uti ibi :
posuerit. Beatus vir, id est Chrislus, qui non abiil (Psal.
De forma sivc figura psallerii. i), etc. Caput de seipso loquifur, ut ibi : Ego
Psalterium, quod Christum et Ecclesiam concinit, aulem constituius sum rex ab eo (Psal. H),1etc.
».ji'niastta corpus Christi exprimit. Dum cnim infe- Spirilus sanctus loquitur de corpore, ul ibi : Astiiit
L:LI& percutitur, superius resonal: et corpus Chrisii regina a dextris tuis (Pscd. xnv), clc. Corpus de
;'ii;mligno crucis suspenditur, divinitas per miracula seipso, ut ibi: Dico ego.opera mea regi (ibid.), etc
rijsonat. Delta, ad cujus formam Psalterium fit, Membrumsanum loquilur ul ibi : Custodianimam
•iuarta littera in ordine alphabeti-notalur, et corpus mcam, quoniam sanclus sum (Psal. LXXXV),etc.
Chrisli quatuor elemenlis compaginatur : sive Ec- Membrum segrotuni ul ibi : Misererc mei, Domim,
clesia, q"joeest corpus ejus, quatuof Evangeliis oedi- quoniaminfirmussum (Psat. vi).
ikatur. Unde psalmi a fidelibusdecanlati tam vivis quam
Expiimit etiam Psalteiium formam hominis, qui. defunctis prosunl.sictit escsesoloore sumptoeonini-
cionstai ex superiori et inferiori, corpore videlicetet busmembris proficiunt:quiaper verha Spiritus sancti
•,'nima. qui debel inferius percutere, id est corpus tam defuncti ouam vivl in libro vitaescribenlur
 273 . EAPOSiTiO IN PSALMOS SELECTOS. £W
qul in corpore Christi per uniiatem fidei recensen- A ft videlicet, annum Domiiii placabilem perYeneruiit".
tur. Sicul euim iiifantes in baptismate fidem suam Secundi quinquaginta psalmi omnes justos depro-
per patrinos proiiunliant, sic indocli vel defuncti munt, qui sub lege a Moyse usque ad Christum ex-
per dra psalmos canentium Deo supplicant. Anima stitenint, qui per misericordiain et judiciurii Chri-
quoque in suppliciig posita, quasi dolens membrum stum promeruerunt. Tertii quinquaginta psalmi ora-
per os Ecclesise Clamat: De profundis damavi (Psal. nes sanctos cantant, qui sub gi-atia. temppre Christi
cxxix), etc. tisque ad finein mundi consurgent: qui per chaii-r
Ilic liber est clavis coeli et iauua paradisi: per tatem, qua? in beali immacidali descfibitur ; et pet-
hunc etenim ccelum. leferaiur,pef hunc ad seler- ascensior.es virtutum, quos in quindecim gradibug
nam vitam intratur. Ideo ab hoe suroanl omnes ini- reperiuiitur, ad laudes selernse jubilationis perdu-
tiiim discendi, qui per libros siint docendi, Hic li- cuntur.
ber inchoatur a beatitudine et firiitur in laudis ju- PsiJterium non exteriori, sed interiori honiinilo.-
bilatione, quia per Christum, qui est bealiis vir, quilur : sanctus enim Spirilus in eo loquitur, no;i
daiur bealitudo, ubi est perpetua laiis et duleisju- carni, sed spiritui, et idcirco totum spiritualitef in-
bilationis multitudo. Ilic iiber trarislalive Psalte- tellisitur. Unde sicut Olimmanna habuit'' omne - de-
B
rium, proprie David, specialiter et propter exeel- lectamentuni et omnem saporem suavitatis ; sic car-
lentiam Propheta hominaiur. Unde aliquaiido legi- men liujus libri habet omne spirituale deleclaffiSn-
"tur, sicutin Psalterio; aliquando sicut in David, ali- tuiii, et est convertibile ad onmem sensum cujusli-
quaudo sicut in Proplieta scribitur : quod totum de bet intentionis.,
isto libro dicitur. - , Cum in choro psallitur, tune suiit verba Ecciesiae
Scriptura Yeteris. Testamenti Spirilu sancto au- Deum laudantis ; cum a justo eanitur, tunc sunt
ctore. scribitur , et in tria , id est in historiam , verba gratias agentis ;.cum a peccatore recitatur,
in prophetiam, iri hagiographiam dividitur, Histo- tuiic sunt verba, veniam deprecanlis ; cum pro de-
ria est, quse praaterita narrat; prophetia, quse . functis decantatur, tunc sunt verba animse de sup-
futtira nuntiat; hagiographia, quse seternoevitae plicio ad Deum clamantis : et quocunque se iriten-
gaudia jubilat. Hic liber. in hagiographia loctim tio. canentis converterit, mox se sensus hujus scri-
possidet-, quia laudibus seterriae patrise plenius pturse affectui canentis conformabit, Cum maledi-
refulget. . cente maledicit, cum benedicente benedicit. Maie-
Nota.. dicit membra diaboli, ul ibi : Maledicliqui declinant
Sacfa Scriptura quinque modis intelligitur; ali- Q ( q mandatis tuis (Psal. cxvin); benedicit memhra
qtiando ad solam histofiam, cum praeterita nar- Christi,ut ibi: Benedicti vos a Domind (Psdl.cs.i\i)..
rat, ul ibi : Formavit Deus hominem de limo et His utiliter prselibatis expediti -ad ipsurii tex;ium
posult eum in paradisum (Gen. n). Aliquando ad yeniamus. Sequitur : -
historiam et alIegoriam,ut ibi: Jacob duxit uxores
Liam et Rachcl; quod ita irire fuit, sed activarii et PIllMtiSPSALSIDS DE INCARNAT.IONE CHr.lSTI.
contemplativam vitam Christo jurigendam prseno- 1 YERS.i. — Bealus vir
qiii non abiii in consilio im--
tavit. Aliquando ad solam prophetiam, cum futura piorum. Primus psalmus non ltabet litulum, quia
pricnuntiat, ut ibi : Ecce Virgo concipiet ctpariet proprie est de Christo qui nullum habet inilium.
filium (Isa. vii). Aliquanilo ad solarii litteram, cum Hic etiam titulus oihnium psalmorum scribitur,.-
aliquid mandat, ut ibi: Non occides, non mcecha- quia omries pcr eum aperiuntur,; dum omiies de
beris (Deut. v). Afiquando ad solam allegoriam, ut Ciiristo intelliguntur. Hic quoque monas, idesi uni-
in Canticis cantieorum. Hi omnes modi in hoc libro ias nominatur, quia hune deseribit, qui proprie
inveniuntur. Historia, ut: hiitio, tu Domine, terram uiiitau addratnr. Et sicut omnes numeri ab mtitate
fundasti (Hebr.j). Historiaet aIiegoria,ut: Percussit pi'ocedunt, sic omnes psalmi a;b lioc numeraiidi ir.i-
petram et fluxerunlaquce (Psdl. LXXVII);quod et D ' lium sumiint. Hic nihilominus caput: librinuneispa-
in Christo et in ereriio coiitigit, Prophetia, ut : tur, quia de capite Ecclesise Christo scriptus corn-
Benedictus qui venturtis es! in noinine Domini (Psal. memoralur; sicut ab ipso Domino dicitur : Jn-ca-
• cxvn). Sola littera, ut: Declina a malo et fac bonum' pite Jibri scriptvm est de me, ut facerem votuntalcui
(Psal. xxxvi). Sola aliegoria, ut: De torrente in v?a tuam (Psal. sxxix). Psalmus hic habet duas partes:
bibet {Psal. cix). unam Beaius vir, in qua Chrisli incarnatio'et cor-
Hic liber ad formam mundi ordinatus cognosci- pus cjus Ecclesia notatur; alteram non sic impii,
tur, qui in tria tempora dividitur: quorum unum in qua corpus diaholi dehionstratUT.
ante legeni, aliud sub iege, tertium sub gratia eorii- Materia hujus psalini esi Christus cum corpore
putatur. Sic hic liber in ler quinquaginta psahrios suo, id est, cum Ecclesia lldelium : et corpus dia-
partitur, in quibus universitas sanctorum invenitur. boli, id est niultitudo iniqudrum ; ef ultimum judi-
Primi quinquaginta psalmi qiiippe oinnes justos cium, et regnum justorum et supplicium maloruni,
proeferunt, qui ante legem ab Abelusque adBfoyseu Intentio ejus a malis revocare, et ad bona inviiare,
fuertmt; qui per pcenitentiam ad jubilseum, id est et osleiideregenus humanum per Adam in misefiaiii
ad quinquagesinium remissionis annum, Chiislum Iapsum, per "Chrislum ad gloiiam reparalum Ati-
 §75 HONORJlAUGUSTODUN. OPP. PARS II. — EXEGETICA. £~G
ctor est Spiritus sanctus, scriptor David rex et-pro- A suasit, dum saltuni de templo dare monuit; avari--
phela. i- tiam vel superbiam suasit, dum oninia regna mundi
Yerba psalmi hujus sumpta sunt de prima setatc proebuit. Sed quia Christus victor exstitit, dum ad
inundi ab Adam usque ad tempus diluvii. Qusedam, eoncupisceiitiamtnoii abiit, nec in vana gloria sictit,
qute anle incceptionem psalmi subintelliguntur, de nec in avaritia sedil: ideo hunianuni genus a tri-
Adam sumuntur. Beatus vir de Abel, sed, iu tegt bus mortibus, cogitationis, loctitionis et operis re-
Domini de Henoch : et eril lanquamticjnum, delignc demit.
vitse in paradiso ; non sic impii, de giganlibus; idec Sedere est regnantium vel docentium; pestilentia
non rcsurgunt impii injudicio, de diluvio : Quoniam est libido dominandi, quae ita omnes titillat, ut nec
novit Dominus viam justorum, de his qui in arca monachos intactos relinquat. In cathedra pestilentice
fuerunt; et iter impiorum peribil, de his qui in di- sedet, qui proelaturam dominandi appetitu tenet.
luvio perierunt, sumptum videtnr. Significant au- Cujus ambitionis ne cui daret exemplum, renuit
tem Christum cum universis electis per ullimum ju- Christus, homo Dominicus, a lurbis in deserto obla-
dicium ad beatitudinem transiturum, et diabolum tum sibi regnum. Supra dicta. quidem Christus non
etim reprobis seternum sttpplicium subiturum. Hic fecit, sed quid ? .
" YERS.2. — In lecjeDomini voluntas ejus. Lex Do-
psalmus triplicitcr ititelligitur, de Christo, de Ec-
clesia, de unoquoque electo. De Cbristo igitur in mini est niala devitare et bona faccre, quod estju-
primis videamus, et ab ipso qui est piincipium tra- stitia et dilectio ; justitia quippe est malum devi-
-
Ctandi, exordium sumamus. Adam terrenus et vetus tare, dilectio bonum facere. In lege Domini, quod
homo infelix fuil, qui de justilia ad injustiliam, de estjusliiia, voluntas Christi fuit, dum juslitiam in-
beatitudine in miseriam, de paradiso in exsilium, de declinabiliter lenens, Patri obediens usque ad mor-
vila in mortem abiit; in consilio impiorum, id esf tem cxstitit. In lege Domini, quod est dilectio, ni-
dsemonum malum sibi consijianlium. Et in via pec- hilominus voluntas ejus fuit, dum suos in fniem di-
catorum stetit, quia in errqre slabilis permansit: ligens pro eis animam posuit. Unde et sequitur :
et in cathedra pesiileniiw sedil, dum malitiam poste- El inlege ejns medilabitur die acnocte. Hocest, in
ros pravo exemplo docuit. Hinc tres mortes expri- prosperitate et adversitale. In diemeditatus est le-
inuiilur, quibus omnes posteri Adseiitvolvuntur: quae gem justitiae, quando turbis eum regem consliluere
cx consensu, ex actu, ex consuetudiiie oriuntur. volenlibus fugil; in nocte vero meditafus cst legem
Diabolo namque persuadente homo consensit, dum dilectionis, quando Judseis eum conipreheiidere vo-
vetitum a Deo concupivit. Et quia a statu fectitudi- Ieniibus sive quoerentibus ad passionem sponle oc-
nis abiit, dum Deo similis esse voluit, beatitudinem curril. Sed et secundum tempus hoc in die, islud
amisit et mortem animoe subiit: Et hoc in consitio autem in nocte contigit,
hnpiorum, doemonum, quoium consilium est justi- YERS.5. |— Et ideo erit tanquam lignum quod
tiam deserere, et a Deo apostatare ; et hsec est mors plantatum esl secus decursus aqnarum. Hocest: ipse
prima, erit comparabilis Iigno vilaein paradiso plantato, de
Et in via peccalornm stetit, dum coiicupisceii- quo dicitur: Vincenli dabo edere de ligno vilaj quod
tiam actu perficiens interdictum pomum comedit. esl in paradiso (Apoc. n). Paradisus dicitur hortus
Via peccuiorum est transgressio niandatorum; et deliciarum, et significal Ecclesiam, in qua sunt de-
quia hane viam est homo ingressus, ideo est etiam licise Scripturarum ; locus voluptatis est, paterna
morte carnis depressus ; hsec est mors secunda. liiajeslas, seterna beatorum voluplas, fons indc
Et iu cathedrapestilentice sedit, duni ex prava con- fliiens est Christusdepectore Patris manans; fluenta
suetudine malum exemplum aliis proebuit. Cathedra quoapaiadisum irrigant, sunt dona Spiritus sancii
enim peslilentiae est doctrina niaUtiae; per hanc quoeEcclesiam fecundanl. Lignum viloe est sapien-
prolata est in hominem liiors tertia, quse est justa tia, animarum vita; hoc lignum, scilicel Chrislus,
damnaiio. Tali modo primus homo abiit et cum suis \ est secus decursus aquarum planiatum : hoc est, se-
sequacibus periit, cundum descensum Spiritus sancli in utero virgi-
Christusautem secunciusAdam, ccelestis etnovus nali incarnaluni, cujus dona ubique utfluenta de-
lionio est. Beatus vir, qui homini beatitudinem con- currunl. Hoc in tempore fructum dedit, dum post
tulit: dum semper Deus exislens vir fieri voluit. ascensioiiem in tempoie a Palre destinato, Spiritum
Qui non abiil iu consilio impiorum dum a juslitia sanctum apostolis misit. Vel, decursus aquarum est
noii declinavit in lentalione dsemonum prava sibi lapsns populortim, juxla queni decursuni, non in
consulentium. Et in v%apeccalorum non stciil, quia cursu, arbor illa planlata fuit: dum Chiislus in si-
peccatum 11011 fecit; et in cathedra pestilentia; non militudine carnis peccali, non in carne peccatrice,
sedit, quia nec verbo nec exemplo ullum malum do-- apparuit. Haecarbor fructum sunm in temporc suo de-
cuit. dit, dumcorpus suum incdulium lidelibus dedit. De
Diabolus tribus modis tentandi eum appetiit, qui- hoc tempore scribitur : Ubi venil pleniludo lemporis,
hus et primum hominem devicit ac tribus mortibus misil DeusFilium suum (Gdlat. iv). Aliter : Decursns
•victor subegit. Galam quippe Clnislo suasit, dum aquarum est inortalitas liominum, juxla quem hoc
IfljJitlss mutari in panem voluit inancm gloriam lignum planiaium fuit, dum Chrislus mortalis ex-
'277 - " - EXPOSiTIO IN PSALMOS-SELECTG5.- 278-
Btilit. Qui ad fluxum morlis decurrens ait: Si in vi- 1L Hucusque de capite; niinc videamus de corpore
ridi ligtio, id esl in ffuelifero hoc faciet; in arido, quod est Ecclesia.
id est in sterili, quid fiel? hoc lignum in lemporefru- Multitudo fidelium ab initio muiidi usque in flnem
clum dedit, dum reparationem humani generis in cor unum et animam miam habere scribitur; et ideo
passioiie protulit. Suum fructum ideo dicit quia propter unitatem fidei et Unilatem dilectionis unus
nullus alius, quantumlibet sanctus eum dare potuit, vir dicitur, HiC est bealus qui fi.deetoperatione est
Vel, ligniim vitse est crux ferens Christum, fructum beatitudini aptus : hic est'««> dictus, quia viribus
vifse, Vel ideo Chrislus comparatur arbori, quia sic- virlutum contra vitia est robustus. Hic bealus vir
ut arbor umbra protegit, fruclu refieit: ita Ghfistus non abiit in consilio impiorum, dum fldelis ponulus;
in haC"vitasuds ab aestu viiiorum umbra suse dile- anle Christi adventum, a cullura Dei non declinavit,
ctionis protegit, et eosdem in futura dulcedine suoe ad idololatriam terrore tyrannorum vel.doctrina phi-
conteniplatioiiis refociIlab.it. H6c significatur per losopborum. Reatus etiam vir non abiit in consilio,
lignuni vitse iri paradiso juxta deeursus aquaruin impiorum, dum post Christi advcntum Cliristianus.
de Ioco voluptatis salieniis plantatum : de cujus populus a catholica lide non declinavit ad perfidiam
fructu qui comederil:noa morietur in Beternum, terrore persecutorum vel persuasione hoerelicorum.
"'".-" 13 Et in via peccatorum non sletit; quia in errore non
ArborcruCis est lignttm vitas in paradiso, id est diu sed cilo per eamtraiisiit, Et. in ca-
iri Ecelesia, planfatum secus decursus aquarum, id permansil
thedra peslilenlico non sedit, qpia idololalriam vet
est juxla fluenta Scripturarum : quia passio crucis haeresim non docuit. .
impleta est juxta prseconia prophelarum. Hujus ar- Hic tres virtutes, fides, spes et charitas nolantur,
boris fructus est Christtts in ea pendens : de cujus.
per quas populus credentium repatriare conatuf.
corpore qui comederit, non morietur in seternum.De Quia enim Deum verum et unum cfedidit, ideo ad
quo ligno subditur quod fructum suum dabil in tem- idololatriam vel hseresim non abiit: et quia futura
pore suo. Arbor crucis fructum in suo tempore de- bona ideo in errore non stetil; invia enim
speravit,
dit, dum in tempore passionis, sustinuit Ctirislum est in erroie perdurare. Et quia
pcccatorum stare,
pro salute bumanse redemptionis. Ghfistus quoque Dei dilexif, ideo iri docirina nialilise non se-
fiuclum suum intcmpore suo dedit, dum in diere- legeni
dil. Sed in lege Domini voluntas cjus, subaudis,.
surrectionis, fidelibus attulit gaudium seternajexsul-
laiionis ; fructum in tenipore suo dedit dttm in die complendi.
Lex Domini est a Moysc yeteri populo conscripta;
ascensionis horiiinibus ccelum contulit. Crux in tem-
n lex etiam Doniini sunt Evar.gelia novo populo cre-
pore suo fructum dabit, cum in judjcio apparens u (lita.
Christum pro hum.ano generepassum demonstrabit. Populi (idelis ante Christi adventum volunlas
mandata legis impleie slu-.
Christus fructum suum in tempore suo dabil, eum in lege Domini fuit, dum
duit : populi Christiani voluritas in lege Domini fuit,
post judicium Ecclesiam sanguine suoacquisitam in lege
Deo ac Patri reddel et se, ut est Patri coaequalis, ei dum"praecepta Evangehi implero studuit. Et
maniiesiabit. De hoc ligno adhuc sequitur: ejusnieditabitiir die ac nocte, hoe est, omni tempore
versabitur in dileetione. In die meditafur legem Dei,
El folium ejus non defluet. Foliuui arboris est do-
quando in pace diligit amicos in Deo : in nocte hanr
Ctrina de cruce passionis Christi; sicutenim foliis meditatur cum in pcrsccutioiie diligit ininiicos pro
fructus operilur, sic verbo doctrinae opus vestitur. plerDeuni,
Sicut ergo folium palmae imo ligni vitse non defluc-t, Et ideo erit tunqnam lignum quod plantatum esl
ita promissio doctrinse Christi pro operibus fixa per- secus decursus. aquarum. Arbor mittit radicem deor-
.nianet. Unde aperte subditur: sum et stipitem sursum,. de quo rami prodeunt, es
El omnia qumcunquefaciet, prosperabuntur. Siciiti quibus folia exeunt : sub his fruclus dependent, in
ca quoefacta sunt per Adam in arbore prsevaricatio- quibus semina latent. Huic ai'bori dilectio conipa-
nis, eesserunt homini in adversitatem : ita cuncla D ratur, pcr quam multitudo fldclium ad alta scandere
quoe facta sunt per Christum in arbore passionis, cohatur, Radix qiise terrse inflgilur, est dilectio qua
proveneruiit liomini in prosperitatem. Sed et do- proximus in terra diligitur. Stips ad alta surgens esl
ctrina et signa et omne quod vel in passiorie vel ra- dileetio Deum diligens. Rami arboris sunt vaiioe vir-
surrectione vel ascensione feeit, totum in prosp-3- tutes charitalis, folia sunt bona verba ; flores bona
rum humanse salutis cessit. Et quee in judicio ad- voluntas, fructus bona opera, semen sana doctrina.
liuc faciet, prosperabuntur, dum hostes ejus per Hoc lignum planiatum esl secus decursus aquarum,
euni juste damnabuntiir, justi digne coronabuiitur. quia afbor charitatis fundatur super flcenfa Scri-
Ilunc talem viriini Spiritus sanclusexeriipli gratia pfurarum.
liumano generi proposuit, quasi dicat: Hunc bonum Aqua tria facit: sordes abluit, sitim exstinguit,
viruai, qai non abiit, non stelit, non sedit in malo, imaginem reddit; sic fons sapienlise fluens de loco
vos iinitamini, qui per primum hominem de summa vohiplatis, id est Christus de pectore Patris per cha-
gloria ad infimam pervenistis miseriam : ul in ista ritatem sordes peccatorum diluit, sitim ignoraiitiae
vita obumbret vos ab aestu vitiorum, et in futuro ad exslingiiit, imagiiiem Dei animae reddit. Hsec arbor
amissam reducat gloriam. ' frucluni suum in tempore suo dabit, quia charila^
 279 IIOKORII AUGUSTODON.OPP. PARS II. — EXEGETICA. 230
aliquando contemplationi vscat, aliquando actioui iA Impiu. est qui in Deum vel in parentes peccat,
insudat. Hujus arboris folium non defiuei, quia nui- peccator qui in seipsum, pestilens qui proximos
lum verbum a bono prolatum sine mereede re- vaslat. Tres lapsus animse hie notantur, cogitatio,
manet. locutio, actio. Bealus vir non abiit in concilio impio-
El omnia, quwcunquefaciel, prosperabuntnr; quia, rum, dum cogitationi a doemoiiibusimmissseper vo-
sive prospera, sive adversa, ornnia sanctis in pro- luntatem non consentit; in viapcccatorum non gra-
speriiatem eommuiantur, quibus onmia, vel bona diiur, dum malum non loquitur ; iii cathedra pesii-
vel mala, in bonum cooperantur. teniim non serfc?,idunt malum operando, iion docet.
Nota ordinem : Inprimis docemur a malo decli- Hsecper tres mortuos figurantur qui a Domino re-
nare; deinde bonum facere, ad extremum de frcctu sascitantur : per puellam in domo resuscitatam, per
ligni vitse edere. Queni ordinem Ecclesia in bapti- adolescentem exlra portam resuscitatum,per Laza-
zandis serval: quos primum docet diabolo et operi- runi de monumento excitaium. Puella in domo nior-
bus ejus et pompis renuniiarc, deinde iu Patrem ct tua est anima in cogitatione per dclectaiionem
Filium et Spiritum sanctum credere; post hsec de nrortua; adoiescens extra portam elatus est animus
corpo:e Christi edere. in cor.sensu operis defunctus; senex in sepulcro fe-
Hoscde corpare sunt dicta, nunc pauca de meni- u tidus esi homo in prava consuetudine lumulatus.
bris sunt dicenda. Se.quitur :
Applicalio pscdmiprimi ad quemcunquefidelem. . Sed iu lege Domini voiuntas cjus, a malo decli-
Quisquis fidelis est membrum Ecclesise, corporis nanuo, et in legeejus medilabiiur die ac nocle, bonuni
Christi; qui a capite Chrislo beabitur, si in integri- faciendo. Lex a ligando dicifur, eo quod iiomo in
tata corpoiis, id est in unitate EcclesieeconimoraLi- iiiandaiis Dci Ioris obedientise ligetur. Et erit tan-
tur. Beatu.sdicitur bcne auctus, vel bene aptus; id quam lignum quod planiatum est decursus aquarum;
est gloria auctus, vel beatitudine aptus. Est autem hoc esl, hic talis ull palma in fide florebit, ut oliva
beatus, cui nihil deest quod velit, nec aliquid velit in operatione fructiflcabit. Quoe arbor secus decur-
quod nocet. Vir dicitur a viribus, qui contra vitia sus aquarum plaiitalur, hoc est, ipsa arbor fructifera
est fortis et non mollis. fonte salientis in vifam seternam irrigatur : quseque
Quilibet ergo fidelis in fide et operalione stabilis, fruclum in tempore svo dabit, hoc est, in tempore
esl bealus vir, qui non abiit in conspectu impiorum, tribulationis fructum patientiae reportabit. Tempus
id est in nulla perfldia a Deo aposlatavit consilio dse- malorum est hic desideria carnis implere ; tempus
moiium vel lioniinum impiorum. r-, bonorum est hic de malis mundi lugere. Mali iti
Hic potest syllogismus formari : est auteni syllo- tempoi'e suo spinas et tribulos peccaloi'um profe-
gisinus argumeniatio dubiaerei faciens fidem. Syllo- runt; boni in tempore suo fiores virluttim et fructus
gisnii latent in sacra Scriptura, ul piscis in profunda bonorum operum emittunt, In tempore autem tribu-
aqua : et sicul de aqua piscis in usum homiiiis ex- lationis triali, ut arida ligna, in igne ardebunt: boni
trahitiir, ita .syllogismus de Scriptura ad ulilitatem aiitem, ut sol, in regno Dei fulgebunt, Et folium
elicitur; qui tribus niembris , proposiiione, assum- ejus non dcfiuet, hoc est, in angustia positus ut Job
p'ione, conclusione, hoc modo componitur. Beatus nec malum verbum proferef. £t ideo omnia qucecun-
yir cujus volunlas in lege Domini esl; nullus cujus que faciei, prosperabuntur, quia omnis adversitas et
voluntas in lege Domini est, abiit in consilio impio- tristitia in gaudium ejus convertelur
rum, nullus igitur beatus vir abiit in censiiio impio- Post descripta membra Christi scquuntur impii,
rurn. liic calegoricus syllogisinus vocatur : hoc qui suiitmembra diaboli.
modo per totum hunc librum categoricos. syliogi- Appiicatio parlis alierius psalmi ad impios.
suios vocabis. Boni suiitamalo declinantes, etbonum facicnte.s.
Ei in via peccatorum non sielit, id est in nullo vi- (VERS,£-.) Non sic impii, subaudit, sunl in voltin-
lio, quod est via ducens ad moriem,'permsnsit, licet rj) tate, non sic in actionc. Sed quales? tanquampul-
in ea aliquandiu liumano errore ambulaveiit. Sic vis, in malitia aridi, nullo charitatis humorc madi-
namque solemus dicere : Tot annos in illa chitate di, quem projicil venlusa facie terrw. Yentus esl ten-
stcli, id cst mansi: Lata enim el spatiosa eslvia, taiio, pulvis moribus leves, facies terrse caro Chri-
'quw ducil acl mortem (Maiih. vn). Et in cckhedra sti: qui formam terrse induit dum in carne nobis si-
pesiilenliw non sedit. Calliedra est sedes doclorum, milis apparuit, Sicul ergo ventus turbinis pulverem
peslilenlia vero contagio animalium : calhedra pe- a terra tollit, et in circuitu volvit; sic ventus tenta-
silentise est doctrinamalitise; velcathedra pestilen- tionis inslabiles a fide Christi elevat, et in gyro car-
tiaeest haeresis, quse uti contagio per greges ovium, nalium desideriorur.i rotat, et a terra viventium dis-
iia late pervagaia est mentes fidelium. In Hebrseo eipat.
Ecribitui-,in calhedra derisorum vcl delusorum, et Aliter : Non-sic impii, quemadniodum ilii, qui
inlelligiturPharisoeorum vcl hsereticorum, Dominum imitando beatum virum ad similitudinein ligni vitse
vel Ecclesiam derideritium. In catlicdra ergo pesti- proficient, ita ul videndo beatitudineni et seteniita-
hentisenon sedif, qui malum usque in finem pravo fein ejus ipsi beati et ieierni sint juxfa illud : Se-
«•nmplo. non doctiit. cundv.mdies ligni crunt d.iespopuli mci (Isa. i,xy).
 • '
281 EXPOSIT-IO-INPSALMOS SELECTOS, 282
St-d infruciuosi, ut aridum lignum, igni apti erunt A Ideo autem hic psalmus In nocte Dominica canitur,
quos ventus aquilo, id est diabolus, projicit per cu- quia in ea Christus resurrexit, de quo ipse. scribitur:
piditates a facie terrse, id est a stabilitate Ecclesise, etiam in hac die Eeclesia ( corpus Christi) resurre-.
"ut siritpulvis etcibus serpentis, tura erit, cui hic psalmus congruit. IdeOet in festo
YEES.5, — Ideo non resurgunt impii ili judicio cujtislibct sancti psallitur, quia quisque fidelis mem-
neqvepeccatores in consilio jastorum. Impii sunt in brum Ecclesise eensetur, crijus compago in descri-
Deum et in parentes peccantes, peccatores vero iu ptione hujuspsalmi tenetur,
malis perseverantes. Yel impii sunt pagani et Judsei, rnoLOGcsIN rsALMUsi OUINQUAGESIMUM.
peccatores hsereticiet falsi Christiani. Duo sunt ju- - Hic psalmus quartus de pcenitentialibus scribitur:
dicia : unum hic confessionis, alterum extremseexa- quia.per quatuor virlutes) prudentiam, forlitudinem,
minationis. Iii hoc judicio est sacerdos judex, homo; justitiam, teniperantiam Iwmo perfectus efficilur. Se-
reus accusator, cdhscientia testis, poenitentia judicis ptem.autempamitenliales psalmi ideoponuntur, quia
sensentia : porro consilium justorum est conyersio per sepiem dona Spirilus sancti, peccata remiltuntiir.
peecatoruni. Impii ergo in hoc .jtidicio non resur- Primus spiritui iimoris, secundus spiritui pietaiis,
gunt, quia profundum suum casum in flagitiis ne- tertius spiritui scientiw, hic quartus-spirilui fortilu-
seiunt. Et ideo crimina sua confiteri et pcenitere re- IJ dinis ascribitur : quw una de quatuor principalibus
f.igiunt. Neque peccalores in consilio juslprum sub- virtutibus ponitur. In hoc psalmo prwcipiiehuinilitas
audis, resurgunt, quia de malitia ad bonitatem con- etoratio notantur, per quas maxime peccaia rclaxan-
verti riolunt. Yel ift conspectu justorum. non resur- . tur. '"."..".
cjunt, id est in cqncordia eorum esse renuunt, quos In quinqudgesiino loco ponilur, quoius numerus
et oderunt, In ulti.mo autem judicio omnes tam re- dierum Peiilecosten scribitur : et significat tmtiliam,
probi quam electi in carne resurgunt, et omnes ra- quam pmnitens assequiiur perveniam. H-ocexpressnm
fionem pro propriis factis reddituri ante tribunal est per annum quinquagesimum, qui diclv.s esl-jubi-
Christi stahunt. Sed impiiin judicio noh resurgent, ImuSyidest jubilaiione plenus : in qup.recepit populus
id est ut justos ibi judicent sicut hic fecerunt : sed amissam liwreditatem, et vendilus rediil ad perdiiqm
uta justis judicentur, et pro factis suis juste dam- libertatem. Sic per pceniteiitiamamissa hcercdilaspa-
nentur. Keque peccatores ibi resurgent in consilio, radisi recipitur, et ad pristinam libcrtatem rediiur.
id est in congrega.tione justonlrii; quia hic lioluerunt Eomo enim concupisceniia victus sub peccalo vemn-
resurgere-ad justitiam in consilio justorum, et ideo datur; cum omnis qui facit peccatum, servus. peccaii
uon erunt ibi participes beatiludinis eorum. efficiatur, In quinquagesimo numero denarius quin-
" quies mullipticatur; quia post
De quatuor ordinibus. quinque smcuti mtates
Cliristus salus liominum ei vilw denqrius generalur:
Quatuor ordines erunt in judicio; duo electorum,
duo reproborum. Unus electorum ordo sunt perfeeti, per quem Spirilm sanclus, qui esi semissio peccato-
rum, dutur.
in
qr.i judicium non. perveniunt, sed judices cum De titulo, historia et figura.
Domino erunt; alter electorum, sunt qui ab audi- Titulus huius psalmi est : (YEBS.I, 2) In fi-
fione mala non timebuiit, sed per dulcerii vocem nem Psalmus
David, cutn venit ad euin Naihan
judicis Jvocati, Veniie, beiiedicii (Mailli. xxv), gau- prophela, quando inlravit ad Beihsabee. Nota est
di'.nn Domini sui intrabunt; tertius repfoborum in - historia. Urias unus de ducibus David
pulchram.
iidelium, quia jam judicati, etiam damnaii srint; et , uxorem habuit,
hi sinc sine quam rex se baliieantem con-
quia Iege pecCaverunt, lege peribunt; spiciens adduci prsecepit, cum eacon
concupiyit,'
q:iartus ordo reproborum Hdelium, qtti Deum verbis cubuit. Interim vir ejus in obsidione
factis autem et in cujusdam ci-
professi sunt, negaverunt": quia vitatis cum exercitu consedit, sed Davidis con^:
legem Dei peccaverunt, per legem judicabuntur, "silio occisus interiit. Hoc
cum eis terribiliter a Judice dicetur : Discedite a me, facto, misit Donli-
maledicti (ibid.), etc. Q nus Nathan prophetam ad David, qui ei paradi-
de ove et hospife proposuit : per quod ei
Hoc totum ideo fit, qiioniain (YEKS.6) novit Do- gma
minus vitamjustorum, id est approbat vitam illorum cuipahi perpetratam objecit. David vero commis-
sum scelus agnoscens, et comminationem Domini
et laudans remunerat facta eorum, quando ibunt
terribilem expavescens, pcenltentiam ex corde
cum ed iri vitam aeternam. Yiam autem malorum
et liuncpsalmum pro satisfactione composuit,
non cognoscit, id est vitam illorum improbabit: et egit,
et pristinam gratiam a Domirio promeruit.
ideo iter impiorum peribit, _idest affeetiones malo-
Hic crgo psalmus ascribitur David regi et pro-
rum, iiiquibus ut in viis discurrebanl, tunc disper- phetae, erat respiciens in finem, id est in Chri-
ibunt, cum in seternum siipplicium cum diabolo stum : qui
introiburit. per qii.em vidit sibi remittendum peecatum
dam venit ad eum Nathai! propheta, quando in-
Conclusio. . travit ad Bethsabee. Hoc est quando etim Nathan
Hic psahniis a pnmordio inundi incipiens, in fine propheta increpavit pro adulterio commisso Beth^
sseculi clauditur : quia mundus in Christo, qrii est sabee et homicidio Uriae.
priiicipi.um et iiiiis,-incKoans in eo efiam fmitur. Natlian, qui David de poenitentia monuit, diei"-
 £85 nONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS. II, — EXEGETICA.". m
tur dcdit et signiflcat ordinem doctorum, qui po- A . oratione fldehbus confertur;-uf justus de justitia sua
pulo fldelium consilium de poenitenlia dat, Qui non confidat, cum justissiinum David cecidisse vi-
paradigma de ovibus proposuit, quia bonus pa- deat : et peccator non desperet dum tantum pee-
stor animam pro ovibus posuit. Porro ad litte- catorero veniam consecutum audiet. Yeriia sum-
ram homo qui multas oves habuil, David fuit, pta sunt de poenitentia ipsius David, et cuique fideli
qui multas uxores habiiit : pauper qui unam ha- congruunt, qui post lapsum ad Dominum cum sa-
buit, Urias fuit, qtii unam tantum uxorem ha- tisfactione et oratione recurrunf.
liuit. Quoniam si voluisses, de historia trahitur, uhi
Hospes, cui pauperis ovis occiditur, est illicitus Deus sacrificium Cain respuit, quia justiliam uoii
anlor, qiii de copulatione uxoris reficitur. Et nota obtulit. Vel de hisloria accipitur, ubi Dominus sa*
quod luxuria apud David hospes fuit, apud Salo- criflcium Saul despexit, qui obedienliam conferre
monem vero regnuni tenuit. neglexit. Designat i'iiem, quod Deus hujtis obla-
Lapsus sanctortim ideo scribuntur, ut potentia tionem spernit, qui charitatcm et humilitatem of-
medici in saltitem desperati segroti commendetiir, ferre contemnit. Benigne fac, de futura tunc hf-
et lapsi exemplo illoruni ad spem veniaeanimen- storia trahitur, ubi Jerusalem a Babyloniis destrui—
J tur, sed itertim a Zorobabel et Jesu sacerdote con-
tur. Sed sttilti formam peccandi de sanctis sumuiit, B
iormam poenilendi refugiunt, struifuf et acceptum sacrificium Deo offertur : vel,
Cum Davidi sieut aliis hominibus peccatum sit de historia, ubi Jerusalem a Romauis est destru-
. a Deo imputatum, et etiam districte in eo sit vin- cta, sed ab Adriano imperatore denuo resedificata:
dicalum, quseritur cur in figura ponatur ? Sed in qtta Chrisliani uuiic acceptabilia Deo offerunt
sciendum est quod Deus dc toto humano genere sacrificia. Significat autem quod Sion, id est Ec-
Israelilicum populum in figiiram elegerit, qui popu- clesia, hic a paganis et hserellcis destruatur, sed
lus Chiistiaiii populiumbra fuii. Nam quidquid vel per Jesum stimnmm Sacerdotem et Regem Chri-
inscius fecit, futurum aliquando praenotuit. Specia- stum in coelestem Jerusalem vivis ei lapidibus
liter tameu Spiritus saiictus quod de illis vel de resedificatur.
cunctis retro populis per prophetas scribi voluit, De divisione hujus psalmi. y
iigura futuri fuit. Unde scribitur : Omnia in ficjura In quinque membra hic psalmus dividitur, quia
contingebantillis(I Cor. x). DaviditaqtieChristi figu- pro reatu quinque sensuum poenitentia agilur. Pri-
ram, Bethsabee Eeclesiaj, Uiias diaboli imaginem mum est : Miserere mei, Deus, in quo pceniteutis
cessit. Et sicut illa, duni in fonte Cedron lavaretur satisfaclio. Secundum est : Asperges me hyssopa,
exula vestibus suis, Davidi plaeuit, et ad regios ^ in quo niiseiicoi-dise Confidentia. Tertium : Averle
meruit venire complexus, maritus quoque ejus faciem luam, in quo Trinitatis veneralio. Quar-
principali jussione est trucidatus : ita et Ecclesiai tum : Docebo iniquos, in quo poenitentis fulura
id est coiigregatio fideliiim, per lavationem sacri prsedicatio. Quintum : Benigne fac, in quo poeni-
baptismalis mundata a sordibus peccatorum, Chri- tentise acceptio notafur.
sto Doinino noscitur esse sociata, et diabolus apo- In prioii psalmo terribile judiciuro describitur,
stolis impugiiantibus est aiinihilatus. Hoc et ipsa et blanda regis admonitio subjieitur. Unde pecca-
nomina iiinuunt. David namque desiderabilis, Beth- tori cum dixit Jesus : Quare tu enarras justitigs
sabee puteus teslamenti, Urias dicitur gloria Dei meas (Psal. XLIX)?perterritus ad judicem cum
mei, et designat diabolum, qui sibi gloriam Dei sacrificio pcenitentise currit dicens :
sui usurpavit, dicehs : Similis ero Altissimo (Isa. Explicdlio psalmi.
xiv). Dicitur etiam Lux mea Deus, significans il- YERS. 5. — Miserere mei, Deus, secundum ma-
lum qui trausfigurat se in angelum lueis. gnum misericordiam tuam. Misericordia Dei tanta
Siciit Bethsabee non est passa concubilum piio- est, ut de coelo miindi Creatorem deposuerit, ter-
ris mariti, postquam copulafa est David; ita Ec-. •, reno corpore induerit, Palri sequalem aeternitate,
elesia non est conjuncla diabolo, postquam venit nobis cosequaverit morfalilate : formam servi Do-
ad Chrislum desiderabilcm,qui fuit exspectatioger mino mundi iinposuerit; ut ipse paiiis vivus esuri-
tium, Hsec puteus testamenli fuit, quia abyssusve- rel, fons vitae sitiret, viitus infinnaretur, omni-
teris legis in ea laluit. Urias consilio David occu- potciis vita liioreretur. Magna misericordia fuit
huit, et diabolus Chrisli consilio gentililatem aini- propler nos creari Creatorem, servire Doniinato-
sit. Nec inireris, per adultarum figurari Christum, rem, veudi Redempforem, bumiliari exaltatorem,
per adulleram denotari Ecclesiam, et per castum occidi vivificaforem. Secundum modum hujus
designari diabolum : quia niliil conferl turpiludinij niagnae niiseiicordiae miserere mci : Christus est
si litieris designetur aureis; nihil derogat hone- fons misericordiae in quo lolus est David, Petrus,
Etati, si litteris denoletur atramentareis. Zachaeus, Pauliis, Maria, lairo et alii innumerabi-
Be materia, intentione ac uiilitate hnjus psalmi. les, de quo sequitur :
Materia hujus psalmi est oratio poenitciilis Da- El secundum tnutciiudinem miseralionum tua-
vid : intenlio est nos exemplo David informare ad rum dele iniquilalem meam. Major est multitBdo
poeiiifentiam et orationem. Magna utilitas in hac Dei miserationum quam uiultitudo oninium pecen-
285 EXPOSITIO IN P.SALMO.SSELECTOS. 236
torum. Quia multiplex est tua niisericordi.a, et \ Mors enini est poena peccati, quoe a pareutibus
magna mea miseris, ad modum tuse multae mi- quasi hsereditas possidetur, sed per concupiscen-
serationis delc-magnitudiiiem mese iniquitatis. Si- tiam carnis ministratur. Christus autem qui sine.
militudo trahiiur a cera, cui impressa est defor- concupiscentia est conceptus, sine peccato est ge-
mis imago, qua deleta reformatur cera ad expri- neratus; morlalis autem non natura, sed voluntale
inendam pulchram imaginem : ille namque soltis fuit, ideo vincens omnia,
in libro vitse seribetur, cujus omnis iniquitas de- YERS.8, — Ecce enim verilatem dilexisti, Id est
letur. coiifessionem : ecce apparet quia iu prior dilexisti
YERS/ i. — Ampttus MVame ub iniquitale mea. veritatem in me facere, id est cognitionem peecati
Piius lavasti me de fonte baptismatis, jam amplius et poenitentiam, quia tu pfius me voluisti. Incerta el
lava me de fonte Jacrymarum. Et a peccato meo occulta sapienliw tuw manifestasli mihi; id est re-
munda me. Lavasti me in baptismo ab originali, velasti milii mysteria Filii lui, quse multis quidem
intthda me nunc a peceato actuali. revelasli, sed mihi.certa moiistrasti, primo ut agno-
YERS. 5. — Quoniam iniqmtatem meam ego co- scerem te habere Filium; deinde ut ipsiim noscerem
gnosco.*Ideo tu ignosce, quia ego lacrymis punior, ex semine meo ventiifum, ita ut passionem ejus et,
ideo tu misericorditer parce. Et peccatum. meum J resurfeciibnem quasi visam praenunliarem. Ideo :
contra ine est semper : hoc est, quasi imago hor- YERS.9. — Asperges me hyssopo et mundabor. Id
ribilis stat contra me, quam semper aperlis et clau- est mundabis me per sanguinem Filii Dei, Historia
sis oculis aspicio, et orando et plorando annihi- langitur : fasciculo hyssopi aspergebatur sanguis
lare cupio. Superius dicitur : Arcjuam te eistatuam super leprosum et mundus flebat. Sanguis islesi-
peccatg contra faciem. tuam (Psal. XLIX): hoc pceni- gnificavit sangulnem Filii Dei, quo leprosi corpore
tens prseoccupat, et ponit peccatum suum contra el aniina sunt mundatl. Hyssopus herba parva et
se semper illud aspiciens et illud deflens. Est au- repfimens tumorem pulmonis, significat humilita-
lem vera poeniteiitia et coriiinissa deflere, etdeflenda tem Chrisli qui se obtulit Deo : hyssopus dicilur ra-
non conimittere. dice petfam penetrare, quae petra est Christus. La-.
Ideo te ofo quia (VEBS.6) tibi soli peccavi et vabis me et.super nivem dealbabor; id est piirificabis
malum coram te feci : qui solus es sine peccato, nie per lavationcm baptismi et ero albtts super ni-
et qui solus es bonus. Nota : Ipsum misericordioe vem, Anima habet candorem suiim sicut corpus
parentem, scilicet Christum alloquitur; omnes ho- suum : et inter Omnes visibiles creaturas nihil al-
mines yinculis peccatorum constricti tenentur, iu bius est nive, super quam in corpore est candof
solus es verax et justus. Ul juslificeris in ser-- '* animae. Et postquam hoc feceris.
monibus tuis, cum dicas : Quis ex vobis arguet me YERS.10. — Andilui meo dabis gaudiu.n el tmli-
de peccato ? (Joan. vin.) et propheta de te, peeca- liam. Superius dixisti: Audi poputus meus et lo-
tum non fecit; et : Princeps muudi veniet ad te, quar (Psql. XLIX),ecce audio obedienter quid prae-
et nihil de suo inveniel (Joan. xiv). Et vincas ju- cipias, nec contradico, et buic auditui meo dabis
stitia omnes homines, cum judicaris ab injustis gaudium et lseliliani. Gaudium pertiuet ad peccati
dicentibus : Reus est. mortis (Matth. xxvi);.et: Si absolutionem, laetitia ad.perennis vilae perceptio-
hic non esset malefactor non tibi Iradidissemus eum nein. Audilui gaudium ct-laetiliam dabit quando di-
" cet : Venite, benedicti Palris meij percipile regnum
(Joan. XVIII).
Aliter: Tibi soli, qui es regum Uex, peccavi et (Malth. xxv), etc, audita hac voce exsullabunt ossa
malum coramie feci, qui omnia inspicis, qui de mea liumiliata, scilicct animi flrmamenta in poenitenlia
stirpe te nasciturum promisisti. Sed nunc dninis po- debilitala. Per ossa etiam lntelligitur ratio et liberum
pulus dicit: De David non nascetur Chrislus, qui arbitrium, in peccatis inclinata : bsee exsultabunl,
iale peccatum commisit, el ideo fit irritum promis- cum restitues vim rationis et facultatem liberi ar-
sum luum in opinione hominuni. Ideo dimitte pec- r. bitrii. Dum emm homo peccatis delectatur, ralio
catum meum, ut.jusiificeris in sennonibus luis, im- excsecatur, libefum arbitriuin debilitatur. Ul audi-.
plendo prpmissum tuum, ne faliax sed verax appa- tui meo des gaudium et laetitiam,
rcas,..ef vincas cum judicaris a mundanis, non ue- YERS.11, — Averte facicni tuam a peccatis meis.
bere te reddere^ea pfopter mulla peccala mea : ct Deum peccala nostra aspicere vel recordari est velle
manifesta, non ex mefitis meis, sed sola juslitia tua punire ; faciem a peccatis aveftere vel oblivisci, est
sermones de promissione mihi facta fore complen- nolle puuire. Cseterum Deus scmper aspicit .omiiium
dos. Tu solus justus es in te, alii per te. hominum actus vel eogitationes, nec.unquam obli-.
YERS.7. •— Ecce enim in iniquitalibus conceplus viscitur, cui omnia prseterila et futura sunt praesen-
Eum.U-est in originaii peccato quia oiniics iu Adarn tia. Et omnes iniquitates meas dcle; originales el
peccaverunt. El in peccatis concepit me mater mea. actuales dele, hoc est dimitle, ^quiacrimen nostrum
Non erat David de adulterio nalus, sed de Jesse admissum in quibusdam quasi labulis scribitur,
justo viro et conjuge ipsius ; nec est peccatum com- dum divina notitia contiiietur. Et non tantuin pec-
mistio conjugii, sed quia mortalis de pareniibus cata dimitte, sed eiiam.
propagatur, merito in peccatis concioi memoiatur. YERS.12.— Cor mundum crea in me, Deus. Qui
 2£7 IIONORH AUGUSTODUN. OPP. PARS II. — EXEGETICA. 2SS
hscpoies facere, purpa animam "ab ignorantise ca-1A nune a culpa absolu.tus iustitiam Dei exsultans nar-
ligir.e, utte possimpure intueri et inlelligere. Creares rat. Unde subditur :
posltttm est hic pro restaurarc. Crea cor mundum,; YERS.17.— Domine, labia meaaperies,-qaazTe2r
hoc est da mundum inteUectum: cor ideo prointelli- fus occluserat: idoriea et niunda facies ad profe-
gentiaponitur,quiain hocfonscogitationum essedici • renduni justitiam tuam; et tunc os tneum annuntia-
tur. De corde,. inquit Domirius, exeuni cogitationes, bii' taudem tuam; ii est praeconia jusli.tiactuas. Pec-
(Malth. xv); unde et cor conoydes est, quaeigniss cantes non audeiit loqui n.e redarguantur, et pec-
liabetimaginem; utmerito tali positior.e sitplasma- cata eis improperentur : his labia ad loquendurn
tum. unde nobis potest venire consiiium. Traditur aperiuntur, dum a peccatis .resipiseentes justifican-
etiam a physicis cor in primis in hominc formari. Et! tur, et tunc Spiritu Dei animati gloriani humanain
Spiritum reclum innova in visceribus meis : ileratoi despiciunt, laudes et improperia hominum seque
da sapientiam, id est intellectui meo Fiiium tuum,, contemnunt, peccantes libere, uti Paulus, redar-
ut bene possim operari : quia ipse es!i linea omnis> guunt. Horum dra laudem Dei annuntiant, cum
rectse operationis. Non Spirifus, sed homo innova- peccatasua eoram honiinibus pronuntiant, utde sua
tur dum a vetustate peceati reforniatiir. salvatione exemplum conversionis suriir.nt, Laudem
YERS..13. — Ne projicias me a facie tua. A facies Dei sacrificio, non sacrificium animalium oflero :
Bei projicitur, qui curari coiitemnitur. Ita innova,, YERS.18. — Quoniam si voluisses sacrificinm de--
ut amplius non pfojicias a conformitate ejus, qusei dissem. Sed intelligo te sacrificium de peccatoribus
estfacies tua, per quam cognosceris, _et non per- nolle, quia dixisti superius : Non accipiam de donto.-
mittas ulterius excedere lineam tuain. El Spirilumi tv.a vitulos neque de gregibus tuis hircos (Psal. XLIX),
sanctum ne auferas a me, sciltcet spiritum prophetkai V-liquelwlocatislk non delectaberh , scilicet de ani-
vel dilectionis. malibuspblatis, Sed quia talia in figura offereban-
YERS.1-4.— Redde milii lceliliam satularis tui. tur, qnoenunc pro peccatis recipere recusas : scio
Hoe est, me fac habere loetiiiam de salvaiione Filiii quale sacfificium accipias.
tui. Graliam Spiritus sancti se amisisse cognoscit, YERS.19.—SacrificiumDeo spiritus conlribuiatus.
quia Spiritus sanclus peccantes fugit, et non habi- Id est pro peccatis contristatus, erit delectabile sa-
tat in corpore subdito peccatis. Et spiritu principalii crificitim; cor conlritnm, id est poenitentia affll-
confirmaliie, ne iterum peccem, nec animi mutabi- ctum, et humiliatum, hoc est, pia confessione devo-
litate a ie discedam. Hic Trinitas expresse ponitur : tum, Deus non despicies sicut saerificia legis^.Tale
in spiritu principali Pater, in spiritu recto Filius, f sacnficium praevideo tibi fleri a Sion, et ideo :
in spiritu sancto ipse Spiritus sanctus accipitur. YERS.20. — Benignefac, Domine, in bona voian--
Noiitameri ideo spiritus principalis dicitur, quod ipse! taletua Sion, ut wdificentur muri Jerusalem. Per
sit prior tempore vel major, sed quia ab eo et Ei- Sion denotatur cognitio Dei, per Jerusalem chari-
lius et spiritus sanctus non ipse ab illis dicifur. Si tas. Una est civitas Jerusalem coniposita ex angelis
hoc feceris, mihique iila quse petii dederis. et hominibus : cujus pars destructa erat in Adam,
YERS.1S. —-Docebo iniquos vias tuas. Hoc cst, pro quaorat; benigne fac, id est largiter fac dando
alios peccatores verbo et exemplo misericoidiam et; fidem et omnem honam vitam his, qui sunt futuri
jitstitiam luam instruam, et per me tmpiJ ad te con- Sion, et hoc hi bona voluniate tua, id est ex gratia
vertentur ab erforc. tua; ut mdificentur muri Jerusatem per electos ho-
YERS.16.—Liberame de sanguinibus Deus, Deus Miines, qui destructi sunt in apdstatis angelis. Ycl
salulis inew. Sanguis singulari numero pars corpo- benigne fac Sion, id est primitivoe Ecclesise de Ju-
ris, velipsehomo velprogenies accipitur. Pars, ut dseis; et aedificenturmuri Jerusalem. id est per eam
ibi: Sanguis de tatere Domini exivit (Joan. xix); constitue Ecclesiam de gentibus; vel oediflcGiitur
homo, ut ibi : Card et sanguis non revelavit tibi muri Jerusalem de Judoeis et gentibus fide et dile-
(Maltfr.xxi); progenies, ut : alto sanguine, hoc est, D I ctione, quibus benigne fac dando perseverantiam et
nobili stirpe natus est, Sanguines vero plurali nu- reiiiurierationeni. Snn, quod dicitur speadatio est
mero peccata vcl mdrtes intelliguntur. Deus saltttis: proesensEcclesia ; Jerusalem quod sonat visio pacis,
est Christus per quem salus datur credenlibus. 0i est Ecclesia regnans in ccelis, quse construilur vivis,
Deus omnium, qui es Deus salutis mese, libera me! de lapidibus. Benigne ergo fac Sion, id est proesenti
de mortibus. Ideo ponit sanguincs pro mortibus, Ecclesise dando peccanlibus veniam et confessio-
quia per cffusionem sanguinis fit mofs. Multas nein : ut per eos sedificenturmuri Jerusalem, id est
mortcs habuit: unam, qua seipsum peccando occi- per tales lapides nunierus electoruni in Jerusalem
dit; alteram, qua Bethsabee in anima ; tertiam qua ccelesti redintegretur. Muri Jerusalem sunt angeli ct
Uriam dolo interfecit. Et exsultabit lingua mea ju- homines
stitiam tuam, hoc est, sihoc feceris, tuuc exsultan- YERS.-21.—: Tunc acceplum sacrifichim justitim.
ter proferet aliis lingua mea jusfitiam fuam, qua Hoc est tunc maxime erit tibi acceptabile sacrificium
"
peccata remittis et in bonis operibus promoves. Su- spiritus contribulali et cordis coutriti. Tunc accipies
pciius dicitur : Quare tu enarras justiiias meas et oblationes et holocausta, scilicet fideles se tofos tibi
asstimis teslamentumineum per os tuum (PsaU XLIX); offerenfes, et ressuaspauperibus disiribucnles. Vel
289 EXPOSITIO IN PSALMOS SELECTOS. 290
sacrificiumjuslilice est corptis Dominicum, pro 110-A , tio; in quinta Clnisti in persecufione oratio; in
bis ut agnus, immolatum ; oblationes sunt confesso- sexta poeniientium. deprecatio; in septima Chrijti
res velquique fideies se Christo per fidemct opera- secunduro assuniptam humanitatem ad Patrem sup-
tionem offerentes : holocausta sunt martyres per plicatio; in octava parabolicoe et tropologicae alla-
ignem passionis, vel quolibet cruciatu corporis ab- siones ad Cliristum perlinentes; inhona niultiplicia
sumpti. Tunc impii super allare luum vitulos, scilicet praeeonia, modo ad humanitatem, modo "addiviiii-
Ecclesise sacerdotes. Allare Dei est Christus; yituli tatem pertinciitia; in decima graduales; in unde-
sunt Christiani, in flde novelli, in baptismate reno- cima opera Trinitatis, in duodecima laudes cum
vati ; et sicut vituli ungulam findenfes, ita inter alleluia scribuntur.
bonum et malum discernenfes; et sunt ruminanles, rROLOGDS-IN OmNatlAGESIMDM PRIMDM PSALMDM.-,
id est prsecepta verba Dei in memoriam revocantes; Quinque jam consciipiabdecades, prseferunt quin-
et sunt cornibus armati, id est fortibus sanctorum que mundi setates, in quibus Ecclesise
corpus in
exemplis rpbprati. Hi vituli super altare ponunfur, suis membris digestum, per lahorem quinque sen-
cum per sacerdotes EcclesiseDeo per Christum offe- suuro in muros coelestis Jerusalem est
congestum.
r.untur, ac sic muri Jerusalem per hos reficiuntur. ante Christi adventum fideles se sub quinque
Alitef :-Modo in prsesenti acceptas sacrificium libris 1»'Nam
Moysis ad cceleste sedificium praeparabant;
pro iniquitale spiritum contribulatum, in fufuro sa- nunc sub gratia quinque prudenles virgines, quae
crificium justitise laudis solius, ubi in domotua sunt omnes Ecclesise fijeles, se sub cisdem libris,
habilantcs in saecula sseculorumlaudabunt te. Hoc spiritaliterjntelleciis, ad eamdem structuram prse-
est enim sacrificium justitise. Tuncjusti eruntobla- parant.
tio et holocaustum, quando eos tolos divinus ignis Jam sextam decadem Spiritus sanctus a corpore
absumet : ct animae sapientia, corpora immortali-
in sexia niundi setateChri-
tate induentur, et mors in victoria absorbebitur. iniquorum iucipit, quod
stum et Ecclesiam persequi ccepit. Et sicut primum
Yiluli erunt omnes electi a vinculis legis et miseriaa
et nova oetate altare quinquagintale a Christo, qui est capu.t corporis
soluti, juvenes positi super
in sine fine salvandorum, inchoat, qui beatus vir aelerna beali-
Chrislum, qup requieseenl, tudiue suos remunerat; sic istud quinquagintale ah
Conctusio.
Hic psalmus ideo a poenitentibus frequcntatur; Antichiisto, qui est caput corporis damnandorum,
sicut in muros ccele- incipit, qui fllius perditionis ad aeternam perditio-
ul-per virtutem hujtis, David, nem omnes sibi consentaneos pertrahit.
stis Jerusalem sedificcntur. Et nola qsiod pcenitens Q ( Hic psalmus in quinquagesimo primo loco calcti-
primitus sua commissa deploral, deinde aliis miseri-
cordiam Dei praedicat, postreroo pro crrantihus ex- lum ponit, qui numerus a ternario surgens, et per
orat. Ideo auteni in quadragesima ad laudes canitur, scpteiiarium scandens, ad denarium pervenit. Ter
quia per pcenitenliam ad oeternamlaudern perveni- enim septem et ter decem sunt quinquaginta iinum;
tur. Et ideo privalis diebus ad laudes cantalur, quia qr.i numerus signat quod hi, qui in tribus partibus
qui teiiebras peecatorum evadunt, ad lucem veram niuiidi persecutioiiem pro fide Trinitalis patiunlur,
ct seternam lsetiliam perveniunt. Idcirco ad horas per sepiiformem Spiritum ad denarium aeternsevitsa
ssepe iteratur, ut quisque fidelis vivus lapis, ut perducuntur.
David, coelesiioedificioimponatur. Hujus psaimi titulus est (YERS. 1, 2) : In finein
PROLOGBS. IN QUINQOAGINTALE SECUNDUM. intellectus David cum venisset Doeg Idumwus el
. Legitur, quod David propheta cum senuisset, qua- annunliavil Sanli et dixit ei: Venil David in domum
litor miliia juvenum ex Israel elegerit, qui psalmos Abimelech, Nota est histpria. Saul voluitDavidocci-
organis, cilharis, ttablis, tympanis, cymbalis, tubis dere, qui fugit, et venit ad Abimelech sacerdotem et
et propria voce riiagna jucunditate personarent, accepit ab eo panem sanctum, et gladium Gohse.
quos ipse Domini inspiratione prolulit. Quse suavis ID Quod videns Doeg eustos mulorum Saul nunliavit
cantus adunalio tribus partibus divisa conslabat: Sauli. Unde Saul iratus occidit omnes sacerdotes
rationalis quse ad humanam vocem; irrationalis, Domini. Per hoc significatur persecutio Aiitichrisli
quse ad musica instruiiienla; communis, quse ad in Ecclesia Dei. Doeg motus, Idumoeusdicitur terre-
utrasque parles pertinebat. Cantores namque simul nus, et denolatuf Anlichiislus, qui movebit totarn
ciim organis conciiiebaiit. Illa suavis et jucunda terram ad sui eullum. Per Saul significatur mors ;
niusica Ecclesiam calholicam tali aclu prsedicebat, per David vita Chrisli; per Abimelech Ecclesia;
qua; ex diversis linguis varioque concentu in una gladius regni potentiam, panes propositionis desi-
fide concordiam, Domino prsestante, traditura efat; gnant sacerdotii gloriam. Per David Christus rex,
quseque detribus parlibus)mundi, Asia, Afriea, Eu- per Abimelech exprimitur sacerdos. Iste intelleclus
ropa,col!ectaChristo eisdempsalmis laudes consonat. est David prophetoe extendenlis se in finem niundi
Psalmi sunt in duodecim partes distincii • iu denotans ea in hoc psalmo, quae fient in ultimis
prima parte Ghristi carnalis vita; in secunda dei- temporibus; quaildo veniel Antichristusin mundum,
latis natura; in tertia impiorum adversus eum con- et invocabit mortem ad puniendum Abirnelech, id
spiratio; in quarla Ecclesiseadversus eos admoni- est incipiet iiiterficere in Ecclesia omnes j'ustos,
 291 HONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS II. — EXEGETICA. 292
ideo qriia suseipienl fidem Christi et erunt domus A set loqui, quam opere perfieeres malitiam : Sicut
ejns. npvacula acula fccisli dolum. Novacula erat raso-
Aliter : Saul dicitur petilio, et signat mortem, rium. Antichristus erit novacula diaboli; quia, ut
quam Deus non fecit, sed homo peccando eam ap- acuta novacula pilos carnis abradit, ita ipse bona
petit; unde in litulo quarti decimi psalmi scribilur, exteriora a j'uslis per dolum abstrahit. Et, sicut no-
in die qua tiberavit eiim Dominus de manu omnintn vacula rasis pilis faciem renovat, sic ipse Christia-
inimicorum ejus et dc manu Saulis; quia novissima nos a peccatis per dolum purgatos ia sanctitate in-
inimica destruetur mors. David diciiur quod desi- novat. Ef siCut aliquando rasorium carnem saucian-
derabilis est vita, qiiam omnes beati desiderant. Abi- do lsedit, sic ipse qupsdam tormcntis sauciat, quos-
melech, quod interpretaiur regnum Pairis mei, est dam miraculis decipiens inanima hedit. Acutum
Ecclesia, regnum coeleste, quod geniit inter cives fecisti rfo/wm,dum bene docere te simulas , ut in er-
-
regni terreni peregrinuni. Doeg Idumaeus, quod dici- rorem inducas.
lur motus lerrenus, est populus Babylonicus in YERS5. —Dilexisti maliliain super benignilaiein.
riiutu terrenorum semper migrans et nunquam Ralio te docet benignitatem, sed tu magisdiligis ma-
quietus, Qui esl custos rauloram, id est sterilium, litiam; quia bonos punis, nialos super Cos erigis;
^
qui in boms sunt steriles, onera peccatorum por- ctnon solum malum facis, sed et alios a bono abs-
lantes. trahis. Nam, diiexisti, inquit, iniquilatesn magis
Christus rex vitae venit in Ecclesiam, quse cst quam loqui wquitalem : dum justos propter justi-
regiium Patris sui. Sed Saul, id est diabolus, rex tiam damnabis, et iniquos exaltabis. Sed malitia et
Riortis, et Doeg, id est mundi amatores, qui sunt iniquitas demergent te in barathrum; benignitas et
regnum Babylonise, persequuntur et Christum et sequitas elevabunt justos in ceelum.
Ecclesiam. Et quia hoc maxime erit Antichristi lem- VERS.C. — Dilexisti omnia -vcrba prmcipitationis
poribus, ideo ascribilur ei hic psalmus. -lingua dolosa : hoc est, dilexisti loqui omnia dolosa
Materia hujus psalmi est invectio Spiritus sancli verba, quse ducunt ad preecipitium. Lingua dolosa
in Anlicliristum, quod sine causa pe.rsequatur Eccle- est failaciseministra aliud in corde gestantium, aliud
siam. Iutentio est, nos cautos facere de perseculione ore promentiuni. Deseripta Antichristi nequitia'se-
Antichristi ipsam persecutionem prsedicendo et quitur cjus perditio.
damnationem ejus, et ostendendo fidem et constan- Et quia bonum respuis, malum diligis :
tiam j'ustorum, qui tunc erunt, Verba sumpta sunt YERS.7. — Propterea Deus destruei te m finem,
de historia, ubi Doeg gloriabatur in David regis Christus, qui verus est Deus, deslruet te, el polen-
expulsione, et in Abimelccli sacerdotis occisione; C tiam tuam illuslratione adventus sui, et hoc in fmem,
el signatur quod Judaicus populus gloriabatur quia id est in sempiternum. Et quoniam evcllet te de tua
Christum regem el sacerdotem occidit, sicut el Anli- subliiiiitate, hoc est occidet te; et:emigrabit te de
chrigius gloriabitur, quod regnum et sacerdotium tabernacuto corporis vel hujus mundi ad perpeluam
de Ecclesia exterminabit. In quatuor hic psalmus pamam : el radicem luam, subaudis, evellet dc ierra
dividilur : prima divisio esl : Quid gloriaris, in qua viveniium. Radix ejus est humanse giorise cupiuitas,
Spiritus sancti in Antichristum invectio ; secunda : quam in potentia regni figit, qui de terra viventium
Propterea Deus, in qua Anlichristi destruciio; evellilui' quia ei,in ea regnare non coneeditur. Tra-
tertia : Videbunt justi, in qua ipsius damnalio; dittir ad lilteram : dam mulli Christianorum a facie
quarla : Ego autem, in qua fldelium ascribitiir lau- Aniichristi in jEgyplum fugerint, et ipse eos perse-
datio. Psalmus per diapsalma dividilur, quia popu- qui disposuerit, tabernaculum in nionte Oliveti fi-
lus fldelium ab infidelibus per Spiritum sanctum gat, in quo eum Spiritus Domini, quem quiclam
discernitur, Sequens vox est Spirilus sancti, qui in Michaelem iiitelligunt, occidat, ac de hoc tabefna-
persona fidelis populi in Antichristum invehilur, culo ad infernum migrabit, ubi Domintis in coelum
cujus crudelis persecutio hic ostenditur. p. ascendit.
Expositio psalmi LI. YERS.8. — Ranc ejus damnationem videbuht justi
VEUS.5. —•Quid gloriaris in malitia, qui potens el limcbunt Deum ; vel, quidam se ei consensisse,
esin iniquitate ? Malitia est non solum mala facere, quidam propter ejus signa dubitasse timebunt. Alii
sed et docere, et alios ad malum constriiigere. In super eum ndebunt, qui se cjus saeviliam evasisse
hac malitia Antichristus gloriatur, dum tolus mun- gaudebunt. Ej'us factum irrisione dignum reputa-
dus a cultura veri Dei ad ipsius venerationem incli- bunt el dicent:
natur. Hic potens est in iniquitale, quia immensis di- YERS.9. — Ecce homo qui non posuil Deum adju-
vitiis ct miris signis omnem iniquitatem valet po- iorem suum : hoc est, ecce apparet quod homo fuit,
tenter perficere. 0 fili perditionis, quid gloriaris in qui sc Deum fccit et verum Deum adjutorern hs-
malitia, quae erit libi lanla ruina? potcns iniquiiale berej contempsii. IIoc in Simone Mago prsecessit,
videris, sed potenter tormenla palieris. qui se Deum finxit, sed cadens fallax apparuit. De
YERS;i.—Totadie, lioc est omni lempore, in- Dci auxilio non confidit t-ed speravit in mulliludine
justitiam cogitqvit lingua lua, id est mens tua divitiarum suarum; iil est, non in Deo spem suarn
mcditata est injustitiam : quomodo lingua tua pps- posuit, sed in multis divitiis, in auro el argento, in
 295 EXPOSITIOIN PSAf.MOS SELECTOS 59$
facundia et scienlia, per quoaputavit se salvari. El! A est de Ecclesia , quse ntinC esl tabevnaculumDei,
prmvaluilin vanitate sua, id est, putabit se praeva- ipsum emigrabit quando in stagnum ignis el.sulplm-
lere et dominari omnibus malis et bonis, in vani- ris prsecipitahit. Radicem ejus de icrra viventium
late, qua se Deum docebit. Maxima quippe esl vani- . evcllet, cum scmen impiorum de regno coeloruni
las, quod despecto Deo se ut Deum coli praecipit, penitus eradicabit, et in terram mortis projiciet.
Inhacliis praevaluil, quibus se Dcum esse persua- Servus enim Doeg non manebitin domo in seteiniim;
sit: ipse interibit quia arbor sterilis fuit. filius autem fldelis populus manetin oeternuni.
YERS.10. — Ego aulem, Chrislianus populus, • Videbuntjusti terribile Dei judicium superimpium
quem ipse estpersecutus, sum sicui oliva fructifera; populum ct iimebunt, sed hoc timore purgabuntur.
ideo salvahor in ssecula. Oleum dicitur misericor- Et super eum ridebunt, id est de j'usto Deijudicio
dia, fructus olivsesunt opera misericordiae.Gentilis: gaudcbunt, quod impiorum perseeutionem et prse-
populus ut oleaster est insertus bonse olivae, id cst sentem damnationem evaserunt : et ditent: Ecce
primitivae Ecclesise,unctus oleo sanclo in baptisma- komo, qui Antichristus, cum toto corpore suo in
te, eui coaluit lide et operatione. In domo Dei, id supplicium corruit; qui non posuil Deum adjutorem
est in catholica Ecclesia, ideo speravi in misericor- suum, sed in multis diviliis spem suam posuit, quas
diqDei;etin swculum swcuti, hoc est, hic et in - omnes amisif. Ego autem ero in domo Dci in cociesti
futtiro, non in divitiis, ul Anticlirislus persecutor Jerusalem florens in gaudio sicut eliva, qui non in
meus. divitiis, sed speravi iii ejus misericordia : etlaudabo
YERS,11.— Confilebor tibi in smculum saeculi nomen.ejus in sscculum, quia conspicio summum,
quia fecisti. Id est laud.abo te corde, ore, opere bonuin in aeternum.
quandiu vivam, quia nie talem fecisti, et de Anti- PROLPGUS IN PSALMUM CENTESIMUM.
christo j'ustum judicium fecisli; et exspectabonomen f Qninquageshnus psalmus canit p<iinitenltam, hic
tuum, hoc est Christum Filium tuum, ad judicium verocentesimusmisericordiam; quia prmmium vitm
venturum et mihi pro labore prsemium vitae reddi- injudicio reportabunt, qui fruclum pmniientim cen-
turum; quoniam bonum est conspectu sanciorum lesimum in patientia altulerunl. Et apte hic pscdmus
tuorum, quia lurc sancli summum bonum perci- post prmcedenlemponilur, in quo graliaruin aclio
piunt, quando Christum in gloria Patris conspi- Ecclesimpro conversione Judmorum scribilur; quia
ciunt. Aliter: N.onpfoperabo consequi nomen fuum mox fidem Judworum judicium ullimum sequitur
quod esfDeus, uti fecit Aiitichristus, sed exspectabo Ideo in centeshno loco computalur quia ovis cenie-
bene vivendo accipere nomen luum : ut sim Filii tui (~ sima in judicio per misericordiam pii pastoris snper
cohaeres, ipse exislens FiIius,sicquoque conscquen- no cjrecjiconsociatur.
ter et Deus. Quoniam hoc bonum esse conspiciunt De litulo, maleria, inlentione ac divisione psalmi.
saiicti, qui in hoc suriimo hono eruni, per sevum. Titulus psaimi cst: Psalmus ipsi David, hoc est.
Hoe totum potest referri ad corpus diaboli, quod ista laus bonoe operationis attribuitur. ipsi Chrisfo. "
sunt omnes iniqui, qui sunt membra Antichristi. victori judici, aspectu delectabili. Matcria sunt Ec-
Doeg Idumaeus est Judaicus populus pro terrenis clesioemerila in j'udicio remuneranda. Tnientio esi,
commoius; Saul mors vel diabolus; David cst nos hortari bonum facere et a malo declinare u
Christus; domus Abimelech Jerusalem in Judsea, possimus misericordiam in j'udicio reportare. Verbs
regno Palris Christi. David in domum Abimelech sumpia sunt de regimine David, qui regnum Israe
venit, quando Christus in teniplum Hierosolymis, bene rexit, malos odio habuit, bonos dilex.it; et. si
domum Patris sui venit. Doeg hoc Sauli nuntiavil gnificat regimen Christi, qui Ecclesiam bcne regit
quando Judaicus populus Christum morli tradidit. mrdos odit, boiios diligit, Duas babet sectiones, quia
Qui glorialus est in mcdilia, qua prophetas et juslos actio Ecclesise habet duas divisiones, scilicet mal?
occidit-.Potens in iniquilaie fuit, qua ipsum Domi- devilare, hona agere. Una pars est misericordian
num neci dedit. Tota.die, hoc est omni lempore, {»- 1D et judicium, in qua septem notantur declinanda,
justiliam contra Chrislum et apostolos cogilavit : altera, oculi ntei, in qua sex meditanlur facienda
quos ut acuta novacula doto de terra Judaeorum Yox esl Ecclesioe.
abrasit. Verba prcecipitationis dilexil, quando eis Expositio psalmi C.
Chfistum prsedicare intei-dixit: quibus se de regno YERS.1. —- Misericordidm et judicium caniabo
in inorlem, ut diabolus dc coelo,Adam de paradiso tibi, Domine: misericordia est de praesenti, judi-
prsecipitavif. Propterea Deus destruxit eum de lege, cium de futuro canitur. 0 Domine Trinitas, cum
eviilsit eum de civilaie, emigravil eum dc terra sua jucunditate annuntiabo aliis misericordiam tibi
ii;ter gentcs el radicem, id est, gerinen ejus de terra ascribendam, quam exhibes hic poeniteiitibiis, et
viventium,hoc est de Ecclesia. judicium, quod ostendis in futuro in duritia cordis
Totum etiam corpus diaboli, quodnunc in malitia permanentibus : nam istis gaudia, illisdas suppli-
gloriatur, el potenlerjustos opprira.it, Deus in finem cia.
destruet: dum in fiue mundi omnes impios perdet; YERS.2. — Psallam el intelligam in via immacu-
de consortio justoriim illud evellet, quando illud lata: hoe est, quia judex es justus, operabor bonum
voiitilans, paleas a iritico tollet. De tabernacuto, id abstinens a nialis. Cantare pertinet ad conlemplatio-
 «3 IIONGRII AUGUSTODUN.OPP. PARS II. - EXEGETICA. 296

neni,psallere aa actionem. Via immaculata est in- A . Deo vacuum caducis rebus non saliatur. Ifec duo
alleri vitia prse aliis sunt notabilia quia omnibus sunt pe-
pocenlia: hmocenfiaveraest, quaenecsibi nec : inilium enimomms peccaiisuperbia (Eccti. x)
Docet;quoniam qui diligit iniquilalem, odit animam jora
suam(Psal-s)! el nemo Prius liisi *n se quam >na^te_ et radiit omnium malorum cupidilas (I Tim. vi). Per
rum peccat-In hac psallam bene operando et inlelli- iliam angelus de coelo cecidit; per istam homo de
gam quandoveniesad me : id est quando remunera- paradiso corruil. Ex his duohus quasi ex fontibus
bisme. Aliierpsallam et innoccns ero, etintelligam diaboli omnia niala profluunl, et miseros ad tartara
te prsemiapro innocentia hac redditurum. 0 sponse, trahunt. Haecomnia quse dicta sunt, non solum sunt
quando venies ad me, ut me sponsam tuam de Ba- devitanda, sed etiam odienda et persequenda.
bylone educas, et in Jerusalem civitatem tuam in- De viriutibus sex agendis.
troducas? Nunc viam immaculatam exponit. Peram- YERS.6. — Sequunlursexfacienda, scilicet fideii-
bulabam in innocentia cordis mci: hoc est, non so- tas, castitas, humililas, prsedicalio, sancla conrer-
lum abslinui a prava aclione, sed eliam a mala cor- satio, malorum impugnalio; de his subdilur : Ocuti
dis cogitafione; el hoc in medio domus mem, id est mei ad fideles terrw ut sedeanl niecum. Hoc est, in—
communi omnium habitanlium in domo Ecclesise. tentio mea non eral ad nobiles et divites "sseculi,ut
De septem vitiis declinandis. B eos populo tuo prseponerem,_sedad fldeles Ecclesiae,
Hinc merila sua enumerat, pro quibus coelestia ut eos praelatos et reclores constituerem, qui me-
sperat: et primitus septem ponit cunctis devitanda; cum in judicio sederent el populum tuum jusleju-
deinde sex omnibus agenda. Declinanda sunthaec: dicarent: Ambulans in via immaculata hic mihi mi-
Injustae rei imitatio, legis prsevaricalio, murmuratio, nistrabat, id est non impudicos, sed castos el in-
malignitas, detractio, superbia, cupidilas. Hoc cst liocentes ministros allaris ordinabam.
quod dicil : YERS.7. — Non habilabit in medio domus mew,
YERS.5. — Non proponebamante oculosmeos rem qui facil superbiam : hoc est, publice peccantes, ct
injuslam, id est, non proposui anteoculos meoscor- hoc superbe defendentes non commanebant publice
dis malum facere, nec facientes imitari, facienlibus mecum in communione, quia excludebam eos a sa-
consentire. Facientes prmvaricgtiones odivi, et pa- cramentis et a domo ecclesise; humiles aulem et
rentes, et cognatos, et amicos legerii tuam praevari- obedientes erant mei concives. Qui loquitur ini-qua,
cantes odio habui, non tamen homines, sed homi- non direxil in conspeclu oculorum meorum, id est
nuni errores. adulalor, iniquis verbis placere cupiens, non direxil
YERS.i. — Non adhmsit mihi cor pravum, id est se in beneplacilo meO; vel, vaniloqui non placue-
niala voluntas niurmuranlis, vel pravum consilium runt oculis meis, ut essent nunlii mei sed praedica-
alicujus non invenit nie sibi consenianeum. Mur- tores et bona persuadentes.
muratores, ct pravo consilio malum machinantes YERS.8. — In matutino iiiterficiebam omnes y.cc-
non fueruntmei consortes. Declinantem q mc tnali- caiorcs terrm, id esl in bona operatione, quse est
gnum. non cognoscebaiii, hoc est, dissentienlem a quoddam mane seterni diei, omnia peccata terreni-
proposito meo ita devitabam, quasi non agnosce- taiis meaj occidi. Et meo exemplo omnes peccantes,
rem ; vel, haerelicum a me pravo dogmate declinan- et terrena tantum appetentes annihilavi. Ut disper-
iem, et maligue agentem, ita abhorrebam ut igno- deremdecivitaie Domini onmesoperanlesiniquiiatem:
lum. Hoc est verbis ct factis iniquos impugnavi, ut eos
YERS.5. —Dctrahenicm secreloproximo suo hunc de iniquitate ad sequilatem converterem, aut de Ec-
perscquebar, id est qui in occulto fratri derogavil, clesia penitus segregarem.
et discordiam seminavit. hunc ul hoslem impugna- Applicatio ad Clirislum.
bam. Pejus peccat detrahcns quam fornicans : hic Hseceliam judici Christo congruuni: Oculi mei
enini se solum occidil, ille autem se et proximum. ad fidetes terrm ut sedeant mecum, hoc est, p"opuios-
Mali non solum devitandi sunt ut confundantur, sed jQ et alios fideles de terra elegi, ut sedeant niecuni ju-
etiam persequendi ut corrigantur. In Ilebroeohabe- dices in judicio. Ambulans in via immaculala Inc
tur : Huiic interficieliam, quia dctractores gladio mihi ministrabat: id est immaculati ministri mei
proprioelinguse occiduntur. Superbo oculo et insa- illic erunt, ubi ego ero. Qui immunditia se maculant,
tiabiti corde cum hoc non edebam : hoc est, cum su- Christo non minislrant; et qui ea, quse sua sunt,
perbis et cupidis non comedi. Omnis superbus vel quserunt, Chrislo non serviunt, et ideo cum Christo
cupidus eslinvidus; quia dum solus vult polens vcl non erunt. Non habitabit in mcdio domus mem qui
dives videri alienis bonis crucialur, el alienis malis facit superbiam. Nullus qui facit mala opera, quaede
delectaiur. Cum talibus convivium invidissnon inii; superbia descendunt, habitabit in domo mea, coelesti
imo tales in tantum exsecrabar, quod eos in pran- Jerusalem. Qui loquitur iniqua,nondirexit in conspe-
dio meo non patiebar. Unde et Scriptura prsecipil, clu oculorummeorum: hocest, non soluro male op.':-
neccKHiImjusmodi cibum sumere (Ifior. v). In ocu- rantes, sei etiam male loquentes, in conspectu meo
lis maxime superbia notatur; qui superbi qui se non erunt, idest facicmmeam non videbunt. In malu-
aliis digniores arbitrantur, alios vel aspicere dedi- lino interficiebamomncspeccatoresterrm. Praesens vita
gnamur. Cupidifas autem cordi assignatur, quia cor est quasi noxjae.ternaYilaquasidies, cujus manc esS
 '297 EXPOSITIO IN PSALMOS SELECTOS. SSS
dies judicii. In hoc niatulino interficiet Doniinus A ficat quod decem praecepla legis iriiplenlibus reprp-
. gladio oris sui omnes peccalores terrm, scilicet ter- mittatur vitae denarius, qui est unus Deus.
rena appetentes, dicens : Disceditea me, omnes ope- - \De titulo, mdteria, intenlione el divisione psalmi.
rarii iniquilalis (Luc. sni). Ul disperderetnde civita- YERS.1. —Titulus psalnii cst : Oratio pauperu-,
le Domini omnes operantes iniquitatem. Tunc haados cum anxiatus fueril, el corara Dominoprecetn suani
ab agnis, zizania a tritico, paleas a granis separa- effuderit, hocest: ista oratio est Domini Jesu, qui,
bit, et de civitate coeleslis Jerusalem et de socie- cum esset dives in gloria Patiis, pauper factus est
tatesanclorum, cum diabolo et angelisejus in aeter- pro nobis mortalis et passibilis. Oratio liabita tunc,
num igncm praecipitabit. quando anxius fuit, id cst, quando de perditione hu-
IN QUINQUAGINTALE tERTIUSI. mani generis doluit; et effudit precem suam coram
PROLOGUS
Domino in monte Oliveti; quando trislatus usque ad
Quatuor sunt genera proplwiim: fit enim aliquanao inortem
faclv.sin agonia prolixius oravit, et sudor
per acta, aliquaiido per dicta; aliquando per revela- ut sanguis, in terram nianavit (Luc. xxn).
tionem, aliquando per otcultam saneli revela- ejus,
Spirilus Materia psalmi est humani generis miseria, Chri-
tionem. Per acia fil prophetia, ut transilus Hebrwo-
rum per mare Rubrum ad tcrram repromissionis, quw ,B sli pro eo oralio. vel passio. intentio est ostendere,
hominem per solam Christi graliam salvari; et nos
prwdixit noslrum transitum de tencbris ignorantim ad oralionem et
ad cmlestem Jerusalem. Per dicta poenitenliam hortari. Yerba sumpta
per baptismum sunt de Adam ; cujus os earni adhscsit dum costam
fit, quando angeli verbis insinuant futura prophetis. in feminam Deus aedifieavit,et carnem pro ea
Per revelalionem fit, quando per quasdam imagines ejus
et virtus Dei, scilicet Yer-
in ecstasi posilis futura prwsignantur, sicut Danieli, replevit, signiflcant quod
caro factum carni adhseserit, dum Ecclesiam.
Ezechieli. Per occullam inspirationem fil, ut David bum, de corpore suo sedificavit.
cui Spirilus sanctus itiiiis fuiura de Christo ostendit.
de ul illud : In Hicpsalmus in tiia dividituf, qtiia in eo iriagenera
Atiquando ftt prophetia prwterito, hominum sub genere trium avium notatur. Prima
principio creavit Deus coalum et terram (Gen. i). pars est: Domine, exaudi, in qua oratio
poenitentis
Aliquando de prmsenii, ut illud : Unde hoc mihi, ut ponetur. Secunda : Percussus sum sicut jenum, in
veniat mater Domini mel ad me (Luc. i). Aliquandp
autein de fuluro, ut illud : ecce Dominus venietadju- qua miseria humani generis defletur. Tertia ; Ttl
aulem, Doinine, in qua hominis reparalio per Chri-
diciutn, et omncssancti ejus cum eo. stum exponetur, vox est humani generis in Chfisto ;
Primum Quiuquagintale de Ghristo et ejus cOrporc iniseria tolius humani
secundum de Anlichristo et generis hic deploratur, ut ju-
sumpsit exordium; ej'us C
| dex ad misericordiam
flectatur; et sedificatioccele-
corpore habuil initium : istud tertium de miseria lo-
stis Sion de vivis lapidibus decantalur; Christus cum
tlus humani generis et de aedificalione Sion ihelioa-
sit uiius ex hominibus, loquitur pro omnibus homi-
tur, et in laude internse gloriae consummatur, nilius. Ipse judex, ipse advocatus; ipse medialor,
Prolocjus in psalmum CL ipse mundi reconciliator.
Jam in decem Decadibus operarii vineae Domini Expositio psalmi Cl.
expressi sun.l, qui Decalogo legis pro denario vitse YEIAS. 2. — Humanum genus per Chrislum in
laboraverunt. Nunc undecimani decadem Spiritus monte Oliveti anxium oravit, per Christum in crucc
sanclus ingreditur, in qua praevaricatores legis Dei clamavit: 0 Domine Pater, exaudi orationem meani,
quam maximenotanlur; qui autvineam Domini in- quam pro humano genere ego homo fundo, quia in
trare nolueriint, ut Judsei et ethnici; aut intrantes miseria anxiatur ; el ciamor meus ad te veniai, ut de
otiosi in ca fuerunt, ut iicti Christiani; aut ingressi miseria eripiatur. Oratio est petitio, sed cum parva
cum scandalo exierunt, uthsereiici. intentione; clamor vero cum magna cordis inten-
Hic psalmus est unus de septem poenitenlialibus, tione : unde Moysi dicitur : Quicl ciamas ad me
in quibus notatur remissio septiformis Spiritus. Hic j, (Exod. xiv), cum nihil dixisse legalur. Chrislus in
ideo quinlus.ponilur, quia Christi passio in eo de- monte pro hominibus oravit, in cruce pro eis cla-
scribitui' : per euj'us quinque vulnera homo a pec- mavit.
catis redimitur. Primus psalmus poenitenlialium YERS..3.— Non avertas faciem tuam a me, Filio
spiritui timoris; secundus, spiritui pietatis; tertius, tuo orante, sicut avertisti eam ab Adam peccante.
spirilui scientise; quartus, spiritui fortitudinis; hic Facies" Dei est c.ognitio ejus; homo in paradiso
quintus spiritui consilii ascribilur; quiaper Angelum quodammodo faciem Dei vidit, quia plurimum ejus
magni consilii Christum, lmmanum genus a morte notifise habuit. Quo peccante, Deus faciem ab eo
iiberaiur, quod in hoc psalmo narratur. Hic apte avertit, quia ei cognitionem sui subtraxit : unde
postillum psalmum ponitur, in quo j'udicium descri- nunc orat, ut lianc ir. se credentibus reddal. In
bitur : quia per paenitentiam evadet homo judicii quacunque die tribulor, inclina ad me aurem luatn :
sententiam. Hic poenitentibus bene congruit, quia hoc hiimanum genus in Christo orat; ex quo homo
cinerem tanquam panem edendum, et potum cum a paradiso cecidit, omnibus diebus in tribulatione
flelu miscendum edicit. Hic psalmus est centesimus fuit : unde oportet ut omnibus diebus Deum pro\
primus;quod sunt decies decem ot tinum : el signi- -tribulatione invoeet, utaurem misericordiae ad eunt
PATUOL.CLXXIL 10
 '299 "iiONORHAUGUSTGDUN.OPP. PARS 11. — EXEGETICA. 500
inclinet. Similitudo est a medico ad iiifirmuin se A stiali riiore coeunt, in doiora et gemitu pariunt,
inclinante, qui non vaiet vocem e::allare. Deus att- natos, ut bestise catulos, lacte nutriunt, dolore &i
rem horiiiiii inclinavil, dum Chrisius in cruce usque gemitu in ferram moriendo redetint.
ad tilortem se huinUiavit (Philipp. ii). In quacunque Haec eiiam vox Chrisli est, A voce gemitus mei
die invocavero te, velociter exaudi ine : Christus in adhwsit os meum cdrni tnem.Os Chrisli fu.ii deiias,
die passionis Patrem pro salutc horninum invdcavil; quse carni adhsesit, dumYerbum carnem induit pro-
qui velociter eum exaudivit, dum homines-per eum pter vocehi gemilus liumani generis in miseria ad
Veparavit. Exaudi me. Detiin clamantis. Os eliam carni adhsesit, cum
YERS.i. •—Quia defecerunt sicul fumus dies-iiiei : Chrisius Ecclesia;se conjunxit.
haec vox est humani generis in Christo. Dies hominis VERS;7. — Similis factus sum pelicano soliiudinis.
in paradiso seterni fuerunt, in hocmundo inslabiles, Pelicaiius.-estavis iEgyplia grandis ut ciconia,na-
ut fumus, facti sunt: quia sicut fumus in altum sur- tuiale macie semper eonfecta, cujus sunt duo gene-
gens evanescit, sic tempus hominis a puerilia in ra. Ununi semper in stagnis moratur, et piscibus
juvenfutem, indc in senectutem eicrescens, inde in vescitur, quod laline onocotalus dicitur. Alteruin
inortem-verijeiis deiicit, El pssa mea sicul creminm semper in solitudine; et escacjub sunl venenala
aruerunt. Ossa aniniae sunt ratlonalitas et liberunt J3 animalia, id est, serpentes crocodili etlacertse. Hoec
arbriiium, quae post peccalum ila in honiine debili- avis fertuf natos suos occidere et eos per triduum
tata sunt, sicut cremiuni amitiens vires extracto lugere ; tertia die seipsam vulnerat et aspersione sui
sueco in-fiixorio. tjnde alia leetio sive translalio ha- sanguinis pullos -vivifical,Dicitur autem pelicanus
Let, sicut in frixorio confWxasu»t.-Ralionslitasaruit, solittidinis, ad diuerenliam illius qui moratur in
quia perspicacitatem, quam prius habebat, amisit. stagnis. Huic avi Christus similis est factus, quia
Liberum arbitriuni aruit, quia eam facilifatem non •solusde virgine eslnafus; qui, quasi veneuata ani-
habet, quam prius habuit. Ad litteram etiam ossa ' Mialia comedit, dum-peccalores in corpus suum tra-
exsiccala medulla arent in scpulcro, sicut ciemium -jecil : qisasi natos occisos"aspersione sanguinis re-
--exslrusa pinguedine aret in fiixorio. Iloc ideo quia suacitavit, dum lioniines in peccatis mortuos effu-
VERS.5. — Percussus snm ut.fenum.-et aruil cor sione..prop!'iicruoris viviucavil.
memn. Omnis caro fenum (Isa. XL), unde sumpsit Fuclus sum sicut \nijclicorax in domicilio. Nycte
Christus corpus humanum, et ideo ul fenuin-est.per- dicitur nox , CGraxcorvus; nycticorax dicitur iioctr>-
cussuS; id esi ut alius homo doloribus. Sicul fenum "coiviis: queni quidam bufoncin, quidam noctuam
ad tempus yiret, sed-falceseclum mox aret, sic homo lioiiiiiiani, qiii tanium tenebras amat. Huic avi Chri-
modico lemporefloref,percussus infirmilaie languef, 'C stus siinilis factus cst, scilicet passionibus ut pecca-
•secfus morle, cor arescet quia Spiritum el iniclligen- tor denigrafus, anians tenebras, id est peccaloics,
liam amittet.-Cur hoc conrmgel? Quict obliius sttm iion ultenebrrc remancant, sed ul Iux, id est justi
comederepanem meum. Panis animoe est maiidatuiii fiant. Domicilium cst-ubi destructa donio parictes
vilse. Panem dedit Deus honiini ad mauducandum, tantum remanent: unde in Ilebrseo habetur in:pa-
dum ei prseceptum vitoe posuit ad obseivandum. rielinis in quibus habilal noctieorvus. Domicilium
Dum enim dixit : IIoc obscrvate,ne moriamini (Le- erat populus Judacoruiii deslruetus inlerius a turba
vit. vm), erat eequipollensquasi diceret: Hunc pancni dsemonum. In hoc domicilio Chrislus sicut nyctico •
comedite, tit vivalis. Hunc suum panem oblitus cst rax cst factus, quia in cordibus Judaeorumul pecca-
iioiiio couiedcre, dum non fuit sollicitus prsecepium tor est reputatus. Nycticorax jier noctem tantum vo-
-Doiniui obseivare. Oblitus prsecepluni, -tetigit veti- lilat, et Clnistus per- niortem peccatores tantum -li-
tum; oblifnsmanducare panem, bibitvcnenuin; unde 'bcral, Yel, facius sum sicut mjcticoraxin domicitio,
-percussuni est cor ejus, et aruit sicut fenum. Iloc quando dorniivi conturbalus in sepulcro.
fenum Christus induit, in panem convertit, homi- YERS.8. — Inde : Vigilavi, quia a morte sur-
-nem percussum a serpente, et arefactum morte, re- rexi; el facius sum sicul passer solilarh'.s in leclo.
fecit. Passer se ab aliis avibus separat, et in tecto domus,
•VERS.C. — A vocegemilus mei adhwsil os meum vel altis et firmis locis habitat. Domus c-st mundus,
-carni mcm. Yox gemitus honiinis, eratvox diabo- tectum est ccelum. Christus factus esl sicut passer
li, qui dixit : Comedite, eleritis sicnt dii (Gen. m). solitarius in teclo, quta solus Deus homo habitat in
Et quia hanc vocem audivit, gemilum rioloris ct coslo.Iii Hebraeocst sicut avis solitaria. Christus fuit
iaorlis ineidit. Os dicitur foriitudo virilis, caro infir- pelicanus solitudinis, solus natus de Yirgine, solus
initas .mulieris. A voce gemitus os tarni adhmsil, vivens sine ciimine; nycticorax in domicilio, mor-
dum persuasu diaboli vir tnulicri consensil, De osse tuus in sepulcro; passer solitarius intecto, solus
quippe Adsefacta est Eva, et caro reposita est pro Deus liomo in ccelo.Per tria genera avium designan-
va. Ho.cos.carni adhoesil, dum de paradiso ejccfus iiir etiam tria genera "hominum. Pelicanus solitudi-
Jemiiia; per concupisccntiaui se commiscuit. Si cnim nls esl populus crcdens de gentibus; genlilitas erat
in paradiso permansisseut, sihe concupiscenlia et quasi soliludo, quiaanullo sancto inhabitata. Nycti-
sine dolore ct soi'de iilios piocreassent. Sed quia £oiax est populus convcrsus de Judaeis, qui crant
vocem diaboli audierunl, per concupisceiitiam be domiciliuin doemonuin. Passerest pouulus qui de
 501" EXPOSITIO IN PSALMOS SELECTOS.
Christianis ad conlempiativam vitam converstis ad A didas vestes, nignidinein pecCatorum significanles,
tectum coelimente convolat: ih quo, amundi aetibus siiriilis noclicorvo, propter soiitariam vagationem
separatus, solitarius babitat. similis passeri. Gui tola die iniiuici, id est impoeni-
VERS.9. — Priusquam sanguinem, ut pelicanus tentes, vel daemones exprobrant quod cinerem tan-
pro filiis, effunderem, tola die exprobrabant tnihi ini- quam pafiem manducat, et potum cum fletu misceaf.
rtiici mei, id est toto tempore vitse meae impropera- Quia iram Dei et indignationem timel, qui eum ele-
bant mihl Judsei, dicentes me fabri iilium, dsemonia- vavit, dum adimagineni suam creavit; sed proptei
cum, amicum publicanorum. Yel, tota die passionis culpam allisit, dum eum omnibus pcenis submisit.
mihi inimici exprobrabant, dum colaphis et spuiis . Sequitur voxChristi: propter hunc, Pater mi, ele-
tota die illudebaril et in cruce insultabant. Et qui vasti me in cruce, et alSisisti_me in morte.
prius laudabant me diceiites : Scimus quia verax es YERS.12. =—Dies mei sicut umbra declinaveruni,
(Matth. xxii; Murc. xn); Adversum me jurabani id est facti sunt transitorii et instabiles ut umbra.
quando collecto coricilio ad moriem ine damna- Hsecvox propriai Christi est de se et suis se sequen-
baiit.: Et hoc ideo J •tibus ; superiusfuit vox de se et suis posteris : Dies
YERS.16. — Quia cinerem tanquam panem man- mei sicut fumus defecerunt, et percussus sum sicut
ducabain, hoc est, peecatores sicut justPs mihi in- " fenum, et aruit Cormeum, Dies similes suut umbfee
corporabam : Elpolum tneum ciim flelu miscebani, vel fumo, quia vixi brevi tempore : et Ego, quem lu
id est: bonos cum Im pro quibus flendum erat, Deus vitse assumpsisti, sicut fenum arui, quia pas-
roiscebam, et peCcatores sicut justos bibebarn. Ideo sionibus consumptus in morte propter hominem
exprobrantes dixerunt vHicpeccatores reeipit, etman- emarcui, queni ut fenum morte aresbere dolu.i,
ducat cumillis (Luc. xxn).Simililudo traliitur abliis YERS.15.—Tu auiem, Domine, inwternum perma-
locis, ubi fofte vinum cuin aqua temperatur. Per -nes, id est dies tui semper suntpermanentes, ad quos
einerem accipiuntur peccatores in cinere et cilicio potens es nos deducere. Et sic erit memoriale luum
poenitentes ; peceanti quippe homini dictum est: Ci- in generdtionemet generationem, hoc.est, misericor-
nis es, elinpulveremibis (Gen. m). Panis sunt jusli- dia tua, qua memor es illorum, erit in hae vita et in
tiam esufientes , poculum vitam sitienles, fletus alia, scilicet Sion ,et in gentihus; vel: Menioriale
commissa deflentes. Cinerem Christus tanquarii pa • tuum erit ia generationc Judaeonim et iri genera-
nem manducavit, dum poeniteutes esurientibus ju- tiorie gcntium.
stitiam associavit. Potum cum fletu temperavit, dum . YERS.11. —Tu exsurgens misereberis Sion : quasi
peecata deflentes silientibus vilam commiscuit. Ali- r. Deus iacuit, cum populus Sion idola coluit; tunc
ler : Potus intus trahituf, fletus foras egreditur : emasi surrexit, cum eis Filium suum verum Deum
poculum suurii Christus in passione sua cum fletu aaisit: tuncmisertus est Sion, quando primitivam
niiscuit, dum gentes quasi dulcem potum in se Ecclesiam de Judaico populo elegit, fldem et virtutes
traxit, et Judaeos quasi fletum foris egessit. Ad litte- ei tribuit.Tn me exsurges, ei niisereberis Sion; quia.
rani eliam polum cum fletu temperavit, quahdo im- temptis miserendi ejus, quia venit tempus gratise, in
pi.i aeetum felle mistum ei sitienti offerebant. quo ejus miserearis. De hoc tempore sCriptum est:
YERS.11, — Hoc evenit afacie irm ct indignalio- Ubi venit pleniiudo temporis, misit Deits Filium suum
nis tum, -id est a prsesentia vindicta?.tuse et gravis (Galat. iv), ad quid? ut Sion, id est eos qui sub lege
poense, quam passus sum causa Adae, Passibilitas erant, redimeret.
enim et mortalitas, quaesunt poensepeccati, vocantur YERS.15. —Sion sedificabitur habitabilis civitas;
ira et iridignatio Dei. HaeciraDei niauet super illum servis luis lapides ejus, id-est
quoniam. ptacuerunt
quinon credit in Chrislum : per quem auferetur ira apostolis servis tuis aedificatorihus Sion placuerunf
Dei, et immorlalitas daliitur regni. De ira tua mul- prophetse, lapides vivi, iri.ea constructi, quos intel-
tas poenas passus suiri in lacri miseriae, quia elevaiis lexerunt hanc oedificationem praedixi.sse. Per hos
allisisli me, id cst: per liberum arbitrium elevasti; I^ lapides promissa est praedicatio, de hac processit
per juslitise judicium allisisti. Haec iterum vox est Evangelii instructio, per hujus prseconium agnitus
humani generis in Christo. Deus quippe hominem est Christus lapis angulafis. Et ideo terrw ejus mise-
ratione et intellectu super omnia animaiitia elevavit; rebuntur, scilicet sedificatores, qiii de terra feceruiif
«ed quia in honore positus non intellexit, in mise- ccelum. De ipsa tefra venit unus paries, tot millia
riam eum aliisit. Sicut enim nullum horum habet credeutium et pretia rerum suarum ad pedes aposto
honorem, sic nullum habet hanc miseriam. Solus lorum ponenlium. Seguitur alius oafies veniens de
tiamque homo post multas hujus vitaemiserias tru- gehtibus. ! .
ditur post mortem in ultrices poenas. Ideo supe- VERS.16. — Et iimebunt gentes notnen tuum, Do-
riora etiam pcenitenli congruunt, cujus ossa sictit mine, qui es lapis arigularis, in te duos parietes P
creinium aruerunt: quia propter reatum oblitus est diverso venientes conjungens. Gentes timebunt, id
comedere panem siium, et a voce gemitus os carrii est verierabuiilur iiomen tuum, quod est Domiutis.
suae adhasfet. Scilicet ut propter jej'unia et fletum Vel: Yerebuntur me Filiuni tuum qui sum nomen
pro carne ossa videantur, et ideo prae nimia macie tuum.Ej omnes reges terrw tiinebunt gtoriam tudm,
simiiis factus est pelicano : et propter nigras et sor- id est omnes priiicipesvencrabuutur te gloriosum ei
 S05 IIOXORII AUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETSCA. 304
sieut parieles in iapidem angularem convenient. A virtutis posita respondit, dicens : Insinua mihii
tRS. 17. — Quia mdificavitDominus Sion in vir- quando finianiur pauci dies isti, liat consuihmatio
tutibus. Eia, vivi lapides, cernite; in struciurain, non sseculi, et veniant anni a!terni. Et dicitur ei, prwdica-
in ruiiiam. oedificafurSion ; aedificatur arca, cavete bitur Evangelium in omnibus gentibus, et iunc veniet
diliivium. jEdificata aulem Sion videbilur in gloria finis (Matih. xxiv). Ad litleram etiam respondit Do-
sua qui prius visus esl in infirmiiaie sua. Alia trans* minus Jerusalem in via virtutis, cum ad passionerii
latio habet, in majestale sua, id est, in divinilalis po- accederel, et curn palmis populus eum susciperet;
tentia. Et ex qua causa hanc donium sedificavit? cum canium populi in ea audiret, respoudit eis et
YERS.i3. — Qtiia respexit in orationemhumiliim: paucitaimn dierum suorum enumeravit ei, dicens :
patfiarchse ct prophetoe et antiqui patres huniiles Venietdies cum inimici tui circumdabunl te, et ad
Deum rogaverunt, ut domum in paradiso sedificatam terram proslernenl te, ei filias tuos, qui in te sunt, et
ct per diabolum desfructam in mundo resedificaret, non relinquent in te lapidem super lapidem (Luc.
et collapsam civitatem in coelo per ipsuin repararet. XIX).
liespexil ergo Deus in orationem humilium, dum in Hsec quae sequuntur usque in finem psalmi sunt
liiiindum Filium suum misit, qui in uiiam Ecclesiam verba generationis alterae et populi novi cieali, a
'compegit populuni fidelium. Et non sprevit precem " compeiiibus soluti, qui in Sion convenit, et laudem
' eorum, quia implevit desiderium ipsorum. promit- de oeterniiaie canit.
tens hominibus oequaiilaiemangelorum. YERS.2O.—Ne revocesme in dimidio dierum meo-
VERS.»9. — Scribantur kmcin generatione altera; rum, id est ne sublrahas me ab annis tuis, qui sum
scilicet bencficia, oratio, passio, ranissio, aedifica- positus in dimidio dierum meornm. Duse parles si-
lio, exauditio babeanfur in nienioria in allera gene- mul collatse utraque est UDttm dimidium, licet una
-ratione; quoedeperdita facta est aUera, haecgenera- major, altera sit minor : sicuti, si uuus dies cynfer-
tlo in doinum Dei sediiicaia semper prse oculis ha- relur cenluni annis, seterRi anni sunt unum dimi-
beatista. Et poputus qui creabitur laudabit Dominum, diuin, dies hujus vilse allcrum sunt dimidium : in
Iioc est, populus Chrislianus, in peccatis morluus, uno dimidio, id est in temporali estfioniOj in altero,
in yirtutibus novus crealus, de idololatria in alium id est in 3eterno est Deus. Ideo sequitur, J'Mgenera-
rituin alleratus, de praedieiis heneficiis laudabit Do- tionem el generationemanni tui, hoc est de praesentl
miiiuiri. usque in fuluram. Aliter : De meo dimidio tempo-
YERS.20.— Quia prospesil de excclso sanclo suo; rali, id est de paucitate dierum ineorum tendentem
id est per me sanelum corpore, cxcelsum deitatc, („ in tuum dimidium ne revoces me, deserendo rela-
prospexit miseriam hominuni. Dominus cle cmlo hi bentem in errorem, sed trahe juvando niteiitem in
terram aspcxit, id est per me ccelum in lerrcnos mi- Mlernilatem. Aliter : Peracta dimidia via mea ne re-
serando aspexit. voces me de mundo inemendatum et imperfeclum ;
YERS.21. — Ut audirct gemitus compeditorum,id sed perroiite me totum tempus vivere qiiod consti-
cst ut gementes solveret a vinculis peccatorum; ul tuisti : sicut Ezeehiaefecisti; ul de prajterito cmeii-
solveret a peccatis fitios inleremptorum, id est gen- datus, et in bonis aclibuspeifectus, occurram in vi-
tes imilatores occisorum, Adae scilicet et Evae, qui rum perfectum in annos tuos, qui sunt seterni.
fuerunt intereraplores totius htimani generis. Com- YERS.26.— Initio tu, Domine, terram fundasti et
pcditi gementes erant Judsei, fllii intereinptorum pa- opera mamttim iuciTumsunl cmli: hoc tractum esl de
gani. In Ilebroeo scribilur filios tnortis, ut solvcret nova creatura mundi, ubi scripltim est : In princi-
fiiios diaboli a peccatis. pio fecit Deus cwlumet lerram (Gen. i). Principium
VERS.22.— Ul annutilicnl in Sion nomenDomiui, est Christus in quo coelumet terram et omnia fecil
i.i est in Ecclesia, et laudem ejus tandem in coelesli Deus; ut scribitur ; Omnia per ipsum facta sunt
Jcrusalem. (Joan. i). Et sicut ibi fuit principiura mundi, ita et
VERS.23. — In conveniendopopulos in unum, ei D hic initium fuit novsecreaturse, id est Ecdesiae. In
reges, id est ad boc nomen Domini in Sion annun- hoe initio iu, Deus Paier, terram fundasti, quando
tiant, ut populi et regcs in unum fidei conveniant, Ecclesiam in Chrislo locasti. El opera manuum tua-
ut serviant Domino rum sunl cceli, id est apostoli per operalionem Spi-
YERS.24. — Respondil ei in via virtutis suw, hoc litus sancti formati.
est, populorum et regum conventus in Sion respou- YEP.S.27. — Ipsi peribunt; quia secundum cor-
det Domino Patri in via virtutis suse, scilicet iniifa- pus morienlur; visibiles etiam coeli peribunt, quia
tiono filii sui, qui est via virtulis su;c : qui verbum cwlum et terra transibunt (Matth. xxiv; Marc. xm;
virtus Dei per Jesum Cliiisfum inlravil ad iiomines Liic. xxi). Tu autem permanes semper in uno statu.
et per hanc viam reduxit devios ad vitam. Aliter : Cum bic dicatur : Cmli peribunt, quaeritur quomo-
Jerusalem vel laus ej'us scilicet Ecclesia deloto orbe do illa Scriptura dicat : Terra in mternumslul ? (Ec-
ierrarum vocala respondit Christo in via virtutis cle. I.) Ei iterum : Omnis creatura Dei manet in
£u;s ; quia sicut Christus, etiam ipsa in virtutibus selernum? Sciendum quod forina rerum peribit,
ambulavit. Hujus vox hic sequitur : Paucitatem die- ipsa substantia in setcrnum manebit. El omnes sicut
rum meorum uunlia mihi; hoc est : Ecclesia in via vestimemum velerascent: ccelisui»>.auasi veslimen
 505 EXPOSITIO 1N PSALM0S SELECTOS. 305-
tum muudi, qui seneseunl, et vetustate deficiunt in .A quod perfecti in sanciitate erutit in aterna jubilatio"
hac forma qua nunc sunt. ne. 1'salmus hic est uniformis, quia unanimitas lin-
YERS.28. —-El sicut .opertoriutn mutabis eos et guarum etiaudis semper erit in sanctis.Voxest Spi-
mutabuntur. Coelurriest terroe opertorium, quod re- rilus sancti.
volvitur ut tabernacultim, peracto autem j'udicio Expositio psatmi CL.
coeli in aliam formaui mutabuntur, quia Dominus YERS.1.— 0 vos elecii, qiii accensis lanipadibus
tiinc novum cceluni et npvam terfam faciet, et luna sponso et sponsas occurristis, laudaie Dominum in
gloriam solis, et sol luinen septem dierum habebit. sanclis ejus: hoc est, laudate eum in illa corisidera-
Sanctorum corpora siint aiiimaevestirtienla : omnes lione qua vos sanctificavit,TC.tsanctis angelis coae-
ergo sancti sieut vestimeiitum veterascent, id est quavit. Laudate eum itt firmamento virtuiis ejus : fir-
corpora omnium deficient prius senectute, tandem mamentum virtutis est confirniaiio sanctortini post
resolulione, comparatione similes vestimento quod resurrectionem ; quando sancli ita in virtute firma-
eo usque atteritur, donec ad nihilum redigatur, buntur, quod ulteritis peccare nolunt, sicut angcli.
Corpora quoque sunt animae opertorium, in quibus firmati cadere noluerunt. Inde laudate Dominnin^.
operfae non videntur. Postea mutabis eos ab ista re- quOdab eo ita in virtute firmatLjam estis,.quod si-
solulione sicut opertorium, jitpole quod prius animae "' cut angeli amplius peccare non cupitis,
fuerunt, corpora in gloriam solis, animas iri aequa- YERS.2. — Laudaie eiim iii. virlulibu.s ejiis, hoc-
litatem angelorum; cceli, id est sancti ita mutabun- est, laudate eum pro diversis virtutibus vobis ab eo
tur. collatis, pro quibus jam ad coelestia venistis.:. Ali.a_.
T« autem idetn ipse es qui fuisti, quando mundum tianslatio habet : Laudate eum in potenlatibus ejus-,
ex nihilo fecisti, et non senuisli, et es primus ante hoc est: laudate eum pro lioc quod vos fecit poteii-
omnia, et novissimus post omnia, quia semper no- tatus, cum virtutibus et potestnlibus angeliciSj.om-.
vus. Etanni tui non deficieht, id est aeternitas tua nibti.s inimicis sub pedibus vestris positis. Laudatey
semper permanet, immutabilis es, et invariabilis, eum sec.undum multitudinetK magnitudinis ejus, idj
quia aeternu.s; et quos fecisti de lefra ccsios, lios fa- est laudate eum respeclu rnultitudinis magnitudinis
cies aeternos. ejus, qua vos in cceleslibus niagnificavitj et qua
YERS.29. — Filii servorum luorum habitabunt, id ruulta inillia millium pro multis opibus gloria et ho-
cst Chrisiiani aposlolorum filii, quos per Evange- nore coronavit.
lium genuerunt, habebuiit illos fuos annos non de- Laudate eum in sono tubw : per tubam victoria
flcieriies, habitantes in regno perpetuo, ubi gaudium |« accipitur, quia finito bello et fugalis hostibus solent
est seternunij et nunqnam finienda seeuritas. Etse- victores tuba canere. Laudate ergo eum pro victo?
meneorum in swculum dirigelur,. id est alii Christia- ria qua diabokmi vicistis, et subactis hosiibus ani--
ni, ex iis genili, in setefnitatem dirigelituf. AUter : inseet corporis viclores supernam arceni intravistis.
-Annitui aeternisunt et in illis annis fitii servoruni Sonus-tubaa est etiam excellenlissinia charitas lait-
iuorum hgbitabunl, id est servi tui per filios, id est dis, quam personabunl cum- angelis. Per tubam
per bona opera illos annos habebunt, el semeneorum quoque aceipiturprsedicatio. Unde in Apoclypsi di-
in smculum dirigetur, id est fletu.3.qtios, praemitleiit, . cuiitur angeli septem tuba ceciriisse. (Apoc. vm);
in gaudio metent. quod significat sanetosomni tempore in mundpprse-
"En quid Filius Deiorando profecit, dum huma- dicasse. Vel per lubam innuitur regalis suseeptio,
Eurn gentis ad aeteriiitatem perduxit! nde legitur quod angeli tuba canant,dumadventum
PP.OLOGUS INPSALMUM CL, aeterni Regis annuiitiant. Laudale Domitium qui fui-
Mal.eria hujus psalmi nbvissitni, sunl nupiiw Agm:. stis, in sono tubm, hoc est in prsedicatione; quia
Postquam enhn rex judiciuin cum papulo suo habue- Dominum in mundo praedicastis, et sdventum sum-
rii, sponsamsuam de Babyl.oni.aad se venienlemcuni mi Regis praenuntiaslis. Laudate eum hi psalterio ett
cmni frequentia angelorum et sanclorutn hi novam ][) cithara. Psalterium quod desuperioribus soiia.l^ani--
Serusalem introducet : in quo comiiatu lubm persp- mam; cithara, quod de iiiferioribus sonat,., s.ignat.
nant, in niiptiis Prgana concrepant..De hoc hic psaL- corpus; laudate Dominum inde, quod vos in anima,
tnus tractat. Intenlip est,_ngs incitare ad itlud fe- et corpore glorificavit, Per psalterium etia.m.,con--".
slum properare. Verba respiciunt cidsupradictos pro- templativa vita, per cilharaiu exprimitur. aetiva,
phetas, qni ad festivitaiem in remdifieato tempto Je- Laudate Dominum, quod in conlempjialiva et aetiva
rusatem celebrandam, populum de capiivitate^rever- yila vixistis, pro quibus selerna prsemia recepistis.
sum monuerunt. Quod et monel nos deccplivitaiedia- Yel per psalieilum coeiestia, per. cilnaram inlelli--
boli. et vitiorum reversosrenovata vila Deum laudare, guntur terrestria : hoe est in consideratiohe supe--
tit ppssimus solula iiltiina. captivitate illud festum iii rioris et inferioris creaturse laudale Deum,
nova Jerusalem cum san.ctis celebrare. Titulus est, YERS. i.—Laudale eum in iympano et -.choTOt.
AHeluia, id est laudate Dominum,. qui etvenistis ad Tympanum fit ex corio.exsicealo et fifmalo,. quod
Sponsi convivium.Htc psalmus est centeshnus quin- significat carnem immulatarii, ab omrii corruptione
qnagesimus, pef cenium perfeciio, per quinquaginta firmatam. Inde laudaie Beum, quod carnem: ve-
jsbilcni exsultalio exprimiiur,..Desrgnat hic numeriis, sirani, prius fragilcm, tanta firmifate immutavit,
 507 HONORIIAUGUSTObUN. OPP. PARS. H. — EXEGETICA. S03
quod nlira nulli corruptioni suhj'acebit, Chorus estt A _ operatione consonantes, ut confessores. Cymbala de
concors concenlus Canentium, et intelligitur socielas; misericordia e( dilectione persullantes, utcaeteri fide-
angelorum et hominum concordi j'ubilo Deum lau-- les. His musicis vasis laudat omnis spiritus, id est
dantium : inde laudate Dominum, quoniam hunc; omnis spiritualis, Dominum: hujusmodi iiistrumentE
chorum intrastis, el his cantoribus associati estis. resonabunt in nuptiis Agni oeternum Alleluia. Ideo
Laudate eum in chordis et organo. Chordoesunt in- istos trespsalmos adlaudes quotidie frequentamus,
testina animalium exsiccala et attenuala, dulciterp quatenus in nova Jerusalem laudes cum angelis
resonantia; et designant internas cogitationes justo- cantare valeamus.
Tiim.vigiliis et jej'uniis exsiccaias, et sancfa medita- Epilogus psalterii.
tione attenuatas, dulcissimum melos.puraeconscien- Ut cunctis legentibusconsulamus, summam totius
tise resonantes. Organum quod habet divcrsas fistu- operis brevi epilogo concludamus. Deus est Pater
las concordi modulatior.e consonantcs, significat di- Christi, corpus Chrisfi cst Ecelesia; nutritor Eccle-
versos sanclorum actus coneordi dilectione non dis- sioeSpiritus sanctus, cujus nutrimentum est sacra
soisantes. L,audateDominumin clwrdis, id est pro> Scriplura, per quam in suis membiis crescit in vi-
sanctis cogitationibos quae, ut chordae, dttlciter re- rum perfectum, donec occurrai in sponsi sui thala-
sonant. Laudate Domhimn hi organo, id est pro> B J mum. Porro psaltefium est quasi cellariiim, de quo
bonis actibus quae, ut organa suaviter concrepant. diversa fercula cl multinioda pocula proferuntur ad
YERS.5. — Luudaic eum in cymbalis bencsonanti- sponsae convivium.
btts. Cymbala splendcnt et sonant postquam in igne> In prima itaque decade, infantia EcClesiaequasi
fusa fuerint. Quoe signiflcant corpora sanctorum,; lacte nutritur, dum a via peccatorum prohibelur,
quoe, postquam ignem tribulationis transiierunt, utii et in lege Domini meditari edocetur : pro qua obe;
sol fulgebunt, et oeternam Dei laudem sonabunt. Ini dientia ei beaiitudo per Adam amissa, per Chrislum
his eymbalis, id est, in his glorificalis corporibus; restifui promittitur. Qui beatas Yir a Patre rex in-
sanciorum laudate Dominum, et in cymbalis jubitc- stitutus, nostri causa in morte dormivit et exsur-
tionis, id est in animabus iustificatis. Jubilatio eniai! rexit, filios hominum ab infernis extractos in paco
cst inefTabilislaus Dei, qua non nisi anima profer- Sn idipsum constituit, in qua in ateraum exsulla-
tur. Et quid plus dicam ? bunt, qui in gemitu laborarniit, Quique in allum
VERS.6, — Omnis spiritus laudel Dominum. Hoc; regressus Judex gloria et honore coronatus regnabit
ost: Omnes angeli qui eslis spiriliis, et omnes Iio- in aeternumin templo sancto suo.
niines spirituales facti, laudate Dominum;. quoniam! , In secunda dccade, eloquia Domini in igne Spiri-
vobis fecit tale convivium. Vel: Omnis spiritus sit; tus sancli esaminala, pueritiam Ecclesiae ad verita-
vobis materia laudandi Deum : spirilus angelorum, tem informant, quaeoculos cordis ej'us illuminaf; ut
quos charitate firroavit; spiritus hominum, quos in{ seiat Doniinumesse in jusla generalione; et in ta-
gloria angelis cooequavit; spiritus dsemonum quos; bernaculum ejus ingrediehtes "Shiemacula, adim-
sancfis subjugavit ; spiritus malorum, quos peenis; pleri cum vultu DomiriiIsetitia, ct bonis satiari, cum
juste roancipavit. Hocquoque tempore spiritus ani- apparuerit gloria ejus ; ct ut Pominum diligat, qui
mantium sit materia laudandi Dominum, quibus tot; inclinavit coelosef descendit, a deiicto maximoemun-
diyersa corpora. volucrum, piscium ac bestiarum dans adjutor ct redemptor miseris exstilit. Cujus
viviflcavit. sacriiicii Dominus memor fuil, quando coronain de
Notandum quod musica fit tribus modis, voce, lapide prefioso super caput ejus posuit.
flatu, pulsu. Yoce per fauces et arterias canentis In terlia decade, Christi exemplo adolescentia Ec:
hominis; flatu per tibias; pulsu per cilharas. Quoe clesioe instriiitur patientia quia factus est oppro-
tria genera in islis nuptiis resonant; vox in choro, brium hominum, cuj'us regnum dominabilur gen-
ffatus in tuba, pulsus in cilhara : quse mentem, spi- tium. Qui in loco pascuae, ubi nihil deerit, illum
ritum, corpus significant, quse Trinitatem semper Tv j collocabit, qui innocens manibus et mundo corde
Iaudibus concelebrant. fuerit. Et anima ejus in bonis demorabitur, qui la-
Porro pcr diversa musicoe inslrumenta expressi vare.inier innocentes manus non dcdignabitur. Hic
siinl diversi ordines laudantium Deum in Ecclesia. bona Domini in terra viventium videbit, eum caro
Sancli, sunt sacerdotes caste viventes, qui corpus ejus in resurreelione reflorebil.: qtiando Dominus
et sanguinem Chrisli sacrificant."Virtus L'ei sunt populo suo in pace benedicet, cum planctum iu gau-
per quos virtutes operafur, ut Martinus, Renedictus. dium convertet in magna multitudiue dulcedinis suse,
Poteniatus ej'us sunf, per quos dsemoncs et vitia quam perfecit limentibus se,
premii,utpr33lali.J!/?i/fiajr/i9ej'ussunt fideles, u', sub- In quarla decade, juventus Ecclesisein chamo et
diti. Tubm sunt praedicalores; psalterium spiri- freno ad pcenitentiam constringilur, ut anima ej'us
tualia operantes, ulmonaciii; cithara se castigantes, a morleeruatur; quia mors peccatorum pessima;
ut eremitseet inclusi. Tympanum invitiismortlficati, quos Angelus Domini persequens coarclabil in tar-
iit martyres; chorus in communi vita concorditer tara. Et qui operantur iniquitatem, a Deo expulsi
viventes, ut regulares canonici. Chordce jcjuniis suiit, et injusli dispcribunt. AfTIictosautem ethumi-
macerafi, ut poenitcntes; organum prsedicatione et liatos eruoi ab oinnibus iniquitatibus, et imniiltet
 m EXPOSITiO IN PSALMOS,SELECTOS SIp
Dominus in os ejus. canticu.m iiovum, in die mala A tiuni, constituit; in qua ille honip, qui fujt. ir.ter
liberans eum, et beatum faciet in terra viyen- mortuos liber vulneralus dormiens. iii sepulcro,
tiuin. positus in lacu. iii.eri.ori, et magnus et lerribilis.
Iri qujnta.decade, juventus Ecclesise flagellis eru- super onmeSj qiii in circuitu_ejus sunt, ubi repleti
dita, etconstantiacoiilra adv.ersa superafa, ad Deum mane miserieordia Dei exsultabunt et delectabuntui'
fontem yilse desiderat,.qui ejus juventutem lsetificat. omnibus diebus, quos de tribulaiione eripuit, glovi-
Propter quem tota die moriificatur, uli.ovis pcci- ficavit, longitudine dierum feplevil, salufare suum
sionis :,quatenus iri loetilia et exsultalione adducar facie" ad faciem oslendit.
tur in templum regis,-ubi vacet ef videat.Deum. Iii decima decade, seiiipr selas Ecclesise inebriata
Quo_principespopulorum congregati suiit iit civitate docirinam aliis eructat, quse in senecta uberi, ut
Domini Virtultim. Quandojusti in matutino, malo- palniafloret in virtutibus, ut cedrus Libani multi-
" rairi dominabuntur: cum
ipsis salutare Dei ostende- plicatur in operibus, quoaest sedes Dci parata contra
Uir; quando muri Jerusalem in angelis i.apsi per mare et. fluriiina, scieiitia erudita, et de lege Dei
homines resedijiceiitur. docta.Jdeo populum pascuse ejus et oves manus
In sexta decade, virilis setas Ecclesise.jam sohdo ejus iriyita,t.,.utin psalmis ei jubilent, eanlieurri no-
pane cibatur, duniiad pugriam contra yitia fortitti- vum ei cantent, quia de maiiupeccatoriseos liberar
dhieinforriiatur. Dnde inpx fervens ad bo.na stridia vit, justitiam suam gentibus revelavit, quia est
litsit oliva fructifera, etfit intelligens aut requirens maguus super omnespopulos, qui servientessibi iii
Deum, qui eani contra mala.adjuyat. Cuivbluiitarie laetilia ducel in exsultationem et in j'udicio disperdet
sacrificat, pennas sumehs ut eoiuriiba ad requiem de eivitate sua omnes operantes iniquitatem.
voiat, ut Deo iuiumine viventiiini placeat, qui arii- In undecima decade, eadem aetas Ecclesise ad
mam suam de medio catulorum leonum eripiet, ofationem instigalur,, ut seriien ejus in sseculum di-
quando.molas leorium Dominus eonfringet, Et ideo rigatur, ut juventus ejus sicut aquila renovetur, et
fortitudinem Dei mane caiitabit, cum eam de tribu- per erpissum Sp.iritum Dei.reCreetur, faciemDpmi-.
iatione in civitatem munifam deducens, hserediia- ni semper quaerat,. judicium et justitiam inr;omnL
tem timentibus nomen suum dabit.J tenippre f2ciat, misericordias Domini iritelligat, pa-.
In sepiima deeade, yirilis selas solido cibo refe- . ratum cor ad.prSecepta.ejus habeat, et la.udare eum
Cfa, ad contemptum mundi admonetur; unde filii in medio multorum ; qui est prineipium a Patre ge-
ejus.rapinas nolunt concupiscere, nec diviliis af- nitus, in splendoribus sanclprum Tnissus, redemptip,-
fiuentibus cpr apponefe,. sed Deum volunt in Vita > populorum per NovyiniTeslamentum, .
fua benedicere. Annuntiant opera Dei, in honis do- In duodecima decade, seiiectus Ecclesise timore
mus ej'us cupiunt repleii; franseunt per.ignem et sanctorum erudilur, quem gloriae et divilise in me-
^qiiam iri refrigerium. Peturit ut Dominus illuminet moria aeterna. scquuntur, quam. olim sterilem Do-
super eos vultum. suurri, quatenus ctiirt jus.tis epu- niinus fecit habitare iadomp ejusmafremflliorum
Jentuf in conspeetu Dei: cum fiet mirabilis in sari- loeiaritem,cujus fiiios benedixitpusillps cum majo-
ctis suis, quando salvam faciet Siori, in qua habita- ribus, quoe placebit Domiuo in regioue vivoruiu,
I.unt qui noinen ejtts diligunt, Cum exsultent et Ise- cui sacrificabit hosliam laudis ia medio Jerusalem,
ientur in Dco onities qui quaerunt et diligunt eum: in qtia. omnes gentes et. omnes populi laudant
quando os eorum repfebitur laude, ut bymnum di- Deum; qui per porlas justitiaa ingressi ambulant im-
cant Deo tpta: seterriitate, : fnaculati.in yia legis Domini, ut-de inColatu mundi
Iri oetava decade, inatura setas Ec&esise potu ct habitanlibus Cedar peryeniant ad montes, ubi;
scienliaeinebriatui', ut serviat Filio Regis, qui facit auxilio Dei ab omni malo custodlantur.
iiiirabilia niagna solus; cui solibonum est adhserere, In terlia decimaidecade, eadem Ecclesise. setas de
Qui operatus. est sal.utem in medio terrse. Qui,_cof- strepitu sseculi ascendere per gradujs;.viftufum ad
nua peccatorumj confringens , exaltabit. cprnua D pacem Jerusalem docetur, quse per tribus et, pcr se-
juslornm in pace : in qua iactus:est,lpcus;ejus,.Qui des ut civilas sedificatui, in qua servi et ancilla.
pppulum: suum in nianu Moysis et, Aaron deduxit: oculos ad Dominum habitaniem irt coelis ieyaiit, ut
quos pane angeloruin pavit. Qui ulius est sangui- ejus adjutorio a.quani iiitolerabilem-pertraiiseaiit,
nem suorum, reddens -septuplum vieinis eorum. venieiites ad eps quihaliitarit in Jerusalem, ubi est
Qui vineam de electis, suis. plantavit, quos ex adipe pax super Israel, repleti. gaudio et exsultatione, ubi
frumenti.cibavit,_et de petra melle saluravit. etc. post morlis somiium datur hseredilas Dohiini electi.s>
In nona decade, eadem niatura selas Ecclesiae po- liliis merces fructus ventris Marise; ubi bona Jeru-
culo sapieiitioe laetificatur, cum homines dii et filii sal.em videbun.t omuibus diebus yiye selernse, et be-
excelsi a Deo vocanlur, a quibus ipse.solus Altissi-, nediclio Domini super co.s erit, quos ex omuibtis
mus in onini terra proedi_cal,ur,ad quem peryeuien- iniquitatibus redemit. quibus retribulip in ariima
'
dum beati ascensiones in corde.suo disponuntde jpse Deus eril.
valle lacrymarum, ut iithabitet. gloria in terra eo- iii quarta decima decade, decrepita selas Ecclesis?,
lum, quorum animas-de inferno inferiori eruif, in ad maiistietudinem permulcetur, q-.iam sibi elegit iii.
'
et rrua fratrcs in uiium.
c.iyilate gloiiosa, in qua est habifatio omnium lselau- liabitationem requiem.-in
 5-H HONORII AUGUSTOPUN. OPP. PARS II. —EXEGETICA. %&
habitantes, Deum iri noetibus benedicunt, qui Siabi- A bunt, omr.es san<ti organis et cymbalis ut Sponso
tat in Jerusalem, cujus misericordia in setenium, in sstenium jubilabunt. Quia portum diu optatum
cui reversi de Babylone cantant hymnuro de canti- prospero cursu atiigimus, tempus est ut deposilo
cis Sioii in couspectu angelorum, diesflrmati in via vcio gubeniatori nostro omnium bonorum largitori
aeterna, ubi recti Iiabitahunt cum vultu Dei, sacrifi- gratias agamus.
cium vespertinum facli, Expticil.
In quinla decima decade, eadem oetasEcclesise ad Finito Psallerio idem Honorius exposuit ctiam
perseveranliam coiifessionis persuadetur, quam Canlica, qum in laudibus singulis dicbus dicuniur,
justi exspectant, donec eis Dominus retribuat, cum uti et Canlica : Benedictus, Magnificat, Nunc dimil-
animam de tribulatioue educel, quse post bellum tis, Orationem Pominicam, et Synibohtm apostolo-
canticum noyum ei canet, quem laudahilem nimis ruui. Quod universum opus his demum verbis conclu-
sancti benedicent, cum judicium injuriam palienti^ dii: Opus quod dePsalterio velCanticis instituimus,
bus faciet, cum Jerusalem aedificans consummabit, • auxilio Dei ad unguem perduximus, rogo auteiri
cuj'us filios benedieens adipc frumenti saiiabit; in omnes fllios Ecclesise qui hoc opus lecturi sunt, ut
qua nova Jerusalero eril hymuus pmnibus sanctis, mecum Christo pro hoc labore gratias agant; et pro
cum Isetabuntur in eubilibus suis, cum peracto j'u- ^ meis excessibus preces pio Indultori fundant. Et
dicio Rex sponsus reginam sponsani in novam Jerit- noyerint in hoc opere nihil esse meum praeter solum
salem introducet, ct angeli tubis ut regi persona^ laborem, sententias autem esse sanctorum.

'. (HLBS.TIONIS ET AD-MSDffl RESPONSIONIS

m DUOS SALOMONIS LIBROS

PROVERBIA ET EGCLESIASTEN.

(Bibliothcca Vet. Patr. edit, Lugdun., XX, iUO.)

PRJEFATIQ,

Quot nominibus vocalus est Salomon? Tribus, sicut sacrse Scripturse manifestissime docent, id est Salo-
mon, Idida, et Ecclesiastes. Quare his' tribus nominibus nominatus est? Salomon, id est pacificus, diclus
est ab eo quod in regno ejus pax fuit. Idida voeatus est, id est dileclus Domini, quia dilexit eum Dominus.
Ecclesiastes qualingua dicitur? Grsecoi,nain Hebraice celeth [cpheleth, sive coeletli] dicilur. Celeth aulem
et Ecclesiastes quid sonat in Latino sermorie? Ille quippe Ecclesiastes dicitur, qui ccelum Ecclesiee eon-
gregat. Unde recte in Latino. sermone Ecclesiastes dicitur concionator, quia cpncipnalur, id est loquilur ad
popuium, et sermo ejus non ad unum specialiter, sed generaliter dirigitur ad omnes. Concionator ergo recfe
in sancta Ecclesia dici potest prsedicator. Quot libros edidit Salomon? Tres tantum, juxta numerum voca-
bulorum suorum, hoc est Proverbia, Ecclesiasten, Canlica canticorum.
Quid ait Salonion in Proverbiis? auf quid docet in Eeclesiaste, yel in Cantico canticorum? In Proverbiis
docet parvulum, et per varias sententias instruit, quasi filiuin. ln Ecclesiaste vero jam perfcctse aeiatis vi-
rum imbuit, ut intelligat quia in huj'us mundi rebus nihil sit perpetuum, nihil gloriosum aut magnum, sed
omnia brevia, et caduca et vana sint quae cernimus. In Cantico caniicoruin, jam virum consummalum, at-.
que in omnibus et variis exornatum virtutibus sponsi Domini nostri Jesu j'ungit amplexibus. Specialiter
aiitem quem significat iste Salomon, Idida, et Ecclesiastes? Dominum nostrum Jesuin Christum, qui est
noster Salomon, id est pacificans omnia per sanguinem suum, fccit utraque unum (Ephes. n, H) : hoe est
de duobus populis unani consfruxit Ecclesiam. Unde Aposfolus : Christus, inquit, pax npstra, qui fecit
utraque imum (ibicl.). Ipse esl Idida, hoc est dilectus Patris Filius, de quo ipse Pater ad discipulos suos
ait: Hic est Filius meus dilectus,in qito mihi bene complacui (Matih. xvn, 5), Ipse est nimirum el Ecclesia-
stcs, id est concionator noster, qui congregavit coetum, id est Ecciesiam sanctam de univcrso orbe lerra-
515 QUJESTIONES ET RESPOSSIONES IN PROYERRIA. 51-4
rum, ad quam loquituf, dicens : Discite a me quia mitis sum et humilis corde (Matiti. xi, 29). Hic est filius
David, ad ouem caeciclamabantMn Evangelio, dicentes : Miserere nosiri, fili David iMdttli. ix, 27). Hie
est etiam rex noster Jerusalem non terrestris, sed illius coeleslis, quae est mater omnium nostrum.

IN PROVERBIA.

. CAPUT PRIMUM. A peccatis, ut dignus flat ad percipienda mystcria divi-

Quid est quod Salomoii dicit (vers. 17): Frustra nitalis.
jacilur rete ante oculos pennalorum ? Nunquid non CAPUT III.
solent aves soeperetibus capi? Solent utique. Qui Quid est (vers. 5) : Ne innilaris sapienlim turn?
stiiil ergo isti pennati ?
Quis enim innititur sapientise suae?
Sancti et electi Dei, qui habent pennas fider, spei Ille qui sua sapientia, aut suis viribus confidit se
et charitatis, caeterarumquevirtutum. Habent.et spi- posse implere divina mandata.
ritales oculos, quibus el insidias anliqui hostis prae- Ecce iterum dicit (vers. 7): Ne sis sapiens apua
cavent, el peccata pfae.vident.Frustra erso, id est in temetipsum. Quis enim sapiens apud semelipsum?
vanum, jacitur rele anie oculos pennaiorum, id est Ille certe qui se prse ceeteris extollit, quasi do
laqueus insidiarum diaboli objieitur sanctis et ele- ctior, et jactalde his quse ex diclis Patrum recte ce>
ctis viris, quia facile in terra supeiare possunt in- giioscere et inielligerepoluit.
sidias diaboli qui suam conversationem habent in Quaeest vera sapienlia?
cceiis. Dominum timere, et recedere a malo.
Quae est sapientia ae qua dicit Salomon (vers. T, Unde scis quod-ha-.csit vera sapienlia hominis?
20): Sapientia foris prmdicat, in plaleis dal vocem Quia in libro Job scripturn est: Ecce timor Do-
sudm? ; mini, ipse est sapientia; el recederea tnalo, intelti-
Christus Jesus, qui est Dei virtus et Dei sapientia, gentia (Job xxvni, 28).
sicut dicil Aposlolus (I Cor. i, 24). Haecergo sapien- Quis est homo ille de quo Salomon ait (vers. 13):
tia quomodo foiis praedicavit? Intus prsedicavit, hoc Bealus honw qui invenil sapientiam?.
est, in secreto, antequam pateretur, quia paucis, id Qui doctrinam veritatis, id est Eyangelii, aurf
est solis discipulis, mysleria suae diviniiatis ostendil; corporis simul et cordis percipit, et in Scripturif
sacris Domini volunlatem studet cognoscere.
post rcsurfectionem vero suam foris praedicavit,
quia misso desuper Spiritu sancto, aperte se per Quando (ibid.) affluit prudentia?
apostolos, quod Dei Filius esset, mundo praedieavit. Quando cum magno amore et sui cordis delecta
audit prsecepla divina, et operc studet im-
Quomodo in plateis dedit voeem suam? Quia qui tione
ante in secreto et in occulto et in uno populo Ju- plere.
da-.Orumprsedicaverat, postea in latitudine plebium Quid est quod ait (vers. 17) : Vim cjus vim pul-
et turbis gentium, manifeste prsedicavitper aposto- chrm, et omnessemitmillius pacificm?Quse sulit isls
los, juxta hoc quod eis proecepit, dicens : Quw dico C semitae, aut quse sunt haevise ipsius?
vobisin tenebris, idest in occulto, dicitein lumine, Yise sapientise sunt actiones Domini, quas gessit
id est in manifeslo; et quod in aure audistis, id est in carne, sive doctrinse ipsius quae coiitinentur in
in secreto, prwdicate super tecla (Matlh. x, 27), id libris Evangeliorum; quse viae pulchrse sunt, quia
est aperte et coram hominibus. divinae. Semitae sapienlise sunt mandaia et prsecepta
Quomodo intelligendum est quod ait (vers. 2!): Domini; quae semitae recte dicuntur paciflcse, quia
I/i foribus portarum urbis profert verba sua? omnia prsecepta Domini ad pacem aeternam perdu-
Per urbem sancta designatur Ecclesia, coadunata cunt.
de utroque populo,,Judaeorum videlicet. et genlium. De qua lege, aut de.quo consilio dicit Salomon,
Fores porlarum urbis liuj'us, sancli doctorcs fue- cum ait (vers. 21): Custodi legem meam atque con-
siliutn meum?
runt, qui verbum Evangelii praedicando, credentes
i.i eam introduxerunt. Sapientia ergo in foribus por-- De lege et consilio sapieriliaeDomini nostri Jesu
tarum prsedicavit verbum sUum, quando Christus in Christi, quse esl lex supienliae, quae dicit: Si vis in-
suis gredi ad vitam , serva mandata: id est Non occides,
apostolis loquebatur. Non mwchaberis, Non furtuin facies (Malth. xix,
CAPUT n. D 17), elc.
Quid est quod ait (vers. 2): Inclina cor tuum ad Quid est quod ait (vefs. 52): AboininalioDomini
cognoscendam prudentiam? Quomodo potest homo est omnis illusor? Quis est illusor ?
inclinare cor? Qui verba Dei, quaecognoscit, implere cdufemnit,
Ille ihelinat cor suum ad cognoscendam pruden- Illusor est hsereticus, qui verba Dei pervcrse intel-
tiam, qui humiliat se, et emendat animam suam a ligendo ct docendo cofrumoit. Et ille est illusor.
 olo OOrvORII.AUGUSTODUN.OPP. PARS. II. — EXEGETICA.
qui magna Dei proraissa quasi parva despicil, et poe- A auditoruin verba scienlioe dilatainus, et jttxla unitts-
nam oeternaedamnationis quasi tolerabilem spernit, cujusque qualiiatem divina. eloquia dissipainus. Si
Iterum : lllusor est, qui suos prox.imos simplices et in plateis aquas dividere debemus,. quomodo ergo
pauperes insultando contemnit, Omnes hos tales eas soli babere dcbemus, quas in plaleis dividimus?
abominatur Dominus, et cum simplicibns est serino- Quando aliis verba divina proedicamus, et tameii soii
cinalio cjus (rers. 52), quia illos gratia coelestis aquas habemus, quia de ipsa proedicationehumauas
sapienlise illuminat, qui in se nihil duplicitatis ha- laudes non quaerimus.
bent, CAPUT YII.
CAPUT IX. Quidest quod Salomon dicii de lege sua (vers. 5):
Quare Salomon dicit (vers. [o) : Et ego filius fui Liga eam in digilistuis, scribe iilcmin tabulis cordis
pairis mei tenellus, et unigenilus coram matre mea? tui ? Quis enim lcgem in digitis ligare polest?;a.qtsi
Quomodo fuit unigenilus coram niaire sua, cum fecerif, quseerit utilitas?
prsecessit eum uicrinus frater, sicut Scriptura libii In digitis, hoc est in actibus. Legem iii digilis li-
Regum teslatur? gat quicunque eam bonis operibus implet et ornaf;
Yerum quia praecessit eum frater, sed ille mox: ut in tabulis cordis, boc est in laiitudine cogitaiionis.
natus est, quasi nunquam fuisset, sine nomine de ^ Scribit ergo legem in labulis cordis sui, qui eam
- hac vita discessit, propterea istum unigenitumap- eum gaudio s&scipit, et memoriae commendat.
pellat. CAPUT YIII,
CAPUT V. Quid est quod Sapientia dicit (vers. 50) :-Delecta-
Quid est quod dicit (vers. 9) : I\e des alienis ho- barper singulos dies ludens coram eo (id est corarii
norem luum, et annos tuos crudeli ? De quo lionore Patve omnipotente)-omni lcmpore, tudensm orbe ler-
dicit, aut quos vocat alienos? nmimJNunquid Sapienlia, id est Dei Filius pueri-
De quo ? Facius esl homo ad imaginem Dei (Gen. liler ludebat coram Patre?
i, 27). Alienos vocat dsemones, cl est sensus : Ne Absit! Sed quid est quod dieit, ludens? id est gau-
honorem tuuni (quod ad imaginera Dei creatus es) dens Ludebat enim per singulos dies.id esl gaude-
male vivendo, subdas immundis spiritibus. bat se unum esse, hoc est unius substantiae cunj
Quem appellat crudelem, aul de quibus annis di- Palre a principio ex diebus aeternilatis.
citur? Quomodo lu.debat onini tempore in orbe terra-
Annos vocatspalia vitse; crudelem, diabolum. Et rum ?
esi sensus: Spatia vitae quae tibi dedit Deus, male r Quia cum tempore oi'bis et creaturse esse coepisr
vivendo ne tradas diabolo. sent, ipseFilius gaudebat, quia quod erat semper in
De qua cisterna dicit Salomon, aut de quo puteo Pafre manebat.
fliieuta, cum dicit (vers. 13): Bibe aquam de cisterna CAPUT IX.
tv.a et fiuenta putei ? Quid est quod ait (vers. I) : Sapientia mdificavit
Gisternam vocat catholicam, id est Yeteris ac Novi sibi domum?
Testamenli doctrinam; puleum vero, profunditatem Quia in domo sedificavit sibi sapieniiam. SapienT
et altitudinem ejusdem catholiese doctrinse; aquam, lia, id est Dei Filius Dominus Jesus Christus, sedi-
scientiam; fluenta, copiam et abuiidanliam seientioe, ficavit sibi domum, quia ipse creavit iioniineni in
varios sacrse Scripturse appellat inlellectus. Docet utero Yirginis, queni in uuilatem suae personoe as-
enim verbis his cavere a doctrina hserelicorum, et sumpsit.
altendere Iectionibus sacrarum Scriplurarum. Et est Quomodo (ibid.) excidil columnas septem?.
sensus : Bibe aquam de cislerna iua, serva et opere Septem columnas excidil, quia per scptiformem
imple docirinam quam aliis proedicas, et fluenfa pu- gratiam Spiritus sancli erexit Ecclesias pcr orbem
lei, id est abundantia sennonis tui seu scientise, af- terrarum, quaesicut coluninae susfeutando cor.tinent
fluenler redundct in te in operibus honis. ] niunoriaiii nominis ejus, id est mj"sterium ej'us in.-
j)
Quare dicit Salonien : Deriventur fontes tui foras, carnalionis. Polest et nliter intelligi : Sapientiae do-
el in plaleis aquas tuas divide (vcrs. 16)j; cum sta- mus, Ecclesia Chrisli esl; colunnioe aiilem domus
tim subjungal: Habeto eas solus,nec sint alieni par- hujus, sancti doctores. Quse columnaebene septem
Ucipestui? (Vers. 17.) Si fonles noslros foras deri- csse dicuntur, quia sancti doctores lepleli sunt se-
vamus, el in plaleis aquas dividimus, quomodo soli ptiformi gratia sancli Spirilus.Quoiiiodoergo cxci-
eas habere possumus? dit sapientia bas colunmas? Excidil columnas,
Quamvis in verbis videatur contrarietas, tainen quia menies praedicalorum ab amore prsesemis sse-
noii est, quiahae senlentise non possuni nisi spirita- culi separavit et erexit eos ad poriandam ejusdem'
liler inlelligi. Fontes ergo nostros deiivanms, cum Ecclesisefabricam.
aliis vim praedicationis infundimus, cum verba sa- De quihus ancillis dicit Salomon (vers. 5) : Misit
crae Scripturae amiunliamus. In plateis aquas divi- ancillas suas ut vocarent ad arceni, cl ad moeniaci-
dimus, cum populis praedicamus. Platea nanique vitalis?
dicla est a latiludine, est cnini Groeous sermo. In Ancilias vocal, sanclos apostolos. Qtiare vocaf eos
platcis ergo aouas dividimus. ouando in niulliludiiie ancillas? propter insipicntiam, infirmilaieni cl pau-
517 QUJESTIONES ET RESPONSIONESIN PROVERBIA. 518
.pertatem, quia iuiotas. infirmos, et pauperes et de- A Qui manum jungit au manum, nihi. operatur,
spcctos elegit apostolos, quos ad prsedicandum misit Mali ergo qaandiu manus in manu fuerint, nou erit
in mundum, ut fideles populos vo^arent ad arcem innocens, quia si ad tempus subtrahit manus ab
selernse beatitudinis, et ad mcenia Jerusalem ccele- opere malo, tamen, quandlu maluC, innocentiam
' ' - "
stis. . cordis habere non potest. Unde, jam dictum : Abo-
CAPUT X. minabile est Domino cor pravum (Prav.-xi, 20).
Quts est (iim. i)filius sapiens qui Iwtifical pa- Quomodo intelligendum est quod ait (vers. 22) "
trem? aut quis est filius slnllus qui nicestiiia. est Circulus aureus in naribus suis, mulier pulcitra ei
'
matris sum? fatua. ,
Ille qui accepta fidei ac bapcismatis mysteria bene Iioc est, si circulum aureum in naribus porci in -
servat, et opere implet, filius sapiens est; iste pro- fixeris, il-Iedum pergif terrain yertere ac fodere
cul dubio laetificatDeum Patrem. Qui vefo accepta naso, immergit circulum aurcum in vobUabrum luti,
iiiieiac baptismatis mysteria, malis operibus vel hae- et lunc perdit circulus aureus decoremquem habuit.
-relica pravitatc corrumpit, iilius stultus est; hicni- Similiter ergo mulier fatua, si habet ptilchritudinem
rniruiri moestitia est r.iatris suae, sanctse videlicet vultus, vel si accipiat ornamenta inaurium, moni-
Ecclesise, quia conlristateam. " lium simul et vestiinenforum, sordidal pulchritudi-
Quid est quod dicit Salomon (vers. 10) : Stidlus nem vultus, et amiltil decorcm, si se cceno libidinis
labiis verberabitur? quomodo potest homo stultus coinquinare diligit, et adulteriis corrumpit.
Iabiis verberari? : Spiritualiter autem quomodo inteliigenda Csthaec
Yerberatio in hoc loco damnationem significat. sententia? Quicunque sacras Scripturas intente me-
Stultus ergo labiis verberabitur, quia propier verba ditatur, et jugiicr perscrulatur.divina eloquia, acci-
iniqua et mala quoe locutus est, condemnabilur. pit ornamentum scientioe; qm..dsi male vivendo cor-
Unde et alibi dicitur (Prov. xvm, 2-i): Mors et vita rumpit, et destrtiit quod intelligit, circuiam aureum
in munibus linguw, quoniam unusquisque aui ex habefcin naribus, sed more cuis lerram fodiendo
verbis suis justificabitur, aut ex vcrbis suis condem- coinquinat et luto immergit, quia ornaturii per quem
nabilur (Malili. xn, 57). Cur lingua diciiur habere notitiam Scripturarum accepit, immunda actione
manus, cum manus habere non possit? Metaphorice sordidavit. Talis anima, pulchra mulier et fatua est;
diclumest, hoc est secundum translationein, quem- piilchra quidem per scientiam; sed dcJilacarnalibus
admodum venli dieuntur. haberepennas. Manus delectalionibus, fatua est per actiohem.
etenim linguae ipsa verba sunt, quibus aut bene lo- p Quid est quod ait (vers, 25) : Anima qum benedi-
quendo meretur vitam, aut male loquendo meretur cit, hnpinguabilur : et qum [qui] inebrial, ipsa [ipse\
mortem, Aliter. Per manus saepein Scripturis sacris quoque inebriabitur ?
operadesignantur, utillud: Laboresmanuum tuarum Plures namque sunt qui inebriant alios, sed ipsi
quia manducath (Psal. cxxvn, 2). In manibus lin- non inebriantur; non dicithoc de corporali ebiie-
gused;cit, hoc est in operibus. Opera etenim Jinguae tate, sed de spiritali : Anima ergo quse benedicit,
sunt col^oquiabona vel mala, ex quibus mors nasci- impinguabitur, quia quicunque exterius prsedicando
tur, aut vita. benedicit, spiritalem pinguedinem accipit, id est spi-
Quis est iste piger de qtto dicit Salomon (t'crs.2C): riiali gratia augetur et crescit. Simililer qui sacro
Sicut acetum denlibus , ct eumus ocutis, sic piger his eloquio mentes subditorum studet inebriai-e, ine-
qui miseruntillum? briabitur et ipse, quia sancti Spiritus gratia re-
Piger^st male vivens Catholicus, qtii non laborat pletur.
nequeoperatur, ut ad seternam beatitudinem perve- Quare non dixit,homo, sed, anima quaebenedicit,
iiiremei'6atui. Per acetum et fumum, haereticcrum impinguabitur?
designatur perfidia; per oculos et denies, prsedica- In Scripfuris divinis soepius poni solet. pars pro
to:'es sanctse Ecclesise. Qui bene oculi dicuntur, D toto, id esl anima pro toto hominc. Toium vero po-
qiiia recta itinera prsevident^ pulchre etiam dentes, nitur etiam pro parte, uf illud : Tulerunt Dominutn
quoniam spiritaiia alimcnta fidelibus ministrare so- meum (Joan. xx, 15) . Dominum: dixit, pro corpore
lent. Ergo sicut acetum dentibus, et funius oculis, Domini.
id.est sicut perfidia liaereticorumcontraria est bonis Quis est ille de quo dicit (vers, 26) : Qui abscon-
doctoribus, quia conlrislat eos, et molesliam gignit dil frumenta, maledicettirin populis? Nunquid pro-
ei lacryinas ; sic piger, id est malus Catholicus gra- plerea maledicendus est aliquis, qaod non omnihus
vis est eisdem bonis doctoribus, qui miserunt eum, - f.umenta sua mar.ifestat?
boc est, qui jusserunt ut fldem suam operibus im- Erumenta, sanctse praedicalionis sunt verba. Er-
pleret. Ideo gravis est, quia fidem pravis operibus go quicunque abscondit hic frunienta, id est sanclae
destruit. praedicationis verba apud se retinet, et nonvultaliis
CAPUT XI. annuntiare divinaeloquia, iste maledicitur in popu-
Quid eso quod ait (vers. 21) : Manus in manu, non lis, quia pro culpa silentii condemnabitur, quia mul-
erit innocens malus ? Quomodo malus homo manus tis prodesse potuit, sed quia noluit, ideo pro mul-
in liianu, et ideo non erit irinocens? tnriim poena jiiste putiietur. -;-._•
519 IIONOIUiAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA, 520
Qui sunt llh qui vendunt frunienla, de quibus ,/_tudinem, et non vult Cbristi prsecepta implere, ut.
inox subditur (ibid.) : Bcnediclioautem super capv.t beatitudinem mereatur obtiiiere. De hoc enim Ja-
vendentivm? cobus dicil : Vir duplex animo,- inconstans esi in
Illi vendunt frumenta, qui verba vitse et sanctoe omnibus viissuis (Jac. i, 8),
prsedicationis suis annuiitiant. Quod pretium acci- Quis est nuiilius impii de quo dicit (vers. 17)
piunt ab eis? pretium fidei et sanctse confessionis. Nuntius hnpii cadetiti matum^
Quoiiiodo veniet benedictio super caput eoium? Nunlius ihipii, id est angelus diaboli, Arius fuit
Quia singulis eorum dicturus est Dominus : Euge, ct Sabellius, cseterique haeretici; vel etiam siisiir-
serve boneet fidelis,intrain guudinm (il/att/i.xxv,20). rcnes , angeli ulique Salanoe, isti nimirum ce-
Quid est quod ait (vcrs. 29) ; Qui conlurbal do- cidere in nialum, id est in f?ternse gthennae lor-
mum suam, possidebit ventos? quomodo potest aii- menlum.
quis possidere ventos? . . Quis ergo estlegatus (idelisdequo sequitur (ibid.):
Donium in hoc loco mentem appellat, id est qua Legatus autem fidelis, sanitas ?
unusfjuisqiie veluti in domo habilal pcr cogilatioi Legatus fidelis est unusquisque calholicus praedi-
nes, venlos, immundos spiritus vocat. Qui ergo cator et doctor, qui sibi suisque auditoribus sani-
domum, id est mentem , malis et noxiis cogitatio- B tatem ef salutem acquiiitseternam.
nibus psrlurbare non timet, iste niniirum posside- CAPUT XIV.
bit ventos, quia per malas eoghationes viam fa-: Quare dicit (vers. 19) : Jaccbunl mali anie bonos,
cil doemonibus, ut iiigredianlur et inhabitent in et impii ante portas justomm, cum in ha.cvita magis
ipso. soleant boni j'acere antemalos, et justi ante portas
CAPUT XII, impiorum?
Quomodo (yers. i) : Mulier diligens est corona vi- In novissimo judicio coronatis justis, mali et im-
ro suo; etpulredo in ossibus ejus, qum coufusioKeres pii condemnabunlur, qu.ieos in prsesenti yita affli-
dicjnasgerit ? gebant, et idcirco dicit: Jacebunt mali anfe bonos,
Mulier bona et casta, honorem prsebet viro suo el ini])ii ante portas justorum. Atfamen quod dicii,
in omnibus, et quia diligit eum, el bene regit eusi non ad vicinifatem locorum pertinet, quoniam boni
et domum ejus, coroua est illi, quia ejus virtuti- et roali non sibi erunt tuiic vicini, sed perlinct ad
bus addit gratiam, unde coronetur a Domiuo. Adul- visiouem bonorum, quoniam boni semper videbunt
tera vero mulier quamvis videatur speciosa, pu- tormenta malorum, ul Deo liberatori suo maiores.
tredo tamen in ossibus ejus est, quia intus fetore sine fine referaht gratcs.
C
luxuriae membra sua eoiiiquinat. CAPUT XVI,
Quomodo inlelligendum est quod dicit (vers. 9) . Quid est quod ait (uers. 41) : Pondus et stalera
Melior est pauper et sufficienssibi, quam gtoriosus in- judicia sunl Domini?
digens pane? Quia, sicut ipse voluit, unicuique mensuram et.
Vere melior estidiota et simplex qui operatur gratiam dedil fldei (Rom. xn, 5).
bona qaae novit, unde vitam aeternam nieretur ha- Quos appellat (ibid.) : Lapides smculi [al, sac-
bere. >n ccelis, quam gloriosus, id esl clarus doctrina cuti] \
et eruditione Scripturarum, vel opertus doctoris Justos et fortes in fide.Omnes ergo lapides ssecu-
officio, qui indiget pane dileetionis, quia nec Deum li, id est sancli et elecli Dei, opera sunt Domini,
diligit, nec proximum : vel cerle ideo pane indiget, quia nemo sua virtute, iienio suo merito elec.tusest
quia non operatur quod intelligit aut docet.1 a Domino , ut coelesti sedificationi aptus essel, sed
Quis (vers. 23) Iwmo vcrsutus qui celat sciez- sola misericordia ipsius.
tiam ? CAPUT XVII.
Versutus, in hpe loco in bona significatione po- Quid cst quod dicil (vers.6) :. Corona senum. filii
nittir, id est sapiens et prudens. "Virergo versutus, D fitiorum, el gioria filiorum palres eorum? Si mali
id esl sapiens et prudens, aiiquando de indusliia sunlfilii lilioruni._quoniodo gioiia simt pairum suc-
celat scientiam, duabus scilicet de causis: una, quia rum? el si patres mali fueriiii, quomodo sunt glo-.
infirmis auditoribus non potesl loqui quasispiritali- ria filioium?
bus, sed quasi carnalibus, id est magna Scripfura- Senes in hoc loco patriarchas appellat et prophe-
riim sarictarum mysteria quse novit, non audet illis tas, quorum filii sunt apostoli, et fi.liifiliorum, suc-
mar.ifestare, ne forle scandalizenlur; aliera, quia cessores apostolorum, vidclicel saiicti prsedicatores,
non vult sanctum dare canibus, neque mittere mar- omnes isii corona senum siinl, id cst palriarcharuxu
garilas anle porcos (Matih. vn, G). et prophetarum, quia digna laude celebfant, per
CAPUT XIII. qiioium exempla el vaticinia ad cognatioiiem gra-.
Quid est quod ait (vers. i) : Vull piger cl non vult ? ti;c pervenerunt. Quomodo patres sunt gioria filio-
Si ergo vult, quomodo non vult? rum, magna quippe gloria est proedicatoribus Novi
Per pigrum ille designalur qui se non vult exer- Testamenti, quia lilii veterum, id est palriarcharum
cere in bonis operibus. Vult 'srgo piger regnare; et esss iiieruerunt.
non vult Iaborare pro Deo; vult pcrvcnife ad beaii- Quid est quod dicif (vers ii): Qui dimillitaauam,
 521 OJLESTIONES ET RESPONSIONES 1N PROYERBIA. 522
caput est jurgiorum? Nunquid ille qiii- ciausam __ 4"diversum pondus, ct diversam mcnsuram.'Quaiitf.m
aquam decurrere dimittit, jurgia concitat? aut nuu- ergo ad lilteram, quicunquejn domo sua varium
quid non magis vinum quam aqua jurgia concilare habet pondus variamque meiisuram, propter hoc
solet? utique habet, ul taliter libret et metialur sibi, atque
Figuralive hoc dictum est, nam per aquam Gesi- aliterproxinio, qiiod est abominabile Domino. Un-
gna*a est lingua Ievis et iluxa et immodei'ata, quae de in lege Moysi Doniinus prsecipiens dicit : Sit libi
instabilis est sjcul aqua. Qui ergo dimittit aquam, wquus medius, justusque sexlarius (Lev. xix,
56).
hoc est immoderate relaxat linguam suam, caput Spiritualiter autem quomodo intelligi debet? IHe in
estjurgiorum,quia qui linguani suam non refrenat, domo sua diversum habet pondus el diversam mcn-
lites et jurgia ooncitat, et concbrdiatn dissipat, suram, qui semper in suis actibus quaerit unde
CAPUT XVIII.- ipse Iaudetur, et in aliorum actibus perscrutalur
Quid est quod ait. (vers. i6) : Donum hominis di- unde illi vituperentur, iste quoque talis abominabi-
. lalat viam ejus, et ante principes spalium ei facit? lis est Domino, quia nimirum quantum sibi
placere
quod estrdoaum hocquod dilatat viam hominis, et desiderat, tanium displieet Deo, qui omnia secreta
facit ei spatium anle principes? rimatur cordium.
Donuni hoc, donum est charitalis, sive aliarum IB Quomodo intelligendum est quod ait (vers. U):
virlutum, quas a Domino fideles accipiunt. Hoc vi- Malum esl, dicit omnis emplor. Et cum recesserint,
delicet donum dilatat viam ejus, id est aclionem, lunc gtoriubitur ?
quia unusquisque lidelis quanto amplius gratia Spi- Secundum litteram, solet emplor vituperare quod
ritus sancti intusrepletur, tanto raagis viam suam emere desiderat, et dicit: Malum est, malum est.
foris dilalat, id est bonorum operum gressum naul- Y7eriimlamen si bene emerit, cum recesserit, gio-
tiplieat, quse quotidie in sanetis desideriis et bonis riabilur. Spiritualiter auiem quomodo-intelligitur?
«iperibus crcscit el augetur. Hoc donum quomodo Illeveracilerestemptor, qui sibi seterna pncmia in
facit homini spatium ante principes? quia ir.ter ma- coelis comparaie desiderat, Ipse nimirum emere
gnos Ecclesiaerectores, in futuro tribuit ei culmen sludet terre.iis coelestia, caducis mansuia, tempora-
honoiis, et gloriam a;ternoe beatitudinis libus aelerna. Talis ergo emptor quidquid patilur in
CAPUTXIX. prsesenti, malum esse dicit, quia esse inlelligit.
Quare dicit (vers. 24) : Abscondit piger manum Aitamen quia adversa omnia palienler susliuet pro
sub ascella, nec ad os suum applicabil eam? Quis est Deo, cum recesscrit de mundo, lunc gloriabitur,
enini tam piger, qui comedendo vel bibendo ad os , quia pervenjet ad bealiludinem.
suum mairum non applicet ? Item quomodo inlelligendum quod paulo post di-
Qui abscondil tiianum suam sub ascella, non vult cit (vers. 21) : Hmreditas, ad quara feslinalur in
ulique ad aliquod opus vel ad laborem extenderc il- principio, in novissimobenediciionecarebii ?
lafn. Ergo per pigrnm designatur unusquisque se- Hsereditas hsec, acquisitio ayaritisepotest inielligi,
gnis et desidiosus proedicator, qui non vult opere Ergo quicunque per avaritiae nequitlam in hac vita
nnplere quod docet. Manum quippe ad os porrigit, divitias nmltiplicare desiderat, necesse est ut in fu-
qui studet opere implere. ttiro aeternsehajredilalis beiiedictionem amiilat. Ali-
CAPUT XX. ter : Quicunque pro humana laude bona opera quse-
Quis est ille piger, de quo dicit (vers. 4) : Pro- rere desiderant, in principio quasi ad haereditatem
pler frigus piger ararenoluil.mendicabit eigo wstate, festinant. Ideo iif novissimo benedictione carebunt,
et non dabitur ei ? Quid ? si piger tempore fiigoris quia nullam remunerationem percipiunt a Deo; de
arare nolueril, nunquid, aeslatis tempore, qui sibi talibus scriptum est : Amen dico vobis, receperunt
aliquid tribuat invenire non poterit? mercedemsuam (Matih. vi, 2).
Saepeetenim pigri, et frigoris et aestatis tempore Quid est quod ait (vers. 25): Ruina hominis est
inveniunt qui sibi tribuant eleemosynam fldeles. Sed p. ] devotare sanclos, et posi vota relraclare ?_
piger in hoc loco illum signilicat qui propter desi- Devotare sanctos, id est volo se obligare. Impii
diam et hujus mundi adversilatem; quae per fiigtts aulem devotabunt sanc:os, quia voto se obligant ut
designantur, inDeiservilionegligit laborare : idcirco persequanlur sanctos, et occidant eos quemadnio-
in diejudicii mehdicabit, quia non habebit Opera dum sepluaginta [quadraginta amplius] viri, sicut
bona, pro quibus aelernam merealur accipere beati- in Actibus apostolorum legitur, devoverunl se non
ludinem; quoniam, qttaecunque seminaveril homo, manducare nec bibere, donec occiderent Paulutn (Act.
hwcet metet(Gat.'y\, 8). Cur ergo diesjudicii aestati, xxin, 21), et pagaui saepe, ut Iegimus , diis devove-
et regnum Dei comparatur? Quia lunc omnia no- runt sanguinem christiaiiorum. Quid est post vofa
strse tristitiae nubila transiburit, et vitae illius dies, retractare? Post vota promissa retraelare est san-
selerrii solis claritate fulgebunt. ctos persequi, et detrahere, et quasi vile mancipiuni
Quid est quod ait (vers. 10): Pondus et pondus, contemnere. Quomodo ergo ruina est hominis de-
mensura el mensura, ulrumque est abominabile apud votare sanetos, et post vota retractare? Sienim pec-
Deum ? catum est cum aliquis sanctos Dei persequilur, aut
Pondus et poridus, mensura et mensura, dicit . offendit, aut laedit, et idcirco ruina est illi, qui3,
 IIONORIIAUGUSTOBUN.OPP. PARS. II. — EXEGETICA, 524
persequcndo sanctos, oeternssdamnationis sibiparat A fundum mortis; et bocest quod addidit (ibid.) ;Cui
interitum. iratus est Dominus, ineidet in illam. '
CAPUT XXI. Quid cst quod ait. (vers. 17) : Appoue eor ad
Quomodo intelligendum est quod ait (vers. i) : doctrinam meam. Et paulo post subjungit : (vers.
Sicut divisionesaquarum, ita cor regis (tantum) es;e 20) Ecce descripsi eam tripliciier, in cogitationibus
in manu Dei, et non omnium hominum, cum alibi et scientiaut oslenderemtibi firmitatem ei eloquia ve-
scriptum sit : In manu ejus sunt otnnes fines lerrm'1 ritutisl, Qiiomodo descripsit tripliciter doctrinam et
(Psal. xciv, 4.) Si omr.es fines terrse in manu ejus scientiam? aut quid est cor apponere ad doctri-
sui:t, hoc est in poleslate Dei, an non et corda om- nam ?
nium hominum in manu ejus sunt? Cor apponere est intelligere doctrinam sanctam
Regem in hoc loco non illum solum debemus in- et juslani. Tripliciter vero doseripsit suam doctri-
telligere qui rex est solo nomine, et temporaliter nam, quia unicuique prsecepit ut eam studeat im-
aliis imperat, sed unumquemque virum sanctura, fi- plere cogitalione, locutione, et opere.
delem atque religiosum Chrislianum, cujus milites De quibus terminis dicit (vers. 27) : Ne trans-
sunt sacraevirtutes, et ipse vitia in se viiicere novit. grediaris lerminos antiquos, quos posueruni palres
Sicut ergo Dominus muitifariis divisionibus aqua- ^tui?
rum, late fiues terrarum et aeris implet, ita cor re- Terminos antiquos dicit terminos veritatis el fldei,
gis quocunque voiuerit, convertit, quoniam sictit quos habueruiit ab initio catholici doctores. Hoc
divisiones gratiarum angelis et hominibus, j'uxla ergo proecipit,ut sacrsefidei verilatem et evangelicse
voluntatem suam, tribuit, ita corda regum, id est doctrinsenemo aliter suscipiat, quam a sanctis Pa-
sanctorum, variis doctriuis replel, et diversis ornat tribus est tradita , sive hocpraecipit, ut eloquia sa-
virtutibus. crarum Scripturarum nemoaliterinterpreteiur, nisi
Quis est (vers. 16) : Vir qui crraverit a via dociri- j'uxla uniuscujusque scribeiitis vel docentis sancti
um, et in cmtu giganlum commorabilur? Spiritus veriialem et iutentionem.
Gigantes appellat immundos spiritus, idestdse- CAPUT XXIII.
mones, de quibus et beatus Job dicit : Ecce gigan- Quaesuntopes illoede quibus dicit (vers. 5).iVe
ics gemunt sub aquis; et qui habitant cum eis (Job erigas oculos luos ad opes quas habere non potes,
xxvi, 5), id est dsemones, el omnes quos ipsi deci- _quia facicnt sibi pennas quasi aquilm et volabunl in
piunt, et qui sibi conseiiserunt, sub poeuis lorquen- ccelum? Quaeopes, id est divitisesive copise, pennas
lur. Quare dsemones appellantur gigantes? Quia ,„ sibi facerc possunt ?
doemonessuperbi el elati sunt, et male fortes, sieut Opes isfoe arcana sunt diviuitatis, et secreta coe-
olim fuerunt gigantes. In coetu ergo isiorum gigan- lestium mysterioruin; et est sensus : Ne erigas ocu-
tuiu, id est dsemonum, commorabuntur omnes qui Jos mentis tuse ad perscrutanda divinitalis arcana et
erraverint a via doctrinse, id est a via verilatis, quia mysteriorum ccelestiumsecreta, qusepenelrare non
simul cum dsemonibus torquentur. pofes, nec intelligere vales , quoniam solis aquilis
Quse est civilas fortium? vel quis est sapiens de pateiit , id est supernis tantum manifesta sunt
quo dicit (vers. 22) : Civiiatem forlium ascendit sa- civibus.
piens, ct destruxit robv.rfiducimejus? CAPUT XXIV.
Civitatemappellatmundum; fortes, doeniones.Mun- Quid est quod dicit (vers. 16): Septies enim cadct
dus isle quoudam civitas fortium erat, quia, idolo- justus et resurget? Si justus est, quomodo peccare
rum cultui deditus, dsemonlbus serviebat, et fidu- dicilur?
ciam vitae in cultu eorum habebat, qui nou sunt Loquitur hic Salomon de levibus et quolidianis
dii, sed opera manuuin hominum. Quis est iste sa- peccatis, sine quibus nullus justorum in hac vita
piens qui hanc civitalem ascendit? llle filius Yirginis potuit csse vel potest, quia videlicet in hacproeseiUi
Cominus Jesus Christus,Dei viitus elDei sapienlia, I1 vita nullus sit [adco] juslus, ufautcoactus.autvolens,
qui tunc hanc civitalem ascendit, quando natus in aut fiequenter singulis diebus non peccet per igno-
carne, visibilis mundo apparuit. Ipse nimirum de- rantiam, per oblivionem, per cogitaiionem, per ser-
sfruxit robur fiduciaecjus, quia subverlit et abstulit monem, per necessitateni, per carnis fragilitatem ;
de muiido cultum deorum, in quibus confidebant et tamen quia justus est, adjutus divina gratia, re-
gentiles. surgat per poenilcntiam, per jejuniuni, per oratio-
CAPUTXXII. nem, per eleemosynam. Quare septies cadere dici-
Quid est quod ait (Vers. il): Fovea profundct lur, et non minus autamplius? Septenarius elenim
est os cdienm? v_.ua.est aliena , cujus os niagna fo- numerusponi solet pro universitate seu generaliter,
vca? ul iliud : Septies in die laudem dixi libi (Psal. cxvin,
Os alienaedicit os meretricis. Qui ergo verna me- 164) : hoc est, omni tempore, et iterum : Benedi
retricis libenter audit, et oscula ejus libenter susci- cam Dominuni in omni lempore(Psal. xxxm, 1).
pit, quasi januam pulsat profundse fovese, id esl in- Septies etiam significataliquaudo soepsvel frequen-
ferni. Ergo, nisi se cito ab ejus colloquio vel osculo ler. Quod apiissime potest inlclligi hoc modo :
subirahai, deserente se Deo, illico mergefur in pro- Septies cadit juslus, hocest, soepe, et saepe re-
 S«5' 'QU/ESTIONES E"T RESPONSIONES IN PROVERBIA, 323
surgit; aut certe onmi tempofe cadit et resurgit; A , regum lnscrulabile. Sicut altitudo coeli et profun-
gratia scilicet diviria , secundum quod supradictum difas terrse comprehendi non polesi ab hominibus,
est.: itaiiosti-se fiagilitatis capacitas non valet compre-
• Quomodo
iritelligenduin est quod ait Saiorhon hc-ndere neque penetrare altifaidinem scientiae et
(vers. 27) : Prwpara foris opus tuum, et- diligen- inlcllectus. prophetarcm et apostolorum.
ter exerce acjrum tuuin, ul posted mdifices domum '""" ""'. CAPUTXXVI. '
tuam ? Quod est hoc opus quod fofis praeparare de- Quomodo sibi concordant, aul quomodo sibi con-
bemus ? venire possuntea quaedicit {yers. &Y:Nerespondeas
Ojius vOcatboriam actionem, ideo addidit, torim, stuttp juxta stullitiam suani, ne ejficiuris ei similis;
hoc est.utile libiel riecessarium. Opusefgo nostrum et (vers.
3); Respgnde stutto juxta slultitiam suam,
foris prsedicamiis , euni aclionem nostram bene ne sibi sapieiis esse videaiur. "' '
conrponimus exterins, e't ut Deo placeat ordinamus. Istse nimirum sententise valde sibi videntur esse
Quomodo agrum nostrum diligenter exercemus. Si conlrariae. Vere sibi bene concordant, si eas dili"
a spinis vitiorum corpus nostrum piirgamiis. Post
genteT consideremus. Per lioc enim quodait: Ne
agri exercilium, doirium nostram quomodo sediii- ,, respondeas stulto juxta slultitiam suam, nos admo-
camus? Si piimo exterius actus lioslros bene com- Eet, ut, quia stultus sapientiam non recipit, nos ejus
poriimus, tunc domum nobis oedilicamus, cum puri- non imitemur mores, sed potius coiiteiniiamus et
laleiii vitse el--m.undi.tiam,etiani in cogitatione ser- . despiciamus; et quoties loquhriLr, non
tu.rpiter, non
vamus, et habitaculum rioslrae mentis piis cogita- fuiiose, non superbe,- sed h6ncsfe,.patienter atque
tionibus exornairius. htiiriiliter, hoc est sapienter loquamiir, ne illi similcs
CAPUTXXV. efficiamur. Per hoc vero quod sequitur: Responde
Quis est Dominus, aut qui sunt regcs de quibus stulto juxta stultitiam suam, nos admoiiemuf ut
dicit (vers. 2): Gloria-Domini, celare. verbuin; et glo-
sapienter inerepemus, et redarguamus eum, et ma-
ria regutri, investigare sefmonem? '"'". nifestederiionstremus quanta sitslultitia, ne, si forte
Doniinus iste, Dei Filius intelligeiidus est, Domi- noii
agnoscat stultitiam suam, seputet esse sapien-
tius videlicet Jesus Chrisius, eujus gloria fuitc;elare lem.
verbum, id est se esse Filium; quia, cuni in "carne ' Quis est ille susurro, de quo dicit (vers. 22) -:Ver-
apparuit, magis se liominis quam Dei Filium confi- ba sv.surronis quasi simpliciq, et ipsa perveniunl ad
teri voluit, ut diabolus eum non agnosceret, et ita * inieriora ventris? .
passione sua genus humanum redimeret, quoniam (Q Susurronem , vocat incentorem litis, et bilin-
si diabolus eum agnovisset Dei Fiiium esse, nequa- guem,
qui laudem laude verborum simulat, et ideo
quam omnino crucifixisset. Gloria ijuippe Domini quasi simpTicia videiitur verba ipsius; sed perve-
fuit 'celare verbum, id est in forma homiilis, divi- niurit ad interiofa ventfis, quia susurro semper
riilatis suse occullare potentiam, ut dum'iiifiririi- quaerit aiidire unde jurgia pqssit semiriare, quibus
tateni Carnis ostenderet, diabolus eam ad passionem stomachus indigneluf, et omnia interiora peftur-
tradere festinaret, quateiiiis per igrioraiiliam pas- behtur
sionis perveniret ad gioriam resufreetionis. Qui CAPUT XXVII.
sunt ergo reges, quorum gloria est invesligare ser- Quis est ille amor absconditus, de quo dicit (vers.
moiiem? Reges isti, sancti fueruiit apostoli, qui 5): Meliorest correptio manifesta quam amor abscon-
diiigenter-Doiiiiiii serriionem invesfigare studebaiit, -tiitus? '
quo se Deum fore signiiicabal; nam ubi se non Quia multo melius est aliquem corripere mani-
aperie Deum esse monstrabat, sed mystice intelligi fesieinci'epando,quam studio simulationispeccandi,
ejus sermoneni, summa perscrutabantur diligerilia, occulte diligere.
quale est illud: Ego etPaier unnmsumus (Joan. x, Quid est quod ait (vers. 7) : Animd sa.turata cal-
50). Nam cum celaret Yerbi divinitatem, et osten- D cabit favum, anhna.csurieiis et amaruni pro.dutci
deret carriis infirmilatein, interrogavit hos reges, suinet ? quomodo aninia saturata calcat favum?
dicens"•:Quem dicunt homincs esse Filium hominis? . Juxta litteram,: anima saturata calcat favum, quia
(Matth. xvi, 15.) Cui' regum eximius, videlicet quicunque cibis replelus esl, dulcem conle.mr.it et
beatus Petrus apostolus, invesligans sermonem despicit escam; qui vero esurit, licet in cibis ali-
illius, quem antea saepius audivit, continuo respon- qtiam amaritudinem sumat, parvipendit. Spiritua-
dit: Tu es Christus Filius Dei vivi (ibid., i(r). . liter autem intelligitur : Anima saturata, est anima
Quid est qiiOd mox sequit.ur : Cmtutn surstun, el divilum, qui in praesenli vita haberit consolationem
terrd deorsum, et cor regum iiiscruiabile ? Qui sunt suam, quoniam rerum temporalium copiis abundant,.
"istireges, quorum cor inscriitabiledicilur ? unde in Evangelio Dominus ait: Vw vobis qui salu-
Reges Yocat prophelas et apostolos, qui, reve- rati estis, qttiu esurielis (Luc. vi, 26). Anima ergo
lante spiritu, afcana divinitatis cognoscere merue- . divitum calcat favum, quia pro terrenis bonis sper-
runt. Per cor regum,-.designatur scieiitia aposto- nit dulcedineni regni coelestis. Anima vero esuriens,
lorurii et prophetarum. Quomodo intelligeiidiim cst et amarum pro dulci sumet, quoniam qui esuril et
qupd ait: Caiium sursum, et terra deorsum, et cor sitit justitiam omnem amantudinem pro duicediue
 '
«27 IIONORI! AUGUSTODUN. OPP. PARS. II. — EXEGETICA, .'558
sumet, quia patienter sustinet omnem viloe proesen- .^ sicut dicit Salomon (vers. 5) : Omnissermo Dei igni-
tis adversilatem pro amore seCernaebeatiludinis vel tus clypeus esl omnibussperantibus in se?
dulcedinis. Omnis sermo divinse auctoriialis idcirco ignitus
Quid loquitur Salomon cum dicit (vers. 25):Z)iit- clypeusdicitur,quia corda eleclorum, qui spem suam
genler agnosce vultum pecoris tui, tuosque greges in Deo ponunt, ei igne charitatis illuminat, et sor-
considera? Nunquid lanigeros docet considerare des vitiorum, quas in eis reperit, consumit et pur-
' gat, et ab insidiis hostium curictisque adversitatibus
greges?
Non. Loquitur enim paslpri Eeclesise, et est sen- illum defetidit,
sus : Diligenler attende illis quibus prsepositus es, et Quseest sanguisuga, cuj'us duas esse dicit fllias?
agriosce animos et actus singulorum ; et si aliquam sic enim dicit (vers. 15): Sanguisugm duw sunt filim,
in eis vitiorum sorditatem inveneris, cilius castigare dicenles : Affer, affer, et^^
nunquam saliantur.
et emendare stude. Sanguisuga diabolus est, qui semper sanguinem
Quid est quod dicit Salpmon (vers. 25)_:..Aperf« sitit, hoc estadpeccata homines trahere cupit, et
suni prata, et appatverunt herbw virenles, et cotlecta silim peccaiidi incessanter accendit. Quae sunt illre
sunt fena de monlibus? quis enim hoC quod dicit, sanguisugae duse, dicentes: Affer, affer; el nunqiiam
ignoiat? saturantur? Luxuria et avarilia ; nam quanto magis
Vere nullus, sihsec verba juxta litteram acci- quisque luxuriatur, tanto amplius delectatur Simi-
pimus. Quomodo ergo intelligenda sunt? Vernm- liter quanto quisque sibi divilias cumulat, tanto ma-
lamen spiritualiter. Quidergo prata significant? Per gis semper augmenlare desiderat.
prata, coelestia designanlur mysteria, quae ideo pra- Quare posuit Salomon exemplum slelliOnis, cum
ta dicuntur, quia pascua sunt fidelium ; haec enim dicit lyers. 28) : Slellio mdnibus nititur et moratur
prata, hqc est divina mysleria, diu clausa fuerunt in wdibus regis ?
sab signis ac figuris legalibus. Quomodo et quando Ut pigros et ingenio fardos ad discendum et bene
aperta sunt hoec prala? Aperta quippe sunt prata, operandum provocaret. Quod genus animalis est
quia per graliam Domini Salvatoris revelata sunt stellio? est genus lacerli valde pigri, sed colore
ccelestia sacramenta, quando aperuit discipulis suis vario, unde et nomen accepit stellio, quia quasi
sensnm, ut inleltigerenl Scripturas (Luc. xxiv, 45). stellae guttis distinctus est et variatus. Quid vero
Tunc etiam apparuerunt Jierbse virentes, hoc est, significat ? Illos signilicat qui tardi suut ingenio, et
novaesenlentise evangelicaeveritalis et gratiae. Quid tamen quolidiano sludio el diligentia Regis aeterni
significarit fena collecta de monlibus? Per montes _ aulam conscendunt, hoc est quanivis cum magno
designantur sancti Patres Veteris Testamenti docto- lahore, ad notiliam sanclarum Scripturarum per-
res ; per fena, scripta ipsorum. Collecta sunt ergo veiiiunt. et penetrare valent secreta cuelestium my-
fena de montibus. Per montes designantur sancli steriorum. De talibus scriptum est in Evangelio J
Patres, quia scripla sanctorum veterum Patrum Quiltabet, dabitur ei,et abundabil (Malth. xm,12):
collecla sunt ad pabulum et ad refectionem ovium Quoniam qui habet studium legendi, dabilur ei fa-
Dominicarum, id est animarum fidelium. cultas inlelligendi.
CAPUT XXIX. Quaesunt ista tria de quibus dicit Salomon (vers.
Quid est quod ait (vers. 15) : Pduper et creditor 29, 50,51) : Triasunt qum bene gradiunlur, el qua^
obviaverunt sibi; uiriusque estitluminaior jDeus?quis tum quod feliciter incedit : Leo foflissimus beslia-
est iste pauper et creditor qui sibi obviaverunt ? rum, qui ad nullins pavet occursum, gallus succin-
Pauper est humilis verbiDei auditor, credilor au- cttisjuinbos, et aries; nec esl rex qid resislal ei ? Isla
tem est qui pauperi, id est humili auditori, pecu- sunt quae bene gradiunlur'? Quem significat iile
niam verhi Dei prsedicando commisit, Quando pau- leo?
per et creditor obviantsibi? Quando in unam eam- Hlum de quo scriptum est : Vicit leo de tribu Ja-=
demque auditor et praedicalor simul diviuae pietaiis D da (Apoc. v, 5), Dominum videlicel Jesuin Christum,
gfaliam eonveniunt, unde sequitur, utriusque illu- qui fortissimus bestiarum dicitur, quia quod infir-
minator est Deus quia sine gratia divinse pietatis mum est Dei, fortius est hominibiis. Quid est illud
nec ille potuit praedicarc, nec ille credere. infirmum Dei?Inlirmum Dei fuit carnem nostrae
Quid est quod ait { vers. 18 ) : CMMdefecerit mortalitatis assumere, Sed hoc fortius est homini-
propliclia, dissipabiiur populus ? quoe est prophelia bus, quia ipse homo qui natus.esl ex Yirgine , per-
hsec, qua delicienle, populus dissipabitur? fectus exstitit Deus. Quare iste leo ad nulfius pavet
Prophelia est sacerdolalis cruditio atquedoctriiia. occursum ? quia peccatum non fecit, nec inventus est
Ergo cum defecerit doctrina et eruditio sacerdo- dotus in ore ipsius (IPelr. n, 22), unde ipse dicit:
tum, populus dissipabilur, quia cum decst admoni- Ecce venit princeps mundi hujus, et in me non habet
tio et increpalio sacerdotum, suse voluntati et arbi- quidquam (Joan. xiv, 50). Quid significat gallus suc-
trio populus relinquitur, et continuo variis peceatis cirictus lumbos ? Sanctos prsedicatores, Quare proe-
atque vitiis corrumpitur. diealores galli dicuntur? quia in pfEesentisvilsetem-
CAPUT XXX. poribus tenebras, id est peecata, delere suadent et
Quomodo igniius clypeus omnis sermo est Dei, docent,et ve,ram lucem prsedieando annuntiant, glo-
 SS9"'" QU-ESTIONES ET RESPONSIONES IN PROYERBLV. 333
liaih videlicet seternoebeatitudinis. Quare isti galli A , ideo mulier dicitur, quia generat spirituales filiosex
succineli lumbos dicuntur? Quia isti prsedicatores aqua et Spiritu sancto. Fortis ideo vccatur, qhia
in membris suis luxuriam , avariliam, libidinem cuncta adversa ssculi et prospera propter fidem et
restringunt. Quid sigoificat aries, cui non est rex amofem sui.Coiiditoris ac Redemptoris contemnit--sc
<jui resistat? Per arietem sancti designantur con- despicit. Quare dixit Salomon, niulierero quis inve-
iessores et sacerdotes, quivelut arietes gregem prse- niet? quia per Spiriluni sanctum cognovit quod nul-
«edunt, quia populum fidclem perexempla sua grar lus patriarcharum aut prophetarum, aut omnino ali-
aieiiiem ducunt. Isli nimirum arietes si spiritualiter quis electorura sufficerct ad redemptionem humani
et recte vivunt, nullus est rex qui eis resistat, quia generis, nisi solusMedidtor Dei et hominum, hoino.
nullus est tam ssevus persecutor, qui valeat eorum Christus Jesus (I Titn. n, S). Ideoque ait, niulierem
intentioncm impedire,quia etsi eis malaingeruntur, fortem quis inveniet? quia per Spiritum sanctum
orania patienter sustinent pro Christo. subauditur nullus. Quare mox addidit, Procul et de
Quid est illud quartum (vers. 29, 52 ; ) Quodin- ultimis finibus pretium ejus? Ut ostenderet quia non
cedil feliciter.—Est qiii stultus apparuit,postquam suo tempore, sed longe post eum, nec similis illi,
erecius est in sublhne? Quis estille? venturus eral Christus, id est purus homo peccali
Antichristus, qui elevabitur in sublime, hoc est in B sordibus; sed in flne sseculorum descensurus erat
altum, quia cum fuerit homo nequissimus, dedigna- Dei Filius de ccelis, qui natus ex YTirgine,perfecttls
bitur se Dei Filium nominare,vsed mentietur se esse esset Deus et homo. Et hoc esl quod ait, Procul, id
Deum: Elevatus est in sublime, quomodo stultus ap- est longe post. Signiflcat autem tempus quod fuit a
parebit ? quia in ipsa elevatione et superbia sua di- diebus Salomonis usque ad partum virginis. De ul-
vino gladio subito perculsus interibit. Quare de illis timis vero finibus dicit, quia a summo cmlo egressio
superioribus dicit : Tria sunt quaebene gradiunlur; ejus (Psal. xviii, 6). Quod pretium dedit Dominus
de isto v.ero: Quaftum quod incedit feliciter? Quare pro hac muiiere? Semetipsum, sicut dicit Apostolus :
non dixit de isto similiter, incedit bene, sed, felici- Qui dilexit nos, et tradidil semelipsum pro nobisob-
ter, ait? Quia omne quod incedit feliciter, semper lationsmelliostiamm odoremsuavilalis (Ephes.v, 2).
non bene incedit; neque omne quod incedit bene, Mulier fortis quomodo facta est quasi navis in-
semper feliciter. Quse sunt ergo quas incedunt bene slitoris? sic enim dicit Salomon (vers. 14) : Facta
aut felicitcr? Illa bene incedimt, qusg ambulant san- est quusi navis instiloris, de longe portans panem
cte et juste. Illa incedunt feliciter, quse in hac vita suum.
habenl prosperilatem. Leo et gallus et aries bene Instilor dicitur negoiiator, propterea quia semper
gradiuntur, sed non feliciter, quia et Chrisfus Dei insiat ut acquiratet muliiplicet merces cl sua lucra.
Patris adimplevil voluntatem in omnibus, sed mulla Navis ergo instiloris, onusta diversis rcercimoniis
adversa, cliam et mortem tandem sustinuit. Simili- quaein sua palria magis abundaut, per loca pergit
fer sancti praedicatores et coiifessores divinam stu- ad Ioca peregrina, ut illic venditis omnibus quae at-
dent adimplere voliintatem, sed multas in hac vita lulit, chariora domum reporlct. Sic ergo mulier for-
sustinenf perseculiones. Antichristus vero non bene tis, id est sancla Ecclesia, semper ornaii desiderat
incedit, quia contra voluntatem Dei oninia superbus virtutum divitiis, et abuhdari bonis operibus, navi-
•faciet: sed incedil felidter, quia, quamvis ad brevc gans permarehujus sseculi, ut per illud sua virtute
tempus, in magna erit gloria et prosperitate. mercetur, idest acquiral raaj'ora divinaegratise dona.
Quis esiille navis institor? DominusJesus Christus,
CAPUT XXXI.
qui dedit pretium sanguinis stii, et redemit Eccle-
Quis fuitrex Lamuel, de quo dicit (versA): Verba siam. Sancla ergo Ecclesiaad exeniplum-instiloris,
Lamiielis rcgis, visio qua erudivil eum mater sua? id est Doinini ac Redemptoris sui, sem]ier muilJuli-
Lamuel Hebroea lingua dicitur; Latine, in quo care sibi Iaborat virtutum atque bonorum operum
Deus. Ipse nimirum est Salomon rex Israel, in quo 0 lucra, ut per ea mereatur acquirere majora, id est
Deus fuit, quia nisi Deus in eo mansisset, tol el seternsebeatitudinis proemia,Et hoe est quod ait, de
tanta divina mysteria nec intelligere nec scribere longe portans panem suum, quia in omnibus bonis
posset. Quaefuit materejusquse erudivit cum et do- quaetemporaliter agit, solam tantum vivi panis sa-
cuit visionem? Sccundum litteram poiest intelligi luritatem desiderat, quia aeternam solummodo retrl-
carnalis ejus mater, Bethsabee videlicet regina, quoe butionem exspectat.
prudeiiter illuiri docuit. Sed mater in hoc loco liibil Quid est quod ait (vers. 22) : Stragulatam vestetri
sneliusiiitelligitur, quam spiritualis et divina gratia, fccil sibi, byssus cl purpura indumentum ejus ? Qsiaj
quae illum in corde invisibiliter erudivit, el docuit eststragulata vestis?.
intellectum sapientiae, quam iile foris liominibus Quse variata textura firmissima fieri solet. -Quid
prsedicavit etscripsit. ergo significatur per stragulatam vestem? Fonia
Qu.seest mulierilla forlis, de qua dicit (vers. 10) : opera sanctse Ecclesioe, et diversa virtutum orna-
Midierem forlemquis invcniet, procid et de tdtimis fi- nienta, de qiiibus Propheta dicit : Astitit regina a
fiibus prelium ejus ? . dexlris tids hi vestitu deaurato, circumdala varielale
Mulier fortis -appcllatur Ecclesia catholica, quae (Psai. xi.iv,. 10). Byssus cl pnrpura qiiomodo iadu-
PATROL.JCLXXH. n
 531 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. 532
mentum est nmlieris, id est sanctoeEcclesise? Bys~ A omnes electi. YTirejus, Doininus Jesus Christus-
EUS,genus lini candidissimi est, unde pulchre per surgent enim filii Ecclesise, videlicet omnes elecli
byssum designatur corporis caslitas, et sanctoecon- de terrae pulvere in novissimo die judicii , et
versationis puritas. Per purpuram vero sanguinis immortalilatis gloria decorati, matrem suam bea-
effusio designatur. Fortis ergo mulief, id est sancta tissimam prsedicabunt , id est laudabunt sanctam
Ecclesia, induit se bysso, cum servat corporis easti- Ecclesiam quse illos genuit ex aqua el Spiritu sancto.
tatem, et nitorem sanctse conversalionis rutilat. -In- Surgot et vir ejus et laudabit eam, Dominus Jesus
duit se purpura, quando in ea sancti martyres pro Christus, cuin in die judicii manifestus apparuerit
Christi nomine sangninem fundunt. in potentia divinitatis et laudabit eam dicens in ju-
Si byssus et purpura indumentum est sanctae Ec- dicio: Venile, benedicliPatris mei, elc. Esurivi cnhn,
clesise, cur ergo dicil in sequentibus (vers. 25) : el-dcdisiismihi manducare (Matth. xxv, 5i), etc.
Foriitudo et decorindumenlum ejus, et ridebit indie Curergo Salomon posuit praeterilum, dicens (vers.
novissimo? 28) : Surrexerunt? debuit enim dicere : Surgent.
Nulla est contrarietas, quia fortitudo et decor in- Quod Salomon fulurum noverat, ccrtissinium te-
et ideo more prophetico posuit prsetcritum
dumentum est sanctse Ecclesiae, quia propter fldem nebat,
B futuro.
Christi et juslitiam, patienter sustinet malorum lio- pro
De quibus dieit quod sequitur (vcrs. 29) : Multw
minum improbitatemetpersecutionem. Est et decor
indumentum ejus, quia operatur justitiam, etsegra- filiw congregaverunldivitias, tu supergressa es uni-
tia Virtutum adornat. versas?
Multas fllias, appellat Ecclesias haereticorum, et
Quare autem dicit, ridebitin die novissimo, cum turbas malorum Calholicorum, quse dicuntur Chri-
Dominus dicat in Evangelio; Vw vobis qui ridetis, sli filisevelEcclesioe.
Quare dicunlur Christi filioevel
quia lugebitis et flebilis? (Luc.vx, .25.) Ecclesioe?Propter fldem elbaptismi sacramentum et
In Scripturis sacris risus solet gaudium signifi- adoptionem filiorum, quam in baplisniale percepe-
care. Unde Dominus ait? Beali qui nunc fletis, quia runt. Istaefllise quas divitias congreg.iverunt? Ora-
ridcbitis (Luc. vi, 21), id est gaudebifis. Beatus quo- tiones, j"ejunia,eleemosynas, el caslimoniani carnis,
que Job dicit : Os auicm veracium replebilur risu, id linguae refrenatioiiem, Scripturarum metiitalionem,
esf gaudio [aliter in -Vulg. Donec impleatur risu et cseteras bonorum operuin divilias. Quaeverse di-
cs tuum] (Job. vm, 21) Mulier ergo fortis, id cst viliae sunt, si spiriluali intenlione Dant, videlicet
saiicta Ecclesia ridebicin die novissimo, id esl gau- propler regni coelestis reinunerationem aliter nihil
debit in relributione coelestisregni. Q prosunt agenlibus. Unde filiaeillae, Ecclesiaevideli-
Oui sunt filii mulieris, qui eam (vers. 28) bealis- cet hserelicorum, aut lurbaemalorum Calholicorum,
sinmm prwdicavcrunt? aut quis est (ibid.) vir ejus frustra congregaverunt divilias, quia vel in fideerra-
qui cam laudavit? verunl, vel certe hujusmodi boua propter vanam glo-
Filii hujus mulieris, idesl sanctae Ecclesise, sunt riam fecerunt.

IN ECCLESIASTEN.
CAPUT PRIMUM. omnis gloria mundi sicut flos feni marcescct, ct sicut
Quid est quod ait Ecclesiasles (vers. 2) : Vanitas fumus pertransiet.
vanitatnm, et omnia vanitas, cum in libro Genesis De qua generaiione dicit (vers. i) : Generatioprce-
scriptum sit: Vidit Deus cuncta qumfecerat, et erant terit, et yeneratio advenit?
valde bona? (Gen. i, 51.) Si cuncta, quse fecit Deus, De generatione Judseorum et gentium dicit, rece-
D
valde sunt bsna, quomodo omnia vanitas? et non dit enim primageneralioJudseorum, quoniam periit
solum vanitas, sed etiam vanitas vanitatum? propter infidelitalem, et succedit ei generatio de
Coelum et terra, maria et omnia quae in hoc cir- genlibus congregala, videlicet sancta Ecclesia fide-
culo conlinentur, per se quidem bona sunt, quando lium, quae per fidem Christi salvalur. Polesl et sic
a bono Deo creata sunt; sed coiriparata Deo, ulique intelligi, generatio venit, et generatio vadit, hocest,
pro nihilo habeiitur vel habenda sunt, quia semper aliis niorienlibus, alii nascuntur; et quos prius vide-
Deus permanebit id quod est, illa vero omnia per- ras, j'am non vides, et incipis videre eos qui ante
transibunt, Nam, quw videntur, temporatia suut, et non fuerunt.
transitoria; quw aulem non videutur, wterna (II Quare dicit Salomon (ibid.) : Terra in wtemum
Cor. iv, 18). stat, cum Dominus dicat in Evangelio : Cwlumet
Quare bis replicavit sententiam suam dicens: terra transibunl? (Luc. xxi, 55.)
Vanitas xcmitatum,dixit Ecclegiastes, et omnia va- Vere juxta sententiam Dei iransibiinl per meliora-
nilas ? tionem, sed non per abolilionem , quia in ignejudi-
Ad exaggerandam magniludinem vanitalum, ite- cii purgata meliorabuntur, quoniam renovabuntur,
ravil senlenliam suam,utperhocdemoiislrarei, quia sed oenitus non destruentur. Taulum quipne ardebit
 555 QU «STIONES ET RESPONSIONESIN ECCLESIASTEN." 554
coelumdesursum, et terra deorsum, quantum mali- .i mina sunt; et hsecflumina adlocum unde exeunt re-
tia hominum et dsemonumsiniul coinquinari poluit. vcrtuntur, quoniam per sancta desideria ad amorem
Ergo juxta senlenliam Salomonis, terra in aeternum sui Conditoris redeunt, et de omnibus bonis laude3
stabit, quoniam nunquam destruetur, sed meliora- Ctgratias illi referunt, a quo ea perceperunt.
bitur et renovabitur. Qttid est quod Salomon dicit (vers. 18); quia in
Quidsignificarevoluit Salomon, cum ait (uers. 5) : mulla sapientia multa sil indignalio; et qui addit
Oritur sol et occidit, el ad locumsuum revertitur, et scientiam, addil et dolorem? Quomodo multa est in-
ibi renascens gyrat per meridiem,el flectitur adaqui- dignaiio in inulia sapieulia?
tonem? Quis eniiii nescit quia oritur solet occidit, Ideo in multasapientia multa est indignatio, etqii:.
et per incognitas nobis vias regreditur ad locum addit scientiam, addit et dolorem, quia quanto qu.s-
suuni unde est ortus, ut iterum oriatur? que majoremsapientiam percipit, tanto ampliussibi
Hoc ideo Salomon dixit, ut ostenderet quiasol ipse indignatur et dolet vitiis et peccatis subjacere, et
qui hominibus in luce diei datus est, sua mulabili- non habere virtutes. Nam. quanio quisque plus iu
tate, id est ortu suo et occasu, quotidie huj'us sse- sapientia profecerit, tanto magis sibi irascitur de
culi demonstral interilum. Per has namque tempo- malis opeiibus quae gessit, ct conlristatur et dolet
rum mutationes, ct per ortum siderum et occasum B sub peccatis suis, et ideo qui addit scieniiam, addit
docet Salomon, quia humana eetas quolidie non ccs- et dolorem, quantoque amplius coelestia et terrena
sat interire atque deficere. Sol iste qui quotidie ori- cognoscit, tanto magis dolendo etflendo laborai, ut
tur et pccidit, quid in hoc loco spiritualiter signifi- enorum laqueos evadere possit, et liberari valeat de
cat? Illum verum solem Dominum Jesum Christum, hujus saeculi miseria.
qtti est sol juslitise, designat, de quo propheta dicit: CAPUT II.
Vobis, qui limelis Dominum, orietur sotjuslitiw (Ma- Quare dicit (vers. 2) : Risum repulavi errorem, et
lac. n, 2). Iste sol justitiaequotidie oritur timentibus gaudio dixi : Quid fruslra deciperis ? cum naluralo
se, hoc est fidelibus suis, videlicet sanctis et piis ho- sit homini ridere, et Dominus iu Evangelio dicat:
miiiibus. Occidit etiam meridie pseudoprophetis, Gaudete et exsultate, quia mercesvestra multa est in
hoc est haereticis et malis Calholicis, quia propter cwlis? (Malth.\,i%)
peccata sua lumen gratise suse amitiunt, Occidit Non reprehendit Salomon risum naturalem, idcst
eliam infidelibus, quia luce fidei non merentur illu- laodestum et honestum. Unde alibi dicit; Vir sa-
slrari. piens vix tacite ridebil (Eccli. xxi, 25); sed risum
Quid est quod ait (vers. 7): Omnia flumina intrant dissolutum atque immoderatum et perstrepentem,
in mare et mare non redundat; ad locum unde exeunt, 'S vocat errorem. Talis namque risus vocatur cachin-
flumina revertuntur, ut ilerum fluanl? Quis enim nus. Similiter non spirituale, sed temporale gaudium
novit quod ad locum suum feyertantur, ut iterum vocat deceplionem. Illi vero qui prseleriia mala sua
fluant? non plorant, neque intelligunt ruinam peccatorum
Noyit Eeclesiasles ille, videlicet Salomon, per gra- suorum, cachinnant et gaudent in bonis temporali-
tiam sancti Spiritus, sed iste noster ecclesiastes Do- bus, quia vana et brevia putant esse perpetua bona,
minus Jesus Christus, qui est ipsarum conditor aqua- et idcirco suavitate vitae prsesenlis decepti, quotidie
rum per potentiam divinitatis, quia sequalis est Deo hujus saeculierrore vexantur.
Patri, plenissime novit, quia flumina quee mare in- Quare dicit Salomon (vers..II): Oculi sapientis in
trant, in abyssum defluunt, et per occultas venas ad cavtte ejus;'sluitus aulenVintenebris arnbulal? Nun-
capita fontiuni revertunlur, ct de malrice abysso quid oculi stulti non sunt in capite ejus ?
iteruni ebullire incipiunt. Spiritualiter autem quid Cculi in hoc loco, non sunt corporales, sed spiri-
significant hsec flumina? Per hsecflumina sancli de- tales inlelligendi, oculi videlicet mentis, id est sen-
signanlur preedicatores, qui dum virtutibus emicant, sus et intenliones animi. Per caput vero designatur
doclriiiis coruscant, vere flumina fiuunt, quoniam _ Christus, unde Apostolus dicit: Caput viri Christus
aridani terram carnalium cordium sancta sua prsedi- (I Cor. ii, 5). Oculi viri sapientis in capite, quia vir
catione simul ct operalione irrigant, ul ferant bono- sapiens omnem inteulionem suam ad Christum di-
rum operum fructus. Quomodo ergo revertuntur rigit, et in Cliristo collocat, et oculos suae mentis
haecfluiiiina adlpcum unde exeunt,ut iterum fluani? semper ad coelestia imitanda sublevat. Stultus vero
Quia sancli proedicatores in omni doctrina et opere in lenebris ambulat, quia stultitiae simul et pecca-- \
quae faciunt, ad laudem sui Creatoris recufrunt, ut torum suorum tenebris obcaecatur, et amore hujus
Domino auctori suo laudes et gratias referant, per mundi a ccelestibus abjicitur. Odit enim ccelestia,
quem ut talia facerent, et omne bonum quod sunt, et diligit terrena; despicit quae sunt seterna, e*.
acceperunt. Semper enim ad fonlem veri luminis amat temporalia, et ideo non potest- oculos suos
revertuntur, ne forle arescant et sicceniur, ut ex eo ad coelum levare, sicut vir sapiens, quia non co-
aquam sapientioe et.graliam virtutum accipiant, ut gitat ea quae Dei sunt, sed quaehujus sseculi.
iterum fluant, hoc esl, semetipsos bonis operibus re- (Vers. 15.) Quid distat inter virum sapientem et
pleant, et aliorum corda fluentis doctrinae spirituali- stultum? Hocdistat, quia iste sapientiseclaritate il-
.er infundant. Omnes etiam fideles viri sancti flu- lustratur et exornatur; ille vero stullitise suse errore
 SSS IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETIGA. ^O
obtenebratur et deturpatur. Tantuiii quippe dislat A tatione aul cvulsione arborum" aut herbarum di-
inter sapientem et stultum, quantum inler diem et ciiiir?'
• noctem, lucern el tenebras, quomodo distat tandcm Non. Hoc dicit de nativilate et morte hominum.
inter sapientem et stultum, cum unus sit inlerilus Nam, quod superius dicil, tenipus nascendi, hoc est,
ntri.usque?(Vers. 16.) Sic enim (ibid.) moriiur doctus quod sequitur, tempus plantandi, hoc enim planfan-
ut ijidociMS,sapiens ut iiisipicns.Quanivis ciiim unus di, quod liascendi; et quod superius dicif, tempus
sit occasus et similis mors sapieniis et stulii, et soepe moriendi (ibid.), hoc esl, qv.odsequitur, tempusevcl-
niagis in hac vita affligatur sapiens quam stultns, lendi quod plcinlaiumest (ibid.). Nam evellendi hoc
tamen non erit similis memoria in futuro, necsequa- est, quod et niorieinli. SoJL quippe Deo notus est
lem percipient coronam vel remuneraticnem, quo- ortus et occasus hominuni, id est lempus nascendi
niam in die judicii ad regni ccelestis clevabituf sa- et tempus moriendi^ et tempus plantandi et tem-
piens gloriam; slullus vero demergelur in aeternse pus evellendi, quoniam ipso instiluit et tempus in
damnationis tormerita. Quis csl ille saplens, qui fan- quo unusquisque riasceretur et pianlaretur ad vi-
tum distat a siulto" quantum lux a teiicbris ? Nuii- tam, et tempus in quo morcrelur, et de hac vifa
quid ille qui philosophicse lantum disciplinoepoliet evelleretur, hoc esl, per senteiiliam"morlis eradica-
affluenlia, vci liberalium arlium snlendet eloquen- 8 retur.
tia; non est utique, quoniam swetdaris prndentia Quid esl quod item dicit (vers. 5) : Tempttsocci-
inimica est Dco (llont. vin, 7), et.carnalis sapientia dc.ndi, et tempus sanandi ? Nulli quippe dubium est
quamvis eloquenlioe fioribus adorriclur, nullum ta- quiti tempus sanandi a Deo concedatur. Sed nun-
men in se spiritualem, nullum perpetuse beatiludinis quid Deus instiluit tempus occidendi alios ? aut
fructum continet, Sed ille veraciter est sapiens qui cum quem semel occideriLsliomo poleiit unquam
Deum diligif, et qui ejus mandata custodit, et quan- sanare ? ''.-•
tum possibile est humanse fragilitati, ejus volun- Non utique. Sed illi soli cs.t tempus occidendi, et
tatem in omnibusstudetimplere, de quo cicilur(i>ej's. tempus sanandi, qiii per Moysen loquitur, dicens :
26) : Bono homini dedit Deus sapisnliam in conspectu Ego occidam el vivere faciam, percutium, et ego sa-
suo, et jscientiam et twiiiiam. nabo [Detft-.xxxn, 29). Ipse nimirum statuit cl tem-
Quare dicit Salomou (ibid.): Peccatori autein clc- pus iii <jiio peccatores oceidautur, et saneiilur in-
dii ajp.iclionemet ciiram snperfluam ? Si enhn Deus firmi, hoc est pcccatis languidi. Tunc enim occidit,
pcccalori homini dedit sollicitudinem et curam su- quando vel corporis inflrmitate, vel aliqua hujus
perfluam liabere, quid ergo ipse'peccat, si se curis Q ( mundi adversitaie peccatores affligit, ut corrigantur
superfluis _afque sollicitudine rerum temporalium ct moriantur peccatis, el vivant Deo. Saepenamquc
affligit? Deus ideo ffagellat sceleralos, ut eos occidat et
Causa siiperfluoe curse atque maloe sollicitudinis sanet, id est ut desinant esse quod sunt, et inci-
noii esl in Deo, sed in illo qui ante sponte pec- piant esse quod non sunt. Est ergo et lempus sa-
cavit, quia peccalis suis exigentibus promeruit, ut liandi, cum Deus omnipotens eos quos occidil, id cst
haberet curam superfluam et sollicitudinem, et ideo auversitatibus misericorditef affiigil, et per occulfam
quod ait: Peccalori autem dedit curara superffuam aspirationem compiingit, et ad poenilentiam pro-
ci soliiciludinem, intelligeudum est, suis meritis vocat.
sxigentibus, dari permisit, videlieet, quia peccaior De qua desirucfione et sedificationc loquitur, cum
fuit. dicit (i'ci's. 5) : Tempus destruendi, el tempus mdifi-
ccHdi.'"Nunquidde sedificatione aul destruclione do-
CAPUT IH.
uioruin loquiiur? Quid cnim prodessct, silioc dice-
Quid vuit demonsirare Salomon 'per hoc .
quod ret? Quis enm
ait (vers. i) : Omnia tempus liabent ? Quod stomnia nescit, quoniam alii dcstruant, el alii
aedificeutdoinos?
tempus habent, ergo etiam divinilatis substaiitia Non hic loquitur Salomon do domorum deslru-
tempus habet? -J
Q
ctionc, scd maloruin et bonoruni sediflcatioiie.quo-
Absit! IHa quippe ineffabilis et seterna divinoema- niain necesse cst
prius mala desiruere, ct sic bona
iesialis essenlia, quee omnia creavit ex nihilo, non.
postea se.dificare,juxta illud Psalmislse : Dcclina a
claudilur loco, non coaiiguslatur lcmpore, imllo
malo, et fac boanm (Pscd. xxxvi, 27). Hoc crgo dicit,
spatio terniinatur. Et idcirco Salomon ut ostenderet quia tempus csl desiruendi inala, et tempus est sedi-
de quibus diceret hoc, stalim subjunxit, dicens iicandi bona,
quoniam in proescnli vita Goncessum
(ibid.) : Et suis spaiiis transcuni universa sub cwlo. nobis esl a Deo, ut deslruamus mala, et sedificemus
Y7ultdemonslrare enim quia contraria sibi sunt
bona, hoc cst,prius in nobis pcr poeiiitentiam delca-
omnia qttaein mundo sunt, et nihil perpetuum ex his mus
peccata, postea per sancta dcsideria, virlutuai
oninibus qtioesub cofclosunt, et infra fcmpus conli- conslruarnus sedificia.
nenlur. .
Quai'e dicit Salomon (vers. i) : Tempusfiendi ct
De qua planlalione aut evulsione loquitur Salo- lempus ridendi; tempus plangendi, cl lempus sal-
mon, cum dicit (vers. 2) : Tempus plantandi, et lem- tundi?Quis enim ignorat quia alio lempore flemus,
pus evellendt quod rAantutum cst ? Nunquid de pian- alio autem ridemus? aut quid fuit diccre. lempus
 537 . QU/ESTiONES ET.-RESPONSIONESIN ECCLESIASTEN. 55»
plangcndi, et lcnipus saitaiidi? Nuuquid forsitan A 25); et item : Si quis te percusserit indexleratn maxif-
ostendere voluit, quod oporteat nos saltatior.um tam, pfwbe illi _el alterain; et qui voluerit au-
cxercere ludibria? ferrelunicam tuam, dimille illi et pallium? (Matth,
1 AEsit'!.Nihil eiiini oportet nos scurrilitcr agerc. v, 59; Luc. vi, 29).
Sed tempus fleiidi est vita proesens, tempus aulem Vere semper nobis est tempus belli et pugnse,
ridendi est vita futura. Qui ergo.iri praesenti vil-a. qiiandiu inprsesenli sseculo stimus, quoniamseinper
quofcidianisffeiibus et lacrymis purgare peccata sua necesse est nobis pugnare adversus insidias antiqui
sfuauerit, ih vita futura ridebit, id esf gaudebit. Si- hostis, hoc est malignorum spirituum debellare
iiiiliter tempus plangendi est vita prsesehs, tem- potestates. Pacis veio lempus erit, cum de proe-
pus: saltandi vita beala. In motu namque salta- senti.sseculo migraverimus, quohiam, si benepu-
tionis Iioiiio suse nientis gaudium et exsultationem gnaverimus in hoc ssecuio, in futuro cof onabimur, et
animi. demonstrat. Qui ergo in praesenti vita plan- in ccelesti Hierusalein selerna pace securi requie-
genap studct abolefe peccata, in futura vita sallabit, scemus.
hoc cst, Isetabitur ct exsultabit in gloria aeternsefeli- Quaredicit (vers. 12) : Cuncla fecit Deus bona in
citatis. fempore suo, cum superius dixerit omnia esse vani-
Quid est quod dieit (vers. 5): Tenipus spargendi la- ^' tatein? (Eccle. i, 2.) Si omnia yaria, quomodo ergo
pides, et iempus colligendil?Quid enim prodest lapi- bona sunt?
desspargere? aut quid pfodest colligere, nisi fortasse Omnia_vana, quia transitoria, sunt; verumtanien
•velit aliquis sedificaredomuni ? bona sunt cuncta, quia a bono Deo creata sunt, et
Non hac de causa loquitur Saloriion, sed de gen- bona quidem sunt, tamen non semper, sed in lempore
tium dispersione et coliectione. Nam pef lapides gen- sao. Nam bonum est vigilare, bonum et dormire, al-
iiles desigiiahtur, Undo bealus Joannes Baptista : tamen vigilare semper, semper dormire, iion utique
Potcns est, inquit, Deus de lapidibus islis suscitarc est bpnum. ,
fitios Abrahw (Matiti. in, 9; Luc. m,. 8). Tempus Quaredubilando loquitur Salomon, dicens (vers.1l):
enim spargendi lapides, fuilanle adveritum Do- Quis nobit,si spirilus fdidrum Adam ascendat sursnm,
iiiini, quia gentiles non permaiiserunt in unilale fi- etspiritus jumenlorum dcscendat deorsum?quis cniin
dei, sed-reeedentes a Deo, dispersi sunt, quia va- ignoiat, quia spiritus jumentorum descendat, id est
rios deos adorabant, et diyersa loca [f. idola] cole- cunctorum peecatorum brutorumque animalium si-
bant. Tempus autem colligendi lapides, fuit post mul cum corpore dissolvatur, sed mox ubi egreditur
adventum Domini, quia sicut ait Apostolus: Ubi ve- , de corpore, aut deducaiur ad gloriam aut dimergatur
r
nit plenifudo lemppris, misii Deus fitium suunifadum ad poenam ?
rex mdiere, factum sub tege (Gal. iv, i). Tunc quippe Paulo superius ostendit Salomon, quia quantusa
coepit colligere lapides , quia peracto passionis my- ad corporis vilitatem, nihil distat inler jumentum et
stcrio, direxit apostolos iri universum orbem tcrra- liominem, quia sicut moritur !iOmo,^ic et jumentum,
rum, dieens : Ite doceie omnes gantes, baplizantes eos et sicut jumentum redigitur in pulverem, similiter
in noinine Pairis el Fiiii et Spiritus sancti (Mullh. et homo, sed ut ostenderet quod secundum animae
xxviii, 19). Deinde celebrato XL die, Ascensionis dignitatem multum distat borao a jumento et pecore,
ejus mysterio in ccelos, mox, ubi.ab apostolis subjunxit idcirco, dicens : Quis iiovit si spiritus fi-
fama nominis ejus diffusa est, loiige lateque per liorum Adam aseendat sursum, et spiritus jumento-
lnuridumrlapides, id.est gentiles qui eraut dispersi rum descendatdeorsum?Ostenditeiiim quia haeesola
per yaiiairi idoloruni culluram, coUecli sunf, quia differenlia inter homines et bestias sit, quoniam spi-
respuentes et aboniinarites idola, in unitate fidei ritus hominis ascendit iu ccelum, et spiritus jumen-
quieverunt. forum seu pecoris descendit iri terram, quia moritur
Qaare iterum dicit (vcrs. 8) : Tempus dileciionis et simul cum carne dissolvitur. Cum ergo dicit Sa-
et iempus odii, cum Joannes in Epislola sua dicat: D ] lomon, Quis novit, quasinemosit qui hoc cognosce-
Qui odit frairem suuin, homicida esi? (I Joan. re possit : ideo ait, Quis novit, ut difficultatem auf
iii, 15.) raritaterii sigiiiiicaret, sicut est illud, Generalionem
1" Tunc
quidem est tempiis dilectionis, quando post ejiis qiiis enarrabit? (lsa. im, 5) hoc est, nullus
Deum diligere debemtis patrem et matrem el uxo- aut perrarus. Nam quod impossibile est, nullatenus
reni, et "filiosac cseteros propinquos. Odii verotem- fieri potest, Illud vero quod est difficile,:fieri potest,
pus est, quia pro Christi confessioiie conteni- quamvis cum ma.gno labore. Spiritualiter autem
nere simul et odlsse debemus patrem et matrem, qtiid significant illi iilii, aut illa jumenia?Filii Adam,
omnesque propinquos, si nobis in via Dei fue- signiflcaiit sanctos "aut electos viros, qui meriio ap-
riiil contrarii, sicut saiicti martyres" ssepe fecissele- pellaulur homines, quia rationabiliter ac sancte et
- ' -
gurittir. . spiritualitervivunt; perjumenta vero designantur car-
Quid est- quod rursum. dicit (vers. 8) : Tempus nales, qui propterea jumenta vocantur, quoniamhe-
belli, ct tempus pacis? Quomodo tempus belli est, stialiter etcarnaliter vivuni,sicut junienta et pecora.
cum Dominus"in Evangeiio dicat: Esto conseniiens "Hihceiiim dicit propheta David: Homines et jumenta
udversario iuo cito dum es cuin eo'in vict? (Mutlh. v. srdvabis, Domine(Psal. xxsv,"). Solet enim-fieri, ut
 S5Q HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. ?>m
illi qui videntur homines jusli, peccentet avertantur A difficile est, fieri potest, quamvis cum magno laborc
a justitia sua, et faciant iniquitatem; econtrario illi, Nunquid ergo funiculus iste rumpi potest ? Vere
qui sunt mali et impii, convertantur ab iniquitate nunquam, quia individua est sanctse Trinitatis na-
sua, et faciant oequilalcni ct justitiam. Ideo dicit Sa- tura, sed difficile, in hoc loco pro impossibili aeci-
lomon : Quis novit, si spiritus filiorum Adam ascen- piendum est, quia fieri non potest ut Trinitatis na-
dat sursum, et spiritus jumentorum descendat deor- tura scindatur.
sum ? quia tam incertus est hujus vitse status, Ut et Quis est ille (vers. 15), puer pauper el sapiens, qui
peccator qui jumenlum voeatur, per pcenitentiam melior esl rege sene et stulto ?
conversus exsurgat et ascendat in coelum, el justus Domiiius noster Jesus Christus, qui puer dictus
3 jiistitia sua conversus,ruat in peccatum, et demer- est propter innocentiam et siiiiplicitatem, quia pec-
gatur ad inferos. catum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus.
CAPUT IV. Iste puer cum esset dives factus est pauper pro
Quid est quod ait (vers. 5) : Slultus cotnplicai tna- nostra salute. Iste veraciter est sapiens, quia in ipso
nus suas, et comedit carnes suas? Quis est enim lam habitat omnis plcnitudo divinilatis corporaliler (Co-
stultus, qui carnessuas eomedat? loss. II, 9). Quis est ille rex seriex el stultus? Dia-
Stultus iste, piger ille debet inlelligi, de qup in R bolus, qui pene ab ipso mundi exordio regnavit
Proverbiis dicit: Abscondil piger manum sub ascetla in genere humano, et ideo senex vocatur, et vcre
(Prov. xix, 24). Iste stullus et piger complicat manus stultus est rex, quia quanto plures decipit, lanto
suas et comedit carnes suas, quia magis eligit in sibi poenam accumulat. In regno quippe hujus
olio et lorpore vivere et habere pugillum farris, regis senis et stulti, id est diaboli, natus cst puer
quam laborando acquirere unde pascatur. Comedit optimuSjDominus videlicet Jesus Christus, qui faetus
carnes suas, dictum est per hyperbolen. Quid est, estl?e.r regum, elDominus dominaniium (Apoc.xvn,
per hyperbolen ? Hyperbole Grsece dicitur, quando 14, et xix, 16).
aliquid profertur incredibile. Quomodo ergo di- Quid est quod ait (vers. 17) Custodipcdem tuum
ctum est hyperbolice, comedit carnes suas? quia ingrediens domum Dei ? Nunquid offensione lapidum
incredibile est ul aliquis comedat carnes suas, monet custodiri pedem, quando ingredimur domum
sed ad exaggerandam pigritiam hujus slulti, ait, Dei, id estecclesiam Dei?
comedit carnes suas, ut ostenderet quia magis desi- Quamvis semper honeste et cuni timore ac silen-
derat slultus, ut caro ejus tabescat inedia, et miseria tio debeamus ingredi domum Dei, lamen non pe-
famis deficiat, quam ut manuum suarum laboribus P dem corporis docet custodiendum, sed pedem ani-
suslentefur. mse, id est ingressum corporis, ut in conspeclu Dei
Quis eslille unus de quo dicit Salomon (vers. 8) : mundas preces effundamus. Et est senstis : Quando
Unus est, el secundumnon hubei, non filium, non fra- ingrederis domum Dei, videlicet ecclesiam , custodi
xrcm, aul aliqucm propinquum; et tamen non cessal pedem tuum, id est, ingressum mentis tuse, ne of-
laborare, hoc est, divilias congregare, nec tanlas fendas in cogitaiionibus maiis, ul oratio tua pura
congregat, et ideo maxima vanilas, qui congregavit dirigatur ad Deum.
divitias, et ignorat cui congreget eas, vel cui eas re- CAPUT V
linquat?Spiritualiter autem quem significalillcunus, Quid est quod ait (vers. 5) : Nc dederis os luum
qui non habet secundum? ut peccare facias carncm iuam?
Dominumnostrum Jesum Christum, qui naluraliter Quando loquitur vanitates et verba libidinosa,
solus est Dei filius, et solus descendit Deus de ccelis quibus caro incitetur ad peccandum, hoc esl, noli
ad redimendum genus humauum. Quomodo non ha- dicere : Non pecco, sed quod habital in me pecca-
bel. filium aut fratrem, cum _in sacro baptismate tum, id esf, fragilitas carnis meoe, qui s.i hoc di-
omnes Christiani filii Dei efficiantur, et fratres Do- cis, Deum provocas ad iram, quasi ipse sit auctor
iiiini nostri Jesu Christi? Iste solus proprius etna- D malilise luse atque peccali.
ir.ra filius, coeteri vero omnes sunt adoptivi; et CAPUT VI.
ideo fratres ej'us non natura, sed gratia. Quo- Quid est quod ait (i'ei's. 7) : Omnis labor hominis
modo ergo iste unus laborare non cessat? quia pec- in ore ejus, sed anhna illius non implebilur ? Quo-
cata nostra patienter suslinet, et misericordiler ad modo fleri potest, ut omnia quaehomo laboral, sint
posnitenliam exspeci3t, et pro nobis quolidie apud in ore ejus?
Deum Patrem interpellat. Quomodo non satianiur Vir ecclesiasticus sapiens omncm laborem haliet
oculi ejus divitiis? quia noslram semper desiderat in ore suo, quia omnia quse in Scripluris discit,
salutem. quolidie meditalur, praedicat, et docet; ct anima
Quis est ille funiculus triplex, de quo dicit Sa- illius non implebilur, quia non sufficit sibi quod
lomoii (vers. 11) : Funiculus triplex difficile rum- didicit, sed magis ac magis semper discere cupit et
pitur ? studel.
Hoc est,unitas Palris ctFilii el Spiritus sancti, quia Quid est quod ait (vers. 9) : Metiusesl videre quod
indivinilate tres sunl personse, sed una est natura. cupias , quam desiderare quod nescias? Quomodo
Cur ergo ait, difficile rumpitur? Illud cnim, qubd cupif, aut quomodo dcsidcrat quod nescil?
541 QU^ESTIONESET RESPONSIONES IN ECCLESIASTEN. UZ
llle qui oculo mentis discernit inler bonum et ma- A dare, ille utique multum et nimis est justus. Quo-
lum, videt quod cupiat bontim, et quod repudiet niodo sapit homo jilus quam necesse est? Quando
roalum. Qui autem sequitur volunlates cordis sui ct - superbe sapit, unde monet Apostolus : Noli alta
concupiscenlias, ssepe desiderat quod nescit, quia sapere, sed limc (Rom. xi, 20; et xn, 16). Ille plus
vult comprehendere quod non potest. etiam sapit quam necesse est, qui vult intelligere
De quo dicit Salomon (vers. 10): Qui futurus est, ea quse non polcst comprehendere neque pene-
j-am vocaium est nomen ejus, el scitur quod hotno trare.
sit? Quare dicit Salomon (vers. 19) : Qui timet Deum
De Domino noslro Jesu Christo, cirjus nomen nihil negligit : cum apostolus Jacobus dicat : Iti
a;ite vocatum cst in Scripturis sacris, quam ipse multis offendimns omnes? (Jac. m, 2.) Nunqttid Ja-
carnem de Virgine sumpserit, et cognilum est pro- cobus aut cseteri apostoli non timebant Deum, qui
phelis et sanctis Dei, quod verus homo erat ven- se in mullis offendereconfitebantur?
turus. Timebant utique, et in multis offendebant, qu'13
Si hoc de Domino nostro Jesu Christo diclum non est super terram qui faciat bonum et non pec-
est, quid est quod sequitur (vers. 10): Et non pos- cet. Quomodo igitur verum est quod dicit, qui timet
sitcontra forliorem se in judicio contendeie; quis " Deum, nihil negligit? Qui enim sanctum et castum
est ille forlior, contra quem Dominus noster Jesus timorem habet, niliil negligit, quia nec prosperis
Christus contendere non potest in judicio. elevatur, nec adversis dejicitur, quia quidquid illi
Doriiinus Pater, qui fortior est, quia Filius secun- accidit, non eum contristat. Quis est ille qui san-
dum humanitatem niinOr esl Patre. clum et castum Dei timorem habet? Qui Deum in
CAPUT VII. nullo vult offendere, et quantum ipse adj'uvare di-
Quid est quod ait (vers. i) : Melior est ira risu, snalur ej'us volurilatem, ipsius mandala in omnibus
cum risiis sit naturalis res? vult et studet adimplere.
Ira hon semper est vilium, sed aliquando etiam Quidestquod dicit .(vers.20) : Sapienlia conforla-
virtus est, quando irascimur nobismetipsis vel aliis bil
sapientem super decem principcs civiialis ? Quse
peccanlibus. Hsecergo ira melior estrisu, quia ri- esl haec sapientia? et qui sunt isti principes ?
sus dissolvit mentem , et lsetitia corrumpit hominis
animum. Hsec ira corrigit-et emendat peccantem. Sapientia in hoc loco Dominum nostrum Jesum
Christum significat, qui est virtus et sapientia Dei
Quid est quod dicit (vers 8): Calumnia conturbal
Patris. Decem principes civitatis, id est Hierusalem
sapienlem, et perdil robur cordis ejus ? Qui enim
verc sapiens est, nulla turbatur calumnia, nec deji- G coelestis, sunt principes Ecclesiae, quia ipsam quo-
citur adversitate. tidie regunl. Cur ergo decem dicuntur? Quiadecem
fuerunt ordines angelorum, sed unus decidit per
Sapiens in hoc loco non ille inlelligendus est qui
et idcirco boni angeli semper ad boc la-
perfeclus et corisummalus est in sapientia, sed qui superbiam,
ut de hominibus eorum numerus adimplea-
jam coepit habere sapientiam, et tamen non est borant,
et veniant ad perfeclum numerum, id est ad
perfectus. Talem sapientiam calumnia hominum tur,
sive adversitas aliqiia facile coiiturbat, et perdit vi- denarium. Quomodo ergo sapientia? conforlat sa-
ac fortitudinem animoe illius pientem super decem civitatis principes ? Quia ma-
gorem quia, cum pa-
tienter non sustinet adversa, vexalur impatientia. jus auxilium est sapientiae, id est Domiui noslri Je-
su Christi, quam sit angelbrum.
Quid est quod Salomon ait (vers. 11) : Ne dicas
in corde tuo : Quid pulas causm est, quod meliora Quid est quod dicit Salomon (vers. 20) : Virum
fuerunt tempora priora quam nunc sunl? Ideo nialum de mille reperi unum, mulierem ex omnibus non in-
est hoc dicere, quia, sicut ipseait (ibid.) : Stulla est veni? Nunquid non multse mulieres sanctae fuerunt,
lalis interrogatio. Quare slulia? Quia uuus Deus virgines simul et viduae, qusepudicitia et castilate ac
condilor omnium temporum sive dierum. Nunquid n bonis operibus Deo placuerunt ex quibus plurimoe
lion fuerunt tempora bona et mala ? illarum martyrio coronatae sunt?
Yrerefuerunt, sed virtutes faciunt nobis tempofa Y7erefuerunt, et usque nunc sunt plurimse virgi-
bona; vitia et peccata, faciunt mala. Et idcirco nos nes simul et viduae, Deo acceptee. Sed hoe dicit Sa-
semper ita bene vivere debemus, ut dies prsesentcs lomon quia suo tempore de viris multis vix potuit
meliores nobis sint, quam praeteriti. aliquem invenire bonum. De mulieribus vero nul-
Quid est quod aif Salomon (vers. 17) : Noli esse lani invcnit, quia omnes ad luxuriam traxerunt se.
justus tnultum, aul sapere plusquam netesse est : Potest hsec senlentiaspifilualitcr intelligi? Vere po-
Quid enim mali est, si multum est homo justus? aut test, nam per virum designatur bonus animi cogita-
quis potest plus sapere quam necesse est? tus, per mulierem vero carnalis et dissoluta cogiia-
llle multum et nimis jusfus est, cujus jusiitia sse- . lio. Dc mille ergo viris vix uniis invenitur cogitatu.s
va el crudelis est, et alios excitat ad querelam el purus et mundus qui perversa cogitalione non lur-
murmurationem. YTerbigratia : Qui videt fratrem betur et polluatur extrinsecus. De mulieribus ver.o
suum pcccare, etmagis vult eum condemnareatque nulla iiivenitur quse placeal Deo, quia carnalis e%
punire. quam per poiiiitentiam corri^ere ct cmcn pcrversa cogitatio non est accepta Deo.
313. . 'HONORII.AUGUSTOBUN. OPP. PARS II. — EXEGETIGA. Ui
CAPUT VIII. ". A Daemones,vitia, et peccata, liaecenim oniiiia: exter-
Quid est quod ait (vcrs. 5) : Qui cusiodit prwce- minant suavitatem uiiguenti, id est gratiam Spiritus
pium Dei, non cxperieiw ouidqv.ammali? Quomodo sancti, .
nihil mali experietur, cum suficli viri qui praecepta Quid estquodait (vers.M): Cor sapientisJn dextera
Del custodieruntj multa mala perpessi sunt in hoc ejns, et cor stulii in sinistra illius? Quis enim habet
sseculd? corsuum carnale in dextravel in sinistra manu?
Yeruni quia qui prseeepta Dei custodit, id est om- Y^ere nullus,.et ideo spiritualiter hsec sententia
ne quod prsecepit et j"ussit Deus, non experietur est intelligeiida, Quomodo? -P.er cor designatur in-
quidquam mali in futuro, hoc est nullum patietur, lentio sive cogitatio, per dexteram opus bonum, pcr
nulljm sustinebit malum in die judicii. Quamvis sinistratn opus maluin.CoTergo sapienlisin dcxtera
enim aliqua mala paliatur in hac vita, levia suni ejus, quia cogitaiio et intentio viri sapientis ad hoc
et transitoria, ln futura namque vita nihil mali pa- tendit, et ad hoc laborat, ut semper bona operelur,
tietur, quia nerveniet ad seternse beatitudinis prse- quatenus in die judicii ad dextcram Domini, id est
Riium etgloriam.. ";'-•.'".- m sorte justorum stare mereatur, et cum ipsis in
CAPUT IX. seterna beatitudine gloriariT Cor aulem stuliiin si^
Quid est quod ait (vers: i) :_Melior esl canis vi- B nislra illius, quia et mala quoe cogitat, malis operi-
vus leone mortuo? Quid per Canem vivum aut lec>- bus accuniulat, pro quibus in die judleii a sinistris,
nem morluum vult Saloinon intelligi? id est in sorte reproborum ponetur, et cum ipsis iu
Canis vivus genlilitatem significat, leo mortuus, selernum punielur,
populum Judaeonnn a Deo derelictum. Melior est Quis estillespiritus de quo dicit (vers. i) : Sispi-
c-rgo canis iste vivus apudDeum, quam leo mor- rilus potestatem Itabentisascenderit- super ie, tocum
tuus, quia nos qui de gentibus credimus, viventes luum ne dhniseris ? Quis est ille qui potestatem ha-
per fide.m, cognoscimus Deum Palrem et Filium et bet, cujus spiritus si ascenderit super nos, locuni
Spivitum sanctum. Judseivero mortui per infidelita- liostrum dimittere non debemus ?
lem, nihil sciunt.Aiiter ;canis est peccator, qui se Diabolus princeps huj'us mundi : spirittts ej"us,
pcccatis mortuum confitetui', et per pcenitentiam re- est maligna suggestio. Spiritus diaboli quomodo
surgens, incipit per justiiiam vivere. Leo mortuus ascendit super nos ? quia persuadendo faeit ut mala
cst justus quiiu sua j'ustitia confidit, et de suis me- cogiteriius. Si ergo suggerenie diabolo mala sugge-
ritis gloriatur, et idcirco in superbia elalus, nior- stio ascenderit in cor nostrum, non ei locum debe-
luus est apud Deum. Melior est ergO peccator hu- mus dafe, sed eontra ipsam forliter pugr.are debe-
milis et per poenitentiam eorrectus, quam justus '^1 mus, ne forte opere compleamus malam cogitatio-
superbus : quia iste abominabilis, ille eslDeo ac- nem. Potest etsic iritelligi : Si habes vitse humilita-
ceptus. tem, muiidifiam, caslitaleni, patieuliam, chariiateui,
Quid est quod ait (vers. 8) : Omnitempore sintve- et diahoius tibi suggerit superbiam, libidinem, im-
stimcnla tua candida, et oleum de capite ino non de- mundiliam, odium, ne dimiseris locum tuum, hoc
ficiat? Nunquid potest aliquis candida semper ha- est, humililatem, r.e efflciaris superbus, sic et de
i;ere vestimenta? et si forsitanita est dives, ut sem- coeterisest inteiligendum.
per vestimenta possil habere candida, quia omnino Quid est quod dieit Salomon (vers. 16) : Vcetibi,
tiifficile cst, quomodo fieri potest, ut de capite terra, cujus rex puer est el cujiis principes- mahe
ejus nunquam deflciat oleum? Quis unquam fer- csmedunt'J Nunquid non beata fuit terra IsraeL
re potest., ut semper oleo caput peruhctum ha- quae juvenem habuit regem, David scilicet, qui vi-
beat? giisti annorum fuit quando suscepit regnuni ? Nun-
Haec sententia non historialiter, sed spiritualiter quid.non bonus Josias fuit rex , qui regnare cospit
debet intelligi. Nam per vestimenta virlutes desi- in adolescentia?
giiaulur, quibus anima vestitur et ornalur. Per j. Yere bonus rex fuit David et Josias , sed vere vsc
oleutn vero designatiif opus misericordise, id est lerrse cujus rex juvenis, hoc est in quo parva et in-
sleeniosyna, vel certe spiritualis laetitia, ct est sen- firma est et carhalis sapientia et prudentia. Qui ju-
sus, Otnni tempore sint veslimenla tua candida , hoc venilia desideria sequitur, odit justitiam, veritatem
cst, quaecunque egeris hona, sijit niunda et pura, ut et judicium. Quomodo principes marie comedunl'
jiossint Deo accepla esse, et nunquam deficias in quandoluxuriose viyunt principes, mane comedunt,
Lonis operibus, et semper habere studeas lsetitiam et idcirco vee terrse cujus principes mane comedui-it,
spirilualem". (juia magis amant voluptatem hujus sseculi et csrnis
CAPUT X. dcleclalionem, quam populi salutcm, ideoquc luxii-
Quaesunt musese de quibus Salomon dich,(versA) : riose vivcndo perveniunt ad judicium.
Muscw morientes exterminant suavitr.tem unguenli ? Quomodo (fers. 17) : Beaia est lerra, cujus rex
Quantum ad lilterain, si muscse morianiur in un- nobilis est, cl cujus principes comedunt hl tempore
guento prefioso, exterminant suavitatem illius , cuo?
vcruiiitanien Salomon spirituales tnuscas vult intelli- Si rex est nobilis, decorus sapientia, splendidus
gt in hoc loco. Quoe suiil ergo spiriluales muscse? ;us!itia, ornatus bonis moribus ct-act-ibus, vcre beaia
 31-5 . CJXLESTIONESET RESPONSIONES 1N ECCLESIASTEN. M(>
est. teira cui prseest, qni fegit eam in judicio et A _ Quid est quod ait Salomon (vevs. 6) : Manesetnina
«equitale, et exaltat justitiam.Qui suni ilii principes seinen tuum, et vespere ne cesset manus tua ? Quis
. qui in tempore suo comedunt? Illi qui non luxu- enim semper niane et vespere seminare potest, riia--
riahtur, qui hon anianthujus sseculi voluptatein, xime cum giaciali tempore nullus audeat seriii-
qui npn vivunt in crapula et ebrietate , sed cibos nare? ' . .
quaerunt tarilum ad corporis sustentationem. Ideo- Semen in hoc loco rion est intelligendum frumenii,
que beata terra quae tales habet principes, quia crim vel alterius cttjuslibet generis, sed senien boni ope-
justiliam et aequitatem diligunt, non pervertunt ris, ex quo nascitur fructus justitise, et merces seter-
• "
jusiitiam.-....-. -...- nse retributionis. Quid ergo docet cum dicit: Mane
/CAPUT XI. scmina seineii tuuni, et vcspere ne cesset manus
Quid est qttod ait'(vers. 2) : Da parles septem, tua? ut n.ullo lenipore, nulja setate a bonis operibus
necnon et ocio? Quse surit istse partes septem et cessemus, et nosfram iiiatutinam scilicet justitiam
octo ?. - - vesper inveiiiat, et vespertinam misericordiam ite-
Per septenarium numerum desigiiatur Vetus Te- rum sol ortus accumulet.In adolescentia pafitef et
stamenlum, propter Sabbatuni, qui est septinius ser.ectute virlutum copia no» semper Deo commen-
dies sanctificatus in legc. Per octonarium vero nu- ' det,~~-M_ane semina semen lutitn, et vespere ne cesset
merum designatur Novum Testamenturti, propter manus liiu, hoc cst, in bonis operibus semper te
""
diem Dominicuni, qui est oclavus dies, Domini re- exerce. ."
surrectione sacratus. Quomodo ergo intelligendum CAPUT XII.
est quod -ait: Da partes septem, necnon et octo ; Quid est quod ait (vers. 5) : Florebil amygdalus,
hoc modo, id est, utrumque Teslanientum Y'etus impintjuabitur locusta, et dissipabiiur capparis ? Quid
scilicet et Novum, pari veneratione] suscipere, et eiiim hoc profuit dicere, cum nullus ignorct quia
prsecepta ejus diligeiiter implere. amygdalus florere solet, impinguari locusia, etdis-
Quid est quod ait (vers. 5) : Si ceciderif licjnum sipari capparis?
ad austrum, aut ad aquilonem, in quocunque loco Iloec sc-nientia spiritualiter est intelligenda, e£m"a-
-cecideril,ibi erit? Nunquid lignum quod cadit eon- gnum in se continet mysterium, nam per amygda-
tra aquiloiiem "aul meridiem, Ibi erit? Nonnessepe lum designatur Dominus nosier Jesus Christus, quia
reovetur in alias mundipartes? sicut nux amygdali constat ex cortice, osse et nu-
Nulli hoc dubitim est. Sed hsec sententia spiii- cleo, quoniam per os amygdali designatur divinitas;
tualiter debet intelligi. Per ligiium lioino designa-. ^ per locustam, populus gentilis ; per capparim, po-
-turquoniam unusquisque quasi lignum est in silva pulus Judaicus. Quomodo intelligenda est haec seti-
generis Iiiirriani. Per aquiionem, qui est frigidus tentia? Florebit amygdalus, id est nascetur Chri-
ventus, designatuf inferrii supplicium, et est sensus: stus, et coruscabit miraculis. Impinguabitur locu--
Ubicunque homo sibi locum et fuluram sedem prse- sta, id est credet genlilis populus, el ieplebiiur bu-
paraveiit, ibi erit cum mortuus fuerit, hoC est,.si nis spiritualibus. Dissipabilur capparis, hocestpe-
bcne vivendo sibi locum preeparaverit ad austrum, ribit Judaicus populus propter iiifidelitatem
cum ceciderit, id est cum mortuus fuerit, in fequie Quare verba sapicnlium-slimulis et clavis sssimi-
paradisi et gloria regni cdelesiis permanebit in seter- lantur? sic enim dicit Salomon (vers. 11) : Verba sa-
nurii; sin niale vivendo sibi locum ad boream prse- pienlium sicut slimidi, et quasi clavi in alluni de- "
-parayerit, inferni- poenas in ssecula sseculorum ha- fixi? . __ .
rbebit. -i 7
Aptissime verba sapienlium, slimulis et clavis
Quii est quod ait (vers. i) : Qui observat venlum eoniparantur, quia peccatorum culpas nesciunt pal-
iii nonseminet, ei qui considerat nubes ut nunqnam. pare, sed pungere. Qui enim sunt veracker sapien-
tnetal ? Quis. est eriim tam stultus, qui seniper obser- tes, eorum proc.ul dubio verba clavi sunt et siimuli,
vet ventuni- ut non seminet, et consideret nubes ut D ] qui peccatpres non blaudimentis fovent, sedaspera
nunquant metat? -.-- . increpatione redargtiunt,, et secretas eorum con-
Hsec.sententia spiritualiter est iiiteiligenda. Nam scienlias quasi pungendo, ad lainenta et ad laborem
per yeiitum et nubes ssepe tempestates generari so- excitant ut corrigantur.
ient, -Per ventum designatur diabolus, per nubes Quid est quod ait (ibid.) :-Quw per magistrorum
-
prsesentis saeculiadversitates. Quicunque iimet dia- consilium clatasuni a paslore uno? Qui suut illi ~ma-
boli perseculionem, aut mundi adversitates, non gisiri, per qttorum consilium data sunt verba sa-
seminat, id est verbum Dei non prsedicat, non ope- pientium? aut quis est ille unus pastor a quo.daia
ratur bona quaepossit: nunqnam eliam metet, quia, sunt ?
elsl aliqua borii inchoat, ad perfectioiiem ea noit Magistri sunt sancti prophctseet apostoli, Paslor
perducit. Quid ergo agendum est ? Sine considera- unus est Deus, a quo data sunt omnia verba sa-
tione nubium ct timore ventorum, in mediis tem- pientium, quia ipse docuit magistros, id est prophe-
pestatum semiiiare debemus, id est in omnibus ad- tas et apostolos, et instruxil eorum consilium, quo-
versitatibus verbum Dci praedicare, et bona quse niam ipse dedit verba in corde et ore ipsorum.
valcniiis, r.os."agere scmper oportet,. Quid est quod Ecclesiastes in firie libri sui dicit
 547 HONORIIAUGUSTODUN,OPP. PARS. II. — EXEGETICA, 5£3
(vcrs. 55):Deum time, et mandata ejus custodi. Hoc A et ore simul et corde laudaret. Quid est Deum time-
est omnis homo? Quoinodo fieri potest, ut hoc tan- re? Y7oluntatemejus implere, et bona quoefacienda
tum sit omnis hpmo, id c-stDeum timere, et man- sunt, facere.Sicergoqui Deumnontimet,et mandata
data ejus observare? Multo quippe major est pars ejus non custodit, non est homo. Quid ergo est?
eorum hominum, qui nec liment, nec mandata ejus Restia. Quomodohestia vocatur? Si est crudelis suis
observant, quam sit illorum qui timent et custo- domesticis, vel subjectis, aut vicinis, leo est, non
di:«nt. homo. Si aulem raptor est, tigris est aut lupus. Si
Vere maj'or pars est malorum quam bonorum, vero est adulter, aut fornicator, aut immundus, ca-
quia sicut Dominus dicit: Midti sunt vccatl, pauci nisaut porcus; aut si est slultus, asino comparatur.
vero elccti (Mallh. xx, 16), et incomparabiliter major Fraudulentus itaque et simulalor, congrue vulpecu-
esl infidelium multitudo, quam iidelium. Quid ergo lse assimilatur. Sic et de cseteris intelligeiidum est,
vult in hoc loco Salomon demonstrare? Hoc nam- Quis est veraciter honio?HIe solus est homo, qui
que demonstrat in his verbis, quia non est honio Deum timet, et mandala ejus cuslodit.
qui Deum non timet, et mandata ejus non custodit.
Quarenon est homo? Quia non servat modum ra- PERORATIO.
lionemque suaenalurae. Quse est ratio etmodusna- 1B Hoec de Parabolis Salomonis nos humiliter de-
turse humanae? Ralionabililer vivere, quia inler om- scripsimus, ne in figurativis phantasiis nihil aliud
nia auimalia solus homo crealus est rationale ani- credentes, quam quod secundum visibilium forma-
mal, quoniam inter cuncla verse aniniantia solus tionem scriptum invenimus; sed eruditi potius a
accepit homo/a Deorationem ct intellectum, ut agno- figurativis ad eorum quse vera sunt eognitionem
sceret suum crealorem, et diligeret eum ac timeret. ascendamus.

-EXPOSITIO IN CANTIGA CANTICORUM.

(Biblioth. vet. Palr., XX, 1155.)

INCIPIT EPISTOLA HONORII DOCTORIS EXIMIISUPER C per vas sapientiw, Sulomonemhujus libri scripiorem
CANTICA CANTICORUH. qui fuit rex sapientissimus et propheia prmcipuvi.
Donum sapientioe cum Salomone poscenti HONO- Jdeo non legitur teclio libri Salomonis, sed leciio li-
EIUS,a vero Pacifico postulala consequi. bri Sapientiw. Qui Sulomon tria volumina heroico
Quia prsedecessorituo bealse memoriaevenerando metro edidit, qumet in-tres parles philosophim, scili-
alibati C[ONONI] librum David utcunque explanavi, cel ethicam, physicam, logicam distribuit. Parubolas
poscis a me, imo j'ubendo exigis successor ejus, li- namque cthicw altribuit, in quibns bonos mores clo-
brum Salomonis tibi explanari, j'ustum asserens ut cuit, ut ibi? i Audi, fili mi, disciplinampatris lui, et
qui patri patris opus magno sudore elaboratum ob- ne dimiltas legem matris tuw (Prov. i, 8.) i Ecclesia-
luli, tibi quasi filiofilii opus stylo elucidatum debeam sten autem pliysicwassignavit, in quo naturas rerum
offerre. Feci ilaque quod jussisli, et librum Salo- disseruit, ut ibi : i Omnia fiumina intranl in mare,
monis qui intitulatur Canlica caiilicorum multorum ad locum unde fluunt reverlunlur aqum ut iterum
ore celebratum, paucorum intellectui reseratum, fluant (Eccle. i, 7). i Caniica canticorum logicm
plano stylo reseravi; ac opus desidiosis obscurum, contulit, in quibus rationalem animam per dileclio-
omnibus studiosis Spirilu sanclo illustrante elucida- nem Deo conjungi voluit, vcl docuit, ut ibi : « Forlis
vi, nihil mihi praeter solutn laborem asciibens , " esl ut mors dilcclio. Aqum mullw non poluerunt cx-
sententias vero aucloribus [aL auctoritali sancto- siinguere charitatem (Canl. vin, 6, 7). > Aucior est
rum] relinquens. mquivocum.Mquivocum uutein dicilur quod unum
' est in litteraiura, scd diversum in significatione,ut
INCIPIT PROLOGUS INI.IBRUH SALOMONIS QUID ICITUR
CANTICA CANTICORUM. leo. Esl enim leo cmlestesidus in cmlo, et leo lerre-
Jn principiis librorum tria requirunlur, scilicel, slris bestia in lerra, est etiam leo aqualilis piscis in
auctor, maieria, intentio. Auctor, ul noveris nomen aqua. Est quoque leo, nomen hominis, apostolici sci-
scriptoris, ulrum clhnicus, an fidelis, ulrum Calholi- licct vel hnpcraloris; est et leo pictura vel sculplura,
cus an limreticus fuerit. Maleria, ut scias ulrum de sic el auctor est wquivocum.Eslaittemauctor civitaiis,
bellis an de nupliis vel de qxdbus rebtts tractat. In- id est fundalor ttt Romulus Romw; esl el auctor sce-
tentio, ul cogiwscasutrum rem de qua tractal sua- leris, id est princeps vel signifer, ttt Judas Chrisii
deat vel dissuadeal, vel liber leclus quid ulililatis morlis; est quoque auctor libri, id est compositor,ul
conferat. David Psullerii, Plato Tliymwi. Est elium aucta?
Avctor libri Itujus est Spirilus sanctus, loquens communciwmen, ab augendo dicittm.
 ~
549 EXPOSITIO IN CANTICA CANTIC. 550
Materia libri est sponsus ei tponsa, id esl Chrislus A_ Ubri conlexttur, ideo et epilhalamium,id est niiptiale
el Ecclesia, ut in Evangelip legitur -:'< Qui habet carmen dicitut\
sponsam sponsus est (Joati. III, 29). »Et item : «"De- Intentio ejus est Ecclesiam vcl qualibel animam
ceirivirgines exierunt obviam sporisoet sppnsm(Malth. Christi sporisam sponso Chrislo per dilectionem coh-
xxv, 1). rCltrisius namqueper simile dicitur spoitsus, jungere. Quw dileclio in duo dividitur, scilicet, in
juia sicut sponsus sponsw carnallter conjungiiur, et dileclionem Dei el proximi. Dileclio proximi est bi-
tmum cum ea efficitur, ita Christus per assumplam formis, videlicet: « Quod libi non vis fieri, aiii ne
carnem Ecclesiw associatur, et ipsa per comestionem feceris (Tob. iv, 16); » et : < Quodvultis ui facianl
corporis ejus ei incorporatur. Unde et corpus ejus vobis homines, facite eis similiter (Matlh. vn, 12). »
scribitur, cujus caput ipse legitur, membraque ejus Dileclio Dei uniformis est,"scilicet, ut prmceplaejns
omnes electi,per fidem et dileclionem ei connexi, ma- servemus, ut scribitur: i Si quis diligit me, sermo-
teria ejus sunt. nemmeum servabil (Joan. xiv, 25). >
Hic liber agit de nuptiis qum fiunt quatuor modis,
Titulus enim hujus libri est: Cantica caniicornm,
scilicel hislorice, allegorice, tropotogice, anagogice.
Juxta historiam fiunt nuptiw duobus modis, aut car- id esi laus laudum. Sicut enim in legequwdam di-
nis commistione, aut sota desponsalione. Soia despon- g' cuntur sancta, qumdatn vero sancla sanctorum, liis
sacratiora; ita Cantica canlicorum dicuntur, quia
satione, ut Mariw ef Joseph. Carnis commistione, ul
Salomonis et filim Pharaonis, quam sibi jure copula- omnibus canticis prwferuntur. Quwdam namque surit
vit mairimonii, cujus domttm auro gemmisque deco- cantica viclorim,ut : « Cantemus Domino (Exod. xv,
rstdm wdificavit. Juxld allegoriam quoque fiunlnu- .1), > aumdam graliarum actionis, ul: « Exsullavil
cor meum in Domino (I Reg. n, 1). » Sed ista cantica
pliw duobus modis. Uno, quoverbum Dei carnem sibi
Chrisli et Ecclesim canunt, ideo omnia can-
eonjunxit, ideslquo Deushumanam naturam sumpsil, nuptias. lica prmcetluni. Hoc autem dislat inler canlicum et
quam in dextera Patris exaltatairi in solio gloriw
collocavil : Alio quo Cltristus Deus homp universam carmen, quod cerla lege melri carmen scanditur, .
id esl totam multitudinem c.anticum vero modulando canilur. Est autem canti-
Ecclesidm, fidelium per cum
commisiionem corperis sui sibi sociavit.-Qtt.amet suo jucunditas mentis de wternis, el intelligitur bona
sanguine subarravit, et lavacro baplismatis lavit, el vila, per quam acquiritur jucunditas wtemw exsul-
variis Spiriius sancti charismalibus dotavit. talionis.
Juxta tropologiam etiam fiunl nuptim duobus mo- Et sciendum quod hwc verba : « Osculelurme
dis : Uno, quo anima Chrislo per dilectionem copula- r, , (Canl. i,l),»non sttnl canlicum,sedde caniico agunt,
lur; alio; quo anima quod est inferior vis inlerioris quia bonam vitam justorum, quw in diteclione con-
honiinis spirilui, qiio esi superior vir ejus per consen- stal, canunl. Canticum quippe esl vilajustorum. Can-
T,umdivinm iegis cohjungilur, de quo conjugio spiri- ticum canticorum estvitaperfeclorum. Liberest wquu-
ialis proles, id esl bonum opiis gignitur. viwum. Est enim Liber, Racchus Deus vini; el est
Juxta anagogen nihilominus fiunt nupliw duobus iiber Iwmo ingenuus; esl quoque' liber-interior cor-
modis : Una, quo Chrislus resurgens a morle novus tex, qui de arbore trahilur; in quo antiqui sotebant
iiomo cwlos ascendit, et mullitudinem angelorum sibi scribere; unde et librarii dicebantnr. Esl enim liber
sociavii; alio, quo ddltuc posl resurrectionem tolam in quo legitur. Hic liber est unus de septetn agiogra-
Ecclesiam hi visione dcitalis sum glorim copulavit. pliiw. Sacra igitur Scriplura est biparlita. Dividitur
Tres nupliw leguntur in Evangelio : Primw ibi: « Si- enim in Vetus et Novum Testamenium. Veteris Te-
mile est regnuin cmlorum homini regi, qui fecit nu- slamenli scrivtores fuerunl prophelm; Novi autem
ptias filio suo (Maltli. xxn, 2). i Secundm ibi: « Vos Testamenti scripiores aposioli exsliterunt; ulriusque
similes hominibus exspcciantibus dominum sunm, vero auctor esl Spiritus sanctus. Veteris, ut legitur
quando revertalur a nupliis (Luc. xn, 50). i Terliw aul scribitur : « Audiam quid loquatur in me Domi-
ibi: « Et qum paralw erani intrdverunl cum~eo ad D JiusDe«s(Psa/.LXxxiv, 9). » Novi, uvlegitur : t-Non
nupiias (Malih. xxv, 10). i Prhnm nuptiw erant, enim vos eslis qui loquimini, sed Spiritus Patris ve-
quandoRex cmli Filio suo, Christp Itumanam naturam slri qui loquitur in vobis (Malth. x, 20). > Velus
copulavil, ubithalamusvirginisuterus fuit, de quo,f ut Tcslamentum partilur in tria; in hisloriam, prophe-
sponsus de thatamo processit (Psal. xvm, 6). » Ad tiam, agiographiam. Historia est quw narral prmlei -
has nuptias omnes'anie legempatriarchas, omnes sub ita , ul Genesis. Propheliaest qum prmdicit fulura,
lege prophetas invitavit. Secundm nupliw fuerunt, ul Isaias. Agiographia esl qum tractat mterna, ut
quando Christus novus Iwmo ad cmlos ascendit, et David. Sunt autemagiographiw seplem libri, qui co-
multitudinem angetorum sibiconjunxit.Ad has nuptias aplantur sepiem donis Spiritus sahcti, scilicet Job,
omnes gentesper aposlolos convocavit. Tertiw nupliw David, Parabolm, Ecclesiastes, Cantica, tiber Sa-
pOstjudicium erunt, qitandb per angelos Ecclesiam in pienlim, Ecclesiasiicus. Ex quibus Job ascribitur spi-
cmlesiem Hierusaletn transferet, el in ihatamo gloriw ritui sapientim, David spirilui inlellecius, Parabotce
ipsa deitatis visionesibi conjungel. Ad has nuplias per spiritui consilii, Ecclesiasies spirilui fortiiudhtis,
priBtatos Ecciesim multos volenles irahit, multos no- Cantica spirilui scientiw, liber Sapicntiw spifiim
tetites intrare compellii. De his nuptiis mcderia Itujus pietatis, libcr Jesu filii Sirach spiritui limork, Rcs
 E3i HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. S^S
r.unt septem coluninw, quibus suffulia est magna do- A quibus multitudo magna quotidie per fidem el dile-
miis Sapienitw. ciionemin amplexumsponsi colligitur.
Ei notandum quod Caniica spiriiui sapienliw as- Qum divisio in ipso libro per quatuor personas di=
signantur, qnia scientia totius Scripturm Canticis in- viditur, quibus unaqumque pars assignatur, sciticet,
ciuditur. - per filiam Pharaonis, per filiani reyis Babylonis, per
Prwierea notandum quod Caniica in j/uinto loco Sunamiiem, per mandragoram. Quarumdp.w existunt
r.giographiw catculum ponunt, quia nimirum quinque in re, duw in significalione. Nam filia Pharaonis re
gradus amoris suv.t, videlicel visusel alloquium, con- aliler esl Salomoni in conjugio conjuncta et copulaia.
tactus ct oscula, factum. In primis namqne puella Et regina austri, quw filia regis Babylonis figurati-
placiia visu eligitur, deinde elcclam amans alloqui- ter diciiur, realiler in templmn Domini venit attro et
tur, tertio blando conlactu amplectiiur, quarlo oscu- argenlo et gemmis adornala. Sunamitis auiem ei
latur, quintt; res faclo peragilur. Sic Deus primiii- mandragora, hoc est, puella sine capile, pro sola si-
vam Ecclesiam in pairiarclds visu prmdeslinavit et gnificatione ponuntur. Fitia Pharaonis in curru ab
elegit, dum Abrahm dixit: « In semine tuo benedi- orienie est adducta. Regina austri ht camelis a meri-
ceniur omnes gentes (Gen. xxn, 18), » . die adducta esi. Sunamiiis ab occidente in quadriga
In Moyse el prophclis hanc alloculus est, dicens : Atninadab est adducta. Mandragora ab aquilone de
< Si feceris qumprwcipio tibi, dabo iibi terram fluen- agris esl cbllectu, e! in manibus advecta. Fitia Pha-
Um lac et mel (Exod. xxin, 22). >Hanc prwsenlia ruonis gens Hebrma fuit, quw sub imperio Pharaonis
assumptm carnis teiigit dicens : i Venilead me, om- nata crevit; hanc Salomon sibi sociavit, quando Do-
nes qui laboratis et onerati estis el ego reficiamyos tninus vineam de JEgypto translulit ct in Judwa plan-
(Matlh. xi, 28). » Huic oscutum prwbuil, dum victor tavit; hmc in curru sponso adducitur, quia in legc
tnortis resurgens pacem amissam ei reddidit, di- ad cultum veri Dci pcrducitur, sed ipsa currum Dei
cens : t Pax vobis (Joan. xx, 19). » Adhuc facium desendt, et currus Pharaonis asccndit, duin plebs
restat, quod tunc eril quando peraclo judicio in gau- Hebrma, legcDei derelicla, jussu principum suorum
dium Domini sui eiiam inirodttcet, dicens : c Ve- idololatriam arripuit. Reges namque et sacerdotes
v.ite, benedicti Patris mei, percipile rcgnum ab ori- Israel currus Pliaraonis fuerunt, dum jEgypt:.".cam
cjine mnndi vobis paratum (Malth. xxv, 54). idololatriam per aureos viiulos in Rethel popu/o Dei
Omnis liber sacrw Scriplurw habel proprias divi- induxerunt. Siquidem Pliarao dicitur denudans vel
siones et proprias numeri significaliones, verbi gra- dissipans, .cf csl cliabolusqui eos cultu divino denu-
tia, Psalierium dividilur in iria, et prmfert tria sm- r{ davit, et variis erroribus dissipavit. Porro hwc spon-
culi tempora, videlicet, ante legem, sub lecje, sub sa ab oriente venil, quia primo in mundo cultum Dci
gratia, quibv.s omnes justi contra vitia et peccaia susccvil, ipsaque solem juslitim secundum carnem,
pugnaverunt, qv.orum victorias psalmi canuni. Qui prolulit. Filia regis Babylonis, id est diuboli, e.si
psalmi in quindecim decadas dividuntur, qum veluti gentililas. Babylon cienim dicitur confusio, eieslldc
lotidem gradus cuidam scalw, ad cceluni erectw, in- mundus in quo tnultis peccatis confusum est genv.s
seruntur, per quam viclores de valle lacrymarum liumanum. Hujus rex esl diabolus, qui imperat om-
scandant ad regna cwlorum. nibus in peccatis confusis. Cujus filia est geniilitasin
Hic autem liber in quaiuor partes dividiiur, quia confusione idololalrim nata. Sed limc facta regiua
Ecclesia sponsa Chrisli quam canit, de quaiuor pla- auslri, venit ad Salomonem, quia Spiritu sdncio,
gis mundi, per quatuor Evangelia in ilialamum sponsi quem ausler significat, itlusirata venil in cmlisn-
colligiiur,ipso dicenle:t Venienlet recumbcnt abocci- gnatura ad venm pacificum Christum. Qui eam in
dente ct oriente, a meridieet aquilone, cumAbraham, tcmptum Domini udduxil, quare Chrislus eam iem-
Isaac eiJacob, in regno cwlorum (Malth.ym, li). i plum Dei vivi fecit.
Ab orienie cst sponsa adducta, quqndo multitudo IIwc aurttm et gemmas in ernatmn iempli citiulit,
electorum ante legem in fidem patriarcharum est ete- D '. qidasapieniiaei ornamemovirtutumdomum Dei, idesi
cta, qui crediderunt hoc promissum : iln scmine seipsam ornavii. Venit autem veclain cameiis, quia
tuo benedicenluromnes genies(Gen. xxn, 58), i idcst doctaaphilosopids, qumad uiiles artesdocendas ut ca-
inChrislo. A meridie est sponsa adducta, quando meli ad onera porianda habiles, sed peccalis dislorli
turba populorum sub lcge in fidem proplietarum est erant el difformcs. liwc quasi dc mcridie acl sponsum
coltecta, qui crediderunt Iwc futurum: < Ecce virgo venil, quia de fervore iXiUndanw gluriw ad Cltristi cul-
concipiet et pariet filium, et vocabitur noinen cjus lum se contulit. Suuamitis aulein de occidentevenil in
Emmanuel, id esl nobiscum Deus (Isa. vn, 14), J quadriga Aminadab. Suna enim est civitas de qua iila
quod fuil Deus homo Christus. Ab occidenle sponsa Sunamitis fuit, cujus filium Elismns a morle susciia*
esl udducta, quando mnliitudo geniium sub.gratia per vit, quia prius servum cum baculo misii,sed morluum
apostolos ad fidcm Christi esl atlracta. Ab aquilone suscitare non poiuii. Venil Eliswus et assimilatus est
sponsa uddncilur, quando sub Anlichristo turba infi- morluo, et surrexil continuo. Ilic mortttus significat
deliv.mad fidem converliiur. Aliter per orientem pue- genus humanum. Servus qui bacuiam super mortuum
r.ilis wlas, per meridiem juvenilis mias, per occiden- posuii, Moysesfuit, qui legis beculmn super morluos
(em senilis, per aquilonem dccrepita accipilur : dc in "eccaiis vosuit, qucecos maqis ovpressil, non rc-
 S55 EXPOSiTiO IN CANTICACANTIG. 334
suscitavii. Eliswus, qv.idicilur t Dei mei salus » esi A fcrri, se gtorid cl honoreprivari, incautatn callide
Chfisius, nobis a Deodaius salus, hic in similitudine decepit, ornalum obedieniim non sibi prodesse, sed
hominum morialis factus, morluiim suscitavii huma- magis obesse,relulit, ornatnm, Iteu! a decepta- acce-
num genus. Porro Sunamitis dicitur « captiva t el est pit, dum.eam sibi-magis quam Deo obedirepersuasit!
Synagoga adhuc in perfidia a diabolo captivata. Hmc Unde sponsus offensus,quod a se datum brnatum
ab occidcntcsponso adducitur, quia m fi.nemuncli ad abjecisset, imo mmutmsum a se repudiatm dedissel,
fidem Christi converteiur. Et h.ocin quadriga Amina- de cubiculo paradisi eam expulit, graliam suam iam
ddb. Aminadab erat sacerdos in cujus quudriga arca diu interdixit donec amissum ornatum ab wmula re-
in Jerusalem esl reducia, blim ab allophylis capld. ciperet,-et sic graliam sponsi ct coronam regni spera-
Arca de Judwa ad gentcs venit, quando Chrislus de rel. IIoc aulem debuit fieri viliis et_ concupiscentiis-
Synagoga ad Ecclesicmse coritulit.Arcade Jerttsalcm resistendo, el mandatis Dci usqueiad inorlcm obedien-
reducetur, quando sub Elia el EnochChristus ad Jtt- do. Hunc obedienliw ornainm tunc humana nalura
dmam jam conversamrevertetur. Aminadab, qui di- fecepit, quando Chrhtus obedieiisPatri usquead mor-
cilur i populus ineus spontaneus, J Chrislus est; qum tem fuit, h.ocest obedieniiamDeodebilam tam forliler
spontanea morte populo obldlus est. liomo faclus tennii, quod nec morte superntus eam
Hujus quadriga esl Evangelium, quo inveclus esl deseruil. Hunc ornatum sic receptum iam firmiter
per mundum. Rotm hujus quadrigw sunt qualuor sponsa postea retinuil, quod nec mille moriibus ab ea
evangelistm.Equi autem sunt aposloli,qui hanc qua- eripi poiuil.
drigam Iraxcruni, dum Evangciium Chrisli per mun- A paradiso igitur expulsa, pro recipiendo ornalu in
dum prmdicavcrunl. Undescribitur : <Ascendessuper mundo errabat, quiaadhuc ncc legem nec doclorem
equos iuos, et quadrigw luw salvatio. (Habac. m, habebat. IIanc.gicjanles,quasi talrones, ab mmula cjus
8). » Super hanc quadrigam Sunamilis sponsp ad- immissi, magis iii deviumdcduxerunl, et multis vitio-
ducitur, quando Synagoga per Evangelium iriChristi rum sordibus polluerunt. Cujus -miseriissponsus con-
consorlium rccipitur. Mandragordyero, hoc est puella dolens iioslcs ejus dituvio delevit. Ipsam vero Noe
sine capile, venii ab aquilone. Mandragora est herba quasi pwdagogo cuslodiendamtradidit. Qui Noc eam
formam hominis habens, sed capile carens. El mulii- arcm quasi scliolis erudiendam inclusit, in qua inter
tudo infidelium intcUigiiur post Anlichristum, cui munda.et immunda animalia pauco numero delituit.
mundmgorm caput esl umputatum, dum Antichristtis Ibi est docta quod Noe figuram futuri Christi, arca
eccidilur, qui cap-utomniummalorum scribiiur : quw verolypum fulurm Ecclesimprmferret, animalia mun-
iunc ad verum caput returrit ab aquitone, id esl de p da essent licite conjugio ulenles, immiinda anhnalia
irifidclitaie, cl. subditur ei in sanctilale. IImc de agro illicile se polluentes. Diluviumauiem significaret ba-
collijitur, quia de ioto mundo invc lurba congrega- ptismum, qui esset perdiiio peccaiorum, salvaiio ju-
tur. In manibus apporlabilur, quia per opera visa storutn. Corvus de arca egressus et non revenus, cs-
Ecclesiw associabitur. In his quatuor speciebusmate- sent hwrelici fuluri, de Ecclesia egredienles, amptius
ria liujus libri versalur. Series auiem lotius coritcxlio- non reversuri. Columbavero cttni oliva reversa gratia
tiis libri liujusmodi. S. Spiritus Ecctesiw intmissa, vel simplices lapsi cd
I.NCiriT A1.IUS PROLOGUS IIONORII DOCTORIS EXIBIISUPEf. peenilentiamconversi.
CAtiTiCA CANTICORUM. Deinde instinctu mmutmejus hosles'lurrhn wdifi-
hnperalor supcrnm rcipublicw voienshabere hmre- cant, de qua eam publice impugnant, et ab amore
dem, genuit sibi Filium comqualcm; hunc « consliluit sponsi ad amplexum adulteri, scilicei a cultura Dci ad
hmivdem universorum, per quem fecit ct smcida culium idoli inclirianl; sed ei iaboranli sponsttsaf-
(Hebr. r, 2). » Qui uifilios posset habere recjnicohm- fuit, linguas hoslium dividens confudit, eamque sub
redcs, desponsavii ei Pater reginam el concubinam,id cuslodia Abraiim amici sui in Sara commisil, qui eam
est angelicam et humanam naturam. Inlerea"duidam de Mcsopotamia duxit iri terram repfomissionis,- in
princeps lyrannidem arripuit, et similis Aliissimo csse D gua audire meruit : t In semine tuo benedicentur
voluit. Cujtis tyrannidi fegina consensit, imperatorem omnes gentes(Geit. xxn, 18). »Et iterum : «Posside-
dezercns, lyranno adhwsil, a qrio poltuta adullerio bit scmentuum pcrlas inimicorumsuorum (ibid.,i~7), s
privala esl regni solio, et cum eddem lyrunno wlcrno ibique geuuit Isaac hmredemmundi. Ibi dicit quod
damnala exsilio. Cui tnox"concubinaest in dignitule Abraham, quod sonat « pofer mullarum gentium, t
prmlalq, regnique coronmdllilulata. Christum futurum Pairem omnium genlium credcn-
Quw corona tuncideo est dilata, quia nondum erat tiumprwfiguraret. Et Sara, quod dicitur <princeps,»
perfccie ornata. Summus aulem ornatus humanm na- Ecctesiamexprimeret, quw piincipatum mmulw sua
lurm est obedienlia divini mandati. Regis ergu fiiius inccelo obtineret, et quod semen Abrahm Christus
cleclamad regni coronam in paradiso, quasi in cubi- gponsussuus foret, in quo omnes gentes benedicendw
culo, ornandam cotlocavit, tnaleriam ornaius prmce- essent. Portm auiem inimicorum essent loca lapsorum
ptum dedit, mandans ul se obedienlia ornarel, spon- angelorum, in quibus ipsa iocanda esset. Et Isaac,
dens quod ornalam in aulam et consonium regni re- quod dicitur « gaudium » significarel mternum gau-
ciperei. Hoc minula ejus videnset invidens, tacla do- dium, quod in liwreditate perciperet. Mesopoiamia
lore cordis inirinsccus inferiorem sibi in dignitats prm- viro quod sonat "tinter fiumina, > fiuxa divilimsw
 555 KONOUHAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXE.ETICA 556
culi, et labentes mundi honores essent, de quibus j_ A jusliliw, qui pro sponsa'Ecclesia sepulcro vel inferno
Christus Ecctesiam eduxit, et in ierram repromissio- includitur, a custodibus obsidelur, sed portas infemi
nis, id est, in paradisum introduxit. Unde et procu- conslringens dwmonesperterruit, de sepulcro surgens
rator Abrahw eamdem in Rebecca de Mesopotamia mitites fugavit, cwli cacutnen victorpenetravit. Ilanc
Isdac adduxii, qui eam in conjugium sumpsit,et duos nihilominus David in solatio deambulans vidit nu-
fdios genuil; utium qui a patre benedicitur, elterum dam, Urim conjunctam doluit,quo occiso ectmsibi
qui reprobatur. Cui Rebeccwetianl a Domino dicilur :. copulavit, de qua vas sapienliw gcnuit David, quod
< Duz genies in utero iuo sunl, et duo populi de utero dicilur « desiderdbilis, i est Christus toius desidera-
tuo dividentur, populusquepopulnm superabit, etma- bilis, qui in solario cwli in Palris gloria manens,
jor serviet minori (Gen. sxv, 25). > gentilitaiem virlutibus et slola immorialitatis denu-
Qui procurator figuiatn doctorum prwtulit, qumRe- datam vidit,et diabolo sociatam doluit. .Urias dicilur
beccam, quod « palienliam > sonat, id est Ecclesiam etiam «lux Dei tnei, >et significal diabolum, qui se
multa pro Christo passuram de Mesopolamta, id est, transfigurat in angelum lucis, kuncque in idololairia
de fluxis rebus swculi edueiam, ad Isaac, quod « gau- ense prmdicationis occidit, Ecctesiam sibi socians ;
dium > dicitur, id est ad Christum verum gaudium filios ex ea sapientiw amatores genuit. Qui Dqvid otn-
'
R
perduxit. Duo filii sunt duo ordincs Ecclesiw, scili- nia mysteria sponsi el sponsw Chrisli, scilicet et Ec-
cet clericalis, qui ad divina offtcia benedicitur, et clesiwin Psalterio decachordo prwcinuit. Et Ckristus
laicalis, qui ab hoc officio arcetur. Duo populi sunt sensum Ecclesim aperuit ut intelligeret omnia, qumin
spirilales et carncdes in Ecclesia. Ex quibus cama- lege et prophelis et Psalmis de eo scripta sunt Post
lis major iiumero, servit spiritali minori numero. David kanc Salomon in filia Pharaonis sibi copula-
Deinde in Lia et Rachel Jacob commendatur, qua- vit, hanc in regina auslri in templo Domini suscipicns
ram una fecunda, altera diu slerilis fuit;'demum multis muneribus dolavit. Quod templum ipsede iri-
illum genuit qui JEgyptum a periculo famis salva- bus thaleriis, scilicel de seclis lapidibus, de lignis
wt, unde et Salvator mundi dicius est. Jacob qui di- cedrinis, de puro auro mdificavit. Hancque in Pura-
citur f iuctalor, i vet « videns Deum,Tt est Chrislus, bolis elkicam, in Ecclesiasle physicam, in Canticis
qui cum diabolo pro sponsa luclamen iniit et vicit, et theologicamdocuit. Salomon, quod sonat tpacificus >
semper Deum Patrem videt. Dum sorores sunt duw est Christus pax vera, ornnia incwlis el in icrris pa-
vitw in Ecctesia, activa scilicet et coiitemplativa. cificans (Col. I, 20), qui primilivam Ecclesiam de
Activa fecunda in carnalibus, contemplativa slerilis Mgypto venientem, quasi filiam Pkaraonis sibi ht
in spiritualibus, cui tamen filius erit, quimundum a fide copulavit. Ecclesiam de genlibus venienteui,
^ quasi
fame VerbiDei salvabit, verus Salvator muncli. Post reginam austri suscipiens suw fidei associavit,
hwc famcn passa JEgijpium ingreditur, u Pharaone quam variis charismatibus dotavit. Hanc quoque in
servituti subjicitnr, cui clamanti Moyses doctor ac tempto cmli recipiet, quod de tribus maleriis, videti-
ductor in auxilium millitur, qui sanguine agni ecim cel de tribus ordinibus sanctorum, id est conjugatis,
de ASgypto redemit, cum spoliis JEgypli per [tnare continentibus et virginibus construet. Conjugali quippe
Rubrum eduxit, hosles insequentes submersii; in de- in Ecclesia sunt quasi lapidessecti, qui smilin sex ope-
itrto divina lege imbuit, iabernaculum de spoliis M- ribus misericordiw perfecli. Contincntessunl ut lingua
gypti facit, pane cmli et aqua de petra producia r&i eedrina, quorum opera sunt imputribilia. Virgi-
ficit. Quam Jesus Nave suscipiens, in terram repro- nes aulem ul aurum purum sunt, qum pura casiitaie
missionis inlroducit, devictis hostibus terram eorum et vcra charitaie fulgescunt. Iluic mulia in parabolis
in possessionem ei dislribuit. Per hwc esl docfa, qua locutus est ut scribitur « Loquebatur Jesus lurbis in
faincm vcrbi Dei patiens obscurm Pharisworum do- parabolis (Mattlt. sm, 5i). i Multade naturiseidisse-
ctrinw esset involvev.da,el sic a diabolo muliis erro- ruit, iheologicamper omnia prolulit cum cmlestia do-
ribus subjicienda, donec verus doctor Chrhtus adve- cuit. Dcindesponsa inBabylonem caplivatur, seiarege
itiret, qui eum sanguine suo, quasi agniimmaculali, „j Cyro cognomenio Chrisio a captivitate laxalur, et a
de errore et potestate diaboli redimeret. Qui veniens Jesu sacerdote ad Jerusalem revocaiur. Per koc doce-
baptismate eam abiuit, peccata quasi hostes in mari ttir quod Ecclesia in membris suis in multas kwrcses
obruit, Evangelica doctrina erudivil, corpore el san- et varia vitia capiiva ducilur, in quibus coram Deo
cjuinesuo refecit, smcularem sapienliam quasi spolia et angelis confunditur, sed pwnitens a Ckristo Jesu
Mgypli in arma juslitim converlil, dum per hanc vero sctcerdote soluta, ad Jerusalem, id est Eccle-
conlra hwreses pugnare cam docuit. Quam adhuc ve- siam,vel ad calestem Jerusulem revertilur. Pro hac
rus Jesus, id esl Salvaior, in lerram repromissionis, Machabwi usque ad morlem cerlavcrunt et martyres
id est in paradisum introducet, et Iwsiibus ejus, sci- pro Ecclesia sanguinem fuderunt. Post lol el tania
iicet dwmonibus etperseculoribus damnatis, mansio- mata, post tol et lanlos
labores, posl lot el tanins
nes regni cmlestis cuique pro mcritis dislribuct. miserias, ipse sponsus sponsam suam, ht per.iculis
Prohac quoque spoiisa Samson Gazwincludilur,ab conslitutam, visitavit, amissmn ornatum obedienlia
koslibus obsidetur, sed fractis foribus et perlerrilis sua receptam reddidil, baplismale a sordibus
abluit,
'wstibus vietor egredilur, el montis cacumineexcipi- doctrinis, signis, et
exemplis vestivit. Vilulum sagi-
tur.' Samson. qitod dieilur i sol, i est Chrislus sot nalum, hoc esl seipsum, acl convivium cjus accidi
557 EXPOSITIO IN CANTICA CANTIC. 5*8
permisit, sanguine suo eam omavit, signo crucis con- A yt promissam coronam perdant et -minitnc prwvale-
•ignavit. Paranympkis, id cst apostolis eam commen- bunt, qiiia ipsa mternam gtoriam pro patitntia, ipsi
davit, ipse parare nuplias in cmlutn abiit. Porro vero wternum supplic.iumpro inyidia subibunt.
paranymphi susceptam signis et doctrinis usque ad Hgnc adhuc parvulam ante legem patriarchw figuris
ipsam mortem decpraverunt. martyrcs eorum succes- de Christo erudierunt, sub iegeprpphetmScripturis ad
sores sanguine suo eamillustraverunl, doctores multis honestaiem informaverunt. Haric nubilem sub gratni
scripturis. eam ornaverunl. Perfecte autem ornatam apostoii signis,doctrinis el exemplis ornaverunt. Haru
frequentia arigelorum hanc sponso in cwleslemuidam adhttc chorus angelorum in Imlilia et exsidtalione ad-
coronandam adducet, quam in solio gloriw collocalam ducet in lemplumRegis, quamRex glorim.gloria elho-
cohmrcderriregni sid faciet, nore coronabit, in thalamo gaudiis copulabit, quando
Et hoc magnopcre notandum; quam muliis mqlis ei seipsum ul est.Patri cowqualismanifestabit.
eatn lyrannus et mmnla ejus smpe lentdverunt, quot Hujus sex mlatum incrementum per diversa swculi
mpdis, quot dolis, quol insidiis, quot artibus eam ab tempora distinguitur. Nam infantia ejiis fuit ab Adain
amore sponsi avertere conuti -sunt-el non valuerunt. usque adNoe, ejus pueritia a Noe usque ad Abraham,
El ul pauca de pluribus repticem, in.primis ejus signi- ejus adolescentia ab Abraham usque ad David, ejus
ferum Abel invidiose straverunt, per gigantes mulla " juvenlus a David usque ad captivitalein Babylonice
nefariq ei intulerunt, patriarchas vero variis modis ejus senectus a captivilate Babyloniw usque ad Chri-
affiixerunt. Joseph alumnutn ejus per fralres vcndi- stum, ejus decrepila a Chrislo usquead finem mundi.
tnm, carceri mendaciter incluserunt, ipsam inMgypto De his actibus, de kis mtatibus, de his temporibus,
peregrinantem variis cruciatibus per Pkaraonem el talis sponsw conlexitur iiber hujus Scripturm.
ejus populum afflixerunt, et filios ejus crudeliler ne- Nec hoc prmtereundum quod filia Pharaonis habet
caverunl. it comitatu patriarcltas, et prophetas, et omnes juslos
De Mgypto egredienlem consitiiset armis impiorum ab Abel usque ad latronem. Filia aulem regis Baby-
impugnaverunt, in terfam promissionis positam sub lonis habel in comitatu apostolos, marlyres, confes-
judicibus et regibus mullis bellis vexaverunt. Pro- sores, virgines et omnes eleclos a cenlurione qui dixit
pketas ejus diversis pmnis occiderunt, Machabwos in Evangelio : i Vere Filius Dei erat iste (Matth.
crudeliter laceraverunt, sub aposlolis ei eorum succes- XXVII,5i),» usque ad Eliatn et Enoch. Sunamitis
soribus omnia membra Ecclesiwexquisitis et inaudilis vero kabet in comitatu omnes qui sub prmdicaiione
pwnis per Judwos et gentiles discerpserunt, tnille Eliw et Enoch, el sub persecutione Anlichrisii pro
.uortibus necaverunt, demum per kmreticos falso Ckristo sanguinem fuderinl, vcl in fide Ckrisli obie-
dogiiiate, per falsos Ckristianos simulalione ubique rint. Mandragora autem habel in comitalu omnes qui
vexaverunt. El in his omnibus ei non prwvaiuerunt. post mortetn Antichrisli per totum orbem ad pwni-
Adkuc sub Antichrislo eorum omnibus modis tenla- tentiam conversi fuerinl. His taliter prwlibatis ad
lionum instubunt, ui eam ab amore sponsi avertanl, ipsam liiieram accedamus, cujus accessus latis est:

TRAGTATUS PRIMUS.

Filius regis Jerusalem desponsavit sibi filiarn regis
Babvlonis per quatuor nunlios. Qtiibus illa respon-
dil. Quis est Domihus vester? at illi : Dominus no-
ster esl Rex regrim et Dominus dominanlium, Rex
gloriHi-et princeps pacis. Et illa : Est pulcher? At
illi: Ejus pulcbritudinem solet luna mirontur, quia
est_s/jec!(?susforma prm filiis hominum(Psal. XLIV,5), D
et totus desiderabilis, in quem angeli desiderdnt pro-
spicere (I Pelr. i, 12). El illa : Est potens ? Et Illi:
Poleslas ejus a mari usque ad mare (Zacli. ix, 10).
Et illa, est dives? Et illi: Glorim ei diviiim in domo
ejuSj et iorrenle voluptatis potabit eos (Psal.m, 5;
xxxy, 59). Etilla : hotioratur muneribus? At illi:
Reges Tkarsis el insulwmunera offerent,recjes.Arabum
et Sabadona ddducent (Psai. LXXI,10). Et illa : Quoe
cst ejus servitus. Et illi: Omnes gentes serviunt ei
(ibid., 11). Et illa : Quseesl laus ejus ? Et illi: Om-
nes cjentes magnificdnt eum (ibid., 17).
His audilis." respoudit, ipse Dominus vester, ve-
niat et oscuteiur me osculo oris sui (Canl. i, 1), et
loquatur mihj, qutesibiplaceant,etfaciam voluritalem
ejus. Rex ccelestis Jerusalem est Deus, cujus filius
est Christus, rex Rabylonis hujus mundi est diabo-
lus, ut scribitur: Prhiceps hujus mundi judicatus
est (Joan. xvi, 11). Hujus iilia fuit humana natura,
-
iinitatioiie peccati facta.
Quatuor quippe modis dicitur pater in Scripturis,
duobus generatione, et duobus iinilatione. Genera-
tione dicitur Adam paler liujus generis, et Abraham
pater lsaac; imitatione dicilur Deus Pater justorum,
ut ibi : Estote perfecli ul silis filii Palris vestri qui
in cmlisest (Malth. v, 4.8).Et iterum : Unus est Pa-
ler vesler qui in cwlisest (Matih. xxni,I9).Item inii-
tatione dicilur diabolus pater malorum, ut ibi: Vos
ex patre diabolo estis (Joan. .vm, 41). Iluno iri.l-
tando in malo liumana natura fscta est filia ejus.
Hanc Filius Dei desponsavit, dum patriarcbis in-
notuit, quia humanam naturam in se assumere dis-
posuit, Inteniuntios misit duni prophetas hoc hu-
mano generi uunliare voluit; qui quasi proenunlii
facli suiit dum gloriam regni ejus et potenliam et
alia insignia in mundo proeconati sunl, Sed duobus
 ;Ey HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA.
• modis sponsa Chrisli accipitur, sciliccl humaiia caro A ost Christus, filia Pharaonis Ecclesia, quoeliilernui^
quam accepit, el Ecclcsia quam sibi incorporavit. !iis, id cst prophetis responditdicens : Qtti jam du-
Humana quippe nalura ei nupsit, dum carnem in dum per vestruui os me osculatus est consolando
deitatem assumpsiu Ecclesia ei adhuc nubel, dum el pacem promitteiido, ipse tandem osculetur mc
eam in societatem regni rccipiet. Hsec in duo quasi osculo oris sui, id est toties promissus per prophe-
in duas persOnas dividitur, scilicet in Synagogam tas, landenv aliquando incarnetur et prsesentia sua
et geritilitatem. Ad islam prophetoe fuerunt inter- me osculetur, el proprio ore pacem olim amissaii!
nuntii. Ad illam vero apostoli sunt missi. Sed-de mihi rcdditam loquatur. Osculum dicilur quasi oris
liis duabus una sponsa, videlicet catholica Ecelesia, poculum. Perosculum quippe pax, per os Ycrbum
Christo per internunlios est adducla, quse ei per Patris, id est Fiiius intelligitur. Deus quasi""alieno
humanam naturam est nupta. Haec igitur sponsa ore osculaliis est sponsam, quando olim mnltifarie
adventum sponsi desiderans dicit. mtdtisque modis locutus est patribus in 'prophetis
CAPUT PRIMUM. (Hebr. i, 1). Quasi proprio ore osculatus esl eam,
TERS.1.— Osculelur me osculo oris sui. Ac si di- quando iiovissiiiiedicbus isiis lccutus est in Filio
cat internuntiis. Qui toties nie per vos salutavit, qtii (ibid., 2) dicens : Pax vobis (Jpan., xx, 19). Quod
tot secrela per vos mihi mandavit, ipsc veniat et ^ est dicere pacem et graliam, quam in patadiso per
suo osculo me salutef, et prupiio ore voiuiilatem diabolum amisistis, per Eilium meuiii vobisjain red-
suam mihi aperiat. ditam noveritis. Piinms ctiam homo propler inobe-
Sacra Scriptura quatuor modis intelliritur, scili- dientiam de paradiso expulsus perdidit paccm et
cet hislorice, allegorice, tropologice, anagogice. graiiam Dei liuniauo generi, Primiliva igitur Ee-
Quod per mensain proposilionum panum in laber- clesia, scilicet Abel ct alii justi usque ad.Abraham,
naculo exprimitui', quse quatuor pedibus fulcitur. deinde palriarchse usque ad Bloysen, ab hoc prophc-
Tabernaculum est Ecclesia, in qua Christo milita- toe usque ad Joannem Baptislam, praavidentes in
tur. Mensa est sacra Scriptura, in qua est propositio spiritu hane pacem per Christum reddi, optant eum
panum, id est refectio animarum. Qualuor pedes citius incarnari. Siquidem mox eo nafo angeli nun-
sunt quatuor intellectus, videlicet historia, cum res liaverunl pacem reddilam dicentes: Pax hominibus
si.cut gesta esl. narratur. Allegoria, cum de Christo bonw voluntatis (Luc. n, ii). Dicit ergo sponsa :
ct Ecclesia res exponitur. Tropoiogia ad animam et Oseulelur me osculo oris sui. Ac si aperte dicat:
spiritum refertur. Anagoge, cum de superna vila Sponsus meus qui me de paradiso propter amissum
intelligitur. ,"' ornatum offensus expulit, et graliam suam mihi in-
Ezechiel in visione Dei, qua universum Ecclcsise lerdixil, ipse mihi nunc per assumptam carncm jun-
slaium futurum praevidit, inter cseterarotam in nie- gatur, etper ipsum mihi ornatus, ct osculum pacis
dio rotoevidit (Ezech. i). Quoequatuor facics habuit, reddatur. In osculo efenim caro carni jungilur, et
et spiritus vitw eral in rolis (ibid., 20). Hsec rola esl spiritus spiritui soeiatur, ita Chrislus per carriein
Scriptura sacra. Rota in rota est nova lex in velcri eslEcclesise conjunctus, el Ecclesia ejus diviuitati
laiens. Quatuor facies sunt quatuor intellectus,.sci- per spirilum sociata. Pcr tactum quoque carnis
licet hisloricus, allegoricus, tropologicus, anagogi- amor proximi, per taclum autem spiritus dilectio
cus. Spiritus vitse cst in rofis, quia doctrina vitse Dei exprimitur, por quse Christus Ecclesise conjun-
aeternoelatet in Scripturis. In historia res, prout gitur. Aliter humana natura sponsa designala, pro
est gesta notatur. In allegoria vero inlerpretatio no- angelica nalura desiderans deificari dicit: Osculelur
minKiniconsideralur. In tropologia comparatio re- me osculo oris sui. Quasi dicat: Dei Filius sponsus
rum gestarum investigatur. In anagoge vero simili- mihipfomissusveiiial, etmehumanam naturamoscu
tudo rerum per.satur. Verbi gratia.Historia estquod lando sibi conjungat, et viam salutis proprio ore do-
Saloinon dicifurpacificus, el fecit lemplum in Jeru- ceat. Proe nimio ccsiderio ad absentem loquitur,
salem septem annis. Allegoria est quod Salomon di- [) quem proesentem et se oseulanlem alloquilur di-
cilur pacificus et est Christus. Jerusalem visio pacis cens: Metiora sunt ubera tua vino. Hoc est docu-
et est Ecclesia, quam Christus fecit sibi templum ex mentatiiaqtise sunt ullac,nuti'imei)lapuerorum sua-
septem donis Spiritus sancli. Tropologia autem est viora sunt aliis doctrinis, quse non fover.t, sed occi-
quod sicut Salomon ex lignis et lapidibus templum dunt simplices, eneeant pueros.
construxit, ita quisque fidelis in anima sua tem- Tropologia autem hsec est. Fidelis anima sponsa
plum Deo ex bonis opsribus et exemplis sanctorum Christi cogitans ubi fuerit, ubi erit, ubi sit, ubi non
facil. Anagoge vero est quod sicut Salomon ex pre- sit, scilicet quod in originali ct actuali peccato
tiosis lapidibus lemplum in Jerusalem fecit, ita fueril, quod in tremendo judicio Dei erit, quod
Christus in coelesti Jerusalem ex vivis lapidibus, id in yanilatibus soeculi sil, quod in seierna bea-
est ex onniibus eleclis lemplum instifuit, Esl ergo titudine non sit gemens et trcmens dicit : Oscu-:
historia hsec. Filia Pharaonis Salonioni conjungen- letur me osculo oris sui. Ac si dical: H!e qui in
da respondit internuntiis ejus amore devicta : Nolo inea carne in dextera Palris sedet, meus advocstus,
pcr vos nuntios ulterius sa!utari,ipseSalomon oscu- juslus Judex me de peccatis dolenlcm, dc judicio
letur me osculo oris sui. Allegoria vero csl, Salomon suo tremenlem, visitando osculetur. et pace signo
 5GI EXPOSiTIO IN CANTICA-CAiSTIC.
amicilioe quam "proprio ore poenitentibus promisit, Aplacet quani doctrina pharisoecrum, qiiamvis unum
irie osculetur. Deum docenlium. Quod dicit meliora probat eliam
Aitagogicevero sic: Ecclesia hic peregrinans et ad ilta esse bona, quia ulilia. Liberaies quippe artes
illam patriam suspirans dicit: Osculetur me osculo suut uliles, quia sunt instrumenta sacrpe Seripturae,
oris-Sui. Quasidicat: Ille qui mihi quolidie in Scri- ut malSeifabro et arma contra hoereticps. Sed tamen
plurisloquilur et gattdia oeterna/reprpmittit, ipse ali- nteliora sunt|sacrse Scripturse tcstiinonia, per aucto-
quando principaliter in judicio appareat, et pacis ritalem prolata, fragrantia unguentis optimis, id est
gaudia proprio ore- tribuat dicendo : Venite, be.ne- redoientia Spiritus sancli donis : bonum unguentuni
.diciiPgiris mei,percipite reqnum qnod vobisparatum ad litteram est, qriod de agrestibus herbis confeclunt
esl ab origine mnndi (Mattk.JLW, 54). exteriora vulnera sanat; melius unguenlum quod de
Ad abseniem loquitur ut major ailectus exprima- melioribus spcciebus confectum intefcutaneum mor-
tur. Scriptura iiujus libri dicitur drama, quod est bum curat; optimum unguenium quod de pretiosis
amatoria canlilena, qua; ab amantibus canitur abs- speciebus ut de nardo compositum internos dolorcs
quepersonis; undeet illud canticum dicitur drama- fugat, vel corpus a putredine servat, ut illud Marise
ticum, ubi diversoepersonoe iiitroducuntur, nec fa- in Evangelio, quod super caput Christi fudit.
nicfi nominantur. Sicut in hoc libro a diversis per- " Ad spiriiualem autem sensum boniim unguentum
sonisabsque nominelaudes cahunlur, Camus sponsse est oleum infirmorum, quo infirmi in Ecclesia tm-
prsscessit, . guntur; melius unguentum oleum sanctum, quo reges
Sequiiur cantus spohsi. - et sacerdoles unguntur; optimum unguentum chri-
TERS.1,2. — Qttia meliora sunt ubera lua viiio, sma, quo Christiani in regnum ct sacerdotium
fragrantia uriguentis oplimis. Hochistorice sic iilfel- Christi iinguntur.
ligitur : Saloiiion filiam Pharaonis ad se venientam Tropologice vero bonum uHguentum est lex natu-
osculo suscipiens dixil: Tu desiderasti meum oscu- ralis: Quod libi non vis fieri alleri ne feceris, per
lum, et egp osculor te, fruens uberibus tuis : quia quam placuit Abel, Enoch etalii; meiius unguenlum
meiiora sunt ubera tua vino, fragrantia unguentis .lex scripta, ut: Non occides (Exod, xx . 15), etc;
optimis. Quod esl dicere : Magis volo uberibus tuis .optimum unguentum sub gratia, ut: Nolo mortem pec-
peifrui, quam vino iuebriari vel optimis unguentis catoris, sed ut converlalur et vival (Ezech. xxxm, 11).
deliciari. Allegorice auteni bonum unguentum est remissio
Allegorice autem sic exponitur: Christus in carne peccalorum in baptismate per Spirifum sanctum;
adveniens, dicit sponsse:Tu petivisti a me osculari, -i melius unguentura bona vifa post baptismum per
et ego pisesenlia mea osculor te, hoc est dulcedine graiiam Spiritus sancti, ut sobrie, pie et juste viva-
mea tangani te et pacem amissam reddam libi, fide mus ; oplimum unguentum septem dona Spirilus
et dileclione jungar tibi, et paries mihi filios, regni sancti, scilicet spiriius sapientise ctintellectus, con-
Patris cohoeredes,quos uberibus tuis lactabis, quia silii et fortiludinis , spiritus scientiae et pietatis et
meliora sunt ubera tua vino, fragrantia unguentis timoris Domini. Lacfe talis doctrino?,fragrant ubera
oplimis. Ilic liber spiritalis est, et spiritualiter spi- matris Ecclesisa.
rilibus in corpore positis per similitudiiies corporeas AnagGgice sic iie anima accipitur : Animse judi-
loquitur. Tola Ecclesia est quasi unum corpus, cu- cium limenti, et pacem a judice petenti, dicit Spon-
jus caput esl Ckristus (Ephes. v, 25), capul autem sus, qui et judex:Quiapp3iiitendo osculum paeisairie
Ckrisli Deus (I Cor. xi, 5); membra autem hujus poscis, ego osculabor te, peccala i'emittend.o, et
corporis sunt diversi in ecclesia ordines, ut puta pacem beatoevitoetribuendo, quia nieiiora sunt ubera
" oculi surit doctores ut
apostoli, aures obedicntes tit tuavino, fragranlia unguentis optimis. Duo homi-
monachi, nares discreti ut magistri, os bona lo- nes legunlur, exterior et interior. Exterior constat
quentes ut presbyteri,' manus alios defcndentes ut in tribus, scilicel in corpore, vita, et in sensu exte-
milites, pedes alios pascendo portantes ut rustici, [) riori. Interior quoque similifer constat in tribus,
dicente Aposiolo : Ipse dedit quosdam apostolos, videlicet in sensu interiori, iri ralione et intellectu.
quosdam propketas, alios pastores, alios doclores in Corpus constat ex quatuor elementis, id est ex terra,
adificulionem corporis Christi (Epkes. iv, 12), idest aqua, aef e, et igne, et hoc habemus commune cum
Ecclesiae hujus ubera sunt duo Testamenta, de lapidibus. Vita cst vis animoe quse vivificat corpus,
quibus rudes animse lac doctrinoe sumunt, sicut et hanc habemus communero cum herbis et arbori-
parvuli l.ac de uberibus matrum sugunt. bus. Sensus est vis aniraoe quse corpus sensificat, et
Vinum autem quod inflal bibentes et inebriat, est hoc habemus commune cum bestiis et omnibus ani-
ssecularis sapienlia, qnoe se sumentes dementat et mantibus. Qui sensus est quinqueparfilus, scilicet
inflat ut dialectica. Scientia quippe soecularishiflat, Visus, auditus, odoraliis, guslus et tactus, Visu
chariias vero mdificat,(I Cor. vm), id est spiritualis quippe colores, audiiu sonos, odoratu odores, gustu
scientia. Dicit ergo : meliora suut ubera tua vino, id sapores,' taclu dura et mbDia discernimus. Sensus
est doctrina de duobus Testametitis tuis, videlicet -inierior est yis aninise, quo proalerita, prseseniia, fu-
operibus, prolala, qua filios tuos in iide parvulos tura imaginamur.Ratio est vis animse, qua imagi-
lactas- et nutris, melior est. Hoc esl : Magis niihi nuin genera et species disceriiimus. intelleclus est
PATUOL.CLX.XII. 12
 565 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. ou-i
vis aninioe, "quo incorporea, ut est dileclio ct sa- ____ quod olim in synagoga latuit, ubi soli rcges et sa-
pienlia, inteliigimus. In his tribus consistit interior cerdotes oleo uiigebantur, c-tlantum in Judsea notus
horno, in quo nihil commune eum bestiis habemus. erat Deus. IIoc ntiBCin EcClesiiicst eilusum super
Iii hoc imago Dei Cxprimitur, et huie Spiritus san- omr.e genus hominum, qui oleo ct chrismate in re-
etus in Scripturis loquilur. Hoc autem diffcrt inter gnum et sacerdolium Christi unguntur. Unde et a
imaginem et similitudinem, q/oodimago est in es- Christo Christiani dicuntur, et hoc nomen nunc a
sentia riaturse, similitudo vero in imitatione boni vel solis oiiu usque ad occasum est laudabile.
"mali; imaginem Dei natura aliter habemus; simili- Nomen quoque ejus est Jesus, quod est Salvator.
nidinem peccando perdidimus. Sicut ergo exterior Hoc nomen in Joseph, qui salvator inundi dictus est,
liomo habet sua membra sibi congrua, ita interior Iatuit, qui jEgyptum a fame salvavit. Hoc in Jesu
homo habet sua membra sibi convenienlia. Ejus Nave duee populi Dei latuit, qui populum redem-
itaque verba sunt sapientia et scientia, quibus sic plum in terram repromissionis introduxit; hoc etiam
indoctos sallat, ut niater uberibus filios lactat. Vi- in Jesu saeerdote latuit, qui populum __.captivitai.cin
num autem quod mer.tem subverlit est cura exteriof. Jerusalem reduxit; sed hoc nomen eflusum est, dum
qua fratribus ministrare et ecclesias Dei honorare et " omnibus gentibus patuit, quod ipse verus Salvator
exornare solticiia sit. Sed meliora sunt ubera ejus fuit, qui mundum a periculo famis verbi Dei salva-
vino, quia magis placet Ceo doctrina qua indoefoa vit, et qui redemptuin populura iii terram repromis-
ad virtutes informat, quam cura qua ecclesias casu- sionis, id esl in paradisum introducet, et verus rcx
ras cxbrnat. Heec ubera optimis unguentis fragrant, et saeerdos populum a captivitate diaboli ad coele-
qttia sapientia et scientia quse indoctos lactant, donis Etem Jerusalein reducet,
Spiritus saucti exubcrant. Nomem Jesu in universa terra proedicatur, quia
Anagogice autem sic exponilur. Ecclesisg ad su- per lioc omnis oleo baptismatis signatur, et nomcn
pernam patriam suspiranli dicit Christus, Paler Moysi olim celebrevix nunc ab aliquo auditur, quia
futuri soeeuli: Quia vullum prsesentise meoe tanto- lex oecidens jam aboletur. Dicit ergo : Oleum effu-
pere desideras, et osculum veroa paeis a me in tan- sum nomen tuum. Quasi dicat: Sicut oleum cffu-
Uim postulas, ego te osculabor, id est seternam pa- sum bene redolet, sic fama nominis Christi incar-
cem tibi cum angelis dabo, et meipsum tibi veram nati ubique refulget,
pacem manifestabo, quia nieliora sunt ubera tua Item oleum babet sex insignia. Oieum eniin dici-
vino. Duo Ecclesiseubera sunt duo charitatis proe- tur misericordiiC, et oleum est signum pacis, et
cepla. qui.bus filios suos in activa vita et contempla- £ oleum fovet infirmos, et sanat vulneras et lumen lu-
liva informat, ne malum pro malo alicui, sed bonum cernis ministrat, et omnibus liquoribus supereminet,
reddant. Vinum autem est legalis austeritas, quae Koc Christum designat, qui esl nostra misericordia,
proecipitoculum pro octilp, et dentem pro dente red- et pax nostra, qui nos infirmos prsedicando fovil,
di, et qui oeciderit oecidi. Sed ubera Ecclesiseme- vulnera peccatorum per sua vulnera curavit, signis
liora sunt vino, quia clenientia charitatis magisDeo et miraculis lumen prsebuit, omnibus sar.ctis supe-
Iilacet, quam severitas legalis. Hsec ubera sunt fra- reminet.
grantia uiiguentis oplimis, quia proeceptacharitatis Dum sponsa sponsi osculis fruilur, aaclescenlula-
"redolenl plena sancli Spiritus donis. ruai ehorus ingreditur, a quibus hymnus canitur,
VERS.2.— Oleumeffusum nomen tuum, ideo ado- quia duni Ecclesia Chrislum suscepit, turba fide-
lescenlutw dilexerunt te. Sponsus a Patre missus ad lium ubique accurrif, quse laudes susceptori suo ca-
froiisam venit unctus, ut et sponsam ungat. nit. Unde subditur : Ideo adolescentulsedilexerunt te,
Juxta historiam intelligifur quod filia Pharaonis, id est animse fidelium fide et dileclionc obsequuntur
"Si.lomonem osculans, senserit odorem olei ex ui>- tibi.
ctione regali, et dixerit: Oleum effusum nomen Juxta tropologiam autem fidelis anima nomen
luum. Hoc esl : Sicut caput tuum ex oleo unclionis D suum ut oleum effundit, dum famam bonse actionis
effuso redolet, ita lama regalis nominis tui vel pacis quasi bonum odorem proximis per exemplum dif-
ubique refttlget. Ideo juvenculaediligunt te. Quod si fundil. Hoc oleum in vase lalet, dum nulltim bonuni
in re ila non fuit, quod famen ita esse potuil, utique opus coram proxirais lucet.
in signilicatione fuit, His prsecipitur: Luceat lux vcslra coram homini-
auxta allegoriamvero: poslquamsponsusper oscu- bns,ut videant opera vestra bona et giorificentPalrem
iumsuuniubera sponssead alendosfiliostinguentore-- vestrum quiin cmtisest (Mallh. v, 16) Haneanimam
plevit, hocest, poslquamChrislus perincarnaiionem adolescentulsediligunt, quia fideles animse in bono
sianidonaSpiritussancfi addocciidosfiliosefTudil,il- eam imitantur.
Iaexsultansdixit:01eum efiusum nomenluuin.Oleum, Jtixla Anagogen vero Ecclesioead coelestia ambti-
dum in vase lafet, non redolet, effusum vero rcdo- lanlis nonieii ut oleum effunditur, quando pro odore
iet; sic Christus, dum in sinu Patris Ialuit, quasi •et Iuce bonorum operum in coelum sicut Ciuistus
nullum dedit odorem; dum vero effusus in carne ap- recipitur, et eam sancti et angeli diligunl, quia in
paruit, nomen ejus, id est cognitio, toli mundo in- aefernumcum ea de oleo exsultalionis, id cst Chri-
iiotuit. Nornen ejus esl Christus, quod est uncfus, sto ct Spiritu sancto exsulfabunt. Hoc nomeii nuuc
 r>63 EXPOSITIO IN CANTICACANTIC. 5G6
quasi in vase ut oleum latet, quandiu ipsa in hoc ,A Hoc est, da gratiam ut post tua vestigia ad to, qui
mundo- percgrina manet. Adhuc subjungilur vox es via. veriias et vita, veniam. Nullus enim homo
sponsse. ad poenitentiamConvertitur, nisi per gratiam trahatur.
VERS.5; — Trahe wiepost ie. Hic subiritelligitur, AnagogiceEcclesia peregrinans, superna appetens,
quod Salombn postquam iiliam Pharaonis oscuio et per se assequi non valens, clamat: Trahe me post ,
exeepit, in domum quam sibi sedificaveratascende- te. De hec mundo ad coelestem gloriam, ut te in illa
rit, ipsaque ettm comitari voluerit, ita dixerit: faciead facieni videahi, quianullus per sead illam
Trahe me post le. Subjiciunt adolescentulse, scilicet pervenire poterit, rtisi gratia et dextera Dei illtim
puellseejus: Cnrremus in odore uriguenlorumtuorum. traxerit.
Hoc esi, nos post te curremus quo odorem unguen- VERS.5.— Curremus in odore unguentorum luo-
torum tuoriirii senserimus. More illius terree loqni- ruw.Ecclesia, in fideet opereperfecta,dicitur sponsa
tuiyubi nObilesfeminse solent sibi unguenta adhi- digna cororiari et in thalamo glorise collocari. Im-
bere, quorum odoramine magis possint maritis pla- perfecti auterii adhuc in fidedicunlur adolescentulse.
cere. ut de Esther et Judith legitur. IJi oinnes dicunt sponsse, sciiieet perfeclis iu Ecclc-
Allegorice autem: Postquam Christiis nomenChfi- sia : Ctifremus in odore ungueiitorum tttorum. Hoc
slianitatis super omne genus humanum fudit, et " est, prsecedenos, viam Domini faciendo et docendo,
odore olei Spiritus sancti adolescentulas, id est fide- et nbs sequemur odorein unguentorum luorum, id
les animas ad airiorem sui attraxit, per duiam viiim est imilabimur excnipla operum iuoruni; unguenta
reversus est in coelum, parare sponsoe oefernsediil- quippe Ecclesiae, ut superius diximus, sunt vavia
cedinis convivium. Quein illa per eamdem viam se- dona Spiritus sancti, odor ungueiitorurn fama bono-
qui volens, iiec.valens clamat: Trahe riie post te. rttm operum. Per hoc quod dicit curremus, innuit
Quod est dicere: Da vires posse tua vestigia per nobis festir.andu/n ad vitam dum tempus liabemus,
hanc viam sequi per quam ad gloriam prsecessisti. ut scribitur: Ciirrile dum iv.cemkabeiis, netenebrwvos
Via Domini est, prospera mundi non appetere. el eompfehendani (Joan. xn, 55). Sponsa sponsi lateri
aspera patienter pro eo pati. Per hanc viam ipse ih- juncta ingreditur, post eam famulse ingrediuntur,
gressus est ad gloriam. Cum enim Judseiyellent eum quia pe.rfecliexemplis prsecedunt, alii imitando se-
regemconstituere,fugit;cumvellenteum"crucifigere, quuntur. Quod ad tropologiani sic refertur: Cum vi-
iiltro se obtulit. Per banc se sequentibus ire psseci- derintlapsialiquem perfecteconversura, dicunt: Cur-
pit dicens : Si quis vull.post nie venire, abneget se- rerrius in odore ungueritorum tiiOrum hoc est, nos
- metipsumettollal crucemsuam et sequatur me (Mallk. .-, iniitabimuf tuum exemplufai.
xvi, 24), id est imitetur me. Per harie viam nemo Anagogice autem sic: Quique fervenies amore coe-
graditur, nisi trahatur, sicut scriptum est: Nemo ve- leslis patrise dictint Ecclesioe, ad superna festinaiiti:
nit ad me, nisi Pater traxerit illum (Joan. vi, 44). iios curremus post te, de virtute in yirtutem in odo -
Deus nos ad se duobus modis trahit et duobus mo- rem spiritualium gaudiorum.
dis impellit, Trahit nos; promissionibus dulcedinis VEES. 5. — Inlroduxit me rex in cellaria sua.
supernse patrise; impellit nos minis ignis gehennse. Sponsa in peneiralla sponsi ingressa revertitur ad
Trahit nos quoque diversis donis ; impellit nos juvenculas, et nuntiat eis ut ciirrant, ut et ipsae in-
variis flagellis. Sic Moyses traxit populum promit- iroducantur. Tradtmt Hebrsei quod Salomon hunc
tendo regum divitias, Pharaoncm impulit vcrberi- librum in honorem filise Phafaonis fecerit, cui et
bus. Quosdam trahit Deus nolentes, cum eos gratia incomparabilem domum fecerit, in quam, secundum
sua prsevenit inspirando ut bonum yelint, Volenles historiam, eam postquam introduxit, thesaurum
subsequifur juvando, ut bonum possint. Ergo gratia suum ei ostendit, et de eellariis varia pocula obtulit.
est cum prsevenimur ut velimus , liberias si spontc Cellarium enim quasi celans vinum dicifur, cui ado-
sequimur, captivitas si sequi abnuimus, fragilitas si lescentulseeanlant ab eo potatse : Exsidtabimus et
sequentesrelabimur, merilum si sequendo non defi- D Imtabimurin te. Hoc est, congaudemus honori tuo,
cimus, et boc iion nobis, sed gratioe ascribimus, memores riberum tuorum super vinum, id est, in
proemium seternum. gaudiuni universoe Ecclesiseper memoria habentes regis dictum : Meliora sunt ubera
niundum uniyersum, quse unam Ecclesiam catholi- tuavino, hoc est, mihi placent magis quam vinum.
cam conslituunt. Et quia regi places, recti deligunt te, id est omnes
Adolescentulsasuntquasinovellse,quiaperbaptisnia boni congaudent tibi, mali invident,
et gratiam Spiritus saiicti renovalse. Dicit ergo Ec- Secundum allegoriam autem Ecclesia a Christo
clesia sponso, idest Christo : Trahe me post te, Per per gratiam in sacram Scripturam tracta dicit:In-
graliam imitandum dicunt adolcscentulse, id esl Ec- troduxit me rex in cellaria sua. Cellaria, in quibus
clesise ejus filioe,Gurremus et nos iide et dilectione, varii potus servanlur, sunt libri sacrse Scripturae,
n odore ungueniorum tuorum, id est in considera- de quibus varise sententioesitientibus justitiam pro-
tione miraculorum tuorum vel in fama operum luo- pinantur. Cum enim lectio de Joseph legitur, quasi
rum, vei in lide seternorum bonorum. poculum contra adulterium porrigitur; cum vero
Tropologice fidelis anima, bonum volcns, et per Judith Scriptura recitatur, quasi castitatis propina-
se non valens, clamal Ghristo : Trahe me post te. tur. In haec cellaria Cbristus sponsam introduxit,
 567 KONOIUIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETiCA, 5GS
quando sensum ei apcruit, ul intelligerel Scripturas. 5. A1 sum formosa : Nigra sicut tabernacuta Ceddr, for-
Chiistus autem proprie rcx dieitur secur.duiii car- mosa ui pellis Salomonis. Nolife hoe considerares
nem, qua humar.o gf-neria Patrc prseficitur, ul scri- i- quod fusca sim, quia in itinerc deeoloravit me sol,
ptnm cst: Ego avtem conslitutus sum rex ab eo o cl cliam timor me.dcnigravii, quia filii matrismew
(Psai. n, G). Ei item ad Pilatuin : Tu dicis : Quia a pugnaverunl adversum me, hoc est, fratres niet pu-
rex sum ego (Joan. xvui, 57). Itcm : Dala est mihi li gnaverunt anfe oculos meos contra hostes, et inte-
omnis pptestas in cxlo el in lerra (Mallh. xxvin, 18).). rim posuefunt me custodem in vineis, ubi a sole
Et itcrum : Ipse est qui ccnstiiulus esi~aDeojv.des x fusciila suni; vineam meam proe timoi'enon custo-
vivornmei moriuorum (Aci. x, 42). Ilic soius potest;t divi, hoc est a sole mc non castodivi. Hoc utruro
introducere in Scripturam, qui soius pottiit septem n in-rc ila fueiit non r.iultuin cui'aiur, cum myslica
signacula libri solvere, quoe erant eius incarnatio,i, res hic intelligatur.
nativitas, passio, inferni spoliatio,resurrecfio, ascen-
i- Ad spiritalem quippe intelligentiam Ecclesia, in
sio, futurum judicium. cellaria saeroe Scripturse per Christum introducta,
Adolesccntulse dicunt sponsoe: nos potando fe- quod ibi bibit lioc aliis praedicandoeruclavil, unde
cisti exsultare et loetari, ideo exsultabiniiis et lasta- mox persecutionem infideiium incurril. Quam vi-
bimtvrin te. Exsultabimus in corpore, scilicct ope-- _,B dentes in fide imperfecli, bonis proscribi, cxsiiiari,
rando ea quse per eorpus fiunt, vigiliis, jejuniis,. divcrsis poeniscruciari, quasi a Deo derelictam de-
eleemosynis. Et Isefabimurin mente, videlicet ope- spexerunt, et vitam ejris insaniam, finein vero sine
raiites quoespiritualia sunf, legendo, prando, proe- konore aestimaverunt (Sap. v, 4). Hoc ipsa docet se
dicando, et hoc in le; hsec opera non valent, nisi ini talia pro Christo pati, et per hicc se in interiori ho-
caiholica Ecelesia, memores uberutn iuorum, hoc est_ roine ad gloriam ornari. dicens : Nigra sum, sed
in memoria habenles memoriam utriusque legis,, formosa, filiai Jerusalem, sicut labernacula Cedar,
quse sunt ubera lua, quam inde suximus, ut Domino) sieui pellis Salomonis. Jerusaleni, quod sonat visio
in sanciiiaic el juslitia serviamus, et hoc super vi- pacis, superna patria intelligitur, in qua seterna
r.tiiB, id est ssccularem sapientiam, quoedocet nos_ pax Chrisli videbilur. IIujus filisesunt fideles animse
lauiem hominuni .quajrere, et terrenas divitias con- in coelesii Jerusalem regnaturoe. Formosa dicitur
gregare. Ideo recti diiigunt le, quia qui de Chrisio) quasi forma osa, id esl propter formam odiosa.
recla sapiunt, dcclriham tuam diligunt. FoiT.ium quippe est ferrum in igne candens unde
Secundum moraliiatem vero cum quis de sseca- dicuniur formosi, scilicet rubeo rosse, et lilii lacteo
lari vita ad sphiiualem conversationem venerit, p„ colore splendidi. Ideo dicilur Ecclesia formosa, quia
-exsultans dicii : Introduxrt me rex in cellaria sua. in ignc tribulationis excocla martyribus rubescit,
Claustra quippe sunt quasi qusedamcellaria, ki qui-. virginibus albescit. Cedar fuit filius Ismael, iiiii
bus sunt niulliniodseconsolationis poeula. Dum enim Abrahse, tanto odio a suis concivibus habitus, ut
conversis sanctorum vitoe leguntur, quasi quseilam nullo loco csset securus, sed semper tabernacula
poeula jiistitiain sitientibiis proferuntur, quibus inutaret, qtioesoleet lempestate nimis nigra essent.
ciaustrales dicunl: Exsultabimus et lsetabiniur in Sed et ipsa gens Cedar usque hodie dicitur habere
le, hoc est eorpore et aiiima gratulamur de tua nigra tabernacula, nigris videlicet coriis exierius
conversione, mc-mores ubcrum luorum, id est sa- cooperta, inlerius albis linteis extenta. Cedar quod
phniiie et scienfisesludiuni, idest super ssecularem dicilur tenebrse vel nigredo, significat peccatores
curam. Et ideo recfi diligunt te, id est quique poe- nigros in peccalis ad seternas tenebras tcndenles.
liiienies imitantur te. . Koruni nigra tabernacula malas actiones significant,
Secundtim altiorcni vero sensum : Ecclesia, jaai in qiiibus quasi in tabernaculis nunquam securi
in coelo recepta, congratulando dicil: Introduxit nie oiiiiilbus odiosi liabilant. Salomon quandiu tem-
re:c in celiaria sua. Iloe cst in otnnimodseglorioe pluin fecit, arcam Domini pellibus rubricalis exie-
gaudia, ubi qui esuriunt et sitiunt juslitiam satura- 0D rius cooperuit, sole et tempesfate denigratis, scd
buntur, ct inebriabuntur ab uberiate domus Dei, et auro et gemniis interius ornatis. Salomon, qui di-
torrente volupfalis suse potabit eos. Cui sancti in citurpacificus, estChristus, cujus pellis, id est caro,
gioria congaudentes canunt: Exsultabimus et hela- eral proprio sanguine rubricata, spulis, flagcllis,
biiniir in le, hoecst, per omnia congratulabimur cruce denigi'aia; iiiterius auro et gemmis, id est
glorioetuoe, memores tiberum luorum, geminaesci- ;sapienlia et signis ornata; hacpelle arcategebatur,
licct dilectiouis, qua filios imbuisti, super vinum, *quia carne Chrisli deitas velabalur. Hsec pellis si-
hoc est, super legalem observantiam, de qua eos gnifical Ecclesiam, quse exterius est sanguine pas-
prohibuisli : Ideo recti, id est sancli angeli, dili- sionis ' rubricata, adversitatibus r.iundi denigraia;
gunt te. i
inlerius genimis virlulum ornaia. Dicit ergo pei-
VEIIS.4. — Nigra sum, sed formosa, filiw Jeru- i
fetta Ecclesiaad imperfeclos : Ego quidem.suni ni-
salem. Hic ad liucram datur intelligi qaod nobiles gra, i qttia huic mundo propter passiOnesquas susti-
f.^minsein Jcrusalcm ad rcginain cum muneribus neo i despecta, sicut tabernacula Cedar, hoc est quasi
venerunt, et ea fusca visa despexerunt. Quibus ipsa sim s de furibus ct latronibus nigris in peccatis, sed
dixit: 0 filioeJerusaleni, si ego sum nigra, lainen lamen t formosa sum sicut pellis Salomonis, quia
 569 EXPOSITIO IN CANTICACANTIC. 570.
exemplo Ghristi ornata sum virtutibus. Ecclesiai A dendo, ad ssecularia uegol.ia rcirahendo. El cum
. slquidem plim a contribulibus suis tanto odio est; aliter non possent, posuerunt me custodemiii vineis,
habita, ut nullus ei locus iiianendi ttiius esset, sedI id est, lucri gratia praefccerunt sseeulaiibus, el sic
semper de civitateincivitatem fugiensmigraret, undes vineam meam non custodivi, id esi, spirifalem.viiam
multi scaridalizati sunt, quiChristianos miserabilio- oblentu dilectionis proximi negiexi.
vcs omnibus hominibus repulaverunt. Quibus.dixit: Vitoequippe singulorum homiuum vineoea simili
Noliletne considerarc, quodfuscasim,quiadecoloravit! dicuntur. Quia sicut vinea cii'cumsepta estmaceria,
me-sol. Quod est dicere? Nolite attendere poenani, sic corpore circumdala est aiiinia. Et sicut in vinea
propter quam mundo despecta sum, sed considerate: sunipalmiles fruclum fercntes, sicsunt in aiiima eo-
causam, propter quam poenam sustineo/ quia non gitaiiones opera proferentes. In bis vineis ssec.ulares
pro furto vel aliquo crimiiie, sed pro Christo hsec: spiritualem virum Cuslodem poinint, dum eum lucri
patior, qui est sol jusfitiae. Qui sol decoloravit me, causa ad officium prselaturseeligunt, Sedipsevineam
id esl cujus ardoris amor me mundo obscuravit. suain rion cuslodit, dum spiritalem yilam negligit,
Per solem aliquando Chrislus, aliquando persecutioi ct curani ssecularis negotii suscipit.
accipitur; Christus proptcr splciidorem, peisecutio Allior intelleetus talis est: Ecclesia ad supernam
propter fervorem. Cum sol jusiilkc me illuminavit, B patriarii anhelans, et secum alios prsedicando trahere
t.unc sol persecutionis me offuscavit, quia filii ma- feslinaiis, dicit : Vos amalores mundi, filiseJerusa-
tris mewpugnaverunl conlra me. lem nomine, non re, ego nigra vobis videor in ac-
Nota quod filia Pharaonis hoc ioquitur, scilicct tiva vita, sciiicet in ssecularibus; ut fabernacula
Ecclesia de jEgyplo adducta, sub aposlolis ad Chri- Cedar, id est, similispeecatoribus, sed formosa sura
stuni collecla, cujus mater erat Synagoga, cjusquc in eonlemplativa vita, scilicet in spirilualibus, ut;
filii Judsei, qui Ecclesiam multis modis impugnave- pellis Salomonis, ornala in virlutibus. Nolile crgo
runt. Nam Clirisium occiderunl, Siepliaiiuinlapida- considerare qttod fusea simin spccularibus, quia
verunt, uirumque Jacobum inlerfeceruiit, alios fla- iiilus sum fulgens, illumiuata ab selerno sole in spi-
gcllaveruni, alios pcrsecuti sunt. Ipsi posuernnl me . ritualibus. Et merito fusca sum, quia filii matiis
cusipdem in vineis, quia ejeclaift de finihus suis prse- liaesepugnaverunt contra me, scilicei bseretici et
fecefunt me oinnibus Ecclesiis. Pra^fecerunt dico, falsi Christiani, iilii Eeclesioe in iide, non opere,
quia causa prsefieiendiexsliterunt. Vineammcam iwn inipugnaverunl me falsis dogmaiibus et pravis ino-
cuslodivi. Hoc est, primitivain Ecclesiaih iu Judsea ribus : ipsi me posuerunt custodem in vineis, hoc
lion llcuit mihi custodire. Ecclesia per siinile dicitur est, propler illos suscepi curam in soecularibus, et
vinea, quia sicut vinea foris esl arida, sic Ecclesia G < vineam meam noii custodivi, quia propter illos con-
iii exterioribus esl arida, intus florida. In qua Chri- templationem coelestiuminterriiisi.
stus est vitis vera, apostoli palmites, potum viise VERS.6. — Jndica mihi, quem diligii anhna mea,
ferentes, operarii omnes electi. ubi pascas, ubi cubesin meridie.
Admoralem vero scnsum, cum fidelis anima in Quanluni ad litteram loquitur more feminse po-
sancta conveisatione despecto cullu et huinili ha- tentis, virum suuiti in venaiione quserentis, et ne
bitu utilur, a carnalibus amicis et cognatis despi- cuslodiam militis incidal timentis; sed cum verba ad
citur, quibus diciiur:Vos amici mei, quivultis esse pastorem dirigat, quid allegorice intciligi velit mani-
filise Jerusalem, id est. Ecclesise, vobis nigra, id est, festat. Ecclesia in persecufione nigra,. id est dcs-
despecta pro contemptu appareo, et reputatis me pecta, in vineis custos poslta, videns acinos cmn uvis,
sicut tabernacula Cedar, id est sicut hypocritas, id est malos cum bonis in vineis mistos, nec ipso
qui veniunl ad vos in vestimenlis ovium, inlrinsecus prelo passionis posse eos discerni,, poscit signum
aulem sunt tupi rapaces (Maitk. vn, 15), qui sunt -discretionis ab ipso pasiore, qui segregat oves-ab
habitacula teiiebrarum, scilicet dsemonum; sed suni hsedis, dicens: Indicariiilii, quem diligit aninia mea,
formosa in oculis Domini, sicut pellis Salomoiiis, ubi pascas, ui)i cubes iii ineridie. Cliristus pasfor
videiicet instar carnis Christi exierius vigiliis el je- dicitur a simili, quia pascil gregem iidelium in pa-
juniis macerata, iuterius decorata virtulibus. Sicut scuis sacrse Scriplurse, et ovem peiditain reducit ad
cnim pellis est niortui animalis, sic ego suin mortiii- vireiilia prata paradisi. Fideies autem ideo dicuntur
cata vitiis, et ideo sum habiiaculum Christi veri oves quia sunt simplices el innoeentes. Meridies,
pacifici.Idcirco, vos carnales, nolite me considerare cum cst solis fervor, lenipus est persecutionis. Tunc
quod fusca sim iri vili habliu, sed attendiie quod Christus cubat in cordibus credentium fidem et
hoeccausa veri solis Chrisli striiivi. Qui cum esset dilectioiiem usque in finem teiientiuni, ct pa/scitper.
divcs, propter me pauper faclus est, ut me divitem sapientiam ora se confitentium, decUnans sestum
faceret; qui me decoloravit, dum nie de saecularis vitiosum se liegantium, Vagari autem est errare.
ornaius colore ad hunc habitum permutavit, Nec Porro greges sodalium sunt conventus hsereticorum,
mirum quod vobi.s appareo nigra, id cst dcspecta,, ex quibus multipassi sunt, scd martyres esse non
quia non Judsei nec pagani, sed ipsi Christiani filii potuerunt. quia charilatem non haliuerunt, sine qaa
mat:is nieoe. scilicel Ecelesise,,pugnaveriint contra non prodest ncc ipsa passio, dicente Apostolo : Si.
mc, inihi 'delraiicndo quiefem vifoe spiriialis invi- tvadiclerocorpus mettmui ardeam, cliuritatem av.lem
 571 IIONOROAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. 572
non habeam, nihil mihi prodest (I Cor, xm, 5). A f eam (Joan. xn, 25). Dicitergo : Indica mihi, quem
Ecclesia ergo inter persecutores et hsereiieos, inler. diligit ariima mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie,
veros et falsos martyres posita dicit: Indica mihi quasi dicat-: 0 Christe, yera vita, quem diligo
quem diligit, etc, quasi dicat: Dic, oChriste, quem proe anima, id est, prae vita, indica mihi interna
prse anima, id estprse vita, diligo, pro quo omnes inspiratione, in quibus requiescas in aestutentatio-
passiones sustineo; da signum cognoscendi locum nis, et qnps pascas pastu tuse dilectionis, ne vagari
tuoe mausionis in tempore persecutionis, ne, dum iricipiam post greges sodahum tuorum, hoc est, ne,
qusero te venerari in choro martyrum, inscia in dum qusero le in veris fratribus honorare, vaga
coetu hsereticorum pro te adorem diaboluni. Sicut mente diabolum conyincar in falsis fratribus ado-
enim Ecclesia credentium est templurn Dei vivi, ita rare. In quibus-cn-im charitas, quse Deus est, non
Ecclesia malignantium est templum diaboli. Et sicut habifat, iu his falsitas, quoediabolus est, regnat.
'
Christus iniemplo fidelium adoratur, ita diabolus in Anagogice aulem Ecclesia, prsesentia fastidiens et
teniplo errantium colitur. Si quis sane hsereticum futura appetens, dicil: Indica mihi, quem, etc. Meri-
aut divitem, adulterum yel raptorem lucri causa dies dicitur. quasi medidies, id est media dics vel
honorat, plane diabolum in eo, cujus templum est, mera, id est pura dies, quando sol in cenlro coeli
adorat, Sodales dicuntur quasi sinrul edales, qui "* clarus lucet, et significat splendorem seternoeclari-
iiobiscum sacramenta Christi percipiunt, Scripfuras tafis, in qtta sol jusiitise Christus in Patre et Spiritu
legunt, nobiseum orant, Cliristum proedicant, et sancto medius fulget. Greges aufem sodalium sunt
tamen de ovibus Ghristi iion sunt, qsiia non quse oidiues angelorum, qui suat sodales, quia oeterni
Jesu Christi, sed quse.sua tantum sunt quserunt, id ccnvivii simul edales. Dicit ergo Ecclesia Christo :
est lucrum et laudem hominuni, et secundum pree- Iiidica mihi, quem diligit auima mea, etc, quasi di-
ceptum el exeinplum pastoris, fratres non diligunt. cat: 0 sol justitise, qui me deeolorasti, quando ine
Signum ergo dignoscendi lales est hoc : In koc co- de aniore sseculiad amorem lui permutasti, notifica
gnoscent omnes quia mei discipuli estis, si dilectio- mihi gloriam qoa iii claritate deitatis Patri et Spi-
ncm kabueriiis ad inyiccm (Joan. xni, 55). Igitur in ritui saneti oequalis fulges, et angelos lua visior.e
his est locus Christi mansionis, in quibus est insi- pascis, ne vagari incipiam post gregem sodalium
gne dilectionis. tuorum, hoc est, ne dubia mente in agminibus an-
Tropologice autem fidelis anima inter veros et gelorum te similem nobis localum cogitem.
ialsos fratres constitula, dicit: Indica mihi, quem VERS.7. -~ Si ignoras le, o puichra, inter mulie-
diligit anirna niea, ubi pascas, ubi cubes in meridie. pr- res. Ad litteram videtur ostendere loeum amico
Meridies, cum sol fervetcalore,est,tentalio qusecar- qua^renti se in meridie, dicens: Si ignoras locum
nein libidine, vel animam accendit iroe ardore. Lo- in quo habitem, sequere vestigia gregum, et inve-
cus aulem umbrosus est anirnus castus. Et sicut aies me in tabernaculis pastorum. Allegorice aiitem
pastor sestum in meridie in opacum locum declinat; sponsse interroganti dc locp in quo sponsus ma-
sic Christus in oeslu tentationis in casiis cubal, neat, ipsum locum habitalionis sucedcmonslrat di-
quos et suafheoriavel divina coniemplationepascit; cens : 0 pulchra, subauditur in fide, inter mulieres,
sedplerique casti corpore non menle, tiroore coacti, id est inler hsereses, tu cs locus mcus, et iu te est
non amore Christi, hi liabent peccandi yoluntatem locus requiei mese, ct exti'a te nullus mihi locus est
sed perficiendi non habent facultatem. In talibus manendi. Quod si ignoras te esse loeum mese man-
non habel Chrislus mansionem, quia spiritus disci- sionis, egredere de hac ignorantia, et abi post ve-
plinw effugiet fictum (Sap. I, 5). Sodales autem sunt stigia gregum, boc est, imitare exempla Judseoruni,
faisi fratres, qui cum veris Chrisli sacramenta su- qui unum tantum locum in Jerusalem habuei'unt,
munt, sanctitateni habitu proeferunt, sed in vesli- ubi Dco sacrificaverunt, iu quo labernaculum vcl
inenlis ovium I.upi'rapaces sunt, quia veros fratres lemplum fuit, quod locus arcoeDomini fuit, ct ibi
non diligunt. Ilorum signum est hoc : A fructibus __) I pasce haedos tuos, id est doce carnaliter sapientes
eorum cognosceliseos (Matth.yu, 20), sicut arbores jitxla tabernacula pasiorum, id est secundum scripia
cum florent, onmes pares apparent, et ssepeacerbse prophetarum. Pulchra dicilur quasi carens pulvere,
iii fructu sunt pulchriores in floribus, et non nisi ct intelligitur Ecclesia perfectorum. pulvere pecca-
solo fructu discernuntur: ila falsi fratres cum vcris torum carentium. Mulier dicilur quasi mollier, et
filiis Dei jejunant, vigilant, canlant, communicaiit, intelligitur multitudo hsereticGrum vel imperfecfo-
scd solo fralerno odio discernuntur per quod tem- rum, qui molles sunt, id est proni ad peccandum.
plum diaboli cognoscuntur. De talibus anxia dicit Greges dicuntur Judsei, qui baculo legis congrcgan-
lidelis anima: Indica mihi, quem diligit anima mea, tur ad cultum Del.
Animam Christo loqtti, cst totis volis nptitiam Hsedi sunt carnales petulaniia lascivi, ad siiii-
Christi quserere. Christum aulem animse loqui, est slram judicis constituendi. Pastores sunt propheta.,
eecrela veiitatis ei aperire. Qtiod per terliam per-. quprum tabernacula surit eorum seripta. Sicut enim
sonam quoediligit dicit, magiium desideiium abscn-.- , in tabernaculis habilant militantes, sic in Scripturis
tis exprimil. Anima pro vita ponilur, ut illud : se exercent eonti'a vilia pugnantes. Hoc et alio
Qui odit animam suum, idcsl, vitam suaui, custoclit modo potest intelligi, si iu pcrfecfis ignoras te esse
575 EXPOSITIO IN CANTICA CANTIC. >74-
dubitando meum locum, egredere de hac dubita- A Chrisli rubricatus, terra repromissionis est beati-
tione, ei abi non passibus corporis, sed affectibus tudo regni cqelestis. Pharao, quod sonat elidens, esi
cordis, post vesligia gregum, id est post iidem pree- diabolus, qui elisit genus Iiumanuni in peecatis. Hio
cedeutium populoruni; el pasce hwdos luos, id est ffuetibus maris obruetur cum curribus et equitibus,-
instrue carnales, juxta tabernacula pastorum, hoc quando in stagnum ignis et sulplmris prsecipitabitur,
est, secuhdum doclfinamapostolorum, Allter : Si cum hsereticis et persecutoribus. Dicit ergo sponsus
ignoras te sanguine meo redemptaiii, et in te mihi consolans sponsam : 0 amica mea, id est secretalis
sedem positam, egredere de consortio meo, et abi mea, cui nolafeci omnia quse audivi a Patre meo,
p.ost vestigia gregum, id esl sequere exenipla er- quia a persecutoribus et hsereticis taiia passa.es,,'
ranliufti. et pasce kmdos tuos, lioc est, doce carna- qualia oliin populus meus in iEgypto, et non es se-.
les, juxta tabernacula pastorum, id est secundum cuta greges hoereticorum, sed fugisti in tabernacuk
doclrinam Iiseretieorum. pastorum : ideo assimilavi; te equitatui meo in cur-
Tropologice vero animse locum Christi quserenti ribus Pharaonis. Hoc est, similem le reputavi exer-
dicit sponsus : 0 pulchra in coiiversatione inter mu- cilui mep in Jigypto afflicto existenti, in curribus
lieres, id est falsos fratres, in te est locus habitalio- Pharaoiiis, id est quando Pharao petsequebalur eum
nis mese, in qua posita est sedes dileclionis, ut scri- in curribus. Et sicut eum tunc liberavi, ita te libe-
plum est. : Anima jusii sedes esl sapienlits. Et si in rabo de gregibus hsereticorum el persecutoribus, qui
conteinplativa vita , ignoras te esse meum locum , sunt currus Pharaonis, id est diaboli, et cum pasto-
egredere ad activam, el abi, opefando post vestigia ribus, qui sunt currus mei, introducam teinteiTam
gregum, id est post facla in congregationibus de- viventiuiri.
geniium, et pasce Iisedos tuos juxla, etc, hoc est, Tropologice autem amica mea sponsa est iii c.ur-
doce carnales cogitatus tuos secundum vitam poeni-. ribus Pharaonis, quando fidelis anima constituta
tcntium, in quorum vita et operatione _el doctrina est in falsis fratribus, qui sunt currus diaboli. Hanc
posui mihi locum. equitatui suo assimilabit, quia eain proedicatoribus
Anagogice autem Ecclesiee desideranli coelestia Evangelii associabit. Ili sunt ejus equites, quia ejus
dicit Christus : Opulchra in dilectione, seternse pul- militiam pugnant. Ipsi etiam equi, quia currum
ehritudinis inter mulieres, id est inter Ecclesias Evangelii per muhdum trahunt. De his scribitur :
spiritales mihi filios paturientes, si in hac vita igno- Ascendenssupei\equos lups, el qnadrigce tum salvdtio,_:
ras te qualis futura sis in illa gloria, egredere de (Habac. in, 8).
corpore, et abi post vestigia gregum, id est imitare Q Anagogice vero Ecclesia de iEgypto hujus. mundi
exempla martyrum, et pasce hsedostuos, id est-re- fugiens, et.ad veram patriam tendens. est in curri-.
fice populos sacramentis in festivitatibus juxta ta- bus Pharaonis, quamdiu permista est hic.Guni.ma-
bernacula pastorum, id est instar corporum aposto- lis, hoecexercilui Chrisli assimilabitur, quando an-
loruoivel illoriim successorum, qui erant pastores gelicis agminibus associabitur.
populorum, quoruni corpora dicuntur tabernacula, - VERS. 9, 10. — Pulchrm surd. genw lum sicut
diceute Apostolo : Velpx est depositio tabernacidi turiuris, collum tuum sicut. monilia. Murenidas au-
ntei (II Pelr. i, 4), id est solutio corporis mei. Si reas faciemus tibi, vermiculatas argento. Quantum
corpore exula ciim corporibus illorum requiescis, ad historiam, mofe I.oquitur amantis, amicam lau-
spiritu etiam cum spiritibus illorum in coelo re- dantis, ac munera.ei promiltentis. Quem enim in
gnabis, meridie qusesivit, iri tabernaculis pastorum invenit,
VEES. 8, — Equitatifi meo in ci.rribus Pkaraonis et hanc laudem ac promissa ab eo audivit, Quantura
assimilavi le, amica mea. Litiera videtur sonare quasi vero ad allegoriam,Eeclesia'ih persecutione, viden=
Saldmon dixerit filise Pharaonis : Noh es digna ut tam hsereticos quam Catholicos quasi pro Clnisto
ppst greges:erres, quse cum exiiu in regali curru pati, metuens dubio errore decipi, quassivit sponsum
Pharaonis adducfa es, Porro historia hic tangitur, D in.grege sodalium, id esl hsereiicorum, et non inve-
qua populus D.eiin iEgypto afflictus per sanguinpm» nit; quoesivit eum in tabernaculis jpastorum, id esl
agni liberatur, per mare Rubrum eductus ccejesti Catholicorum, et ibi invenit. Quj eam Iaudibus ex-
p.astu in terram -reproniissionis iiitrqducitur,..quem cepit, et munera repromisit diceiiS;: PuSehrse sunt
PJiaraocum curribus et equitibus in^ecutus, fiucti- gense tuse sicut turturis,_etc, Cum membra corporis
bus maris est obrutus. in Scripturis ponuntur, officia eorum tantum in si-
. Hujus allegoria talis est: JSgyptus dicitur tribula- gnificatione notantur; cum .vero aures introducun-
tio, et hic mundus est tribulatipne plerius. iEg)rptus tur, colores vel.natufseearum assignantur. TotaEc-
etiam dieitur tenebrse, et significat infernum tene- clesia est unum.eorpus, cujus caput est Christus,.
bris borridum.Populusin .Sgypto alilictus est;Chri- membra ejus ordines electorum.
stianus populus in hoc mujido oppressus. Moyses, In genis notatur vereeundia. Gense igilur Ecclesise
quipopulum per sangujnem agni liberavit de ^Egy- est ille ordo justorum,.qui verecundatur clam coram
pto, est Christus verus Agnus, qui populum proprio Deo, palam coram hominibus peccare, sicut mpna-
saiiguine de tribulatrpne mundi et de tenebris in- chi et eremitse. Hse gena? pulchrse sunt, quia sa
fcrni redemit. Bfare Rubrum est baptismus marfyrio peccasse vel peccare. eruhescunt, Tiiiiur cst aer.eL
 " 1I0N0RH AUGIJSTODUN. OPP. PARS II. — EXEGETICA. 576
57S
coloris, et pro cantti gcmit, Turtur felle caret-, sed A cdloiibus duleiter sonat. Scriplurse autem sunt ar-
in uno compare gaudet. Esec avis gerit figurani Chri- gento vermiculatoe, id est eloquentia distinctoe, et
-
sfi, qui aereum coloiem habuit, dum coelebfemvifara sentenliisvariatse.
docuit. Pro canlu gemit, quando suspiciens in coe- Vermiculare etenim est variafe, in modum vermis
lum geniit, quia humanuro gen.us surdurn et liiutiim flexuosi coiitofquere, his monilibus est sponsa or-
a laudibus Dei reperit. Felle caruii, quia.fraudem r.ata a sponsi opificibus. Tropologia, sicut cxterior
non habuit. Ui:o compare, id est societalc unius ca- . homo habet sua membra, ita [interior habet sua.
iliolicse Ecclesioe, gaudet, Gense ergo sponsse su.nt Genoeigitur animoe sunt verecundia, qua verecun-
bicut genseturturis.-quia ilie ordo in Ecclesia peccare- daturse non faciendafecisse,vel facienda neglexisse.
verecuiidaniiiim cst imiiator Christi, idest.i.mifator Animoecollum est intellectus, qui ariimam et spiri-
apostoloruni; qui aereuni habent colorem, quia con- tum jungii, ut caput el corpus. Duse quippe vires
versaiio corum in coelis est, Pro gaudio mundi ge- sunt animse , superior quse vocatur spirifus , qua
munt gemitibas inenarrabilibus. Felle malitioe ca- spirilalia tracfamus; inferior quse nominatur anima,
rent, uno compare Clirisfo gaudent. CoIIum tuum qua corporalia disponimus, hsec duo iiitellectiis
sicut monilia. CoIIum juiml caout-et corpus, et tfa- quasi collum corpus et capul conjungit, dum spiri-
'
jicit escam a capite aeeeptani in corpus. CoIIuroEc- tum et animam uiiam substantiam esse inlelligit.
clesise est ordo prselatorum, qui verbo el exempio, Escam a capitc aeceptani in corpus trajkit, dum spi-
corpus Ecclesise jungit "Chrislo capiti, atque escam ritalia quse intelligit, in ventrem memoriaerecondit.
sacrse Scripturse a capite Chfisto acceptam irajicit IIujus moiiile est interior sensus, variis sententiis et
proedicando in corpus Ecclesioe. Monile quod Ornat preliosis lapidibus insignitus , inauris ejtis est obc-
et muu.it pertu.s, est signum virginis desponsatoe, ne dientia, auro sapientioe et argento scienlisedecorafa.
adulterraittat manum in sinuni aliense. Colhun igi- Juxta anagogen vero Ecclesia ad supernam patriam
tur Ecciesise est sicut monile, quia ordo proslatorum suspirans, morem turturis gerit, qui se in hoe
fc-enevivendo ornat, et recle prsedicando munit pe- mundo peregrinari gemit, rem unam a Domiiio pe-
ctus virgiiiisEccIesise Christo desponsatse, ne adulter tit, ut inhabitct in domo Domirii omnibus diebus.
hserelicus mar.um pravi dogmatis imraitfat in sinum viim suw (Psal. xxn, 6). Ornatus hujus mor.ilis est
jflJei calholicse. Et .notandum quod hi dtto ordines inauris, id est Christus splendens in gloria Patris.
proe cseteris ponuntur, quia hi duo magis necessarii Alia translatio sic habet: Simililudines auri fabre-
iii Ecclesia noscunfur: altcr.indoclis praedlcando, faciemus libi, ctim distinctionibus argenli, quoad us-
allerpro cis orando. Dicit ergo sponsus : 0 amica, Q .- cjuerex in accubilu siw esi. Quod est dicere : Aurum,
iii labernaculis Cedarriigra, in tabcrriaculis pastorum id est faciem meam in prsesenti.vita non poteris vi-
pu:chi'a, pnlchrffi sunt gei.se tuse, et coliuin tuum dere, sed similitudinem coelestis claritalis per illu-
sicut moiiRe, quod sunt cquites inei pasiores "tui, Biinalionem Scripturarum videbis per speculum in
quia s,uit ut turtur, viia simplices, ut nionile, Scrl- eenigmste, donec omnibus appareat, quse nunc latet
pturis te orjiantes, quibus poteris a gregibus haere- in divinitale.
ticorum muniri. a qttibus timebas corrumpi, et ut VERS.11. — Cnm essetrex in accubiln suo, nar-
tali ornatu munlaris, ego et Pater et Spiriius sau- rfris mea dedit odorem suutn. Ad litteram datur in-
ctus, vel ego et opifices mei ornaiores tui, mure- lelligi, quod amica dileclum qusesituni in laberna-
nulas aureas faciemus libi, scilicet sacras Scripturas culis pastorum cubanlem invenit, et ipse eam moni-
sapientia splendidas, vermiculalas argento, hoc est libus ex auro et gemmis factis oinaverit, ipsa yero
vaiiegalas cloquentia. Deus qui olim dixit : Facia- ei unguenta e\ nardo, myrrba el botris confecta cb-
mus hominem ( Gen. 1,26), ipse nunc dicit homini: tulerit.
Faciemus niureiiulas tibi, id cst ad honorem lui, Allegorice vero primitiva Ecclesia aiite Christi ad-
Sacra quippc Scriptura est a sancta Triuitate facta,a veiitum in mullis filiis sUisDeum in libris gentilium
sanclis viris scripfa, et hsac est bonor anintse servala. D
I qusesivit, et sic in gregibus sodalium erravit. Sed
Murena est piscis, in foraminc suo existens, cir- hunc in tabernaculis pastofum cubantem, hocest in
culalus el conglobaius, non comedens,sed sugendo libris prophefaruin jacentem invenit, qui ei monilia
huraorem et saccum extrahens,ad cujus simililu- auro et genimis insignita dedit, quia ei legalia prse-
dinem fiiint murenulse, id cst inaures, quoesunt or- cepta pretiosis promissionibus plena commisit",
natus mulicrum, ct iiileliiguntur sacrse Scripfurse, ipsaque ei preliosa linguenta dedil, dum se salvan-
quoedocent obedieiitiam, quoeest ornatus animarum. dam perejus iiicarnationem, passionem ct resurre-
Hoe Scripturoe dulciter exhorfando siuiplices ct hu- ctionem obtulif, Ei hoe iiiterim, cum esset rex in
miies ut nitifcna sugunt, Siumorem peccali exlia- accubitu suo, hoc est dum rex glorise Christus la-
hu.nt. Auruni, quod on.iniamelalla prsecellit, siguifi- tuit in sinu Pairis.Accubare quippe est In secreto
cat sapientiam, quse omnia transccndit. Ivlurenulse residere. Per nardum Christi incarnatio, per royr-
suiit aurea, quia sacrse Scripfuroe sapientia sunt rham ejus passio, per botrum ejus resurrectio ito-
splendidse, in igne Spiritus sancli ut aurum exami- tatur. Siquidcm species arborum vel herbarum jn
naise. Argentum quodj nitet ct sonat , exprimit Seripluris pro signiilcatioiie ponur.tur. Nardus nam-
eloquentiam, quactropis et iiguris nifet, et rhetoricis. quc esl arbof aromatica parva, spinosa, et odorifera.
 EXPOSITIO IN CANTICA CANTIC 578
VJ-J
iiunt uti illud Marise in A et qui mihi fuit myrrha in morte, iactus est inihi
de qua opt.ima unguenla,
faclum erat de nardo. Nardus ergo poni- botrus, id est lsetitia in resurrectione, unde sequilur*
Evangelio
humilitale et unctione qua sanantur iiifirmi. VERS.13.—Botruscypri dilecius meusmihiin vineis
tur pro insula prse omnibus tefris mirai
Christus fuit liardus, arbor unguentaria, quando fa-' Engaddi. Cyprus
botros gignere fertur, vel cyprus est
etiis est humani geueris medicina. Parvus, id est magnitudinis
cum' esset in forma Dei, humiliavit arbor JLgyplia similis saliei, babens floresmiriodp-
humilis, quia ' ris et
servi. Spinosus, quia depec- botrps. RotrUs pro Isetitia ponitur; cyprus verp
semelipsumadiormam dicitur conversio vel fiorilio, et sign.ificat resurre-
catoribus natus. Odoriferus^quia viriutibus refer-
. ctionem Christi, in qua caro ejus mortua refloruit,
tus, qiii factus est unguentum noslras sanitatis, conversis seternam lsetitiam contulit, Hujus cy-
divinitaiis sanavit omnem lan- qusa
quanddvirtus ejus botrus fuit Christus in prelo crucis pressus ,-de
et omnem inflrmilaleni. Dicitur ergo : Cum pri
guorem fnit illud vinum quod. dat conversis plenum
esset rex in accubitu suo, Chrislus sciiicet rex glo- quo duo in vecte ad fi-
rise cum esset in humana earne, nardus mea, vide- gaadium. Hic est botrus, quem
scilicet Cbristus in cruce
licetviftus ejus, facta mea medicina, dedit pdorem. lios Israel portaverunt,
suiim, hoc est nplitiam suam per populos sparsit, pendens. Quem propheticus et apostolicus ordo po-
B Deum visuris prsedicaverunt, Qui ergo fuit fa-
quando coecos illuniinavlt, mortuos suscitavit, et pulis in aroaritudiue passionis, ipseex-
omnes segros/Cura\it. Vel cum esset rex in accubitu sciculiis myrrhee
in Pa- stitit botrus cyjiri in dulcedine resurrectionis. Myr-
suo, scilicet Cliristus post asceiisioneni gloria
rha eriim tristiflcat, vinum Isetificat. Dicit ergo
tris, nardus niea, id est operafio mea dedit odorem
odoiiferum sppnsa: Rotrus cypri dilectus meus mihi, quasi di-
suum, videlicet obsequium. Tuncquasi cat: Ille qui ut botrus in veete pro me pendebat in
diu qusesitum dilcctum sponsa invenit in tabernacu-
cruce, factus est mihi potus lselitise, et ideo est di-
lis pastoriim, id esl in doetrina apostolorum, qui ei lectus
meus, quia diligo eum prse omnibus. Et hoc
dedit monilia, boCest varia Spiritus sancti charisma- in vineis Engaddi, id est in omnibus Ecclcsiis. Eii-
ct
la, ipsa obtttlit unguenfa, scilicet iidei suse salva-
gaddi quippe est fons juxta Jerusalem, in quo sa-
tionis opera. Aliler: Cum essef rex in accubilu suo, cerdotes lavabant bsedos
quos immolabant, et ideo
scilicetin sinu Patris, vel in ulerovirginis, nafdus dicitur fons
hsedi, designatur fons baptismatis, in
mea, id est humilitas mea dedit odorem bonoruhi
quo hoedi, id est peccatores, layantur a vitiis. Vinese
Operum. Per nardum etiam humilitas Ecclesioe in-
autem sunt Ecclesise ih fonte baptismatis lotse, aliis
telligilur, per quam aliis sauilas boni exeropli oritur.
vitse. Aliter Engaddi est locus in
Vel vox bic accipitur Ecclesise, in infprno redem- G proferentesvinum
rex in quo arbores balsami crescunt, quoe in modum vi-
ptionem pr;estoIantis et dicentis : cum esset nearum excoluiitur, quas ideo/ vineas appcllat. De
accubitu suo, id est Christus ia cruce., nardus mea balsamo autem etoleo clirisma
conficilur, quo Chri-
dedit odorem suiiin, hoc est huriiilitas sensit salii- stiani consecranlur. Rotrus
ergo eypri esl in vineis
lem, quia fasciculus myrrhse dilectus meus mihi, Eiigaddi, quia Christus potus lselilise est in Eccle-
hocest amaram inorlem Christus pro me subiit, qua siis unclis sacrochrismate, qui fuit nardus liascen-
me de morte redemit. Myrrha namque est arbor Ara-
biae altitudinis quinque cubitorum, similis spinse do,Moraliter myrrha moriendo, bolrus rcsurgendo:
autem rex in accubitu sup est, quando
qiiam acanthum vocant, cujus gutta viridis et ama- Chrisfiis in anima justi requiescit. Anima qliipps
ra/unde et nomen accepitmyrrha. Gutta ejus sponte justi est sedes sapienlise. Hujus aiiimse nardus dat
manans est pretiosior, corticis vulnere vilior quse odorem, duni humilitas
ejus spargit bonOrum ope-
medendis iiififmitaiibus salubris est, et mortuorum rum opinionem. liuic fit dilcctus fasciculus niyr-
corporibus, ne avermibuset pulredine consumantur rhse, quando omnia aroara passionis Cliristj in ani-
condiendis utilis. Myrrha significat ainaram mortem mo colligit, et pro eo amara pali a proximis
dispo-
Christi, qui nostris infirmitatibus medelam coniulit, nit. Inter ubera ejus commoralur, quia in corde
et putredinem peccatorum a nobis depulit. Unde et " ejus, quod est inter ubera, per dilectionem vcrsa-
in cruce myrrhatum vinum accepit, et Joseph cor- tttr. Botrus cypri, quod conversio sonal, Utei in Vi-
pus ejus myrrha condivit. Per fasciculum intelligi- neis Engaddi, dum gaudet de conyersis baptizatis,
tur congeries passionum, Chrislus factus est myr- ef pcEiiitentiani agentibiis.
rhse fascieulus, quando de crace ablatus niyrrha et Anagogice autem, durii rex in accubitu suo est,
aloe est perliiiilus. Dieit ergo sponsa : Fasciculus nardus sponsse odorem spargit, quia duni Christus
myrrhw dilectus meus miki, quasi dicat: Diieetus in gioria Palris latet. Eeelesia famani bonae opera-
meus quem ego diligo prse omnibus, qui mihi fuit tionis ubique diffundit. Dileclum ut Tasciculum
nardus iri iricarnatione, factus est mihi myrrha iu myrrhse inter ubera colligit, duiri ejus airiorc ei om<
passione, amaram mortem pro me sustinens, aniara' nia amara videnlur , quse niundus colit vcl diligit.
mundi pro se pati me edocens, et ideo , Botrum cj-pri in vineis Engaddi, qui est locus bal-
. VERS.12, — Inler ubera mea commorabitur. sami. considerat, dum Clnistiim potum vitoein san-
Hoc est a Patrihus utriusque Testahienli, qui sunt clis chrismate unclis in coelovidere desiderat.
uberamea,prsedicabitur.Vel mors dilecli nifii,quam VERS.li. — Ecce tu putchra es, amica mea, ecct
pro salule mea subiil, sempcr in memoria mea erit, tu pulchra, oculi tui columbarum. Quaiilurii ad hi-
579 HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. 580
storiam, rex reginam monilibus ornalamcollaudat; A milatur, qui septiformi Spiritu pleniis prsedicatur,
quantum vero ad allegoriam, Christus Ecclesiam, unde et columba pro eo est in sacrificio oblata.
Spiritus sancti donis decoratani, laudibus concele- Coiumba etiam figuram Spiritus sancti gerit, qui
brat. Per hoc quod pluraliter dicit, columbarum, septem donis substantialiter subsistit, unde el in
vel bis pulchra duse Ecclesioe designantur. Una columba super Christum apparuit, et columba ra-
ante Christi adventum sub prophetis , altera post mum olivsein arcam. retulil. Ad horum visionem
Christi adyentum sub apostolis, una tamen. amica, diieunl eam illi oculi, ut in luminevideatlumen,s.ci-
quia utraque in una fide Christo conjuncta. Quod licetiiiPatreFilium,et in utroque Spiritum sanctum.
enim illa credit faetum, illa credit futurum. Nemi- VERS.15, 16.— Ecce tu putcher es, dilecle mi, et
nem moveat quod duas vel plures Ecclesias dici- decorus, teclulns noster floridus, tigna domornm no-
mus, cuni una catholica prsedicetur. Sed licet sit strorum ccdrina, laquearia nostra cypresshui. Juxta
una, tamen pro diversis statibus, pro diversis tem- hisloriam, amica dilectum in venatu occupalum in
poribus, pro diversis locis, plures nou injuste di- meridiequsesivit et invenit, a quomoiiilibus ornata et
cuntur, sicut multae terrse, cum sit una, scribuntur. laudata, cum eo ad regalem aulam remeat, in lecto
Ecclesia autcm ideo columbse comparatur, quia se- cum dilecto quiescens, sponsum et lectuni, et do-
ptem donis Spiritus saucliiliustratur; sicul columba mum laudat. Juxta allegoriam vero. Ecclesia Chri-
septem naturis decoratur. Columba quippe in petra stum in capiendis animalius occupatum, in meridie
nidifieat, alienos pullos nutrit, pura grana eligit, persecutionis per diversa tormenta qusesivit, pcr
felie caret, rostro non leedit, juxta fluenta habitat, patienliam invenil, a quo virlulibus ornalur, pro
gregatim volat. Sic Ecclesia in pelra, id est in perseveranlia laudatur. Qui eum quasi de agro in
Ghristo, fide ct opere nidificat, Alienos a regno Dei palalium revocat, dum eam de perseculione in
verbo et exemplo nulrit. Puras sententias de libris pacem reductam, in lecto quietis et securitatis col-
gentilium vel hsereticorum eligit. Malitia invidise locat, pro quapacis quietelaudes lsetabunda eantat
caret. Neminem delraheiido leedit. Juxla fluenta dicens : 0 mi prae omnibus dilecte, ego quse fui per
Scriplurarum habitat, ut raptus accipitrum, id est me deformis et foeda,per te ornata facla sum pul-
daemonum evadat. Multos secuin irahere ad gaudia chra, quia lu naturaliler es pulcher in virtutibus
laborat, Unius colombae,id esl Ecclesise, ante adven- diviiiilatis, es decorus in sanclitate humanitatis, fa-
tum Christi prophetoe fuerunt, qui ei seternum ciens pulchros in fide, et decoros in operalione,
liinien Chiistum pwevideruni, unde et videntes di- Christus quippe secundum divinitatem est ipsa pnl-
cebantur ; alterius colombae, sciiicet Ecclesioe post Q chritudo, a quo pulchra sunt omnia quse pulchra
Cluisli adventum, de eodem populo oculi apostoli sunt.cujus pulchritudinem sol et luna miranlur,
exstiteruiit, qui eam ad verum lumen Chrislum Ctiii quem desiderant angeli prospicere. Secundum
perduxeiunt. Dicit ergo sponsus: 0 amica mea, cui humanitatem vero est ipse speciosus prtc filiis hoiiiL-
omnia secreta mea nota feci, quia te nardo earnis num, quia naturaliter sic semper fuil, ut in moiife
meoesanavi, inyrrha mortis nieoe redemi, botro re- apparuit, quando ut sol resplenduit. Sed quia mor-
surrectionis meoe inebriayi, ecce in preesentia inea talis visus clarilatem vullus ejus videre non potuit,
tu es pulchra in iide, ecce coram hominibus tu pul- sub larva latuit, ut scribitur : Ecce. videmus eum
chra es in operatione, quia oculi tui, id est provi- non habentem speciem neque. decorem (Isa. LIII, 2).
sores tui sunt simplices ut oculi columbarum, Sic facies Moysi ex colloquio Dei tam pulclna fuit,
scilicet ut prophetoeet apostoli, doctores Ecclesia- quod populus Israel intendere in eum non potuit, et
rurn. Oculi enini ducunl lioraiiiem, ne iu lapidem ideo velamen ante se habuit. Unde scribitur quod
offendat, ita doctores ducunt Ecclesiam ad vitam, facies Moysi cornuta esset, quia radios, quasi soi,
ne in legem Dei in lapide scriptam offendat. de se emittebat. Lectulus noster floridus. Secundum
Tropologice autem auima Christi amica est, pul- diyersos staius Ecclcsisevariatur de eo serino divi-
chra lota ab originali peccato, ipsa pulchra ab ac- D nus. Tempus perseculionis vocavit lneridiem, i.n
tuali crimine. Cujus oculi sunt ratio, qua vera a quo solis ardor fervet, Tempus vero pacis nominat
falsis discernit, et intentio qua faciem Dei proevidet. lectulum, in quo est quies securilatis; sic ergo per-
Ili oculi sunt columbarum, si bona quae facit, bona secutio dicta est meridies, in qua Ecclesia sestua-
intentione facit; oculi autem corvorum sunt, si bona bat. Sic pax Ecclesise dicitur lectulus, in quo con-
quse facit, mala intentione peragit, scilicet si lucri templalione sponsi sui secura. quiescit. Per diminu-
vel laudis gratia graedicat, vel eleemosynas tnbuit. tivum autem ideo lectulus dicitur, quiabrevisestpax
Anagogice vero Eeclcsia peregrinans est pulchra qua Ecclesia fruitur. Qui lectulus est floridus, quiain
in dilectione Dei in contemplativa vita, ipsa pul- pacis tempore populus fidelitim cst bonis.actibus iu-
chra in dileclione proximi in activa vita, el ideo tentus, quiin persecutione a bono studiofuitquasi
amica Dei suspirans ad secreta coeleslia, cujus aridus. Vel lectulus est homo Dominicus, in quo
oculi episcopi ct alii doctores ad vitam eam du- Deu6 sponsus cum sponsasuahumananaturarequie-
centes, qui sunt oculi columbarum, scilicet vit. Deus quippeej'fl<hi Ckrislo, tnundum reconcitians
Christi et Spiritus sancti ab eis illuminati. Clnisli sibi (II Cor. v, 19), ideo autem lectulus noster
quippe columbae, quso scpferu namras habef, assi- dicilur, quia Ecclesia per carnem Christi est Dcs
381 EXPOSITIO IN CANTICACANTIC. 582
conjuncla.Quileetus est fiondus, quia seteruajuven- ,4. sicutcypressusprsecisanonrevirescit, unde antefere-
lute immortalis, qui prius quasi aridus mortalis trum mortuorum solebat portari, ita ipsi nunquam
fuerat. Et quia tu pulcher es, a pulchro palre geni- ssecularia repetunt, quibus renuiitiaverunt, el sem-
tus, et lectulus noster pulcher, a casta matre pro- per quasi praesentem mortem aspiciunt, etinhabi-
creatus, idcirco et domus nostrse pulchrse, ab opifl- taculum Dei cosedificarivotis et moribus appetunt.
cibus noslris de cedris et cypressis sedificatse; nam CAPUT II.
tigna domorum nostrarum cedrina, laquearia no- VERS.1. — Ego flos campi, et lilium convallium.
stra cypressina. Tigna sunt superiora domus tabu- Sicut lilium inier spinas, sic amica mea inter filias.
lata, id est tecta, laquearia vero inferiora tabulata, Ad litteram datur iritelligi quod Iectus dilecti flori-
picturse aptata, Cedrus est lignum imputribile bus septus fuerit, quorum odore et pulchritudine
liene redolens, cujus resina est prseslantior cseteris, ipsa delectata sit, quaudo dixit: Lectulus floridus,
quia languida membra curat, vermes ulcerum necat, et ipse blandiens ei dixerit ista.
odore serpenteset muscas fugat. Cypressus est li- Allcgorice autem Ecclesia perfectorum, quoe est
gnuni virtute cedro proximum, trabibus iemplorum lectus Chrisli, floribus cingitur, dum iinperfectis in
apluro, iropenetrabili soliditale, nunquam oneri cc- fide tantum floridis stipatur. In flore nairique non
dit, prsecisum ntinquam putrescit. Domus Dei est " est fructus, sed speratur fructus. Ita imperfecti fi-
Ecclesia, in qua Chrislus habitat, ut paterfamilias dem habent non opera, quorum flps esf. Christus.
in domo. Multsedomus sunt multse Ecclesioe pro di- scilicet per iidem illorum ornatus, qui dicit: Ego
versd slatu terrarum, ut Romana, Jerosolymitana, flos campi, quod est dicere : Quod lectulus noster
Constantinopolitana, vel cselerse Ecclesise. Tigna fioridus in fidelibus, hoc est ex me, quia cgo sum
hafum domorum, quse imbreni et tempestales flos campi, id est ornalus populi Christiani. Flos
repellunt, suntepiscopietaliipreelatiEcclesiarum; qui dicitur a fluere, quia cito fluit.
scriptis et doctrinis domum Dei, scilicet Ecclcsiatsi,ab Campus est terra inarata et pascualis, sponte pro«
hserelicis defendunt. Quse tigna sunt cedrina, quia ferens flores. Campus est tota Ecclesia in flde in-
eorum opera sunt imputribilia, etper famam bene corrupia, in qua sunt pascua vitse, quee profert
redolentia. Doctrina eorum, ut resina, pece.ataeurat, varios flores, id est diversos justorum ordines,
vitia vel dsemones fugat. Laquearia veropicturse Iia- seilicet rosas martjTum, lilia virginum, violas COM-
rumdomorum suntsubditi in Ecclesia, scilicet conti- fessorum, et alios flores continentiurii, et legitime
nentes vel conjugati, eleemosynis et bonis operihus conjugatoruin. Hujus campi flos, id est decor, est
ornati. Qui sunt cypressini et templo Dei aptali, t„ Christus omnium fidelium orualus. FIos campi prc-
non redeuntes, ut canis, ad vomitum peccati. prie est flos parvulus, nimis rubicundus, et est
Tropologice. Fidelis anima est lectiilus, in qua Chrislus humilis faclus proprio sanguine rubrica-
Christus per dilectionem habilal. Qui lectulus flo- tus. Campus, id est terra inarata , est virgo invio-
ret, dum anima se orando et legendo exercet. Lec- lata, cujus flos est Christus, quia de Virgine natus.
tulus etiam animse est bona couscientia, in qua, ut Ipse est lilium convallium, quia honor humilium
in lecto, secura quiescit anima. Qui lectus" fforet, parentum suorum. In lilio quinque considerantur,
dum aliis bonse vitse exemplum prsebet. Ipsa est quia est candidum, habens aureum colorem promi-
etiam domus Dei, iu qua Christus. habitat ut spon- nentem, et est odoriferum, etpandulum, et semper
sus in thalamo. Cujus tigna sunt principales vir- incurvum. Sic Christus esi candidus in humanitate,
tutes, scilicet prudentia, fortitudo, justitia, tempe- aureus in divinitate, odoriferas in prsedieatione, pan-
rantia. Laquearia sunt obedientise exempla, quee dulus in suseipiendo pcenilentes, incurvus in conde-
cedro vel cypresso comparantur, quia sicuthse arbo- sceridendo peccatoribus , et sublevando eos. Ipse
res in ramis, sicin bouis operibus multiplicantur. Vel estlilium convallium, id est ornamentum fidelium.
domus animseest corpus, tigna ejus sunt quinquesen- Sicut enim convalles sunt iuter duos moutes, ita fi-
sus, Iaquearia ejus corporis membra, quse, sunt ce- j) deles sunt inter duas leges, vel inter duos populos,
drina et cypressina, dum militant ad nutum spiritus. scilicet Judseos et gentiles. Sicut lilium inler spinas,
Anagogice autem Christi ef Ecclesise lectulus est ' sic amica mea inler filias, quasi dicat: Sicut ego
contemplativavita, in qua requiescit a sseculitumul- suin lilium Qonvallium, scilicet ornatus lmmilium,
tibus, qui lectulus floret, dum multitudo fidelium sc sic eris tu, amioa mea, lilium spinarum, id est decus
in artibus et in Scripturis exercet, Doimis cedrinis gentium. Et sicut ego fui lilium inler spinas, yide-
ct cypressiiiis l.ignis ab opificibus sedificatee, sunt lieet inter Judoeosme pungentes et lacerantes, sic
claustra a sanctis Patribus, regulis et honeslis insli- eris tu Eccl.esiaariiica mea inter gentes filias Baby-
tufionibus constructse, ionis, id est confusionis, quse temultis spinis cru-
.Tigna cedrina sunt prsepositi et abbates sanclimo- ciatuum pungent, et multis poenis laeerabunt. In
nia redolentes, qui verbo et exemplo alios mu- spina tiia notantur; cito fioret, cito arescit, aculeis
iiiiint, et vermes criminum macerando exslinguunt. pungit. Ita mali cito divitiis florent, in virtutibus
Laquearia autem cj^pres/sinasunt mohachi et om- cito arescunt, ideo igni apti sunt; nialis moribus
ncs religiosi, quorum sanctitatis exempla templum bonos pungunt.
Dei oriianf. et aliorum onera orando portant, Et Aliter, sicut lilium inter spirias, id est slcut liliura
 5S5 IIONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS II. — EXEGETIGA. 584-
esl ornatus spinarum, sic eris tu decus filiarum, quas A iiiter gentiles, et idololalras, et peccatores, obum-
in florido lecto quies,cens generabis. Vel ornamen- brans eos et reficictis. Aliter, malus est Ch.ristus;
lum eris fide et dogmate inter hoereses ,-'quoa volunt ligna apostoli, de quibtis constructa est donius, sci-
esse tuse filise,cum sint spinoeet filiseRabyionis, sci- licet Ecclesia; silva Ecclesia constans de diversis
licet confusionis. arboribus, id est electis et sanctis. Dilectus inter
Moraliter-autem Christus est flos campi, honor filios Dei, Chiistus inier prophetas" et apostolos, et
et oaor lecluii sui, seilicet fidelis animse, infide in- inartyres, qui sunt filii Dei et cohseredes Christi.
legrse, quain facii in sancto studio florere, quoe est Quotquot eniift reccperunt citm, dedileis potestateni.
lilium convallium , id est decor humilium anima- filios Deifieri (Joan. i, 12). Sub umbra illius quera
rum; quae sunt convalles, quia inter superbos etdi- desiderabam, sedi. Similitudo est ab illo qui onus
vites sunt pauperie depressse, quasi inter lnonies in oestu portai, et in umbram arboris festinat. Ge-
sitoe. Et sicut Chrislus lilium fuit inter spinas, sci- nus humanum, quod per es.umligni scicntise boni ct
licet inter Pharisseos e't hypocritas, ita iidelis aninia mali paradisum perdidcral, grave onus peccatorum
est inter filias Babylonis, scilicet falsos fratres hypo- iu sestum vitiorum portabat, quod se deorsum in
crifas. prsecipitium tormentorum trahebat, et ideo ad ar-
3
Jaxtaanagogen: Campus, scilicet terra inarala, est borem vilse feslinabaf, refrigeriuiii animarum quse-
ordo. virginuui in Ecclesia, cujus flos est Christus, rebat. Umbra eiiim ponitur pro refrigerio. Fit
quia ejus delecatito, corona et prsemium. Cor.vallis autem umbra ex luce et corpore, et est Itiiieranfium
vcroest ordo conjugatorum inter virgines et conti- refrigerium ab sestu, et proteclio a tempestate.
nentes, quasi inter duos montes sitorum , quorum Arbor vitae est sancla crux, fruclus Ciirislus, umbra,
Christus est lilium, scilicet candor et gaudium. E.t protectio vel refrigeiium humani geneiis, consians
sicut lilium est inter spinas decore et odore, sic Ec- ex luce divinitatis et corpore humanitaiis. De qua
clesia perfectorum cst inler filias Jerusalem, id est, umbra scribitur : Virlus Attissimi ubv.mbrabil tibi
inter perfectos decore vitse et odore doctrinse. Per- (Luc. i, 55). Sub hac unibra, quam diu deslderabat,
fecli dicuntur qui omnia mundi reliquerunt, dicente Ecclesia sedif, dum in fide crucis Christi quievit,
Doift.no. Si vis perfectus esse, vade etvende omnia Ilanc umbrani pcr Moysen desirabat dicens: Obse-
qux habes, et da pauperibus (Malth. xix, 2i). Im- cro, Domine, mitle qucm missurus es (Exod, iv, 15),
perfecti dicuntur, qui adhuc mundo utuntur, de Et per David : Domine, inclina cmios tuos et de-
quibus adliuc scribitur : Imperfecium meum viderunt sdende(Psal.CLXIU,5).Et per Isaiam: Utinam disrum-
ocidi tui, et in libro tuo omnesscribcntur (Psal. •, peres cwlos et descenderes!(1-sa. LXIV,1.)
cxsxviii, 16). Sicut ergo malus, omnia ligiia silv.arum umbra,
Notandum quod lilium taclum ainiltit odorem, fi-uctii, odore praccllil; sic Christus omnes sanclos
sic virginitas lacta amiliil bonara opinionein. umbi-a protectior.is, fiuctu doclrinse, odore vitse an-
. VERS. 5, — Sicut matus inter ligna silvarum, sic tecellit. Et sicut hac arbor iiraerantes in sestu urn-
dilectus meus inter filios. Sub umbra illius quem bra, fruclu, et ouore silii atlrahit; sic Christus sua
desiderabam, sedi, el fructus ejus dulcis gutturi meo. suavitale genus liuniauum, per sestum tenlalionum
Ad litteram : regina de lecto surgens spatiatum iter ageus, sibi altrahit, quod suo corpore vei do^
ergo, sub uinbram venit arboris, ac defructu illius clrina reiicil, dicens : Venile ad me omnes qui labora-
comedit, ibique heecloeuia est. tis et oneratiesiis, et ego reficiam vos(Malih. xi, 28).
Allegorice aulem Ecclesia soie persecutionis fu- De cujus fructu Eccjesia refecia jubilat diccns ::
scata est, in meiidie ardore tentationis sesluata, a Fructus ejus dulcis guttttri meo. Fructus huHis ar-
carnifielbus ut lilium a spinis laeerata, demum boris.es.l Evaiigelicadoctri.ua,. Gutiur vero Ecclesioe-
pondere pressurarum fatigata, umbrain arboris esl ordo magistroriirn in Ecclesia. Gulluris quippe
vitse quserebat, leclum quielis desiderabat, in qua oflicium est cibos recipere, et vocem emitiere, ita
umbra requiescens casiit": Sicut malus infer ligna j.magistri in Ecclesia cibum spiritaiis doctrinse ie-
silvarum, sic dilectus meus inter fllios. Sub umbra gendo recipiunl, etvoccm alios docendo cmilluiit.
illius quem desiderabam sedi. Malus est oequivo- Fructus ergo arhoris vitseest dulcis gultuii Eeclesioe.
ciim. Esl enim malus non bonus, et esl malus arbor dum niagistii Ecclesiie spirilalem"doctriiiam dulci-
poniorum. Esl etiam malus navis, scilicet arbor ter pro se hauriunt, et eam aliis suaviter effundur.t.
1
veli. Sed de homine diciraus hic malus, de arbore Tropologieeautem, dileelus est inter filios, sicu
hsec malus, de pomo vero hoc mAlum. Malus malus inter ligna silvarum, quando Christus per di-
habel tria in se, scilicet umbram refiigerantem, lcctionem esl intcr claustraleslilios Ecclesioe,obum-
fiuclum reficieiitem, odorem delcctantem. Haec brans eos a vitiis el corpore s.uo vel doeirina eos
malus est Christus, qui genus humanum obum- reficiens. Sub umbra illius iidelis anima sedel, dum
biavit, dum brachia sua in ranris crucis expan- seslum ssecularis vitoe deelinans, in requie spiritua-
dit, et in se credenles corpore suo refetit, sua- lis viioe refrigerari desiderat; cujus fructus dulcis
vitale dulcedinis suse replevit, Silva vero est Syna- est gulluri illius, dum vel.clauslralis religio ei pla-
goga, ligna silvseJudsei ad nihil nisi ignibus apti. cel, vel corpus Domini in palato cordis ei sapit; per
Dileclus intcr filios, subaudis diaboli, csl Chiistus quod se salvaiaui intelligit.
 585 EXrOSITIO IN CANTICA CANTIC. -586
Anagogice verp Ecclesia in coeiis regnans, Chri- A sui, et Samaritani.genliles per baptismum et Spiri-
stiim angelis imperantem consideians, dicit:Sicut tus sancti donum adjuncti sunt fidelibus. fn hac or-
malus inter ligna silvartirii, sic dilectus rneus inter . diiiavit chaiitateni, quando in charitate unanimes
filios, quasi dicat: Sicut Chrislus Patris et nieus indiversos distribuit ordiiies, quosdam faciens apo-
dilectus fuit in niuiido suavis prse oinnibus san- slplos, quOsdamprophelas, alios evangelistas, alios
•
ctis, sic est in coelis suavitas inter omnes angelos pasfores, ahos doctores. Aliter, cellaviiiaria est sa-
Filius Dei. Sub umbra illius quem desiderabani, cra Scriptura. In hane "Christiis Ecclesiam intro-
sedi, hoc est, requiem aniinarum, quam sempef de- duxit.duift eispiritualerii iiitelligentiam dedit, utscri-
siderabam, pef eum iriveni, Et fructus cjus dulcis Mlur: Aperuii illis sensumut inlelligerent Scripturas
gutturi mco, hoc est,: gaudium per cruccm exquisi- (Luc. xxiy, 45). Charitatem iri ca ordinavit., dum
ium fert diilcediuem de qua dulcedine . per Scripturas tres gradus ordinavil charitatis, ut in
' vitoe mese,
jubllat dicens .: - primis Deum preeom.nibus, d.eiiide ut proximum, ut
VERS.i-7. —- Introduxit 'me rex in cellam vina- seipsum, ad ultiriiurii etiariiininiicum propter Deum
nam, ordinavit in me charitatem. dilijjat. Ordiries quoque iri charitate facimus, dum
Ad lifteram regina quse sub arbore comedit, in post Deum parentes nosiros, deiridexonjtiges et fi-
cellarip bibit, ct hoc foris puellis cxsultans relulit, lios, deinde fratres et coguatos, deinde domesticos
dicens: Introduxit me fex in cellam vinafiam, uhi et concives, adextremum inimicos, scilicet Judseoset
debriata et amore regis accenso in Ianguorem inci- paganosdiligiinus. Heecsponsa egressa narratjuven-
dit, et ideo comitibus dicit: Fulcite me ftoribus, sli- culisseprsestolantibus, seiJicet.Ecclesia perfeclaaliis
pale memalis, quia amore langueo. Quibus verbis EcClesiis filiabus suis,quibtts dicit: Fulcite nie flori-5
datur intelligi quod virgas ct flpies de locO in quo bus, stipate me riialis. Pef flores accipiuntur pueri,
consederant tulerunt, quibus selanguentem, ut ba- et simplices iii fide florerites, pCr malos, id est arbo-
culis sustenlari ne cadat peiit, Quam jamiamque res, intelliguiitur juyenes in operatione fructificarites,
casuram rex ariipleclitiir cl consolalur, et utlsetetur quasi peifecta Ecclesiadicatimperfectis : Quandoqui-
dicit: Lceva ejus sub cttpite meo, et dexlera ipsins dem ego virio Scripturse sum inebriata, et charitas
ampiexabilur me.Rexvero in lectum eam reclinat, per divers.os gfadus in me est ordinata, vos fitlcita
et comites adjuratdiceus :Adjuro vosfdimJerusalem, me floribus, hoc esf, prsedicatione vestra suppOnite
ne suscitetis, neciueevigilare faciatis dilectam, quo- mihi pueros in fide fldfidos, et stipate me malis_ id
usque ipsa velii. est exemplis vestris miilliplicate in"me juvenes ia
AUegorice a.iitein : Ecclesia, quse de fructu ligni -; bonis fructifefos, ut quod bi.bi cis propinem, et pr-
vitse, hoc est de cruce corpus Clirisli comedit, in dinem iii eis charilatem. Similitudo Cst a domojatn
cella sacrae Scripturse pocula sapientioe bihit. Unde senio collapsa, quae fulcris sustentatiir he cadat. Et
el lselacariil: Inlrbduxit me rex in cellam vinariam. Cst Ecclesiain senibus horiestis destituta, quoe pue-
Superius dixit: Introduxit me rex in cetlaria sua ris fide floridis quodaiismodo fiilcitur ne corruat.
(Carit. i, 5); bic autem dicit:Introduxit me rcx in Alia similitudo est a stipitibus, qui noviter pul-
cellam-vinariam. Sed ibi locula cst huinana nahira, lulanles matrem, id e"starborem, cingunt; vel a mi-
sponsa Verbi; hic autem loquitur Ecclesia de genti- litibus, qui Dominum suum armis stipaiit, ne hosti-
bus, sponsa Christi; humanam qttippe naluram Dei lis impetus in euni fiat. Sic fideles matrem Eccle-
Verbuni sibi per osculum conjunxit, dum liumanam siam, quasi iri medio stantem, bonis actibus slipant,
carnem assuiiipsit, utscribitur: Verburn caro factum diini alii eleemosynis, alii lectionibtis, alii oralioni-
est (Joan. i, 14). Hanc oleo sui nominis in reginam bus lrisudant, Ct arniis Scriplurarum eam circuni-
" dant, ne hostis diabolus vel liaereticiis impetum in
uiixit, dum assumptuin hominem Dcum esse el an-
gelis imperare voluit, Hanc post se traxlt, dum vi- eam faciat. Vos Ecclesise, Uliee meae, fulcite me flo-
ctor morlis coelosascendens carnem nostram sccum ribus, id.estboiiis filiis, ne deficiam, sed iii vestris
tulit, u/nde loetabunda caiiit: Introduxit me rex in ) operibus inierim requiescam, quia ariiore langueo,
cellaria sua, scilicet rex. giorioe iutrpduxit me per dilecli mei, quem adhuc videre non valeo, el amofe
humanam naturam in coeleslia gaudia. Hic autem supernte patrise, quam adhucnon habeo.Et propter
Ecclesia , pef crucem redempta, etper apostolos in hoc lseva ejus sub capiie meo, et dextera illius am-
secfeta Dei introducta, diCit: Introduxit me rex in plexabitui me. Per laevam prseserilis vitse gloriam,
cellani vinariam, videlicet Christus, Rex regum, per dexteram vero pereiitiis vitoe gloriam seu bea-
queni omncsreges adoraiit,.iiitroduxit per fidem in titudinem desiguat, ut scribitur : Longitudo dierum
primitiyam Ecclesiam, quse est cella vinaria, quia index.tra ejtts, el in sinistra illius diviliw el gloria
in ea diversa suiyt sapientise pocula, e.lvariaSpirltus (Prov. iii, 16). Caput Ecclesise est Christus. Dicit
sancii cliarismata. ergo, laeva ejris sub capite meo, hoc est, gloriam prse-
Est autem primitiva Ecclesia, qtuc sub Christo et sentis vitoe sub capile meo, scilicet Christo, ampre
apostolis de Judseis est conversa, quaiido multitudi- pono, quem prse omnibus divitiis diligo. Et dextera
nis credentiumerat cor unum el animauna, et omnia illius.amplexabiturine, hoc est, setema beatitudo
liabebant comniunia (Acl. iv, 52). Ad quam inlrp- recipiet me. Vel ordp jiistorum, qrii a dextris Christi
ducta est Ecclesia dc geritibus, quando Cornelius et erit, diligit me. Aliter, Isevaejus subcapite meo, id
3S7 HONORIIAUGUSTODUN,OPP. PARS II. — EXEGETICA. 5SS
. amare videt. Lseva. hoc est, prsesens vita est sub
cst vetus lex, quiacarnalia instilula despicio,et dex- A
iera illius, id cst Evangelium Christi, amplexabitur capite, id est sub mente ejus , et dextera, hoc esE
me, adobediendum sibi, vel.lseva ejus, id est activa seterria vita, eum amplexatur, quia hariC solam se-
vita, est sub capite meo, id est Chfisto, in qua ei ctattir. Caput quippe ariimse mens est, quia sieuj
servio, et dextera illius, id est contemplaliva vita, capiit Pmnia membra regit, ita mens cogitatioiics
amplexabitur me, in quaei requiescens placeo. Et disponit: Aliter, leeva sunt virtutes in hac viia neccs-
ne me aliquis de. liac quiete inquietet, interdicit sarise, dextera vero iiicerrupiibilitas infutura danda.
sponsus dicens : Adjuro vos filiaeJef usalem, per ca- Lawa esl sub capite, dum virtutes sunt sub mente,
preas eervosque camporum, ne suscitetis neque et dextera eum aroplexabitur, dum in futuro incor-!
ei dabitur. Et quia hic talis capress cer-
evigilare faciatis dilectam, quoadusque ipsa velit. ruptibilitas
Per capreas, quse altapefunt, et a longe.ver.ato- voque comparatur, ne quis eum-ab_-hac quiete in-
rem prospiciunt, prophetae designantur, qui, in allani quietet a Christo interminatur. Caprea habet qup,-
tuor naturas, alta petit, bonas herbas a malis eligit,
contemplationem sublevati, Chrisium et Ecclesise
vulriera sua per dictamnum curat. Sic
mystefia.a longe prospexerurit. Per eervos, qui spi- ruiiiinat,
nela traiisiliunt et venenitm vincunt, apostoli de- spiritualis homo ad alta viriutum conscendit, bonas
.' sententias a malis secernit, prsedicando luminat
signantur, qtti, spinas peccatorum transilientes, spi- B
nas pcer.arum passi, malitiam mundi vicerunt. spiritualeni cibum, quem legendo comedit, vulnera
medicamenfum pceiiilenti_ecurat.
Carapi sunt duse Ecclesise, una ante adventum peccatorum per
Christi sub propiietis; altera post adventum sub Cervus quoque habet quatuor naturas. Cum insu-
las longe petunt, gregatim mare transnaiant, et
apostolis. In quibus campis varii flores sunt, omnes
fideles, Vel campi sunt duo Testamenta, in quibus umisquisque caput alterius super cluues portat,
sunt flores, scilicef pulchrse sententise. Inuno campo cufti canibus irisequuntur, spinela transiliunt; se-
caprese, scilicet prophetse cucurrerunt, dum veteri nescentes serpentem de eaverna naribus trahunt ac
comeduiit. Ad fontem potando currunt. Corriuaet
populo Christum futurum prsenuntiaveruiit, In alio
renovandi causa deponunl. Sic justi, cum ad
campo apostoli quasi cervi cucurrerunt, dum Chri- pilos
stiano popuJo Christum innotuerunt. Filise Jerusa- patriam paradisi per mare sssculi properant, unus-
lem sunt omnes Ecclesise catholicse; EcclesiseJeru» quisque onus alterius porlat, cum eos mali perse-
salem diclse, seternam paccm in eoelisvisurse. Jeru- quuiitur. Temporalia bona quse,ut spinela, sunt ini-
salem quippe dicitur visio pacis, quibus a sponso pedimenta eis vitse relinquunt. Serpentem de ca-
dicitur :OvosEcclesia_, filisecoelestis Jerusalem, ego G verna naribus extrahunt, quia diabolum vel pecca-
Deus vester adjuro vos, hoc est, sacramenfo incar- tum de corde fratrum afflatu exhortationis auferunt.
nationis meea et vestri baptismatis constringo vos, Post sumptum venenum ad fontem cufrunt, quia
comirissa peccala fonte lacrymafum diluunt. Cor-
proecipiens vobis, per capreas cervosque camporum,
id est prophelas et apostolos doctores populorum, nua et pilos deponunt, quia divitias, qusesunt super-
ne vivelprsemio suscitetis dilectam, vel inquietetig flua, rejiciunt, et in virtulibus renovati juvene-
eam dormientem a strepitu mundi amore mei, ne- scunt,
que evigilare faciatis a somno contemplaiionis, co- Juxta anagogen vero, id est altiorem sensum, Ec-
gendo ad ssecularia negotia, quoadusque ipsa velii, clesia in coelisjam reeepta dicit: Introduxit me rex
hocest, donecipsa sua sponte onus regiminis com- in cellam vinariam, scilieet Christus rex gloriae in-
patiendo proximis subire velit, Sunt plerique ppten- troduxit me in supernam patriam, ubi sitieiites ju-
tes, qui spiritales viros ad regimen lucri causa co- s^itiam inebriabunlur ab uberlatc domus Dpmini, et
gunt, ut iiimirum de ei.s beneficia habeant. Hiutique torrente voluptalis suw poiabil eos (Psal. xxxv, 5).
dilectam a somno quietis excitant, et hoc Christus Et notandam quod ubi introductio ponitur, ibi
pcr prophetas et apostolos interdicit ne fiat, Cum Christus rex dicitur, quia Eeclesia quam introducit,
autem ipsi spiritales expedire viderint ut fratribus D ! est ejus regnum, super quam ipse rex regnabit. In
prsesint, a quiete sua sponte surgunt. Et pondus re- bac charitatem ordlnabit, quia virgines in charitate
giroinis, licet inviti, suscipiunt, et proximis oppres- viventes in siias mansiones, viduas in suas, conju-
sis subveniunt. gatas in suas ordinabit, Hanc flores cingunt, mali
Moraliler autem sponsus a sponsa in cellam vina- slipant, dum electi in fide ct operatione inventi eam
nam introducilur, dum quis Christo trahente clau- in gloria eircumdant. Languet amore, quia satiando
strum ingreditur, in quo vinum quod loetificat cor iion satiaturdilecti sui visione. Lseva sponsi est sub
hominis bibif, cum de Scripturis promissa lsetitise ejus capite, id est Ecclesia in hac vita relicta est suh
haurit. In hoc charitas ordinatur, dum in primis ejus custodia, et dextera ejus eam amplexabitur,
Deus, deinde prselatus, deinde priofes, deinde alii quia multiludo angelorum de ejus societate Isetalur;
fiatres pro meritis ab eo amantur. Hunc flores ful- ibi filise Jerusalem, hoc est omnes fideles animse,
ciunt, et mali, id est arbores, vel niala, id est fru- etcapreoe, scilicet prophetae, vel alii sancti, qui ad
ctus (utrumque enim legi polest) stipant, cum euift alfa ccelorum ]ier viitutes conscenderunt, et cervi,
pneri et juveiies in sanclis sludiis circumdant. Hic Videlicet apostoli, vel alii electi, qui spinefa pec-
amore languet, cum non omnes fratres Christum catorum transilierunt, ejus glorisecongaudcnt.
589 EXPOSITIQ IN CANTICA CANTIC. S>}0
VERS.8-50.'— Vox diiecli meitSurge, propera, A Aliter. Irimonlibussaliens vcnit, quia saltus suos
amica mea. Hisloria. Sponsa dormiente, et nemine per mentes, id est per virtuosos viros prsedicari vo=
hanc excilare prsesurnente, ipse sponsus hanc exci- iuit. Colles transilivit, dum adhuc imperfectus in
tat, et prsecipit utsurgens puellas suas ad opera prsedicalione cessare voluit. Oportet enirn ut prius
dirigat; quse ad vocem sponsi surgit, et comites ad discant et faciant, et poslea doceant, -u.t de Domino
excolendas vineas, et capiendas vulpeculas miltit. scriptttm est: Quia cwpifJesus facere el docere (Act.
Allegoria. Quasi sponsa dormit, quando Ecclesia, i, 1). Aliter : Qui salit nunc sursum nuuc deorsum
post ascCnsionem Domini sub apostolis collecta, est, ila Christus in divinitate sursum, in humanitate
duodecim artnis absque prsedicafione Jerbsolymis fuit deorsum. Sol oriens in primis apparel in mon-
niansit, Hancsponsus excitavit, puellas inopus mit- tibus, deinde in collibus. Montes fuerunt apostoli.
teremonuit, quando Christus Petro, per discum de Iii his saliebat Christus, cum per liomen ejus susci-
ccelomissum, in. quo omnia animalia erant, omni- tarent mortuos, et alia miracula et signa facerent.
bus gentibus praedieandum monuit (^lcf. x, 19). Per coUes transilivit, cum sequaces aposloloruni
Sponsavero comites advineas excolendas, et vulpes eliam signa facerent; hic similis est caprese,quia in
capiendas misit, quando Ecclesia apostolos, et eo- similitudine carnis peccati apparuit, dum de pecca-
rum disciptilos ad converteiidas gentes, et Judaicas toribus natus fuit. Sicut enim per oves justi, ita
vel propheticas hsereses obstruendas misit. per capreas peccatorcs designantur. Vel ideo simi-
Et nota quod misit puellas, sicut alias scribitur, lis caprese dicituf, quia sicut caprea velociter
quia sapientia misit ancillas invitare populos ad currit, et bonas herbas a noxiis eligit, .sic Christus
niensam, quia nimirum ChristusDeisapientiamisit velociler obedientiam Patris explevii, bonos amalis
rusticanos et despecios homines invitare populos in judicio segregabit. Similis est etiam hinnulo cer-
ad seterna. vitse convivium. Sponsa, a sponso exci- vorum, in variet&le virtufum et miraculorum. Est
lata, alloquitur adolescentulas ; lieecvox quam au- enim hinnulus varii coloris; hic fervente sole um-
divi: Surge, propera amica mea, est vox dilecti brosum locum
quserit, in quo ab sesfu requiescat,
mei. Igitur est surgendum, et ei ad opus quod nae sic Christus in castis mentibus requiescit ab eestu
vocat obediendum . Dixit enim : Ife, docete omnes vitiorum. Per cervos, qui velociter currunt et sa-
gentes (Malth. xxvin, 19). Et alibi: Secjregate miki iiunt, prophetse et patriarchse sunt flgurali, qui ve-
Paulurn et Barnabam in opus ad quod assumpsi eos iociter in niandatis Domini sine querela cucurre-
(Acl. XIII, 2), scilicet prsedicare gentibus. runt, et de virtute in virlutem salierunt.
Item ubi Macedo appafuit Paulo dicens; Transiens
G Hinnulus ceryorum est Christus filius patriarcha-
in Macedonium, adjuva nos (Acl. xvi, 9). Quando rum et prophetaruni. Hinnulus dicitur ab innuo;
enim amica pastoris dormivit, oves per devia erra- abscondit se enim a venatoribus cum mater ei in
bant, sed bonus Paslor dilectam fecit evigilare, et
nuit. Christus similis est hiiniulo ceryorum, quia
dispersum gregem ad viam pef se cPllectum con-
_filius patriarcharum ut Joseph est venditus, ut Isaac
gregare, ut essetunuspastor, et unum ovile.
a Patre est immolatus. Et sicut hinnulus velocius
Et nola quod superius adolescentulas adjurabat
cervis currit, sic Christus qui peccatum non fecit,
ne spojisam excitarent, quam ipse nune excitat, omnes sanctos
agilitat.e praecurrit. His ergo anima-
quia videlicet omnia lempora tempus habent, et
in libus, quse saltibus gaudent, Christus comparatur;
oportet spirituales tempore pacis contemplalione
vero vel hseresis quia prsedictis saltibus currens super omnes jttstos
quiescere, tempore persecutionis exaltatur. Dicunt adolescentulse : Ubi nunc est ille;
coiitra hostcs Dei proedicando, dictando pugnare.
dicit sponsa : En ipse post parietem, respiciens pcr
Dicunt adolescentuloe :Num eumvidisli eujusvocem cancetlos. Similitudo est
audisti? Et illa : Ecce improesentiarum video, quia fenestras, prospiciens per
olim Veniet saliens in ab illo qui, cubiculum amicse intrare nonvalens,
iste, promissus, montibus,
transiliens colles. Similitudo est a cervis, qui iu n per fenestram ei loquitur. Paries est murus, qui
montibus saliendo currunt. Unde sequitur : . domum a domo sepai-at, et significat originale pec-
VERS9. — Shnilis est dilecltts meus caprew hinntt- catum vel mortalitatem, quse de peccato venit,
murum coepit Adam
ioque cervorum. Montes qui super plana terrse ad quod nos a Deo separat. Quem
alta cor.surgunt, sunt prophetse, qui communem vi- -aedificare, et omnis posteritas ejus laborat eum
lam hominum altitudine virtulum transcendunt. ' consummare. Hunc Judoei multis peccatis sedifica-
Colles autem sunt Pharisoei, qui scientia legis emi- verunt, et ideo Christum lapidem angularem, pre-
nebant in populo Dei. Sponsus ergo venit saliens tiosum",electtmi, qui eos a peccatis prohibuit, rc-
in montibus, quia Christus per quosdam saltus ve- probaverunt, in quem non credentes offenderunt et
nit in mundum, ut prsedictum est in prophetis. De corruerunt. Sed hic lapis in montem magnumcre-
coelo quippe saltum dedit in uferuiu virginis, de vit, super quem Sion civitas Regis magni sedificari
utero in prsesepium, de prsesepioin crucem, de cru- coepit, quse omnes in se credentes , in se civcs reci-
ce in sepulcrum, de sepulcro in .coelum. Colles pit, quse dicit: In Deomeo transgrediar murum (Psat.
Pharisseos prseteriit, et xvn, 50), quia nullum fecit peccatum. Post hune
transilivit, quando superbos
Immiles apostolos elcgit. murum Chrislus stetit, ut eum impelleret, quia
 391 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA 592
mortalis est factus, ut origmalc peccatum destrtie- A ipso sole juslitioe oriente hiems transiit, et ver ca-
ret. lore fidei sancti Spiritus terram solvit, et virtutum
Qui stat, laborat, et Christus in desfructione hu- flores produxit. Imber est pluvia in impetu veniens,
jus iimri in tantum laboravit, quod eliam sanguinem et ciio rccedens; slc persecutio cuni impetu venit,
sudavit. Fcnestrs»'., quse lumen in donium millunt. sed Chrisfo in suis vincenle cito abiit, Porro apo-
sunt apostoli, qui lunien cognitionis Dei in Eccle- stolis procuicaiilibus et eorum successoribus non
siam doinum Dei fuderunt. Cancelli, id est parva abiit, sed maxime persecutio Crevit. Sed ideo proeter-
foramina in pariele, per quoe sol radios suos vibrat, itn niodo dicit abiit, quia ut imber cito recessit.
suiil pvophctse,'per quos so! jusiilia. radios suss no- Aliud est abire, aliud est recedere. Ille abit qui
tilise liiundoiinmitlebat, Cancelli etiara su.nl artus in vult reverti, ille recedit qui non Vult reverti. Sub
anleiiori parle domus. Unde dicuntur cancellarii, regibus genliuni perseculio aliquando abi.it, et ite-
videlicet prolocutores regis, qui de cancellis edicla rum rediit. Tempore vero Constaiitini non reversu-
regis populo dicunl. Quod iterum erant prophelse, ra recessil, Oportuit autem perseculionem excifari,
qui in anteriori parie donius, scilicet in Synagoga, ut probali possent coronarii Imber quoque signifi-
quoe erat umbra domus Ecclesiee, roandala Dei po- cat teinpeslalem bellorum. Ante Christi adventum
pulo nuiitiabaiit. R maxima tempestas bellorum in loto orbe desa-viit,
Cancelli quoque sun.t loca in elioro, in quibus ut iiulli iiceret de terra sua in aliam migrare, quin
psallenles sunt ordinali, et niuniunt oiiines qui baberetur pro cxploratore; sed postquam Chrislus
sunt in diversis gradibus cor.stituli. Sponsus ergo vcra pax advenit, imber beljorum recessit,
per fenestram sponsam respexil, dum Chiistus per VERS.12-14. — Et tunc flores apparuerunt ...
apostolos liimcn cognitionis suse Ecclesi.se infudit. terra noslra, scilicet homines in fide florenles appa-
Per cancellos hanc respfxit, dum per prophetas vel rueru.nl in Judsea, olim a tyraiino diabolo possessa,
reliquos doclores ei radios suoenotilise immisit. Per sed a me pro victoria crucis recepla, et ideo in no-
fenestram prospiciens partim vidclur, partim non stra terra nunc lempus putaiionis advenil, ut steri-
vidclur, sic Chrislus in "carne manens partim vi- lia sarmenta proccidauliir, quatenus fiores uberius
sus est Deus in miraculis, partim nori cst visus in erumpant, quifructum abuudantem proferant, scili-
infirmitate passionis , et, quia post parietem sletit, cel utvitia ampulentur, et virtutes pSantemur. Vox
sponsse coniungi non potuit, et idep per fenesiram quoque turturis, id est prsedicatio Christi, audiia est
oscula et ver.ba dedit, quia quanuiu mortalitas in- in ierra noslra, scilicet in Judsea, nunc per fidem
terposifa [cst], Ecclesise conjungi perfecte nonpoluit, nostram, vel vox pisedicaiorum, qui suo cantu abs-
tamen oscula doctrinse per feneslram corporis prse- 'J cessum hiemis, et veris advenlum nuntiant, qui
buit, Destructo pariete sponsse copulalur, quia pro canlu suo humilem gemiium reddiini, qui pu-
ablata morlalitate Ecclesise, ut est, manifestabitur, dicitieeamatores sunt, qui conversationem hominum
quse dicit : Dileclus meus, quem diligo prse omni- fngiunt, el semper in vagis monlium vel in vertici-
bus, qui saliendo ad me venit, et stans murum im- bus morantur, dum in mundo solo corpore posili,
pegit, ipse, per fenestras et cancellos respiciens, me conversationem habent in coeiis, incolatus su' ct
excital, et loquiiurmihi dicenr,: Surge, propera, ami- pairise sibi promissse memores. Vel vox po3nitenliu_n
ca mea, hoc est, qui secundum Seripturas in niun- peccata sua gementium audiia est, ficus cliam proiu-
dum venit, et morlem noslram deslruxit, ipse mihi lii grossos cuos, videlicet Synagoga, ut iicus folia,
per prophetas et apostolos prsecipit ut hoc aliis id est ubera, non habens opera, et ideo a Domirio
prsedicem, dicens : 0 primitiva Ecclesia, quse diu maledicta abjecit carnaies sensus legis. Grossi
cessasti a praedicatione, .mrge a quiete tua, id est quippe sunt immaluri fruclus ficus, qui levi tactu
prsepara te ad laborem, ad prsedicandum gentibus, concussi cadunt.
propera, quia tempus brevc cst, Et, si boc feceris, Ut enim vox turturis Ciiristi in terra sonuit, ficus
eris amica mea, faciens mihi amicos per fidem, qui , , Synagoga concussa grossos, id est acerbos sensus
sunt inimici per infidclitalcm. Eteris columba mea, legis, abjecit, et dulces ficus, id cst apostolos protu-
septiformi Spiritu illuslrala; ut columba scplem na- lit, qui dulcem cibum allegorice credentihus inini-
luris decorala, faciens simplices. Et eris formosa strarent. Et quia ficus Synagoga apostolos protulit,
mea, deformes in vitiis faciens formosos in virluti- . ideo vincm fiorenles odorem dederunt, scilicet Eccle-
bus, el cum illis comitala ad me venies, ad remu- sisede Judseis conversee in fide florenles, famam
nerandum te. bonse operationis dederunt. Flos vilis expressus
Notanduin quod hsec verba et sequeritia suni conficit poculi genus, quod saluli et voluptati cst ad
sponsoe reproesentantis verba sponsi. Opporiunum coniedenduni. Flos vitisjest fides Christi; poculum
habes tempuspr.Tdicandi. Jam enim (vers 11) hiems, inde confcctum est Evangeliuni sanctuni, quod con-
id esl infidelitas, transiit; hnber, id est persecutio, fert oeternam salutem et vitoe voluptatem.
abiit et recessit. Hienis, quoe gelu terram constringit Nota quod sponsa, quse ad colendum vineam nnt-
ne .ruclificet, est infidelitas, quse corda homiiium titur, tribus nominibus appellatur, scilicet, aniica, :
fngore malitia; cor.slringit, ne fructum fidei affe- columba, formosa, quia nimirum cuilura vinese,
rant. Hcechicins usque ad Christum duravit, sed quod est prsedicatio, his solis committitur, in euibns
 3S3 . E5P0SIT10 1N CANTICACANTIC. 591
recta fides, el pura dilectio, et simplex operatio in- .-'
\ VERS.H.— Ostende mihi faciemtuam. Per facieni
venitur, quatenus faeiendo quse docent, sint Dei homo cognoscitur, facies ergo Ecclesiseest bOnaope-
ainici non lucii causa operantes, sint columbini, in ralio, per quam cognoscitur; hanc faciem ostendil,
dilectioue sinl formosi. Hsecseptem a Spiiitu sanclo dum quod occulte operatur in publico alios operari
proponuiitur, quia vinea Chfisti, per septcm dona docct. Domino facies ostendilur, dum causa Dei bo-
Spiritus sancti septem modis excolitur, dum per num opus ad exeraplum proxiniis profertur : Sonet
pra_dicaiionem hiems infidelitatis solvitur, et imber voxtua in auribus meis, scilieet quod in die despon-
bellorum sedalur, et flores initia bonorum produ- saiionis tuse in baptismate nrihi te servare promi-
cuntur, sarmenta vitiorum ampulanlur, vox turtu_! sisti, hoc alios servare docc : vpx cnhn ma dulcis,
ris, id est simplicis preedicationis, in culta terra, subaudis erit audiioribus. si ita vivis ut doces, et
scilicet, in cdrde jara credulo libenter auditur. Ficus facies tua decora, ld est operatio tua erit mihi pla-
profert fructum, scilicet, quisque fidelis bonuni cita. Decorus dicitur quasi decor oris. Decorum
opus, et sic vinese excultse, scilicet Ecclesisein fide quippe est dicere et facere , unde deleclatur Deus.
florideedant odorem virtulum Adhuc repra^sentat sponsa verba dilecti. Superiora
Jam mittittM'filia Pharaonis pro filia Babylonis, et dixit ad sponsam, nunc convertit se ad adolescei.tu-
eum ea regis legati mittuntiir pro regina austri, cui ^B las, dicens.
a sponso dicitur: Surge, amica mea, superius dixit, VERS.15. — Capilenobis vulpeculasparvulas qua
surge; et ilerum repetit, surge, quia duobus modis demolinntur vincam. nam vinea nostra floruit. Quasi
surgimus: cum aut ad operandum, aut ad docen- dieat, vinea nostra fioruit, quani amiea mea niagno
dum mentem eiigiinus. Dicitur ergo, surge, id est labore excoluit, sed ecce vulpes irrumpunt, et fru-
ad bene operandum, et ad exemplum prsebendum ctum ejus capiunt, qttas vos adolescentulse capite et
mente erigere. Iterum dicitur, surge, id est ad do- de vinea expellite. Vulpes se in foveis abdunt, et
eeiidum alios mente erigere. nunquam recto itinere iiiceduiit. Yulpes e'iam eiirn
: Surgere enim est sursum se erigere. ille
surgit esur.it, aperto orc se mortuam fingit, et ila aves de-
qui facit et docet bonum quod didicit, o amica mea, cipit et devorat.
cui nota feci omnia patris secreta, surge, et adduc Per has notantur haeretici, qui in occultis dispu -
filiam regis Babylonis mihi, ut et ipsa fiat amica tant, nunquam rectum iter fidei servant, caiholicos
mea. Tu olim babifans cum habitanlibus Ccdar et humiles se simulant, ut simplices decipiant. Hos
ftisca, nunc per mea dona speciosa, doce eam esse prsedicalores capiunt, cum eos ratione et auctoritale
in virtutibus speciosam, nune in viliis foedam, et n, vincunt et redarguunt. Hi ideo parvuli dicunlur,
u
cum illa charitate ornata, veni ad nuptias, tu co- quia se humiles fingunt. Vel ideo parvuli dicunlur,
lnrnba meq, per me septem donis Spiritus sancli re- quia ,ut parvuli a magnis, ita ipsi a catholicis sa~
pleta, doce eam simplicitatem, ut septiformem spi- perati deficiunt. Vineas autem demoliuntur, id csj
ritum percipiat, nidificans in foraminibus peirce, et suifodiunl, dum Eccclesias per hsereses et schlsma-
intavernis macerim, hoc est, speih salutis ponens in la scindunt. Sed uria vinea, scilicet Ecclesia catho-
vulueribus Christi, et in promississacrse Scripturee. lica, in recta fide floret, fructum operationls ubique
Petra quippe est Chrislus, super quam petram profert. Quse Isetabunda dicit:
asdificalur Ecclesia domus Domini. De hae petra VERS.16,17. —Dileclus. meus mtht,et ego itli,
fluxit aqua, qu_efiliosIsrael satiavit, quia de Christi qvi pascilur inter lilia. Dilectus meus milii hsee b- •
latere sanguis et aqua manabat, quoe hanc colum- cutus est, et ego illi, subaudis obediam, qui pasci-
bam redemit ef lavit, Hujus pelroe foramina sunt tur inter lilia, hoc esl deleclatur in operibus eoruni
Christi vulnera, quse sunt eolumbse, id est Ecclesise qui sunt candidi in virtutibus, qui sunt decus alio-
ab accipitribus, id est a dsemonibus munimina. Ma- rum, u.t lilium spinarum. Et landiu in his pascitur,
ceria est Christi latus, caverna lateris est vulnus, et tandiu obediam illi alios docendo, donec aspiret
quod Iancca mililis fecit. In quo heec columba ni- D 1 dies, id est donec scientia aeternse claiitatis adve-
dumposuit spei. Vel maceria est murus circa vi- niat, ubi omnes verum lumen videant, et donecin-
neas absque caementofactus. Etintelligitur Scriptu- clinentur umbrm, id esl donec ignorantia pra?sentis
fa, quse cingit Ecclesias, ahsque haeresi compacta. vitas pe.rlranseat.
Sicut enim coementum est ligamen lapidis, ita hse- Dies est prseseniia solis, nox vero est umbra ter-
resis ligamen est animarum. ree.Cum sol surgit, dies cum suavi spiramine venit,
Cavernse hujus macerise sunt profundse Scripf.uroe tunc umbra terrae, quod est nox sub terram incli-
sententise, in quibus se a vitiis abscondunt h_cco- nata evanescit. Ita cum sol justitise Christus illuxe-
lumbse. rit, et dies aeternitatis cum refrigeiio justorum aspi-
Et notandum quod tribus noniinibus attollit quos raverit, ignorantia et persecutiohujus vitaeet umbra
ad prsedicationem mittit, quia ordo doctorum debet evanescet,
secreta Domini, ut amicus scire quse doceat; et Simililudo est ab illo qui, nimio aestu fatigatus,
munditia speciosus, utvitaejus auditoribus splen- vento et dulci aura recreatur. Sic Eeclesia, eestu
deat, et septem prsedictis virtulibus ut columba tribulationum fatigata, Christo adveniente recrea-
septem naturis fulgeat. Cui dicitur. tur. Filia Pharaonis pro filia Babylonis missa spon
PATROL. CLXXIi. 13
 595 IION0RII AUGUSTODUN. OPP. PARS Ii. —. EXEGETICA. 586-
sum orat, ui ejus auxilio iilam adducat, dicens : 0 A Amicus Bei efficitur, cum inimicos Dei persequi-
rni dilecte, reveriere, ad filiam Babylonis per gra- tur. Speciosus est, cum errar.les ad speciein Dc-i
tiam, a qua recessisti per idololatriam, simitis esto, reducil. Venit, cum negligentes ad nuptias Agni ve-
in ea caprew quse/alta petit, et salubres herbas a r.ire facit. Columba est, quse alienos pullos riutfii,
noxiis elegit, ut salvandos a massa perditionis se- cum filios perditionis, filios gehennse, filios iroe, fa-
cernas, et eos alta coelorum petere_facias. Aut simi- cit filios regni et filios Dei, In foraininibus petra?
lis esto in ea hinnulo cervorum, qui veloeiter currit nidificat, cum eos in vulneribus Chrisfi confidere
et umbrosum lccum quserit. ut faeias eam velociter imperat. In caverna macerise babilat, cum in do-
ad fidem, et ad baptismum curfere, et de sestuvitio- ctrina sacrse Scripturse eos sperare clamitat. Faciem
rum opaca virtutum qua.rere, tu existens super suam Deo ostendit, dum per bonuni quod agit.Dei
prsedicatores, dando eis verbum.tuum loqui cum fi- rctributioncm intehdit. Quem enim conscientia ac-
ducia (Act. iv, 51), qui sunt per contemplalionem cusat, abscondit faciem, et loqui vefecundatur.ille
montes in domo Dei, quod est Ecclesia, sicut hoec faciem osteudit, qui opere complet quod verbo do-
animaliapropterpascua habitant supermontes Bethel. cet, Vox ejus in auribus Dei sonat, quando vivit ct
Bethel diciiur domus..consurgens, vel domus-vigi- prsedicat, Vulpeculas capit, dum falsos fratres ad
"
tiarum, yel domits Dei. Et est Ecclesia quse ad CGB- regulam justitia, corrigit, aut incorrigibiles de ccctu
leslia cPnsurgit, in qua sunt vigilise laudis. eor.lra fratrum repellit, ne vineas ' suffodiant, ideslne con-
dsemones et viiia, in qua habitat Deus per fideai. gregationes justofum "simulalionesubvertant, Dile-
Hujus montes sunt doctores alti in virtulibus, super clus placet illi, in promissis, et ipse placet illi, in
quos est Christus, caprea, et hinnulus cervorum, obediendo ejus prseceplis. Pascitur inter lilia, quia
cum per ecs bor.os a malis eligit, et eos per exera- reficitur sanctdruni vita in virfiiiibus candida. Do-
pla saiictorum currere facit. "Capreoe et hinnuli in nec aspiret dies, hoc est, donec lux veritatis oiiini-
-montibus Bethel habitanl, quando quique fideles bus appareat, et umbra trariseat; sicut eiiim umbra
r_psrdoctrinam sanctorumad altaccelorumfestinaiit. fuit Synagoga, et quidquid ille populus egif, umbra
Tropologice dileetus sponsam a somno excitat, fuit illius rei quam.niinc aginius, ita sacraineiita
•cum Chrisius iriterna inspiratione spiritualem vi- Ecclesiee et fesliviiates sunt umbra iuturae. glorise.
rum a clausfrali quiete ad regimen Ecclesioevocat, Sic eiiam omnia mala praesentis vitse sunt umbroe
Hic in moiitibus saltat, cum c-umde virtute ia vir- malorum futurse vilse. Cum ergo lux seternse glpria.
tulem per exempla Pairum ducit. Ipse erit similis illi.xerit, tunc umbra sacramentorum evaiiescif. et
caprese hinnuloque-cervorum cum bonas senteritias tribulaiio prsesens recedit, Dileclus ad huiic rever-
cligit, alla virlutum.ad bravium vitiE exemplo sas- titur, cum expulsis hypocritis numerus perfectorum
ctorum petit, slans parietem impellit, cum consilium attgelur. Huic erit dilectus caprea, cum per eum ho-
-
-nialignantium sapienter subvertit. Per cancellos et nos a malissecernit. Hinnulus erit, eum quuslibet
fenc-stras respicit, dum apostolicas et propheti- ad coiiycisipnem currere facit. Et hoe super montes
cas Scr.ipiuras diligenter intendit. . Belhel, id est hoe facit per prselatos domus Dei.
'
D/lecius ei .per eaneellos et feneslras loquiiuf ul Anagogice, dileetus sponsam a somno excifat,
surgat, cum Christus. per prophetas et aposiolos cum Christus pe.regrinantem Ecclesiam ad cceiestia
eum docet, ut proximos ad bene -vivendum moncat, vocat. Hunc videt in moiilibus et in collibiis salien-
Ipse vero surgit, dum ei ad omnia obedit, Propc- tem, quando cernit eum super ordines angelorum et
rat cum ppportune imporlurie.praedicat, et sic amicus sanctor.roi in dextera Pat.ris regnanteni. Similem
Dei flt, cum alios amicos Derfacit; columba^est, CUM caprese videt etliiimulo cervoruni, quia depalriar-
simpiicitef vivit; formcsus, eum alios ad bona infor-. cliis natum conspiciet Judicem vivoruni et inortuo-
mal; venit, cum jussa Dei implet: hir.c bieros transit, rum. Post parietem nostrum stat respieiens per fe-
cuni aspera conversatio commissseplebis in malitia nestras et cancellos, quia carnem sumptam ex rio- •
indurata calore divirii amoris soluta, in ver sanctse r, bis .niorlalem,monslrabil ei in gloria Patris iminor-
cpnversationis transibit; imber recedit, cum tenta- talero, ut per prophetas et apostolos promiserat,
tio persequenfium se cessabit. Cum enini pravos a Ipsa surgil, quia vocanii occurrit ad gaudia; pro-
pravitate prohibet, nlox persecutioncm ab eis susli- perat, uhi amica secreta cceleslia yidet; ubi erit co-
net, quia omnes qui volunl pie vivcre in Ckristo Jesu, lumba sepliformi spiritu plena; formosa, quia sine
psrsecuiionempaiientur (II Tim. m, 12). Iinbi'e ab- roacula. Ihi liiems totius adversiiatis-transit, imber,:
euiite flores apparebtint, quia cessante persecilionc id est torpor et ssevitia preesentis vilae abscedit,
malorum, inilia bonorum efunipunt.Ipse sarmenta quia, cum de corpore educilur ad contemplanduin
amputat, dum rebelles de Ecclesia scgregat. Vox Deum, in substantia sua ducitur.
lurturis in terra audiiur, cum poenitcntes ad Eccle- Non jam verborum gutite sunt necessarise, ut
siam per lamenta converluntur, Ficus profert gros- pluvia proedicatlonis debeat infundi, quia quod hic
sos, dum bona arbor, scilicet bonus homo profert minus audire potttif, amplius videbit; nec teniatio
bonum opus. Vineoeflorentes dant odorera, quar.do ncccssaria, qua aliquis defceatprobari. Tunc flores
Ecclesi_e-velclaustra sub eo emittunt bonorum ope-- apparent in terra, quia quando de aelernoe beatita-
rtiin opinionem. Ipse surgit, cum li_eretlcis resislit. dinis vita quseda.msiis.vita.is primordia prsegustare
397 EXPOSiTIO IN CANTICACANTIC. 38?
anima ccepent, quasi jam in' floribus odoratur _a nvm ignis mitteiitur (Matih. mi, &{).Posiea seia-
exiens, quod postquain egressa fuerit, in fruclu pcr vinea florebit, quia Ecclesia cum Christo in
uberius habebit.. Tunc teinpus putalionis .-adveriit, seteriium gaudebit. Dilectus illi conjungitur, et ipsa
quia, omni vitio amputato, morie.et poena carebii, illi, qui pascilur inter lilia, quia regnat inler agmina
Mox ab ea, vox turturis Christi, in terra viyen- sanclorum, in virtutibus candida. Vel nunc inter
tiuni audieiur : Intra in gaudium Dominitui (Mattk, lilia pascitur, quia in provectibus saiictoriim usquo
xxv, 25). Et ficus profert givossossuos, cum laboris in finem soeculireficitur. Douec aspiret dies et in-
sui recipiet fructus, seter.isevitae proeraium. Vineee clinentur umbrse.
ilorentes dant odorem suuin, quia Ecclesise. qusehic Silvestiia animalia, unde similitudo esf, pascun
in virtutibus fioraerunt, ibi odorcm suavitatis emit- lur per totam noeiem; supervenienle aurora.quse-
tentes, seternam praebent voluptalem. His amicis runt sibi tuta loca, ita Christus-, dum constat mun-
sociabitur amica in gloria, speciosa in amplexu dus, qui est nox. per illam noelem pascitur, de san-
Spiritus sancti,.columba, iii foraniine petree, id est clorum virtutibus, cura aspirat dies aeternitatis, ct
in secrelis Christi, el in caverna maceri_e, hoc est, ortus fuerit sol justitise Christus, postea non labo-
in cubilibus eivitatis supernae. Ibi estendit ei Chri- rabit in fidelibus, sed Deus erit omnia -in omnibus
stus faciem sciani, quando in raajestate sua videbit B (I Cor. xy, 28). Tuilc de judicio f eversus, similis
cum facie ad faciem (I Cor. xm, 12). Yox ejus so- erit caprese, quse bonas herbas eligit, et alta petit,
nabitin auribus ejus, quando audiet eum dicentem: quia bonis ad se"eleclis, in alta gloria Patfis regna-
Venite, benedicli Patrismei, percipile re_gnum(MaUh. bit, Et eril similis hinnulo, qui in umbi-osoloco re-
xxv, 5i). Quaevox est dulcis, et facies decora, in quiescit, quia in refrigerio sanctorum ipse refrige-
quam aesideranl angeli prospicere (I Peir. i, 12). . riura eorum requiescet; super montes -Beiiiel,vide-
Viilpeculsecapiur.tur, quse viueas demoliuntur, quia licet super omnes ordines angelorurii coelcstisJera-
per angelos omnia scuiidata cqlligentur et-in cami- salem, queeest domus Dei.

SEGUNDUS TRAGTATUS;
Proecedenstractalus erat de filia Pharaonis, se- vit secura gentilitas. Nox vero intelligitur saecularis
quens erit de filia Babylonis. Jam legati Regis pro prophetia, perplexis sententiis obscura. Dicit ergo :
regina austri missi veniunt, sponsarn in camelis In leclulo meoper nocles qusesiviquem diligit ani-
cum niaguo comitatu adducunt; quam filia Pha- r ma mea, quasi dicat: Ego plenitudo gentium Inin-
raoiiis devinea cum suis comitibus egressa, cum iidelitate mea quasi iniecfo oegraposita, per noctem,
iriagiio tiipudio excepit, cum raagno comitum plau- scilicet obscuros libros philosophorum qusesivi le-
su in templum regis duxit. Hancque rex regali mtt- gendo, et interrogando notitiam ejus, quem nunc
nificefttia dolatara, ad convivium prseparatum in- cognitum vere diligit aninia mea, noc est, prse viti
iroduxit, scilieet apostoli, pro Ecclesia geiitium mea diligo eum, qui prior dilexit me, et minc per
missi, hatic signis et preedicalionibus ad fidem Chii- fidem assumpsit me; quoesivi illum multolies in
sti convcitunt. Quam multiludo fidelium, de Judsea Scriptufis genlilium, el non inveni sequalem Patri
gralias-agendo sibi associavii, In templuiii Doiiiini, natum de yirgine pro humano genere. Mulli quippe
id est in primitivam Ecclesiam verbo et exemplo gentilium mulium inqtiisierunl viam salutis, per
deduxit; hancque Rex glorioe,Clnistus, multis do- quam venirent ad summum bonum, ubi esset vera
nis sapientioe et scientise ditatam, ad convivium beatitudo, et non invenerunt, quia in Christum qui
corporis sui, vel sacrse Scripturse vocavit. Legitur est via, veritas et vita, non crediderunt, et cum
r.amque.quod Paulus et Barnabas, etalii ad gentes apud illos veritatem non invenirem, dixi.
ad prsedicaudum missi, ad Jerusalem reversi, fratri- VERS.2, 5. — Surgam, et circuibocivitatem; per
busreiulerunl,quanta Deus per cos in gentibus fece- D vicos et plateas qumram quem diligit anima mea.
rit, et quanta aviditate gentes fidem receperint, et Surgam de lecto infidelifatis, et circuibo, id est
quomodo Ecclesia in Judseaconstifuta de eorum con- perscrutabof Ecclesiam, civitatem Dei, et civesil-
versione/exsultaverit,(Act. xxi, 19). Filia ergo Baby- lius interrogabo, et per vicos, id est per exemp.a
ionis olim in idololairia misera, scilicet gentilitas martyrum, et per plateas, id est per doctrinas cor;-
•iiia confusionis, nunc austri regina, quia ad vefum fessorum, queeram quem diligit aniina mea, id est
Sfigeiii Christum conversa loquitur filisePharaonis, naturalis ra/tio. Civilas dicitur quasi civium uhitas,
'videlieel Ecclesise de Judoeis, narrans ei niiserias, et intelligitur Ecclesia. In qua habitantes debeM
ytias passa est a priori-vita dicens. habere in dileetione cor urniin ct animam unam.
CAPUT III. Vicus est slricla via, et designantur hi qui per ar-
VERS.1.—7JI lectuio meo per nociem quwsivi ctam viam pergunt ad gaudia. Arcta via est jejuna-
ciuem diligil anima mea.'-Similitudo est ab illa quse re, vigilare, corpus castigare, a mulieribus absti-
in nocte aifticum anxia quserit, de non invento rio- nere, inimicos diligere.
let, et tandiu quserens circuit, donec inveniat el lseta Platea estiala via, et notantur hi qui pef latani
ei adhsereai. Lectuius est iniidelitas, in qua rcquie- et spaciosam viam. tendunt adcoelestia, ut licite
 599 •HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. 400
ccnjugati, et negotiis soecularibus pro nccessitatei A stolos adductam, Christus, Rex glonse in domum
occupati, et tamen eleemosynis intenii. filiae Pharaonis, id esi in fidem primitivse Ecclesioe
Dubium dogma philosophorum deseram, et adl introduxit, et in cubiculo ejus, scilicet in conteni-
certam Chrislianorum doctrinam nie convertam. plativa vita a ftimultu s^culi requiescere docuif, et
Et ab his qui sunt in contemplativa vita, et abi ne quis hanc lucri causa ad sseculare negotium ab
his qui sunt in sctiva vita discam quid potissi- hac quiele inquietet, per prophetica et aposlolica
iriura ei placeat, quem prse omnibus diligit anima scripta prohibet. Ecce bonus pastor erroneuin gre-
mea, id est naturalis raiio. Nam diu qusesivi illum, gem ad oyile siiuin adduxit, et sub uno pastore
prius in scholis soecularium, et non inveni apud unum ovile fecit. Ideo autem versiculus, Adjuro vos,
illos certam viam verilatis. Tandem mc ita diligen- filiceJerusalem, in cantico amoris repelitur, ut non
ter verum investigantem, et beatam vitam desidc- roinorem se Dominus Eeclesisede gentibus quam de
vantein invenerunt me vigiles, scilicet prsedicafores Judseis collectam curam habere; sed eequalem p:o
aposloli ad docendum parati, sicul Cornelium Pe- utriusque pace sollicitudinem gerere designet. Non
iru.s, Eunuchum Philippus, Dionysium Paulus, qui enim minus hsec regina austri capitur amore sponsi,
verbo et exemplo sollicite custodiunl civitalem, vi- quam prima amica de Judseis.
delicet Ecclesiam, ne hosles dsemones, vel haerelici R Eeclesia dormit cum quiete contemplationi vacat,
clanculo irrumpant, el aliquem de civibus incautum tunc vero evigilat, cum aliis verbo et exemplo vi-
in aninia perimant, Quos interrogavi dicens. tam seternam prsedieat, ut lux ejus coram homiiii-
rviiiji cjuemdiligit anhna mea vidistis ? Quasi dicat bus luceat, ut videntes opera ejus glorificent Palrem
legatis regis pro se missis : Apud philosophos civcs in coelis (Matth. v, 16). Anima vero fidelis dormit,
meos qusesivi, et non inveni; vos autem Salvato- cum se a carnalibus desideriis alienat. Tunc auteni
rem mundi annunfiatis mihi, quem cum hominibus evigilat, cum bonis operibus ad yisionem Condito-
conversalum vidistis. Num etiam oculis cordis glo- ris properat. Ecclesia aulem peregrinans dormit,
riam majestafis ejus vidistis? Dicuut ipsi paululum. cum mortuo corpore in sepuicris quiescif, ul scri-
Nam vidimus eum csecos illuminantem, mortuos bilur; Citm dederit dilectis suis somnum, eccekmre-
susciiantem, et in monte gloria deitatis ut sol ra- ditas Domini (Psal. cxxvi, 2). Tunc vero evigilat,
diantcni. Ego av.tcmdum pertransissem eos, hoc est, cum in die judicii resurget, et regnum sibi ab initio
cum per doclrinam eorum de terreiiis mente traus- paralum percipiet juxta moralem sensura, lectulus
issem ad coeleslia, inveni in sequalitaie Patris spon- est carnalis voluplas, in qua requiescit, qiii in deli-
sum nieum, Verbum per quod iacla sunt omnia, ciis sseculi vivit. Nox vero est mors, dicenle Domi-
mtem diligil anima mea, quia ipse dilectio et yita no: Venit nox, cum nemo potest operari (Joan. ix, l).
est. Tenui eum, inventum in fide, nec dhniitam eum In lerto ergo per noclem Deum quseril, qui carra-
operatione, pro aliqua tribulatione, donec introdu- liter vivens, imminerite morte, inducias vitse a Do-
cam illum, mea praedicatione in domum mairis mem, mino petit. Sed quod quserit non invcnit, quia noia
id est in nationem gentium, ei in cubiculum genitri- ideo indueias petit, ut Domino pro pcccatis suis
cis mem, hoc est in patriam gentilium, nl omnes satisfaciat, sed ut diutius -consu.;lis dtiiciis affluai,
credantin iilum. Vel mater est Syna_goga,quse Ec- Huic necesse est ut de leclo carnalis vilse surgai,
clc-siam ge-nliumper fidem genuit, cujus domus est civitatem, id est sacram Scripturam tota intentione
Judsea, in-qua in fine mundi sub Antichrislo celli- circumeat per vicos et plateas, id est, per spiritales
getur Synagoga. In hujus matris domum iiitroducit el sseculares salutem animse quserat. Quain ideo
Eeriesia per fidem dilectum, ut omnis Israel salvus non invenit, quia prioris vitse maculas poenilendo
tiat. Convertenlurenim ad vesperam, hoc est in fine non diluit. Sed hunc vigiles inveniunt, qui civi-
niundi, el famem verbi Dei palieniur ut cancs (Psal. lalem custodiunt, quia docti viri qui sciipturis invi-
LVIII,7), et circuibiint civitatem, id esl Ecclesiam, gilant, hunc ad poenitentiam et satisfactionem in-
ul audiant a Christianis verbum salutis. Genitrix est , formant.
' Hoc de salute animscinterrogat, et cum eos per-
nutrix, et intelligiturlex, quae suo lacte nutrit filios
Eedesiae, cujus cuhiculum est Jerusalem vel corda transierit, id esl cum per doctrinam eorum veram
fidelium. In cubiculum genitricis dilcctus ducitur, pceniientiam egerit, saluleni quam quaerebat inve-
quando Ghristus per legem in Jerusalefti praedica- nit. Hanc crgo invenlam oportet ut teneat hona
i.ur, et in corde verus Deus creditur. Postquam rex operatione, nec dimiltat ulla tentalioiie, clonecChri-
reginam Auslri in domum filise Pharaonis ad con- stum dilectum introducat in domum malris suoe, id
vivium introduxit, eam etiam in cubiculo ejus, ut- est, in auimam quoeest domus gratiae, quoegenuit
puta de itinere lassam requiescere fccit, et ne quis eum Deo, et iu cubicutum genitricis suoe, id est, in
hai.c inquietet, inlerdicit dicens. cor, quod est cubiculum sapientiae, nutricis suse.
VERS.5. — Adjuro vos, filim Jerusalem, per ca- Aliter leclulus estsecrefum spiritualis vitse, nox
preas cervosquecampnrum, ne suscilelis, neque evigi- vero perturbatio mundi; in hoc leclo cum fidelis
iare faciatis dileciam, donec ipsa velit. Hoc ita in- anima in sancta conversatione vivens , et perturba-
telligitur de Ecclcsia genlium, ut prius de Ecclesia lionem a fratribus suis paticns, illum solum legendo
.Judoeorum. Ecclesiam quippe de genlibus per apo- ct orando quoeritquem diligit, in qtto pacem et re-
m EXPOSITIO-IN' GANTICA CANTIC". A.0S
guiem habere possit. Sed quem quseril hic non iu- A scilicet Ecclesia gentiuift ab apostolir, i"nspeculati-
venit, quia, quandiu iri mundo vivit peregrinatur a va vifa informata, et a Christo multis doriis Spiritus
Domino '(// Cor. v, 6), qui est pax et requies et sancti decorata , a secreto intimse coniemplalionis
beatitudo. Surgit ergo et circuit civitalem , quia se sponsi ihstinctu ad publicufti bonse Ppefationis, et
tota virtute erigit ad perscrutandam sacram Scfi- prsedicationis processit, dum exempla patieritiae per
pturam ; per vicos et plaieas dilectuin quserit, quia multa lorriierita diversis temporibus proximis prae-
vitas spiritualium et ssecularium in corttemplativa buit, cujus immutaiioiiem ac patientise pro Chrislo
vita et aetiva vivenlium percurrit. Si quid imitan- virtulem fideles de Judseis admiranies, magnis Iau-
duin inveniat, per quod dileclo placens ad illum dibus extdllunt, et Chrislum de Synagoga expul-
perliiigat; sed hic iton invenil, quia, quaiidiu ejus sum, in ea ut in Iecto requievisse canunt. '-
visione liori frtiitur, non quiescit. Est profecto Ecclesia lectus Chrisli, quia in ejus
Hanc vigiles civitatis inveiiiunt, quia exposilores fide et dilectione ut aliquis in leclo fessus, fequies-
sacroe Scriplurae in doctrina pervigiles laleiii ani- cit. Est el doiftus convivii, quia Chfistus ejus ope-
mam quserunt, quara suo dogmate ad Christumper- ribus reficitur, yel esurieiis in pauperibus eibatur..
ducant. Hos interrogans paululum pertransit, et di- Sed et vitulus saginatus prodigo filio iri ea occidi-
lecfam iiivenit, quia seripia eorum peiiegens cilo B tur (Luc. xv, 27), dum genlilis populus corporeet-
Deuni vefo intuitti invenit quern/qusesivil. Per eos sarigiiineChrisii reficitur, et esurientes et silientes
transit, quia in ipsis videtformara ejus quem quse- jusliliam variis Scripturse ferculis saturantur. Igi-
rit, et tamen iransit, quia Deurii qui ultra est inci- tur filia Pharaonis, hoc est Ecclesia de Judssis,,
pii iinitari etintueri; hunc tenet dilectione, nec di- adiniratur quod-ei filia Babylonis, id est Ecclesia de .
niittit, ulla peiturbatione; doiicc exemplisintrodu- gentibus, per omnia comparatur, et congaudetido
cat illum in claustrum, domum congregalionis ma- exclamat :
tfis suse, quse illum per exhortationem geiruit, et iu VERS.6. — Quw est isla qnw ascendit per deser-
cubiculum genitricis suse, id est, intellecium sacfae lum. Similitudo est a populo,. per Moysen"de JEgy-
Scripturse, quse e.urii nutriyiliacie scientise; ut et pto p6r. mare Rubrum eduelo, qui per desertum
alii eum intelligant Deum.' diflicili via a'd patfiam ascendit. Cui Amalec in via
Juxta altiorem vero iiiteIlectun"L,leclulus est cor- pugnam intulit, qnem Josue, qui et Jesus, vicit, qui
gus iri quo aninia quasi segra recubat, nox vero hic victorem populum manna refeclum in lerram pro-
liiuiidus tenebris igiiorantise obsitus." Ecclesia hic niissionis introduxit. Sic Ecclesia genlium, de Mgy-
perfigriiians in lecio dilectum per iioctem quaerit, „ pto hujusmundi per Christum de potestatePliarao-
dum in corpore, quod aggraval animarii posita, el nis, id est diaboli liberata, per baptismum sanguiiie.
tenebris ignorantise obsila, seternum lumen Cliri- Christl rubficata, est educta. Qtise pef desertum::
sttim videre. appetit. Queni dum invenil surgit, ci- mundi dura via ad patriam coeliascendit, quia per
vitatein circiiit, per vicos et plateas, qucm diligjt, niuitas triJiulationes oportet eam introireinregnum
quseril. Quia cuneta lerreiia ejus amore spernit, ad coelorum. Cui Amalec, id est diabolus, pugnani iii
coeleslia scfulanda se erigit; ordines angelorum et via sequitatis irifert, per persecutores, per haereli-
sanclorurii mente lustrat, si forte pef eos veram lu- cos, et per falsos Christianos. Sed hsec omnia per
eem aspiciat, Hanc custodcs civitat's inveniunt, verum Jesum suum ducem vincit, qui eam cofpore
quia angeli, qui semper videni faciemPqtris (Malth. ct sanguine suo pascit, etin tefram vivenlium, sci-
xvni,10), ei occurrunt et per cOntcniplationem di« licet, pafadisum introducit, dicit ergo : Quae est ista
lecti gloriam ostendunt; bos cum paululum per- quse ascendit per desertum sicut virgula fumi, es-
tiansit, diiectuni iiivenit, quia, cam choros angelo- aromatibus myrrkw et tkuris et uriiversi pulveris pi-
rum mente tfaiiscenderit, f.Christum in dexlera Pa- tjmenlarii? Hoc admiraiido dicit, noft interrOgando
tris regnantem videbil. Hunc lenet conlemplando, S^Tiagogaerat Dei"terra, aratro legis culfa, prophe-
nec diraittet ultra icrrena sectando, donec ipse in- tis ct aliis iustis fecunda. Gentilitas vero erat deser-
troducat eam in coeleslem Jerusalem, quse esl ma- D tum uulla virtuluin fruge fecunda, a nullo propheta
ter nostra et domus angelicaemultitudinis, et in cu- velangelo ad cultum Dei instituta. Virgula est timor
biculum genitrieis suse, id est-, in paradisurn exsul- puerorum correctio yiliorum, per virgam inteHigitur
talioriis, qui cst cubiculum Ecclesise nutricis suse. timor Domini, per quam Eeelesia ad sapientiam
De paradiso voluptatis expulsus est liorao peccans ascendit, ut scribitur : Initium sapienliw limor Do-
cum .suis sequacibus.in paradisum exsultaliOiiis.. mini (Psal. cx, 10). Fumus est saiictum desiderium,
receptus est latro poBiiitens cum suis sequacibus.. igne amoris divirii procfeatum, aromaia sunt con~-
Rcgina auslri a quiete evigilans,. ab ipso rege exci- fectio specierum, et notatur multitudo virtutum,
tala, de cubiculo procedit. genimis ornata,. quam fi- Myrrha est mortificatio martyrum, thus sacrificium
lise Jerusalem cum cantu (vers. 6) :.Qum est ista, confessorum , universus pulvis pigmenti, devotio
cscipiunt, et ad lectum Salomonis honorifice dedu- omnium fideliuio Christi, pigmentarius eninl est
cunt-, ihi fortissimi exisrael armati occttrruiit, et medicus, qui pigmerita, id esfdiversa" medicamina,
tam (vers. 9) in ferculum Salomonis, id est in do- conficit, et intelligitur Ghristus, qui Scriptu.rani -ad
mam convivii cuin mnguo apparaiu -introducunl vaviosvitiorum morbos medicamen fecitv
 4-DS HONORIIAUGUSTODUN.8PP. PARS il, — fckEGETICA. iH
Hic sex gradus aseeiisioiiis ad perfectionem"seri- A potius imitamiiii me, Chrisfi vesfigia per difneilia
buntur, vel sex"ordines electerum in Ecclesia expri- sequentem ; quiaad lectuni Salomonis, id est ai
muntur. De virga quippe timoris, aseendit ad fu- a.ternambeat.iiudinem festino, qui est fcctus Chri-
iiium coropunctionis, inde ad aromata v-irtulum, sti veri paciflci, in quo requiescuut cum eo orii.nes
deinde ad myrrham mortifieaiionis, inde ad llius sanctl, ei ut hic fiam ejusiectiis per ildem, ut in
confessionis, ut iiostia viva fiat Deo, denium ad me requiescat per gratiam , ut ibi in ejus b:cto re-
universum pulverem pigmentarii, hoc est ad imi- quieseam. Quem lectiim ostendam v.obis, ui et vos
tanda universa exempla sectatorum Chrisii. Vel per ad eum asceiidalis, et in eo requiescatis,
virgam, quse recta est, recti corde accipiuntur ; per VERS.7, 8.'— En lecluluni Sntomofris sexaginttt
fumum poenitentes, per aromata. claustrales, per fortes ambiunt ex forlisstmis hrael',, onmes tenentes
myrrhani martyres, per thus confessores, per uni- gladios, et ad bella doelissimi. Quasi dieai: Ego Ec-
v.ersum pulvereiil pigmentarii conjugati et-alii fide- clesia sum leciulus -Cliristi veri pacifici, in quo san-
les.. Dicitur itaque quse est ista quse ascendit per de- cti, in ejus ainplexu deleclaiitur, tumultibus yitio- .
sertum, quasi dicat•: istaolim desperata, a Deo de- rum sopitis. Et me sexaginla fortes cum giadiis
serta, nunc ad fidem eonversa, .quam gloriosa est,. ainbiuiit, hoc est, pmnes perfecli in lege, et Evange-
et quaiila laude et admiratione digna, quse asceiidil " Iio, me scriptis sriis ab haareticis niuiiiuiit, et ideo
per gradtis virtutum, per desertum mundi, ad alta veniie, et in ine securirequiescite. Diiiiiriuiivum ideo
cffilorum,. sicul vi;-gula fumi, virgula quse de terra lectulus. ponitur, quia-hicbrevis est requies sancto-
ad coeluin se erigi., et fumus qui ima deserens alfa rum. Ad litteram ita intelligilur, quod Salomon di-
petit, fumi dico ex aromatibus, id est, ex odore lissimus regum, lecttim auro et geiftmis-oriialiim
•nyriiise ct thuris, et universi pulveris pigmentarii, habuerit, qui frequentium miiilum excubiis custodi-
iioc est, ex omnibus speeiebus medicinalibus-.. Fu- tus sit.
riius ex. igne nalus,. in alta conscendens, paulaiim Ad allegoriam autc-m Salomon, quod sonat paci-
sesubtrahit liumanis aspeciibus; sic Ecclesia ign.e ficus, est Christus verus pacilicus, qui omnia paci-
sancti Spiritus in aniorem Dei accensa, traiisceu- ficavit in coeliset in terris ; cujus lectus est Ecclesia..
«/lerenon-desinit, donec a terrenis suLlracta ad in- in qua ipse per.fidem requiescit, pulsus de Synago-
visibilia cceli rapiatur. Fumns eodem tempore par- ga. Qui leclus est auro et gemmis oriiatus, id est,
liiii oritur., partim in sublimioribus disparet; sic sapientia et virtutibus decoratus; huiic sexaginta
Ecclesiain quibusdam suis membris gignilur nova, forles cum armis ambiuut, quia onmes peiiecti Ec-
iii quibusdain in sublimibus superius colligitur ad „ clesiam scriplis et exemplis muniunl. Sciendum-
ccelestia. quod numeri pro magno mysterio in sacra Scriptura
Per myrrham niorlificaiio carnis, per thus suavi- ponuntur, onniis namque iiumerus est perfecfus, aut
las orationis, per pulyerem omnia genera yirtufum imperfectus; perfectus numerus desigiiat perfectos
accipiuntur, per quse Ecclesia in singulis ordinibus in Ecclesia., imperfectus autem significat imperfe- .
eleclorum ascendit ad summa populorum. ctos in ea : est aulem perfectus nunierus, qui cbm-
Tropologice.. Sponsa per desertum asecndit, quan- pletur in sais partibus; imperfecius autem qui.par-
do anima a voluplalibus carnis ad alta virtutum tibas suis ad suminani rion.pervenit,. aut eam exce-
ascendit, per deserlum, id est per clausiralis vitse dit. Senarius liumerus est perfectus,.quia constat
Becretuni, ubi erit ab illecebris muudi- separata, et suis partibus. Sunt auicm susc parfes, unitas,. bina-
coelestibus prseceptis dedita; sicut virga efc fumus, rius, ternarius; «am sexies unuiii, vel bis iria, vel
terrena deserens et ccelestia pelens, aroniata-virtu- ter du6~.fiuii.Lsex.Non ifa fit in octonorio iiuinero,
tum colligens, et more aroraatum odorein bonse-fa- cujus parles sunt unilas binarius, quaternarius ;
nne de se emiftens, myrrham niortificatioiiis, et thus octies enim unum, vel bis quatuor, vel quater duo
orationis redolens, et pulverem omiiium viriulum sunt octo. QuEeljiartes collecfso non faciunt octo,
per exemplum fratribus pra.her.s. 10 sed septem,; riam ununi, duo, qiiatuor, faciunf:
. -
Anagogice autem sponsa per desertum ascendit, seplein..
quando Ecelesia hic peregrinans per muridum ad Duodenarius autem numerus stimmam suam exxe-
ccelum scandit, sieut virgula fumi, hoe est, sicut dit, cujus parfes suntuniias, binarius, lernarius,.
illi qui fuerunt ut virga recti, "etper funium, id est, quaternarius, senarius. Duodecies enim unum, vel
per lurbalum cor peccata sua lacrymanles,' etqui bis sex, vel ter qualuor, velquater iria, vel sexies
ut aromata odorem virlutum dabant, ct qui se pro duo sunt duodecim. Quse partes in unura collectoe,.
Christo mortificabant, el qui se incensum Deo per scilicet unum,. duo, tria, quatuor, sex faciunt sede-
sanctam vilam offerebant, et qui aliis bona exempla cim. Omnes aulem nutneri continenlur iu quamor
dabant. Filiabus Jerusalem admirantibus et interro- versibus; primus dicitur simplex, scilieet unura,
ganfibus, quo regina per desertum ascenderit dicit duo, tria, usque addecein, in quo versu solus se-
eis : Ad leotum Saloriionis. Fidelibus de Judsea re- narius esl perfecfus, alii onines impeffecfi, Secun-
pentinam graliam Dei in Ecclesia gentium miranti- dus versus dicitur multiplex, scilicet decein,.vigi.nli,
53US,quodper ipsa tormenta scandebat ad coelestia triginla, et ita usquead centum. In quosolus sexa-
dicit : Ke mireinjni me per ardua ascendentein, sed genarius invenilur perfecttis, cujus partes sunt de-
 £05 ; . • " EXPOSITIO 1N CANTICA CANTIC. ZflS
ceis, viginii, triginta. Nam decem pr.o uiiitate, vi- A opera sua perfeeit, qui constat ex- ternario ethina--
ginllpro binario, triginta pro lernario ponuntur. S|- rio etunilat.e;per ternarium.trinitasjper-hinariuiii^
quidem sexies deecm, yel bis triginta, yel fer yiginti .dilcciio Dei et proximi, per unitatem vero exprimi-
fiunt sexaginta, quod nullus alius numerus iitfra tur. unilas EcClesioe, in qua omiies perfecti sunt
centiim facit. Tertius versus est eliam multiplex, cusiodes lecti Christi. . /
scilicet ceiitum ducenti treeentiet ita usque ad mille. . Trdpologice lectulus Saloinonis est spiritualis
In qup sexcenteiiarius solus est perfectus;: nain conversatib vel anima justi, in qua requiescit Deus
sexies cenlum vel bis trecenti, vel ler dueenii fiuiit ut scribitur : Super quem requiescam,' nisi super hu~
sexcenti. Ibi qttippe centum pro unitale, dueeiili milem el quietum et tremeniem verba mea?- (Isa.
prp binario, trecenli pro ternario ponuntur, Quartus XLII,2). Hunc lectuni sexagiula. ex Israel, hoe est
versus est a mille usque ad mille niillia, vel millies omnes spifituales Deum mente coiiiemplantes, veiiio
mille miHia; qui sequuntur-.dicuntur niyriades, ubi . et exemplo aiiibiunt, gladios discfetionis tenentes,
seniper ,qui possidet sexium locum. est perfectus, falsos fratres a veris resecantes, ad bella vitiorum
scilicet sex in.illia,-vel sexagiufa niiliia, vel sexcenta vk-tniibus doeti, quia uniuscujusqiie ensis super
millia. Sexagenarius igitur numerus .constat ex se- femur suum, id est severitas vitse cuique carnalitafi'
nario et denario; liam sexies deeem, vel deeies sex doniinalur,.dum carnem inaceraiit, coi'pus'iri ser-
fitint.sexaginta , per.denarium intelligitur veius lex vitulem rediguht, propfer timores nocturnos, scili-
propter Decalogum , ubi scribitur : non occides, non cet propfer insidias diaboliose fraudis,qtiibus impro-
maickaberis '(Exod. xx), etc.,.-per senarium aulem vidos pertrahunt ad noctem ajterna. damnationis,'
, nova Iex propter sex opera misericordise : Esurivi cl Jtixta Anagogen vero lectulus Salomoiiis est
dedistis inihi manducare (Mulih. xxy), etc. Per sexa- seterna beatitudo, in qua requiescit Ecclesia, qusa
ginta ergo accipiuiitur omnes peiiecti sub Veteri el jam rnigravit de hujus mundi exsilio. Hanc sexa-
Novo Tesfameuto, .ut: propheiae, et appstoli, armis gin.la fories ex Israel anlbiunt, qula omnes Veteris
spiiitalibus instrucli. contra vitia fortes, ad bona . et Noyi Testamenti sancti Deum yidentes^eam cir-
opera stabiles. Hi lectum Salomonis ambiunf, quia CKiftdant, tenentcs gladios, id est, p"«_inia ei iiipn-
Ecclesiam lectum Christi oratione, prsedicafioiie, slratites, quss jara receperunt, pro Lpc quod in.vita
exeiuplo, et scfipto muniunt. ipsi ex fortissimis gladio-verhi salutis conira-vitia pugnayertmt, quando
Israel sunt, qiiia ex Ghfistiano populo Deum yisuro ad bella spiritualia docti, id est, exercitati eranl;
electi sunl. Israel namque est nomen benedictionis, uniuscujusque ensis super femur suum, quia cujus-
et sonat vir. videns Denm, et significat populum fi- r que merces apparebit, quain pro-hcc fecepit, quod
delium, qui visurus est Deum. /Ex his sunt isti ele- ense discretionis libidiiiem carnis resecavil, propler
cti forlissimi, in virtutibus insuperabiles, et alios ad timores nociurnos, id est ne esset soeius cum dse-
bonum confortantes, omnes in promptu tenentes monibus in nocle seternse moriis. Regina, domum
fide, et opere, gladios praedicalionis Noyi et Veteris convivii ingressa, multis comitata iiiiabus Jerusa-,
Testamenti,cladbella spiritualia doctissimi, scien- lem admirantibus, ascensuni ejus ad lectum Salo-.
tes mille aries dsemonum, et naturas vitiorum; fton mpnis, hortatur ut secum intrent ad cahviyium.
enim pugnant contra-bomines, sed contra spiritales laudans decorem doriius, dicens ;
nequitias, scriptis autem contra haereses. VERS. 9, 10.— Ferculum fecit sibirexSalomonde
VERS.8. -—Uniuscujusque ensis super femur stium, tignis Libani, columnas ejus fecii argenteas, reclina-
propier tinwres noctumos. Ho.cest, cujusque opus iorinm aureum, asceiisumpurpureum, medid charilale
estut prsedicatio ejus; quia opere et ense pugnat, consiravii propter filias Jerusatesn. Et-ideo meeuin
praedicalione ul femore gignit, limens ne, dum ejus intrafe, et iu tam celebri donio ,_ celebre convivium
vita despieitur, sermo proedicaiionis cbnlemiiatur. frequenlate. ScilicetEcclesia.gentium lectus Chrisli
Vefbumprseiicationis per simile dicitur gladius vel et domus convivii facta, omnes de Judeeis vel genti-
ensis, quia sicut gladius animam a corpore separat, D bus invitat, utper iidem veiiiant in se, per dileclio-
sicverbum Dei animam a vitils vel malos a bonis nem requiescant, epulas _elerr.sedulcedinis per ope-
scparat. Per femur notalur generatio. Duo femora ratioriem ineant. Ferculum est sequivccum : fercu-
suut duse leges, per quas doctores gignunt filios spi- lum est refectorium, est et lectus, et est mensa, et
ritaies; timores nocturni sunt insidise diaboli, quse discus, et cibus, aiereudo dictum. Traditur quod c03_-
ducunt incautos ad aeternas tenebras infefni. Ut naculum grande,.stratum, in quo Christus cum apo- .
ergo ensis corpus seeans super femur ponitur, ila stolis reGubitit, quando corpus suum eis tribuit (Marc,
verbum Dei resecans vilia, siiper praedicatione Xiv,. 15), in eodem loco fuerit, ubi olim Salomoi^ ;
uniuscujusque de Veteri et Novo Testamento prola^- hoc ferculum fecit, in quod regiriam introduxlt.
ta dominatur, ut cdgitaliones ab anima et mala Sciendum veroquod, juxtalitterani,fex Salomori, ;
opera a corpore amputet, et filios Ecclesise hseredes. piultis deliciis aflluens, tale consistorium vel refe- i''
regni Dei pariat, et timores nocturnos, scilicetinsi- etorium fecit, ut hic scribilur, in quo lectum, et
dias diaboli, et versutias- hsereticorum Ecclesise mensam auro et gemmis oraatam, habuit. Estau-
Iioslium repellat. tem consi.storium domus judjcii, rcfectoriuni dP|riVi8
Nplandtiui quod DeuS;in senario iiumcro omnia convivii, -
 407 HONORII AUGUSTODUN.OPP. P.ARS II. — EXEGETICA. 408
Sed, justa allegoriam, Christus fecit domum judi- A j est purpura, scillcet Ecclesia, quse sequens Christi
cii, in qua judicat bonos ad gloriam, malos ad pce- vestigia proprio sanguine est purpurata. Per hune
nam. Fecit et'am et domuni convivii, in qua relicitt ascensum ad Christuni scandtint, qui exemplo mar-
eorpore et Evangelio suo, omnes in se credentes,, tyrnm sanguinem suum fundunt pro Chrislo.,Me-
dicens : Venite ad mc, fide et dileclione, -omnes quii diastrata sunt charitate : Quanftim ad litterara pa-
laboratis in tribulationibus liiundi, et bnerati estis'< vimentum inter duos parietes niedium efat marrao-
peccatis, vel pressuris, et ego reficiam vos seternai reis et vitreis crustis mirifice stratum,- omnibus
refectiOne (Matih. xi, 28). historils ad dilectionem pertineniibus distir.ctum.
In qua domp leetum et mensam, id est claustra- Varise quippe imaginum formse erant operi ilii im-
lem requiem, et saeram Scripturam posuit, ut vide- pressae. Significat autem in domo Donijni turbam fl-
Hcet iniahoribus sseculi fessi, in lecto requiescant! delium agriculturseinsudantium, qui iinagines dile-
et fameni verbiDei patientes de mensa ribum perci- ctioiiis sibi impressas ostendunt, duin proximis in
piant. Salomon namque, quod sonat pacificus, est1 neeessifate rebus suis subveniunt. Hiiiic oriiatuirr
Christus, qui inimicitias inter Deum et hominemi fc-citSalornon, propter filias Jerusalem, quia Chri-
solvens, et omnia iti ccelis et in tefris pacificans, quii stus ecclesiam, doirium stiam, disposuit, ut quidairi
est Rex glorise, regeris suiguips ordines Ecelesiae. iii ea sint eolumiiaij quidam reclinatorium, quidarir
Hic fecit sibi ferculuift,: id est dpmum eonvivii dei ascensus, quidam per opera charitatis fiant filiae
lignis Libani, sciiieet Ecclesiam de omnibus eleciis; Jerusalem seteniae pacis.
ad honorem sui. . Tropologice autem sic ip.teHigitur : Ferculum fecit
- Lihanus quippe est mons in terra repromissionis, sibi rcx Salomon de lignis Libani, hoc est lectuni
ad cujus radiees oritur Jordanis, cujus ligna* sunt cedrinum, columnas, id est spondas lecti fecit ar-
cedri, pulchritudiiie et proceritate soper omnes ar- genteas, reclinatorium, ubi caput reclinatur, fecit
bores, et imputribiles, odorifera. et a vermibus illse- auretim, ascensum, scilicet seabellum, fecit purptt-
sse. Cum in sacra Scriptura ponuntur noniina mon- reum, media stravit cliaritate , scilicet leetistefnia
tium, vel urbiuro, yel locorum , tunc, aut nominum erant intexta rebus charitatem exprimentibus. Le-
inlerpretauo, vel situs locorum,. vel rerum ibi gesta- ctus de lignis Libani factus, est saneta anima, A&
rum, signiflcatio liotalur; et licet tota illa pars Scri- exemplis sanctorum requies Christi facta, cujus co-
pturas quse agiographa nominatur, plena sit simili- lumnae sunt quatuor principales virtutes, scilicet
tudinibus, taroen prseeipue iste liber per similitudi- prudentia, fortitudo, j'uslilia, temperanlia. Qusesunt
nes est contextus. Ghristiis per similitudinem dicitur r(-. argeiitese,..scilicet splendidse, quia faciunt animas
inons, quia duo notantur in monte, scilicet firmilas splendidas, quas suslentant; hujiis reclinatorium est
et altitudo, ita Christus firmus est in potentia, et aiireuro, scilicetiioria conscisiiiia, in quam reclinai
altus in virtule. Hicmons secundtimDanieleni totum se sapientia, ut aurum pura, el ih camino tribula-
mundum implevit, quia Christi pfsedieatio tofum tionis excocta. Hujus ascensus est cceleslium appe-
orhem replevif. titus, qiiia quodaniniodo ascendit, dum terrena con-
In hunc mcnlem, secundum Issiaih, omnesgen- temnit, cceleslia appetit; qui est purpureus. Quia
tes ascendunt, quia in Cliristum omnes genfes cre- qui per ardua virtutum gressus moliiur, mox a malis
dunt. Super hur.c Kiontem, secundum David, civitas persecutionem patitur, et sine sanguinis efiusione
Dei sedificatur (Psa/. XKVH , 5), quia super firmam mariyr efficitur. Media sunt strata charitate, quia
fidem Christi, et ardua prg;eepta ejus Ecclesia fun- inter reclinatorium aureum et ascensum purpureum,
datur. Libanus dicitur candidatio,_ et-Chrislus est medise sunt yigilise,eleemosynse,.jejunia- quse chari-
candidus, quia de casta Yirgine sine labe peccafi tate condita erunt accepta, sine charitate rion pro-
natus. De quo monte crltur Jordanis, quia de Chri- derur.t, facfa hujusmodi lectus factus est, proptef
sto ortus estbapiismus. Huj'us Libo.ni ligna sunl om- fiiias Jerusalem, hoc cst, tit iideles animte filiaeEc-
nes electi, fide pulchri, spe proceri, charitate odoii- D clesiaein eo requiescant, et sponsus Christtis in eis.
feri, de quibus facta est Ecclesia domus convivii, Aiiagogice vero sic expiimitor; Ferculum fecit
Column_e, quse hanc domum sustentanl p.rgenteoe, sibi rex Salomon de lignis Libani, id est mensam
sunt apostoli, et eprum successores episcopi, prsedi- cedrincm, columnas, id esl pedes mensse fecit ar—
catione recti, eloquentia et vita mundi, qui verbo et gcnteas, reclinalorium aureuni, in quo anliqui sole-
cxemplo sustentant domum Domini. In hac est re- bant post prandium capul reclinare,.ascensum gra-
ciinatorium aureum, communis vita cJaustraiium, duuni purpureum media charitate constravit, id est
in qua se Cliristus inclinat ad pausandum, etipsi a mensale formis charitalem reprsesentanlibus varia-
lahore mundi requiescunt ad Deum contemplandum, vit. Mensa est sacra Scriptnra, in qaa diversa sunt
Quod est aureum, quia sapientia purum, charitate deliciarum fcrcula. Ferculum est etiain discus a fe-
fulgidum. In hac ascensus purpureus est martyrum rendo dictus, quod ilerum cst sacra Seriplura ferens
chorus, proprio sanguine purpuratus. Purpura ex vitaefercula. Hsec mensa facta est de lignis Libani,
sanguine piscis conficitur; piscis est Chrisius, qui quia sacra Scriptura facta est de prophetis et apo-
in hiimano generc latuit utpiscis in undis, sed captus stolis Judaici populi in cultu unius Dei dealbati, et
cst hamo nostrae mortalitatis. Cuius saneuiiie tincfa posfca in bapflsriiate Christi candidati. Utrumque
 £09 EXPOSITIO 1N CANTICACANTIC. 4.J0
enin) sonat LibanUs.sCilicet dealbaiioxei candidatio. A I Judaeorum, quaiido crucifixerunt Christum, idco alia
Qiiseligna sunt imputribilia, quia facta eorum sunt Tianslatio habet : In die solemnitatis ellmliiiw- Vel
coram Deo dufabilia. Hujus inensse columnse, scili- in diademate yident regem, quando mente \ideiit
eet, pedes sunt quattipr intellectus, id est, historia, Ghristum in humana carne,/quia crreumdedit eum
allegoria, tfopologia, anagoge. Quse columna. sunt nlaler sua Maria in'die desponsalionis illius, idest,
argeiifea., quia Sejipturse suiit eloqueniia splendidse, in die incarnationis, quo humanam naturam sibi
hujus reclinalorium aureuni est cOrpus Dominicum sponsamfecit, et in die lsetitiaecordis ejus, scilicet
sine labe peccati puruni. in die resurrectionis, quo assumpta humana natura
In igne passionis excocium, claritate iifmiortalita- jani imiiiortalis facla in seternani loelitiam est trans-
tis fulgidum, in quod se Deus reclinavit, dura htima- lata ; vel Virgo matef niultum de immortalilale filii
ntim genus visitavit. Hujus ascensus est purpureus, est lsetata,
idest, sacra crux satiguiriepiscis Christi purpuratus, Adlitteram eliam filise Sion sunt egressse videre
per quam Chrisfus ad gloriam Patris ascendit, et Christum in spiuea corona, quando muititudo po-
-per quaniEccIesia peregrinaiiseuriisequens ad gau- puli et mulierum plangentiutti ad crucem eum se-
disscandit. Media strata sunt charitate, quia omnia quebantur, quibus dixit: Filim Jerusalem, noliie
opera Chiisli ab incafnatione usque ad passionem * fleresuper me, sed super vos(Luc. xxm, 28), etc.
vet asceiisioneni plena siinl charitate. Vel mensa sa Juxta nioralem sensum filise Sion ad videndum
crse Scripturse ple.na est poculis charitalis. Quse regem corOnatum egrediuntur, cum animaefidelium
cbaritas In medio, id est, in communi est posita, ut de igncrantia ad scientiam, vel de mala conscieniia
pnlnes peream fiant filiaeJerusalem ccelestis, et in ad confessionem, vel de mala conversatione ad bo-
leeto seterncequietis, et in reclinatorio aureo, scili- nam coiiveisationem convertuniur, ut corde visam
cet in splendore seternoeclaritsitis quiescant,et men- Cbristi patientiam sequantur, quam illa die habuit
sam aeterni convivii adeunt ac nuptias Agni cum quo ei Judaea matersua spineam coronam imposuit,
angelis peragunt. et mente conlemplentur illaro gloriam quani ei Pa-
Poslquam regina adornata advenit, rex coronatus ler deditin die solemnitatis et laelilise, id est, in die
ad convivium procedit, et per plateas civitatis praeco - resuirectionis, quo eum gloria el honore eoronavit,
conclamat filias Sion ad videndum eoronatum regem elsuper omnia opera sua, constituit (Psgl. vm, 67).
SalomOnera in diademate, et invitans dicil. Juxta altiorem sensum fili_eSion egrediunttir ut
VERS.1 i.-^-Egrcdimini, filiw Sion, elvidete regem regem coronatum videant, quando animse de corpo -
Salomonem in diademate quo coronavit eum maler r( ribus egressse coelj palatiumingrediuntur, ut regcm
sna,hidiedesponsationis illius, etindie Imtitim cor- glorise in decore suo videanl, quo eum mater sua
dis ejus. Vox est prsedicatorum prseconum Christi ccelestis Jerusalem coronavit, quando Deum homi-.
filias Sion, id est omnes Ecclesias, per mundum nem.victoremdiaboli, a Deo coronalum.cum trium-
iiivitaiitium ad visionem coronali Chiisti. Sion est pho excepit, in die solemnitatis et lselitise, sciliceS;
irions iii Jerusalem ,, saper quem est arx in Jerasa- in die ascensionis, quo seternam laelitiam Ecclesis&
lem, quae dicitur turiis David, et.-dicitur.specuta, Je- contulit. Prsecoue per urbem clamante et populum
rusalem dicitur visio pacis. Sion ergo iiguratprse- ad convivium invitante, filiaeSion de"domibus-caler-
-sentem Ecclesiam, quse per specuium in wnigmate vatim evolant, regem coronalum ac reginara gem-
(I Cor.-xin,-12), adhuc speculatur futuram gloriam. mis ornatam videre properant. Quam rex ampiexus
Jcrusaleri] autem desigriat Ecclesiam regnantem in per siugula membra laudat, laudalam muliis iuune-
ccelis, quse jam fruitur visioiie pacis seternee, filise ribus dortat, scilicet apostoiica iuba per orbem into-
vero Sion sunt omnes Ecclesise per orbem diffusse, nante et populos nalionum ad seternas epulasinvi-
filioe universalis Ecclesiae.His dicitur a proedicatori- lar.te, omnes gentes de domibus idololatrise prorue-
Lus, scilicet aeterni Regis prseconibus, Egredimini de runt advidendam seterni Regis, Chrisii, et Ecclesisa:
Babylonia filiaeSion et videte regem Jerusalem coro- Q ] gloriam fesr.navefunt. Christus Ecclesiam ad seve-
i.atum.Quasi domi in Babylone residet, qui in con- nientem dulci amplexu excepit, mtilta charismala ei;
fusione infiSelitatis latet. Quasi de Babylone egre- eontu'it; hanc per singula membra laudat, dum.
ditur, qui de infidelitate ad fidem GhriBli coaver- opera Cdei in singulisordinibus Ecclesisecomprobat..
lilur. ; Tofa quippe Ecclesia est unum corpus, cujus ca\^i.
Filiae Sion ad videndivni regem Salomoneni in esi Christus, capul Chrisii Deus.il Cor. xi, 5), cujus
diademaie egrediuniur, dura Ecclesise per orbero de corporis membra sunt diversi ordines eiectorum,
priori yita per fidem egfessse Chrislum, Regeai glo- qui in septem hic distinguuntur, quia sepliformi
rise, verum paeilicum, in spinea corona admirantes Spiritu disponuntur. Cui dicit:
contemplaritur : qua coionavit eum maier sua Syna- CAPUT IV.
goga in die Parasceves, quse fuit dies desporisationis
illius, quo eam desponsavit saiiguine suo, et in die VERS.1.—Quam.pulckraes.aiiiicqmea,quampulchra
isetitise cordis ejus, hoc est in die Paschse, quo lse- eset decora!Quasidicat,oEcclesla,prius inimica ciiai
tata est, quod eum quasi malefactorem.cum latfoni- esses iriBabylonia, nunc aniica ad me conversa, jam
hjis crucifixit. Solenniis namque dies erat Paschse sciens Becreta mea, quam pulclira es in prnalu vir-
 4!i HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETIOA. 412
e- A ius etnn ni membris suis persequitur. Acervus
tutum, valde pulclira interius in fide, pulchra exte-
rius in opere, et decora, id est valde chara in prse-;- lapidum cst multiludo marlyrum, qui congregan-
dicatione, quia facis quse doces, exemplo oslendis is tur ad Christum. Hunc acervum non licet Laban
quse moiies. Ocnli lui columbarum, cum merobra a ut transeat, quia diabolo non licet ut quemquam
corporisin Scriptura ponuutur, tunc notaiitur eortim ii de credenlibus iii Christum noeeat. .
ofiicia; cum aves vel animalia ponuntur, eorum n VERS.2, 5.—Dentes lui sicui greges deionsa-
tunc notantur nalurse vel colores. Oculoruni ofliciumn rv.m, subaudis ovium. Dentes mordent, et cibum
est de capite lucere, et corpori ducaium prsebere. ;. comminuunt, et in corpus mittunt : Oves autem
Columbsevero simplices suril, et alias aves nonn alios lacte" alu.nt, et Iana yestiunt. Denles igitur
lsedunt. Oeuli ergo Ecclesise sunt e.piscopi, et aliiii Ecclesisesunt expositores sacrse Scriplur.seul con-
prselati, provisores ejus, a capite Christo lueentcs,i, fcssores, qui htefeticos mordaces remordeiit, et
qiii coramiiominibus verbo el opere lucent, et Ec-:- duram litteram Scripltirse exponendo conterunt, et
clesiam, corpus Chfisli, exemplis et scripturis add in memoriam Ecclesise quasi yentrein trajiciunt. "
vitam ducunf. Hi oculi sunt ut oculi columbarum, idd Hi suiit sicut greges detonsarum ovium, hoc esf,
•est, ut apli duces Ecclesiarum, qui columbse sunt,;-, similes sunt illis qui sub aposlolis omnia relique-
quia septem virtules habent, ut columba septem fl D ruiif, et ut oves dctonsa. nudi et innocentes com-
naluras. muiiilcr vixcrunt. Hi lacie docliinse proximos alunt,
Vel ipsi oculi tui columbce sur.t, quia siraplicess ctrebus suis, ut lana pauperes .vesliunt, ef sictrt
sunt, et neiiiinem lsedere quserunt. Absque eo quod I oves mortua. camibus pascunt, pellibus yestiunt ~
intrinsecns latet, scilicet absque charilate, quae iu;i iia isli carne mortui, Scripluris suis Ecclesiam
solis oculis meis apparet; in verbo et exemplopul- paseunt_- exemplis vestiunt. Quceoves ascenderunt
chra es quo exterius appares hominibus, sed pul- do lavacro hoc esl de virlute in viftutem ascendunt,
chrior es coram me, quo laies interius in cliaritatee ut in baptismate loti promiserunl. Omnes illse oves
et in virtuiibus. Vel tu pulchra es prsedicatione, inl sunt gemellis fetibus, quia omnes ilii coiitempto-
prselatis oculis tuis, absque hypocrisi, et hseiesi,, rcs niundi surit plc-ni gemina dilcctione, et quos
quse iiilrinsecus iatent, in hypocritis ct hsereilcis. Chflsio docendo pariunt geniina dilectione doctos
Gapilli lui sicut greges caprarum. Cap-iiiicaput or- reddunt. Et sierilis non est inter eas, oves subau-
nant et mu-niunt, caprse vero ad alta ascendunt, dis, sed ejicitur quia nullus apud religiosos vacat
Capilli Ecclesisesunt populares, qui eara fide ornant,, a bona operalione, et inutilis ab eis secluditur :
ut agricoloe, vel armis muiiiuiit, ut milites; greges; Sicut vitta coccinea labia tua : Labia secrela cor-
captarum sunt niullifudines fidelium, quse sub apo-- - dis aperiunt, vitta autem capillos stringit ne de-
sfolis de virlute in virtutem ascenderunt ad mar- fluant. Labia Ecclesise sunt magistri, qui docendo,
. tyrium. aliis aperiunl, quoe dentes scilicet expositores cx-
Ad borum exemplum, ut capilli innumerabilesi posuerunt, Hi sunt sicut vitta coccinea, hoc cst
de laicis in Ecclesia martyres effecti sunt, Quii sicut illi qui in primitiva Ecclesia passionem Chri-
asccnderunt, de monte Calaad, quod dicitur ccei-• sli docuerunt, et errantes a peccalisprohibuerunt,
vus lcstimonii, et intelligilur marlyrum exercilus; Coccinum quippe est rubri coloris, et prsefert.
Chrisli, qui testimonium perhibenl Christo, dum precium sanguinis Christi, quo redempta est Ec-
sanguinem pro eo fuderunt, et ipse Christus est clesia, quod isti proximis referunt, et eos ab illi-
mons Galaad de quo ascenderunt, quia suo exemploi citis verbo et exemplo, ut vitla stringunt: Elcio-
prajcessil, quem patiendo secuti sunt, qui testimo? quium iuum duice. Dulce est eloquiuin doctrinoe..
nium perhibebit eis, quando confitebilur eos co- cum quis opere implet quod verbo docet, quia
ram Patre, qui hic confessi sunt eum coram ho- cujus vita despicitur, hujus etiam sermo contem- -
niinibus (Matth. x 52). nitur. ,
Historia talis est : Jacob a patre benedicfus, apud j)
£ VERS.5.'— Sicul fragmen tnali punici, ita genm
Laban in Mesopotamiam est peregrinatus, ubi duas tum. In genis est verecundia; mala autem punica
uxores accepit, duodecim fiiios genuit, ad patrem sunt rubea, punica est lerra Africa, a pomis, id
rediit. Quem Laban persecutus comprehendit, foe- est phoenicibus illic advenienlibus dicta, ubi cre-
dus cum eo iniit; pro ligno hujus fcederis acervum scunt mala granata;, scilicet pomse granis plena
lapidum congregaverunt, quem Galaad; id cst, acer- nimis rubicunda, et significat passionem Chrisli,
vum testimonii nominaverunt, ut neuter illorum vel martyrium in Ecclesia. Genae Ecclesioe sunt,
liunc ad nocendum alteri transiret, Jacob est Chri- verecttndantes peccare, ut sunt monachi et ere-
slus, Laban diabolus. Jacob a patre benedictus in mitse. Hi sunt sicut fragmen mali punici, hoc esi
Mesopolamiam mitlitur, et Cliristus a Patre bene- sicut illi qui sub apostolis Christi exemplo passi
dictus in mundum mittitur, qui apud Laban prin- sunt, et casli fuerunt. Sicut enim fi'agmen mali
cipem hujus mundi peregrinalur. Jacob accepit punici csterius rubel, interius albet, Ita isti ex-
duas uxores et genuii duodecim apostolos, il-lead terius rubent passipne, interius albent castitate,
natrem leverlifur et I.aban eum persequitur , et cf pleni sunl granis, id est bonis exemplis, abs-
Cisrisfus ad Palrem in coeium revcrtitur, ef diabo- que eo ijuod intrinsccus latcl, scilicet absquc
 m EXPQSITIO IN CANTICA CANTIC.
charitate p_use in corde laiet,. vel absque fomite Ai sanctorum, qui alips conlra vitia fortes faciunt.
peccati quod m membris latet. Milleiiariits numerus iftuliiplicatur per denarium ei
VERS.i.—_ Sicut iurfis David cqllum tuum. Cum ceiilenaritim. Decies enim centum sive centies de-
propria noinina in Scripturis ponantur, tuncautin- cem, sur.t iaille, el denafius decies -repetitus efficit
terpretatio nomihis, aut oflicium persoiise, aut rei ceiitenarium, el itefficenteiiarius decies repetitus ef-
ab ea gestse sigiiifieatio notatur. Si quidem ift Mel- ficitmillenariuni. Pef denarium intelligitur prsemium
chised.echhsectria considerantur, scilicet interpreta- iri vinea Christi, id est in Ecelesia sub Decalpgo le-
tio noiiiinis,qui est rex_justitim, et officium regale gis laboraniibus promissum; per centenarium ve.ro,
et saeerdptale; et sacrificium panis et vini ab eo ob- mullipiicilas.virlutum, quse toties.per Decaiogum ro-
latum. Qui preefigutavit Christum, qui est rex justi- petitur. Periiiillenarium aiitem plenitudo gaudiorum,
tise et verus sacerdos, qui obtulit in sacrificio cor- quoe dabitur victoribus pro jusiilia certantibus seu
poris sui: panem et viiiuni. Similiter. in/David.tria pugnantibus,
considerantiir, videlicet interpretatio nominis, qui Mille ergo clypei sunt universse. doctrince justo-
cst desiderabilis vel manu fortis; et ofiiciuni, qui fuit riim, qui sub Decalogo vtxeruiit legis, in roultiplir
rex et pfopheta, et res ab eo gesta, quod pugnans citate yirf.utum pro plenitudine gaudiorufn; his ar-
Goliad siiperavit. Qui similiter Christam significa- jB mis Ecclesiam inuniunt, qtii collum.ejus^existuiit.
vit, qui_est rex glorise, et in illa gloria esf. deside- VERS.8,6,;—Duoubera tua sicul diiohinmdicaprew
rabilis, hiquem angelidesiderant prospicere_(IPelr. i, gemelli. Ubera administrant lac -parvulis, liinnuli
.12), et est verus propheta, quia omnia futura prse- auiem velociier eurrunt ut sint in excelsis. Ubera
dixit; et estmanu fortis, qiiia fortefti diabolum in Ectiesise suni docti in utraque lege, qui parvulis in
cruce vicit. Collum jungit corpus et caput; turris Christo infundunt lac doctrinse mulsumde utraque
autem munit cives ab hostibus. Collum ergo Eccle- Iege. Duo hinnuli s.unt aclivi ef contemplativi, id
sise surit in Scripturis sapientes,Ecclesiam verbo et est sseculares -et spirituales in fide Christi adhuc
exemplo jungentes Christo. Sicut turris David in- parvuli, qui velociler currunt ad lac; doctrinss
expugnabilis,hoe est sicutprimilivaEcclesia a Chri- utriusque legis, vel germnee dilectionis e.t con-
sto vero David, scilicet desiderabili et mauu forti, sceiidunt de valle lacfymarum, ut habitent in altis
ut turris fundata contra persecutores et hsereses, coelofum. . '. • "
donis Spiritus saricti munita, ita isti munimine Scri- Hi sunt sicut dup hinnuli caprese gemelli, hoc"esS
pturarum a Christo smit firmati,- ad defendenda fi- similes suiit dupbus populi.s sub primitiva Ecclesia
dei aedificia, ad repellenda hostium tela, ut muaiant ad fidem de.Judseis et gentibus-convcrsis, QuseEc-
cives Jefusalem quod sunt simplices,. a civibus Ba- (/ C clesia fuit caprea, quia sicut caprea alta petit, ita
bylonis quod sunt hsftrctici, Judsei, Pagani, falsi ipsa de lege ad gratiain conscendit. Et ejus hinnuli
'Chr-istiarii.Qa(Elurris(Erfi/!caiaes(campi'op"a_.n3(;tt/is,suni gemelli, quia sicut gemelli eodem lacte nutriuii-
hoe est illaEeclesiamuriitaes.t iiiexpugnabilibusScri- tur, ita Judsei ad gentiles conversi, eadem doctrina
pturse sententiis, quibus se defendat ab inimicis. Christi et iisdem sacramenlis.
Vel appstoii fuerunt ejus propugnacula, quia armis Qui hinnuli pascuntur iiv liliis, id est fideles io
patientise contra-/ infideles pugriaverunt pro Ec- utfaque vita deliciantur in virtutibus illorum, qui
clesia. fuerunt utilia candidi in castitate, et odoriferi in
Ji/(7/eclypei pendent ex ea. Quia innunier3e ratip- sanciitate, donec aspiret dies, hocest donec veniat
num defensiones collatse sunt illi Ecclesise, quib«s plena Dei cognitio, et.inclinenlur umbrm, id est
se ab adversariis defendat, et ibi peridet pmnis ar- transeat 'ignorautia. Quandiu hic in niundo sunt,
malura fortium, quia ad exemplum pvoprisita sunt lac utriusque legis de uberibus malris Eeclesiae
ei omnia opera illorum, qui fortiter vilia viceruRt, sugunt in liliis, id est in floribus Scripturarum,
ut Joseph luxuriam, Moyses avaritiam, sic isti qui et exemphs sanctorum pasctintur, Pbsiquarn illa
surit colluiftEcclesise et turris David, quia Ecclesiasn dies seternae claritaiis advenerit, et sol .justitise
Christo jungunt, et cives abhostibus muniunt, ha- Christus illuxerit, nec docendi, nec discendi uitra
bent propugnacula authenticos libfos, hahent mille tempus erit, sed consummatis oninibus hujus vitse
Deum sicuti
clypeos innumeras Scripturaruni et ralionum defen- tenebris omnes u.t sol fulgebunt, quia
siones, habent omnem armaturam fortium, scilicet est in aequalilate P.atris videbunt.
omnes passipnes martyfum scriptas, et viias san- Nota septemmembra sponsse a sponso laudata, id
ctorum sibi propositas.; Aliter ttirris David est sa- est seplpm ordines electorum in Ecclesia. Qui sunt
cra Scriptura, ad munimen Ecclesise sponsse suse oculi, qui ocCulta perspiciurtt; capiUi, qui a viliis
contra hosies a vero rege Christo constructa, hsec plani foramen acus, id est pprtam ceeli iranscunt;
est sedificata cuni prppugnaculis^idestcum authen- dentes, qui improbos cPrrigunt; labia qui secrcta
ticis libfis, in quibus prophetse et apost.oli ejus pro- Scripturse aperiunt; gense, qui de peccalis propriis
In vel alienis erubescunt • eollum, qrii vitalem flatum,
pugnatpr.es prse ea pugnant et eam defendunt.
hac turfi pendent mille clypei, quod sunt omnes do- vel cibos doctrinse prsedicando setertia gaudia adroi-
ctrinre justorum, ct veteris et uovi testamenti, et nistrant; duo ubera, doctiin utraque Iege de duobug
membra
ororiisa.rmattira fortiitiii, quod sunt exempla oinniuni . populis. Juxta moralem sensuro sponsus
 i\5 'HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. 41(3
sponsse collaudat, cum Christus singula opera fidelis A egrinans est miiltiludo in utfaque vila coelestia s.a-
animee comprobat; habet quippe et ipsa sua mem- spirans,
bra, sibi congrua, quibus peragit sua pflicia quaeest Ecelesia in coelis regnans est lurba animarum
amica quia facit Cliristi prsecepta. Quse bis dicitur quse prsesenlia Christi sui sponsi j'am ffuitur. Ec-
pulchra, quia ab originali et actuali labe est pur- clcsia igitur peregrinans sua habet niembra., sicut
gata, cujus oculi sunt ratio et intentio, quarum acu- et primitiva- Ecclesia habuit sua, Ecclesise ante Ie-
men spiritales sensus Scriplurse cefnit, et sequenda gem oculi fuerunt patriarchse, qui ei Christum
intendit, qui oculi sunt columbarum, si simpliciter prsefiguraverunt. Ecclesise autem sub lege oculi
implet quse faciehda vidct. Hujus capilli sunt subti- fuerunt prophetee, qui ei Ghristum prscviderunt
les cogilaiiones de capiteejus, id estitiente proce- scriptis. Ecclesiffi sub gratia oculi fuerunt apo-
dentes, qui ul greges caprarum adGalaad ascendunt, stoli, qui eam signis e't miraculis ad Christufti per«
cum ad imitandos martj'res intendunt. Dentes ej'us. duxerunt. Ecclesise peregrinantis oculi sunt epi-
sunt juges meditationes quihus duros sensus Scri- scopi et alii prselati., qui eam pr_cdicatioi)ibus et
pturse-conterit, el in ventre raemoriee trajicit, qui exemplis ad vitam seteruam perducunt, quse amica
sunt ut oves detonsse, quia a superfluis cogitationi- Christi dicitur, quia ad coeiestia secre.ta voeatur.
bus sunt nudse, labia ej'us sunt confessio, qua ore B Cui bis dicilur quod pulchra sit, quia in activa et
confitendo ad salutem, aperit, quod corde ad justi- conlemplaliva vita, fideet opere est speciosa. Hujus
tiam credit. Qute labia siint vitta coccinea dum con- capilii sunt pueri vel laici, dentes spontanei pau-
fitetur sanguinem Cl.risli esse pretium redemptionis peres, labia clerici, gense monacJii,. colium ere-
suse, et per hanc cobibet capillos, id est cogitatio- niltoe, ubera magistri. Ipsa estcolumba, quia se-
nes suas "a peccatis. Huj'us genoe sunt verecundia. piem donis Spirilus sancli est plena ; ipsa eapra,
qua erubescit peccare, vel peecasse. Quae sunt ut quia petit aita ; ipsa ovis, quia iniioceiis; ipsavilta,
fragmen mali punici, quia extefius rubent charilaie, quia religione districla ; ipsa nialogranatum,. quia
interius albescunt castitate ; collum- ejus est intel- granis bonorum operum plena; ipsa turris David,
lectus, qui jtingit spirifum et aniraam, dum ulrura- qnia ab hserelicis inexpugnabilis ; ipsa caprea, quia
que intclligit uiiam esse substaiitiam. Qtiod collum ellgit a malis bona. Per has virtutes in sais mem-
est, ut turris. David cum propugnaculis et mille cly- bris regnat jom in coelis. Ecclesiam peregrinan^
pis, quia intellectus sapieiitis animse munitus est tem prsefiguravit tabernaculum Moysi in itinere de-
mille Scripturarum senleiitiis. Ubera ejus sunt sa- portatum. Ecclesiam regnantem prsefiguravit Sa-
pientia et scienlia,quibuspraebetindoetis lac doctri- _ lomouis tenipluro, in patria sedlficatum : in tabef-
nse, quse sunt ut hinnuli caprece, quia parvulos in - naculo erant sancla, in quibus populus inimola-
Christo, id est hmniles Ecclesiae lacte doctrinse nu- bat, eranf. et sancta sanctorum in qtiibus sacerdo--
triunt ct ad alta virtutum provehuiit. tes offerehant; per sancta accipilur acliva vifa, in
Juxta Anagogen altius intelligitur de Ecclesia per- qua sseculares militant; per sancta sanctorum con-
egrinante. Et ne aliqttem nioveat quod synagogamet templativa vita, in qua spirituales laboranl. Sed
Ecclesiam dicimus : differentiani ponanius earum, et cuncta prsesenlis Ecclesise mysleria, in eodcin
et prius de synagoga etEcelesia. Synagoga estmul- tfibernaculo sunt expressa. Tabernaculum de loco
titmlo fidelium sub lege. Ecclesia est multiplicitas ad locum mutabatur, et a populo ad patriaia ten-
credentium sub gratia, Synagoga dicitur congre- dente porlabatur. Sic Ecelesia de inferiori, ad me-v
gatlo, quodj pertinet ad iiralionabilia vel lapides, liorem statum mutatur, donec peracio ilinere hujus
quia Judsei baculo legis congregabantur ut duri vitse in patriam paradisi transferatur. •Templum
ad cultum Dei. Ecclesia autem dicitur convoca- autem m patria a Salomone septem est annis sedi-
tio, qftod pertinet ad homines, quia Ghrisliani ficatum de tribas materiis, scilicet de sectis lapidi-
verbo prsedicationis convocati sunt ad fidem Chri- bus de mari sublalis, de hgnis cedrinis, et de auro
sti. Primitiva Ecclesia dicitur numerositas justo- !>parissimo, quia Ecclesia lemplum Dei in superna.
rum ab Abel usque ad Chrislum, proprie autem patria, a Christo vero pacilico per septem dona
priniitiva Ecclesia est universitas fidelium, per Spiritus sancti in habitaculum Deo cosedificatur, de
Christum et aposlolos de Judseis et geniibus primo tribiis ordinibus eleetorum, scilicei de conjugatis
tempore collecta. Ecclesia gentium est mnltiiudo in salo sseculi tribulationibus quadratis, de conti-.
credentium per apostolos et eorum suceessores, de neniibus in virtutibus odoriferis, de docloribus in
oroiiibiis gentibus ad fidera Christi perducta. Ur.i- adversitate ut aurum examinatis et sapicntia fulgi-
versalis Ecclesia est omnis Chrislianitas per mun- dis. In hoc templum translatum est tabernaculum,
dum difiusa. Ecclesia imperfectorum est populus quia praesens E.cclesia transfertur in illius j'am re-
/in activa vita degehs, quse hoc mundo utiturtan- gnantis consoriium, ideo ef regina austri de M-
quam non utalur, et dilectionem iiroximi servat thiopia venit in ilhid templum,quia hsec Ecclesiade
dum eis necessaria subministrat, Ecclesia perfe- tciebris mundi intrabit in coelum.
clorum est clerus in contemplativa vita consi- Poslquam rex cum regina convivium iniit, inde
steris, qui mundum transgressus dilectionem Dei surgens ad montem myrrha., id est ad Libanuni.
legeiido el orando iniplere nititur. Ecclesia per- abiil, In Libano quippe arborcs crescunt, dc quibus..
 417 EXPOSITIO-IN CANTICA CANTIC. iiS
myrrha et thus colliguntur, quem regina cum filia- A ligitur gentilis populiis, qui erat altus in imperio,
bus Sion ad videndurri regem e.gressis cst subsecula, dealbatus mundana gloria, dicitur ergo, veni de Li-
ei ab eo hac Iaude esl excepta. bano, sponsa mea, veni de Libano, quasi dicat: 0
VERS..7, 8. — T.ota pulchra es, amica mea, et sponsa mea, pariendo mihi spiritales filios, veni per
macuia rion est in te._Seiciidiim est ad lilteram quod fidem cum magno comitatu de Libano, id est de
rex ditissimtis Saloraon. lurrim in Libano regio Judaico populo divino cultu candido, veni cum ma-
sumptu fecerat, in qua habitare in seslate soli- gna multitudine de Libano, id est de gentili populo
tus erat, prop.ter teniperiem aeris, qu;c ibi erat imperio , et glorja muridana dealbato , veni ad me
propter fluenta Jordanis, Sed et hoc magnopere etiam cum lurba lapsorum ad pcenitenliam con-
notaiidum quod inhoC Cantico amoris solummodp versorum, et ciim.-liis et pro his omnibus, co-
verba amantium reprseseiitalur, facta aulem subin- ronaberis. ,_
telliguiitur-; quia niinirum adliuc canlantes in"cho- Nota qupd sponsam de Libano ad coronam vocat,
reis non facta, sed verba amantium reprsesentaiitin ad quem etim sccuta fuerat, quia Christus hunc
cantileiiis. -",'.' coronabit, qui erim ad alta virtulumsecutus fueril.
• Aliegoria talis est,
posiquam Ecclesia gentiuni in Et unde coronatur sponsa : De'capite Ainana et ver-
coiisoriium Chrisli est recepta, et a convivio cor- " tice Saniret Hermon. Amana cst mons Cilicise, qui
ppris ejtts est refecta, mox partim in monteminyr- et Taurus, Sanir et Heimon monies Judsese, in qui-
rhse crevit, partim in cplfem ihuris surrexit, quia bus leones el pardi habitant. Montes sunt, reges et
protinus ut Ghristum regem suum pro se passiim principes, qui in superbiam exlolluntur, in quibus
cognovit, exercilus martyi-um contra tyrannos hel- dsemones habilant; qui sunt leones, quia crudeles,
ium suscepit, et turba confessorum pugiiam conlra pardi, quia variis artibus maligni. De Iiis coroiia-
heereticos iniit. - tur spoiisa, cum'prsedicatione sua dsemones expule-
Myrrlia 'cprpora mortuoruin condiebantur , thus ril, et principes ad Christum converferit.
,,veroinsacri(iciumDeo ponebatur. Mons ergo myr- Amana dicitur htquietus, vel turbulentus vel Deus
rh_eest multitudo martyrum, qui in altam virtulem vigiliarum, Sanir vero fefor vel nocturnd avis, Her-
patienlioe iiislar monlis creverunt, dum variis tor- mon anathemaiizalio. Caput Amatia est diabolus,
mentispro Christo niorlificati sunt. Collis vero thu- caput eorum, qui sunt Amana, id est inquieti, tur-
ris es.l numerosiias confessorum , qui sanclitate in bulenti, mordaces, in malilia vigiles. Ipse est etiam
populo, ut collis eminebaiit, et se in odorem suavi- vertex eorum qui sunt Sanir,hoc est, fetentes lu-
tatis Deo offerebant.Ad hunc iftontem et ad hunc xuria, et in nocte ignoranlise ut aves instabiles. Et
CoHeiftvadit Christus, dicens : Vadam ad moiitem ipse est vertex eorum, qui sunt ut Hermon, id est
niyrrha., et ad collem ihuris, Quasi dicat Ecclesise anathematizali, hocest excommunicali propria ini-
ad se venienti : Agmen militum meorum, scilicef quitate. Dehis monlibus gemmsead coronara sponsoa
maitvTum, Video in certamine pro me laborare. eliguntur, dum per eam lales ad poenitentiam conver-
Vadam efgo, et feram auxilium prseliantibus paiien- tuntur. Coutra has acies ipsa dimicat, et vincit, dum
tiam dando, et coronam glorise vincentibus prsepa- eas ad bonum convertit. Coronalur etiara de cubi-
rabo, Veniam et ad aciem confessorum, ut pugnan- libus leonum, de iriontibus pardorum. Leo signifi-
tibus succurram sapientiam subministraudo, et vi- cat aliquando Christum, aliquando diabolum, ali-
ctdres gloria et honpre coronabo. in lioc monle et quando superbum principem, Leo Christum signifi-
in hoc colle Christus per fidem stelit; efcunctos cat ut ibi : Ecce vicit leo de tribu Juda, propter for^
cuaeos sui exercitus, id est omnes ordines Eeclesise titudinem, quia vicit diabolum, et quia leo tertia
per tolum mundum pro juslitia cerlantes oculis mi- die catulum suscitat: sie ct Pater tertia die Chri-
sericordise vidit, etEcclesiam laudavit, id est talia slum. Leo significat diabolum, ut ibi : Adversarius
opera comprobavit, dicens : Tota pulchra es, ami- vesler diabotus, tanquam leo rugiens, circuii, quw-
ca mea. Quod est dicere : 0 Ecclesia, amica mea, rj rens quemdevorel.(/ Pelr. v, 8), et hoc propter ste-
sciens Patris secfeta, lu pulchra e.siri oculis, in ca- vitiam. Leo etiam significat principem, ut ihi: 'Libe-
pillis, in dentibus, in cseteris membris tuis, in pa- ralus sum exore leonis (II Tim. iv, 17), hoc est, de
tientia, in cOnstantia, iri sapienlia. Ergo tu pulchra potestate Neronis, et hoc propter excelleritiam. Leo
es et macula criminis non est inte, ut aliquis in pu- namque estrex bestiartim,et bestise in Scripturis po-
gna, torhientis, vel vitiis victus deiiciat, sed armis nuntur pro naturis earum. In hoCloco leones si-
justitise pugnans victor existat. Ergo in omnihus gnificant d_e.mones.Horum cuhilia sunt profani et
membris tuis post pugriam veni ad me, et coronabo immundi. Pardi vero sunt hseretici in ddgmate er-
te, Veni de Libano, sponsa tnea, veni deLibano, ve- roris varii, quorum montes sunt hseresiarchse, sci-
ni, coronaberis de capile Amqna, de VerticeSanir et licet episcopi et magistri eorum, superbi et eloquen-
Hermon. Hoc est, coronam ex gemmis de his mon- tia tumidi»In talibus daemones ut bestise in antris
libas sumptis imponamtibi. Libanusmons estPhoe- habitant. Cputrja'tales pugnant menibra Ecclesise, et
nicis et dicitur candidatio, vel dealbalio. Per Liha- pro liis victis ct conyersis coronatur Ecclesia. Ali -
hum accipitur hic Judaicus populus,- altus in-.-f.egno, ter, Amana dicitur excelsus, et pater notalur, qui
et eandidus .diyino cultu-.rPer Libanum eliam iniel- superomnia exaltatur. Sanir dicitur dehsa lucerna,
 iiS HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS II."— EXEGETICA. 420
et Christus intelligilur, qui est lucerna Ecclesioead A lute, venitin senectute, venil in decrepita a.tale, ve-
vitam. Hermon autem dicitur consecraiio, et Spiri- nit quoque ad fidem in baplismale, veuit ad requieni
tus sanctus accipitur, per quem Ecclesia in baptis- in terniino viloe,venit ad gloriam in resurrectione.
mate consecralur. Caput Amana, vel verlex Sanir, Et hoc de Libano, id est de candore virtutum, et sic
et Hermon est Deus Pater, de capite ergo Amana, fit sponsa Christiin amore ei conjuncta. Aliter tres
vel vertice Sanir, et Hermoii Ecclesia coronabitur, sunt abrenunliationes. Una cum quis abrenuntiat
quando aDeo Patre pro fide Filii, et consecratione diabolo. Secunda cum abrenuntiat soeculo. Tertia
Spiritus sancti in gioria exaltabitur. Nunc rex mili- cum ahrenuniiat semetipsum et sequitur Christtim.
tes insiigat ad pugnam, ut accipiant vitse coroiiani, Anima ergo de Libano ad Cliristum-vcnit,cum pom-
3 nemo enim coionabitur, nisi qui tegitime certaverit pis diaboli inbaptisraate rcnuntiat; venil de Libano
(II Tim. ii, 5). Legilime eerlare est usque ad no- cum deliciis ntundi renunliat; vcnit terlio cum vvo-
clem, id est usque ad mortem pugnare, hoc est vi- luiitalihus propriis reiiuntiat, et obedientise majo-
tiis et peccatis resistere. Hos coronari, est eeterna rum se per omnia mancipat. Hseccoronabitur, pro
gioria sublevari. Dicit ergo : hoc quod ftigit de monte Amana, hoc est, de liis
VERS.9. —. Vulnerasti cor meum, soror mea qtii sunt inquieti et turbulenti, et quod fttgit de
sponsa. Quasi dicat: 0 Ecclesia, soror raea, id esl B inonfe Sanir et Hernion, id est de his qui sunt in
cohsercs regni et sponsa mea, pariens miiii filios peccaiis fetentes, et in bono inslabiles, et a bonis
cohseredes coeli, non sit libi onerosum causa mei, excommunlcati, et pro hoc coroiiabitur, quod nunc
subire certaminis laborem; quia ego prius causa est Spiritus sancti templum, cujus cor prius erat
tui subivi pugnce sudorem, in qua vulneralus sum cubile leonum, id est dsemonum, vel quod segregat
usque admortein. Per cor amor intelligitur, qui.in se ab immundis, qui sunt cttbilia deemoiiuro,et de
corde esse dicitur, et continens pro contciito poni- monlibus pardorum, de superbis falsorum fratrum.
tur; et est similitudo, ab illo qui nimirum aliquam Hseccor Chrisli vulnerat, dum ei poenitenti per in-
amat, et ejus cor amore vulneratur. Ita Chrislus dulgentiam compatitur; cor ejus vulneral dum ci ,
amore Ecelesise yulneralus est in cruce. Prius vul- desideranti per gratiam condescendit. Et hoc in uno
nerasti cor meum, quando causa amoris tui flagel- oculorum, id est in una intenlione, quando unam
lalus suhijUt tc.facerem mihisororem, scilicet regni rem tantuni petit a Domino, ut inbabitet in domo
coh-eredem, iterum vulnerasti cor riieum, qsiando Domini omnibus diebus vitm sum (Psal. xxvi, 4),
aciore tui in cruce pendens vulneratus sum, ut te hoc est omni terapore Christi, qui est vila sua. ¥t
sponsam mihi facerem glorise participem, et hoc in in-uno crine colti sui, id est in uaa cogilatione in-
uno oculorum tuorum ei in uno crine colli tui. Simi- tellectus, qua intelligit esse unum Deum summum
litudo est ab illo, qui capitur pulchriiudine oculo- bonum. Anagogice mons, quem rex adiit est cceluiB,
rum, vel criniuin puelloe. Sicut Hoiofernes Judilh." quod Christus rex glorisa subiit, quod est nious
Octili Eceiesise sunt praelati eius, qui eam ducunt myriiioe et collis thuris, id est habitatio raarljTum
ad cceleslia. Crines sunt ejus subdili, collum ejus et confessorum ibi conspicilur, aniica tota puichra,
suiit perfecli, quos ornaiit tales capilli. Unum ocu- hcc est Ecclesia regnans in omnibus ordinibus suis
loiuin vel criniuni, est unitas fidei, quam habent gloriosa. Et macula non est in ea, quiailla attla non
prselafi et subditi. Pro bac unitale placuisti mihi, et recipit ullam peccati maculam, et quia angeli sttnt
amavi te, et per hsec vulnera suscepi, et pro hac dc- sine peccato, oportet et eos sine macula esse pec-
bes tu pugnare, ut possis coronari. Hoc totum di- cati, qui eis sunt cosequandi. Hsec venit de Libano,
citur sponsse ad regnum designatse, ut accipiat coro- id esl de candore roundanse glorise in principibus,
nam aemultc, id est gloiiam angelicse nalurae. Ifsec venit eliam de Libano, id est de albedine virtutuin
dicitur amica, quia sponsus eiaperuit Seriptura. se- in spiritalibus, ver.it de Libano in baptlzalis fide-
crcta ; hoecspror, quia fecil eam sibi coliGeredem: libus. Hsec de capite triuui moiitium coronabilur,
hsec sponso, quia parit ei filios regni. Tropologice Q quia deitate triurii personarum glorificabitur, quOd
mons mynhse cst conlcmplatiya vila ; ccllis vero innuunt voeabula montium, Amana quippe sonat
thiifis activa vila; cdmumplalivi myrrha sunt, quia excelsus, per quod Paler intelligil.ur, Samur, tucer-
carnemsuam cumvitiis el concupiscenliismorlifica- na, per quod Filius accipilur, Hermon consecratio,
verunt (Gal. v, 24). Activi vero thus suiit, quia bo- per quod Spiritus sanclus iiinuilur.
nis actibus Dco odorcm suavitatis offeruut, Ad hos Et iieroinem moveai quod diversse sunt interpre-
Christus vadil, dum eis in liibulalionibus et tenfa- fationes montium Kebvseorum, quia intcrpretatio-
tionibus stibvenit. In his fidelis aiiima tota est pul- nes nomiiiiim mutantur, secundum Scripluroediver-
chra, quando in omnibus niandatis et juslificalioni- sum sensum, Aliquando naraque in bono, aliquando
bus Domini esl sine querela, vei quando Deum ex accipiunlur in malo. In bono accipiuntur quaudo
tota diligit virtute, et proximum sicut seipsum. In ad Jerusalem, id est ad multiludinem iidelium refe-
hac non est macula quando caret hoeresi et culpa. runttir; in malo vero quando ad Rabyloncm, id est
Ilscc venit fide, venit et operatione, venit prsedica- ad infideles referunlur. In illa gloiia videbit regina
tione, venitetiam ad.Chfistum cogitatione, vel lo- regem glorisg.,diJectum suum majestale coronatuni,
culione, venit opere ; venit iiihilominus in juven- quem hic vidit suo amore in cr.uce vulneiatum. Ibi
 m ESPOSITIG IN CANTICA CANTIC. 422
erit unum oculorum et crinium, id est unitas prse- Arantur; fonte lacrymarum lavantur; in paradiso
latorum et subditorum omiiiuniilla visione fruen- Scripturarum reficiuntur. Et sic in horlum deli.ck-
tium, quorum erit gaudium Deus pacis, etconcor- rurii ad fonteift vilse Clifistum transferuntur. Post
di_e duieedo omnium. Regina de Libano ad corO- hsec decem legiohes pugrianlium per deCem geriefa
nandum vocala, cUmmaximo comitalu venit. In quo arborum paradisi, scilicet per cj'prum et nardum
CGLiiilatu,quadraginta ex fortissiinis Israei ad bella et reliquas notantur, quia qui arniis prseceptorum
doctissimos tenentes giadios, et filias Sion habuit, iri hac pugna desudant, ad denarium prsemioruni
Cum quibus pugnamcontra Aniana et Sanir et Hef- perducuntur. Ad ultimum fons et puteus i-n laude
riion pro cororia inivit, et victrix .regem adiit, quam poriuntuf,quO"dEvangclium et lex iiilelliguntur.Quia
ipse hic laude excepit. Christus bellatores suos fiueniis legis et- Evangelii
'
VERS.10.-15,—-Quam-pulchrw-sunt mammm tum, reficit, et laureafos ad refrigerium perduCit. Dicit
soror med, sponsa, usque surge, aquilo. In qua iftul- ergo rex ftutrici reginse: Quam pulehrse sunt mam-
tiplici laude fortia facta ejus in beiio gesta rcplicat, mse tuee, soror mea sponsa : Meliora sunt ubera tua
quod videlicet pUgnaturos inammis arriiavit, ube- vino. Mamma. sunt puellafum iaciion habenlium,
ribus ad certamen informavit"-, in prselio sau- sed habiles ad lac habenduui. Ub.sra vero suntmu-
Cios uhguentis curavit , pavidos labiis confor- lierum lac habentium,et ab ubertate dicuntur. Mam-
tavit, lassos in pugna nielle et lacte pavit, ve- riise Ecclesise sunt infantes in scholis discentes, et
stitos in pugnam remisii, victores in horto di- aliiin fide rudes adhuc lac doctrinoe sugentes, et
versis heibis et fonte refecit, in paradisum ad nondum aliis docendo proferenies, sed ad pfoferen-
diversa geriera porriorum hitroduxit. Deiude inlaude dum habiles. Hoemamma. valde pulchroe sunt. quia
decem Iegiones describit^quas conlra acies hostium multum Deo placent, qui sunt iri discendis virfuti-
in pugnain direiit. Per lisec omnia multiplicitas bus, quse sunt arma cpntia vitia stuaiosi , quibus
Ecclesise gentium notatur, P_ua?de Libano, id est quandoque sunt contra liostes Dei piignaturi. Ubera
, de candore mundanse giorise cum magno coniitatu vcro Ecclesisesunt magistri, in utraque iege docti,
credentiuiii ad Christum yeuit. In quo comitalu re- qui lac doctfinse pueris doccndis infundunt, et os
ges, et principes pfofanos, et oninis geiieris et pro- ad spiritale belluin instruunt. Vinum quod inebriat
fessionis, et coiidiiionis socios habuit, cum quibus et dementat est ssecularis philosophia, quse mentes
spiritale bellum contra dsemones animarum hostes' hoiiiinum.inflat etin jacfantiam elevat. Ubeia au-.
iniit, et coroiiam vitsea Rege giofise pfomeruit. De lefn Ecclesisesunt nieliora vino, quia doclrina ma-
qua pUgna unus de ducibus ejus. dixit : Non esi gisliorum de utraqjie lege perlata esl utilior, quia
nobis colluctatio adversus carnent et sanguinem, sed in geinina dilectione oedificatur; quara philosophica
adverstts- principes el poiestates (Eplics. vi, i%). doclrina quse mentcs inflai. Notandum quod toties
•Quod est dicere.: non est nobis pugna contra honai- repetit soror et fp.onsa. Per hoc dalur fiducia Ec-
nes, sed contra dssniones. Item alius fortis prselia- clesise quod sit cobseres Christi, Ut soror "ffatris, et
tpr dicit '.-Militia est vita heminis.super terram_(Job consors-regni ul sponsa regis. Et odor vestimerito-
vii, 1), cunciis diebusquibus nunc milito,.exspecto rum tuornm super omnia aromaia, unguenta Eccle- .
doriec venial immutalio mea (Job xiv, 14). Fideles siss sunt virtutes spiritalium, qui quasi unguentis
quippe militant in castris regis sui contra cives Ba- vulnera peccatorum ctirant,. dum eos ad virtutes
bjionise pro c.orona quod est immutatio, quando ju- informant. Aromata sunt qusedam odoramenta ex
sti ut' sol fulgebufit, ef aequales angelis erunt. Nota multis speeiebus ad condierida mortuor-um cor-
arfificialeiri ordiriem. Prius'coron_e mentiOnem fe-- pora confecta, sed sunt superstitiosa quibus quam
cit, deinde pugnam subintulit, cum.pugna prsecedat niaxime Judsei utebantur , per quse Carnales ob-
et corona quse esl prseiniuin pligh_e sequalur, quia servantise superstitiose notantur. Odor unguento-"
nimirum cProna pugiiantibua promittitur , vinceii- rum est fama virtutura spirilaliunt ex charitate
tibus dabitur. Et hoc notandum quod in hae laude 2) orienlium,vel opiniooperum qiiseftuntper Spiritum
historia deficit, sicut aliquando aiiegoria, vel tropo- sanctuni. Hic odor est-super omnia aroraaia,hoe
logia, vel anagoge non per omnia currit. In primis est, magis Deo placet, quain omnia legis saerilicia^
sex itistrumenta spiritalis pugrieelaudantur, scilicet qusefuerunthoruni figura.HoecideoinCantico amoris
mammse, ubera, unguenta, labia, lingua, vestimen- introducuntur, quia pagani contendebarit cum Chri-
ta,per quse sex setates pugnantium iiotantur. Siqui- stianis de philosophia; Judsei deiegali Observaiitia;
dem per mammas infantes, per ubera puef i, per Christiani confidebant in sola diyina gratia. Philo-
ungueftta, adolescentes, periabia juvenes, pef.cor sophi aiiirmabant salutem hominum corislare" in
sub lingua senes, per vestimenta deerepiti figuran- studio sapientise : Judsei certabant eam cOnstare in
tur : Qui sex operibus [misericpfdiae in hac pugna feligione legalis observanlise : Christiani certahant
laborant, ut corbnam senarii, quod est plenum eam constare in fidedivinse gratise. Hanc sentenfiam
gaudium, percipiant. Deinde tria refugia pugnan- sponsus judex approbat, illorum coritentionem re-
tium ppnuntur, scilicet hortus, fons, paradisus, probat, dicens : Meliora sunt ubera tua vino, hoc
quia in lidc bello peccatis viilnerati in horto calho- est, melius est studium in sacra Scriptura, qua gfa -
jicai Ecclesi_eherbis pcenifcntise et confessionis cu- tia quseritur, quam in philosophia, quia arbitriuia
 433 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS li. — F.XEGETICA 424
sine gratia salufem non operatiir. Et odor unguen- A clusus in aciivis, quia muniniine doctorum contra
torum tuorum super omnia aromata, id est, magis hsereticos est circumseptus. In quo horlo herbseet
placent mihi doclvinseet viiiutes spiritalium, quam flores sunt quique fideles, fide et opere florentes,
onines traditioiies Pliarisseoruro carnalium. Similitudo est ab horto paradisi,qui dicilur undi-
VEBS.II. — Favus difiillans labia tua, sponsa. que igneo muro esse conclusus, et custodia angelo-
Labia Ecclesioe sunt illi, qui aliis doctrinaui nar- rum munitus, Uthomines inde prohiheat ignis an-
rant, qnam ipsi de uberibus niatris Ecclesise suxe- geli dsemoiies ex eo arceant. Ita Ecclesia hortus
rant. Hsec labia ut favus distiilant, dum dulcem do- Dei est, diyino prsesidio et igneo.muro circumdata,
ctrinam qiiam a magislris hauserant auditoribus et angelica custodia munita, ut necd_emones nec
dulciter instillant. Favus estmel in cera. Mel autem mali honiines ei a.d nocendum prsevaleant. Hoc ideo
in cera est spiritalis intelligeiuia latens in littera. dicitur, ut in spiritali pugna eorum inipetus non
Sed favus distillat, dum dulcis allegoria de liltera timealur, cum eam tanta prsesidia muniisnt, In hoc
maiiat. -Aliter. In favo inel laiet, cera videtuf; sic horto.est fons qui eum irrigat, scilicet sacra Scri-
fiagilis.caro videtttr, in qua sapientia ut melin cera ptura, cujus fluentis Ecclesia irrigalur. fiic fons est
absconditur. Mel ct lac sub lingua tua , lingua est signatus, quia sacrse Scriplurse inielligcntia est cum
interpres cordis, quia quod cor cogiiat hoc lingua " littera signala, sicut sub sigillo scriptura, ne in-
profert. Cor Ecclesise sunt sapientes, qui per spiri- dignis pateat quid secreti sponsa Ii3beat. In hoc
tum sapicnlise divinos sensus concipiunt, et eos horto efiam est fons haptisnia, in quo lavanfur cri-
scribuiit. Lingua vero ejus sunt, qui ea interpre- minum vulnera, qui est signatus, scilicet sancfa
lando proferunt, qua^ illi, ut cor, conceperunt. Mel Cruce vel verbo Dei consecratus, ethnicis sigillalus,
est dulcis doctrina allegorise, quse doctis con- cateehumenis reseratus. Aliter, Fons sordes abluit,
gruit : Lac vero est simplex doctrina historise, sitim exstinguit, imaginem reddit. Qui fons est
quoe parvulis, -id est, indoctis convenit. Mcl et Christus, qui esl fons vitse, de quo fltiunt flumina
lae sub lingua Ecclesioeesse dicitur , cum utraque aqusevivse, scilicef dona Spiriltis sancti, quibus ir-
doctrina allegorica et historicacorde concepta, tanta rigat hortum Ecclesise ut proferat spiramina florum
verborum dulcedine profertur, quanta dulcedo in . vitse. Hic sordes peccatorum abltiit, sitim sitientium
melle et lacte sentitur. Et odor vesthnenlorum tuo- justitiam, satietale suoe visionis exstinguit, imagi-
rum si M odor ihuris, vestimenlo nuda fetidas/ te- nem Dei amissam aiiimabus reddit.fiie erat signa-
gitur. Vestimenta Ecclesise suntbona opera, quibus tus, quia carne quasi sigillo erat velatss. Nunc est
tegitur turpitudo prsecedentium dclictorum. Odor .-, signatus, quia in gloria palris a nobis celatus. Hic
crgo vestimentorum est exemplum bonorumoperum, etiani fons Davidpatens scribitur, quia misericordia
quibus contra vilia pugnaturi, quasi lorica ve- Chrisli omiiibus pa_niteiitibus patet, ul lacrymis se
sliuntur, qua possint, omnia tela nequisshni ignea abluant, sieut David vulnera sui reatus in eo lava-
cxslinguere (Ephes. vi, 10). Qui odor est sicut thu- bat. Sed et ipsa. Ecclesia est fons, quia spiritali
ris, quia sic placot Deo studium bonse aclionis, sic- gratia et sapientia redundans, de qua mananl plena
ut incensum orationis. Odor enim thuris designat fluenta doctriuse, quibus plantaria horti sui irrigat,
inceusum orationis, ut scribilur : Dirigalur ora- ut plurimas emissiones pioferant. Emis.sionessunt
iio mea sicul incensum in conspeciu tuo (Psal. virgulse de arboribus vel herbis pullujantes. De
CXL,2), - . . quibus subdjtur.
VERS,12. — Hortusconclusus, soror mea, sponsa, VERS.15, 14.—Emissiones tum paradisus malo-
. horlus conclusus. In his qui sunt maromoe, id est, rum punicorum cum pomorum fructibus. Hortus Ec-
imperfecti, es hortus conclusus et soror : in his qui clesioe irrigatus a fonte Scripturse tol virgulta emi-
sunt ubera, id est, perfec.li, es hortus conclusus et sit, quod inde paradisus succrevit, Hoitus est locus
soror^ponsa. Iterum in his qui sunt odor unguen- ubi herbse vel olera crescunt, paradisus ubi arbores
torum tuorum, id est, conlemplativi, es hortus con- P cieseunt, Paradisus voluptatis ad litteram est locus
clusus; in his qui sunt odor vestimentorum, id in orientis partibus, omnibus corporalibus deliciis
esl, activi, es hortus conclusus. Item in his qui plenus, in quo primi parpntes fuerunt, de quo pro-
sunt labia, es hortus conclusus : in his qui sunt pter culpam inobedier.tiaeexclusi sunt. In hoc est
lingua, es hortus conclusus. In horto crescunt her- fons de quo paradisus irrigatur, qui et in quatuor
bse medicinales, etdiversi flores. Hortus est Eccle- flumina dividitur. In hoc est etiam lignum vitse, id
sia in qua multse sanctorum virtutes sunt, diversse esftalis arbor si homo inde comedisset nunquam
herbarum species, diversis vulneribus peccatorum corporaliter mori posset. Unde post culpam scri-
medicinales. In hoc horto sunt varii flores, diversi bitur : Videte ne forle sv.mat de ligno vitm et vivat
electorum ordines, martyres, ut rosse, confessores, in mtcnmm (Gen. m, 22). Ibi erat quoque lignum
ul violse, virgines, ut lilia, alii fideles, ut alii flores. scienlise boni et mali, de quo si comederent, bonum
Hujus borti hortulanus est Christus, qui etsponsus, et malum scirent. Anle comestior.em fruetus hujus
qui eum planlat gralia, irrigat doctrina. Hic hortus arboris Adam novit bonum et malum, bonuni per
est conclpsus in contemplativis, scilicet prsesidio experientiam, malum tantum per scientiam; sicut
angelorum contra dsemonesmunitus. Hicetiam con- rnedicus novit dolorcm vulncris per scieiitiam, non
 445 EXPOSIT.O IN CANT.CA CANTIC. 4SI
}h_resp.erier.liam; posl.peccatum autem novit ma- A aromatum, quse casia, robusti ct purpurei eorticis,
lum, id.est famem,.sitim et alia incommoda per ex- quse ad curandas viscerum mpleslias valet, quse pro
perienliam, bonum.tantum per scientiam; quod non sui brevitate a quibusdam inler herbas odori|eras
etat in arboris natura, sed inhomiiiis inobedienlia. repulatuf, qupd sunt patienles pro Christo et pro
Qui suhl provinciales circa paradisum, dicunt sibi fratribus animas poncre parati. Ibi crescif et cinna-
de paradiso iinmitli flores, et fructus per flumina momum arbor brevis, sed odorifera, et dulcis, cinc-
quse inde exeunt, unde ille populus vivit.Allogprice rei coloris ad medicamentum usum fistulse duplo
Ecclesia. es.t paradisus, pninibus spiritalibus deliciis prsestans, qupd sunt pcenifentes, qui se inflrnios
plenus. Paradisus etenim dicitur horlus deliciarum, reputant, et in cinere poenitentiam agentes, dulcem
efi.i Ecclesia sunt omnimpdse deliciaeScripturaruni, odorem Ecclesise prsestant. Cinnamomi ai-borhabet
diversaruiri arlium, multarum virtutum. In quo pa- tres coriices: superior dicitur fislula, medius cin-
radiso est fons, id est baptisnius vel Ghrislus, per namomum, fertius amomum. Medius est dulcior
eujus fluenta,'quod sunl spiritualia charismata, /irii- coeteris; hi autem ab aliquo divisi ex nimio fervrirs
gatur talis paradisus. Quatuor hujus fontis ffumina solyuntur ab arbore quod sunt nipiiachi, qui se-so.l-
sunt quatuor Evaiigelia. Lignum vitse-est saricta vunt a mundo aniore Christi, Hse arbores crescnnt
•crux, cujus fructusest Christi corpus, de qup qui \" in illo paradiso, CUJH universis lighis Libani, id est
digne comederit, non morietur in £tnima in setcr- cedris et aliis odoriferis lignis, qupd suftt uniyersi
imm. Ligna ffuctifera sunl saucti; fruelus lignorum fideles, quorum fides et Operalio iiiipiitribiiis el odo-
sanctorum opera; lignum scientise boni et mali est rifera est. Ibi crescit et myrrliq et aloe cum omnibus
libefum arliitfium, Iniioc spiritali paradisp cresciint primis unguentis. Myrrha est arbor cuj'us succus est
diversa genera arbprum, id est diversi ordines ele- stacte, a vermibus et putredine canieni coiiservans,
ctorum. ibi crescuut mali punici, scilicet arborcs quod suiit eremitse vel casti, se in vitiis morlifi-
Afficansequaeproferiint mala punica, vel rubea, quse cantes, et carnem suam a putredine libidinis cpn-
dicuntur malogranata, id esl granis plena, quse sunt servantes. Alpe est etiam arbor suavissimi odoris,
martyres rubei sanguine, operibus, ut grariis, pleni. adeb ut adoleatur altaribus vice thyniianiatis; habet
Has arbores ille hortus fpnte irrigatus emisit. dum vero succum aftiarissimum resistentem putredini,
sancta Ecclesia, baptlsmate perfusa, martyres prp- quod sunt continenles per amaritudinem vitae iasci-
tulit, cum pomorum fructibus, scilicet cum bOnorum viaiii carnis reprimentes. Prima Unguenla sunt pre-
opefum exemplis. Ibi crescit et cyprus, quse est liosiora, quse de primis floribus pretiosarUm spe-
arbof aromatica in jEgypto habens semeri simile p cierum fiunf, ut illud Marise in Evangeiio spicatum
coriandrb, ut habuit manna albiim, stiblucidurii et preliosuro, quod sunt prselati et alii primis chari-
odOrum, quod oleo coquitiir, et inde succus expri- smatibus Spiritus sancti, scilicet primis credeniium
niitur, qui cyprus dicitur, unde regium unguentum donis pleni, qui cum verbo et exeriiplo ilagfanl,
conficitur, ita diclum quod regius morbus eo cura- quasi ulcefa languidaruni animarum curaiit. No-
tur. Cyprus arbpr aromatica, abundans in .Sgypto, tandum quod hse species arborum vel herbarum
cst spiritalium conversalio, quse primitus florebat inlroducuutur, de quibus unguenta conficiuntur,
in jEgypto, sive iri tenebris hujus mundi quod quia per has notantur ordines electorum, quasi
jEgyptus sonat. Hujus seirien simile est mannse, cohortes ih castris regis mililanlium, quoruni vul-
quod hahuit omne delectanientum, et omnem sapo- nera per ungueiita cufanlur. Ideo et sponsahi horlo
rcni suavitatis ; quia vila justorum habetomne spi- et foiiti e.tparadiso comparat, quasi ei aperlcdicat, No
fitale delectamenltnft, el omnem sapprcm sanctilatis, timeas pugnare conira acies Amana.quia laiesbella-
Semeri est album, lucidum, odorum; quia eorum toresiiicoiiiiiatuhabeSjdequoruroco.nsfaiitiaetarmis
conversatio "esil alba in castitate, lucida in opera- secura hostcs siiperabis,etvictrix a niC coronabefis.
lione, odora in charitate. Succus ejus cum oleo co- El tu vulneratos in beilo herbis tu/iscmabis, quia tu
qiiil.nr, et in regium unguentum vertitur, quia |/[) cshortus medi.cinalitimherhaf um; et lassos fluehtis
illorum vita ffammis tenlationum ut aurum pro- tuis fefocillabis, quia tu es fons spiritualium aqua-
batur, quia regius morbus, id est lepra, aiiimse ut f um; et victores pomis Uiis saturabis, quia iu es pa-
uiiguento curatur. Hoc ungueritttm Maria Doriiino radisus, id est hortus pomprum, spiritualium ferCu-
in domo Simoriis leprpsi ohtulit, quia Ecclesia suo lorum. Sciendum vero adiiiteram quod Salomon in
exemplohsereiicos a lepra animae, scilicel d"ehseresi Libano talem hoftum niuro concliisit, in qtiohas spc-
CiiransDomino offerf. Ibi crcscit etnardus, quseest cies herbarum vel arboruift plafttatas habuit; in quo
arhor aromatica, id est aromatibus apfa, sed parva, et fons Jordanis erupit de quo et subditur.
iiene redolens, et calens, unde opiiiftum unguerilura VERS.15. — Fons hortornm, puleus aquarum vi-
conficitur, quod sunt liuniiles el iniiocentes, qui se ventium quw flriunt impetu de Libano. Hortoruni
coram proximis parvos, id cst despeCtos faciunt, et ideo dicitur, quia siiperius duos hortos posuit.
oiorc atque ardore charifalis saucios in peccatis AquEe*viventessunt, quse fluunt: Aqua enim qi.se
tiiigunt. ibi creseit et crocus, flos rubicundus, id es-t stat quasi mortua est, quasi vivit quse currit, No-
aufei colofis, quod sunt sapientes, divina sapientia tandum qupd dicit, qu_c fluunt impeiu de Libasio,
fulgentes. Ibi cresclt et fisiuld, brevis arbuscula quia fiucnfa Jofdanis ciim niegno impetu fluunt de
PATK6L.'CLXXII.'" -"""'_ i*
 m HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. m
Libano. Duo fonfes sunl Jor ct Dan, ubi illi tiuo cou- A Jos, id csl indoctos nutrial; ubera ejus sunt sapien-
fluunt, Jordanem fluvium faciunt. Ideo hic abundan- lia etscientia, de quibus lac doctriii-C indoctis nii-
tia aquarum introducitur, utredundanlia prteroiorum liistrat.Ejus unguenta sunt bonoeexhortationes,qui-
demonstretur, quse victoribus dabitur, qui ad fon- bus vulnera animarum curat, magis quam vinum
tem vitsc Chrislum et ad puteum aquarum viven-» ssecularis prudentise. Labia ejus sunl confessio, qua
tium, idest, Spiritum sanctuni, putetim sphitua- ore confiletur, quod corde credit, vel peccaia in
lium douorum , perducuntur. Siquidem decem ge- confessione aperit. Lingua ejus est interpretatio
nera arborum paradisi posuit, per quee decem ordi- cogitationis cum bonuin consilium cordis ore vei
nes electorum spiritualis paradisi expressit, qui scripto loquitur. Vestimenta ejus sunt virtutes, qui-
sub deeem prseccptis cor.ira vitia pugnant, ut prsc- bus ita decoratur ut corptis vestibus, unde scri-
mium denarii, scilicet coronam gloiiae, percipiant. biiur : Induil _me Dominus vesiimento salutis et
Talis esl fructus horli; fons autem ejus, id est, ir- indumento twtitice (Isa. i,xi, 10). Anima etiam
rigatio ejus, est fons hortorum et putc-us aquarum est hoitus, quia similis horto, scilicet honis sen-
viventiiim, quse fluunt impetu de Libano. Fons est tentiis uf liortus herbis, plena virtutibus ut hor-
uhiflumenfiinditur : puteus ubi aqua in profundo tus floribus. Qui horttis esl concltisus, id est,
iatel,Fons ergo hortorum est Eyarigelium, irrigatio " bOnis operibus circtimseptus a. dsemonibus. Ipsa
Ecclesiarum in activa et coiitemplativa vita degen- eliam est fons , quia de ea fluit cccleslis doctrina,
tium. Ilic foiis de Libano erupit, in horlum Jeru- quseirrigat alios hortos , scillcct Ddeles animas; qui
salem eueurrit, de monte Sion fluxit, omnes hortos fons signaculo sanclaefidei esl signatus. Anima san-
orbis irrigavit, quia evangelica doctrina de Christo cta nihilomiuus est paradisus, pleiia spiritualibus
erupit, in hortum Jerusaleni, id est in primilivam deliciis ; hujus paradisi fons est charitas, quse ir-
Ecclesiam, cucurrit, de m.oute Sion per apostolos iii rigathiiiicparadisum, ulproferatpreiiosum fructum.
gentes fluxit, ct omnes Ecclesias irrigavit. Puteus Quatuor flumina paradisi sunt quatuor principales
autem aquaruin est prdfunda lex divinorum sen- virtutes, scilicet, prudenlia, fortitudo, justitia, lcm-
suum, qui latent in Jegis litlera, ut in profuiido pu- perantia. Lignum vitaj sapientia; frucius ejus,
leo aqua. Quse aquoe sunt viventes , quia cos vivere immortalilas; ligna fructifera, utiles disciplinse; fru-
faciunt, qui eas spiritualiter inlelligunt. Hse aquse ctuslignorum morcs piorum; lignum scieiitiseboni et
fluunt cum impetu de Libano, qttia veniunt cum malijObservaliomandati. Unguentaria signa, scilicc-t
abtmdanfia de Judaico populo; Libanus enim di- nardus, et crocus, et alia, sunt virtutes, caslilas,
cilur dealbalio, et intelligitur Judaicus populus, di- Q bonitas, humilitas, et alia infirmaiitium animafum
vino cullu dealbalus. De hoc Libano fluenla legis unguenta. Fons et puteus in ea est evangelica ct le-
el prophetaruin fluxerunt, et per apostolos cum galis doctrina, sive scienlia. Anago^ice paradisus
inipetu hi Ecclesia gentium manaverunt, qui Scri- exsultationis, cst habitatio sanctorum in ccelis, plena
pturas abunde spiritualiter exposuerunt, Aliter Li- omnibus dcliciis. In hunc paradisum raptus cst Pau
banus dicitur candidulio , et intelligitur Christus de lus, et in hunc inlroduxitlatronem Dominus. In hoc
casta Virgine natus. 'De hoc Libano aquse cum im- paradiso fons qui fluit de loco voiuplalis, esl Chri-
petu fluxerunt, quahdo dona Spiritus sancti, tan- slus, fons vitoefiuens de coidc Patris, de quo manat
quam Spiritus torrens in credentes inundaverunt, vita omnium. Ligiunn viloe est Dei sapientia, vel
et eos seienlia omnium linguarum repleveruni. De Spiritus sanctus, vitam a.ternam inspirans omnibus.
his aquis ipse dixit: Qui credit in me, flumina de Fons et putetis aquarum vivenlium, est pleniludo
vcnlre ejus fluent aqum vivm (Joan.yu, 58), id est, omniuiii gaudiorum. In cseferis hujus capiluli deficit
cbarismata Spiritus sancli, quse faciunt credentes anagoge. Sunt ergo quatuor paradisi, scilicet para-
cum Deo vivere. Hoc toluni hic iiitrodiicilur, ut disus voluplalis, terrestris; paradisus exsultationis,
sciat sponsa quod ita ejus bellatores replenlur do- coelestis; paradisus religionis, Ecclesiarum ; paradi-
clrina Clifisli et donis Spiritus sancti, ct ila remu- D sus virlulis, animarum. Postquam Aniana in bello
uerabuntur, siculapostoli, bellalores Christi repleti cum suis viclus suceubuit, ecce aqfrilo alius hostis
sunt docirina Christi, et donis Spiritus sancti, re- grave bellum reginse iniulit, sed viclus in hortuin fu-
muiierati sunt praiinio vil_e. Fons eliam signilicat git, ibiqueul Iatro in insidiis latuil. In quo dura re-
eos qui capaces sunt verbi Dei, puteus vero eos qui gina viclorem exeiciium reficerei, rex advenit et
vix iiitelligunt mysleria. Cisterna est colleclio aqua- hostem lalentcm reperiens de liorto confusum expu-
rum pluvial.ium, quod sunt dogmata hsereticorum. lit, atque aiistrum cultoiem borti invitavit, dicens.
Tropologice fidelis anima cst sponsa Christi, per VERS.16. — Surge, aquilo, ct veni auster, pcrfla
amorem ei coiijuncla, el pariens spirituales lil.os, korlv.mmcum. Scilicet postquam cessavit persecu-
id est, bona opera. Hsecest eliam ej'us soror, quia tio tyraniiorum et coronata est paticuiia sanclorum,
ejus regni cohseres. 0"» enim paliuntur pcrsecutio- protinus surrexit in Eeclesia vcsania hsereticorum,
\nem propter justitiam, ipsoruni est regnum cmlorum quse alrocius Ecclcsisebelluin inlulit quatn pritis a
[(Multh. v, 12). Anima habet sua membra sibi con paganis pertulit. Perniciosior eiiim est hoslis, qui
grua. Hujus niammse sunt studia discendi e inira mcenia positus cives impugnat, quam qui extra
kgendi, quibus haurit lac ouo postmodum parvu exclusus muros oppugnat. Dum ergo post sudorera
 115 EXPOSITfGIN CANTiCA CANTIC. ii.Q
perseculionis liiihfes Christi in horto Ecclesioefrue- A i trum perturbat; sed auster reniens hoitum per-
renttir quiete patis, ecce torlucsus draco a marly- flat, dum Spiritus sanetus convenlum fralrum in
ribus victus de antro malilise caput extulit, virus patientia et concordia corroborai. Aromatailuurit,.
perfidise per agniina Christi fudit, et, ut latro, de dum virtutes prius occultse, lentalionibiis probalae,
insidiis improvisus prosiiivit, atque incautos mililes ad notitiam proximorum prodeunt.
Anagogice vero
telis efroris usquequaque prostravit, siquidein inau- aquilo in horto surget, cum Antichristus adliuc Ec-
d.lam lia_resim per roalignos homines mentibus fi- clesiam impugnabit, sed auster hoitum pc-rflahit,
deliiim infudit, qua/totum hortum [Ecclesiae quasi cum gratia Spiiilus sancti, fidelibus coiistantiam
quadani lepra viliavit. Sed Rex glorise Christus suis fidei contra eum inspiraverit; tunc aromaia horti
auxiliurn projbuit, dura universam Iiseresiin per sa- iluent, quia pro fide Chrisli martyria redundabura.
pientes deslruxit, et dc horto suo flagellis analhema- Aliter aquilo surget, ut de horto discedat, cum oc-
lis expuiit. Expulso auterii Aquilone, Auster iiilra- ciso Anfichristo pefsecutio de Ecclesia recedet. Au-
vil, quia ejecta hseresi de Ecclesia, auster, scilicet ster vero hortum perflabit, cum muliitudo lapsorum
Spiriliis sanctus hortum perflavit, dtim veram iidciw ad poenitentiain per inspirationem sancti Spiritus
doctoribus inspiiavit. Et mox fluxerunt horti aro- redibil. Tunc fluent horti aromata, quia exempla
mala, dum saucli Patres jsrotulefunt yeroe fidei '? patie.nliseet constanlise sancforum sab AiUichristo
dogmata. Rex ergo adveiiiens, dicit: 0 aquilo, ho- in Ecclesia redundabunt. Aliter aquiio de horto re-
stis iftaligne, de lalebris luis surge, et de horto meo cedet, cum diabolus de Ecclesia ultimo judi.cio dam-
diseede; tu autem auster, cultor horti,veni,perflahor- natus discedet. Aiister hortum perflabit, cum Chri-
ttim meum, ul fiuani aromata illius, quse sufficiaiit stus veniens consolalione Spirilus sancli Ecclesiam
victoribus. Aromata sunt odoramina, scilicet fructus recreabit. Tunc horti aromata fluent, quandojusti
arboruin prsedictarum, nardi, ciiiiianiomi, et alia- seterna prsemia pro meritis. recipient. Aquilone re-
ruin Libani, Ueq dicit fluant, quia aromafa de arbo- cedenle, et austro in hprtum.veniente, regim aro-
ribus ardore spiritus fluunl, ut resina de cedro vel mala coliigit, quibus victores reficit, et regem foris
abietc. Aquiloest veiitus durus et frigidus, quitran- slaiitera ad epulas victcriim invitat, dicens :
stringit ac flores necat. Auster vero ventus calidus CAPUT V.
et blandus, qui terrarii solvit et flores producit. VERS.1, 2. — Veniai dilectus metss in horium
Aquilo est diabolus, qui duram persecutionem Ec- suum, ut comedat fructum pomorum suorum, Sci-
desioe iiltulit, et-ut strictam i.crram fldeles de fru- licet persecutione per Chfisfum annihilata et hseresi
ctu bonorum operum prohibuif, et in fide florenles ubique damnata, Ecclesia j'am in pace et concordia
per varia tormenta necavit. Hic in horto, ut latro, in C * fidei degens, et multa tentamenta sustineiis,
seripta
insidiis latuit, dum yictus in persecutione virus oc- Patrum quasi aromata collegit. exemplo illorum
cultum, ut draco, hserelicaepravitatis iri fideles evo- yirlutum spiiitualium quasi convivium instituit, eui
muit. Auster atitem est Spiritus sanctus, qui sua Christum inleresse optat, ut opus- suum acceptabilj
gratia horluin perflavit, dum reclam fidem Ecclesia. fiat dicens: Qui se promisit mecuin usque ad con-
inspiravit, et tcrram. id est corda suhversa dc gelu summationem sseculi mansurum, ipse nuuc per
perfidioesolvil, et ilores fidei produxit, qtio flante graliam veniatin me hortum suum, ut qui meinter
horti aromatafluxerunt, quia mox fidei documenta persecutores et hsereticos illsesam custodivit, r.unc
per scripta Patrum redundaverunt. Ecclesia vocatur in pace degentem a tentationibus adversitalum, et'
hortus per simile, quia sicut in horto suut lilia, rosse prospeiitatum inconcussam custodiat, ac de me la-
et aliiflores, etherba. salubres, elitcmcardui, urti- , les emissiones producat, quarum pomorum fructus
cse et aliaeherba. nocivoeet iiiuliles, sicsunt in Ec- ipse comedat, hoc est, tam spiiituales velit de ms
clesia martyres, confessores, virgines et alii fideles. pullulare, quos sibi ut suavera cibum velit incorpc-
Suht etiani hseretici, schismatici, ct falsi fratres. In rare. Poma etenim horti sunt in Ecclesia electi.
his latet aquilo ; in illis flat auster, et,de ipsis fluunt jp, Fructus pomorum, sunt opera bonorum. Fructus
aromaf a viriutum. Aliter per aquilonem mundi aspe- pomorum suorum dilectus comedet, eum Chrisius
ra, per austrum intelliguntur prospera- His dicitur per- electos per bona Opera sihi incorporabit, ut sint
•iiiiltendo non jubendo, ut ad tentandiim surgant, hor- unum cum Deo sicut cibus in corpus comedentis
ttim perflent, ut aromata fluant, hoc est, tribulationes vertifur. Aliter Ecclesia dolens Synagogam a fide,
fidelibus inferanf, ut exemplo patieniise eorum et Christi tandiu separari, orat eam sibi associari, di •
c«nstaiitise bene fragrantia, ut Job, ad multos per- cens: Dileclus meus, qui de me horto suo aquilo-
fiuant. Ssepius prospera quam adversa animum nem diabolum per fidein expulit, et austrum Spiri-
lentant, quia adversa animum ab illecebris car- tum saiictum per gratiam introduxit, et aromata
nis abstrahiint, prospera vero ad lasciviam alli- charismalum in me miiltiplieavit; ipse etiam per
ciunt. Tropologice hortus est claustrum , florcs gratiani veniat in Judseam hortum suum, utcome-
et herbse salubres, fralres in fide et dileclipne: dat fruetus poraOrum suorum, id est, ut per fidem
unanimes; urtic» et herbse Inutiles, sunt Iiypo.critce incorporet sibi multitudiiiem eonvcrtendofum. Mo-
el falsifratres.Aquilo ift horlo ad tentanduro sur- raliter. Dileclusin hortum venit, ef fnictumpomp-
git, dum diabolus per falsos fratres cor.cordiam fra- rum suorum comcdit, cum Christtis dona sua iu
 iTA HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II.— EXEGETICA. m
coetu spiritualium mulliplicavit, ct se operibus co- A cum melle meo, j'am bibi vinum ineum eum lacte
rum ut suavi cibo refecit. Jttxta alliorem sensum, nieo. Favus sunt hi qui in Scripluris dulccdinem
dilectus horti fruclum comedit, eum Christus ele- spiritualis intelligentise quserunt, et aliis dilttcidat.t.
clos 'de hoc niundo in gloriam suam assumpserit. Mel sunt hi qui epulas divini verbi sibi appositas li-
Rex ad convivium reginse ingressus, dicit: benter gustant, et his insatiabiliter vesci desiderant.
Vinum sunt fortes cceleslium doctores, alios sapienT
Veni in korium meum, soror mea, sponsa ; messui tia inebriaiites. Lac sunt infirmi adliuc
meam cum meis. Comedi auditores,
tnyrrham qromatibus favum qui lacte doctrinse r.utriuiitur ad bonos morcs. Hos
cum melle me.o, bibi vinum meutn cum lacte meo. omnes ut dulcem cibum mihi
Per myrrham martyres; per aromata confessores ac- veni incorporavi, et utsua
potiim in me transfudi, quia omnc-sin gioriara as-
cipiuntur. Favus est mel in cera, et significat ani- sumpsi. Nunc alloquitur rexvietoiesiiihoiioepulan-
mas in corpore : mel autem extra ceram animas ex-
ies, hoc est, omnes in Ecciesia de vitiis trium-
tra corppra. Per favum exprimuiiiur hi qui cum
phantes :
Domino eorporaliler surrexerunt, et cum eo corpo-
raliter ascenderunt. Per mel autem animaesancto- Comedite,amici, bibileel inebriamini, charissimi.
rum, de inferno per Christumliberatorum. Per vi- n Quodest dicere : Vos Ecclesieebellalores, mei ami-
nura notanlur hi, qui in primiliva Ecclesia alios do- ci, qui facitis quse ego prsecepi meo exemplo, co-
ctrinis inebriaveFunt; per lac, lii qui lactc doctrin,e medite favum cum melle, id est tales viros vobis
iiutrili sunt. Sexordines electorum posuitquos ad glo- associate, quidulcidoctrina vos esurientes justitiam
riam perfectorum perduxit, Senariusquippeniimerus reficiant; et meo exemplo hibite vinum cum lacte,
qui peiiectus est, perfectior.em innuit, quasi dicat : lioc est. tales doclores vobis coadunafe, qui vos si-
0 Ecclesia soror mea in hsereditate, sponsa niea in iientes justitiam vino sapientise inebrient, et lacte
spirituali generatione; ego jam vcni per incarnatio- doclrinse nutriant. A talibus sapientia inebriamiiii,
nem, in horlum meum Judseam, et j'am messui myr- et rcpleti eharilate eriiis mihi charissinii, et eritis
rham cum aromalibus quia collegi ad me niessem iiiihi cibus et potus ut ipsi, et vos mihi ut illos
martyrum in ccelumcum confessoribus fideet operc incorporabo, et mecum in gloria collocabp. Mo-
bene olentibus. Comedi favumcummelle, quiaquos raliler. Sponsus myrrbam in horto metit, cum
corporaliter suscitavi, jam in gloriam sumpsicum Christus de coetu spiritualiura moitificanles mem-
animabus qaas de inferno liberavi. Bibi vinum cum bra sua, et crucifigentes viliis et concupiscen-
lacte, quia docfores cum auditoribus jam angelisin liis falce inortis praecidit, et in cellaria healiludi-
coelisassociavi dicens : 0 vos angeli amici eomedile, Ci nis perducit. Aromata melit, cum redolentes in
'
et vos archangeli, charissimi, bibite et inebriamini,' viitutibus ad vitam colligit. Favuni cum melle co-
«juod est dicere : Hlos quos de terris cum triumpho medit, cum dulces in morihus et operibus assumit.
adduxi, ut suavem cibuin vobis associando incorpo- Vinum cum lacte bibit, cum sapientes cum sim-
rate, el ut dulcempolum in gaudium vestrum in- plicibus ad gloriam eligit. Juxta anagogen Chri-
troduciic. El sicut epulantes variis ferculis et poti- stus niyrrham et aroraata de horto m:tit, cum
L>usgaudent saliari, ita gaudele istos vestro con- electos quosdam in Ecclesia tribulasionibus ama-
sortio annumei'ari. Hoc totum ideo replicat, quasi ricalos, quosdam virtulibus bene olentes in hortum
Ecclesise genlium dicat: Sicut illos de primitiva Ee- beatiludiiiis colligit, Favuro cuni melle comedit,ctim
clesia mea incarnatione, passione, resurrectione, et doclores dulcedinis in dulcedine oeternsequietis col-
as.ensioiiejam gloiificavi ; ita adhuc converlendos locabit. Vinum cum laclebibit, cuin subditos polurn
de Judseis glorificabo. Similiter et de le ortos, et iii doctrinsehaurientes, de torrente voluptatis suseine-
fide perfeclos angelis in gloria associabo. Aliier : 0 briabil,dicensangelis:Cornedile,amici,bibiteet ine-
soror el sponsa, tu oras ut veniam in te Iiortum briamini,charissimi,hocest, ila gaudete de societaie
meum, fercndo tibi contra miundi tentamenla auxi- islorum , sicut epulantes isctantur de diversi cilii et
liuni; ego autem veni in hortum tempore persecu- '" pottis salielatc. Soletquseria quibusdam utrum homo
lionis, ferensauxilium martyribus : quos jam coro- esset condifus, siangclusnon fuisset lapsus. Piitant
navi pro cruciatibus. Veni eliam in auxilium con- enim lapsum angelorum causam fuisse creationis
fessoribus, conlra hsereticos ceiianlibus, quos jam liominum; sed hifallunlur. Ralionequippe docenle.et
glorificavi in coelestibus; ila te contra teiitamenta sacra aiicloritate consentionfe, si lota numerositas
jnundi cerlantem juvabo, et vincentem coronabo. aiigelorum in cceloperslitisset, tamen mullitudo ho-.
3am in horto mco messui myrrhani meain, id est minum in terra creata esset. Et sicut angelus in uni
martyres, in Ecciesia amaia pro nie passos, ad me versitate habet suum locum, ita.homo in universi-
in gloriam collegi cum aromatibus meis, hoc est tate habet suum. Si quidem tota Scriptura clamat
cum omiiibus qui fama bonorum operum sunt in- hunc mundum propler homiiiem factum; quod si
signes, ut confessores. Nofandum quod dicit meis ; homo non esset crcalus, consequenter et hic mun-
quia el hsereiiei habent suos maityres et suos con- dus non esset conditus. Quod absurdissimum esf.
fessores; qui non Chrisfi, sed myiTha sunt diaboli. Quem eiTorem Spiritus sanctus prsevidens, et per
Tu invilas riie ad conviviuni, jam cGinedifavum Scripturam prsecavens quet! aiits creationem angeli
i'53 EXPOSLTIOIN CANTICA CANTIC. iU
vel hominis crealus sit pronuntial, clamans : i» A lalis fuit, et omnesqui in illo^tatunaiisunfhijusti et
principio creavit Deus cwlum el terram (Gen.\,i): morfales propter Chrisluin sol.um fuerunt... Est
coeliim autem ef terra est mundus. Ad quid fecit autem Chiistus Deus et hpmo. Ex oirinibus ergo
CceUini?utesset habitalio angeldrum. Ad quid ter- injustis quidam per Chfistum justificantur, ut iri
ram? ut esset habitatio hominum. Domino auiem at- ipso deifiec-ntur. Cur auterii reliqui nOn deificentur
testante angelus et homo simul facti sttnt, diceiis vel non justificeiitur, nonne ille qui eligit quos vult,
ad Job: Ecce Behemotk qttemfeci.tecum (Job _SL,10), et abjicit quos vult ? Huc usque plenitudo geritium
quod est dicereiQuandofeci angeltim, fcci ethomi- inlravit. Ab hinc usque ad irigressum Synagogse
tem. Sacra autetti Scriplura omr.ia siiriu] facla cla- notatur tempus pacis Ecclesise. Finito ilaque convi-
raat dicens ; Qtiimanet in.wternum creavit omnia si- vio victorum, regina ,'ivit dorniitum, diceris cubiculi
mul (Eccli. xviii). Igilur horno npn; propler auge-. ""excubiiofibus : Si rex riie quserat, dicite: Quia ego
IiKii, sed propter seipsum factus est':- niuisdus autein dormio et cor meuni vigilat^ ut eum. excipiat. Quasi
proptef ipsum factus est. El lapsus angelorum per magnum conViviuni Ecclesia cum victoribus iiabuit
hominem repafalus est,\quia Deus cfeator homo fa- quando niagnum cPnsiliiiiii cum multis confessori-
clus est, conseqtieniei et.homo Deus factns est. btis in Niesea civitate habttit. In qua varia fercula,
Item qu_eritur utrura Filius Dei esset incamatus, Befant
U diversa capitula Scriplurarum. Quo firiito ivit
si hoino nori fuisset lapsus. Putantenim casrim lio- iorinitum, quia ibi damnata omni hserCsipersecutio
miriis causam fuisse Christi ineaniationis; sed hi Ge.ssavit,quies pacis rcdiit, et Ecclesia curis saeculi
non falluniur. Ralio er.im raanifeste clamat, et sacrse sc subtraxit, divina officia iustitiiit, divinoecontem-
Scripturse auctoritas consonal, quod, quiahomo in plationi vacavit; quae nunc dicit imperfectis adhuc
paradiso peccavit, propierea Deus hominem assum- terrenis inhiantibtis : Meo exemplo frena postponite,
pserit, Ab a_terno quippe erat apud Deum prs«desli- ccelestia quoerite. Sicut ego dorriiio, id est a negotiis
natum qiiod homo deificaretur, Sicut eriim Deusesf ei curis saeCuliqtiiesco. eteor riieuiri in meditatioiie
Immutabiiis, ita et prsedesfmatio ejus est immutsibi- Scriptuckrum, et coritempialione seternsevitoe vigi-
hs. Et si Deus non incarnareiuiyhorno non deifica- laj, tit mausura bona percipiat. Regina dormienlc,
retur. Et sic prsedesliiiatio Dei immutaretur, quod disseiisio iiiter milites est exorta, npii ab hoslibus,
eral impossibile. Igitur oportuit Derim iricarnari, ut sed ab otio iiala. Qiia iiiefeseeiite rex reginam exci-
pssset homo deificari. Huic rationi videtur auctori- tat, monet ut surgat. tumultum militum compescat,
tas astipulari. Siquidem antequam Adam peccaret, sed Ecclesia in contemplatione quiesceiite, multa
IJeus per Adam prsedixit Christum de earne Adam vitia inter fideles exorla sunt, videlicet novse hsere-
iRcarnanduni, et Ecclesiam ei coiijungendani, ita ^ ses, discordise, sectse, schisihala. et alia plura. Unde
dicens: Erunt duo in carne una (Gcn-. n, 24), hoc Chfistus per Scripluram eam moiiuit, ut quietcm
Apostolus ita exponit dicens : Sacramentum liocnia-. conteriiplationis intermitleret, tumultum vitiorum
gnttm est, ego quiem dico ht Ckristo et in Ecciesia exhorlarido et corrigendo sedaret, Ef nofandum
(Ephes. y, 52); Ecce ante peccatum hominis prsedicta qnod primo corona sponsseproponitur pro certami-
estincarnatio Dei,quiaergo homo peccavit, propterea - ne, eontra Amana, id est pro ssevitia persecutorsim;
Christus immortalis.factus est mortalis. Qui si instatu deinde pro.Iabofe contra aquiloiieiri, id est pro
immoffalitatis nasceretur, nunquam moreretur , et yexatione hoereticdrum. Tunc teftio praemium pro-
homo sine interpositione mortis ejiis deificaretur. mittiiur ei pro Yigilanlia cpnlra giiltas noctiuiii, id
Ouod fieri non potuit. Quia ergo Christus in iUostatu esl pro exhortatior.e et correctione lapsorum; Igitur
natus est quo mori posset, ideo mori vOiuit; quia sponsa reproesentat verba sponsi se excilautis, di-
vefo ad vitam resurresitj .-"riiortemhomini abslulit, cens:
et vitam amissam reddidit. Et sicut in illo statu mor- VERS.;25.— Vox dilecii mei puiscmtis ad oslium
tis omries moriunlur, sic in isto slatu vifseomnes in cubiculi mei fuit hsec :Aperi mihi, soror mea, amica
Chrislo vivificabuntur, et secundum immutabi.em K , mea, cplumba triea, hnmaculala meu, ut iiitrem ad
prsedestinationeni Dei deificabuntur. Undedicit apo- te, quia capul meum plenurn est rore, ei cincinni mei
slolus: Elegil nosju Ckristo ante mundi conslitulionem picni gullis ndctiiim, tota nocle stans sub dio et an-
(IPetfi i, 20);quasi dicat: antequam mundus esset,-• diens turiiullum milituni. Cui ego respotidi :Exspo-
statuit Deus Filium suum incarnari, et nos hpmines liavi me iitnica mea, quomodoinduar iila, ut surgam
in ipso deificari. Huncdum fugit apostataangeius in ct aperiam tibi ? Lavi pedes meos, quomodoinquinabo
cceloiiiPalriscIaritateregiianteni,iiiveniteum in ma- - illos, ambulaiis quo prsecipis? Hoec vcrba demon-
tris terrse gremio latentem, scse quandoque jtidi- slraiif Christi sollicitudinem erga negligentes et er-
canlem, ...-.'. rantes, ut spirituales corrigantur, et Ecclesia ad
Adhuc quserilur: Si horiio in paradiso perstitisset, fervorem cOntemplalionis, ad Ucdiuia veio ssecularis
utrum mali ex eo nascerentur. Sed ratio docet quia administfationis excitetur. diristi Patris et Eccle-
6i homo non peccasset, juslus et immortalis essel, sise dilecti vox, in Seripturis ad ostium cordis spiri-
€t- omnes qui in. illo sfatu nascerenlur justi ct lualiuni pulsantis, id est monenlis, hsec est: 0 Ec-
immoftales esser.t. Soli ergo isti nascerentur. clesia, soror mea, quia per me coliseres regni; airiica
Postquam a.utem' Jiomp pnccavit. injustus et inor- inea, (juia per nie coelestium arcanorum conscia;
m fiONORH AUCUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. m
coiumba mea, quia pei me Spiritu sancto repleta; \ per foramcn, ct vcnter meus cotilrcmitit ad lactttm.
immaculata mea, quia per me a peccalis cmundata; ejus. Similitudo est ab illo, qtii ad oslium cubiculi
aperi inihi exhortando ostium cordis eorum, qui.il- amicse puisat, ct cum ei non aperueril, per fene-
lua pessulo malorum operum clauserunl, et gultee sfram manu tar.git eam , et illa surgcns aperit
noctium, id est membra doenionuni facli sunt; ct ei. Manus dilecti esl operatio obedien(is_Cliristi.
cris soror mea, si cxhoeredes per malitiam feceris Per mauum quippe opus, quod per manum fit ex-
cohoeredesmeos per gratiam; et eris aruica niea, si primitur. Foraniencubiculi dilect_u,est auris corpo-
inimicos ob perfidiam feceris araicos per fidei con- ris, qtiod est cubiculum animse. Manum ergo suam
stantiam; et eris columba, si duplices eorde, feceris dilecfus per foramen misit, quando per aurcm cor-
simplices; el eris imraaculata, si maculatos vitiis poris in memoriam animoemisit opus suseobedien-
feceris immaculaios virtutibus, quia caput meum tisa : quando de gloria coelestisregni egressus, labo-
plenum est rore, id cst fides divinitatis mecerepleta rem hujusexsiiii subiit, et Iniinicis suis poenitentiani
esterrore. Etcineinni mei pleni suntguttisnoctium, el remissionem peccaforum , et regnum ccelorum
id cst fidelcs mei rejdcti sunt peccatis doemonum, prsedicavit, quatenus cjus excmplo laborem mundi
qttia eaput Christi Deus cst, per caput intelligiiur subirct, tit proxinius in perrculo animseposilis sub-
fiies divinitatis ; pjr ros. qui in nocte cadit, et solis venifei, Sed vcnler Eeclesioead tactum Cliristi in-
ardore recedit, accipifur error infidelitatis, qui de trcmuit, quia dum quisque spirifalis fragililaiem
nocte ignorantise venit, sed luce verilalis recedit. suam consideravit, de facto Christi .pertimuit, ne
Cincinni, id esl capilli, sunt fidcles, per fidem capiti ad iiijuuctum officium exemplo Chrisli niinus ido-
Christo adhoerentes. Gultsenoctium sunt lapsi de fi- neus esset, inobediens aulem factus a Christo perl-
delibus, ut guttoedc capillis in senlenlias hoerelico- ret, Pcr ventrem autem qui cst molle membrum,
riim : vel in peccatis dsemonuni, qui sunt noctes ad fragiles in Ecclesia intelliguntur, ex quibus taiiien
oeternastenebras duccntes. Caput crgo ct ros noctis spirituales filii gignuntur. Tacta manu sponsi tre-
intelligunturin fidedivinitatiserrantes;percinciiiiios mefacta, surrexi ul aperirem ditecto meo. Ejus exem"
cl guttas rioctis dsemonibusin peccatis consentientes. plo sum tacta de inobedientia mca. Treaiefacta ,
norum cordis ostium aperi mihi doceudo, ut intrem surrexi de loco ubi clormivi, quia quietem conteni-
per gratiam,et habitem in cordibus eorumper fidem, plationis intermisi, ut aperirem dileclo inco, .corda
et in:tiisioiieni mihi in mentibus istorum faciam per in malitia indurata, et a bonilale clausa. Notandum
honani operationem. Vox Ecclesi_cChristo rcspon- quod dilecto voce pulsanli non aperit, manu auteni
dentis, ef quasi curam sseculariuin reeusantis , et tangenli mox aperit, quia oslium cordis magis
i.ieo regimen fugienlis : Exspoliavi me lunica mea. cxcinplo operis, quam voce prsedicationis rescraluiv
Id cst exui me sseeulari sollicitudine, quomodo in- ut Christus per.fidem introducatur. Suscepto autenr
duar illa? id est quotnodo iterum reassumam iilam. reginiine cum spiritualis vir cceperit bona coranr
Hoc non dicit quasi inobediendo, sed ssecularem proximis operari, et eos ad bene operandcm hor-
honorcm fugiendo. Qui enim in sseculaiibus prsefi- tari, mox incipiuni ei mali "advcrsari, aliquando
citur, in spiritualibus dejicitur, qaia sicut corpus ab co correpti eliam mortem minari, uncle sub-
tiiiiica induitur, sic mens sseculaiium cura impli- ditur:
catur. Quam exutam nolunt spiriluales reinduere, Vnr.s. 5, 5. — Manus mewdislillaverunt myrrkam
serl in spirilualibus soli Deo vacare. Vocafi vero a et digili mei pleni mgrrka probatissima. Per manus
Deo suam voluntatem postponunt, et onus rcgimi- operatio, per myrrham persecutio, per digitos stu-
niscausa proximorum inviti subeunt. Unde gemen- dia. per myniiam probalissimam summa tribulatio
tesdicunt: Lavi pedes meos, quomodo inquinabo innuittir. Myrrlia probatissima est cptiina myrrha,
ilios? Pedes animsesunt affecliones, quibus ad quse- quoe alibi dicitur myrrha elecla, et intelligitur mors
que desideria transfertur, sicut corpus pedibus gra- Christi. Regina crgo quse flante austro aromata
dilur; quse sunt concupiscenlia, tinior, gaudium, [) collegit, rnyrrham manibus tulit, unde nunc dielt :
dolor. Coneupiscit enitn lerrcna, timet ne minimc Manus mese distillaverunt myrrhani, hocesf, opeia
adipiscatur cupita, gaudei de adeptis, dolet deamis- mca, quse exempJa moi tificaiionis fuerunt, persecu-
sis. Hos pedes lavit, dum terrenas affectiones la- tionis amaritudinem mihi movcrunt. Digiti mei ple-
crymis pcenifcntioeabluit. Hos iterum inquinare ti- ni myrrha probalissinia, id est studia mea, quss
met, quia qui in sseculari regimine positus est, vix erant imilantia patienfiam Chiisli, moverunt niihi
autnullatenus sardes pcccatorum evitare valet; sed tiibulalionem moitis, inslar morfis Christi, quse
cum sponsa lardat aperire sponso pulsauli, j'am non ab liis passus est, quos docuit viam salufis. Notan-
voce, sed manu tangit eam : de quo taetu treme-. dum quod tres crucifixi sunt, Christus, lalro confi-
facta surgit, ut ci aperiat : quia cum Ecclesia in ter.s, latro blasphemans. Qui innocenler mala vel
spiritualibus viris curam proximorum suscipere rc- niortem patitur, cum Chiisto crucifigitur. Qui BO-
fugit, Chiislus ei opus obedientice suoe anteponit, cens, sed peccata confitens, cum lalrone confitente
dc quo perterrila facit pro proximis quod Christus salvatur; qui nocens, et non confitens palitur, cum
fccit pro inimicis, unde subditur: lalionc biasphemante damiiaiur. Ego ad tactum
• VF.RS.i. 5. — Ditcctus mcus_misit mari.im suatn sponsi surrexi, uf aperircm ci, ct per myrrham slil-
457 - EXPOSITIO IN CANTICACANTIC. 4SS'
lar.tem, id est per amaritudineni ar.inidanlem, q:iam A } ej'us, quare malos diu sustineat, bonos punial, ali-
exemplo Christi passa suin, pessulumoslii mei aperui quando malos per poenitentiam eligat, bonos per
dilccto meo. Ecclesia est civitas, vel domus, vel culpam abjiciat, pares iii ctilpa unum convertat,
templum Dei, cujiis osfium cst fides, per quam in- alium relinquat: ct non rcspondit miAi.Md est per
tralur ad patremfamilias Christum. Pessulum oslii Seripturas non indicavit mibi, ut non in nieis ope-
est infidelitas vel duritia cordis, qua ostium fidei ribus, sed in sua misericordia fiduciam habeani.
obstruitur, ne Christus in domum anima. ingredia- Ipse me quaesivit, dum clioros angelorum in coelis
tur. Sed pessulum oslii aperitur dum infideliias.per reliquif, et me ut ovem erranlem in mundo quse-
rationem destrtiitur, vcl duriiia cordis sermone sivit. Vocavit quando dixit : Converliminiad me,
Llando emollitur. Et sic pulsans sponsus in cubicu- filii reverleules, el ego reficiam vos (Jer. nir 14).
lum cordis recipilur. Unde scribilur : Ego sto ud Hanc vocem contempsi. ldeo clamantem me in
osiium, et pulso, si quis aperuerit tnild, intrabo ad tiibulatione non exaudit Dominus. Me ila quae-
eum, el cmnabo cum illo, et ille tnecum (Apoc. m, rr.ntem et vocanlem invenerunt custodes, qui cir-
20). Adostium stal Ciirislus, el pulsat, dum cor cueunt civitatem, scilicet prtelali Ecclesiae, verbo et
malilia clausum, superna gratia visitat, sed hoc cxemplo, cuslodes legis Dei, qui circueunt civilatem,
ostium aperit qui oblalam graliam per pcenitenliam " id esl Scriptufis muniunt Ecclesiam, invenerunt me
vecipit. Christus intrabil, el cum eo ccenabit, dum pcccatis et abominationibus plenam; percusserunt
animam poenilentis sapientia repleverit, et cousola- me tiniore judicii et peccatorum : ef vulneraverunt
tione Scriplurarum satiaverit, Ubi aulem pulsanti me coropunctione et poenitentia : tulerunl pallium
non aperilur, declinat et frar.sil ad eum, qui ei ja- tneum, scilicet multitudiiiem peccatorum, qua cir-
imam cordis reserat : Unde aple subdilur : At illc cumdala eram per irijunctam pcenitentiam, custodes
dectinaverat alque transierai. Ab illis namque decli- murorum, id est doclores librorum, quibus cingitur
nal qui ei cor pessulo durilise obslruunt : ad illos ut muro Ecclesia civitas Dei. Vel pallium, id est ve-
vero transit, qui ei poenilendo aperiunt. Similitudo lamen ignorantise abslulerunt, dinn mihi occulta
esf ab illo qui diu ad ostium amicoe pulsans non Dei judicia exposuerunt. Custodibus ergo civitatis,
iiitromiltilur, et indignans regreditur. Declinat vel custodibus murorum, qui me talem invenerunt,
etiam dileclus, et transit, dum diviuitas ejus el me taliter tractaverunt, cum magno gcmitu dixi :
mentis cogitaiionem excedit. Sed quia ubi sermo VHRS.8. — Adjuro vos, filiw Hierusalem, siinve-
divinus recipitur, ibi protinus cor in malilia indu- neriiis dilecium meum, nunlietis ei quia amore lan-
ratum ad pcenitentiam emollitur recte subjungitur : C f gueo. Quasi dicat: Vos spirilales animse coeleslis
VERS.6. —Anima mca liquefactu estut dilectus Hierusalem, filise per fidei sacramentum, vos eon-
ioculus tst, dicens : Aperi mihi soror mca. Sponsa slringo, si invenerilis in Scripturis dileclura nicum.
ostium aperiens el dilectum non inveniens, venit id est si legendo intellexcritis opera dileeti mei;(ille-
ad chorum filiarum Jerusalem, quse secum vene- quippe aliuin invenit, qui ejus mores vitamque co-
rant, etquerula voce refert eis, quod pulsanti dile- gaoscit), ut ftunticlis ci per me, hoc est, me doceatis.
cto non aperuerit, quod postea qusesitum non inve- gratias agendo, et aliis prsedicandonuniiare. Ille ete-
neri!., quod vero vocatus non responderit, quod cu- nim nuntiat, qui alium niinliare docet. Quia amore ian*
slodes civitalis eam plagaverint, vulneraverint, the- gueo,id eslcausa amorisejus circa terrenalangueo,
rislrum ejus luleriiil; atque anxia rogat, ut si eum et solaccelestiadesidero. Et qusesun topera dilecti, sci-
invenerinf, qusepassa sit pro ejus amore ei nun- licetquod Altissimus odio habet'peccatores,ctmisertus
tient. Similitudo cst ab illa amica aniante, quae csl poenitentibus : etquod universmvimDomini sunt
amicuni anxia in noete queerit, vigiles incauta in- misericordia et veritas (Psal. xxiv, 10). Miseiicordia
currit, vestes perdit, plagas accipit, et hsec postea super pcenitenfes, veritas super peccantes. Hoc nun-
dolens consodalibus refert, Per sponsam in hoc loco tiabilis per me, quod esl diligendus, quia misericor-
inteiligitur Ecclesia pfleniteiitium, dilectum in cuipa D
1 diler parcit his qui ei poenitcndo ostium cordis
amissum poenitendo et confitendo quserenlium, et aperiunl, et j'uste punit hos qui ei januam cordis
gemebunda voce filiabus Jerusalem, idest spirituali- male vivendo obstruunt. Nota quod sex articulos
bus etreligiosis in confessione ita dicenlium : Ani- dolentis animse ponit, quia in sex a_talibus vel sex
ma mea, quse aquilone flante in inalilia indurala diebus, sex opera.misericordise facit, quibus ad se-
cst, flante austro, liquefaeta est, ut dilectus islaio- narii perfectionem pervenit, scilicet, quod anima ad
cutus est: Aperi mihi soror mea, quam sanguine vocem Domini in compunclione liquescil; quod eum
meo feci cohseredem niihi. Hac voce anima mea conversatione anxia quoerit; quodeumiamenlis in-
CompunCtaad exprimendam iniaginem sponsi, ut vocat, quod cjus desiderio tota die, id est omni/
cera est liquefacla. Porro spiritus, id est superior lempore adversis flagellatur, doloribus vulnera.tur,.
vis animoe hic loquitur : Qumsivi cogilando divitias rebus necessariis despoliatur. Ideo autem hoc la-
patientioe suse, qua me peecantem obstinatum, se nientum in cantico amorisponilur, quia anirna flde-
provoeantem tam diu sustinuit, cl iion inveiii im- lis Cbristi sponsa per pa-iiilentiam ei conjungitur :
incnsTim misericordiam quse pcccanlibus parcit, Et gaudium eril ht cwlis angctis super uno peccatore
iocflfi clamore cordis, volcns scirc occulta jndicia pceuitentiani agcnte (Luc. xv, 101 Hoc Jairicntiiim
 m HONORHAUGUSTODEJN.OPP. PAltS 0. — jEXEGETiCA. UO
plus tropologise, quam allegorioe ascribitur, quia in A spirituales : Qualis est dilectus tuus ex dilecto, o
- hoc Ecclesia pcenitcntes ad bonos mores hortatar. pulcherrima mulierum. Hoc est dicefe : 0 Ecclesia
Et ideo hic allegoria deficit. Juxta anagogen autem mater credentium, pulcherrima mulierum, id est
Ecelesia peregrinaiis dormit, et cor ejus vigilat, fide et opere, et preedicatione integerrima ouinium,
quando ad tarrena et caduca insensibilis fit, et ad spiritales partus edentium, doce nos quam magnus
sola ccelestiaanhelat. Huic vox dilecl-ipulsat, quando sit in diviiiitate dilectus tuus Christus naius ex di-
eam per molestiam corporis vel vieinoe mortis ad lecto Deo Patre. Et doce nos, qualis sit dilectus tuus
supernarii patriain vocal. Cui niox aperit, quia ej'us ex dilecto, Jioe est, quam gloriosus sit per miracula
voeationerii gratanier accipit. Nam ut soror in hse^ in humaniiate conceptus, es Spiritu sancto natus de
reditatem Domini introducitur, ut amica in secretis Virgine Maria matre, quia sic adjurasti nos, vel sic
ccelestibus admitlitUF, ut columba a Spiritu sancto fidei sacramenta docuisti nos, ut Christum creda-
iiiustratuf, utimroaculata in thalamo sponsi collo- mus ex Deo Patre Deum iiatum, et homiiiem ex ma-
catar. Tunica se spoliat, quando corpus deponit: pe- tre factum. Qui Dominicus honio dicitur ex Spirilu
desiavat, quandovelexiguum pulverem eogitalionuin sancto conceptus, quia nullis prsecedentlbus meriiis,
per ultiniam poeniteriiiarri abluit. Dileclus manum sed solo dono Dei in deitatem est assumptus. Re-
mittit, quando eam/dolore morlis tangit. Sed venter ? spor.dit Ecclesia spiritualium, docens mysteria Chri-
ad taclum ej'us tremuit, quia de minimis pcccatis, sti iilias Jerusalero, id est Ecelesias vei animas im-
qiiseper fragilitatem carnis commisit, judicis senten- perfeciorum, scilicet ssecularium. Quamdoctrinam
tiani riieruit. Surgit fameh ut ei aperiat, quia visio- quasi in denem membra corporis dislinguit, quia
nem ejiisqusesursuni est oplat. Manus ejiis myrrham tota sacrse Scripturse doctrina in DecalogoIegis exi-
stilant, quia opera quibushicpfo Christoest mortifi- stit. Ideo autem hsec myslica doetrina huic capitulo
cata reproesentat, ut pro liis oeterna pfocmia recipiat. inseritur, quoniam de pace Ecclesise scribitur; quia
I.n sequentihus anagoge deficil. Spbnsse dilectum ab- profunda sapientise in pace sunt discenda, m perse-
sentem ansie quserenti, et ftlias Hierusalem de eo cutione facienda. Et hoc notandum quod istud ca-
sciscitanli, respondit chorus filiarum Hierusaiem: pitulum ah historia et ab anagoge defieil. Allegoria
VERS.9. — Qualis est ditectus tuus ex dilecto, o vero el tropologia splendescit, quia id solum Chri-
pulcherrimamulierum?Qualis esl ditectus luus exdi- stum et sua membra respicit.
lecto; quia sic adjurasii nos ? Filise Hierusalem VERS.10-16, — Dilectus meus candidus el rubi-
suiif Ecelesiee, quse superius dictse sunt filise Sion, cundus, eteclus ex millibus. Per candorem splendor
quse egressse ad videndum regem coronatum, cum (C sanctitatis, per ruborem vero notatur ardor passio-
regina bellum contra Amana inierunt, et ab ea in nis. Dilectus Ecclesise est Christus, quem proa vita
hoi-tis refectse sunt; et intelliguntur Ecclesi» de e et prte omuibus terrenis dilexit, dum iu persecu-
. Judsea, in qua est Hierusalem vel Sion, ad fidem Ghri- tione honores, dignitates , amicilias niundi ejus
sti conversse, quoe cum Ecclesia gentium spiritale amore contempsit, et ipsam mortem per varios cru-
bellum confra diabolum inierunt, et epulis spirita- ciatus corporis subiit. Hic per humanitatem cst
libus, scilicet Scripturis vel corpore Chrisii refectoe candiilus, quia de Virgine natus, et a labe peceali
sunt, Interduin in hoc libro filite Sion sunt Ecclesise mundus. Et ipse rubicundus martyrio. quia pecca-
de Judseis conversse, filise veno Hierusalem, Eccle- tores lavit sanguine suo, a Deo P;u."e eleetus ex
si_ede gentibus vocata?. Quia sicut ad lilteram mi- - millibus apostolis et sanctprsim gjT.inibus, ut per
nor est Sion in mceniis et numero inhabitantium. eum reconciliaretiir mundus. PeriBiiienarium i-pta-
Hierusalem autem major et oedificliset numero ci- tur perfectio. Christus electus ex millibus, scilicct
vium, sic Ecclesisede Judseis paucioris numeri sunt ex omnibus perfectis ad redimendum genus huroa-
fidelium, Ecclesise autem de gentibus amplioris nu- num, quod nullus alius facere potuit. Et nolandum
meri sunt credentium. In hoc loco filieeHierusalem quod praetermissis omnibus virtuiibus cseteris, jier
sunt Ecclesise vel animse imperfectorum, de matre D)(luotantum dilectus laudalur, videlicet per mundi-
Ecclesia, quoe est perfectorum, secreta Chrisli di- tiam vitseet martjT-ium; quia per hsec fideles ad ca-
scere volciitium. Et notandum quod in hoc Cantico slitatem ct patieniiam informantur, per quse maximc
dramalis, (it mutatio pc-rsonarum, sicut in eomoe- salvantur, ut scribilur : Sine sanctimonia nemo vide-
. diis geutilium. Prius quippe introducta est vos Ec- bit Derim (Hebr.iM, ii). Et iterum : In patieniia
clesise pcenitentium; et ecce introducitur vox Eccle- vestra possidebilis animas vestras (Luc. xxi, 19). Se-
sise imperfectorum discere volentium, et mox sub- cundum divinitatem aulem caput ejus aurum
opti-
sequitur vox Ecclesise perfeclorum alios docenlium, tnunt. Caput Christi est divinitas, quia sicut caput
ct hoc totum fil propter unitatem catholic_eEccle- coiitinet corpus, sic divinitas contiiiet liumani-
sioe, quai in omnibus membris suis est una sponsa tatero. Hoc caput est aurum optinium, id est pu-
Christi, quse in duabus naturis est una persona. Et rissimum, quia sicut aurum omnia metalla prsc-
propter hanc unionem aliquando dicit: Pafer major cellit fulgore et dignitate, ita Divinitas oninia
me est (Joan. xiv, 28). Aliquando vero : Ego et Pa- prsecellit honore et majesfate. Et hoc aurum
ter unum sumus (Joan. x, 50), Dicunt ergo filise Je- cst optimum,
quia Divinitas cst sunimum bontim,
lusalem ad matrem Ecclesiam, id est iniperfecti ad CYqua emne !:o:;u;n ut dc fente
profiuit, sicut vig.-ir
 Ui EXPOSITIO 1N CANTICACANTiC. 442
oirinium sensuum a capite descendit, Comw ejus A tium. Electus ut cedri, hocest, sicut cedii sunt praj
sicul elatm palmarum, hoc est, aiigelicse virlules spe- oniiiibus lignis, ila Christus est egregius prae omni-
cialiter Deo, ut comse eapiti, inhoerentes, sunt sem- bus sanctis./Quomodoenim Libaiiusaliitiidine et afn-
per pulchritudinem ejus iuterideiites. Vel comaecjus plitudiiie est insignis, ita Christus inter omnes q.ui
sunt divinoedispensatipnes, quia sunt ul elatse pal- de terra orti sunt, antecellit. Et sicut illc mOns no-
marum rectse; sed nicjrw quasi corvus, quia stultis bilium est ferax arborum, ita ille omnes sancios in
despicabiles. Ocuti sicut colunibwsuper rivulos aqua- se radicatos extollil et conservat. Et sicut cedrus
rum, hocest, dona Spiritus Sancli quaeipsedat, amato- pulcbritudiiie, fortiludine, sublimitate, odore otnne
res suos non in coeno, morc porcorum, volvi permil- decus silvarum antecedit, sic dilectus, speciosus
lunt, sed in simililudinem aquarum claros et per- forma prae filiis hominum; quia ipse 11011 accepit ad
spicuos reddunl, nil teiiebrosum habenles.Unde et meiisuram, sed totuni Deum, et nos otnnes de ple-
rivulis et mundis aquis nori stagnis turbulentis com- nitudine ejus accepimus. Gultur illius suavisshmtm,
parantur, quia Deum vident, et divinorum charisma- lioc est, internus sapor et dulcedo verborum ejus,
tum luce replentur : quse charismata quia sola gra- quam pauci guslant, est suavissima; qui autem
tia dantur, subditur: Qumlactesunl iplm, quia sicut guslant, amplius esuriunt. Gutlur etiam est occifita
mater sola dilcctione naturali lac filiis rainistrat, sic B dispositio bonitatis ejus, qua factum est, ut foras
Deus sola gratia dona charismatuni filiis donat: Qum nobis ioqueretnr. Et totus desiderabilis, id esl Deus
rcsldent juxta fiuenta plcnissima, quia quaiilo de Deo et homo, quia non solum secuiidum divinitateni, sed
clavius videnl, laiito magis ad alliora cognoscenda etiam secuiidum humanitalem ab ipso initio coii-
'ntendunt. GCJKC iliiussiculareolm arornalum, hoc est, ceptionis, usque ad triumphum passionis, restir-
modestia el pielas, quee in Christo singulariter re- reclionis,etascensioiiis estin Omnibus desiderahilis.
fulsit, dulcedine doctrinarum delectabat prsesentes, VERS.16. — Tatis est dileclus meus, cl ipsc est
attrahebat absentes; sieutareolsearomatumdelectant amicus meus,filim Hierusatem.Quasi dicat:0 Eccle-
odoris ct aspe.ctus gratia aspicientes. Qiise areolse siae, vel fideles animoe,filite Hierusalem, si vultis di-
sunt consittc a pigmenlariis, id est medicis, scilicet ligere Christum, et ah eo diligi, neccsse est ut talem
apostolis et prophetis animarum medicis, qui con- etim, qualem dixi, intelligatis. HseCallegoiia specia-
cordi voce non solum Christi sermones, sed et more liter Christo convjenit; tropologia autem quoe scqui-
sacris paginis, quasi areolis, descripsere. Labia ejus tur, magis membris ejus convenit. Christus est ca-
dislillant myrrham primam hoc est, verba doctrinse put Ecclesioe,quia sicut a capitc omnia menibra re-
cjiis, quoe claritatem regni coelestis promittunt gra- gunlur, sic Omnes electi a Chrislo regtintui'. Quod
via patientibus, niyrrham primani, id est contem- caput est aurum optimum, id est obiiziim, quia sicut
ptum mundi et voluptatum proedicant, Mamis ejtts ilio auro alia metalla deaarata auri fulgorem in-
lornatiles, hoc est opera ejus sunt polita ct perfecta duiint, sic onilies a Christi noniine Cliristiani dicti,
ut tornatura. Quoe enini verbo docuit, opere com- iri regno ejiis ut sol fiilgeburit. Comoeejiis elatse pal-
plevit, ut de doctfina ejus miranfcs opefibus con- marum. Pahiia dicitiir vicloria, est autem palma ar-
fii'maret, Et hse manus suiit aurew, quia virtules bor inferius angusta, supefius lata, et significat vitam
quas in homine gessit, divinitatis gioria perfecit, quoe iuslorum, qui per arctam et angustam viam, id est
nos ad spem et amorem coelestium excitant, Plenm per jejuhia et vigilias, et alia corporis aspera ad la-
kyacinlhis. Hyacinthus esl herba purpurei floris, fe- titudinem chaiitalis ambulant, tit ad vicloriam cer-
bres cxpellens suavilate odoris; quod est passio iaminis perveniant. Elaloe palmarum sunt idem ,
Christi, quee expcllit niorbum infidelitatis. Manus quod spatulse, id est ranii pioductiores, semperai
cjus plenoeerant hyacinthis, quia in cruce perfora- excelsa tendentes, qui virorem nuiiquam amittunt,
tse clavis, quasi purpurco sunt colorc respers;e ru- quandiu in palma sunt, pfoecisi vero mox arescunt.
borc sanguinis. Ve-nterejus eburncus, hoc esf, fragi- Comse igiiur illius siint iideles ad ccelestia per victo-
lilas humanilatis est nitens candore castitalis, et ab p riam virlutum lendentes, qui viroicm fidei nunquani
omni peccato immunis. Et hic venter cst disliitctus amillunt, quandiu per arctam viam ad vitam per-
sapkiris, quod est iapis sereno coelo similis, sublimi- gunt; ab hac deviantes, mox a vila arescunt, Aliqui:
tatem ccelestium significaiis; quia partim humana dicuntelatas palmaruift esse specieni arboris aioma-
fragilitas esurie, tentatione, fatigatione, morte; par- ticse, quam Lalini abieteiri vel spatam vocant. Nahi
lim divina "celsitudo mlraculis, resurreelione ct Groeceabies elaies dicitur, et sigriificat sanctus ad
ascensione intelligitur. Crura illius columnmmarmo- superna lendentes. Et hoe coiii_e sunt riigrse quasi
rem, hoc est, ilinera incarnationis ej'us sunt recta et Corvus, id est j'usli despecti sunt in mundo, sicut fuit
firma, quia quidquid per eum gestum est, ante tem- Cliristus. Corvus significat peccatores. Ciuislus di-
pora a Deo dispositum est. Qum columnse fundatm eitur corvus, quia inler peecatores est reputatus a
sunt super bases aureas, id est prophetas, sapienfia diceulibus : Nos scimus qtiia hic Itomopeccalor est
lacentes, quia lalis in carne apparuit, qualis ab illis (Joan. ix, 24). Et iterum : Si hic non esset malefa-
prsedictus in divina dispositione fuit, speciesejus ut clor, non tibi Iradidissemus eum (Joan. xviii, 50),
Libani,hoe est, pulchriludo ejus est decor omiiium Comae nigrse sunt, ut hic corvus, quia fidelcs ila
sanctoruiii, sicut Libanus est decor omr.iuni mor,- desprcti sii.ii ab ihioiis ui a Judoeis Chrislus, qui-
 m noNonii AUGUSTOBUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. m
1us diclum est : Ili iiialefici sunt et seductores. Cor- jA.illius suavissimtim, hcc csf, eiuittcntes vciba doclri-
vus etiam pullos sil i dissimiles non pascif, et Chri- noe sunt suavissiini. Et cst lclus dcsiderabilis, scili-
stus Christianos sibi dissimiles abiicit.Oculiej'us sic- cet in se ef in oniiiibus membris suis amabilis talis
ul columba. supcr rivulos aquarura. Hoc sunt sa- est, ut dixi, dilcclus meus, in se c.lin iiieinbris suis ;
plenles eum corde intuentes, et per quos alii euin et istc est amicus meus. quia hunc solum amo, et
inluentur; hi sunt ut colunihrc simplices, innixi amor ab eo, et vos ainaie eum , o filise liierusalem,
super Scripturas, divino Spiritu" fluentcs. Qttse co- id est Ecclesioepacein in ccelis visur.e.
lumbse lacte sunt Iotae, id est dulci doctrina a terie- Nolandum quod, sicut dccem ordines eiectorum
nis mundalse, ct resident juxta fluenta plenissima, id per decem membra corporis. id cst per caput, et
est morantur j'uxta dona Spiritus sancti abundantis- comas, et coetera describuntur, ita viriulcs eorum
sima. Rivi sunt Scriplurse Veleris Testamenii : per decem res, id estper aurum, palmas et cseteras
fluenla plenissima, copiosa, ct exuberans Evange- expiimunlur, quoe denario vitse remunerabunlur.
lii doctrina. Solent colunibae j'uxta fluenta resi- Qui et anagogse assignatur. Primus ordo est proela-
dere, ut volatum avium in aqua per umbram vi- toium qui percaput notatur, cujus opera ut aurum
deant, et sic ungues vitent; sic sancti in Scripturis ftilgent, quia sapientia et charitate splendent. Quod
fraudes dsemonum percipiunt, et ex deceptione quam aurum esl optimum, quia charitas el sapientia om-
altendunt, quasi ex umbra hostem agnoscunt, ct nibus viitutilms superemiiient, Secundus ordo est
fugiunt. Quoe flucnfa plenissima dicunlur, quia de subditorum, id est obedicnlium, qui per comas ex-
quibuscunque consilium in Scripluris quoeritur, per piimuntur; cujus aclio palmse vcl corvo assimila-
illam ad plenuin invenitur. Genaeillius sicut areolse tur, quia studio bonse aclionis ut palma viret : tri-
r.romatum. Hoc sunt proclati pudibundi, quos pudet bulatione, ut corvtis sordet. Tertius ordo est docfo-
turpia audire, nedum facere; hi habenl in se ger- rum qui per oculos figuratur, cujus opera columbis
mina multarum virtutum : queeareolse consitwsunt vel rivis comparantur, quia simpliciter vivunt et
<jpigmentariis, hoc cst paginse virtutum scriptse sunt doctiina fluunt. Quartus est religiosortim, qui per
ab Apostolis vel quibuslibet prsecedeiilibuspatribus. genas demonstratur, cujus actus sunt ut aromata,
Labia ejuslilia distillantia myrrham primam. Mynha quia redolent vita et fama. Quinlus ordo est niagi-
prima est optima, et intelligitur mors Chrisii, quse slrorum, qui perlabia dcsignalur, qui Iiliis vel myr-
est optima, quia tolius mundi redemptio. Labia rhoe adsequatur, quia prsemiiient cordis munditia,
Chiisli sunt aperienles voluntatem ejus, qui sunt ut et carnis mortificatione. Sextus.ordo csl militum
r. Ecclesiaro armis defendenlium, qui per niamis
lil.a candidi in virtutibus; qui lilia suiit distillantia Q
liiyniiam priniam, id est ipsi sunt docentes verbo et oslenditur, cujus opera auro et hyacintho assignan-
exemplo amaritudinem mortis Christi. Manus ejus tur, quia temporc pacis puritale, tempore belli di-
tornaliles aureoe, hoc cst, bona operanles, sunt ir- scretione decoralur. Seplimus oido est conjugato-
reprehensibiles coram hominibus, ut aurum Iucen- rum, qui per ventrem intelligitur, qui ebori vel
tes : quse manus sunt plense hyacinthis, quia so)a sapphiio similis scribitur. quia pudore et ccelesti
spe et desiderio coelestium sunt laborantes. Hyacin- desiderio insignilur. Octavus ordo est agricolarum,
thus quippe est lapis aerii coloris, vel viridis, et cufn qui per crura notalur, qui columnis vel mari com-
aura mulatur, et sunt sancti in virtutibus viren- paratur, quia reclitudiiie et stabilitatc hominum ful-
tes, ctca_lestia appetenles, et mores pro temporibus cittir. Nouus ordo est virginum, qui per speciem,
mutantes. Venter eius eburneus distinctus saphiris. id esl pulchritudinem exprimitur, qui Libano vel
Venter Chrisli sunt habentes uxores, tanquam non cedro adsquatur, quia et candore castifatis, et
iiabentes, fidein castitatis conjugibus servantes. Ele- odore aclionis adornalur. Decinius ordo est conti-
phasiiamque, CIIJ'US os estebur, castum estanimal et nentium, vel orantium, qui per gutlur exprimitur,
adco frigidse naturoe, ut super os ej'us, id est super quisiiavilati assimilatur, quia munda vi(a, et sancta
ebur posito gracili lineo panno, et super parmum ID oratio suavitas Deo coroprobatur. Et r.eminem mo -
posila pruna exstinguatur illscso panno. Et os con- veat, quod idem sensus Scripfuroe nunc illis nunc
tinuum claudit corpus cj'us, unde dicitur inviilnera- aiiis ascribilur, quia per hoc niaxime unilas Eccle-
Lilc. Significat autem sanclos et castos a telis dia- sioecommendalur; cum nunc dc pra.lal.is ad subdi-
boli invulnerabiles. Sapphirus est lapis speeiem se- tos, nunc de subditis ad proelalos, transferlur. Pro-
reni coeli habens. Yenter ergo Christi cst distinctus pterea nolandum quod superius in laude Ecclesisc,
sapphiris, quando conjugali sunt contenti coelesti- in pcrsecutione mililanti, septem ordines elcctorum
bus disciplinis. Crura illius columnoe marmorese. pcr septem membra corporis scribuntur. Huic vero
Hoc sunl illi, qui rebus suis religiosos sustentant. Ecclesioein pace dcgenli, decem ordines praescripti
Qui ut columna. marmore_e sunt recli in scientia, et assignantur; quia et illa septem donis Spiritus san-
infrangibiles a vitiis; quse fundatse sunt snper bases cfi armata pugnavil contra persecu-tores, et ista de-
curcas, id cst super fidem pairiarcharunf et aposto- cem proeceptislegis armata, contra vitia pro denaiio
lorum per opera caslitatis lucentcm. Species ejiis ul vitce diinicai. Postquam sponsa filiabus Hierusalem,
Libani. Quod sunt virgines, mundilia vit_c aliiffi,ca- quiilitatcin dilccli cxposuit, cliorus filiaruiii Ilieru-
ftiiaic caudid'?: '-'*cc-Vi oprrij v.s odoriforoe.Gulliir salcni rcspoiul!.t:
 llo- EXPOSltiO IN CANTICA CANTIC._. UQ
YERS.i?.— Quo abiit dilcclus luus, o ptdchcr- A iliocaliter vivificat, _etser.sificat, et non cst opus ut
rima mulierum. Similitudo est a corisodalibus, recedat, danslocum ciho vel potui ut introeat. Extra
qui sollicite dilectum cum amica quserurif. Filia1 loctim vero illocaliier est Dcus, in seipso simpliciter
liierusalem, stint Ecclesise vel animse imperfe- omnia loca continens sequaliter, et omnia lempoia
rtorum; Hicrusalcm vero Ecclesia perfectorum. circumcludeiis prsesentialitef. Igiturubiqueesttolus,
Ecclesise dictse siint mulieres, quia pariunt. filios quia est substantia, .et ralio, et causa, locus, spa-
spirituales. Pulchra est, quse caret lalie hoere- lium, et terminus omniuiri. Respondet sponsa filia-
sis ; pulchrior, quse floret studio bona. actionis ; bus Ilierusalem, scilicet ordo-in Eeclcsia docentium
pulciierrima, quae fulget iiistantia prsedicationis. Ofdini disceiitium :.
Dicunt ergo imperfecli ad perfectos, carnalcs.ad CAPUT VI.
spirifuales, activi ad contemplativos, subdili ad VERS.'1,2.-— Bilccttts mevs, de Sj'nagoga -desceii-
prseJatos, indocti ad doctos : Quo abiit dilectus dit per gratiam in me Ecclesiani, horium suum, quse
ti!us, o pulcherrima mulierum. 0 Ecclesia spiri- fluentis Evangelii irrigala proferp" gerniina viriu-
tualium, fide ct opere, quam maxime Deo placens lum, et venit ad areolarit aromatis, id est, ad coe-
inler Ecclesias, spirituales parlus edentes, doce tum spiritualium, ubi est colleclio bonorum op6-
«os quompdo qusefas quasi absentem, quem pra.- runi, ul pascatur in hortis, hoc est, deleetetur de
dicas ubique proesentefn; et si est prsesens, qua» bonis operibusin Eccleslis, fide ct opere fructiferis,
iiter sit videndus; et s'i absens, qualiter sit inye- vclin clauslris fluiibus virtutum odoriferis, ei lilia
iiiendus; el quwremus euiri tecum iide et devolione. colligal, id est opera castorum in iiniiatem fidei
Aliiid est abire, aliud declinare : ille abit, qui in congregpt, et in virtutibus candidos angelis asso-
loiiginquura vadit; iile decjinat., qui sesltim devi- ciet. In me ergo horto suo non extra est quserendtio,
tans, in proximum locum , in umbram seeedit. el pfseciptie in arepiis aromatum, et in hortis, id
iihfisttis corporaliter abiit, cum videiifibiis disci- cst in claustris, in conyentu spiritalium, quia ecjodi-
puiis coelos ascendit; spiritualiter vero declinavit, lecio mco, subaudis prseparo locum in me manCndi
cum de Synagoga in EccJesiam per graliam venit, huftsililaie et castitale,' el dileclus tneus prseparat
Hic videndus esl credendo, quseiendus orando, mihi apud se locum receptionis, qui pascitur inter'
invenicndus bene vivendo, cum scriptunf sit : Cce- lilia, id est delectatur inlra sancia desideria casla-
lum el lerram ego implco (Jcr. xxm, xxiv). Quse- rn.m mentium, ibi est inveniendus. Ecclesia est hor-
iitur, quomodo Deus dicatur abire vel adire. Scien- tusChristi a simili, quia sicut liortus prpfert varios
dum cst quod tres motus sunf; inius localis et tem- f, germinuni flores, ila Ecclesia profeit diversosiir-
poralis, qui proprie esl corporis, quod de loco ad tutum sectaiorcs, In lunic. hoilum dilecius desCen-
locum per iempus movetur; alter est temporalis, dit, cum Christus in Ecclesia fidelibus per niiseri-
et non localis, qui proprie est spirilus, qui per cordiam condescendit, aut dona Spirilus sancti lar-
tenipus', non per locum movetur, cogitando prse- giendo, aul peccata remiltendo, aut pctifa tribuen-
tcrita vel futura.; ferlius esl nec localis, nectem- do. Areola est terra in liorto a:quis laterihus liinc.
poralis, sed aeternus, qui proprie est Dei, cum inde composita, solerti fossatorio crcberrime rc-
tiiovelur vilendo ad id facicndum, quod seternaliler versata, superfluis graniinibus expurgala, Et iiilel-
statuit fiendum. Dicitur ergo Deus abire, cum in- ligitur claustralis vita confessione et pcenitentia a
dignis gratiam sublrahit;. dicitur adife, cum gra- vitiis purgata, regularibus disciplinis semini verbi
tiam suanilargitur his quos dignos gratia sua fe- Dei et virtutibiis adaptala, in qua crescunt virtutiim
cerit. Et ibi non iit mutatio loci vel teraporis. Item aromata, quorurn odore delectatuf Chiistus. Est
queeiitur Cum Deus ubique sit totus, quomodo di- etiam areola fidelis anima poeuitenlia purgala, siu-
catur esse totus alicubi; quod enim est totum ali- dio religionis planala; de qua fedoleut boncrum
cubi, illius pars nulla est alibi : omne quippe quod operum aroiriala, quibus pascitur sponsus. Sponsa
loco continetur, tribus dimeiisionibus, scilicet lon- D cum filiabus Hierusalem dileclum diu qusesituni, in
gitudine, latitudine, altitudine per spatium disten- Iiorto aroraala et lilia colligentem reperit, quia Ec-
ditiir, et sex circumstanliis videlicet supra et infra, clesia Chrislum cum niagno desiderio ift Sciipturis
dextra et sinislra, ante et relro circuniscfibilur. qu;>3situm,in conventu spirilalium sludia casiofum
Sed omnis diiftensio et circumscriplio longe a Deo approbantem invenit, quam ipse hac lauue cx-
"
removelur, qui spiritus esse scribitur. Scienduni cepit: .'""".
vero quod fribus modis esse dicitur. Omne qu.ippe VERS.5. — Putchra es, amica mca, suavis et dc-
quod est, aut est in loco localiter, vel in loco illo- cora;-sicut Hierusalem, lerribitis ut casirorum acies
caliter, vel exlra locum illocaliter. In loco localitcr ordinata. Acies est sequivocum. Acics-oCuloruni cst
est corpus, quoi loeum sua mole occupat, el aliud pupilla oculi; acies armofum esi acumen"gladii;
eodem tempore, ibi csse non sinit, ubi illud.est; acies caslrorum est agmen mililum. Hoc est: 0
vcrbi gratia, viniim in utre tofum spalium interius ariiica mea, Cupiens scire secrcta mea, lu pulchra
occupat, et acetum uon potest infundi, nisi yinum cs yoluiitate ct desiderio, quo ine quscris, et suavis
effundalur, In Ipco aiitcm illocaliter est aninia in voce, qua alios ad qua.rendum niuftiis collocuiioni-
c-irporc, quoe nullutft locum iii occupaf; scd ill.iii bus cxciias, et dccora,q'uia bcnofuni pperum cxerrir-
447 HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. ii%
pla prsebes, slettt Hierusalem, id est primitiva Ec-J •i experte vides in Scriptura, et in visibili ereatut-j.
clesia existens sub apostolis in Hierusalem, vel si- Et ne quoeras me ex toto in liac vita videie, quod
cut Ecclesia fecit, quse nunc est in eeelesti Hierusa- non poteris prai tua fragilitate, hec quoeras hoc con-
lem. Terribilis dsemonibus et h_ereticis, vel falsis sequi in via, quod tibi dabiiur in patria. Poslea mo
fralribus coftversatione et dispulatione, .utcastro- totum videbis, cum ad me-in aula perveneris. Simi-
rum acies ordinata, contra hostes armorum ihstru- litudo est ab aquila, quse in alto vix videfur, sed al-
cfione. Ecclesia est distincta tribus Prdinibus, quod lius volans non videtur; ita Deus cum.aliquantulum
sunt doctores, continentes, conjugati, qui per Noe, in conteiiiplafione cerhiiuf, subito ex oculis cordis
Daniel et Job sunt prsesignati. Ex quibus Noe ar- eripitur, et omnem inteJlectum Ionge transcenders
cam rexit in undis, Daniel conliiiens fuit in aula perpendimr. Oculos cofdis in Deum figit, qui Trini-
regis, Job curam rexit conjugis. Qui eliam in Evan- tatcm in personis, et unilatem atqiie oequalitateiii in
gelio notantur, ubi duo in agro, quod sunt docto- essentia deitalis perfecte cognoscefe quoerit; scd
res, duo in leclo, quod sunt coiilinchtesj duo in ipse ab oculis cernentis evolat, duin sibi incompre-
molehdinO, quod suiit conjugali scribunlur. In his bensibile ceriiit quod videre desiderat. Oculos ergo
singulis sunt acies virfuluni, armis ihstruclse, in ab eo aveflit, et ad creatuiam hos ilectit, dum huiic
eastfis Domini,sciliect in Ecclesiis, vel in claustris, ' in operibus crcatis contemplari safagit, quem ines-
contra agmina viliorum ordinanl, dum doctores hoe- sentia stta videic non poluit. Non solum ocrilos
reticos, vel dsemones disputando impugnaiit, conti- tuos non averte a me, sed etiam capillos a nie co-
hentes sobfie vivenlcs, contra impudicos dimicant; hibe.
conjugati fide conjugali, et eieeniosynis, tela luxu- Capilli sunt siibliles cogilatiohes, quse ascendiiiit
rke devitartt; quse acies sic instruclee suhl terribi- mulliplicci, siciit grex caprarum ascendit ad rupes,
les, quia vitse jnstorura videntur male viventilms et hoc de Galaad, id esl de Christo, qui est aeervus
liorribiles. Giaves sunt etiahi eis ad vivcndum, et -testimoiiiivel forlitudo marlyrum. Cogitanl eniin de
hofrerit consilia eoriim ad audiendum. Siiriilitudo Chrislo, quOmodo de massa peccatrice alisque pec-
esl a mililibus. qtii sempef sunt in casiris parati ad ca:o potuerit concipi, quomodo absijue viro de sola
resistenduui hoslibus. Castra ROmariorurriterribilia Virginenasci, quomodo impassibilis pati, el immor-
efant, quia lotum mundUift premebant, sed snavia talis potuerit mori. El inde ascendunt cogiiationes
noii erant, quia veram pace.mnon habebant. In Ec- ad deitatem , cum cogilant quomodo Christus sit
clesia autem necterror suav;itatem, nec suavitas au- imago Dei invisibiiis, Patri oequalis, quoinodo sit
feft terrorem, quce in terra cteleslem vitam agit, et Dei sapienlia, et Dei virtus, el quomodo omnia per
barbaros diversarum nationum animos ad suum ri- ipsumfacta sunt, quomodo omnia verha virtuiissuoe
tum, ut trahat, satagit. Per hoc quod dicit sponsus, contineat, has cogiiatione.squasi capillos coiislringe,
pulchra es, airiica mC3, notatuf quod regina, regio et altiora te ne qusesieris,quia hoc ad plenum co-
ofnatu ad regem venerit; per hoc quod dicit, terri- gnoscere non poteris.
Lilis ut caslrorum acies ordinnta, intelligitur quod VERS.5. —Dentes etiam tuos~ame absconde, qu;
armata .multitudine comitata advenefit. Quippe quse sunt sicut greges ovium, qui ascendunt de lavacro.
cum Amana et aqullone pugnain iniit, adhuc coritra Dentes sunt aculi sensus, qui cibos Scripturse ex-
guitas noctium pugnatura arma non deposuit, De- ponendo comroinuuut. Greges ovium, de lavacro
signattir auiem, quod Ecelesia, quse perseculores ascendenles, sunt fideles de baptismo venientes, qui
fiatientia deyicit, hsereses sapientia superavit, or- alios lacte doctrinse reticiunt, vel bonis exeniplis ve-
r.atum viriulum in pace induif, sed taiiien armis stiuiit. Tonsse vero oves stint illi, qiii omnia pro
spirilualibus jugiter iuvigilat, quibus falsis fratri- Christo reliquerunt. Quasi dentes exicruni, qui in
bus lesistat. Cum aiitem sponsa iiiventi dileeti pul- •-exponendisSeripturis sensus acuiiiit, volentes scirc
chritudinem irisatiabiliter inluerelur, el clariiatem qualiter in gloria positi sint, qui baplizaii irinoceii-
decoris ejus slupefacta miiarelur, dicit ci sponsus : D ] ter hic, ut oves vixerint, vel omnia pro Christo re-
VERS.i. — Averie oculos tuos a me, quia ipsi me iiqucrint. Dentes veio abscondunt, dum senstis ah
avolare fccerunl. Quasi dical : Noli me in lantum in hac cogitatione retrahunt, ct hoec ih hac vita inef-
turba intueri, quia in aulam ibo, et ibi aspectum fabilia esse perpendunt.
mcum lotum libi fruendum prsebebo ; scilici.t cuni VERS.6. — Genas quoque tuas averte a me, quse
Ecclesia tota intentione dileclum in Scripturis quse- sunt sicut cortex mali punici. Genoe inalis punieis
ril, et cum pariter in creaturis invenit, ejus niiram comparatae, sunt sententioe de martyribus rubedine
sapieiitiam in generibus et speciebus rerum stupe- plense, quse diligenter inVestigant, qualiter se mar-
facta mira'ur, et hanc perfeete magno desiderio co- tyres in illa vita habeant, Has genas avertunt, dum
gnoscere conatur, sed ei dieilur : Averte oculds tuos birines senteritisede talibus succumbunt, quia homi-
a-me, hoc est, intelligentiam et intentionem oculos ni in hac Vita incognoscibilia suht hsec omnia; ad
cordis, averte a mea divinitate, quia ipsi me avo- illos dicta sunt, qui niniio desiderio stattim beatse
lare fecerunt, hoc esl, ipsi oculi cordis lui vident \\UR inquirurit sed immensitale illius pfessi a co-
in quantum omncm hnmanum el angelicuui intellc- naln suo deficiunt.
cium cxccdam. Quo.sidical: Sufliciai tibi qujd inc Sed Incc anagngicc dicla, allegorico etiani su.it di-
 U9 EXPOSITIO IN CANTICACANTIC. . 4e8
cenda. Anagogice respieit ad universam Ecclesiam; \ Per hoc intelligifur eum multiludine armatoruni
allegorice vero pertinel ad ordines Ecclesioe.Per ca- pfOcessisse; leguntur enim cum aureis scutis, re-
pill.ps ergp, et deiites, elgenas, designantur tres or- gem et reginam semper preecessisse; et superius
dinesin Ecclesia, velut tresacies contra hoslesordi- scribuntursexaginta fortes armali lectum Salomo-
natse. Per capras vero et oves, et mala punica,expri- nis custodisse.
muntur virtules eoruih. Rex itaqiielaudavil reginam, His oniissis allegpria ad medium deducat. David,
laudavit et agmina ejus, quia Christas approhat vir- qui semper fail in bellis,.cxpressil figuram Chrisli,1
tutes Ecclesise, et approbat opera membrorum cjus, hie pro Ec.clesia pugnanlis. Salonion vero, qui sem«
dicens (Vers.i) : Capilli tui sicut-grex caprarum, per fuit iu quiete pacis, gessit figuram Christi in
qui dscenderunl de Galaad. Capilli Ecclesise sunt ccelis regnanlis, qui templum fecit, in qiip reginam
conjugati, qui ei per fideni adiieerent ut capilji ca- austri i'ecepit, quia Cliristus domuni in ccelis prse-
piti : qui sicut grcx caprarum de Galaad asceiidunt parat, in.qua Eccleslam recipiat. Salompn , quod
dum per opera miserioordise ad Christum. tendunt, sonat Pacificus, cst Christus, Pater futuri saeculi,
Galaad quippe dicitur acervus tesiimonii, et signi-. . Princcps pacis, et ejtis pacisiion erit finis. Salomon/
ficat Christum, in quem lestes ejus vel inartyres erat amator. mulieruni lnujfarum, et Chrisfus est;
coacervantuf, De hoc monte paprae apparent, ..duin " amator mullarum aiiimarum :.~_.-Ji.ic habet sexaginta
fideles Christi exemplo aspera muhdi subeunt, per reginas, et octoginta concubinas, hoc est, omnes
p^useut caprse ad alta ccelbrum scandunt, Deiiles animas perfectoruui iti conteinplativa vila, ct omnes
tui sicut greges.ovium quse ascenderunt de lavacro: animas imperfectorum in activa vita, lii quippe
denles Ecclesise sunt dpetorcs, qui ciburo sacrse duo numeri/ pro niysteiio poftunlur in hbc Can-
Scnptura. conterunt, et in corpus Ecclesioemittunt, tico, quprum unus est peifeclus, alius imper-
Hi surit sicuf gre.ges pvium, quia innocenter yivunt, fectus, ef sigiiificaiit perfectos et imperfeclps in
et prpximos iacte doctrinse nutriuiit, el eos bpnis , Ecclesia. Sexagenarius elenim perfeclus cst, quia
exemplis vestiunt. Quoe pves aseendefunt de lava- . constat suis pariibus. ut superiiis dictum est,
ero., ut tondeantur; ita isti de baplismate lotl a pec- et significat pei/fectos. .Oclogenarius vero est ini-
calis ascendtint ad virttites, et relinquunl terrena, perfeclus, quia iipn completur suis partihus, et
ut iiudi Ghristum sequantur. Et hse omncs oves ideo significat iniperfeclqs. Sexagenafius quoque/
sunt gemellis fetibus, quia doclores pJeni sunt ope- per senarium et deiiarium multiplieaiur, quia
ribus gerainee charitatis. Et slerilis non esl in eis sexies decem, aut decies sex, fiuiit .sexaginta. Qui
ovibus, quia nullus estiridocloribus vacuus in bonis n nunierus slgnificat Omiies qui perfecli Siiftt in sex
operibus. Sicut cortex mali punici gense tuse. Geiise opeiibus Eyaiigclii, et in decem prsexeptis-legis ; ho-
-Ecclesise sunt continentes, peccarc erubescentes ; rum animse dicuntur reginee, quia spoiisum Cliri-
quse sicut coiiex mali -punici,-nimium rubicundi : stum pro cceleslibus diligunt, et aterni regni cohse-
quia/fton solum de propriis, sed etiam casti eru- redes esse. Oclogenarius auteni numerus per octoua-
bescunt de peccatis alienis. Ita appares cxterius co- rium et denarium niultiplicatur, quia octles decem,
ram liomiiiihus absque oculis tuis, id est^absque vel decies octo, liunl oCtoginta; qui numerus dcsi-
charitale, quse lalet coram ine interius. Postquam gnat carnales, Decalogum legis proplef saeculares di-
rer acies arniatas laudavit, in laudeni reginse pro- gnitates, et divitias sseculi observantes; qui in qua-
rupit, dicens: tuor plagis mundi, et in quatuor elemeiitis conti-
VERS.7, 8, /9, —.Sexgginta sunl reginw, et oclq- nentur. ,
ginta concubinw, el adolesceniulamm non est mtme- Et ideo horum animse dicuntur coiicubinoe,quia
rus, una esl coiumba mea, perfecla mea, una est ma- sponsum non proregno diligunl, sed ei pro tempo-
trisuw, electa genitrici sttm. Salomon rex sapien- ralibus serviunt. Adolescentulse sunt animsc per to-
lissimus et diiissimus efat amator mulierum fer- tani mundum in Christorenatse; adiiucihfideiudes,
ventissimus; hic habuit trecentas reginas, et tre- I) et lactis doctrinoe egentes; harum non est numerus
centas concuhinas, inter quas reginas, ut creditur, apud homines ut reginaru.ni et concuhinarum, qiiia
erant sexaginta nobilioiH.s, et aliis digniores, quas Soli Deo cognitus est r.umerus electorum in superna
ad comparationem aliarum, solas vocaffeginas quas felicitate locandus;-vel ideo adolesccnlularum non
et hic mysterii gratia introducit./ Et iterum Inter esl immerus, quia in numerp reginarum et concti-
concubinas octpginla aliis digiiiores genere et gra- binarum non computantur qusesacramentis sponsi
tia, quas solas hic significationis gratia ponit. Porro non renovanlur. Easdem autein vocat adolcsceniu-
inter reginas erat una aliis preestantior, et-genero- . Ias, quas superius fillas"Sion yel Hier.usaleni nomi-
sitate el dignitate, quee regina reginarum dicebatur, navit, quoe cum regina nunc ad regem venerunt, et
quse filia Pliaraonis noft iiicongruefuisse pulatur, cuni rege laudibus eam exceperunt. Deqiiasubditur.
quam hic efiam adiitterain laudare creditur : hanc Una cst columba mea, perfecta mea, Quod est di-
cpronatam procedenteni reginse, et concubinse, ct cere: Diversi quidem sunt ordines electorum, ex
filise laudavemnl, dicentes : Quw est ista qttce pro- quibus-qusedam reginse, qusedam dicunlur concu-
greditttr quasi aurora cOrisufgens,pulchra ut lur.a, binse, quaedam adoiesceiitul_c; sediicettol sintre-
eiecta nt sol, terribitis ut caslrorum acies ordinald. giHa. in spiriiualibus, lol concubihos in earRalihus,
 {5I HONORIIAUGUSTODUN. 0?P. PAItS II. - EXEGETICA. 452
tol adolescer.tiila: in porvulis; lamen ex his oiniiibus A certiiniinis, dab.tur corona lauuis. Et hoc summo-
est una ealholica Ecdesia, quse est reginarum re- pere nclandum, quod duodecies a sponso vel a
Christi adven-
gina : columba niea, quia septem donis Spiritus sancli sponsa est pugnalum. Sexies ante
per me plena, perfecta mea quia per ine omnihus lura, et iterum sexies post Christi adventum. Pri-
virtutibus, omnibus eharisniatihus in omnibusordini- mum belluiii fuit in aula inler tyrannum et impera-
bus suis repleta : et ideo est una, subaudis hccres, lorem, et intef utriusque principes et potcsfates;
irialris suoe, caieslis Hieriisalem',-et una electa gc- quar.do tyramius imperium invasit, et similis Al-
nilriei suse gratise, quoede mundo/eam elegil, et su- tissiriio esse voluit. ln hoc bello regiua, scilicel an-
pcrnis civibus sociavit. Viderunt eam filim, ei beatis- gelica natara, tyranno diabolo consetisit, et cum
simam prmdicaveruni. Quoesuperius dieleesunt ado- illo eeteiT.umexsllium subiit, Nam victus a rege Deo
Icsceiitulse,- quia in Chrisio renatae, nunc dicuntur cum omuibus suis de aula coeli cecidii, et carceris
filise, quia ha.redes erunt matris Ecclesise. Hce regi- inferni suppliciura subiit. Secundum beHum fuit sub
nam viderunl, quia Eeelesiani in cunciis ordinibus, gigantibus inler filios Dei et iilias hominum, ii cst
donis Chrisli repleiani, ct viriutibus ornatam respe- inter posferos Abel el progeniem Cain, quod cceptum
xerunt; et ideo beatissimam proedicaverunt, quia est ab Abel et Cain et terminatum est in diluvio:
post tot gratiarum munera ad ailernam beatitudinem g In hoc bello signifer sponsse Abel cecidit, sed tamen
eam vocari audierunt. Beata erat Ecclesia, quse de victor coronam pr.omeru.it,Tertium bellum fuit sub
idplolatria adfidera Christiesl voeata;beatior,quando a.dificatoribus turris, iuler liberos et seryos, quod
variis donis Spiritus sar.cti esl dilala; bealissiraa ccepil a Sem et Chani, et Ciiiluiii est in divisionc
eril, quando in summa bealiludine angetis associafa linguarum. Quartum bellum fuit sub patriarcliis,
Deum videhit. Reginm etiam et concubinm, hoc cst infer circumcisos, quod coepit ab Abraham ct Pha-
spiriiuitles et carnales, mirando et prsedicando ma- raone, et terminuni habuit in subversioue exercitus
gnalia Dei, laudaverunl eatn, dicentes : Pharaonis in mari Rubro. In hocbellopersecutus est
VERS.9. — Quw est ista quw progredilur qnasi au: Ismacl Isaac, Laban Jacob, fratfes Josc-ph, ^Egyptii
rora cunsurgens : Id esl, quam gloriosa esl ista, tot Israel. Quinturo bellum fuit sub data Iege, inter Dci
virtutibus, tot donis giofificata, quse ex omnibus cullores et gentilcs,. quod cceptum est a Josue et
inundi partibus, fidc, ct opere, et prsedieatione, ad Ai-ialec, et finitum est sub pacifico regno Salomo-
Christum progrcdilur quasi aurora eonsurgens sub tiis. Sextum bellum sub regibus ci prophetis, inter
apostolis. Sicut cnim aurora surgeas, tenebras no- Judo:os et Israelilas, vel inter Babylonios et Judeeos;
clis dcpellit, solem muiido indueit, sic Ecclesia na- (jtiod c.cepita Robcara ct Jeroboam, et terminalum
scens, tenebras igiioranti_c repulit, et solem mundo C cst siib Augusto lempore pacis. In hoc bello oinnes
cielis et exeraplis induxit. 1'ulchra ul luna sub psr duces primitiva. Ecclesise, scilicet Prophetoe cecide-
secutoribus ; quia a vcro sole illtistrata. noctcm soe- rant, ct laiiicn palmas victoria. receperunt,
culi Evangelica Ince peifudit; electa tit sol, in pac Sub gralia vero primuro bellum fuitinter spon-
s;ib religiosis, quia iiiiagineni vcri Soli in se reprse- siiiii ct adulleruui, videlicet inter Christum et dia-
sentaf, ambulans in onnii jusliti"., et sanclitate el bolum quod coepSum ah Herode, et pueiis, et fini-
veritate. Et in his omnibus terribilis vt ccstrorum lum cst in destruclione idololatrise, et vocalione
acies ordinata, quia in omhibus ordinibus suis, cl.in gentiuiii. In hoc bcllo sponsus cum aduitero duel-
omnibus temporibus erat pr-emunila spiritualibus lum iniit, quando eum in die helli, id est, in Pa-
armis, ut nulla adversitale possef -iohiberi, quiniu se rasceve cuspide crucis transfixit, moxque duces
prsemonstraret pulchriliidinem lunaKin noeto labo- exercitus sui misit, qui civitates injuste a tyranno
rioste actionis, et solis iinagincm in snc rctribti- possessas, cum populo reciperent, quia Apostolos
tionis. Aliler Ecclesia eral aurora aute legcin, luna per orbem misit, qui vicos, cas.ella, civitates, a dia-
sublege, sol suh Evangelio, acies casiiorum sub.an- bolo per idololatriam obsessas, ad fidem veri Regis,
liclirisio. Hoec crat aurora in prophetis, luna in sos- Christi, revocarent, So.eundumbellum fuit sub per-
euli dignitatibus, sol in sapientibus. Similiteicst ipsa secutoribus, inler Christianos el paganos, quod
aurora in conjugaiis, luna iu continenfibus, sol in cpepit a Pctro et Nerone, vel Simone Mago, et finem
docforibus, acies ordinata in omnibus. Sic est nihil- habuit sub Constantino. In hocbello signifer reginoa
omintis aurora in pueris, luna in juvenibus, sol in Stephanus cccidit, omnesque duces cjus, seilicet
scnilrus, acics casfrorum in singulis contia daemo- apostoli corrucrunt, nec non omnis cxercitus mar-
nes ct falsos fralrcs. tyrum succubuit, ei coronam vitse promeruit. Tcr-
Quserilur cur lotics in hoc Gantico amantium in- tium bellum fuit sub confessoribus, inter hoereticos
troducanlur castra pugnanlium. Hoc ideo fit, quia ot catholicos, quod ccepit ab Ario et Alexandro epi-
sicul milites peracla militia sponsas ducunt, ita-fi- scopo, et fiivitum esl in Constaiitinopolitano conei-
deles animsc post mililiairi hujns vitoe sponsi sui Jio. In hoc bello Atbanasius, Hieronymus, Augusli-
Christi amplexus adeunt. Et humana natura de pa- nus, el alii quamplures clari fuerunt, qui milites
radiso expulsa toto tempore hujus vitoe pugnando Christi proeclaris armis instruxefunt,
laborat, ul ornatum suum rccipiat, quo coronam Quaitum bellum nunc geritur sub religiosis,inter
icgni promissam pcrcipiat. Post sudorem quippe veros et faisos fralrcs, quod quidem coepit a Juda et
io.3 EXPOSITIO IN CANTICACASTIC. £54
Petro, sed maxiine inva.uit, quando -claustralis re- A Sextum bellum enl inter regem glorise, et regem
ligio institui coepit; finlctur autem sub Antichristo, superbioe, iater angelos et homines. In hoe hello rex
vel poiius in fine mun Christus cum universo exercitu angelorum -idve-
Quintum bellum erit sub Antichristo, quod inci- niens, hanc Babyloniam civitatem diaboli combu-
piet a prsedicatione Elise et Enoch, et finictui- in ret; ipsum hostem ctim omnibus suis in stagnum
morte Anlichrisii. Inlioc hello corruent duces regi- ignis et sulphuris prsecipilabit, et sponsam suanv
nse, Elias et Enoch, et omnis exercitus martyrUm, gloria ct Iionorc peracto bello coronabit, et in. tha-
et ipse dux et caput malorum Anlichristus. Tunc laifto glorise coUocabit, sibique copulabil, quia
Sunamitis reginse.Austri coiifa.derabilur, et Man- seipsum ei talem, qualis cst, patri sequalis, maisi-
dragora eis associabitur festabit.

TRACTATUS TERTIUS.

Exposilio pcsecedens retulit regiiiam Austri tria B tantur, cortex exterior, qui est amarus, testa inte^
bella Ipro Corona gessisse. Unam' confra Amana, rior, quse est dura, et enuclear quod est dulce. Cor-
aliud contra aquilonem, tertium conlra gultas no- tex sunt hi, quibus amara sunt vitia; tesla, qui
clium, ac victricem ad regem coronandura venisse; frangunt corpus vigiliis et jejuniis; enuclear vero,
et in comitatu sexaginta reginas, et octoginta con- spiritales viri. Ideo autem descendi in horlum nu-
cubinas, et innumerabiies/adolescenltilas habuisse, cura, id est, in Judseam, ul viderem poma conval-
liaiicque a rege favorabiliter susceptam' fuisse. Quse lium, id est, opera populi in Jerusalem habitantis,
de castris acies ordinaias produxit; insignia belli quss convallis dicitur, quia inter regha genlium
auroram, lunam et Solem protulit; ipsa cum uiil- quasi inter montcs erat posita. Et inspicerem si flo-
verso coiftitatu suo triumphalura processit. Porro ruisset vinea, hoc est, si in fide florentes proferret
vexillum aurorse sanguineo colore aciem martyrum Synagoga, quse vinea Domini est dicta; quam ipse
prsecessit, qnoe cpntra agmen persecutorum cer- de ^gypto transtulit, et in Judoea planlavit. El vi-
tamen iniit, quorum dux.Amana fuit. Vexillum au- derem si germinasseni mala punica, hoc est, si alr-
lem lunse candido splendore aciem confessorum quiperfidemoptarentproprio cruore perfundi. Et si
praibat, quoeconlra agmen h_ereticOrumse armave- ista ibi non invenirem, eos falia facere docerem;
rat, quortim princeps aquilo fuit. Vexillum vero solis sed ipsi me repulerunt, iusuper contumeliis afiectum
ignco fulgore aciem saplentium antecessit, quaj occiderunt,
arma. conlra agmen falsorum fiairum, qui guttse Ad qua; verba Synagoga lurbala respondit:
liociium sunt, sumpsit. Nescivi, subaudis ista; ideo feci talia. Quando vidi
Sequens autem exposiiio referl novam sponsam te inter homines ut hoiiiinein conversantem; neseivi
de occiden/c advenisse, et hanc regem niagnifice teDeum fuisse : quando vidi te inter latrones pen-
suseepisse. Regina namque auslri eum suis trium- dentern, nescivi te Salvaforem; quia siteDominum
phante, et cum rege tripudiante, ecce paranymphi, glorise scivissem, nunquam te crucifixissem. Sed tu
Elias et Enocli, Suriamitem iu qnadfiga Aminadah, excsecasti nic, ut salutcm humani generis per me
cum multis millibus adducunl; quam reginoeet con- operareris, et ideo nescivi qiiid feci: quia anima mea
cubinse iiec non adolesceniula. cum ipsa oiniiiuin conlurbavit me propter quadrigas Aminadab, hoc est,
legina maximo plausu excipiunl, et iu hortum nu- aniinalitas raea fecit me diffidere propter Evangeli-
cum, cum niagno jobilo, regi dedticunt, de cujus cam doctiinam, quse me a circumcisione a Deo data,
adventu rex hilaratur, et hoc carmen ci modulatur. et a legalibus coeremoiiiis prohibuit, et baptisma at-
VERS.10, il.—Descendi in korlum nucum, ut U que alia uova instiluta docuit. Tria sunt inhomine,
viderem poma convallium. Poslquam enim in fine caro, animalitas, spiritus. Caro est pondus et aggra-
niundi plenitudo geiitium ad fideift Chrisli intrave- vatio; aninialitas libitum carnis secundum quod vi-
ril, tunc etiaift Synagoga per prsedicationem Elise et vimus, et nihil veri sapimus; spifitus est quij'usti-
Enoch fidem Chrisli suscipiet, quam ipse hac laude ficat; Azoti conlra filios Israel pugnaverunt, quibus
excipiet. Descendi in horluni nucum, hoc est, for- devictis afcam Dei rapuerunt. Quapropter divina ul-
mam servi assumpsi, et veni in ftiundum, ut vide- tione percussi in jtosteriora; a diis consultis respon-
rem poma convallium, idest ut remunerarem opera sum acceperunt, quod ah illa infirmitate nonpos-
Iiumilitim. Quasi dicat Synagogseadfidem venieiiti: senl iiberari, nisi arcara remiltereiit, quse tunc im-
Meiito yeriis ad nie, qui cgo veni prior a"dte, quaftdo posita quadrigis reducla esl in domum Aminadab
de eoelis descendi in Judseam quse erat hortus nu- sacerdotis. Quadriga Christi est Evarigelium; qua-
cuiii, idesthabitatio fidelium, quod exteriuspatiun- tuorrotiC, sutit quatuorevangelislss, qui circafinem
tur amaiitudineiii tribulationis, inlerius habent dul- mundi per totum munduni current. Arca cst Chrisli "
ceditsem per spein reiiiuneratioiiis. In nuce tria no- humanilas; tr.anna in arca est Chiisii divinitas;
 4S5 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — FAEGETICA. «5
Arca est dueta in Albphylos, el Christus ductus est, A mse credentium , contra vitia pugnantium, et pro
ad gentes per apostolos. Arca esl rcducta in quadri- victoria exsultantium. Est aufem chorus aequivo-
gis in Judseam, el Chrislus in fir.e mundi reducetur cum : Chorus est mensura triginta modiorura, de
pur Evangelia in Syiiagogam. De domo Aminadab qua in Evangclio dicitur cenlnm chords iritici (Luc,
reducla cst per David in Jerusalem. Aminadab diei- xvi, 7). Chorus etiam est vcntus. Chorus quod est
tur sponianeus populi mei, et est Christus sponte oh- musicum instrumentum. Chorus r.ihilominus est
latiis uro peccatis populi, cujus domus fuit Jerusa- locus psalientium. Cliorus item est multiludo ca-
lem, de qua eum pater transtulit in coelestemJeru- nentium. Quasi dicat : 0 Ecclesia, nil aliud videbis
saleni. Quadriga bujus Aminadab, ut dictum est, in Synagoga ad me conversa, nisi choros mihi lau-
suiit qiiaiuor Evangelia, propler quse conturbata est dem caiientium, el castra pro verhate pugnanlium.
synagogse anima, quia animalis sensus ejus multum Erit enim tunc iale tempus, quale non fuit ab iuitio
ccepit perlurbari, quando permundum audivit Evan- mundi, scilicet persecutionis, tribulatioiiis, et erro-
gclium Christi pr^dicari; sed iii hac quadriga tunc ris. Surgent.quippe tunc pseudoprophetse, et facient
vehit, quando per evangelicam doclrinam ad fidcm lanta signa et prodigia, ut in errorem quique eiiam
Clnisti perdncetur. Nova ergo spoiisa prsesenliam doctissimi ducantur. Insuper dux et caput omnium
regis ferre non valuil, qucm post multa probra morlG " malorum antichristus, homo peccati, filius perditio-
turpissima condemr.avil; et ideo a facie ejus ceepit nis, qui extpllitur super omne quod dicitur Deus,
abire, sed clrorus reginaru-.n et filiarum^Jerusalem aut quod colitur, ostendet se in omnibus signis, et
revocat eum, dicens : prodigiis mendacibus, id cst, ad nullam utililatem
VERS.12'. —Revertere, revcrtere, Sunamitis, rever- valeniibus, tanquam sit Deus, quibus elcctos tenla-
lere, revertere, ul iulueamur te. Sciliccl Synagoga, bil, et non conscntientcs oninibus pcenis cruciabit.
postquam Chrislum regem occidit, sub ejus dominio Denique ut Daniel et Apocalypsis tesfar.tur, cum
es.se erubuil; sed vox prsedicatorum rcvocal eam, decem regibus Ecclesiam impugnabit, contra qqem
diccns; Revertere, revertere Svnamilis. Sunam est ci- hsee Sunamitis bellum suscipiens, dccem ordines
vitas, _Iiiqua Elisseus niortuum suscitavit, et signi-. j'ustorum, quasi decem legiones in caslris ordina-
ficat muiiduni, in quo Christus suscitavit genus hu- bit, quibus spiiilualibus armis instruclis, bellum
maiium. Sunam autem dicilur caplivifas; inde di- cum eo inibit : quos ordines rex enumerat, dum
citur Sunaniilis capliva, et inteUigitur Synagoga a decem niembra Sunamitis laudat, quia opera se
diaboio in pcrlidia captiva. DicHur etiam Sunamitis laudantium, ct pro justitia pugnantium approbati
coccinea sangnine Christi redempta. Huic dicifur a .,. dicens.
praidicatoribus Evangelii quater revertere, scilicet a Qttam pulchri sunt gressus iui in calceamenlis,filia
qualuor plagis niundi; ab errore perfidise ad fidcm principis, subaudis David, eujus filia eral Sj-nagoga.
Christi convertere, vel revertere ad Redemptorem Princeps Ecclesiseest Christus, cuj'us filia esl Suna-
tuum te vocantem, le suscipere volentcm, in eum milis, per fidem et regenerationem ; hujus gressus
credendo; revertere ad eum, illum diligendo; rever- sunt bonae affectiones, quibus graditur de virlute
tcre ad eum ejus prsecepta operando; revertere ad in virlutem qui sunl pulchri Sionaoperalione, et hoc
eum, proniissam vilamab eo sperando; ut intueaniur in calccamenfis, id est in Apostolorum exemplis.
lc, id est, ul imitemur te. V.elrevertere per quatuor Calceamenta quippe fiunt de peliibus mortuorum
Evangelia, revertere per quatuor virtutes, ut conyer- animalium, et sunt exempla juslorum in Christo
bationemtuam intueiites laudemus Dominum; Judsei mortuorum. Ecclesia esf corpus Christi, cujus
namque in fine inundi conversi. tantse conversalio- membra stint ordines j'ustoruni. Similitudines vcro
nis erunt, quod Ecclesia admirabitur, elejus exem- rerum virtules eorum. Per gressus ergo, scilicet
plo uletur; convertentur enim per Eliam et Enoch ad per pedes conversoe synagogse, notalur prirnus ordo
ycsperain mundi, et famem patientur verhi Dei ut justorum; in eo sunt agricultores, qui quasi pedes
canes, el circuibunt Ecclesiaift civitalem Dei, aud'ire rr. corpus portant, dum rebus necessariis Ecclesiam
a Christ.ianis yerbum Domini, et vivent iisdem in- suslentant. Hi calceamentis incedunt, dum secun-
Slitutis ut olim Ecclesia sub apostolis. Ad hancvo- dum exempla justorum vivunt, et hi in prima acie
cationis vocem Sunamilis ad regem est regressa, et aiitichristo resistunt, dum eo contempto, vilam cum
e.bco in gratiam est recepta; quse mox instiluit in rebus pro Christo amittunt
laudem ejus choros canentium, et castra cpnfra ho- Secundus oido, justorum, in eo sunt conjugati,
stes pugnanlium. Conversa namque Synagoga pro- qui per j'uncturam femorum designanlur, unde
tinus in oiftiii loco Christum laudabit, ubique contra subdHur : Junctura femorttm tuorum sicul monilia,
vitia pugnabit, Unde rex dicit ad rcginam Sunami- qum fabricaia sunl manu artificis. Femur femoris
leni intuenlero ejus ornatum et miraiilem : est virorum, femen feminis est mulierum. Per
CAPUT VII. jiincluram feminum fecundilas prolis accipitur .
VERS.I. — Quid videlis ht. Sunamiic nisi choros per nionilia, ornatus et munimen; per manuin arti-
castrorum? Choros castrorum dixit proptcr choros ficis, excellentia operis. Digniusest eniin opus ipsius
cantorum. Chori castrorum sunt agmina militan- artificis, quam discipuli discenlis. Junctura fenii-
lium, pio victoria cantaiitium, Cl intelJigtinfur !ur- nuni synagogae sunt sicut monilia. quia jcJonjngali
 467 EXPOSlXiO I.V CAiNTICACANTIC. iSS
in ea per femora con_ur.cli;_psi -el liln, quos gene- A 1 aliis dispensant. Sed hi bene faciant, qui uirumque,
rant, Ecclesiam fide et operatione ornant, ut maaus scilicet cibum ei potum, indigentibus corporaliter
artificis fecit, id est, ul opefatio Chrisli docuit. Vel impertiunt. Et iiotanduni, quod acervus-in imo est
junctura femorum est concordia duorum populo- latior, in summo anguslior, qiiia multi sunt, qui
rum, scilicet Judaici et gentiiis in una fide Chrisii, eleemosynas tribuunt, pauci qui possessi/ones relin-
quos sacraraenta Christiana eonjunguiit, et filios spi- quur.t. Quintus ordo est doctorum, qui per ubera no-
ritales gignunt. Quse j'unctura est sieut monilia, tantur, de quibus dicitur:
quia concordia illprum ita cpnvenit, sicut duorum VERS.5.— Duo ubera lua, sicut duo hinnuli ge-
Testamentorum congruit; quod utiumqueistamcon- melli caprece-,quasi dicat, hi qui lactati sunt lacte
juriclioneih prsedixit. Quse moiiilia fqbricata sunt uberaftmioruni,vel qui instructisuiitdoctri-iautrius-
maritt ariificis, quiaut duo Testamenla, quse Eccle- que legis doctorum;; sunt sicut duo
populi, ex Ju-
siam exeiftplis sanctorum, ut monilia, ornant, et doeiset
genlibus, sub aposlolis conyersi, qui fuerunt
senteniiis coiilra liserelicos rauniunt, cornposita sunt hinnuli, quiaad studia religionis ascendentes. Ge-
a Deo Pafre omnium artifice, per Filium, qui est melli, qiiia in gemina dilectione
ferventes;, filii ca-
maiius ejus, per quem feeit omnia; in quo opere prese boiias herbas a noxiis eligentes, id est Ecclesise
R
ignis erat Spiritus sanciuSi Ita junctura, id est, malos a boiiis discernentes. Caprea a canibus insa-
corda illorum ofnat Synagogam, et miinit contra Ctita, de rupe se prcecipitat, et prsemittit coruua, ne
stevitiam Anlichristi. Quse junetura facta est corpus leedatur, iia Synagoga conversa, a
persecuto-
manu artiiicis, id est eoirjunclio illorum populo- ribus insecuta, terrena contemnit,
corpus ad sup- "
rum ordiftata est consilio Christi, qui soltis pliciuni dabit, ne anima IsedaturJ
noyit, cur usque ad illud tempus Judseos excitave-
ril. Tertius ordo sunl delicali et niolles, qui unibi- scilicef Hujus filii per ubera ejus lactati erunt hinntiii,
' in Christo renati, infide etcharitate gemelli,
licum riotant, de quibus subditur :
testum yitiorum fugientes, et ad marlyrium pro
VERS,2, ^- Umbilicus tttus crater tornalilis, nun- Christo currentes.-Sextus
ordo est "religiosofum,
quam indigens poculis. Umbilicus est niolle niem-
qtii per collum exprimuntur, de quibus subditur :
brum, et est niedia pars hpminis, qui habet supra
sex partes: quse sunt, cap.ut, oculi, nasus, os, col- VERS.i. — Collum tuum sicul turris eburnea,)ii
sunt spirituales, qui Sunamitem Christo verbis et
ium, pectus, septimus est umbilicus. Iiiferius habet
exemplis conjungunl, et quia ut collum,- caput et
sexj,.quse sunt, pes, tibia, crux, coxa, femur,yen- sunt sicutturris ebrirnea, id est
ter; septimus est uiftbilicus, qui signiiicat iilos, qui /*-•corpus conjungunt,
sicut elephas, inexpugnabiles iii virtutibus. Solent
per septem opera inisericordise aspirantad seplena-
rium requiei, quse dabitur per septem dona Spiritus elephantes turres poftare, de quibus pugnatur, uf.in
sancti. Hi sunt ut crater tornatilis, nunquam indi- libro Machabseorum legitur; ita spirituales viri sar
id est sunt cram Scripturam , quasi firmam turrim pprtant, ex
gens poculls, semperjienus poculis, qui contra hostes regni Bei pugnant. Sed et per
charitate tornati', exercitio virtutum plaritati, pocu- qua
ebur caslitas illorum intelligitur, sicutillud aiiinial
lis doctrinse semper pleni, unde sitientes justitiaxi
inebriari. Hoc ideo ut si castse uaiurse esse pfiiiibetur.
posslnt abunde dicitur,
niolles, id est imperfecti, in Sjiiagoga. lales erunt, Septimus ordo illoruro est, qui -prselati dicuri-
quales perfecti in ea cfedendi sunt ? tur, qui per oculos notificaiitur, de quo hic se-
Quartus ordo sunt uxorati, vej hi quiutuntur hoc quifur : Oculi tui sicul piscinw in Hesebon , qum
jiiundo, tariquam .non utantur, qui per"yentrem de- sunt in porta filiorum multiludinis. Hesebon est
monslfaiifar, de quibus protiims subinfertuf, Ven- civitas, unam tanttim habens portam, in qua est
tertuus sicut acervus iriiici vallatus liliis. Per ven- fons unus, qui efiicit multas piscinas,- in quibus
trem spiritualis generatio, per acervum trilici, elee- egredientes urbefti abluunt se, et quae abluenda sunt
niosynarum Jargitio exprimitur ? triticum pro omni p[ eis, et nemo polest ingredi civitalem, nisi'"per eas.
fruftienlo posuit, scilicet speciem pro genere. Venter Hesebon dicitur cingulttm mwroris, et iritelligitur
Synagogseest sicut acervus tritici, quia quse in ea Ecclesia, quse ad se venientes ciugit mcerore pceni-
possessores inundi habeiit, spiriluales partus per tentise; qui etiam non possunt intrare per eam, nisi
eleemosynarum largitionem edur.t, et dum bona per portam fidei, et per foiitem baptisroatis, qui
oper-a cumulant, quasi triticum in unum cumulant licet multa loca repleat, tamen unus baptismus est.
sive coacervaiit, qui acefVus es.t, vallatus liliis, id Oculi Synagogse suftt sicut piscinse -in Heseboii, id
est munitns virtutibus. Valli dicunlur sudes, quibus est provisores ejus, presbyteri sunt sicut prselati Ec-
acervus vallatus stat ne cadat. Acervus ergoiritici clesise, qui sunt pleni fiucntis doctrinse, et qui infi-
liliis vallaluf. dum iargitio eleemosynarum candore deles prsedicando ducunt per portam fidei, et per
virlutiim circumdatur, quse facile vento humanselau- fontem baptismatis in Ecclesiam, in qua estmoeior
dis dissipatur, nisi aliis virtutibus fulciatur, pcenitentiee, et potant eos aqua sapientise. Quw pi •
Nola quod superius posuit pocuium, hic vero tri- scinse _sv.nlin porla filiprum muliitudinis, id esi in
ticuift, quia illi sitieutes j'ustitiam inebriant, isti esu- inlroitu Synagogse ad Christum, quee est iilia multi-
lientes justitiam 'satiant, dum trilicum ' verbi Dei tudifiis gentium, quia iriultiplicito.s gerilium genera.
PATUOL.GLXXII- - . lo
 -.559 IIOXORHAUGUSTODUN.OPP. PARS il. — EXEGETICA. 460
::bit Synagogam per Evangelium quasi filiam, et pi- A Purpura, quse fit de sanguine piscis, est passio
-scinse saerse Christi ut piscis in igne crucis assi, in salo sseculi
inlelligeniia perfundet eam.
Octavus ordo est discfetorum, qui per nasum in- hamo nostrse mortis capti. Canalis est aflluentia Spi-
-nsitur, de quo liic scribilur : Nasus luussicut iur- ritus sancti, vel cof vel conscientia. Comseerj.o ca-
-r.s Libani, quw respicii conlra Damascum. Rex sa- pitis Synagogse, id est, principes ejus sacerdotio
pientissimiis Salomon fecit in Libano delectalionis; _ adheereiites, sunt sicut principes Ecciesise; qui eam
graiia lurrim altissimam, dequa prospiceret contra ornant et muniuut, Qui sunt sicut purpura regis ;
, Damascum, quse est metropolis Sy.ise, cuj'us habi- quia exemplo passionis Christi fervorem proprium
tatores impugnabanl hanc turrim. Ibi etiam, ut fer- pro Cliristo fundunt, ut veslis Christi regis fianf,
lur, est Abel occisus, et ideo dicitav.sanguinem ha- qusepurpura est jimcta canalilms, quia passio Chri-
bms vel sitiens, quia ibi in primis terra aperuit os sti fixa est in illorum cordibus per afflucntiani
suum, et bibit humanuiii sanguinem. Libanus dici- sancti Spiritus : vel juncfa est caualibus, hoc est,
tur candidulio, et significat Christum, quiin se cre- posita juxta dona sancti Spirifus,
dentes facit -candidos, in baptismate, sive in -virtu- Ideo sponsus singula membra sponsee laudat,
tibus. Turris, in hoc monte posita, est Ecclcsia, do- quia Christus singulos ordines conversse Synagoga;
ctoribus et Scripturis niunita: bsec contra Dama- " in fide el opere ad reniunerandum approbat.
seum, id est contra diabolum, huraaiium sanguinem Et nolandum, quod laus sponsi a capite coepit, et
sitientem respicit, ut ej'us insidias proevideat, et usquead cruradescendit; lauc vcro sponssea pedi-
suos cives per cautelam muniat. Nasus Synagogse bus coepit,-et usque ad comas capitis ascendit; quia
est sicut turris Libani, id est discreti, in ea sunt Christus deorsum ad terras descendit; Ecclesia vero
isicut sapientes in Ecclesia Ghristi. .cjui sicut nasas a terris ad coelumascensura eiit,
<_doreset fetores discernit, ita veros a falsis CJiri- Sed et hoc notandum; quod ibi superipra et di-
sti.anis secernunt, et qui sunt firmi et muniti contra gniora memJira Jaudantur; hic vero inferiora et de-
insidias diaboli, et vigilanti coi'dis inluitti contia biliora, quia quique perfecti per Christi exempla
Damascum, id est contra diabolum respicittnt, ut ad alla virtutum consurgunt; infirmi vero et imper-
hostes.ab co immisso.s,id est vitia,declinent. Nonus fecti per doclrinam Ecclesisein bonis proficiunt.
ordo esf summoruni pontificum, qui per caput fi- Prseterea notandum quod sicut Ecclesia decem
guratur, de quo sub.ditur : ordines justorum, quasi totidem acies conlra Ama-
VERS.5. — Caput .ttium ttt Carmelus. Caiinelus na, id est diabolum principem persecutorum pro^
cst moiis, in quo habitavit Eliseus, in quo yidit Q ducit : itaisynagoga decem ordines justorum, quasi
igneos curru.s, et equiles, scilicei aiigelicum exerci- totidem acies contra Anticlirislum, principem malo-
lum, sibi.in. adjuXoriummissum; e.t dicitur scientia rum, producet; quia utraque.armis DecalogipugHat
chcumcisionis, v.elsiliens circumcisionem, et signifi- pro denario prsemii.
cat allam coniemplaliyaui vitam in Ecclesia, in qua Per denarium quippe nolaiitur decemstatus Eccle-
habitat verus Eliseus Chrislus, quod dicitur Domini sise, quorum quinque erant ante adventum Cliristi,
salus; in qua sunt angelici exercitus, ut feiant ei quinque post ejus adventum.
auxilium conlra hostes suos, et quse habet scien- Primus slatus fuil sub data non ^cripfa Iege-in
liani .spiritualis circumcisionis, ut circumcidat se a paradiso, quse dixit, non comedas ne moriaris,
yjt.iis, el sitifcircumcisionem peccatorum, respuens quam si servasset, nunquam legi mortis succubuis-
circumcisionero Judseorum. Caput ergo Synagogse set; sed prsevaricatrix hujus legis facta est mortalis.
es.t, utCarmelus, id est ponlifices ejus sunt, utpon- Secundus status ejus erat sub naturali lege, quse
tifices Ecclesise, qui habent scientjam circuraci- dixit : Qucd tibi non vis fieri, allcri ne feceris^hie
sionis, ut vitia resecent, .11011 cariiera -ut Jud-ei de- status\erit ab Adam usque ad Abraham; in quo
iruncent. slalu unaiingua, et uno divino culiu utebatur.
JJecimus ordo esf priucipum eum defendeniium, f Tertius eral subcircumcisioiie, abAbrahamusque
qui per comas capitis notaiitur;ae quibus mox se- ad Moysen, in quo statu orta esl diversitas lingua-
quilur. Comw capilis tui sicul purpurw regis, juncta rum, et cultura idolorum, et sub hoc er.udiebatur
canalibus. Pppuli Tyri el Sidoriis laitam, uiide de- ad religionem figurisZpatriarcharum.
bent facere.pu!'puram,.id .estregiam vesfem, ligant Quarlus erat sub scripla lege, a Moyse usque ad
in canalibus, et superfuridunt sangiiinem conchylio- __>avid vel Salomonem; sub quo statu tabemaculo,
rum, ct intingunt eam. Conchylcsequippe niaris, et mjrslicis sacriflciis ad futura inslituebatur.
ferro circumcisse lacrymas purpurei cruoris emit- Quintus eral sub scripiis prophetarum, a David
luiit, quibus collecfis lincluia purpurci coloiis efli- usque ad Joanneni Baptistam; in quo lex.ct prophe-
eilur, unde lana iiiliiigitur, ut indunieiitum regis tse cessabant; sub quo statu prophelica doctrina ad
efficiatur. meliora informabatur.
•-Coift_ecapttt ornant et muniunl, purpufa autem Sextus erat sub Evangelio, sub quo abipso sponso
est, iiidumentuin regum.. .Coma}iii hoc loco signifi- . Christo et paraiiymphis apostolorum, ad nuptias
catit principes in Ecclesia, qui saccrdotium quasi Agni invilabalur, el per donum Spiritus sancti,
-jjgput-Ofnajit,et miiniunl jusfitia ut armis. scicniia omjiium"linguarum' fruebatur,
 481 EXPOSITIO IN CANTICA CANTIC. 432
Septimus erat sub marlyribus, sab quo a perse- A Csetera quse sequunlur, sic de Synagogainteili-
cutoribus . impugnabalur;- et pro patieiitia quolidie genda sunt, ut supra exposita sunt. De Ecclesia au-
coronabatur. teni coepla allegoria esl prosequenda, quse dicit:
Octavuserat sub confessoribus, sub-quo ab hoe- Nescivi, anima mea conturbavit me. Quasi dicat,
reticis et schismaticis multimddis vexabatur, sed nescivi verum Deum, et ideo secuta sum alienum ;
scriptls sapientium ad reetam fideni imbuebatur. quem, postquam cognovi, anima mea conturbavit
Nonus nuiic est sub religiosis, sub quo a falsis me, propter quadrigas Aminadab, hoc est, animalis
fratribus et hypocritis deterius molestaiur, quam a vita mea conturbat me, propter quatuor Evangella
publicis IiOslibus, paganis vel Judseis; sed multilu- Christi, spOnfaneeprome crucifixi; in quihus Chri-
dine claustralium quam maxiifte adornatur, stus dieit : Nisi poeniter.tiam egeritis, peribilis, el iii
Decimus erit sub Aiitichrislo, sub quo exterius ignem seternum ibitis. Porro apostoli vel eorum di-
cruciatu corporis, interius fallacia signorum tenta- scipuli, qui haiic quadrigam perjnundum traxeruiit.,
_ bitur, sub quo etiam statu Sunamilis et Mar.dra- dixerunt mihi : - : -.
gofa ad reginam auslri eonveniunt, et siroul adve- Reverlere,revertere, Sunamitis, reveriere, revertere,
nientem spousuift excipiunt. --•/ ut _intueamur le. Sunamitis quod dicitur captiva,
HsecdeSyuagoga quasiihistoricedicta sunt: nunc de -°" fuit gentilitas a tyranno captivataiu idololatria, hsec
Ecclesia sunt allegorice dicenda : cui dicit sponsus: reversaest aberrore iiifidelitatis, ad verum regem
Descendi in hortum ftucum, Quasi dicat, quod tu Christum per fidem, reversa est de sordibus idolola-
es pulchra ut Iuna, electa ut sol, non est ex te, sed trise per baptismum, reversa est de mala vita, per
ex: me, quia ego Sol justitise, qui illastro diem seter- pceaitentiam, reversa est de ritirgenlili per bona
lmmangelorum, descendi ad teliinam,.et illuminavi opera. Hanc intuitse sunt fili_e.Sion, id est Eeclesioe
le, ut tu.illuininares noctem, id -est, ignorantiam de Judseis conversse, in sludid sanclse conversationis
infidelium, ut essent lux-in Doniino, et posui in te fervere, et imitatse sunteam.
caslra, et ordinavi contra vitia, et feci te horlum Primitiva igiturEcclesia audiens, quod rex Eccle-
- nucum, id est custodiam acies fidelium, in quem siam
gentium aurofse comparaverit in conjugatis,
hortum deseendi per gratiam, quando deserui vi- lunoein continentibus, soli in doctoribus, caslris i:t
neam meam, scilicet Judoeam, propter perfidiam. martyribus, iiiluetur ojus pulchritudinem, et mira "
innucetria considerautur, scilicet aiiiurcaamara, tur ejus subitara immuiatioiierii; quam rex alloqui-
tesla dura, et nucleus dulcis tur, dicens : Quid videbitis in Sunamite , nisi choros
Per hoec notantur tres ordines in Ecclesia : Per /v ^ castrorum ? Quasi dicat: o primitiva Ecclesiain Su-
aipufcam. conjugaii in tribulationibus mundi ama- na_uite,id esi, in geiitilitate prius capliva, a lyraiino
rfeaii; per testam continentes contra vitia duii; per uuftc per rae Iibera facla ; olim nou vidisti nisi d i-
nucleum yirgiiies in virtutibus dulces. cordiam bellofum, sed amplius non videbis nisi
. Nota quod Ecclesia invenif sponsuru in horto aro- choros castrorum, choros Deum canentium ; castea
matuift, colligentem Jilia. Synagogainvenit eum in coiitra deemones et vilia pugnantium.
horto nucum colligentem maiapunica; quia in pace Quos choros et castra ihdx latidando eriume-
Ecclesi_e,colIigit ad regnum suum castos in bonis rat, quia eorum opera ad remuneraiidum anprc-
stiidiis redolentes. In persecutione colligit marljTes "bat.
proprio sanguine rubentes. Et quare in hortum de-
Quam pulchri.sunt gressus iui in catceamcntis, filia
scendit. ut videret poma convallium, id est ut con-
valles seiiicet huiniles faceretbona opera proferre; principis! Quod est dicere : o "Ecclesia prius filia
et hos alios ad exempluin faceret videre. Quod enim principis mundi, id est diaboli, rtunc filia principis
aliis demonslramus, hoc ipsi diligenter aspicirnus, paeis, id est Christi, valde puldiri sunt coram fne
etvidendo probamus. in fide, et coram hominibus in opere, hi qui te por-
Convallis esf locus inter duos montes positus, et X taint ad bona studia suis exhortationibus quasi qui-
busdam gressibus, et hoc in catceamentis, id esl, in
intelliguntur humiles positi inter duas leges. Et ideo
sanctoriini exemplis; per quorum vestigia gradiun-
desceiidit, ut videret si floruissent vinese, hoo est, et-te sequi hortantur.
ut Ecclesias, qute suntvinea; vitisChristi, in fide fa- tiir,
ceret florere, ef hoc ad exemplum alios faceret in- Junclura eliam femorum luorutn sicut monitia, qum
spicere, et ut videret, si germinassenl mala punica, fabricaia sunt manuarlificis. HoGest illi, qui coniun-
id est ut faceret martyres fteri, et alios faceret ep- gtml duas leges, quse sunt tua femora per spiritalem
ruift patienliam yidere et imitari. . inteUigentiam, ut spiritales partus edant, utmonile
Aliter Synagoga conversa erit hortus nucum, idL te.sua doctrina ornant, qtise intelligenlia facta est
est custodi-a conversorum, qui erunt foris amari in per Christum, qui est manusPatris omniura artifi-
illis sensum, ut intelligerent
tribulationibus, intus dtilces in yirtutibus; in queinL cis,3 quando aperuit
hortuni Christus des.cendif per gratiara, ut pomat. Seripturas.
coiivallium, et vineas florentes, et mala punica vide- ,. Necnon umbilicus lutts crater tornalHis,'nunquam
ret.idest, ut opera humilium, ef fidem fidelium,, hidigenspoculis.Rocestilli,qtiiin te adhucfragilesct
el patieistiam marlyrum- remiineraret. infirmi sunt, quasi torno bpnceopcrationis pla-.iali.
 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PAR.S II. — EXEGETICA. m
•cl utcraler plenus poculis propinant proximis pocula A rismata : alii sapientiam, alii scientiam, alii caslita-
charitalis. tem, alii humilitatem, ibi videt poma ccnvalliinn,
. Venter quoque tuus sicul acervus triiici vallalus li- dum remunerat opera humilium ; vel per alios ea
liis. Hoc est illi, qui spiritales filios generant, elee- videt, dum ea iniilantur quseprsecipit, dicens : Lu-
inosynis nunc seminanl, qusepostea acervos trilici, ceat lux vestracoram kominibus, ut videant opera
i"dest mercedes operum metant, quse vallala sunt vestra bona, ei glorificent Patrem veslrum qui in ca-
iilils, id esi, stipafa virtutibus. Christusquippe est lis est (Maitk. v, IC). Ibi etiam videt vineas fioren-
triiicuni, de cujus panc quolidie rcficimur, cujus est tes, id est celias diversis disciplinis artium fervc-iites,
acervus roullitudo fidclium. quarisin studia prolial, et aliis ad imitaiidum demo.i-
Dv.oeliam vbera lua, sicut duo kinnuli gemellica- stral. Ibi quoque videt mala puuica, id est paiien-
.preat. Hoc est illi, qui sugunt duo Tesfanienta, quse les exemplo martyrum se mprtificantes. Quosin-.
surit tua ftbera, sunt ila indivino cullu studiosi spicit, dum aliis in exemplum proponit. Suum eiiim
. -sicut duo olim populi, Judaicus el Israelilicus, qui . videre, est probare, vel aliis demonslrare, vel rc-
erant geraelli, scilicc-tpares-in lege Dei, filii caprese, ftiunerare.
.Tidelicel Synagogse, Ubera posuit pro his quisugunt In Jioehorto quemque conversmn dc soeculoanima
ubera, eiBciens pro efieclu. Vel duo ubera sunt duo Bsua conturbat, dutft eum animaiis vifa transacia
prsecepla charifalis; duo vero hinmili, activi et con- conturbat; ethocpropier^Kdrfri^ns Aminadab,id csi
-templalivi, qui sunt in dilecfione gemelli filii capreoe, propter commiiialioiicm Evaiigelioruni Dei, quse di-
scilicet Ecclesise. cunt: lbunl impii in ignem wternum.
Collumvero titum sicut turris eburnea. Hoc est illi, Currus quoque Christi est aniina justi, quam vi-
qui veibo et exemplojungunt te corpus mihi capiti, dens conversus coufurbaiur, dum de sua carnali
-sunl firmi in virtuiibus, ut tui'ris, et ut elcphas, cu- conversatioiie eonfundilur, cui vel Evangelium vel
jtts os est ebur, casti in moribus. justus dicit :
Oculi tui sicui piscinw in Hescbon.Hoc est illi, qui Ilevcrlcre, reveriere, Snnamitis, revertere, fever-
prsevident tibi futura bona, et ducunt le doefrina tere, ut intueamur te. Sunamitis, quod dicitur ca-
saaad ista, sunt pleni aquis sapientise, sicut j.iscinse ptiva, est anima in peccalis ef vitiis a diabolo capta.
in Hesebon, id est sicul propheloe et apostoii, qui Hsecab illa captivilale quatuor modis-ad Chrismra
iiocjeruni mcerorem pcenitentioe, pro gaudio futurse revcrlilur, scilicet per pccnitentiaro, per confesslo-
giorise; quse piscina:, id est apostolicoevel prophe- nem, per bonam operalionem, et per bonam exhor-
ticoe doctrinse sunt in porta filiw multitudinis, hoc tationcm.
est, in fide Eeclesiseniultitudinis fideliuiii, quse ideo " Oporlet eiiiin ut peccator iu primis peccala pceni-
filia dicilur, quia regni hseres creditur. iendo defleal, deinde ad sacerdotcs confiiciiuo con-
Nasus quoque tuus sicut iurris Libani; quw respi- fugiat, deir.de satisTacial ber.e opeiando, poslremo
.c.f conira Damascum. Hoc est illi, qui sunt in le dis- alios ad coiiversationeni pertrahat exhortando. Vel
-creli, qui vitia a virtuiibus disccrnunt, in hoc sunt quaiuor modis aninia redit, dum qualuor principalcs
forles ut tunis, et hoc Libani, id est"in Christo fir- virtiites arripit
mati; ad quos timidi confugiunt, quia ipsi conlra Talerii alii ad imila.idum intuentur, duni quisque
Dauiascum respiciunl, id est diabolum, iiuinanum ssecularisrelicto sseculoclaustrum muiido morilurus
sanguinem sitienteni, ejus insidias vigiianler prseve- ingredilur.
liiuiil, Hujus subitam coiiversionem, dum quisque sss-
Capul etiam iuum sicut Carmelus. Hoc est, prtclati cularis miratur, ei per spiriluales dicilur : Qaid si-
tui qui lc regunt in spiritualibus, ut caput membra debis in Sunamite nisi ckoros casirorum? hoc est, in
rcgit, qui in vertice Chrisli capitis luitibi prsesunt, aiiiraa prias captiva in vitiis, sed nunc ad virlutes
sunt in virtulibus alti, et circumcidunt le a viliis et conversa. 11011 videbis amplius nisilaudes Dei, et pu-
peccatis, circumcisione spirituali. ,r, gnam contra insidias diaboli.
Commlui capitis sicut purpura regisjuncla canati- Conversi quippe semperDeum p.'o sua salvalior.e
bus. Hoc cst, principes tui adh_erciitesfide et devo- • laudanl et jugiler contra viti-a pugnanl; sed et in
iione capiti Christo, vel sacerdotio, sunt purpurati claustris sttnt veii chori castrcrum, qtiia in choris
sanguine passionis, sicul caro Christi, eeterni Regis. Deo jubilant, et in clauslris quasi in caslris.conlra
Quse purpura est j'uncta canalibus, scilicet passio d_emor.es militant, el qtiia aniraa habet sua iiicr.i-
Christi, est fixa in illorum cordihus, vcl juncfa ca- bra sibi congrua, singula laudanlur per propria of-
nalibus, scilicet passio Christi juncla donis Spiritus ficia.
sancti.Iii his omnibus espulclira et laudabilis, quia Quam pulchri sunl grcssus iui in calceamentis, fi-
cunclis populis imiiabilis lia principis! Anima qu;c erat lilia "piiiicipis diaboii,
Tropologice aufem hortus nucura est quodlibet quando eral al) eo capliva, nunc per convcrsalionem
•claustrum, vellocus spiritualium, qui sunt, ut nu- facta est filia principis CInistiT
-ces, cxlerius amari in afflictione carnis, interiusdul- Hujusgressus sunt qua[uora{Teclus,"scilieet coii-
cesinvirtulibus. In hunc hortum dcscendil Chrisfus, cupiscenlia, timor, gaudiura, dolor, qui eam poritmt
-ilum.eis varia Spiritus sancti dona tribuit,' sive cha- ad opera, sicui pedes corpus portant ad loca.. Hi
 463 EXPOSITIO IN CANTICA CANTIC. -."':' 'iBfc
pulehri suntiii calceamentis, dum secundum exeni- A J et yitia. Etiiic est ut turris Libani.' quia lior,pptest
plaPatrum, virtutes vel. vitam setcrnam coneupiscit, falli ulla hj-pocrisi pef yiriutem Christi. Et haie re-
peccatum vel geliennariitimef, gaudet de bonis, do- spicit contra Damascum, quia seriiper. est prsv.ida
Iet de malis. contra diabolum, ui ejus felorein effugiat, el Chrif.fi
Vel gressus aniinse sunt cogitatiPnes, per quas odorem teiieaf
_ graditur ad leefiones. " - : Caput tuiimsicul Carmelus.CapufaniinseestmcnSj.
." Jvnclura femorum tuoruni sicut monilia. Femora quia sicuf membra corpofis per caput rcguntur, ita-
aiiinisesunt tiuior, et amor, per quse gignit honufti per mentem cogitationes animoe disponuntur. Quoe
opus, qu.od est spiritusle, quse erit regni hseres. Per est sicut Cannelus, quod sonat sciens circumcisio-
timorem quippe, decJinala malo; i.er"amorem, facil iiem, quia s»';tse circumcidere a super(luis cogitatio-'
"iioiuini, horuin jiiiicluTaest fides, quiacredit suppli- nibus.
- cium quod tiinct, ef credit gaudium qiiod amat: Comm capilis tui sicut purpura regisjuncta canali-
iisecjunctura/est, sicut nionilia, quia sicut moitile bus. Coiiue capitis ariimse sunt cpgitalioiies, quse
peetus orftat et munil, ita fides aiiimam ornat ef mu- sunt sicut purpura regis, quia semper medifanlur,
nit, hsecraanu aiTificiseslfacta, quiafides per Chri- qualis fuit passio Chrisli seterni Regis. Et hsecpurT
s.uin est data. I pura junctaesl canalibus, quia passip Christifixa est
B
Umbilicus tuus crater lornqlilis,nunquam indigens in animarum conscientiis.
poculis. Umbilicus aninioe est temperautia, quia juxla aiiagogen, horlus fuit Virgo perpetua, in
sicut uiribilicus medius est inter superiora et infe- quem Christtis desceridit, dam in ea lioiuinem induit,
riora membra, ita est temperanlia inter virfutes et In Iioc horto arida yirga floriiil,"quseroitera Christum.
" ""
vitia media. protulit,
Qum cslsicttt. crater tornatilis piena poculis, quia Iii iiuc.e sunt tria, scilicet amurca, t^sla et nu-
est circuiftspectione rotunda,. et sapientia fecunda. cleus; ifa in Chrisio stint tria, videlicet caro, ossa
Et sicut pofus sitim temperat, et cof lsetificat, sic et anima.Interslitium quod nucem dividit in mfldum
temperanlia ardorem vitiorum restringif, et im- crucis, est sancta crux, quee animam Ghristi a cor-
moderatum fervorem reprimit virtulum fecundiiate. pore divisit.
Viiitef tuus sicul acervustrilici vallatus liliis.Nen- Nux etiain est sacra Scriptura, cujus cortex/vel
ter aninise est memofia, in qua recondit cibos- sacrs_: _ testaest littera; nucleus yerospiritualisintelligentia.
Scripturee. Qui similis est acervo tritici, quia sicut In cseteris anagoge defieit
in acervo grana eumulantur, ila; in iriemoria multee Ad synagogam redeanius, quara ad C!ir.istuini'e-
seiitentise et imaginatioiies coacervantur. Quec li- versam prsedicamus.
liis vallantur, quia muiidis cogitatiofiibus slipantur. Postquam rex singula membra Sunairiiiisiaud.ivit,
Duo ubera lua sicutduo kinnuli gemelli caprem. quia singulorum ordinum opera ad femur.erandum
Duo ubera aninise sunt sapientia et scientia, quibus appiobavit, ipsam speciali Iaude effert, dicens : . -
lacial insipientes et inscios. Quse sunt sicul hinnuli Qtiam putcltra es, el quam decora, ckarissinia in
. caprese, qui semper alta petunt dum rudes a se nu- deliciis. Quasidicat, qiiia promagnis deliciis reputas
trilos ad alta virtutum scandere imbiiunl. Quae duo pulciiritudiiiem meriibrorum tuorum, id est virtutes
gemelli sunt, dum iri gemina dilectione ccelestia pe- ordinuni, juslorum tuortim; in his deliciis es valde
liint. Dinnuli caprea dixit, ad distinctioriem hin- pulchraexterius in cperibus, etdecor interiusinyir-
nuli cervofum , qui velociter cuiTuntjiste vero alta lutibus. Et ideo niihi charissima. -
- . - Statura lua assimiiaia est palmm, el ubera tuabc^
petit.
Gotlv.m tttnm siculiurris eburnea. Collum ariimse Iris. Slatura Ecclesiie esf"perseverantia certaminis,
est intellectus, qui animam et spiritum jungit, Sicut quse staiura in Abel cfescere ccepit, et ad ultinium
"
collum juiigit cajmt ef cpr-pus. Hoc eolluniest sicut elccttim perseverablt, :
turfis eburnea, quia turris ejus est ab hseresibus iri- Q 1 Sive statura in apostolis crescereccepit, et in cou-
expugnabilis. - . versione Synagogse coftsummEtbitur.
Oculi tui sicul piscinwin'Hesebon. Oculi animse Palma est inferius aspera, superius pulchra, et
sunt inteutio et ralio, quibus videt viriutes et vitia. dicitur victofia, et intelligitur Cliristi vita, quse hic
Queesuftt/ut piscinse in Hesebon, scilicet aquis cogi- in terrisfuit in asperitate passionis,; et post vieto--
tatioiium plensc, semper cingulo niceroris, quod He- riavn crucis fuit ift puleliritudine ccelorum.
sebon sonat, circumdatse. Statura. ergo sponsseassimilatur palmoe, quia per-
" . severantia
Seftiper Cniin mceret anima, dtim intendil iiiferhi palientise Ecclesiseassimilatur CJiristi lo-
supplicia, et eoelestis regni gaudia. Et hse piscinw leraniioe. Quse Ecelesia hic fuit aspera in pressufis,
sunt in porla filiw mntliiudinis, id esf, hse cogitalio- sed victofiapolita de viiiis pulchra fulget in ecelis.
ncs semper sunt in iftedifatioiie morlis posii'_e. Quse: Palma. etiam conservat-folia,.. et Ecclesia variante
est in porta miillitudinis, quia omnes homines exeuiit:; statu seeculieadem ienet-fidei mysteria.
" Ubera.Ecclesise sunl duo Testanienta, ile quibtis
per eam".
Nasusluv.s sicut lurris Libani, qncerespicil contra: sugunt prsedicaiores lac mysticse. intelligenliae. Qu.i
'Damascuni.Nasus aniina; cst discreiid intcr yirtules jiriedicatPres dicunfur libera, quia rudibus proebeHt .
 ,-467 HONORIIAUGUSTODUN,OPP. PARS II, -- EXEGETICA. . 4G3
lac cloclrinse.Qui assimilati sunt botris, quia sicutt A , posuit ad distinclionem botri sylvse, qui est ama-
botii pleni sunt vino ; ita ipsi pleni sunt scientia. Eti rus. Ubera Sunamitis sunl pr_pdicalores, qui lac do-
sicut botri pressi iiiebriant; sic ipsi, in mundo3 ctrinee prsebent rudibus. Vinea est Ecclcsia : boirus
prcssi, lac doctrinae propinant. est Christus in jirselo crucis pressus, de quo fluxit
Notandum autem, quod utraque lex tria in se con- vitse potus. Sic premuntur doclores Sj^nagogoein
tinet, scilicet preecepfa, exempla, promissa. Proece- - Antichrisli persecutionibus, et fluunt de eis poetila
pU vctcris legis sunt: Non occides, Non mwchabe- vita_._.fidclibus.Odoresvero Sunamitis sunt fama el
-is (Exod. xx, 15, ii), elc, Exenipla sunt, quodI opinio bor.se operaiionis et prsedicationis, _quisunt
Bayid Saul inimicum in spelunca iion occidit, cuml sicut odores malorum, scilicct arborum, id est sicut
bene potuit; et Joseph aduiterium non fecif, cuml prsedicationes aposfolorum. Apostoli quippe fuerunt
etiin domina biando amplexu conslrinxit. Promissai sicut mali, in quibus est odor et fiuctus, qui odo-
yero sunt: Si hoc feceritis, dabo vobis lac et mel. rem bor.sevitse sparserunt, et dulci fruclu doctrinse
Prsecepta autem novoe legis sunt: Diligite inimicos> alios refecerunt.
veslros, et orale pro persequentibusvos (Mattk. x,U). Et nota quod proodicalores Sj"iiagogoeChristo as-
Exempla, quod Christus oravit pro suis crucifixori- similanfur in pressuris passionum ; pivedicaliones
bus, et Stephanus pro suis lapidatoiibus. Promissai ^" vero eonim prscdicalionibus apostolorum, quia
vero : Qv.odocuius non vidit, nec auris attdivil, nec: ianta. perfcclionis erunt, quod nullis tormentis a
in cor kominis ascendii, qum prwparavxi Dens dili- Christo flecti nequeunt. Et per hanc palmam erit
geniibus sc (I Cor. n, 9). guttur tuum sicnt vinum oplimum. Gntlur Sunamitis
Et nolandum quod utraque lex in igne ca.a cst; sunt proferentes vcrbum doctrinoe. Ui sunt sictit
trui habet duas naturas, ardoris ct splendoris; quia vinum optimum, quia sic suavi doclrina inehriant
dtraque prsevaricatores legis incendit, observatores; sitieates justitiam; sicul optimum vinum non infiat,
illuniinat. Ideo et utriusquc legis latoris facies ut sol sed restringil sitis injuriam.
rcsplenduit, quia utcrquc viani ad claritatem seler- Notandura sane quod Ecclesia in Evangclio qnin-
nae lucis docuit. Sic namque splcndida fuit facics que virginibus comparatur, quse quinque libris *i
Moysi, utiion possentfilii Israel in.endereiii facicm amorem spor.si erudilur , ct in hoc Cantico amoris
vullus ejus, propter claritalem vultus ipsius. Christi qsinquicspulchriludo mcmbrorum ejus lattdalur, Et
vero latoiis novse legis faeies sicul sol in monte re- quasi quinque Eeclesioe hic describuntur, sciiicet
'
splenduil, quando cum eo Elias et Moyses lator ve- primitivaEcclesia, et Ecclesia gentium, Ecclesia per-
teris legis apparuit, ctijus etiam promissa sunt, rP' fcclorur.i in persecutione desudans, et iroperfecto-
quod justi sicnt sol in regno Patris fulgebunt. Se- rum in pace militans, Ecclesia Synagogeead fidem
qyiiur.: conversrc, quia in quinario numero fides et operatlo
Dixi ascendamin palmam, tit apprchendam fructus notatur. In trinario fides Trinitatis ; in binario opc-
cjus. Quasi dical Sunamiti, quod statura perseve- ratio geniiiiaedilectionis.
raiilioe tuce assimilata est pcdmw, scilicet victovise PrkiialausestpriniitivoeEcclesise/scribitur: Ecce
mea,, hoc ideo esf, quia ego ascc-ndiin palmam, el tu pulckra es, amica mca (Cant. i, ii). In qua tria
iraxi te posi nie ad vicloriani, vidciicel quando exal- nienilira scilicet gense, collum, et oculi laudantur, et
latus sum in cruce, omnia traxi ad me, in quibus trcs ordines justorum inea, videlicetapostoli, mundi
ette. contemptores, poenitentes figurantui'.
Dixi eniiii, id est firniiter apud Palreni aiite sse- Per oculos quippe. apostoli ejus dtices expressi
eula dispssui, quia ascendam in palmara, hoc est, sunt qui eadem de tenebris ignoranlia- ad laudem
in crucem in qua vincam tyrar.nuni, et tunc appre- veritalis perduxerunt.
hendam fructus ejus, scilicet omnes salvandos, quo- Per colium l-cligiosi notali sunt, qui contempto
rum pars sunt ultimi Judsei, et victo tj-ranno fugif- iiiuiido, comhiunem vitam duxerunt, qui spiritualem
vos ad mctraham. Simililudo est ab illo qui in ar- {/) D cihtini doctriiioe de capile Chrislo acceperunt, et in
borem scanait, et pendeniia poma aitrahit: sic Chri- corpus Ecclesisevivendo et docendo irajeccrunt,
stus iii arborem crucis ascendit, el elecfos iu mu.l.is Pcr genas pa.nilcr.les denuiitiali sunt, qui se pec-
erroribus dispersos ad se collegit. Fructus palmis casse cruhuerunt, hoeclaus ternario idco conlinetur,
cracis sunt resurrectio, ascensio, adventus Spiritus quia Trinitas huic Ecclesi_epriraitus nolificatur.
sar.cli, et salus muiidi. Qtios fiuclus Ciirislus ap- Secundalaus eslEccIcsise gentium, ubi scribitur: "
prehendil, quando Iniiiianum genus in Adam mor- Quam pulckra es, amica mca ! (Canl. lv, i.) In qua se-
tuKiii, in scipso ad vilam rcsuscilavil, et hominibus ptem membra laudanlur, quia septeni rebus mj-sticis
scicntiam omnium linguarum pcr Spiritum sanctum comparafur,et in mcmbris ordinesEctiesioe, inrebus
ded.it et omnes per baptismum suoemortis salvavii. virtutes eorum inlelliguntur ; qui ordines per septi-
Ideo aulem cop.vesssc Synagogoepaimam crucis in formcm Spirilum disirihuuntur dum alii spiritu sa-
memoriani reducit, ul mcmorcl se per crucem rc- pientise, alii spiritu inielligenfise, alii spiritu consilii,
ccmplam, ct diligal Redemptorem. Et per hanc alii spiiilu forlitudinis,"alii spiriiu scientise, alii spi-
palinam, erunt ubera lua sicul botrus vincm, etodo- ritu pictatis, alii spiritu limoris Domini pleni refe-
res iui sicut malorum. Botrum vinesr.,qui est dulcis, runtur. Etpcr scptcnarium oe.crna requics accipitur
. ef.9 . EXPOSITIO IN CANTiCA CANTiC. H&'
quse post sep.em dies sseeulioninibus justis dabitur. A / -Guttur ttiuiii est vox laudis yel coiifessioiiis ejus,
Terlia laus esf E.celesia. in perseeutione sudanlis',' quod est sicut yinuiri optinium, quod non inflat
ubi scribitur ".:Quam pulchrm sunt mammw-tuw, so- ineJiriando, sed lsetificat cor recreando-
rormea! (Cant.iv, 10.) Quam laudom senarius dedicat, Juxla anagogen autem,' delicise Eeclesise cufn
qui .perfectionem designat, quia qui in sex setatibus Chrislo regnoinlis Stint gaudia paradisi exsultantis.
sexopera misericordia...peragunt, perfectum gaudium In his delieiis est ipsa pulchra el dec.ora,~qtiia in his
possidebunt. ;'"."."' fulget ut sol et iuna, et angelis et -Cliristo est cha-
Quavta lausest Ecclesise in pace degentss, ubj rissima ; cujus statura.cst oaqualitas angelorum,,
seribituf: Ptttchfa es, amiea mea (C_mf. vi, 5).in quse palmse est assiniilaia ; quia in teffis fuit-aiigiis>
qua tria memlira- laudantur, ettres ofdiftes electo- stata, in cceleslibus est dilatafa. Eius ubera sunfc
ruiii, scilicet conjugati, viduse, virgines, insinuan- comparata botris, quia apostoli et alii doctores sunt
iur, qui fide Trinitatis decoraniur. pleni poculis seternse dulcediriis, Hsec in palmaia
Quinta laus est Sj-nagogoead fidem eonversse, ubi ascendit, qtiia per vicloriam crucis ad lignum vitas
scribitur : Quam pulchra es _eidecofa (Cant. "vil,6). pervenif: de quo scriptum est: Vincenti ddbo edere
Quam laudemseiiari.us possidet, quia hoecEccJesia . de ligno vitm, quod.esl in paradiso Dei mei (Apoc.
perfectione fulget, et hanc laudem prsecedit laus _de- ". ii, 7). Fructus ejus jain apprehendit, de quo quico-
eem niembrorum, significans lotidem ordines eie- inederit noii morieiur in seternum.
ctorum, qui per Iegis Decalogum perceptufi sunt vi- Ubera ejus suntsicut botrus vinese, quia gaudia,
tse denariuni../ - quibus pro pressuris mundi iiiebriatur, simt sicut
Notahdum atitem quod laudein primiiivse Eccle- gaudia Christi in cruce pressi. Ipse est enim botrus
sise, ellaudem Synagogoeprsecedit lausmembrorum, vineae,potus Ecclesise, fons viise. Ab ipso inebriabi-
latis vero Ecclesise genttum et aliarum proecedit, et tuf quaftdo ei dicetur : /nfj-a in gaudium Domini
sequifur laus membrorum, quia mulli ordines justo- tui (Matth. xxv, 21). Tuiic erunt odores ej'us ut
- rum primitivam Ecclesiam et Sj"ftagogam conversam ftialorum, id est delicise ejus "eruntut angelorum. Et
prsecesserunt, q/ui utramque factis, et scriplis et di- guttur ejus erit sicut vinum oiitimum, id est Iaus
ctis vix converterunt. ."".-' ejus erit sicutiausepulaiitium. Dum sponsus guttur
Ecelesia yero.gentium ad pfimam vocationeiri Suiiamitis laudavit, id est dum Ciiiistus proferentes
aposfolorum ad Chfislum veriit, et sibi ordines in- verbum prsedicationis in Sj'nagogavinooptiiftocom-
sliluit, ideo laus ejus jirsecedit. paravit, ipsa verhuni per quod salus mundo ^datur
Juxta tropolPgiam delicise fidelis animse sunt sa-. Q ( de ore loqtientis rapuit, dicens :
cr« Scriptura.. In his deliciis est anima pulchra, Dignum diiecto xneo ad potandnm, labiisque el den-
quse hseresi caret; et recta fide fulget; in his est; libus illitts ruminanclum. Quasi dicat: Mea pura prse-
decora, si bona operaiione splendel, efrsic est cha-: dicatio per te,ideo vino opliifto collata; quia prsedi-
rissiftia Cliristo. iiujus statura est .perfecl.io virtu- • cafores non inflat, sed audilores sedificat, est digna
tiim, cjiisea primis fidei rudimeniis ccepit, et perfi-- dileclo meo ad potaftdum, hoc est dignos facit quos
ciendo erescit in virum perfeclum, id esf in perfe- ipse potet, quos in corpus suum Ecclesiam quasi
ciioiiem virfutuni. Hsec statufa psilftia.assimilatur,, suave vinum fundat. Etdigna est labiis et denlibus
quse in inferiori angustatur, in superiori dilatattir,, illius runiinauda, id est doctoribusillius memori_e
caia studium virluium in primis est per acfiorieml eommendanda. Dentes Christi sunt ScripturaJ ex-
angustum,- poslea per contemplationem latum. Ani- positores ; labia ejus suht exposita profcrentes Hi
nisetibera sunt sapientia et scientia, quibus indoctos3 opfinium vinum vuminant, dum suaveru dociriuam
quasi parvulos lactat, quse assiniilata sunt bolris,, iii ventfem memoiiee reconduiit, et iterum ad do-
quia plcna sunt doclrinis. Vel, ubera anim_e suntt cendum retrahunt, sicut pecus dum ruminat escarrr
duo pr_ecepta charifaiis, de quibus lac doctrin;B3 jam coniestam, de vefttre in os retrahit e't mandit;
titriusque legis prsebet: quse bof.ris compafanturr D et iterum in vcntrem fecondit,
prppter mundi pre.ssuram et doctrinse abuiidantiafti. Etnota quod sponsus vinum pOtaf, etJabiaden-"
Anima in palmahi ascendit, quse se per victoriami tesque ruminanl; quia doctores cum magno labore
crucis salvatam credit, fructus palmae apprehendit,;, Scripturas exponunt, et auditores vii convertont;
quando digne corpus Christi comedjt quod in arbofee ipse vcro facili nutu inspirationis prsedestinatos con-
crucis pependit. Vel ffuclus ejus apprehendit, duni:i veftit, el quasi potum sine diiiicultate in corpus Ee-
pra_miuin viise per- cruccm propositum percepeiit. clesiaefundit. Sppnsa post raplum verbufti ab ore
Posl fidetn crucis crunt ubera animse sicut botruss "gpnnslguttur aperit, et verbum salutis quasi opti-
vinese, fion silvae; quia jireedicationes ejus dulce-- mum vinum eructat, et gentibus .adhuc incredulis
dine plense. Sigiiificatio namque rerum mutatur se-- pi-opinal, diceris .-Vos-genles iiicredulse, converti-
cundum diversitateni senstium. In hoc quippe locoo miiii ad Chrislurii, et recipiet vos sicut me i-ecepif.
s Quia ego dileclo meo conversa sum, et ad me conver-
ubera aiiinisesunt ej'us doetrina., vifto proedicationis
plense, ui botri vineoe. Ejus oaoressunt sicut malo-- sio ejus facla est. Quasi dicat: Ego Sunamitis a
rum, i'd est opinio virtutum ejus sunt sicut sancto- diabolo diu capiiva, ego Syp.agoga a Ghristo diu
ruiii; yel oraliones ejus sunt sicut odor inceiisonjma aversa, ad eum sum jam eonversa : et Ipse eonver-"
iii HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. m
sus est ad roe per gratiain, qui diu aversus est a me A Tropologicefidelis anima ad dilecfum convertitur,
propter perfidiam. cum de mala vita ad pcenitenliara, vel de ssecuiari
Polest et hoc de Ecclesia gentium inlelligi, quoe vila ad spirilualeui convertilur ; et dileclus ad eam
dicil ad adolescenlulas : Ego dilecto meo, et ad rae convertitur, cum ci gratiam suam largifur, qiiam
eonversio ej'us, quasi dical: Ego prius exsul a Deo, prius ei subtraxit, cum ob culpam se ab ea avertit.
ab omni errore ad Ciim suni conversa, ul civis et< Anagogice auieni Ecclesia ad supenia suspirans, ad
domesiica ; et ipse prius iralus huniano generi ad dilectum se converlif, cum demundo ad ccelummi-
meest convcrsus,'natura noslra. moitaliiatis indutus. grat; et ipse se ad eani convertit, cum eam in so-
Et vos ergo de mala conversalioiie conyc-rtiniiniad cietatem angelorum recipit. Huc usque Synagoga
primam, ct convertet se ad vos per indulgenliam. intravil; _am Mandragora in sequi.nfibus inlrabit.

TRAGTATUS QUARTUS.
/Posfquam totus comitatus Sunamilis in aularn re- liiuiit, quando Chrislus et Ecclesia per prselatos con-
gis est receptus, etregalibus nuptiis admissus.; ecce silium ineunt, qua Chrisfianos proptcr liniorem An-
ab aquilone nova sponsa cum magno apparatu, sci- B iiclnisti ad perfidiam prolapsos ad poenitenliam rc-
iieet luandragora sine capi.e sponso adducitur ; cui vocent, vel adhuc incredulos per prtedicatores ad.
ab co aureum. caput iinponilur diademate rediini- fidem convertanf. In viilis coinmoranfur, dum paga-
lum, in nuptiis recipitur. Sunamitis quippe de regia r.orum conventibusmaxiineprsedicando iminorantur.
tirbe regressa, invenit Maudragoram regalem puel- Siinililudo est ab iilis qui in agrum spatiatum va-
lam sine capite in agro jacentem': cui niinium coin- duiit, in villas ad speclaculum conyeniunt. Nox fuit
passa, ct ad regem regressa, obnixe supplicat ut se- tempus persecutionis Antichristi; mane vero tem-
cum eat, miserse subveniat. Rex ergo, cum Suna- pus pacis posl moflem Antichristi. tuane ergo spori-
iiiile in agrum veniens ct niiserain miscrabililer sus ct sponsa ad vlneas surgunt, qui quasi iu nocte
liudam inveniens, elevaf, vcstit, aureum caput im- dormierunt, dum se post necera Ahlichristi ad fa-
ponit ad imptias introducil. Mandiagora est herba ciendas Ecclesias eiigunt, vel suh co deslruefas eri-
formam Iiumani corporis habens sine capile, el in- gunt, el renovanl, vel dispersas congregant, quas sub
telligiturniultitudo infidcliura; quse tuiicerit, ctijus eo destrui viderunt, sed quasi dormicntcs non resii-
caput Antichrisius erit, qui cst caput omnium ma- tcruiit. Sequitur :
lorum. Sed caput Mandragoreeamputabilur,- quandp VEKS.12, 13, — Videamussi fioruit vinea, si flo-
Antichiistus occidetur. Post cujusoccisionem videns res fruclus parluriitnt, si floruerunt mcda punica?
Synagoga conversionem infidclium sine capite An- Hoc esl per prsedicaforcs faciamus e.os videre si vi-
iichristo, et eiiam carere capile Chrislo, oplat cam ]iea,scilicetSj".iagoga, in fide floi-uit, ut eam in lkie
sibi in fide Chrisli associari, et capite Christo subli- imiientur; si florentes in fide opera iidci*exscquun-
mari, dicit ergo sponso : tur, iil iiios imitentur; si imilatores martjTum in
VERS.II, 12. — Veni, ditecte mi, egrediamur in paiienlia florent, ut. illos iiiiilentur. Ibi dabo tibi
agrum, commbremur in villis. Quod est dicere : 0 ubera mea, hoc est., in illo agro profcram ad hono-
dilecte mi, quemproe omniims diligo, qui ad meper rem tui omnem doclrinam ulriusque legis, quse sunt
gratiam venisii, et per • pra.sentiara donorum visi- uberamea, ut rudes in fide sugant inde lac.doctri-
fasli , vciii etiam nuncper gratiam ad mullitudinein nce. Et postquain ego cxpressi ubera, mundragorce
iiifidelium, et visita eam per poeiiitentiam charisiua- dederunl odorem in portis noslris. Mandragora, ut
tiim, et prsedicaiores. Egrediamur in agruin niundi, dictum est, herba csi forraam humani corporis ha-
ct spargamus per populos semen verbi Dei ; tu aspi-- bens, sed capite carens, ad iiiiiltas raedicinas uti-
rando, ego proedicando, el operando, et docendo. lis; et inlelligitur geutililas. quse ralionem hui.ia-
Diu commoreniur in villis, id est in paganorum con- 0 nam habuit, sed' Cliiistum caput fidelium non
venlicuiis ; tnane surgamus ad vineas, hoc est ina- habuil, et mulias uliles senteniias habuil. Iluic
fure faciamus Ecclesias. Ager est Clirislianus popu- spoiisus aureuia capul imposuit, dum ei deifaiein
liis, aratro Evangelii cultus ; villoevcro sunl pagani siiam , quce omnia transcendit, ut aurum omnia
in infideJitate ct vitiis inculti. Dilectus quasi in oc- mctalla, in fide jiroposuit, gloria et honore co-
cuito sedet, dtim Christus perversos per raanifesta ronabit, et in claritate suoe visionis sibi copuiabit.
ffagclla ad coiivcrsioncm 11011 admonet, vcl infidelcs Manilragorse ergo sine capite, suntpagani sine ca-
per pra-dicatores ad fidem lion vocat. Qui ad publi- pitc Christo, ablato sibi capite Antichristo. Hi de-
cum in agruiu egredilur, duiri pravos nianifeste fia- derunC odorem in poriis , id est cxemplum bono-
gellal ut se corrigant, vcl infideles per doclores a"d runi operum in virtulibus, per q-.ias intratur ad
fideni coavocal. Ecclesia vero quasi in occullo lalct, caium ad beatitudinis prceinium. Vel jiorfse Ecclc-
oum coiitemplationi vacat, et proximis errantibus site el Chrisli suiil pi'0plieta_ct apostoli; in his por-
non proedicat; de occullo in agrum egreditur, dum tis. dcderunt niandragorsa odorem, dum pagani ad
sd publicam proedicationemaecingitur. Posl moitein Chrislum conversi, in doclrinis aposlolicis et pro
frgo Aiiticlnisli sponsus et sponsa in agrum conve- boerelicis fainam bome npinionis spavscninl.-Non-
 4.73 EXPOSITiOlN CANTICACANTIC. 174
solum utera dabo tibi, sed eiiam o.jiiiia poma nova kmcdoeebis,
A vidclicet in ilhi fide mihi cpgnitioncin
et vetera, dilectc mi, servavi libi. Hoc est, non solum luam manifestabis, plusquam per prophetas et per
doctrinam utriusque legis tunc convertendis profe- legem. Et clabotibi poculum ex vino condito, hoc est
ram, sed eiiam omiiia opera apostoloruin novee le- per intellecium fidei faciam tibi poculum ex multis
gis, el oimiia opera prophetarum veteris Iegis ser- virlutibus composifum, tuo corpori Ecclesise infun-
yavi libi, id estpro le exponendo illis, ct r.on solum denduin, ul suave vinum ex multis speciebus con-
iilorum opera, sed etiain tua facta per ordinem illis diiuni. Et mustum malorum granalorum meorum .
narrabo, quocutinamvidisseiii oculisut ilii videruiil! subatidis dabo tibi; hoc est divinum servitium ex
ita iiiteiligi sequenlia volunt: iinilalorihus maf lyrum impendam tibi. Mala granala
CAPUT VIII. sunt eadem quse et niala punica, quae sunt rubea ct
VERS.I, 2. — Quis mihi del le fratrem meum? granis piena, quorurn-suecushaltet saporem niusti';
Hoc est, quis de sanclis palriarcha vel propheta po- significant autem paticiitcs jnartymm imitatoi-es,
(eslinilii conferre ul inveniam le foris, id est ut vi- bonisactibus ut granis plenos, etdoctrina ut muslum
deam te in carne cum liominibus convei'saiitem, ex suaves. Per viiium ergo doctores veteris legis, per
Scripluris docentcm, miracula facienlem, sicut le iffiustum intelliguntur doctores novse legis, quoruiu
olim viderunt, quorum oculi beati fueruht; et de- R laborem offeram tibi ad honorem.
osculer te sicut Simeon,et Anna,et alii quamplures, Rex itaque vino et musto accepto a sponsa ,
el audiam ex ore tuo verba pacis per te redditoe amplexatusesleam,uridegratulabundacaiiit, dicens;
tiomiiiihus; ef jam meriemoex infidelibus despiciat, VERS.5. — Lmva ejus sub capite meo, et dexlra
sicut hactenus fecit, dicens me exc_ecaiamct repro- illius amplexabilur me. Quasi dicat : Diviiias et
bafam. Te dico, Christe, Rex glorise, exisleniem ira- gJoriammundiejiis amori posipono, et sola seternse
" trem
meuni, de niea progenie genitum, sttgeiuem beatitiidinis prsemia ab eo promissa diligo. Caput
ubera mairis mem, inierrogantem doctores de lcge quippe Ecclesioe esl Christus, cujus leva est pceiii-
et proplietis, qusesunt ubera roatris mese Sj-nagogse, tentis vitse glpria; dextera vero illius aeterna bea-
quando sedebas sapienlia Patrisinmedio doctorum, liludo], ut scribitur : Longitucio dierum in dcxtera
audicns et interrogans illos; vel quando per Sab- ejus : in sinisira illius diviiim et gloria (Prov. m,
bala in Synagogis de lege et prophetis legebas ct 16). Loevaergosponsi sub capite spoiisseest, quando
altts exponebas. amorem Cliristi divitiis muiidi prseponit, etdextera
Nola quod quasi ad prsesentem el secura in agro illius amplexabifur eam, quando chorus saiietorum
deambulanlera Joquifur, per quod riimius affeclus rQ in oeterna Jieatiludine coiistitutus, propfer hoc eani
aiiioris, vel doloris exprimitur, Islud quippe est diligit, Hic versus superius primilivse Ecclesiseascri-
quasi quOddam lamenlum fidelis Synagog-e,niinium biturj; hic rursus in conversione Syiiagogse repeti-
dolenlis quod niater sua Synagoga Dominum giorise tur, quia eadem perfectio fidei et operationis in isla
crucilixit quem tot miracula facere vidit, quasi di- quse in illa inveniiur. Sub aroplexu spoiisi, sponsa,
cerel : Utinam esset possibile ut Christum, per lc- quasi amore et dolore fatigafa, obdormit; et ne quis
gem et proplietas niihipfomissum,patrilius nostris eam abhacquieteiiiqiiietetspoiisusiiiterdicit,dicens.
jam missum, in humana carne de sinu Patris VERS.i. — Adjuro vos, ftliw JcruSalem , nc susei-
egressum, ita sicutipsi possem videre, de niea pro- telis, neque evigilare fdcialis dileciam meam, donec
geiiie nalum,meum fratrem factum, legem et pro- ipsa velil. Scilicet Sj-nagoga, ad fidem conversa,
phetas spiriliialiter exponentem , iriulta signa fa- terrena fastidiens, sola ccelestia appetens quasi ob-
eientem : ut eum toto corde ampleclerer, et aiiipliiis dormit, quando cunclis lerrenis negotiis se subtra-
a nullo Christiano velut extorris a regno Dei despi- hit, et solis cceicstibus coiiteniplandis tofa incumbit.
-ccrcr! Simililudo esl ab.illa quse nimio amore ac- Quam filise Jerusalem, id est uni.versalis Ecclesiae
ccnsa, diligenter observat sicubi dilectum sutim filiseab hoc sonino excilant, duni spirituales ad prse-
foris invenial, ut ei loquatur et ejus consortio pcr- D dicationem carnalium provocant. Quod sponsus
fruslur; sed quia te in.carne ut fUi non possum vi- proliibct, ne lucri causa vel humani favoris gratia
dcre , sallem apprehcndam te fide me fugientem in fiat diccns : 0 vos universalis Ecclcsise filise, seter-
deifatis subliniitalcm, ef ducam le prsedicando in nam_pacein in superna Jerusalera visura., adjuro
ddmum matris mcw,\d est in Judseam, quse cst do- vos, id estfidei sacramcnto constiingo vos, ne dile-
ratis matris meoeSynagogoe,et in cubiculum genitri- cfam meam Synagogam, nuper ad me coriversam,
cis mcm, id cslir, Jerusalem, quse csi cubiculum le-. a quiete suscitetis, qua quiescit a sseculi negotiis :
gis gcnitficis meoe.Velte fugientcm Judseos adliuc. neque evigilare faciatis a soinno suoe contempla-
iticrcdulos, scilicet tuam cognitionem eis subtra- tionis, donec ipsa velit ad laborem prsedicaiionis
henlcin, appreJiendam orando, et; ducam te dpcendo accingi sola causa Dei. Isle vcrs.us jam tertio est
et exemplum prsebendo in domuni malris mese, id repetitus, primo primitiva. Ecclesiae, secundo Ec-
est in mulliiudinem Syiiagogse matris nieoe, el du- clesioegenliuni, tertio Synagoga. convers-e adnota-
cani te in cubiculum genilrieis mese, id est in spiri- tur, ct concordia omnino in una fide Trinitalis no-
tualeminlellectum legis, nulricis mese, ut perlcgem talitr. Istud quasi historice de Sj7nagoga.diclum
ct orophetas iritcHigaiii (e verum Deum csse; ibi allegoiice quoquc de Ecc.lesia geiitium iiitclligiiur.
473 IIONORII AUGUSTODUN. OP-P. PARS .11. — EXEGETICA. _|7g
Sponsus cum sponsa egreditur iiiagrum,duin Ghn- A sub capitc Ecclesise est, quia mysleiium .incarna-
stus per prsedicalores Ecclesise semen terbi Dei tionis, el dona qu_e dat in prsesenti, erunt sub capi*
spargit in roundum, aratro evangelii exaratum. In te, id est sub mente ejus, quia per ea sustentaia in
villis cum illa commoratur, dum in populis, in ur- prsesenli contra perturbatipnes mundanas quiescit,
bibus et in villis habitantibus, per pr_edicationemi et quodaramodo eum ea dormit. Et dextera ejus,
immoratur. Mane cum illa surgit ad-vineas,- dum1 id est futura bona et pleria ipsius visio amplexabi-
festinat raultas facere Ecclesias. Nox fuit ab Adami tur eam, quia ila undique circumdabit eam, ut nul-
usque ad Chrisli resurrectionem; deinde fuit mane: lus turbo miserise possit interyenire. Hanc a somiio
quo lux veritatis resplenduit, in quo Christus e.', sseciilares excifant,dunieamaquietecoiitemplationis:
Ecclesia ad vineas surres.er.unl, quia post resur- ad exteriora negofia pertrahere tentant; sedChristus
rectionem multas Ecclesias instituerunt. Cum illa1 per Scripturas eos adjurat,ne hoclucri causafaciant.
vineam florere, et flores fructus parturire, et roalai Tropologice fidelis anima in agrum egreditur, in.
punica florere vidit, dum alios in fide fioreiiies, villis commpratur, dum agrestes vel villanos in bo-
alios fidei fructus proferentes, alios martjTia pas- nis moribus imitatur, vel dum quisque spiritalis
sos, in ecclesiis in exempluro infirmis proposuit; ; intermisso lectionis et orationis studio, manibussuis
ibi dedit ei sua ubera, quia talibus protuiit Chrisiii R laborat, iif habeut unde tribuat necessilatem pa-
catisa utriusque Testamenli dogmata. Post hsec', lienii (Eph.es.Tv, 28), Mane surgit ad vineas,. dum
riiandragorse dederuntodorera in portis, quia Judseii se totam erigit ad imitandas clauslralium vilas;
sine capite Cliristo, formam sanctee conversatioiiis; claustra etenira sunt spirilales vinese, in quibus
sparserunt in populis, constituti in fide et dilectio-- sunt pocula vilse. Fidelis quisque flores vinese, fru-
nem (lio)vitseportis. Omnia poma nova et velera,, ctus florum , fiores malorum punicorum videt, dum
spoiisadilectoservavit,quiaoniniaoperanovseetvele- fidem Ecclesise, opera fidelium , patientiaui niarty-
ris legis aa honorem Christi Ecclesia Judseis exposuit. rum imi.tari siudet, Ibi dat ubera proximis, dum
Similitudo est ab illo cui, diu absenti, amica poma1 proferl doctiiiiam geminse charitatis. Tunc dabunt
ssrval, qti.8 revertenti Iseta offert; ita Ecclesia Ju- mandragorse odorem in portis, quia sseculares j'am
daico populo, diu a fide peregrinanli, mj-steria1 conversi, qui sine capite fuerunt, dum nulluni prse-
utriusque legis servavit, quse ei ad fidem venientii laluia liabere voluerunt, famam bonse operationis in
per Christum reseravit. Christus fuit frater Eccle-- "virtutibus, qum sunt port_e vitse, spargunt. Omnia
siee,quia Deum suum naturalem Patrem , fecit perr poma nova et vefera servat, dum conversus omnia
grati.am Ecclesise Patrem ; et ipsam fecit -sibi soro-- Qf opera antiquorum et roodernosum Patrum ad imi-
rcni, scilicet regni coeleslis cohseredem. Hic ubera1 tandum silii congregat. Hunc sibi Clirislus frairem
matris sus, videlicet priraitivee Ecclesis. suxit, , facit, dum eum sibi coli-erede-.ii regni elegit, Qui
quando ei legem et prophetas spiritualiter exposuit. Chrisfus ubeia matris, fidclis anims sugit, dum
Ipsa dileclum foris invenit, dum verbum carnem1 duo Testamenia Ecclesire inatris fidelium fratribus
factum credidit rquse quasi intus latuif, dum ver-- in uimm habitaniibus spiritaliter cxponit. Vel mater
buin iii principio mansit. Bujus osculum sumpsit,, alicujus conversi esl congregatio spiritalium, cujus
dum pacem sibi per ipsam redditam audivit. Haric; ubera suiit regularia inslituta, quse Christus sugit,
postea nemo despexit, quia per Cliristum sedata1 dum quemque conversum regularibus disciplinis
persecutione, omnis ordo regum et principum eanii iiistruit, Chrislum foris invenit, qui opera dilectio-
honoravit, H_?,cdilectum quasi per manuift appre- nis iii liecessilate proximorum peragit. Hunc intus
hendit, el in donium matris suse induxit, dum ope- invenit qui carnis coiicupiscenlias per Christum
rando et proedicando Chrislum in corpus ipsius Sy- vincit. Christum deosculatur, qui ei intimo amore
nagogse iutroduxil, et in cubiculum genilricis indu- conjhiigitiir; Hunc nemo Sespicit, quia et angeiis ef
xit, dum eum iri intellectum Judaicse genlis duxit. hominibus placebit.
Quse gens ejus mater et nutrix exstitit, quia ex ea1 ^ Cliristum quasi per inanum apprehendil, et in
apostoli nati suut, qui Ecclesiam per Evangelium1 donium malris suse inducit, dum jiona in
opera
genuerunt, et doctrina legis iiutrierunf claustruin, donium congregalioiiis matiis conver-
Ibi est docta Ecclesia, quod ipsa est per gratiam1 sorum inducit. Etin cubicululn genilricis suse eum
Christi vocata; Synagoga autem propler falsam ju- iiiducit, id est in intellecttim regulee claustralis suse
sliliam excsecata, sed nunc iterum per gratiam illu- nutricis, dum eum in ca inteiligi doeet. lbi scilicet
niinata. Quse Ecclesia dat Christo poculum ex vino> in claustro docetur,'quid convcrsis in ccclopromitfa-
condilo, dum ofiert ad honorein Christi boiiuiii1 tur: ibi dabitur ei poculum ex vino condito, id est
opus, sapientia et charitale el facundia inebrians5 doclrina cx Seripluris sapientium composita, et
proximos, vel dum offert in sacrificio sanguincrai niusfum iiialorura granatorum, id est exempja juslc^
Christi ex vino consecratum, et dal Christo muslum1 rum. LsevaChristi est sub ejus capite, id est bona
malorum granatorum , dum exhibet divinum servi- pcenitentis vitse sunt in ejus nieiile, quse est caput
tium hominum viftutibus repletorum , vel dum1 animse: et dexlera illius amplexabitur euni, id est
profert exempla virtulibus sanclorum, Lseva dilectii virtufes et bona opera in eorpoi-e-etaiiima ; opera in.
(113) Videtur deesse aliquid.
 &" EXPOSITIO IN CANTICACANTIC m.
corporc, virluies in anima. Sub hac dextera obdor- A sponsa dabit dilecto vinum etniistum, quia sanctos
mit, dum terrena obliviscitur, el ccelestia contem- veteris et novselegis profert, quibus dabitur pleiiam
jilalur. et ne quis eum ab hac quiele rctfahatad sse- gandium. Ibi eritlaiva sponsi subcapile ej'as, quia
culi tumultum, a Christo per Scripturas adjuralur. omnem gloriam mundi videbit sub potentia Christi,
Anagogicc autem Ecclesia hic peregrina-.is cum qui est caput ejus, Et dexlera illius amplexabitur
Christo in agrum floribuSplenum egreditur, dum de eam, quia angelica socieias, et sanctorum unani-
hoc mundo migrans paradisum vohiplatis cum Chri- roitas, quse in dcxtera Christi in judicio erit, illam
sto ingreditur. In villis commoratur, dum in man- sibi associabit. In hac dextera ab oinni perturba-
sionibus sibi a Deo j.r_epavalis recipitur. Mane sur- tione requiescei; et nemo eam ab hac quiete excita-
*git ad vineas, dum in die judicii se crigit ad super- bit, quia gaudiuin ejus nemo tollet ab ea. Sunamife
nas Ecclesias. Totum quippe tempus hajus seeculi, in brachio sponsi dormiente, ecce Mandfagora, au-
estquasi nox ad comparationeni futuri sseculi. Dies reo capile adornata, cum magno eomitatu sponso
autem judicii est quoddam mane seterni diei, qui adducifur, quse a clioro filiarum Jerusalem cum hac
nielior est super millia annorum. laude excipitiir. .
Veivita cujusque bominis cst quasinox, mane VERS.S. — Qum est ista qum ascendil de deserlo,
autem vita futura.In quo mane quisquc fidelis sur- deliciis ajjluetis, innixa. sttper dilectum suum ? Sci-
git ad vineas, dum post mortem pervenit ad ccele- licet fideli Sj-nagoga post perseculionem Anti-
stes Ecclesias. Ibi videt fiores vinese et floruin fi'u- christi in pace quiescente, rouliitudo infidelium ca-
ctus, et flores malorum punicorum, id estprsemia pite Autichristo ablato, ct vero capite Christo recc-
fidelium , et denariufti qui dabitur bene operanti- pto, per prsedicatores Chrislo conjungenda adEccle-
bus, et mercedem quse recompensabilur marlyribus. siam ducilur, atque a cuuciis fidelibushoc tripudio
Ibi dabit Ecclesia Christo ubera sua, quia doctores laudis excipilur : Quse est ista quse asceudit de de-
utriusque legis reprseser.labit in aelerna gloria. Ibi serto?lioc est, quam gloriosa, ct quanta laude di-
mandragorse iii/porlis dabunt odorem, quia in mor- gna est isla, quse de deserto infidelitatis ascendit
te, quse est porta vit_e, dahunt vivcntibus susevitse per gradus viriutum ad Christum, prius variis niundi
opinionem , dum miraculis coruscant in terris, deliciis affluens, nune spiritualibusdeliciis Scripturoe,
quorurn ahimse vivunt in ccelis. Qui mandragorae vei operilius juslorum affluens, 11011 in seconfidens,
olim fuerunt, dum diabolum caput omnium malo- sed innixa super dilectum suuni, id est spem totam
riim amiserunt, et caput omnium justorum Chri- in eo ponens, a quo solo est oumis salus, ut scribi-
sliim. induerunt, et r.une ut mandragora niultis r fur : Non esl aliud nomen daium sub cmio, in qno
roorbis medicamCnta sunt. Ibi omnia poma nova et oportcat salvari (Act. iv, 12). Similitudo est ab illo
vetera sponsa dileclo servavii, quia- omnia opera populo qui educljis de iEgj-pto, de iilo deserto per
sanctorum veteris legis, ef omnia opera saiictor.ini Jesum Nave ad terram repromissionis asccndit, de-
novse Jegis, Ecclesia ccelestis Cbristo recompen- liciis legalium observalionum et labernaculi niystc-
sanda reprseseniabit. Ibi Chrisium fratrem suum, riorum alfluens, innixus super Moj"sen dilectum
scilicet liominem de humano gcnere nalum , in suum. Et significat populum qui de infidelttate ad
Deo videbii, qui eam sororem videlicet cohsere- Ecclesiam, etmundo ad seternam gioiiain per Je-
dem regni fecit. Qui frater ubera Ecclesise sugit, sum Christum ascendit, deliciis Scripturarum af-
quia Dominicus homo gaudia ccelestis Jerusalem, fluens, in solo duce suo Christo confidens. Noua
id est angelorum plenitudinem habet, etsuis tribuit. sponsa ad rcgem ingressa his verbis ab eo est sus-
Hunc intus in gloria Patris Ecclesia invenit, quem cepta. Seqiiitur:
hic foris in carne vidit. Quem diu optatum deoscu- Sub arborc malo siiscilavi te. Quasi diceret : Re-
laiur, dum ejus duleedini !n seterna pace copulabi- ne quidem fecisli, quod ad me venisli, quia te mor-
tur. Hanc amplius nemo dcspiciet, quia sequaiis an- luam suscilavi, me caput libi imposui. Quod atitem
gelis erit, quse bic opprobrium homiuum et despe- D dicii, sub arbore malo suscitavi te, ad totum genus
ctio superliis fuit. Ibr dilectum diu qusesituni vix humanum respicit, quod sub arbore pr_evaiicalio--
tandem aliquando inventnm, seterna dileclione ap- riis mortuum, sub arbore crucis per Chrislum-est
prehendil, et in domum matris suse, id est in ccele- suscitatum. Ibi scilicel sub arbore malediclionis
stem Jerusalem, quoe est domus matris Ecclesise corrupta est maler tua, ibi violala est genilrix lua..
angelicse inducet, dum cum illo in illam ad seternas Mater huinani generis humana natura, quee ante
nuptias introibit, ct in cubiculum genitricis suse, id peccalum erat incorruptibilis, impassibilis, ironior-
est in secretum glorise humanitatis Chfisli, quara in lalis, per fallaciam autem diaboli corrupta. facta est
paterna gloria videbit. Ibi docebil eam Christus, passibilis et mortalis.
quod ocuius non vidit, nec auris audivit, nec in cor Porro genitrix ejus erat Eva mater omnium, quse
liominis asccndil, qum prmparavit Deus ditigenlibus erat anle peccatum inviolata, quia nec concupiscen-
se(ICor. ii, 9).Ibi dabit eipoculum de viiiocondilo, tia, r.ec sordibus poiluta; quse serpenfiiia suasior.e
et mustummalorum granatorum,id est plenum gau- violala, mox concupiscentise et sordibus et dolori-
dium et angelorum et horiiinum; quod eril ut vi- bus est subacla; sed Christji.scorr'upt_emalri incor-
nuni ct niusluiri, qua; lselifia sunt epulanlium. Vel rtiptioaem rcddidit, dum humanam natiirafti ir, sui
 m IIONORII-AUGUSTODUN. OPP. PARS II. —•"LXEGETICA. *S0
psrsona iucorrupiibilem resurgens a morte feeit. t\ j ignis atque flammarum. Lampades sunt vasa iucis,
Gen.tiacem violatam reparavii, du.n Virginem, ge- et intclliguntur spiriluales vasa charitatls; qui intus
nitricem suam, inviolatam servavit. Dieil crgo : Sub ardent dilectione, foiislueent operatione. Lampades
arbore malo suscitavi te, quasi iiniversitati huaiani ignis sunt, qui sibi ardent, lampades flammarum,
generis dical: Sub arbore crttcis te morte mea su- quia proximis luceut. Tales torinenta et mortem
scit.avi de morte perpelua, quse mortua eras sub carni.s conlemiiuiit, quia seternam vitain diligunt.
arbore maledictionis, ubi corrupta est a diabolo Aqucemnllm non poiueruht exstinguere charitatem,
mater tua, liumana natura, quaudo oriialum suum, nec flumina 'obruent eam. Hoc esl, nec blariditise,
scilicet obedientiam abjecit, cum de intei'd'cto po- necmin-e,necperseeutiones, nee terrores vincunt
mo comedit; et ideo damnata, quia mox incorru- amantem qiiinimjileat nieam voluntatem. Is quippe
ptionis et immorfalitatis hoaofem aniisit. Et ibi vio- diligi me, ided sermonem meum servabit: Hoc est,
Iata est a serpente genitrix tua Eya, quando de pa- tneum prmceptum nt diligalis invicem, sicut diiexi
radiso pulsa honestatem perdidit concipiendi, et do- vos (Joan.xy, 12). Similiiudo est de magno iricen-
lorem invenit pariendi. Et quia te de niorte ad vitam dio, quod nec pluvise, n?c flumina possunt exsiin-
suseitavi. gttere. Per aquas Manditise, per flumina accipiuntur
VERS.6, 1,-^-Pone me nt signaculum super cor B I teniationes, quse noii possunt de bono ad malum fle-
timm. Hocest: ita imagihem mei, tuiamici, impr.i- ctere spiritales, Dilectio est pretiosior omnibus re-
roe memoriee tua_,.sicut signaculum cerse imprinii- bus, quia. _ - /
tnr, ut imago exprimatur, ut me ita diligas sicut VERS.7. — Si dederii',homo omnem substaniiam
ego te dilexi, qui pro te aftitnam meam posui. Et domus suw pro dilectione, qussi nihil despiciet eam.
pone me ut signaculum super brqchium tuunt. Hoc Hoc est: Si quis rationeutens omnem substantiam
est, exemplura mei super operationemiuam, ut ita suam dederit in cibos pauperum, et seipsum tradi-
opereris, sicut ego, qui inimicos dilexi, et pro im- derit admartjTium absque dilectione, ut mereatur
piis mofluus sum. Per signaculuni quippe imags, Deum, qui esf dilectio, habere, quasi nihil dederit;
per cor memoria, per brachium accipitur operatio. despiciet enim omriia quse dedit, nisi ipsam dilectio-
Antiqui in annulis vel in armillis lapillos sculptos neni habuerit, Hoc lotam ideo dicitur, ut si sponsa
portabant, quibus litteras amieis missas signabaut, veiif sponso coiijungi, quam maxime eum in dile-
inde simiEtuuo ista trahitur. Sigillo est imago in- ctione iriiitetuf, quia qui ditigit in Deo menet (Joan.
scttlpta, quse cevseimpressse imaginem reddit. Sigil- iv, 16),-et qui non diligit, in morte mane.l (Joan. in,
lum estChristi humanitas, cuiimago iusculpta est 14). Hsec quasihistorice sunl ascripta niandragor_e,
Christi divinilas, cera vero humana anima, ad ima- ^ possunt eliam allegorice adaptari Synagogseeonver-
gmem Dei formata. Chfistus quippe, ut scribitur, soe.Postquam Sunamitis de somno evigilavit, mul-
esf imagb Dei invisibilis (Col. i, 15), quia Patri tis sibi adjunctis, regio cultu ad regem venit : cui
oequalis. Quam imaginem Deus homini impressit, inr.ixa ad tliroiium regni asceiidit, quam choras fi-
quando interiorem hominem ad iinaginem et simili- liarum Jerusalem hac laude excepit :
tudineui Dei creavit. In imagine Trinitas, in simili* Qum csi isia qum ascendit de deserto deliciis \af-
tudine notatur sequalitas, imaginem Christi in corde fluens, innixa super dilectum suum ? Scilicet Eeele-
suo for-iiat qui eura Patri sequalem cogital, Huic sioegentium admirantes Synagogam nuper cpnver-
suam imaginem impriinit, qui humanam naturaEfi sain, in tantuni culmcn virtulum ascendisse, et un-
deitati unitam credil. SignacuSum Christi super dique infideles sihi praedicando et operando atlra-
brachiiinT suum ponit, qui "c-xempluift operationis here, in laudem ejus erumpunt, dicentes : Quse est
Chrisli sibi ad imitandum proponit, et in sanciitate isfa, id est quam laudahilis est isfa, quse ascendit
el jiistifia vivendo ad similitudincm Dei se conipo- de virtute in virtutcm ad^Christum, de populo in
nit. Et quse suist opera Chrisfi, quoe sponsa. sunt csecilate perfidise, de deserto deliciis Scriptnrarum
iniilanda, scilicet quod inimicos in tantum dilexif, „Q et viriuium affluens, innixa super dilectum suum,
ut pro impiis moreretur. Et hoc ideo, quia fortis esl id est stahilita super Christuni nunc dilecluni suum.
iit mors dilectio, clura sicut infernus mmutaiio, quod Vel, super dilectum mcum, cum ipsa essel excoeca-
est dicere : Sicut raors omnes fortes vincil, et ideo ta, r.unc quoque dileclufti su.um factura, postquarii
forlior dmnibus exislit, ita dilectio forlior est om- ab eo ut luna a sole cst illuminata.
niJiiis, quse me fovtissimuni vicit, et me causa tui Notandum quod ista laus, Qute est ista, nunc ter-
ad nioitem cOegit. Et sicutinfernus durior est om- lio est posita. Piiino quijipe in laude Ecclesise gen-
nibus duris, et ideo infrangibilis ; ila semuialio, id lium ponitur. Secundo laudi Ecclesise pceiiitentium
csl iiividia mea, esl insuperabilis, qua iuvidebam ascribitur. Tertio Ecclesia. de Judseis et gentibus
uiabolo quod le sponsam meam possedit, et crudeli convertendse assignalur, quia onines in eadem fide
morte affecit, quia intantum te dilexi, quod teinorte Tiinito.tis ccllaiidantur. _ .
mea redemi. Et ideo jtistum est ut me iutantum di- Aliter quia omnis niultiiudo fideliiim a pfimo
. ligas, ut me imitando, mortem pro me subeas. Et Abel usque ad ultimum electum una Ecclesia dici-
si dilectioneift habueris, pro me morfem subire po- tur, quse tribus temporibus nmndi iniidem Triniia-
teris, quia lampadcs ejus, charifaiis lampades suni tis colligiluf, sciliccf antc lcgem sub patriarchis, in.
 481 EXPQSITIO IN CANTICA CANTIC. =482
-iege sub prophetis, in Eyangelio sub apostolis. Hoe X Per ignem quippe ardor, per ilaramas accipittir
quoque tres laudes possuiit-referri ad tres Ecclesise siilendor. Laureiitius, Stephanus, etaliieis similes,
disfinctiones. Prima, ad illam, qrise sub patriarchis lampades, id est vasa charitaiis, exstilerant, in qui-
ascendit ad fideift Tririitafis;secunda, adiliam quse bus ignis Spiritus sancti ardeliat, et foris fiariima
sub. prophetis ascendit ad fidem Trinitatis; ler- operationis lucebat. Aqum multw, id est blanditise ct
tia, ad illam quse sub apostolis et eorum successo- delectationes mundanse, nonpotueruni, in eis, exstin-
ribus usque ad fiiiemmundi ascendit ad fidem Tri- -guere charitalem, neqne flumina, id est minse et tri-
nitatis. bulationes, .obruent ittam, ut eos ayeritate avertant;
Sunamitem autem in solio regali sedentem rex quia neque mors, neque vita, _ neque aliqua creatura
alloquilur, dicens : poteril eos separdre a ckarilate Ckrisli (Rom. vm,
Sub arbore tnalo suscilavi fe. Per hoc datur intel- 39).
ligi, quod sub arbore dormierit, et eam ibi excita- Si dederit homo omnem.subslaniiam domits sum
verit. In malo notantur fria, scilicet fructus, odor, pro dilectione, quasi riihii despiciet eam. Hoc est
umbra. Arbor mali, est crux Christi, eujus fru- cuni omni substantia mundi non potest dilectio com-
etps estChristus, qui esfodof suavitatis, etrefrige- parari, quia DCKSckaritas est (Uodn. iv, 16), quse'
rium ah sestu vitiofum ad vitam ilinerantium. Su- B sola morte est niercanda, et sine fine tenenda. Fide-
namilis sub arbore dofmivit, quando Sj-ftagpga de lis anima de deserto ascendit, cum niiilam vitam
arbore jirsevaricationis mortua jaciiit. Hanc Christus deserit, ef ad spiritalein Conversationem pef gradus
sub arbore mali ad vitam suscitavit, quando in cru - virtutum ascendit. Hsecdeliciis affliiit, cum ferculis
ce. quse erat lignum vitse, pro ea mortem subivil. Scripturarum deliciose pascifuf. Super dilectum
Dicit ergo : Sttb arbore Hialo suscitavi te, quasi est innixa, quia soli amori Christi est insita. Hanc
conyefsae Synagogeedicat: Merito diligendus sum a sub arbore mali Christus suscitavit, dum mortuam
te, quia prior dilexi te, et morte mea redemi te in iupeccatis per fidem crucis vivificavit. ibi corrupta
cmce.Ibicdrrupla esl materlua, scilieet sub cruee est mater ejus, scilicet in peccato concupiscentise
Sj-nagoga in inferno daninata, quse claniavit diceris: iriortalis facfa est humana natura, et ibi violata est
Sanguis ejus super nos, et super filios noslros (Matth. genitrix ejus, videlicet propter peccatum passibilis
XXVII,25). Ibi viplata esV genilrix lua, videlicet lex facla est caro Evse. Quam Christus adhtic suscita-
nutrix tua preevaficata est, quse dicit: Innpcentem bit, et incorruptibilem atque impassibilem faCiet.
etjuslum ne inlerficias (Dan.xm, 83). Vel genitrix Ideo Christum ponit super Cpr suum Ut signaculum,
esl violala. quando iex de littera est ad spiritiim quia ejus doctrinam et vilam in corde ita fofniat,
lftutata. Vel geiiitrix, videlicet Judaica gens est vio- '^ quasi eufft semper praisentem videat. Super bra-
lata, quando ob vindictam crucis a Tito ct Vespa-r chiusn euni ponit ut signaculum , dum exempliim
siaiio est captivata. Et quia te ab hoc irialo eripui, operum Cbristi semper inspicit, et -eaimilari cupit,
et mihi sponsam assumpsi : Pene me ut signaculum In taHihomine forlis est ut mors dilectio, quiasicut
svper cor tuum, id est imaginem// meam, in_prime iaors corpus interimit, et iiisensiblle reddit, ita-vera
memorise tuse,ut sigillum cerse, ut diligas me sicut dilectio animam concupiscentiis muudi perimit, et
dilexi te. Et ppne me ut signaculum super brachium ad cuacta terrena desideria insensibilem facit. Et
iuum, id esf exemplar meee operafionis imprime in ea dufa est sicut infernus semulatio, quia sicut
tuse operalioni, ut sicut egp per multa tormenta infernus duriier quos absorbueiit tenel, ita aniriis.
mortuus sum amorelui, ita tu per varia tormenia forliter imitationem vif tutum, quam Cceperit, tcnet, -
moriaris amore mei. Hoc feeit Ecclesia in martjTi- ncc propter aliqua dura mundi eam deserit, Hsec
bustempore persecutioiiis. Quia fortis est ul mors aniftia est lampas charitalis, in qua-ardet ignis di-
dilectio, "hocest, sicut mofs oninia vincit, ita diie- vini amorls, et forisiucet flanima boni operis. In
ctio omnia viiicit, quseme causa tui admorlem co- hac anima aquse inultae, id est multijilices delecta-
cgit: Duraut infernus mmuialiq.Aimuh.tio^^accipitur•D tiones carnis, non poterunt exstinguere chaiitatem :
in bono ei in malo, Dicitur eniift imitalio vel indi- ncque flumina, id est teiitationes, obruent illa.m,
gnatio, id est iuvidia. .-Emulafi enim est bouos imi- qukii semper ardeat et luceat. Heecdilectio talis
tari,vel malis indignari, vel inelioribus invidere. De est : Si dederit horoo omnem substantiam domtis
Jjono diCit Apostolus: JEmulamini, id est imitamini, suaj pro dilectione, quasi nihil despiciet eam. /Hoc
. charismala meljora (I Cor. %n, 31). De malo autem: est si omnia muiidi relinquat, nihil ei jirodest, ftisi
Mmulanlur vos non bene (Gal. iv_ 17). Et de Joseph ipsam chatilatem, quse Deus est, habeat, ;
scribitur : Mmulabanlur eum fralres (Gen. xxxvn, . Videndum autem quid sit dilectio. Dilectio igitur
i\), id est invidebant ei._-Emulatio ergo/.EccIesisefuit est magna appetitio alieujus rei perfruendaj, quam
dura ut inferrius-vquia siCut infernusest mfrangibi- quis habere-cupit. Heee dividitur in duo : indile-
iis, itaimitatio Ecclesi_e,quaiinitata esi. Ghristidile- ctioiiem. videlicet Dei et proximi. Dilectio Dei cst
cticiiem vel opevationem,fuit insuperabilis. Hoc ideo, • omnia commoda et inconinioda coftiemnere, causa
quialampades ejus, lampades ignis atque ftamma- perfruendi Deo. Hoectiibus verbis implelur, ut dili-
?_..«,jioc est, habonles- charilaiem ihtus uf ignis gamus Deum ex tota anima, ex totaniente, extota
ardfrbaiit, foris lucebaht, ut -flammse, operatione. virtute. id est ex sensu, ex ratione, cx inteUeeUi.
 483 KONOIUlAUGUSTODUN, OPP. PARS II. — EXEGETICA. LH
Dilectio proximi est privala commoda postponere, A . ad faciem videbit; ubi concentum angelorum et or-
gralia perfruendi amico. Hsec per duo prsecepla ini- gana sanctorura audiet, el ipsuni odorem suavitiitis
pletur, scilicet: Quod tibi non vis fieri alii ne fece- sentiet; ubi "inebriahitur ab ubertatedomusDoroini,
ris (Tob. iv, 16), et: Qiwdvullis ut .vobisfaciant ho- et saliabitur cum apparuerit gloria Domini. Ibi erit
tnines, facite eis similiter '(Matik. vn, 11). Neino super dilectum suura innixa, quia semper iri gaudio
vult damnum pati, nemini faciat. Omnis vult sibi Domini erit stabilita. Haiic sub arbore mali Chri-
in necessitate subvenifi, aliis in necessilate subve- stus suscitabit, quia post hanc vitam omne genus
iiiat. Hoc totuni per illud implelur : Declina a malo, humanura ad viiam peryicloriam. crucis vivificabit,
et fac bonum(Psal. xxxvi, 27). Prpximo damiium quod per arborem transgressionis mortem subiit.
non iiiferre est amalo declinare, in necessiiate pro- Tunc Ecclesia recipietur in illa gioria, ubi pcr su-
ximo subvenire est boiium. facere. Ideo lex scripla perbiaia corrupla est roater ejus, scilicel dignitas"
fuit in duabus tabulis, quia coiilinet in se duo prse- angeliea, ct ubi geriitris ejus est violafa, scilicet iiu-
cepta chariiafis. Timor est auctor charitalis. Est irierositas eleeforum immunila. Quam ipsa reinte-.
aatem timor anxietas periclitandi. Qui dividilur in grabit, cum iricorruptelam possidebif, et riUinerum
QUO,videlicet in servilem/et filialem timorern. Ser- eiectorum implebit. Tunc Chrislum ut signaculuin
-vilis timor est malum devifare, ne sujipliciuni luat. " super cor suum ppnet, quia ipsuift qui est imago
Filialis vero est bor.uin facere, ne ofiensain Pairis Dei, in seipsam ufimaginem in eera expressam vi-
incurfat. Servilis timor aiiimam terebrai ut ferrum debit. Hiinc ut signaculuin super braciiium ponet,
acutuin corium perforat. Timor filiaiis dilectionem quia ipsum pro laborc operum mercedem accijiiet.
animee inducit,"iit animam Deo alliget, sicut seta Ibi forlis esi ut mors dilectio, quia sicul ir.ors oin-
linumiilum inducit, ut cofium colliget. Ferrum du- iies reprobos traxit ad interitum, ita dilectio Dei
rum est servilis tiinor, seta minus dura est filialis' omnes electos trahet ad gaudium. Ibi dura est si-
tiraor, linumlene esl dilectio. Ferrum etseta exeunt, cut infernus smulatio, quia sicut infei-nus omnes
liiium intus permartet, sic charilas timores expellit, cemulalores, id est omnes imitatores diaboli absor-
et ipsa inlus permanet. bet, ita aula cceli omnes SEmulatores, id est imita-
Item tiiftor dividilur in duo : est eiiim liraor Dei tores Christi reeipiet. Ibi omnes elecli lampades
et timor sseculi. De Dei tiinore scribitur : Timor Do- charitatis erunt, quando accensis lampadibiis ob-
mini sanclus permanens in swculum smculi (Psat. viam sponso et sponsse ibunt. Qai seftiper ut ignis
xvin, 10). De tifnofe autem sseculi dic.ilur : Perfe- in amore Dei ardebunt, quando in regno Patris sui
cta chariias foras mittil timorem (I -Joan. iv, 18). r ul sol fulgcbunt, et sicut hic aquse delecfationum,
Timor Dei est veneratio ips.ius, qui habet duas spe- et flumina perseciitionum sanctorum charitateni
cies ; cunl amaior Dei timet se vcl aliquid de man- iion exstinxerunt, ita prSemiacharitalisnullum finem
datis Dei neglexisse, vel non ad placitum Dei omnia habebunt. Domus hominuin est hicmundus, si oni-
implevis.se. Tiraor autem sseuli habet quatuor spe- nis substanlia hujus mundi defur, prsemio charHatis
cies quse sunt: timor vilitatis, fimor fragilitatis, ti- iioii comparabitur, quod dilectoribus Christi, qui
mor mundanus, timor servilis vel Judaicus. Timor cst charilas dabitur. Cum sponsus dignitatem dile-
vilitatis est cum quis malum peipetrat ne aliis vilis ctionis mandragorse ad se ve.nienti commendasset,
appareat, verbi gralia, cum quis homicidium vel convertit se ad Suiiamitem dicens :
adulleriiim facit, ne homicidis vel adulteris vilis sit. VERS.8.— Soj'or noslra parvula esi et ubera nen
Tinior fragilitatis est, cum quis malum, scilicet ho- habet. Quid faciemus sorori noslrm in ciiequando al-
inicidia, rapinas, vel iiicendia perpetrat, ne a domi- ioquenda est ?id est quando nubenda est. Similiu-
nis suis temporalia benefieia perdat. do est a parva puella, quse viro tradita adhuc non
Tim.or mundanus est, cum quis malum devitat ne babetubera, id est mamillas, nec est nubilis, et in-
sujiplicium luat, utpote, cum quis devitat furtum, telligitur Ecclesia post Antichristiiin creJitura in
quia timet suspendium, vel devilat sacrilegium, quia D ] Christum ; quse parvula erit in numero fi-Jeliani, et
timet crurifragium. Timor serviiis vel Judaicus est, ubera seilicel doctores suf-icientes non habet, a qui-
curn quis mandata legis facit, ne lege damnetur. Dua. bus est iuterius preeparanda, nondum in thalamum
species priores impellunt ad nialum, duce seqiieiHes iritroduceiida. Quasi dixisset : Dilecfio quam com-
retrahunt a malo, quas omr.es charitas foras mittit, mendavi esl magna, sed mandragora nuperconversa
quse sola dilectione j'usliti_ebonum facit. soror nostra facta, quia regni cohseres est parvula
Juxta auagogen spor.sa de deserto ascendit eio- in fide, scilieet in vciigioiie rudis, et tencra, et ideo
riosa, quando Ecclesia hic peregiinans de deserto ad tautain dilectionem Invalida, ut meoedileriionis-
mundi ad gaudia coeli migrabit glorificanda. Quam causa mortem subeat; jiroinde maximc quia ubera,
choius ccelestis Jerusalera, scilicet coucentus ange- id est prEcdicalores noii habet, qui eam sufiicienter
lorum.hac laude ercipiet: Qua. est ista, id est quain ad hanc dilectionem imbuant, Quid ergo faciemus
beata, quse ascendit de mundo ad ccelum ; et in con- sorori nosSrseIn die quando aHoquenda cst, hcc est,
sortium suum uitroducet ubi deliciis paradisi af- quid fiet de ea in die judicii, quando pro operibus
Duet, quia de bonis Domiui gaudebit, cum ipsum su.is cst.judicanda, vel remunerauda si dileeiloiiem
Deum in quem desiderant angeli prospicere, facie r.oii babuerit ? Qui enim dilectiQuera Jiabet Deuiu
 435 EXPOSITIO IN CANTICA CANTIC. 485
liabet, quia Deus est dileclio; qui auteift eam non A habui, id est doclores, jam tales habeo, qui sunt
habet, heereditatem ia regno Dei noh habet. alti et firmi in virtutibus, ut furris, per quos.possit
Aliter, soror nostra, maudragora, parvula est, in esseiftlroitus.ad viam salutis ; et ideo digna sum,
numero fidelium, et ubera non habet, id est docto- ut compingaiitur tabulis cedrinis, id est ut coiifir-
res qui lac doctrinse prsebendo numeruin ejus adau- menlur sanctorum exemplis, quibus me instruant
geant. Quid ergo fiet in die judicii, quando angelis opera charitatis. Per tahulas pictura, per cedrum
erit associanda, si numerus electorum non erit im- intelligitur imputribilitas, per compactionem concor-
pletus? Respondet Sunamilis : dia ; quasi tabulse pictse coram hominibus expan-
- VERS.9. —Simurus est, wdificemus super eam dunlur, cum
exempla sanclorum.eis propoiiunlur,
propugnacula argeniea, Quod est dicere : Si parva quae sunt ut cedrus Coram Deo imputribilia, et ser-
est faciamus eam magnam, scilicet miflamus artifi- pentes, id est dsemones fugantia, quse compinguut
ces qui colligaht pretiosos lapides, et faciamus de doetores et electos imitationis concordia,
ea murum; ct super eam oediiicemuspropugnacula Aliter. Quisque perfeclus dicit: Ego sura murus,
argentea, hoc est mittamus prsedicatores, tu inspi- scilieet contra vitia forlis, et idco in Ecclesiaesedifi-
rando, ego operando, qui vivos lapides, id est ele- " cio Ipcandiis, ut super me sedilicentur propugnacula
ctos liomines docendo; in unam fidem coliigant, et argentea, scilicet sacroe Scripturoe verbo Dei splen-
habitaculum Deo-de eis faciant : quibus lales pfee- didse, quibus sim Ecclesise munimifti et decori. Et
' latos
prseficiainus, qui sunt ut argentum. splenden- nbera mea sicut turris, id est doctrina mea est fir-
tes eloqueatia, et subdilos a viliis et hsereticis ar- ma, quse facit audltoresin modum turriiim surgeve
niis virtutum defeiidefttes. El si ostium est compin- in altum virtutura.
gqmus illud tabulis cedrini.<,-quod est dicere : Si Nota quod perfectus muro comparatur; ubera il-
ubera, id est doctores, non habet, cornpingamus li- lius, id est docfrina, turri assimilatur, quia yita ejus
gna cedrina, id est congregemus multa sanctorum. est coutra vitia mundi munita; doctrina vero ejus in
exempla, quorum opera sunt imputribilia, et ver- virtutibus al.ta. Imperfeciis dicit : Ego sum ostiiim
mes, scilicet da.mones, fugantia; et de illis faciamus (Joan. x, 9), quia docendo aperio minus doctis vHie
osfium, id est quemdam fidei introitum, per quem iiitroitum, et ideo compiftgi debeo tabulis cedrinis,
niulti ad eam irigrediantur, et numerus fidelium ift id est confirmari sanctorum exemplis. Ego sponsa
ca multiplicetur. Aliter: Si aliquis perfectus est coepi talis esse, ex quo, subapdis tempore, sum fa-
murus, scilicet ingeiiio muniius, fprtis in virtutibus, cta coram eo quasi pacem reperiens, hoc est, ex quo
sedificemus super eam propugnacula argentea, hoc .P tempore cessavit persecutlo Antichristi, et m.ihired-
est, hunc faciamus ei defensorem eloquentia splen- dita est pax Christi, coepi a "suisopificibus aedificari
dentem, Vel sedificemus super eam. propugnacula murus de vivis Iapidiiius, et ubera mea coeper.uiit
argentea, id est invincibiles senfentias, divino elo- surgere in virtutibus,
quio Jucidas, quibus eam instruat, et ab hostibus Post mortem namque Aiitichristierit maxima pax
defeudat, et si quis /imperfectus est ostium, aperiens in mundo; sed brevi tempore ut scribitui- : C«m
aliis docendo introitum salulis'; illum tabulis ce- dixerinl pax el securitas, tunc repentinus eis veniet
drinis compingamus, id est immarcescibilia piorum interitus (I Tkess. y, 5), id est dies judieii, et Iri illa
virorum exempla ei proponamus, quibus multos ad pace congregabitur Ecclesia in cullum unius.Dei, De
eonversionem"pertrahat, et per ostium fidei in do- qua subdit sponsa :
. mum Dei, id est in Ecclesiam introducat. Iu muro VERS.11-. — Vinea fuit pacifico in eaqiiw habet
tiia iiotantur. De multis fit iapidibus, cives iutus popidos; tradidit eam custodibus. Qupd est dicere :
munit, hostes exterius repellit; ita Ecclesia de mul- Autichristo auctore discofdise occiso, Cliiistus verus
tis fideliJius constat, quos csemento charitatis con- pacificus faciet pacem mundo, et in illa pace faeiet
glutinat, fide crucis munit eos qui in se habitant, sibi vineam, scilicet universalem "Eeclesiam, quse
hostes, scilicet paganos et hsereficos, communione a D '. profert palmites vino abundantes; id esl doetores
se separat, In ostio quoque tfia notantur, scilicet polum viloefundentes. Qui viuea erit in ea pace quai
introilus, etexitus, et via in medio. Iutroitus est habet populos, id est gentes omnes ; non sicut illa
fides, quo intratur ad Ecclesiam; exitus, perseve- pax quse iuit sub Salomone in una Judseorum genle.
rantia, qup exitur ad vilam; via in niedio, cpera in Et hanc yineam tradet Custodibus, id est preelatis
dilectione. Mpro facto et ostio compacto, canit sponsa custodiendam et regendam. Hoc ideo dicitur; quia
exsultan.s: ;_./ dubitatur utrum Ecclesia illo tempore aliquibus prae-
VERS.10. — Ego murus et ubera mea sicut lurris. latis regatur, cum dies judicii imminere credatur.
Quasi dicat: Ego qusa fui parvula in numero, facta Sed sciendum est quia Ecclesia illis diebus erit in
sum inriltiplex firmis fidelibus, sicut murus in lapi- suis ofiiciis et ordinibus sicut hodie;..diceiite Do^
dibus, et ideo digna sum ut super me argentea pro- uiiiio, stcMf iii diebus Noe plantabant, arabant, et
pugnacula ffidificeiiiur,id est tales prselati mihi pree- caetera opera faciebant, usque duni venit dilutiium;
iiciaatur, quime splendore suee eloquentiee chafita- itahi diebus Filii lwminis(Luc, xvn, 26),id est anto
tem a spouso mihi commendalam doceant, et armis diem judicii arabunt, plantabunt et csetera opera
Scripturae al>li-ereticis defendarit. Et quse ubera noii . facieiit,.usque dum venerit incepdium, Id.eof.uieii.
487 IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS II. — EXEGETICA. I8S
- universalis et electi in ea in-
prseterilum fuit.et .rarfidi* pro futuro, posuit, nt cer- A ducuntur, et Ecclesia
titndiriem ostendat, quod ita est a Deo disposilum,, nuuntur, cujus vitis est Christus, palmites apo-
quasi jam sit transactum. Qualem aulem fruclumi stoli et onnies electi, vinuni doctrina eorum, quse
illa vinea proferat, subjungit: loetificat corda lideJium. Hoec quse dicta sunt de
Vir affert pro frucin ejus mille argenteos. Hoc esfl mandragora, .possunt ctiam intelligi fle Sunaniite,
quilibet relinquet omnia hujus" mundi, quse possi- de qua coftqueritur regina austri filia Pharaonis,
det, et dabit ea patiperibus, xtt pcrcipial praaniumi scilicet Ecclesia gentiura, per dociores prlmitivee
promissum inhacvinea laborantibus. Omnis enini,," Ecclesise, ita dicens :-
qui in hac vinea usque ad noctem, id est usque adI Soror nosira, Sunamitis, videlicet Synagoga novi-
finefti vitse laboraverit, denarium,-id."est Christum,( ter conversa, parvula est, sub Elia et Enoch in nu-
Fru- mero ef id est doctores •sufli-
qui est summum bonum, in prsemio habebit. conyersorum, ubera,
ctus quippe huj'us yiiieee, est regnum cceleste. Perf cientes, et ubera legis, et prophetarum sibi spirita-
milleiiarium aulem intelligitur perfeelio. Hi autemi liter exponenies, non habet. Quid ergo faciemus so-
dicuntur perfecti, qiii omnia muiidi relinquunt, di- rori nostrm in die quando alloquenda est, Hoc cst
cente Domino: Si vis perfecius esse,_vendeomnia quce• quid fiet de ea ih tempore persecutionis Antichristi,
liabes, et da pauperibus (Malth. xix, 21). Per argen-. 8 quando de fide tentanda est ? Quid respondebit
tuift quod est in pretio, intelligitur huj'us mundii adversariis de fide se interroganlibus? Respondet
substanlia, quse liominibus videtur pretiosa. Mille. per Scripturas primitiva Ecclesia, scilicet Epistolas
ergo argenteos affert pro fructu vinese, qui omniai Petri et Pauli et aliorum. Si' triurns est, mdificemus
hujus mundi reliuquit, et dat ir.digentil.us propter super eam propugnacula argentea. Hoc est, si velit
regnum coeleste. Aliter, vir affert pro fructu ejusi firma esse in fide, et constans in passione, ut mu-
mille argenfeos, scilicet Christus ex Patre Deus, et; rus contra bostes in obsidione, coraponaiiius ei ta-
nobis factus vir, affert pro labore hujus vinese ple- les seripturas, quibus se ab adversariis defendat, et
iiurn gaudium. Per mille quippe plenitudo gaudii, copiose capitosis respondeat, et h_ereticis fortiter
per argentum accipitur prsemium operis. Miile ar- resistat.
gentei sunl quattior librse, et compreliensi sunt om- Si auteni esf ostium, compingamus tabitlis cedri-
nes electi hoc numero. Omnes electi quippe qui per nis. Hoc est, si velit verbo et exemplo esse aliis in-
quatuor Evangelia, de quatuor partibus inundi ad iroitus ad vitam, proponamus ei multa exempla an-
opus Jiujus vinese vocali, usque in finemin ea labo- tiquorum sanctorum, quibus sufficienter. introdu-
rabunt, et plenum gaudium in prsemio percipiunt. eendos ad fidem instruat. Synagoga-igitur, Seriptu-
Operarii hujus vineoe, pondere diei et sestus fatigati, ris aedificata, exemplisj'ustorum eompaeta,exclamat
et ab adversariis multis malis vexati, dicunt palri- leelabunda : Ego murus, id est firnia in fide et forlis
familias : Vineam suam de custodia sua emisit, in passione ; El ubera mea sicitl turris, id est docto-
quam custodibus coinmisif, ideo non eripit nos de, res mei sunt alti in virtulibus et hoslibus terribi-
tribulatione, quos videt laniopere causa sui labo- les. Vel doctrina mea est inexpugnabilis. Ex quo
rare. Respondet paterfamilias : facla sum coram eo quasi pacem repcricns, id est ex
VERS.12. — Vinea meacorctm me est. Hoc est, in quo tempore lidem Chiisli recepi, et ejus graliaiu
custodia mca est. Ego video operantes. Ego video promerui.
cuslodientes. Ego yideo tribulantes. Ego video Judoea pacem cum Christo et honiinibus non ha-
otiantes. Et reddo uuicuique mercedem secundum buit, poslquam infelix clamabat: Sanguis ejus super
suum laborem. Nam mille tui pacifici, et ducenti. his nos ei super filios noslros (Matlh. xxvii, 2DJ. Per. to-
qui cuslodiunt fructus ejns. Hoc est mille argentei tura quippe orbem dispersa omnibus gentibus sub
dabunfur operariis, et ducenti cusfodibus. 0 vinea, tributo servit, et omnis populus sanguinem Chrisli
mille argentei erunt tui pacifici, id est, pacem libi de manu ejus requirit. Sed postquam ad Christum
ajiud Deum impetraiites, et duccnti argenlei erunt j) coiiversa fuerit pacciu cum omnibus gentibus habe-
pacifici liis qui cuslodiunt fructus ejus, hoc cst, bit. Quasi coram eo pacem reperit, cum Ecclesiee
erunt impetrantes pacein vine_ecustodibus. Duode- comiiiuiiioiiem proraeiuit, quam tunc plenani habc-
cies centum sunt mille ducenli. Innuilhic iiumerus, bit, quando angelis associata cum principe pacis
quod hi qui exCmpIoduodecim apostolorum omnia gaudebif. De qua Synagoga subditur :
reliquerunt, et in hac vinea secundum doctrinam Vinea fuit pacifico in eu, quw kabet populps : tra-
eorum laboraverunt, bic cenluplum accipiunt, et in didit eam custodibus. Vir afferi pro fructu cjus mille
futuro mille argenteos, id esl plenum gaudium ha- argenlcos. Scilicet Judsea fuilsub Salomone in roaxi-
bebunt. Cuslodes autcm vinese, id est prselati Ee- ma pace, et habuit multos populos sub tribulo, qua.
clesiaeducentos argenteos, id est dujilex prajmium ut ferlilis vinea de JHgypto translata, et in teiram
in corpore et anima reporlabuiit, quando minores rcpromissionis plaiitaia, nobis propagints, scilicet
ul slcllse, majores ut luna, docti autem ut splendor prophetas protulit, de quibus potus Scripturarum
firiiiamenli, id est ut sol fulgebunt. sicut de uvis fiuxil. Hanc tradidit rex custodibus
Notandum quod ssepius in hoc Cantico nuptiali a cus.odiendam, quando cam distribuit principibus rc-
principio libri usque in finem vinese et bolri intro- geiidam; pro cuius fructu virmille argenteos attulit,
£S3 EXPOSITIO IN CANTICACANTIC. m
quando Pio!om_eus,rex jEgypti in Scripluris studio- A J tando paiturit, conveitenuo ])aiit. Respondet voi.
sus,copiosampecuiiiam poritificiJud.eorumtransmi- spiritu consimili plenorum : Siiila anima tnurus est,
sit, eo quod sibi sacram Scriptuiani per LXX inter- id est si velit csse slabililer in congregatione, mdi-
prefes roisit. ficemns supcr eam propugnacula aryealta, boc est,
H_ecviuea postmodum in aniaritudiiiein convei'sa instruamus eam sententiis eloquentia lucidis, quibus
noa uvas, sed labruscas atlulit, quando contra legem se a tentatiouibus muniat, ct alios se a vitiis absii-
juslum et innocentem Christuin verani vitae vitem, nere doccat. Et si est osiium, aliis verbo et exemplo
occidit, et palmites ejus apostolos, fruclum vitoefc- ado.onversionem, compingamusitlud labulis cedrinis,
rcntes, a se expulit. Ideo vindeniiabant eam omncs id est ornemus illud mullis Patrum exeniplis, ut
quiprsetefgressi sunt vias, quando Romani, et omiics multis pateal introitus per illad ad vitam. Aniiiia,
genles in circuitu vasiabant eam. doclrinis proeiatorum ut lapidibus opificum aedilicaia
Hsecvinea iterum prsedicalione ElitBet Er.och ex- et exemplis Patrum ornala, clamal seecularibus: Vos,
culta, erifVero pacifico scilicet Christo vinea in ea qui in sseculi negoiiis laboratis, meo exemplo, quasi
pace, vel in ea vinea queehabet populos, id est in ca- per ostium ad spiritualis vitse requiem intrate, quia
tholica Ecclesia, qn_econtinet onines populos. Quam ego prius vobis similis in peccatis labilis, facta sum
tradet custodibus, videlicet fidei doctoribus, sub "' iit murtis, in spiritualibus stabilis, et ubera mea, id
quorum custodia proferef pretiosum fructura, scili- est doctrina vilse nlese ut iurris incxpugnabilis. Ex
cel gloriosum sanguinem mariyrum. Prp quo fru- quo factasum coram co quasi pacem reperienh,'u\ est
ctu vir affe-.i mille argepteos, scilicet Christus ex ex quo rae de tumultu soeculiad quietem clai.stralcm
ea vir faclus, dabit ei pro labore seternsevitoe prse- contuli; quasi enim in fremitu bellonini desudat,
mium, quod notatur per millenarium. Or.de subjun- qui inter adversa mundi et carnis illecebras labo-
gilur: rat; sed quasi pacem coram Beo rcperil, dura in
Y.jiea meucoram me est. VidelicelSynagoga, prius spirituali vita requiescit, quam pacem plenam Jiabe-
propter perfidiam npn mea, sed a regno Dei aliejia; bit, quando nullani piignam inter carnem ef spiri-
nt_n€propter fidem mea, coram me est, bona ope- tiim sentiens, in seterna pace gaudebit. Quod autera
l-ando, et alios docendo, ut remunerem in ea labo- subditur : vinea fuit pacifica, intelligitur qusevis
lantes, et eam cuslodientes, et puniam eam vastan- justorum congregatio, iri qua palmites sunt viri spi-
tes",Nunc convertit se ad vineam, dicens: Mille tui rituales : vinum vero suavis dottrina : et hsec habet
pacifici, et ducenli his qui custoduuil fructus ejus, populos, scilicct inultos ad religionem conversos.
Quasi dieat, o Sjnagoga ad nieconversa, ne limeas; „. Hanc tradidit verus jiacificiis Christus custodibus ad
jam enlm coram me reperisti pacem, quia mille colendam, scilicet pra.lails spiritualibus, ut Augu-
erunt tni pacifici, id est omnes perfecti rogant Chri - stino, Bcnedicto ad erudiendam. Pro fructuejus afleri
sti pacem fieri, et ducenli jiacifici, id est omnes vir mille argenieos, quando quisque relinquit oninia
perfecti veteris et novse legis, rogant pacem his quse sunt mundi, et claustrum iutrat, ut cenluplum
qui custodiunt fructus ejus. Cum prsemiserit mille recipiat, ct vitani seternam possideaf Vel pro fructu
tui pacifici, qtiseritur quare subinlulerit fruclus ejus, ejus afferi mille argenleos, quando Christus huic in
et r.on fructus tuos. Quia nimirum verba dirigit ad bono perseveravit usque in finem, vitam oeternam
cos qui extra vineam sunt ut festinent per fidem dabit. Unde subditur : vinea mea coram me cst, hoc
eam ingredi, et per dilectionem in ea operafi, ut est claustralis vita qusc causa mei fil in prsesentia
pro tali fructu mereanlur remuuerari. Tropologice raea est, ut remunerem omnes in ea laborantes prti
iritelligitur liGctotum dcfidelianima, de sseculo ad me, et damnem in ea prave viventes. Ei, o tu anima,
spccialem vitam conversa, de qua dicil vox prsela- quse pacem reperisti coram me, quando de sseculo
torum. conversa es ad me; adhuc plenam pacem habebis,
Soror noslra parvuta est et ubera twn habeu quando me in seterna pace videbis : quia mille erunt
Quid faciemussorori nostrmin' ' die quando alloquenda [> \ tui pacifici, id est omnes perfecti pacificabunt me
cst? tibi, ef ducenti pacifici eruni his qui custodiunt fru-
Quasidicat, anima fratris nostii nuper conversi, cins ejus vinese, id est omnes perfecli in activa vita
quee nostra soror est, in professione parvula, id est et contemplativa pacificabunthos apud me, quispiri-
rudis et iiiscia esl in conversatione, et ubera, id est lualis yitaj instituta custodiunt, Sicut enim mille, ita
doctrinam reginse sufticieiiter non habet. Quid ergo centum perfeclionem vel pleiiitudinem praemii signi-
fietde ea, in die tentationis, quando a prislinis vitiis, fical; et ducenti quantum duo millia. Juxta anago-
id est a dsemonibus tentanda est? Diabolus enini gen est hsec vox Ecclesise jam in ccelo rcgnantis,
inulto acrius tenlat ad religionem Conversos, quam ad angelicam turbam de Ecclesia peregrinante con-
iluctibus sseculi immersos. Anima parvula est, ante- querentis.
quam crescat per incrementa virtutum, et ide.oubera Soror nostra parvula est, id est Ecclesia adhuc pc-
prsedioationis non habet, quae infimiis auditoribus regrinans nostra coliseresfutura adhuc in numero
prsebet. Adulta autem est quando verbo De: copu- electorum imperfecta est, ef ubera non habet, id ea
iata, sancfo Spiritu repleta, per proedicationisriiyste-. plures doclores qui eam ad perfectionem instfi.aui.
Tiu.miri iiliorum conceptione letatur quos exhor- Quid faciemus sorori nostrmin die guando alloquerids
PATROL.CLXXII. Ifi
 4dl IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXECETIGA 492
esf, hoc est, quiii fiet de imperfectis in die judicii, A . Spiritns sancti prsesenliam. Etihi o vinea erunt mille
quaiido a judice j'uste judicandi sunl? Multi non tui pacifici, hoc esl, omnes angeli, ct sancti, o Ec-
sunt, qui noii solum omnia ut perfecti rcliquerunt, clesia, per me pacem tecum habebunt. Et ducenti his
sed nec peccala sua eleemosj-nis pauperum redeme- qui custodiunl fruclus ejus, hoc cst, omnes qui huic
runt, et ideo daninati erunl. Respondet vo.xangelica: vinese bene prsefuerint, pacem corporis et animse in
Si est constructa per opifices ul murus de vivis lapi- eeternum habebunt. Hucusque rex cum regina ausiri
dibus, wdificemusexhorlando super eam bona opera, et filia Pharaonis in ho: to nucum mansit, ubi Suna-
ut sint eis In die jtidicii propugnacula ut argentum mitem et Mandragoram in gratiam recepit, qusenunc
splendida, quando sinistris dicetur : Discediteopera- ad sumniam reginam dicit:
rii iniquitaiis, nescio vos(Luc. xui, 27), etsi esf prse- VERS.1S. — Quw kabitas in horlis, amici auscu!-
dicando aperta, ul ostium, ut sit fidelibus introilus tant, fac me audire vocem iuam. Quasi dicat: 0 Re-
per eam ad vitam, compincjamuseamtabulis cedrinis, gina reginariim, quse cum reginis et filiabus Jerusa-
id est admonendo conslipemus eam spiritualibus II- lem habiias, hic mecum in hortis jani te regali or-
liis qui numerum electorum impleant, et de nostra natu ornavi, jam omnes gentes in tuum domiiiium
socielale congaudeant. Ecclesia Crgo videns se de vi- ' congregavi, fac me r.unc audire vocem tuam, id est
vis lapitiibus ut murum in habitaculum Dei eedifi- petitionem tuaro. Quid amplius pelas? Amiti, id est
cari, et lurrim angelicam cceleslis Jerusalem per se principes mei auscultant quid amplius velis, et quid
reparari, canit exsultans: a me exigas? Respondct regina : Hoecest petitio mea,
Ego mnrits, et ubera mea 'sicultttrris. Quasi dical: ut hinc recedas, ct me tecum ducas, boc sequipollen-
Ego sum conslructa per opificemChristum de eleclis ter dicit :
homiiiibus, ut murus de lapidibus in ambitum Jeru- VERS.14. — Ftige, dilecte mi, el assimilare cnprcw
salem cceleslis, ut murus in circuitum civilafis. Et hinnuloque cervorum super monles aromatnm. Quod
nbera mea, id est doctorcs qui mihi lac doctriflse est dicere : Recede de loco islo, et reverteie ad Li-
prsebent sicut turris in Jerusalem erccti sunt per an- banum qui est mons aromalum, ubi est rcgale pa-
gclos qui inde ceciderunt, et ita ccepi sedificari ut latium, in quod me duc tecum. Et sicul caprea salu-
eivitas per doctos opificesapostolos, et illorum suc- bres herbas eligit a noxiis, ila segrega me ab liosfi-
eessores, ex illo tempore, ex quofacl-asum coram eo busmeis; et aggrega mihi omncs electos et amicos
mtasi paccm reperiens, humanum genus pacem cum rseos in nujitiis mihi prseparaiis. Et sicut hinnulus
Deo et angelis 11011habuif, postquam in paradiso velociler currit de seslu n umbram, ita velociter per-
niandatum Dei per primum parentem prseteriit, Sed (-, ~ dtic me in regiam aulam. Sc.licct Ecclesia, de omni-
quasi pacem cum Deo reperit, dum in Christum, qui bus gentibus congregala ad Christum, et ab eo omni-
est pax vera, credidit. Hanc pacem chorus angelicus bus virtulibus adornata, oras, ut eam aliquando de
liominibus bonsevoluntatis cccinit, quando Princeps valle lacrymarum ducat in montem coelorum, in cce-
pacis, Christus, de aula coeli in carcerem mundi leste palatium, ubi ab bostibus suis segiegata, cum
venit; liEnc suis hinc discedens reliquit dicens : Pa- amicis suis exsultet in perenni gloria. Notanduin
cem meamdo vobis,pacem tneam rclinquo vobis (Joun. quod quaiuor horli in hoc libro ponunlur, scilicet
xiv, 27). Hancpaeeiu, devicta inorte, desti'ucto bel- horlus conclusus, bortus pomorum, horlus aroma-
lorum auctore diabolo, attulit filiis pacis, id est pa- fum, liortusnucum. Horlusconclusus fuit virgo Ma-
cificis diceus : Pax vobis (Joan. xx, 19). Hac pace ria, mater Dei incorrupla, in quem hortum sponstts
optavit se super Ecclesias geutium Deo pacificari, di- Christus descendit quando in clausum Virginis ute-
cens : Osculelur me osculooris sui, id est per Chri- rum venit, Hortus pomorum fuit gcns JudseorUiii,qui
slum reddat mibi pacem quam amisi. Hanc pacen? dulcia poma prolulit, dum in priniitiva Ecelesia
nunc habst in se spe, poslea habebit in re; quando multitudinem credenlium edidit; quse cor unum et
ipsam pacem facie ad facicm videbit, et omnes fines animam unam babuil. In quo horto niyrrham mes-
Jerusalem in pace possidebit, HeecEcclesia fuit vi- D 0 suit, dum amaritudiiiem passionis in Judtea susti-
nca vero pacilico Christo, in ea pace, quw kabet po- nuit. Hortus aromatum fuit Ecclesia gentium, in qua
pulos, subaudis Chrisliaiios, vel quse liabet parvuios, fuit collectio sanctorum ; in quem sponsus descen-
id esl humiles; in oua ipse fuit vilis vera, vinum dit, dum per praedicalionemaposlolorum in gentili-
Evangelica doclrina. Hanc tradidit cuslodibus, scili- taleni venit, Hortus nucum est Sjrnagoga adliuc con-
cetaposfolis etaliis prselatis ad propagandam et di- vertenda, in quo sunt multi ainara carnis exterius
latandam, sub quibus nobileni fruclum prolulit, sci- sustinentes, interius dulcedinem virlutum habentes;
licet martjTes, confessores, virgines, et alios fide- in quem_sponsusdescendet, cum per prsediealionem
les. Pro quo fructu vir Christus afferl mille argenteos, Elise et Enoch Synanogam visilabit. In his horlis
scilieet omnibus hujus vinese operariis prsemii dena- Ecclesia habitat', quia pro diversis temporihus di-
rium quod est plenum gaudium. Unde subditur : versos stalus mulat. Alia Translalio habct in porlis,
Vinea mea coram tne est, scilicet Ecclesia raea in et intelliguntur virtutes, vel aposlolicse Scripturse,
hae vila, viuea, per me patremfamilias plantata et queeporta. vitse, in quibus Ecclesia habital, dum per
per sposlolos per orbem prOpagala, semper eril in aposlolicas Scripturas se virtutibus ornat. Dicit ergo
coeliscoram me, videns gloriaro meam, ct Patris, ct Sponsus Ecclesise:
493 EXPOSlTIO IN CANTICACANTIC. C94
Quw habiias in horlis, fac me audire vocemtuam. A \ hensibilis factus esi, ex divinilatc iiiteHigeiiiiam
Ac si Chfistus dicatiiicclesise perfectorum :.Qu_eper nostri sensus excedit. Caprew el Mnnvlo assimilar;-'
inslituta religionis habilas in Ecclesiis, in qttibus tur, qui ascenduntin montes aromafiim; quia in iilos
profers germina virtutum, el flores sanctorum, fac per gratiam ascendit et requiescit, qui sunl semper
me audire vocem tuam, hoc est fac talem preedica- in odore virtutum. Juxta anagogen amica in horti,
tionem tuain in perfeclis, qtisedigna sit ut ego eam, habitat quando Ecclesia in paradiso tripudiat. Vel in
audiara : quia amici, id est angeli per me facti, tui portis habitat, dum per apostolos qui sunt portie
amici, el tui pacilici auscultant,vA eam ad me remu- vitse nationes judicat. Ipsaetiam dies judicii dicitur,
nerandam perferant. Yel fac rne audire vocem luam, ut ibi : Non oonfundetur, cr,m loquelur inhnicis in
id est petiiioncm tuam, quia angeli amici lui auscul- porta (Psat. cxxvi, 5), scilicet Ecclesia in die judicii
tant, uteatn ad nie implendam perferant. Vel fac noii coiifundetur cum inimicis suis paganis, Judeeis,
meaudire vocem tuam. id est petilionein luam, quia hsereticis loquetur insultans eis,'quod hiceam con-
angeli elc. Simililudo est inde, ubi amici sponsi fuderunt, et ideo coftfusisunt. Hla dies est porta vi-
auscuHant, quid sponsa petat, ut ejus pelitionem a tse; quia justi per earo intrabunl in vitam oeSeriiam.
sponso obtineat.Deuiii facit audire voeem suara, qui Et etiam porta moitis, quia impii per eam ibuhl in
lion lucri causa, sed tantum prp Deo de selerna vita • supplicium selernuin. In illa porta facit Ecclesia
proximis procdicat. Vel Deum facit audire vocem sponsum audire vocem suam, dicens : Domine si in-
suam, qui non terrena sed ceterna a Deo postulal, veni graliara in conspeclu tuo, ostende mihi temc-t-
Porro tota nrsedicalio vel oralio Ecclesise est, ut fiat ipsum, ut videam faciem tuam, in quam angeli de-
inter bonos ct nialos separatio, ut boni quiete, quam siderant prospicere. Et tunc ipsa voceni sponsi au-
amant, fruantur, et mali ut ad eos converlantur, aut diet, cum ipsam super omnia bona sua constituet .
ab eis discernantur. Unde sequitur : dicens : Iiiti-a in gaudium Domini tui (Matth. xxv,
Fuge ditectemi. Id est transi a paleis, et subtrahe 21). Sequitur vox sponsse, qtiam sponsus vult au-
me inimicis. Sicut ille qui fugil, ct abscondit se ab dire: Fuge, dileclc mi',et asshniiarecaprcmhinnidoque
eis. Et assimilare caprew, discernendo bonos a ma- cervorum super montes aromatum. Diieclus a malis
lis, sicut caprea discernit boiias lierbas a malis, ct fugit, cum sponsam suam de scruiftiiis niuudi ad
assimilare hiiiiiulo, discernens inceslos, et re- gaudia cceliducit. Capreoesimilis erit, cum electos a
quieseens hi castis, sicut htmiah.s sesium dccliuaiis reprobis ut grana a paleis eligit. Kiunulo similis efii,
iii umbra Tequiescit, T'u dico, qui es hinnulus ser- cuni in sanctis ut himiulus in nmbra requiescit.
vorum,, id esl iilius patriarcjiarum, qui iransilierunt r. Tunc vero super mofttcs erit aromatum, quando re-
spineta peccaloium, ct esto in granis, scilicet iri no- gnabit super altitudinem angelorum et hominum, in
bis, qui suiiius montesaromatum, id est alti in virtu- quibus fragrat odor virlulum. Vel ipsa caprea cum
tibus et per bona opera rcdolenles. Vel tu qui hinnulo erit super montes aromalum, quando Eccle-
cs hirniulus cefvorum, in buinana carne de pa- sia cum populo fidelium possidebit portas iii.mico-
triarchis assuropia, eslo super nionles aromatum,vi- rum suorum, scilicet cum hsereditabilloca apostaia-
dehcci super ciioros aiigelorum, associans eis mul- rum angelorum. Ecce quo istud caimen est dedu-
litudinein homiiium; liinnulum cervorum posuit ad ctum, quod genus hunianum la-isam deduxit ante
disrinctionem hinnuli caprese,qui alta petit, ille vcro Dei conspeclum.
velociter currii, Universiias regni coelestisest in hoc Hic liber ideo legilur de festo S. Mariiie,qua ipsa
vcrsu comprclieiisa. Per dilccftim quippe Christus, gessit tj.pum Ecclesise,quoevirgo est et mater. Virgo,
per ftigam transitus de mundo ad vitain, per ca- quia ab oaifti hseresi incorrupla; mater, quia parit
preain Ecclesia, pcr hinnulum cervorum populus semperspirituales filiosex gratia. Et ideo omnia quse
sanctorum, per monlcs afoniatum ordines angelo- de Ecclesia dicta sunt, possunt etiam de ipsa Vir-
runi intelliguntur : qui omnes in liuptiis Agni con- ginc, sponsa et malre sponsi inteliigi. Exslat hbel-
gregabuntur, quando Ecclesia a roalis separabitur, j) [ lus a nobis editus,qui iiilitulatur Sigillum S. Marim,
et in coelestiJerusalem gloria et Iionore coronata, in iii quo tola Cantica specialiler adaptata sunt ejus
solio regni pro semula sua, sciiicct angelica naiuia person_e.
damnata, regina loeabitur, et sponso suo VerboDei Ut labor noster omnibus fial fructaosus, brevi
in carne sibi unito iit gloria quoque eopulabitur. epilogo cuncta repetamus.
Tropologice quselilict fidelis anima in hortis habjtat, Hic Iiber ineipit, ubi hunianum gemis pacem, id
qua viriditate spei et honoruni operum est replela. esl Dei gratiam recepit. Per osculetur me, Christt
Sicca quippe est spes hujus niundi, quia omnia, quoe inearnalionolalur, quse hoinini paeerii attulit, qiiam
liicamanlur cum festinatione arescunl. Quseergoli! in primo parentc perdidit, quam Ecclesia seinper
hortis habitat, oportet ut sponso vocem suam audire oplavit. Chrislus quippe, vcrbum Dei, sponsus liu-
faciat,id est in tantum donum praedicationis cmiita!, inanaenaturse, esl pax vera, cui uniia esl nostra na-
in quanlum iilo deleclattir queni desiderat, quia tura. Ef.quando Deus facliis est homo, tunc utiqtie
amici,-videlicet omnes electi auscullant, qui ut cce- homo factus est Deus, Pacem vero quam atlulit
lestem patiiam revisant, verba yitse audire deside- victor mortis, resurgens credcntibus reddidit, di-
rinl, haic diiectus fugit, qtiia qui ex carne compfe- ceas : Pax vobis (Joan. xx, 19), Et hoc cral oscu-
495 HGN0RII AUGUSTODUN.OPP. PARS II. — -EXEGETICA.
lum ovis Dei, pax reddita per Verbum Dei, quia tunc A titiift, qui erant pardi et leones, scilicet s_eviperse-
imp-assibiliset immortalis facta estin Christo nostra cutores armis fidei et patientise pugnabat. Per illud
nalura, sicut ab initio efat, creata. Per uberu, acci- autem hortus conctusus, usque surye, aquilo, per di-
pitur evangelica doctrina. Per ungucnta sancti Spi- versa genera herbarum aromaticarum, inlelligunlur
ritus cbarisniata.Per nomenut oleum effusum,novum diversi ordines justorum, quasi diversse legiones
riomenCliristianitatisinnuitur, quod peroleum san- martjTum pro Christopugnantium. Per surge,
ctum in baptismate credentibus imponitur. Per traiie aquilo, usque ego dormio, exprimitur Eeclesioeaffli-
me, Chrisii ascensio notatur, post quem Ecclesia ctio, qua sub heereticis pro fide afflicta est. Per ego
optat trahi in ccelum. Ideo sequilur : Gdorunguen- dormio, pax el seeuriias Ecclesise accipitnr. Per sur-
tontm, quod fuil suavitas Spiritus sancti donorum. rexiut aperirem, ejus prsedicatioinnuitur. Per anima
Introduxit me )-e.f,conversionem primitivse Ecclesice mea liquefacta est, Ecclesia pcenileiilium accipitur.
csprimit, quse post datum Spiritum sanctum conti- Per qualis est dilectus luus, usque descendiht Iwrtnm
git. Nigra stim, tribulationemprimitivse Eeclesisein- nucum, Ecclesia imperfeclorummysleria Christi do-
huit, quam a perfidis Jodseis pertulit, Indica mihi, cetur ab Ecclesia perfeclorum. Per descendi in kor-
angustiam depromit, quam ei hserelicorum pravitas ium nucum, usque Denidilecte mi, conversio Syna-
intuiit. Si ignoras te, demonstrat tutelam apostolo- R gogoe, et ejus certamen sub Antichristo, et laus
rum, quse ci eral ut tabernacula pastortim. Per nar- merabrorum, id est ordinum ejus describiiur. Inde
dum et fasciculum myrrhm et botrum cypri, passio usque ad fidem libri, vocallo infideliurii post Anti-
Christi ei proponitur, ut hanc per palientiam imi- christmn, et remuneratio fidelium, et separatio bo-
tetu.r. Nam per nardum incarnatio, per myrrham norum et malorum per ultiinum judicium exprimi-
passio, per botrum cypri resurreclio Christi accipi - tur. Post quod unirersaiis Ecclesia, Christi spon-
tur. Per ecce tu pulchra es amica mea, el reliqua quse sa, per carnem unita Verbo Dei, gloria et honore
sequuntur, usque in lectulo tneo, laus fidei et laboris pro cerlamine suo coronabitur, et in thalamo glo-
primilivse Ecclesiss a Christo; et gratiarum actio rise, id est in manifesta vislone Dei sponso suo co-
ipsius Ecclesise,pro donis Spiritus sancti etprsedicatio pulabitur.
ipsius ad gentes exprimitur. Per illud vero, in lectulo Sicut palrem Bavid, Patre Deo opituJanle, ex-
meo, usque vadam ad montem myrrhw introductio
Ecclesioegentium notatnr, quoeper apostolos de de- planavimus; ita filium Salomonem, Filio Deo adju-
serto infidelitalis in leclulum Salomonis, et in fer- vante_, elucidavimus. Ideo omnes Spiritui sancto,
culum ad conviviam est ducta, et a filiabus Sion compositori et expositori utriusque operis gralias
Per ">referaraus.
suscepta, et a rege pacifico uiagnifice laudata.
illud vadam ad moniem myrrkm, usque Iwrtus con- Canlica digna toris caste flagrantis amoris
clusus, eeriamen Ecclesiseinnuitur, ubi contra Ama- Digne seripia meo sunl simul officio.
na, Sanir et Herraon, id est contra principes gen- Digna Deo regi finitur laus kymenwi.
Explicit exposilio Honorii super Cdnlica canlicorum

SIGILLUM BEATyE MARLE

UBI EXPONUNTURCANTICACANTICORUM.

Discipuii cd magislrum. D doinhi Dei aliquid decoris adducerc, ut merear in ea

Optimo magistro, librorum registro, frequentia quandoque mansioncm percipere. Igitur quia ve-
jiscipulorum, videre in Sion Deum deorum. Om- strum collegium gratanter suscepit, quem niisi
rdum fratrum conventus tusc diiigentise grales soi- libellum, dabo operam per clavem David vobis rese-
vit, quod eis spiritus sapienliee tot involucra per rare, de quibus videmini dubitare.
tuum laboiem in elueidario evolvit. Rogamus igitur Ad gloriam itaque Filii Dei, et ad hoiiorem geni-
te omr.es uno ora iterum novum laborem subire, e* ricis susc, hic libellas edatur, etnomen ei Sigillum
iiGhis caus« cbarilatis operirc cur Evangelium : In- sanciw Mariw imponalur. Ipse aulem infellectuii!
iravit Jesus in quoddam caslelium (Luc. x, 58), et tribuat, cujus sapientia onincm sensum superat.
Cantica canlicorum de sancta Maria legantur, cum Sigillum sancim marim.
liihil penitus ad eam pertinere videantur. Dicitis vos mirari cur Evangelium . Intravil Je-
PiesponsioMagisiri. sus, et Canlica in festivitaie sarictseMarise reciten-
cum quasi niiiil ae ea sonare uiraquc a simpli-
Quia pondus diei et aistus deGfeviin vinea Domini tur,
cibus a_stinienlur.Debetis igiturinpriniis deEvange-
pro denario poilare, nolo terram, ut sterilis ttcul-
nihil poluit inveniri in lofa Sciipturse
nea, in vacuum occuparc, sed ut oliva fructifera io scire, quod
 iS7 SIGILLUM B.-MARLE. 483
sene, quod couvenieiitius, quod aptius,quoddignius A (Eccli. xxiv, 11), causa salis jirobabilis declaratut-
iegeretui- in ejus sacra solenihitate. Dicilur itaque : Christus est Dei Sapientia, cujus hic loquitur per-
Intravit Jesus in qupddam caslellum (Luc, x, 34), In sona : In omnibus, subauditur genlibus requiem
castello est turris alta, in qua contra hoslespropu- qttmsivi, sed in liwrcditate Domini tantum, id est in
gnacula; murus vero exterius, qui est tutela civibus Ecclesia morandi lpcum inveni. Quoe gratulando
interius. Hoc castellum fuit illud sancti Sp.ritus sa- subjungit: Qui me creavit in tabernaculo meo reqnie-
cellum, scilicet gloriosa Dei genitrix virgo Maria, vit. Tabernaculum Ecclesieevel Dei est beata sem-
quse jugi angelorum custodia fuit undiquo munita. per virgo Maria, ut dicitur : In sole posuit tabema-
In qua turris a.ta, videlicet humilitas, pertingens culum suttm (Psal. xvm, 6). In quo Filius Dei homo
usque ad cceli culmina, unde dicitur : Respexit Do- veniens requievit, et de quo ut spdnsus de thalamo
mituts kumililatem ancillw suw (Luc. i, -48). Murus processit (ibid.). In Jacob inhabita, el in Israel hm-
veroexterius, ejusc.as.itas fuil quaecaeterisviiiutibus reditare; et in electis tncis mitle radices. Ordo Apo-
interius muuimen prsebuit. HoCcastellum Domlnus stolicus est Jacoh, id est supplantator vitiorum; ipse
iutravit, quahdoin utero virginis humanam naturam etiam Israel, scilicet vir videns Deum. In quo Jacob
sibi copulavit". Et mulier quwdam Mariha nomine. Virgo Dei habitavit et cufn quo Israel regnum Dei
B
cxcepit illum ih dbmumsuam, el kuic eral soror no - hsereditavit, et in ipsis electas radices suse casti-
mine Maria. Per Marlham activa vila ; per Mariam tatis et humilitatis misit. Sic in Sion firmala sum.
contemplativa designatur, quam utramque perpetua Sion dicitur specula, et est Ecclesia, in qu3 Dei ge-
Virgo Maria in Christo excellentius excoluisse prse- nitrix scriptis et proedicationibus est firmata ut
dicatur. Omnia namque Evangelii opera impendit columna; super cuj'us laudabilem vitam tota.Eccle-
ci per activa. vilae iiiinisteria. A pueritia namque sja innititur fulta. Et in civitate sanctificata shni-
liter requievi. Civitas sanctificata est superna patria,
propter nos exsuiem, et in hoc niundo hospitem
suscepii in uteri sui Iiospitiura gemmis virtutum a.terna claritate illustrata. In qua nunc perpetua
cum angelis et sanclis requiescit, sed prse
conspicuum. Propriis uberibus pavit eiim esurien- Virgo
tem, super genua consolabatur flentem. Infirmum omnibus gloria et honore coronata fulgescil.
ey.ii fovit bAlneis, nuduni involvit pannis, vagientem Unde dicit : In Jerusalem potestas mea. Sion prte-
faschs cinxit, arridenti dulcia oscula fixif. Nimium seus Ecclesia; Jerusalem vefo ccelestis patria intei-
erat sollicita circa frequens ministerium, fugiens a ligilur. Maria autem regina coelorum vocatur, ideo
facie Heiodis in ^Ggyptum, denuo rediens Arche- non immerito Jerusalem potestas ej'us pr,_edicalul,.
laum inveniens. Multum conturbabatur erga pluiima, r ' Et quia hic in populo honorificato, id est in po'puio
ubique luta quserens abscondenti et celandi eum credeiitium exemplo sanclimonise radicavit, ideo
lafibula. Quod autem dicilur conqueri de sorore kmredilas illius in parte Dei sui; id est Filii stti di-
quod "eamsolam reliquerit in labore, hoc est, Maria vinitate erit. Et hoc in plenitudine sanciorum, id
videns Christum- ab impiis capi, crudeliler trahi, est, cum completus fuerit electorum numerus, lau-
ligari, colaphizari, csedi,derideri, cum reis damnari, dem et gloriam habebit ex omnibus. Quasi cedrus
in crucis patibuio acerbiler cruciari; si possibile exaliata sum in Libano. LiJianus est mons in terra
cssct, vitam suam liuenter pro sui ereptione dedisset. repromissionis, in quo cedri et de cujus radice fluis
Et cum in eo divinitatem corporaliter habitare Jordanis, Libanus dicitur candidutio, et est Judai-
sciret, quodamrriodo in anirao suo anxia querebatur cuspopultis, cuitu Dei et sacra Scriptura candidatus.
quod einon subveniret, sed quasi noxium reliquis- In quo gloriosa Virgo ut cedrus fuit exaltata, id est
set, quem velut abjectitium lot malisexposuit. Secus odore et decore sanctitalis transcendens omnium
pedes Domini sedens verba illius corde et aure sitie- merita;. de cujus utero, ut Jordanis de monte ma-
bat, quse etiam in corde suo, per contemplativ_e navit, qui iontem baptismalis mundo consecravit.
officium confereiis, conservabat; etsempei' spiritua- Quasi cypressus in nwnte Sion. Cj_pressusincisa non
iia meditans coelestia desiderabat. Ipse quippe fons 0 revirescit, ideo antiquitus poitabatur ante niortuo-
sapienlise in ea mansionem fecerat, et ideo omnes. rum funera. Dei itaque genitrix Virgo Maria cypres-
thesauri sapientise et scientise in ea absconditi erant, sus in monte Sion fuit, id est in vera specula, sci-
Nunc Marthoelabore sublato, iu illa vita fruitur non licet Ecclesia cujus mens eum semel aruit sicut
significata, sed vera Maria illo uno necessario, quo ficus nunquani reviruit de mundi- gaudiis; ideo
Fihi sui inhserens complexibus perenniter divinitatis prsedicalione anlefertur oinnibus pfo Christo mor-
ejus cum angelis saiiatur aspectibus, Ad quam glo- tificandis. Quasi palma exaltata sum in Cades.
riam hodie gloriosa virgo migravit, in qua eam Palma datur victoribus, et hoc Cades , id est san-
Filius reginam ccelorum super omnes ordiries ange- ctificatis, quibus virgo alma exslat sanctificationis
lorum sublimavit. Optimam partem quam hic elegil, palma, dum per ejus generosam sobolem nanciscun-
duplicem hodie de manu Domini percepit; quw nun- tur victoiiam et sanctificationem. Quasi plantalio
quam ab ea quferetur, scd Ciira plenum gaudium. rosa in Jericho. Jericho dicftur luna, id est Eccie-
sanctis dabitur centuplum augetur, sia, in qua rosa significat martyres^ quos omnes
De Epislola. sancta 6£OT6MJP eminentia suae passionis i(a tran-
Cur autem de laude Sapientios in ejus die legatur scendit, ut rosa alios flores rtibedine pra.celiit.CQiu
 &m IIONORH AUGUSTODUN.OPP. PARS IL — EXEGETICA. KSO
enim Dei Filium ex se genitumTam innocenter in[ A j non solum meniit in utero porfare, scd ctiaia naio
cruce torqueri vidit, maj'orem prse omnibus maffj'- crebra oscula dare; plurima a sancto ejus ore per-
rlhus cruciatuiii in aninio sustinuii, Unde et plusj cipere. Quia meliora sunt ubera lua vino. Qui paseife
ma-
quam niaiTyr fuit, dum alii in corpore, ipsa vero in, angelos in sinuPalris, hie suxit uberaVirginis
aiiima, passa fuit, ut dicitur : Tuam ipsius animam, tris. Frdgranlia uhguentis optimis, id cst rejileta
sancti donis, quamvis noii sit frivolum ad
pertrqnsibit gtudius (Luc. H, 55).— Qriasi otiva Spiritus
"lilleram infeiligere virginem charissiriiuift filiuiit
speciosa m campis. Oleum significat misericordiam; suum irnguentis optimis ssepe perunxisse. Oleum
campus autem est terra inarata, et significat virgi- nomen tuum..Oleum aliis liqiioribus infusum
nes, quse non^sunt sulcatse virilis ejfusmn
per amplexus vo- &uperenalat, ct etiam infirmos sanat, Nonien autem
meres. In quibus est casta Xp.<77o-.6..o.: valde speeio-
virginis est Maria, qupd sonat maris stella. Qui
sa, ut in campis oliva decora; dc qua profluxit iu triJiulatione
oleum gaudii et roisericordise, qtiod nos sanans ah ejus auxilium invocant. omiiia
in cceleslis |1 adversa, utoleum, per eam sujierenalant, ut pue-
iiifirniitate, ungit regiium glorfoe. Quasi rtilus JtJdseus, quem in fornace a flanima protexit;
plalanus exaltala snm juxta dquas in plateis. Aquse;
suht populi per plateas gradientes, id est in seecu- R quem pater suus ob hoc intus jirojeeit, quia corpus
] Domini inter Christianos pueros accepit. Qui-vcro
lari vita, scilicet iu eonjugio fulgentes: infer quos'
ut peccatis infirmi in eani coiifiduiit, per oleum Chri-
prseclara virgo platanus claruit.; cum nobilem stum citius salutem ut Tlieoj.hiIus, quf
recipiunt,
prolem fecunda ailulit. Sicul cinnamomum.. Cinna-
inomtim dicitur imriiaculati; et significal innocen- scriptQ Cliristum abnegavit, el se diabolo manibus
per eam chirographuni a diabolo recepits
. tes, quibus hsec virga. cinnamomum exslitit, cum tradidit; et indulgentiam. reatus meruit. Similiier Maria,.
de immaculato uleroiargitorem innocenti_e edidit. multis sordihus inyolula,
per eam i-.onsoitim ve-
Est autem arbor aromaiica cinerei coloris. et signi- niam facinorum liabuif verumetiam
gloriosis mi-
ficat pcenitentes.. quibus iterum haec gloriosa cinna- raculis claruit. Qui autem in salo
liujus soeculinavi-
momum fuit, cum eis remedium vitoeJesurn profu- et ej'us humililatem et easlilalein imiiando u£
dit. Sicut balsammn aromatizatis odorem dedi, fial- gant, stellani considerant, pprtum vitse per eam tuti iii-
samuin suaviter redolet, hoc frontes Clirisiianorum trant. Ut de
quodam fertur, quod quotidie cum ante
signanlur;iioc etiam «acefdotes et templa Dei cOn-,' allare Virginis.transiret, AveMaria inclinando dice-
secraii-ltif.UtpreliosuiftbalsainuiftliaJc Virgo odorem reu In extremis positus e-umd_emonesde eo certi
dedit, cum suavem animarum odoreni CJiristimi convenissent, uteum adbarathrum dedueerent, pia
- mundo genuit qui nos ad suum regnum ehrisinaie "C
virgo suhito adveniens, et capellanum suum pro--
siguat, et nos sua templa effectos, ipse rex et sacer- fitefis, ab impiis j"amdesperatum eiipuit, et sic'ill&
dos in rege consecrat. Quasi myrrka. eleclg, Myrrha vertice tulo per eam evasit. Ideo adolescenlulm di-
mortuorum corpora conduebaiUur. Omiiibus.iftundo. lexertint te, id est
virgines iniitantur te. Trahe me
i'enuntiaritibus et Chrislo commorisntibus j"amssepe posl te, dicit ad Filium, seiliect ad exercitia virlu-.
dicta Virgo et ssepius dicenda Maria, iion solum tum. Maria namque non didicit a filio suo coelos
myrrha exstilit, sed efiam eleeta, cuni earnem suam creare,. sed Iiumilitatc et mansuetudiiie radicare, UE
mundi illeeebris crucifixit, ei se jejuniis et vigiliis dixit t Discile a me, quia mitis sum, et knmilis corde
alilixit. Odorem suavitaiis spiravil, cum Glirisiuni (Jlattfuxt, 29)..Ideo tractaest post Clnislum in coe-
generavit odorem angelorum, qui pree Piftnibus ele- .lum..C«i'i"emasin odore unguenlorum tuorum, id est
ctajiiyiTha semortipro nobis Deo Patri ob.ulit in fideles festinantes ad gaudia. imiiantur vitse ej'us
odorem suavitatis, ut itos mortificatos vitiis, parti- exempla, lyitroduxit me rexin cetl-amsuam,. id est
cipes efileeret suse divinitaiis. Nunc ipsa, de qua Rex glorise assumpsit eam in vitamoeleriiam.. Exsut- .
loquimur, auxiliante, et veslra simul oratione sui- labimv.s el iwlabimur in te, id est fideles gaudent
fiiigante, stylum ad Cantica vertamus, et cur lisec r. r de ejus intercessiofte. Memores uberuni tuorum.
dc ca legantur disseramus. Ubera Marioefuerunt castilas et humililas,in his de-
Cunlica canticorum. leclatur j'ustorunisocietas. Super vinum,id est su-
Gloriosa virgo Maria tj-pum Ecclesise gerit, quse perliumanam gloriam, recti diiigunt.te, id est an-
virgo et nialer cxstitit, etiam mater prsedieatur, geli honorant tc. Nigra sum.hoeest nata apaupe-
quia Spiritu sancto fecundaia, per eam quolidie iilii ribus. Ut tabernacida Cedar, id est aliqua de pecca-
ijeo in baptismate ge.iieranlur. Virgo auleni dicitur, fricibus. Formosa sicut petiis Sulomonis, id est ego
quia integriiatem fidei seryans inviolabiliter, ab hsc- sum pellis veri pacifici, qui texit arcam, id esl Chri-
relica pravitafe non corrumpitur. Ita Maria maler slum.Et ideo filia Jerusalem, id est consors visio»
fuil Christum gigneiido, virgo post partum clausa nisverse pacis. Nolile me considerare, quod fusce
permaiiendo. Ideo cuncta quse de Ecclesia scrihuii- sim, quia decoloravit me sol, hoc est, quamvis ab
lar, de ipsa etiam satis congrue leguiiiur. Dicitur humilibus sim orta, tamen Sol justitise elegiliiiehu-
ergo ; milem sibi iiiatrem. Ideo filii malris mem pugnave-
CAPUT PRIMUM. runt contra me, id est prophetee filii Synagogse prae-
Osctdelur tne osculo oris sui. Quem reges et pro- . dicaverunt de me. Vel apostoli, filii giatise matris,
plielocnoii meruerunt videre vel audire, hunc Virgo pugnaverunt contro.me, id est pro me contra hos-
 501 SIGILLUM-11.MARIJL Sff2
relieos prrcdicando; qui dixerunt non Deum, sed \A cunt, donis Spiritus sancti plena sunt. /' :ce tu pul-
phantasma, vel dc liomine peperissc : lii posuerunt cher es, dilectemi, et decorus, Christus pulcher ex
me cuslodem in vineis, id esl exemplum virginilalis casla virgine; decorus ex Palre. Lecius noster flo-
i;i omnibus Ecclesiis. Vineam tnmm, id cst virgirii- ridus. Leclus Christi Maria fuit, in qua ut in lecto
laiem meam nmi cuslodivi, sed Spiritus sanctus. In& requievit. Noster dicit, qtiia Pater et Spiritus san-
tiica mihi qucm diligit anima mca. Anima Marioe ctus semper cum eo fuerunt. Floridus, scilieet in
Ciiristum dilexit, ideo omnia secrela Palris ei inno- virtutihus. Ipsa etiam domusDei, in qua habitavit.
l :it. Dbi pascas, ubi cubes in meridie. Castissima Lignaprincipales ejus virtutes, prudentia, fortitudo,
virgo Maria fuit meridies, de Spiritu sancto splen- justitia, temperantia. Laquearia bona ejus opera.
dens, et fervens, in quam Chrisfus deeririavil sestum ipsa campus, videlicet inarataterra, a viro intacta,
iibulihpsorum. Cubavit in ejus humilitate, passus vel humilis.
est in ejus castitate. Ne yagari incipiamper gregesso- CAPUT II.
dalium luorum, id est notifica omnibus quqd in me Egoflos caw.pi.Hujusflosestfilius ejus, ipsaK/tum
requieveris, ne liseretici dilacerent me, dicentes : Si convallium,idest ornatus humiliumparenlum. Sicv.t
virgo peperit, phantasma fuit. Per sacramenla ap- lilium inter spinas, sic amica mea inier filias, id
parent tui soJales, ideo egn vagor per eoruni gre- est, sicut liliuin carduos et urticas decore et suavi-
ges, quia in seclis el in conventiculis eorum sum tate; sic Maria prsecellit omnes Ecclesias castitatis
psalmus illorum. Si ignoras te, o pulchra inter mu- decore et sanclitalis suavitate. Sicut malum inter
iieres. Maria ignoravit maculam sordis, et ideo pul- iigiia silvarum, sic Chrislus fuit inter omnes prophe-
chra, id est benedicta inter omncs mulieres. Quss tas et apostolbs Marise, obumbrans eam Spiritu
cgressa esl do muliebri levitale, et abiit de virtute sanclo, ab omni carnali deleclatione. Sub timbra
in virtutem. Posl vesligia gregum, id est per exem- illius quem desiderabam sedi, hoc est, in requiem ia
jda sanelorum, et pavit hrndos, id esf, carnales visionem ejus jam veni, ubi pulchritudineni ejuj
sauetis operibus. Juxla tabernacula pasiorum, id est sol et luna mirantur. Frucius ejus dulcis gulturi
seeundum doctrinam apostolorum. Equilatui meo in meo, id est gloria ejus dulcis animse mca;. Hanc
curribusPharaonis assimilavite amica mea. Sicutpo- enim nunc conspicio, quia inlroduxit me Rex gloiis?.
pultis Dei a Pharaone pervirgam Moysi,ila Ecclesia in cellam vinariam, id est in ccelestem Jerusalem ;
a diabolo per virgam Jesse aMariametflorem suum, ibi ordinavit in me charitatem, ut quem prius ut fl-
id est Chrislum liberala est. Pulchrai sunt genw luce.i lium, nunc diligam ul Deum. Fulciie me floribus,
Gense hujus virginis sunt ejus conversationes, in Q ( stipate me malis. Per flores innocentes, per malos,
pcliva et contemplativa vita, quas sunt pndibundse, id est domeslicas arbores, alii sancli intelliguntur.
verecundarites peccare, ut turturis, scilicetgementes Ah innocentibus ipsa innocens exaltalur, a san-
de terrenis, et suspirames gaudia regni coelestis. ctis ipsa sanctior glorificatur. Aniore-languetj.quia-
Collum luum, id est fides quse eani Deo capiti cen- in Dcum jugiler prospicere desiderat. Lasva eius-
junxit, est sicut monilia, id est ornalus in tola Ec- sub capile meo, el dextera illius amplexabiiur me.
clesia. Murennlas aureas facimnus tibi, vermiculatas Hoc est, coelestia et terrestria magnificant illam,
argento, hoc est apdstoli et eorum sequaces de his Adjuro vos fdiceJerusalem, id est sacramento mese
omiiibus componunt ad honorem tui scripturam, incarnationis vos constringo, anima; fidelium, lo-
sapientia et eloquentia ornatam. Cum esset rex in quens per capreas cervosque camporum, id est per
accubiiu swo,.id est Christus in sinu Patris : nardus prophetas et apostolos doctores populorum, ne su-
mea diidiLodo.remsuum, id est per liumilitalem in- sciietis dilectam, id estne aliqua per-ersa doctrina
gressus est; ut in ulerum Virginis. Nardus enim hu- inquietetis genitricem meam, quoadusque ipsavelil,
militatem, odorsigniiicatChristi incarnationem.In- scilicet ut prophetse et apostoli docuerunt, quod
ler ubem mea commorabitur,- id est in ventre meo Deum et hominem Virgo genuerit. Voxdilecii mei,
incarnatus portabitur. Fascic.dus mtjrrhm dilectus D l scilicct filii mei, praecepit lisec quse dixi, qui de sinu
meus milii. Tune erat quando in cruce coram eapen- Patris saltavit-in uterum matris. Eoce iste venit sa-
deliat. Botrus cypri dileclus meus mihi, hoc esl fuit liens in monlibus, transiliens colles. Qui saltat, nunc
ei laetitia in resurrectione. Tnvineis Engaddi, id est sursum, nune est deorsum. Ghristus venilad Virgi-
in Ecclesiis fidelium. Ecce tu pulchra es, amica mea. nem quasisattans, quia divinitate transcendit inon-
Maria vocatur amiea, quia poitavit Palris secreta, tes, idestin eoslo angeloshumanitatetranscendit, in
ecce iu pulchra coram Deo in humilitate, ecce tu lerra colles, id est apostolos. De cceio saltavit in
pulchra coram hominibus in castitate. Pulchra vir- Virginisuterum, inde in mundum, exinde in infer-
ginitate, pulchra fecunditate, pulchra in virlutibus, num, denuo in coelum.
pulchra in operibus. Pulchra hic laudc hominum, Similis est dilectus filius meus caprern, qusB eligit
pulchra in cadis laude angelorum. Pulchra bis prse- bonas herbas a malis, sic ipse bonos a perversis,
dicalur, quia sine interiori et exteriori macula de- hinnuloque cervorum, qui in umLra quiescil, ita ipse
claralur. Oculi tui, id est operum tuorum intentio- in casta Virgine quievit. En ipse stat posi parielem-
nes, sicul columbariim, id est sincen et simplices. nostrum. Paries est nostra morlalilas. Post parietem
Vcl oculi tui, id est exempla quse alios ut oculi du- Christus stelit, cum mortalem carneni de Virging-
10~5 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. 50i
sumpsit. Sub pariete nos pressijacuimus, quia na- A ter vota et preces conversorum a praviiate; et con-
Juraliter mortales fuimus. stitue eos super montes, id est altos in virtutibus
Ipse vero non sub, sed post parietem stetit, quia in domo Domini, scilicet in Ecclesia. Ipsa eiiam Dei
voiuntate, non natura mortalis exstitit. Stetit autem Genitrix est Bethel, id est domus Dei, in qua babi-
ut parietem impelleret, id est mortalitatem destrue- tavit Filius Dei. Montes sunt ejus prophetae, qui de
ret. Respiciens per fenestras, natus de Virgiae, in ca prsedixerunt. Sunt etiam aposloli qui de ea prse-
rnundum respexit, quando per apostolos hominibus dicaverunt; quse vero per Spiritum de Christo sen-
iunotuit. Prospexit etiam per cancellos, quia per tiat, his verbis pronuntiat:
icripta prophetarum est manifestatus, ;CAPUT III.
Ipsa quoque beata Virgo coeli fenestra fuit, per In lectulo meo, id est in requie mese contempla-
quam Sol justilise in domum mundi splenduit. Dile- tionis, per noctem, id est in hac vita, qumsivi, in-
clus, videlicet filius meus loquitur mihi : Surge de tellige divinitalem Christi, quem diligil anima mea.
mortali vila, propera ad immortalia, amica, id est Quwsivi illnm in deitate cognoscere, el non inveni,
secretalis mea, formosa in castitate, et veni ad coeli id est non potui ad ejus altitudinem periingere. Ei
gaudia; jam enim hiems angustise tuss erga me dixi: Surgam, corde ad coelestia, et mente circuibo
transiit, hnber tribulationum tuarum abiit, omnis " civilatem. id est angelorum agmina, pervicos el pla-
dolor penitus recessit. Flores, id est mercedes tuse, teas, id est per angelos et archangelos, quazram
apparuerunt in terra nostra, id est splendent in terra Christum quem diligit anima mea. Qumsiviillumin-
viventium. Tempus putalionis totius mali a te, et ter ordines angelorum, et non inveni similem illi ul-
Use relributionis advenit. Voxturturis audita est in lum illorum. Invenerunt me vigilcs, id est Angeli,
lerra nostra, id est vox exsultationis et lcetitiae ju- qui custodiunt civitatem, id est Ecclesiam. Non est
giter auditur in tabernaculis justorum. Ficus quod dubitandum quin crebro habuerunt angeli cum sa-
tu fuisti fructuosa, prolulil grossos suos, id est bona cra Yirgine colloquium. Et inlerrogavi eos: Ntim
opera, pro quibus remuneraberis. Vinem, id est Ec- quem diligit unima mca vidistis, id estdicite si sal-
elesiaeper tua exempia in virlutibus florentes, odo- temvos Christi divinitatem inteliigatis. Qui dixcruni
rem bonorum operum dederunt, pro quibus etiam paululum. Quanquam angeli de Deo-intelligant mul
coronaberis. Surge de temporali miseria, amica mea, tums tamen ad coniparalionem ipsius veritalis vi-
in bumilitate; speciosa mea,in castitate; et veni ad detur paululum. Nullus enim angelorum ita Deum
aeterna praemia, columba mea, id est simpliciter con- intelligit, ut ipse cognoscit, Nam : Nemo novit Pa-
iidentes in foraminibus pelrm, id est in vulneribus trem nisi Filius, nec Filium nisi Paier, ei cuivolue-
meis qusepertuli pro tua ereplione, in caverna ma- " rit Filius revelare (J/ct!/i.xi,27);quodcrediturmati'i
ceriiB,id esl credens sententise saciseScriptura;, quse fecisse.
dieit: Ipse Deus veniet et salvabit nos (Isa. xxxv, -4). Cum perlransissenveos, idestcum eorum naluram
Et item : Cnjus livore sanali sumv.s (Isa. LIH,5). contemplando transcenderem, inveni quem diligit
Sicut namque maceria vineam, sic sacra Scriptura anima mea, omnem intellectum angelorum 'longe
niunit Ecclesiain. Haec virgo ad inemoriam reduxil, excellere. Tenv.i eum Patri a;qualem creden.do, nec
cum eum clavis perforatum vidit. Ostendemihi fa- dimiltam eum diligendo, donec introducam illum
ciem tuam, sonct vox tua in auribus meis. Per faciem verbo ct exemplo in domum, id est in Ecclesiam,
pulchritudo glorise, per sonum voeis ejus laus ab ntatris mecc, id est gratise, et in cubiculum genitricis
angelis intelligitur. Vox enim tua dulcis, id est laus meai, id est in convenjum Synagoga;, quod est dice-
tua maxima ab angelis; facies lua decora, id est glo- re : QuaeSpirilu sanclo revelanle cognovideCbrislo,
ria tua pra;cipua. Capiie nobis vulpeculas parvas. ha;c Judseis et"geniibus annuntio.
Vulpeculse sunt hseretici, quxdemoliuntur vineas, id Corpus de Virgine ad doctores. -
est venenis suis inficiunt simplicium Ecclesias, di- Adjuro vos, filia; Jerusalem, ne suscitelis dilcctam,
eentes : Si Virgo peperit, phantasma fuit. Hi quasi j) Q ut superius dictum est, aliquid docendo contra eain,
rete capiuntur, cum tali syllogismo concludun- hoc hic iterum repelitur, ne quid frivolum de ea
lur : Deus omnia quse vult potest, a Virgine nasci prcedicetur. Sequitur laus angelorum cum ei occur-
voluit;" igitur quod Virgo genuit, Deus et honio rerenl petendo regna coelorum : Qv.w,id est quam
fuit. Nam imieanoslra floruit, id eslMaria Christum gloriosa, est ista, quce ascendit ad coeli palatia, per
peperit. Dilcctus meus filius mihi sic locutus est, ut desertum, id esl deserens periculosum mundum-,
dixi, et egogralias ago illi, qui pascitur inter lilia, Ipsa virgula, id est recta norma, fumi ex aromalibus,
id est delectatur inter castrorum agmina; donec scilicel compunctionis et diversarum virtutum, et
aspiret dies-oeternilatis, el inclinentur umbrcs bujus hoc myrrhm, id est martyribus, etthuris, id est con-
temporalitatis. fessoribus, et universo pulveri pigmentarii, id esi
Oratio Virginis pro conversis. univi>rsis fidelibus Christi. Ipse cnim est verus
0 dileclemi, quem genui, qui incestos fugisti, pigmentarius, id est animarum medicus. Congrega-
ad poenitentes jam revertere, et similis esto eapreae, tio justorum est collectio ejus herbarum. Quibus
secernens castos jam ab incestis. Aut hinnulo cer- omnibus Virgo fuit condimentum~virtutum ut pre-
voium velociter currenti similare, suscipiens veloci- tiosus pulvis aromatum. Quse sequuntur viden-
 505 SlGILLUM B, MARIj:. 508
tar verba esse £ccl?sise de assurapiione corporis Ma - A citer vixerunt. Ipsa etiam beala Yirgo oculus est
riae. Enlectidum Salomonis sexaginld fortesambiunt, columbae, quia praevia dux.est Ecclesise. Absque eo
Beatse Yirginis cpvpus,-veri pacifici, scilicet Christi, dulci affectu qui iulrinsecus latet, in Dei solius
lectulus.Quod sexaginta fortes, id-e.st multa millia conspectu. Capilli tui non erant torli, ut per eos
ex fortissimis Israel, id est summis angelorum allicerentur juvenum animi. Yirginis capilli sunt
Deum vere videntium ambiunt, et ad ffilhera pro- casli, quia ita ejus inbaerent religioni, ut capilli
-ducunt. Omnes tenentes gladios, id est contra dse- xapiii. Hi sunt ut greges caprarum, qui ad alta scan-
monis custodias, et ad belladoctissimi, scilicet contra dunt. Ita ipsi de virtute in virtulem ad Galaad, sci-
aereas potestates potentissimi. Uniuscujusque ensis, licet ad Christum nostri teslimonii montem ascen-
id est tufela , super femur suum, id est circa cor- dunt. Denies lui non erant cibi delicati edaces.
pus, cujus femur genuit Christum; propter timores Dentes Yirginis sunt, qui de ea subtilia exponendo
, nocturnos, id est ne timores incutiant ei dsemones. proferunt. Qui ut greges tonsarum ovium sunt, qucs
Sequuntur verba doctorum [de ea docentium. Fef- de lavacro ascenderunt, quia in baplismale lotse sunt,
culum fecit sibi rex Salomon, Christus, verus rex pa- et se pro Chrislo rebus mundi deiiudaverunt. Omnes
cificus, fecit sibi ferculitm, id est leetuni ad convi- gemellis felibus, id est pleni gemina dilecti.one, el
vium:, de lignis Libani, id est ex patriarchis et ^ sierilis non est inter eas, hoc esl nullus vacans a
regibus Yirginern elegit; in qua ut in lecto re- bona actione. Labia lua non erant dolosa, sed a
cubuit ipse positus ad convivium; quia fideles vauitate carnis maceratione stricta, nt capilli coc-
de carne, quam de Virgine sumpsit, epulantur. cinea viia. Et eloquium tuum dulce, quia totum de
Columnas ejus fecit argenleas. Columnse quibus ful- Deo et futura requie. Labia etiam Yirgiuis sunt,
«itur Virginis vita sunt quatuor Evangelia de ea qui secreta Dei de ea aliis aperieruiit." Eloquium
sciipta, quse sunt argentea veritate, videlicet riitida ejus, prsedicatio illorum. Genm tum erant a viris
et_prsedicatione sonora. Reclinatorium aureum, hoc verecundantes, illorum contubernia devitantes, abs-
fuit corpus Dominicum de ea sumptum; in quod que eo pudore qui intrinsecus Iatet in cprde. Sicut
diviriiras se reclinavit. Quod fuit aureum, scilicet fragmen mali punici exterius rubet, interius can-
sapientia et charitate ornalum. Ipsa etiam Virgo det: ita tu passione eras rubens, castitate albescens.
fuit reclinatorium, in cujus Christus se reclinavit Genaeeliam illius virgines sunt, qui peccare" erube-
uterum: aureum, splendore castitatis fulgidum. scunt. Collum tuum non erat in superbia extentum,
Ascensum purpureitm. Sancta crux fuit, in qua ideo fecit te David, scilicet Christus turrim, ii est
nobis Filius ejus sua passione ascensum ad cce- ( Ecclesisg munimen. Collum etiam Yirginis sunt de
los fecit. Media charitate conslravit, id est com- ea scribentes, qui quasi collum cibuni, verburii Dei
munem vitam ejus dulcedine charitatis replevit, deglutiunt, et in alios quasi iri corpus transriiittunt.
propler filius Jerusalem, id est ad imltationem flde- Ili sunt ut turris David&b haereticis inexpugnabiles :
lium. Ideo filiie Sion, id est anima; filise Ecclesise, qum mdificata est cum propugnaculis, id est multis
egredimim de vestra carnali conversatione, ct videte instrucli sententiis. 'Mille chjpei pendent ex ea, sci-
oculis cordis, regem Salomonem, id est Christum lieet defensionis sacrse Scriplurse, omnis armalura
verum in diademate quo coronavit eum foriium ad espugnandam pravitatem Iiaereliccrum
' nv.',ler paciiicum,
sua, id est mortali earne qua circumde- sanctam Yirginem impugnantium. Ubera tua noa
dit eum mater siia, Maria, in.die desponsalionis sunt illius viri manu taeta, ideo hinnulus qui pa-
illiiis, scilieet in die nativitatis, quaudo despon- scitur in liliis, scilicet Christus, qui delecfatur in
savit Ecclesiam, vel in die passionis, quando castis, suxit ea. Duo etiam ubera Virginis sunt duse
poa.-iit pro iila animain; et in die Iwtiiim cordis leges, quse de ea et filii ejus scriptse sunt prseconiis.
illius, id est in die resurrectionis ejus. Quando Duo hiiumli gemelli caprem, suntduo populi Ecclesiae
eadem Virgo et apostoli tantum sunt lsetificati, quan- inhiante sugentes de sacra Scriptura lac sentenlia-
tum prius de morte ejus contristati. I rum de sancta Maria, qui pascuntur in liiiis, id
Q
CAPUT IV. ; est delectantur in Scripturis, donec aspiret dies, id
.. Laus Filii de Matre. est Gbrislus, quo gloriam Dei genitricis aspieiant;
0 amica med, cui notificavi Patris secreta; quam el inclinenlur umbrm, id est transeant quae nunc ih
pidchra es humilitate et castitate! quam pulchra es aenigmate cOnsiderant. Per verba sequelitia vocat
fide et operatione, et ideo decora iii coelesti gloria. matrem Chrislus ad coelestia. Vadam ad monlem
Oculi tui simplices ul.columb-afum, quse alias aves myrrlim, et ad collem tliuris. Quid est diecre : Ye-
contuentes non cupiunt eas dilacerare, ita tu videns niam cum multitudine angelorum advocare reginam
juvenes non cupisti te eis per obscenos amplexus coelorum, qua; est mons myrrhae, id esl martyribus,
sociare. Absque eo qiiod intrinsecus lalet, scilicet qui stint myrrha, id est altitudo et collis thuris, id
charitate. Oculi Virginis prophetse sunt, qui eam est confessoribus, qui sunt thus^celsitudo. Et loquar
longe ante prsevidentes, multa de ea praedixerunt. ei hsec verba : Amica mea, quse portasti Patris se-
Oculi ejus apostoli sunt, qui ejius magnalia et filii creta, lola es pulchra, quia in.singulis sensibus tu;s
sui miracula populo demonstraverunt. Qui colum- ut dixi, es per virtutes gratiosa. Et qiiia in te rtoii
harum fuerunt, quia Spirku sancto pleni, simpli- cst peccali macula, veni de Libano, id est de casti-
 507 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS. II. - EXEGETICA. S08
talis canaore ad coeli gaudia. Sponsa ideo mea, quia A siones liim, id cst imitaiores tui sunt ut paradisus
cum Patre sum unum, cui genuisti clausa Filium. ' diversarum arborum.. Quidam mala punica, scilicet
Veni de Libano, scilicet de sanctse vilae candore, marlyres; quidam pomorum fructus, videlicet con-
nimio exaltanda in supernorum civium triclinio. fessores; quidam cyprus, qui alios unguenlo sa-
Veni ad spiritalia gaudia, coronaberis de monU nanl exemplis; quidam nardus, id est humiles. Alii
Amana, boc est recipies eoronam de triumpho, crocus charilate rubentes ; ,alii fistula vitia morti-
quam promeruisti a diabolo, qui est mons Amana, iicantes; alii cinnamomum poenilentes, et universa
qui <sstnocturna avis, id est ipse esl Rex super uni- ligua Libani, id est omnes fidcles Chrisli. De to
varsos filios superbim (Job XLI, 25), ducens errantes fluxit /b;is hortorum, id est per le venil baptisma
adnoctem mortis. Coronaberis etiain, id est coronam -fidelium. Et putcus aquarum viventium, id est Chri-
recipies, de vertice Sanir et Eermon, videlicet quod stus, qui est sapientia sanciaruiri Scripturarum. Et
principes sseculi per fruclum venlris tui sunt bu- hsec cum magno impetu de Libano fluunt, quia cum
miliali, qui fueru-iit cubilia leonum, id est habitatio abundantia Spiritussancti decandore sanctitalis tua;
daunonum, et montes pardorum, id est munimenta exundaverunl. Unde hsec omnia, quia Deus Pater
haereticorum. Vulnerasti cor meum,.hoc est pro tui praecepit talia, dicens : Surge, aquilo, el veni; au-
amnre pertuli in cruce erucialum vulnerum. Soror B ster perfla hortum meum, hoe est aquilo, id esl Dia-
mea, quia cohoeres in regno Palris, sponsa, eo bolus, locum te tentandi non habeat, sed SESler, id
quad me Deo Patri genueris. Vulnerasli cor meum, est Spiritus sanctus te hortum meuin possideat. Ei
hoe-est, tacius sum intrinsecus dolore, cum vide- fluant aromata illius, id est per le inearneiur Uni-
rem te dolentem pendens in cruce. In tino oculorum genitus meus.
luorum, id est in uno materno affectu, ocuiorum id CAPUT V.
est bonorum exemplorum,. Et in.uno crine colli tui, Sequuniur vcrba, Virginis, Christum in se vcnire
id est in unp ornamento bumililaiis quo mihi inhse- optantis..
sisti, ut collum capiti.. Venial dilectns meus, id est Christus, in me hor-
Sequitur laus Filii exhibita Matri ad domum Pairis tum siiiim el comedat fructiim pomorum suortun, id
sui advenienti. est incorppret sibi obsequium operum meoruni.
Qiiam puichrm sunl mammm tum, scilicet humi- Verha Chrisli applaudentis Matri : 0 soror.niea,
litas et easlitas, de quibus lac sanctjmonise. suxit cobseres in Patris gloria, sponsa Patris, eo quod
VHrguium.sobrietas. Et ideo. soror, id est coiiseres me genueris. Veni.m te horlum meum carnem assu-
in regno, et sponsa, quia genuisti mihi virgines tuo mendo, messui myrrham meam, mea passione mar-
exeniplo. Pulchriora sunt ubera tua vino. Ubera Vir- tyres colligendo, cum aromaiibus, id est cum con-
ginis fuerunt exempla in activa et ccntemplativa fessoribus. Comedi favum cum melle meo. Per fa-
vita, quibus quasi lacte pavit parvulos in fide. Ea vum corpus, per mel anima Chrisli aecipitur. Fa-
fuerunt vino pulcliriora, id esl legali doctrina di- vum quippe cum melle comedit, cuin resurgens cor-
gniora. El odor veslimeniorum luorum super om- pus de Virgine sumptum anima; ultra non moriturus
nia aromuta, hoc est, suavitas tuorum uberum est conjunxit. Bibi vinum meum cum lacie meo. Per lac
acceplabilior quam sacrificium carnalium obser- homines; per vinum angeli intclliguntur. Yinum
vaniiaruin. cum lacte bibit, cum ascendens- in humana carn-s
Laus Patris de Virgiiw. Virgine genita homines angelis sociavit. Atl quos
Favus disiillans labia lua, sponsa. Sponsam vo- mox gratulabundus dicit :. Comecliieamici, el ine-
cavit, quia ei Filium generavit. Labia ejus sunl, qui briamini charissimi,. quod est dicere : Sicut con-
de ea Dei secreta aperiunt, qui ut favus dislillant, vivantes devariis.epulis jucundanturet de amicorum
quia omnes sermones de ea dulcedine redundant. Mel prsesentia congrat.ulaiitur, ita. v:os angeli mei amici
el lac sub linyua lua. Lingua Yirginis dicuntur qui congaudele, et congratulamini,. quia vestrum gau-
ejus prseeonia loquuntur, de quibus.mel et lae ma- 1[) dium numerosa hominum frequentia adauxi. Insu-
nat, quia eorum doctrina sapientcs et insipientes sa- per nova festa contuli, dura matrem meam, vestram
tiat. El odor vestimentortimluorum sicul odor thuris. utique reginam, vestris gaudiis induxi. Per ea quse
OJor vestiinentorum sunt conversi per famam ejus sequuntur, Ecelesiam adhuc bic laborantem Virgo
exemplorum, qui sunt thus Deo, id esS ut incensum eonsolalur : Ego dormio, hoc est in gloria requiesco,
dirigitur eorum oratio. et cor meum vigilat pro vobis orando. Vox dilecli
Itcrum Christus de Matrc. mei, scilicet lilii est pulsuntis, id est i(a me nio-
Ilorlus conclusus, soror mea, sponsa. Ipsa erat nentis : Aperi mihi, id est impetra. a me luis pre-
herharum vel arborum horlus, id est plena virtu- cibus, quo juste debeam misereri omiiibus, soror
tibus; quae erat in partu conclusus, scilicet signa- mca in Palris jam gloria; amica mea, gerens divina
culo sancii Spiritus. Bortus conclusus iterum, quia secreta; columba mea,. Spiritu sancio plgna; imma-
post partum non est reclusum virginitatis signa- culata mea, ab omni sorde peccati segregata, quia
culum. Forcs signalus. Ipsa etiain erat fons, id est caput meum plenumest rore, et cincinni mei, id esl
primum exemplum virginilatis. Qui fons erat si- elecii sunt cum perversis permisti. Sicut guttm in
f-natus, id est Chrisli uassione consecratus. Emis- eiput decidenles, de capillis elabunlur, ila reprobi
 KP9 SIGtLUlM B."MARLE. " 510
ad fidcm venientes male operando, per noctem, id jA genus parienlium. Qualis eal diteclus tuus ex dile-
est diabolum fetrahuntur. Subsequitur virgo : Si cto, id est quam gloriosus Filius tuus ex Patris
vuliis preees meas non cassari, in his debetis me gremio, ideo quserimus eum flde ei operationes
imitari. Spoliavi me lunica mea, id est dimisi sse- quia sic adjurasti nos, id est verbo et exemplo do-
cularia, ef dixi; Quomodo induar illa ? id est, nun- euisti nos.
quam revertar ad illa. Lavi etiam pedes meos, id est Laus Virginis de Fiiio,
emundavi affectiones meas, el dixi : Quomodo in- Dilectus Filius meus candidus, id est natus per
quinabo illos ? id esfc, iion revertar ad vomiluni co- virginem, ruhicundus per passionein, eleclus a Pa-
gitando camales illecebras. Ideo dileclusmeus, sci- tre ex'miltibus, scilieet prae angelis et sanclis| lii-
lieet Deus, quem elegiprse omnibus, misit manum minibus. Caput ejas aurum oplimum, id est sicut
suam, id est Filium suum in munduni,"pcr fora- aurum omuia metalla; sic divinitas ejus prcecellit
meri, scilicet per me, quse facta sum ei ad bomines universa. Sive Christus est capiiUEcelesise, qui ut
veniendi foramen, humililate quidem angustum, aurum decorat eam suo fulgore. Comw ejus sicut
sed castitate lucidum, et ideo ilii soli pervium. Et paimm elalm, videlieet spinis ad noslram vicloiiam
venter mms intremuit dd lactum ejus, id est obstu- coronatsc, quasi corvus nigrm, id est Cum sceleratis
puit de ingressu illius. Surrexi, id est menteni sur- reputata;. Comse etiam Christi suiit ei ut capiti in-
sum erexi, uf aperirem dilecto meo precibus, quo hsercntes, utpalma iii virtutibus virentes, qui sunt
eunl placarem pro hominibus efcorationi opera junxi. ut corvus nigri, scilicet tiibulationihus denigiali ad
Mciniis mem distillavenint myrrham, id est opera- exemplum.Clnisti. Oculi ejus sicut colnmba, lucen-
liones meae carnis mortificatione redundaverunt. tes Spiritus sanctiplenitudine. Percolumbam quippe
Et digiti mei pleni myrrha probalissima, id est stu- sepliformis gralia Spiritus sancti intelligitur, quae
dia. mea variis tribulationibus comprobata. Tali seplem naturis vigei'e dicilur. Unde et super- domi-
mpdo aperui dilecio, scilicet filio meo, pessutum num in columba apparuil. Oculi etiam Christi sunt
estii mei.la hae significaiitia est mea intransitiva doctores Ecclesise. pleni Spiritus sancti munere; et
giammatiea. Sacra namque Yirgo ostium fuit, per boc super rivulos aquarum, id est in scientia Scri-
quod Christus in niundum introivit; pessulus au- plurarum. Qum lac<,esunl lotm,ii est quorum ani-
teni erat moles peccatorum hominum, quod idep nisasunt candore virtutum emundatae. Et resident
ejus dicitur. quia et ipsa in peeeatis nata creditur. juxta fluenla plenissima, id est conversantur pcr
Hoc ipsa ab ostio removit, cum saiicte vivendo pec- dona sancti Spiritus copiosissima. Genm illius sicut
cata declinavit. Yel. cum dileclo ingreditur, quia pj ureolw aromatum, quia amabilis erat oculis omnium
per ipsammisericPrdiain Ecelesiam venit. Unde se- eum intuenlium. Genw quoquc illius sunt verecundi,
quitur : Et ille per me declinaverat, et in Ecclesiam qui sunt vclul areolm aromatum, id- est cpllectione
transierat, quotidie pessulum peccatorum precibus virtutum, consitw a pigmenlariis, id est ornalsedp-
removet, et per eam ingressus gratise Christi ad nos ctrinis apostolicis. Labia ejus sicut eloquia, delec-
patet. Anima mea liquefacla est in compunctione, tabilia sunl ut lilia, candore videlicet castitatis
ut dilectus locutus est, de mirabili et desiderabili decenlia, myrrhani pniriam stillantia id est mortifi-
Palris visione. Qumsivi illum cogitando, et inveni cationem per charitatein instruenlia. Labia 'ejus
magnitudinem ejus carnis gravatam nubilo. Vocavi sunt voluntatem illius aperienles ; qui myrrham
valde desiderando, el iwn respondit mihi inajestatem primam slillant, quia prsecipua opera charitatis prse-
divinitatis suae demonstrando. hwenermit me con- dicant. Manus ejus lornales, vel tornaiites aurem, id.
templando, qusei'entem ouslodes angeli qui circumie- est opera ejus in perfectione rotunda, et omni gra-
runt civitatem, id est muniunt Ecclesiam Dei, per- tia. futgentia, plenm hyacinthis, id est virtutibus. Ma-
cusserunt me dolore, cum dicerent, nec se ad per- nus quoque ipsius sunt bona operautes, qui sunt
fectum Deum scire, et me vulneraverunl, quia magis tornaliles et aurei, id est in moribus perfecti et in
ad studium quaerendi accenderunt. Cuslodes inuro- D ] bonitate conspicui; pleni hyacinthis, id est eleemo- -
rum, id est propheta; et apostoli instructores li- synis. Venter cjus eburneus, id est fragililas huma-
Prorum, pallium meum lulerunt, id est carna- nitalis ejus est casta, quia de virgine nata ; et ideo
tem vitam exuere docuerunfc. 0 filise Jerusalem, ut ebur quod de elephante lollitur, quod castissi-
scilicet animse fideles, pro quibus ego sedule fundo mum animal esse perhibetur. Dislinclus sappliiris,
preces, Adjuro vos meo exemplo, si inveneritis id est variatus coeleslibus signis. Yenter etiam Chri-
dilectum meum Filium, Patri sequalem, conlem- sti sunt debilesin Ecclesia, qui sunt eburnei, idest
i<lando; nuntietis ei, id est per bona opera vos casti, sapphiris dis.tincti, id est, pura conscientia
iiotificelis illi, ut si.cut ego langui ejus amore, variati. Crura itlius columnm marmorem, id est de-
ita vos omnia incommoda pro ejus sustineatis di- cora firmitas ejus in resurrectione, quse est infran-
lectione. gibile fulcimentum Ecclesise : qum sutit fundalce sv,~
Sequitur lausEcclesimadVirginem de Christo. per bases aureas, id est super fldem et eharitateiB.
Qualis est dilectus meus ex dilecto, id est quam ^rura eliam ipsius sunt, in juslitia fortes, et alior
inagnificus filius tuus gehitus ex Patris utero, per exempla sustinentes : qui sunt columnm marmo-
wieherrima muiiermn, id est benedicta inter omne rem, id est recli et inflexibiles a vitiis : fund.aii$t-
5M HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS I!. — EXEGETiCA. EI2
per aureas vases, id est in Evangelica et aposlolica A 1 utpossintad octobeatitudines pervenire. .<-.' adolescen-
doctrtna stalrles. Speciesejus ut Libani, id est ipse tularum non est vumerus, hoc est fidelium sub eis
est pulchritudo omnium sanclorum, ut Libanus est degeiis populus. Tu una omnium transcendisti me-
deeor omnium montium. Et ut cedri prse omnibus rila, et ideo prae omnibus sola etecta. Columba rr.ea,
lignis , ila ipse eleclus prae omnibus sanclis angelis. in quam transfudi Spiritus saiicti charismata ; per-
Guttur, id est doctrina vel prpmissio ejus suavissi- fecla mea, quam pei'feci per virtutum muuera. ilaec
ma : et totus seilicet in humanitate et divinitate est unn imitabilis matri sum, scilicet prses^nti Eccle-
desiderabilis, unde et angelica sublimitas esl ejus siae; electa genitrici suce,scilicet angelorirm frequen -
visi.me insatiabilis. Talis esl ut dixi dilecius Filius tice. Viderunt -eam oculis cordis filim Sion, id est
meus, et iste esl nunc in Patris gloria amicus metis, Ecclesise ; et beatissimam prmdicaverunt, ut dicitur:
o filiaeJerusalem, seilicet Eeclesia; fidelium. Beafam tne dicent omnes generationes (Luc. i, 48).
Ecclesia ad Virginem. El rcginmet concubinm, id est activi et comtempla-
tivi laudaverunt eam, ita dicentes : Qum est isia, hoc
Qno abiit dileciiis. tuus, qui ubique est totus, o
est, qualis est ista, quae progreditur de peecatrice
pidcherrima mulierum ? id est sanctior omnium pa- aurora de tenebris consurgens, de
rieniium. Quo declinavit dilectus tuus, quem non ca- 8j massa, qtiasi
dicnobis si in veniat fami- qua procedit Sol justitise, lios qui in tenebris et in
pitulius locus; aliquos umbra movtis sedent illiiminare. Hsec in pj'sesenti
liarius, et te imitando iide etopere««m tecum qum- est pulchra ut in nocte luna; electa in superna patria
remus. ut scl inter -sidera ; terribilis exeroplis contra vitia,
CAPUT YI. ut castrortim acies contra dsemones ordinata. Quia
Sequiiur responsio Virginis. Yirgo dilectum in hortum dcscendisse dixit, Filius
Dilectus metls, quem cuni Patre totus non capit affirmando subjungit: Descendi de sinu Patris in te
nuuclus, de me carnem sumens, descendil de sinu horlum nucum per materiam carnis. Nuces sunt
Palris ad Iwrium suum, i& est Eeclesiam, ut colli- quique fideles, exterius amari per carnis afflictio-
gat virtutes, ut pascalur in horlis, id est ut delecte- nem ; inlerius in anima dulces. His per partum Vir-
tur in fructuosis, el colligat lilia, id esl eastos in ginis fructuosus hortus exstitit, in quo ligrium vitae
seterna borrea. Ego dileclo meo ad hoc opus placui, Chrislus germinavit, quando fructus gelernitalis in
et dileclus meus prse omnibus placet mihi. Qui pa- stio lempore perlulit. Hoc ideo feci ul viderem poma
icilur inter lilia, id est delectatur inter castorum convallium, id est remunerarem opera humilium, tuo
Bgmina, et sic blande locutus est ad me : Pulchra cs C exemplo viventium. Et inspicerem si (loruissent vi-
in castimouia, et idco amica mea, suavis per pia nem, boc est vineas scilicet Ecclesias, facerem tuani
esempla, et ideo decora in ccelesli gloria sicut Jeru- vitam inspicere, et tuo exemplo in bonis acliiras
salem, id est sicut angeli qui vident faeiem Patris, florere. Et germinassent mala punica , id est ut
et fruuutur pace Domini; lerribilis conlra vilia ut exemplo tuse palientiae cuuiant nro me nassionem
castrorum acies aclversus hoeieticos, et dsemones subire.
ordinita. Averleoculos tuos a me, quia ipsi meavo- Seqiitintur verba pmnilentis Ecclesim, quandoque de
tare feceruni; quod est dicere : In humanitate mea Jtidmis convertendm.
deleciare, quiadivinitati non poteris perfecte appro- Dolet se tam diu de Virgine et ejus prole errasse,
pinquare, quam quanto subtilius oculis mentis in- et salisfacit his verbis de suo errore. Nescivi le, glo-
spexeris, tanto a tua conditione elongari videbis. riosa Virgo, gratia plenam fuisse, et fontem gralioe
Capilli tui non fuerunt auro torli, ideo sunt angelo- ex te fluxisse. Anima mea turbavit me, id est semu-
rum diadcmate redimiti. Capilli etiam ejus sunt vir- latio legis quam pro anima mea babui, ipsa docuit
gines periniitationcnTei inhserentes: quse suntsicnt me facere, et hoc contingit propter quadrigas Ami-
jrex caprarum ascendentes ad alla virlutum. Qum iiadab, id est propler Ciiristi Evangelia, ut a me re-
dc Galaad apparucruni, id estpro testimonio Christi .D pulsa, imo impuls-i ruerent per mundi climata. 0
hoe faciunt. Benies tui non fuerunt edacitate assue- Sunamitis jam diu a diabolo captiva, revertere per
ti, ideo nunc deliciantur in dulcedine Dei. Dentes iidem ad Christi mysteria, rcvertcre per spem, re-
quoque ipsius sunt sublilia de ea exponentes, qui vertere pcr Dei et proximi diiectionem, reverlere per
sunt sicul greges ovium lonsi a peccatis, sicut ascen- operationem; tit qui jamdudum sunt in Christo »"ft-
derunl de lavacro baptismatis. Omnes gemellis feli- tueantur le, verba et facta tua imitando.
bus, id est pleni geniina dilectione; sterilis non est CAPUT VII.
in eis, id est vacans a bona operatione. Sicttt corlex
malipunici rubet:ila genm tnm, id est verecundia Christus ad Matretn de Ecclesia convcrtenda.
tuaexterius in castitate fulget absque occullis tuis, Quid videbisin Sunamite nisi clioros castrorum?
scilicet absque charitats quse interius latel. Sexa- quod est dicere : In Ecdesia de Judseis convertendaf
nisi chorus laudantium Deum, etea-
ginte sunt reginm, hoc est muUre aninise, qua; suos nonvidebitur
iiiones in activa vita regunt per sex opera misericor- slra eontra vitia pugnanlium.
dise, et odoginta concubinm, k\ est multi in contem- Laus Ecclesimconverlendmde Virgine.
pUulvavila satagunt sc sponsi amplexibus innectere, Quam putchri sunt grcssus tui in catceamenits,
 515 SIGILLUM B. MA-RLE. 514
fdia pnncipis.' Princeps David rex intelligitur, quii A_ charissima ex istis, ideo frueris coelesti desiderio.
princeps in populo Dei fuisse legitur, de cujus se- Stalura iua assimilata est palmw. Christus fuit palma
mine quia Yirgo propagalur, ejus filia appellatur. in cruce, quia per eum adipiscitur palma victorise.
Gressus sunt ejus affectiones,qui erunt pulchri iii Cui assimilata est slatura, id est alta gloria Marise,
calceamenlis, id est m sanctorum exemplis. Junclu- quia sicut ipse Rex coelorum, ita ipsa regina ange-
ia femorum iuorum sicutj monilia, hoc estdicere, lorum. Et ubera lua boiris, id est merita. tua assi-
femora tua siint felicia, de quibus processit pretio- milantuf martyribus, qui velut botri pressivsunt in
sum margarilum, scilicetChristus inaestimabilemo- passionibus. Et ideo contigit, quia ego -dixi, id est
nile, qui est horlus totius creaturse. -Qumfabricaia istud cumPatre slatui: De Virgine carnem assumam.
sunt manu artificis. Artifex est Deus Pater, manus In paimam, id est in crucem ascendam, fi-uctus ejus
ejusFilius, perquem fecitomnia; per quem etiam apprehendam ; cmnia ad me traham. Et tunc erunt
incariiatio est disposita. _Umbilicus tuus, subaudis ubera iua sicut boirus vinem, id est merita tua erunl
beatus, in quo pependit Dei Filius. Ut enim in clivo omnibusimitabilia, utiriea Evangelia, qui sumviness
clypeus ; sic pendet in uberibus infantulus. Qui Fi- botrus, sciiicet Ecclesia; potus. Et hic est botn.s
Iius est crater lornatilis nunquam indigehs poculis, quem portaverunt filii Israel in vecle (Num. xm, 25).
hoc est, omnibus se sitienlibus prsebet larga pocula "* Yectis eratcrux; Botrus vero Christus : portantes
intimi gustus. Uterus etiam tuus beatus, in quo la- erant apostoli et propbela;.
tet Unigenitus Dei incarnatus, qui fuit triticum, de Yinea de qua latus est botrus, fuit floridum Yir-
quo conficifcur panis fidelium. Ipse etiam acervus, ginis corpus, qui botrus in prselo crueis cst pressus,
quia in eo cumulafur credentium populus; vqllalus et inde fluxit fidelium potus. El odores tui sicut ma~
iiliis, id esl stipatus virginum choris. Duo ubera tua, lorum, id est exempla tuasunt imitanda sicutapo-
subaudis felicia, quia suxit ea Dei sapientia. Caprea stolorum. Gullur tuutn sicut vintim oplimum. Bonum
est Ecclesia. Duo hinnuli sunt duo fidelium populi, vinum esl legalis instruetio ; melius est evangelica
ex circumcisione et prseputio ; qui lac humilitatem eruditio ; oplimum est Spiritus sancti infusio. Gut-
et castilatem imitando suxerunt de uberibus bealse tur Yirginis est ejus doctrina,a Spiritu sancto inspi-
Virginis. Collum tuum beatum, quod ssepius est rata, quae est ut vinum ad polandum, id est placens
braehio Filii Dei te amplexantis circumdatum. Et ad imitandum. Dixitenim : Dispersit superbos, exal-
ideo sicut lurris eburnea, quia castitate contra su- tavil humiles (Luc. i, 51, 52). Applaudit laudi ejus
perbiam firmiter munita. Qcuii lui beati, qui vide- dicens: Dignum dilecto taeo hac faecre, scilicet
runt quod reges et propbetae videre non meruerunt. „ Parcere subjectis et debellare superbos. Labiis et den-
Vel oculi Yirginis sunt ejus doctrina; verba, quse ~* " fifius
ejus -ruminandum. Labia Deisunt volunlatem
sicul piscinw in Hesebon, idestad moerorem pceni- ejus aperientes; dentes vero ejus vitia conterentes.
tenliaesunt ducentia, ut dixit : Misericordim ejus a His est doctrina Yirginis ruminanda, id est meniorise
progenie in progenics, super eum timentes (Luc. i, tradenda, scilicet quod Deus superbis resisiil, humi-
60), scilicet poenitentes. Et hsec in porta filim mulli- libus autem dat gratiam (I Petr. v, 5). In sequenti-
ludinis. Porta est perpetua Yirgo, per quam clau- bus Virgo verba reprsescntat, qusepro Ecclesia de
sam Rex coelorum ad nos intravit in mundum. Et Judseis convertenda ad Filitim fecerat. Ego dilecio
hsec est filim multiiudinis, quia multitudo fi- nwo pro vobis preces fudi, el ad me conversio ejtis,
delium per eam intrabit coeli palatium. ATa- id est per me voluit ad vos in misericordia con-
sus liius beafcus,qui odorem seterna; vitse Christum verti. Ita namque dixi: Veni, dilecle mi^ ad Syna-
csl odoralus. Yel nasus ejus fuit ejus prsenoscentia, gogam per inisericordiam, quoniam ab eafugisiiob
quia per spiritum sensit dicta prophetarum in se perfidise culpam. Egrediamur per fidem in agrum,
complenda. Turris Libani, id est munimen fuit Chri- scilice.t in universum mundum ; commotemur per
sli, quae respicit conlra Damascum, id est erecta operationem invillis, id est in omnibus gentibus.
contra diabolum. Caput tuum beatum, quod toties rj Mane surgamus ad vineas, id es! ad Judoeorum Syn-
inclinasli ad Dei Filium osculandum, ut Carmclus, agogas, hoc est iliud instans ultimum mane facia-
id est circumspectum in virtulibus. Commcapilis tui mus in cordibus illorum splendescere. Videamussi
beatoe, quas Chrislus infans deificis manibus suis fioruerunl vinew, id est faciamus eos mente videre
voluit contrectare. El hsa sicut purpura regis, quia qualiter in flde lloruit Ecclesia. Si florcs friiclus
eas lacerasti prse dolorc in tempore ejus passionis. pdriuriunt, hoc est faciamus eos videre quomodo
Et haecomnia sunt juncta canalibus, id est fixa in claruerunt per martyria. Ibi dabo tibi ubera mea,
credentium cordibus. Cum Chrislus matrem lauda- id est ad honoreni-tui imitabunlur mea exempla.
vic, a capite coepit; laus autem Ecclesise a pede in- Notandum quod ter si dicitur, hoc est si liaec et
choavit; quia Christus de summis venit ad ima ut hsec viderint imitabunlur ea cogilamio, loqucndo,
matrem levaret ad summa ; Ecclesia autem per Virgi- operando. Ilandragorm, id est gentilitas, quse ut
nis merita conscendit ad aila. mahdragora; sine capile Deo fuerunt, odorem bono
Sequiluriaus Filii. rumoperum in porlis nostris, id-est in. virltilibus
0 Mater, charhsima, qtiam pulclira es in castimo- dederunt. Et quia jam plenitudo gentium inliavit,
nia, et icieo decora. in ccelesti gloria! Et quia mihi jam tempus est ut aefeniu.slsraol salvus fiat, ad quod
513 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. MiS
omnia poma, nova et vetera, dilecte mi, servavi libi A $ vel divilia; non potuerunt exsiinguere. itlorum churi-
quotl est dicere : Ipsi conversi omnia prsecepta No- tatcm; nee flumina, id est oinnia tribulationum gc-
vi et Veleris Testamenli servabunt ad bonorem tui. nera obruerunt' illam. Si' dederil homo omnem sub-
CAPUT YIH. stantiam domus sum pro ditectione, quasi nihil despi-
Qnis mihi det te fratrcm metim, de Judsea gente ciel cam, boc est, si quis eis omhemgioriam mundi
natum, sugentem ubera matris mem, id est in Syna- obtulerit, a charitate Christi eos separare non po-
goga sub lege educatum, utforis te inveniam, id est terit.
a Judseis, qni a lide adhuc foris sunt, te coii videam, Sequitur solliciludo Virginis pro Eeclesia de
et deosculer, id est ab eis diligi conspiciam el jam Judmis.
me nemo despictat, scilicet nullus de Judseis qui me Soror nostra Synagoga, in haeredilate Patris nobis
virginem permansisse non credat. Apprehendam te, per fidem socianda, in numero nostrorum civium
id est probabo le carnem de me sumpsisse sine viri dinumeranda, parvula est, et non habet ubera, id esl
semine; ecducam te per fidem in domum matris mew, prsedicalionem unde vivcndi siimat exemplum. Quid
id esfcin corpus ipsius Synagogae; et in cubiculum faciemus sorori nostrm, in die quando alioquenda est?
geniiricis mew, id est. in inlellectum legis Judaicse. hoc est, quid erit de Synagoga in tempore quo ab
lbi me docebis^ab eis coli et sei vare prsecepta Do- t: H-Enoch et Elia erit prsedicatio ?
niini. Et dabo libi poculum, id esl ab eis me imi- Consolaiio Chrisii ad Virginem.
tantibus dcferetur tibi opus bonum, ex vino condilo,
Si murus est, mdificemussuper eum, hoc est sedi-
scilicel sapientia et charilale inebrians alios, el mu-
sto malorum granatorum meorum, id est divinum ficabo eam in virtutibus ut murum, conlra vitia
munitam. Et hoc per propugnacula argentea,
servitium virtutibus replctnm. Lmva ejus sub capite undique
hoc est per Scripturas nitenles eloquenlia. Si oslium
meo, id est temporalia pro Christo, qui est caput
est, hoc est faciam eam aliis exemplo ostium, ut per
meum, despicient, el dextra illius ampiexabitur eam ad vitam
lngredianlur. Compingamus illud la-
me, id est sola coelestia ipse, insligante qusefent. bulis
cedrtms, id est "ornabo eam spiritualibus ii^
Filius pro Matre atloquitur Ecclesiafn de Judmis liis.
nuper conversam.
Adjuro vos, filiwJerusalem, nedilectam stiscitetis, Virginis promissio.
id est ne aliquid sinistrum de matrc mea Yirgine Ego ero murus eis, si vilam meam imitabuntur
sentialis. Hoc ideo tertio repetilur, ut quanla vene- erunt inexpugnabiles a vitiis, el ubera lua lurris, id
ralione Dei Gcnitrix sit digna doceatur. r est per mea exempla erunttuti in bonis. E__quo
P
Sequitur latis Ecclesimconversmde Judmis admiranlis facta sum coram eo quasi pacem reperiens, boc est
gloriam Virginis. ex tempore quo eum precibus pro eis placavi, et eis
Qum est ista, id est quanta vel quam digna qum pacem et gratiam ejus impetravi, lioc ideo conligit,
virtuosa ascendii de deserto mundi, delioiis affluens quia vineafui pacifico, sciiicet Christo.quiaveravilis
eoeli, innixa super dilecium stium, id est adeo exal- voluil iu me germiuari, beatorum propago- In ea
lata super elioros angelorum ? Filius matri pravi- qum habct popuios, id est in mea gente, quse genuit
tatem Judteorum recital, et conversationem quan- bumii.es, scilicet apostolos. Tradidit eum custodibus,
doque convcrsorum insinuat. Sub arbore malo le id est commendavit lianc gentem aposlolis;, dicens :
suscitavi, id est in cruce te redimens super setheia 7« viam genliumnc abieritis, sed ite ad oves clomus
exakavi. Ibi corrupla est mater tua, scilicet Syna- Isracl (Malth. x, 5). Sive nie vineam suam tradidit
gaga. proprio ore maledicta me cruchigens, cum cuslodibus, cum pendens in cruce dixit: Ecce mater
dixit: Sanguis ejus supernos et svper fdios noslros lua (Joan. xix, 27), quia et alii aposloli impende-
(Mallh. xxvn, 25). Ibi violata est genilrix lua, id est runt ei necessaria. Vir uffcrt prc fruclu ejus mille
lex ab eis praevaricata, quse dicit: Jv.stum ne inter- argenteos, hoc est, quisque fidelis omnia quse ha-
ficias (Dan. xm, 55). Nunc autem quia toto corde r» £ bel dat ut fructum hujus vinese Christum lucri-
ad me convtrluniur : Pone me ut signaculum super faciat,
cor tuum, id est imprime imagineni meam in cor- Christtts ad fidcles.
dibus eorum per dilectionem, ut dgnacuium super Vinea meucoram me est, hoc est, mater mea in
brachium tuum, id est exemplum mei imprime per gloria inea. Millc lui pacifici, id cst multi erunt pal-
operalionem: quia fortis esl.ul mors dileclio, id est mites de me vile, per fidem pullulantes, et te in ca-
si'..ut prius mortem per infidelitatein meruerunt. sic stimonia imitautes, et ob hoc vitam hsereditabunt
nunc pcr dileclionem vitam inveniant. Dura sicul in pace laetantes. Ei ducenti argenlei his, qui fruclus
infernns mmtdaiio, id est sicut prius proplcr duri- ejus cusloditint, id est duplicem mercedem habe •
tiam corrueruntin infernum, sic^nunc propter emen- bunt, qui me fructum vitse per bona
opera ser-
dalionem viliorum intrabunt in coelum. Lampades vabunt. Qum habitas in liortis, ii
estjam, o Ma-
ejus, iampades ignis atque (iammarum, id est qui ter, ab utroque coleris, amici auscullant, id est
iiitcsr eos erunt charilatem habentes, erunl igne quique electi le imitanfes mibi obediunt, rmnc fac
S3neli Spirilus ardentes, ellionis operibus lucentes. me vocemluam audire, id cst quid amplius desidcres
Dico tibi quod aqv.mmutlm, id est soeoularesdelicise iiinotesce.
 • RI8
i;j7 SIGILLUM B.-.-MAIWE.
justo- A
z\ aliorum Cbristi diseipulorum ad tumubndum por-
Sequitur supplicatio Virginis prn separatione
?"(ma reprobis. labatur. Altera, quia ejus bealissimus spirilus an-
Qui in hac vila interiioiios et malos latuisli, jam gelis cum Filio Dei procedentibus ad coslestia fere-
a malis fuge, dileCle mi, et assimilare caprew, quie balur. Cujus corpus postea resuscitatum, et in su~
nonas herbas discernit a malis , ita in judicio tuo perna gloria creditur collocalum.
segrega reprobos ab electis. Hinnuloque cervorum Quod autem Ecclesia candelas in ejus festivitate
assimilare, qui soletin umbra rcquiesccre. Ita trans - manibus gestare consuevit, de ritu gentilium exce-
. iens a paleis requiesce in granis. Et hoc sttper mon- pit. Romanum imperium subjugaverat sibi univer-
tes aromaium, hoc esl supcr altitudinem angelorum, sum mundum , unde etiam solvebatur Romanis
inter cos qui sunt montes et aromala, quia lu ex census ab omnibus gentibus. Qui cum venissent, ci-
islis in omnibus omiiia, alti meriti, odoriferi praemii. vitatem cum luminaribus lustrabant ob honoreni
Hseede Cantieis sint dicta. suorum deorum, imo dsemonum, qtiod sibi orbem
Nunc pauca ad bonorem Yirginis sunt supera ad- subdiderint, ut pulabant. Cur autem hoc in Februa-
jicienda. Sed cum scriplum sit : Non est speciosa rio, in quo signum est aquarii, fecerunt; haeccausa
laus in ore peccaioris (Eccli. xv, 9), non praesumo exstitit. Signum aquarii oppositum cst signo Leonis.
pollutis labiis laudaie Malrem Condiloris. Denique B Sex etenim signa, sex aliis sunl opposita, dicebant
quanta laude digna sit, ipse sanctificalor et sancli- philosophi animas ab aeterno eonditas et in compa-
latis amator probavit, qui eam proprip liabilu di- ribus stellis collocatas. Quse cum ab alto prospi-
gnam judicavil. Qui cum a Yirgine magis nasei ele- cerent corpuscula in matribus procreari, cupei'ent
gerit, causa jam omnibus patuit, quia sicut mors incorporari et boc desiderio a coeleslibus labi. Dog-
per feminam virginem inlravit, iia vita perfeminam malizabant rursus philosopbi duas januas esse coeli.
virginem intrare debuit. Et alia causa erat. Una in signo Cancri per quam animse. exirent; al-
Quatuor modis facit Deus homines, de tcrra ul teram in sigrio Capricorni, pcr quam redirent, et
Adam ; de solo viro ut Evam; de viro et femina ul cum animse de Cancro exeunles ad Leonem pcrvc-
nos, de sola femina Christum, quod sibi reservavit nirent, ibi descendere contra Aqna.ium iiieipcrent,
privilegium. Cur autem doelos ascendens non eam et sic per omnes planetas labercntur, atque tali mo-
secum sumpserit, sed eam hic in tcrrisad exemplum c!o incorporarentur. Postca auleni corpus exuevent
fidelium duos annos rcliquit, hsec causaest, ut ejus per regnum Plulohis, scilicet tencbrosum, qui ctiani
absenfia dolore, ulaurum in igne examinarelur, et PIulo eodcm mense colebalur, reverli deberentelsic
excellentior postca angclis prseficeretur, et coeli ad Aquarium pervenientes, prislinam dignita.!em
eliaifi novo gaudio exhilarescerent, dum coelici ci- C reciperent et per Capricoruum .coujparem stellam
ves suaeregiiise Dei nialri fesiive occurrerent. Hujus iistrarent. Portabaut ergo hac intentione lumina, ut
nativitas olim non agenaiur, sed divinitus revelata, liansilus eis postmodum lucidus concederetur pei'
tali modo agi prsedicatur. Solilarius sauclse vilse loca tenebrosa. Hscc quidcm illi agcbant ex crrora
fuit, qui singiilis annis harnioniam in ccelo nocte decepti.
Nalivilalis ejus audivit; qui cum mirarelur, quod Nos autem gerinms spirilualiter divino nulu insti-
alio tempore hoc non audiret, ccepil Deum rogare tiUi.Cbrisli imperio tofus niundus sabjicitur, unde
quod significaret. Cui angeli Domiui apparuerunt, el ab omnibus diviui scrvitii census solvitur. In
qui ei talia retuleruiit: Virgo. perpetua ciuw Deum candela tria coiisideranlur. lumen, cera, lychnus.
genuit, hac nocte gcnita fuil. Quocl licet ab homi- Lumen lucet, cera liquescit, lychnus ardendo eva-
nibus ignorelur, ab angelis in-cmtis cclebre habelur. nescifc; quse significanl Chrislum. Ltimeii est ejus
Qua revelatiohe divulgata, ejus Nativiialis celcbrallo divinilas, ut ipse dixit: Ego sum lux mun.ii (Jodn.
ab Ecclesia est instiluia. Cur autein mos inolevit, vm, 12). Cera est ejus humanii.as, ul item dixit:
quod flores el herbse in ejus feslivilale eonsecrantur, Factus sum tunquam cera iiquescens (Psal. xxi, 15).
ob duas causas fieri comprobalur. Una quod floribus Lyclinus esl ejus mortalitas, quse igne passionis est
ejus feslivilas decoratur, quia ea die de ea canlatur: c consumpla, quia hoc Siineon in Christo intellexit,
Circumdabanteam flores rosarum el lilia convallium. ideo eum porlando in manibus exsultans dixit:
Per rosas martyres, pe.r lilia inlelligimus virgines, Lumen ud revelalionem gcniium ct gloriam plebis tum
per alios flores vel herbas sanctos quosque in beni- Israel (Luc. n, 52). Ob hanc significationem portat
late olenlcs. Beata autem Dei Genitrix virgo et mar- Ecclesia illa die lumen in manibus, ut cum quinque
tyr fuil. Quamvis ergo multum a sanctis omnibus, virginibus, per quinque sensus accensis virtutum
tamen a virginibus et maityribus creditur glorificari lampadibus post mortein. carnis mereatur regua te-
specialius. Alia causa est, ut quia jure omnes fruclus nebro.sa evadere, et per slellam clarissimam, Dei
novi ante gtistum debercnt benedici, et boc vix in genitricem Mariam, in lumine Patre, lumen Chri-
monasteriis observatur, sfcaiuit Ecclesia ut in ejus stum viderc. Yotivis ergo laudibus celebrate Reginam
Festivilate primilise frugum a sacerdolibus benedi- ccelortim, ut ipsa pro vobis jugiter interpellet Filium
cerentur. Cur autem eo die processio flat, duae Regem angelorum, ut post hane miseram peregri-
causae t.obis insinuant. Una, quia sanctissimum r.ationem cum.ipsa rcgnetis in s;ecula. Amcn.
ejus corpus vcl illa cum processione aposlolorum et
519 HONORIIAUGUSTODUN."OPP. PARS II. — EXEGETICAT 12M

lllfl, . -
APPESDIi-ABHIlMMTAHPM

AUCTORIS INGERTI

EXPOSITIO IN CANTICA.CANTICORUM.

INCIPIT
PROLOGUS 0PEB.IS.
SEQUENTIS A dole.nlinviriutibus. Aurum sunt contemplalivi, tjut
mundo corde ftdgenl coram Deo. His vivis iapidibus
Hwc causa est ctir libri sacrm autoritatis nonma- conslrnitur domus in cmiis seplem annis, id est p.er
nifeste, sed quasi pcr invoiuerum sint conscfipti: Cum sepiem dona-Spiriius sancii. Malleusnon atidititr ibi,
sponsus sponsm annulum vel quodtibet munusculum qttia dolor etmors noneritibi.
mis.erit, linieo involvit, postea sigitlal. Qtii sigillat ex Salomonercjo de iabernacuio f&dcris, id esi de
parte certiit, portitorem videre non licet; ipsa vero prmsenii stciiti Ecclesim, el de templo Domini, id est
cum acceperit evolvil,resigillat, et videt quid missum de fiiluro stalu ejus materiam sumens, conscripsit
fuerit. Sponsus Chrislus misit sponsm sum Ecclesim liunc librum, qui inlitulalur Cantica canticorum, id
annulmn, id est sacrdm Scripturam, et involvit linleo, est excellensomnia canlica. In quo descripsil despon-
id'est carnalibus observanliis. Prophelm scribeities sationem Ecclesim per incarnulionem Christi, et cu-
sigiilaverunt litteram, qtii ex parte in spiritu futura stodiam ejus, qua hic apud Babylonem a paranym--
videntnl: Jtidwi vero porliiores omnino non vide- pltis cusloditur, el ullimam cOpulalionem, qua assu
rtint. mitur in cmlum.
Sponsa,id est Ecclesia accipiensper clavem David, Ilujtis libri auctor esl Spiritus sanctus, scriptor
id est Chrislum, resigillav.it, carnales observanlias vero, Sulomon. Materia ejus est sponsns et sponsa,
quasi linletim removil. id al Ghristus et Ecclesia, quam dividit in amtcosct
Aurum qttod latuit, id est spiritualem inielligen- amicas, id est in conteniplativos et activos. Intenlio
tiam vidil. Dominus demonstravit Motjsi in monle ejus est animam, jam amore Dei perfectam factam
secttm posilo Christiim incarnandum, et futurum g conjungereDeo. Finalis causa et utilitas est perleclo
Ecclesimslatum et ipsum in dtio, id esl in contempla- libro scire Deum et proximum diligere. Series autem
tivos et activos dividendum. Et jussit sub hac figura circa quam slyltts versaiur talis est: Filiiis regis Je-
arcam de lignis et de auro fieri', alque tabernactdum rusalem desponsavit sibi filiam regis Babylonis pcr
de auro et argento et mre, hyacintlio, purpura, cocco, internuncios; illa tandem fctstidita delegationibus
vysso,[viliscuprarum conjici. Arca de auro et de lignis respondit: Ipse Dominus vesler venial ,et loqualur
facla, est Christus de divinilale el humanitale exi- mihi qttodsibi placeat. Ille veniens subarrhavit eam,
StcllS. commendanseam amicis el amicabus, abiil parare
Tabcrnaadum est Ecclesia, aurttm sapicntes ul nuptias. Denuo reversus cum ingenii exercitu, duxil
apustoii; argenlum, eloquentes, ul exposiiores; ms sponsam a Babylone in Jerusaiem civitntem suam;
doclores; hyacinthus, cwlcslia contemplantcs; 'pur- ilios qui.eam male tractaveritnt, trusit in cqrcerem;
pura, marlyres; cocctts, in dilectione. Dei ardenies; qui honesle, invitavit secum ad ntiptias, et regni fecit
byssus, confessoresvel virgines; pili caprarum, pceni- hmredes.Jerusalem esl rcgnum cmlgrum; rex hv.jus
tentes. civitatis, Deus; filius ejus, Ghristiis; internuncu,
In tabernaculo erat quod dicitur sancta, in quibus prophetw; Babylonia, isle mundus; rcx liujus cij.:-
sacerdotesministrabanl; el eral quod dicebaiur san- tatis, dtabolus; filia ejtts, gentititas; adventus spon ;i,
cta sanciorum, ih.qiiod arca ponebatur. Quod dicitur Christi incarnalio ; arrha, sanguis ipsius; amicmspi-
sanela sunt aclivi, in quibtis doctores laboranl; quod riluales, ut episcopi; amicm smcuiares, ul reges et
vero sancta sanclorum, sunt conlemplativi, in quibus principes. Sponsi abscessusest Chrisli ascensus. Re-
Chrisius habitat. ,' ditus ejus est dies jttdicii; exerciius, ordines angelo-
Quod tabernacuium in domum converliiur, cum rum; mate traclantcs, iimretici el mali Calholici;
Ecclesia de hoc earcere assumpta, in ccelesii palatio carcer, infernns. Honesle tractanies sunl boni catho-
collocabitur. Cujus domus futurum stutum prcevidens lici; nuptim, dulcedo regni cmlesiissine <ine.
Salomon, construxil septem annis domum Domini
Jerosolymis, de lapidibus quadratis, de lignis cedrinis, Explicit prologus.
de auro purissimo. In cujus construclionemalleus nec Tribus nominibus nuncupatus cstSalomon et se-
securis audiebatur. cuiidum unumquodque unum edidit volumen, v dc-
Salomon esl Christus. Templum in Jerusalem est licet, Parabolas secundum hoc est Ydida, id est di-
colleclio justorum, in supernis mdificalio esl in ciciis ieclus, illo rudes et stullos instruit, et sic ab illis
coliocatio. prius incipil diligi. Ecclesiasten autem secundum
Tres ordines sunt in Ecclesia: Noe, Job, Dankl. hoc, quod est Ecclesiastes, id est concionator, qui-
Noe doclores, Job conjucjati,Daniel conlcmplativi. bus illos, quos in proverbiis bonos mores habere
lgilttr lapides quadrunguli sunl liomines conjugaii, docuit concionavit; ut scienles res muiidanas esse
in quatuor virluiibus quadrali, in prudenlia, in for- traijsitorias, eas speinereni. Secundum hoc quod
litudine, in justiiia, in temperantia. Prwicnliu csl est Salomon, id esl pacificus, Cantica canticorum,
in divinis el liumanis peritum existere el providum. quse Grsece"A<7p«K<7fiKT<av, Hebraice Sir hasiriin,
Forlitudo csl nec minis nec prmmiis de bono acl Latine autem Cantica' canlicorum dicuniur, quibus
maium flec.i. Justilia est Deosua, Iwmimbussua red- jani instriictis ostendit Deum verbo et opere deside-
dere. Tcmperanlia estin his omnibiis modttm non rare. Ideoque in Proverbiis ethicus, id esl de mo-
excedere, el impelus carnis refrwnare. Ligna cedrina libus tiacians, in Ecclesiaste physicus, id est de na-
iuiit dociores, quorum operasunl impuiribitia, el re- (ura rerum, in Canticis theologlcus, id est sermo-
 3-21 EXPOSITiO IN CANTICACANTIC. pgg
cinans de divinis dicitur, quia qucehuic realiter, Sa- A. cunVin vase continctur, non niultum redolet; se.l
lomoni vero spiritualiter conveiiire deputamus. Ipse postquam effundiiur, maximum reddil odorem; sup-
enim rudibus in Proverbiis locutus est, ipsc prneci- positum etiam vulneri iuteriora penetrat, et vulnera
pue dileetus, de quo dictum cst: Hic est Filitis meus sanat; sic dum Filius Dei contiiiebatur in siuu Pa-
dilectus in quo mihi complacui (Mallh. m, 17). Ipse tris non reciolebat; sed posfcquamdescendit de eoelo
quoque concionator, qui eos spernere transifcoria,et et incarnatus est, nonjen ejus ubique prsp.dicatum
tendere ad coeleslia docuit. Ipse pacificus, qui de- ost, iii terrisque recepiiim; ct bene intellectum, sa-
slructo pariete fecit utraque unum. navit viilnera peccatorum. Et qnia proedicatum sa-
I.NrROVEUHHS EST TITULATUS : INCiPIUNT Pr.OVERBIAnavit nos, o Christe, ideo adolescenttdw dilexeruni
FILIIDAVID H EGISI SRAEL. le, id est diligent, et quod noviter erunt convcrsae,
SALOM0NIS,
' noii in conversalione veleris, sed novi Adse ambu-
. Ilem Nola. labunt. Cum ergo diligunt le illaepropler oleum no-
Jam dum multis qui non sapienliam, setl perso- •niinis tui, quanlo magis ego. Et quia talis sum et
nam eligunt loqueretur, oportuit ostcnderc aucto- boc per te.
ritatem. In Canticis vero nuilam proemisil, quia VERS.5.— Trahe me posl le, id est proecede ut se-
n.on proedicat, sed tantum perfeclse animse deside- quarte. Etsi caro repugnal, tamen me trahe arlte.
rium ostendit. Amicae, audientes spohsam optantein sponso suo.
Titulus quoque bene congruit Cbristo, qui est Sa- conjuiigi, sponsum quoque assentire sibi dicunt.
:lomon ftlius Dtivicl; id esl manu fortis. Quis enim Dpmina,.tu traheris, nosquoque fide et operse cur-
manu fortis, nisi de quo dictum est? Qui confregit H remtts. Curremus ingredi tecum in illam requiem.
portas wreas (Psal. cvi, 1G). Nos quoque posifcsein odore, id est in bona fama vn-
Regis Israel, id esl videniium Deum, regem quo- guenlorum tuorum:,id estoperum, quseprocedunttibi
que coeleslis jerusalem. Prius enim fideles agno- ex donis Spiritus sancti, post te, id esfcad imitafcio-
scunt Detim, et sic loquuntur in Jerusalem. nem sponsi. Quibus sponsa respondet: Vos dicitis
Historialtter enim prius uncfcus est in Hebron, quod post me curritis, et bene iacitis; quia locum
nnde dictus est rex Israel apudillam paitem regni; habeo vos remunerandi. Nam introdtixit me rex in
postea per to:am Judseam, quoe fuil caput regni. cellaria stta,id estin pleniludinem beatiludinis sua;
Iste Saloroon prsevidens in Spirifcu sancto et in ibi me remunerabit. Ei est diclum a simili, quia si
suo tempore et in fuliiro slatum Ecclesise,hpc modo quisrex debet ducere reginam, prius divitias suas
ad intentionem scripuiroe suae litulos pnemisit. ostetidit. Amiese audienies cam introduclam esse,
Iiicipiunt Caniica canticorum, id est bic babet sperantes ejus beatitudinis participes fieri, apo-
principium colleclio signorum voces exhibehtium, siropben ad Chrislum faciunt, ila : 0 Christe, quia
quse significanl Caiiliea, id est bor.as opej-ationes, sponsam introduxisti, idco ut et nos iiluc .secum
id est bona verba, qua; dicuntur Canlica cantico- introducamur, exsullabimus,iclc.stbene operabimur.
rum. Ac si aperlius dical, bic liolantur opcruliones Quar.do enim quis bene operatur, totuni corpus mo-:
et verba quae excelluat iu perfecfione, omiiia qui- velur. Sic efiam exstdlabimns et Imiabimur, sed
htis Deum laudat Ecclesia. Sic ei'go incipit perfecta inente ; ac si dical: Et bene operabimur ct cogila-
Ecclesia. bimus, quod eril nobis gaudiuin, in le, scilicel len-
CAPUT PRLMUM. p, dcntes, id esl in spe tui. Et quia hoc ad boram pos-
YERS.1-5.— Osctdelur me. Ac si dicat, Ille qui iu sit esse dicit: Memores, id est memoriler imitaiitos
Parabolis, ille qui in Ecclesiaste mihi pisedicavit, ubera tua, id est prsecepta tua, quoe sunt super vi-
ubi dieit: Aucli, filia, etvicie, (Psal. XLIV,11), etc. num,\6 esl meliora ssecuiari scienlia, id esl nuuquam
qui me ab adulterio eripuit, jungat me sibi. Hanc obliviscemur prseceptorum luorum, quse dicunt: Non
enim conjunclionem nolamtis per osculetusy quia quLcueperit, sed qui perseveraveril, liic salvus erit
iste liber nuptialis dicilur, ubi qualuor introducun- (Matili.,XXIY,13). Et hoc merito, quia magislri no-
tur persona;, scilicet sponsus, sponsa, amici et ami- slri qui sunt dilignnt te, ideoque imitatores eorum
cse. Sponsus cnim prius osculatur sponsam, et eam debemus te diligere. Sponsa iiiielligens iilas se vel.e
conjungit sibi osculo oris sui. Et quia ad boram qui- sequi, limens ne defieianl ingrueiitibus malis, pise-
dam jtincti Chrislo, ul Judas, dicit oseulo, illa con- dicit sibi quaeimmiueant, utpostea liortetur ad per-
junctione quoe praecipitur in VetCiiper prophelas, in scveranliam.
Novo Teslamento per apostplos; qui suiit osejus; VERS.i, 5.—Nigra sum, sed formosa, quasi di-
quia pcr eos locutus est. Qttia meliora sunt ubera cat : Si voluerilis iniitari me, oportel vos multas
tttci.vino. Chrislus audiens desiderium animse fidelis, tribuiationes pati, sicut et ego passa sum ; el ponit
sibi respondet: Quia video te dignam, quod opfas elfectum pro causa, id est,nigra sum qtiidem corpore
implebo, vidclicet quia nulries bonos filios mihi. propter tribulationes, sed formosa interius. Vobis
Undc mihi hoc signum est? quia ubera tua, id est hoc dico, qusenitimiiii ut sitib filiaeiiistrucloedoctri-
prsedicatores, qul nulriunt audilores, ut pueros, na, qtiae jam locantur in superiori coelesti Jerusa-
meliora suntvino, id est saeculari scienlia, quaein- ',r. lem..Et ila sum nigra sicut labernaculum Cedar, qui
flat hominem, ul vinum, ut dicitur : Addil cornua merito fuit niger. Cedar enim interpretatur lenebrw,
pauperi (HORAT.. Carm. I. m, ad xxi, 18), quia adhuc filius Ismaelis, qui pro nequilia sua adeo omuibus
competit hsereiicis, qui quodammodo inelius doceiit odiosus fuit, ut nunquam ausus csset in cerla sede
quam soeculares. Addit fragramia, id est redolentia manere, sed semper in tabernaculis,de quo scriptum
unguenlis oplimis, id est donis sancli Spiritus. Opti- est: Manus ejus contra omnes, el tnanus omniurn
mis -posuit ad distantiam carnalium, quasi dical : contra eum (Gen. xvi, 12). Non autem debemiis in-
Quod tui praedicatores benedicunt non ex mala co- telligere tabernacula esse nigra, sed ipsum in taber-'
gitatione, sed inspiratione divina. Sed bene non uaculis. Ita nigra sum immerito, situt Cedar taber-
tantum in voce, sed in opere considerandum est et jiaculum est merilo, sed intcrius formosa sicui pcl-
in cogitatione. Quia fidelis- animse opera ipsa ad lis Salomonis, de mortuis animalibus sumpta, a pilis
Deum clamantia dicunt: Osculetur, dum cegilat, si mundala, arcam Dei prolegebat. Quisque fidelis est^
ila pperor ut digna sim Chi'islo conjungi. Neque enim pellis Salomonis, propier quem camem suam mor-
aKter intelljgendum est Christum Ecclesiae Ioaui, tificat, et mundai a pilis superfluilatum, ct protegit
liisi quia ipsa cogitet: Si hoc egeio, talis cro. Ec- auriim Domini, id est Ecclcsiam, in qua continen-
clesia audiens se a Sponso laudari, seiens quia tur sancta sanctorum, a pluviis daemoniaciimpetus,
onine donum perfectum de sursum est (Jac. i, 17), Nolite considerare quod fttsca sim, scilicet <[uamvis
dieit : Domine, quod bene doceo non mihi impu- palior iribulationes, prppler quas nigra sum, noliie
landiim est, sed noniiui tuo, quia nomen litum, id tameri terreri considerantes qiiod fusca sim, 911«"«
esl fama lui nominis, est olcuin eflnsmn. Oletim (lecoioravit me sol, id est popler. Jerusalem passa
PATIIOL. CLXXil. 17
 E23 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — EXEGETICA. m
suni tribulatioues. Filii matris mem, id esl ideoi A vitse turturis, quae pro canlu gemitum solet edere,
quia propter eum sum pas^a, illi qui jam sunt filii, et quse uno. niarito conteiita est. Per genas ideo
id est instructi eorumprsedicationequorum ego, pu- pi'a;dicatores intelligimus, quia in genis duo notan-
gnaverunl positi conira me, id est imitantes me, tur, dentes scilicet quibus cibus annullatur, et si-
conlra vitia pugnaverunt. Conira me dicit ad simili- gnum est pudoris; quse in fidelibus nolantai' pra*di-
tudinem eorum qui volentes imitari aliquos, ponunt catoribus, in quibus .semper est pudor peccandi, et
se in conspectu eoium, ut plene videant habitum in quibus prsedicaloribus dentes sunt annuHantes
eorum, et quia posuerunl me custodemin vineis, id vitia. Qtti turturi merito comparantur, cum lota
estproposuerunl ut exemplo meo se cuslodireiit. In vita sua sit gemitus et dolor pro suis et alienis vi-
vineis, id est in seipsis, meo exemplo vineis factis, tiis, et uno sint contenti marito, scilicet Christo.
qui interius per virtutes sunt virides, exlerius per Per collum diversa similitudine notamus eosderiiv
tribulationes, per jejunia sicci sicut vinea. Ego au- quia per collum inferiora capili jungunlur, et omni-
lem lantum iliis custodiendis innitebar, quod vincum bus ad inferiora trajicitur, sic per praedicatorespise-
meam, id est vitam meam, per quem vineam aliam, ceptorum capilis nostri, scilicet Christi, transiiiil-
id est alios bonosmihi acquiiercm, quibusesscni cu- tuiitur in inferiora membra Ecclesiae,per eos, quasi
stos, id est me ipsum non cusiodivi, id cst mei ipsius per columnas jungimur Christo ; qui bene monili-
curam non egi. bus comparantur, quia ornant Ecclesiam sapientia
VERS.6-8.—Inclica mihi, tjuem dilicjit anima mca,~ et doctiina, et nulriuut sinum virtutum, ne adulter
ubi pascas, ubi cubcsin meridie. Yox ainicaruni, ac diaboltis maimm violeiitiseinjiciat. Amici, id eslper-
srdicat: Quoniam illi jam imilatione mei tantum" B fecli in Ecclesia, audientts se a sponso vocari genas
sunt provecli, ut non dieanlur filii tui, sed filii ma- et collum, seque promitti Ecclesiosduces ftituros,
tris tuae, id est fralres el patres tui, volo et ego imi- libenter sibi ducatum oflcrunt; ita mttrenulas id
tari te, sed cum video te in tormentis denigrari, est iuaures, quia murenula, dum capitur, in orbem
video non niimis alios ; ideoque cuiii te ab illis ne- voluiafur ul inauris. Per inaures, quse ad aurein
quaani diseernere, o Christe, quein diligil aiiima pendent, pjEsdicaiioneiii, qnae ad aurem tendil,
mea, indica mihi, id esl diseietionem cognoseeiidi. notamus; per lolutidilatem inaurium perleclio-
Ubi pascas, id est iii qiiibus sunt pascua tua, id est nem nolamus picedicationis. Aureas. Quid auro
in quibus delecteris. Ubi cubes, id est frequenter esl preliosius inter melalla ? Per aurum notamus
quiescas, in meridie, id esl iu iervore charitaiis. charitalem, quse infcer virtutes major videtur, quia
Ne vacjari incipiam posl cjregessodcilium tttorum, id magno laboie excoquitur : Ideoque per illud liota-
est ad iniitationeni liserelieorum, qui sunt greges. mus sapienliam, quia magno labore acquiritur. Fa-
id esl bestialiter viventes, non coelesfibus iuhaeren- ciemtts ttbi, id est ad tuain utililatem faciemus prse-
tes, sed lasciviam implcntes, quia adeo se extol- dicalioiiem luam cum sapientia et charilale. Ver-
lunt, ul dicant se sodales, id eslpares tuis, vel anii- miculatas argento, disjuiiclas ut vermes, argento,
cos primos. Si ignoras te, o pulchra. Ac si Chrislus id est divino eloquio, compositionis dietauiiue lu-
dical: Benelacis, quod illos in quiliuspasco,discer- cente, ut argento. El hoc merifo, quia sponsus tuus
nere cupis. Nam s! ignoras te, id est tuos quos tu iuenarrabilia feeit, el hoc est quod dicit. Cum esset
debes imitari, o pulclterrimcimuiienim, id est quo- rex, id est nullius indigens, in accubilu stto, id
inodo sis in virtulibus cseteris seo.iisvalentior, (ies Q ( est in majestate divinitatis suce, fecit me in virlu-
sordida per muiiercs. Ideo seclas accepimtis, quia tibus redundare, et hoc est quod dicil: Nardus tnco,
sieul muliercs pariunt, et liulriunt fiiios, ita quse- id est luimilitas mea, dedii odorem s'uum, id estfor-
que secla. Egredieris, id esl si ignoras, egredere, id mam bonae operationis. Cum superius dixit facie-
est egredieris a eonsortio bonorum. Et ubi, id est mus piurali, hic iileo singulari ulittir, quia, cum
penitus reecdes, id est non tantiiin tu errabis, sed sint plures in Ecclesia, tamen unilaie fidei iinum
etiam alios seduces. T-uabiens posi vesligict, id est suni, el noii lanlum me redolere fecil, sed et in-
imitans dicla et opera gregum, id est bseieiicorum, caruatus et mortuus est pro.ine. Ideoque dilecttis
et hoc esl quod dicil: Pasce, id est vcl nutjies hm- meus esl fuscicuhis, id est pondus, mynha;, id est
dos luos, id esl subdilos tuos, vcrbo ci opere pufri- trisiilise, sed habita; de morle ejus, qiila myrrlia ii;
dos. Juxla labernac-uia pastorum. Haereliciseiuper sepulcris mortuorum solebat poni; unde Magi ad
associant se (idelibus, secl nunquam habiiaiionein cunabulum Doniini vagientis mynham lulerunl ,
Cliiistiante religionis intranl, scd juxta sunt, quia mortem ejus signilicantes mihi ad honorem meuni,
liueles sesimilant, ideoque maxima cura adliibeuda quia pltires sunl qui non inoilo ad honoiem uluntui,)
est, ne pulanles heerciicosesse fideles, post illos va- scd potius ad dedecus, sed .Dominica; passionis re-
ge.mur. Tabernacula paslorum dicit, quia lideles miiiisci suinmus houor est. Inier ttbera mea, id est
quique, qui invigilant ut grcgem custodiant, duiu in proedicationemea commorabiiur, id esl quidquid
iu-hoc muiido sunt, semper quasi impedilione labo- prnedicavero memoria ejus condleluiyvelinliis ttbeia
rant. Eqttitalui mco, ac si dicat : Dixi, si ignoras, mea, id cst in corde, quod inttis ubera silum csl.
egredieris, sed neque ignoraberis neque egredieris. ^"j>Ipsc erat mihi botrus Cypri, id est calix inebrians.
ftam educam te a seducforibus, sicul eduxi iilios liolrus est fascieulus uvarum; Cyprus est insula
Israel a superhia Pharaonis, et hoc cst quod dicit, opiimis abundans vineis. Unde dicit:
equitatui, hoc esl exercitui meo, qtii mihi mifila- VEBS.15-10.—Boirtis Cypri, id est memoriapas-
bat, scilicet existenli in curribus, id esl in superbia. sionis ejus inebriavit me, ul non immemor pro
Superbia enim in curribus residebat Pharaonis, qui meis procdicando, non dubitcm morfcm subire. Yel
inierpretatur diabolus, quasi diceret: Iilis qui erant obliviscitur sui, qui vino Cypri inebriatur. In vineis,
in tempore Pharaonis, assimUavi le, ut quemadmo- id esl in iiiis qui interius virides, exterius sicci facti
dum illos ab ^Egypfo eduxi, cl per mare Rubrum in sunt. Per nie inebriabor apud me, pro illo mortem
terram transduxi deserli, sic et te ab .•Egypto, id subiturus, sed qtiia qtiidaiu videntur vineie, et non
est a tenehris hujus mundi per mare Rubrum, id est sunl, addidit, Encjaddi, id est purgati. Engaddi est
per baptismum trausduxi ad terram promissioiiis, mons et interpretatur fons limdi, id est baptismatis,
id est malrem tuam Jcrusalem, Pharaone ct pom- ad quein hoedi, id cst putridi vitiis convciiiiint, et
pis ejus iu maribaptismatis submersis, ut sic amica agni, id est purgati receduiit. Vel ita : Ideo quia nie
mea
' maneres, redolentem fecit, commorabitur in eorde meo pondus
VEUS.9-12.—Pulchrm sttnt genm tum sicttt lurtu- Irisiilise. Dileclus meus milti, id est semper passio-
ris, ac si dicat: Ego educam le, et boc per genas nem ejus recolens inultuni dolebo, et ipsc iu vineis
tuas et collum tuum. Qui enim sunt gense tua; et Engaddi, id est in nobis erit botrtis Cypri, id est la1-
collum luum, hoc tibi sil signum, quia pulclira; dc- lilia rcsurrectionis ejus, ut per vinuni lielitiam n«-
eore virtutum sunt, scilicctliabenlcs similem vifam teimis. Cliiistus audicns compiiiictioncni proedicatii-
S25 EXPOSmO 1N CANTICA CANTIC. — APPEND. 52G
rum etbenigiiitatem quam erga miuores habent, ad .A malus inter ligna spinarum est amabilior, sic amicns
ipsam quam superius dixit: ludica niilii, elc, dicit : meus inler filios, id est lideles iii Ecclesia. In maio
Ecee quam egressuram dixi, et sordidiun fuluram, tria notamus, fruclum, unibram, el odoi-em. Unde
si te iguores cum et ipsi tibilibeuter assentiant, quos peregrini, a caloi-e solis et labore iliueris. fessi, nul-
duccs tibi ad fidem, pulchra es fide istos imitando, lam magis Optant arborem eujus umbra ab ardoj-e
ei.amica mea, id e«t sic facta es conscia secretorum refrigerentur, et fruclu et odore reficiantui', sic fide-
meorum. Ecce tupidchra es operatione, et hoc me- les, in ardore bujus tormenti et itinere fessi ad
rito, qiiia ocuii tui, id esl provisores tui, quos genas Christum confugiunt, et uinbra confessionis ejus
etcolluni superius dixi, sicut columbarum. In transi- rcfrigeiantur, ejusque fructu, id est Eutharistia
tione dictum est, oculi lui sieut columbae. Sn co- reficiuntur, ct odore bonitatisejus felor vitiorum ex-
Iumba septein naiuras notamus, quse virtulibus fide- pellitur. Et ideo quia talis est desiderabam euht et
lium airootanlur, per quse septem dona sancti Spirl- sedi, id est quievi sastus lormeutorum et ssectilares
lus iipiamus. Ipsa felle caret, neminem lsedit, sic fi- labores devilans. Sub umbra Uiitis <]uemdesiderabaiii
delis, omui felle carens nequitise, neminem dolo cir- secit, idest fj^uctus, idest eucharistia, didcis giit-
cumveuit. Ipsa alienos pullos iiulrit, sic filios iniqui- tttri meo, quia sicut gutlur carnalia, ita cor sapit
talis ineorporat sibi fidelis, et doctriua spirituali spiritualia. Si qui autem it'< remoti sunt, ut jam
nutril. Grana decora legit, sibi fidelis de Scripluris aspectus hominum aufugiant ut plures eremita;, et
sanctis legens, salubres eligit sibi sententias. tn fp- eucharislia nou fiingantur eoipoialiter, sed spiri-
rariiinibus pelrse nidificat, ut serpentum lapsus evi- lualiter, tamen fide et spe utunttir. Introduxii tne
tet, sic fldelis in foraminibus laleris Chrisli ponit Q rex in cellafia. Ac-si dicat, quia ad eum cohfugi,
sedem, et sic diabolum pellit, quia tanla est sibi spes introduxit me in cellam, id est in bealitudinero vina-
in eo qui pro se mortuus esl, quod diabolusnullale- liani, id est obliviosam, id est tanla douavit me bea-
nus possit ingredi. Super rivulos aquarum versatur, tiludine, ut penitus prscteritorum obliviscerer velut
ut in aquis umbram aceipitris prospiciens, acute ad- ebrius. Ordinavit in me charitalem, id est omnes
ventum ejus declinet, et inde pullis suis polum de- ordines charitatis posuitin me, videlicet.ut proxi-
ferat, sic fidelis in Scripluris sludens, declinat ad- mum et Deum diligerem, el inimicum propter Deum,
ventum hoslis : nntle et colligit sentenlias, quibus ne dubitarem pro saltile Uliorum motfcis subire pa-
piillos potet. Gemitum pro earitu habel, sic fidelis tibulum. Fulcite tne floribus. Acsidicat, quia charita-
suis et aiienis ingemi.scitdelictis. Illa audiens laudari tem me fecit habere,ideo vos diligo, et quia vos diligo
se a Sponso, ait : 0 Domine, tu dicis mepulehram, fulcite, id est implete.me in irumerum perfectorum,
sed ecce tu solus naturaliier es pulcher, dilecte mi, floribus, id est v.rtutibus. Ae si dicatur. Ita abundale
in diviiiitate, et decorus in humanitafce.Ego vero per virtutibus, quse vos sustineant, ut sitis digni partici-
le et tuos. Et quia ego pulchra, et tu pulcher, me- pes (ieri donorum Dei in Ecelesia, et ita operamini
rito leclus ndsler, id est scientia ; quo egoelluquie- ut ipsa vos vesliat a frigore ir.iquilatis. Hoc autem
seimus, est floridus virlutibus. Et quia possel iieri vobis dico, non prO terieno commodo, sed quia pro
lft ilante vento tentationis nitorem perdat virtutum, amore langueo, id est ihtolerabililer diligo eum qui
inquit, ul flos campi,-iiaate aquiloue. Tigna domorum ordinavit in me charilatem, quia etiam iiiimicos nos
nostrafum cedrina, laquearia cypressina. Tigna suiit jussit diligerc, cui vos conjungere nilor. Et quia eum
superior pars domus, quse pluvias repellit, per qttoe/-.tantum diligo, ideo imva ejus sub capite ineo, id est
praedicatores inlelligimus, qul Ecclesiam ab imbre sinistra ejus sub capite, id est sub incnle mea, qiiae
dsempniaco tuentur. Per domos diversas, secundum est caput cogitationum. Ac si dicatur. Omnia terrc-
regenerationes Ecclesias iuleUigimus. In quibus di- na quae in creaturis sunt Dei debiliora, quemadmp-
versi lideles coadunaniur, utin doino diverste parie- dum sinistra pars in hornine ad comparationem dex-
les; paries tectum, fundameiitum ceirina, imputri- lerse, erunt sub rnehte mea, id est mens mea despiciet
-biles, id est indefieienles sunt, quorum odor opera- ea. Et dexiera illius, id esl cceleslia ainplexabitur
tiones fugat serpenlis, icl est da;monis. Cedrus esl me,id est quidquid iu iioe HiUiidofecero ad respec-
arbor imputribilis, cujus odor fiigat serpentes. La- tum coelestium erit. Ac sidicatur. Non lajiliHn esp
quearia:.ngstra-,'id est qui infra prsedicatores sunt ut hoc vobis suadeo, sed ipse vobis dicit.
ereniits, sicut Iaquearia, id est cselatum domus sub YEKS..7.—Adjuro vos, filim Jerusalem idesl-alli-
tignis, illa sunt cyprassina, id est imputribilia. Ac go vos, per capreas cervosque Camporum,\i esl pcr
si dicalm- : Et si iri proedicatione non expellant dae- iideles in Ecclesia Conversantes. Ne suscitetis et ne
mones,; tide tainen el opere indeficientes sunt. Cy- commoveatis a quiete inenlis, idest ut sitis obedientes
pressus est arbor impuiribilis. Cui respondet Spori- magistris vestris. Dum aulem fiaelibus noii rebelli-
sus. Bene dicis me pulciirum, ideoque Icctulum no- btts prsedicat, quasi in-lecto quiescit. Vel si ad
strum Ooridum, quia ego sum borior campi, id est boram repellatis, nou lamen evigilare facielis, id
lionor Ecclesise. Per campum ideo Ecclesiam intel- est ex tofcoconturbelis dilectam meam, idest spou-
ligimus, quia quemadmodum diversi in campo na- - sam ineam, quoadusque ipsa v.elit, scilicetvos curri-
scuntur flores, sic in Ecclesia diversi fideles. Vel- gere, idest quod diu in vobis displicuerit, -quod sit
j.
campus esl planus et apertus, sie fides saiietorum. " dignum correptione. Per hoc quod dicit, adjuro,
CAPUT II. notanus eos eam volentes quibus proediealur ad
YERS.1-G. —Ego flos campi et liliumconvallium, fidem sanctorum convertere. Non enim valerct ad-
id est lionor humilium qui irrigantur aqua praedica- juralio per sanctos Dei ad ihfideles, magisquod si-
tionis slillantis ab utroque monte, id est Veteri et quis pagarius aliquem per Jovem adjuraret.*0 fiiiae
Novo Testamenlo. Ei sictit ego sum lilium inier spi- Jerusalem, scilieet fuiuroe.In caprea quatuor notan-
nas, id est lonnenta pungentia, et non amitto odb- tur, quaa fidelibus quoque convcniunt: Aeutus visus
rem, sic tu amica mea es inter filias, id est diversas herbas eligendi salubres, sic fidelis divirias seiiteis- .
sectas, quse te puiigunt ut spinae; tu tamen nitorem tias. De monte admontem ascendunt, sic iideles
virtutum teues. Vel ita : Ego flos partus, quia sicut de virtute iii virtutem. Cibtun comeslum rumiiiant,
flos sitie mistione emiltitur, sic Cliristus sine semi- fideles divinas sententias intellectas^ad memoriam
ne, id est campo inarato, id est ab inlemerata Vir- reducunt, Si quando vulneratur, herbam dictamnum
gine procreatus est. Et lilium convallium, id est comedit, sic fideles, si quando sagitta diaboli percu-
gloria et decus bumilium .parentum. Sicut enim tiuutur, aj Christum recurruntet sananltir. in cervis
lilium sum iiiter spinas, id est tutores, sic, lu amica tria notanlur. Se; penles transgluliunt, et posiea cur-
niea debes esse inter filias pungeiites. Et ipsa plura - runt ad fontem ; quo gustato purganlui' a veneno.
si paliar, ad te, coiifugiam , cujus fructu, etumbra et pilis renovantur, fideles quoque, venejio gustato
reficiar, et odoi-e. Vel ita. Nonest mirum.si hono- diaboli, ad fontein Christum currunt, et.pi.Iis vitio-
reni ijiter spiuas retineo. quia tu inc susfines. Sicut jum nudautur. Cum fugaiiiui^a- caisifcus coi-iiiijus
 S27 HONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS 11. — EXEGETICA. 523

Etiper iergum posilis, per spinas faciunt sibi viam, ^' est, nam audivit prscdicationem meam. Christus se
ut ibi impelum eorum devitent, sic iideles cornibus turluri compaj-at propter castitatem et gemilum vo-
virtutum super fragilitatem carnis positis, devitant cis. Ficus, id est Judea hacieiius sterilis, protuiit
iniiias tyrannorum. Mutaiu pascua, in unum congre- grossos sttos, id est bona opera. Vinew, id est gcntes
gati qiiasi agmen facitint, et sic praecedcns unus- . futuraeidvinese florentes in opere, dederunt odorem
quisque capui sequentis supportat ne delicinnt, suum, est famam bonsc operalioriis. Snrge, prope-
propter onus corauum, sic iidelis si videril proximum r.a, amicamea, dicta. columba mea, propter interposifare-
egere iiecessariis, supporlal euni, alimeiilaprsebeiis pei-it snperius In foraminibus petrw, id est in
ei, ut sanctus Nicolaus illi qui stupro filias desti- vulnei'ibus Christi.. Quidquid proedicesde vulneribus
naverat. Si viderit eum poenilentia peccatorum Christi, ne exeat quin deillo ioquaris, qui sunt tibi.
gravari, allevat—eum, partem in se i-ecipiens. in .hosles, ul foramen peirse, columba; est iu serpe.n-
YERS.8, 9. Vox-dilecti mei. Ae si dicat : Ista tes. In cavernm maceriw, id est in custodia Patrum,
vox quam modo dixi, non est mea, sed dilecti mei. quia mulli pi-ophetoead uimm lendunt, ut niulti la-
Tunc enim nos adjuiavit, et. omne genus humaiium pirics ad paiietem cnustrucndum. Ojtcnde milii ja-
quahdo pro nobis redimeiidis dign.alus est earnem ciem tuam, id est mentem tuam.quia ut homo in facie
Buscipere, et mortem subire. Quis enim tam durus, aspicit, sieDeus in corde. Acsidicaturmeo. : Ila sit mcns
tam lapideus est, cum sit ratiouabilis, si noverit tua pura, ut digna sit in conspectu Sonet vox
Deum tanta pro servis passum, qui non cogitet se ttta, id est prsedicatio in atiribus meis, id esl talis sit
nionilum fuisse ad palriam unde est oriundus i'ever- ut digua a roe exaudiri. Vere si prsedicaveris, a me
ti. Quasi ipse Ciiristus voee sua locutus esset: Ecce jj exaudieris, et faciem tuam videbo. Nctijt rox lua
veniet iste. Ac si dicalur; vere hoc modo locutus dulcis, el facies tua decora. Gctpilcvobis vulpes par-
est. Nam ipse vehit incarnari, ct advenlus ejus valet. vulas, qum demoliuntur vineas. Ac si dicat: Tu qu|-
Ac si esset locutus, si rationabiliiafem babueritis, quidem prredicabis, sed eavendum esl ne haeretici
S:diens, iclest venit iit sallussiios oslenderet, scilicet praedicando le decipianl, et hoc csi quodnedicit, ha- ea-
de coelo in uterum, hinc hi crucem, et reliqua. In pile, id est intercipile sententias eorum, quid
monlibus, id est in appslotis, sed nos minores quasi beant contra misccre. Vulpes, id est bacreticos, pro-
colles transiliens, quia pro parvitate inlelligentise pter astutiam, parvulse, quia se humiies fiugunt.
non pleniter saltus suos uovimus, ut apostoli quibus Quaedemoliuntur, id est eorroduiit dente dccepiionis
secreta coeleslia paiuerunt. Similis est dilectus osten- vir.eas, id est Ecclesias, et cavenduin est. Nam vi-
sione, qualis venit in praecedenti versu ostendit,per nea, scilicel futura, floruit, id est jam incoepit bene
quos veteres, qui pleiiiteradveiilum ejus noverunt, et opei-ari, et dilectus meus loquilur tnihi,nos et ideo iili
pleniter tcstimonium adventus ejus perhibere polue- obediam donec aspiret, id est refrigerel a labore
i-jnt. Nunc enim quia sapiens et velox in desliluen- niundi dies, scilicet judicii, et inclinenlur, i.d est
Ais peccatis, et lacieudis miraculis, in caprea discre- transeant umbrm, id est tei-reiia.
ticneni, qui fuibsent eligendi, qui non, in hinnulo Et ut obedire tibi possim, ut ad efTectum perve"
velocilatem, qui par-enlibus velocior est in cervis, nial, rcspirci, id est appareat te mihi in auxilio ad--
patriarcbas, de quorum progenie aposfoli, et ipse esse. Ssd quod dixit revertere, notaiiduinenim est quas
Chrislus secundum carnetn natus est, accipimus. dam prsedicationes non exaudisse. Tune vide-
Vere ipse erat vclocior, neque eiiini levita, neque ru tur Deus abesse, quando auditores indurari non
sacerdos semiviyum qui descenderat a Jerusalem iu acquiescunt. Similis esto caprem aculum visum ha-
Jericho a vulneribus sanaverunt, donec Samaritanus beus, binnuloque cervorum velocius miracula fa-
eum in jumentum postiit, et slabulario commisit. ciens, et genus humanum ab boste rcdimens, id est
En ipse siat. Ac si dicatur : Quandoquidem vos ita venias ut cito eligas qui sunl eligendi. Sttper mon-
adjurat ipse, b.enesuls et ipsi obedire debetis; quia tesBclhel, id esi nos profegasqui sumus montesDei,
ipse slat post parietem, quia ipse moratur ad des- id est praedicatores in domo Dei. Belh enim reverti inlerpre-
miciida vitia noslra, quaj sunt quasi paries inler latur domus, vel Deus. Domiiie, lu debes ut
nos ct ipsum, el hoc est dictum ad similituainem per nie prsedicatio lua replealur, quia nisi quis prse-
alicujus principis, qui cum vult alicujus civitatem dieel iliis, non poterunt converti magis quam ideo ego
iiilrare, stat juxla muros tam diu, donec interpellat potui. Sed quia praedicatores me invenerunt,
eos respiciens per fenestram. Cujus gralia nostri eonversa sum. Et hoc esl quod narrat.
miserta est, per fcnestras, id est per prsesentia mi- CAPUT III.
racula, quia sicut feneslrse domum illumiiiant sic YERS.I-S. — In lectnlo tneo, id est eram in le-
miracula Christi coida homiiium. Quod vero di.ci- clulo, id esl in "terrcnis divitiis in q-.iibusdormivi a
nius proeseniia, non babemus auctoritalem verbi, boiio in peccatis. Per nocies, id est per paganos au-
sed per hoc quod sequilur, nolamus prseterifa. Et ctores, qui ad inferni nociem ducuut, qumsivi. id est
bene respexit, quia non lanium praedicavit, sed mi- imilando exempla corum, volui jungi i)eo. a quibus
3'acula fecit, ut qui nobis nollent credere, saltem iioinen Dei audivi, non viam quoe ad etim leudil,
m raculis acquiescereni. Tanta enim alientio reme- ^ qtiem diiigil scjlicet anima mea, id est intenlio mea.
dendi nos erat in eo per eancellos, id cst per prse- Qusesivi illum. Ac si dicatur, sscpius pro nimia af-
terilos Patres, videlicc-tMoysen ct Aaron el caeteros ilictione, et non inveni, id est non potui haberc noti-
nobis multa miracula. proiiiisii, qui Ecciesioeprin- tiam osculi sui super illos. Et ideo proposui mecum
cipium fueruni, velut eancelli sunt templi. dicens : Surgam a lccfulo vilioruin, el circuibo civi-
VEUS.10-17. — En dileclus meus loquilur milii, tatem, id esl nitar imilari dicia el facta illorum qui
id est in illis prsedictis vobis dicit, hoc est mihi ut srint in civilale, id est in Ecclesia. Quia sicul civitas
vos ad fidem ducam. Surge, id est propera, lerrenis circumdala est muris el magis culta in urbanitate, sic
. poslhabitis; propera absque dilatione amica mea. fjilclcs in virtutibus colunlur, quibus tulantur : Per
totumba mea, in fide, formosa mea in operationc, vicos eiplateas, quse ciicumeuni civitalem, id eslcir-
et veni,i&est fac alios venire,quod potes benc facere. cuibo civilatem, ut quem dilig.t anima niea quseram
Jam enim hiems, id est frigus imquitalis, transiil; per vicos, id est marlyres, qui acriorcm ducunt vi-
iniber, idest persecutio tyiannidis abiit et penitus tam. Per plateas, id esl confessores et caeteros bo-
recessil; ftores, id est inflia virtutum apparueruni, nos, qui laliorem viam baberit, id est imilando eos.
id est incipiunt bene pperari, quod esl signum vir- Qumsivi iltum, scilicet per lioelem, nt non inveni.
tiifis in terra noslra sed futura, quicunque se colunt Ilepelifa est eausa superius diela. Ideo autcm islos
voinere correetionis pro spe seternae ieiiibnlioiiis. imilor, ctim per auditores, id est, libros gentilium
Tempv.sputalionis, id est ut auipiitentur prsetlicatio- non perfeci, quia invencrunl mc, id est prsedicave-
n.esuperilua, si qua in eis mancant. Vcx turturis au- 1-unt mihi vigiles, id esf prsedicaiorcs, qui vigilant
diia esl in terru noslra. Ac si dicaiur : Vere lempus ad custodiciulam civilalcm, quibus dixi : Num quem
S29 EXPOSiTIO IN CANTICACANTIC.— APPEND. Sott
diltgil anima mea vidislis ? Ac si dicatur : Priusquam A _ et sapientes, tales videlicet in quibus filius hominis
illis crederem, perscrutata sum si lalcs verbo et caput reclinaret. Ascensum purpureum, id esl cru-
operequod vidissent, id est habtiissent noiitiam Dei cem Christi, cujus exemplo lierent purpurei, icl est
vivi. Paululum cum pertransissem eos quasi perseru- martyres, propler ruhorem purpureum notamus,
tata sum eos, didici errorem nieum per illos exuere, sanguinem quo ascendunt in Jerusalem. Media cha-
et cum paululum pertransissem ab errore meo, ritale constravit, propter filias Jerusalem, id est or-
per eos, id est prsedicationem eorum. Hoc aulem dinavit lectum media charitate, id est ut alii prseter
dictum est, t.siu diceret, transitum feci de loco ad martyres ascendant, et hoc propter ftlias Jerusalcm,
locum : Inveni qucm diligit anima mea, majorem non propter filios, id est propter molles, qui marty-
ardorem ber.e operandi habitu, vel majorem seien- rium sufferre non possunt. Hic Dei miseiicordia
(iam, et quia eum inveni et meo desiderio et osteri- notatur, qui non omnes marlyres juliet Geri, sed et
sioue vigilavi, tenid eum, id esl a memoria mea illos qui sunt lectus ejtis, chaiitatem jubet mediam
nunquam postea dicessit,- nec dimittam, donec iniro- babere, id est communem martyribus et cseteris.
dticam, id est manifestem eum prsedicalione mea, Egredimini. Ac si dicatur, Cum talis sit Salomon,
in domum, id est in nationem genlium, quse est ma- egredimini ab errore vestro, et videle, id est Salomo-
ter mea carnaliter, et non soium in gentem scilicet nem esse, cognoscite Regem regum, et Dominum
introducam eum, sedetin cubicidum gsnitricis mem, dominanlium. Vos filiae Jerusalem, si cognoscilis
id estiii cor quorumdam de genlibus.qui stinf gerites Regem vestrum, eritis cives ejus, vos positaein dia-
earnalitcr. Per cui ile idea cor lntelligilur, quia, sicut demale, id est in memoria ejus, qui fuil causa coro-
in cubili membra ita incorde cogitationes versantur. r» i nae sibi devicto hoste, et prssda reducta. Quo scilicet
YERS.5-9.—Adjttro vos, filim Jerusalem. Chrisfcus, diedemate coronavil etim maler sua, id est sancfca
audiens cffectum genlilium in convertenda Judsea, Maria, in die, id est habenlis in memoria diem de-
adjurat ipsps convertendos ne sint rebelles. Vel ipsa sponsalionis ejus, id est morfcisqua Ecclesiam sil;i
in gentililatem, ne aliquam vim faciat quibus proedi- desponsavit. Et in die Imliiiw cordis ejus, id est iia-
cat. Qttm est ista qttw ascendit, de virtute in virtu- bentjs diem resurrectionis, quae fuit lseiilia cordis
tem, sed hactenus per deserlum, id est per gentili- ejus, id est apostolorum et reliquorum boiiorum.
tatem, bactenus a lege desertam et miraculis divinis. Yel ila : In diademate, id est mementote passlonis
Sicut virgula fumi, id esl rectam in virtutibus, fumi, quando spinea corona apposita est sibi, qua coro-
id est bonarum operationum, ex aromaiibus, id est navit eum mater sua, id est Juua^a et in die despon-
eonfesscris Mirrhw, id esfcmartyrum thuris, id est sationis, id est nalivitatis, quia cum carnem assum-
confessorum, et universi pitlveris, id cstomnium bo- psit, Ecclesiam sibi desponsavit. Quod sequitur,sicut
n; rum qui coiiterun.tur jejuniis, persecutionibus, ut scriptum est:
pnlvis, el pigmeniurii, id est Christi, qui conficit CAPUT IV.
virtutcs ui pigmentarius species. Hoc est dicere : VERS.l-o. — Quam pulcltra cs, amica mea! Cliri-
Ipsa est vii-gula, id est recfe lendens atl alla, quoe stus audiens nimium affeclum ejus, sie eam laudat
reciitudo est habens famam bonoeoperationis, ethoc per singula. Quam pulchra es, scilicet in opere, id
sacundum omnes partes,vide!icet iiiarlyres, confes- est in virtutibus, amica, cui quyecunque audivi a
sores, ct certos bonos, ex quibus onmibus caeteros Patre nuutiavi, quam pttlchra es, scilicet in opere.
Christus quasi aromata coniicit. En leciidttm, scili- ,_, Oculi lui, id est provisoi'es tui, columbarum,
cet Ecclesia gentilis respondet dicens : Non est mi- *-* * id est sunt columbse,
septem dona sancti Spirilus.
rum si talis suin.En leciulum Salomonis, id cst mei, Absqtte eo quod inlrinsectis latel, et cuni appareant
ubi verus Salomon caput reclinat, Sexaninla, id est exterius virtutes. Capilli lui, id est moiliores, qui
qtii cuslediunt sex cpera misericordia;: visitare iu- adhserent, ut capiti capilli, sicut greges caprarum, icl
iinnos, vcsfcire nucios, sitientes potare, esurientes "estascendentes de virtute ih virtul-cm, scilicet pei-
cibarc, et caeleraquae in Evangelio leguntur, quique gregem concordiam notamus. Qum ascenderunl de
servant Decalogum mandaloiuni, id est perfecti, et montc. In hoc quod siint montes, videlicel. Galaad,
fortes, id est perseverantes. id est ex fortissimis id est acervus lesiimonii, id est omnes maityres..
Isracl, itasunlperseverantes utperscverantissimi, in Martyr enim teslis est. Galaad eslmons iri quo Jaeob
omnibus Deum videjiles. Ambiunt, id est nocle et die et Laban congesserunt acervum Iapidum, id est te-
vigilanl, uf leetum custodiant, id est se et alios. Om- stis foederis. Denles lui, id est prsedicalores, qui
nes tencnies gladios, expositio cst quam ambiunt. vitia conierunt, sicut greges ionsafum, id est tonsi
Gladios, id est verbum prsedicalionis, quia occidunt ipsi a superfluitafcibusufc oves a pondere lanse et
homiiics in hoc quod sur.t oecidendi,et quia quidam, sordium. Quw ascenderunt de lavacro, id est de ba-
elsi sciant, 11011tamen apti, dicit ad bclla vitiorum ptismo, id cst de lioe quod sunt baptizati ascende-
doclissimi. Et quia restat ut cujus vila conlemnilur, runt ad montcm virtutum. Omnes scilicet tui sunt
piseilicatioquoque coiitemnatur, addit et ensis cujus- gemellis fetibus, id est in dilectionc Dei et proximi,.
que, id est vigilans custodia, super femur stiuin, id et steriiis non est inter eas, qui opus bonum nc-n fe-
est caruis coucupisceniiam, quia in femore orilur _. ciat. Sicut viita coccinea labia luct, id est prsedieato-
libido. Et boc propier timores nocturnos, id est oc- "' res tui Vetcri et Novo Teslamento, scilicel vei:bo et
cullas insiilias diaboli quse ducunt ad noctem, et opere,concordantessuntvitta.scilieet concordantes,,
quomodo aiiquis ad lecttim iiluni provenire possit, liganles praedicaiione fidelcs Ghrlslo capiti suo. QuL
id est ut sit ipse lectus, ostendit. Fcrca/Min,id est et sunt coccinei, id est rubci sanguine martyrii, id
mensa, iu qua debemus rcfici, ut posiea quiesca- est efcalios ciocent et in se martyrium sustinenl, efc
mus in iecto, id est Scripiura, sibi, id esf ad bono- hoc probafc quia ipsi sunt vitt;e", quia eloquium
rem suuin; rex Salomon, id est, Christus, cle lignis, dulce. Neque enim oculum pro oculo exigis, sed ini-
id est de thuris, Libani, id est candidoruni. Libanus niicuni diligerc. Sicut fragmen mali punicigenm tuw..
iiiterpretatur candidaiio. Et hoc est dicere : Ad ho- Et quia vitia devoranl, sed exterius martyrium su-
norem Ciiristi factaesunt Scripturse de.vilispalriim, stinentes. Su.nl autem alha in multitudine virlutum,
ut iiios imitando asccndamus ad leclum. quia poma in Africa exterius sunt rubicunda, si vero
VERS.10,11. — Coltimnas fecit argenleas, id est iragautui- iiiterius,. sunt alb.a, et granata, per quse
Yettis et Novum Teslamenliim fecit lucem et nilo- notamus multiiudiiiem virtulum. Absque eo quoclin-
rcm eloquii coelestis, quibiis inniterelur Scripiura trinseciis laiet,, exposifcumcst supcrius..
iPalrum, quia, nisi affirmarenlur gesta Patrum non VERS.. i-1:. — Sicut. turiis David collum itttim, id
discrepai-e a prsecepto Novi et Yeteris Testamenli, est prsedicatores tui, quiLvs niinorcs copulaniur
stare non possent. Reclinatorium aurettm, id cst €hrisio,aquibt!.s vcrba pnedicationis Irajiciuntur in
illos qui et vitas Palrum et Novum et Yctus Testa- membra Christi. Sicut turris David, id esl iiiexpu-
nieiitum exponcrent, fecit aurcos, id csi, eharitativos gnabilis dcfensio e|us qui csl niatiu forlis, quia efe.
551 IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS II. — EXEGETICA.
miiites sui hostem diabolum effugant. Qttw mdificata A f ritm, id est fama tuoriim operum quibus vulnera
est cum propttgnaculis, idestfirmis sententiis quibus diaboli sanantiir sttper omnia aromata carnalia. Fa-
expugnelur, repeilatur. Mille elypei, id est, infimtae vus disiilicins labia lua, id esl prsedicatores lui in
bonoe opsrationes, quae fideles protegunt ut clypei, nova et veteri lillera consonantes, ut labia -tua,
pendent ex ea, id est iuterius apparent. Omnis ar- ad inviccm smit. Favus disiillans, id est fluentes, et
malttra forlinm, id est omnes bonae operationes, talis est eoruni prsedicatio. Jfe/.id est fortis prsedi-
onmes ser.tentise tales sunt, quibus foj'tes pugnare calio, et lac, id est suavis. Mel enim rion dalur in-
et lueri possunt. Dtto ubera lua,'\d est doctoi-es qui fnntiijiis,. scd lac. Sub Ibigua tua, id est in corde.
inanifeslant spiritualem inlelleclum duarum lillera- El odof, id cst fama vestimentorum iuorutn, id est
rum, velcris scilicet et novte, sunt sicut duo hinnuli bonorum operum, quse vestiunt coram Deo, sicut
caprcm ge:ne!!i',idest secundum utrumque velocioi'es edor thuris, qui omnem feforem expellit.
in complendo comparanles. Caprc-a;, id esl Pathim, YERS.12. — Hortus conclusus, soror mea, sponsg,
qui desciipti erant in cligendobonum et racusando quasi dicat : Ideo ad te vadam, quia potero in te de-
nialuni, et de virtute in virtutem ascendenies. Ge- iectari, qui es horliis, id esf replela mullis virlulibus,
inelli, id esl coiicordanles, qui pascttntur in litiis, in conclusus circumqiiaque clave virtutum, ne quis bo-
candidis virtutibtis, donec aspirei dies et inclineninr nus egrecii, aut malus ingredi possif, hortus conclu-
ttmbrm, vadam ad montem myrrhm. Ac si dicalur : sus virtiitibus et opcrati.onibus. Fons, id est quem-
Cum talis sit ut dixi,vadam ad montem, id est appa- adniodum fons irrigat totuni horiuni, sic fons bapti-
i-ebo per miracula essc in te qui es inpns».!/rr/«B, smatis lotam Ecclesiam. Fons, id est in illa Ecclesia
id est martyrii, quia myrrha ungebantur corpora B 1 est bapiismus, signatns erucis signaculo. Emissio-
inortuorum, ut incorrupta servarentur, sic marty- nes tum. Ac si dicat : Ttt talis cs, sed illi qui prsedi-
rium non con'Uptum scrvat fitleles a tentationibus. catione converluiifur, quasi einissiones, id est vir-
Et ad colles tliuris, id est ad eonfcssores, quia, et- guloe, quse ad radicehi magnarum arborum pullu-
si non sint tam aiti ut martyres, tamen vita.eoium lant, erunt paraclisus, id esl delicise malorttm ptini-
redolet ul liiiis. Ac sic dicatur : Et in marlyribus et corum, id esl niartyrum, et erunt emissiones tuse
in eonfessoribus miracula osfendam, et non tanlum cum pomorum, id est confessorum friiclibus, id est
quod cs martyr et confessor, sed qttia tu puiclira es, quos ipsi convertent, id est tales erunt in quibus
et secundum minores amica mca, et macnla, id est delectenlur magistri eorum, videlicet et marlyres et
iutermissio bene operandi non esl in ie, quia fidelis confessores. Ideo per Pmnia confessores accipimus,
cum dormiat Domino dormt, sive eomedat Doinino quia prius dicit punica, poslea poma. A.bsolute dicit
comedit. Et hoc est dictum ad similitudinem lori- eruntiilse emissiones Cyprus cumnardo. Cyprus est
ese,iibiforaniii)aannuloruminacu!aevocaiilui',perqiia; arbor in Mgypto, cujus fruetus cum oleo coquilur,
minimum ferrum quem perrumpit, sed opera fideliurii et fit regale unguentum, sic fidelis bujus mundi te-
adeo sunt assidua, ut iiullafcenusperrumpli possiiit. nebris exiens, emitlit fruclum donis sancti Spiritus
VERS.8-11. — Veni de Libano. Ac si dieatur: coctum. Unde Chrislus qui est Rex regum uiigitur.
Cum ego te lanfum diligo, veni, id est persiste, ita Nardus est arbor humillima, tamen odorifera, ita
ut te et alios excolendo, ut eursu consummato et lide fideles huroiliter habent, reddunt tainen odorcm
servata tandem in selerna heatiludine recipiaris. De bonse operationis. Nardus cum croco, id est buhiiles
Libano, id esl de candore virtutum. Sponsa mea, Q { martyrium sustinentes. Croeus enim berbaest rubei
quia iiiios mihi nutries. Quod ter dicit veni notan- coloiis, significans martyrium. Fisluia et cinnamo-
dum est, quasi dicat veni in puerilia, ut Joannes mum. Fislula est arbor duri corticis, qui contrilus
Baptista ei Nicolaus, vcni in juventule, ut Martinus, bibitur, et sanat viscera, sic fideles in carne contri-
veni insenecfute, utJoannes evangelista, Yeni sponte iioiiem patiiintur, qtia; in anima sanat. Cinnamo-
et eoaclus infirmitate, et de purgatoriis locis. Coro- mum est radix cinerei coloris, et interpretatur iin-
naberis, id est ita venias ut cligna sis corona glorise. T.iacutalv.s,et significat illos qui per pcenitentiam
De capiie Amana, id est prsedicalione tua eonver- liunt immaciilatret reputatione se faciuiil viles ul
tentur, qui sunt capita inter membra diaboli. Amana cinerem. Cum ttniversis lignis Libani. Omnes nilore
mons est, et interpretatur noclttrna avis, id est clia- virlutum candidati et validi. Ac si dicat: Omnes qui
boliis qui circumquaque hominibus occultas pouit per cyprum et iiardum, etc, designari possunt, per
insidias vigilando, quasi. in nocte, id est in obscuro. te coiivertentur, id estqui pra;ter istos boni-signifi-
De vcriice Sanir, id est de illis qui superiores et al- cantur. Myrrlia et aloe. Per myrrham passionem
tiores videri volunt interne, quia Sauir interpretalur martyrii notamus, per aloe quse in gustu amarissima
Dcv.s ligiliarum, id «st diabolus, qui invigilat ut est, inierius vero recepta saiiatafiiictionem earriis^
qupseunque devoret. Et Hermon qui anathematizant jejunando, vigilando, et coefera nolamus, quie dum
peccala sua pooiiilentiam ageiidc Herraon iiiterpre- fiunt aspera et iuloleraliilia vidcntur, sed tamen ani-
tatur attathematizans. El de cubilibus, id est de illis mam intriiisecus sauant. Cttm omnibus pigmentariis,
iu quibus Ieo quiescit, id est diabolus propter crude- id est cum omnibus donis Spiritus sanCti. Et pul-
lilatcm. De montibus, id est de illis qui sunt moutes rj | ehra cst conjunctio arborum cum unguenlis, quia
inter pardos, id est hsei-eticos,qui gloriantur de secta cum carnem a lascivia refrenamus, consequens esl
sua ut pardi de coloris varietate, Vulnerasti, quasi ul majora dona Spiritus sancti rccipiamus.
«licat: Rogo te venire, quia diligo nimium te. Dictum YEUS.15, 10. — El fons liorloritm puleus aquarnm
ad similitudinem amantium, qui sagitta amoiis vul- vheniium, quce.fluitnt impeltt de Libctno. Descripsit
neranlur. Soror mea, id est cohseres spousa;proptrr emissioncs fuluras, nunc autem unde irrigantur,
iiuliituram liliorum. Vulneiasti cor ineum repetilio videlicct a fonle baptismalis, qui est fons hortoruin
ftinoris. In uno, id est in unitate fidei, octtlorum, id Ecclesiae, unde tofa irrigala cst. Putciis arjuarum
est provisprum (uorum, et in uno, id est in uniiafe viveiitium, per puteum continculium proftiiidiiates,
crhie, id est criniiun, quia pluies unius, id est audi- jd est mystcrionim, per aquas vivenles dona sancti
toi-um, colli itti, id est prsedicatoruni tuorum, id esl Spiritus," qu;e nunquam dcficiunt. Et boc est dicere,
projJter tinilatem pr;eclicatorum luoium et uni- fons baptismalis continet mysleria donorum sanct^
ialem -luditorum, qui cii-.cumdant praedicatores ad Spiritus, quaefiuunt, sciiicet in subditos de Libaiio,
juidiendMii prredicalionem, ut criiies colliim. Et jd est de candidatis viris et prxdicatoribus. impetu,
ideo quia putcliriesjintniammceittm, itieslilli qui non- id est nullo vitio obstante, id esl ifa pleniler Spiritus
(iinn satagunt ad prsedicandum, et iu qnibtis spes sancius per proedicatores operatur iii audhorjbus ut
liuilum est, sicut in.mammis spes cst lactendi, Soror niillum vitium queat • resistere, Surge, aquilo, el veni,
inea, sponsa mea, et ptdcliiora sunt ubera luu vino, ausler, ac si dical Ciim laiis sil hortiis metis el ta-
iJ est peifecli prsedicatores tui sunt mcliores vino, les emissiones fultirse; surgc ergo aquilo, icl esf lf«
jd est s:«culari scieiilia. Et odor unguentorum tuo- Salanas in fj-igiditatciiijid csi qui infrigidas nicnWs
 535 EXPQ8ITI0 IN CANTICACANTIC. — APPEND, 554.
iiomhium a fervore charitalis. Surge, id est prsepa- A iterum saeeularibus, dimissa prsedicatione, cum ipse
ra lead impugnandum meos, et veni, id estin mem- dicat: Aperi mihi, soror mea. Lavi pedes meos, id
bris tuis infer tormenta eis. Atister, perfla hortitm estmeliori intentioue operum eorum, ut tautum
meum, id est sed tu "Spirilus sancius fla per hortum npn verbo, sed opere bonitatis exemplp dimiltendo.
. meuhi, id est inspira meis ne deficiant in tribulatio- VERS.i, 5, — Dilectus meus misil manum sttam.
iiibus, el fluent aromata Ulius, si perseveraverint Ac si dicat: Bene potei'0 proedicare, quia dilectus
passi, lunc diffamabuntur eorum bona opera. Yel meus misit, id est immittet marium stiam in auxi-
ita, ac si dicat, tales erunt emissiones luay ut lioc liuin meum. Per foramen, id est auditorum aures,
fiat. Surge, id cst recede, aquilo, qui horto meo id est ipse faeiet ut ipsi libenier auscultent per fo-
insidiaris, et veni, auster, sancte Spirifcus pcrfla ramen, scilicet laterum suorum, id est cum ipsi au-
liorlum mettm, id est inflamma illos qui sunt fuluri dienl me pro redimeiido buniano genere esse pas-
horlus meus, et tunc fhient aroniata. sum, compuiigenlur. Et vcnlermcits, id est mollio-
' res mei intremiscenl pro peccatis sui dolentes. Re-
CAPUT V.
spicicntes ad tactiim ejus, sciiicet auxilium ejus.
VERS.1,2.— Venialdilecliis meusin horlum snum. Ideo surrexi id est surgam, .apsrire scilicet eorda
Sponsa a dilecto se laudari audiens, sic ejus adven- lidelium dilectomeo. Manus mem, iil est ideo bene
4um adoplat: Quoiiiam lales emissiones mea; sunt, potero prsedicare, quia auxiliuin sponsi adest, et
ct boc per roe fieri non potesl, vcnial igitur dile- ideo quiavita mea non est confemnenda, quia boc
«tiis meus in me, hortiim suum, itl esl ostendat per est quod .clicit: Manus mcm, id est operaliones mese,
miracula seadesse mihi in prseclicatione. Ut cotne- „g slUlaverunt, id est. emiltendo oslendere myrrham,
dat, idesl delectetur ih fruciibus pomorum suorum, id estin operemeo possunl percipi, quia, si necesse
id est super nos, qai sumus poma sua, ac quserat sh, moriem non recusabo pati. Digiti mei, id est
tales qui fiant horltis ejus. Christus adventum suuth discretio prsedicatioiiis mese, pleni myrrha, id est
sponsse promiitit dicens : Rogas me venire et ego charilate. Myrrha euim ungucntuin, unde r.otahius
veniam. Unde sit tibi signum, quia ego olim veni in doua sanctiSpiritus, sed additproftcff.ssiina-; unde
horlum nwum, id est in primilivam Ecclesiam, sic iiitelligimus cbaritatem , quia probalissiiha virtutum
. £nle veniam, eum sis. sorof mea el sponsa. Messtd cseterarum, sed quia in sepulcris adhibefcur,possu-
. mtjrram meam. Ac si dicat: In his miraeula osten- mus notare se velle dicere tantam sibi csse chariia-
dam, el tandcm messui, idest quasi manipulos col- tem cum discrellone prsedicalionis, ut non dubilet
lcgi in liortum myrrbam meani, id est martyres pro salute subditorum mortem subire.
ineos, cum aromatibus, id est caeteris electis. Comedi VERS.6, 7.— Pessulutn osiii mci scilieet uhiver-
favum cum melle mee, ac si dicat: Non immerilo salem Ecclesiam dicit, Ac si dicat.': Ipse jubet aperire .
recepi eos, quia prsedieafio eorum ct minor etmajor quid faciam, unde est signuni inihi quod olim aperui
. deliciaemibi erat, et hoc est quod dicit, comedi fa- pessulum, id_estdausuram ostii mei, id est mentem
vum, id est proedicatoies, cum melle, id est forti illorum quisu.nl modo iriei. At ille declinavemt, id
praedicalione de me facta. Bibi, idem esl quod co- est ego aperui dileclo meo, sed hoc iiori sine auxilio
medi, vinuin, id est prsedicationem, et boc est dicere, eius, quia ipse declinaverat, id est de coelodescen-
ad illos veni per illos miracula ostendens, id est, derat in me, atque transierat. Ac si dicatur": Non-
perseternam vitae bfiatitudinem reperi, quia vita et /-.£ duni potest intelligi totus, el a me comprehendi, et
prseilicatio eorum mihi placuerunt. Sic et le, si legi- hoc esl quod dieit, atqite transierat, quia nulli in
time certaveris, in seterna beatitudine recipiam. Co- bac vila plena visitalio Dei conceditur, ideo transire
medile, amici, et bibite. Ac si dicat: Ego ad vos dicitur. id est in futuro plenius videndo ostendit.
. veniam, sed TOSamici id est prsedicatores, quibus Anima mea tiqhefacta est, ac si dicat, ideo quia ipse
omnia revelavi, ita prsedicate ul possilis comedere in me declinaverat, aninia mea, id est miseiorum
eos, id est delectari in illis quibus prsedicatis. Et meorum, liquefacta csl a durilia injquitalis per
bibite, idem est quod comedite, sed aclminores per- :caIorem Spiritus sancli, id eslposlquam illis prsed.i-
tiiient, quia infantes non comedunt. Et inebriamini, cavi, citius acquieverunt, ct hoc estquotl dicit: ut
charissimi. Ita sitis verbo praedicationis intenli, ut locultts esi. Post([uam prsedicavi, dilecto meo adju-
quaiilum ad vos sitis oblivisceul.es labpris et pas- vante, quwsivi el non inveni-, Dixi superius quia
sionis vestrse. Ego dormio. Sponsa audiens admoni- Irausierat, ct quia dixit sponsa Iransieral id est
tionem sponsi respondet: Sponsus meus bortatur ]jlenariam Divinitatis noliliam non habuit, qit.msivi
nic ad pruidicationem, sed ego dormio, id est ab per Scripturas sanctas, conata ad perfectionein ve-
omnibus curis quiesco. El ne intelligeretur carnalis nire, sed non inveni, id esi defecL Vocavi, id est
dormitio, dicil: Cor tneum vigilal, id est ita dormio perscveravi inquirendo, et uon respondil miiii, id est
a lerreriis, ut in lege Dei mediter die ac nocie. V-ox nunquam tanlum inquirerc potui, ut plenarie eum
dilecii mei pulsantis, id est ideo ad prsedicationem videj-em, et hoc est diclum ad siiiiilitudinem, qui.a
vigilp, quia hsecestvox dilecti mei pulsantis, id est cum inquiritur is qui fonli respoudel, tu.nc inveni-
monenlis, id est quia ipse sponsus nionet, diceus ; pr tur. Invenenint me. Ad hoc.qupd possit.quaeri, quo-
Aperi mihi, id est aufer mihi velamina peccaminiiin modo illa cum esset in occultp, et idolis subdita
a cordibus incredulorum. Soror, id est cohseres, aperuisset corda aliorum. Christus resppndet quia
amica, cui Commisi secrela mea, columba donis iiiveneriuit me, scilicet in; prsedicalipne, custodes,
sancti Spii-itus repleta, immaculata sine intermis- id est prsedicatores, tjui cuslodiunt ab liosle civila-
sione bonorum operum. Aperi iiico, quia caput tem, iji est Eceiesiam, percv.sserv.nl,id est conipun-
weitm, id est divinitas mea, plenum est, idestcir- ctionem habere fecerunt, Et vulneraverunl me,..quoi
cumdata rore, id est persecutoiibus, quorum sen- niagis est, id est pcenlteiitiam niibi peccatoruih im-
tentiaenocturnae sunt ut ros, qui dicunt se in Deum posucrunt. Vcl ita'percusserujit cum dixerunt gene-
Credere, sed obtenebrati sunt sententiis daemoniacis.. ra.liter: Quicunque peccaveiint,.el poenit.eiitiairinon
El cincinni, id est qui futuri sunt mei, ita in eliari- egerinl, daninabunlur. Vulneraveruut, cum spiri-
late devoti ut cincinni, id est, contorti capilli ca-.. tualiter unusquisque scelus carpebant. Facta auiein
pitis mei, qui adhserebtint mibi. sunt pleni gutiis praedicalioiie iulerunt, id est. deppnere me fecerunt
. nociium, id est noclurnis senfcentiis,id cst qui jam pallium memii, id est lerrena quibus coopericbar.
pulanlur niembra Cliristi, nec non et*illi qui, Guslodesmurorutn, id est sanetarum Scriplurarum,'
quando convertebantur, male erant tenciites senten- quiutmuri civitatem, sic custo.ditint Ecclesiani. Vcl
tias perdilionis, iiiuii, id;est virlutes, "quaequenilibel tuentUr.
VERS.3.— Exspoliavi melunica mflfl.i.destrespuo . YERS.8-iO.—-Aclhirovos, filim. Ad si dicat:. Quo-
omnem swcularem curam, ut ad prsedicatioiiem festi- niani omnia vaua prb ejus amore coifiempsi, rogo
narcm, Quomodo inditar ilta, id esl implicabp ine vcis videre ut" ita opci-cniini, ul iu operibus vcstrrs
 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. —" EXEGETICA. 536"
notescal me vobis praedicasse, ita ut amor >meusA Ejus operatores a bono opere nunquain cessant,
quantus sit erga vos pro Christo, appareat, el-hoc cum charitalc ct sapicnlia agentes. Pleni htjacinlho,
est quod dicit: Ac!jaro,M est consiringo vos, iiiise id est quidquid agunt clono sancti Spiijtus*fit, quia
scilicet futurse Jcrusalem, si nrosit quod inveneritis, Iiyaciiithus ignei coloris est. Venler ejus, id est mol-
id est quoniam jam cognovistis dilectum per mc, libres in Eccicsia, eburnei, id cstcastitate nitentcs.
tit annuntieiis ei, id esl bona opera vestra ostendatis, Ebur enim candidum et castissimum animal est.
quia iangneo amore, quia non bene operantur, nisi Distincttts sapphiris singulares virlutes ad cceleslia
_prsedicclur eis, neque prsedicafur nisi dirigaiilur. respiciuiit. Sapphirus aerii coloris. Vel, dislincius
Qtialis est dilecius iuus. Judaea audiens illam tauto sapphiris, quia humana fragilitas parlim esuric,
ardore dilecto ihservire, admirans ail: Qualis est fatigatione, cogilalione, morte, partim divina ceisi-
Jilectus tuus ex diiecio? Ac si dicat: Maguus est ex tudo, miraculis, resiirrcctionis gloria intelligitur. ln
dilecto, id esfcdileclkne lua video eum iiiagimm bac enim senteiitia humanilatis fragilitatem in Do-
csse. Cuni tu si.spulciierrima mulierum, idesl secta- , minico bomine per ventrem intelligimus. Cntra
runi, et quod multum eum diligas cognoseo, quod ejus, id est porlitorcs, prsedicatoi'es ejus, marmorem
adjurasii iios. Qupd aulem repetiltir, qualis csi di- colttmnw, id esl firmiter recritudinem servant; per
lectus tnus, pro nimia afDiclioiie facit, quia et ipsa eoluninam reclitudinem, per marmor soliditatem.
eum diligere cupit. Dilecttts meus candidus, id est iii Qum finidulm, id est stabilita; super Trinitatis fun-
carne siiie vitiis apparens, et rubicundus sanguine damentum,quoe est aurea intcr omnia velut columna
' martyrii: Electtts ex mUtibtts, millenarius numcrus super bctses.Speciesejus ttl Libani, ld est ut Libanus
perfectus est, uuiversalem nolariius, ut"dicatur: Isfe U ccisiludine et gi-alia arborum alios montes, sic et
solus est eleclus a Deo Palre inter omnes palriar- Christus omncs sancfos meritorum celsitudiiie pr;c-
chas, et prophetas, et apostolos et eseleros ad redi- ce.llit.Electus ttl cedri, id esl cedrus, quae est arbor
iriendum genus bumantim. impulribilis ct fugans scrpentes, eligitur in con-
YERS.il-15,-—Caput ejtts, id cst. divinitas quae siruendis sedillciis, sic solus Fiiius Dei ad redimcn-
caput est hominis divini, est aurum oplimum, id est dum genus lnimaiium.
pretiosa divinitas est iiiter omnia, sicut aurum inter YEUS.10, 17.— Guilur ittins stiavissimiim, id est
esetera melalla. Coinm ejits. Hactenus in seipso, el prsediealio ejus suavissima, quia interiora sanat.
secundum huroanitatem et divinitatcm descriptus, Et toius desiclerabilis, quia lotus Dcus, loi.us homo,
motio vero in membris suis, videlicet in fidelibus. in quem dcsidcrant angeli prospicere. Dcus in ma-
Comw, id est fideles, qui quanquam sint molles in- jeslate Palris, homo in viiginilale matris, in illa -
ter coelera, sicul eapilli inter membra capili. Sicui Creator in isla Salvator. Talis, qualem descripsi,
eiulw, vel in palmis sunt spicse simul adhserenles, est dilectiis metis, et d quoedebelis cssc filia; Jerusa-
per quas quasi.per catervam fidelium notamus vir- iem,is/e amicus meus; quio. quanto devoiius quisque
tutem, Per elataeintenlionem in coelum, ac si dicat. diligit Deuni, lanlo familiarius habet Deum amicum
Fideles lui sunt habentes multas virtutes, propter sibi. Ae si.dical: Talc.m neccsse esl. ul
retiibufciones eoelestes Nicjrm quasi corvus. Corvo- eum esse, si vis euni iiabere amicum. Quoiiii.elligas abiit tli-
rum pulli dum implumus sunt, albi sunt, ei quia lectits tiius. Ecclesia tle Judoeisauuicns cuni talem
similes non sunt parentibus, ideo non pascuutur ab esse. optatse sponsam sibi ficri, dicens : 0 pulcher-
eis; sed fame coacfci quemdam fetorem emittunt, Q "' rima mulierum, tjito abiit dilectus iutis ? ac si dicat:
unde alfractse muscsecirca rostra eorum versantur, Nos piuabamus numjiobiscuiu esse, sed video quia
et postquani multae gloiiieranlui', ab eis glutiunlur, recessit. Ostende crgo ad quos a nobis abiil, qno cle-
sedpostquam nigrescunt a parenllbus amati pascun- clinavit? id esl ad qnos desceiidil, ila ui in illis ma-
tur. Sic dum in secla Dei juvenes EcclesioeetChri- neal, qui etiui diligunt. Si oslcnderis nobis qui simt
sii, videlicet pareutum nostrorum vestigia recusa- sedcs ejus, quos hmtamlo, noiitiam ejus habeamus,
inus, ab eis non pascimui'i sed fetorem viliorum tune nos tecum,id esl in secta lua jioslli, qtiwremuo
emitlentes, niuscis, id esi sentcntiis diaboli pasci- enmvcrho el opcrc. Ecclesia de geni.ibus audieiis
in«r, sed quando incipinius denigrari senteiiliis, id affectum Jucloea1.,ostenclit sibi .quos dcbeat imi-
est passionum tribulalioue, acl iiiiilationem pai-en- lari, ita:
lum, videlieet Eeclesiseet Christi, sustinenles, dili- CAPUT VI.
gimur ab illis, et pascimur. Unde dicitur, iiigrse YERS.1. — Dilccitis metts descendit, id est in ex-
ijuasi corvus, id est sustinentes nigredinem passio- perientia rci niiraiula facio, in horlum suum id est
lium, ut diiiganlur a Christo et Ecclesia ut corvus in Ecclesiam, el quia in Ecclcsia sunt et grana ct
a paieiitibiis, cuni jam ad similitudinem eorirm ni- palesc, dicil ad quam paii.em descendil, videlicet ad
grescit. Oculi ejus, id est provisores per qiios Ec- perfeclos, ut pcreos alios sibi adjungat, non quod
clesioe suse ulilitatem providef, sicnt coiumba, id esl non sit in minoribus. Elquia liquido apparcal eum
repleti sc-ptemdonis Spiritus sar.c i super rivos aqua- ibi esse, ad areolam arotnalum, id esfcad perfectiores
riim, icl csl imnioranics stiper sentenfias Scriptura- in quibus orclinaniur virluics ut aromala in areolis.
rum praecaveiit sibi ifa ab adventu antiqui accipilris, JYUt pascatur in liortis, id est ad perfectiores dcscen-
qitw iacie etmt lotpc, id est in primis infantuli do- dit, ut per illos virlutes acquirat, qtii (iant sibi hor-
ctrina a sordibus muudati, Et resident juxta fluenta lus in quo delectetur. El lilia colligai, id est mui-
plenissima, hoc est in primis iaeic loti, id est po- litudinein virtutum ornet in illis.
iati, postea ad pleniuidinem donprum Spiritus per- VERS.2-5.— Ego dilecio meo, id est quia ad areo-
veneriiiit, Gcnmijlius, id est prsedicatoi-es pudiciiia lam descendit ut per me fideles sibi acquiral, Ego
viiioruni deyoralores, ureolm aromaium. id est se- dilecto raeo obedio, et dilectus metts mihi scilicel
cies virtutuni, consiim,id est ordinaue a pigmentariis, succurrjt. Qui pascilur, id est deleclalur, inter lilia,
id est ab apostolis Christi, qui in iideiibus viitutes id est candore virtulum. Ptdchra, ac si dicatur:
planlanl, ut pigmenlaiius herbas, quibus aromaia Cum video hanc voluntatem in le ul alios participes
serit in areola. Labia, id est prasdicatorcs in Veteri mei facias, pulclira ergo es, id est sine invidia,
et Novo Testamento, concordanles verbo et operc, araica mea. Suaris, id cst sine austeritale invidise in
Lilia, id est iiifentes in candore, disiillaniia, id est cogitalionc, cl decora in opere. Sicut Jerttsalem, id
ostendeiiiia, primam niyrrham, id est cbaritaiem ad est siciit fucrunt iili qui siint jam visio pacis. Ter-
martyriiini cogentem , id est in verbis et operibus ribilisttt castrorum acies ordinata, Ac per hoc quod
fcaiitachariias qua; martjTium pati non dubilet. mihi adeo pulchra es, a'.!eo tej'1-ibiljses bosii, ut
VERS.ii, 15, — Et manus ejus lornaliles aurem, castrorum r.cies, id cst sicut milites.cum ordinantur
por manus opera boua nolantur, per f.ornatiles assi- ad bellum, ubi nullus locus sinc roiiniiuiiie relinqui-
iitiitas boni operis, in idem (endentes , ut tornatura, tui', quia tanto magis malignis spiritibus sumus ter-
per aurecc, (.hasilas cum sapicntia. Et hoc est diccre ; ribilcs. Avcrtc, averte ac si clicat, et quantvis sim
 657 EXPOSITIOIN CANTICACANTIC. — APPEND. S5*
tam pulclira, propter quod videtur plenitudinem no- A _ suorum quisqtie morluorum caligine piessus, quan-
titiacmesete posse habere, tamen averte oculosmen- ta elaritate lumen intimi cordis surgal, ignorat.Tunc
tis iuoea tne, id est noli laborare ut plenariam de nanique elecla mca ad alta rapitur, ut divinitatis ia-
divinitate scienliam habeas. Et qttia ipsi me avolare, diis illustrctur, et quo ejus respectu profunditur, ro
id est recederc a scienlia tua feccrttnt, id esl quanlo ultra se, gialia coruscauie, sublevatur. Notatur dies,
magis naturam divinilatis inquiris, (anto minus vi- quse suoriim reslauralione corporum videns Iumen
deris libi scire, et ideo non ciebet aliquis Iaborare plcnius consummatur. Ortus itaque auroroe est vox
plus scire quam oportet, usque dum veniamus in Domiui claresccnlis Ecclesise, quem videre reprobi
patriam, ubi evacuabitur quod cx parle est, et vi- nesciunt, quia a conspectu districti Judicis malorum
deamus quasi a facie acl faciem. Vere es pukhra, suorum pressi ad lenebias trahuntur. Pulchra ut
quia capilli tui, id est fideles tui, sicut grex ascen- luna, inajorem luccm in luna notamus, per solem
dentes de virtute in virtutem. Per gregem nolamus vero perfeciani. Luna autcm a sole lumeii recipit, sic
ooncordiam fidei. Qttw apparucrunt, scilicet caput Ecclesia a Christo. Et sicul luna noctem illustral, sie
Galaad, id esl per me qtii sum caput Galaad, id est Ecclesia nocteiii mundi. Quomadmodum sol solus
acervus testimonii, id est ad qiieni acervaiitur oinncs Iticct et omnes tenebras fugat, sic et Ecclesia fidc-
martyres. Omnesgemellis fetibtts, id est omnes lui liuiii sola lucet in niundo, el omnes hserelicorum fu-
sunt in dileclioneDei et Christi. Per slerilis, omiie gat t.enebras, quia sui Conditoris imagine.min omni
bonuni opus, non esl in eis. juslilia Ct sanclitate porlat. Terribilis ut caslrcrtim
VERS.(i-8. — Sicnt corlex mali punici genw tttw. acies ordinala. Quamvis sponsa tam pulchra sit,
Cortex mali punici rubicundus est, per quem pas- g] aereis tamen potestalibus terribilis in unitate, et
siones notamus, ir.lerius autem granatus et alhus charitate, fidei et spei.
est, unde mundiliam et mulliludirienivirlulum intel- VEIIS.10-12.—Desccndiinliortum nucum.Cbristus
ligimus, et boc est diccre : Gensetuoe,id est pr;vdi- suaque Ecclesia Judseis quaeinterruperat verba re-
catores tui pudici, et vilia annullanles, ipsi exlerius petil. Ac si dicat : Quia talis est sponsa, quod me-
suiit rubicundi passionibus, intrinsecus in aniina rito laudabunt eani reginse et concubiiiae et filioe,
niuiidati a vitiis, et in virtutibus fulgentos.Absque descendi, id est per effectum videlicel, per miracula
occultis tuis, id est lu carcs illis quse debent esse me faciam videri descendisse, ad horlum iiucum, id
occulta, id est baeresi. Scxaginta sunt reginw. Ac si est perfectiores. El si Christus in omnibus membris
quseratur quse snnl illsefilise,et regin_e, et concubi- suis sit, perfectius lamen in Petro qtiam in Corne-
nae, quaepulchritudinem sponsi laudabunl? Respon- lio : in Martino quani in Brictio. In nuce tria no-
det sexaginta, id est quaesex opera niisericordise, et tantur, aroarum exterius in eorlice, infra quam
decem praecepta legis servant. Isti, inquam, tales testa. carnis ex
sunt regiiue quaeamore et coeleslis Spirifis iutuitu, anima Conditoris dulcor est virtutum. Ul viderem,
praedicafioiie fidei el veritatis, el sacri baptismatis id est per majores virlules miraculorum osfcendam,
foiite sobolem aeterno Regi spiritualeni geneiant. ut faciam poma videii, id est fructus illorum, qui
Ocloginta, id est qtisepro terrenis prsedicant. Et per sunt convalles, id est humiles ab utroque Tes'a-
octogenarium notamus quatuor in coeloet lotidem in roento irrigari. Et inspicerem, id est ut faciam in-
terra climata, et sic totum inundum. Ac si dicalur spici,sc floruissent, id esl si jam baberent inifia vir-
illis qui pro quolibet ferrenorum pr_edicaiit,illi sunt Pr tutuin, qui sunt fuluri, vinea, id est perfecti, el ger-
concubinm, id est pro carnalibus solummodo Cbri- tninassent, id est si jam habercnt inilia virtulum
stum pra:dicando et baptizando docenles. El adole- emillere, qui sunt futuri mcda punica, id est marty-
scentularum non est mtmertis, adolescentulscsunt Ec- res. Nescivi; anima mea conlurbavit me. Synagoga,
clesiae, quas superius filias Sion nominavit, id est videns Christum in sponsam suam descendisse, do-
noviter in baptismate renatse, quarum ideo dicit non let se tanluin tardasse, et sic rerfdit causani quare
est numerus, videlicet nec octogcnarius nec sexage- prius ad fidem non venisset, Nescivi dona sancti
Tiarius,quia propter novilalem iidei non pleniter po» Spiritus bominibus dari, neque Filium Dei incarna-
testpereipi, ulrum siut sexaginta an octoginta. Und lum, quia anima. id esf pravus intelleclus, quem in
est columba mea. Ac si dicat, Quamvis sponsam lege mea habebam, eonturbavit me, id est non si-
meam ila per singula laudeni, una lamen et in fide nebat ad agnitioiicm veritalis converti. Revertere,
et in caeferisvirtulibus, columba mea, id est donis rcvertere Sunamiiis, rcvertere, revertere ul inlueamur
Spiritus sancti redundans; perfecla mea, in omni te. Noli lurbala esse, sed reverieread agniiioneni tui
bonilate, una est, scilicet inierius etexterius, mairi redemploris, qui libi potius in lege et prophctis pro-
suae, id est praedicatoribus, qui eam in lide nutri- niissus est. Reverlere puritafe fidei et operum perfe-
erunt. Elccia genitrici sum, quseeam in fide peperit. clione.O Sunamitis, id est capliva jam vinculo infide-
Ac si dicat: Una in fide et electa inter omnes sectas, litatis. Revertere ad luuni Redemploi'em,ut salveris.
et ad siniilitudinemeorum qui eos ab errore ad fidem CAPUT VII.
converlunt et eorum qui eos postea cibo doctrina; VERS.1. — Qtiicl videbis in Sunamile nisi choros
saliitaris nutiiunt. Et qtiia talis est, videbttnt fdiw n castrorum. Tu doles Syiiagogam obduratam, prope
Sion, id est noviter ad speculationem domini con- u cst leinpus quo choros bellantium adversus nialiguos
versse sed el reginm,\d est perfecli sese regentes, et spiiilus et laudantium Deum videbis in ea. Quam
non pro lerreno lucro ad lectum Salomonisasccn- piiichri sutil gressus tui in calceamenlis, filia priitct-
dentes, sed amore mariti, et concubinm, id est ler- pis ? Nunc laudes Ecclesiae ab ipso sponso profe-
re.ni prsedicatores, non pro amore vel hoiiore Christi runtur, et primo operum constantia et morlificalio
prssJ.icanles,sed pro terreno, laudaverunt eam, quia, voluptalum laudantur in ea : quam et filiam piiuci-
etsi quidcm pretio terrenorum proeciicaut,lamen be- pis, id est Christi, ob graliam baplismalis et nobili-
nedicunl Ecclesiam Iaudantes. Ecclesia de Judaeis lalem virlulum nomiiiat. Junctura femorum tuormn
audiens geiitilein a sponso adeo latidari, sic de ejtis sicul monilia, qum fabricata sunt matiu artificis,
proedicatione almiratur. duoriini concordia populorum spiriluali prolc fecun-
YERS.9. — Quw esl ista qttmprogreclitur, de vir- danlium in -j-unclurafemorum designatur, quse sicul
lute iii virtuteni, et bene quasi atirora, quia jam lu- moiiilia fabricala sunt manii artilicis, id est ineffahili
men veritalis in ea orlum est, transaclis tenebris largilate Condilorisnostri firmaia. In monilibus bona
ignorantisc? Atirora quippe in electis surgit, cum opera exprimunlur.
iiravitatis prisiiiise tenebroefugantur, el sese in novi VERS.2-i. — Umbilicus tuus, id est fragilitas in-
-iuinini<ifulgorem coiivcrtit, In illa igitur luce quae firmilatis noslrse crater fit tornaiilis, cum conscientia
distrieti Judicis adventu notatur, coi-pus daniiiati mortalitatis atque infirniitatis nostrae admoniti cali-
hostis orium surgentis' aurorse non Videt, quia cum cem verbi salutaris prompta mente proximis propi-
dis£:ictu5 Judc.v ad jutlicium refrlmitionis vcnerit, nare satagimus. Venlcriutts siettt acerrus triiici val-
 S59 HONORHAUGUSTODUN.OPP. DARS III. — LITURGICA. 540
lutus liliis. Acervus trilici vallatus liliis est abun- A
.< CAPUT VIII.
dantia boni operis, qti.e sola perpetitse lucis colligi- YEHS.1-5. — Oiiis mihi tlet, te fralrem mettm?
tur in Tentre memoria. In tritico multiplicatio boni Vox ista sanctorum antiquorum speraiiliuin adven-
operis, in liliis castitas cxprimitur. Duo ubcfa iua. lum Christi in cariie, Sitgeiilemubera matris mem, id
De hoc versu superius dictum est. Duo ubera tua, est in Synagoga nasci ac nutriri, juxta liumanoecon-
doctores sunt utriusqtie pnpuli, hinnttli gemeili pro- ditionis naturam. Ul inveniam tc foris, Intus erat
pter iinam concordiam. Collumlutim siciti tttrris. Iieni dileclus, duni in principio erat Verbttm(Joan. i, 1),
in collo doctores designali sunt, qui turri eburncoe foris, dum caro factnm est [ibid., ii). El osculer
propter firraitatem et pulchritudinem comparantur, ciim, id est facie ad faciem videbo, et ore ad os lo-
qui eivitati Dei et robur et decus praestant, Ocuii ttti, quar. Et jam nemo despiciat me. Anle advenlum
id est provisores tui, sicul piscinmin Hesebon,idcst Christi inlra angustias Jtidsesetantum fuil Ecclesia,
abiindan.es in sapieutia. Hesebon civitas esf, qttre post ascensionem in toto mundo. Apprehendam le,
dicilur cingultim mmroris. Sicut piscinoe adaquant et dticam in domttmmairis mew, el iu devotione ve-
totam civitatem, ita praedicalores adaquant mentcs nientem excipiam, et peracla carriis dispenSaiione
iidelium, qtii moerore cincti sunt, id est jejunio et redeuntem in domum matris mea;, ubi est eceleslis
coeteris laboribus, qttm sunt in porta, scilicet in in- Jenisaleminatcr nostra. Ibi mc clocebis.Facies me
troitu, filim mtdtitudinis, id est fidelium tendentium potioia sperai-e,quam in lege habuissem. Et dabo tibi
ad multum, id est ad Deum. Ittm oculi Ecclesioe pocnlum ex vino condito, id est fervenfemamorem va-
doctoi-es, proplerprovidentiam, sicut eollum propter riis virtutuhi pigmenlis ornatum. El nntstiim granti-
nulrimentum. Et recle piscinse comparantur, quia pj lorum mcorutn, id est gloriosorum martyrum, san-
doctrinoe fluenta suis auditoribus prsebere non ces- ctorum Iriumphiim, qui per ferrum flammasque ad
sant, Nasus tuus sicttt lurris Libani. Iiem in naso te transire non dubilaul, Lmva ejtts sub capile meo,
verbi Dei dispensalores causa discretionis designaii- et dextera illiis amplexiibitur me. LoevaIncarnationis
tur. Turris, quia eminentissimum locum obtiuet in dona designat, et dextera gaudia futura sauctoruni
Ecclcsia, quoi respicil conira Damascum, id est san- cum Chrislo cxprimit.
guinarios et impios, quia Damascus sanguinem bi- VERS.i, 5. — Adjuro vos, filiw Jerusalcm. Qttmesl
bens interprelalur. ista quw ascendit de deserlo, afflticnsdcliciis ? Vox
YF.RS.5-9. — Captit titum ut Carmelus, el comm synagogae miranlis quomodo Ecclesia de deserto
capitis lui sicut purpnra regis jttncta canaiibus. In gentilitalis in sponsi amplexus ascendisset, deliciit
capite mens designatur, in comis cogniiiones, et sicut afftuens, id est oninium donorum pulchritudine, in-
capite membra, ita menle cogitationes. reguntur, ut nixasuper dilecium stium. itl est oinnia qu;e habet ad
inCarmelo, id est in sublimibus el in passione Chri- gratiam dilecli referens, in eum, qucm mihi soli imi-
sti quse nomiiie purpurae exprimitur, versentur. Ca- tando proposui. Sub arbore malo suscilavi te. Respon-
nales suntprsecordia sanclorum, in quibustales eogi- det pro sponsa Sj-nagogseipse sponsus. Sub arbore
lationes versantur. Quam pulchraes, id est spiritua- ciucis a perpelua msrte revoeavi te. Ibi corrupta esl
libus virtutibus! Slatura tua, id esl reclitudo ope- mater ttta, ibi violata est genitrix tua, id est major
rai.ionis bonse semper ad victoriam tendit; uberibus pars plebisChristsm uegando, et Rarabbameligendo,
doclores propter lac prinife eruditionis cotiiparanlur, ad cruceni repiobala est,
et hortis sequanlur propter mysteria dulcissima; oe- r . VERS.G-8. — Pone me til signacidum super coi
tertiitalis, Dixi: Asccndam in paimam. Aperle enini ttium ut signaculum super braehittm luum, Signa
vicioriosissima crux palmse comparatiir, in quam brachio vel digito ob memoriam cujuslibet rei liga-
Chiistus ascendens, apprehendit frucium, id esl nius. Per cor cogitatio, et per bracliium designatur
dona, quse largilus est saiictae Ecclesiae. lgitur ex operalio. Quia fortis est ul mors dileelio, dttra sicut
illo lempore bolrus vineae germinavil, id est sancli infcrnus mmulaiio. Forlls est usque ad mortem mea
doclores, quaemajori scientia et gratia post erucem dileclio in te, o Sjmagoga, sed iua aemulaliodura in
et resurreelioiiem Salvatoris abuiidabant. Et oclor me fuit sicut infernus, sed verle seroulationemin di-
oris luisicitt malorum; guttttr luum sicut vinttm opti- leclionein, et eris milii sponsa et soror ct amica.
mum. In gutture vox praesentis doetrinae, in odore Lampadesejtts, lampades ignis alqtte fldmmarum, di-
fama absenlis designalur, id esl apostolis prsedicalo- leclionis lampades corda sunt lidelium. Ignis propter
libusque maximis dedit ad medicandum, et non fervorem cordis, flamniarum prnpter efiicaciam ope-
altei-i cui tolam curam scrvitulis et dilectionis im- rationis. Aqum multm non potuerunt exslinguere ciia-
pentlit. riiatem, neque flumina obruenl itlam. Aquas multas
VERS.10-15. — Ego dilecto meo subdita sum, et et flumina, tentalionum dicit incursus. Si dederit
ad me conversioejus, me solam diligit et adjuvat ne liomo omnem sv.bstantiam domttssttm pro dilectione,
tleficiam in via. Veni, dilccle mi, egrediamur, in quasi niltil despiciet eam. Saucti vero totam subslan-
acjrum, commemoremnrin villis, quia nullatenus Ec- tiam pro dileclionis magniludine, quasi nihil despi-
clesia ad bonum operandum egrediendo proeedere, cicbant, Soror noslra parvttla cl ubera nonkabet. Quid
vel in exercitio bonum operandi persislendo com- r. r faciemus sorori liostrm, in die quattdo tdloqttendaest?
morari, vel salfem ad proposiluin bene agendi as- Prima nascentls Ecclesia; degentibtis teinpora de^si-
surgere, vel animos audilorum suoriim quaulum gnal, quarido adhuc et parva fuil, et miiius itlonca
profcceiint, discernere sufficit, nisi gratia Dei, qui proedicare verbum. Quasi sponsu« Synagogae dixis-
dixit: Ecce ego vobiscum sum, etc. (Mattli. xxvnr, set de ea : Qv.idfaciemtts sorori nostrw, in die qtiando
20.) Item in agris Christiani, in villis pagani, in ri- alloquenda csll Acsi aperle dicat: Parva quidem nu-
neis Ecclesiae,in floribusfides, in frucfibus virtules, mero est Ecclesia gentium, ct liecdum verbi myste-
in malis punicis martyres designantur. Ibi dabo libi rium sufficit suhire.
ubera tnea, id esl parvulorum meorum psedagogos, VERS.9.— Si murtts csl, mdificcmns super eum
quia in his omnibus proficiuut doctores sancti. propugnacula argentea. Ac si dicerci : Si aliquos in
Mandragorm dederunt odorcm in portis noslris. se fortes habet, vel claros ingcnio, vel plrilosophia
Mandragora; propter multimoda medicaminum ge- instructos, addemus illis propugnacula argentea, id
nera sanctoruiu viriutibus coniparaniur. Portoe Ec- est scientiam divinarum Scripturarum. Si osiium
clesioe doclores sunt sancti. ln hujuscemodi portis esl, compingamns illud tubulis cedrinis. Si suntsim-
inandiagorae dant odorem, cuni principales quique pliees, tamcn sludio docendi inliiantcs, proponamus
cx se virtutum palmam emiltunl, Omnia poma nova illis exempla priorum justorum. Cedri virtutes san-
et velera, dilecte mi, servavi tibi : Poma nova ct ctorum, et labula; latitudinem charitatis designanl.
vetera, praecepla s:ve promissa sunt Novi et Vele- Ad bscc ipsa respondct:
ris Te.staiiienti, quse oinnia ad ejus graiiam rcfert VEIIS.10. — fi,V/omttrtis. Ego dc vivis compaca
Ecclcsia, sum Iapidibus. Lbcra mea sicut turris, cx qno (acla
541- GEMMAAN1M_«.— LIB. I fft2:
sum coram ipso quasi in pace, id est doctores liabens A _ a me auditc. Semper in horfis liabila viiitilum, e_
fortissimos ccu lurris, et qui parvuios nutrire sciant. scito quod amici, id est angelici spiritus, et anima;
Vinea fuil pacifico in ea, qum habet populos. Vinea, sanctorum sempcr tc coiisiderant, et tuo gaudent
id est calholica Ecclesia fructu abundans iidei fuit profectu.
pacifico, id est Cbristo, qui omnia pacifieavit. Tra- YERS.15, 11.— Fac mc nudire vocem tnam,ii
didit eam custodibus prophetis, vel apostolis, vel an- est vox prsedicaiionis, quantum vales, semper au-
gelicis dignilalibus. Vir afferl pro fructuejus mitle diatur a me. Ad hsec spousa respondet: Fuge, di-
nrqenleos, id est in retribulione seterna liujus vinea* lecte mi, cl assimilare caprem hinnuloque cervorum
affert mille argenteos, id est pro acquisitione regni super montes aromatum. Ac si aperledicat, quoniam:
coelestis cuncta quae mundi sunt relinquit.. in cai-ne apparens, praecepta ac dona vilae mihi de-
VERS.11-12.— Vinea mCa coram me est. Yox fers, nunc his pcraclis" rewertere in sinum patiis.
sponsi. Yerum etsi de aliis commendem custodibus, 0 mi dilecte assimilare capreoe liinnuloque cer-
tamen te semper habeo in mea prsesentia, videns el vorum super montes aromaUim. Et hoc mihi sit
retiniiieranslaboris ttii devoiionem in omnibus. Mille solatium, quia continua visione nequeo te cerncre,
tni pacifici. Mille, subaudilur argenlei, quasi dixis- saltcin crebra visitatione me consolari memenlo.
sel: Qui pro amore meo cuncla sua dimillunt in
pacehabeant reservata; signaiis simpl_ck>ie_iu Ec- Exvlicil expositio in Canlica canlicorutn.
clesla, qui omnem suam substantiam milienario nu- Unn< cecinit Solomon mira dulcedine librum,
mero designatam, pro charitale Dei amittant, Et Qui tenet egrcgias sponsi sponswquecamainas :
ducenti his qui cusiodiuni fructus ejus, id est aiyen- jQ Et thalami memoral socios sociasque fideles.
tei, liis qui custodiunt fructiis ejus, qui sunt d.ocfco- IIas, rogo, mente ttta, jttvenis, mandarememenlo.
res sancfi, qui omnia mundi dimilfunt, et in verbo Hwc libi vern canuntvitw precepta perenitis,
proedicationis laborare non cessant, in duplici re- Qttibus ille tttis male frivolafalsa sonctbit.
lnuneralione, quse centenario numero designalur, Ecclesiw el Cliristi laucleshic inde canentes : [nis.
donantur. falsihmc meliora Maro-
Caniica stinl, minui [)it«(jfnf|
Quia loculio nostra finienda est, hoc ultimum vale

HONOMI AUGUSTOBUNENSIS

OPERUM PARS TER-TIA

LITURGICA

GEMMA ANIMiE
SIVE --,
De divinis officiis et antiquo ritu missarum, deqtie horis canonicis et lolius annis
soiemnitatibus.
(Bibl. Patr. XX, p. 1046, ex edit. Melchioris Lotteri, Lipsiensis urbis typographi, anno 1514 data.)

FRATRES HONORIO SOLITAIUO.

Agmen (114) in castris mterni regis excubans, sttb impetu vitiorum undique irruentium desnduns, idoneo
instruclori armorum laureari in iriumplio vitiorum, divinorum sacramenta officiorutn scire volenlibus. Sed
parlim penuria librorum, partim mullimodorum-occupatione negotiontm, minime valenlibus, rogamus le,
quemadmodumin midtis aliis, ita el inhoc negolio nobis velis stylo prodesse.
RESPONSIO HONORII

Postquam, Christo favenie,pelagus Scfipiurm prospero cursu in summa to.lius transcurri, alquenaufragosam
cymbam, per syrtes ct piralas multo sudore evectam, vix ad optatum lillus appuli, rursus Itabilatores Sion
tne in fluctus cogitalionum intruditis, et nec vires recolligere, nec navis arinamenta reficere sinitis. Dicitis
enim nunc tetnpus esse laborandi, postea requiescendi; nunc tempus seminandi, postmodum fructus perci-
piendi: hac spe coactus sum onus vires meas excedens subire. Paliens vcs oratwnibus me ad iler expedu-e,
qucitenusponderegeccalorutn deposito ud dcsideratum quielis porlum liceat fixa anchora pcrvenire. Vesl'a
iiaque jussione funes verborum a porlu otii solvo, quassatam naviculatn sitjli proceltis meditalionum impello,

(ili. .Toan.Trilliemius hoclaudans principium, auclorem coiilirmal, sfylusque indicat, ca'tcris eju*-
opusculis respomiens.
£43 HONOHIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. S4i
tela sentcntiarum dislendens vcnto, spcm seminis commitlo. Ipse aittem secttndum cursum tribuat, qni nutu
mare ventosquetranquillat.
Honorii prmfatio in Gemmamanimm.
Plerosque vesania captos piget we menie considerare, quos non pttdet abominanda poetarum figmenta ae
eaptiosa philosophorum argttmenta summo conamine indagare, quw mentemideo abstractam vitiorum nexibun
irtsolubiliter solenl innodare, religionem auiem Chrislianw professionis penitus ignorare, per qttam animam
iiceat perenniler cttm Deo regnare. Cttm sil summw dementimjttra lyranni velle scire, et edicla summi impe-
raloris nescire, alqtie ea qttm quolidie neccssurio facias non intelligere. Porro quid confert animw pttgna
Hectoris, vet disptttatio Plalonis, atit carmina Maronis, vel nenim Nasonis, qui nttnc cum ccnsimilibus sttis
siridenl in carcere infernalis Babylonis, sub Iruci imperio Plutonis. Dei autem sapientia maxima gloria httnc
cumtdat, qui proplteiarum et aposlolorum facta et scripta investigandojttgiter ruminat, quos nttnc in cmlestis
Hierusalem palatio cum rege gloriw exsuitare nemo dubitat. Sapienlum namquejttdicio tantttm differt a nott
intelligente inielligens, quantum a cwcovidens. Qui enim non iiitelligit qum agit, esl ut cwcus, qtti nescit quo
vadat; ei ut Tantatus in mediis undis siti depcrit. Et licel simplicitas fidelium Dco nostro placeat, tameit
inlelligentiatn sapienlum quantum lucem prm tenebris approbat. Ob hanc causam ttt jussistis, libellum De
divinis officiisedidi,' cui nomen Gemmaanimm indidi. Quia videlicet veluti attrum gemma ornalur, sic anima
divino vfficio decoralur.

LIBER PRIMUS.

DE MISSJE SACRIFICIOET DE MINISTRIS ECCLESLE.

CAP.I. — Dicendorum sttmma libris qualuor. A rex regum, legatione ^atris in mundum fungitur,
In primis ergo De tnissa, per quani nobis vita ab angelis et pastoribus pastor, Ecclesiae typum
reddilur, et de Ecclesia, in quo agitur, et de mini- excipilur gerentibus. Qui filios Dei, qui erant di-
slris Ecclesise, perquos celebralar, videamus. Deinde spersi, iu unam fidem congregat, mundum variis
De (reliquis) Horis, quse sunt debitum nosirse servi- signis subjugat. Oppressos a diabolo liberans d^
tutis, edisseramus. Terlio De solemniiatibtis anni inferno educit, in patriam paradisi inducit. Hoc to-
dicamus. QuartoDe concordia officiorumrite subjun- tum reprsesenlat nobis processio episcopi, qui gerit
gamus. figuram Christi.
CAP.II. — De missa. CAP.IV. — De processioneepiscopi.
Missa quatuor causis nomen acccpit: duabus a Postquam campanse sonaverint, poulifex ornatus
"egatione, et duabus a missione. Missa quippe di- proeedit, quem septem acolylhi cum luminibus prse-
citur legatio : I" Quia in ejus officio nobis legalio eunt, post quos septem subdiaconi cum plenariis
Christi reprsescnlatur, qua pro humano genere pa- incedunt. Item post hos septern cliaconi gradiuntur,
tris legatioiie fur.gehanir. 2° Item missa legalio di- quos duodecim priores sequuntur. Post hos tres
titur, quia in ea sacerdos pro Ecclesia "a"d Domi- acolyli cum Uiuribulis vadunt, qui incensum ge-
mim legatione fungitur. A missione, missa dicitur: " runt. Post quos Evangelium ante episcopum ferlur,
1° Quia poptilus, qui quasi ad judicium convenit, quod ipse inter duos ambulans sequitur, eumque
peracla causa a judice dimittilur. 2° Itern a mis- principes eum populo comitantur. Qui, dum choruni
sione diciiur, quia populi conventus, qui ad Vespe- iiigreditur, a cantoribiis cum versu, G/ori« Patri,
rain, ct ad Matutinas qtiasi jure tenetur, celebrato excipitur, Quibus ipse pacem porrigit, deinde ad
sacriflcio dimittitur. altare vauil, finilo cantu orationem dicit, et lunc
CAP.III. — De primo offtcio. sedere pergit. Quidam de ministris cum eo sedeni,
Missa aulem in scptem olTicia distinguitur. In quidam ei assislunt: boc quasi pra;seiitiam Christi
primo quorum Christi legalio agimr, qtiam Moyses nohis exhibel.
prsefigurasse cognoscitur, qui Deus gemilium, papa CAP.V. — De campanis significalio.
sacerdolum, rex populorum legitur. A Deo namque Campanoe sunt prophetse. Campanae souabanl,
Deus Piiaraonis, prophela Aaron sacerdotis, dux po- quia prophetse Christi adventum praenunliabant.
puli constiluilur. Hic legatione Dei in JEgyplum Pontifex templum ingreditur, et Chrislus hunc mun-
fungilur, a seniorihus et populo suscipilur, popn- dum, id est Ecclesiam, ingredilur. Episcopusde sa-
lum dispersum congregat, iEgyptum signis perdo- crario oruatus procedit, et Chrislus de utero virgi-
mat, oppressos a lyranno de dura servitute liberans, C jiis decore iudutus tanquam sponsus de thalamo
de jEgypto educit, in tcrram promissionis indiicit, processit. Diaconi, et subdiacoiii, et acolytbi, <[in-
Sic Chrislus Dcus deoruin, sacerdos saccrdotum, cpiscopum pncccduni, designant prophelas, et s?.-
 S-l." GEM.MAAIsia.JE. - LID. I. 545
pientes, et scribas, qui adventtim Cltristi in carne A quihus Chrislus in Gloria in' excelsis ciiiii angelis
mundo nuntiaverunt. Diaconi propiieias significant, collaudatur.
qui Chrisluro jam vcnisse, et ailhuc venluium populo CAP.VII. — Ingresstis episcopi qttid significet.
prsedicant, et ex Evangelio fuluram vitam nuntiant, Episcopus ingrediens pacem clero ponigit; quia
Subdiaconi cuni plenariis sapientes prseferunt, qtii Chrislus mundum ingrediens pacem humano generi
pleiiitudinem Divinitatis in Chrislo corporaliler re- atlulit, quam in primo pai-enle amisit. Deinde sau-
tulerunt. Sapientia, id est subdiaconi vadunt in me- ctuarium intrat, inclinans coram altariorat, confes-
dio adolescenlularum tympanistriarum, ut doceanl, sioneni facieus. Indulgciitiam imploral, quia Chri-
quem lympanistse laudare debeanl. Tympamstse sltts Iliertisalem passurus inlravit, pro nobis iavan-
sunt cantores laudesresonantes.Adolescenlulaesuiit, dis se in niorlem inclinavit; -in coena Patrem pro
novse Ecclc-siaeDeum laudantes edoroita carne. Aco- Ecciesia oravit, poenitenti et confilenti Petro, vel
lytiii cum luminihus typum Scribarum gerunt, qui latroni, deinde omni populo perfectam; donavit.
liimen scientiae Scripttuas exponendo fidelibus mi- Post boc duos sacerdotes osculatur, quia per Chri-
nislraverunt. Qui ideo singuli septem decernuntur, sfcum lapidem angularem duo paricles in una lida
<juia per septem dona Spirifus sancti sacramenta copulanlur. Deinde cseteris ministris a dextra pa-
niissae perficiuntur. Priorcs cum capellanis, qui eos **cem dabit, quia Chrislus pacem his qui longe, et
sequuntur, duodecim apostoii accipiuntur. Tres his qui prope prsedicavit, el ab Orieiiteet Occidenle
acolylhi, qtii thuribula ctim incenso ferunt, sunt venieus in vinculo pacis sociavit. Altare et Evange-
tres magi, qui niuiiera nato Christo oblulerunt. lium osculatur, quia passione Christi homines an-
Evaiigelium anle episcopuiu porlalur, quia per do- gelis in pace sociantur. Per altare iiamqtie Judsei,
etrinam Chiisti nobis via ad vilam paratur. Epi- per Evangelium gentes denolaiitur. Posi hseet'.uri-
scopus a duobus deducitur, et Christus a duohus buliim accipiens, aliare thurificat in figura angeli
Testameiitis per prophelas et apostolos mundo inve- qui in Apocalypsi cum aurco thuribulo altari asti-
hilur. Turba populi episcopum comitatur, quia Chi-i- tcrat, c!equo fumus aromatum in.coijspcctu Domini
stum populus fidelium ad coeleslia sequi conatur. ascendebat. Quia Christus magni consilii angclus
Duni prsesens offieium agitur in Ecclesia non sede- in ara crucis se pi'0 nohis obtulit, cujus corpus thu-
iur, quia labori Ghrisli depulantur qui ad cultum ribuium Ecclesia; fuit. Ex quo Deus Pater suaviia-
Dei vocantur. tem odoris accepit, et propitius mundo exslitil. Fu~
CAP.VI. — DecurruDei. mus aronialuni, oraliones sanclorum sunt, qu;e su-
Interim dum chorus canlat, episcopus quasi in |„ per aram Christum, per charilalis ardorem, vel illu-
curru veetus ad solemnitatem vadit, quia currus niinationis Spiritus sancti carboues incensi ad Deum
Dei decem millibus multiplex legitur, et comitatus ascendunl. Deinde altare osculatur; quia Christus
episcopi decem ordinibus dislinguitur, scilieet: Pri- pro noslia pace in ara erucis immolabaiur. Deiude
mus ordo,sunt ostiarii; secundus, lectores; lertius, Gloria in cxceisis incipit, et chorus concinil; quia
exorcistse; quarlus, acolythi; quintus, subdiaconi.; Christus per morlcm suam gloriam angelorum ho-
sextus, diaconi; septimus, presbyteri; octavus, can- roinibus rcsliluit, in qua sanetorum populus lseta-
lores; nonus, laici; decimus. femiiise. Ita Christus bundus laudes perslrepit. Deinde ad populum so
mundum inlravit, dum prophetarum chorus ceci- convertens, Pax vobis dicit, quia Cbrisfus a mor-
nerunt, curru Scripluroe veclus, sanctorum ordini- tuis rcsurgens, pacem Ecclesise reddidit, suisque
bus comitatus. Canfores venientem episcopum cum Pax vobisdixit. Deinde in dexlera parte oralionem
Gloria Patri excipiunt, el angeli Chrislum advenien- dicit; quia Chrisms jani de morte ad vilam transiit,
tem c.um Gloria in excelsis susccperunl. Duo cbori nosque de exsilio in palriam frauslulit. Oratio au-
laudes concinunl, quia duo populi scilicet Judsei et teni illam benedictioijem significat, qua coelosas-
gcntiles Christo advenienti cum laudibus occurre- ccnsurus suos bencdicebat. His peraclis, episcopus
runt. Per cantum Introitus, accipitur laus Ecclesise D sedere pergit; et Chrislus, omnibus rite peraclis,
de Judssis; per Kyrie eleyson vero laus Ecclesisede coelos ascendit, et in dexfcraPafcrissedens quiescit.
gentibus'. Per Gloria in excelsisautem utriusque coa- Quidam etim episcopo sedent, quidam ei assisfcunt.
cors laudalio infideTrinitatispro adipiseendaaequa- Qu-a quidam elecli nunc cum Christo requieseunl,
litate angelica; dignitatis. Per introitum qucqueor- plurimi aclhucin labore ei hic serviunt.
do patriarcharum nobis reprseseiitatur, per quos CAP.VIII. — Quid cereostala.significen.i.
Christus venturus prsefigurabatur. Per versum pro- Episcopo ascendente ad sedem, ccreostata mutan-
pheticum ordo prophetarum insinuatur, per quos tur de locis suis in ordine unius lineae, excepto pri-
Christus nasciturus pronuntiabatur. Per Gloria Pa- nio, usque ad allare. Per cereostata varia dona
tri ordo apostolicus commemoratur, per quos Chri- sancti Spiritss exprimuntur, per lineam unam, uni-
stus jam venisse prsedicalur, a quibus et Trinifas tas Spiritus sancii in singulis donis denotatUr. A
Ecclesiseinsinualur. Per introitum secundo repeti- primo incipit, quia Spirilus sanctus a Christo pro-
Him ordo doctorum notalur per quos Christus ad- cedit usque ad allare, id est ad corda electorum per-
buc venturus ad judicium narratur,- Porro per Kyrie veiiit.
eteysondivcrsarum Iiuguarum populi dcclarantur, a
 ji7 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. - LITURGICA. 5'<8
CAP.IX. — Quid minislri designant. A lus sancti. Oeus in medio stans esl Chrislus.
Diacones, qui episcopum prsecedentes allare oscu- Deinde lumiiiaiia ordinatim versus episcopum dis-
lantur, designant justos, qui ante Christi advenlunil ponuntur; quia septem dona Spirilus sancti per
pro verilate patiebantur. Deinde post episcopum1 Christum Ecclesiae dislribuuntur. Acolythus, qui
erecli stabunt; quia plurimi Cbrisli vestigia se- fert ihuribulum, designat Joseph qui undique eir-
quenles pio eo niortcm subierunt. Quidain a dex-- cumtulit Chrislum : significat etiam Paulum apo-
tris, quidam a sinistris stant; quia dexlra contem- stolum, qui praedieando Chfisti odorem portavit
plativam; sinistra aclivam vitam siguilieat. In dex-- per totum mundum. Sex, vel quatuor, vel duobus
tra stautes sunt, in conleniplativa vila Christo mi- niinislrare non lieet, quia par numerus divitli po-
iiistrantes. ln sinistra consistentes, sunt in activai lest, et Ecclesia scindi non debet, et ideo numcro
vita Cbristo servientes. Duo diaconi vicissim va- Deus impare gaudet (VIRG.,Eclog. vin, 75).
dinit altrinsecus oscuiari lafera altaris; quia Chri- CAP.XII. — De thuribtdo.
stus misit binos discipulos aute faciem suam ini Thuribulum namque significat corpus Domini-
omuem civitalem. Osculum eorum significat, ut in- cum; incensum, ejus divinitatem; ignis, Spiritum
trantes dicunt : Pax Ituic domtti; altare, corda ele- sanctum. Si est aureum, signat cjus divinitateni
clorum. Postea reverluntur ad episcopum; et dis- " omnia pj-_ecellentem; si argeijteum , demonsliat
cipuli reversi sunt ad Christuiii nunliantes cpera ipsius liumanilatem omnium sanclitate nilentcm:
signoruin. Quot diacones, tot subdiacones, et aco- si cuprcum, declarat ejus carnem pro nobis fiagi-
lythi esse dehent. Septem diacones ideo suiit, quia lem; si ferreum, insinuat ejus cariiem lnortnaiu in
apostoli septem diacones in minislerlum elegerunt. resurrectione niortem superantein. Si quaiuor li-
El quia septem dona Spirilus sancti sacramenta neas habel thuribulum, siguiftcat quatuor elemenlis
niissse conficiunl; ideo etiani septem diacones mi- constare corpus Dominicum, quod quatuor virtuli-
nistrant, quia seplem diseipuli posl resurrectioiieni bus, prudentia, fortiludine, justitia, temperaiitia
in piscando laborabant, quos ad praudium invita- fuit plenum. Quinta linea, quoe thuribulum abinvi-
bat. Per septem subdiacones, septem columnse do- cem separat, dcsignat aniinam Chrisli, quse se niorle
nius sapientiae accipiuntur. Per septem acolythos, a corpore seaueslraverat. Si autem tribus lineis
septem lucernse labernaculi, vel septem candeiabra coiitinetur, sigmficat quod humana caro, ei anima
in Apocalypsi intelliguntur. Si quinque d.acones nii- rationahs, et verbi divinilas una persona Christi ef-
nistiant; tunc bos quinque designant, qui DomiBO iiciliir, quarfa quse partes dividit, est poteslas qua
in jesuscitafioiie puellse adfuerant (Marc. v). Quin- .-, animam pro ovihus iu morte posuit. Si vero tantum
que autem subdiacones seiviunt, quia hsec sacra- uua linea sustentatur, designat quod ipse solus abs-
ineiila quinque partes Scripturae docuerunt. Vetus que sorde a virgine generatur, et solus liber inter
enim Testamenfum in lcgem el proplietas dividitur : tnorlv.cs (Psal. LXXXVH) prsedicaiur. Circulus, cui
Novum iu Actus apostolorum el Epistolas eorum, hsec omiiia innectuntiir, esl divinitas a qua iucc
el prophetiam Apoealypsis partitur. Quinque acoly- omnia continenlur, cujus majestas nulio termino
thi sunt, quia quinque iibri Moysi hsecniysteria les- clauditur.
tilicati sunt. Tres diacones s; miiiistraiit, significant CAP.XIII. — De Ecclesia, el secundo offtcio.
tres aposiolos qui Domino in monte transfigui-alo In superiori cflicio de capite noslro Cliristo. hi
aderant. Tres subdiacones sunt, quia lex etpsalmi sequenti vero de corpore ejus Ecclesiu agilur. Qu.ini
et propbela; baee sacramenta prsedixerunt. Tres Maria soror Moysi prailigurabal, quse populo iibe-
acolytbi serviunt, quia fides, spes el citar.itas haec rato prseeinehat, et turba canticum respondebat.
mysteria perficiunl. Unus diaconus si minislrat, il- Sic, Christo residente, lector Epistolam in pulpilo
lum adolescentem qui Domino in passione adbsesit, recilat et chorus cantuni resonal; quia, Christo in
scilicel Joaiinem, significat, quando rejecta sindone ccelis residente^ doctorum ordo Scripluram mundo
(Marc. xiv) nudus profugit; per unuin quoque dia- D intonuit, et omnis ubique populus laudem Chrislo
coiium designatur Stephanus, qui solus sua morte sonuil. Altior Iocus ponitur episeopo, ut superin-
Christum est consecutus. tendat, et tanquam populum cuslodiat, ut viiiitori
CAP.X. — Quid subdiaconus designat. locus sit ut vineam cuslodial. Sic Dominus iu alto
Unus subdiaconus servit, quia universilas Scri- cceloruin sedens custodit currum suuni, id est eivi-
ptura; hoc sacramentum docuit. Ab uno aeolyfho tatem suam, videlicet Ecclesiam.'
servitur, quia in unitate laniuni Ecclesiae boc sa- CAP.XIV. — De subdiacono,
cramentum couficitur. Subdiacono legente, solemus sedere. Lectio, est
CAP.XI. — Quid acolyihi designanl. prsedicalio; sessio et auditorum responsio, creden-
Acolythi usque ad Kyrie cleyson lumina lenent, tium confessio. Lectores et cantores sunt Domini
quia doctores, illuminatores Ecclesiae, verbo et negotiatores. Subdiacono Epistolam legenle, cerei
exemplo lumen fidelibus praebere debent, quoadus- verso ordine ab oriente in occidentcm disponuntur,
que ipsi Domini moribus invocare incipiaiil, et quia lumen doctrinse ab Oriente in Occidentem, id
Christum veram lucem oninem auiniam illuminare est per totum orbem per apostolos dilTundebatur.
eognoscant. Seplem ccrci stinl sepiem dona spiri- Per Gradualc, conversio Ecclesise de JudseisinlellL.
 549 GEMMAANIM_£. — LIB. I. 50
gitiir.per Tcrsnm, coiiversio degenlibus accipitur. A i operarii cum de agro hujus mundi redeunl, seter-
Per Pdlcluia utriusque in" fide laetitia expriinitur. nuin convivium cum Domiho suo ineunt.
Sequentia, cantuni viclorise designat, qua juslorum CAP.XVIU.-—De figuraalia.
animse in Deo vivo pro sua liberatione exsultaiit, Episcopus tribus horis missae sedet : scilicet dum
sicut filii Israel pro sua ereptioue canticum viclorise Epistota legitur, dum Graduale et Alleluia canitur;
canebant. Unde quidam longam pneumanl cum.pr- quia Christus tribus diebus inter doctores in templo
gahis jubilant, qua; jubilum vocatur; quia plausum sedisse legitur. Subdiaconus, qui Epistolam legit,
victorum Isetanlium imitaiiiur. significat Joannem Baptistam qui ante Chrislum
CAP.XV. — De episcopo. prsedieavit. Per Epistolam quippe Joannis prsedicatio
Episcopus a dextris allaris sedens, versa facie ad accipitur; per Evangelium Christi praedicatio innui-
ciiorum laborantes intuetur, quia Christus a dex- lur. Ideo Epistola Evangelium prsecedit, quia Joan-
Iris Dei sedens versa facie ad Ecclesiam singUlorum nis prsedicaiio preecessit.-Et, sicot Joannes prsecur-
corda intuetur, et pro se laborantes remuneiari pol- sor Chrisd memoratur, ita Epistola ante Evange-
licetur: uhde dum Stepbanus (Act. vn) pro eo-la- lium, quod est Christi. Prseconatur Evangelium in
boravit, ad adjuvandum eum surrexit. altiori loco quam Epistola legitur, iquia Christi prse-
CAP.XVI. — De canloribus. I dicatio dignior quam Joannis cognoscitur, Subdia^
B
Caulores qui choros regunt, sunt apostoli qui Ec- conus tamen in eodero pulpilo, quo et diaconur, le-
clesias laudes Dei iiislruxerunt. Hi qui Graduale git; quia omnis populus Joannem Christum esse pu-
canlant, signilicant eos qui in. activa vita Cbristo tavit. Graditale, significat vocationem apostolorum,
serviunl. In gradibus cantantes stabunt, quia jusli qua se ad Christum converteruut. Alleluia vero, Ueti-
de virlu.e in virtuteni in scala cbaritatis ibunt. Qui liam eorum quam de prseseulia Christi et miraculis
Alleluia cantant.designant eos qui in contemplaliva ejus liabuerunt. Sequentia vero, animseeorum jubi-
vita Christum laudant. Hi cantantes altius consi- latiouem qua de promissa spe exsultaverunt. Hic
sfcunt; quia tales in celsiludine virtutum coelestia EpiscopusministrosEcclesia;ordinat;quia elMoyses
contemplando scaiidunt. Sequentianichori alterna- Aaron, etlevitas in miuislerium labernaculi ordina-
lim jubilabunt, quia frequentioe angelorum etbo- vit, et Christus septuaginta duos ordinavit, quos iu
'
niinuni in domo Dei Domiiium in sseculum sseculi predicalioue deslinavit.
laudabunt. CAP.XIX. — De lertio offtcio,
CAP.XYH. :—De servo arante. In tertio otticio ad caput redilur, ct prsedicatio
Legilur in Evangelio de servo arante, quod, per- p^ Chrisli nobis ad memoriam reducitur. Hoc ofiicium
aeto opere de agro, domum redeat, et post servi- Moyses prsefiguravit, quando in monlem ad Domi-
iium Domiijo suo impensum ad convivium recum- nuin ascendit, et ab eo tabulas testanienti aceepit.
bat (Lttc. xvii). Ager Dei suut corda fidelium, servus Domiuusque, cunclq populo audiente, mandata pro-
arans estordo prsedieantium; per lectorem Epistpla; posuit, et Moysesjustifcias-legisexposuit, etpopulus
doctores exprimunlur, qui.agrum Dei prsedicando se «nnia servaturum respondit (Exod. xix). Sic dia-
coluerunt; per responsionem, fideles qui per bonam conus ad episcopum vadit, libruin ab altari accipit,
operalionem j-espondentes fructum justitise protule- Evaijgclium, iiiquo divina prsccepta sunt coram po-
runt. Aralrum, est noslrum servilium. Boves binc pulo legii. Episcopus sermonem faciens populo ea
inde traheiites suiit utrinque totis yiribus Domino exponit, et populus per Kyrie elvyson, clerus autem
canentes. Priecentor qui cantanles manu et voce per-Ciedo in unitm Dcum, se spondet cuncta serva-
incitat, est servus qui boyes stimulo miiians dulci lurum. Qualiter aulem hoc per Cbrislum et apqsto-
voce bobus jubilat. Lector, legem Domini dat audi- los sit gestum, breviter eet dicendum.
toribus qui nuper vocati sunt per officiacantorum CAP.XX. — De diacono.
iii scliola Dei ad nuptias. Scbola, dicitur voCatio, in Per episcopum, reprsesenialur nobis Gbristus; per
qua si quis adhuc surdis auribus cordis torpescat, jj ] diaconum, ordo apostolicus. Diaconus qui legit, est
cantor cum excelsa tuba sonat in aurem ejus dul- Petrus qui pro oninibus respondet. Episcopus lectu-
cedinem melodise, ut excitetur. Cantores qui re- rum diaconum benedicit; quia Christus convocatis
spondent primo caiienti, vox est auditorunl quasi apostolis, benedictione eos replevit, dum eis potesta-
evigilanlium et Domihum Iaudantium. Yersus, esl lein super omuia dsemonia dedit, et eos regnuni.Dei
arans servus per dulcedihem moduiationis corda praedicare misit (Luc. ix). Diaconus Evangelium ab
carnalium, quae se aperiunt niore sulci in confes-. al.lariaccipit,legerepergit.quiarfe Sionlex,eiverbnm
sione voeis et lacryiriaium. Aranl qui aratro com- Domini.de Hierusalem cxivit (Isai. n). ln boc quippe
punctionis coi'da scindunt, in Iectione pascilurau- loco, altare Hierusalein designat, in qua apostoli
dilor quasi quodammodo bos. Bos ad hoc paseitur, verbum pi-aidicalionis a Domino - acceperunt, et
ut in eo opus agriculturae exerceatur. Bos esl prse- exeunles per tolam terram prsedicaverunt. Diaconus
- dicator, cantor, quodaiiimodo bubulcus, qui jubilat in sinistro bracbio iibrum portat, quia sinistra prse-
bobus, ut liilarius. aratrum trahant, scilicet insti- senteiiivitam signilicat.Etinhac vita lanlum praedi-
gat canentes. ut luetius canant. Terra scinditur, cari Evahgelium debet; quia in ftilura vita nullus
quahclo corda auJilorum compuiiguntur. Tales doctrinaeget, nam omnes a minimo usque ad masi-i
5SI 1I0X0RII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LiTURGICA. 552
inuinDominum cognoscent. Ab auslrali partc in am- A Deinde clerus et populus se signat. G7orta tibi, Do*
bonem ascendit, quia Chrislusa Bethlehein, quseest miHe,conclamat,quia Christum crucilixum se adora-
ad auslrum, Hierusalem venit, unde dicilur: Detts ab re, suis verbis obedire se pronunliat. Ita, dum apo-
auslro veniel (Habac. iii). stoli verba Dei prsedicaverunt, populi Dominum laa-
CAP.XXI. — Quid dum candelw dcsignant. daverunt.
Duaecandelse Evangelium prsecedunfc;quia lex et CAP.XXIV. — De bacttlis.
prophetse praecesserunt, quae Evangelium praedixe- Duhi Evangeliuinlegiiur, baculi de mauibus depff-
runt; duo candelabra quse prseferuntur, sunt duo nuntur; quia, pracdicanteEvangelio.jegalesobservan-
praecepta charitalis, qme pcr Evangelium instruun- tite a populodepouebaiitur. Ex legis quippe prsecepto
tur. Duo acolythi qui ea portant, sunt Moyses et baculos nianibus tenebant, qui paschalcm .agnum.
Elias, intcr quos Dominus ut sol in monte fulgebat edeiiles ad patriam tendebant. Secundum hunc mo-
(Malth. xvii; Marc, ix; Luc. ix). Dum Evangelium rem cantores in officioniissae baculos tenere noscun-
legilur, cerei in pavimentum deponuntur, quia um- tur, dum verus paschalis Agnus ber.edieitur : signi
brae legis, et senigmata prophetarum per lumtn ficantes quod hi qui ad seternam patriam et ad fe-
Evangclii ab humilibus intelligunlur. Perlecto Evan- *' slum angelbrum cupiunt festinare, esu coelestis agni,
gelio candelse exstiuguuiitur, dum per lucem Eva.n- et baculis contra hostes,.id est senlenliis Sciiptura-
gelii spiritualiter prolafse intclliguntur. Thuribuium rum conlra dsemoneSjSedebent defensare. -Hojsinter
ante Evangelium portalur, quia Christus odor suavi- Evangelium deponunl; quia cum ad Chrisfum quem
talis iu igne passionis pro nobis sacrificatus prsedi- Evangelium signat perveniunt, nullis Scripturarum
catiir. susfcentaculisindigebunt. Pcr baculos, ct sacerdotes
CAP. XXII. — Qtiid designet, quod Evangclium in denotantur per quorum doclrinani infirmi in fide
ambone legitur. sustentantur, qui baculi in Evangelio deponuiilnr,
Evangelium in alto loco legitur, quia Chrislus in quia omnium sacerdolum doetrinae Christi Evange-
monte praedicasse perhibetur. Ideo et in sublimi le- lio poslponuntur. Tuuc etiam velamina capitis aufe-
gitur, quia sublimia sunt evangelica prsecepla per runlur; quia, Christo evangelizante, velamina legis
quae altitudo ccelorum scanditur. Ante Evangelium tollehantur. Et nos capila denudamus, quia revelaia
lumen ardet, eo quod evangelica doclrina Ecclesiam facie, non in senigmate, Doniinum in Evangelio vi-
iliuniinet, et quia verbum Dei lumen nobis ad vitam deamus (II Cdr. in). Perlecto Evaugelio, diaconus
prsebet. Diaconus secundum ordinem se vertit ad revertifcur ad episcoptim, librum ei offert ad os."u-
austrum dum legit Evangeliuni, quia in bac parte P landum, quem mox i-eponit in-lticum suum; quia.
viri stare solent quibus spiritalia prsedicari debent. apostoli, peracta praedicalioue, ad Chrislum reversi
Per viros quippe spirituales significantur, et per sunt. Scilicet et dsemonia in nomine ejus subje-
auslrum Spiritus sanclus designalur. Nunc au- cta retulerunt, quasi Iibrum in locum suum repo-
tem secunduni solitum morem se ad aquilonem suerunt, dum non sibi sed Domino cuncta ascri-
vertit ubi feminse slant, quse carnales significanl, pserunt.
quia Evangelium carnales ad spiritualia vocat. Per CAP.XXV. — De sermonc.
aquiloncm quoque diabolus designatur,qui per Evan- Deinde episcopus sermonem ad populum facit,
gelium impugnatur. Per aquilonem enini infidelis quia poslquam Chrislus populo per apostolos inno-
populus denotatur, cui Evangelium praadicatur, ut tuit, ipse pmnibus prsedicare ccapit. Episcopus po-
ad Christum convertatur. pulum de poenileiilia, et fide, et confessioue instruit,
CAP,XXIII. — De signis et salutatione diaconi. quia Christus pcenitentiam, et fidem in Deum et re-
Diaconus, cum ascenderit in analogium, primum missioncm peccatorum per confessionem et baplisma
salutat populum per Dominus vobisctim, quia apo- docuit. Post hsec populus Kyrie eleijson, et clerus
stoli, quamcunque domum praedicaturi intraverunt, Credo in unttm Detim, canlant; quia quod diaconus
primum per pax huic domui auditores salutaverunt. D legit, et quod episcopus praedicavit se credere aflir-
Cuin sequeniia sancti Evangelii dicit, signum sanctse mant. Ila poslquam Christus et apostoli populum do-
crucis fronli suse, in qtia sedes est vcrecundise im- cuerunt, fide recepla, lautles Deo personiierunt. In-
primit: per hoc se de verbis Domini non erubcscere teriinEvangeliuiJi cum incensoper cborum deferluj',
iiinuit. Qiii enim sermones Domini erubucrit, hunc Ct singulis ad osculandum porrigitur; quia apostoh"
Filius coram Patre et angelis in judicio erubescet Chrislum (odorem vitae)per mundum porlavei'iint,et
(Luc. ix). Crux quippe et Evangelium apud incredu- cunctis gentibus per verbum ejus pacem seternam
los magnae confusionis fuit opprobrium. Deinde os prsebuerunt.
signat, quia verba Dei se ore confiteri pronnntiat, CAP.XXVI. — De qttarlo offtcioet de Ecclesia.
cum ore confessio ad salutem liat (Rom. x). Exinde In quarto officioad corpus Christi id est ad Ec
cor signat, ul spiritum elationis a se excludat, el ea clesiam significalio recurrit, et ejus aclionem nobis
qu;e orc confitetur ad justiliam innotescat. Igitur exprimil. Cujus liguram poptilus Israel olim praefe-
per cordis signationem, fides vcrbi accipilur; per rebat, quando Moysi de monte descendcnti diversa
oris signatioiiem, confessio Chrisli inielligitur; per dona ad faciendum tabernaculum oflercbal, in quo
fronlis signatioiiem, operatio Evangelii exprimitur. altare fiebal super quod sacerdos sacrilicia popttF
 SB3 GEMMAANIM_E.— LIB. S54
inimolabai. Sic cpiscopo de pulpito descendenti po- A_ CAP.XXX. — De sacrificio Christianorum.
puli diversas ebiationes offerunt, pro quibus sacer- Ita Christiani legale sacrifiiium offerunt, dum de-
dos et ministri sacrificium in allari cum canlu im- < cimas rerum suarum Deo dabunt. Votuntarium of-
molabunt. Ita Christo ad Hierusalem passuro de 1fertint, dum de jebus suis Deo servientibus aliquid
monte Oliveli descendenti turba occurrit, palmas conferunt.i Pro peccato offerunt, dum pro poeuitentia
fioresque cum cantu laudis obtulit, pro quibus iinjuncla sacerdotibus, vel religiosis, vel indigentibus
inse se sacrificiuni in ara crueis obtulit. Ponli-. ialiquid impendunt. Pro gratiarum actione offerunt,
fex reprsesentat Chrislum, ministri lurbam disci- dum i pro dignitate, velpro aliquaeollata gratia Dea
pulorum. Populi offercntes, sunt illi cum palmis oc- quiclquam offerunt. Dona offerunt, dum in aedificia
currenlcs; cantores cantantes, sunt Hosanna i-eso- eeclesiarum, vcl in ornatus earum aliquid conferunt.
naiites. - Vota offerunt, dum in bello, vel naufragio, vel aliquo
GAP.XXVII.— De sacrificio. periculo positi aliquid voveut, quod liberali Deo et
Quitlam de populo aurum, quidam argentum, qui- sanclis offerunt. Holocausta offerunt, qui sseculum
dam de alia subslantia sacrificant. Sacerdos et mi- relinquuut etomnia sua vel indigenlibus distribuunt,
jiistri panem et vinum cum aqua immolanl. Qui au- ,. vel monasteriis conferunl. Hsecsacriiicia populi offe-
"
rum offerunt, siguilicant magos, qui Domino aurum runt. Sacerdotes autem et minislri Cbrislo instituente
oblulerunt. Qui argentum offerunt, designant eos, qui panem et vinum offerunt.
pecuniam in gazophylacium miserunt. Qui de aliis CAP. XXXI. — De sacrificio panis.
rebus sacrificant, sunt hi, qui Domino necessaria, Hoc sacrificium idco ex pane fit, quia Cbristus se
quse Judas portabat, mitlebant. Et hos sighificant, panem vivum astriixit (Joan. vi), quem Scriptura
qui per Paulum et Barnabam apostolis oblationes panem angelorum prsedixit (Psal. LXXVII). Qui panis
Hierosolymam transmifctebant. Qui pancm oileruiit, fit absque fermento, quia Christus fuit sine peccato.
suntbi, qui spiritum suum in sacrificium laudis Do- Ideo autem panis ex fermento fit, quia Christus se
mino impendunt. Qui viiium offerunl, sunl hi, qui granum frumenti asseruit. Granum autem
per tritu-
animas pro fralribus ponunt. Qui aquam oiierunt, ram de theca sua excutitur coniumeliis et opprobiiis
sunt bi qui eorpus suum pro Chrislo ad snpplicia arefactus, a Judseis, et gentibus, qtiasi duobus
lapi-
tradunt. dibus, fiagellis alteritur, cribratus conspcrsus com-
CAP.XXVill. — De tribus sacrificiis pastinatur, dum a suis separalus, sanguine proprio
Primo viri offerunt, qui fortes in Chrislo desi- perfusus cruci compingebatur, in qua quasi panis in
gnant, quia in primitiva Ecclesia justi (sub persecu- C igne passionis excoctus in immorialitalem mutaba-
toribus dura perpessi) vicliina Chrisli occubuej'ani. tur.
Deinde femiua; sacrificant, quse fragiliores signifi- CAP. XXXII. — Be Ecclesia, et significalwne.
canl; quia tempore pacis fideles noii seipsos sed fdeo el corpus Chrisli de pane lit, qui cx muhls
hostiam laudis DominO immolant. Ad ulfcimum gi-anis conficitur, quia Ecclesia corpus Christi per
sacerdotes et ministri offerunt, qui doclores et iliud rcficilur, quae ex multis electis colligitur. Quse
ductores populi sunt, quia sub Antichristo lideles grana, scilicet elecli, flagello prsedicationis de theca
per diversa lormenta sacrifieium vinum se Chrisio veleris vitse excutiunlur, poenitentia arefacti, quasi
offeruht. duobus lapidibus moluuturi durn duabus legibus in
CAP.XXIX. — De septem sacnficiis legalibus. scrutinio minutatim imbuuntur. Cribrali, conspersi
compastinantur, dum ab infidelibus segregati, aqua
Seplem autem sacrificia ab antiquis secunduni le- baptismatis renafci, vinculo eharitatis
, gem offerebantur, quse adhuc Chrisiiani imitantur. sanctum in fide per Spiritum
copulantur, ut panes in clihano ex-
Ritus iiamque Synagogaetransivit in religionem Ec- eocfi in candorem dum in camino tri-
clesise.Et sacrilicia populi carnalis mutala sunt in bulalionis examiiiatiniulantur,
ad imaginem Dei reforniftntur.
observantiam spiritualem. Sunt autem baec : Legale I Tali modo
panis effeeti de pane Christi reficiuntur,
sacriftcium, volttntarium, pro peccato, pro gratiarum et hi in seteruum non moriuntur.
aclione, dona, vola, holocausia. Sacr.ficium legale
obtulit, qui decimas vel pvimitias, vel ea qua; les CAP.XXXIII. — De sacrificio vini.
proecipit, obtulit. .Voiuntarium sacrilicium obfculit, Ideo autem hoc sacramenium de vino iit, quia
qui aliquid de rebus suis Deo sponte oblulit. Sacri- Cliristus sevilem dixit, et Scriptura eum vinum ju-
ficitim pro peccalo obtulit, qui transgresso legis; cunditatis asseruit. Uva autem, in prselo duobus li-
niandato bircum obtulit. Sacrifieium pro cjratiartim _ gnis expressa, in vinum liquatur, efcChrislus duobus
actione obtulit, qui pro victoria 'munus Deo oblu- lignis crucis presstts, sanguis ejtis in potum fitleii-
lit. Dona oblulil, qui aliquid in ornatum lemplii bus fundebatui'. Ideo et sanguis Christi de vino con-
contulit, Voia oblulit, qui in periculo belli consti- licitur, quod de niullis acinis exprimifcur, quia per
tutus aliquid Deo vovit, quod postea solvit. Holo- illum corpus CbrisfciEcclesia recreatur, quse de mul-
causla obtulit, qui agnum offerens totum in altarii tis jiislis cohgregatur. Haec pressuris mundi, quasi
incendit. llolocausium namque totiun incensum di-- in torculari, calcalur, elChristo per oassiopes iccor-
eitur. poratur.
PATRCL. CLXXII. '18
 555 BONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS IIL — LITURGICA. 55S
CAP. XXXIV. — De iiqua. . A guril, digne suscipitur, Ampulla iii qua vinum offer-
Ideo autera boc sacriucium.de aqua iil, quia aqua tur, significat nostram devolionem, quse in vasculis
de Christi latere exivit, et Joanni angclus aquas po- cordis portatur. Archidiaconus ad ultimum aquani
pulos esse relulit. Et ideo aqua viho admiscetur, in calicem fundens episcopo offert, quia Chi-istus.
quia populus sanguine Christi redemptus, per aquam quem diaconus bic signat, Ecclcsiam sibi in passione
_"bapiismalis ablutus, perpastuni bujus cibi, etpotum miscuit, Patri in cruce "obtulit, et in ulfimo eorpus
bujus vini -Cbristo conimuniealur. Panis autem bic eapiti eonsociabit, cum regnum Deo et Patri tradi-
in carnem .cQin.erlitu.ry quia Christus, paschalis derit.
Agnus pro nobis oceiditur, et caro nostra a morte CAP. XXXIX. — De oraiione sacerdotis.
redimilur. Yinum in sanguin.em transil, quia Ghri- Pbst aeceptuhi sacrificinm episcopus se inelinans
slus sanguinem fundens, pra.nobis animam posuit, coram altaris orationem Suscipe,. sancia Triinloft
ct animam nostram quse in saiiguine babitat a pec- dici-J, quia Christus ad pedes diseipulorum se in-
eatis expiayit. Sine aqua autem hoc saeramef.tuni elinans post traditum saerificium in eoena anfe
non conficitur, quia solius poptili causa hoe myste- mensam stans orationem ad Patrem fecit. Beindey
rium agitur, quiaet eo qtiotidie reficitur. orate dicit, quia Cbristus apostolos orare monuit,
CAP. XXXV. — De forma panis. "' Dehinc orationem super oblatam secreto dicit, quia
Panis vero ideo in nioduni denarii formatur, quia Christus ih monte Oliveti secrefcd prolixius oravil,
pahis vitse Ubiisfcus pro denariorum numero trade- cum.ei angelus confortans eum apparirit. Spatium:
liatur-qui verus 'denarius in vinea laborantibus in silentii post Offertorium, illud teinpus significat,
prsemio dabitur. Ideo imago Domini cum litleris in quo Christiis ante passionem in Hierusalem latebat,
boc pane expfi':iifur, quia el in denario imago et no- velul pascbalis agnus, quem Judsei deciiua luha re»
meu imperatoris scribilur, et per hunc panem imago clusum decima quarta luna inimolabant.
Dei in nobis reparatur, e£ nc.^ien nostrum iu Iibro CAP.XL. — De Secreio.
vitse hotatur. Composito sacrificio sacerdos oralioncm sub si-
CAP.XXXYI. — Cur quoiidie missa cav.atur. lenlio recitat, quia idem sacrificium in saerincio Pa-
Et si eriim Christus semel sua morte credehles frum absconditum latebat. In agno quippe Abel de-
rederait, hoe tamen sacramentum quotidie ob tres litesccbat, in arlete Abrahse pro Isaac se oecultave-
causas Ecelesia necessario repelit : Una esl causa rat. In agno pascliiili, in vitula rufa, iii hij-co emis-
ut in vinea Iaboranles, quotidie eo reficiantur; alia sario se celaverat (Levii. SYI). Tiinc poiilifex offert
ut bi qui numerq fidelium quotidie associantur, per „ pro populo sacriQcium, quia Chfistus pro Ecclesia
iilud Christo incorporentur; terlia, uf. memoria oblulit semetipsum, Tunc sacrilicium tharificatur,
passionis Christi quotidie mentibus fidelium ad imi- quia Cbristus odor suavilatis, pro nobis oblatus a
tailonem inculcetur. Tali aufcemordine offertur. Deo acceptatur.
CAP.XXXYII. — De subdiacono. CAP.XLI. — De Prmfatione.
Subdiaconus calicem in sinistra, patenam in dex- Sequilur in Prscfatione sacrificium angeloium, qui
tra, desuper corporale portat, quia subdiaconus in buic sacrificio interesse creduntur. Summo cnim Im-
Iioe loco Clnisium, calix passionem, sinistra prae- peratori, ut miliies, [assisfunt, et laudes suo Impe-
seutem vitam, patena crucem,dexlra seternam viiam, ratori concinunt; per ter aulem tria distincti Tr.i-
eoi-porale Ecclesiam signilicat. Et Chrislus calicem nifatem saci-ificiolaudis honorificant, cthostiam ju-
passionis in prsesenti vita bibit, qucm prius a se bilationis jugiter imitali immolant. Ideo et boe sa-
transfeni Patrem petiit. Per crucem autem gloriam cerdos alta _vocecantat, quia sacrilicium angelorum, -
Palris intravit, cujus passionem Ecclesia imilari quod est laus, repraesentat.
non desinit. Corpoi-ale mullo labore candidafcur, et CAr. XLII. — De sacrificio angelorum.
Ecclesia per mulfcastribulationes Christo conforma- Angeli itaque et archangeli majestatem Dei lau-
tur. Subdiaconus noster Christus quasi patenam __ D dant, dominationes adorant. Potestates et principa-
cum calice portavit, quando crucem ad passionem lus admirando Iremunt. Coeli, id est throni, et vir-
Iiajulavit. tules jubilant. Cherubim et seraphim dulciler eon-
CAP.XXXVIII. — De canloribus. celebrant. Hoc sacrilicium coiicentus angelorum Da-
Unus cantor oblalam cum favone, etvinum cum videt Salomon sunt imitati, qui instituerunlbymnos
ampulla offert, alter aquam vino admiscendam prae- in sacrificio Doniini, organis, et aliis musicis. in-
liet. Qui viiiuni offert significat Ecclesiam de Judseis, strumentis concrcpari, et a populo laudes concla-
quae legis ritum in Chrisli sacrificium commulbvit. mai'i. Unde solemus adhuc in officio sacrificii orga-
Qui aquam offert, Ecclesiam de genlibus, quse popu- nis concrepare, clerus canlare, populus conclamare.
lum gentileni Cbristo sacrificavil. Hi et duo lypum Sacrificium itaque laudis angcli immolant, dum
Enoeb et Eliae pjseferunt, qui Judaieum populum Spiiitus sanettis consonat. Ter Sancttis repetitur,
Christo in sacrificium oblaluii sunl. Oblata non quia Trinitas collaudatur, Dominus Deus seruel dici-
B.udismanibus, sed favonibus multo labqre candi- tur, quia unilas veneratur. Sacrifieio angeloruiii ccn-
datis offei-uut, quia Christi corpus ab bis tantum, iungitur sacrificium spirituum justorum, qui Chnstl
<pii carnem suam vitiis et concjpisccnliis crucifi- liumanitatcm adorant, et pro humani geueris re-
 557 GEMMAANIM^E. — LIB.. I, ." 'EoS
demptione Cantatur : Benediclus qui venilin nomine A ._.dextra
( iocatur, quia sahguis eum aqua de laiere
Domiui. Hic hyninus partim ab angelis, parliin ab < Chrisli manasse praedicatur. Cum sacerdos Hanc
bominibus cpncinitur, qyua per Christum immola- '< igitur oblationcm dicit, se usque ad altare incliriat,
tum hUmariumgenus an.gel.isconjungitur,Iaus quippe < quia ibi passio inchoatur, qiti se usq.ue ad aram
angelorum est: Sanclus, sanctu-s, sanclus, Dominus crucis < obediens Patri pro liobis incliiiavei-at (Plii-
Deus-Sabaolh. Pleni sunl cczii et lerra gloria tua. < lipp. n). Deinde oblata, vel calix iu manu sacerdoiis
Eosanna.in cxcelsis. Laus vero bomijiuro. est: Bene- iexaltatur, quia Christus pro salute nosfraIn cru-
dictus qui venit in nomineDomini. Hosanna in excel - < ceiii Icvatiir, et sanguis ejus in redemptioiiem nosiri
sis. In hoc cantu se signant, quia signuni Ghristi cui ;immolatur. Interim diacohi retro episcoptim stantes
coiitradicitur se recipere designant. ifiguram gerunt apostolorum, qui in passione Dbmi-
CAP.XLIII. — De quatuor ordinibus. ni eo relicfcoomnes fugerunt.iSubdiaconi vero retio
Notanduro quqd.primo loco masculi offerunt, quia altarc stantes contra ejiiseopuni, aspiciunt mulieres
p;imo lempore patriarchse suo saerificio hoc sacri- et notos, Jesuhi prseferunt, qui a ionge stantes eitis
lieiuiii pertulerunt. Secundo loco femina; offerunt, passionem viderunt. Ante altare se sacerdos iricli-
qjiia secundo tempore Judsei legalibus sacrificiis lioc nat, cum Supplices ta rogaims dicit, quia ibi passio
sacrificium prseniGnstraverunt.Tertio loco sacerdo- D " Christi finit, et Christiis inciinato capite
spiritum
tes, qaia ministri offerunt, quia tertio tempore apo- eriiisit. Infra Carionem diaconus manus lavat, quia
sloli ipsum sacrificium exceperunt, et hoc fideles Pila.us in passione pomini nianus lavabat, dum se
doeuerunt, qui quotidie septem suprascripta sacrifi- sic muhduni a sanguine ejus, quahi hiainis suas a
cia offerunt, quiapost liancvitaffi angeli cum bealis sorde proclamabat. Sacerdos vocem ieyat dum F«,
IiomMiibusin sseeulum sseculi Bominum laudabunti bis quoque peccaioriblis dicit, desigiians quod Eccle-
CAP.XLIV. — De qitinto o/ftcioel de piigua Chrisii. sia de •Ghristi latere jam formam in confessione
Qtiintuin officium alis cherubim velatur. In quo Redemptoris erupili, dum per vocem cenliirionis sie
sunihii pontificis hostia et regis gloriaepugna reprse- clamavit : Vcre Filius Dei erat iste (Matih. xxvii).
seutatur. Hoc Moyses prsefigurabat, quando in mon- CAP. XLVII. —DeJoseph.
te exteasis manibus orabat, dum Josue, qui et Je=- Dicente sacei-dote Per wnnia smcula scectdorum,
sus, eum Amalecb pugnabat, devicli regiium vasta- diaconus venit, -calicem coram eo sustollit, cum
taiiat, ac populuni cuni victoria; Isetitia reducebat. favone parfcem ejus cooperit, in altari reponit cv
(Exqd. xvn). Sic Cbristus in nionte crucis, extensis- cum corporali cooperit, praeferens Josepb ab Ai-ima-
qiie manibus pro populo non credente et contradi- r_ thia, qtii corpus Christi deposuit, faciem ejus sudario
cente ora.vit, et vietus, dux cum Amalech, id est cooperuit, in monumento deposuit, lapide cooperui..
cum diabolo, vexillo sanctse crucis pugnavit, devicti Hic oblata, et calix cum corporali cooperitur, quod
regnum vastavit, Bominus infernum superato mali- sindonem mundam significat, in'quani Joseph cor-
gno hoste spoliavit, populum de tenebris ereptum pus Chrisli involvebat. Calix hic, sepulcrum; pate-
cam gioria victorise ad coeleslia revocavit-. na, lapidem designaf, qui sepulcrum clauserat.
CAP. XLV.'—Mystcrium. Tres aiticuli, seilicet Oremus, prwcepiisj et Pater
HoCtotum episcopus imaginatur, et quasi tragi- noster, et Libefa nos-,-Doinine, tres dies signilicaiu,
eis vestibus exprimere conatur. Christum iianique • quibus Cbristus in monumeiilo quiescebat.
in cruce fixuin reprsesehtat, dum expansis manibus CAP. XLVIII. — De
acolythoqui pafenam tenet, quod
Canonem recitat, quasi contra Amalech pugnat j Nicodemmn figurei.
(Exod. xvn), dum conti-a diabolum Cbristi passio- Acolythus infra canonem palenam inyolutam to-
nem cuni signis crucum simulat. Ministri aiitem net, quarh bic subdiacpnus defert. Subtliaconus pra-
quasi acies pugnanlium utrinque ordinantur dum bet arcbidiaeono, quam ipse oscuiatam uni de dia-
diaconi relro episcopum, subdiaconi retro alfcare: conibus ad tenendam, et corpus Domini iri ea con-
.oeantur. Exercilus eum iriumpho regredilur, quia D 0 fringendimi porrigit. Acolythus qui patenam tenuit,
- percepfca comniunione ad propria cum gaudio re- formam Nicomedi gerit, qui myrrhani etaloe ad se-
verfifcur. pulturam Drimini attulit (Joan. xix). Porro subdia-
GAP.XLVL — De passione Chfisiv. "^ cohus et arcliidiaconiis cum alio diacoho paienam
In hoc officio agittir Chi-isti passio super crucem tenenti, tres Marias praeferunt, quaeeum aromatibus
cbrismalis, aliare ci'ux iulelljgitur in quo corporale ad nionunientum venerunt. Dum seplem petitiones
in forma cor.j.o:-is Christi distendiiur. Gorporale de in Domiiiica oralione dicuntur, diaconi inclin.ati
puroiino tcrrse conficitur, et cum niulfcolabore ih stant, communione confirmari exspeelant; quia apo-
caiidorem verliiur, efcChristi torpus de munda Yir- sfcoli septem bebdomadis posfcmortem Chrisli fir-
gine uascitur, el per niulias passiones in candorem mari a Spiritu sancto exspectabant. Subdiaconi au-
resurreclionis redditur. .Gorporale cuin coniplicatur tehi inlerim quiescunt; quia riiulieres iri Sabbalo,
nec inifcium nec fniis ejus apparet, quia Christii quae septima dies est, siluerunt-
divinitas initio caret et finenl nori habet. Super'. " CAP.XLiX. — De cruce. .
quod oblata ponifcur,quia caro a- divinita.e suscep- Hoc sacranientum tantuni per crueerfl iit, cjuia
ta in cruce"afiigit-u"r."Calix cum vino, et aqua ini Ghristus sac.iificium Palris in cruce pepeiuiit, et m
 ELf. HONORIi AUGUSTODUN,OPP. PARS ffl. — LITURGICA 560
cruce quadruplum muhdum redemit. Sex autem or- A recitantur, panis efcvinum in corpus et sanguinem
dines crucum fiunt, quia sex diebus mundus perfi- Domini coramutaiitur.
citur et senario numero corpus Christi refieitur. Per CAP. LIII. ~ De
quarto orame, et de quinque cru-
imparem vero numeruiii, qui in duo paria non po- cibus.
test dividi, benedicitur; quia corpus Christi perma- In quarto ordme, quinqiie cruces faeimus, ubi
nens uon scinditur. Aut enim tres cruces facinius, Hostiam puram dicimus. Et illud tempus ad memo-
et fidem Triiiitatis expriniihlus : aut per quinque si- _riani reducimus, quo Cbristus quinque vulriera in
gnamus, et quinquepartitam Christi passionem de- cruce accepit, et quinque sseeula redemit.
notamus. Per sex ordines curicta mundi tempora CAP. LIY. — Dc quinlo ordine, et tribus crucibus.
coniprehendimus, quseper cnicem Chrislo unita ex- In quinto ordinc, Ires eruces ubi Omnia bona
primimus. creas, sanciificas dicimus, d corpus Christi scilicet
CAP. L. — Deprimo ordine, etde tribus crucibus. primifcivam Ecclesiam innuimus, quse fidem Trini-
ln primo ordine, tres eruces facimus ubi Ha'.c talis accepit, et multos cruciatus pro Christo susti-
donct dicimus, et primuro tempu.s ante legero. ih- nuit.
nuinius, quod tribus inlerstiliis distinguimus, quia r, CAP.LV..-— De sexto ordine, et de quinaue cru-
unum ab Adam usque ad N.oe, aliud aNoe usque.ad 8- cibus.
Abraham, tertium ad Abrabam usque ad Moysen.in In sexfcoordine quinque cruees facimus, ubi Per
quibus justi in fide Trinila.lis Christum a longe suis ipsttm dicinius, et item corpus Chrisli, videlicet Ec-
saeriiiciis salutaverunt, et multos cruciatus in hac clesiam de gentibus exprimimus, quae Christi quin-
fide pertuleruut, Iu prima quippe setate, Abel Chri- quepaititam passionem venej-anter excepit, et eam
stuin in agno obfculit, et pro eo cruciatum mortis imifando patienter diversa tormenta pertulit.
pertulil. ln secunda.MelcliisedeehChrisfci carnem, et . CAP. LYI. — De quinque ordinibus crttcum.
sanguinem iu pane ei vino obtulit qui cruciatus Iteni per quinque ordines crueum, quinque setaies
bellorum a regibus gentium in fide Chrisfi pertulit. niundi designantur, quse per crucem et Cbristi cor-
In iertia, AbrahaBi Chrislum in Isaac sacrificavit, in pus salvantur. Unde et in Canone quinquies Per
ariete mactavit, qui variatos cruciatus in bac Udelo- Chfisium Dominum nostrum dicitur, quia per quin-
leravit, que vulnera Chrisii niundus redimitur. In sexto or-
CAP. LI. — De secundo ordine, et cle quinque cru- dine calix cum obiafcatangilur, quia in certa setaic-
cibus. Christus calicempassionisin cruce pro omnibusbi-
i In secundo ordine, quinque cruces facimus, ubi bisse innuitur. Cum Per ipstim dicimus, qualuor
Bcnediclam, asoriplam dicimus, el tempus legis ex- cruces sUper calicem cuin oblafa facimus, quintani
primimus, quo justi per quinque librorum legis sa- lateri calicis imprimimus; quia Chiistus. qualuor
crificia Chrislum expresserunt, et multos cruciatus vulnera inmanibus, et pedibus, et quintum in latere
pro ejus iide pertulerunt, Quinque namque in duas suseepisseinnotescimus. Confecto ergo corpore Chri-
partes. scilicet trinarium , et binarium solvitur ; et sti, labia calicis tangiinus, ac per boc, quod formalo
illud tempus in duo interslitia dividitur. Unum a primi hominis corpore, Deus spiraculum vitseinfa-
Moyse usque ad David fuit, alterum a David usque cicm ejus spirayit etroulierem ex eo vivificavil (Gen.
ad Cbristum exstitit. Per trinarium, judices a Josue u), significamus. Et hoc Deus, per qliem, cv.in quo,
usque ad David, etreges a David usque ad caplivita- in quo omnia, in faeiem mortui humani generis Spi-
tem Babylonis, et prineipes a Zorobabel usque ad riium saiiclum spiravit, et Ecclesiam ex eo per cor-
Cbristum notantur. Per binarium vero sacerdotes et pus suum vivificavit. Per qualuor autem parles ca-
propbetse sigiiificaulur, ex quibus Moyses Chrisfcum lix : tarigitiir; quia humanumgenus in qtiatuor mundi
in pascbali agno immolavit, qui Aposfcololestemulfa partes dispersum , per quatuor crucis partes vivifi-
adversa pro fide Chrisli loleravit, quem lege praedi- catum, in fine mundi per Chrisfum ad vitam resu-
cavit (Hcbr. xi); Saniuel Cbristum in David unxifc, £j JJ scitaiur.
qui uferque Cbrislum et sacrificiis espressit, et in CAP.LVII. De numero stgnorum.
iigura Christi persecufioiiem a perildo rege Saul Notandum quod per totum Canonem viginti et tria
perlulit; Elias et alii prophetse Christum sacrificiis, signa liiint; quia in Veteri Teslamento justi sub de-
vocibus, scriplis praemonstraverunt, et pro ejus fide calogo legis; et in NovoTestamento justi per decalo-
varia supplicia perpessi sunt. gum legis, in lide Trinitatis, hujus sacramenti par-
CAP. LII. — De terlio ordine. iicipes exislunt. Tribus autem digitis signa facimus;
In tertio ordine panem in niainim suscipimus, et quia Trinitatem exprimimus. Quod si viginti tria tri-
beuedicimus, et tempus gralise innotescimus, quo plicaveris, sexaginta et novem habebis. Porro cum
Sinieon Ghrislum jam natum panem vivum in ma- Pax Domini dicimus, non cum digilis sed cum oblaliB
nusaccepit, et gaudensbenedixit. Deinde calicem le- particula, tria signa super calicem facimus, quae si
vamus, et bcnedicimus, et lempus cosnae expriini- superioribus adjeceris, septuaginta duo signa babe-
mus, quo Chrisius panem et calicem manibus eleva- bis. Profecto boc significat quod septuaginla duse
vit et benedixit, et inde corpus et sanguinem aposto • linguse per superbiam dispersa;, per Cbristi humili-
lis traaid.it. Uude adhuc cum verba Domini in ordine' tatem sunt iji iinum.congregatse, rjer crucem et oas-
SGl .GEMMAANIM.1E.— LIB. f. 502
sionciu rcdemptoe, pcr eorpus efcsangu: jem ejus ci ^^ sia itta; ct fcunc papam, efctunc episcopum, et rc-
communicaia;. gcm nominamus. Pro subjeclis oramus ubi, Memento,
CAP.LYIII. — De sepiem sacrificiis. Domine, famtilorum famularumque recitamus. Ubi
Iu Canone septem sacrificiorum actio commemo- et nominare possumus quos volumus. Secundo pro
ratur,.quibus corpus Ecclcsia capiti Christo copula- praelalispetimus, cum Hancigitur oBlaiionemnostrm
tur. In primis sacrilicium innoceiitum; sccundo, apo- servitulis dicimus. Pro subjeclis subjungimus, cum
stolorum etmartyrum; terlio, confessorum ; quarlo, Etcunciw familiw tum dicimus. Tertio loco pro prae-
religiosorum et conlinenlium; quinto,conjugatorum; latis supplieamus, cum Undeet memoresnos tui servi
sexto, in Christo defunclorum; septimo, in anima recitanius. Pro subjectisposcimus, cum Sed et plebs
mortuorum sciiicet posniteiilium. Te igiiur usque iua subjungimus. Pro defurictis sacrificamus, cum
Communicantes, sacrificium innocentium notatur, Mementoetiam, Domine,dicimus; ubi etnomina eo-
qui sein Cbrisli sacrificium oblulerunt, dum pro eo 1'umrecitare possumus. Pro posnitentibus offerimus,
immolali sunt. A Communicanlesusque Hanc igiiur ubi Nobis quoquc peccaioribus dicimus. Hsec omnia
oblalionem, saerificiiim apostoloruni et martyrum re- ideo in Canone commemorantur; quia cuncta in
praesentatur. Ubi et nomina illorum recitantur, qui morte Redemptoris reconciliantur.
se bostiam vivam Deo oblulerunt, dum sanguinem "B CAP.LX. — De sexlo
pfficio, el benediclione
suurii pro eo fuderunt. Ab Hanc igitur oblalioncm episcopi.
lisque Quam oblalionem tu, Deus, sacrificium confes- Sextum officium,in quo pontifex populum cenedi-
sorum commemoratur qui ab haereticismulla peri- cit, Christi descensionem ad inferos exprimit. Hujus
cula perpessi sunt, et sacriftciuni laudis Christo ju • rei figuram Moysesgessit, quando moriturus filios
giter obtulerunt. A Quam dblalionem lu, Deus, usque Israel benedixit, eductosque de iEgypto in patriarn
Sitpplices, le rogamus, sacrificium religidsorurn de- introduciper Jesum,qtiiet Josue, jussit (Deut. xxxi).
monstratur, quicarnein suam viliis et concupisceii- Hoc et Jacob moriens expressit, qui filios suos bene-
tiis crucifixerunt, et sic boslia Cbristi effeeti sunt. A dixit, et de eis futura baereditate multa prsedi-
Sitpplices, le rogamus usque Memenlo, Domine, sa- xit (Gen. xux). Has utrasquebenedicliones Christus
crificiuro conjugatorum declaratur, qui fide etelee' complevit, cum moriens ad inferos descendit, popu-
mosy-nisChrislicorporis participes efficiuntur. A Me- Iuni sedentem in tenebris, etumbra mortis, visilando
nientOjDomine,sacrificium defunctorum ostenditur benedixit, de carcere eductos coelestipatriseinduxit.
qui in confessione Christi niigraverunt, et fidelibus QUod episcopus ostendit, dum populum benedicit,
associatisunt. Sacerdos Christi mortem repraesentat, moxque eum spirituali cibo reficit. Nolandum au-
cum se ad Supplices te rogamus inclinat, et post ejus C tem quod semper ternis capitulis benedicit, et om-
mortem apte Gommemoratiodefunclorum agitur, qui nes ijuarto scilicet, quod ipse prmsture dignetur, con-
pro eis mortuus creditur. A Nobis quoque peccalori- firmabit. Quiiito vero, reliquis per bencdiclionemDci
bus usque in fineni Canonis, sacrificium pceniten- Patris concludit, quia nimirum Deus tribus vicibus
tiuni exprimitur, qui se Iacrymis et poenitentisedo- huic mundo benedixit, quarta reliquis firmavit,
loribus Christo in sacrificiummactant, cum se ani- quinta benedictione bsereditatem possidere dabit.
mas suas peccalis occidisse doleant, ut in eo vivifi- Primo primis hominibus benedixit, duhi eos creseere
centur, qui pro impiis morluus prsedicatur. Unde et et multiplicari prsecepit, Secundo hominibus bene-
sacerdos ibi voeem exaltat, quia poenitentes a vocis dixit, dum, mundo diluvio deleto, Roe et suos po-
et cordis gemitu saepius rugire consiat, cum amaros steros crescere, et mulfciplicarijussit (Gen. ix). Ter-
singultus edant. Hos Dominus expressit, cum Laza- tio per Abraham, Deus mundo benedixit, cum ei in
rum magna voce de nionumento vocavit (Joan. xi). bcnediclione Christumrepromisit(Gen. xvm). Quarto
In boc eliam capitulo nomina marfyrum recitanlur, nimido benedixit, duni Filium suum nobis bene.di-
quia poenilentes variis eruciatibus macerantur. Per centem misit, qui coelos ascensurus suis benedixit,
hsec septem sacrificia, corpus Christi Ecclesia confi- nj et per Spiritum sanctum reliquos firmavit (Luc.
citur, et capiti Christo conjungitur : hoc per Donti- xxiv). Quinto mundo benedicel, dum patriam intra-
nicam oralionem exprimitur, quae septem petitioni- turos benediclione ultima sic complet : Venile, be-
bus hsec sacrificia sequitur, quia per orafcionem,et nedicli Patris mci, possidele regniun vobis prcepara-
hocsingulare sacrificium, Ec.clesiaCbrisfcocommu- lum (Mailh. xxv).
aicatur. CAP.LXI. — De septimo ofjicio, el de resurreciione
CAP.LIX. — De quinque oraiionibus. Domini
Oratio autem Canonis ideo in quinque dislingui- Septimum officium,Dominicam resurrectionem iii-
tqr quia oratio fideliumper quinqueparlitam Chrislii sinuat, quando, devicta morte et spoliato inferno, pa -
passionerii tantum exauditur. In tribus locis pro prse-. cem omniniundodabal; quia jam oninia in coelisct
latis et subjectis oramus; quia Ecclesiam iu docto- in terris pacificaverat, et cum suis discipulis come-
res, continenles et conjugatos discernimus. Quartoi dit, eisque reliquias dedit. Sicpontifex', diabolo per
loco pro defunctis offerimus. Quinto pro poenitenli- spirituale bellum superato, Pax vobis cum dicit, pa-
tibus petimus. Primo loeo pro prselatis offerimus,, ceni astantibus porrigit,panem coelestemdistribuit.
ubi dicimus : In primis,qumtibi offerimuspro Eccle- Hoc Jesus, qui et Josue figuralifcerprotulit, cum iu-
 SG3 HOXORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III, — LITUR.GICA. ?$&
troduclo populo, a superafcisbostibus ferrani sorti : A cem missa, est corpus Do.mini jam su-mptum in
«iistribuit(Jos. xxxn). Ponlifex.parteiii o.blaisein ca- gloria ; pars a sacerdole veluti apost.ojocomesta,
iicem mittit, designans quadanimaChrisfciad corpu; est corpus Chi-isli, id esl Eeclesia adhuc laborans
rediit. in terra ; pars in altari relicta , est corpus Domini
- CAP. LXII. — De pace Domini. in sepulcris quiescens, id est Ecclesia in Christo
D.eindePax vobis dicitur; quia Cbristus suis ap^ mortua per uuionem corporis Christi resurreclura.
pareris : Paxvobis(Joan. xx) dixit, Pacem porrigit -CAP.LXV. — De tribus communicalionibus.
uiiia Christus pacem amissam huroano generi resur- Primjlus episcopus communicat, quia Christus
gcr.s reddidit. Propter tres causas. pacis osculun coram apostolis partem pisci.s assi et favum mellis
datur. Ob unam causam clerus pppulusque se inyU manducavit,etreliquias eis dedit (Lv.c.xxiv)_Deinde
cem osculantur; quia homiiies gratiam Domini s.ui ministricommunicanl; quia Dominuscum discipulis
angelorunique amiciliam per Christum, qui est pas ad mare Tiberiadis prandebat. Post hoc populus
iiostra, se promeruisse gratulanlur. Alia est causa. communicat; quia Dominus ascensurus cuni multi-
quod se per pacis.osculum fratres in Christo Dei Pa- ludine discipulprum comedil. Corporak plicatur;
ti-is, Eccl.esia;minislrjs filios per Christi reconeiiia-? qtiia stidarium iiivolutum invenitur. AgnttsDei, et
tioncm demonstravit, atque unq pane Christi, qui " cantus in communiojie, s.igniiieat iselitiam fidelium.
est Deus pacis, concordise et dilectionis reiici desi- de Christi resurrectione. Oratio quam p.ostea epi-
derant. Tertia causa est, quod sicut in osculo caro scopus dicit, est bencdictio qua Dominus ascensu-
carni, spiritus sp.ritui conjungiiur; ila qm.nis homo rus fidcles benedixit. Diaconus se ad populum ver-
in necessitale caritis per dilectioiiem proximi, in ne- lit, Ite, missa esl dicil, signifieans angelos, qui apo-:
cessitate spirifcusper dileclionem Dei, diligi prseci- stolos alloqueiiles eos abire jusserunt, alque cis,
pitur. Qui no?i tali pacis osculo foederaticorpus Chri- Christum adjudicium rediturum praedixerunt. Cle-
sti comedunt, ut Judas, judicium sibi per falsani rus Deo gratias respondet et populus abit, quia..
paccm suniunt. credentes visa ascensipne Chrisli gralias egerunt..
CAP.LXUI..— De fractione obluim. In Hierusalenr abierunt, in templo quotidie Domi-
Oblata frangitur, quia panis angelorum nobis in nuai benedixerunt. Benedictio quam papa vel sacer-
c.-uce fj-angitur, ut fraclio peccatorum nostrorum dos post niissam super populum facit, est spiritua-
per comestionem ipsius reintegretu!-. Papa oblatam lis benedictio quam Spiritus sanctus in die Penteeo-.
non frangit, sed part.em ex. ea mordet, reliquam in stes fidelibusaltulit, quando eredenles omni bene-s.
ealicem mitlit, quia Chiistus iiifernum momordit, p dictione spirituali replevit. Et illam ullimam bene-.
et inde sumpios in paradisum misii. Diaconus cali- diclionem exprimit, per quam Ecclesia thal mum.
ceni teiiet, dum papa sanguinem suniit, significans sponsi sui ihtrabit. His peractis, episcopus ad pro-
angelum qui., Christo surgente , lapideni de monu- pria regreditur quia et Chr-isfcuslegatione sua per---.
mento.ljjjit. Cpmmunicato s.acerdole, mox ealix de acta in gloriam Patris reyerlitur. Sic Ecclesia, om-
altari tollilur, quia Ghristus resurgens ullra non nibtis adhucagendis rite peractis, ab hoq exsilio per.
moi-ilur, et corpus ejus in sepulci'0 non invenilur. Christum eripilui' et in coelestemHierusalcm indu-
Diacoiius.sanguinemdistribuir; quia angelus rcsur- cetur. Corporale in altari remanet, - quia munditia
lecfcionem Domiiii iunotuit. Siibdiaconus cqrpus caslitatis in sacerdolibus permanere debet. Per al-
Domiiii accipit a Diacono et fert presbyteris fran- tare quoque Chrisius, per corporale Ecclesia de-
geudum papulo, designans quod mullei-es verba de signafur; qua; bic in futuro perejinUer iu Chrisfco
sesurreciione Chrisli ab angelo pei-ceperunt et apo- permanere affirmalur.
stolis delulerunt, ipsique omni populo praedicando. CAP.LXVL— De.Dominieopane.
distribuerunt, Cum apostolicus ab altari descendit, Fertur quod olim sacerdoies e singulis domibus.
populis communicat; quia cum Chi-isto ab tra cru- vel familiis fariuam accipiebant. Quod adhuc Grseci.
eisdescende-i.s a morte rcsuj-grt, popultrs selerua [>sc-nant, et iisde'Dommitranipanem faciebant, quem.
gioiia partiGipal. Episcopus oblaiain frangit, quia pj-opopulo offerebant, et bitnc consecratum eis di-
Dominus panem in Enimaus discipulis fregit (Lv.c. stribuebant. Nam singuli farinam offereiiiiijm roissse
xxiv). In tres partcs oblalam dividit : una sibi re- inierfuerunt, et pro bis in Canone dicebatur O-m-
tenla, cluasdiacono et subdiacono tribuit, quia Do- iiium circumslanlium qui tibi hoc sacrificium laudis
minus, frae.opane, unam partem sibi, du.as Cleoph;e ojfcrunt. Pcstqtiam autem Ecclesia numero quidem
et Lucsedivisit. augebalur, sed sanclitate minuebatur propter car-
CAP.LXIV. ^- De tribus.partibus oblatm. nales, slatutum est ut qui possent singulis Domini-
Oblatanon inlegiasumitur, sed in tria dividitur: cis, vel tertia Doniiuica, vel summis festivitatibus,
uiium incalicemmittitur, aliudasacerdoteconsumi- vcl ter in anno communicarent, ne anle confessio-
tur, tertium in pixidem moriturisad viaticumreponi- nem et poanitentiam pro aliquo crimirie judicium
iur; quia corpus Domini est triforme. Illud quod de sibi sumerent. Et quia, populo non comniunicante,
Maria suniptum, a morte resurgens coelos penelra- non erat necesse panem tam niagnum fieri, slatu- _
vil; et illud quod adbuc in electis in terra laborat, tum est eum in roodum deuarii foimari vel (ieri, et
?l illud quod in sepulcris jam pausat. Parsin cali- ut 5>opuluspro oblatione farinx denarios p.Ccri-L-nt,
383 •""''"- GEMMAANIM^E. — LIB. !. 56C
pro quibus fcraditum Dominum eognoseerent, qui _. A CAP.LXX. — Qtiid destgnai processio ad dliam ec-
tamen denarii in usum pauperum, qui niembra sunt clesiam factd de patria.
Christi, cederent, vel.iu aliquicl quod ad boc sacri- Dum ad aliam ecclesiam processionem facimus,
ficium perlineret. quasi ad terram rcpromissionis tendimus. Gum ee-
clesiam cantantes intramus, quasi ad patriam gau-
CAP. LXVII. — De oratione super populum.
dentes pervenimus. Cum circa monasterium scri-
Sfcatutumest ut panis post missam benediceretur,
et populo pro benedictione communiouis partire- nium, vel fereirum curo cantu et corripulsatione fe-
hoc in rimus, quasi cum arca Jericbo cum sono tubarum,
tu.i" : hoe. et eul ogia dicebatur. Sed quia et clamore popuii circuimus. Jericho coram nobis
quadragesima fieri non licuit, orationem super po- cum mundi concupiscentia in eordibus no-
pulum dici Ecclesia instituit, ut per hanc pariiceps corruit,
tximmunionis sit. stris aruerit. Ideo c^uippecrucem praecedentem se-
quimur, quia Cbristum crucifixum in omnibus se-
CAP. LXYIII.—De processione. et nullus ad eum pervenire poteiif,
qui.praecipimur,
Nunc Ut legentium vel audienlium menlibus quid- nisi
qui se mundo vitiis el concupiscentiis cruci-
dam duleedinis infundamus, aliquid de proccssione fixeiit.
dieamus." iii missa quiclem agebatur Chrisli pro B [ CAP.LXXI. — De arca.
liobis in mundum legatio; in processione agilur'no-
stra ad pairiam reversio. Pro prccessionis itaque Davidquoque, et Salomon ad processionem nos
arcam Deihymnis, et canticis
solenmitate, imitalur Ecclesia populi Dei de JEgy- informaveruiit, qui
et David in labernaculum, Salomon
pto egredienlis jucuiiditatem. Qtii signis et prodigiis produxerunt,
liberalus acl nionteni Sinai pervenit: ibi, accepta in templum sub alis cherubin reposuerunt. Cum
. eeclesiamcum-scrinio infcramus,quasiarcam in tem-
lege et facfco tabernaculo, quasi quadam proces-
sione ad terram promissionis tetendit. Populus plum cum gaudio portamus, et cunj Christo atque
Ecclesia (quod utrumque arca desighat) coelesfcem
namque armatus incedebat per turmas, et signa et aulam nos
vexiila anteferebant, levitse tabernaculam gerebant, intraturos clamamus. Arca sub alas
sacerdoles tubis clangebant. Arca fcederis a sacer- cheriibin ponitur el a populo laus concinitur, quia
dotibus poitabatur, et Aaron summus sacerdos de- Chrisli humanitas inter summos ordines angelorum
cberubin et serapliiu locabitur. Et a lurba aiigeio-
coratus, et Moyses dux populi sequebatur cum vir-
rum et bominum perenni jubilo adorabilur.
ga. Quibus in via Amalecb cum exercitu occurrit, —
ifcerarmis obstruere voluit (Exod. xvn). Cum quo CAP. LXXH. De pugna Christianorum spiriluali.
Jesus pugnans viclor exstitit, populo iter ad patriana Q< Missa quoque imitatur cujusdanl pugnae confli-
et victorise triumphum, qua hostis noster
aperuit. Qui Jesus normam riobis processionis de- Ctum,
Amalech prosternitur, et via nobis ad patriam per
dit, quando cum arca omnique populo Jericho cir-
Jesum panditur. Jesus quippe imperator noster cum
cuivit, sacerdotalis ordo tubis cecinit, populus cla-
more personuit. Jericho corruit, et victor populus diabolopugnavit,et coelestem rempublicam ab hosti-
bus destructam bominibus reparavit : qui eum p.os-
regnum obtinuit.
set producere duodeeim legiones angelorum (Maiih.
CAP.LXIX. — Significaiioprocessionum.
xxvi), vel septuaginta duo roillia militum , insfcruxit
Populus a Pharaone per Moysen ereptus, est tautum agmen duodecim apostolorum, et expugna-
Christianus populus a diabolo per Christum redem- vit septuaginta duo" genera linguarum. Ponlifieis
pfcus. Tabulse Testamehti a.monte accipiuntur, ct namque et "cleri, populique processio, est quasi im-
libri Evarigelii ab altari ad portandum sumuntur; peratoris, et cujusdam exercitus ad bellum progres-
pdpulus ibat armatus,'et populus Cbristianus vadit sio. Hieum subtus albis, el desuper cappis, vel aliis
fide et baptismate signatus. Prse turmis illorum solemnibus vestibus induuntur, quasi inilites pu-
signa ferebanlur; et ante nos eruces et vexilla por- gnaluri subtus loricis, desuper clypeis muniunlur.
lantur. Eos eolumna ignis pi'secessit, et nos eande-'." Cum de choro exeunt, quasi de regia curia
proce-
iae lunien praecedit. Ille populus sanguine asperge- dunt. Quasi imperiale signum efcvexiila a signife-„
bafcur, iste aqua benedicta aspergitur; levitse taber- ris anteferunlur, cum ante nos crux et vexilla ge-.
uaculum foederis portaverunt, et hic diaconi et runtur. Quasi duo exercitus
sequuntur, dum bine
subdiaconi plenaria et capsas gerunt. Arca testa- in-de ordinatim cantantes gradiuntur. Inter quos
inenti a sacerdotibus porlabatur; et scrinium vel vadunt magistri et prsecentores, quasi coliorlium.
feretrum cum reliquiis a patribus portatur. Aaron duclores .ac belli incilalorcs. Sequuntur pripres,
summus sacerdos sequitur ornatus, et apud nos quasi exercitus duccs atque agminum ordinatpres.
episcopus, summus scilicet sacerdos,sequitur infu- CAP.LXXIII. — Qtiod episcopus spiriluaiiler agat,
latus. Rex si adest cum sceptro rector populi, signi- .. vicem iinperatoris. ~
ficat Moysen cum virga ductoreni populi. Si rex i;on . Procedit pontifex cum baculo, quasi impsrator
aderit, tunc pontifex utrumque exprimit, Moysen, cum sceptro. Ante pontificem portantur sancta, sic-
baculum porlaudo; Aaron, mitra caput velaudo. ut anle regem imperialia. Ante arcbiepiscopuni crux
Clangor fculjarum exprimitur per sonum campana- portatur, sicut ante imueralorem gestatur ; qui pal-
ram, lib decorafur, sicut rex coroi)3 perornafcur. Comita-
 5GT HONORIIAUGUSTODUN. OP.P. PARS III. — LITURGiOA. S58
),ur lurba plebis, quasi exercitiis pedeslris. Cum de A_ affatur, Quod lunc oblationes offeruntur, significat
basilica procedunl quasi de regia urbe lurmae pro- quod spoli.a victoribus coram iniperatore dividun-
ruunt. Cum ad aliani ecclesiam procedimus, quasi tur. Cantus offertorii, cst laus quam offerunt im-
ad castellum cxpugiiandum pergimus : quod cum peratori.
cantu intrabimus, quasi in dediealionem accipimus CAr. LXXVIII. — De Davia cum Cliristo el Goiiath
el inde auxiliarios nobis accimus; cum vero ad mo- cum diabolo comparalis.
nasterium rcdimus, quasi adloeum cerlaminls ten- Multiplici ilaque boste, ab Jesu, qui et Josuc,
dimus. Scrinihm cum reliquiis portamus contra superalo, et victori populo ob pacis abundanfiam
dsemones, sicut filii Israel portaVerunt arcani Dei negligentia resoluto, rufsusPhilistsei adversus Israel
coiitra Philistiim bostes. Cum ecclesiam intramus, cmiveniunt, crudele belium iudicitur. Ex quibus
quasi ad stalionem pervcnimus. Cum campanse so- Goliatb pi'ocedit, duellum petit. Cui David eum pa-
iiantur quasi per classiea militcs ad prselium inci- Storali pera oceunifc funda, et lapide cum dejecit,
tantur. Quasi vero acies ad pugnam ordinantur, proprio mucrone perfodit. Popultis aufem Iiberatus,
duni utrimque in cboro locantur. Qui crueem cum pro victoria Deo immolat victimam, pro gratiarum
vexillo coram archiepiso.opo tenct, est signifcr, qui aclione laudes jubilat. David Hierusalem venienti
vexillutn coram imperatore in pugna fert. "' lurba populorurn obviam ruif, salvatorem populi
CAP.LXXIV. — Quodcanior sit signifer et tubicina. hymnis excepit. Sic quoque vifciisa Ghristiaiio po-
Cantor qui cantum inchoat, est tubicen qui si- pulo superatis, denuo eonsurgit, negligenti animse
giiiinl ad pugnam dat. Prseeentores qui chorum aci-iusbellum infertur. Ex quibus gigas Gohatli, sci-
-uirinque regunt, sunl uuees qui agmina ad pugnam licct diabolus, procedit, duelluni peiil, diim quem-
iustruunt. Canlores capita piiiolis legunt, baculos libet Chrislianum ad singularia vitiaallicit.Cuifor--
vel tabulas manibus gerunt; quia prccliantcs caput lis animus cum sacra Scriplura, ui David, cum
galeis tegunt,'armis bellicis se protegunt. mulcro lactis (ilo) occurritfunda. etlapide, deje-
CAP.LXXV. — De bello spirilttcili. cit : dum per hunianilatem Clirisli quse sitienti
Bellum cum tubarum ciar.gore et turbarum cla- populo erat peti'a, et credcntibus populis lapis an-
more commitlitiir; et nostrum spirituale bcllum gularis eum devincit, proprio ense prostraium ?u-
cum campauarum compulsatione, et cleri cantalione gulat, dum liostem iiialigiium fragili carne su-
incipitur. Geritur namque bellum non contra car- perat.
nem, et sanguinem; sed adversus principes., et pole- CAP.LXXIX. —'Mtjstcritim.
stales, adve.rsusrectores tenebrarum liarum, conlra , Cum ergo a subdiacono, ct aiiis sacrilicium :n-
spirilalia nequiiim in cmlestibus (Ephes. vi). Quasi slifcuitur, quasi Davida Saul et populo armis indui-
ergo strenui milites pugnant, dum totis viribus tur (I Reg. xvi.i).;Cum oblaliones supcr altare pog
ulrinque cantant, Ignea tcla concupiscentise nequis- nunlur, quasi arma David dcponitnlur. Porro cu!ii
simi hostes immittunt, quse forles viri fortiterscuto pontifex acl altare venit, quasi David advcrsus Pbi-
fidei repellunt, hostes vitiorum acriter insislentes lislseum procedit. Per calicern mulctrale accipitur,
gladio verbi Dei prosternunt. per corporale funda, per oblafam pelra inlelligilur.
CAP.LXXYI. — Quod cantorss vicem dttcum aganl. Prcefatio quse cantatur, fuit clamor quo pugil gigas
Cantores manu et voce alios ad barmoiiiam in- ad duelluni provocabatur, per Canonis depj'ecatio-
eitant, quia et ducere alios manibus pugnando, et nem, intelligimus populi orationem. Sacerdotis
voce hortando ad ccrtanien instigant. Interim siat inclihaiio, csfcftindse lapide imposito rotatio. Panis
pontifex ad altare, ct pro laborantibus orationem elevalio est lapidis jaclatio. Ubi denuo inclinalur,
recitat, sicufet Moyses in nionte pro pugnantibus significat cjuod boslis p.roslernitur. Ubi autem dia-
orabal (Exod. 17). conus ad saccrdotem venit, el calicem cum eo ele-
CAP. LXXVII. — De cantore, quod vicem prmconis vans deponit, designat quod David ad prostraluni
ayat. I cucurrit, cxtracto gladio capul absluiit. Deinde daia
j)
Lector qtii Episfolam reeiiat, esl, pra;co qtii pace populus coramunicat quia accepta per David
edicta iniperatoris per castra prsedical, Meliores vo- pace populus Deo sacrificans participal, Caiitus in
ces ad Graduale vcl Allelttia canlandum eliguntur, cominuiiioue, cst laus populi jiro victorirc exsulta-
et fortiores manu ad ducllum producuntur. Jam de- tionc. Oralio. et benedictio qua; sequitur, est tro-
licienlibus in cantu, alii succurrunt; ita multum la- phseuni quo David a populo Jerusalcm vcniens exci-
boranlibus in piaelio, alii coiislantes cordc subve- picbatur. His peraclis, populus ad propria remcat,
niunt. Dcindc scqiiciitiani cum voce et organis ju- quia populus itinc posl victoriam cum gaudio ad
bilanl; quia victoriam cum plausu el cantu cele- propria rcpcdabat.
brant, Diacouus qui Evangclium in alto rccilat, est CAP.LXXX. — Item de missa et de judicio.
praco qui peracto bello agmiua dispersa cum tuba Iilissa cnim quqddam judicium imitatur, unde et
convocat. Quod episcopus populum cxhorlando allo- Canon actio vocatur. Acfcioautem est causa quse in
quitur, signiiicat quod imperator viclorcs latidando publico convenlu coram iudicibus agilur, quia in

(115) Id est, cum epln polenlact pmiil.uss dcccni (I Rcg. xvn, 17).
 569 GEMMAANBLE. — LIB. I. S70
missa causa popuu cum" Deo 'judicc agilur. Cum A cumaat, quasi liaslarii aa resisteridum
vibrat.. Cin-
campana sonatur, quasi populus atl placiuim pcr gulo pro ai-cu se cingit, siib cinguium
propliareti-a
pracdnem convocafur. Nempe oralorium esl quasi sibi appendit. Casula pro elypeo
prolegitui-, niani-
prsetorium in quo judex Deus pj'0 tribiniali sedere: pulo pro pugili clavo utitur. Porro
cui libro, in quo est
creditur, populus reu.s sistifcur.Diabolus est accu- verbum Dei pro giadio armatur, per confessionem
sator, sacerdos defensor. Quia ergo accusatione: diaboli Domino reiiuntiatur, sicque hosiis ad
singu-
diaboli, et reatu populi judex offencliiur, sacerdos: lare certamen provocaiur, quasi enim toiis virjbus
qui causam populi suscepil duellum subire compei-. " pugnat, dum canium el orationes et reliqua coritra
litur, qualenus dclaloris fallacia rcfutetur, populi. diabolum recitat. Dum ad Evangelium casulam
innocenlia comprobetur, jtidicis ira placetur. Mox " super bumerum projicil, quasi gladium
arripii. Dum
spiritualibus arrois induitur, euiti adversario con- legitur Evangelium quasi ensepelil diabolum.
greditur, et.populus anxius eripifcur.. . . . CAP.LXXXIII. ^- De tragmdiis.
CAP,LXXXf. •—De pugna Phdisiwi. ScieiicHimquod hi qui iragoedias iu theairis reci-
Hoc ui dictum cst-in figura prsecesserat, quantlo, labant, actus pugiiaiilium gestibus populo reprbeseh-
David cuni Goliath congi-essus populum a tyrannide. tabant. Sic tragicus noster pugnam Cbrisli populo
ejus eruerat (I Reg. xvn), quiafet Christus cum, "B B Chrisliano in theatro Ecclesiae
geslibus suis rcprae-
diabolo diielluffi subieratet populum oppressum ab, sciitat, eicpje victoriam redemptionis suse inculcat.
co eripiebat. Pbilisthim liamqtie Israel impugnabat, Ilaquc curo presbyter Qrate dicit, Chrislum pro no-
et daemonuni calerva bunianum gcnus vexabat;. bis in agonia posifum exprimil, cumapostelosorare
bostes conlra populum Dei aeiem direxerant, et; moniiit. Per secrelum silentittm, signiiicatCbristum
dsernones COJitrajustos tyrannos incitaverant; ho- veliit agnum siiie voce ad victimam ductum. Per
sfcesse vallo inuiiierant, et dsemoiiesper philosophos; manuuni expansionem, designat Chrisii in cruce
et poetas errorcs firmaveraiit. Goliatb agminibiisDeii exlensionem, Per caritum pi'aefafciohis,exprimit cla-
exprohrabat, et diabolus culloribus Dei per idolola- moreiii Cbristi in cruce pender.lis. Decem namque
Iriam iiisullabat. David a patre suo ad pugnani riiit- psalmos, scilicel a Beus meus respice usque In nia-
litur, et Ghristus a Palre in munclum ad ccrtanien[ nits tuas commendo spirilum meum caritavit, et sic
dirigitur. Davitl oves pavil, cfcCbristus iiiuoccns ad[ exspiravit. Per Ganoriis secretum iriniiit Sabbali si-
pasCua- vilse•congregavil. David ursum vel leohemi leiitium. Pcr pacem, et communicatioriem designat
superavit, efcChrislus diabolum se lcntantem supe-. pacem datam post Christi resurrectionem et gaudii
Vavit. David ovibus derciictis ad locuni cerlaminis; communicationem. Confectosacramento,paxetcom-
p
tcndit, ctChristus a' discipulis derelictus acl couci-. niuhio populo a sacerdote dalitr, quia accusatore no-
liabula iioslium venil. Venicnle David clamor in, slro ab agonotheta nostro per duellum prostrato, pait
castris oriltir, et Ghristo biler Judsebs veniente cla- a juclice populo denuiiliatui, ad convivium invilafcur.
nior reus est mortis exoritur. David-a mililibusannis . Deiiidead propria redire cum gaudio per Ite missaest
Saul iriduiiur, moxquc eisdem-exuitur (I Reg. XVJI), impcratur.QuigraiiasDeojubilat et gaudens domum
etChristus a mililibus vestibus Piiali, scilicet pur- -r-enieat.
puraet Chlamide coccinca induittir, moxque cisdem .CAP.LXXXIV. —^sIteftx demissadonis et de sepiem t Do-
exuitur. Davidcontra Philistseum baculum portavir.,i 'minusDobiscum, septemque S. Sviriitts et
de mysterio missm.
ct Christus crucem coiitra diabolum bajulavit. Da- Missa legatio dicitur. Tolurn tempus, quo Chri-
vid mulciruni, et Christus accepit vas aceto plenum. stus mundum intravit
usque quo Ecclesia cceluni
Hostis funda et lapide prosternitur, el diabolus Chri- intrabit, est tempus legalionis; et tunc Christi lega-
sti earne vincilur, Per fuhdani quippe, Ciiristi caro;; tio iiniefcur, cum sponsa Christi ab ista Babylonia,
per Iapidem, cjus anima,"pcr David, deitas intelligi- in siipernam Hicrusalem ducetur. Quod iempu-=,
tur. Petra itaque de fuuda excussa fronlcm superbii septem interstiiiis ciisiinguilur, significat cjuodlegsj-
penetrat, quia anima Chrisf.i, de carne tormenliss D l. tio seplem donis Spirifcussancti perficitur. Unde et -
excussa, regnum tyranni penetrans jnfernum spo- ad missam septem vicibus Dominus vobiscmn-d.ici-
liat. Proprio cnsc vicfuni jiigulal, quia per moriemii iur,quia mysteriuni missse septem donis Spiritus
auctorem mortis vicil. Reverso Bavid populus lasta- sancti peragitur. Primo post introitum Daminus
tur, et Christo ab infcris regresso populus fideliiim ii vobiscum dicitur. Introitus sigiiificat ingressum
cor.gratulalur. David Jerusalem venieus a turbiss Cbrisfciin bunc mundum, quo sua incarnatioiie sal-
cum canlu excipitur, efcChristus abJerusaleni eoelos s vavit genus liuaianum. Canius, enini introitiis, est
aseensurusabangelisliymijologislaudibussuscipitur. gaudium et angelorum ethominum, quod in ejus
CAP. LXXXII. — De annissacerdotis. nativifate Iiabuerunt. Primum donum Spirifus san-
Sacerdos ifcaquepugil noster cutn boste populili cli est sapientia; quando Dei sapientia veuit inear-
congressurus, armis munitur spirituaiibus, quiaa nata. Oratio quse sequitur, significat nostram recon-
pugnaturus est Contra spiritualia nequifcia;in cojle- :- ciliationem per eum; Leclio autem signiiicat doclri-
sti.bus (Ephes. vi, 12). Denique sandaliis se proo naiii vel exemplum, quod prsebuit inbapfcismate.
ocreis induit, caput bumerali pro galea legit, lotumn Graduale, jejuniura vel tentationem ejus,j Alleluia;
corpus alba pro lorica vestit. Cum stoiani collo cir- ministeriuin angelorum quo ministrabant ei. Se-
 S71 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. HI. — LITURGICA. 572
cundo di.citur Domimis vobiscum anle Evangelium A _. Colleclaad hocrespicit quod Dominus circa duode-
qtto mundum salvavit sua pracdicatione; Evange- cimum annum egit, cum in medio doclorum audiens
lium enim sigiiificat tempus praedicationis Christi. eos et interrogans sedit (Litc. n). Epistola ad prsedi-
Sccuudum donum est spirilus inteilecius, quia tunc; cationem Joannis pertinet. Responsorium ad bene-
docuit bomines intelligere spiritualia. Terlio dicitur volentiam aposfolorum, quod vocati a Domino, s.e^
ante Offertorium Dominusvobiscum:.est illud tempusi cuti ad suam prsedicationem usque ad praedictum
c=uoivit Hierosolyraam pati, et salvavit turbam sibii tempus. Deinceps vero quod agitur in ofiicio misEsa
cum palmis obviam. Canlus Offertorii significat lau- ad illud tempus i'espicit, quod esl a Dominica qtiando
dem illius populi. Unde el in eadem significatione: pucri obviaverunt ei usque ad ascensionem ejus,
solet adhuc populus ad Offertorium sacrificare. Ter- sive Pentecosten. Oratio vero quam presbyter dicit
tium donum est spiritus consilii, quia- tuuc consi- a Secreta usque Nobis qiioque, hanc orationem de-
iium Dei aperuit propier quod venit, sciiicet homi- signal, quam Jesus exercebat in monte Oliveti. lllud
nes redimere sua passione. Siientium quod sequilur qtiod sequitur significal iempus, quando Dominus
est illud tempus quo Christus in Hierusalem usque in scpulcro jacuit. Et quando panis in vinum mitti-
ad passionem, quse sexta die slatim contigif, quasi tur, animam Doniini ad corpus redire demonstrat.
Paschce agnus inclusus mansit. Quarto dicitur Do- D " Quod postea celebiatur, significat illas salutationes
minus vobiscttm in Prsefaiione, expansis manibus: quas Christus fecit discipulis suis. Fractio oblatarum,
significat iilud tempus quo Chrislus pependit in illam signiiicat fractionem quam duobus fecit Domi-
sruce exlensus.. Quartuni donum est spiritus forli- iius in Emmaus (Luc. xxiv).
tudinis, quia tunc expugnavit diabolum. Quod prse- CAP. LXXXYI. — Nunc dicendum nnde missa ex-
fatioaita voce dicitur, significat decem psalmos quos ordium sumpserit et quis eam auxerit; item de
jpse in cruce clamavit, scilicet a Deus Deus meus missa.
respice usque In mamis iuas commendo spiritum Missam in primis Dominus Jesus, sacerdos seeun-
meum,ye\ significat strepitum qui circa crucem fie- diiiii ordinem Meichisedech, instituit, quando ex
bat turbatis coelestibus et terreslribus. Silentium pane et vino corpus et sanguinem suum fecit, et in
Canonis quod sequitui', fuit illud tempus, quod post memoriam sui, suis celebrare baec prsecepit; hanc
moiiem ejus sui in tiniore et tremore fuerunt ab- apostoli auxeruiit, dum super panem et vinum
sconditi. Quinlo dicitur Pax vobis pro Domiuus vcrba quse Dominus dixit, el Dominicam orationem
vobiscum. est illud tempus quo Christus surrexit,et dixeriwit (Acl. n, 9). Deinde suceessores illorum
suos his verbis salutavit. Quintum donum est spi- „ Epislolas, et Evangelia legi slatuerunt, alii cantum,
ritus scienlim, quia tunc aperuit illis sensum ut in- ^* et alii alia adjecerunt, qui deeorem domus Domiui
telligerent Scripfuras. Cantus qui sequitur, est dilexerunl (Psal. xxv).
gau-dium quod babuerunt usque ad ejus ascensum. CAP.LXXXYII. — De Inlroitu cmterisque missm pur-
Sexto Dominus vobiscum post communionem dicitur, libus : a quibtts primxtmsinl insliluim.
est illud tempus, quo Christus , et homines derelin- Cadestinus itaque papa psalmos ad Introitum
quens, el angelos sibi obviantes, ascendens saluta- missse cautari instiluit. De quibus Gregorius papi
vit. Sextum donnm, est spiritus yietatis, quia raa- postea Aniiplionas ad introitum nnssse modulande
xiina pietas fuit quod bumanani naturam super eomposuit. Unde adhuc primus versus ejusdem
astra vexil. Oratio quse sequitur, est hoc quod inter- psalmi ad Introitum canlatur, qui olim totus ad In-
pcllat Patreiii nunc pro nobis. Septimum Dcminus troitum cantabatur. Gioria Palri, Nicrena synodus
vobiscum in fiue rnissa; dicitur, significatrillud tem- composuit, sed Damastis papa ad missam canlari in-
p:;s, qtio Christus in fine mundi veniens, sanclos stiluit. Gloria in cxcelsis Dco, quod angelicus cborus
sibi ad judichim obviantes salutabit. Septiinum do- in primis cecinit, sed IlilariusepiscopusPictaviensis
• »ium est spiritus timoris, quia tunc angeli contre- ab illo loco Laudamus te, usque in finem composuit;
jnisceijf. Sequifur Ite missa-esl, hoccst ad sinislros: r.rj Telespborus autera papa ad missam cantari cojisti-
lie, maligni, in ignem mlernum (Matth. xxv). Bene- tuit. Symmacbus vero papa iii feslis tantumcantari
cliciio cero quaesequitur esfca dextris : Venite, bcne- statuit. Domintisvobiseum,de Veteri Testamento, sci-
dicli Pulris mei (ibid.). licet de libro Rutb, est sumptuin.Pca; vobis, de Novo,
CAP.LXXXV. — Rabanus Maurus de missa. idestdeEvangelio, eslaccepturo. Et ctun spiritu luo,
Quse celcbraiitur in officio niissse ante lecttim deEpistolis Pauli. Amen, vero de Apocalypsi. Quoe
Evangclium, respicientia sunt ad piimum advcn- apostolicus ordo tradenle Domino dici docuit, et
tum Doniini, usque ad illud tcmpus qtiando prope- Cleineiis papa, vel Anacletus papa ad missam dici
rabat iu Jerusalem passurus. Iniroilus vero, ad cojistiluil. Oraliones Ambrosius episcopus consti-
chorum- prophetarum respicit, quando, ut Augusti- tuit. Sed Gelasins papa auxit, et ad missam dici
n is dicit: e MoysesiniiiisterfuitYeteris Teslamenti, instiluit.
p"ophefse Novi. i Kyrie, eleison ad eos prophelas CAP.LXXXVIII. — De Epistola et Evangelio.
respicit qui circa adventum Domini crant. Gloria Epislolam ct Evangelium Alexander papa legi ad
in cxcelsis, ad coetum angelorum, quia gaudium niissam consfiluit. Hip/onymus autcm presbyter
nafivjtaiis Christi pasloribus annunliatUT. Prima Lcctionarium, et Evaugeliariuin ut hodie habel Ec?
 573 GEMMAANIM.cE.— LIB. I. S7-I
clesia collegit. Sed Bamasus papa,ut nunc raoris A popnlum a Babylonia ire prsecepit. Sciendum quod
est, legi censuit. Grudttaie, el Atleluia Ambrosius ab boc, Ile, missa cst, hqmen aoccpit. Benedicamus
composuit: sed Gregorius p;tpa ad niissam cantari Domino acceplum est de psalterio. Dco graiias dc
instituit. Qui etiam in festivis diebus Netimam, quse Apostolo, sed hsec dici constituit papa Leo. Ex his
jubilum dicilur jubilare statuit, Sed abbas Noklie- omnibus Gregorius papa missani ordinasse tradi-
rus de Sancto Gallo sequenlias pro Neuniis corapo- tur, ut-liorlie per Ecclesiam traditur.
suit: quas Nicolaus papa ad missam cantari con - CAP.XCI.—De missm officiorv.mnominibus,
cessit. Anastasiuspapa decrevit utdum Evangeliuin His subuecteiidum unde singula dicunlur. Offi-
legilur nullus sedeat. Crecloin iinuin Deum, Con- cium cjuasi officium dicitiir. Missa quasi transmis
stanlinopolitana synodus composuit. Sed Damasus sio dicitur; quia in hoc ofiicio catechumeni, excom-
papa ad missam cantari instituit. Offertoriuni Gre- njuiiicati,' poenitentes, foris Ecclesiam mifctuntur.
gorius papa composuit et ad missam cantari slatuit. htlroitus ab introitu sacerdolis dicifcur, eo quod
CAP. LXXXIX. — De veslibus et calicibus, sacerdote ad allare introeunts, a choro canitur. In.
Apostoli et cdrurn sueeesso.res in quotidianis ve- "troitum ideo caiiimus, quia Chrisium in sacerdot?
stibus, et ligneis calicibus missas celebraverunt. nos suscipere sigriificanius. Gloria Patri ideo cani-
Sed Clemeris, tradcnle Pefro aposiolo, usum sacra- B Biiis, quia Trinitatem r.os adorare iniiotescimus
rfim vestitim ex lege sunipsit, et Stephanus papa in CAP.XCII, — De Kyrie, eleison.
sacris vestibus missas cciebrari coiistilui.t. Zepheri- Kyrie eleison dicitur, Domine, misercre; Christe
rius autein papa vitreis; Urbanus vero papa et mar- elcison dicitur, Christe, roiserere; tjmas, nobis. Hoc
iyr aureis vel argenleis calicibus, et patenis offerri ideo Grsece canitur, quia missa tribus linguis, lle-
iiistituit. Alexander papa pancm et vinum lanfcum braica, Grwca et Latina canfcari praecipitur; sicul
offeiTi staluit, sicut el Dominus instituit, et aquam et tilulus in passione Doniini scripfus fuisse legitur-:
iuimisceri censuit, sicut et apostolica traditio d<a- Hebraicum quippe est Alieluia, Oscmna, et Amen,
cuil. Sylvester papa lineo corporali offerri statuit, Graecumvero Kyrie, elcison clChrisie, cteison; La.ti-
sicut et Josepb Dominicum corpus in sindonem nura reliquum officium. Kyrie, eleison-ter ideo dici-
nmndum involvit (Matlli. xxvn; Luc. xxm). Oraie ttir, quia Trinitas adoratur, quse a prioribus ante
pro me peccutore, Leo papa dici slatuit. Hic et prse- diluvium, a Patriarchis ante legem, a prophetis sub
fationes composuit. Sursum corda, de Jeremia ; Gra- lege veneratur. Chrisle eleisoii ideo ter cantatur;
tias agamus Domino Deo nosiro, deApostoloestsum- quia Cbrislus in Paire et Spiritu sancto adoiatur,
ptum. Prsefaliones Dionysius Areopagita putatur qui Patris vcluutate, Spirilu sancto cooperante,
composuisse, sed Gelasius papa ad niissam canlari salutem nosti-am operatur. Item Kyrie eleison ler
instiluit; Sanctus, sanctus sanctus. Sixtus papa repetitur, quia Pater, Filius efcSpiritus sanctus, ab
dimidiuni de Isaia, dimidium de Evangelio coropo- angelis, a spiritibus justorum, ab honiiiiibus coli-
suit et ad missam cantari statuit. tur. Ideo ct Kyrie, eleison canlalur, ut subsequeus
CAP. XC,— De Canone, oratio sacerdotis exaudiatur,
Canonem Gelasius papa composuit. Sed Grego- CAP.XCIII. — Quid Gloria in excelsis.
rius papa capitulum, diesqtte nostros ijilermiscuit. Gloria in excclsis solus sacerdos iiicipit, et cho-
Leo papa sancium sacrificium, imniaculalam hostiam rus simul conctnil; quia et solus angelus boc in-.
apposiiit. Paler nosier, Dominus quidem docuit; sed coepit, et mililia ctelestis exercitus sinml concinuit.
Matthseus eomposuit; Gregorius vero papa ad mis- Quod dum incipit ad Orientem se convertil; quia
sam cantari censuit, sicut aposlolica- doctrina tra- "angelicuscborus b.secad Orienteni Belblehem apud
didit. Hic etiam prsecedens capitulum, Oremtts,prw- turrim Adiezer cecinit. Per Pax vobiscum, vel Do-
ceplis salutaribus inoniti, et sequens, Libera nos, minus- vobiscum, populuin salufat, sicut Dominus
Bomine, addidit. Benedictionem episcopaleiii, Mar- ingressu suo. mundum salutavit, Presbyler cum sa-
~
tialis episcopus, apostoloi'um discipulus, et magi- ^ luiatione Yeteris Testamenti, et episcojras cura sa-
sterio apostolorum tradidil, quorum proprium sfu- lutatione Novi Tesiamemi salulat populum; quia
dium Dei servitium auxit. Ambrosius dicere coepit, dignius est Novuni quam Yetus Testameiitum. Po-
niosque ex eo usque convaluit. Apostolicus autem pulus autem Dominum cum Spirilu eius esse orat,
Iianc tantum quse finita missa dicitur dicit, Pax ut cum spiritu et nienle orare admoneat. Ore orat,
Domini sii semper vobiscum; Ihnocentius papa dici qui lantum verba pronuntiat. Ore et spiritu orat,
coiistituit, et pacem dari constituit. Agnns Dei Ser- qui verba per inlerpretationem discernit, quse ore
gius papa composuit, et ad missam canlari instituit. pronuntiat. Spirilu et mente orat, qui verba quoe
Julius papa intinctionem corporis Domiiiiin sangui- dicit, Domini et coelestia intendit. Non oro sed
nem prohibuit, et Gelasius papa illum excommuni- Oremus dicit, quia vocem totius Ecelesise exprimit.
cavit qui coi'pus Bomini acceperit et sanguinem non CAP.XCIV. — De oratione.
sumpserit. Coinmunionem Gregorius papa compo- Oratio ab orando vocatur; quia iu ea populo et
suit, ei ad missam cantari instituit. lie, missa est, ccrporis et animse prsesentia et futura bona orantur.
de Veteri Testamenlo suniplum est, ut scilicet Pba- Cotlecta ideo dicitur ; quia sub ea populus in unum
ra_Qnoptilum de j~5gyptoire jiissil, sive ubi Cvrus culli_.li!U'.Ha;cest autem dilTercntiainter orationem.
 575 KONORIlAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 876
ef cotleclam, quod hsec oratio vocatur, quod au A , lium. Sequeniia ideo dicitur, quia prsecedenlia nun-
missam dicitur; hsec autem Coliccta, quod ad pro- lii sequuntur. Idco et inilium Evangeliidicitur, quia
ccssionem in sfcalionesuper populum dicitur. Kaec ibi liber Evangelii incipllur. Ubi posl Evangelium
et missa dicitur; quia in ca oratio populi per sa- Orentus«dicitur, apud Graecosoralio sequitur. Ojfer-
cerdolem ad Dominum mitlitur : hanc in dextra lofium dicitur quasi offerentium canticum. Hoc ideo
parte altaris ideo dicimus; quia cum dextris in ju- cantamus, quia nos ipsos in sacrificium Deo offerre
clieiostatui oramus. Omnes orationes ad Deum Pa- debcmus. Sacerdotes lavant mantts, id est, opera per
trcra dirigimus, et per Dominum nosirum Jesum lacrymas compunctionis. Hic liber in sinislra parle
Cltristitm in Spirilu sancto concludimus, quia cun- ponifcur,ul expedifcior ad suscipiendum sacrificium
efcajuste petita a Patre per Filium in unilate Spi- reddatur. Et quia per siriistram tristifciadesignatur.
rifcussancli dari credimus. Per cttm qui vcniurtts quse tune in passione Christi reprsescnlatur.
est, nonnisi in exorcismis dicimus, in quibus dia- CAP.XCVIII. — Be sacrificio.
bolum per venlurum judicium adjuramus. Sacrificium quasi sacrum faclum, Immolaiio di-
CAP. XCY. — De silu oralionis. Tribtts de caiisis cilur quia in mola altaris lerebatur. Hosiia dicitur,
ad Orieniem cum oramus nos veriimus. quia ante ostium ad pugnam offerehatur. Victima
Una est, quia in Oriente esf pstria noslra, seili- B
] dicitur, quia pro victoria sacrilicabatur. Holocau-
cet paradisus, undc expulsos nos dolemus. Orantes slum totum incensum dicitur. Tolum enim in altari
crgo contra paradisum nos verlimus, quia reditum incendebalur. Sucramentum dicilur quasi sacrum
illius pelirnus. Alia est, quia in Oriente surgit cor- jurainentum. Secreta dicitur, quia secrelo dicilur.
pus ccoli"et lux diei. Ad Orienlero itaque nos ver- Cum sacriiicium super crucem in allaii cum schi-
iimus", quia Christum, qui est oriens et Iux vera, smate a pontifice factum ponitur, quasi corpus Cltri-
nos adorare significamus, cujus debemus esse coeli, sli cruci affigitur.
ut ejus lux in nobis velit oriri. Tertia est, quia in CAP.XCIX. — De sacrificio panis et-vini.
Oriente sql oritur, per quem Christus sol juslitise Pan orone dicitur. Ideo bic offerfur, quia onmis
exprimitur. Ab hoc promissum habemus, quod in salus anima; et eorporis in eo percipifur. Vinum
rcsurrectione ut sol ftilgeamus. In oratioiie ergo con- quasi a vite nalum dicitur. Hoc ideo ofierlur, ut
tra ortum solis vcrtimus nos, ut solcm angelorum sicut palmites viti, ita Christo inssramur. Aqua ab
uos adorare intelliganius, et ut ad niemoriam nostrse ffiqualitate dicilur, hsec ideo sacrificio admiscetur,
gloriam resurrectionis revocemus, cum solem, quem ut ex aqua renali fonte vilse satiemur, el angelis
in Occidenle quasi niori conspeximus, fanta gloria cosequemur. Pcr omnia swcttla smculorum dicunlur,.
resurgere in Oriente videmus. I quia se sequuntur : aliis enim decedentibus alia suc-
C
CAP. XCVI. — Quid Epislola. cedunt. Amen dicitur, verum per hoc tolum sacra-
Leciio dicilur a legendo. Epistola dicitur quasi mentum coiifirmaiur, quia p.er hoc et ssecuium
missa. Epistello, et stello dicitur niifto; quia, sicut crealur. Dicitur enim fiat, quo verbo usus est Dcus
piophelia; super legem, ifa epistolae missse sunt in creatione raundi, quando dixil: Fiat iux, elc;
super Evangelium. llanc ideo legimus, quia viam Ipse quoque Filius Dei Amcn cognominatur, ut in
iiobis per eam ad Chrisfuni facimus. Graduale a Apocalypsi dicitur, hmc dicit Amen , testis fideiis
gradibus dicitur, quia in gradibus canitur. Hoc (Apoc. m). Dominus vobiscum ideo Iiic dicimus,
cliam Responsum vocatur, quia cboro caulante. ab quia regem coelorum praesentem populo innolesci-
uno versus rcspondetur, et illd versum cantante, a - mus. Sursum corda ideo dicimus, quia angelorum
choro respondettir. Versus ideo dicitur, quia ad in- exercitum advenlare non dubiiamus. Iluic enini sa-
coepiionem reverfitur. Alleluia dicitur laudate Do- crificio aderunt, et nosfra vota suscipic-ntesad Do-
minuhi. Alleluia, lattdaie, in decem Dei nominibus niiiium perferunt. Gralias agamus Domino Deo no-
iniuni ponitur, quod Dominus dicilur. Hujus cantus slro ideo dicimus, quia ei pro omnibus beneficiis
Versus ideo dicitur, quia itcrum ad AJleluiareverli- grafcesrecldimus. Nihil autem sine causa ralionalis
tur. Sequentia ideo dicilur, quia neumam jubili se- " significationis fit in islo sacramento.
quitur. Tractus a trahelido dicitur, quia trabendo, CAP. C. — De K el w el illitts cruce « f w.
id est tractim canilur. Graduale idco cantamus, quia Ideoque et forma hujtts liitcrss T et X non (it abs-
de virlttte in virtutem gradatim ire debemus. Alle- que magiio sacramento. Signifieal quqipe duas
luia ideo canimus, quia ad gaudium angelorum ten- substantias in Christo. Ex una quidem pai-te opcri-
dimus. Seqttcntia ideo jubilamus, quia faciem Domi- fcur,ex altcra tegitur; Q adnectitur, est Chrisli bu-
ni in jubilo videbimus. Tractum ideo canimus, quia inaiiilas, quse a partc matris incboatur, et divinitati
per laborem illuc perveniemus. Evangetium ideo le- copulatur per 0 quod circuloso orbe undique clau-
gimus, quia per ejus doclrinam gaudia percepturi ditur, est Cbristi divinitas, qua; nec initio aperitur,
sumus. nec in fine terminatur. Apex quoque litterse in mo-
CAP.XCVII."— De Evangelio. dttm crucis f conjungitur, est sancla crux,\Vivquam
Evangelium dicilur bonum nunlium. Eu bonum, bumana divinis so.ciantur.
angelon dicilur nuntium. Nunlium enim vilam post CAP.CI. — De prwfationc.
mortem, requiem post laborem, reguum post servi- Prcvfalio dicitur prseloculio scilicet seqttenlis Ca-
 577 GEMMAANBLE. — LIB. I, 573
nonis. Hpec etiam dicitur prmparatio, quia mentes A Iicet In recfcafide existens. Memento, Domine, famu-
nostras ad mysterium Christi praeparat. In bac ideo lomni, bic possumus nominars quos yolumus.Pro
ordines angelorum commemoramus, quia frequen- fidelibus tantum offertur, sicut dicilur : Quorumiibl
liaffi supernorum civium adesse denionstramiis. fides eognita est.
Majeslas dicitur quasi major potestas. Cmlum (cciute CAP. CIV. — De duodecim apostolis et de sanctd'
limc lege) dicitur quasi casa elios, id est solis. Sera- Maria.
phiii per n, simt plures angeli; seraphim per m, CommuiiiCanles.Ideo sancla Dei genitrix Virgo
unus. . , _ Maria hic nominatur, quia hoc sacrilieium de ea
GAP.CII. — Quare dicatur Sancius. mundo generatur. Tdeo autem duodecim aposloli
Sanctus ideo euiii angelis cantamus, quia terrena noiiiihantur, quia illorum doctrina et sanguine hscc
coelestibus conjungi per lioc sacrificium clamamus, sacramenta affirmantur:pro testimonio ilamque hu-
Sanctus dicitur (118)sanguine tacfcusvel auctus. Do- jus sacrilicii Petrus el Andreas et Plnlippus sunt
minus dans miiius. Dcus delens scelus. Sabaoth crucifixi, Paulus el Jacobus, Matthmus et Barlholo-
exercituum, scilicefcrex exercitus angelorum, Osan- mmus decollati, Jacobus, Simon et Thadwus enecati,
na dicitur salvifiea, id est, salva nos babitans in Joannes veneno et exsilio excruciatus, Thomas
excelsis, ^ transfossus.
B
CAP.CIII. — De Canonc. CAP. CV.—-De duodeeim nomiiiibus mariyrum. ;
Canon dicitur regula, quia per eum regulariter Deinde duodecim martyrura nomiua recitautur,
fit sacramentorum confectio. Hic etiam actio clici- quorum cruciatu hoe sacrificium cpmmendatur. Ex
tinyquia causa poptili in eo cum Deo agitur. Hic quibus quidam summi ponlifices, quidam episcopi,
ob tres causas sub silenlio dicitur. Una est, quia quidamrfirzcqi!!,quidam laici exstiteruut, quia omnis ..
cum Deo loquimur, cui non ore sed corde clamare gradus, omnesque ordines buic sacramento teslimo-
prseeipimur. fdeo autem verba dicimus, ut sciamus niuni prsebuerunt. Lintis quippe ef Cletus, Clemens,
quid intendere vel petere debeamus, Secunda est, Sixtus, Cornelius, Romani pontifices, Cyprianus Car-
ne populus lani prplixa declamatione attsediatus lliaginiensis archiepiscopus, Laurentius archidiaco-
[pro tsedio affecfus]abscedat, vel sacerdos tamlongo nus, Chrtjsogonus,JoqnnesetPaulus niilites, Cosmas
clamore voce deficiat, Terlia est, ne tam sancla el Damianus mediei fueruut, qui onlnes pro Chrisli
verba tanti mysterii vilescant, dum ea vulgus per nostri sacrificio sanguinem fuderuiit.
quolidianum usum sciens in iiiconveiiienlibus locis Quam oblalionem tuDeus, in omnibus, qumsumus,
dicat. Unde. ferfcur, duni Canon prinlitus publice r* r Benej; diclani, id est materiani hane terrenam sicut
quotidie reciiaretur, ab omnibus per usum sciretur, Adam de terra forniatam Spiritu sanclo benedieendo .
et cum eum pasiores -in agro super panem el vinum repleas. A -j-scripicim, id est ad formam Filii iui
dicerenl, repenle carnem et sanguinem ante se inve- signatam diviiiitati ascribas. Ra f iam, id est veritale
nirent, atque inde divinilus percussi interirent. Unde firmam facias ni fide nostra. Rationabilem, proque
synodali decreto sub anathemate est prseceptum, ut devolione nostra facias acceplabUem.
nullus canonem dicat nisi in libro, et iu sacris ve- Pridie, id est priori die. Hoc esl corpus meum.
stibus, et nisi super aitare et super sacrittcium, et Sieul Yerbo Domini ex nihilo factus esl niundus,
ul liullus hoc sacrificium nisi in aureis vel argenteis ita per verba Bomini haec species rerum niutatur
vasis offerat; cuin haec omnes babere nequeanl et vere in Domini corpus.
ideo incongruum non faciunt qui bic in libris cru- CAP.CYI. — De calice.
cifixum idco.depiiiguut, quia per illud passio Chri- .Hunc prmclarumcalicem. Idem calix est in myste-
sti oeulis cordis ingeritur. rio, ciuem Clnistus in manibus tenuit, quamvis in
TeJgiur, ideo dicit, quia Dominum quasi prae- niateria metalli alius sit. JEterni Teslamenlii Testa- .
sentem aspicit. Ideo autem per litfceramT incipit, menlum illa Scriptura vocatur, per qtiam mprlui
quia haec formani crucis exprimit. Clemens dicitur, f} D hseredi.tasvivis confirmalur. Npvum et ceiernum les- .
quasi clara meiis, dum homo timet, turbescit; dum tamenlum est nobis Gbristi sanguine scriptum, pcr
Doiiiiiium propitium sentit, mcns ei clarescit. IIwc cujus nioriem coeleste regnum in haereditatc cst fir-
-j-dona, quantum adpanem, in -quo aqua et farina. mattiro. Myslerium vocatur ubi aliud videlur, et
Hmc-f munera, quantum ad vinum, in quo aqtia ct aliud infcelligitur. Species panis et yini cernitur.
vinum. Ilwc santta-\ sacrificia, ad utrumque : ilti- coi-pus Christi et sanguis creditur. Hosliani-f puram,
baia, id est sine labe. Agnus emm paschalis debuit quantum ad coi'pus, liosiiam f sanclam, quanlum
esse imniacula.us, et absque macula peccafci fuit. ad sanguinem, Iwstiam-f immaculatam ad utrumque
Christus. Ecciesia dicitur convocalio, quia non ti- pertinet. Aliter :Hostiam^puram, scilicet al) al.iis
more sed amore Spirilus sancli iri unam fidem con- liostiis separatam. Hosliam f sanctam, id est, nos
vocatur. Calliolica dicifcuruniversalis, qnia hsec re- sanclificantem. Hostiamjimmaculatam, id esta ma-
ligio per totum mundum servatur. Papa dicitur pater culis einundantem. Panem..+ sanclum viim wternm..
patrum. Orthodoxus dicitur recte glorians (117), sci- scilicct quo pasti selerni ebiciamur, el calicem sa/s-

/116) Imo a sancire quasi Sqncitus. ._ (117) Imo Tecte senlicnsin fitjec
 K79 HONORil AUGUSTODUN. OPP. PARS III: ^- LitURGICA. 580
tis perpelutz, videiicet cujus gustu seternam salutem A . Alexander Romanus poiitifei ; ex"presbyteris Mar-
consequamur. Jiisii Abcl. Ideo hic mentio Abel fit, celiinus ; ex exorcislis Petrus : ex Conjtigatis Fcti-
quia ipsc hoc sacrificium suo agno prsetulit, et ipse ciias et Perpelua; ex- virginibus Agailta el reliquse,
innocens ut Christus occubuit (Gen. iv). Tiiginfca quseorones hoc sacrifieium suo sanguine firmave-
namqtie annorum occiciit.iir, sic Cbristus triginta runt, et iji corpdre Christi connumerari meruerunf.
annorum erucifigitur. S.derificiumpatriarchm ncslri Per quem htec bntnia'semper bona creas, nos novam
Abrahw. Pairiarclia dicitur summus Pater. Hic ii- creaturam iri Cbfisfco: san + oiificas per baplisPiium
gtiram Dei babuit, qui.Filium suum pro noliis, ut in ipso; vifvificas per Spirilum sanctum in anima;
. illeIsaac,ol)l-ulil(£.'cn.xxii). Aries iiiiniolatur, etlsaac Benefdicis speciali behediclione shTeullima bene-
evadil; ct caro Christi pro nobis sacrificatur, divi- dictione : Venite^benedicii (Malih. xs\), — etpra!-
nitas vero illsesa existit. Summits sacerdos luusMel- sias nobis, scilicet vitam aelernam post niortem,P<?r
Chisedech,quod sonafcrex justiiim. Hic sine palre, •j-ipstim nos creas, ctun f ipso nos creas, in f ipso
sine irtatre, assiniilatur Filio Dei (Gen. xiv; Iiebr. nos"ad vitam resusciias. Sciendiim quod in car.one
vn), qlii in coelismairem noii habuit; in terris patre nulli aliquid dicere, -vcl ajjiccj'e licebit, nisi quol
caruil. Hi.crexjustUim exisiii, quia justos remurte- ab apostolicis viris positum fuerit. Quod si qtiis
J
rabil, injuslos juste damnabit. Melchisedechsacrifi- praesumpserit, non devotioni, sed prsesumplioni
ciuiri Chrisli pane et vino csprcssit; quse Christus ascribitur. Ideo Paler nosicr alta yoce cantatur, ul
iii sacramentum corporis etsaiiguinis sui transtulit. cbr.imunicaturi ante alterutrum offensas dimittendo
Ideo in hoc loco horuln sacrificia recitanlur, quia par pacem recuncilienlur,
protinus per inclinalioneni sacerdotis mors Christi CAP.ClX.-^/i! Oralionem Bominicnm.
commemoralur, quae per haeeprsefigurabatur. Puter nosterDms voluit csse Dominus JudseGriiiii,
Jttbe hmc perferri per manus sancti angeli in su- quasi servorum, Paier vero Cbrislianorum, quasi
biime aliare.Angelus dicitur nuntius. Cbristus magni filiorum. Ideo illos quasi inutiles servos de donso
cbnsilii Angclns exstilil, dum consilio Patris per Fi- ejecit, islis quasi iiliis hsereditalem tribuit, quos et
liuiii hunc mundum redimi nuntiavit. Sublimsaltare nune pane angelorum, et carne saginati vituii pascif:
iti conspedu Dei, est Christus in dextera Dei. Super Qui es in cmlis, id est in sanctis. Sancliftcelur nomen
quod stltare Ecclesia bosfciasspiriluales immolat, et tuum. Nomen Dei sanclificatur, cum nos Filio ejus
super quod Deus vota fidelium et sacrificium justi- uniti in regno Palris cohaeredes assumimur. Tunc
tise acceplat. Hic angelus haecsacranieiita in sublime regnum ejus advenit, cum Ecclesia rcgnum ejus ad
ailare fcii, dum infcrpellans pro nobis vultui Dei p. cceleslia pervenit. Voluntascjus sicut in cmloet in
apparet (Apoc. vni). Qui oxhoc altari.scilicel Christo, terra fiet, cum terra caro coelesie corpus iiiduet, et
participantur, omni benediclionecmlesii et gratia re- homines nihilmaliconcUpiscent, sed sequales angelis
piebuniur. erunt. Panem quoiidianum liodie dal, quando in lios
CAP.CYII. — De nominibv.s. . exsilio suo corpore nos recreal. Dcbita nostra di-
MenictG, Domine, famuiorum. Hic pofcerisquosvis millit, si nobis aiiis diniiltere posse prsesliterit. lii
nominaiv" ^ed non in Doniinica die. Nomina vivo- ientaiionem non inducit, si nos a tentatione libera-
rum in libro scribebanlur, quas ad altarc infra cano- veril. A mcdoliberabit, si nos a peccato et ab iiiferno
nem recitabantur, et bic liber viventiumvocabatur; eruerit. Nomen saiietse Mariw ideo liic coinmemo-
Similiter hic nomina defunctorum de libro rccita- ratur, ut per eam a pra;sentibus et prseteritis ac fu-
banlur, sed boc Dominicis diebus interiiiittebalur, luris malis liberemur, per cujus partum filii Dei
quia a quibusJam animse ob resurrectlonera Domi- effieimur.Ideo auteni tres apostoli nominaiitur, quia
nic3hi recmiem habere credebanlur. Cum aposiolis in ore duorumvel trium tesliunl onine verbum sfcaie
et martyribus, cum Joanne. Quidam Joannem Bapti- affirmatur (Mdtiiti xvm), et huic sacrameiito tres
stam volunt intelligi, quidam Marcum, qui et Jorm- ordines, scilicet doclorcs, continentes, conjugati,
nes dictus legitur : qui magis hic inlelligitur. Octo D I teslificantur. Hic poteris nominare de sanctis quos
marlyres et septem virgines hic ponuntur, quorum vis, quia quaequemembraEccIesia; pariicipanlChristi
sanguine hoc sacramentum approbatur, quiaper boc sacranientis.
sacrilicium in sepiem donis Spiritns sancti ad octo CAP.CXi — De pace.
beatitudines pervenitur, Cum oscrilata patena sacerdos se signat, quia per
CAP.CYIIL — De ordinibus. crucein et hoc sacrificium omnia in eoslis et in ler~
Diversi ordines et sexus hic introdueunlur, quia ris pacificala denuntiat. Pax dieilur a paclo, quia
per omnes ordines et sexus boc sacramentttm con- I);:us pactum cum bominibus fccifc,quod eis per Fi-
iirmatur: ex evangelistis quippe Joannes, qui et iiura siium propilius sit.
Marcus ponitur, qui Alexandria; praesul et martyr CAP. CXI. — De Agiius Dei.
fuit; ex riiaconibus Stephanus, qui primus martyr Christus iueu agnus dicitur, quia ipse est, flui se-
posl Chrisfcum cxstitit; ex apostolis Maithias, qui -cunduii! h?gem in Pascha immolabalur, per queni
pro Christo occubuil; ex septuaginta duobus disci- populus a servitute liberabiiur. Hunc Joannes voea-
pulis Barnabas, qui se pro Ghristo obtulit; ex pa- vit Agmtm Dei qui tolleret peccata mundi (Joatt. i).
triarchis Ignatius, Antiochenus episcopus; ex papis IdeDinfraciioncAgnHsDfficantamiis, utdigne carnes
m' GEMMA"ANlMiE. — LIB/i. SS2"
hujusAgni sumamus. Qui Agniis lieet ab omni po- A Pafcre, et a seipso pro riobis immolatus. Lcgitur
piilo lotus, et a singulis totus sunialiir.iamen totus tamen de Leone papa, quod ssepius una die septeni
etintegerin coelo pennanere non dubitatur, saera- missas, aliquando novem celebraverit, Nullus absque
mentum namque, quod ore percipitur, in alimehtum sacerdolalibus vestibus, et his singulis consecratis,
corporis redigitur. Yirtus autem sacramenli, qua et altari consecrato missam celebrare debet, et nulli
inter-ior homo saliatur, .per'lianc vita seterna adi- nisi ordinato epistolam vel evangeliufti legere licet;
piscitur. Populus communicaturus tres dies debet sicut nulli nisi ordinato missam cantare licet. Post
ante ab uxoribus abstinere, et tribus postea ab cis acceptam lavatiohemnullimissam celebrareveicohi-
vacare. Tot eniiii diebus populus Dei abstinuit, municare iieebit: quod si fecerit gravi pceniteniia;-
quando legem accepit. Ter agnus Dei canitur, quia obnoxius er!t.
corpus triforme intelligitur : illud quod in ccelo re- CAP.GXV. ^- De Gloria in exccisis Dco.
sidet; et quod in lerra ambulat; et quod in sepul- Gloria in excelsis ntmqciam nisi ad horain terfciaia
cris requiescit. Eucharisiia dicitur bona gratia : eu- canitur, qua Spiritus sanctus super credentes descen-
logia bona benedictio : communio participafcio. Hane disse,eteos gloria et exsultatione replesselegitur.:In
ideo canlamus ut cum justis gralise Dei communi- duobus enim SabbafcisPaseha; et Penteeostes atl no-
cenius. Complendumideo dicitur, quia per ill.udmissa " nam cantatiir, quia.baptizatis"gloria amissa redditarr
completur. CAP.GXVL^—De una oratione in missa vel piuribus,
Ile, missa est, licenlia abeundi. Deo gratias, in- Una orafcioregulariter dicitur, sicufcefcuna episfco-
lerjectio gralulaiidi. His quippe peractis, populus la, vel unum evangelium legitur. Si aufcemfesfivitas
gralesDeo reddit, et ad prcpria redifc,sicufcpopulus ih die Domihiea occurrerit, duas- dici licebit, quia
Israel perffiissu Pharaonis de jEgypto abiiL; et grates el hoc Romaria aucloritas in die natalis Domini-atl
Deo retulit, quando Gyro prsecipienle de Babylonia £ecundam missam facit. Interdum ires ideo dicimus,
ad Hierusalem rediit. et jam gratiasDeo egit. Ita nos quia Dominum ter anfe passionem orasse legimus.
accepta ultimabenedictione ad patriam coeleslem Aliquando quinque diciinus, quinquepartilam pas
ibinius, et iri gratiarum actiohe scriiper manebimus. sionem Domini in hoc officio agimus. Nonnunquam
Ideo hymhum trium pueroruni, scilicet Benedicite, septem usurpanius, propter septem pefcitiones in
post niissam cantabimus, quia Dominum pro omni- Dominica oratione, quas tantum apostolos super boc
bus beneficiis suis benedicimus, quem post in sse- sacramentum -dixisse cogriovimus. Qui bunc nu-
cultim sseculi latidabimus. Hunc Toletavum eouci- mertim supergressus fuerit, ut caecus errabit.
lium cantari instituit, et bunc negligentes anafche- _ CAP.CXYIl. — De genuflexione in Quadragesima.
mati subdidit. In Quadragesima ideo ad missam flectamus genua
GAP,CXII. — De quatuor speciebus missm. diciinus, quia corpus et aniniam in pceniieni.ia nos
Missa dividitur in quatuor species, secundum humiiiare iiinuimus. Ob tres causas autem ad ter-
obsecrationes, orationes, postulaliones, graliarum ram cadimus. Una est quod Christum in carne ado-
actiones : ab inilio missa; usque ad offertorium sunt ramus, quem descendisse ad terras, et carijem de
obsecraliones; a secreta risque ad Pater nosler sunt lerra induisse ad lavandos nos venerando memora-
oraiiones; deinde usque ad communionem posiula- mus. Alia est quod ad memoriam redueimus, quia
tiones; exinde usque in finem graliarum actioites. qui in paradiso cum angelis sletimus, nunc inter
CAP.CXIH.— De tribus horis missm. bruta animaiia jaeemus, et aniriiam ncstram cor-
Tribus hoiis licet niissarn cantare, scilicet terlia, porali mole ad terram depriml ingemiscimus. Ter-
lexld, et nona. In feslis lertia; in privatis dicbus tia causa hsec est : Qui stat aliis hominiljus, cose-
sexla; ih Quadragesima, vel iridiebus jejunii ttona quatur; qui in terra jacet, bestiis assiinilalur. Et
hora. Hora lertia ideo missa caiitalur, quia hora nos dum in justitia stetimUs, rationalibus similes
tertia Christus ad passionem judicabatui', quandb fuimus. Postquani vero in carnis desideria cecidi-
Judaei Crucifige, crucifige, claniaverurit (Luc. xxm), D mus, cum besliis quasi irrafcionales, in luto reperi-
et mililes eum flagellaveruht, Hora sextd ideo niissa mur. Quia ergo aliis homiliibus nos dissimiles in fa-
celebratur, quia bora sexta Cbristus pro nobis in ctis cernimus, eis enirii ipso corporis siatu sequari
cruce ihimolabatur. Horanona jdeo missa canilur, erubescimus. Et Iapsurii anlmse nostrse in vitia pce-
qiiia hora nona Cbrlstus mortein subiisse traditur. nitendo clamamus, dum corpoi-e ad terram cadi-
• CAP.CXIY. — Quod una tnissa debeat celebrari. mus. Etventrem nostrum lerrse et animani pavi-
Semeiin die debel missa ab uno sacerdote cele- menlo facimus adhserere, ut per Christum propler
brari, sicut et Ghristus semel voluit immolari. Si nos terram faclam a lerrenis desideriis valeamus
aulem necessitas cogit, id est si duoefestivilates si- resurgere. Hic autem ritus ab Abraham exordiuni
mul occurrunt, duaevel tres celebrari poterunt, quia sunipsit, quando in terram prostratus Dominum
et Romani lioc in die Natalis Domhii faciunt; efc adoi-avit (Gen. xxiv) : quem propliefa; imilati sunfc,
Cbrisli passio est tripartita : passus est cnim linguis qui, in lerram cadentes Dominuni adoraveruut. Ge- .
:
insultaiiiium, manibus verberantiuni, clavis cruci^ nuum auteni fiexioa geulibiis esfcsumpta, quera bo-
figentium. Ipse enim in figura a patriarchis est im- norem ipsi regibus exhibueruni, quos prohi vcl"
molatus, ipse a prophetis sacrificatus, ipse idcm a flexo genu adoraveruiil-. Nos aulem eum Aposfcoio
 583 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGIGA. 584
dicimus Deo : Ficclo genua mea aci Dominum A Stiper quos sacrificia maclabant, quae supposilo
(Ephes. in). igne crcmabant. Aliquando vero ignis de ccelo de-
CAP.CXYIII. — De lumine ad missam. scendit, et oblatum sacrificium consumpsit, unde
Lumen Spiriium sanctum significat, ideo cum lu- Caiii fratrem suum occidit, quia iguis coelestisAbel
mine missa celebralur, quia boc sacramentum per sacrificium cousumpsit, suum intactuin remansit
Spirilum sanctum consecratur, ct digne hoc perci- (Gen. iv). Hsecauteni differentia est inler tdiare et
pieutcs a Spiritu sancto illustraufcar; lumen enim aram, quod aliare quasi allares vel alta ara dicitur,
Isetifiam designat, quia boc sacranientum missae in quo sacerdotes incensum adolebanfc. Ara vero
ajlernam laeliliani donat; in Credo in unttm Deum quasi area, id est plana vel ab ardore dicitur, eo
ciim et homo factus cst dicimus, geuua flectimus, quod in ea sacrificia ardebant. Ard enini Grsece di-
quia Christuin hominem facluni et pro nobis cruci- cilur, Lafcineimprecatio.
fixum adoramus. C.\r. CXXIil. — De iabernaculo Moysi.
CAP.CXIX.— De Crecloin unutn Detim, quanclosit Quando vero Dominus populum suum de ^lgyplo
canlanduin. eduxit, speciale tabernaculutn Moysi in monte Sinai
Credi in untim Deum in omnibus Dominicis et fe- ostendit (Exod. xxvi), ad cujus exemplar materiale
stis .Damini ct sanctse crucis canetur, et in festis B fieii prsecepil. Vasa quoque preliosa, et sacras ve-
sanctse Marise, et natalitiis apostolorum, et in stes fieri jussit; altare ad saerificia, sacerdotes et
feslivitafe Omnium Sanctorum, et in dedicatione levilas in ministeria constituit, et tubas argenteas
tcmpli cantalur; quia aliquid de his in illo sonare vel sereas ad coiivocandum populum fieri statuit.
videttir. L-iberEvangelii infra Credo in unum oscu- Quoecuncta Moyses secundum oslensum exemplar
iatur, quia pax per Chrisiuni reddita dcclaratur. miro opere consummavit, et tabernaculum cum
CAP.CXX. — De prmfulionibus. gaudio populi dedicavit. Quod postquam est vetu-
Pelagius papa novem prsefatioi-.escanlari sfcaluit, state consumptum, jussit Dominus sibi fieri tem-
scilicel : Quia per incernali, de Nativitate; Quia cum plum, alque chartam David regi per prophctam mi-
iinigenitiis, de Epiphania ; Qui corporali jejunio, de sit, in qua eral descriptio qualiter templum con-
Quadi-agesima; Qui salutem hv.munigeneris, de pas- slrui debuerit. Salomon vero inirificum templuni
sione Domini, vel de sancia cruce ; Te quidem, Do- toto orbe famosum sedificavit, sicut Pominus in
mine, omni icmpore, de Pascha; Qui post Resurre- charta imperavil (III Reg. v). Altare quoque au-
ctionem : de Ascensione ; Qui ascendens super omnes reunl, et vasa pretiosissima, et vcsles sacras fecit;
ccslos, de Pentecosle; Qui cum unigenilo filio, de sacerdotcs, canlores, levitas in ministeria templi
Trinitate ; Te, Domine,suppliciler exorare, de Pctro C dislribuit, prout Dominus in brevi praecepit. Omni-
et Paulo : quae eliam de pluribus apostolis dicitur. bus rile peiactis, templuin maximo cultu dedicavit,
Gregorius vero papa decimam, Qui Ecclesiam titam et arcam iu eo locavit. QuoJ quia utrumque Eccle-
de sancfcoAndrea adjecil; quaede uno quolibet apo- siam praefiguravit, secundum formam ulriusquepo-
stolo usquequaqite "dici consuevit, Noviler aulem pulus Christianus ecclesias formavit.
Urbanus securidus papa undecimam de sancla Maria C.Ar. CXXIY. — De labernaculo popttii.
addidisse non ignoratur, quse a pluribus ubique Tabernaculum, quod populus iu iiinere habuit,
frequentalur. Zacharias papa consliluit ut liullus formam lnundi tenuil, cl typuni ecclesi?e gessit,
sacerdos cum baculo ad altare intret, et ne velafco quaein itinere bujus mundi hon nianenlem civiia-
capile ad altare stct. tem habet sed fuluram inquirit (Hebr. xm). Taber-
CAP.CXXI. — Qi-are pro defunclis Gioria Patri et naculum secundum muiidum erat formatum, et ele-
AUeluia non cante.ltir. iuenta afcqueomne quod est in roundo in eo fuerat
Ad missam defiinclorum Gloria Patri el Alleluia, prsefiguratum, quia fcolushic mundus jam factus est
qu'5d lsefcitiamdesignat, non cantatur ; quia luclum Dei leraplum ; sanguine Christi dedicatum (Hebr.
imitalur, et nos per hoc in bunc mundum ad triii- . ix), in quo univcrsalis Ecclesia tabemaculum Dei
tiam venisse, et per luctum Iiiuc exire admonemur. existens, Dominuin vivum et verum laudibus jugiter
Corpora vero mortuorum non debent interesse mis- concelebrat, et fex tabernaculo templum fieri desi-
sse vivorum, quia nobiscum non i'espondenl, et cum derat. Cujus tabernaculi una pars dicebatur sancta,
vivis non cominunicant. Hoc autem significal, quod in qua populus sacrificabat, etest aclivaviia in qua
lii,quipeccalismortuisuntelChrisli sacramenta non populus in dilectione proximi laborat. Altcra pars
percipiunl, viventium communicationi cum Clu-isio dicebatur Sancta sanctorum, in qua sacerdotes et
interesse non poterunt.IIactenusde misssesacrificio. levitse ministrabant, et est coniemplaliva vita, in
IXCIPITDEECCLESIA. qua religiosorum sincerilas in dileclione Dei coele-
Hsec breviter de roissa dixerimus, nunc pauca de slibus inliiat. Porro secundum formam tabcniaculi
ccclesia, in qua agitur, vitleamus. faciunt ecciesias Christiani. Secundum Sancia iit
CAP.CXXH.—i)e allari. anterior domus, ubi populus stat. Sanctuarium vero
Noe primus allare Domino construxisse ; deinde secundum Sancta scinctorum, ubi clerus stat. Mini-
Abraham, Isaac et Jacob altaria aedificasseleguntur, slerittm levitarum et sacerdotum mutuavit Ecclesia
quse non aliud quam lapides crecli intelliguntur. iu ordine Chrisli micis.rorum. Vasa el vestes et ri
 g85 '. GEKMA.ANIM.-E.— LIB..I. SS§
tum sacriflcjorum eonvcrlit in. morem ecclesiasti- A X CAP. CXXIX. — De silu ecclcsiar.
corum. Clangorem tubarum transtulit in seiium cam- Ideo autem ecclesise ad Orientem vertuntur, ubi
panarum. f oritur, quia in eis Sol justitia; adoratur, et in
sol
CAP.GXXV.— De iemplo. <
Oriente paradisus nostra patria esse praedicatur.
Templum autem quod populus in patria cum pace Per i ecclesiam ergo Ecclesia figuratur, qute In "e.aad
possidebat, prsefert teiuplum glorise de vivis lapidi- servitium
'• Dei congregatur. Domus bsec super pe-
Dus in cfjelesti Hierusalem constructum, in quo Ec- tram ' locatur; et Ecclesia super Christum firnjam
Clesia perenni pace exsultat. Hoc enim in duo divi- petram I fundalur. Quatuorparietibus surgit in altum;
ditur,; quia templum supernse curiae in angelorUm et < EccLesiaquatuor Evangeliis crescit in altum vir-
et hominum differenlia discernitur. !n quo altare 'tulum. Domus bsec ex duris lapidibus construitur,
aureum est Christus gloria sanctorum. In hoc tem- et < Ecclesia^ex fortibus iri fide et operatioue colligi-
plo omnes electi sacerdqtes et cantatores erunt; ipsi tur. ' Lapides csemenlo conglutinahtur, e.t fideles vin-
et.-vasa pretiosa in camino tribulationis examinata, ''Culo dilectionts compaginantur. Sanctuarium est
ut sol fulgebunt veste salutis, et indumento justitise pninitise Ecclesisede Judaeis collectse; anteriqr do-
splendescent. mus, in activa vila Deq servientes.
"B - GAP.CXXX. — De feneslris etciestm. -
CAP.CXXYI. — De ecclesiahabenle septem vocabuid.
A templo itaque quod Salomon fecit, ecclesia no- Perspicuae fenestrce, quse tempestatem excludunt-
ellumen introducunt sunt doclores; qui turbini hse-
stra formam accepit. Ecciesia autem septem voca-
resum obsistunt, et lumen doctrinss Ecclesise infun-
Ijulis insignitur, quia Ecclesia Chrisli septem donis
dunt. Yitium in fenestris, per quodradius lucis ja-
Spiri.ms sancti, velut septem columnis domus sa- culatur, est mens
doctoram, quse coelestia quasiper
pientiaefulcitur (Prov ix); ecciesia vero convocalio in aenigmate contemplatur.
dicitur, qiiia in ea populus fideliuffiad audienda ju- speculum CAP. CXXXI. :—De columnis ecclesim,
dicia Dei et ad coiivivium Christi convocatur. Syna-
Columnm, sunt episeopi, qui
goga congregatio dicebatur, quia virga legis velut machinam quse domuru-fulciunt,
Ecclesise vitse rectitudine in alta suspen-
grex irrationalium pecoriim coiigregabalur. Eccie- dunt.
sia autem" merito iomoealio vocatur, quia amore Trabes, quse domum conjungunt, sunt sseculi
principes, qui ecclesiam continendo muniunt. Te-
Spiritus sancti in unam iidem cpnvocatur.
gulm tecti, quse imbrem a domo iepellunt, sunt
CAP. CXXVII. — Be basilica, cmterisque lempli milites, qui Ecclesiam a paganis et hostibus
nominibus. prote-
ilaec domusest basilica, id est regalis nuneupa- C G gunt.
GAP.CXXXU.— De pictura.
tur, quia in ea Regi regum raiuistratur, Basileus'
Laquearium picturse sunt exempla justorum, quse
namque rex, quasi basis laos, id est columna po- Ecclesise repraesentant ornamentum morum. Ob trcs
puli dicitur, quia ejus regimine fulcitur. Hsecdomus' aulem causas fit
et. xu^>iaxq,id est Domiiiicalis appellatur, quia in ea1 pictura : prinio, quia est laicorum
lifcteratura ; secundo, ut domus lali decore ornetur;
Domino doniinorum servitur. Kyrius quippe doini-
ut priojum vita in memoriam revocetur.
nus dicitur. Ilsec quoque domus Zteivoealur, quia in1 tertio,
CAP. CXXXIII.—-Decoronainecclcsia.
ea Dominus adoralur. Hsec domus oralionis, quia in1
ea populus fideliuni ad orationem congregatur. Haee Lumina, quse circa capita sanCtorum in ecclesia
5 in modum circuli
etiam aula Dei nuncupatur, quia in ea convivium1 depinguntur, dcsignant quod lu-
mine aeterni splendoris coronatl fruuntur. Idcirco
regis aefcerni
celebratur. Haec quoque dicilur orato- vero seeundum formam rotundi seuti pinguntur,
ritim, quia locus est oi*ationis iidelium. Hsec tem- divina protectione ut scuto nunc muniuntur.
quia
plum quasi amplum tectum vocatur, quia conveiitus5 Unde canunt gratulabundi: Domine ttt scuto nos
in ea sub ununi lectum coadunatur. ipsi
populi quasi bonmvoluntatis tum coronasii (Psal. v). Usus autem
Monaslerium dicitur habitalio monachorum, monoss D j formas sculpendi a lege ccepit, ubi Moyses jiissit
quippe solus, steron dicilur habitatio. Majores autem1 Domini duos cherubin ex auro fecit
ecclesise templa appellantur; minores vero sacella,' (III Reg. vi).
Usus vero ecclesias pingendi a Salomone exordium
a caprarum pellibus voeantur etiam capellm.
sumpsit, qui varias caelaturas in templo Domini fieri
CAT.CXXYHI. — Oe cnprf/is, instiluit. Utsus enim candelabri et thuribuli a lege
Antiqui enim nobiles ecclesiolas in itinere de pel- coepit.
libus caprarum factas habebatit, quas inde capeltass CAP.CXXXIYw— Deyavimento.
vocabaiit, et earum cuslodes capellanos nOminabarit. t. Pavimenluni, quod pedibus calcatur, est vulgus
Sunt enim capellani a cappa sancti Martini appel- cujus labore Ecclesia sustentatur. Criptm sub terra
lati; quam reges Francorum in praeliis seniper ha-i- constructse surit cultores secretioris vitae. Atlare, sri-
bebant, et eam deferentes capcllanos dicebant. Ca- '.- per quod sacrificatur, est Christus super quem. sa-'
pentm dicitur domus, ad quam pauperes ad postu-i- crificium Ecclesia; acceptatur. Ideo corpus Christi"
landam eleemosyham confluunt. Inde diminutuhin super altare Conficitur, qtiia populus in eo credens
eapella dicitur, in qua Christiani pauperes spiriiu add es eo reflcitur unum cuin Christo,, qriasi. muiti la-
. postulandam animje eleeinosvnam coriveniunt. pides unum altare, eulcitur. In aitari reliquim i\icoa-
PiTsor. GLXXIi. 1J
 "587 IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 588
. choreis musicis instrumentis uti niiuntur, quia globi
(iiuitur, quia in Christo orones tbesauri sapieniise ett A
scientise abscondunlur (Cotoss. n). Stiper altare ca- coelestesdtilci melodia circumferri dicuntur.
psm ponuntur, ii sunt aposloli et martyres, qui proi CAP. CXL.—De concordia clwri.
Chrislo passi leguntur. Pallm et vestes, quibus al- Chorus dicitur a concordia canenfium, sive a c&-
tare ornatur, sunt confessores el virgines, quorumi rona circumslanlium. Olim namque in niodum co-
tpc-ribus Christus decoralur. ronse circa aras cantantes slabant; sed Flavianus et
CAP. CXXXV.—De crnce. Diodorus episcopi eiioros aiternalim psallere insti-
Crux ob tres eausas super altare erigitur : primoi luebant. Duo chori psallcntium designant angeIos,et
quod signum Regis nostri in domo Dei quasi in re- spirilus justorum, quasi reciproca voce Dominum
gia urbe figitur, ul a militibus adoretur. Secundo ut, laudantium. Cancelli in quibus stant, mulfas man-
passio Christi semperEcclesiaereprsesentelur. Tertioi siones in domo Patris (Joan. xiv) designant. Quod
ut poptilus Christianus carnem suam crucifigendo' aliquando de choro cum processione ad aliquod al-
vitiis et concupiscentiis (Gal. v) Christum imilelur. tare vadunt, et ibi in sfatione canunt, significat
Yexilla ideo erigurilur, ut tropseum Christi Ecclesia quod aiiiraa; de hac vila etintes, ad Christura per-
jugiter meinorelur. veniunt, el in consortio angelorum Deo concinunt.
CAP. CXXXYL—De propitiatorio. ]" CAP. CXLI. — De corona.
Propitiaiorittm, quod super altare locatur, est tli- Corona ob tres causas in templo suspenditur: una
, vinitas Christi, quse humano generi propitiatur. quod ecclesia per hoc decoralur, cum ejus lumini-
Gradus, per quos ad allare ascenditur, sunt virlules, bus illuminatur; alia quod ejus visione admoiiemur
per quas ad Chrislum pertingiltir. Lavacrum, quo qtiia bi coronam vifa; et lumen gaudii percipiunt,
juxta altare manus abluuntur, est misericordia qui hic Deo devote serviunt; tertia ut ccelestis Hie-
fluons de Christo, qua bomines in baptismo vel in rusalem nobis ad memoriam revocetur, ad cujus
poenitentia a sordibus diluujitur. figuram facta videtur. Conslat enim cx auro, argenlo,
CAP. CXXXVIL—De palliis. tere et ferro. Aurum sunt sapientia fulgentes :argen-
Pallia, quse in Ecclesia suspenduntur, sunt mira- tum, eloquio nitentes : ses, in doctrina coelestidul-
ciila Chrisii. quse in Ecclesia leguutur. Pidpitttm citer sonanles : ferrum, vilia domanles : tttrres eo-
cpiod in altuni susraililur, et in quo Evangelium le- ronse sunt, scriptis ecclesiam munientes: liicerhse
gilur, est perfectorum \sla, ad quam per evangeli- ejus bonis actibus lucentes : aurum enim sunt mar-
cam doctriiiam perveninif, dum relietis omnibus tyres : argenium, virgines : ses, continentes : fer-
quis Christum sequilur. Ecclesia jugi lumine lu- rum, conjugiis servientes. Gemmmin corona coru-
cernae illuminatur, et Ecclesia Chrisli lumine Spi- scantes sunt, qui elin virtutibus rutilautes: ntetctila
ritus sancti semper Hlustratur. Baptismus in Eecle- in igne excocta ad ornatum coronse suinuntur, ci
sia eelebratur, qnia catholica Ecclesia est mater, de electi in cainino tribulationis probati ad ccelestis
qua nova progenies Christo generatur. Hierusalem decorem eliguntur. Gatcna, qua corona
CAP. CXXXYIIf.—De oslio. in altum contineiur, est spes, qua Ecclesia a terre-
Osiium ab obstando vel ostendendo dieitur. nis ad coelestia suspenditur. Supremus circulus cui
Osfciumquod inimicis cbslal, et amicis^idituni iiitro- ii!n.eciilur, est Deus a quo onmia continentur.
eunciiostendit, est Christus qui per justitiam obsians CAP. CXLII. — De campanis.
infidoles a domo sua arect, et fideles aditum ostcn- Signa, quae nunc per campanas dantur, olim per
clendo per fidem introducit. lubas dabantur. Haec vasa priinum in Nola Campa-
CAr. CXXXIX.—De clioro. niaa sunt reperta. Ur.de sic dicla, majora quippe
Cliorus psallenlium a chorea eanentium exordium vasa dicunlur campanm, a Campania; regione; mi-
sumpsit, quam antiquilas idolis ibi constituit,ul vi- nora Nolm, a civitate Nola Campanise; itaque prae-
delicet decepli deos suos ef. voce laudarent, et toto dicatores designaii, qui populum ad ecelesiam con-
corpore eis servirent. Per choreas autem circuilio- r. p vocant. Earum sonatio est illorum propdicatio,quo-
neni voluerunt intelligi firmamenli revolutionem : rum sonus in omnem terram exivit, et in fines or-
per manuum complexionem,elementorum connexio- bis terrce verba eorura (Psal. xvm). Ex aere sunl
nem : per sonum canlantium, harmoniam planela- fusse, quod est durum et sononim, quia prsedica-
rum resonantium • per eorporis gesticulalionem, tio illorum conlra vitia est dura, et de virtulihus
signorum motionem: per plausum manuum, vcl pe- est sonora. Ideo autem in modum vasorum for-
dum strepitum, lonitruorum crepitum. Quod fideles nianttjr, quia pradicatores vasa Spiritus sancli ap-
imitati sunt, et in servitiunr veri Dei converterunt. pellanlur.
Nam populus de mari Rubro egressus choream CAP.CXLIII.—De turribus.
duxisse, et Maria eis cum tympano prsecinuisse Tttrres, in quibus suspensseTjOnant,sunt duse \e-
(Exod. xv), et David ante arcam totis viribus sal- ges, quibus praedicalores a terrenis ad coelestia su-
lasse, et cum citbara psalmos cecinisse legilur (II spensi regnum Dei prsedicatur. Pleclrum fit ex ferro,
Reg. vi). Et Salonion cantores circa altare instituisse quod omnia dura doroat, esl illorum lingua, qua;
dieitur, qui voce, tubis, organis, cyrnbaiis, cilha- omnia adversa supei'3t. Vinctttttm quo ligatur est
ris, cariUea pei'sonuisse leguntur. Ujide et adliuc iii moderatio, qua iliorum lingua temperalur. Funis,
ES9. GEMMAANIM-^E.— LTB. I. tM
qiio ean.pansa moventur ad sonandum, est sacra A t\. CAP. LVIl.—De ctBintiieria.-
Scriptura ex multis sentenliis contexta, qua prsedi- Caimeleriumj qnod dicitur mortuoruni ..dorihito--
catorcs moventur ad praedicanduni; Funis a ligno rium, est Ecclesisegremium, quia sicut saeculomor-
descendit, et sacra Scriptura a ligno crucis et Do- tuds de utero baptisniatis Christo genuit, ita postmo-
minicae passionis descendit. Lighuffi a superioribus dum carne morfcuosgremio suo confovens seteriirs
continetur, quia crux et pass.io Cbristi a propbelis viise redditi "-.--
ante pra;dicatur, et Evangelium legi connectiturj et Ecclesiae, qiise in riibuuni "cfucis fiunt, pCpultint
apOstolica doctrina prophetise contexituf« Sacerdos Ecclesiseriiundo crucifigi debere osteridunt: qiisa aii-
fuhem apprehendit, dum Scripluia docente bbna ; tem rotundse in modum circuli fiunt, Eeclesiam per
opera agit. Fuiiis eum sursum trahit, duni Scriptura * circulum orbis in circuluni -cordnseseternitatis pet*
eumin coutemplaUone suspendit; funem ipse-deor- diieclionem eonstrui ostendunti
sum trahit, dum a contemplalione ad activam vitam CAP. CXLYHl.-^De claitsttd;
descendit. Ex tractu funis campana sonat, quia es Clausiralis cOnstructio jutta nionasterium esl
bona operatione intonat. srimpta a porticu Salomonis constructa juxta teui-
CAP,CXLIV,—De campanarid. plum. In qua apostoli omhes unanimiter commane-
Campanariumj quod in alto localur, est alta prae- u bant, et in templo ad orationem convertiebant, et
dicatio, quee de coelestibus loquitur. Non aufcerosine multitudini eredenlium cor iinUmet anihia una erat,-
causa gailus super campanariumponilur. Gallusenim et omnia communia Iiabebant (Act. iv). Secundura
aormientes excitat (HS)j et per Iioe admonetur prcs- hanc formara religiosi in cliiustro uhanimiter de-
byter, gallus Dei* ut per canipanam dormientes ad , guntj nocte acdie in monasterio adservitium Dei
matutinas excitet. conveniunt; Et fideles adhuc sseculaiia relinquunt^
CAP;GXLY.-^-Destalionei communem vitam iri claustro'ducuftt,
m ecclesia masculi in Auslrali parte stant, si- CAPiCXLIX.— Quod clauslrutn sit paradisiiSi
gnantes quod forliores in fide ardore Spiritus san- • Porro claustrUm prsesefert paradisum (Gein iv),-
cti.fervidi praelati fieri debeant_ qai aestum lenta- moiiasterium vero Eden securiorem locum paradisii-
tionum rauhdi fei-re debeant. Feminse vero in Bo- Fons in hoc loco voluptatis, est in inonaslerio fons
reali parte stant, demonstrantes;quod fragiliores sub- baptismatis ; lignum vifcsein paradiso est : cbrpus
esso debeant, qui aestum tentationum fen-e ne- Domini in monasteriOi Diversse arbores fructlferse
queant, atque nuptiali medicamine sestum carnis sunt diversi libri sacrse Scriplurse.- Secretum enim
tehiperare; ., ciaustri gerit figuram coelii In quo justi ita a -pec*
CAP. CXLYI.^De muiieribus. catoribus segregantur, sicut religiosa; vitae jprofesso*
Mulieres quoquepost partum (Leuit.xv)ecciesiam res a ssecularibus in claustro sequestraritur. Porro
non' intrant_ quia immundos ,a templo ccelesti ex-. . monasteria prsefert ccelesteni paradisum. Fons et
cludi designant. Alioquin si prae infirmitate valerent, lignurii vifcsesignat Christum, qui est fons vitse et-
eadeffi die, qua parerent, intrare eeclesias eis lice-. cibus beatorum setenialiter viyentium. IiimonasferIov
ret, ut Deo gratias agerent. Propter banc signiii-. duo cboriiaudes Deo concinunt; et iu coslesli para-.
ealionem in n.ullis locis menstruae viris commisfcse, diso angeli atque sancti in sseculum saeculi dulci
foris ecclesiam stare solent, et ob boc pcenitentes coiicentu Dominum Iaudabunti Altitudo in claustro
intrare ecclesiam. non debent. Linus papa ex prse- conversantium unum eor et unain. animam iureii-
cepto bealorum Petri et Pauli eonstituit, ut inulie- gione habent, et omnia commiiniler possident, et
res in ecclesia velafcsesint. Et hoc propter Ires cau- in superna patiia omnes elecli cor unum et ahimam
sas fit: una est, cum sint deeipula diaboli. ne laxis unam in dileclione babebunt, et omnes omnia corii-
earum crinibus juvenum aninii illaqueentur ; alia muniter possidebunt, quia unusquisque quod in ea
est ne qusedam illarum ob formositatem eapillorum miniis babet in aliis babebit, ubi Deus omnia in
superbia eleyehtur, qtisedam vero ne ob deformita- Tj ] omnibus erit. In claustro singuli sihgula Ioca secun-
temillorum deturpentur; tertia est ut reatus origi-. dum ordinem lenentj et in paradiso singuli sihguias
naiispeecati. quiper mulierem evenit,ad niemoriam mansiones secundum merita recipient.
nobis revocelur. Judexquippe malorum estChristus: CAT,CL.—De dedicaiione ecctestw,
saeerdos ejus vicarius; Ante sacerdotem ergo debet Ecciesiae Dedicalio est Ecclesiseet Ghristi nuptia-
se mulier velare velut reaettanli mali sibi eonscia. lis copulatio. Episcopus qui eam conseeral est Cbri-
coram judice eelare. Unde dieit Apostolus, ut-m»- stus, qui Ecclesiam desponsaveraL. Episeopus fou-
Uer veiala sit pfopter angelos.(ICor.xi). id est sacer-. . tefti in atrio benedicit. et in circuitu aspergit, quia
dotes. In ecclesiisenim non permittitur eisloqui (II Christus fdntem baptismatis in Judsea consecravit, ct
Cor. LVI),id est populum alloqui; Et nobis quoque in circuitu mundi omnes gentes eo abliii iiripc •
non licetloqui in ecclesia, nisi in liymnis, et psal- raviL
mis, et canticis spiritualibus, et orare, ut conjunga- GAP.CLl. — De domo non consecrala.
mUr cceiestibus.- bomits non consecrata est genlilitas Dei ignara^

ftS) Plinius, lib. x Nat. hlst, eap. M

 '
Zn HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 592
et perlidiserepagulisinclusa, Indomoduodecim.can- A . nistro angulo comparatur, quia ob perfidiam cuin
delae in circuitu aecensse eam illuriiinant, et duqde-. sinistrisreputatur. Ideo angulus orientis dicilur, quia
eiin apostoli iu circuitu orbis geniilitatem lumine Chrislus, qui est oriens, in eo secundura caniem ori-
dcctrinse illustrabant. Candela lucel et ardet, elapo- tur. Seripturam in dextrum angulum deducit episco-
sloli verbo lucebant et charitale ardebant. Ponlifex pus quia doctiina Christi ad Ecclesiam usque perve=
super luminare ostii cum baculo ter perculit, Attol- nit. Ipsa enim dextro angulo assimilalur, quia cum
liie portas, principes, vesiras, et eievamini, portm w- dextris computatur. Ideo autem angulus occidentis
lernales (Psal. xxm) dicit; per pontificem Christus, exislit, quia in ea perfidia corruit, et Chrislus Soi
per baculum sceptrum potesfatis intelligitur. Trina justitise pro ea in morte qccidit.
aateni percussio terna polestas in coelo, in lerra, in CAP.CLV.— Be dextro anguto,
inferno accipitur. Quasi ergo ter Domiiius januaiii Iteruin episcopus scripturam a dextro angulo
cum capuita percussit, dum Ecclesiae poteslatem li- orientls inchoat, el in sinistro oecidentis Cam con-
gandi atque solvendi in coelo et in terra Concessit, summat, quia p.er doctrinam suam in primitiis Ec-
et portas inferi adversus eam non prsevalere tribuit clesia inchoavit, el eam in fine mundi in Israelilico
(Malth. xvi). Jubet etiam ut principes tenebrarum populo coiisummabit. Primitise Ecclesia in dextra
portas mortisab Ecclesia tollant, portse vero aefcer--> B angulus dicitur, quia ipsa est regina, qua; a dextris
nales, id est ccelestes, eleventur, et justi ad vitam in- Dei stare scribitur. Ideo angulus dicitur' orientis,
grediantur. quia lumen rectis iu ea exoritur (Psat. m), Populus
CAP. CLII.—De portis. autem Israel ideo sinisler angultts vocatur, quia
Portm quippe niortis sunt vitia et peccata. Porta; adbuc in infidelitate perdurare non verecundalur.
vltse sunt fides, baplisma, operatio. Per eum, qui in- Ideo vero angulus occidentis dicitur, quia occidenle
tus respondet, diabolus intelligitur, qui de domo jam mundo post plenitudinem genlium Israel ad
F.cclesiseexpellitur. Ipse quippe quasi fortis arma- Christum convertitur. Duo atphabcta, quse ex di-
tus atrium suum custodivit, dum hunc mundum versis angulis in formam crucis conveniunt, sunt
quasi jure possedit. Sed forlior superveniens eum duo populi, qui ex diverso rilu in unam fidem cru-
expulit, spolia ejus distribuit (Mattli. xn; Luc. xi); cis per Christum convenerunt. Duo enim testamenta
dum Christus eum passione vicit, et Ecclesiam ab stinl, qui in simul conjuncfa crucem passionis Chri-
ejus jure eripuit. Mox oslium aperitur, et episcopus sti ediderunt. Ununi autem Grsece, alterum Latine
jiigreditur, quia Ecclesia oslium fiJei Christo ape- scribifur, quia Grwca lingua propter sapientiani,
ruit, et eum intra se devote recepit. Episcopus in- r Latina propter imperialem potentiam aliis eminen-
grediens Pax kuic-domui.aieil, quia Christus mun- tior cognoscilur, quod utrumque ad fidem cruciscon-
dum lingrediens, pacem honiinibus conlulit, quani vertitur. Ulraque vero per bactdum scribuntur, quia
i-esurgens a mortuis suis praebuit : Pax, inquit, vo- bsecomnia per prsedicatores peragunlur. Hucusque
bis (Joan: xx). Ter pax huic domui clamat, quia toltini quod prsecessit, quasi prooemium consecratio-
reconeiliaiionem Ecclesia; per Trinitatem faclam in- nis fuit. Abhinc dedicalio ecclesiaeincipit, et ideo per
Binuat, vel quia unus est Deus, unafides, iiniim ba- hoc, quod nune sequitur, Christi passio et Spiritus
piisnia (Ephes. iv). Deinde pontifex proslernitur, pro sancti effusio inuuitur, per quae Ecclesia catholica
consecratione domus Dominum precatur, et Cbristus consecratur.
se ante passionem in monle prostravit et pro Eccle- CAP.CLVI.— De iilo, Deus in adjutorium
siaesanctificatione Patrem oravit. Surgens pontifex Post hsecPoiilifex ante altare stans divinurn auxi-
populum per Doininus vobiscumnon salutat,sed per-- liuni per versum : Deus, in adjutorium meumintende,
Flectamus gcrata ad orationem invifat, quiaiiiftdeles invocat; ut domuni nomini ejus digne consecrare va-
et impii non sunt saluiandi, sed ad conversioiiem et leat. Gloria Pulfi, absque alieluia, subjungit. Quia
poeiiitciitiam provocandi. gloriam Trinitati in illa domo cantari innotescit :
CAP.CLIH. — De alphabelo. \ alleluia non addit, eo quod adhuc ad vocem exsul-
D
Post hoc alphabelum in pavimento cum capuita talionis consecrata non sil. Post eoiisecralionem
scribit, incipiens a sinistro angulo orientali, in autem alleluia cantabitur, quia exclusa jam omni
dextrum occidenlalem desinit, Deinde aliud alpha- dsemouum fantasia Deus in «a laudabitur. Ita
betum a dextro angulo orientis inchoal, et scri- Christus verus Ponlifex ad aram crucis accedens,
bendo in sinistro angulo occidentis consumniat. Patris auxilium invocavit, quo Ecclesiam san-
Qua; duo alphabeta in medio Ecclesiae in formam ctificare velil, quasi gloria Patri ceciiiit, dum ad
crucis conveniunt, et quid niystieenl nobis aperle gioriam Trinitatis roorieni pro Ecclesia subiit.
iiinuunl. Quando alteluia non addidil,.dum totus mundus
CAP.CLIV.— De quaiuqr angulis ecclcsim. in ejus passiohe fuifc lurbaius. Post resurreciio-
Quatuor ecclesise anguli sunt quatuor plaga; nem autem quasi post consecrationem alleluia can-
niunni. Scripltira, quse terras inscribitur, est sim- tabatur, quia ccelum et terra de ejus resurrectlone
p!ex doctrina, quae cordibus terrse impnmitur. A isetabantur.
sinistro angulo episcopus scribere incipit, quia CAP.CLVII.— Desalcct cinere-
Cliristus a Jmla;a docere inccepii. Ipsa quippe si- Deinde tiqtut benedicitur, viiium admiscetur • sa
503 GEJIAIAANL\L£. — L18 I. . . SS4S
quoqiie et cinis commiscentur : sal, quo oinnes cibi A parte,
; quia Christus per tolam udseam popufum
sapi.di fiunt, Christus Dei Sapieiitia designatur, qua baptizare prsecepit. Interim canitur psalmus: Exsur—
oiiiiies sapere et iutelligere acceperunt. Deinde Eli- gatDeus, ct dissipentur inimici ejus, quia dum Chri-
sieus sal in aquam roisit, et aquse sanala; sunt (IV stus surrexit, dsemoues et Judsei inimici ejus dissi-
Rw/.iiJ^quiaDeusSapienliam.id est Filiuni suum,in pali sunt. Et cura Christi resurreclio et baptismus
homines misifc,et sanati sunt. In lege auteni vitularufa per muhdum prceaicahantur, inimici Dei ab Ecclesia
jussa est inigne cremari, et populus ejus cinere ex- dissipabantur.
piaii (Num. xix), Yifcularufa in expialione populi CAP.CLXI. — De ministris.
in cinerem cremata est;;Christi sangUinerubricala, Pontifex mittit ministros, qui ecelesiam cantandct
igne passionis in cinerem redacta, quo plebs fide- circumeant: quia Christus apostolos roisit, qui ba-
lium est expiata. Hic cinis sali admiscetur, dum hu- ptismum per totum mnnduni prsedicabant. Episeo-
manitas a Divinifate in resurrectione resumitur. Ci- pus per mediam ecclesiam incedens cantat antipbo-
nis qiioque sali coiiimiscetur, dum nos Chrisliani, nam, Domtts mea, et Cbristus per doctores visitans
qui ciiiis sumus, el Eeclesia iiomhiamur, divinitati fecit eani domum suam. Iucipiens autem aiitipho-
Christi asso.ciamur. nam,' Introibo et post vadit canendo ad altare, ef
CAP.CLYIII.— Devino et aqtta- R
" quod reroaiislt de aqua ad basim altaris fundit, quia
Itcm per vinum Divinilas, per aquam intelligi- Christus fluenta doctrinae in Hierusalem effudit, e*
tur humanitas, Hsec dtio commiscentur, dum no- inde Tons baptismatis erupit. Post bsee altare cum
stra bumaiiitas per Christi sanguinem Divinitali liiiieo extergitur, per quod Dominica passio intel-
adjungitiir. Ter crux cum sale et cinere super ligitur. Liniiimquippe de teira orilurj et cum labore
aquam fit, quia per crucem Ciiristus hominibus ad candoiem eonverlitur; et Chrislus de Yifgine
fidem Trinitatis impressit. Porro per hsec singula, nascitur, et cum magno labore passiouis ad can-
sacrificium Ecclesiae exprimitur, quod in hac domo ddrem resurrectionis rediit. Hoc liuteo altare ex-
dedicata offertur : persalem et cinerem,Ciiristi cor- tergilur, dum tribulatio Ecclesise exemplo passionis
pus in divinitate prsefiguratur, per vinum et aquaiii Ghristi delinilur. Deinde offertur incensum, hoc est
Chrisli sanguis, quod cum aqua conficitur, prae- orationes justorurn, qui se in odoremDeo offerunt.
hotafcur. duni corpus suum pro eo affiigunt.
CAP.CLIX.—De templo. GAP.CLXII. — De oieo el ultari.
Notandum quod boc tofcumad hominem refertur, Postea pontifex fundit oleum super aliare, faciehs
qui lemplum Dei appellatur. Primtim pontifex ostium crucem in mediu ejus, et super qualiior cornua ejtis,
aperit : deinde preces fundit, post bsec alpbabc^- C ^1 quia Christus super
primitivam Ecclesiam Spirilum
tum scribit, deinde aquara cum sale et cinere be- sanctum in Hierusalem effudit, in qua et crucem
nedicit, vinum admiscet, deinde ungit. Ita cuilibet subiit, deinde per quatuor mundi partes baecdona.
ad Domiuum converso ostium fidei aperilur : deinde iidelibus tribuit. Tunc eantatur antipliona : Erexit
pro eo oratur : deinde Scriptura inenti ejus inscri- lapidem Jacob in titulum; lapis uhetus fuit, Christus-
bitur, dum catechumenus exorcismis imbuitur, Spirilu sancto a Patie scilicet oleo lsefitise unctus,
exinde, per fidemChristi divinitatem et liumanita- bic in capuf anguli est factus (Psal. XLIV; cxvii) :
tem docetur : deinde fonte baptismatis purificatur, dum uterque populus in eo c.st conjtiiictus. Ter al-
ad extremum chrismate ungitur, et sie templuin tare uhgitur, bis oleo, tertio chrismate, quia Eccle-
Dei e.Ticitur. sia insignitur fide, spe, charilate. Fuso autem oles
CAP.CLX. — De attari et cruce. cantatur antiphona, Ecce odor filii mei sicut odor
Post hsec sacerdos digitum tingit, et crucem per agri pleni. Ager latiludo mundi intelligitur, per
quatuor cornua altaris facit. Aitare hic primitivami quem Ecclesia ubiqiie diffundifcur.Hic ager vernat
Ecclesiam in Hierusalem exprimit. Quasi Christus; floribus, dum Ecclesia resplendet virtuttbus. Odoi'
crucem Pontifex super altare fecit, dum crucem ini j. rj florum est ffagrautia bonorum operum, jRosresunl
Hierusaiem, pro Ecclesia subiit. Quatuor cornua al- martyres; iilia virgines, violm sseculi contemptores,
taris signavit, dum quatuor partes mundi cruce sal-. viridesherbm sapiehtes, floridm proficientes, fructibus
vavit. Deinde septies contra alfcare spargit, quiai plenw ahima; perfecfcse^
Cbristus post resurrectionem in septem donis Spi- CAP.CLXIIL:—Dechrismate.
ritus sancti Ecclesiam baptizari jussit. Aqua cumi Deni-umper parietes ecclesisecrucem de chrismate
hyssopo aspergitur, quse amara herba duriiiam la- facit cum ppllice, incipiens a dextro latere usque in
pidum penetrare fertur, et signat Christi carnem ini sinistrum, quia unctio chrismatis a primitiva Eccle-
passione amaricatam, per quem baptismus datur, ( sia ineipiens pervenit in Ecclesiam gentium; interim.
et duritia gentilium ad fidem eraollitur. Deinde aU. cantaturantiphona, Sanclificavit Dominus- taberna-
lare spargendo circuit, quia Dominus angelum suumi culttm. Ecclesia hitric est Dei tabernaculum in hujus
in circuitu timentium se nutrit. Altare ter aspergi- niuridi itinere, quaepostea eiit templum in prseven-
tur, quia Ecclesia a tribus peccatis mortis, scilicett tione. Deinde anlipboha, Lapides pretiosi. Lapides
operis, locuiionis, cogitatiouis emundatur. Deinde per[ prctiosi sunt, qui sacrasScripturas condideruht.Jittrf
toiam ecclesiam.vadit, paiietes exutraque spargit[. . et lurresjlieruscilentsuni munitioncs Scripfufaruin,;
 "
595 HONORIIAUGUSTODUN.OPP, PARS III. — LITURGICA. 598
quibusarcenturJudsei,h3ereUciatquepagani.Genii?irE A CAP,CLXXVIIL—De dic judicti.
stiiit sacra; sentenlise. Post lisec pontifex allare benedicit, et Chrlstus
CAP,GLXiy. —?De ihcenso. Ecclesiam bis verbis benedicit : Venite, bcnedictl
Tunc pqntifex erucem incensi super altare facit, Palris inei (Mqlih. xxv). Pontifex reverlitur in sa-
el se ad oralionem submitlit. Christus quoque Pon- crarium cum ordinibus suis, et induit se vestimen-
tifex pontifieum incensum crucis super altare pouit, tis aliis, et Christus revertitur in mundum ad ju-
quia apud Patrem pro nobis iutervenit. Crucem dicium c.umordinibus angelicis ; aliis induitur ve-
namque incensi facere est passionem suam, pro Ec- stimentis, quia servilem formam praesentabit im
clesia Patri ostendere, et pro nobis interpellare. piis, cum videbunt in quem erucifixerunt, et Justj
Unde ppntifex incipit antiplionam : Confirma hoc,~ Regem glOriaein decore suo videbunt. Deinde orna-
Deus, quod operalus es in nobis, cum Cloria Pcttri, tur ecclesia, et accenduntur luminaria, quia tunc
luia Cliristus Patrem pro Ecclesia exorat, ut re- opera justorum spleiidescunt, pro quibus ornatl per
demptionem, quam ipse operatus est, in ea con- renniterut sol fulgebunt, Tunc incipit cantor Terribi-
firmet, et pmnem terrgm ei subjiciat. Unde haec lis est loctisiste. Quid enim terribilius illa die quando
processerit gratia subdil: a tempto sancto ttto, quod angeli tiinebunt, et impii in seternum suppticium
esl in.Hierusalem (Psal. LXVII).In Hierusalem quippe ^" ibunt, Tunc procedifcpontifex solemniter, et fit offi-
saivatio hymani generis coepit,ct indeiu totum mun- cinm euni omni isetitia, quia peracto judicio videbi-
dum inanavit. Hierusalem enim est Ecclesia, in qua tur Deus facie ad faciem, in gloria sua, et erit Deus
templum estCbristi, in quo babitavit plenitudo di- oinnia in omuibus (I Cor. xni), et ut lux ocuiis,
vinilatis cqrporaliter; quse tamen per Spiritum san- sic gaudium animabus.
ctum effusa huiuatio generi profluxit largiter. Glo • CAP. CLXIX. — De certo locoet sacrificio,
rirt Patri addilqr, quia lianc salvationem Trinitas Igitur sieut in ecclesia dedicata rite missa cele-
operatur, quia Trinitati laus et gloria proinde ca- bratur, sic in Ecclesia catholica legitime sacrifica-
nitur. tur, et cxtra hanc nullum sacrificium a Deo accepta-
CAP.CLXY«—De vasis et ornamenlis. tur. Et quamvis Deus ubique sivein agro, sivein eremo
Post hsec subdiaconi vel acolythi vasa, Iinteaniina, vel in mari, vel in omni loco dominationis ejus ju-
et omnia qrnamenta offerunt pontilici benedicenda, ste possit ac debeat benedici, et invocari, ut putain
suiit hi qui ornatui Ecclesia; eliguntur, et ad servi- templo tolius mundi, tanien jure opportiino tempore
tium Ecclesiseab episcopo consecrantur, etvasaDei ad ecclesiam a fidelibus currilur, ut ibi Deus invo-
dicuntur. His peractis vadit pontifex in eum loeum, r„ cetur, atque adoretur, in qua omnem rem, quam
in quo reliquise potestatum nocte ctini vigiliis fue- -" duo ex consensu petierinf, se dafurum pollicetur, e.
ruut; et eleyat eas portans ad locum prseparatum : ubi ipse duobus vel tribus in noinine ejus congrega-
ita Christus verus Pqntifex, pqstquam nobis prsepa- tis interesseperhibetur (Malth. xvm). Justunrquippe
ravit loeum, justos, qui in praesenti nocte se vigili est ut Christianus populus in oralorium quasi ad
mente a malo custodiunt, assumit de locis suis, et proelorium conveniat, judicia ac mandata scterni
perdueit eos in domum Patris sui. Unde cantatur Regis audiat, atque deconvivio vituli saginali perci-
antipbona, Ambtdate, sancli Dei, ingredimini civi- piat. Cum ergo populus in ecelesiam congregatur,
talem Dei, id est coelestemHierusalem. Quod autem qtsasitemplum Deo ad inhabitandum aedificatur.Ec-
sequilur nobis mdificata est nova Ecclesia, hoc est clesia autem in Ecclesia, est plebs Christiana iii
Hierusalem n.ova, quse sedificatur ut civitas (Psal. aula dedicata. Templum quoque est iii templo, ba^
cxxi). Divcrsse antiphonse cantanlui'; tripudium et plizatus quilibet in domo consecrata.
exsultatjones angehcarum virtulum imitantur, quae CAP.CLXX. — De violata ecclesia.
exeuntes de cqrpore aninias comitantur, usque- Si ecdesia Iiomicidio vel adulterio violatur, ite-
cjuo meritis sibi debitis mansionibus recipiantur. rum dedicalur : ita si homo Spiritus sancti templuiu
Yeniens pontifex ante altare, ubi reliquise suht ])D in baptismate dedicatum criminali peccato violatur,
recondilse, exlcndit velum inter se et populum, necesse est ufcdenuo fonte lacrymarum renovetur.
quia loca animarum secrela sunt a visione moi'T Si sigillum allaris amovetur, est prseceplum ut ite-
talium. rum consecretur; ita si sigillum iidei ab altari cor-
CAP,CLXVI.— De reliquiis sanctorum. dis aliqua haeresi amovctur, oportet ut d;nuo per
Reliquia; in aifari sigillantur, quia animae in cce- poenitenliam reco.ncilietur. Si principale altare mo-
lesiibus collocantur. Cantatur amiphona, Exsulta- velur, est decretum ut ecclesia denuo consecretur:
bunl sancti in gloria, quia anirose pvant iii angellca ita si episcopus princeps Ecclesiaea fide ad bseresim
curia. mutatur, tota plebs ei subjecta commaculatur ; et
CAP.CLXVH.r-r De vesteanimarum. idco convenit ut cum eo poenitenlia et sanctifica^
Post ba;c altare veslitur. quia animse in resurre- tione ad catholicam fidem recipialur. Qua; auterr.
Ctione corporibus vestiuntur. Nudum erat altare, violala, non denuo conseerata fuerit, immunda e'
dum animse si-ne corporibns ip coelisfuerant collo canibus erit pcrvia : ita si horoo templum Dei, scili-
cata?. Altare vestitur, dum aninia in mortali et in- cct seipsum, morlali crimine violaverit, alque per
cerniptibili corpore induetur. pcenitantiam denuo non i!emuiidaverit, daemonibuf
597 GEMMAANIM_£. — LiB. I. «08
babitatio erit. Interfecll ideo in eeclesiam non por- A lur : et apud gentiles, qui plure.s liberos babuit.
tanlur, nc sanguine pavimenluni maculetur. Ob unum ad clericatum sorte elegit. Omues autem Ec-
hanc enim causam pulant quidam mulieres in partu clesiseministri dicuntur clerici.Sed sunt in septchi
defuncfcas,in ecclesiam non esse deferendas, quod gradus dispositi, quia a septiformi gratia Spiritus-
famen licet fieri. sancti consecrati. Sunt autem hi: Ostiarii, lectores,
CAP.CLXXI. — De construciioneecclesim. exorcistw, acolylhi, sttbdiaconi, diaconi, presby-
Itaque bonum est ecclesias aediflcare,constructas teri.
vasis, veslibus, aliis ornamentis decorare, sed niullo CAP. CLXXY. '— De ostiariis
nielius est eosdem sumptus in usus indigentium ex- Qui in Synagoga janitoresvel seditui dicebantur,.
pendere, et censum suum per roanus pauperum in in Ecclesia ostictrii nuncupantur. Illorum autem of-
coelesies thesauros (Matth. vi) prsemittere, ibique ficium in lege erat, quod templum ut Samuel ape-
doniuni non manufactam, sed seternam in coelis riebant el claudebant, et de Judseis pollutos, de gen-.
(II Cor. v) prseparare, in qua possit cum angelis tibus autem immundos, id est incircumcisos de do-
seternaliter habitare. Sciendum autem quod loca' mo Dei excludebant. In Ecclesia autem boe officiuin
sar.cla non salvant quos prava opera ab Ecclesia se- habent, ut catecbumenos bapiizandos in ecclesiam
parant, nec item horrida loca his obsunt qui pie B introducant, et poenilentes per episcopum reconci-
vivunt. Nadab namqtie et Abiu sacerdotes in taber- liatos in oslio accipiant, et in domum Dei reducant.
naculo Dei igne consumuntur (Levit. x); Chore, Dum hi ordinantur, clavcs ecc-lesiseeis ab episcopo
Dathan, et Abiron ante tabernaculum a terra deglu- traduntur, ut videlicet credentihus jantias ecclcsiaa
tiuntur (Ntim. xvi). Heli pontifex inloco sanclo fra- aperianfc. incredulis claudant, ct lcmplum Dei quod
cia cervice periit (I Reg. iv). Oza juxta arcam per- ipsi suiil virtutibus aperiant, vitiis claudant.
cussus interiit (II Reg, vi). Joab juxta altare occi- CAP. CLXXYI. — Dc lecloribus.
ditur (III Reg. n). Ozias rex in iemplo lepra per- Qui in templo erant cantores, apud nos sunt /e-
funditur (II Par. xxvi). Postremo templum viola- ctores. Illoruhi officium erat bymnos a David com-
lum subruitur, populus Iegis prsevaricator ab eo ca- positos ; vel canlica a Salomone edita in lcroplo, ut
ptivus ducifcur (IV Reg. xxv). Econtra Josepb iti Asaph ct Iditltum resonare, et organis vel cymbalis-
cislerna et in carcere non perit (Gen. xxxvn). Moy- Dco jubilare. In ccclesia autem illorum est officium
ses in fluvio necem non siibit (Exod. i). Job in ster- divinam Scripturam recitare, et Responsoria, vel
quilinio, Hieremias non interiit in coeno (Job. n; Gradualia, el Allelind singulariter coram pOpuload
Jer. xxxvm). Daniel in lacu leonum : tres pueri non laudem Bei canlare. Dum hi ordir.antur, liber eis-
iseduntur in camino ignium (Dan. m, vi). Petrus in G ab episcopo traditur, utvidelicet operibus impleant,
carcere: Paulus non periit in mari (Act. xn; quse populo de libris pronuntiant. Est autem prmcen-
II Cor. xi); imo diaboius de ccelo, homo cecidit tor, qui praeeinit; succentor, qui cantum subsequi-
de paradiso (Gen, III ; Isa. xiv). Justiaulem in terra tur, centor vel cantor, qui consonat; pscdmista, qui
a Deo visitantur, de inferno ad coeieslia sublevan- psalmos pronuntiat; symmysta, id est secretarius.
tur. vcl secreti conseius, qui mysteria Christi explicat,
CAP. CLXXII. — De ministris Ecclesim. CAP. GLXXVII. — De exorcistis...
De Ecclesia quod Deus dedit jam diximus : su- Exorchla dicitur adjurator: hi, Salomone do^
perest ut de ministris Ecclesise dicamus. Ecclesia cente, dsemonesadjurabant, et eos de obsessis ho-
ifcaqueusum sacerdotum et ministrorum de Syna- minibiis expellebant, ut septehi filii Scenesacerdofis
goga accepil, quos primum Moyses ex praeceptoDo- faciebant. In Ecclesia autem habent oflicium infan-.
inini in minislerio tabernaculi constituit (Exod. tcs calechizandos, exorcizare etperverbaDei, idest
xxvi). DeindeDavid et Salomon nihilominus ex jussu ljaptizandorum corpora dsemonibus interdicere, ae
Domini cantores et levitas in templo ordinaverunt, de energumenis, ideo de obsessis corporibus per
quos apostoli secuti mmistros EcclesiseinChristiana ... exoreismos da;monia arcere. Et bis codex ab epi-
religione disposueFitrr.[Act. vi). scopo traditur, duni ordinantur, ut videlicet monita
CAP. CLXXIII. — De Chrislianis. libroruni impleant, quo daemonesab aliis expellere
Christiani autem a Christo dicuntur, et hi vita valcant.
seilicet in laicos, in monachos, mclericos dividunr CAP.CLXXVHI. — De acolythis.
tur. Laos dicitur populus; inde laici, id est popula- Qiii in lege luminum concinnatores dicebantur,
res. Monas dicitur singularitas : inde monachi, id[ apud nos acolythi, id est a cera cerarii nuncupan-
est singulariter degeutes. lur. Iii lumina in templo aceendebant vel exstlhgue-
CAP. CLXXIV. — De clericis. bant, oleoreficientes, lucernas ijutriebant, ex quibus
Cleros dicitur sors vel hwreditas. Inde clerici^ idI Nadab et Abiu erant (Exocl. xxiv). In Ecclesia au-
est sortili, scilicet ad hsereditatem Doraini. Ipsi enimi lem habent oflicium, ut lumine vel thuribulum ante
decimam et saerificium accipiunt, quse ideo parsvel[ sacerdotem missam vel ad Evangelium deferant, a;l
hsereditas Dei dicuntur, quia ex praecepto Dei ini ornandum altare vestibus Velpalliis inserviant. His
servitium Dei offeruntur.Idcirco vero a sorte clericii ornandis caiiclelabrumet urceus vel ampulla ah epi-
appellaniur, quia sacerdotes in-.Iege sorte eligeban-- sci-po iraditur; ut pcr hoc admoneanttir, quater.us
£99 HONORIIAUGUSTODUN.OPP..PARS III. - LITURGICA. «508
lucerrio?bonorum operum in manibus eorum luce- A quia verbo et exemplo ducatum prtebet ad vitam po-
snt, et oleum bonse eonscicnlia; in vasis cordis ha- pulo. Tam episcopus quam presbyter sacerdos voca-
eeant. tur, quia per utrumque sacramenium datnr. Archi-
CAP. CLXXIX. — De subdiaconibus. presbyler dicitur summus presbyter. Decanus, qui
Qui apud HebraeosNachumei, id est in humilitate decem presbyteris cslprselatus. Prmpusiins, qui aliis
scrvientes scribuntur, apud nos subdiaconi, id est estprselatus. Chorepiscoptts,qui de choro sacerdofum
subministri dicuntur. Horum oificium in lege erat, vicarius episcopi est praelalus. Vice-episcopus, qui
oblata sacrificia a populo accipere, et aquam vel vicem episcopi agit. Hos sepluaginfa viri expresse-
quselibet neeessaria in ministeria templi deferre: ex runt, qui spiritum Moysiaccipientes populo prselatj
quibus Nalhanael dicitur fuisse (Joan. i). In Ecclesia sunt (Ntim. xi).
autem hoc babent officiumut Epistolam legant, ca- CAP. CLXXXIII. — De episcopis.
licem et patenam cum corporali diaeono ad altare Episcoporum ordo in tria dividitur : In episcopos,
offeraiit. Unde et hypodiacones, id estdiacono mini- in archiepiscoposet in pairiarchas.Episcopi super sco-
slranles dicuntur. Cum hi ordinantur, vasa sancta, pon dicitur [imo ab imtjy.oxiin, speeu.lor]intehdens,
id cst calix et patena eis ab episcopo dantur et ma- intle episcoptisdicilur supcrintendeiis, quasi de alto
nutergium, quatenus se vasa Dei sciant, et se huic "' prospieiens mores et vitam subjectorum. Sicut eniin
ministerio mundos exhibeant. cusios vinese in alto residens undique p.rospicit, sic
CAP. CLXXX. — De diaconibus. episcopus Christi vineas, scilicel Ecclesise custos,
A Levi filio Jacob levitse, id est assumpti denomi- quasi in allo residens popnlum sub sc positum pro-
nantur, perquos cuncfa sacriticia sub sacerdotibus spicicns instruit. Unde et spectdalor dicilur quia
administrabanlur. Ex quibus Elcazar et Yllamar sicut speculator in alta turri ponitur, ut bostes ad-
prEedicantur. Hos Ecclesia diaconos, id est ministros ventantes speculetur, et cives ad resistendum ad-
nuncupat, quia sacerdotibusmiiiistranl. Horum ofli- boitetur ; sic episcopus, quasi in specul.i collocatur,
cium est in Ecclesia Evangelium legere, sacrificium ut populum conlra hosles dsemones et hsereses ar--
in alfcaricomponere, sanguinc-ni Domini distribuere, mare nitatur. Hic quoque prsesul nominafcur, quia
populo Iicentiam abeundi dare, et si necesse est prsesidere ad consullum pulatur. Hic eliam antistes,
praedicare etbaptizare. Ilis ordinandis episcopus sto- quasi anleslans dicitur quia populo prseeminere vi-
lam dat, ut sc lege Dei constrictos eognoscant, ac se detur. Anti enim dicitur contra. Inde antistes quasi
caslitati in servitio Dei omnimodis subdant. Archi- conlra slans dicitur, quia hseretieis ut lupis paslor
diacoiius dicitur summus diaconus, ut fuit Stepha- _ conlra stare et oves protegere cernitur. Est. ifem
nus vel Laurentius. pontifcx diclus, quasi pons faclus. Yila quippe epi-
CAP.CLXXXI. — De prcsbyterts. scopi debet esse pons populo snpor rnare sseculi ad
Presbyter dieitur senior, non setate, sed sensu. patriamparadisi. Yel pontifex polius dicitur, vontem
Cani enitn stint sensus hominis (Sap. iv). Hi in lege faciens, quia quasi pontem populo facit, dum eum
principes populi ut CboreyDathan, et Abiron, vel sana docirina super paludes ha;resum ad alria vit_r_
magistratus templi ut Nicodemus, et Gamaliel dice- ducit.
banlur, et per eos sacrificia populi offerebantur. Pre- CAP. CLXXXIV.— De summo sacerdote.
sbyter enim dicitur prwbetisiter [an_oEo-6u7s/>o_-
senior] Hic Aaron in veleri lege s«»i»iitssacerdos appella-
scilicet populo de exsilio hujus mundi ad patriam batur, quia cseleris sacerdotibus et levitis principa-
coeleslis.regni. Horujn officiumesl missas celebrare, batur (Exod. xxxi). Hic nomen Dei teiracjrainmaton
pro populo sacrificare, corpus Dominr dispensare, porlabat, et semel in anno pro populo offerebat. In
prsedicare, baptizare, poenitentes absolvere, infirmos lege Aaron prirous est in summum sacerdotem oleo
ungere, mortuos sepelirc, populum ad missam, vel unclus. Iii Evangelio aulem Jacobus apostolus est
nuplias, vel arma, vel peras, vel baculos, vel judicia priiims ab apostolis Hierosolyrois episcopus ordiua-
ferre, et aquas vcl candelas, vel palmas, vel cine- nr ttis. Unde dum ordinatur, a duodecim episcopis
res, vel quaslibet res ad cibum pertinentes benedi- consecrari imperatur, et si neeessitas cogit, saltem
cere. His episcopus manus in ordinatione imponit, a tribus, ut Paulus a Pelro, Jacobo et Joanne cst
polestatem ligandi alque solvendi tradit, quatenus ordinalus. Quod oico ungitur, boc a lege accipi-
ipsi ita vivant, ut alios ligare ac solvere valeant. tur, in qua rex et sacerdos, vel propbeta oleo unge-
Jugtim Domini suave eis imponit; dum collum illo- batur.
rum stola cingit, qualenus sic legi Dei obediant, ut CAP.CLXXXV.— De manus imposilione.
alios regere queant. Manus eorum cbrismate ungit, Quod autem benedictio per manus impositionein
ut cuncta quaebenedicuul, benedicta sint, quatenus datur. Inde exortum creditur, quod Isaac Jaeob ma-
se ab omni immundo opere contineant, ut digne nus imposuit, dum eum benedixit (Gen. xxvii). Et
corpus Christi eonficere valeant. Moyses Josue manus imposuit, dtim eum ducem
CAP.CLXXXII.— De sacerdotibus iterum. populo prsefe.cit(Deut. xxxi). Et Dominus in Evan-
Sacerdos dicitur quasi sacrum dans. Dat enim gelio apostolis manus imposuit, dum eos principes
corpus Domini, vel alia sacramenta populo. Sacer- et sacerdotes Ecclesise cousliluit (Mallh. xix). Sed
des enim dicitur sacer dux [vel poUus, sacra. dans], et ipsi apostoli manus imposuerunf, cum ispiritum
601 GEMMAANIMJE. — LIB. I. G02
sanctum dederunt. Hujus olticium est presbyteros A patur, quia principis apostolorum vice fungitur. Hic;
et reliquos Ecclesise ministros ordinare, virgines eliam siunmtis ponlifex appellalur, quia caput om-.
velare, baptizatos confirmare, chrisma et oleum con- nium episcoporum esse videtur. Hujus nomen in.
secrare, ecclesias dedicare, vasa et vestes ecclesise ordinaiione mutatur, quia Petri nomen in prselalione
benedictione sanctificare, rebelles excommunicare, Ecclesiaea Christo muiabatur. Huic.enim clavestra-
poenitentes reconciliare, in synodo clericorum, vel duntur, sicut Petro a Domino claves regni coelorum
in conventu populorum ecclesiastica jura reprobare. tradebanlur, ut se janitoreni coeli esse cognoscat,
Huic dum regimen committifur Ecclesise, baculus, in quod coelumEcclesiam inlroducere debeat. Hunc
quasi pastori, et annulus, apocrisiario, id est secre- Melchisedech in oflicio prsetulit, cujus sacerdotium
torum sigillatoritraditur; quatenus gregem Cbristi aliis incomparabile fuit. Papae autem officium est
ad pascua vitse baculo doctrinae minet, atque sponsa; missas et divina oflicia ordinare, canones pro tem-
Christi secreta Seripturarum annulo fidei consiguet. pore ad utilitatem Ecclesise immutare, Augustum
CAP.CLXXXVI.— De archiepiscopis, consecrare et pallia archiepiscopis, privilegia epi-
Arcltiepiscopus dicitur sununus episcopus, vel scopis vel aliis religiosis dare, totam Ecclesiam ut
princeps episcoporum, archos quippe sunnnus, vel Chrislus gubernare. llaque papa in viee Chrisli Ec-
princeps dicitur. Idem eliam metropoliianus dicitur. R clesiam regit, episcopi in loco apostolorum ei pra;-
Meiropolis autem n.ater civitatum vocatur, et ideo sunt. Presbyleri septuagiiita duos discipulos expri-
principalium civitatum episcopi meiropolitani nomi- munt. Reliqui minislri diaconos ab apostolis consli-
nantur: horum officium est episcopos consecrare, tutos prseferunt (Acl. vi).
concilia congregare, jura dilapsa reparare. Hoc ofli- CAP.CLXXXIX. — De consecratione papm.
cium Moysesliabuit, qui Aaron pontificem oleo con- Papa vicarius Ghristi omnesque episcopi aposlo-:
secravit (Exod. XL).Ante hos crux portatur, et pal- loruiii vicarii in Dominica die debent ordinari. Hora
lio in modum erucis decorantur, quia si Chri- tertia, qua apostoli Spiritu sancto sunt oleo invisi-
stum erueifixum imitantur, torque victoria; remu- bili consecrati. Oleum lucernis lumen roinistrat, et
nerantur. vulnera curat. Ila Spiritus sanctus apostolis ltimen
CAP.CLXXXYII,— De patriarchis. scienlise ministravit, et vulnera peccatorum curavit.
Palriarcha dicitur summus patrum, vel princeps Ideo episcopi oleo unguntuiyut se Spirilum]sanclum
patrum. Patriarcha enim paler arcae dicitur scilicet apostolis datum accepisse doceantur, et ut vila et
Ecclesiae, hi tanttim tres scribuntur, quorum figu- doctrina eoram bominibus luceant, et eos a viliis
ram Abraham, Isaac et Jacob gessisse legunlur. Ho- ,-,curare satagant. Ideo autem in Dominica die conse-
rum unus principatum in Asia tenuit; qui praesuialu cranlur, quia et ea die aposloli a Spiritu sancto;
in Antiochia prsefuit. Alius in Africa primatum ha- ordinabantur, et ut se cum Christo resurrexisse, et
buit, qui in Alexandria ponlificatum tenuit. Tertius in uovitate vitae amhulare admoneantur.
in Europa principabatur, qui Romani apicis infula CAP.CXC. — De ordine ministrorum.
decorabatur. Has tres sedes ideo Eeclesia principa- Ministri Ecclesise vel altaris. Ideo in Sabbato or-
!es constituit, quia eas princeps apostolofum sua dinanlur, quod requies dicitur, quia ipsis ab omni
sessione consecravit: duabus quippe praesedit. Ter- opere servili requiescere, et in Dei servitio vacare
liam Marcus evangelista nomini ejus ascripsit. Post- prsecipilur.
quam vero Nicaena synodus Romano pontifici hcc CAP.CXCI. De presbyteris.
contulit privilegium, ut sicut Augustus praeregibus, Presbyteri vero ad vesperam, quae magis ad Do-
ita ipse prae omnihus episcopis haberetur, et papa minicam pertinet, conseerantur, quia Christo, cujus
vocaretur, jus patriarchatus ad Constantinopolita- corpus conficiunt, incorporantur. Ideo autem in
nam urbem, seilicet secundam Romam est transla- quatuor temporibus ordines dantur, quia quatuor
tum. Quod autem alisesedes sunt mutatselroe causa gradus Dominum benedicentium, quia acolyli, sub-
creditur esse. Cum Christiani, i'elicla lege Dei, pa- ;0 diaconi, diaconi, presbyleri intelligunlur, sub custo-
ganos spurcis operibus imitarcntur, judicio Dei tra- dia quatuor Evangeliorum ad ministeria Ecclesiseiu
diti sunt in manibus eorum qui, deletis Christianis, quatuor partibus mundi diffusseeliguntur.
possiderunt loca eorum. Unde Antiochenus patriar- CIP. CXCII.— De virginibus.
chatus est ad Hierosolymam translatus. Porro Yirgines verp ideo in natalitiis apostolorum ve-
Alexandrinus ad Aquilegiam est positus, quia buic lantur, quia per apostolicos viros quasi per para-
civitali priinum Marcus evangelista prsesedit, qui nympbos sponsse Chrisfo consecrantur. Et quia mo-
Alexandrise prsefuit. Quanqiiam quidam contendant rera yirginitatis primum apostoli Ecclesise servan-
quodCarthaginiensis episcopus hac translatione pol- dum tradiderunt, quem a perpetua Yirgine Maria
leat, Horum officiumest archiepiscopos consecrare, aceeperunt.
decreta canonum instaurare. GAP.CXCIH.—De tonsura clericorum.
CAP. CLXXXYIH. — De papa. Tonsura clericorum inilium sumpsit ab usu Na-
Papa dicilur Pater palrum, vel custos patrum. zaraeorum. Hi ex jussu legis crines suos radebant, -.
Hic enim universalis nuncupatur, quia universa?Ec- et in sacfilicium Domino inccmlebant. Nazarsei au-
ele,.i_e,principatur. Hic quoque apostolicus nuncu- teui dicuutursoncti, unde aposloli ad exemplum eo-
605 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III..— LITURGICA. 60i
rum minisfcrosEedesise dccucrunt, se ob signum A _. tur (Exod. x-xxix), nostrum altare accipitur, cui
tondere, quo recordarentur se Domino in sanctitate quotidie panis Christi imponilur. Corona quatuor
servire debore. Christus rex et sacerdos fecit nos digitorum per circulum criniunl nostrorum expri-
sibi et sacerdotes etreges. Pars capitis rasa est si- mitur; superior auteni coronula per plattam [ple-
gnum saceraotale; pars crinibus comata signum ctam coronulse jungit] figuratur.
regale. Saccrdotes quippe legis tiaram, id esl pileo- Cxv. CXCVIIl.—De sacfis vcstibus.
lum ex bisso in moduni medise sphsei-aerotundum in Hsec striclim de ministris Ecclesise sint relata,
capite portabant; reges aureas coronas geslabant. nunc de sacris vestibus sunt pauca subjicienda. Ye-
Ergo rasa pars capitis tiarani, circulus erinium re- stes itaque sacrse a veteri lege sunt assumptae. Ideo
fert coronam. autem ministri Chrisli vel Ecclesisein albis vestibus
CAP.CXCIV.— Dc Ckristo rege et sacerdote. ministrant, quia angeli aeterni regis ministri in albis
Sacerdos quoque in lege caput et barbam rasit, apparebant: per albas itaque vestes admonentur,
dum sacrificium pro populo obtulit. Rex autc-mco- iit angelbs Dei ministros per castitatis munditiam
ronam gestabat, dum ad salutandum populum pro- in Christi servitio imilentur. Vestes vero, quibus
eedebat. Ita Christus rex noster spiueam coronam corpus exterius decoratur, suut virtutes quibus in-
portavit, dum humilis et prsepotens pro militibus lerior homo perornatur. Septem aulem vestes sa-
duellum pugnalurus processit, efc regem superbise cerdotibus ascribuntur, qui et septem ordinibus
devicit. Idem ipse sunimus sacerdos in calvaria cri- insigniti noscuntur quatenus per septiformem Spi-
nes deposuil, dum seipsum acceptum sacrificium in ritum septem virtutibus resplendeant, quibus cum
ara crucis oblulit. Per eirculum ergo crineum, spi- angelis in ministerium Christi ornati procedant.
neam coronam prseferimus; per nudilafcem rasurse CAP.CXCIX. De vrwparaiione sacerdotis.
calvitium Christi expriniimus. Mos quippe apud an- Sacerdos ergo niissam celebraturus, id est spin-
tiquos erat, quod captivos decalvabant, quos cru- luali; bellum pro Ecclesia pugnaiurus, necesse est
eiiigere volebant, unde scriptum est : De captivitale ut spirifcualibusarmis induatur, quibus contra ho-
mtdati inimicorum capitis (Deul. xxxn). Ideo locus, stes incensores vitiorum undique muniatur. Primo
in quo decalvabantur calvaria dicebantur, in quo namque quolidianas vestes exuit, mundas vestes
Dominus decalvatus putatur. indait, quia corpus Christi tractaturus vel sumplu-
CAP. CXCY. — Quod Pelrus apostoltis tonsuram rus veterem hominem cura actibus suis, quod sunt
invenit clericorum primus. vitia seu peccata, debet exuere, et novum Itominem,
Petrus quoque apostolus a gentibus captus, et ad /-r qtti secitndum Deiim creatus est, id est virtules' et
ludibrium Christianorum traditur, barba rasus et bona opera, debet induere (Ephcs. iv). Deinde pectit
capite decalvatus. Quod ipse deinceps in mysterio crines capitis, quia sacerdos debet componere mo-
iieri jussit quod incredulos quainvis inscios, tamen, res mentis. Aqua abluit manus, quia lacryrnis debet
Deo permittente, in figura operatos intellexit; sicut abluere carnales actus. Deinde a sorde eas extergit,
et crux ollm fuit subsannatio, nunc est Ecclesiae quia transacla carnis opera per pcenitenliam eum
gloriatio (Galat. v; I Cor. i). Per caput principale exlergere convenit.
auimse, scilicet mens denotatur, quse sicut caput CAP.CC. — Dc lavandis manibus.
cipiltis, ila cogitationibus perornalur. Quse nova- Sacerdotes quoque legis sacrificaturi in labro de
cula timoris Dei debet a superfluis cogitationibus speculis mulierum faclo se lavabant, quaj ad oslium
radi, ufuuda facie cordis valeat ccelestia contem- labernaculi excubabant. Labrum ex speculis mulie-
plari. Rotunditas autem quse remanet crinium, est rum factum sacra Scriplura intclligilur, quse de
ornatus virtutum. Capilli vero in circulum coae- perspicua sanclarum animaium vita conscribitur.
quantur, quia omnes virtutes in coneordia charila- Hse ad ostium tabernaculi excubabant, quia jugiter
tis consummanlur. Quta aulem barbam radimus, seternum Dei tabernaculum intendebant. In boc la-
imberbes pucros similamus ; quos si humilitate D I bro sacerdotes sacrificaturi, debent SGlavare, scili-
imitabimur, angelis, qui semper juvenili selate flo- cet vilam suam diligenter in sacra Scriptura cqn-
rent, sequabimur. siderare, exemplis sanctorum a maeulis purgare,
CAP.CXCYI. — De tonsura magorum. el sic ad sacrificium Domini intrare.
Sciendum vero quod Simon Magus et sui sequa- CAP.CCI. — De humerali.
ees sicut caputi-adebant, et ab aure usque ad aurem Hinc humerale, quod in lege Ephot (Exod. xxx),
per medium caput quasi plateam (unde adhuc vulgo apud nos amicttts dicilur, sibi imponit; et illo caput
platta dicilur) faciebant et per caput ecelum, per et collum et humeros (unde et itumerale dicitur) coo-
viam tonsurae zodiacum iiitelligi volebant, quia ca>- perit, ct in peclore copulatum duabus villis ad mam-
lestes se assereba.ot. millas cingit per huraeiale, quod capiti iniponitur,
CAP.CXCYII.— De clericali corona. spes coelestiuni intelligitur. Capat-amictu cooperi-
Noslra aulem tonsura in lege exprimilur, dum mus, dum pro spe coelestiumDeoservimus. Goltuin,
coronula quatuor digitorum, super mensam coram per quod vox depromitur, eo circumdamus, si pro
altari, et desuper minor coronula aurea fieri pneci- spe viue custodiam ori nostro ponamus, ul nibil,
pilur; pcr ineiisam, quo prapositio panum poneba- uisi quod laudem Dei sonet, de ore nostro profera-!
 605 GEMMA"ANIM./E.— LDJ. I. 600
mus. Humeros, quibus onera portaulur, eo velamus,, A l CAP.CCY. De innocentia.
si leve onus Domini patienter feramus. Hoc facimus, Per stolam quoque innocentia exprimitur, qua; in
si pro spe futurorum laborem activaevitse subimus, primo homine amissa , per vitulum saginatum occi-
et proximis in necessitate subvenimus. Per oras sum recipitur. Beati qui hanc stolam a criminum
humeralis, iides et operalio intelligunlur, quaeutrin- labe custodiunt, vel maculatam Iacrymis lavant;
que spei adnectuntur. Hse ante pectus invicem co- quia illorum poteslas est in ligrio vilse, scilicet in
pulantur : et una apparet, et altera occultalur; quia. Christo amissam gloriampossidebunt. Hac enim pa-
fides et opeiatio in unum copulantur; et fides qui- triarcliae anteiegem utebanlur, et primogenlta dice-
dem in corde occullalur; operatio autem ad aedi- bantur. Erat autem vcstis sacerdolalis, quam majo-
ficationem proximorum foris maiiifestatur. Una res nalu cum benedietione patris, ul. Jacob ab
enini ora latet, alia apparet; quia actio noslra proxi- Isaac, induebant, et victimas Deo utponlifices offere-
mis lucel, intentio vero coram Deo inlus latet. Id bant, unde dicitur : Vende mihi primogenila lua
pectus bumerale cingitur, quia spe supernae patrise (Geii.xxv). Et iterum stolaEsau. Stolctdicitur missa :-
prava cogilalio a pectore sacerdotis restringitur. erat enim vestis candida pertingeus ad vesligia, sed
Dusevittae,.quseamictum ad mammillas prsecingunt, postquam coepitportari alba, mutata est, ut hotlie
sunf timor poense et desiderium vitae, quse spiritus " cernitur, stola.
ccelestium poctori nostro imprimitur. Hsecvestis est CAP.CCYI. — De sttbcingulo.
caudida, quia hsec omnia coram Dominosunt splen- Ex hinc subciiigulum, quod pcrizoma "vcl subcin-
dida.
etorium dicitur, circa pudenda duplex suspenditur.
CAP.CCH. — De alba.
Per hoc eleemosynaruin studiuni accipitur, quo eon-
Lemnc alba induitur, quse legein tunica linea vel
Graecos dicitur hanc casli- fusio peccatorum contegitur. Hoc duplicalur, quia
talaris, apud podis ; per
primum animae suse misereri peccata devitando,
tas.designatur, qua tota vita sacerdotis decoratur.
deinde proximo necessaria imoendeiido cuilibet im-
Hsecdescendit usque ad talos, quia usque in fineia
vitse debet in castimonia pefseverare sacerdos. Ca- peratur.
puiium quo alba induitur est professio, qua castilas CAP.CCVII.— De casula.
servanda promillitur. Liugula, quse in caputio nunc Deinde casula omnibus indumentis suppomtur,
iunectitur, nunc resolvitur, estpotestas lingusesacer- per cjuam charitas iutelligitur, quse omnibus virtu-
dolalis, quse nunc ligat peccantes, nunc solvit pceni- tibus eminentior creditur. Casttla autcm quasi parva
tentes. Hsecvestis in medio coangustatur, in extremo nr casa dicitur, quia sicut a casa totus liomo tegitur,
dilatatur, multis in commissuris multiplicatur; quia ila charitas totum corpus virtutum complectitur,
castitas pressuris quidem mundi coarctatur, sed ki Hsecvestis et planela (quod error sonal) vpcatur, eo
cbaritale dilatatur, ffiultis virtutibus multiplicatur. quod errabundus limbiis ejus utrinqUein brachia sub-
Haecveslis albedine candet, quia sanctitas coram levatur. Hsec in diiobus locis , scilicet in pectoi'e et
Deo inter Angelos splendet, inter humeros duplicalur; in duobis locis,'videlicet in
CAP, CCIII. — De cingulo. utroquebrachio fcriplicatur.In pectore duplicatur, qu:a
Exhinccittr/tt/o cingilur, qnodinlege balteus, apud per charitatem sancta cogitatio etbona volurtas ge-
Graecoszonadicitur: Per ciiigulum (quod circa lum- neratur. Iiiter bumeros duplicatur, quia per illam
bos praecingitur, et alba ne diifluat et gressum im- adversa aproximis et ab adversariis^supportantur.
pediat aslringitur) mentis custodia vel conscientia Yestis ad brachia elevaiur, dum charitas bona ope-
accip.itur, qua luxuria restringitur, et casfcitascohi- ratur. In dextro brachio triplicatur, dum in dile-
betur, ne ad carnalia dilabatur, et gressus bonorum ctione Dei monachis, clericis, laicis, Christianis mi-
operum impediatur, el ipsa concupiscentia de vita ad nistratur. In sinistro triplicatur, dum perdilectiouem
ruinam irapellatur. proximi malis Calbolicis seu Judseissive paganis ne-
.CAP.CCIV.— De stola.. j) cessaria corporis prsebentur. Gasula in dextrum bra-.
D
Deinde circumdat collum suum s(o/a, qua; et ora- cbium levatur,ut amici in Deo amentur; super si-
tionum dicilur, per quam obedienlia Evangelii intel- nistrum plicatur, ut inimici propter Dominuni
ligilur. Evangelium quippe estsuavc Dominijugum"; diligantur. Huic in supremo bumerale forinseeus
obedientiavero lorum, quasiei'go sacerdos ad jugum adnectitur, quia spes charitaiem semper amplectilur.
Chrisliloris ligatur, dum collum e]us stola circum- CAP.CCYIU.— De mappula.
datur. Hsecprimitus sinistro humero imponitur, el Ad extremum saeerdos favonem in sinistrum bra-
li-aiis'coriiidextrumlatusreflectitur?quiaobediehtia chium ponit, qui et mappula .el sitdaritim vocatur,
Evangelii primum in acliva vita suscipitur. Deinde per quod olim sudor et narium sordes extergeban-
per dileclionem in dextrum contemplativa;porrigi- tur. Per hoc pcenitentia intelligitur, quia quotidiani
tur, deinde per collum in dextrum humerum gira- excessus labes extergitur. Hoc in sinistro brachio
tur, asinislrononlevatur,quia postmodumobedien- gestatur quia in prsesenti tempore tantum vita no-
tia per dilectionem Dei in conlemplationemattollitur, sira poenitenlia emundatur. His vesfibus sacerdos
et a proximis in activa v-ifca per dilectionem proximj ornatus procedit, confessionem facit, quia licet hia
i.0n avellitur. virtiitibus fulgeat, dignum est ut inutilem servum m
fia-7 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS 1H, — LITURGICA. 608
dicat, de transactis se accusans, ul rcum dijudicel, A cluin crucis, etpontifex debet se crucifigere vitiis et
et coram Deo gratiam invenial. concupiseentiis. Hujus vc-stis raaniea; sunt nostrae
CAP.CCIX.— De seplemvestibusepiscopi. gallince alae. Omni quippe sentenlia primos liGiiiines
Episcopus eisdem septem vestibus induitur, insu- in paradiso velut gallina ova in nido fovebat. Pullos
per el aliis septem redimitur, scilicet sandaliis, dal- Ecclesiaesub alas gratise et misericordisecongrega-
matica, ralionali, mitra, cliirolhecis,aniiulo, bciculo. bat. Ita debet pontifex fidelessub alas veteriset novse
Sandalia a sandica berba vel a sandaraco dicuntur, legis prsedicando congregare, et exemplis se super
quo depingi feruntur. Haecab ipso Domino vel ab eos expandere, et oratione a coelivolucribus, id est a
apcstolis accepta creduntur, in quibus prsedicasse daemonibusprolegere. Haec debet esse inconsutilis
traduntur. Est autem genus calceamenli iucisi, quo ut Dominica tunica, quia fidei integritas debet esse
partim pes tegitur, partim nudus cernitur. Evange- indiscissa,
lica vero praedicatiointelligitur, quae partim audi- CAP.CCXII.— De dalmatica et qttid designet:
loribus aperitur, partim clauditur. Per dalmaticam quoque religio sancta et immacu-
CAP.CCX.— Desandaliis. lala desiguatur, quia pupillorum el viduarum visila-
Fiunt autem sandalia ex pellibus moiiuorum am- tio, et vitse immaeulalaecustodia mandatur. Dalma-
"
malium, quia, apostoli et doctorcs prsedicationem tica duas cocciiieaslineas aute et retro habet, quia
suam munierunt scriptis prophetarum, videlicetDei vetus et nova lex dilectione Dei et proximi refulget,
animalium. Pes subtus ad terram solea hujus cal- qua pontifex redimitus csse debet. Idem traniites
ceamenti est teclus , desuper nudus, quia Evangelu purperei designant sanguinem Christi , pro duobus
praedicatio debet carnalibus per lilteram legi, spiri- populis effu.sum; immaculatio peitinet ad dileclio-
tualibus autcm per allegoriamdenudari. Lingua sub nem Dei; visitatiofratrum ad dilectionem proximi,
calcaneo surgit de albo corio, quia prsedicalordebet per colorem eoccineum opus misericoidise accipi-
se separare a terreno negotio, et osse innocens, et tur, quod ob geminam dilectionem viduis et pupillis:
sine doio lingua; inde surgens separata a corio est impcnditur. Fimbria; quse de dalmalica procedunl,,
illorum lingua, quia bonum testimonium fertur epi- sunt verba et ext-.mplaprsedicatoris , qtiae de reli-
scopo. Lingua superior est spiritualium lingua, gioneprodeunt. Fimbrise ante et retro pendent, quia.
qui euin eligunt in praedicationis opera. Albo corio mandata dilectionis in lege et Evangelio maneut. Iu
Inlrinsecus sunt circumdata sandalia, quia prsedi- utrisque lineis sunt quindecim fimbriae altrinsecus,
caloris conscientia coram Deo debet esse puritafce scilicet ante etretro disposltse,quia in Veteri Testa-
eandida. Extrinseeus vero nigrum apparet, quia vita rp mento qtiindecim psalmi quasiquindecim gradus de
ipsitts coram liominibus bumilitate dejecta esse de- via cbaritatis exeunt, et in Novo simililer quindecinr
bet, Superior pars, per quam pes intrat, multis filis rami de arbore dilectionis excrescunt. Sunt autem
est consuta , quia multis sententiis debet proedica- lii rami : Chariias paiicns esi, benignaest, non mmu-
tionem menllbus infundere supernam. Lingua super iaiur, non agit perperam, non inflatttr, non est ambi-
pedem est, lingua prsedicaloris in plebem. Linea tiosa, non qumrit qum sv.a sunt, non irrilalur, non
quse a lingua usque in finem descendit, est evange- •- cogilai mattim, non gaudet super iniquitate, cougav-
lica peifectio, quse in Deum lendit, Linea;, quse ex del aulem verilati, omnia sttffert, omnia credit, omnia
ulraque parte procedunt, sunt lex et prophetia, quse sperat, omnia suslinet, charitas mtnquam excidit..
Evangelio testimonium ferunt. Ligalura est myste- (I Cor. xin.) Sinistrum latus habet fimbrias quod
rium Chiistl Incarnalionis, quse solvitur nianu prse- significat laboris aerumnas, quia acliva vita est solii-
dicalionis. Tapetia pedibus ejus substrata calcat, ut cita, et lurbatur» erga plurima. Dextrum latus non
terrcna despieere, et coelestia amare discat; legis habet, quia contemplaiiva vila quieta manet, et re-
sacerdoles hahebant femoralia, quibus turpiludincm gina a dexlris sians nihil in se sinistrum habet; ma-
tegebant; Ecclesisesacerdotes sandalia poiianl, quia nicarum largilas est daloris liilaritas.
eliamaliis mundiliam prsedieant. D CAP.CCXIII.— De raiionali.
C.vr. CCXI.— De dalmattca. Rationalealegeest sumptum, quod ex auro.byacin-
Dalmalica a Dalraatia provincia est dicla, in qua tho; pui-purauniuspalmi mensuraeratfacluiii(£.ao_/.
primuin esl inveuta. Hseca Domini incousutili tu- xxvin). Huicdoclrinaetveritas, ac duotiecimpretiosi
nica et apostolorum colobio cst mutuala. Colobimn lapides contexti, nominaque filiorum Israel insculpta
autem erat cucullata vestis sine manicis sicutadhuc erant,ethocpoiitifex in peetore ob recordationeui po-
videmus in monachorum cucullis, vel naufarum tu- puliportabat. Hocin nostris vestibus prsefertper or-
nicis. Quodcolobiuma sancto Sylveslroin dalmalicam natum,qui auio et geinmissummis casulisin peetore
est versum; et additis manicis infra sacrificium por- afligitur. Monet autem pontificem ratione vigere,
tari instituta. Quseideo ad missam a pontifice porta- auro sapientise, hyacintbo spirifualis iiilelligentia;,
tur, ubi passio Christi celcbratur, quia in modum purpura palienlise in Christum (qui coelumpalmo
crucis formalur. Hsec vestis est candida, quia mensurat) tendere debere, doclrina el veritate ra-
Christi carq de casta"virgine est genita ; et pontifi- diarc, gemmis virtutum coruscare, duodccim apo-
cis vita debet castilate esse nitida. Hsecbabet for- stolos sanclilalc imilari, totius poouli in sacrilicia.
siiam crucis, quia Christu? pro nobis subiit suppli- rccordaii.
 609 GEMMA.ANIJLE. — L.IB. I. 610
CAP. CCXIY, — De mitra pontificali. J\i lur, qui et virga pastoraiis, tt'capuita, et ferttia, et
Mitra quoque ponliiicalis est sumpta ex usu lcgis. pedutn dicitur. Moyses quippe, dum oves pavit, vir-
Hsec ex bisso conficitur et tiara Ydaros infula pi- gam maiiu gesiavit. Hanc ex prsecepto Dc.miniin_.Egv-
leum dicilur, Mitra quse caput velat, in quo sensus . ptumpergens secum poiiavit, hostis signis peream fa-
sunt locati, estcustodia sensuuro ab illecebris mundi ctis lerruit, qiii velutiupi oves Domini transgu-
in mandatis Doniini. pro corona yils», quam repro- labarit. Gregem Domini de Mgypto per mare Rubrunj
niisit Deus diligentibus sc.Milra etiam est Ecclesia, hac virga, eduxit; pastum de cqelo, potum de petra
capuf vero Christus , cujusfiguram gerit episcopus. bac produxit, ad tcrram lac et mel fluentem, vclut
Mitra ergo ex bysso facta mullo labore ad candorem arl pascua hac virga induxit. Nihil autem haee virga
perducta caput pontifieis circumdat, duni Ecclesia fuit, quam baculus pastoralis, cum qiiogregem ut^
baptismate mundata, labore bonorum operum caiir putapastor minavit. Hic baculus apud auctores pe-
didata, caput suum, scilicel Chrisfcumin gloria vi- dum vocatur, eo quod pedes animalium illo reti-
dere anhelat,- dum variis passionibus eum imilari neantur. Est emm iigr.um recurvum, quo pastores
pro glorise corona non dubilat. Caput quoque pon- retrahunt pedes gregum.
tificis mitra decoratur, dum Ecclesia ejus doctrina CAP.CCXVIII.—-Item de virga et baculo episcopi.
illustrata dignitati ejus congratulattir, dum eum B In Evangelio quoque Dominus apostolis prsecepit
tarba cleri et populi comltalur. ut in prsedicatione nihil prseter virgani tollerent
CAP.CCXV. —-De ciiiroiliecis. (Mafc. vi; Luc. ix). Et quia episcppi pastores gre-
Cliiroihecar.um usus ab epislolis [ forte episcopis] gis Dominici suut, ut Moyses et apostoli fuerunt,
est traditus. Per manus cnim operaliohes, per chi- ideo baculum in custodia prseferunt. Per baculum,
rothecasdesjgnanturearum pccultationes. Sicutenim quo infirmi sustenlantur, auctorilas doctrinse desi-
_aliquando nianus cbirothecis velanlur, aliquamlo _ gnatur. Per virgam, qua improbi emundantur, po-
exaclis chirotliecis denudaiilur, sic opera bona iulcr- testas regiminis figuratur. Baculum ergo poiilifices
dum propter arrogautiam declinandam celantur, in- portant, ut infirmos in fide per doctrinam erigaht;
terdum propter sedificationem proximis manifeslan- virgam bajulant, ut per potestatem inquietos corri-
tur. Ghirotheca; induuntur, cum hoe impletur : garit; quse virga vel baculus est reeurvus, ut aber-
Cavete ne justitiam vestram facialis coram komini- rantes a grege docendo ad poenitentiam trahat; in
bus, ut videamini ab eis (Malth.yi). Rursus extra- extr,emo est acutus, ut rebelles excpmmunicando
liuiiturcum hoc impletur: Liiceal litx vestra coram retrudat, hserelicos velut lupos ab ovili Christi pote-
hominibus, ut videanl operct vestra bona, et gtorifi- n stative exterreat.
cent Palrem vesirum, qtti in cmlis est (Mallli. v). CAP,CCXIXi— De gencre baculi.
Chirothecse sunt inconsutiles, quia aclionespontiffcis Hic baculus ex osse et ligno eflicitur, cryslallina
debeut recta; fidei esse cohcordes. vel deaurata sphserula conjunguntur, in supremo
CAP, CCXYI. — Deannulo. capite insignitur, in extremo ferro acuitur. Per ba-
Annuli usus ex Evangelio acceptus ci-editurjUbi sa- culum, ut diclum est, auctoritas doctrinse accipitur,
ginali vituli conviva prima sfola vestitur, annulo in- qua grex Dominicus a pastore reficitur, et ad pascua
signitur (Luc. xv). Olim solebant reges lilleras cuin vitse coropellitur. Per durum os, duritia legis; per
annulo signare; cum hqc soliti erant et nobiles lignum, mansuetudo Evangelii insinuatur; per gem-
quique sponsas subarrbare. Fertur quod Prome- mam sphserula;, divinitas Chrisli. Per supremum
tlicus quidam sapiens primus annulum ferreum ob caput, regnum coelorum; per extremum ferrum, ul-
insigrie amoris fecerit, et in eo adamantem lapidem fimum judicium denotatur. Ex osse ergo baeulus
posuerit; quia videlicet sicut ferrum doffiat omnia, inciditur, dum ex dura lege duritia peccantium re-
ita atnor vincit omnia; et sicut adamas est infraii- primitur. Exligno tornatur, dum ex Iigno vitaa
gibilis, ita amor est insuperabilis (119), Quem enim Christo doctriua foi'matur, et populus in virtutibus
in illo digito portari conslituit, in quo venam ut cor- D I roboi'atur. Os ligno per gemmain connectitur, quia
dis deprehendit, unde et annularis nomen acce- vetus lex novse per Christi dhinitatem contexitur.
pit(120). Postmodum vero aurei suntpro ferreis ins- CAP.CCXX. — De sphmrula.
-tiiuti, et gemmis pro adamante insigniti; quia, sicut Per sphserulam enim dileclio intelligilur, qua se-
aururii cuncta metalla prsecellit, ita dileclio universa verilas vel lenitas pontificis compleclitur, Oportet
bona exeellit, et sicut aurum gemma decoralur, ita enini ut doctrina episcepi ex ulraque lege sic dile-
amor dileclione perornatur. Pontifex ergo annulum ctione copulelur, ut Ecclesiain Christo conjungere
portat, ul se spohsuin Ecclesise agnoscat, ac pro per cbaritatem conelur. Haecautem cuncta sunl rasili
illa animam, si necesse fueril, sicut Christus, ponat. arte polita; quia ista sunt omni sanctitate redimita.
Mysteria Scriplura; a periidis sigillet, Secrela Eccle- Os reCurvatur, ut populus errans per doctiinam ad
sise resignet. Dominum retrahatur. Capul in supremo poniluT,
CAP.CCXYII.— De baculo episcopali. dum conversis vita aeterna proponitur. In exiremo
Baciitus ex aucloritale legis etEvangelii assumi- baculus ferro induratur, dum onmis prsedicatio per
(119) PLIN.prooem. lib. xxr» ; Cocl. Rodig. 1. vi; ; (120) AGell. l.x;Noct. Altic,' c, lO.Vid. Plin,
Aniiq; lect., c. i9v. I.sxxm.Kat. Hisf., c. I. .
 611 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS Iii. — LITUBGICA. 612
ullimum judicium termiriatur. In curvalura est scri- A lur, et per hoc ipse in ciiierem redigi, et gloria or-
ptum : Dum iraius fueris, misericordim recordaberis nalus ejus in favillam converti admonetur.
—
(Habac. m; Tob. m); ne ob culpam gregis superet CAP.CCXXIV. De corona imperatoris et Augusli.
ita menlem pastoris, sed verbo et exemplo revocet Corona imperatoris est circulus orbis. Portat
peccantes ad misericordiam Redemploris. In spliae- ergo Augustus coronsm, quia declarat seregere
Tula est scriptum, Iwmo quatenus se hominemmemo^ mundi moriarchiam. Cororia quoque dicitur victoria,
reiitr, ut de po.eslate collata non elevetur. Juxta unde et victores coronabantur, et Augusli viclorei
ferruffi est sci'iptum Parce, ut subjeclis in disciplina orbis dicebantur. Areus super coronam curvatur, eo
parcat," quatenus ipse a sunimo pastore graiiam in- quod Oeeanus munduni dividere naiTatur. Virga
veniat, unde et ferrum debet esse retusum, quia sceptri est potestas regni. Yestes iinperiales sunt sibi
'
judieium sacerdotis per clementiam debet esse deii- subditsepotestates. Monent autem imperatorem pur-
butum. pureae vestes, ut babeat principales virtutes : sce-
CAP.CCXXI. — De ornatu archiepiscopi. ptrtim, ut judicium et justitiani diligat, quatenus
His insiguibus arcbiepiscopus fulget, insuper et solium gloriae cum principibus cceli possideat : co-
pallio pollet, ut se Cbristi passionempopulo prseferre rona, ut sicvivat, quatenUs a Rege regum coronam
demonslret. In duabus quippe lineis pallii ante et j] B vitse accipiat, Dicilur quod Augusto ab apostolico
retro est purpureura sanctsa crucis signaculum, quia cot-onato et regalibus indumentis decorato, desuper
pohlifex ex utraque lege debet proferre Christi pas- pera imponatur, ut per hoc admoneatur, quia sicufc
sionis testinionium. Duaeenim linese propendentes ad fastigium regni ascendit, ita ad mendicitafcem
sunt duae leges Christi passionem proferentes. perae descendere possit, sicut Diocletianus, qui prius1
CAP.GGXXII.— De pallio archiepiscopi. Auguslus fuit, postmodum hortulanus exstilit. Crtts
Spinulse, quibus pallium affigitur, suntclavi, qui- ante Augustum porlatur, ut in omnibus regem Cbri-
bus corpus Christi eruci configilur. Circulus, quo stum sequatur.
pontifex circa collum circumdatur, est torques au- CAP..CCXXY. — De diadeinate regunu
reus, qui legitime certantibus in prsemio datur. Ita- Diadema autem reguni designat regni affibiturii,
que pallium monet pontificem ferre viliorum morti- et omnes qui in agone contendebant diadema acci-
fleaUonem, cruces pallii, in mente et corpore Ghi-isti piebant. Innuit ergO regibus diadema, quod si pro
imitari passionem; dUse linese, ut si duabus legibus justitia certaverint, cum rege omnium corohati re-:
per omnia instructus; spinulae, ut per timorem Dei gnabunt. Haecvero regalia insignia a Kino primo
sit mundo crucifixus; circulus, ut sic praeesse stu- traduntur inventa.
**
C
deat, ut torquem coronse vitae percipiat, Et quia in CAP. CCXXYI.— De veslibus ministrorum inferioris
pallio tanta lalent mysleria, ideo portatur inler gradus.
Chrisli sacrificia. Unde etiam crux ante archiepi- Ministris inferioris ordinis, scilicet ostiariis, le-
Ecopumportalur. quatenus Christum crucifixum se- ctoribus, exorcistis, acolytbis, tres saerae vestes con-
qui admoneatur, ufc coronam glorise adipiscatur. ceduutur; quia videlicet angelis splendidis ministris
Palliuin vero pro aurea laniina est institutum, in associabunlur. Quia hic in minislerio Trinitatis fide,
qua summus pcntifex in lege Dei nomen tetragram- spe, et charitate vestiuntur. Portant namque super-
niaton, id est quatuor litteras in fronle sua praefe- liumerale, quo humeri tegunlur, quibus onera ferun-
rebal inscriptum. Quatuor quippe litterse illitis no- tur, ut diseanf allerutrorum onera portare, et Chri-
minis qualuor cornua crucis prsemonslrabaut, sieut sto in membris suis necessaria ministrare. Tunicam
nunc pallium crucis niodum reprsesentat. Et _qu;a talarem, id est albam portant, ut, humilitatem in-
bssc lamina aurea cum forma crucis in fronte pon- duant, et in hac usque in finem Chi-isto serviant.
tificis portabatur, ideo pretiosa crux frontibus Chri- Batteo, id est zona jubentur renes pj-aecingere,ut
stianorum chrismate impressa portatur. Pallium sciant carnales concupiscentias per continentiam
autem a solo apostolico datur, quia hsec dignilas a.j) j. restringere.
Romano pontifice jure accipitur. Quos enim apostoli CAP.CCXXVII.— De cappa.
provinciis prsefeeeiunt, archiepiscopi; quos illi pa- Cappa, propria vestis est cantorum, quse pro tu-
ganis prsetulerunt, episcopi dicebantur : et aposlo- nica hyacinthina legis mutuata videtur : uude sicut
iorum successor apostolicus nominabalur (sup. cap. illa tintinnabulis, ita ista insignitur fimbriis. Per
188). Huic collata est"potestas ab Ecclesia arcbiepi- hanc vesleni sancta conversalio prsemonstralur. Ideo
scopos per provincias constituere, quod per pallii a singulis ordinibus portatur. Ifec in supremo ha-
largilionem accipitur, bet caputium, quod designat supernum gaudium. Si
CAP,CCXXHL— De veslitms palriarchm el enim Christi ministri conversatio nunc in coelis sta-
aposiolici. bit, peracto ministerio gaudium Domini inlrabit.
Patriarchae quoque et apostolicus pallio utuntur, Hsecusque ad pedes pertingit, quia in sancta con-
qui eodem ofiicio prsediti esse noscuntur. Porro versatione in fiuem usque perseverare convenit. Per
apostolico inPascha procedente, pbarus ex stuppa su- fimbrias labor denotatur, per quem servitium Dei
per eum snspenditur, quse igne succensa super eum eonsummalui'. Haecvestisin anteapeiia manet, quia
crSderapermitlifur; sed a ministris vel a terra excipi-.. Clirisli ministrissancte conversantjbns setema vifa
615 : GEMMAANIMJE. — LIB. I. CI4
palet. Porro in tunica sonus tinliiinabulorum (Eccli. A GAP.GCXXXH.— De indumentis clericorttm,
XLY)est vox Deo canentium cantorum. Quse septua- Clericorum indtivia; ab antiquis sunfcacceptae.His
ginta duse fuisse scribuntur, quia de septuagihta riempe caritores iri templo usi sunt, sicul David e.
duobus libris laudes Deo canuntur, quibus totidem Salomori instituerunt ](// Paral. xx), Hujusceriiodi
mala punica interserla referuntur, quia de eisdem vestibus etiahi senatores tisi surit, ex quibus in ee-
libris opera justorum nobis inexeinplum proferuhlur. clesiaslicum usum trahsierunt. Hae autem albaeve-
CAP,CCXXYIH.-— Depileis. stes munditiam viise indicant, quia justum est nt
Cantores enim eaputpileis ornant, quia se in tria clerici in sanctitate et justitia : Deo serviant. Hsec
Domini concupiscere clamant, ut Deum, qui est ca- vestis est laxa,' quia clericalis vita debet esse in
put omuium in sseculum saeculi, laudare valeant. eleemosynis et bonis operibus larga. Est enim tala-
Baculos mahibus porlar.t, Ut quo ipsi properant, ris, quia docet usqtte in finem perseverare in bonis.
alios secum invitare satagant. Llngua hujus vestis est lingua clericalis, quae debet
CAP.CCXXIX.— De subdiaconorum vesle. etDominum laudare, et populum ad Iaudem Dei ia-
Subdiaeono supradictae vestes conceduntur. In- stigare. ~
super duse alise, id est subtile et sudarium adduniur. ". CAP.CCXXXIH.—De iunicis ciericoruiii.
Sublile, quod et stricfcatunica dicifcur, portat, ut se Diebus Quadragesima; vel alio congruo tempore
justitia quasi lorica induat, et in sanctilate et jusfi- laneis tunicis utuntur, quia ministri Eeclesise regi
tia Deo serviat. Sudarium, quo sordes a vasis deter- -Cluisto in huniiliiate servire prsecipiuntur. Si .eniin
guntur, portat, ut iransacta mala sordium a se per Chrisli niaiisuetudinem et bumilitatem sequunlur,
posnitentiamfergat. Notandum vero quod subdiacono ad Chrislum in consorlium aiigelorum perducun-
sudarium magis aliis formatur; quia ubi nunc favo, tiir. In vesle clericali lingua formatur, quia tunka
olim mappula portabatur. Domini iriconsutilis sic formala traditur, ala; serar
GAP.CCXXX. — De veste diaconorum.' phin, in capite fidcs et spes. In brachiis gemiria
Diacono enim dalmaticoeusiis cbiicedilur, quae iu dilectio, in corpore poenitentia et operatio.
modum crucis forffiatur, quia per illum sacrificiuni GAP.CCXXXIY,-—De camisiis clericorum.
super altare tanquam corpus Christi iu ciuce collo- Camisia autem saeerdottim duabus Iinguis forma-
catur. Per hoc admohetur, ut crucis mortillcalionem tur, quia eis bina polestas traditur. Una quippe liri-
jugiter in corpore suo, sicut Lucas, circumferat, et gualigant peccantes, alia solvunt pcenitentes. Cappa
in sancta religione viduas et pupillos visitando, ut videtur a casula tracta. Per banc admonentur clerici
Stephanus, serviat, et in gradibus supradictis cha- Q ^ iu charitale aflibulare : hancque aliis verbo et
rilatis, ut idem, seryiat. Caputium dalmaticse angu- exemplo demonstrare, quae solet omnes virtutes de-
statur, quiaimitafcio sanctse crucis ab omnibus ne- coj-are. . _
gotils coarctatur. Huic stola in sinlstro humero po- CAP.CCXXXV.—Clerici nun debent arma deferre.
nitur, ettrans scapulasad dextrum latus reflectitur, Clerici non debe-nt ideo arnia portare, quia non
quatenus jugo Domini activa vita subuat, e.t per pit conlra homip.es, sed contra dsemones deberit vir-
laboris exercitium ad contemplativam proficiaf, tutibus pugnare, sicut Moyses arma non portavii,
CAP.CCXXXl. — De diaconi casula: sc-d Jesu ctim Amalech pugnante ipse precibus
Cum diaconus casulam portafc,tunc praedicatores pugnavil (Exod. xvn; Deut. xxv). Sic apostoli et
signliieat, qui toto desiderio contemplafcivsevitse in- eorum sequentes non armis, sed oralionibus pu-
biant, et in dilectione ferventes aliis ccelestia prsedi- gnaverunt, et nos non resistere, sed toagis injurias
cant. Quiinterdura casulam exriunt, etseilla prse- pati docuerunt.
cingunt; quia illa, qiise ore prsedicant, exemplis CAP, CCXXXVI. — Laici possunt poftare arma.
bonorum operum denionsirant. Unde diacouus de Laici autem debent arma portare, ut Eeclesiam a
cboro exit, casulam exuit, duplicatam bumero imponit, paganis protegant, et clerici se ad .servitium Dei
in dextro latere eam cingit; quia oportetprsedicatores "l expediant. Unde et illorum vesles sunt slrictse, quate-.
interdum opus prsedicationisvelorationisvelleciioiiis nus expedili reddanlurpugnse. Sicut autem non lieet
intermifctere,et proximis in necessitate succurrere. Iaicis clericale officium usurpare, ita npn debentcle-
Quasi duplicatam casulam humeris imponit, dum ob ricalera vestem ferre, et sicut clericis rion licet ncc
geminamdilectiqjiem laborem profratribus subit. In contra paganos arma ferre, ita non debent laicas ve-
dextro cingit, siper hoctanlum seterna requirit. Latus stes pprtare.
eliam denudatum designat Christum pro nobis vul- CAP.CCXXXVII.— Cuculla quid sicjnificel.
neratum. Diaconus in chorum redit, Evangelium Cuculla monachorura sumpta estacolobio aposio-
legit; quia, postquamproedicator Christo in meffibris lorum, Illorum vero tunica formatur, ut.dalmatica.
suis ministraverit, ad bpus praedicationis rerlire de- Hseduscvestes formam crucis prseferunt, quia mo-
bet, quod deseruit : peractd minislerio, diaconus nachi sevitiis et eoncupiscentiis crucifigunt, per bas
castiia induitur; quia prsedicator, qui prius mihi- enlmsexalse Seraphim exprimuufur, quia angeli
stravit cum Martha, dcbet postmotlum -audire vei^- Deo proximi describuntur. Duaeparles eapilis quibus
bam Dei cum Maria. Subdiaconus etiam casulam caput velant, sunt duse alse quse fidem ct speih insl-
portat,.g.iia" imiiatur diaconum, cui ministrat. nuant, puae autem manicse sunt dune alse.quibus..
615 KONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS. III. — LITURGICA. 613
volanl, quse gehiinam dileclionem prnenolanf, dua. A _. ciem velant, ut ab onimbus viris lllicitse appa-
vero partes cucullse in ante el retro, duse alse sunt reant, et pro boc coronam vitae sibi repositam
quibus corpus protegunt, quse poenilentiam et ope- sciant,
ralionem exprimuiit. Hos si laudando Deum imita- CAP. CCXL. — De vestiiu monialium.
buntur, eis in gaudio associabuutur. Nigredo hujus Quod qusedam virgines candidis Vesttbus utun-
indumenU est coiiiemptus mundi. Longitudo vestis tur a saucta Caeciliasumplum videfcur,quse foris ve-
est perseverantia in bonis. ste splendebat, intus caslitate fulgebat, et tamen
CAP.CCXXXYIII.— Virga abbati conceditur. niundi concupiscenfciain corde ejus sordebat. Can-
dida enim vestis prsefert votum virginitatis.
Abbati concedilur pastoralis virga, quia ei tradi-
tur Domiiiici gregis cuslodia, quem nimjrum debet CAP. CGXLI. — De viduis.
baculo doctrinae sustentare, ef virga magislerii ad Yiduarum prima Dina filiaJacob exstitlt ante Ie-
Ju-
pasctia vitsemiriare. Per baculum quippe doctrina, gem, a qua usus vidualis coepit; hanc sub lege
dith et alise niullse iroitatse sunt: sub gratia vero
per virgam accipitur disciplina. Unde dicilur, Virga
ttta et baculus luits ipsa me consolata sunt (Psat. Anna et aliseplurimae secutae sunt, quse secundas
xxn). Hujusbaculi flexura non ex albo, sedex nigro B I nuptias coiitempserunt, harum quoque babitus est
debet esse, quia in commissa cura non debet mundi mundo despectus.
gloriam quaerere. Summitas eurvatura; debet esse CAP.CCXLII. — De conversis,
sphserica, quia cuncta ejus disciplina debet esse Conversae autem, quse eumdem habitum gerunt,
deifica. a Maria Magdalena formam sumpserunt,
CAP. CCXXXIX.— Convcrsalionis monialium ini- CAP. CCXLIH.— Baptizali albas porlant vestes.
tium.
Baptizati autem ideo vesles albas porlant, quia
Yestis et conversatio sanctimonialium a sancta amissam innocentiam serecepisseinsinuanl. Illorum
Maria sumpsit exordium. Nigredo vestis est contem- milra regnicoronam, alba vero sacerdotii prsefert
ptus amplexus virilis. Velum est signum pudoris et stolam. Jam enim facti sunt reges el sacerdotes et
futuri bonoris. In nuptiis quippe caput et fa- Cbristi regis et sacerdotis cohaeredes

LIBER SEGUKDUS.

DE HORIS CANONICIS.

In superiore libro de missa et Ecclesia, ejusque 'C stianis signa per campanas daiitur, qui quasi milites
ministris, quse Dominus largiri dignalus est, diges- convenientes imperatorum salutant, dum per ver-
simus ; nunc de reliquis horis, quoe rursus Do- sum, Domine, labia tnea aperies, laudes Chrisli in-
minus inspiraverit, dicamus, ut promisimus, et a choant, Dum enim in noete dormitum eunf, signa-
Dominica nocte incipiamus, in qua redempti a ser- culo crucis quasi sigillo se muniunt, qua nunc ape-
vitute ad liberlatem, de morte ad vitani translati riunt, dum ora in nocte elausa ad laudem Dei sol-
sumus. vunt, Sed quia fruslra vigilant, nisi Dominus custo-
CAP.I. — Dc noclurnorum offtcio diat civitalem (Psoi. cxxvi) per versum Dcus, in
Nocturnale itaque oflicium reprsesenlat nobis ex- adjutorium meum, divinum auxilium invocant.
eubias supernorum civium : coelestis namque Hieru- Cantor, qui invitalorium inchoat, est prseco, qui
salem, quse sedificaturut civitas, et conservalur per tuba vigiles ad excubias convocat. Post psalmum
angelicas vigilias. Qui vices suas quasi in tres vi- Venite, hymnum omnes cantanl, velut milites qui
gilias distribuunt, ac singulas tribus horis distin- in casiraconveniuntregemlaudibusefferunt. Deinde
guunt, et unamquanique tribus ordinibus custodiunt, vigilias inf.er se distribuunt, dtim tres noclurnos
dum Trinitali interrenis agrainibus laudes dulcisono .p. psallunt, Singulsevigilisetribus horis dislinguuntur,
concenlu jugiter concinunt. Et quia prsesens Eccle- el singulis nocturnis tres psalmi discernuntur. An-
sia in hanc civitatem, et in contubernium borum ci- gelicseexcubise tribus ordinibus servautur, et in-no-
viuui ventura prsedicatur, ideo et ipsa Hierusalem slris vigiliis ordines scilicetpsalmorum, lectionuni,
nuncupatur, €t idcirco illius civitatis vigiles in suis responsoriornm denotantur. Quia coelestes excubise
vigiliis imitatur: quia vero illius membra hic gerit, per novem ordines angelorum celebrantur. Tres
ideo hoc officium in nocte agit. Ideo autcm in ilaque nocturni, lotius Ecclesise mililiam nobis
nocte Domiuica, quia in hac meruit angelorum con- commemorant, qua incastris Domini sub tribus
sortia. temporibus videlicet antelegem, sttb lege, et subgra-
Hsec itaque urbs per basilicani figuratur, m qua tia militat,
clerus el populus quasi exercitus in militiam con- CAP.II. — De prima vigitia.
gregantur. Signa militibus per tubas danlur, Cliri- Pritna vigitia tempUs ante legem intelligitur, qua
 " =-' - CEMMAAKIMJE. —' ft>. 11. . - «18
617
qttasi tribus horis ascriliitur, dum fcribusinterslitiis A _. fuit, malum-ab eo avertit, unde exsiiltavit Jacob, el
dislinguitur. Imlatus est Isracl.
Prima vicjilia quid significel: Doriiine,quis liabiiabiliPsal. xiv), Josepb demon-
Prima hora bujus vigilim ab Adani usque adNoe stratur; qui sine macula est ingressus, dum stu-
erat, inqua excubias hujus civitatis Abel, Enos, prum recusabat, et 'operatus est justitiam, dum po-
Enoch, Lameeh servabant, sicul primi Psalniiindi- pulum a periculo faniis liberavit., Hi etiam quaterni
cant. Beatus vir (Psal. i). Abel exprimit, qui tan- sub uno Gioria Patri clauduntur, quia bi vigilcs
quam iignum interpretatur, quod frucium justitise quatuor virtutibus splendentes Trinitatem colqisse
protulit, dum ab lioniinibus Iiujus urbis piocubuit, leguntur. Anliphona melodia; est laus ab eis exhibita
Quare fremuerunt (Psal. n), Enos dentintiat, qui niajestati diviuse. Sunt etiam islse antiphonse quse-
Domino in timore serviebat, quem Sciiptura pri- dam vigilum cantilenae.
mum nomen Domini invocasse commemorat. (Gen. CAP.Y. —Versiculus.
iv). Domine, quid mulliplicati (Psal. m), Enoch iii- Versus qui sequitur, a vertcndo dicitur, ideo quia
nuit, quern Dominus suscepit, dum eum de terrenis se vertitde psalmis cborus adOrientem, et quia se
traijstulit (Gen. v). Dominc, ne in furore (Psctl.G), vertit de psalmis ad dilectionem; per oraUonem
Lamecb depromit, cujus deprecationem Dominus " Dominicam, quoe-secreto dicitur, seeretum regis
exaudivit, cum ei talem filiuto dedit, qui huGiauimi consilium iiitelligilur. Post pater noster sacerdos
genusa fcirore Domihi in Arca servavit (Ge», vi, 9). versum aperte dicit, quasi rex mandatum legatis in-
Hi psalmi ideo sub una Glorig Patri canuritur, quia jungit. Yicissitudines lectorum sunt successiones
jtisli illi.us fcemporisTrinifcatem coluisse creduntur. Iegatorum. Qui jube, domne, benedicere dicit, quasi
Ideo autem quatuor psalluntur, quia qualtior virfcu- licentiam eundi petit. Benedictio vero sacerdotis est
libus prudentia, foriiludinc, justitia, temperantia, lieentia imperatoris. Ipsa autem.lectio est injuncta;
fulsisse noscuntur. -Antipliona, per quam modulan- legationis exsecutio, Tu aulem Domhie, reversionem
tiir, laudatio eorum in Deum notalur. legati exprimit, dum commissum mandalum redit.
— '.GAP.VI. — De lectionibuSi
CAP.III. De sectinda hora. Lectiones quoque praedicationem illorum pairunl
Secunda Aora-hujus vigilim a Noe usque ccl Abra- vitam eorum, perquam prav
praeferunt, responsoria
ham ei-at. In quaNoe, Sem.Heber, Tharevigibbant, dicationi resporrderunt. Ideoautem post vjgiliam
ut sequentes Psalmi insinuant. Domine Deus meus
Abrahae.lectiones leguntur, quia ab eo primitus lifc-
(Psal, vii), Noe exprimit,quem Dominus in sua ge- n terae post diluyium repertse traduntur, et ipse p.ri-
neratiorie justum invenit, etideo a persequentibus C mus Ghaldseos astroiiomiam
docuit, et jffigyptios
aquissalvuiri i&rit. (Gen. vi). DotnineDominus noster mathematica imbuit. Ideo etiam peracta piima vi^
(Pml. vm),- Sem congrdt, qaam Domimis gloria et gilia lectiones. leguntur, quia transacto priino tem-
honore coronavit, dum eum benediclione patris su- ad docfcrinampopuli a Mqyse edui;-
pore.liiai tegis
per fralres sublimavit. Gonfiiebor (Psal. ix;, Heber lur,
ihriuit, qui omnia Dei mirabilia narravit, quaudo CAP.YII. —De secunda vigilia et secundonoclumo,
civitatem gigantum dissipavit. In Domino confido
Secunda.vigilia tempus legis accipltur, quod ite-
(Psal.x), Tharedepromit, qui in Domhio coiifidit, rum quasi boris discernitur, dum tribus interstitiis
quando impia gens ignem adorare.coegit, cujus pars dividilur, scilicetiino a Moyse usque ad David, se-
calicis, Ignis cf sulfur fuit. Hi qUoque qualerni cundo a David usque ad Babyloniam, terlio a Ba-
psalmi sub uno Gtoria Patri canuntuv, quia et illi bylonia usque ad Christum, sive sacerdotibus, judi-
patres in qualuor virtutibus rutilantes Trinitatem dbus, regibus, quod declarat psalmorum textuSt
adorasse noscuiitur. Antipbona vero niodulationis GAP,..YIII.— De prima hora.
praefert devofcionemillorum laudationis. Nam Conserva me, Domine (Psal. xv), sacei'dotes
GAP.IY, — De ferJio/lora. I. exprimit, quorum Dominus pars baereditaiis et ca-
D
Tertia hora vigiliae ab Abrabam usque ad Mpysen licis fuit, quiprima hora hujus vigiliseexcubias ser-
fuerat, in qiia Abrabam, Isaae, Jacob et Joseph vi- vabant, dum Aaron et alii post eum, legem Domin;
ces vigilandi custodiebant, qui instantes psalmi pro- populuffi docebant. Exaudi;Domhie,jusiiliamtneatn
clamant. - \P$al. xvi), judices innuit, quorum judicium de vullu
Salvum me fac (Psal. xi), Abraham exprimit, Domini prodiit.
CAP, — De sccunda Iwra. "
quando sarictus defecit, cum videlicet ipse pene IX,
sobis Deum coluit, et totus mundus idololatriss de- Hi secundse herse yigilandi curam susceperunf,
ditusfiiit, lum Gedeon et alii pppulum gecundum legem Dei
Usquequo, Domine, oblivisceris(Psai: xn),. Isaac judicaverunt. Diiigam te, Domine (Psal, xvu), reges
innuii, cui Domjnus bona tribuit, dum Ghristi figu- ostendit, quos Dominus caput gerilium constituifc,
ram in omnibus praetulit. qui tertiae horse vigilias custodiebant, dum David et
Dixit insipiens (Psal. xnr), Jacobostendit,. qsieni. aiii populuffi ad justiliarii regebant.
insipiens Laban sicut escam devoravit, dnm eum Ckv: X. -—Be Gloria Patri et terlio nocl-ufno.
Gloria Palri psalluntui',. quia
saepius defraudavit.
"
Scilicet quia Dominus spes ojus "Singuli psslmi. cura. '
PATROL. CLXXIL 20 -
 619 H0N0R3I AUGUSTODUN.OPP. PAHS III. — LITURGICA, .628
singuli supradicfciordines Trinilatem adorasse scri- A . GraliastibiagoDomine,quiajanuas tuasingredi >neruit
buntur, ideo eliam et fcres psalmi canunlur. Anti- CAP.XIV. — Gregorhts (12.) vigil.
phonae ternse, quibtis psalmi modulanlur, sunt lau- Gregorius vigil deleciabiiem liarraoniam iu te;tia
des qv.ae ab iliis juslis Trinilali exbibebantur. Se- hora sonuit, dum musica arte diviuum oflicium agi
quenles leefcionessunt illorum vigilum pi'sedicationes. docuit: per Iectior.es quse recilantur, doetrinae fidc-
Responsoria vero illorum actiones, qttibus bie canta- littm designaiitur. Responsoria quse cantaniui-, suiit
liiles erant Dei justificationes. Ideo aufcemleeliones illorum exempla, quibus alii informaiJtui-, u.nde c-t'
post ad vigiliam regum leguntur, quia illo tempore responsorii vocabulum bis, quia vita dbctrinse re-
libripropbetatuni scribebantur,efcipsi temporelegis, spondef per cantum, usus poenilentium conversio
quasi secunda vigilia, populum doeuerunt, et canluni iiitelligilur, cum quis de raalo ad bonuru convcrii-
bonorum operum personuerunt. fur. Sicut enim laborat,' qui versum solus cantat,
'CAP.XI. — De terlia vigilia et terlio noctnrno. ita poenitens laborem subil, dum pro errato salisfa-
"Terfia vigviia tempus graiiw exstat, quse usque cit. Post versum autem cantus incoepiio, est com-
iu fine mundi perdurat. Ifec quasi in tres lioras munis omnium
pro Converso gralulatio. Cui omnes
dividitur, duni tcmpore apostolicw prwdlcalionis,' per oralioiies succurrunt, sicut canenti subveninnt,
j,
.leropore pcrseeiitiotiis, lemp.orepacis disiinguilur. I quia et angeli super uno poenitentiain agente gau-
De prima hora. dium in ccelis ducunt (Luc. xv); per iioc autein cari-
-Primahora hujus vigiliaeapostoli vigilabant, quos tores milites in excubiis imitanlur.
quia si aliquis ex
demonsliat psalmus (XVJIJ),Cmli enarranl, quorum sociis suis inler hostes aberraverit, contristanlur;
voces omnis loquela et ser-moaudivit, dum eoroni si vero
periculum evadens redierit, ei congratulan-
sonus in omnera terram exivit. tur. Tertio responsorio seinper cjtoria Pairi annecti-
De secunda Itora. Trinitati omhe prsesens, prseleritum et
tur, quia
"Secuiidahora martyres vigilandi curam subibant, futurum subiicitur. Ad terliara vigiliam ideo evan-
quos psalmus (xix), Exaudiat te Dominus, denimtiat, geliuro recitatur, quia in- tertio tempore illud modo
quos nomcn Dei in tribulationibus prolexit, et onmis praedicabaiur. Ideo et in terlio".nocturno srepius in
sacrilicii eorum memor fuit. antipbonis alleiuia cantatur, quia in illo tempore
Deleriia hora. laus et Isetitia seternce viise pnenuntiabatur. Hree
Tertia; borsee.xcubias Gonslantinus dux pacis cum universa ideo in Bominica nocte
actilanlur, quia hi
iidelibus suscepil, quem psalmus (xx), Domine, ... onnies fidem resurrectionis Cbristi
lua Imiabitur innuit. enim rex in supradicti per
•^irtwie rex, Ipse salvantur. Porro Te Deunt laudamns gaudium et
wirlule Clirisii est Isetalus, dum Taurus in convehtu €r lsetitiam nobis
loiius orbis in nomine Christi est per Silvestrum dicii repraesentat, quia Ecclesia in die ju-
liberaia. exsullat. Forsitan aliquem movebit,
rcsuscitatus. Super salutem Dei veliementer extrita-
eur tres lanluni vigifig; a nobis ponantur, cum qua-
vit, dummaxiinam synodum in Nicseam congregavit, tuor noctis iradantiir. Hic sciat cum ad no-
unde Ecclesia coronam vigilise
super caput ejus posuit glo- ctem ssaculi
et decorem ei tribuit. significatio refertur, tunc tres fantuni
rlse, magnum Hujus vigilise tria tempora ponuntur, pro quibus
custodiam adhue populus fidelium servat, cujus rex vigilise propter
Ultimi versus et tres noelurui psallunfur. Cum veio ad noctem
in Domino sperat, psalmi tangunt
temporis refertur, tunc qualuor vigilise scribuntur,
tempora antichristi.^Quem Dominus clibanum ignis e't
In per quatuor laudes canuntur. Et sciendum cum
ponet, in quo vasa sua examinet. iempore vero
cantus intelligitur. Cum autem
vtittus stti, id est in die judicii, eum cum omnibus nocturnus dicitur,
1 iniquis Dominus in ira sua conturbabit, cum eos noclurna, tunc Itora accipitur.
-CAP.XV. — De media nocte.
•ignis devorabit. Ecclesiam vero vigilem in virtule
sua Dominus tunc exaltabit, quae virtntes ejus in Nocturnale iautem officium ideo meclia hocte agi-
selernum cantabit. Hi psalmi singuli cum Gloria mus, quia media nocte Dominus dtirmientes &%)'
Patri terminantur, quia Trinitas ab Ms omnibus ve- ^ ptios percussisse et vigilaiites Hebraeosliberasse le-
neratur. Tres autem ideo sunt, quia in fide, spe, et gitur. Ideo enim in media nocte agitur, quia media
charitate floruerunt, Antiphonse melodisesunlgratia- nocte in Belhiehem Dominus natus legilur, eique
rum actiones Ecclesise, et quaedamvigilum eanlilenpe. niox abangelis laus concinilur; qui etiam paslori-
CAP.XII. — Quod Paitlus vigil fuerit. bus cum lumiiie apparebant, qui vigilias nocfciscu-
stodiebant, Ideoque, in media nocte, el in Doiniuica
Paulus vigil suavem cantilenani in prima bora
Gentium vocatlone sic exsultavii: nocte, qtiia Dominus media r.octe, et in Dominica
caniavit, dum pro
soli Deo honor nocte, infernum devaslavit, et populum vigilaniem
Regi swcidorum immortali, imisibili,
et gloriu in swcnla smcuiorum, amcn (I Tim. i). in media nocle liberavit, Ideoiiihiloiniims in mcdia
nccte, quia Dominus in media nocte, el in Dominica
CAP.XIII. — Laureniius vigil, nocte ad judicium veniet, et dormientes a bonis de
Laurenlius vigil dulcemcantilenam in secuiiQahora civitate sua disperdet; vigilantes vero in bonis iu
«st modulalus, dum in cralicula sic est gralula v.w. iocum exsullalionis adducet,-
(121) 'AK6TOOrpvjyopsa,quod cst vigilo. i
621 GEMMA-ANlM'&. — LIB. II. 6««2
.CAP.XVI. — De auctorilaie sanciomm. -.A ge.it, qui operarios ad vinea; culturam conducit
Aucfcoritatemvero a sanclis babcmus, utin nocts (Matth. xx), Cantor, qui Venite, exsttllemus cantat,
surgentes laudes Creatori nostro canteihus. David praefert procuratorem, qui advlneae culturam invitat.
n-amqu-e(Psai. cxvm) et prophefcsemedia riocle ad Porro iiymnus illtim cantum repraesentat, quem post
confitendum nomini Doiriini surgebant, et Dominus -peraetum opus alacriter iiiciioant. Psalmi diverso-
In oratioiie penioclabat, ct Paulus atque Syias in ruln sanctorum opera nobis ihsinuant, -qui in bac
caiTcei-emedia nocte psallebant (Act. xvi), quaiido vita laborabsnt. Primi uamque quaterni psalmi
jngens lumcn divinilus ibi resplendebat: hos qui mane, scilicet ab Adam usquend Noe demonstrant.
Iniiianlur, et prsemiis participaufcur. <• Secundi quaternl boram terliam , seilicet a Noe
CAP..XVII. — Dispositio Hieronymi. usque ad Abrabam indicant. Tertii quaterni sexfcani
Hieronymus prkiium in -Belhlehem,ubji Deminus boram, scilicet ab Abrabam -usque ad Moysen de-
.lasci voluit, nocltirnale ciiicium vel reliquas beras, nuntiant. _
iit feodie caiiii Ecclesia, disposuit. Secundum Daraa- CAT.XX. — Mane Abel:
sus papa pcr omncs Ecclesias eodem ritu celebrari Maneitaqueprimus Abel hujus viiieaelaboreni sub-
coiislituit. Anii diciiur ^antra; tpuvg vero dicitur iit, quem primus psalmus, Bealus vir, cxprimit, qui
sonus, inde aiitipliona nomeri habefc,^qtiodcirca so- B nos in lege Domini die.ac nocte medilaii -quasi in
ntim sonet, quia euin videlicel antiphona incipitur. vinea operari docuit, duffi ipse protomartyr -lanquam
secundum ionuni ejiis psalnius caiiilur. 'iluiic can- lignumirucliferum fructum nrarfcyriiprhiins oblulit.
tum prinikiis Ignalius Anlioehenus episcopus in Post hunc Eitos hanc vineam exeoluit, quem psai-
eoelo aiigelicum ehoruni alteriiareaudivit, et secun- " rous (H), Quare fremuermH, innuit, qui nos in bac
dum lianc fonnam snani EccSesiamcantare docuit, vinea Domino in tinioj-e servire consfclfcuit,quando
isqiie nos ad omnes Ecelesias peiiraiisiit, Responso- gentes ex-Chani intnalitia-fremtteni». et adversv.sDo-
ritjf» a respondendo dicilur, quia clioro caneiile minuin inania meditaii sitnt. Deinde Enoch imjus
verstis ab uno respoiidctur, et Iiuic iterum a ehdre viuese eultorexstilit, quem, Bomine, qaiclmuttiplicati
per inccepfciohomrespondcfcur. Ilrinc cantum in pri- sitnt (Psat.m), deproniit, qui nos a somuo exsurgere
r.iis Amurosiiis Mediolajiensis episcopus composisit, et voce nostra"ad Doininufficlamare monuit. Quem
et ab eo lota Ecclesia forinam accepii, llic enim quia multiludo populi maligni circumdedit, Dominus
bymiios composiiifcquos adbuc Ecclesia in hwide eum suscepit. Lamech qucque ad laborem iutroivit,
Chrisli canit, quem Domine, ne in furore (Psal. VJ)injiotescit, qui
CAP.XYIH. — Be viitea Domini. • nos per singulas noctes lecluin nosfrum ciim laery-
Nocturnale officium quoque est imilalio in vinea C niis Iavai'e instruit, ue cum bis pereafflus quos Do-
iaboranliuin {Malili. xx), Cum in Ecelesia ad servi- minus in furore suo arguit.
tjnm Dei noelu Ganimus, quasi in vinea ad operan- CAP. XXI.— Terlia. hora Nxse.
dum eorrvenimus. Praesens enim vila nocti compara: Doinine Deus meus, in ie speravi (Psal. vii), Noe
-Uir, qua; tcnebrisignorantiaeobseuratur. Cum iau- ostendit, qui quasi leliia hora bane viueam excoluit,
dem Dei per Domine,4abia-mea apcries incipimus, el primus vites plaiifcarerios docuit; qui quia in Do-
quasi opus vineseincboamus. Moxque divinum auxi- niino speravit, eum ih undis liberavit. Domine, Do-
Iium'pcT Betts, in adjtileriuni meum intende invoca- minus noster (Psai. viu), Sem denunliat, qui post
Bius, qualGiius incoeplum opus perficiamus, per diluvium in bac vinea nomen Dorilini mirabile in
Venile vero allerulrum ad servitium Dei, quasi ope- universa terra nunliabat, qui omnes se laudantes
ranfes instigamus. Deinde liymhum Deo canimus, gioria et houore coronabit, qui ex ore infaniiiim"et
quod nocturnas illusiones superavimus, et illos per lactenlium laudem perfecit. Confitebor libi, Domine
hoc imitamur. qui cantant, dum operantur. Deinde (Psal. ix), Hebcr eultorem hujus vinese insinuat, qui
dum alfcernatimpsaliimus, quasi cerfcatiriioperi insi- nos admonet psallere Domino, qui in Sion habitat.
stiinus, dum lectioiies legimus. quasi nos ad opus In Domino cmifido (Psat. x), Tbare iudicat, qui cui-
ihstruimus, dum respoissoria canimus, quasi post tor liujus vihea; in Doinino confidebat, ei Domino
per-aetumopns gratias ugimus.Estcnim lectio menfcis iri templo saricto suo nos servire moriebat.
refeetio ; dum ergo leclioiies legimus, quasi animas CAP.XXII. — Sexta lioraAbraham.
hi divino opeie lassas velut vineseoperarios refici- Sexla hora Abraham hanc vineam intrabat, quem
mus ; dum responsoria canimus, quasi post refe- parsSalvum me fac (Ps«Z.xi)ydec_ai'at,quando mun-
ctionem iatides solvimus. Unde cum iteruni psalli- dus idolacoluit. Usquequo,Domine,oblivisceris(Psai.
inus, quasi refecti adlaborandum surgimus, diverea; xn), Isaac in bac "vinea laborantem espriinit; cujus
noclurnse varise horse-sunl, quibus operarii vineam Dominus oblilus non fuit, dum arietem mactandum
Domini introierunt, Ut autem labor hujus vineaeno- pi-o eo posuit; qui nos cantare Boffiino et psallere
bis levigetur,;prioruni pririnmi in hac vinea pondus liOinini ejus monuifc, qui omnia bona nobis tribuifc.
0-ieiet aestus poriantium exempium per psalmos et Dixit insipicns (Psal, xni), Jacob innuit, qui apud
iecfcio.nespraebefcui". itisipientem Laban pdndus diei et sestus pqrtavit, et
CAP.XIX. — De sacerdoie. nos Dominum invocare docuit. Domine, quis habi-
Sscerdos itaque qui incipit, figuraro patrisfanuiias tabit (Ps.al. xiv), Joseph depromit, qiii iri liac viiiea
.625 liONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS..IH. — LITURGIGA. , WU
sirie macula desudavit, ei nos Dominuni glorificare: A _Smores eranl. Sed et Dominum exprimit, qui pro
niouuit. nobis in cruce oravit, ut Ecclesia nominis ejus in
CAP.XXIII. — De verstt. nocte memor sit. Yersus Mcdianocte surgebam tem-
Quod infermissapsalmodia versusdicitur, designat pus legis denotal, quo propbetas de nocte ignorantise
quod ex intermisso opere multitudo ad refectionem ad luceni scientia; sui'gebant. Sed et Dominum de-
expeditur. Lectiones quse legur.tur, sunt diversa monstrat, qui media nocfcede mortuis sm-gebat, ut
fercula quibus operarii ad iuvicem reiiciuntur. Be- ct Ecclesia media noefcead confiiendum nomini ejus
nedictiones quae"praecedunt, religiosorum beuedi- surgat, Per versum Exaltare, pomine, tempus gra-
cfcionesprseferunt, qtiibus cibum benedicit, Respon- tia; designaiur, quia Dominus in virture sua scilicet
soria, quse po.stIeetionem canunlur, sunl laudes quse in dextra Patris exaltatur. Et si Ecclesia virtufes
sumpto cibo solvuntur. ejus in nocle canlabit, eam quoque in gaudio exal-
CAP.XXIV.—Nona hora Moyses. tabit, Exaudi, Domine, preces servorum litorum ex
Secunda nocturna est hora noiia : hac Moyses et libroParalipomenon assumptum (IIParal. vi)palri-
Aaron aliique legis sacCrdotes vineam Domini ex- arcbis convenit, quos primus nocturnus exprimit.
colebant, qui in psalmo (xv), Conserva me, Domine, Ostende nobis, Domine, yel- quodcunque aliud pro
Dominum Patrem suuin et calicem dicebant, et nos '' tempore de psalterio vel alia prophetia sumptum
Dominum, qui tribuit infcellecfcuni, benedieere doce- prophetis congruit, quos sec.undus nocturnus.innuit.
bant. In hacenim judiees laborabant, quos Psalmus Precibus et meritis bealm Mariw omniumque sanclo-
(xvi), Exaudi, Domine, jtisliiiam tneam, denotat, qui rum sanctse.Marise et apostolis eoiivenit, quos ter-
judicium suum de vullu Domiui prodire rogabant, et tius nocturnus coiicinit. Jube, Dotnine, benedicere
uos in nocfcead Dorainum clamare moiiebant, In bac ad Dominum dicitur, ad quod Tu autem conliuuatur,
reges quoque desudabar.t, qui se in psalmo (xvn), quod depsalmo BeafHS qui intelligit assumitur. Sa-
Diligam le, Domine, in caput genlium constitutos cerdos autem, qui tenet vicem Domini, dat benedi-
proclamant, qui nos laudando Doininum invocare ctionem.
inslruebant. Yersus roodulafio, estab opere separa- CAP. XXYII. — De feslivitaie sanclorum.
tio, lectiones sunt operariorum refectiones. Respon- In festis sanctorum iia nocturnale officium ut in
soria sunt illorum laudationes. nocte Dominica agimus, quia eos per Christi resur-
C.Ar.XXV.— Undecima Itora apostoli. reclidnem gaudia consecutos credimus. Ideo autem
In teiiia nocturua repraesentatur hora undecima, cum novem psalmis et totidem lectionibus ac re-
liac apostoli humercs oneri supponebanl, quos ca- r sponsoriis celebramus, quia <;osiu coiisortio novem
nit psalmus Cwli enarrant (Psal. xvni), qui nos " ordinura angelorum esse praedicamus.
justitias Domiiii edocebant; in bacmarlytes, ul in CAP.XXVIII. — De Malutinis monachorum.
•magno sestu grave pondus portabant, quos loquitur Porro divinum offlcium a beato Benedicto ordina-
psalmus Exaudiat ie Dominus (Psal. xix), qui nos tum pene idem sjgnifieat, pi-seserUm cum ad idem,
Dominum in die tribulatiouis invocare monebant. videlicet ad laudein Dei et ad justorum prsecouia,
Jn. hac confessores operaiii sunt, qui iu psalmo tendat. Hoc ideo ab Ecclesia est receplum, quia ab.
Domine, inmrtule (Psal. xx) expressi sunt, quiyo- illo qui omnium juslorum spiritu plenus fuit est
luntate labiorum suorum fraudati non sunt, et nqs prolatum, et ab apostolici ponlificis, scilicet Gi'ego-
cantare efcpsallere virtutes Domini persuaserunl; rii, auctoritate roboratum. Siquidem patet quod
per versuni cui sequitur et Evangelium quod legi- idem vir Deo plenus in vinea laliorantes et in vigiliis
lur, conversio gentilium intelligitur ; qui quasi re- excubantes afcleiiderit,duni lali modo psalmos di-
sponsorium canil, quod per Evangelium in Domini stribucrit, et Dominicam noctem tribus vigiliis per
vineam conducti sunt, qui tota die in foro infidelita- tres npelurnps distinxerit, licet ipse psalmos sena-
tis ofciosisteterunt; per Te Deum laudamus illorum rio, leclioncs vero qualernario numero assignavcrit,
gaudium accipitur quibus peracto opere denarius in D quia videlicet per senarium activse vitae actio desi-
sero, id est in vita aeterna in coiisiinimatione sseculi, gnatur, propter sex opera Evangelii quibus in istis
tradifcur. Hos ideo in noctiirnali oincio imilamur, ut sex diebus quasi in vinea laboralur, per qualerna-
cum eis denarium vitse Christum mereamur. Et quia rium vero contemplativa; vitse perfectio propter
bsec cuncta per Cbristi resurrection_;m sperantur, quatuor Evangelia flguratur, quibus contra bostes
idco in nocte Doininica; resui-rectionis talis modo animarum, scilicel vilia et daernones, jugiler vigila-
eaiitaiur. tur ; per sex ergo psalmos in vinca Doniini laboran-
CAP.XXVI. •— De vcrsibus. tes declaranlur, per quatuor lectiones in caslrisDo-
Antiqui patres in omni opere Deum invocabant, mini vigilantes demonstrantur, per Responsoria aia-
sed et gentiles Deum in minimis etiam rebus invo- critas laborantiura denotaiur. Notandum quod hic
candum ceiisebant.pdeo nos onines horas per ver- divini servitii ordiiialor a psalnio Domine in virlute
suin Deus in adjutorium incipimus, ut in omni ttta (Psal. xx), qui de pacc Ecclesiae conslat, in-
aclione divinum auxilium invoecmus. Yersus Me- coapit, etreliquos, qui passionem Christi sonant, in
mor fui in nocle tempus ante legem designat, quo ofiicio conclusit. Doniinus enim in cruce a Deus
[;atriarch_e in nocte ignoranlise nominis Dominime- Deus mev.s, respicc inccepit, et ita decem psalmos
 025 GEMMAANIM_£.— LIB. II. 620
cantans in versu. Iti manas luas cqmmendospiriium A. L-lutiua cum jucundilate luxerunt, et Deum, qui fecit
' meum
(Psal. xxi) finivit. Hoc idcirco in nocte Do- ea, dulci harmonia laudaverunt, scilicet angeli ea
minicaeresui rectionis inslituit, quia nirairum Chri- bora creati sunt, qui et filii Dei vocati sunt, qui mox
stus per passionem ad resurrectionis pacem per- pro creatione niundi magna voce suavi concentu
venit, etEcclesiaepacemper passionera suani contu- conditori jubilaverunt. Quos nos hac hora canentes
lit, Et nos in pace degentes si passionem Chrisli in imitamur, qui astra vesperiina appellamur, quate-
vigiliis nos cruciando imitabimur, in resurrectiorie nus si solem Ghristum pro nobis occidentem laudi-
pace per Christum ditabimur. bus sequamur, per eum ad ortum lueis videlicet in
CAP. XXIX. — De lertio noclurno. resurrectione ad astra matutina perducaniur.
Tertium riocturiium idem vir Dei tribus cs.nticis CAP.XXXIII. — Secunda causa.
attribuit, quia Trinitatem in fide, spe el charitate, Hac hora Dominus populum suum per ffiare Ru-
laudari voluit, Unde eadem cantica cum Alleluia
brum transduxit, et bostes illorum submersit, sicut
cantari instituit, quia laudatores Trinitaiis ad can-
scriptum est: « Facluni est in vigilia malulina Do-
ticum ccelestislselitiaevocare docuit. Deinde quatuor
nsinus per nubem respexit, et ^Sgyplios interfecit
Iectionesde Evangelio legi prsecepit, quia Christi
(Exod.- xiv). t Ea hora qua illi sunt in mari et in
vigiles per doctrinam in
quatuor Evangeliorum qua- [. nube
tuor virtiilibus munitos monuit, ut videlicet in di- baptizaU, sunt illi in fluclus prsecipitati.
vinis et humanis sinl prudentes, in adversis et pro- CAP.XXXIV. — Tertia causa.
speris fortes, in Dei servilio solvendo et prselatis Hac hora Christus vielqr a morte resurrexit, et
obediendo jussum omnibus aciibus suis temperati, diem nobis ab inferis revexit, et populum sanguine
his quatuor etiam subjungunt, sihsec omnia alacri- suo redemptum a regno tyranni reduxit, et bostes.
ter peragunt. Post bsec constituit Deo dilectus can- eorum baralbro iminersit.
tari: Te Dettm iaudamns, quatenus nil sibi iu bis CAP.XXXV. •—Quurta cattsa.
omnibus ascribant, sed cuncta divina; laudi attri- Hac hora in fiue mundi justi a somrio mortis evi-
buant, se vero inutiles servos dicant. Per Te Deum dum de nocle liujus muudi ad lucem
laudamus etiara ille cantus inlelligitur qui peracto- gilabunt,
sefernse claritatis transmigrabunt, Tempus' igitur
opere aboperariis prse gatidio canitur. Deinde Evan-
vita seterna noctis, quod ante nocturiium prsecedit, pisefert illud
gelium legi prsecipilur; per quod pro-
denarius tempus raortis quod ante legem praecessit. Noctur-
mittitur, quod intelligitur qui operariis post nus vero. illud tempus expj-imit
iaborem dabitur; per bymnum Te decet laus, qui ad quo populus sub
extremum canitur, illa ultima gralulatio accipitur. ,-. ^ lege Dominumcoluit. MaluUnalis autem hora, cum
lux appropinqual, tempus a Ghristi resurrectione
quando, percepto vitaedenario, in Domiho exsultant,
ad de vhiea ad eis usque in iine mundi demoiistrat, quo Ecclesia dile-
quoddelabore requiem, patriam cto suo canticum cantat, Psalmi nempe qui bic cate.
ire licet. tantur utrumque exprimei-e conantur, et tempus
CAP.XXX. — Deinclinalionibus.
Dum ecciesiaiii iugredientes ad alfcareinclinamus, legis, ut quod velut umbra prsecessit, et tempus gratisej
quod lux visitanter postea fulsit.
quasi regeni milites adoramus. -rF.terniquippeRegis
inililes sumus, cui semper in prociiiclu specialis CAP.XXXYI. — t Bominus rcgnavit. i Psalmus i
laudum Dominicm
militiseadsumus. Cuni autem ad Orienlemet Occi-
denlem inclinamus, Deum ubique prsesentem nos Primus itaquepsalmus, Dotninus regnavit, illud
adorare monslranius. Quem ita rationali motu ab tempus Iegis innuit quo Dominus post liberationsm
ortu nostrse nativitatis usque ad occasum mortis populi sui super eunidem populum regnavit, et ei
sequi debemus, sicut coelumab Oriente in Occiden- quasi rex legem Servandam constituit, decorem
tefti naturali revolutione ferri videmus. Quodmona- induit, dum in mirabili tabernaculo coli voluil,
chi expressius designanl, qui se loto corpore ab "r Tempus quoque gralite exprimit, quo Dominus
Oriente in Oceidentein'gyr-ant. post redemptionem populi sui a morte resurgens
CAP.XXXI. — iYo(a dignilatem quw in matutinis per mundum regnavit, et decorcm immorfcalitatis.
Laudibus est. induit.
Apua gentiles dii infernales dicebantur Manes, CAP.-XXXYH. — lubilate:
eo quod mane diem terris emitterent, quem lota no- Secundus psalmus, JMr>./a_e,.illudtempus umbrse
cte quasi inclusum retinerent (122). kManibus ergoi oslendit quo populus Domini et oves pascuse ejus
mane, id est bonum, dicitur, eo quod nil melius lu- portas ejus, id est terram repromissionis, in confes-
ce videatur. A mane autem dicitur malutina, quasii sione intravil, et eiomnis illa terra jubilavit,,eique
laus Deo pro luce exbibiia. in laelitia serviyit. Tcmpus etiam gralise depromit,
CAP. XXXII. — Prima causa. quo Ecclesia fidem Cbristi recepit, ct ad praedica-
Haiic horam ea de causa canimus, quod hac ho-- tionem apostolorum jubilavit omnis terra, et Donii-
ra mundum creatum credimus; bac hora asfcrama- no servivit in Isetitia..

(i22)Vit!eM. Varroiiem,De ling.Lat., etFestum,

C27 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 623
CAP.XXXVIII.— Deus, Deus metts. A Domine dicitur, et Ecclesiae resurrectio expii-
Tertius psalmus, Deus, Deus meus, ud le de luce mitur.
vigUo, ilhid tempus umbrse indicat quo, devictis CAP. XLIV. — De cantieo t Benedicius Dctis. t
bostibus sttli Salomone, in pacepopulus tripudiabat, Per canticum atiiem Benedicius,quod illucescente
quando in velamento templi exsultabat, et rcx om- die cantatnr, adventus verse Iucis Chrisli in bunc
nisque populus in Deo-jurans eum laudabat. mundum designatur, quod Zacharias ei obviam
cantavit, qaando plebem suam inlioc mundo visi-
CAP.XXXIX. — Deus misereatur noslri.
tavit, et sedentes in tenebris et umbra mortis inferni
Huic psalmo alius, scilicet, Deus misereatur nosiri, illuminavit, e£ illtid fcempusreprsesentat, quo in ul-
sttb uno 'Gioria Patri copulatur, quia regnum Juda timis Ghristus splendor selejTisegloria; et sol justi-
ct regiiura Isi-ael in una Tege sociatur. Terapus tise adventus sui ortu orbem illustrat, et Eeclesia er
eUam gratise exprimit, quo, sedafa perseculione, obviam rapfa tetabunda laudesjubilai; qtiani spoii"
Ecclesia pacem recepit. Ideo autem de luce ad Do- sus suus visitat, et diu in ter.ebris.hujus, mundi ser
iiiiijum vigilal, et in matutinis in eo medilatur, quia dentem sua claritate illaminat.
ei adjutor exslilerat. Rex vero Constantinus in Deo CAP, XLV. — De orcttioneet snffragiis,
lse!atur, per quem omnis Ecclesia iu Cbristo jurans U Ore.tionequae sequitur, illa ultima bencdictio, Ve-
pace gratulatur, dura os baereticorum iniqua lo- nite, benedicli Patris mei (Maith. xxv), intelligitur.
quentium obstruitur. Alius psalmus, Deits miserea- Suffragia sanctorum, quae postea canuntur, sunt
turnoslri; Imic sub uno Glcria Patri adjungitur, multa; mansiones in domo Patris, in quas singuli
quia Judaicus populus Ecclesiceadhuc in uua. iide- pno meritis introducuntur. Ideo in Domiiiicadie bse
assoeiabinir. laudes canuntur, quia per fldem resarrectionis Cliri-
CAP.XL.— Benediciie omniq opera Demini Bomino. sti hnec gaudia justis in resurrectione dabuntur.
Canlicimi Bencdicile, quod sibi quintus locus Ideo etiam infra Pascha frequentantur, quia rcsur-
ascribit, illud iempus umbrse iunuit, quo quinta rectionis Christi et nostrae tempus rcprresentattir
a.tale Nabucbodonosor tres pueros iu caininum ignis per eas. Ideo vero baec in festis sanctorum canian-
jjiisit, iu quo angelus eos resolvens euindein hym- tur, quia saneti nune in gaudio, quod iu resurre-
jiuni cum eis eecinit. lllud quoque tempus expiimi- ctione dupliciter percepturi sa-nt, gratulantur.
tttr quo Antichristus tres partes mundi, Asiam, Afri- llanc eamdeni sigiiiiicationern.et sarictu-sBencdiclus.
i-am, Ettropam, a tribus iiliis Noe genitas in cami- in ordinatione sui officiiexpressit, hoc solo-mutato,
nnra tiibulationis missuiMs dicitur. Unde et sine rQ quod Deus miserealur in priniis ob honorem s£Jic'a>
Gloria Pairi canitur, quia tunc omnis laus Ecclesise Trinitatis cantari jussit.
clauditur. GAP.XLYI. — De privaiis nociibus.
CAP. XLI.— c.Laudate Domimtm de cmlis * et In Dominica nocte celebravimiis nostram-libera-
( Cantaic, t .1 t Lattdate, s si<6 iino c Gloria tionem, et angeioruin cosequalilatem; in privatis
Patri. !• noctibus commerooramus nostti exsilii servittitein.
Latidale Dominttmdc ccelis illud tempus umbra A.quo enini quis superalur, illius et servus vocalar.
denuntiat quo populus a Babylone reversus templum Diabolus autem lnmianum genus in pi-imoparenle.
Domino rescdificabat, ct illud lempus ostendil quo- devicit, et durae seniluti subjecil, Ut ergo"ab hac
Eeclesia, occiso AnUcbrislo, Doroinum laudabit, servitute[liberi] fiamus,diviiioservitionocliiniisho-
efcper tercorero lapsos in domurn Dei poenitentia ris insudemus, ut a nocte bujus vitse adajfcernamlu-
j-estaurabit, iii tres Psalmi ideo sub uno Gtoria cemperveniamus.Yerumtamen quia nosfcramserviiis-
Pairi psalluniur, quia tune Christiani, Jttdwi ei tem per sex reiates mundi extendi deploramus, ideo
Gentiles, in una religione Domiiiuni iaudare no- sex rioelibusbeiidoniada' hoc officium celebramus.
scunlur. CAP.XLVH. — De-duodccimhoris.
CAP.XLII. — De liymno. Et quia nocti duodecim lioras ascribinius, ideo-
Hymuus illud tempus umbrse exprimit quo Judas duodecim psalmos canimus, qualenus qui dnodeciro.
Macliabaeusdedicalo templo pro victoria bymnum mensibus anni servitute detinemur, per doclrinam,
Doniino ctim populo ceciuit, et illud tempus innuit duodecim apostolorum liberfali donemur.
quo Ecclesia pro victoria de Aiitichristo bymnum CAP.XLVIII. — De sex aniiphonis svper voclurnum.
Domino canet. Ideo autem sex antiphonas cantamus, ut per sex
CAP.XLIH. — De cctpituto. opera Evangelii de noctc mortis ad lucem Chris.ura
Capitulum, quod a sacerdote dicilur, est angeli transeanms. Quaesex o])era sunl, esurieniem cibare,
legatio, qua praecursor Chrisli Zacbarise repromitti- sitientem potare, niidum veslire, hospitem colligere,
lur, et ulliinam boram denuntial, qua nqyissima infirmum visitare et carceratitm redimere.
tuba angeli morluos ad vitam excital. Versus qui CAP.XLIX. — Viginti qtialtior horm.
sequitur, Dominus regnavil, declaral quod sicut Sol quoque totum munduin superius et inferius
Cbristus post resurreclionem in Ecclesia regnavit, iuler diem et noctem, hoe est xxiv boris peiiustrat,
ifa post generalem resurrectionem in omnibusele- et prsesentesquidem stellas sibi in die lumine suo
clis regnabit. A quibusdam versus in mafitinis obscuraf, absentes vero in nocle illuminat. Qui &o~
6St GEMMAANBLE.—LIB. II. 650
lem juslitise Christum prsefigurat, quibunc mundum -A A tribuitur-, tertius psalmus de diiectione Dei canitur,
Buperius quasi in die illustrabat, dum prsesentia in quem silitanima nostra, cujus nos poenitentcs
sua doclrinis et miraculis illum illuminabat. Infe- suscepit dextera.
rius vero quasi in nocte eum irradiavit, dum morte CAP. LIII. — Detts misereatur nostri.
sua, sedentes in tenebris et umbra mortis visitavit,.. In sequenti psalmo Deus misereatur nostri, dilectio,
Qui stellas praesentes velat in die, dum sanctos in. proximl subjungiiur, in quo vuItumDei super nos,
gloria suaeprsesCntisea mundi teriebris celat. Stellas. illumihari, et salutare Dei in omnibus gei.tibus
ei-go innqcfce absens illnminat, quia justos ia nocte cognosci poscitur. Hi duo psalmi ideo sub uno Glo-
hujus vitce illustrat, riaz Patri psalluntur, quia. prsecepta geminae dile-
CAP. L. —• De'duodecimpsalmis. clionis in una Clirisfiana professione peragunlur. fn
In nocte ergo duodecim psaknos, et in die tolidem psalmo quoque,"DeMs,- Deus meus, expnmilur Cbrisli
psallimus, quotiioris stellas a sole undique versuih divinitas, cujus misericordia melior est super vitas.
illtiminari diximus^ quatenus nos Christiani in ba- In Deits misereatur ejus humanitas, per quam illu_-
ptismale slellae facli ab aeterno sole in omril hora minatur nostra fragilitas. Et quia hse duse substan-,
illurainejJiur, si Dominum in omni tempore benedi-. liaein una persona Chrisli venerantur, ideo hi duo.
ccntes veneremur. Ef quia-peccato devicti serviluli . psalmi sub uno Gloria Pairi cantantur ; et quia in
sumus addicti, efc-in sudore vultus iiostri oportet fide litfjus nominis pcenitentes salvantur , per hos
pane vesei (Gen. m), ideo solemus in die necessaria etiam duos psalmos. fides et operatio intelliguntur,
operari. In nocte vero, quando nullus potest operari,. per quam conversi libertatem yenise consequuntur.
i.n vigiliis «xctibamus, ut eo. revertente a nupliis Et quia per sex opera miseiicordiseserviiibertateni
cuin eo ad libertatis jura redeanius. Ideo etiam tres spiritus adipiscuntur, ideo sex eantlca vicfcoria;per
lecfciones legimus, quia tres vigilias posuit Domi- sex dies.canuntur.
nus : Si, inquit, in prima, si in secunda, si in tertia Confttebof, -....-.
vigilia venerit, et ila inveneril, beati sunt servi illi. In priinq cantico : Confitebor, cum Isaia exsulta--
(Luc-,xn), quse tres vigllisetres selates boroinis pue- inus (Isa. xn); quia, sicut ille infideleni populum,
fiiiam, juventutem, senectutem significanP,m quibus, ita nos peccata superavimus, et Dominus, qui pro-.
cuncli ilominum in bonis operibus pervigiles prae- jiter.peccata nobis erat iratus, propter pcenitcntiam
stolari jubemtir. Tres ergo lectiones legimus, cum est nobis cOnciliatus.
in fide Trinitatis in tribus aelatiljus alterutrum di-. Ego dixi in dimtdio dierum.
vinum opus inslruimtis. Tria responsoria, cantaT.|, „r In secundo , Ego dixi, cum "Ezechia gaudemus
mus, cum Trinitalem fide, spe, charitale glorifica- (Ezech. xxxvni); quia, sicut ille mortem corporis,
n?us. Psalmi quoque pro prima vigilia , lectioncs,- . ita nos mortem animse evasinius ; ideo gratularido
"
pro secunda, Responsoria pro-terlia; inatulinm Lau-. canimus,vF/i)eiis, confilebilur libi, smitet.ego hodie.
des pro quarla vigilia noctis, quasi pro debito sol- Exsullavii.
v.untur. Sanctus etiam, Benedictus in.eadeiii signifi- In tertio : Exsullavii cor, cum Anna tripudia-
caUone duodecim psalmoset. tres .lectiones in priva-. . mus (I. Re_7.11);quia, sicut illa aemulani suam, ita
tis noctibus instiluit; hoc tantum mutato quod le- nos earnero nobis adversauiem devicimus : unde
cfiones psalmis interposuit, quia.hsec videlicet me- gaudendo dicimus : Exsultavit cor meum in Domino,
dia nocte agi voluit. qui carnem in.vit.iis mortificat.etanimam in virtu--
CAP. LI. — De privalis noclibus et de Laudikus tibus yivificat, - .
citm cantamus c Miserere mei, Deus. t Canlemus.
Nox quse pr&cessit vitam nostram in.peccatis ex- In quarto : Canlemus Domino, cuffi populq Israel
pressit; noclurnale auteni officiuni nostri exsilii ser- lastamur (Exod. xv); quia, sicut ille, Pharaonem et
vitium.In matulinis Laudibus jam ad libertatem per .$gypliosperMoysen,ita nos diabolum et da;hi.&nes
poeiiiientiam tendimus, duni cantamus : Misetxre E D.per Christum subterfugimus : unde laeiabundi re-
mei Deus. Et quia.per poenitenUam de lenebris mor- -' sultamus : Cantemus Domino gloriose.
tis ad lucem vitse tiansitur, ideo in seeundo psalmo Domine, audivi.
per singulas ferias mane concinitur, ut in Verba In quinfco: Domine, audivi, cum Habacuc gratula -
mea-: Mane- asiabo, et mane exaudies vocem me.am. mur (Habac. 111);quia, sicut ille cura populo Baby-
(Psal. v); in : Judicu me, Deus ; Emille lucem tuum lonem, ita nos peccalorum confusionem eVasimus,
(Psai. XLII); in : Te decel. Iiymnus, Deus; Exitus et diabolum per .co.rn.ua crucis superatum exsulta
inaliaini, et vespere delectabis (Psai. LXIV); in : mus, qui ante pedes Doroini est egressus.
Domine, refugium; Mane floreat et Mane repleli stt Audit,e,-cmli.
tiius misericordia iua(Psal. LXXSIX);ih : Domine, In sextq : AudiJe, cmli, cum Moyse hilarescimiis.
exaudi; Auditam fac miiti niane misericordium luam (Deut, xxxii);.quia, sicut ille devictis liostibus ler-
(Psal. CXLII); i0 : Bonum esl confiteri, et ad annuiir ram repromissionis, ita nos devicUs vitiis.etpecca-.
tiandum mane misericordiam tttaiii (Psal. LXXXXI). fis promissam indulgentiam reeepimus ; et Domino
CAP. LII. — Deus, Detis meus. carriien canimus, qui Vindictam In hostes retribuit,
Q-.iia vero per chari.tatem remissio peccatoruni. - efcpropitius eritterrsepoptili sui-.
 C5. HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS II!. — LITURGICA. 652
Benedicite. A nioj-te per fidem sar.ctae Trinitalis. Tertia die, se-
Porro iu septimo : Benedicite, omnia, cum lribus gregavil Dens terram a- mari, boc esl Ecclesiaiu a
pueris li itiiupharous (Dan. m); quia, sicut illi Na- Synagoga.
bucbodonosor et eaminum ighis, ita nos diabolum Feria qitaria.
et inferni incendium evasimus. Ideo cum omr.i crea- . Quarta selate est Anna amara, semula eius repii-
tura Domini benedieimus, quia in resurrecUone diata. Ideo quarta feria psallitur ejus canticum,
aeternas flammas superabimus. quia per quatuor Evangelia est electa Ecclesia, Sy-
Laudate Dominum de cmlis. nagoga abjeeta. Quarta die, factus est sol et luna et
Deinde : Laudate Dominum eaniinus ( Psal. sidera. Chrislus est sol, Ecclesia luna, sancti sunt
CXLVIII), quia triurophum devitiis meiuimus ; quein stellse.
triumphum per hymnum exprimimus. Feria quinla.
Capilulum. Quinta setate, liberavit Dominus popu.iim suttm a
Capitulum vero nos consolatur, dum sacerdos in Babylone.Ideo quinta feria reeitatur cantieum quod
persona Domini nosvigilare, et stare in fide borta- ceciiierunt filii Israel, cura liberati sunt a Pbaraone
tur. in riiari Rubro post paschalem agnuro. Feria quinta,
De versu. Jj tradidit Dominus corpus suura, quo liberavit popu-
JJ
De qua nos consolatione plaudimus, dumversum lum suum a diabolo. Quinta die, fecit Deus de aquis
iios fepleti sumiis mane - misericordia ina (Psai. volucreset pisces; volucres in aera sustulit, pisces
LXXXIX) dicimus. Hinc jam libertate recepta in gau- in aquis reliquit, quia per quinque vulnera sua ju-
dium prorumpimus, quia Liberatori nostro grates stos ad alta levat, impios ad ima daninat.
referimus ita dicentes. Sexta feria.
Benedictus. Sexta die, creavit Deus Iiominem; sexta tetate
Benedictus Dominus Deus Israei (Luc. i), quia crucilixus est Chrisius. Ideo sexta feria caiitatur
nos in peccatls visitavit, redemptlonem per poeni- canticum de passione, ubi dicitur : Cornua in ma-
tentiam fecit, de manii inimicorum liberavit, scien- nibiis ejus (Habac. m), id est bracbia crucis, quia
tiam salutis in remissionem peccatorum per viscera eadem die passus est Dominus.
jnisericordise dedit, de morte illuminatos in viam Sabbaio.
pacis direxit. Sabbato, requicvil Deusab omnibus operibus suis.
De oratione. Ideo Sabbato canitur cantlcum : Audite cmli (Deut.
Oratio, quam sacerdos dicit, est indulgenlia quam xxxn), quod datum est filiis Isi'ael post laborem -
Dominus ad se reversis tribuit. C ifineris, cum jam intrarent terram repromissionis.
De sanclo Benedicto. Ita m septima a;tate post laborem hujus mundi dabit
Sanctus quoque Benedictus servos peccatorum Dominus requiem sanctis.
per poenitentiam, libertatem, et victoj-iae lsetitiam De Benedictus.
adipisci docuit, qui pene eosdem, tamen totidem Appropinquante luce, Benediaus ad laudes canta-
psalmos et eadem caiitica per easdem ferias in ea- lur (Lirc. i), quia per illud canticum noslra nobis
dem sigmlicaiione insiiluit. lux annuntiatur.
De seplem cauttcis. De Magnificat.
Septem cantica in bebdomada canuntur, quia Ad Vesperas Magniftcat seilicet in fine diei canta-
per septem dona Spiritus sancti mundus salvatur. tur, quia in fine mundi Deus superbos disperdct, et
Dominica die. humiles exaltabit.
Dominica die canilur Benedicile omnia opera (Dan. De t JYIHIC dimiitis i cantico Shneonis.
iij); quia prima aelatecreavit Deus omnia, et eadem Ad Completoiium Nttnc dimiitis (Luc. n.) can-
ciic per resurrectionem Christi iunovata sunt om-
talur, quia post judicium sancti in pace introdu-
nia. D ceutur.
Feria prima.
Priraa die, creavit Detts lucem, et bac die omnia Dc Itoris et temportotts.
o.d laudem Dei admonentur, quia omnia illustrata Sepfcemboras canonieas in die quasi ex dcbito
sunt a luce. canimus pro septem gradibus quos a seplilornii
Feria secunda. Spiritu suscepimus. Formam aulein habemus al)
Secunda setate conligit diluviuni, quod significat apostolis et aliis sanclis, ut septies in die Creatorem
nostrum laudemus, quatenus in domo cjus cum
baptismum, Secunda die canitur canticum de ba~
eum in saeeulum saeculilaudare valeamus.
ptismo, ut ilji: Huurieiis aquas (Isd. xn) , et feria angelis
secunda Christus baptizalus traditur. Secunda die, Quilibet autem dies leprsesenlat nobjs totum hujus
creavit Deus cmium, et separavit aquas ab aquis, ita sseculi lempus, in qud diversis horis in vinea Domini
laboramus.
per baptismum incredulos a fidelibus.
Feria terlia. De Malutino tempore.
Tertia setate liberatus est lsaac a morte, quia Ve- Malutina illud tempus nobis memorat quo primi
rus Isaac, id est Christus, liberavit populum suum a parentes Deum in paradiso laudabanl.
653 GEMMAANDI_£. — LIB. II. 65i
Be Prima. JA ideo Nonam cantamus. In vespere est de cruce de-
Prima illud tempus indical quo Abel, Enocb et positus, idcirco Vesperam-psallimus. Iu iiivediciest
aiii justi, Deo laudes solvebant. sepullus, ideo completoriumcanimus.
iDe Tertia. CAP.LYI. — De noeiurnalibus koris.
Tertia illud tempus insinuat quo Noe et alii de Noetui'na ejjim hora Domiuus irifernum spoliavit,
arca egressi Deum benedicebant, niatutina victor de niorte remeavit, Prima Mari.e
De Sexla.. apparuit. Terlia duabus a monumento euntibus ob-
Sexta illud tempus denuntiat quo Abraham et viavit. Sexla Jacobo, Noita Petro, Vespera duobus
alii patriarchse Deum glorificabant. , aiubulantibus ih EmmaUsse manifestavit;: Comple?
De Nona. iorio cum apostolis manducavit.
. Nona illud tempus demonstrat quo prophetse CAP.LYII. — jDehoris diei ct nociis.
sub lege Deum magnificabant, In nocte hihilominus Petrus negalione ploravit,
De Vesperis. qui postea tota nocte in piscando lalioravit. In mane
Vespera illud tempus revocat quo apostoli et ilio- Christus in littore stelit, rete piscibus implevit.
rum sequaces Deo hymnizabant, Prima hoi-a cum septem comedit, Petro oves suas
De Comptelorio. "
eOmmisit. Tertia -Irora Spirilus sanctus super crc-
Complelorium illud tempus monet quo irtnovissi- dentes desceridit. Sexta cum undecim Domiuus
mo sub Antiehristo justi Deo gratias referent. recubuit. Nona eis videtitibus coelos ascendit. In
CAP. LIY. — De horiset mtalibus, Vespera vero ante passionem cum eis coenavit,
Dies etiam repraesentat nobis vitam uniuscujus- corpus suum tradidit. Completoriopro eis Patrem
que, quo diversis setalibus, quasi diversis horis, do- oravit.
cetur ex lege Domini quasi in vinea laborare (Matllt. • CAP.LVIII. — De prima Dominicis diebus.
xx). Ergo per Malulinam commemoramus infan- In Dominica die novem psalmos ad Primam psal-
tiam, in qua quasi de nocte ad diem orti sumus, limus, quatenus cum novem /ordinibus angelorum
dum de matribus ih hunc mundura nati sumus. in gaudio resurreclionis Tiinitatem laudare possi-
Juste itaque in bac bora Deum laudamus, qua de mus. In primis quinque psalmis de passione Christi
nocte erroris ad lucem veritatls in baptisrao nos caulamus, quia Christunl per quinque partilam pas-
renatos exsultamus. Per Primam pueritiam recoli- sionem ad resurreeiionis gloriaffi pervenisse signifi-
mus, quasetale libros discere coepimus. Merito ergo camus. Quem si nunc imitari volumus, in resur-
in bac bora laudes Deo solvimus, qua ejus servilio . reclione ei coiiregnabimus. Deinde quatuor subjun-
ijMbuii SIHBUS.Psr Tertiam, adulescentiam recolli- gimus, quia Ecclesiam ih quatuor partes mundi per
gimus, qua ordines suscepimus. Juste in hac liofa quatuor Evangelia BeKai lauti-are pr®uix-aiuu=,Per
Deum gloriiicamus, qua ejus ministris associati Deus, in nomine tuo erroris desertionem, per Con-
siimus. Per Sextam juventutem innuimus , qua ad fitemini laudis confessionem, pcr Beali immacalati
diaconattis vel presbyteratus graduffi promoli su- legis Dei operationem, per Rclribue animse vivifica-
mus. Et in bac ergo hora hon incongrue Deum be- tionem exprimimus, per Quicunque vult fidem no-
nedicimus, qua duces et magistri populorum electi stram depromimus, in qua reliqua omnia coiicludi-
sutnus. Per Nonam senectutem notamus, qua ple- mus, et per quam angelis associari credimus.
rique ex clero ecclesiaslicas dignilates quasi gra- CAV.LIX. — De fide quatuor tcmporibus ediia.
viora vinese pondera subimus. Convenit ilaque nos Fidem catholicam quatuor temporibus editam iino
in hac bora Deum magnificare, qua nos voluit super roboratam Ecclesia calholica recipit, et in qualuor
plebem suam exaltare. In Vespera decrepitam duci- mundi climatibus inviolabiliter custodit. Primo
musad niemoriam, qua plurimi ex nobis ad melioris Symbolum apostolorum, scilicet Credo in Deum,
vitse conversationem in prirais venimus, qui quasi fundamentum sibi ponit, duni bocquotidie in prin-
tota die in foro oliosi stefcimus (Matth. ____),duih £_-vcipio diei, et in principio borarum, scilieet ad Pri-
toia vitairi vanitate viximus. In hacliora decelnos mani canit ; per hsec opera sua consummat, dum
Deum laudibus extollere, qua nos dignatus est suis ' hoc ad Compleloriumrecitat. Deinde fidem Credo in
laudatoribus adjuugere. Per Completoriumfinenivitae Deum Palrein, quse in synodis legilur, quamque
nostrae retractanius, quo per confessionem et poeni- Nicaenasynodus edidit. Tertio lidem Credo in unmn
tentiam salvari speramus. in conventu populi ad missam modulatur, quoeper
CAP.LY. — Idem de lioris diei. Constanlinopolitanum concilium propalalur. Quarto
Per diurna quoque et nocturna officia celebrat fidem Quicunque vtilt quotidie ad primam ilerat,
Ecclesia Cliristi mysteria. In nocte est Christus pro quam Afcbanasius Alexandrinus episcopus rogalu
nobis comprehensus, ideo in nocle nocturnum Theodosii impei-atoris edidit; perreliquas boras co-
psallimus. Mane esl illusus, ideo Matutinam cani- lilur sancta Trinitas.
nius. Prima hora est gentibus tiaditus, ideo Pri- . GAP.LX. — De Prima in privalis diebus.
mam canlamus. Tertia bora est ilagellatus, idcirco In privatis diebus imitamur in diuruo.officio ope-
Terliam psailimus. Sexta liora esl CrucifixUs, pro- rarios in vinea laborantes, et diversis horis ad ex-
merea Sextam canimus. Nona bora inortuus.esf, colendam vineam intrantes (Matth. xx). Porro
 635 IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. - 630
sacerdos qtiiincipit iinitaturopilionem, ovestotadie A J< quia fide coi'da sua purificant, quseprava opera nia-
inclusas mane in pascua ejicientem. Grex ovium culaverant,
est plebsChristiana, pastJitaDomiiiiniandata. Itinera Dc « Credo in Deum. i
vero obsident bestiae gregi Dei inimicse. In una Ideo autem Credo in Deum occulte dicitur, quia
na.mque parte leo rugiens circuit qumrens qucm de- occulta poenitentia occulte peccantibus injungi-
voret (1 Petr. v); in allera draco iiisidians deviantes tur.
veneno iuterimit, aberrantes avide deglulil. Ilinc De precibus et confessione.
luptis irriiens rapit, et oves dispergit, In.de ursus Idcirco eliam preces, et confessio, et oratio,
invadens lacerai gregem et dissipal. Unde pastor scquuntur, quia per tales bucfcus poenitenfcesin
Deus, in adjutoriuni nieiim clainat, qtiatemts ovile communionem recipiuntur. Ob hanc etiam cau-
bsee pericula evadat. Oves autem pascuse-Domini in sam septem poeniteiitiales psalmi ac litanise ca-
'hymiio summum pastorem invocaut, uti eas in nuntur.
diurnis, actibus a nocentibus cuslodiat. De capitulo e Preliosa in conspeciu, t
CAP.LXI. — De.us, in nomine luo._ Solent pastoi'es loca mutare, et greges ad alia
Deinde per psaimum Deus in nomine ttto iter ar- pascua minare. Hoc religiosi imitanlur, dum prsela-
ripiunt, et Dominum in virlute sua se a periculo B I tttni de ecclesia sequentes in capilulum congregan-
liberare petunt, quoniam alieni eis iiisurrexerunt, tur ; ibi Dei animalibus sal ad lambendum datur,
et fortes animas eorum qtisesieiuut, ut Deus iii vir- tstiin eis in Martyrologio passio vel viia sanciorum
tute sua illos dispei-gat, el eas cx onuiiuni tribula- proniinliatur. Opilio vero eis quasi pabulum pouit,
tione eripiat, titini per versum Preiiosa patientiam sanctorum
Beali immaculaii in via. proponit. Deinde divinum auxilium ter per Deus, in
Per Beati immaculali (Psal. cxvm) vineam, qua; adjulorium invoeat, ut grex Dei periculum anima-
est Chrisliana religio, ingrediuntur, et in pascua rum evadat. Deinde quasi ovile benedicit, dura eos
vise , scilicet in lege Domini pascunlur. In qua dirigi- et- sanctificari in lege Dei poscit, Post bsec
iinpigj-e operanlur, dum testimonia Dei scru- lectione i'cficiuntur-, et tunc siuguli in opera quasi
taiilur. vincse cullores diriguiitur.
Retribue. De T-ertia.
In hac fortiler laborant, dum in Retribue mir.ibi- Dtim T-ertia caulatur, quasi a novis operariis i;i.
lia de lege Dei considerant. Hanc summopere vinea laboratur.
excolunl, dum fidem suam in Quicttnque vult cx- DeSexta.
ponunt. Per legem Domini, id est dilectionein, ad Dum Sexta canilur quasi ab aliis laLor susci-
palriam revertimur; per psalmum Deus, in nomine pilur.
ttio ad iier pneeinginmr; per psalmum Beati De Nona.
immacttlaii dilectio Dei, per Retribue dileclio proxi- Dum nona canitur et psallitur, quasi iterum ab_
ini accipitur. aliis onus suscipitur. In Vesperadenarius. recipitur.
De < Qiiicunque vuit salvus esse. s Terlia, Sexta, ct Nona, ideo teriiispsalmiscelebraii-
Quicunque item fides etirsum nostrum expri- lur, quia in his tribus horisTiinitas veneratur. Sed
niit: per fidem enim ambulamus ut ad speciem qua;rilur, cum Prhna..dicatur, cur Tertia et non
parveniamus. potius secunda sequatur. Item cum Tertia ponalur,
Dc capitulo. cur deinde Sexla et non quarta vel quinla dicatur.
In capilulo paterfamilias operarios consolatur, Itemque cur SexicunNona, et 11011 magisseptima vel
quia omnis qui nomen Domini invocaverit salvalur. ociava prosequatur. Sciendum estquotl dies induo-
Unde alacres in responsorio fidem iferanl, et cum decini boras dividitur, el pro unaquaque Ii0!'au!ium
Petro Chrislum filium Dei vivi invocant. Quem in capilulum de psalmo Beaii immacutati, concinitur.
\-ers\i, Exsurge,Domine (Matih. xvi), se adjuvareiii j) rj Pro Prhna hora Beati immacutati, pro secunda,
incoeptoopere postulant. Relribue: pro Tcrlia, Lcgem pone; pro quarta,
De c Kyrie elcison. i . Memoresio; pro quinta Bonitatcm; pro Sexta, De-
Kyrie eleison el Cltriste eleison, quod sequitur, ob fecit; pro septima, Quomodo dilexi; pro octava,
ties causas dicitur : Primo, ut superflua cogilatio, Iniquos odio; pro Nonu, Mirabilia; pro deciina,
qure psallentibus obrepsifc,dimillatur; secundo, ut Ctamavi; pro undeciffia, Principcs ; per huuc psal-
sequens oratio sacerdolis- exaudiatur; terlio, ut nium lex Dci, id est charitas nobis pionuntialur, in
Dominica oratio, quasi quadam prsefaliuncula or- qua operarii pro aeterna vila quolidie operantur.
nata, intenlius dicalur. Quse itieo silenter dicilur, Unde et in singulis capitulis aliquid de lecjememo-
quia Deo in ea loquimur, qui non verba setl cor ratur, quia per hanc solam quasi per regiam viam
intuetur. Cujusuliiina pars ideo aperte dicitur, ut superna patj-ia iniratur.
ab omnibus conuimelur. Per duos verSus, scilicet De i Beati immactdati. i
Vivet aninta, et Erravi sicut bvis, pcenitentes intelli- In Beaii immaculaii dicitur, t qui ambulat in
guntiir, qui per pastorem velut oves errantes ad lcge; ? in Retribue, < Consideravi mirabilia de lege
grcgcm reducuntur. Qtti niox Symbolum recifaul, tua, > et < De lege tua misereremei. i In Leqem.
 "
657 GEMMAANIM_£, — LFB. II. 033
pone, < Scrulabor legera tuam. i In Memor e-sio,A _ plabile faeiamus, et gratiam Doininl nostri obli-
« Alege tua nondeclinav , t et «Dixicustodirelegem neamus,
tuam. > In Bonilatem, < Bonum mihi lex oristui. > De benedicihne cibi; et lectione.
ln Defecit, < Non ut lcx tua. » In Quomodo, <-Di- Consuetudo cibum benedicendi, vel post cibuin
lexi Iegem tuani. > In Iniquos, < Legem tuara di- gratias agendi ab ipso Domino coepil, qui quin-
lexi. > In Mirabtlia; < Non custodierunt legem quepauesbenedixit, et post eoenam liymiium dixit.
fuam. > In Clamavi, < Legem tuam non stim obli- Legereautem ad mensam sanclus Augustinus insti-
tus. • In Pnncipes, i Legem autem tuam dilexi, > lituit, qui mentes cuiu corporibus refici vobiit,
et < Lex tua meditatio mea est. > Semper in Tehia quia non in solo pane, sed in verbo Dei hoino vhit
liora offtcium solvitur, quia Trinitas in omuibus (Matth. iv).
colitur. De:ccllalione.
CAP.LXII. — De Vespera. Quod religiosi ad collationem conveniunt, hoc a
Vesperamideo Ecclesia solemniler celebrat, quia sancfis patribus aceeperunt, qui in vesperis solebant
Ahraham et alii patriarcha; anle legcni, sacerdotes iu unum convenire, et de Scripturis insimul eon-
el prophetse sub lege, sacrificia ad vesperam offere- ferre, et" quse ipsi tunc invicem conlulerunt, colla-
Mnv, ei daaij.n.s in vespera eosaans corpus suum R " tiones dicebantur, et hsee his similia ad collationem
discipulis tradebat, Quinque autein psalmi bujus leguutur.
horae quinque vulnera Chrisli significant, qui se CAP.LXIY. — De Complelorioet-de confessionesero
vespera mundi pro nbbis saci-iucabat. Hoc et versus et mane.
insinual, Dirigalur oratio mca sicut incensum in Ad eompletorium ideo confessionem aginius, ut
conspeciu luo. Elevatio manv.ttmmearum sacrificium quidquid in die coromisiraus, diluamus. Ad primam
vespertiuum (Psal. CXL). Duodecima hora dies vero ideo agimus, ut quidquid in noete peccavimus,
clauditur, et operariis jam peraclo opere denarius puniamus. Cotiipteloriuminde dicitur, quod diurna
dabitur (Malth. xx). Finis aulem uniuseujusque iu- servifus nostra per hoc completur. Et quia corpus
telligitur, cum pro transacfa vita merces cuique nostrum in nocle ab bumanis sensibus destituilur,
icdditui-. ideoper banc horam intentiusDeo committitur. ldeo
De quinquepsaimis ad Vesperas. autem quatuor psalmos, quia ex quatuor elemenfis
Ideo quiuque Psalmi canuntur, quia pro labore subsistimus.
quinque sensuum remunerabuntur. Hymnus .qui Deliymno (.Telucis. >
subjungitur, laus victoriae aecipilur; quia sicut illi r-J Per bymntim victoriam de uocturnis illusionihus
post laborem adepta mercede gratulanlur, ita isli post rogamus : per versum nos signaculo divinaecusto-
tlevictum mundum pro aeterna gloria jueundanfcur. diae quasi pupillam oculi sigillamus.
Hos capitulum excilat, ut surgentes venienti Domino De t Nunc dimillis. >
occurrant;, per versum, qui sequiiur, quasi oslium Per Nunc dimitiis pacem et lueem Dei optamus.
pulsant, et sibi aperiri postulant, Accensis auteni De < Paier nosier. >
bojiorum operum lampadibus gaudium Domini sui Per Dominicam orationem el symbolum fidei nos
intrant cum quinque virginibus (Matlh, xxv). ab hostibus firmamtis.
De canlico < Magnificat. •> De « Credo. >
Unde cum canlico sanciae Mariseanima illorum Ad Priroam ideo Pater nosier, et Credo in Deum
Domiiium magnificat, et spirilus illorum in Domir.o dicimus, quia cuncla opera per Christum incipimtis,
exsullal, qui fecit eis magna, cujus misericordia est in quem .credimus. Ad Complelorium eadem dici-
in ssecula. mus, quia diurnas operationes in eo concludimus.
De oralionc. Per complelorium enim, quod tunc canitur cum tlics
Oratio quse sequilur est benedictio qua quisque a a iiocte excipitur, illud tempus nobis ad meraoriam
Domino benedicitur. Cum vespera de prsecedenti die D Dreducitur cuin vita noslra a norte prsecipilur. Idco
caniatur, lunc praesentis vilse tempus denofcatur; per Converle nos incboamus, ut a malis converla-
quia ab initio mundi dies prsecessit, nox setjuebafcuT, nmr, et ira Dei a nobis avertatur. Et quia demeritis
signittcans quod gaudium paradisi prsecessit : raors desperamus, Deum per versum Detts, in adjuiorittm
hoininem, beu! sequebatur. Cum vero de sequenti metimhilende invocamus.
oie celebratur, tuiic fulurre vifcaelaetitia designatur, De Completorio,t Cum invocarem, s
quia a Christi resurrectione nox praecedil;,dies sc- Tunc psalmum Cum invocarem (Psal. iv), qui de
quilur, designans quod post mortem cartiis dies vitae morfceDominiin Sabbato sancto psallitur, cantannis,
tlabitur credentibus. quatenus in morte dormientes in pace, quae est
CAP.LXIII. — De cursu sanctm Marim. Christus, quiescamus. Deinde In-ie, Domine (Psal.
Gursum de sancta Maria vel de omnibus sanctis xxx) scilicet canimus, quem Doininusiii cruce can-
uuila lege.constricii, sed ob devotionem canimus, tavit, cum jam exspirans spiritum in manus patris
ui, quia servi inuliles debitum servitium negligen- commendavit, ut tunc spiiitum nostrum suscipere
tei' persolvimus; inunera amicis D.oinini nostri velit, Hinc Qui habilat (Psal. xc) subjungimus, quem
«jilerimus, ufc-per eos obsequiura nGStrum acce • de teniaiione vel passione Domiffi canimus, qtiate-
639 HONQRHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGiCA. 640
nas tempore nocturno ab aspidis et basilisci lenta- A exprimunt, qui quinta aetate, quasi nona hora, sub
lione Dominus nos erual, et a leonis et draconis in- _legebujus vinese operari insliluerunt.
ftirsione eripiat. Deinde Ecce nunc (Psal. cxxxm) Feria sexla.
psallimus, quafcenusin domo Domini benedici pos- ' Sexto die, Cv.msanclo sanctus eris (Psal. xvn),
sinius. In bymno, capitulo et versu victoriam posci- canitur, in quo Joannes Baplista intelligitur, et
mus, ut in Chrisio, qui vicit muudum, triumpbe- Caelienarrant (Psal. xvm), qui apostolos, atque
nius. In canlico Simeonis pacem rogamus, ut, sicut Exaudiat (Psal. xix), qui martyres designant, qui
Simeon (Luc. n), postquam lumen Cbristum vidit, sexta aetate quasi hora noua hanc vineam excole-
pacem vitse intravit, ita nos post lumen fidei intre- bant.
mus pacem requiei. De horis.
CAP.LXY. — De cursu monacliorum. Ad tres horas, scilicet Tertia, Sexla, Nona, psal-
Quserilur cur sanctus Benedictus aliter mona- mos de quindecim gratlibus cantari statuil [S. Re-
chis horas ordinaverit quam nios Eeclesise babue- nedictus], quia per quindecim gradus cbaritalis Tri-
rit , vel eur prsecipuus apostolicdrum Gregorius boe nitatem adiri docuit. Yesperas quaternis psalmis ce-
sua auctoritate probaverit. Sed sciendum est hoc sa- lebrari decrevit, quia per quatuor Evaugelia uena-
pientissima dispositione provisum, ut puto, a viro B rium adipisci monuit, Completorium tribus psalmis
pleno spiritu omnium justorum, scilicet ut confem- terminari censuit, quia cuncla in fidc, spe, cltaritata
plativa vita, sicut habitu, ita etiam offieioab activa compleri voluit, llunc autem. ordinem psalmorum
discerneretur, -et monastica; disciplinae religio hoc traditur a bealo Ambrosio accepisse. Porro in Domi-
privilegio coinmendaretur. Unde beatus Gregorius nica die de illo psalmo boras instituit, qui legemDei,
oami sapientia prsediius,perpendens virura Deo ple- scilicet charitatem innuit, quia in resurrectione
iium cuncta sub prsedicta significatione ordinasse, Deus, qui est cbaritas, omnibus hic pie in lege per
jurelegiturea sua auetorltate roborasse. Licet enim cbaritatem laboraulibus prsemium et requies erit. Ad
psalmos permutaverit, cuncta taineii sub eadem si- Primam autem quaterna, ad reliquas vero horas no-
gnificatione posuit. Nempe quia sex diebus in hac vena capilula psalluutur, quia per quatuor virlutes
vita, quasi sex setatibus in vinea laboratur, ut sicut ad novena angelorum agmina bic in Cbrislo labo-
in Dominica requies, ila in septima setate denarius rantes perducuntui-.
vita;reeipiatur. Ideo sex diebus psalmos de illis jusiis CAP.LXVII. — De nocltirnis.
ad primam instiluisse consideratur, qui sex ceta- Sicut olim dies a paganis erant idolis dedicati, ita
tibus qtiasi diversis boris in vinea Domiuilaborasse su-iitnunc singuli a Chrisfianis Christo Deo dicati.
ineinorantur (Maith. xx). C Dominica quippe ipse conceptus est. Ideo illa die
CAP.LXVl. •— Prima Dominica. iiocturiiam Bealtts vir (Psal. ljpsaliimus, quia ipse in
Prima quippe die Beattis vir (Psut. j) cuni re- consilio Patris in uterum Virginis abiil, et tanquam
liquis instituit, quia Abel et alios justos dcsiguani, sponsus de tbalamd suo prccessit, In noclurna can-
qui prima tetate quasi niane vineam Domini inlra- tatur : Filius meus es tti, ego hodie genni ie (Psat.
bant, u). Iii Vespera autem: Ante luciferum genid te (Psal.
Feria secunda. cix). Secunda die est baptizatus, ideo ea die noctur-
Secunda die Domine, Detts meus (Psal. vn) cum num, Bominus illuminatio mea (Psal. xxvi) canta-
aliis censuit eantari, qui Noe et illos saroetospraefe- mus. In qua dicitur, Vox Domini sttper aquas (Psal.
riint, qui secunda sefcatequasi tertia bora in viiiea Do- xxvm), dum Paler voce, Filius tactu, Spiritus san-
miui laboraverunt. ctus specie, sanctificabat illas. In Vespera aulem :
Feria lerlia. PlaceboDomino (Psal, cxiv) Filius dicit; et Paler :
Tertia die Exsurge, Domine, non confortelur Itomo Hic est Filitts meiisditeclitsin quo tnihi benecomplu-
(Psal.is.) eanitur, in quoNemrod, quiprimus idolo- cui (Matth. III), sonuit, Tertia die est natus, ideo
latriam instituit, intelligilur : per quem Anticbristus tertia feria noclui'num : Dixi cuslodiam vias meas
cxpiimjlur, qui supra omne, quod dicifcurDeus, cx- (Psal. xxxvm) cantamus, in qua dicitur liolocaustiun
tollitur. Canitur eliam In Domino confido(Psal. x), pro peccalo non poslulasli. Ideo ecce vcnio (Psal.
qui Tbare, et Saicum me fac (Psal. xi), qui Abra- xxxix); et Paler : Erticlavit cor meumverbumbonum
bam demonstrat, quia terlia aelate in hac vinea de- (Psal. xuv). In Yespera auteni : Fial pax in virlute
sudabant. lua (Psal. cxxi), quia pax magna in mundo fuit
Feria quarta. dtira Christus pax nostra venit, qui nobis veram pa-
Quarta die, Usquequo, Domine (Psat. xn), cum cem fecit. Quarta die a Juda proditus. Ideo fsria
rcliquis instituit, qui Joseph et fiiios Israel iu quarta noetuinum, Dixil insipiens (Psal. xin) cani-
rEgypfco peregrinantes insinual, qui quarta ae- mus, quia insipiens Judas dixit : Non esl Dsim
tate velul sexta hora pondtis dici et aestus nor- (ibicl.), sed magnus. De quo ipse in eadera noctui-
tabani. na : Tu vero Iwmo unanhnis, dux meus, ei nolus
Feria quinta. metis. Qui simul mecttm dulces capiebas cibos (Psai.
Quiiita die Constm,a me, Domine(Psal.Ti\), cuni i.iv). De Judseis quoque : Exacuerunt ut gludium
aliis dccantari voluit, qui sacerdotes, jticliccs, reges linguas suas, intenderunl ttrcum, rem amaram,ut sa-
 '
Ul GEMMAANIM_B.— LIB. III. 642
giltent in oceuitis inimactilalutn (Pscd. LXIJI); in A f. ccali firmati (Psal. xxxn), rl sicut in utre aqua ntaris
Yespera aatem"::Smpeexpugnqverunl. Supra dorsum (ibid.). In Yesperis, ut ibi: JordanisconversuS cst re-
meum.fabricaverunt peccatores'(Psal. cxxvin),Quinta trorsum(Psal.aiUi).
die novam legem iuehoavit, tradidit corpus suum; Feria terlia.
ideirco feria quinta psallimus nocturnum : Salvum . Iii feria tertia Nativilas, ut ibi: Dominus viriutum
me fac (Psai. xi), in qua canimus, Panem ange.lorum nobiscum (Psal. XLV) ; et ibi: Sicui aitdivimus, sic vi-
manducavit homo (Psal. LXXVII).Ea nocte etiam est dimus in civitate Domini (Psal. XLVII).Et iterum :
comprehensus; ideo cauimus . Deus dereliquii eum, Suscepimus , Dcus, misericordiam luam (ibid.).
persequemini, el eomprchendiie eum (Psal.. LXX).In In Yespera, ut ibi : De frttciu ventris iui (Psat.
Vespera atttem oculis suis somnum non dedit, do- _ cxxxi).
nec- tabernaculum Deo scilicet Ecclesiam per cru- Feriq qttarta.
cern invenit. Sexta die est.crucifixus, ideo feria sex- In feria quarfca traiiliq ibi: Pretium m$um eogita^
ta nocturnum: Exsuliaie Deo (Psul. LXXX),caaimus; vefuni repelkre (Psal. LXI),Et ibi : -Adversummelo-
in qua dicitur quod immici ejus sohuerunt (Psai. quebantur qui sedebant in porla . (Psal. LXVIJI).In
Lxxxn), qui eum in lacn inferiori posuerunt (Psal. " Yespera, ut ijbi : Filia Babylonis misera, bcalus qui
LXXXVII), quando esttraditus, et.sicul homo sine ad- E' r.etribiiet (Psal. cxxxvi); et ibi : Dpminus retribuel
jutorio, inter morluos wsihnalus (ibid.) In Vespera prfi*jne (Psal, cxxxvn),.
autem : Linguas suns si.cutserpentes acuebanl (Psat. Fei'i'a qttinia.
cxxxix), loia die praelia: in die belli constitiiebant Iri feria quinla, corporis ejus coimstio, ut ibi :
hbid.) Septima die.jacuit sepultus, ideo Sabbato Puiiem cmli dedtt eis(Psal. LXXVU).In Vespera, ut
nricturnum : CantaleDomino (Psai. xcvn) psallinius, ibi : Dirigaiur orqlio mea sicut inceiisttm (Psal,
Ih qua dicitur quod percttssvs sicut fenum aruit CXL).
(Psal. ci), et sicut pelicanus a parente qccisus. Fefifi sexla.
emarcuerit, In Yesp.era autem : Homo vanitaii si- Ih feria sexta P-assio, ulibi: Deus.iniqiti intvrrexe-
milis facius esl, dies ejus sicut umbra pr.miereunl mnt.supef me, et non proposueruiiiieinconspectu suo
(Pscd. CXLIH)'. In octava die resurrexi.t, ideo Domi- (Psal. LXXXV) ; et ibi Non ei aiixil.iatus es in bctlo
nica canimus : Ego dormivi, et resurrexi, el Dontinus (Psat. Lxxxviii). In Yespera, ul ibi . Cpnsiderabam
suscepit me (Psal. m), ei animdm meam ininferno ed- dexteram, et videbatn, et nonerat qui cognqscerei
non deretiquit (Psal. xv), et in caput gcnlium me con- me (Psal. CXLI).
stiiitit (Psal. xvn). In Yespera autem : De lorrente rp . Sabbata,
iti via bibet, propierea -exaltabit capui (Psal, cix), In Sabb.alo sepuiltirq,x\t ibi : Sol cognovil occasiim
quia Dominus de pulvere inopem suscitayit. suum (P.sal. ci.ii). "In Vespera, ut ibi : Exibit spiriius
"
CAP.LXYill, — Dominica. ejus (Psal. CXLV). _
. Eadem in officiosancti Beiiedieti notantur. In Do- Dpminica,
miniea Conceplio,ut ibi: Tolliie portas, principes, el In Dominica resurrectio, ut ibi ; Anima mea ilii
inlroibit rex gtorice (Psal, xxm). In Yespera : Habi- vivet (Psal. xxi), In Yespera, ut ibi: Exortum est
tdre facit sterilem in domo matrcm fiiiorum Iwlantem Ittmen (Psal. cxi). Quod quibusdsm psalmis Gloria
(Psal. cxu). Patfi interposuit, hoc secuudum Hebrseos fecit, qui
Feriasecunda. , quibusdam Psalmis diapsalina interppnunt, ubi al-
Inferia seeunda baptismus, ut ibi : Verbo Domini tiorem sensum i.ntelligunt.

. LIBER TERTIDS, .'

DE SOLEMNITATIBUS TOTIUS ANNI.

CAP.I. — De Advenlu Doinini. D Domihi adnofcantur; quia per qu.inqiie setates ssect:!i
Hsee utcunque de koris dixinius, nunc l^estal dc Adventus ejus a sseculis praenuntiah:a,tu!-,In Anti-
solemnitatibus paucaperstringamus. phonarhret in Graduali libro, quatuor septiroanK ei
Adveiitumitaque Domini ob tres causas celebra- attitulantur; quia per legeni, prophe.tas, psainios et
mus: Primo, quia illud tempus recolimus, quo eum genlilium libro.s Cbristi Atlventus praeconabalur. In
ab anliquis sanctis prsenuntiatuiii cognovinius. Se- h.octempore, Gloria -in excelsis, el : T.eDenjn lauda-
cundo, faciem ejus laudibus praeoccupamus, qtio mus non cantanlur, quia justi ante Christi Adven-
eum unicuique nostrum in fine vitse adventurum non tum iu tristitia inferni tenebantur, Iu hoc etiam
iguoramus. Tertio, illud commemoramus quo eum "daimatica et subtile nqn portantur, quia -vestes in-
adhucadfuturum judiceni speramus. In Lectionario nocentia; et iiiiinortalitatis nobis per Cbristum red-
ot in Evangeiiai-jo quinque hebdoinadse Adventui debantur, Hseccuncla ideo eliam intermiifcuntur, ut
. Cio HONORHAUGUSTODUN.OPP.-PARS III. —"LITURGIGA.; G«
in NativitafceRomini festivius amplectantur, et ul A _. eantatur, Canite tuba in Sion, vocale genles, et in-
gralia Novi Testajneiiti praestantior Yeteri cogno- tuemini quantus sit qui ingreditur ad salvandas
scatur. gentes. Et radix Jesse qtti exsurgel regere: in eutn
De BesponsorioAspici.ens. gentessperabunt.
Responsorium, Aspiciens alonge, in persona Joan- De hebdoiiiadaanle nalivitatem Domini,
nis Baptislse cantatur, qui aspiciens a longe, scili- Hebdomada proxima, qui ante Nativitatem Do-
cet a ferra ad ccelum, potenliam Dei, id est divinita- mini prwparatio nominatur-, et in ea historia, Ciama
tem in carne venientem praeconatur, et nebulam lo» in forliludine, cum sex matutinalibus. Laqdibuscan-
tam terram tegentem, scilicet infidelitatem totain tatur, quia per sex setales mundi populus ad adven-
Judseam operientem : Ite obviam ei dixit, quando tum piseparabatur, et nds in adventu ejus per sex
viam Doniini praeparavit, Tres versus ideo ad bdc opera raisericordise prseparaniur.
responsorium canuntur, quia per legem, et prophe- CAP,Y. — De aniiphonis 0.
tiani, et psalmodiam hoc totum prsenuntiabalur. Seplem 0 admirando potius quam vocando can-
Tria enim tempora, scilicet anie legem, sub lege, tantur, in quibiis septem dona Spiritus sancti no-
sub gralia iiitelliguntur, in quibus singulis hoc futu» tanlur, perqti«haecadministraiur incarnatio, et per
"
rum prsedicabatur. Unde et in tertio versu, Tollite quse Christus ab Ecclesia invitatur. Ipse quippe est
portas principes vestrus, et iniroibit qui regnalurus sgpientia, in qua Paler fecit oniiiia, qui venit in spi-
est, cantatur. Tres enim versus ideo cantanlur, quia ritum sapienlise, docei-e nos viam prudentiae. Ipse
Trinitas in hoc etiani adoralur. Ideo et Gloria Patri Adonsi quod nomen Hoysi indicavit, cui lcgem in
adjungitur. Responsorium denuo repetitur, quia Sina dedit, qui"venitper spiritum iiitelligenlise, nos
adventiis Clirislidenuo afidelibus exspeclatur. Sicut redimere. Ipse radix Jesse, qui in signum populorum
autem in aspiciens Chrisli divinitas, ita in aspiciebam stetil, dum per signum crucis ubiqueadorarivoluit:
honpraluf ejus humanitas. Unde cantatur >Ecce in qui in spiritu consilii nos liberare venit. Ipse clavis
r.ubibus cmli Fiiius Imminisver.it. Qualiter divinitas David, qui coelum juslis aperuit, infernum claiisifc,
incainafa sit, teriium responsorium ostendit, Mis- ct per spiritura forlitudinis vinctos de domo carceris
SMSesl Gabriel angelus qui ad virgineni dixit, iAue, educei'e venif. Ipse Oriens et So/justitioe, qui.venit"
Maria, graiia plcna, hoc per. Apostolum confirma- rios illuminare spiritu seientiae. Ipse Rex genlium et
tum, Sahatorem cxspectamus, per proplietam quo- lapis angularis, quivenit salvare bominem perspi-
que roboralur qui dixit: Atidite verbumDomini. Ecce rilum pietatis. Ipse est Emmanuei veniens ad nos
virgo accipiel [in Yulgata Concipiel](Isa. VII): per le- r porlsrael, qui venit ad salvandum nos per spiritum
gem nihilomiiius comprobalur, ut Moyses ait: Obse- iimoris, dans cunctis charismala amoris. Si duo-
cro, Domine, et qtiia jam veuit, ideo imtentur cmli, cecim 0 canianlur, tuuc duodecim propiielae ex-
et exsullel terra. primiiijtur, qui Chiisti adventum prsedicasse le-
De laudibus. guntur.
Matulina; Laudes utrumque Christi adventum so- CAP.VI. — De vigiliis sanctorum.
nant,- piimum in illa die quando montes apostoli Yigilise a pastoribus coeperunt, qui vigilias supi'£
dulcediiieiri prsedicabanl,-et colles doctores lac et greges suos nascenteChrisfo custodierunt (Luc.n).
mel docirina;fhiebai)t. Ttincjucundata est lilia Sion, More anliquo duo nocturnalia officia in praecipuis
id esl Ecclesia de Judseis, ttinc exsultavit filia Hie- festiviialibus agebantur: unum in initio noctis a
rusalem, id est Ecclesia de genlibus. Secundum ejus ponlilice cum suis capellaiiis absque Vcnite; aliad
adveiilumantipliona : Ecce Dominus veniei.Primum in ffiedia nocle in clero; sicut adbuc solemniler ce-
antipliona: Omnessitienies, quando fidelesad aquara lebralur. Et populus, qui ad feslum coDfiuxei"at,
bapUsmalis veniebant. Secuiidum Ecce veniel pro- lola nocie in laudibus vigilare solebat. Poslquam
pheta macjnus, quando Hierusalem renovabitur. Pri- vero illusores bonum ii> ludibrium permutaverunt,
nium adventum ejus aiiiiphonse sonant Spirilus p0 ct turpihus canlilenis ac sallalionibus, potationibus
sanctus. Ne timcas, Maria. Feriales antipbonse sunt et fornicalionibus operam ciederunt, Yigilise inler-
diversse piophetise. dictseet dies jejunii dedicati sunt, et vigiliarum no-
CAP.II. — De secunda Dontinica in Advenin. Tiienretintterunt, Secundnm antiquttm ergo morem
Secunda Dominica praedicalio prophetarum de duo officianocti Natalis Domini ascribunlur. Unum
Chrisli adventu ad Hierusalem denotatur, ubi can- in qua auiiphona Dominus dixil ad me. In sole po-
tatur, Ilierusaiem cilo veniel, et Civilas Hierusalem suit, Elevamini et responsoriuin, Ecce Agnus Bci,
ct Hierusalem, stirge. cum reliquis canuntur. Aliud in quo anliphona Do-
GAP.III. — De lertia Dominica. minus dixii, Tanquam sponsus, Diffusa csl gratia,
In Dominica lertia secundus Chrisliadvenlus prse- et responsorium Hodienobis cum aliis coucinuutur.
nunliatur, ubi cantalur, Ecce apparebil Dominus, et CAP. VII. — De Nalivitale Domini.
cuin eo sanctorum millia. Festivitas, quasi fasti divinilas, id est, annua vel.
CAP.IV. — De quarla Dominica. jus divinjfcatis dicilur, quia illa dic annuatim jus
In quarta Dominica vocatio gentium per Christi divinilali persolvitur. Cclebrilas quasi celibum, id
pdventumdeelaratur; ubi in persona aposlolorum esi, castorum ritus dicitur, quia in iila jitus ccele-
 645 GEMMAANBLE. — LlByTII.y. 04«
slium a casiis agitur : Socan diCitur frcquens, inde A j imitalur, dum r.tinc Clirislum, nunc sanctam Ma-
solemnitas appeilatur, quia in ea a conveiitu populi riara salutamtis, quasi congrua Filio, conveiiieufia
Eeclcsia freqiienlaliir, Natalis itaque Domini inde quoquemairi munusetila offerimasi.
dicitur, quia in eo Cbristus natus in carne creditur, CAP.X.--—Deneuma et verilate, et curin e,
quem Nalalem Ecclesia ideo celebrat, quia olira non Neumam invcriiate ideo jubilamus, quia Yerbum
soltim reges,sed et quique natalem suum ceiebra- inefiabililer carneffi factum Collaudanms. Piimi
bant. Ideo et nos celebiamus ejus fempoj'alem nata< enim vox nascentis feminte dicitur e esse,et Yerbum
lem, quia per eum reuascimur ad aeternitalem. Ideo natum est caro, qusc profertur genere feminino.
Chrislus in fine anni nasci voluit, quia in finemsse- DeincleTe Deum luudumus reprsesenlat nobis ho-
culi in niundum venit, Ideo in nocfcenasci ei placuit, ram qua uatus est Christus, quem cum angelis lau-
quia clam scijicet sub carne latens veuit. Post ejus damus. Ideo mox missam subjungimus, in qua GIo-
liataiem dierum lux proloiigatur, quia in eura cre- ria in- excelsis Cum angeiis canimus, et natuffi pro
dentes ad selernilalis hicem vocanlur. Invitatoriitm nobis sacrificium oirei'imus. Post missam Evahge- .
Chrislus ndius esl iwbis, sub persona angelorum lium Liber generationis legitur, in quo velut linea ad
cantatur, a quibus pastores, vel potius omnis popu- liannim contexitur, quo Leviatban de huriiano gc-
lus ad orandum Chrisiuin iiivitatur. Cui in tribus B * nere extrahitur. Hic quidaui Te Deum laudumus
psalmis gaudeiites psallimus, iu leetionibus per ora- canunt, quia se de faucibus Leviatban extractos
cula prophetarum plaudimus. In respunsoriis etiiii plaudunt.
angelis cauiinus. Qua; responsoria reprsesentanl CAP.XI. — De matulinis laudibus.
cuiicta ih coeliset in lcrris per hanc nalivitatem in- DeindeEcclesia quasi Choream ducit, dum Sponso
staurata, et infernalia damnatfi. lu prinio respon- suo ac Liberatori suq cantica in nialutinis laudibus
sorio in qtto Gattdel exercilus dngclorum, cantatur concinil, In missa quse seqiiitur, laus pastoruiii ce-
resiatiralio coelesfciuffi.In secundo in quo Pax vera lebratur, qua invenlus Dominus ab eis laudatur. In-
descenclit, cantatur reparalio teiiestrium. In tertio tertia missa, qtise terlia hora cantaiur, ejtis nativitas
in quo Introivil in regionem nostram, cantatur,-libe- a palre solemnizafcur.Unde et evangelium In.prmci-
raiio recolitur.in"regidne urobrse mortis babitan- pio ad bane recitatur. -
titim. Et quia hsec cuncta Triiiitas operala non-du- CAP.XII. —,-De sanclo Stephano.
bitaiur, ideo eliamad singula responsoria G/on'« Pa- In nocturnali olficiode sanci» Stephano palaestr».
tri cantat.ur. imilalur, inqua pro corona certalur. In officiodedie
CAP.YIII. — De neuma fabricw inundi. Etcurpolius _ quasi pro victoria hic agonolheta coronafcur. Unde ei
ina, quam _;ialia vocali'cuntelur. '
Stepltanus, id est corona, ^ongrue nominatur. Hujtis
. Neumarum aufcenijubilatio est liaruni rerum si- diem ideo Levifarum ordo celebrem ducit, quia Sfce-
griifieatio, quia ineffabililer fabrica mundi per ver- phanus primus diacoims fuifc.
btim Dei crealur. Ideo in fabrica mundi neunia ju- CAP. XIII. — De sancio Joan.ne..
bilatur. Idcirco vero per a cantatur, quia prima vox Dormitio saneti Joannis evangelisla; est iri-natiyi-
nascenfcis bominis a prsedicalur; el in prima crea- tate sancti Joannis Baptislse: sed quia ob celebre
tione niuhdi, astra raatutiha Doiiiirium laudaye- ofilcium illie agi non potulfc, bic Eeclesia ejus fe-
runt, et omhes filii Dei, seilicet angeli,, magna voce stura coli instiluit, quando ab exsilio red.iit", vci
jubilaverunt: quorum primum jubilum nos per a ipsius ecclesia dedicata exstitit. In cantu de sajjclo
imitamur. Etquia ineffahiiiter de.Yirgiiie tanquani Joanneimitamur amautes, qui amicos suos cantibus
sponsusde thalamo processisse cantalur, ideo neuma efferre coiianiur. Quidam neumam super intellectus
in a lanqusm modulalur: Quia vero ineffabiliter in jubilant, quia sancltis Joauhes per spii'itura intel-
Patre el. Spiritu sanclo cosequalis praedicalur, ideo lectus deineffabili verbo Dei scripseral. Hunc diem
neuma iii Gloria Patri jubilatur. Et quia ipse a et sacerdotalis ordo ideo festivum agit, quia ipse
<dscilicet principium et finis commeuioralur, ideo 0j prsecipue yerbo et exemplo sacerdotium exfculit,
neunia in a:et a modulatur. dum latronem quemdam (125) etiam sacerdotio prae-
CAP.IX. — De secundo elterlio Noctufno. fecit.
In secundo^Nocturno pastoi-iim devotionem recp- CAP.XIV. — De Innocenlibus.
limus, quos ad Betblehem festinasse, etCbristum in Qiiod Te Deuni laudamus, efcGloria in excelsis, et
pi'sesepioinvenisselegimus, hoc iriaxime per respon- Aileluia de IniiOcenlibus non canlamus, maires illo-
sorium, Quem vidistis, et 0 magnttm mysterium, ex- rum imitamur, quas in trisUtia fuisse non dubita-
primimus. In terlio lempore. gaudium et lsetitia mus. Ideo etiam cantus lselitise non cantantur, et
mundo adveiiit, Ideoin tertio Nocturuo Ecclesia fre- dalmatica vel subtile non porfcatur, quia idemcho-.
quentius aileluiq in antiphonis canit. Per Evangelia rus infantuni ad inferiia descendisse memoratur. Si
pastorum iiarratio declaratuf, per quos nalivitas. illoruffi festivitas in Dominica evenerit, omnia de
Christi nianifestatur. Solent mulieres parturientem illis, ut de aliis sanctis agimus, quia in resurre-
visitare, et ei xenia deferre; has in responsoriis ctione Doniini eos sanctis associatos credimus. I»
(125) De quo adolescente Baroii. cardin, Tom; I cap. 17, Clemente Alexand- et Chrysost. ad Theoclo-
Annql. eccles.,3.mo CbrisU 98, ex Eusebio lib. iu, runi lapsum.
 OPP. PARS III. — LITURGICA. ' Ci3
Ci7 IIONORII AUGUSTODUN.
octava quoque illoruin Allcluia et alia canimus, _A_ j nativifcatesua Sioc fieri voliiil, quja per duodecim
voluit, Propter tres
quia facta Chrisli resurrectiojie eos in gaudio re- apostolos mundiim allrabere
cepfcosscimus. Horum festuni ideoiiifaiites solem- aulem causas Dominus baplizari voluit: primo, tit
nizant, quia eos priniuni-ad Chrislum prsemio praei- omricm jusl.iliam implerel: secundo, ut Joannis ba-
bant. Glpria Patri secundum ordinem de Innocen- ptismum comprobaret: teiiio, ut aquas nobis san-
tibiis canitur, quod nuiiquam nisi in passione Do- ctilicarel. Idcircq autem post triginta annos bapti-
niini-intermittiliir. zari, et tuuc pi-aedicare voluit, quia nos adepfa
CAP.XV. — De oclavu Domini. scientia in perfecta. aetale popu.um docere voluit.
m oclava Domini totum officium de sancta Maria IdeoVero a Joanne,uon ab alio, baplizari voluit,quia
aginms, quia in die parlus sui propter filii sui cele- ab illo testimonium ad populum habere voluit, quia
britatem ea facere non potuimus. Hoc autem sigiii- videiicet populus. Judseorum illi, Ut prophetse, cre--
ileat si Cbristo in bac vila devote serviamus, in didit.
octava scibcet futura vita de Ecclesise gloiificatione, CAP.XX. — De Matutinis,
quam Maria prsefiguravit, gaudeamus. Ideo autem In bac nocte invitatorium non cantamus, quia
ChristusdcMaria, nonabalia, nasci voluifc,quia ipsa - subdolam Herodis invitationem cum Magis decli-
prima in mundo virgiiiitatem novit. . B
j namtis; in sexto tamen loco psalmum, Venileexsul-
CAP.XVI. — De Dominica, Duro niedium temus (Psal. xciv), canimus, quia sexta setate mun-
sileniium. di gentes ad fidem venisse plaudimus. In tertio no-
Domiuica, quoe inter NalivilatemlDomini et Epi- cfcurno atitipbonam fluminis impetus (Psa!. XLV),et
pbanise occurrit, significat tempus illtid quo Do- psalmum Deus nosler refugium (ibid.), psallimug,
ininus in _Egyplo' fuifc, unde et in communione, quia tertio tempo.re flumine baplisinatis eivi.tatern
Tolle puerttm et malreni ejus (Malth. u), canitur. Dei, scilicet Ecclesjam, laeiifieassecognovimus. Idcj
CAP.XVII. — De sanclis el octavis eorum. in terllo noclurno Alleluia frequentamu.s, quia in
Natalia sanctorum ideo celebraniur, quia de lio_c_ tertio tempore _per_baplismum laetitiam advenisse
mundo in seternaro vitam per mortem nascebantur. annuntiamu.s,
Octavse vero illorum ideo coluntur, qriia in octava, CAP,XXI. — De oclctva Epiplianim,
id est in resurrectione, gloria; eorum per Cbrisium In oclava Epipbanise baptismiis Ecclesise celebra-
duplicabunlur. tur, sicu.t in aiitipbonis, Veterem Jwminem, et ie qui
CAP.XVni.— De Epiphania. inspiritu. Ideo autem in aqua baptizatur, quia hoc
Octava Idus Januarii olim habebatur celebris ob alimentuni igni contrarium comprobatur. Fomiie
triplicem triumpiium Augusli Csesaris. Hanc eaift- G ( vero peccali ignis poenarum accenditur, sed per
dem diem, quani Epiphcinium Domini vocamiis, ob aquam bapfismatis exstinguitur. Ideo hanc Spiritus
fres causas celebramus, quia Dcminus stella duce sancfcus in principio fovisse legilur. Aqua enim
jlla die gentiV-usesl revelatus; et post friginta annos soi'des abluif, sitimexstinguit, ijnaginem reddit, ita
eadein die in Jordane baptiza.lus, et revoluto anuo nos bapfismate a sordibus peccalorum noslroruin
ipsa die per aquaa in vinum couversionero ac! nuptias lavamur, a foiite vitae potaniur, imagine Dei reno-
Deus est manifestatus. Ideo Epiphariia vel Theopha- vainur.
nia appcllalur, quod appariiio vel manifcsiatio aiit CAP.XXIi. — Dontinica post Epiphanim festitm.
ostentio interpretaiur. Traditur enim quod hac die Dominica post Epiphaiiise feslum, sive post duode-
quinque miilia hominum de quinque panibusDo- cim dies legitur evangelium, Cttm faclus esset Jesus
rninus satiaverit. Ilaqtie in primo nocturno stellaj annorum duodecim (Lnc. n): quia sicutpost duodecim
appaiitio. In secundo noclurno Magorum visitatio. dies, ita nuncpost duodecim annos faclum comme-
In tertio Domini baptizalio. In sacramentis missse rnoramus. Dominica quae octavam sequilurj ideo
agiiur aquse in vinum conversiq, veljiopuli de pa- evangelium Nupiim factm sunt (Joan. 11)legilur,
nibus saturalio.
n qtiia sieut post septimanam, ila lunc post annum
CAP.XIX. — De Magis. hoc tiaditur factum. De tribus nuptiis legitur in
Primus Zoroaster rex magicam invenit, de cujus Evangelio. De primis scribitur, Rex quidam fecit
semine Balaani exstilit, qui de Christobocprsedixit: miptias filio stto (Mailk. xxu), has.nuptias celebra-
Orieiur stella ex Jacob, el consurget homo de Isracl mus in Nativitate Domiiii, in quibus Deus conjun-
(Num. xxtv). Ex cujus progenie bi Magi fuerimt, cius est bumana; naturse, cui thalamus fuit uterus,
qui atl Dominum cum ntuneribus venerunt. Magi de quo speciosus for.ma prm filiis Itominum (Psai.
autem sunt dicli, quasi njatbemalici, scilicet in XLIV)processit, tanquam sponsus de ihiilamo stto
slellis periti. Ideo autem Domiiiiis ab his quseri (Psai. xvin). Desecundis dicitur: Vos similes homi-
voluit, quia testimoiilumasapienlibus miindi habere nibus exspectaniibtts dominum suum quando rever-
voluit, quihus et popuius genlium credidit. Ideo vero tatur a nupiiis (Luc. xn). Has eelebraraus in ascen-
a tribus inveniri voluit, quia a tribus parlibus mun- sione Domini, quando victor coelos ascendit et no-
di scilicel Asia,Africu, Europa, coli voltiit. Ideo boc vus homo angelicam naturam sibl copulavit. De ter-
per stellam iie.ri voluit, quia per sacram Scripfcuram liis legitur : Deccm virgines exierunt obviam sponso
poptiluni converli voluit, ideo in duodecimo die a et sponsm;et post pauca : Qum parate eranl, intra-
 ' '
649 . GEMMA-ANIM_E.'— LIB. III. 6S0
verunt cttm eo ad nuptias (Matth. xxv). Has celebra- A illa die in Antiochia pontifex Ecclesise levatur, Iiujus
mus in resurrectione Domini, quando sponsus re- sedem ideo annualim feslive recolimus, ut per eum-
surrexit, quia hse nuplia; in resurrectione futtira;; sedes nobis in ccelo prseparetur.
quando Cbristus sponsam suam Ecclesiam de Baby- CAP.XXVII. — De consecraiione-salis et aqucs.
ionia liujus mundi in coelestem Hiertisalem inlro- Salis et aquse aspersio cdepit a propheta Eliseo,
ducet, De his scribitur: Beati qui ad cmnamiwplia- hic sal aquse commiscuit et sterilitatem expulit (1V
rwn Agtti vocati sunt (Apoc.xix). In Pentecosten ce- Reg. ii). Unde Alexander papa et niartyr constituiti
iebramus, quod sponsa est dotataper varia Spiritus ut sal et aqua benedicantur-, populus aspergatur,
sancti charismata, quando alii datusest sermo sa- quatenus omnephanfcasffiadsemonum ab eo per Ver-
pieniim, aiii senno scieniiw (I Cor. xn)_ t btim Dei abigatur. Similiter et babitacula eorum
GAP.XXIII. —De octava sanctm Agneiis: aspei-gantur, et dsemonesab eis arceanlur. Hoc ideo
In octava sanctse Agnetis scribitur de nativitate, in Dominicis diebus secundum canones agimus,
quia illa die nata dicitur. qriia Christi sanguine aspersi sumus, sicut Judaicum
CAP.XXIV. — De Purificatione sqnclm Marim. populum secundum legem sanguine agni aspergi
Ypapante dicitur obvialio, quia hac die Simeon legimus.
et Anna Christo obviaverurit, dum eum Maria et pa- B CAP.XXVIII. — Quare inadvenlu Isaias, et
post
rentes ad tcmplum delulerunt (Luc. i). Ideo autem Nativilatem Domini Paulus iegalur.
bctava circuraeisus post quadraginta dies iiv templd Iiifra adventum Domini Isaias et alii prophetse
est repraesentalus, quia nos corpus ejus, si in hac Icgunlur, quiaprophetse et prsecipue Isaias Cbristum
vita a vitiis circumcidamur, post completionem de- nascituruin prsenuntiaverunt. Post Nalivitatem au-
calogi legis per quatuor Evangelia in cceleste tem- tem Doniini Episloltft Pauli ideo leguntur, quia apo-
plum inlroducemur. Cum hac die processionem stoli et maxime Paulus Chrislum jam natum prsedi-
agimus, quasi Domino cum Simeone et Anna occur- caverunt. • .
rirous. Qtiod hod.ieprocessionemcum lurainibus fa- CAT.XXIX. — De hisloria i Domine, ne in furore. D
cimus, hoc ex more gentilium suscepiriius quos in In Nalivitafe Domini cum angelis Isetari dcbemus
hoc mense ciyilafem cum luminibus lustrasse co- quod Cbristum in carne suscipere meruimus. Sed
ghovihluSi Per ceram quippe candelaeCliristi huma- quia ad sseculare gaudium prolapsi sunius, convi-
nitas, perlychnus ejus morlalitas, per lumen expri- Viiset luxuriis indulsimus. Ideo historiahi Domiite,
iriitur ipsa Divinitas. Christus eiiim est lumen san- ne in furore (Psal. xxxvn) pro, poenitentia canimus,
ctorum, ignis urens impiorum; ideo candelas in et epistolani Pauli, quse ad pGenitentiam instruitj
^
figura Christi manibus tenentes clamamus: Suscepi- iegiirius.
miis, Deiis, misericordiam luam in medio templi lui. ; CAP.XXX, — De spatio a Nativhate Domini usque
Hoc ideo in feslo sancta; Mariseagimus, ut cum quin- ad Septuageshnam.
que prudenlibus virginibus accensis bonorum ope- Duas Ecclesisevitas esse eonstat : unam, quas bie
rum lampadibus sponso Christo obviemus (Matth. in exsilio laborat, alfceram quse in coelesti patria
xxv) et per sanctam Mariam ad nuptias coelestem; exsuitat, Spafciumergo a Nativilate Domini tisque ad
urbcm ihtremus. Mulieres in hoc sanciam 'Mariami Sepluagesimam illud lempus significat quo quisquo
imitantur, quod post partum transaclis quadragintaL fidelis post rcgenerationem in praesenli vita pro
diebus ecclesiam iiigrediuntur, quia coelestc templumi Christo desudat, Unde et illo lempore allcluia can-
intrare non merentur, quae. in prsesenfcivita, qua;; tatur, quia in hac vita pro spe seternse lsetifcisecer-
per quadraginta dies accipitur, beatam Yirgiuemi latur.
non imitantur. CAP.XXXI. — De Sabbalo in guo alleluia
CAP.XXY. — De sanclo Blasio. deponitur,
Quod iidelis populus in festo (124) saneti Biasiii Sabbaluni, in quo alleluia dimiltitur, illud tempus
luniiua pro domibus vel animalibus accendit, vel[ pj\ designat, quo quisque beatus de bac vita ad requiem
eleeinosynas tribuit, ipso martjTe instituente iui-- etl33titiam supernae lselitiaededucilur,Sa6r>a(Mj»enim
tium sunipsifc.Qui beatus pontifex, dum omnibusj requies dicitur. Ideo autem ad vesperam, hoc est in
poenis pro Ghrisio affectus in carcere jacerct, ett fme diei, alleluia deponitur, quia in fine vitse post
qusedamriiulier ei escas eum lumine deferret, docuit't' laborem unusquisque ad requiem curo cantu ange-
eani ut, eo oeciso, lumen in menioriara ipsius fa- lorum fertur. Si vero in noctumali officiodeponitur,
ceret, eleemosynam erogaret, elnunquam ei neces- tunc illud innuil quod Ecclesia in quolibet fideli de
saria desitura essent. Poslquam ille per passionenii nocte bujus laboriosae vita; cum cantu lsetitiseedu-
ad Christum migravit, mulier, ut ab eo didicerat,, citur, et ad illam vitam, ubi est pplendor et lux per-
fecit, et in omnibus bonis citius crevit, et ab ea is; petua, et sine fine laetitia perducitur. Quod ideo iii
rnos per omnes Ecclesias inolevit, Dominica nocte agifcur, quia per resurrettionem
. CAP.XXYI. — De cathedra sancti Pelri aposloli. Christi gaudium nunc animabus datur, quod in fu-
Cathedra sarictiPetri ideo (125)cclebratur,quiain I tura rcsurrectioiie peiiicietur; hbctolum in respoii8
(124) 5 die Februarii, Februarius binc dictus ai Rom. comm.
Februando. Adi-Baronium card.-in Marlyrolocjium i (125) 22 FebruariL
PATUC.L.CLXXII. 21
 . C»$" HONORHAUGUSTODUN.OPP. PAR.S III. — LITURGICA. 6B2
soiio reprsesenfatur, dum sic cantalur: Dum prw- A J\ quasdam fesfivitates prse aliis agihius celebriores.
sens est, scilicel Ecelesia in activa viia iniiiaiur, Et quia a diversis horis sfcellaein nocle oriuntur,-
illam vidclicet in coulemplativa viia, quam dcside- ideo diversis lemporibus sanclorum solemnia in
ranfc,dum toto annisu ad eam anhelaiit, Dum se sub- anno agunfcur.
dtixeiit, scilicet ab hac vifca,in perpefcuuhicoronaia CAP.XXXVI.— De luna, quod Ecclesiam designeu
triumpliaf. ante Dominum in beata vifa. Et in illo Luna, quaejugiter crcscere vel decrescere cerni-
responsorio, AngelnsDomini comiieiur lecttm, rever- tiir, prseseniem Ecclesiam figuraf, quce adbuc in de -
tere in tkesauros tnos, quia sicufcTobias per angelnni feclu bujus vitse exsulat, Ha;cEcelesia tres fesiivi-
deducitur, et cuni gaudio-redueitur (Tob. v-xn), sic tales secundum lunse cursum figuraliier celebrat,
fideiis anima de carne assumpla per angelos in quibtis se ad fulura fesla insUgat, videlicct Septua-
coeieslesthesauros cura gaudiojperduciiur. Per hoe gesiinam, jn qua recolit suam in hoc mundo pere-
autem quod sequiiur. Revcrtaris ac!nos cum cjaudio, grinalionem ; Quadragesimam, in qua commemorafc
pascliale quidem tempus exprimitur, quo resurrc- suam reversionem; Pascba seu quinquagesimam.
clio inlelligitur, cum gaudium et lielilia ad Ecclesiam in qua ad niemoriam revocat palriae recepiio-
coiivertitur,el ipsa gaudenlibus angelis associabitur. nem.
Hoc et in cseteris responsoriis etiam noiatur. Quod "R CAP.XXXVII.— De Sepluagcsima.
aulem in Laudate Dqminum de cwlis (Psal. CXLVIII) Sepfuagesima itaque a septuaginta denominatur,-
frequeiJtius aUeluia concinitur, hoe designst, quod quia ab hac Dominica usque in Sabbattim pascbalis
fideli aiiimae hinc migranli a cboro augelorum et hebdoinada; septuaginta dies numerantur. Per bos
sauetorum cuni canlu lsetitia; occun-itur. Siguificat autetn septuaginta dies septuaginfa annos exprimi-
ctiam quoil in die jtidicii sancli et angc-li omnes in nius, quibus populum Dei in Babylone eaptivum
ixium converiiuni, et ift sssculum sscculi Deo jabi- cognovimus, per quas sepluagies cenlenos annos,
labunf, id est sc-ptem millium annos commemoramus, qui-
CAP.XXXII. — De Septuagesima',.Paschu et bus nos in htijus mundi exsiiio caplivos deplora-
Peniccoste. mus.
Per lempus a Septuagesima usque ad Pascha allc- CAP. XXXYJII.— De Itisloria Nabuchodonosor.
luia iiiterniittjtur; nos exprimit, qui hic in labore et Nabucbodonosor esfcdiabolus ; Babylon hie mun-
tristilia relinquimur. Pascha auiem, quando atlelv.ia dus vel iufernus, Jerusalein paradisus. Qui Nabii--
canitur, illud tempus innuit quo quisque de boc cbodonosor populum ab Jerusalem capliviim in Ba-
labore migrans gaudentibus associatur. Tempus vc-ro bylonem duxit, dura diabolus bumanum genus de
a Pascha tisque Pentecosten. in quo Domino allcluia C paradiso in huuc mundum seduxit. Popuhis, LXX
canuntui', signilicat quod post resurreciionem oni- annis in Babylonia dura servitule oppj'imebaiur, et
iies electi corpore ct anima in seternum gloria- liumanum geiius sepl.uagies eentum annis in mundo
buntur. vel in inferno aiiligebalur. Popuius musicas aiies
CAP.XXXIII. — De Pascha, quare Jv.dworum tnore vel canluni lseiiliie intermiscrat, moerore ct jejuniis
secuttdum litnw cursum celebretur. se afficiebat; et genus humanurn gaudium et laeli-
Quoeritur cur Pascba non annuatim, quemad- tiam amiserafc,in trisiitiam et miseriam inciderai,
niodum Nalalis Doinini, yel festivilas sanctorum Et quia hoe nunc recolimus, ideo G/oj-?ainexcelsis,
colebietur, sed ffiore Judaico secundum lunae cur- et allelma, qui est cantus la;titioe,inlermiitiuius. Et
sum observetur, prsesertiin cum legale Pasclia veii quia ipsi lugubri veste utebanlur, ideo nos dalmali-
fuerit unibra, in quo verus Agnus Christus nostrUm cis et subdiaconalibus, quse sunl solemnes vesies,-
immolalus est Pascha, et Ecclesia agnila veriiate non utimur. Per cantura Tracius gemiltini clura;
tendens ad spiritualia cuncta respuat legalia. Sed servilutis expiimimus. Et notandum quod duo Tra-
sciendum est quod sicut Hebraicus populus pra;- Ctus tristiiiam, tertius vero sonat lsetitiam, quia ni-
figuravit fesiivitatem Cbristiahi populi, iia Ecclesia nijrum sub duobus lemporibus ante legem et sub
;per sua festa prsesignat solemnitates futuri saeculi. .lege in tristitia fuimus, in tertio lempore, Clnisto
^ldeo celebrat eas secundum sidera, quse sunl eor- adveniente; in laetilia. De profundis et Commovisii
-pdra ccelestia. i
iribnlalionein. Jubilate vero sonat gaudii jubilalio-
CAP.XXXIV. — De so/e, qttodtypum Cltristi geral. nem. 1 Ilem Qui habiiat, el Ad te levuvi, moerorem,
Sol quippe, qui ad visum nostrum est immutabi- iQui confidunt pi'3efert lsetilia; canorem. Similiter
lis, gerit lypum Cbristi, qui est sol juslitiae, splendor ;Swpeexpugnaverunl,et Deus, Deus mctts, tristitiam,
tlivinilatis immutabilis. Et quia secundum Imjus Lattdale J vero hymnizat laetitiam, quia,si hic os con-
cursum Nativitas Domini ceiebratur, idcirco annua- fessione i et poenitenlia afiligimus, in resurrectione
,im non mutatur. ;
gaudiura cum sanctis habebimus. Post sexaginta
CAP.XXXV. — De slellis, quod designentsanctos. annos i Cyrus, qui rex regnavit Babylonise,regntim
Stellw quoque, quse videntur immutabiles, san- sibi s subjugavit, populum a captivitate laxavit; et
ctos desigiiaiit, qui uunc cum Ciifisto immutabililer Christus
( sexla aetafe in mundo regnavit, infernum
regnant, et ideo annuaiim illorum natalifia celebran- ssuperavit, mundum sibi subjugavit, captivos tle in-
tur. "Et quia sleibe prse aliis sunt clariores, icieo fferno laxavit. Pars cum Zorobabel, seu cum Jesti
 655 GEMMAANIM^E. - LIB. Iil. CB4
sacerdote ad patriam rediit, parsque in captivifcate e A nie. Prsecepta autem legis sunt bsec . Non aciorabh
remansit, quia pars fidelium cum rege et sacerdote; deos alienos; non perjurabis ; sanciifica diem Sub-
vero Jcsu ad cceleslem patriam rediit, pars liic ini baii, quod nos facimus die Dominica ; Honora pa-
labore remansit, Populus ad Jerosalem reversus3 trent etniatrem; Non occides; Nonmmckaberis; Noii
Isetitiam habuil, sed tamen pro uxoribu.s et filiis, ett furtum facies ; Non falsum teslimonium dices; Non
sociis, sollicitudine non caruit, Hoc nos exprimimuss concupiscesrem proxitni iui -; Non uxorem et onwixi
dum in paschali hebdoniada unum ddeluia canimus.-, qumillius sunl: Quia hsec servus. auditurus eril:
et adhuc Graduale non omillimus. Expleto auteml Venite, benedicti mei. lico in feria qUarta, quse est
septuagesimo anno, Darius vel Assuerus perfectee finis Sexagesimse, hoc Officium cantatur Veniie, be-
captivitatem laxavii, orimisque populus cuni mulie- nedicti. In nocturiialj officio, et in missa, Exsurgs,
ribus et prieris, Esdra duce, qtiOd nomen adjutorr quare obdormis, Ecclesia suum
exsiliuni-deplorat ftt:
dicitur, vel Nebemia, quod consotalor dicitur, repa- pro liberatione sua Doniinum exorat.
triat, et tum duplex gaudium babebat, Quod nos3 GAP.XL. — De Quinquagesima.
designamus dum duo atteluia,. scilieet Hmc est diess Quinquagesima quoque Septuagesimse inseritur,
et La«r/afe,cantamus. Ita quoque fidelis anima cumi quse in Paschali die finitur; per hane posiiitenlia ex-
de hoc exsilio migrat, in anima lameii cum Ghristo} B primitur. Unde et quinquagesimus psalmus in poeni-
exsulfat, quod unum ailcluia iii Pascha insinuat.s tentia ponitur. Ideo et hac die de diluvio legitur, et
quasi vero fidelis ahimaadiiuc Graduale non omittit,, canitur, quod per ler quinquaginta dies extenditur,
dum sollicitudinem pro corpore et operibusgerit. quia per fidem Trinitatis poenitentia, pro verbis, pro
Alleluia autem in uno Sabbato inchoalur, et in alios factis, pro cogitalionibus accipitur. Et notandum
Sabbalo geminatur, et Sabbatum requies appeSlatur,_ quod in primis de diluvio, deinde de Abrahse obe-
quia nilnc ahimse tantuffi iu reqtiie gloriaiitur, ini dienfciacanitur; et sic de cseco illuminato subjungi-
resurrectione vero illarum gloria duplicatur. Finitisi tur, qsiia qui se pcenitentia a sordibus peccatorum
namque septem millibusannorum captivitas liumanii abluerit, ac deinde mandaUs Dei obedierit, et Chri-
gcneris perfecte absrilvetur, et.totus iidelium popu- slo illumihari gaudebit, Quinquies autem decem
lus cum Gbristo vero protectore et vero consolatore,p quinquaginta fiuntjquia opera quiuque sensuum per
id est Spiritu sancto, ad patriam revertetur, et cor- decalogum legis posnifcendodiluunt, ad resurrectic-
pora atque opera Velut uxores et filii ad animas red- nem Gbristi pertingunt, qua die Iseti canunt: Resur-
ibunt, et tunc dtiplici gaudio in setefnum exsul-. rexi, el adltuc tecum sum. In bac die anliphona, Se-
labtiut. Hoc nos ad memoriam revoeamus, dumi cundummultitudinem, et,ininissa, Esio miliiinBeum.
i-cliclo graduali in quiiiquagesiniaa//e/aia frequenta-. C Ecclesia divinum auxiliuni invocat, etiib exsilio ii-
ffius. Notandum autem quod Septuagesima a Do--. berari postulat, In Sep.tuagesima, in Evaagelio vi-
niinica incipit, etin Sabbato finitur, quia nostra ca- lieam ex«oliffius. In Sexagesiffia, terraxn, Ih Tra-
ptivitas a mansione paradisi inchoavit, et ita ad fu-: ctu Commovisti, scihdimus. In Evahgelio, semen
turam requiem-.perdurabit. Hsec ehirii per decemi verbi spargimus. In Quinquagesima fracfcuhiliicis,
bebdomadas extenditur, quia per decalogum legis; caecoilluminato, colligimus.
ad sempitemam laetitiam pertiugitur. Igifur quia. CAP. XLI. — De capiie jejunii.
in Septuagesima nostram captivitalem recolimus,_ Qui a ^aptivilate reversi stint templum Domino
ideo Genesim tunc legiriius, iri qua huniani generis5 . construxerunt, Et nos, qui a diabolica captivilate
expulsio a paradiso legitur, et in responsoriis cani- liberati sumus, nosmelipsos templuiri Dei "istis die-
tur, sicut ibi, In sudore vultus luivesceris pane tuo. bus oediiicare debemus. Htijus fundaniehtum ideo
Ad Laudes, ideo, Miserere tnei, Deus-,et Gonfiieminii quarta feria facimus, quia Salomon quarta setafce
canimus, quoruin alter de.pcenitentia, alter de laudes ' lempluni DeO aedificasse legifcur. Teriipium autem
scrihitur, quia per pcenitentiam ad Isetifciampervc . corporis Ghristi quadraginta et sex annis sedifica-
nitiir. In antipbbna Miserere mei, Deus, et in niissa tur, per quem numerum Ecclesia Cliristo incorpo-
Gircumdederuiifme gemilus morlis, Iiuffianum gehus:" ratur. Maria quippe; duDdecim annoi-um exstiiifc,
ingemiscit, quod gaudium et Isetitiam amisifc,tribu-, dum Ghristuni genuit; Christus vero triginla et
Iationera et dolorem invenit. quatuor annorum fuit, dum morte solutus xorruil.
CAP.XXXIX. ^ De Sexagesinla. Qui anni simul juncti quadraginta et sex fiunt,tot
Sexagesima intra Septuagesimam currei-e et a que dies a eapite jejunii usque in Pascha existunt,
Sexagesima denominari cognoscitur, et designat; qua die Cbristus corporis sui lemplum resiiiuit,
lempus viduitatis Ecclesia;, quo a spouso suo hic in quod prius impulsio Judaeorum solvit. Ut ergo Ec-
iiiundo peregrinatur. Hsecetin feria quarta paschalis clesia in templum corporis ejus cocedificetur, qua
bebdomada; terminatur: Sexagesima per sexies de- draginta et sex diebus jejuniis et orationibus vacaj^e
cem extenditur, et sex opera Evangelii decemque cognoscltur. quot diebus infaris in utero forraari di-
legis prsecepta exprimuntur. Sunt bsec Opera Evan- citur. -'.--
gelii: Esurivi,et dedistis mihi manducarc; Siiivi, et CAP. XLII. — De noniine Adam.
dedistis miltibibere;Nudus, et operuistisme; Hospes, Nomen quoque Adam ex quatuor litfcerisconjun-
ei cotUgistis me; Infinnus, etin carcere, ei visitasiis giiur, ex quibus idem numerus conflcitur, Quse lil-
;g55 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS IM. — LITURGICA. 6S0
terae ex qualuor climatibus colliguntur, quse Grsece A A corpore Christi pasli, et sanguirie ejus potafi, ad
Anatote, Dysis, Arctos, Mesembria dieuntur, In nu- terramlacct mel fluentem, scilicetregioneni vivo»
mero auteni Grsecorum a. unum, d, quatubr; ite- rum, perveniamus. Ipsi post quadraginta duas man-
'i-urn a, unum, m vero quadraginta significat, qtia; siones lerram repromissam intraverunt, et mox Pa-
simul juncta quadraginta sex fitint. Adam ergo per scha celebraverunt, et nos post quadraginla duos
dies Pascha celebrabimusr et de nostra ereptibne
genus suum dividifcur,et in qualuqr partes inandi
quasi semen spargitur ; sed per Ghristum in unum exsultabiffius, ut autetn ornnes Cbrisliani Quadra-
colligifcur, duni in corpore Ghrisli ab Adam sumpto gesimam jejunemus, auctoritatem ex Evangelio et es..
Ecclesia coadtinatur. Igitur quia Ecclesia a quatuor legehabenius (.Maifc/j.iv;Ea;orf.x5xiv),utmox dicam.
Evangeliis in Ghristuffi congregatur, ideo hos qua- CAP. XLV.—ijDe jejunio Domini _et cur nos nen
luor dies ante Quadragesimam jejunare eomproba- jejnnamus eo tempore qtto Dominus jejnnavit.
tur. Ideo se etiam qualiior diebus affligit, quia evan- Ex Evangelio, quiaipse Dominus quadraginia die-
gelium quod in initio Quadragesimje legilur quatuor bus absque omni cibo jejunavifc; ex lege, quiaMoy-
ordines in judicio futuros praedicit: scilicet unum ses bis quadraginta diebus ab qmni cibo abstinuif.
judicantium, ut sunt perfecti ; alium per judicium Similiter Elias quadraginta diebus jejunus perman-
saIvando;'um, ut conjugati; tertium damnandorum, B j sit(/n Reg. xix). Daniel quoque tres sepfiffianas
utinfideles boriis operibus vacui; quartum sine ju- absque cibo fuit (Dan. i). Sed quaeritur, cum Donii-
dicio pereuiuium, ut sunt increduli. Ideo etiam nus post Epipbaniam, ut puca mox baptizatus, je-
. quatuor dies absliiiet, quia quattior causas luget, junavit, cur Ecclesia ante Pascba instituerit jeju-
videlicet quod propter escam se de paradiso ejectam r.ium. Sed hoc ob tres causas fecit. Primo, quiaante
liioeret, et quod in hoc exsilio se cibo besfcialiindi- Paseha Cbristi passio celebratur, ut ei per afiiictic-
:gere dolet. et quod post banc vitam se ad tartara nem camis compatiafcur, quatenus ci conregnare
duci timet, vel quod in regno coelcsti cum eleetis raereatur ; secundo, ut quia cuncta veriio tempore
non gaudct. Ideo nihiiominus quatuor diebus se naturali motu in libidinein concitantur , per jejunia
niacerat, ut per quatuor, scilicel prndentiam, forii- ab impetu luxuiia; reprimantur; tertio, quia illo
iudinem, jusiiliam, temperantiam, quasi quatuor cq- tempore iilii Israel terram repromissionis iiitrave-
lumnis sequens jejunium fulciat, quatenus anima runt, vel illi de Babylonia reversi sunt, cum uter-
quatuor mortibus, scilicet cogitationis, locutionis, que niox Pascha celebraverunt, ut nos quoque per-
operalionis. impoenifudinis, se addixerat, per cu- acto labore Pascba celebiaules cura Christo resur-
siodiam quatuor Evangeliorum resurgat. gamus , et post banc vitam in aeiernurn ciim co
CAP.XLIH. — De feria quarta in capite jejunii. "* regnemus. IgifcurperTractuscahtalionem, significa-
Per diem quo cinerem capi.tiimponiraus, diem ex- nius itineris fatigationem. Ut autem iios sub po-
pulsionis nostrse de paraciiso ad menioriam reduci- tenti manu Domini huiuilienius, ideo Flectamtis gc'
mtis, quo dictum est: Pulvis es, el in pulverem re- Ktta dicimus. El quia praeceptum habemus ut pro
verteris. Ut ergo redire possimus, poeiiitenliam in regibus et pro omnibus qui in sublimitate sunt, ef
eiuere et cilicio agimus. Et quia repatriare contendi- pro omnibus qni in pressura sunt. oremus, idcirco
fflus, et bostes nobis in ilinere obsistere npvimus, his diebus Preces dicimus. Quia vero linguas angc--
idco arma nostra, quod esl hutniliatio, orulio, affii- lorum et hominum legimus, per Hebrseam angelo-
mio,. susfcollimus,ut conlia spiritualia nequititepu- rum linguam exprimimus, per Latinam bominum
gnare possimus. Cum ergo bac die processionem linguam innotescimus. Ergo quia inter angelos Do-i
facimus, quasi Iioslibus armati ad pugnam obviam niiuum non laudamus, idcirco Hebrseum Alletuia
imus. Ideo aulem jejunium feria quarta inchoamus. quasi vocem angeloruni npn cahlamus. Qnia vero
CAP.XLIY. — De Qtiadragesima. cum hominibus laboi'amus iu terra, ideo Latiiiunt
Quadragesima a quadraginta denoniinalur, quia Lctttstibi, Domine, rex miernw glorim, quasi vcceni
illa Dominica usque in CoenaniDomini quadraginla -, hominum rcsonamus. Istis diebus diaconus casulam
dies computanlur. Per bos quadraginta dies qua- super scapulas plicatam portat, quia in prsesenti
diaginta annos exprimimus, quibus populum Dei tempore quisque pi-sedicatorproxiraorum onera ge-
ab jEgypto ad patriam rediisse cognovimus; scd stai. Ilis diebus etiam oi'atio super populiim dicitur,
nostram reversionem reeolimus, qua de boc-musido quia quisquis hic bonis actibus benedicitur, posl
ad superuaui patriam tendimus. Filii quippe Israel bsec setei-naebenedictioni ascribelur. His diebus,
longo tempore in jEgypto sub Pbaraone servierunt, Ile, missa est non dicitur , quia, licet omni tempo-
sed per Moysen liberati quadraginla annis eremum re, tamcn maxime boc tempoie, quemquam Cbri-
ti-ansierunt,pastum de coelo, potum de terra habue- stianum in Dei servitlo occupari debere innuitur.
j-unt, ct sic ad lerram lacte et melle mananfem per- CAP.XLYI. — Dc velo quod
suspendilttr Quadrage-
venerunt, Ita et nos longo tempore sub diabolo in sima.
hoe mundo servivimus, sed per Ghristum liberati Quod I»_sdiebusvelum suspendimus, a lege acce-
Bu.mus,et ideo per decem prsecepta legis et quatuor pimus, cujusprsecepio velum miro opei-e et pulcbra
Evangelia, quse niuitiplicata quadragenarium nu- varietale contextum inter sanctum et sancta san - .
merum conliciunt ad paradisum reverli debenius, ut cforiiffi labernactili suspendebatur, quo arca a po' .
 CS7" GEMMAMHMM.— LIB. 10. 638
pulo velabalur : hoc veltmi est eoelum. mira varie- A _. quia ergo quaitioi"qualitatibus Dei prsecepta praeter-
tate depictum rutilantibus geminis 'distinctum ; boe ivimus, per quater dehos dies abstinendo Domiuuci
nobis pro velo inter corporea et spirilualia suspen- placamus. . , -.'
ditur, quo Chrislus et illa superna palria nunc a Quatuor dies ahte Quadragesimam videntur pro-
«obis celatur. Poslea coeluni, ut liber compjicabitur, Domiincis diebiis. instituti, sed non est ita. Per qua-
et ut tentorium colligetur, et tunc faeies Bomini no- tuor eniffi dies, quatuor Evangelia, per quadragiiila
bis revclabiiur, et coelestis gloria denudabifur. Ex sequenfes, deeem prsecepfcaintelligtintur, qtiia ex
colloctiliohe etiam divina facies Moysi erat -utsol Evangelio et ex lege est assumpta auctoritas Qua -
gplendida. Qui velamen ante se suspendit, ut popu- dragesimoe; ideo quatuor et quadraginta dies dicafci
lus in eum intendere posset (Exod. xxx.iv). Facies sunt abslinentise. Sed quaeritur etii Dominicaedies
glorificata est sacra Scriptura. Yelamen, quod fa- ad Quadragesimam perthieant, el cur non jejunen-
ciem operuit, est carnabs observantia, quse intelli- tur, quodUon sine niagna ratione fieri a nullo sa-
genllam legis veiavit, Hoc velainen est adhuc super pientium (120) dubitatur.
corda Jtidseorum positum, et ideo non valent videre CAP. L. — De sex Dominicis Qnadragesimm,
splendidum legis sensum. Et quia mysterium Scii- Totum lempus bujus vitse sh irijtio lisque in fineia
pfcursein lioe tempore a nobis velatur, ideo velum B per Quadragesimam inteUigitur, qula est teinpus
arite oculos. nostros in bis diebus extenditur, Sacei-- affliclionis, sicut Pascbae tempus significat futuruni
dos et pauci post velum ingrediunlur, quia paucis tempus gratulationis. Sed bebdomadoesunt sex sefca-
docfcoribustantuni mysteria Scripturse apeiiuntur. tes mundi.
In Pascha velum auferfcur, et altaris ornatus ab De prima Dominica i Invocavit me. i
o"ranipopulo coiispicitur, quia in resurrectione om- Prima Dominica est tempus primte selatis, quan-
nia nuda et aperta eruut, ubi beati Regem glorise in do bomines erant in paradiso in gaudio.
decore suo vidcbuiit. Ideo et in passione Chrisli ve- De secunda Dominica Quadrages. t Reminiscere. i
iumtempli scinditur, quia per ejus mortem in nobis Seeunda Dominiea tempus seeundoe setatls, quan-
coeluni et liber sepiem signaculis clausus aperitur do eraiit in arca gaudenles de sua liberatioiie.
(.4poc. 11).Resurgens quippe velamen abstulit, durei De lerlia Dominica Quudrag. « Ocitli. >
eis ser.sum, ut intelligerent Scripturas aperuit, et Tertia Dominica tenipus secundse tefcalis,quaucio
credentibus cceliim patefeeit, sub Josepb exsullabanl de sua "salvatioiie, aliis pei-
CAP. XLYII. —De septem hebdomadis. eunfcibus fanie.
Septem hebdomada; scilicet a Quiiiquagesima De qiiarla Dominica Quadrag. e Lmlare, Jerusaletn.»
iisque ad Pasclia abstinenliae ideo ascribuntur, quia C Quarta Dominica est iempus quasise setatis, quan-
septem modis peccata reniittuiitur. Prireo per ba- do sub Salomoiie maxima pace fruebantur.
plismum, secuudo per martyrium, tertio per elee- De quhila Dominica, Passidnis, «Jtidica tne. t
mosynam, quarto per debiti induigentiam, quinto Quinta Domiriica est lempus .quintse oetatis,
per prsedicalionem, sexto per cbariiatem, seplimo quando de Babylonia liberati i-eversi sunt Hieru-
per poenitenliain. salem.
CAP. XLYIH. — De sex hebdomadis. De sexla Dominica, Palinafum,
Sex autem septiroanas ideo jejunamus, quia in Sexta Doniinica fuit tempus sextae setafcisa resur=
sex aetatibus peecahius, et ideo per sex opera Evan- rectione Domini usque ad aseensionem ejus, quando
gelii nunc satisfacere feslinamus, Et quia Cliristi de praesentia sponsi gaudebanl. Est et aliud Quadra-
niembra sumus, a nobis ipsis incipei-e debemus, gesimale tempus, id est vita cujusque hominis, quaa
seilicet nos paneffi vitse esurientes cibo charilafcis bic aflicitur moerore tribulationis. Sex hebdomada;
reficere; jaslitiam sitientes Scriptura; fluentis pota- gunt aetates bominis, id est infanlia, puerilia, udote-
re; sauctilate nudos vhiutibus vestire : in vitiis et sceniia, juventus, senecius decrepita. Quadragesimus
errore vagos in hospitium sanctae conversationis dies est Yetus et Novum Testamentum. Per quatuor
suscipere; niorbo iniquitatis infirmos confessione ^" enim accipiunlui- quatuor Evahgelia, per deceffi
visitarej carcere malse consuetudinis inclusos poe- vero, decein pisecepta iiitelliguntur; quater autein
nitenlia redimere: deinde hsec eliam corporaliter decem sunt quadraginta. Sex Dominica; surit, sex
primis impendere, praecipua opera Evangelii, id est (Maltk. xxv), Esu-
CAP. XLIX. — De Quadragesima. rivi et cibaslis me. Silivi, et dedistis mihi polum :
Annus quatuor tempdribus, seilicet' vere, mstate, Nudus et veslistisme:Infirmus, el visilastis. lncar->
autumno, kietne volvitur, et p.er trecentos quinqua- cere, et redemistis.
ginta sex dies completur. Sieut ergo ab aliisrebus, CAP.LI. — Dominica quinla a Sepluagesima.
ila a diebus decimas damus, dum >quadraginta dies Dominica quinta a Septuagesima quinfam selatem
jejunamus, yt quidquid quaiuor temporibus contra insinuat, qua populus decaptivitateremeabat. Ideo
decem prsecepta Dei egimus, his quatuor denis die- bac Dominica responsorium : Pater, peccavi (Luc:
btts corrigamus. Est el aliud : homo subsistit ex xv), canlalur, et Evangelium in Sabbalo de prodigo
quatuor elemeiitis. Lex autem in decem proecepUs, filio recitalur, quia sicut ipse ad patrem, ita popu-
(128) Esfque ita i'n couciliis dciinitum.
 659 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 600
lus ad patriam tunc reverl.eba.tur. Haecetiam Domi-- A . interrogat si diabolo renuntiaut, ut per hanc abre-
nica sccunda Quadragesimae dicitur, quia gentilis3 nuntiationem dominium Christi subeant. Omnis
populus per do.ctrinam legis, et Evangelii, et Chri- quippe horao, quia in originali peccato nascittir,
stianus populus poenitens per fitiem, et operationeml diaboli dominio jure ascribitur. Cujus jus fideles
vel per du.opraeceptacbaritatis ad DOininumPatrem,, effugiunt, dum Christi jugo se subdunt.
ut prodigus revertitur. CAP. LVII. — De operibus.
CAP. LII.; — De viediu Quadrngesima. Dominica Operibus quoque diaboli renuuliant, quae quac- •-
e Lwiare. i dam spiritus, qusedam caro ejus instiuctu perpe-
idedia Qnadragesima illud tempus innu.it, quo> trant. Spirittts, ut est"superbia, inanis gloria, ira,
Cyi-uspopulum abire permisit, Hsec ei.iim septimat et talia, caro, ut est fornicatio, ebrietas, et his si-
Dominica a Septuagesima eognoscitur. quia postl milia.
septuaginta annos populus a captfvitate ad Hieru- CAP.LYIII. — De pompis.
saleni revertitur. Unde el eongrue officium de Hieru- Pompis eliam diaboli renuntiant, quoe sunt spe-
salemilla.di.e cantatur. Nocfcurnalevero officium de. cfacula, ludi, cborese, ornatus vestium, vel aliarum
liberatione ejusdem populi de iEgyplo agit, et no - rcrum, et quaeque superilua.
strani liberalionem designat, qua septima aetate de, B ' CAP.LIX. — De ficle.
bqe iuundo liberaMmttr, Sex quoque sunt mundi[ Beinde de iide Pafcriset Filii et Spiritus sancti
aetates, quibus hic homines vivunt, septima quat iuterrogantur, sine qua nemo Deo pJaceie iegilur,
mortui.in sepulcris requiescent, post banc confessionem diabolus exsuffiatur, ut Spi-
CAP. LUI, —De scrutinio. ritu sancto habitaculum in eis condatur.
Quod hac septimana scrutinium agitur, ha;c cau- CAP,LX. -—Decrttce.
sa vi.de.lur.In captivilale positi semen siiuni genti- Tunc fi'ontibus corum cruce impressa quasi si-
bu.s niiscu.erunt, reversi vero injustos sacerdofces , gillo dsemonibus obsignalur, et domus Dei contra
habuerunt. Unde Esdras et prophetse diligenler ge- bostes munitur. Ideo autem uon alio signo, quam si-
nealogias.scrcitaft sunt, et Judseos a gentilibus, sa- gno crucis contra diabolum utimur, quia per hoc
cerdotes a Judseis segrcgaverunt, Ita et nos bac signura se victum confcremiscensmox effugatur.
hebdomada oedentes ab incredulis segregamus, et Crux autem ideo fronti, ubi sedes est verecundise,
eos nostrae religiorii assignamus. Scrutiuium a scru- imprimitur, quia Christum crucifixuin se non eru-
tando, i.dest ab inquireiido, vel discutiendo dicitur, bescere confiienlur.
quia fidcs baptizandorum inquiritur, vel discutitur. ,ru CAP. LXI. — De sate.
Cuteckumenus, audiens vel iuslructus dicitur, qtti Tunc per orationes in unitatem Ecciesise recipiun-
anie bapiismum fidem et Ch.rislianam religionem fur. Per salis gustumdoclrinse, et sapientia; condiun-
audit, qu.a eum sacerdos instruit, qualiter post ba- tur. Deinde exorcizatur diabolus, ut reec-dat a sibi
pfcismavivere possit, Competeniesdicuntur baptismi contradicentibus. Seorsum autem masculi,.seiirsuin
petentes parvuli, vel muti, vel surdi, vel falui per ferainae, exorcizantur, quia convenit, ut ininus in-
petilionem fidelium catecbizantur, baplizantur, et telligentes Iiistoria, magis intelligsntes seorsum al-
per fidem illorum salvantur. Catecbizatio dicitur in- legoria iinbuaiitur. Unde ct Ergo malediclm, ler rc-
structio, exorcizatiovero adjuralio. peritur, quia per fidem Trinitalis diabolo resisii
C.ir, LIV. — De quarla feria. innot.escilur.
CAP.LXII. — De stjmbolo.
Propler tres causas fi.tscrulinium in quarta feria :
su-
piimo, quia quarta feiia cum sole et luna sfcellae Cum vero symbolum et Dominieam orationeni
creatce in ccelo ponuntur, ita et bac feiia qtiarla fi- per capita eorum dicit, quasi templum Dei contra
deles Cbristo soli et Ecclcsia; lunae.additi, et stellse daemones munit.
ccelo ascribuiifcur- secundo, quia quarta setafcetem- CAP.LXIII. — Desalivu.
pbim Domiiii aedificatur, ita et nunc quarta feria in D «- Qtiod cum saliva aures et nares tanguni, boc si-
tit de ore ejus fluens per au-
baptizandis templum Deo prseparatur ; terfcio,quia gnificat, doctrina, quse
res ejus intravei-at, suaviter etiam rcdGleat, quam diu
quarfa feria Cbristus pro Ecclesia a Juda Judseis est
proditus, ila ipsi quarta feria assigiiantur surgere spiriium naribus trabat.
in Chrisli corpus. CAP. LXIY. — De lumine.
CAP.LV. — De infantibus. Post hsecab acolylho, qui est accensor luminuin
Primo infantes adjanuam ecclesise deferunlur, et catecbumeni illumiiiantur, ut tenebraepeccatortim et
masctilis a dextris, feminjs a siuistris statutis. Ab csecltas erroris exptilsse lumine inlelligeniise illu^
acolytho nomina scribunlur eorum, quiaper lidem, strautur, Deinde Evangelium a diacono super eos
quae est janua qua in Ecclesiam inlratur, et cujus- legitur, quia Evangelica doclrina eis pr.oppuitur.
tjue fidelis nomen in coelo nominatur. Et virililer CAP.LXV. — De inlroduclione.
Eigenlesa dexlris Dei in judicio statuentur, eflemi- Post hoc ab osliario ordinatim introducuntur,
pate autem viventes a sinistris pouentui'. quia completo Evangelio ab ostiario Spiritu sancto.
CAP. LVI. — De fcnunliutione. per ostiuni Christum in aulam coeli inlrodiicunlur.
Deinde exoicista, cujus illud proprie officium est, Hoc scrutiniunj septies aijte Pascba agilur, quia
 661 GEMUA ANffi.fi..— LIB. lil. f.62
Iioc rife per seplem dona Spirilus sancli perficiiur. A neiii Christi egimus, quia "hoc lempore populum
CAP.LXYI.—De.stalione. Dei ab .[Egypiiis affiicttim agnum in significatione
Postquam introdueti fuerint catechumeui, sunt Christt pro eis immolatum. et Pharaonem in plagis
masculi in Austro, feminae in Aquilone statuendi, contritum noviffius.
-quia videlicet fortiores contra sestum tempeslatum GAP.EXXl. .— De Sabbato anle diem Palmarum.
sunl ponendi, infirhiiores sub magisterio erudiendi, Sabbatum liujus septimanse ab officio vacat, quia
deinde qualuorleetiones leguntur, quibus ad quatuor apostolicus hac die mandatum celebrat, cum in
Evangeliorum prsecepta imbuuntur. Unde mox qua- ccenaDomini ob niagnitudiriein officiiboc agere ne-
tuor inilia Evangelii recitantur, quibus a quaiuor
queat. Haec vero dies ideo non ofiiciatur, ut Eccle-
partibus niundi ad coeli palatia evocantui-. Tunc sia caput suum in boc ministerio imitetur. Hac
cluoinfanles, unus emasculis, alter e fcminis, ab
quippe die Jesus in Betbaniam venit, in domo-Si-
acolythis in sanctuariuro. deferunfcur, quia de ulio- moiiis reeubuit, et Martha niiuistravit. Msiria un-
tpie sexu, vel de ufcroquepopulo ad fidein evange- guenfco domum replevit. Simon dicifcur obediens, In
licam convertuntur. clomo Simonis Jesus recubuit, dum in Ecclesia sibi
CAP.LXYIL —De n Credo inunum Beum. >.. obedienfce.reqtiiescil. Huic cum Martba ministra-
Credoin unum Deitm supar maschlos Graece, su- B
mus, dum exemplo sumini ponlilicis membris ejus,
per feminas Laiiiie deeantatur, quia per duas has sciiicet pauperibus vel fralribus, servimus. Cum
omnis iingua denotatur. Grseci quippe oinnes gentes Maria domujn odore
ungiienti replemus, quando
philosopbia prsecellebant; Romani autem omnibus studio iirtuluni Ecclesiam replere sludemus.
gentibus imperabant, Per Grsecam ergo linguam CAP. LXXII. — Ddminica in die Palmarum.
sapieiites, perLaUnam accipiunlur principes. Grsece Dominica 'palmarum itlco dicitur, qttia bac die
Uaque et Latiue fides canitiir, quia omnis liugua turbce Doinino cum palmis obviaverunt, et eum
Domino confitebitur. llis lite pefaclis de Ecclesia
triumphantem-laudibus exceperun!, Significat au-
exeunt, quia mysteriis Christi interesse, uec inter tem quod nos per absUiienUain vilia jam vicimus,
filios Dei computari poterunt, qui adliuc in Cbrisfco et iiunc cum
palma victorise Christum ad nos vc-
jpegnanle non sunt. uienlem excipimus. Cum processioncm hae die fa-
CAP.LXYIII. — De duabus leciionibus. cimus, qtsasi Christo ctini puesis obviam imus. Pas-
Duselectiones ad missam leguutur, quibus cate- sio vero ideo hac die
legilur quia agnus pascbalis
chumeni ad doclrinam utriusque Teslamenti, vel
pro nobis iiiimolandus hac die includebaiur. Hac
ad operationem gemina; dilectionis in.slruunlur. dic filiiisrael Jordanem siccis pedibus ti'ausierunt,
Duae enim lectiones conveniunt baptizandis, ct jain et cumC
triumpho terrani repr.omissionis iritraye-
baptizatis, ut videlicet baptizandi ad vineseBoniiiii runt. Hsec seplimana ideo major appellalur, quiaob
culturam quantoeius currant. Baptizaii aufcera in- maxima officia insignis liabelur. Htec etiam bebcio-
coepium opus exp.leant, quatenus cuni cseco nafco mada indiilgeniim dicitur, quia in ea pcenifce.ntes
se-ternumlumen recipiaht.- Seniel tamcif Fleciamv.s absolvuntur.
genua dieilur, ut iu unitatein ildei congregentur. CAP.LXXIII. — De feria sccundu et terlia.
€AP. LXIX. — Be Sabbato.
Feria secunda et tertia, duse lectiones leguntur, ut
IIJ S.abbato duse-.nihilomiiius leciioiies propfccr
camdem causaul Jeguhlur, et ut in requiem, quod. in Nativitate Dotuiiii ad missam, quia passio Chri-
sabbafcum dicilur, feslinare conentur, quia et in sti a lege et.proplietis-prseuunlialur.
iioc Sabbalo scrutinium agifctir. CAP. LSXIV. — De feria quarta,^
CAP.LXX. —- De Pussione Domini. Feria qualia Christus pro duobiis popuiis tradir
A Dominica Passionis Doniiiii usque iu Pascuaj tur. Ideo liac die duse iectiones Ieguntui-; ad utram-
•GloriaP.atri in canlu iivterffiiuilur, quia Filius; qui: que flectamus jenaa.dicilur. quia ab utroque populG
cst tertia persona, passiouibus dehonestatus pro.p Cbrislus adoratur, in cujtis r.omine eoelesiia et ter-
nobis commemoratur. In Pascba auterii cantafur, D restria genua fleciete dicuntur. Tractus ideo habec
cum Christus per resurrectioneni glorilicatur. In: quinque versus, quia quinque vulnera habuil Cbri-
" hoc
tempore Jeremia.s prophela legitur, qui roaxiniep- stus, Hac die.^velum deponUur, quia in passione
ChristLpassionem et prsedixisse, et in seipso expres- Cbristiveluiii scinditur, et iBmiicitiainterDeumet
sisse cognoscitur. Ideo autem per duas bebdomadas. homincs solvilur.
passioncm Cbristi celebramus, quia pro duobus etS CAP. LXXV. — De feria quinta.
a duobus populis passum prsedicanius. Per duas; Feria quinta ex quafuor eausis celebris habetur.
cniin seplimauas Yetus et Ndvum Testamenfum si- Hac die criminosi ab Ecclcsia ejecti recipiuntur;
gnificamus, quia vetus euin passurum, novum eumi hac die chrisma et oleurii conficiuntUr ; liac die Do-
jam passuni iiuntiare non igndramus. Duo quoque. miiius mandatuin feclt; hac die, cum discipulis coe-
tempora, uuuni ante legem, aiiud sub lege deno- nans, corpus suum iradidit. Hsec dies indulgentia;
tantur, quibus Christus a patriarchis figuris, a pro- appellatur, quia bddie poenitentibus a pasloribus
photis Seripiuris passurus prfenunliabatur. Ideo» Ecclesise indtilgentia datur, et criminosii peracla
VCJo hoc tcmnore cum jejuriioi-uni afilictioiie passior: posiiitenlia, hodie in Ecclesiam iutroducuniur.
 033 HONORIIAUGU.STODUN.OPP. PARS lil. — LITURGICA. G6I
CAP.LXXYI-c-tLXXVif. — De poiniteniibus. A uncti denominantur, et coliaeredes regni ejusassi-
'__
Quod autem Ecclesia criminosos de Ecclesia se- gnanlur. Hoc ex lege exordium surapsit, qua Doini^
cludit, formara a Domino aceepit, qui Adara pee- nusMd);sihoc expurissimo oleo et balsamo compo-
cantem mox de paradiso ejeeit, poeniteiiUsesubegit, nere prsecepit. Iloc quoque arca testamenti et taber-
unde et adbuc pcenitenUbus septem aniii pro satis- uaculum dedicabantur, cfcAaron summus sacerdos
factione dantur, quia bumanum geiius septem mil- vel rex consecrabantur.
libu.s annorum inhocexsiliodamiialuj', Adam longo GAP.LXXXI. — De oleo sancio.
terapore pcenitenUam in exsiJio egit, deiude ad in- Aliud unguentum secuiidam legem fiebat;, quod
"
•
fernalem carcereiu descendit, usque du.m Christtis.. sanetum dicebattir, quo reges lantum et sacerdotes
verus Pontifex eum sua passione absolvit, et eum iingebantur, pro quo hodie oleum sanctum conse-
paradiso restituit. Quoci pceniteiites per ecclesias cralur. Et quia Chrisfcusrex et sacerdos in mundum
vagaiitur, per hoc Caiu imi.tantur, qui, postquam venit, et fideles sua niembra esse voluit, ideo hoc
fratrem oceiuit, vagus ct profugus in terra fuit olcp laniuni reges ct sacerdotes ungimur, cbrismate
(Gen. i.ii). Quod in laueis veslibus.vel ciiicio poeni- in templo Deo dedicamur, et hoc in fr.oritibus, re-
tentia agilur, de Job accipilu.r, qui paenitentiam in, gno ejus assignamur. Balsamum bene redolet, oleum
favilla et cinere egit, .et se sacco. operuit (Job,_xvi, B
R vero lucet, His nos uncti debemus fide redolere, bo-
xxx, XLii). Simil.iter Ninivitse se in cinere prostra- nis actibus lucere. Et quia niembra regis et sacer-
verunt, ct se cilieiis operuerunt (Joan. m). Quod dotis Christi sumus, debemus mores noslros re-
eomam efcbarbaffi nutriunt, de Joseph vel David ac- gere, et nos ipsos Deo sacrificare.
ceperunt. Qtiod ter-rsepros.erntintur, designat quod CAP.LXXXII. —De oleo infirniomm.
peccaiores cuni hoedisa sinistris iu judicio in infer- Oletiffi infirmoruffi hodie etiam benedicitur quod
iium traduntur. Baculus peregrinationem designat, ex Evangelio accipitur, Dominus quippe apostobs
quia se a regnq Bei alienant. Designafcefciamcorre.-r oleoinfirmos ur4gere doeuit, et Jacobus apostolus
plioiiem, per quam reditur ad Ecelesias communio- Jioc fieri scripto prsecepit (Jac. v). Ideo autem non
nem. Hodie per episcopum in ecclesia introducun- ex alio liquore nisi ex oleo istse unctioncs confi-
tur, quia iatio-poeiiifcensper Christura in paradisum ciuntur, quia oleum misericordia dicitur, et Ghii-
iniroducitur.. Quod recepti crines tondunt, vestibus sfcusesprimilur, cujus misericordia nos salvavit,
mtindis se induunt, designat quod multitudinem qui infiriiiitates noslras ipse portavil, Ideo clnisma
peccatoruni deposuerunt, et vestes virtutum jam in- -in loco, ubi pax datar, conficilur, quia per christun.
duerunt, De Joseph autem est boc acceplum, quod _ cuncta in cceliset in terris pacificantur.
de careere sublalus tonsus. est;_ et balneatus. et v&= CAP. LXXXIII. — De ampulla.
siibus jucuuditatis decora.tus. Dum ampulla cum oleo clirismali ad altare de-
. CAP,LXXYIII. — De excominunicalis.. fertur, syndone alba cooperifcur, lumcn ante porta-.
Quoci E.cclesiapeccahtes de Ecclesia ejicit, poeni- tur, duo presbyterj, unus cuni ineenso , alier cum
tenlesiecipit, superbos autem et rebellcs excommu^ cruce diacqno in medio curii libro Evangclii deam-
nicat, et non pcenitentes indignos sepulfcuraindiCat, bulante prseeuut, super quos alii pallium ferunt,
iterum a Douiino formam accep.it, qui peccantem duo eos cum cantu deducunt: per boc progressio^
honiinem de paradiso expulit, sed pcenileiili coelum nem populi Dei imilantur, qui in figura Christi et
aperuit, diabolum vero superbientem et rebelleni Ecclesise per desertum gradiebanlur. Quilumen
excommunicavit, et de coelo, atqu,e eoelesti Ecclesia portat exp.riroit angelum qui columnamignis anle
segregavit, «t quia pceniientia non flectitur, nun- popiilum fei-ebat. Presbyter cum inceiiso est-Aaron
quanl recipitur. Igilur poenitentes per gratiam sal- cum sacerdotali tburibulo. DiaconUs cum Evangelio
vanlur, excoinmunicati superbieiites di.abol.oincor- est Moyses cum legis libro. Presbyler cum cruce
porautur. est Jesus, qui et Josue cuni scripto. Sindon munda
CAP.LXXIX, —rJ5epmnitenlibus, j) est arca, Chrismalis ampullaest urna cum manna.
D
Quod poeiiitentes feria quinta recipiuntur, haec Quod super eos portalur pallium est taberiiacultim
causa videtur. Feria quinta Deus pisces et aves de vel nubis obumbraculum. Hoc lotum umbra fuit, et
mari creavit, et pisees in fluclibus, reliquas aves verilatem prsenotuit. Qui lumen ante porlat, Joan-
in aera sustulit; per pisces avari, curiosi, affialo. nes Baptista, qui lucerna lucens et ardens anfe
res mundi inlelliguiilur; per volucres cceleslia desi- Christum erat. Diaconus, qui inter duos incedit,
derantes accipiuntur, Illi ergq ufcpisces in imis re- estChristus, cjui in medio Moysis el Eliseapparuifc.
linquuntur, isli ut volucres ad coeleslia sumuntur Pallium, quod eos operit, cst nubes lucida, quse il-
In finequintse setatis Joannes-quoque Baptlsta ve los obumbravit. Oleum cbrismalis in ampulla est
uit, poeuitentiam docuil, peccatores regnum coe- divinitas in carne huniana. Sindon munda. conver-r
torum per vim rapere ddcuit; Ideo Feria quinta hsec satio sancta. Ampulla cooperta est anlequam ad alr.
Ecclesia agit. tare ferafur, oblala ad aram discooperifcur, quia
CAP.LXXX. — De chrismate. Christus ante passiouem suam in carne latuit; iu
Hodie etiam chrisma, quod unclio dicitur, couse- ara crucis infirmitas carnis ejus quasi nutia patuii,
tvatur, per quod fidcles a Christo Guristiani, id est, posl mortem cius divinitas manifcsla claruit. Deinde.
 G85 GEMMAANIMJE.— LIB. HI. 6S6
ampuila parlim coqperilur, partim denudatur, et A stitia decidimus. Quia eiiini cccidit coroua capitls
salutafur, quia nudum Cbristi latus.a Thonia pal- nostri, veiiifur ia luctum chcrus noslri : pj-imo
patur, majestas latens adoratur. Deinde ampulla qtiippe canittir, Gloria Patri, ad versum Deus,in ad~
tota cooperitur, rie amplius videatur, et tamen juiorium : secunclo ad psalmum Venile: Tcrtio ad
eooperla saluiatur, quia Christus ia gloria assumitur, bymr.um : nonies ad psalinuin : ter ad responsoria
et tamen uon visus ab omni populo veneralur. et gloria sonat in Te Deum landamus. Et iterum in
CAP.LXXXIV. — De Cmna Christi. versu,- Deus, in adjutoriutn. Deiude quinquics in
Hsee dies et Cxna Domini vocalur, quia hodie psalmis : et iterum in hymno, et ad Benedicltts, qua?
Domiuus cum discipulis suis coenasse traditur, coiisidcralse iiunt viginli qualuor hoi-se, pro boc
quando legalem agiium ipse verus Dei Agnus com- cautu Iselitia; deflemus exstiiicliim Solem justitiae.
edit, et sic finem legi iniposuit. Corpus suuni tradi- CAP.LXXXYIII. — Qttare invitatorium non canieiur,
dit, et sienovam legem inchoavit, nosque per hoc Inviialorium non canlatur, ut conveutus mali
sibi incorporavit, Hoc autem ideo fecisse creditur, gnantiura devitandus admoneatur, quia Judai ad
quia bodie agnus a filiis Israel in iEgypto ad vespe- versus Christum in unum convenerurit, et consilium
rum inimolafcus legifcur. Hodie quoqtie pedcs clisei- super Dominurii glorise fecerunt. Jube, Domne, bene-
pulorum lavit, dcsignans quod nos, qui ullima B dicere, et Tu aittern, Domine, ideo non dicitur, et be-
membra sua sumus, a soruibus peceaiorum abluit. nedicfcionon datur, quia paslor noster recessit, qui
Qiiod auteni nos excmplo ejus mandatum hodie fa- benediciioiiem dedit, Arietes quoqtte gregis Dei-a
.pimus, nos membra ipsius esse, ef in charitate de- lupis dispersi suiil, qui pastores Ecclesia; fuluri fue
bcre vivere, ad memoriam reducimus. rant. Per Jube, Domne enim inlelliguntur ad prsedi
CAP.LXXXY. — Quod t Gtoria in excelsis i canta- cationem euntes; per Tu autem, Domhie,-de proedi
tur ad chrisma, catione redeuntes. Et quia his diebus nec a Chrislo
Hodie Gloria in excelsis ad clirisiha cantatur, ad prsedicationem mittebaiifur, nec ad eum revcrte-
quia angelicus chorus de reconciliaiione pceniten- Jiantur, ideo neulrum dicitur : lectiones vero non
tium et unctione eredenlium lsetatur. Ad teiiiuni legendo sed lamcntando recitanlur, quia sicut rex
Agnus Dei non Dona nobis pacem, sed Miscrere v.o- Josias el Jeremia, sic Chrislus rex nosler cccisus
bis, caiitaiur, ct pa-x non dalur, quia Judas osculo ab Ecclesia deploratur. Campana; non snnanl, pcr
pacis illunl tradidit qui vera pax nosfcrafuit. Yesfces quas prsedicatores designantur, qttia bis diebus non
solemnes, id est, dalmatica et subtile hodie poiian- solura iacuerunl, sed et veritoteni negaverunt. Si~
tur, quia poenilenies ad missas sanctitalis vestes re- gnum per sonum tabulse datur, per qttod terror ac-
parantur, et chrisma alque oletim baptizandis, C eitpitur, quia riiagnus timor discipulis a Judscis in-
quasi coelestes vestes hodie prseparantur, satiebatur. Sonilus ad Bcnedictus est signum Judoe,.
CAP.LXXXVI. —De nndaiione atlarium. cviioBominum' tradidit, dicens : Ave, Rabbi (Mattli.
Hodie altare denudatur, et in die terlia velafur. xxvi). Clangor Ktjrie eleysoncanentium est tumullus
Aitare est GhrisUis, vestimenfca sunt aposloli. Et Jesum comprehendeiitium. Quod sequilur sub si-
quia iilihodie, relictoChristo, fugerunt, quasi altaj-e lentio in tenebris, designat, quodvdiscipuli trepida-.
iiudum reliquerunt. Tcruht in oceullis.
CAP. LXXXYII. De [uminum exslinciione et mtinero CAP.LXXXIX. — De Parasceve.
eortim, Parasceve Graece, prmparaiio Latine dieitur. Ja-
Ilis Iribus diebus sepulturam Domini celebramus. d;ei quippe, qui inter Grsecos dispersi eranl, hac die
Tres auteni dies el noctes sepluagiufa duabus boris prseparabant, quse in Sabbato necessaria fuerant,
eompulamus. Et ideo totidem lumiua exstinguimus, ij'eo oninem feriam sexlam Graeci parasceve nomi-
quia lumen verum his diebus exstinctum lugemus; nabant. _Iu Jiae ergo die occurrit solcmnis dies Pa-
et septuaginta duorum discipulorum tristiliam ex- scbseJudseorum quo solebanl immolare agnum. Hac
primimus, quam de seterni diei, et Solis justitise oc- eadem die Ghristum Dei Patris agnum occiderunt,
"
casuhabuerunt, cujus horsefuerunt: Uibushoris, sci- et bac liostia Pascbale festum celebravei-unt. Hac
licet abhorasexla usque adrionam, fuerunt lenebrse, etiam die de ^Egypto educti sunt, et hac eadera die
quandoChristuspependitincruce. Hastres borastrk de inferno redempti sunt. Sexta namque die Deus
bus noctibus reprsesentamus,-quas luminum exstin- hominem condidit, sexta setate, sexta feria, sexta
Ctione obscuramus. Per diem, qqia sole illttstratur, hora eum redemit. Itleo liac die missa more solito
Ghrislus; pernocteni, qusealunailluniinatur, pi'seseiis non celebralur, quia Christus verus saeerdos hoslia
Ecclesia; per duodecim lioras diei ve! noctis, duode- bodie pro.Ecclesia immolalur. Officium hodie a le-j
cini apostoli accipiuntur, qui et Qlirislo diei, et ctione inclioattir, quia olim oranis missa a lectione
riocti Ecclesise obsequuntur. Quia ergo diei et no- incipiebatur. Hoe auteni ideo liodie observatur, quia
Ctis viginti qualuor hora; computantur, ct quia in passio Christi, quam missa designat. bodie comme-
fsslivis noclibus vigihti qualuor, Gioria Patri can- moratur. Titulus, qui est Jecfcidniscapul, itleo non
tantur, ideo viginti quatuor luriiina iu his noctibus pi-onunliatur, quia caput Ecolesise bodie amputa-
iiiuminautur, quoeper singula cantica exstinguimtts, tur. Duselecfcionesleguiilur, quia Cliristus pro duo-?
fi.ii?.. moj-e-apostolorum, pro occasu veri Solis mo; • buspopulismoritui'. Quod a Jege et prophcfis pj'02-<
C67 IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PA-RS III. — LITURGICA. 668
dicifcur, unde et una lectio a lege, alia a propbetia A laribus. Pater nosler. Libera nos, quwsumus,Domine,
legitur. dicuntur, quia Christus tribus diebus sepultUs oc-
CAP,XC. — De traciu < Dominc, audivi, > et qitare cultatur, et tali modo olim missa ab apostolis cele-
quatuor tantum verstts kabeal. brabalur.
Tractus, Domine, uudivi, quatuor versibus insi- CAP.XCVIL-—De dttabtts noclibtts.
gnitur, quia quatuor elementa Christi passione pur- Duas noctes et-unum diem fuit Christ.us sepulfus.
gantur, et quatuqr cornibus crucis quatuor partes Duaejiocfes significant nostras duas mortes, scilicet
mundi salvantur. Qui ideo inter coelum et tei-ram anima; et corporis. Dies vero significat suam mor-
suspenditur, quia per ejus passionem coelum et tem, quse fuit lux nostrarum morfium, Iiseese no-
terra conjungitur, et totus mundus ejus sanguine slris mortibus ut dies noctibus interposuit, et am-
templum Deo dedicatur. . bas expugnans repulit.
. CAP.XCI. — De Tractu e Eripe nte, Domine. s CAP.XCYDI. — De qv.adraginta koris.
Tractus Eripe nie proprie Cbrisli passionis certa- Quadraginta horas fuit mortuus, ul quf.tuor par-
men exprimit, ubi Obumbra caput meum in die belli tes mundi in Decalogo legis morluas vivificaiet,
dicit, pro quo oliffi : Qui kabitat, cantabatiir propter Ideo bis noctibus tres nocfcurnicum novem Lectio-
versuffi. Super aspidem et basiliscum ambnlabis, et B nibus, et responsoriis canuntur, quia tria genera
conculcabis leonem et draconem (Psal. xc). Quia bominum ante iegem et sub lege, sub ejus teinpore
diabolus, qui eum post jejdnium ut draco tentavit, jiiorientiuni, ab ipso redempla novem ordinibus an-
liodie eum ut leo nianifeste invasit. geioruffi coujunguntur.
CAP.XCII. — De passione Domini. ', CAP.'XCIX. — De Sabbato sanclo.
Post passionem Christi crucifixus oeulis nostris Sabbafcumdicilur requies, idco istud Sabbatum
reprsesenlatur, quem Ecclesia imitari adhorlatur. sanctum dicitur, quia sicut Deus septima di.e a!>
Infra passionem pannus discindilur, quiaa militibus omni tempore, ita Christus Sabbato.post laborem
veslimenla Christi dhidebautur. passionis in sepulcro requievisse legitur.
CAP.XCIH. — De veste Domini. CAP.C. —IDc novo igne.
Yestis autem inconsutilis non scindilur, sed sors Hodie totus ignis exstingtiitur, c-t hovus dc cry-
super eam mitfitur, Hoc significabat, quod hseretiei sfallo vel silice reaccenditur, quia in morle Cbristi
et schismatici Ecclesiam bseresibus scindere nite- tota legis observantia sopitur, et lux novae legis in
bantur, sed uuitas catholicse fidei scissuram noa resurreclione Christi aperilur. Novus ignis est nova
paliebatur. Christi doctrina. Crystallus perspicua, est Cbristi
CAP. XCIY. — De igne. ^ caro in resurreclioneperlucida. Ignis dc crystallo vei
In Romana Ecclesia bora sesla ignis exstinguitur, silice excussus, estsphitus deChristo fidelibus fusus.
et noii3 reaccenditur : quia sol bora sexta lumeii CAP. CI. — De cereo.
suum mundo abscondit, quod hora nona reddidit. Hodie cereus beuedicitur, et de novo ac benedicto
CAP.XCY. — De orulionibus pro omnibus ordinibus.
igne ab initio cousecrationis accenditur.- Ccrens ab
Peiiecta passione oraliones pro omnibus ordini- " iiiitio accensus, est Chrislus ab biilio concepfioiiis
bus dicunlur, quia Chrislus pro omnibus gradibus
Deoplenus. Duo cerei infra consecraUonem, ab igne
et populis crucifigitur. Dominus vobiscum, quod benedictl cerei iiluminantur,
designans quod proplie-
est officium sacerdolis, reticetur, quia sacerdos tse et
apostoli a spiriiu CJiristi illuminantur. laeo
noster hodie occiditur. Ad siugulas orationes genua duo,
quia doctores Christi gemina dileclione"ardent,
flecfimus, quia omnes nationes Christo genua cur- verbo et exemplo lucent,
vare deinonstramus. Pro Judseis ideo non fiectimus, CAP.CU. — \De annis incarnationis Domini qui
quia eos irrisorie genua liodie Domino flexissB si- scribuntur in cereo.
gnific3miis, quod fidelibus devitandum insinuaraus. In cereo scribitur annus Dpmini, quia -Christus
Deinde crux ad salutandum producitur et tribus „ est annus acceptabilis Domini: cujus menses duo-
modis canitur, quia, dumChristus crucifigitur, titu- decim apostoli, dies omnes electi, horse baptlzati
lus tribus linguis Hebraica, Grseca et Latina scribi- pueri. Cereus etiam coluninam ignis exprimit, qu;e
tur; Popule namque meus pro Hebrsea; ugios , populum Dei deJEgypto exeunte prsecessit, Diaco-
Grseca ; sanctus Lalina canfalur; quia Hebraea ma- nus, qui eam consecrat,. esl angelus, qui eam.por-
teroninium linguarum, Grsecadoclrix omuiunfiih- tabat, Ccreus ante neopbytos porlalur ad bapti-'
guarum, Lalina impeiatrix oinnium|linguarum prae- smum, quia columna ignis ferebalur ante populum
dicatur, etab his omnibus Christi passio collaudatur. ad mare Rubrum, quod praeiigurabat baplismuni,
CAP.XCVI. — De cruce Domini. sicufc scTjptum est, Omnes baplizaii sv.ntin itube ct
Deinde crux denudatur, et salutatur, quia sicut tnari (I Cor. x). Cereum benedici Sozimus papa
Cbrislus lunc in cruce ab incredulis deludebatur, constituit, sed Ambrosius episcopus benedictioneia
ita nunc a fidelibus humiliter adoratur. Et nullus compqsuit. [Item Prudentius et Eiinodius Ticinensis
sapiens crucem, sed Christuin crucifixum adorat, episc. ] Cei-eus in octava Paschae popuio distri-
truccroianien venerando salutat, Super corpus Do- buitur, quia Christus in resurrectione ultima fidcli-;
Jj.jhl li-es articuli, scilicct Orcmtis, prmceptis scdu- bus in prsemio tribuelur.
009 . GEMMAANULE. -- LIB. IH. , G70
CAP.CIII. — De Leclionibus. A De secunda leciione.
InEcclesia sunt duo ordines, sapientes scilicet, et ^Secunda lectio, Factuni est in vigilia mattttina
insipientes, Per Lectiones, quse ad Missam in die le- (Exod. xiv), intelligentes per allegOriam imbuit, qute
guntur, sapientes instruuntur. Quse in nocte ad iEgyptios in roari submersos et Hebrseos salvatos
matutinas leguntur, insipientes imbuuntur, unde et dicit, desighans peccata el clsemonessiibmersos, fi-
exponuntur. Ideo hodie Lectiones tono nocturnali deles vero in baplismate salvatos, unde et cantus
Ieguntur, quia convenit insipientibus, videlicet ca- victorise, Caniemus Domino, mox sequilur, quia
techuffienis adhuc in ignorantia positis. Titulum ad boste devicto populus ereptus Isetalur. Sacerdos iu
Lectiones non proiiuntiamus, quia neophytos adhuc oraiione precatur ut sicut illi ab /Egyptiis, ila isti a
in frqntibus eqrum.adregnum Dei rion signatos si- dsemonibus liberenlur.
goamus. Tiluli ideo in lectionibus recitantur, ut De tertia lectione.
asctores coelesljs doctrinae, et cives siipernse Hieru- Tertia lectio, Ajjpfeltendent seplem mulieres (Isa.
salem cognoscantur. Sed quia neopbyti illius civi- iv), provectos pcr tropologiam mores inslruit,- qui
talis eives adliuc ignorant, ideo Jectores titultim per Clirislum eos sapieutes intelligentes, consulfcos
Hiinime pronuntiant. fot-e scientcs, pios Deum tiirientes roonefc.Sordes fi-
CAP.GIY. — De quaiuor Leclionibus. B liarum Sion Uivabil Dominus
spiritti judicii, et san-
Quatuor autem lectiones per qualuor hujus diei guinem Jenisalem spirilu combuslionis (Isa. JV),
sacramenta leguntur : et quia quatuor genera fide- quia quod Ieve est lacrymis lavatur, quod grave
lium, scilicet shnplices, hiielligenies, provscti, sa- igne durae poenitentise exuritur. Hanc eliam Canti-
pienles, qualuor nominibus erudiunlur, videlicet per cum sequitur, quia bonos mores seterna lsetitia se-
historiam,. per allegoriam, per iropotogiam, per quitur. Saeereos orat utpost praesentia seterna bona
anagogen erudiuntur. percipianl.
CAP.CY, — De prima Leclione. De quarta lectione.
Prima lectio requiem Chrisli in sepiilcro exprimit, Quartalectio,Ilmc est kwreciitasservoritmDei (Isa.
et nobis selernam requiem per. baptismura reddidit, LIV),sapientes per anagogen ad coelestia coniem-
ct sicut Noe primse aetati per diluviiim requiem bo- planda ducit, quod cceluni servoruni Dei bseredila-
minibus tribuit. Sicut enim Deus die septima ab tem dicit. Hancduo cantica sfiquuiitur, quia in illa
omiii opere requievit, ct Chiislus Sabbato in sepul- iisereditate cum corpore et anima gratulabilur.
cro quievit, ita Ecclesia in septima selate ab omni Iterum de prima lectione.
labore ut Cliristus cessabit. P In prima lecfcioneaudiunt cateebumeni quod ad
De secunda Leetione. gaudia. paradisi sunt conditj, sed sponte sub pec-
Secuuda lectio regeneralionem Ecclesise insiuuat: cato vcnundali. Ideo cautus bahc lectionem non
quse transiluni populi per mare Rubrum narrat. secjuitur, quia homo'de gaudio in luctnm traditur.-
De lertia Leclione. De secunda leclione.
Tertia Cliristi et Ecclesia; conjunclionein innuit, In secunda Iectione doccntur quod sicut Deus
quse septem mulieres virum unum apprcbendisse populum olim de servitio Pbaraonis per mare Ru-
dicit. Ecclesia namque septem donis Spiritus sancti brum eripuit, ita eos de dominio diaboli per.ba-
repleta est,uni viro Christo copulata. ptisma eripit. Ideo cantus sequitur, quia gaudium
De guarla lectione. eis redditur.
Quarta cwtesteregnum denuntiat, quod Ecclesia sibi De terlia lecltone.
dari a Christo sperat.Dicit enim : Hwcest kmreditas In tertia Iectione sacramejita Cliristi et Ecclesise
servorum Domini. iriibuuhtur, quia iu baptismo per sepliformein Spi-
GAP.GNL—De mensa labernaculi. ritum et sordes abluuntur, et saiiguinis pcccata pur-
Mensa in tabernaculo Dei erat quatuor pedibus gaiitur,
fulta, per qusm (lesignatur sacraScripfcura, qualuor D De quarta leciione.
supradicfcis nomiuibus "(cap. iOI) iiistrucia. Qiise In quarta lectioue bsereditas coelestis eis~ repro-
mensa hodie neopbytis proponitur, dum qualuorle- niiltilur,_quse pcr canlicum, Altende cmhim (Dev.t.
cliones instruuntur: primus pes est historia•; se- xxxii), roboratur, Sacerdos vero orat ut hsec prp-
cundus allegoria; lertius tropologia; qaavtusana- hiissio firma fiat. Catecliumeni -aiilem prae gaudio
goge. Historia.est, quse res gestas narrat; allegoria, cantaht, Sicul cervus (Psal. xLi)'resonant, et sacer-
quaeper reffi gesiara aliud indicat; tropologia, quae dos postulat ut fontem vitcesilianl. .
mores instruit; ahagoge, qtise sensuni' ad superiora De canlico.
ducit. Cantica ideo canlantui', quia ipsi fuluri sunt in
CAP.CYH.— De prinia leclione. baplismo de coelu centum quadraginta qtiatuor mii-.
Prima lectio,In principio creavit Deuscmlum(Geiu lium, qui cantant canlicum novum, quod nemo po-
fontem vitoedesiderai!t(Apoc.
i), per historiani simplices erudit, qua; primam bo- testdicere, nisi illi qui
minis creationem dicit, unde sacerdbs in oratione VII,XiV,XXl).
postulat ut in catechumenis Deus imaginem suani,
quam. primis hominibus cfeavit, restitual,
 '
671 HGNORHAUGUSTQBUM.OPP. PARS III. — LITURGICA. G72
CA.P.GVIII. — De duodecim lectionibus secundum k 1), Christi passionis et triduana; sepulturse ac re-
Romanos. surrectioiiis mcntionem fac.it, quoe Jonam in marc-
Secundum Romanara auctoritatem bodie duode- pi-secipitavit,et a eeto devorafum post triduum evs-
cini lectiones leguntur, quia baptizancii doctrina mitum dicit.
duodccim aposlolorum instruuntur, quia nova gra- Undecima leclio.
lia Spirifus Christi sunt iiluniinati, sicut cerei a Uiicleciroa,Scripsii Zioyses,legem Deirenatis pro».
riovo ig.ne et benedicto cereo accensi. QuaeJectioncs ponif, el in cantico, Atiende ccslum (Sup. cap. 107,
ad sacramenta Cliiisli el Ecclesiserespiciiuii, efcniy- lect. 1), siipernam vilam promittit. -
steria buius festi saucfcievidenter panduht. Dnodecima lectio.
Prima leclio. Buodecima, Nabv.cliodonosorrex (Dan. III), bapli-
Prima quippe, Iit principio (Gen. i), hominem ad sma exprimit, in q-jo Spii-itus sanclus sic peccaliini
iniaginem Dei creatum dicit, quam amissam botlie exslinguit, sicul angelus flammam foruacis ex-
in baptismo recipit, et requiem Dei post opera sex sfcinxii, Unde caiecbumeni cantant-: Siait-ccrvus,
dieruni iiarrafc, cjuam Eeclesia post scx sefaies (Psal.y.1.1) cum gaudio resonanl, quia fontem' vitse
sperat. R desiderant.
Sectinda leclio. CAP.CIX.— Ilem alius ordo lectionum secunthim
Secunfla, Noe cum justus esset (Gen. vi; Eccli, Romanos.
XLIV),peccaiores in diluvio periisse, c-tjusios in arca Roniani bodie viginti quatuor lecliones bac de
salvalos narrat, peceata in baptismo perire, ct ani- causa iegunl, duas transIatior.es liabent : unarii
mas salvari insinuat. sepluaginta Inlerprctum, alfceram Hieronymi-. De
Terlia teciio. - veleii ergo liodie duodecim lecliones Grseee, easdeni
Tertia, Tentavil Deus Abraham {Gcn.xx), fsaac a de nova franslasione Laline legunt, signiiicanles quod
patre oblatum, sed arietem proeo maetatum indieat, diiodecim propbctse in veteri testamento, duodecim
Chrisium a Patre nobis datura, et corpus suum pro apostoli in novo Ecclesiam fide el operatione in-
ujunao immolafcumdeiiunlial, Ideoque omues gen- slruunt.
tes per eum benedictionem accipiant. CAP.CX.—De lilaniis anle et posl baplismutn.
Quarla leciio. Litnmse anfce baptisiiiuni cantantur, quia sancii
Quarla, Faclum esl in vitjilia matulina (Exod. p-.-o.baplizandis orare insinuantur. Post baptisma
ITV),jEgyptios mari Rubro stjbmersos, Hebrseosli- cantantur, cjuia sanctis baplizati juncti declarantur.
Leratos dieil.Pqsl peccatores in baplismo submergi, , Iris quippe erat in cireuilu sedis etniaris vitrei. Se-
lilios-Dei einergi innuit, Per sacerdotem namque J.dc-s estEcclesia, maj'e vitreum baptisnia, Iris pro-
Moysen, per baptismum niare Rubrum, pcr cereum pifciatiovel intercessio sanctorum. Iris enim posl di-
columnam ignis, per catecbumenos TEgyplios, per ltivium hominibus datur,et propiliatio postJjaplisma.
-
jam bapfizafos Hebrseos significamus, unde et illo- renaiis dabitur.
rum voce mox canticum viclorise canlamus. CAP.CXI. — De baptismo.
Quiniu leciio, Baptisnius dicitur linctio : hoc Noe in diluvio,
Quinta, Rme est kmreditas (Isai. LIV\ baptismum Moyses in mari Rubro prsefiguravit, Hoc Joannes
pronuniiat, vMOmnes sitienles,veni'.e ad aqttas(Isai. Baptisla primus demonstravit, hoc ipse Domimis.
LV), clamat, suo ingtcssu consecravifc. Per orafioneni sacei'dos
Sexta leclio. Dcurn invocat, per laclum manus aquam a ligno per
Sexia, Audi.Israel (Bctruch. m), Ghristi resurre- Moyseii dulcoratam (Exod. xv; Judith. v; Eccli.
ciicmem deproiiiit, ubi dicit: Post hmcin lerris visus xxxviii), sed aquam baplismafis per lignuni crucis
est, el cum hoininibns conversattts esl. purgafam demonstrat. Per insuffiationem Spirilus
Scptima leclio. sancti immissionem,immundi spiritus expulsionem,
Septima, Facta est sttper me lnamisDomhii (Ezcch, i ( denuntiat, Per cerei immersionem sancti Spiritus
sxxvu), nostraro resurrectionem insinuat, ulii ossa adventum, per chrismatis commistionem Chrisli et.
tiriclurevixisse narrat," Ecclesise conjunetionem demonstrat. Sicut in bapti-
Octava lectio. smo Domini, ita iii nostro adest Trinitas,'P«ter, ubi_
Octava, Apprehendenlscplcm mulieres (Isai. iv), dicitur, per Deum verum; F.ilius, ubi dicitur,.per
Christi et Ecclesiaecopulam el baptismuin exprimit, Jesum Christum; Spiritus sanctus, ubi dicitur virlus.
ubi Dominum sordes filiarum Sion abluere dicit, Spirilus tui. Vocis mutalio, et Spiritus sancti ad-.
Uniie Ecclesia dilecto suo canlicum cantat, quam venlalio [f, advocalio}, et vitiorum discessio. Tunc
ipse vineam Soiech fecerat.. sacerdos calechumenos de abrenunliatione et fide ut.
iYoiia lcclio. prius inlerrogafc, quaienus oris confessio eis ad sa-
Nona. DixitDominus ad Moysen(Exod. xu), Cliri- lutem fiat. Deinde in peclore et inter scapulas UE-
Elum pi'o liberalione Ecclesise occisum praedicat, guntur oleo saneto, ut ad fidem et operationerti ro-
Ubi iminolalionem paschalis agni coaimemei'at. borentur. Per pectusenirn cordis fides, per scapulas
Dccima leciio. oiius operationis notatur, quia per bsec duo homo
Pecima, Fctclv.mest verbumDominiad Joncim [Jon, salvatur. Deinclcin nomine Tiinilatis bapfci/.aiitur,
 6/5 \ tlEMMAANIMJ5. — LI3. III. 674
ut imago Dei iii eis renovetur. Deus enim in Tri- A j. ni signantur, quia per oleum Spiritus sanctus desi-
ilitate, quod est Pdter el Filius el Spiritus sanctus,' gnatur. Oleum namque ardehs illuminat, medicans,
consistit, et anima tribus viribus, memoria, inielli- sanat, aquis infusum eas perspicuas reddit, et su-
gcntia, et voliintate vivit, per hoc quod in modum perenatat. Ita Spiritus sanctus flamma charitatis eJ
crucis mergitur, cumChriijto huic mundo cruciiigitur. splendore sapientia; animas illustrat, medicamine
Quod stib uudis tegltur,quasi sub tei-ra[sepeIilur.Ter Clementiseper veniam peccatorum vulnera sanat, ad-
niergitur, quia anima tribus modis, scilicet cogita- misliOnesua; virtutis aquashaptismaliseffugatispec-
lione, loculione et opere inoritur, et histribus mor- catorum tenebris clarificat. Hanc confirmationemfe.-
libus- per fidem Trinilatis eripitur. Ter etiam ideo cerunt olim apostoli, per manus lantum impositio-
mergitur, quia omne peccalum tribus modis, scilicefc nem; iliorum posteri, eis tamen tradentibus, per
sitggeslione, deleciaiione, ccnscnsucommittifcur. Ter cbrismatis cohsecratioiieni.
quoque ideo mergitur, ut homo a naturalis, et & CAP.CXY.-—De patrinis.
scriplse legis et Evangelii praevaricalione solvatur. Sacerdos omnes infantes de baplismo Ievat, et
Quod tertia vice de fonte extrahitur, quasi tertia ideo omnium paler et debitor fideique jussor manet.
die cuffi Christo resurgere cernilur, Quod in capite Sed quia debitum jus singtilis persolvere lninime
cum cbrisihate liiiitur, pcr hocClnisto anima ei de- B I prsevalet, ideo eos patrinis commeudat, ut ipsi eos
sponsata communicatur. Deinde mitra capiti ejus fidem catholicam etorationem Dominicam instruaiifc.
iinponitur, vesle alba indttitiir, quia in regnum et in Quaeduo omnes patrini, imo Cliristiani scire deberit,
sacerdotium assumitur. Per raitram corona regni, aut patria aut Latina liiigua. Quia qui hoc ignorat,
per albam, sacerdotalis cBgnitasexprimilur, quia vi- adhuc Christianus non esse couvincilur, et ideo ad
deiicet Christi regis et sacerdotis meMbrumefiicitur. suscipiendum baptizatum nullo modo. admiltitur.
Per albaffi quoque vesteni innocentia designafur, quia Nullus nisi tinus vel uha ad levandum infantem ae
hanc nuncper Christum iu baplisino recipit, qiiam eedat, iisque se fidejussorem illius sciat, ut ita eum,
in primo parente amisit. sicut suscepit, restituat. Quod si eum Chrislianita-
CAP.CXII.—De septem gradibusinbaptismo. tem doeere. neglexerit, pro eo supplicium subibit,
Septem gradus sunt in baptismo, tres in descensu Qui infantem de baptismo suscepit, idem eliam a-5
ob tres renuntiationes, tres in ascensu ob fidem coniirmationem tenere poteiit,.
quam profitemur Triuitatis. Septimus, qui regrio C.4r. CXYI. — Quod taniian bis in anno canonice
Dei assignatur, et Filius ejus cohaeres ascribiiur. buptismus celebrelur.
Cerei ueopliytoruhi non prius illuminanfcuf quam f Bis in anno canonice baptizatur iil Pasclia et Peii
agnus Dei inlitania cantatur, ut scianfcquod Aguus tecoste, quia in Pascha Christus moi-iiur, in cuius
Dei illorum peccata tulit, et ipse eos sancfcoSpiritu. ' morle bapfizatur. In PentecOste Spirilus sanctus da-
iiluminavii. Quamvis quidam mox de fonte eleva- tur, per queni remissio-peccaforum donatur. Ideo
tis lumen dare soleant, quatcnus splendidis operi- aulem in Sabbato, quod requies dicilur, quia aeterna
bus lampadibus sponso venienli occurraut. Ad ulti- requies per baplismum tribuifcur. Qttia vcro parvuli,
nium corpore Ghrisli confirmantur, et sic Christo si non regenerantur, a.regno Dei alienantur, in ne-
incorporantur. fdeo ad noham baptismus agitur, cessitate segritudinis, vel persecutionis, vel obsidio-
quia bora nona Christus exspirasse coriiriiemoratur, nis, vel naufragii, omni terapore baptizantur, et- si
cujus hlortem baptisma imitatur. Ideo in die sepul- presbyter, vel quilibet de clero non adest, a fi-
lurseCbi-istrceiebralur, quia ei credentes in baptismd deli laico in nomine Tririitatis in simplici aqua bapti-
eonsepeliuntur. Ideo semel agitur baptismus, quia zetur. Si supervixerit a sacerdote caiecliizelur, olco:
Cbristtis semel est mortuus. ungalur, chrismefcur, noh denuo bapiizeiur, sed ab
GAP,CXHI.— De confifmaiione. episcopo confirmetur. Sciendtim est quod apostoli et:
In octava die bapfcizati mitras deponunt, et ab eorum discipuli in fiuviis, vel in sfcagnis,vel in fon--
episcopo in fronteper cbiisma signantiir, etper hoc r tibus baptizabant, Sed Clemens, docentc Petro,-
per septiformem spiritum ad regnitra Deiconfirman- chrismavel oletini addebat. Leo, Damasus, Ambro*
tur. Unctio confirmationis est nupfialis vesfis. Quani sius exorcismos et bencdicdones adjiciebant.
uncfcioiiemiterum per octo dies in albis servant, in CAP.CXVII, — De die Chrisli sepulturm.
oclava die lavant. Quod quidara in tertia die agen- Dies inter mortem Christi et resurrectionem mc»
dum putant. Albas deponunt, quia in futura vita dius signilicat requiem animarum ab onirii labortJ.
umbram exutint, veram gloriani induunt. post moriera, per quam transitur ad carnis resur-
rectionera.. . \- ',- •'
_CAP.CXIY.—De bina unclione.
Bis baptizati chrishiate liniuntur; semel a preslsy- CAP.CXVIII. — De officio.missm.
tero in baptismo et in capite; secundo ab episeopc) OiTiciumper Kyrie eleison, quod iaeUUairisignafc.
in confirmatione et in fi-qnte. Iioe ideo,quia bis Spi- ineboatur, quia magnalseUtia renatorum declaratur.-;
ritus sanctus datur Ecclesise, semel in terra, secun- Gloria in excelsis ideo canfatur, quia pax, in Cbristi
do in coelo.Per presbyteri unctioriem animae Cbri- nafcivitateab angelis nuntiata, hodie baptizatis do-
sto desponsantUT, pei- episcopi coufirmationeni re- naiur. Miuistri solemnes vestes gerunt, quia renatl
g.noChristi dotantur. ldeo autem cum oleo Christia- slolam priraaro jam baliieaiireceperunt, In Epistola
 C73 ilONORII AUGUSTODUN.OPP.; PARS III. — LITURGICA. C70
eorum laetitia augelur, quaa eos cum Cbristo in glo- A . Dominus corpus suura tradidif, per quod fuicles de
ria futuros pollicetur. Quod prius Allcinia canitur, gurgite mortis eduxit.
et traclus subsequilur, significat quod liomo primi- CAP.CXXII. — De decimo Kcdendas Aprilis, el de
tus in gaudiis fuit paradisi; deinde tristitiam hujus feria sexla,
mundi subiit; ita bapliza.i nunc in baptismo laeti- DeeimoKalendas Aprilis Deus hominem coiididit,
tiam remissionis perceperuiit, sed iterum trislitiam quse tuiic feria sexla exstitit. Hac eadem die, eisdem-
laboris subeunt, Ad Evangelium lumen non porlatur, que Kalendis populus Dei pi-imum Pascha habuil,
quia Chrislus lumen verum adhucapudinferos abs- ipseque de iEgypto exiit. Hac ipsa die, ipsisqueKa-
condebalur. Incensum ihyniiamatis portatur, quia lendis, ipsaque decima quinta luna, ut Theopbilus
per boc a mulieribus visilabatur. Ad Oflertorium scribit (127), Cbr.islus sua passione bomiiiem de
cantores silent, quia mulieres secundum mandalum ffiorte redemit, ipsaque die Pascha Judseorum fuit,
Sabbalo, siluerunl. Sancius, sancitis, quod esl an- Sabbato Deus ab operibus mundi requievit; bac
gelorum cantus cantatur, quia angeli de ejus laude eadem die Chrisius in sepulcro quievit,
non tacuerunt, sed ejus resurrcctionem mulieribus CAP.CX-XIII.— De octctvoKalendas Aprilis, el tie
nuntiaverunt, Agnus Dei non canlalur, quia roulie- die Dominica,
res perterritse iacuerunt, et in conclavi apostoli abs-1B Octava Kalendas Apriiis, ut Auguslinus scribif,
conditeuui peccata tollere, et resurreclionenf ejus Deus bunc visibilem mundum creavit, ut scribitur ;
non credebant, Yespera solilo more non cantatur, Hic cst liber generationis cmli ct ierrw in die, quando
sed Laudale Dominum, omnes genles tantum, ct Ma- creavit Deus cwlttm, et terrttm ct otnne virgultntn.
gnificat cum Alleluia jubilatur, quia illa dies nullo Hac eadem die, qua; lunc Dominica exstitit, populus
niodo vespere termiuatur, ubi sine fine Deus lau- mare Rubrum transivit; bac ipsa die, ipsis Kalendis
datur. Vii'go Christum concepit, qui iiac eadem die popu-
CAP. CXIX. — De magno mystcrio, de prima die lum suum de inferno eripuit, et bac ipsa die victer a
smcv.ti,et de die Palmarum. morte resurrexit, bac eadeni die, el eisdem Kalen-
Nola mysleria Dei inefiabilia. Quinlo decimo Ea- dis erit Ecclesia l-esurrectura, et gaudium Domini
lendas apostolis scribitur sol in Arietem, et primus sponsi sui intratura. Dionysius abbas, el quidam
dies sseculi. Aries est signum primum anni. Cun? alii aflirmanl Cliristum oclava Kalendas Aprilis pas-
bunc sol intrat, tellus floribus, silvsefrondibus ver- sum, et sevlo Kalcndas Aprilis a mortuis rediisse,
uant, quia hac die Deus mundum creaverat qusedies Sed' aliter videtur lex sonare, et Evangelium, quse
tunc Dominica exsliterat, hac eadem die et eisdeai memorant euin decima cminta luna, quse tunc deci-
Kalendis populus Dei in iEgypto agnum includcbani, C ' ma Kalendas Aprilis exstitil, pro nobis immolatum.
quem quarta decima luna jinimolalurus eral. Hac In Iiac septimana cappis et aliis solemnihus vesli-
eadem die postmodum teri-am repromissionis infra- bus vestimur, quia in futura resuireclione omni
bat. Hae eadem die et eisdem Kalendis et eadem gloria induemur, cum corpora vestimento salu-
luha, scilicet deeima Dominus, verus Agnus, Hieru- tis,et animse indumcnto juslilise induuutur. Hoe
salem intrabat, ibique quasi inclusus usque ad irn- etiam baptizali innuunt, quia in baptismate [albas
molafionem sui nianebat, vesles induunt. Ideo enim alhas porlamus, quia an-
CAP.CXX. — De mqitinociio et sole et tuna, el feria geicsin albis resurrectionem annuntiasse signamus.
quarta. CAP. CXXIV-.— De Puscku.
Duodecimo Kalendas apostolis est aequinoctium. Phase Hebraice, pascha Grsece, transitus dicitur
quia, illa die quse tunc feria quarta fueral, Deus Latine, eo quod illa nocte angelus percutiens /Egy-
solem et luiiam et stellas fecerat, Hac eadem die ptura transivit (Exod. xiv), et populus Dei illa die de
eisdemque Kalendis populus in Ramasse civita- ' jEgypto traiisiit, efcdie teiiia mareRubi-um iransiit,
leni jEgypti conveneraf. et de immolaiione agui ac populus fidelis de inferni claustiis illa nocte ad
traclabat. Hac enim die hisque Kalendis Judsei in gaudia paradisi transivit, et exercitus bapfcizandorum
Hierusalem convenerant, et de nece Christi, veri de infidelilale ad luceni fidei transif, Hoc ideo in
Agni, tractabant, et per illorum consilium aeternus primo mense novi anni celebramus, quia in lioc
sol pro luna Ecclesia et stellis, id est sanctis occu- mehse in Chrislo innovati sumus, et in hoc mense,
buerat. scilicet aposloli [fort. Aprili], qui est primus apud
CAP. CXXI. — De undecimo Kalendas Aprilis, el Hebrseos , totius Christiana; religionis exordium
feria qtiinla. sumpsisse scimus. Sunt auteni duo anni, communis,
Undecimo Kalendas Apriiis Deus pisces et volu- et embolismalis. Communis qui habet duodecim lti-
cres de niari produxit, quse tunc feria quinta fuit. Hac nationes: embolismalis, qui habettredecim. Per hos
eadem die eisdemque Kalendis, videlicet decima duos annos ideo Pascha distinguitur, quia per duas
quarti luna, populus agnum in jEgypto immolavit, vilas, scilicetcontempiativam etactivamad fulurum
per quem de iEgypto quasi defluclibus marisirans- festum transilur. Post duodecim itaque lunationes
ivit. Hac ipsa die, ipsisque Kalendis ipsaque luna ideo Pascha celebratur, quia coutemplativi per de-

(I-/7) Theophilus, De cyclo Paschali.

67.7" ' . GEM.MAAKIM^G.— LIB. III. (.73
cem praecepfalegis et duo prsecepta charitalis ad fu- A vita, quam bsec Jiebdomada designafc, foium jtsre
luram resurrectionem perlingtiiJt,'Post tredeeim lu- babelur quod nunc creditur, ct speratur. Ad omnes
natior.es ideo agitur, quia aelivi per impletionem horas Graduale : limc dies et Alletuia frequen-
Decalogi et operationeiri Trinitatis fidei ad idem talur, qtiia in illa vita cuncii jugiter gratulanlur,
festum perveniunt. Ideo autem in primo mense ce- Yersum Detts, in adjutorium non adep irequenta-
lebraltir, quia in Christo, qui est principium, totum mus, quia in illa vita non, utliic, adjutorio indi-
consumniatur. ideo post sequiiioctitim.cum lux die- gemus.
rurn prolongalur, quia populus in hoc feslo Ecclesia CAP.CXXIX. —De Vesperis.
cceli alta petere ccepit. Ideo in tertia bebdomada Tres psalmi ad Yesperas cum Hmcdies efcAlleluia
nova; lunae celebratur, qtiia in teriio tcmpore Chri- cantantur, quia per fidcmTrinilatis ad selernam Ise-
stus ndstrum Pascha immolatur. Ideo non in alia, titlam pervenilur. Qui tres psalrhi eliam resurre-
nisi in Dominica, quia sicut Dominica omnes dies ctioni Clirisli congruunt, quoeterUa die contigit, in
sepUmana;prsecellit, ita bsec festivitas omnes festi- illo loco; Teciunprincipium in die-virlutis tum (Psal.
vitates prsecellit..Unde et Soleinnitas solemnitatum cix); et ibi: Redcmplionemmisit Dominus populo suo
dicitur, et ideo per omnes Dominicas reeiproeatur. (Psul.cx); el ibi : Exortum in tencbris lumen rectis
CAP.CXXV. — De umbra Paschm. _ B (Psal. cxi), Duo ad fontem canuntur quia per gemi-
Quod Passio Domini vel Resurrectio non in Ka- nam dileclionem ad foiilem vite pertingitur. Qui
lendaria die agitur, haeccausa est, quod per Christi psalmi eliaro baptizatis et bapUsmali conveniunt,
passionem Ecclesisepassio sub Aiilichristo futura, ac Baptizalis ut ibi ; Laudctte, pucri (Psal. cxn); Ba-
per resurreclionem ejusfuturam nosfcraresurreclio ptismati ul.ibi: Quid est iibi, mare, quod fugisli, et
nobis in memoriam revocalur. Et ideo'sicul Pascha tu, Jordanis, quia conversus es relrorsum? (Psal.
Judaeorum in figura nostri, ita nostruin in significa- cxin.) Quod cum processione ad fonleni imus, po-
tione futuri celebratur. Ideo Allcluia, quod laetitiam pulum Dei permare Rubrum, vel per Jordanem or-
signilicat, in hoo feslo cantatur, quia in hac so- dinatim transisse significarnus. lidem psalmi ideo
lemnitate selerna lsetitia, Clirisliano populo,reddita, quotidie repetuntur, quia haec hebdomada pi-o una
remenioratur. die computatur. ..
CAP.CXXVL •—De processione.incliePasckm. CAP.CXXX. — De prima hcbdomudasmculi.
Processio, quse in Paschali die agitur, illam pro- Haec enim septimana illam bebdomadam ducit
cessionem exprimit, qua Rex glorise cum exercitu " nobis in raerooriam, qua Deus ineffabiliter crea -
redemptorum de inferis ad ccelestia processit, In vit bujus mundi materiani, et quia in hac omnes
missa concentus angelorum repraesenlalur, cum eis filii Dei noviter creati, magna voce jubiiaverunt,
genus humaiium associatur. Yesperseper Kyrie elei- ideo novifcerrenafci in hac Allcluia gratulando con-
son incboantur, quia illa festivitas sine vespere ce- cinunt.
lebratur. CAP.CXXXI. — De bapiizatis.
CAP. CXXVH.—De tribus psaimis in Matniinis De neophyfcisoefcooflkia cantantur, quia per ba--
- pcr hebdomadctmPaschalem.
ptisma ad octo bealitudines prseparantur, quse in
Ad nocturnale oflicium tres psabni psallunfur, octava liujus vitsedantur.
quia tria tempora hujus mundi Christi resurrectione CAP.CXXXII. — De Sabbato.
insigiuuntur. Tres anlipbonse cantanturj quia pa- In primo Sabbato duas Laudes-, scilicet Alleluia,-
triarcbaeautelegem, prophetse sub Iege, apostoli sub Confitemini,et Tiactum Ldttdaie decantat, In octavo
gralia Clirisli resurrectioneglorificantur. Tres lectio- vero, quod est aliud Sabbatum, Allehiia scilicet,
nes leguntur, quia Gliristi resurrectio a lege, a psalmis Laudale, pueri, et Hmc est dies jubilabunt. In priori
etprophetisprohuntiatur. Tria Responsoriacanunlur, Sabbato cantatur unum Alleluia, quia prima vita non
quia tres ordines Ecclesise, scilicet conjugati, conti- sempilerna. ldeo Tractus sequitur, quia adhue hic
nentes, doctores per Christi resurreclionem salva-1D peregrinatur. Ideo baptizati Alteluia concinunt, quia
buntur. Singulis Responsoriis Gloria Palri subjun- slofam suaiii in sanguine Agni Javerunt. Ideo can-
gitur, quia in omnibus Trinilas collaudatur. Per Te tant Tractum laudationis, quia eis cantabiles sunt
Deum laudamus exprimilur bora qua resurrexit Do- Domini justiiicationes in loco peregriiiationis (P-sul.
ininus. Psalmi, qui ad matutinales Laudes camintur, cxvm).
proprie tempus Dominicaeresurrectionis exprimunt, CAP.CXXXIII.—De mediis sex diebus.
sicUl superius expositumest.Noclurna autem Beatus Mediis sex diebus Graduale et Alleluia eantatur,
vir ideo per totam septimanam partitur, quia hace• quia in hoc tempore quod inter baptismum et.uIiiV
bebdomada pro una die computatur. Unde quo- mam resurrectionem in activa et eontemplativa vita
tidie ad Primam psalmus Confitemini Domitto repe- sex aetatibus hominis laboratur. Sed quia hieiabor in
titur, propter YersUm, Hwc est dies, quam fecit Do- gaudium conyertilur, ideo Graduale Alleluia Se-
viinus. quilur, quta hic psalmus de seterna Iselitia canilur.
: CAP".CXXYIII. — Nota quare nori canietur, In alio Sabbalo, quod est prioiis octava duo Al-
« Quiciinquei per hanc hebdomadam. leluia canuntur, quia in fulura vita binas slo-
Quicunqttevutt ideo non cantatur, quia in fufcura las habebunt, quando corpcre et anima in aeteif-
 (.79 ilONORli AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. G80
num gaudebunt. Sequens septimana vocatur In A transitum igneifluviiDeum in sseculumsaeculiIauda-
Albis, quia olim confirmali solebant candidis bunt. Sexfum oflicium indicat illorum evasionera, ct
vestibus, scilicet in baptismo acceptis, uti his inimicorum damnationem,qtiia sicut illos mafe op'e-
diebus. ruit, ita istos infernus devoravit. Septimum ofiiciurrt
CAP.CXXXIY.—De magno mysterio diei Palmarum, illorum gaudium dcniihtiai, in quo sic exsultant:
et toiius hebdomadw. Eduxil Dominus populum suum in exsttllatioiie, et
Hsec cuncta, quse in capite Christo prsecesserunt, electos suos in tmtitid (Psal. civ, 43). Per Graduale^
in corpore quoque ejus, scilicet Ecclesia, futura quod sex diebus canitur, sanctorum opus in ccelis
erunt. Dies ulique Palmarum, quando Dominus ad exprimilur, per seuarium quippe operatio intelligi-
Hierosolymam venit,et ei turba cum palmis occurrit, tur. niorum autem opus.est exsultare, efcDeum laii-
est illud tempus cujus ultimus Romanoriim impera- dare. Unde et Graduale, Hwc dies, isetitiaifisoiiat,
tor Hierosolymam ibit, regnum Deo el Palri dabit, quia setei-namlseliliam reproesejitat. Hacdie et dein^
ut Sibylla scribit. Tres dies ante Pascba sunt fres ceps vero Alleiuia cantantur, quia iunc in corpore
anni quibus Aniiciiristus regnabit. Per oiiinia regua et anima in seternum gratulantur. Duo enim Al-
liis diebtis pcenitentes ab episcopis in ecelesiam in- leluia sunt angeloriiin et liominum gau.dia. Quod
tiojucuntur. Chrisma coiificitur. per quod Chri- B in priori Sabbato uiitim tanlum Alleluia carita-
Siiani coiisignantur, et tunc Judsei regno Dei assi- ttir, tlesignal quod anima a corpore soluia cura
gnantur. Pedes, qui sunt ultima membra, lavantur, sanctis sola Isetatur. Quod per seplimanam adhuc
et ullimo tempore maxima perfeciio in Ecclesia con- Graduale cautatur, signilicat quod anima pro cor-
citatur, lumiria conlegunlur, et tunc omnia signa ab pore quodaromodo soliicitatur. Scilicet quia illa
ecclesia tolltintur. Campansenon sonant, et doctores sollicitiido Umore vacat, iueo Graduale lsetifciam
tunc non prsedicant. Tabula percutitur, et raagnus sonat, Iii sequer.ii Sabbato Graduaie deponiitir,
terror fidelibus inculitur. Leciioncs lamenlanlur, et duo Aileluiu can.untur, quia in uliima resur-
qtiia tunc cmue gaudium Ecclesise in luciurn con- rectione corpora et aiiiissu in gaudio conjun-
vertitur, altaria denudaiitur, et tunc omnia sancfa gunfcur. •
proculcantur. Altus ligni sor.itus, qui frt ad Bcnedi- CAP. CXXXYI.— Be QuinquagcsimaPaschw.
cius, est maximus terror, qui invadet adversarios, Tempus inter Pascha et Penlecoslen Quinquage-
quando interficietur Antichristus. Ilis diebus ndvus siina liominatur, quia.a Saljbaio, quo duo Alleltiia
ignis benedicitur, el illo tempore ignis Spiritus san- inclioantur, usque ad secunduin Sabbalum Pente-
r ii in ecciesia reaccenditur, calechumeni baptizan- costes qiiinqiiagihta dies coiiipufantur. qttibus Allc- -
lur, et iuiic post interfeclionem Anticliristl maxima ^1 " liiia in cantu frequer.tatur. Hoe illani vitam j-epi-se-
multitudo baptizabitur.Cereus reaccenstts, est Ghristi sentaf, qure post resurreciioiieiii futura speratur,
adventus. Deinde agiiur Chrisli resurrcclio, quia qiiando per oranes vicos Hierusalem ab universis
ttiiic sequitttr Ecclesise resurrectio. Hoe tempus Alleluiii frequentalur. Ideo aulem Alletuia, quod est
Pascha, quod est transiltis, jure appellatur, quia Hebraeumnunc canlatur, quia inilla lingua primilug
tunc Ecclesia de peregrinaiione ad patriam trans- eral concordia omnium gentium, el in illa viia erit
ire prsedicatur , et Cbristus de judicio transibit, concordia oninium incnlium, nulla dissonanfia Iin-
et suis minislrabit. Hoc ideo in plenilunio agitur, guarum. Hoc per quip.quagesimum annum designa-
quia eadem die lit resurrcclio, cura Ecclesisenume- batur, qui Jubila;us, id est jubilatione plenus, dice,
rus, quam luna, significat, completur. Paschalis balur. Hunc Judsei in laetitia ducebant. et ab omni
septiinanae oflicia repraescntant nobis ultimi festi opere vacabant. Ad huiic seplies scptcm anni com^-
gaudia. putabantur, et in istis diebus septies septem dies
CAP. CXXXY. — Be ojficioclieiResiirrcctionis. riumeranlur, et per hoc. pleutim gaudium corporis
Dominica namque die resurgens Ecclesia dicit ct animte declaratur, quia corpus qualuor elc-
sponso suo gratulabunda : Resurrexi et adliuc tecttm mentis, anima tribus viribus constat, quse lunc
sum (Psal. cxxxvm, 18). Deinde omnis eleclorum in visione Trinitatis perenuiler. exsullat, In hoc
turba clamet: Hwc dies qttam fecit Domintis,exsulte- lemporc uon genua flectimus, sed stantes oranius,
mus et Iwlemur (Psal. c.xvn, 21). Per Allcluia laudes qnia funcin setcrnum in gaudio cum Christo sta-
Paschali victimse jubilant, quia tunc verum Pascba binius.
celebrant. Offertorium Tcrra trcmuit (PsaL LXXV, 0), CAP. CXXXVH.— De Pascha annolhw.'
terrorem judicii in reprobos cxprimif. ln oflicio se- Pascha annofcinumdicitur, quasi Pasclia annivcr-
cundi dieiblanditiir Spii-itus saneii eleclis, dicens : sarium. Olim namqtte qui in pj-iori Pascha crant
Inlroduxit tios Dominus. Siniiliier in alio oflicio : baplizatl, in sequcnti anno diem rcgeneraliouis suae
Aqua sapicnliw potavit eos. In quarlo ofOcioeadem soleninizabanti
verba cantantur, quse in judicio pronuntianluri Ve- C.ir. CXXXYIII.— Dc Lilania majorc.
itite, bcncdicli Patris (Muilh. xxv, 51), Dciude laus Litania dicitur rogaiio vel supplicalio. Major aulen.
illorum subjungitur. Viclricemmamim tutimiauda- Lifania i.nde dicitur, quod ab apostolico inslituts
verunt pariler (Sap. x, 20),quia sicut ilii post traiis- legitur, Ha;c eiiiiii Roiiianoi-uni dicitur, quia a Bo
Itum maris Rubri Dcum laiidaveruui, ita isii posl manis obscrvalur. Hanc Gregorius pro pp.stilcnii?
CP.i GEMMAANIHJE. — LIB. III." CSS
institr.it, quaelunc populum crudeliter vasiavit. Koe A 5), de scriptis prophefarum, scilicet de psalmis legi^
spud Romanos septeno ordine agitur. In prirao cle--~ tur, quia per proplietas et aposlolos concorditcr
rici, in secundo monacbi, in terlio mouiaies, in aeternavita aimuntiatur, in quapost resurrectionein
quarto pueri, in quintoiaici, in sexto viduse, in se- anima et corpus simul in aeternum gloriantur. Re-
plimo conjiigatae. Hanc Ecclesia ideo annuatira cele- sponsorium : Dignus es, Domine, signiiicat introitum •
brat ut Deus a pooulo et ab animalibus peslileritiam apostolorum ad Ecclesiam, quse ex Judaeis collecta
sverlat. ' est ad fidem Novi Teslamenti. Responsorium, Ego
CAP.CXXXIX. — De trichiana Litatiia dne sicul vilis fructificdvi (Eccii. xxiv, 25), est pars Ju-
AscensionemDomini. daicse plebis ad unifcafemfidei conversa. In primis
Triduanas Litanias Giaudianus Mamerlus, Vien- Responsoriis narratur adunatio ad unam fidem au-
iieusis episcopus, inslituit pro clade qtise tune po- ditorum ac proposifcorum.In scquenlibus moiislra-
pulum consunipsit. Nam crebro motu lerras et tur Ecclesise, quse nunc coJIecfa est, mysterium
tempesiate subruebantur, et vario bestiarum ineursu sponsi et sponsse, de. quibus ipsa procreata ; ipsa
desolabahtur. Hoc jejunium remeniGrat nobis tri- sponsa est Jerusalem. Unde Responsoriurii : Vidi
duaniiiiiNinivitarumjejunium (Jonas m). HocEccle- Jerusalem descendentem (Apoc. xxi, 2). In csetcris
sia ideo ante Ascensionem Domini celebrat, ut sicul D B narralur
pulcbritudo structurse Jerusalem, ut est
Deus Niuivitas a periculo morlis liberabat, ifcanos a Responsorium, Hwc est Jerusalem,-et : Platem liice,
clade et a bellis et ab hostibus eripiat, fructus terrse, Jerusalem, quse omnia oportet intelligi mystice de
et aquarum, et aniinalium nobis custodiat, et nos spiritualibus sedificiiset coelestiJerusalcm,
«celum conscendere tribuat. Hoc in Evangelio (Luc. CAP.CXLIV. — De offtciomissm.
xi) notatur, ubi fcria,sciiicel panis, piscis et ovum Juxtatcnorem ofliciormn, quaecoiifinent iu se per-
potiuntur. Per paneni fructus terra;, qui ttinc vel in sonam primitivse Ecclesiae, utest Qiiasi modo geniti
herba, vel in spica est; par piscem fructiis aquarum, (Petr. II, 2), et Misericordia Domini (Psal. xxxu,
per ovutn fetus animalium notatur. 5), et JnbUate (Psal. xcix, 2), ha;c Responsoria
CAP.CXL.—De festo aposlolorum PhHippi ci Jacobi. per tres hebdomadas dc-eaniari. Responsoritini, Si
In Kalendis Maii scribitnr feslum Pbilippi et Ja- oblitus fucro est de psalmo Sttper flumina Bakyic-
cobi et oninium apostolorum. Olim namque infra nis (Psal. cxxxvi), significat gentilem populum qui
Pascba de nullo singulariter, sed communiter de olim habitavit in BabyJone, id est in conftisionc hu-
omnibus oiHcium agebaiiir, qiiia in ccelesUpatria jus ffiundi, et desiderat revocari.perpraedicafcionem
quam illud lempus sigiiificat gaudium omnium est £Q et doclrinam. ad Jerusalem, id est ad Ecclesiam.
gaudium singulorum, et singulorura est omnium. Reiiqua omnia Responsoria de liberalione de Baby-
Porro hunc Jacobum, cognomenlo Justum, apostoli lone infidelitatis, et pervenlione in Jerusalem, ctde
ionslituerunt in loco Ciiristi super niultitiidinem laude exhibita in Jerusalem , ut est Responsorium ,
ereder.tium. Et ipse exstitit episcopus, elpater Ilie— Deus caniicum novutn (Psal. CXLIH,9), et: Dicanl
sosolymis triginta annis, hic incepit vitam moiiacbo- nunc (Psal. cvi, 2), et : In Ecclesiis benedicite
rani, imo communem vitam religiosorum, ut nihil (Psal. LXVII,27), hsec Responsoria sumpta snnl de
proprium liaberent, sed comniuniter omnia possi- Psalterio, quod est decem ehordarum, in quibus est
derent. tiilcciio proximi propter Deuni. Ex Responsoriis
CAP.CXLI. — Quare anle Christi Resurreclionem Psalfceriiinsinuat proles sediligere Sponsum nia-
ier et prophetm ieqanlur, ct post Resurrcclionem Sris suse, et matrem suam liquido respondere civi-
ttpostolorumscripta. tali Jerusalem, qui in ceelo habitat. Tria officia,
Ante Ghristi Resurrecfcionemlex ct prophetse le- Canlute Deo (Psal. v), et Vocemjucundilatis (Psal.
gunlur.posl Resurrectioriem scripla apostolorum re- LXV,8), et Exaudi, Domine (Psal. cxxxix, 7), re-
eiiantur, quia lex et pi-ophefcse Ghristi passionejn et colunt eadein tempoi-a, quse el Responsorium. Unde
resurrectionem proedixerunt, apostoli vero jam fa- D iion delinquunt, qui per tres hebdomadas usque ad
ctam nuntiaveruiJt. Pentecosfen ea cantant, Kesponsoria de Ascensione
CAP.CXLII. — Apocalypsis per tres hebdomadas Bomini, nunc sponsara consolantitr ex persona
legiiur. Sponsi, ut est Responsc-ritini; Non iurbeiuf (Joan.
Per tres septinianas infra Paseha Apocalypsts ie- xiv, I); et: Tempus est (Joan. xvi, 7), nuiie ipsa lo-
gitur, in qua visio Chrisu et angelorum collocutio %quilurad sponsum, ut est iliud Responsorium, Exai-
memoratur, quia in illa vita, quam Paschale tem- tate Deo (Psal. LXXXII,2), iiiu-.coptat recipi ad ftum
pus desigriat animse de visione Trinitatis 61 ange- super sidera. In Pentecosten cantant Romani 'fio-
lorum consortio gratulantur. Unde et Resjionsoria in vera Lecfciones,ut in aliis Doniinicis. Nos Vero pro^
liisfcoria,Dignus es, Dotnine (Apoc. v, 9), plenagau- pler baptisnialia in tiibus pei-sonis bapiizati tiibus
dio canfcantur. psalrais laudamus Trinitalem usque ad octavam.
CAP.CXLIil. — De canonicis apostolorum Episiolis Responsoria sonant Spiritura sanctura paracletum,
per dtias Itebdomadas.' id cstconsolatoreni, a Sponso promissum, advs-
Deinde per duas septimanas Epistoloaapostolorum nisse sponsae, et doria ei per ipsum allata, id esJ
leguiitur, elRcspohsoriiim, Si obliitts (Ptal. cxsxvi ildem, opera, miracuia, et ccetera charismata.
FATRQL. CLXXII. .... . 22
 685 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. rM
CAP.GXLV; — De Ascensione Domini. ^ quia a die resuri'ectionis usque in banc diem quin-
Asceiisioiiem Domini idco non in Kalendaria die quaginta dies computantur. Hebrsettspopulus a die
eelehramus, quia per hanc Ecclesia; de hoc mun- imraolationis agni Pentecosten numerabat, Ecelesia
tio ad coelesteni patriain exaltationem commemo- autem a Dominica Resurrectionis computat, qua
ramus. Per processionero , quain in Ascensione die concordiam linguarum per Spiritum sancttinr
Doroini agimus, Dominuni cum discipulis de Je- accepcrat, Septem hebdomadsea Pasch.a usque ad
rusalem in niouleni. Oliveti, processisse expri- boc festum numerantur, quia in hoc festo septem
raimus. dona Spiritus sancti dantur; Hoc septimus annus
CAP.CXLVI. — De Vigilia Pentecosles. olim prsefigurabat, quem lex annum remissionuro
In Vigilia Penlecostes leguntur quatuor Lectio- appeJlabat (Deut. xv, 1), quem populus cumisetkia
nes, pi-opter quatuor causas, quas iri VigiliaPaschse ducebat; a servili opere vacabat. Hebrseosob indi-
diximus.IiiillaYigilialegebalur : Inprincipio creavit gentiam venditos a servilio Jaxabat. Ita expletis se-
Deus cmlum et terram (Gen. i, 1). In isla legilur : plem millibus annoruin fidelis populus per septifor-
Tcntavii Bcus Abraham (Gen. xxn, 1). HseduaeLe- mem Spiritum nlenam remissionem consequetur, a
cliones reducunt iiobis in meinoriam duos patres, servitute eruetur, el libeiiate induelur. Unde et per
iinum carnalem, et alium spiritualem. Ab Adam B septem dies hoc festum celebraiur, quia per septem
sumpsimus omnis carnalis generationis initium, ab dona Spirilus sancti plena gaudia animahus et cor--
Abraham vero spiritualis generationis exordium. poribus in futura vita tribuuntui'. Ideo et septem
Hle inobediendo nos omnes perdidit, iste Deo obe- ultimi psalmi per Aliclttia intilulantur, per quos
diendo audivit : In semine ttio benedicentur omnes sempiterna gaudia per gratiam sepliformis Spirilus
genies (Gcn. xxn, 18). Illam Lectionem Canticum danda prsedicantur. Hoc festum ideo non in Kalen-
noh sequitur, quia per Adam omnes ad luctum na- daria die, sed in quinquagesima post rcsuiTectio-
scimur ; istam Canlicum sequitur, quia cuncli per nem Christi, et in Dominica celebramus, quia per
fidem Abraha; in Christo ad, gaudium renascimur. illud illam requiem, qua in Spiritu sancto requies-
Unde et Oratio consonat: Deus, qui in Abrakmobe- ceinus, in perenni gaudio conimenioramus. Nota :.
dientia. Lectio Tentavit Detts (Gen. xxn) hisforiam aliud est Penfecoste, aliud Quinquagesma. Peiite-
sonat. Alia, Scripsii Moyses canlicuin (Dettt. xxxii), coste a die resurreclionis Cbristi usque ad Adven-
«ovam legera declarat, quam Spiritus sanclus in tum Spiritus sancti; Quinquagesima incipit a Sab-
cordibus fidelium in diepoeiiitcntia; scripserat, sicut bato, quo duo Altcluia cantaiilur, et finitur in Do-
Moyscs illam legem in die poenitentise perceneral, n minica Benedicta, sed utrumque corporis et anima?
Unde allegoricum canticum sequitur, in quo nobis loelitia exprimit.
laelitia setcrna promittltur. Tertia Lcctio, septera CAP.CXLYIII. — De Paschali quinquagcsima.
dona Spiritus sancti proiiuntial propter septem mu- Pascbale tempus per quihquagiuta dies extendi-
lieres, quas unum virum, id est Cbristum, appre- tur, quia, sicut in quinquagesimo anno vel injubi-
hendere clamal (Isa. iv, 1), per hanc tropologia I.eo populo Dei reddita est libertas, et aiuissa bse-
notalur, quia per septem dona Spiritus sancti mo- reeitas, ita nobis in futuro per Jesum in Spiritu
res fidelibusdanlur. Hanc Caniicum sequitur, quia saneto redditur amissa Jibertas, et paradisi hseredi-
bonos mores gaudia sequuiitur. Quarta Lectio : tas. Quinquies enim decera sunt quinquaginta, lioc
Aurfi, Ismel (Bartick. in, 9), anagogen sonat, ubi est pro labore quinque sensuum denarius, his in
dicitur : Disce, ubi sit sapieniia, ubi virius, ubi futuro dabitur, qui bic in vinea Domini in Quadra-
prtideniia,ubi lumen, el pax (Isai. xiv). Quam Can- g.;s;fua, lioc est in hac vita decem pj-seceptislabo-.
ticum sequitur, quia in illa vita canticum lsetitise raverunl. Sunt enim septem bebdomadae, et una
sine fine cantabitur. Tituli ideo non pronuntiaiitur, dies. Septies autem seplem cum una die sunt quin-
quia auctores Scriptura; a cathecumcnis adlnic quaginta, hoc est qtii "in septem diebus hujus Vitse
ignoranlur. Aliqui in hac Vigilia tres Leetiones le- ]Qper septem dona Spiritus sancli quinque sensibus
gunt, et quatuor Cantica cantanf, quia fidem Trini- suis deeem prsecepta iropleverit, in futuro illum in
tatis, lex. psalmodia et propbclia instruunt, et qua- prsemio recipiet, in quo solo, et qui solus est gau-
t.uor Evangelia ad laetitiam seternsevitse deducunt. dium omnium.
Romani legunt novem Leclioncs in Penlecoste, ut CAP.CXLIX. — J9eseptem diebtts Pentecostcs.
ia aliis Dominicis. In hac die baptisma, vel in om- Per septem dies Pentecoste colilur propter septeni
nibus summis festivitalibus ad vesperam, Laudate, dona Spiritus sancti, in quibus et jejunium celebra-
cantatur, boc ideo fit, quod in bis psalmis magis lur, quia mox ut Spirilum sancltim acceperunt,
laudes Dei sonare pr.obantu confestim ab illecel.ris bujus mundi se fidtics absti-
CAP.CXLVII.— De Pentecosle. nueiunt.
Penlecosten idcirco antiquus populus celebrabat, CAP.CL. — De jejunio Qualuor Temporum.
quia in illa die legem per Moysen acceperat. Hauc De jejunio Quatuor Temporum de lege est acce-
feslivifalem ideo Ecclesia celebrat, qtiia hac die no- plum. Ideo autem qualuor temporibus observatur,
vam legem per Spiritum sanctum accepit, Pente- quia quatuor tempora anni, scilicet ver, aeslas, au-
cogte autera Grsece dicitur auinouaKesimus dies lumniis, liiems r.umerautur. Ideo aulem iu uno-
:68ij SEMMA ANIM.E. — LIB. III. 686
quoque tres dies, qui conjuncti duodecim fiunt, quia A A Latine, esedem et Grseee legebantur, et dusecausai
duodecim menses in uno anno sunt. Ut ergo homo, exprimebantur. Una quia Graeci aderant, qui Lati-
qui ex qtialuor elementis constal, Deo reconcilietur, nam linguam nesciebant, et Latini affuerant, qui
<Itti in tribus personis colitur, ideo quatuor tenipo- Grsecam ignorabant, Allera quod per doetrinam
•ribus ternos tlies abstinere prsecipitur.- duodecim apostolorum uterque populus in fide COJI-
CAP.CLI. — De Quadragesima. cordatur. Quatuor LeclionibUs, quatuor ordines
Quaciragesimam ideo jejunamus, quia decimain Deum, beiiedicentium expriinuntur, qui per Spiri-:
Creatori nostro de diebusnostrisreddimus, Sed quia lum sanctum describuntur ; Domus Israei, benedi-
Iioe cum corpore agiraus, ideo pro saUsfaclioneduo- ciie Domino; domus Aafon, benediciieDomino; do-
decini dies pro duodecim mensibus abslinenliaiios mus Levi, bencdicile Domino; qui timetis Dominum,
affligimus, qtios dies ideo quatuor temporibus ler- benedicite Domiuo (Psal. CXXXIV, 19, 20). Per do-
ais diebus jejunamus, quia eadcm Quatuor Terapo- mum Israel populi, ,psr domum Aaron praelati, per
a.a ternis mensibus ascribimus. Quatuor quoque doffium Levi ministri, per timentes Dominum quo-
lemporibus qualitates elementorum, scilicet cali- que religiosi accipiuniur, sic et miiiistii altaris in
dum, frigidum, siccum, Iiumidum inesse scimus, ex acolylhos, in subdiacpnos , in diaconos, in presby-
quibus delectamenta niundi contrabimus. Et ut hoe I" teros dislribuuntur. Quasi qualuor virtutibus pru-
superemus quatuor temporibus Deo sacriiicium af- dentia, fortitudine, justitia, et temperantia poIIem%
flictionis exhibemus. Est et alia causa : In.vere se- Dominum cum Supradictis Patrum ordinibus bene-
mina mittimus, in sestate semina mefcinius, in au- dicere valent. Quinquies Flectamus gcnua dicitur,
tumno viiium et oleum eolligimus, itemque seinina quia pro his quatuor ordinibus et pro popuio ora-
spargimus, in liiemeliortis et sedificiis insisliiiras. tur. Qualuor Lectiones et tempori et ordinandis
Et ut hsec nostris conserventur usibtis, idcirco congruunt; Gradualia vero Lectionibus conveiiiunt.
iisdem teniporibus nos Deo jejuniis subdimus. Hsec Quinta Leclio ideo legitur, quia sicut pueri illi in
Quatuor Tempcra Christi et sancli Joannis Baplisla; forhace ignis, ita ordinandi in camino tribulationis .
eoRceplione el nativitate insigniuntur, quia Chrislus probantur. Unde ct illorum vpce benedict.ioiiescan-
in v_ere,et Joannes in autumno conceptus, Christus tantur, quia post prqbatiohem coronantur. Ad hanc
iu hieme], Joannes in sestate natus scribitur. Ubi LecUonem Flectamus genua non dicimus, quia sta-
autem nos tres dies observamus, ibi religiosos Qua- luam Nabuchodonosor non cum infidelibus, sed
dragesimam agere non ignoramus. Sicut euira loia Dominum cum pueris nos adorare innuimus. Tra-
Ecclesia iii vere anle Pascha Quadragesimam jeju- f. ctus, Laudate Dominum (Psal. cxxxiv, 5), laudem
iiat, ita pk-raque multitudo in seslate anle festum regis exprimit, quam Dominopost liberationera pue-
sancti Joannis Baptislse, similiter in autumno anfce rorum solvit. -
memoriam sancti Michaelis, itemque in hieme anle CAP.CLY, — (hraw; in Quattwr
Temporibusordines
Kativitatem Domini Quadragesimam obscrvat. fiant.
—
CAP.CLIL De feria quarla. IviinistriEcclesiseideo in Qualuor Temporibus cr-
•Feria qusrta dtise Leciioiies leguntur, quia baec: dinantur, qUatenus sub quatuor Evangeliis Christo
jejuiiia a Veteri et a Novo Testamento insliluunlur. et Ecclesiseservire admoneantur, In Quadragesima
Antiquus namque populus in vere P-ascha celebra- idcirco ordinantur, u't vitiis marceant; in vere ideo,
bal, et tunc se afiligens azyma edebat, in sestale; ut virtutibusfloreant; in septimana Spiritus sancli,
Pentecosten solemnizabat, tuncque se aflligendoi etinsestate ideo ut sint spiritu ferventcs, Domino
primilias oiTerebat, in autumno Scenopegia, id estt servientes (Rbm. xn, 11); in Autumno et in festo ta-
tabernaculorum festa agebat; in bieme Encseiiia, idl bernaculorum, ideo ut fructus bonorum operum
est tempii dedicationem recolebat; et in utroque; colligant, et ipsi tabernaculum Deifiant; in hieme
feslo se jejuniis affligebat. Ideo enim duaeLectiones5 et ante Nativitatem, ideo ut mundo moriantur, et
feria quarta leguntur, quia quarta selate mundi lext JJ cum Chrislo in virtutibus renascantur. Ideo in Sab*-
et proplietia servanda traduntur, et ordinandi uti-a- bato ordines fiunt, quia Deus Sabbatum sanctifica~
que Jege instructi esse prseeipiuntur. Semel flccia- vit, in quo et requievit, ct ipsi debent esse sancti et
mus genua ad priorem Collectam sine salutatione; vacare servitio Dei. Sabbatum quoque cst sepfimus
prolatam dicimus, quia in una Christiana religione; dies, et ipsi per septiformem Spiritum septem gra-
ununi Deum colimus. dibus distiibuuiitur.
CAP.CLUI. — De feria sexta. CAP.CLVI.— DeDominica pqsl oclavamPenleco.t.s.
Feria sexta una Lectio recitatur, quia in sextai Dominica, quae sequitur, ideo ab ofiicio vacat,
setate.mundi lex et propbelia in uno Evangelio re- quia ol.im Romani ordinationes in Dominica facie-
capitulantur, ad quam Fleclamus genua dicitur,, bant, sed in vespera Sabbali incipiebant. Et icleo in
quia Christus legislator adoratur. Quadragesima Oratio super populum rion dicebatur,
CAP.GLIV.—. De Subbaio induodecimLectionibus. ad quam non capita, sed genua fleclebant, quod ia
Sabbatum duodecim Lectionihus intitulatur, nonn Dominica miriime licebat. Sacerdotes namque jure
propier duodecim Lectiones, scilicet propter duo- in Dominica ordinantur, per quos Doininica sacra-
decim lectores, quia olira Rimae sex Lecliones quse e menta eonsecrantur.
 (>Sr HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PAR5 III. — LITURGICA. 6SS
CAP.CLVII. — Quid signiftcci lempus intcr Pascha A sse Iiistorise tunc leguntur, quia nunc de Persis.
el Peniecosten. uunc de Medis reges assumuntur.
Tempus a PascJia usque post Penlecdsten' iliud De Octobri.
lerapus nobis commeraorat, quo diu fidclis populus Sequens mensis, videlicet October, regnum Gne-»
post baplisma' innoeentiam servat. Tempus a Pen- corum expriinit, quod etiam una septimana scilicet
tecoste usque ad Quadragesimam illud tempus insi- septingentis annis iu Aquilone iioruit, Unde et hi-
nuat, quo prO erroriljus se occulta poenitentia ffia- storia Macliabaeorum in hoc mense legitur, quia
cerat, Tempus vero Quadragesimseillud tempus in- ipsi Machabseisub eisdem regibus affiigebantur.
dicat, quo ab Ecclesia ejecti publica pce-iitentia se De Nove.mbri.
satisfaeiendo castigant, Kovember Romanum regnum denofat, quod per
CAP.CLYHI.— De Januario. duas septimanas, id esl per bis septingentos annos
Per mensem Januarium, in quo anntis innovatur, in Occidente nobiliter duraijat. Hoe a Golhis clestru-
leiiipus aute diluvium nobis reprsesentatur, in quo clum nuiiquam priorem meruit statuni. Uride ef rrr
niiip.dusnovus inchoalur. boc regno Christus, Rex regum, nascitur.
De Februario. De_Decembri.
" December, in qua A.dventusvel Nativitas Christi
PerFebruarium, iu quo Alleluia deponitur, illud
tempus post diluvium innuitur, quo universitas Jin- cefebratur, regno Christianorum attilulafcur.Et sicut
guarum confunditur. Christi nalivitas est in fine anni, ita regnum Chri-
De Marlio. stianorum venit in fine mundi, quod Rex regum
Per Martium, in quo Quadragesima agitur, iilud adveniens innovabit, et in seternum in suis regnabit.
tempus ostenditur, quo populus Dei iu jEgypto af- CAP. CLX. — De festo Joannis i ante portam Laii-
fiigitur. nam, t sextadie Maii.
De Aprili. Missa, quse scribitur Joannis Ante portam Lati-
Per Aprilem, in quo Pascha celebratur, iliud nam, est illa dies, qua Joannes apostolus a Domi-
tempus, quo idem populus a Pbai-aone liberalur, et tiano Csesare anle eamdem portam in dolium fcr-
in patriam cum gaudio graditur. ventis olei est missus, sed divinitus liberatus.
De Maio. CAP.CLXI .— De festo Marim Ad mariyres.
Per Maium, in quo saepiusPentecoste solemniza- Missa quse scribitur Mariae arl martyres, estilla
tur, illud tempus, quo populus in terra repromis- dies qua templum RomsePantheon in honore Dei ge-
sioiiis florens gratulabatur, r nitricisMariseetOmnium martyrumconsecratur (128)
G
_ De Junio et Jv.lio, quia adhuc solemnilas Gonfessorum minime celebris
Per Junium et Julium, in quibus hisloria Regum habebatur. Ad Jiane niissam Terribilis proprie scrilii-
tur "
recitatur, regntim Saul et David insinuatur. (Ge«. xxvm, 17)
De Augtisto. CAP,CLXII.— De festo Petri elPauli apostolorutn,
29 riie Jnnii.
Per Augusfcunijin quo historia de libris Sapientia; Cum corpora apostolorum Petri et Pauli diu si-
cantatur, pontificium Salomonis, vel tolum Judaici niul tumulafca jaeerent, et post plurimos annos
populi regnum coramemoratur. in singulas Ecclesias poni deberent, ignotuaa
De qualuor reiiquis mensibus. erat cujus illa et illa ossa essent. Jejunantibus
Per quatuor reliquos menses qualuor principali- autem et orantibus est revelafura minora qui-
ter regna denoiantur, quse in modum crucis for- dem esse Piscatoris, majora autcm Doetoris, el sic
mantur, dum Babylonicum in oriente , Persarum in divisa sunt.
meridie, Graecorum in aquilone, Romanorum in CAP.CLXIH.—De sancto Jacobo, 25 Julii.
oceidente principabatur. Jacobus apostolus in Pascha esl decollatus, sed
CAP.CLIX. —Deltistoria Job. „ bic translatus.
j\
Historia Job, quse hoc mense legitur, regnum CAP. CLXIY. — De Kcdcndis Augusli, et de i Ad
orientis exprimit, tibi dicit : Eralque vir ilte magnus vincula sancli Petri. »
inter omnes orienlales (Job i, 5). Unde et bsecliisto- Dies KaJendarum 'Augusti olini celebris habeba-
ria per duas septimanas legitur, quia regnuni Baby- tur, ob vicioriam Augusti liac die, postea vincula
lonicum duas seplimaiias durasse dicitur. In una sancti Pelri collocata sunt Roina; in ecclesia con-
sutem septimana septingenti anni numerantur, e.tin structa in ejus honorcra. Et ipsa dies instituta cele-
duabus mille et quadringcnli conipulantur. Tol bris in honoj-e aposlolorum principis, sicul prius in
quipp» inveniuntur a lempore Nini, quo regnum veneralione mundi piincipis, el hsec raissa vel po-
Orienfis eoepit, usque ad Cyrum regem Persarum, tius ecclesia A,dvincula sancfi Petri vocatur, quia
quo defecit. Reliqua pars mensis regiium Meritiiei ecclesia ab Eudoxia regina constructa in bonoreni
inntsit, quod in Persida , vel Media, unam septima- principis apostolorum, ipsa die dedieatur, et caieass
nam, scilicet seplingentos annos viguit, Unde diver- ipsius aposfcoliibidem collocantur.

(128) Primum a Bcmifaciopont, max. fnf. c. 168.

 K9 . . GEMMAANIM^E. — LIB. IV. . S50
GiP. CLXY, — De decottaliont Joannis Baptistw, A ferens Ecclesia;, staluta est ejus Nativitas soleriini-
29 Augusii. ter celebrari. r
Joanries Baptista iii Anntihtiatione (129) sanctse
Mariseest decoliatus, sed liodie caput ejUs inventuni CAP.GLXYII.—De festo sancti Michaelis, 8 die Maii.
Ejtis apparitio,
giorilicatur divinitus, Missa sancfci Michaelis est illa" dies, qua pqpu-
GAP.CLXYI.;—De naliviidte sanctm Mariw Virginis, lus Chrisfcianus cum pagaiiis pugijavit, et vjcfco-
8 Sepleinb, riam per sanetuni Michaelem archangelum ob.ti-
Dies Nativitatis sanctsc Marisehoc modo solemms huifc. - -v
ihsfitutiJS. Quidam solitarius vitam dueens sanctis- CAP.CLXYIIL— De fesio Omnium Sancforum, Ka-
siniam audivit annis singulis die Nativitatis sanctae r - . iendis Novemb.
Marise genifricis Dei harmoniam, corieentus*ange- ' Festivitalem Omjiium Sanetorum Gregorius papa
loruni in coelo: Qui cum, mirarelur, quid hoc es- junlor instituit, quam prius Boiiif3cius papa in iio-
set,- et orasset intente, ut hoc sibi picfas divin.a horem sanctse Mariscet Oninium Martyrum servan-
ravelare dignaretur, dictum est illi per angelum, dam censuit.
quod ea die iiata sit sancfca Maria. Cujus nativi- CAP.CLXIX.—-De Dedicatione ecclesiw.
las cu«n ignoretur ab bominibus in terra, venera- ;
Ecclesiae Dedicatio est sumpta a labernaculp yel a
Mliter eain excolunt in coelis angeli. Quod ilie re- teniplo, iusliluta ex Domini imperio.
(119) Id est, 2S, Mdrlii.

>-'_-, LIBER QUARTUS

DE CONCORDIA OFFIGIORUM.

CAPUTpnisiuji,-—De concordia officiorum. C et una eaptivitas ejusdem populi de Jerusalem in

His succincte expediiis de Solemnitatibiis, nunc Babylonem, per utramque signiiicat nostra pere-
snaimm ad concordiara officioruhi vertimus. Olim grinatio, et nosfcra captivitas de paradiso in bune
diviiium-ofiiciiiiriin ecelesia agebatur, prout cuique- mundum. Dusevero reversiones populi Dei legun-
bonuni videbaiur. Sed postquain unilas Ecclesiae tur : una de Pharaone per mare Rubrum et deser-
aiultiformiter coepit ab Iisereticis scindi, et a scbi-'- tiirii ad terram promissioiiis, altera de Babylone ad
smatibus mullipliciter indiversa conventicula findi, Jerusalem, per quas sighiiicantur nosti-ae rever--
beatae memofise Theodosius imperator synoaum siones. Una qua de Phai-aone, id estde diabolo
Clonstantinopolitaijam congregavit; oranes liaereses pcr mare RuJjrUm, id esf per bapiismura, vei per
damriavlt, divinum oificium a synodo prdinari po- dcsevturo, id est poeniteniiam ad terram repro-
stulavit. Quod negotium Dariiasus papa Hieronymo, missionis, id esf ad Ecclesiam rediinus. Alia qua
tunc in divinis Scripturis eruditissimo, injungere de Babylone ad Jerusalem, id est de hoc mundo ad
optiffium judicavit. Hieronynius itaque in Belh- coeluni reverlimur. Peregrinatio qtiidem per seplero.
leherii, ubi Domintls jiasci voluit, psalmos ad No- millia annorum extenditur, caplivitas vero per se-
cfurnos, et ad reliquas boras distribuit, ut hodie ptuagirita annos differtur. Haec omnia per septeni
Ecclesia psallit.'Ad missse wro officium Lectiones, D officia septem hebdomadarum, scilicet a Septuage-
et Evangelia ex Yeteri et Novo Testamento collegit, sima usque ad Passionem Domiiii designantur. In
prout teinpori et stationi congruere vidit. Romana iiocturiiali officio-peregriiialio exptimitur; in malu-
quippe Ecclesia implorahdo sanctorum suffragia tinali captivitas iiinoteseit,inniissali auteffirever-
(Stationes faelt per diversa sanctorum loca. Pdst- siones recensehtur,
qUam ergo papa dispositionem divini oflficiia Hie- CAP.III. —De Dominica Sepluagesimm,"" < Circumde-
ronymo editani acCepit, concilium collegit, ac ubi- derunt. t .
que sic cantaii pfsecepit. Postea Gelasius papa et In priiria Domihica Genesis legitur, iii qua pere-
Gregoi-ius ofationes et carituin Lectiouibus et Evan- grinatio generis bumani de paradiso in iiiunduia-
geliis congrueiites addiderunt, et sic hodie canfatur, memoratur. Ad Laudes anliphoiia, Miserere mei,
celebralioiiemque divirii officiiinstituerunt. Deus (Psal. L), cantatur, per quam vox in capti-
CAP.II.— DeSeptuagesima. vitate dolenthmi exprimitur. Ad missam voxin per-
Igitur quia in Septuagesiroa mundi exordium egiiriatione, vel captivitate gementium : Circum-
commenioramus, a Sepfcuagesinia et nos incipia'- dederunl nte cjemitusmorlis (Psal.xm, 5). Iri Epi-
raus, Una ireregrinatio Iegitur populi Dei in /Egypto stola de BaJjylone ad Jerusalem, id est de mifnd»'
COi 1I0K0RII AUGUSTODUN,OPP. PARS IIL — LITUBGICA, 092
cd coelum reversio, ubi dicitur : Sic currite ut com- A . xxiv, 6). Reversio in Epistola ad Ecclesiam, ubi di-
prehendatis (I Cor. ix, 21). In Graduale vox re- cilur : Vocavitnos Deusin sanctificaiionem (I Tkess.
deuntium. Adjntorin opportunitaiibus IPsal. ix , 10). iv, 7). Reversio ad crjelumin Evangelio, ubi mtilier
In Evangelio reversio ad Ecclesiam ubi dicitur : Ile Chaiianspa venif ad Cbrislum Mat£/i.xvn!i Jioc est
in vineam meam(Matth. xx, i), id est in Eeclesiam, Ecclesia ad Deum in ccelum,
el boc ttt per confessionem, unde iu officio, Bonum CAP. VRI. — De Dsminica III Quadragesimw,
est confiteri (Psai. xci, I). 5 Octdi. i
GAP.IV. — De Dotninica « Exsurge > in Sexage- In sexta Dominica in noclurnali officionostra per-
sima. egrinatio recensetur, cum Josepb in jEgyplum ven-
Iii secunda Dominica noclurnale et matutinale ditus legitur, ad Laudes captivitas et resedificatio
oflicium iteratur, quia prima selas per duo millia templi, exprimitur, per antipJjonam, Fac benigne,
annorum terminalur. In missa vox redeuntlum, ubi dicitur, JEclificentur muri Jerusulem (Psai. L).
Exsurge quare obdormis (Psal. XLIIJ, 25). In Epi- In missa reverlentes, Oculi mci semper ad Dominitm
stola labores reverteiitium ad Ecclesiam, ubi di- (Pscd. xxiv, 15). Reversio ad Ecclesiam in Epistola,
cilur periculis fluminum, periculis latronuin (II Cor. ubi dicitur, Avaritia et omnis immunditia nec nomi-
i!
'
xi, 23). Flumina sunt tentationes, latrones sunt nelur in vobis (Epkes* v, 5). In graduale Exsu-rge,
dnemones. In Evangelio reversio ad coelum, Exiit Doimne, non prmvaleat (Psal. ix, 20), el in Tractu
qui seminai (Luc. vm, 5), quia qui bsec bona opera Acl te levavi (Psal. xxiv, 1). In Evangelio reversio
seminant in lacrymis, in gaudio metent vitam ccler- ad coelum ubi dicitur Bettti qui audiunl vcrbum
nam, ut in Offartorio, Perftce grcssus meosin semitis Dci (Luc. xi, 28). In communione Passer invenit
tuis (Psal. xvi, 5). sibi domttm (Psal. LXXXIJI, 4), el in fihe Beali qttilta-
CAP. Y. — De Dominica < Esto milii, > in Quin- bitaiit in domo lua (Psal.
quagesima. CAP. IX. — De Dominica IV Quadragesimm,
In Dominiea fcertia, quod malum homini ih pe- i Lwtcire. >
regrinatione conligerit, in noctuiuali oflicio roe- In septima Domiiiiea plenitudo nostrae peregri-
moratur, dum diluvio submersi legunlur. In Ma- nationis in nocturnali offieio exprimilur, ubi attlieiio
ttitinis per anlipbonam , Secundum multitudinem populi Dei in .Egypto et ejusdem liberatio refertur.
miserationum (Psal. L, 5), vox captivorum insi- In matuiinis Laudibus liberator a caplivitate sacri-
nualur. Ad missam vox redeunlium : Esto mihi in ficium declaratur, ubi dicitur in antiphona, Tunc
Beum protectorem (Psctl. xxx, 5). In Epislola modus Q ( acceptabis sacrificium (Psal. L, 20). Ad missam
reversionis ad ecclesiam, ubi dicitur charitas paiiens pJcna reversio ad coeluui ttbi canlatur, Lmtare, Jc-
esl, benigna est (I Cor. xm, 4). In Evangelio rever- rusalem (Zach. H, 13), et in Epislola, Qum sv.rsum
sio ad coelum, ubi dicitur, quod Jesus ascendit Jero- est Jerusalem, cst matcr noslra (Ga/.iv, 2S). In Gra-
solymam (Luc. xvm), et in versibus Offertarii utra- duali, In domttm Dontini ibimtts (Psal. cxxi, 1). In
que revetsio : Beuti immaculali in via (Psal cxvm); Evangelio quinque millia salurata referuntur (Joan.
alius : in Via tesiimonioritin (Ibid.), et ibi : Viam vi, 10), qui quinque genera liominum, id est con-
mandaiorum titorum cucurri(Ibid.). templativi etactivi quod sunt conjugafi, viduoe, vir-
CAP. VI. —- De Dontinica prima Quadragesimm, gincs, ibi satiabuntur. Unde in Communione, Jeru-
t Invocabit. > satem, qum wdificatur ul civitas (Psal. cxxi, 3).
In quarta Doininica in noeturnali ofllcio pene ad CAP.X.— De duabus Dominicis sequcnlibus.
singula Responsoria afflictio nostrse servitutis expri- Propler quod haecreversio fiat in sequentihus dua-
mitur, quia per Qualuor Tempora anni in qualuor bus Dominicis exprimitur, scilicet per p.assionem
partibus mundi humanum genus aifligilur.Ad Latt- Christi. Quse ideo su.nt duae, quia sunt duse rever-
des per antiphonam, Cor mundutn crea (Psal. L, 12), siones, ut diclum est, sive duse passiones Christi, una
vox captivorum insinuatur. Ad missam reversio D I qua in se ipso, altera qua patitur in corpore suo, hoc
ad Ecclesiam, ubi dicitur in Epistola in vigiliis, in est Ecclesia.
jejv.niis mttltis (II Cor. vi, 5). Unde Custodia an- CAP.XI.-—De Dominica Puschm, c Resurrexi. >
gelorum in Graduale proraittitur, Angelis suis tnan- Mox sequitur Dominica Resurrexi, quia in resur-
davit (Psal. xc, .11). Reversio ad coelum in Evan- reclione ista icversio perficielur, et Alleluia can-
gelio, ubi Christus lentatus a diabolo describilur talur, quia plenum gaudium a reverteiiUbus perci-
(Matth. IY, 1). Quse unicuique in fine suo futura non pietur.
dubilatur. CAP.XII.— JDedtiobus diebus.
CAP.Yll. — De Domhiica II Quadragesimm < Re- Duo sunt dies : dies teraporalitalis, et dies seter-
miniscere. t nitatis. Dics teroporalitaiis, quandiu vivit homo,
In quinta Dominica nosti'a peregrinatio in noclur- ut dicitur, Hodie, si vocem ejtts audieritis (Psal.
nali officio memoratur, ubi Jacob in exsilium ivisse ICIV, 8), hoc est, hoc tempore, quo vivitis. Dies
refeiiur. Ad Laudes vox captivorum. Iii antiphoiia, a?ternitatis non horum vesperum, u.l dicilur: Melior
j9owine, labia mea (Psal. L, 17). In missa vox rc- esl dies ttna in atriis tuis super millia (Psal. LXXXIJI,
deuiitium Reministere miseraiiouum ttw.rum (Psal. 11), Huncdiem attulit Christus. Ilic dies ccepit ele-
mZ GEMMAANIMiE. - LIB. IV. Ml
ctis aresurrectione" Christi,et in futura resurrectione A ciis sunt edita. Quidquid enim ante Christi Adven-
perfecte dabilur. Uhde nunc quibusdain in anima, tuin, vel postea in Eeclcsia illo vel illo tempore
fcuncouinibus in corpore ef animadabilur.Propterea anui coniigit, secundum hoc Hieronyraus divinum
dicitur, Hodie resurrexit Dpminus, quando Pascha oiftcium instiluit, vel quod sfcalionicongruere vidit.
inter Kaleiidaria Maii everierit, cum ipse in Martio Feria quarta primse bebdomadse Quadiagesimse,
resurrexerit, imo ante aniios plurimos, scilicet di- ideo duo versus ad Graduale de hecessitatibus can-
ciliir, Hodiehiatus est, vcllwdie apparuit.hac esl in taiitur, quia geminuffi jejunium celebratur. Ferise
die gratiae. quintae in Quadragesima proprio qfficio privatttur,
CAP.'XIII.—' Qitafe dictiniur < _f.es mati s ab Apo- sed de Dominlcls sesfivalibus. inofficiantur. Unde et
;:-.- .-- stolo? - " " earum Evangelia, scilicet de divite et Lazaro (Luc
. Cur Apostolos vocat dies malos dicens, redimen- xvi), et vidusefilioresuscifcalo (Ltic. vn) in bis reci-
tes lempus, quoniam dies muti suiil (Eplies. v, 16), ianfcur. Olim quippe bas ferias non jejunabant,;'se'd,.'
eumomnia bona sint. Respondeo : Quantum ad Silvestro papa instituenfce, eas ob multa roysteria,.
tempus sipectat, omnes dies sequaliter boiios esse ut Bomlnicas feriabant. Postmoduni sunt Quadrage-
constat. Sed ideo quidam dies ffiali dicunlUr, qiiia simse conjuncta;, et a Gregorio papa juniore inoffi--
in eis plus liomines solito airiigUntur. Contingit ^. eialoe.: ."'-- -.;.
eniiii- aliquando, ut una eademque die, unus sus- CAP.XY. — De offtcioPaschatis t Resurrcxi >.
pendaluiy aller regni sceplro potiatur, et illa dics, In Paschali die Introitus in persona Chrisli can-
quse illi ffiala, isti bona appellatur. Sic solemits talur, qui resurgens in Eeclesia Patri se repraesen-
dies tempestuosos, vel dies bellorum, aut in qui- tans sic eum 'affatur,-'-iiesarf-eaa,et adhuc iectim sum.
busialiquid"infortii.nii occurrit, ffialos appellare ; Oratio .in persona Ecclesise recitatur, qtiae wterni-
dies vero serenos, vel. dies eonviviorum , aut fe- tatis aditum per Cliristtuv sibi reseratum gratulatur.
Btt.s, vel in quibus aliquid lseti contigerit, bonos Epistola vero in persona angelorum eaffi ad lsetitiam
noriiinare. Porro quod horas dierum quasdam hortatur. Quam Isetitiam in Graduali, Hmc dies, et
malas dicimtis, secundum lunse cursura, boc non Alleliticiresonamus,: quia Pasclta iiostrum immolaiiis
secundum tempus, sed secundum augmentatio- est Christus (I Cor. v, 7). Evangelium secundum
nem vel diminutionem naturalem nostri sanguinis Marcum, qui in forma leohis scribitur, !deo hac die
dicimus. Jegitur, quia Leo natus triduo, quasi niortuus, dor-
Interrogulio. mire traditur, sed in die tertia voce Palris excitatur.
Cum omriesdies Domihi sunt, cur dies judicii pro- p_ SicChrislus Leo detribu Juda tiiduo ddrmivit con-
prie dies Domini dicitur. turbatus, sed in die tertia a Pafre est suseitatus.
- -..Officiiimj./iifroduajttnos DominuS, est sumptum de
Responsio.
. Isti dies, m quibus vivimus, non Domini, sed no- legali Pascha, quod pi-secessit in figUi-a. Iii nocle
stri vocantuf, quia in eis facimus, quod volumus. quippe agnum ederunt, et in crastino. scilicet in
Dies-autein judicii non liostra, sed Domini appella- Paschali die, de yEgypto educti sunt, eosque Moyses
fur, quia tuhc omnia jtiste judicat, quae nunc pa- his verbis alloquitur: Introduxitnos Dominus (Exod.
fienter tolerat, et rinuriiquemque secundum quod xin,v). Offertoriuin quoque in die solemnitalis, Et
gessit remunerat. eril nobis bic dc eadem die sunt sumpta, csetera
. - CAP.XIY, — De officioQucidrugesimw. omnia sunt ad neophytos respicientia.
In Quadragesima sunt qiiaedaifiofficiade poeniten- CAP.XYI. — Notanda sunt el kmc. -
lia institutayut, Misereris omnium, Domine, dissi- In Pascha sunt quatuor notanda: Ut leiiia heb-
miduns peccata hontinuin (Sap. xi, 24), etillud, Re- domada luuoe apiilis, quiprimus esl apud Hebrseos,
miniscere miseraiionum (Psal. xxiv, 6); qusedam de celebretur, et post sequinoctium, cum dies prolon-
"jejimio- ut illud i Cum jejunatis (Matth. \i, 16); galur, et post quarlo-decimam Iunam, cuni' Iuna
qusedam de orante, ut illud: Gum oratis (ibid. 5); D I coeperit altiora coeli petere, et in Domiriico die. Tres
qusedamde.eleemosynisyutillud : Cumfacis eleemo- lieJidoniada; signant tria tempora mundi, ante" Je-
synam (jbid. 2), et illud : Frunge esurienli panem gem, sub lege, sub gratia. Pascbacoepif primo tem-
(Isai..LVTII,7)yet item : Qiiod uni ex minimis meis porecelebrari ante legem, quandoagnus in^Egypto
(Mattk. xxv, 10); quaedarii de operatione, ut illud, inimolatus est per cujus sanguiriem liberati sunt.
de agricolis vineae(JIIa«/j. 20); qusedam de statione, Secundo tempore sub lege coepit Pascha agi, cum
ut illud in Sabbato, ante mediam Quadragesimam, aimuatim ex prsecepto legis recoleretur. Tertio tem -
ubi Jeclio de Susanna legitur, quia tunc slatio ad pore sub gratia verum Pascha Christus pro nobis
sanctam Susannam virginem et maiiyrem agifcur. immolatus est, ideo terlia bebdoniada agitur. Quod
Scilicet in. Sexagesima Lecfio de laboribtis sancfii post sequinoclium, euni dies prolongantur, hoc signi-
Pauli apostoli legitur (II Cor. xi), et in Oratione, ficat quod, post Cbristi resUrrectionem, tenebrae in-
Contfa oiiinia adversa Docloris gentium prolectione• fidelitalis et mo.rtis coeperunt minui, et lux fideli^
muniamur, dieitur; quia illa die ad Sanctum PauliimL tatis et vitse coepit augeri. Quod post decimam quar-
slatio agifcur. Sie consideranda stint cseiera, quoeaL tam Iunam, cum luria alta pelit, quia tunc Ecclesia
doelis viris Spiritu sancto inspirante iu divinis offi- alta virfutlim petere et eceieslia quserere eoepit.
695 IIONORH AUGUSTODUN.OPP. PARS Ifi. — LITURGICA. 6SC
Quod in Dominico di.e, Iioc ideo, quia illa die mun - .A patiiam paradisi liber reveitafur. In cominuuione
dus creafus, Illa enim die pluit Dominus manna; gratias agit de sua salvatidne. -
illa die etiam resurrexit. Officium Resurrcxi Christi GAP.XVIH,—Deofficio, (Inlroduxit nos Doinhws.t
resurreclionem designat, quia resui-gens a morte Feria secunda baptizati admonentur per spiritum
spousa; suseEcclesise se repraesental: Resurrexi in- intellectus, quanta dona coiitulerit eis Christus. -JH-
quiens, el adliuc tecmn sttm (Psal, cxxxvin, 18). At troduxit, inquit, nos Domimts interram fluentem lac-
ilia applaudens Isetabunda resultat: Posti.isti super etjnel, hoe est in Ecclesiam nunc Duenlem lacle
me manum tuam (Psal. LXXII, 24). In Graduali vero, _ doetrinseyin futuro melle a;fcernseglorise. Qui in Ora-
Hmc dies , et in alia , ct-in reliquis concentus lione precaiitur, ut iibcrlatein et vitam seternam
angelbrum, et gaudium Iiominuin exprimuntur, cousequantur. Quos niox Lectio- instruit quod p-er
qui de Cbristi resurrectione-gloriabanlur. Ab Adam . resurgentis Christi honien remissionem peccatorusn
usque ad Christura quasi nox erat, dum totus po- et vitam assequi pcssint. De qua spe exsultent, et
pulus in tenebris peccatorum errabat, Cbristo vero Giaduale, Bwc dies, et Allcluia in Christiiaude ju-
ab inferis resurgenle serena dies illuxit, quae cre- bilant. Quibus protinus in Evangelio Chrisli resur-
tientes ad seternani lucem perduxit. Unde et totum rectio narratur (LHCXXIV),ut se ejus resurrectione
iioe teiiipus pro una die pon.itur. Et ideo vespera " salvatos non obliviscanlur. Similiter in Offertorift
non per Deas ... «u/jutortuminchoalur, setlper Eyrie et in Coin.munione, ut grates solvant de sua Iibe-
eieison celebritali missse conliuualur, quia iJla dies ratione.
vespere carere prsedicatur. CAP.XIX.— De officio, s Aqua sapicnliw. >
€AP. XVH. — Iterum de Pascliali die. Feria tertia spiritus consibi baptizaios instruit
Septem etiam officia hujus hebdomadse baptizatis quautaro gratiam eis Christus centulerit. Aqua, in-
eongruuiit, qui septifoiT.iem Spiritum acceperunt, quit, sapientim potavit cos (Eccli. xv, 5), hoc est
qui per fcidemmundo mortui in baptismo Christo aqua baptismatis eos mundavit, evangelica doctrina
coiisepulli, jam de vitiis ad virtuies, de morte ad sanavit, et ad coelestiaexaltavit. Quiin Oraliqne hoe
vitam resurrexerunt. Euraanum itaque genus, quod postularit, quaterius haec vivendo oijtineant, Leclio:
in Adam cecidit, per Clirislum resuigens dicit: Re- aulein eos docet Christum pro eis moiiem subiisse,
surrexi, el adhuc iectmt stim. Quod spiritu sapientise et resurgendo mortem fudisse; quem si imitari vo-
affatum in Oratione precatur, ut aditum mternilatis lunt, ei conregriabunt. Unde gaudentes, Graduale,
per Christum reseraium, per pia voia mereatur. In Hwc dies personanl, et Christum pcr Alleluia exal-
EpLtola vero per spiritum admonetur, ul Christum tanl. In Evangelio eis Christi resurrectio reeitatup
prose immolatum meditelur, sine malitia, elnequi- u (Luc. xxiv), per quam pax reconciliationis eis datuii
tia, in suiceriiale et veritate vivat (/ Cor. v), et sic In Offcrtorio vefo fontes aquaruih apparuisse, sci-
Kfernifatem adire licet. De qua promissione exsul- licet baptismafiS et Poenitentise, memorantur. In
laiis dicit: Hmc dies, quum fecil Dominut exsultemus, Commuiiione auiem,quae sursum sunt quserere ad-
et lcsiemur in ea (1'sal, cxvn), Deinde omnes fideles bortantur, ut sic illuc, ubi Christus est in dextera
ad laudem Chrisfci hortans subinfert: Confitemini Dei sedens, peneniremereantur,
Domino, quoniam bonus, quonium in swculum mi- CAP.XX. — De officio, e Venite, benecHciiPatris
sericordia ejus (ibid.). De promissione vero angelicoe mci, t Ferict IV.
sequaiilatis in AHeluia jubilat. Pascka nostrum im- Feria quarta spirllus fortitudiiiis in Ghristo rena-
molalus est Ckristus, epulemur in azymis sinceritatis fcosdocel, quaro dulci voce eos Chrislus ad regnuin
et veritatis (I. Cor.x, 7, 8). In Sequenfciaatifcem,jsi- aniissum in ultimis vocet, Venite, inquit, benedicii
Mlalio angelorum denotatur, qni de salvatione ho- Palris mei (Maitlt., xxv, 54). Qui in Qratione exo-
minum Iselabantur, unde efcin fine cantalur : Aslra, rant, ut seterna gaudia percipiaut. Quibus in Le^
sotum, mare jocttndentuf et cuncti gralulentur in cw- ciione passio ct resurreclio Chrisii recitatur, per
lis spiriittctles chori Triniiati. In Evangelio vero ,Q quem poenitentibus peccata delentur, et vita seterna
Christi resui'reclio deiiuntiatui', per quaminimanum datur. Qui per Giaduale Jfrec dies tiipudiant, et
genus ad vitam redisse deelaralur (Murc. xvi), In Chrisio Alleluia jubilanl. Mox eis in Evangelio Chri-
quem se omnes credere elaroant. dum Credo in stus post resurrectionem cum septera" discipulis.
unum consonant. Offertorium, Teri'a iremuil (Psai. convivasse narratur (Joan. xxi),, per quod septi-
LXXV; 9), terraemotum in Clirlsli resurrectione fa- formi spiiitu pleni post uJtimam resurrectioiiem
ctum nobis ad memoriaro reducit, sicut scriptum cum Chiisto convivaturi praefigurantur. Unde et in
est: Et ecce terrmmolusfaclus est magnus (Muliit. OJfertorio panem angelorum homo manducasse per-
xxvm, 2). Hlum autem terraemolum prcefigurai, hibetur. In Conimunione vero lnir.c panem digne
quem in nostra resuiTectione Scriptura futurum manducanies ultra non moii, sed cum Cbristo vi-
praedieat: Adliuc, inquiens, semelet ego movebo noii cfcujidocentur.
solum lerram, sed eliam cmlum (A.gge.n, 7 ; Hebr. CAP.XXI. —- De offieio, i Viclricem manum, s
5ii, 26). Porro in Praefatione ille PascJitiiis Agnus Feria V post Pascka.
cuin angelis collaudatur, per cujus immolationera Feria quinta spiritus scientia; monet baplizator
fsdclispopulus jEgyptiaca servilute libej-atur, ut ari . Cbristum laudare, sicul liber ab iEgypto post Ru-
 (.97 GEMMAAKIMJE. — LIB. IV. 008
Jjrum mare: Victricem, inquit,maimm tuam,Domine, A J ut Qtiasimodo genitos se infantes in Christo memo-
ij est Cbristttm laudaverunl pariter (Sap. x, 20). rentur, lae sacrse Scriptuj-seconcupiscant, uf in ejus
Quiin oralione fiagitant, ulfidem actibus impleant. coipore in salutem crescant. Qui in Oratione pos-
in leclione Epistolse docentur sicut yEthiops ad Je- tulant, ufcPaschale saerameiitum nioribiis et vita
rusalem veniens baptizatur (Act. vni), ita de nigre- teneant. Quos Lectio ex Deo natos, et niundum ab
dine peccatorum ad Ecclcsiam venientes per Christi eis per fidem vincendum perbibet, ipsosque cum
passionem salvantur. Al in Graduali Hme dies gau- Christo triumphaluros in resurrectione docel (I
dium conversorum exprimitur, in Aileluia laus Joan. v). U"de quia tunc gaudium et Isetitiamin
Ghristi deproniittir. In Evangelio resurrectio Chrisfi corpore ct-aiiima siiuul obtincbunt, ideo duo Alicluia,
eis commemoratur, in qua -fratres Chrisli vocanlur conciuunt, Mox in EvaiigcJioCliristi resurrectionem
(Joan.xs, 17). In Oueiiorio autem dies seternseso- audiunl, per quein Spiriliim sanctum et remissio-
lcffinifalis eis praedieitur, in qua terram lac et mel. ncm peccatoruin acceperunt (Joait. xx), QusereSur-
fluentem, id est paradisum introduci eis promittitur. rectio in Ofierloiio et.in Comraunione confirinatur,
Ideo in Coiiimunione vero ad laudem Deiiiortantur, ut illoruin resurreciio futura credatur. Notandum
per qucra de lenebris in admirubile .lumen vocan- R quod per singula officia bujus seplimanse ad Introi-
. l tum
lur(/ Peir. xi, 9). qualcr, ad alium ter Alleluia canlatrir, quia
CAP.XXII. — De officio, i Eduxit eos Dominus. > videlicet sancta Trinitas a quatuor partibus nluudi
Feria sexfcaspiritus pietatis inlimat i.nCbristo re- ob resurreclionem Cbristi, et ob sah-ationem lio-
naiis, quod sic per Chrislumiiberati sunt a diaboli minis collaudatur.
oppressione, sicut filii Israel olini a Pbaraone. Qui GAP.XXV.— Domintcall posl Pasciia, ililise-
in Orafcionepi-ecantur, quatenus Cbristianam profes- ricordia Domini.i
sionem operibus imitentur, ut pcr resurreetionem In secunda Dcminica Jjaplizali graliam Chrisli
ejus in dexterahlDeiveiiiam. Qui per Graduale Hmc niundo intonant, cl gaudentes conclamanl, Miseri-
dies lsetitiam suam deprcmunt, el per Vcrstim, Lu- cordia Domini plena esl ierru (Psal.xxxu, S). Hic
piciemquem reprobaveruiit (Psul. cxvn, 22), Cbristi Triuilalem prsedicant, nam in misericordia Domini
passioriem coricinunt, per Alteluia vero resurreclio- Spii-itum sanctuin, in verbo Filium, in Dei Patrem
r.era ejus extollunt. In Evangclio eis Christi visio proiiuiitiant. Ideo autera personam Spiritus sancti
post iesurreciioneni suam legitur (Mallk. xxvm), primitus canunt, quia in eo sanctificati sunt, Se-
In cujtis noniine baptizati quique docentur, cum cundo personam Filii ponunt, per quem redempii
cis lisqtie ad coiJsummaiioneni ssecuii proniittilur. G Q sunt. Tertio personam Patris depromunt, cui re-
Unde iii Offertorio Hmc dics, id est feria sexta, me- conciliali sunt. Et quia Trinilalem laudanl, ideo ter
morialis eis pisecipitur, in qua ab hoste Christi Alleluiu jubilant. In Oralioiie perpeluam lsetitiam
morte ercpii noscunfcur. In Communione in iiomine fidelibus optant, et sempiterna gaudia postulanfc. In
Palris et Filii et Spilitus sancti baptizati docentur, Epistola vox praedicatorum intelligitur, per quos
cujus praecepfa servare adinorientur, ut eum post Christus populis in exemplum proponiiur (I Peir.
resurreclionem videre nierear.tur. n). Per ununi Alleluia gaudium conversoruni, per
CAP.XXIII. — De offtcio, f Eduxii Dominus po- aliud Isefciiiaprsedicantium accipitur. In Evangelio
pulnmsitum, i Sabbalo in Albis. duo greges, unus ex Judseis, alter ex gentibus, ad
Sabbato spiritus Domini timoris recolit bapfizatis ununi et verum pastorem conversi demonslranlur,
graliam Ghristi Redemptoris, qui eos de morte re- qui unum ovile facti [sunt] (Joan. x). In Offertorio,
demit, et in paradisum reducet, Eduxit, inquit, Do- Detts, Deusmens, unum pastorem invocare decla-
minus populum suum in eXsultatioiie,et eiectossuos in rantur. Quibus ipse in Communioiie respondet se
iwtiiid (Psal. civ, 43). Qui in Oratione deprecantur, pastorem [esse], e-teos agnoscere ; et seab eis agno-
i:t aeterua gaudia niereanlur. Quos Lecfcio inslruit sci dicit.
Christum lapidem aiigularero eos vivos lapides sibi ^D CAP. XXVI. -=- Dominica III posl Pascha, « Jubi-
in ccelosli a;dificio conjtinxisse, imo in reges et sa- lale Deo, omnis lerra. > .
cerdofceselegisse (I Petr. n). Unde immenso gaudio In tertia Dominica in Cluisto renati totum mun-
exsultant, et bina AUeluiain Christi iaude personant, dum in iaudem Christi convocant, et gralularido
Iii Evangelio eis resurrectio Christi praedicafcur(Joan. persultant. JubilaieDeo, omnis terra (Psal. LXVII,4).
xxi), per quam gentilis el Judaicus populus salvalus Hic Trinitatem personant, dum in Deo Patrem, in
per Joannem etPetrum prsefiguratur. Quorum eliam nomine ejus F-ilium, in iaude cjus Spirituiii san-
vox in OiTertorioresonat, qua Cliristum pro redem- ttura denotant, Et quia per duo prsecepta charita-
ptione sui venisse salulant; Benedictus qui venit tis in fide Trinitatis se salvanaps tripudianl, ideo
(Maith. xxi, -9). In Communione Chrislo per ba- post bis, deiride tertio Alletuia consduant. In Ora-
pfismum conjuncliad ejus regnum docentur per vir- tione postulant, ut ab errore conversi Cliristianita-.
tutes debei-eniti. tatem iinpleanl. In Epistola ad contemplativam vi-
CAP.XXIV. — Dominica in Albis, t Quasimodo tam informanlur, dunia carnalibus desideriis alisti-
" genili
infantes. > nere adhortaiitur \1 Petr. n). Ad activam qaoque
Iri oflicib OctavccPasclite bapfcizati adnionentur. docentur, dura omni Jmmance creatiira; sulijecti
699 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. —" LITURGICA. 700
essejuDenlur(rJ>e.r._i.)InunoA..e.!t?.i
' conteihplativi ,A prsedieantium accipitur, ita "perofficium,Exaudiitnl
in dilectione Dei ferventes julniant, in alio actiyi in sollicitudo se ab errore convertentium exprimitur.
amore proximi servientes exsultant. Quibus in Evan- Qui in Oratione precantur, ut ab omhi adversilate
geliovisio Dei promittitur, et gaudium, quod nun- muniantur. In Epistola ad confessionem, in, Ev&n-
quam ab eis tollatur (Joan. xvi). Unde magno gau- gelio adinonenlur ad oraiionera (Luc. v). In Offerto-
did perfusi prorumpunt in laudem Christi in Offer- rio,.Confitebor, iljorum confessio. In ilommunione,
torio, Luttda, anima mea, Dominwn (Psal. CXLV, 2). Petile el accipielis (Luc. xi), eorum intelligitur
Quibus ipse"iterum in Commuiiione siiam pollicetur' oratio.
visionem, et ad Patrem cum toto corpore suo, scili- CAP.XXX. —-.De vigilia Ascensionis el officlo
cet Ecclesia, ascensiouem. t Omnes cjentes. > ,
CAP. XXVII. — Dominica IV post Pasclta, i Can- In officio Oinnes gentes plau.dunt, quod errorem
iate Doinino.i deseruerunt. In Oratione petunt se illuc transferri,
lu quarta Dominica baptizari per se conversos ad quo caput suura pervenisse credunt,; In Lectione
laudem Christi adhortantur, et ipsi prsecinendoju- illorum conversio insinuatur, dum multltudo unum
eundan.ur, Canlate Domino canticum novum (Psal. cdr, et unam animam habuisse piemoratui'. In
B
xcvn). Hic Trinitatem corameraorant, dum, in Do- Alleluia; Beo jubilant, qui eis tanlam gratiara conlu-
mino Palrem, qui mirabilia fecii, Dominus (ibid.), Iei'at. Ia_ Evangelio pro menibris Patrera precatur
Filium, fw genlibus revelaviljustiliam suam (ibid.i), (Joan. xvii), ut unum cum co efficiantur. Ih Offer-
Spiritum sanctum insinuant, Et quia fidem sancta; torio capitis ascensio exprimitur, et membiis
Trinitatis in quatuor partibus mundi susceperunt, eum seqiii piomifclltur. In Communione unum cum
ideo Tr-initatein per quatuor Alleluia concinunt, in eo effecli jam caput orant, ut eos Pater a mald cu-
Oratione oraut, ut ad vera gaudia perveniant. Epi - sfcodiat.
stola conversos instruit, ut per yerbum Dei genitos CAP. XXXI. — De Ascensione et officio, i Viri
se initium novse Dei creaturse memoreritui' (Jac. i). Gcdilmi. >
"Et si verbum Dei audiendo vitia abotiiinenlur, ani- In officio, Viri Galilmi (Act. i), Christi ascensus,
mse eorum saiventur. Qui Alteluia^ congeroinant, et ad judicium ejus reditum augeli fidelibus nun-
quia et quod mortem evaserunt, et quod viiam in liant, quo eum Jsefciprsestolautes se ad Deum ascen!-
spe habere meruerunl exsultant, Quibtis in Evange- suros non diffidant. Qui in oratione postulant qua«
lio Spiritus sanctus promittilur, qui eos oinnem ve- tenus in coelestibus habitare valeant. Lectio et
rifatem docturus perbihetur (Joan. xvi). Unde in Evangebum eis recitat, qualiter Cbristus cceleslia
Offertornj iolfim mundum ad laudem Dei invitani, c scanderit (Act, I ; Marc. xvi). In uno Alleluia Chri-
et Isetantes concrepant, Jubilate Deo, nniversu terra sti ascensio eollaiidatur. 1« alio, Ecclesia de sua
(Psal. xcvn, 4). In Gommunione tripaititum judi- ascensione jucundatur. In unoquoque Alleluia laus
cium Spiritus Sancti denuntlatur, quo mundus de angelorum, in altero gaudium exprimitur bominuEi
reproborum infideiitate, de sanetorum sequitate, de de Christi asceusione jubilantium. Sequentia con-.
occulto et tamen jiisto Dei judicio redarguatur. centum angelorum reprsesentat, qua Chrisli triem»
CAP. XXYHI. — J/e Dominica V. i Vocem jucun- pbum jubilat. Iii Offerlorio et Communione nihilo-
dilatis. i minus fideles caput suum laudibus prosequuntur,
In quinta Dominica baplizali, quasi in quinta quo eum realiter sequi mereantur.
selate, a Babylone liberati, Jiberatorem suum omni- Ideo autem tribus diebus Ninivitarum Rogationes
bus gentibus praedicant, dum in officio, Vocemju- aguntury quia tres partes" mundi, [Asia, Afri.ca, et
cunditatis populum suum eum Iibei'asse gaudentes Europa, vel tres ordines Ecelesia; conjugati, conti-
clamant, el ideo Trinilafcem per tria Alleluia com- nenles, doctores in pcenitenUaaffligunlur. Ideo enini
memorant. In Oralioiie postulant, ut recla cogitent tribus diebus aguntur, quia Ecclesise tres partes
et faciant. In epistola docentur pupillos et viduas ]0 mundi, vel iidem tres ordines sub Anlichristo tribus
visitare, immaculatos se a sseculo servare, ut sic annis graviter coiislriiigentur. Per diem Ascensio-
possint cum Deo regnare (Jac. 1). Per duo Alleluia nis dies judicii repraesentatur, quo die Ecclesia
duse resurrectiones intimaiitur, una nunc anima- ccelum ascensui'a prsedicatur. Ideo enim cantatur :
rum, alia post corporum. In Evangelio ad plenum Quemadmodum vidislis eutn ascendentemin cmlmn,
gaudium exhortantur, quod in futuraresurrectione ita veniet (Act. i, 11).
dabitur (Joan. xvi). Unde iu Offertorio omnes firle- CAP.XXXII. — Dominica inlra octavas
Ascensionis,
les Deum laudare monentur, per quem tale gau- t Exuudi, Domine, >
diunrpercipienl, Benedicite, inquiunt, genies, Deum Dominica, quse posttertium diem sequitur, a;ter-
nostrum [Psal. LXV,8). In Communione iterum oni- nam requiem denionstrat, quse.post tria niundi
nes Christi prseconia resonare borlantur, per quem tempora, seilicet ante legem, sub lege, sub gratia,
tantahominibus dantur, Canlate Domino (Psal. xcv). supradictis tribus ordinibus tribuitur. Unde Ecclesia
CAP. XXIX. —• De Rugalionibus, et offtcio jubilat, Qumsivivutluin luum, vultum luiiin, Domine,
i Exaudivit. > reqtiiram. In Oratione postulat, ut majestali ejus
Sicut per ofliciujn Vocem jucundilatis inslantia sincero corde serviat, Iu Epistola bona numcrantur,
701 GEMMAANlMjE.-LtB.lv. 702
pro qtiibus tunc jusli remunerantur (I Petr. iv). In Ai C.vr. XXXY. —De officio i Cibavit eos Dominus
- Feriw secitndm.
Evahgelio d.citur quia nune extra Synagogam fiunt,
ideo tunc aulani Dei intrabunt (Joan. xv) . de qt;a In officio, Cibavii eos (Psal. LXXX,17), spirifcus
consolatione gentes solvuntur in Alieluia, et in intellectus denotatur, qui adeps frjjmenti, et mel
Offertorio et in Conimuniqne. Abliiiic post sex dies pelrae, id est Chrislus nomihatur, Christus enira gra-
Pentccostes agitur, quo Spiritus credentilius distii- num frumenli et petra vocaturL IIujus adipe sunt
buebatur, quia post sex aetates iriuridi fideles per fideies cibali, et melle ejus saturali, dum dulcedlrie
gratiam S. Spiritus in diversis mahsionibus dispo- Spiritus sancti sunt repleti. Et quia in quatorplagis
nentur. ldeo pdst sex dies-celebratur, quia pro sex mundi bsec gralia diffundilur, ideo qualer Alleluia
Evaiigelicis operibus, qusein sex dicbus hebdomadae canitur. Qui in Oratione poslulaiit, ijt eis pacem
operabantur, lunc in gaudio reffiunerabuntur. Quod cuni fide tribuat. Lecfio eos instruit qualiler gratia
auteiri post deceni dies Ascensionis agitur, ideo fit, Spiiitus sancti gentibus data sit (Act. x). Unde te-
vjuia pro decein praeceptis legis denario vifcsedifca- tantes Alleluia congeminaiit, quia Judsei el gentiles
buhlu!'. Spiritum sanctumacceperant.Evangeliumdicil qudd
CAP.XXXHL—De Vigilia Pentecostes. Deus Filium suuni pro eis tradiderit, iii quein si
In officio yigiliae Pentecostes baptizandi imbuun- I' credatur, vilamsefceriiamhabeant (Joan. iu). In Offer-
tur, qualiler fide et operatione ecelestia ihereantur, lorio audiuht quod Spiiitus sanclus de coeloinio-
de quOruni salvatione mater Ecclesia exsultat, dum nuit, et fontem baptisraatis humano generi aperuit.
Kyrie eleison et Gloria in excelsis Deo resonat. In In Coihmunione canlalur quod a Spiritu sanclo om-
Oratione pro-eis precalur, ut acceplum Spiritus nia doceantur.
sahcti donuin in eis corifiriiietui'. In Leclioneduo- CAP.XXXVI. .—De ofiicio' Ferim lerlim, t Accipiie
deciffi apostoli Spiritum sauctum accepisse memo- '..jucundilalem. >
r-anfur (Act. xix,T), per quos uniVel-sitas fidelium In officio Accipile jucundilatem (II Esdr. iv), Ec-
in qti.atuoi- mundi partibus desjgnatur. In Alleluia clesia spirilum consilii honorat, quiei jucuridilatein
et in Ti'aotu , Laudate Dominum, Dcum Iaudant seterna; glorise donat, et ad coelestia regna vocat, Et
quod errorem infidelitalis evaserant. In Evangelio quia per geminam dilectionem in fide Trinitalis
prohiittitur eis Spiritus sahcti consolatio, et ipsitis liaric gratiam adepluri sunf, Ideo quinquies Alieluia
diyinitatis manifestafcio (Joan. xiv, 18). Qui in canuiu. In Oratione pelunt se per Spiritiirii purgari,
Offertorio rogant ut eis Spirituiri sancfcummittat. et ab omni adversitate tueri, qui in Lectione docen-
In Coffinnihiorie effusio S. Spiritus decahtafcur, de f--. tu4-quod dona Spirilus saricti per orationem den-
quafideliuin universilas fecundatur. tur (Act. vm), Unde bis Alleluia coricinunt, quia
et mente orabunt.
CAP. XXXIY. — Desancio die Pentecostes, et o(ftcio spiiilu et mente psallujit, spiritu
t Spiriius Doniini. > Evangelium eis intimat, quod eos osiiarius.Spiritus
Septera officia Iiujus bebdohiadae septem donis sanctus per ostium Cliristura, ad Vitam Patrem,
Spiritus sancti congruunt, quem baptizati accepe- introducat. In Offertorio eis commemoratur, quod
runt. In officio Spiritus Domini (Sap. i), spiritus sa- pane angelorum reficianlur. In Coninlunione unum
piehtise gloriUcalUr, per quem scieiitia vocis Cre- cisai Christo effecti a Spirilu sancto sunt clarifi-
dentibus datur; et quia hoc donura quatuor mundi candi. .-''-""
partibus infuiiditur, ided quater Alleluia concinifur. CAP.XXXVII, — De officio Ferim '--- quartm, c Beus,
In oratione postuiant quatenus de Spiritus sancli dum egrederefis. >
consolatiorie gaudeant, Lectio bapfizalis insinuat In officio, Dewsdum egrederelur (Psal. LXVII),spi-
qualiter primitiva Ecclesia genera linguarum per ritus fortitudinis magnificatur, qui sicutfilios Israel
Spirltum sanctum acceperat (Act. n), cujus ipsi de jEgypto liberans coram eis iri igne gradiebatur,
filii esse meruerunt, et eumdem Spiritum sanctum ita iideles de boc mundo eruens coram eis in igne
acceperunt. Qui prse gaudio duo Alleluia concinunt, £D amoris graditur, iter per prsecepla faciens -
eis, per
quia bis Spiritum sanctum acceperunt; semelcuiu gratias habitans in illis. Et quia de quatuor paiii-
baptizantur, secundo cum confirmahtur, sicut et bus mundi ad supernam patriam evocahtur, ideo
Spiritus semel datus est m terra, secundo de coelo. quater Alleluia canlatur. In Oratidne precantur,
Porrd Sequentia genera linguarum reprsesentat, ut per Spiritum sanetum ad veritateni Cbristi
duo
qua Ecclesia omnibus linguis laudes Christo reso- perducantur. Duse leetiories leguntur, quia
nat; In Evarigelio Christi dilectoribus Patris dile- popuii scilicet Judaei et genfiles, Spirilu sanclo
ctio et Filii, priusquam promittitur mansio, et ut ad fidem colliguntur. ln una Spiritus sancti ef-
Spiritus sanclus adveniat, qui eos omnia doceat fusio recitalur, in alia niiracula per eum gesta
Judaeis con-
(Joan. xiv). Qui in Offertorio precaiitur, ut hoc in coniraemorantur. In uno Alleluia de
eis cOiifirmetur; in PrsefaUone Spiritum sanclum versorum Isetitia expiimitur, in alio de geniibus
cum angelis eoilaudant, in quem angeli prospicere baptizatorum exsulialio accipitur. Duse quoque Le-
desiderant (I Petr. i,- 3). Cujus effusio in Commu ctiones leguntur, quia ordinandi Yeteri et NovoTe-
nidnc decanfcaturycum in se optantes jam descen- stariieiHodocti praecipiUritur. Utrisque autem, scili-
dcre credatur. cet-baptizalis: et ordinandis, panis yivus in Evange^
 - 705 HONORif AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. • 'M
iio prsedicatur (Joan. vi), quo refecti nuiiqiiam mo-- A . quadi'agiiita anni, quibus lilii' Israel cum gauclio c-t
riantur. Iii Offertorio .Spir-itum sanctum sibi miltii laetitia atl patriani redierunt, et significat iliud lcin-
. poscunt. In Coniiiiunione pacem sibi dari au-- ..pus.quo fideles de Christi resurrectione Iseti fue-
diunt. runt. Per Rogationes, cum cruces per diversa loca
CAP.XXXYUI. — DeFeria quinta. porfantur, illud tempiis intelligitur, quando filii
In officioferise quintae Spirilus Domini (Sap. i), Israel terram reprdmissionjs ingressi arcanl Domini
spiritus scienfiffl exaltalur, per quem scientia spi-- .per-diversaloca portaverunl, et multas urbes sub-
ritualium fidelibus dalur. In Lectione et Evangelioi verfcerunt; significat illud lempus quo fidelcs ad
in peccatis lapsi consolantuiy dum signa per Spiri- ascendentehi Dojhinum coijfluebaiit, et Jerosoiy-
tum sa::ctuni patrala menioranlur. mam"ascendebant. Per Peiitecosten, cum ddna-Spi-
CAP.XXXIX. — De officio-t Repieatur » Ferim VI. rilus sancti celebrantur. illud teiupus aceipitur,
In officio Repleatur os meum laude (Psal. LXX), , quando filii Israel, devi<.tisliostibus, terram inter
splrltus pietalis glorificatur, per quem Trinjtas col- se diviserunt, et significat illud tempus, quo fideles
laudatur. Et quia in quatuor roundi plagis laudibus; vaiia dona Spirifus saucti acceperunt: Per septima-
extollitur, ideo quater. Alleiuia concinitur. In.Ora-- nam, quse sequjtur, illud tempus ; innuituiy quando
tione Ecciesia pi-ecatur, ne ab liosfibus pcrturbetur. . "' judices populo Dei praefuerunt, et significat illud
In Lectione jucunditas faciei Dei ei promittitur teropus quando apostoli judices orbis populum Dei
(iloel. n). lii Evangelio remissio peccatorum et sa- sua pj'sesentia rexerunf, Porro Dominica, Domine,
. nitas animae prsedicitur (Luc, v). Unde in Offertorioi intita misericordia, cuin historia Deus omnium ca-
Deum laudat et in Commuiiione gratuita Spiritus; nitur, illud tenipus ostendit, quoreges Israel multis
sancti dona pronuntiat. praeiiis ab bostibus vexabanlur, et significatillutt
CAP;XL. — De officio, i Ckarilas Dei t in tcmpus, quando martyres a persecutoribus diversis
Sabbato suppliciis auiciebantur.
In officio Charitas Dei (Rom. v), spiritui timoris' CAP.XLIII. — Dominica a Pentecoste usque
printa
iaas canitui, per quem charitas in aniraam iniro- ad Advenlum Domini,
ducittir. Et quia tres partes mundi, Asia, Afiica, David itaque rex, qui a Saul et suis servis affii-
Europa, in fide Trinilalis Spiritum sanctum acci- gifcur, de patria expulsus ad gentes ire cogitur, de
piunt, ideo ter Alleluia, concinunt. Qui in Orationes suis viribus diffidens, de Dei adjutorio praesumens
Dominum orant, uieis Spiiitum sanctum infundat. dicit: Domine,in_tua misericorctiasperavi (Psai. xn).
. Sex lectioiics et Evangeliuro (Luc. iv) septiroum r Cui Oratio, Detts, in te sperantium fortitudo conve-
Jeguntur, quia septem dona Spiritus sancti ad me- nit, qui Deum fortitudinem dicit, cujus auxilium
moriam reducunfur. Itleo enim septeni Jeguntur, poscit. In Epislola, quse Deum Filium snum ad
. quia ministeria Ecclesiss in sepfem gradihus per salvancum niundum ffiisisse tesiatur consolatio pro-
septem dona Spiritus sancli bac die proveJiuntur, phetarum demonstraiur, qui David de Jioslibus suis
Per primam enim lectionem ostiaiii, per secundam salvandum praedixerunt, et ei regnum Israel pronii-
exoreislse, per tertiani lectores, per quaiiam aco- serunt, In Graduali, Ego dixi: Domine (Psat. XL,5),
. lythi, per quinlam subdiaconi, per sexiam diaconi, David peccatis suis persecutionem imputat. In Al-
per Evangelitim presbyleri instruunlur, per singula lciuia, Domine Deus meus, in te spefavi (Psal. vu, 2),
Alieinia siiigulorum giaduum Jaudes exprimuntur. seab inimicis liberari posiulal.ln Evangelio utrius-
In Offertorio auteni presbyferorum preces et obla- qup persona exprimitur (Lttc. xvr), dum in divifce
: iiones pro Ecclesia iiujlliguntur. In Conimunione Saui, in Lazaro David accipitur. Saul superbius, tit
Cliristi adveulus, et seternuni gaudium suis ministris dives, purpura induebatur, splendide quotidie epu
promiltitur. iabatur : David, ut Lazarus ulcerosus, sie ab bonii-
CAP.XLI. — Dominica SS. Trinilaiis, t Beueclictu.t nibus ejeclus, ut Jeprosus, per silvas egens vagaba-
Dominica quoe sequitur de Sancta Trinilaie agi- D tur. Ganes Lazari ulcera lingebant, et genliles Da-
. J,ur, quia plus acceptum baptismum plus datum vidsuscipientes confovebant. Saulmortuus tanquam
Spiritum oportet, ut fidem Trinitalis bonis operibus dives in infcrno demergilur, David sceptro regni
fixerceant, Jam. dereliquis videamus. potitur, postmortem Lazarus Abraha; in requie
CAP.XLII, — De capi-e a_Sepluagesima usque post conjungilur. In Offertorio, Inlende voci nrationis
Pcntecoslen. . (Psai. v, 5), David pro liberatione sua poscit. In
fgitur per Sepfuagesimam illud tempus accipitur, . Communione, Narrabo otniiia mirabitia tua (Psal.
. quo populus Dei a Pharaone in jEgypto afiligeba- is, 2), pro collatis beneliciis gi'ates solvit.
tur, et significat illud fempus qtto genus humanum GAP.XLIY,— Sttb gratia,
- ante Christi adveiitum a dialjolo in hoc niundo pre- Sic Christianus populus dum ab infidelibus vel
niebatur, Per Pascba auteffi iJlud tempus intelJigi- lisereticis vel a male Catholicis opprimitur, et cie
iur quo filii Israel a Pharaone per agnum liberati civilate in civitatem pellitur, ad Dominuni clamare
• sunt, e't significat illud tempus quoiideles a diabolo eognoscitur, Domine, in tua misericordia
(Psai. xn).
per Christum redempti sunl; per quadraginla dies ln Oratione divinum auxjlium invocai, ut ei et vo-
s Pascha usquc ad Ascensionem Domini accipiuntur luntatc ct actione placeat, !n Epistola consclslur,
 ^OS GEMMAANIMJE.- LIB. IV.1 . 700
cum Deus Filitnn suum pro salvalidne illius misisse: A supernum evocatur. Qui de sua crcptiojie gralula-
confirmatur. In Oratione misericordiam Dei implo- bundus dicit, Facttis e-stprotector Domintts. In Ora-
rat. In Alleluia a persequentibus liJjerari postulafc. tione innotescit, quodper timoi'em adamorem per-
Evangelium pei-divitem infidelerapopulum exprimit, veneril, Leclio dicit quod eos mundtis. odio habu-
per patiperem LazarumChristiaiium populum inno- erit, sed riunc de moite ad vitam traiis.ati "sint
teseit. Iiifitielis quippe Judaicus purpura induebatur, (I Joan. in). In Offertoriopro aniniabus suis orant,
cum de carnis nobilitale gloriabalur. Splendide epu- quas corporibus adhuc sociari rioiidubitaiit, In Goir.-
labatur, cum in cseremoniis per saci-as Scripturas rounioiie Domino laudes solvuiil, a quo bona acce-
instruebatur. Gentilis autera populus purpura ve- perunt, Hoc officiura convenienier circa feslum S,
stiebatur, cum de regni monarchia super cseteras Joannis canlatur, qui liora coensea Dominoinislus,
genles extollebatur. SpJendideepulabatur, cum phi- et populos Dei ad convivium invifcasseprsedicatur.
losophicis et poeticis scriptis magniScabalur. Haere- Aliquando efciamcirca festum Apostolorum Pelri et
ticoruin vero grex, quasi purpura induebatur, cUm Pauli canitur, qui de vicis et sepibus eiTorum gen-
ce.mtindanis pompis superbiens bumiles asperna- tiiem popuium ad convivium Dei convocasse lCgun-
batur. Splendide epulabatur, dum contlnuis sermo- tur. Porro in canlu vox prsedicantium Deum et lau-
nibus ssecularis eloquentise pasceljatur. Mali autem R J daiitium exprimilur, qui eis
proteclor fuit, de tribu-
Catholici quasi purpura se vestiunt, cum de ornalu lafione eiipuit, oriinia bona tribu.t. Yox quoque
pretiosarum veslium superbiunt. Splendide epuian- conversorum de errore intelligilur, quos Dominus
tur dum deliciis, et Carnis desideriis tantum operam in laliludine cbaritatis eduxit, animas eorum eripuit,
dare conantur. Porro Chrislianus populus bumilis, bona cceleslia tribiiit."
peccata sua confitens, terrena despiciens, sola cce- CAP.XLYII. —De sanctoJoanne Baptista.
lestia appetens, ut Lazarus ulcerosus abjicitur, dum De sancto Joanne Baplista Responsoria sumpta
a Judsels, a geiitilibus, ab haereticis, a maiis Cafcho- sunt de prophetis, el de Evangelio, quia ipse erat
licis despicitur. Sed cum dives moritur, in inferno finis prophetise, et iuitiura Evangelii. In festo Apo-
truditur, quia increduli etperversi, qui hic in bor.is stolorum in tcrtio riOCturno,et ad Laudes antiphonse
dies ducunt, in puncto ad inferna descendunl; La- cuui Alleluia canuntur, in isla autem festivitate non
zarus autem moriens in sinum Abrahse ducituiy canlantur, quia major est gloria Novi Teslamenii
quia Cliristianus populus, qui hic affiigitttr, post quara legis. Joannis enim Nativitas existit ante re-
gaudio et requie perfruetur. Unde in Offertorio surrectionem Doinini: Aposlolorum veroNativifas in
Deum regem invocat; in Communione ejus magna- pr coelo post clarilicationem Ecclesise a Spiritu sancto.
lia narraf. Ideo isiae antiphoiise decorar.tur, iilsenon.
CAP. XLY. — Dominica secunclapost Peiitecosien: CAP.XLYIII. — De Vigilia S. Joannis Baptislm el
t Factus est, > sttb lege. officioejus.
Dominica quae sequitur Davidicum regnum re- In festo sancti Joannis Baptistse, vel in praecipuis
prsesentare videtur. Occiso namque Saul David a fesiivilatibus aguntur duo cfficia, in nocte unum, iu
gentibus evocalur,.et in regni so.liosubiimafur. Qi.i inilio noclis sinc gloria peragitur, et vocatur vigi-
exsultans dicil Faclus est Dominus protecior (Psul. lisa. Undc et prsecedeiis ciies vigilia nominatur.
xvn). Cui Oralio Sancii nomir.is congruit, quse Dei Aliud vero circa mediam r.octem, ct iinitur iu die,
gubernatione nunquamdestitui suosdilectores dicil. et hoc Iiabet in "lertio"noclurno iii aiiliphonis Alle-
Epistola eliam convenit, quse eum de morte ad luia, per unura officiuin recolitur legalis mos efc
vitam translafcum dicit (I Jpan. m). De nioiiis nam- Sabbata quse in figura fuiurorum celebrabantur,'
que. perieulo liberatus, in regnum cst translatus. per aliud resuiTectio Domini et nostra ftilura festivi-
Unde et in Graduali, Ad Dominum, cum tribularer tas, idco cum Alleluia peragitur, quia fransit ad
(Psal. cxix, 1) se exauditiim exsultat, i.n Alleluia, consortium Angelorum. Ideo autcm in vigiiia san-
Deus jttdex (Psal. vn, 12)justum Dei judicium lau- Q £ ctoruin fleclamus gcnua non dicitur, quiainissa ad
dans exaltat, qui superbum Saul dejecil, et se hu- noctem sequentis diei pertinere videlur, allehtia vero
mileni populo prsefecit. Hinc Evangelium cousonai, pi&pter iejuniunTdimillilUr.
quod quemdam magnam ccenam fecisse, et multos C*-i>.XLIX. — Dominica ierlta post Penlecosien :
vocasse, et plurimos non venisse commemorat (Lue. t Respice in ine; $ stib tege.
xiv). Non eiiim dubium esl, David adeplo regno Sequens Doffiinica de David poenitentia videiur
magnum populo instruxisse convivium. yui venire instituta. Qul post adulterium cum Betbsabee, ci
nplebant de genere Saul erant. In Offertorio, Do- occisionem Urise, propheta eiim iricrepanfcepoeni-
mine, converlere (Psal. LXXXIX, 15) precatur, ut ab tenfciam"egitex corde. Qui gemebundus dicit, Respice
bostibus undique eruatur. In communione, Canlabo hi me, et miserere m'ei (Psal. xxiv, 16). Oratio de~
Bomino (Psal, cm ,55) gratias agit, q.ui ei lol bona precationem nostram pro Dominica non dicitar,
tribuit. - . quse octavae Pehlecostes ascribitur. Oratio autem.
CAr. XLYI.'— Sub gratia. Gregoriana, Proteclor in te speranlium, poeniiensi
Hoc totum de Christiano populo accipitur, qui a David concordat, qui misericordiam Dci super se
persecutoribus in martyribus oppressus ad rcgnum niultiplicari fiagitat, ut boua aefccrnanou amitfat.
707 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 70S
Epistola qttoque llumiliamini sub polenli manu Dei A tiendum indicat. Nam David luit quod maie conimi-
(f Petr. v), admonilionem propbetse declarat, qua sit, et Absalon juste recepit quod impie promeruit.
regem ad poenitenliam provocat, In Graduali autem Iri Offertorio, Itluinina oculos meos (Psal. xn, i).
Jacla cogitalum tuum in Dominp (Psal. LIV,25) con • Oratio David exprimit, inlerim dum bellum gerilur ;
solatio ejusdem Propbetse notatur, qua jam poeni- qui orat ne in morte obdormiat, ne inimicus ei prse-
lentem regem consolalur. In Aiieluia, Diligam te, valens gaudeat. In Communione Dominus firfiiaiiien=-
Dondne (Psul, xvn, 2) David Deum laudat, quem tum (Psal. XVH,5), Deum pro Vicloria laudat, querti
refugium miserorum clamat. Hig£ Evangelium con- fiiiiiamentum, et adjutqrem suuni VocatJ
sonat, quod gaudium augelis super uno peccatore CAP.LIL—- Sub gfalia,
poenitenfe prsedicat (Luc. i, 5).. In Offerlorio, Spe- David post peecatum afllictus est, Christianus po-
Tenlin le omnes (Psul. ix, 11), etde speveniae David pulus post idololatriam ab ihfidelibus oppi-essus.
Deo plaudit, qui se quserentes iiph dereliquit, In Qui mundi adversa calcat, de spe promissa coele-
Gommunione, Ego clamuvi (Psat. xvi, 6), grates stium exsultat dicens; Dominus iliuminalio mea et
solvit, quod remisso peccato communionem fide- sahis mea, quem timebo? (Psai. xxvi.) In Oratione
lium promeruit. . posfculat, ut ei Dominus cursum mundipacifice di-
GAP.L. — Sub grgtia. " rigat. Qui ordo prsedicatorum in Episfcolapoenastem-
Per David pcenitenteni populus fidelium accipitur, porales alleviat, dum non condignas passiones hujus
quipost idololatriam, quasi post Bethsabee adulie- temporis ad futuram gioriam intimat (Rom. vm).
rium, et justorum occisionem, quasi post Urise in- Porro oppressi auxiliuni Dei in Graduali invocant,
terfectionem, ad poenitentiam coiivertitur. Qui in in Alleluiapro vicloria.de malis tripudiant. Per re-
Oratione non cessat deprecari miserieordiam Dei gem enim Cbristianus rex existit, qui mores et actus
super se mulUplicari. Quem Epistola admonet, ul se per vhiutum sceptra regit. Evangelium mensuram
sub manu Dei per posnitentiara bumiliet, diabolo bonam bis promittit, quos mundus adversis pro Deo
resistat, qui eum devorare tanquam leo inliiat. afficit. In Oitertorio Ghristianus populus orat, ne
Hunc populum jam sollicitum monet Graduale, ul inimicus, scilicet diabolus de ejus morte gaudeat. In
jactet in LDominocogitalum ; in Alleluia laudes Deo. Communione Deo plaudit qui ei adjutor exstitit.
dicil, qui refugium tribulatis exislit. Hunc Evange- CAP. LIII. — Dominica quinta post Penlecosten.'
lium ad veniam roborat, dttm angeloruffi super uno < Exaudi, Domiile, > sub lcge.
peccatore gaudium comniemorat, In Offerlorio Lar- Post ilagella populus ad DaviJ coiifluit, etimque
gitorem venia; Jaudat, qui in se sperantes salvat. cvm magno tripudio regno restituit, Insupcr filio
In Communioiie gratias agit, quia communionem C ^ ejus regiium a Domino
pollicetur, de qttibus offi-
corporis Christi pereepit; Hoc etlam officium circa cium litijus Dominicae institutum videtur. David
fesium S. Joannis BaptiStae,vel aposlolorum c.ani- riaiaque pro statu regni sic orat, hxnttdi, Domine,
lur, qui populum ad pceuitenliam provocasse legun- vocemmeam (Psal. xxvi, 4). Oraiio, Deus, qui ciiii-
tur. '...'... gentibus te bona invisibilia prwparasli, ei convenit,
CAP.LL — Doininica qttarta post Pentecosten : t Do- qui promissiones Dei consequi petit, quas filio suo
mintts illuminatio mea, > sub lege. Je regno promisit. Epistola quoque ei congruit,
Dominica huic proxima afflictionem David nobis quia malum pro malo non reddidit, ideo beuedicfio-
iijsinuat, qua euni filius suus Absalon judicio Dei, nem bsereditatepossedit. Graduale, Protector iwsler,
post peccatum Urise affligebat. Qui expulsus de re- Oratio est David pro populo, Ailduia vero, Inte,
gno confidit iii Domino, sic dicens : Dominus illu- Domine speravi, repraeseniat pj-eces laudum pro se-
minalio mea, ei salus mea, qttem timebo ? Dominus metipso. Evangelium huic rei consonat, quod tur-
proiector viim mcw, a qtto trepidabo ? (Psal. xxvi, 1.) bas ad Jesum irruisse, et discipulos multiludinem
DJ victoria autem, Qui tribidant tne inimici ipsi in- piscium cepisse narrat (150), quia turbae ad David
firmali sunt, ei cecidentnt.Si consisiant adversum _j, confiuxerunt, et amici ejus idurimos undique ad
me caslra, non timebit cor meum (ibid. 2, 5). Cui eum iraxerunt. Qui in Offertorio, Benedicam Do-
Oraiio, Du, quwsuinns, Domine, congruit, qui niundi mino, gralias pro exhibitis bene agit, qui eiinlelle-
cursuin sibi pacifice dirigi poscit; huic rei bene ctum tribuit. In Communione, Unam peiii a Domino
Epislola concordal, quse passionem hujus temporis (Psal. xxvi), pro sedificatione templi petit, qitam
ad fuluram gloriam non condignam pronuntiat postmodum Salomon complevit (III Reg. v, vn, 8).
(Rom. vui). Porro in Graduali, Propitius csto, Do- CAP. LlV. — Sub gralia.
mine (Deut. xxi, 8), et in versu, Adjuva nos, Deus Populus quoque Christiauus quondam posl affli-
salutaris noster (Psal, LXXVIH,9), vox contra Absa- ctionem persecutorum tranqiiillitati rcdditur, et ei
ion prselianlium accipilur. In Alieluia, Domine, in pax aeternse vitie pro solatio promittitur. Qui in
virtute tualwtabilur rex (Psal. xx, 2), vox eorumdem Introitu : Exaudi, Domine, vocemmeam (Psal. xxvi,
de vicloria exsultantium intelligitur. Ab hoe Evan- 7), pro prsesenti Ecclesise statu orat, In Oratione
gelium non discrepat, quod eadem mensura reme- aulem pro futura promissione, quae omne deside-

(150) Sed jam est Evangclium DominicseIV non Y.

T09 '-.". GEMMAANffilJL — LIB. IV, ™
rium superat. rogat. Episloia oranes unahimes in A . per Evangelinm, doctrina sacerdotum innuiiur. Con
©rationes Iinrialur, ut benedictlonem bserediiale stantinus in Christiana religione instruilur, quem
riiereantur, dicens, oculos Domini esse super justos, docet homicidiura-et iram declinare, et sacrificium
et aures ejus in preces eorum (I. Petr. iil). Evan- offerentem proximis commissa relaxare. In offerto-
geliura quod lurbas ad Dominuin cucurrisse, et rio ipse rex orat, ut Deus gressus suos in semitis
discipulos inullos pisces cepisse commemorat (Luc. suis perficiat. In Communione Deo vpvet quod
yn), turbas genlilium ad Ecclesiam confluxisse, et postmodum devotus complet, scilicet ut domum no-
praedicatores de gurgite erroris plurimos rete fidei niini Domini construat, quia Ecclesiam Dei dornum
extraxisse insinuat. In Offertoiio Deura benedicit, per eum erectam el ornalam consfcat.
qui ei intellectum de seternis iribuit. In Conimunio- GAP. LYIL—Dominica septima post Penlecosten:
ne unam rem postulat, ut in domo Domini in seter- t Omnes gentes, > sub lege,
num maneat, HaecDominica abquando infra octa- In mense Augusti dum historia : Inprincipio Deus
vam sancti Petri evenit, unde et ejus mentio in creavit'(Gen. i, 1), pacificum Salomonis^regnum no-
Evangelio fit. Saepius tanieii circa festum sancti Ja- bis reprsesentatur, decus regno praesens Doniinica
cobi occurrit, cujus etiam Evangelium in piscatione inofficiatur. Populus namque, qui sub David bellis
meminit, qiiia nimirum bi piscatores homines errore'' " sudarit, sub Salomone bellis undique sopilis -in
iJuctivagos sagena pTsedicationis extraxerunf, et ad laudes Dei his verbis exsriltans, prorumpit: Omnet
poiium aeterna; vitae perduxerunt. gentes, plaudite manibtts;.. subjecil populos nobis
CAP. LY. —. Dominica se.ita posl. Pentecosten : (Psat. XLVI,2, &). Quibus Oratio : Deus, cujus pro-
t Bomintis fortiludo,fsublege. videntia congruit, a quibus Deus cuncla noxia sub-
Praesens Doffiinicaihde instituitur, qudd Salomon movit, et omnia profutura concessit. Epistola doctti-
a Davide prsecepto Domini rex constifcuitur. David nam prophetarum insinuat, qui populum Deo in ju-
nainque morti appropinquans, devictis hostibus, slitia servire suadebant. Graduale autem: Venite,
Deo gratias agit, duni Doniinum fortitudiiiem ple- filii (Psal. xxxiii, 12), Salomonis nobis moiiita in-
bis siise dicit. De filid quoque grates sojvit, duni nuit, qui subjectos ad observanliani Jegis instruit.
eum proteefcoremsalufcis Chrisfci sui, id est Salomo- Qttibus prsemium. a Deo spondet dicens : Accedite
iiis nunfciavil. Deinde subjectum populum Deo com- ad eum el itluminainiiii (Ibid., vi). ln Alleluia: Ma-
ineridat: Salvum fac populum tuum, Domine, el be- gnus Dominus (Psal. XLVII,2), Deo laudes dicit, qui
nedic hmrediiati tum (Psal. xxvn, 9). Huic rei Ora- eum laudaldlem in Jerusalem-fe.cit. Aliqui cantant
tio Deus virlulum concordat , in qua Deum po-( r< Alleluia : Eripe mede inimicis meis (Psal. LVIII,2),
scit ut in filio suo bona ac nutrita custodiat; per quod ei bene convenit, quia eum. Deus ab omnibue
Epistolam Nathan pfoplietse et Sadoc ponlificis ad- inimicis eripuit. Evangelium ab liac re non discre»
monitio denotatur, qua Salonionem per unctionem pat, quod seplem pahibus qustuor millia honimiim
renovatum in novitate vitse ambulare exbortantur per Dominum satiata narrat (Malth. xiv),quia yi-
(Rom. vi), In Graduale, Convertete, Domine (Psal. delicet Salomon, qui t^^pum Domini gessit, septem
vi, S), illorum benedictiq super regem, atque oratio donis Spiritus sancti repletus quatuor partes mundi
super populuhi inlelligitiir. In Alleluia vero : Omnes verbo Dei satiavit. Offertorium : Sicul in holocauslis
genles (PsdL XLVI,2), plausus populi de unctione arieium (Dan. m, 10) sacrificium Salomonis deraon-
regis accipitur. Per Evaugelium nobis admonitio strat, quod Domino in Gabaoii offerebat. Commu-
David innuitur, qua filium suuni mdriens alloqui- nio : Inclina auremluam (Psal: LXXXVII, 3) oratio-
tur, per quam eum ab homicidio et ira vetat, et ante nem regis exprimit, qua sapientiam a Dep petiit et
oblalum sacrificium in sepeccantibus dimittat. Porro contiiiuo accepit.
Salomon in Offertorio Deum rOgat, ut gressus suos CAP. LVIII. — Sub gratia.
jrj semilis suis perficiat, In Communione : Circuibo SaJomon insignitur sceptro, et Constantihus co-
et immolubo Deo (Psal. xxvni, 6) vovet, quod do- Q ; rona regni redimitur. Populus sub Salomone pacein
muiti nomini ejus aedificet, habuit, et Ecclesia sub Coiistariino pace floruit.
"' CAP. LVI. — Sub gratia. Unde isetabunda canit: Omnes gentes, plaudile mq-
-' Sicut Salomon a patre rex constiluitui', ita Con- nibtts, Subjecit populos nobis. In Oratione postulat,
stantinus a papa princeps pacis Chrisliano populo ut Deus noxia cuncta submoveat. Per Epistolam
pra;licitur, unde EcclCsia exsultans canit: Dominus instanlia pi-sedicatorum eam incitat, ut. sic Domino
fvriiludo plebis sum (Psal. xxvn, 8). In Oralione in virtufcibus seryire studeat, qucmadmodum prius
Doroino supplicat, ut ei religionis augmentum tri- daemonibus.in immunditia servierat (R6m. vi). Gra-
buat, et boria in eo putriat. Epistola praedicalionem duale: Veniie, fitiis, verba Constantini nobis indi-
Silvester papa nobis declaraty.-qua; imperatorem cal, quibus populos orbis ad Cliristiariam religio-
ChriSfcoconsepullum in baptismate nuntiat, et ut nein invitat. In Alleluia: Magnus Dqminus Deum
per chrisniafis unctioneffi renatus in novitate vitae laudat, quem in civitate Ecclesise Jaudabilem fece-
ambulel, postulal (Rom.vi). In Graduali ejus oratio rat, vel- Alleluia: Eripe me, Domine, de inimixii
super popuium exprimitur; per Alleluia plausus nteis, ei-bene convenit, quia eum Deus ab hostibus
Cliristiani populi de conversione regis intelligitur; in bello per vexllium sanctae crucis ubique protexlt.
.I. IIONORIl AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 712
Evangelium qnatuor millia bominum septem pani- & ; exclamal: Susccpimns, Deus, mtsericordiam tv.cn'.
bus satiala meinorat, quia quatuor partes mundi (Psal. XLVII,10). in oraiione hunc spirilum pelunt.
donis Spiritus sancti illo tempore abunde Ghristus quo recta cogitare et agere possiut. In Epistola bsec
repleverat. Offertorium sacrificium Constantini ex- synodus docet, quod qui spiritu Dei agunttir, iilii
primit, qiio seipsum Deo obtulit, et Christi cultum Dei et regni cjus hseredes mjscunlur (Jiom. vm). In
irislituit, vel sacrificiUm laudis Ecclesiae iniiuit, Graduali Deum protectorem invocat. In Alleluia,
Deo hjTnnum pro pace Ecclesite jubilat. Evahgelium
quod pro religioso principe Deo obtulit. Verba enim
ejusdem Azarias etim sociis suis in fornace recita- ffiaxime hnie rei concordat, quod hsereticos falsos,
vit, et angelus Domiiii de incendio Cos liberavit. Iia prophetas et Iupos i-apaces noffiinat (Matth. vn),
Ecclesiam, quam nuper persecutio afflixeral, Con- quos bscc synodus ab ovibus Christi segregat. In Of-
stantinus.de angustia liberabat, Communio oratio- fei-lorio populum bumilem saJvandum pronuntiaf,
nera Gonstanlinl nobis innotescit, qua pro statu In comniunione fideles ad coninmnionem coi-poris
Eedesise poscit. Christi instigat. Hoc officium fi-equenter circa festuni
sanctse Marise occurrit, qusa templum Dei fuit, in
CAP. LIX. — Dominica octava post Peniecosten :
t Sttscepimus, > sub iege. quo templo Ecclesia misericordiam rDei suscepit.
Prnesens Dominica de fanioso templo inofficiatur, R I
CAP. LXI—Dominica nona post Peniecosten: t Ecce
:
qaod a Salomone Jerosolymis | terlio jordine sedifi- Deus, i sttb lege.
catur. HIJCauro et gemffiis ornavit et cultum Dei Posfcseptimum annum templuni Salomonis dedf-
per ministeria sacerdotum celebrem in eo ordinavit. catur, ideo post seplimum diem haec Dorainica de
Quorum laus bie reprsesentatur, dum sic Doroino eadem re inoHQciarinotatur. In bac dedicatione rex
canlatur : Siiscepimvs, Deus, misericordiam tuam cum populo munera Deo obtulit, ct arcam tesfamenti
(Psal. XLVII,10). Quibus Oratio : Largire, qumstunus, hymnis et laudibus templo consecrato intuJit, Qui
Domine, consonat, in qua, ut recta cogitent et agant Deura suis votis favisse exsultans dicit: Ji'cee Deus
orant. Epistola eis convenit, in qua filii Dei et hse- adjuvat me (Psal. LIII, G), cui Oratio,Pateant aures,
redes regni ejus dicuntur, qui spiritu Dei agunfcur bene eonvenit, qui jDeum in templo poenitentibus
(Rom. VIII). Graduale: J?sfo tnihi in Deum (Psal. desiderata concedi petiit, Epistola exhortationem
xxx, 5) quod locum iilum domum refugii vocat, regis nobis insinuare videtur, qua populum monuii
Alleluia autem : Te decet Itymnus, Deits (Psal. LXIV, ne partes illorum imitarentur, qui idololatra;, for-
2), hociioiiiinaiim efcmanifeste clamat quod hymnum nicatores, murmuratores exstiterunt, et idcirco mul-
in Sion, et votura in Jerttsalem reddi Deo pronun- /- Q la millia ex eis rcproba inorte perierunt, Saloiiione
tiat. Et in Yersu Rcple.bimur(Ibid.,o), templum Dei orantei majeslas Domini ia tenip-lo apparuit, qiiam
sanctum nomiriat. Nofcanduniautem quod pene ubi- populus adorans laudavit. Hanc Jaudem, Graduale :
cunque Jerusalem scribitur, longa |netinia ponitur, Dontine, Dominus nostcr exprirait (Psal. vni, 2);
quia per lioe jubilalio in ccelesli Jerusalera exprirai- Alleluia, Atiendite, popttle meus, legem (Psal. LXXV,
Jur; ubi vero Alleluia Yersu insignitur, ibi gemina 1), ipsius Dei allocutionem ad populum depromil.
isetitia notatur. Evangelium quoque congruit, qtiod Evangelium bene concordat, qttod singuJos deblto-
non omnes regnum coeiorum intrare, qui Deum in res a"dvillicum venisse, et debila domini sui scri-
ternplo nomine tenus tantum invocant, dicit, Offer- psisse narral (Luc. xvi) quia singuli votorum pro-
torium autera Populum humilem salvandum promifc- fessores ad Salomonem convenerunt, et vota sua
tit (Psal, xvn , 28), Communio, Gusiate (Psal. xxxm, Deo obtulerunt, In Offertorio : Jttstitim Domini
D) commujiionem sacerdotum indicat, quam sub (Psul. xvin, 9) Salomon populum ad justitiam legis.
lege de panibus pi-oposiUonis sumebaiit, cobortatur. In Conimunione : Primum quwrite eis
GAP.LX. — Sitb gratia. boua a Deo pollicentur.
Salomon priuius Domino templum Jerosolymis
j. CAP. LXII. — Sub gralia.
fccit, ei Conslantinus primus imperatprum Ecclesiam D
Roma; in bonorein Apostolorum Petri et Pauli con- Per septiformem Spiritum fide corroborata in Ni-
stsuxit atque Ilelena mater ejus lemplum Domino ctcna Synodo tota Ecclesia repleltir gauaio; res
mundus indtiilur novo tripudio.
Jerosolymis irisiituil. Idemque princeps plurhnas ovans cum populo
Ecclesias tedificavit, quas inagna dote magnisque Unde Ecclesia lsetabunda canil: Ecce Deus adjttvctt
niuiieribus dotavit, ministerio clericorum riecoravit: me (Psal. LIII, G). In Oratione postulat, ut ea Deum
aConstanlino quoque domus Boinir.o fundatur, dtini roget, quae ei placeant, In Epistola solliciiudo do-
ab idololatria a
ejus jussu celebris Nicseiia synodus congregatur, iu ctoruni nobis insinuat, qui populum
Cor.
qua ccclesia domus Dei magnifice sedificatur, dum fornicatione, a murmuratione deborlaiilur (I
desfcructishsei-esibus fides roborafur. Doraus tripar- x). lu Graduale laudatio populorum, In Allehiia bi-
iilur, quia Ecclesia in fide Trinitalis, in doctores, in laris prsedicatio docloruni demoristrautur. In Evan-
coiititientes, in conjugatos dividilur, auro et gemniis gviio debifa Domini per villicum descripta referuit-
ornatur, diim sacra Scriptura et sanctis viris iilu- tur (Luc, xvi), et per Constantinum jura ecclesiasli-
si.ratur. Postquam ergo Gonstantinus Ecclesiara in ca statuta traduntur. In offertorio populum humi-
iiac synedo paciQcavil, sancta synodus Itetabtinda lem ad jusiiliam Dei provocat m Commuriionc rt>.
 '
715 GEMMAANELE. — LIB. IT, 7i4
gnum Dei eos.quxrere rogat, et sic eis omnia a. Deo A\_dera scriptis et uictis defendebant. Alii gralia sani-
dari conlirmal. tatum fulserunl, sicut Antonius, et alii _Egyptii pa-
CAP. LXIII. — Dominica decitna posl Peniecoslen : tres, qui iiiultas sanitates in populo fecerunt, Aiii
t Dum clamarem, i sub lege. operatione virtutum resplenduerunt, sicut Martinus
Dominica, qiioe sequitur, de oratione Salomonis Turonensis episcopus, et Nicolaus Myrensis episco-
et appariUone Domini insiituitur. Dedicato namque pus, et Epiplianius Cypi-ensisepiscopus, et alii ple-
teriipl.o Dominus Salomoni apparuit, se templum rique,; qui niultis virtutibus mundum decoiaverunt.
conseGrasse et ejus preces pro omnibus, quse drayil, .AlliYprophetiam, ut Joannes eremita habebant. A-lii
cxaudisse innotuil, et si legeni ejus cuffi populo cu- disCretioiie spirituum, ut Macarius, radiabant, Alii
stodiat, ipse quoque teraplum cum populq ab ho- genera linguarum acceperant, sicut Effrem, et Hie-
stibus inuniat, Si autem legem ejus abjiciaiit, ipse TOhymusyet alii plurimi, qui Hebrsea, Grsecaet La- :
etiairi teniglum hoc, cum populo destruat. Untle Sa- tina lingua multa disserebant. Alii interprefcatione i
lomon se exatiditum exsultans dicit: Cum clamarem sernionuiji rutilaJjant, sicul idem Hieronymus pre-
ad Bcminum (Psat. LIV),Gui Oralio Deus, qui omni- sbyfcer, et Ambrosius Mediolanensis episcopus, et
pdientiam tttdm convenit, quae ad divina promissa Augustinus Hipponerisis episcopus, qui sacras Scri-
euj-rentes erjeSestiumbonorum consortes fieri dicit, rj ESpturas interpretantos exponebant. Quae dona in se
Sn teniplo Salonionis ministeria divina per Levitas custodiri Ecclesia iirGraduali postulat, iri Alleluia
distribuit, sicut ei Deus per prophetam pi-aecepit. pro donis Deo jubilat. In Evangelio (15i)Dominus
Ilac EpisiciIa_diVisionesministralionum innotescit, templum Ecclesise ingredi, et enientes et vendentes
duni alii sapienliara, alii scienliam, alii genera lin- spiritualia ejicere dicitur, et dOffiumsuam domum
guarum, alii interpretationeni seiniOnum datam de- oralionis vocasse (Malth. xxi), eamque destruen-
scrihit (I Cor, xu). Graduale, Custodi me, Domine dam cum fielu praedixisse fertur (Luc. xix, 42). Quod
(Psal, xyi,8), qratipnem Salomonis insinuat,qua pro partim sub Juliano contigit, partim sub Anticbristo
cuslodia templi orat. Alleluia vero: Exstdlale Deo futurum erit. Sub Juliano (152) namque.est ad ter-
(Psal. LXXX,-"2) indicat quo modo populum vel sa- ram prostrata, quj a gentibus est conculcata. Sub
cerdotes jubilare Deo irisligat. In Evangelio expresse Antichristo lapis super lapidem non reliiiquelur,
..promissio Derad Salomonem notatur, ut ingressus cum eleeti ab invicera dispergentur. In Offertorio
in templo dixisse legitur: Domus mea domus ora- Ecclesia se totam Deo eommendat. In Cqmmunione
- iionis (Maltk, xxi). Comniinatio autem ejus in eo sacrificium laudis Deo immolat. Notandum quod et
loco ubi dicit: Inimici lui ad lefram prosternent le, Evangelium hic legitur, in quo deslructio Hieroso-
ei non relinquent in ie- iapidem super lapidem (Luc. iCiymorum prsedicitur, quia in hoc mense et prius a
xix)._In Offertorio : Ad te, Domine (Psal. xxiv, 1) Nabuciiodonosor et poslmodum a Romanis in eo-
se totum SaJomon Deo commendat. In Commu- dem niense facfcalegitur.
nione : Acceptabis sacrificium (Psal, L, 21) vota
iterat. CAP. LXV. — Dominica undecima post Penlecoslm
« Deas in loco, i sub lege.
CAP-L.XIV.—-Sub gralia.
Sic fide in Nicsena synodo robprata gloria Domini Regina Saba Hierosolymam properafc, Salomoiiem
in Ecclesia apparuit, dum niulta signa per suos et ieniplum ejus videre desiderat, aurum et gemmas
exercuit. Unde Ecclesia pro-sui glorificatione, et pro obtulit, unde hsec Doininica ihofliciaii promeruit.
bsercticorum ejectione exsultaijs canifc: Cum clama- Yiso autem lemplo eius in Jaudem Dei erupit.
rem adDqmiitum (Psal, LJV,17). In Oratioue, exdrat, Unde Ecclesia sub figura ejus sic canit, Deirs, in loco
ut coelestiumbonoruin eonsors fial.Iii Epistola aulem sancto stto (Psal. LXVH,G). Cui Oratio, Deus, ijui
distiiiguuntur, per quos mira gesfa legunlur (ICor. abundantia pietalis ttim, conveuil, in qua pelit ut
xn). Alii quippe sermone sapjentige praediltfuetTiiJt, Deus det quotl pratio petere noii praesuffiit. Epistola
sicut Flavianus Antioeherms episcopus, et Diodorus eicongruifc,quia audifcasapiemia Salomonis seipsam
-
episcopus, qui primitus clioros alternatini psaJiere despicit; dicit, gratia Dei sum id quod sum (I Cor.
instituerunt,. et alii quaniplures qiii .rnullis libiis xv). Graduale laudem ejus exprimit in quo dicit
lisereticis restltcruni, Alii sermone inclyfciexsiite- quod cor ejus in Domiho speravit, et ex voluntate ei
runt, sicut Albaiiasius Alexandrinus episcopus, qui confiteri velit. In Alleluia, Domine, Deus salutis mecs
fidem eatbolicam in Quicuiique vuli exposuit, ct Eu- (Psal. xxxvii, 25),inente Deo jubilat, quehi salulein.
sebius Csesariensis episcopus, qui iiistoriani Eccle- nominat.Duoboroines, qui lemplum intrabant (J,iic.
siasticam, et Basilius Cappadocensis episcopus, et XVIII), Salomon e.t regina erarit. Ille de operibus
Gregorius Nazianzenus, et Joannes Chrysostomus suis gloriabatur; illa humiliter,ut Publicanus 7
Deum
Constantihopolitanus episcopus, et alii plurimi, qul deprecabatur. In Offertorio, Exaltabo ie, Domine
eioquenlia illo tempore Ecclesiam illustrayerunt." (Psat. xxix, 2), laus ejus denolalur, qua se a Dn-
Aliifide splendebaiit, sicut Constantinus iraperator, mino susceptam gratulaiitur. Cbnimunio, Hdncra
qui tunc fidem percepit, et alii multi, qui tunc fi- Dominum de tua substantia (Prov. iu, 9), muncra
(151) Hodie Evangel. est Pliaiistei et Pubiicani in (152) Imo sub Tito Vespasiano, teste Josepho et
templum intranlium. ...... Egesippo. '
PATROL. CLXXH. :•.•'- .^•- S3
 715 HONORilAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 7_rl
reginse innuit, quse Doraino obtulit, et justificata in A
_ iram Dei a populo, sicut Moysc-samovit. Communio
•donium s.uanidescendit. J)e frttclu operum tuorunt, laudem populi ininiic,
CAP. LXYI. — Sub gralia. qtiia dala pluvia de fructibus (errse laudes Deo
Salomon Jerusalem teinploinaiiratoinnovat, quani srilvit.
Tegina de uliimis finibus videre veherat, c-fc Conslan- CAP,LXVIH. — Sub graiia.
tinus Cbristianam religionem per egregiam Constan- Constantino qubque mortuo Ecclesia ab Ii_erelicis-
tinopolitanam civitatem auxerat, quam Ecclesia un- sciuditur, et in partes dividitur. Una pars in calho-
cliqtieconfluens visilare desiderat. Regina auruni et lica fide roboratur, altera m mulfa schismata per-
geinmas attulit, et Ecelesia sapientia ut aurofulgi- mutalur. Quia ergo turba bsereticorum verum Dei
dos, et virtutibus ut gemmis splendidos, protulifc. culluni deserens populum ealholicum vei'sereligio-
Unde vero Salomoni, id est Christo de ejhs templo nis cultorem, velut Jesabel Eliam impugnat, ideo sie
lsetaljunda psallit, Detis, in loco sancto suo (Psal, ad Dominum clamai, Deusin adjulorium metimin-
TXVII,6). Oralio evangelico Publicano bene couve- lencle(Psal. LXIX,2). Qui in Oratione suppIlCat, ut
nit, qui pelit ut Deus dimittat, quaeconscientia me- ad promissiones Dei siue oSerisione, sieut hseres-
tuit, et adjiciat quod oratio non prsesumit. Ctti currat. Epistola persecutionem ejus depromit, uhi
Epistola concordat, in qua se miiiiniam clamat. In B £ dicit, littera occidii, spiritus uutem vivificat(II Cor.
Graduali non coacle, sed ex voluntate ci confitcri ni); haeretici enim Catllolicos occidebant, quorum
prsenuntiat (J Cor. xv). In Alleluia Deum salutis suse Deus animas vivificabat. Et quia calholicus populus
laudat. In Pharisseo Evangelii (Ltic. xvm) superljus in omnibus vicit, ideo in Graduali, Dominum in
grex hiereticortim; in Publicano accipitur lmmilis oirini tempore benedicit.Iu Alleluia, Deum refugium
populus Catholicorum. In Offertorio laudes Ecclesia suum dicit, Iu Evangelio (Marc. vn) surdus et mii-
Deo solvit, qui eam ad sc venientem suscepit, Com- tus hsereticorura grex accipilur, qui veram fidero
mtinio eam horlatur, ttt bona sua cuin membris audire et catbolicam religionem confileri per Cafho-
Chrisii partiatur, et sic jiistificata ad patriam para- licos cogitur, pro quo Ecclesia in Offertorio preca •
disi revertalur. In hac enim Communione gratia tur, ne ei irascatur. In CoiniiiunicmeCatbolici Deo-
Deo agitur, quia lunc frumentum et vinum colli- grates solvunt pro bonis quse de conversis abunde
gitur. fluunt. -
-CAP.LXYII. — Dominica cluodeciinat Detts, in CAP.LXIX. — Item de eadem Doniinica.
adjutorium, i sub lege. Hoc officium ideo uune agitur, quia in liac scpti-
Salomone mortuo regnum dividitur, ideo et men- mana obitusMoysi legiiur. Ideo eliam bistoria Job
sis Seplember in historiis parlitur. Prior pars ejus isunc legitur, quia Jobet Moyses(155) contempora-
in una hisfcoria solidalur, sequens in diversas mu- nei inveniuntur. Et quia populus inter hosles con-
- tatur, quia et regnura Juda in Uiia fainilia David slitutus auxilio Jiovsi (iestitnitnr, sic ad Domi.ium
stabililur, regnum aulem lsrael a pluribus invadi- clamare intelligitur, Deus, in atijutorium metim. Qui
lur. Unde et bisioria de his qui genlibus intermisti in Oralione postulat, ut ad promissa Dei, scilicet ad
erant, ut Job, Tobias, Judilh, Esther legilur, quia tcrram repromissionis, sine offensionehoslium cur-
post morlem Salomonis reges cum populo, dereliclo rat. Epistola specialiter ad Moysenspectat in eo lo-
cullu Dei, cultui gentium admisccbanlur. Qupd co, ita ut tion possenl ftlii Israel inlendere in faciem
Elias propheta prohibuit, cujus vita huic Dominicse Moysipropter gloriam vuitiis ejus (II Cor. m). Po-
officium indidit. Dum enim aniinam ejus auferre puluspro Moyse, Josue ducem recepit (Dctil. xxxi),
qusererent, in solittidineni fugit, et sic preees ad ideo in Graduali, Dominum benedicit. In Alleluia,
Dominum fttdit, J>eits,iii adjutorium meum (Psnl. Deuin refugium sibi facium aslruit. In Evangelio
LXIX,2). Cui Oralio, Omnipotenset tnisericors Dctts "(iliarc. vn), idem populus describilur, qui in lege
competit, quaeDeo digne et laudabiiiter a suis serviri Domini surdus et mutus dicitur, pro quo Moyses in
astruit, dum rebcIliLus ccelum lilbus annis el sex -^,officio precatur, ut abeo furor Dei averfalur. Com-
niensiijus precibus elausit (III Reg. vm). Epistola munio, De frticlu operam tuorum (Psal. cm, i5),
ei congruit, qusedicit, Liltera occidit, spirilus aute.m lauclem populi innolescit, quam in terra possessa de
vivifical(II Cor. m), quia Judsei quserebant eum oc- fructibus solvit, ubi abundantiam panis, vini et
cidere. Deus, qui spiritus esl vivificans. InGraduali, olei babuit. In hac eliam Communione laus ab Ec-
BenedicamDomhtumin omni (ei«poi'ebenedicit(Psal. clesia Deo solviiur, qui hoc tempore fructus panis,
XXXIII,2). In Alleluia, Domine, refttgium (Psal. vini et olei colligitur.
I.XXXIX, 1) acl Deum laudans confugit. Evangelium CAr.LXX.—Domiiiictttredecimat Respice, Domine,t
ei coijsonat, quod niutum el surduni a Domino cu- sub lege.
rafum narrat (Marc. vn), quia Elias Judaicum po- HcecDomiuica incilavil officium ab Elisseo pro-
pulum in lege Dei surdum, et a laude Dei mutum in phcta. Samaria namque ab hostibus obsessa fame,
r.ultum Dei revocat. Oflertoritim, Precaltts est Moy- et angustia eral oppressa. Sed nieritis Elisseimulti-
ses (Num. xxi, 17), oralioneui Elise exprimit, qua liido hostjum fiigatur, civilas a periculo Iibcratur

(155) Imo Moysesputatnr libri Job scripsisse.

7L7 GEMMAANBLE. — LIB. IV. 718
(IV Reg. u, ni, iv, cic). Qui iu obsidione Deura sic A _. gaudittm, pax (Gcd.v), etc. Recepla sanitate, rex ad
invoeat, Respice, Domine,in tesiamentumluumlPsal. teniplum ascendit, Deo gratias retulit, quas laudes,
LXXII,20). In Oratione poslulal, ut populus pra> Graduale, Bonum est confiteri Dotnino (Lttc. xvn),
cepla Dei diligat, quomodo eum a periculo eripiat. et Alleluia, Quoniam Detis magnus (Psal. xcnv 5),
Per Epistojani insinualur, quid bsec propter'trans- exprimit. Evangeliura ei consonat, quod decem le-
gressionem Iegis patialur, dicit eiiim , Lex propier prosis mundalis unum rediisse, et gralias retulisse
transgressionem posila est (Gal. m). In Graduali commemorat (Psal. xci, 2), quia Dominus cum
Respice, Domine (Psal. xn, l), Deuni invocat, cum mulfcabenelicia regibus Israel, et Juda conlulerit,
eum rex decollari jusserat, quia mulier filium suum solus Ezecbias pro acccptis benefieiis, debifcasgrates
ob famem comederat. In Alleluia, Venite, exsulle- retulit. Offertorium, bene convenit, ubi Dominus
mus Domitto (Psal. xciv, 1), Deura laudare monet, aiigelum suum misit (Psal. xxxm, 8), qui plusquam
qui eis in Chrisliano omneni abundaiitiam daturus ocloginta millia de lioslibus occidit, et regem popu-
forct, hujus faciem in eonfessione praevenirentqui Ittmque Deum timenfcesa periculis eripuit, Commu-
cos ab hoslibus eriperet. In Evangelio homo in la- nio, Panis, qttem cgo dabo (Joan. vi, 52), oi'aculum
trones incidisse, et a Samaritano Iegifcur curalus Isaiaeinnuit, quo Christum pro buinana salutatione
fuisse (Lttc. x), quia videlicet populus Israel in la- R
D venturum praecinit. „
trones incidit, dum*eumpopulus gentilis (154) obse- CAP.LXXHI. — Sub gralia.
dit, de quibus alios spoliaverunt, alios vulneralos Hoc Ecclesia sub tjrpo Theodosii Majoris canit,
semivivos reliquerunt. Quem Samaritanus scilicet qui defensor Ecclesiae exslilit, per quem Dominus
Elisseus curavit, dum euffi a perieulo precibus libe- Ecciesiam ab haereticis protexil, sicutper Ezechiam
ravit, In Offertorio, In te speravi, Domine (Psal. • Jerusalem ab hostibus munivit. Oratio vero reprae-.
-
xxx, 2), Deum pro liberatione populi glorificat, In senlat ejus verba; Cusledi, Domine, Ecclesiam tuam
Communioiie, Punem de cwlo (Joan. vi, 51), pro propilialione perpctua. Epistola, quse vitia et virtu-
abundanlia collala ei gralilicat, lesreplicat (Gai. v), synodum ejus lempore colle-
CAP.LXXI. — Sub gratia. ctam insinuat, in qua vilia reprobanlur, virtutes
Sic Ecclesia a Juliano impugnatur, fame et flagris sequendse affirmanlur. Graduale et Alleluia laudem
anxialur. Quse ad Deuin sic clamat: Respice, Domi- regis depromit, quam pro concordia Ecclesia solvit.
ne, in iestamentum tuum (Psal. LXXIH,20). In Ora- Evangelium bene concordat, quod unumde lepro-
tione fidei, spei et chaiitatis augmentiim poscit, sis gratias egisse narrat (Luc. xvn), quia soJum
quo promissa Dei consequi possit. Quam promis- _' eum de bsereticis regibus in catbolica fide Deum
sionem Epistola indicat, quae Abrahse Christum laudasse constat. Unde sicut in Offertorio dicitur,
promissum uuntiat (Gal. m). In Graduali iterum Angetus Domini (Psal. xxxm, 8), se iamisit, et
Ecclesia Dei auxilium invocat, quia persecutioijeni eum de omnibus malis eiipuit. Communio innuit
se ci Julianus, post bellum illaturus prsedicat. In quia post poenitentiam ab Ambrosio ei indictam,
AJleluia populum convocat, Deo Iaudes jubilat, qui panem Christi et communionem Ecclesiaemeruit.
eam perempto tyranno a periculis eripuit. Evangc- CAP,LXXIV. — Ilem de eadem Dominica.
lium benc consonat, quod hoininem latrones, vul- Ideo haec Dominica nunc cantatur, cum historia
iierarint et a Samaritano curatum narrat (Luc. x), Tobiaerecitatur, quia Domiuus angelura suum mi-
.quia Christianus populus in Jalrones incidit, dum a sit, qui Tohiam a caeeitate, filium a pisce, Saram a
persecutoribus mulfa crudelia pertulit, scilicet de- dsemonio eripuit, Offerlorhim quoque, Itnmittet an-
spoliatur, vulneralur, variis modis cruciatur. Quem gelus Domini (Psal. xxxin, 8), ad festum S. Mi-
verus Samaritanus ad stabulum duxit, dum eum cbaelis respicit, quod tunc temporis ssepius occur-
Chrislus ad gaudia paradisi perduxit, In Offertorio, rit. Idcirco in hac seplimana clerici ordinantur,
pro tyranni oecisione, et sui ereptione gralias agit, quia ab Isaia septem dona Spiritus sancli prseno-
In Communione pro collalis beneficiis Jaudes con- r, n miiiantur, a cujus prophetia lisec Dominica inoffi-
cinit. ciatur. Ideo autem in Seplembri fit ordinatio, quia
CAP.LXXII. — Dominica decima quctriaposl Penle- secundum legem in hoe meiise fiebal Taberiiaculo-
coslen « Proteclor nosler, v sub lege. rum celebralio. Ordinati eiiiin sunl Ecclesisemini-
Sequeus Domihica instituitur a rege Ezecbia qui slri Dei scilicct tabernaculi. Ideo vero fit in tertia
dum usque ad niortem aegrotavit, sic ad Dominuui bebdomada, quia in terlio tempore ab apostolis est
oravit, Proleclor noster, aspice, Deus. Unde In Ora- instilula.
tione, Custodi, Doinine, dicitur, quia sine te labitur CAP.LXXV. •—De Qualuor Temporibus
humana morlatilas (Psal. LXXXHI,10). Gui Isaias Quarta setate levitae a David et Salomone in mi-
propbeta prsedixit moiiis evasione Christi incarna- nisteria lempli Dei, scilicet Ecclesise eligtinlur. Illis
tionem, omnia Ecclesiae mysteria et futura sancto- ex lege prsecipitur; istis a Spirilu sancto dieitur,
rum prsemia; quae prophetia nolalur in Epislola, Exsullate Dei, adjutori nosiro (Psal. LXXX,2). Dua;
sicut est ibi, Fructus autem spiritus est ckctritas^ "leetiones leguntur, quia ordinandi in ministros et

(151) Titus Yes. imp. Rom. de quo srip. cap. Qi.

 7.9 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA, 720
sacerdoles distinguanliir, et hi duas leges scire, et A neglectam custodiri iusfituit. Cujus invocaticrjem.
duo prsecepta cbarilaiis implere prsecipiunlur. Una Introitus missse innuit: Inclina, Bomine, attrem
Lectio Septerobri convenit , quce comprebendere tuain ad me, Imtifica animam servi itti (Psat.
oraforem, raessorem, et calcatorem uvae millenlem LXXXV): cui Oratio, Ecclesiam ttiaih, Domine,
semen dicil. Alia ordiuandis congruit, quse Esdram concordat, quam ut Deus inundet, muniat, rogaf:
populum docuisse aslruit, qui Dominum siclau- Epislola noliis insinuat qualiter legem Dei obser-
tlat, Qttis sicut Dominus? (Psal. cxn; Marc. ix, 29). vari prEeeeperat. Bontim, inqtiit, facientcs non de-
Evangelium jejunio consonat: Quod genus dserao- ficiamus, ergo operemnr bonttm (Gal. v). Iiem ex-
nioriim in n.ullo nisi in oratione, et -jejunio exire erciiatio ejus in Graduali, Bonum est confiderc in
prsedicat, In Offerlorio electus -clerus dicit, Medita- Bomiiw (Psal. cxvn). Alleluia, Domine, exattdi
bor in mundatis litis (Psal. cxvm). In Commiinione, (Psal. XYJ)oralionem ejus exprimif, Alii cantant
Comedite pinguia (II Esdr. YIII),popuium liorlaiilur AHeluia, Confttemini Domino, el invocnie ttomcti
ad gaudia. (Psttl. civ), quod iterum ei convenil, ubi populum
CAP. LXXVI. — De Feria scxta. ati laudem Dei invitavit. Alii caniant Alleluia, Pa-
Feria sexla pceniieiiliam ordinandorum reprae- ratitm cor meum (Psal. LVI): quod ei bene con-
sentat, quibus Spirilus sancius clamat. | Lwie- R gitiil, qui cor suum ad praecepta Dei prseparavit.
lur cor qiiwrenliiim Doininum. (Psal civ). Qui iu Evangelii.iin ejtis pactuni innuit, quod cum po-
Oratione orant, ut Deo corpore et nieiiie place- ]Jti!o tle observatione legis pepigit. Non pcteslis,
anf, Leclio ad conversafioneiu eos iuslruil, Ct iiiqiiil, Deo servire cl mammonm, Qumriie regnuin
veiiiam promiltit (Osec. xiv). Qui in Graduali Deum Iki (Maiih. vi). In Offertorio, Exspectcins.exspe-
sic iuvocant : Converlere, Domine, iiliquantuhtm ciavi Domiimm (Psal. xxxix, 1), Detim Jaudavit,
(Pscd. LXXXIX). In EvangeJio consolaniur, ubi poe- qiiando ingens Pascha cum populo celebravit. In
nitenti mulieri peccala tlimissa narrantur (Lttc. Communione, Qui manducal carncm meain (Joan.
vn). Qui repleli gaudio clamaiil in Offerlorio, Be- vi), eonsolalio Dei nolalur, qua eum per pro-
nedic, anima mea, Domino (Pscd. cxn). In Com- phetas consolabatur.
munione rogant, ut Deus oppiobrium peccatoruni CAP. LXXIX. — Sub gralia.
ab eis auferat. Hicc Ecclesia sub tj-po Theodosii Junioris cele-
CAP. LXXVSI.— Be Sabbctlo. brat, qui cam pace et concordia confoederavei'a(,
In Sabbato ordinandi ad graliam vocanlur, qui- Josias namqtie obsei-vanliam legis ab antecessori-
bus sic clamalur : Venite, adoremus Deum (Psal. lius suis neglectam imo abjectam restaurat, et
'
xciv), Quatuor Lecliones leguntitr quia ordinandi ^ Tiieodosius Ecclesiam a tyraniiis ct haerclicls gra-
in quatuor scilicel, in acolvlhos, in subdiaconos, viter vexatam pace et Chrisli laude glorificat. Qui
in diaconos, in prcsbyteros distinguiiniur per Le- sic pro se Dcunl invocat : Inclina, Domhte, au-
clionem illorum doctrina, per Graduale signifi- rem tttam ad me (Psal. LXXXV, 1). In Oratione veio
catur eorum vita. Deinde Lectio Dauielis de triljtts supplicat, ut Deus Ecclesiam mttndet, ei muniat.
pueris Jegitur, qtii in fornace probabanlur (Dan. Per Epislolam ejus exhorlatio indicatur, qua" sa-
iit); quia miiiistri Ecclesiae in camino tribulalio- cerdotes ad concordiam adliortalur. J\To« siimrs,
nis exaniinajiliir; Hyinnus Benediclus es, Domine inquil, conctipiscenies malorum, invicem provocan-
(ibid.), sequitur, quia eis Deum in onini teropore tes, invidenies (Gal. v). In Graduali monei eos in
benediccrc prsecipilur. Deinde Episiola de prirao Domino sperare. In Alleluia, Confiiemini, veluti
et secundo labernaciilo recUaiur (Hebr. ix). quia paralum Deum Jaudare, Evangelium bene conve-
si iiuiic in tabernaculo Ecclesise digne serviunt,in nit, quod duobus dominis serviri non posse dicit
coelesli tabernaculo sacerdotes Agni erurit, de qua (Mattli. vi), quia Theodosius cuncios a servitio
promissione Traclum jubilant : Laudaie Dominum diaboli probijjuit, regnum Dei et justiliam quae-
(Psat. cxxxiv). Evaijgelium eos monet, ne doctriua . rere inslituit. Iii Offertorio pro concortlia Eccle-
illorum sit slerilis, ut arbor infructuosa, nec vita sia; Deo plaudit, qui canlicum novuiii in os suum
corum terrenis dedita, ut mulier incurvala (Lnc. misil. In Goiniiiunioiie ab Ecclesia ]_etiiicalur,dum
XIH); qui auxilium Dei in Offertorio imploiant, in Dco nianere, et Detis in eo iiuniiatur.
Domine Deus saluiis mem(Psat. xxxvn). In Coni- CAP. LXXX.—Dominicu dechna sexia , t Mise-
muiiione, mensc septimo, per septiformem Spiri- rere mei, > sub lege.
tum in tabernaculum Dei, scilicet Ecclesiam Dei, Post Josiam Jerusalem destruilur, populus ca-
septem gradibus inlroducli adihonentur; cujus fe- ptivus ducitur, ideo in hoc mensc hisioria Ma
sta ut celebrenl docentur. chab;eorum, qui ab advcrsariis premebanlur legi-
CAP. LXXVIH.— Dominica decima quinla, tht- tur. Populum captivuni Ezecbiel propheta conso-
cliiitt : » sub tege. latur, de quo prsesens Dominica inofficiatur, qui
Haee Dominiea accipit officitim de rege Josia, sic pro se clamat: Misererc mei, Domine (Psal.
cui Jeremias propheia prsedixit Hieiosolymce de- LXXXV, 5). Pro popiilo autem suo sie orat; Absolve,
structionem, populi in Babylonem captiviiatem. Domine, tuorum vinctda populorum, vel in Ora-
Qui pertiinuit, et populum congregans legem Dci tioiie, Tua nos,"TJoinitie, precatur ut eos miseri-
 721 GEMMAANIMJE.— LiB. IV. . 722
cordia Domiui pi-seveniat, et sequatur. Epistola ejus A , dam cantant Alleluia, Qui litneni Dominum (Psal.
aiiectum exprimit, quera pro populo habuit; Obse- cxni), quod bene Danieli, vel tribus pueris sociis
cro, inquit, vos, ne deficialis in tribiilaiionibus meis ejus, sive Susannae convenit, qui in Domino spe-
pro vobis (Epkes. m). In Graduali, Thnebunt gen- raverunt, et de perioulis eos eripuit. Evahgeliuia
tes (Psal. ci, 1G) reDedilicationemJerusaleni pro- (Luc. xiv) quoque eongruit, quia Daniel Susan-
pJietat, ubi dicit : Quoniam wdificuvitDominusSion nam salvavit, ac dimisit. lpse iu novissimo loco
(ibid., 17). In Alleluia vero, In exitu Isruel cie recubuit, dum se infer captivos esse doluit, sed
JEgypto (Psal. cxin) reversionem populi prsenun- rex eum sttperius aseendCre jussit, dum eum re -
iiat, ut sicut olim de jEgypfco exierant, ita nunc ^iii principem ]>ost se consfcituit(Dan. iii). Offer-
de Rabylone exire debeant. Evangelium consonat, toriuni, Oravi Deum meum ego Daniel. (Dan. ix),
quod mortuum ciyitate elatum, sed a Domino re- specialiter orationem ejus exprimit, quam pro po-
suscilatum memorat (L:rc. vn). Nam Judaicuspo- pulo oppresso babuit, In Conimuniorie, Vovete et
pulus quasi mortuus ad sepulcrum efferebafur, reddile (Psat^ LXXV),populum monet, ut vota sua
dum de Jerusalem in Babylonem captivus duce- Deo reddere festinet, qui spiritum principum abs-
Jbatur. Qui a Domino suscitatur, dum ad patriam tulit, dum Nabuchodonosor inter bestias esse cen-
revocatur. In Offertorio propheta vel populus divi- R suit, Balthasar bostibus occidcndum tradidil,
num auxilium invocat, ut se sub, hoslibus eripiat. CAP. LXXXIII. — Sub gratia.
Domine, in auxiliutn meutn (Psal LXX).In Com- Per hoc ofitcium clerus nunc recolit, quod olim
munione, Domine, memorabor (ibid.) jusfcifciairi Dei in Ecclesia sub Juliano contigil. Hie imperator por
iaudat. pulum a Gofcbiscaptum vcl occisum doIuit,.et Dei-
CAP. LXXXI. — Sub graiia. judicium his vei-bis extulit : Jitsius es, Domine,
Sic post Tbeodosium Roina a gentibus vasfca- et reclum (Psal. cxvm). In Oratione, Da, qitmsu—
tur, Cbrislianus populus captivatur. Quem ordo do- mus, Domine, populo ttio, pro populo flagitat, ut qui.
elorum, quam mulUpliciler consolatur, significat Dei judicio pro meritis gentibus tradilus erat, in-
praecipue Augustinus in libro, qui De civitate Dei duigenliam seiiliat. In Episloia (Epltcs. iy) admo-
intitulatur (15-5).Ordo ergo doctorum pro se sic nitio doctoi-uni insinuatur, qua populus ad-patien-
Deum iuvocat, Miserere mei, Domine (Psal. LXXXV, tiam corroboratur. In Graduali beatam gcntem pra;—
.5) pro populo autem sic orat : Absolve, Domine, dicat (Psal, xxxn), tiuam Domiuus liie flageiiat..
tuorum vincuia populotum. In Episfcola constan- In Alleluia, Qui timcnt Dominum (Pscil. cxm),.
liam et patienliam populo prsedicat, quem mo- / Deum laudandum dcuuntiat, qui in sc sperauti-
net ne in tribulalionibus deficiat (Ephes. v). In bus adjutor exislat. In Alleluia vero, Diiexi, quo-
.Gradualt dicit qtiod gentes Deuni dicuntur timere, niam (Psal.' cxiv), Deo piaudit, qtii exaudivit,
et omnes regcs gloriaul Deo debeanl, In AJleluia Evangelium ei convenit, ubi dicit, quod cuiti Do—
Deum in tribuJatione laudent, qui eam de populo minus superius ascendere fecerit, et ei gloriam co-
barbaro eruat, sanctilicationem suam iu eis faclat. ram cunctis tribuerit (Luc. xiv). OSertorium pre-
In Evangeiio (filius vidum) mortuus suscitatus me- ces ejus exprimit, quas pro populi liberatione
moratiir (Luc. vn), et in ipsis resurrectio ad yilain fudit. bi Communioiie sacerdotes pppulum mo-
praidicalur. Qui populus divinuin auxilium in neiit, ufcvota terribili Deo reddere non tardent,
Offertorlo impiorat, ut eum a malo eripiat, In qui spiritum principum absfulit, dum Alaricum,
Communione justifciam Dei magnificat. Theodericum, Totiiam, tyrannos regno privans-
CAP. LXXXH.— Dominica clecimascplitna, i Ju- taiiaris Iradidit, Notandum quod in versu Offer-
slus es, Domine, s sub lege. torii canlatur, Miciiael venil in adjiitoritim meitm,.
Dominica quse sequitur a Daniele propbeta insti- quia li.ec Dominica aliquando circa fesiura san—
luitur. Hic in capfivitate positus regi soumia expo- cfi Michaelis occurril; vel quia memoria sancti
suit, Susaijjiam de fmorte eripuifc(Dan. xin); ip-j 0 Michaelis sul> prsedicto principe instituia sit.
sum veio Deus de lacu leonum Jiberavif, quem CAP. LXXXIV. —Dominica decima aclava, t Da.
sic laudans exaltavit, Justus es, Domine (Psal. pacem J sub lege.
cxvin), in Oratione, Qmnipotens sempiterne Deus, In bujus Dominicseofficio repraeseritatur Danie-
Deo supplicat, ut populus, qui pro meritis judi- lis oratio, et augeii Gabrielis collocutio, Transactis:
cium in Dei incidit, indulgentiam sehtiat, velin Ora- quippe septuaginla tinnis in servilute, oravit Da-
liqne, Da, qumsutnus, Domine, populo luo preca- niel pro popuii libertate. Ctii angelus Gabriel ap—
tur, ut populus solum Deum sequatur. In Epi- paruit, et populum a Cyro dimittendum, et Ciiri-
stcla se vinctum clamat, populum captivum ad stum pro huinana liberalione nasecndum significa-
patientiam roborat (Ephes. IV). In Graduali. Rea- vit. Jntroifus ergo verba Danielis reprseseiitat,.
tam gentem cantat (Psal. xxxu), quam Deus fla- quibtis sic pro populi salute clamal: Da pacem,.
gellando visitat. In AJleluia, Bilexi, quoniam (Psal. Dotnine, sustincntibus te, ttt prophetw tui ficieies.
cxiv), Deo plauaif, qui vocem cjus exaudivit. Qui- hweniantur (EccU. xxxvi). In Oi'a!ione postulat ut

(155) Augiist, De civit. Dei cap. 29, lib. xvm, cap. i-3, et alibi.
 725 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III. — LITURGICA. 724
Deus corda eorura dirigat, In Epistola propbelia A legem Dei se custodire pronunliaut, quam ut ini-
angeli intimatur, in qua nibil deesse in ulla gratia plere valeant, postulant.
praedicatur (J Cor. i). In Graduali propheta, de CAP.LXXXVII.— Sub gratia.
angeli promissione Isetatur, quia populus in do- Hoc enira officium principatui raagni Caroli con-
mum Domini iturus praenuiiliatur. In Versu orat venit, qui primus Romanum imperium in Germa-
ut pax populo fiat. In Alleluia, Laudale Domi- niam transtulit. Qui Ecelesiastica jura egregic
num (Psal. cxxxiv) omnes monet, ut liberandi Deo nobilitavit et populum Dei strenue gubernavit, per
jubilent. In Evangelio populum exhortatur, ut in quem salus populi fuit. Dum eum Dominus ab Jio-
patria legem Moysi in duobus praeceptis dilectioni stibus defendit, hic oralionem suam ad Dominum
: implere.noii obliviscatur. In Offertorio. Sanctifica- direxit, cujus dextera virtutem cuffi eo fecit, et
vit Moyses altare (Exod. xxiv), eos instruil, ut quia nianum suam super inimicos illius extendit,
r reversi altare Domino
construant, sicut Moyses ideo mandata ejus custodivit.
praecepit. In Communione, Tollite hostias (Psal. CAP.LXXXYIII.— Dominica vicesimn,« Omniaquw
xcv), mandat ut dona Deo pro gratiarum actione fecisti, > sub lege.
offerant. Per huuc mensem quo hisloria, Vidi Dominunt,
CAP. LXXXV. — Sttb gratia. "] de propbetis cantatur, iilud temptis nobis reprsesen-
Per hsec enim Ecclesia recolit, quse divina gratia latur, quo post conversioneni a capfcivitate Jerusa-
tempore Gregorii papse dona eis contulit. Romani lem resedificatur. Tunc quippe per Zacltariam, ct
namque et Longobardi inter se discordes fuerunt; Aggseum, Esdram, et Malaehiam adventus Chrisfi
sed per oralionem Gregorii ad pacem redierunt, prsenunliatur, de quoruni operibus hoc nomeh in-
Clnistianitatemque receperunt. Pro paee ergo Chri- officialur. Poslquam enim reversi urbem destru-
stiani populi Gregorius sic orasse legitur ; Da pa- ctam et templura incensum vider.unt, evigilantes cla-
cem, Domine, sustinentibus te (Eccli. xxxvi). Ih Ora- maverunt, Omnia qttw fecisli nobis, Dominc(Dan.
lione vero corda a Deo dirigi precatur. In Epistola m). Qui in Oiatione petunt, ut divina miseratio
intelligitur ejus admonitio, quam fecit pro paeis eoruin corda dirigat. In Epistola dicitur, quod tem-
vinculo (J Goi'. i). In Graduale lselatur, quia pax pus redemerint, eo quod.dies niali fuerint (Ephcs.
ab eis laudatur. In Versu denuo oral, ut pax iu v), quia el pecunia efcbellis ab hoslibus se rcdeme-
turribus Ecclesise fiat, In Alleluia populum mo- runt, qui eos longo tempore sedificare prohibuerunt.
net, ut Deum pro pace laudel Evangelium in- In Graduali, Oculi omnittm (Psal. CXLIV), Deum iii-
uuit qualiter populum in geraina dilectione copu- vocant, ut operi eorum faveat. In Alleluia eos pro-
laverit. Offertorium vero innolescit quod sacrifi- phelse eonsolantur, quia qui conUdunt iu Domino,
cium laudis pro populi salute oblulit, sicut, Moy- non commoventur. Evangelium eis congruit, ubi rex
ses olim pro populo fecit. In Conimunione, au- nuptias fecifc(Muttk. xxn), quia videlicet eo tem-
tem imperat ut pro sua concordia Deo hostias lau- pore Assuerus rex nuptias cum Esther fccif, ct
dis offerant. Hscduse Communiones, scilicet T'o- multos vocavit, sive Jtidaicus populus ad nuplias
teie (Psal. LX;;V),et Tollite hostias (Psal. xcv) po- vocalus venit, quando de captivitate ad palriam
pulum moneiit, quatenus decimas clero offerrenon rediit, et Dominus plebis suse copulam per legis
tardenfc. observantiam iniit. Unde ipsi in Offertoriode reditu
GAP.LXXXVI. — Dominica decima nona, c Salus suo exsultanl diccnles, Super flumina [Babtjlonis
puptili, i sub lege. (Psal. cxxxvi). Pos.tquajji autem Esdras venit, et eis
Sequens Doniinica officium ds principatu Cyri cosedificare coepit, sic in Communionc ad Deum
regis accipit, qui populum captivum abire permi- oravit, Mementoverbi lui (Psal. cxvm).
sif. Cui populo Zorobabel atque sacerdoles verbs CAP.LXXXIX. — Sub gruiia.
Domini annuntiant, eumque ad reveiiendum con- Hoc enim totum ad Chrislianum populum refer-
fortant, ita dicentes : Sultts popttli ego sum, dicit Q r tur, qui ab Hunnis sivc ab Ungaris vastatur, sed
Dominus. In OraUone universa eis adversantia per fideles imperalores superatis bostibus in laudem
excludi rogant, In Epistola monent eos novum bo- Dei postmodum coadunatur.
minem per justitiam induere qui Deo ducente ad CAP.XC. — Dominica vicesima prima, c ln volun-
patriam redire possint (Ephes. iv). Populus vero tttte, t sub lege.
jam pergens, Dominum iu Graduali sic invocat, Sequens Dominica deliistoria Estber inoificialur,
Dirigatttr oralio tnea (Psul. CLX). In Alleluia, per quam populus Dei ab iniminenti periculo libe-
Dextera Dei (Psal. cxvn), Deo plaudit, qui cum eo ratur, et progenies adversariorum exterminatur.
virtutem fe.cit, qui eum ab liostibus redemit. Evan- Hsec pro populo iisdera verbis Deuin invocat : In
gelium concordat, quod Jesura in civitatem suam vohintate tua, Domine (Psal. LXXII).In Oralionevero
venisse narrat (Matth. ix) quia populum cum Jesu oravit, ut Deus familiam suam custodiret. In Epi-
sacerdotem Jerusalem redisse eonstat. Iu Offer- slola afllictio Judseorum exprimitur, quibus erat
torio, pro reversione Deo sic gratiftcant; Si ambu- tunc colluctatio adversus principes, et poicsiates, _
lavero in medio tribututienibtts (Psal. cxxxvn). In contra mundi reclores (Ephes. v). In Graduali, Do-
Communione, Tu mandasii mcindata (Psal. cxvni), mine, reftigium, (Psctl. I.XXXIX), adDeum-per ioju-
 723 GEMMAANIM/E,— LIB. IV. m
jiiuin ccnfugiuni, ejusqiie auxiiium petunt, In Alle-- A . usque in fiuem unuin corpus est Ecclesiae Dei, ali.-
luia, De profundis clamavi, pro tribulatione sua.cla- quando de transactis, aliquando de fu.turis divirium
mant, et mpx eos Dominus IiJjerat. Per regulum ini officium instifcuittir.Unde et hoc officium ad tem-
Evangelio, cujus filius infirniabatur (Joan. iv), As-- pora Antichristi refertur, sub quo Ecclesia gi-aviter
suerus intelligitur, cujus dilectus animo ad mortemL affligetur, sictit liic popultis sub Nabucliodoiiosor
tiahebatur. Per Offertorium, Vir erat (Job i), Mar- afflictus legitur. Porro Ecclesia de sua afllictione.sic
docliseus accipitur, qui ut Jub graviter tentabalur,, ad Dominurn. claniabat, Si iniquitutes observaveris
sed probatus similiter magnificabatur. Qui in Com- (Psul. cxxiii). Deindeorat, utei Deus refugium fiat.
munione, ln salutari tuo (Psai. cxvm), Deo gratiasi Per Epistolam prsedicalioElia;, et Enocb denotattir,
agit, quod de persequentibus se judicium fecit. qua aifliclam Ecclesiam consolantur. In Graduale et
CAP.XCI. — Sub gralia. Alleluia gaudium Ecclesise insinuatur, quo de con-
Hsee enim Dominiea noslrum tempus exprimere; versis Judseis gratulatur. Evangelium optime con-
videlur, quo populus fidelium ab adversaiiis affli- gruit,in quo rex rationem cuin servis poml(MulUi.
gitur, sed oralione Ecclesise et sapieiilium labore; xvnt), quia Christus rex vcrus tunc ad judiciuin
ab liostibus eripilur. Notandtim quod in Offertorio,, veniet, qui a cunctis aclus singulorum exigel. An-
Vir erat (Job i), verba non repetuntur, et in Ver-. 13tichristus etsam rationem cum populo ponet, quia
sibus ssepius repettintur, qttia segrotanti, et loquii cuiictos sibi subdere disponet. Conservum in carce-
conanti verba intercipiuntur, sed saepius inceptai rem mittet, quia cunclum populum sibi rebeliem
vix perficiuntur. In Versibus Job segrotans inlelli- crudeliler afiliget. Offertorkini orationeni Ecclesise
gitur. Per Job autem Christus designatur, qui proi exprimit, qua Deuni sui recordari poscil, Quain
nobis doluit, et seipsum in sacrificium Patri pro> Deus exaudiens citius liberabil, duin Anticbristuni
mundo obtulit, et boc Versus exprimunt. Offerlo-. in tentorio suo exaniraabit, sicut Holofcrnem per
rium aulem Eeclesiam significat, quoe Christurai Judilli in tentorio suo trucidavit. Goffimuhionevero
jtigiler iffiinolat, eteum pro nobls oblatum cominc- gaudium innotescit, quo justi super bis gaudebnnt,
morat, qui posl interiluui Anticbristi conversi erunt.
CAP.XCIf, — Dominica vicesima secunda, « Si ini- CAP.XCIV. — Dominicavacat.
quitaies, i sub lege. Doniinica, quse officiocantus caret, ubi in Evaji-
Prsesens Dominica videtur de histoiia Judith in- gelio Domiuus censum Csesari reddi jubet (Matth..
" slituta.
Populus namque Dei dum ab Holoferneini xxn), illud tempus denolat quo omnis populus sub
Bethulia obsideretur, ad Deum sic elamasse intelli-.. Magno Alexandro in luctu erat; quem ipse variis
gilur. Si iniqititales obscrvaveris (Psal. cxxix), Ora-., bellis oppressit, et'censum sihi dari compulit. Illud
tio vero, Deus noster, refugium, innuit orationem" (- enim tempus exprimit, quo Aniichristus universuni
•Judith, qua populo pacem et indulgentiam petiit, populuni suo servitio addicet.
Epistola (Philipp. i) autem consolalioiiera princi- GAP.XCV. — Dominica vacat.
pum demonstral, qua populum alilietum sulileva- Dominica, quse hanc sine canlu sequitur, ubi in
bant. Graduale, Ecce quam bonum (Psal. cxxxn)) EvangeJio mulier fluxum sanguinis duodecim annis
gaudium populi exprmiit quod reversa Juditli lia-. patiens a Domino curata legif.ur(Malih. ix; Luc.
buit, cum caput Holofcrnis altulit. Alleluia vero,. vin), illud tempus sub Seleuco rege innuit, quo tota
Lauda, anima mea, Dominum (Psal. CXLV),gau- Asia prius duodecim annis sub Alexandro sanguine
diuni ipsius Juditb insintiat, quo de victoria et po-. bellorum fatigata, liberata fuifc.Hsecenim cantu non
puli liberationt; exsuitat. Porro Evangelium (Maltk. inofficiatur, quia mox tota terra bellis lurbabatur.
xvm) bene concordat, quod regem rationem cumi illud quoque tempus quod post mortem Antiehristi
servis suis posuisse coniiiieniorat Nabucbodonosor,, futurum erit, innuitur, quo Ecclesia prius ab i.pso
qui etCambyses, cum suis consilium babuit, quan-- sanguine persecutionis vexala Jiberabitur.
do sibi universa regna subjugare disposuit, Qui de- D CAP.XCVI. — Dominica vicesima Pen-
quarla post
cem millia talenla debuit, iu hac significalione Ho- lecoslen, « Dicit Dominus, tsub lecje.
iofernes fuit, qui pro magno honore sibi collato de- Ultima Dominica inofficiatur de Machabseorum
bitor regis exstitit, Hic egressus conservum in car- historia, quibus post mullos sudores bellorum Cbri-
cerem misit, dum Holofernes cum exercilu egressus; stus citius advenire proniiU.il_.ir,per quem ab hosti-
omnera populum in angusliam redegit. Sive con- bus liberentur. Sacerdoles ergo eos propheticis ver-
servum in carcerem misit, dum Achior ducem peri- bis sie alloquuntur. Dicit Dominus ego cogito (Jer.
culo submisit. Offertorium, Recordare mei (Jer. xv),, xxix). Qui in Oratione, Excila, Domine, precanlur
Oralionera Juditb reprsesentat, qua Deum in peri - ut eoruni lncntes ad divinum opus excileniur. Le-
eulo invocat, quatenus vei-ba ejus coram principe; ctlo eis regem affuturum praedicat, qui eos in justi-
Holoferne placeant, Commuiiio rfico vobis (Luc. xv)) fia judicans ab inimicis eruat. Qui in Graduali pro
conversionem Achior sonare vidctur, qui pei-emptoj sua liberatione el liostium confusiohe gratias agunl,
Holoferne populo Dei apponitur. -In Alleluiaei, (j«isaiiaf: eontritos corde (Psal'. CXJLVI),
CAP.XCIII. — Sub graiia. plaudunl, Evangelium bene consonai, quod quin-
Quia totus populus ficielium ab exordio uiundii que iinllia quiiique panibus safciatanarrat (Luc, jv),.
 727 HONORIl AUGUSTODUN.OPP. PARS IIJ. — LITURGICA. 72S
quod post quinque millia annorum datus est panis A i Te decet. In vicesiina secunda, Si iniquitales, De
angelorum, per quem refectse sunt mentes beafo- profundis. In vicesima tertia, Dicit Dominus, Dex-
rum.In Offertorio. De profundis (Psai. cxxix) pec- tera Dei, vel J;i exitu Isiael. In boc riiense Joannis
catores ad Domimim ciamant, ut hoc pane digni Baptistse praedicaiio insinuatur, per quem ChristHS
fiant, In eommuuione, ameji dico vobis (Marc. xi) in carnem venisse demoiisiiatui'. Unde et Adventus
divina vox eis pollicetur quod oratio eoruni im - Ddmini, acN_at.ivi.iasei.inhoc meriss c.clebralur,
pleatur. CAP, XCIX. — Bominica prima in Adventu Domini.
CAP.XCYH. — Sv.b gratia. Dominica prima de Advenlu Domini oflicium tie
Per boc enim officium Ecclesia tribulalioneiii Joanne Baptisia sumit, sub cujtis persona Ecclesia
Christiani populi recolil, quam sub Antichristo sicut canil, Ad te levavianimam meam (Psal. xxiv). Qui
Machabsei sub Antiocho passurus eral. Huic adven- in Oratione r.ogat, ut Christus adveniens bumantini
tus Christi. propinquus praenuntiatur, per quem ab genus a peccaiis eripiat. In Epistola noctera infide-
oriinium hostlum formidine eruatur. Per fideles ergo liiatis prsecessisse, diem fide appropinqiiare denun-
sic consolatur, Dicii Dominus egocogito (Jer. xxix).- tiat. InGraduali verlium acl ipsum Cbristum dirigit,
Qui ih Oratiohe nientes suas ad posiiitentiam exci- " cuni ab eo baptizaiidus advenit,. Vniversi qui le, etc.
tari postulant, quo remedia indulgeniise percipiant. • lias titas, Domine. In Alleluia Deum postuiat, ut
In Leciione regnum Christi et ejus judicium eis saiutare suum, id est filium bominis osteudat Evan-
proraittitur, et ipsi in Graduali et AUeluia de sua gelium bene congruit, quod Marcus initio libri sui
ereptione gratulantur. In Evangelio populi ad Chri- de Joanne seribit, Ecce mitto angelum (Marc. i). Alii
sttim eonfluxisse, et ab eo refecti referuntur (Lnc. legunt Evangeiium : Ctim appropinquarel Jesus Je-
ix), quia tunc onines gentes ad Christi judicium fosolytnis {Luc. VJI), quod etiam Advenlui Domini
concurrenl el ab eo qui est panis vivus leiicientur. c.Onvenil, propter Versum, Bcnedictus qui venit i,t
In Offerfcoriopetunt illo digni fieri. In Communione nomine Domini. Offertorium, Ad te,Domine, levau
proinittiSur illorum oratio compleri. Ideo Evange- (Psal. xxv), sacrilicium Joannis sonat, ubi ariimas
litini de quinque niillibusnunclegitiir, quia abhinc poenifcenliuniDeo offerebat. In Communione terram
quinque Dominica; ad Nativitatem Domini compu- fruetum dare, id est Mariam Christum generare
tanttir, quo quasi post quinque setates coelesti pane praedical.
iidelss satlaiitur. Ideo enim Evangelium legitur, CAP.C. — Dominica secnnda in Advenlu, t Popnlus
quia semper circa festum sancti Andreaeevenit, cu- Sion. t
jus menfio in eodem Evangelio ag-ifur. <_useritur y- Dominica secunda de persona prophetarura inofii-
cur per sestatem plures sint Leetiones, et Evange- ciatur, per quos Adventus Christi Synagugse anyiiin-
lia, qtiarh officia. Sed sciendum est quod ofiicia eni- tiatur sic, Populus Sion, Ecce, In priori officiovo-
bolismis, Lecfcioneset Evangeiia communibus annis calio Judceoium, in isto autem vocafio gentium
conveniunt. notatur,, ubi caniiur Ecce Demitnis veniel ad sat-
CAP.XCYIii. — Ordo de e Alteluiis s Bomhiicalibns vandas gentes, quse genles in orationeprecantur, ut
apv.d qttosdam. corda iilarum vise CJiristo prcpparentur. In Epistoia
Quidam observant bunc ordinem in Alleluiis Do- voce propbetaruin vocanttir. Moyses nanique dicit:
minicalibus, qtii etiam hene congruit ofliciisvel tem- Lmtctmini, gentes, cum plebe cjtis, David quoque,
poribus. In prima Dominica, Domine, in iua mise- Latidate Dominum omnes gentes (Psal. cxvi). Jsaias
ricordia, alleluia, In le, Domine, speravi. In secun- enim, Qui exsurget regere gentes, in eum geniesspe-
da Dominica, Factus est Dominus -prcteclor, alieluia, rabttnl (Isai. xi). In Graduali dicit Propbela prnedi-
Diligam ie, Domine. In tcjiia, Respice, nlleluia, Ve- -cafcoribus: Congregate iiti sanclos ejns (Psai. XLIX),
nite exsv.liemus. In quaria, Domintts ilhminalio, Iii Alleluia gentes exsultanl dicenfes : In domum
Confitemim Domino. In quinta, Exaitdi, Domine, Qv.i Domini tmtanles ibimus (Psal. t_xsi). Evaugclium
timet Deum. In sexta, Dominus forliiudo, Domine, D Jjene consonat, quia redempiio nosfcra appropin-
refugiv.m.In septima, Qmnes genies. In octava, Su- quat. Ideo boc Evangeiiurii in secunda Dominica
scepimtis Dev.s, Quoniam Deus magnus. in nona, i'ecilatur (Lv.c. xxi), quia in eo secundus Advenlus
Ecce Deus, qui sanat. In decima, Dum clamarem, Cbrisli praenuniiatur. In Offertorio gciites se Cbri-
Lwtatus sutn. in undecima, J>easin loco, Parulnm sfcoofferunl gaudentesque dicunl, Deus, lu conver-
cormeum. In duodccinia^ezis in adjuiorium, Exsid- SKSvivificabisnos. In commutiione Ecclesisede gen-
lale Deo. In decima terlia, Respice Deus, -Dominus tibus propbeiieus ordo applaudildicens, Jerusalem,
regnuvit. In deeiina quarla, Proieclor noster, Lanciu surge et sta.
Jerusalem. In decima quinta, Inclina Dctis, Domine CAP.CI. — Domiuica teriia, t Gaudele in Do-
Dcus. In deciina sexta, Misercre milii, Laudate Do- tnino. i
minttin, omnes cjenles.In decima septima, Justus es, Dominica terlia de persona apostolorum officio
Domine: Deus judex. In decima octava, Da pacent, Isetatur, per quos ufcerque populus ad fidem voca-
Domine, Qni posttit fines. In decima nona, Saius po- tur, qnorum voce sic eantatur : Gaudete in Domino,
ptdi, Adorabo ad templttm. In vicesima, Omnia qum subauditur ex Judscis iideles, ilerum dico : Guudete
fecisii, Redemptor. In vicesima prima, Itt valuulale, (Phiiipp. iv), vidclicct ficieies ex genlibus. Qui in
"29 GEMMAANiM„£.— LiB. IV. 750
Oralione precanlur, ut lenebra; illorum metitis illu- AA nebris igiioranlia; involvebalur. Ideo ad hauc mis-
strentur. In Epistola Apostolica eis nuntial, quod s.amicgilur, Populus qtti ambulabat in tenebris (Isai.
Christus adveniat, qui abscondita tenebrarum illu- ix). Iiitroilus tJitum verselucis exprimit, cuai Filius
ininet. In Graduali, et Alleluia lidties postulant, ut Dei nascens mundo dicit : Dominus dixit ad me
Christus quantocius adveniat. Evangelium de signis (Psal. n). Gloria in excelsis, chorum angelicum re-
Christi, et Joannis sanctitate legitur (Joan. i), quia praesenlat, qui hitnc liymnum tunc primilus cane-
Christi divinitas per Joannem prsedicatur. Idco in bat. Oratio in persor.a pastorum dicitur, qui petunt
tertia Dominica legitur, quia Christus in tertio mun- illa luce in coeJis perfrui, qute claruit in lerris. Duse
di lempore per mlraciila innotescit. In Offerloriofi- Lecliones leguntur, quia hseCa veteri etiiova lege
deles gratias agunt, quod eos Dominus suo advenlu prsedicantur. Ideo autem similiter recilantur,-quia
benedixit, iram suam ab eis avertit, Benedixtsti, Do- Yetus et Novum Tesiamenlum concordiler concin-
inine, terrum (Psal. LXXXIV). In Communione per nantur. In Oi'atione Pater Filii nativitafceni com-
praedicatores consolantur, et Domintis eos salvare mendat, quem anfce luciferum genuisse commemo-
proniitUt. Offieia quartae et sextae fcriseel Sabbali rat (Psai. cix). Ante luciferum quippe seilicet, pri-
Adventui Domini, et quatuor Teraporibus con- nium arcbangelum eum Pater genuit, quem ante
gruunt, qua Christum devotissime advenlurtim ca- R B luciferum stellam videlicet media nocte mater pe-
nunfc. perit. Cujtis nativilas ipsius nati voce in alleluia
CAP. CIL — Dominicu qtiartu, < Memenio nostri, Doininus dixil ad me (Psal. u), insinuatur, quod iii
Dontine. i laudcm ejus ab Ecclesia jubilatur. Qualiter hsec
Domiiiica quaiia ab oflicio propter ordines prioris nativilas contigerii, Evangelium depromit. Quod
diei vacat, sed a modernis officio, Memenio nostri, Credo in uiium Deum sequitur, significat quia Ec-
Domine (Psal. cv), tripudiat. Qtiod officiumex per- cle.sia in natum se credere faletur, qui nobis in
sona doctorum cantaiur, per quossecuudtis Adven- cibum datur.
ius Domini praedicatur. Qui sie conclaroant, Me- CAP.CV. — JJI"mane missa, t Lux fulgebit hodie. >
r.ientonosiri, Dohtine, inOratlone orani,ulDomir.us Per niissam, quse in exortu legis agitur, tenipus
adveniens magna virlule eis Succurrat. In Epistola legis intelligitur, in quo lux fidei per Sciipturas
fideles gaudere moneiilur, quia Dominus prope est. mundo infunditur. Unde suh hac significallone ca-
Qui in Graduali prope se invocanllbus plaudunf. nitur : Lttx fulgebit hodie (Isni.rx). In oratione Ec-
"In AJIeluia, citius ad rclaxanda facinora vonire pe- clesia precatur, nt quae nova luce perfundilur, sicut
tunt. lii Evangelio cis dicitur, ut viam Domino pa- fide ita opere splendere mereatur. Duse lecliones le-
rent, qui cito veniet. In Offertoiio et in Gommu- ^ guntur, quia Christus pro duobus populis nascitur.
nione virgo salutatur, per cujus parlum mundus sal- Graduale in persona pastorum canlatur, a quib<A_
vatur. Christus inventus sic adoratur, Benediclus qui venis
CAP. CIH.—De vigilia Nativilalis Domini, < Hodie in nomine Domini, Deus Daminus ei illuxit (Psal,
scielis. i cxvn). In Alleluia, Doininus regnavil (Psctt. xcvt),
Per vigiliam Domiiii prsesens vita denotatur, in laus illorum exprimitur. quse mox per Evangeliam
ijua nobis Christus adventurus pra;i!untiatur. Unde refertur. In Offertorio, ejus divinilas ab Ecclesia
canitur in officio : Hodie, id est in hac vita, scieiis -collaudatur; in Communioiie ejus incariialio prsedi-
quia vcniet Dominus, et mane,H est in futura vita, calur.
videbilis gloriam ejus (Exod. xvi). Unde in Oratione, CAP.CVL—Major missa, t Puer nalus csl nobis.'t
qtiem redemptoremImii susccpimus, venientemquoque Per tertiam missara, quse ad borarii teiiiam in die
judicem securi videamus. Duse Lectiones leguntur, celebratur, tertium tempusmundi,'scilicetgralia de-
quia Christus a prophetis nasciturus, ab apostolis notatur, quo puer natus estperquem munduscrea-
natus prsedicalur. Ideo una a propheta, altera ab lus est, quando magiius consilii angelus (Isui. ix)
Apostolo
r recitetur. In Graduaii Christi Nalivitas r venil et diem seternilatis attulit. Quem in Orafcione
promittilur, sedin supremo mane videndus dicilur. genus bumanum orat, ut se de jugo peccaii eripiat.
Alieluia in vigiliis, cl in Quatuor Tempoiibus, pro- DuseLectiones ex propheia el Aposlolo recitantur,
pter jejunium non cantalur. In Dominica autem si quia per prophetas etapostolos hsec gratia prsedica-
veneril ob resurrectiojiem Domiiii canitur. Evange- lur, etaclivi el contemplativi perbanc nativitatem
liuiii et Oflertorium insfcanlem r.ativiiatem canit. salvantur. Graduale ex persona proplietarum canta-
Comraunio autem securidum Cluisli ativeiitum pro- lur, in quq Judaei et gentiies ad laudem-Dei horfcan-
rait: Revelabitur gtoria Domini (Isai. XL). tur, qtiia Deus salutare, id est filium suum Judaeis
CAP.CIY.— In N.atali Dontini in nocle, prior missa notum fecit, justitiam suam,scilicet eunideni Filium
e Dominusdixil ad me. i genlibtis revelavit. Alleluia, ex persona apostolorum
In die sancto Naiali Domini conslituit Telespho- jubilatur, per quos Ecclesia de gentibus cum pri-
rus papa tres missas hac de causa celebrari, quia mitiva EccJesia Christuni adorare exliorlatur. Per
consiat tria lempora Jiujus niuiidi per hanc singu- melotiiam vero Sequentia; intelligitur jubilatio ipsius
lareiu nafcivitatemsalvari. Per missam quae in nocte "Ecclcsisc. In Evangelio sublimitas diviiiitatis ejus
canfafcur, temptis ante legem designatur, qtiod" te- narratur, qtise in Offerldrio ab omuibus sic iaucla-
7,11 HONORIi AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 732
tur. Tui siuil cceliet tcrra (Psal. LXXXVHI). In Com- A geli ad laudandum invitautur, quia genles per Chri-
munione omnibus adhuc videnda rcpromitlitur. stum saivantur. In Evangelio Ieprosus et infirnlus
et gentilis
GAP.CVH. - Qnare Evangeiium 'Je Abel de sancto curantur (Matlk. VIII), quia Judaicus
Stephano legatur. populus per Cbristum sanantur. In Offerlorid Ec-
Evangclium, in quo de Abel agitur, ideo de san- clesia pro utroque populo ei laudem canit, cujus
cto Stephano Jegitur, quia sicut Abel in Yeteri Te- dextera virtutem fecit (Psat. cxvn). In communione
stamento protomartyr fuit, ita Stephanus in Noyo oinnes de signis et verbis ejus mirabantur, qui ad
proiomarlyr exstitit. Hoc cnim Evangelium propter fidem convertebantur (Luc. iv).
nativitatem Domlni legitur, propler verbuin, in quo CAP. CXIII.— De eadem qttarta Dominica.
dicilur,Beneclicius qui venit in nomineDoiiiiiii(Matlli, In quarla Dominica Evangelium recitatur, quo
XXIii). Clirislo in naviculam ascendente mare turbabatur,
CAP. CYIII.—-Dominica t Dum medium sileniium. et ipse dormiens a suis excitatur (Mattli. vm), quia
Dominica Diim ntedium sitentittm (Sap. xvui) tri- videlicet in quarto anno post baptismum suum Chri-
pudium priniilivse.Ecclesiseinsinuat, quo de Christi stus in crucem ascendit, et ventus diabolus turbam
nativilate exsultat, Judseorum commovit, et Christus sonino mortis
CAP. CIX.—De Epipkania, «Ecce advenit. t obdorraivit, quera precatio suorum citius exei-
OfficiuniEcceadvenitsub persona Ecclesioede genli- tavit.
buscaiilaturqiisedeChristiiiicarnationelseiatur. Quse " CAP.CXIY.— De officiosanctorum Gervasii et Pro-
in Oratione precatur, ul ad conlemplandam speciem thasii.
Dei perducatur. Reliqua sancto diei conveniunt, Officiade sanctis sunt inslituta, ut partim tem-
in quo gentes ad adorandum Dominum venerunt, pori, parlim conveniant diei, sicut de sanclis Gei-
CAP.CX.— Dominica t In excelsotkrono. i vasio-et Prothasio officium Joquitur, Dominus pa-
Posl baptismaChristus tres annos prsedicassenar- cem cantatur, quia iila die pax inter Romanos et
ratur, de quibus tria officiaDominicalia instituta vi- Longobardos facta memoratur.
denttir. Post teniaiionem quippe angeli accesserunt, -
CAP. CXV.—Quare Versus in nocle sancli Pauli ad
et ei ministraveruiil, Unde in Introilu : In excelso antipkonas dicanlnr, et de sancio Laureniio si-
throno, cantalur, Quem adorat mulliltido angelorum. mililcr.
Epistola dicit, si ei per sanciimoniam conformemur, Noeturnale ofiicium desancto Pauloideo Yersibus
inembra ejtts efficicmur (ROHJ.XTI).Quem Ecclesia
antiphonarum insignitur, quia ipse plus omnibus la-
jn Graduali benedicit, qui solus mirabilia facit, In borassc apostolis legitur. Similiter Yei'sus ad anti-
AJJiluiaci jubilat, de quo in Evangeliolegitur, quod g phonas de sancto Laurentio cantantur, quia ejus
parentibus sui causa subditus erat (Luc. n). IB Of- passio omnibus martyribus prsefertur, sic dc cseteris
fcrlorio, Omnis terra ei jubilare (Psal. LXV),el in notandum est.
laetitia admonetur servire. In Coinmuiiioneejus bu-
CAP.CX-VI.—Deofftciomorlttorum.
manitas el divinitas praedicalur, in qua a matre, ut
In oflicio mortuorum imitamur officia mortis, vel
lionio incrcpalur, ct Patris Filius, ut Deus affir-
uialur. sepultura; Domini. Ideoque Invitaloiium non canta-
benedicliones ad Lectioues non dantur, quia
CAP.CXI.—De teriia Dominica, t Oinnis terra. i lur, et
et ibi inlermittuntur, el luctus vel tristitia in hoe
Secundiira officiunide miraculis Cbristi instilui- '
cantu aguntur. Pro mortuis autem ob duas causas
tur, unde et Evaiigeliuni, in quo signa inchoavit,
officiuinsub buniani campanas sonamus, ut videlicet viventes pro eis
Iegitur. Quod persona geiicris orent et ut se etiam morituros
cogitent, seque ad
canitur, quia omnis terra Chrislum Detim adorare coelorum ituros prseparent, ad quod nos,
bortatur (Psal. LXV).[In Epistola graliarum dona regna
Ciirislum scilicet Pro- qui sine fine vivit, et' regnat feliciler perducat,
scribunlur, quse per aguntur Amen. _ ,
phelia, doctrina, exhorlalio, dileclio^ct ctetera. In
Graduali Ecclcsia Deo plaudit, qui YcrJjum suum CAP. CXVII.—Excerptum de Romaiw Ordine.
Jam de officiis quae videbantur Cluisto opitulanfe
misit, et eam de iiilerilu sanavit in Alleluia el in
Offertorio ei jubilat. In Communione sicut de aqua explieuimus, nunc pauca de Romano Ordine adjice-
vinum (Joan. n), sic de vino sanguinem suum com- re censuimus.
inutare canlat. De AdventttDomini.
CAP.CXH.—De Dominica quurta t Adorate Detun.t Ab Adventu Doraini usque ad Nalivitatem ejus,
Tertium officiumsub persona aiigelorum cantatur Te Dettm laudamus, et Gloria in excclsis non cani-
(Psal. xcvi), a quibus Christus Deus adoratur, per tur, et Ite Missa est intermiltilur, quod nunquam
quem illorum numerus reintegratur. In Oralioue ii- dicitur, nisi quantlo Gloria in excclsis canilur. Dal-
deles poslulant, ut eos Deus dextera sua protegai, maticse'quo.que et subdiaconalia non portantiir. Si
In Epislola per prsedicatores admonenlur, ne inaluin iufra Atlventum Doinini festum sancli Andrese, vel
pro nialo reddant, bona coram Deo efchominibus sancti Tbomse, vel Dedicatio Ecclesiae occitrreril,
provideanl (Ront. xn). In Graduali Chj'islus lauda- prsedictas glorificationes uon oinittimus, In feria
tur, per quem genles coiivertuntur. In Allcluia an- sexla 'de sancta Cruce, et in DomiiiJcisdieljus de
 »33 GEMMAAN!M,-£.-LlR IV. 751
sancta Trinitate non caiitafcur. AJ Jaudes in Domi-- A _. neni nunquaiirnccturnam jerialcm dimitliinus, cum
nicis, Dominus regnavit, cum reliquis cautatur. tria responsoria dicimus, nisi in hebdomada PascIiK
De kisioria t Clama in forlitudine. i et Pentecostes. Omni auno J)i excelso lltrono infra
Historia Clama in forliludine non 'ad Quatuor octavam Epiplianise cantabilur, ctiam si plures se-
Tempora, sed ad proximam septimanam natalisDo- ptimanse ad Septuagesiniam videantur. Porro, si una
mini pertinet, sicut illa respousoria ad iliam hebdo- tantum bebdomada inter Epiphaniani el septttage-
niadam ante Pascha perlinent. Unde et singulisi simam occurrerit, duo officiain se coarctabit. Posi
diebus Iaudes habent. In hac seplimana eriim0 can- octavam Epipbanise Episfoloe Pauli leguritur, sive
tatur, in quibus Veni scribitur, quse seplem tantumi- Dominica, sive ferialcs dies sunt. Si duo festa cum
reperiuntur. jjleno officio in unum diem convcnerint, de uno
De Vigilia Domini. pleniter agatur, altcrius nientio cum antiphona ei
Yigilia Domini, in qua feria occurrerit, illius fe- oratione fiat, aut in alterum diem ut festum sancti
rialem psalmum et cantieuni cum antiphona obtine- Patili differatur, nullius sancti mentibneni post mis-
bit; prsecedens vero Sabbatum canticum, Audite: sam facimus, de quo tria responsoria caniraus. In
cmli cum antiphona exspectetur habebit. Si vigilia_ festo novem leclionuni eanlatur, Gloria in cxcelsis,
Domini in Dominicam evenerit, sex responsoria de. B et Te Deum laudamus, et Ile tnissa est, nisi infra
historia, Canite lubu, et tria de vigilia cum laudibusi Advenlum Domini et Sepiuagesimam. Credo in
assumet, missam de Vigilia, horas de Domiiiica ac- unitm Deum in omnibus Dominicis, et festis sancta?
cipiet, Mariseet apostolorum et sancta; Crucis, ct Dedica-'
J>e Nativitate Domini. tlonis, et Oninium Sanctorum canitur. Quando Glo-
In Nativitate Domini, Te, Deum laudamiis, post ria in excelsis caiitatur, scmpcr dalmaticse et subdia-
nonum responsorinm ante missam canitur. Ad mis- conalia portantur. Alexander papa secundus consli-
sam vero non Ite Missa esl, sed Benedicamus Do- tuil, ut Alleluia ad vesperam dimittatur, et heptati-
mino dicitur. cus cum responsoriis ad noclurnum incipiatur.
De Sancto Slepkano. Eadcm vero bistoria in scqnenti repetatur, ab liinc
In festo sancti Stepbani secundam vesperam to - usque in Pascba. Gloria in cxcclsis, et Te Deum, ei
tam de saneto Stephano canimus. Similiter de san- Ite missa est, et dalmatica et subtile dimitluntur.
cto Joanne in sequcnti die facimus. In nativitate De Purificatione sanctm Marim.
Innocentium. Gloria in excelsis, et Te Deum laudu- Si Purificalio sancUe Mariseirifra Septuagesimam
mus, et Alleluia, et Ite Missa est non cantantur, , occurreiifc, nihil de ea nisi Allelttia mittamus. Si-
Dalmatiese non portanlur, Gloria Palri; nunquam militer in Cathedra S. Petri et Annunliatione sancta;
nisi in Passione Domini omiltiuir. Si illoruni festi- Maiise, Gloria in excclsis, secundum crdinem can-
vitas in Dominica occurrerit, nihil de his omitli- tamus. Si autem Annuntiatio sanctse Maiise in tri-
KJUS.In octava quoque illorum orania canimus, si duo ante Pascha occurrat, in Sabbato ante Palmas
Natalis Domini, vel alia sequens festivitas in Do- aiiticipetur.
minica evenerit. Officium Ditin meciium silenlium De ofjicio in cupite Jejttnii.
post nativitatem Iiinocentum cariimus, et insequenti In capite Jejunii missam ad nouam cauimus; et
Dominica idem repetiraus. In vm Domini, non Puer mox vespera sequilur, et oninia, ut in Quadragesi-
nalus est, sed Vulium iuum est cantandum, quia ma faciraus prsefa.tioncm, Qui corporali jejunio quo-
totum officium illa die de sancla Mariu agitur. Unde tidie lam Dominicis, quain aliis dicbus usque in
elalleluia, Post parium cantatur, et Oralio, Deus Passionem Domini dicimus. Sabbato oflicium, Eslo
gui salutis mternm. Si vigilia Epiphaniae in Domi- mihiiu Deuni, inproxima hebdoinada Quadragesim;e
nica evenerit, officiyim Dum medium sUenlium, ut quatuor Tempora observanlur, et quarta feria ad
in priori Dominica pleniter oijservatur. Si in alia Priorem oralionem Flectamits genua tantuni, ad
die idem quoque officium, sed cum Lectione scimus, £_ £ secundam vere Dontinus vobiscum non Flectamus
et Evangelio Defuncto Herode canlatur. In Epiplia- genua dicitur.
nia Invitatorium non canlatur, sed a psalmo Afferte J>e Passione Domini.
Domino inclioatur, et antiphona; Flttminis, cum A Dominica Passionis Domini usque in Pascha
psalmo, Dcus noster refugium in lertio nocfcurno noirdicitur Gloria Patri ad Responsorium, et ad
servatur. Si Epiphania in Dominica evenerit, Domi- Intioilum, et ad Psalmum, Venite exstdlemus, ad
nica in octava differtur, si autem Dominica infra "quem etrepetilio solet mutari, id cst ut ad pri-
octavam occurrerit, In excelso throno, totum canla- mum Yersum a medio atl. sccundum, a principio
bitur. Quod etiam, si necesse fuerit, in sequenti repetatur invitalio. Similiter in hoc Sabbato, - Ju-
Dominica repetitur, Ad Dorainicam autem infra dica tnc, Deus.
oetavam psalmi Dominicales cuin caulu de Epipba- De die Palmarum, ct hebdomada ioia.
Eia recilandi sunt. Privalis quoquc diebus infra In die Palmarum et secimda et quarta feria J>o-
VIIIferiales nocturnse cum antipJionis de Epiphania minus vobiscttm ante Passionem dicitur, sed gloria
efc responsoiiis cantanda; sunt. Matutinse laucles iibi, Domiiie, non subjungitur. In hebdomada Pai-
etiam de festo ageiidae sunt. Juxta-Romanum ordi- "marum Prsefatio de sancta Cruce dicilur. Si iufra
 733 IIQNOB.IlAUGUSTOnUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 756
Passionera Domini de sauciis agimus, Gloria Pairi A J Paschalem quotidie usque in Aseensionera Domini
jion omittirous. Feria secunda et tertia Lcctiones dicimus. In Yigilia Ascensionis Demiui cantatur
duse conlinuatim, ut in Nativitale Domihi adinissas officium ad missam Vocemjttctinditatis. Nona de
leguntur; similiter in Sabbato posl mediam Qua- futuro festo canitur.
dragesimam agitur. Feria quarta post Palmas "duse _ De Vicjilia Penlecostes.
Lectiones lcguntur, et ad utramque Fleciamus genua In vjgilia Peiitecosies quatuor Lectiones ante
dicitur. baplismum absque tilulis Jeguntur, ad missam Be-
De Cwna Domini. nedicamus, non Ile missa est dicitur. In Penteeosten
- In coenaDomini, et in parasceve, et Sabbato san- quotidie C)'erfo hi nnttm canitur. In hac septima
cto post Beneciictus,Kyrie eleison, et preces, et ora- ccslivalejejunitiiu Quatuor Temporum celebratur, el
tio secundum ordinem sub silentio est dicendum. Alleluia pro Graduali cantatur, et fieclumusgeiitta
In ccena Domini Gloria Patri, et Gloria in excelsis non dicitur. Ad missam de jejunio Gtoria in cxcetsis
reticetur. nisi ubi chrisma conficitur, Dalinalica; noii cantatur, quia missa post sextam celebratur,
tamen porlantur, iu qua die sub aiiatliemate inler- sed Gtoria in excetsis nunquam nisi ad teiiiam se-
diciiur, ne a quoquam Quadiagesimale jejunium cundura ordinem eantatur, excepto in coeiiaDomini,
solvatur. *! et in Sabbato
sancto, el in Yigilia Pentecostes. Unde
De Parascevc. quidam duas roissas cantant unara de iesto, alteram
In parasceve non ab oralione, sed a Lectione est de jejunio. Illam de festo cum Glorictin excelsis, et
incipiendtim. Ad passionem Dominus vobiscumnon Credo in umtm, alterara indirectum. Ita solet fieri
dicitur, et tifculiad Lcclioncm non pronuntiantur. in festo sancti Thoraa; in hieinali jejunio, el in festo
Ad singulas Orationes nisi pro Judseis, Fleciamus sancti Maitbsei in Aulunmali, et Annuntialionis
geniia dicitur et mox Levate subse-quilur. sanctae Marice, in Quadragesima videlicet, ut prior
De Sabbaio sanclo. niissa fesio, secunda satisfaciat jejunio
In Sabbato sancto ccreus magnus a diacoao est De Oclava Penlecosies.
benetiicendus, et ante beiiediclionem esfc illumi- In oclava Pentecostes novem Lectiones leguntur,
nandtis, et in nocle Pascba>popuJodistiibuendus ad et lolidem responsoria de Spiritu sancto canuntur.
suffumigandum rebus eorum. In craslino die libros Rcgum ad noclurnum legimus
De Lcctienibus anle Bapiismum. et canimus, et ad missam officium, Domine, in ina
Anfe Bapiismum duodeeim Lecliones secundum
quod in sequenti Dominica, si necesse est, repeti-
ordinerii Jeguntur, sed tittiJi non pronuntiantur, (_ „ mus. Quidam in bac hebdomada officium de sancta
post baptismum prsesenlanl presbyleri missam cele- Trinitate eanunt, quod Romani non rccipittnt. Albi-
brare qui voiunt, ad niissam, Offertorium, el Cora- nus
namque magister Caroli rogalu Donifacli arcbi-
munio, et Agnus Dei non cantanlur, et Ite. missa est episcopi insiituit missam de sanctu Triniiale in
non dicitur. Dominica die, Feria secunda de sapientia, Feria
De sancto die Pasckw. tertia r/e Spirilu sancto, Feria quarta dc ckarilaie,
In PascJia agnus non ad altare, sed ad mensam Feria
quinta de angelis, Feria sexta rfesancla Cruce
benedicitur, et Crcclo in vnttm quotidie usque in Sabbato de sancta Maria.
oclavam canilur. Versus Graduale, Benediclus, qtii
De Quaiuor Tcmporibits.
venit in feria qtiinta, et Lapidem, quem reproba-
In terlia bebdomada Septemhris, et in quaria
veruitl proptcr Passionem Christi, in feria sexta est
Decemljris erit celcbralio Quatuor Temporum, ct
cantaudus: in Sabbato infra octavam Paschse ar.li-
ad omnes orationes in Sabbato Flectamus ger.ua
pliona, Cum essei' sero, die illo ad yesperam canla-
dicitur, nisi ubi lectio Danielis legitur. Feria quarla
tur, quia idera Evangelium olim usque Tkomas unus ad
eodem Sabbato Iegebatur. Ad vesperas feriales priorem orationem taiitum Flcclamus gennu si;:e
dicunlur cum el nocte Dominica salutatione; ad secundum salufcaliosine geiiuCexioi:e
psalnii Alleluia, j)
" dicitur.
nocturna, et novem Lectiones, et sic singulis diebus
lioclurna cum Allcluia nisi festum occurrat novem CAP. CXVIII.— Quomodo sit lcgendum per anntim,
Lectionum, dicimus cfcad laudes quotidie Domintts Hi libri stint authentici, et hi sunt in divinis offi
rcgnavit rccitamus: Quod a pluribus ab binc usque ciis legendi. In Septuagesima usque in passionem
post Pcntecoslen tres psalrai psaliuntur, et tr.cs legatur Pentaleucbus, quem scripsit Moyses, et liber
Jeetiones Ieguniiir, a Moguutlacensi concilio inslitu- Josuc, quem ipsemet scripsit, et liber .Tudicum,ct
tum tradilur, sed s Romana Ecclesia non j'ccipitur. Rulh, quos Gedeon, et Samuel scripsisse dicunlur.
Qtiomodo inter Pas:ka cl Pcntecoslen sil canian- Dominica Passionis Domini usque in Coenam ejus
dttm. iegalur Jereniias prophela, quem ipsc scripsit.
A Pasclia usque Pentecosten. In festo trium re- Tribus dieiius antePascba legantur LanienfcaUones
sponsoriorum unum tantum Alleluia admissam can- ejusdem. Ab vm Paschse per tres hebdomadas lc-
tamus. In festo vero novem Leciioniim, duo, unum galur Apocalypsis, quam scripsil Joaimes apostolus.
de resunectione canimus, etiion primum, autaliud Deinde per duas septimanas leganttir canonic:c
de feslo, scd sccundum repctimus. Prsefalionem Epislolse. quas scripserunt Jacohus, Peirus, Joan-
757 SACRAMENTARSUM. 753
nes, et Judas apostoli. Ab AscensioneDomini tisque .A filius scripsisse (raditur, poslcriorem Piiilo Judseus
ad Pentecosten legantur Actus aposlolorum, quos a Grseciserudilus edidisse cognoscilur. A Kalend.
scripsitLucas evangebsfca.Ab vniPentecostesusque Novembris usque in Iialend. Decembris legatuv
in Kalend. Augtisli legantur libri Regum, quorum Ezechiel, Daniel, el duodecim minores prophetse,
primum scripsit Samuel, secundum Nathan, ter- qui a senioribus Synagogse scripti dicuntur, sett
tium ct quartum Jeremias. Et duo Jibri Paralipome- meliusab ipsis eciili creduiilur. Ab adventu Domini
iton, quos sapieiites Synagogse scripserunt. A Ka- usque in Rativitatem Domini Isaias legatur, quem
lend. August. usque in Septembri leganlur Parabolse ipse scripsisse non dubitatur. Post vm Epipliania;
Salomonis, et Ecclesiastes, et Canlica Canticorum, legantur Epistoise Pauli aposloli usque in Septua-
et liljer Sapientise, quos omnes Salomon scripsil, et gesiniam; has ipse omnes scripsil, sed Lucas evan-
Ecclesiaslicus quem Jesus iilius Sirach composuit, gelista ad Helirseos Hebraice compositas in Grae-
a Italer.ci, Septembris per duas seplimanas legalur cum traiistulit.
liber Job, quem ipsemet scripsit. Deinde per unam Sed jam tempus est nos calamum deponere, et
septimanam liber Tobice,queraipse scripsit, Deinde aliquantulum vires forsitan ad aliud interim resu-
per unam bebdomadam legalur liber Judith, quem mere. Yos autem fratres Dco dilecti, quorum jussu
ipsa vel Achior scripsit, Deinde per unam legatur B boc onus subivi, quorumque oramine nunc deposui,
liber Estlier, quem Mardoebseus composuifc, sed quseso, ut veslrse devotse preces apud Deum obti-
pciius ab Esdra scriplus creditur, el ipsius Esdrse neant, quatenus Iioc lantillo jaclo semine uberes
liber reciletur, qucm ipsemet edidisse non ignora- segetes Christo increnientum dante surgant, etom-
tur. A Kalend. Octobris usque Kalend. NovemLris nes in eo laborantes copiosum fructum in gaudio
Jegantur Jibri Machabaeorum,quorum priorem Si- mctant.
mon pontifex, ultimam partem ejus, Joannes ejus

SACRAMENTARIUM,
SEU DE CAUSISET SIGNIFICATUMYSTICO

: WTUUM DIVINIIN EGCLESIA OFFIGII

LIBER.

(Eruit ex ms. cod. iiiclvtaecartbusiae Gemnicensis in Austria veu. D, P. Leopoldus Wydcmann, ejusdera
ccenobiipresbyterRibliotliecarius; edidil R. P. Rernardus PEZTltesattri Anecdot novissimit. U, p. i,
nag. 247.)

PROLOGUS. (C exteuditur; hos divide per centeiiarium numerum,

Hune libelluin De Sacramenlis collegi ex sancto- el habebis septuagies ccnlenos annos; de singulis
rum scripfcis,ut quibus deest liljrorum copla, per centenis da annuni in deciroalione, et eiunt septua-
hoc compendium illorum sublevatur incpis, Hujus ginta onni. De his singulis annis da unum diem, et
nonien Sacramentarhim scribatur, eo quod per iilum habebis septuaginta dies, in quibus nobis admemo-
omne sacramejitum divini officiiignaris aperiatur. rinm reducituromr.e lempus peregrinationis noslrse.
CAF. I. — De Sepluagesima. Nabuchodonosor rex Babyloniaecapiivum duxil po-
Septuagesima dicitur, eo quod ab illa Dominica pulum de Hierusalem in Babyloniam; diabolus se-
usquein Saljbatum paschalis hebdomadae sunt se- duxil humaiium genus de paradiso iri haiic roundi
pluaginta dies. Die Dominica incboatur, et in Sab- peregrinatioiiem. Septuaginta auni captivitaiis se-
bato terniinatiir; tempus captivitatis populi Dei ptuagies centeni anni sunt nostrae peregrinalionis:
signiflcat, qui peccando-a Deo recessit, et per mise- Jttdsei sepluaginta annis in captivitate positi jejuiia-
rieordiam ejus ad requiem rediit. Populus Dci in verunl, nos onini iempore hujus vitse, quod septem
Rabylonia detenlus est captivus sepfuaginta annis, diebus volviiur, corpus nostrum castigeinus. et ser-
in quibus suspenderunt orgaua in saliccs : et ipsi vituli subjiciamus. Organa suspenderuut; nos isf.s
sederunt super iTumina flenl.es; quo numero co:n-, D diebus Alleluia el Gloria in excelsis, quce sunt cau-
pleto reversi sttnt in Jerusalem. non caninius. Signilicantes, quod in bac
tica laetifciae,
Oinhe tempus saeculiper septem miliia annorum vita ab angelorum gatidio nos separatos ingemisci-
 739 HONORHAUGUSTODUN.'OPP. PARS III. — LITURGICA. 740
mus. Tractiim in Missa canimus, quia cum Jabore A _ quarto tempore, de quibus unum fuil suli Palriar-
et gemitu ad patriain tendimus. Super flumina se- chis, aliud sub judicibus, terlium sub Regibus et
dentes illi fleverunt, nos humiliali fltixum nostrse Prophetis; qnartum sub Apostolis triumphat; Da-
mortalilatis suspiramus. In paschali Sabbalo uiium vid, id est manu fortis qui vicit leonem, id est dia-
Alleluia cantaliir : transaclis enim septuaginta an- Jiolum : et Salomon seternus, pacificus regnal, qui
nisad Hierusalem viri lantum revertebaiitur, mulie- templura nobilissimum Deo-Patri ledilicat, cum di-
ribus et parvulis adbuc in itinere tardantibus : quod cit: Veniie, benedictiPatris mei; ad quodper sexa^
signilicat, quia post tcrminum liujus vitse, quod est gesiniam oporlet nos currere. Senarlus numei'us
tempus captivitatis nostrse, corpus nostrum in re- ad Jaborem, denarius pertinet ad mercedem : omnis
quiem terrse revertitur, spirilus solus sanctis in labor sex diebus peragitur, denarius in vinea ope-
gaudio sociatur, Sabbalum enim requies dicitur. rariis porrigitur.
CAP.HI. — De Qttinquagesima. '
lpsi sciliccl viii pro uxoribus et parvulis solliciti
eranl, quibus octava die venieatibus geminara lasti- Quinquagesima ideo dicitur, quod ab illa tlomi-
tiam habuerunt: et nos interim in pascbali hebdo- nica quinquaginfa dies ad diem Paschse numeran-
mada Gruduule frequentamus, venienle octava die tur, et sunt sepfem hebdomadse. Quinque sunt sen-
j'esurrectionis graduali deposito Allcluia gemina-1B sus eorporis, visus, auditus, odoratus, gusius et
mus; quia sancti quamvis in 'gaudio posili, tiiem tacfus : deceni vero prsecepla legij suiit, ut diximus:
judicii, in quo angeli coiitremiscent, quasi pro quinquies decem sunt quinquaginta. Si quis deca-
uxoribus, id est corporibus, et filiis, id est operi- loguin lcgis, quinque sensibus per sepliformemSpi-
bus sollicili sustinent: quibus in ultima rcsurre- rituin impleverit, ad resurreclionis diem perli-
elione receptis gemino gaudio sinefine in coelisex- ncbit.
sultent, In Septuagesimali offlcio Iapsum primi bominis
Septuagesima iincipilur in decima luna secundi ad memoriam reducimus, qui in exsilium veniens
mensis. Sfcatushujus mundi in tria fcemporadislin- dixit : Circnmdederunt me gemitus mortis, etc.;
guilur : unum ante legem, aliud sub lege, tertium qtiein ad pugnam hortatur Epislola : Omnis qtti in
sub gratia, id est sub Evangelio. Primiis roensis, agone contendit, ab-omnibus se abstinet, scilicet a
id est Januarius, in quo Alleluia canitur, tempus fornicatione, et immunditia, et avarilia, et cseteris
ante legem demonstral : in quo quia horaines se- viliis. In pugna positus clamat: Adjutor in opportu-
cundum libitum suum vivebant, quasi canticum Jse- nilatibus, in iribulaiione, etc, de profundis, et in
tilise, id est Allcluia canebant. In secundo mense Evangelio inducilur operarius ad vineam excolen-
decima luna Altcluia deponilur, quia in secundo ^ dam. In Sexagesima dubitanms an Dominus nobis-
tempore dccem prseceptis legis populus a peccati cum sit, el ideo ciamamus : Exsurge, qttareobdormis,
Hcentia reprlroitur. Tunc Alleluia dirnisil quando Domine, etc.; Epistola nos conforlat evaderede ca-
cum moerore peccati consucfiidinem deseruit. Posfc ptivitafe: Libenter snffcrlis si quis vos in servitulem
captivitatem templum renovalur ; post reditum hu- redigii. Nos captivi obedientes secundum gradum
jus exsilii per Jesum magnum sacerdotem ccelestis arripimus, id est de trihulatione : qui in Septuage-
Hierusalem ex vivis lapidibus, id est ex nobis sedi- siroa anxiati suraus; ad requirendum proprium Do-
fieatur. minum conscer.dimus-etdicimus: Sciant gentes,elc;
CAI>.II.—De Sexagcsima. in Tractu : Commovisti,Domine, elc, ostenditur
Sexagcsima infra Septuagesimam currit : quae terra comraota conscientia peccaforuro. In Evange-
ideo Scxagesima dicitur, quod ab iila Domlnica in lio semen inducitur; in septuagesima Vineam"coli-
feriani quartam pascbalis hcbdomada; sinl sexaginta mus : in sexagesima semen jaciraus. In quinquage-
dies. Sexsunt opera Evangelii, id est esurientes ale- sima tenemus proprium Dominum et dicimus: Jtsto
re, silientes poiare, nudos vestire, !bospitescollige- milii in Deum, ctc In expcditione posilos instruit
re, infirmos visitare, incarceratos redimere. Et de- j.j Epistola per quindecim gradus scalam cliaritatis di-
cem prsccepta legis, quae suul: unum Deum adora, cens : Charitas paliensest, etc. Tunc triumpbatori
r.on facies libi sculptile, non peijuraljis, sanctifica Deo militisenostrse diceraus : TuesDcus, etc. Tra-
diem Sabbali, honoia palrem tuura et matrein, non ctus nos servire Deo praecipii, qni fecil ,nos ct non
occides, non mcechaberis, non furtuin facies, non ipsi nos. In Evangelio fryctum colligimus, quem in
falsum testimonium diccs, non coneupisccs rem sexagesima seminaviraus : Hunc scilicet fruclum
proximi tui. Sexics decem sunt sexaginla. Qui per lucis caecus, qui praefigurabatur a Domino qusesivit
sex opera misericordia; decalogtim impleverit, ad et invenil: hoc eliam Poslcommunio : Manducave-
feriain quaiiam pascha; perlinebit, in qua, Vcniie riinl, dcmoifstrat, quse nos saliatos corpore Domini
benedicti,officiumerit, Hsecquarla feiia Jiabet con- indicat.
veiiienliam cum quarla setate mundi, in qua David Tres gradus trium sunt officiorum; primus con-
et Saiomon regnaveruni. In qtiarta selalo gens illa linet planctum captivorum, qui esse nolunl sub do-
ccelesli fide inclyla, regno Davidiset Salomonis glo- jninio vitioiTim; secundus volunlatem fugae demon-
riosa, templi ctiam sanctissimi altitudine tolum no- strat, duiiimodo si proprius Dominus velit eos su-
bijitatur in oibem, In nostra quarut feria, id esl in scipere, ac non a se repellerc. Tcrtius consiiiuni agit
 7-ii SACKAMENTARIUM. Il-I
quoinodo fugiat praesitmens jam de susceptione. A merus significat sex aetates muiidi vel sex dies, qui-
. Primus tractus : De profundis, et secundus : COJJJ- bus hic laboramus : vel sex opera misericordiae.quce
»iotiis.'.souanl Iristitiam ; lertius vero : Jubilate Ise- superius commemoiavimus. Quadragesimus nurne-
titiam, quia ante legem el sub lege tristiliam liabui- rus significat decalogum legis et quatuor Evangelia;
raus perditionis, sub gratia autem venit nobis lseti- quibtis cum capile nostro, id est Cbrislo, in ciiere-
lia salvalionis. Similiter : Qui habitut, et : Ad te stirrectionis liiumpliamus.
levuvi, tristitiam : Qtti confidunt, denuntiat lsetiliam. Secundus Adam itleo venit in carne, ut per poeni-
Item : Swpe expugnciverunl,el: Detts, Deus meus tenliam efcbaptismum reformetur ad suam imagi-
ti-islitiam: Lattdate clamat Isetitiam. Tres reversio- nem primus Adam, qui est in quatuor pajtibus
aes populi Dei leguntur : uua sub Zorobabel duce, mundi, quia Adam sparsus est per quatuor partes
it Jesu .sacerdote magho in quinquaginta millibus ffiundi, illo numero acl colligentem Adam recur-
nominum : secunda sub Esdra, qui legem renova- ramus, quem continet tolus orbis primis Jitteris
vit; tertia sub Nehemia, qui templum resedificavit. suis.
Nos a confusione peccalorura. poenitendo et conii- Feria qiiinta et Sabbatum post caput jejunii pro-
tendo TeverUmur, deinde lex Dei in nobis bene prio oflicid carent, quia antiqui Qiiadragesimain a
operando reparaiur : poslremo benedicendo, proxi- R Septuagesiraa inchoalianl, et feria quinla ut Domi-
mum sedificando,templum Deo construitur. nica vacabanl, et rSabbato non jejunabanl. Post-
CAP.IV.—De die Cinerum. qtiam autem Quadragesiiiia a capite jejunii incepta
Feria quarla, cineres iniponimus capitibus no- esl, in hebdomada duo dies a Dominica inofiiciati
stris, ut memores simus senlentia; primo homini sunt. Sabbato in duodecim Ieclionibus. Oratio su-
dictse : Cinis es, el in cinerem ibis; ut qui prius fui- Nper populum ideo non dicitur, quia ad lnnc olim
mus immortales, per poenitenliam et humilitatem Flectamus genua dicebatur : et hoc in Dominica
redeamus ad immoiialilalcm. Ideo quarla feria hoc fieri non licet; ad quam consecratio pertinel : et
fit,ulsicut solet luiia hae die crcatus est, etmundus quia qui consecrati sunt, in virtutibus dcbent erecti
illustratus, ita nos a tenebris peccalorum ad soiera slare.
Christum et ad lunam Ecclesiam conveiiamur. CA.P.V. — De Quadragesima.
Usque ad istum diem a Sepiuagesima in expeditione Quadragesima ideo vocatur, quia ab hac dominica
fuimus, lioiie pugnam inimus. Unde oratlo Missse sunt quadraginta dies usque in Coenam Domini.
hoc indicat dicens : ConcccUnobis, Domine, prmsi- Populus Dei in jEgypto affiigebatur a Pharaone, c-t
dia mitilim Christi. Similiter ei lectio, qui.bus armis per Mojsen lihcralus mare Rubrum sicco vestiglo
pugnare debeamus ostendit dicens : In jejunio, et transivit : sed liosliliter eos inseqnens in undis in-
fletu, et planclu; egrediatur sponsus de cubili suo,etc. teriit. Post hoc Deus legem populo dedit, quadra-
E( Evangelium : Tu autem cttmjejunus, unge',cupttt ginta annis coelestl manna pavit, aquam de petva
tuum, et faciem iuam lava. Hqra nona niissam cele-' produxit, deinde in terram fluentem lac et mcl in-
bramus, quia hoi-anona deparadiso bomo cjectus troduxit. jEgyptus est iste mundus, Eliarao diabc-
exsuJavit: quem Christus hora nona in cruce exspi- lus, Hsebraicus populus cst ChrisUanus populus,
rans ad vitam revocavit. quem Moyses, id est Chrislus, de potestate Pharao-
Ab hac die usque in Pascha sunt quadraginta et nis, id est diaboli, liberavil. Per mare Rubrum. id
sex dies : tol annis sedificatumest templum in Hie- est per bapUsmum, §anguine Cliristi rubicundum
rusalem. Templum hoe corpus Domini significat, duxit; hostes, id est peccata submersit. Legcm dat,
cujus nos membrasumus : ut compaginemur cor-- quia peccata vetat: quadraginla annis per desertuni
pori nostro Christo, tot diebus abslinentes sumus, ducit, quia qualuor Evangelia per decem prseeepta
dicitur, quodMariaduodecim annorum fuerit quando legis implere prsecipit. Manna, id est corpore suo pa-
Chrislum peperit. Quando Christus passus est, ex- scit: fontem de pelra, id est sanguinem latere suo
stitit triginta et trium aniiorum et dimidii,quod pro Q Iribtiit, in terram repromissionis, id est in paradi-
, integro accipitur, et fiunt quadraginta et sex aniii. sum inducit, In Quadragesima aliqua pars pugnse
.Et ita templum boc, id est corpus Christi, quadra- pei'acta est; hoc dicit nobis, quem in missa Prote-
giiila et sex annis sediGcalumest: qiiod Judsei sol- ctorem invocamus : Invocuvitme, etc. Et in Epislola :
verunt occidendo, scd triduo reaedificatum cst re- Temporeacceplo exaudivi tc, etc. Et inresponsorio :
surgendo. Angeli Domini nos cuslodiant. In tractu, Scuio veri-
Aliter per iiumanum gemis Adam intelligitur, talis circumdati sumus. In Evangelio ad triumphum
qui quasi fractus, etper totum orbem sparsus coili- tendimus, ut inimico dicamus? Vade, Salanas in in-
gilur. Sic graece, anatole dicitur oriens, dysis occi- teritum.
dens, arctos septentrio, mesembria meridies. Capita Moyses jejunavit quadraginta diebus, Elias tot-
horum verborum habent Adant. A signilicat unum, idem, Christus similiter. Lex per Mo3'sen,prophe-
d significat quatuor, et iterum a significat unum, tia per Eliam, Evangeiium perChristum designaiur :
m quadraginla significat. Per liunc numerum de- boc est, lex et prophetise, et Evangeliuni nos hor-
scendit earo Cbristi de Adam. Quadraginta enim et tantur ad jejunium quadraginta dierum, ut videlicet
sex diebus formatur infans in tnatre. Senaritis nu- quaiuor quaiitates corporis maceremus decein pr;e-
745 HONORiiAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LiTURGICA. 744
cepfis Iegis, scientes qtiod per multas tribulalioncs A , morcs inslruit, quia dtio populi, Judsei et gcnliles, ad
oportel nos inlroire in regnum Dei. fidem cnnvcrluntur. Rc-sponso:ium : Venite FUii,
Ab ista Doininica sunt quadragiufa dies ct duo ad ficicnivocat : beata gens bene operantes laudat.
nsque ad bapfismum : tot mansiones habuerunt filii Evangelium in Siloe iolos, id est, in Cbristo bapti-
Israel, quando haplizali sttnt in niari efcin nube; zalosprobat. Quoti quarta feria quatiae Jiebdomadse
quancio exicriint de lerra jEgypti de dura servifute, quadragesimse boc iil, istud signilicat, Per Quadra-
e.t perveiieruiii ad terram rcproinissionis. Tof etiam gesiniahi omne tempus sseeuli significalur; sex dies
generaliones sunt in genealogia Chiisti. Qiii ad coe- primi sex setates uuius cuiusque Iiomiais demcii-
lestem patriam teiicluul quadraginla manslonibus ut strani.: quarta feria et quarla septimana Quadrage-
filii Israel, illuc quadraginfcadiebtis istis perveniunt, simae compagiiianlur quarlse cefali sseculi el sevo
qui ad Chrislum per baplismum traiiseunt, eodem tiiiius liominis. Qaarla selas est a David usque ad
numero ad eura perveniunt, quo Cbristus ad nos transroigraliouem •Rabylonis, a qua veltit juveniii
pervenit. Christus a primo palriarcba AbraJiam pcr aetalein populo De-i i'egum tempora cceperunt. Haec
quadraginta duas generaliones ad Virginem descen- aeias apta est regno. Hac selate Christianum impe-
dit: nos per Christum, qui cst princeps palriarcha-, rium sumpsil exorciium, juranle Domino David : De
rum, implendo quatuor Evangeiia per decalogum B ! fruciu veniris iui ponam super seciemtiiam. Ideo in
legis ad regnura coelorum ascendimus. Qualer decies feria quarta hebdomada; quaiise catechumeni ad 110-
liunt quadraginla. Mundus isiequatuor ciimaia ha- men Cliristianum 'accedunt, quse prsefigurata cst
bet, orientem, occidentem, meridiem, seplenlrio- quarta selate sseculi, qua promissum esl regnum
nem; annus quatuor tempora habet, ver, sestatein, Cbristi; de quo angelus : Dabit illi Dominus Deus
autumnum, hiemem; homo conslal qualuor elemcn- sedem Patris ejus, ad quod reguum ipsi per fidem et
tis, terra, aqua, igne, aere. Porro ab uno usque ad operalionem veniant.
quatuor arilbmelice decem ntimeraiitur, Jioc signi- Sabbalo ante passionem Domini legtinlur duse le-
fical quod Jiomo in quatuor mundi partihus per qua- cfciones,quibus catecbumeni, inares scilicet et fe-
luor terapora anni decalogum legis elquatuorEvau- miiia;, iiistruuntur : quia in boc .Sabbato quoque
gelia crat implelurus. Luna secunda tertii niensis, scrutinium ageJjatur.
id est Marlii inchoatur Quadragesima, quia in tertio CAP. Y-II.— De Sabbato ante Palmas.
tempore, id est sub gratia data sunl duo prsecepla Sabbatum ante Palmas ideo ofiicio vacat, quia
charitalis, quibus liomo quasi duabus alis volarel ad
apostolictis cleemosynam dat, Hac die venit Jesus
coeluin. ubi fuerat Lazarus mortuus, cl feceruut
C
A Septuagesima sunl sexaginta dies usqtie in fe- Bellianiani,
ei coenamibi. Et Maria accipiens libram unguenti,
riam quaiiam ante coenani Domini : sexaginta hi et uiixit
pedes Jesu/cl• tersil capillis suss, ct domus
dies peregrinationcin noslram ad iiieinoriani nobis
a Domino. Trcs impleta esl ex odorc unguenti. Hoc ca die aposloli-
i'educunt, qua peregrinamur dies, cus facit menibi-is
Christi, quod ipsa fecit capiti.
qui supersunt, iriduanuffi jejunium Ninivitarum si- Pedes Cbristi sunt pauperes, libra est ju-
Ut in unguenii
gnificant. peceala nostra, quibus affligimur, stilia, capilli bona noslra nobis superfiua, patiperi-
resurreclione Domini aboleantur, necesse esl tiiduo bus necessaria. Odor in dorao, bona fama in mundo,
nos compati morti Christi, ui non irretiamur per
concupiscenllam oculorum el superbiam vitse. Per CAP. YIII. — De die Palmarttm.
sex dies, qui supersunl usque ad Sabbatum, l;ona Dies Pabnarum est quando Dominus de Rethania
opera recoluntur, in Sabhato, id csl in requie, ani- descendit Jerosoiymam, et ei turlja obviam venit
inarum perfeclae libeiiati reddimur. cum rainis palmarum. In memoriam illius rei nos
Qiiadragesima ideo ante passioncm Domini ccle- ]ier ecclesias nostras solemus portarc ramos et cla-
Jrattir, quia hsec laboriosa viia per quadraginla fi- mare : Hosanna Filio David; benedicttts qui vcnil i;i
guratur, qua ab amicifciabujus muudi jejunare debe- D j JIOHI.J;!Domini, rex Israel. Appropinquaiilepassioiie
iiius; quia si compaliiiiui', et conregnabimus. Vela appiopinquavit Domiiius loco passionis, quia sponte
in Ecclesiis suspeiiduniur, quia in bac vita secrela pro noJjis voiuit mori. Decima die mensis primi
ccelorum nobis absconduntur. agnus, qui in Pascba immol.iretur, domum introciuci
CAP.VI. — Dc feria quarla hebdomadmquariw. jtissus esl in lege; et Dominus decima dic ejusdem
Feria quaita fit scruiinium, aures catechumenis mensisyhoc est ante quinque dies Paschae iu civita-
tanguntur, ut verbuin Dei aurc cordis perciplanl, et tem, in qua patereuir, ingrcssus est. Palnia dicitur
ci obediant. Nares tangunfur, ut felorera vifioruro victoiia : Dominus superalo diabolo et mundo cum
respuant, Initia quatuoi Evangelioruui Jeguntur, ut ramis palroaruni ingressus est in civilatem, nos dc-
quatuor vitiis, id est sluliilia, inconslaiitia, libidine, vietis vitiis etpeccatis cura palmis viclorine infrabi-
cxuantur, ct quatuor virluUIjus, id cst prudentia,- mus coelestem Jerusalem. Major baec JicJjdomada
forlitudine, jusiitia, teniperanlia imbuantur. Domi- yocatur propler majora ofiicia cl passiones, quse in
nica oratio el SymboJuin eis traditur, ut sicul Hse- iiac liebdomada Jeguntur. Feria secunda et feria
iwsei abyEgypliis, ila ipsi discedant a vitiis. Dmelc- terlia duplex lcctio legitur, qiiia Chrisfus pro dtio-
etioncs leguiiliir, una cos ab erro!'e rcvocai, alicra lius populis patilur.
745 SACRAMENTARIUM. 745
CAP.IX. — De feria quarta hebaomadcsmajorit. A passionem et sepulturam iioraini ueieiuamus, idec
Feria quarta ad merooriam nostrl reducitur cru- Gloria Palri et campanarum signa omittimus. Hodie
dele consilium Judseorum, et mansueludo Chrisli. mandatum fit, quod Dominus cum discipulis suis
In introitu, JH Jio»une reticetur : El omnis lingua fecit: Pax ad raissam non dattir, eo quod Judas
confiteatur : quia Judsei non confitebantur, sed per- Dominum oscule prodiderit. Chrisma hodie confici-
debant Dominum. Unus homo duas mortes passus tur, quia hodie nova lex in datione corporis Domini
est, mortem corporis, et mortem animse : in prima incipilur. Igiiis etiam hodie novus, de crystallo,
leci.ione et in priino responsorio recolitur mors ani- acceptus benecJicitur,quia fumo legis exstincto lu-
ma; ' in secunda Jectione et in secundo responsorio men gratiae Christo largienteaecenditur. Poenitentes
moi» corporis. Pro utraque moHuus esl Christus; ideo hodie absoRujitur, quia bodie Dominus per
caro Salvatoris pro salute corporum ; sanguis vero novam legem peccata dimisit dicens : Corptts meum
pro animabus effusus est. Unus homo unam babuit pro vobis tradeltir, et sanguis meuspro vobiseffunde-
animaiu; ideo primum responsorium unus versus iur, in remissionem peccatorum. Gloria Patri retice-
sequitur. Secundum responsorium quinque versus tur, quia Filius Dei occidetur. Lumina exstinguun-
babet, sicut homo per quinque sensus mortuus est, lur, quia verum lumen,id estCbristus, exstinguitur.
Ipsa die vela deponuntur, quia in passione Cliristi R Corpus Domini in crastinuni retinetur (quod tamen
cuncta mysteria Scripturae nobis reserantur. Passio Romse non fit), ut in feria sexta passioni Domitii
quse legitur facit nos recolere mortem hostram. communicetur. Ampulla cum chiismate, antequam
CAP.X. — De Die CmnwDomini. benedicatur, syndone alba de serico involvatur, ita
Feria quinta oleum consecratur tribus modis; in ut dimidia videatur; benedicta autem cooperiatur;
ea reservatur corpus Domini usque in crastinum, ut a nemine nuda videatur, et omnes'salutent eam.
reficilur quoque in commemorationem coenseDo- Ampulla cum chrismate est corpus Christi sumptum
mini.laraniur pedes fratrum et pavimenta ecclesise, de Virgine. Pontifex fiat in ampullam ter, per boc
nudantur altaria usque in Sabbatum sanctum. In ea Spiritum sanctura in Cbristo corporaliler Iiabitare
die poenitentes veniunt ad absolutionem, et Gloria denuntians. Antequam transiret ad altare crucis,
Patri eantatur in ofliciomissae. Quinla die produxit aliquo tempore coopertus, et aliquo erat nudus. Coo-
Dominus aves el pisces de aquis; quiuta aetate,quse pertus erat, cum fugeret in jEgyptum et humanas
fuit a transmigratione Babylonis, venit Dominus in necessitates paterelur; nudus erat, cum miraculafa-
rnundum: et aves, id est sapientes, et pisces, id ceret, Syndon alba est ejus mundissima conversatio,
cst insipientes de pelago erroris produxit. Hodie rJ postea coopeiitur ut non videatur; quia Christus,
unctio olei conficitur, quia quinla sefate Cbristus postquam post resurrectionem in ccelum ascendit,
venit, qui nos in regnum et sacerdotium ungeret, invisibilis apparuit. Quem adhuc salutamus; quia
Oieum visibile in signo est, oleum invisibilc in sa- quotidie eum adoramus. Statio iit Laterani: Latera-
cramento; oleum spirituale intus est. Oleum pro nis dicta est a Laterano, qui quondam Csesariano
infirmis in ipso ofiicio consecrationis corporis truncatus est gladio.
Domini consecratur, quia Christus pro infirmis CAP.XL — De die Parasceves.
moritur. Chrisaia in loco pacis consecratur, quo Parasceve dicitur prmparalio, eo quod illa die pa-
uncti, Christo aequivoci, id est Cliristiani no- rabant Judsei quae in Sabbato necessaria ei-ant, sicut
minemur, ut ejus pace fruamur. Oleum san- quondam de manua faciebant. Sevta Feria terra
ctum ibi consecratur, quo reges et sacerdoles impletur animalibus, et pvimus homo ad imaginem
Domini ungamur. Ipsa die finitur lex Yeteris Testa- Dei forniafcusest; moxque ex Iatere ejus dormientis
menti : Moyse enim mortuo Josue dux ordinatur; sumpta costa femina formatur. Sexta aetate sseculi
quia Jege traditionibus Pharisseorum corrupta Chri- Christus incarnatur, et sexta die crucifigitur : de
stus incarnatur. Qui hodie pascha cum discipuiis cujus latere quasi dormientis in cruce sanguis et
suis manducans veteri Iegi finem imposuit, et novse £j aqua fluxit, unde Ecclesiam fabricavit. Dicit lectio:
gratiss initium dedit, tradens eis corporis et sangui- Decima die mensis tollai unusquisque agnum per fa-
nis sui mysterium. Quod in crastinum reservatur, milius et domos, et servabit eum usque ad guartam
quiain judicio vulneratum reproesentatur. decimamdiemmensiskujus, immolabitque eum omnis
Coena Dominiin fiue diei agitur, quia justi in iine filiorum lsrael ad vesperam. Dominus noster.est
mundi epulabuntur in conspectu Domini. Pedes fra- agnus, qui decima die ingressus est Jerusalem,
trum et pavimenlum ecclesise lavanlur, quia nobis quarta decima traditus, quinta decima die pro nobis
qui sumus pedes Domini, et qtti sumus Ecclesia, id iismolatus est. Sequitur responsum cum qualuor
est convocatio, per Christum peccata remittuntur. yersibus : Clirislus quando naturam hominis assum-
Unde et poenitentes absolvunlur. Et quinta aetate psit, ex quatuor elementis compositum corpus sum-
venit Dominus et solvit legem, qui peccata punie- pslt. Ule pendebat in cruce quasi Judex iu tribunali
bat; et gratiam instituit, qui crimina relaxabat. AI- sedens; lalronem conversum ad glonara, non con-
taria nudantur veslimentis. Altare est Christus, versum ad poeuainjudicabat. Pendebatin cruce ms-
vesfimenta sunt sancli, qui eo relieto fugerunt. dius iater duos latrones, unde unus versus : iii tne-
Tribus diebiis, id est feria quinta, sexta et Sabbato dio, inquit, duorum animalium cogiwsccris, Duo ge«
PATBOI..GLXXIL 24
~m HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 74S
nera sunt afiiictorum : afflicti qui corriguntur, ad A ctus est Christus in pascba immolatus. Cereus si-
latronem conversuin pertinent; qui non corrigun- gnificat columnam ignis quaeprsecessit filios Israel;
tur, perlinenl ad Judam, et ad latronem non con- diaconus, qui eum benedicit, signiiieat angelum,
versum. qui eam ferebat, Post esura agni prima die egressi
Hodie ad memoriam reducitur passio Domini, ad sunt de Ramesse, secunda die de Socoth, tertia die
imitaiionem seilieet nostram : ipse enim passus est, de Ethan, in qua die apparuit columna. Prima dies
ut sequamur vesfcigiaejus. Unde sonat lectio : Erit est passio Chrisli, secunda descensio ad infernuin;
agnus absqttemanda. Tolleliselium et kmdiimet ser- tertia est resurreclio Christi; qui est columna ignis
vabitis eum, etc. Agnus absque macula est corpus in nocte, id esi terribilis peccatoribus : columna
Chiisti immaculatum riiaedus corpus suuni est, quod nuliis in die, id est uiandus justis. Columna prseces-
guraus nos qui peccalores sumus. Ulrumque animal sit baplizatos in mari et in nube ; cereus prsecedii
memoralur in religione pascbse; paschalis agnus calecbumenos nostros. Lumen est Christus et gra-
immolatio Christi; hsedus est mortificatio nostra. tia resurreclionis, quo praesens nox et caleehumc-
DeresuiTectioneetiam liosliasequiturlectio dicens: ni illustrantur. Qui cum baptizanlur, trinamersioiie
Vivificabil nos post duos dies, el in die tertia susci- Christo consepeliuntur, et cum eo resurgent a
tabit nos, quia, si compatimur, et conregnabimus. •> morle vitiorum. Cereusa diacono benedieitur more
Traclus : Qtii liabitat secundum Romanos post mul- Romano, qui conficit agnos. Qui cereus per octo
tos labores vitam no5)ispromiltit : ubi dicit: Longi- dies neopbytorura praecedil pontificem, qui caput
iudine dierum adimpleboeum, et oslendamilli salu- est populi, quia columna ignis prsecessit populum
-lare meum, id est Christum.' usque ad terram repromissionis. Cereus novo igne
Deinde sequitur passio : in ea velut ipsum Cbri- aecenditur, ut designet Christi doclrinam novam in
stuin in cruce videmus. Duo diaconi deuudant al- Novo Testamento, vel novani gratiam qua illustratn
tare, auferentes more furantis, quia tradito Christo esl nox, scilicel Dominica;resurreclionis. Duo cerei
in mautis iniquorum, aposloli in more furum fu- minores abeo illuminali, sunt chorus apostolorum
gertint et laluerunt, Missa non canlatur in sexta et a Christo illuminatus. Uterque prsecedunt caie-
in septima feria, quia apostoli biduo in moerore fue- ehumenos ad baplismura; uterque prsecedant nos
ruiit, etin fristiiia ipsi biduo jejunaverunt: idcirco ad terram repromissionis : per se Chrislus illumi-
sacramentabiduo penitusnon celebrantur: oralior.es nat Ecclesiam; illuminat et per apostolos.
pro omnibus gradibus recitantur, ut in adversitati- Quod cathecumeni feria quarta post mediam
bus ad patientiam passionisChrisli,et orationes con- Quadragesimam et Sabbato catechizanlur, significat
^
fugiamus. Pro Judseis : Flectumus genua non dici- quod fide et operatione sint imbuendi catechumeni.
inus, quia illi illudendo genu flectebant. Pacis oscu- In Ecclesia sunt duo ordines, sapientes seilicet et inr
lum intermittimus, ut quod Judas fecit in Domino, sipientes. Per lectiones, qua; ad missam in die le-
nos vitemus in fratrihus. Deinde crux salutatur, guntur, sapientes instruuutur : quae in nocte ad ma-
Christus vero adoratur, quia in cruce redempti su- tulinas leguntur, insipientes imbuuntur, unde et
mus. Crux non-solum nobis, sed et angelis cunctis- exponuntur. Ideo boc die lectiones toto nociurnali
que in ccelo virtutibus profuit, et sacramenfum, legunfur, quia convenit insipientibus videlicel cate-
quod antea nesciebanl, illis aperuit. Prosleriiiniur chumenis adhuc in ignoi'antia positis. Quod autem
corpoi-eante crucem, menle ante Deum. Sicut Deus absque titulo leguntur, hsee est causa : Eis qui
humanum genus per hominem redemit, quod per cognoscuntur cives coeleslis Jerusalem, scilicet sa-
bominem periil: ita per lignum eum reparavit qui pientibus, pronunliandi sunl auctores librorum :
per lignum cecidit. Adamperditus per qualuorpartes ut amore dulcedinis nominis concivis suis avidius
inundi dispersus erat; Adam salvalio qualuor partes lecliones imljibantur. Calcehuraeni vero quia non-
liiundi coniprehendit statu corporis sui in ligno. dum cognoycrunt cives Jerusalem, fruslra eis pro-
Gorpus Domini eum calice, vino non consecrato, „ ferlur auctor incognifus : quibus vilesceret aucfcori-
prcfertur; calix feria quinta consumplus, est finis tas per ignorantiam. Quatuor leclioiies leguntur,
veteris Iegis. Yinum non consecratum per sanctifi- quibus catecliumeni instruuntur.
catum panem sanclificatur. Mensa tabernaculi habet quatuor pedes : laberna-
CAP.XII. — De Sabbato sancto. culum est Ecclesia, mensa est sacra Scriptura;
Sabbato sanclo vigiliaeagunlur, quia media nocte quatuor pedes sunt hi : bistoricus intellectus, alle-
siiirexit Dominus : media etiam nocle est venturus goricus, tropologicus, idestmoralis, anagogicus, id
in siniililudinem jEgyplii temporis, quando Pascba est superior. Historia est cum res ita ut facta est,
celebratuiii est, exlerminator venit, et Dominus su- proferlur, ut hsec historia : In principio creavit
per tabernacula transiit, et sanguine agni postes Deus cwlum et terratn, in qua creatio mundi, et for-
frontium nostrarum consecrali sunt. matio horainis refertur. Catechumenus in hac le-
Roinani ceram oleo mistam benedicunt, agnos ctione discit qualiter liomo sit formatus, qualiter
iiide faciunt : in octava populo ad incensum el ad sit lapsus : ne ipse consentiat carni sicut Adam
subfumigandum domos dabunt, Cera est Christi hu- Evae.Secunda lcclio : Faclum esl in vigilia mutuii-
Bianilas, oleum est misericordia ; agnus de cera fa- na, etc, in qua refcrtur salvalio Hebra;oruni el sub-
 UB SACRAMENTARiUM. 7^.0
m?rsio ./Egyptiorum : in quo facto Iiisioriae cste- A. _ Diabolus jure possidet infantes per pecealum pri-
chumenus instruitur posse liberari de msnu diaboli mi hominis, qui nunc per erorcismum expellitur,
per aquam baptismi. Allegoria est, cum verbis sive Parvuli salvantur propter fidem parentum et patri-
rcbus rnysticis prsesentiaCbristi et Ecclesiae sacra- norum, sicut filia daemoniaca liberata est in Evan-
menta signantur ; ut tertia lectio : Appreliendehtse- gelio fide matris. Qui adulti sunt et possunt loqui,
pism mttlieres viruni unnm, id est septem gratise proprio ore proferant suam professiohem; pro par-
Spiritus sancti Jesura ; quem multo lempore desi- vulis respondeant patrini, quia ipsi non possunt lo-
deraverunt, quia nullum alium inyenire potuerunt, qui. Sicut enini alieno peccato oljnoxii, rci tenemur;
in qui seterna statiohe requiescerent. Item : Cui» ita propria peccata fide Iaxanlur.
abluerit Dominus sordes aqua filiurum Sion Spi- In prima oratione mundaturhibitaculum hospifcis,
ritu judicii et Spirilu ardoris; hoc est, sacer- qui debet Deum suscipere, et dcprecalur ejus 3d-
-doslavat sordes aqua, Deus peccata Spiritu san- ventus : Omnipotenssempiterne Deus, adesto m. pk-
cio. Demonstratur catecliumenis in hac lectione, tat. t. m., deinde gratias agit quod tasn magnus ho-
quid debeant amare, scilicet virum quem ap- spes ad tani humile hospitium descendit; deinde re-
. prehenderunt septem mulieres ; et quid eis profi- colit miraculum super aquam divinitus factum, ubi
ciat baplismus, id est ut per Spiritum judicii, et R dicit: Spirilus Domini ferebatur superaquas: et quod
Spiritum ardoris minora et maxima peccata pur- factum est in salvatione arcse, id quoque factum esse
geutur. Tropologia est moralis loculio ad institutio- in figura fcaptismi. Deinde expulso diabolo signal
nem morum sive apertis sive figuratis prolala ser- eum signaeulo crucis ut non habeat locum redeundi
mouibus; ul Iectio quarU : Omnes silientes, venile diabolus. Per invocationem sanctaeTrinitatis exem-
ad aquas, et audite audientesme. Et iterum : Dere- plo baptismi Trinitas adest in nostro baptisterio.
linquat impius viani suam, ctc. Doceiur catechume- Pater significatur ubi dicitur : Benedicote pcr Deum
nus in hac leclione declinare a malo et facere bo- verum; Fiiius ubi dieitur : Benedico te per Jcsum
num. Sicut primse duaelectiones propter bistoricam Cliristum; Spiritus sanctus in ultimis. Quod vox
narrationera concludunlur in cantico, sic ista locu- mutalur, significat discessum vitiorum ob praesen-
tio duobus canticis dilatatur propter duas se cir- liam Spiritus sancti venientis jam in aquam ubi di=
cumjungentts, mores scilicet bonos et ccelestempa- citur : Descendatin kanc pleniludinem fontis virlus
trhm. Anagoge, id cst sensus ad superiores dttcens Spiritus sancti. Tunc ponuntur cerei neophytorum
lccutio est, quae de prssteritis, futuris, et ea quse in in aquam, quia significatur per cereum Spiritus
coelisesl. vila futura, sive myslicis sive apertis ser- _ sanctus. Filios Israel prsecessit columna ignis in
monibus disputat; unde catechumenis dicitur in nocle et columna nubis in die; columna ignis est
Canlico : Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum. Cbristus, a quo illuminati sunt apostoli; colurnna
Canticuni ideo canlatur, quia ipsi sunt futuri in ba- nubis est Spiritus sanctus, a quo illuminatur Eccie-
ptismo de centum quadraginta qualuor millium cce- sia. Gerei neophytorum cum cereis Ecciesise illumi-
tu, qui cantant canticum novum, quod nemo poterat nantwr : quia postquam sacerdos introduxit eos in
dicere nisi illi. Cantare solius est in conspectu Do- societstem Ecclesiae, tunc iUuminabuntur corda il-
mini gaudere prss cseterisde innocentia, qua procul lorum. Levato de a^ua infante, linit eum pres-
dubio vestiuntur infantes in baptismo. bytor chrismstc in cerebro, propter occasionem
Sacerdos tangit de oleo sancto scapulas et pectus transitus niortis, ibi curat plagas morlisi et solvit
catechumenorum. Oleum pertinet ad donum gruias vincula ut Saraaritanus seraivivura.
Dei, ut dicitur : Alleri fides in eodein Spiritu. Ad Si siue confirmatione moriiur,saIvabitur quidem;
tulamen mentis et corporis imponitur oleum in ,.ca- sed pletiam gratiam nc»nconsequifur, episcopusper
pulis et pectore; per cogilationes malas et opara imposilionem manus dat Spiritum sanctum, id est
diabolus nos cdrrumpit; oleo sancto, id est scuto nuptialem vestem. Per oleum recta conversatio, per
fidei muniraur in scapulis, ut portemus onera Chri- £j balsamum sancta intelligitur dcctrina ; sapienlia ad
sti, id est bona opera; in pectore pro munimine vitam, scientia pertinct ad dorjtrinam. Chrismaiis
cogitationum dicit sacerdos, abrenunlias Satanm, id -unctio pertinetad duo don^Spiritus sancti, ad sa-
est diabolo, quem in ore teuebras per immoktionem pientiam scilicetet scientiam. Oleum adsapientiam,
idolorum ? Et omnibus operibus ejus, id est volu- balsamum odorem suum longe lateque spargens ad
ptatibus carnis , superfluis cibis et potibus, et scientiam perlinet. Hseeduo, id est doctrina et opc-
Gmni luxurise? Et omnibus pompis ejus, id est om- ralio sunt in septemdonis Spiritus sancti. Sapientia
nibus vanis et superfluis honoribus ? Per abrenun- ad vitam, intellectus ad doclrinam, consilium ad do-
tiationem expellitur prior bospes, id est diabolus ; clrinam, fortitudo ad vitam, scientia ad doctrinam,
per confessionem intrat. secundus. Credis in Deum pietas ad vitam, tiraor ad utrumque. Hsec sunt or-
Pafcremomnipotentem? credtf. Ecce aditus hospili namenta vestis quae tribuit Deus menti nosira: per
per fideiu patet. Credis in Fi ium ejus? Crcdo. Ecce impositionem manus episcopi; sine quibus pericu-
aditusdivinorum operum. Credis in Spiritum san- losum est aliquem inveniri in convivio regis. Hoc
ctum? Credo. En dantui' bapllzandis dona Spiritus solis pontificibus licet sicut apostolis. Sine isto si-
sancti. gnaculo non oportet nos praesentari aute Deum.
 •iSi -fIO:<0RHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 753
quod signum vfdens exterminalor iri fronlibus no- A presbyteris et patrinis deducuntur. Columna pra?-
tris transit domos nostras, quia non sui sumus, cessit Judasos, cereus baplizatos. In Sabbato ad
sed ejus, cujus signum portamus. Ipsa crux nullo terram repiomissionis peiveniunt. Quadraginla duso
in loco (igitur nielius, -quam in eo, ubi summus mansioncs fiiiorum Israd suntquadraginta duo dies,
ponlifex laminam auream, in qua scuiptum erat ut qui in csptivitale peccatorum fuimus,per exem-
nomen Dei ineffabile, figebat/ Crux cum clirigmate pia pairiarcharum revertamur per baptismum ad
Ct quod conficitur ex oleo et balsamo.-Per oleum terram repromissionis. Qui baptizant, sunt patres
r.itor cbaritatis, per balsamum odor bonss noiitiae baptizatorum, patrir.i vicarii eorum quibuscommen»
acquiritur. dantur : ut quia ncn vacat presbyteris, ab ipsis dc-
Ciiania? quse liunt circa baplismum, significant ceantur.
iniercessiones sanctorum pro renascentibus. Lita- Cum Agnus Dei ad litaniam incipitur, cerei neo-
r.ke Grrece,-Latiue supplicationes dicuntur : lilaniae phytorum incipiuntur sive incenduntur, quia per
ante et post baptismum aguntur, quia in circuitu illum lumen actipiunt qui tollit peccala mundi. Glo~
sedis iris legitur. Sedes esl Ecclesia, super quam ria in excelsisdicitur ob gloriam Dominieajresur-
Dominussedet.-Color jaspidis aquaejudicium, color rectionis, et quia, in quibus babitat diabolus, jam
sardii judicium ignis. Septenilampades sunt septem k inbabitat Spiriius sanctus; hoc sonat oratio : Deus,
Spiritus Dei. Baptismus est mare vilreum, in quo qui hanc sacratissimam noctem, elc.; similiter et le-
ncn aliud videiur exterius quam quod gestat inte- ctio : Si consurrexistis cum Christo, etc.; c£infra :
rius. Gbrystallus de aqua in glaciem et lapidem Mortni enim esih, etc. Ad baptizatos peninet in
vertitur pretiosum, ct baptismi gratia figuratur. Iris Alleluia : Misericordia DomUii, in tractu : veritaa
sole nubes irradiante fit, et post diluvium primum ejus prcedicaiur. Unde et Alleluia praeponitur, quo-
propitiationis signum intercessio est sanctorum , n:odo hic misericordia, postea veritas in judicio.
fuo Dominus iliustrat Ecclesiam et munit. Designat Hebraja lingna est mater caeterarum linguarum et
imaragdus viridi iapidi similis.bos qui immarcesci- nobilior, Latina inferior et quasi filia : unde et Al-
biii fide caeterosorando protegunt. Trina mersio si- Jeluia, quod Hebrsum est, prseponitur hic, quod in
gnificst tres dies morlis Domini, cui consepelimur ; c&lefis ofiiciis non fit. Evangelium resurTeclionem
i-ievatio de aqua, quod cum eo resurgimus. Albas Chiisti ad memoriam reducit, et angelorum ad fe»
vagtes ccto diebus portant cereis accensis. Yestes minas aliocutionem. Ante Evangelium non portatur
sniir.se sunt corpora nostra, qure debent esse munda lumen, sed thymiama, quia hoc tanlummodo obtu-
tt eandida a maiis actibus. Cerei accensi est cbari- r lerunt mulieres. Quod offertonum non cantatur, si-
J
las in bouis operibus, per octo dies; id est in nova gnifieat silentium roulierus). Sanctus cantatur, quoii
•lege."In Sabbato exuuntur ipsa vesiimenta, quia in est cantus angelorum, quia resurrectionem ejus an-
die evitus animsSabbatum, id est requiem invs- geli nuntiaverunt. Agnus Dei reticetur, quia pec-
iiiunt; et vestimenta sua, id est corpora bicdimit- cata niundi tollere r.on credebatur. Sacerdos, qui
tisnt, ut recipiant illa iterum in novissimo die. Ye- est vicarius Caristi, peragit officium, quia Cbristus
stimenta albatorum ab ipsis portanda suot, donec appafuil cui voluit.
penilus consumaniur. Duplicia sunt vesiimenta; CAF.XIII.— De pazchali tempore.
quia dupiex remuneratio sanctis promittltur in vifca Pascha el Pentecostc de Seripturis sanclis firmis-
JEterna, id est gaudium animce, et gloria incorru- sime lenentur, et qusdragesima? dies ante paseba ut
plibilis corporis. Post baptismum si polluimus cor- observentur, Ecclesiae consensio roboravit. Per
pora nostra, id esl vestes anims), illico festinemu.s octo dies Paschae octo ofacia in cominemoratione
ad secundum baplisma, id est pcenitentiam, ubi neophytonim fiunt. P.rimum habet duas laudes, i;l
niundainur per gratiam sepliformis Spiriius. Se- est, Aiieiuia, Confilemini.et tracium Laudate, ocla»
ptem ad novam legem, decem ad veterem pertinent. vum babet duo alleluia : limc est dies, et Laudaie
Si decem prsecepta per septiformem Spiritum custo- j> pueri, quod non fit in ulio Sabbato usque ad Pen-
olamus, Deo per obedientiain conjungimur, a quo tecosten. Sex mcdia babent Piesponsoria et Alleluia.
per inobedienliam recessimus, et ipsum regem, Do- Prima vita non fuit sempiterna peceanti, requies
mijium nostrum in decore suo videbimus. Uude illo ultima sempiterna est poenitenli. Octavus dies est
Sabbato finitur.: in sepluageBimonumero sepiena- qui primus, ita prima vita, sed sterna vita reddi-
rius seplemplicilcr decuplatur, tur. Quia Adara primo vitam habuit, Alleluia cani-
Septuagesima significat tempus illud quando fiiii lur; et quia non fuit sempiierna, Tractus sequilur ;
lsrael in jEgypto fame et operihus duris opprime- ut in lingua bumiliori humilitas posterioris viiae
hsntur a Pharaone, et pro liberatione sua Dominum rpcordelur. Adhuc neophyti in peregrinatione sunt,
Beum suum invocabant. Feria quarta hi capiteje- in qua tarnen Deum Iaudare debent, quia rcdempti
junii quando Hoyses ivit iih&rare eos.Quadragesima sunt. Requies ultima, quas redditur in septima die,
illud quando plagaa factaj sunt in jEgypto. Pascha et perflcilur in octava, ipsa habet sempiternam bea-
quandopervenerunt ad re.are Uubrum quod signifi- titudinem : propterea in septima die, et octava die
c.at baptismum. Trausierunt per desertum sub du- duo Alleluia cantantur; primum quia vita redditur,
-xibus neophyti nosUi per quadraginta dies, sub secundurn quia sempiterna est. Alleluia ideo, uui^
 155 ^^' SACRAMENTAfUOM. ^7
omnium linguarum gloriosior est lingua Hebraica. A tur. Post ilios sex dies sequitaf bspi/smus : qui ces
Dominicis duobus duo Alleluia cantanlur. Duo sunt, ititroducit aJ patriam repromissionis, ubi est requie/j
uhde anima in septima die, id est in requie, Isudat sempiterna; non revertentes ad aliquem laboretn,
Deum;.unum.de percepta lsetitia vitss percnnis : al- sed de laetitia gloriae animarum ad Iaetitiamincorru»
terum de percipienda resurrectione; sive quia in ptibilis corporis : ac ideo non sequitur : Alleluia :
resurrectione mens et cerpus laudabit Dominum. Hwc dies quam fecil, etc, tractus, sed Alleluia:
Per singulos dies unum Alleluia celebraiur, quia Laudate pueri.
hiterim sine corpore anima laudat Deum. In festi- Sex dies, qui inter duo Sabbata surit, utrumque
vilatibus sanctorum duo Alleluia sunt, quia jam de tempus nobis ad memoriam reducunt, - scilicct
Domini aspectu polius laetantur, qliam iise qusa tan- illud Adas, quo fuit deditus desiderantissimo
tum sunt in resurreetione animae. Unum quia re- operi in paradiso; et illud, quo filii Israel trans-
quiescunt, alteriim quia vident Deum. Medii sexdies ierunt per desertum sub" ducibus. In quo tempore
Paschae responsofia tenent et Alleluia. Septenarius non sunt attrila vestimenla eorum, et sic tandenv
numerus requiem, senarius significat opera. Anima» pervenerunt ad libeftatem in terra- repromissionis.
sanctorum anle resurreclionem corporis sunt qui- Qua^ signiflcat patriam in qua recipiuhlur sanctse
dem in requie, sed non sunt in ea actione, qua cor- B animae post saeculum transactum.
pora recepta vegetantur.Inest quippe futuris corpo- CAP. XY. — De ipsa die Paschce el sex sequenlibus.
ribus quaedam iueffabilis tranquillilas oliosse aetio- In die Paschse erit fesurreclio niortuonim eg hora
jiis. Per responsoria intelligilur actid sanctorum in et eo tempore, quo Dominus surrexit, In introita
corpore, quae erit cum omni laetitia; ut responso- prjesentat se Chfistus in Ecclesia Patri dicens : Re-
rium sonat: Hmc esl dies quam fecit Dominus, etc. surrexi] et adhuc tecum sum. Oratio : Deus, qui
Et quia liaee Isstilia exitum habet in gloriiicatione, a>ternitatis nobis aditum, etc.; regni coslestis san-
sequitur Alleluia. Et ut demonsirelur, eamdem ctis Ecclesias apertum demonstrat per capitis sui
actionem non esse aliud nisi laudem Dei, per sex resurrectionem. Epistola nos admonet, ut separati
dies coirtinuatim Alleluia canitur. Responsoria eum simus a viliis, contra quae certavimus per dies qua-
versibus de psalmo sunt Conftlemini, qui sonat dragesimales. Responsorium monslrat, quantum 1;B-
laudem. Quae lamen laus per Alleluia concluditur lari oporteat eos, qui purganlur a vitiis. Alleluia
propier nobiliorem linguam: Yersus : Benedicitis "docet, ih quo sit laetaiidum, quia pascha nostrum im-
qui venit feria quinta : Lapidem quem reprobaverunt molatus esl Chrislus. Evangelium exponit causam
feria sexta cantalur, proplcr passionem Domini, - totius laetiiise.
G Hli sex
ijuam idem versus sonat. dies paschales, in quibus Responsoiuum
CAP.XIY.— De oclo diebusneophylorum. cantamus et Alleluia, informant' omnes dominicales
Sicut itef filiorum Israel a mari Rubro usque ad sive festos dies, quos celebramus ab octava Pente-
ierram repromissionis significat omnem cursum costes usque in Septuagesimam.' R.esponsoriuni et
praesentis vila?,, jta octo dies neophytofum cursum Alleluiaacium eorum et laetitiam, 'sive Iaudem slve.
praeseutis vitae designant, in quo nos oportet secun- gratiarum actiohem, qui perseverant in sanclitale,
dum resurreelionem Chrisii vivere. Mare Ku- quam acceperunt in baptismo. Iia enim in spehabent
brum signiflcat baptismum sanguine Christi rubf i- regrium fulnrum, ut eliam hic operando ad bealiiu-
calum, liostes morientes peccata praeterita. Duci- dinem perseveranter perveniant. AIiter:per Respon-
tur populus per desertum, baptizati ducunlur ad sorium activa vita, per Alleluia conlemplativa intel-
ecelesiam qu&tidie. Illi manna , isti corpus Ch.ri- ligilur. Actus necesse est, ut bic celebremus, ut icl
slij ne deficiant in via hujus vitse surnunt. tilos quod speramus, et per paiientiam exspeclamus,
columna , istos prsecedit cereus m figora Spirilus adipisci valeamus. R.esponsoria quas per septem dies
sancti, qui illuminat membra Christi. Status etiam canlamus, sive dominicales dies vel iestos sanctorum
cursus noslri lali modo signantur. Prima dies quan- Q dies qui sequuntur, tales actus significant, qualis
do baptizantur est. Sabbatum, id est requies, et sla- est praedicatio, lectio, eleemosyna, visitatio vidua-
tus est Adae, antequam peecaret, Adam ila factus rum, pupillorum et inflrmorum. Alleluia quod se-
fuit, ut absque labore viveret, et lamen delectabili- quitur, signiflcat laudeni Dei, in quem transfertur
ter operareiur. Haec requies data est baplizalis iir anima sanciificataab omni peccato.
Sabbato, ut deinceps operentuf bona usque ad altC"- CAP.XYI. — De quinquaginta diebus ab oclava
ram Sabbati, sicut et Adaiii operi deditus fuit abs- paschai ad oclavam Penlecostes.
que labore. Requies et innocens vita, quam babuit Illi quinquaginta dies, qui- sequuntur a Sabbato
Adam in seplima die; quando requievit Deus ab Pascbae usque ad octavam Pentecostes, alteram vi-
omnibus operibus suis; hanc recipiunt modo bapli- tam iuformant, quam nondum percepimus : ubi non
zati in Sabbalo. Deinde quia restat via baptizaiis erit Responsorium : quia nemo ibipraedicabit, sedr
per desertum, post Alleluia Tractum cantamus, id crunt omneS docibiles Dei. Alleluia. tamen ibi cele-
«sl, palienlia per quam exspectare debenl lerram brabitur, id est lsetitia animarum de percepla immor-
repromissionis. Sequuntur septem dies , qui per- talitate et receplione corporum ctgratianim acliona.
inent ad opug bonum, ne vacua domus invada- Deo in aHernum. Eamdem telitiam !i«,mcs;usqaia.
 T5'5. HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 7S8
quagenarius significat, qui apud HebraeosJubilwus A intelligere possumus, quibus tribus a nobis colitur
appellatur; id est jubiialione plenus. Divinitas. Haec praicipue illo tempore peienda
Quotidiani dies informant eos, qui presbytero sunl, quando resurrectio Cbrisli ab Ecclesia cele-
confitentur peccala sua, ut ab ipso corripiantur, et bratur.
consilium accipiant poenitendi. Ipsi dies sine Alle- Litanioeante Ascensionem Domini laliler institu-
luia transigunt, quia non est pulchra laus iii ore 133sunt. In Yienna urbe Gallioe terrae motus maxi-
peccatoris. mus multas Ecclesias el domos mullorum subvertit,
beslise multae, lupi, ursi ac cervi ingressi civitatem
CAP. XYII.—De Dominicis a Sepluagesima tisque
ad Pascha. devorabant plurimos, et hoc per lolum annum fa-
Dominici dies a Septuagesima usque in Pascha ciebant. In vigiiia vero Paschse palatium regale in
eos informant, qui Iiis lentalionibus tunduntur, sine eadem civitate divino igne succensum est. Tune
quibus vitaprsesens non potest transigi. Tunc Alle- Mamerius episcopus indixit triduanum jejunium in
luia non eantalur, sed Tractus : quia quamvis per- populo Dei, et cessavit tribulatio. Hoc exemplo
tineant ad eonteniplationem propter suam dulcedi- adbuc EeclesiaeDei litanias triduanas ubique cele-
nem, et unionem, tamen non est in tanta Isetitia, in bre colunt.
est non offendit hie •" CAP.XX. — De vigilia Pentecostes.
quanta ille, qui verbo; quia per-
feetus est. In vigilia Pentecosles leguntur quatuor lectiones,
Per dies Quadragesimae informat eos sancta Ec- et canuntur qualuor eantica ante baptismi conse-
elesia, qui proprie posniterites vocantur: excepto cralionem, sicut in vigilia Paschse. Ibi legimus : In
quod non excommunicantur, et ad mauus reconci- principio creavit Deus, etc. In ista tenlavit Deus
lialionis episcoporum non redeunt. In fine Quadra- Abraham, in illa non sequitur canlicum, in ista se-
gesimae informat eos in jejunio, in abstinentia, in quitur. Hseduse lectiones ad memoriam nobis ad-
luctu, in vigiliis, in obedientia bonorum operuni ducunt duos patres : unum secundum carnem, al-
quibus reconciliamur Deo inpcenitentia. teruin secundum Spiritum. Adam, qui in prima le-
CAP.XYIU. — De pentecostali tempore. ctione memoratur, carnalis est pater, a quo omnes
Tempus Penteeostes inchoalur a prima die resur- originem ducimus. Qui peccavit non obediendo
rectionis, et currit usque in diem quinquagesimam praecepto Dei : ideo non sequilur canlicum vicloria;»
pqst Pascba. Dominus quadraginta dies post resur- Abrabam vero pater est spiritualis, cujus (idem
rectionem suam in hac terr.a el in hac vila cum di- imitando filii Dei efficimur et populus Dei vocamur.
scipulis suis conversatus est: postquam coelosascen- ,- lste resliluit obediendo, quod primus offendit non
dit, post decem dies Spiritum sanelum misil fideli- obediendo: unde merilo sequitur caniicum victo-
bus. Per quadraginta dies continentia, per decem riae, quia occidit vitiuni hiobedienliaj. Ilsec iectio
merces laboris accipitur. Seplies septem sunt qua- perlinet ad vicioriam.
draginta novem ; additur unum, id est, Dominica Sequitur canticum : Yinca facta est, etc., scilicet
cies, et fiunt quinquaginta. Per sepliformem Spiri- sacramentum Cbristi el Ecclesise; quod perlinet ad
tum dabitur nobis in Chrislo requies. Isti quinqua- allegoriam : quia non his venissent boni mores, ad
ginla dies post resurrectionem Domini non sunl in universum orbcm non iransissent. Secunda lectio :
figura laboris, sed lsetiliae et quietis, propler hoc Scripsit Moyses canlicum; et canticum : Altende caz-
jejunia relaxantur, et slantes oramus, quod est si- lum perlineniadlropologiam : mores enim instruunl.
gnum resurreciionis. Hoe etiam omnibus Dominicis Tertia leciio : Apprehendent septem mulieres, in qua
diebus observatur, et Alleluia canitur; quod signi- seplem dona Spirilus sancti de obedientibus virum
ficat aclionem nostram non esse nisi in Iaude Dei, unum faciunt. Quarla leclio : Audi, Israel, in
sicut scriplum est; Beati qui habilant in domo lua, qua diciiur -: Disce ubi sit longhurna vita el lu-
Domine. mcn angclontm et pax; quod pcriinet ad Ana-.
CA?.XIX. — De diebus Rogalionum et litaniis. \ g°ge«-
D
Litania major inslituta est a Romanis propter In prima leelione PaschaeA.damde terra fonnaiur,
bella quse inimici tunc commovebant adversus vici- ei Eva de Adam : id est Chrislus de virgine naseitur,
na regna. Dieil Epistola : Mullnm valel deprecatio de quo Ecclesia. In secunda occisus est diabolus ui
fusti assidua. Evangelium ponit tria, panem, pi- mari Rubro, id est in Christi sanguiue. Postea per
seem, ovum. Per panem omnia bona quaede terris dilectionem seplem mulierum conjunctum estChri-
nascuntur, per piscem quse de aquis, per ovum ani- sto geinis humanum. Deinde ad bona opera directum
maiia quae .simul coeunt, intelliguntur. Hsec omnia est in lectione : Ilaic est hmredilas. Isie ordo serva-
in illo tempore in aliquo profectu sunt. Germina tur in vigilia Pascbae ; aliter est in vigilia Penteco-
messis pullulant, arborum fructus ex flore pro- sten. In isto recolitur, quomodo Abrabam Deo pla-
deunt, vinea atque olei liquor suis erroribus erum- cuit per obedientiam, el sua progenies in bonis ope-
pant, pullorum animantia campos tondent. Quando ribus deleclata sit: cui tamen necesse est in NovoTe-
haec necessaria sunt nostris usibus, petenda sunt a slamento, ut adjungatur Christo per baptismum, et
Domino, ul conserventur ad spiritualia. Ila per pa- sic in eo maneat, usque dum perducalur ad regnura
xiem charilatem, per piscem fidcm, per ovum spem txeloruni. Alleluia in commemoratione primse imre-»
 *m -SACIUMENTAIUUM". TSS-;
"
cenlis viiae Adoecanitur, scd quia non fuit eadem A superbiam dejiciani, Ipsa celebraturin Jiinio, quod
innocentia sempitcrna, Alleluia in Tractum convcr- tempus aptum est bello.
titur. Terlia consecralio celebratur in Septembri tertia
Unctio chrismalis ab episcopo data in capile se- Sabbati, quod estinitium lertii catalogi. Hsec depu-
ptem diebus observetur, quibus diebus advenius Spi- tatur Jechoniae generaiioni, qui dicitur prmparaiio
ritus sancli super apostolos "ab Ecclesia celebretur. Domini; consecrati enim debent se prasparare in
Cumque Spiritus in septem mulieribus ad suum ve- adventum Chrisli. Quaeconsecratio habet finem in
nerit hospitium, unicuique mulieri per singulos dies ipsa nalivitate Chrisli; quaealiquando in tertia heb-
pareturconvivium. Hospes Spiritus sancti esl mens domada fmilur, et habet bebdomadas tredecinr»:ali-
iiominis singuii dies profectus mentis, convivia hae quando in quarla,"et habet quatuordecim. Neque boc
sint virtutes. In fide virtutem, in virtute scienliam, sine ratione est, quia si computelur catalogus no-
in scienlia abslinenliam, in abslinenliapatientiam, vissimse tessera decadis, et semel computetur Je-
in patientia pietatem, in pietate amorem fralernilatis, chonias, non amplius inveniuntur cum ipso Ghristo
in amore-'fraternitatis charitatem. Oleum solet fes- quam tredecim generationes. Si ipse compuietur,
sorum membra fovere, balsamum vero solet redc- quatuordecim inveniuntur.
lere. Oleo ungit Spiritus sanctus, cum confessaeani- B CAP.XXII. — De jejuniis Quatuor Tempomm.
mse per poenitentiam peccalalaxat : balsamo ungit, Quatuor jcjunia inilium sunt quadragesimalis
cum cor per scienliam doclrinaeilluslrat. Oleum fuit temporis : denarius numerus totam disciplinam no-
Spiritus, quando datus est apostolis in terra, ut pec- stram continet, quae talis est ut creatura ereatori
cata rela.varent : balsamum, quando de ccelis serviat. Crcator Deus colitur in tribus personis; co-
datus est, ut omnes verbo illustrarent. Oleo et Iitur ab animo qui eum diligit ex toto corde, ex tota
balsamo ungimur, ut fide et operatione salve- anima, ex tota virtute; cui corpus subjicilur ad re-
mur. gendum, ex quatuor elemcntis compositum, id est
CAP.XXI. — De lempore sacros ordines conferendi. caiitlo, sicco, frigido,vhumido. Quod si bene rexerit
Sabbatum duodecim lettionum non propter tot tria animae, qualuor corporis, quse fiunt septem,
lectiones, sed propter duodecim lectores dicebatur. subditur homo creatori, et sunt decem. Quatuor
S.ex enim sunt lectiones, quse ab antiquis Romanis temporibus annus volvitur, vere, aeslate, autumno,
Gra?ceet Laline Iegebantur. In temporibus, quando hieme : baec quatuor lempOra solent per delecta-
menla suanos revocare ab amore Creatoris. Qua de
agimus duodecim leetiones , solemus jejunare,
etiamsi pervenerinl in octava Penlecostes; quando re jejunandum est in unoquoque tempore, ut no-
^'
celebratur feslivitas septiformis Spiritus et neophy- stra quatuor elementa castigentur : ne a diieciioi;e
torum, duodeeim lectiones oporlet nos inclioare. A niundi subripiantur. Ipsa enim quatuor elementa
tempore primi mensis in duodecim lectionibus, con- corijuncta sunt in sua natura quatuor lemporibus
secratio sacrorum ordinum celebralur; ipsa enim anni. Ver est calidus et humidus. In eo facimus
consecratione boc agitur, ut homo Deo conjun- unum jejunium, ut elementum bumoris castigetur
gatur. in nobis : ne consentiat falsae pulchritudini veris.
Ex bumore et calore nascitur pulchritudo terrae.
Primi apostoli semper in Decembri mense, in quo
jEstas sicca est el ealida, in quo alterum jejunium
nativitas Domini celebratur, consecrationes mini-
consecratos Chrisli cor- facimus, ut castigelur elementum caloris in nobis :
strabarit; quo propinquius ne consenliat incendio carnali. Autumnus est frigi-
pori conjungebant. Per tres eniui tessera decades dus et siccus, in quo tertium fit jejunium, ne ali-
annuales fiunt hebdomadaequadraginta duse: tot ge- animi arescamus, ac defluamus et
nerationes secundum MatthffiumChristi cum eo sunt; quo Iangiiore
inveniamur sine pinguedine olei in aeterno taberna-
lol etiam hebdomadae inveniuntur a prima Sabbati
eulo. Etenim illo tempore congregamus, quo in.fu-
primi mensis usque ad quarfam Sabbali decimi
mensis, U iuro fruamur. Quarlum jejunium fit in hieme, qune
esl frigida et humida ; ne membra noslra fluxu sol-
Coasecralio prima celebratur prima Sabbati pri- vanlur atque luxu in comessationibus, et potalioni-
mi meitsis : quae quasi in loco Abrahae generat
bus, atque per boc amor Dei negligatuf.' Quia ergo
Cliristum, per quem benedicuntur omues genles. quatuor lempora nos impediuntab amore ecelestium,
Ipsa. consecralio lempore verni celebratur, quod scilicet matutinum, meridianum, vespertinum, no-
leriipusbabile est pro creationibus. Nam elAbraham cturnum : per haecenim quotidie ab amore auerno-
tertia setate bujus mundi faclus fuit; quaesetas ado- runi retrahimur; unde in
unoquoque jejunio tres
lescenliaecomparatur quaj babilis est generationi ii- dies
sunt; quia: unumquodque tempus tres raenses
liorum. habel, pro unequoque mense singuli dies jejunio
Secunda consecfatio esl in quartomense secunda consecrantur. Quia Vero quotidiana peccala nos ag-
Sabbati, quod est initium secundi catalogi qualuor- gravant, non sufflcilunum jejunium per unum quod-
decim hebdomadarum. Hsecdeputatur in loco David, que lempus : ac propterea quadragesimsetempus in-
qui proslravit Goliam, id est bumilitas superbiam. ducinms, quo quolidiana peccata affligunlur. Dena-
Qui consecrantur, manu forlessintpcr humililiam, ul narius : qui perfinet ad discipliriam nosiiam, qua-
 7ES HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 7S0
ter ductus quadraginta facit : in ipso denario praesi- A dedit corpus suum; episcopus, quando benedisit
det sancla Dei Trinitas, et regit creaturam suam : ut eis.
alieua sit a deceplione primi parentis. Eadem jejur.ia Ostiarius cum ordinatur suscipit claves ecclesi^s,
quarta et sexla feriis et Sabbalo ideo celebrantur; et ipse aperit ostium ecclesiae; si quis per fidem ali-
quarla quia in ea die Judaeifeceruril consilium ut quem introduxerit in Ecclesiam, ipse est ostiariiis.
occiderent Christum ; sexta feria eum occiderunt; Lector dicitur a legendo; lectores sumus quando
Sabbato more Romanorum jejunium concluditur instruimus aliquem de moribus intrantem ad Chri-
propter trislitiam apostolorum. slianum populum. Exorcista dicitur adjuralor : si
CAP.XXIII. — De 'ordinatione. quis per orationes suas vitium diaboli poterit de ho-
mine expellere, exorcista est. Acolyihus est cerofe-
In quo potissimum conseeratio celebratur, quia rarius. Lumen quod ferlur ante Evangelium sive sa-
Deus sanclificavit diem septimum. Quia ergo ckari- crificium, significatlaetitiam; hujus benediclio perii-
tas Dei diffusa est in tordibnsnoslris per septiformem net ad prophetiam. Qui ignem verbi ccelestis, quo
Spiritum, qui datus est nobis, ideo sanctificatio in et fratres ad agnoscendum illuminentur, et ad dili—
seplima die commemoratur, ubi requies commenda- gendum Deum inflammentur, praedieando ministrat,
tur. Episcopi eonsecratio transit ad Dominicum " acolytbus est. Subdiaconiis dicitur subminister. Hie
diem : ipse est vicarius apostolorum, imo Christi; eo accipil ab episcopo calicem et patenam, quae vasa
die accipitdonum Spiritus sancli, qua die illustra- corporis et sanguinis Domini ferat diaconus ad al-
bat corda apostolorum. tare. Non est ejus officiilegere Epistolam, sed leclo-
Quarla feria leguntur duae Iectiones; quartaselate ris. Diaconus dicilur minister, scilicet sacerdotis,
mundi Iex ct prophetia viguerunt; qui consecran- quiainmensa Domini coelesle convivium disponunt.
tur, habeant nolitiam legis el prophetarum. Sexta Huic manus impositio fit, per quam operatio Spiritus
feria una lectio legatur, quia lex el prophetia in uno sancti intelligitur : in aliquo sapienlia, in aliquo fi-
Evangelio recapitulatur, quod legitur in sexta mundi des, in aliquo castitas. Accipit stolam in sinistro bu-
«Etate.In Sabbato, quando benedictio datur, quatuor mero, id est onus Domini leve in acliva vita : legit
lectiones leguntur; quia quatuor sunt ordines bene- Evangelium, quia quaridiu Christus illud prsedica-
dicentium Dominum : domus Israel, domus Jacob, vit, minisier nobis factus esl, Presbyter dicitur se-
riomu%Levi, et qui timent Dominum. Quinta lectio nior, ut sit canus non capite, sed mente. Ilujus ma-
e.st de camino ignis, quia consecrandi debent esse nus unguntur oleo, ut sint mundse ad offerendum
probati per fornacem, id est per mullas tribulalio- ^ Deo hostias; et largse ad caetcra pictalis opera.
r.cs. Ad quam geuua non fieetemus, ne statuam Na- - Olim erat idem presbyter, qui episcopus ; sacerdos a
lmchodonosor adoremus, ideo ut. affatio sit separala sacro ducatu dicilur. Opus presbylerl ad donum Spi-
ab errore genlilium. In sexta lectione perseverantia riius sapientiaepertinet, Pontifex diciiur quasi pon-
bonorum operum instruitur, in Tractu humilitas do- tem faciens populo ad ccelum. Antistes quasi ante
celur, in Renedictus benedictio, id est laus conse- slans sive contra sians, seilicet bsereticis. Episcopus
cratorum tenclur. super intendens verbo et excmplo. Hic est sponsus
Hieronymo cleros dicitur sors, clericus dicitur sors Ecclesiae. Sicut in nuptiis mulli conveniunt, ita hic
Dei; quia accipit decimas, id est parlera Domini. mulli in consecratione episcopi quasi ad nuptias
Tonsura ineospit in lege a Nazaroeis, in Evangelio a Ecclesiae confiuuut: ut in perfectum ordinato con-
Petro. Sacerdotes legis cydarim, reges vero coro- gaudeant, et Deo pariter preces fundant, Yicarius
narn portabant. Ghristus rex et sacerdos, fecit nos estChristi, ideo oleo in capite ungitur : caput Eceie-
reges et sacerdotes:reges quomores rcgamus; sacer- siae est Christus, oleum in^capite cbaritas in mente.
dotes quo desiderium carnis mortificamus. Nudilas Vice Cbrisli regit Ecclesiam. Benediclio ojiinium
capiiiscydarim,capilli significantcoronam.Percaput cleclorum erit communis, sed pro qualitale operum
mens inlelligilur, in qua est agnitio Dei; quse est ra-
3 diversae mansiones.
denda a capillis, id est superfluis cogitaiioni-
Iius. Cprona quam in inferiore parle capilis por- CAP.XXY.— De veslibussacerdolum episcoporum.
tamus, est ratio cum qua mundana guberna- Yesles sacerdotum jiertincnl ad conversationem
mus, Christianorum. In divinis induanlurlineis, in quoli-
CAP.XXIV, — De ordinandis eorumque dignilate ac dianisnegotiis ulantur laneis. Lineoevestes suntsub-
officiis. tiles oraliones ad Deum : laneaeverogrossalocutio
Qui ordinantur, Christo incorporaiitur. Ipse fuit adpopulum; amiclus dicilur, qui circumvincitur, quo
ostiarius, sicut dicit: Ego sum cstium; per me si colum undique cingitur. In isto veslimenio admo-
quis introierit, huic ostiarius aperit. Exorcisia exsti- nelur castigatio vocis. Poslea poderis, id esl talaris
ijt, quando daemonia expulit. Lector erat, quando veslis, quoealba vocatur; quoe toium corpus ab ini-
Isaiam legerat. Aeolythus fuerat quando lumen cse- quis operibus et a pravis mentem cogilalionibus
cis reddebat, et dixit: Ego sum lux mundi. Subdia- compescat. Cingulum significatcasiitatem. Sandalia
cpnus, quando aquas eonvertitin vinum; diaconus, subtus pedem cooperiunf, desuper nudum relin-
quandoinvit pedes discipulorum; presbyier quando quunl, Per sandalia seu cumbagas, perfectus sd
fel SACfiAMENTAMUM. 782
pradieandum Evangelium, quod nec lerrenis com- A Ecclesia usque in finem. Circa coilum cir.culus, est
modis occultatur, irivitatur. Casula quia pertinet ad disciplina Domini. Sermonem antiqui cantantes co-
omnes clericos, significat etiam opera, quae ad ronam in eapite, torquem in collo accipiebant. Co-
omnes pertinent : fames, vigiliae, lectio, oratio, etc. rona in capite est charitas in mente, torques in collo
Casula est duplex interhumeros et inler pectus post est operatio in prsedicatione :.ut operibus impleat
tergum. Per humeros opera exprimuntur : duplex quod verbis docel. Corona gratia Novi Testamenli,
vestimentum in humeris sunt bona opera coram torques, spes regni coelestis; cujus splendor exi-
proximis et coram Deo. In pectore sil iuplex, id est mius ad exemplum coronaevel lorquis nulla unquam
doctrina et veritas :veritas inierius, doctrina adbo- fine claudetur. Sudarium portalur in manu sinistra,
miues. Per stolam intelligitur jugum Domini suave, quooculorumetnariumtergantursuperflua.Hocsuiit
id estEvangelium, pise et mundse cogiiationes, quibus detergimus mo-
CAP.XXYI. — De dalmalica. lestiasanimiexinfirmilatecorporiselvilaipraesentis.
Dalmatica religio saricla et immaculata est visi- CAP.XXYUI.— De sandaliis.
tare pupillos et viduas. Dalmatica habet duas coc- Episcopus habet ligaluram in suis sandaliis, quam
cineas lineas retro, similiter et in anteriori parte; est huc et illuc dis-
" non habet presbyter. Episcopi
quia Yetus et Novuiu Teslamentum rutilant dile- currere per parochiam ad regendam plebem, et
ctione Dei et proximi. Immaculatum esse pertinet ad ideo ligata sunt, ne de pedibus cadant, Haecsigni-
Beum, visitare fralres ad proximum. Color cocei- ficant lirmare mentis gressus, qui in turbis popu-
neus opera miscricordia?, quae ex charitate fiunt in lorum versantur. Presbyler vero, qui domi hostias
pupillis et viduis. Per candorem dalmaticsevisitalo- immolat, securius incedit. Diaconus eliam habet in
rum mundilia designatur. Fimbrise, quaeprocedunt sandaliis ligaturam, quia suum est iread comitatum,
de dalmatica, verba sunl proadicationis. Triginta Subdiaconus habet dissimilia, ne diacOnus sestime-
fimbrias habet dalmatica retro et ante; singuhs Ii- tur, Sandalia cursum praedicatoris significant; solea
neffi altrinsecus quindecim : quia charitas in Yeteri quae sublus est, ne praedicator se terrenis liegotiis
ct in Novo Teslamenlo quindecim ramos producit. implicet. Lingua de albo corio subtus calcarieum,
Per humerum dextrum et siuistrum prosperitas ut sit inuocens et sine dolo; lingua exinde surgit
intelligitur et adversitas, in quibus prodest fra- separata a corio sandaliorum , lingua est eorum
tribus charitas. Quindecim rami charilatis sunt: qui foris sunt, et teslimonium dant borium piaedi-
Patiens est, benigna est, non cemulatur, non agil per- catori; hi sunt in inferiori parte, et quodammodo
peratn, non injlatur, non est ambiliosa, non qucerit „ a conversatione spiritualium separati. Lingua su-
qu& sua sunt; non irritatur, non cogilai malum, non perior spiritualium lingua est, qui prsedicalo-
gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati, rem in opus praedicationis introducunl; boec in
omnia suffert, omnia credit, omnia sperat, omnia exteriori vita praedicatoris requirunt. Intrinsecas
sustinet. Linea, quae in medio est, quasi stipes est sunt circumdata sandalia de albo corio, ita intentio
charitatis : lineae sive fimbrke in dextro sive sini- praedicatoris sit candida- coram Deo el pura consci-
slro, scilicet retro ad praacepta Veteris Testamenli entia. Extrinsecus vero integrum apparct, quoniam
pertinent, quae vero in anteriori parle sunt, ad No- videtur praedicatorum vita despecia ssecularibus.
vum Testamentum pertinent, Sinistrum latus habet Superior pars sandaliorum, per quam pes inlrat,
fimbriDS, quia aclualis vila sollicita est et tur- multis filis est consula, ut duo coria non dissol-
batur erga plurima. Dexlrum latus non liabet; vantiir : in iniiio debet studere praidicator pluri-
quia contemplativa vita quieta est. Largitas bra- bus virtutibus atque scripiurarum senientiis, uJ
chiorum sive manicarum est hilaritas datoris. opera forinsecus cum his, quae ip.trinsccus intenla
Diaeonus, qui legit casulam, circumcinctus est late- sunt, coram Deo, non disjungantur. Lingua sanda-
re sinistro pertusus, quia viill Christum imitari, liorum, quse super pedes esl linguam proedicatoris
qui lancea est perfossus in laiere. Subucula qua in- T\ signilical : linea ope sutoris facla procedens a lin-
duilur pontifex posl camisiam, significat virtutes gua sandalii usque ad finem ejus est evangelica
intimas et orationem sublimium, 'quse nou patct perfeclio. Lineosex ulraque parte procedentes, lex
Aimuibus, sed perfectis atque majoribus, ut est fides, sunt et prophetae, quae in Evangeiio recapilulauiur.
spes, charitas. Etenim ipsee replicalse sunt ad medianam lineam,
CAP.XXYII. —-De pallio archiepiscopi. quoeusque in finem currit, Ligaiura in mysterium
Pallium arcliiepiscoporum super omiiia indumen- incarnationis Christi, corrigise supererogatio est
ta est, ut lamina in fronte solius ponlificis, sic ilio proprio sumptu praedicare. - .
dislinguitur archiepiscopus a casteris episcopis. Pal- CAP.XXIX. —Deveslibus presbyieri.
lium significat torquem, quem solebant legitime Panthera bestia habcl colores scptem : nigrum,
certantes accipere. Quod habeat duas lineas a sum- album, griseum, croceum, viridem, aerium, rubeum.
mo usque deorsum, relro et ante, signilicat: quod Quae panthera varias be.rbas comedit constans
mandata Yeteris Teslamenti a principio Genesis in petra, languentcs ad se venientes flatu suo a
usque in finem, in bumerali linea operando et do- morbo sanat. Per panlheram presbyter inlelligilur,
cendo portet pontifex in pectorali novo a primitiva qui habet septern vestes et septem virfuies. Niger
 705 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. - LITURGICA. 134
eolor huuiilitas, albus caslitas, griseus discretio, A hujus mundi; et per fragiliorem sexuin, uinnnio-
eroceus sapienlia, viridis fides, aerius spes, ru- res in aptiori loco.
beus charitas. Diversae berbae, diversa? sententiae CAP.XXXII. — De velomulierum.
Sciipturarum; petra Chrislus, languidas bestise ho- Linus papa ex praeceptobeati Petri eonstiiuit ut
mines peccatis aegri. Quos sacerdos sanat, si eis mulier velato capile in ecclesiam intret, propter
sententias de Scripturis proferat. Presbyter dum se reverenliam sacerdotis; ut quasi ante judicem, syj
proeparat, quasi duellum cum diabolo pro Ecclesia ante sacerdotem, qui vicarius estDomini, propter
inchoat, Humerale ponit in eapile, id est spem pro reatus originem subjecta debet vidcri: et ne vhi
galea; albam, id est fidem pro lorica; cingulum, incilentur ad libidinem.
id est castitatem, pro baltheo ; subcingulum, id est CAP.XXXIII. — De choro.
teslimonia Scripturarum aut exempla sanctorum pro Chorus est consensio canlaniium : dicitur cho-
pharetra et sagitlis; slolam, id est obedientiam vel rus quod initio in modum coronse circum aras sla-
juslitiampro lancea vel funda; fanonem in manu, rent et psallerer.t. Cantores sunt Dei laudatores et
id est operationem pro clava ; casulam, id est ad laudem cseleros excitanles. Yestes cantorum
charitatem pro scuto; Evangelii librum, id est sunt lineae,candidseet longss : lineaeut sint subtiles
verbum Dei pro gladio ; sandalia, id est prsedica- " ingenio ; candidas, ut sint mundi et casti; longa;,
lionem prO calceamentis pugillum. ul sint perseverantes in bono usque in finem. La-
CAP.XXX. — De campanis. xitas capparum est latitudo charitatis, fimbriae
bona opera.
In lege tubis, apud nos campanis populus convq- CAP.XXXiY. — De cceremoniisin missa
catur. Campana fit ex melallo aeris, quod est du- episcopi.
Missa olim a Leclione et Evangelio inchoabalur,
rabile et sonorum, habens interius plectrum fer-
qui mos in vigilia et Paschse et Pentecostes adhue
reum; campanae sunl ora praedicalorum Novi Te- relineiur. Introitum vero et orationem instituit
stamenti, quse plus durant, quam tubse Yeteris Te- Ccelestinus papa. Introitus
altius resonant. Ora episcopi ad missam, qui
stamenti, aique prsedicatorum vicarius est Christi, signifieat adventum Chrisii in
durabunt usque ad finem et audietur longe sonus et populi adunationem ad eum sive per
eorum usque in fines terrse. Ferrum interius est mundum, suam prsadicationem seu suorum prjrdicalorum.
lingua eorum, funis est mensura vitae noslrae : qui Introitus episcopi celebratur, ad sessionem suam
funis habet initium a ligno, Scripturam sacrain
tangitur officiumex parle, quod Chrislus corpora-
quod significat Novi Tesiamenti descendentem a _ liler
Dominicsecrucis. a gessit in terra , sive discipuli ejus : usquequo
fcgno Quod lignum superioribus ascendit ad palernam sedem. Unde mos inolevil, ut
continetur, quiq Dominica crux a prophetis et anti- nou sedeatur in Ecclesia, offlcium
quandiu praesens
quis patribus retinc-tur. Qui funis usque ad manum sgitur : quia labori Chrisli
sacerdotis pertransit, id est Scriptura ad opera sa- tum Dei vocantur. deputantur, qui ad cul-
oerdotum debet transire. Presbyter moveat signum, Prseconibus psallcntibus Christus currum suum
ut sciat se significari per ipsum. Quando funem
ascendit, el in mundum venit; unde dicitur : Cur-
sequilur sursum, recogitet quantum ad bona opera rus Dei decem millibus mulliplex. Currus decem
se erigat; quando trahit deorsum , consideret,
millium, multitudo est sanctorum in rdinibus Ec-
quantum adhuc in pravis jaceat. Yinculum, quo clesiastieorum et in auditoribus eorum. Septem
pleclrum Iigatur, qusedam est moderalio, quse scit gradus sunt ordinaforum : ostiai ii, lectores, exor-
ad tempus movere plectrum linguae, ut labia fe-
cistae, aeolythi, subdiaconi, diaconi, presbyleri.
riautur. Vinculum attractum funis pleclrum movet. Octavus
auditorum, nonus et decimus cantorum,
Cjuando modestia ad auctoritatem sacrse Scripturse virorum et mulicrum ; millium additur propter per-
linguam prsedicaloiis movet, fectionem. Yeniente Domino, dueit secum prophe-
CAP.XXXI. — De ecclesia. J) tas, sapienles et Scribas; diaconi sunt in loco pro-
Ecclesia est convocatus populus per minislros phetarum, qui annuntiant ex Evangelio vitam futu-
Ecclesiae; ipsa eiiam domus vocalur Ecclesia quia ram; subdiaconi sunt in loco sapienlium, qui
continet Ecclesiam. Synagoga dieitur congregalio, sciunt vasa disponere, et nova el vetera proferrc.
quod pertinet ad pecora, quse ad pastum cougre- Acolythi in loco scribarum, qui accendunt corda
gantur ; vel Ecclesia dicitur convocatio, quod per- fidelium ex sacra Scriptura.
linet ad ralionabilia. Ipsa vocalur Kyrica, id est, Praecedil in thuribulo thymiama, quod significat
dominicalis : Kyrios Graeee,Laline Dotninus; ipsa corpus Christi plenum odorebono: quod primum
eliam appellatur basiliea', id est, regalis domus : dehet praedicari in omnibus gentibus." Deinde cau-
Basileos rex dicitur, quasi basilaus, id est basis deiabra ferantur, ut super fundamentum jam posi-
populi, hoe est laus populi. Ad quam conveniunt, tum luceat lux praedicatorum coram hominibus.
utaudiant judicia Dei, et mauducent corpus Do- Jam illuminatos subdiaconi sequantur, quia sapien»
niini. Masculi stant in parle australi, et fcminae in lia debet loqui inter perfectos. Evangelium illisjun-
boreali : ut ostendatur per forliorem sexum, fir- galur, in quo declarala est perfectio. Episcopus et
miores sanctos conslitui in majoribus tenlatiombus sibi iuncfi Evangelium sequantur, ul dicitur : Si
 7S5 SACRAMENTARIUM. 756
quis vult post me venire, abr.egetsemetipsumet tillat A illi qum fecerunl. Sunt discipuli cuin Chrisio; Chii-
crucem suam ei sequatur me. stus solus orat.
Septeni diaconi suht in minislerio episcopi in loco Deinde caiitores tempus Dominicae passionis me-
prophetaium, quia Scripiurageptempliciler dividitur moranles dicunt versum de psalterio. Psalterium
intcr.Novum et Yetus Testameniur* : quse in Evan- ex inferiori pafte
percutitur, et in superiori habet
gelio ministrant; Episcspns et sibi juncti post Evaii- in quo reboat. Sic et opus passionis Domini ab in-
geiium ia medio; quia vicarius esl Ghrisli, sequi- feriori habet percussuram, a superiori parte dulcedi-
tur Evangeliuni. In Novo TesfaraeEto inquatuof, id nem resurrectionis. Deinde sscendit
episcopus ad
est actus aposlolorum, eanoriicse Epistolse septem, altare, et osculatur illud, et Evangelium ; hoe est
EpistcslssPauli quatuordecim, Apocalypsis : in Ve- Christus teinpore passionis ascendit Hierusalem ad
teri b tria ; in legeia, *mpropLetas, in psalmos. Si crucem. Osculum Evangelii pax duorum Evangelio-
quinque diaeoni fuerint, quinqueministros Kbrorum rum: osculum altaris pax Ghristi cum hominibus
demonstrant Evangeli» ministrare. Episcopus in ejus passidneni imitantibus. Evangelium remanet in
medis quasi EvaisgeliEsi habet in Novo Testamerito altari usqae ad legendum, ita Evaftgelica doclrina
primum of diner» prredicatvrum histoi-ias, secun- initio sonuit in Hierusalem; inde exivit in publi-
dum Epistolse, tertiuia propbelias, ut est Apocaly- cum, Deinde transit episcopus ad dexteram altaris;
psis : ia Vete-ri tmum legis, et alteruni prophetiae. Christus elegit dexterarii vitam posl resurreelionem
Si tres fuerint, tres micistrationes trium librorum ; suam. Diaconi post eum stant in ordine: quipost
fohs emnis £apieuti3sEvangelium in medio, in Novo Christum stant, firmati sunt, ut eum sequantur
Testameiito duo Epistols et prophetise ; in Yeteri usque ad mortem, et cum eo transeant adaeternam
unum, id est legem ; Novo Testamento euini omnis vitam. Major pars stat in parte dextra, minor in
Scriptura apud veteres lex vocatur. Si unus fuerit, sinistra ; dexlra pars sunt seterna, sinistra vero
unum dilectionis prasceptum ostendit, ut dicitur : lemporalia. Pctimus a Deo oeterna, id est justitiam,
Omnis lex inuno sermone impletur, diligesproximum sapientiani et charitalem ; petimus et temporalia,
luum sicut teipsum. Ministerium prophefie est ex fructus terrss, et pacem in terra rioslra. Inter haec
memoratis libris evaQgelicam veritaterii approbare, omnia acolythi stant, el tenent cereos iii manibus :
et haheant aLte se subdiaconorum sapieniiam, ut luceant doctores et verbis et operibus.
coagruo tempore prophetent : et acolylhorurn lux CAP.XXXV. — De Kyrie eleisoa.
doetorum opus expleat exponendo libros.
SapieRtia, id est subdiaconi, vadunt in niedio Kyrie eleison propter tres caiisas cantatur; uua
ad ea attendenda quse
tympanistriarum juvencularum, ut doceant, quae ut serenetur mens sacerdotis
ut digrius sit loqui cum Deo,
tympaiiistrfe laudare debeant. Tympanistriss sunt ore dicit; aitera,
eanlores, ministerium cantoruia laudes resonat. quantum ad humanam naturam perlinet; terlia,
Adolescentulse sunt novae Ecelesiae, carne edomita quod sitaedio aliquo corporali spirilus affectus sine
Deum laudantes. EpiscoDiis veniens slat inclinatus, mente oraverit, Dominus non in furore sUo respi-
et pacem dat ministris qui a dextra Isevaque sunt: ciat super iliud, sed in judicio misericordiae. Idep
Christus Ecclesise prajsentatus, quse prius optavit: etiani in omnibus officiisante orationeni Dominicam
Osculetur me osciilo oris sui, dedit ei pacem, et his Kyrie eleison dicitur, id esl Domine, miserere.Tunc
bona opera
qui de Judaeis, et his qui de gentibus. Pacem etiam deponunt acolythi cereos.id est post
offert cantoribus, qui retro stant; quia lam his, qui humiliantur : quia Deus superbis resistit, humilibus
in lege, quam his, qui in Novo Testamenlo efaril, y.utem dat gratiam.
pacem tribuit, Tunc cantores de adventu subdiaco- CAP. XXXVI. — De cereis.
norum, id est sapientia Dei intelligunt Trinitatom Cereus in medio stans, significat Christum, qul
Deum Iaudafe et dicunl: Gloria Palri et Filio et Spi-
dixit : Ubi du\t vel Ires congregati fuerint in nomine
ritui S«HC(O. Diacoui quasi chorus prophetarum stant ,
in medio eorumsum. Septem cerei,"septeni
cum eo humilitati, et dicunt: Domine, doce nos meo,
dona Spiritus sancli. Episcopo ascendente ad sedem.
orare; quia unigenitus Filius, qui est iii sinu Palris cereostata mutanlur de locis suis in ordine urifus;
docet orare. Laudatores advenlus Domini sive can-
lineas excepto primo usque ad altare. Cereostsia:
tores iempus esse annuntiant, ut corda Patrum con- varia dona
vertantur in fllios : sicut Abraham tres angelosvi- Spiritus sancii; linea una unitas Spiri-
tus sancti in singulis donis. Quod incipit a primo,
dit, et unum Deum adoravit; sic modofilios Abfahoe indicat a quo procedit, Spirilus sanctua
credere dicere : Sicut erat in Chrisfum,
oporteat _et principio usque ad allare, id est corda electoruffi. Quod post-
et nunc et semper et in smcula seeculorum. Duo dia-
e? in officio missas agitur illud tempus significat,
cbni- vadunt vicissim altrinsecus osculari latera
Chrisius misit binos ante fa- quo Apostoli el eorum successores negotia Doriiini
altaris, quia apostolos finilur perlecto Evangelio.
ciem suam. Oseulum eorum significat, ubi intrantes exercent, quod
dicunt. Pax huic domui: Altare cbrda electorum CAP. XXXYII. — De Gloria"in excelsis.
signat. Postea revertuntur ad episcopum, ut iu Telesphprus papa institujt, utGforia inexcekis P.d
K.vangeliolegitur i Quia reversilepoitelinmtiavemnt missam canleluf: Hilafius Pictavieusis Ecclesise epi-
"tt IKWIRH AUGliSTODUiN.OPP. PARS III. — LiTURGICA. 16$
ccopus Glorin in excelsis composiiit. Syn.machuspapa A quod septem diebus volvilur, deliquii, ablualur :
conslituit, ut in Dominieis diebus et in natalitiis agimus septimum diem. Triginta diebus mensis av-
tnartyrura idem hymnus canalur. Sacerdosdum Glo- pletw, unaquseque actioperdiem, finis autem actie=
ria i'u excelsis incipit, ad orientem se vertit: quia hune nun, per mensem iiprimetur, ideo trigesimus dies
angeliin oriente, id est in Bethlehem, ubi Christus na- ajetui iit quod in fide sanctse Trinitatis per decalo-
tusest, cecincrunt. Transitus episcopi adSllarosigni- gura legis peccavit purgetur. In anno peragit sol
fieat Christi trsnsitum, u( diximus de passione ad cursum suum ; per solem Christus, per lunam signi-
seiernam vitam : et ideo in hoc loco Gloria in excetsis ficalur Ecclesia. Anniversarius dies ideo agetur, ut
dicitur , quoniam gloria ineffabilis in excclsis facta quidquid deliquimus in Christum Vel in Ecclesiam,
est, quando Christus transitu suoanimas sanctorum relaxelur. Sicut sanclorum anniversaria dies in eo-
copulavit consortio angelorum. Hoc gaudium annuu- rum honore ad memoriam nobis reducitur super
tiavit angelus in nativitale ejus. Post resurrectio- uiilitatem nostram , ita defunctorum ad utilitatem
nem data est hominibus psx, quando sub uno Do- illorum. Omni tempore bonum est Orare pro defun-
mino copulanlur ccalestia, terrena. ciis, etiamsi defuncli dies per oblivionem nescialur,
CAP.XXXVIII. — De Dominus vobiscura. seu per ignorantiam. Pro baptizalis omnibus defun-
Pax vobiscumsumptum est de Evangelio ; Domi- " ctis cum sacrificia vel eleemosynse offerunlur. pro
nus vobiscum de libro Ruth ; ct cum Spirilu tuo de valde bonis grstiarum actiones sunt, pro non valde
Epislola Pauli. Cum sac.erdos dicil: Dominus vobis- malis propifiationes sunt: pro valde malis elsi nulla
cum, ad populum faciem vertit; quia quos salula- sint adjumenta mortuorum, qualescunque sunt con-
mus, eis faciem prsBsentamus.. Salutatio presbyteri solationes vivorum. Quibus autem prosunt, ad hoc
sive episcopi, et responsio populi significant unum prosunt : ut sit plena remissio, aut certe ut eo tole-
sffectum esse debere episcopi et populi, sicut bo- rabilior fiat ipsa damnatio. Sed nullis ihi prosuut
i-pites unius Domini i.isi hic bonis opcribus cooperentur.
CAP.XXXIX. — De collectis. CAP.XLl. — De quadragesimali lempore.
Oratitmem versus oriente.m dicit, ubi coelumsur- Stptuagesima significat captivitaiem noslram co
git; quia major cognitio Dei in coelis est etessen- paradiso in mundum : Quadragesima reversionem
lise in angelis vel in animabus sanctorum, quam in Eostram in terram repromissionis, id est ad paradi-
terra habitanfibus sanctis. Oratio sacerdotis estbe- sum. Tunc Tractus qui a trahendo dicitur, canta-
nedictio Christi super discipulos quando ccelum tur : quia cum labore et angusiia iter hujus vitss
ascendit. Hac expleta 2scendit episcopus ad sedem, („ gradimur. Yela suspendanlur, quia nunc cceleslia
e't sedet, Christus cursu suo disposilo pro conve- r.ohis occultantur. Tres dies ante Pascba tres semis
nientia Iocst presbytoros in suo ordine, diaconcs annos significant quibus Antichristus regnabit. Qui
iii suo, subdiaconos in suo, cxterosque gradus in cascelur in Babylonia, nutrietur in Corozaim et
suis ; nec non et auditores, unumquemque in suo. B;thsaida, a maleficis, plenus diabolo : qui mun-
Asccndit in ccelum, ut sedeat ad dexieram Palris : dum sibi subjugabil quatuor modis. Potentes pecu-
ssdebunl cum eo, quibus dicilur: Sedebitis super se- nia : omnis enim occultus tbesaurus erit ei mani-
des duodecim, judicabitis duodecim tribus Isracl. fcstus. Plebes terrore : omnia enira genera tormen-
Aliqui sedent cum eo, aliqui stant. Qui sedent suut torum exerccbit. Clerum sapientia : omnem enim
membra Chrisli in pace quiescentia : qui stani, in Scripturam perfecle sciet, et convcnienler de se in-
certamine posita. Caput et membra unum eorpus lerpretabitur, monachos et sanctos miraculis : om-
sumus. In aliquibus sedet Christus, in aliquibus siat. nia enim sancta signa poienter faciet, ut eliam mor-
Aliior locus positus esl episeopis, ut ipsi supeiin- tuos suscitef. Ideo Gloria Patri non canetur, quia
tendant, ct populum custodiant: el lanquam vini- tunc ab omni laude Dei silelur. Campanas non so-
lori altior locus sit ad custodiendam vineam suam, nanlur, quia prsedicatio cessabit. Lumina exslin-
id cst civiiatcm suam, sanctam scilicet Eccie- 0; guuntur quia omnia oracula Ecclcsios auferuntur.
siam. Poenitenles introducunlur, quia Judaei ad fidem
Leciio dicitur a legendo, quia non cantalur : cum Christi convertuntur. Chrisma conflcitur, quia Ciui-
hasc legitur, solemus sedere. Lectio est proedicalio, stiani efliciuntur. Pedes el Ecclesia lavantur, quia
sessio obaudiiio; Responsum credeniium"confessio. Judssi baplizantur. Passio Domini recolitur, quia
Aliter : per lectionem, Yeteris Testamenti, quoe hu- corpus Christi, id est Ecclesia gravem passionem
milior esl, prsedicalio; per Responsum praedicaiio patitur. Allaria nudantur, quia onmia sancla a geu-
Novi Testsmenti, quae cxcellentior est. libus calcantur. Crux salutatur, quse lunc ad irri-
CAP.XL. — Dc Anniversariis. sionem erigetur. Baptismus agilur, quia tunc sar-
Corpus uostrum constat ex quatuor elementis, id guine baptizantur. Cereus vel novus ignis conce-
cst calido, sicco, frigido, hiimido, ut peccata, qtiae craiur; quia gratia vel amOr Spiritus sancti cos
per corpus gessimus, purgentur in quarta die. Post consolatu1. Percussio tabulas est terror Antichristi;
tertium diem, id est seplimo post morlem alici;i;is sonitus magnus qui ad Bcncdiclus fit, esl ingens !i-
oflerimus pro eo saciificium. Aliier. Seplcm dies mor et stupor infideliiim de morlc infidelium Auii-
£uiit in hebdomsda, ut quidquid in toto temporc, chn.sli.
?'JS SACRAMENTARIUM. 7TC
CAP.XLH.— De Paschali tsmporc. A CAP. XLYI. — De Dccollatione saneii Joannis
Oslerum dicitur ab oriente, quia sieut ibi sol sur- Baplisla!.
git, in occasu quasi moritur; itahic sol justitise, qui Quando agitur Decollatio S. Joannis BaplistK,
est Christus, qui in morts occasum subiit, bic re- tuiic est inventio capitis ejus. Nam eirca Pascha, id
sarrexit. Eodem scilicet tempore Pascbse et eadem est in annuntiatione S. Mariae est decollatus ; hic
liora, qua Christus surrexil, erit uostra resurrectio. autem recoliiur. Ad missam Gloria Patri et Gloria
Pascha celebrstur quarta decima luna, id est Apri- in excelsis et Alleluia non canitur, more passionis
Christi et quia ante Chrisii resurrectionem con-
lis, qu£ndo est plena. Luna significat Ecclisiam,
quaudo numerus eleclorum impletus fuerit, tunc tigit.
quasi Ecclesia plena erii : mox in quarto tempore CAP.XLYTII.—De matulinis canonicis.
resurrectio eril. Unum tempus ante legem, seeun- In matutinis in primis : Doninc, labia mea ape-
dum sub lege, terliuni sub gratia, quartum sub ries dicitur , ut qui ad Completorium cuni ver-
asterna laetitia. Prima die est resurrectio Eeclesias su : Custodi nos, Domine, ut pupillam oculi, et
quae dicit ad sponsum : Resurrezi. Secunda die dicit cum ultima benedictione quasi sub signaculo clau-
Spiritus sanctus consolator ejus : Inlroduxit vos debantur, nunc ad laudem Dei aperiaritur. De-
Bominus-in terram fluentem lac et mel, id est omni ° inde per versum : Deus, in adjutorium meum
suavitate et dulcedine plenam. Tertia die : Aqua sa- intende, auxilium divinum invocatur; txinde per
pienticepolavil eos, id est plenitudine scientise reple- Gloria Patri saheta Trinitas glorificalur, ct de
vit eos. Quarta dicit sponsus adsponsam : Venilc, prseterilis et de prosssntibus ei de futuris. Postea
benedicli Patris mei. Non dicit, benedico vos, sed tuba canloris dat signum per antiphonam invitato-
quia estis benedicti Patris per fidem et operalio- rii, ut excilentur Ghristiani circumquaque, et oon-
nem : Quinta die : viciricem manum, id est Chri- currant ad scholam dociorum et pastorum Eccle-
stum laudaverunt; cujus auxilio el mundum etdia- siae. Deinde eanuntur duodecim psalmi, per quos
bolum vicerunt. Sexta die : Eduxit eos Dominus in signanturPatres, qui ante legem excolueiunt vineam
spe et inimicos eorum operuit mare ; quod semper Domini. His instruuntur, qui ad ofiicium concur-
speraverunt, jam habenl. Inimici, id est persecuto- runtnocturnale de eo, quod Dominus ab initio mun-
res et da&monesabsorpfi sunt in raari el in inferno. di habuit prsedicatores in sua Ecclesia; qui popu-
Septima die : Eduxit Dominus populum suum in ex- lum Dci coiuerunt suis laboribus : ut rediluiu quse-
sultaiicne et electos suos in leetilia. Obtinebunt tunc rerent ad propriam patriam post Christi resurre -
gaudium et laeliliam et fugiet dolor et gemitus : tunc /i ctioneni. Primus psalmus : Beutus vir, conciniS
duo Alleluia canlantur quia anima et corpus in quodammodo Abel justo homini, cujus sanguis ef-
asiernum laetanlur. Ideo in octava die canlantur : fusus est in lypo sanguinis Jesu Christi. Et psal-
Quasi modo geniti infantes, quia ut infans nascitur mus : Domine, Dnts meus, in te speravi, convenit
de matre in mundum, ita ipsi nascuntur de morte Noe et filiis ejus et uxoribus, qus salva? factae sunt
in vilam. Quinquaginta dies postea sempiternam la>- per aquam. Et psalmus : Sslvum me fac, quoniani
titiam siguificant. Ascensio Domini, nostra exalta- defecit sancius, Abrahse congruit, quisolus restitit,
tio iri coelis. In Pentecoste data est populo Hebrsso neadoraret idola, cseteris corruentibtis in ea. De-
Jex timoris uli servis in igne terroris. Post decem IIIBCsequitur versus perquem vertitur intentio ad
dies ascensionis, id est post decem praecepla Dei alia, seilicet de jDsalmodiaad lectionem, velad hym-
subjectionis dala est lex amoris in igue Spiritus nuffi Evangelicum, id est,Magnificat, vel benedictus;
•sancti populo Chrisliano, ut Dliis. sive ad orationem Dominicam, cujjs prologus est
CAP.XLIII.— De festo sancli Joannis Bapiislm. Kyrie eleison, Christe eleisoa; seu ad oralionem,
In natiyitate S. Joannis Baptislae canlatur niissa quam solus sacerdos dicit. Tunc vertunt se adaliare
marie, quia angelus praedixitgaudiumdicens : Mulli quia mentes noslrae debent converti ad Christum.
in nativitate ejus gaudebuht. D Romani tamen ;wr. cantant Dominicam orationem
anle lectionem. Tunc lectiones sequuntur, ct re-
CAP.XLIV. •— De feslo sancli Petri ad Vincuia.
Abrahse, qui sixla
Dies Kalenuarum Augusli olim celebris habebatur sponsona, qua?siguilicant teaipus
est viceam : nos vero media nocie
ob victoriam Cassaris Augusti. Qua die postea. vin- hora ingressus
admonemur procedere ante Deum, ut dicitur : Pvm-
cula S. Petri collata sunt Romae : ut sicut grius in
veni in maturilale, hoc est media nocie. Omne tem-
honore principis orbis. ita nuncin bonore principis
celebre.tur, pus ante Christumpronocte ponitur, memoria rrier-
aposlolorum tuorum in Christo per noctem recolitur : quouiam
CAP.XLY. — De Nalivitale beatmvirginis Maria;. eorum transitus et quies noeti comparatur.
Quidam solitarius audiebat quadam nocte singulis Per psalmos opus prsedicatorum, per lectiones
amiis harmoniam in ccelo. Qui cum miraretur, di- doctrina monstratur eorum. Responsorium ideo di-
ctum estei, quod sancta Maria nata sit hac nocte. «ilur quia respoudet leclioni. Canlor surgit ad re-
Quae cum ab hominibus nesciatur, ab angelis vene- sponsorium, ul exeitet mentes, quas audierunt do-
rabiliter celebraiur. Hoc ille refereus Ecclesiae, in- ctrinam in lectione, surgant ad actiones bonas in
stituta est coli. t>pei'ation&,Mens exhortatoris versu .stiingitur, ia
 7-1. HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS HI. — LITURCICA. 772
quo solus laboral, ne per arrogantiam elcvetur. A Dei conversa. Terlius psalmus : Deus Deus_jneus
Olim non cantabalur Gloria Patri post versum in pertinet ad Ecclesiarn ex genlibus eolleciam ; cui
tertio responsorio, sed illud repelebatur : a moder- psalmus : Deus miserealur conjungitur, et Judaica
nis autem institulum esi, ut cantetur, ut in omni- plebs per praedieationem Henoch et Eliaead fidem
bus Trinitas laudetur. Quod novem lectiones lcgan- Chrisii convertitur; ideo sub uno Gloria canuntur
tur, ct totidem respcnsoria canantur, signiflcat, quia una Ecclesia ex duobus populis laudabitDeum.
quod per Christi resurreclionem tendamus ad coe- In quinto loco canitur Benedicite Domino; in quhl-
lesiem Hicrusalcm, el ad novem ordiucs angclorum. ta sstate mundi misit Nabuchodouosor tres pueros
Quse dividuntur ternario numero per inlerstitia in caminum ignis, in quo hunchymnum ceciuerunt,
psalmorum trium vigiliarum : in quibus recolun- Nabuchodonosor signifieat Antiehristum, qui illo
tur, tria tempora nominata in Evangclio, id esl pri- tempore tres filios Noe, id esi totum genus huma-
ma vigilia, seeunda vigilia, terda vigilia. Narnin num de tribus mundi parlibus, Asia, Africa et Eu-
prima vigilia rccolitur eorum.resurrectio in Cliristo vopa in carainum mittel tribulationis. Ipsi perseve-
futura, qui ante legem coluerunl vineam Domini; rantes in fide catholica erunt paiientes in trihula-
in secunda eorum, qui per legem datam usque in tione; et per patientiam probati, probalione inve-
'
advenium Chrisli : in terlia Christi discipulorum, B niuntur spe beati. Tres psalmi, qui sequuntur
unde et bic canilur Alleluia. Laudaie Dominum de ccelis, Cantate Domino, Lau-
Conserva me, Domine, memorat quiesccntes in date Dominumin sanctis ejus, sub uno Gloria ca—
Chrisio de Levilico genere; Exaudi, Domine,requiem nuntur; sanctos victuros docenl post interfcciionem
Judicum, Diligam le, Domine, regum Veteris Testa- Anlichristi in firmitale fidei et bealitudine spei, et
menli palmam; Exaudial te Dominus in die tribula- lsetitia, diIeclionis"in unanimilaie inseparabili. Le-
tionis marlyrum Chrisli triumphum : Domine, in ctio, quae sequitur, est cibus spiritualis tunc in Ec-
virtute lua lcetabitur rex regnum manens spiritua- clesia, qui augeat loetitiam. Sequitur versus : Do-
Iium regum. minus regnavit : ut sicut diseipuli in morte Christi
Hse personas membra sunt illius capitis, cujus tristes post resurrectionem Isetlcanebant: Dominus
regnum memoratur in psalmos : Dominus rcgnavit, regnavit; ita sub Antichristo tristes, post interfe-
decorem indutus est. Tres noclurnae in Dominicis ctionem ejus Iseti triumphum Chrisll recitaut di-
diebus significant resurrectionem corporum; tres centes : Dominus regnavit. Sequitur hymnus : Be-
autem, quae in festivitalibus sanclorum canunlur, nedictus Dominus Deus Israel, quia visitavit et fecil
recoluni beaiitudinera animarum : "quam tunc per- redempiionemplebis sum ; ut sicut tuuc in proximo
cipiunl : quando fiunl cives spirituum, coslestium erat Chrisii adventus prinurs, quando hunc canta-
et bonorum. Nox pro ignorantia ponilur; ab Adam vit Zacliarias; ita iu novissimo tempore in proximo
usquead Chrisfum quasi nox erat, quia lux scien- crit adventus Chrisli secundus, in quo Sancti ser-
tisedeerat; quasnoxdividilur in tria lempora, anle vient Deo sine timore, de manu inimicorum liberati,
legem, sub lege, sub gratia; quae lempora per tres in sanctitate et justitia coramipso omnibus diebus
noeturnos significantur, qui in nocte cantanlur. nosiris.
Tres psalmi in primo nocturno psalluntur, quia Pa- Dies habet duodecim lioras. Dies est Christus,
triarchae ante legem Trinitatem adorabant, ul legi- lioraesunt justi, quj bonis operibus adhserenl diei,
tur : Tres vidit, et ttnum adoravit. Tres in secundo, id est Christo. Nox sequinoclialis similiter habet
quia prophelse sub lege Trinitatem invocabant, ut duodecim horas : nox est vita peccatorum, horas
scriplum est : Benedicat nos Deus, Deus noster, be- sunt peccatores. Nos qui dies vocamur, a nocte, id
ncdical nos Deus. In tertio tres, quia aposioli sub est, ab eleemosynis pro peccatis oblatis sustenla-
gratia Trinilafem perorbem praedicabant; unde tunc mur. Ideo duodecim psalmos in privatis noctibus
Evangelium legitur ctAllclnia canitur. D psallimus, ut memores simus, nos debitores esse
Lectio doclrinam, responsorium significal vitam pro peccatis nostris, et pro eorum, quorum obla-
eorum, Cum Te Deum laudamus illud tempus oslen- tionibus sustentamur, intercedere.
ditur, quo Christus nalus est, et angeli Deo glo- Sex anliphonos est intentio ad perfectionem bo-
riam cecincrunt : sive quando mundus fide accepla norum operum; ut cum pro aliis intercedimus, nos
eoepillaudare Deum. Yersus qui ante Malutinas di- ipsi mala devitemus.
citur, significat Chrisli resurrectionem. Armiduetores constituerunl in militia sua dor-
CAP. XLYIII. — De Laudibus cunonicis. mientibus mililibus castra tueri per tres vigilias in
Malutinales Laudes significant tempus a Chrisli nocte, quarta est autem in matulinali tempore. Tres
resurreclioneusqueinfinemmundi. Tunc quasi dies lecliones et tria responsoria insinuant vigilias cleri;
oriri ccepit, quia lux scientise claruit, Primus psal- ad plebem Dei per Iectiones doctrina, per responso-
mus : Dominus regnavil significat Christum per or- ria clamor mentis exhortans populum Dei ad vigilias,
bem regnasse post resurreclionem : qui firmuvit or- si Dominus venerit sero, an niedia nocle, an galli
bein terra>,id estapostolossua resurrectione, ascen- cantu, an mane; ne inveniat eum dormientem.
sione et Spiritus sancti efftisione. Secundus psal- Prima vigilia pueritia, seeunda juventus, tertia
mus : Jubilale docet Ecclesiam ex Judasa ad fidem senectus. Qui jn pueritia desidisededitus ad opus Dei
 "" '
775 SACRAMENTARIUM. - 774
non evigilaverit, in juventute resipiseat: si tunc ne^ A merito stafui temporum rota humanae nativitatis
glexerit, sallem in seneetute a somrio pigritias ad comparalur.
bonum consurgat. CAP. LI. •-—Denocle et seplem ejus temporibus.
Sicut fidelis auima exuta a corpore sepiimam Nox dicta est, quod noceat aspectibus et negotiis
Sabbali recipit, et resurreetio morluorum, sancto- humanis. Ignoramia mentis, qiiae evenit ex tenebris
rum corporum octavam diem exspectat; ita quae- peccatorum, nocti comparaiur. Hora matutina pca-
cunque anima evigilaverit a gravi somno negligen- iiitentiam significat, unde canfatur ih matuliuis
tise per curam ecclesiaslicam, sive in prima vigi- pSalmus Miserere mei, qui est poenitentialis.
lia sive in secunda sive in tertia, statim attingat Post matutinum sequitur diluculum. Seplem suiit
malutinum tempus in quarta vigilia. Romani in enim tempora noctis : vespertinom, crepusculu:n,
quacunque lectioiie eum viderint auroram proce- conticinium, infempestuhi, gallicinium, matutinum,
dere, nocturnale ofticium dimittunt, et maluihiale diluculum, quod est incipiens parva lux. Eadti.i
incipiunt. hora vocatur et rnane; uiide omnes feriales psalmi
CAP.XLIX. —De matutino el sole. aliquid niane resonant,
Matutinum est decessus tenebrarum et adventus CAP. LII. — De psalmis ad laudes feriales.
aurorae. Sol appropinquat ad superiora expellens Primus dicit: Mane exaudies vocem meum, mane
tenebras et tempus signifieat poenitentiae eorum, astabo tibi; secundus : Emille lucem tuam; terlius :
qui.prius in nocle, id est in peccatis fuerunt. His Exilus matulini et vesperi deleclabis; quartus : Manc
appropinquat sol juslitias expellens tenebras, id est sicut herba transeai, niane floreai etlranseat; quin-
peccata. Ideo canlatur psalmus : Dominus regnavit lus : Auditam fac mihi mane, sextus : Ad annun-
in libera nocle, et eos sigriificat qiii post baptismura tiandum mane. In primo psalmo mala vetantur, in
in incosplo cursu perseverant. Miserere mei, Deus in secundo bona per spem appetuiitur; in duobus se-
servilibus noctibus cantalur, eosque sigriiticat, qui quentibus celebramus duo prascepta charitatis. In
post baptismum de cursu suo corruerunt et postea Deus Deus sneus dileclio Dei,"in Deus misereatur di-'
per orationes fidelium cdrriguntur. lectio proximi: sub uno Gloria psalluntur quia haec
CAP.L. — De homine, qualiter minor mundus prsecepta non disjunguiiiur.
dicalur. CAP. LHI. — De canticis ad Laudes feriaies.
Homo dicitur Graece microcosmus, id est minor Deinde tenlatio sequitur, tentationem victoria :
mundus, caput ejus iu modum spherae coeli rotun- unde sequuntur cantica, quas cantaveriint postquam
cum, in quo duo oculi lucent, ut sol in ccelo et luna. ^ tentati fiierunt: et Deus triumphum illis praestitit,
Pectus in forma aeris, in quo tussis et anhelilus, Primum eanticum dicit : Confilebor tibi, Domine,
sicut.in aere venli et pluviae. Venler instar maris, quonidm iralus es mihi; ecce flagellum, audi trium-
qui fecipit cibos et potus, ut mare flumina. Pedes phum : Conversus est furor iuus et consolatus es me;
similitudinem habent terrae, qui totum eorpus su- exsulia et lauda. Secundum canticum cantaium est
stentaiit ut terra omnes res. Ex terra habet car- ab Ezechia postquam de infirmitate convaluit. Ter-
riem, ex aqua sanguiriem, ex aere spiritum, ex igne lium ab Anna, postquam aemula ejus est humiliala
animam; ex terra habet frigus, ex aqua humorem, et ipsa exaltata. Quarlum, pfo quo -..jEgyplii-sunt
ex aere siecitatem, ex igne calorem. Quatuor tem- pfostrati et filii Israel liberati. Quintum ab Haba-
pora anni babet, vef, pueritiam; oeslatem, juven- ciich propheta pro liberatione Judssorum a Chal-
Uitem; autumrium, senectutem; biemem, astatem dasis. Sextum a Moyse, postquam vexalus est pro-
decrepitam. Scientia in eo lucet ut dies, ignorantia pler Judaeos; et ita concluditur : Laudale, gentes,
tenebrescit, ut nox. Yisum habet ex igne, audiium populum ejus, quia sanguinem servorum suorum
ex asthere, odoratum ex aere, gustum ex aqua, ulciscetur.
tactum de terra, ossa ex lapidibus, ungues ex arbo- „ Tres psalmi, qui sequuntur sub.uno Gloria, signi-
ribus, crines ex hefbis, sudorem ex rore, cogitalio- ficant laudem sanctae Tiiiiilatis in una substamia.
nes ex nubibus: In cerebro habet sensum, et ibi est Isti psalmi sunt.finis psalterii, quia posnilentes ten-
sedes sapientise, inde disporieus omnia ut de tribu- duntad finemperfeciionis, id estlaudem Dei.
nali, in frorite verecundiam vel potius confusionem, Sequitur lectio eapituli, quia alios instruunt quod
in superciliis superbiam, in temporibus somnum, ipsi faciunt; versus in matutinis : Dominusregnavit,
in genis verecundiss ruborem, in corde cogitationes vel Repleti sumus mane, precatur cOnversus et pras-
et voluntatem, iu jecore cupiditalem, in pulmone sentia et futura bona. Unde ascendit ad Dominuni,
elationem,. in stomaclio fortitudinem, in splerie ri- quia visitavit el fecit redemptionem plebis sum. De
sum, in felle iram, in renibus delectationem, iu converso homine per posnitentiam convertilur ad
lumbis litillationem, in genitalibus procreationem. evangelicum virum, qui pro beneflciis converso
Cum volatilibus, cum piscibus, cum bestiis habet prssstitis exbortatus est laudare sanctam Trinitatem
quinque sensus, cum quibus est animal moitale ; in Laudate Dominum decoslis, et dixit: Benedictus
cuni angelis rationem, cum quibus est immortalis. DominuSj quia visitavit miseriam humanam et feeit-
Ex his omnibus est minor mundus homo; ideo non im- redemplionem ejus. Omnes partes noctis, quibus
 775 HONOIUIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. - XITURGICA. 779
.obscuraius est muudus, istoerepulsaesunt; ideo aga- A CAP.-LYI, — De Completorio.
mus Dto graiias. Completorium est perfectio cssterorum officio-
CAI-.LIY. — De die el duodccim ejus horis ac psalmo rum, et ad noclem perlinet. In lioc finitur commune
Beali immaculati. opus, omnia membra relinquuntur a suffugio huma-
Dies est Christus, qui habet duodecim horas, hoc no : soli Deo, qui non dormit, neque dormitat,
est lideles qui post baplisma seu posnitentiam ad committimur. Somnus est imago morlis, ideo ali-
ipsum curru.nt per viani Domini usque ad vespe- quos psalmos in isto ofiiciorecitamus, quos eliam
rum, id esl usquead finem vitassuae; homo incipiens in Sabbato sancto Paschss cantamus, quando Do-
ambulare in lege Domini babet ex una parte leonem, minus in sepulcre requievit; u! ille est • Cum invo-
ex altera draconem : leonem in persecutionibus carem, propter illum versum : In pace in idipsum
aperlis, draconem in insidiis occullis. Ut persecu- dormiam et requiescam. Et iste : hi te, Domine, spe-
tiones et insidias diaboli possimus vitare, el toto ravi, qaam cantavit in cruce; et nos finimus ubl
iiinere die salvi manere, canimus in Primis psal- ipse finivit : In manv.stv.as,Dominc, commcndospi-
mum : Deus, iu nomineluu. In prima parte psahni : ritum meum. Post jejunium Domini tentavit euin
Beaii immaculaii, intramus in viam Domini; hasc diabolus ut draco in insidiis; ideo tunc cantalur
pars pro prima hora diei canitur. Secunda pars pro B tractua : Quihs.bitat.-hi Parascevev;ro tentavit eum
secunda hora, in qua fit iterum menllo legis Dei, ut leo publice persequens in passione; ideo tunc
iit ubi : Considerabo mirabilia de Uge tua. Yersus : etiam secundum Romanos idem tractus : Qui habi-
Exsurge, Domine, rogat ut Deus sit gregis sui adju- tat cantalur. Sed idcirco eumdem psalmum in com-
tor et liberator per tcvum cursum diurni itineris. pletorio cantamus; ut nos Deus custOdiat a diaboli
Tertia pars psalmi pro tertia hora dieitur scilicet: tentationibus et a nocturnis illusionibus. Ecce nunc,
Legem pone. Quarta pars pro quarta hora, ubi lex elc.,propterversum :/;; nociibus extollite, etc.,cani-
nominatur ut ibi: Dixi custodire legem tuam. Quinta nrus. His quatuor psalmis quatuor elementa nostris
pars pro quinla hora dicitur, in qua item lex me- postulantur, sive quia quatuor vigilisein nocte cele-
moratur, ut : Ego legem luam medilatus sum, ete., brantur. Cum versu : Cuslodi not, etc, membra
bomtmmihi lex oris tui. Sexta pars pro sexta hora, nostra sigillamus, et cum evangelico hymno :
ut dicitur : Narraverunt mihi iniqui fabulationes, Nunc dimitiis, etc, cum Simeene pacem flagitamus
ted non ut lex tua. Septima pro septima hora : Quo- et requiem sempiternam.
modo dilexi legem tuain, Domine. Octava pro octava GAP.LYH. — De prima Canonica.
Iiora : Iniquos odio habui cl legem luam dilexi. Nona Mos est in Ecclesia, ut post primam ctante com-
pars pro nona hora, ubi dicitur : Justilia tua,justi- pleiorium fratres conveniant ad lectionem, quse est
tia in wiernum, et lex tua veritas. Decima pars pro menlis refeciio. In prima.dirigitur grex Domini iu
decima bora, ubi iterum lex memoratur, ut ubi : vis, ut veniat ad pascua. Operetur primo, ct posiei.
Yide humililaiem meam, etc, quia legem tuam v.on impleatur refectione in hora tertia : hic omnia con-
sum oblilus. Undecima pro undecima hora, ubi si- sumautur, In Dominicis diebus ad primam septem
iniliter mentio fi't legis, ut ibi : Iniquitaiem odio ha-_ psalmi propter dona septiformis Spiritus canuutur :
bui, fttc, legem aitltm tuam dilexi. In duodecima quibus psalmis duo capilula de psalmo Beati imma-
bora diei reddit Dominus operariis suis denarium culali, subjunguntur propter gemina prsecepla di-
promissum. Lectio per singulos cursus legitur, quia lectionis, per quae lex Dei impielur. Quibus fides
sancli passim dhino colloquio reficiuntur. adjungitur calholica, id cst Quicunque vult salvui
CAP.LY. — De Vesperis. - esse, quia per cultum unius Doi salvabimur. Aiiter :
Yespera hora esl duodecima, quos finis est diei, et novem psalmi ad primam psalluntur perquos noYem
est finis uniuseujusque hominis. Quinque psalmi angelorum • ordines intelliguntur. Per Quictmque
sunt quinque sensus hominis. Sicut in fine mundi vitlt, etc, qui est Christianus homo inlclligitur :
quinque virgines cum lampsdibus obviam Christo D ] qui per resurreclionem Christi,qus3 in Dominica dia
veniunt,' ita homo in fine vilas cum bonis operibus recolilur, angelis sssociabilur. Per legem Domiui,
per quinque seusus peractis per totum diem, qui- id est per dilectionem ad palriam revertimur : per
bus in lege Dei ambulavit, Christo sponso obviam psalmum Deus in nomine tuo, ad iter prsecingimur.
festinare conlendit, Et hoc fit per gradus ascensio- Per psalmum Beati immaculali, dileelionem Dei;
nis virtutum; ideo quindecim gradus in vcsperli- per Retribue, dilectionem proximi accipimus, in his
nali officio-includuntur. Lectio, quss sequitur, est duobus mandalis universa lex impletur. Quicunque
coinpositio et ornalus eorum, qui intrant in prse- vult, etc, significat cursum nostrum : per fidem
sentiam Regis. Yersus : Yespertina oralio, vel Diri- tnim ambulamus, et non per speeiem. Capilulum
gatur, Domine, oralio mea, est compulsatio ostii Prttiosa in conspectu Domini, significat quod ibi
conclavis, ubi rex scdet. Hymnus evangelicus, id est grex Domini ejicitur in ["pascua,ut ambulet in via
Magnificat, quem cantavit sancta Maria, monet vir- Domini.
gin.es sapientes, id est fideles illuc contendcre quo CAP.LYIil. — De myslerio horarum.
praecessit Yirgo virginum, hoc est,iu prassenliam Dominus Jesus Christus in noete propter nos est
Salvatoris. captus, ut BOSa captivitate diaholi et ab {eloiaa
777 SACRAMENTARlUM. /78
eriperet nocte inferni: ideo nocturnos canlamus in A Quarta dies soeciui quarium fuit sosculum, cujus
nocte. Mane ante pontifices falso accusalur, ut nos mar.e David regum splendor, vespera transmigratio
ab accusatione inimici securos faceret; ideo cani- Babylonis et ejus terror. Quinla dies sosculiquintum
inus matulinas laudes. Hora prima ducitur ligatus sasculum, cujus mane fuil.reditus lsraelis in Hieruj
ad prsesidem, ut nos a Vinculis peccatorum solveret; salem, vespera contemptus Christi ibidem. Sexta
ideo primam recitamus. Hora.teflia dainnatur, illu- dies fuit sexium saeculum, cujus mane advenlus
ditur, ftagellatur, ut nos ah seterna damnalione libe- Christi; quod hodie durat, et circa eujus fiiiemjam
raret; idco tertiam cantamus. Sexta hora crucifi- sumus ; cujus vespera advenius erit Anlichristi.
gitur, ut nos a crucialu perpetuo redimercl; ideo Septima dies sseculi requidm signiflcat lam eam,
cantamus sextam. Hora nona moritur, ut nos ab quam animas a primo saeculo postmortem habuere,
seterna inorte erueret; ideo psallimus nonam. Yc- quameam, quam post judicium sunlhabiturse. Quae
spere de cruce ponitur, ul nos posnis: auferamur; dies vesperam norr habebil, quia cjus requiei finis
ideo canimus vesperam. Completorio sepelilur, ut non eiit.
nos a sepulcro Tarlari emergeremus; ideo canimus CAP,LXII. — Dc judicio extremo.
completoriuni. In valle Josaphat erit judicium, hoc est, in lioc
CAP.LIX. — Aliler dc myslerio Iwrarum. " mundo. Josaphat dicitur judicium, vallis est mundus
Media nocle surrexit Dominus, ideo nocturnos isie, mOns esl eoslum. Christus apparebit in aere ut
cantamus. Mane apparuit matri suas, ul Sedulius sol in ccelo. Cui obviam rapienlur justi in aera;
dieit, sive MariaeMagdaienss,ul evangelisla aflir- impii remanebuut in lerra, igne flagranie super omj
mat: ideo matutinas laudes reeiiamus. Prima ap- nes montes quindecim cubitos. Duaepartes bono-
paruil mulierihus a sepulcro euntibus ; tertiavisus rum, ct duas erunt impiorum. Una pars jUstorum
est Jaeobo, ul pulatur; sexta Petro, ut credilur; sunt martyres, virgines, et omnia pro Christo
nona in Emmaus ambulantibus ; Yespere cum illo relinquenles. Hsectria non sunt prascepla, sed con^
manducantibus; Completorio omnibus. siliadata: quia igitur supra proeceptum fecerunt, Ju-
CAP.LX.i— llem de myslerio horarum. dices cum Deo erunt, Altera pars justorum sunt
In primis fuit chaos, et onmia cooperta erant te- veras viduas, et boni conjugati, et posnitentes, qui-^
nebris ; ideo in nocte noclurnale officium agimus. bus dicitur : Yenite, benedicli, etc Una pars malo
Mane primo creavit Deus lucem, ideo matutinae Iau- rum sunt infideles sive genliles sive Judsei, qui
des tunc canantur : ad quas etiam novem psalmi sine judicio peribunt; altera pars malorum sunt
cum Benedictttscanlaniur, quia novem ordines an- „ mali Christiani seu olim Judosi, quibus dicitur : Dis-'
gelorum tunc creati existimantur. Quasiprima hora cedite a me, maledicti, eie.
intravit Adam in vineam Domini, quando posilus CAP.LXIII. •—De Dominicis in Adventu.
est in paradisum ut operaretur; ideo ad primam ca- In prinio responsorio, Aspiciens longe, inlroducit
nirnusires psalmos laudanies Trinitatem; quseet ho- cantor dicta seu facla Joannis Baptislse. Ex pp.rsoiia
minem formavit, et post Iapsum reparavit, In quar- ejus dicit, Aspiciens, scilicet quantum distet cqslum
lo, id est Quicunque vull salvtts, elc, fides nostra a terra; de Joanne dicitur : Qui de lerra est, de terra
declaratur. In hora lerlia iutravit Noe in vineara, loquilur; de Chrislo aiitem legilur : Qui de ceeio
qui eliam primiis plantavil eam, de qua inebrialns vcnil, super omnesest. Ecce videoDei potentiam, id
c-st. Sexla Abraham intravit, qui filium obtulit, est divinitatem in came; et nebulam totam terram
Nona autem David et propbelae. Ad has horas tres legentem, hoc cst, video caliginem ignoraniias te-
psalmos rccitamus, unicuique horae psalmum distri- gentem corda terrena Judasorum, qui preasentem
bueirtes vel propter sanctam Trinitatem, vel propter Deum non cognoscunt in homine Christo. Ite ei ob-
sanctss Trinilatis lidem. In vespera inlraverunt viam, per fidem et operationem. Et diciie: Nuntia
apostoli eteorum successorcs, in qua quirrque psal- nobis si tu es ipse, qtti regnalttrus es in populo Is •
mi canunlur propter quinquepartitam passionem T)rae/.MittitJoannes discipuios ad Christum, dicens ',
Ooniini, qua ab actibus quinque sensuum sumus Tu es qtti venlurus es, an alium enspeclamus? hoc
redempti. In compleiorio, id est in finemundi, red- esi, si velis niori, et infernum visitare, inshiua, ei
ditur denarius, idesl asterna requies ; ideo quatuor super fideles regnare.
psalffiicanuniur, ut quatuor partesmundi salventur, Tres versusei oceurreresignificant patriaiclias ante
seu qualuor elemenia in homine, qui est minor legem, prophelas sub lege, Christianos sub gratia.
mundus, indiccntur. Sive tres versus docenl legem, prophetiam, psalmo-
CAP.LXI. — De seplem scbculidiebusrei ntundi diam Christi adventum proenuntiasse. Gloria Palri,
smculis. quodsequitur,signat sanctam rrinifatem hisomni
Prima dies sseculi sighificat primuin niundi Sss- btisveuerari. Istud enim responsorium divinam nalii-
culum, cujus mane Adam fuit, Vespera diluvium. ram in Chrislo recolit: in secundo vero, id est in
Secunda dies sasculi, secundu&i sseculum : cujus Aspwiebam, humana uatura manifestatur, dicendo :
mane fuit Noe, ejus vespera submersio Sodom;e. Et eccebi mtbibus cazliFilius hominisvenil.ln priori
Tenia dies sctculi, terlium erat sseculum : cujns inlerrogat, si debeat rcgnare in populo Israel? hifi
mane Abrabae origo, vespera 'fu.it Saulis occisio. respondeiur : Et datum est ei regnum. Non soluu»
PATfiCL.CLXXIJ.
 779 IIONORII AUGUSTOBUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 7SO
Israel sed ef omnis pypulus, tribus et linguos ser- A ritus consilii convenit, Quarla, O radix Jesse, qui
vient ei. Hasc vero responsoria monstrant Clrrisium stas in signum, id est in crucern, quando sol obscu-
Deum el liominem regcm esse omnium. ralus, el pelroe scissaesunl, super quem conlinebuut
Feria quarla et sexta posiue sunt antiphonas de regcs os suitm, id est principes hujus sseculi, qui cum
prophelis in advenlu Domini, quoniam ipsse ferias in rhelorica et dialeclica sua silebunt .adveniente pras-
prophetia Christi et Eeelesise exsliterunt ab initio. dicaiione sanctas crucis et sancti Evangelii; haec
Feria quarta sol et Iunairi coelocoilocata sunt, quas gradui Spirilus fcrliludinis ajitatur. Quinta, 0
sunt Christus el Ecclesia. Sexta feria homo, qui fuit crienssplendor, gradui Spirilus seienliasdatur. Sexta.
forma futuri Adam, creatus esl. OAdonai et dux domits Israel, gradui Spirilus piela-
Ecclesiaiicus chorus vel proplrelicus sermo fil.in- iis convenit. Septima, 0 Rex genlium et desideratus
ternuntius acl IJierusalem; quas quondam erai me- eanim, gradui Spiritus timoris aplafur. Octava, 0
tropolis el civilas Regis magni: et per Hierusalem Virgo virginum, insinuat mirabilcm parium mirari
ad primates loiius Dei famosoecongregalionis. Ab- Ecclesiam. Fitim Jerusalem, quid me udmiramini ?
scntia euim Chrisli nequaquam sine liisutia polest Hsec airliphona monstrat ilium hominem, qui ex
rccordari. Ideo isia responsoria soiantur populum Maria carnem assumpsil, solum perfectum esse in-
Dei de ailvcnlu rcgis et defensoris sui: Jcntsalem, B ter casteros homines, quia in ipso solo babilat sep-
s.iio veniei salus ttta, civifas Jerusalem, eccc veniet tiformis Spiritus. Si duodecim 0 cautanlur, signi-
Dominus. liic nunlius Dei ad pauperes et ad plebem ficant quod gralia sanclse Trinitatis a qualuor
loquitur, quas facile a potentibus opprimitur. ln muntli plagis desideretur : ter enim quatuor sunt
priori consolatus cst poleslatis dignilaleni, iu isla duodecim.
consolatur subjectam plebem. Ecce apparebit, con- CAP.LXYI. — De viyilia Nativilatis Domini.
iigit in capite Regem regum, qui venlurus est libe- In vigilia Nativilalis Domini responsorium Sancii-
xare pauperes, el affliclosde nianu potentias ssecu- ficaminihodie, elalia, docent BOSlavare deberc vesti-
laris : el eumdem proximo lempore venturum dicit menta, quse in baptismate accepinius, lacrymis et
rcsponsorium : Prope esl, ut vciiiai; el Qui vcnturus poenitenlia: uljsiculfilii Israel Domino occtirrerui>.lin
£sl; etAZgyple,noli flere. Hujus Dominicseresponsoria monie Sinal sanctilicaii, scilicet absiinendo a mu-
«t sequentis hebdomadse certant multitudinem con- lieriuus, iia nos sine offensioneoccurramus descea-
gregare populorum, ut prassfo sinl et parati ad sus- sui Domini.
cipicndum Dominum dominorum. Idcirco plurima CAP.LXYII.— De Naiiviiate Domhii.
Ecce m s<>, coni.iiient; ulincanite luba : EcccDeus, ^ In sancla nocle nativiiaiis Domini tria noclurna
ct in clama : Ecca Deus noster, quem exspecio; ei tria si.gnificaiittotiusmundi teinpoia, id est tempus !e-
Ecce jum veniei. Responsorium Canite litba commo- gis naturalis, tempus datse Iegis per Moysen, lcmpus
BSI eives, ut sciant regis adventum, et annuuilent gralias. Teitianocturna, quaerecolitgraliam NoviTe-
illum vicinis. Inucmini qnantus sit, monet cives, stamenli, habet antiphonam cum Alleluia, ut ipse
quod ullra reges sit iste, qui ingreditur ad salvan- invocalur. ut eo lempore cantalur, cum resurrectio
das genles : Non auferetur, docet regem Judosorum Doinini a fidelibus frequeniatur, id est circa tempus
suo fempore cxspectatum in foribus cssc. matutinale. In primo nocturno lecllones, quse le-
CAP.LXIV, — De aniiphonis ad laudes. gunlur de prophela, significant lempus aute legern,
AiUiphonaeper septem matulinas, el per seplem quo patriarchse liguris praeliguraverunt Chrisli na-
ferias disposilss significaut gratiam sepiiformis Spi- tivitalem. In secundo leguntur ser-moncs, et est iilud
rilus, cujus opus esl eonccplio et parlus beatse Ma- lempus sub lege, quo sanctae Scripturae jiraenunlia-
rias Virginis. Unde in eadem bebdomada legilur le- verunt Ghrislum nasciturum. In tertio Evangelia le-
clio Isaias, qui numerat seplem dona Spirilussancli, gurrtur, et est tempus graliss, quo ejus naiivitas est
in sexla feria : quando primus liomo crealus esl, suscepla ab Ecclesia. Ad Iria prima responsoria
tjucm inodo venil secundus homo reformare. D carrilur Gloria Patri, quia Trinitas a lcge cl, jiro-
C\p.. LXY. — De antiplwnis 0 ad Magnificat, phetis et psalmis prasnuntiala est liodio mundo ma-
Antiphonae quse habent in capite 0, significanl uifeslala. Responsoria inorem illum scquunfur,
quodciam admirabile, el celebrari his.diebus osten- quem frequenlanl domeslici regales et imperiales
dunt r.obis aliquod invcstigabile ; de quo dicitur : quando conveniunt in )'egis prassentiam, unusquis-
Dabit Dominus vobissignttm, cc-cevirgo concipiel. 0 que quod valet, offert regi. Diversa dona offerunf,
inlerjeciio est admirantis, et pcrlincl ad aliquam sed aniino regis aequalilerplacere cupiunl: ita re-
jnirabilem visionem mentis. Et quoniam per con- sponsoria nunc Chrislum, nunc mairem ejus, lau-
eeptienem cl paitum saiiciss Mariie .facta est des el gralias agunt. Novem lectiones ei responsoria
baec aumiratio, ideo hae anliphonae magis con- monent nos Deum benedicerc, qui ad societatcm
gruunt hymno Magnificut quam Benediclus. Prima novem ordinum angelorum venil perdiium Iiomi-
anlipbona, 0 Sapienlia, congruil primo gradui, sci- •nemrecolligere.
Jicel Spii-itiii sapienlise. Secunda, 0 cluvis David, Sicul in Nativilaie per novem lectiones gralias
-cpiiaperis e! nenw claudil, aptatur Spirilui inlelle- agimus de Dci desccnsione usque ad nosiram hu-
,clus- Tci-tia, 0 Emmanucl, rex el legifer, gradui Spi- milialioneru, ila per eumJem numerum in ieslivila»-
,701 SACRAMENTARIUM. 782
tibus sanctorum graliasrcferimus, quoniamillidigni A lum fundatur per baptismum, undehic omn:s terra
sunt ascendere usque ad alliludinem cosli, in quo cantat Alleluia. Et ilerurn insulss muitae dicunt :
habitant angeli. Adorate Deitm. Antiphona Fluminis impettis in ter-
Missa Dominus dixil, et Evangelium Lioer ge- I.iavigilia propter baplismum canilur; psalmus Deus
nerationis, est illa hora quando nalus esl Christus. noster ldeo in isfa vigilia psaliitur, quoniam homi-
Te Deunilaudamus et matutinas laudes quas sequun- nes conturbati sunt propier Novum Tesiamentum et
tur, est Iaus angelorum, qui eo nato Gloria in ex- baptismum. Sed fluminis impetus lailiftcal civitalem
celsis cecinerunt, Neuma dicilur mistus; illa neuma Dei,qu33civilas constat ex incolisterraeetinsularum.
in mundi fabrica monslrat quod non potest verbis Ecclesia in Novo Testamento dicit ad eos qui in
explicari: quomodo qui hodie natus est de Yirgine Chrislo baplizati sunt, et in terra habitant, per sc-
fabricasset inundum el orr.asset; et quomodo ipse cundum psalmum : Cantate Domino, omnis terra, et
sit Iux et decus universse mundi iabricae. Neuma in per antiphonam : Adorate Demihuin in aula sancta
versu Tunquam sponsus, signal quod proeessio ejus. Dicit ad eos qui babiiant in insulis per terlium
Christi de utero Yirginis nequit verbis enarrari : psalmum : Dominus regnavil, exsitltet terra, lcslehivr
quss comparatur sponso procedenli dethalamo. Hoc insuke multas, ct per anliphonam : Adoraic Domi-
neUma eliam in responsorio S. Joannis evangelistae ' num, omnes angeti e.jus. Lecf.ionestres leguniur ex
canitur in verbo intellectus, propter excellentem pvophelia, quse prasdixit Domino ex Saba afferri
intelleclum sancli Joannis. Unde et in Gloria Patri miinera. Saba est provineia in qua esl Madian et
cantatur, in qua Trinitas laudalur, quse solo intcl- Epha, et inferpretatur conversio vel caplivitas, si-
lectu conspiciatur. gnalque gentcs quas c'e caplivitats diaboli ad Deiim
Yespera Tecum principium magis pcriinet ad cmiversie niuucra oraeclicta obtulerunt liberalori
festum nalivilatis Domini quam prascedens. Simili- suo.
ter in omnibus feslis sanctorum secunda vespera Responsoriuin significal quia dictisprcpl.etarum,
magis periinet ad festum diem quam prior. Oelavas gentes faciis respondent. Antiphona : Hodie ccelesti
Dominiet aliorum sanctorumideocclebrantur, quia sponso tribus miraculis tres solemnitales recolit. Prae-
in octava, id est in resurrectione, gloria eorum per sentis dici; hi octava Epiphanisarecolilur baplismus
Chrislum duplicatur Doniini; in sequenti Dominica de aqua in vinum
CAP.LXYIII.^D« Epiphania Domiui. conversa miraculum.
In Epiphania Domini invilatorium non cantalur C.AP.LXIX.—De iemporc ihter Epiphaniam et Pti-
propter fraudem Herodis, quia callide quaafebal, riflcaiionem beatce Yirginis Mar.ai.
Dominum. In sexto loco psalmus canitur, quia in Tristalur diabolus quia exclusus est; laetatur Ec-
se.xta mundi selale gentes quaesierunt Dominum per clesia, quia Christus intravit in nrUndiim. De pace
fidem. Sex antiphonas per duas nocturnas magorum Ecclesia?trislatur diabolus; angeloriim chorus gau-
obsequia. circa naliviiatem recolunf, Iidem tres magi dcndo canit : Gloria in excclsis Deo-,etin lerra pax
legali exstiterunt myslicis suis muneribus gentilis hominibus bonm voluntaiis. Nos in prascedeiitiljus
populi, qui in terra insulisque habilat, Tria munera festivitatibus de Christi prassentia gaUdentes, instin-
eorum liijdicem personam Chrisli prasflgurabant, id ctu diaboli et fragilitate carnis studium gaudii spi-
est Regis, Sacerdctis el morlalis hominis : nec r.on ritualis declinavimus ad curaffi et Isetitiam eorporis.
ellrcs funcliones Chrisli membrorum, id est sa- Unde in ista Dominica canuntur responsoria de
pieniiam, virtutem orationis, et mOrtificationem psalmis qui continent in se plurimarii orationem, et
carnis. Harum trium funclionum legationem mune- habent initium a primo psahiio posnitentium, Z>o-
ra magorum portaverunt. Ex munere thuris dicunt mine. ne in fttrore.
primam anliphonam Afferie Doinino, virtutem ora- Tempus a festivitateTheophaniaeusque iri Seplua*
tionis, qul est Sacerdos verus. Ex munere auri, gesimsm recolit devotionem et ministerium praedi-
Psullite Deo noslro, hoc est, 0 sapicr.tes, fertesa- j) catorum a primis prasdicatoribus Ecclesiae Usque ad
pientiam veslram Deo rcgi. Ex lnuncre myrrhae di- novissimos Novi Testamenli. Idipsum nobis insi-
citur de omni populo moriali et studium habenti ad nuant Epistolas summi pveedicatoris Pauli, quas eo-
nieiiora, Qmnis terra adorel te, id est per moriifi- dcm lcmpore leguntui'. Prsedicatoribus congruit
cationcrn carnis propter nos mortalem. oratio, jit apertunr oslium habeat eorum pfaedi-
Prima vigilia mentionem facit de gentibus qui catio.
habitant in terra, secunda vigilia de eis dicit qui CAP. LXXJ — De fesio Puriflcationis.
habitant in insulis. Hypapanli diciturobvialiOjquando Simeon etAnna
Prima anliphona de sapientibus : Reges Tharsis el Christo occurrerunt in templo. Haue festivitalem
insulce munera offerent. Reges dicunlur qui se ipsos celebramus cum candelis acccnsis, propter verba
regunl, sapientes qui alios. Secunda antijihona dc Simeonis, qui. quando e.um jn manibus suscepit, ita
omni populo ; Omnes genles, elc.; per teitiam anti- piophetando prsedixit : Lumen ad revelationem gen-
phonam bortanlur se sacerdotes et dicunt: Venile, ihini el gloriam plebis tttcc, Israel. Per candelas si-
adoremus. Ast lerlia vigilia de baptismo Chrisli el gnificantes nos lucidis opcribus, cum sapientibus
deNcvo Testamento memoral. Novum Teslamen- vifgin bus lanipades ardentes portantibus Chrisle
 735 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA 784
sponso venienti in ccelesii Jerusalem occurramus.. A lantur responsoria de hisioriis piimorum patrui* ,
CAP.LXXI.—De Calhedra S. Petri. per quos sancta religio primasvis temporibus re -
Cathedra sancli Peiri agitur, quia tunc in Autio- formata esl post damnalionem primaemassas.
chia factus est episcopus, et discipuli vocati suntt Responsoria Dum deambu-laretDominus, et In su-
Ghristiani. Ideo dies animarum vulgo dicitur, quia•x dore vulius ttti, monent nos demisera muiatione ho-
ei dala est polestas animas ligandi atque solvendi. minis dc luce ad tenebras, de felicitate in miserias.
Christi generalio et sanetorum prsedicatorum li- CAP.LXXIII.—DeSexagesima.
berlas celebraia est usque in Septuagesimam : a Se- Sexagesima clescendit a Sepluagesima. Cernit a
"iiuagesima generatio eorum qui de caplivitatee senario et dcnario. Ir.ter Sepluagesimam et Sexage-
emergi desiderant, ei de angusliis jjrasseniis per- simam sunt dies sejjtem, quotl non est sine causa,
egrinaiionis, usque dtim iterum renascatur Chrislii cum deberent esse dc-crni. lu sentem ei.im donis
jieiiei'alio a media Quadragesima circa paschalia sa- Spifitus sancli est perceptio decem praecspiorum b -
eramenia. Chrisli generatio et suorum prosdicalo- gis. Septuagesima perficilur in Sabbato, quando
jum libenas maxima ex parte migravit de praesentii clauditur Pascha: quinquagesima in quarta feria me-
sasculo, ut reguet cum angelis coram Deo. Tempuss dii Paschas, a qua feria ires dies sunt usque ad Sab-
talis demigrationis vocatur nox; idco in hac noctes B H balum, et significant quod si quis digne peccatorum
celebralur Alleiuia. Prassens Ecclesia, (juse in istai remissionem in piimordio suas conversionis quassie-
peregrinatione est, in Septuagesimaenocte recolitt rit, ad contemplationemperveniel sanetas Trinitatis,
gloriam quss celebratur apud cives qui dcmigrave- Sepluaginla anuis in captivitate patres nostri fue-
lunl; in die vero, eorum qui detinenlur adhuc iitt runt, circa terniinum Septua'gesim;Esupputationis
captivitate, ef suspirant ut ad libertatem rcdeauf. de captivitate revocari merueruiil, llla captivilas
Apud eos non ceiebratur clarilas Allclitia, quia iri- prsefigurabat capiivitatem populi Chiisiiani, quam
slitia capiiviialis constringunlui'; apud eos aulcmi patilur sub diabolo et mhiislris ejus Ipsa in psal-
qui demigraverunl, celebralur Alleluia, quoniami mo Miserere mei, Deus, deploratur, qui psalmus nu-
non recedunt ipsi de laude Dei. mero eonlinetur quiiiquagesimo,quinumerus oritur
Responsorium Alleluia, praisensest,imitemur illam,, ex quinario : quinario sensu peccatum nostrum col-
sumptum est delibro Sapientise,ubi dicitur : 0 quami ligitur. Psalmus Confltemini Domino continetur
pulchra est casta generatio cttm clariiaie! dum prce- nuntero cenlesimo decimo septimo: per hunc nunie-
sens est, imitantttr illani. A Nativitale usque ad no- rum designaiur regnum Dei perpetuum. Qui in
ctem Sepluagesimos isla generalio prassens videba-. „ psalmo Mi&ereremei, Detts, salisfecitpcenitendo, et
tur, propterea per plura oflicia cum Alleluia fre- publice peccala sua in lerra aliena confilendo, liic
quentabatur. Seeundum responsorrum Alleluia, no- merefur revoeari, et per psalmum Confltemini Do-
men boniiw : quod nomen in coslo scribelur, eujus tnino regno Chrisli resliiui. Antiphoua de psalmo
memoria inler angelos ct inler homines sanctos Miserere mei, Deus, memoral satisfactionem posni-
asterna iiguretur. Hascest generatio pulchra et casla, tenlis. Duabus enim peccamus causis : aut quando
cum se duxerint, desiderant illam qui non filii et omillimus quod facere debuimus, aut facimus quod
filioe, remanenles in prassenti sscculo. Tertium re- facere non debuimus. Pro peecato delicti clainal
*
sponsorium Sota lenes principatum; hoc dicitur a prima antiphona Miscrere mei, Deus; post verl.a
malre, quse hic relicia est in sseculo ad perficien- bujus anliphonss initium capit redeundi ex captivi-
dum corpus mihi eongruit: ut declinem ad eam taie. Nam sequitur : Confltemini Domino,etc.; ini-
prolem nostram, qiias in angustiis posita est, et ce- lia horum psalmorum sibi conveniunt, uterque enim
lebrem pro ea laudcm Latine compatiendoejus tribu- beneficia Dei recolunt, hiilio Miserere mei, Deus, esl
lationi(156).Tu laiissapienliae,i'everlereiii thesauros confessio peccaiorum ad abluenda crimina ; in fine
tuos, id est in frequenlalione prolis nostras eum He- Confltemini confessio fosliiias,e! pro perceptis bene-
brasa lingua, quas Iriumphat ante Deum : ibi enim D ficiis graliarum aclio.
te benedieent angeli. Qtiartum et quiiituui respon- CAP.LXXIY. — De Quinqnagesimu.
sorium, de eorum corpore reliqua rogant, ut Alle- Quinquagesima descendens a Septuagesima siat
luia ilerum reverlalur ad-prassentem Ecclesiam. in tertio gradu, et Abrah.am in terlia muridi aslate
Cum sponsus i-esurrexit a morluis, etiam nativitas exstilil. Qnirrquagesima habet denominalior.em a
clara et casla el pulchra per baptismalia sacramenta quinario numero; quinarius numerus congruit ex-
oum gaudio ad nos leverlatur, et ex ore nosiro per teriori homini, qui quinque sensibus vegetatur, sive
iomnesEcclesias AUclttia audialur. ad bonum, sive ad malum. Quinquagesimus psal-
CAP.LXXII.—De Sepiuagesima. mus habet vocem posnilentis, ct quinquagesimus
In principio fecil Deus, et reliqua, coiivenium aunus est jubilaeus. Quinquagesimafinitur in Pascha
Septuagesimas et principio anni; in his imiuilur Domini, quinquagesirea orat pro peccato, et sequi-
misera hominis conditio, qualem conimeruisset ca- tur laslitia in Pascha Domini. Hic canitur quadra-
plivitatem, et primordia creaturarum decanianiur. j
ginta dies. quia omnis reatus peccatorum in decem
Vernum tempus principium esl anni : in eo decan- lineceplis
] leois committilur per quatuor partes mun-
(136) Locus corruplus.
 735 SAGRAMENTARIUM. 7Sf»
di. Decem emm qualer quadraginta faciuiit. Reatus, A _, quem prseparavii ei Assuerus, alias Naiiuchodoiio-
qui ad dies'pertinet, ex rertim prospefitate, et qui sor, eantat anliphonam trium .puerorum Venediclus
ad noctes, ex rerum adversltate, sacramento bap- es_. Adversarii non valebant destruere opus
templi
tismi coslestis abluitur. Dei, ideo dicunt anliphouam Stutuil eain aiternitm.
Qui reformandi sunt per hapiismum, oportet tan- Templum Dei Ecclesia per posnitcntiam aed.ficatur :
gere quadragenarium ct senarium numerum. Per sed quia Assuero, id est diabolo, per persccutiones
baptismum" recolligitur dispersus primus homo seu tentationes Impeditur, ideo Domine, labia mea
Adam per quatuof partes roundi ad uuum corpus dicitur. Devictis malis, c_wm,iirDcxlera
Domini; in
Christi, quod fabricalum est par quadraginta annos gratiarum aciioneni, Factus esl adjutor ; pro ere-
et sex. A feria quarta hujus hebdomadas quadra- plione trium puerorum, Be_nedicius.es-; pro mercedt',
ginta et sex dies sunt usque ad jjublicum baptis- Slatuil eain mlernum.
mum : ideo in hac Dominica cantatur responsorium CAP.LXXVII. — De
Dominica teriia Quadragesimm.
Quadracjinla dies et nocles. Sequuntur responsoria
de Abraham, qui obtubtDeo filium : quia postbap- In hac Domiuica adofant fratres Josepb, quia
tismum sequuntur bona opefa. In antiphona Secun- futurum erat ul Ecclesia adoret Deum. Anliphoiia.'
diim muliitudinem oratur venia pro his quod ea quae Q ' Fac benigne recolit consummalioneoi muforum
debujmus facere nonfecimus; in ista deprecamur Hierusalem, quse facia esl subNehemia : quo orante
i'esislebai Dominus aiiversariis. Unde dicit antipho-
pro his quse fecimus quse non debuinms. In anti-
nam Dominus mihi adjutor est. Contra imminen.tes-
phoria Deus mcits es lu datur graliarum aetio, ~ac si liostes dicit
rnens se credat adeptam quod dejjrecata esl. antiplionam Deus misereatur. Furor
conlra Nelremiam et pueros ejus in gentibus est
CAP.LXXY. — De Quadragesima.
exslinctus : unde auliphona Vim viriutis suce. Hasc
Quadragesima denominatur a quatuor el stat in
quailo loco a Septuagesima, et perficitur in cosna Jinliphoiia accipitur specialiter in Joseph, in quo.-
exslinctus est ignis libidiriis, ciim euui doffiina sua;
Domini;-potestnolaricultui munditiae. Responsoria
de Quadragesima sunl claves et tituli d.e conversa- tenlavit; unde sequitur antiphona Sol ct luna, quia:
lione et statu totius Quadragesimas. In his enim die- ipse vidit solem et lunam adorare se, quas est pro-
bus oportet nos prse castcris temporibus anni inores phetia de Christo.
nostros corrigere, jejunare,plorare, orare, vigilare, Peracto sedificio bonorum operum sub Cbristo
patientes esse, posnitere, eleemosynam dare. Islo cantatur antiphona Fac benigne; conlra asmulos,,
Dominus mihi adjulor, conira occuUas insidiasr
calalogo hominura spurcilia emundatur, et ab omni- C
bus inquinameritis honro lavatur. Deus misereatur; post lentalionis victoriam, Yinv.
AnliphOna Cdr mitndum postulat rectam cogni- virtuiis; pro laude Deij Snl et luna.
lloriem abstinehtias; antiphona 0 Domine, salvimi CAP.LXXYIlL—DeDominica quarta Quadragesinia!.
me fac, orat ut iri absliiientia, quam in isto tem- In liac Dominica canuntur responsora de Moyse
pore inchoaverunt, usque m finem persevererit. An- et Josue, qui introduxeruntpopulum Israel in terram,
tipbona Sic behedicam te rogat ut firmelur bonis repromissiohis. Qui uterque significat Christum, qui
operibus. Anliphona In Spirilu humililaiis postulat introducet poenitentes in paradisum. Antiphona Tunc-
Spintum humilitatis, et animu.m contritum in his acceptabis signat tempora Moysis, qui docuit sacri-
eblatioiiibus et holocaustis suscipi miliiem a Domi- ficium offerre Deo, et tempora Nehemise, qui repli-
lio. Antiphona Laudate Dominum admonet laudare cat tempora Patrum dicens : Dedisti eis regiui el po-
Deum pro exauditione. pulos. De sola spe in Domino dicit atitiphoiiam Bo~
In ista Dominica canuntur rcsponsoria de Isaac et num est sperare in Domino. Humiliavit habitatores-
Jaeob. Quia eum pater suscepit sanum reversum de! terras Deus coram filiis Israel, unde^dicit antiplio-
exsilio, ideo in hac hebdomada legitur Evangelium nam Benedicat nos Deus. Salvavit eos de manu ho-
de prodigo filio, quem recepit pater reversum a. D stium, inde inliphona Polens est Dominus. Sequitur
poreis, quia Deus suscipit posnitentes conversos ai caialogus rcgum Judasorum , cjui peccaverunt in
vitiis. Septuageslma et Sexagesima et Quinquage- Dominum, unde anliphona Reges terrds.
sima sunt prasfationes Quadragesimas, quae tenditt Aliter ad Nehemiam : bic obtulit in Sabbalis et in
tisque in Pascha; Ideo non dicilur trigesima nec vi- Kalendis; unde antlphona Tttnc acceptabis. Historia
gesima, nec decima. Esdrsa narrat Nebemiam et populum i.nsola spe coe-
CAP.LXXYL—De Dominicasecunda Quadragcsimce. lesti confisum : unde anlipbona Bonum est sperare.
Domine, labia mea est renovatio mentis ad gaudiat Tunc benedixit populus omnibus viris qui vellent
sedificandi templi. Sub Assuero rege afflictus estpo- babitare in Jerusalem; unde antiphona Benedicat
pulus, et opus templi intermisit. Iste mos adhuc; nos. Nehemias fugavit generum ducis, quem timens
servatur in Ecclesia post intermissum colloquiumj dicit : Potensest Dominus. Deinde instituit ordinem
lempore noctis. Ad prasentem versum Dotnine, la- totum ministrorum Dei; unde aritiphona Rcgesterrw.
bia me.a repetitur iterum colloquium. Antiphonai Deviciis vitiis et oblato viriutum sacriflcio, dicit
Dextcra Domini est reacdifiealio domus Dei, et Adi qiiasvis anima fidejis : Tunc acCeplabis.<Jai sperayii
hoc factus cst adjutor. Ereptus populus cfe eamino) in Domino, eripuit eum, dicit anliphouam Bonum
787 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LiTURGICA. 788
est speran. Ut eum custodiat in bonis, dicat anli- A quibus dicilur : Negotiamini, dum venio. Lector le-
phonam Benedicat nos ; eontra tenlalioiiesimmihen- gem Domini dat auditoribus, qui nuper vocati sunt
tes, antiphonam Polens es, Domine; pro victoria, per offieia cantoi-um ad nuptias in scholam Dei.
antiphonam Reges terrce. Scholadicitur vocatio, in qua si quis adhuc surdis
Tres antiphonse, id esl Benedictus es, et liymnum auribus torpcscit, cantor cum excelsa tuba sonal in
dicite, et trium puerorurii, memorant ires pueros, aurem ejus dulcedinem melodias, ut-mcns ejus exci-
id est omnes fldeles, laudantes sanctam Trinitateni telur. Cantores qui respondeiit priffio carienti, vos
in camino, id est in trib.us hujus mundi partibus, est auditoium, quasi evigilantium, et Deum laudan-
scilicet Asia, Africa et Europa constitulos in tribu- tiuin. Yersus significat servum arantem in EvangeLo.
latione : quorum etiam afflictionem signat antipho- Per dulcediriem niOtlulalionis scinduntur corda car-
na in Spirilu liumititatis. Antiphona Benedicatterra nalia, et se aperiunt more sulei in confessione vocis
Ouminum, et omnia nascentia hymnum dicant ei, in et lacrymarum. Arat, qui aratro compunctionis cor-
Septuagesima conjungit humanam laudem cum da scindit. In leclidne pascitur auditor quasi quo-
laude angelorum. Alieluia cantus est angeloium, dam modo bos, Bos ad ho.c pascitur, ut cuni eo opus
Benedical terra Dominum laus eslhominum in tribu- agriculturas exerceatur. Bos est prsedieator, cantor
latione positorum : quia societas angelorum est " quasi bubulcus, qui JUbilat bobus, ut hilarius tra-
cum his qui pro Deo patiuntur, sicut apparuit iri hant aratrum. Tcrra scinditur, quando corda audi-
camino cuin pueris filio Oei siinilis. torum compunguntur. Responsorio respondetur tra-
CAP. LXXIX. — D_e_quinla ct sexla Dominica ctui; hoc significat duo sacrificia columbarum ct
Quadragesimm. lurturum.
Respoiisoria ct anliphonse de duabus Domiaicis Tractus in Septuagesima sonat tribulaiionem, ut
Passionis Domini sonant passionem Domhii el-.cor- De prefundis. In Sexagesima fugam, ut Fugianl a
poris ejus, id est Ecclesias, quandiu peregrinalur in facie arcus. Laudate Dominum laetiliam neophyto-
hoc mundo ; unde et Gloria Patri in ofticio divino rum seu nuper ordinatorum. Columba gregatim
intermiltitur. conversari, volare et gemere consuevit; aetivas vitse
CAP. LXX-X.— De Caeiia Domini et sequentibus frequenliam signiflcat quam est responsorium : Tur-
duabus diebtis. lur singularilale gaudet, speculaliva vita est, quae
In Ccena Domini memorant responsoria ejus tra- per tractum designatur.
ditionem, in Parasceve ejtts crucifixionem ; in Sab- In Alleluia eeterna lactiiia electorum nremoratur ;
b.no ejcs sepulturam; pressuram vero Ecclesias si- n versus ad Alleluia Iseiiliam Ecclesias, et laudem Dei
gnificant percussiones labularum, quam passura est sine tristitia significai. In responsorio semina\imus,
sub Aiitichrisio per tres semi anuos. Lumina Eccle- in Alleluia metimus, ut dicilur: Qui seminanl in
sise exstinguuniur per fres iiocies ; quse nocles cum lacrymis, in gattdio metenl. Inter Alleluia et tractum
dicbiis s;iis coutineut in se septuagiirta duas horas. hoc interest, quod Alleluia semper laudem Dei sive
Tot horis j'acuit Christus iu sepulcro. Per prassen- lastitiam sanctorum, tractus vero aliquando tribula-
l "in exslinctioiiem signalur exslinclio Isetitisein cor- iionem, aliquando losliliam sonal, Tribulationem, ut
dibus discipulorum Christi, quandiu jaeuit in sepul- De profundis, Commovisli, Ad ie levavi, Smpcexpu -
ero. Sive tot horae fuerunt post tradilioncm Do- gnaverunt, Deus Deus meus : lastiliam, ut Qui habi-
"nini, usque dum iniiavit ad eos januis clausis ; in- tat, Jubilatc, Qv.i confidunt, Laudale. Post duos
terim aposloli erant in trislilia. Sive ideo exsiin- tractus tribulationis occurrit terlius lsetiiias,quia
guuntur, qtiia sol obscuratus est per tres horas, id posl duos dies sepulturas oceunit resurrectlo. Duo
est a sexta hora tisque ad nonam ; ul. prsedicarct suut genera compuucllonis : unura timoris, alterum
orbi crealorem suum tribus diebus obscurari in amoris; tractus Iribulalionis compunctionem ti=
sepuIci'o. moris, tractus lselilias compunctionein amoris si-
CAP.LXXXI. — De Hesurrectione DominL )g"at.
ln Resurrectione Domini tres psabni canlaiiiur, Minislri casula se exuunt, qtiando lectoris vel
quia lex.elprophelia, elpsalmodia ejus resurrectio- cantoris officium assumunt, in lectoris enim vel
jiem prsedixerunt. Tres lectiones leguntur, quia canloris ofilcio militia spirital.is exprimitur; soli
ante legem, sub lege, sub gratia resurrectio prasdi- eliam miiilant in lectione seu iu vocis modulatione.
catur. Tria responsoria canuntur, quia angeli in Per casulam signatur famcs, silis, nudilas, vigilias,
eoelo, homines in terra, animas ih inferno de Chri- psalmodia, ei talia quas aliquando debent iutermitti
Sli resuiTectione gratulantur. Psalmi ad nocturna pro necessitatibus fratrum. Tabulsc quas cantor iu
per hebdomadam canuntur deDominica nocte pro- manu tenet, solent fieri de osse; forlis esl perse-
pter Dominicam resurrcctionem. verantia bonarum cogitationum et operum, vel si-
CAP. LXXXII. — De responsoriis, cantoribus, gnificanl dilectionem Dei et proximi. ln manu te-
lectoribus, etc nentur, ut dileclio [direeiio] vocis exerceatur per
Responsorium dicitur, quod alio desinente id opus. Jubilatio, quas sequeniia vocatur, significat
i"Hor respondcal, Lectorcs, qui surguntadhoc opns, illum slatuin, dum necessaria.non erit Iocutio ver-
tt canlores sunt hi qui cxerccut Doniini ncgoiia; borum; sed sola eogitalionc mens nienti monstrabit
 789 SACRAMENTARIUM. 790
quod 111se rettuel. Huc currit sermo prasdicationis, A senli vii-a. Lex prascipil sacriticia offerri pro votis,
Quaeullro sunt velata sex alis seraphin. Lector et pro spontaneis, pro peccato, pro regno, pro san-
cantor in gradum ascendunt, quia doctores debent ctuario, pro Juda. Pro votis offerimus, quaudo
passionem Dominicae crucis imilari. Ascensio dia- implemus ea quas in tribulatione promisimus : pro
1 coni in pulpitum est alta invitalio virtutum. quarrdo gralias agimus de perceplis;
sponlaneis,
' CAP.LXX-XI0;--^i)e
Evangclio ac ejus lectionc. pro peccato, -quando compungimur de commissis;
Anastasius papa praseepit ul ndn sedeatur dura pro regno, quando recla corda regibus pelimus;
Evangelium legilur, sed curvi starcnt, quia in nova pro sanciuario, quando stabilitatem sacrorum gra-
vita deberaus stare in humilitate. Deinde ponit epi- duum ; pro Juda, quando pacem el iinaniniitaiem
scopus thymiama in thuribulum super prunas, ut populi postulamus.
suavem odorem excilet. Thuribulum Chrisli corpus Ofiicium quod nos offerenda dicinnis, ab illo
significat, in quo ignis est Spirilus sanctus, ex quo loco inclioatur, ubi sacerdos dicil: Dominusvobis-
procedit bonus odor, id est bona opinio de Chrisio. cum, et finitur, ubi excelsa voce dicii : Per omnia
Diaconus accipil beriedicltonema sacerdote, id est scecula-smcttlorum. Chrislus die Palmarutn venit
prasdicatores veibum a Christo. Deinde vadit ad in Jerusalem immolaudus; et occurrit ei lurba
allare, ul inde suriiat Evangelium ; allaie esl Jeru- ^ laudans : quam ipse beiiigne salutavil; ideo sa-
salem, de qua exivit evangelica prasiiicatio, ut di- cerdos salutat populum. Postea dicit Oremus,
citur : De Sion.exibil lex, et verbum Domini de Ilic- et cantores canlant, quia ubi Christus replevit
ntsalem. Diaconus portans Evangelium cst pes Chri- corda lurbarum, ad orationcm mox magnificas
sli: in.sinisiro brachio portat Evangelium, quod in laudes canebant. Puritas lintci, quod in allari po-
bac vita lcmporali necesse est prasdicare. Salulanle nitur, est puritas mentium qui Domino eantant.
diacono populum, convertit se omnis populus ad Oblalione susccpta redit ad altare sacerdos, ut ibt
eum, quia auditores avide debenl suscipere verbum iinniolel; Christus post accepta vota cahlanliunv
Dei a prasdicatoribus. Post hoc sacerdos et omnis intvavit Jcrusalem, ut ibi innnolaretur.
populus verlunl se ad orienlem, et faciunt crucem in Akare in prassenli signilicat generalem vjtam
fiontibus : quam prius fecit diaconus, et Chrislum justorum, oblationes in eo bonas sunl cogitaliones
adorant, qui in Orienle iialus est. In fronle sedes et jusla opera. Salulatio sacerdotis introituni dc-
est verecuiidias, ibi signum crucis facimus : quia monstrat ad aliud oflicium; Oremus dicit sacer--
Christum iion erubescimus, quem crucifixum pras- dos, ut acceptum fleri orent sacrificium ut Abel,.
dicamus. Hic baculi de manibus deponuntur, ut ^ ne despiciatur ut Cain. Sindon est corporale casii-
siinus separaii ab opere Judasorum, qui dabanl arun- galum ab omni naturali viridilale et humore; ita
dincm ui manuin Domhii. sit mens offerenlium ab omni carnali cupiditate.
CAP.LXXXIY. •—De cereis ad Evangelium. Corporale lineum debet esse et purum ; significat
Duo cerci portantur ante Evangelium, quia lex el corpus Cliristi sumptum de Yirgine. Per mullos
prophetia prascessit evangelicam doclrinam. Thuri- sudores pervenil ad candorem ; ita Christus mul-
bulum est opinio bonarum viriutuin de Christo : tis passionibus perycnit ad eandonsm resurrectio-
thus ascentlit in ihuribulo, ante Evangelium Chrisli nis. Qui corpus Chiisii desiderat accipere, per
opeia prsecesserunt doctrinam , ut dicitur : Quia multos Iabores debet se castigare, mentis et cor-
cospil Jesus fac:re et docere. Diaconus dum legit poris stalum niundum el candidum facere. Quod
Evangelium, sial versus aquiloncm, quia frigidis in iia implicari debet, ut nec initium nec finis ap-. -
fide prsedicatur Evangelium. Eviingelium legitur ex jiareat, quia Christus quamvis in humanitate ha-v-
celsiori locr>,cerci stant in hiferiori, quia major est buit inilium nascendo, finem morieirclo, tameh. ia
auctoritas Evangelii, quam legis et prophetarum. Divinitate neutrum babuii.
Post Evangelium cerei exslinguuntur ; quia finita Panis ideo offerlur. quia sicut panis de multis-
proedicatione Evangelii lex _etprophctia cessabunt. D granis coiificilur, ita corpus Christi, quod est Ec-
Evangelium jacens jn altari significat illud tem- clesia, de miiltis eiectis coadunatur; et sicut panis
pus quo necesse est illud prasdicari, Praecedens per ardorem ignis coquitur,. ilaChristus per pas-
ofiicium'praedicalipnem Chrisii usque ad horam sitmem consummatur.. Yinum ideo offertur, qyia
passionis demonslrat et suorum prasdicatorum us- sicutde multis acinis illud exprimilur, ila de muJ-
que in finem mundi el ultra. Sequens, opus pas- tis sanclis corpus Christi, id est Ecclesia passioni-
sionis Cinisli el resurreclionis atque ascensionis, bus pressa..congregatur. Et Christus per praslum
simililer suorum vel sacrificium vel morlificatio- passiouis dedit potum resurrectionis. Aqua ideo
nem, et resurrectionem atque susjiirium in cos- offertur, quia.populus per aquam baplismatis Ghri-
lum indical, ubi audituri sunt : Venite, bencdicii sto adniiscelur, et incorporatur. Oralio ad soiunx
Palris mei. Palrem dirigitur. quamvis tota Trinilas operetur :.
CAP. LXXXY. De oblalione seu offertorio.." lifi idololalria putetur, dum tres personse quasitrcs.
Oblatio legalis fiebat in introitu tabernaculi : Duas dii. rogarentur. Quas tamen per Filium, et.Spiri-
sunt nostras oblaliones : una mortificatio, altera tuni saiictum concludilur, ut effeetus lietilionis
opera bona, in inlroilu labernaculi; id est in prse- iu Tiinitate monstrelur.. Ad omnes oratior.es : Pir
 VOt IIONORIIAUGUSTODUX.OPP. PARS III. — LITURGICA. 702
Dominum nosirum Jesum Christttm dicitur, ut ille A Prsesens oiiicium est tempus quamlo Cinistus
qui aslernalilcr vivii ei regnat, nos adhuc viventes m cosna asccndit in cosnaculum maguum stra-
seu jam morluos vivere, etsecum regnare in coslis iiini, ct post aliquam moram retulit hymnum Deo
faciat. Ad exorcismos vcro : Per cum, qui venturus Patri. Hic aliare est mensa Domini in qua convi~
est judicare vivoscl mortnos el swculum pcr ignem vabalur cum discipulis suis. Corporale limeum,
dicitur, ut diaboltis fiitiirum judicium audiens pa- quo erat prascinclus, sudarium labor.de Juda pro-
veseat, ci fugiat per ejus nnmcii qui eril juiiex liitore. Saccrdos ascendit in cosiiacuhim, cum dicit
vivorum el mnrtiiorum. S.trsum corda; dcindc agit gratias, ul Chrislus Pa-
Scptuaginla duse cruces fiuni in canone supcr iri: graliarum aclio sacerdotis, sacrificium ejus,
oblaiarn cl calicem, quia sepluaginia iliur. lingua; lautles angelorum vel minisleria coruin sacri-
sunt redempias pcj' Christi passioneni. SejHies Dc- ficium. Angcli ct archangeli laudant, dominaiio-
mhw.s vobiscum dicilur in missa, quia per seplifor- nes ci priiicipatiis adorant, poiestales trcmunt,
mem graliam sancti Spirilus sacrilicium oblatum cocli, id estthroni, virtutes, cherubiii et seraphin
accipitur, et per lioecdona seplem peccata homini- concelebranl, Decimus ordo humanas adjungitur,
bus relaxantur. cum quibus el nostras vocesu! admittijubeas, depre-
Cantores cantanies oificium siguant turbam, " camv.r, etc.
tiuoe Domino caiitavit. Populus dat oblationes Do- Sixlus papa consliiiiil ut Sanclus cantetur.
mino panem el vinum, hoc est desideria pia uitrin- Ordo angelorum dicit : Sanclits, sanctns, sanctus,
hccus latentia ; nos ipsi sacrificium esse dcbemus. Dominus Detts Sabaoih : pleni sunt coeliel terra.
I-avat sacerdos n;.iniis pcr bona opera el lacry- Ordo liomiiium subjungil : Benedictus qiti venit in
m.js campunctioiiis. cleinde orat ante ailare, nc nominc Domini. Sutiaritim jacens in altari signifi-
perculiatur sicut Belhsamitas, qui indigne viderunt cat laborem, quem habcnl angcli in ministerio hu-
arcam Domini. Post orationem thurificat, qttia per mano, sive pcrfecii .viri, qui non cessant orare pro
Cliristum fit propiliatio, cujus coipus thuribulum nostra fragilitate. Corporale intentionem non fi-
significat, clam.
Diacoiiiis aquam vino miscet, quia popuius ChrN In Prasfalione slant diaconus i'etro episcopum,
sto adunalur. Si viniim quis offerat tantum sine siibHiaconus in facie ejus : qui retro stant, suntdi-
nqua, sanguis Christi incipit esse sine nobis : scipuh qui fugerunt in passione Cisrisli; qui in
si vero aqua sit sola, plebs incipil csse sine lacie siant sunl mulieres quas ei tunc astiterunt.
Christo, P Ad Sanctits se inclinant, qui in facie slant et qui
Sicut multa grana in unum collecta, comroolila, i'1'iro, venerantcs divinam maj"eslatem ct incarna-
commista panem unum faciunl : sic in Chrislo, liiuiem Doniini. Angelorum concenius inlroducit
qui estpanis vivus, unum corpus erit numerus ele- divinam majcstatem dicendo : Sanclus, sanctus,
rtorum coadunatus. sancius; uirim incarnalionem Domini dicendo:
Onuijs populus intians ecclesiam debet sacri- Benedictus qui vcnil. Retro stantes perseverant in-
liciiim ulferrc; sacerdos et miuislri panem, poptw clinati usque dtiin dicalur : Sed libera nos a malo ;
lus viniim, cantores aquam. Postea precalur sa- illi sunl quibus dicitur : Yos eslis, qui permansi-
eerdos, ut orent pro se : u.l dignus sit universae ple- stis mecum iu tenlationibus meis, id cst apostoli, qui
bis oblaiioncm offerre Deo, eranl in magna tribulailone, non audentes se cri*
CAP. LXXXVI. De secreta submissa. gere, itlesl, confitcri se discipulos Christi, usquc
Sequitur secreta, ouas 'dc-osecreta dicilur, quia (iiini jier jesurreciionem liberali sunt a malo ti-
fiecrelo dicilur, Oinnia sacrificia in lege erant se- moris. Qui in facie stant, significant discipulos oc-
erela, id cst niula, quia umbra futurorum erant. cultos proptcr metum Judasorum. Declinatio sub-
Agnus paschalis laiebal in Chrisio; soli Deo lo- diaconi fuil mosstitia mulierum vel populorum de
quitur sacordos, ideo vox non est neeessaria, vel D passionc Christi.
i'eboans, ut admonealur saccrdos qujd cogilare CAr. LXXXYIII. —De canone missm.
debeal, Ab initio Te igitur usque in eum locum ubi dici-
CAP. LXXXVII. DC Prmfutione el Sancius. tur : El in eleclorum luorum jubeas grege numerari,
Per omnia scvcula alte sacerdos dicit,ut per Amen co.lebratur sacrificium eleclorum qui non sunt in
coiifirmetur oralio, Hic non verlil se ad populum, carne, quod eis repugnet. Sicut erant duo altaria in
cum Domintts vobiscum dicit, ad insinuandam de- tabernaeulo Moysis vcl in templo Salomonis, unum
votionem in offerendo sacrificio, et arator non de- thymiamalis, alterum holocausti, ita sunt duo sa-
bet reiro respicere. crificia sanctas Ecclesiio : unum, in quo omnes car-
Ilymnus ideo dicilur, quia i'eferlus est gratia- nales moius 'sopili sunt, quod esl (hyiniamatis ;
rum aclione et laudibus angelorum, Prmfatio, allerum, in quo qjiotidie mactandi sunt iidem molus
qtiia praejiarat fratrum mentes ad sanctorum an- per compunclionem lacrymarum.
gelortim concenlum qui assistunt consecrationi cor- Te igitur idco secreto dicilur, ne tam sancla
poris Chrisli, et ad ipsam reverentiam tantas con- verba et ad tantum mysierium perliiientia vilcs-
tesrationis ; ideo c-xcelsa voce cantatur. cerent: dum pene per usum retinentes ea per vi-
 793 SVCRAMKNTAItUUl 50»
cos el plalcas vel in aliis locis, ubi convenirenl. A tuas commendo spiritum meum; el tunc incliiiato
decantarent, Inde feriur quod antequam hsec con- capile emisit spiritum. Ab eo loco, unde et memores,
sueludo inolevisset, cum pastpres ea decantarent in altare prassensest crux, sindou humilitas Chrisli
agro, divinilus percussi suiit. Te igiiur ideo secieic usque ad mortem, sudarium labor passionis. Hic
dicitur, quia soli Deolnquilur, qui novit abscondita erigunt se subdiaconi, discipuli qui intererant pas-
cordis, ut dieitur de Ahna : Loquebatur in corde sioni, post morlemejus aliquo modo consolantur, et
suo, et vox ejtts peniius noit audieba.tur. eriguiit se aspicientes in dilectum sibi corpus usque
Ter oravit Dominus in monte Oliveti ante passio- dum in cruce pendet. Hic lavant diaconi manus,
nem suam, ita sacerdos facil tres orationes, pro quia sordida opera priorls couversationis , Chri-
Ecclesia, pro fratribus, pro choro sacerdolum. Ter- sli passione mundantur.
nario numero fit sacrificium electorum ad Palrem : Adam dormivit, Eva fabricatur de latere dor-
Ilcec dona,hmc nuinera, hcec sancta sacriflcia i//«- rnientis : Chrislus in cruce moritur,* Ecclesia cor-
bata, Dona panis intelligilur, in quo est aqua et pus ejus fabricatur de sanguinc et aqua, quod fluxit
farina. Munera virium, in quo viuum et aqua. Sa- de latere ejus. Sanguine redempti sumus, aqua a
crificia illibata ulrumque agnoscitur. Hascpro tribus peccatis loti. Cujus uxoris prima vox fuit ille cen-
offerimus, pro universali Ecclesia. pro specialibus " turio qui dixit : Vere Fitius Dei erat Itic. Unde,
fratribus, quorum cleemosynas accepimus, aut mu- Nobisquoque, altiusdicit.
nus, aut qui prassentes sunt: pro nobis ipsis, qui Subdiaconi erecti aspicienles opus presbyteri,
cornmunicamus sanctas Marias et apostolis in uno sunt noti ejus et mulieres, qtiasstabant a longe hasc
Domino. videnfes. Diaconusclevat calicem de allari, et invol-
Tria sunt saciificia, quasrequirit Dominus: facere vit sudario, est Joseph qui deposuit Dominum de
judicium, diiigere misericordiam, paralum irecum cruce, et pbsuilin monumeiito. Sacerdos qui elevat
Deo. In bac oralione signat sindon humilitatem oblatam, est Nicodemus, qui cum myrrha et aloe
Christi, quam assumpsit ex terreno habitu. Suda- Doniinum sepelivit. Sacerdos facit dtias cruces
rium in altari laborem ejus in oralione ut dicitur : juxta calicem, quia Christus depositus cst de cruce,
Factits in agonia prolixius orabat. qui pro duobus populis cruciflxus est. Sacerdotis
Cum dicil: Hanc ergo oblationem, inclinat se sa- el diaeoni elevatio calicis est Christi depositio de
cerdos ad altare : Chi'islus humiliavit se ad passio- cruce, oblata et calix est Dominicum corpus. Altare
ncm. Hic sindon est traditio Christi in manus im- sudarium, quod fuit super caput ejus. Oblata est iu
piorum, sudariura vero Iabor ex tradilore. Sacrifi- c mundum denarii rotunda; quia pro triginta dc-
cium perfectorura jungitur sacrifioio angelorum. liariisDnminus vendilus est.
Deinde' universals sacrificiuni, id est immolatio Subdiaconi qui in facie slabant, nunc recedunt,
Christi, celebratur ante Nobis quoqtte peccaloribus; quia sepulto Domino mulieres de sepulcro reecs-
etenim Christus pro peccatoribus est immola- serunt. Ubi dicitur : Nobis quoqucpeccatoribus, sa-
tus. crificium pcenitenlium memoralur, qui caruem suam
Quant oblationem tu Deus iu oinnibus, hoc est, crucifigunt cum vitiis et coneupiscentiis. Allare ho-
lota cogiialione, tota vita,toto intellectu, benedictam locausti est nostramortificatio, elevatiovocis clamor
per Patrem, ascriptam per Filium, ralam per Spi- in corde pcemtenlis, sacrificium posniteiilium Spi-
ritum Sanctum. Quinque cruces quinque vulnera riius conlribulalus. Allare holocausli cor eorum,
Clirisli. Expansio manuum sacerdotis, extensio qui carnales motus consumunt fervore sanctt-..sp>
Chrisii in cruce. Qtiando dicitur : Hoc est corpus ritus. Sindon est casligalio carnis per vigilias et
meum, lunc panis in primis verlitur in carnem ; jejunia. Sudai'ium est ipsa intentio qua fesfinamus
cnm dicit : Ilic est sctnguis mcus, lunc vinum ex motus tentationum vincere, Impetratio sequilur :
verbis Domini niutatur in sanguinem. Sindon in lnlra quorum nos cons.ortium.,
altari, linleum quo erat praecinctus; sudarium p. Subdiaconus qui tenuit patenam , finito canone,,
labor in Iavatione peduffi , altare mensa Domini ubi dicitur : Et ab omni perturbalione sccuri, etc,
est, dat eam diacono, el ipse presljytero, quotl esl obse»
Exemplo Domiui accipit sacerdos ODiaiamet ca- quium mulierum in sepultiira Christi, Dominica.
licem in manus et elevat, ut sit Deo acceptum, sicut oratio idco alle dicitur, quia publica est oralio, e|
sacrificiura Abel, qui obtulitin figuraChristiagnum; communis, et pro lolo popuio. Prascepta salutaria,
et sicut sacrificium Abrabae, qui obtulit filiura; evangelica doclrina; divina inslitutio, confectio,
et sicut Melchisedech, qui obtulit panera et vi- corporis et sanguinis Domini. Hic eriguut se dia-
num, coni, quia in seplima pctitione liberantur a malo;
De tuis donis ac datis; clona sunl in re aelerna, in recordationem septimas diei, quando Ghristus.
data in rc teraporali, Hosliampuram pauls, hosliam quievil in sepulcro, agitur Dominica oralio, quas
sanclam calicis, hostiam. immaculatam utrumque septcm habel petitiones: in quo septimo die labora--
siinul. Cum dicit: Supplices le rogamus, omnipolens baiit apostoli tristitia et metu Judasorum. Isti tres
Christus in cruce arlicuti prasseritis oralioriis significanl tempus tri-
Dens, inclinat se anle alt.a"re,..q"uia
o''avit'a psalmo : Deus. Deus metis, usque in m-qntts duanas sepulturae Domini. Unde eiiam in Parascevo
 733 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III. — LITUHGICA. 798
iileo dieilur Dominica oralio anle corpus Domini, A est vox reciproca, et illos signal qui cognoverunt
ul dimitiamus debitoribus nostris, et ut liberemur Dominum in fractione panis, et nuntiaverunt cas-
a malo. teris.
Yenientes subdiaco;'.i cum palena, ut acripiant CAP. XC. — De Ite, missa est.
corpus Dominide altari, stint mulieres quae ad mo- Posl hanc benedicit sacerdos populum, ita ct Chri-
numentum veniunt orto jam sole, et eum vivlfm stus benedixit eos, et asccndit in ccelum. Deinde
iiiveuiuut. Postquam sacerdos dicit: Pax vobiscum, leverlilur ad orieritcin , ul se commendet Doinirri
ponunttir oblaias in patenam, quod significat post- ascensioni.
quam Christus resurgens ex morluis saluiatiouesua Diaconus dicil : Ite, missa est, quia Ghristus sin-
lasiificav;t corda discipulorum, voia feminarum guiaris legatus missus est p:o nobis ad Palrem, ha-
completa suntperceplo gaudio resuiTectlonis. Deinde bens indicia secum suas passionis. Primo,uthoc
corpus Domini in vinum millitur. Corporalis vi:a iiidicio fidem suse resurreeiionis discipulis aslruat.
conslal ex corpore et sanguine; quandiu hasc duo Deinde ut Patri pro nobis supplicans, quale gerius
vigent in homine, Spiritus adest. Sanguis Christi morlis pro mortalium viia pevtuleril. semper oslen-
pro nostra anima effusus cst, caro Christi pro dal; tertio ut morle sua fedemplis, quam miseri-
nostra cafne mortua csU Hasc duo in resuireciienc corditcr sinl adjuti, pi'opositis sempcr ejusdem
redierunt ad propriam substantiam, et spiritus vivi- moitis indiciis iimovet. Poslremo, ut etiam per-
ficabit novum hominem, ut ullra non morialur. fidis in judicio, quam juste damnentur, vulnera
Crux quippe, quas forraatur sujicr caliceiri cum csicndat. Dicente diacono : Ite. missa est, mens no-
particula oblatas, ipsum coi'pus nobis anfe oculos stra ad illam patriam lendat, quo capul rioslrum
prasscribit quod pro nobis cruciflxum est : ideo prasccssil,
tangit quatuor latera calicis: qtiia per illudomniuui Missa dicitur a loeo sacrificii usque in finem, co
liominum genus quatuor mundi climatum ad unita- quod tempore sacrificii catecbumeni miilebaritur
tem unius corporis acccssit ei ad riacem Ecclesias. foi'as, et ideo dicilur : iie, missa, quod congregatus
Quam paeem angeli promiseruni dicentes : Gloriu populus lunc dimittitur. In Quadragesima vero su-
in excelsis Deo, et in ierra pax hominibus bonccvo- mus quasi in procinctu conlra diabolum , unde mu-
luniatis; unde nunc dicilur : Pax Domini sil sem- riit nos sacerdos sua benediclione, clamante diacono:
per vobiscum. Eamdem sequitur populus per blauda Inclinale capiia veslra Deo. Benedictio sacerdotis in
basia. Muliei-esa viris non accipiunt pacem, pi-opter novissimo datur more anliquo : uti Jacob moriens
luxuriam .-, benedixit filios suos.
CAP. LXXXIX. — De Agrrus Dei et corpore CAP.XCI. De Advcnlu Domini.
Christi. Humanura genus in peccatis qtiasi in somno ob-
Sergius jiapa cnnstiluil ut interim quam commu- dormierat, quod luba projjhetarum ad suscipiendum
nieelur Agnus Dei cantetur : ut qui lulit muntli adventum Domini excitat; ipsum v°ro evigilans in-
offensa, tollal et nunc nostra per sacrae Eucharis- liianter suscipit adventum Domini, tlicens : Ad te le-
tias oblationem sive per pacis osculum. Sumitur vavi, elc. Yetus lex per prophetas gcnli Judasoi'um
corpus Domiiiijquiaunum debemus esse in Christo, annuntiat advcnlum Domini, dicens : PoptdusSion,
qui est Deus pacis, per quem pacificata suntcoele- etc Nova lex per aposlolos Ecclesias secundum Do-
slia et lcrreslria. Apostoli hoc pransi et in fine mini adventum prseiiuntial, dicens : Gaudele in Do-
diei sumpscruiit, quia finis legis Christus fuit,~el mino semper, iterum dico : Gaudeie; modcsiia veslru
iiiitiuni grathe. Nos aulem jejuni debemus accipsre, nota sit omnibus liominibus, Dominus prope est;
utpote cibum omni corporali cibo prseslantiorem. subaudi, ul nos faciat gaudere aiiinia ct cor-
Tribus diebus ante contineaiit se saccrdoles a mu- pore.
lieribus; triforme est corpus Christi. Primum san- Offlcium:Mementonostri, Domine, non es! aullien-
ctum et immaculalum,assumpium ex MariaYirgine; I3 licum, sed sive illud sive Roraie cantetur, vox est
allerum, quod adhttc ambulat in terra, sancta scili- sanclorum seu primum seu secundum adveuluni
cel Ecclesia ; lerlium, quod j'acet in scpulcris. Per Domini desideranlium.
particulam oblatas in calicem missacosteudiiur cor- Evangelium : Cnin sttblcvassct,de quinquepanibus
pus Clirisii, quod jam resurrexit a mortuis; per Iegilur quinla Dominica anle Naiivilatem Domini,
coincsiam a sacerdote vel a populo, ambulans adhuc quia per quinque setaies inundi prasconium vcnturi
super lerranr; per rcliclam in altari, jacens in sepul- Chrisli sonuil.
cro. Idem corpus tlucit oblaiaiu secum ad sepulcrum, Antiphonarius et Missalis habent quatuor oflicia,
ct vocal illud 'sancla Ecclesia morientis viaticum. quia Nativilas Domini celebrata esl per qiiatuor or-
Particula ipsa rcmanci in altari usque ad finem dines librorum, legis, propbclarum, psalniorum ct
missa?, quia usque in linem soeculicorpora sancto- Evangelii : unde saspe etiam in quarta hebdoinada
rum requiescunt in sepulcris. Corporale, quod re- ipsa Nativitas Domini celebratur. Auctor etiain Le-
manet in allari, significat munditiani mentis, cui ctionarii docet nos quam forlis sit Dominus, qui
dcbel quilibel sludere accipicns coipus Domini, sed venturus esl adnos, et intraturus domum eordis
praicipuc in fine. Antiphona scquens cst commitnio. noslri ut in ea haliilcl : quam sordidamus per.
797 SACRAMENTARIUM. 708
excessus quinque sensuuin nostrorum. Per allicien- hi spirilualiter circunicidamur quinque sensibus no-
ies enim formas intrant coneupiseentise carnalium stiis. Oclavo Idus Januarii dies quondam celebris
deleclationum per oculos; suspicio mala de fratre, babebatur ob triplicem triumphum Augusti.
per aures; odor libidinosus , pcr r.ares ; per os in- Eadem dies celebratur et nunc a nobis tribus c!e
gluvies polluit, per tactum crudelilas. Sed in sortli- causis. Tres magi, id est tres reges, liina munera
bus hujusmodi venturus Rex noster non vult habi- trino Deo obtulerunt. Chrisfus baplizalur , Patei
tare, et itleo per quinque lecliorres quinque hebdo- Filium testattir, Spiritus sanctus visibiliier pras-
madarum horlamur circumcidere quinqUe sen- sentatur. Nuptisecelebrantur, aqua in vinum conver-
sus nostfos ab omni vitio, et parare Doraino dignam litur, Cbristus a discipulis Deus crediitir.
mansionem, ut Regi ve;o et Prophetas. GAP.XCIY. — De die Puriflcaiionis.
Dicil leelio : Ecce dies venienl, dicii Dominus, et In mense Februario rilupagano quondam lustia-
suscilabo David germenjustum, et regnabit rex, et sa- batur civilas cum luminaribus, et diis manibus, ii!
piens eril; ct Evangelium : Hic esl vere Prophela, est infernalibus, sacrificabatiir. Hunc morem r.os
qui venlurus esl in munclum. Sicut per quir.que sen- servamus a sanclis Patribus divino cultui institulum
sus, ita per quatuor elemenla aut ruit homo ad in jjurificatione sanctae Mariae, pOrtanles in mani-
mala opera, aut surgit ad bona. Unde in prima -° bus cereos ardeirtes, et cum prudeniibus virgi-
hebdomada leclio dicit : Hora est jam nos de somno riibus lampades cum oleo gerentes Chrislum suscipi-
surgere, et evigilans homo dicit : Ad ic lcvavi. In mus , intrantes cum eo ad nupiias vesiiti veste
his quatuor hebdomadibus Gloria in excelsis inler- nuptiali.
mittitur et usus dalmaticse, ad insinuandum tempus CAP.XGY. — De exsequiis ms-riuorum.
YeterisTestamenti, quod fluxit suh quatuor dignitati- Missa pro mortuis ita agitur, ut in morle Domini,
bus Christi Nativilatem prsefigurantibus , videlicet id est sine Gloria et Alleluia et pacis osculo ; hasc
sub patriarchis, sub judicibus, sub regibus, sub enim laetiliam designant : in istis aulem tristiiia-
-
proplutis. agitur. Recordatio mortuorum agitur ante Nobis
CAP.XCII. —De Nativitaie Domini. quoque peccatoribus, ibi iinitur memoria mortis. Do-
mini et incboatur mors nostra per eonfessionem
Nalivifas Dominiideo celebratur, ut nos per ipsum non intersunt ideo publicis
renascamur. nocte Ires mis- peccatorum. Corpora
Dominum Spiritu Ipsa non decet musica in luclu. Tertius et
officiis, quia
sas cclebranlur, quia per Christi nativitatem univer- dies pro mortuis ideo aguntur ; nam con-
septimus
silas triuin temporum, ante legem, sub Iege, sub „ slanl ex anima el
corpore. Anima quasi tribus co-
gralia indicatur; vel tres partes muiidi, Asia, Afri--C lumnis erigitur, ul diligat Deum ex toto corde el ex
ca, Europa salvantur. In qua etiam nocle Gloria in toto animo el ex omni mente. Est eliam ralionalif,
axcelsis cantatur, quia lunc primitus ab angelis ca-
irascibiiis, concupiscibilis. Ratione discernimus iu-
nebatur. ter bona et ffiala, irascimur malis, concujiiscimus
Telespborus papa <sonstituit ut in nocte Natalis bona. Quas anima quia neglexit Dei cultum in cogi-
Donihii prima missa in primo gallicinio celebretur,
tatione, in vita, in iiilelleclu, terlia dies agetur ut ab
quando liRtus est Dominus : altera, oiiente tlie his peccatis purgetur.
quando invcntus est puer a pastoribus in praesepio, NB. Hic in meo exemplari desuni de cor-
et a doctoribus in Evangelio.Ullima, hora diei tertia, qumdam
pore dicenda.
qua cceluni nupsit terrse. (Hic qumdam desideranlur in nostro Gemnicensi
Idem papa Telesphorus consiiiuit ut missa non codice, demortuorum cadaveribus dicenda.)
colebretur uscjue ad lerliam horam festis diebus,- CAP.-XCVI,— Dedie Paschati.
qua hora venit Spiritus sanclus super discipulos. Paschalis dies per seplem dies quasi unus dies
In aliis vero diebus , quando jejunandum ost, celebralur. Significat illud tempus, quando cor ele-
sexta hora , qr.ando Christus ascendit crucem. ctorum gaudebit, et gaudium eorum nemo lollet ab
D
Iri quadragesima, hora nona , quando exspiravit. eis, et non erit necesse ut aliquid rogent, ut dici-
Festum sancti Stephani est quaudo inventio ejus tur: Iterum vidcbo vos, etc. In illo die et in illo
colitur : coniigit enim posl Pascha, sed hic propter tempore non rogabunt quidquam ; ideo vespera non
festivos dies agitur. incipilur a vorsu Deus, in adjntorium, per quem di-
Dorraitio sancti Joannis evangelistasest in nativi- vinum auxilittm invocelur, quia nemo tunc tenlalur,
tate sancti Joaimis Bapiistas; sed quia ibi non sed a Kyrie, eleison, quo festum menlis designalur.
p-;test celebrari, bic agitur. Kyrie, eleison quippe ad missam pertinet, et isia?
In festivilate Innocenlum non cantalur Gloria vesperasper Kyrie, eleison solemniter incipiunlur tt
in excelsis , et Alleluia , et Gloria Patri, pro- missas conjunguntur, quia.illa dies vesperum noii
pter tristitiam matrum, et quiaad infcrna descende- habet, Unde Responsorium Ilmc est dies -ad oranes
ruiit. horas cum cdletuia frequenlatur. Iideui psalmi.prr
CAP.XCUI. — De Ctrcumcisione Domini et singulas vesperas caiitanlur, quiauna eademquedie^
Epiphania. celebralur. Trcs psalnii anle hymnum sanctse Maiise
Circumcisio Domini ideo agitur, ui ei nos canlantur, quia, ut dictuin.cst, coslestia, terrcslria,
im HONORHAUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 800
et inferna de Cbristi resurreelione gratulantur. Duo A Responsoria sonant Spiritum sanctum paracli-
ad fontem sequuntur, quia in flde resurrectionis tum, id est consolatorem a sponso promissum, ad-
Christi Judaieus et genlilis populus baplizentur, vel venisse sponsoe, et dona ei per ipsum allata, id est
in fine conlemjjlalivi et acliv-i per Chrislum salva- fidem, opera, miracula, el caetera charismala. In
buntur. In nocte versus dicimus, quia in hacvita in Pascha et in Ascensiorie et in Penlecoste super
tentaiione positi divino indigemus auxilio : in die psalraos in matutinis laudibus antiphonam cum Al-
:ion dicimus; quia iii ilia vita, quas per islum di.em' leluia canimus excepto in Bcnedictus, quia per hoc
significatur, ab omni lentatione securi erimus. Dei benefieia recolimus, quas de ejus resurrectioue
CAP.XCYlI. — De Doininicis post Pascha. ct asccnsione et adventu Spiritus sancti percepi-
Responsorium Dignus es, Domine, signal inlro- mus, Ad Benedictus vero non canimus anliphonam
itum apostolorum ad Ecclesiam, quasex Judseis col- cum Alletuiis, propier tribulalionem maxinram qua?
lecta est ad fidem Novi Testamenti. Responsorium fuliira est,
Ego sicut viiis est pars Judaicas plebis ad unitalem CAP.XCIX. — De Festis sdnct-iJoannis Baolistce;
fitlei. In primis responsoriis narralur adunalio atl iiem sanctorum Petri et Pauti.
iinam fideni,.auditorum ac prseposilorum : in se- De sanclo Joanne Baplista responsoria sumpia
quenlibus monstralur Ecclesias, quas nunc collecta B sunt de prophetis et Evangelio, quia ipse erat
cst, mysterium sponsi et sponsas, de quihus ipsa pro- linis prophelias et initium Evangehi. In. festivi-
creata est, Ipsa spoiisa est Jerusalem, et idcirco lale apostolorum in tertia noeturna et ad laudes
lirassens sponsa frequeriter memoratur per Jerusa- antiphonas cum Alieluia canuntur; in ista autem
Iem, quia ipsa cospit crescere in Jerusalem. Unde feslivilate non canunlur, quia major est gloria Novi
Responsorium Vidi Jerusalem. In cseteris narratur Testameiili quam legis. Joannis eriim, qui priscas
pulchritudo sliucturas Jerusalem ut esl Responso- legis lypum tenuit, naiivilas ante resurrectionem
lium Hcec est Jernsalem, et Plctlem luce; quas omnia Domini exslitit: apostolorum vero nalivitasin coslo
oportet inlelligi myslice de spiritualibus aedilieiis facta est post clarifrcationeni Ecclesias a Spiritu
ccsleslis Jerusaiem juxta tenorem officiorum, quas sancto; ideo ista anliphonis decoralur, illa non.
continent in se personam primitivse Ecclesise, ut In jirascipuis festivitatibus sanctorum aguut Ro-
est: Quasi modo geniii, etc, et Mhericordia Do- mani duo officia in uocle. Primuminitio uoctis sino
mini, eic, et Jubilaie, etc; oportet hsec per tres Alleluia peragllur, et voealur vigilia: unde et pr«-
Iiebdomadas decantari. cedens dies vigilia nominatur. Alterum vero cirea
Responsorium : Si oblitus fuero, est de psalmo mediam noctem, et finilur in die : el boc habet in
Super flumina; significat genlilem populum qui olim terlia nociurna in anliphona Allcluia. Per unum of-
habitabat in Babylone, id est in confusione islius ficium legalis inos recoiitur. et Sabbata quas in li-
roundi, et desiderabat revocari per prasdicalionem gura fulurorum celebrantur; per alierum vero re-
et doctrinam apostolorum ad Jerusalem, id est Ec- Surrectio Domini, el nostva fistura fesiivitas; ideo
clesiam. Reliqua omnia responsoria de liberatione cum alleluia peragitur, quia transiit ad consortium
Babylonicas infidelitatis et perventione in Jerusalem, sanclorum angelorum.
ut est: Deus, caniicum, et Dicat nunc, etc.,et lnEc- In iiocle sancii Petri canuniur duo officia : untim
clesiis. Hasc assumpta suni de Psallerio, quod est in prima vigilia sine iirviiatorio, quoniam ibi pojm-
decem chordarum, in quibus est dileetio Dei et lus non invitalur, allerum vero iu seca.nda vigilia
proximi; dilectio Dei propter tria, dilectio proxiiui cuni invitatorio, quia tunc populus ad vigilias invi-
jiropler seplem. Et Responsoria Insinuant se proles, talur. In feslivilale sancti Pauli versus cum anti-
diligere sponsum matris suas ef matrem suam, et phonis canuntur, quia plus omnibus laboravit. De
loqui se ac respondere civitati Jerusalem quae in'. . sancfo Laurentio etiam versus cum anliphonis le-
cado habitat. guntur propter celebre martyrium ejus.
Tria officia Cantale Domino, etc, Yocem jucun- D D CAP. C. — De leclionibus in matutinis post
ditatis, elc, Exaudi, etc, recolunl eadem tempora Penlecosten.
quae et responsoria: unde non delinquunt, qui per Post Penlecoslen Dominicis diebus usque in Ea-
tres hebdomadas usque in Pentecoste ea canuni, lendas Augusti leguntur lcctiones cum i'esponsoriis
Responsoria de ascensione Domini nunc spon- de libris Regum, quo lempore habile esl ire ad pu-
gam, sanctam scilicet Ecclesiam, consolanlur, uli gnaro. Hic recordantur gesta Patrum, Samuelis et
B.esi)onsoriaNon contitrbetur, etc, Tempus est, etc. Davidis, qui bellicosus fuit; Eliae et Elisaei; ut sicul
Nunc ipsa loquilur ad sponsum, ut est illud Re- illi conlra hostes, ila nos contra viiia ptignemus.
sponsorium : Exaltare, Domine, elc. Nunc oplat re- In Augusto mense Dominicis uoctibus dicuntur
cipi ad eum super sidera. lectiones cum responsoriis de libris Sapientias; quia
CAP,XCYIII.— De responsoriis in Penlecosle. in boc stalu anni quoque sata et plantala iructuni
In Penlecoste cantant Romani novem lectiones, facere solent; i'a el nos j'am in perfecla astate poslli
nos vero propter baptismalia sacramenta in tribus per studium sapientiae bonorum operum fruclum
personis baptizalis tribus psalmis laudamus Trini- fevre debemus.
iaicm lisque ad oetavam. i In Septcmbri solcl saepeinfhmilas accidere liomi-
 SG* SACRAMENTARIUM. . S02
nibus propter novos fruclus :-et ul eo lempore, quo A ficantprsedicationes : baptismi autem sacramentum
raajor abundantia rerum esse solet, nos quandoque et corpusabluitexleriuset spifitumpurificatinterius.
etiam in tarita rerum abundantia morituros esse Episcopus itaque circuiens ecclesiam
quasi sub trina
reeolamus, et infirmilates temporis illius patienter mersione aqua simpliciter benedicta abluit eam ex-
toleremus, canuntur responsoria de Job et de Tobia, terius, et majoribus sacramentis illam postea inte-
qui ainbo dolores pertulerunt. Hi non fuerunt reges, rius purifieat.
ideo non liabent shigulos menses, sed in uno mense
Sed quid signat ostium claUsum? et quid super-
legunlur, per quod regnuffi Assyriorum intelligitur.
Dominicas, in quibus respousoria de historiis Ju- liminare ter virga impuisum? Quid etiam ipsa virga
ditli, Esdrse et Estber canuritur, et ipsae historise le- pontificis? Hasc autem omnia j)fO certo accipiuritur
sub figura. Figurat etenim ostium clausum, quod
guntur, regnum Persarum et Medorum designatur.
Liber Tobias et Judiih non sunt in canone apudHe- ille tyrannus forliter cuslodiat suum ali'ium : et in
brasos, sed quia eos in numero Agiographiae [hort. homine non baptizato serasfirmat porlarum suarum.
Agiographia, seu_Hagiographia] recepil, canlamus Superliininare autem signhical mentem hominis nul-
ef legimus ex eis. lis adhue initiatam sacrameniis, sed pluribus occu
Camhyses Rex Persarum vocatus est ab Hebrasis gB patam dasmoniis. Unde ad ea episcOpus dicit voce
sccundus Nabuchodohosor, s.ub quo historja J.udith prophelica : Tollite portas, pvincipes, vestras. Illa
conscribilur. Assuerus ab Hebrasis septuaginta lnter- veropasloralis virgaest eapoteslas, de qua Dominus
pretibus Arlaxerxes vocatur, sub quo historia Esther ail : Dataest mihiomnispotestasin cmlo et inlerra ;
conscribitur. quam et ipse dedit discipulis suis, dicens : Quodeun-
Respoiisorja de historia°Machabasorum tempora et que ligaveritis super terram, ligalum eiit et ih ccelo.
regna Grascorum memorant, In Julio et Augusto In qua'subjiciebanttir eis dasmoniaet portas inferi
mense per canlum et lectum j'ecolitur forlitudoet non prasvalebunt adversus eam. Hascest virga, quas
decor el sapientia i'egni in populo Israel: in Se- a Domino euntibus discipulis est concessa ad pras-
ptembri regnum Assyriorum; in Octobri in geslis dicationem. Hujus ergo poteiili virlute ter pcrculitur
Esther et Judilh nobis reprassentatur regnumPersa- superliminare, ul ad confessionem sanctas Trinilalis
rum et Medorum ; el in eodem mense per gesta Ma- mens et locus evacuetur a dasmoniis; ycl, ut.alii- di-
chabasorum eliani regnum Grascorum commemora- cunt, ter percutitur, ut poteslas trina, coelividelicet,
tur. Quia mirioris poteslatis eral regnum Medorum . terras, et inferni tribuatur Ecclesias.
et Grascorum quam Assyriorum vel Romanorum ; Ostio itaque aperlo, et infelici dommo expffiV,
per mensem NoVsmbrem regilum Ronianorum si- C jam ingrecliens eprscoptis, Pax huic domui dicit,
gnificatur, per quod finem fecerunt priora regna. uiDominus prsecipit: Chrisloquoqueper nativitalem
Per quafuor enim parles mundi eranl quatuor re- inlrante in munduni pax nuntiata est hominibus per
gnorum principatus. Babylsnicum reguum ab.oriente, angelum. Pontlfex ut digne peragat inceplum offi-
quod est Assyriorum, a mefidie Medorura, a septen- ciuiri, in primis Spiritum sanctuni inyocat dicens :
trione Macedonieum, ab occidente Romanum. Re- Veni, sancte Spiritus. Pbstea prosternens se ad ora-
gnum Assyriorum quoddam fuit prassagiunl regni lionem ad postulanda sanclorum suffragia jubet can-
Christiani populi; inter Babylonicum regnum et Ro - tari litaniam, Qua finita elevans se dicit orationem,
manum quasi in Patre sene et filio parvo Medo- non tamen salulando populum utpote typum populi
rum" ac Macedonum brevia et media [quasi tutor rudis tenentem. Sed valde mirum est quod sequitur.
curatorque venerunt potestate teniporis non jure Ad quid enim cineres ibi? ad quid duae lineos ci-
admissa. -Iii"Novembi-i legunlur prophetas, ipso ad- neris ab angulo ad angulos dispersi? et cur non iu
ventante qul prophetarum vaticiuiis promissus est. rectura, sed deducuntur in obliquum? cur et in
'
Proplietss seminaverunt temporibus regnorum Assy- cinere scribuntur litteras? Omnia haec iuvenla sunt
liorum, Medorum el Grascorum, quod Chrisiiani col- ,. a sanctis Patribus ex ratione, nos autem veneramur
ligunt lempore Romani imperii. Quod recolitur in ex aucloritate. Cineres sunt Iiumiles et posnileutes,
isto mense, in quoprasnuntiatur adventus Christi. populi, venierites ad regenerationem fidci, a qua-
Qui cum produxit sationeffi prophetarum, etiam no- tuor angulis.id est a quatuor partibus mundi : quod
bis dedit potestatem ea colligendi. Unde eantantur significant illt quatuor anguli, sicut per prophetam
nunc Responsoria proplietafura, qui nobis Iaborave- dicilur : Et venient ad. eam omnes gentes. Duseautem
runt, in quos fines sseculorum deveherunt, lineae sunt circumcisio et praeputium, quse ab invi-
CAP. CI. — De Dedicatione ecclesim. cem multum remotae tandem conveniuut in sanctas
Cum ecclesia dedicatur, 'duodeciffi candelas sunt crucis propagalionem. Ilanc eriim crucem illae duas
incensas interius. Ecclesia enim dedicanda tenet ty- lineas videntur convenienter facere; duas quideui li-
pum populi vel cujuslibet ad baptismum venienlis. neas, sieutdicluffi est,iion ducunlur In rcctum, sed
Quidum bapiizantur, jam ex fldei prsedicatione apo- potius in obliquum, quia circumcisio et prsepu-
stoliea doctrina lucet in eorum menlibus, aut in tium dum vias' suas permanenter tenuerunt, altera
palrinis puerorum symbolum confitentibus. Duode- in infldelitate, altera in enore, non poluerunt ad
cim eandelae ardentes duodecim apostolorum signi- salutem pervenire, sed relicta perversitale viarum
 805 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PAUS III. — LITURGICA. S(H
suarum ad lapidem angularem convenientes sal-j A pnlus Judaicus, quia morle Chrisli abluilur populus
vali sunt, Chrislianus; ut Pauius aftestalur : Quicunque bci-
Cur aulem litterae scribunlur in cinere? quia JJO- ptizali sumus in Ghristo, itt morte ipsius baptizcili
puli cinere designali, id esl humiles et posnilentes, sumus. Unde ter einis ponitur in aquani, el Dominus
ad lideravenientes, ab orepontificisdebenldoetrinam triduo jacuit in sepulcro, et ideo ter mergitur in
accipere ecclesiasticam. Et quia omnis doctrina ec- baptismo De vino autera diclum est superius. Qui-
clesiaslica in litleris conlinelur, idcirco lilleras iu- dam tameu per vinum accipiuut Chrisii Divinilatem,
scribuntur; ui omnis doctrina pro captu audicntium sicut per aquam humanitatem. Ut aulem sancliiica-
fidelibusinsinuetur, et allis sit potus et aliis esca. tio implealur, elirisma in unctione Spiiilus sancti
Et quoniaiu sancta Ecclesia in unaquaque nalione infundatur.
sua liiigua est instruenda, ipsa in apostolis-diver- Quibtis iia peractis ad dedicanda ponfifex accedil,
sarum linguarum suscepit cliarismata. Idcirco qui- et a:l altare in primis. Aliare in sanclis Seripturis
dam episcoporum tantum unura alphabelum inscri- mullis modis accipitur; sed hic per allare Ecclesia
bunt: verumtameu quia docirina ecclesiastica Ile- intelligilur, Ecclesia veroetj'usloiumcongregalionem
braieo, Grasco, Latino, sernione conlinetur, maxime et injustorura significare videtur. Sicut enim arca
iJeo a quibusdam tria hiee alphabeta conscri- B ' continuil munda et immunda animaiia, sic Ecclesia
buntur : aut pro modulo Ecclesias unum alpha- conlinet bonos et malos in hac vita. Yeniens iiaque
betum Hebraice, Grsece et Latine conscribitur. episcopus facit cruceni de aqua benedicla lum in
Sed valde dignum est quassitu, quomodo ad dedi- medio altaris, tum in qualuor ejusangulis. Ideoque
cationem pertinent Ecclesias talia, quas ibi aguntur? in medio altaris dedicatio exordium sumpsit, qtio-
piius siquidem monstranda est sanctae Ecclesise ad- niam invidia, quae est in medio terraruni, ssncis
miranda dignitas; ul ex hoc doceatur quauta sit Ecclesia initium accepit, et postea j>erincrementum
Ecclesise dedicandas habenda reverenlia. Est enim fidei universos terminos terrse occupavit, Episcopus
saucia Ecclesia mater fideiium, ad Chrislum ex cir- autem sepiies aspergit altare iotum aqua, quia se-
cumcisione velprasputio venicnlium; quae et lactat ptiformi gratia Spirilus sancti ptirgaiur Ecclesia.
parvulos, e-t pane confirmat provectos. Hasc itaque Interim vero cantalur a clero antiphona : Aspeiges
monstratur ex iigura, quam agit episcopus iiitra me, Domine, eum versti psalmi Miserere mei. Aqtia
ecclesiam tanquam exempli gratia. ergo cuffi hyssopo aspergitur, quia salutaris virlus
His ita peractis tunc tandem episcopus ul incipiat illius herboe liuniililatem Domini nostri Jcsu Christi
offieium dedicalionis, aer-edensad allare more solito videlur designare. Quia enim Dominus pro nobis se
dicit : Deus, in adjutorium ; :eum intende; nec tamen bumiliavit, idcirco gratiam sui Spiritus Ecclesiassuce
riicit Allelitia, quia nonduin est domus Domini. communicavit, ul de ventre ejus fluant aquas vivoe.
Postea incipit aquam henedicere : in cujus bene- Ecclesia deniquc ter abluilur aqua in circtiiiu, ut
dictione, quia magnum quoddam sacrificandum, virtule sanclas Trinilalis omnes insidiasininiici eli-
multa sacrificanlia ex utroque Testamenlo sunt col- minentur el ideo psalmus interim canialur : Exsur-
lecla in ununi; scilicet vinuin, aqua, sal, cinis, gal Deus. Postc-a rediens episcopus ad aliare, spar-
cbrisma. Hosc"enimex benedietione pontificis con- git illam aquam in longitudinera Ecclesias, deinde in
cipiunt vim sanclificalionis operante gratia Spiritus allitudinem, postmodum in latitudinem, quatenus
sancli. Nam ut Augustinus dicit : Accedit verbum hac trina aspersione sanctificatio Ecclesiassolidetur.
ad elcmentum, el fit sacramenium. Yinum itaque et Habet enim sancla Ecclesia quamdam solidiiatem
aqua inter maxima Ecclesias sacramenta accipiun- speeialem ex tribus virtutibus tanquam ex tribaa
tur : quippe cum exissent de vulnere Domini sanguis dimensionibus, scilicet fide, spe, et chorilate. Ui
et aqua. Vinum aulem in sacramento allaris vere enim Isidorus ait, altitudo templi ad fidem referlur,
efficilur sanguis. Sed hac licet benediclione effician- longitudo ad spem, latiludo ad charilatem. Yel ut Be-
lur sacramenta, lamen aliud videnlurexterius, aliud £0 da vult, longitudo ad fideni, allitudo ad spein, lati-
sunt inlerius : quia juxla modum saiiclificationis tudo ad eharitatem; hseccnim convenientes in unum
virtus operatur Spiriius sancti. Sal autem in omni coinponunl Deo acceplabile templum. Quidam autem
j/onebatur sacrificio, Movsi jubenle Domino, quia tantuin aspergunt in longitudiiiem, et in altitudinem
virtus discretionis babenda est in divinis offlciis. facientes ciucem, et innuentes populo illud Domini-
Iste quoque cinis accipilur ex praeceptoveleris legis : cum : Qui bajttlat crucem suam el sequilitr me, est
jirascepil enira ul vacca rubra occideretur, et crema- mc dicjnus
retur. ct ejus cinere asperso populus expiaretur. Episcopus autem peracto officio ad altare re-
Unde Paulus : Si sangitis hircontm, inquil, ct cinis vertitur cum reliqua aqua decantans : Introibo ad
vitttlm aspersus, etc. altarc Dei. Ipsarn vero, quse superfuit, aqtiam fundit
Cur autem sal cineri commisceatur, priusquam ad basini allaris. Ecclesia enim, quse dedicatur, ut
aquas infundaiur? quia sal inonel leintelligere quod dictum esl, in primis lenct typutn populi ad fidem
sacramentum laleal in cinere. Vacca enim rufa caro venienlis; ejus typica aspersio est rudis plebis quas-
Christi est, rubea ex sanguine crucis, assata ex dam expiatio ; quam ad plemim facere cum non sit
tiibulatione passionis; cujus cinere expiabafur po- hominis, sed solius Dei,idco fundit aquam ad baslm
 S03 SACRAMENTARIUM. 8C6
aliaris, Deo eommendaiis quiquid cst rcliquum. Et. A labula reliquiis supcrposila videtur rectc significare.
hoc est quod fit cx prascepto vetcris Iegis. Quod auiem yelum aliari superexlendilur, significal
Post hoc episcopus ut coraniendct orationcm illud quod dicilur: Tollatur impiii?, nc videal gloriani
siiam Domino, adolet inceiisum, dicens : Dirigatur Dei, quod erit proprie tempore judicii.
eratio mea sicut incensum in conspeclutito. Sequiiur Altari sanctilicalo, a Icvitis iliud vcslibus cooperi-
iinelio altaris, et res quideni ordine proccdit. Ut lUr, quiajucundilatis veste sanctos induet Dominus;
enim in baptismate puer prius abluitur fonte, post- stolamque imniorlalilalis nunc jirxstat benignus
ea sanclilicalur unclibuc, deinde vesle ornatur, sanctoium animabus. Est enim levilarum divino
tandem conirautiione sancta vegelaiur : sic altare cultui insistcre, et iiiinc mensam Donrini, sicut au-
prius aspergitur, postea inungitur, deinde veste, sed tiquilus arcam fosdcris eompoiiere. Et ipsi quideni
secundum quosdam cerata, cooperitur; quippe cum non accipientes haeredilatem in hoc mundo, prolii-
hoc in puero quodammodo agituf, dttm in sua manu bente Doniino in Yeteri Teslamento merenlur in
candela potiitur. Ad exlremum vero missa super coslo Domini habere hasredifatem. Merito ergo ve-
iliud celebralur. Ungilur autem aliare dujdici un- stiunt allare, qui jure hsereditario vestiunlur a
ctione, oleo sciliccl et chrismate; quoniam Ecclesia Domino beata imniorlalitale.
sancla vere est a Spiritu sancto inuncla duplici *i Quibus ita compleiis inissam episcopus postea ir-
unctione, videlicet Dei ct proximi dileciione. Sed eipit. Yerum, si fuerint ecclesiaeornamenta sanctifl-
unctio Dei ipsa prior est, quatenus dilectio proximi canda, illa anle missam benedicat.
sit quasdam via eundi ad dilectioiiem Dei. Ungilur Chrislus esl pastor gregis, id est Ecclesias : qui
autem altare lum in medio tum per quatuor an- baculum portatut oves Chrisli, id est fldeles, ad pa-
gulos eadem quidem significalione, qiia commeii- scua vitae, id est in paradisum, agat, Perbaculum
datur aquas aspersio. Ut autem episcopus hoc esse infirmi sustenlantur, el indisciplinaii corriguniur.
figuratum notificet in Ycteri Tcstamentd, incipit Bacuiuffi episcopus porlal, ul infirmos in fide verbo
aiitiphonas suinplas ex ipso : Mane surgens Jacob, et exeinjilo sustineat, et inquietos per correplionem
etc.; Erexil Jacob, etc, Dum exiret, etc Inlerim corrigal. Qui in summiiate sit recurvus, ut errantes
pars quasqiie iuuncta incenso adolehtur, quaieiius per prasdicationem ad Ecclesiam retrahat, el in fi.ne
orationis Iocus esse monstretur, et sanciiflcatio Dco sit ferro acutus, ut.rebelles per cxcommuiiicationein
commendetur. Ungilur vero ecclesia sola unctione, ext:udal. In flexura sitscriplum :CHI«iraius fueris,
altiori scilicet chrismate, quia, cuni sit sponsa Chri- misericoidim recordaberis, ut semper misericordiam
sii, soli Deo per dilcclionem debet copulari. , superexallet jtidicio. Quas flexura.fiat de osse. Quia
J
Deinde, revertitur episcopus ad altare, ut com- paiiens esse dcbet in adversis. Rotuiida s])haerajun-
pleot officium beiiedictienis suas. gat iitrinque, quia uileclio jmigit homines Deo : in
Si autem fuerint reliquiaereponendas, ibit vci mil- qua scriptum sit homo, utse cogitet hominem esse,
tet ad eas Dominus ponlifex. Quod cuni reliquiaj ne extollatttr de potestate. In fine sil circulus, in quo
foris sunt, significant sanctorum peregrinalionem : scriplum sit parce, ut parcat posnite:;libusquos acu-
quotl cum portanlur in Ecclesiam, siguilicaiil eoium lum ferrum excommunicationis expulil ut rebelles.
jiortationem in coelestem Jerusalem. Et quod po- Episcopus est jiaranymphus, id est cusios Ecclesiaj
nuntur in altari, significat ipsos se Deo immolasse pro sponso; ideo gerit annulum pro arrha. Chyro-
in ara cordis, dum viverentin corporc :velin allari thecis ornat manum, id esl prasdicaiionem bonis
i'econdHntur reliquias sanctorum, quia in coslo sub operibus. Cidarim in capite porlal, quia coronam
aliari.Dei requiescunl aiiimassanctorum; quod altaris vitas accipiel pro Iaborc (157).
(157) Hic est finis Sacramenlarii in coclice Gcmniccr.si.
 807 HONORH AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 803

SPECULUM ECCLESLE

(Ex coiiicems.bibliolhecsemonasteriiB.Y. MariaaRlienoviensis(li58),qiiem nobiscumsummahumanitate communicavit

KeverendissimusAbbashujus cocnobii.Membranaceus est, in folio minori, sasculixu, lilieris grandibussalis
nilide exaratus, mutilusiu fine, nunc constatfoliis5a8. Is qui librum descripsit sensumvix unquara
sitigit; quare duoverba haud raro ir unumcontrahuntur,alia dismembranlur.Initiovolumi-
nis mamissEculixvmhseeadnotavii: < Num.XX.v,rjj.Hon rii, ut videtur, Augu-
studinensisSpeeuluniEcclesiae,sive Sermones,script, circa ssec xn. Ita
ReverendissiintifAbbasCalmetcum lleverer.dissimoCoadjutoie
suo censuil. s)

INCIPIUKT CAPITULA.

(F° I' In pnmis mvenitiir nomen operis et nomen A morlem consluprala, et de Gabaonilis. Item quid
auctoris. Lia, quid Rachel signilicenl; et hasc oninia et alia
Pelilio quoque ad Honorium el instruclio lo- mulla de paganis regibus.
qriendi. V. Descendi in liortum nucum. In hoc invenies
I. Lmlenlur cmli, de uativitale Domini, in quo in- de Madianitis et de Gedeone et de circumcisione,
venies de purpureo circulo circa solem, et quod ei quid hsec omnia significent. Ilem de aquila sene-
brutum aninial humana voce sitlocutum; etevan- scenle et de vita sancli Basilii.
gelinm Exiit edictum exposiium. De ftmte olei qui VI. Surge, illuminare, Hierusatem. In hoc inve-
Romas erupit et iu Tiberim cucurril. Ilem quid si- nies, posl muliuin, evangelium exposiium : Cum
gr.Whst quod hodie celcbrantur tres missas.De uni- uatus essei Jesus. Item de Balaam et ejus prophelia,
corni, de sancta Anaslasia etEugenia. et quod asina fuit locula, et alia mulia ct eorum
ExpositioduplexDominicas orationis; deindeFides mysieria. llem de (f° 2) bapiismo Chrisli et renova-
cniiiolica,cum Confessione. Ilem qualiter pro Eccle- lione cervi. Nupiice factce sunt evangelium eiiam est
sia el pro omnibus Ecclesise gradibus specialitcr hicexposilum.Item undefestum sitorluui. De rerio-
oi andum sit, luculciiter inslruil. vatione serpentis.
II. Justus de angustia liberatits esl. In hocinvenies
VII. Verilas de terra orta est. In hoc invenies de
de Tibeiii Cassaris languore et de ejus per imagi-
Aaron florida, de
jicm Domini sanatione; item de Veronica; de beali porla jiigiter serrala, de virga
etiam sit. nuce, de evangelii expositione : Postquam impleii
Slephani corporis inveiiiione; qtiando sunt. Iiem de liiminaribus et de puerulo Judseo
III. Qui sunt hii qui ut itubes volant. In hoe inve-
flammis ejeclo el erepio.
nies de quaiuor paradisi fluminibus; item de qua-
tuor animalibus et de qualuor mtindi plagis; de VIII. Lapidem caliginis, etc. In hoc invenies de
qualuor annulis quibus archa porlabaiur; de virgis visione et sacrificio Abrahas et de eorum significa-
et gemmis commutaiis; de vidua susciiala et de lione. Itein de visione in uno leclo dormientium, el
juvene resuscilalo; de viti-co vase fracto et repara- molenlium, ei agrtiin colenlium, ei eorum mysle-
to; de veneno quod in noinine Domini [Joannes] liuni. ltem de pcregrinalione, et captivilale, et
illsesus sumpsit cl per hoc exslinctos resusciiavii; reversione Judaica, et de eorum iulerpretatioiie
de juvene posi latroeiiiium converso ci paslore elTe- mystica. Item de trihus Sircnibus el carum signifi-
tlo ; el de obilu sancli Joannis quaiiilo fuerit. calione. Insuper (159) leclionem evangelii de LXX
1Y. lsti sunl sancii. In hoc invenies de tribus re- exposilum (sic). Posiea de S. Sebastiano, de
C S. Agnele, de S. Vinceniio, de S. Paulo, de S. Blasio,
gibus Chaidoeis: quomodo pei'seculus est eos Hero-
des usque in Tharsum Cilicia;. De inlroitu Christi de S. Agatha.
in jEgypium. De arbore Persico, docmonibusconse- IX. Venile, fllii, audite me. In hoc invenies genc-
crato, coram Salvalore nostro usque ad lerram in- rales admoniliones ad sacerdotes, ad judices, ad
clinato. Item de juvene el ejus uxore usque ad divite.s, ad pauperes, ad milites, ad mercalores, ad

(158) Calalogus Hosnelii n. 79. Synopsis omnium HF.Tunno 1748 conscripta. (Ex cod. San-Gallensi
manuscriptornm bibliothecmmonaslerii B. V. Murim 1505.) _
Bhenoviensisin pergamen., cleorum quoad Scripturm (159) Forte : in super, idest, inde, sv.per lecionein
ivtuiem brevis adnolaiio, ab iilustrissimo Aug. CAL- cvaugeiii de LXX1""cxpositum, sive expositio fit.
S89 SPECULUM ECCLESIJE. — CAPITULA LIBRI. 810
rusticos, ad conjugatos; etde aquila; et praster baec A £ natura. Item qualiter Dominus Lazarum resuscitg-
multa bona exemplaria, vit, et qualiter ad passidnem venit. De Lazar» quonl
. Quam magna inidtiludo. Hicinyeuies de scala episcopus postisa XXX annis fuerit. Item evange-
charitatis., qua? per XV gradus dividitur. Item lium : Cum appropinquassent Hierosolymis, et: Ibat
de diiplici limore Domini; et de duobus man- Jesus in civilatein Naim; et eorum mysteria. De
datis, Domhii dilectione et proximi, et eofum ap- quadripertita morle generis humani. Unde dies Pal-
penditiis. Item de arbore quas plantata es.t secUs de- marum dicitur ct colitur. Hascomnia oti [olim?] Hic
cursus aquarum. Deinde qualiter dilectio perfieiatur; habes de servo Abraliam, de connubio Isaac et Re-
et evangelium de cseco sanato, et de homine divite beccas, de afilicto populo Judaico sub Pharaorie et
qui renunliavit saeculo. ejus liberatione; ae pfofertur jde asneo serpente, de
XI. Qumrile Dominum dutn inveniri potesl. Hic .Xllexploratoribus, el alia qaamplurima et eorum
invenitur de lapsu primi liominis et asdificatione mysteria.
tejripli Salomiiiis -Vlt annis el eorum mysteriis; XYIH. Reverlar ad Hierusalem cum misericordia.
et quafe quarta feria j'ej'unium inchoamus. Hic liabes de consecratidiie chrismatis et olei. De
XII. Sion, quce habilas apud filiam Babylonis. eo quare dicafur di.es indulgentias quodlavit pedes
Hic invenies post multa de fonte David, qui in ablu- B * discipulis. De corpore et sanguine Dhniini et' 'eiUs
tione peccatorum palet, sicut in Paulo, sicut iri Cy- passione et tle XXX maledietionibus Jtidae. De la-
priario, sicut in Thedphilo, feicutin Maria Magda- troriibtiSj de rege JOsia et interpretatione riiystica.
Ieua, ih Maria jEgyptiaca, in Thaide. His breviter De Jona, de muliere Samaritaua, et horum omnium
niemoi-alis, de quodam serie qui magni fuit et sin- . nsysteria.
gulorum mei-ita per Dei gratiam in aspectu solo XIX. Hmc estdies quam feeit Dominus. Hic habes
recognovit. Item de Jonas prsadictione, deMoysi, de laudes, salutem, sequenliam, evangelium, Maria
Heliae, de Danielis ; et de Joannis baptismo, ahsti-"- Magdalena.Item de Josepho, de Samson historia et
nehlia; et rie lectione : Ecce nunc tempus. Ttem ejus significat mystica; de leoiiis, de fceiiicis na-
unde tiies instituti sunt XL; et evangeliuiii : Cum tura. {f°i) De versu : Quis est iste qui v_en.it de Edonu
sederil. Itein de j>ellicaiio, et de patrum quodam prsecipup.
XIII. Esto consentieiis.Hic invenitur de tintinna-: in fornum (sic) lapso et reparato.
bulo, de panlhera, de Hierusalem; et evangelium : XX. Chrisius resurgeris. Hic habes de eptaeephal6
Egressus Jesus. Item de merope, de cicohia, de Tlia- dracoiie, de eorcodfilloj de enidro. Ilem quotieris
bita, de Tobia, de Petro tlieionario. n, ipsa dies Dominus apparuit. .Evaogelium Manifesta-
XlV.^f" 2 v°) Loquetur Dominus pacem. Hic in- vit se. Mentio quoque Babylonicas-captivitatis et
veiiies evangelium : Quidam home bonum semen jEgypliacas, et quid signant tres dies ante Paseha. "
semihavil in agro, et: Erat Jesus ejicieiis dmmonia. Postea de S. Marcos de inventiorie S. crucis et ejus
Item de prodigo filio; de apicibus, de bombicibuSi mysteriis et prassagiis. Ibj invenies de rege Con-
de Thaidis conversatione. stantino, de S. Helena, de S. Alexandro papa. Se-
XV. Lcclare Hierusalem, Hic invenies epistolam quitur de aposlolis Phijippo et Jacobo. Inde oculi
et evangelium de quirique astalibus mundi; de llal- Domini super juslum et semenejus. De rogationibus;
clio iiionacho; item de quodam divite defuncto et Ibi habetur triplex impedimentum orationis. Item de
iterum reverso. Sequitur de Catharina, de S. Mathia, muliere in amphora sedente et de duabus alatis.
de S. Gfegdrio, de S. Benedicto; de aaniversarid Item evaugelium : Exiit qui semihat-. De ipstiluto
S. Marias, ubi habes de ejusdem festivitatis nobili- Mamerti episcopi et Gregorii. De majori Letaniai
tate; deconditione prhnihomiriis, de trangressione, Item evangelium : Quis vestrum habebit umicmn;_
de lapsu, de reparatione; de Gedeonis vellere; de postea de quinque civitatibus subversis. De Abra---
virga Jesse; de yersu . Ego flos compi; :de. porta ham, de Lotli, de Moyse, de Samuele; de quodam
Eiechielis; de statua aurea; de Daniele in lacum jrj sene qui in prima oratione impelravit quodvoluit,
leonum misso et sensu inystico; deMarla iEgyptia- De quodam monacho qui obstitit cuidam dasmo-
ca;deZOzima. nio quod misit Julianus orando. Item de quinque
XVI. Hodie si vocemDomini audierilis. Ubi Iiabes;" uecessifatibus. De muliere quae parit cum tristi1-
de duql)us terram repfomissionis ingredientibus; de; tia. : -.•"'-.'.:
hsftrelicis, de Beliseo et ejus baculo, et de defuhctoi XXI.Elevaiusest soleiluna.\%\e habes de triura-
quem suscitavit. Item de Abel et agno; de Cain; de. pho Romanorum regum. De versu psalmi: Benedi"
NOe; de maledictioiie Cham; de quatuor et quinque_ ces coronm mmi benigniiatis. pe ascensionis ejus,
regibus; de Lolh; de Abraliam; de Sielchisedech; mysterio. De evangelio : Recumbenlibus undecim di-
de Isaac; de hirco; de vilula rufa. Evangelium :i_.- scipulis. De aquilas volatu. De caradri<>et. ascensiov-
AscendeiisJestis inndviculam. Itein de piscina pro-- rds Domini loco. -
batica. Evangelium : Homo quidam plantavit vi- XXII. Yerbo Domini cosli firmaii sjint. Hic habes
neam. Deipeccatrice Pelagia. de operatione sanctae Trinitalis ; de VII diebus fe-
XVII. Super aspidem el basiliscum. Hbi habes des stivitatis ejus; de VII mulieribus qnas vifum.ununi
ssBide et basilisco, de leone et dracoue et eofumi apprehenderunt; de VII donis Spiritus,"«ancU ; dp
PATROL.CLXXII.. ..."." . :20 .
:
S<I HOKORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 812
bis septenis donis quoehabebimus in corpore ej. in in A Juliano Apostata, 'quis fueiil in pueritia. De S. Cy-
anima; item quod [leg. quot] modis sint hascolim n priano mago et de S. Justina. De Costra rege; de
prasfigurata et prasnuntiata : in Yll lucernis, in VII
II Heraclio Romanorum imperatore. De miraculis quae
columnis, in Vn oculis, in VII cornibus, in.VII na-i- Hieiosolymis facta sunt quando crux suscepta est.
luris columbas.Ilem de versu : Ecce quam bonumet n De odore suavissimo: de S. Cornelio et Cypriano.
qucim. De leclione dum complerentur. De columba a De S. Matlhia et S. Mauricio. De S. Michaele.
ramum olivasad archam reportante. De digilo Dei, i, Evangelium : Quis ex vobis homo qui liabet ceutum
de jubilea, de blasphemia Spirilus; de VI maximiss oves. Hic babes de lapsu primi hominis, de muliere
diebus. amicta sole; de dracone rufo; de VII viciis princi-
XXIII. Justus ul palma florebit. Hic babes de pal-- palibus; de tribus parlibus Ecclesias; de tribus no-
ma, de cedro; quod (sic) riiodis, quod (sic) nomiui-i- minibus angelorum; de S. Dionysio, de S. Luca, de
bus S. Johannes commcndatur et honora.tur, pro- i- Simone et Juda; de omnibus sanclis. Hic habes de-
inde evangelia ad eum pertinentia; item de iribuss S. Maria, de angelis, de patiiarcbis, de prophelis,
ordinibus Ecelesias, et de tribus perfectionibus..Dee de aposlolis et martyribus, de confessoribus, do
obitu S. Joannis evangelislae. monachis et heremiiis, de virginilius; et de versu •
XXIV. Ascendes, Doinine, super equos tuos. Hic c " Ecce odor filii mei; item de versu : Ecce ponam Hie-
Itfibes deS. Petro et Paulo, quantas dignitalis sintt rusalemin lattdem pacis, el reliqua. De Jacob et Lyas
ambo; item de Simone Mago;de Materno a beatoo ei Rachel connubio, et eoruin mysterio. De VII do-
Peiro resuscitato; et de Georgiopresbytcro similiterr nis Spiritus sancti : Dilecttts Deo et hominibus. De
per baculum ej'us resuscitato; ubi Paulus ad terciumi S. Mariino (f° G),postea de S. Brictio ; de S. Cae-
coslum raptus (f° 5 v°) sit, Quod arino i'evolulo ea- cilia. Hic habes duo evangelia : Simile est regnum
dem die qua Pelrus crucifixus est, decollatus sit:: ccelorumdecemvirginibtts. Item : Simile esl regnum
quod lac cum sanguine de cervice ejus fluxerit. ccelorumihesauro.Nemoaccenditlucernam.De S.CIe-
QuodNeronem lupi devoraverunt, mente. Ibi invenilur de ejus patre cl matre et filiis
XXV. Juslus germinabit sicut Mlium. Haee ett ej'us Niceta et Aquila. De Simone Mago, de Sisin-
multa alia praeclara ad laudem Palris non bene re- nio, et caslera satis mira de S. Andrea. Ilic habes
ferunttir. Postea habes de MariasMagdalenasconver- de Job et de filiis et liliabus ejus. In memoria mlerna
saiione; de versu quoque.: Non coques hmdum ini erif justus. De S. Nieolao, cujus gesta omni pietale-
lacle matris suce; ac de-servo venditoacpost scpii- plena secunlur miracula gloriosa. Item de S. Lucia
muin annum abire volenti, qualiter subula ejus au- „. ct de S. Thoma. Mulii dicunt : Quis ostendit nobis
lis debeat perforari; post hase de S. Jacobo mira ett Iwna. Hic invenilur de divile qui induebatur pur-
miranda ; de S. Petro ad vers. ibi invenil. De Noe,, pura, et intcrpretatio mysiica de YIIHpoenis inferni.
Sem et Jafeth ; de VII Macbabaeis; item de S. Fe- Item dc-Iibro Regum mulia. De perdice et cjus si-
lice et ejus VII filiis; de S. Symphoriano et ejus Ylli gnificalione. De sanclo Paulino prassule venerando.
filiis; de S. Sapientia et tribus filiabus ejus. Sequi- Beali qui ad cmnam nuptiarum Agni vocati sunl. Hie
lur de S. Laureiitio, de assumptione S. Marias. Ibii habes evangelium : Homo quiclamfecil ccenamma-
babes evangelium : Intravit Jesus; et de Theopbilo, gnam. De Dina filia Jacob, et de [ejus] curiositatc.
de S. Barlholomaso, de S. Augustino. Ibi habes De S. Alexio.
evangelium : Homo quidam peregre cxpositum, et (140) XXVIII. Prmceptor, per totam ttoctcmlabo-
Sinl lumbi vestri; Hermelis etiam martyris habes ranies, nicltil'ccpimus.Ibi sequitur evangelium : Mi-
mentionem. De decollatione S. Johannis Raptistas, sereorsuperlurbam.DeX plagisquibus percussi sunt
de iiiveniione capitis ejus; de clerico incredulo; ^Egyjitii; ilem de S. Eufrosyua.
de Raal)meretrice exploratores reservanle. XXiX. Yim(IM) Sion lugent eoquod non sint. Hic
XXVI. Egreclimur, filim Hierusttlem. Hic invenies habes evangelium : CJUIJappropinquaret Dominus
niulta adlaudem sanctas Mariae: de cedro, destella, D r, Hierusalem. De vitula quseestagnum euixa. De Tito
de pareniibus ej'us, de coslesti nuiitio pcr quem no- et Yespasiano. De Helya el Heliseo; de S. Marina et
men ejus et vita sancta prasr.uiitiatur. Ilem de ejus ejus Yita, et quo exitu migraverit.
infantia; et de Joseph virga; proinde qualilcr ejus XXX. Bcatus vir cuinon iinpulabil Dominus pecr.a-
nativitas cuidam sancto seni revelata sit: de S. liim. Uic habes evangeliura : Duo homines ascende-
Adriano inartYre et uxore ejus Natalia. ruiii in templum. Item de prasda qua spoliantur
XXVII. Radix Jesse qui slcUin signum populorum. .Egyplii. Item de puella pulchra viris capta. Demu-
Hic habes de Judasoqui domum cujusdam Clnistiani liere rota innexa ; de vulture; de Medusa; de quo-
mortui possedit, apud quem formula S. Crucis in- dam sene qui in heremo parvulum nutrierat. Item
venla est et ludibrio lrabita. Item de Judseo qui Ro- de tribus siultis et de eorum actibus myslicis.
mam pergens pernoetem (159) in anliquo idolorum XIXXI.Beatus virqui non abiit in consilio impio-
templo; qui cum signassel se pras timore nimio, mm. Hic liabes evangclia : Beaii oculi qui viderunt
nihil ei nocere potuit daembnum multitudo. Itcm de quw, el:Exiens Jesus de~ftnibus Tyri. Item de eo
(159) Suppl. quievit cx texlu. j-ales capitul.
(ii-0) Ab inde- in codicems. des.uht noias nmne- (Ui) Cod. Fie. ,......,
 ' '
815 '_ - "SPEGULUM ECCLESLE. 814.
qui coronam ex odoriferis floribus consertam vidit A Hic habes de tribus mortibus. De versu : Milicid est
in caput suum descendere; el de idiota qui solum vita hominis super terram. De versu : Homo ftatus de
Gloria Patii solitus erat dicere. Iteffi de musa cujus muliere. Item de versu : Mclius est ire ad domtini
mentionem habet S. Gregorius in suo XL. luclus. Dei [diej obitus, de VII, de XXX die; item
XXXII. Beati qui audiuntverbum Dominiel cuslo- _- de quodam versis posnarum (142) genefibus. Qualis
diunt illud. Hic habes evangelium : Simileesl regnum sit resurrectio morluorum. De praesbytero qui bal-
ccelerumhomini regi qui fecit nuplias fllii sui. De du- neare consueverat. De milite eapto quem uxor obla-
plici vocatione; de epilhalamio harum nuptiarum tionibus suis eripuit. De.milite capto quem fraler
Salomonis. Item evangelium : arborem fici p. De Suus presbyter eripuit. Bealiimtnaculatiin via. Hic
muliere incurvata. De quadam nobili quas siultam babes quse sint semitastendentes i.n vianl caritatis
se esse simulavit. juslicias; item quas sint diverticula. ad Satan per-
XXXIII. Beali qui cuslodiunt judicium. Hic habes (inentia. Beali qui le diligunt,. Hierusalem, ~.elqui
de duplici judicio et de duplici juslitia. Evangelium: gaudent S. p. .. Hic habes de duabus civitatibus,
Homo quidam eral dives qui vtiluil rationem poitere Hierosolyma et Babylonia, et earum habjtatoribus
cum servis suis. De David et Uria; de Cambyse et p1 et civibus; de diversis generibus monachorum et
camjnicorum cl consuetudinibus edrum.
Holopherne; de Judilh (fol. 6 v°) vidua; de rege XXXVI. Ferculum fecit rex Salomonde lignis. Hic
Asuero, de Hester et Mardoeheo, et Aman, et ho-
rum omnium mysterio. habes tle viro eodem multa, et de domo quam asdifi-
cavit Sapientia. Item de angulari lapide eleclo pre-
XXXIV. Beati omnes qui thnent Dominum. Hic tioso. De : Omnis qtti attdil serinenem
evangelio
invenitur quas sint vias Domini; quod sint tres vilas meum. Proinde unde orta
sit dedicatio. De taberna-
vel quas; item de XYII beatitudinibus; de duobus culo
quod factum est in heremo. De templo quod a -
Christi adventibus.; de quatuor Dominicis; quare Salomone VII annis asdificatum est. De
intermittimus Gloriain excelsis. De Henoch et He- De Jesu sacerdote i;egina Saba.
magno. De modis et constriictione
lya; de Anlichrisfo et diabolo et sanctorum gloria. ,templi et eorum mysteriis. De cinere, sale, vino,
Beali sunt servi illi quos cum venerit Dominus. Hic savina el de eorum ratione mistica t
aqua,
habes evangelium : Vigilale quia nescitis. De qua- ,Quid ysopo, dedicatio. De revelatiene S. Johannis.
sigriificet
tuor vigiliis. Quot angelici spiritus et animassancto-
Evahgelium tjidit super Hierusaiem et sigriificalionp.
rum soli Deo circumseribuntur. Item de quatuor vi-
mystica. Item de XII fundamentis ej'usdem civitatis.
giliis prassentis temporis. -, De homine divite qui ecclesiam magno apparatu
XXXV; Beali morlui qui in Domino moriunlur. construxit, et de vidua quae XXX nummulos dedit.
(142) Leg. ex lextu : De diversis, etc.

INCIPIT

SPECULUM ECCLESITE.

FRATRES HONORIO SALUTEMt

(F° 8) Cum pfoxime in nostro conventu resideres, et verbum fratribus secundum datam tibi a Domino
sapientiam facereS, omnibus qui aderant visum est non te sed.angelum Dei fuisse locutum. Undeistplu-
rimiex fratribus, de verbis tuis compuhcti, multum jam proficiunt in timore Domirii. Quamobrem le ro^-
gamus obnixe ut velis aliqua hujuscemodi ad multorum aedificationem stylo proferre, quatenus tot homi-
num meritis et precibus juveris iii extremis, quot legendo. vel audiendo in melius profecerunt ex tuis lo-
quelis. '._.' - :
RESPONSIO HONORIl.
Peritissimi pictores Ambrosius et Augustinus, Hieronymus et Gregorius, et alii quamplurimi, mira cse-
latura et varia pictura egregie ornaverunt domum Domini; sed quia haec ob magnitudinem sui decpris he-
betudinem nostri sensus excedunt, vel potius quotidiano usu obtrita jam inveleravefuni, injungitis mihi,
verendi (...) fratres, fosdopictori prasclaram picturam illustrium virorum innovare, cum vix valeam splen-
dorem rairi atque varii illorum operis considerare, Verumtamen, quia opponitis plerosque novnm opus
amplecti ardentius, quamvis vetus sit pretiosius, atque plurimos novo vino delectari habundantius, cuih
vetus sit suavius, obedientia vestra et charitate Christi compulsus, novum ex veteri depinxi opus aspicerc
volentibus, alque novum potum miscui bibere cupientibus. Ecce secundum priorem formam hanc brevem,
sed iamen novarn depinxi tabellam, ut quibus non vacat immensitati illorum ogreait operls cbnsideraftdi)
 815 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — LITURGICA. 8IG
riititius insistere, eos r.on pigeat saltem in festis diebus hujus tabellaealiquam formtdam prospieere. Htijus
tabellas sit nomen : Speculum Ecclesim. Hocigiiur speculum omncs sacerdotes ante oculos Ecclesisecxpen-
dant, tit sponsa Christi in :eo videat quid adhuc Sponso suo in se displiceat, et ad imaginem suam mores
etaclus.suos.compo.nat.

IKSTSUCTIO LOQUE3SD.I.

Cum igltur vis alloqui populum, in primis -ori el pectori tiio imprime crucis signaculum, invocansin te
graliam sancti Spiritus (f° S v°) per antiphonam : Veni,sancte Spiritus, et per vefsum hymni : Yeni, crea-
tor Spiritus. Deinde invoca Dei Yerbum per evangolium : In principio eral Verbum, usque sine ipso factum
esl nicltil (Joan. J); etultimum versum : et Yerbumcaro factttmest ethabilavit innobis, el vidimus gloriam
ejus; gloriam quasi Vnigenili a Palre, plenumgratiaet verilate (ibid.) Per gratiam ergo Spiritus sancti ac-
cepto in te verbo Dei, in ejtis nomine sic humiliter incipe.

DE EATIVITATE DOMINI.

Lmtentur cmli el exstdtet terra. Jitbilent monlcs A vem, inquit, vocarejustos, sed peccatores(Malth. ix).
taudem, quia consolatus est Dominus populmnsuitm Montes autem angeli sunl qui hodielaudem Domini
et pauperum suorum miserebitur (Isa. XLIX).Merito dulciter juldlaverunt, dum Regi in terris nato alii-
juberitur hodie cceli Iastari, quia hodie novaluceet sona voce Gloria in excelsisDeo ymnificaverun'.
snovogaudio meruerunt illustrari. flodie namque rex Qui etiam hominibus bonsevoluntatis pacem hyla-
«oslorum terras sua prassentia visilare et damnum riler insonuerunt (Luc. u), de quibus numerum
in ceelo per ruinam angelorum factum per homines suum Inminutum redintegrari cognoverunt. Sol
-Toluitreparare. Unde protinus cosli-hilaritatem.suas quoque lastabundus npvo se hodie fulgore vestivit,
lastitiasmundo exhibuerunl, dum mox Regi suo in cum solem justilise se jllustrantem in terris quas
.obsequium «larissimam steliam miserunt. M^erito ipse illustrat ortum vidit. Circulus namque purpti-
etiam admonetur terra hodie exultare, quia veritas reus longe lateque resplendens hodie eirca solis ju-
hodie de terra orta (P.sal. LXXXIV) venil eam a ma- bar enituit, profeclo insinuans quod sol justitise, in
ledictione liberare et bomines de terra progenitos tenebris morlis exortus, purpura sui sanguinis
in ccelis angelis consociare; quasnimiam exullalio- mundtim perornarc insthuit. Fertur eliam brutum
nem suam hodie mundo innotuit, dum Deo suo in anim.al hodic fuisse humana voce loeutum, insi-
tgremio suo nato, mox de visceribus suis fontem B nuans videlicet quod ad laudem Domini os gentium
olei fundens, mirantibus protulit: Monles etiam ad debuit aperiri, prius mulum; quse gentes, videnles
jubilandum in laude Domini adhorlantur. Montes stellam, miralas sunt et se ad offerenda Regi nato
patriarchas et prophelas sunt, qui sic hominum me- munera prasparaverunt. Hodie universa creatura ad
rila sancta conversatione transcenderunt, sieut lastitiam se erexit, quia Regis coelorum Filius, de
montes super plana terras gua altitudine excreve- palacio cosli h.odie in _carcerem mundi pro perdito
runt. Qui hodie in laude Dei jubilaverunt, quia quod servo veniens, universo orbi gaudium invexit. Me-
patiiarchse figuris, prophetas Scripturis diu prse- "ritoquidem toius mundtis novum hodie induit tri-
nunciaverunt, hodie impletum exultaverunt: scilicet pudium , quia consolatus est Dpminus populum
quod -populttsgentium qui antbulabat in tenebris suum. Populus suus sunt mites, humiles, casti,
ignorantias, hodie yidit tucem magnam asternseDei modesti, hiiseriebfdes, pacienies, Doniinum et pro-
sapientise. El habitanlibttsin regione ttinbrmmorlis, xiffium diligentes. Hii quia fueraht in iristitia quod
seilicet inferni, lux ortaesteis (Isa. ix): videlicelChri- tandiu dilati surit a superria lastiiia,hodie a Domino
stus nalus esJ, ,splen.dorPalris aslerni, qui poSt ad consolantur, cum non solum paradysi portas ob in-
eos descenderet, et eos de tenebris eripiens, ad lu- p, obedienliani
i clausas, sed eliam ccsli januas per Chri-
cem astcrnam eveheret. Jtisti quoqueeo quod Deus istum hodie eis reserantur. Hoc eliam eis.per an-
'liabitei.jn eis c.osliappellati sunt, quia sol sapientias, gelum promitlitur. Ipse enim, inquit, salvum faciet
luna eloquentise, stellas virtutum in eis splende- " pbpulum \ suum a peccalis eorum {Malth. j). Paupe-
scunt. Qui coeli hodielastati sunt, quia quod niultis ' rum i quoque suorum miserebitur. Pauperes sunt
L
jirecibus diu prieoptaverunt, desideriuni suum in iuei ] consimiles ^ui mandala Domini facere negle-
Christi nalivitatc hodie iinpletum est et suiira ad- jxerunt, et omnibus criminibus totavila sua inex-
ventare prasmium senserunt. Per tefram vero pee- piebiliier { inhneserunt. Hii quia se miseros et a ju-
catQ.resintelliguntur (f° 10), in quibus spinas et tri- *sticia nudos ingemiscunt, a niiseria peccatorujri et
Luli pcccatprum oriunlur. Qui hodie exuliare ad- posnarum j_ ab eo liberari toto corde concupiscunt.
jnonenlur, quia ad veniam vocai;i irierer.fur. Non IPauperes etiam sunt quia se nor. posse salvari nisi
817 SPECULUM ECCLESLE. — DE NATIVITATE DOMINI, 8i8^
sola Domini gratia norunt. Ideo eorum Dominus A />.cum immensO lumirie liomliiibus apparuerurit et:
miseretur, cum eis spem venias pollicetur, pmnitcn- Regem cosli in terra natum, gaudentein ymnum ca-
tiam, inquiens, agite, appropinquabit enim vobis rcr iiendo, iiunciaverunt. Haeesunt hujus sacri diei sol-
gnum ccelorum (Malth. 111).Feslivas ergo lsetitia ho- iemnia, et angelis et hominibus eelebfia.
dierhas lucis j'iistis et peccatoribus est commujiis, Nunc, kai-issimi, sumhia brevitate vobis* volo
quia justis corona promittitur, si in juslicia pefse- mysteria harum rerum reserare. Cur Unigenilusr,
veraverint: peccatoribus vero venia dabilur, si ab Dei tali modb nos voluefit visilare; quod hic pras-
Iniquitate ad pasnitenliam coiivolaveriiit. polens Rex freria sui iriipcrii omni populo impp-
(F° 10 v') Karissimi, non vobis onerosum videa- suerit, sigiiilicai quod Rex natus universum mun-
tursisermo aliquantulum prolixius exteridatur. Si dum loris fidei sub j'uguin Evangelii trahere dispo-
quis de alia gente huc adveniens bic habitaret pere- suerat. QuOd autem mundus maxima pace claruit,.
grinus, et aliquis supervenifet de sua patria sibi desigijat quod. vera pax Chrislus apparuit, qui ini-
cogriitus, inlenfe et absque tasdio aurem ei prasberet micicias intef Deum et liomines dissolveret et hu-
qtiid ei de sua patria et suis amicis vel civibus re- manam iiaturani ad angelicam dignilalem sariguine
terrel. Omnes estis hic in peregrinatione, et ideo sub altolleret. Quod vero omnes patriam fepete-
cum magna debetis audire intentioue quod vobis de B I bant, significat quod curicli pef Christum ad pa-
paffia vestra coslesli Hierusalem nutiiiatuf el de triam paradysi reverti debebant. Ablatum eis pjatri-
Patreveslro, ac matre ecclesiaslica, et civibus ve- monium reddilur, quia amissa paradysi possessio
slris angelis et sanclis riarratur. Yerumiameri quia fidelibus per Chrislum restituitur. Shiguli per pro-
hodie estis faligati et quosdam vestrum constriugit genies meinorantur, et sic ad censuin scriplo litu-
frigof, cum brevitate volo vobis inlimare qualiter lantur, quia fideles qui se orighiem de paradyso.
in hUnc mundum venit genus humaiiuiu de potestate, duxisse lide et ope fatenfur, bii crismatis urictiouO'
diaboli liberare. ad cosleste regnum a Chfisto firraafLmei-enlur.
Ut refert Evangelium (Luc. n), Augustus. Cassar Legitur quod quidam interempti siint qui geiiera-
iilo teffipore Romanum regebat imperium, qui suae libnis suas seriem ignoraveriint, quia videlicet aster-
ditioni omnia regna subj'ugaverat quas unditjue oce- na morle iulereunt qui Ecclesise geherandl mbrera
ani liriibus cingens circumvallaverat. Hic.edidit edi- uon cfedunt. Populus deriarium Caesari solvebat in
ctum ut totus mundus subiret census inscriptum ; quo ipslus imago et decerii numriiorum-.pondus esse
et tale decretum proniulgaverat ut tuiiiiis homo in debebal, quia omnis qui ad imaginerii Crealoris re-
patriam remearet unde generis origineffi duxerat, formari desiderat, oportet ut Decaloguui legis im-
et palrimonium quodlibet injuste amisisset, gratis ^ plere summopere non dilferat. Quod Christus nasci
recipere debuisset; ibique quisquis judici provin- voluit in platea, siguificat quod, propter nos' de pa-
cias suas familiae genealogiam recitaret, et siceum tria- cceli exul factus, veriit ad aliena; quariivis,
cautio scrlptoris ad censum notaret. Eo tempore Omnia esieni sua, el Ipse venerit iri propria," tameu
quidam de Bethleerii, Joseph nomine, ftierat, qui hic mundus,;asrumnis pleuus, a sua gloria multum'-
sanctam Domini virginem Mariam, quamvis apau- erat alienus.In ndcte naseilur, quia qui post mani—
peribus pai'entibus, tamen a fegali prosapia ortam festus veniet,. nunc occulte veniens Deus non.co-
desponsaverat. Qui ob egestatem de Judea iu Gali- guoscilur. Pannis involvitur,, ct iiostrum perizoma,
leam commigraverat et in civitale quadam Nazaret de foliis peccatoriim consutum, ejus morte dissolvi-
ob viclus questum commanebat. Universo igitur tur. In prassepi, scilicet in pabulo aniinalium, recli-
populo per orbem in terram nativilatis suas per- natur, quia corpus ejus. fidelibus ad pastum vitas
gente, edicto impefatoris urgente, abiit et Joseph datur. Super prassepe asinus et bos stetisse ferun-
profiteriteensum cum sponsa sua Maria in Bethleem tur, quia nimirum gehtilis populus qui per asinum,
regis David civitate, eo quod ipseet Yh-go descen- et Judaicus <jui per bovem inlelligitur, ^id comme-
derint de David familias generositate. Cumque in Q sliouem corporis Glirisii per fidem uucuntur. Stella
tota civilate nullum esset habitaculum a frequenti: casteris claiior fulsit, quia Sanctus sanctoruni mun-
undique confluentium hospitum conventu vacuum,- do hodie illuxit. (f° 12 v°) Fons olei iu Roma de.
ipsi cum essent de inopi tunc temporis parentela, terra erupit,et in fluffien Tyberim larga ve.na cu-
cupi hospicium deesset, manserunt in platea. Tunc Gurrit, quiafontem misericordias munda Yirgo ho-
jileaitudo lemporis advenit quo Deus de coslo in die produxit qui largiter in humauum genus pro-
terram prospicere decreverat (Psal. xiii), et illa fluxit. Atigeli se cum magno fulgore lumiiiis et. m'-:
nocle heata YirgO sine dolore et absque sofde par- riiloga voce laudis liominibus deiiionsfrabarit, ^uia-
tum ftidit qui;-tolum mundum pugillo concludit. eos ad asternam lucem et-perpetuam Coiiditons iSti-
Queffi panins involvens pro temporis necessilate iri deih per Regem hodie riatuin futurum (sic) prassi-
prassepio reelinaverat, quod forte Joseph vel aliii gnabant. Hasc sunt sacrosancta mysteria quas hodia
convivantes in platea animalibus sepserarit suis, in Domino jbeundando eum angelis sancla venera"-'
nativilatem (f° 12) mox coeli gratulando nova -stellai tur Ecclesia. Qtiod liodie tres missas eelebi-an^
prodiderunt et tefra ovahdb, quia statim fontes; tur, significat qiiod homines per tria=tempbra, sci-
olei de abditis terrarum eruperunt. Angeli etianiL liect patriarcbas ante legem, prophetas sub lege,.
giS HONORIIAUGUSTODUJN.OPP. PARS III. — LITJIRGICA.- 826
fideles sub gratia, per Cbrisli nalivitatem salyantur. A.de humano genere fugavit, et mundum j'ubare vir-
Hodie incipit lux diei fprolungari, umbra noctis tutum illuminavit, et eum ad indeficientem lucem
adpreviari. quia profecto splendor aHernae lucis vocavit.
horiie apparens teriebras yitiorum vel peccatorum
Hic fac tmem si velis. Si autem iempus permittit, adde hasc - . " - :
: Hasc
singularis nativitatis festivitas, karissimi, in necessaria ministrans dedit. Deinde a pftganis tenta
piimo hoiriine prascessit, qui de munda humo sin- nmltisque tormentis affecta, ad ultimurii fiamniis pro
gulariter forinatus processit. Qui mox etiam hanc Christo esl hijecta.
nativitatem pfasdixit: Retinquel, inquit, homo pa- Huic hodie additur socia sancla virgo et martyr
irem et matrem ei adhmrebit uxori sum (Gen.ii), Eugenia. Cujus pater Philippus a Roma niissus pa-
Videlicet Ghrislus Patrem reliquit in coslo et ma- tricius in Alexaudriam, totam rexit ^Egyptum sibi
trem Synagogam in terra, et adhassit uxori suse, subdifam. Filia vero clam palatiura ejus reliquit
sciiicet Ecclesias. Hasc quoque a patriai'chis prasfi- cum duobus sibi familiaribus Proto et Jacincto,
gurabatur, dum Ysaac ab angelo prasnunciabatur et monasterium virorum sub virili habitu intravit; in
a sterili atque vetula nascebalur. Ysaac est Chri- quq postmoduffi abbas faeta, per multa fulsit mira-
stus, qui dicjtur gaudium, qui estplenum gaudium cula. Quas cum a.nullo mulier agnoseeretur, a qua-
fidelium. Hanc omnes prpphetae multis modis pras- datn malrona ad stupri nefas interpellalur. Cum
dixerunt. Hanc eiiam ipsas besiias futuram figuris ipsa refutaret rogantem, accusata est ad judicem,
expfesseriint, Unicornis dicitur bestia uno lanttim scilicet ipsius patrem. Qui cum omnes Christianos
cornu ferocissima; ad quam capiendam virgo puella H cum ipsa conjeeisset in vincula, Eugenia ob stu-
i.n campum ponitur, ad qttam veniens, et se in gre- prum ducitur ad tormenta, Quas post multa verba
mio ejus reclinans, capitur. Per besliam hanc Chri- cum patre habila ad Clnisli gloriani, scidit vestem
stus exprimitur, per cornu ej'us insuperabilis forti- qua eral induia, et apparuit principis filia. Qui mos
tudo exprimitur. Qui in uterum Virginis se recli- cum omnibus suis conversus, et post episeopus
nans captus est a venatoribus, id est in humana facius, non raulto post super altare, in ipsa missa-
fonna inventus est a suis amatoribus. Legitur, ka- rum celebratione pro Ghristo est decollatus : accu-
rissimi, quia Dei Filius voluit ad nos in carcerem de satricem vero cum omnibus suis devoravit ignis
coslis descendere et.de captivitate tyranni redimere; coslestis. Post hsec mater ej'us Claudia venit Romam
Servicium domini nequissimi, qui sibi servientibus cum filia sua Eugenia, et Avito et Sergio duobus II-
uon nisi asterna supplicia dat, summa vi declinate; liis, Proto et Jacincto duobus eunuchis. Avitus et
et Domini optimi, qui sibi servientibus sempiterna Sefgius proconsules sunt effecli, et multi per eos
gaudia prsestat, tptp corde vos mancipate, conversi. Multasvero malronae per Claudiam, multas
Oeus Pater nbn habuit nisi unum Filium; et lero virgines per Eugeniam conversas sunt. Porro
quia noluit eum habere hsaredem solum, misjt eum cum per Protum et Jacinctum multi militum con-
pro transfugo servo in exilium, ut ei reverso (f° li) vertuniur, ob Ghrisli nomen oeciduntur. Eugenia
cum Filio daret i'egni palatium. Ad hunc omues toto vero, post ffiiilta certamina et diversa supplicia,
annisu eflugite, huic omnibus viribus servite, ut liodie Christi vjctima sanguinis effusione est immo-
ista fesla temporajia quandpque cum angelis cele Iata. Et quia Cbristus voluit ad terras descendere,
bretis in secuia. Ameii. dedit liomiiiibus,-sed etiam teneris jiuellis, potesta-
De sancta Aiiastasia et Eugenia. tem coslum ascendere
Augef nqbis hujus.sancti diei gaudia votiva beata His el omnibus sanctis v.os commendate, ut per
martyr Anastasia. Quas Romanorum nobilissima illorum merita post hanc miseram vitam exultetis
fuit; sed cunctas divitias pro Chrisli [amore dese- in asterna sollemnitate.
ruit, Christianis in custodia lentis adhassit, quasque
Qua? secuntur in summis tantum festivitatibus debes dicere.
Karissimi, oi'ationes vestras cottidie marie et voluit. Hasc oratio comparatur fiumini in quo agnus
sero, et etiam omni tempore poteslis, ad Deum possit ambulare et elefas natare. Hasc lalis est ut
(f° 14 v°) facere debefis, per quas cuncta viiae lie- cam quilibet simplex discere et intelligere valeat et
eessaria et futura gaudia impetreiis. Dei sapientia " cujusque sapienlis ingenium superemineat. Hanc
ad hbmines in carne venit et brevem oralionem uos quamvis omncs bene scialis, nunc eam post ine di-
docuit in qua nos omnia prassentia et futura petere cere debetis.
Pater noster et post hasc dic eis singula verba usque in finem; postea infer :
Karissimi, hane orationem ipse Deus composuit, Pater noster (Matth. vi). Attendile, fralres, quid
ct per banc, quasi per scalam, ad coeli gaudia scan- dicalis. Deum Patrem vocatis. Deus noluit Dominus,
dere docuit. Hujus scalas latera sunt contemplativa- sed Pater appellari a vobis,: ut.v.os fratres esse in
jst activa vita, in qua VII gradus peticionum inse- eo cogitetis et invicem uf fratres diligatis, et.pr-o
yuil summa sapientia. In prirao gradu stafis et ad hac dilectiohe hasredes regni ejus fiatis. Si Eeus
Pominum clamatis Paler yester est, tunc estis fratres Jesu Chrisii q.ui
89.1 SPECULUM ECCLESLE. — DE NATIYITATE DOMINI. S22
est Filius Dei. Et si opera quae Patri vestro placent A coiiscnsum peccati superetur.. Cum eniin. concupi-
ut filii faeiatis, haereditatcm absque"dubio cum Jesu sceniiam vincit, coronam vitas accipiat (sic). Rogatis
a Deo percipietis. Deinde dicitis: qui es in ccelis. itaque Deum ul nunquam sinat vos in lantum a
Qtiamvis Deus ubique sit, lamen in sanclis, qui diabolo temptari ut perconsensum et deleetatioiieni
cosli appellantur, familiarius habitet [habitat], quia peccali possitis superari; et si consenserilis, cito
eos gi'alia sua Iargius illustrat, Per hasc verba ad- resipiscatis.
irioiiendi'1'ogare ut ipsi coeli fiatis in quibus Deus In VII gradu clamatis : Libera nos a malo. Id est
velit habitare. Postea dicitis : ab inferno et ab omnibus rebus quse nos ducuntad
Sancliflcelur noinen tuuin. Dei nomen sanclum voraginem interitus. - ..'
semper fuit. Illud nonien quod vester Pater dici- Karissimi, hac oralione mundus Deo concilialur.
tur, pelitis tali modo in vobis sanclificari ut per Corptts nosirum anim;Bconfasderatur. Sunt enim
bona opera digni silis ejus filii vocari. A Chrislo in ea YII peiiiiones quas dividunttir in tres et qua-
etiam Christiani dicli eslis, et ut in Christo unum tuor partes. Per tria Pater, et Filius, et Spiritus
corpus efliciamini supplicatis, ut saiiciificalionem sanctus intellegitur; per qualuor vero mundus, qui
cum eo in regnO Patris percipiatis. ex quatuor elementis coristat, scilicet ex terra, ex
Unde iu secundo gradu posili dicitis: Adveniat. aqua, ex aere, ex igne, aceipitur. Tria quoque per-
regnum luum. Hoc est utDeo in vobis regnare per linent ad animam, quatuor ad corpus. Anima est
graliam placeat, et vos regno suo dignos faciat. irascibilis, quia hidignalur malis; est concupisri-
Deinde tercio gradui gressum imprimitis et di- bilis,'quia delectalur bonis; est i-ationalis, qttia dis-
cilis. cernit bona a malis. Coi-pus autem constat ex su-
Fiai volunlastua sicut in cmlo et in terra. Hoc pradietis quatuor elementis. Homo crgo, qui mincr
esl sicul ei complacet in coslo in angelis qui nun- mundus dicitur, oer hanc orationem Deo conjun-
quani peccaverunt, ita ia terra ei quoque placeat, gitur.
et nos asquales angelis, ut proniisit, faciat. Per Notare,karissimi, debelis quod hanc (f° iti v0) ora-
coslura etiam justi, per terram peccaiores iutelle- tioncni a summo coslorum, itl est a Deo Palre inci-
guutur. Rogatis quidem Deum ut sicut ejus vo- pienies, Deum Patrem nostrum. dieitis, et usque ad
Iuntas est in justis bona, ita vos a malo ad jusii- inferni novissima descenditis, dum hanc yerHbera
tiam convertens, in vobis quoque fiat beueplaci- nos u tnalo claudilis. Quia Filius Dei a summb
ta. Hasc tria pertiner.t ad Deum ; (f° 16) quatuor coslo, id est a Pafre ad inia propter nos descendit,
sequenlia ad munduhi. In tribus petitis cceleslia, r, orationera nos a Patre inchoare docuit, Quia vero
in qiialuor temppralia. Quartum ergo gradum scan- -nos de profundo peccatorum dimersi jacuinius, per -
dilis ei clamatis: Panem noslrum collidianum da hanc scalam tali ordine ad coslum scandere debe-
nobis hodie. Panis cottidianus est victus humanus. mus.
Rogatis Deum ut temporalem substantiam, sine Paler noster, libera nos a>,i-'o, id est de hoc in
qua non potest humana fragilitas subsistere, cottidie quo jacemus in inferni profundo. Ne nos ihducds in
possitis ab eb sine peccato {percipere. Panis etiam __tempiationem, id est ne permittas nos tgle crimen
corpus Chrisli intellegitur, et oraiis hoc ut corpoi'e committere per quod jure debeamus in inftsrnuia
ejus jugiter digni sitis; et, si 11011vestro ore, tameu incidere. Dimille nobis d. n.,_s. et n. d. d. n., idest
per ora sacerdotum cottidie illud digne accipiatis. illa nobis relaxa per quse.itur. ad tormenta. Panem
Per paneni quoque doctrina spiritualis accipilur, n. c. d. n. h., id est. doctrijia tua nos parce qua
sine qua non plus potest anima vivere quam corpus bona facere el mala sciamus et,ppssimus devitare.
absque carnali refeclione. Petitis quidem Deum ut Hasc qualuor pertinent ad aclivam vilam; tria quae
hahcvobis coltidie imjjendal, nehumana fragilitas, secuntur, ad contcmplalivam. Aeliva vita est quod
ad palriam lendens, in via fame verbi divini de- di.lectipnem ad proximos vestros habetis, et Ghrislo
ficiat. D in pauperibu.s.vel miseris per eleemosinas servitis.
Quintum gradum comprehendentes dicitis : Di- De hac ad coiitemplativam transire.debetis. Contem-
mitte nobis debila noslra, sicul et nos ditnillimus plativa vila est pra dileetione Deiterrena calcare,
debitoribus nostris. Si in vobis peccantibus dimittilis, assidue orare, sse.pe-djvi.no servitiointeresse, omnia
dimittet vobis Deus quas in .eum peccatis. Si vos quse de Deo sunt libenter audire,
non remitlitis, nec Deus remittet vobis; et his ver- In hae positi debetis cum Paulo tei-cium coe.lum
bis vobis maledicitis, quia Deum ut non dimittat petere (II Cor. xu). Per primum coslum Spiritus
vobis rogatis. Si autem illud reticetis, oralionem sanctus, per secujidum Filius, per tercium Palef
Dominicam uondicitis, et ideo non exaudiet vps inlellegitur. Hasc in his tribus versiculis accipiiijj-
Deus. tur, Fiat volunlas l, s. in el in (sic cod.). Hoc est,
Sexto gradu innixi vociferamini : Ne nos inducas da nobis in Spiritu sancto luain voluntatem facere,
in lemptationem. Deus nemineni temjitat, cum ipse quatenus nos vclis angelis in cuslis cosequare. Ad-
omnium corda inspiciat. Unusqiiisque a diabolo venial r.t. IIoc est, qusedocuit Filius tuus, fac nbs
leuiplalur; sed tamen jitillus, jiisi a Deo peiniiita- implere, ut simus digni in regnoFilii gaudei'e. lude
lur. Et bonum est homiiii ut templclur si 11011pcr ad fasligium summi cosli pervcnieptes, magna vora.
S23 HONORH AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. m
iclamamus. Pater n. q. in, s. n. t. Id est qui nos per A 1 riiOriem sanctorum, Credb femissionem biiiniuiii
Filiuni tuum in Spiritu sancto fecisti ccelos, fac nos peccatorum de quibus poenitentiairi egi et eonfessia-
fide ct operatione tuos filios, ut pef Filium: tuum tu nem feci et ultra nonitefavi. Credo quod cuhi istb
velis in nobis habitare et npbis bxeat in te re- eoderii cofporein qno hodie hic appareo mori debeb,
gnare. resurgere debeo, Deo rationem Teddere debeo de
Hanc scalam, karissimi, propheta inSpiritu san- bmnibus quascumque feci, sive bona, sivemala, et
eto prasvidit, dum per bauc Christum ad terras ibi retributionem accipio, seeundum lioc qubd in
descendereet nos adcoslum per earidem ascendere ullimis inventus fuero. Credo asternam vitam.
prasdixit. Requiescet, inquit, supef eum spiritus Ameri.
sapientias et intellectus, spiritus consilii et fortitu- Kafissimi, per hanc fidem oportet nos omries
dinis, spiritus scientias et pietatis, et spiritus timoris salvari, hanc debetis offines scire, saspe dicere, in-
Domirii. Ecce propheta a sapientia coepit, quia Chri- fantes quos de baptismo levastis docere. Hasc est
stum a summo coelo ad nos descensurum vidit; iri veslrum bellicum signum. (f° 18 v°) Cum diabolo
timore iinjvit, quia nos per timorem de inferno ad et viciis geritis beilum. Cum boc audierint signum,
coslum ascensurum \leg. ascensuros] prasvidit. In R mox pavescunt et perterriti a vobjs fugiunt, Cuift
gi-aduigitur timoris stamus, cum per timorem ge- ad supremum scalae' aseenderitis de qua pfius au-
hennas peccata deelinamus; iu gradu pietatis gres- distis, et istud signiim a vobis' claftiaiilibus in ccelo
sum sisiiffius, d.um bona facere asuesciniUs ; isi eognilum fuerit, mox ingressus cosli ad socios ve-
gradu scientias pedem ponimus, dum Deo sua et stros angelos et sanetos patebit.
(f« 18) hominibiis sua persolviinus; ih gradu forli- Fratres, credp vos frequenter confessienem face-
tudinis vestigia solidamus, cum nec per blanda nec re sacerdofjbus vestris. Sic et facere debetis; sed
per aspera a vero devianius; iii gradu consiiii greS- quia multa sunt quas forsitan vobis in memoriam
sum dijigimus, si bonum quod ipsi facere noh for- iion veniunt, debetis minc post me confessioheni
midariius, aliis etiam consiliari sataghnus; gradum vestiam dicere, ut de his possitis absolutioriem ac-
iatelleetus apprehendimus, si mente coslestia et spi- cipere. Slodo dicite sic ;
ritualia inquirimus ; deffium sapientias gradum con- Confessio.
Bcendimus, «i terrena respuerites, sola coslestia et Abrenuntio diabolo, et omnibus ppmpis ej'us, et
quas Dei sunt sapimus. Hujus scalas latera sunt duO omnibusoperibusejus, et confiteorDeo omnipotenti,
caritatis prascepta. Nullus potest ad coslum perve- et saiictae Mailas, et sancto Michaheli, et omnibus
nire nisi pef hanp scalaffi velit conseeudere. cG angelis ejus, et saucto Johanni Baptistas, ei omnibus
Modb, karissinii, oralionem vestram dixistis : prophelis Dei, el saricto Petro, et omnibus apostolis
nunc etiaffi fidem. vestram post me dicefe debeiis. Dei, et sancto Stephano et omnibus marliribus Dei,
Sicut enim plscis sine aqua npn potest vivere, iia et sancto Martino, et omnibus sacerdolibus Dei, et
riullus polerit salvari sine fide, Benedicto et omnibus confessoribus Dei, et sanelaj
Fides calhoiica. Margaretas et omnibus virginibus Dei, et sanctis istis
Cfedd iri Deum Patrem omriipotentem, creatorem et omnibus sanctis, et tibi sacerdoti, et omnibus
cosli et terfae el toiius creaturas. Et credo in suuih concbristianis meis qui me hodie vidcnt vel audiunt,
unigenitum Filium, Doininurii nostrurn , Jesura omnia peccata mea quse timquam cominisi ab illa
Christurii. Et eredo in Spiritum sanclum. Credo IiOra cum primum peccare potui usque iri. hanc
qupd isfse tres personas, Patef et Filius, et Spiritus horam, qualicumque modo fecerim, scienter aut
sanctus; uria vera deitas est, quas semper fuit sine nescieuier, sponie vel coacte, dofniiendo vel vigi-
iriitio et senjpef efit sine fine. Credo qupd idem Dei lando, mccum vel ctim alio aliquo, quas nunc possum
Filius conceplus est de Spiritu sancto et natus est recordari aut non rememoravi. Confiteor Deo quod
de sancta Maria perpetua virgine. Credo quod pro- promissionem quse in baptismate pro me facta est,
pter riostram necessitatem captus est, ligatus cst, D D nunquam ita complevi sicut jurc debui et bene po-
flagellatus est, crucifixus est, et quia moituus est tui. Slatim ut ad illam astatem perveni qua peccare
in humanilate, non in deilafe, Credo quod sepullus potui, averti me a Deo cl a mandatis ejus, et abne-
est. Credo quod ad ihiernum ivit.et eos inde sum- gavi Deum per mala opera, el rursum sponte man-
psit qui suam voluntatem fecerant. Credo quod ter- eipavi me in potestatein diaboli, quera prius abne-
tia die resurfexit, et post resurrectionem suam eor gavi per omnein spurciciam, et hactenus seryivi ei
medit et bibit cuiri suis discipulis ad probandam toto sludio. Sanctas domos Dei non lam sedulo
suam veram resurrectionem; et postea quadrage- quassivi quain debui; quando autem quaesivi, non
simo die sursum ad cqelos ivit, suis discipulis inspi- fui ibi cum tali discipiina, tali intentione quali jure
cientibus, et ibi sedet ad dexteram Dei Patris omni- debui. Quicquid ibi de Deo audivi, aut iirisi, aut
potentis, et [ cpseternug et compotentialis. Credp non credidi, aut facere contempsi. Dominicos dies
quod adhuc inde venturus est judicare vivos et et alios festivos dies non ita vacavi neque honoravi
jiiortuos, unumtjuemque secuiidum bpera sua et sicut juredehui. CorpusDoffiirii tioii tam frequen-
secundum ipsiusmisericordiam. Ci'edosanclamEc- ler accepi slcut debui; quando autem accepi, nou
clesiam katholicam ct aposfolicam. Credo commu» tam digne bbservavi sicut jure debui. Decimam vl-
82:3 SPECULUM ECCLESLE. -r DE NATIYITATE DOMLM. '820
tas (?) meaeet harum rerumquas (sic) mihi Deus dedit A quo ejus gratiam valeara iiivenire. Et precor san-
non ita persolvi sicut j'ure debui. Patrem et matrcm ciam Marrarn et omnes sanctos Dei ut digneritur
et dominum meum nunquam ita amavi, rieque ita pro me intefcedere et adjuvare apud misericordiara
honoravi, nec eis (f° 20) ita subditus fui sicut j'ure Dei, ut de omnibus peccatis meis mihi det indul-
debui. Omnes Christianos rneos non ita amavi, nec gentiarii, et amodo a peccalis custodiat, et post
eis subditus nee fidus extiti sicut jufe debui. Epi- lianc vilam in consortium illorum perducati Etv.olo
scopo meo, sacerdoti meo et aliis Dei doctoribus Deo promittere quod peccala amodo volo devitare
non fui ita obediens ubi me docuerunt, sicut jure in quantuni possum prse fragilitate mea, et in quan-
debui. Sanctis noctibus et noctibus jejuuiorum et luffime digrialur roboi*aresua misoricordia. Etvolo
alio illicifo temporenon ita observavi me cum con- hodie dimiftere omnibus qui in me peccaverUnt ut
juge mea sicut jure debui. Omnia vota quascumque etiam ipse mihi dimittat -inriumerabilia peccata
vovi Deo/irrita feci. Omne quod bonum fuit odio mea. - '.-'-
habui et eos qui bonuni fecefunt aut inde locuti Karissimi, securidum hanc confessionerii quam
6unt odio liabui. Omne quod malum fuit et feci et fecistis et secundum hanc sponsionem quam De.o
dilexi, et omnibus malum facieiitibus consensi et sponpondistis (sic), volo ego verba dieere,1 Deuni
sos dilexi. Peccayi inlioiiiicidiis perpetralis et con- R
B autem rogo opera facere.
silialis. Multum deliqui in fomicationibus, in adul- Indulgentiara et absolulionem de omnibus peccatis
leriis, in incestibus, in bestiali fornicatioue, in om- yestris per inlercessionem omnium sancloruro"fuo-
rii pollutione et omni imraundicia qua se homo co- rum (sic) tribuat vobis Patef, et Filius; ef Spifitus
inquinare potest, coinquinavi corpus meuin et sauctus, et custodiat vos amodo et a peccatis et ab
miseram animam meam mecum et cum omnibus omiiibus malis, et post hanc viiam perducat vos
qui mihi consentire voluerunt. Peccavi in perjuriis, in coiisorliuffi omnium sanctorum suorum. ATiien.
in furtis, rapinis, falsis testimoniis, detraclionibus, Fralrcs, ista confessio tantum valet de his pecca-
coriviciis, eommessalionibus, ebrietatibus, maleficiis, tis quassaceilodibUsconfessi estisvel quseignofantes
fraudibus et omnibus peccalis quibus Iiomo peccare gessisiis. Cseterum qui gravia crimina eoffimiserunt
potest. Peccavi ultra omnes homines verbis, factis, et posniteriliam inde non egerunl, (f° 20 v°) ut Sunt
cogilatioiie, voluntate. Hoc confiteor Deoet istis et homicidia et adulteria pro quibus instituta est car-
ninuibus sanctis, et precor Dei clementiam ut mihi fina (145), nichil valet isla confessio. Ideo hioneo vos
prasstet tempuset inducias ut ila possim emendare ut peccata quae publice fecisiis, publice inde posni-
(145) De verbi Carrina sigriificatione hase liabet C alias occulte carinas ceiebrat. Idem lih. iv,.epist.i7:
Du Gange : 11° Carcna, voxformataex quadrageria, Juxla carinm regulam inclusioncm custodim carce-
vel ex quarentena, quadragesimaepars. Charta Ame- ralis indiximus. Et lib. v, epist. 8 : Ecce, inquiunt,
dei coinitis Maurianehsis anri. 1254 : Doiiamus peregriiiando carina, ecce nova pmnilehtia hacle-
eidem domid per lolam lefram nostriim pedagiuin, nusinaudiia. Reynei'us contra Yaldenses cap. 5 :
ledam, el caretefram omnium rerutii suarum, ita Pubiicas pmnilentias, ul carenas, reprobant, maxiine
quod nemo de ' Eonobis atiquam exaclionem capere in fcminis. Cassarius Heislerbach, lib. iv, cap. 57 :
prmsiiinat. fortasse spectat vox Caria, inter Miles quidam tempore quodam quadragesimali
redit, comil. Namurc. ann. 1264exreg. sig. Papier carcnam fecit apud nos. Lib. v, cap. 42 : Cum ultef
veluin Coffi. comput. Insul., foll. n r°. Et si alicuens miles quidam, suscepla curena, tcmpore capiluli ge-
le Carin el casliel de Namitr. Unde Carinlier forle neratis Cistertium ire proponeret. Alanus de Insulis
appellatus qui ejusmodi exigendse pfasstationi pras- in Posnitentiali : Solennis (peenitentia) esl qum pro
positus es.t. Lit. remiss. ann. 1584 irircg. 126, char- majoribus criminibus vel nolariis, vel pro his crimi-
toph. reg. ch. S6 : Gilet Germain tanneur demourant nibus qum quis confessus est, vel de quibtts quis-con-
a Cltartres et mailre des Carinliers de la dite vilte et viclus est, 'infligiiur, qum carena solet appellari; et
banlieue de Chartres. Si tamen ibi legendum non est, siciit est de majoribuSj sic ad majeresprmlalos Eccie-
Corniliers vel Tarintiers, notioue asque mihi igriota. sim perlinet hane infligerei Infra : Qumrilur autem
i 2° Carena, Cartina, quadragesiffiale jejunium quomodo iiitctligendiim sit, quod diciiur de injun-
seu publica posnitenlia ab episcopo clericis et laicis; ciione sotemnispmnilenlim, c FaC tres.annos in pane
aut ab abbaie monachis indicta, qua quis jejuiiare D ] et aqua, et fac tres quadragenas in singulis annis : '»
spalitv XLdieruffi tenetur. Joan. de Janua : Carena an iiitelligendum sit quod jejunare debeat omneni
et publicii pwnilentia, etquadragena idetn sunt. Qui diem vel inter diem eidiem? Ad hocsic respondemus:
igilur istam prhnam facit XL diebus non inlrat in Non alliori intellectui prmjudicantes,-quodetcanonicm
ecctesiam et lanea vesle indutus ; ab escis el polibus censurm rigor oslendilur, quando in pane aqua je-
cjtiiinterdicli sunt, a lltoro, glaclio et equitalu istos junare pef tres annos prmcipilur, quod a quibusdam
suprddictos dies abslinet. In terlia aulem et quinla sic intelligitur, ut per tres annos nen ioia hebdomadi
feria,el Sabbato atiquo genereleguminum acoleribus, comedatur panis et aqua, sed tantitm per iria illaje-
pomis vel piris, vei pisciculis, cum modica cervisia junia supradicta, elc. ^Summula Raymundi oru.
utatur temperale. Hasc omnia probanluf Exlra De Prasdicat:
Iiomicidio. Burchardo lib. xix, cap. 5, Carrina (alias Malronmjuveriesyossunlexpterecdrenas•
Carina) esl dierum XLconlinuorum jejuniumin pane In domibuspropriis, etc. ; ..
ei aqua, Posnitentiale ms. : XLdies in et
jiane aqua, *' Charta Gotfridi comilis de Habisburch ap.
quod in communi sennone cariua vocatur, cum vn
sequenlibus ahnis pmnileas. Coiicilium Mogunlinuffi: Kopp. Init. Foeder. Helvet., num. l-.Uireconcitietur
In dedicalionibus ac ordinum tcmporibus relaxari Ecctesim proptef homicidium quod patraveral, reti-
Carenas, et pcenitentes inirdduci omnino vetamus. giosis dominnbus.:... prcediumx jugerum conces-
Pelrus pamiaui lib. n, ep. 7 : Prteter illas quadra- s.l, hoc addilo, ut emdeinsorores u»am c&iTinflin
gesimas quce scilicet a Patribus institulm -stint...;. -dt-injuticla siln pwnilentia subporlareni.] Adde sy-
827 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. «28
tentiam suscipiatis; quas autem occulte commisisiis, A j bus et comitibus et omnibus judicibus Ecclesise, ui.
occulte presbyleris vestris confessionem inde ante quia scriplum est judicium sine misericordia ei qui
faciatis quam ad corpus Doiuini accedatis, quia qui non fecit misericordiam, Deus omnipotens eis illam
iridigne accipit, cum Juda mortis Domini reus efit. ihentem tribuat, qui populum sibi subjeetum mise-
Et si vobis huiuscemodi corpus damus, ita facimus ricorditertfaclare conentur, qualenus a riiisericorde
quasi quis furenti gladium prasbeat ut cor suum judice Deo misericordiam consequantur. Amen.
cum illo transfigat. Exinde condecet vos clemenliam Dei implorare
Quia Deus, karissimi, voluit vos hodie in suo pro omnibus qui sasculorenuntiaverunl, pro "mona-
servitio hic congregare, non debetis liic oiiosi stare, chis, pro monialibus, pro inclusis, pro solitariis et
sed pro vobismetipsis et pro tola Ecclesia sancta pro omnibus qui aliquod votum Deo fecerunl, ut
Dei orare, ut Deus omnipotens dignelur eam paci- pius Deus eis conferat ita proposilum suum implere
ficare, adunare, regere, ab omni malo cuslodire. Et quatenus post hanc (f° 22) vilam mereanlur pro-
cum sponsus ejus Christus, qui eam cruore suo missum praemium obtinere. Amen.
desponsavit, cum omni coslesti exercilu advenerit Poslea debetis pro iter agentibus Deum exorare,
iit sponsam suam Ecclesiam de hac Babyloiiica aut qui Hierosolimam aut Romam petierunt, vel
*
pefegrinatiohe perducat in Patris sui civitatem, ut Sanctum Jacobum, aut alia sancta loca visitaverunt,
omnes cum ea comitemini in coslestemHierusalem. ut Deus vota illorum suscipiat et eos incolumes
Amen. __ amicis suis cum pace restituat. Amen.
Deinde debetis pro domino apostolico preces ef- Dehinc oportet vos raisericordiam Dei flagitarc
fundere, qui caput est Ecclesias et a qr.o cuncla pro his qui naviganl pro Ecclesias necessitale, ut
Ecclesias judicia debent procederc, ut Deus omni- Deus eos ab omni tempestale protegal el prosperunt
potens eum talera faciat qui Ecclesias doclrina , iter eorum faciat et salvos eos' cognatis et amicis
moribus et vita digne praeesse valeat et ipse cum ea reddal. Amen.
in ultimis ad perennia gaudia perveniat, Arnen. Deindedebelis pro iniirmis cogitare qui nen valehf,
Exinde debetis Dco supplicare pro episcopo no-
hodie ecclesias visitare, ut sanitati et incolomitati
stro, et pro omnibus presbyleris, et pro omnibus restiluantur, et in hac -vita emendatis deliclis, in
qui conslituti sunl in sacris ordinibus, tjui debent aeteriia post recipianl [recipiaiilur]. A-mcn.
esse speculuui Eeelesise, ut Deus omnipotens Spiri-
tum suum in eos mitiat; cui hoc eis inspirare placeat Exinde moneo vos Deum poscere pro his qui sunt
ut quas populo verbis prsedicant, ipsi operibus im- in peregrinalioiie, pro captivis, pro vjnculatis, prs
G in aliqua angusiias eonstilutis, ut
pleant, et cum eo in novissimo die vitam aslemam incarcei'atis, vel
misericors Deus unicuique secundum suam neeessi-
percipiant. Amen.
Post hsee oportel vos pro rege nostro rogare, tatem subveniat et secuudum suara misericordiam
et eis omnia quas sunt bona tribuaf,
quem Deus voluit suum equivocum in terris habere, de malis eripiat
ut Deus clemens ei suum auxiliura impendal, quo Amen.
Eeclesiam ita regat atque defendat, ut post istud F Deindedebetis pro omni populo Chrisiiano pre-
temporale regnum a Rege coslorum perenneui regni cibus insistere, quatenus eos Deus ab oriinibus
coronam percipiat. Ameii. malis et ab omnibus hostibus animas et eorporis
Deinde convenit vos postulare pro omnibus duci- custodial et ad perpetuam pacem perducai. Amen.

uodum Salegunstad., cap. 17, 18,19; Ughellum vent. corp. S. Malhioe,eap. 4, J 20 ; Iste Ettgenius
tom. IX, p. 287; Heimannum Slangefolium in pepa el Adalbero archiepiscoptis Trevirensis con-
Weslphalia lib. u, p. 101; Raron. ann. 1095, num. ittlerunt ad dedicationemmonasterii noslri.... xvni
16, el Filesacum De quadrages. Christi, cap. 5. carenas. Num. 21 : Contuliti annuin indulgentiw, et
["* Karena, Karrina, quam uliinam vocem apud iv carenas. [* Cliionicon eollegiatas S. Stephani
Ekkehaidum convicium significare Cangius scribit D 1 tom. II Rerum Mogunt. pag. 515; edit 1722: Hm
in Catina, i; sed malim huc trahere eum Arnio sii.nl gralim archiepiscopales et episcopales datm
apud Pertz vol. II Scriplor., p. 156, not. 55.] benefactoribusfabriem ecclesimS. Stephani Moguni...
< In Chronic. Alberici., apudLeibnil. in Access. Itein de episcopisetRomanispontificibusbis millcdies
liist., p. 550: Carcna vocalurintrans quadragesima. et centumcarenas, per qua.s aniinm fideliv.m debent
Ilujiis medium tempus ad Dominicam quartam re- tormentari cl puniri in purgatorio.] Adde Biwverum
fertnr in lit. remiss. ann. 1576 ex Reg. 110, Char- in Antiq. Fuld. p. 122, 155. [VLudewig. Reliq.
toph. reg. cap. 199 : Le satnedi veilie duMi-quarcsnte, mss., tom. I, p. 586.] [**Et Cliart. Ulrici episcop.
etc. Apeitiusrursum in aliis lil. ann. 1402 ex Reg. Raceburg. ann. 1280 ap. "Wesphal. Monum. Ciin-
157, ch. 529 : Le dimanciie que Vonchanle en sainle bric. vol. II, coll. 49. Alias ap. Guden. Cod. dijil.,
iglisc\: Lselare Hierusalem, qae 1'on dit la Mi- vol. III, pag. 1116, 1118, 1129]
Ilaresme, etc. c Quadiagena, itlem quod carena, indulgenlia XL
e Carena est etiam remissio seu indulgenlia ejus- diertun. Vide Bullam Urbani II papas apud Baron.
modi XL dierum, quse a sumuro pontifice vel ab ann. 1195, num. 16.
episeopis indulgetur. Incriplio ann. 1225in ecclesia c 5° Carena pro carina. Alvus setf fundus navis,
SS. Yincenlii et Anastasii ad Tres Fontes Romas, Gall. carenc.Pluries legitur in Informationibus civi-
ex P.invinio de 7 Ecclesiis p. 111, septem annis ei talisMassill. pro passagib transmariiio, e cod. ms.
septemcarinea. remissionis confessi criminis solulio- Saiigerinan. —Du CA^GJ; Gtossarium nov. cdit,s
nisque detur ci. Lambcrt., mouach. Trcvir., De iu- p. 178. >
$29 SPECULUM ECCLESLE. — DE NATIYITATE DOMIXI. 830
Nunc, karissinii, oportet vos orare pro his qui A Fratres, quia Scriptura dicii: Qui pro aliorogat
maxime vestra indigent oratione, pro his scilicet seipsum liberat,rogo vos ut velitis etiam crare pro
qui mortui sunt, qui nec velbpnum vel nialtim me misero qui pras omnibus hominibus veslris pre-
facere possunt; quia sicul aqua super illum si cibus prascipue.indigeo, iit cleffiens dignetur liodie
effundetur qui in igne urei'etur, ita gaudent illi cum sacrificium Ecclesias de manibus meis suscipere et
orationes aiit elemosinas post eos mitlitis, et in me ipsum sibi sacrificium efficere, et omnia peecata
primis unusquisque vestrum pro palre, pro matre, mea in hac vila possim emendare et post mortem
pro ebnjuge sua, pro flliis, pro fralribus, pro sorori- vobiscum in superna gloria exultare. Amen.
bus, pfo cognatis et amicis suis, deinde pro omnibus Nunc, karissimi, corda vestra et manus ad Deum
qui vobis iiasredilates suas reliquerunt, aut qui levate, ut pro his omnibus dignetur vos clementef
vobis aliquod bonum impenderunt, aut se in ora- exaudire, ut (f°22 v°) hanc festivitatem
quam nunc
tiones veslras commendaveruiit, el pro omnibus agitis post cum angelis sine fine in illa gloriacele-
quorum corpoi'a hic requiescunt et omnibus fide- bretis quam nec oculus vidit, nec auris audivit, nec
libus defuhetis, ut Deus omnipotens, qui voluit Fi- in cor hominis ascendit, quam prasparavit Deus dili^-
lium suum pro eis mori, dignetur eas hodie per genlibus se (I Cor. n).;Eia nunc preces vestras alta
vestras orationes ab omni posna et dolore absolvere " voce ferte ad coslum, et cantate in laude Dei : Ky-
et in asterna paradysi amoHiitale collpcare. Amen. rieleyson. _--
Si nimius algor niemis, aut magnus calor asstatis impedit, -vel aliquod impedimentum
obvenerit, tunc jam dicta omitte, et linito sermpne hanc fidem eis preedicas : Credo inDeum
patrem, et ceetera ut in Psalterio continentur. Mox subsequere hanc confessionem
Quia hoc ita credo, ideo confiteor omnipotenti et nie jiivai'e, ut hasc omnia in ista vita possim emen-
omnibus sanclis Dei quia peccavi nimis omnibus dare et post hanc vilam cum eis in eeternavita
modis, verbis, factis, cogitatione, volunlale, et omni regnare. Amen. Indulgentiam. Ut supra.
iniquiiale, ideo preeor omnes sanctos ut dignentur
Ad omnes sermones debes primum yersum Latina lingua ponunciare, dein patna lingua
exnianare. Si ecclesia est in honore sancti Stepham, poteris de eo sermocmari.
Justtts de dngusita liberaius est et iradetur impius tiebat, Paulus xuncta carnaliter sapiebat. Unde
pro eo (Prov. xi). Beatus Stephanus, karissimi, cujus ssepius de Scripturis questiones movebanl, quas
hodie fenta celebramus, de angustia hujus miserse Slephanusnobiiiter solvebat, sed Paulus pertinaeitei
ritae liberatus est; et Paulus, qui tunc erat impius, .,J resistebat. Prasterca Stephani decor magnifice prae-
yiro eo ad anguslias tolerandas est traditus. Chrislus dicatur, cum pulchritudo ejus angelis comparatur.
namque bonus pastor, qui de coslis venit ad terras Eo tempore Tyberius reipublicas praeerat; qui
perditam ovem qUasrere et inventara propriis hu- diutino languore laborahs a medicis curari non po-
jneris ad gregem coslestis curias revehere (Luc. xv), terat. Cui cum esset relatum in Judasa fore [pro
per ovem lupum cepit, et eum non solum ovem, sed esse] Jesum nominatum medicum, qui non herba-
etiam ovibus pastorem praefecit. Stephanus enim ut rum confeetione nec ferri incisione, sed omnes
ovis erat mansuetus, Paulus ssevicia ut lupus in- segritudines blande depelleret sola verbi jussione,
quietus. Sed cum ovis occubuit, pastor pro ea quendam sibi pras cseteris in amicitia constriclum
lupum restituit. Paulus quippe pro grege Christi in Judaeam destinavit, prsefatum medicum ad se
post sanguinem suum fuiidebat qui prius in nece curandum adduci imperavit. Qui magno sumptu
Stephani consentiebat; et quem olim cum impiis navigio in Judseam proficiscitur : sed a Pilato, qui
repudiat, cum hoc nunc in gloria sanctorum tripu- tunc Hierosolimis' prassidatum a Romanis tenuit.
diat. 0 quam. dulce, karissimi, consortium sanclo- maximo cultu suscipilur. Cui mox legalionis sua;
rum, quam delectabile contubernium beatorum! ubi causam patefecit, quia Caesar Christiim medicum
nullus de-sibi illata injuria quasrat ultionem, nullus ]i) suaspraesentiasexhiberi praecepit. Pilalus hoc audilu
qui inlulit injuriam 'de cousorte timet improperii expavit, hunc morluum esse indicavit. Legalus vero,
confusiohem. Nunc enlm Paulus de lapidatione Ste- uteum a Pilato damriatum cognovii, ei reatum maje-
phani non. verecuudatur, sed Slephanus de Pauli statis impdnit, quodvidelicet absquesenatus decreto
salvai.ione et consonio gratulatur. Ad hane giorlam lalem virum morti adjudicasset, qui tantum^reipubli-
jmpulit Paulus Stejilianum lapidando, ad hanc casprodesse poluisset. Pilalus, objectuin crimen a
traxit Stephanus Paulum ofando. Fertur de eis quod se dimoveiis, Judasos culpasjnvolvit; se eoacium
ambo fuerunt collegseHierosolimis sub magisterio in hoc eis consensum praebuisse respondit. Interim
Gamalielis, (f° 24) Stephaniis hidigena, Paulus ad- cum legato a multis mulla Chrisli miracula narra-
vena, ambo nobililate et sapientia eximie pollentes_, rentur, itemque mortui ad imperium ejus revixissp
sed moribus mullum inter se differenfes. Stephanus affirmarenlur, dixit non hunc medicum, sed Deuni
mansueli auimi et patienlis, Paulus ferocis atqtie fuisse quem constaret mortuis vitam dedisse. Ita-
fervenlis, Stejihanus lenis et blandus in verbis, qUeopponit Judaeis Deum esse occisum ab eis; et
Paulus nimius et vehemens in elo.quiis acerbis. Ste- si de bac objectione lion possent se purgare, et ip-
Dharius legem et prophetas .spiritualiter dixisse sen- sos divcrsis suppliciis ciamnare. Judaei, dc conscicjl-
851 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 852
cientia pefterriti, iriducias postulant, quo objeclum iA vcro conclusionem de Christo audiebaut, dentibus
crimen propulsare queant. Interea legato de qnadam in eum stfidebant et cum clamore impetum in euin
Domini imagine nuntiatur, qriod magna sanitatum fecerunt, vestes suas Paufo servandas reliquerunt et
[add. multiludo vel quid simile] pef eam patratur, ejectum extra civitatem (f° 26) lapidaverunt. Cum-
quam Yeroniea in panno ob Christi amorem depin- que Omhes compages membrorum saxis solvissent
gere feeerat, postquam eam a fluxu sanguinis lactu et vires standi in e.o defecissent, genibus flexis ia
linlbrium sanaverat (Luc. vin). (f° 24 V) Hanc mul- terram procubuit, preces Domino pro ipsis fiulit. et
to labore vix iropetravit, postea Romam imperatori sicut Dominus in cruce pro erucifixoribus, ita Ste-
Ijorlavit; quam mox ut vidit, languor eum reliquit. plianus pro suis lapidatoribus; et sicul Giiristi pra-
Qui protiiius suo edicto Romanos appellans, hunc lio valuit, quod pro ej'us amore post proprium san-
pro Deocoli a cujus eliaffi imagine sanitatem reci- guinem fuderuiit qui lunc in effusione sui sangui-
perent asgroti. Sed quia Senatus non consensit, nis consenserunt, ita oratio valuit Slephaiii, quod
multos ferro et exilio consumpsit. Igitur Judasi, Paulus, qui lunc eum pei'dere festinabat, posfmo-
post acceptas inducias, in unum coeunt, modum duni omnes geutes salvafefanhelabat. Hic Stephanus
responsioiiis talem irieunt, dicentes Deum ffioriesse siguifer marlyrum dieitur, quia rjrimus post Domi-
impossibile; se vero hominem punisse qui scita le- B I num, scilicet eodem aniio, cum palma victoriascoe-
gis eorum contumaciter, solveret, et eos publice lum ifigreditur. Hujus corpus lapidibus laceralum
confundendo honorem eorum de plebe tolleret; exposUerunt Judasi besfiis el avibus dilacerandum;
cumque Stephanus inter eos esset genere clarus, sed angelo Dei custodiente permansit intactum.
eloquentia gnarus, rogant ut hunc modum respon- Quod nocte a Gamiliele(sic) sublatum honorificeest
sionis suggerat legato et eos excuset de crimine il- tumulatum. Post hasc Romani in ultionem Domini
lato. Stephanus autem dat cousilium ut sapientes Hierosolimam destruxerunt, totam regionem vasta-
Judaeps quaquaversum per orbem convocentad con- verunt, Judasosquosdam diversis supplieiis intere-
cilium, melius se consulant, sanius eonsilium ca- irierunt, reliquos usquequaque vendiderunt. Gum
piant; sibi videri vera eis a Romanis imposita, cura autem Romani principes colla jugo lidei subdidis-
Jesum Deum ffianifesta testentur miracula, prasser- sent, et omnes gentes Christum Dominum solum
tim cum omnia per eum patrata a lege et prophelis j'am colere cospissent, Dei nutu per visionem Chri-
sint testificata. Hascyerba quamvis moleste tule- stianis patuit ubi corpus beati Stepha-ni.Ialuit.Cu-
rint, tamen eis Judasosex omni clymate mundi con- jus hivenlionis gaudia Deus magnificavitper septua-
vocari placuit. Interea Pelrus el apostoli, Slephani ginla iria -rniracula. Hic in Augusto mense passus
responsum audienies, clam accersitum fide imbue- creditur; sed hpdie feslivitas ejus celebrius recoli-
runt, Sbnte baptismaiis regeneraverunt, verbum tur cum ejus sacrum corpus inventum legitur. An-
prasdicationis ei injunxerunt. Quem mox Spiritus tiquitus enim memoria ejus non nisi semel in anno
sanctus replebat et per euni multa signa et prodi- agebatur, et ideo hac die et passio et inventio ejus
gia in populo faciebat, Ilaque Judasi confluxerunt, colebatur. Moderni autem ei devoti in die passionis
ex quihus multi cura Slephano de hac re dispulan- ej"us invenlionem cjus agendam decreverunt, quia
tes conflixerunt; sed omnes polenter de Scripluris generale Ecclesias institutum mutare nefas putave-
convincebat, quia affluentia Spiritus sancti in eo runi, et quia loium ad laudem Dei referlur quiequid
loquens prasvalebat. Unde commoti rapientes eum a fidelibus honori sanctorum quolibel tempore exhi--
in concilium pei'duxerunt, legem et Moysen bla- betur; quem jubemus in sanctis suis laudare et in
^pbemasse se dixerunt. Cui ciun copia fandi a omni tempore benedicendomagnifieare.Ilaque, ka-
summo pontifice data fuisset, in audientia eorum rissimi, imp!oi'ate sanctum Stcphanum ut vesler hir
plane disseruit quas lex et prophelas de Christo terventor sit apud Deum, ut possimus eum in hoc
scripsissent. Ad ullimum inlulit cur legi et Spiri- imitari quo valealis pro inimicis vestris deproeari,
tui sanclo rebelies hunc Deum dubitai-ent ciijus ij) ut quia Stephanus dicitur coronatus mereamini cum
facta Seripturarum diclis per omnia concordarent. illo in illa gloria coronari quam nec oculus vidit,
t Hunc, inquit, video ego aperto cosloa dextris Dei nec auris audivit, uec in cor hominis ascendit,
stantem et me ad coslestiavocantem. > Prius quir quas Deus omnibus diligentibus se praeparavit.
dem omnes propositiones disserentis admirabanlur Amen.
et vultum loquenlis ut [angeli inluebanfur; cum
Si ecclesia est in honore sancti Johannis, i;.sta sit vox de eo jirasdicantis.
0«! sunt hii qui ut nubes volant et quasi columbm debant raesseni multam suecrescere, unde spera-
'ad feneslras suas (Isa. LXVI).(f° 26 V) Nubes plu- bant se fructum centuplum in gaudio meterc.
viam portant et aridam terram irrigant. Columbas Quasi columbse ad fenestras suorum oculorum
autem, ciiffi pef fenestras prospiciiinl, noii alias mundana prospexerunt, quia raulieres, non ad con-
aves ut accipifres lacerare cupiunt. Sancti aposloli, cupiscendum ut adulteri, sed simplici et casto inlui-
karissimi, nubes fuerunt, qui arida corda habun- tu aspexerunt, ct iiichil de terrenis ut avari desidcr
danti doctrinaspluvia largiter irriaavcrunt; ubi gau- raverunt.
 833 SPECULUM ECCLESIJE. — DE NATIVITATE DOMINI. S.U
Ex quibus sanctus «.oliannesevangelisla erat. Nu-- ^» a mortuis resurfexisse traditur, Per jneridiem, ubi
bes affluentissima, qui sua .doetrina melliflua ubi-- sol in centro cosli fervel, Jobannes innuitur, a quo
que pcrfiidit oriris climata quadrifida. Etiam felles sol asternus jn majestate divinitatis clarescere expo-
carens invidise, iitsimplex columba; unde a Domi- nitur.
no in templo suo, id est in Ecclesia, locatus est utt Hii sunt qualuor anuli aurei quibus portabatur
firma columba. Prascipue castilatis mundicia radiar- - archa testamenti. Archa est sancta Elcclesia, anuli
bat vila. Doctrina, miraculis cunclas Ecclesias illu- qualuor Evangelia quibiis portatur ad asterna ta-
strabat. Unde quamvis de omnibus apostolis gene-- bei'nacula. Hii sunt Aminadab quadi'lgasquibus ar-
raliler, de eo pronuntiat Scriplura specialiter : Yoxc cha Dei de alienigenis revecta est addomum patrise
toniiruitui, Deus, in rota. Illuxerunt coruscaliones s (/ Reg. vu; Cant.w). Archa Dei capta est ab Allo-
lum in terra tola (Psal. LXXVI). Per tonitruum alti- philis; sed rcducta est Hierosolinmm in sacerclo-
sona Evangelii praedicatio notalur. Per rotam.hic; lis Ammadab quadiigis. Archa Dei est Ecclesia,
mundus figuralur qui celeri circuitione ut rota ju- quas capta est ab Allpphilis, duui subdita fuit ido-
giter volutatur. In hac rota vox tonitrui Deiperso- lis. Quanj verus sacerdos Jesus de hostibus ad Hie-
nat, dum graudisoiius Johannis Evangelii clangorr rosoljrtiani in quadrigis revexit, dum eam doctrina
mundo jntorial. Coruscationes quoque Dei orbii B quatuor evangelislarum ad cdslestem patriam sub-
terraa iiluxerunt; dum per Jobannem miracula Chri- vexit. Ex quibus hic Johannes prascipuus fuit aui
sti mundo innotuenint. tplum raundum sua prasdieatione perfudit,
... Legitur quod in paradyso fons oriatur qui iu qua- I)e hoc le.gilur Johanne quod fuerit filius domin.
tuof capila dividatur (Gen. n). Per paradysum, quii m3terteras. Qui nuplias celebi-ans Christum cum
liorius deliciarum dicitur, Ecclesia ;accipitur, in quai matre sua invitavit; sed deficienle vino, Chrislus,
sunt-Seripturarum delieiaset quoe est vopata ad do- aquam in vinum commutans, convivas lastificiivit
mum Dei ubi suut gloria et divitias. In taliparadyso i (Joan. n).Hocviso Joliannes sponsarn suam dese-
fons oritur, dum Christus, fons omnium bonorum,, ruit, Yirginis filio ipse virgo adhassit. Et quia
de casta Yirgine nascitur. Quatuor flumi.uaquseinde> (f» 28 v°) carnis copulam ej'us amore despexit, Chri-
oriuntur quatuorevangelistoe intelligunttir, quialar- stus eum pras omnibus appstolis dilexit. Cum enim
gifluo dogmate perfuderunt lotum hortum Ecclesise. Regina austii corpus et sanguinem suura discipulis
Hii quatuor fluvii spirituales danl Ecclesias saporps; suis tradidit, Joliannes supra pectus Jesu recubuit
tales : Unus quidem lacus nutrimentum, alter autem (Joan. xxi),_et de hoc fonte sapientias tunc potavit,
pfasbet olei fomenlum, tercius vini saporem; quar- quod posimodum mundo eruclavit, archanum, verbi
tus exhibet mellis dulcprem. Lacte infantes nutriun- ^^1 scilicel in Palre i'eeonditi, quia in pectore Jesu sunt
tur. De MailbasiEvangelio lac Ecclesias manaf, dum omnes thesatiri sapientias et scientias absconditi
Chrisluin pro bpnis parvulum factum et lacle(f°28) (Col. n). Denique in ara crucis cum se Chrislus
nutritum clamal. Oieoinfirmi curaniur.DeluceEvan- hostjam Deo Patri pro mundo immolaret, et de
gelip oleum Ecclesias fundiiur, dum Ghristi cruore principe mortis triuffi.pliaret, cernens comminus
nostras infirmitates curalas ,ab eo referunlur. YTinum inatrem suam cum Johanne cruci asfare, oplimum.
bibentes -laetificanlur. Marci Evangeliurn Ecclesiam duxit Yirginerri virgini cpmmendare (Joan. xix).
vino potat, dum Christi fesurrectipne appstolos lasfi- Ppslquam vero Christus, carcerem hujuS mundi
ficatos memprat.De Johannis Evangeho rael disiillat, deserens, cosleste palatium revisit et spiritum san-
dum diyinilatem. quse cst dulcedo angclorum, dulci- cturii de patei-na sede discipulis misit, Johannes
ler Ecclesiasinfiniral [leg. hisinuat]. Quod quia pro- cum Petro, Spiritu sancto plenus, tenijilum Domini
phela in eis significari prasvidit, eos in quatuor an.i- intravit et claudum in nomine Jesu Clirisli sanavit,
malium iiguris desciibit. Per formam hominis Ma- ac riiultos Judasos proinde per vei'ba eorum ad fidera
thasus figuratur, per quem liumanitas Christi stilo conversos baptizavit (Acl. in), Ctimque surami pon-
exaratur. Per vituli speciem Lucas notalur, per D r> lifices eum et alios apostolos ob hoc plurimis flagris
quem Chrisfus vitulus saginatus pro nobis mactatus affecissent, gaudehant quod talia prp nomine JJo
prasdjcatur. Per lepnis figuram Marcus mohstralur, mini perlulissent (Act. x).
a quo Ghristus.a mprtuis ut leo resuscilalus jiieino- Cum vero post lapidationem Stephani Samaria re-
ratur. Per aqtiilse simil.itudinem Johannes declara- cepisset verbum Doniiui per prasdicationemPhilippi.
tur, a quo Ghris.tus in gloriam Patris convolasse Slephani condiaconi, miserunt apostoli Petrum et
manifestatur. Jphannem ut baplizatos confirmarent, sicut adhuc
Hoc eliam quatupr mundi .plagsede eis intimant, episcppi in Ecclcsia faeere solent (Act. vm). Ppst-
dum considerantibus hasc figuraliler insinuant. Per quam fideles per i^mpositionem mariuum eowim
aquilonem, ubi sol sub terra latet, Malhasus expri- Spirilum sanetum acceperunt, Syirionem Magum,
mitur, a quo divinitas Christi sub carne latuisse de- qtii hanc graliam emere voluit, cum omnihus suis
scribitur. Per occidentem, ubi sol occumbit, Lucas sequacibus damnaveruht (ibid.). His -transactis mi-
espriffiiiuf, a quo sol Chrislus occubuisse morien- gravit Johannes in Asiam.et verbo atque exemplo,
do dicitur. Per orientem vero sol cottidie surgit; per signis et prodigiis, totam traxit ad Doraini graliara.
iiuuc Mafcus intelligitur, a qUo Christus sol mstitise Eo tempofe lenuit Doffiicianus monarclaam, qui
S3S HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS II. — LITURGICA. 856
Apostolum coniprehendi et duci j'ussit Romam, ubi ^ trem ? Sia, fili, sla, et exspecia. Rationem Dco fed-
prassente senatu eum in dolium ferventis olci misit. diturus sum pro anima tua. Certe libenter pro te
Sed Dei gratia protegente illassus exiit. Deinde in mortem excipio, sicut Christus eam pertulit pro
Patlimos insulam eum exilio relegavif, ubi eum mundo. Sta lantum, ne desperes. Promilto libi, re-
Dominus per angelum suum crebro visifavit, et ei missionem peccatorum a Deo recipies. 1 Hoc audito
omnia Ecclesise mysteria futura revelavit. Poslea confestim de equo decidit, Johaniiis ad genua proci-
iffiperator a gladiatoribus consultu senatus trucida- dit, denuo se Laptizat lacrymarum flumine, occul-
tur, et ApostolusEcclesias Dei cum honore redona- lans dextram consciam de crimine. Quam Johannes
tur. Qui scripto et predicatione ubique Ecclesias in- protrahit, osculatur, multis blandiciis ferocem ejus
struxit, omries haereses undique destruxit; interea animum ad posnitenliam eohortatur, secum ad ec-
miilfis prasclaris miraculisftilsit quibus mundo utsol clesiam provocat, vigilias et jejunia cum eo conti-
in tenebris luxit. Yirgas namque silvestres in aurum nuat, et bene emendatum reddidit matri Ecclesias;
et litorca saxa in gemmas commutavit, et rursum atque adjungens exemplum_;divinaeclemeniise,prius
aurum in virgarura naturam et gemmas in saxorum crudelem latronem eidem Ecclesias praefecit nobilem
substamiam rcstauravit; viduam quandam demorte pastorem.
resuseitavit, juvenem nihilominusdefunclum (f° 50) B ] Sed beatus Johannes, karissimi, si adhrc in fra-
ad vitam reparavil; vas vitreum quod in mulias gili carne manens iii tantum potuit (f° 50 v°) pec-
particulas dissiluit prislinas sanitati restituit; vene- catoribus subvenire, quantomagis nunc cum Christo
nura in Chrisli nomine 11011solum illaesus ebibit, regnans eunctis euni hivocantibus prxvalet interve-
sed etiam inde extinctos vitas rursum reddidit. nire. Huic Dominus jam grandasvo cum discipulis
Ut nullus vestrum de magniludine facinorum suo- suis apparuit et eum cd coelesleconvivium invilavit.
rum diffidat, sed firmetur in misericordia Dei et in Ille gratias agens Christum se ad angelicas epulas
oralione sancti Johannis conttdat, vobis volo unum invitare, fossam sibi aperiri jubet ante altare, con-
de eo breviter narrare quod spero animas vestras vocatoque universo populo missas celebravit, onmes
lastificare. Dominicis sacramenlis communicavit, deinde fossam
Quendam juvenem sanctus Johannes cuidam epi- descendit, et subito lux inmensa de coslo super
scopo nutriendum eommendavit, quem episcopus eum resplenduit. Post hasc in fossa illa non nisi
baplizatum cum oinni diligentia edueavit. Deinde manna inveniebatur, de quo usque hodie cunctis
paulatim cospit eum remissius habere ei, ut senes fideliler pelentibus salus prasstatur. Unde creditur
Eolent, in nullo adolescentcm corrigere. Ille ut sensit sanctus Johannes in illo lumine ab angelis ad cos-
sibi frena disciplinas abstracta, jugo Domini mox C ' lestia raptus fuisse et in ipso raptu carnis debifa
excusso, lolus praeceps fertur per viciorum anfracta. per moriem solvisse, moxque vitas resiitutum, quod
Et primo quidem voracitate et ebrietale delinitur, Ecclesia de omnibus justis iu ultimo die in carne vi"
dcinde mcrelricum illecebris irretitur, exin furibus ventibus credit futurum, quod scilicet Obviam Chri-
associalur, ad extretuum latrouibus, ipse violentus sto in acra rapianlur et iu ipso raptu inoriantur ac
lalro, principatur. Evoluto tenipore, cum Johannes proiinus vitas reslituantur.
ad Eeclesiam eandem vocatus venisset et omnia Hujus dormitio in natali sancti Johannis Baptistas
piopter quae venerat oportune disponeret, ab epi- contigit; sed eam Ecclesia, ejus docti'ina illustrata,
scopo poscit sibi|juvenem reprassenlari quem COIH- hodie solemniter reeolit, ob excellens sequivoci sui
mendasset ad cosleste regnum educari. Episcopus Johannis Baptistas officium qui aliis sanctis fuit in-
cuni lacrymis eum mortuum prolestatur, quia in comparabilis, seu quod ob reversionem ejus ab exi-
faueibus montium cum lalronibus princeps latronum lio hic dies fuil honorahilis, sive ob dedicatioriem
hioraiur. JOhannes hoc audiens graviier ingemuil, ipsius ecclesiasvenerabilis.
lacrimas ubcrrinias fudit. Mox sibi equum et vias Nunc, karissimi, in auxilium vestrum invocate
iucem dari poslulat, ad montana feslinus properat. „ hunc, assiduis precibus pulsate, ut quia Johannes
Quem protinus caterva lalronum circumdedii; sed sonal Dei gratia, vobis el omnibus christianis obti-
ipse iiitrepidus colloquium piiiicipis eorum pctiit, neat omnipotentis Dei gratiara iu superna patria,
Ipse tiuculentus et armatus veniens, ut eminus quatenus post hujus vitae terminum exultelis cum
Johannem recognovit, fugam iniit. Quem Johannes eo in perpetuum in illa gloria quam oculus non vi-
.insequitur emisso equo, talia vociferando. « Cur, dit et auris non audivit et cor hominis excogilare
lili, fugis inermem senem?Cur exhorres luum pa- non potuit. Et reliqua.
Si populus in festivitate Innocentum confluserit, hasc de eis loqui licebit.
Isli sunt sancli qui non inquinaverunt vcstiincnla sempiterna laslilia cum Christo ambulabunt. Isli
sua, ambulabitnl mecitm in albis, quoniam digni sunt sancti Innocentes dicuntur, quorum hodie sollem-
(Apoc. m). Sacra Scriptura, karissimi, vocal corpora nia aguntur; quia nulla sorde corpora sua unquam
vestimenta, quia sicut corpus vestimento cooperitur, commaculaverunt, immo proprio sanguine ab ori-
ita anima coi'pore vestitur. Per alhas autem asterna ginali peccato ea lavantes, candida fecerunt, et ideo
laslitia accipilur. Qui ei'go corpora sua post bapti- cum Yirginis Filio in sanctorum gaudio ambulare
smum giavibus crimiuibus non inquinabunt, in mcrucrunt. Hii etiam flores martyrum dicuntur.
837 SPECULUM ECCLESIiE, — 1N FESTO INNOCENTUM. 858
quia ita eos (f°52) secuta est seges marlyrum, A _ baonytas miserunt, ul traderent puniendos qui hoc
quemadmodum fructus flores secuntur. Hii quoque facinus commiserunt. Qui audieiiles rennuerunt;
primiciaeappellantur, quia sicul in lege primi fru- immo ex omni tfibu Benjaniin in Gabaon conglo-
ctus, ila ipsi in Ecclesia prinii Deo immolantur. bati pcrtinaciler restiterunt. Itaque exercitus civita-
Qualitcr hii sint immolati breviler refero vestras tem obsedit et pugnantium multitudo ad quadra-
karitati. --,. girila milia utrinque cecidit. Li Gabaon naniqtie
Kalo Domino, stellaprascssteris rutnans apparuit, viri fortissimi morabaiitur,qui itasinistra ut dextera
per quanrflegem syderum in mundum venisse cun- prseliabantur. Igitur filii Israel, ftigam simulantes,
ctis claruit. Quia visa, trcs reges de ChaldoeaHiero- insidias posuerunt et callide de civitate abslracfos
solimara venerttnt, et stellam sequentes, Regi recens ad viginli milia occiderunt. Pauei vix evaserunf, Vi-
nato preciosa muuera oblulerunt. Hoe audito, Hero- ctores civitatem ingrediuntur. Omnes viri gladio in-
des rex lurbatur, successofem regni suspicatur. terficiuntur. Ipsam civilatem vorax flamma combu-
Magos rogat sibi Ipcum pueri renuniiare, diccns se rit, Parvulos et mulieres simul incendium consu-
etiara velle eum adorafe, crudelis et impius dispo- mit (Judic. xx). Tota regio vastatur. Utei-queplebis
nens callide illum mortificare qui venil cunctos vi- sexus ferro et igne exlerminatur. Tunc maximus
-vificare.Illi vero ab angelo in somnis adorsi, alia via B
I ortus est ploratus, ifa ut in Rama proeul inde audi-
in patriam sunt reversi (Mailh. u). Quos Herodes retur ululatus, Filii Rachel absque consolatione de-
metuensadrebellandum sibipuero addiicere manum jdorantur, quia vix pauci superstites inveniebantur
militias, perseculus est eos usque in Tharsum Cy- (Jud. xxi).
lyciae. De hac historia prophela Hieremias similitudinem
Interea Herodes apud Auguslum reus accusatur, assumit, et Hierosolimam et.tribum Juda, qui erat "
eujus imperiali jussu Romam advocalur, Qui mox ; filius Lias, sororis Rachel similia passurUm a Baby-
Romam properat, de objecto crimiue se strennue lpniis prasdicit (Jer. xxxi), quod mox etiam ita ac-
purgat, et invenit Augusti gratiam ita ut ei eonce- cidit. Nam Babylonii Hierosolimam oppugrianles
deret portare coronam. Interea jubet angelus Joseph destruxerunt, et tribum Juda ferro et igne con-
cum Maria et puero in iEgyptum pergere, dicens sumpserunt. Reliqua plebs est in captivitaiem
Herodem eum quandqque velle perdere (ibid.). Qui ducta; sed Babylonia post aCyro el Dario deslructa.
cum in ^Egyptumingrederentur, j)dintroilum Christi Hoc totum quia in figura contigerit evangelisla in
idola corruisse referunlur. Fertur eliam, cum Her- Ecclesia implendum dicit, quod vobis breviter ex-
mopolim civitatem iutrassent, quod arbor Persicus planandum erit. Per Liam Synagoga accipitur, de
alta, dsemonibus consecrata, coram Salvatore se cujus genere Christus nascitur. Per Rachel Ecclesia
asque ad terrain inclinasset, quaspost mulios ibidem insinualur, cui Ghristus cepulatur. Filius Lias aNa-
aiinos duruit et suo fruclu, vel suco, vel cortice, vel buchodonosor caplivatur, et populus Judaicus a
foliis multis inulta beneficia sanilatum contulit. He- diaboli servilio subjugatur. Filiusvero Rachelferro
rodes reversus cum gloria Hierosolimam, puerum et flanima perimitur, et populus Christianus variis
priori anno natuni, sibi suspecium, et a magis se il- cruciaiibus in hoc mundo subigitur. Duas civilates,
lusum reduxit iu memoriam, et in Bethleem omnes- Gabaoii et Hierosolima, quas incenduntur ydolatria
uue fines regni sui misit, cunctos pueros infra et Judseorum superstitio intelleguntur, quae amboe
tempus unius noctis et duorum aunorum natos oc- ardore Spiritus sancti consumuntur. Juvenis qui
cidil. Tunc matrum et amicorum lugentium talis conjugem de Belbieem duxit est Chrislus qui sibi
exoritur ploratus qualis olim erat apud Gabaon ulu- Ecclesiam conjunxit per humanam naluram quam
latus, cuni tribus Benjamini, qui fuit filius Rachel, in Bethleem sumpsit. Juvenis uxorem deserit, et
a filiis Israel exlerminaretur, et clamor lucluslonge post veniens ad patriam ducit: (f°34) et Clu-islus
Ialeque audiretur (ibid.), qualiter hoc contigit di- Ecclesiam in hoc mundo ad laborem relinquit, quam
cendum vobis erit. ] post veniens ad superuam patriam. rcducit. Et no-
D
Juvenis quidam uxorem de Belhleem accej)il, tandum quod -hasc eadem concubina deseribitur,
quam ad patriam ducens postea deseruit. Quas ad quia coiicubina ad servitiuffi exponitur, legitime
jiareiues suos revertitur. Sed juvenis eam. ad uxor libertate potilur. Iia Ecclesia cnunc ut ancilla
Bethleem sequitur, ubi a parenlibus puellas susce- in labore exercetur, postea ut domina liberlaie frue-
ptus uxori reconciliatur et ei denuo copulatur. lur. Per Gabaon hic muridus notaturi In cjua cbn-
Quam secum ducens ad patriam pergit, et in itinere cubina constupratur, quia Ecclesia in hoc mundo
(f° 52 v°) ad Gabaon, hospitandi gratia, divertit. ab hasrelicis pravo docmate turpiter defosdaiur.
Porro Gabaonitasadolescentes noctu convenerunt et Quasin duodecim tribus vindicanda miltitur, quia
concubinam ejus ad morlem usque conslupraverunt. duodecim aposlolis defensandacominittilur. Gabaon
Qui mane surgens cadaver in duodecim partes di- obpugnatores sunt sacrse fidei doctores qui scriptis
visit, paites per duodecim tribus Israel raisit, ut et factis hasreticos et hujus mundi impugnant ama-
zelo Dei et Icgis se congregarent, pairalum zelus tores. Civitas demum cum habitatoribus suis
[lecj. sccius] quaritotius vindicarent (Judic. xxi). comburitur : et hic mundus ad extremum cum sui.s
Congregatl.ergo exomnibustribubiisnunciosad Ga- amatoribus incendio llagrabitur. Per Rachel, quas
o*q HONORRAUGUSTODUN>OPP. PARS. II. — LITURGIGA. 8-10
. ducilur quod tcnebrmdicitur, quia de Synagoga mi-
otits dicitur, Ecclesia accijiitur quas filios suos Iacte _\
doclrinae pascitet lana bonorum pperum vestit. Per grat et gentes quas lenebras eranlviserat [/*, visitat].
filium ejus Benjamin, quod flliusdextrmsonai, Ghri- Moituoimpioregein Judasam revertitur, quia delela
slian.us populus declaratur qui ad dexteram Dei jn infidelilate in prasdicatione Enoch et Helias, ad Ju-
j"udicio constitulus ad regnuni Patris voealur. Cu- dasam jicr fidem regreditur. Herodes post infariiium
j"iisploratus super iilios suos "liic non consolatur, occisipnem, posl proprias uxoris iiilerfectionem,
sed tristilia ejus in plenum gaudium converti pras- gravissimum dolorem incidit, ef. diversos cruciatus
stolatur. Hierosolima aulem a Babyloniis vastalur pertulit. Qui cum a iriedieis curaii npn potuit,' se
quia Ecclesia a persecutoribus diversis posiiis cru- propriis manibus occidit.Et ipse nujicquidem slridet
ciatur. Sed ipsa Babylonia a duobus regibus debel- in asteriio supplicio. Isli autem nune triumplianl in
latur, quia bic mundus a duabus legibus jugiter perenni gautlio.
Hodie Gioria imxcelsis, et Alleluia (I44),quod est
impugrialur. Et quia hasc pefseeutip sub Herode in
irifantibus cospil, el sub Antichristo finem habebit, cantus lastilias, non canitur, quia Ecclesia lticlui
ideo hsec omnia evangelista ad Ecclesiam relulit. matrum-infanltim compatifur, cl quia illa gloriosa
' NabuehodonOsor lurba infantium ad tartara dcsccndil usque diiin
nataque figuranf Antichrisii ha-
biiit, quia populum Dei caplivavit et tres pueros in B <;os Christi sanguis posl triginta annos inde fede-
eaminum ignis jactavit, Ita_et Antichristus fitielein mit.
populum servitio sibi subjugavit et tres filios Noe, Notate, karissimi, quod agonileta noster Christus
Sem, Cham et Japhet, de quibus impletas sunt fres adhuc pai'vulus parvulorum turbam in prlriia acie
partes terrae, Asia, Afriea et Europa, in caminum pugnsestatuit, juvenis autem facius lurbam marty-
perseculionis prascipitabit. rum in hostium cuneos produxit: quia videlicet
Hujus quoque typus in Antiocho prascessit qui spirituaie Lellum inchbandum est contra vicia jier
seplem Machabasos cum matre sua tormentis crude- humilitatem, deinde conira perfidos gerendum per
iiler oppressit (// Mach. vn): ila Aniichrislus mahifestam prasdicationem. Rex quipp.e angelortim
Ecptem Ecclesias ad quas Paulus et Johannes in Apo- inuixit bellum adversus regcm superbias filiorum"
calypst (Apoc. 1) scribit, cum malre universali Ec- (Job XLI).Qui humilis et parvus civitslem lyranni.
clesia atrocibus suppliciis addicit. Huj'us iiguram sciiicet Babyloniam hujus mundi, intravit; et mox
Heroaes tenuit qui parvulos neci prasbuit: ita et exercifum parvulorum congregavit, quiavenilhumi-;
Aniichrisltis parvulos a matribus abstrahere impe- les erigere aique per cos superbos dispergere.
rabit et duris posnis cruciabit. Porro Rachel filios Postquam aulem ipse pugnando regem sujjcfbia;
suos ploraf, qiiia Ecclesia magno gemilu judicium proslravit, totam cohorlcm suorum milituni iu
Bei super cruciatum martyrum implorat. Quoe ta- agmina hostium deslinavit. QuosTielores de viciis
hien hic nori recipit corisolationem, quia in fuiuro seu persecutoribus in coslesti curia coadunabit,
pro pacieiitia habebuiit asternam i'emunerationem. triumphanies perenni gloria Iaureabii.
Infantesoeciduntur, quia cruciatus corporis aChrislo Ilos, karissimi, deposcile tota devotione ut vobis
non suscipiuntur nisi qui invidia (f° 54 v°) carentes et toti Eeclcsias fautoies apud Chrislum existant
ct in malicia simplices pro Domiiio moriuntur. Bi- devota oralione, quatenus post hanc asrurnnosam
mi, id esl dtiortim annorum tempoi'e nati, mactan- vitam eum iilis possidealis sempiternam gloriam
tur, quia in utrotjue Testamento pro duobus pras- quani oeulus non vidit et auris non audjvit, et
ceptis dileetionis trueidantur. Chrislus in yEgyptum castera.
In octavis Domini rarius ^ebes sermonem facere, ne vilescat, et ut verhum Dei parcius
dictum auditoribus dulcescat. Pro tempore quoque debes aiiouando sermonem breviare,
aliquando yero prolongare.
Descencliin hortum nucumut viderem poma con- D nuces non er'int, nec convalles facti poma bonorum
vallitim (Cant. vi). Filius Dei, karissimi, dicit se in operum fefiinl, hii parlem in regiio Dei non habe-
liortum nucum desceridisse et (f° 56) convallium bunt. Inmo si infructuosi ut steriies ficus terram
poma vidisse. Horlus est Ecclesia, nuces sunt di- occupant, securis Dei eos ut arida ligna de Iioc
versa sanctorum agmina. In riuce tria consideran- horlo amputat, el in caminura ignis, id est in in-
tur, per quas tres ordines in Ecclesia designantur. fernum ju-ascipitare imperat. Et qualiter Dominus
Per exleriorem scilicet corlicem conjugati,per tes.tas in hunc hortum desccnderit Propheta nobis dicit:
lortitudinem praslati, per uuclearem dulcedineni Dominus sicut piuvia in velltts descendii (Psal. LXXI);
contemplatione indulcorali denolantur. In liunc cl : Sceplrum exacioris sicul in die Madian supertt-
IiorUim ad tales nuces Dominus descendil cum de vit (Isa. ix). Cum populus Dei olim a Madiauitis
coslis in hunc muhdum in humana forma venit. propter peccafa gravifer opprimcretur, et Gedcon
Convalles sunt humiles, poma bonas actiones, Filius hbstes expugnare ab angelo prasciperetur, petit Ge-
D.eivenit videre poma convallium, id est-remunefare deon aDeosignum per quod speret de hpste Iriuiii-
vota et opera humilium. Qui in hochorto, fralres, pjuim. Poniiiio vero srinucnte, vellus in aream

(144) Cod. aevia, omissa eompendii nota.

811. SPECULUM ECCLESIiE,-— IN OCTAYIS DOMINI. • §«
campi exposuit, et tota nocte ros coslitus in vellus A tium ab humano gencre jugiler exigebat, virtute
descendit et area sicca remansit, Congregatis igitur crucis proculcat.
decem milibus. occurrit populi Dei hostibus qui Qui hodie circumcisionem itleo accepil quia veuit
erant castrametali ad centum viginti milia. Jussu implere legem quam dedit. Prinius autem Abraham
vero Dominico exercitus ad flumen ducitur. Tali circumciditur, cui etiam Christus repromittitur.
modo probatus; ab invicem dividitur, trecenti po- Idcirco vero in gcnilali mcmbro fiebat circumcisio,
tum manibus hauserunt, reliqui vero flexo poblile quia in eo primis parentibus post peccalum oria
ore biberuut. Qui treceiiti hostibus obviam irc, alii est confusio. Et ideo voluit hanc Cliristus in. suis
jtissi sunt domum redire. Trecenti itaque tubas et membris tolerare, cjuia venit confusionem originalis
lagenas sumpserunl, lampades lagenis incluserunt, peccati amputare.
noctu improvise in castra hostium veniuiit, tubis Et debelis, fratres Larissimi, scire quod nun-
clangunt, lagenas complodendo frangunt, Lumina quam est salvatus nisi aliquo modo baplizalus. Ali-
quse iiitus lalebant ajiparuerunt, et hostes territi qui namque baptizati sunt ut Abel sanguinis effusio-
omnes fugerunt. Quos persecuti plures occidunt, ne, ut plurimi in figura, ut Noe in diluvii effusione",,
pauci vix evaduut. Reversi omnes prasdam divi- plerique in signo, ut Abraham et sua poslcritas in
dunl. Sic trojihasum Gcdeon, superatis inimicis, re- B * circumcisione, (f° 58) niulli in Spiritu saneto, ut
porlal, et populura Dei ab oppressioneliberat./itdic. Christiani in aquas mmersione; sed quia omnia le-
vi, vn). Quis umquam audivit, fratres, obviam ire galia Christus nobis converlit in sacramenta spiri-
armalis hostibus cum lagenis et lampadibus? sed tualia, debemus iios non unum meffibrum ut Judasi
quia in figufa conlige.runt prophetas David et Esayas ferro mulilare, sed de singulis sensibus nostris vi-
ad Christi Incarnationem hasc reluleruni, Per Ma- cia tali modo amputare. Visum debemus circumci-.
dian namque diabolus intelligitur a quo populus dere, ut mulieresnolimus ad cohcupiscendum aspi-
Dei anle Christi adventum crudeUter opprimilur. cere. Audilura circumcidimus si hunc a praviloquio
Gedeon, qui (f° 56 v°) populum oppressum liberat, obstruimus. Labia et lingua circumcidunfur si a
est Christus qui genus humanum a servitute diaboli mendaciis, a perjuriis, a detractionibus reslringun-
reduxerat, Yellus positum in area est beata Yirgo, lur. Cor circumciditur si in vanis cogitalionibus
elecla de Synagoga, Ros in vellus descendit et area vagari non sinitur. Maiius circumcidimus si eas ad
sicca remansit, quia beata Maria deDei virluie et nialum operandum arma non efficimus. Genitalia
Dei sapientia inmaduit, et Synagoga in infidelitate circunicisione purganlur si a lihidine refrenanlur.
aruit. Campi quoque ariditas est sanctas Mariasvir- /„ Pedes circumciduntur si ad malum currere non per-
ginitas, velleris humiditas est matris Christi fecun- mittuntur. Et ul iri Christo per omnia innovemnr.
iitas. Dominus ergo sicut plttvia in vellus descen- per aves etiam edoeemur. Dicitur quod aquilas se-
dit, quia matris fecunditatem allulit, virginitatem nescenli cornu oris in tantum incurvelur ut etiam
non abstulit. Exercitus ad aquam probandam duci- usu edeudi privetur; quse hoc sentiens landiu ad
tur, quia populus salvandus Christi baptismale ab- pelram acuit donec curvitas illa prosilit et sic ad
luitur. Trecenti qui manibus potum hauriunl, sunt esum recuperatur et denuo ejus juventus innovatur.
hii qui in fide sanctas Trinitatis baptismum perci- Sienos, karissimi, cum in flagitiis senescimus, et ah
piunt,ct hanc fidem per decalogum legis implebunt, esu vitas deficimus, debemus per confessionCih ad
ideo hostes, id est vicia et dasmones expugnabunt. petram Christum currere, et per posnitenliam duri-
Hii vero [qui] flexis genibus bibunt, sunt hii qui, liam raalicias nostrae acuere, et tunc in nobis illa ju-
percepto baptismo, ut bruta animalia vivunt, et hii ventus per graliam renovatur quas nobis iu bapti-
quia contra hostes non ibunt ob inertiam inter- smate per Spirilum sanctum dabalur. Qui sic stu-
ibunt. Trecenti sono tubarum castra hostium p.er- d.ent nunc in Clirislo renovari, a Christo merebun-
tur.bant, quia apostoli etaliiEcclesias doctores clan- lur quandoque in coslis laureari. Sed heu! quidam
gore altisonas prasdicalionis turbas dasmonum pro - D I miserief nimium infelices de numero fidelium (quod
pulsant. Porro per lagenam Christi humanitas, per cum gravi luctu dicere cogimur) hac sacra nocia
lampadera intus latentem intelligitur ejtts divinitas. ritum sectantur gentilium. Curiositate quippe illecti,
Lagena frangilur etlumen latens ostenditur, atque> immo a doemonibus decepti, dum quaedam nova et
hostium calerva perlerriia infugam verlilur, quia_ varia scire ciipiunt, in grave animse periculum cor-
caro Christi in passione confj-actavelul lesta ex- ruunt. Chrislianam religionem profanant, ariimas
suas nefandis sceleribus contaminant, Deum verum
aruit,ellumendivinitatis ejus per miraculain mundo
abnegant, diabolo se omnibus modis raancipant.
claruit, multitudo dasmonum a fidelibus disparuit. Illos dicoqui instinctu diaboli in deserlis locis per
Gedeon, potita vicloria, cum pompa praedieregre- maleficia dasmones invocant; aliis incognita ab his
ditur, et populus a formidine hoslium eruitur, quia1 discere desiderant. Et necesse est ut his socientuf:
Christus deviclo inferno cum nobili triumplio adi in damnalione quibus communicaverunt in collocu-
cosiuiii j-evertitur, et populus fidelis a diaboli j'ugo) tione. Et quale hoc nefas sil binc potestis advei-
liber effieitur. Tunc qttippe sceptrum exacloris su-- lere, cum lex dieat: Maleficos et ariolos ne paciaris
perat, quia violenliam diaboli, qui indebitum seryi- vivere (Exod, xxn). Canoaica quoque ceusura pro
PATROL. CLXXII. -ll.
.
 8i5 HONORIIAUGIiSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. Hi
laii scelere septera annos posnitentias injungit, vel- A tus, plurimis Ghrislianis bona sua prosc;ipsit,
uii illi qui sponle hominem occiderit. Quod enim ipsosque diversis suppliciis addixit. Qui cum exer-
homicidium homo potesl majus committere quam cittim contra hostes duceret, et se civitatem Basilii,
animam suam immortalem lali flagicio perimere, prostiato hpste, subversurum diceret, Basilio vigi-
Deum vilam (f° 58 y°) animarum relinquere et se lante et orante cum omni populo in sanctas Mariss
diabolo mortis auctori subdere? Sed hii qui hac no- oratorio, idem Julianus, dum custodia militum val-
cle ad sepulchra mortuorum aliquid sciscitantur, latur, jussu Dei Genitricis a quodam martyre Mer-
utique cum mortuis in infernum deputantur. Omnes curio perforalur, et sic Basilii civitas ab instanti
etiam qui hac nocle ad aiiquem fontem vel arbo- periculo liberatur.
rem vel lapidem, velad aliquem locum non conse- Cuidam heremitas, Effrem nomine, est revelalum
sraluni quasi aliquid novi ibi cognituri currunt, vel
quia columna ignis cst Basilius. Qui surgens venit
s\ viri muliebrem vel mulieres virilem habitum pro ad eum. Interim dum Basilius missarum sollemnia
quolibet maleficium [ieg. maleficio] indutint, vel celebravit, flammam de ore ejus surgere idem Ef-
quicquam quod sane fidei cor.liarium sit hac nocte frem vidit, quse cosli alla peliit. Qui exclamavit
agunt, absque dubio in dominium diaboli se tra- R (f° 40) protinus : t Yere columna ignis est Basilius. J
dunt; sed qui eis talia facere consentiunt cum eis ^ Celebrata missa rogat Basilium sibi notitiam Grascae
pereunl, Unde, karissimi, qui lalia propter ignoran- linguas a Deo impetrari; qua mox, Basilio orante,
tiam coiiimlserunt, posnitentiam, dum licet, inde mertiil divinitus dilari.
agant, et amplius nihil lale commillant et alios ab
his prohibeant. Quod si neglegunt, velinl noliiil, Juvenis quidam in amore puellas monialis deper-
socii dsemonum quos scculi sunt in seterno sujipii- iit; qui instinctu diaholi in scripto Deum abnega-
cio erunt. Yos autem, dileclissimi, quos Deus filios vit, et sigillans manu scriplum cum ipso propriis
suos fieri voluit et hasredes regni sui constituit, ta- manibus in doihinium diaboli se mancipavit. Quem
lia abhominando devitafe; ad ecclesiam devote con- Basilius diabolo abstulit, manu scriptum diabo.um
reddere compulit et perditara ovem bonus paslor
venientes, Chrislum Dei Filium pro omnibus henefi-
ciis suis collaudate, ipsumque verum Deum pro gregi reslituit.
cmnibus necessitatibus vestris invocate. Nullum Kartam in qua quasdam mulier cuncta erimina
-opus Dei hodie quasi pro bono successu inchoate, sua descripsit et sigillatam ad Basiiium altulit divi-
-sed ab omni servili opere ad laudem aslerni Regis jiitus deleri precibus obtinuit.
vacate, et ipse tribuet vobis habundanler vitas neces- C Quiuam medicus Ilebrasus ei instantem mortem
-saria, el post hsae quasi liliis confert sempiterna prasdixif; sed Basilius orando horam mortis distulit
.gaudia. et Hebrasum per fidera iiuniero fidelium addidit.
"Hujus diei veneranda sollemnia augent nobis Hoc peracto in gaudium Domini sui introivii. Quem
beaii Basilii £piscopi prasclara merila. Ilic prasdi- Deus super omnia bona sua constiluit. Hunc, ka-
lus sapientia domum Dei, scilicet Ecclesiam, verbo rissimi, pro peccatis vestris poscite fieri apud Deum
cl scripio egrcgie decoiavit et lempora sua signis et intercessorem, ut post hujus vilas exilium merea-
prodigiis et virtulibus inclyte perornavit. Hujus el- mini cum illo In superna patria obtinere illius glo-
enim tempore Julianus summo regni apice fullus, rias honorem, quani oculus non vidit nec auris au-
£hristum .abiiegans. ad diabolicos se transtulit cul- divit, et castera.

DE EPIPHAMA DOMIIST!.
Surge, Vlnminare, Hierusalem, cjitia venit Ititnen D Et gloria Domini sttper te orta esl. Gratia Dominf
tuum et ijloria Domini super te orta est (Isa. LX). claritudo miraculorum et doctrinas Chrisli fuit, quia
Sancta Ecelesia, karissimi, Hierosolima nominalur, huic mundo gloriosus et admirabilis innotuif. Super
quod dieitur visio par-js,quia asternam et veram pa- Ecclesiam orta est haec gloria, quia signis et do-
cem visura est, Chrislum videlicet in ccelis. Huic clrinis Christi tracta csl ad gloriam de ignominia.
in mundo desideriis jacenti dicitur : Surge, id est Ecce tenebrm operienl lerram et culigo populos'
terrena respuens aclcoelestia appetenda te subrige, (ibid.). Terra vocalur Judasa quas aratro sacras Seri
et tunc a vera luce mereberis illuminari et donis pluras erat arata. Hanc (f° 40 v°) operient tenebras
Spiritus sancti illustrari. peccalorum et caligo infidelitaiis populos pagano -
Quia venil lumen luum, Chrislus, cujus pulchri- rum. Sttper te autem Dominus orilur (ibid.), quia per
tudinem sol et luna mirantur et in quem angeli Scripturam et prasdicalionem cunelis fidelibus in-
prospicere desiderantes saciando non sacianlur. notescit.
Qui est oninium angelorum lux et gaudium, ipse El gloria ejus in le videbiiur (ibid.), scilicet uhi
venil ut iliumiuet omr.em hominem venientem m non per speeulum in asnigrnate, sed sicuti est facis
bunc mundum (Joan. i). Hic lumen Ecclesiae voca- ad faciem Deum jusli videbunt. ubi a splendore
tur quia ab eo ut luua a sole illuslratur. claritatis ejus inustrati,ut solfulgebunt; ubi fu-
845 SPECULUM ECCLESLE. — DE EPIPHANIA DOMINI; 84<S
giente dolore et gemitu gaudium et laeiitiam sempi- A necesse est ut nos qui per superbias viam venimiis
ternam oblinebunt. iri huj'us exilii miseriam, per iter huffiilitatis revef-
Qualiter hoc lumen mundo illuxerit evangelisla tariiur ad pafadysi patriam.' Hasc stella clarior sole
riobis Iri Evangelio dicit. Gum Christus sporisus Ec- fuit, unde et in die radiaris a sole obscurari non
clesias de thalamo virginei uteri processit, stella potfiit, qfiia solerii solis suo fulgore pfastulit. Hasc
riitilans veniente luce tenebras detefslt et Regem etiam in ccelo, non cum aliis syderibus;' sed in aere
stellarum veriisse expressit. Qua visa tres' reges .at> prope terram cucurrit, quia conditoferii astrorum
Criehte ad regiam urbem Hierdsoiimaiu veneruril, ierris illuxisse innotuit.
et ctim muneribus natum Regefti quasslerunt. Hoc Cur autem visa stella magi putaveriht Doiriinum
audito Herodes rei cdm omnibus suis tiirbatuf, in Judasa inquirendurij, paucis est vobis' verbis di-
successofeni regni suspicaluf, iecuffi na;tivita'lis cendum. In libris suis legercrnt scripturii per pro-
Chfisti a Iegis docloribus sciscilatur. Quem ut in phetani ipsorum Balaam de Christd dictum : Otietur
Belhlehem nasci debere audivit, magos ad iriquiren- stella de Jacob et consurget hoiiio pdtens de Israet
dum pueruffi in Belhlehem misit, diceiiSse iliirum (Num. xxiv). Cum Deus per Moysen pdpuluhi suunf
adorare pueruiii regeiri fiiturum, cogitans miser de ^Egypto ducefet ct iter per ferrarii Ma'dian&d
vitam auferre cui piotuit cunciis vilam conferre. B terram repromissionis haberent, advocavit rOxB'a-
Magi aulem, postquam a'b impio rege discessefunt, lach saeerdofem idolOrUmrjalaam, nt eis ihaledice-
ffiox stella duee cupitum itef pefegerunt. Illa vero, ret, et eos' a' regno suo maledictff a'vei'(eref. Qui
itt eos ad Bethleherii perduxit, super doinurii iri qua ascendeiis"asinanf, a"dfegem' tendit. Sed ei arigelus'
eoeli habitator hospitabatur, graduih fixil. Ttinc illi Domini cum igneo gladio in via obstifit. Insuper
tres nimium felices feliciter doriuim cum tribus asina IocUla'prophetarii increpuil. Tanderii criffia'n-
miineribus intraverunt, et tres ulfra omnes lioniines gelo permittente ad regem venisset, et eurii fex in
et angelbs felicissiraos inveriefunf, videlicet Dei cacumeri montis1 doxisset, intuitus castra fiiiorairi
tJnigehitum aslernam felicitatem prasstahlem, ejus Israel, Christum de eis nasciturUffi intetiexif et hasc
Genitricem felicitatcm omnium iii gremio gestaih- de eo projilietaiis prasdixit: Otielttr slellaex JdcoVel
teffi, et Joseph felicitatem angelorum propriis ma- coilstifgellionwdelsrael, citjits fbrtitudo ut rihocerdlis
fiibus cbntfectantem. Protinus eum ut Deuin adora- (Num. xxiii, xxiv), et omrierii terram sibi subjuga-
Verunt, ut fegi munera obtulerunt, quia querii rcsges bit. Qui ppstqham pecuniama rege accepit;corisilium
et pfophelas rion riieruerunt, pr6 nobis morlalena contfaeundenjp6pulumdedit,videlicelutpuellasaufo
factum invenerurit. Qiii in somriis ab angelo admo- et gemmis ornatas cum vino ct-ydolo venieriti populo
"
niti, ad Herddem redire non pefmitturituf; sed per occurrerent, et dum eas ad coihmixiionem peteren:,
aliam viam iri fegioiiem suam rever£untur(iffQii/i.n). prius ydolo imnlolare cogerent, et slc offerisoDeo
Quid hoc totiim significet, karissifni, breviter per manus ipsius corfuefeht. Quod ita cvenit: (f° 42
refero vestras dilectidni. Quod tres niagi ad Domi- v°) Nam adolescerites vino iriebfiati in ainofe puel-
jjum venerant, signilicat quod tres partes mundi, larum exarsfcfunt, el libldine victi, ydolo Beelphegor
Asia, Affrica, Europa fidei sanctas Trinilatis colla immolaveruiit, uiide duodecim milia peflerunt. Post-
subdere.debebant, Quod tercia decima die venerunt, ea fex ciim omni populo siio ct iiripio conSiliatore
denuhtiat qtiod tres pSrtes muridi decalogufri legis gladio transverberatur, el tota regio ferro et igne
pcr Evangelium receperunt. fef quOque quatuor vaslalur (Num. xxm-xxv). Hasc,kaflssiriii, in figura
faciunt duodecim. Absque die Natalis Domini duo- prascesserunt, sed nostra tempoia designaverunt.
decim dies coniputanlur,- quia per duodeciiri aposto- Poptilus qui de jEgypio dttciiur per Moysen ad?
los quatuor muudi plagas ad fidem sanctas Trinitalis terram fepromissionis, est Chrisliauus populus qui-
converlebaiitur; (f° 42) Rex impius qui de illofum per Jesuiri de hoc mundo ducitur ad palriam clari-
adventu turbatur est diabolus qui fidelibus in via tatis asterrias. Rex [add. qui] in via obstitit est dia-
salutis insidiatur. Stella quas eos ad Christum ducit: j)
j; bolus qui multis. modis nobis iter vitae obstruit.
est sacra Scriplura quas vobis iter ad vitam ostendit. Sacerdos qui asina vehitur est ordo malorum sacer-
Domus in qua Christus invenitur est Ecclesia vel dotum qui ifrationabili desideriorum suorum motit
superna patria ubi Dominus videbitiir in gloria sua. regitur. Qui eiiam ab asina increpatur, quia horunt
Munera qiias raagi offerunt surit bona opera quas; vita etiani a vulg6 reprobatuf. Prophela obmutescit
fideles per fidem Deo persolvunt. Aurum ei offertur, ct asina loquitur, quia clero tacente verbum Dei ab
dum rfex omniuriief priricipium nostras redemptionis; indoclis saepe proferlur. Unde dichuf : Canes muti
creditur. Thus ei immolaituf, dum Deussuper omniai iiori vaienies latrare (Isa. LVI).06 cpiiscientiam pra>
se sacrificium Deo Patri pfo nobis obtulisseprasdica-.. vasviise a verbo Dei obmutescunf, et ne redafguan-
tur. Myrfa ei sacrificatur, dtim sua rriortalilate pu- fur contra perverse viventes",latratus praedicatiohis
tredo viliorum nostrorum extermlnata affirmatur. non edunt, Quibus angelo cum flamriieo eiise obsi-
Hascquoque tfia munera nos Deo offeiimus, si eumi stilur, quia judicium seteruiignis in omni Scriptura
ubique regnaulem, cuncla ut Deuni gulsernanfem,, eis prasdicitur, Balaam moniem scandens de futuris
pro nobis mortalem faclum cfedimus. Magi in pa-• piophetat, et lamen peccunia (sic) corruplus popu-
triam' redeunt pev aliam semitam, quia niniirumi lam Dei imjiugnat, quia etisli aliquando altitudiueia
 -817 IIONORU AUGUSTGDUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. S4&
seieniioe atlingunt, de futura vita populo plurima A commutavit (Joan. u). De hoc vino nos quoque po-
.prasdicunt, et his tamen per reprobam vilam contra- tat, dum hascnos specialiter intelligere docet. Spou-
dicunt, Unde per prophelam dicifur : Yidi in monle sus nanique est Christus; sponsa, Ecclcsia; convi-.
quasi wdificium civitatis, el ecceierra ascendet super vas, omnes ad vitam vocati; sex ydrias, ses aetates
fenestras (Ezech. XL). Civilas in monte asdificata muudi; aqua in vinum conversa, opera priorum in
cst Ecclesia in Ghristo locata. Sacerdoles vero suiil figura spiritualitim gesia. In prima astate Ahel
fenestrce per quas lumcn divinse noficias debuit agnum Domino obtuit. Quem frater sutis Cain occi-
suiijectis splendescere. Sed heu I terra super fcivc- tlit, ei post ljasc Dominus Enoch in ccelum transtu-
stras crevit et lumen inlrare 11011 sinil, quia cupidi- . lil (Gen. iv). De hac ydria aquas verbnm Dci scien-
. fas terrenarum rerum visum multis saccrtloium tibtis vimim hauriiur tlttm hoc mysiice apcritur.
excascat, et ideo lumen divincescienlias per eos ini- Abel qtii agnum sacrilicium [teg. sacrificavil] est
nime in Ecclesiam radiat. Stella quas de Jacob orta Christus, qui corpus suum ju-o. nobis Dco Patri
fulsit est Christus qui de genere Israel mundo illu- immolavit. Abcl a fralre occitlitur, ct Christus a '
xit, cujus virlus ut unicornis fuit; qui omnia ob- Jtidaico popttlo interimitur. Enoch tle terra rapitur,
stantia cornu supprimit, quia Christus principatus et Christus post passionem in coslum trahsferlur.
et potestates mundi cornibus crucis pcrdomuit, el B In secunda aetatcNoc planians vineam vino inebria-
jam dudum cuncta regna suo imperio subdidit. lur, dormiens deinulatur, a filio siibsaniialur, a
Puellas ornatse cum quibus populus fornicatur et duobus vesle vclalur. Evigilans vero irrisorem ser
ad ydolalriam inclinalur, sunt pompae et illeceiirae vicio (f° 44) addicil, reliquos ad gloriam benedicii
inundi quibus populus irreiifur et diabolico cultui (Gen. ix). Hsec ydria aquas converlitur cunv tali
subjicitur. Balaam interit gladio, quia sacerdotalis modo inlelligitur. Noe, qui vineam plantavit, esi
ordo, duxcaecus csecorum, peril divino judicio. De- Chrisliis qui Ecclesiam fiindavit, qui poculo amarae
mum rcx cum populo exterminatur, et regio concre- passionis inebriatus et a perfido populo irrisus de-
matur, quia ad ultimum diabolus cum orouibus lurpaiuf; sed a duobus velalur, id est ab Hebrasis
membris suis damnabitur; (f° 44) et hic mundus et gentibus, fidelibus lurpifudo passionis ejus venc-
quem pro patria dilexerant a flamma vorabitur. ratur. Quia a somnti mortis evigilans irrisorem po-
Hodic etiam, dileclissimi, Chrislus a Johanne in pulum Judoicum damnat, se honorantes ad vitam
3ordane post triginta annos baptizalur, et coslum ei exaltat. In tertia aelate Joseph ob invidiam a fralri-
reseratur, et Spiritus sanclus in columbse speciem bus svenditur. A domina sua ob caslilalcm incrimi-
-super eum descendisse memoratur, et paterna vox natur, in carcerem reiruditur, de careere educius
.dileetum Filium proteslatur (Matth. m). Donvinus, toti 42gypto prasponitur [Gen. XSXVII-LXI).
karissimi, non sua, sed nostra crimina lavil, ei no- Hasc ydria aquas suavis reficit nos sapore vini
bis baptisma suo ingressu consecravit. Coelum ei dulcioris. Joseph qui a fratribus dislrahitur, est
patet et Spiritus.descendeiis in eo manet, quia qui Christus qui a discipulo Judasis traditur. Qui a Sy-
in ejus nomine baptisma consecuntur, Spiritu san- nagoga ut ille a domina reus accusatttr, neci dam -
cto replebuntur; et si columbas simplicitalem imi- natus sepulchro clauditur.De baratro rediens univer-
lantur, in coslum cum Christo exaltantur. Per be- so orbi principatur. In quarta aeiate, David Goliam
slia.setiam infoi'inaraur ut velcrem-.vilamdeponentes pugnans superat (/ Reg. xvn), et Salomon teraplum
nova induamur. Hierosolj-mis ex auro et gemmis sedifical (III Reg.
Fertur quod cervus, post [leg. postquam] serpen- vi). De hujus ydriae aqua dulce vinum bibitur, dum
tem degliitiverit, ad aquam currat, ut per haustuav talimodoaccipitur. Golias a David sternilur, et dia-
-aquas venenum ejiciat; et lunc cornuam (sic) et bolus in cruce vincitur. Templum in Hierosolima a
\pilos exculiat ct sic denuo nova recipiat. Ila nos, Salomone auro et gemmis construilur, qtiia Eccle-
..karissimi, post peccatum, debemus ad fonlem lacry- sia, quas est tcmplum Dei, a Christo in coslis.ex
marum currere et venenum peccatorum a nobis D ] perfeclis colligitur. In quinta aslaleJesus sacerdos
expellere, et cornua superbias ac pilos miindanas cum captivis de Babylone remeat et ruinam templi
superfluilatis deponere, et cornua fortitudinis cou- in Hierosolimis reaediiieat (Agg.ii). Hsecydria aquos
ira vicia virtutum resuraere. nos vino inebriat, dum hsec spiritualiter gesta insi-
Serpens quoquc jam seuex per angustum pe- nuat. Jesus, qui a Babyloue cum captivis reverti-
iras foraraen se contorquens vetuslis exuitur et tur, est Jesus Chrislus, verus sacei'dos, qui ab in-
novis rursus induilur. Pcr serpentem quilibet pec- feino redhcens capliviiatcni, ad coslum regreditur.
cator designatur qui in multis flagiciis inveteralur. Ruinas templi ab Jesu in Hierosolimis reparatur, et
Hic opoitel utad petram Christum quantocius ve- ruina angelicascurios per Jesum Chrislum reslaura-
niat, angustam viam. quas ducit acl vitam accipiat, tur. In scptima astate omnis populus ad Johaniiem
vcteri tunica viciorum expolielur, uova veste virtu- venit, et ipse eos aqua abluens fideles ab infidelibus
tum circumdetur. sccernit .(Mcilih.m). Hujus etiam ydrias aquas sapo-
Hodie etiani, dilectissimi, Dpminus invitatus ad reav vertit nobis Chrislus in vini dulcorem. Mulli-
jiiiptias post annum baplisnii sui, convivasexhiiara- ludo populi ad Johannem venit et eos in flumine
«it dum deficiente.yino sexvdrias aquas.in viinuu separat, quia omiiis populus a.d Clu'istum in ulti-
8*9" SPEGULUM:ECCLES1J:. — IN P.URIF, S". MARIJi; 88SV
inis congregatur et ab eo per igneum fluvium fidelis .A ob tres causas sollemriem Ecclesia j*udicatet Regi.
ab.infideli segregatur. Httnc, karissimi, debemus." offinium cum triumphalilaude jubilat, quod videli-
diligere toto affeclu mentis qui vestras ani.mas rc- cet tres partes niundi hodie per tres magos sceplro*
creat talibus sacrameiitis qui yos ad nuplias suas sui Domini subdidit, et crimina nosira hv Jordane-
invitavit et vino asleruas dulcedinis quandpque in- abluit, et squam legis hodie in vinum
gratias adi
ebriabit. spifituales nuptias transtulit. Hujus impefio, kafis-
stum diem etiam gentiles olim celebreffi. duce- _ simi, vos tota mente et corde subdile. Debiium ser-
bant ob trinum triumphum quem hodie Roinani Au- viciu.m ei omni teinpore solvite, ut post
hujus mi-
gusto Caesariexhibebant, eo quod tria regna, scilicet serasvitas inopiam percipialis ab illo divicias.et'-'
Parthiam, vSgyptum et Mediam devincens Romano , gloriam, quam oculus non vidit (/ Cor. u) et coe-;
iffipefio (f°*6) subj'ugaverat.Hic[Hunc] nichilominus tera. . - '

; m PURIFICATIONE SANGT^ MARliL

Yeritas de terrd orta est, et jtislitia de cmto pro- B Populiis, quiperMoysen de iEgypto Iransgredi-
spexit (Psal. Lxxxiv).' Chrislus; karissimi, ideo ve- tur, est populus Christianus, qui per Christum ad
rifasrdicitur quia per eum eomjdetuf quicquid a patriain paradysi de hoc ffiundoi?revertitur. Taber-
Patre promittitui'. Quas veritas de terfa Orla est, nacultim in herenio est Ecclesia- in hoc sasculb.
cum de sancta Maria humanitatis sumpsit exordia. Yirga Aaron arida, sed fructu fioiida, est sancta.,
Hasc idcireo terrse comparatur, quia sicut prius Maria, virginitate quidem arida et Si_)irilusancto fe-
Adaffi de muhda terra formatur, ita secundus Adam cundata et partu gravida. Haec virga dulcem nucem
Christus de munda virgine procreatur. Justicia edidit, dum Yirgo Deum et hominem geimit. In
quoque de coslo prospexit. Christus est Patris justi- eortice quippe nucis caro Christi, in testa ejusossa,
cia, quia justis per eum prasmia, injustis justa irro- in nucleari ipsius aniffia iiotatur ; vel exterioresa
gabit supjdicia. Goslum autem extitit sancta Maria, eorticem humanitas ipsius.
quia poi'tavit secreta ccelestia atque ex ea sol j'usti- Per nuclearis dulcedinem ej'us divinitas declari-
eiasmundo frilsit, et luna Ecclesia resjdertduit, et tuf. Nux quodam interliminio in modum crutls
numerositas stellarum, id estiiiultiplicitss sancto- funditur [leg.. findilurj, et anima Chrisii a corpore
rum, ihicuit, De hoc coslo juslicia Chfistus pfospeT ejus cruce dividilur. De hac nuee recreantur omnes
xit, cum ad visitaridum genus humariuni de utero animas electorura, de hac epulantur cuncta agmina
Virginis, tanquanv sponsus de thalamp guo proces- aijgelorum.
sit (Psut. XVIII). Iiuiic Dei Unigenitum beata virgo Maria, Filium;
Deiiac Yirgine'omrii gratia plena pirasdixit Ezc- suum hodierna die ad teffiplum detulit, et legalem
cliiel propheia. Huiic prophctam Spirilus Domini in hostiani, scilicet duas columbas, pro eo pbtulit. Cui
montem duxit, ubi quasi asdificium civitatis fuit, et venerandus senex Syineon occurrit, puerum gratu-
ibi porlam perenni claUsura obseratam conspexit.: labundtts nianibus accepit, in templum portans Deo
Et sic Dominus ad eum dixit: Porta hmc in perpe- gratias retulit quod portantem' se portare meruit.
luurri clausa erit, el solus Rex regumper eam trans- :.- Qui etiam Christum in ruinam et resurrectionem
iverit(sic) (Ezech.:XLIV).Civitas quaiiV jjropheta iiv multorum et in signum contradictionis prasdixit.
monte vidit est Ecclesia quas in Christp firmata con- cpnstiiutum, et gladium ipsius matris apimam per-
fidit. Porta nunquam aperla est sancla Dei Genitrix, trangilurum (Luc. 11). Gladius Christi passip ej'us
nunquaih yirile cohsortiuffi experfa. Per quam so- fuit qua hpstis antiquus transfixus succubuit, Quh.
iusRexregum Glii-istusiiascendo in raundum trans- animanvMarias transiyit cum eo [eum] magno do-
ivit, et perpetua virgiiiitafe cla.usam reliquit. Hsec 5) lore in cruae pendentem vidit, unde; etianj magis,
eadem Yirgo scribilur cosli portaomnibus pie yiven- -: quam martyr extitit. Cbristus autem fuit ruina Ju-
ijljijs^semper aperta. Per.haiic liabent traimUiTn ad dasorum et resurrectio paganorum,: cuffi Judasi pen
vi.lam pct-alteGi!".?et"ci;?Ni fJ.hrisAm aaire cupien- . iufidiam coiTiierunt, gentiles vero a viciis per fidem
tes. Hase quoque Yirgo intemerata prasnotatuf. in Ciiristi resurrexerunt. Signum^eontradictioriiscrux -
sancia iiystoria. Cum popuhis de iEgyplo duclu erat, cui Judasi etgentes ubique contradicebant...
Moysi repatfiaret, et ob murinuratipnem cpntra Karissimi, si iios cupimus in templo coslesti Chri-
Moysen et Aaron eos furor Doffiini in heremo ex- stum suscipei'e, opOrtet nos in templo- Ecclesias-
terminaret, j'ussit Dominus"ut de singulis tribubus' hinichoslias cura Dei Genitrice offerre.:In. lege erat
virgas in tabernaculo reponerent, et cujus virga in - coiistitulum ut divites mulieres purgandas agnum
crastino flores produceret, hunc Deum clegisse et in sacrificio darent, paupej'es vefo duas columbas
huic obedire non dubitarent.AlIatis itaque duode- vel par iurturum immolarent (Levii. xn).. Per agnuni
cinvvirgis et in tabernaculo sanctuarii ppsitis, in vifas.hmoceritiam, (f°.48),per lurtures vero mceren-
erastino virga Aaron floruit et nuces iam maiure .,, tiiim designaiur posnitehtia ; pro cantu ijamque ,
[leg. inaturas] prplulit (Num. XVJI). .-_-.- gemunt et mcesta _suspiria-edunt. Qaia igituf hon
851 HONOIUIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGIGA. S52
possumus Deo offerre agnum innocentias, ofleramus A universo mundo Deo Patri Adas debitum solvebat.
turtures poenitentise.Etduos (sic) offeramus, ut vi- Propter Adam erat totus mundus maledicius et
delicet jugiter defleamus quod paradysi gaudia damnationi addictus; propter Christum universus
p.misimus, ob hoc quod ea quas facere debuimus mundus est a Deo benedictus et perenni glorias
pniisimus, vel quod supplicia tartari proffleruimus, ascriptus.
pb lioc qupd mulla quas non debuimus eommisi- Quod hodie Ecclesia lumina in manibus portare
mus.
consuevit, hoc demore gentili aceepit, Inhoc quippe
Et riotandum quod Dominus npn de regis aut ali- mense Ronvani ad honofem deorum suorum cum
cnjus principis lilia, sed de pauperrimis parentibus luminibus civitatem lustrabant, quod quasi illorum
nasei voluit, quibus taiita rerum inopia incubuit favore totum mundura sibi subjugabant, Quia vero
qupd aginjni hj saerifieiuni manus eorum invenire Symeon lumen omnium angelorum hodie in mani-
[non] polrjit, quia niniirum venit humiles pauperes bus portavit, quem lumen gentium et gloriam
fid ccelestia revoeare et superbos divites in tartara Israel prasdicavit (Luc. n), Ecclesia ad honorem
damnare. 0 quam innumerabilis mullitudo super- summi Dei hodie lumina gestanda instituit, qui im-
norum civium ad hodiernam fesiivitalem, fratres,
g perjo srjo universum orbem subj"ugavit et eum ad
celebri cultu coiifiuxit, dum niater virgp regem glo- lucen) inaecessabilem vocavil. In candela enim
rias humano generi produxit! Quam lasto commi- Chrisli humanitas, in lumine ej'us divi-
intelligitur
Jatu ordinalim prascessii, dum regina coslorum cum nitas. Qualiler beala virgo Maria se invpcantibus
rege angelorum hodie ail templum processit! 0 in subvenire soleat, dilectionein vestrani breyiter nunc
quanturii filiasSyon in Dominum vivum hodie exul- audire libeat.
faverunt, dum regem Salomonem in diademate car-
nis a matre coronatum viderunt (Cant. m) ! Ideo in Quidam puerulus Judasus inter Christianospueros
laslicia et exultalionc occurrerunt et eum in tem- ad ecclesiam ibat, in qua super altare imago sanclas
plum regis cum gaudio duxerunt (Psal. XLIV).Ho- Marisecum filio inscripta muro erat. Missa cele-
die juvenes et virgines, senes cum junioribus lau- brata, cum sacerdos populo communionem distri-
illi
dent nomen Domini (Psal. CXLVIII), quia venit exal- bueret, videbatur Judaeo puerulo quod puerum
tare regnum populi sui. Yirgines exultent et Chri- picto similem populo divideret. Qui cum aliis acce-
sto devotis laudibus persultent, quia virgo Maria dens crudam carnem a saccrdote accepil, quam pa-:
nvundo Salvatorem edidit qui eastis virginibus cce- tri domum detulit. Qualiter acceperit ex ordine re-
iestia munera tribuit Yiduas gaudeant el Christo r tulit, Pater, niniia indignalione succensus, forna-
yotive plaudant, quem vidtia Anna hodie cum Sy- cem multa silva incendit, piierum intus creman-
nie5ne templo intuiit (Ltic. n), qui continentes cosli dum injecit. Maler-exclamaf, populus undique advo-
templo inducit, Conj'ugatasjocundeiitur el Christo lat. Fores infringunt, puerum de flaromis eripiunl.
laudes consono ore modulentur, ad cujusmatris in- Quem cum in nullo lassum admirarentur et inter-
gres5um Elisabelli marilala, Spiritu sanctp repleia, rogarent quomodo.ab incendio non tangerelur, ille
prophelavit (ibid.), qui in legitimo cpnj'ugio vivenT respondit: c Dominam quam super altare in eccle-
me in gre-
jtes in caslesti thalamp sibi copulabif. Grata infanti» sia vidi, in fornace sedenlem vidi; quas
lis astas laudes Christo concrepando voces extollaf, mio suo accepit, flammas a me disjecit, vestem su-r
(juia quem cosli capere non poterani, in cunis in- per me ;misit, ignem me appropinquare non per-
fans j'acebat. Hunc Johaunes infans in malris utero misit.j Quoaudilo voees et nianus adsydera sus-
Ge-
^alutabat (Lttc. i). Hunc milia infaniium ejus eausa tulerunt et Christo oranium liberatori et ejus
ab Herode sua morte laudabant (Matih. n). Florens nitrici gratias gaudentes retulerunt. Inquirunt a
puerilis astas Christo ovando jubilet, qui puer in patrc pueri si consentiat se baptismo ablui; quo
hiedio doclorum residet et formam discendi pueris renuente hisdem flammis exureudum tradiderurii,
prasbet (Luc, n). Fervens juvenilis aetas gfatulando D puerum vero (f° 50) et matrem et onines qui ad-
fhristo plaudat, qui juvenis factus niundum mira- erant Judasosbaptizaverunt.
culis illustrat, Hanc reginam angelorum, karissimi, imitamini
ilonorabilis (f° 48 v°) dies ! senilis astas Christo humilitate et castitate. Hanc pro vestris miseriis
Jastabunda psallat, quia qui omnia nutu gubernat, apud Filium suum devotis preeibus inlervenireexo-
hunc hqdie senex Symeon tremulis ulnis portat, l-ate, ut, cuni venerit in sanctis suis iieri admirabi-
Totus orbis in Iaude ejus erumpat el grates debi- lis, immarcescibiiis gloriae in temjdo ejus coronam
|as ei aliis vpcibus resonando persolvat, qui pro percipiatis. Quain oculus.

DOMINICA IN SEPTUAGESIMA.
Lapidetn caliginis et umbram moriis dividel ior- diabolus, umbra ejus gentilis populus. Sicut umbra
Yfis a populo peregrinante (Job xxvin). Lap.is duri- corpori conformatur, ila ipse diabolus iniLt.aD.do
cia Jiidsese, eaiigo infidelifas Judseorum. __Morsest eum consimilatur. Populus peregrinans esl fidelis
§33 SPECULUM ECGLESIJE. — DOMINIC.TN SEPTUAGES. 8U;
populus in hujus vitasexllio suspirans. Torrens est iA ultlmam examinationem. Iila diis, inquit, - er-unt
jgncus fluvius qui a facie Domini cgreditur, per duo in agro : itnus assumelur et aller retinqueturr
quem fidelis populus ab inlldeli in ultimis secerni- duo in lecto, tutus assumetur et allef relinquelur:
-tur. Lapidem ergo caliginis et umbram mortis tbr- dum molentes, una assumetur et attera relinque-
rens a populo peregrinanle dividet, cum iguis exlre- lur (Luc. xvn). Duo in agro, suijt duas partes do-
niijudieii Judasos in peffidia duros et gentiles in clorum laborantium in boc mundo, quorum utia
tnalicia diaboli conformes a Christiano populo ut pars illa die oh vitas merilum ad gloriam assu-
zizauia a tritico secludet, ct camino inferiiali in- metur, pars altera ob vitas pvavitatem ad posnam
volvens igni inexlinguibili exuret, et patria paradysi relinqueuir. Duo iri lecto sunt duasjiartes in con-
populum nunc exulem in asterna tabernacula reci- lemplalivas viise rcquie quiesccnies; quprum una
piel. Hane divisionem Abraham prassignavit cum pars ob sineerilalem ad asternam requiem assurae-
Deo de tribus ahimalibus sacrificium offerens, par- tur, altera ob simulalionem ad pcrpetuum dolo-
fes ab invicem separavit. Prascepit namque Domi- rem relinquetur. Duas molenles sunt duae partes
siusAbrabas ut sibi vaccanv trimam et ovem tricn- conj'iigatorum, quos circumfert rotatus secularium
nem et capram trium annorum immoiarel, atque negoliorum, quprum una pars ob misei'icordiaa
in partes secans ab invicem segregarenl (sic). Qui ' - ©pcra ad proemium assumetur, pars ob inpieta-
iiasc singula offei-ens in parles, divisit, cpluinbas tem ad supiilicitim relinquetur. Molentes nonlduo
quoque offerens, supcr cadavcra volarc pcrmisil. siint, sed dua; desciibuiilur, quia conjugali non
In nocte vidit Abraham clybaimm ardenlcm venirc ut viri ad spirilualia erigunliir.
et pcr illas divisiones transire ctparlcm consumere, Jla^c divisio per prophelam quoqius prsenunliaj-
partem intaclanv relinquere. Mox Dciis Abrahas fu- tur, qui ires viros tanlum, Noe, Danicl,. Jpb, ,in
turam peregrinalionem sui generis prasdixit, quoa die jutlicii libeiari l.cstajur (Ezech. xiv).. PerNoe,
postesj, cum in TEgypliim tliicerelur, contigil (Gen, qui arcliam. rex.il in. uijclis., sigiiificanlur doclores,
xv). Gur hoc lolum sitfacttim nobis cst vidcndum, quia Eeclcsiam regunt iu soeculi proccllis. Pcr
et quomodo nuiic leinpora signific.et nobis est dis- Danicl, tjiii absliiicns tlcsenbhur, vita conlirien*
serendum. Pcr iria sacrificia tres ordiivesin Eccle- iitim expriniilitr. Pcr Job (f° 3'2), qui in conjugio
sia, scilicel doclores, cdntiiicnles ct conj'ugali in- placuisse menioratur, conjiigaWcuin'" numerositas
telliguntur, qui soli iii die judicii salvabunlur. Per manifestalur. In his ortlinibus tnntnm inventi ills
bovem quippe, quo lerra aralur, ofdo doctorum in- die Kberabuiitur, cum clecti ab hac peregriualiono
sinuaturper qiiem in agro liujus mundi verbum Dei ,r. ad pafcriamparatlysi revertuntuf.
seminatur. Qui vacca iuco scribiluf, quia pef eum Hasc peregrinatio in filiis Jsrael praecessit, quos
proles Christo gignitur. Ilic in duas partes dividi- Pharao longo tempore tluro servitio oppressit. Olim
tur. Quidam Chfislum prsedicant propter pereuiie jiamt]iie Hcbrseus popttlus descendit iii ^Egyptum.
gaudium, quidam (f° 50 v°) propter lemporale lti- dum eum fames afilixil; scd Pharao eum crudeli
erum. Per ovenv autenv quaslac ad nutrimentum el servitiili atldixit. Qui ctim ad Dominum clama-
lanam prasbet atl legumenlum, ordo accipilur in rciit, Moysen cis inisit, qui inullis plagis et pro-
contemplaliva vita degenlium, qui lac doclrinoa et digiis .-Egyptum percttssii. Populum Dci per hiare
lanaffi bonbrum exemplorunvdant quasrentibus bona Riibrumiii lerram fliienlcm lac et mcl perduxi.t
in terra viventium. Quae ovis in duo partilur, quia (Exod. -t, elc). Per yEgyplum hic muridus signi-
quidam veniunlad sanclas religionis conversalionem ficatur, in quo ?genus Tiumariuffi a paradysi jiatria
ob futuras glorise remunerationem, quidam ad [leg. peregrinalur el a diabolo gravi oppressione subju-
ob] ventrem et sasculi favorem. Per capram vero, galur. Cui atl Doiniiium per justos vocifcranli
quae lascivunv est animal, ordo conjugalorum inlel- Chrisliis ad liberandum nliitittir. per fjiieih niuh--
legitur ; qui eliam induo dividilur, quia quidanv in dus mullis miraculis concutituT. Populus j)cf
carnali commixtione positi eleemosinis el bonis ope-.D 1 mare Rubrum, itl esl per baplismum, ad palriam
ribus insistunt; quidam luxui et malicias i.userviunt. paradysi rcducitur, ubi mcl el lac exiindat, id cst
Trium annoi'um erant singula, quia ab his tribus affluentia offiniiinvbonorum cxuberat.
ordinibus colitur Trinitas sancta. Per Ahraiia.m Deus Tlasc peregriiialio nichilominus per cumdem pras-
demonstratur, per quenv grex reproborum ab ele- figurabatur, tlum iiv BabylOnlca captivilatc per se-
ctis sequestratur. ln nocte clybanus. afdens inhor- ptiiaginia annos morabatur (Dan. ix). Nabuchodor
ruit et inter illas divisiones discurrit, quia dies ju- nosor elenim rex Babyloiiias, Hierosolimam ob-
*
dicii impfovisa veniet et juslos ab iropiis secernet. sidens destruxit, popultim in Babyloniain capli-
Columbae volare sinebanlur, _quia spirituales ad vum diixit, qui ibi' scptuaginla annis in Iristicia
cosleslia alis geminas karitaiis subleyantur. Pars habilabat, canlicuhi lastitite iion resonabat. Or-
flamiria consumitur et pars relinquitur, quiaju.slo- gana ut (leg. ad) salices suspendit, juxla sedens flevit.
i-uni opera per ignem ut autunv prpbata remunera- Finitis septtiaginla annis, ad 'Hierosolimam re-
buiilur; malorum acta, ut feiiuni consumpta incen- meat, Pasclia cum gaudio celebrai; poslca cura
dio deputabuntur. uxorcs el filii veneruiit, duplex gaudiu.m habue--
- --
Haiic ctianv s.eparalidriem Dorivinus pnjsdicit_pcr vuni% f
 S55 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 856
Hsec omnia, karissimi , ad prassentem diem A . tuf, ita per septem milia aimoriim liic mundus ex-
respiciunt. Haec omnia tempora prassignave- tendi crediiur. •
runt. Hierosolima est paradisus. Nabuchodo- Igilur si septem milia annorum in sepluagies
iiosor est dialolus, Babylonia hie mundus. centenos annos diviseris, et annum de cenlum an-
Nabuchodouosor populum in Babyloniam capii- nis quasi decimam dedeiis, septuaginta annos
vum duxit, et diabolus genus huriianum in hunc habebis. Porro si de sepiuaginta annis diem-pro
mundum seduxil. Ubi organa iii salices suspen- anno decimabis, sepluaginta dies compulabis. Hii
dit, et sedens lacrymas fudit (Psal. cxxxvi): Sa- sunt dies quibtis Ecclesia Alleluia non resonat,
lices facile terrse calescuut, facile incisas revire- quia septuaginla annos eaplivitatis ad menioriam
scunt. Salices sunt mundi affiatores qui radices revocat, qui septem milia annorum nostras perc-
suas in terrena miserunt, quibus transitoria pro grinationis prassignant. Ideo eliam uunc liber Ge-
voto affluuiit, In has j'usli organa suspenduut, nesys legilur, iu quo lapsus hominis de paradyso
quia his gaudia mur.di relinquunt. Deflent seden- in hunc mundum describitur (Gen. m). Istud
tes, quia humiles Iiorum interitum sunt cum ma- tempus dicilur LXXma, quia ab hodierna die
gno dolore gemenles. Per organa eliam ccelestis usque in sanctum Sabbatum Paschas sunt dies
docirina accipitttr; quas in salices suspenditur, B 1 LXX quando duo cantantur Alleluia. Populus ad
dum saseularibus doctrina sphiiualis subtrahitur, Hiercsolim.am reversus cum gaudio exultat, quia
quia ab (f° 52 v°) eis contempnitur. Per seplua- fideliura animas nunc gaudium Domini inlrabunt;
ginta annos quibus populus in Babylone afflige- finito autemmundi termino cura uxores ellilios,
balur septem milia annorum irilelliguntur, quibus id esl corpora et opera, recipiunt. Tunc vero
genus bumanum in hac vita peregriiiatur. Sicut Ailelitia jubilabunl, quia cum corpore et anima
eriim seplcm primis diebus omnis creaiura disponi- simul iii gioria exultaburit.
Hffic seepius interniisce sennonibus tuis. I\Tam liujuscernodi verbis eis fastidium tollis.
Fratres, adhuc multa vobis essent dicenda de hac bns undis inpelitur. Tres syrenes, quse suavi cantu
sacra clie quas oportet me silenlio prasterire, ne fa- havigantesdemulceiido in somnium vertunt,sunl tres
stiditi velitis ofiicio nondum peracto abire. Quidam delectationes quascorda hominum ad vicia molliunt
enim vestrum de longe Imc venerunt ct longum iter et in somnium mortis ducunt, Quas humana_ voce
domum habcbunt.. Aliquibus aulem forsitan sunt caulat est avaricia, quas suis auditoribus .hujusce-
domi hospites, aut infanles plorantes et aliqtri ve- raodi modulatui' carm.ina. Multa oportet te congre-
struuj noii siiiit ociosi et alias tendunt, quibusdam Q( gai'e, ut possis famam nominis lui ubique diiafare,
vero infirmiias fastidium ingerit, qtiosdam nuditalis sepulchruin quoque Domini et alia loca visitare,
verecundia afiicit. Propter omnes volo piurima sup- ecclesias restaurare, pauperes et eonsanguineos tuos
primere, pauca vero sanis et oeiosis adhuc di- adiuvare, Tali peslifero cantu cor avari demulcet
ccre. Ksque dum eum sopor mortis opprimet : et tunc
Quia hodie, karissimi, canlicum Iasiiciosdepostii- caruem ejus lacerat, navim flueius aevorat, quialiic
mus el caniicum tristicias sumpsimus, volo vobis de miser violenier doloribus a divitiis suis evellitur et
I&ris gentilium breviter recilare, qualiter melodiam seternas flammas inmergitur. Qua1 canit tybia esi
delectationum mundi debeatis declinare, ut possiiis jaelanlia, quas suis hasc proferl cantica : Juvenis es
post cum angclis dulcem armoniam in coelisreso- et nohilis, debes te prasclarurii exhibere univefsis.
nare. Gemmam namque in cosno inventam debet Nulli iiiimicorum tuorum debes parcere, sed omhes
quilibet de luto tollere et in regium ornamentum quibus prasvalere polueris occidere. Tunc dicunt te
ponere : ila condecet si a nobis quicquam utile iu boiiuui mililem esse. Alia canit hasc : Hierosolimam
libris genlilium reperiatur, ad seilificationemEccie- debes pergere, multas elecmosinas tribuere. Tunc
sias Christi sponsas vertatur. Sasculi sapientes seri- fies famosus el ab omnibus diceris bonus. Conver-
bunt trcs Syrenes in insula maris (f° 54) fuisse et D ' sis autem concinit sic : Saspe debes jejunare, ssepe
suavissimam cantilenam diversis modis cecinisse. orare, alta voee canlare. Tuiic audies te omnibus
Una quippe voce, allera tybia, tercia lyra canebant. consono ore ut sanctum laudare. Talem canlilenam
Kasc habebant facies mulierura, ungues et alas vo- vana cordi insonat usque dum miserum a bono va-
lucrum. Omnes naves prseiereuntes suavitate cantus cuum vorago morlis devorat. Quas melos exjn-imit
sistebant, nautas somno oppressos lacerabanl, naves lyra, est luxuria, quas suis sequacibus talia pi-ascin.it
salo inmergebant. Cumque quidam dux Ulixes ne- modulamina : Adolescens cs, poleris cum quibus-
cesse haberet ibi prasternavigare, jussit se ad ma- libet puellis Iudere, poslea in seneclute corrigere.
lum navis ligare, sociis autem cum cera au;'es ob- fiaec insigui forma sjdendci. Ilasc (f° 54 v°) magnis
durare, et sic periculum illassus evasil et eas flu- opibus pollet, Hanc si habueris, magimm proficuum
ctibus submersil. Hasc sunl, karissimi, mystica, subsequeris ; tamen animam tuam salvare poteris.
quamvis per inimicos Chiisii scripta. Pcr mare Tali modo mollit cor luxuriosi, usque dum rcpente
islud sseculum iiitellegitur quod cor.tinuis tribula- moife prasventuin absorhet lurba Cocyti. Facies ha-
tionum procellis volvitur. liisula esi mundi gaudium bebant^mulierum quia nii ita iiientcm hominis a
q tiod erebis tioloribus inlcrcipilur, sicul lilus cre- Deo alicnat (juam amor mulicrura. Akts habcbant
 887 SPECULUM ECCLESL-E. — DOMINTC.IN SEPTUAGES. S53
volucrum, quia seinper est instabile desiderium .A Hic dominus qui conduxit operarios in vineam
mundanoruni;nam nuncboc vel hocappetunt;iiunc suam est Deus omuipotens qui fideles conducit"iri
vero illud et illud concupiscunt. Ungues etiam ha- Ecclesiam. In bac vinea extitit Christus vitis vera
bebant volucrum, quia quos ad peccata protrahunt, cujus palmites Jate pullulantcs sunt sancli in virtu-
ddloribus lacerantes, ad inferni cruciatus rapiuut. tibus bene pollerites. Operarii in vinc-a sudahies
Ulixes dicitur Sapiens. Hic illassus praslernavigat, sunt omnes electi in Ecclesia bona opeiantes.'Iri
quia Christianus populus vere sapiens in navi Ec- quam yin.eamprima hora Abel, Sebl (sic), -Enoch ct
clesiae mare hujus sasculi superenatat. Timore Dei alii justi intraverunt. Seciinda, Noe, Sem, Heber et
se ad arborem navis, id est ad crucera Christi, ligat; alii lauorare cpeperunl. Sexta, Abiabam, Joseph,
sociis cera, id est Inearnatione Ghristi, auditum ob- Moyses et alii patriarcbas poiidus subieruiit. Nona,
sigillat, ut a viciis et concupisceiitiis cor avertant David, Esayas et alii.prophelas operi iiisudaverunl.
et sola ccelestia appelant. Syrenes submerguntur, Yespere apostoli et aiii fideles, quasi hactenus
quia eoncupiscentiae ab eis vigore spirilus prasmu- ociosi, opus in vinea Domini consummaverunt.
nitur. Ipsi illassi cvadunt periculiim, quia per vi- Prima etiam hora hanc vineam inlrant qui in in-
ctoriaiii ad sanctorum perveiiiunt gaudiorum [gau- fanlia Deo servire incboarit. Secuiida hora in vi-
-dia]. , neam ingrediunlur qui in pueritia ad Dei servicium
Ut hanc victoriaffi obtineatis, .admoneat lectio coiivertunlur. Sexia hora laborantibus in vinea as-
qiiara nunc l-ecitari audieratis : Nescilis quod liii sociantur qiii in juvenlute Deo servienlibus aggre-.
qui in stadio currunt, otnnes qiiidem curtitrit, sed gantur. Nona horapondus vineassttbeunt qui m se-
unusbravium accipit? (I Cor. ix.) Mos apud Grascos nectute ad Dei servitiuih veniuni. Vespere in vineam
servabatur quod prasmium aliquod cUrsoribus pro- inlrohiiiluntur qui m deerepita astate in co.nversio-
ponebalur. QuOd tamen non omnibus .concurrenti- nem recipiuriluf.. Ullimis primilus deiiarius datur,
bus, sed soli primhus pervenienti dabatur. Regnum quia sasjiius talibus priusquam pueris vita asterna
coslorum nobis in prasmio dabitur, id est proponi- i'ecompensalur. Deriarius in quo regis est imago,
tur, ad quod nos totis virihus currere sacra Scriplura quo operantes iri viiiea explelo labore sero remune-
horiatur, quia non omnibus per fidem concurrenti- fantur, est oplala visio Conditoris, quas omnibus
bus, sed solis bonis operibus in*finem perseveranli- pie in Ecclesia labofahtibus, finito ihundi termino,
busdonatur. Alius mos apud eos erat. Nudi oleo inanifestatur, cuin ab eis facie ad facieih sicuti est
perUncti sinlul colluctabantur, atque vietores auro contemjilatur (I Joan, m).
et lauro coronabantur. Nos, dileetissimi, oleo cri- , Unde
Q quidam frater, dum extremum spiritum
smatis peruricti sumus, ideoa vitiis riudi cuiri diabolo
ad- tralieret, fratresque mulli morienli aslarent, repente
luetafi debeinus, quia non est nobis colluctatip raanuin clausam prolulit, cum magno jubilo graiu-:
et
vei^suscarnem sanguinem, sed adversusviciorum et
lando tiixil: .(.Beue mihi, bene mihi, denarium re-
dasmonum infestationem (Ephes. vi). Si ergo luxu- > In bac vocealabore vinese eessavii, et Chri-
c-epi.
riara, iram, odiuni vel aliud vicium vicerimus, eo- slum verum denariuffi accipiens, in requiem. se,m-:
fonam ex auro et lauro habebimus, quia splendo- intravif. Dominus dicit sibi licere hona
vernanti reci- piternam
rem asternas clarilatis in paradyso dare quibus velit, quia infanlibus qui nichil labora-
piemus. vcrunt, et in fine poeriiienlihus (f° 56 v°) qui parum
,Ad hujus glorias adipiscendum prsemrum inslruit laboraverunt, prius quani his qui tota vita labora-
nos Evangelium hodie. Ait enim Dpminus quod vefunt asterna
gaudia impendit. Mullos verodicit
quidam primo mane exiit, operarios in vineam suam vocatos, paucos Vero electos, quia mulli fidem et'
pro denario conduxit. Tercia, sexta bora et noiia baptisma suscipiuht, sed non pmnes regna coslorum
alios in viueam misit; (f° 56) vespere tota ociose ihtrabunt, nisi valde pauci qui in fide et operaiione,
staiites eandem yineam intrare jussit. Sero aulem usque iu finem perseverabunt. . .
facto prascepit dominus operarios cohvocari el uni- D .. :
cuique denarium dari, primitus bis qui yenerant In hac yinea, karissimi, omnes toto annisii labo--
ullimi. Murmurantibus aliis quod. tota die pondus rate. In hoc labore usque in finein perdurate, qua-;
diei.et asstus portassent, et in prasmio eis adaequati tenus perceplo denario Chrislo in superna civitate
essent qui parum Iaborassent, dixit dominus quod ppssitis exultantes clamare : Sicttl.audivimus ila in.
sibi dare sua liceret cui jdaceret. Deinde dixit mul- civilate Domini (Psal, XLVII) ; vidimus quas. Oculus;
tos vocatos, paucos vero electos (Matih. xx). non vidit (1 Cor. n), et rel.

JPe sancto Sebastiano. Cum festum ejus occurrit, hoc cpndimentum sermoni adjiciendum
:
erit.
; Ut post hujus vi-.ieselaboreffi mereamini Christum nunc cum Christo requiescere meruerunt. Nani
denarium percipere, debetis sanctum Fabiauum et sanctus Fabianus in aposlolica sede diu Ecclesias
~- verbis et factis nobiliter jjrasfuit, et hodie pro grege
Sebastiahuih , quorum bodie solleninitas agitur,
cervicem prasbuit. Beatus vero Seba-
precibus devotis inlercessoi-es vestros efficere. Ipsi sibi comniisso
ciiim streuuc in vinea Domiiii Iaboravcrmit et ideo slianus cuffi de primis imperatoris amicis esset el
S59 HONORnAUGUSTODUN.OPP. PARS. III. — LITURGICA. 800
jnultps ad martyrium corroborasset, a paganis com- A > prehendentes pagani fustibus diu et flagris crucia-
prehenditur, ydolis iminolare compellilur; quo re- verunt, dein in eculeura suspenderunt, unguibus
cuente, jussu imperatoris in campo ad stipitem li- ferreis laceraverunt, ignem apposuerunt, manus pras-
gatur, a militihus sagitlalur. Qui cum velut ericius ciderunt, ad ultiffium Marlham in lympha necave-
pssel sagittis rcplelus, relinquitur in campo semivi- runt, alios autem decollaverunt et corpora eorum
vus. Postea convalescens Chrislum publice prasdi- incenderunt. Ad hos onines, karissimi, manus et
cavit, ct lunc tamdiu fuslibus cseditur donec spiri- corda tollite. Hos lacrymis poscite, ut mereamini ab
tum exhalavit. omni cruciatu animas et corporis liberari, et cum
Hodie etiam quidam Marcus vaide nobilis cum eis in perenni gloria laureari, quam oculus non vi-
uxore sua Marlha et filiis suis Audiface et Abacuc dit (I Cor. u), et reliqua.
yitas denarium sanguine suo adepti sunt. Quos com-
Si septuagesima evenit in festo sanctas Agnetis, hasc de ea adjiciendo sermocinari poteris.
(F° 58.) Quatenus hasc,karissimi, quas tlixi ope- jue coneurrente, Agnes Deum oravit, et angelut ,u-
ribus implere valeatis, implorate hodie auxiliura venem excilavit, Post hasc magno igni injecta non
Christi sponsas et martyris sanctas Agnetisquae, fa- solum [add. non] lasditur, sed etiam ignis extingui-
cie formosa, nobiliiate generosa, dum a prafecti T. tur. Dein glatlio percussa martyr efficitur, Conside-
Urbisfilio in conjugium peteretur, et ei multa auri rate, fratres karissimi, quod teneras puelloemundi
et gemmarum insignia ab eo offerrentur, illa cuncla gaudia calcaverunt et sanguinem suum pro adipi-
ut stercus despexit, quia solum vilas auclorem di- scendo seternas vitse gaudio fuderunt. Nos vero Vo-
lexit. Unde a prasfecto comprehendi et ad lupauar Iumus dormiendo, ludendo, commedendo, bibendo,
jussa est nuda duci. Quam mox angelus splendida illuc venirc, sed non possumus nisi per magnos
vesle induit, per quem eliam maxima Iux in lupa- labores illuc pertingere. Unde debetis, karissimi,
nari micuit. Prasfecli filius, cum sodalibus suis ve- hanc virginem exorare, ul possitis fragilitalem ve-
niens, impudenter inlravit, et confestim a diabolo stram superare elan coslesti gloria cum illa triufs^
prasfocatus expiravit. Populo succlamante et undi- phare, quam oculus npns
Si in sancti Vincentii die, kaec de eo dic in fine.
Ad hasc implenda ut festinetis ardentius postulale requievit in pace. Hunc, karissimi, quia nunc exul-
nl vobis hodie faveat sanctus Yincentius. Qui pro tat cum angelis in coelestibus, assiduis pulsate pre
Chrislo eculeo suspensus, nervis et unguibus discer- cibus ut mereamini illue pervenire ubi est splendor
ptus, igni uslulatus, post mulla crudelia tormenla et lux perpelua et sine fine laeticia,quam oculus non
angclica coiisolatione roboratus, in carcere landem vidit, et reliqua.
Si in sancti Pauli die, ha?.cdicendo sermonem conclude.
In hae vinea, karissimi, inpigre sanelus Paulus C attulit, quia tenebras perfidisede gentibus excussii.
laboravit, qui prius gregem Domini ut sasvissimus atque jubar asternaslucis omnibus Eeclesiis infudil
lupus invasit, sed mansuetissimus pastor eum per Hoe olim Scriptura prasnotuit, cum servus Joseph
ovem superavit. Dum enim undique Ecclesiam va- scypiium argenteum de sacco Beiyamyn protulit,
staret, hodie accepit potestatem a pontifice, Damas- Joseph quippe servum post Benj'amyn misit (Gen.
cum pergens, ut cunctos Christiaiios inventos tru- XLIV),cuin Cliristus Ananiam ad Paulum de tribu
cidaret, subito lux inmensa de coslo (f° 58 v°) co- Benjamyn misit (Act. v). Servus saccum solvens
ruscans radiat, terras prostratum excascat,voxfdei- scyphum protulit, dum Ananias, Paulurabaplizans,
fica intonat, de sasvicia persecutionis increpat, In eum vas electionis mundo innoluit. Cujus vasis ar
qua luce crediiur ei gloria Christi raauifestata et gentum per lotum mundum resplenduit, cum de
coslestia secrela rcvelala. Unde triduo jejunat, orat, nitore eloquenlioehujus scyphi tola Ecclesia dulcia
tercio die baptizatur, et corpore et anima illumina- doetrinas fluenta bibit. Hunc precemini, karissimi,
tur. Qui continuo oves Domini quas persequendo ut sicut Deus illum, ita et nos converlat ab errore,
disperserat nobiliter prsedicando congregare ccepe- etsic possitis Doniino servire in limore, ut quan-
rat, et sol qui sub nube erroris Iatuit, emergens de doque videatis Regem glorise in suo decore, quem
infidelitatis caligine, universo inundo sereuitatem D oculus non vidil (/ Coi'. n), et reliqua.
Si septuagesima in Purificatione sanctas Marias occurrit, deedsermonem facere licebit. In
fiiie LXXta annos exDonc ut supra scriDtum est. Si in feslo sancti Blasii evenerit, sicfinire
Jicebit.
Ut oblineatis vitic dcnarium, poscite vobis hodie, hendilur, plurimis flagris afrtcilur, eculeo suspen-
karissimi, saiiclum Blasium. Qui multis virlutum dilur, ferreis peclinibus disccrpitur, iu hoi-ribilicar-
gemmis adornattts, poutificaii infula est Ecclesias cere diu maceralur, in lacuni mergendus jaclaiur,
praslatus. Quam cum gloriosa viia et egrcgia do- ad tillimum cum cluobus puerulis capite truncatur.
clrina illustrassel, inullis quoque praselaris signis Cujus sanguinis gultas quia septem mulieres colle-
decorasset. pro Chfisli iiomine a pajanis compre- gerunl, muUis tormentis cruciatas, spirilunv astris
S6i SPECULUM;-ECCLESLE. - SERMO GENERALIS. 862
reddideruut. Quse ita per iaborem sanguinis de vi- A juvare, quatenus post hujus (f= 60) vilse laborem
nea exierunt et denarium vitse perceperunt. Hos, pereipiatjs cum illis gloriam et honorem, quam
karissimi, toto eorde invocate, ut dignentur vos ad- oculus non (/Cpr. n), et reliqua.
Si in festo sanctae Agathas, sic de ea conch lde.
Ad culturam hujus vineas multum vpbis prodesse subruit, quosdam ojipressit. Yirgo denuo in carce-
potest oratio sanctas Agatbas. Quaea pagano judice rem reeluditur, sed anima ejus ab angelis de car-
pro GhristO comprehensa, cuidamimpudieas matro- cere carnis educitur, et amplexibus sui sponsi Chri-
aas est tradita, quas ei exhibuit infhiiia auri et ve- sli perfruitura coslesti thalamo inducitur. Cujus ob-
slium ornamenta, ut ejus animtim declinaret ad sequiis angeli manifeste interfuerunt, qui tabulam
carnis oblectamenfa. Sed ab ea cmrcta spreta siint scriptam ad caput ejus in sepulchro posuerunt. Post
-ut stercora. Deinde cum ydoiis sacrificare nollet, hase j'udex, dum fluvium navigio transit, niorsibis
jussit eam judex diu lapidibus caedere, dehinc in et caleibus equorum de navi ejectus, in flumine ia-
tenebrosum carcerem retrudere. Inde sumpta, jussa H teriit, Ethha quoque ffions ignem eructavit, qui
est in eculeo suspendi et diu torqueri, ae diu tortae terram et saxa liquefecit. Tunc pagani velum yir-
mamillas prascidi, et iterum in carcerem re.cipi, et ginis eoritra ignem expanderunt, et flammasincendii
fame ac siti aflligi. In qua cam apostolus Domini statirii cessaveruiit. Hanc, karissimi, corde et ore
magno eurii lumine visitavn, ct "JJOSI hasc mamillas deposcite, ut Deus per ejus merita dignetuf vos ab
et jilagas ejus sanavit. Post hsec jussit eani judex incehdip asterni supplicii eripere et cum omnibus
nudarii supei' ignitas tcstas et vivos cafrbonesvolu- electis in gaudip cum vultu suo lastificare, quod
tare. Tunc teffas motus extitit, quaedam asdificia oeulus noh vidit (I Cor, n), et castera.
Hunc sermonem debes in anno saspe repetere, sa^pe aliquod membrum de eo tuis sermo-
rribus intexere. Cum autem sermonem facis, non debes protenta manu quasi verba in faciem
populi jaculare, nec clausis oculis vel in terram fixis, aut supino vialtu slare; nec caput ut
Insanus movere, vel os in diversa contorquere; sed, ut rhetorica instruit, decenti gestu
pronunciare, verba composite et humiliter fdrmare, tristia tristi voce, la3ta hylari, dura
acri, humilia suppressa proferre. Utmagis auditoribus videatur ipsas (f° 60 v°) res spectaro
.quam te audire, verbiseas debes repraBsentare.

SERMO GENEEALIS.

Yenite, filii, audite, timoretri' Domini docebo vos (2 praenuriiiari. Si igitur verbum Dei vobis praedica'
{Psal. xxxiii). mus, nos quidenv absolvimus et vos forliter obliga^
Hodierniim sermpnem, fratres karissimi, debelis mus. Siautera salutenv animas vesfrae vobis non an-
omries inlenlissima aure percipere, quia hodie di- nuntiaverimus, et vos mofiemini in criminibUs; san-
cturus. sui.n vobis quomodo divites vel.pauperes guis autenv vcster de manu nostra requirituf, quasi
Domini, vel servi, yiri vel mulieres, ad gaudia vos occiderimus (ibid.), Ideo magis ad verba nostra
asterna possiiis peitingere. quam ad opera, karissimi, i'espicere debetis; sicuti
Ad sacerdotes. si imperator mandatum Vobis dirigeret, non magno-
Nos sacerdotes deberaus linguam vestram csse, pere acla referenlis, sed mandata dirigentis atten-
et cuncta quae iii diviriis ofticiis canunlur vel legun- deritis, quo ej'us graiiam servare possetis. Legati
tur vobis interpretando exponere. A Domino enim summi Hegis oiiihium regum sumus, ejus mandata
Tocamur sal terras, quia sicut sal escam facit sa- vobis referinius. Quibus si humiliter obedieli.s, nir
pere, ita nos convenit menles fidelium sale sapien- chil a nobis, ab illo autem aslerna praemia capietis;
tias sapidas cfficere, ut caduca respuant, sola man- quod s.i contenijjseritis nullunv damnum (f" 02) a
6iira sapiant. Monachis de religione, coriversis de nobis, sed a Donvino vestrp ut rebelles servi asternp
sancta conversatione, clericis de vilas honestate, D suppiicio subacli dctrimentum animas feretis. Quod
laicis de elemosinarum lai-gitate oportet uos praedi- si vos ad bouum cohortamur, et nos ipsi bonum
care, et nos ipsos per omnia omnibus exemplum operamur, tunc lux mundi. a Domino vocamur, et
prasbere. Quaeautem vprbis docemus, speculumrios vobiscum inasterna viia.salvamur. Si autem bonuni
factis exliibere debemus. Si enim vobis boiium di- prasdicaiites maluin.fecerimus, tunc similescampa-
cimus et nos maliim facimus, siffiiles eandelas eri- nas erimus per qtiam popUlus ad Ecclesiam convor
mus quas aliis lumen pfasbet et ipsa liquescendo a tur, etipsa crebro pulsu attrita attenuatur. Ita nos
luffiine deficiel, Nobis dicitur a Domino : Fili ho- populum ad gaudia vocamus, etnos ipsi ad luctum
minis, speculaiorem te constilui domui Israel (Ezech. properamus. Si vero bonum facientes vos non dttr
ui). Speculalor solet in alto stare, ut prasvisos ho- cemus, canes mutos a Domino nos appellatos dole-r
stes possit civibus nuntiare. Ecclesias pastores vei mus (lsa. LVI). Si nec bene vivimus, nec docemus,
specuiatores sunfsacerdptes, quorunv vita in alto coeciduces cascorum er.mus, immo ut hv tlomo fu-r
virlutum debet locari, ut hostium adyentus, id est nius; fidelium mentes obscuramus. In veste nosira
dsemonum vel viciorum impetui possit Christianis duajlitigiiEe formsntiiii, quia potestas peccantes I.r
 S6S IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS. III. — LITURGICA. . €5*
t eotlem ei loco jtidicavit. Qui poslea dum moritur,
luindi el polestas posiiilenles solvendi nobis divinitus A
commcndalur (Malih. xvm). Igitur, karissimi, ciim quia paganus eral, ad infernum ducitur. Evoluiis
sitis vos oves Domini, el nos veslri pasfores, nos aiilem multis annis, beafus Gregorius, ejusdem re-
pro vcstra salute et vos pro vestra salvatione debelis gls domum prasleriens, imaginem ejus conspexit, ac
preces eflundere, quatcims ea quas vobis prasdica- vidtiasjtidicium in niemoriam reduxit, Qui ex intimo
mus, faclis vobiscum implere valeamus; el ut ani- animo coudolcns tam justum judicem in inferno
njiis sacerdotum ad hoecagenda inardescal, iucerna perpetuo cruciari, cospit pro eo triduo tiberrime
Insjus exempli ante eos splcncleseai. lacrimari, Tercio die angclus Domini ei astilit, se
Prassul quidam fervenli siudio plebem sibi com- cxauditum a Deo relulil, Si paganus judex ob ju-
rnissam docebat, exempltim sei])sum vivum in om- sltim jtidie.iuiiv meruit de posnis refrigerari, quanto
nibus exhibebat; ubi ab aliis rebus vacabal, scmper magis Cbristiani judices merebuntur ob justiciam a
oralioni astabat. Quadam clie, dum solus iii orato- Chrislo judicc perenniter laureari?
rio fuit, quidaffi religiosus cosluni superccclcsiam
Ad divites.
aperiri viclit, atque indc immcnsam lucem effusarh
sjjlendescere et cura suaVissima eancnlium uiclotlia Nunc uionco vos, divites, quos dives Dominus vo-
in eundem locum descendcre; post longani vero " Iuit essepauperum palres. Memenlote quodnudi in
morem [raoram] eandem ainioniam cuiii cantu se luinc inundum venistis et quod nudi hinc exituri
de ecclesia levare et cosli alta penetrarc. Protiims csiis. Et cum necesse sit vos aiienis divitias vestras
sacerdos Christi convocalis fralribus obitum suum relinquere, feslinate uunc eas per manus pauperum
prsenunciavit, multitudinem angelorum ad se venisse in coslcstes thesauros prasmittere, ut cum verriies
.et sepiima die venlurus [venturos] ad se tlucendunv carnes veslras in sepulchro devorant, ipsi vos in
ad ccaleslia promisisse indicavit. Quam rem effeclus seterna tabernacula recipiant. Ecclesias debetis li-
sequitur; nam septima die cum niagiia luceclcum bris, paliis et aliis ornamenlis decorare, lapsas vel
ymniloga angelorum jubilaiione ad sydcra vehiiur. destructas rcstaurare (f° 04), prasbendas Deo ser-
Okarissimi, quam beala anima quas meruit angelo- vientium ampliare, perhoc orationes eorum compa-
rum consortia! rare, pontes et plateas asdificare,per hoc vobis viam
Ad judices. ad coslimi parare; pauperibus et egenis et peregri-
Nunc vos alloquor, o j'udices, quos Dcus justus nis hospilia, viclus et vestitus necessaria prasbere,
judex eoiisliluit populi sui principcs. Yerba aslerni pcr hocvobis aslenias divicias emere. Si boc, karis-
judicis non debeiis moleste fene, sed prono corde /„ simi, facilis, divicias non minuetis, sed cenluplici-
audire, tota aviditale eis in omnibus obedirc. Tmic ler ubi non possunt auferri vel minui invenictis.
et hic divitias et gloriam, el in futuro obtinebilis
Ad pauperes.
gaudium et lasticiam. In primis vos vocahuTumve-
strum decet adtendere, (f° C2 v°) jusium judiciuiii Pauperes aulcni pauperlatis ontis patieiiler ferant,
cunclis impcndere, numquam proptcr pccuniam vc.l ut cum Lazaro indelicientes divicias accipianl (Luc
munera judicium subverlere, pauperibus veroinju- xvi). Sciant sc pcccata lioniinum iu elcmosinis ac-
dicio parcere, quia scriplum esl : Judiciutn sine mi- cipere, ct ideo pro cis sataganl orationem rcddere, et
sericordia ei qui non facit misericordiam (Jac. n); quod eis supcravcril aliis pauperibus dislribuerc.
clerum, ecclesias resque ad ecclesias pertinentes, Ne hoc a pectore vcslro evancseat, per enarralio-
viduas, pupillos, paujieres defensage; fures, latro- liem liujus exempli memorias coalcscat.
J!es,prasdohes de populo Dei^xlerminare; innoxium Cuidam hcrcmitselioc desideranii revelavit Dcus
in judicio justificare, ab injusta accusalione-.libe- de iine hominis [add. boni] et mali. Qui egrediens
j-are; uoxiosvero et pcslileiiles, ut casteri timeanf, vidit pauperculum in platea jaccntem el extremum
justas vindictsesubjugare. Expedit enim ut unus per- spirilum jam trahentem. Et eccc multitudo angelo-
eat quara ipse multos perdat, Ipsi debeiis omne D I rum venit, animam ejus cum gaudio de careere cor-
malum declinare et omnes quos potestis ab injusti- poris cxcepit, ct ad cocleste palatium cum ymnis
cia prohibendo revocare. Si hoc facere nilimini, a perduxit. lnde progressus, conspicit turbam utrius-
justo judiceDeo coroiiabimini. Si autera per poicn- que sexus nobilium ad donium cujusdam diviiis con-
tiam populum Dei vultis oppriraere, timeo vos tre- flucre qui gravi infirmitate eogcbalurultimi fati jura
mendum Dei judicium incidere. Ne autem venlo ob- persolvere. Et ccce rcpente caierva clasmoiiumhorri-
livionis hsec a memoria veslia tollantur, vinculo bili aspectu domum intravil, quos asger videns ex
bujus cxempli fixa ieneanlur. clamavit: s Domine, adjuva me. > Et vox desuper :
Dum quemdam regem ad bellum properantem vi- < Nunc, inquit, in primis Dci recorderis? Nunc sol
dua quasdara interpellaret ut filium ejus vindicaret, vilas tibi obscuralur. Nunc ijjselibi non auxilialiir.j
ille peraclo bello hoc se faclurum respondit. Sed illa Dasmonesvero crudeliter animam ejus extorseruni
dixit : « Si tu occisus fueris, quis mihi vindica- ct ad tartara cruciandam perlraxerunt. Et pauperis
bil? ' Et ille : i Qui posl me, inquit, regnabit. J Illa quidem cadaver forsitan a feris devorabatur, sed
infulit : j Quas gratia libi inde erit, quod alius fc- aniraa ejus in coslis lsetabatur. Divilis aulem corpus
ccrit? j Ulc verum eam prosccutam lirroavit et in serico iiiYohiluinctini cereis ct lampadibus sepullurs
 '
863 SPECULUM ECCLESLE. — SERMO GENERALIS. 860
tradebatur; sed misera anima ejus iri inferno inter A l occurrens dixit cur in fluctibus ab eo liavigarefur-
dasmones cruciabalur. cuifirma inansio^f0 66) in coslisa Deo prasparai-etur.
Ad miliies, Statim navi cum omnibus relieta, solitario ipse soli-
- Vos, milites, estis brachium Ecclesias, quja debe- tarius cohabitavit, usque dum chorus angelorum,
tis eanv ab hostibus defendere. Oppressis convenit Jabore finito, eum in coslesti gremio colloeavit. 0
vos subvenire, a.rapinaet fornicalione vosmetipsos quam feliciler negotialur qui sibi coslestia mcr-
eustpdire, hos qui malis actibus Ecclesiam impu- calur.
gnanti-eprimere, his qui sacerdolibus rebelles sunt Ad agricolas.
resistere. Tali milicia obtinebitis a summorege pras- Vos quoque, fratres et socii mei, qui agrum coli-
clara beneficia. Ne hsec a corde veslfo delean- tis, pedes Eeclestas estis, quia eam pascendo porta-
tiir, signaculo hujus exempli memoriasvestrae iupri- tis. Sacerdoiibus debetis obedire, de salute animas
mantur. vestrse monentes libenter audire, terminos agrorum
. Militem cujusdam regis infirmitas morti debita noii arando vel metendo excedere, non fenum, noa
solvere cogebat. Queni rex ad pasnitentiam et con- ligna nisi stalutis terminis sucumbere (sic), deci-
fessionem nionehat. Ille hoc se (f° 64 y°) facturum niam omnium rerum yestrarum Deo fideliter red-
dixil, si melius habei'e se non possit, quia si hoc B I dere. Qui enim decimam retinuerit, prasdam de Dei
ad prassens faeeret et postea infirmitatem evaderet, rebus facil; et si Deo partem suam rapiet, ipse ei
derideri se a militibus' timeret, quasi liioftem pave- novem aufefet, nuncper tempestatem, nunc per sic
ret. Cujus verba improbans i*ecessjt rex. Postea c!tatem, nunc per grandinem, nunc per uredinem,
vero asgrum visitans, iterum desalute animas cum nunc per pesiilenliam, nunc per judicum vcl mili-
eo gessit. Ille vero aijtichristus dixit : « Ante tuum' tum violentiam, nunc perignis invasionem, nunc per
iiigressum duo specipsissifni juvenes inti-averunt, furuin vel latrorium direplioiiem. Hasc omnia, karis-
kartam mihi in manus tradiderunt in qua aureis lit- simi, a vobis avertitis si elemosinam pauperibus et
teris scriptum repperi quidquid unquam boni feci. decimam Deo servientibus juste reddilis. Ut bie
Post quos innumerabiies dosmones cum. magno im- Sermo menli vestras firmiter radiccm inligat, palus
petu irrueruni, librum permaximum coram me po- hujus exempli eum fortiier impriffiat.
suerunt, in quo scriplum cognovi quidquid.ab iufan- '_ Quidam agricola diuturno languore laborabat.
tia mali vel feci, autdixi, velcogitavi. Cumque prin- Si quando alleviabalur, agrili operi instabat quo
ceps eorum diceret cur illi juyenes mihi assiderent, se et conjugem et parvulos pascere curabat. Hic
cum me suum esse scirent, surgentes exierunt et me erattam tacitus ut putaretur mutus. Post longam
^
C
potesiati eorum reliquerunt. Tunc vej'0 dasmones vero infirmitatem moritur, et eo inoi'ieiite maxima
jyssu sui principis cuffi acutissitois igneis cultris hv tempestas oritur. Unde omnes capila movenles et
me irruerupt, et unus a capite, alius a pedibus in- Iiunc pcssimum dicentes, cui vifa sanitalem, mors
cipiens, me eviscerare cceperunt." Et ctim ntinc si- denegat sepulturam, ac fetor ejus homines nunc
mul corivenerint, morior et adhvferna ab eis ra- ingredi vetaret. Tercia die, adhucpluviainipediente,
pior. » livhac voce miser miserabiUter moriens tra- de domo ejicilur, utcunque terrae infoditur. Econtra
hilur ad tormenta, qui vivens neglexit ppsnitentite uxor ejus erat corpore safiissima; ita garrula ut
medicamenla. Hascideo, fratres et domini mei, vo- cuncta membra ejus viderentur esse lingtia. Porrd
bis reluli, ne, dumbenepossitis,differatisadhonum tanta libidine insariiebat quod vix aliquis de vdcinis
converti. ejusluxuriam evadebat. Substantiolam quam habuit
Ad mercatores. cum fornicatoribus consumpsit, natos niendicatum
Nunc vos hortor, qui mercatores estis, ne in tan- ire perniisit. Postquam hoc Deus noluit diulius pati,
tum lerrenis lucris inhietis ut animam vestram ve- repenfina morle defungitur; sed tanta serenilas
nalenv faeiatis et eam fraudibus, perjuriis, menda- cceli mundoinfitnditur, ut ipse aer ei ad sepulturam
ciis perdatis. Cavele n.e simplices et ignaros decipia- famulari videretur. Ambobus ita defunctis, filia ad-
tis, uteis inulile pro utili yendatis. Omnium natio-r modumparvula superfuit, cujus mentem talis cogi-
num ministri esiis, dum eispericulis fluminum,pe- talio incidit, utrum patris an matris (f° 66 v°) vi-
riculis latronum, periculis in itinere, periculis in tam imitari possit, Cumque pali-is inforiuiiium,
solitudine (II Cor.xi), quasque necessaria defertis. matris vero fortunam mente revolveret, placuit ut
Itaque omnes gentes debitores surit yestro labori in matris vesligia vivendi pedem poneret. Hasc me-
orationes reddere. Quam gratiam, karissimi, non de- ditans obdormivit, et ecce quidam igneo aspecfu
betis vili re amittere. Ne ha;c verba vento dentur, aslitit, quid meditetur inquirit. Illa ejus aspectu
hoc exeirijilo in cordibus vestris solidentur. perterrita , omnium quas cogitavit oblita, dixit sibi
Quidamsolitarius peciit a Deo sibi fevelari cui in lililla inesse meditamina. At ille per manum arri-
prasmio debere [lcg. deberet] coaequari. Cui divina piens eam : i Yeni, inquit, et utrosque, patrem
vox' felulit quodnondum ad mensuram niercatoris scilicet et matrem, vide, et cujus tiinc placet magis
nunc ad se venientis pervenerit. Hujus mos erat vesligia sequere. s Duxltque eam in campum flori-
quod quselibet rara Deo servientibus deferebat, et dum, omni amosniiate conspicuum, mira suavitate
tunc visitare fratres navigip veniebat. Cui solitarius odoriferuro, piasclara luce splendiduro, in quo mul-
 M1 HOrtOKU AUGtlSfODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA 86S
ta milia erarit lastanlium, htier quos cernit patrem A aniffiam e! corpus vestrum Dei graiias commendare,
suum omnidecore circuiridatum. Qui ei etiam oc- el antequam aliud agafis, ad ecclesiam festinarej
currens, filiam voeat, dulciter saliitat, amplexaluf, elemosinara vobiscum pbrfare aul mancipium ve-
osculatur. Tlla gaudio repleta fogat ut ei secum ibi strrim facere portare; pauperi vobis occufrenti,' aut
manere liceat. Qui hoc tunc iieri posse negat, si vos expectanti propfiis raanibus hylariter dare.
autem eum imilari velit, post illuc vemat. Pofro dives nunimum, mediocris obolum, alius panem,
ductor manum ejus teimit, et eam ad videndam ma- alius veierem veslem, et qttodcunque illud est unde
trem perduxit, Quae ad lsevam prospexit vallcm pro- pauper lseiificatur. Hoc vobis reniunefatur qui dicet
fundissimani offini horrore plenissimani,- iii qua erat injudicio: Quod pahperibus' fecistrs, mihi fecislis
fornax sttccenSa, emiltens tetri ac putridi fumi volu- (Matth, xxv). Deinde, cum ih ecclesiam venefitis,
ffiina. In hac erat mater ejus usqrie ad collum di- in primis Deo gratias pi'o omnibus beiieficiis suis
fflersa; et ignei serpentes eam circumplexi suxeruht referre debetis: quod vos creavit, baptismo regene-
ejusprascordia. Tetri spiritus suj)ei'astabaiit,eteam ravit, sanguine Filii sui a morte liberavit, ad gaudia
cum furcis ferreis irt flammas vofticeffi trudebant. aiigeloruravocavit. Post hascpeccaia vestra corifiten-
Quas suspiciens filiam cognovit et magno'ejulalu ies terrasproeumbcrc, lacrimas et preeespfo vobis et
voeiferavit: £ Filia, iilia drilcissima, nunc miseraffi ^- pro omiii populo Christiano, et pro omnibus ffdelibus
niatrem tuam adjuva. Recordare doloris quem ha- defiinctis effundere, Deunv rogare ut toto corde a
bui quando te genui. Memento quali te cura nutrivi. malo declinare et bonum possitis amare, et in Chri-
Kumquam libi malum exhibui. Pro ludo duxi forni- stiana religione vitaffi consummare; deinde omnium
caliones et adulteria. Nunc pro his invenerunt me sanclorum suffragia depi'ecafi quatenus ab hostibuS
tormenta ineffabilia. Ne despicias lacrimas mairis animse et corporis mereamini liberari. Ut enihi ho;
tuas miseras, s.edextende manum et educ me de la- stes corporis cupiunt vobis vitam adimere, bona
Ctt miserias. » Illa autem, clamore illius permota, (f° 68 v°) vestra diripere, sic hostes satagunt animse
in fletura est soluta. Quasmox a ductore rclinquitur animas vestras trucidare, opera vestraf recoffipen-
et in leclo ubi prius inveriitur. Quiavero matri sub-' sare. Sasvus hoslis est supefbia, quas homines a
venire no.n poluit, tam religiose vixitquod non est Deo et ab angelis separat, daemonibus associat, ab
dubium quin post obitum ad patrem suum ve- altis coelorunv retrahit, in ima infefni demergit.
nerit. Crudelis hostis est luxuria, quas eorpora in baptis-
Scio, karissimi, quod vos prolixus sermo grSvat, mafe sanctificata polluit et sulphureo igni involvit:
et tiffieo ne vobis fastidiuriv ingerat; Sed nOn debelis .-. . Magnus hostis ifa qfias mentem lacerat,' oditim vel
EioIeStefefre verba de patfia et superna angelorKra discordia quae coiTodens concordiam dissipat. Si
curia, quia si scurra in foro veriias [f. hasnias] con- ab his hostibus tuti fueritis, tune hostibus corporis
cinnis vefbis funderet, aliquis vestrum forsitan in- in omnibus pTasvaleaiis. Si serVieium Dei in eccle-
tenta aure ausciiltaret (f° 68) quod animas perditio sia agitur, debetis cum reverentia ibi astare usque
esset. Multo ffiagis oportet vos sollicila rivcntcvei'ba dum perficiatur ; deinde aceepia benedictiohe, cor-
vitaspercipef e per quae poteslis ad gaudia angelorum poris necessaria providere. Cum vero' ad mensam
pertingefe. ventum fuerit, nori debetis, ut pagani qui ignorant
Ad conjugaios. Deum, attt ut bruta animalia, ad prahdium acce-
Viri uxofes cum oriini dulcediriis affecfu diligant, dere, Sed Paicr noster prius dicere, aut per aliquod
fidem eis per omnia cuslodiaiit, sacris noclibus ct sartctum verbum cibum vestrum benedicere; deinde
nbctibus jejuiiiofuni, et eo"teriipofe qivo feffiinaena- de singulis vobis apposilis elemosinam incidere,
turalem infirriiilalem patiiintur ab eis abstineant. paupefibus' mox distribuere, quia in nullo ffielius
Filios stios in disciplina et timore Domirii nulriani, quam in pauperibus poiestis peccata vestfa redime-
a'boffini malo".maxime ab inpiidicicia corriganl, ne re, et asternas divicias acquirere. Sicut enim aqua
sicut Hely ' et lilii ejus in jttdiciuriv corfuaiit (/ Rey. 1D exlinguit ignem, ita elemosina extinguit peccatiim.
IV), Tunc ffiinuet vobis' DeusPater Culpani et auget sub-
_
Muiieres viros siios siiriiliter iritiriie diligant, ti- staiitiam. Cum itis dormitum, debelis vos omnes
meant, fidem sincero cofde cOsfodiant, ad omne sighare, vos el omnia vestra Deo commeridafe, a
bonum, ut duo octtli, invicem sibi consenfiaiil. Fi- subitaneaet inprovisa mdrle liberari et ut' inbonis
lii pafenlibus iri omnibus obediant, quia in hoc actibus inveniamini deprecari.
maxime vitaffi suam prolurigant. Servi et riiercen- Quadragesimam, Quatuor Tempofa et omhes vi-
narii dominissuis serviantfideliter, nullam fraudem gifas, nisi festum ihterveniat, debetis behejej'unare;
eis faciant. Domini servis victum et Vestilum, quod in cibo el potu vobis Superfuerit, egenis ero-
mercernariis pfomissam mercedem tribuant, ne gare; Domiriicas et sOUemnilatessanctoi-um a ser-
post hoc sempiterna prasmia a jrtsto Doffiino amit- rili opei-e bene servare, ecclesias frequentare, san-
tant. ctis leclionibus atque justorum relationibus vacare;
Quas nuric dicfuriis sum debetis omnes servare, bonunvdiscere et docere, malum non facera et proj
si vultis cum Chrislo regnare. Cum ihan.e surgitis, hibefe, pauperes etperegrinos ih" hospicium reci-
debelis vos in primis signo sanetas crucis signare, pere, nudis et egeiiis neeessaria impendei'e. inSr-^
 869 SPECULUM ECCLESLE. — DOMINICAIN QUINQUAGESIMA. 870
mps cum rebus vestris visitare, consolando alle- A ledici ab illa benedictione : Vemle, bencdicti (Malth.
varc, homiciditim nec facto nec consilio perpelrare, xxv), excluduiitur, et illa maledietione : Discedite a
quia qui homhiem ad imaginem Dei creatum occi- ine, maledicti (ibid.) muliabuiitur.
derit, cum diabolo, qui homicida erat ah initio Cunv excommuiiicalis non debetis communicarej
(loan. vin) particeps erit. Fornicalioiies et omnes scilicetnon salutare, non cum cis orare, nec man-
corporis pollutioncs, et niaxime adulteria, dchetis ducare, oscula devitare. Nam qui excommunicalo
fugiendo execrarc, scienles vos per hasc maxime communicat (145)/ut excommunicalum Ecclesia re-
a Deo alienari (f° 70). Fornicatores enim et adulte- probat. Qui autem vel armis, vcl pecunia, velcon-
rosjudicabit Deus. Corpora namquc vestra sunt silio eis fert auxilium, babendus est ut patrator sce-
Spirilus sancli templa, in baptismatc dctlicata. Qui -lcrum. Sicut enim membro a corpoie prasciso non
ergo tcmplum Dei violat, luinc Deus disperdens valent uiiguenta ct univcrsa mcdicamina, ila excom-
damnat (l Cor. m). Quale ncfas sit sluprum per munieaio ab Epclesia non prosunt cuncla Ecclesirs
aves eliaffi demonslralur. sacrainejita aut oramina. Nara quitlam prasdives,
Aquila ptillos suos contra radium solis ungue dum excommunicatus morcrelur, post novcm annos
suspendit; qui irreverberato visu jubar solis inlen- uxor ejus moriens filios petit uljuxla virum suum
dit, huic curam paslus ul proprio jiarlui inipcndit; R sepelirelui-. A quibus, dum ad [del. adj sepulchrum
qui vero visum a sole dcflcctit, bunc de adullerio aperitur, corpus palris crudum cl bitegrum invcni-
. alterio [alterius ?J aquilse eonccptum deprebendit, tuf; insuper sarcopbagum plcnum bullicnti aqua
pastuffi ei subtrahit, de nido ut alicnuni cjicit. Ita fervcbat, dc qua putridus felor surgebat. Quoruin
Christtts pasluin sui corporis illi non iinpeiidit, de mens tluni inde confusa turbalur, a elcfo cxcom-
nido paradysi rcpellit, qui inmuiidicia luxurias sof- muijicalus indicatur. Antc novein annos namtjue
descit. Non debetisperjurare, nec falsum teslimo- sedicionem in quadam civitalc fecil, et ob hoc asa-
niunv dicere. Qui eninv perjurat, Deum abnegat, et cerdotc (f° 70 v°) ejusdcm loci sentcntiam excom-
hunc Christus in judicio coram Patre et angelis ne- municalipnis excepit. Quem filii mossti adierunt,
gans dainuat (Lttc. xn). Qui autem falsum profert pafrcm suum absolvi-pelierui.it. Mira res! Ubi a sa-
testimonium , inctdet iiltid leslhnonium : Perdet cerdote longe in alio loco absolvitur, corptis dufiin-
Deus omnes qui locuntur mcndacium (Psal. v). Non cli in cinerc.m rcsolvitur. Igitur, karissimi, cunela-
debetis prasdari, nec furari, quia nequefures, ncqBC quas dixi devilanda declinate, omnia vero au;e dixi
rapaces regnum Dci possidcbuntr (I Cor. vi). Avo- facienda facei-e curale, ut, ctim venerit Ciifislus-
racitatc el .liiinia poiationc dcbelis qnain ffiaxime cuncf.isreddcre prasmia Iaborum, videatis in Syon
abslincre, quia cbriosi noii possunt regnuni Dei Deum deortim (Psal. LXXXIII),ubrsunt quas oculus
possidere (ibid.). Non debctis malcdiccre, quiama- non viclit (I Cor, n), caelcra.

"; _v, . ; DOMINIGA IN OUINQUAGESIMA. ;

-Quammagna mutiitudo duiccdinis lum, Domine, faciem p.omin»_f] qui cst carilas, in jubilo videbit
quam abscondisti liinentibus le! (Psal. xxx.) Vere, (Jofj xxxin).
carissimi, magna et ingens esl multitudo divinas Quindecim aiilcm gradus tcxuntur, quia per quin-
lulcediiiis, quam pcrfrucndo justi aflluunt oinnibus decim gradus cajdtatis ccelcstia petuntur. Unde ef
leircils. Hascdulccdo nunc quidem Deum limciiii- in teiriplo Dpffiini ad sailctuarium quindecim gradi-
JUS absconditur, tunc aulem speranlibus in eum hus asccndebatur, quia scandens i"n hac scala a'd
iperitur, cum in gaudio Domini oculo ad octilum coslestis templi sanctuarium Christum sublevalur.
Regem glorise in decore suo videbunt (Isa. xxxm), Psalmi quoquc cjuindecim gradus inscribuntur qui-
Et ipsi glorilicatPut sol fulgebunt (Malllt. xiu). bus heas virtules irislruuntiir per quas sethera a
1 unc, inquam, perfruentur illa dulcedine in qtiam bealis scandtinlur; Quindecim attiem surit terquin-
nunc angeli insaciabiliter desiderant prospicere (I que, quia per fitlcm sanclas Trinitatis oportet nos
Petr. i), eum de bonis Domini saciantur quae nunc quiiique sensibiis nbstris opera carilatis implere.
nuUius hominis oculos videre, nec auris audire, iiec Primus ilaque gradus hujus sealas est pacieutia;-
alicujus sapientis cor potest cogitare quas Deum di- in qua animas possideii docet asterna Dei sapientiav
ligentibus prasparatur (I Cor. n). Ad hanc gioriam D ! ln hoc gradu seandenles gressum firmamus, si in-
perveniendam scala nobis hodie aperitur, per quam jurias et cOntumclias patienter pro Ghrisli amore
hodie a fidelibus coeliculmen attingitur. Hsecautern (f° 72) loleramus, qui obprobria et flagella et ipsam
S^calaest karitas, per quaffi ad cosli fasligia tendit ' mortcm pro nobis patienter sustinuit, et se iinitan-
Ecclesias; humililas. Hujtis scalas vero latera sunt tibus prasniia permanentis glorias restituit,-
gemlnae dilaetioiiis [leg. dilectiones], Dei scilicet et Secundus gradus intexitur benignitas, per qttam
proximi dilectio. Porro gradus qui his Iateribus angelicse socielatis acquiritur dignilas.: Hujus gra-
inseruntur sunt diversas virtutes per quas karitatis dui gressum lffipriminius, si pro malis non mala,,
prascepta complebuntur ; per quas qui rilescandit, sed benaretfibuinius,-etproximis nostris necessa-
(145) God. excommttnicat. ..,-.«_
 S7J iiONORU AUGUSTODUN.OPP. PARS III. - LITURGICA. 872
ria pro posse noslro benigne impendimus, quia et A. A Undecimus gradus localur suubrentia, per quam
Christus suis crucifixoribus pro malo bonuni, scili- supernae gloriaeadipiscilur eniinenlia. Hunc gradum
cet vitam aslernam, pro sua passione reddidit, quarn scandere animus arripiet si offinia mundi adversa
suis quoque imilaioribus tribuit. pro Ghristo suffert. In hoc gradu constituti beati
Tercius gradus inseritur pietas, perquam super- sciibuntur si perseeutionem pro justitia paciun-
sacietas socie- tur quomodo regnum Dei sorliuntur {Mailh. v).
norum civium adipiscilur dulcis [leg. Duodecimus gradus dicitur fides, quas homines
tas]. In Iioc gradu pia mens scandens transcendit,
efficlt angclis concives. Per hunc gradurn homo
sed aliorum felieitate non asmulatur. Invidia enim
tliaboli mors introivit in orbem terrarum (Sap. n): gressura premit si cuncta de Deo et asterna vila pie
dicufvcl scripla fideliter credit, quia est impossibile
imitantur autem illum qui sunt ex parte ejus.
sine lide placere J)eo (Hebr. xi).
Quartus gradus innectitur simplicitas, per quam Tercius decimus gradus est [adcl. cui] aniiecliiur
coslestis gaudii subitur muliiplieitas. In iiune gra- spes quas non confandit proestolantes res spiri-
dum petlem ponimus, si perperam, id est fraudu- luales. In hunc gratlum pedes sancla [f. add.
lenter non agamus, scilicet si fidei servilio nicbil anima] levat, si omnia bona de fufura vila spe-
subtrahiinus, et bona non populi favore sed sola „B rat.
Dei causa facimus. Quartiis uecimus sequitur Ionganimitas, per quam
Quintus gradus buic scalas inditur humilitas, per impelialuf angelorum asqualitas. Hunc gradum qui-
quam adtingilur angelica sublimitas. In hoc gradti libet scandens appreliendet si omnes promissiones
scandens mens solidatur, si de accepta scienlia noiv Dei asquaminiier suslinet, si onus Dci tamdiu bajo-
inflatur (I Cor. vin), ct Deum sttperbis resistere, lat quousque ipse veniens jugum de collo ej'us ex-
humilibus aulem dare gratiam recordalur (I cutiat, et eum a labore cessare et in requie j-ecum-
Petr. v). bere faciat.
Sextus gradus est mundi conteffiptus per quem Quintus decimus gradus ullimus ponitur perse-
superni legui acquiritur census. In hocgradu exul- veranlia, per quam paradysiacss amcenitatis capiun-
lat anima gloriosa, si non est amhiciosa, quia po- tur prala virenlia. In hunc gradum mens alla petcns
terrtes polenter pacienlur tormenta (Sap. vi). Si au- se pervenisse congaude.it, si de Dei misericoi'dl.1
tem Domino placuerit dicere : Ainice, ascende su- iiumquam desperanJus (tic) c«-^st: &Tjreir:-:'ii per-
peritis (Luc. xiv), non renuat subire leve Domini sCiti-Jverit usquc in finem, hic salvns erit (Maith.
onus (Matth. xi), ut possit prodesse verbs el cxem- xxiv). Qui per hos omnes gradus rite scandet, hunc
plo fralribus. ^ Deus karitas in cellaria asternos dulcedinis intro-
C
ducit,
Septimus gradus ponitirr voluntaria paupertas, Hanc [leg. haec] scala, karissimi, per timorem
pro qua glorise et diviciarum in domo Domini acci-
pitur ubertas (Psal. 111).In liunc gradum ligit homo erigiiur, per qtiem karitas ad summum deducla,
in haerediialen), ut filius Domini, introducitur.
vestigia, si non quserit quas sibi solummodo, sed ipsa Timor vero ul servus foras ejicilur (1 Joan. iv). Dno
q~uas omnibus sunt utilia et ad laudem Christi per- sunt
iinentia. Ilic talis scandat lastus, quia paravit in timores, unus servilis, alter filialis. Servus
dulcedine sua pauperi Deus (Psal. LXVII). quijipe peccans timel domhium ne damnetur; (fa7i)
filius fimet patrem ne exhasredetur. Per servi
Octavus gradus est pax, quas asternse lucis est lem limorem
dccliiiemuspeccala,ne posnas horrendi
fax. In hoc gradu mens roboratur, si nee verbis
supplicii incidamus : per filialem dcfleamus trans-
nec faclis ab aliquo irritalur, et si corpas et [del. el]
acta,ne gratiaPatris nostri et aefernis gaudiis carea-
animas in Dci servitio subjugaiur, et anima spiritui mus. Per hos timores et spem carilste adepta, Deum
concordans Domino Dco j'ugiter famulatur. In hoc el vilam
asfernam diligaraus, et per caritaiem omnia
72
(f° v°) gradu positi beati dicuntur, quoniam filii
Dei vocabunlur (Matth. v). D bona agamus, ut sanctuarium Dei hasredilate possi-
j.
deamus (Psal. LXXXII).Karitas omnes virtutcs pras-
Nonus gradtis scribiiur bonitas, per qu3m intra- cellit; immo cunctse virtutes ab eh ul rami de ar-
tur cceleslis vitas jocundilas. In hunc bomo scandit bore prodcunt, cunclseqiie in eam, ul semitas in
gradtim, si non solum iion facit, sed nec cogilat viam, lendunl. Hascesl regia via quas sola homines
malum. ducit de exilio hujus miseriae in civitatem coelesfis
Decimus gradusesl spiriiualc gaudium per quod patrias. Si quis sine caritate bona patiat, in vanum
pertingifur ad angelorum contubernium. In liunc laborat, Et si omnes virlutes absque karitatc possi-
gradum lastelur lionio se conseendisse, si non gau- deal, ila est quasi qui pulvercm invcmum [in ven-
dct super iniquilale (/ Cor. xm), ;si non gaudet lum?] portal. Dicit enim Scriptura : Si quis oniner,
super ruina iuimici, nec de malis quas eveniunt linguas et bominuni et angelorunret omnia bona
alii, congaudet autem veiitali (ibid.), scilicet pmni- omnibus dical, karitalem autem non habcat, similis
bus gestis ad honorem gloriae Chrisii qui est ve- erit asri aut cymbalo quod dulciter sonat (/ Cor.
ritas et vitoe prosmium et plenura omnium gau- x;n). Deinde dicil: Si quis prophelia sit prasiiiius
'iiuin. i
c-lnolicia omnium niysteriorum ir.signiius et scien-
S-jg HONORIIAUGUSTGDUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. S73
ipsum etiam 'corpus ad diversa supplicia mortis A prassbiteris facere, posnitentiam ab eis tc.to corda
prius tradimus qHam a prasceptis Domini receda- suseipere, cineres capitibus vestris imponere, et ai
raus. Hoc enim martyres fecerunt, ideo ad Deura, hoe reminisci cinerem et pulverem esse. Dein xr.
qui est karilas, triumphantes pervenerunt. Ipsi quo- dies j'ejunando, vigilando, orando, a carnalibus de-
quc, homines similes nobis (f° 76), passibiles fue- sideriisabstinendo, bonis operibus insistendo corpus
runt; sed eos nec tribulalio, nec angustia, nec per- vestrum pro Christo moriifieare \et vos vivara ho-
seculio, nec fames, nec pericuhim, nec nuditas, nec stiam Deo immolare. Si ita carnem vestram viciis
gladius, neque mors, neque vita, neque principatus, el concupiscenliis crucifigitis (Gal, v), in futura
neque potestates, neque instantia, neque futura, resurrectione cum Ghristo regnabilis ; si enim com-
neque forlitudo, neque alliludo, neque profundum, patimur, et eonregnabimtis (Rom, vm).
rieque ulla creatura a karilate Dei separare potue- Quidanvprasdives homo, multis criniinibus invo-
runt (Rom. viit). ldeo magna dulcedine Dei nunc lutus, sseculo renunciavit, monasterium, monacbus
perfrui meruerunt. Ad hanc magnam multitudinem factus, intravit. In quo honores sibi oblatos refugif,
Dei dulcedinis pervenilur per karitatem quas est obprobria et quasque adversa pro Cbristo libenlcr
plenitudo legis (iiotn".xm). Narrat etiam Evange- pertulil, orationi frequenter cum lacrymis incubuit,
lium quia cum Dominus Hiericho appropinquaret, " Quadam nocte, cuffi prostratus iri oratione jacuit,
cascus quidam secus viam mendicans sedebat, qui a lux immensa super eum coslitus emicuit, insuper
Domino non pecuniam, sed lumen petebat et proti- vox sonuit, peccalum ejus dimissum retulit. 0 iii-
mis impetrabat (Luc. xvm). Hiericho luna dicituf gens clementia nostri Conditoris, qui non clam, sed
et jiostras mortalitatis defectus intelligitur. Huic laGilehuicpeccalarelaxavit, sedperlucem coruscan-
Dominus appropinquavii, eum carnem nostras mor- do etper vocem sonando eum coiisolans,nos ad poe-
talifatis assumpsit. Cascus hic totum genus liuma- nitentiam provocavit! Omnes igitur, dum possimus,
num figurat, quod lueem asternaevitae ignorabat. ad pasnitenliam toto corde curramus, et facieni Do-
Quod pius Dominus, qui estlux vera (Joan. i), fidei mini, dum licet, in confessione prasveniamus (Psat.
et scieutias lumine illuminavit, et in admirabile lu- xciv), ut eum quandoque in illa ihagna dulcedine
men sutim de tenebris vocavit (J Petr, ii). lasti vidcamus, quam oculusnon vidit (I Cor. n), et
. Karissimi, HIl feria debetis frequenlius ad eccle- caetera.
eiam eonvenire, confessionem de peccatis vestris

IN CAPITE JEJUNIL

Qutcrite Dominum, dum invenin potest, invocate C Omni tempore, dilectissimi, sed maxiffle istis die-
eum, dum propeest (Isa. LV).Karissimi, Deus in hac bus, quasrite Dominum benevivendo, et.vivet aiiima
vita quaerendus est, in hac vita invocandus. Qui in : vestra (Psal, cxviu). Invocate eum, assidue orando,
hac vita quasrunt eum fide et operatione, post hanc et dabit vobis asterna gaudia.
vitam invenient eura in lasticia et exultatione. A nnllo Clamat Scriptura, excitans nos ad bona futura,
autem i.bi invenitur, a quo hic sancta conversatione Mementounde excideris et age pmnitenliam (Apoc.n).
non quasritur. Hic quippe est emnibus invocantibus In paradyso in omnibus deliciis fuimus; sed, heu !
eum in veritate. Ibi erit Ionge omnibus qui hic am- astucia diaboli idde in hunc lacum miserise excidi-
luilant In vanitate. Qualiter autem sit quasrendus per mus. Mox tfistis sententia nos perculit, quas omnes,
prophetiam docet ipse Dominus : proh dolor! mortem subire et in pulverem reverti
Derelinquat impius viant suam, id estmalam vitam, compulit. Unde hodie posnitentia afilicti, cinerem
f,l vir iniquus cogitationes suas, id est malas volun- nostris capitihus imponimus, quia nos in pulverem
tates, et reverlatur ad Dominum, per confessionem mortis redigi gemiraus. Et quia per gusluffi vetiti
ct posnitentiam, et miserebilur ejus, per indulgen- cibi mortem incidimus, ideo nunc jejuniis (f° 7S v°)
tiam, et ad Dominum uostrum per melioris vitas in- nos affligimus, quatenus abstinentia nobis adilum
mutationem. quoniam multus est ad ignoscendum D ligni vitas aperiat, quae concupiscentia iiiterdiclas
[ibid.), Iiberans apceriis, dans vitasaeternaeremune- arboris clauserat. Miserum quippe humanum cor,
rationem. Mala inccepta derelinquere et bona opera multis miseriis infectum, in miseriis obstupuit, du-
facere, est Dominum quasrere. In bono opere usque ruit, sensum doloris amisit. Idcirco misericors et
in finem perseverare, est Deum, qui est vita aster- miserator Dominus, pater misericordiaruffi, nrisero
na, invenire, Qualiter autem sit invocandus docet condoluit, multis medicaminibus Scripluras ei eon-
per eundeni prophetam idem Dominus. suluit. E quibus hodie medicamento ptBnilentias
Frange, inquit, esurienti panem tuum. Egenos in- stupidum cor demulcet, sicque admonet :
duc ih domum tuam. Nudum operi (Isa, LVIII).Di- Convertimini ad me in toto corde vestrp, in.jsjunio
raitfe in te peccanti. Et tunc invocabis et Dominus etfletuel planctu, et converlhnini ad Dominum Deum
eXaudiet. Clamabis, el dicet, Ecce assum (ibid.). veslrum, quia benigms ei misericors est, paciens et
 S75 SPECULUM ECCLESLE. - DOMINfCAIN QUINQUAGESIMA.. £.74
tia omniuffi rerum peritus, et tali fide subnixus ut A j bono opere lar.guet. Hasc super nvos aquarura
moiites de loco ad locum transferre'valeat, karitate plahtatur, quia per fiueuta Scripturarum instrui-
autem careat, coram Deo pro nichili existat (J Cor. toiur qualiter karitas implealur. Igitur per solam
xii). Itefura dicit: Si quis omnes facullates suas in karilatem omnia masidata Dei complentur et hichil
eibos paupefum dislribuaiet se ipsum admartyrium est quod Sine hac agitur.
ignis tfadat, si karifas in eo non sit, nichil ei pro- Scire auiem, karissimi, debetis qualiter dilectio-
sit (ibid.). Hsecin duo, in dileclionem scilicel Dei nem perficiatis. Non enim est boc solum dilectio
et proximi dividitur, ut in EVangelio dicitur. Jnhis homines salutare et eis osculum vel bonunv diew
diwbns prmccptis universa lex peitdet et prophelm dare. Dilectio proximi perlicitur duobus modis, uno
(Mailh.-s.xii). Heas sunt geminas alre qttibus sancti ut nemini faciatis quod ab alio pati rennuatis. (Tob.
ad coslestia subleVantnr, sicut propheta teslatur. iv) • secundo utquascumque vultis ut vobis homines
Suineni, inquit, sancti pennus ut aquilm el volabunt faeiant, basc unusquisque vestrum aliis impendat
(Prov. XXIII). Sicut ergo avis sine duabus alis ,se (Matth, vu). Nullus vesirum vult pati furtum et
non valet in aera sublevare, ita nullus potest sine adulterium, vel aliquod damnum, nulli faciat, Ab
duobus (U8) mandalis ad coslestia tranSvolare. Ideo aliis vullis vobis impendi (f° 76) necessaria, facile
cl in duabus tabulis erant scripta decem legis pras- eis, si potcstis, similia. Si quis substantiam muiidi
cepla. In uria namque erant tfia ad dilcctionem Dei habucrit et fratreffi suum in Christo necessitatem
pertiuentia, quem jubemur diligisre toto corde, lota pati videril, et viscera sua ab eo clauserit, quomodo
mente, toia anima (Matlh. xxn). Erant enim hasc : karitas Dei in hoc manet? (I Joan. ui.) Hic est ut
Deus nnusesl : Non facies sculpiite (Exod, xx) et ficus qute non fruclum, sed tantum folia habuit,
hoc ad Patrem. Deinde : Non_assumes nomen Dei et ideo-maledicla a Doniino mox aruit (Maith.
tui in vanum. Idem Non perjurabis (ibid.), et hoc ad xxi).
Filiuni. Exin Sanciifica dicm Sabbati (ibid.), quod Hasc quia terrara occupat infructupsa, securis
nunc Dominica die facimus nos Christiani, el hoc iras Dei ad radicem ejus est posita, ut arbor non fa-
pertinet ad Spirituin sanctum in quo asternam (f° ciens bonum fructunv excidatur et in ignenv mitta-
74, v°) requieih habebimus quando vacabimus, et tur (Matth. m). Hasc ilaque dilectio, karissimi, v.t
Deum, sicuti est, facie ad faciem videbimus (1 Joax, jiroximis vestris egentibus necessaria prasbeatis,
iii). Porro in aitera VII continebanttir per quas di- esufientibus cibum, sicientibus potum, nudis vesti -
lectio proximi complelur, quem ut Jiosraeiipsos di- mentum, vagis hospicium, infirmis, captivis, viduis,
Iigere praecipinjur (Malth. xxu). <_pupiilis visitationis solatium exhibeatis, ipsis etiam
Q
Tria et IIII fiunt VII. Anima habet tria, scilieet inimicis vestrx religionis, Judseis et pagauis, si a
memoriaffi, inteiligentiam, voluntatem. Corpus au- vobis exposcant, necessaria pro Deo impendalis.
tem constaf es IIII eleraenlis. Quali ergo amore Quod enira Judas pro Christo tribuitis, ab ipso iner-
anirna corpori jungitur, lali dilectione justum est cedera loco Pelri accipietis. Ad hase praecepta nos
ut proximis conjungamur. Sic autem scriptum est : instruenda creavit Deus in nobis diversa membra,
Honora patrem tuum el matrem. Non occides. Non et ea quas sunt carentia honore magis sunt neces-
mcechaberis.Non furttim facies. Non falsum lestimo- saria. Et si quid umim membrum paiitur, omnia
nium dices. Non concupisces.remproximi lui, non reembra compatiuntur (/ Cor. xn). Si enim spina
vxorem, nec oninia qumiltius surit (Exod, xx). Hasc, pedi infigitur, protinus dorsura ad evellendum cur-
karissinii,nullusvestrumvullpali,ideo nulli faciat,et valur, oculi curiose prospiciunt, manus festinant ut
sic se legem Cluisti, qui est karitas, implere sciat, eruant. Nos omnes Christiani unum corpus sumus,
Hascarbori comparatur quas secus decursus aqua- cujus caput est Christus (Col, i), oculi sunt docto-
rum -transplantalur, cujus non defluet folium, nec res, iter ad lucem asternas vitas monslrantes, aures
aliquando desinet facere fruetum (Psal, i). Raclix verbo vitas obedientes, nares inter bonunvet malum
ai'boris quas deorsum in tei-ra fixa (lil) firmatur est DB discernentes, os bona docentes, manus ecclesias,
dilectio proximi quse per amicos et inimicos dilala- viduas, pupillos defendentes, pedes pauperes pa-
tur. Porro qui in allura crescens erigilur dileelio scentes. Igitur cum simus membra Christi et Eccle-
Dei intelligitur. Rami qui undique indc prodeunt sias, dehemus alterutrum, ut membris nostris neces-
sunt diversae virtutes quaa de karitate procedunt, saria, prout possumns, impendere et malis eorum
Folia quibus ai-bor decoralur est bona-volunlas qua condolcre. Tali modo dilectio proximi comprobatur,
fidelium plebs perornalur. Hoc folium non defluel, quos malum non operatur (Rom. xm).
quia pro bona voluntate quisqne mcrcedem a Deo Dilectio autem Dei esl ut Deum habeamus carius
percipiet. Hujus ai-boris poma sunt opei-a bona. Se- quam omnem gloriam et divicias mundi hujus. Deum
men in fruclu de quo alia arbor nascitur, est prasdi- namque amare est maridaia ejus servare. Tunc Do-
catio, per quam auditor pascilur etarbori karitatis ' minum super omnia diligimus, si minis vel blandi-
fructificandus ramus inseritur. Hsecarbor numquam ciis impulsi conlra Dei praseepia agere, dignitates,
ferre fructum desinet, quia karilas numquam a. gloriam, omnem demum siibstantiam amifiirttifg,

(110) God. stne absque duobus, etc. 1471 Cpti ierrcii.i frxam.
PATPOI.. CLXXII. 23
•877 5PECULUM ECCLESIJL — IN CAPITA JEJUNII. - m
mutlum miserkcrs, et prmslabiiis supermaticia (Joel.AA et vermis, putredo filius hominis. Et quia repa-
u). Scd qualiter oonverti debeamus ipsum doccn- triare contendimus, hOstes, id est dasmones, itor
tem audiamus : Sanclificate jejunium (ibid.). Qua- salutis nobis obsidere novimus ; ideo arma spirhus-
liter? Non solum ab extraneis, scd etianv a propriis lia, quod est oratio, htimiliatio, aflliclio, sustolii-
uxoribus debetis islis abstinere diebus; odio et in- mus, ulcoiitra spiritualia nequicia (sic) pugnare e;
vidia carere; quaevobis in cibo et potu superfuerint- , omnia tela ignea nequissimi hostis exlinguere pos-
pauperibus distribuere; orationi jugiter insistere; simus (Ephes. vi). Cum enim hodie processioric-m
illatam injuriam non vindicare, sed potius pro ini- cum crucibus facimus, quasi hostibus armati ad
micis oiare; praseeplis Dei in omnibus obedire, pugnam obviam imus. Unde et per letaniam sanclos
nulla prava actione ejus monilis contraire. Porro in adjutorium nostrum invocamus, quatenus vi-
qui ad liles et contentiones jejunat, etpostprandium riliter decertare et in ccelesti aula Iriumphare va-
ebrielali et luxui vacat, diabolus, ut puto, mem- leamus.
brum ipsius simulat qui nullo corporali cibo vesci- Quarta astate mundi asdificavit Salomon Domino
lur, sed malicia et nequilia paseitur. Ut autem scri- templum septem annis, quod destruclum a Baby-
bitur in Tobia; raultum valet jejunium cum elemo- loniis, rcasdificaium est a "Jesu sacerdole XL et VI
sina (Tob. xn), quia per jejunium diabolum ab ani- " annis.. Salomon est Christus, templura Ecclesia.
ma expellitur ; per elemosinam vero anima a morte Hoc lemplum VII annis a Salomone asdiiicalur, quia
retiimilur. Geuus enim dasmoniorum in nullo po- Ecclesia VII donis Spiritus sancti a Chrislo infor-
test exire nisicum jejunio et oratione (Matth. xvn). matur. A Babyloniis destruilur, qiiia a dasmonibits
El sicut aqua extinguit ignem, ila elemosina pecca- variis viciis subruitur; sed iterum ab Jesu XL ct VI
lum (Eccli. m), et hasc liberat a morte, et non pa- annis reasdificatur, quia his XL et VI diebus Ecclc-
tilur ire in tenebras. Ideo , karissirai, hos dies cum sia in templum Dei cosetlificatur (f°80v°). Ab ho-
omni diligentia jejunate, ut possitis diabolum vicia dierna quippe die usque in Pascha XL et VI dies
et concupiscentias persuadenlcm superare. Elemo- compulaijlur. Templum quoque corporis Chrisfi XL
sinis peceata redimite, orationibus asternos vitse et VI annis asdilicatur, cui Ecclesia incorporatur.
pi*semia acquirite. A sordibus peccatorum vestem Maria quippe XII aunorum extitit quando Christtirh
haptismatis lacrimis lavate; in sanctis operibus genuit; Christus namqiie XXX annOi-um fuitetlil'
iiiundi estote. Quiescite j"amaliquando agei'e per- dum inorte solulus corruit. Qui anni siinui juncii
verse. Discite nunc bene facere, scilicet oppresso XL etVl fiunt; iotque dies a Capite jejunii usque
subvenite, pupillo juste in j'udicio judicate, viduam P( in Pascha existunt, qua die Christus templum cor-
eladvenam defendite.cgenum etpaupcrem demanu poris sui restituit, quod jvrius impulsio Judfijoruriv
lribulantis eripite (Isa. i) (f° 80). Et tunc erilis solvit. Ideo IIH feria j'ejunium inchoamus, quia
Domino in populum, et ipse erit vobis in Domi- Chrislus suum jej'unium IIII feria inchoasse prsedi-
num. camus; quem secunda feria baptizatum non ignp-
Quia enim homo de paradyso exiens in lacum ranius, cui per jejunium incorporari desideramus,
mortis corruit, Filius Dei de aula coeliegrediens pro et Salomonein, qui IUI astate mundi templum in
eo exiliunv eubiit, signis et miraculis nos de somno figtira Ecclcsias construxit, similainus, in qua nune
desidias exeitavit, demum morte sua ad vitam repa- coasdificari a Christo optamus. Ideo istis IIII diebus
ravit. Unde sciiptum est: Erunt oculi tui videnles jejunalur, quia Ecclesia a quatuor plagis mttndi in
prmceplorem luuin, et aures tum audientes vOcem asdifichiffiterapli Dei congregatur. Deinde XL die-
posi tergum moncnlis (Isa. xxx). Praeceptor nosfer bus jejunalur, quia per 1111°''Evangelia el deeem
Christus erat, qui nos prascepta vitas docuerat. Hunc; legis prascepta hoc templum in Christo consummatur,
p.rasceptorem beati oculi apostolorum viderunt et; quia non venit solvere legem, sed implere (Mallh.
auribus suis vcrba vilse audierunt, quastunc nnmdo v). Idco X litera, quas prima est in nomine Christi,
proedicationibus, nobis autem scriptis innotucrunt, D decem significat, et decalogum legis insinuat, et
Sed nos, pigri et inutiles servi, terga in facicm Do- formam erucis exprimit, in qua Christus pendens
mini uoslri damus, cum prseceptaej'us contemnendoi cuncta debila nostra pro nobisDeo Patri solvit. Ergo,
calcamus. Ips.eautem rebelles nos post tergunv mo- dileclissimi, imitemur Christum ut filii karissimi.
net ut ad interltum properantes revocet; leverii no- Sequamur ejus vestigia ut videamus eum iii gloria.
lentibus blanditur, vitam pollicetur, reversos be- Et quia Scriptura dicit : Thesautiz-ul homb ct igno-
nighe ampleclitur, ut filiis miseretur. Unde, karis- rat cui congregabil ea (Psal. xxxvinl, quia insipienr.
simi, quia ipse Pater et Dominus noster est, et nos; ct stultus pe.ribunt et relinquent alienii divicictssuas
lutum, revertamur ut servi ad Dominum clemen- el sepulchra eorum, domus illortim in miernum (Psal.
lissimum, reverlamur ut filii ad Patrem piissi- XLVIH),quia hsereditabit homo vermes, bestias, ser-
mum. pentes, cuncta terrena despiciamus, ecelesiia appe-
Cuui de paradyso expulsi sumus, dictum est 110- tamus, jejuniis, vigiliis, oralionibuscorpusnostruii)
I)is : Pulvis es et in pulvcrem reverleris (Gen. m). nunc maceremus, ut in resurreclione fuliifa c.uin
Ut ergo redire possimus, posnitentiam hodie in ci- Domino glorias perheniiiter regneraus, ubi oculus.
riere 61ciljcio aginius. Pulvis quippe sumus et ciriis; non viditnec auris aitdivit (/ Cor. ii)', e't eoetera,
 "
D7S EONOIlil AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. SSO

DOMINICA m QUADRAGESIMA.
Syon, fuge, qum habitas apud filiam Babylonis A vita, per tenebras mors inteliigitur. Dum igitur vi-
(Zach, n). Syon, quod dicitur specula, est fidelium vimus et sani sumus, ad pasniientiam el satisfaetio •
populus. qui Regem glorias speculaturus est in cos- nera eurraraus, ne tenebris mortis prasventi.velimus
lestibus. Babylon vero, quod confusio sohat, est hic et nequeamus. Nemo apud sedicai: Adhuc juventuie
mundus qui iu confusionepeccatoriim est positus. floreo, saniiate vigeo, idee gaudiis mundi et carr.is
Cujus filia est malorum universitas, quas nimis est deliciis frui bene adhuc potero. Gum vero sencx
misera, quia relribuetur ei sua iniquitas, Nos (f° 82) fuero, vel -infirmari cospero, lunc satis emendare
igitur, karissimi, nos Syon sumus, qui ajiud filiam valebo. Est enim Deus misericors et pvasstabilis
Rabylonis habitamus. Nos Spiritus sanclus per pro- super malicia (Joel. n), et sicul unum, ila multa
jihetam hortatur ut de ea fugiamus ne cum ea peni- mihi i'elaxat flagicia. Ilanc cogitationem, karissirai,
tus dispereamus. Cum Loth Sodomam subverten- diabolus homini mittit, ul eum in consueludinem
dam coniperit,,protinusde ea ad montem salvandus peccandi perducat, et ita repenlina morte prasven-
fugit. Qui postquam ab ea exiil, tuvilas cum-omni tum secum ad tartara cruciandum perlrahat. Ideo
poptilo igne et sulphure interiit (Gen.xxix). Si in ea dieit Scriptura: Fili, differre noli de die ht diem
permansisset, utique incendium (i&S)cum aliis per- converti ad Doininum, ne subito ira ejus veniens di-
ditioni eum iuvolvisset, Nemo dubitat quin iste B sperdat te (Eccli. v). Misericordia enim et ira ab
mundus sit igne solvendus, omnisque populus corde illo, quia si homo (ardat, mors non tardat. Et ite-
ct animo ei inhasrens valida tempestate cum ea di- • rum : Memcntocrealoris tui in diebus jttveniulis ittm,
^perdendus. Christus namque rex cosleslis Hiero- antc qitam veniat lempns afftictionistttm (Eccle. xu),
solimam cum omni exercitu angelorum et sancfo- Ilaque, karissimi, tcmpore juventutis, cum sani si-
rumest venturus, et haneBabyloniamfunditussub- mus et peccare possumus, peccafa per poeiiitentiam
versurus, universosque amaiores ejus in slagnum corrigainas, ne lempore afflictionis, seilicet senectu-
ignis el sulphuris missurus; sponsam vero suara, tis vel infirmitatis, velimus nec possimus. Unde dul-
quae apud Judasos peregrinatur, eruilurus et in cce* cis et rectus Dominus, qui legem ptenitenlias dat in
iesie palatium inducturus. Unde, deleclissimi, sicut, via delinquenlibus, sic blanditur se derelinquinti-
Loth de Sodoma ad montem fugit salvandtts, ita bus : Convertiminiad me, inquit, fitii reverlenles, ct
JJOS,dum licet, per puram confessionem et per ve- ego revertar ad vos, ei recipiam vos (Jer. m). Eece,
rsm pcsnilenliam de hoc mundo ad montem Chri- karissimi, suavis Dei cleraentia nos filios vocat et a
stum confugiamus, ut ineendia asterni supplicii eva- se refugos et ad asterna supplicia projverantes nos
dere et nupliis Chrisli sponsas interesse valeamus. -i revoeat, ut uobisdulcis vitsejoeunda gaudia tribuat.
Qui hocdonum a Deohabean t, mundum et cuncta quas Igitur, dum licet et bene possumus, omnes facieEi
mundi sunt relinquanl, se ipsos et omnia sua Deo of- Domini in confessione prasveniamus (Psal. xciv),
ferant, utpro hiscentuplum et vitam seiernam reci- quia sicut in baptismo originalia, ila per confes-
pianl(3/rtij/i.xix).Qui vero hocdono careant, saltem sionem relaxantur crimina actualia. ldeo slcut
peceata et earnis illecebras deserant, per posniten- nulla verecundia nos retraxit a peccati perjietraiione,
tiam ad Chrislum fugiant,ut perfectorum parlicipes ila nulla nos revocet a reatus confessione. Nam
fiant. Si aliquod forum, karissimi, essetubi centum confessio est Dei judicium, per quod homo juslifi-
aureos pro uno cupreo nummo dafe audirctis, omnes catur. Duo namque sunt Dei judicia, unum in hoc
cunv summa feslinantia currerelis, currere negle- sseculo, aliud in futuro. In tuluro quidem judicio
gentes miseros et insanos judicaretis, vos retardan- judex erit Deus, homo retts, accusator diabolus.
tes malediclis impeterelis. Pro vilissimis et caducis Senlentiasuper reos prolata a judice est: Discedilea
j-ebus quas (sic) eoliidie invili perdimus, quos nobis me, maledicli, in ignem mlernum (Matlh. xxv). In
aufert furumfraudolentia,raplorum violentia, vorax hoc autem judicio, sacerdos Chfisti vicarius est
fiamma interdum consumit, dcmum dira mors ab judex (f°8-i), homo qui reus est eTiam accusator,
eis nos violenter evellit, pro his, inquam inasslima- ]) judicis sentenlia esl injuncta posnitentia. Qui igitur
biles nobis diviliaspromittunttir, pro his incompara- in isto judicio judicatur, in illo non damnatur.
liilis gloria nobis dabitur, et tamen miseri gravati, Unde dicitur: Si nos judicarcmits, non ulique judi-
imo cascati, illa neglegimus quas semel adepta caremttr (I Cor. xi). Unde, karissimi, quicumque
uumquam amittere possemus. Ad basc adipiscenda perii, de sua ipsius ncgligenlia perit, cum prophela
Iiortatur currere nos sacra Scriptura. Currite, in- dieat: Erit fons palcns Duvid in ablutionem pecca-
quii, ul cemprekendatis (I Cor. ix). Et Dominus in toris et menstruatce (Zach. xnij. Fons Davidest mi-
Evangelio (f° 82, v°): Currite dum lucem habelis, ne sericordia Dei omnipotentis. Oiiinis qui in hoc fonte
tenebrm vos comprehendant (Joan. xn). Per lucem abluitur a sordibus, in asleruum salvabitur. David

(i4H) God. inincendium!

SSI SPECULUMECCLESIiE. — DOMINTCA IN QUADRAGES. 882
quippe rex el proplieta adulterium cum fidelis militis A eos gioriosa facie egredientes et angelos Dei cuni eis
sui uxore commisit et ipsum pravo consilio occidit; hylariter incedentes, et eum quem taih miserabiil
sed dum se in lioc fonte per posniteniiam abluit, et vultu viderat prius ingredienlem, nimis perfulgida
dignitatem regiam retinuit, et propheliasgratiain non facie coiispicit egredientem, atque angelum Dei am-
amisit. Pelrus, qui perjurio Dominiim negavit plesibiis ejus inhasrentem, diabolura vero longe cum;
(Matth. xxvi), dum se in hoc fonte lacrimis lavif, catena sequenteni. Hoc viso senex exttltavit, et
ajjostolatus honore eum Dominus ilon privavit. cunctos convocans, oniiiia quasprius et quas postea
Paulus, qul Ecclesiam crudeliter vexavit (Act. ix), viderit narravif. Quem cum rogarent ut eis sua facta
duin se hoc fonte lavit, doctor Ecclesias esse me- manifesiaret, ait: « Hactenus in inmundicia vixi;
ruil. sed hodie ingressus ecclesiam, lectionem de pusni1
Cyprianus, qui magus extitit et multa atque hor- tentia audivi et mox eadem mala numquam me
renda crimjna diu patravit, dum se boc lonte effiun- perpelraiurum Deo proiriisi. > Hoc audieities, CUBL
davit, episcopus effectus, nobilis doctor, gloriosa viia gautlio gratias rettilerunt, dicentes : Quoniambonus,
fulsit acinsigne martyrium duxit. quoniatn in smculum misericordia. ejtts (Psat, cxvn).
Theophiliis, qui in scripto Deum -abnegavit et in Ecce, kafissimi, ut iste meliorationem vitas Deo
dominium se diaboli mancipavit, boc fonte lolus, H spopondit, protinus ab eo mise.rlcordiam invenit.
jus diaboli evasil. Facite ergo dignos fruetus pasnitenlbe (Matth. m),
Maria Magdalena, quas se multis sordibus comma- ut veniam consequaraini divinae clemenliae. Qui in
culavit (Luc. vn), postquam se hoc fonte lacrimis cogitalione deliquit et mulierem ad concupisccndum
lavit, prima Chrislum resurgenlem videre meruil vidit, per confessionem lioc abolere festinet ut Deus
(Joan. xx). animam suam, tit filiara arcbisynagogi in domo
Maria /Egypfiaea, quasvulgare scortum omni po- mortuam resuscitet (Marc. v). Qui vero verbis est
pulo plurimis ailnis exlilit, hpc fonte lota, postglo- lansus, et aliquod malum est consiliatus, per coiir
riosa signis claruil. fessionem et orationem IJOCdiluat, ul eum Domihus.A
ThaTs, seeleribus famosa, omni spurciciasdedita, a peccato mortifero, ceu yiduasfiliura extraportam
diiiu hoc fonte abluilur, et culparum veniam et vitas elatum, surgere prascipiat (Luc.: vu) (f° 86)..Qui
foronam consequilur, Et qiiid plura commetnorem? autem faclis a Deo recesserat, jejuniis et elemosinis
Quotquot ab initio prolapsi ad posiiiteiitiam sunt re- Iioc cele-riusredimal, ui eum Domini pielas, _velut
versi, si in hoc fonte sunt loti, veniam sur.r conse- Lazarum de monumento scelerum fetcnlem, erigat
cuti. Hic omnibus pafet. Omncs recipil, orane-sa (Joan. xi). Nullus vestrum ob muliitudinem iacinor
sordibus cmuiidat, et i.psum nullius inmuud-icia co- rum desperel de Dei ffiisericordia, cum audiat quod\
inquinat. Unde dicilur qucd eliani menstruis palet, Ninivitis tfiduano jejunio dafa sit venia.
quibus nulla inm.undicia comparari valet, Per hoc Ninivsscivitas erat magna, iu latum habcns iter
iiobis inp.uitur quod nuilum peccatuni ab aliquo diei, in longtim iter dierunv trium; in qua plus
perpclralur quotl non hoc foiite a posnitente revoca- quam centiim XXii milia hominum habilabant.Qui
lur. Hic fons, si esset obstrusus, toiis viiibus niii oir.nes tam impie yivebant quod eos Dojninus de ci-
deceret ut fierel nobis reclusus. Nunc cum pateat vitate ul Sodomam subverlere dispouebal, Prophe-
omnibus, cur miseri salutem (f° 84, v°) noslram ne- tam tamen suunv prasmisit qui ejus inminens exci-
glegimiis el sordes nostras lioc fonte diluere refu- dium prasdfcei-et,quatenus per posuilentiam peri-
giinus? Pius riamque Dominus dicit: Nolo mortem cuium evaderent, Propiieta aiitem, meluens verba
peccatoris, sed ut convertatur et vivat. Et ul nulius sua venire in derisum, cum eis conversis scirel Do-
ad eum converti moretur, per prophelam pollicelur: hiinum civifatem non subversurum, navim inlravit,
-In quacumqueItora peccator conversns ftieril, omnia dcclinans Dei imperium. Itaque Dominus iuare ven-
peccala ejus oblivioni tradenlur (Ezech.-_n-.il).Non tis et procellis commovit et pene navim fluctibus,
dixil, post septimanam, vel post meivsem, vel post: j^. iuvolvit. Viri, ut sibi naufragium himinere sense-
anuum, sed eadem hora cum ingemuerit ei remit- run.t, sortem miserunt, deprehciisum prophetam in
tuiitur. undas projecerunt; moxque, cessanie tempestalo,.
Unde legilur quod .quidam.sanctoruni hanc gra- ti-anquiliitas et sereniias redierunt. Joiiain au.tem.
tiain a Deo habuisse [teg. habuerit] quod posset. magnus piscis devoravit, in cujus ventre tres dies ..
singulorum mcrila per vullus illorum discernere.- deambulavit. Posi tereium dieni jussu Domini con-
Quadam itaque die, dum fratres ccclcsiam fi-eq_uen- tra Niniven evomuit eum in ariaam. Qui festinus .
tarent, vidit eos hylari vullu et sjdendida facie in- civitatem ingredilur, voce magna clamans quia post
trautes et angelos Dei l.astoseis com.mitanles. Unurai tres dies Nihive subruilur. Igiiur rex.ct uiiiversus
vero lurpi ac deformi et nebuloso vultu vidil, ett populus terrore conveiiitur, cinere prosteniitur,
dasmones horrihiU visu igriem et fumum ex ore ett cilicio induitur, jejuniis et vigiliis triduo affligitur..
uaribuS exhalantes juxla cum amhulare el utruinquea Quorum ut Dominus posnitentiaevidit laborem, mu-
catcna eum trahere, angeium auteni Domisi longes tavit senlentise rigorem (Joan. i — HI). En, karis-
retro tristem sequi. Hoc ut senex conspexit, magnoj simi, ob triduanuni jejunium innumerabilis pnpulus,;
eiv-latu.flcvit,Peracto divino officioiterum intu.elurr evasit Qc-ijudicium. Per hoc Ghrislianuu popaluss
 S&3 HONOIUIAUGUSTODUN.OPP. PAllS III. — LITURGICA. 884
edocelur, si unus homo tot criminibus quod ipsi A __viffius (f° 88) : Ecce nunc lempus accepidbile, ecce
•omncs involveretur, si lolo corde ad Deum con- nunc dies saluiis. Nemini dantes ttllam offensionem
verteretur, triduana posnitentia veniam conseque- sed in omnibus exhibeamus nos Dei minislres, in
i-eiur, quia regnum ccelorum vim palitur et violenli midta pacieniia, in vigiliis, in jejuniis mtillis el in
diripiunt illud (Malih. xi). Rei etenim per posni- caritale non ficla (II Cor. vi). Qui nunc tempus ac-
teiiliaiu dexteram Dei vindicem suspeiiduiil et quo- ceplabile negiegit ct dies salulis nunc perdit huic
damniodo regnum coslorum sibi iitdebitum violeuler post mortem ad posniieiiliam lempus acceptabile
I er confessionem diripiunt, hiep isti dies sunt ad iion erit, nec dies salutis, sed damhationis ha-
i.oc constituti ut no.sorationibus purgemus et Crea- bebit.
tori r.oslro pro peccatis uostris satisfacere jejuniis Karissimi, ista XL est Christianorura earrina.
curemus, quia per hsec duo hostes sternuntur, vicia Nam multa in anno conmiitiimus quas jiertinent ad
viiicuntur, daemonesexpelluntur. Amalech nairique, carrinam, et ideo Ecclesia siatuit ul pro bis jejune-
quem populus (fc SS, v°) armis superare non valuif, mus hanc XLmam, Est eliam deciina vilas nostroe.
hunc Moyses precibus stravit (Exod. xvn). Cum Sicut eni.mde aliis rebus, ila ctiam decimam debe-
aposloli a quodam hoinine npn possent dasnioneni mus dare de diebus. Ajnius namque CCCtis LXia
e iccre, Dominus, eum ejiciens, eospit eis dicere : B ! diebus constat, et cum nos de ista XL.ma, cxceptis
Quia hoc genus in nullo ejicitur nisi jejuuio et pra- Doffiinicis diebus, XXXVIdiebus jejuneinus, quasi
lione (Marc, ix). Ad jejunium nos informandos Do- de diebus [decimam] persolvimus. Lex quoque de-
miiius XI diesjejunavit et diabolum se temptantem cem praeceptis cpmpletur, et annus IlHor lempori-
Seiipluris superayit, nosque ab ej"ustempiaiipne li- bus, scilicel vere, asstate, autumno, ct hienv.cvolvi-
keiavit. Post hoc angeli accesserunl et ei ut Deo lua', et homo 1111clcmentis, id est igne, aere, aqua,
ministraveruut (Malih. IV). terra perficitur. Qui ergo HIl uostri corporis quali-
Moyscs, cum populum Dei de .-Egypto eduxisset, tatibus in IHlor anni temporibus contra Dei deceni
et juxfa moniciii Synani caslra posuisset, mons prascepta fecimus, j'uslum est ut his qualer denis
Syna usque ad coslum ardebat, atque de medio diebus Deo nostro satisfaciamus/ Hoc auiem ideo
ignis Deus mandata legis, eunctis audienlibus, jji-at- circa passionem Domini agimus, quia si compati-
cipiebat, Moysesvero monlem ascendit, XI dies jeju- mur, et conregnabimus. Scire aulem volo vos, di-
iians ibi cum pomiuo pcrstitif. Legern in labulis leetissimi, undjs.dies XL siut instiluti.
scripiam a Deo acceplt, descendens d.e monte popu - Cuin Deus populura suum de jugo Pharao (sic)
lum ydolu.nifecisse et adorasse repperit, zeloque cripuit, XL an.nos eum per deserlum duxit, panem
Doihini succensus, ta.bulas.projiciens fregit, de prs- G^ cosli eis pluit, qui omne delectameniuni habuit.
puload XXmilia trucidare prascepit. Denuo monlem Aquam de petra produxit quas saporeni mellis et
couscendil, XL dies ab esu abslinuit, legenv rcci- olei praebuit, vestimenta illorum non sunt vetustale
pere ei populo veuiam impctrare meruit. Insupcr atlrita, nec maculata sordibus, el non erut in tri-
"facies ejus (anta gloria rosplenduit quod jiopulus bitbus eorum infirmus (Psal. civ).
p:as claritate eum inspicere nou potuit (Exod. In nocle prascessit cos angelus Doniiiii in co,-
xix-sxxv). lumna ignis et reppulit ab eis horrorem noctis. Ii>
Jezabel, regina, prophetas Dei oeeidilel.Hel.iamad die -vero prpfexit eos in nube ab asstu caloris (Exod.
iiiterficiendum quaesivit. Ille in deserlum fugit, cir XIII).Qui post XL duas mansiones inlraveruiit in
.bum ab angelo aceepit, XL dies absque edulio mau- terrara repromi.ssionis. Si XL annis diem pro anno
sit (/// Beg. xix), et jiost hoc in curru igneo Do.- decimabis, XL dies compulabis. Hii sunt isli XL
iiiiniis eum in cosluui trajistulit (IV Reg. n), dies quos observal popuius Christianus, quem de
Daniei, cuui XX ciies abstinuit, visiones ct collo-r oppressione diaboli redemil Dpminus, quem per cu-
<juiaangcloruuj meruit; elin lacum leonum missus, slodiam X prasceptorum et IIII Evangeliorum id est
leones vicit, cihum insuper a propheta jussu an- -Q n corpore suo pascit, Sanguhiem de latere suo ut
geli accepit (Dan. vi). Jobanues Daptista, dum ab- aquam de petia produxit. Quas pelra bis virga per-
siineiilias stiiduit, ipsum mundi Salvatorem hapli-. cussa est, scilicet caro Christi duobus lignis crueis
zare meruit (Muith. 111).Sed isti et alii quam plures aflixa (f° 88, v°). Qui polus dat saporem mcllis el
sancli pro vila asterna jejuiiaveruiit, et post jeju- olei, quia oleo misericordiasvulnera peccatorum no-
jiiuni oiiincs glorificati sunt. Quaiito magis nos jc- strorum sanal et mclle asternse dulcedinis nos sa-
junare pro pcccatis uostris debemus, ut atrocia ciat, et si vesU.menlaquas in baptismo suscepimu.s
oeternasmortis sujjplicia evadamus, luuc autem erit viciis noii atteruntuf, nec jieccalis polluuntur, tunc
Deo noslro acccplabiie jc-juniumsi ab cscis absti- prascedet nos igne Spirilus sancli in nocte huj'us
iienles, a viciis quoque ct peccatis studearaus jeju-r tenebrosasvitse, in die yero judicii proteget nos nube
nare, et quas in cibo et polu nobis superfucriiii, suas lnimaniiatis ab asterni incendii ardore. Ab ho-
pauperibus hyla.riter e-ogare. Nam qui a cibis et dierna die usque in sanclum Paseha XL et duo dics
noii a peccaiis jejunal, diaiiolum simulat, qui cum computantur. Quos si sobrie. juste ct pie viveudo
jugilei' ab esu eorporali abstiiieat, uuroquam inala observamus, Pascha Domini lastantes cum poptilo
|)erpelrarc cessal. Dicii Aposiolus sicut hodie audi- Dci cclcbrabinius, ct sicul ipsi pcr XL duas \Mi},~
ess SPECULUM ECCLESLE. — DOMINICAII IN OUADRAGES. 880
eioiies infaverunt terram repromissionis, ita nos A ante se coltiget, justos a dextris statuet, impios a-
intrabimus gaudium seternseexullalionis. Igitur con- sinislris ut baedos ponet. Tunc dicet his qui a
fessioiie et oralione debemus nos a peecatis emun- dextris erunt: Yenile, benedictiPalris mei, percipits
dare, lacrimis et jejuniis Deo satisfacere, elempsi- regnutn quod vobis pafalum est ab origine mtindi:
tiis ea rediraerc, sicut dicit Dominus. HoCest jeju- Esurivi, et dedistis mihi manducare, silivi el dedistis
liium quod elegi. Frange esurienti panem luuni et ntihi bibere, nudus eram el operuislis me, hospes et
e^s.ios vagpsque induc in domuni tuam. suscepislis ine, infirmus el in carcere el visitaslis me.
Legitur quod in lerra repromissionis tres civita- Titnc dicel el sinisiris : Discedite a me, maledicti, in
tes erant conslitutas, ad quas debuerunt confugere ignem micrnum qui paratus est diaboloel angeiisejtis.
quos ignoranter conlirigeret hominem occidere, in Esnrivi et non dedislis mihi manducare, siiivi et non
quibus propinquis occisi npn licebat insequentibus dedisiis mihi (f°90) bibere, nudus eram et non ope*.
eos noeere (Deut. xix). Istae tres civitates, karissi- ruisiis me, hospeseratn et iwtt suscephlis me,infirmm
ini, sunt confessio, elemosinae, oratio. Unde et ler- el in carcere, et tion visilastis me. El ibunt hii in s«p-
cia civitas Helyopolis, id est civitas Solis vocatur, plicium mlernum , justi autem 'in vilam mlernam
quia qui assidue orat cum Deo ioquitur. Quia igitur (Matth. xxv). Igilur, karissimi, dum-judex expe-
scienler et ignoranter muitis modis nosmetipsos B ctat, nullus vestrum salulem sua.ni neglegat. Omnes
occidimus, et proxitrios iiostros per prava exempla islo tempore ad p.cenitentiam curramus, ne cum s>
i eci dedinius, ad Iias civitates lolo annisu confu- . nislris tunc supplicium incidamus, sed cum dextris
jjiamus, et debitas posnas evadamus. gaudium Domini inlrare mereamur et in laude ejus
Sicut cras lecturi sumus, Dominus in maj"estate sine fine gloriemur, quam oculus non Yidit (/ Cor»
«ua cum omnibus angelis veniet et omnes gentes i\), et c.sstera.;

DOMINICA II IN QUADRAGESIMA...
Eslo coitsenlieusadversatio tuo ciio, dum es cum aure audire, pro vobis et-pro omnipopulo erare,
illo in via (Matth. v). Vita isia, karissimi, quavivi- fabulas et inania colloquia (f° 91, v°) ubique, sed
mus est quasdam via qua ad patriam tendimus. Quot maxime in ecclesia declhiare, quia de omni verbo
enini dies liic ducimus, quasi lot dietas eurrimus. In ocioso; quod loeuli fueiint. homines reddent Deo
via hac uoster adversarius est sermo divinus. Cum ralionem in die judicii (Matth. xii). Multi enim fre-
enim iram vel odium perlicere exardescimus, dicit quentant eeclesias, quod cum gemilu eogor dicere,
nobis : ISTonoccides (Exod. xx). Cuhvcarnis inmun- quibus multo melius esset domi residere.
diciam explere concupiscimus, dicit: Nonmmcha- Prasdicante Domiuo, turbas ad eum diversa menta
beris (ibid,). Cum alienis rebus inhiamus, dicit: Non confluxere. Quidam ob ccelestis vitas doclrinam,
furaberis (ibid.). Cum pruximis nostris mala moli- quss dulcis de ore ipsius manabat; quidaui ob mede-
mur, dicil: Non falsum iestimonium dices (ibid.). lam, quia omnem languorem curabat; quidam ob
Ergo quia in omnibus desideriis nostris nobis ad- inopiam, quia facile V panibus V milia hominain
versatur, quasi adversarius in via nos- comitalur. saciabat; quidaffi ob signorum magnitudineni, quia
Iluic aciversario consentiamus cito, ne forte acctt- ccecis visum, surdis auditum, claudis gressuuv,
cando tradant (sic) nos judici Christo, judc-x vero mortuis vitam dabat; quidam ob invidiam, ut
tninistro, id est diabolo, qui miltat nos in carce- verba ejus ifriderent et opera ej'us ad malum per-
rern, id esl in iiifernum, quia inde npn exibmius verterent. Ita hodie plurimi ad ecclesiam confluuht,
tlonecnovissimiimquadrantemreddamus (Matlh. v), quidam ut divinum oflit:iuih etviUeverba audiar.t,
id eslpro miuimo peccato posnas recipiamus.Ex IIII D quidam ut peccata sua confiteanttir et preces Domi-
namque qualilatibus subsistimus, et ideo IIIl qua- nofundant, aliqui ut amicis confabulentur, alii ut
"drautes Deo persolvere debemus. Ex igne enim ka- inimicis insidientur, quidam ut preciose vestiti vi-
ritalis fervorem, exaere:ingenii perspicacitalem, ex deantur, alii ut mulierculis coUoquantur, alii ut
aqua baptismi et lacrimarum abolitionem, ex terra verba Dei inideant et operas Dei impedimento fiant.
debitas servilulis debife [del. debile] devolionem, Hii veniunt missi a diabolo, quia dum ipse alias-oc-
sed hic quadrans novissimus pervertit casleros sen- cupalur, prasmittit hos ut opus Dei per eos iusidia-
sus per carnales impetus et pertrahit eos ad illicitos tur. Sed sicut Chrislus non cessavit Petro et aposto-
aclus. Et de igne quidem furorem, de aere elalio- lis ccelestia nunciai'e, quamvis scirct hasc Judam,
nein, de aqua libidinis fluxum, terra de se reddit et Pharisasos cruciare, ita oportet nos filiis Dei pa»
muudanoruffi desideriorum ajjpetittim. Hune cjua- triam suam desiderantibus gaudia sempilerna pras-
dranteih cogimur in carcere persolvere,. dum- ter- loqui, quamvis noverimus nuncios, immo filios dia-
iena opera hi asternis posnis compeliiniur luere. boli inde lorqueri.
Unde, karissimi,- decet vos frequenter istis diebus . Erat namque-prseceptum'in lege ut tintiniiabtih.
J
ad. eccIesiareLconvenire, moriita salularia inicnta (sic) esseni intexla in sacerdofali veslc, ut. ingrs-.
 mi KONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 888
diente tsberiiaculum sonitus audiretur el npn niore- A , niunv, ut passioiiis ejus consorles mereamini cum
retur (Exod. xxxix). Ycstis tintiiinabulis hitexta est; angelis habere seternarum epularum gaudium. Prse-
vita sacerdotum prasdicatioue subnixa. Si enim po- latos vestros ef omncs majores honprate, parentes
pulo regnum Dci et justiciam ejus ahnuntiant, ani- vestros in senectute vcl egestate consumptos rebus
Jiias suas salvant. Si autem justiciam absconderint, vestris sustentaie. Ad hasc enim exercenda moneut
et populus iniquitate mortuus fiierit, sanguis ej'us de nos avium exempla.
jsianu sacerdotum requiritur, quasi eum occideriiit Nata Iegitur qucd aquila sencsccns a pullis suis
(Ezech. m). Est bestia nomine pauthera, variis co- pascatur usque duiu in pristiijam ' juventutem re-
loribus decora. Hasc silvam ingrediiur, diyersis her- nascatur. . .
bis vescitur.et deinde in petra stans vocem cmiltit, Similiter fertur quod merops, senescens, a pullis
et omnis turba bestiarum iu circuitu accurrit. So- suis nutfiatur. Cyconia quoque, seiiectute gravala
lus draco fugit, Tunc suavem odorem cruclat et et plumis nudafa, a pullis alis circumvelatur et cibo
onmes Uinguores sanat (fe 92). Per hanc bestiam assiduo recreatur. Et si talia exercent volucfcs,
signilicantur sacerdotes mullis virlutibus discplores, quanto magis deeet ut ea exempleant hominesVEle-
quos coavenit silvam Scripluras iugredi, variis sent mosinis redimite yos a peccatorum e! posnariimpe-
"tentiis ut herbis repleri, deinde in petra Christo bo- E ' riculo, quia bona est elemosina cum jejunio. Hasc
jiis operibus stare, populum undiqoe convocare, et a uiorte liberat et Iisecpeccata fuirgat (Tob. IV, XII),
lunc salubrem Scripturas odorem efflare, et oegros sed et in lenebras ire non patitur, sed vitam ssler-
luorbis linguas medicainine curare, dracpnem dia- nam [vita asterna] per eam dabitur [dabil].
bolum ab eis efifugare, Thabita quippe, plena operibus bonis et elemosi-
Islis diebus, karissimi, allchtia, quod est melos uis, ad vitam resuscilalur, viduis et orphanis flen-
laniciae,iiilermiltimus, et traclum, cantuni tristicias, tibus. Cum enim vestes ostenderent quas illis faeie-
canimus, quia pro peccatis noslris oportef nos hic bat, mox eam Petrus vitas reslituebat (Act, ix). En,
tiistari, ut liceat nobis quandoque cum angelis las- karissimi, quantnm elemosinas valent. Non solum
tari. Ideoetiam nnnc vela in ecclesiis suspenduntur, enim a morte liberant, sed etiam a morte corporis.
quo populo secreta sanctuarii absconduntur, quia suseiiarrt.
coslcslia npbis ob peccata celantur quas pb poeriiten- Tobias quoque, qui quadriennio lumen oculoruin
tiam nobis reseranttir. amiserat, per elemosinas et jejunia angelo visitaute
Legitur quod Hicresolyma tripUci muro circum- receperat (Tob. u, xi).
dala fuerit, quam Nabucbodonosor,auxi.Iio ses re- f de quodam theloneario qupd nunquam,
' Legitur
gnm, expugiiaiidocepit, inhahilantes .qupsdam occi- elemosinam prasbuerit alicui pauperculo. Quadam
<I.'t,quosdam in Babylonem duxit. Aliquiqui in lur- die dum pauperes intcr se differrent [f. dissererenl]
riin in medip civitatis siiam fugerunt salvaii sunt. quanta bona illi et illi eis impendissent, ille vero
Hierosolyma sunl fidelium populi, Iripiici mu.ro, theloncarius, quamvis ditissimus, nunquam aliquid
scilicet fide, spe, karitaie circumdafi. Quos Nabu- bpni els exhibuisset, unus illorum hitulit quod ad
chodoiiosor, id est superbia, jjrincipale vicium, cum prass.enselemosinan) ab eo acccpturus sit. Cui dum
aliis sex viciis, id est invidia, odio, vana gloria, unusquisque pro.ut habuit deposuisset si ab eo sal-
avarieia, c;apula, luxuria, pugnans invadit, muros, tem minimum quid acciperet, ille protinus ad do-
id est fidem, spem, karitatem destruit. Iiihabiiaiiics mum thelonearii cucurrit clemosiiiam importunis
occidit dum lideies peccalis morlis obrtiit. Alios in vocibus petiit. Ea vero hora panis a ministris men-.
Babylonem duxit, dum in peccaiis mortuos ad tar- sas imponebatuf. Cumque tbelonearius furore re-
tara rapit. Turris vero. civitatis est proteclio con- pletus circumspiceret si forte lignum vel lajiis se
fessionis. Quisque ergp fidelitim, destructis muris furenli offerret quod in faciera vociferanlis jactarc-
virlutum, ad turrem confessionis festhianier fugiat, lur, pras ira cuneum arripuit, in ora clamaulis pau-
ne a Cbaldseis, id est a dasmonibus, pereat, j) peiis j)rojecit. Quem ille amplectilur, lsetus ad so-
Legitur etiam hpdie, cum Dominus in partes cios regreditur, cuneum demonstral, quein se ab co.
Tyri secederet, quod mulier Chananoeaad cum pro accepisse (P. 9-4) memprat. Non mulio post idem
iilia sua clamaret, quam dasinoniummale vexabat, thelonearius esl gravi inlirinitale laclus el ad exlre-.
<;t protinus salutera fiiias impetrabat (Ma.lth. xv). ma perduclus. Ad quem mox dsemonesconvenerunt,
Tyrus est hic mundus, in eujus parles Domhius cuncta ej'us male gesta eo vidente leeeiisuerunt.
sccessit, dum carnein r.oslram induit. Mulier, a Cumque angeli adesseiit et ab ejus custode bona
-iinibus illis egressa, est Ecclesia de genlibus con- ejus requirerent, dixit quod nunquam sibi assen-
gregata. Cujus filia quse a dasmonio vexatur cst sum ad bpnum prasbere volaerit, .nisi quod qua-
quaslibel aiiiina quse a viciis oecupatur. Hoscmatie dam die cuneum iralus in pauperem jactaverit,
osante curatur, dum conversa anima per orationem qucin ipse nunc s.ecum atluleiit. Angeli vero cu-
-2 viciis purgatur. Venit eniin pius Dorainus ut . neum ab eo acceperunl et hi minimas micas divise-
quosrat quas perierunt domus Israel, id est costus jui;t. Et cum dseraones gravia pondera peccatorum
augelorum, et insxntas reducat ad societatem eo- in statera ponerenl, angeli niicam iinponebanl qtias
runi (f- 92, v), Unde,.karissimi, sanelilk-ale jej"u- prasponderabaf. Iloc taincliu fccerunf usque dum
S83 SPECULUM ECCLESI^. — DOMINICAIII IN QUADRAGE& fi9f»
niicae pondcribus dEenjonumpraspoiiderabaijt. D;e- A ret el acceptam pro eo pecuniam pauperibus ero-
mones vero ir.juriani slLi faetam vociferabaiit, pio- garet, Quem vix ad hoc compulit quod eum nego-
prium suum servuni per vim sibi tolli clamilabant. clatoribus vendidit et pecuiiiam, ut petiit, miseris,
Res in judieium Dei dificrtur, sed angelis oiantibus ijuperliit. Ipse vero"vendims domino suo fideliter
ad vitam redire permiititur. Qui raox de hifirniitate serviit, aniionam suam collidie indigentibus trihuit.
convaluit, gratias immensas elemcnlise Dci retulif, Ipse pane et aqua contenlus fuit. Tandem gloriosis
infiniias elemoshias omnibus egcnis deinde coltidie miraculis claruit, qui jam syderea regna promeruit.
exhibuit, Quodam die pauperem obvium habuit, Igilur, karissimi, duni elemoshia ita ab omni malo
quem prolinus veste pieciosa, qua ipse utebalur, 111- liberet et sic potenter ad coslesfia hominera exaltet,
duit, Pauper vero eam vendere voluif. Poslquam banc omnes pro modulo vestro frequenlate, res
ille vestem iii venaliuin rerum loco pendentera vidit, veslras in cqslestes thesauros rccondere (f° U, V)
mosstus factus, domum rediens flevit, et iia pras festinale. Nemo dicat quod quid det non habeat.
tristicia obdormivit. Cui Dominus Jesus cadenv Ab eo bona voluntas accipilur, eum judex, pro ca-
vesle indutus apparuil, cur fleret inquisivil. At Hcc aquas frigidas, prasmium reproinitlat (Mallh. x).
ille : c Qttia inquii, quod luis famulis a nobis in- El c.ui deest subslanlia quas detur, ab eo bona vo-
dignis dattir, porfare dedignalur. Hle vero vesteni B luntas accipitur. Facite ergo vobis pauperesi ami-
practulit. ; — « En, inquit, quara dedisti vestis me Cos de iniquitalis mammona, ul cum defeceritis,
tegit. > At ille evigilans, pauperes beatos prasdicat, reeipiant vos in asterna tabernacula (Luc. xvi), ubi
de quprum numero se Dominus afllrmat. Prolinus sunt gaudia quse ocultis non vidit (I Cor. n) et re-
omnem substauliam suam vendidit, egenis cuncla liaua.
distribuit. Iiisupei- servo suo proecejiit ut se vende-

DOMINICA TEMCIA.
Loquetur Dommus pacem in plcbem sitam el super Cius sibi et stio servicio renunciantes impetunt.
sanclos sucs el in eos qui converliinlur ad cor (Psal. Kunc.in castra Dei discordiam seminaiil, niinc ira
LXXXIV). Quia, karissimi, per illicita desidcria de- cxasperanl. odio peflurbanl, carnalibus desideriis
fiiiximus, a Creatore uostro elongali longc a corde acceplo [lcg. a coo.pto]ilinere l-clraherc fcstinant.
recessimus. Undc Dominus, malis noslris offensus „. Sed (f° 90) cum milites Chrisli ad arma orationunv
et ad."iracundiam provocatus, dixit nobis iralus : confugiunt, cuncta hostis hiachiiiameiita dissolvunt.
Redite, prmvaricatores, ad cor (Isa. XLVI).Et quia In fide criiin, inqtiit Aposlolus, resisliie diabolo et
per confessionem et posnilenliam ad cor reversi su- fugict a vobis. Per bona opera appropiiiquaie Dep et
- mus, et
per jejunia et per elemosinas nunc satisfa- per graliam appropinquabil vobis (Jac, iv).
cere cupimus, ide©pacem in plebem siiam loquetur, Narrat Dominus quod quidani bonuin semen iu
duffi ei veuiam et vilas prasmium polllcctur. CeSsent, agro suo seiiiinavil, sed nocte, dormiciilihus honii-
inquicns, oculi tui a jdoratu el vax lua a singultu, nibus, iniiuicus z.izania supcrseniinavit. Posfcjuani
quia merces erit operi tuo (// Pscd. xv). S.upcr autcm semina in herbis surrexerunt, zizania simul
sanclos suos pacem loquitur, dtim gloria et honorc apparuerunt. Scrvi hoe videntcs a domino sclsci-
coronari eis promittitur (Psal. vm). Vos, inqtiit, faiilur unde zizania crcverint, cuni ipse bonum se-
eslis qui in temptalionibus mecum permansislis (Luc, nien sparserit. llle vero inimicum hoc fecisse respou-
xxii); mercedem laborum ego reddarn vobis. Sujver dit. Cum auiem illi ea eradicare vellent, prohibuit
iilos etiam qui ad cor convertuntur pacem Ioqui ille, ne forte trilicum sinvul evellcrent, ulraque us-.
perhibetur, qtiia nominum eorum perlabia sua 11011. que ad messem creseere sinereut, tempore messis.
ullra meminisse fatelur (Psal: xv). Nomina eornm fj ipse niessoribus.diclurus esset: zizania in fasciculos
. hasc fuefunt: fures, rapaces, fornicalores, adul- ad conjbureiidum colligile, triticum autem in horreum
teri, immundi, ebriosi, mendaces, ffialorum inven- ineum eongrcgate (Muiih. xui).
tores. Jlorum nominum non vult Deus amjdius re- Homo qui bonum seraen serainavit iu agre est
cordari, sed cum .siut fente lacrimarum abluti et Dominus qui cosleslem doctrinaffi et virtules sparsit
elemosinis sanciificati, merentur aljo nomine ab eo. i.n mundo. Iuiniicus qui, dormientibus hominibus,
voeari. Nam qui prius, pro.prio merito appellabantur super serninavit zizania est diabolus qui a fide et
incesti, minc pcr gi'aliam nuncupanlur casti; qtii bono opere inmitfit vicia. Servi qui voluerunt ea.
prius superbi, nune humiles; qui prius asperi, eradicare sunt praslati Ecclesi.sequi cupiunt malos,
iiunc misericordes; qui prius sordidi, nunc sancti a bonis segregare. Sed Dominus hoc velat fieri ne-
vocantur. Hasc nomina scripta sunt in coslo, forle simul reprobentur electi. Praesertini cum plu-
liscc Jioii delebit Domiuus de libro vitas. Sed quia rimi coranv liominibus appareant et eorum opera
nune Christiani bellum eurn vicns et dasmo- arbilrio intiffii judicis placeant, plerosque non ad-
uibus gerunt, hosttss nostri arma sua cfudelius judicium humanum ut bonos eligat quos inlima
acuunt, acrius in sibi resisientes insurgunt. atro- ccusura ut malos reprpbat, Vult autem eos Ppiu._r
891 IIONORH AUGUSTODUN. OPP. PARS III." — LITURGICA. 692
nus hic esse permixtos, ut boni per malos exer- A fame et inedia coactus, atl patrem mercennariis
ccantur et pro pacienlia habundanlius remunerari adasquandus remeavii, .halneatum prascipua veste
meccaniur. Numquam enim Abel erit quem malieia et anulo induit, cohvivium per vitulum saginatum
Cain iion exercuerit. Numquam cum Sem benedi- instructum refecit, majore intrare nolente haeredem
cetur qui ab Cham non irridelur. Non cum Joseph instituit (Luc. xv).
a" paire amatur in quem odiuih fratrum non gras- Hic filius est gentilis populus qui subslantiam iu-
satur. Non cum David regni sceptrum oblhiehit q'iii genii et sensus sui expendit in ydolorum cullibus.
ab Saul persecutionem minime passus fuerit. Tem- Qui fame verbi Dei compulsus per prasdicationem
pore autem messis messores zizania colligentes doctorura adDeuni Palrem cst reversus. Quem ipse
fasciculos acl combureiidum ligabunt, quia angeli benigne recepit, halneo baplismalis abluit, vesle vir-
tempore judicii malos a bonis separabunt et fures tutum et anulo fidei circumdedit, vitulum in con-
cum fuiibus, rapaces cum rapacibus, crudeles cuni vivium dedil, quia proprittm Filium ei in comme-
cruJelibus, invidos cum invidis, inmundos cum slionem occidi pi'omisit, Judaico pojvulo ad fidem
sordidis in debiiis posnis soeiabunt. Trilicum vero intrare rennuente, hseredein regni coslestis fecit :
(f' 9~. v°) in horreum congregabunt, cum electos in Ut ad hanc hasreditateih proprios labores sum-
prasparala sibi gaudia disponunt. B mopere tendamus, oporiet ut de minutis vermiculis
Lcgitur hodii; in evangelio quod quidam.a dasmone exempla sumamus.
obsessus, insuper erat cascus et mutus, a quo Do- Formica etenim tota asstate totis viribus Iaborat,
miuus dieiuoniuin ejeeil, vistim etloqtielam reddidit quo cibum in liieme habeat. Ita nos, karissimi,
(Luc. xi). Hic hoino signiiicat genus humanum quod dum tempus babemus, operemur bonum ad omnes
d.emoiiesobsidebant cumidololatriasinserviebat, visu (Gal. vi), quia tempore suo vitam aslernani proinde
carebat, cum lumen fidei non videbat. Voce crat tenemus.
privafum cum a laude Dei erat mutum. Ab hoc Do- Apis quoque de variis floiibus colligit et nectar
ininus dasmonium expulit, cum ydolalriam de- ad dulcem potum et ceram ad lumen construit.
slruxit. Oculos aperuit cum lumen coelestis gratise Ita iios de scriptis et exemplis sanctorum dulcia
bumanis iiientibus infudit. Linguoe oflicium repa- verba ct facta colligamus, et pocula prasdicalio-
ravit cum ora a laude Dei muta ad coslestia car- nis proximis prasbeamus, ut luinen aslernas vitas
inina reseravit. Ejecto autem dasmonio tcrribile est habeamus.
qnod dicituraDomino : Cum innuindus spiritus exie- Bombices etiam vermiculi sericum magno studio.
tit ab homine, per aricla toca requiemqumrit et non r._ elaborant et mundum pras omni decore exornam. Ita
inveniensdicit: Rever-iarin domum meam ttnde exivi. nos animas noslras decoribus (sic) actibus ornenius,
Et Ciimvacuam inveiierit, VI! nequiores spiritus se- ut cum Rege gloriaeregnemus.
c.iui sumit et cum eis egrediens quasi propiio jure Aranea quoque toto annisu telae insudat, uletiam
totiim possitiebit. Ei erunl novissima hominis illius vitam in laborando exuat; ita nos vesles virtutuni
p.jora prioribus (Luc. xi). per bonam operationem, dum vacat, contexamus ,
Cuni quilibet homo peccata per confessionem evo- ut non nudi, sed vesliti (// Cor. v) in die Domini
niit, inmunclus spiritus ab eo exit. Qui loca arida coram angelis appareamus. Et ut pietas Domini in
perambulat, quia sanctos homines in concupiscen- mentibus nostris dulcescat, karissimi, de salvalione
tiis muiidiarios multis modis temptat, Sed quia ei Thaidis dulcorem capiat,
noii coiisentiunt, requies ei in illis non conceditur. De Thatde.
Unde ad cioinura quam reliquit revertilur, et cum Hasc erat meretrix valde speciosa, et ob flagicia
eam ab studio bonorum operum vacantem irivenil, multum famosa. Propier hujus amorera pluiimi
YII spiritus nequiores se, id est VII principalia vicia cotlidie vulnerabantur, plerique fi'equenier inter-
secum sumit et cor a Sjihitu sancto vacuum lota ficiebantur. De hac quidam patrum, nomiiie Paf-
malignilate invadit. Et lune bomiiiis illius novis-. D I nacius, audiens, perditioni illius condoluit, et veste
sima ertint priori.bus pejora, quia quicumquc postt mulata, ad eam quasi pro slupro venit. A qua in
confessioiiem ad peceatorum cGiisuetudinem regre- lenebrosum cubiculura introducitur. Sed ipse rogat
dilur est sicut canis qui ad vomilum revenitur. ut obscurius babitaculum ingrediaiur. At illa : t Si,
Undc, dileclissimi, a peccalis vosjugiter custodile, inquit, homines erubescis, nullus intrabit(f° 98, v°)
verba Dci inlenta aure audiie, devota mente implere_ a quo videaris. Si autsm faciem Dei vereris, non
studetc, quia bcali qui audhmt verbum Dei cll esl locus ubi ab oculis ejus abscondaris. i Tunc
cuslodiunt illud. Fugite maledulce servicium pes- ille dixit : t Credis esse Deum ? i Quem, cum se
simi Domini, immo oppressionem tyranni crude- credere responderet, inquisivit utrumnam regnum
lissimi,, et (oto corde suave jugum et leve onus; ceelorum crederet quod caste viventibus praspara-
piissimi Domini (Matth. xil, ac confugite sub al.as; tum esset, aut si inferni supplicia esse dubitaret
Palrisvesiri,beiiignissimi Domini, qui nonsolum adI quas incesiis futura essent. Ciimque hasc onihia se
Se conversos recipit, verum etiam sempiterna gaudiai fideliler credere diceret, ait : s Si hasc omnia cre-
tribuit. Peregrinum iiamqueiilium, qui oninem sub- dis, cur non perlimuisti tot animas baralro inmer-
sliiitli.am ct.ui (f° 98) uieretricibus dissipavit, quii gere, de quibus oninibus cum tua aiiiuia pportel le
895 SPECULUM ECCLESliE. — DOMINICAIN MEDIA QUADRAGESIMA. 894
Deo ralionem reddere? > llla hoc audiens expavit, A petraret. Antonius, convocatis dtscipulis, peticio-
et tpto eorpore tremefacta, cum lacrimis se pedibus nein Pafnucii innotuit, precib»s et vigiliis tota noele
ejus prostravjt, abdicans transacta, pollicens cavere insistere monuit. Et eccc raeJia nocle, Paulus unus
futura. Ipse vero diseedens, locura ei designavit quo ex disclpulis cjus, in extasy faclus, coelumconspicit
eara post se venire imperavil. Tunc omneiu pecu- apertum, in quo leetum auro el gemmis rariianiem
niain auri vel argenti el gemmarum et vaiiain su- vidit collocatum, a splendidis virginibtjs cusloditum.
pelleclileiri per iiiarius puerorum et puellafum sua- Qui cum diceret hanc gloriaro nulli nisi suo dominu
rum in niediam plaleam comportavil, el accenso prasparatum, audivit illas virgir.es coelesteffi reso-
igiii coram Omnibus, in eo cuiicta jactavit: c Ve- nare armonyam. Non est hsec gloria Anlonii; sed
nite, inquiens, el videte qualiter trado incendio quas a Thays quondam merelricis, nuuc autem (f° 100)
vobis lucrata (U9) sum spurcieurs cosno. i Post hasc sponsasChristi Filii virginis. Ad semetipsum autem
vili indumenlo ad Pafnucium in monlem venit,quaffi reversus, cuncla fratribus indicavit quse ei Deus
ipse in habitaiione religiosarum feminarum parvuiae de illa revelavit. llli autera Deo retulerunt gfates,
cellulseinclusil. Panem et aquam ei cottidie congruis quia salyat omnes in se sperantes. Pafnucitis vero,
boris ministrare conslituit. Quae cum ab eo requi- ad eam veniens, de cella egredi praecepil, peccata
rerel qualiter orare deberet, ait : « Cave ne manus " sua indulta dixit. Illa rogat ut deinceps clausa per-
adDoininum extollas mullis sordidis pollulas (130). maneat. Postquam autem jussu ejus exiit et Doini-
Nomen quoque Dei non assumas in os lutim osculis nicuin sacramentum accepit, facies ejus sicut sol
pollutum, sed humi consternata, hascin corde sas- resplenduit et coslestia feliciter petivit. Qui sic pie
pius recita: Qui me plasmasti, miserere mei. t Post- peccantes salvat, tam clementer conversos glorificat
quam tres annos in hoc posnitentia pacienter pere- in eum omnis congregalio populi sperale, coram
gil, Pafnucius, ejus misertus, ad moniem Antonii illo corda vestra -fundite, et sic agite bic in lacu
perrexit, ulrumnam [veniam] esset consecuta in- miserise et in valle flentiura ut placeatis coram Deo
quisivit, Erat autem Antonius hujus meriti apud in luinine viventium. Quod oculus non vidit (/ Cor.
Beum, ut quicquid a Deo jiostulafet continuo ira- 11)et castera.

DOMINICA IN MEDIA OUADRAGESIMA.

Lmtare, Hierusalem et dicm feslum acjiie omnes (G (/ Joan. HI). Propneta nobis lac de veteri ube«'2
qiti diligilis eam (Isa. LXVI).Divinum oflicium, ka- promiltil, cum sic nobis promiilit. Non csttrieiu ne-
rissiini, quod hodie cantavinius monet nos ne tan- quc silient amplius , el non percutiet eos sol et mstus
ttini terrenis et caducis rebus inhiamus, quia ad quoniam miseralor eorttm recjeteos, el ad vitm fontes
matrem uoslram coslesteui Hierosolimam mentem aqtiarum (f°100, v°) potabii eos (Tsa. XLJX).De novo
noslram dirigamus. Ait enim, Lmtare Hieroso- nobis evangelista lac clicit, dum Domiuum hasc
.ima, sponderc nobis dicit. Justi ut sol fulgcbuni (Mallh.
Hierosolima, quod dicitur visiopacis, estEcclesia xui) et angelis asquales eruut (Luc. xx). De uno
quas asternam pacem Christum visura est iii coslis. sugiums, oblinebuiit gaudittm et Iasticiam et fugiet
Hauc propliefa horlaiurlastari, quia in gaudio cum dolor et gemitus. De alio hauiimus, oculus non vi-
vullu Dei habent lsefificari. Diem quoque festum dit, auris non audivit, iu cor homiuis non ascendit
agere jubentur omues qui eam diiigunt, quia in fe- quse Deus diligenlibus se prasparavit (/ Cor. n). Ad
sio augelorum faciem Domini in jubilo videbttnt hasc gaudia feslinate, karissimi, lotis viribus, ut
(Job xxxiu). Gaudere etiam admonentuf in lasticia deliciis affluatis, ab omnimoda gloria ejus Ecclesias.
qui hactenus propter peccala fuerunt iu tristicia, ut Gloria ejus tunc omnimodi erit, cura in loco pa-
dc venia exultent et ab uberibus consolationis ejus D; scuasvilaecollocata, nihil ei deerit. Hasc gloria ex-
se sacicnt (Isa. LXVI).Per ubera Ecclesiasduo le- primitur, cum per prophelam dicitur : Ecce ego de-
slanienta accipiuntur, per quas filio ejus lacte lit- clino in eos u! flumen pacis et ul lorrens inundans
teras ct allegoricenutiiuntur. Unum finis suxit po- gloriam (Isa. LXVI).0 quam beali iu quos Dominus
puius Judaicus, aliud sugit populus Ghristianus. habuiidantiam paeis ul flumen declinat, et in quos
llle litteram, nos allegoriam. De uno lac datur, cum omnimoda gloria ttt torrens inuudaiis rivulal!
nos in lege sic consolalur. Audi, Israel, prascepta Legitur hodie quibus hasc gloria ob gratiam delur
Doiniiii et ea in corde tuo quasi in libro scribe, et et quibus ob meritum denegetur. Abraham, iu-
ciabo tibi terram lacte et melle manantem (Deul, quiens, habnit duos filios, unum deancilla, el vnum
iv), id est paradysum vpluptatis omni dulcedine de libera (Gal. iv). Sed ancilla cuui fillo suo ejici-
exuberaiilem. Dealio nobis Iac inulgetur, cum nova tur, libera cum filio suo basredilatem potitur (ibid.).
kx nobis sic pollicetur : Cttm Chtislus apparuerit, Per Abraham Deus Pater intclligitur, per Agar ve-
similes ei erhnus quoniam Dettm siculi esl videbintus lus lex, j)er Ismahel carnalis populus, perSaram

- (143) Ms.,"Ittcrcitiis. ..'_ (U'0) Ms., pollulis.

mi IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 896
jiova lex, per Isaac Christianus populus, accipitur. hp pbetse nos dulci pane saciant, dumjios mysticis
Lex ergo carnaliter observata, cura Judaico populo scriptis et factis informant.
Lasrcditate Domini privatur. Ecclesia vero, sub gra- In V astate Esdras nos pane saturat, dum le-
tia constituta, cum Christiano populo regno Dei gem incensam reiterat et templum destructum re-
ditatur. Per Abrahain quoque noster spiriius, per asciificat. Hic panes ttirbis disliibuunfur, dum ho-
auciilam nostra caro, perfilium ejus carnalia opera ru:n seripta et facta a doctoribus mysliee fideli-
designantur. Per liberam anima, per filium ej"us bus exponuntur. Per duos quoque pisces duas per-
spiritualia opera figuranlur. Sicut ergo Sara de- sonae, regis videlicet et sacerdotis, designantur,
spicientem seAgar afflixit, et Ismahel ad mortis pe- quas solas in Veteri Teslamenlo oleo sanclo ungue-
riculum Ysaac impellentem ejici jussit (Gen, xvi), banlur. Christus autem fideles in salo sasculi ut pi-
sic anima, qua: estdomina, carnem, ancillam suam, sces laientes per piscalores apostolos rete fidei ce-
se conlemnentem "jejuniis et yigiliis affligat, Filium pil, et cunctos oleo (f° 102, v°) crismatis in reges
ejus perscqueiitem iilium, id est carnale opus impe- et in sacerdotes unguere fetit. Per albam namque
tliens sjiirituale, efficiat: herilem filium, id est bo- in baplismate acccplam sacerdolium ; per mitraffi
num opus pariat qui gaudium hsereditatis Domini vero capiii i.mposilam dssignalur diadema fegium.
capiat. i Qahique milia virorum pascunfur, quia qui fidem
B
Legitur eliam quod Dominus trans mare abiit sancias Trinilalis per duo opera karitafis quiuque
montemque subiit, et maxima mulliludo' eum undi- sensibus viriliter impleverunt, Christi corpore refi-
que adiit. Qui V panes et duos pisces a puero ac- ciuntur. Quinque enim in tiia et duo dividuiitur.
ceptos turhsp distribuit, et V milia virorum, exce- Per tria fides Trinitalis, per duo operatio intelligi-
ptis parvulis el mulieribus, saciavit. Jussit vero tur geininas kariialis. Quos hic numerus consecrat,
colligere fi-agmenta quas manducantibus superfue- hos Christus suo convivio recreat. Porro per par-
runt, et XII cophinos impleverunl; quod turbas vi- vulos et mulieres hosretici denolanlur, qui in Do-
denles Deo grafes rctulerunt (Marc. vi). Per marei ffiinicis sacramentis nobiscum parlicipantur. Sed
(f° 102) hoc sseculum intellegilur quod innumeris quia ab hoc numero excluduntur , in hasreditatem
auversilaium pro.cellis jugiler colliditur. Super hoc: Doiniiii non adniilianlur. Aposloli duodecim cophi-
Dominus transiit, quia hic vivent peccatum iionL nos de fracmenlis manducanlium impleverunt, dum
fecit. Mcntera subiit, dum in coslum ad dexteramL in VI astate scripta priorum sua doctrina disserue-
Patris conscendil, Turba ad cum undique circum- runf. Cophinus de graciii vimine conlexilur, et ordo
fluxit, dum pi-asdicalio apostolorum populum ex aposlolicus de humili stirpe eligiiur. Hic reliquias
omni orbis parte ad fitiem ejus coniraxit. Qui V pa-• cdeutium congregal, qui lilerani popuiaribus ero-
iiibus reiiciuiitui' quia V libris Moysi ad fidem in- gat, myslica sajjicntibus rescrvaf. Cum refectis
struimtui-. Duo pisces adduntur, dum psalmodya ct; ergo turbis, karissimi, Deum pro collaiis beneficiis
prophelia fidelibus traduniur. Panes hordeacii scri- laudale. Ad ipsius refectionem toto cordis cl cor-
buiit-ur, quia sicul hordeum folliculis, ifa libri legis; poris muiidicia vos prasparate, quia solu castila.s
muliis mysteriis involvuiitur. Puer qui eos poiiavit ; homincs in pericuiis liberat, posnitenles Deo con-
nec commedit est Judaicus populus pueriliier. Sa- ciiiat.
piens, qui sensum legis noii intellexit, Jesus autcmi Joseph namque, dum a libidine non subjugalur,
panes fregit, turbis distribuit, dum fidelibus sen- a carcere liberatur, insnper tocius ^Egypii prineeps
sum ad intellegeudum Seripturus aperuit. Super elevalur. Daniel, dum cas.litatem diligit, feiitas leo-
fenura discumbcntes. salurantur, quia humiles ian- iitim in caveam bis eum missum non lsedit; sed e»
tum refectione D.omini digni judicantur. Per V pa- regum poteniia supcr jjrincipes eum exlulit.
nes etiam Scripliira et exempla Palrum in V setaii- Susanna quoqiie , dunv amore csstitatis mariti
bus degenliiim intelliguntur, quibus cotlidie lideles; thorum non violavil, non solum manus iniquorum
habunde reficiuntur. In prima asiate Enoeh pane; D ] j"udicumevasit, sed eliam ipsos falsos accusatorcs
seripli nos reficit, dum Doniiimm cum miiibus; justa sententia Daiiielisconvictos debitaspcenaeman-
sanctorum ad judicium venlurum scribit. Panes cipavit.
exeinpli nos saciat, dum eum ob jusliciain Deo pla- Judiih sancta vitlua, caslitafeiu diligendo, dum
cuisse et in paradysum raplum fuisse Scripturai honorem et divicias magnanhni piincipis spernit;
niemorat. populum Dei ab cminentis morlis periculo eripit.
In secunda ostate panis nobis per Abraham mini- Instiper ipsa, occiso lyranno, de vicforia iripudiat,
str.itur, duin liiteras Hebrasas reppeiisse, traus- ct omniiim ore usquc bodie laude tligua iriumphat,
aela ab iniiio scripsisse, aslronomyam iu /Egypto> Malchus quidani monachus, dum cura multis
docuisse ac Deo in omnibtis obedisse narraiur. Ini aliis Sarracenis capilur, cum uxore alterius viri
III asfate per Moysen copiose reficimur, dum X. capta, uni pro sorte traditur, a quo ei grex peccu-
prosccptls per ejus scripta ihstruimur et ipse super dum pascendus commcr.datur, ct mulier ei in ecn-
onines homines luansueiissimus fuisse testatur, ett jugium datur. Sed ipse amore castitatis a domiiio
siiuitis signis fulsisse describifur. suoeliaiu (f°I0i) coactus, nuiiiquani ei copulatur.
In III.Iastate, David, Salomon ct omncs pene pro- Transacto aliquo tempore, cum cadem mujierc-i'a
 8£7 SPECULUM ECCLESIJE. — DOMINICAIN MEDIA QUADRAGES. 833
iu fugain vertitur, sed domimis cum servo et carne-- A'vcl
A quis finis evpectaret ignorarem , subito pest
lis sequilur. IHi ob timorem speluncara petebant, me miserabilis clamor exoritur, ubi turba anima-
qua interius leaanacal-ulosfovebat, Dominus insecu- rum trahitur a d;emonibus; animas scilicet flebiiiier
tus servum eos de spelimca occidendos extrahere cjulanlcs, dsemones crudeliter insultantes, et eas in
jtibet. Ipse foris camelos, evaginato giadio, tenet. illtid baralrura eum chachinno prascipitantes. Inter-
Servus nudato cnse ipgredilur, sed ilico ab leasna ea teterrimi spiritus ab illo abysso inmergebant,
arripiiur, ante oculos paveiitiuffi discerpitur. Quem pulidum ignem rle ore et naribus efllantes, igneis
.tardantem dominus hatus insequitur, sed similem forcipibus me capere quasrebant; sed mox, duclore
fiilem protinus sortitur. Hoc facta leasna catulos ef- ttieo atlveniehte, in euhdem puteum ciim difo mu-
fert, locura abscedendo trepidis offert. Illi ascensis gitu se prascipiles dabaiit. Qui.'slatim me timpro
camelis abici-ttnt et quantum castitas valeat ubique et tenebris exemplum in sereriam lucem orienialis
notum fecerujjt. plagas dttxit, ubi ante nos alius murus nullum in-
Quasdam mulier in adullerio deprehensa, Domini troitum habcns ad ccelum usque sui-rexif. Quo cum
•judicio sistitur : sed aecusatofibus ejus.coiifutatis, pervenissemus, erat campus lastissinius, omni
illassa abire sinitur (Joan. viu). Hinc, karissimi, afficenitaie conspicuus, pras diei luce splehdi.dus,
serviteDomind in sanctitate et justicia, et liberabit " odoriferis floribus consitus, suavi otiore plenus , ii)
vos ab omni iiiimicorum saevicia.Velo, dilectissimi, quo lastabanlur albatorum agmjna. tiulccm ymnunv
ut res dilectioni vestras hinotes.cal, uncie neglegen- resonaiitia, Ccepi aulftih cogiiare hoCesse regnum
tium ignavia -perhorrescat, et idco devote servien- ccslonim, de cujus inenarrabilibus gaudiis ssepius
tium mens hylarcscat. est. thihi relatum.IUe vero cordi meo respondit hoc
Quidam genere et opibus prasditus ohiit, cujus regnum coslorum non esse. Prastergredientes autem
exequiis frequens pfopinquorura turba et lugens illa bealorum loca, apparuerunt ante nos splerrdi-
familia tota nocle interfuit, sed primo diluculo de- diora, et ecce immensa lux ante nos ffiaximo j'ubare
functus ad corpus rediif. Cuncti qui affuerunt^ in radiabat, de qua miri odofis suavitas flagrabat, in-
sluporem et adnjirationem conversi fugerunt. jlle super dulcissimi concentus armonya rcsonabat. Et
vero concitus ad ecclesiam cucurrit, usquead me- talis erat.baec gloria ut omnia quse prius videranv
diam fere dienv in oraiione procubuit. Ille reversus conspicua videreiitiif csse.permcdica.- Quo cuin nos
cuiictam substanliam in tria divisit, unam partem - sperarem intraluros, ductor mcus. reflexit et -ad
uxori et filiis dedit, unam pauperibus distribuit, lociun lastantium perveniens, miiii dixit: Scis quod
unam fratribus in mojiasterio coiilulit in quo se„„ sujnipcant qum vidisti ? Cui cum responderem me
monachum fecit. Sciscilantibus qu|d videril hoc ignorarc,-dixit : Yallis ardore el dtgore korrida
rctulit: e Veste et facieTucidus erat qui me cluec- estlocus ibi prmparaius qui usqttead finem vilm dif
bat. Eunlibus liobis ad plagam aqiiilonis erata.-' fcrunt pmnitere sua crimina. Hii quia in morte a-d
IVevavallis imme.nsas profundilalis, uimias latitu- pmnileniiam confugiunt, inferni supplicia evadunl.
dinis, jiifjhitaslongitudinis, cujus unum laltis maxi- Sedqitia hicad satisfaclionem (f°108) neiiemeiidan-
ino incendio asstuabat, aliud hdrribili frigore con- tur, in his pmnis purganlur eiiiide per niissas eicle-
gelabat. In utraque parte animse posnis deficicbant, mosinas el oraliones fidelium liberantttr et his quos
quas nunc dc igne in frigtis, nunc de gelu in flam- viclesassocianlur. Qtti auicm sine pmniieniia motiun-
mas resiliebaut. Hoc viso cogifare cosjji hoc infer- tur. mox in infernum dinierguntur, unde numquain
mim esse, de cujus ineflabilibus posnis me saepius in mlefnum tiberaiitiif. Cujus inlroilus erat itle pu-
contigit audire. Dnctor atttem rneus respondit cogi- teus flammivomus. Porro quiin bona conversdlioiie
tationi me.sedicens hoc iiifernum iion esse. Ultra vito.ni ducunl , post obitumhuc veniunl. Qui vcro
nobis progredienlibus coepertmt omnia aiite nos perfecti inveniuntur mox in cceieste regnuin introdu-
(f° 10S,V) obscurari, et nos .per tetras lcnebras .cunlur. Cujus ingressus iiie est quem vidisli locus
quasi descenderido ad ulteriora dilabi. Et ecce ma- D lucidus. Nam ad corpus reverteris. Si bene vixeris,
gnus puteus anle nos apparuit qui sulphurea volu- his associaberis. i Protinus ad hauc vitanv rediit,
mina de flammivomo oi-e evomuit efrursus eadem tam sanclaffi vitam deinceps duxit ut lingua tacente
retracta absoibuit. Intolerabilis etiam fetor de illa vita loqueretur quid viderit. Igitur, karissimi, sihic
fornace ascendebat qui omuia in circuitu replebat, sobrie, juste et pie vivendo vixeritis (Til. n), ad
Tunc repente d-.ictormeus disparuit et me in boc illa gaudia quandottue pervenietis uhi licet in aster-
borrido spectaculo solum statuit, Cumque ibi pavi-: num exultare, et Deo placebitinvobishabitare, quem
dus ae tremens starem, et quo gressum verterem oculus nOn vidit (/ Cor. n).
Si cafhedra S. Petri-in Dominica occidit, sic sermonena conclii-dere licebit : :
Principi appstolorum Petro, cujus hodie festum Mago, Pefi-uih advocassent, et debUes sospitateni
celebramus, commendate vos, karissimi, attentius. et mortui viiarri per umbram ejus recepissenl. eum
Quem quia Dominus caput Ecclesias constituit, Ec- sibi prasfeceiunt et fideles qui prius discipuU ejus
clesia eam hodie summum pastprem in episcojjatu dicti sunt Chrislianos cogiiominaveruut. Ilic, eum
jirastuiit. Cuffiehiru Aritiiiocenses, expuiso Symone , liabeEt-a Bomino potestalem ligandi atque solveudi
 899 HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA, &0O
et claves regni coslorum (Matth. xvi), pulsate eum A et apericns porias vitas, introducat nos a gaudia
precibus , ut vos absolvat a vinculis peccatorum, angelorum, quse oculus non vidit, etc. (/ Cor. n).
Si festivum sancti Mathyee in Dominico evenerit, hsec de eo dicere convenit :
Votis nostris, dilectissimi, multtim potest favere; clesias prassulatu prasfecerit? — Quia, inquil, iHius
precalio saneli aposloli Mathyas,cujus nalalicia co- sum arigeius, tibi ad custodem ab illo depuialus, et
Timus hodic. Cum Judas, unus ex XII, Dominum quicquid a Deo petieris per me impeirabis, usque
XXX denariis vcndidisset et Judasi agrum in sepul- dum vuliui ejus (f° 10S) quem desideras aslabis. i
turam peregrinorumbis denariis emissent, infelix tlasc ut dixit, ex oculis miranlis evanuit, Giegorius
Judas in eodem agro suspensus medius crepuit, et: autero immensas gratias omnipofenti Deo egit, infi-
effusis yiseeribus scelus perditionis [proditionis]| hitas elemosinas facere cospit, pro quibus hodie
luit. ln cujus locumMalhyas ab aposlolis per Spiri- centaplum et vitam seternam reecpit. Hunc, karis-
tum sanctuni eligitur, et duodeuarius nuraerUs ai simi, clcmosinis, et honis opeiibusimilamini, ut ejus
Christo consecralus expletur (Aci.n). Hic in Ju- precibusin gaudium Dominiintraremereamiiii, quod
dasa prasdicans niulfos ad fidem conver.lit, multai oculus non vidit (/ Cor. n).
adversa jjro Christi nomineperlulit, tandem (f° 106, De sancto Beiiedicio.
v°) glorioso fine pro Domino occubuit. Qui cuffi sitt Exullandum nobis est, dilectissimi, in hodicriia
unus ex iis qui vos in novissimis est judieaturus, sollemnitate sanclissimi Pairis noslri Denedicli. Qui
supplieale ei precibus et laudibus ut tunc, cum de-. g ul Lucifer sonai, rutilat decus astrorum, sic rcspleii -
xtris slalui ct dulcem vocem , Yenile benedicli duit gemma monachorum. Hic nobili ortus prosai.ia,
(Matth. xxv), mereamini audire. Quotl octilus noni Romastraditur ad litterarum stutlia ; sed muntlaiiam
vidit, etc. (/ Cor. n) sapientiara Roraasque urbis glofianv dcspexil, solam
De suneto Gregorio papa. Christi crucis ignominiam dilexit. Nam Urbem sco--
Celebritas summi pontificis sancti Gregorii auget. lasque deseruit, ad presbiterum Ecclesiasin serviCo
nobis gaudia hujus sancli diei, qui tempora sua si- Dei se eontulit. Sed nufrix quas ejus amo e stri-
gnis et virlulibus decoravit el doraum Dei diclis etl ctius inhsesit, sola post eum venit. Quse prtcsl-itum
scriplis perornavil. Hic bealus, primo laicus, de gc- sibi capisterium incaute posuit, quod cadcns in p::r-
nerosa senatorum dignilate progenitus, inmensis; tes dissiluit. Benedictus, ut nutricem flenlem lop-
diviciis erat prsetiittts. Unde el septem coijgregatio- perit, vas confraclum integritali precibus restituit.
nes de propiiis conslruxit reditibus, in quarum unaL Quod dum pro signo anle fores ecclcsias suspentie-
ipse factus est monachus. In qua cum Deo et homi- ret, Bi.nedictus fugit clani nc ab hominibus lauda-
iiibus sancla conversalione esset accejJtus, ab apo- relur. Tendens itacjue ad lieremum, obviam habuit
stolico archidiaconus ordinatur, et non mullo post_ Romanum monachum, qui post paler muilorum
papa Urhis elevalur. Qui verbo et exemplo totam, C exlitil moiiaclioruin, qui ei tradidit habiturn rtii-
Ecclesiam ita illiiniinabat ut sol suo juhare mundum, gionis ct iustruxil modum sancioe convcrsaliouls.
illustrat, Unde el Angliam, usque ad illud tempus; Hujus Romani cella in monte erat posita, ad cujus
idolatrias deditam, ad fidem Christi perlraxerat. radicem latilabat Denedictus in speltinca. Romanus
Anle accepltim ponlificium solus scribendo sedere. autem collidie panem in fiinem alligato tiiinuabulo
consuevit, ubi quadam die angelus Doraini in specie. (sic) Benedicio sumpsil, Sed diabolus, invidens am-
naufraugi (sic) advenit gemebundus, ejus adjuto- bobus, j"aclolapide linlinnabulum comminuil. B;jie-
rium peliit, a quo mox sex aureos accepit, Denuo, diclus itaque triennio licremilicain vilam duxil, et
reversus opem inportunis vocibus implorat. Sed vir hominibus incognilus, soli Deo cognitus fuit. Unde
Dei similiter ei VI numismata donat, Tercio eodem! et ipse sui alhlelas curam habuil : Nam poslquam
die reveriitur, auxilium flehililer precatur. Setl eii presbiter quidam epulas delicate sibi in Pascha h;-
argentea scutella a viro Dei dabalur. Qui accipiens; slruxit, Dominus eas Benediclo deferre jussil. Mul-
ampleclitur gralulabundus, abscedit laslus. Grego- tas a diabolo tempialiones perlulit, quas onnies vi-
rius vero, adepto ponlificalu, cum non solum in, riliter devicit.
Urbe, sed usqueversum in orbe paupercs innume- Quadani tlic templatorln specie avis affuil et san-
ros de faeultatibus Ecclcsias pascerel, voluit ut cot- cti viri pectus accensum lanto illicito amore incan-
tidie XII sun?mensas adessent, qttos ipse suo cibo re- duit quod pene ciijridine victus heremum dcseiuif.
ficerel. Quadam die XIII adesse et tcrcium decimum Mox veste exutus tamdiu in spinis et urticis ntidtis
per diversas formas se inutasse (151). Mensa ita- volutabalur qudusque omnis illa carnalis delect.itio
que sublata, duodecim abire permisil, terciuni dcci- (f° 108, v°) exlingucbafur. Post hasc vicinomoiiaste-
ffium secura retinuit; quem secreto ducens qiiisnam rio abbas prasficitur. Sed dum ab eo regularis di-
ssset inquisivil. At ilie : t Ego sum ille naiifragus, striclio indicitur, a discipulis ci venenum in potu
(juondam a te XII aureis et scutclla argentca conso- porrigilur. Porro cum ille signum crucis edidil, vas
latus, Et scito libi papvtum pro hoc in pra:mio a vilreuin in mauu ministri ita confractum crepuit
Deo Iocatunj. — Unde nosti, ait, quotl me DeusEe- quasi pro cruce lapiclemjcceril. Quibus dercliclis, iu
. (15!) Deest aliquid.
 901 SPECULUM ECCLESLE. - IM ANNUNCIAT. S. UkMM. 90'£
heremum rediit, ac multis ad se confluentibus, XII'.A tres horas revertitur et solilo pane a Benedicto ve-
itionasleria ibidem in laude Dei construxit, In monlei scitur. Insanus vero presbyler, furiis comprehensus
autem constitutis tribus aqua defuit fratribus, sed dum non valuit vitam adimere illi quem Deus ul
Benedictus fonleffide rupe precibus elicit, qui usque: pupillam oculi sui custodivit sub sui signaculi mu-
hodie o'b meritum ej'us ad infeiiora defluit. In uno nimine, conatus est discipulorum ejus animas in
quoque monasterio frater ad orationem stare non praeeipicium perdilionis inpellere. Praecepit namque
jiofuit, quia diabolus in forma parvi ^Etbiopis euffi VII puellis inpudicis ut nudse ante cellam viri Dei
per vestimenta de choro trahebat. Quem Benedielns choreas ducerent, quatenus juniores fratres, eis vi-
foris stanlem virga percussit; sed diabolus cum cla- sis, a proposilo suo concupiseentiis illecli, per lu-
niore, quasi accepla plaga, fugit. bricum luxurias ruerent. Benedictus hos conspi-
Quidam frater, dum vepres cum falcastro secuit, ciens, et sui causa hoc fieri sciens, ordinato ibidem
elapsum ferfum in lacum cecidit. Sed Beuedicto in abbale, locum deseruit, et asmuli sui invidiam hu-
laeum manubrium protendente, ferrum ut lignura militer declinans ahiit. IUe vero miser presbiter,
natavit et sponte manubriuni intravit. non Christi sed Satauas mi.nister, dum in solario
Quidam etiam puer, aquam hauriens, in lacum suo staretet de BenedictiJ abcessione exultaret, re-
prolahitur, et mox ab unda in altum jaclu sagittas " ppKtesolarium cecidit et omnia membra ejus minu-
trahitur. Quod protinus Benediclus per spiriium t.vtitu compr.essit; de cujus ruina Renedictus acerri-
senliens, Maurum ad eripiendum puerum millit, me flevrt, insuper discipulo suo de ejus casu gau-
qui post multorum patcr monasteriorum ac mul- denli pcenitentiam injuiixit. Coi'vis aulem de silva
torum patrator miraculorum claruit. Mira res! Mau- ante euni volantibus, et quasi iter suo nutricio
rus a Benediclo missus super aquam ut in so- monstrantibus, venit ad montem Cassinum, in quo
lida terra eucurrit, pueii comam tenuit, ac seeum erat antiquum Apollinis teraplum. De quo, omni
ad litus velociler detulit, respiciensque super undas spurcicia eliminata, templum in bonore Dei omni-
se ivisse obstupuit. Puer vero dixil quod melotem potentis dedicalum, ac monasterium. construens,
Benedicli se de fluctibus rapere viderit. plurimos fratres ad laudem Christi congregavit,
Cumque his et aliis mullis pi-asclaris signis"ut quos bonus pastor ad pascua vitaeverbis et exem-
lampas in mundo claresceret, et splendor fulgoris pliseducavit. Omui namque vita sua jejuniis [in XLa
ab invidis capi non posset, quidam presbyter ma- vero bis tantuin, etc.] et vigiliis' operam dabat, in
gna eospit invidia stimulari, gloriosam Benedieti XLa vero bis tantum vel semel in ebdomada cor-
cernens opinionem longe lateque in dies dilatari. P Q pus alimentis recreabat, omni lempore aut lectioni
Et quia ej'us laudem habere voluit, sed vitam imitari vacabat, vel orationi instabat. Postquara his et ta-
noluit, eospit ei apud quosdam detrahere, et quos Ubus gloriosis factis inmeritum mundum diu illu-
potuit ab ejus visitatione retrahere. Sed cum cerne- slrabat, hodie de ergaslulo carnis ad cosleste pala-
ret virtutuni ejus prasconia nbique magis magisque tium laslaiitibus angelis migrabat, Quo abeunte,
crebrescere et multos ejus exemplo, relicto sasculo, discipulis coelum patebat, in quod pulcherrima
ad melioris vitasconversionem inardescere, panenv via, in numeris palliis et lampadibus strata, tende-
veneno confectum curavit ei per ministrum suunv bat, in qua splentlidus (f° 110, v°) vir stans dicebat
mittere, cogitans, infelix! lucernam Ecclesias eo quia Benedictus per hanc viam coelos pelebat. Igi-
defunclo extinguere (f° 110). Porro 'corvus cottidie lur, karissimi, Dominum Jesum qui sic se glorifi-
de silva ad mensam Benedieti venire solebat, qui cantes glorificat in cordibus veslris sanctificate,
panem ab eo accipiens abscedebat. Benediclusitaque animas vestras et corpora veslra jejuniis, vigiUis,
missum panem cum gratiarum aclione accipiens, et elemosinis ei commendate, quatenus Benedicti pre-
corvo projiciens, in solitudinem ferre prascepit ubi cibus ultimam maledictioncm evadatis, et benedi-
ab honiine inveniri non possit. Corvus aiitem, diu ctiouem hasreditafe possideatis, quam oculus non
multumque abhorrens, panem giocilando circumvo- D H vidit (/ Cor. n), et castera.
lat, tandem levans in silvas portat. Post duas vel

IN ANNUNGIATI.ONE SANGT^l MARIJE.-.-

Qui audit dicat: Veni'-{Apoc.-xni).Praecepit no-
bis Scriptura, dilectissimi, ut quas de Peo et vita
aeterna inteiligimus vobjs intimenius etad illafesti-
nautes vos nobiscum invitemus.
Ista dies inter prascipuas feslivitates computatur,
quia totius Chrislianaereligionis summa ab eo ex-
ordium sumpsisse comprpbalur. In hac quippe die
ntundus de peccatis perditus ad vitam Christi pas-
.sione feparafus, In hac.quoque Johannes Baptista
decolIaUir, in hac etiaffi Jaeobus frater Johannis
capite truncalur. In hac sacra die Incarnalio Chrisii
per angclum Virgini nunliatur, sicut hodie a tota
Ecclesia devote celebratur.
Legitur quod ea die eademque hora qua primus
homo conditus est in paradyso, eliam Filius Dei iu
ea novus homo sit conceplus in Virginis utei-o.
Ipsa quippe erat paradysus malorum, fons.hori-5-
rum, quia in ea surrexit lignum vitas, afque de ea
profluxit fons sapientias, omnibusque deliciis aflfiue-
bat, in qua omnes thesauri sapientias et scieniise
 903 HONOSii AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LiTURGICA. $U
absconditi erant (Cotoss. u). Traditur etiam quod1 ._\ Lex omnes virgines (f° 112 v°) maleoictioni ad-
ea hora qua Adam de vetita arbore commederit,, dixerat, sicut sciipfum est : Malediclusqui BOJIfert
ea Christus in arbore crucis pendens, acetuml fructum in Israel. Banc malediciionem Deus a vir-
cum felle biberit;
* atque ea hoi-a quas Dominuss ginibus per Mariam virginem detersit, dura ipse
hominem de paradyso expulerit, ea Christuss auetor benedictionis ab infemerafo utero ul spors-
lationem jn eum introduxerit. Quod totum hodiee sus de thalamo processit, Sieriles ab hac maledi-
conligisse tradit Ecclesia. Unde, per quam conti- clione absolvit, dum Baptistam suum Johannem de -
git, hodie magnificalur beata Virgo Maria. sterili ufero riasci voluit.
Cisnj enim primi parenles in paradyso deliciiss Ifaoc,karissimi, olim miillis modis prasfigurata;
afiiuxissent, et diabolo propihante poculum morliss haec mullifarie a prophetis prosnunciata, Moyses
hausissent., ac tola successionis eorum soboles perr namque vidil fubtim igne coriihuri, ncc tame:i
V milia aunorum mortis sententias succubuisset mi- fiamma consunvi (Kxod, ui). Iu quo Doininus ap-
seritis Deus quoti ille malignus prasdo gloriabafurr paruit, cum populum suum ab iEgyptiaca servi-
quoj tolum genus luimanum quasi jure hasredifario v tute eripuit. Hoc beatam Virginem prsssignavit,
posscdisset (f° 112), conlra mortis potyrium sic ho- quam ignis Spiritus sancii prole illuminavit, nec ta-
mini per femhiam, diabolo instigaule, porrectum,, B men flamma concupiscenlise violavit. Es qua Do-
miscuit vilasantidotuni, angelo miiiistrar.le per fe- minus visibiliter apparens mundum visiiavii et po-
riiinam ab humaiio genere acceptum, et morlemi puiuui fidelium a diabolica scrvilule liberavif.
quam fcmiiia mumlo intulit, femina depulit, insu- Aaron quoque j'ussu Domini aritlani virgam in
per vitam omnibus detulif, MisitDeus angelum suumj tabernaculum posuit, quas in crasiino fiorens uucos
myslerium asternoe saluiis Virgini nunciare perr protulit (Num. xvn). Per quod signuni Deo fideles
quod sibi vellet peniifum mundum reconciliare, ini conihiendantuf, rcbelles vero confuiantur. Arida
qno sibi complacuit omnia in coslis ef in lerris re- virga quas iuicem protulit est virgo Maria quoc
siaurare (Coloss.1). Gabriel ilaque archangelus Vir- Christufh Dominum et hominem mundo progenuil.
ginem venernbiliter saluf.avit, quani Matrem Deii Per husic jusli in ullimis ut palma florebuiit, rc-
alque Reginam angcioriim futuram prasdicavii. Ave,, probi vero ut ficus aiida in igne ardebtml. Domi-
inquit, gfalia plena, Domintts tecum, benedicta iu< nus fiiiis Israel manna de coelo pluit, et ne quid iu
inter mulieres. Ecce concipies el paries Filium, ett craslinum de eo reservaretur jussit, Cotiidie eis no-
Filitts Altissimi vocabitur. Hic in Isracl rcxerit, cll vum dare voluit, manna vero reservafum vermes
rcgni ejus non erit finis (Luc. i). Ad hsec verha mox: protuiit. Per ffianna saricta Maria accipiiur de qua
illa ultra angelos beala, a Spiritu sanclo inprcgna-. C' Ycrmis Christus nascitur. Ipse namque dicit: Ego
ta, et a Verbo Dei virgo sacra ingravidalur. Tunci sum vermis et non homo (Psal. xxi). Homo enim ex
non ad lascivas fert gressum pelulanter, nec de col- commixtione viri ct mulieiis nascilur, Ciiristus vero
lala de collalo munere inore muliebri apud eas mul- ex sola Virgine procreatur, ut vermis ex munciihu-
tiplicat vei'ba arroganter; sed protinus ad Elisabethi mo formaiuiv
sanclam humiliter properat, quam gravitas astalis; Geueon, dux Israel, vellus in aream letendii, in
et vitoemeritum dignam fama reddidcrat; quaejami quod ros coslitus desceudit, et aream siccilas tc-
sexto mense, eodem angclo nuucianle Zacharias, il- huit. Rursum vellus exponcns, area rore inmaduit,
lum conceperat qui Domino in mundum venientii el vellus humore caruit (Jv.dic. vi). Hoc sigmim
viam ad corda hominum prasparare debuerat, et id-• fuit vicfoiias fidelium et fugas hostium. Vellus in-
circo per VI mehses se occulfaverat. Igitur dum fusum rore est Virgo sacra, fecunda prole. Arca
Maria Elisabeth salutavit, Johannes ad vocem ejusi inhumecta est virginitas ejus intacta. Rursum area
in utero malris exullavil, jam cupiens de clauslris rore immaduit, quia Ecclesia donis Spiriltis sancii
prorunipere et Domino suo venienti occurrere; jam feeunda claruif. Per hoc signuin, id est Virginis
volens egredi, Regem et Sponsum fidclis servus et jy, partum, daemones, qui sunt humani generis hosies,
amicus ampiecti. Tunc Elisabelh, Spiritu sancto devincuntur, et fideles cum triumphali gloria in
rcpleta, dixit omuia quas Virgini dicla essent a Do- cosliscoronabunlur.Vellus verohuraorecaruit(f° ii'i)
niino forcnt coinplenda. Trihus ilaque mensibus quia Synagoga a donis spirifualibus slerilis aruit.
apud illam deguil, usque ikim Filium oranibus pro- Hoc lotum in Spiritu saricto prophcfa prasvidilet
phetis majorein genuil, qui ipsius Filii pnecursor "hisverbis dixit : Exict virga cleradice Jesse, el flos
et prasco in mundo prasire deiiuit (ibid.). Deinde ad de radice ejus ascendet, el reqitiescelsuper eum Sph
ad Nazarelh reversa, cum a Joseph gravida noiaiur rilus Domhii (Isa. xi). Jesse fuil paler David regis,
occulte eam dimittere medilatur. Cui angelus in qui erat radix hujus sacras stirpis. De hac radice
somnis apparuit, non csse illam diiuittentlam ad- David ut arbor succreverat, de qua nohilis virga
monnit, concepfum autem esse a Spiriiu sancto pullulaverat, quia virgo Maiia de ejus progenie ori-
innotuit (Matlh, i). Expleto ergo certo tempore, giuem duxerat. Hase virga florefn prolulif, dum vir-
maris stella solem justiciae mundo edidit, qui lux go Maria Christum genuit. Ipse enim dicit : Ego
et rex angelorum omnium et vita et salus omuium flos campi ct liliuin convatlium (Canl, n). Campus
hominum exlitil. ssi lefra iuarata, et cst virgo inmaritala. Hic cam-
 - '
S05 SPECULUM ECCLESIiE, — IN ANNUNTIAT. S. MARIiE. Sfro
pus.preciosiim florem prodnxit, cuni Christus des A Hujus virginisgenealogya ab evangelistis quasi
Virgine natus mundo iliuxit, Qui flos erat liliumi linea ad bamum coutexiiur, in cujus fine Filius
convallium, id est Christus ornalus humilium. Su- ejus ut hainus annectitur, dtim Jesus Christus de
{>erhunc Sphitus Dominf requievit, quia plcnitudo) ea natus dicitur (Maith. i). Hanc Iineam Deus Pater
divinitatis in eo corporaliter habiiav.it. (Coloss. n). in viigaiii crucis iiinexuit, in qua suus Filius-ut
Hoc etiam propheta djxit: Ecce Virgo concipiet ett hamus jiependii. Porro etluliura hujus hami earo
pdriei Filium, el vocabilur nomen ejus Emmanuel,, Chrisii erat quas in sacra virg"iuerit ih vase piscario
id est -nobiscuniDeus. . . ahscondita fueral. Hunc hamum Deus in -marj.hu-
Ezeebiei quoqiie pp.ftam semper .'claus"am"Vidit,, jus sasculi misit, et leviathan de cordibus fidelium
ptsf quam solus. Rex regum transivil et clausam .r.e-- exirax.il. Cuj.us maxillam afmilla Christi • carifalis
liquit (Ezech. xw;). Sar.cta Maria est cosli" porta.i. perforavil, ut cxi.tus pateat his qups incautus devo-
quae anle partum et inpartu virgo fu.t c-t.posl par-- j-avei-it.Unde David .egressus per ncenile.ntiani pa- >'
tum virgo permansit. l.uit, queffi peradulterium et lioffiicidium devoravil.
NabiicliOQOUosorrex statuam vitlit, cujus caputt Petro. flendo paluit, quem perjurando et. -Dominum.
atireum fuil, pectus et.brachia afgenfea, venter se-, ahnegandoinguturehahu.it (132).. Mariaelacrimarido-
reus, crui-a. ferrea, pedes fictiles erant, Lapis veroj patult, quas per multa sordiiluiri [sordiumj crimina
de monie sijie manibus abscisus statuam fotanv i in cjus venlre laluii, De h.ujus beat.a Dei genitris
csmminuit et in puiverem redegit. Ipse in moiilemi snam"apquivocamsalvavit Mafiam JSgyptiacam.Haee
magmim crevit et totam terraffi implevit (Dan. ii).. in ^Egypto -oriunda, in tenera adhue astate Alexan-
Per diversa staiuse metalla clesignaiitur diyersas po^ driam venit et Xill anuis publicum scortum (f° 116)
. testaiis regna-.Lapis- autem abscisus de montc sine.- e, se onijji vulgo prasbuit. Cum autem populus Iliero-
nvanibus prascide.utiuni est (JDiistus, nalus clc Vir-- solimamnavigio properaret, ut exaltationem sanctse
gine sine mahibus aniplecienliuriit Ilic offiiiia re-:- crucis ibi exalfaret, ipsa cum aliis navem intravit,
gna.suo impefio 'subjugabil et ipse solus •perpelud p absque modo animas juvenum laqueis diabpli inno-
regnabif, ilic efiam NabuchoJonosor statuam au-_ davit, Cum vero -Hierosolymam pervenisseut, el po-
ream allitudine XL cubilorum, l.aliludine"VI
feeit.t _ pulus ex omni urbe cojifluxisset. omnes quos jjotuit
quaiii univefsum populum adorat-e prsecepit. Huicc ad facinus petulanter inclinavit et miseros- insacia-
ctiiti Anaiiias, Azarias, Misael cervicem flecteree bilis diaboli decipula vohitabro sordidum [sordiunv]
reciisarent et solcun Detim oinnium adorarent,.rexx ingtirgitavit. Itaque festo imrainente, etpopulo ca-
iraliis prascepil fornacem septuplo quam solebat in- C tervaiim ad ecelesiam concurrente, ipsa cum aliis
(. cA
cendi, in quara jussit istps ires viros ligatos mitthi4 templum intrare voluit, sed divina-virtus eam longe
Porrb incendium divinitus de fornace excussum ex-:_ a foribus expu.lit. S;ep:us autem turbis iniflixta, in-
teripres extirebat, interiorum autem ' nec unuran gredicohabatur, sed couatus ej'us frustrabatur, quia
(f° ili, v°) capillum Isedebat, immo eortim vincula" a iterum alque iteruni a foribus repulsa efferebalur.
dissoivebat; et ipsi yninum Deo in mediis flaramis is. Tunc riulu Dei instiricta, multitudiiieni faeinorum .
eanebant, cum quibus i-ex Filiuni Dei videb.at (Dan. ,_ 'Siiorum ad memoriam reducit, iinaginem Dei geni-
in). Sic Sphitus sanctus beatam Virginem suo igne ie tricis Maries in paricte depictam eonspicit, ac coram
inlerius illuminaiis fecundavit, exlerius ab omni _j ea protinus cum lacrimis corrttit, prasterita ciimina
concupisccntia obumbrabiti Uiide et ea Filius Dei 3i deflens, futura devitare pollicens. Ab oratione sur-
genfibus reyelavit, gens, ila libere teinpiuni iiigredituf, quasi a eunctis
Daniel, peririissu regis, itlolum Babyloniorum de- ;_ eara prius repeilehlibuS traheretur. Adorata autenl
struxit, et. draconem quein adorayerunt interfecit._, salutifei-a cruce egreditur, et iterum iraagirii sacras
Unde et Babylonii_ ira perraoti eum iri lacumleo-)_ lacrimans proslerhitur. Inde surgens tres panes
num miserunt, el iajJiciB;-inagno. usque ad VII dies ;g emit, Jordarierii transit, in heremo XL anhis soli
clauserunt. Rex vero, cuiiv Danielein diligeret, ia- __ ^ Deo cognita mansit. Et.in primis quidem XIIII an-
pidein anulo siio siguavit, ne eum interficerent._. nis tribus panibus et lierbis agrestibus spiritum j>o-
Porro angelus Domini proplietam Abacuc de Judasa ,A tius defieientem recepit quam corpus refecit; mulia
cuip prahdio rapuit, et super lacum leonum st_atuit. t_ incbffiffiodaaefis de asstu vel frigore pertulit; multa
Qui cibttni Danieli infiis detulit, nec taffieh sigiilum
m diaboli temptameiita, ffiaxime carriis incendia ac
amovit. Septimo autem die fex venieris, et sigillum m prioiis vitas desideria sustinuit. Sed poslqttam humi
sanum et Danielcm hicolomein inyeniens, Deo lau- j- proslrata Dei Geiiitricem invocavit, cuncta viriliter
des dixit, ettm.de lactt eduxit, hosfes ejus a leonibusis supefavit. Post hase, a peccatis pui-gala, digna Spi-
devorandos includi jussit (Dan. xiv). Sie Giii-isl.us, s, ritus. sancti ad habitaculum est habita. Qui eam
hon amoto virginei pudoiis sigriaeulo, in thalamum m dono gfatias scientia Seripturarum_et prasscientia fu-
literi introivit et rufsum salvo signaculo de anla la lurofum interius illuslravit, divinse contsiriplatipnis
. lux et decus angelorum et hominum exi-
' virginaii
"vit-.'•'.'..'..'
i- pane saturavit, exterius vero incommoda aeris,
passiones carnis clementer mitigavit, insuper prse-
(152) Rubiica in margine : De Maria Mqypiiacd.
"
PATROI. CLXXIL ""-.-. 23
 $07 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 903
tiaris miraeulis glorificavit. Nam quidani mpnachus, A anno visitet peciit, Et iteruin facto signo crucis»
dum inXLmaheremum pervagaiur, si fartequisquam fluvium siccis pedibus transivil, et quod Zosimas
>Deoserviens in ea inveniatur, Domino ducente, ei prius XXti diebus, hoc ipsa unius horas spacio iter
•jnanifesiatur. Quasveste abeo accepfa et parte cor- ivit,atque in iilo loco quo eam primo repperit
poris contecta, mox oratione (f° 116, v°) facta, 110- invictum spiritum aslris reddidit, Senex vero vi-
men et officium ej'us prodidit, et Zosimam appellari, dens gloriOsa miracula, solyit illi laudum prasconia
et sacerdotio decorari benedictionem petendo pro- qui facit solus mirabilia. Auno autem transacio,
tulit.Undeilleslupefactus, quaenam siiinquirit, cun- heremum repelit, eam defunctam repperit, cujus
cta ab ea didicit, uode sit vel quas egerit, vel qtiando exanime cofpus toto illo anno incorniptum sub
illic veneilt, vel quanla ibi perpessa sil. Quam cum aere jacuit. Cumque super ejus moile mosrore
ipse rogaret ut pro Ecclesia oraret, ilia surgens ma- afliceretur, et quod nomen ejus minime inquisisset
•nus ad cosluni tetendit, et in aere Spiritu sancto contristaretuiv et utrnmnam ah eo sepeliri vellet
suspensapependit. Hocille cernensexpavit, fanlasma anxius quereretur, ecce nomen cjus(f° 118) et diem
esse pulavit. At illa, cogitalioni ejus respondens, ss transmigralionis in terra conspicil, et ul eam sepe-
-faijtasma negavit, pulverem el cinerem se esse et liat literis conspicit, Hasc eo in animo volvente,
liaptismale circumdata aflirmavit, Praster hsec de B ecce duo leones de saltu venienles locum sepulchri
Scripturis cum eo disseruit, oninem consueludinem unguibus efibderunt et corpus sanctum cum sene in
ei monasterii sui aperuit, iiomina singulof um fi-a- fossam ponentes, peracto officio ad abdita silvarum
trum recitavit, in quo abbas vel illi, vel illi corri- recesserunt. At Zosimas festinus ad cosnobium egfe-
gendi essent intimavit, Demum languorem corporis diens cuncta fratrihus noiificavit quas ei Deus reve-
«um ihsequenti anno inciirsurum prasnunciaVit, sed lavil. Qui Deum glorificantes, corpus ejtts transtule-
m recepta salute sevisilaret et corpus Domini sibi runt et cum digno honore apud se tiimulaverunt.
•deferret, rpostulavit. Illc, mullis lacrimis suifusus, Ecce Maria, quas aliquando caniu syrenarum illecta
vix ab ea est avulsus._ Mosstus ad monasterium re- diu naufragium pertulit, tandem emergens, perstel-
^versus, toto anno erat de ejtts absenlia labescens. lam maris peiiculum evasit et portum salutis aiiigit.
;sitibundo pectore de ejus prassentia refici concupi- Hanc maris sfellam omnes qui prasviaiii secuti sr.ut
scens. Advenienle autcm XLma languorem incidit ad portiim salulis applicuerunl. Hasc, Gkarissiini,
quem ei illa sancta prasdixit, De quo postquam con- roaris stella in sumrao coslo super omnes choros
valuit in Coena Domini assuinpto secum Chrisli angelorum splendida rulilat, posl cujushumilitaiem
-corpore abiit. Illa vero eminus contra Jordanem ve- el castitalem omnes navira vilas suas dirigant qui in
" salo
niebat, et signo crucis aquis inpresso, utper liqui- hujus sasculi navigant ut per eam vilsepoiium
•dum, ila per solidum ibat, venieusque ad eum Do- obtineanl quo perhenniler cum omnibus sanctis
ininica sacramenla ab eo accipiebat, expausisque gaudeant, ubi oculus, etc.
aianibus Deo gratias egit, et Zosiiiiaraut sein fulure

DOMINICA DE PASSIONE DOMINI.

Hodie si vocem Domini audieritis, nolite obdurare cludunt, in eorum cordibus dasmonesper inmuntii-
corda vestra (Psal. xciv). Divina vox, ksirissirai, ciam et prava desideria (f° 118, v°) ludunt. Quae est
cottidie per sacraui Scripturam clamat, nos adinte- voxDei?S«?!C!'iestoie, qv.iaego saiiclussum (Lcvit.xi;
rilum per mala opera fesiinanles benigne rcvoeat, / Petr. l), et : Volo-ul v.biego smnel v-ossilis (Joan.
atque adperennis vitas gaudia dulciter invitat. Sed XVII).Hanc vocem ab operibus malis nos sanctifi-
haclenus corda nostra conlra hanc voccmobdui-avi- D cando audiamus, scilicei ut fornicationem etomneni
mus et ei ad proficuum nostrum obscqui rectisavi- liimundiciam corporis fugiamus, el per voluiita-
mus. Saltem hodie, reclusis auribus cordis, obe- tem inttlieres, quia qui viclerit mttlierem ad concu-
tiienler cam audianiiis, et oslio nienlis reserato, piscendum cam, jam mmchalus esl eam in corde suo
verbum vitas in hospicium cordis suscipiamus, ut (Matih. v). Homines vero nec facto, nec consilio
Deus in nobis et nos in eo manearaus. Absque dubio occidamus, et nec in coide odiuin habeamus. Qi'i
enim in hominis habitai anima aut Deus aut dia- odit fralrcm suum homicida csl, Res quoque alier
bolus. In quo Deus manet, seraper carifate fervet, r.as nec [per] (ui-luin nec per violentiam rapiamus,
verba Dei delectabiliter ampleclitur, operibus in- sed nec hahere cupiamus, quia radix omnium ma-
hianter implere nititur. De hoc dieitur : Qui est ex lorum esl cupidiias (I Tim. vi). Cuneta autem quos
Deo, verba Dei audii (Joan. vin). In quo aulem ha- vel mandatis Dei negiegimus faccre, vel contra ea
bitat diabolus, semper est invidia el odio plenus et lemere egimus, confilendo, posnitendo lacriniis di-
ad onmeopus bonum reprobus. De lalibus sequitur : luamus, elemosinis redimamus, vigiliis el jejiiniis
Proplerea vos non auditis, quia ex Deo non eslis satisfaciamus. Si tali modo nos sanclificabimtis,
(ibid.). Qui enim aures contra verba Dei ob- cum Dco liostro in cadesli gloria -cuin sanctis re-
909 SPECIILilM KCfiLESLE. — DOMINICAIN PASSIONE DOMINT. 91»
gnabiihtls. Tlanc Voceitt quia fiiii Israel in deserto A nes hOffiines ad extremum salvabuntur. Hanc vcp
audire conteiripserunt, ideo requicm Domini in- fcem, karissimij et horum consortia ut venenum
troire nori meruefunt. Posl duras namque servilulis . fugite, et huic Veiidicas voci firmiter credite. A
liberationem , post inimicorum insequentium eva- malo declinate et bonttm facite. quia neque ftires.
sionem. post angelici panis refectionem et aquaede" lieque rapaces, neque fornicatofcs, neque ebridsif
petrapfodiictaspotatioiieffi, quiaDeum murmurando, neque maledici regnuriv Dei possidebunt (I Cor. vi)t
hlasphemando exasperaverunt, fornicando, ydola sed qui in his vel similibus usqtte iu finem perse-
Deum colendo offenderunt, insuper contra signa et veraveiini, in seternttm snpplicium ibunt, jtisti au-
inonita ejus cdrda stia dbduraverunt, ab hostibus •' tem in vilam asternam (Matth. xxv).
et a serpentibus exterminali perierunu Quidam eliani islis diehus, karissimi, reeoliraus passionem Do-
incendio sunt consumijli, cjuidam terras hiatu absor- mini, quas nos ab aslernae'mortis criiciatu et a pote-
pti. Duo lanlUm ex populocum filiis prasvafieatofum state diaboli (f° 120, v°) liberavit, et Deo Patri re-
ffui vOci Domini-obaudierunt. terranv laclis et mcl- concilians, perenni gloria ditavit. Per omnia enim
iis manantera inirafe meiuerunt (Nitm. xxxn). ita nobis pro similitudine absque peccatp conformari
hodie qiioqiie qiii post diabolicas servitutis ereplio- voluit (Hebr. iv). Sicul legitur quod mttlier pro
~
ftem, post peccaloriim in baptismale relaxalionem, . filio rogalura in ihontem ad Heliseum venitj sed ipse
posf cOrporis et sanguiiiis commeslionem, corda sua baculum per servum mittens super mortuum pone^
confra verba Dei obdurabuht, in requiem Domini re fecit (IV Reg. iv). Porro morfuus a baculfj magis
no/i-intrabunt. immo hostes et serpentes vel das- gfavabatur, non suscitabatur. Heliseus auteffi ad-
hiones eos ii vita exterminabttnt. Qui auteni in diid • veniens super defuhcti inembra se subtraxit, et
bus prasceplis caritatis vocem Dei audiunt, requiem ilico mortuus revixit (ibid.)i
Domini ut illi duo intrabuiit. Igitur, kaiissimi; dura Mortuus hic significat genus humafaurii jirb qtio
hodie cognomiiialtir, id est dum in bac vita conver- mater Ecclesia ab initio clamat ad Deum. Ipse vero
samur, vocem Domini boni pasioris, nos populus et baculum, id est legem, per servum misil Moysen^
oves pascuae ejus (PsaL xciv) prompta niente se- quas magis homines in ffiofte gravans pressit. At
quamur, ut in perpetuas (f° 120) Vitaspascua ab eo verb Heliseus Chfisius adveniens mortuo se per
induci mcreamuf, omnia configtiravit "et eum ad vitam resuscitavk.
Vocem autem alienorum-nOn debetis sequi vel Hoc multis ilguris olim prascessitj hoc propheticus
audire, sed tolo. corde ab eis fugere. Alienos dico sermo muliifafie exjiressit, Ad passionem namque
quos ipse sumiriiis pastor lupos, fures, latfones co- Q-est
c natus qui, ut ipse ait, in manibus oniniura pro-
gnoiviinat; qui gregi noii parcentes, oves Ghristi phetarurii est assimilatus; Inaniter enim nasceretuf
sanguine redemptas strangulant et vivos et mortuos si non pro salute mundi pateretur;
devorant. Qui noniineteinis pastores et sacerdotes In origine mundi Adam de munda humO plasma-
censenlur , sed reipsa Dei contemptofes et legis tus, sub ligno vilas in paradyso soporaturj et mulier
ejus prasvarieatores, iras ipsius provocatores super de lalere ej"us asdificatur (Geiu n); ita Christus dP
populum videntur. Qui laqueus et ruina populi dunv rounda virgine natus; in ligno crucis niOrte sopo»
in sordibus vivttnt, populum iri hosliis et muneribus raiur, de cujus latere et sanguine el aqua fluente'
polluunt; qui casci duces eoriim, miserum vulgus Ecclesia formalui/j sanguine j-edimiturj aqua ablui-
iu profundum infefni pravis exemplis prasvii dji- tttr. '
cunt. De llis diciluf : Vce vobis qui tulistis clavem Abel agnum Deo in sacrificium obtulit, a fratre
sciehtim,qui regnum cmlorumcoram Iwminibus clau- innocehs occisus occubuit; sed sanguis ejus de
dilis. Vos non intratis et volentesinlrare non permit- terra clamorem extulit (Geii.iv) : ita Cliristus cor-
tilis (Matth. xxin)i pus sUum Deo Patri in sacrificium obtulitj a Judaico
Regnurn cosloruffi hominibiis claudunt quia eis populo, suo fratre. innocens pro nobis occisus oc-
portam vitas prasdicando uori aperiunt, qui tantum j) rj cubuit. Cujus sanguis de ten-a clamat, quia Eccle-
ad maium sapienles sunt, bene aulein facere nes- sia, susceplo ejus sanguine, laudes Deo resonat.
ciunti VoIentesinti*arenon pefmitlunt, quia multos ai MundOdiluvio pereunte, Noe familiam suam in ar-
bono prOposito per mala exempla retrahunt. Dei cha salvat. Queffi inebriatuin, denudalum, somno-
his scriptum estt Inlravil mors per fenestras noslras qtie graVatuffi Cham subsaunal; sed ipse evigilans
(Jer. ix). Sacerdotes fenestras Ecclesiae appellantur, Sem et Japhet benedictione exaltavit, Gham male-
quia per eorum verba corda liominum illurainantur. dictione damnat (Gen. vi.i. ix) : ita mundo peccatis
Sedj heu! per has feiiestras mors iiitrat, dum popu- pereunte, Christus Ecclesiarii cruce salval; quem
lus per exeinpla sacerdotum niortalia ciiiuina per- iiniariludine pro nobis inebriatum, contuineliis, oh-
petrat. Animas quae non nioriunlur . mor.tilicant. et: probriis; ad flagella deiiudalum somno morlis in
animas quse non vivunl vivificant (Ezech. xm)i cruce gravatum Judaicus populus subsannal, sed
Dicunt enim : Si pecuniam a vobis accipimusi vos ipse de morte evigila.ns, duos filios, scilicet clerum
a p-jccalis ahs.olvimus et securos vos apud Dettm et popiiluffibeijediceiidohonofatj iiifideleni populum
faeiemus. Non enim per jejunium et vigilias, sed maietlicendo (f° 122) reprobat.
perrounera nobis data noxee diiiiitluntur, quia om- Quatuor reges gentium contra V reges Peritapsiia
 •Sll HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III. - LITURGICA. GIS
certanien iuierunt, et IIII V superantes Loth cepe- A manus sacerdolis iniponerenlur, et sic in solitudi
runt, et prsedam ex Sodoffiis duxerunl, Quos Abra- ncm emissus ut a lujns devorarelur.
hara cum trecentis X et.VIII vhis perscquitiir, et Hic.hircus est Ghristus a [pro?] peccaloribus prt>"
fugatis hoslibus prasda cripiiur, Loth incolomis re- genilus, super quem omnium peccata sunt posita,
grediliir. Abrahas vicloriie poiito Mclcliisedcch rex et per eum cruci aflixa. Qtii in solitudine emiltittir,
Salem occurrit, pancm ct vinum obtulit, et ei Abra- dum a Judasis genlibus traditur ; a lupis devoralur,
lsam decimas ex omijibus rletiit (Gen.xiv). Hii qtta- dum ab ulrisque crudeli morte laceratur.
tuor rcges geiitium qual-uor vicia, gaudium, limor, Prasccpit etiam lex ut rufa vitula offerreiur el iu
cupiditas, mosror iiiielligunlur, quas IIII virtuiibus, cihercm m-emaretur, ejusque sanguine ct cincre
pfudetilise, fortitudiiii, temiieranfise, jtislicise Oj)po- populus emundandus asjjergeretur (Lcvil, xvi).
siunisir. Qiiinque autera rcges Peiilapolis sunl V Riifa vilula est carp Christi sanguinc rubricaia ;
ser.sus nostri corporis. Per Loth vero nosier aiii- qf.se in cinercm est cremata, dum in ara cru.cis,
niUs, per prasdam nostra sludia bona notaiiiur, per igne passionis cst torrificala. Ilujus sanguinc as-
Abrahain spiiitus,-j)er treccnios fides trinilatis, per persus populus cmundalur, quia sanguine Cliiisii
X Decalogtis iegis, per ocio beatitudines novas iegis et cinere, id est corpore fidelium, populus sancti-
'
declaranluf. Quaiiior ergo reges cum V pugnaut, B ficattir. •
quando Iill vicia V sensus nosiros in desiueriis per- Hoceliam per novam legem demonslratur,- in qua
turbant. Loih capiunt, prsedam abducunt, cum ani- Chrislus in navicuiam descendisse narratur. In qua
jsum nostnun a stalu rectitudiiiis suas captivant, et dum obdormivit, magnus ventus maremovit, Disei-
siudia r.osira adillicila 'pertrabentes, a bono alie- puli vero, timore pcrlerriti, eum suscilavei'uijt, et
nant. Tales hostes Abraham, id_est spiritus inte- eo surgenfe, lempestas etventi cessantes, serenitas
rioiis hoiniuis cum fide Trinilalis et prosceptis utri- el tranquillilas redierunt (Multh. vin).
usque legispersequilur,-et superalis Lotli cum spo- Navicula est sauctas crucis vexillum, qua de salo
iiis exeuiitur, quia aniniUs ad bona studia reduci- huj'us sasculi, per Christi passionem vehimur ad
lur. Thau namque, T, quse in Grasco numero tre- tutas sfationis tranqiiillum. In hanc Dominus ascei.-
centos exprhnit, in modum crucis formalur, quia dit, diim pro mundi salule crucem subiit, Motus
pev tropbasum crucis hosfes viciorum superantur. auiem magiius in mari coneutilur. quia Judoea pef-
Post hanc victoriam, Mclchisedcchrex sine patre et turbala ad sedicioneril excitalur. Dominus in navi-
sine malre paneni ct viuum vicforibus oflert (Hebr. cula obdormivit, dum se in cruce morlis soiniio
VJJ),quia Christus rex justicias in coslis sine matre, „_, oppiimi permisit. Discipuli trepidaiiles eum exci-
in terris siue paire vicloribus viciorum pro triunv- taverunt, dum de cjus morle sosvieia Judasorum
pho corpus ei sanguincm suum offerl, Cui ipsi de- perturbaii, niagnis jirecibus auxiiium Domini im-
cimas ex omiiibus solvunl, id est in omnibus pras- ploraverunt, Quo resurgente (f° 12-i) tranquillitas
ceptis ejtis ei ohediunt. redit, quia omne gaudium fidelibus per Christi re-
Abraham ex prascepto Domini filium suum in sa- surreelionem vcnit,
crificium ofiercns, duos servos cum asino in civitate Pisciua quoque Hierosolimis erat, in qua sacer-
rciiquit, ijsse cum filio moiitem ascendens, eon- dotes oves immolandas lavabant; quam V portic-5
slructo allari Ysaac desupcr ligatum posuit, quem cingebant, In bis myltiludo langueiilium jacebat
arreplo gladio maclare voluit. Sed angelus de coslo quasaquas motum expectabat. Angelus Domini, certu
clamans ei pareere jussit. Abraham respicicns arie- tempore', in piscinam desceiidens aquam mevehat,
teia inter vepres cornibus liasrciitem vidil, Iiunc in •etmola aqua quicumque ptimus in eamdera intras-
sacrificio obtulit, ipse cum iilio abiit (Gen. xxn). set, ab oinni languore sanus fiebat. Inler lasguidos
Abraham qui Ysaac sacrificavit (f° 122, v°) cstDeus quidam longa asgfitudine coquebalur, sed a Domino
Paler qiii Filium suum pro nobis immolavit. Omne ut sanus surgat et cum lecto abeat impcramr
sieeuium figufas Jjfaecedentium miretur, dum tam D (Joan. v). Piscina quinque porlicibus cincla esl Sy-
certa significalio sequciitium in cis expressa com- nagoga ; V libris legis juneta. Multiludo languido-
probefur. Eodem nairiqtte loco in quo allare consli- rum erat numerositas Judaeorum, ojipressa languore
tuii, eodem post Salomon temjilum conslruxit; in peccatorum. Angelus Domini certo tcnipore descen-
eo loco quo aries eornibus intcr vcprcs hassil, co dit, et aquam movii, dum Chiislus, mag«i consilii
Ghrisli crux fixa slelil, in etijus cornibus ipse inler Angisliis,niundum inlravil, etsiguis, miraculis, «lo-
Judasosut iuter vepres hassit, Duo servi qui cum ctrinis Judasam pei lurbavit. Quse commota auclo-
asino exspectant, sunt duo populi, sciliccl ex regno reni vilse intereiiiit; sed unus languidus sanitatem
Israel et ex regno Juda, qui in sfulticia adhuc pcr- rccejiil, quia. moxChristipojiulum a morte redemit.
severant. Porro verus Ysaac pro nobis jara immo- Languldo duo aniii de XL deeranl, quia populus
latus, jam in dexiera Dei exaltatus, Judaicus vero prior gemina dilectione carebat; qua adepla, lan-
populus adbuc cum asino stullicise cxspeclans, hoc guorem animas exuebat et vitae sanitatem indue-
salufari sacrilicio est privatus. bat.
Ilascquotjue Icx jirasfiguravit, dum hircum oflerri Refert ipse Dominus qucndam vineam habuisse
ia?:peravit, super cujus csput omuium peccata per el cerlo tempore scrvos suos pio fruclibus misisse.
8!3 SPECULUM EC.CLESI.E. — DOMINICAJN PALMIS; 81*
Quos agiicolas eompreliendeiites, diyersis suppliciis A Itimbam imporlune vultum sutim circumvolare.
excruciatos, occiderunt, alios rursum missos pari Quam apprehendens in piscinam jactavit, de qua
motlointeremerunf, Deinunvfilium suum ffiisit quem nhre eandidior egressa, alla ccelorum penetravit. ln
nequam turba de vinea jecium occidit. Dominus au- crasiinum injungit eidem Dei prassuli archiepisco-
tem veniens malos male perdidit et vincam aliis pus sollenniia missarum agere ef verbum Sedifica-
agricolis Iocavit (Mallh. xxi). tioiiis ad populum facere. Quo sermonem facienle
Homo qui_vineam habuit est-Dominus qui Judseara eadcm mulicr afiiiit, et hutu Dei verbis ejus com-
de-Egypto transtulil ct ejectis gentibus ut vineam puocta, flumen lacrimarum profudit. Missa expleta,
dilectara plantavit. Quam sepe circumdp.dit, id est ad hospicium antistitis festinavit, [ad] pedes ejus
cuslodia angelorum et sacraScripturamuiiivil. Tor- prostrata (f° 12G), quos exemplo evangelicaepecca-
c-ular fodit, quia offercuda ad altare" instituit. Tur- tiicis ubertim lacrimis rigavil, ab eo baplizari pe
sim construxit, quia lemplunv tolo orbe famosum iri tiit et impelravit. Episcopo itaque cum suis ad
ea fieri jussit. Servos vel prophelas pro fructu bono- mensam residente ac cum angelis de salute puellas
rum operuffi misit, setl eos impia gens variis mouis gaudente, ecce sujira tectum domus diabolus nudus
eccidit; post qnos aiios, scilicel apostolos, misit, apparuit, et magna voce querulus clamavit : < 0..
ssd illos simililer ut priores interemit, Demum Fi- " maledicte senex, quid mihi adversaris ? Cur mihi .
litim venienlem et cos ad posnitenliam -moncntemde spolia mea rapis?-Non suflicit libi quod" qualuor.
vinea ejectairi oeciuit, id esl de' civitate eductum miilia Sarracenorum-mihi abstulistietDeo tuo per
crucifixit, Ideo Dohiinus lales agricolas (f" 122, v°) baptismum obtulisti, quin nunc mihi vas meum
perdidit, dum Judseos per lotum munduhv dispersit; dilectum auferres, per quod innumeras hujus civi-
vineam aliis locavit, diim sacram Scripturam atl tatisanimas acquisivi? Iile dics esl maledictus quo,.
Chrislianum populuin transtuiit, qui fructuiu divi- 'l'i adversarius es nalus. Nam laerimas tuas domici-
nas serviiuiis Deo reddil, et Deus ei regnum coslo- iium ineum ui torrens impingunt, et fundamenta
rum rependit. domus meae ut terapestas subruunt. J Deinde ad
Passio Christi maxime peccatoribus -profuerat, puellam convertitur ct sic canv alloquitur : « 0
qui non justos, sed -peecalores vocare venerat Margarita dulcissima, quid tibi mali feci, quod te a.
(Mallh. ix). Hujus rei exemplum iiobis divina-mi- irie averlisti? Auro et geminis te ditavi, generosis .
sericordia in Pelagia demonstravit, quam jjrsedesti- te viris" habunde noblllfavi. Ideo ad me convertere
r.ans Dei gratia mire salvavit. Sicut enira legilur et assuctis deliciis fruere. J Episeopo vero admo-
concilium episcoporum Antiochias colligitur. Eis re- „ neule, puella se siguavit, el mox diabolus dispa-
"sidcnlibus transit puelia muilo auro et gemmis or- ""ruii, In noete aulem adveniens, dormieniem excita-
iiata, ac multa juvenum turba comifata, qui ntiiia vit, -infinita bona pfoniittens ad se converli roga-
de ejus pulchritudine capiebant saciaiuina, quia vit; seciipsa per Chrisli ijomen et crucis impressio-
mira p'.'eciosorura unguentortim de se spargebal Jieni malignuni fugavit. Octava die muliebrem ves-
obleclamina. Hujus nomcn erat Pelagia, sed ob ni- tem exuit, virili iiiduta clam exiit, Hierosolimam
iiiium ornatum ab universa civitate dicebatur Mar- pergit, in monle Oliveti se includit. Porro spiritua-
garita. Cum vero dmnes episcopi se averterent et, lis mater quas eam de fonte levavit, pulans eam in.
vullum suum quasi a maximo usque scelere abseon-. . errorem relapsam, acritev [vloravil.Quam episcopus
derent, unus ex ipsis, nomine Npnnus , inluetur cousolari cospil, dicens quod cum Maria optimam
eam diulius. Tandem oborlis lacrimis prorupit et parteni elegerit (Luc. xi). Post aliquot annos capel-
coepiscopis ail: e Fratres, me credite, hane mulie- lanus ejusciem Nonni episcopi causa orationis Hie-
rein nobis in exemplum hodie anteoculos adductaiu rosoliraara peliil, eamque inclu.din in-monte Cli-
esse. Et noveritis quod Dominus _fii judicio nonL veti iiivenil, el ab ea cogiiitus, miniffie eain cogni-
apostolos, non marlyres ostendet, scd banc mulie- tus [cognovit], quia ob nimia jejunia et crebras
I vigilias impcrialis (sic) ejus Tacies emarcuit. Eo
reiu nobis profert." Quicquid enini suis anialoribiisi r>
jiroraisit, toto annisu implere studuit. » Posl hseo; ibidem manente 'defungitur, et veste nudala miiliei:.,
surgens, ecclesiam ingrcditur-, humi lacrimans pro- eognbscitur, et jier eum cunctis res ejus innolesciv
sternilur, Deunvintime precatur ne collatione hujus; tiif, Tunc cpiscopi, monachi, moniales, clerus cuits
mulieris a sancluaiio Dei repellatur; t Quicquid[ populo collecti eam condigne sepelierunt-. et.eum
enim, inquit, tibi Domino Deo omnium umquam qui omnes homines vult salvari giorificaveruiii.
promisi, uumquam implcre sollicitus fui. Hsec au- Ad hunc, karissimi { toto corde confugite, viciis
leffi quicquid corruptibilibus hominibus prdmisit,, et concupisceutiis vos ei coiicrucifigile, ut impleii-
devote implevit. i Eadem vero nocte revclavit eii lasticia cum vuliu (f° I2C, v°) ejus valeatis et dele-_
Deus de puellas salvatione. Vidit namque se in som- ctationesin dexteraejus usque in finem habeatis..
nis allari astare, missas ceiebrare, ac nigram co- Quam oculus non vidit, et castei'a (/ Cor. n).

DOMINICA IN PALM.IS.
Siqier aspi-dsm et basiliscutti ambulabis el concut- cabis leenemct draconem(_fsa!._xc):Aspis est genus .
 pi5 HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LlTURGICA. 9!6
serpentis, carmina incantantis fugientis. Dum enim A aniraali insidiatnr, qnia Christum castilatis aucto-
incanlatur, unam aurem ad terram deprimere, rem, de casta Virgine natum, usque ad mortem per-
cum cauda alteram obdurare narratur, ne vocem sequebatur ; sed ep moriente contritus opprimebs,-"
se incantantis audiat et verbis ejus obediat. Hasc lur. Porro de lerra preciosus rubeus color levalur,
fohtes et arbores vencno iuficit et sic de eisgustan- quia Eccles.iaChristi Sanguine decoratur.
tes inteiiicit, Dominus igitur super aspidcra et basilicttm am-
i Hsec aspis peccatum figurat, quas nobis aures bulavit, cum peccatura et morfem sua niorte de-
cordis terrenis desideriis obdurat, ne monita Dei slruens, cuncta riociva suis fidelibus substravit.
jipstri audiamus et verbis ejus ad salutem iiostrara. Leonem et draconem conculcabit, cum Antichristum
pbediamus, Foiilem bapiismatis et arborem crucis per electos suos superabitet diabolum cum omnibus
inficit, dum in fide passionis Christi baptizatos fla- membris suis in extremo exarnine damnabit. Draco
giciis polluit. Gustahles ex eis interemit, quia ver- etiain ef leo diabolus appellatur : draco quia per
bum vitaset Christi corporis sacrameufa guslantes Qccullas temptaciones irisidialur; leo quia per ma-.
Ciiminale peccatuin interimit, nifestas perseculiones subverfere eonatur. Draco
. Rasiliscus autem, qui -et regulus, mortiferum fuit cum Doniinum occulte teniptavit; leo exstitit,
quadrupes animal legilur, cujus flatum omne quod " cum eum maiiifesta perseculione invasit, Sed D.o-
liauserit moritur. Aves etiam desuper volantes,ejtr. _ minus leonem et draconem eonculcavit, cum et
flafii prsefocantes, moribundas decidunt et pennas teiriptationem liumililer et perseciifioiiem pacienter
quasi igni exusias amitfunt. Hicpestifer, cuin toleravit. Unde de temptatione ejus cantamus ;
pmnia mortificet, a mustela superatus morle la- Draconem conculcabis; hodie autem de passiojie .
' Libera me d_eore leonis. Qualiter auteni, karissimi,
bescet. .
Basiliscus morlem designat quss cuncta suo lactu Doininus operatus sit salutem in medipterras (Psal.
a vita disgregat. Aves ab iiltp per flatum dilabunlur, LXXIII),volo vcsiras dilectioni brevitev referre, Hie-
Quia justi eliam, inorte lacti, a vita exuunlur. Hic rosolima namque in medio lerrse sita dicitur, in qua
quatuor pedibus gradilur, quia IHI modis humaiium Dominus pro salute mundi (f° 128, v°)crucifigitur.
genus ad morlem traliitur, scilicel: per-primi man- Hic cum dives esset et pro nobis egens el pauper fie-
dati p.rasvaiicationem, per naturalis legis violatio- i-et, ut nos participes emineiitias divicisrum suarum
iiem, per scriptas legis trasgressiojiem, per Evange- efficerel, Marlha et Maria frequenter eum hospiciP,
lii despecfionem. Htinc mustela superat, quia caro receperunt, ac de rebus suis ei necessaria impeiide-
Chrisli niorteni morieivdo enecat, rP runt. Harum frater Lazarus dum infirmaretur, mi-
Leo, fortissimus hestiarum, pc:lustrat nemora serunl ad Jesiim, ul ei amici sui asgritudo nunciare--.
sils-arum; cauda sua terram designat, quam desi- tiir. Qui adveiiiens, invenit eum j'am defunciuni, et
gnationem omuis bestia transire forraidat. Deinde jam quatuor dies sepultum. Frequens aulem turba
iinpelu frcto rugiens in silvam irruit, et lerrore Judasorum ad Marthanj et Mariam yenerai et eas de
ejus p.averaclas bestias lacerans disrumpit, fratris mprle consolari studebal, Dominus autein,
Per leonem Anlichristus iritelligitiir, cujus poten- cernens trisiem lurbam flebilifer lamen.lari, cospit
tias fprtiludo omnes reges supergreditur. Et sicut leo et ipse siiiiul laciiniari (Joan. xi), Ante hoc a.utem
silvam circuit, sic ille orbenv lerras sua potesiate casco nato per luli unctionem oculos apenierat;
circumcludif (f° 128), Terrani eauda signat, qnanv jiiide Juilasi nunc dicebant : Qui pdtiiii facerc ut
bestias transire trcpidant,. quia edicta promulgat cmci nali ocitli aperirentur non poluit hic etiam facer:
quae omnis homo transgredi formidat. In silvam re ne hic moreretur? (ibicl.) Ifaque eum lurba an se-
imp.etum rugiens dat, beslias invadens lacergl, quia pulchrum pergit quod ingens lapis operit, quem Je-
onines gentes per terrorem sihj subjugat, cunelos- sus lolli praecepit. Porro mortuus, ut pula quadri-.
que sibi resistentes ciudeliier dilaniat. duanus, jam fetebat, et pedes ac manus ejus institis
Praconem maximum serpentem Scriptura docet, D constricli erant. Jesus auteni Pairi grai.ias agens
qui flato [flatu], veneno, caudsa verbere nacet.- Hic oravif, ac vocemagna Lazarum de monumento vo-
vi yeneni in aere quasi volans leyatur, et aer per eavit, Prolinus mortuus et ligalus, cunctis miranti-
euffi cpncitalur. Elephanli, -caslissimo animali, in- bus., de sepulchro prodiit ef omnes magno gaudio
sidiaiiSj el pedes ejus cauda alligans, flatu suflbca- perfudit (ibid.). Hoc inaudilum m.jraculum Pharissei
re nititur; sed a morienle ipse opprimitur; de lerra audientos, scilicel Judasorum cleiic'1,njox concilium
vero illa sanguine infecta preciosus colpr tolli- Hierosolimis collegount, atque a.d invicem dixe-
tui'. runt : Quid faciemus, qida liunc hominetnianla signa
Draco. inaximus scrpentiuin es.t diabolus, rex facere scimus ? Si eutn sic dhnitlimus, toltts in eum
oinnium iiialorum. Quj flatu, veneno, caudasverbere creclet mundus. Et si hahitus fuerjl Deus a Romanis
interim.it,. quiq cogitatione, locutione, ppere aninias auferenl a nobis geiitem el lociim habitationis, Pou-
. perimit. Cogilafiones inficit flatu superbiae, verbis tifex autem illorum sententiam in eum protulit quia
infundit virus malicias, cauda constringit mali ope- unum honjinem moii pro populo expedit, ne tola
ris perpetfationem. Per eunv aer concitatur, quia gens in perdilione sit (ibid.). Illo igi.tur coiicilip
spiritualis.cojicordia sospeper illuih lurbatur. Castp ediclum promulgalur, ut comprchcnsus occidalur,
91? SPEGULUM ECCLESliE. — DOMINICA!N PALMIS. 918.
Sed quia uoij est sapientia, non.est prudeutia, non A sacras; hujtis seplimanas sollemnia, quas nobis reiiot'
est consilium Gonfra Dominum (Prov. xxi), dum ei vant prasterifa ef ad memoriam fulura reducunt;
non placuit, eis minime licuit implere suas pravita- \
gaudia, quorum Vobis pauca pandam niysteria.
tisconsilium. Cum autein jjlaceret sibi opus a Ra- Dominus, qui omnes mpftuosin Ultima die susci-^
tre inj'unclum expiere, scilicet pecaii cyrografum ;tabi.t, tres mortuosadvitam revocavit, perquos nosi
conlra-nos conscriplum suo sanguhie delere, Ilie- ;a t.iibus animae mortibus vivificandos declaravit.
rosolymam cum suis pergens in Beth.aniam ad Puellam namquein doino quasi.a.somno-sic a mor--
Marlham divertit, quas ei et suis comilibus ccenanv te levavit (Luc. vm); juvenem vero exlra civitatis
fecit. Lazarus autem qui a morte revixit unus ex portam elatura corara populo suscitavit(i/«c,.vii)..
discunibeiilibus fuit. Cujus sororMaria precipsum Lazarum autem quadriduanum de mpnumento vpca--.
unguenthm (f° 150) super ca.put Domini recubeijli- vil (Joati, si).
bus [fecumbentis] fudit(/oan. "xn). Sed Judas in- Per hos tres mmtuos tres mortes animas figuran-
fremjiit, Et quia hoc pro irecenljs.denariis ad fur-. tur, quibus animasa vita Deo separantur. Aut enim-
tum suum vendere ei lipji licuil (ibi.d.), ipsum Do--- cogitando, vclloqueudo^ vel .operando a Deo rece-
minum pro XXX denariis vendidit (Mallh. xxvi). dimus.efcnps asternse moi-ti obnoxios fa.cimus. Mors
Propter paschalom autem festivitaiem populus ex B ^ cogitalionis animam occidit, dum mala per volun-
omni orbeiu Hierosolimam confluxerat; qui audiens talem concupiscit, Qui enim viderit mulierem ad
Lazarum a morteresuscitatum, ad Bethaniam ibat, concupiscendum eam, jam moschatus est eam ir.
ut Jesum resuscitaiiteni et Lazarum resuscitatum coi'de suo (Malth. \). Fornicalio aiilem raors aniniafi-
videret. Unde Pliarisasi dicebant : Nihil proficimus, est. Sicutigitur hi domopuella, sic jacetanima,mor-.
ecce totus mundus post Evangelium abiil. (J.oan._ l.ua in eonseientia. Quas si. ad poenitentiam coiiver--
xii). Decreverunt ergo ut Lazarus iiilerficiatur, sed tilur, a Domino ad vitam erigitur. Morte verborum.
Deo melius.de eo disppneiite ad utilitalem Ecclesiaj, anima occiditur, dum mala loquitur. Os enim quod
reservatur. Nam fertur quod postea XXX annis in mentitur occidit animam (Sap. i), et maledici re-
Cypro episcopus Ecclesias praefuerit, et sicut euriv giium Dei non possidebunt (I Cor. vi). Igitur cujus
Dpminus a morte corporis, ita ipse multos a nvorte. mala voluntas pravis consiliis aliis notifieatur,.hic
miimpe verbis. et exemplis ad vitam revocaverit. ' velut juvenis extra porlam mortuus portatur. Si
Dominus ilaque furbis coffimiiatus, ad montem Oli- vero ad laerimas poanitehtiserecurril:, a. morte Do-
"veti;yeriit et dups discipulos in civitatem mitleiis, mhip resurgente resurgit, Morte corporis anima mo-
asinanv alligatam et pullum.cum ea sibi adduci prse-. r ritur, dum male cogitata, pejus consiUata, pessime
p
cepif. Qui abeuiiles,. asiiiain et pullum adduxerunt, perficere nititur. Ut Lazarus in. sepulplvrpclauditur
vestimenta sua imjjpnentes, eum desuper sedere fe-,, dunv in profundo peccatorum ininergitur; lapide
cerunt. Alii auf.em vestimenla in vja strayeruijt,ajii i pperitur, dunv mala4Soiisueludipe premitur; manus.
vero ramos.de arboribusolivarunv caedentes, invia,i, et pedes institis ligatur, duin.:ab amicis et adula-
nrojecerujit, Cum ergo in civitale percrepuisse^t. tijfibus in malo confortalur._ Hic moriuus etianvfe-
quodJesus secundum propheciani in asino.ibi ad- t.et, quia sua opinio plurimis nocel. Oratio est pras-
v.entaiet, lurbas certatinv cum spatulis palmaruml missa, voce magna emissa resuscitalur, quia talis,
ovanies ocetirsitant, Regem Israel appellant, osannaj per assiduas Ecclesiasorationes et crebras prsedica--
in Iautlem ej'us magna voc_.-persu.Uant.Hie mos eratt liones vix ad posnitentiam provocatur. Quaiiunx.;
Uli populo ex jussu legis sollemnitales celebrares a.utem Dominus resuseilare noluit pro quo nemo
cum palmarum spalulis (ibid,). illum petiit, imino sepelire volentem prohibuil. Di-
Jesusftut.em videns civitatem flevit et eam de- mille, inquit, mortywssepelire moriuos suos (Matth,
slruendam nj-asdixit(Luc. xix), qupd postea eonti-- VIII);
git. Nam post passionem transactis XL annis R'o- Per hunc niortuum hii exjjressi suntqui Isetan-
itiani eam in Pascha obsederunt, ac populunv peri-- D tur cura male (f°152) feceruntet exsultantin rebus.
jiieiiles funditus evenerunl, Ingrediente ergo illof) pessiniis (Prov. n). Mortui qui eos.sepeli.untsunteo-..
ciim turbis civitatenj, lurba puerorum ac totumi ruim complices, eis in malo consiffiiles, qui eos prave
vulguscum palmis obviani prorupit et Regera glorias e agenies favoribus extoljunt. Dum enjm eos qui quasi;
cum ymnis excipit. Quibus stipatus templum ingre-- per risum scelus operantur laudant, quasi lerram,
diens, ementes et venden.fescolumbas de illo cuma super moiiuum eoacervant. Hii quia in judicio con-.
. flagello ejecit (Maillt,_xxi), et temjjlum sui corporis.
s. fessionis non resurguiit, in iiiferjip sejnilti cu.m dir-
dissolvendum, sed ppst tfiduum reasdificandum ti vite ardebunt,
prasdixit (Joan, u), In. templo itaqixe multa signaa Per Lazarum qupque totum genys humanum de-.
faciebat, et turbas cotlitlie cosleslia docebat, Feriaa siguatur, quod in primo parente mortuum in sepui-
I.IHa Jada traditur, feria V panis et vinum in corpus;s chro malas consuetudinis claudebatur, sed per Re-
et sanguinem nobis conficihir, feria VI pro salule'&. demptorem suum a moiiumento evocafur, dum a
pffinium crucifigitur. Sabbato in sepulchro requierir- peccatis ad vitam reparatur. Porro IIlI dies quibus,
st Lazarus jacuit in sepulchro sunt quatuor leguro...
vit,Domjnica (f° 150, v") a rnoife nssurgens, vifaiu et
gaudiuin om.nibus i.p sc sperantib.us deait, Hsac .unt
iit prssvaricationes quibus humanu.m gerius depriiiii.tuE-
 M9 HONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 820
sub fiiortis imperio. Prima lex priino homini in pa- ..A naos de olivis csedebant, dum facta ct dicta prdphe-
ralyso prpponituf. De ligno, inquit, scieniim boni tarum eos docebant. Per olivas eiiim prophettss desi-
ei mati ne comedas. Quacuinque die comederis, mor- gnantur, qui oleo unguebantur. Ramos de. palmjs
te morieris (Gen. n). Si har.c Imrao observasset, ipse sternebant, dimi jmgiias regum conti'a gentes et
ettotaposter.ila~.ejus. anima ct corpore immortatis eorum victoiias ad pugnam spiriius conlra vicia
permansisset, seA quia diabolo suadente hanc co- expoiiendo referebant, Per pahnas cnim victosia
uiedendo est prasyaricaUis, cum omni succcssione regum aceipitur quia palma vicloria dicittir. Turbce
sua est morle multatus. Ecc-eunus dies mortis. quss cuffipalniisDoffiino-occuo-erur.tsunt gentesqme
Homini d.e paradyso ejecfo inditur Iex naluralis : fidcm percepev-UHt et piis actibus Clirisii proscepta
Qucd libinon vis, alii ne.feceris. Si hanc servaret. impleverunt, Pueri qui Dominiim cum palmis snsco-
inorlcm ahimas evaderet. Sed quia haiic faeere ne- perunt sunt njariyres qui cu-m palma vitorias ad
glexit, mortera mundo irivexlt, Ecce II dies mortis. Cbristum perveuerurst. Reliqtium vulgns quod Do-
Datur homini lex conscripfa, quani ohservaiss mino ciim palmis ob'viat,_eos<'iiivicia vincunt et
posset aslerjiasmortis evadere discrimina. Hnr.c quia Ciimtiiiimpho victoiias Dolnino in judicio occurruut,
contempsit, pondere suo eum in morle. depressi.it,-" ihsinuat. Domiiiiis exci.dium civitalis praedixit quia
EcceHE diesmoriis. "_ ', i huhc mundum dissolveiidi" [dissolvendum] astruxit.
B
Evangeiiu.m homini prasdicatur, pei- q;:«d vita Turbas Osariiia conel-amaiit, cum Doinino civitatem
aiterna donatur, et hoc despicilur, iiicireo tiomo gaudentes inlrant, qui [quia] cum sponsam suain
inorti addicilur. Ecee lill dies mortis. Hac qtra- Ecclesiam de hac Babylbnia.in eivitalem Palris stri
ilriperfita morfe genus humanum hactenus pressum induxerii. suos coliaudalores secum acl nuptias in-
Dominus ad vitam erexit, cum ad montem Oiiveti trarejubebit. De temjjloementes el vendentescoluHi-
jierrexit. Mons Qliveii est" celsitudo fideiis populi,- bas abjecif, quia 'omnes eeclesias vel ordines vti:
oieo lieticiasuncii. Ad Iiune moniem Dominus ve- aliquod spirituale donum -emeules vel vendentes da
iiit, cum in carne venieiis Ddeies ad fidem coliegit, leiuplo coslestis Hierusalem expellii-.
Buos discipulos in civitatem misif, quia doctores Hic dies palmarum nuneupaiu-r qui exeriiplo iilius
fide et operalione perfectos in ratindum misit. Bups popnii ab un.iversa.Ecelesia eum •jwhnis et'florihus,
niisit, quia duo Tesiamenta duos populos, Judaicum ceiebralur. Hunc ergo, karissimi, Iveiiemptorenjnc/-
scilicet el gentilem, doeeri voluit. Duos.iriisit quia slruffi niagna voce Iautiate, coiitiiiuis precibus ei
duo-pi-oeceptadileclioiiis (f°. .52, v°) aclivos etcoii-" supulicate, ul quemadnjodiiffi poiiiiius ilebrasoruas.
iemplativos servare irislituit, Qui asinam ct piilium _ illi ad "ijassiouem venleriti cum palmis et floribus.
adduxcrunt, quia circumcisioncm ct praspucium ad occunit, et -quodam modo tiiuinpbuin iilius de
iidem eonverterunt. Per asinam eniui inteliigifur morte prascinuit ita nos cum paluia- victoriaj de
Judsea jugolegis Ugata; pullusautem indomilus erat uiuudo triiimphum illius de uioite pi-xcinuit, ita.
geutilis populus,:nuila rege conslrictus. Veslimenla nos eum palma victorise de munuo ct viciis eu:n
desup.ar posueruut, dum eis bona exempla prasbuer floribus bonorum operum ei ad judicium veuienti
runt, Dominum -imposucrunt, dum Chrislum per- occurrere valeamus, et cum triumpbo cosl-stem.
iidem cordibus eorum impresserunt. Ves.timenta in Hierusalem cum eo ad nuplias intrare mereamuiv
via strayerunt, dum eis, exempla proposuerunt. Ra-
Hic fae finem si vis ; siu avitem, ha_c adjice
(P 121) Hrec omnia olim figuraljter prascesserunt uiiiiari, in utroqiie pnsfe _ponerent, et ipsum agivum.
et nosfra lempora quasi digiio demonstrave- a5sum in domibtis comederenl. Hoc signo yiso, per-
runt. Abraham servum suum super circumcisum cuiieiis angelifs pertrans.iens primogcnita .Egyptio-
membriim suum jiifare cpmpulit, de quo Chrislum rum percussit, elDominuapepulum snuni cum auroet
in carne descensurum prasscivil, ut in Mesopota- a)-geiiti>inexsullatiuuc.ct laeiiciaedu-iit quem in co-
miam pergeret et inde ux.orem fiiio suo adduceret. E) lumna ignis in nocie prascessit, columna uubis is die
Quijuramenlo cpnstricfusiii Chaldasam pergit, Re- protexit. Hare Rubrum divisii, per quod populus
teecam juxta fontem rejjperil, auro et gemmis or- sicco vesiigio traiisivit. Hostes vero insequentes flu-
natam ad Ysaac adducit. Sic ofdo doctorum a Deo ctus operuit, populum autem a timoi-e corum eruit.
in mundum missus Christi incarnationem constii- Quem lsslantem ad LXX palmas et XII fontes aqna-
ctus (?), Ecelesiani jiixla foiilembaplismaiis invenit, ruiii voeavit, deinceps cosiesti pane cibav t, Aquani "
auro caritatis, geiumisboiiorum operum decoratam de petra bis.percussa eis produxii, quas cos usque ad
iif; verurnYsaac Ghristum adducit. terram promissam commitata profluxit, Quidam eo-
Populusin -Egyplo a Pharaone aftligitur et Moyses rum conlra lot beneficia ingrati murmuraverunt, et
ad libeianduni eum nii.titur._A_quo dum miilta sigua abignilis serpenlibus j.erieruiit. Quam ob rem po-
fiunt, magi ei resistunt. Hic Mcyses jussit agnum pulo acclamante etMpyse ad Domiiium orante, jus-
absque macula decima die priin.i mensis concludi sjt Dominus ut asneus serpens suspenclereiur, quem
et quaita die ad vesperam inmolari cujus sanguine percussi a serpentibus inspicjentes a morte eripereii-
ostia riQmorum in iiJodum crucis signarenf, dum tur.
eum in quatuor loeis, seilicel in limine. iri superli- Terrae autem appropinquantes, XII exploratores
321 SPECULUM ECCLESLE. — IN COENADOMINT. 922
jiiiserunt, qui lolam (eiTam Iuslranles, ad iiidiciumv A populum a.d palmam victorias de viciis pervenire
optimse terrae de fructu cjus ad mullitiidhiem detu- docuerunt. Duodecim fontes XII (fu15G) apostoli
lerunt. Nam botrum praeciderunt quem duo viri inl "sunt, de quibus flumina Scripturarum per orbem
vecte portaverunf, et panem in sporta attuicrunt. ihanaverunt. Ad hos etlucli de .Egypto pervenerunt,
Ad Jordanem autem .pervenientcs, fluvius slelit,, dtim redempli a DominoJugo fidei se per apostolos
populus iilassus transit, sacefdolibus luba caiicnti-- subdideruiil el sacras Scripturas scrutari cpsperuhl,
bus Hiericho corruit, et viclis hosiihus per Josuee Panem angeloi-u.m. manducaverunt, dum Ghrisii
qui et Jcsus, populus terram lacte et melle fljcntemv corpore vesci meruerurit. In qtto pane omne delecta-
possedit, Iloc lolum nobis sic exponitur. mentum et pmnem- saporem suavitafis habueruu.t
Populus in ho.c mundo a diabolo opprimitur, ett (Sap. xvi), quia digne Christi. pane rcficlcntes,
Giiiistus ad l.iberandiim etiffi a Patre riiiltilur. Quii omne gaudium et omnem suavitatem habebunt,
dum multa signa facit, nialicia Pharisasorum ei re- Aqua eis de pelra bis percussa clicitur, quia evan-
sisli.l. Ipsc etiam agnus. absque macuia erat, quiai . gelica doctrina de Christp in duobus crucis lignis
peccalum nou fecerat. D.e hoc di.citur: Ecce agnuss extenso educifur. Qsiaeaqua mellittim et oieagineum
Dei qui tollil peccaia mundi {Jocin. i). Hic sicut oviss - saporem prsebuil, quiaEvangelii dulcedinem asternas
ad occisionem ductus occubuit, dum bonus pastorr " vitse per Clu-isti misericoi'diam nobis promittit. In-
animam suam pro oVibus posuit, Qui dechna dies grati contra beneficia murmuranles a serpcnlibus
primi mensis, hoc esl hodie, Ilierosolimam veniens,, pereunl, quia qui post accepta divina sacramenta
a.Judseis includitur, et XIV die, id est V feria corpus3 perverse vivunt, a dsemonibus disperibunt.
ejus traditur. Gujus sanguine fores quadripeiiitass yEneus serpens susjvciisus, in cujus aspeclu po-
js.igiiantur, dum iii fide passionis Christi cprporai pulus a morsu serpentium- est salvalus, esl Christus
nostra in modum cfucis et baptismaie 'consecran- in cruce exteusus, cujtis fide populus a vulnere prc-
tur. Agnus in domo assus comedilur, dum fidelis3 catdrum est liberatus. /Eneus scrpens caret veneno, .
populus in Catholica Ecclesia carne passi Chrjstii . ila et Chri.stus peccato. Duodecim qui terram ex-
vescilur. Piimogenita /Egypli percuiiuntui', dtiin1 plofavcrunt suut XII apostoli.qui vila.m asternariiin
cruore agni poense asleriise niortis dc-lrucluiilur. mundo prasdicaverunt. Botrus qui in vecte porta.tur,
yEgyptus, quod lenebrm dicilur, peccata sunt quse' est Christus qui in cruce pcpcndissc prasdicattir.
male-agentes. ad tenebrasexferiores ducuiit. Iloniini Hune dtio portant, quia passionem ejus propheiieus
primogciiifa iijagiii consilii angelus percussit, clunii el aposiolicus ordo mundo insinuant. Paiiem cliam
posnas quas peccata gciiuerant sua .inorie tiesiruxit. _ in sporta-delu.leruni,q"uiapanem angelorum in canie
Popiil.iisCuniauro et argenlo lasiahiiiidiis cducitur,, venisse et cihum hcmiiium faclum esse nunciave-
qui.i niagiio precio agni immaeuluii a tyraniio erui- ru.nt. Fluvio transmisso, Hierieho a souo tubassacer-
tiir. Et qui in fenebris infernalihus inclusiis leneba- doiuffi destruitur, quia uliima perseculione superata
tur a luce asterni Soiis illuslratur, el de carcere; mundus hic a sono lubss angelorum dissolviiur.
mortis erepliis vitas palacioiocaiur. Colutnna ignisi Bevictis hoslibus terra lacte e.t meUemanans victori
in nocte populum prascc.lii, quia lumen sacras Seri- pojiulo per Jesum divhiitur, quia hoslibus Dei.jusio
plnras in caligine hujiis vitas iter nobis ad patriaml jiidicio damnaiis, victori populo de viciis lerra vi- '
prabebit. In die columna nuhis cos ab aestu profe- venlium fluer.s lorreulibus gaudiorimi per Jesum
git, quia in die judicii Iiumanitas Christi ab asslui verum tribuilur. Igitur, karissimi, cimi vos suo
asterni incendh nos defendit. Sicut cniiq sol subj sanguiiie Chrislus ab opprcssione diaboli liberave-
jnibe, sic Sol justicise latnii sub Iiumana carne. Mares lit, cl aditum coalesiis patrias reseraverit, fesiinate
Rubfura esfbapfismus sanguineChrisli rubicundus,, ad eum pervenire per" viam mandalorumvejus, ut
in cjuo hostes, "scilicetpeccata, submcrguntdr. Fi- possitis ei placere in regione vivorum aique mor-
deles a tiniore peenarum eruunlur. LXXpalmse LXX1 tuorum, ubi vobis distribuat gaudia, quas oculus
tibri sunt sacrteScripturas, per quos LXX discipulii iion vidit, et caetera.

'
:- IN CCEKA DOMIN.I.
Revertar ad Hierosolimain ctitn misericordia, et D tum ndn audiri aflirmatur. Hase tlomus in nobis
mdiflcabilurin eadotnns mea,dicicDominus (Zach.i). cecidit, dum mens nostra a culmine viiiuium iii vicia
Sicut saspe dixi vobis, karissimi, (f° 156, v") Hieru- eoriuit,untie"etDominus a nobis fecessit. Sed quia
salem dicitur visio pacis et significat Ecclesiam quas islis diebus XL per posnitentiam instrumenta spiri-
in-ccelisvisura est principem pacis. Iu hac Hierusa- tualis asdiiicii coUigemus, iterum propiciatus repro-
lem sumus nos domus quam Deus fide erexit, virtu- mittit Dominus. Reverlar ad Hierusalein cunv misc-
libus instruxit, baptismate lavit, gratiarum mune- ricordia peccata relaxando, asdificat domum karis-
ribus oinavit. In hac domo vivi lapides ferramentis mata donando. "
tribulationum quadrantur, ut domus in coslisde eis - Hoc exemplo episcopi domus aedilicalores collap-
construatur, iiv quas securis el malleus advcrsita» sara domum hodic reslaurant, dum poeuileiitespro»
 923 - HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. -^ LITURGICA, 824
jjtcr ciimina ab Ecclesia abjeclos in Ecclesiam iii-- A homicidium in carcere posilus fueral., Pilalus vero
tvoducendo filiis Ecclesias aggregant. Tabernaculum i coram omnihus manus lavit, se innoceriteiu de ejus
David quod cecidit hodie erigunt, dum crisma et; sanguine clamavit, Igitur ]'udexoranium et viue-da-r,-
oieum sanctum conficiunt, per quas fideles ad regnumi tor neci adj'udicatur, et Dominus majestatis servis.
Dei signanlur, et in reges ac sacerdotes omnes re- pagani crucifigendus mancipatur. A quihus susce- .
nati consecrantur. Uncie baptizaii per albaffi vestem! ptus ad i.rrisionem ut rex purpura vesiitur, dextra;
saeerdotuni permytram praefeiunidiadema regium. ejus harundine pro sceptro insignitur, caput ejus,
llpdie omnes paslores Ecclesias donium Dei i'easdi- pro diademafe spinis corona.fuj' et flexis geuihus
fiiaiit, dtira oves errabundas ad gi-egem jyeporlant.,_ sahitatur. Deinde consputaiur, diris flageilis dilace-
Hodie vineas Dpmini cuitores praee-isos palraites; ralur, post hasc cum laironibus.de civitate educitur-,
-verse viti Christo atque confraclos raffios oljvas rcin-= iiiier nocentes iniiocens crucifigilui-, et vestis ejus.
serunl, dum excommunicatos et.ob flagicia repulsos- sorte distribuilur, Mpx;sentenlia aeterni Jndicis Ju-
per indulgentiam absolvunt. Unde et haec dies in- dam XXX maledictiopibus perculit, qu.i precium
diilgentise ajjpellatur, quia qui per totam XLmamj mundi XXX argenleis venditlil et pro unoquoque
jjro culjris posniteiitiasvinculis a sacerdo.tibus strin-_ _- denario notatus est mortis cauterio (M'atih. xxvi-,
gebantur, hodie peracla posnitentia, per hidulgen-. ? xxvn). Edicitur n.amque ut peceaforum (155) super-
tiam absoluti in gremio Eeclesise recepti gralularr- eum constilu-tur-et' diabolus a dextris ejus stare-
tur. Hadie Ghristus discipulis jiedes lavit et nobis3 permittalur, in judicio condemnetur (f° 158, V),
exemplum pedes fratrum et pauperum lavandi reli- oratip ejus in peccatum convertatur, ut dies. ejus
quit. Dileetionem enim proxinvi implemus in fraiti- pauci fiant^ episcopatum ejus alius accipiat; filii;
bus. dilectiohem auiera Dei in pauperibus. Namj . ejus orpbani et uxor ejus vidua, fiarit, ut filii ejus.
quicquid pauperibus impendilur, Clirislo exhibe- transferantur et sint mendici, ut de habitalioiiibus
tur, sieut ipse in judicio faletur. Quoti his, inquit, ejiciantur, suhs.taiitia ej'us a feneraloribus scruletur,
fecistis. mihi exhibuislis (Matlh. xxv)._Ergo exem- labores ejus ab alienis.diripiantur, ut nullus.ei au-
plo Christi lavemus fratrem et Cbristi vestigia, etf xilietur, nttlius pupillis ejus misereatur, nati ejus
ipse abluat nostra crimina. perdantur, in uria geiieralione noraen ejusdtieatur,
Hodie Christus corpus et sanguinem suum Eccle- iniquitas, patrurn. ejus i.n jijenjoriam Dei i'edeai,_
sias ob ihemoriam sui tradidit, per
qttse cottidie p.eccatum matiis ej.us venia npn deleatur, contia,
rcmissionem jjeccatorum accipit; quas qui _ Domiiiura semper fiat, memoria ejii.s de lerra dispe-,
indigne
acceperit, mortis Doriiini reus ca.m Juda erit, Hicc {. C reat, maledictip ei, veniat, benedictjo ab ea longe
(f° 158) autem indigne accipit qui fornicalione vel,i fiat, maledictionem sicut vest.iinenluni induat, sicut-
adulterio vel aliquo immuiido opere polluit
[pollui- aqua inferiora ejus et sicut oleum ossa ejus introeat,_
lur], aut aiiquod criminale facinus comnvisit, etinde6 nialedictioiiem vestimento operiatur, malediciionenv
confessionem et posniienliam agere neglexeiit, vel q ut zona prascingatur, ut confundatur pudore indua-
obsceria facta sua cpnfiteri eruhuerit. Saltem hodiee tur, confusipne sicul diplojde operiaiur (Psal. cvm)._.
ad confessionem et posnitentias lacrimas Hie duni tot riialedictionibu.s permultalur, etini
confugiaijt,
ut corpus Domini non ad omni_.mju.ndus abhominalhr. Nam coslum diutius.
judirium, sed ad anima-
rum remedium percipianl, - eum aspicere rennuit, terra eum porlare exhorruii.
Hac nocie Chrisius cuni discipulis.
cosnavit, acc liaque in aere laqueo strangulandus: elevalur, das-
per mysficum agnum priscanj l.egem eonsummans,, monjbus in aere commoranlibus asspeiatur- Aer-
novam inchoavit. Et cum eis muUa futura
pi-asdi- vero eum prse dasmonibus abhorrens a se reppulit,
xisset atque coslesti doctrina copiose unde mox. medius erepuit, eadenlemque tartarus
instruxisset,
dulci oratione .urgens, in se credentes Deo
Patri,j absorbuit.
commeiidavit,. montera aseendens oravil, et suder,,. Cum autem Unicus Patris in eruce pendens soi-
sanguinis de eo manavit. Ibi Juda prodenle a lurbiss D verel quas non rapiebaf, Judasi super dolorem vul-
Judajorum ut latro comprehenditur, ut' lur nerum ejus addebaul, dum ei hisultandoderidebant,
ligatur,
ut reus in coucilium ducitur, ut malefactor
colaphis s insuper acetum et fel ei in potum offcrebant, sed:
et sputis illuditur, A
discipulis relinquilur, a Petro- 0. ipse pro eis preces effundebat. De iatronibus etiam
ciim juramento abnegatar. In crastino a Judasis
tra-__ unus ei mortis supplicium improperavit, alter vero
ditur vinctus gentibus, scilicet Pilato ij misericordiam postulavil, Super quem ilico fons.
prassidi et
cjus militibus, insuper accusatur morti obnoxius.;_ pietatis viscera misericordias fudit, eique crimina
Quem Pylatus ob invidiam sciens
traditum, voluiti_ relaxansparadysum promisit, Hodie, inquiens, me-
dimittere eum. Erat autem mos Judceis ut iS cum eris in: paradyso (Lttc. xxin). Per hunc mundo
jirasses
eis in festo die vincfura dimitterel
quemcurique pe-:_ innotuit quod p.ro peccatorihus in cruce pacieiidCi
terent. Pylafus ergo voluit ut Jesus dimitteretur,r sanguinem suum fundere"volu.it,qui lalroni in arti-
sed ipsi magnis vocibus postulabant ut crucifigere- s- culo nvortis posnitenti vitam tribuit. Ibi in eruce
tur, lalronem autem laxari petebant qui proptef ir pendcns j'udex. uoster judicatus judiciuni .cxcrcuU,".

(H35)Deest aliquid.
 925 SPECULUMECCLESLE. — _IN COENADOMiNL- 926
dum unum ob nequiciam reppulit, allerum ob cpn- A j ingresstis Ninivitis prasdicavit et civitatem a sub-
fessionem glorise intulit, per hunc ostendens qtiod versioue salvavil (Joan. i-iv),
sua passio justis quidem salvatio, impiis aulem sit Ila Christus in mundum ad prsedicandumpopulis
damnalio. Mundus aiilem cernens factbrem suura a Palre dirigitur, qui ascendens in crucem , tempe-
tam atrociter cruciari, scelus expavit, et totara ter- state persecutionis excipitur. Jutlasis itaque et gen-
ram tetra caligine a VI hora usque ad VIIH obscu- tibus ut ventis et procellis in eum sasvienlibus, ipse
ravit, Hora VIIll uthominem decosno (f° 140) mprtis sopoialur, dum in cruce mprte gravatur. Sorte de-
levaret quem de linio creavil, Filhis Dei in morieni . prehenditur, quia solus ad redemptionem humani
se incHiiavil. Eo morieiite toia terra contremuit, generis eligilur. A navi in mare a nautis jactatur,
mojUuosde se evomuil. Velum templi in duo discin- dum de cruce depositus a suis saevicia Judasorum
d-tur, petrarum duricia fiiidilui'. Mortui resurgunt, pertufbatis, iji sepiilchro tumulatur. Furor venlo-
teslimouium suo Doinino rethJunt. Tunc quidanv rum in maii sedalur, quia irifcslatio dasnionum ab
mililum latus Domini lancea perforavit, et continuQ huiuano genere Ghristl morle refrenalur. A cetQ
tinda sanguinis et aquas in redemptionem muiidi absorptus et ih vcntre ejus tritluo detenlus evomi-
emanavit, et his visis centurio eum Dei Filium tur, quia Chiistus ab inferno receplus post triduum
affirmavit. Joseph autem, prsetlives homo, corpus -nsundo redditur. Ninivitis prastiicat et civitatem a
Jesu a Pilaio petiit et impelravit, et de cruce depo- subversione libcrat, quia Christus gentibus per apo-
nens, iivmoiiumento IJQVOlocavit. Porro Christtts stolos prasdicat et munduiii a pcriculo perditionis
ad inferni claustra deseendeiis, sedeni.es in tenebris salvat.
etumbra mprtis visitavit, forteindiabolum ipseforlior i)ui etiam fessus ex ilinere super fontcm VI hpra
S.uperans, mortem viia necavit, ac regnum lyranni sedebat, sed mulier Saniarifana aquam haurireve*
disturbansspQliisacceplisvictorterciadietriumpbans niebat, quam ipse de V viris Iegilimis salubriter
remeavit. Hoctotum propbetas futurum prasdixerunl, moniiit, de VI verq non legitime habiio corripuit.
hoc variis figuris pfassignaverunt. Rex namque At illa, ydriam relinqueus, in ciyilalem cucurrit,
piissimus Josyas celeberrinium Pascha sollemni/.a- lotum populiim ad eum convertif (Joan. IV).
vit et cunctum popului» regni ad eonvivium invi- Cbrislns iter agebat, duinin carne liumaiia ov?,2ti
tavit. Qui dum ab jEgypti rege necaiur, ab omni peiditam quasrerc venicbat, lu ilincrc fessus labo-
- populo, sed prascipue ab Hieremia lamentalur. Hic rabat. Super pufeum VIhora sedebal, dura VI setata
prophela. dum in campo Mageddo lamentatur, ubi mundi VIlo die de torrente mortis in via bibebat
rex, occubuit, vena fontis et viror arboris aruit, p ac VI hora super profundum crucis mysterium in
flic Josias est Chrislus rex jiisticias, qui cclebre uni- ligno 'pendebat. Venit mulier de Samaria aquam
verso mundo Paselia celebravit, cum se ipsiim Deo liaurire, quia Ecclesia de gentibiis venit ad fonlem
Patri in paschali die Judasorum inmolav.it. Ac!con- baptisma percipere el aquam in vitam aeternam sa-
vivium populum invitavit, quia. per co;iimeslioncm licnteni, scilicel evangclicam doclrinam, meruit
corppiis sui ad epulas asiermcpnvivii pmnes fitleles accipcre, Hsec V viros legitimos habiiit, quia ei
vocavit. Hic a rege JEgyjjtipcciditur,- dtim per cpn— I)e_usquinquescnsus aclsecplendum lradidit(f 142),
silium diaboli regis tenebrarum a Judasis morti ad- Ipsa vero se cum JJOIIlegitimo polluil, cum erro-
flicitur. Ab omni populo, sed maxime a prophela rem soctita, conlempto Dci cullu, ydola coluit. Hy-.
lamenialur, quia quaniyis ab pmni antiqup popnlo- driam reliquit, dum ydolatriam deseruit et lofiim
varjis mptlis, sed niaxime a prophetis lactis et di- populum civitalis mundi ad fidem convertcre stu-.
ptis mors Christi prsefiguratur. Super mofteni qtiQ- duit. Hascniulicr, cujus vascula Heliseus oleo im-
que ejtis omnes genles flehiint, cum eum videbiuit jjleverat, quia Christus oleo Spiritus sancti- corda
"in quem liansfixerunt (Joan, xix). In campo ubi fidelium habunde impleverat.
rex occubuit fons ef arbor aruit, quia in Judaea ubi Nunc, karissimi, considei'anda sunt mysleria ope-
Christus occubuit fons baptismatis et arbor crucis £rj rum Dei, Fcria VI Deus hominem fecil, feria VI
aruit, dunv iieutrum sibi jjrotlesse in perftdia per^ eum redemit. Tercia hora traditur homo esse for-
manendo fecerit. Unde et esedem lamentatioiies his matus. Tercia hora ad rcforraandum eum Chrislus
diebus in ecciesiis Vamentandp recitantur, per quas. est neci adjudicatus. Sexta hora homo mantlatum
mprtis Cluisti tempora prassignabaiitur, dum ea- Dei comedendo transgreditur, hora VI Christus
flem passio Christi a fideljbus venerabiliter cele- prO praevariealione ejus crucifigitur. Hora VIIIl
bi-atur. homo de gaudiis paradysi ejicitur, hora VHIIGIui-
•Jonas quoque (f^ 1,0, v°) ad prasdicandum a Do^ stus pro reconciliatione ejus morli subjicitur.
mino mittitur, qui asce.ndensin havim, magna tem- Per lignum prasyaiicationis homo periil, per li-
pestate concutitiir. Procellis namque et ventis in gnum crucis rediit, Homo de fructu vetiii ligni co-
mari sasvientibus,, ijise in navi soporalur, sed a medens, niorte multalur ; de fruclu ligni vitas, id
pavidis nautis sorte deprehensus, a navi in fluctibus est crticis, surgens ad vilam reparatur. Lege qua -
jactatur, moxque mare tranquiliatur. Quera celus driperlita homo morii addicitur, cruce quadrifida
alisorbens tres dies in ventre teriuit, posl quos Do- de morte redimitur, Per Evam , quod vila sonat,
niiiio jubenfe vivum in aridam evomuit. Qui mox lioriio seducitur, per Chrislum', quicst vera vifa, a
 927 IIONORil AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 9__
morte ad vitam reducitur. Per serpenlem virus A His iribus diebus sepulluram Doinhii'celehramus.
mortis mundo infuiidilur, per asneum serpentem in et itieo in divinis officiistristiciam discipuiorum si-
criice exaltalum dulce poculum vitas universis fe- mulamus, duin Gloria Patri et alios canltfs lasticias
fundilur. non resonamus, nec signa ad horas sonamus.ut eo-
Ghrislus abimpiis comprehendilur, et homo a rum gaudii e.liam consortes fiamus. LUmina tribus
dsemoiiiis captivus revertitur. Chrisius ligatur, et noclibus extinguuntur, quia lurainc angeloruin et
liouio a funibus pecealorum onod_a'tur.Chiistus a homiiium in cruce extiiicto, tres horas tenebris of-
discipulis relinquiluv, et homo agniinibus angelo- fenduntur..'
ruffi conjungiluii A Petro Chrisius negatur, sed Hodie crisraa el oleum conficitur quo-servi Dei
homo coram patre et angelis confessus, ab ipso Fi- in froijtibiis eorum signantur, quia hodie per oleum
iio Dei vocatiir. Cluistus colaphis casditur, et sti- misericordias Cinisti posnitentes a jugo diaboli rela-
nvulus Satanas per poenas coiapliizans repeUItiir. xantur. .Unde dicifur : Coinputrescctjugum a facie
Gliristus consputatur, et iiomo a sputis iusullantis olei (Isa. x). Jugum a facie olei computruit, dum
conjugis defentliiur, ne noinen discalciali sorciatur, Chrisli miseiicordia hominem a domiiiia diabeli
Mos erat Judaeis si quilibet absque Kbeiis morere- eripuit,
iur, ffiulier propinquo ejus jungeretur. Si accipere B Cras altare deuudatiir et crux salulatur, quia
eaui rennueret,ujulier calciameijium ejus solveiis-, Christus verum altare, in. quo vota fidelium Deo
in facieiu ejus spueret, et ipse nomen discalciali Pafri sacrificantur, ilia die ab impiis ad crucialus
acciperet (Deut. xxv). denudabatur; crus quas ab illis subsannabatur, nunc
Mulier basc vidua lex carnaliter inlc-llecla"accipi- venerabilifer ab omnibus honoralur.
tur, cujtis mariliis canialis populiis dcliingitur, ssd Sabbaio populiis baptizaiur, cuiv Chris.tus in se-
ipsa altcri vii-o, scilicei Chrisliano popuio copulatur, ptilchro _quievisse (t° li.) prasdicatur, quia per
dum spiritualiler aceepta ei in operatioiiem sociaiur. bapiisma mortcm Chrisii"imitatur. Mundo enim ob
Qiii efgo legciu spiiitualiicr implere -recusaiil, hos reiiunciationem Chrislo concrucifigimur el in mpr.te
ipsa asferna confusione coaspufat, quia Moyses eos ejus per baptisma ei consepeUmur. Viciis et ep.neu-
. apud patrem accusat (f° li2, v'°). Calciamenlum piscentiis crucifigimur, dum in modum crucis in
solvit, quia carnalem observantiam ab eis tollit. baptisma mergimur. Triduo Domino. consepelimur
Ipsi nor.iino discalciati cejisentiir, quia absque me- cuiJJ ler undis inmersi quasi lerra ojierimur. Cum
ritis juslicias exisfentes, de libro xh-senomina epru-.n de fonle baptizati ascendunt, quasi cum Christo ad
delenlur et in terra. scrihenlur cum confusi ab Ec- „ gloriam i-esurgunt. Crismate signati alhis-vesliun-
^
ciesia sanclorum repudientnr. Chrisftis pagasiis ior- lur, quia iumprtalilaie redimiti per morlem Ciiristi
quentibus commiuitur,- et homo dasmoriiis traditus in regno Dei regcs et'sacerdoles coroiiabuntur..
Gi-ijciandusdimitiitur. Christus agenlihusilluditur, Per cereum q-ui. iiia die cdnsecralur columna
et lionio ab irrisioiie dasmorium eruitu:-. Christus ignis q_as prascessif filios Israel ab /Egypliis per
-vestibus suis denudatur, purpuca induitur, et iiomo mare Rubrum ad (erram repromissionis dc-signatur;
paimis peecalorum^expoliatur, stola immortalitalis et csl-Christus,. qui ul iile agnus pascha nostrum est
veslitur. Cbrislus harundine j)ro sceplro iiisignitui-, Ghrislus immolalus, eujus sanguis jugu.m ssevi ty-
cl liomo ad scc-plrujn regr.i Dei ealamo sciibentis rajini compressil, nosque ab ejus dominio per bar
ascrihitur. CaputChrisli sjjinea coronacircumdatur-, ptisma vexil, cujus igne, scilicet Spiritu sanclo,
cthpuio giorja et honore-coroiialur; Cluisliis irri- omnes fideles animas illuminantur et ad supernam
sione salutatur et Iioiuinis salvatione angeli gratu- palriam illiu.s dticatu per viam caritatis ire jocuii-
la.iitiu-;Cliristus flagelialur et liomo'a perculientibES dantur. Hosiibusin mari Rubro exlinctis.filii Israel
maUeis libeia.lur; Christus cruci affigitur, et hom.o egressi canticum Domino cecinerunl; ideo baptizati,
ab asterno cruciatu ad gaudium erigitur: Chrislus deletis peccatis in baptisttiate, Alleluia, quod est
feils potalur, et homo pajie angelorum cihat-ur; canlicum lasticias,concinunt, quia innocentiam primi
JJ
Ciiiistus nece plectitur, et homo mortuus vilas retl- pareniis amissam recipiunt. Igitur, karissimi, cum
tiilar; Christus pro nobis facltis malediclum pen- iios servos peecati Filius' Dei proprio sanguine a
dcus iniigiio (Gal.m) de cruce f-ollllur, et homo.de dura serv.itute liberaverit, et verse libeiiati redona-
nialediclo absolvitur; Chrislus in sepulchro tumu- veril, loto corde diaboU servicium fugiamus, et Li-
laini', ct homo in paradyso localur; Christus in in- bcratori nostroin sanclitate et justicia omnjbus.die-
fcrnali carcere clauditur, homo vero in coelesli cu- bus serviamus, ul cum ipse apparuerit vita nostra,
ria laurcandus recipitur. Haec omnia, karissimij appareamus et nos cum ipso in gloria, quam ocul.us
contulit nobis passio Glnisli. non vidit, et castera (/ Cor. n).

DE PASGHALIDIE.
Ue.c csl cliesquam fccit Domintis, exsultemus et Dominus in sua majestate fecit, sed iianc pras omr
,l(c'cmur in ect (Psut, cxvn). Omiics clics, karissimi, iiibus sua pieiate et angciis el hominibus ad gau^
929 . SPECULUM ECCLESLE. — DE PASCIIALI DIE. 97,0
dium elegit. Nocti quippe moriis et miseriaSjquas a _i lioditssportas asreas et vccles ferreos ejus confjegit.
peccato Adseinclioaivscuuctos suas caligini involvit, Solur.ii, inquam, tarlaruui amara tristicia aflicli, ,
hsec sacra nox fineni imposiiit, Dies autem felicita- quia hodie forte.m leonera fprtior leo^de tjibu J.uda
tis.et gaudii hodie inchoayit quanv nullunv vespere vicit, et praedaffiquam insaciabiiis infernus devora-
[nukus vesper] terminabit. Totunv tempus ab Adain "vit, a.d sujjeros remeans,.-in coslesti palacio locavit.
usque ad Christum dies mortis dicebatur, quo om- Hasc est prssclara soliemiiilas soliemnilatuni, "quas
nis hoino inoriens ad tartara ducebatur. Istudau-; ut Lucifer stellarum, vel lopazius gemmarum, sic
lera tempus dies (f° 144, v°) vitse et resurrectionis extat decus omniujn festivitalum. Hsec coinmunis
appellatur, quo incipiente" Guiistus cum multis re-; esl el angeliset hominibus, quia hoiiiehomo reddi-
surrexisse prasdicalqr; qup finieute totum genils liac tus est supei-nis. sedibus. Haec sacra. festivitas Pa-
eadem die resurrecturum non d.ubilatur, Hac etenim; seiia, id est transilus, vocalur, quia sicut Hebraso-
die, scilicet hoc tempore gratias, elecli, dis earne" runi populus ab angelo, per yEgyptum ad percutien-
subtracti, mox gaudium Dpmiiii intrabunl (Mattk.' dtrm transeunte, per sanguine.m agni occisi libefa-
xxv); fraiisacta aufenv uHima resurrectione, diipli-. luf j sic populus fidelium per sanguiuem Ghristi veri .
eia in terra sua possidebunt, cum corpore siniul et. agni a diabolo defensaiur-. Ei sicui iile p.opu.lus a
anima perhenniter de bonis Domini gaudebunt. Idep.irt jugo Pharaonis liberatus. in lefram repromissiouis
in divinis ofnciis uuiic dicimus : Hodie resurrexil, transivil, ila pojmlus Cliri.slianus a jugo diaboli
dum eum ante plurimos annos resurrexisse ndv-eri- per Christum liberaiiis in pairiam paradisi trans-
mus. Oh magniludinem autein hujus diei tota Iiasc ibit.
septimana, pro unadie celebratur, unde el cottidie Ergo redempti a Poraino cantate ei cauticum
basc dies cantatur. Ideo et vesperlina hofa npnso- riovum, cujus laus est iii.Ecclesia sanctofum (Psal.
lito more, sed officioniissse inchoatur, quia hascsa- CXLIX).Hle novum canlicum resonat, qui, reliciis
cra dies esl figura illius -magnidiei qui iiullo vespere peccaiis, novam vitam bonis operibus inchoat. Ve-
termiiiatur. Haecest Ula dies una melior super-m'i_- rus Israel, scilieet .populus. fidelium, Iseteftir in eo
lia, et qii.a et angelis et bominibus per Ghrislum qui fecit eum (ibid.) et eripuit eum cum Lva et Ra-
collaia sunt gaudia inefiabi.lia."Hodie Dominus vir- chel de peregrinatione ad pafriam fugienlem, et re-
tutum deyicla morte ab infefis resurrexit, e. popu- pressit Laban cum sociis perseqiientem, videlicet
lum prdprio sanguine redemplum, de carcere nior- Chrislianum popuium eripuit Domirius de exilio
tis exemptum, curias angelorum Rex glorias invexit. hujus vitas ciitii.actiya et contemplativa vita, ad pa-
Hodie bonus pastor ovem perditam ac magno la- tfiam pafadysi tenrientem, et reprimit diaboltinv
bore inventam propriis humeris ad gregem repprta- cura teraptationibus et persccutioiiibus impeaieii-
vit, atque gaudenlibus angelis in coslis associavit. tem. Filias quoque Syon, id est aninjae in Christo
Hac die exultemus eum Dei creatura quas hodie per i-enatae, in Rege suo hodie exuitent, qiii easvesti-
Chfisli resurrectionem reparala est ad asternitatis meiito salutis et indumento justicias induet. Anima
jura. Hac die curn ordinibus angelomm lastemur, mea magniiicat hpdie Dominum, quem,quasso, fra-
quia hodie numerus eorum per homines implefur. tres omnes, magnificate mecum et voce magna ex-
Hac quijjpe die coslorum allitudo per serenum jo- altemus nomen ejus in idipsum (Psal. xxxui), scili-
cundatur, quia hodie in eis Hierosolima ul civitas cel in Christuni. Rarremus hodie laudes ejus et
Tesediltcatur. Hodie superni cives gratulantur, quia virlutes ejus et mirabilia ejus quas fecit, quia Domi-
per Cbfistum electi bomines eis aniiumeranlur. Sol isus servum unicus abjectum redeniit, perditum
et luna et sydera hodie depromuut siium gaudium (f° 5.6, v°) de lacu "miseriae,et delnio fascis levavit
clariuS lucendo, quas i.rimorte Christi mosrorera ex- et in solio glorise cura principihus locavit. Auima
hibuerunt, radios suos abscondendo. Et meriio : iviea exultat in Domino, quemomnis spiritus hodie
nam luna solis claritas, soli aulem repromiuittir laudet in jubilo. Os nieura laudenv Domihi annun-
septem dierum lucis hylaritas. Terra hodie pras jy-tiat, cujus nomiiii sancto omnis, i'ogo, caro, bene-
omni creatura lastatar, quia Christus de ejus mate- dicat (Psal. GXLIV).
ria homp generatur, mortuus in ej'us gremio tumu- Servus a tyranlio de patria paradysi in exilium
latur, et ipsa in ejus substantia super omnes digni- seducitur, et regis filius de palacio in catcerem ad
tales angelorum exaTtatur. Fonles, maiia et flumina revocandum eum mittitur. Ovis centesima, de grege
hodie per tranquillitatem hylarescunt, ad Deimvbe- aberrans, a lupo abducitur, sed pius pastor aderuen-
nedicendo Christuffi in vadis sttis mundi ciiffiiria dum eam carne induitur, Itaque per quem offinis
lavisse inrio.tescunt. Volucres hodie dulci (f° 116) •crealura fit ex nichilo, hic fit ex fragili sexu ho-
gaudio tripudianl, dum dulcem melodjam qtiasi re- muncio. Qui omnia cl&udit pugillo, clauditur in
ciprocis vocibus dulce jubilant, Hodie cuncta a Deo puellas utero. Per quem lotys mundus creatur, ex
creataper Ghristi resurreclionem gaudio jjerftin- femina gerieratur. Pannis obsitus reclinatur in pras-
duntur, dum asthera sereniiate, fluctus tranquilli- sepio; angelos gioria vestiens subnixus est maj'esta-
t_ste, silvas frondibus, prata floribus, arva segetibus, tis solio. In cujus corispectu nec cceli muiidi prasdi-
"«iiversaanimalia lasta fetibus intelliguntur. Solus cantur, circnmcisione et hostia mundatttr. Pafenti-
autem infenius tristis getnit, quia Dominus fortis t;;s humanis subditur, cujus famulatui omnis
 •«. HONORHAUGUSTODUN. OPP. PAttS III. - LlTURGiCA. 952
siimma angeldruiivdiguitas prona subjicitur. Gujus A angularis a Deo probatiis ab asdiilcantibus reproba-
sanctitale scelus exfergitur, a servo undis inmefgi- tur, in quo duorum parietum ab Oriente et Occideuie
tur. Ab hoste esuriens tcmplaiur pef quem earilas veniciilium compago copulatuf (I Petr. n). Nasceiis
hngelorum in gloritv firmalur, qui eos sua ineffabili namque altraxit gentiles cunvmuueiibus ab Oriente,
duicedine saciat, dum semper in eum prospicere moriens allraxit gentiles per coiifessionom ab Oe-'
desidei-ant;.:qui est fons omnium boriorum, I.evamen Cidente. Pylatus auteni et cenfurio llomaiii ab Oc-
Omnium laborum, ex ilinere fatigatur, sitim aqua cidente erant, qui eu.m juslum (Matth. xxvn) vel
exfingui precaltir. Somiio opprimilur in cujus latt- Filiuni Dei (ibid.) dicebant. Porro Judasi vineas Dei
dein concenlus coslorum vigilafe deseribilur; A quo agficolas haeredem mulfis coniumcliis et obprobriis '
est omiiis beiiediciio, nvaledicitur; queiii dasmones affectum morte turpissima. _{Sitp:_ii),coiidemnave-
contreinisCunt (Jac. n), a tlseinone-obsessiis diciliir. ruiil dum eura iri cruce ul Moyses serpculeiii ih
In cujus noraine oiiine genu ilectitur, coslcsliuihj deserfp (Num. xxn) exallavefuht. Tune dulcis bo-
lerrcstrium et infernorum (Philipp. ii)s flexo poplite trus Cypri in vecte bajolabaljir, ct dulce poculum
laval, pedes diseipulorum. Tiisticia et mosrore affi- vitas tle eo in crucis prclo premebalur. Verumlanien
citur, jier quem frequentia beatorujil gaudio et las- " cqslum, quod co nascente nova luce illustratur, eo
ticia afficiiur. Qui laliter cttm hominibus conversa- merlenle in eruce horridis tenebris obfuscatur. Sol,
lus sub forma servi laluit, per signa el miracula qui eo nascente aureo.cifculocoronatur (f° H8_ v"),
Dctis verus claruit, Nam eum jiasceniem astra ma- eo moriente lugubri caligine obscuratur. Tellus,
lulina laudaverunl (Job xxxvm), dum proiinus quse eo nascenie favos olei effudit, eo moriente
eosli in obsequium ejus novam stellam misei'unt. mprtuds evomens, ruitura contremuit, De ligno
Onmes filii Dei ej jubilaverunt (ibid,), dum angeli in hamque, soluta malediclione, depositus, in sejnil-
laudeni ejus Gloria in excelsis Deo alta voce per- chro dormivit contuibatus. Judasi aulem magntini
sullaVeruiit(Luc. i). Reges cum muneribus adesse! lapidem ad monumentuni volvcntes sigillaverunt,
festiuant, ac Regi gloriae cervices adorando incli- cuslodeSj ne furarelur a discipulis, atihihuerunt.
nant. Goeliimsuper etini reseratur, paterna vox Fi- Joseph, qui eum sepelevit, custodias includenleSj
lium pfotestatur, Spiriius sanclus in eiim descem sigillo et cuslodibus muiiierum ; Nichodemum vcro,
dens in omnibus ei cooperatur. Angeli ei ministrant, qui euiii audivit, de digniialc sua deposuerunt. In-
""
spiritus iiimuudi pi.asseritiamejus forniidant. Aquam terea Rex glorias cuin esercitu angclorum lenebro-
(t° 1_8) in vinum, vera vitis, commulavit, morluos, sum lyraniii- regnum adi.it,- spolia ei rapit, cum
vila asterna verbo resuscilavil, Gascis visum.lux^ „ nobili pompa hodie remcal,- Lar-atroexemptos ccelp
mundi refutlit, surdis obslruclas aures reclusit. collocat, parietem angelicuni collapsum homiiiibus
Yincula linguas mutorum verbo Dei solvit, paralyli- reslaurat, corpus tle sepulchro resuscitat, ultra non
corum lurba ejus imperio sanala lectum toilit. San- morilurus, omnihus se diiigeulibus vitam asteiiiani
guinis fluxum siringit, febrium ardorem fpns vitae: doiiat, coslestis ergo nuncius praemitlitur, qui hoc
extinguit, Claudis gressum, leprosis muniliciam moestis tliscipulis rcferat, quatenus illorum tristicia
coitlulil; cafervas dasmonum ab obsessis cxpulit, in gaiitliuni convertatur. Qui lapidem de monu-
Quatnor milia bominum VII panibus, panis vivus, mento reniovens.desuper sedit, ejusque facies ut
saciavit. Item V milia V panibus, panis angelorum, fulgiii-, veslis ut nlx resplenduit, Quo viso cuslodes
saliiravit. Fluctus maris siccis' pedibus perambulat) sunl cxteriiii et facii sunt velut mortui.
veiilorum rabiem sedat. Facinurosis criinina re- Jlaria atiieni soror Lazari el Maria matcr Jacobi,
laxat, diseipuli in ejus nomine omuem virtutem in- postea Hlcrosolimortim episcopi, el Maria soror
imici calcant. Et quia sol et luna ejus pulchriiudi- matris Doinini, uxor Salomei, ctim preciosis 1111-
nem mirantur, coram suis ut Detis traiisfiguratur. gucnlis ad njoiiiiffientuni veniebaiit qnibus Doriii-
Et quia speciosus forma pras fiiiis liomiiium fucrat niiui, iic a vermibus corrumperetur, unguere vole-
(Psal. XLIV],facies ejus ut sol rulilat. Ei quia jutlex jyr_ banl. Viso vero angelo, nimio pavore consiernan-
vivorum et moiiuorum comprobatur, Moyses mor- ttir, sed blande ab angelo consolantur. Quibus
luus et Helyas vivus ei confabulantur. Dominum vicla morte resurrexisse nunciat, eumque.
Posiquam his el talibus annis XXX et tribus plus in Galilasavidendum insinuat,
vera lux in tenebris luxit, et filios Dei dispersos in Interim Dominus resurrectionisJosepIi in carcere
uiiam fidem congregans, immo servos transfugas, ut sol resplendens apparuit, queni ille Helyam puta-»
reditum ad patiiam copiose instruxit, lenebrosa vit; ipse vero se Jesum ab eo sepultiim et nunc a
corda Judseorum iinmcnsum jubar flammivomi lu- morte resuscitatum aflirmavit; eumque de carcere
ffiinis ferre non valueriitit, unde cum arinis et faci- sublatum in Arymathyam slaluit, Porro ipsa die
. bus conglobati, illud cxlingiiere volueruni, Qui j)ii- Judasi in conciliuni conveniuiit, ad carcercm mit-
ihilus verbo illius proslrati sunt, tleinde ipso conce- tunt, ut Joseph ad judicandum adducatur prasci-
dente salutem mundi perfecerunt. Igitur bonus pa- piunt. Qui reversi referuul se carcerem clausum et
stor a furibus el latronibus coinprelieuditur, sed sigillum sanum reperisse, aperlo vero carcere nc-
pusilius grex a lupis dispergilur. Agnus pjo ovihus; minem ibi invenisse. Illis inde liacsilaiiiibus, ecco
jihmolaliir, et vita morlc strangulaluf, Tunc lapis' 1 quidam accurrunl dc custodibus, qui rcferuiit Jesum
 "
-SS5' ...... SPECtiLUM ECCLESliE,— DE PASGKALI DIE. {,'34
vere resurrexisse et se arigelicas visiohes sibi vi- i- A j liente, ipsaquc.eis indieante,-fesolvunt, pronussum
disse. Judaeis autem non credehtibtis, et improbe je praeinium percipiunt. POJTOcum jpse in patriam ad
ccrpus ad custodiam tfadituin repetehtibus, ibi re- e- palrem et -matfem reveftilur, uxor ab alio cofrum-
spdiiiient talibus: e Vos tradite Joseph, quem cttstodi-
i- pitur, qupd ipse reversus vuljiibus et igne ulcisciluf
tis,et nostradiihus Jesum,qucm custodiendum com- (i- (Judic. .xiii-Xvi). , .-
misistis. Sed sictttvos Joseph rion pofuistis CustO- D- _- Sic populus Dei in hoc mundo a dsemonibiis op-
dire quin divitjiius evaderet, ita nos nequiviriius is -' "primebatur, sed verus Samsbii,1qtiod sol. dieitur,
obstafe quiri iste, cuni. Deus fuerit, reswgeret. s scilicet GliristuSj ad salvanduffi euffi per angelum
His auditis, eopiosam pecuniam inilitibus dederunt' ut-.' hiatri virgini prasiiuiiciabatur. Qui iiatus Nazarasus,
et ut eum sibi dofmientibus" a diseipulis furatum m id. est,saHctMsper orania vixit, et spiritus fortitu-
difefeht persuaserttnt, Qui pdstquam pecuriiam ac- ;- . dinis lii eo manens cuncta opera ejus direxit, Ad
eeperuntj et Jesunv resurrexisse et se pecuniani a gentenv hostiuffi pergit, dum in Jtidasam passurus
Judasis accepisse suo domino i-etulerunt, - _ tenditi Tn via. leonem confregit, dunv ijise via ad
Igitur ttt prtus.est-soI~.quicpgnOvitOccasuni suum, l, vitaffi in via Iiujus mortaliiatis tliaboiunl, qui tan-
et iterum siiO jubare illustravit mundttffi de sua ab-i- quam leorugiens circuit quasrens quem deyoret, in
senliatenehris moerdiis suffusum, moxnostra, quas, s, HI ciuce devicit. Mel de eadavere ej'us sumens mandu-
jam inimicitias inter Deum et hemiiies morle sua ;a ciivjt, dum dttlces electorum animas, quas ille ava--
solvens, oniriia in eoelis et in terlis paeificavit, ac ic rii.s' "prsedo deyoravit,'de ventre inferi abStrahens
mundum jam Deo Patri sanguine suo recohciliavitjtj sibi incorporavit, Alienigenam sibi copulavit, quia
appareus diseipulis paceffi aiinunciav.it, magnoqu.e [e Ecclesiam de gentibus per fidem sibi associavit.
gaudio corda eoi-um laetificavit, assuin piscem et st Prublema conviviis proposuit qiiia sacram Scriptti-
favum mellis cttffi eis maridttcayii, pef hoc insinttahsis rahi de su.a incarnalione, de sua victoriaet justo-
quod per ejus passionem dulcedirienr aeternse vifse ~e rum s.alvaliorie fid.elesdoceri voluit. Cujus mysieria
oiiinibus in se sperarilibus dabit. Insuper multi san-i- per clavem David uxori Ecclesiascoltidie "aperiuiitur,
clorum qui cuffi Christo resurrexerant, iu civitatera n a Catholicis expositorihus solvimtur, et sic a fideli-
veneruiitj et ffiullis appafentes, pluriffia eis dc aliaa businttiliguntur, quique prasmio asternaevitaea ipso
vita narraverunt, atque iff omnibus Domini lastifi- •-•. remunerabu.ntiif. Ipsevei-odum iiJ patriam coslestem
caverunt. Haecsunt sacra hujuS diei gaudia, et ange-- '• ad dextefam Patris et ad matfem superuam Hieru-
lis et hominibus celebria, ~apatriarchis et prophetis;s salem revertiiur, uxor ejus Ecclesia ab haereiicis
prasfigufata et prasnuhciata. , _ corrumpitiir, quod ipse ad~judiciumreversusflamffia
Josepli nanique a patresuo post fratreshi solitu.- ~f ac-dasffionibus ulciscitur,
din_:s) mittitur, sed ab ipsis, consilio Judas, in11 Hic Samson ligatus multis- funibtts, a cognatis
jEgyptum vendifur. A lasciva dpmina petulanter!r "suis traditur hostibus. At ipse, ruptis vir.Culis, ciiffl
arripituf, a familia-perstrepente compressus carceri'V , niandibula asihae tuj-ham hostiuiu stravit, alios fu-
iiiciuditur. lude educitur, a rege princeps eoiistilui- gavit. Victoria potita, sililaborat, sed fons de man-
tur, nomert Salvatof mundi ei imponitur. A ffatri-" dibula efumpens viclorem fefociiat.
biTs el ab oihui popttlo adofatur, -Egypliisque perV Sic Christtis, a propinquis suis Judasis Iigatus
eum a fame liberatur. ----- -".,- - (f° 132), Vinctus genlibus ad perdendum traditur.
Sic Chfistus a Patre post refttgas servos ffiitiitur,'; Ipse vero, vinculis mortis solulis, humaiiitale sua
scd a Juda, cofisilio Judasorum, venditui', A Syiia- catefvas dsemonuffi-superavit, de humaho geneie
goga, iii carnalibus lasciva, crudelitcr compreheri- ftigavit, per appstolos adversalios expughavit. Ju-
ditur; a miHtibus ut Joseph familia circuriifunditui-; 'i daicus quippe populus per stulliciam erat asinus. De
dccisus sepulchro ut. [Joseph] carceii includitur. quo nascitur Chrisli car-o,ffiandibula cojitei-enstlura
lutle resurgeus a rege onvniuffiprinceps Deo superr legis pabula, dum nobis reserai profiinda ejus mysfe-
oinnia coiistituitur,uomen ejus Salvaior mundi, ab^ D JJ ria. Foiisdemandibula efuffipens est fons baptismatis
omni popuio Ubique diligitur. A sole et liina et stel-- "- de -Chrlslo flueas. Victor noster sitit saluleffi homi-
lis XI adoratur, qiiia hodie a Joseph et Maiia el XI* num quas reslinguitur b.iplismate etfide fideliura.
aposto!is_devpte veneratur. Et ecce ab:(f° 150, v°) ').. Hie quoque Samson in civhatem ad ."mulierem ;
ciiiiiibus pppulis ct Hnguis adoratur, etLtotus xtvun- - .
ingreditur, sed_"ali lioslibus obsidetivr. Ipse v.ero
dus.per euffi Salyatur. media uocte clauslra portarum lulit, et humeris
Populus Dei ab hosiihus olini affligebatur, sedd fefens per cuneos hostium monteiii asceridit.
Samsoh ad eruenduffi eum pef;ai!geiuih nascituruss Sic Ghiistus ad uxoreffi suarri,--ad-i'riferniim-,sci-
prasnuiiciabatur. Qui nalus Nazaraeus, id est-sanct«ss licet Ecclesiaaa inibi detentam, higreditur, sed ab
V-ixit,et spirhus fortitudinis ojiera ejus direxit.Post-- hdstibus in sepulchro obsidetur. Ipse vero media
quam crevit, ad gehtem hostium pergens, leonem inii npcte claustra irifefni dissipat, antra rugentium
via fregit. De eujus cadaverepostmodum mel sum-- lepnum et eubilia draconum, domos poenarum, la-
psit, uxorem alienigenam duxit, pfobiema de mellee tebfas tenebrarum captiyis. ablatis evacuat. A morte
et leoiie conviviis proposuil, prseiriium solutoribuss resiifgens, custodes lerfilat. cceli alfa penetrat,
spopondif. Quod Jum ipso Samsone conjugi ape- Hunc Samsonenv meretrix inebriat, in gremiain
 955 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 956
suum ad dormiendum reclinat, Cui dormienti co- A Dominus de tribu Juda ut cafulusleoRis dormivif,
mam capitis abradil, in irianus- hostium. vinclunv ctim tres dies in morte delituif, quem Paler in die
tradit. A quibu.s excascatur, carceri mancipatur. De iercia suscitavil. Ad pfasdam descendit, cum iufer-
quo iii die convivii educilur, sed per ipsum duobus na descendit forti alligato, spolia ejus diripuil, In
cclumnis coucussis subruilur, eoque morierite ma- vino stolam lavit, ciim-corpus suuni sanguine ma-
gna mulliludo ppprimitur. duit. In sanguineolivas paiiium suuta lavitj cunvEc-
Hasc meritrix'est Synagoga, quas Chfistum ama- - clesiam oleo clirismatis sanctificavit.
riludinc inebriavif, in gremio suo ad dormiendum iioc qtiia futurum erat Deus olim per ayes efiani
coliocavil, cum Hierusalem inmoiiis somnum eum expresserat, Foenix namque ulfra quirigcritos anno.s
per supplicia. inclinavit. Capillos ei prascidit, dum vivit, et tunc sariueiiia cle odorifcris arboribiis in
discipulos, qui quasi crines ei hihasscrant,-abscidit. nidum suum colligif,.percussisque 3lis ab ardore.
Vinctuffi hostibus tradidii, quia Doiriinuniviiictum soiis incchdiLur, in nido comburiiui!, lereia die iu
gentibus oblulit. Ab hostibu.s excaecatur,-_dum a . pridris aviculas formani restituitur, Fosnix dicitur
iiiiiiiibus luce hujus viise privalur. Carcere claudi- rubeus, el est ChrisiUs de qtto dicitur : Quis esi isie
lur, dum iri iumiilo conditus plangi.lur. In die con- B qui venit de Edom, linciis veslibus deBosra? (Isa,
vivii educilur, dum in die Paschse, quse est dies con- LXIII).Edom, quod dicitur ruftis, est Esa-jappeUa-
vivii angclorum, de scpulchro erigitui 1. Goucussis tus, proplcr rufum pulmcntum quo a fralre -suo
Vcro duobus columnis, tlomtis subruiliir et p:.'pulus Jacob csl cibalus. A quo dicta est regia Idumasa, iu
:opprimitur,.quia post passionem Ciiristi commoiis qua caput regni erat civilas Bosra?-In hac Job Fe-
duobtis regibus, lemplum, quod erat doipus eon- gnavit, qi.ii sua infirmiiale Clirisli -passionemprasli-
vivii Jutlseorum, subvcrtilur et populus in uilioncm gtiravit, Chiistus de Edcm venit, dum a gentibus
moi tis Ghrisli perimiiur. jiassus, caroejus sanguine rubuit. Vesiis ejus_ in
Horum figiira estnobis quoque expressa in ani- Bosra linguilur, dum in Hieriisaiem, quas caput re-
nsaliura natura. Nam fertur quod leo apertis oeulis gni fuil, vestis ejus sanguine aspergiiur. Hic ut
dormial, etcauclastia vestigia deleat, ne a.venato- fosnix sarmenia odofiferarum arborum in nidum
ribus (f° 152, v°) inveniri queal: ila Domhms Chri- collegif, dum seriptis prophetarum Hierusalem im-
stus", leo de tiibti Juda, obdofmivit et somnum rnor- jjlevit. Eisdem vero sarmeriiis in nido eoinburilur,
tis cepit iii humanilale, sed vigilavit divinitate. My- dum secundum dicla prc.jjiittarum in Hierusalem
sterium nostras reparationis carne sic celavit quod in igne passionis consuiniiur. Tercia dle avis repa-
a dsemonibus vel perseculoribus iudagari non valuit. C ratur, quia Chrislus tcrcia die suscitafuf a Patre.
Dicitur euim quod lesena caiulos suos morluos Fertur etiam quod pellicanus in taiitiim pullos
fundal, et ipsi ad vocem patiis rugienlis die tercia siios diligat, ut eos unguibus inlerinval. Tercia vero
surganl: sie triduo Chrisius, qui in scpulchro jaeuit die pia? dolore se ipsum laceret et sanguis de latnre
mortuus, die tei-cia surrexit, Pairis voce experge- ejus (f° iSi)siiperpullos distilians eos a morteexci-
faclus, sicul olim de eo prsedixil Jacob patriarcha tat. Pellicaniis significat Dominum qui sie dilexit
proscipuus : Juda dormiel ul caltttus ieonis. Quis mundum ul pro eo darel Filiura suum .unigeiiitum,
suscitabil eum? Acl prmdam, flli mi, descendhli. quem tercia die viciorem mortis exciiavit ct super
Lavabit in vino siolam suam et in sanguine olivm omnc nomcn exallavil.
pallium siium (Gen. XLIX).
Hic presdic eis fidem el confessionetn; deiude istuci adjice:
Karissimi, quia Christus hodie resurrexit a mor- - censam rutilante flamma coruscare ac suo luniine
tuis, debemus et nos a morie resurgere animse, peclus suuni gaudio et laeticia illustrare. Qui totis
quod sunt peccata, ut quia Chrisfus ultra non mo- viribus inmensas piclati Dei grates retulit, ac cot-
rjtur, possimus eiiiii ilio jjeiiieiiiiiler vivere. tidie oleum luceruas superfudit, et dum ille mori-~
Legilur de quodam prsecipuo Palruin qtiod facfis tur, illa exiiiigiiitur. Huic fouti misericordise hotlie,
et diclis roultum profuerit convcrsalioni ffatruin. karissimi, voiis vcstris omnes appropinquale, et
Hic a diabolo impulsus in foveam fornicalionis est animam ac corpus vestrum in viscera pielaiis ejiis
lapsus. Instinctu auiem Dei ad poenilciiliam_erigi- cohiiueiitlate, ut cum fc-gnum Deo et Patri. tradide-
lur, ac toto anno jejuniis et vigiliis aflligitui-.Noefe - rii, Deusque oinnia in omnibus erit (/ Cor. xv), vos
vcro Doriiiiiicaeresurreclionis lanipadem ponit, cum per resurreciionem Chrisli sitis cohasredes regni
oleo et ligno instruxit, humique prosiernitur, la- Dei, cum jusli sicut sol fulgebunt (Matth. xmj ct
crimaruni ymbre perfundilur, Filiuui Dei precalur, aequales angelis efunl iii illa gloria (Multh. xxn),
ul si dimissuin sit peccalum illius lampas iila ac^ quam nec oculus vidit (/ Cor. ii).
cendafur. Et ecce respicit lampadera divinitus ac-
Hase in octava vei in qualibet die infra Resurrectionem.
Chrislus resurgcns a morlttisjam non moriiur. Slors surrexit, et nos de exilio mortis ercptos vitaeasternss
illi ulira non dominabitur (Rom. vi). Christus, karis- invexit. Nos ergo peccatis mortui debemus Chjisto
simi, conculcalo baralro, jara yictpr a morluis re- ad viftutes conresurgere, et ad bravium vitajnobis
 857 ' SPECULUM ECCLESI/E. - DE PASCHALi DIE. S58
propositum per bor.as operationis sladium concur- A j quasi parum lanio lerapore operati sinl; eum auterii
rere. Et quia Christus jam pro nobis non morilur, qui XL ainiis nionaclium in lieremo impugnans,
per vestigia ejus gradiamur, ne amplius in anima vix tandem in foi-nication.isvoraginem impulerat,
mOriamur. Et quia Christo-jam in dextera Dei se- dignum laude coronavcrit, eo quod rem fortem vi-
'denli mors uhra n'Oir dominabiiur, quas. sursum riliter perfeceiit, Cur enim diabolus pro his labo-
. siinl quasramus, ivenobis astei~namors ttllra (f° 154) f em sumat qui loto cunbmirie omnibus boris ad eum
d0iijiiietui\ festinant et toiis viribus solliciti sunt ne soli-
Eplacephalus draco, princeps tenebrarum, traxit veniant ? Illos oinnimodis retrahere et tardare la-
de coelo cauda sua parfem stellarum et nebula pec- torat qui ejus fauecs fugientes ad vitam Gluistum
caiorum eas obtexit, aique mprtis tenebris obduxit; properant.
Uivde Sol a~terniis jubar suas claiitatis nube carnis Est belua corcodrilltts nomine, vicenorum pe-
operuil. in occasu mortis pro stellis oecubuil; de dum in longitudiiie. Haec interdiu in aquis, nocle
caligine productas-jpse de nocte morlis orieiis se- vero moratuf in terris. Prastereuntes invadit, lacc^
feno coslo restituit-. Propterea luxerimt ei cum jo- rat, devofat; in sole aperto ore dormiens recubat.
cundilale qui eas fecit, quia cura magna jubilatione Est et alia bestia nomine enidrus spinis repleta
laudant eleotorum animas Deura qui eas fedemit. " Velutericius.Hasc lutp se involvens apertura os cor-
•Levialhau,piscis marinus, instar draconis formalur, codrilli ingreditur, moxque ab eO deglutiiur. Quse
multiludineni piscium devorat, ex quihus multi pa- cuncta intei-naejus spinis terebratj et enecata bestia
tenleejus maxilla remeant. viva remcat. .
Per rnare hoc sasculum insinuatur, quod volumi- Per corcodrilluin diaboliis declaratur, quia ante
nibus adversitaiuriv jttgiter elevatur. In hoe diabolus Christi adventum in fluxis cordibus geniilium,nunc
circumnalat ut Leviathaii, mullifudinem animarum autem in aridis mentibus JudaeorUmVersatur. Hie
devorat. Deus autem ccelo praesidens hamum in hoc prastereuntes devorat, quia cunetos ante Christi
hwre porrexil, dum Filiura suum ad eapiendum Le- passionem obeuntes ad tarfara rapiebat. Sedelad-
vialhan in hunc mundum direxit, Hujus hami Iinea buc aperto pre fluenta Jordanis absofhere inliiat,
esl Christi genealogia ab evaugelisiis conlexta. Acu- quia avidus baptizatps etiam devorare festinat. Be-
leus est-GIuisli Divinitas, eduliuffi vero ejus huma- stiola_spi!iosaestCIiristi caro nostris miseriis asrum-
nitas. Porro virga per quam linea hami in undas nosa. Hascse luto involyit, dum obprobriis mortis
pfotenditur, est sancta crux in qua Chfislus ad deci- succubuit. Beluse os ingreditur, dum ab insaciabili
piendum diabolum suspendilur. Cujuscarnis edu- / inferno devoralur. Sed interna beluas eviscerat et
liuni dum hic Lcviathan avido dente inoiiis lacerare victrix egredittir, quia Ghristus infernuni despoliat
nititur, a latente equuleo transfigitur, atque"tort-uo- et victOr ad aslra reverlitur. , ;
sus coluber de fluctibus protrahitur, dum per Chri- Karissimi, ntors suum furcrem in vifam effudit,
sli fidem in Omnibus genlibus cultus ejus dilabitur sed vita mortis mors ftiit, quia ei mors victa suc-
ac de cordibus fideiium per Christi nomen^onfusis cubuit. Morsus inferjii exiitit, quia partem ei abs-
[an confossis ?] cottidie educitur. Ejus quoque tulit partemque reliquit. Favurvi cum melle com-
raaxilla misericordias Dei armilla perfdditur, et edit,cum 1'esurgeiis animas electorum deoreleonis
escam eleclam, quam improbus prasdo avide devo- in via a Sarnsone conffacli corporibus induit, atque
ravit, Christo colla ejus premente, reraovere cogi- sccum ascendens glorias angerorum-intuUt, karissi-
tur. Uhde David, queffi per luxuriam dulciter ab- mos suo vino [etj lacte inebriavit, cum post resur-
sprbuil, perposnitentiara perforatus revomuit; Pe- rectionem suis apparens potu gaudii corda eorum
trus, quem per abnegationem Chiisti deglutivil, fle- exhilaravit. Slellas namque "maris, postquam ipse
tibus transfixus remisit; Jtariam, quam per carnis lux vera mundo claruit, (f°156 v°)de inorle sua do-
cor.cupiscentiam devoravit, lacrimis perfossus red^ lenti sol de morle oriens apparuit, Marise etiani
dere non tardavit. Per Christi misericordiara inper- JJ j Magdalenas, quam a septem dsemoniis emundavil,
forafa ejus maxilla foramen omnihus pafet, et se consolator resurgens manifeslavit, cum ad nio-
omnis incautus ab eo devpralus, per posnilentiam uumenlum ejus fleret et eunv sublatum inde crede-
cjiire valet. Hic absorhet fluvium et non mirabitur, ret. Petro qucque apparens eura consolalur, dum
quia quod geiites infideliuiii devorat, non mtiltum . cor ejus. propter abnegationem mosrofe conturbatur.
appreciabitur.". Habet etiam fiiiuciaiii quod Jordanis Jacobo eliam suas materteras filio apparuit, qui a VI
in os cjus influal, quia baptizatorum pGpulum ab- feria usque ad illum diem sine cibo permansil, quia
sorbere anbelat. Fenum quoqiie; ut bos comcdet tam certus deChristi resurrectione fuerat quod se
(Dan.: iv), quia quod earnales devorat vilipendet. non prius manducaturum quam Christum viventem
Esca ejus electa dicitur, quia pro summis ducit videret devoverat,
deliciissi spirilualium lapsu ejus maligna persuasio Duabus a monumento reverlentibus se manifesta»
reficitur. Uride et fertur (f° 158) ih libris quod doe- vit et eas de resurrecilone sua laetificavit.
ffioiiesqui in civitate niuitos occisos in seditione et Duobus quoque ad Emaus euniibus in via ul pe-
jierpiUres in mari tcnipestate submersos brevi lem- regrinus apparuit, et cum illis intrans ad cosnam
pore ai tartara pertraxerunf, flagellis cffidi jussit, discubuit. Sero autem facto, eiausis jariuis, omns->
PATROL."CLX5II. 30 . .
 '
.033 HONORII AUGUSTODUN. O PP. PARS II!. — LITURGICA. D.i)
bus se maijifeslavit, per paceni eos salutavit, per A cttts cantum laborcm itineris rcprassentamus, qui»
cibum resuri'ectionem suam affirmavit. Octava die per multas tribulationes nos regniim Dei inlraluros
iterum suam prassentiam e.is exhibuit, latus Thomse denunciamus. Per tres dies ante Pascha tres anni
ad palpanduiu prtebuit, temporis Antichristi prasfigurari intelligunlur, qui-
Septem diseipulis in piscatione laborantibus se bus omnia in mundo ejus sasvieiatiirbahuniur. Idctf
manifestavii, j-etc.iu dexteram mittere imperavit, his diebus poeniteiites introducuntur, quia ilio tem-
in quo multiiudo pisciumconcludifur, et famen non pore Judasi ad Ecclesiam per pasiiitentiam conver-
rrimpitur ; ipsi vertf pisces"ad litus pertrahunt, con- tDhtur. Icleohis diebus passio Chrisli,. quas [qui]
viviura cum Domino ineunf, est caput noslrum, eelebratur, quia illo lempore cor-
Ante resurreclionem suam quoque discipuli pisca- pus ejus, quod est Ecclesia, variis passionibus tor-
banlur, etfeie eorum a muititudhie piscium rufii- mentatur. His diebus multitudo credentium jjer ba-
pbbatur. Mare istud est saeculum. In quod Dei pi- ptisraa regeneralur, quia illo tempore fidelium uni-
scatores, scilicet Ecclesisedoctores, rete fideiprasdi- versitas per resurrectionem ad vitam renovalur. Per
<candoffiisefunt et multitudinem hpminura couclu- diem autem Ghristi resurrectionis nostra rcsurro-
eerunl. Quorum quidam rete scindentes in marere"- ctio prasfiguralur, "quia eadem die eademque hora
silierunt, quia basretici, rupto fidei rete, ad sascula- B qua Clnistus resurrexit totum humantmi genusre-
ria, cum non essent ex nobis, exierunt. surreclurum prsedicatur. Hla die regina sponss
Post resurreetionem vero tantum YII pisca- Agni a dextris ejus in vestitu deaurato laslabunda
baulur, et rete non rumpebatur. Pcr. YII universi aslabit, quam hic ajmd Babylonemperegrinanlem.
dc-elsrraiitiir,qui septiforinis Spiriliis gratia illuffii- hoslis paue Iacrimarum cibavit, Illa ellam die dia-
jfantur. Scplem euim hi tria et Ilii divid.ituf,.et per bolus bosiis ejus cum tolo (f" 158 v°) coipore suo
tria ficles TriniJatis, per Ifll aiitem qiiatuor Evan- in stagp.um ignis el sulphuris, cunctis videnlibus,
geliorura implelio exprimiiur. Qui crgo in generali prascipifabitur, elipsa cum ifiumphali gloria aban-
resurrectione in fide Triniiatis et in operaiione gelico excrcitu. in ccelestem Hierusalem iniroducfa,-
evangclica inveniunluf, de fluctibus ffiunni a' septii regio tiialamo sponso suo jungenda collocabitur. Et
formi gratia ad litus setcrnse solidifatis pertrahun- quia hoc Ecclesia fulurum sperat. ideo hanc festi-
tur. Qui ctiam in dcxlera pai-lecapiuniur, qtii-ijusti vitatem taiiiopcre ovans celebrat, Per paschale vcro
per angelos a malis segregafi ad dcxieram Dei sta- tempus, quo Atlcluia frequentalur, solleninilas asier-
tuuntur. Qurque centuffi quiriqtiagiuta tres fuisse use lasliciaedesignatur, ubi sancti in perhenni glorie.
describuntur, per qiios tres ordines salvahdorum .r cxuliabunl et dulcisonura Alleluia cum angelispcr-
intelligunlur.Per centenarium quippc perfeclio, quse lfenniter jubilabunt. Hoc eliam in divinis officiis
ad virgines pertinet, deffiOiisiratur; per quinqua- innotescimus..cum Inlrcduxit vos Dominusin terram
genarium remissio, quas viJuis (f* 15S) convehit, ftnentetn lacle ci melle canimus,. qiiam paradysum
denotatur ; per lernarium fides Trinitatis, quaecon- terram vivenlitim intelligirntis. Ifem Ycniie,benedicli
jugatis congruit, inlimatur. Qui convivium Dei Do- Patris (_/rttt/i.xxv)canimus, quod Dominum, trans-
"diino ineunt, quando peracto judicio cum eo ad nu- acla nostra resurreclione, in judicio dicfurum Is-
pfias inlrabunt, ubi justi exultenl ct in aspeetuDei giraus. Item : Eduxii Dominv.spopulum suum iti
epulentur et in laeticia clelectenlur (Psal. LXVII),ubi exultatione ei electos suos in Imlicia (Psai. civ) ea-
ab tiberlate Domini Dei iiiebriabuiilur et -forrente nimus, quod luno fiendum credimus cum gp.u-
voluptatis ejus polautes saciabuntur (Psal. xxxv). dium et lasficiam obtinebunt afque asquales an-
Hujus inmensi g.iudii fufuri celebrare festivita- gelis septempliciter ul-sol jusfi fulgcbunt (lsa. xxx ;
tcm recolit nuuc Ecclesia umbratice per paschalis Malth. xin). Ideo aulem pascha, id est iransilus, di-
fcsli sollemnilatem. Unde non -secundum solis con- citur, quia sicut Hebraicus populus de servilute ai
cursum, sed secunduffi lunte cyclum primi mensis libertalein transivit, ila populus fideliumde mcerore
plenilunio agilur, quia per lunain Ecclesia figura- r. ] ad gaudium, de corruplione ad incorfuplionem, de
tur quae a spleudore asterni Solis ilhistr-alur, cujus moiialilale ad immoiialitatem tunc transibit unde
circulus, dum in clectis cdmpletur, mox ad se!ern;e ei Jesum post resurrectionem in Galilaea, qupd
dulsedinisconvivium assumetur. IgiturperLXXmam, . transmigraiio facta sonat, viderunt, quia de roorie
qua Alleluia, scilicet canticum lasticias deponenles, ad asternam vitam transeuntes, Dominum faeie ad
canlicum ti-isticiaecanimus, LXX annos capiivifaiis facicm sicuti est vidcbunt (7 Joan. m). Hii vcio
popuii Dei a Hierusalem in Babylonia rccolimus, qui in prima resurrectione resurgere noluerunl, in
nostram aulem peregiinationem sigiiificamus, qua secunda resurreclioue partem noh liabcbunt. Q;:i
a gaiuliis paradysi in exilium hujus mundi iios pul- aulem dicunt Deo: Kon appropinques nobis, isii
sos labore et trislicia affici ploramus. Per XLmam slipuia furaus incendii in furore suo erunl, alque
autem XL annosreversionis liliorum Israel de/Egy- terram leiiebrosam, ubi nullus ordo et sempiternus
pto ad terram repromissionis ad mcmoriam reduci- horror iiihabitat (J.ix). possiciebunl.Torrentes in
jnus, et lioslrara reversionem de hoc niundo ad pa- picem et fumus in sulphur el terra in picem ardcn-
triam paradysi per quatiior Evangcliorum et deca- lem cis converletur, ei in sempilernum non estin-
iSgi iegls observantiam expriinimus. Poiro per tra- giieIur(Jsn. xxxiv). Tuncjusfi pro-duplicicoiifusiocs
 '
£)__ . - SPEGULUMECCLESi.€. — DE IN\'LNTIONE S. GRUCIS.' S.l
quam hic et in coi'pore et in rebus habuerunt A fulgescet. Et non erunt pripra in memoria pro om-
ili ierra-, tuiic sua duplicia possidebunt, quia in aui- nhiioda quam liunc habucrint. glOria. Super cor nou
ina simul cl corporegaudebunt. Hoc duplex gaudiunv asceiident mala prastertei, sed iu sempileriium gau-
liiine jprasSigiiamus,cum diio Alleluia ad missam debunt et exullabunt in Iseticia. Itaque, karissimi,
resonamus, Tolus aiiteviimundus nobis nunc in hac islud paschale festum ita assidiiis Dei iaudibus ce-
festivitate applaudere comprobatttr, cunv redivivis lebrate, etbonis operibiis ad fuluruhi festunv.vos
ornalibus innovatur, qua tunc pro gioiia filiorunv ita praspaj-ateut ciim Deus Kicrusalem exultationenv
suorum Deus omneriv crealuram muiidi inmutabit, el populuriv ejus creaverit gaudiiim/vos-in hova
coslum novum et terram novam creabit- (Isa. i.xv)> Hierosolima pefhenniler exultetis et Deus gaudeat
et coslum(f°IfiO)ut sol.sp.lendeseef,et terra ul para- in vobis ubi est splenddr et lux perpetua et sine fme
dysusflorcscet, luna ut sol sepfeiripiiciterquam nuivc l~eticia.Quam oculus hon Vidit (I Cor. n), ctc.
Si popuius in Majori Letania confluxerit, sermonem Christus resurgens, vel Oculi Do-
tiiini facerepoteris; ethaec de sancto Marco adjicies : ,
Hpdie, katissimi, saiiclum Marcum imjvloratepro sacei-dotiofungefetur, sibi pollicem amputavit. Sed
vestris necessitatibus, qui fuit quasi unum de qua- -cttriiesset fide integer, Ecciesia eUm episcopum in
tuor.paradysi fluminibus. Qui foririam leonis gerit,. Alexaridriiiasede exalfavit. Qui jvopulum 'sibi com-
quia in deseiio hujus mundi vox prasdicai.ionisejus missuffi factis, dictis, scriptis nobiliter instruxit et
ut leonis personuit. Unde et evangeliumejtis iu pa- gloriosis lniraculis inclitiis fiilsit. In paschali autem
schali die legitur, quia Christus ut leo resufrexisse die a paganis comprelieiiditur, graviter aflligitur,
describitur. Hic cum Paulo in prasdicalionem ab fune in collo ejus misso per saxosa Joca trahitur,
aposiolis destinatur, -mullumqueei ih verbo Deico- caro ejus Iiinc et inde saxis discerpitur. Deinde in
operaiur, Hunc bealus Petrus baptizavil, de fonte-: carcerem relruditur, in qud media nocte abangclo
que filium levavit. Bic cum eo Ronsaspositus Evan- confortatur, exin ab ipso visitafur, ad eoslestia
-geliunv scriplo edidit.- quod postmcdum in-toto regna vccatun Altera die, dum ab impiis traliitur,
muiido sonuit, A beato Petro ad Aquilegiam dirigi- a carnis cruelalu absolvitur,: lasianlibus angelis in
lur, ibique multus populus ab eo Chrislo acquiri- ccslis corijungituf. Gujus corpus postea Yenetianv
tur. DeindeRomam cum Herraagora revertitur, et est translalum et (f° 160 v") multum virtutibus g-Io-
Eerniagoras quidem pro eo episcojffis ofdiiialus a rificatuih. Huju.sdoctriiiam debetis in omnibus invi-
Petro. Marcus vero in yEgyplum proficiscilur, et lari, ut possitis ejus gloriaeparlicipari. Qiiarilocultts
Aiexandria per euffi jugo Dtlei subjicitur.. -Quine non vidit (1 Cor. n) et casfera. "

: - M,
. INVSNTIONE S-kmjM CRUGIS*- .
Sigrialuniest shper nos lumeiivultus tui, Domine, (C ille luteus eminentiam illius gloriaeadepluru§ esset
(Psal. IV).Lumen vullus Dei est Christus qui est de quaipse gloriosus expulsus fttisset, eodem modo
splendor gloriaeet figura substaulias ejus, qui est quo ipse cprruit liominem quoque ad ruinam im-
Vera lux quae oihnem homincm illuminat (Joan. i), pulit. Dei etenini-similitudhiem sibi usurpavil et ad
(juam liorror tenebrarum capere. ndn potei-at. lianc concupiscendam, hominem ihsligavif. Quid
Hoc lumeh est super ups signatum, cuni Chrisli plura? Homo diabolo consensit, de vetito iigno coni-.
nomen in frontibus iiostris per sanctaecrucis irii- medit. Per lignum fit reuS, et offenditur Deus. De
pressionem est chrismale liotalum. Hoc salutis si-j paradyso in exilium ejicitur, niultis miseriis aflici-
gnum sanguine Agni iuniaiculatidedicatum est an- tur, et ipsi morti addicitiir (Gen. u-ur). Unicusita-
gelis et hominibus Venerandum.Per Jioc quippg su- que Patris de solio glorias surrexit, carnem induil,
mus a morte reconciliali, per hcscsumus ad vilahi pi'o seducto servo in carcerein venit, Et quia im-
j-eparali. Per hpc supernas Cuviffisiintdanina restau- mprlalis formatur, faclusestputredo, formator aster-
ratae, per hoc angelorum. agminum gaudia dupli- niis fst vermiSj ut eum reconciiiet Dep, Diaboium se
cata. Deus namque omriipotens cceiestisHierusalem ut primum hominem temptantem superavit, in Iigno
- palacium ad laudem sui sjdendifluis ordinibus angc- crticis iriumphans fprlem ligayit, hominem redeffi-
lorum pleniter instraxit, sed primus arcliangelus a pSum.de exilio ad patriam. supernam revocavit, Hasc
Deo recedens, hoc ivequiter destruxitj partemque Vietoriosa crux est ab iriitioinultis modis prassigna-
angelorum de coslo abstrahens secum. ad- tartara ta. in qua sola sunt omnia in coslis et in terris.in-
cuxit. Damnum hujus ruinse volens Deus reparare, jitaurata. Per hanc (f° i62) nobis crisma baptisma
d.elimo hominem condidit, eumque in paradysum Christi corporis sacramenta consecraritur; per hanc
.totius voluptalisposuit. Cunclas delicias paratlysi ei cuncta benedicla niundantur. Perhanccunciacallidt
eor.cessit, unius taritummodo arboris fructum pro- hostis macliinanieuta dissoivuntuf, per hanc omnia
pler obedienfiam inlerdixit. Diabolus vero. invidia adversa viucuntur. .
Suimilafus, iam oiviiiibono privatus, quod videlicet -Deus ab initio paradysum voluptatis plantavit irt
%i$ IIONOPvIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III, — LITURGIGA. Ui
dum Clnistus duohus lignis eru-
qua oninc lignura pulchrum visu et ad vcsccndum \ aqua protlucitur,
Kiiavc; ligmim etiam vilsein medio pullulare impe- cis afiigiluf et aqua rederaptionis ex eo clici-
favit, dccujus fruclu si homo [non] commedisset, in lur.
iino statu felieiler permaneiis iiumqnam mori po- GtiiiipopuluS dc yEgypto transiret atque.in he-
luisscf. Paratlysus, quod dicitur horfus deHciarum, remo aquam proplcr amaritudinem bibere nequiret,
est Ecclesia, in qua smit onines dclicisc Scfiplura- Domiiius Moysi lignuin osteudit, cjuod in acjua mis-
j-uiij; in qua diversa ligna ad visum "pulchra, ad. suin eam iii dulcetlinein converlit (Exod. xv).
guslum suavia producuntuf, dum prophetas ct apo- . Populus qui per Moysende -Egyplo ad patriam
sloli in opcribus pulchri, in doctrina suavcs, nobis regreditur, esl Chiistiaims populusqui perChristum
in exemplum pvoponuntiir. Porro Iignum sancia de hoc mundo ad palriam paradysi reverlilur. Cus
crux vitas inlcllegitur, de qua fruclus asternsevilas aquam per lignum indulenravit, quia ei mors per
lollilur. De qtto qui digne comcdcrit, mortem iu cruccm levigaiur. Sicut enim aqua cuncta quas ra-
ssternum non videbit (Joaii. vm). Hoe cst li- pit gurgili involvens post se trahit, ita mors omnia
giiujfi quod jtixla aqtias transplaiualur (Psal. i), quasrapuit ingurgitem baratri traxit. Unde ct priori
quia saiicta crux.per omnia Seiipluras fiuenta prae- populo affiara erat, quia eos ad amaritudincm pos-
riicalur. Abcl ligno occitlittir, el Chrisius ligno cru- narum traxerat. Sed Dominus Moysi, quod de aqua
cis afligilur. Genus animanlium ligno de undis assuinplus sonat, lignunv ostendit, dum populo de
diluvii sublevaiur, quia Ecclesia adniiniculo ligni aqua baplismatis assumplo virtulem sanctas crucis
crucis de periculosis fluctibus mundi ad astra o.xal- innotuit. Quo ligno aqua fit potabilis, quia amore
tatur. crucis Christi fit mors multis oplabilis, dum spe-
Abraham sub arbore stabat cum Domino in tvi- rant se exutos corpore vestiri stola immoiialitaiis.
bus angelis mhiislrabat-, quos velut unum adorabat Ligiium hoc aquae inditur, durn crux morle Chrisji
(Gen. xviii) , quando multum exultans gaudebat intinguitur. Ipse lunc de torrenie liujus aquae iu
quoddiem optabilem videbat: itaficlelis populus sub via bibebat, cum in cruee pendens quas non rapuit
ramis crucis per fidem slat; Domino in menibris exsolvebat.
suis ministrat: quem in tribus personis honoral, Fertur quod istud lignum Hierusalem sit allatum
maj'estalcm in unitato adoral. Multuni adorat, ut
atque in piscimam probaticam jaclaium. Ob ciy'us
diehi Domini in gaudio videat.; reverentiani angelus singulis annis in piscinam de-
Aries quoque iuler vepres cornibus hassit, quaudo scendit, et quicumque languidus pri-
aquam movit,
idem Abraham liliurasuum Deo obtubt (Gen. XXII); G mus in sanus exiif, Tempore au-
Jtidseoscornibus crucis irre- aquam dcscendit,
scilicet Ghristus inter tem Dominicaspassionis piscina siccitate exaruit et
titur, dum pro nobis boslia Patris occidilur. Unde illud lignum apparuit, Mililibus vero quasrentibus
sic per prophetamdicilur: Cornua in tnanibus ejus ad crucem habile, iiiventum est per omni-j
in nianibus lignuin
(Habac. ;u). Cornua iiabuit, quando pro
aptaijile. Iloe ergo sumplo, crucem iride fecerunt,
pojmlo sibi coiifradicente in bracbia crueis manus
liuvseris (f° 164) Christi portandam imposuerunl,
espandit. Ibi fuit fortiludo ejus abscondita, scd mors
ad salvationcm populi ul serpentem in de-»
anle faciem ejus ivit ab electis cruce fiigata, uobis eunique serto in ipso exaltaveruut. Tiuic factus est princi-
iri ardente rubo apparuit, dum populum de ^Egy- paius cjus super liumerum ejus (Isa. IX),quia per
ptiaca alflictioneliberare descendit. Rubus Iiic quera trophasum crucis coslestibus et lerreslribus a Psirs
-ignis inflammavit est sancla crux eircn quam flamma esl princeps prselalus. Et quiaillemagiii cousilii Au-
iras, invidiae, saevilia; judseorum exaisit. Per rubi gelus ad lignum videlicet crucis, in piscinam, scili-
spinas accepimus eorum linguas acutas. In flamma cet Judasam, descendil, et eam signis et prodigiis
ergo rubi Dominus Moysiapparuit, dum Cluistus conimovit, unus in aquam descendens sanatur, uli-
in ignepassioniscoram (f° 1G_v°) Synagoga incruce
_. .qne Chiisfiaiius populus qui in undam bapiismalis
pependit. Tunc eliam ad Iibeiantium populum de
desccndens regeneratur.
.Egyplo descendit, quia ad infcrnum propler popu-
ltim inde eripiendum descendit. Qtiod Moyses intel- Hascsancta crux est vectis in quo duo botruhv
ligens ait:' Obsecro, Domine, mille quem missurus portaverunt, quia prophetas prxcedentes el apostoli
es (Exod. JV). sequentes Christum in cruce ut botrum in vecte
Sirga Moysi in dracouem inutatur, a qua diaeo- pendentem praedicalionibus mundo imporlave-
ncs niagorum devorantur. Virga basc est sancla runt. ,
crtix quas supplicio suo carnem Christi niortifiea- Hsecest virga Iiami in salum sseculia Palre missi,
vit, cujus mors nostras duas mortes, sciHcct cor- in quO Leviathan capilur, ac prasda devorata de
iioris et animse, superavit. Hac virga mare dividi- ejus venire exlrahiiur. Hasceiiam malus navis Ec-
tur, populus redimitur, hostis insequens undis inv- clesiaedicitur, in quam velum fidei appendilur, bo-
iiiergitui; scilicel saucta cruce baplisma sanclum '-iiorum operum rudenlibus hiiicinde teiieiitihus; ei
coiificilur, perquotl regcneratorum lurba a morie sic F.celesiaHgnovecto flaniine Spirilus sancli ttir-
cripilur; hoslis iiisequeus, videlicet originale pec- gentes muiidi fluclus secura Iransiiavigal, el .optsr-
catuin, obruitur. Hac virga bis peira percutitur et liun perhemiis vitcepo;ium gaudens appiicat.
 "
«_S . SPECULUM ECCLESLE. — DE INYENTIONES. CRUCIS. " CIS
Crux erat olim de genere suppliciorum iiivenla A . tas (Ephes.-ni). Latitudo crucisillas duas partcs ac-
crueiatui turpiter damnatorum, sicut botiie ftires 6t . cipiuntur per quas manus distenduntur. Per hanc
latroncs suspentlio straiigttlanlur, qui alio exitu in- latitudinem gemina diiectio intellegitur quse amlcds
digui jiidicantur. Unde et Judasi dixerunl : Morie in Deo et inimicos propter Deii.m ntiinque comple-
lurpissima condemnemuseum (Sap. n). Postquam ctilur." Longitudo vero crucis illa pars accipitur per
vero a fidelibus ubique cospitycnerari, et plerique quarii corpus pendentis exlenditur.Per hanc longi-
optabant in ea pro Christo cruciari, pro erucis pa- tudinem instruimus perscverantiam in bono Usque
tibulo decrelum est damnari suspendi.o. in finem, quia qui usque infinem perseveraverit,
Quia igitur crux est et angelis et hominibus glo- hic salvuscrit (Matlh. x). ,
ria, libet vobis pauca ejus pandcre mysieria. -Sublimitas crucis est illa pai-s quas capiti super-
Deus ab iriitio hutic mundum in quatuor clymata eminet, in quam titulum Hebfaice, Grasceet Latine
partitum creavit, quia profecto eum collapsum per continentem Pylatus aflixerat. Per haric spes coele-
crucem reitaurare prasdestinavit, Hominem' quoque stiura insinuatur, qua asqualifas angelorum per cru-
in motlum crucis formavit, qttia pcfdilum per cru- cis victoriam speratur. Profundum crucis pars sub
cem reparare prsedesfmavit, Hoc signum Moyses pedibus notatur, quas terfae infixa occultiatur. Oc-
prasfigura.vit,dum ostia domus in quatuor Iocis, sci-i B culta autem Dei misericordia declaratur, per quam
licet in liinine, in supeiiiminari, in ulroque poste totus mundus in maligno positus ne pei~eatsusteii-
sanguine agui signavit (Exod. xu). Hoc etiam. per tatur. Hanc crucem Dominum sequentes rite bajp-
iitleras est expressum, dum iii niodum crucis T est lant, si se viciis et concupiscentiis crucifigentes
jam oliiii forniatum, sicul per Ezechielem est jvro- (Gal. v), carnalibus desideriis renunciant et in obe-
mmcialum. 1Hunc namque prophetam Spiritus Do- dientia niaiidatorum Dei vivere desiderant.- In.hac
niini de Rabylone rapttit, in Hierosolimam statuit, cruce debent stare (f° 166) distensi, quia jugiter
ibique gloria Domini ei apparuit. El Dominus viro debent spiritualibus esse inlenti, et numquam se ad
iineis induto prsecipit Hierusalem transire ac dolen- vicia.iuclinare, sed semjier ad cosleslia compreheu»
tes et gcmentes perthau literam in frontibus signare, denda mente sursum se protelare.
?.Hosvero sequi et omnes non signatos occidere, at- Crux si in terra inclinalur, ati orientem, meridiem,
que a sanctuario incipere (Ezech. ix). septentrioiiem, occidentera se protendere compro-
Propbeta in Hierusalem in [a] Babylone per Spi- balur, quia quatuor partes mundi cruce ad regnum
rilum educitur, quia prophetia de Synagoga per Spi- Chrisli sigiianlur. Ipse enim dixit: Ego si exaltalus
ritunv sanctum in Ecclesiamtransfeffur. (f 16. v°.) fuero a terra, omnia iraham ad ine (Joun.xn). Deni-
Babyloii namque confusio dicitur, et Synagoga ob. que iii crucem cum a lerra est elevatus, quadruplus
infitlelitateni in omnibus gentibus dispersa confun- mundus signo crucis est ad eum traclus. Si aulem
dilur. Hierusalem Vero visio pacis interpretatur, quia crux lerras infixa erigitur, pars ejus coslum specla-
veram pacem-Christum in ccelis visura prsedicatur. re, pars terram penetrare, pars utrinque in dextrum
In hac gloria Donihii ajjparuit, dum majestas ej'us et sinistrum nvuridiostentare cernitur. Pars coelum
per Scripturas propiielarum paluit, Vir lineis indu- spectat, quia per crucis triumphum cceleslia instau-
lus ejus jussu per Hierusalem transit, doleiitium at- rantur. Pars terram penelrat, quia per crucis vexil-
que geinentium froiitibus thau, id esl T liiteram in- lum terrestria reparantur. Pars etiaui lartara pene-
scribit, quia sacerdotalis ordo ex imperio Domini trat, quia per crucis signum ihfernalia destruuntur.
per Ecclesiam discurrit, frontibus pasnitentium et ad Pars quoque ulrimque dextrum et sinistrum inundi
fidem concurrentium signum sanctas crucis crismate ostenlat, quia per crucis virtutem boni a dextris ad
inprimit, Sequentes vero non signatos trucidant, gloriam, etriiali a sinistiis ad poenarajudicabuntur.
quia dacmones crucis signaculo minime munitos in llla quijjpe die signuiu Filii hpminis in coslo appare-
anima enecant. Asanctuaiio ihcipiunt, quia Judasam, bit, et lumen solis et lunae non splendebit, quia crux
in qua sahctuaiium Dci erat, primitus rapiuut X D Christi ad judicium prasvia lanta luce radiat qucd
qudque, quas prima in Xi~isti nomine-ponilur, in splendorem solis et Iunse sua claritale obscurat.
forma crucis scribitur. Qtire Httera X in numcris de- Quia hodie, karissimi, invehfionem sanclas crucis
cem exprimit et decalogum legis innuit. Quam Do- celebramus, justum et qualiter inver.ta sit vestras
minus non solvere, sed aciimplere venit (Maiih. v), caritati referamus.
dura crucem sustinuit. Postquara Judasi consiHuin pei quod manus ejus,
Denique in crucis forma continetur lotius Chri- decrevit facere perfecerunt, quod scilicel Dominuiiv,
stianas rcligionis norrija. Nam per tria cornua supe- gloriaeeum lalronibus pro salute omiiiunv crucifixe'.
riora Trinitas Patris el Filii et Spifitus sancti de- runt, crucem adorandam, crucem vivificamcunvcru-
ndtatur; per quarfum, quo tria susieniantur, vene- cibus latronum terras fodientes in loco Calyariai
falio unitatis demoiistratur. Hujus quoque sanctse abscondefunt, Chrislo itaque navis guberDatpre a
crucis profundum mysteiium paiidit nobis profun-: piratis, videlicet perfidis Judseis, perempto, ipsaque
dum Pauli apostoli ingen.ium. Del vobis,, inquit, uavi Ecciesiie sancta cruce a Caribdi, scilicei Syu-
Dcus ul possilis comprehendere cum.omnibussanclis agoga, submersa in terrce profundo, Ecclesia max.i-
quat sii laiiiudo cl longiiudo, sublimitas-et profiuidi*. iiia lempestale 'pers.ecui.io.inim,proctiiis passionuiii
 947 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITJIRGICA. 8.8
jhvolvjfur, ae diu per naufvagosos diversorum cru A precesflexis genibus funtlit.Locus eoi)li'ei'i'iil,fuimts
ciatuunv gurgites enatans, vix cvaso perseeutiotiiss thymiamatis de tcrra ascendit. Mox ierram vaslris
voiliee,adserenum pacis sustollitur.Pio namque Do- aperiunt, tres cruces inveniunt. Morluus apportatur,
inino evigilante tempestas pei^secutionum.suppressa i cruciChristiimpositus resuseitatur, virtutemque sau-
retundilur, Iranqiiiliifas pacis infunditur mundo, c-tt clsecrucis sua resurrectionc et voce proteslatuf.Tuno
navis Ecclesias, jam plus duceiitls annis latilans, dee eliam clavos splendentes invenerunt quibus Judasi
abdilis emersa fidelibus redditur. nia!iusetpedesDominifoderiirit,etgfaliasOmniumbo-
Coiislanlinus itaque, Ecclesiasimpugnator acerri- iiorum largilori Deo relulerunt, Judas eum oranibus
mus, illo-tempore moiiarchiam tenuil, quem divinav JudffiisGluisto credens baplizatur, postea Hierosoli-
pietas in cliamo et freno constriiigens, sibi appro- morumEcclesise^episcopuslevaturalijue pro Ecclesia
pinquare"cumpulit (Psai; xxxi). Kam dum etim ini sibi commissa illustre martyrium pertulisse memo-
aiiima saivare voluit, in toio corpore lepra perfudif. ratur. luventa autem cruce diabolus cunvdiro ej'u-.
Hic a Silvestro (f° 166, v°) papa ad fidem conversus5 lalu apparuit, omne suum jus pev hoc lignum abla- .
bajitizalur, raox a lepra niundatur, pax et gaudiumi lum sibi asseruit,s Judas,inquit,Doniinum suum pro-.
universas Ecclesise per eum roboi-atur, Helena mater didit et ad mortem deduxit, nunc alter Judas omnia
Augusii pei-cepfafide, s.alulari lavacro iutinguiiur,, " ({"168) secreta mea prodidit, omnes artes meas ad'
iimhiiamultiludo Judasorum etgeutiliura fideel ba-; nichilum deduxit, cum hoc lignum in medium pro-
piismale imbuilur. His traiisactis, Constantiuus, bei- duxit; Julianus autenv famiiiaris mcus cilo rex crit,
jum conira paganos iiiilurus, de eventu beili anxia- ex quo taa prodilio prasmium habebit. > Quod et ita
tur, sed Rex reguin eum consolatui. Nam in nocie; postmodum coiitlgit : nam Julianus Apostata eum-
vir splendidus ei apparens siguum saucfse crucis' dem Judam lunc episcopura nomine Quiriacum ex- -
csieiitlit, victoriam ei per hoc signuni spppondil. I.lle
s quisitis spppliciis affecit. Hclena vero ecclesia;n ma-
expergefaclus, amicis somnium retulil, cruce fa.ctai gnifico sumptu construxit, partem crucis in ea ere-
cunv vexillo agminibus prastiiHt, Iloslis in fugam ver- xit, partem in civiiatem filu sui CoiislantinopoHni
litur, ipse salvo exercitu per signum crucis victor vexit. Omnes ergo per crucem rederopli in hac die
regredifur. UiideHelena, sanctsecrucis amorc accen- piaudant, laudes Chrisio Redemptori pangant, qui
sa, HicrosoUnjamproperat; coiivocalis Judasislocum postquam torcular solus calcavit (Isa, LXIII),per
Galva.risesibi demonstrari postulat, quern (umdensi- orn.nes genles Deus a ligno regnavit; in quo torcu-
tas veprium atque virgultorum operuerat, ct ideo lari botrus cypri (Canl. i) est pressus, et per ejus
incognitus eral. Nam traiisaciis de passione Domini r- , polum nobis omnibus patet vitas regressus. Denique
XL annis R.omai)iHierosolinjam fundilus dcstruxe- iiac virga minavit bonus pastor grcgem martyrum
raiil, et aliam' civitatemHelius Adrianus post longo ad Ecclesisepalacium.
lempore in ali.oloco corislruxerat, quam suo nornine Unde sanct.s Alexander papa, cujtis hodie festum
Heliam appellaverat, Dominus euim extra pprfaiiv coliiur, crucis amore impulsus, grege sibi commis-
passus et sepultus legilnr; qui uferque locus quas so, a paganis compreheuditur, vinculis slringilur,
ntiiic est Hierusalem hodie ab omnibus cernitur. in carcere fame et siti maceratur, equuleo appendi-
Regina ilaque proponit Judasis prasmium si lp- tur, ungulis raditur, in furntim ardenlcm miltiUir,
cum crucis tlemonstiaverint, supplicium si celave- igne npn laediiuf, demunv punctis crebcrrimis pir-
iiiit.;Illis affirmanlibus sibi locum esse ineognitum, loia menibra Iransfixus perimitur. Cum quo tiuo
jubeutur onvnes tradi flanjmisignium. Qui perterriti presbyteri, Evenlius et Tiieodolus, diu in carcere
quendam nomine Judam produxeruiit, Iiuiccuncla macerati, in igne quoque examiiiali, ad ullimum
liota esse astruxerun.t. Qui.cum se scirc negaret, in la- siint decollati. Horum merilis.et precibus accetiiie
cummilliturinquofamiset sitis.inediaafficitur; post-. hodie ad ihroiium gloiise ut iriumphum Deo dicate
quam spondet se locum denionstralurum, educilur. (sicj liceat cum illis in pleno gaudio peiiieiine aiie-
Ileginaveroacpopulo coffihiitanle, adioeum pergit, D I luia resonare. Quod oculus non vidit (I Cor. n).
in festo sancloruni PMlippi et Jacobi serrnonem « Gliristus- resurgens » loauere et his
" -
verbis conclude : .'
Sancti apo.stoliPhilippus et Jacobus, quoru.m ho- cationibus ad Christum convertit, multa adversa
d!e splemnia agimus, Nonesurienl neque siticnt ain- pertulit, dem.um crucis supplicium-pro regno vike
ptius, et non perr.uliei eos msius et sol, quoniam ini- subiit et per crucis triumpbuni Chiistum crucifixum
seralor eorum regel eos et ad vitm fonles aquarum suliit. Jacobus auleni MariasCleophse,scilicet ma-
potr.bit eos \.Isa. XLIX).Qui enim in dorao Patris trc (sic) Domini, ct Alphei filius Hierosolimoniiii
niultas mansiories esse a Chrislo a.udierunt, hodie Ecclesias (f" IGS v°) ab apostolis est crJit;atus cpi-
claiiores laureati intraverunt, ubi fons vitas iristi- seopus. Qui cum scriptis, verbis et exemplis e( si-
ciam eortim in gaudium convertit dum cis Patrem gr.is maximam .multitudinem dc Jttdasa ad fidcm
quem dcsiderabant osteu.dit; r.unc lumen in luminc convertissenl (sic) et in paschali die tesliinonium di-
viilent, quia I^iliuin in Paire cenierc Hcet. Ex qui- vinitali Christi corani oiiini p-.-puIoin templo rc-
])iis Pbilijjpus pcne totam Syram si-gois et pncdi- fulisset, a Pharisicis cst prsecipitaftis tie e.lfitiicli.nf
949 SPEGULUM LCCLESLE..-- IN RGGATIONIBUS. - 9.0
lenipli iri tcrram. Sed de casu non colliditur, quia A ciatur. Hujus culis- invenfa est in geiiibus et in cu-
Dominus subppsuit manum suam. (Psal. xxxvi). bilis induruisse propter freqiientes ofatioiiss quibus
Quidani autem de Scribis caput ejus transverberat dicitur jugiler incubuisse. Quia hii eutn Chfis.to j"u-
conlo et cerebrum ejus exeuliendo. violat. Quo vul- diees sunt super sedes XII sessuri, eorum verba et
nere a carnis dolore et mprte liberatur, et Regi glo- facta sequenles precamiui ut tunc ClVristumin gau-
rias liodie in gloria ubi fugit dolor et gcmitus asso- dio sitis visuri. Quod dculus non yidit (I Cor. n).

m ROGATIONIBUS.
Qctdi Dotntni super juslos et aures ejus in preces bulentum est hoc sasculuro 'adversjtallbu.s prccello-
eorum (Psal. xxxni). Qui a m.alodeclinant, fornica- suffi; muUer quas in amplipra natat est anima no-
tiones, aduiteria, perjuria, fufta, falsa lestimonia e.t stra quse corpori pfsesidens in periculis sacculila-
Iiis similia devitant; ct qui bona faciunt, Deo sua boral; quam raassa' plumbi gravat, quia aiiimam
et homhiibus-sua, hii jusli sunt et super hos oculi uostram grayis iniquilas onefat. Duse mulieres quse
vuiseiicprdiae Dei respiciunt, et.aufes ejus ad pi-eces B ampboram cuffi muliere levant sunt duo vicia, sci-
eorum, quia ahtequam eum invocenl, dicit eis : licet superbia et luxuria, quse.animam nostram et
Ecce assum. Vttltus auiem Dotnini'super facientes corpus nostrum ad illicita mollificant; superbia
mata (ibicl.) Ad quid? Ui perdat de terra memoriam eniih hoffiinejh in elationem erigit, luxuria verp
eorum (ibid,), Justi igilur se a Deo respici ef ab eo carnem in inmundiciam deprimit. Mox duni spjri-
•exaudiri gaudearit, el in melius proficiant; mei au- tus in superbiam tollitur, illico carp in luxuiiam
tem eonsimiles, id. est in criminibus fetenles, pec- jivergitur ; hsec alatas describunlur, quia instabiles
cata deserant et ad orationis munimen confugian.l redduntur qui eas secuntur; ampboram cum mu-
et se eliam exaudiendos sciant. liere in terra Babylonis, quod confusio dicitur, du-
Tribus autem modis oraliones nostras impediuu- cunt, qtiia sibi consenlieii.tes dupiic.i confusione in-
tur quod a Deo non exaudianlur. Qu.i orat ul de duunl, dum et hif cor.am hpmi.nibus in corpore
inimicis suis uleiscatur, hi.c hon exauditur, sed confunduntur et iu fuluro in anima asterna eonfu -
oratio ejus in pe.ccatunv.convertitur; qtii odium in sione puniuntu.r cum dicifu.r : Operienlttr diiplici
eorde relhiet et in se peccajiti npn dimittit, hunc. confusione sicut dyploide (Psal, cvin). Igitur, karis-
orantcni.Deus non exaudil; qui criminaiia peceaia simi, superbiam et luxuriam cxecramini atcjue in
^-
perpe.tfat, et in his delec.tabiliter perseverai, liic in- Domir.o.'dcleclamini, et dabit vobis peiiciones corciis
cassum jjreces fundit, quia Deus peccaiores non au- vestri (Psat. xxxvi).; et quia hodie eoiifluxislis, ver-
dit, Unde per prpphelam dicitur ; A_uresDei non bum Dei inienteaud!redebelis. Ipse Dominus noster
sunt uggravalm ut non au.diat, sed peccaia vesira ob- ditit quod quidam semen suum scminare exiit; et
slant ne vos exandial (Isa. LIX).Item dicit: Propier dum seminat, aliud secus viam cadens conculcatur
pcccala noslra, Bomirie, apposuisti libi nubem ne et a voiucribus dc-voratur, aliud super pelram resL-
iranseat oratio (Thren. iv). Pcccata [peccalum] liens natum aruil quia humprem npn ijabuit; aliiid
quippe grave est ut plumbunr, et ideo pertrahit ho- spinis commendaltir et a spinis suffocatur; aliud
minem iri baratri profunduni. Sicut enim rota in in bonara terram cecidil et alir.d tricesiraum, aliuti
liionte dimitlilur et per precipicium ad iffia conval- scxagesimum, aliud centesimum fructum obtiilit
lis devolvitur, sic auiuja sppntc Deum deserens et: (Matih. xin). Qui semen seminat est sacerdos aui
iu iniquilalem (f° 170) proruens, liuiiquarn in unoi verbuffi Dei prasdicat: ager in quo semen spargilur
iapsu morabitur, sed "semper ullerius ad deleriora sunt veslra cerda (f° 170 y.°)in quibusverbum Dei
prorumpit; et peccalum quod citius poenitenlia' non j'acitur. Semen in via jacluni, a prselereuntihusco;!-
diluit, nvoxaliud suo pondere trahit, et sic in pec- j> D culcatum, a yoluciibus devo.ratum, deslgnat eos qui
catum de peccato cadit ivsque dum.in profundum veibujh Dei nefcipiunt, sed saecularibus iiegoeiis es.
malorum veneril; inde in seternse mortis puteumi muntlaitis desideriis intenti illud quasi petlibus prpr
proruit (Prov. xvin), super.cujus os lapis damna-- terunl, et dasmones a niemoria eorum tollunt, et,
tionis ponilur; ustjuedum reddat novissimum qua- jjullum pietatis fructum referunt; supra petrani au-
drantem exire non permittitur (Mattk. v). Devoiis; tem cadcns et ibi arescens duii cordis designat qui
ergo precibus, karissimi, a Deo poscite ne vos ab- quavis (sic) verbum Dei a\ide aliquaudo audiani,
sorbeat profuiidum neque urgeal supef vos puteus; in m.alicia famen perduraiit~; el cum iiumorem su-
,os suum (Psal, LXVIJI);fugite mundi et.cafnis de- pernas gratias nori babeant, necesse est ul verbum
sideria quas s.uut dsemoiium servicia; quasrite Domi- Dei iiieis arescat. Quod autem spiiiacsuffocant, suut
iium et vivet anima vestra (ibid.). Propheia.nanique s hii quibus divieiae, voluptates, vilae sollicitudines,
vidit ubi mulier iii amphora sedens in maii naia- aures a verbo Dei obiluraiit; quod autem in terram
baf, quani massa plumbi gravabat; et ecce cluasmti- bonani cadens fructificat, est multitudo fidclium
'lieres alaias amphoram cum muiiefe levabant et caml cjuaeverho""Dciobedicns boiiis aciibus desudal; con-
in lerraiii Pabylonis ducebant (Zach. v). Marc lur jugali tricesimum fruclum referuiii dum fidem sau«
 551 HONORII AUGUSTODUN, OPP. PARS III. — LITURGICA. Sgt
Agit> minime serpentem accipif; et si ovuih poscit '
ctse Ti'iriilatls decalogo legis perficiu.it; contineutes A
vero sexagesimum profefunt dum iuec actualiter et uumquam ei scorpionem porrigit.(i6id.). Per panem,
speeialiter implere satagunt; virgiues autem cente- qui cor horoinis conlirmat (Psal. cm), caritas de-
simiim ferunt dum Deo corpore ct spiritu placere claralur, per quam homo invhiutibtis corroborabi-
conlendunt. Ntnic, karissimi, debefis breviter au- tur; per piscera, qui pulsu fluctuum nutrilur, fides
scullare unde decreturii sit istis diebtis cruces: por- intelligitttr, quas procellis persecutioiiem ad incre-
tare. mcntum pefducitur; per ovum, de quo feius ex-
Fertur qupd terra sieeitate , homines verp et pectatur, spes indieatur per
quam futura beatitudo -
eiiimarjtia iabuerint mo.rtalitate; insuper feritas ur- speratur ; porro per Iapidem duria (sic) ; per ;ser-
sorum, Juporum ef-a.Iiaruni bestiarum plurimos de- penfem, verieniferum animal, malicia ; per
scorpio-=
vastavit; quarum mullirudo passim civitales et vil- nem vero, qui cauda percutit, accipitur peccatorum
ias ingrediens parvulos in cunis eliam dilaeeravit. vindicta."Qui ergo a Deo carifatem poslulat, iiuii-
Eo tenippre Maniertus episcppus Yienueiis.em Ec- quaiiv eum in malis iudurat; et qui fidem ab co
clesiam rege.hat, qui convocato populo triduo jeju- jeoscit, liullo riiodo euni in malicia permanere si-
nare, orare, cruces porlare monebat ut misericor- nit; qui.vero spem ab eo fogat, nequaqiiam ei sup-.
dia Dei, quas Nhiivilas per triduanum liberasset a Q B plicium irrogat, Per paneffi quoque fructus tjuj
subversioije, pppuio. suo subvenirel in prassenti af- ntsnc in herba surgit accipitur; per ovum felus
flictione. Q.uo facto plaga sedatur, gaudium et ha- animalium aecipitui- vel hiteiligitur (sic)! per.pisccni
bundaiilia rerum aflliclis dpnatur. (i-uicquid est quo quisque nutritur innuitur. Pro
Porro iile dies qui Majpr Letania dicitur ea de quibus oportet ut dilectio vestfa preces Domino fun-
causa inslitutus legitur : Tyberis plus solito inun- dat, quatenus basc a lapide grandinis, a serperite
davit, Romam ingrediens maximas i'egiones in ea mertalilatis, a scorpiojie (f° 172, v°) tempestatis cu-
occupavit, ecclesias diruit, multa asdiliciacum po.T slodiat, -. ."
pulo subvertil; per cujus alveum ingens draco cum Mulfa autem habemus exeropla quod multum va-
jnagna niultilu.dine serpenlium mare ingreditur, let deprecalio j'usti assidua (Jac. v). Cum populus
cum quious omnihus jhidem suffocalur-. Qui in litus quinque civitalum horrendis flagiciis iram Dei su-
projecti aei'em sua puiredine corrujjperunt (sic)et per se provocasset, Abrahanv Deum rogavil ut eis
graveni niorl-ilitatem iiumano generi intulerunt. parceret si decem jiistos inter eps inveniret. Do-
Sagi(t;e namque coelilus,venire cpnspipiebantur, de: rainus autem dixit si X j"ustos in illis V regnis repe-
quibus inguina homiuura lacta, sine mora moiie- rirct, aiiis omnibus propter eos dimitleret, insu-
banlur; primitus papa Pelagius moritur, deinde: C ^1 per loca DOIV subverterel; sed quia noh nisi unus
populus Roffianus pene fotus subila morte (P 172) juslus. est inventus, hic solus cst .ereptus (Gen.
consumitur. Gregorius itaque episcopus levalur qui xvm). Penlapolis vero cum populo igne et sulphure
populum jejunare, cruces portare et orare hortatur. subvertilur, et uxor jusfi quse eum corporaliter
Quod duffi devoteperagunt, plaga cessat et populus: tantum comifatur, cum Sodomis autem mente
pace Dei exulfat, Unde statulum est ut eadem dies. iuoralur, in statuam salis convenitur (Gen. xix),
annuatim in Ecclesia agalur cum j^ejuniorumet le- Hiiic datur intellegi quod justorum cohabifatio est
taniarum celebratione, quatenus nos Deus et ani- praverum in hac vita sustentaiio, dunv per iliorum
malia nos.tra custodiat a mortalitale. Et quia ssepe: o.ralioncs ultra dextra libratur ne eorum pravitag
boc tempore ex jnclementia aeris solet evenire quod ut meretur subito in pefdilioiiem submcrgatui':
jacta semina usibus nostris possunt deperire, decre- cum vero justi tollunlur mox impii ad tormenla ra-
tum est ut isti dies epdem ritu, scilicel, cum jejuniis i piunfur, sicut Sodoma periit posfquam Lofh inde
et le'aniis, peragantur ut totius aiiiii fruclus nobis exiit. Gum populus Dei per Moysen de iEgyplo edu -
ab omni hifortunio custotfiantur. - citur, ab hostibus in via armjs invaditur. Moyses
" Ut
pius Dominus det nobis fiduciam impefraudi, r. rj autem in inoufe extensis manibus orabat et
hortatur nos ad studium ofandi. Dieens enim, Si Israel hostes superabat, Si vero Mojrses manus
quis media nocte panes ab amico petat, quos ante emisif, Amalech devicit (Exocl. xvn), Hincpatet
amicum suum de via venientem ponat, si ei propter quod i.Ile pltis egit precibus quam populus arpis;
amicitiam non tribuat, propter improbifaten) ejus nam victoriam pptinuit orando quam populus adi-
qmeposcit exhibeat (Luc. xi), Amicus hic estDeus , pisci non valuit pugnando. Simiiiier Sainuel hosles
qui nos dilexit el Unigenitum suum pro nobis traditlit; prccibus pepulit quos exercifus armis pellere rioii
?ibhoc media nocie panem pelhnus dtini in tribula- potuit (I Reg. yii), Populus olini a lege et cultu D.ei
tipiieejus auxiiiiiivj quseiimus ; et si nobis prppter avertitur et ad ydolalriam convertitur : quem cuia
peccaia npstra subvenire tardat, lamen si perseveraT flelyas nori posset eorrigere prasdicafione, clausit ei
verimus, misericordiam suam nobis prorogat; abs- coelum annis tribus et mensibus sex oralione. PIU-H
que dubio autem nos exaudiri noseamus si instanti via vero a ccelo inhibita, sitibunda tellus elanguit
prece petimus, si intenta mente quserimus, si lacri- marcida et culloribus snis minafur fauiis diseri-
?nis pulsamus. Qui enim patrem panem petil, nuiloi mina. Fame itaque urgerite populus ad cul.lum vivi
Kiodp ei Iapidem dabit; ei qui a patre piscem exi- et veri Dei compellitur, et oraute Htiya tcixn ]}{.„"
 SrjS SPECULUM.ECCLES1.E. - IK ROGATIONIBUS. 9.4
bundaijti ymbfe perfunditiir et converso poptilo co- A sia, ut pote pro niatre veslra, oratis, tota Ecclesia
"
pia reruni redditur (III Reg.. xvn, xvm). En per supplicat pro vobis-ut puta pro suis filiis. Si auiem
oratioiiem uuius hominis coslum omni populo clau- pro defunctis oralis (f° 174, v°), Vos ipsos liberatis,
dilur.et rursum co oraule recludilur. quia siin gaudio sulit, ipsi iogant ut celeritis ad
Quodam itaque lempore ob peecala liommuni eosveniaiis; si vero in sujiplicio, poslulantut riun-
arva siccitafe arescunt et coi-da multorura timore qiiam illuc venialjs. Denique qui orat, Deo confa-
famis tabescunl. Quihus jejunantibus el cruccs cura bulatur, et ideo liecesse est ut qua; ficieliterpetit
leiauiis poiian.ibus, quiclampatrtim oceurrit, causa assequatur. El cum ipse dicat :.Vbi dtto vel.trcs.~con-
(sic) affiictionis iuquirit; qui cum siccilaiera respon- grcgaii fueiint in noinine ineo, ibi sum in medio eo-
derenl, dixit cur non orareriU Quicum affirmassent ritm (Malth. xvm), quaiito magis credendus est ho-
se plurimum orando Iaborasse et parum Iinpetra->se, die inleressemulliludini in nomirie ejus congrega-
dixit si intente peterenl, utiqtie (f° 174) petila ac- t;e a'd poslulanda suffiagia saucforuin. Cum igitur
ciperent; stansque coram omnibus roanus ad ora- Iaigltor oinnium bonorum sit in medio vestrum , iu
tioneffi exlendit ct ad prima. verba precanlis pluvia nomiiie ejus coiigregatorum, ipsum piis precibus
descendit terraque diu negalum fructum agricolis iuvocate, lacrimis et invocationibus pulsate ttt,vo-
impendif. "*- bis corporis et animae necessaria tribual el de"ne-
Qttidam etiam nionachus erat in oratiorie assi- cessitalihus vestris vcs eruat.
_duus : unus vero dasmonum a Juliano imperatore Licc-t miiltse sint necessilates, quiiique tanien
pro quodam responso mitfilur, sed cjiisdem viri stiut principales quas non si [leg. nisi] reniediis de-
precibus vigiuti diebus in uno loco figilur ; deinde pellantur, homines vero per casmorle periclitantur.
ad regem vacuus reverlitur. Dum ille a i-ege causa Ex necessitaie enim homo commedil, quia si non
moras inquireret, ait ::e Et lardavi et infeclo nego- coffiinedil fame moritur; ex necessitate bibit, quia
tio repedavi; nam cum mihi per illum monaclium si non hibit siti morit-ur; cx necessitate digerit,
esset transitus, oraiionibus iilius sum impeditus; quod si iipn fecerit coustipalione moritur; ex ne-
cumque praestolarer si forle orationem finiret, ut cessilate corpus somno reficitur, quod si neglexe-
mihi praetelire liceret, ille finem non fecit precibus, ril lassiludine. defio.il; ex necessilate vesliliu1,quod
et ego ultraire non valens reversus suni vacuus, » si prselermiserit frigore et ardore perimilur. Kiuc
Julianus autem m.inabatur ei sujvplicium, sed ipse esl lotumquod laboramus, uinobis in his nccessita-
noii mullo post bciio occidilur, subiil a~tefnuia. tibus subvenianius. Primum, inquit, quanite reg-
Penset, quaeso, dilectio vestra quantura se dilataVe-/r, nttmDei el justiciam ejus et hmc omnia adjicientur
rit bujus viri oralio. Certe diaboius potest per aera vobis (Maltlt. vi); et ne.sitis ultra mocliiiivau.xii de
transvolare, potesl terras peuelrare, polest etiara ferrenis et solliciti de caducis, quia hsereditabit
mare transmeare, seu liujus oratio sese sufsum ad bomo vermcs, bcslias et sei-pentes. Rogate. aiuenv
coslum porrigens transitum ei per 3era inbibuit, Deum ul ab his necessitalibus vos erual.-alque illuc
deofse (sic) ad tartara extendens per terras ire ubihis iion indigealis transferat, ubi non esurient
prohibuil, fiijes orbis utrinque attingens in neulra neque sicient amplius (Apoc. vn), et ubi anhr.ss re-.
parte transfugam spiritum a fefuga Iiomine missum quiescunta suis laboribus (Apoc, xiv), el ubi vacant
praeler.gredi permisit. Et revera liic homo corpus etvident quoniam ipse esl Deus iti cujns visi.one
aliquando cibo, interdum somno reficiebat, sed tota feficiuntur angelici coslus..Ut hoc petamus abipso.
inlenlio cordis sui sic ad Deum jugiter ascende- edocti sumtis : Petite, inquit, et accipieiis, ut gau-
bat, quod omnis actio ejus oratio eral. Karissimi, dium vestrum sit plenum. (Joan. xvi). Si eiiim.
omues justi ab initio mundi qui regna beatae vitas: quis de speeiosa conjuge lastaiur. morte inter-
lheruerunl, ea ora.ndo obtinueruni. Omnes -namque: venientc tristalur; sl de caris iiat.i.s joerinda-
jusli oralioni studuisse legunnir, et ideo, pro quoi .tur, morbo affeciis vel morle ablalis conlrisla-
oraverunt, pleuo gaudio hodie perfruuiitur. Itaquej j)-tur;
] si de possessione" vei pecqnia gamlet, aliqsio
et nos frequenter orationi incuinbamus ut cum eisi infortunio amissis mosret. IHud anleuv veruiri et
plenum gattdium adipisci valeamus. In nomine au- pleuum 'gaudium est omnibus fitlelibus totis voiis
tem Jesus omnia pelamus si preces nostras exaudiri-i oplanQ-jm ubi in gaudio Domini super oriinia
oplamus. iii nominc Jesus Patrem poscimus si lan^ bona sua cofistilui-.nlur ((" 176) et asternie visibiiis
tum ariimsesalutaria et corporis nccessaria pelimus. clarilate pcrpctuo perfruuntur, el ubi angelorum
Orantes vero debemus d.e mcrilis npstris diffidere, omniuih gloria poliuntur omriiumque saiictorum
de ejtts misericordia praesuiiiere, quia ipse dixit : conturbernio (sic) sorliuntur; el hoc gaudium nun-
Amen clico vobis, quicquid prantes peiilis credite*, quam ab eis toHefiir in asvum (ibid.). Propterea
' •
qttia accipielis et ftel vobis (Marc. xi). Si duo exs jjunc mulier cum parit tristiciaffi babef, cum auiem
vobis consenserunt, de omni re quacumquepelieiinl! pueruin peperil, jam pfessurse minirne ineminitpro-
fiel aPatre meo (Maith. xvni), Omries ergo ur.ani- pier gaudiuiii quod homo iialiis est in njuiidiim
mcs in oratione esfote, corda cuin manibus ad1 (ifcirf.). Ksec mulier est Ecclesia quas nunc in tri-.
Deum levale, pro offinibus.viviset defunctis qui inl sticia lahoral ut populum fidelem Christo pariat .
. aljqua pressura sunt orate.-Si enim jiro tota.EccIe- Ci\i_m aulem per fesiirrcctioiiem aternse-vitaj pepo
 935 fiONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS ill. — LITURGICA. 936
iit, jam prcssurae liujus vilse non meminit propter A Karissimi, quo crux ante nos poi-ftilur-nos setiui-
ineflabiie gaudium quod tijnc oninibus filiis suis mur, ita exemjjla crucifixi Ghrisli sequamur ut.per
dabitur plenum, qjiia lunc justi sicut sol fulgebunt triumphum victoriosse crucisad illa gaudiaperveiiire
(Matlh. xui) et asquales augelis erunt (Mallh, xxn). mereamur. Quam oculus non vidit (I Cor. n).

"''': DE ASCENSIONE •BOMINI. .-

Elevalus esl, inquit, sol, et luna stetil iri ordine glorias Christus monarchos regnum tyranni expu-
_suolHabac.ni). Chrislus est sol asternus a qtio gnavit, captivitatenv ab ipso captam caplivavit,
omues.chori aiigelorum illuslrantur; lux estvera mundum rcbellem coelesti reipublicse subjugavit,
,a omnes animasiiluniiriaiilur; quidumjiic la- liodie victor cum nobiliprseda ad patriam remea-
' luitquo
sub nube earnis, circumdatur caligine noslras vit, cui senatus archangelorum cum omni milicia
fragilitalis, tandem de tenebris inferni emersus Iio- ccelorum festivus obviam processil, regem suum
die gloriosus super astra levatur ac super omnes viclofem ymnilogis -modulis gratulabundus excepit,
dignilates angelorum" in dextera Patris Dominus B j Qui purpura decoratur, quia pro passipiie quam
majestatis exaltalur. Luna aut Ecclesia ab iilo il!u- pertulit gloria et honore aPatre cOronafur; dyade-
iriinata in ordine.suo sletit, dum eum in apostolis mate auro et lauro conserto coronatur: dtim multiT
ccelos ascendere conspexit. Apostoli r.amque Ec- tudine angelorum ei homiiium circumornatur. Per
lesise ordo extiterunt dum ei ordinem recie vivendi. auii enim splendoi'6m angeloruih claritas, periauri
insiituerunt, et qualiter cursum suum post solem vero virorem accipitur in fideviriditas. Ex his quasi
lusiicise dirigat eanv erudierunt. 0 quam splendida corona contexta Cbristus insignitur dum hu.mana
cornua hasc nascens luna hodie exlulit dum sol fragiiitas angelieas dignilali per eum in gloiia uni-
alta pelens jubar astenii fulgoris ei infudit I 0 tur, sicut jier Prpphetfim dicitur : His omnibus
quam sereno vultu in oriline suo stelit duih apo- quasi corona ornabcris" (Psat, xx). Deiiac corona
.stolicum chorum, qui ejus ordo exlitit, et pef Yir- sciiptum esl,: Benedices coronce anni_ beniijnitatis
ginenv Dei Genilrrcem, quas ej"us typum -gessit, tum (Pscd, LXIV).Christus iianiqucest annus Dei
carneffi suam in capite suo, id est in Redemptore benignilatis, factus particcps nostras morlaliialis.
<uo, in Sponso suo, in Deo suo, sethera penefrare llttjus menses sunl XII apostoli; dies.justj; horae
r.onspexit! 0 qiialis Iseticia hodie iu coslo angelis vcro, fitleles, noctes adhuc in tcnebris ihfidelitatis
oritur dum Dci Filius, qui de jjalacio in carcerem C ^ .lut
peccatorum erraiites. llujtts anni cc*rona est
proservo, -immo de palria in exilium, exul pro circumslans augelorum et-hominum. multitudo in
exule, dirigitur, hodie cum triumpho in regnum perhenni.glofia, Per currum auro (f° 178) et gem-
Patris revertitur! Unde et hsec dies triumphi Dei mis conspiciuim, in quo viclor .iriumphat, innuitui-
appellatur in qua a senatu coslestis curiae ymnitli Evangeliu.ro, sapienlia et signis fulgidum, pei' quod
cis laudibus exceptas mortis (f° i/6, v°) iriunipha- cognito Christi triumpho muudus exultat. Roias
tor, vitEBauctor glorificalur. quibus currus volyilur stiiit evangelislae per quos
Apud Romanos mos servabatur quod victoribtis iriumphus Chrisli dcpromitur. Hic currus qualuor.
iriumphus hoe modo exliibebatur : Postquanv impe- iiivcis equis traliitur, quia Clirislus in curru. Evan-
ralor vel consul aliquam genlem Ropiano imperio gelii a docioribus in virtuiibus candidis per quatuor
armis subjugasset, et victof cum prasda.remeasset^ partcs "mundi vchilur. Hic currus Dei decem iniii-
senatus ac toins populus Romauus ei obviam fcsti- bus multijdex memoratur (Psal. LXVII),quia trium_
vus procedit, cum canticis et iaudjbus victorem ex- phus Chrisii ab omnibus scriptoribus Yeteris et
cijiit; ipse purpura induitur, dyadema cum lauro iSToviTestamenli prasdicatur. Milia lactantium huic
auroque contextum ei imponitur, in curru auro \y [) currui accurrunl dum hodie mulfa milia. aiigclorum
geminisque radiante, quatuor niveisequis fralienti- triumphantem Dominum suscipiunt.; Nobiles citpti
bus, Urbi invehitur. Porro nobiles vieti praseedunt ituicis catenis vincli currum prascedunt quia redeiiiT
curriim aureis catenis vincli. Yulgus vero captivura, pti a Domino eatenis carilatis conslricti coeleslia
vinctis manibus post tergum, sequilur curruui. petunt. Yulgus ligalis maiiibus sequilur, quia po-_
Pompa etiam prasdse simul ob insigne vicloriae du- pulus a malis operibus se timore Domini ligans, ad
citur et sic victor cum magno iripudio sumino. gaudia subvehitur. Pompa prasdascurrurii comilar
templolaureatus inducitur et tuncprseda populo t!i- tur, quia sanclorum multitudo cum Cbristo resur-
vidilur. gcns hodie cuffi eo ad sydera exallalur. Yictor cum
Tunc iriumpbi bonoreni Romana nobililas suffi- caiitu iii summum lemplum ducilur, quia Cluistus
rais victoribus pro mundana quidem gloria exhibuit, triuniplians cum concentu angelorum in templuiu
scd Deus etiam per inimicos, cutn amici futuri es- coeleslis Hierusalem hodie inducitur. Postea spolia
fieiit, gloriam summi victoris Christi prasfigurari pupulo dividuiitur, quia per effusionem sancti Spiri-
voluit. Tiiumphus cnim Romanorum j'egum in lus varia harismafa lidclibus Irihuunlur. Unde dici-
flgura pr.ccessit hotlicriitnii tiiuunhum, nam Rcx tur ; Asccndensin ulinni captivam diixil cciptiviia-
 9-7, "SPECCLUMECCLESi^E. — IN ASGENSIONEDOMINI. 858
ienv,' cledti doiia Itointnibus (Ephes. vv). Huntanaffi 1A propheta curfuigneo in cosluiritollitur (IV Reg. n).
quippe r.aluram, in qua mulia hic adversa pro no- Huj'us sacri diei festa sunt nobis etiam per aves es-
his et a nobis pertulit, hodie de terris ad coslos su- pressa. Aquila omnibus avibus allius voiat elin ipsum
per angelicam allitudinem in dcxteram Patris traus- radiura solis oeulorum aciem vibrat; cunv vero pul-
tulit, Captivitatem in carcere inferni diu delentam los suos ad volantlum provocat, super eos volitans
viclor captivam duxit, paterno palacioinvexit. Dona et alas suas expaliclehs, in remigium alarum suarum
iiominibus dedit, dum Spiiituiri sanetum super eos assumit, atl volandum inslruit; sie Chrislus omni-
fuiiciens scientiam omniuiii lhiguanim" ' conlulit bus s.anclis subliraius alla coeloruin penelravit dum
(Act. n). -.;"-. -'_' -.- . eum Pater jjras oihnibus angelis in dextefa (f° 180)
Hodie, karissiriii, elevata estmagiiificentia Domini sua exaltavit, Hic alas crucis super nos expandit, a
stiper coslos, sed spor.sa~ejus, corpus ej'us, scilicet daemonibus defendit, de duro servicio assumchs in
Ecclesia, multis pvessuris adhuc premilur inter filios adoptavil, atque in humeris stiis utovcm per-
Rabylonios ; sed sicut Ctirislus, devicto nvortis dilanv ad gregenv reportavit; super nos volitavit, ad
priiicipe, subjugato inmido, liiurapiiator hodie cce- voland.Um pro^vocavit, quantjo sethera scahdens nos
los a.scendit, ila Ecciesia, anlycbristo. superato, menvbra ejusivonis operibiis sequi se ctiput demon-
iiittiido coiiculcato, tijumphans cosium asccndei stfavit." Hoc expressit Ezechiel per quatuof anima-
atque psr Sponsuffi suuin Golia prostrafo, ipsaque lia (Ezech. i)quae postmodttm vidil Johannes Agnum
de bostibiis eruta, de vaUe iacrimarurn ltiiia tunc ,die ac nocte laudantia (Apoc, iv). Chrislus iiamqife
totoxirculo suo plena elevatur ct in thalamo asterni eral lioino nascendo, vitulus .nioriendo, ieo resur-
-' "
Solis astris angelorum associanda collocatur. Unde gendo, aquila ascenderido.
. ascehdenfi in jubilaiione apjdaudil (f° 178, v°) ijisa Est. avis albicdlbr. quas caradrius, vocatur, per
in GantLcis cttrii exullatione : Ecce, inquit, venit sa- quamaeger utrum evadere possil probatur. Adducta
liens in mdhtibtis, transiliens cottes_(Cant.n). Hujus criinl ad asgrttm, si moriturus erit faciera ah eo aver-
persoua iir Ydithun.propheta expriniitur quod tran- tit; si vero "victurus visura .in eunl fortiter dirigit
silitor dicilur. Christus namquehi nvundum venit et infigit; hiaiili ore aegritudinem ab eobibit,in
quasi saliehs- iu rivontibus, coelum revisit Iraiisi- altum contra radium solis volat, infirmiias bar.sla
Iiens; de coelo saltunrdedit diiin de paterna sede in de eo exudat, seger sospitate exullat. Caradrius al-
lilcrum. Yifginis venit; iude saltavil in prsasepiunv bus est Ghristus de Yirgine lfalus. Hie ad asgnini
in erucis iude palibulum, de cruce in sepiiieliruni, adducitur dum a Palre ad infirriium genus huma-
inde in baratri prpfundum, de baratro in mundiim, ,n isuuv mittitur; qui faciem suenj a Judseis avertit
isde. tfaiisiiiit iii ccElum.-A s«ni~?!c,:.lriquit;cmio cosqae in morte reiiquit, a:I nosauteni vultum con-
egressio ejuset oCcursUsejus usque ad suinmum ejus vertcns a morle rev.ocayiret infirmitatem nostram
iPsal. XYIII).--' crucem subiens ipse portavit, sudorque saiiguinis
ilodie omnes montes et colles transiliit, qu:a de eo mauavit. Deindo in alla coslofum cura earne
boffiihcm a""'nobis assumptum super omrienv alti- iiostra adPatrem volavit et perpeluam salufem om-
ludinem arigelofum et" sauctorum extulii. Quali • uibus donavit. Loous ijise quo ascendit Iioc adliuc
ter autem ascendei-it coslum paiidit nobis Evange- omnibus clamat, cjuod coslestia scandere voleiitibus
Ilum. Discipiilis suis hotlie ad convivium recumben- liullus iter obslruere queat. Ycstigium namqtie quod
libiis appafens,- ir.cfeclulitatem iljorum ut magister asoendens barenas inpressit, adhuc locus Ille reti-
iucrepavil," Evangelium iu uiiivefse inundo eos net, et cum tefra cottidie a fidclibus inde tollatur,
-piasdicare ut DomihUs imperavitj:signa i.n nomine ,. vestigium deleri non potesl"; quin etiam cum eccle-
sjus [faeiendi] pdlestatem ut Deus donavit. Deinde sia super eundem looum licrel, et desuper claudi,
a! prubaiidaii) verse-carnis- naluram cum eis coffi- utpote rotunda, deberei, spaciura aciis quo ipse
e-i:it,ut in Hierosolimjsprom.isstim Spiriium sancium • ascendit nullo modo claudi poterat el ideo usque
cxpectareiil prsecepit. Post. haec iii B.ethaniam ecs, J3 > liotlie apertum remansii. In banc eiiam ecclesiam
eduxii ei elevatis manibus cos benedixit; cumque sirigulis annis prooella validi fluminis ccelilus venit
videniibus. elevalur ac nube susce*p'lusin coslum fe- , ct curictum inibi populum- solo slernil, -videlicct
rebaiur, illis in ccelum post euni iiitueiitibus, ecce oslendens quanto terrore ad judicium Christus ve-
duo angeli in albis astiteiunt qui eum codeni modo r.iat cum .cceluin et terram fortiler exculiat. Tune
ad jtidiciurii venturum qup nune abierat prasdixe- ._"quippe. cceli maguo impetu ti-ariseunl el elemenla
runt. Qiii auieffi eunv ascendere viderant ceiitum vi- calore solventur.
Maria mater simul cunv Ig-itiir, tarissimi, cum non sit aliud ilomen sub
ginti erant, hilef qups ejus
Hii omnes cum in. ooslo datum hominibus in quo oporlet salvari nisi
apostolis altuerat.. pariter gaudip in Christo Jesu {Acl. iv) qui se permisif pfo nobis
Hierusalen reversi iji oralipiie etlaude Dei cotiidie in cruce ul
serjjeritem (f°i80, v°) exaltari;"qiiem
perseverab„nt, usque dum in.die Penieeostes Spiri- Pater, postquam de torrente"niorlis bihit, liotlie su-
iinii sanctura accipieb.ant.Hociii patriarcliis el pro- per omne liomen in coslis caput ex-allavil (Psal. cix),~
phetis praifiguratur, dum se.pliiuiis ab Adam Euoch nosque proprio sanguine cohasredes acquisitos sibi
•pauiarcha in.para-Jj-sura.rapiluf (Gen. -v), et Helyas. .'in6or"poravit,:gIoriam lautli ejus liodic denitis <:i ;a
 ego HONORII AUGUSTOBUN. OPP. PAUS III. — LITURGICA. . §<M
voee esiiitatiouis prasconia ejus jubilemus ut nos A tiipudiaf. Quam oeulus ivon vidit•'/ Cor. n), eic;-e-
ciembra sua ad se ealiigat-quo ipse in gloria Patiis tera,

:
'_; IN PENTEGOSTEN.-
Yerbo Doniini cceliftr-inali sunt ei spirhu oris ejus septemplici lumine veslietur; pe.r ipstira radiahit
omnh virius eortim (Psttl. XXXII). Per Fiiium, qui lutia solis clarilate; per ipsum vernabit terra para-
Yerbum Deiest, non solum coslisetl oriinia ex iriciiilo dvsi amceisitate. Tunc Filius de labore transiatcs
sunt creala, el he itertim iu nichilum i'esolvaiitur faciet disciimbere et transiens illis minisfrabit (Luc:
eodem Yerbo firmala et spiritu oris ejtis omnis xn), quia.de judicio rediens electos pro.diversis
virtus•eorum ornala.. Angeli qiioque sunt cceli ap meiitis in cliversis fuciet mansionibus i'equiescere,
peliati qui.aliis corriicnlibus per Verhiim in caritate et gloriam suaediviniiatis eis facie ad faciemdemon-
sunt firmali ct.per spiriiuin ejus in omui virlute strabit. Spiritus sanctus vei'0 tribuileis velut jubar
perornati. Unde scriplum-est : Spiritus Dei cozlos solis in.-pleno gauclio splendescere.et Trinitatein in
ornavit (Job xxvi), quia et isios ccelos astris et.B .B unitale perfecte cognoscere.
angelos virttii.Ibus decoravit, Hascfestivitas pef YII dies celebratur, quia Spliitus
Per Filium quippe aijgelici spiiitiis creanlur, sed sanctiis in Yil donis venerattir, sicut per pfophetam
per Spifitum sanctiim vivifieaiilur; perFilium lucis prasniiiicititur : spiritus sapientise elintelleetus, spi-
substantia eluxit, sed per Sphitum sanctum splencior riius consilii et foiiiludiiiis, spiritus scientiae et pie-
ejus effulsil; per Fiiium firmamenlum forraaiur, per tatis,spiiitus[timoris] Donjini (Isa. xi). Haecsunt VII
Spiritum sanctum celeri volubililale-rotafur; per mulieres quse unum virum apprpiieiiderunt (Isa. iv),
Filiuin sol et luna et syiera temporibuspraeficiunlur, quia YH dona Spitilus sancti Ghristum corporaliler
sed per Spiritum sanctum lucis nitore perpoliunlur; possederunt.
pa.'Fil.inm flumina fundiintur, per Spirilum sanctum Hujus Spirifus dono cosleslia scandent omnes qui
labilem cursum sortiuiHur; [per] Filium lerra for- timent Deum. Per ipsum namque tinior tribuilur
matur, per Spititum sanctum'fruclibus cfflorihus qui in duo dividitur, nam.esl-timor servuis, est et
decoratur; per Filium diversa animalia producunfur, fiiialis. Servus quijjpe timet dominum ne eum dam-
per Spiritum saiictum vitali flatu inbuuntur, et aves net; filius timet patrem ne eum exhaefedet; timet
volatu, pisces natalu, beslias, repiilia, serpenfia aduliera marilum ne veniat; timet uxor casta ne
gressu, per eum fulciuniur; per Filium homo ad discedat, Cum Spiritus saiictus, qui esi caritas,
.imagiiiem Dei plasmafur. sed per Spiriium sanclum mentem possederit, servilem limorem foras emiltet
in anima vivificatttr; Sj)iiitus sanclus inspifat di- (/ Joan, iv); limor autem Domini sanctus in saecu-
vcrsa ingenla, ipse eliam dat diversa arlificia. Per lum saseulipermauet (Psal. xvin). Jam enim gchen
Spiritum sancliim data sunt genera linguarum, jier i;am ut servus peccati rion timebit quia nullum
ipsiim de occulfis thesauris sapienfias producta peccatum commitfere quaerit, Deo autem ut filius
sunt multimoda flumina Scripturarum. Per Spirifiim jver delectationem virtuium adliaerebit et ideo ejus
sanctura patriarchas cie Chiislo et Ecclesia fuiura hasreditaiem ppssidebil. Ab ipsiusgratia oblincamus
figuris designabant; per ipsum prophetse locuti orando quatenus nos servi Dominum Deum iiostruia
eadem'Scripiuris prsemoiistrabant; per ipsum apo- tlmeainus a malo deeliiiaiido ne nos per coiitem-
stoli confirmali- tiansacla eadem in muhdo praedi- ptum pfxceplorumsuorum aliquando posiiisshbdat,
cabant; per ipsum dociores inspij-ali Scripturas immo velut hostes sibi rebelies aslernis tormentis
exponebant. Per Filium homo redeiijpltis a moiie" (f-182, v°) puniat. Rogemus ut eum inslar Dliorum
liberatur, per Spiritum sanclum in baplismaie ad Israei vereamur ul Patrem bonum faciendo quatenus
vifam regeneralur (f- 182). Per Spirituin sanctum D n cohasredcs Filii sui simus faciePalris perfiuendo.
peccata relaxanlur, per ipsum aniinae a morfe cri- , Post timorcffi dat Sphilus sanclus .pielalem, ut
lninum resuscitantur. Per Sjuriium sanctum miilli honio faclori suo devole serviat, et jtroximo qtice
seculo contempfo religiosam vitam duxerunl; per pisvalet bona impendat (ISl). Deinde scienliam
ijisum plurimi signis et prodigiis fulserunt. Per inspirat ut quid hoino facere debeat vel devitare
Spiritum sanclum efiam hpdieplerique ad mcliorem deheat sciat. Post hanc fortitudo ab ipio donatur ut
vitam convertuntur; per ipsum quamplures ad cce- hpmo nec asperis nec blandis ad vicia fieclatur.
lestia mente rapiuntur. Per Filium mundus judica- Deinde consilium ralioni subffiinistrat ut ulile eli-
tur, per Spirilum sanctum ulraque pars reffiune- gat, nocuum respuat, Post hoc inteUecium praesiat
ratur. Per Filium Deus Pater coslum novum et ut anima per visibilia sempilerna inlelligat. Deinde
terram novam crcabit, setl Spirilus sancius univeisa sapientiam inspirat ut ratipnalis ereatura mirabilem
in mcliorem stalum reiiovabit. Coelum uempe per creaturam despiciat, creatorem suum, qui est im-
.psum solis splendorem hiduelu.r;. jier ipsum sol mutabile bouum, diligal, soliim fontem sapienlis

({_£) In mafgine legitur hic versus ; Prtcmia justorumsiatt isia 'itlura laborwn.
 661. SPECULUMECGLESI/S. — IN PENTECOSTEN. 962
Christum in Spiritu sancto sapiat. Qui per septifor- A victor gloriosus iiivexit. In terra duoqtie positis
mem Spiritum in his viiiutibus fiorebunl, per ij)- dona conlulil dum per karismata sancli Spirituseos
sum VII munera in corpore, YII aona in anima signis et novis lhiguis coruscare tribuit. Porro qui
obtinebiint. quando in terra sua duplicia posside- VII donis Spiiitus sancfi vacui Iiiveiiitjntur, qisod"
bunt, cum iri corpore sicut sol .fulgebuut (Matih. [quot]. isti bonis perfruunfur, tot illi posiiis crucia-
XIII)et in anhna asquales angelis erunt (Luc. xx). buntu:: ,
Ab ipso namque cujus pulehritudinem sol et luna Hsecsuut olim iri lege prcefigurata, hasc per pro-
uiirantur sepiies pras sole clarius in eorpore illu- -.rpheiasprasuunciaia. De legaii quippe.can.delabroYII
strantur. Chrisius quippe .per Spiiitum sanctinn lucernas proceduiJi (Exod, xxv), quia de Chrislo VII
reformabil corpus humilitalis noslrse coiifiguratuiji doria Spirilus sancti procedunt Ecclesias. Heassunt
corpori ciaritatis suse (Philipp. m); et cum sit VII columna; quibus domus sapientise fulciiiir
corpus spiritiiale ille cujus velociter sermo currit (Prov. ix), quia donis Yfi Spiritus saiicti Ecclcsia,
(Psal. xiv), taiiia illud vestiet velocitate ut quam quse est domus, insignilur. Hii sunl VII oculi qups
cito nunc visus cosluirivelcogitafus orbis cxtreraum piophefa in uno ispide vidit (Z-acluiv), quia vide-
adlingil sua agiiitate, tunc [f. tam] concite func " licet pelra Chrislus VII dona Spiritus saucti ad illu-
illud [/"..illuc] feralur corporis mobilitaie. Ab ipso " minaiioncin animarum fidelibus dcdi), Hascsun) VII
etiam qui est omiiiuin forliludo tanta -robofabilur cornua Agni prtipier nos oceisi quibtis credenles
fortiludine, ut moles monliura facile possit pede jirolerunt VII capita draconis rufi (Apoc, v, vi).
subvcrlere. Ab ipsp quoque qui fuit iiiter ffiortuos Uncleet isdem Sjiirilus sanctus stiper Dominum
liber (Pscd. LXXXVII),taula ineiit eis gralia liber- baptizaiiim in columnasspecieciescendisse(f° 18.,v°)
tatis, ut omnis solida creatura sit cis penefrabilis. prasdicatur (Matih. ui), propter VII na.tiifas quae in
In cujus visione angeli magna dulcedine redundant, columba esse memorantur.
ouines sancli maximis deliciis exuberanf, Ab ipso De VII naittris columbm:
oinni affluenlia voluptalis psrfi-uunlurdurii in gaudio
Domiiii sui.super orania bona sua constituuntur Columba in petra nidificat, quia Spiritus sarictu»
(Mailh. xxiv); ubi Itegem gloiise siculi est ccrnent in Cluisto covporaliter habiiat. Alienos pullosiiulrit
in suo decore in qucra desider'anlprospicerc(/.P_fr. dum errai.tes-a regno Dei alienos per posnitenliam
1); ubi omnium angelorum et sanclorum gloiiam reducit. Pui;a grana eligit^ quia bonps de malis.ut
vident etsua membra cuncla peiiucida intus et extra grana de palcis seceniit, Felle cafet, qtiia malicia"
iuspiciunl; ubi jugiter auditiiit resonare organa n eos evacuat quos possidct. Non ledit rostro, quia
sanciorum et conceritus angelorum; ubi cynaniomi Spiritu sanclo • 1'eplelur. Non. insidialur proximo,
et (f° 18.) balsami odore suavissimo recfeabunlur jiixta fluenta liabilaf, quia Spiritus sanctus in sa-
(Eccti. xxiv), elin asjiectu Dci exullanles epulentur pientibus mansilat. Gregalim volat, quia congregatis
et in laeticia delectentur (Psal, LXVII),atque ab in nomiue Doniini Spirilus sancius sua munera
ubertate domus Dei inebriabuniur el lorrente volu- donal. .tJnde jjropheia : Ecce, iuquit, quam bov.um
piatis ejus potabuntur (Psal..xxxv), Ab ipso qui est et Cjuamjocundum.liabitare- fralres in ttnvm. Siciit
.saius oninium lanla- sanitate soljdanlur, ut sicut uv.guctiiv.tii in capite qitoddescenditin barbam barbam
nunc radiiis solis nullam seclionem, ila ipsi tunc Aaron, quod dcscendilin ofam vesitmenli ejtts, sicut
nullam corporis passionem patianlur. Ab illo qui ros Hermori qui descendit in monlem Syon (Psal-
est vita aslerna sic longasvitatecoiifirinantur quod cxxxn). Fralres in unum unaiiimes cum jocunditate
nunquam in aelernum morte SDlvenlur. habitabant quando multitudo credentiura cor ununi
Ilsec VII dona habebunt in cofpofe per VII sancti et animam unara habebanl. Ideo uriguentura dff
Spirilus dona, Tolidera in aniina habebunt ubi de capite in barbain A.vron tlescendit, quia de eapite
bonis Domirii perhenniler gaudebuiit; nam ipse omriium Deo Spiritus sanctus, quiest spiriiualig
-fons sapientise tantum eis infiuit quodeis noliciam D unclio, in aposlolos venit. Per Aaron, quod mcns
omiiiumxerum tribuit. InefTabiliamicitia copiiianlur foriitudinis dicilur, Chrislus intelligitur,. per queirt
quia a Deo ut filii, ab angelis ut fratres amantur. fideles coiitra vicia fortes exisfunt alque in alfum
Incomparabilis coucordia eoruriv conglutiriat, quia devirtulein virlulem ibunt. Hiijus barba apostoli
iiec Deus nec aliquis saiictortim ab ipsorum volun- erantjdum ei qui est os.Patris quasi barba ori adhas-
late discrepat, Iiiasstimabili potestafe sublimantur, seraijf, De barba unguenlum iirvestimesilum fiuxit#
quia novo cosloel iiovas terrse pfincipanlur. Inenar- dum Spiritus sanctus per impositionem maiiuum
rabili honore exaltanlur, quia ab ipso Dco et ab aposlolorum se credeitlibus infudil. Ros de Hermcn,
universis angelis veneranlur. Summa securifate quod anaihema sonal, in moiitem Syon,quod specula
pollenl, quia nemo baecab eis umquam toiief. Ple- . dicitur, descendit, dum superna gratia de Synagoga
jium gaiidiunv in liis [siue] fine habebutit; omnes in Ecclesiam yenit, Mons Hermon juxla Jordauern
amicos suos quos diligunt hisdem bonis frtti perpe- est situs, ubi Dominus esl baplizatus. Ros ergo
tuo gaudcbunt. .Hasc sunt dona quas Christus in Her-monest Spirilus sancius, qui super 'Domiiiiint _
allunv ascendeiis horiiinibus dedit, quos a diabolo in baptisino ad istunv montem venit; qui liodie iu
eapios de moffe caplivos duxil aslrigerisque sedibus monlem Syon, in quo sita est Ilierusalera, super'
 $m . _ - HGNORII AUGUSTGDUN. GPP. PARS III. — LiTURGICA."-' SiU-
cfedentes desccutlit. Qualiler aulem hoc cor.tigerit A In diluvio cobimba ramum olivas reportans inclif-
Scriptura nobis hodie retulit: sis pacciii iiunciavil (Gen. vni), quia. Spirittis san-
Dura L dies a fesurreelione Dpmini transissent, ctus per -charismalis uiictl.onem animabus carne in-
el diseipuli, ut ipse asceudeiis prasceperat, in IIic—"-clusis pacem amissam redonavit. Ilic eiiam digltus
rusalem pariter j'esedissent, subilo ingens sonus' dexteras Dei appellatur, quia sicuti raanus per digit-
tanjquam vehementis venii advenil qui tofam domum los operatur. Unde ffiagi qui Moysi resistere non po-
nbi eranl sedeiiles replevit, atque igneas lingu.seiliis fuerunt, digilum Dei hoc esse dixerunt (Exod. vm)j
apparuerunl quibtis incensi bmnium genlium linguis quia evidenter signa per Spiritum sanclum fieri cpn-
magnalia-Dei loqui cbsperurit. (f° 186) Prcpter in- spexerunl, Per litinc digilum est lex in duabus labu-
stantem fesiivitalern Judse; ex omr.i nal!o.:e lolius lis descripta (Exod, xxxi), qttia per Spiritura sari-
orbisinHierusalem confluxeiant, qttia Peiilecoslert ctum in duobus prseceptis earitas est disposita. Iu
singulis annis ob acccplam illo tempore legem cele-' hoe digito ejieil Dominus dffimonia,quia opera Filii
hrabant; "qui hoc audito siinui .conveiierant-et sin- et Spifitus sancti sunl inseperabilia. Olim genus hu-
- gtili lingusim in qua nati sunl de ore corum
sfupe- nianum habchat lanttim unius linguae usum, sed
facti audiebant. Qiios Pctrus allocuius dixit hacc LXX ct duo oyganles tufiiiii conlra Deuiri construe-
a
la
[per] prophetas prasdicfaj per Jesuiiv vero ab eis baiit; inde oiiensus Iinguas eorum coiifuiidebat, ita
. crueifixum comjjlela. Qui posiiitenlia ducii ad"tria quod niilius alterius linguam intelligebat (Gen. xi),
milia hominiim bapiizali sunl et ipsi Spiritu sancio sicque per orbem disperserat quos omnes Iiodie
sieutalii repleli suiil (Act. n). Alia tlie dnm Pcirus ' Spirilus sanctus in unitatem fidei per genera lingua-
et Johaiines claudum per Spiritum sancfum sanas- rura congregaveral, Hebrasus quoque populus de
sent (Act. ni), q:iiriquc miHa baplizati sunt (Aci. iv), -Egj-pti.-ieaservitute in paschali hocte perpaschalem
qui omnes Spiritu sancto dilati sunt, el sanguincm agiium liberatus ae per mare Rubruin translaius,. ad
Christi, quem prius furibundi fuderant. poslmodum nioiitem. Synai quincjuagesima die pervenif, qiiem
tremebundi biberunt, ac perplurcs sanguinsm suum fu:i'.us et igr.is replevit, atque de medio ignis Doini-
proipso effuderuut. Apostoli auferii pcccpto Spiritu nus ei legem timoris- in labuli.s sciiptaiii dedit:
sancto XII diebus in llierusalem, eodem lirascijuenle, . sic Cliristianus populus, de diabolica c-ppressiojje
coinmaiiebant; quse in mundo docturi erant insi- in paschali nocle ct jverpasc-halein agiium Christum
inui coiifefebanf; in circiiitu Judseos ac gentiles erepius, per baplismum qtiasi per inare Rubnmi
docebarit; signis ac pfodigiis ad fidem plurimos eon- traiisvectus, cjuinquagesirao die, scilicet hodie, igne
veiiebani. Qui omnes per impositionem manuum pn legein amoris accepit, quam eum iu corde.Dominus
aposloloium Spiiiiifm sanclum accipiebant et vir- scribere prascepit, utvidelicct post facerenl sponte
tules Dei novislinguis edebant. Aposloli namque per Dei amore quod prius feceranl coacti timpre. in lege
Sjjirilum sanctum caecis lumeri' refundebant, surdis efiam eral prasceplum ul quiiiquagesimus annus ju-_
aures recludebant, mulis Hnguam solvebanf, claudos bileiis, id cst ai;nus remissiouis, voeafeiur, tolusque .
gressu erigebant, leprosos mundabant, dasmonia ab ab opere servili feriaretur, atque amissa hasreditas
obsessis eiTugabant,iiionuos resusciiabant--. insuper propriis hasredibus redderelur (Levit. sxv). Per lioc"
j>cr baculos vct veslimenta, quidam illorum eliara Spiritiis sauctus istud terapus prasfigurari voluit, iii
per umbram suam, debiles sanitate reslaurabanf. quo populum suum ab opere servili, id est a pec-
Post hasc-.XII JJCBtotum mundifiusi [mundum caio, vacare docui.l, eique amissam basreditaiem pa-
diifusi], sepleno munere Spiritus sancti perfusi, per -radysi-reslituit. Spirilus sanctus bis datus memo-
seplenariuni numerum duodeni ofiicium suum per- ratur, dum semel in terra, semei de coslo dataf. In
egcruiit duin quatuor partes mundi ad fidem sanclas terra datur Sphitus -ut diligalur proximus; de coslo
_Trinitalis perduxerunt; ter enim et quatuor, quod 'dalur Spirilus ut diligafur Deus. Qui enim Deum di-
VII sunt, XII fiunt. Qui b.oni piscatores sagena litlei iligit, sermonem ejus servabit (Joan. xiv). Hunc
pisces blim ad vilam jirsedestinatos signis et miracu- jy Q Deiis Paterdiligil (f°188) eiTrinilas ad eum venict ct
lis de salo iiujus saeculiacl litus vifas pertraxeruiit, mansionem apud cum faeiet (ibid.). Ideo,~karissini;,
et Chrisli cxcmplo animas suas pro ovibus sibi com- idiligamusDeuffimaiidaiaejiis s'ervancIo,utipsediligat
missis prasvii diices posuerunt, )nos mansionem Sibi in nobis jjrasparando. De bosjii- -
- Postqiiam Deus in jiriiicipio omiiia VI diebus cio ( cordis nostri slercus peccalorum posnitenlia et
<
crcavil, seplimum saiictificavit, quia in ipso requie- confessione exfcrgamtis, iacrimis sordes diluamus,
Kcens ab opere ccssavit (Gen. i, n) : Sie qui in VI floribus i bonoruiii operum ornare studcamus, ut
aHaiibus mundi in douis Spirilus sancti opeiaii stu- ISpiritus sanctiis dignetur advenlafe et dignum ha-
liciif, in scpliina per ipsuui ab omni labore requie- bitaculum
1 sibi prasparare. Hie etia.m super Domi-
sconi. Sie nos quoque YI diebus in ebdomada labo- num ) in columbse specie desCCiidit(Matth. ni), quia
ramus, in scptima vacamus (f" 180, vc); qiiia jier cum < inmuneni a peceatis osfendif, Super discipulos
septiformcm Spiritum nunc bonis cperibus insisti- 'autem in igne venil (Act, n) qttia peccata in eis coh-
mus, infuturo ab orr.ni opeie ftiiciter requicsci- sumciis s cyrographum peccati delcvii. Uucleet ignis
mus, ubi pc-r ipsum vacabimus ei Des.;nJs;cali'c-st filios i lsiiiel pivsccssii el cis iler ad pairiam sugges-
•tidchimus (/ Joas:. m). _.... ... - s*H, quia igiiis Spiriius saneti cos prKcedit et itef
 9CS SPECtiLl-M'ECCLESLE. — DE S. JOANNEBAPTiSTA. m'
per Scriptur.ts ad patriam paradysi ostendif, Ideo A cuni suis satelliiibus devicit vicforiamque potenter
jiunc baptisma agitur quiaper Spiritum sanctum ori- obtiiiuit. Dies vero Dominicseresurrectionis cst dies
ginale crimen remillilur. Ideo efiam bis diebus jeju- qua jjeracto bello regnum lyranni vastavil, captivi-
riia celebramus, qui.a per Spiritum sanctunv veniam talem ab eo capianv ad se congregavit. Dies atilem
accipefe spefamus. Qui Spiritum- saivctum blasphe- ascensionis est hasc in qua cuni nobili pompa Domi-
riiaverit, lioh reiiiittefur ci neque in hoc saeculone- nus virtuium.regressus triumpliavit, atqne cum an-
que in fuliiro (Luc. xn). Per Spiritum sanctum da- gelicis melis suscepius,- carnem nostram super ss-
tiir remissio peceaforum. Qui de venia desperat, hic thera exaltavit, Hodierna vero dies est qua ffiilitibus
Spiritum sanelum blaSjjheriiat alque irreraissibile spolia distribuit dum fidelibus varia dona Spiiitus
peccatum perpetrat, sancli contulit, Adhuc (f° 188, v°) restat" una dies
- Queffiadffiodum,karissimi, est rialivims Domini qua sponsam suam de hac Babylonia est educlii-
celebris, sic etiam feslivitas ista omnibus fideliiius rus, quando in ultima die Ecclesiam in coslesti Hieru-
estsolemnis, quia sicut in illa Deiis in carhe adve- salem est collocalurus.- Nempe de his diebus jirasci-
riiens hdmines Visitavit,sic in ista Deiis inigrie adve- riuil totum psalteriuffi Spiritus sanctus. Insuper lex
niens a peccstis homines purgans multa karismala et prcphetse omnes persullaverurit hasc cor.sor.a
ei (sic) donavil. Haefestivil&teSet angeliset hominibus B Toee. Igilur, karissimi,-conspeclui ejus in jVsticia
sunt venerabiles quas ipsi Deo nPSlro sunt celebres. nuiic appareamus, ut cum apparuerif gloria ejus, in
Deniqtte iri nativitate Domini Dominus majestalis nupiiis ejus saciari valeamus, ad videndum in boni-
de solio glorias suse surrexitj arma bellica induil, tate electorum suorum, adlastandum in laslicia gentis
pro nobis pugnalurtis in exilium subiit, Parasceve suae in plenitudine oinnium bonorum (Psal, cv).'
autem dies belli atque viclorias extitit, cum Dominus Quas oculus noivvidit (/ Cor. n).
fortis et poteiis inprselio prihcipem raundi diabolum

_-.'-'.'. DE -SANGTO 'JOHANNE BiPTISTA.

justus id palmd florebii et sicui cedrus Libcmi dignus declarat (f°190) nobis i.nEvangelio Dominus:
multipiicabitur (Psal. XCIJ.Palma inferius coangu- Iitier naios , inquit. tiiidierum iwn surrexil major
statur, superiuE dilalatur : ita, karissimi, sanclus Johanne.Bapiisla (Lue.\n). Omnibus sanclis major
Jolianncs Baplista, cujus hodie votiva recolimus fe- affirmatur, solis angclis asquiparatur, unde et ange-
sta, quia in terris voluit egestate coangusfari, in . lus non immerito appellatur. Ab eodem.eliam an-
eoslis voltiil [iheruit?] silpef omiiia bona Domini ^elo nascilunis aiinuhcialur, nomen el vifas mcri-
exallari. Et quia in virtutibus pulchfe floruit, ideo tum prac-iiotaiura quo et Chrisius nascifurus prK-
palmam vietoiias a viciis gloriose obtimiit. Hic etiam hunciatur; ct" noriien ejus. Jesus et j-egjji dignitas
ul cedrus multiplicaiur, quia in merilis jvraeoiJini- praenarraiur. Unde sicut Hebraei Deo deeem nomina
bus sanctis condensatur. Cedrus naffique imputri.bi- imponunt, sic Chiisliani huic indunt X vocabula.
T.s naturas esse fertur, ac vermes fugare perhibelur; Hoc olim prophelia prassigiiavit dunv eum ui-nis
quia sancii Johannis vita non potuit consumi putre- prophcta vocem allam angelum nunciavit.
dine peccatorttm, et ipse sancla prasdicatibne fugavit Vox quippe Yevbi Dei fuitj dum anis incarnatup.v
vermes yiciorum. Hic erat sagitta electa quam Do- Verbum in deserto raundi sonuit,
inhitts abscoridit in sua pharetra; Sagittas mittentc-s Prasco judicis" exlitit, dum homines in adventuni
solent siliquamprae aliis reserVare per qaanv possiut ej"usbonis moribus prasparare se admonuit.
oportuno tempore certuni ictum dare; sic Deus san- Baptista Salvatoris claruit, quia qui pmnia sancti-
ctuffiJohamiem in pharelra sui secreli consilii abs- ficat, huno Joi'danieis undis tingere meruit,-
condens reservavil, et eum opoiiuno tempore ex- Prascursor Redemptoris erat dum eum in mun-
tralieris ih Jtidasaffi sagitavit duffi si.bi-viam ad lio- -r.
j_ dum nascendo et ad infernura patiendo prascuf-
mines veniendi praepairaremandavil. Ipse enim pri- rebat.
jhus homines ad pcenitentiam iriformavit, ipsepri- Plus quaih propiieta fuit, quia quem alii propheias
mus regnum coslorum in mundo pi-asdicavit.Ideo fuiurum .prasdicando, hunc iste prassenlenv digito
Ecclesia nullius sancli natalem diem celebratpraster demonstrando .asseruit.
diem Domini et sanctas Mariaset sancti Johaniiis . Angeiiisetiam appcllalur, quia per eum priino an-
Baptistae. Jolianries quippe quasi Lucifer oritur ex gelorum sbcietas prasdicatur.
quo viciiiilas solis noscitur. Maria vero "nascens Lueerna lucens et ardens erat, quia splendorem
quasi aurora surrexit de qtta Sol asternus processit. asterni luininis prascedebat.
Dum atttem Christus nascens hominibus illuxil_tunc Araicus Sponsi vocatur, quia a Christo Spouso
splendor Palris muiido.infulsit, qui nos de tenebris Ecclesiasad coelesles nuptias invitaluiv
morlisad lucem vilas reduxit. Et quia hasc grafia Paranymphus eliam extitit, dum sponsam gemsrus
per has tres perssnas nobis est coliata, ideo ef illa- virtutum perornari docuit.
fum solummodo natalicia devote recolit Ecclesia. Helyas qttoque in spirilu et virlute. eraf, quia
Denique quanta ver.erafione sinctus Johannes sit -sieul Helyas secundum Domini atlveiJtum prsevciiietj
 007 HOIvORIIAUGUSfODtJiN. OPP. PARS III. — LlTURGiCA. 988
ila Johannes prsevenit primum. UiJtle etiam dicitur A. texta utebatur, tenui viclu vescebatur. Quem popu-
viam Domino prteparasse, quia constat eum iter lus Spirifu saneio plenum cognoscens, u.ndique ad
Domino ad cor hominum per humililalis sfttdia prae- eum confluxit; quibus posnilentiam pro peccatis in-
dicasse. Qualiter hic raissus sit in mundum refert dixit, (f° 192) eos in Jordane baptizans iniinxit.
Evangelium. Zacharias pontifex nobilem uxoreriv Oinnibusaulem cogilanfibus eura esse Cluislum, se
accepit cum qua usque ad senilem aelalem absquc esse negavil, atque ad conigiam calciamenti ejus
liberis deguit, Sacerdoles. autem per -vices-suas iii solven.di[solvendum] se indignum judicavit. Ciim
templo serviebant ~et lempofe quidem vicis su;e autem Cliiisfum ad se venire couspiceret ulbaplisma .
juxta templum commanebant; peracto aulem ofllcio . ab eo suseiperet, Agnum Dei essc clamaviij peccala
doinum suam repelebanl7; ctalii quidem sacerdoles mundi hunc tollere eunctis indicavit, atque sanciifi-
cotfidie in templo serviebant, solus aulem pontifex catorem omnium, ablatorem criininum, undis mer-
in anno holocauslum in sancluario jmmolabat. Dum gere et Spiritum sanctura super eum ciescendere
igitur Zacharias inter Sancia sanctorura populo meruit cernere. Itaqtte omni tempore cselibem Vifain
Dei bostiam inmolaret, eo quod Herodes eum iniqua afque lieremiticam duxit, multos erranles ad viam
dominalione vexaret, angelus Domini S dextiis al- _ verilalis perduxit, Chrislo in oranibus lestimonium
taris astilit et pavor in Zachariam irruit. Quem hJ perhibuit, atque pio vcrifate patienter percussori
(f° 190,v°) angelus ne timeret admo;iuit, preces suas cerviccm praebuit.Hic de se ipso dixit: Me oportel
esse exauditas iniiotuif, filium quoque ei prasdixit tninui (Joan. m); de Christo aulem : liluin oporlet.
nascilurum magnumque gaudium muliis in ejus crescere (ibid.). Johannis namque fama cospil niinui
nativitate futurum ethuncin ventrc matris sancto inpopulo qua Christus ptitabatur; Chrisii autem
Spiritu implendum esse, nomenque ei Johannes esse coepif crescere qui Christus senliebatur. Johannes
imponentlum, isque quod magnus coram Domino quoque capiie est miiiulus; Chrisfus aulem erevii
essel futurus, et eum hi spiritu et virtule Hciias iu cruce elevatus. Horum prasconia pr.-esignant
prsecesjurus, quodque sanclam vitam duceret et eliam tempora. Dtun enim Johaunes nascitur inci»
raullos ad Doininum converlefet. Quo sc dubitanle piuiilciies breviari.; cum Christus nascitur incipiunt
ac se cum uxore sua consenuisse cansantej angelus prolongari. A diehus autem Johannis Gapiistasusque
ei silcniium indixil, donec omnia complerenlur quae nunc reguum ccelorum vim paliiur et violenti illud
ei prasdixit. Egressus vero de sanctuario, consum- diripiunt (Maith. xi), qnia publicani el peccatores,
malo sacriiiciOi cum populo respoiisum non detiissct, qui per Johamiis praetlicationem poeniientiam e^c-
sclebant quod visionem vidisset. r, rtint, rcgmim cceloium quasi violenter sibi inde-
<
Elisabelh itaque se coucepisse. senticns, erubuit bilum intraverunl: et aclhuccriminosi posnitenliam
fct quinque mensibus sc abseondit. Sexto auiem aguht quasi per vim regnum coeiorum rapiunt.
mense idem angelus Regem omnium nasciturum Unde el JohaniiCSDei gratia interprelatuf, quia
Marise "amiunciavit, quas mox ad Elisabeth prope- regnuni coslorum hominibus dari primum per hunc
i'aiis cam'salutavit"; sed infans in utero ejus ad prasdicatur. Eeclesia dividitur in tres ordines, in
vocem Dei Geuitricis exullavit, moxque Elisabelh conjugalos, in continentes, in virgines. Hii pro me-
Spiritu sancto rejileta omnia quas Marisecssent prae- rilis diversas maiisiones hasrediiabtint dum conju-
dicla dixit esse implenda. Posqiiam veropeperil puc- gati tricesimum, contincnlcs sexagc-simuni,virgiucs
. rum, loli parentelasexortum esl raagmim tripudiiim. cenfesimum fructum reportabunl.
Qctavo atifem die convenerunf parentes infanienv Tres aulem perfccllones suut in quibus invenli
circuracidere, et visum esl eis nomen palris Zaeha- j"udicescum Domino erunt, scilicei virginitas , sas-
rias ei imponere ; scd maier obstitit, ejus nomen culi coniempfus , mariyrium , quas non sunt pras-
Johannes fore retullt. Quibus affirmanlibiis nemi- ceplum setl divinum coiisilium. His quia sanctus
nem in ejus coguatione voeiiari hoc iioniine, a palre Johanncs insignitur, ideo fiibus coronis aDeo redi-
" sciscitaniur
qtiod honien fiiio imponalur. Al ille D' milur : pro virginilate , serto , liliis ac rosis aster-
ticcepia fabula nomcn sciipsit, quod Jcihannes csset num cdorem spiranlilius decoratur, quja liic sic-
pras.iixii. Hoc noin.si!mox ut Iitieris promittir, vin- ul iilium germinans castitale orjiabatur. Pro mun-
ciiluin linguas ejus solvilur, oinuisquc tu.-baaiimira- di coiiiemptu purpufeo dyaderaate coronatur, quia
lione el stuporp atitoUilur. Zacharias vero Spiritu virttilihus vernans mundo el viciis moricbalur. Pro
sancto rcpleluSj proplietavii qula Deus populum - marlyrio corona auro gcmmisque ranianle laurea-
siinm visitavit el plcbem suani rcdimere curavit tur, quia Regeffi giorias seqiiens regis (f° 192 v")
jiislumque csse ul huic nmnibus diebus in justieia inccsli gratiain asperuabatur. Hodie sanctus Johan-
ct sanciilate serviamus (Luc. 1). Dileclissimi, infirmi nes evangelisla de carccre hujus mundi migravif,
visilantur, capfivi redimunfur. illos qui in hoc ac caieste palatium, lasfanlihus choris sauctorum,
munclo ii.ipeccaiis infirmi crant, Chrislus visitavil graluiabundus intrafit, Hoc quia propter iugcns
nascendo, eos vero qu in exilio infeniieiaui cantivi, oificiuiiJ iioii pofuit hodie celebrari, statuil E<~de-
redemil moriendo. Johannes ilaque adhuc tencllus sia in ebdomada Katalis Domini sollemniler 'fcriari.
psreules deseruit, in deserlo hcmiiics fugiens dtii- Igitur , tlileclissimi, hos tequivocos suinmos Dei
tuit, aspersa [aspera] vesle de pilis .camelorum con- amicos inter summos augelorum rulilos devolis ho-
3G9 • SPECULUM ECCLESI.E. — DE SS. PETRO ET PAULO. 070
die laudibus orantes ad thronum glorias liiiilainus A in quibus Deus omnes voluntalcs siias ihirifira-
tit niisericordianv consequamur ct gratiam in auxi- Vit (Psal. xv) et eos nunc in regno glorias Fihi
"io oporluno iiivcniamiis (He.br. iv), ut gaudia aeter- sui ineflabiliier glorifieavit. Ub<oculus ct auris (l
na, quas riobis Ob facihpra ndstra deneganlur pro- Cor. n) el ccetcra.
fter interccssioncs el mcrita illorum tribuantur,

'. . DE, SS. PETRO ET PAULO.

Ascendes,Domine, super equos tuos el qiiadrigm h-erebat, prse omnibus eum ferventius diligebat,
tttcc salvatio (Habac. m). Summus opifex Deus, ka- Domino interroganli pras omiiihus respondebat. Dc-
rissimr, prseclarum palalium sibi in coslis constru- hiqiie, cum Dominus ad Cassaream vcnissel, et a di-
xif, sed iintts paries eollapsus corruit dum primus scipulis quod jiopulus de eo senlirct inqnisissct, illi-
angclus cunvmulfitudine sibi conseniientium ceci- que respoiiderent quod qiiidam eum Hclyam, qui-
dil. Unde Filius Dci super equos suos ascendil; daiii Johaiinem Baptistam, alii Ilieremiam, alii alium
per tptum tnundum circuiens, ad rcslaurandum B " proj)ht'lam essc dicerent, et ipse qmdnam
ipsi sen-
parietem vivos lapides collegit multosque preciosos tircnt-de co inqnireret, Petrus respondil prae omu'-.
quadrigis suis imponenS onustus adPati-em regredi- bus : Quia tu es Ghristus Fiiius Dei vivi(Muiih. xvi);
tur; paries celeriter erigilur, asdificium Dei egregie et Dominus fidem cjns beatificavit, quam non, iu-
perficitur. Quadrigas Dei Evaiigelia fueruni quae quil, carnalis progenies sed Palcr meus til)i*rt:vcla-
omnibtts credentibus salvatio extilerunt. Equi vero yit. El ideo nomen luum Pelrus nnitabo, .-upcr pc-
Dei apostoli erant qui-has quadrigas per Illlor par- iram fidci tuas quoque Ecclesiam ineam fiindabo,
tes riiundi trahebant. Iivhis quadrigis Ghristus ve- advcrsus quam infernales portas non pnevalehuiil,-
ctus circumportatur dum per apostolos per circiilum nec flumina persccutioiiuiii eam subvcriere pote-
orbis praedieatur. His equis ascensis milites veri runl,teque facio vilse osiiariuiii, dans tibi claves re-
David , scilicet marlyres Christi, contra persecu- gni ccelorujii, sitque tibi jiotcstas collala ul quae iu
tores cerlamen inierunt el prselia Dei Israel cnm terris a te fuerint ligata, in coslisctiam perinaiieant
lastitia piignaverunt, Hujus exercilus siimmi duces nexibus iffiplicata, et quae a te super lcriain fuerint
exlitcruiit Petrus et Paulus, quorum liodie solem- resoluta, in coslis clianv sint a vinculis Uita (ibid.).
nia devoti celebrainus, quia hodie peracto bello vi- rg 0 qtiain beattis horao cui talis polesias datur a Deol
ctoriosissime iriumpharuulac coelestis curiae aulam Scd niniirum, cum esset Ecclcsiaspaslor prseferen-
summi senatores apostolorum principes laureali in- dus, ut sciret fratribus compati, erat tempfationibus
trarunt. Hii iri carne positi lumina niundi signis ct erudiendus. Unde, cum quodam lempore Doininus
, scriplis fulserunt, quandoque cum Ghristo judices ad adorandum in montem solus (f" 194 v°) ascendit,
ut sol fulgebunt. His duabus firmis columnis lola Ec- discipulos mare navigio transire praecepit: mar.e.
clesiaeinachina susientaiur, ethorum fivctiset dictis autem Ilectorem suum abesse scntiens, navieulain
velut preciosis gemmis splendide illustratur, Ex fiiiibuiidis procellis qualiebat, payor naulas occu-
quibus unum- Dominus pisces(f° 194) insequen.- pat, quia eis naufragium jam imminebat, et ecee
tem de navi vocavit, claves regni cceloruin ci dopa- Doniinussuper mare ambulans veniebat. Illis fan-
vit, principem Ecclesiae exaltavil. Alterum honihies tasma esse arbifrantibus et prae liraore Vocifcran-
persequentem de coslo elegit, claves scientias ei de- tibus, blande cos consolalur, utfiduciam habeantad-
'
dit, prasceptorem gentibus eum praefecit, Ilaec est hortalur, se esse proteslatur ; et Petrtts: Si lu, in-
miitalio dexteras Excelsi, quia de piscatore priiiei- quit, es, Domine,jttbe me ad te venire (Matlh. xiv).,
pein, de persecutore constiiuit doctoiem mundi. Quem cum juberet venire, egressus de navi ccepit
Igilur Paulus aj)erit sua clave credentibus januas D super tunieiites fluctus quasi super soliiura ire.
Scripturfe.; Petrus aperit sua clave in bono perse- Tempestafe autero ingravescente perterritus contre-
- veranlibus portas vitas mansuras. Paulus dulci do- miscit,et mox unda siib planlis se calcautis dehiscit.
ctrina ad poeiiiteiitiam dura corda mollit; Petrus ; Quenv euni~ absorbere minatur, auxilium Domini
data potestate flentes a reatu absolvit. Paulus im- cum clainore imprecatur; sed et protiiiiis iliius
pellil homines ad gauuia instanter monCodc; Pelrus; dextera comprehensusde jjericulo sustentatur ; cum
trahit eos ostia vhae clemenier aperiendo. Domiuo ad navim sujjer fluctus ambulat statimque
Petrus frater Andrese, a Beihsaida oriuridus, at mare Dominum suunt adesse seiitiens, furentes
parciilibus Symon diclus, in Galilasam piscator fuif;.;. procellas mitigai. 0 qualis fities in ejus"p.ectore fer-
sed a piscalione a Domirio vocatus navim cunv*retei buit, qui se periufbatis fiuctibus c.Jmmilteve non
reliquit, auctori vitas cum fratre adliassit. Unde ett jjeiiimuit! Illa e.tiam nocte qua se Christiis pro sa-
Dominus rete fidei contexuit eosque piscatpres hp-- lute niuiidi hostiaffi Deo Patri obtulif, a discipulis
mintui) insliliiit, quia per eos raultos de gurgite hu- se derelinqtteridumretulit; sedPetrus.elin carcerem
jt;s sajculi ad litus seternsequielis exlrahere voluit.. et in mortem se cuiiveo iiurum asseivuil. Doitiinus
Hic Domino prse omnitus apostolis famliiariiis ad- auieni se tercip ahfe galli" cantanj ab eo abnegan-:
PATKOL.CLXXII. - &i
 §U HONORII'AUGUSTO.DUXOPP-. PARS III. - LITURGICA. 872
dum aflirmavit, quod ila evenlus probavil; nam, cumn jA carcerem cum omni diligeiitia clausuni reperisse,
Dominus a Judteis lentus male tractaretur, el sicutt aperto aulem neminem inlus invenisse. Dum incle
ovis ad oceisionem duceretur, inquisitus Pelruss stupefacli ad iuvicem conferrent, narratur eis ra
ulrum ad ejus discipulatum pertineat, cum jura- quodam quod in templo populum docerent, Qui ad-
mento abnegat alque procaci voce se eum nossee ducti flagellis casduntur, sed a concilio gaudentes
minime congeminal. Gallo vero cancnle, Dominuss . revertuntur, quoniam pro nomine Jesu adversa pa-
se ncgantem conspexit, et Pelrus egressus amariss ciuntur. Deinde Petrus VII diacones ordinat, es
flelibus commissum puniens, se respicientem acl j quibus Stephanus signis et prodigiis prascipue co-
misericordiam flexit. Idcirco, karissimi, divinaj ruscat (f° 196 v°); sed perfida plebs Judasorum
pielas permisit principem Ecclesias tam inmane3 eum lapidibus obruere festinat. Philippus autem,
facinus committere. ut in suo casu disceret qua- socius suus, Samariain descendit, multitudinem po-
liter infirmis proximis condolere ac compalii puli signis, praedicationibus ad fidem converlit,
deberet, Ideo et hodie Dominus gravem patiturr Eo tempore eral ibi Symon Magus qui diu popu-
electorum rtiinam ut nostra fragllitas per eoss lum magicis arlibus demenlaverat; hie a Philippo
se erigat ad clementiam divinam , quatinus,, baplizatus ficlo corde fideHumse turbse associave-
cum eos de gravi lapsu per pcenitentiam et satisfa-- B I rat. Apostoli ergo Pelrum cura Johanne ad confir-
clionem conspexerimus resurgere, ac sanclse con- mandos baptizatos miserunt, qui ab eis confirmat-
versationis studium ardenler arripere, nos quoques mox aeccpto Spiritu sancto, omnibus linguis loqui
palientiam et divicias niisericordias Dei intuentes, , coeperunt. Quod, postquam Symon Magus vidit, co-
in vasa misericordiae conemur de profundo iniqui-: piosam peccuniam Petro obtulit Ut sibi hsec pote-
tatum emergere. Petro ilaque in fletibus perma- stas daretur cui manus imponeret ut variis linguis
iienle (f° 196), ac se aliis discipulis conjungere noni loqueretur. Quem Pctrus cum o.mnibus sequacibus
prsRSumente,Dominus resurgens ei apparuit, con- suis tali perculit malediclione : pecunia, inquit, te
solalionem et vcniam ei tribuit, Alia vice Petroi cum sil in perdicione(Act, vin). Ab illa die cospif Sy-
cum aliis piscante Dominus apparuit, cunv eis con- nion Magus Ecclesiam perturbare, se Cliristum, Pe-
vivium iniit, Petrum tercio interrogat utruni se prsei trum vero seduelorem aflirtnare. Interea, cum mtilti-
aliis diligat. Qui tercio sui cordis amorenv fatetur tudo credentium communiter viveret,' et quidam
et terna negatio deletur, Dominusque ei tercio de precio, vendito agro, sumperet, dum eura Pe-
oves suas paseendas commisit pro quibus ipse bo- trus increpavit, cum uxore sua stafim expiravit, 0
iius pastor animam suanv posuit. Deinde ei pras- r_ quam metuendus magister Ecclesias eraf, cui Spiri-
nunciat quod ef ipse ad honorem Dei pro eisdem lus sanclus tam pfassens ad ulciscendum aderal! In
ovibus animam in cruce ponat, Postquam Dominus hoe tanta Spirilus sancli affluentia redundavefat,
ad paternam sedem rediit, Petrus numerura aposto- quod infirmi in plateis positi de umbra ejus sani
licum per Mathyam supplevit, quem Judas suspen- fiebant. Quadam die Petro ih lemplo prasdicanie, et
dium imminuit. Paraclyto autem Spiritu sancto ad- pontilice cum Phariseis doctrinam ejtis improbante,
veniente, et eos sua consolalione replente, Pctrus Pelrus prasdixit eis templi exterminium, quod post-
puhlice populo Chrislum annnnciat; et quem prius ea conligif ab exerciiu gentilium. Quasdam mulier
ad vocem ancillas timidse abnegat, hunc nunc co- Thabita nomine quas multas elemosinas ogenis im-
ram meluenda potestate sacerdotum eonstanter pras- pendebat r quam mortuam cuncti flebant pro [leg.
dicat. Quadam dle cum Johanne ad templum asceiv- post, ta inp-a] Petro miltentes, vesles a Thabita
derat, et ecce quidanv claudus ab eo postulat ut faelas viduae ostendebant, quam ipse protinus flen-
elemosinam accipiat; cui Petrus dixit se aurum et tibus vivam restituebat.
argenlum non habere, habita auiem libenti animo Eo tempore erat quidanv eenturto in Cassarea, no-
prasbere, prascipiens ut in nomine Jesu Christi sur- mine Cornelius, in elemosinis et orationibus assi-
geret et sanus abiret. Qui ilico sanus efficitur, lem- rjduus,
TJ cui angelus Domini manifeste apparuit ul in
plum Domini laudans ingreditur, inultusque popu- Iopen post Pelro miftal et ejus verhis obediat prse-
lus ad Deum convertilur. Petrus ducifur in conci- cepil. Interim, dum Pctrus in orationeprosternitur,
lium malignantium, v'.'ant undique verba eommi-: eEtra se rapituret vidit vas de coelosummitli qua-
nanlium, sed Petrus ydiota magistros plebis Scri- luor funibus, quod plenum erat diversis replilibus,
pturis superat per Spiriius sahcti eiTusiOnem, per voxque veniens desuper : Surge, inquit, Pelre, ma-
signoruin perpelrationem Jesum ab eis crucifixum cla e'. manduca (Acl. x); cunique ille responderct se
Deum esse probat. Deinde eo cum coaposlolis in nuinquam inmundum manducasse, dixit vox cuu-
templo praedicanle, a magislratibus comprehendi- cta a Deo creata munda esse. Hoc dum torcio cer-
tur, carceri cum omnibus recluditur, custodia mi- nilur, vas in cosluni recipitur.
litum apponilur. In nocte aulem angelus Domini Vas summissura quatuor initiis (f° 198) esl Eecle-
j'anuas carceris reserat, apostolos educens, verha siain coslumrecepta HHorEvangeliis; in quo diver-
vitas populo nunciare imperat. In crastino sacer- silas serpentium et reptilium est multitudo ydolis
doles in concilium conveniunt, ad educendos apo- servientium vel peccatis; quos Petius debet prasdi-
Btoios ad carcerem miilunl. Qui reversi rcferuut se cando in peccatis occidere et er fidem ac>bonam
•9T5 SPECULUM ECCLESLE. — DE SS. PETRO ET PAULO. 974
operationem in Christi corpus, quod est Ecclesia, A*_.et ipse faciet et majora horum fqciet (Joan. xiv). Do-
tfaicere. minus quippe quadriciuanum niortuum ad vilaffi re-
Cornelius itaque ad Petrum misit; venienti ad se vocavit, cccePetrusXL diebus tumulatum per ba-
cum fratribus visum retulit, Quibus, diim Petrus culum suuni resuscilavit. Similiter Fionton ab eo
Cllristum innotuit, Spiritus sanclus super audien- missus Petragoricas Ecclesias episcopus, socium
tes cecidit, et dum omnes linguis loquerentur, jus- suum Georgium presbyteruni in itinere resuscitavit
sil Petrus ut in nomine Domini baplizarentur. Hic per beati Petri baculum.
Cornelius postmodum prasficitur Cassariascpiscopus, Paulus autem a Tiiarso Cilicise nobili genere or-
rexitque Ecclesiam ydonee doclrina et niiraculis tus, a parentibus Saulus dictus, Hierosolimis a
clarus. Gamiele (sic) legem iuslructus, perseeutor Ecclesiaj
Postea Petrus ab Herode comprehendilur, dua- fuit; sed a Domino de coslo vocatus sasviciamdese-
bus catenis conslringitur, carceri mancipalur, a ruit, Domino fidcliter servire studuit; iiam ab eo
XVI militibus custodiendus commendatur. In nocte in via prostralus et luniine privatus, sed post tri-
"
vero quando eum in crastino Ilerodes eraf populo duum bajjtizatus in corporc et. in anima illuminatur.
ad illudendum producturus, erat Petrus dormiens Conlinuo in sj~nagogamJudseorum intrat, Ghrislum
inter. duos milites vinctus catenis duabus. Porro publice fiducialiter prasdicat. Qui volentes eura oc-
tola Ecclesia fundebat pro eo precum libamina; et cidere, insidias teiidiint, Pagaui eum in Damaseo
ccce ipsa nOcte angelus Domini cum magno lumine cuslodiunt, sed fideles eum in nocte per murura in
Pelrura excitavit ut surgat, se sequatur imperavit. porta emiltunt. Sicut prseliator fortis exifit in
Confestim catenas sunt de manibus ejiis absolutae, campum certaminis. Hierosolimam itaque venit,
cumque egrediuntur ferreas portse ullro eis aperiun- Barnabas eum ad apostolos adduxit, eisque retulit
tur. Sic|pfihceps Ecclesiae per angelum Iibera- qualiter e'i Dominus in via apparuerit, qualiter ba~
tttr, gaudeuli Ecclesias redonatur. In craslino ab ptizatus sit, quam fiducialiter in synagoga egerit et
Ilerode ad carcerem mittitur, Pelnis adduci prasei- quomodo vix. manus eorum invaseril. Qui gaudio
pitur. Carcer clausus cum custodibus repperitur, replcti Deo gratias retulerunt ac Petrus, Jacohus et
apertus vero PefruS non invenilur. Omnibus inde Johannes, dexteras ei societalisaposlolicsedederunt,
stupentibus percussit Herodem angelus Dei et inle- atqtie eum cum Barnaba et aliis [ut] Christum gen-
riit scalu-iens vermibus. tibus prasdicarent direxerunt, Qui pene.universum
Pelrus vero cum Symone Mago saspe conflixit, mundum (f° 200) pervagans, et verbum Dei disse-
versucias ejus Omni populo detexit : unde fallax et „. minans, Orientem et Occideiitem quasi duobus fu-
subdolus ab Antiochia propulsatuf; Petrus cum ma- nibus complexum ad fidem pertraxit, copiosa Scri-
gno advocalus honore pontificali infula sublimatur. pturae eloquentia instruxil. Inter caelera prasclafa
Qui bonus agricola vineanv Domini infatigabiliter signa quas fecit, cuidam mago sibi resislenti luffien
excoluit, palmites undique a Judasis et gentibus col- ademit, proconsulem Paulum converlit nomenque
lectos veraevili Christo"inseruil; dictis et scriptis ir- ejus perpetuo possedit. Mos enim antiquitus erat ut
rigavit, signis et miraculis fecundavif, Etquia eum si praspolens persoiia ab alio superaretur, nomen
Deus sunimam lucernam accendit, summo candela- vieli victori imponeretur. Quadam nocte dum Pau-
bro eum imponere decrevit ut omnibus in domo hu- lus scrmoncm protrahit, quidam adolescens obdorr
jus mundi Conslilutis lucere possit. Ilaque in cir- miens de tercio cosnaculo corruil. Qui mortuusle-
cuitu verbum Deidisseminans Romam pervenit, ibi- valur, sed protinus a Paulo resuscilatur, Christiib-
que summi pontificatus regimen totius Ecclesiasa que ab omnibus laudatur. Omnibus igitur ecclesia-
Christo sibi collatum percepit. Et sicut Orientem stice institulis, ad apostolos remeat, quanla Deus
signis etdoctrinis iliuminavit, ita et Occidentemvir- per eum in gentibus fecerit narrat. Qui prsedestii-a-
lutibus et miraeulis (f" 198 v°) illustravit. Perplures lori Deo grates retulere, qui omnes liomiues vuit
ctiam religiosae vitse persoiias episcopos ordinavit, D salvare et ad agnitionem veriialis venire. Paulus
per diversas provincias adpraedicationem destinavit; itaque, dum in templo orat, ad tercium coslumrapi-
qui per-eum signis et prodigiis fulserunt et mullltii- tur, in coslestem paradysum transfertur, Jesum
dinem gentium ad fidem nominis Chrisfi perduxc- Chrislum vidit, mulla secreta conspexil quas Iiomini
runt. Porro ipsemet tam excellens erat in miraculis, Ioqui non Jicuit. Deinde spirilus fervore, praedicandi
ut non solum per orationem vel corporis sui umbram ardorc in gentes regredilur, in singulis pene civita-
sanitatem redderet languidis, verunv etiam per ba- libus virgis vel flagillis caedituraul lapidibus discer-
culum vitam restilueril mortuis; Denique Maternum ptus seniivivus eicitur ; in multis locis catenis con-
ab eo missum, postea Treverensem episcopum, in slringitur, carceribus saspius hicluditur. His ef aliis
itinere defunctuffi, XL diebus sepultum, misso ba- jiluribus adversis pro Christo perpessis, Hierosoli-
culo per Valeriuvnet Eucharium a morte resuscita- niam re.vertitur, a paganis comprehenditur, aJudasis:
vit, qui poslmedum XL annis vivens gentibus pras- rapitur, catenatus Romara mittitur, in navigatione =
dicavit ac gloriosus cum sociis suis in miraculis cla- navis a lempestate solvitur, Paulus fluctibus invS^'
ruit. Vere Dominus implevit qUod suis amicis pro- vitur, tribus diebus ac noctibus inprofundopela^i^
nvisit, Qui credit in me, inquit, opcra qnm ecjofacio. lattiil ; deindc Christo levante emersus litusiiicp-.'-
 975 II0N0R5I AUGUSTODUN".OPP. PARS Ili. — LITURGICA. 978
lomis tenulf. F.t in hoc Petro in meritis sequalis A vit, ad dominum suum redire prsccepit, intcrdieens
extilitduin sub untlis triduo naufragiis vivere valuit ne ei dentem infigat, sed ui deceptorem animarura
super quas Petrus pedibus ambularc potuit, Paulus confundat, Canisautem sallus dans in Symo--cmin
itaque dum in insula sarmenla ad ignem collegit, medio civitalis irruil, ad terram violenfer d.icil, lo-
vipcra in manu ejus inhassit, quairi ille excuiiens iri tas vestes ejus particulatini commiiiuit. Symon vero
igneni "projccit, Porro habilatores loci illius hasc in lupuni transferhiavil [transfdrinatus?), ululatum
videiites,pessimumque hur.c dicenies qui, durii hau- lupi simulavit, ab Urbe fugicns abdita silvarum in-
fragiani evaderet, ultio eum divina vivere non si- travif. Quein ille magnus canis omnesque pueri ur-
neret, cum inde non morefetur, Deum esse dixe- bis cum canibus insecuiilur alque cohfusum ujor-
runt atque per cjus"prscdicaiioncm ad verum Deura sibus canum dilacerare r.ituniur. Sic prodigiosus
conveni nici'ueruiil. Et alia vice, dum in quadam lionio duobus annis latuil; postca ad Neroneriive-
civitale cum Barnaba prasdicaret, ei clauuum quen- niensDeum esse se asseruit, in variasfiguras diabo-
dam -sauaret, pagani eum Deum esse putaverunt lica arte se transtulit, Petrum et Paiilum hosles Cfe-
(f° 200 v°) alque sacerdotes ei sacrilicare voluerunt; saris ac populi Ilomani rctulit. Unde jussu Neronis
scd per eum verum Deum omnium cognoverunt, apostoli Petrus et Paulus conipfehenduntur, impe-
Navi denuo a tribuno instaurafa, Paulus Romam du- B ralori adducunlur, in prassentia ejus probant Syroo-
citur, consorti ct coapostolo Petro coiijungittir, et neni fallaceni, Christum vero iu divinitate Patris
sicut Helyas et Enoch ultimo tempore errorem in- regnantem. Symon vero promiltit se ccelesfia aseen-
fidelhatis deslrueiiles et Anlichrlslum confundentes surum, Neronem ad se de terris evocaliirum, si
ab ipso occisi eoronaiilur, ita isli Symonem Magum modo ei alta lurris fiat de qua ccslum peiat, quia
errorisuiagistrunj evincentes, Neronem, figuram hoc ei inter peccatores fieri non liceai, Jubente ergo
Aniicliisli gerentem coiiiemiieiites, ab ipso riecali Nerone multitudo artificum ligneam turrim con-
Jaureantur. Et dignum erat ut summi a summo struxit, ad quod spccfaculuin totus populus Ronia-
principe in summo loco coiisunjmai-erilur, qui a nus coniitixit, Syraon vero laurealus turrini ascen-
summo Dco iu summa arce poli summoque loco dens caspii volare atque a dasmonibtisportatus aera
bealorum colloearentur. Sed qualifer triumphave- penetrare. Quos Petrus adjurat et neeum ullerius fe-
rint nunc audire licebit, ranl per Christi noir.en imperat. Mox ab eis relicius
Cum Symon Magus populum Romanum multis ceciditel ir. multa frusta irisiliit, Unde replelus Nero
errorilius seduxisset, quadam die in urbe Roma furorejtissit aposlolossuppliciisinteiire. Quiilico ca-
cum tiirbis Pelrus et Symon conveniunt, in au- tenantur, carceralicusfodia novem mensibus mace-
dientia populi verba ihier se conferunt; et ecee raniur. Quadam autem die Pelro de custodia eunti
quidam moituus ad tumulandumpoiiatur, elSymon Dominus occurrit ei. Queni Pctrus quo vadat inqui-
populum afuitur : t Quani, inquit, posjiaffi infertis rit. et Dominus se Romam ire el iteriim cruciiigi
Petro si hunc mortuum suscilavero? Yivum, in- veile respondit. Statim iu custpdia regreditur.
quiunt, trademus irieendio. > Ipse vero invocaio Deinde a tortorihus educitur, coram populo exem-
dasmone fecit se corpus movere atque singulius plo Christi crucifigilur. Crux ejus girafur, ipso pe-
edere. Tiubas Symonem laudibus exlolIunU Petrunv tente, pedibus sursam erectis, capite deorsum pen-
seduclorem dicunt. Petrus vero vix sedato populo denfe. Sic bonus pastor animara pro grege credito
(iixit ut, si viveret, surgeret, ldquerelur, comede- sibi posuil, quem fidelem faniultim Dominus super
ret; si hoc facere non posset, opas diaboli esset, omnia bona sua consliluil. Paulus autem illo anno
Unde populus comrnotus Symonem "ad excitaiidunv rclaxatnr, ut ipsemet testalur : Liberatus stint, (f°
mortuunv convpulit, sed et ipse iram simulans abire 202 v°; inquit, de ore leonis (II Tim. iv), scilicet
cospit, Mox a populo comprehenditur ut Qanimia de manibus Neronis. Postea autem eum multi impe-
exuratur, sed Petrus i'Ogal ut ci parcatur statim- raforis amici per euffi ad Christum convertercnlur,
que liomen Christi invocavit, mortuum quasi dor- rj D dendb iencri ~iibetur. Qui eotleth die pro Christo
mientem suscitavit, qui retulii se ante judicem du- j'ugulatur quo Petrus pro Ecclesia in cruce Ievatur.
ctum et per Petri pj-eces reduci jussum, Petrum' Decujus cervicis vu.Inere lac cuffi sanguhie mana-
comeniorans verum Dei amicum, Symonein vero vit, quia dulcis doctrina semper iri co exuberavit,
diabolica deceptione plenum. Itaque omnis costus- Post hsec vero a populo Romano Nero de regno
ununi Deum clamat, Christum FiliiiBi Dei magna cnm dedecore propulsattir, iii silvis delitcseens a
voce laudal, Symonem execrantes abiciunt, Petrum lupis devoratur. Sic isti iriumjihatores sanguine
venerantes, ei devote maiius submittunt. Inter quos suo caslesfia mereantur et hpdie laureali in angelica
erat Mafcellus, genere et opibus prsecelsus, in-cujus curia exallanlur; et quia jam in gaiitiio raessue-
domo Symon hospicium habuit; sed eum cum tlc- runt quod in laeiimis semiiiaveruiit, iilofum exem-
decore a se expulit, Peirum vero cum mag.no af— pla sequentes, illorum doctrinse in omnibiis obe-
feclu hospicio reeepit. Unde Syinon inius canem dier.fes, ab illo, qui cst gioriosus ct rnirabilis in
pcrmagniim iiitra januas domus Marcelli cum cate- sanctis suis petamus ut per iilorum meriia illa gau-
na ligavil, cujus (f° 202) lerrore Pelrum ab hospi- dia oblineamus. Quam octilus nou vitlit (/ Cor. n),
cio aiceri cogitavii; sed Petrus veniens canem sol- et castern.
877 SPEGULUM ECCLESLE. — DE S5. PETRO ET PAULO. '-- C78
Si festivitassancti Beneclicti in die Dominico conligerit, sie populus de eo instrui co-
terit:
Translaiio sancii Benedicli abbatis. A Deura iste vir fuerit, qui mortuis vitam reddidit,
Justus germinabil sicul lilium et florebil in mter- animas cariie solutas tam potenler.ligare et solvere
num ante Doiitinmii (Isa. xxxv). Lilium exierius potuit. s '['--.'
albescif, intefius aureo coiore fulgescif, suavi odoie Mulla sunt Iiujus viri miracula quiE longum est
gfalescit, sic iste Pater saiictissimus, noKiine et vobis eiiarrare per sirigula; tameri paucsi adhue re-
actione Benedictus, cujus Iiodie solemnia 'colimiis,- feramus atl laudem ejus qui facit mirabilia solus.
exterius er.at . alh.eseens caiidore caslilails , inte- Quidam presbyter a daemone pbsessus a nullo po-
riu.s fulgescens aurep coIore-.Garila.lis, .pmni yiiv tuit liberari; ad Benedictum vero adductus mox nve-
tule spirans odorem suavitatis. ldeo in aslernum ruil expuiso da-mone curari. Monachus quidam
arite Dpminum i.n gloria flprebit et cum angelis in (f° 204 v9) ad Iiauriendam aquam egressus fuerat
eaudio peiiieiiiiiter gaudebit. Hie niultis. signis pa- quam dasmon.ingressus graviler vexabal: Benedi-
tratis duni acl montem Cassinum venisset et fratri- ctus Vero adveniens protintis hoslenv imperio fuga-
bus illic habitacula constrtiere cospisset, appaiuit baf. Frater quidanv de cella Benedicti discedere di-
ei horribili facie diabolus ubi j'acuit irs orafione sposuit, sed ei draco occurrens eurii devorare vd-
firostratus, eum potius nialecHctum quam benedi- luit, apparendoque retraxit queraprius latendo foras
cftim dici clamavit, cur se. persecjtierelur diris vo- traxit. Fratres. pro quodam responso inissi erant.
eibus vociferavit. Cui, dum ille mhiime responderet, qui in itiriere absque licentia edebant. Reversus vir
dixit quod fralres in extruendo muro juvare opoi'- Dei de transgressioue iricrepal; eis negantibus, ge-
leret, abiensque, mu.rum in quo fratres lunc occu- nera etiiumerum ciborum indicat; quibus petenti-
pali erant iffipulit, qui lapsu suo uuuin de mona- bus veniani clenventer indulget, de cavendis pecca-
chis opprimeiiS, illi niortem, aliis luctum intulit. tis benigne admonet. Quitlam puer monacbus, nobi-
Qui vix sago ad Beuediclum cum magno luclu ap- lis genere, astitit Benedicto ccenanli cum lumine ;
portatur, sed ab co statim precibus iiicolomis re- qui dum per spiritum superbiae in peelpre tacitus
suscitatur. Quem mox murum cum fratribus reparare versaret, quisjiaffi esset cui ipse serviens asfaret,.
1
injpei-at de cujus (f?20i) ruina diabolus gaudehat. Benedictus jussit eum lunien deponere, signum san-
Alia viee, dum quidam lapis debuit in asdificium ct® crucis cordi ejus impfimere, cunclisque sliipe-
pom", a mullis non potuit tolli. Oratione itaque a factis retuli.t quae et quse in corde mediians volue-
Benedicto facta, diabolus, qui desuper sedit fugatur, rit: qui omnes miravi ccejjerunt quod verbo cogita-
lapis "apaucis levatur, apto loco in asdiliciolocatur. tioiiis iu auribus. Beriedicti sonueiint. Perfidum re-
Tunc j'ussu Patris fratres ibidem altius terrani fo- •* gem ad se ffaudulenter venientera Beuedictus incre-
deruntet idolum ibi invenerunt; quoddumin coqui- pat et cuncta ei veiitura prasnuDciat, A quodamiio-»
nam projecissenl, visus est ignis exire et omrie il- bili viro rogatus fratres ad constfuendum monaste-
lud habitaculttm consuniere. Qui, dum ceriatim rium misit, quibus ih nocte longe a sepositis appa-
aqtiam proicerent ut iriceijdium extingiierent, adve- ruit, cuncta habitacula monasterii asdiiicanda desi-
nit Beriedictus dolens fratres illudi hostis maligni gnavit. Fanies valida regionem vexabat et Benedi-
fraudibus, Oiafioiie autem fusa diabolus pellitur et ctus cuncta ffiouasterii siii indigentibus erogabat;
illud sedificium incolome ab omnibus cernitur, Qua- undefratres coiilristari ccepefunt quia pauci panes
dam die rusticus oi filium suiimiivorluttffiatlttHt.quem eis ad victum reroanserunt : Quos Pater sarictus
protinusvirsanctusorafjdovitserestitttit.Quidampue- blande consolatur, Deique potenliam inlente depre-
rulusmonaehusde monasterio absque licentia beati catur; et ecce subito ante fores mouasterii ducentos
viri abiit, sed e.odem die quoad parentes yenit ob- modjos candidissimas fariuas iri saccis invenerunt
iit.Qui,- postquaiji sepelitur, a terra prpjectus inve- missorique Deo grates retulerunt cujtts dono haec
nitur; quem denuo lumulatuffi evpmuil ac bi se re- usque ad novas frttges copiose suffecerunt. Eo tem-
tiriere nori valuif, qui Ber.edicli gratiam noii habuit. pore quidam a Benedioto oleum peciit, qui dari jus-
Unde parentes cuni fle.tuad Benedicturii veniunt, sa- B sit quod pauculum in vasevitreoreniansit; sed is,
criiicium de manibiis ej'us acci.piunt, qu.od corpu- qui boe sub custodia liabuit, dare recusavil, quia hoc
sculp aUigafum, sepulturas tradtint ef amp.lius eje- infirmis fratribus reservare melius putayit. Benedi-
ctum npn repperiu.nt, ctus vero prascepit aliis tit yas cum oleo prbiceretuc,
Quiedam nobiles feminse sub eo conversse !dege- ne quid contra obedieutiam in cella maiiere videre-
baiit quas se a vaniloquio non cpnlineban.t.; quibus tur. Qtiod a fratribus projectum in saxoso loco figi-
vir Bei mandavit ut linguam suam refrenarent, alio- tur et nec vas runipitur nec oleum effundituf. Berie-
quih eas excommunicaret. Quas tninime secorrigen- . dictus aufem jubet illud (f" 206) tolli et pelenli tri-
t>isintra breve tempus sunt mortuse atque inter sol- bui, inobedieiitemquefratrem corripiens cumomhi-
lemniia missarum cotlidie visse sunt de sepulchris bus oratorium intravit, se Deo in oratione prostra-
exire. Pro quibus dtim Benedictus detlit oblatioiiem, vit, et in loco illo stetit dolium in quo a fundo usque
ulteriiis non deseruerunt tunnili habitationem. acl summum eospit exci'escere pleum..
Pensate, frafres tarissimi, cujus meriti 3j)ud Sic jvius Domiiius servo suo iideli cehfuplum sem,-
S79-. IIOXORH AUGUSTGDUN.OPP. PARS III. — LITURGFCA. 880
per reddidil, qiiem poslea super omnia bona sna A guore se in oratorium portari rogavit, munilusqus
consliluit. Quitlam rusticus a quotlam milite pro Domini sanelis sacramenlis inter veiba orationis
rebus suis conslringilur, anle equum suum ad cel- beatum spiritum efflavit, Qui dum ab angelis iu
lulam Beneciictiviiictus inipellitur, sed a viro san- superna patria exaltalur, ejus perhennis gloria di-
clo intuitu solo solvitur, nam, dum eum in oculos scipulis suis Ionge vel prope positis diviiiitus revcla -
flexuffi ilico ruptis vinclis solulus stet.it. Quatlam lur. In specu quoque quo olim latuit mulier insana
iiiedia nocte, Bcnedictus ad confilendum noniini sanitatem recepit. Post cujus excessum, paganorum
Domini surgebat et preces cum ymnis Domino in exercitus monasterium ejus destruxit sicut ipse vi-
turri stans ad fcneslram fundehat, ct ecce aperlo vens prasdicens astruxit; et cum lociis esset deser-
coslo lux immensa pras meridiaiio sole coriiscavil tus a quibusdam religiosis translatum esf in Gallia
qiise tolius noctis tenebras eflugavit, in cujtts jubare ejus corpus, sicut bodie recolimus quod multis si-
ciijusdam antistitis anima coelos peneiravil parsque gnis in itinere atque in perventione clarificavit Deus;
hujus lucis per fenestram ut solis radius intravil ad cl sicut enm Deus hic gloriosis signis inter homines
(jua (sic) Benedictns stans oravit, et dum sancta nilrificavit, ita nuiic inter omnes sanctos excelien-
mens ejus in Deo dilaiatur, lolum muiidiim in.hoc ter gloria et honore eoronayit. Quenv ipse nuncin-
radio contemplatur. Alia vice, dum coclos inlendit, B ' ter astra malulina respleiidens jubilat atque omnes
sororis suae aiiimam in specie columbse ad astra se imitanles seque devote hivo.cantes ad eadem per-
ferri ab angeiis conspicit, Postqtiam his et aliis vcnire gaudia adj'uvat. Quas oculus no.n vidit (/ Coi\
pluribus prasclaris signis tcinpora sua ornavit, di- n), el caetcra.
scipulis obitum suum pramunciavif. Correpfus lan-

DE SANCTA MARIA MAGDALEKA.

Non veni vocare juslos, sed peccatores ad pocnilett- coemit. Ad pedes Domini procubuit, quia dolet quod
tiam (Malth. ix). Revera, kanssimi, prius Dominuss multis amatoribus succubuit; exitus aqiiarum oeiili
actibus deelaravit quod verbis prasdicavit. Non enimi ej'us deduxerunt, quia legem Dei non cttstodieru-^ ;
vocavit Pharisaeos et alios qui se juslos contuniaciterr lacrimis sordes pedum se lavantis lavit, et ipsa a
asseverabant, sed publicanos qui se pecca"toreshu- sordibus criminum ablui meruit; crinibus pedes
militer affirmabant. Undeeos publicanietmeretrices s Domini tersit quos prius auro (208) ad illiciendos
in regnum Dei prsccesserunt qui eum amicum publi-- juvenes compsit; oscula vestigiis ejus votive infixit,
canorum dixerunt. Undect ipse Phaiisasum in lem- quaeprius delectabiiiter corruptoribus exhibuit; un-
plo de hene gesfis suis se arrogantem reprohavit; ; guer.to unxit se lavaiitis pedes, quo prius carnem
pttblicanum vero de male gestis suis se accusantemn suam perungens attraxil fetorem se turpiler aman-
justificavit (Luc. xvui). lu quem enim angeli in cos- - lis; cuncta quas prius voluptuose prasbuil ad carnis
lis desiderant prospicere (I Petr. i) venit in huncc oflicium, nune ccoulra verlit luctuose in Dpmini"
niundum pecealores salvos facere. Multos de lacuti obsequium ; el quia noii crubuit piius coram ange-
miseriae et de luto foscis (Psat. xxxix) peccatorumii lis volutabro immundicias ut sus involvi, nunc nou
eduxerat qui venit quasrere et salvum facere quodd veretur coram convivantibus hominibus confundi;
perierat (Luc. xix), ex quibus nobis, ut hodie evan- et quo mbdo ipsum fonlem misericordiae ibi inve-
geliunv sonuit, beatam Mariam Magdalenam exem- nit, ab omni labe purgata recedit. At infelix hospes
plum suas elementise pbsuit. Haecsoior Lazari nar- scandalizatur quod se Dominus tangi a peccatrice
ralur qui a Domino de sepulchro quadriduanuss non dedignatur; etiam non solum asgram, sed et
resuscilatur, sororque nichilominus Marlhasextilitt medicum in corde reprobat, ipse vero miser febre
qiias Dominum hospicio suo ssepius excepit. Hsec c D falsasjuslicise aeriter laborat. Dominus autem bona
Maria in Magdalum castellum maiito traditur, sedi ab eo prastermissa enumerat, ab iHa vero impensa
ab eo in Hierosolimani fugiens, generis inmemor,, replicat, ut pef Iioc nobis iiuiuat quod de omnibus
legis Dei oblita, vulgaris merelrix efiicitur, ct post- negligenliis noslris vindictam sumat, propriis vero
quam sesponte fecit turpiludinis proslibuliini, faclaa studiis alla prasmia conferal. Malivolum itaque con-
est jure dasmoniorum delubrum, nam "VIIdaemonia v fuians clemens judex, ream se ipsam punienlem
simul in ea iijtrabanl et jugiter eam immundis de- absolvit, cuni pace pax vera abire permiltit. Quae ad
sideriis vexabant. Quas ad Jesura a sorore sua estt sororem gralulabunda revcrlilur, reliquum vitasea-
adducfa per eumque VII dasmpnia stalim sunt ej'e- stimonias summo. studio impendifur. Denique, curii
cta, et saiia cum sorore domum est gaudens re- Dominus ad Marlham ejus sororem declinasset, et
gressa. Postquam vero Dominus in domo cujusdamv ipsa cj'us servicio magnopere insudasset, istapedi-
Pliarisei ad convivium rogatus discubuit, a quov bUs ejus humiliter adhserebat, verha dulcedinis ejus
jpse pvius lepram expulit, Maria persuasu sororiss sifibundo pectore hauriebat. Cum ipso et suis se-
pudis pedibus nudisque capillis cum jneciosis un- quacibus provinciam circuire anhclabat, ci de sua
gucplis vcriit qiue piius in usum suae nirjiitiidiniss f-jcujtstula miiiisfrabaf. Lic.uit cnim £e~riims.,apud
 981 SPECULUM ECCLESliE. — .DE S. JACOBOAP0STOL0. 682
Judaeos cum feligiosis viris circuire et de suis rebus A lindi erubescimus, hoc' obducta veste contegimus.
eis in necessitatibus descrvire. Postquam vero Do- Ita, karissirai, fosditatem lufpis vitas nosirse a Deo
minus ad passionem pro sahite ihundi prpperans in. et ab angeUsconspici erubescamus,et hanelameutis
dompPliarisaei cujus supra recubuit, et Lazarus posiiilentiaeei bonis operibus contegamus. Pro pec-
unus de discumbentibus fuit, Maria preciosum un- cato et delicto sacrificlum Deo spiritum contribu-
guenfum super caput ejus refuslit, designans nuod lalum ct cor coiilritum et liuiniliatum (Psa/. tVof-~
Ecclesia cuin odore virtuluni ad euni Veniret, quam feramus atque dignos fructus poenitenliaefaciamus
ipse uijguento sancli Sphitusiirigerct; hocque fa- (Matth. ui), ut videlicet leyiora peccala oralioriibus
ctum Judas ijuideni iiriprobavit, sed Dominus lau- diluamus, graviora fletibus, jejuhiis, vigiliis, elemo-
davit, quia opera Ecclesias quas reprobis sunt hor- sihis "(f° 210) jvuniamuS.' Per IegPnVenim impe-
ribilia, Deo nostro stirit acceptabilia, Domino quo- ratur rie hasdusinlactematris coquaturfE-roii. xxiu).
'
que pro nobis in cruce pendente et discipulorum Hasdum in lacte matris coquere es.t propler gravia
gfege perempto, pastore iu diversa (f° 208 v°) fu-- scetera ciim hasdis ad siriistram deputatum lenipos-
giente, ipsa iinperterrita astabat atqtte in sepulchrp nitentiae subdere; sed iioedum in lacte matris non
posituiiv cum aromatibus yisitabat. Undeet ahgelum coquimus si nos in flagiciis perditos asperis et dttiis
yidere meruitDominusque resurgens pfimp.o.hi.nium ' posnis afflcimus ; in interilum namquecai^nisSalanae
ei publice apparuit, eamqiie apostolam apostolis suis tradi jubemur ut spiritu in die Domini salvemuri
misif, ut sicut prima femina jhojiem viro traderet, Pbrro poj)ulus Israel de yEgyplo egressus in eo loco
ita nunc femina perhennem vitam viris nunciaret, vicit Iiostes quo prius est vicluS, quia nos de hoc
P.e ea etiam fertur quod postquam Dominum cum mundo ad patriam revertentes in eodem vicio dia-
aliis discipalis coelum ascendere viderit, Spiritum- bolum vincere possumus quo piius ab eo victi su-
que sajictum cum aliis acceperit; ejus amore poslea mus; a quo enim quis vincitur, illius et servus efli-
virum videre nPluerit, sed in heremum veniens, in eitur.Cavendum nobis est ne nos servos peccali
spelunca aliquot annis habitaverif. Ad quaffi, dum diabolus inveniat et nos quasi jure perpeluo possi-
quidam presbyter errabundus venisset, et quasnam deal. In lege quippe erat praecejvtum ut si quis he-
esset inquisisset, Mafianv; peccatricem se esse re- cessitate compulsus se alii verideret, "VII anno liber
sj)ondit eumque ad sepeliendum cofptts ej'us missum exiret: si autem a servicio abire recusaret, domi-
letulit. Hisdictis mundum, quem diuinhorruit, glo- nus suus subula aurem ej'us perforaret, et sic eum
ilabunda • obiens deseruit, et angelis ymnum con--; jifre perpetuo servum possideret (Exod,-xii); Cvim
cinentibus ad Dominum perrexit quem multiim di- (C devicti concupiseentiis sucumbimus quasi neces-
lexit quique ei multum dimisit et in horlo aroma- sitale coacti nos alii vendimus, cum nos servos pee^-
lum lilia colligere cum candidulisvirginibus permi- cati facimus. Omnis enim qui. facil peccatum, ser-.
sit. -'..:':_ vus est peccati (Joan.vin)j sed VII anno liberi exire
Nunc ad nosmetipsos, karissimi, redeamus et quid valebimus, quia per dona septiformis Spirilus a
de nostris criminibus agendum sit videamus. Pro- dominio diaboli absolvi poterimus. Qui autem liber
jiter hoc enlm scripti suiitlapsus sanctorum et pos- fieri recusat, hune domirius suus subuia perforat,
iiitenlia ipsprum, Ut qui casum fragililatis eorum quia qui venundatus sub peccato per poenitentiam
imitati sumus iil malum proruendo, eorum eliam liber ab hoc servicio ad Deum hon exibit, hunc
exemplp per posnitenliam ad bonunv coiivertamur diabolus aeuleo mortis perforabit, eunvque servum
inalurii deserendo. Sed, heu! nos miseri in peccatis jure perpehio possidens, aeternis tormentis crucia-
eos jffiitafi desideramus, in bonis vero eorum exem- bif. Igitur, karissimi, beatam Mariaiu Magdalenam
pla sequi recusanius. Et si haclenus, karissimi, m imitantes durum jugum diabolicasservitutis a nobis
raalis sudamus, saltem hodieexempla hujus mulie- proiciamus, etsuavejugum Domini verae libertafis
ris transacla bonis sequentibus contingere sataga- suscipiamus; et cuiservire regnare est, in sancti-
mus. Beali eiiim dicunturquorum iiiiquifates remit- ® - tate et justicia serviamus ut ab ipso in Hbertatem
tuntur et quorum peccata conteguhiur (Psal. xxxi). gloiiae filiorum Dei transferri v.aleamus. Quam ocu^
Per baptisma remittuntur originaUa, per posniten- lusnoii vidit (/Gor.n), etcastera.
tiam vero conleguniur peccata actualia.; Quod enim

DE SANGTO JACOBO APOSTOLO.

Cosli enarrant gloriam Dei, et opera manuum ejus
annunciat firmamenlmii (Psal, xviu). Aposloli cosli
appellanlur iii quibus diviha secreta celantur, ex
quibus fiilgebat ut sol sapientias; splendebat luna
eloquentias, fulilabani (f° 210 v°) stellae virtutum^
cqruscabant fulgttra miraculorum, cohcrep-ibant
tonitrua prasdicationum, lluebant pluvias Scriplura-
rum. Hii casli gloriam Dei enarrabant cum apostoli
Christum in toto mundo personabant. In oirinem
quijipe terrara exivil sonus eorunv el in fines orbis
lerree verba eorum (ibid.). Ecclesia: verb vocatiiF
firmameiJtum qiiia fideles ab iniidelibus ut aquas pro.
0S3 HOXORHAUGUSTODUIS.OPP. PARS III. — LITURGICA. <iU
aquis dividit per fidei sacramenlum. Hasc-opera ma- A corpus ab Hermogene et Philelo aliis quinque disei-
imum ejus annunciaiil dum lacta et dicta Dei dignis pulis suis traditur, navi imponitur Ut aliquo in loco
praeconiis filiis suis pras-Jieant, abscondatur donec Domino coocedente condigne se-
Vestis summi saeerdolis sectindum legem debuit peliatur. Qui navim ingressi obdorniierunt et in
esse XII preciosis lapidibus insignila, quibus XII crastino evigilantes se in Hispania ubi prius prasdi-
liomina filiorum Israel essent insculpta (Exod. cavit esse cognoverunt. Corpus itaque efferentes su-
xxxix). Summus et verus sacerdos Chrislus fuit qui per laDidempoimut quod mox iii lapidem ui inliqui-
Deo Patri bostiam.sui corporis pro nobis obtulit. dum elemenlum mergi conspiciunt. Eral illo tem-
IIujus v.estisest Ecclesia, XII apostolis velut loiidem pore in illis partibus praspotens femina, nomine et
margaiitis ornata ; in quibus nomina XII filiorum aclione Lupa, tolius provincias primatu inclyfa. Qui-
Israel expressa fueruiil, quia Israel Cliristuhi Filium busdam ergo cum corpore rclictis, alii ad dominam
ct XH apostolos praisignaverit.el ipsi XII tribus cum hilrant; tit sibi locus sepulturas tradatur rogant,iit
cmnibus gentibus judicaturi erunt. Aureura quoque cujus vivi doctrinam sttscipcre recusabanl, saltem
diadema geramis redimitum in capile ejusdem sa- inorlui corpus a Deo missum sibi jecipiant.Quos illa
cerdotis fulgebat dum apostolicus cliorus eaput comprehensos crudelissimo regi misit perdendos.
nostrum Christura cingebal, Hii sancta conversa- B E Rex vero jussil eos in jma carceris recipi donec ex-
iione ul aurum fulgidi, yirtutum genimis insigniti cogiiaret quibus poenispossent interfici. Illo ad*con-
dum in circuilu orbis coslestem vjtam jjrasdicabant, vivium discumbente, ab angelo de carcere educuntur,
quasi reglum diadema sponsain Chrisli corona- cl popu.o spectante civitatem egrediuntur. Sublala
bant, autem mensa rex ad carcerem misit, inclusos pro--
Legilur eliam quod Ys3ae putcum aperuerit . duci jussil; qui carcerem aoerienles neminem inve--
queni servi palris ejus foderunl, sed Philistasi euni nerunt leversique(f° 212 v°) mirum renunciaverunt,
lerra impleverunt. Alium puleum servi fpdcrunt Qui dum jussu regis ubique perauirerenlur, et ple-
Ysaacet vivam iuveneriiiit aquam.Tercium puteum rique se peregrinos vidisse per civitatem transire
Ysaae fodil, quem latitudo appcllavit (Gen. xxvi), testarentur, ad comprehendeiidum fugienles ocius
Servi Abraham puteuui foderunt duin Moyses et alii insecuntur, sed rupto ponte quem transierunt gurgiti
prophetas servi Dei Yetus Teslamentum coposuerunt inmerguntur. Unde rex et sui, pavore perterriti, yi-
(sic); sed hoc Pliilistaei terra scilicet Judaei terrcna. ros cum honore revocaverunt fidemque Christi et
et sordida'inlelligenlia repleverunt. Ysaac vero pii- baptisma per eos receperunt. Deinde ad Lupam re^
teum aperuit dum Christus profunditatem sacras r_ versi petunt sibi locum sepulturae concedi; at illa
Scripturas apostolis iiinotuit. Servi qupque Ysaac dolens eos hon solum evasisse seviciam regis, sed
puleum foderunt dtim apostoli el evangelistse No- etiam iDsum cum oranibus suis Deo acquisisse, ali
vum Testaraentum per Spiritum sanctum scripse- quo ingenio perdere cogitabal qui homines a perdi-
runt. Yivanv aquani reppererunt dum ]evangelicam tione cripere tractabant, Habuit tunp ingenles boves
doclrinam salientem in vitam asternam in humanum silvestres niniis feros afque iridamitos, Prsecepit ita-=
genus derivaverunt. Tercius puteus qui ab Ysaac que ut hos boves sub jugum mitterent, corpus magi<!
1'oJilur baptisma inlelligitur. Huic nomea lalitudo stri plaustro impoherent, ad sepeliendum veherent,
imponituf quia per tolunvniUndum diffunditur. Hu- cogitans incredula eos' discerpi a feroci belua. Ipsi
jus fonlis atiuam apostoii ( f° 212 ) servi veri Ysaac vero sigrio crucis faclo bOves ut agnos jungunt,
Christi per Iatitudinem orbis spargcbanl dum omnes corjms magistri imponunt.. R.oves aulem iudoraiti
gentes in iiomine Patiis ct Filii et Spirifus sancli tunc arripiunt et recto tramite in palacium
baptizabant (Muttlt, xxviu). Ex horum collegio bea- Lupas longe inde positum corpus apostoli pertra-
tus Jacobus, cujus hodie festa agimus, frater Jolian- hunt. Quod illa devola jam sequitur et ad Deum ve-.
nis evangelislae, traditur in Hispania prasdicasse, de rum convertilur, et de Lupa sgna Chrisli eflicitur.
qua reverlitur visilare Ecclesiam in Judaea positam ; Q j» Palacium ejus ad lionorem Chrisli et ejus apostoH
jepperit eam a duobus magis,Hermogeneet Philelo, ecclesia cousecratur, et in eadcm Deo,dilectus tu-?.
subversam. Quorum fallaciam signis et praedicatio- mulatur; ipsaque omnes possessiones suas. sancto
nibus destfuxil et grcgcm Domini errabundum, a Jacobo contulit, omnia ornamenia sua donariis Dei
lupis invasum, ad verum pastorem reduxil. Insuper intulil. Porro Hermogenes episcopus efficitur, post
ipsos magos iuagistros eiioris cum aliis pluribus ad hunc Pbilelus prseficilur. Alii aliis locis pneponun-
Cliristum convertit nobilesque doclores Ecclesias tur, miilta signa per eos geruntur omnesque occir
cffecit. Uiidc. Judsei, invidia stimulati, sedilionem dentalcs populi per eos ad Cbristum convertuntur,
concitantcs Jacobum furibundirapiunt eladpraetOT Hic autem beatus apostolus circa Pascha occisus
riuin Herodis filii Arcliaolai Aristoboli ducunl,ah memoratur; sed hodie ej"us festivitas ab Ecclesia,
coque damnatum decollare pertrahunt, Qui in iti- solemniter eelebratur quando ejus corpus transla-
nere paraliiicum sariavit el scribam se cum fune tra- lum coslestibbs siguis glorificatur,
lienlem baplizavit. Qui eliam cum ipso pro Christi Hujus sancli ajiostoli laudibus associatiir hodie
nominc deconatur, et ifa amicus Dei laureatus cum beatusmartyr Chrisloforus. Hic Spirilu sancto ple-
C^fiscite cpslestis curias. senalu coliocatur, Cunis iius gentibus prasdicavit, mulfa mi.lia fideliuin tur-
 583 SPECULUM ECCLESI./E. — AD VINCULA S. PETRI. 986
mis aggregavit. Demum pro Christi nomhie a rege _Yfice ab eo fabrieatur, in qua mtilta (f°2H) prasstait-
comprehensus calenatur, carcerali eustodia mace- lur beneficia per beati Christofori martyris nieriia.
ratur, ferreis yirgis atleriiur, flammisasstuanlis for- Quia igitur, karisslmi, hic ut splendida aslra in con-
nacis affligilur; sed Chrislo salvante inde eripitur; speclu seterni solis nunc vivunt ubi omnes qui no-
iiicampo adsignUmligattis ppnttur, sagittis undi- ffien ejus diligunt, deposcite eos devotis precibus ut
que confoditur, ad ultinvum capite plectitur. Rex liceal panicipari eoruni glorias in coslestibus sedi-
uiin populo conversus bajHizatur, ecclesia magni- bus.-Ubi oculus non vidit (I Cor. n).

'-' AD VIN-CULA SAJSCTI PETRI.

Niniis honorati surit ainici tui, Deus, niinis est con- corpus ejus a principibus veneratur, sed etiaurba-
forlaius priiicipatus eorutn (Psal, cxxxviii), Aposto- culi velcatense ejus vel vestes velaliqttid ad eum
los, karissimi, non servos sed affiicos Christus ap- pertinehs quasi divintim quid ab offini populo ado-
pellayiti quia eis 'omnia secreta Patris notifica- ralur. Ecce totus orbis uudique in urbem Romam
vit(/oa«.xv). Isfi sUiil nimis honorificati qiiiajam B confluit propter Petrum piscalorem, non propter
jncoslis sunt angelis equipparati. Horum principa- Augustttm niiindi JiJjperatorem. Quilibet investigat
tus nirois coiifprtatur quia eorum ligatio vel solutio sepulchrum piscatoris, nullus inquirit tumulum
in coslis et in terris ii Deo corroboratur. Isti sunt principis Nerpnis. Insuper toti mundo imperans vi-
principes populprum qui cuiri Deo Abraliam sunt vus quilibet Augusius ante ffiortui piscatoris janique
congfegali, quia de asrumna hujus sasculi nequam putrefacli ossa proeumbit, Iacrimas cum precibus
ablati in perherini jaffi gloria siiiit exaltati. Isti sunt fundil et suppliciter oratimperator ut sibi propicius
qui;pro Patribus Ecclesiassunt naii et super omnem sit piscator, et raerito. Ipse enim habet clavesvifae
terram principes sublimati (PsaL LXIV).Projjhetse et ipsum oportet cunctis poiias regni coeleslis"ape-
namque patres Ecclesise extiterunt qui eam seriptis rire. Sic sic Christus servos suos clarifieat, sic mi-
Deo genueruiit, Prp his filii Ecclesise aposfoli na- Htes suos rex glorias remuncrat ut non soium inter
scuntur, quia at sponso suo Christo super omiiem angelos laureati spleiidescant, verum etiam per.oju-
terranv: principfe" constituuntur (ibicl.). Isti etiam ives gftnerationeseorum memoria florescat.
jjropter alfam virtutum cohversatipnem mpntes dicti Hasc dies antiquilus erat celebris ob victpriam
sttnt, ijtti jjacem populo susceperunt (Psal. LXXI), A,ugusli Cassaris. Hac quippe Auguslus cum Anto-
quaridp per veraivv pacenv Christum humano generi nio pugnans vicloriam obtinuil et, ideo Romanus
pacem redditam.prasdicaverunt. Isti sunt inontes populus hunc diem soUemnizari instituit, tehijjlum
Beferni(Psai. LXXV) a quibus Sol justitiae, ex morte in ejus Iiohore dedicavit, mciisem prius sextilem
oriens, mirabiliter est illuminans pianiciem Eccle- dictum Auguslum appellavit, hujusque dici super-
siae, quandd turbati sunt omnes ihsipientes corde stitio siugulis annis fesljve iterabatur, atque ab
(ibid.), Cum eniffi apostpli resttrrectionem Ghristi omni succedeiile posierilale livagno tripudio feno--
testificabantur, graviter irisipieiiles Judaei turbaban- vabatur. Sed bic mps gentilium lali mpdo est mu-
tur. Qui in hos mbntes ascendunt, eoslura intrare tatus in ritum fidelium :, Eudoxia regina causa
Valebunt^quia, si aposloiorum vitam et doctrinam orationis Hierosolimain tendit, eique "infidclis. Ju-
sequi voluerimus, ulique eoslestia regna intrare po- daeus fidele munus impendit, nam catenas quibus
referenduffi est nobis uude bealus Petrus ab Herode vioclus est, sed ab arigelo,
terimtts, Di.le~clis.si.ini,
diesista habeatur soleffiiiis; non eniffi, ut quidam in Pascha solutus est, ei obtulit; quas illa super
putanti hodierna die beatusPetrusa vinculisest ab- aurum et topazium amplexans Rumanv detuiit,
soluttts, qui legitur circa paschale tempus per an- summique ponlilicis consilio ecclesiam in honore
gelum de carcere educi (Act, xn); hsec autem dies r) r, principis apostoloruffi asdificavvt, in qtta hodierna
esi ob vincula ejus fesliva, quando catenas ej'us.inec- die preciosa vjnciila collocavit. Et tuiic sancituin
glesia ipsius sunt Romae reconditas ab Eudoxia re- est apostolica aacloritale decretumque imperiali
gina. Oin quanlum Christus glorificantes se glori- potestate ut{f° 2i_ v°) sicut hic dies prius observa-
ficavit! 0 in quantum eos super inimicoseorum ex- bilis ob honorem sunimi principis mundi habere-
altavit! Vere ipsius est regnum et potentia, ipsius tur, ita poslmodum celebris in honore priricipis
divitiasel gloria, et quera vult exaltat et quem vu!t apostoloium et Eeclesias agerelur. Itaque, karissimi,
humiliat. Ecce enim pauperrimos rusticanos homi- quia bodie vincuia bcati Pctri soluioris jjeccalorum
nes (f° 214 v°), utpote piscatores, principes totius veneramur, insistamus precibus ut ejiis meritis a
orbis consliluit atque cunctas sasculi ciigiiitaies vinculis peccatorum- absolvi mereainur, sicul ipse
uiiiversasque- regias .potestates els subjecit. Eece Ecclesias piecibus solulus cst per arigelum ab eis-
non solum ob illius piscatdris honoreih,sed etiam dem nexibus. -Funibus quippe peccatorum circum-»
ob vinculorum ejus reverentiam dies sollemnes in- plexi suffius, sed antequam in tenebras exieriores
stituuntur; surami episcopatus a s.pjrimis imperato- mittaihur ligalis ffiaiiibus et pedibus, per clavige-
fibus ejus homhii subscribuiitur. Ecce noii solunt rura rcgnj ccelestis absolvi festiiie-iius. Ouviic eiiiijs
..S_7 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS 111.— LITURGICA. DSS

quod ipse Solveril in lerris, hoc a Chrislo in coslis A £ omnes sanctos prasfiguraverunt, qui VII donis Spi-
solutum erit (Matt/i. xvi). Recordemur quod Charii ritus sancti repleti pro j'usticia usque ad morteir
peccanie Chanaan filius ejus a Noe servituli addi- certabuiit, et tuiic laureati cum inatre Ecclesia
citur (Gen. ix),qiiia cujusque peccantis opus in ex- gaudium Domini intrabunt. flasc namque mulier at
tremo examine a Cbristo maledicitur, Noe denu- Anlioelio cum hiiis suis eompiehenditur, Iegem De^
datus est, Clirislus in jvassione pro hobis deturpa- prasvaricari comriellitur ; sed minime victa horren-
ttis. Hunc Cham subsannat, quia populus infidelium dis posnis cum naiis consumitur et malisuris gaudiis
Christi passionem cum irrisione exprobrat; cujus inducitur. Filiis namque matre inspiciente capiO
semenabeo maledictione servirutis multalur, .dumT cunv cule capitis ferro abstrahuntur, mantium ae
lurba reproborum servitio electorum subjugatur, pedum summilatcs prasciduntur, et sic in sartagine,
quiaj,nirairum eis quodammodo serviunt duni eos pice ae sulphure fervente torrentur. Mater aulem,
aJversitalibus affligiint; et siciit servi patris jussu . per sirigtilos natos cruciata, quosipsa gauderis atl
peccantes filios corrigunt atque aurea Dei vasa in crucialus est adlioiiala, demurii pari modo est con-
catnino tribulationis examinant quatenus in convi- summata (// Machab. i).
vio siinimi regis clare resplendeant. Porro demum Hane felix Felichas est imitala quas cum VII filiis
*
ipsi servi servorum erunt quia cum servis dsemoni- suis pro Chrislo est diversis posnisirimolata. Ilaiic
bus ipsi servi eprum in asteruis tormeniis arde- nichilominus bcala Symphorosa est asnmlata, quse
bunt. cum VII filiis suis variis suppliciis pro Christo est
Noe a duobus filiis velatur, quia Christi passio cruciala. Etrevera, karissinii, bealiores feminas istae
a dnobus litleliura populis veneratur (ibid.). De fuerunt quae de utero suo VII martires genuerunt,
Sc.h namque patriarcha orli sunt qui Cliristi pas- ipsasque per singulos passas, octies martyres extite-
slcnem Iionoi'ando pfasfiguraverunt, sicut Abraham runf, quam illse quse duos apostolos Petrum et An-
filium sacrificaiido (Gen. xxn) et Moyses agnuni dream vel Jacobum et Johannem in ventre por-
inmolando (Exod. xii) vel serpentem in deserlo taverunt.
exaltando (Num. xxi). Ex illo namque prophelte Hodie quoque heata marlyr nohiine et acliene
nati supt qui Chrisli passioneni venerando pras- Sapientia alque tres iilias ejus, Fides.,-Spes et Kari-
nunciaverunt, sicut Esayas, Sicut ovis, inquit, ad tas, pulchrae nominibus, pulchiiores operibus, san-
cccisionem ducelur (Isa. LIII); et Hieremias, Chri- guinem suum crudeliter laceratas pro Christo eflu-
stztSjinquit, peccaiis nostris capietur. De hoc etiam derunt et Kterna gaudia a Cliristo peixipere me-
apostoli progeniti sunt, qui passionem Christi ve- .-. Q ruerunt,
nerabililer orbi terrarum innotuenint, sicut Petrivs : Et, karissimi, fragiles feniinse, teneri pueri mol-
Christtts, iiiquit, passus est pro nobis relinquens lesque puellulas de bono (f"218) ad inalum tormeulis
nobis exemplum ut sequamur vesligia ejus (I Pelr. flecli non potuerunt, et itleo ab omni malo atque
n); et Pauius : Nos, inquit, prmdicamus Christum dolore erepti laslicia sempiterna coi'oiia!.ijam posse-
crucifixum, Judmis (f* 216 v°) quidetn scandalum,- derunt. E cOntra nos Iiiftlices nimiumque miseri
genlibus autem stttltiliam, electis vero Dci virtutem nec minis nec pramviis a malis j-evocari possumus,
el Dei sapieittiam (I Cor. i). De Japhet autem papre, imiiio diversis poenarum generibus altriti discipli-
episcopi, mulliludo marlyrum orti sunt, qui omnes naffi Domini recipere noluraus atque in sordibus
passionem Christi suis passionibus glorificavertint jam fetentes ad revocanlem converti contemnimus.
et ideo benediclionem hasreditate possederuiit. Haec Ergo, Karissimi, aliquando a laqueis diaboli resi-
dies etiam a sancta quadam cura septem martiribus piscentes et ad sumiJittm bonum Domhi.i nos con-
saeratur quas pro veteii lege ab Antiocho rege cunv vertentes, beatum Petrum et alios sanctos quorum
tiliis suis Deo mactatur. Quod autem Ecclesia ho- hodie fesla celebramus ad thronum glorias devota
rum solummodo pro Veteri Testaihento sollcmnia prece mittamus, ut nostram fragililalem omnesque
recolit, hasc causa extilit. Antiochus lipum Anti- D crUtialus aniinas etcorporis valcamus superare, et
christi gerit qui omnium persecutorum caput erit, in lumine vultus Domini cttm omhibus sanclis per-
llujus membra omnes fuerunt qui fidelibus perse- henniter mereamur exultare. Quod oculus non vidit
culionem intulerunl. Mater vero haec figura Eccle- (I Cor. n) et csetera.
sise fuit, quae pro juslicia occubuii. Seplem filii ejus

DE SANCTO LAURENTIO.

Bealus vir qui inventus esl sine macula et qui post
aurum non abiil, nec speravil inpecunia el ihesauris
(Eccli, xxxii. Beatura, karissimi, Scriptura dicit
qui omne habet quod vohierit. Sanctus itaqueLan-
rentiusvere bealus prssdicatur qui nunc in afflueiitia
omnimodae gloriae niter angelos laslalur; a cuj'us
oculis omnis lacrima ipsius Dei aspecta siccatur, et
dolore ac gemitu fugiente gaudio et lasticia sempi-
terna consolatur. Hic ideo vir dicitur, quia nec blan
dis nec aspcris pravp corisilio ut mulier subicilur,
/889 SPEGULUMEGGLESITE. — DES. LAURENTiO. Oga
sed vir.ililer dimicaus anliquum hostem cum suis A induit. Post haec Laurentius ad palaciuin Decii_a'£-
membris stravit et ideo cum gloria hi coslis irium- ducitur, thesaurus ab eo inquirilnr (f° 220). Qui
phayit. Hic inventus esl sinc niacula dum velut au- spondet se tbes3iirum ostendere si ei triduo denlur
rum examinatus est in craticula. Post aiirum non inducise. Quibus datis multitudihem pauperum col-
^abiit, nec in pecunia. el lliesauris speravil, sed potius Iegitquos tercio die secum in palacium duxil. « En,
aurum et thesauros Ecclesias pauperibus distribuens inquiens ad Csesarem, cernis thesaurum Ecelesias;
ecelestes divicias comparayit. Idcirco hunc hodie horum manus thesauros quos requiris deportave-
laudeffius, et mirabilem Deum in sanclis suis (Psal. runt in gazophilacium coslestis curi.se.J Quo audito
;LXVII)glorificemus, per quem Laurentius mirabilia tyrannus infremuil, Laurentiuro veslibus exuit quem
in vita sua fecit, qui yitam oninibus dilectam per- Christus stola immorlalitatis induit. Deinde victima
horrescens, pro vera vita abjecit, mortem cunctis Chrisli in catasla extenditur, cum scorpionibus,
exosanv ampleetens causa vitas excepit; qui aurum scilicet flagellis in modum scorpionum aculeis, cas-
in quo hoinines confidunt uf lutum contemnit; or- ditur iterumque in careerem retruditur. Ex hoc
namenla in quibus principes gloriantur egenis inv-- edttctus ad immolandum ydolis compeilitur, sed
peiidit; cjui fenestras diu in facie csecorum clausas terroribus non fleclitur, unde jussus est fusfibus
reseravit, ac sjgno crucis tenebris fugatis clara (f° diutissime coedi,deinde in eculeo suspendi ac ignitae
218 v°) luce reseravit; qtii crndeles corporis cru- laniinse lateribus allrociler torti apperidi. Cum in-
ciatus sprevit, se ipsum hosliam vivam in odorem victus Cliristi miles lioc -supplicio non superaretur,
suavitatis Deo per ignem dedit (Ephes. v); et quia iiiimo de poenis ut de epulis gratularetur, plunvba-
passione temptatus, pacientia pcrfcctus est probatus, tis, scilicet flagellis plumbo in exlremilate corrigiae
in mterna gloria erit coronatus. Hic lliesauros ha- innexo, cseditur, deinde scorpionibus crudeliter a.t-
bens transgredi potuil, sed legem Dei sui transgredi leiitur. Interea quidam niiles, Rpmanus noffihie,
noluit; facere mala vctluit, sed pasnis coacliis facere ~conspicit juvenem gloriosa facie astare et heatum
twluii. Ideo sunt bona illius in Dominoslabilita pro Laurentium sanguinem ejus extergendo confortare.
quibus nunc possidet prasmia infinita. El elemosinas Qui mo:t ei ad pedes cecidit, se baptizari pefiit, qtias
illius enarrat omnis Ecclesia sanctorum, dum bicia viderit coram omriibtts retulit, baptisma promeruit.
omnium celebri versalur memoria el in illa vita Qui prolinus j"ussu Decii cum fustibus diutissinie
aflluunt ei diviciaeet gloria. mactatur, deinde capite truncatur. Porro Lauren-
Hic, Romanse Ecclesise arehidiaconns, beaii Syxti tius dcnuo in carcerein recipi jubelur ut Christus
papas.extitit discipulus. Qui beatus ponlifex dum r saeDius in corDore ejus glorificetur. In nocte vero
pro grege sibi commisso ad passionem tralieretur, eauctus cor ejus in dilectione Christi probatur, caro
Laurentius ejulans accurrit, rogans eum ut secum ejus mullis flagiis visitatur, igne examinalur; et
adpoenasadmitteretur.Cui papa, tunc Christihoslia, quia in eo iniquitas iion invenilur, corona peihennis
thesauros. Ecclesise commendavit ac benigne conso- glorias redimilur. Ante Deciura namque ductus ad
lans post triduum marlyrem futurum praenunciavit. idolalriam coarlatur, sed Chrisli nomen magis ab
At ille accepta pecunia non ut avarus operuit eam ep laudatur, unde os ejus lapidibus contundi imjje-
terra, sed sollicitus cireuiens, pupillos et viduas ralur. Denuo vesle expoiialur, flagellis atrociter di-
visitavil, ut bonus dispensalor creditam pecuniam laceralur, demuffi el angelis et horainibus spectacu-
conservis indigentibus erogavit, pedes pauperum lum factus super craticulam catenalus vivus assa-
lavit, asgrotos orando sanavif, Omnihus igitur ex- lur, et sic invictus spiritus ejus coetibus sanctorum,
pensis ad magistrum fidelis minister revertitur, et ymnizantibus angelis, in astris sociatur. Slatim se-
ecce Syxtus cum duobus diaconibus Felicissinio et miustum eorpus ejus cospit miri odoris fraglanlia(sic)
Agapito ad decollationem ducitur. At Laurentius exuberare, proteslans animam in conspeclu sunvinae
clara yoce thesauros sibi tradilos se in pauperes ex- suavitatis exultare.Postquam sicLaurentius transivit
pendisse claroitat, et ut secum ei pati liceat fiebili [) per igneminrefrigerium (f°220v°), YTpolitussepeH-
voce postulaf. Milites antem bealum Sjxtum cum vit corpus ejus jam factum solamen fidelium. Unde
sociis suis, capite truncato, ad syderea regna lau- jussu Decii a militibus capitur, fustibus mactalur,
reandos transmiserunt, Laurentium vero' tenentes Valcriano traditur, qui jussit omnem familiam suam
Decio imperatori adduxerunt. Quem ipse Valcriano eo praesente decollari, ct tunc ipsunv ad colla m-
prasfecto tradidit ut lliesaurum Ecclesias ab co exi- domitorum equorum ligari et sic per carduos et tri-
gat, ydolis inmolare compellal hnperavit. Valeiia- bulos tractum morlificari. His transaclis Decius cum
nus autem cuidam Vpolito eum commendavit, isque Valeriano in curru suo desceuditad amphitheatrum,
eum in carcere cum pluribus locavit, inier quos ut Christi hostibus prasbeat de Christianis speclaeu-
quidam cascus fuit qui per beatiim Laurenlium cre- culum : nioxque uterque a dasmone arreptus gra-
dens baptizatus lunien percipere meruit. Quod au- viter vexatur; alter se a Laurentio, alter se ab Ypo-
dieutes plurimi cseci ad beatum Laurentium vene- lilo igneis catenis se constringi vociferans protesta-
runt, qui omnes per impositlonem manus ejus lu- tur. Ilico Valerianus a dasmone praefocatur, Decius
ineu cosli. videruut. Hoc viso Ypolylus. curo oijini ad palacium reductus, tridup a daemonibus agitafiir
dpnjp sua crcdidit. et Cliristi vestem per .b.aplisma sine ccssatione, nunc se a Laurentio nuuc ab Ypo-
S£i RONORII-AUGUST-ODUN. OPP.PARS ill. — LSTURGICA. 092
lito cruciari Vociferatur; demum tercia die.cum ma- A proprio cruore laverunt (Apoc. vn), ideo cum palmis
gno tormento de carne evellitur, teterna tormeitta io conspectu Agni slare meruerunt (ibid.) et cohae-
sine fiiie paii eompellilur. Tunc Triphoniam uxorenv redes regni ejus erunt, tortoresque suos sine fine
Decii filiaaique ejus Cyrillam ac quairaginta sex torqueri videbunt. Gum hii, dilectissimi, lyranno-
-
mjlites credentes Justirius presbyier baplizat; sed rivm triumphatores pro momentaneo corporis do-
Triphoaia alia die orans ad Dominum vnigrat, Cy- lore.ineffabili.glo.ria laureati sunt infer angelos co-
liljaiii vero el milifes rex Clautlius gladio -trucidat, ruscautes, rogemus ul eorum merilis viciorum vi-
Sic, karissimi, Laurentium in prselio Doffiini si- clores sinms cuffi eis quandoque perhenniter in
gnifevura sequitur acies militum, ac devictis hosti- illa beatitudine vernantes. Quanv oculus hon vidit
bus gaudet se reportasse trophspuin. Isli sunt qui {ICor.nj:.
de magna tribulatione venerunt, et quia stolas suas

DE ASSUMPTIGME SANCT_~E.MAUL^. ".

Qum est ista qnm ascendil de deserto deliciis af- B firmum enim fovit balneis, nudiira iriyolvit pannis;
fluens innixa sttper dilectum suum ? (Cant. vm.) vagientem fascus chixit, arridenti dulcia oscula
Qtiemajmodum pojmlus lsrael de __i;gyptoconfusis fixit. Nimium erat 'sollicita circa frequens mini-
adversariis, hostibus in mari Rubro obrutis, in slerium, fugiens a facie Herodis in ^Egyptum et
exultatione educitur et per deserttim in terram de- denuo (f° 222 v°) rediens ut audivit regnare Ar-
siderabilem cum cantico lsetieiae introducitur, sic chelaum. Multuni turbabatur erga plurima, ubique
gloriosa virgo Maria cujus (f° 222) liodie sollemnia tuta credens abscondendi et celandi eum latibula.
recolimus vofiva, de hoc raundo confusis Judasis, Quod autem dicitur conqueri de sorore; quod eam
dastnonibus in abyssum subsiersis, ih Isetiiia et splam reliquerit in labore, hoc est Maria videns
cxtiltatione educitur, et per desertum aeris cum Cliristum ab impijs capi, crudeliter trabi, ligari,
coricentu angelorum et jubilatione sanctoium in colaphizari, casdi, derideri, cum reis damnari, in
ctpleste palacium regina ccelorum introducitur, iri crucis patibulo acerbiter cruciaii, si possibile esset
quo nuuc cum delieiis est affluens, quia inter rcetus vitanv suam libenler pro sui ereptioiie dedisset. Et
angelorum, inler agmina omnihm sanclorum exun- cum in eo diviuitalem corporaHter habilare sciret,
dal eam habundantius voluptatis Dei torrens. Super quodammodo iri aninio suo anxia querebatur quod
dilectum suum est innixa, quia claritalem divinitatis ^*" ei non suhveuiret, sed quasi noxium reliquisset
Filii sui inspieiendo dulei affeclu est ejus amori ju- quem velut abjecticium tot malis exposuisset, Se-
giier ir.fixa. Nunc circumdant eam flores rosarum cus pedes Domini scdens verba illius corde et aure
et lilia" convallium quia rubedo niartirum, albedo siciebat, quas etiam in corde suo per conlemplativas
virgiiium dulci melo jubilat ejus perenne prasco- vitae ofiicium confeiens conservabat et semper spi-
nium ; et merilo : nam ipse Deus transiens feeerat ritualia meditans coeleslia desiderabat. Ipse quippe
sibi in ea lr.spicium, sicut liodie retulit evange- fons sapielilias in eaniaiisionem feceiat,et ideo om-
iium : Inlravil Jesus in quoddam castellum (Luc. x). nes thesauri sapientias et scientias absconditi in ea
In castello est turris alta in qua contra hostes sunt erant (Cotoss. n). Nuhc Marthse labore sublato, in
propugnacula, murus vero exterius qui est tutela illa vila fruitur iion significans, sed vera Maria illa ..
civibus interius. Hoc casielhim fuit illud Spiritus uno necessario asternaedulcedinis gaudio quo Filii
sanell sacellum, scilicet gloriosa Dei Genitrix virgo sui iuhasrens complexibus, pcrbeiJiiiter divinilatis
Maria, quia jugi aiige.Iorum euslodia fuit undique ejus cum angelis saciatur aspectibus. Ad quam glo-
munha; in qua liirris alla erat, videlicet huniilitas riam bodie gloriosa migravit in qua eam Filius suus
pertingciis ad cosli culmina; unde dicitur : Respexit r.
r, regiuam cotlorum sttper omiics ordines angelorum
Dontinus litimilitatem ancillm sum (Luc, i). Murus suLiiniavit. Opiimam pariem quam hic elegil hodie
vero exterius ejus castifas fuit quas caeteris virtu- duplicem d.emanu Doffiini percepit quse ab ea nunv-
libus interius mtinimeii praebuit. Hoc castellum Do- quam auferelur, sed cum pienum gaudium sanciis
iiiinus intravit quando in ulero Virginis humanam dabilur, centujiliciter augetur. Karissimi, quod hasc
naluram sibi copulavit.' Et tnulier qtimdain, Marlha singuiaris meriti regina ccelorum singulare sit asy-
nomine, excepit illtttn in domum suam; el hitic eral lum miserorum quanquam pluriinacxerapla aslruant,
soror, nomine Maria. Pcr Martham activa vita, per tamen prascipue lioc saivatio Theophili approbat.
Hariam conteraplativa vila dcsignatur, quara utrara- Hic quippe Theopbilus multis elemdsinis ffiullisque
que _perpe;ua virgo Maria iii Chrislo excellentius ex- bonis operibus erat inclytus; unde defuncto epi-
coluissc prscdicalur. Omnia namque Evangelii opera SCOJJO ab onnii clero et populo prsesul eligitur; sed
impendit ei-p.er activse vitse ministeria. A jjatrio ipse ob huniilitatem obstinaci mente renuitiir, ettoh
namque regnoipropter nos exiilem, et in hoc mundo i;anc necessitatem alius ponlificali sedi prasficitur.
hospilem, suscepit uteri sui hospicium, gemmis Qui episcopus dignitates sui regiminis consliluit
virtutum conspicuum. Propriis uberibus pavit etini prout sibi suisque placuit; unde Theophilum, qui
e.uricntem, supcr gemia consolabatur flenfem. Iu- vicedomnus fioruit, digivifateprivans, cam.alleri coti-
893 SPECULUM EGCLESLE. — D'E ASSUMPTIOXE S. UAKAZ. !)94
tiilil. Liuuus laque.f'- 22i) coluber, hostis anima- A matus ejus inisefieordias qui omncs iioniiues' vtili
rum diabolus, iransaclis Viriinvidens piis laboribus, salvos fieri (I Tini. 11),iiiexbausta: tiivime pieiaiis
iijortiferttt-fiyirtts ei inspirans, menlem ejus saucia-: viscera contiriuis precibus pulsat ejusquc piam Ge-
vit et clandestino dolore graviter hisligavit. Ccepit nitricem largis fielibus invocaf; et misiricors el mi-
nempe asstuahti ingerere se privaium dolere ac so- serator fons pielalis non sprcvit neque despexit de •
lito honore populique favore carere. Unde Judaei precationeffi (f° 221 v°) pauperis (Psal. xxi). Qua-
niagi auxiliuffi implorat, et ut sibi in lioc negocio dam namque nocte jiimio ploralu faligatus obdor-
subveniat ffiaghopere exorat. Qui pcrfidus perditum mivit, et ecce bcata Dei Genitrix, cpnsolatio miso-
eum carta ad diaholunv mittit, adjutorium ejus effi- forura, refugiumpeccaloruin, reparatio Iapsorum,
cax promittit. Quo pcrveniens ecce diabolus quasi niosrenti astitit, Chiistnm preces exaudisse, w-
rex coronalus iii Sublirai sedcbal, exercitus mali- nianvreatus s.iii ea opilulante euffi cbiiseculum fetu-
ghorunt. spirituurii quasi turba militum asiabat, et lit. Qui expergefacius magno quidem gauciio per
qui se in arigelum lucis transfigiirat, ad deeeptio- fuhditur, sed rursus maxirao mosr.oie concutitur
iiem miseii mttlta luminaria circa se ardere simttT dunv abbominale manuscripfurB diabolum habere
labat, accipierisqiie ab eo caiiam celerem opem reminiscitur, Unde iterum humi prosternitur, uber-
^
spondet si modo Mariani et Filium ej'tts Jesum in rimis lacrimis ttirbalur, ejus vultus conteritur rur-
scripto abncget. Af ille infelix nichil moratus per sttsquefessus soporc preinitur; etecceiterum salus
cyfographum Dei virgineffi Deique Filiuni cx ea mundi, porta cceli, Domina regura, decus murje-
jjrogenitum abnegat, lilterasque sigillatas in ma- rum, gemffia virginum, lux sasculorum,-gratulatio
num perdiloris coraplicat. Quera deceptum deceptor angeloi-ttm, honor cretlenlium, aslans Uistem con-
snimarum jier osculum in suum dominium allegat, solatur; cartam super pectus ejus ponens, ut gau-
poliicens quoti celerius primatum totius episcopatus deat de beneficiis Dei horlatur. Ille evigilans manu-
ferat. Alia die episcopus quasdam dignitales muta- seriptum super se inveniens exultat in Domino, in-
vit, Theophilum suo ofiicio resliluens in loia sua effabile gratise ejus solvitynjnum injubilo; corejus
poieslate euin vicedomiium exaltavit, cumque per et caro exultaverunt in Deunvvivum (Psal. LXXXHI),
aiiquot tempus in hujuscehiodi nacta doniinalione quem cosli, terra, mare et omnia quas in eis,iau-
exaltaretuf, et perdita mente sibi diviclas affluei'e dent iu asternum, quoniam ipse solus, Jjuoniam in
lsefaretur, divino instincto coepit intra se anxius saeculum misericordiacjus (Psal. cxxxv). Rcliquunv
meditari quod hodie vel cras afit quovis lempore teffipus quod supervixit, in: Dei servicio duxit, et
inoriens asternis tormentis deberet pro Iiis cru- accepto Christi corpore ut lahvpas a lumine illu-
ciari. Divinuhv vero perhorresceiis j'udicium, claivv minatur, et mox per Dei Genitrieem ad videndum
ecclesiam iiitfat, XL dies jejuniis, vigiliis, la- verum iumen Cliristum in lumine Patre ad superria
mentis conliiJttat, actus suos tolo cofde abdicat, j-egna vocatur. Ad hanc omnes, karissimi, tota
iridignunv se suffragio omhium sanctorum judi- misnte fugiamus, vola precum, hoslias laudum ei
cat, quippe cum ipsum Deum largitorem bono- reddamus, quatenus eanv ciim Filio suo coelibiis an-
rum ejusque pras omnibus electam virgiiiem Ma- gelorum imperantem videamus et aliquam parti-:
trenv abuegavcrit, insupef in scriplo diabolo tradito culam gaudii ejusdem regni ea favenle oblineanitts.
januam sibi venias obcluserit. Tandem.spe ani- Quam oeulus (/ Cor. u), et easiera.
Si in die Domiaico festum sancti Bartholomffii evenit iissc aadere sernioni licebit :
.' De sancto Bariholommo. arrepti expir.tverunf:, reliqui omviesGhristo Deo cre-
Hodie, karissimi, bealo BaiihoIOffiasodevolio no- diderunt. Nunc, karissimi, clamemus ad Altissi-"
stra supplicet qaatenus nos ejus deprecalio Deo mum,. dejjrecanies ejus aposloluin "ut ejus sancto
nostro concilicet. Hie est enim unus de XII orbis oramine gaudia percipiamus in extremo examine.
I Quam oculus non vidit; et castera. -
j"udicibus, et ideo assiduis precibus flagiteffius ut V ' '
nos cuni dextris in judicio statuat et gaudia cum De sanclo Auguslinu.
juslis riobis obliueat. Hie Spiiittt sancto instigatus, Coliaudabunlmulti sapienliam jusli (Eccli. xxxix).
vexillo sanctaecrucis armatus, Indiam ad expugnan- Non est justum, kafissimi, ut hodic sileamus prie-
dps dasmpnesingreditur, mviltusquepppulas per eum; conia sancti Augustiiii, prasseriim cum ipse Deum
adverum Deum convertitur : ad ctijus iiigresstini omnesqut sanclos multis praecoiiiis exlulerit, Deus-
dii gentium, scilicet dasmonia, obniuteseuiit, infi- que eum nune inier omnes saiietos idoneum collau--
deles signa et prodigia pef eum facla obslupesctint dalorcnv-suum transtiilerit. IIujus sapientiaffi mulli
(f° 226).'"'"¥_olatriamin India destruxit, nomini Jcsu collaudant et usque in sasculunv non deletur pei*:
Ghrisli ecclesias ubique instruxit, regem Iiidortim quanv Ecclesia usque in fincm copiose inslrhelur;
cuiri omni populo ad agnitionem asterni Regis ad- a qua ejus iiolv recedet memoria qiiia et liic d>es
duxit. Unde a fratre regis comprehensus fustibus celebris est et iii aelerna gloria. Noffien ejus per-
jBiactatuf, dein excpriatuf, exiiv decOllatur, sicque onvnes generaliones ad sedificatiOneriv requiretur:
sanguihe laureatus superno sehatui associatuf. Post quod in coekrconscripluffi de libro viventiuni iuin-
hiec onvnes;:fautores iriorlis ; apostoli a dasmonibus quara deletuf. Hic adhuc geniiHs hasfelicorum fau-;
 nss HOSORII AUGUSTOIJUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. <JS6
lor venit de Affrica Romam ob Iiterarum studium, A i Dominus qtti peregre abiit cst Christus, qui in
quo tempore Ambrosius rexil Ecclesiam Mediolanen-. nostra caine de hoc mundo in coslum liansiit. Hic
siuifi. Qui Mediolanenses fralres miserunl Romam (f? 228) servis pecuniam paiiitur dum fidelibus.ca-
pro rhetore quo eorum civilas bac arle possit flore- rismala gratiarura largitur. Per V lalsnta V sensus
;re. Romani vero deslinaverunt eis Augusliiium, intelliguntur quibus asterna lucrari prascipiuiitur:
seienleseum rhetorica arte egregie peritum. Qui cum Per visunv homo talentuni lucraiur, si non vs.nlta-
stepius audisset Ambrosiura de Deo et seterna vila tera sed equitatem videre deleclatur; per auditum
sermocinaiitein, credidit cl uterque Spiritu sancto lalentum acquiritur, si non detractionibus vel fa-
plenus ynlnum Te Deum laudanius tunc in primis - bulis, sed verbis divinis aurcs prasbere nititur; per
cecbiit. Ab Ambrosio itaque babunde in divinis in-~ olfaclum lalenlo plaudent, qui non volupluosa car-
struclus, patriam revertilur, ibique populo Dei epi- nis otlorainenla, sed viriuium haurire gaudent; oris
scopus praefitilur. Si quidem eo tempore Ecclesia oQieiumtalenlum refundit, sed minime per mala
doriius Dei in fide litnbans casumque minitans tre- colloquia bonos mores corrumpit, si laudem Domini
muit, sed summus opifex firmam argenteam colum- annunciat et alios in verbo Dei aedifical; si non per
nam Auguslhmm priusquam laberetur opposuit, in illecebrosum gustum ventrem ad libidinem farcil,
auem tota machina inclytai!inixacorroboratur,dum " scd corpus tantum simpliei victu ad servicium Dei
omne instrumenlum impugnantiuni hoslium ab eo pascit; tactus taleutum operatur si a mab declinans
forliter expugnatur. Ipse quippe in templo Dei elo- bonum facere conaluf. Qui sic quinque sensihus lu-
quentia ut argentum (f° 226 v°) enitebat; illud san-. crabitur, tot prasmiis in gatidio Domini remunera-
cta vita, conlra vicia et bereticos, firraiis et recttis biiur. Per duo talenla hitellecins et operalio desi-
ut columna fulciebat, domumque Dei ipse bonus gnantur quibus coslestia Iuc:.iii iraperanlur. Qui
pictor mira cselatura pinxil miroque modo variis ergo bona quas intelligunt bonis actibus implere sa-
gemmis distinxit, dum eam iniris serrtentiis nobilis laguiit, in gaudio Domini pro duplo talento duplicia
insigniter undique cinxit. Denique hserelici hosles recijjiunt. Per uuum taler.tum inlelleclus exprimifur
Christi, praecursores Antichfisti, illo tempore variis quo superna patria lucrari prascipilur. Quod talen
hasrcsibus Ecclesiam impugnabant, simpliees quos- lum interra abscondit quisquis bonum ingenium in
que a vera fide deviare et in praecipiciuiii erroris terrenis lantum negociis expendit; unieuique lalen-
ruere dogmatizabant. Quibus forlis propugnator tum commendatur dum ei scientia vel qnodlibet ar-
Auguslinus gladio verbi Dei occursabat, et fero- lificium divinitus donatur; quod ab eo in terra abs-
ces hostes procul a civitate Dei propulsabat luposque condilur dum nulli utilifati proximorum impendi
rapaces qui ovile Chrisli invadenles agnos Dei stran- tur. Sed tuuc laleiiium ab eo tollilur, ipseque in-
gulabant, bonus pasior bacttlo sacras Scriptnras ex- utilis in carcereni recludilur dum donum sibi a D;o
territos confutalosque fugabat. In vjnea Dominiin- collatum per mortem sibi aufertur, etipse ad pu-
faligabilis agricola sub pondcre diei et sestus mul- niendura Dro nequicia sua in infirmorum defer-
tum desudavit, inultos palmiles veras viti inserere tur.
curavit, quos magna affluentia Scripturarum copiose Bealus itaque Auguslinus utilis et fidelis servus
rigavit et ad flores odorem operumqtte virtutem fuit, quitalentum sibicredilum non huino operuit,
perducere non cessavit. .n messe Domini multa sed conservis habundanter erogans in dilcctione
multum ipse messuit, impiger^operarius multa hor- Dei et proximi duplicavit, imffio omni generationi
rea condidit in quibus multos manipulos cuffi gau- quas venlura cst duplicaveiit dum nobile ingenium
dio collegit. Pfo quibus nunc a Domino messis suum loti Ecclesias mille voluminibus fransfundere
cenliiplum recepit. curavit. IIujus lumbi prascincii e:a t dum vitam
Refert Dominus quod quidam peregre abierit qui suam castitale constringebat; luceinae ariei.tss in
peccuniam suam servis suis tradidit atque uni quin- manibus ejus IticeDant dum prseclara opera ejus co-
que talenta, alii duo, alii unum commiserit. Sed is p; ram hominibus splendebant. Primam vigiliam in
cui quinque talentorum pondus commendatur, alia somnis duxlt dum in pucricia omiiera sascularem
quinquc lucralur. Is aulem qui duo accepit, in lucro sapienliam (f° 228 v°) avido pectore suxit. Seciuida
alia duo recepit. Cui vero uniiffi commillitur, ah eo vigilia somiio non indulsit dum in juventute phylo-
lerne infodilur et ad nullius usum provenire patitur. sophicam disciplinam quoslibet studiose inslruxif.
Post multum vero temporis dominus reveiiilur, pe- Tercia vigilia jiervigil permanebat dum in seneetute
cuuia a servis cum lucro repetitur. Qui V talenta sacros libros mulfipliciter exponehat. Primam quo-
accepit, V lucraius retulil, a Domino landalur, in tjue vigiliam vigilavit dum nobis tempus antelegem
gandio gaudens exaltatur. Qui duo accepil, duplum scriplis dilucidavit. Secundam vigilavit dtim teinpus
insuper reddidit, quem dominus in gaudio bonis legis prophetarumque obscuritales exponendo Ve-
suis prastulit. Cui vero unum erat commissum, re- seravit. Terciam vigilavil dum tempus gralias mul-
tulit hoc sine lucro teiras effossum, dicens dominum lis libris commendavit. Et quia eum D.miinus vigi-
metuendum, el ideo se ad usuram non dedisse ta- lantem invenit, in civitate sua eum super omnie
lentum ; a quo dominus iratus jussit lolli eunvque bona sua eonsiituil, de qua ipse multa gloriosa dis-
in earcereni recludi (Luc. xix). seruit. Tcmpora sua jjrseclafis signis et doctrinw.
 S87} SPECGLUM ECCLESI.E, — DE S. JOANNIS BAPTIST.E DECOLLATIONE. 333
ornavit, sponsanv Christi sibi commissaro variis mo- A Strabit dum-se ipsum qualis cst in Patre omnibus
iiilibus deeOravit, civitas Dei diversis ferculis etpo- se diiigentibus denionslrabit.
culis laetificavit. Et ideo cunv Chrislo peracto judi- Hodie etiam sancfus Ilermes, illustrissimus Ro-
cio in gloriam Patris trahsierit, atque Ecclcsiamde mahorum, cffuso jprol Christi liomine sanguine.
hac . Babylonia jn Patris sui civitalem traduxerit, mercatus est regna caslorum. Hoe, karissimi, de-
regmimque Deo et Patri tradiderit, tunc faciet eum precamini quatenus eis in illa beatitudine asso-
in convivid suo recumbere, scilieet cura omnibus ciari mereamini. Quam oculus non vldit (/ Cor, 11)
electis iri pleno gaudio requiescere ubi ipse mini- et castera.

DE S. JOHANNIS BAPTIST/E DECOLLATIGKE.

Justus si morle prmoccupdius ftierit, in refrigerio1 B figuntur. Secl hii qui ita hie ab impiis: hahiti sunt
erit (Sap. IV). Sanclus Johannes, qui in hac vallee ludibrio, de abyssis terras ab angelis educt! sunt
lacrimaruffi -magna pressura premebatur, duffi abL) cumj'ubilo et iu aslerna gloria excepti suiit cum
Herode morle prasoccupafur in refrigerio curav sanctorum tripudio. Sanctus autem Johannes circa
Abraham ab angustia relevatur.Tres HerOdes le-- Pascha decollatur; sed ideo, hodie celebratur quia
-
gunttir; unus sub quo, nato Doinino, pueri occi- caput cjus hodie secundo inventum gloriosis mira-
-
duntttr; alter, hujhs filius, a qtto Johannes decolla- culis clarificatur. Postquam enim ultio sanguinis
lur; tercihs, filitts Aristoboli, a quo Jacobus capite3 servorum Dei in conspeclu ejus introiit et sarigui-
-truncatur. Primus, cjui Domir.um occidere quasrit,, netn eoruni requirei'e. recofdiitur, Hierosolima a
se ipsum interenvii; sechiidiiS, qui Dominum albai geu.tibus tolaque regio ferro et igne vastatur ac de-
veste indutum illusit, exilio dcperiil; tercius, quii nuo constructa ob Cliristi -loca a fidelibus frequen-
PetrUni compreheridit, ab apgelo percussus intefiit. tatur. Dttobus ergo monacliis advenienlibiis, saii-
El Philippus itaque, filius pfimi nerodis. Arclielaii ctus Baplista revelat ubi .caput suum absconsum
Arethe regis filiam uxorenv duxerat, quanv eiHero- - lateat. Qui designatuffi locum effodiunl, caput in-
des frater suus abstulerat, ob qiiam rem euffi Jd-- venientes cum gaudio abeunt. Quibus in via qui-"
haniies arguebat. Dum autem populus undique adI dam associalur eique eaput ad (f° 250 v°) porlanduBi
Johannem conflueret, metuens Uerodes ne.ob verba1 datur. Ipsevero eis dormientibus cum capile fugam
Johannis (f*250) populo exosus fieret, eumque re- iniit preciosumque thesaurum in Edissam civitatem
gno ob inceslunv pelleret, Johanneiri tenuit et viri- dettilit. Qui pridcm pb diversa infoitunia patrios
ctum iti carcerem posuit. Qttem adultera occidere. fiifes excesserat, sed iiunc ob meiitum sancliJo-
voluit, sed quonam.pacto id aggredi posset invenire; hanhis divicise ei undique aifluehant; qui hoc seri-
non potttit. Quadam itaque die dum maschus rex ob1 tiens, cceleste monile ih domo sua celavit, «ondi-.
uatalem sui grande convivium suis principibus in- gno honore cottidie adoravit, moriensque soli suc-
struxisset, filiaque merelricis coram convivis docte! cessori hasredifalis iridicavit, qui similiter debituftv
saltavisset, rex puellae jurat quidquid ab eO petat, honorem sanctoimpendere ciiravit. Deinde paula-
accipiat. Quas persuasu matris caput Johannis pe^- tim caput a successoribus neglegitur -Iocusque
lit, cj.uod prOtinus abscisiim rex ili discd afferri;" ab habitatoribus vacuus redditur. Post aliqttot
praseepit, aeeeptumque puella malri dedit (Matth. tempus beatus Baptisla cuidam religioso apparuif,
xiv).:Porro corpus ejus a discipulis in Samatia se- caput suttm in eadem civitate esse humatum ape-
pelitur, caput vero a regina in turri Stratonis terra rj ] ruit. Hic videbat in somnis fiuvium, sanctumque
akius cooperitur, metuens, si corpori jungeretur, Johannem accurreiiteffi baplizare populum; bapti-
denuo fesiirgeret atque regem de incesto sollicilarct. zati vero in alba vesteper portaffi clafissimam egie-
Cujus corpus a Sarracenis postea effoditur, igrii diebantur.et a viris splerididisin amoena loca rec*:-
comburitur cinisque pef agros spargilur. , piebantur. Quo dunv et ipse accedit, sanctus. eum
Pensaridum est, fratres karissimi, quantas tribu- lseta faeie inluens indicat ei qualiter caput suum eo
lationes multas et ffialas Domlr.iis electos suosin venerit et quo in loco conditum sit. "Qui episcopo
ista vila pali permiltat, et qualiler eos de abyssis h;ec Orania pandit, episcopus verO indicto j'ejtiniO
terras educat, et cura quanta gloria eos suseipiat cum clero et populo ad locum teiidit. Oraticne ita-
(Psal. LXX).Eece eriim inler nalos mulierum major que facta c.aput in nrna inveniunt, Deo Phinipolenli
ob incestum catenatur, inCarceratur, decollatur, gratias refemnt, cuiiv ymriis ad ecclesiam defeninf;
saltalfici praemium datur,corpus ejus obludibriuni Gutlas etenim sanguinis de co cadebant sicut ca
concrematuf. Petrus, qui a Deo princeps Ecclesias hora cum abscissum fuerat; cumque quidam de
janilorque cosli coiistituitur, versis pedibus ut ca- clefo protenta manu diceret quo modo'hoc sancti
his suspenditur; Barihblomaeus ut hos excoriatur; Johanriis caput credere posset, ffiox manhs ejus cui«
Laurentius nt pi&tilsassaliir. Quidam secto Ventre, brachio riguit totusque popiilus laudans Deum ti-
impleti tritico, porcis devorandi ,exponuhtur; qui- muit. Processkme autem facta, clericus anle vehei-
busdam puderida ferreis pectinibus oiinctim trans- randum caput -irosieriiitur. se" reutn vocihus et fla^
 «99 IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 1000
tibus Tatelur,oranlique maisus ablala sanilati resti-- A
, populum fitlelium per baptisma in terram viventinm
tuiiur, et itefum poptilusin Deilaudibus exullanss intlucit. Occiso enim Johanne in primis Christus
atlollitttr. His et aliis prasclaris signis capul ejuss publice prasdicavit, signis munduffi illustravit. Duos
hodie invenlum ab omnibus honoraiur, et hascdicss exploratores ad Hieiicho mittit, quia legemet, Evan-
in honore ej'us ab omni populo veneratur ut perr gelium in mundo prasdicari docuit. Quos Raab sus-
eum capiti Chrislo inseralur. Quod autem capul ejuss cepil, quia Ecclesia de genlibus utrumque Tesia-
a mohachis invenitur, in feslo sancli Matliiasreco-- menlum recepit. Rexautem civiiati voluitjcos
litur. perimere, quia diabolus per membra sua, scilicet
Legitur, karissimi, quod, Moyse. mortuo, Johan- persecutores et haerelicos, nisus esl ulramque legem
nes, qui et Josuc, principalum suscepit et popuium!i destruere et observatores earum perdere. Sed Raab
per Jtirdancm in tcrranf repromissam introducit,, cos admittente millit, quia prasdicatores Ecclesiaeet
duos exploratores ab Jericho miftit quos Raab me- observalores sanctarum legum ad Chrislum remit-
fetrix hospitio recepil. Rex autera civitatis eos per- lit, HienchO sttbruitur, cl domus Raab cum cocci-
dere quasrit, sed Raab illassosremittit.Deiude Uieri- neo fune eripitur, quia hic mundus igne solvetur et
richo cum omni (f°252) inccndio vastatur, solaa Eeclesia cum ouiiiibus suis per purpuram_sanguinis
Raab cum lola domo sua per signuni cocciuei funiss " Ciiristi de excidio ad regnum tollitur. Principi de
salvalur {Jos, n, vi). Quas etiam piineipi de tribui tribu Juda Raab copulatur, quia Eeclesia tunc
Juda malrimonio jungilur, et tuiic ierra in posses- Chrislo, vero prir.cipi omuium, de tribu Juda orto,
sionem populo sovte distribuilur. Sicuf Moyscsperr felix sponsa associatuf. Tunc possessio populo dis-
legem peccata demonstrabat el non rclaxabat, sic__ tfibuilur, quia regnum coslorum pro diversis man-
Johannes populum baptizans peecata confiteri facie- sionibus electis dividitur.
balnee crimina auferebat. Moysestcrramreprdmissio- Igifur, dileclissimi sponsi amicum cum toto corde
nis prastlicabat et nulli cam dabat; iia Johannesrc- deposcamus ut in alba veste virtutum j>cr portam
gr.iini coelorum docebat, nulii dare poterat. Johaniiei clarissimam Cliristum amosnitalem paradysi in-
vivente, Christus latuit qui et peccata relaxare et re- trare valeamus et cum omnibus sanclis partem
gnum coelorum dare voluit; Johanne mortuo, verus; aslernaehaereditatis capiamus. Quam oculus non vi-
Joliannes Salvalor nosler primatum suscepil, qui dil (/ Cor. n), et csetei'a.

DE -NATIVITATE • SAKGT^ MARI^.

Egrediminirfiiim Ilierii_sateinLctvidclcregem Sit-- C

( erat virtulibus dilatala, ut cedrus multiplicata ; quag
lomonem in diademaie quo coronavit etim iiid'ter~siia~
j—iion sensitputredjnem corruptionis et per quam fu-
in dic sollemnilatis (f°232 \°)_el Imlicim (Canl. m). gantur daemones aeteimaedamhalidnis.^laec^harjs
Filias Hierusaleiu siint animas fidelcs, filias Eccle- slella dicitur quia gcnus huinanum de salo hujus
sife, pacem 'veram visuram [visuras] iri coeli culmi- saeculi ad aeternam viiam per eam dirigitur;
ne. Hasc jubentur egretli per mentis conlemplatio- scd qualiler hasc stella maris hodie ad orlum pro-
nsm ct videre regem Salomonem, scilicet verumi cesserit de qua sol juslicias mundo resplcnduit, ve-
pacificum Christum in gloria Palris ct paeis, prae: stram dilectionem audii'e eonvenit.
sole fulgidum, in diademate quo eum maler sua ini Fertur quod pater ejus Joachim in Hierusalem na-
die sollemni coronavil, videlicet in carne qua eumi tus fuerit et Annam de Betblehem uxorem duxerit.
inater sua virgo Maria in tempore graliae humanoi Qui omnibus mandatis Domini [obedientes] sineque-
generi generavit. Hunc regem debemus ct nos hi rela vivebanl, jdurimos annos absque sobole duce-
dyademaleconsiderarequodOii die sollemni poiiavit, cebant, Quadam die dum Joachim Deo sacrificat,
quando eum mater Synagoga spinea coroua pro no- sacerdos ejus sacrificium ob slerilitatem reprobat;
bis in tlie Paschas coronavit, Materiam aulem car- qui inde verecundatnr atque in solitudine cum pa-
nis in qua hasc pali voluit, de Virgine matre induil, " storibus commoratur; cui angclus Domini apparuif,
de qua ut sol aurora processit el lucem jetern-e cla- filiam de ss generandam Mariamque nuncupandam
ritatis mundo invexit, Hasc est quam Dominus be- retulit, Deiude Annas apparens eadeni nunciatctrta-
nedixil in sua virtute dum eam ex omni carne eli- que (f°25.) sigua insinuat. Ambo igilur cpiiveiiiuui,
gehs, per ipsam apparuit pro mundi salule. Per visum alterulrum referunt, Post basc Anna fiiiam
ipsanv inimicos nostros ad nicbiluin redegit dum peperit; secundum angeli dietum Maria ei i:o?ven
diemones humano generi hostes lidelibus subegit. imposuit ablaclandamque Deo in teniplo oblulit.
Ideo non deficitiaus ejus de ore homimim, quibus Quam in domo Domini ponenles per gradus ad al-
hodie celebris est et cosfibu.saugelorum. Ipsa est tare cum sacrificio scandunt, et ecce infantularn
coslestis Hierusalem gloria et spiritualis Israel, sci- per omnes gradus posl se conscendisse conspichint,
licet videnlis Deum, popiili keticia. ILcc cetlro com- quam mox culinen virlutum ascensuiam iion am-
paratur quae nimis multiplicatur, a qua putredinis bigunt. Hsecdum infra septa tempii cum aliis puel-
et veimium corruptela fugatur; ita hasc Yirgobeata lis Deo oblatis nutritur, et eis aliquod opus injun •
 iOOI SPECULUM ECCLESLE. — D£ EXALTATIONE S. CRUCIS. 1002
gilur, semper Marioeaurum vel purpura sortedatur A mirabilis. Igitur, karissimi, natalem Dei genitricis
et inde regina ab eis appellatur. Ifa;c prima inter gloriosaevirginis canticis ovantes celebremus, eam-
mulieres vovit Deo virginitatem, et ideo sola inler que ore et corde jubiiantes laudenius, quatenus
mulieres meruil virgo siimmse prolis fecundilatem. ipsius obtenlu eam quandoque cum angelis exultan-
Itaque clum sacerdos omnibus puellis liuptias im- tes glorificemus.
perarot, et omnibus prono animq obedienlihus, Iiosc Festa hujus diei Deo-dicali augent Jiobis merita
sola virile consortium recusarel, Dominum pro Iiae bcati martyris Adriani. Hic erat Maximiani impera-
re consuluit qui omnes de-lribu Juda cum virgis loris miles a:i:icissimus et poslea surnrni regisChri-
.adesse jussit; inter quos dum Joseph cum affuit, sli martyr eaiissimus. Qui cernens Christi milites
virga ejus floruit, columba coslilus veniens flori in- acerrimis suppliciis eruciari, inquirit quod piae-
cubuit. Hoc viso a mirantibus Deus lauda.tur huic- niium pro liis poenis sperent sibi recompensari. Qui
que virgo sacra desponsatur. Ad Nazareth aulem cum dicerent quod oculus non viciit et auris non
adducta ab angelo officiosissime salutatur, aelerni auriivit et in cor hominis non ascendit (/ Cor. u)
Ilegis iiitroitus ei annunciatur, sicque certo tem- sibi a Domino redonari, rogat torlores nomeu suum
pore de stella Sol generatur. Hujus nalalis olim cum his notari. Quod audiens Maximianus jubrt
minime agebatuiy sed boc modo insltlulus tra- B eum catenatum in carcerem recipi et omnibuspoenis
ditur. . . affici.Uxor autem ejus Natalia, summa laude digua,
Ouiaam de sanctis audiebat singulis ar.nis hac postquam Adrianum pro Christi nomine inclusum
nocte dulcem armonyam in ccelis personare et qua- coinperit, gralias cum gaudio Christo cgit, ingressa-
si choros angelorum feslum celebrare. Qui cum a que carcerem multis verbis eum ad passionem con-
Deo precibus inquirerel cur lisee non alio tempore fortavil, omnibus pro Chrislo inclusis necessaria
nisi illa sola nocte audiret, dictum est illi ea nocte ministr.ivil; vincula eorum osculatur, ut pro suo
mundo esse genitam Dei Genitricem, et ob hoc iilam ciominoorent precatur. Hanc aliaamulieres imitalae
noclem angelis esse celebrem. A quo dum hoc pu- creperunt sanclis in carcere ministrare; sed ..cum
blicatur, sancilum est ut etjam hominibus natalis jussu Maximiani mulieres prohiberentur ne ad dam-
ejus sollcmnis habeatur. natos ingrederentur, Natalia comam totondii,viriIcm
Quibus autem prajconiis haec gloriosa Virgo ab habilum induit sicque sanclis lidele habiium [servi^
oinui saeeulosil colenda leslantur dulcia ejus bene- tiurojexhibuil.PosthaecAdrianuscum piuriinis mullis
ficia saepiusmiseris inipensa. Culda.m namque mo- flagris dilaceratur atque cum viginti marlyribus
rienti et valde de actibus suis perlimescenti pia Vir- r cnirifragio ad mortem eruciatur, et sic a dolore
go cum magna gloria apparuil, et ulrum se agno- moriis erepius. auctori vitse laureandus associatur.
scerel ihquisivit. Qui cum diceret se minime eam Deinde Natalia ab uno de martyribus vocatur ad
agnoscere, dixit se matrem fore [pro esse] miseii- coelestia, moxque sanctis conjungitur in gloria. Ho-
cordise, afflictumque consolatur, qui mox in gaudio die, karissimi, beatam Dei Genilricem cum istis
Domini laetifiealur. Iiuic Virgini solvamus (f° 254 martyribus invocate, pro veslris necessilatibus ob-
v") omnes laudis praeconia de qua processit ipsa nixe exoraie, quatenus post mortem carnis licc-at
miserieordia. Ad hanc confugiat omnis miserabilis, vivere cuin illis. Ubi oculus non, clc. (Ibid.)
ut per eam ei reconcilietur qui in sanclis suis est

DE EXALTATIONE SAKGT^S CHUGIS.

Radix Jesse slabil in sicjnumpopulorum (Isa. xi). ][) perfidia ; mors subjugatur sanctae crucis ^ictona,
Jesse pater David regis erat de cujus semine Cliri- expoiiatur tyrannide nequissima; sancta crux facta
stus processerat. IIujus Jesse (f° 250) radix erat est nobis clavis cceli, fortis destruelio inferni. Quse
Christus secundum divinilatem, natus de virgula ex enim corpore et sanguine Christi sanctificatur, di-
eo pullulante secundum humanitatem. Uic stat in gnissime ab omnibus fidelibus honoratur; quaepec-
signuni populorum, quia sancta crux Christi pas- catores munit, sanctos regit, fovet parvulos, corro-
sionis "nostrae redemptionis est signum omnium borat senio confectos, lapsos erigit, justos dirigil,
. chrislianorum. Hoc est signum cui a JudKis el gen- injuslos corrigit, omnibus cultoribus suis proteclio-
libus conlradicitur, sed fideliummuitiludo omnisque nis auxilia porrigit. Poslquam primusparens per
sacramentorum creatura per illud benedicitur, om- lignum in pelagus saeculi hujus quasi in •vorticem
nis adversilas depulsa revincitur. Hwc sancla crux naufragii corruit, atque avidus Levialiian soevamor-
cst angelis veneranda, hominibus adoranda. Per te lolum genus humanum absorbuit, placuit Redeni-
crucem quippe diabolus est captivatus, mundus h- ptori nostro vexillum sanctae crucis erigere et hamo
beratus, iufernus despolialus, paradysus jocundafus, carnis suae squamea hostis guttura conslririgere, ut
omnis per orbem Chrislianus populus ad i-egna cea- cuspide vitalis ligni perfossus evom.eret quosper
lestia invitatus. De triumpho sanclae-crucis coaleslis vetitum lignum iinprobus prasdo. devorasset. Baec
exultat pairia, gaudet Ecelesia, Judaica iabesci!; sancla crux est nobis lampas lucis aeter.naein imjus
PATROL.CLXXII. 3-2
 1005 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. lCOi
vilnecaligine, quae suos sequaces ducit ad cceleslia,i, A nali ad vitam reparanlur (f° 258), sic reprobi pep
suis amaloribus gaudet confert [confcrre] angelica. i. eam slrangulantur, nam Julianus Apostala, adhuc
Hujus sauctae crucis virtus saepenotificata esl divi-i- puer, magicam aciem discere volebat; quem niagus
nitus. in deserla domo includebat; ipse auteni egressus
ln quadam civilate quidam Christianus formuiam n coepit daemones invocare; de qtiorum visione per-
iauctaa crucis habebal, cujtis mortui domum qui-i- territus Julianus eoepit se signo sanctae crucis si-
dam Judaeus possederat. Ilic conlribules suos invi- gnare. Hoc viso, daemones aufugersmi et miserum
tavit ad convivium, ignorans in domo esse sanctae » pavefaclum sclum rcliquerunt. Magus ingressus
crucis signaculum. Inter epulas vero cum sanctae B inqiiirit si quid viderit. At illc dixit se Iiorridos
crucis signum conspiciunt, cum clamore surgenles:s jEtliyopcs vidisse, sed signo crucis a se edito su-
formam arripiuntj i Patres nostsi, inquiunt, ferun-i- bito non comparuisse. Ille vero affirmat eos de hoc
tur Jesum flagellasse et nos cportet formam illiuss signo indignatos fuisse et ideo praesentiam sui sub-
Ilagellis dehonestarc. J Baic perfidi conclamantess traxisse, unde ipse infelix tanlo odio coapit Domini-
~
flagellis formulam inficiunl (f° 258 v°) el, quodmi- cam crucem execrari quod omnem Chiistianam
rum dictum [dictu] csl, guttas sanguinis plagis du- religionero co3pittolo corJe abhomiuando deleslari,
cunt. Hoc insani deridentes prodigium, aiunt Jesumn B atque impesator faclus paganismuni per oabem
a suis prioribus esse vtilneratum, ejus quoque si- exercere ac Christianum nomen, in quanlum potuit,
gnum ab eis similia patiemlum. Itaque lanceis pun- conatus est sub ccelo delere. Ecce crux quae omni-
ctim transforant, sed ad Christi gloriam rivi sanguiniss bus est causa salutis extitit huic fovea mortis.
manant. Post haecfama divulgat, turba fidelium con- E contra per hanc salvatus esi Cyprianus, ad vi-
volat, vascuiis stillaniem cruorem excipiunt, mem- tam aiite saecsslapraedestinatus. Hic famosus ina-
bra sua debilia perangunt. 0 mira Jesu Chrisli mi- gus cum pliirimos magicis artibus demcntasset,
racuia quae operatur per sanctae crucis signacula ! mulla horribilia flagicia perpetrasset, plures mulie-
Mox caeci visu joeundantur, surdi audilu grattilan- rcspraegnantes carminibusdivisissel parvulos eariim
tur, nvuli voce loetanlur, claudi gressu exultant,, dcemonibusimmolavisset, per vii tutem sanctae cru-
quique debiles sospitate tripudiant, Judaei laudema cis tali modo venit ad viain sahitis. Erat quaedam
Chrisli magna voce jubilant. Qui prolinus credenless Justina virgo Deo amabilis, qircm (sic) hic magus
baptizanlur, sanclam crucem summo honore vene- coaabatur inclinare ad consensum su;e libidinis.
ranlur. Spiritum ilaque fornicationis ei immittit, quem illa
Quodam tempore quidam Judaeus Romam per--_ facio signo crucis a se reppulil. Aquo dum Cypria-
gebat, qui nocle imminente in quodam anliquo lem- nus requisisset cur virginem non adduxissct, dixit
plo ydolorum juxta viam quiescebat; sed quia haec c se signum vidisse terribile el mox ab ea fugisse.
locum hori'oiis~[hic~loci ^ioworem^expavit, signo0 Quem illecieridens fortiorem misit, qui signum cru-
Sdiicloecrucis se signavii; et media fere nocle mul- cis similitei'_aiufugitT-sciscitantique_Cypriano cur
iitudo da:monum advenil, inter quos quidam utrexx virginem non adduxerit, ob quoddam terribile si-
in sublimi consedil, ab aliis inquirit quid quisquee gnum se non potuisse respondit. Tunc principem
maii egerit. Iliissuas nequicias refercnlibus, unuss da;moniorum miitere curavit, qui se in mulierem
in mcdium prosilit, seAndream, summac religioniss transfiguravit, virginem blandis verbis ct igneis
virum, in amorem cujusdam monialis perduxisse,, telis sollicitavit. Quaj mox ut signum crucis edidit,
retulit, hocque negolium co perductum ut noctee ille malignus u! fuinus evanuil coufususque sd
sero cum de ea discesserit, alapam ei in posteriorai magum rediit, se quoddam tremendum signuni fu-
blandiens dederit. In cujus laudem dum omness gisse retulit. Interroganti aulem Cypriano quod
conclamant, industriamque omn.es collaudant, si- iilud signum essel quod omnem fortiludinem eorum
mulque cohortantur ut cceplum opus perlicial, prin- solvisset, respondit diabolus Christi crucem omnes
ceps maliciaejubet inquirere quisnam praesumpserit 1 Q vires eorum enervare omnesque (f° 238 v°) diaboli-
in ejus domo delitescere. Maligni autern salellitess cas arles crucem iriumphare. Hoc audiens Cypria-
accurrunt, Judaeum diligenler inspiciunl, admiran- nus, diabolum respuens, ad Chrislum convertiiur et
tesque : s Ecce, inquiunt, vas vacuum ct tamen si- in omni Christiana religione perfeele pollens, epi-
gnatum. i Hoc audito maligni spiritus ut fumus5 scopus el nobilis docior Ecdesiae praelicitur, alque
disparueruul, quia nomen sanctae crucis ferre noni cum eadem Justina ad diversa supplicia se hostiam
valuerunt. Judaeus autem surgens cadem hora adI vivam Deo oifereiis gloriosus martyr efflcilur. Sic
cpiscopum venit cunclaque quae viderat retulil. per erucis vexillum referunt electi iropheum. Qnae
Episcopus vero humi proslratus Deum laudat quod[ auiem sit hodierna feslivitas scire debel vestra fra-
eum a peecalo cuslodierat, Judaeum credenteni[ lernitas.
baptizat, non multo post presbyteruin ordinat, tem- Cosdras rex Persarum Judaeam depopulavit, cru-
plum in quo daemones convenerant in honore san- eem sanctam ab Hierosolimis in terram suam aspor-
cti Andreaeapostoli dedical. Sic uterque per virtu- tavit, ibique aeream lurrim pro coelo conslruxit, in
lem crucis salvatur quos diabolus in sua potestate qua similitudinem solis et lunae stellarumque fiuxil:
habere gloriabatur. Sed sicut per crucem "praedcsii- Qiioaturris quodam artificio movebatur ct mugituiai
1005 SPECULUM ECCLESLE. — DE S. MAURICIOET.SOCIIS EJUS. , I00J
tonitruorum imitabalur. Aqua quoque per iislulasi A. _ diademate nitens, equo superbo, sed vilis aselli
occultas ascendebat, per quasdam cavernas proi dorso est invectus. i His dictis angelus recipitur
pluvia descendebat. In hac turrim (sic) crucem ai coslis. Imperator autem, depositis ornamentis, cru-
dextiis suis pro lilio suo fixeral, a sii/istiis autem[ cem manu bajulat, ymnum Domino cum omni po-
gallum aureum pro Spiritu sancto posuerat, ini pulo jubilat. Cui mox porta reseralur, crux sancla
niedio ipse in throno sedens se ut Deum Patremi in loco sibi praeparato venerabililer (f° 210) exalta-
CGlijusserat. Ad quem Heraclius imperator Roma- tur. Eodem die per crucem gloriosam recepit mor-
norum cum exercitu venit,- eique fllius Cosclraecumt tuus vitam, quatuor paralitici adepli sunt sanilatem,
matiu valida ad Danubium occurrit. Placuit itaques decem leprosi sospitatem, XV caeci lumiras clarita-
populo ut principes singuli dueltum in ponte inirent; lem, plurimi a daemonibus liberali, quamplures a
vincentique omnes obedirent. Quo facto Jleraclyus; variis ianguoribus curati. Moxetiam ul crux de fano
victoriam obtinuit omnisque exercitus ei paruit. Cosdraebajolatur, suavissimus odor de illa provin-
Qui-reguum Cosdraesibi subjugans in cceium ipsiusi eia volitans omnium in Hierosolimis peeloribus in-
cunl paucis ascendit, tyrannum in solio repperit, sii fundcbatur.
vclit baplizari interrogat, -rennuenli caput ampulal. Hodie eliam Cornelius Romanorum episcopus
Filium cjus adliuc puerum omnemque exercitumi B I alque Cyprianus Kartaginensis Ecclesia; episcopus
baptizari imperat, quem ipse de fonle elevat, tradito> safiguiuem suum pro ovibus sibi creditis effude-
sibi regno in solio patns collocat, ablala cruce cum[ runt atque regna ccelestia coronandi inlrave-
gaudio Hierosolimam adiit. Qui de monte Olivclii runt.
imperialibus insignibus falerato equo vehitur, sedI Nunc, karissimi, sanctam crucem laudibus exal-
porta civilatis aute eum conjuncto muro obslrui- late, hos sanctos precibus pulsate, ut qui vos cruee
tur; et ecce crux. sancla nimio fulgore in coelisi redemit, sanguinesuo regui cohaeredes fecit, conce-
resplenduit quam angelus Domini in porla stans; dat vobis per vexillum sanctae crucis de mundo tri-
manu lensiit: « Quando, inquit, rex coslorum per umphare et cunv sanctis in ccelesir Hierusalem per-
has porlas passurus est ingressus, non purnura nec: henniter cxultare. Ubi oculus non, etc. (/ Cor. n).

. DE SAKGTO MATTHiEO.

Hodie, karissimi, retulit nobis evangelium quali- C filiam regis a Malhaao velatam sibi copulare, sed
ter Dominus de vili feceril preciosum, qui Mathaeum apostoli mentem-non potuil ad consensum harum
publicanum constituit evangelislam et apostolum. nupliarum inclinare. Undc jussu ejus apostolus
Hunc quippe de theloneo in apostolatum vocavit, inissas celebrans super altare decollatur, sicque se-
judicetn orbis super thronos XII collocavit. Hic naioribus ceelestis curiae laureandus associatur.
primus Kvangelium scriplo edidit per quod gloria Post hsec jussit rex domum regis filise copioso igno
Christi universo mundo innoluit. Non sunl enim circumdare, sed conversum incendium consumpsit
loquelse neque sermones quorum non sint audiiae regis palacium. Rex vero vix evasil cum filio, sed
voces eorum (Psal. xvm) ; hunc inler evangelistas filius arripitur mox a daemonio flebilique slrangu-
forma hominis repraesentat quia Cliiistum pro pec- latur exterminio ; paler aulem ejus totns lepra per-
catoribus in humana forma venisse prae aliis narrat.- fusus insania mentis capitur, proprio mucrone
In iElhiopia veibum vitae disseminavit, multum perfoditur. Hunc, karissimi, apostolum Dei depo-
fructum signis ct portentis Beo congregavit. Filium scamus ut morlem animarum evadamiis ct iinrera
uamque regis de morle suscitavil, regem cum omni vila cum illo siue fine gaudeamus. Ubi oculus,
populo baptizavit; sed postquam hic rex ad Domi- ctc. (I Cor. ii.)
num perrexit, el alius sceptro ejus successit, voluit

DE SANGTO MAURIGIO ET SOGIIS EJUS.

Hodie, dileclissimi, sanctus Mauricius miliaque D ptismate imbuitur, a Romano pontifice praeeeptis
martyrum quorum hodie festa colimus, possunt divinis instruitur. Qui ad Maximianum pervenientes
multum vola nostra apud Deum juvare, si solliciti ad persequendos Christianos coguntur, sed nefario
sitis vos eorum meritis commendare. Eo tempore ediclo parere contemnentes omnes pro Christo oc-
Romani iniperatores universo orbi imperabant, ciduntur. Erant aulem sex milia sexcenli LXVI viri
cunctaque regna eorum imperio obtemperabant; numero quorum nomina scripta sunt in coalo, qui
unde a remolis Orientis partibus Maximiano impe- omnes contemnentes scelesta jussa principum me-
ratori legio cum ducibus in auxilium miltitur quae ruerunt. sanguine laureati adire Regem omniuir»
in transitu ab Ilierosolimorum episcopo fide et ba- regum. Fertur quod per lola montana hac nocte
 i007 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. _()0E
ccelitus ardeant lumina, qsio a bestiis velvolucribus A.rissimi, ut de tenebns eripi [vaieatis] et percnni !uco
delala sunt illorum morticinia. Hos precamini. ka- cum eis fruamini.

DE SANGTO MIGHAELE.

Si locutus fuerit liomodevorabitur (Job xxxvn). poslquam unam perdidit, nonaginta novem in
Homo , karissimi, loquens de Deo ita immensiiate deserto reliquit, pr-rditamquaerere abiit, inventata
magnitudinis ejus devoratur, vclut lapillus si ma- humero imposuit, domum vcniens arnicos congra-
gno mari immiltalur. Omne enim quod summa elo- tulari monuit (ibid.). Homo qui cenlum oves habuit
quenlia de Dco protulerit, ita est quasi slillam de est Deus qui supemam patriam in centum choros
inunenso pelago hauriens tulerit. Quid enim homo electorum disposuit; sed ur.a ovis aberravit dum
nisi vei-mis et quid Deus nisi majeslas incompre- homo (f° 242 v°) lupumdiabolum sequens a pascuis
iiensibilis est? Cujus autem intcllectus potest in paradysi deviavit. Bonus autem pasicr Chrislus no-
ista viia capere aut cujus mens valet intelligere B * naginta novem iu deseilo reliquit dum angelorum
quid sit trinilas in unifale, unitas in triniiate; agmina in coelodeseruit, hominem perditum in ter-
Deum cuncta pugillo concludere, el tamen tot-um ris quaesivii; humeris imposuit, dum ciiram noclem
in omni loco subsistere? Sed cum liomo, qui est [mortem]pro nobisin cruce sustinuit; domum veniens
putredo, nichil dignum valeal loqui de. Dco,'quiest amicos jubet congratulari dum in coelum rediens
inedicibilis dulcedo, sallem pro modulo nostro ali- angelicos civesmonet rederopfo homini coihstaii.
quid hodie loquamur de angelicis (f°242) spiritibus Hodie eiiam retulit evangclium quo modo Creator
donante Dci gratia in supcrna patria eivibus. Di- angelorum ct honiinum praecipit ne proxinii a nobis
- gnum est enim iit de liis inter nos suspirando con- contemnantur, quorum angeli seniper faciem Patris
feramus cum quibus Rcgein glorise in ccelesli Hie- conlemplantur (Mallli. xvni). Proximi nostri non
rusalem nos speculaturos speramus, praeseriim sunt a nobis in necessitate contemnendi, sed potius
cum hodie sollcmnia angelorum colamus. Ipsi nam- pro posse nosiro confovcndi, qui angelis sunt in
que de nostris profectibus gratulantur, de noslris coeliscoaequandi et regni Ciiristi nobiscum paiiici-
excessibus tristantur. Preces et voia nosira Deo pandi. Quibus etiamangcii singulis depulali sunt ad
et voluntates jugiler renun- ^„ custodiam, cum quibus, si eis consenserint, hseredi-
. opera .
repraasenlani. ..... ^.
ciant, nos m perenni gaudio sibi associan opiant. tabunt gloriam. Qui etiam ad nos quando missi ye-
__IIorum^ ilaque novem ordines rcfcruiilur qui ad niunl, semper lamen faciem Patris inspiciunt, quia
summae Trinii3tis^inihisteriavnirexjisponiuitur,_sc_- __cumnon excedunt, sed in eo qui ubique est discur-
licet angeli qui singulis homiiiibus ad tutelam vel runl. Hos ulique oflendimussi-proximos -nostrojj,
solatium vel auxilium miltuiitur, a quibus daemones eorum scilicet alumnos, coislemnimus ; ct si eis
nc quantum volunt noceant reprimunlur; archan- obsistimus, el ipsi noslris obsistunt precibus. Ilii
geli, qui ad summa peragenda vel nuucianda mit- septuplum solem yincunl sua pulchritudine et ta
tunturquibus singulis genlibus pr&essecrcdunlur; men jugiler desiderant in Solem justiciae insaciabi-
viitules, per quos (sic) signa et-miracula admini- liter saciamio prospicere. Ccelesiis autcm curia es
stranlur ; poiestates, per quos vicia et dajmones angelis et hominibus est perficienda, ct ideo tot
refrenantur; principalus, qui angelorum agminibus homines in ccelum ascensuri sunt quod [quot] an-
principantur; dominaliones, qui ipsis principibus geli ibi rcmanscrunt. Qui eiiam pro diversis meri •
dominantur ; tiironi, per quos judicia Dei excrcen- lis cum divcrsis angelorunv agniinibus gaudia sor-
tur; cherubin, perquos scientia divinae cognilionis tiuniur, sicut ct ipsi diversis ordinibus disponuntur.
exhibelur; seraphin, per quos ardor divini amoris D Angeli nanique dicur.tur nuncii. Qui ergo quo [quae]
prsebetur. Hos quippe Dominus in Evangelio dcno- de futura vita sapiunt, ea pie proximis nunciare
tat, qui mulierem fuisse commemorat quae decem conlcnduiit, hiinimirum in ordinem angelorum ten-
dragmas-habuif, sed unam perdidil, quam accensa dunt. Archangeli aulem sicmmi nuncii dicuntur; et
lucerna quaerere cuiavif, invenfa amicas ad cor- qui summa de Dco sentiunt eaque aliis insinuare
gratulandum convocavil (Luc. xv). Muiier quaeX solliciti sunt, hii profecto in consortium archange-
dragmas habuil eslDei sapientia-quaeX ordines tie- lorum currunt. Qui vero virlulibus pollenles mira
ciorum ad ccelestc palacium connidit; sed usia opcranlur, virtutum utique coniubernio. aggregan-
dragma tunc peiiil cum homo de gaudio in cxilium lnr ; ct qui vicia calcant, daemonibus imperant,
decidil. Quam mulier accensa lucerna quassivit profcclo in consortiuin polestatum properant. Qui
quandoDivinitas in carne mundum signis illustraus autc-mhic primaiuni tenent sanctilatis, hii nimirum
hominem redire dociiit. Invenla amicas ad congra- erun.t ibi participes priiicipaiuum dignitatis. Qui
1'ilandum convocavit, cum angelicas dignitales ad vero sanclimonia cunctis motibus carnis et vitae de-
collaclaiidcm salvalo homini invitavit. Item dieit sicieriisdominantur in claiitale (f° Ikk) dominatio-
qisod quidani homo oves centum habuerit. Qui num sstique sublimanlur. Et qui zelo Dei impios et
1009 SPECULUM ECCLESI^E. — DE SANCTO '.MICHAELE. . i-010
peccatores impugnando judicant, inter thronos se A Iiionum opus cujuslibet fidelis, tulante Deo, a ne-
cehseri gaudeant, quibus Deus prassidens cuncta qtiicia c diaboli celatur et ih ultimis ab eO recom-
juste ordinat, remunerat, judicat. Qui autem pensatur. 1 Duaj alae mulieri dantur quibus a dra-
pleni scientia terrenis se depiimi, a cceleslibus cone ( liberalur, quia Ecclesiae duo praecepta cari-
tamdiu differri suspirant, in ordinem profecto che- tatist d.antur quibus quasi geminis alis per con-
rubim feslinaut. Qui vero in amore Dei ardentes <
templalionem ad alla volans in deserto hiijus mundi
alios in dilcctionem accendere anhelani, revera in ai dracone salvatur. De quo dracotie surgunt VII
alliludinem ordinis seraphinv -meant. (capita, quia de fonte diabolo oriuniur VII priiici-
Porro ut Lucifer rutilat inter astra, sic primus I
palia vicia : primuhi est superbia cum homo cor
aiigelus fulsit iiiter ista agmina. Qui mox ut his . suum s exaltat et Domini Dei sui praecepta trans-
despeclis Deo asqualis esse voluit, a summa gloria grediendo
{ calcat. Hiec est initium omnis peccali
in ima baratri eorruit omnesque qui ejus elationi (Eccli. I x), separans animam a consortio Dei* iii-
consenserunt de eoelo praacipitati sunt. Unde Jo- ieus i [uniens] eam corpori diaboli. Secundum est
Iiannes refert quod.muiicrem in coalo amietam sole iinvidia, cum quis invidet alium habere quod ipse
viderit quae luiiam sub pedibiis et coronam de XII soliis s vellet possidere. Per hanc mors in orbem
^
"
gtellis conteclam in capiie habuerii, et ipsa prae terrarum
t inlrasse dicitur (Sap. n), per hanc fiiem^
dolore ventris. ut pula jam parturiens, clamaverit. brum ] diaboli elBcitur. Tercium est inanis gloria,
Ante quam draco rufus VII capita habens stare cum < quis Iaborat vanitate Imjus mundi florere et
videbatur, qui mox geiiiium puerum devorare cuncta < opera sua facit pfo humano favore. Hii
niinabatiir; sed hac spe frustratur, quia statim in i fulura vita partem non habebunt, quia hicmer-
ul puer nascitur, ad thronum Dei rapitur. Mulieri cedeni < suam receperunt (Matth. vi). Quartum est
vero duae alae danlur quibus in solitudinem volans < odium, quod est spirituale homicidium. In morte
a dracone salvatur. Interea oiitur bellum iii ccelo enim c qui proximum non diligit, et homicida est
a Miehah.ele arcliangelo et dracone eptaceplialo. < qui odit fratrein suum (/ Joan. m). Quintum est
Michaiiei et angeli ejus praeliabantur el draco an- avaricia,
; cum tantum lerrena congregat ef in his sp ;m
gelique ejus pugnantes vineebanlur. Victi de ccelo suam s collocat. Itec estradixomniummalorum, quia
projiciunlur", iii terram mittuntur. Draco vero ter- < servitusidolorum (Coloss.in). Sextum est crapula,
est
ciam partem slellarum cum cauda sua de ccelb < cumquisfantum gulseillecebris deservit,etomnestu-
traxit et obscuratas in terram dejecit. Tunc per- dium < ventri ut porcus impendit (f° 216). Quorum
sullant voces in ccelo laudantium anseloruni
° quia :
autem cordahic crapula gravaiilur, iliic cum divite iu
C
projectus est accusator fratrum nostrdrum. Draco flamma i arescentes crucianlur. Seplimum est luxu-
autem magnum fiumen de ore post mulierem evo- ria, i cum quis tantummodo inmundiciae sordibus
niuit, quod terra opem fernns mulieri absorbuit ise involvit ettemplum Dei qualibet spurcicia polluit.
(Apoc. xn). Posthaec terribilis bestia in lerra ap- Hcirum ] dulcedo vermis dicitur et Dominus ignem
paruit cui draco suam virtutem tradidit, quaj et i vermem super carnes eorum daturus scribitur.
milia sahctoriim calcavit, ipsam demum cumdra- De his VII capitibus quasi de VII fontibus onvnia
cone stagnum ignis et sulphur is devoravit (Apoc. vicia oriuntur cunctaque peccata his ducibus com-
xm). Deinde nova Hierusalem cernitur quae mira mittiintur. Iiase VII noeiva capita suntper VII dona
varietate gemmarum disponilur, angelorum custo- Spiritus saricti superanda. Contra haec eliam capila
dia cireunivallatur, sumraa clarilate aeterni solis dedit Deus activis VII legalia prKcepta, contem-
iUustratur (Apoc. xxi). Haec,karissimi, vaide mira plativis similiter mandata evangelica.
sunt quideni ad audiendum, sed inullum dulcia Activis : Eoiiora palrem tuum et nialrem. Notii
(f° 244 v°) ad intelligendum. occides. Non mmchaberis. Non furaberis. Non fal-
Miilicr ha;c quas in ccelo conspicitur est Ec- sum testimonium dices. Non concupisces rem pro-
clesia quse a Christo. in cosleste regnum introduci- D ximi tui, non uxorem nec omnia cjuai illius sunt
tur. Haec ideo inulier dieituf quia jugiter per eam (Exod. xx).
spiritualis soboles gignitur. Haecsole amicilur quia Contemplativis : Beati pauperes spiritu, mites, lu-
fulgore solis jiisiicias ambilur. Sub cujus pedi- gentes,jusliciam esiirientes, miscricordes, mtindicor-
bus luna esse memoralur , quia mutabilis gloria des, paciUci (Matlh. v).
Jiujus iiiundi an Ecciesia caicatur. Corona de XSI Cun. hoc dracone Michahel pugnai quia per
stellis contecta [contextal rediniitur, quia doctrinai ejus miiiisterium Deus hunc in exfremo examine
de XII apostolis conscripta insignitui-. Haec partu- damnat. Michahel etiam quod qiiis sicut Deus ?
riens prae dolore ciamat, quia Ecclesia spirituales; sonat, Christum magni consilii angelum designat,
filios gignere cum magno gemitu laborat. Dracoi qui pro Ecclesia diabolum expugnavit, quod solus
rufus est diabolus. Ideo draco, quia plenus ma- Deus facere praevaluit. Hic dracodecoslo eicitur,quia
liciae veneno; idcirco rufus, quia homicida ab ini- diabolus de Ecclesia expellitur; iu terra mittilur
lib iividus. flic natum mulierjs devorare conalu.r,, quia in Judaeam terrcna sapientemproptef perildiam
quia dkbolus jugiter bonis operibus Ecclesias in- ire permittitur. Draco panem slellarum de coelo ;i»
bidiatur; sed natus puer ad Deum rapitiir, qnia terram trahil, quia multos in virlutibus fulgidos pe-
 _0M HONORllAUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 1012
carnis illecebras deicit. Ecclesia habet tres partes, Ahabeanlur; unde scire debelis htec nomina cis
scilicet perfectos, imperfectos, ypocritas. Perfecti indila ab hominibus, cum tanla scientia sil in
sunt qui per caritatem voluntarie Deo serviunt; angelis ut non indigeant nominibus.
imperfecti sunt qui per timorem quasi coacti subje- Ideo autem praecipue hodie sancti Michahelis
cti sunt; ypocrita; sunt qui bona publice simulant, memorlam recolimus quia ipse dicitur paradysi
mala occulte perpetraut. Hii lercia pars stellarum praepositus et ad suscipiendas fidelium animas con-
dicuntur, quia inter stellas vilae sciiicet sanctos stitutus. Hic etiam archangclus legitur Israheliticae
fulgere cernuntur; sed hos draco cauda sua de plebis princeps fuisse et eos de iEgypto cum co-
coeloin terram pertrahit dum eos a simulata san- lumna ignis vel mibis praecessisse cunctaque si-
clilate in apertam malieiam prorumpere facit. gna Deum per eum iu via fecisse. Ilic Josue
Cauda etiam draconis Aiilichristus erit, qui ulli- et populo Dei cum hostibus pugnaturo venit in
mam persecutionem exercebit et plurimos de Ec- adjutorium; liic Daniel orante de Babylonico jugo
clesia ad iniquitatenv pertrahit. Terciam partem absoivit populum. Hic fertur in nionfe Gargano fide-
stellarum dicitur draco de coelo traxisse, quia libus apparuisse et specum sibi ad solatium nostri
ferlur tercia pars angelorum corruisse. Flumen pro ecclesia dedicavisse. Quodam autem tenipore
magnum draco de ore post mulierem misit, quia D barbari Christianis belluni indixerunt, qui triduano
suo instinetu saavam (f° 216 v°) persecutionem Ec- jejunio auxilium archangeli Michalielis implorave-
clesiae inmisit; quod terra absorbuit quia caro riint. Quibus idem angelus apparuit, hoslibusobviam
Christi tempestatem perseculionum consumpsit. ire monuit, se eis opem laturum innotuit. Chrisiiani
Bestia quae apparuit, eui draco virtutem suam igitur animali paganis obviam praecesserunt, juxta
[iradidit], est Antiehrisius, quem lotum replcbit montem Gargano aciem instruxerunt. Et ecce su-
diabolus. Bestia sanctos conculeavit, quia Anti- bito mons (f° 248) contremuit, caligo magna eum
christus omnes fideles sibi resistenies inmanibiis operuit, crebra fulgura micant, ignea tela in ho-
pcenis exterminabit. Quae postea cum draconedam- stium catervas volantia se vibrant. Quid plura ? Ho-
nabitur quando diabolus cum loto corpore suo, stes partim trucidati, partim fulminati, in fugam
cunctis videntibus, in stagnum ignis et sulphuris vertuntur; Chrisliani per auxilium saneli Michahe-
per Michahelem praecipilabitur. Post haec nova lis vicloria laeii poliuntur. Hodie, karissimi, in con-
Hierusalem cernitur, quia, peraclo judicio, per spectu angelorum Dominopsallamus (453) ac jugiter
Michahelcm Ecclesia in coeleslem Hierusalem in- ei in timore serviamus, quia angelus Doniini in cir-
tromiltitur. Hujus civitalis discoloresgemmaa trans- „ cuilu timenlium Deum se inmittet et de omni angu-
lucidae sunt, diversis virtulibus animae splendidae. stia eos eripiet (Psal. xxxm). Ideo omni tempore
____uslodiaangelorum est dulcis societas eorum; lu- sanctum Michahelem invocemus,ut sicut in illo pras-
minis Dei illustrallo^esriiiilusxlaritatis^ejusJacie _Jiojvictor per eum extitit Cliristianus populus, ita in
ad faciem perennis contemplatio. Tunc sancti de ullimo praSkTaliliahgeli^MicIiahelis et «ptacephali -
ejectione sui accusaloris laudem Deo jubilabunt, draconis nos cum muliere amicta sole duabus alis
quia de scparatione diaboli suique corporis in aeter- carilatis ad ccelestia volare, et cum victore archan-
num exullabunt. gelo Michahele omnique milicia angelorum cunclaque
Quidam mirantur de angelis cur non pius quam frequentia sanclorum niereamur in coelestiHierusa-
tria nomina, scilicet Michahel, Gabriel, Raphahel lem triuinpIiare.Ubi oculus non vidit, elc. (I Cor. n).

DE SANGTO DIONYSIO ET SOGIIS EJUS.

Oportet, karissimi, ut hodie sanctum Dionisium D Domino subjugavit. Deinde cum Rusiico arclii-
cum sociis suis cum laudibus habeamus in niemo- presbytero et Eleulliero archidiaeono a paganis ca-
ria, quatenus ipsi nostri digncnlur mcmorari in pitur, colaphizatiir, conspuilur, illuditur, loris cru-
aeterna gloria. Hic sapienlia et dignilale Alhenien- deliter ligatus trahitur, pra?feclus[pi'aefecto]sistilur.
sium princeps per Paulum apostolum ad veram sa- Qui cum nec minis nec praemiis posscnt a vero Deo
pientiam Christum converlilur, ab eodem apostolo flecli, expolianlur, acerbiter flagellantur, tenebroso
cidem civitati anlistes praaficitur. Qui mox inhianter carceri mancipantur; inde producti in catasta es-
Christi nomen dilalavit, infidelium multitudinem tenduntur, flagellis caeduniur. Post haec liostia Dei
fidelium numero aggregavit. Deinde Romam prope- Dionisius super Ieclum ferreum extensus flammis
rat videre Petrum et Paulum in vinculis constitutos, cxuiitur, (f° 248 y°) aduslus besiiis devorandus
sed invenil eos jam marlyrio coronatos. Qui a Cie- objicitur. Signo autem crucis edito non laeditur,
mente papa in Galliam ad praedicandum dirigilur, unde in clybanum ardentem mittilur; sed oratione
Parisius prajsul eflicitur. Virtutiiius ct signis gentcm fusa, ignis cxtinguitur. Ut aurum vero examinatus
iilam ilhislravit, facfis el diclis populum Chiisto de fornace extrahitur, patibulo appensus diulissime

(Ui5) Ms. spallamus.

 I0i5 SPECULUM ECCLESIiE. — DE OMNIBUSSANCTIS. 1014
caedilur, dmmm in carcerem relrudi jubetur. In quo JA mum, et ecce subito cadaver Dionisii se eiigit,
dum missas celebraret, iidelcs Dominicis sacramen- manu capui truncaium longius gerit, angelo ulique
lis cftnfirmaret, subito lux immeasa de coaioresplen- gressum ejus regente et ccelesli luce circumfulgente.
duit, Dominus .lesjs cum multitudine angelorum Coelestis namque turba prosequitur, dulcisonua
adveniens, athletam suuro consolans panem sanctum ymnus Deo concinitur. Multi admirantes Christo
ei tribiiit, mox regnum Patris donalurum spopond.it. crediderunt, inereduli limore perterriti fugerunt.
Post haec sancli a carnificibus educuntur, multis Posl haecbasilica super corpora sanctorum fabrica-
injuriis. diversis suppiiciis affecli, capite plecluntur. tur, in qua usque hodiepie petentibus gratia divina
Poslquam ergo pastor occiditur, gi'ex Doniini a sae- eorum meritis praeslalur.--I.is, karissimi, corda ve-
vis lupis invadilur; nani eadem die magna roullitudo stra fundite qui per dira supplicia polueruntsangui-
fidelium exemplo magistri pro Christo occisa occu- nem suum fundere, ut vos Deus de angustia in lati-
biiit et cuiii palmis in conspectum Agni introire me- tudinem educat et in regno suo cum illis salvos fa-
ruit. Ut autem pius Dominus suorum miiilum glo- ciat. Ubi oculus, elc. (I Cor. n.)
riarn declararet, lumen desuper effundilur permaxi-

DE SANCTO LUCA. DIE DOMINICO.

Sanctus Lucas cujus hodie agimus festa, ortus de B fruclum Domino scriptis et dictis allulit hodie plys
Antyochia, imbutus arte medicina (sic), apostolica quam LXX annorum virgo plenus Spiritu sancto in
instruclus docliina, fidus erat comes Pauli apostoli, Bithiiiia obiit et Regem gloriaa in gloria adiit. Hujus
in Achaia scripsit evangelium Ciiristi. Hic formam scripta, karissimi, sequamur et ejus mcrita pfece-
viluli geril quia refert quomo 'o Christus vitulus mur ut mansuris gaudiis (f° 2301 inseramur. Quae
saginatus pro i:obis oblatus sit, Postquam plurimum oculus non vidit, clc. (I Cor. n.)

m DOMINICA DE SYMONE ET JUDA. ...

Symon et Judas, apostoli Dei, quorum hodie na- C
talicia colimus, karissimi, fratres leguntur Jacobi
fratris Domini. Hii cum aliis apostolis nationes ju-
dicabunt et cum judice Deo in aeterimm regnabunt.
Hii quoque ut duo luminaria mundum signis et do-
ctrinis illuminaveiunt et hodie cum triumpho vitae
senatum possederunt. Ex his posiqiiam Symou in
^lgypto, Tatheus (tic) iu Mesopotaniia Chiistum po-
pulis notificavit, ut.rque Persidam intravit in qua
ydola subvertunt, regem Babyloniae cum omni po-
pulo convcrlunt. Posl t-nulla signa et prodigia in
quodam templo ydola destruunt, unde pontifices
lemplorum per duos magos Zaroen et Arfaxar inci-
tati in apostolos irruunt, cunctis (sic) eos perimunt;
sicque stola sua purpura sanguinis lincta coelesti»
lempla adeunt. Mox fulgura terribilia micuerunt
quaemagos cum lemplo cousumpserunt. Rex autein,
qui per apostolos credidit, ponlifices templorum per-
didit, basilicam magnifico sumplu construxit in
quam apostolorum corpora transtulit. Ad hanc, ka-
rissimi, manus et corda exlollite, votis et precibus
eos deposcite ut in die judicii sitis cum illis a dexlris
Dei. Ubi oculus non vidit, etc. (I Cor. n.)

DE OMNIBUS SA-NGTIS.

Confitebiintur cozliinirabilia lua, Domine, etcnim D_] collectio beai.orum in ccelesli Hierusalem resonat
ventatein luam in Ecclesia sanclorum (Psal. LXXXVIII). Christi beneficia. Et quia hodie, (f° 290 v°) karis-
Coeli collidie repraesenlanl Dei mirabilia dum mun- siriii, sollemnia omnium sanclorum celebramus, in
dum illuslrant per solem et lunam et sydera. Veri- congregatione nostra Christum Dei veiitatem cum
lalem ejus confitetur Ecclesia sanctorum dum omnia angelis corde et ore concinamus, sauclos ejus di-
meritis adjuli
per Chrisluin, qui est veritas, faefa esse plaudil con- gnis praeconiis exlollamus, ul eorum
gregatip juslorum. Cceli mirabilia Dei confitebuntur in gaudio Domini aelernaliier congaudeamus.
quando cum astiis omnique creatura incomparabili In primis igilur in voce exiillalionis et jubilatio-
splendore inmulaliunlur. Tunc Ecclesia sanctorum nis magnificemus Dominum Deum summum qui
veritatem Dci corifltclur," quia in judicio a Chrislo sua majestate totum condidit mundum, quem jugi-
gcneratio reclorum benedicetur (Psal. cxi). Mirabi- ler jubilat eonccntus angelorum cujus dulcis laus
lia Dei confilentur coeli quia angeli, in quibus Deus est in Ecclesia sanctorum (Psal. .CXLIX).Recolenda
habitat, jugiter jubilant magnalia Dei. Veritatem est nobis devote in unitate trinitas ; adoranda est
cjus conlitelur sancloruni Ecclesia, quia perhcnniter supfliciter in trinilate unitas, per quam angeiica
rOIo HONORHAUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. lOiil
dignitas sublimatur, hominum Iiumililas ad coele- A ablalurum digillo demonstrare, unda lingere meruit,
stia sublevatur. Sanctus, inquain, sanctorum in quem prophelaruni chorus futurum longe praici-
sanctis suis est hodie laudandus, csijus sanciilate! niiit.
fidelium popuius est sanctiiicandus, selerna vila re- Nunc, karissiini, novas gratiae proad;eatores, vita.
munerandus, perhcnni gioria bealifieandus. Deinde; aelernaepraecones, mundi jicdices, Ecciesiarum piin-
gloriosa Dei Genilrix perpetua virgo Maria summisi cipes, aposlolos scilicet et evangelistas, dulcisono
laudibus a nobis exlollaiur per quam perditus niun- melo resonemus, surrima devoiione ceiebremus qui
dus ad vilamrestauratur; quasregina ccelorum cun- Verbum Pairi cooeternum, pio nobis incarnatnm,
ciis angels est honorabilis, domina mundi omiiibusi oculis videre, manibus contrectare, auribus audire,-
sanclis venerabilis. Huic liodie dulci armonya jubi- secrela Patris ab ore ipsius ediscere, ipsum Deum.
lcmus per quam cum sit porla vitae, ingressum ad videre ad patrium tbronum conscendere, el oninia
vitam perpetuam babemus. Post haec susil a nobis; linguarum gcnera pei' Spiritum sanctum perciperc
gloiificanda beatorum spirituum novcna agininai merueruiit, qui sponsam Cliristi Ecclesiam signis et
iiiiranda, in quibus expressum est signaculum Deii scripfis, velut gemniis et mouilibus, .ornaverunt,
simililudinis, quique feliciter perfruuntur clariiate_ proprio sangiiine laverunt atque imposiiam navicuiae
summaebeatiludiiiis. Hii digni sunl semper faciemi " sanctae ci-ucis sirenui (f° 2S2 v°) nautae de salo hu-
Patris cernere, et quia sol et luna miranlur ejus. ius saecuii_ad portuin viloe evexeruni; quam Illior
pulchritudineni, jsigiler in eum prospicere. Ex qui- cvangelistae"velutquadrigae Deidoctrina sua de llllor-
hus tres, scilicel Michahel, Gabriel, Raphahel, Pa - ungulis orbis in cceleste palacium perduxerunt. Es
trem el Filium et Spirilum sanctum suis nominibus; quibus Pelrus. in Yialia pro Christo crucifigiiur.
pvasferunt; alii ter trino numero sanclam Triniia- Andrcas in Achaia crucissupplicio addicitur, Johaa-
lem esprimunt. Hos si digna viia collaudantes ve- nes in clolio fervenlis olei Romoe afficitur, Jaco-
iserabimur, cis ulique in vera viia cum sanctis Do- bus in Judssa gladio occiditur, Thomas in India.
mino consonantes coaequabirnur. Dehinc justum estt lar.cea perforalur, Barlholomaeus in India inferiore
ul homines angelorum concives hodie ymnis cffera- excoiialus decollalur, Philippus in Asia cruci ap-
mus, quos angelis jam polo socios summum Deumi pensus lapiuibus interimitur, Jacobus Hierosolimis
cum illis laudare praedicamiis. Ex quibus in primis> de lemplo preecipitatus cosito perimilur: Symon et
series patriarcharuin laudibus recolalur, de quorumi Taiheus (sic) in Persida feriuntur.Matthaeusin Mlhio-
semine Christus propagalur, qui est gloria omniumi pia giadio, Mathias in Judica ferro astris miltuntur.
sanctorum et gaudium et Iseiicia angelorum. Hii fi-- Q Paulus quoque, qui plus illis omnibus laboravit,
guris Christum et Ecclesiam praesignaverunt et quo- pro Chiisto cervicem Romae praebere non dubitavit.
dammodo vivis (l'° 252) operibus mysteria Ecclesias; Hii summi Dei amici summique imperatores, glc-
fepTsoSeiitaveruiit—Adam-namque,_qui de_nvundai riosi senatores, jam in angelica curia giorianles
terra procreatur, de cujus Ialere femina formalur, , tnunipTiant7per quorum-censuram jinnes illorum
figuram Christi geiit qui de casia virgine generalur,, imitaiores verique laudatcres in sorte juslorum tri-
de cujus latere Ecclesia asdificatur. Alii prsecipuii pudiant.
patriarchae bisseni fnrma sunt senalus apostolorumi Post hos martyrum esl a nobis laudandus cliorus
duodeni. Per hos etenim, scilicet Seth, Enoch, Noe,, quorum suffragio mundus in maligno pnsitus (Uoan.
Melchiseiiecl),Abraham, Ysaac, Jacob, Josepli, Moy- v) esl salvandus; qui selerni Regis boni miliies, pro
sen, Job, Samuelem, David, qui nominatim expri- donativo suo pugnanies, sanguinem suum ftidcrunt,
muntur, quasi firmis coluinnis iideles ante legem ini jamque victoria ab hostibus potita vernanti seiio
juslicia fulciuntur. Post hos sunl nobis prophetosi laureati in coelis triumphare meruerunl. Ex quibus
vememorandi et magnis praaconiis recilandi, qui fu- signifer Slephanus lapidatur, Laurentius sequax
lura Christi mysteria quasi praesenlia praenunciave- vivus assalur, Georgius rola dissipaiur, Mauricius
runt, et Clnistum pro mundo passurum suis pas -• D gladio transverberalur, Caesarius hodie in mare
sionibus glorificaveruni. E quibus Helyas vel Hely- praecipitalur. Alii variis suppliciis excruciali ferro
seus Chrislum praenolat, quorum alter mortuos; trucidantur, alii iaqueis vel flammis vel undis
suscitat, alter vivus coelospenetrat. Quatuor autemi slrangulantur, alii a bestiis diiaceraniur, alii fia-
praecipui, videlicet Esayas, Jeremyas, Ezechiel, Da- gris, alii fame, alii prascipicio cnecantur. Hii omnes
niel, figuram IHIor evangelistarum habuerunt, qui diversis modis mundo facli ludibrium jam amicti
quadruplum mundum copiosis scriptis impleverunl. stolis albis in conspeclu Agni meruerunt cum pal-
Porro XII, scilicet Osee, Johel, Amos, Abdias, Jo- rais angelorum conlubernium. Hos Iaudibus prose-
r.as, Mieheas, Naum, Abacuc, Sophonias, Aggeus, quamur ul quandoque Agnum cum ipsis sequi lau-
Zacharias, Malachias, XII aposlolos cxpresserunt, dando mereamur.
qui populum sub lege fidelem scriplis et exeniplis; Exinde lucernas Ecclesias, scilicel confessoi'es,
ad vitam instruxerunl: inter quos major inler na- domus Dei iisclitos pictores, exaltemus; merila ilio-
tos mulierum Johannes Baplista maximus fulsit, quii ruin digna laude praedicemus qui fluenlis ScriDtu-
MiulLuciferverum Solem praeveiiiensnuncius oalernii rarum lotam Ecclesiam inigavcrunt, signis et bonis
uiei.mundo illuxit. Ilic Patris Agnum crimina nmndii cxeroplis egregie decoraverunt. Ex quibus Maitinus
10i7 SPECULUSi ECCLESLE. — DE-OMNIBCS SANCTIS. 1018.
(f° 254), Nicolaus, Remigius, Odahicus (156) et alii A Theodota cum tribus filiis, Sapienlia cum tolidera
quamplure.s : gloriosis miraculis velut luminaria filiabus pro Christo immolari meruit. Sic alia; plu-
niundi fulserunt. Ambrosius, Augusiinus. Ieroni- rim^e diversis pcenarum geneiibus affeclagregnum
msis, Gregorius et alii quaraplurimi afflueniia Scri- coeleste sunt adeplae. Aliae verp piis lahoribus con-
pfurarum, ceu quatuor paradysi flumina, hortum tinentiae sludentes, jam cum prudentibus virginibus
Dei perfiiiideiites, impeiu praedicationis civitalem sunl gaudentes.
Dei laatificavcrunt (Psal. XLV).Ilii quia Dominum Jam nuhc plectrum linguae conjugalis solvamus
a inlptiis revertentem pervigiles-expeclaverunt, jam eosque condigno honore solvamus, per quorum pro-
iri gaudio Domini super om.nia boiia ipsius constilui creafionem saeculum rcparalur, a quibus el Christo
ineruerunt (Luc. xn): cottidie in suis membris miriistratur. Ex quibus
Horum laudibus conjungiiur inoiiachorum e.t Adrianus, hortante conjuge, pro Christo mortem
heremitarum coetus, qui carnem suam viciis et con- sustinuit; Marcellianus cum Marco, insliganle Se-
cupiscentiis crucifixeruni(Gal. v) eiideo cohaeredes bastiano, spretis uxoribus, se discriroirii obtule-
Chrisfi (Rom. vin) jam cen.tuplumreceperunt (Matlli. runt; Eustachius cum uxore et filiis hodie necem
xix). Horum conversalionem niundus inhorruit, subiit. Aiii verO innumerabiles per bona opera con-
atque a se perhorre.scens, ut iniinunda purgamenta " secuti sunt divicias incomparabile?
evomuit; et ipsi habitu et aclu mundo illuxerunt Cum his Iaudem prosequamur poeriitenles,eorum
seque ab eo toio corde et corpore clongaverunt, exempla sequi studentes, qui peccata sua elemosi-
liominum frequentiam fugientes, in solitudine be- nis redemerunt, ac sequentibus bonis transacta
siiis cohabitantes et ideo colloquioet visione ange- mala operuerunt. Ex quibus ille quem species mo-
lorusn -perfrui meruerunt. Inier quos praecipue Be- nialis decepit, kartam diabolo traditam per Basilium
nedictus praaclaris signis et prodigiis ut ignlvomum recepit, Theophilus, ob ambitionem aposlata factus,
jubar resplenduit, atque egregia doctrina lucernam manuscriptum per Dei genitriccm pcenitens a dia-
vioa properaiitibus ad vitam praevius dux nobiliter bolo rehabuit. In Vita Patrum facinorosus, in sepul-.
praebuit. De quorum eiiam collegio Aiitonius,;Ba- cliris a dosmonibus flagellatus, multis signis claruit;
chumius [Pachoniius?] Hylarion, Macharius et alii Maria yEgypiiaca, Pelagia, Thays sororque solitarii,
innumerabiles signis el sanctse vilae exemplis tam- fcedaemeretrices, per poenitentiam factae sunt fervi-
quam stellae in caligine noctis Imjus mundi luce- daeChristi ainatrices. iilii vero absque numero poe-
bant,.etmiilto_s seimitaules de naufragio hujus sae- nitendo ditati suntvitae praemio.
culi ad veram lucem. pertrahebant, Hii quia aii-, r, Horum laudibus omnes fideles subjungamus ex
quando in deiisu et in simililudinem iniproperii ha- quorum numcro nos ipsi esse satagamus. Qui s;t
bebantur. efvita iliorum insania, finis autem illo- Ecclesiae membra corpori effuse irihaeserunt el per
rum exterrainium estimabantur, ecce'jam inter fiiios operationem nunc "adcaput Christum pervenerunt.
Dei computantur (Sap. v). Ex quibus multi militum (f° 256) ut matrem Eccle-
Hiiic dignum est ut melos candidulis virginibus siam defendant sa»pepugnando proprium fundunt
aplemus et earum prajconia sonoris vocibus concre- cruorem ; pleriqiie agricolaa ut eara pascanl per la-
pemus. Quaesexum cum sajculo viceruiit, carnis il- boris liquescunt sudorem ; plurimae mulierum per
lecebras el muudi pompas spreverunt, minas et prae- caslitatis pollent pudorem ; quamplures puerorura
mia lyrannorum conlempseruntctper diversa suppli- florent parehlibus deferendo honorem. Bis quia in
cia in Sponsi sui amplexus diii cupilos yenerunl. Ideo vinea Domini desudanlibus impii insultant, jam in
nunc secuiitur Agnum quocunque ieritet canticum requie laudes Deo persultant. Hii ofnnes ut varii
novum cantant quod nemo alius cantare poierit flores hortum Dei ornaverunt atque aelernae vitae
(Apoc. v). Ex quibus Tecia bestiis objecta igni cru- Oiloremfactis et dictis spiraverunt. Unde cum Ysaae
c.atur; Agatha praecisis mamillis superignitas testas Jaeob benedixit, talia verba dixit : Ecc. odbr filii
volsitatur ; Agnes fiammis invecta jugulatur; Caeci- D J mci sicul agri pleni, cui benedixit Dominus (Gen.
lia (f° 254 v») fervenii balneo imposita gladio Cne- xxvii). Ysaac Jacob benedixit quia Christus fidcljum
catur; Margareta variis pcenis dilaceratur ; Lucia, populum benedictum addicit. Ager plenu.s est totus
rogo imposita, ferro trucidafur. Siiriili exitu alias mu.ndus odore sanctorum repletus. Diversi flores
innumerae discruciaiae Chiistum Virginis Filium sunt diversi jus.torum mores. Ex quibus patriarciiae
adierunt; aliie vero per pia sludia ad inatrem Vir- ut flos narcissus fide vernabant; prophelae utjacin-
ginem his sociandae pervenerunl. Hascquia accensis ctus spe coruscabunt; apostoli velut palmite" 'de
lampadibus venienti Sponso obviabunt, cum eo ad vera vite pullulantes, uvae florenv casitate praefere-
nupiias intrabuiit (Matth. xxv). bant; marlyrcs pacientia ut vosa candebant; cori-
Barum laudibus viduae associantur, in quibus fessoves ut crocus sapienlia fulgebanl; virgines ca-
lmptiae Christi caiisa non ilerantur. Ex quibus Fe- stitate ut lilium nitebant; moriachi purpuram regni
licitas cum Dliis VII se hosfiam vivam Deo obtulit; liumilitatem ut viola praemonstrabant; conjugati
Symphorosa cum totidem victima Cliiisli succubuil; aiiique fldeles per alios flores expressi in virtutibus

(ISO) Ms. Vcialricus.

 1019 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 4020
radiabant. Hii omnes in aspeclu Dei exultanles epu- A dium habituii cum covpore et anima simul Regem
lantur et in lattitia delectantur (Psal. LXVII).Am- gloviaein decore suo sunl visuri. Tunc quippe sicut
plius non esurient iieque sicient (Apoc. vn), sed om- sol fulgebunt etaequales "angeliserunt.
nibus dcliciis pvo voto affiueiit, adhuc duplex gau-
Si vis, potes hic finem faccre; si autem expedit, hasc adice:
De liac felici angelorum et liominum copulatione iutroductos erit perpetuae salutjs jocunda congratu-
prpmillit Dominus propheliea locutione : Ecce po- latio (f° 258). Nonerit tibi amplius Sol ad lucendut"
num BierusJem in lapides preciosos (Isa. LIV).Hie- per diem, nec splendor lunm per noctem, sed erk libi
rusalem, quod dicitur visio_pacis, est angelorum et Dominus in lucem sempiternam el Deus tuus in glo-
hominum cohabitatio quae veram pacem Christum riam csternam. Non occidel ultra sol tuus et luna liui
ji.iPatre facie ad facit-meontemplatur. H;ccin lapides non mmuetur, quia Dominus pro luce sempiterivi
preciosos ponelur quia Hierusalem ut Civifasde eleclls libi stabilietur. Populus tuus omnes justi in perpe-
homiriibus in virtutibus preciosis construetur. Ster- tuum, terram limrediiabunt, ubi gaudium et laeficiam
nam per ordinem lapides <yi(s.Lapides Hierusalemper oblinebunt. Non andietur in le ultra vox fletus, el
ordinem sfeiiientur dum electi pro meritis iiiter or- . vox clamoris non eril ibi amplius, sed vox salutis ct
diiies angelorum disponenlur. Muros ejus (f° 256 v") B I exiiltalioiiis et vox gaudii caiillci et gralulalionis. In
in smaragdos. Muri Hierusalem smaragdinei suiit civitate quippe sonant jugifer organa sanclorum;
angelici ordines noveni, qui jugi visione Dei viride- ibi suavissimo melo dulcisonum ymnum jubilant
scunl et perhenni gloria spleiidescunt. Fundamenta sine cessatione concentus angelorum. Haec civitas
ejus in sapliiris. Fundamenta Ecclesias patriarchae vocalur Dominus ibidcm , quia Deus ibi crit
fuerunt qui eam ccsleslibiis faciis proefiguvando in oninibus electis idem. In hac gloiia angeli per
fiiiidavcruiit, et ideo ut sapltyrtis aerio colore ful- cailtatem pevmanserunt, ad hanc orimes sancti per
serunt. Propugndctila ejus in jaspides. Proplietae fidem et operationem pervenerunt. Rorura neutrum
sunt Ecclesiae propugnacula, qsiia eorum scripta sine alterovalel; conjuncta hominem advitam traus-
sunt tuta contra daemones et haereiicos defensacula. ferent. Sine fide est enim impossiliile placere Deo
Hii erant ut jaspis virulanles, quia in fide erantpul- (Hebr. xi), et lides sine operibus dicitur mortua esse
chre vernar.tes. Portas ejus in lapides sculptos. (Jac. XE). Unde et populo Dei lex in duabus tabulis
Portae snnt apostoli, pev qsiorum doclrinam intra- datuv (Exod. xxxi), quia per fiderti et operationem
mus Ecclesiam, et per quonim censuram introdu- homo salvalur. In una namque tabula tria ad Deum
ceraur ad glo.iam. Heos de sculptis lapklibus aedi- perlinenlia conlinebantur quibus iides Trinitatis
ficaiitui', quia bona exempla scriptis et factis apo- ^ exprimebatur. In altera VII ad proximuin pertinen-
-stoIor-um_yLdui___scu]ptafiuclibus rcpraesentanlur. tia promulgabantur, per quoe operalio instrueba-
Omnes terminos ejus in lapides desiderctlrilesriinnms— —tu r
termini Eeclesiaastiiil omnes popuii, omnes lingua?, Legiiur etiam quod Jacob duas sdrores iiabuevif
omnes nationes, omnes gradus, oranis conditio, pro quibus septenis et septenis annis servierit, et
omnisaBtas, omnis sexus. Hii ponuiHur in lapides ex una VI iilios, ex altera duos lantum genuerit
desiderabiics, quia de Lis oinnibus eliguntiir asdifi- (Gen. xxix, xxx). Jacob populum fidclium exprimit,
cio Dei aplabiles. Univjrsos filios tuos doctos a Do- qui per duas vitas, aclivam scilicet et contemplati-
tnino ; universos [universi] fil i Ecclesiae a Domino vam, ad hajredilatera vitae oelernaa pervenit. Lia
docti erunt cum in ilia vita omnia in Deo videbunl; quippe est saecularis vita, quae VI (ilios generat dum
nichil est enim quod eos Iateat eum Deum, in quo VI opera Evangelii perficere properat, esurientes
omnia consistui.t, inspieiunt. Multiludinem pacis scilicet pascendo, sitientibus potum tribuendo, nu-
ftliis luis. Ibi inultitudo pacis filios Ecclesiae occu- dos vesliendo, hospiies recipiendo, infirmos visi-
pabit, quia torrens pacis de omnimoda gioria in eis tando, incarceralos omnesque afflielos consolando
redundabit. In justicia fvndaberis. In justicia haee rrj (Matth. xxv). Pvo hac conjuge Jacob VII annos ser-
civitas fundabilur,quia iiiChristolocabilurperquem vit dum devolus populus VII legalia praecepta im-
uniuscujusque meritum juste vemunevabitur. Po- plere contendit, scilicet pafrem et matrem honorare,
nam visilalioncm luum pacem (Isa. LX). Cum hic a nullum.manu vel lingua moitificare, non mcechari,
Domino visitamur, pro peccatis flageliamur; ibi au- nec furari, non falsum teslimonium dicere, non
lem nostra visitatio erit pacis mulfiplicatio. Et prm- rem allerius coneupiscere, non uxorem nec omnia
posilos taos justiciam. Cum praelati hic a nobis illius auferre (Exocl. xx). Porio Rachel pulchra cst
facta nosira jusfe exigunl, digne nos poenis subi- spiiilualis vila (f° 258 v°); qiiaeduos filio parit dum
gunt; ibi aulem justicia nobis impoiiitur cum Cliri- jugiter vel legere vel orare aut yerbum Dei audire
stiis justicia nobis in pracroio dabitur. In lerra lua vel aliis praedicare salagit. Pro hac etiam Israel VII
non audietur ullra iniquilas, quia ibi regnabit aeter- aiinos famulatur dum fidelis populus VII evangeli-
na aequilas. In terminis tnis non eril conlricio ei cis inslitutis inhianter subjugatut'; dum sludeni
vastitas, quia exubcrat ibi dulcis consolatio et ca- csse spiriiu pauperes, mites, lugentes, justiciam
Titas. Salus muros luos occupabil ct portas tuas lau- esiiricntes , misericordes, muiulicordes , pacifici
riatio, qiiia inler angclos ct sanclos pcr aposlolos (Maltft.v). Et ut liis florere nicveaiiiur, VII donis Spi-
1021 SPECULUM EGCLESLE. — DE S. MARTINO EPISCOPO. 1022
rilus sancli informantur, et haec assequi VII peti- A lemplumPantheoninlipnoreomnium deorum, immo
cionibus Dominicae orationis precantur (ibid.). Per daeraoniorum, erat, quod papa Bonifacius, eliminaia
spiritum namque limoris sunt voluntarie pauperes omni spurcicia ydolorum, in honore Dei Geniirir'S
ut amalis liberari valeant et regrium ccelorum liaere- Mariae et omnium martyruin in Maio dedicaverat.
difate capiant. Per spiritum pielalis sunl mites ne in ln primis enim non nisi sanctaeMariaeet martyrura
temptalione inducantur et terram vivenlium possi- fesiivitas colebatur, sed processu temporis, Christiana
dere digni-l.abeanf.ur. Per spiritum scieiitiaesua ct religione cresceiite, etiam confessorum sollemnitas
proximorum mala Iugeut; in se peccantibus debita instituebatur. Unde quidam Gregorius papa eandem
indulgent ut el illorum debifa relaxentiir et tristicia festivitatem in houore omnium sanctorum (f° 260)
eorum in gaudio conversa consolentur. Per spiritum hodierna die instituit cclebrari, ut quicquid toio
fortitudinis fanve et-siti justiciae afficiuntur, et ideo anno humana fragililas in celebrationibus sanclo-
pane cottidiano vcl supersubstantiali saturabuntur. rum neglexissei, eorum meritis possit hodie relaxa-
Per spiritum consiiii roiserieordes csse conantur- ut vi. Igitur, karissimi, omniuin sanctorum meritis et
voluntas Dei sicut in cceiis cum angelis, ifa et in precibus quaerite hodie Dominum (Psal. civ) oran-
terra cum hominibus perficiatur, et ipsi misericor- do, quaerite faciem ejus semper (ibid.) bene vivendo,
diam Christum coissequanlur. Per spiritum intelle- et ihvenietis vequiem animabus vestris (Mattli. xi) in
ctus s.untmssndicordes ut eis regnum Dei adveniat aeterna gloria regnando. Omnes sanclos ore et corde
el Deum facie ad faciem sicuti est videant (I Joan. invocate, votis et laudibus vos eis commendate ul
in). Pev spiritum sapienliae sunt pacifici ut Patris quicquid toto anno gessistis Contra Chiistianarii re-
nomcn iri eis sanctilicetur, et ipsi filii Dei vocenlur ligionem, Sanctus omnium sanclorum Christus rc-
(ibid.). El quia in his singulis perseculionem propler laxet vobis per illorum intercessionem; et cum
justiciam patiunlur, ideo regnum cceiorum jure hae- idem Rex gloria?admirabilis fieri in omnibus sanclis
reditario cum angeiis summa beatitudine sortiuntur. suis venerit, atque de angelis et hpminibus uiiam
Et quia eis homines exprobrant, maledicunt, omne rempublicam fecerit, vos iri Iiac copulatione me-
malum propter nomen Domini mentientes dieunt, reamini in clarissimo regni ejuspalacio conregnare,
beali erunt, quia in gaudio et exultatione copiosam et in nuptiis Sponsi et spensae cum omnibus cho-
mercedcm liabebunt (Maitk. v). ris angeloram et sanctorum perenne alleluia- de-
Debet autem nosse vestra fraternitas cur haac cantare. "
sancta instituta sit sollcmnitas. Romae antiquum

DE SANGTO MARTINO 'EPISCOPO.

Dilectus Deo ei hominibus, cujus memoria in bene- C desiderium ejus minis compescit. Denique catena-
diclione esl (Eccli. XLV).Sanctus Martinus, dilectis- tur, militaribus armis inviius impiicatur. Adhuc
simi, fuit Deo dilectus, et ideo est -gloriosus ponti- unda liaplismatis eum non abluebat, et tamen evan-
fex super plebem suam electus. Hominibus extitit gelica praecepta sollicite implebal, scilicet alentes
dilectus, quia iiimirum populus Dei cjus patrocinio alebat; et oppressis prout potuit in tribulatione
ab hostibus animae et corpOris est prpteclus. Idcisco subveniebat, uno tantum servulo conlentus, cui ipse
in beriedictione eslejus memovia, quia per univer- saspius.versa-vice serviebat. Quodam hiemis lem-
sum orbem ab homiiiibus, et in coelis a beaiis spi- pore dum pergil Martinus cum commilitonibus, ob-
ritibus benedicitur in perhenni gloiia. Ab universa viat eis"nudus pauperculus, posceus misericordiam
quoque Ecclesia liodie nomen Jesu Christi per eum a transeunlibus ; et dtim omnes pra?tereunt mise-
benedicitur, a quo ei tantus patronus praeiicitur. rum, Marlinus arripuit gladium, clamidem qua in-
Hic gemma sacerdotiim appellalur quia ejus pre- dutus eiat dividit, partem pauperi tribuit. Cui Do-
ciosa vita ac praeclaris miraculis per tptura muridiim minus nocte insequenti cum multitudine angelorum
sacerdotalis dignitas decoratur. Uiide a solis ortu apparuit, partem vestis a Martino datam praelulii;
usque ad occasum laudabile nomen ejus (Psal. hac se a Martino, necduni baplizato, vestitum relu-
cxn) celebratur et ab omnibus laborantibus in au- D lit. Qua visione sanctus Mariinus animafus, et ma^
xiliiiin ejus invocatur. Oiniiibus se invoeantibus joris grafiae spe roboratus, cum esset dccem et "octci
celeri ope subvenit, Deusque per ejus merila quasque annorum fonti-Christi inmergitur et mox tolus in
petila cuilibet tribuit. Nam absque multis signis Dci servicium convertitur." Interea Juliano Deo odi-
quibus est glorificandus, tres moriuos per eum ad bili ad pugnam properaiile, et mililibus donativum
vitam resuscitavit, erogantc, Martinus miliciam cuni donalivo abiiegat;
Hic a Romanis pareiitibus, tanun genlilibus, in sed eum lyraniius in carcerem recipi imperal ut
Pannoiiia generatur, iri Ytalia eduCatur. Duodennis eum inermem hostibus objicial. Pius auteiri Domi-
toto animo heremum cdncupiscit; sed pater ejus, iius omnium utililati consulit du.ni suum fidelem
dum 'f° 260 v°i esset tvibunus mililum, devotum militcm periculo eximit, quia jiecessitatem pugnaj
 _0S3 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 1024
adimit. Postera namque die hostes pacem petiere, A capite ejus surgebat et flamma cresccnte in alta poli
se cum suis omnibus imperatori subdidere. tendebat. Crebro (P 262 v°) etiam visa3 sunt manus
Exinde Martinus, rcliclis armis, monachico ha- Martini inter missarum sollemnia gemmis radiare
bitu induitur, Hylario Pictaviensi episcopo conjuii- atque auro et electro crepitare.
gitur, cum qno aliquamdiu commoratus ad parenles Quociam tempore populo paganorum Martino in
tendit; sed ei diabolus in via occurrit, se ei iivom- carapo praedicante,puer quidain opprimitur a lurba
nibus adversaturum promitfit. Qui silvam ingressus constipanie. Quem maler cum ejulatu sancto attulit,
a latronibus capitur, ligalur, in abdila ductus uiii ruoxque vivum coram omnibus cjus precibns recl-
incustodiendus commendatur. Qui pev Mailini vcvba pere meruit, quae cum omni populo credens grates
Deo credidit enmque solvens adviam deducil, latro- Deo relulit. Sic Triniias sancta electum suum coram
ciiiium exeeraliir, Martinum fidus comes discipulus hominibus glorifical duin tres morluos per eum aa
commilafui'. Martinus autem ad parcnles perveniens viiam revocat.
nialreni suam converlil ad Dominum, patrem con- Hujusbeati viri iot egregia si_.ua seribunlur quod
verli [convertcre] non poluit. Indc ad Hylaiium re- nullo sennone cxplicabuniur. Unde pauc.a baecvos
vertitur et ab hoereticis variis pcenis afiicilur. Eo audisse sufficiatne prolixior sermo vobis faslidium
tempore quidara catechuminus se ei associaverat B ingeral. Cum quidain Postumianus, peragratis
qui absente Mariino (f° 262) non baptizatus abie- mundi parlibus, sanclos Patres in jEgypto, in Ju-
rat. Martinus auteni reversus iri Iacrimis solvilur, dsea, in Gra?ciavisitasset, ac multa praeclara et di-
sed Domino esim consolante irislicia ejus in gau- gna rclatu fratiibus revcrsus enarrassct, invcntus
dium converlitur, moxque mortuus ab eo resuscita- est Marlinus oniuiuni mcrita et facla signis et san-
lur. Alip leinpore transeuiite Martino lugubris vox ctitate tvanscendisse et illi omiies ad sulius Martlni
audimr in qiioclam vico. Qui dum causani lucfus mensuram non pervenisse. Nam caecis visum, sur-
seiseilalsir, ei qssidamsuspendio sibi animam extor- dis reduidit asidiium, mutis loquelam, lepvosis ve-
sisse narratur; inde Martinus miseratus miseri, pai-abat mundiciam, claudis gressum , populum
ejeciis omnibus, preces fundit misericordi Misera- consolidavit paralisi oppressum ; ardorem febiium
tori. 0 quam prope esl Dominus omiiibus eum in mitigavit, furovem daeraonum ex hominibus effu-
verilale invocantibus! (Psal. CXLIV.)Slatim mor- gavit, et noi) solum ipse per se signa cxhibebal, se-i
tuus vitae redditur et cum Marlino, cunciis slupen- etiam multi in nomine Martini mira faciefcsnt.
tibus, vivus progrediiur. 0 cujus meriti apud Deuni Oleuni a Marlino benediclum omnem languorem
liic vir extiiit qui hunc vitae rcstituit qui se ipsum r. pellebat; liierae ab eo missos fsigato dolore saliilcrn
occidere iion periimuit! His miris miraculis mundo reddebant; aves, bestioe, serpentes ejus impcrio
notificatiir, Deo disponenie sublimatur infuia Turo- parebant; vesiis ejus lacfa vel stramcn in quo
nici pW:ificatiisrQuimira-hii!iiiiiialc________Uicitudii]edormivit daemonesvel quamlibet ailversam valitu-
gregcra sibi commissiim regebat, dulci doclrina et Qiri^riTfugabat.-cc!ereni-sanitatem_pi'_eslabat.Hujus
vivis exemplis subciitos inslruebat. Tempora sua si- cappa Francorum regibus ad bella euntibus pro
guis el prodigiis ornavii, totain Ecclesiam aurea signo anteferebalur, et per eam victis hostibus vi-
columna inflexibiliter sustentavit. ctoria potiebarilur; unum et a cuslodibus illius
Martino ad ecclesiam procedenle daemonia in ec- cappoe usque hodie cappellani appellanlur. An-
clesiam mugitum edebant, et clerici per energumi- geli saepeei colloquebantur, sancll quique frequen-
nos episcnpum advcnlare sentiebanl. Tcrquebantur ler cuin eo sermocinabaiitur. Oculis ac manibus in
maligiii de praesentia antistitis Deo digni. Mox vero ccelum semper intendebat, ore et eorde Chrisium
ut illc cilicio obvolvilur, cineri proslernitur, inmun- gerebal. Regibus poleiitcr imperabat, haereticos
dorum spirituum catcrva ab obsessis hominibus cum magna aucloriiate superabat. Episcoporum
expelliiur. Quadam soilcmni die missas cclebratu- invidia a subditis illatam injuriam patienter tolera-
rus in sacraiio consedit et ecce quidam pauper ve- D bat, exemplum sanctimoiiioe omnibus pra3 [per]
slem ab eo petit. Qui prolinus diaconem mitlit, ve- omnia dabai. Obilum suum longe (f°2Gi) ante
stem pauperi afferre praecepit. Hlo morante Marli- praeseivit, fratribus diem exitus sui prasdixit. Igi-
nus vcstem suam exuit, pauperi tribuit. Diaconus tur cum Dpminus gipripsa merita beati Marlini
reversus hcirtaiur episcopum missas celebrare, di- decrcvisset remunerari, et emeritum militem post
cens populum Jassum diu expeciando laborare. Qui multosagones perhenni serto laurcare, corporis do-
dixit paupercm prius vesiiendum et sic scrvicium lore corripitur sicque a dolore ct morte pariter
Dei peragendum. Hle stomachalus ex proxima ta- eripilur, alque angeiis ct sanclis concinentibus
berna nigram brevemque vcstem paucis nummulis gaudium Domini sui laetus ingreditssr, sed coelestis
coemit, ad pedes cpiscopi cam ira projecit.. Ipse modulalio a multis percipilur. Nam Severinus Co-
vero iiichil penitus commotiis diaconem exire pi'32- loniensis episcopus, muliis virtulibus praedictus, ea
cepit, vcstem allatam clam induit, sicque seminudis hora cum diacono suo Ervelgiso, postea ejusdem
brachiis ad missarum sollemnia accedit, sed Domi- loci episcopo, inter monasteria causa orationis ibat
lius aslanti populo merilum praeclari pracsulis patc- quando anima Martini a carnc soluta eceli templa
fecit. Nam co missas cclebrante globus igneus de adibat, Qui angelicaro audiens armoniam, igno-
 1023 SPECULUM ECCLESLE. — DE S. MARTINO EPISCOPO. 1026
rante uiacono quid significaverit, Martinum T.uro- JA ad fluv-ium ul simulachra figit, pcemtentes vero
nensem prassulem de hac vita migrasse retulit atque transire (f° 2Gi v°) permittit; qui arbores daemoni-
animam illius choros angelorum excepisse; sed tur- bus dicatas succidit, cadenles illaesus excrpit, um-
bani daemoiiuni occurrisse etnichii suum invenisse, bram lafronis occisi conspicit, verba loqueiiiis per-
confusos abcpssisse et ideo cceleslcm exercilusu cipit, aram ejus (?) aliaque delubra destruit; sed
laudisonum ymiium tanta exultaiione eohcrepuisse. tuvba paganorum cum funeve sistit, et iteriiro abire
Heu, karissimi, quid fiet de nobis miseris omnibus permittit; turbam canurii figit, lepusculum a denti-
flagiciis involutis»si lurba daemonum Martiiio occur- bus eorum eripit; qui percussos a serpenlibus de-
vit qui omnibus virtutibus floruil? Hic"bealus cte- pulso veneno sanat; praestigia dcceptorum decia-
lestia pelens etiam Severo apparuit qui ejus Vilam ral; qui incendium circa se extiriguit, infanlis triuui
jam scripto edidit. ' . dierum linguam ad loquendum aperil; in cujus
Erat auiem dies Dominica quando d'e carcere cor- nomine canis iniportune lalrans obmutuit, et cujus
poris ac mundi exiens coeli alla intrabat palacia. slramen, obsesso homini a monialibus alligafum,
Ipsa die Arabrosius Mediolanensis episcopus, omni- <I»monium expulit; qui serpenlem fluyiiim tiansirc,
bus Ecelcsiis pro sanctitate et affiuente dcctrina mergos vero in desertum 4e fluvio ire jsissit; qiii
memcrandus, astititaliari missarum solemnia cele- "* obitum suum longe praedixit, discordantes iu pa-
braluius. Qui a Spiritu sanclo rapitur, ad sepelien- cem reduxlt; cui obeunli agmina angeioium occur-
dum corpus Marlini Turoiiis defertur. Quo sepulto runt, chori sanclorum concentibus applaudunt, ve-
ad se ipsum rediit; omnibus miranlibus.ac meriio nienti eceli patescunt, omnia coaleslia iiylarescunt.
.stupenlibus quaegesta sunt retulil. Tradiiur eliam de ec cuidam revelatum solilaiio
Celebri igitur laude, karissimi, est nobis beatus - quod quadam die sollpmnitatis ejus lot animae a
Martinus venerandus, dulcibiis melis cum angelis pcenisipsiu<5mcritis liberalae sintquod (1S7)homines
personandus cui Dominus adhuc pagano militi iii- illa. die ad festivitatem ejus cohvenerint. 0 vere
ler angelos ostenditur ; per quem jam Christiaiiiim beatus poniifex, ab omni Ecclesia digne beatifican-
et abbatem factum vita mortuis redditur; qui pon- dus, per cujus beaia iherita animabus beala confe-
tificali dignitate subliinatur, virtutibiis et miraeulis runtur gaudia ! Hunc, karissimi, devola mente fia-
decoratur; cui a. regina servitur, etduni ei a rege gitemus quatenus ejus sufTragio in superna patria
non assurgitur, thronus ejus fiammis corripitur; cum Christo rcgnemus. Ubi oculus ncn vldil (/ Cor.
qui a servis regis verberaius eos cum animalibus n), et csetera.
Die ddrairiico adice de sancto Brictio : '
Hodie,ka'rissimi, sanctum Briccium votis nostris fa- C
( plinis lmbutum presbyterumordinal, multisqiie con-
vere poseamus,cum eum plui imiim apud Deum posse lanieliis ab eo perpessis, pro mercede eiepiscopatunv
noscamus. Ipse enim didicit in suis pressuris qua- a Deo impetrat. Martino itaque ad Dominum mi-
liler subveniendum sit in miseriis constitutis. Virtu- grante, Briecius episcopus praaficilur, et anno epi-
tera namque seinpcr invidia commitalur; quocl hoc scopatus sui tricesimo quod in magistrum peccavit
exeniplo maxime cOmprobatur. Cum sanclus Marli- de manu ejus requiritur. Nam infelix mulier de
nus signis et virtutibus ut sol splendescerel,etdulcis stupro pepprit et totus populus episcopp crimeri im-
fama ejus longe lateque [per] popuios crebrescerel, pcsuit. At ille exeniplp magistri puerum adduci
mulii, beu ! episcoporum cupientes laudis ejusprae- praecepit qui XXX dies aetalis implevit. Quem corani
cpnia, reniiuerites autem adornari vitae ejus sancti- omiii populo adjurat ut si ipse patef ejus sit palam
monia, egeruntut aliquo ingenio deponalur qui dex- edicat. Puer aulem clara voce negat eum suum pa-
tera Dei exaltabatur. Interea qucedarn nmlier roale trem esse. Cum vero ipsi hoc magicae arti ascribe-
conceptumfiliumgenuit, cujus sceleris auctor lafuit. rent, fornicatorem el magum assererent, Briccius
Itaque episcopi, suae vesaniae oportunitatem inve- prunas ardentes circa civitatem in byrro suoportans
nientes, eoneilium ineunt, consilio euni muliere ante sepulchrum sancti Martini exposuit, vestis ejus
inito, Mavtino criraen impoiiunl (f° 2G6). Mariinus -^ inusta apparuif; sed populus furens non credidit et
^utem infaiitulum slbi afierri jussit, quem brachiis ab episcopatu eiim cxpulit quia hoc in Martino p"rc-
complexus blandiens « fili, fili » dixit. Puer vero mefuit. [Qui ejulans Romam venit appstplicusqiie
cum adhuc septimanam non compleyerit, in vocem eum horiorifice excepit. Post VII annos ad sedera
absolutam erupil, « non es tu, inqtiiens, meus pa- suam remillilur, ab oirini populo cum riiagno ho-
ter, sed Joba.unes mercator. t Unde omnes stupe- nore et gaudio recipifur et expleto digne ofEcio1:0-
facti genibus ejus se advolvunt, veniam petunt. die sanctis in gloria conjungitur. Ut. huic associs-
Quibus dignus Dei sacerdos injuriam suam benigne mur toto corde precemur, ubi oculus non vidif, ctc.
relaxat, infantem baplizal, de fonte lavat [leval], (I Cor.u.)
Briccium nominat. Quem adulium mouachicis disei-

(iS7) Sic cod. semper pro quot.

 1027 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. - LITURGICA. 1023
DE SANGTA' GVECILIA*
. Si ejus est ecelesia.
0 quam pulclira est casta gcneralio cum curilate! A Aeunt. Media autem necte per clamorem Sponsus
(S.ip. iv.) Fiorentes hic caslitaie, si fervent caritate, venire nunciatur, virgines ei obviam ire adhortan-
splendebuiit coram Domino inefiabili claritaie. Qui lur, quia nimirum media npcte magno elamore vo-
autcm absque dileclione casie vivunt, per difScilem cis cl tubac -angelorum adventus :elerni judicis
vitam ad inieritum ibunt. Qui enim omnis volupta- mundo iiiclamatur et morlui in ejus occursum a
tis impleveril desiderium, quasi per gramineam yiam somno morlis excilantiir. Quem lunc prudenles ac-
ducilur ad eculeum. Qui vere vixerit in carnis dis- censis lampadibus excipiunt, ciim eo ad nuptias
trictione, non habens dilectionem, quasi per spine- inlrabuiit, quia pro boris operibus aeterna praemia
tum-trahiiurad suspensioneni. reeipiunt, pro castiiate in perhenni gloria exulta-
Refert Dominus quod decem virgines (f° 266 v°) . bunt. Fatuis autem tunc janua clauditur, quarum
fuerinl quarum quinque Sponsum accensis lampa- lampas extinguifur, quia ibi picemio viUc carebunt,
dibus exccperint, et cum eo ad niiptias inlraverint; cuin Iiic aceepeiinl laudes ab hominibus quos ama-
quinque vero cxtinctis lampadibus foris remanse- vcruiit (Mattli. xxv).
rint. Prudenles virgines suut quae corpore et spirilu Interim narral Dominus quod quidam tliesaurum
caste vivunt; quae cum nubere possunt, nolunt, sed in agro abscondilum invenerit et veudilis omnibus
Christi amorC carnis voiupiales respuunt. Qaaeideo "^ agrum illum cmerit (Mattli. xm). Thesaurus est
V scribuntur, quia per V corporis sensus caslilafis Chrislus in Patre absconditus. Qui in agro latens
opera implebiintur, per quae Deo acceptoe reddmi- repciitur dum in Patre manensper conlemplaiio-
lur. Quinqiie eliam in ternarium et binarium dividi- nem ei coaeternus inyenitur. Pro quo thesauro ora-
lur, sed per ternarium fides sancUe Triiiitatis, per nibus venditis ager emilur, quia pro Chrislo terre-
binarium gemina dilectio expriinitur. Qui ergo in nis cunclis spretis facic-sejus promerebitur. Iteriim
fide sanctae Trinilalis per geminara dileclionem ope- dicit quod quidam preciosam margarifam invencr.t
rantur, recte quinario iiumero nolantur. Per lerna- et datis omuibus eam comparaverit (ibicl.). Decor
liuiii q;ioque fides, spes et cariias inlelligitur; per preciosae margaritae est dulcedo ccelestis vitae. Quee
binarium castitas corporis et aninioe accipitur. Quae datis omnibus compftralur duin quis omnibus abre-
in hls virtulibus corpore et spiritu casle vixeiit, nuiifians, cuncia desidcria mundi calcans, octenia
prpcui dubio ad quinarium hunc pertinebit. Fatuae dulcedine remuneratur. Iterum dicit quod sagcna
autem virgines sunt quae per superbiam conjugatas in mare missa sit quae onvne genus piscium conclu-
despiciunt, aut de carnis virginitate gloriam iiuma- serit, quam plenam ad liius eduxerint, bonos pisces
~~;iiariTquaeruiit.fjuae cnim-de-vir-ginilalejjjpeibiunt, iiivasaelegeriiit, malos autem foras "emiserint(ibid.).
cpram Deo immundaj sunt quia, ut scripium est, Sagena esTfides cathclica cxrinul!is-seiitei!tiis-Scri^_
immundus est ceram Dec omnis qui exallat cor pturaium cciitexta. Haec i;i niari laxatur dum in
suum. Quae autem laudem ab hominibus per casii- lolo mundo a doctoribus pvajdicatur. In qua omne
latera quaerunt, a Deo mercedem non liabebunt, genus piscium concluditur dtim de omnibus Iinguis,
q:iam liic ab hominibus receperunt. Quae vero loto de omnibus populis, de omnibus tribubus, de omni
dcsiderio viris admiscentur, et etiam corpore, si gradu, de omui sexu genus humanum fidei inhae-
facullas daretur, libeiiter commisccrentur,. a Deo vens Christo subdilur; sed'sagena plena ad litus
ut corruptae pcenis subdeiitur nisi ipsaj per pceni- pcrtrabiiur cum summa humani generis fine mundi
tentiam hoc punire conentur. Sicut enim viri vi- tenninsbitur. Tunc boni pisces in vasa eliguntur,
dentes niulierem ad concupiscenliam, moeciiantur cuni electi per angelos in diversas mausiones pro
(Mattli. v), ila ulique ct feminae viros concupiscen-- meritis disponuiilur. Mali verp fpras miltuntur cum
les mcechanlur. Quae aulem obsccna quaeque ope- reprpbi in caniinuDi ignis perpetuo cruciandi re-
rantur, etianisi numquam viris admisceantur, a Deo truduiitur.
jusle ut mevetrices dainnanlur. El heaeVreferuntur Sancla Caecilia una de prudentibus virginibus
quia V sensibus immiiiidiciam cordis explere ni- D 0 ftiit quae lampade castitatis splendide (f° 268 v°)
tunlur. Accensae lampades sunt bonae actioncs; fulsil. Et quia Sponso ardente Jampade obviavii,
oleum seterna gloria; vasa sunt corda. Prudenies ideo jain cuin eo ad nuplias oeterna: epulationis
crgo virgines lampades accendunt, quia bonis ope- inlravit. Ha;c pro thesauro emendo omnia veadidil,
ribus pro aelerna gloria coram liominibus splende- quia pro Christo adipisccndo se suaque omnia in
sciinl. Fatua; autem lampades quidem liabeiit, sed morte tradidit. Haecmargaritam inventam datis om-
oleo carent, quia continentiae opera pro huniano nibus compaiavit, quia cunclas cavnis illecebras et
tantum favore exhibent. Sponsus esl Chrislus, muiidi pompas contemnensdulcedinem cceleslisvitae
sponsa vevo Ecclesia. Quam tunc ad nuptias ducet jam gustavit, Haec ut bonus piscis evangelicas sa-
cum pevaclo judicio in ccelestem Hierusaiem intro- genae inhaerens in vas est electa, quia de hoc mundo
ducet; sed illo nunc moranle omnes virgines obdor- in perhenne gaudium ab angelis esl evecta.
niiunt, quia quique morlis (f° 268) somnum sub- Ilaecde nobili prosapia Romanorum orlu nobili
 1029 SPEGULUM ECCLESLE. — DE S. CLEMENTE. 1030
virodesponsattsr, et faclis nupliis, sublus cilicio, de- A
t cpmpellunlur, et respuentes ambo pro ChristP occi-
superauro vestiebatur. Dum auiem venttim essetad duniur. Quorum animas vidit quidam Maxiiiius rio-
secreta cubicula, dulcibus colloqiiiis convertitspon- mine ab angelis excipi et cum magna gioria super-
surii ad fidem Chrisli. Qui dum ejus pcrsuasu ab nis sedibus inferii, Unde et ipse Deo-credidit et mox
/ Urbano papa baptisma percipil, reversus angelum jussu praefecli pluinbatis caesus pro ClirislO oceu-
Domini cum Caecilia repperit. Qui duo serta ex buit. Deinde Ciccilia flaminivomis balneis includi-
paradysiacis flori-bus tecta [texfa] suave olentibus tuv, sed fonle, viiae ei irroranie nou combiiiitur.
detulit, ex quibus uncim Csecilise, alterum Yale- Quae lercio giadii.ictu percussa,ac proprii sangui-
riahi eapiti iinppsuit; iiisuper cuncta quae a Deo pe- nis flumine .lola,. sponso Chrislo m:inia consocia-
terent impetraluros retulit. Post haec . Tyburcius, ,-tur, euinque nunc inler agmina niart.yruni el virgi-
frater Valeriani, advenit, qucm Caecilia meilifluis num ipsa gloriosa uiarlyr et virgo commifatur.
yerbis ai Cliristiirn coiwcrlily papa Christi tunica Hanc imitantes Dei cleinenliam iniploremsis ut ejus
induit, Gottidie itaque Christo Dco devote serViunl, meritis intervenientibus in oeterna laeticia exulte-
multas eleniosinas faciunt, angelis cottidie confabu- inus. Qiianv oculus non vidit et auris non .audiy.it
lantur, signa etpvodigiaoperanlur. Posthaec a prae- et incor hominis non ascendil (/ Cor. n),. et-cse-
fecto comprehendunlur, ad immolandum ydolis tera. -

;:; DE SANGTO CLEMENTE.

(f° 270) Nemo accendit lucernam, elin abscondito quam cum ipse requireret cur saiia mulier elemo-
ponit neque sub modio, sed super candeiabrum, ut sinam peteret, ipsa cum fletu crepit ei iiifortuiiium
qn%ingredhmiur lumen videant (Lue. XT). Sanctus suum retexere, dicens se ex summa opulentia ad
Clemens, karissiuii, erat lucerna Ecclesiae divinitus summara iiidigenliamdevenisse; Roinospraepoienlem
aceensa, super candelabrum Romani culminis po- virum (f° 270 V) cum filio reliquisse, duos natos
sita; qui largum lumen doctrinae cur.ctis praebuit naufragio periisse, se in exilio posilam pra; lacrimis,
quos donius hrijus nitindi inclusos retinuit. Hiijus praa dolore brachio coiilorquendo factam clenicam.
mater Malliidia nobilis nobili Faustidiano Roinano- Filii autem cuni yerba liarraiitis audireiit, et se
vum copulattir, ex quibus ipse tercius fratrum suo- fratres esse nescireut, iriatrem csse recognoverunt
rum procreatur. Quaeinsigni fornia dotata a fratre et se germanos esse slupueruiil, Quaea Petro ba-
.marili sui de stupro est iiiierpellata ; cujus insanam plizatur et gaudentibus fiiiis associalur. Deinde ad
inpoiiunilatem declinans, cum duobus filiis iri Grae- patrem sutira vcniunt, quem post.lo::ga;n d.ispera-
ciamiiavigio proiiciscilur; Clemens admodum par- tionein reccgnoscunt, sacrae lidei adciscunt. Interea
vulus cum palre relinquitur. Orta aiitem lempestate SynvonMagtis AntioCensera populum failaeiis suis
navis solvitur; aliis pereuiitibus ipsa labula undis siibvertitj ad quem pater Clementis, ciihi e.-;set
in insulam deyolvitur. Fi.Iii vero Faustus et Fausti- C pbylosophus, disputare pergit. Que:n Syinori ila fa-
nus nalantes a piratis rapiuiitur, diversis in locis cie per magicam arlera mutavit",' q1 o ' quililel eum
diversis hcminibus vendunlur. Cinn autem mulier inspiciens ipsuiri Synionem esse piilavit. Filii quo-
reverti tardaret, misil maritus servum qui eam per que cum malre ad eum reversi, praesenliam ejus
tolam Grap.ciaiiiiuvestigaret. Qui cum reversus di- exlierrueiunt Symonemque esse per omnia putaye-
ceret se nulluivi vesligium famae ejus rcpperisse : rurit. Qui monitis Petri ad Anliochyam reraeat,
vir dclpre taclus, relictis cmiiibus, abiit eam quae- populum convocat, se errasse, se impie confra Deum
refe, et non inventa, piacuit ei secretam vitam in et Petrum praedicasse faletur, de caetero emenda-
exiiio ducere. Igitur parentibus et fratiibus amissis tionem pollicelur. Omnes autem aestiinanles Syrao-
Ciemens remansit haeres rehus dimissis. Qui cum nem Magum ejus corisiliuin, miserunt"post Petfum
- phylos"ophiaestuderel et de immortaliiate auiraae apostolum, quem honorifice suscipiuiit, colla jiigo
anxie quoereret, Domino disponente, Barnabas su- fidei submittuiit. Post haec Symorie ut prius er-
perveiiit, qui ei de liac re salisfecit, cmri que re- ~rorem suuni praedicante, et Deunv apostdlosque ejus
IiCtaRoma Hierosolimam pelit. Audita autem doctri- plaspheinante, Aiiliocenses t Mnprcliensuin fafacem
iia Petii, baptisma con.sequitur et ei fidus comes in _„ seductorem nomiiiaiit, qui abnegatum crrorcm ile-
tinnlibus corisequilur. Porro Niceta et Aquila fralres rum praedicare audeat, mullis flagris afficiunt, cum
ejus tunc nominati erant, a Symone Mago seducti nimio dedecore de suis finibus ejiciunt.
et ejus mfigislerio discipuli introducti. Cum autem His transactis Petrus cum Cleinente Romam ve-
Symon Magus publica disputalione Petri esset con- niens, Symone Ncronem instigante, crucifigitur, et
. ciusus, profugissetque coiifusus, ipsi, reiicto Sy- Ciemens, Petro designante, episcopus Ecclesiaepfae-
mone, Petro adhaererit atque baptizati veram fidem ficilur. Qui cum aliquandiu Ecciesiam apostolica
omnibus lerient. Cuni quibus dum Petrus pevgit iu doclrina nobiliter rexisset, et multum populiim
qiiandam insulam, mulier ab eo pelit elemosinam ; signis et praedicationibus fidelibus juhxisset, uxor
 _031 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. 1032
Sisinnii imperatpris amid ad Clirisfum convertilur, A revelalur ne corpus ejus tollant, quia mari singulis
quam vir o.b curiosil&teiu ad ecclesiam sequitur, a:in:s undas relraliente, VII diebus ingredienlibus
sed inter sollemnia missarum caecus et surdus efii- iter praebeat. Sic voluit Deus martyrem suum glori-
cilur. Cui Clemeus visum et auditum prccibus red- ficare et virtulem nominis sui omnibus-gentibus no-
didit et ad Deum convertit. Dum vero per Sisin- tilieare. Quodam tempore peracla sollemnitate, et
nium muliitudo illustriuui Christo Deo subjugaluf, populo ad litus properante, quoadam muiier infan -
decrelo Trajani imperatoris Clemens cum pluripus tem suum intiis obiiviscitur, qui revoiu.to anno
in exiliura relegatur. Ibi fonlem de petra produxit, dormiens et ineolomis qnasi unius noctis spat.o
remllas ecclesias construxit, oinnein populum per invenitur, et ab omnibus laus Deo redditur. Feiiui'
gyrum s.ancta fide inslruxit; unde imperator judi et.am quod singulis annis duo virginali corpce
cem direxit qui Clementera cum omuibus Christia- florentes inlus remaneaiit, qui transacto anrio to-
nis diversis poeivisaddixit. Quosdam gladio (f°272) lius Sciipitivae noticiam habeant, quique servitio
iiiieremii, quosdam verligine roSaruro confregit,. Dei deputentur-ii>. loco qui Familia sancti Clemen-
qucsdara fiammis iujecit-, quosdam bestiis objecit, lis nomineliir hisque obitns suus serflper anfe uriura
ipsum vero papani aiichora ad collumejus ligato -" amium reveleiur. Hunc gloriosum. maftyrem, karis-
*
[ligata.] in rnare dimersii, Orationibus autem Ohri- simi, liodie invocemus, devota laude personemus,
stianorum mare undas in sinum suum ad tria milia ut cum impii in ignem dejecti in miseriis non- sub-
stadiorum felraxit, et ecce templum marmoreum in sistent, et viros iniusios in interitu capieni, nos
raedio raaris apparuit. Quod fideles ingressi sarco- cuni jiistisnominiDomini coniiteamur el cum rectis
phagurii inveniunt, sanctum Clementem anchora ad habiiare cum vultu ejus mereamur, ubi oculus ejus
collum ejus ligala in eo -conspiciunt. Quibus etiara non vidit, etc. (/ Cor. n.)

DE SANCTO ANDREA AP.OSTOCO.

Olim celebrabant gentes-nataks regum, hodie ce- ( quaternarium, et ter quatuor conficiunt duode-,
et
lebrat Ecclesia naialicia martyrum, in quc (158) de lnarisiin; ei ideoaposloli, septenario numeroexpressi
mcrlali matre.nati in hanc mortalem viiam intra- ssunt, quia per -VIIdona Spirilus sancti llllor paftes
verunt, sed<piciimmortalisEcclesia: ulero nioriendo imundi adfidem sancta? Triiiitatis perduxertinl. Qui
naii de morte inmorlalem viiam aclicrunl, Sicui enim 1tressorores ad convivium invitaverunt, quia Asiam,
vegum iiiii, non tamen omnes, de matreprodeuntes, i
Ailiicam et Europam pcr fideni, spem, caritalem
hunc mundum intrantes ad terrenurn vegiium gi- ad i ccelesle coiivivium ccrivpcaverunt.
^iiuiU-arj-sicTilii^^elioc^unilo^v.ansejjjateSjJii Ex quibus beatus Andreas extitit praecipuus, cu-
ffiternam viiam migrantes, ad cceleste regnum na- jus j b.cdie natalicia cclimus. Hic beati "Petfi erat
sciintur. Qui enim boni miliies hosles forliter pu- igevmanus eique in apestplatum et in passione so-
guando deviceriuii, et causa impcratoris surarai au- cius. < Sicut enim Petruscruce Christum giorificavif,
giistoaque Ecclesiae saiiguinem suum fudcrunt, ideo sic s Andreas in cruce moriens Deum magnificavit.
victoria potita jam coronati cohajredes regni esse De I hoc mulia stupenda ferunlur, multa mira el gio-
meiuerunt. i
riosa leguntur. Ex pluribus enim qua; fecit fertur
Legilur quod (f°_272v°) beaius Job inter omnes < quod Matlhaeum apostolum a paganis excaecatum
Orieniales magnus fuerit el VII filios tresque filias in i carcere illuminavevit, multos iriorluos suscitave-
gcnuerit el fiiii sorores ad convivium convocaverint. rit,I Demum in Achaiam pugnalurus progreditur,
Baec quamvis ila sint gesla, tamen propter figuram innunierabiiis
i populus per eum coelesti regno ascri-
sunt scripla. Sanctus namque Spiritus, cui praeter- r>j) bilur.
] Tandem in Patras civifale ab Egaea procou-
ita uon abeunt, futura non succedunt, sed omnia i
sule comprehensus, carceri includitur; CiluctuSj
praeseulia semper assunt, qui fecit quoa futtira sunt, imultis flagris afficiiur; deinde in crucem levari
per opera piiorum in Scriptura coiifexuil futura fa- prsecipiiur.
] Qui crucem a longe aspiciens eam cum
c.fa apostolorum. Jdem quidem Spiritusqui perpro- sgaudio saiulavit, suspendium tamquam epulas opta-
plscias sacram Scripturam coraposuit, per aposto- vit. i In cruce vero suspensus funibus aliigalur ut
los cl corum sequaces eandem exposuit; gestaeiiim 1longo cruciatu moriatur. Qai cum biduo vivens in
pra.cedentium umbra crant sequentium. Itaque Job, crticem < penderet, el populum astantem de beata vita
quod dolests sonat, in figura Clnistus fuit, qui pro < docerct, Egaeas, timore populi coactus, cum niultis
nobis in passione doluil. Ilic extitil magnus inler advenil: euin deponere, sed nullus (f° 27i) potuit
omnes Orientales, quia magnificenlior, utputaFilius <
eum manibus contingere; et ecce subito super pen-
Dei inter omnesangelicas dignitates. Septem filios denlem ( immensa iux de cceiis resplenduit, in q;ia
habsiit, quia Ghristus XII aposlolos cohwredes sibi exultaus
c a carnis dolore ereptus aeternam lucem
' statuil, Scptenafius naraque dividitur in lernarium iadiit; cujus corpus Maximilla, uxor Egaeaa,sepeii-

(ISS)Cod. priina manu nonquo; corr. in quo; sed legendum non a.uo.
 iOS5 SPECULCM ECCLESIiE.. — DE S. KiCOLAO. .OSi
vit; de sepulchro vcro nianna et oleum fiuit. EgaeasA XII coiisortihus. orbis judicibiis, ipse gloriosus ju
vcro a dasmoiiio arrepius inieriit, "populus omnis dex tripudiat. ilunc, dilectissimi, rogernus uf cjiis
Cliristo Domino crcdidit. Sic emerilus Christi niilcs mcritiim nobis obiineat quatenus Deus omnes peti-
post victoriam, angelica (urba commilanle, hosie ciones nostras" impleat",-omni gaud.io nns rcpleat.
Iaurealus in gloria triumphat, et in vilaesenatu cum Qnod

". DE SANGTO NICGLAO.

In memcria ailerna eriljustus; ab andilione mala "Bulcis*etiam fama ejus per orbera spargilur, per
nG>itimebit(Psal.cxi).Cti<.KlSLquae fiuiit in terra quam populus undique ad vidcndum eum caterva-
oblivionis obliviOni traduntur; et universa quoesub tim atlhfahilur. Navis ergo populis onusta ad euni
sole eveniunt, a meinoria taiiquam morluus a corde velis.fcrebaluri quass&va tempestateqsiassata naulis
clabunlur. In cujus enim nunc versatur memoris discrimen naufragium minabatur. Qui tsnbali Ni-
reguni ettyfaimorum oiim opulens gloria ?-Quisba - colaum invocanl et mox eis appareiis, mare sedatis
bctnimc in recordaiioue magnificas urbes quas ex- " procellis a furore tranquillat. At illi omnes grates
iriixerunt ve.' inclytos litulos hobilium tiiumpho- ei referunt cui venii et mare obeaiuiit (Malth.
.nirii qiios-erescni.nl ?.U.binuncsunt pompoa vel di- Viil). :
viciosquibiis aflluxerurif vel supplicia aut "eruciatus Hic sanctus demolitus est oedem Dianae, quod
quos saiictis inflixerunl? Omnia veiut umbra irans- diabolus molilus est liujusce.modi arte vindicare.
icrunt et ipsi ignem et vermera haeredilaveruiU,Qui Kavis turbis plena a'd eum - pergens sulc.at mare,
aulera Deura coiuerunt, in memoria aeterna crunt; et ecce diabolus vas cum-oleo affertin specie Dia-
operaeorum per omnes generationes yigent et no- noe,flebililer supplicar.s ut huiic liquorem acicGncin-
niina corum in sseculum soeculivivent. Nam mius nanda iumina sancto suo deferant, conquerens sibi
spiritus cufn Deo esl qui ei per diicctioneui adliaerei, niulta obstare quae se adilium pefvenire differaut.
cteipcr spirilum unitus cunreo in aeternum per- Qui acceplo oleo in altuin remigant, et eece vos
manet. Ex quibus cst sanctus Nicolaus in memoria desuper clamitat ut olehra a riiuliere datum abji-
Kterna, quia et hic honiihibus est celebris in terra, ciant, datorcraejus diabolum sciarit. Ul.autemoleum
ct angelis in viia sempiterna. Ab auditione mala, projiciiiir, mox contra naturain unda flammis cor»
scilicel;, Discedite, maledicii, in ignem mlernum Q r. ripitur. Iilis vero prae pavore vociferantibus, Nico •
(Matih. xxv) non timebit, sed de dulci voce Teniie, laus apparnit et confcstim fraus disparuit. Populus
benedicti(ibid.), in aeternum gaudebunt (sic). auterii illi Iaudem -concinit qui c-uin de ebullienfi
Hic orlus ex nobili prosapia Graecorum, multis ;-inaris
.;-.- olia eripui!.
iniraculis fulsit praeclarns pragsul Mirreorum. Re- Quoclaratempore fames prsevalida regionem inva-
censnatus poniturin Pelium abiuendus, sedper unani serat ct populum Nicolai quammaxime praegravave-
lioram sfetit a nulio lcntus, quia nimirum iii gradu rat, Inierea naves-regioe tritico omistaa transmeant,
viiiutum erat slabiliendus. Mox bonai indoiis vir a quibus vir Dei aliqaol (P 276) modios Iritici im-
ecepit repatriare per parsimoniam, unae primus pa- petrayerat. Ex quibus omni poprilo habundanier
reiis exulabal per castriraargiam (sic). Nara IIII et dislribuebat et nautae ad Iilus pervenientes mensu-
VI semel tanium in die de papillis bibebat; unde af- ram triiici quasi nihil dederint -reperiebani: -iniioc
fiuentia cceleslis (f° 274 v°) gralias-largiter influe- iilum imifatus qui de paucis panibus multa milia
3)at. Transcursa aiitem iiifantili tneta sitibunao hominsim saturavit et de sublatis fragmentis plus
pectore hatssit de fluentis Scriptarae coelestis viloa quam de appositis superavit. Alio Vursus tempore
secreta. Adultsis quoque, ulroque parente orbalus, '- trcs juvenes injuste accusati a, proconsule" ira vel
ciipse iiiiiormis palrimonii liseres subrogatur. Porro D D-potius avaricia sriiit ad neeem damnali. Qiiod pra3•
in eadem ci-viiatenobilis vir degebat qui demaximis sul Dei audiens, qnaniocius sufierveriil eosque de
diviciis ad ultimam cgcslatem pervenerat. Ilic sia- inmirienti exiiio exemit. Aiio tempore tres nobiies
luil tres iilias forriia insigiies fornicari ut per cas viri ad Constantirium imperalorem rei ob invidiam
possef saltem victum iucrari. Quas-Nicelaus auro accusantur el abimperalore d?.mnantur. Qui in
redemit et palri qiiidem inopiam, puellis auiem in- carcere posili ad Nicolaum clamant, et ipse moxin
famiam beiiigne ademit, sibi vero coeiosles divicias sonrpnis Conslanlinum minis' et terroribus de inte-
coemit. Inlerea. Mirrensium Ecclesia pastoris mortc ritu eorum placal. hnperalor expergefactus opiirira-
viduatur, sed grex devolus a Deo poslulat ut ei di- les convccat, visionem indical, juveiies siue mora
(iiius paslof -praSciatuf. Bonus autem pastor citius laxari impeval; at illi laudibus-estuleiumt clemen-
consolatur ovile desolatum, cui sancto [sanctum?] tiam liberatoris qui eruit eos de manu Jbrtio-
iiisinuans Kicolaum a Deo praesulem esse designa- ris.
tum. Quiposlquam cle.ri et populi cleclioneprudens His et aliis mullis gloriosis signis patratis Regi
el fideiis dispensator super faraiiiam Domini consti- gioriae in perhenni gloria associatur; sed marmor
tuitur, mox jubar virtutum cjus ubiqiie diffundiiiir. tumboe e.ius liquore olei restidare mcnioratur. Qao"
PATROL. GLXXII. '33
 f033 • HONORKAUGUSTODtJN.OPP. PAilS III. — LITfjRGICA KBO
dum quisque debiiis perungitur, prolinus depulsai A que Christiano homini aurum, reiinens in vadimo-
regritudine salus refunditur. 0 mira virlus Christi!! nio Nicclaum, Pcstquain autem ille habundantia
Quantum distat ortus ab occidente, et quantum dif- pecuniarium excrevil, Judaeus datam pecuniam re-
Jert lux a lenebris, tanlum sunt retribuliones ju- pelil. Quem ille inducias posc.ilet Judaeus nichilo-
stcrum a reprobris discretae. Sicut enira de istiuss minus liibus vicibus prKStolando concedil. D>;inda
tumba dieilur oleum manare, ita ferturde sarccfago) repetenti pecuniam denegat, seque reJdidisse jerat.
Juliani apostatos pix tetra et putida sudare. Quodaml Res ante judices venlilatur, et ut aut in praesentia-
aulem tempore anlistes ejusdera sedis propter in- rum pecuniam reddat, aut sacramenlo abneget lege
vidiam urbe pellitur, et statim stillas acri [slilla sa- promulgalur. Clirislianus itaque acceplum aurum
cri] liquoris restringitur; et dum ipse in propria1 baculo callide inclusum Judaeo portandum tradit,
cathedra rccipitur, confestim slillicidium salubre3 cum quo omnique popuii frcquentia ad ecclesiam
gaudentibus redditur. Quidam autem praepotens5 Sancti Nicolai (f° 278) juraturus vadit. Quo per-
vir accersito aurifice aureum vas fieri imperat quodI veniens super altare jurat quod in vadimoniuin
sancto Nicolao pro voto offerendum deputat. QuodI posuerat se aurum reddidisse quod nvutuo accepe-
ut artifex miro modo scuipsit ac variis gemmis di- vat, Tunc vevo Judaeus: « Confido, inquii, quoil me
slinxit, vir ille insigne opus miratus concupivit cll 8 vindicabit Nicolaus. s Ille autcm baculum a Judaeo
suis usibus retinendum censuit, aliudque vas ad1 recipit, doinum laelus cum suis repetit. Qui inox cii-
instar prioris patrare voluit quod pro illo saneto Ni- vina ultione multatur quia de proximi isesione glo-
-colao deferendum disposuit, Aurifex vero summaml riabalur; in ilinere quippe ingens sopor eum occu-
diligentiam adhibuil, sed nullo modo secunduml pat ut se putal aniinam exlialare nisi paruin dor-
formam piioris insignire valuit. Ut autem opus3 mial, llaque ccllocal se dormilurus in bivio, posilo
minime processit, vir idem aurum tulit, cum uxore3 juxta se baculo : Et ecce charrum onuslum advenit
el filio liiullisque aliis navim inlravit, aurum pro) quod in neutram parlem declinare nequit; cumque
vase sancto Nicolao (f° 276 v°) offere cogilavit. Ma- bubulci nec claniando nec pulsando slertentem ex-
xirna aulem pelagi parte emensa silit etde aureo> cilare valerent, super letifero somno pressum cum
vase sibi male retento bibere voluit; quod filius' vehiculo transierunt animaque excussa fraiidolen-
ejus accipiens cui soli hoc tangere licuit, mundans> tum contriverunt. Qui ut aiirum confraclo baculo
lavandum tenuil, sed de manu incauti juvenis> splendere viderunt, res cunctis paluit pro qua
clabitur ipsequehoc apprehendere nisus, lluctibus> culpa Dei judicio occubuit. Concurrenle undique
maris immergitur. Quo casu omnes nimium con- r< ,-, populo aurum redditui' Juuaco qui ecclesiam cuni
tristati portum atiiiigunt, moesti basilicam sanctii populo inlrat, laudes Deoct sancto Nicolao resonat.
Nic61aiintroeunt;-^ominus_munus allatum allarii Deinde voio se conslriiigit si vila ;emulo suo red-
imponit, sed divinitus repulsum lorigiiis resilitv— -—datur,_ipsejnox baplismaie abluaiur. 0 cleraentia
Omnibus stupentibus ipse per ordinem relulit qua- Jesu Christi! 0 mi;iIta_sancliiSTxolaiJJll_s_laudes
iiter vas promissum sibi relinueril, cl ob hano canentibus honio tolis membris in moiiem contvi-
cansam fiiium cum vase in mari amiseril, istudI lus ingrediiur vivus, realum suum coiifiicfur corani
aulera sanclus accipere rcnnuerit, Undc cum om- omnibus. Quo viso Judaeus cum omni domo sua
nes laudcs Deo et sancto Nicolao personarent, fidei nostras associalur, Christus Dominus ejusque
pater vero et mater pro realu suo et filii amis- fidelisfamulus Nicclaus ab oinnibus magnis yoci-
sione fletibus graviter inslarent, et vota volis; bus collaudatur.
multiplicarent, ecce vepente juvenis cum vase inco- Ilem quidam thelonearius paganus sancti Nicolai
lomis advolat qui cunclis miranlibus sanctum Ni- habuit imaginulam, cum quadasn die profecturus
colaum sibi in gurgite apparuisse, se in pelagus: suam commendabat peccuniam. In nocte vero latro-
cadentem excepisse, ad liius illaesum delulisse, ad - nes adveniunt, cunctam viri peccuniam auferunt.
ecclesiam suam ei ducatum praebuisse narrat, Qui D Qui dum veversus peccuniam sublalam invcnit, raa-
omnes obstupefacti iterum atque iterum laudant gnis ululalibus domum implevit. Dcinde accepio
Deum in flmnibus qui facit mirabilia solus (Psal. Dagelloimaginera caedit, pecuniam ab' illa 1'eposcit,
cxxxv). Paler itaque adolescenlis vas cum preciosis Inierea lalronibiis prredam dividentibus sanclus
inuneribus sancto Nieolao obtulil ac loctus in sua Nicolaus apparuil, minis et lerroribus cuncta in
rediit cum propiiis. nocle rcpoiiare cpegit. Thelonearius ilaque mane
: Quidam etiam locuples mercaior prodige et iin- surgens et pecuniam suam cernens gaudio repletus,
provide vixit; quera incuria ad ultimam cgestalem iinaginem amplexans deosculalur. Cui sanclus Ni-
perduxil, Hic pelit a Judaeo pecuniam sibi dari mu- colaus apparuit, de salute animaB admonuit, Qui
tuo. Ciii Judasus aii, si vadinionium ponat, pe- niox cum omnibus suis baplizaturct facla.ecclesia
cuniam commodet quam pelal, Ille negat se habere iti honore sancli Nicolai laudibus Christo Domino
vatlimonium nisi forte fideijussorem velit recipere famulatur.
Nicolaum. Judeeus inquil : < Audio Nicolaum csse Hiijus cxiraii corpus ponlificis dum de Myrrea
ildelem; liunc recinio fideijiissorem. : Deijit ila- ad Varim (159) csl translaitsm, mullis gloriosis (i'c
(iSS)Uarim
iOZI SPECULUMECCLKSLE. — DOM. 1 POST PENTECOSTEN. I03S
27S v°) miraculis est glorificatum. Denique infra A bus invocemus, liunc precibus pulsemus, ne Dens
liiiam septimaiiam caeci, suvdi, muli, claudi, aridi, cum impiis animam nostram perdat et culn viris
doemoniaci et aliis languoribus fatigali ad cen- sanguinum vitam noslram, sed ut vocem laudis
tum el XI homincs sunt redditi ejus raerilis so- cum sanclis audianlus. et omnia mirabilia Donvini
spilali. Quem Dcus sic inte.r homines magnificavii eiiarvare valeamus. Quem ocsslus.
el intcr sancfos cxaltavit, hunc, karissimi, laudi-

DIE DOMINICA.SANCTA" LUCIA.. .

Fallax esl cjralia principam et vanu est ptdchri-
tudo mtdierum (Prov. xxxi). Sancta Lucia fallaceni
graliam hominum sprevit et vasiam pulchritudinem
rerum contempsit; ideo veram graliam el aetcrnam
pulchriiudinem Chrislum habere -meruil; ct auia
Deum timuit, ab angelis et sanctis laudabitur aique
de fruclu manuum suarum in perlis vitae dilabilur.
Hujus maler irremediabiliter paliebaluriluxum sau-
guinis et idec cumfilia perrexit ad sepulchrum san-
ctaBAgalhae lnarlyris. Lucioe autem in precibus
obdoriuienli apparuit sancta Agatha in vesle ful-
genti, sOrorem appellavit, cur ab ea peleret, qua;
ipsa mox prestare posset interrogavil, praeserliiii
cuni dignum habilaculum Christo in sua virginitate
praeparaverat. At illa evigiians malrem sanam rep-
perit, a qua ne umquam ci virum uoniinet petit,
domumque reversa omnein facuitaiem egcnis ero-
garecoepil. Unde a sponso suo compreliensa, Pa-
schasio judice prossentatur, a quo in lupanar dam-
natur. Igitur a lenonibus tracla moveri non potuil; r
a militibus impulsa, ut columna inmobilis perstilil,
Fimibus autem pedibus vel [pro el] manibus c.ius
Ha3Cin die Dominica adice de sanclo Thoma
Quia nobis appropinquat Nalalis Domini, implo-
reinus hodie auxilium sancti Thomae aposloli, ut
sic Christum excipiamus in peccalticis cordis 110-
stvi habifacula , quatenus ipsi quandoque ab eo
cxcipiamur in aelerna tabernacula. Hic latus Do-
m.ini resurgentis palpavit et eum nobis in vera iide
rcsurrexisse lestificavit. In India verbum Dei dis-
seminavit, signis et miraculis populum regnn Dei
assignavit. Qui a rege acceplam infinitam peccuniam
ad cnristruenduni palacium dislribuit lurbis egen-
lium. Undc a rege comprchensus cavceri includitur,
inductis , etmultis boum paribus adjunctis, trahi-
tur, impellitur, sed poudere Spiritus sancti ift ea
inanentis ut mons immobilis figilur. Deinde flam-
mis circumdala non laeditur; demum mucro gulturi
ejus immcrgitur; et quia jam veram pacem aspe-
xit, pacem Ecclesiae praedixit Diocletiano persccu-
tore de regno ejecto, Maximiano tyranno interfe-
cto. Interea Paschasius ante oculos ejus catenatus
Romam ducitur, senatus sententia capile plectilur.
Sponsa autem Christi balneo sanguiuis ablula
splendidis associatur virginibus stola gioria in-
duta.
Cum hac hodie resonat cantica Agni beata (f°280)
virgO Odilia. HaeC,cacca nata, apalrc cxilio damna-
lur, sed ah episcopo Ratisponensi Erhardo baplizata
illuminaf.ur. Multis yirtutibus praeclara virginibus
ipsa virgo esl proelata. Plurimis signis divinitus dc-
corata, giorioso fiue caslis Iiodie in astris aggrega-
lur. Has, karissimi, ad auclorem castitalis miltite ut
labe sordidum [sordium] exuti mcreamini in aeterna
laaticia cum illis vivere. Quam oculus non vidit (I
Cor. n).
:
sed interim frater regis vila exuitur; qui Deo dis--
pcnenle ad vilam rediit, fratri iiiaestimabile pala-
cium a Thprna ccnstructum in ccelis retulit, Res
aulem cum fralre omnique populo a Thoma bapti-
zatur; ipse vero apostolus Christum prscdicans a
poiilifice idolorum lancea pevforalur, sicque yitsa
senalui laureatus copulalur. Hunc orbis judicein,
karissimi, deprecemur ut in adventu aslenii judi-
cis salvemur quatenus qui credimus quaenon vidi-
miis, per cjus merita in coeleslipalacio beati esse
possimus, ubi oculus.

'
DOMINIGA 'I POST PENTEGOSTEN.
\\hdti dicunt: Quis oslendit nobis bona? (Psal., D gregat; et cum a regno Dei excludantur, necesse
iv.) Revera, karissimi, mulU verba Dei audire cu- est per omnia ul tarlareo carceri cum diabolo au-
piunt, sed heu'. qui dicant pauci sunt; immo, ctore (f° 280 v°) invidiae ipsi invidi includantur. Sl
quod gravius est, plerique qui [del. qui] dum ver- nulia Scriptura essel nisi hodiernuni evangelium,
bum vitae proferrc nolunt aut nesciunt , odiis eos sufficerel fidelibus ad vilae cxeniplum. Refert nam-
persecunlur qui bona dicunt vel faciunt. Hii in que Doniinus quod quidam l>omomagnis diviciis
tantum yciitatem Christi abhominantur quod etiam affluxerit, collidie sollemnes epulasduxerit, pauperi
de eo loqui audire dedignanlur ; et quia eos vilce Lazaro insuper ulceroso micas de mensa eadentes
verbum cruciat, utlque Verbum Dei Cbvistus eos denegayerit. Quimortuus infenio . mancipatur; La
tantiim a regno suo quantum tenebras a luce dis- zarus vero ia siuu-Abralise collocatur. Diyei ergQ
 .033 IIONOIUIAUGUSTGBUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. lOis.
dum se graviler tlauimis cruciari, Lazarum vero A quod hoc assequi neglexeranl;' aspiciunt electi et
cerrieret gremio Abrahaelaelaii, magno ejulaiu Abra- reprobos in supplicio, ul amplius gaudcant quod
;ham postulat ut Lazarum miltatqui ininimo digilto hoc graiia Dei adjuvaiile evaserant; post judicium
guttam aquoeinstillet et lirsg.am ejus avdenteni re- vero boni sempcr quidero malos videbunt, inali
Ji.geret. Sed quia hic mendico denegavit panis mi- autem nunquam bonos videbunt. Nolandum vevo
cam, ibi ipse mendicus non meruit aquae gsiltam. quod is Jiiiguae specialiter petit refiigeiium quem
Poslq;:am vero de se despc.ravit pro sai-.Uefrairum in omnibus membris coquebat inceudiusn. Per hoc
vogavit. Quos Abrabam scripta Moysi et prophcta- datur inlelligi quemlibet in eo membro ampiius
rum habere indieavii, quibus si non credereiil, nec tormenta passuruin in quo majorcm ex.re.uit pec-
raorluis, si ad eosircnt, credituros afiirmavil (Luc. candi usum; et quia hic deditus edaciiati jugiter
svi). Hic hoino rex fuisse insinuatur cum purpura liiservieiiat loquaciiati, juste dicitur in lingua plus
vestitus memq.alur, quia clim scli reges purpura cruciari quam scniperiaxabat inania fari. Et quia
ntchanlur; sed quia rexa regendo estdictus, et ipse [del. quia] nolandum quod r.ulli iegitur quicquam
servus peccati viciis erat stibieclus , non rex sed rapuisse, sed lantummodo prcpria non iribuisse.
liomo appellalur, quia vociferati [voracilali] tanlum Et si is, fralres , ianlo supplicio plectilur qui pro-
et libidini ut animal irrationale fainulabatur. Cujus " pria liiiiiime largitur, quid de his esl seiuienrium
liomen ideo non exprimitur quia in libro viventium qui semper pavati sunt ad vapiendum? Dicit Seri-
cuin jusfis non scribitur. Lazarus autem pauper piura de ociose commcdeniibus Sulci: clamahunt
nominalur quia nomen ejus in ccelo scriptum inve- adversus eos; de fui-ibusaulein et r.ipacibus, Terra
niebatur. Dives in inferno sepulius lcgitur, quia in- convcrtelur eis in picem c-t sulphur afdenlem.
fcnms sub terra esse feriur; et qui ibi mergitur, Hic dives aliqua bor.a pro bumana laucie fccil et
icrra cooperiiur, sicul corpus pulvere cum in tu- boxam mercedem boruin per bona lcmporulia re-
iiiulo sepelitur. Sinus Abrahae erat locus a peenis cepit; Lazarus vero aliqua niala gesserat 'quse liic
quietus in qiio Chrislum cxpectabat sanctorum cce- dolore corporis luerat. Pensaie, quoeso, karissimi,
tus. Atile Chrisli adventum omnes descenderunl ad quam distiicta sunl judicia D"ci. (f° 282 v°) Ecce
infcrnuni; Gt si Abraham cum Lazaro apud inferos guttam aquae.petlt qui micas panis non deciil; et
fuit, quairitur quomodo dives elevaiis oculis eps a quia micas negavit gutlain non impclravit (Lue.
longe viderit, DUPlegunlur inferni, inferior el su- xvi).
perior : isiferior, in que animas rcproborum torque- Unde vos, domini mei, quibus Beus concessit
banlur ; superior, in quo electi Christum praeslola-' divicias huius SKculi, caveic rie vos divitiae ul ser-
"~b_ntuiv--D--iiifer_on scribilur : Erv.isti animam vos possideant et a yeris diviciis vac;:os ad tariara
tneam ex iuferno inferiori (PS_/.T._XXV) _ _pciirah.ant. Possidete vos divitias egenis distribiien-
;_de _sr._p___-_
riori autem : Educ de inferno animam meam ad do et verasTiivicias -per— bas_ fa_laces_acquii-endc.
confdendum nomini luo (Psal. xxix). In infcriori Non esl maluin divicias babcre, sed valde .~gfavc~
_utem novem spcciaies pomas esse feruntur, sciiicct est eas in pravum usum coiilorquere. David enim
ignis inexlinguibilis, frigovis riorror incomparabilis, et Ezechias atque Josias, ul puia reges, aiiique eo-
vermes immonalcs, fetor 'inlollerabilis, (f° 282) vum similes multas divicias possederunt, sed psr
maliei percutientes, tenebrae palpabiles, cPiifusio cas indeScicnles sibi comparaveriint. Cyrus <:lAn-
peccaiorum, visio daeraonum , et auditio insultar.- iyochus siqne Crcsus , aliique illorum consimilas,
tium , ignea vincula singuiorum membrorum. Su- viri diviciarum crant quia eas ad superbiam ct lu-
perior autem infernus erat ultima pars icrrse, locus xuriam converle.ant; et quia hic regnum ecalorum
iriferuo vieinus, sed a pcenis disjunclus , in quc jn- habuerunl, obeuntcs iiihil in manibus suis inveno-
sii positi potuerant a malis conspici qrii eranl in runt, scd cum illo divite in aelerna egesfaie dole-
iiiferiori. Quidam dubiiant utrura sc aiiiras in alia bunl. Detalibus dicilur : Facilius esl camclum per
vita cognoscanl; seri cum dives Abraham cognovc- FJforamen
[ acus transire (juamdivitem in regnum cezlo-
ritquem nunquam ante viderat, constat quod mali rum (Mallli. xix).
bonos ibi agnoscanl, Cum vero Abraham divitem Narrat Dcminus cuidam plurimas divicias affiu-
ibi cognoverit, quein ante nunquam viderat, patet xisse, liuncque cestructis hnrreis majora constru-
quod etiam boni malos ibi agiioscant, Rursum quae- xisse, atque illic omnibus bonis colleciis animse
ritur utr.um juslorum animae quicquam de viventi- suae dixisse ut epularctur, laHarelur, quia mulios
bas inielligaal, vel animae pravorum aliquid de aniios viclurus essei el in his bonis Iffiiosdies du-
vivis sentiant; sed cum Abrabam dicat : Recepisti cturus. Eadem nocte infelix moriuus alienis riivi-
bona in vila tua et Lazartts mala, constat quod cias suas rellquit, ipse sola peccala secttm p-rtans
boni homines actus viventium aspiciant-, proesertim lartara subivit. Quid iiuic profuerunt diviciae qui
cum se invocantibus conlinuo subvcniaiit. Cum hls negiexit aetenias acqulrere?
vero divcs pro fratribus male viventibus prcces In Illlor partes bomines dividunlur : quidam
fundal, patet quod damnati quaedam, non tamen diviles, ut Abrabam et Job, salvantur; qnidam vero
omnia, de vivis seiant, AiUejudicium autem reproLi divites, ut Cheneres, Pharao,Namichodonosor, dam
electos in gaudio conspiciunt, ut magis dolaanl nantur"; quidam pauperes, ut Lazariis et monaciii,
 1041 gPE^TJLui fcCCLMSl^:'— B05I. I POST PENTECOSTEN. im
raivautur ; quidam autem, ut Judas aliique fraudo- A _ perno regno triumphemus, Milicia est enim vita
Isnti, miseriis traduntur aeteriiis. homiiiis super terram (Job vis), et sicut inereeiina-
Dives etiam qui purpura et bisso induebalur est viidies ejus. Miles.miliiat pro heneficio, merceiiiia-
Jadaicus populus qui rcgno et sacerdoiio legis glp- riuslaborat pro annuo praemiQ: ita nos, dilectissi-
viabatiir, Per purpuram quippe regnunv, per bys- mi, miiitemus pro: asterni regis beneficio, desude-
Bum designatur sacerdotium. Hic cottidie splendide niiis' pro perhennis (f" 281 v°) vitae pi'a_mio. David
epulabalur dum in exteriori cultu de ferculis legis gCssit tipum Christi hie cum hominibus cpnversan-
et prnphetarum saginabatui'. Per paupefem yero l.is et pro. sponso [sponsa] sua Ecclesia c.ontra ho-
geritilis popuius praeflgurafur qiii ulceribus pecea- stes dimicantis. Salomon expressit ejusfiguram jam
tpnini sauciabatur. liic micas de meiisa-cadenles in gloria Palris regnantis et in pace perpetua cum
iioii accipiebat, qiiia nec minimam sentenliam de sanclis triumpbaiitis. Devictis ilaque ut Dayid lio-
saera Scripiura audiebat. Canes auleiii yenienlcs stibus, sicut Saloinon templum aedificavjt, quando
iiicera ejus liugebant, quia;apostoIi, canes Dei, eum ullimo judiclo dariinatis Ecclesiae hostibus, super
copiose legeni Dei instruebant, ulcera peccaiorum nam Hierusalem ex angelis et Iiominibus utcivita-
medicamlne pgenitcntioeclaudebaiit. fiie mortuus in tem ajdificans congregabit.
sinuraAbrabaeporiaiur, dives iii inferno (f°SS4) tu- " Est avis perdix nuncupata qiiae fPvet ova ab alia
iiiulafuiyquia innlti fideles ab Oriente venient et Oc- ave furata; ppstquara puili cxeunt, audita voco
ciden.i. et cum Abraham et Ysaac et Jacob in regno matris ad eam redeunt. Deus Pater duos piimos
ccclorum rccumbent. Filii aulem rcgni, scilicet per- homines quasi duo ova in nido paradysi posuit;
fidi Judosi, ejicientur in tenebras exieripves, quia quos pevdix diabolus, perdilpr animarum, furatos
rion cfediderunt Moysi nec prophelis nec Christo fuvil duin seductos a Deo omiiera maliciain dccuit.
resurgenti a mortuis. Nune quoque bella leguntur Qui de lesta eseunles ad matrera reversi sunt
regutn et victoriae eonim ut per hasc instruamur quandc tunicani peccati excientes [exuenles], ad
peccata dcbeiiare et viclores existere viciorum. matrem, scilicet Dei sapientiara Cliristum, redie-,
Lc-gitur autem quod quidain vir duas uxores ha- runt.
bucrit, quarum utia fccuncia, altera sterilis fuerit, ct . Sanclorura facta vel dicta sunt nobis, karissimi,
landem slefilis Samuelem genueiit (I Beg, i, elc). ad exemplum praesciipta. Gesta sancli Paulini in-
Qui Ileli saeevdocio, Saulera abdicavit a regno, David struuiit nos reditum ad patriara paradysi. Hi.c ye-
iingcns oleo sublimavit sceptrq. Qui David Golyam nerandus praesul dum gregem sili cemmissum per-
fortem funda et lapide siravit, proprio ense caput /P viglli cuva pasceret, cpntigit ul paganorum exer-
aor.p.utavit;pluribus .proeliisdesudavit, devictis hpsti- citus regionem invaderet, populum caplivum du-
bus egregiuni Doroinp tabernaculuin pra_paravit, cu- ceret. El dum vir Dei cuncla pio redimendis capti-
jus filius Salcmon leinplum totp orbe famosum con- vis tribuisset quae in episcopio suo invcnire potuis-
Etituit, pacem omnibus gentibus. set, quaedam vidua ab _o precium poscil quo filiiis
V-ir qui sibi duas uxores copulavit est Deus, qni ejus redimi possit. Qui aliud non habens, se. ips.um
Fynagogam et Ecclesiam sibi desponsavit; ex qui- pro eo tradidit in servitium et vidua recepit filium
biis. Synagoga fecunda fuit quia Judaicum pcpulum suum. Porro dpmiiius suus, gener videlicel regis,
ad caniales cer.imohias geiiuil.- Ecciesia auiem, diu ccnslituit eum, bcrtulanum, frequenter habens cuin
sieiilis, fidelem filium, scilicet Christianum popu- eocelloquium, ccgnpscens eum sapientem virum.
lum, ad spceiales observanlias generavit. Qiii Heli Cui Paulinus praedixit vegem cititts rnovituvum,.euui
a sacerdotio et Saul a regno repudiaverunt (sic), pro socero regnaturum. In nocle autem vidit rex in
qnia Judaicum populum ineredulum a Chvisti sacer- somnis se a Paulinp et aliis judicavi et vita acre-
ilptio ei gentiiem populum fideles persequentem a gno privari. In crastino genero visionem indicat,
regnoDei alienat, David autem vcruni, scilicet desi-" Paulir.um convocat quisnam in terras.ua fuerit in-
derabilem Christum. a. Patre oleo laeticiseprae om- j) ] ierrogal. Quem postquara episcopum didicif, qtiic-
nibiis, ccnsortibus unctum regem omnium adorat_ quid vellet pro injuria sibi illata petere dari propo-
Hic'forleni Golyam furida dejecit dum fortem dia- suit. Paulinus vero om~nes.de-suocpiscopatu capti-
bolum sua humanitate confregit. Funda ciuippe erait yos iaxari pgstuiayit, quod mox impelravit. Nam
circunidata Chrisli humanitas, passionibus circum- protinus missa regali pra.ceptione cuncti caplivi ad-
rolata. Lapis qui fronlem Goliaepenetravit erat di- ducuntur ex omni regione. Paulinus vero cum omni
viiiitas quae maxiliam Levjathan perforavit. Porro populo suo naves omnibus bonis onusfas ingredilur.
niiicrone caput ejus desecu.it dum per reges et phi- cum magn lionpre et gaudio iiv patriam reveiiitur,
losophps, utique arma ejus, ad fidem cciiyersos dia- iinltatus boni pasloiis cxemplum qui se ipsuin pro
i;oli vires eneryans''idoialriam depulit, Hic David capto tradidit in servicium et caplivum populuiti
mulla btlia constituit dufa milites s.uos apostolps secuin revexit ad patrioe supernae palacium. Hunc,
et ma.rty.es iiebellarc Juda.os, -pagano.s, heveticos karissimi, debetis (f° 286) imitari, hunc omnesquo
iiistituit. Prostratis lipslibus fecil Deo tahernaculum. Dci electos deprecari ut cum pcribit irapiorum iter
Isi hujus regis nrilicia, karissinii, contra vicia armis vos poininus agnpscant
(sic) in via justorum, ubi-
Tirtuturripiigiiemus ut vitae proeniiolaureati in su oculus rion vidit (/ Cor.n).
1013 IIGXORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III.""— LJTURGICA.' 10«

DOMINICA II.
Beaii qui ad~cainam nuptiarum Agni vocati sunt il A namque suiit diversae sectae philosophorum, sepes
(Apoc. xix). Refert Evangelium, karissimi, quodd divers_3vituspaganoruni.De his compulsi inlravc-
quidam magnam ccenam fecerit mullosqiie vocave- !-' funt dum gentes per signa et prodigia apostolorum
rit. Paratis omnibus nvisilservos suosinvitatosvocaree idolatriam rcspuentes Deum veriim crediderunt.
et cceperunt se omnes excusare. Et alius dixit see Paulus etenim proconsul compulsus intravit dum
villam emisse, alius quinque juga boum eompara-i- Paulus apostolus coram ee magum exca.cavit. Ccn-
risse, alius uxcrcm duxisse et ideo venire non posse.:• slantinus cnmpulsus intravit dum Silvesler eum a
His auditis jussil dominus servum in piateas.et vicos is lepra in baplismate curavit. Gentes igilur ilitroductae
exire, pauperes, debiles, caecos, claudos iiilrodiicere;;; ciim Domiiio ccenabunt, Judaei verciiplenles intrare
et cum atlhuc locus vacaret, praecepit servo ut dee de ccena Doraini non gtistabunt.
viiset sepibuscpmpulsi intrarent, jurans quod nemoo Et vos, dileciissiini, ad cosiiam Dei esfis Vocali,
de vocatis ccsiiam suam gustaiet (Luc. xiv). Homo 0 videie ne quolibet negolip iniplicili, ne cujuslibet
qui magnam C03naminslrueiis mullbsvoeavit est Deus !S amicitia impediii ab ea sitis excusati. Nos etenim
qui pro nobis homo factus, qui omnes gerites adepsi- i- summi Patrisfamilias servi sumus ab ec missi; vos
lasaeterniconviviiinvitavit, Hicmisitservum suumadd ad epulas aetevnaesacietatis invitamus, Igitur ad nu-
convivium vocare quando Moysen misitperlegempo- '- " plias Agni festinate omncs ingredi anlequam janua
pulum ad-v4J_miinvitare; sed omnes se a coenaexcu- claudatur, ettuiicintrantibusetintiaredesiderantibus
santquiaprofecto Jttdaeicanvivium Deiadircrccusant, numquam jperiatur. Dicit Domiiius: Si oculus titus
Primus namque dixit se emisse villam et se exilurumn dexter scandulizel le erue eum ei',proice abste;el si
videre illam. Judaicuspo]"ulus quasi vi.ilamemitdum11 pes tuus scandalizette abscide eum el'proice abs tc.
lerram repromissionis per carnalesoiiservanlias ohti - Meliusesl tibi luscumvel debilem nel,claudum ad m-
nuit. Exiit illam videre dum de /Egypto exiit eam11 lctm ingredi quam duos oculos vel duas manus aut
possidere. His fhic] quoque juga boum emil dum1 duos pedes habentem in geltennam milli, ubiignis non
bis quinque praecepta gemina dileclione jugata per- extincjuilur el vermeseorum nqn moritur (Marc. ix).
cepit, quibus se agrum Domini velut bubus coleree Notaridum aulem quod tria a Salvalore ponuntur.:
debuit; sed ivit illa probare, dum ea studuit pro3 scilicet oculus, nianus, pes, per quae infeliees a con-
lerrenis tantum observare. Hic cliam uxorem duxill vivio Dci relvaliuritur, quia aut praelati aut cognali
quia legem cavnali inteliectu conjunxit et ideo se a_ aut subjecli a coena Domini nos reiardant, quos isia
convivio Dei subtraxit. Per illum quoque qui villanii niembra designant, Oculus qui nos ducit est sacer-
emit iiii3!egituTovdoiirineipiiinJudaeornm__qi_i_____r^ -r jlosqui nos de tenebris mundi ad lucem vitoe diri-
vam populo divisit et qui posimouum niiinilioness git. Qiiiid(3i)Tiexter-^oculus^ppelIaiui',_qui__aiosjie^
obtinuil, Per ilium quoqtie qui V jitga bouin emit,, sinisfris ad dexlros ducere conatur. Hic si nos hae-
subjecius popiilus designaiur qui jtigo iegis ad sub- reiica doetiina de via Dei ahducere et in (f° 288)
ieclionem stringebatur. Per illum vero qui uxoreml evrorem iiilatur ducere, aut pravo exemplo a ccena
duxit leviticus ordp declaralur cui lex speciaiiter utt Dei retrahere, ab injuncto oflicio ut inutile inem-
uxor copulatur. Hii singuli quia terrenis negociiss brum est ciciendus et ab amicitia nostra penitus
insudant, se a convivio Dei cxcusant, Unde pater- proiciendus. Manus dextra, per quarn operamur,
familias servo imperat ut in plaleas et vicos civita- esl pater vel mater aut uxor vel quilibet amicissimus
lis exeat, pauperes ac debiles introducat. Serrus_ per quos in omnibus juvamur. Hii si nos aliquo
qni nuiic miltitur ordo prop-ielarum accipitur. Ci^ liiodo a convivio revocanl, zclus Dei eos a nobis ab-
vitas aiiiera Hierusalem noiatuv in qua archa tesfa- scidat et procul a sediililate abiciat, Pes, pe.r quem
ineiiti venerabatur et in qua lemplum erat in quo5 poiiamur, est quilibet subjectus per quem in rieces-
ab omnibiis immolabalur. Hnjus plateoe israhelita._ sariis vitaesustenfamur. Ilic si quolibet mpdo nos a
fami-
(T*286 v") erant qui se in latitudinem XHiribuuni i ooeiia Dei impedif, est nobis evellendus, et a
diffuderant. Vici autem Juaae.iexfileiant, qui se ini D Iiarilale noslra procui exciudendus. Mullo eiiim me-
angustia duaruni tribuum constrinxcrant. De piateis; iius esl a nobis his salvari quam cum his pcrpelud
ilaque et vicis prophetie intreduxerunt dum Israhe- igni deputari. Nam qui talium amicus cst, iniinicus
litas et Jutlaeosde errore sciiplis et dictis correxe- Dei constittiitiir (Jac. iv); et qui his homitiibus pla-
vunl. Ilii paupeves erant quia virtutihus carebani; ; cei, confiisus a Deo speinitur. Qui villam emitest is
'
debilcs exliterant quia viciis languebant; coecierant qui terrenis tantum luciis inservit et ide.oa coena Dei
quia scnsum iegis non vidcbant; claudi fuefant quia; reccdil.Qui autem quinque juga boum emil eteapro-
ciiltum Dei veiinquentcs post idola declinaverant, hare abiit, est is qui Vsensus corporis per binarium
His intvoduclis adhnc Iocus vacat, el domiiius servei jugatosadalienos actus scrutandosconvertit elacon-
jubet ul in vias ct sepes exea! et inlrare coinpellat, vivio Dei diveiiil. Unde legitur quod Dina filia Jacob
Servus qui dc viis et sepibus intrave compellilur videre mulieres regionis illius egreditur el a Sicheni
fnompcllii] cst ordo apostolorum qtii de sectis ct ri- principe regionis opprimitur (Gen. .xxxiv). Penset,
libus gentilibus muilos [in do.mum Dei collcgil. Viac" . qure.so, vcslra fralernifas quam g-rave viciuni sij-
 «e_5 SPECULUM ECCLESI^. — DGM. II POST PilNTECOSTEN. iC45
curiositas, Ecce summi patriarchae filia dum cufio- A tulit, palris dolorem , matris mosforem , duleis
silatem sectatur a pagano homine constupralur, ci- sponsoe stispiria, liigentis familias pro se lamenta
vitas cuni omni populo ferro et flamma extermina- flebililer el pacienter sustiiiiiit, acceptss elemosinas
tur, Dina quippeegr-essa violatur dum quaelibet ani- pauperibus erogavit, post diuturna jejunia tenui
nva alieiios ac.lus euriose perscrntans diabolo copu- yictu corpus recreavit, taliqne modP XXXHII annis
latur. Civitas cum populo inceiidio vastabitur, quia certavit, Postquam vero pio Domino placuit hanc ei
corpus curiosi cum malis aclibus aBterno.igni cru- patientiam per centuplum vecompensave, et eum de
ciabilur. Qui yero duxit uxorem est is qui lantuni raiseiva ad epulas gaudii sublevafe, cunctis declara-
liixurjae studet explere ardorem; et quia vestimenta vit ejus meritum ut accenderet ad cceleslia inenies'
nuptialia 'cpinqninatj ccenas Domini minime appro- fideliuro".Clero namque missas celebranle vox cceli-
pinquat, Et quia- bi a convivio Dei excusantur, de tus missa inlonat, virura reqiiiri imperat per cujus
plaleis el vicis pauperes et debiles voeantur. Plafeec suffragia Roroanum imperium vigeat. Ills" vero ut
sunt lafaevi_3publicoBatque per pctenliam cfimina intimus dolor sibi dienv ultimum imminere pfa_-
perpetraritium; vici angusta ilinera occulte flagiciis dixit, cuncta gesta sua in karta sua scfipsii, qiiam
insudantium. Pauperes sunt qui se bonis operibus nianu Claudens de carcere corpovis educitur et an-
vacuds agnpscunt; debiles sunt qiii s'e in proeceplis B gelico melo personante, convivio Dei laetabundus
Dominicis laiiguisse coiispiciiint; caecisunt qui ocu- inducitiii'(f 1"290). Papa auiem cum Augusto omni-
ios cordis a luce veritalis clauserunt; claudi sunt que populo ad domum Eufemiaini, scilicel patris
qui in viis Dqmini non ambulaverunt. Sed hii om- siii, invenit [convenit], vultum defuncti velut ahgeli
nes vocati ad convivium Dei veiiiunt dum doctrina splendentem invenit. Pater ejus kartam lollere vo-
justorum cofrecli per pcenitentiam cpulas a:terrire luil, sed nori potuit. Omnes obstupescunt, laudes
dulccdinis adeuiit. Poiro plurimi de viis et sepibus Deo precesque funduiit. Apostolicus accedens kar-
intrare compellunlur (f° 288 v°) dum de diversis er- lam accepit, legendam tradit.'Eufemianus autem
rovibus, ipsa muridi difflcultate cogente, ad pietatem texttimkartae audiens, nimio dplore centremuit, cum
convertuntuf. Hii omnes in conspectu Dei epiilentur magiip ejulatu super cctpus filii prpcubuit. Mater
et: jn laetitia delectentur (Psal. LXVII)quia magis verc scissa ve.sle ejulans accurrit, flebili voce flti-
gaudiura est angelis Dei super unp peccatore pceni- meniacrimarum fundil. Porre nobilis sponsa multa
tentiam agenle qiiam super nonaginla novem justis Iaude digna, rupto speculo, miserabiliter sponsum
qui non indigent pceiiitenlia (Luc. xv). Ad hasepulas, suum lamentatur, se tuitureiii imitaturamprotesta-
karissimi,spontevoli"ntaiiaoninestotis nisibus cur- tur, quaf.cum cbmparem amiserit non ultra alium
ramus ubinunquamesuviamuset siciamus, sed cum eligit. Interea corpus signis gloiificalur cujus spiri-
angelis in ORiernumgaudeamus, et ut sine offendiculo tus inler angelos jocundabatur. Nam coeci illumina-
iliuc properemus, callem praeviiAlexiiconsideremus. bantur, do3inones ab obsessis corpoiibus fugaban-
De sanclo Alexio. tttr. Ruunt itaque populi cupientes tarigere corpus
Hic nobilissimis natalibus procrealus, generosae n-ortuum. Quolquot autem tangebant, ab omni lan-
ac speciosoe sponsae esf copulatus. Quam prima guore salvi.fiebarit. Cuncti itaque manus et voces
nocte in lecio relinquens peregre abiit, peccuniam tulere ad sidera gloriiicantes Deum qui facit mira-
secum allatani egenis distribuit, multos annps inter hilia. Vix tandemcorpus cum multo labore prae miil-
pauperes ipse deguit, interquos a servis patris cuni tiludine ad ecclesiam est pciiatum, quod VII diebus
Vibique requireritibus invenitur, sed mlnime agno- ymnis et laudibus mansil inhiimalum. Nam uiidique
scifur. A quibus elemosinam accepit, Deo gralias catervae populorum confluebant, sanctuin corpus
egit; sed quia Deus lumen in ter.ebris latcre non contingere cupiebant de quo miram fraglaiUiam
potuit, eum per verba Cujusdamimaginis hominibus (sic) suavissimi odoris hauriebant, ac depulsa ad-
innotuit. Qui liumanam gloriam declinans fugam versa valiludine omnes de percepta sanilate gaude-
navigiP iriiit; sed navis vento impulsa Romanum Ti bant. Demum ctim magnifico hondre cairnis materia
porluni subiit. At ille domum palris ingressus a terrae mandatur, anima in coalis exultans omnibus
n.ullo est agnii.us. In qua iteriim plurimos annos se invocanlibus opilulatur. Hunc, karissimi, cum
pauper latuil, iinilia bonifate conspicuus cJaruit. omnibus sanclis pelamus, ut convivaeesse Dei va-
Nam parentes ssios potcntia et diviliis pollere, sub- leamus, atque cum ira ejus in brevi super eos
jectos eorum vaiio prnatu florere, sed haeredem exarserit quos iii furore suo contuvbabit, nos Do-
summa cgestate squaleiilem a prcpriis servis sub- mini salus excipiat et super populum suum berie-
saniiari, muitis irijuriis dehpiieslari, alacriter per™ dictio ejus yeniat. Quam oculus non vidit (l Cor.n).
Sermonem « Venite, fiiii, » quamvis Dominico, loauefe; "et si de sanctis ocGurrat, adice
JDominica VII :.-"".
- Frcsceplor, per loiam noclcmlaboranies nihil ce- dinem piscium ccnclusit. Ita [nos cum viciis et pec-
pimus; in verboaulem luo laxabo retc (Luc, v). San- catis eontenebratis praedicanius, quasi in nocie fru-
clus Petrus toffiinocie in piscatipne labprans nihil sfra laboramus. Et ideo nihil capimus, sed verba
cep!t;.in verbo auiem Domiiiirclelaxans, -mulliuir- incassum fundimus, qiiia nimirum sermo p.i in
 I0..7 BO_.0_.fI AUGUSTOD.N, OPP. PARS III. — LITUnGICA.. - lOiS
lioc [non]. capit -qni tantum tener.a sapit. In hoc: A _ ctlo ad.Cliristi et Ecclesiae nonorem. a fkielibus
verbo autcm Domihi feie laxaiss lasamus] dum po-. .' coniplelui'. Populus- Dei VII panibus reficiiur c.l X
pulo jusliciani-esurienfi verbum vitae admiiiistra-- praeceptis instruilirr; populus auiem Pharaonis
nius. Tunc multitudinem. piscium ccitcludimus, , Vli capitibus draconis captivatur et X pl.agis deva •
quia plurimos reie sermnnis captos de gnrgilepecca- - sialnr (Exod, vii-xn). Prinia plaga. converiitur. in
-toru.in ad iitus.p.cenitcnLia. perducimus. Inde dicitt sanguineni aqtia : aqua.in sanguineni commutatur
Seriplura : Loquere verbiim auri.auriier.ii; inaniter duin baplisma vel sacra Scriplura illis in-peccatuni
enim perstrepit" vox loqueisfis ubi aversa esi, mens5 reputatuf, qui bapiisma per inimuiidiciae opera
audientis. Narrat Evangelium turbara multam Do- coiiiquinal ac sacram Scripturam ad suos erfores.
.miiiuni iriduum- suslinhisse., eisque vie.unj.defuis- corrobprandos depravai. Secur.da plaga operuit
se, et quosdam ex. cis longc venisse. Umie.Dbirihais; terram rana" : i'aiiarum ioquacisas csl poeiaruin
inisertus dicii si ens jsjnnos diniitteret in via defi- gai-ruiifa' per qnorum fabulas miseri dccipiuntur
rererit. Septem ergo panes. c_m paucis pi.sciculis. dum eas iii desideiiis suis seciiijtur. Tercia plaga
inter eos divisit ct plene saturatcs dimis.it. Eraatt scynifes igriitis stiniulis ierebral;ant ccrppra : h.oc
llllor miiia qui manducaverant et disclpuli VII spor-- .suiu hrereilci qui nceivis argunieiii.is siroplices cii-
las de fragiiieniis (uleruiit (Marc. yin). Tu.rba quaa. Bi ciii-iveniiint, mentes 'eorum perfiuia terebrantes acl
Doinjnum triiiuo sustinenl (sic) est populus fidcliiim ignis aeierni stim.ulosdeducunt. Quarta plaga venit
qui signacuium fidei in. tribuspersonis.reliiict. Hic. muscarum molesiia, ei sun! impbMuni iii saec.ulari
victum non habat dura verbo Dei earct. Sicut eiiimi cioqucnlia, qui carnes alterutvum per avariciam
eorpus pane pascilur, iiaanima verbo Dei reiicitur. laccrant, et inporiune caliidis verbis alioslnipelunt
Qui de longe vcnei-iiiii suut hii qui post multa fia- ut bo.na earuin auferanl. Quinta piaga est pesfilen-
gicia ad Dcmiiium fedihunl; nam de prope ve- tia peiimens animalia : esl auiem feeda libido irra-
liiiint qui a puericia i;i sanctitatc vivunt. De Ionge; tionabiliter vivenles -interimc-ns aul in ttnpitudine
venientes ne in via deficianl.reficiuntur. quia poe-- putrcfacfos da.mor;ibus ut canibus lacerandos ex-
nitenles-ne desperent sacrae Scripiu.ae consolationei ponens. Sexia plaga producunlur vesicoe ferventes
pascumar. Turba super tcrrani discumbit, quiai c-l ulcera : ulceva sunl dolosilaics malicicsoruin;
popuius lideiium se pulverem atiendlt: quein Do- vesicae, iiifialiones superborum ; Siiimalos excru-
iriinus VFI paiiiltus refieit dum ei VII dona Spiritus; ciaiit et moribus.fcedantes quasi pesie deturpant.
Ksiicti distribuit. Uno pane eiirn saciat dum ad di- Senlima plaga sunt grando, ignis et toniirua :. toni-
*iua sapicnda cor ejus spirilu patiemioe illuininat. irua sunt terroresprinclpuni; grandc ei ignis, sae-
AUero pane eum saciat dum ei roys.eria Setiptune. "' vicia praedoiiuin ; liii impios eslcrminaiit duni eos
Tercio -pane euni ieflc.itt cum rebus violenter dissipant. Ociava plaga esv
_fpi_i__f_v__intellecius_apeiit.
<ium iiiile eligere, i!ocm__iTe_plwf~~~~s~p~iiitu-consi!ii-
i—bi__tCiis_£l_Ioc"is!-a.: bruclii sunt voraccs; iocusiae,
tribuit. Quarto pane eun. saturat dum eum in bo- ciscordes, voltiplaiibi^^iieiiiesTi;ii~~1Ioi'es-_rI)P--
nisspiritu fortiiudinis roborat, Quinto par.e eunii i'u;ii et segetum devorandv» coiToduiit, quia lales
vecreat dum eum spiritu sapieniiae "illusfral.. Sexio) Lona dcsideria per prava excmp.a et mala collociuia
pane eum refocilat duin eum sectandam justiciam corrinnpunt. Kona plaga erat cbaos tenebi'arum
spirilu pietalis iiifomai. Septimo pane cor ejus5 palpabile ct murmuv q-;oddam formidabile . _ruiit
ronfirraat dum eum a maio spiriiu tiinoris avocat. aiitem iisfideles (f° 292 v") qui fului-a non creduiil,
Pauci piscicuii addunlur dum"ci exempla iicieliurai ct a ltice rctraliuni, el se tcnebris arlernaa mortis
proponunfur. Quaiucr milia salurantur quia IIIEor . inserant, ubi terribile csl murmur, sciilcei fietus et
roundi partes per iifo.r (sic) EvangeSia ad .VII donai siriclor deiuium. Deciina plaga sunt primogenifa
Spiritus sa.icii vocanlur. Septcni sporiae de frag- exfiiicta : primogeniia _Egypti.siirilpriiicipes EIUP,-
meniis superant, quia.YH lib.ri agiographiae de VIII di saecularesque digriitates quae a dcmonibus beilis
clonis Spiritus sancti redundant, de quihus adhuc; D ] el variis modis exierminanlur ui potentes potenter
doctorcs vefeclione quasi dc sporfis fiuelibus rahii- tormeiUa paciuuiur.
sirant. Pisce quoque fuii.a pascitur dum Chrislii Esrissimi n.itamur bonis actibus ab his decem
corpore vescitur. Ipsc-nanique piscis dicitursicut inl plagis liberari et VII panibus salurari, a VII draco-
Evangelio legiiiir, rium homines ab ilio exigerenll nis capitibus erui, X prreceplis legalibus iiistrui.
ccnsiim, cui"(f° 202) angcli devctum impenduiit ob- Imileiiiur illos qui nos praeeesserunt ct ner muItRS
gequium , juss.um Petrum hamuin in mari mittere3 tribui.itioncs. gaudia vitae intraveriint.
at de ore piscis qui prinius ascenderet, aureumi De sancta Eufrosina.
didragma tollere pro se et pro semelipso censiinil Sequamur leneras puellas ad vitam nos praeviss.
soivere. Piscis hic eral Chrisius quiin undis hujus.5. Di;igamus gressum per vestigia Eufrcsinae, qua;
s;ccuii latuit.Qui dragtria in ore habuit, quia gemi- rUicuntnos ad atria vitce. Ifuius parenles illustris-
nam legem divinis faelis splendentem protuiit. Hic_ siiiii Alexandrinorcm multis elemosinis et precibus
hamo divjni consilii esi capius , in ignc passionis. roganta Deo haeredem ingentis substantiae ipsovinii,
nobis ad esum assus. Didragma pro Chribto et Pe- Quibus dedit filiam quani septennem baptizantes
tro census datur duni utcrque lex ei gemina dilc- vocaverunt Eufrosinam. Cujus mater da hac yita
 " ' '
10.9 SPECULUM ECCLESLE. — DOM. X POST PESTECQSTEN. 1050
inigrav.it, s,edeam pater.duo_lenMein-j.arii ciniitenii A niullas eiep.iosinas cjus borlatu gessit. Smaragdus
viro dcspc"nsavit. Cum auteni ad iiiiptias deberet ilaque in sancta convcrsatione XXX. ct uovern ari:-
tradj, a palre in quoddam lnonasierium introduci- nos impletis, finem vitae suac sibi adesse. .senliens,
tur ut.ab' abbate benedicalur; qnam i.lle benedicens" patrem suum, qui.tunc aderat, vocavit, ne iilteriiis
ad castitatciri hortalur. Illa aulcrii considerans con- de.fiiia sua spllicitus sit rogavit, se iiliam suam in-
V-rsaiioTiem moiiachoruni , beatiiicat eos qui hic dicat, et ul .boc .nullus sciat postulo.t, moiiaslerio
essent imiialoses angeiovum, post fufuri consortes rcs suas.coiiferal,-"pro sis' pi-cces suas fisndat, His
coru:ii. Donium veiiigns, deppsila yeste"niu.liebri, dictis oculcs in morle sqnilat, ciaudil, et liicem iti-
virilem induit, a;l monasteriuiri venit dicens se eu- accessibilem per angelos duc.ta abiit, paier vero
iiuchiim iiciriinc Smaragdum e.t ppscit.-se ficii mo- .scraivivus iii lerram cori^uit. Qui ad.se vevcrsus
nachum. Quaeintev viros suscepfa piurlmis' anriis cum niagiso ciulatu supef corpus cecidi.t., vo.clbs.s
vixit inemni sarictinioiiia. Pater.vefo -denium.re- ct fletibus dolori salisfecit. Quo audito pmnes fratres
diensfiliamque non iriveniens, cum servis ef amicls • occurrunt, mira cerii.enles..in laucles Dei proruiii-
.per oiriuia monasteria , per omnia Ioca loLius-Ale- puist.'; qui dum saiicfum corpus .oscuiantur, frater
xandiiae, tutius. -'Egypii eam quoesiyil et non i.nven- fiuidain, qui unum oculum lantum habuit, alterp
lam absque consblatioiie Iuxit. Post, haec ad idein ^ reeeplp Ueiabaiur. Iierum.atqueiter.iim congeminat
moiiasleriiim veniens multam peccuniam' fraivibus cjusmagnali.a qul etiam in sexu fragili tanla opera-
largiiur ut Desirn posliilenl, sibi aliquid de lil.ia re- battk'mirabilia. Cprpus igilur in iiionumeiuo pa-
yeiari precalti!'. Qai vigiliis jejunia coiitinua.il, se- Irum tumulatur, ciiius anima ut auruin in igne
piimaiiani oranles riihil impctrant; et curii esscnt probalum, sic in caniir.oit.ribulaliojiis examinata
trecenii quinquagiiita oraiio Eufrosinoe omnium su- inier candidulas yirgines graiulalur. Pater yevo se
psravil pramina, quae die. iioctuqne deprecabatur ipsuiii cuni omiii substauiia sua: in irionasterio
nein Iiac viia inaiii.eslarelur. Abbas autem conso- coniulit, monachus factus i» saiicla conversatipne
lalus Pafiiufium, jussit eum duci ad Smaragdum, finicns vifain filiam suam in gioria vis.uvus cOBlestia
iiam ipse iu. cella solitaria deguit et tola conversa- adiit, Hujus, karissimi, Virgiiii.. rricritum omiiium -
tio ejus in ccslis fuit. Videns aulem palrem, ct ti- que sanctorum imploremus suffragia; rie nos Deus
mens agnosei, in Iacrimas .solyilur j sed miiiinie sinvul Jrada.t cum peccaloribus et non nos perdat
agiioseitur.Imperialis.-quippe vu.ltus ejus. prae muilis eum iniquitalem operantibus scd nos cum Iiaeredi-
vigiliisemarcuitacingens decor (f°29.i)ejuspr_3 fleti--- tate benedicat et usqiie inosternum extoliat, Ubi
btis ac jej-uniis elangiiit. A qua consolatus_discessit, cculus r.oii vidit.

BOM1I.ICA X-.' ..._'-..-

yias~~S>jontugcnl eo qtiod non sint qui veniani ad C { qtiia iiullam duri cordis cogitatipnerii impunil__t»
solemnitatem (Thren.i). Syon, quod sonat spectda, d.imittent. Et lioc totuni ideo eonti-igit quia tempus
est Ecclesiai, quae.regem gloiiae in .dccpre suo est visilatioriis suae non agnoscit (Luc, xix). Aiiima
spsctilalura. iiujusviae saiicto.rum vitae et docirins. -visila.ur quando cum homiuibus a Deo flagellalur ;
acclpiunlsi!',.:per .qsros fideles ad mcfliiia ccelestis sed ipsa visitaliouem non agnoscil-quia disciplinam
urbis perducunfur.Tleae vlrc lugenl paucos veni.re.ad vecipere rennuit. Doniinus -aulcni o'e templosuo
quia justi graviier deflen.t.r.aros Ire- yendentes et ementes eicit, quia culpas horai-
"solle.i-initatcni,"
((iientare Domlnici sacranicriti celebritatem. Kam nes. diabolo "venden.es et. poenas emenles fiagel-
qui se hic alienal ab.Ecclesiae festivitaie, uliqtic.in lo pceiiiientife a conversis expcHif. lioc pfaefigu-
fntsiro excluduntur (sic) ab a.ngelorum sollemnifate. vavit Hierosolimorum sisbversio ouae coiifigit hoc
Uiide legitiir liodie qiioil Doiiiinus vide.ns civilateni modo. .-.•--'
Ilierusalem, flevifeamque" ab hostibos obsidendani, Hierusaiem yisitalio erat Christi iiicavnatio. Ilanc
. pii-cunifodiendara, cum oimiibus fiiiis suis destruen- quippe Qiiens ex alto vigitayit dum in medio ejus
dam praedixit. Civiias-boec, super quanvDeus flet, vegnuni ccelorum praedicavil, signis et hiiraculis
.est qisaelibetanima quae non. p.a.i.gii sua crimina ; illustravit; sed ipsa tempus suaeyisitalionis non co-
^'
fl'.iam.(f° 294 v°) iniraici circumdabunt dum immi- gp.ovit dum huiic a lege et prcpiietis promissum
ncnte morle caterv.ae daemonuni cam vallabunt. In Deum credereiioluit. Insuper dum tei'rena'm gloriam
cifCuit.uvallum fodiunt duin traiisacia niala ante perdere limuit, Regem glpr.is prucifixit etideo cos-
oculps ejus ducentes eain iu fovtain dcsperalionis lestem glor.iam amisit.Tpse aiitem "aias:crucis ex-
ducunt, Undique coangusiabuut dum horribili vulsu pandit aiquc eas [eani] sub uinbra alarunv miseri-.
et- gestu eam exire ad pcenas corapellunt. Ad lerraiiv cordiaj siiae ccngregare voluit, quemadmodum gal-
eam pros;erriunt dum corpus mpfte inlerimu.nt'. iina pullos srios'sub-alis a milvo protegit. At illi
Filios ejus trucidantdiim eam ad tarlara perdsicen- ealce Dominura projeceruiit, vocanlem audire. no-
tcs pro malis operibus in su.pplicio crucianl, Lapi- luerunt, manus pcst eps extendenti dprsa in facieEi
deiii suiier. Iapidem "nou relinqneiit (Marc. xiii), dederunt. Deus "aatem"paticns et irnilfum misevi-
 _OSl IIONORII AUGUSTODUi.. OPP. PARS III. — LITURGICA. I0S2
cprs qui vineam de jEgyplo transplaiitavil (Psal. A I cula relinquunt; sed hosles undique muros irrum-
LXXIX)_l eam agricclis locavit, ciijus proplietas ipsi punt, civitatem violenter invadunl, universa vora-
ad se missos contiintelia affectos, insuper el unicum ci (f° 296 v°) flamni-e tradunt, cunclum populum
filium suun.i de vinea ejccluni occiderunt, dedil eis diversissuppiiciisextingunt, cunctas turres et ipsum
XL duos annns in pcenitentiam qup possent reatus templum murumque in circuitu a fundamentis de-
sui consequi indulgcntiam. Ipsi aulem tempore gra- struunt. Omnibus aulem subversis, ferlur quod in
tiae abusi sunt in superbiam et ifrilaverunl Deum loco in quo civitas pridie fuerat aratrum duxerunt,
jugiter augenles culpam ; ideo ira Dei asccndit su- salem pro semine sparscrunl. In hac itaque obsi-
per eos el disperdidit eos. Postquam enim propbe- dione Icgilur quod undecies cenlena milia faraepe-
tas sapienlcs et scribas ad eos missos a se vepule- rierint lotidcmquc gladio perempti sint, ejusdem
vuiit, insuper quosdam flagellaverunt, quosdam la- liumeri in capliviialem distracli, trecenli in ullio-
pidaverunt, quusdam diversis pcenis interfecerunt, iiem Dominicaenecis crucifixi sunt, Traditur eliarii
alios de finibus suis propulerunt, Deus ultionum, quod XXX pro denario veiiditi sunt, sicut ipsi Do-
Domiuus saiiguiiiem eorum requirere est recorda- minum pro XXX denariis tradiderunt. Sic, karissi-
tus, veriitque super (f° 296) eos sanguis Christi om- mi, reddidit Doniinus septuplum in sinu eorum qui
nium jiislorum quem a sanguiiie Abel effuderunt, B ' effuderunt sanguinem sanctorum (Psal. LXXVHI). Sic
usque apostolos Chrisli occidcrunt (Luc. xix). Et rclicta est domus desarta (Luc. xm) quam ipsi spe-
quia Patrcin et Filiura offenderunt pater Vespasia- luncam latronum fecerunt (Mattli. xxi); sicque Ro-
nus ct filius Titus hoc vindicaverunt, ac vineara mani etlocumet geiilem illorum tulerunl (Joan. xi).
summi Patrisfamilias, quam in vineara Sodomorum En, dileclissimi, audistis caplivitatem Jiidacorum;
coiivcrterant, de qua vinuin Gomorrhoe biberant, cavendum est nobis a captivilate daeuionioium.
exterminavit aper de siiva et singularis ferus depa- Illa cnim scripta est ad correctionem nostri, ne nos
stiis est eara (Psul. LXXIX).Silva crat genlililas de incautos circumcludant caslrahostismaligni. Etenim
qua aper Vcspasianus exercitum ducilavit (sic) et ut nos essemus captivilate liberi, sumrai Regis Fi-
vineam, scilicet Judaeam, ferro et igne examinavit. lius datus est obses pro redeniplione nostri. Atque
Singularis ferus erat Tiius, qui Jonga olisidione ut hoc lenaciler noslrae meraoriagiraprimalur, panis
Hierosolymam est depastus; scd antequam civitas Chrisli in modum denarii formatur : quia profeelo
everteretur, toto illo anno slella inslar gladii super ille pro XXX denariis tradilus esl in manu impio-
cam pendcre videbatur. Vitula en.im sactificiis ad- rum qui verus denarius dabilur in vinea usque ad
iiiota agnum est enixa; et continuis XL noclibus vesperam laborantibiis praemium omnium justorum.
igneae acies in aere cernunlur; lempli januae media Hoec eaplivilas praecessit in figura, sicul nobis
iiocle iillro aperiuntur, maxima luce inlus coru- refert sacfa Scriplura. Cum Helyas ignco curru in
—scanle-^Voces-Iiujusmodi audiiinlui__:_s__rvans_eam_us_ ccelum transferretur et Heliseus, palbo HeliaeJor-
rie sedibus istis : J Igitur transactis post passionem dane diviso ad Hiericho revertereluryecTiiideird
Domini XL duobus annis Vespasianus et Tilus du- Bethel ascendeiite pueri ei illuserunt : Ascende,
ces Romaiiorum, cum magno exercilu Judaeam in- calve, ascende, calve (IV Reg. n), clamaverunt; qui-
trans (sic), universam regioncm incendio devasla- bus dum ille maledicerel, duo ufsi de silva egres-
vit (sic). Populus autem ex cunctis urbibus oh pa- si sunt qui XL duos pueros laceraverunt (ibid.).
sclialem fcslivitatem in Hicrosolymam confluxerat; Heliseus erat in figura Christus. Hinc ad Belhe_
quem exerciius in pascliali lempore obsederat, sicut; ascendil, dum de Jerusalem ad crucem lelenditv
ipse Dominum in paschali die crucifixerat. ltaque, Huic pueri illuserunt, Ascende, calve, clamave-
secundum verba Domini, vallo circumdalus, maclii- runt, dum Judae: puerili sensu Domino pro nobis
nis undiquc deslruclis, forliler ab hoslibus impu- ilagellato, decalvalo in Calvari loco in cruce illusc-
gnalur, sed el summa vi a civibus defensatur; sed runt, Mos qiiippe apud anliquos erat crucifigeiidos
quia in DominoDeo seuium protectionis non habue- prius flagellari ac dccalvari, sicut potesl eliam"iu
runl, in manu hostili corrucruiit. Quosdam namque sacra Scriptura nolari. Devorabit, inquif, glaclius
famcs, quosdam consumpsit tabes; quidam ab ipsis: camcs de cruore occisorum el de capiivitate nudati
civibus crudeliter trucidali, qttidam fetore movluo- capilis inimicorum (Deul. xxxn). N&mcl captivi dc-
iTini sunt pra.focati. Nam pessimi quique ut canes calvabantur (f°298) qui vendebantur. Hoc videtur
civitatem circuibant, escam de manu niuiierum, de lonsura nostra exprimere, qui censuia (160) Clnisli
o;c eliani infantum rapiebant, Cives in platca jacen- figui-am gerere. Pueris auleoi ab Helisco maledici-
tes, extremuni spiritum pra? fame trahentes impio< lur dum maledictio sanguinis ejus super rios ct su-
ferro cruciabant, voleiUesque mori non ex tolp ex- per filios nostros Judaeos indiicilur. Unde duo ursi
tinguebant, sed miseros vulncribus lorquebant. dc silva egressi XL duos pueros laceiaverunt, dum
Postquam vero asinos vel equos caeleraque aniroaliat per XL duos amios duo imperalores de gentibus
ad esura illicita in cibos consumpserunt, ipsae roa- egressi armis Judaeosatrociter strangulaverunt.Nos
tres filios suos ad edendum mactaverunt. Unde hia- ergo, karissimi, nilamur manus hoslium cfftsgCFe,
g;.o clamore in civiiale exoita, mililcs propugna- captiviiatcm aiiiiuarum effugcre, ad verum rcgeiu
ilGOl Sic. Foiie ccnsemur.
 1035 SPECULUM ECCLESLE. — DO.M.XI POST PENTECOSTEN. IQM
nostrum perveiilre, veram liberlalem oblinere; utt A Abbas yero jussit eum projici ante Maiinum, diceiis
licc cciisequamui', pet vesiigia sanclerum gradia- ul viulvivetliliunv queni male acquisisset. Ille vevo
rour. Solius Marinae acfa nobis-: sulficercnt si aliai subiaio infante pastoves civcuit; accepto ab eis iacte
exempla deessent. Hujus pater dixit se velle ani- cum omni diligentia nulrit, Ad porfam mpnastcrii
ii:ain suam salvam facere, saeculuni hahitumquee redit, scli Dee-secreli sui conscic placere -conteridit.
niiitare, ipsam rerum suaruin haarcdem inslituere. Trieiinio taiiter peraelo, rogalu fratrum in moiia-
Al illa : . Et vis, inqiiit, aiiimam tuara salva-rc, , sterium recipitur; vasa coqliinoe lavandi el fratruhi
Incam verp perdere. » Patre autein dicerite quid siiiii habitacula purgandi cura ei injungitur; qucci cum
placeret, dixit -u't-se tonderet, virilem habitiim in- cmni alacritate peregit : primits ad ecclesiam irc,
duerct, pro filio securo ad moiiaslerium duceret- ullimus cxireccnsuey.it. Diiin igitur diu talis lu-
Qui pro verbis ejus laudesBeo dixil; deloiisam ad1 cerna diu cPranl hominibus latuil quoe riiagup ful-
couversionem secum duxit. Suscepti autem a fra- gpre in conspectu Dei claruil, lux lucis eamde te-
tiibus monachi fiunt; in omni rcligione vitam du- ncbris exlulit, et ciinctis cam in domo ecclesiae lu-
ctiiil. Post aliquot annos pater transiit in. locura ta - men praebuit. liicidit itaque corporis infiimitatem
bentaculi admirabilis (Psal, XLI); sed filia in omnii per quam eyasit morfis et miseriae aceibifatem et
viriulum exercilio fit omnibus admirabilis. Cujuss B iniravit vitaeet gaudii jocunditaiem. Qui cum in ec-
rioincn paier dixerat csse Marinus,ob nimiam aUlem l clesia secundum movem non videvetuv, jubet abba.s
veligioncm ab omnibus dicebatur Christianus. Quii inquiri ne fcrtc infivmetur. Queiri cum ebiissc ccm-
erat multum formosus, mprum grayitate et verbc- perit, miseruui pronunliavil qui nec plene tempus
runi siiavitate pmnibus graiiosus, Unde a Patre mo- poenilentiaeprnmeruit, enmque lpnge a fratribus se-
naslerii dirigitur cum fratfibiis pro uiilitateccenp- peliri jussiL. Dum auteni ccrpus ad lavandum denu-
bii. Lividus itaque diabolus, dracp tprtupsiis, olimn dalur, mulier conspicilur; clanior ciim laiidibus ad
se yoicns Deo aequiparare, dolet tencram puellamii sidera tplliiur. Amens abbas accuriit, coram sancto
squamea colla sua calcare, virus siiaemaliliaeeffuditt corruit corpove; cum magno ejulatu s"eerrasse, se
i.n feminam Deo placentem per feniinam sibi obe- peccasse tandiu vociferat quousque vox ccelilus in-
diehlem; sed lubiicum eaput ejus ab ca conteritur,, tonat quaerealum suae ignorantiae pcr mcrita sancta?
ipsaque palma victoriae gloriosoepolilur. Marinee sponsae Christi indultum pronunciat. Popu-
Quidamnamque saepe-euntes et redeuiites fratress lus itaque ob slupendum miraculiim confluit, iiUer
Iiospieio suscepit; cujus filia a quodam militc con- quos et pater puellae adveii.it. Qui audiens;Clirislia-
ccpit. Qssampaier detumescente utero discuiit; sedi num obisse, Deuni sibi indulgere pe.liit quod do-
ipsa instinctu diaboli Ghiistiano monacho crimeiiii mum suani destruxerit. Intcrca filius (sic) cjus a
imponit; quod pater furo.re plenus, abbali retulit. donmonio obsessa, catenis ccnslricla adducitur; de
Dum ergo Marinus ad cellam vegveditur, ab abbatee cujus orc diabolus auctOrem sceleris, injuriaro
ei crimen stupri opponitur. Qui mox pedibus ejuss Christi virginis profiietur. Omiies ergo laudes Dec
aayolutus, se errasse, se ut hominem fecissc pro-- pcrsonant cujus larita beneficia in liominibus exu-
fitctur. Ab-abbate"vc.ro multis flagris (f" 298 v°) af- berant, Puella autem VII hora ad sepulcriim virgi-
ficitur, de monasterio ut reus cicitur. Al ille foress nis liberatur, et ilerum Dominus in sanctis suis
nipnasterii in pmni labofe cum sumina pacientia1 glorificalur. Haiic assidue cum onmibus electis Do-
perniaiicbat, publicam pasniientiam velut flagiciosuss liiini flagitemus ut luxum niundi superemus (f° 500)
peragebat, in yicfu laniuin elemosynam perage- quatenus nos Dominus"in portis niorlis exallct, iit"
bat (sic), Intereailla infclix mulier pepevit infantu- omnes laudationes ejus anima nostra in porlis filia.
Juin, quem pafer pueilae attulit ad moiiaslcriiim. Sion annmiciet, ubi oculus (I Cor. i.i).

DGMINICA XI.
Bealus vir cui non inipuiabil Dominus peccalum D Narrat quippe duos iri templiim Hierosolymis causa
(Psal, xxxi). Qiii hic peccata sua lacrymis abluit, orationis ascendisse; unum Phaiisaeum, scilicet Jii-
elemosynis redimil, huic Dominus ea in futuro non daeorum clericum, alium publicanum fulsse. Phari-
imputabit, quia ipscmet ea hjc puniens damnavit. S82US,altari appfopinquans, manus et oculos ad
Qui autem non cogilat quid jam fecerit, sed quid coelum clevans, Deo grates retulit quod aliis homi-
adhuc facere possit, hic provocatDpniinivindictam, nibus dissimilis fuerit, qui raptores, injiisti, adulteri
quia quidiligitiniqsiitalem odit aniniam suam (Psal. forent, ut ille publicanus qui retro aslaret, hii in
x); et qui aniraani suam odit, Dominuui ulique ebdomada
jejunaret, decimas omnium rerum sua-
odit; et qui odit Dominum, hujus iniquitas invc-
iiietuv ad odium. Suut pleriqiiG in peccatis sordidi rum daret. Publicanus auteni in angulo quodam
cjui se justosvepulaiit etalios velut peccatores dam- bilebat et oculos ad coslum levarc non audebat, pe-
nant. Ilorum pcrvicaciam "Dominiishodierno evau- ctns tantum percutiebat, Deum sibi propitium fieii
Eciio vepriniit,; ab ois aulcm despeclos veniae erigil. pclebat. Deinde dicil Dominus quod peccala coiifi-
 _0,.S liONORII AUGUSTGDUN. OPP. PAilS lil. — LITURGICA. I65C
lens desceriderit jusiificatus; facta autemsua ja- A lus, qui a cultu Dei proctil erat. Oculos ad cceliiiE
ctans abierit reprobatus : quia omnis qui se exal- iion levabat, quia terrenis tantum ir.hiabat. Pectus
lat Imniiliabilur, ei qui se huniiliat exaltabilur percutiebat dum errorem suum per p_enitenliaiii de-
(Lus, xvni). flebat. Et qiiia se per confessioneni humiliabat, Deus
Ideo, dilectissiini, cum ad orationem convenitis iIIii111per veniam exaltabal. Ei nos ergo, karissiini,
non beiicfacla veslra jaciare, nec alios damnare, sed a longe slemus, u.l-nos Doniinicis sacramcnlis c.t
vos ipsos accusare, alios omnes justos feputare de-~ saiietorum consortio inclignos judicemiis. Oculosad
Lciis. Anlmas yestvas in conspectu Dei huniiliate, cosliim lion leveinus ut nos C(B1Pindignos Juclice-
ipsura ore et corde invocale, el in die tribulalionis iiiiis. Pectus tiiiidamus ut ccmmissa fietibus punia-
vos liberablt, ct super hiimicos vestros exallabit. mus. AiitcDeumprocidamus; covam Dominoqui fecit
Piohibitc linguam vesiram a malo et labia vestra a (f° 502) nos pioremus, ut ipse planctum iioslruin in
dqio, quia ex verbis suis quisque jusiificabitur et ex gaiidiuincorivert-jl, cl scisso sacco Irisiitiae, laeiicia
verbis suis condemnabitur (Mallh. xn). Qui ita crat iios induat, Nonsiinus raplores, quia rapaces regnum
s.cut Dpminus docuit, huiic Dominus exaudict; qui Dei non possidebu.it. NuIIius reni coiieupiscasiins;
vevo aliter orat, Iiuius oratio in peccatum liet, Yitae nullius laudem irieriiis nostrisindebitam r.obis (161)
•neeessaria et gaudia aelerna petite, et dabit vobis VJ ^ ascribamus, quia haecfacientes raplorum erunt con-
Pater iitraque. Mulil orant et noii "impel.a.nt, sed sortes. Noii sin.us irijustv,-quia iniqiii vegntim Dei
- oratio eorum erit execrabilis, quia aurem suaiis iiOii consequeiiiur. Doininum diligamiis; proximis
avertunt a claniore (f" 500 v°) pauperis. No:i enim nostrisiiecessaria iinpendanius. Non simus adulleri,
omnis qui clicil ei : Domine, Domine, intrabit in quia fornicatores et adulieros jiidicabil Desss.Rectam
regnum ccelorum; sed qui facit voluntatem Palris fidem servemus,-ad nullam hoeresim declincriius,
eji-S, ipse iittrabil in regiium ccclorum (Matth. vn). - quia hb.c spiritualis fornicalio appellalur, et Deus
Voluntas Patris est tit in nobis peccaritibus dimifta- perdet oninem qui ab eo fornicalur (Psal. LXXH).
mus, et rebus nostris opem iridigentibus" feratnus. Bis in ebdomada, scilicet IIII el VI feria, jejuiie-
Per haecpeticioiies cordis npslri impetrabuntur; per mus, qsiia si hcc fecil Pharisxus, lnulto magis fa-
li;i'Cregiiuin cceloruiii intrabiinus. cere debemus. Et si cibis minime abstinearous, cov
Per duos hoiriines qui in lemplum ascendisse le- a mala volunlate, manus a prava actione.continea-
guiitur, duo populi, Judaicus scilicel el gentills, in- mus. Decimas omnium rcruni nostrarum Deo demus,
iiileguntur. Pharisaeus qui ad altare accedebat est quia si hoc fecit Judaeus, mullo magis debet faceve
Jutlaicus populus, qui sfliietuarium et archara habe- Clirislianus.
lal. II.c nierita sua in lemplo replicat, quia de cb- " Non solum.karissimi, sacriapicesad vitam aefernam
sefvanlia legis in mundo se jaciat, Non erat sicut nos ducuiU, sed etiam genliliuni litieraenos instruuntj
~~e_cteriirdvrriiruiT_7l]~triaT.ivcunicisioiieTlisci'etus
-er-at—de quibus quaedamjid aedificaiionemproferenda sunt.
a populis natipnuni. Gentiies raptores eranl, quia Et ut neino -iiide scandalizetur, saci'a aiici_Fiiate~"
bona Doniini- qtiasi per vim rapiebanf, dum ei de exenipli.icelur. Filii quippe Israel -Egyplios spolia-
collafis bencileiis debitum servicium non reddebant. veruril; aurum, argenLtiiii,geminas, vesies pretiosas
Injiisti extiterant dum, Crealore sprefo, crealuram liilcrunt, quoeposfca in dcnar-ia Doi ad-conficiendum
colebaiit, Adulteri erant dum, vero sponso Domine laberiiaculum obtuleruiit. Dum vero ipsi de _4_gyp!o
deserlo, cum riremonifiusse polluebant, Judaei que- cxierunt, omnia -lempla ydolorum corruerunt. De
qiie raptores eranl qui sibi merita justoiTim usur-- jEgypio exeunt et ad lerram reproraissionis tendunt
pabant, Rapinain (sic) nainque est laudein justi velle qui lioc saeculuin deserunl et se ad san.ctam conver-
habere et sancLit-atemjusti imitari nolle. Uude scri- sationem transferunt : tuiic namque delubra dissol-
ptum est : Non rapinam arbiiratus esi esse se wqua- vuntur , quia ipsi qui tempia vicioium erant, a.
lem Deo (Philipp. n). Qiiain wqsialifatem dum pri- peccaiis rieslruuiitur; jam enim Dei babitaeuluni
nius angelus rapere voluit, a beatitudine corruit. -." ^ esse iiicipiunt, el idco maligni spiritus in eis manen-
Injusti extiterant dum nec Dee sua nec homiiii stia di locum diutius habere non potcruni. Qai_Egyplios
soIvebaiH. Aduiteri fuerant duin lege nobili sponsa despoliarit dum stecularia sludia in spirituale exer-
abjecla cum idolatria se -comniaculabant. Per septi- citium commutaiit. Ad facicndum tabeinaculum ea
iiiainim omne lempus volvilur. Bis in ehdomada je- cfferunt dum pbilosopbica argumenta ad a.difiea-
jsiiiat, quia opere et volunfale maluin declinat. De- lioneni Ecclosias proferunt,. Aurum _Egypliorum
cinias dat omnium quae possiclel, quia decalogum donant, dum per saecularem sapicntiam spiiilualem
Iegis per X sensus coiporis iniplet : quinque nam- disciplinam ornant. Argenlum yEgyptiorum offeruiit,
que duplicala decem faciunt, ut duo oculi, duae au- dum sascularem eloqueiiliam ad utililatem Ecciesise
ves el ceiera. Sed Judaei malum actu el volo opera- converluiit. Gemmas illoruni douant dum senlentias
bantur, praccepta Dei cunctis sensibus Iransgredie- a phiiosopiiis bene prolatas ad exliortaiioiiera pioxi-
bantur. niorum narraiil. Vestes eorum offerunf, duui exem-
Publicauus qui a Idngo stabat est gentilis popu- pla genliihim ad imifationem fratribus referunt. Iri

(ltl) Cod. a nobis.

1057 SPECULUH ECCLESi-E. — BOM. XI POST PE..TECOSTEN. JOSS
magna (f" 502 v) e.iim domo non solum vasa aureaa A __ lisr, esl is de cujus corde luxuria pascitur; e.explc-
-"'' ta coricupisceiilia, ilerum fosda libido reiiascitur.
et argeutea, sed etiam ferrea et ficiilia sunt neccssa-"'
ria. Domus rnagna est Ecclesia, Vasa aurc-a el ar- In jecore enim est concupiscenlia; vullur vero
gentea sunl sacrae auelorilalis voluinina. Yasa ferrc-a a amalmoiTuorum cadavera.
el fieliliasunt srecularium scripta ad_xterioraneees- De hac pesie iler.uin dicunt quod Medusa egregi...
saria. Sicut eiiim aurum per ferrum spleridescil,,, forma pluriuios ad amorcra sui incitaveiit, quru
sic sacra scriptura per s_3culares disciplinas ful- omnes se iniuentes iri saxa commutaveril [commu-
gescit, tayerinf cod.]. De hujus facje se Perseus crlslallino
Tradilur etiam qucd reversi a captivitate templnmn clippeo protexii, cainque falcato ense interemil. Hacc
Dei reoedificaverunlperpecuniam quani apud Babylo- >- fcmina esl Iuxuria, quae se formosam fingit pcr
niara acquisicrant. Apud Baliylonioscaplivi teneiiiurf hoiriinuin peclora, sed se inspicieiites in lapiues
qui a fide Caiholica devianies apud haerelicos, vel a comniuiat, quia cofda libidinosprum per deleetatic-
sanclc prpppsiloappsfaiaiites, apud savcularesin cap-i- nem iudurai, Ab bac se Perseus crisialiirio clippeo
lione daemonum habentur. Qui si, Deo propicio, add proiegit, quia vir foilis specultim virtulum inten-
Hiertisalem scilicetaclniatrcin Ecclesiam,reversi fue- .- - dens, ab hujus intuitu vtilluni cordis averiit. Falcato
riiit, etuiilia qu_3foiisdidicerintada.dificationempro-)- B ense eaiii interemit, quia tlmore aelcnii iguis eam
simorum protnlerint, profecto templum Deo expecu-i- a_se abscidit.
nia conslriiuiitquam apud Babylonios lucraii suul. Inn Ifi.delegitur quoj qtiidam pairum'parvulnm filiuni
lege quoque praecipitur : sipopuluscivilatem obsirie- ._ in lieremo nutrierit, quem aduitum iuxuria lilillave-
ret, etaliquis pueliampulchram apud bostes conspicc- ;. - vit. Paler autem jussit cum iu hefcinum secedere et
ret, urigiieset crines ei praeciderei,postea uxoremdti- solus jejuniis cl ofalionibus XL dlcbus vacare. Ex-
ceret, Civitatem obsidenius, dura allquam h__resim n pletis vers xx dicbus vidit tetram et nimis fetidam
vel eiTprem genliliuni seriptis vel dispulalione.iiipu-!_' mulierero nudani super se irruere; cujiis fetqveiii
gnamus. Puellam pulchraiii apucl eos conspicimus,5 fefre rion Valeiis C03piteam a se rcpeilere. At illa :
dum aliquain sententiani bene ab eis p.'oIataiu inve-;_ c Cur, iiiquit, nie lanlum exhorrescis cujus am.ore
siimiis. Cui debemus ungues eL crines praecidere el .1, tantum inardescis, Ego eiiim suin luxutiae imago,
sic nobis conjuiigere, quia superflua ei contra fidem n quas dulcis in hoininum cordibus appared, et iiisi
pesitadebemus spernere; bene auleni dicta et fitlei ;i patri tiio pbedisses, sicuf et alii a mep;ostaius
is esses. sTIIe vei'0 graies Deo relulit qui e.um a spi-
noslraenon contraria ad insli uclioiieih fideliufo libris
nostris intexere. ritu fornicaiipiiis eripuit. Multa alia exempla de-
t- C ducuut lics ad vitoBitiiiera.
Scrii-uiit ilaqne pliilosophi qiiod mulier fota iri-
ncxa jugiter cireuinferatur ;.cujus capul nunc in aliaa (162) Legituf qued quidam patrum egressus vidit
erigatuv,nuncin ima demergalur. Roia ha?cqtias vol- [_ qucndam .ETliicpem in silva succidenlcm ligna, r.c
vilur est gloria hujus niuiidi quas jugiter circunifor-__ ligata levare lciriplanlem. Quae dura videreiitur
tur. Muiier rotss innexa est fprtuna glprigeintexia.i. gravia, dissclvens auy.il onera : et cum tunc magis
IIujus caput aliquando sursum, aliquando fertur!- essehl onerosa, addens fecit ea; 'inporiabilia. Qiiao
deorsum, quia pieiique rouliocies potenlia et diviliis ;s dum toilere nititur a pondere opprimi.u:-. IIIc autem
exalianl_i\sa.p-eegestaie et miseriis exallianlur (sic).\ pi'Ogressus (-"504 v") vidit ubi (sic) q;;_e.!aniaquain
Diciint eiiam quod quidam -apud iiiferos damnaliis is in Vas fundebal, quoeinfusa sublus coiiflucbat, quia
per radios Votassit divaricatsis ; quae voia sine inter-__ vas funduni non babebat, Ulterius progredilur, ct
riiissiorie ab alto monlis iii iina vailis fcfatur el _L ecce duo vivi porloe civilali.s. apprbpinquabant qui
iterurii alla Vepeiensdenun relabalur. iignum irarisversum ante se ferebaiit; et neuie:'
Ferunt itenmi quod quidam ibi saxum in allum m alleri volens cedere, ambb foras renianebant.
inciitis evoivat, ac pondus saxi volveritemde vertice :e -Eihiops qui auget pnus ligtiorum esl is qui semper
in r,
riioiilis praecipitempellal, rursiimque miser saxnm i.i j cumulat poridus peccalorurii; et cum vix sufficerct
altumrevolvat. Tradunf ileruni quod ciijusdam jecurir tempus ad cnicndanda transacta, semper infelix
ibi vultu. exedal, quod jam cpnsunipium iterum m i:on cessat addei'e reccmiora, usque dum despera-
(f° 504} reci^uclescat. lionem incider.s, pconiien.liam 11611meretur, sed
Haec qiiia sapiens raiie ccmposuit, debet scire re mole criminum in moriem deprirailur. llle autein
vcstra dileclic qnid vclinf, Is qui in rctrc verliginc de
ie qui aquam vasi fundo carcnti immiltit, esl is qui
xnorile in ima proecipifalur, esi is qui de alliludinele elemosinas vei aliqua b'ona ccmmillit, sed ea per
potcstatis vel diviliarum iu profundum baratri prae- e- inimundiciam vel aiia vicia aniillit unde scripium
ceps iotatur. Qui autem saxum in-inontem evolvit, it, esl : Coiigregavit pecuniam et misil eam.iii saccum
qued ipsinii inox revoT.it, est is qui eum magna dif- if- pertusuro. Pecuivam in saccum pertusum congregat
ficultate dignital.es vel quaelibet cupila assequituv ur qui bona quidera perpetrat, scd ea prayis operibus
ci per eadem ad inia iiiferni dimergitur. Cujus vero ro coinquinat. Qui vero llgna ferebant iransversuhi,
jexor (sic) vultur vescitur et denuo revirescerc fcr- ;r- suiit hi qui ferunt grave superbire jugum ; qui duia

(IG_) Ad oram paginserubrica"': De iribus siuliis.

 10S9 IIONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA. iuGO
alierulriiin eeoere nolunl, portain coslestis civilaiis A toiis virihus properemus, quatenus funduin puteum
Domino
ingredi non poteruut. Qui aulem suave jugum Do- non habentem evadamus et hostiani laudis
miiii cervicibus suis imponunt, et leve ouus ejus in atriis Ilierusalem sacrificare valearauf
tollunt, hii porta (sic) supernae urbis inlrabuiit, Ad oculus.
. banc, karissirai, loto corde suspiremus; ad hanc

DOMIKIGA XIII.

Bealus vir qui non abiit in consilio impiorumn Samaritano aulem semivivus curatur, quia nomo
(Psal. 1). Adam infelix vir fuit qui per consiliumn seductus per Christum sanatur.
impiorum de patria paradysi abiit et omnes posleress Samaria erat civitas caput regui Israhelilici, cu-
sues in IIPCexilium traduxit. Hic iu via peccatoiuma jus caput (sic) ad idolatriam in Ninive erant capti-
stetit, quia in peccatis stabilis mansit, In cathedraa vali et gentiles in ea locali. Quorum consortia Judaei
pestilcntia. scdit, quia peccata alios per mala exem- in lantuni exhovruevunt, quod illos participio eorum
pla docuit. Christus aulem bcatus vir extitit quili adduxerunt quibus maledicere voltierunt; unde et
consilio Patris ab aula cosli in carcerem post per- Dominum raaleclicendo Samaritanum vocaverunt.
<Ii'.t_niservum abiit. In consilio impiorura non abiitt Ipse enim vcrus Samariiaiius erat, quod cuslos dici-
quando diabolus oinnia vcgiia mundi et gloviam ii lur, quia ab eo genus humanum cusloditur. Hiciter
covum ei oslendens, se adorare persuasit (sic). Ini fecit dum de ccelis in hunc inundum venit. Yiato-
via peccatoruin non slelit, quia peccatum non fecit.:. rem vidit plagalum, quia hom.inem conspicit pec-
h\ calhedra pesiilenlioe non slelil quia nec verbc0 catis et miseriis circumdatum. Super eo niovetur
uec faclo malum docuii. Et idco sicut llle infelix£ misericordia (f° 506 v°), quia onines dolores pro ep
oiimes carnales lilios in mortem atlraxit, ita istee experitur. Et appropians vulnera ejus alligayit,
bealus (f° 506) vir cunctos filios in vitam revexit. dum vilam aelernam nuncians, a peccaiis ccssare
Sicut enim ipse referl in Evangelio : iiomo quidami praidicavit, Per duas pavtes'Tiganiinis vulneva con-
dcscendil ab Hierusalem in lericbo, in quem lalro- slvinxit, dum per duos limores peccata compescuit.
nes irruentes vulneraverunt, ac despoliantes eiimi Serviiis enim timor (165) poenas a pcccatis prohibct,
abierunt. Porrp sacerdos eamdeni viam pergens, acc „Q filialis autem sanclos ad bona opera monet. Infeiio-
semivivum vidcns, peitransil; similiter levila iler- rcm partem ligaminis traxit, dum geliennaelimorein
faciens viso eo praelerivit. Samaritanus aulem perr sic cordibus homiiiuai incussit. Yermis, inquit,
- eandem viam - corum (164) moriture^igiiis non cxtinguilur, Supe-
^iei'ie!idcns,-iniseri4iiiser£lur^_aciiga_.
tls vulncribus, vino et oleo medetur, imposilumquee riorem parteui traxit dum boni sludii liinorein.
jumento in stabulum duxit. Allero dieduos denarioss instruxit, Filii, inquit, regni eicieniur in tcncbras
stabulario prolulil, cuiara illius gerere peiit; si quid1 exteriores; ibi eril flctus et slridor denlium. Yiiium
de suo supererogaverit; in reversioue se ei reddilu- et oleum infundil, dum poenileniiam ct veniam do-
rum prcmiltit (Luc. x). cuil. Per vinum quippe putrida cxpurgaiUur, per
Ilnmp quippe ab Hierusalem in Ierichc descenditt oleum fota curantur. Vinum infundit dum dixit:
dum priraus parens de gaudiis paradysi ad defeclumi _ Pa.niletUiam agite; oleum addidit dum dixit, appro-
merlis venit, Ilierichc namque, qued luna sonai,, pinquubil enim regnum ccelorum (Malilt. m). In
defectum noslroe raortalitaiis designal. Qui lalrones3 jumeiitura posuil ilum peccala nostra in corpore
iiicidit, quia exulem protinus lurba deemonum cir- suo suner lignum crucis petlulil. In siabulura duxil,
cunidedil. Qui eiiam eum despoliaverunl, quia noni dum eum superiioe Ecclesire conjunxit. Slabulum,
soium diviliis paradysi, sed vcste immoiTalitatis5 rj pj quo animalia in nocle congregan.ur, est praese:is
denutiayerunt. Plagas imposuerunl, quia ei peccatai Ecclcsia, inquajusti in caligine hujus vitoeslabu-
influxerunl, Semivivum reliquerunt, quia in animai lanlur donec aspiret Dies oeteriiilatis, ct iuclinentur
mortuum, in corpore vero per Dei mysteria circum- umbrae mortalitaiis.
datiim dimiserunt. Per eandem viara sacerdos5 Altera die piolulit duos denarios. Una dics erat
descenditdum patriarcliaruni ordo per iter morta- morlis, aiiera vilae. Dies inorlis ccepit ab Adam, in
lilalis tclendil. Qui vulneralum peiT.ansiit, quiat quo omncs moriunliir. Dies vitae inchoavil a Chri-
generi iiuraano openi ferre non valuil, dum se ctiami slo, in quos omnes vivificabuntur. Ante Christi re_
peccaiis graviter sauciatum doluit. Leviia quoque' surrectionem omnes homines ad moriem tendebant;
idem iter carpebat, quia ordo propheialis eliam per post suam resurrcciioneni omnes fideles ad vilain
callem moiiis tendebal. Qui saucium praeterivil,, surgebant. Altero vero die duos denarios
protulii
quia perdito liominis adjutorium ferre non pofuit,, dum post resurrectioiicm suam duo Teslamenta per
dnm se quoque peccafis vulneratum ingemuit. A duo
prrccepfa caiitalis inipleri docuU. Stabulario
(185) Suppl. per. (161) Supnl. non.
 1061 SPECULUM ECCLESI/E. — DOM.XIII POST PENTECOSTEN. _0__;
i- A corona in ca.put ejus ccelitus descendil. Qui dun»
(Ienafios dedit, dum ordini doctorura legis vitae do-
cenda commisit-. _Egrum proecepit curari, quia ge-:- postmodum defunclus sepelilur, omnis tu:bi aslans
rius humanum jussila peecatissalvavi. Qssemaegsuni n miri odpris suavilaie repletur.
fetor de slabuio exire compeliit, quia justos adver-- Fertuf de alio quodam idipta quod ymnum jugi-
sitas hujus Hiundi ad cceleslia appclenda impellil. l. ter Gloria Palri, et Filio, el (f° 508 v°) Spiritui
Duo etiam denavii stabiilario danlur, dum docloress sancto recitaverit, et postea morluus cuidani glo-
scieniia Scriplufarum el honpre soecuiarium subli-- riosa facie et splendida veste apparuerit. Qui duri'_
inanlur. Si quid ipsi supererogaverinl, ifie reddet:t ab eo requireret qupmodo se haberel, qui nunquain
cum i'edierunl(I65),quia si bonis, quo. populis prae-;- lilleras didicerit, in Iiaecverba respondit: Dominus.
dicant, operibus exempiificant, cum verus Samari- regit me et niliil in me deerit; in loco pascuafibi me
tanus ad judicium redieril, ei oliin sauciuni, luncc collocavil(Psat. xxn). 0 quanlum differt simplicilas
jam sanalum, deslabulo in cpelesle palacium (f° 508)1) fidelium a subtili ingcnio gentiliuni! En idiola isle
iiiduxerit, sollicilis procuratoribus sempiterna prae-- per fidei sliilliciam Iribus verbulis adeplus est gau-
iniavecpmpeiisabil. diiim etomnium rerum iioliciani. Plato vero, exun-
Humani queque generis ferniam surdus ifle et:t daus fluvius humanae sapientiae; Aristoteles, lorrens
mutus habuii, qUem Dcminus ut sanaret per finess B argulae sapientiae, per saecuiarem prudentiam sortili
Decapeleos iransiviL (Marc. vn). Decapolis est regio0 sunt miseriae et aeleriiaeperdilionis iiisipieniiam. Sic
decem civitatum, et significat legem decem praece- - sic liiniivum Christus Dei sapientia se diligenles re-
plorum. Per Deeapolim Dominus transit cum sub1) muneral, sic se conlemnenles el beneficiis suis
decalogo legis nasci voluit. Surdum et niuluni eii abutentes veprobal. Jam elenimPetripiscatoris(166)
adducuut cuni praedicalores genus humauuni ad1 fides Arislotelica argumeiila sillogismayit; jam.TuI-
fidem converlunL: quod surdum erat. quia mandataa liana eloquentia corani Christi professoribus obinu-
Dei audire nplebat; mutuni erat,.quja a iaude CPH- lescens os oppilavit.
ditoris tacebal. CssiDeminus audiium reddidit dum- 11- Legitur eiiam quod quaedam ad Ghrislum con-
ei ad inlelligendas Scripiuras sensum aperuit. Vin-- versa mullis honis pperibus floruerit; vigiliis,:jsja.-
culiiiii lingiioe ei sclvit, dum .ps.ejus Dei laude re- niis , orationibus jugiter insudaverit.' Qiiaj gfavi
pjevil. laiiguore correpia, pervenit ad exlreriia. Cujus leclo
Hec etiam decem lepresi expresserunf qui Demi- dum a lidelibus assistilur,ecce subitomedianpclelus
110castellum introeuiite mundati sunt (Luc, xvii). immensa coelilus effiindituv; cujtis niiriio radio oiu-
Dominus quippe intravit castellum dum incarnan-- („ nium visus iia obtnndilur, quod niiiil aliud praeter
dus descendit in Virginis uterum, Spiritus sancti,i illa claritas (sic) cernitur. Interea januae a multitu-
castellum. Decem viri leprosi erant omnes homines,, dine ingredieiiliuiii crepitare audiuiitur; voces inftr-
X praeceptcruni transgressicne vel X plagarum;i manti colloqueiitium percipiunlur, sed prae spleu-
iEgypti percussicne-maculosi. Qui a Domino ad sa- dore luniinis non conspiciuntur. Prasterea fraglati-
eerdotes destinantuiysed in itihere mundantur, quiaa tia (sic) maximi odoris efferbuit, qure omnium ol-
dum peccatores delicta sua confiteri.ad sacerdotess facium mira suavitale replevit. Appropiriquante au-
cufruiit, protinus veniam de cemniissis habebunt. tem die lt_x discessit; sed odor triduo ibi remansit,
Unus qui pro sanitate gralias relulit, cst Calliolicuss Quarla auleni noeie maxima iterum luce ceilula il-
populus qui prp salute sua jugiler Deminp gratiass lustralur, cujus fulgore tocius noctis caligo effuga-
agit. , lu.r. Et ecce duo chori psallentium iu platea au-
Beali autem oculi, sed non pmniuni erant, quii diunlur; voees sexus canentium discernuniur, nam
Chrisium et ejus facia yiderunt (Luc. x); et auress viri psallebant, femiuae respondebant. In liac igitur
quae ejus dectrinam audierunt (ibid.); beali etiamii lucis clarilate, in.hac odoris suavitale, in-bac modu-
sunt qui ea umvvidefunt et crediderunt (Joan. xx). laminis jocunditate, sancta ilia anima eximitur de
Qucd enini reges et prcphelas videre voluerunft D carnis acerbitate, et cum sanclorum jubilo deduci-
(Luc. x), hoc tideles apostoios vidisse credunt, sci- tur perfruitura perheniiis dulcedinis amcenilate. Et
licet. Dominum cum hominibus convei-saitumfuisse,, quanlo altius ducitur, lanlo miuus yox ymnizaii-
ei signis atque doclrinis perditunv hominem ad pa- tiutn percipitur, usque dum lux et-(f° 510) concen-
tfiam reduxisse. Hunc, karissimi, ex toto corde, exs t_s sublrahitur; suavilas odoris manel quousque
tola ariinia, ex pmnibus viribus, ex emni mente, ett corpus sepelitur, sic Dominus Iiiimilia respicit, sic
prpxiinum npstruni sicut ncs ipsps diligamus (Mgltli. de stercore erigii pauperem (Psal. cxn). Haaccnim
xxi!), ut euin in regnp clarilalis ejus videamus.;, paupercula fuit et nullius moineiili inter hoinines
Onini-tempere eum benedicamus, ut euni in dcmoo extitit. Sed quod honiiriibus est abjectum, Domino
sua in saeculum saaculilaudare valeamus. nostro est acceptum ; et quod homiiiibus esl alluni,
Legilur quod quidam jugiter aut legerit, aut-ym- abhominabile est apud Deum. Ecce etenim preciosa
nis yel psalmis laudem Dei in ore liabuerit, Hicc gemma in slerquilinio latens de cloaca muiidani fe-
quadam nocte vidit qupmpdp ex odorifeiis floribuss _loiis tollilur ac regic diademati ignilis lapidibiis,

(183. Leg. reaieril. (166) Cod. phcatores.

 iOGS IsONORII AUGUSTODUN. CPP. PARS III. - LITUEG.CA. _03i
rutilanli corusco loco imponiLuf. Ilinc, karissirril, A ter mereamur, aique pro annis quibus vivmius (167)
emnibus sanctis aiiimas nostras ccmn-llamus, ho- hic videmus-mala, unam diem iiv alnis Dominivi-
iiis operibusjugiter iiisistamus, qmitiniis pro diebtis deamus, qure meliov esl supcr millia (Psal. ix.xin).
quibus nos "bumiliamus, Ireiari cum iliis pefbenni- Quani.
'
\..BOMmiCA'-XX. .,'.-' -'. -- .
"Beati qui andiunl verbusn Bomini el custodiunti dotum aposiolos carcere, vinculis, verberibus affe-
illud (Liic, "_;_).Hulli "suut, karissimi, qui verbumii cerunt; quesdam ex eis occiderunt, alios de finibus
Dei nec aure corporis audire volunt. Plerique veroQ suis cum co-tumelia propulerunl. Rex autem missis
hoc aure quidcni audiunt; sed minime beali sunt..- ,".'- e-_e.ci.ibus homicidas'-ilics. perdidil et civilatcm
quia iilud operatioue -non diligunt._Qui.au.em illudi illbrum sticceraiit, quaiido ministri Dei Roniani prin-
sclliciia aure audiiint, intento corde cusiofliuiit,,, cipes Ciim cxercilibus Judaeam intraverunf, parri-
devoto opere implere satagunt, hii beati sunt, quiaa cidas Judasos variis suppliciis iiiieremerunt, civita-
cum Verbo Dei in aeternum exultabunt. B tem Ilierusalciii igni_succeiiderunt, Deinde ad exifus
"Ideni Verbum veferf hoclie in Evangelio quodd viarum scrvl diriguiUur et quoslibet ypcare praeci-
qiiidam vex fecit nuptias filio suo. Qui misit sevvos s piunlur, quia profecto dum Judaei ad nuplias Dei
suos iiivitalos vocare; et nolebanl venire. lterumn venife recusant, aposioli, in yiam gentium abeun-.
alios misit, quibus ut invitalis prandium paralu.ii,'i, tes, idolairas ad.epulas Dei invitaiil. Bonos el malos
tauros et allilia occisa et omnia parata dicereni,, congregaverunt," quia mulios feprobos cum eleclis
prrecepit, At illi neglegentes, alius in villam, ailuss ad fidein traxeruiit, Kupliac discumbeniiuin iinplen-
ad negotiationcm suam abierunt; alii len.los servoss tiir, quando numcrus eieciofuin iraplebifur. Rex
et coiiiumeliis affectos occideruiil," quos rex mississ intrabjt discumbenics videre, quancio ad judiciuni
exercitibus perdidit et civilalem illafum succendit,:, veriiet cunctos pro meriiis discernere; sicut swi-
Deinde ad exitus viarum liiisit ct quoslibet advocarii ptuin est: Veniet Dominus ad judiciuni cum omni
jussit. Postquam aulem implciaa sunl ntiptiaediscum-i- despecto; hoc est, tam diligeiiler judicabit in hoc
beutiiim, inirans rex Vidil quendam non habentemii iriiiiidd despectissimum quam omni gloria excellen-
vestem in lniptiis utentium ; jussit eum ligatis nia- tissimum. Kon vestitus vesle nuptiali foras proici-
nibus et pedibus proici in tenebras exleriores ubii o_ ttir, quia carens cariiate Dei nupiiis ejus, qui est
esset fletus et stridor dentium ; dixitque multos essee caritas noii admitielu;'. Vcstis narnque nuplialis est
voeatos, paucos vero elecios (Matth. xxn). carilas, pef qua.ivadipiscilur (t° 512) aeterna clari-
___Jk_£__lui_nuptias filio fecil est Deus Pater, quiii tas. Manus et pedes ibi funibiis peccatorum iiga-
Jesu Chiistc Filio suo .plirisaiTrT-Cclesiaiiioonjunxlt.—
•—bunLur__xi__s_Iiic pravis opcribus conslringuntiir.
Hujiis nuptialis tbalamus. erat sacras Virginis ute-- Herabra quippe quas hic' atTiiTalum"laxaiilur,-ibi-ad-
rus. S;rv"i qui invitatos (f° 510 v°) voeaverunt, crant;t supplicium coarlaniur. In tencbras exteriores proi-
prophetae qtii Judasis per palriarehas invitatis Chri-- ciunlur qui nunc interiofes lenebras deleclabilitcr
slura incarnandum praeiiuiitiaverunt. Qui veniree patiuniur. Ibi erit fieius et stridoi' ceiiLium, quia
liolebaiit, erant hi qui prophetis nosi- credebant.;. Iransibil ab aquis nivium ad caiorcm nimiiim; a
Servi secuudo missi apostoli fsierunt qui per foiamn fumo eteniin iguis flelum, a niraio frigore patiunlur
Judaeam Chris.um pro nobis i-icarnaliiiii praeclica- - siridofem dentium. Mulli autera sunt vdcaii, pauci
veruiil.PraiicIium paralum erai saginaii vituli, seiii-- vcro clecli, quia videlicel mulii ad fidem vocantur,
cet Chrisii corpus pro nobis jam oblatum. Taurii sed soli electi salvaiituv. Duae voeatioves suiil:" una
feroces tyranni esiiterunl qui cuncta orbis regnaa exlerior, allera intcrior;• per ex.eriorem mulii per
perdomuerunl, Aitilia vero evani phylosophi quii D g aposlolos et prredicafores vocaii sunt ad iidem; per
perscrulsndo' volavcrnnt mentc ad sydera cccli. Hii:i interiorem pauci "perFilium iracli surit ad Palrem."
occiii erant, dum Dei sapientia superborum el su- Per cxteriorem mulli pisccs sagerise fidei iiibaese-
bli.iium colla calcaverat, humiles et pauperes p-a- - runt, quos electcrcs iterum foras
miserunt; per i.n-
rcnles clegefal, sapienliam prudenlium vcprobavc- riorem pauci latucrunt, quos in vasa elegerunt.
ral, idiotas ct siniplices honiiiies ad praedicandum ;i Nunc suni reprebi permixii electis, ul pale;i_granis;
coiistituerat, Oiiinia parata erant, quia cuncta adi ChristP autein cuni ventllabro veniente, paleas ex-
salu.em pertinentia fuerant prolata. Scriplurama Ciissreigni inexlinguibiii traduntur, grana autem in
oninibus aperueral; baptismus ei pcenilenlia cun- horreum DeicongiTgabuntur.
ctis paleb.it. At illi, ueglecla saluie, ad nupfias Do- Ei ncs, uileclissiini, ad nuptias Dei cum roultis
iBiiii venire nolucrunt, sed alius ad villam, alius adi vccaii sumus, studeamus boiiis aclibus ul cum
negolialionem suam abicrunt, quia tantum lerreniss paucis electi simus. Prandium ncbis ccttidie para-
lucris inhiaveruiit, et ideo ccelestia amare r.on po-- tur duni sacra Scriplnra euro corpore Chrisli liGbis
tuerunt. Reliqui vero servos regis contunieliis aflc- praeponitui-. Tauri ad hoe convivium occisi sunt
ctos occiderunt, quia Pbarisrci et principes saccr-- quia apcsioli, tauri gregis Domini, pro inviiaiiPiie
(167) Forle suppl. dxm.
 1085 SPECULUM ECCLESLE. — DOM. XX. POST PE_\TTECOSTEN.. .006
haruni epu arum exstincli occubuerunt. Ad hoc )C A tes vim intulerunl, et haeretici atque schisniaiici
eliam convivium altilia occisa sunt, quia quiqiie ad 'd qui ea.m corruperuut, tunc in stagnum ignis et
cceleslia mente convdlantcs, pro his epulisprostvalili sulphuris missi, perpetuo ardebunt.
suiil. Tauri quoque perseculores fuerunl qui corni- i- Ne hujus exorles convivii simus variis documen-
bus infidelitatis fideies ventilaverunt, sed Christo to' tls .instruit iios Dominus. Narrat etiam quod
qui-
veniente enervati sunt. Volatilia aulem haeieiici cl dani ficulneam iri vinea sua habuerit, et pev ires
extitevuiit, qui ((uodammodo aci alla volaverunt f>t annos veniens fructum iri ea non
invenerit; et ne
quando in ccslum cs posuerunt et iuiquitatem in tn diutius sterilis occupavet, succidere
praecepit~(LH<;.
excelso contra Domiiium locuti sunt; sed a Calho- 3~ xin). Ficulnea sterilis "in (f°
514) vinea erat Syna-
licis vicli et extevminati sunt. Et qula haecomnia ia goga in lege infructuosa. De qua Dpmiiius tribus
per Christi potentiam sunt sedata,omnia sunt no- >- annis fructum quaesivit, quia earo ante legem
per
bis a'd salutem praeparata, ideo ob riiilla negocia 'a pairiarchas, sub lege per prophetas, sub
gratia per
neglegamus, quin tota festinantia ad epulas Dei
ei apostolos ad fructum boni operis monuit; sed quia
veniamus, Dei quippe convivium est perhennis vitae 83 per perfidiam arefacta lerfam sterilis occupavit,
gaudium. Ad hoc currit quisquis Dei praecepla im- i- " seeurim judicii sui ei ad radicem posuit dum eam
plere satagil. _Deexitibus viaruni vocali ad nuptias is B Rpnianprum gladio succidit,
jain discumbimus, quia de variis erroribus ad sa- l" Ficus etiam slevilis in vinea est quilibet hoiiio
cramenta Dominica convenimus. Et ideo, dilectis- 5_ sine bo.nis operibus iii Ecclesia.' De Iioc fructus
simi, veste nuptiali resplendeamus, ut videlicet et trium aimbruni quseritur dum fidei Triiii-
opefatio
(f° 512 v°) Dominum praeomnibus et proximos sicut Jt tatis ah eo exigitur; et njsi citius coiifessione cir-
nos ipsos diligamus. Quem in hac vesie rex intrans15 cumfodiatur, et stercus
pceniteritioe iniitatur, morte
tion iiivenerii, ligatum de convivio suo ejici jubel,l» excidetur et in
igriem gehennae miltetur,
tenebras infernales videbit. Horum autem civitates hoc quoque prsengufavit mulier ilicliiiata, sed a
ipsis perditis cremantur a quibus seryi missi inju- I_ Domino
pie sanata (Luc. xiii). Mulier ad terrai.i
riis affecti enecantur; quia nimirum daemonibus 's inclinata evat sub pondere Iegis curvata,
SjrnagPga
psrdendi permittuntur, a quibus praedicatores hic lc Quae a Dominp
erigilur dum multitudo de Judaeis.
conlumeliis affliguntur et corpora illorum m
demum conversa de onere
legis per gratiani eripitur. Mu-
igni inextinguibili succenduntur. lier etiam decem et octo annis incurva est quaelibct
De his nupiiis texuit vex Salomon dulce epitha-i- anima sub utraque lege infirma- \ibid.). Denaniis
laiuium, dum in iaude Sponsi et Sporisae per Spiri- i- namque ad Vetus Testamenlum propter decalogum
^,
tum conciriuit. Canlica-canticorum. Filius quippe •e legis, octogenarius aulem pertinet aa Novum Testa
. regis Hierusalem desponsavit sibi filiam regis Baby- mentum propter octavam Domiiiicaeresurrectionis.
lonis, acceptarnque tfadidit erudiendam atque or- Decem ergo et octo annis mulier incufvatur dum
riandam sub manu custodis; ipsc- vero abiit in-'' anima utriusque legis pra.varica.ione praegrayatur;
struereconvivium; quam denup reversus cum in- '- sed a Domiiio ad saliilem sublevatur dum gratia
genti apparalu maximcque cullu in slellatum iu- •- ipsius per pcBnitentiam salvatur.
troducet thalamuiri, secum ad nuptias spciisae orna-;. 1_- Pev paiipeves, kavissimi, debemus pervenire ad
tnres ducens in palacium, ejus vero corruplpres-s conyivium Dei. Proecepit enim Dominus ne ad prari-
tradens in carceris supplicium. dium nostrum divites vel poteriles invitemvts, a
Ilex Hierusalem est Deus, cujus Filius est Cliri-- i~ quibus vetributionem hic recipiemus, sed ut ad con-
stiis. Rex" Babylonis est diabolus. Genliliias veroo viviiim nostrum pauperes, debiles, claudos, <:;ecos,
erat ejus fiiia cuni esset idoIatri_3dedita. Hanc ipse ;e evocemus, a quibus nullani retributionem speremus
a Patre desponsayit dum poslea sanguinem fundens ,3 (Luc. xiy). Hoc enim facientes beat-ierimus, quia reci-
de diabolo in cruce tritimphayit. Hanc custodi tra-i_ pient nos in aeterna tabernacula cum defecerinius. Ad
did.it, dum eam ordini doclorum divina lege in-i- D ] Dei epulas gradienduni hobis est per sanctorum vias.
strueisdam, gemmis viiTutum decorandam commen- i- Legitur de quadam nobiii quia sseculum re-
davit. Ipse verp abiit convivium procurare, quiaa linquens monasterium in quo quiiigenla? puellre
profectp ascendit in ccelum, locum ei aptum inn erant, intravit, et ut vere sapieiis fie.r_t, slulfam se
domo Patris per niultas manslones praeparare. De- sinmlavit. Iii coquinoe niinisterio servicbal; omniuiri
nuo cum exerciiu omniuni angelorura veniei eam- se famulam exhibebaL; nunquam ciburii ad mensam
quedeBabylonicae(169)peregririatioais exilio eruet,;, cum aliis sedens accipiebat; ablimienta tantum va--
alque in civitatem Patris sui, gloriosam Hierusa- sorum et micas de mensa tersas in cibo suinebat.
lera, cum summo tripudio introducet. Tunc sponsae e Omnibiis risui erat, omhium odia pacieniissiine
oriiatores simui intrabunt, quia qui Ecclesiam hicc sustinebat; cum nulla aliquando colloquium habe-
scriptis vel dictis iristruxerunt et bonis exempliss bat, soli Deo piacere studebat, Interea revelavit
perovnayeruiit, cum illa tunc in nuptiis Agni utt Doniinus cuidam solitario ejus coiiversalionem; qui
sol fulgebunt; persecutores vero qui eam laceran ••' veniens ad celiam, rogavit se introinitii (f°. 514
(169) Coi..Babylonce.

PATaoL. GLXXII. 3*
 4067 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 1068
v°) in coiigregatio-iem. Et cum omnes puelloe,j^ palam rctulit qualem gloriam in ea viderit et quali-
tmte eum congregalae essent, et illa sola propter ler ei Deus de ea revelaverit. Quae pmnes vesligiis
quam vencrat, deesset, postulat cunctas cvocari; et ejus se prnsternunt; aliae alapas ei in facie dedisse,
illa vix compulsa, immo tracta est ab aliis se proe- aliaenares ipsius sinapi implcvisse, aliaealias inju-
sectari. Quoecirca caput nigerrimum panniculum rias ei fecisse referunt. Prp quibus ille oratioiieiti
gerehat de quo saepius ollas vel cacabos iergebat. fudif, ad heremtim rediit. Illa autem metuensab homi-
In capite autem-emiiiiis venientis cernit ille sanclus nibu.s honpravi,cIam de menasterip fugit, malens in
coronaiii auro.gemmisque radiare, veslemque ejus deserle lecocruciari; in quem vero locum se inmer-
magna clariiate coruscare. Cni prolinus occurrens serit, aut quo fine defecerit ad nullius noliciaiu.
provolvitur prolinus pedibus ejus, se ab ea benedici"" pervenire potuit. Certum est autem quod post hujus
precalur. Et illa similiter ejus prosternitur pedi- vitaemiseriam adepla sit oeterniregni gloriam. Qu.aui
bus, commendans se ejus orationibus. Omnes mo- cum omnibus electis poslulemus, ut in -nupliis Dei
riiales obstupescunt; ne sibi talem injuriam faciat sine fine exultemus. Ubi cculus (/ Cor. n).
pelunt; hanc insanam petuni (sic). Quibus ipse

DOMIMCA XXII.

Beatiqui ciistodiunt judicium el faciunt justiciam B Rex qui rationem cum servis posuit cst Ghristiis
in omni tempore(Psal. cv). Duc sunt judicia : unuin qui omnes homiries pro aetibus suis in judiciuiu
qupd hic per -judices Chrisli vivarips exercelur; adducit, Debitor decem milium talentorum est qui-
aliud qucd in novissimis per Christum, qui a Deo libet transgressor decem pneceptorum ; debitor vero
constitutus esi judex vivorum c.t moiTiioruni, exhi- decem denariorum e_t calumpniator proximorum.
betur. Esl auteni judicium bonos a malis discer- Qui ergo volumus nobis a Deo dimitti gravia, di-
nere; bonis bona, malis mala retribuere. Sic Chri- iiiittanius proximis levia; levia quippe sunt omnia
slus in judicio bonos a malis cst discicturus, et quae nobis homines faciunt, quia cito transeunt;
jastis gaudia, impiis supplicia est reddilurus. Judi- quae autem nos contra Deum facimus, valdc gr3v:a
cium ergo custodiunt qui Dei cullores diligunt, Dci sunt, quia nos in inteiilum mevgunt. Unde ccelestis
coiitemptores rcspuunt. Judicium quoque ebservare scolasticus nos docuit ut condilionem cum judiee
cst suis malis merilis quempiam dignas posnas irro- faciamus, ut scilicet nobis debita nostra sic diiiiiUi
gare. Qui enim se hic vigiliis, jejuniis ct aliis piis petamus sicut nos debitoribus noslris relaxamus.
laboribus pro peccatis af-ligunt, beaii suntquia non El Petro interrog3iite quoties fratri peccanti esset
cuni impiis aeternum judicium subibunt, Quoeeliam dimittendum, si usque septies : Non usqtte septies.
sunl jusTitiaeru~na^aturalis^eilicet-diyina_;j_lteraj C inquit, scd usque sepluagies, septies (ibid,), id est
consueludiiiaria, f°. 516) videlicet humana. Nalu- quadririgeiitis^ionagintavicibus; hocesl utjquLdquitl
ralis est juslitia Dee servire, parenlibus cbedire; in nobis delinquitur, dimittamus. Et item Serip.ura
consueludinaria, leges, slatuta praelatorum obser- dicit. Homo homini servat iram et a Deo sperat
vare et cum civibus conccrdare. Beati ergo sunt inisericordiain. Qui ergo non dimittil bomini in se
qui justlciam in omni tempore faciunl, quia a justi- peccanii, nunquam dimitlitur ei in Domiiium (i\
cia Patris Christo justa vitae praeraia percipiunt, 516 v°) peccanti; immo in tormentis ab eo exigitur
Hodiernum evangelium monel nos ad justicire ju- quod per poenilenliam ei dimissuni creditur. Sed
dicium. Dicil namque quod quidam rex rationeni dicis : lion possum dimittere ei qui mihi facit in-
cum servis suis posuit; cui oblatus est unus qui x, jufiam, nec amare illum a quo palior calumniam.
milia lalenla debttil; et quia unde redderet non 0 amice, quid fecit tibi is quem quoeris occidere?
habuit, dominus eum cum uxore et filiis omnibus- Amicura meuin, inquis, occidit. Et quid ad te occi-
que suis venundari jussit. Quijirocidens misericor- sio honiinis? Oinnes servi sumus unius Domini,
diam postulavit; et domiims misertus omnia ei do- regis oinnium, qui juslus judex vindicabit omnes
riavil. lllo yero egresso.' debitor ceninm dcnariorum injurias hominuni. Qui ergo lioniinem occiderit,
1
obviat, quem lenens suffocat, violcnlor striiigeiis ut J ncn in te, sed in illum delinquit cujus servum pcci-.
debilum redderct. Qui etiara ipse procidens miseri- dil, Et si inde ultionem quaeris, dupliciter reus eris
cordiam poposcit, sed nihil ei profuit, nain niiscrum in iino, quod conservum luum occideris, in allero
carcevi mancipat donec debiluin solval. Quo audilo qiiod Domino luo judicium suum abstuleris. Igili
dominus servum nequam revocat, dtne increpat, si Iipmicidium faclo vel consilio vindicavcris, cum
lortoribus tradit, uiiiversum debitum ab eo exigi honiicidio utique damnaberis, quia qui odit fralrem
praecep-t(Matlh. xviii). El quid per Iiascverba si- suum homicida est, ct liic non habet pavtem in
gnificayeiit Dominus concludens innotuil : sic, In- eeternavita (IJoan. m). Al. lu, hone vir, cujus vis
quiens, faciet vobis Pater meus coelestissi non re- illius merabra nmlilare quem sunimi irnpsratoris
miseritis hominibus cx cordibus vestris (ibid.). Karis- Filius secum vull conregnare. Abslulil, inquis, bona-
simi, isla sunt nimis metuenda ac jugiter in memo- mea. Quaebona? Aurum, inquis, aut argentum, aut
ria retinepdaj equum, aut aliquid hujusmodi. 0 homo, non!ie nu-
*0G9 SPECULUM ECCLESI_E. — DOM.XXII-POST PENTECOSTEN. 1073
tius in hunc mundum vcnistl et nihil horum tecum A tliuliam obsedit. Populus autem Domini metaen-g
allulisli? Nec dubium quin nudus etiam de hoe ne Hierusalem slcut alias civitates destrueret, jejih
jiiundo discedas et omnia bic relinquas. Haec niis et obsecrationibus invocat Deum, qui est pro-
iiniversa de terra venerunt et ilerum in terram teclor omnium sperantium in se, ut clippeum suas
redibunt. Nihil habes hie proprium; sed lolum protectionis opponeret. Habitatcribus itaque Bethu»
est alicnum. Domini est terra et plenitudo cjus ii-eyicfus defecerat; quibus excrcitus aquoeductuni
(P_a/. xxm). De bonis suis parlem tibi concessit succiderat. Quos jam deficientcs principcs c<msp^
quandiu sibi placuil; cum diutius te habere noluil, lantur, Domini auxilium poilicentur. In eadem civi_
alium tollerejussit, Quandiu vpluit bpna sua Job laie religiosa vidua, Judith noniine, fuit; quaeppst
tribuit; cum i.evum sibiplacuit, ei auferens diabolo triduanum jejunium se cmaraenlis induit, ad.castra
dedit, Unde etipse-: Dominus, inquit, dedit, Domi- Hnlpfernis descendit. Qua yisa, statim captus ejus
nus -zbstulit {Job i). Non dixit: Diabplus abstulit, pulchritudine, nuptias instruit celebris cullus magni-
quia Deus solus inde potestatem habuil. Cum igitur tudinc. ln npcte verc cmnibus nimio yino soporatis.
sis vermis et putredo,Tie injuriam facias Deo vin- Jtidith surgens Deum invocai; gladium in leciulp
dicans le in prpximp. Tu autem, eare, cuv vis pendGHtemevaginat, caput ebrii ducis amputat; ad
iliviii fustigare vel rebus suis privare? Male, inquis, B
" stios quantocius eum
capite (f° 518 v°) remeal;
lccutus estmihi. Oinsensale! quid estverbum nisi convoealoquc uuiverso populo, capul protulit, Deuin
venlus; poslquam enim de ore volaverit, mox in laudare monuit qui eis liberationem et victoriaiii
auras evanuit, Qui aulem male loculus est, non tibi pariter conlulit. At illi recuperato spiritu Deuiu
sed sibi nocuit; quia qui etiam faiue dixerif, reus adoraverunt _tque <ium magna laetitia laudes per-
gehennaeignis .erit (Matth, -v). Sed si lu malevixe- sullaveriint. In craslino de civilaie, Judilh consilio,
1.S, quid libi proderit alicujus benedictio; si yero cum magno tumultu exeunt, impetum in hostes
bene vixefis, quid oberit tibi alicujus raaledictio. faciunt. Illi vero ut dominum suuin capite trunca-
IPserumestergo horum miserorumaugeremiseriam tum invenerunt, nimio dplpre perculsi, pmnes
per vindictam, cum ipsi miseri provocaverinl super jiariter in fugam versi sunt. Ques insequenles
se Dei iram.Dominus namque homicidas damnabit, multa milia passim slrayerunt, reliqucs cum inagnf,
(f°.5I8) raplofes quoque poenis subjugabit, maledi- dedeccre prpfugaverunt; reversique ingentem prae-
ctos [maledicos] etiam ab aeterna damnatione segre- tlam ccllegerunt, Hiercsplymam yenerunt; yictiuia&
gabit. Igitur cuncla in HGScommissa sunt dimil- Deo obtulerunt qui populum suum per feminaiu
lenda; in Deum commissa sunt a praeialis punienda. Q redeniit, et fristiciam eorum iri gaudium eoiivevtit,
Quae ipsi in Deum peccamus, digna poenitenlia Sic Deus superbos dispevsit, huroiles autem exal-
paniamus. Quae npbis subjecti in lege Dei peccave- tans protexit (Juditli x-xvi). Quod haec vidua vicit
runt, npn crudeliter, sed misericcrditcr castigemus, tyrannum, significat qund caro Christi yicit diabrir
ut animas eerum s.alvemus, quia judicium sine lum..
inisericerdia ei qui non fecit misericordiam (Jac.u), Legitur quoque quod rex_ Asuerus (sic) grande
quae aulcm in nos verbo vel fa.clo commiserunt, corivivium cunctis principibus ct populis regni sui
relaxemus, et gaudium el lacTiciamrecipiemus. fecerit, et inter epulas veginam Vasti covona redi-
Nuiic autem veslra dilectio atidiat quam jusie iiiilani inlroduci jusserit. Quam infrare rennuentem
Deus peccatores (170) et quam misericorditerse in- rex regno privavit, Hesler prp ea regno sublimavit.
Vocaiitesmuniat; ipse autem est clemens Pater bo- Post haecrex quendam Aman super regnum exa.ta-.
isorum, pptens Demi-:iusmalprum. vit cunctosque principes ei subjugavil, Cui cum.
Rex DavidUrioeduci uxoreni suam abslulit, ipsum oinnes cospissenlgenueurvare, Mavdochaeiis,veginas
quoque per consiliu.ra occidit, Qups Dpminus uici- patruus, noluil eum adorare. Unde indignatus di-
scens, infantem ex acltiiterio uatum mortific.avit, sposuit eum cum omni progenie sua neci tradi,
filiumque ipsius Absalonem, quem praecipueamavit, D ' <;umregis sigillo decrevit oriines Judaeps per regimin
cuiitra eum instigavit. Qui uxores patris publice: Asueri exlerminari, altumque erexit eculeum in <pjo
violavit, insuper ipsum regno privavit. Quem sic: voluit suspendei'e Mardocheuni. Interea duo vole-:
casligatum regno iterum Dominus restiluit, parri- bant regem pccidere, quos per Mardpclieuni proditos
cidam auteia filiuni in reprobam mortem tradidil. jussit rexperdere, Mardocheuni vero jubet purpura
David autem poeriitensmagis adliuc consolatur dumi et corona indui, regio equp per eivitalem circura-
Salomon, ex eadeni femina ipsius filius, in regno) duci, Anian eum niililibus prasife, laudes ei conci-r
.collocalui'. nere. Hoc fecio MardoCheusreglnae dixit.quia Anian
Legitur etiam quod rex Cambyses, cupiens solus; eam c.im cmni parenttia sua lnprti addixil, Quae
regnare, jussit Holofcrnem, principem miliciae,, omiii pppulp jejuiiiuiii indixit, se cuin eis vigiliis,
cuncla orbis regna sibi subjugare. Qui cum vaJidai jejuniis, oralionibus afflixit. Quo peracto conyiviuiii
manu egressus, omncs in circuitum ciyitates muiii- instruxit, regem invitans; Aman quoqiie' adessg
tas cpiifregit; tandem ad Judaeani perveniens, Ba-- jussit. lnfer epulas regem pro sui populique yila,

(170) Suppl. puniat.

 {071 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 1072
rogat; se omnesque suos ab Aniaii damnates navrat. A J accusat, quia Chrisliaiius populus ppera coruin
Quem rex, furere repletus, jussilsuspendi in ecdemi improbat. Illi a rege enecantur, ct isti a Christo
eculeo quem ipse praeparaveral Mardocheo. Porroi damnantur. Mardocheus puvpura et corona insigni-
(f° 520) ipsum Mardocheum pro eoprincipem con- tur, et Christianus populus marlyrio et aetcrna
slituit; qui omuem cognalionem Aman suspendioi gloria yesiitur. Equo regio per civilatem ducitur,
interire jussit. Sic Deo disponente innocens popu- quia Christianus populus per totum mundum a do-
lus liberatur; senieii nequam juste exterminatur ctoribus colilur. Ordo namque praedioatorum equus
(Esther i-xvi). Christi regis dicitur, in quo ipse per orbem vehitur.
Hic rex, quamvis gentiiis, typum Christi gessif, Ainan cum mililibus laudes ei consonat, quia Ju-
qui verus Rex regum genitus, de radice Jesse sur- daicus populus cum gentilibus velit iiolit Christiani
rexit. Hic principibus et populis regni sui ccnvivium populi praecoiiia celebrat, Regina regem ad convi-
fccit, quia apcstplis prbis principibus et fidelibus vium ypcat, quia Ecclesia Christum ad sollemnia
regni superni pcpulis ccrpus suum el sat-sam Scri^ sui ccrporis invitat. Aman etiam adesse iubet, quia
pluram in epulas dedit. Reginam Vasti coronatam infideli populp suas cpulas praedicandcpraebet.Auian
ad convivium vocavit, quia Synagogani lege el pro- qupque, qui Mardpchep erigit eculeum, cst Aiiti-
phetis redii-iitam ad ccelestes epulas invitavit. Quae " christus, qui populc fidelium indicit mertis suppli-
rciinuens intrave regno privatuv. H.ster captiva in cium. Qui cpdem eculeP suspeuditur, quia et ipse
soiio ipsius locatuv, quia Judaea incredula dc regno niprtis supplicio inlerimitur. Mardocheus a rege
Christi ejicitur; Ecclesia de geniihus, a diabolo praeficilur princeps, quia fidelis populus peraelp
captiva, in thalamum regis consors coelestis regni judicio (f° 520 v°) super omnia bona Domini ccnsii-
ducitur. Aman qui a rege exaltatur, esl Judaicus tuilur. Semen Aman exierminatur, quia tunc gene-
populus qui a Deo regno et sacerdotio ac divino ratip malprum damnatur. Pppulus autem reginae
cultu subliraatur. Qui qu__ritreginse progeniem ex- liberatur, et irislicia ejus in gaudiura ccmmutaltir,
tirpare, quia Judaicus populus quoerit. Ecclesiae quia gcneratic Teclcrum benedicetur, laericia et
1-Opuluinexierminare. Aman quoque, qui Mardo- exultaticne perfruetur. Nunc, karissimi, lolo ccrde
cheo eculeum erexit, diabolum significat qtii Christp Dei obsecrainus clementiara qui sedet superthronum
crucem erexit, In eundem eculeum suspenailur et judicat jusliliam, faciens judicium omnibus inju-
quia diahclus in crucis patibulum ccmprehenditur. viani pacientibus, ut nos illa die ab infidcli popuio
Quc (171) qui super regem conjuraverant sunt duo segreget; fideli auteni in suo vegno associet, ubi
infideles populi: Judaicus et gentilis, qui Clirislum rp oculus... (I Cor. n).
regem occidi consilium dederant. Quos Mardocheus

DOMINIGA XXIII.

Beali omnes qui iimeni Dominum, qui ambulanl in niedia vita conslitutis duaeviaesc offerunt quae quos-
viis cjus (Psat, cxxvn). Deum timeve esl a malo de- dam ad superiores, quosdam autem ad inferiorem
clinarc ; in viis ejus ambulare, est bonum facere. ducunt, A dextris se praebet via arla et angusta du-
Qui ergo Deum timeut peccata devitando, beati sunt, cens de liac miseria per se ambulanles ad beataevitae
quia pcenas evadunt; el qui in viis ejus ambulant amcenitalem; a sinislris vero paiidil se plalea lata
bona operandp beati sunt, quia gaudium Dpmini el spaciosa ducens in se gradientes ad lucluosa.
intrabunt. Viae Dpmini praecepia illius sunt quae vilr_ calamitatem. Arla via et angusla est mundi
lipmines ad supernam patriam ducunt. Universce desideria et carnis concupiscentias fugere; malum
autem viceDominimisericordia et vcritas (Psa/.xxiv). D
I pro malo non reddere; vigiliis el jcjuniis corpus
ViaeDemini sunt misericcrdia omnibus in eis am- macCrare; orationibus et assiduis Dei laudibus in-
bulantibus, verita citnctis ab eis declinantibus. Ideo sudare. Lala autem elspaciosa via eslludere, edere,
Deus nosler est ut dominus a sevvis timendus, ut bibere , fornicari, venari , inimicos opprimere
paler a filiis diligendus. Tioiore ejus peccata fu- (f° 522), deliciis carnis diffiuere. Hoc diabolus do-
giamus, amore ipsius bonis actibus insistamus, qua- cuit, et per eam genus humanum ad interilum de-
terius de bac misera vita transeuntes, lucluosam duxit, Hlam Christus factis et dicfis ostendil el pef
vitam evadainus et ad beatam vitam ipsius ope per- cani perdiium hominem ad gloriam reduxil. Et quia
veniamus. Tres vitae sunt: una supcr nos beata, prophelas per hanc solam viam genus humanum
qtiam f.-iieli cum angelis beate vivunt; alfera mi- redilurum ad patriam praeviderunt, ideo Christum
sera.inqua jusli adhuc hic suspirantes ingemiscunt; verum et certam viam omnes consona voce praedi-
lercia sublus nos luctuosa, in qua spiritus damna - xerunl, eumque pmiies videre desideraverunt. Jaceb
torum cum dasnionibus consislunt. Nobis ergo in iiamque moriens dixil: Salulare luum expcclabo,

(17i) Sic Leg. duo.

 .073 SPECULUM ECCLESI-E. — DOM. XXIIi POST PENTECOSTEN. 1074
Domine (Gen. KLIX). Et Moyses : Obsecro, inquit, A boriani operationera "contegunliir. Beatus vir talls
Domine mitle quem missurus es (Exod. iv). David erit, quia ei Dominus pecealura in judicio iioii ini-
quoque ail: Domine, inclina ccelos luos et descende putabit. Hic in Domino cum juslis exultans Ia_la-
(PsaL CXLIII).Esaias inquit (172): Utinam, inquit, bilur, curii rectis corde gloriabltur (ibid.).
disrumperes cceloset descenderes (Isa. LXIV).Et me- Quarto dicit beatos' Deum purc colentes et ejus
rito ejus desiderio deficiebant quia eum futurum haereditas fieri cupientes. Beala, inquit, gens cujus
praesciebant. Nam aule ipsius adventum fusca mors esl Dominus Deus, ejus populus quem elegit in hce-
iimndurii obiexit, omnes per iter sinistrum in per- reditatem sibi (Psal, xxxn), Hii exullent in Doraino,
dilionem direxit. Qmiies quasi in tenebris errabant quia tales decet ccllaudatip (ibid.). Iride iterum:
quia lunien Christum nori habebant, et ideo per Bealus, inquit, poputus cujus Domintts Deus ejiis
spaciosam viam a sinislris c.T.co corde in morte (Psal. XXLIII),quia hii canticum npvum Deo cania-
ruebant. Christo auteni sole solis in mundo appa- bunt cum de manu fiiicfum alienprum eruti exulta-
rerite, immo vita angelorum seinortalibus exhibente, buntur (ibid,).
tetra mors payefacta fugit, seque in abdila Tartari Quinte dicit beatps hospitalitatem sectantes, per
confusa abscondit, sicut oriente sole caligo noctis pauperes sibi coelestes divitias thesaurizanles.
"
fugatur cl mundus ipsius iubare iilustralur. Idcirco - Bealus, inquieris, qni intelligit super egenum et pau-
dilectissimi, cum iter salutis nobis per Jesum pa- perem, quia in die rnala liberabit eum Dominus (Psal.
teat, et lucerna verbi Dei ex utraque parte viaa re- XL). Dies mala est cum homo aliquam affliclionem
splendeat, tptp cprde sinistrum tramitem relinquen- vel in manus iiiimicorum inciderit, unde eum Do-
les, dextrum callem IptP annisu carpamus ut ad minus statira' liberabit, Dies etiam riiala est dies
summam beatitudinem perveniamus. Haec autem ultima, ubi eum Dominus conservans, in aniniam
Aia esl caritas per quam aditur summae beatiludinis inimicorum non tradet, sed beatum in ferra viven-
ciarilas. tiimi faciet (ibi.d.).
,In hacc tendunt XV semitae ducenles ad atria Sexto dicit beatos de plebe Domini electos et ad
vilae: scilicel pacientia, benignitas et aliae quas enu- laudandum eum assumptos. Bealus, inquit^ <y_ie.it
meval Apeslpli subtilitas. Povro surama beatitudo eiegisti et. assumpsisti; inhabitabit in atriis tuis
in hac via ambulantes quasi pev X et VII bvachiis (Psal. LXIV).De his iterum : Beati, inquit, qui lia-
ad se atlrahit, quia perX proecepta legis et per VII bilanl in domo lua; in sceculum swcuii laudabunl
dcna Spiritus sancli porlas vilae.ncs Christus intrare ie (Psal, LXXXIII).
dncuit, Has aulem X et VII distinctinnes beatitudi- rQ Seplimo dicit beatos oraiioni instantes, auxilium
nis Spiritus sanctus per pvcphetam nominatim ex- DOmini jugiter invocanles. Beatus vir cui esl auxi-
."priinit,etsingularem dignitatem subliliter innuit. lium.ab te (ibid.) (f" 524), hii de vjftute in virtutem
Priroo dicit bealos scuto fidei vicia et concupi- ibunt et Deum deorum in Syon videbunt, ubi est
scentias superanfes et in lege Domini die ac nocte melior dies una super milia (ibid.). Inde iterum :
nieditantes. Beatus, inquien.s, vir qui non abiit in Bealus cujus Dominus Jacob adjulor ejus, spes ejus
consilio impiorum quomodo [quonictm]noviiDomhws in Domino Deo (Psal, CXLV), quia in saecula rcgnabit
'viam.juslorum (Psal. i). Primus (f° 522 v°) homo infe- cum eo.
lix pravo consilio consensit et omnes sequaces suos Ociavo dicit beatos Deum Iaudanles et coelcstia
in mortem traxit; Christus, bealus viv et via justo- contemplantes. Beatus, inquit, populus qui scitjubi-
-ruin, oraiies perse gradientes reducetad gaudiaange- lationem (Psal. txxxvni), quia hii iri lumine vultus
lofuni. Qui ergo peccatis non.consentit ad hunc ten- tui ambulabunt et in nomine ejus in aeternum exul-
dens bealum virum, erit in summa beatitudine ut tabunt (ibid,). .. .
-Iignum"yilae.in paradiso plantatuin:'(i6tc(.-). Nono dicit beatos a Domino eruditps et in lege
Secundo dicit be-itos spe gaudenles, in Domino, ejus dnctcs. Beaius, inquit, hoino quem tu.erudieris,
non ln se confidentes. Beati, inquit, omnes qui in eo D Domine, et de lege lua docueris eum (Psal, xcm).
confidunl (Psql, n), quia in monte sanclo ejus, id Hpnini animas ccnsolationes Dpmini laetificabunt
esl in Christo, gaudebunt. Inde iierum : Bealusvir (ibid.) quando docii sicut splendor firmamenti ful-
qui speral in eo (Psal, xxxin), quiat dies bonps vi" gebunt, et quasi stellaequi multos ad justiciam eru-
debit in ccelo (ibid.). Et iterum : Bealus vir cujus est -diuiit (Dan. xn).
nomen Domini spesejus (Psal, xxxix), quia canticum Decimo ponit beatos justiim judicium custndienles
-novum inmittelur in os ejus (iftid.). el justiciam in cmni temppre facientes. Beaii, in-
Tercio dicit beatos pceiiifentes dilectione lerven- quit, qui custodiuiit judicium, el jusliciam in omni
Tes, quia charitas opefit multitudineni peccatorum tempore faciunt (Psal. cv). Hii de natiPnibus seeer-
(I.Petr> iv), et per Spiritum _a_ictum, qui est cari- nentur ut in laude Dei glerientur ad videnduin iu
tas, datur remissio peccatorum. Beali, inquit, quo- benitale electorum Dei, ad laetanduminireticia gen-
riim remissoe sunl iniquitates et quorum lecta sunt tis sanctorum (ibid.).
peccata(Psal, xsxi). Per caritatem remittuntur, per Undecimo ponitbeatos, ul filii patrcm liir.entss et

, (172)Siccod.
 sOTS HONORH AUGUSTODUN.OPP. PARS III. —" LITURGICA, 4076
"riaiidala ejus cuslodire cupientes. Bealus^ inquit, vir A Ilii ciini de Babylonia hinc ad Hierusalem remea-
tjui thnet Dominum; in maudatis ejus velel nimis bunti ymnum de canticis Syon in aeternum canta-
(Psal, cxi). Hic tiaicr sanetus permanet in saeculum buiit (ibid.j.
6_eculiei introducet filics in cpnspectu patris aeterni. Ecce quol beatitudines iiaBreditabunt qu? in via
Iiv hac beatiludine currentes in memcria aeierna C/s.isto ambulabiint. Ef quia prophetre.per spiritum
erunt; gloriam et divicias in QPIIVO Doniim. possi- iot doialia Christum Ecciesiae alla!ui'um intellexe-
debunt (ibid,). rur.l, ideo tantopere ejus adverituin concupicrunt,
Ducdecimo ponit beaitos lii via, id est in ChristPv Hujus duOs adventus praedicat Ecclesia : unum quo.
macula peccaii earen.es el in lege Domini, id est iu languidum mundum visitavit, alium quo collapsum
earitafe ambulantes, Beati, inquit, immaculali hi niunduiii jiidfcabit.
bia, qui ambulant in lecjeDomini (Psal. cxvm). Ho- - Ipsius adveittum per qualuor Dominicas exlendi-
ium anima vivet in aelernum eliaudabit Dominum mus, quia htinc a qualuor ordinibus, scilicet a pa-
in saeculum (ibid.-). triarchis, a judicibus, a vegibus, a prophetis piw_-
Terlio decirao ponit bealos niaudata Domini ad iiunciatum legimus, A palri-irchis, ubi Abel aguuin,
faciendiinvpevscrulantes et in toto corde Dominuni Melchisedech panem et vinuni, Abram (f°526) filiuni
esquirenles. Beati, inquit, qui scrutanmr testimonia "B obtulit; a judicibus, ubi Josue, qui et Jesus,- hostes
sjus, in toto.corde exquirunt eum (ibid.). Hii erunl a espugnavit, terram populo divisit, et ubi Gedeoit
Dominp benedicti, sicut hii qui declinanl a mandatis vellus expesuit in quod rps descendit, qui et ipse
ejiis maledicti (ibid.). hpstes csim lagenis vieit; et ubi SainsPn in Gazani
Quarto dccimo ponlt bealos desiderium suum in ad merefricem introivit et per hostes in moiitem
lioiiis impleiilcsi Beatits, inquil, qui implevit deside- ascendil; a regibus, ubi David Goliam stravit, et
rium.suumex ipsis ; hon confundelur citin loquetur ubi Salomon templum aedificavit; et libi Josias pa-
xnimicis suis in porta (Psal. cxxvi). Tiiiniicos suos scha celebravit; a prophetis, ubi eum Esaias d«j
dsemoiies per humilitatem vincenies. Porta, dies ju- Virgine nasciturum, Hieremias cum hdminibus cou-
Uicii est,-pevquamintratur in palacium coeli. In liae versaiurum, Daniel Sanctum sancloruhi venturum
porta tales de peccatis non confundentur (f° 524 v°), praedixit.
eum iriimicis suis insultan.es loquenlur, sed ipsi I-er quatubr etiam Dominicas ejus adventum re-
ha.reditas Domini eruntj fructum veutris Marias colimus, quia ante legem Abrahae et patriarchis est
Christum mercedem habebunt (ibid.). promissus, a Moyse et prophetis prasscriptus, sub
Quini.o decimo ponil bealos Deum ut servi domi- p gratia a Johaniie et apostolis ostensus, adhuc wii-
iium tiinenies et in viisejus ambulantes.Beati, inquit, turus ouiiiibus manifeslus.
omnes qui iiment Dominum, qui ambulimt in viis ejus Ideo iiuiic intermittimus Gloria in excelsis, quod
JPgg/^cxxvTi). ilic tiraor hoffiinem a peccatis abdu- in naiivitate ejus caiitabimus, quia ipse nascens
titj carilatein anima adducit; caritiis vevo intrans pudiunmiundo-ittuIiifTiui-prius-lristiciam-habuiU-
euni foras mitfit, quia hic timOr pcenam habet Hujus adyenturii Eiiochet Helyas pr_eyenieiUes,euiii
(J Joait. iv). In hac beatitudine feslinantes bona mundufti [mundo] affuturum praenuiiciabant, sicul
ilievusailem onmibus diebvis vila. suae videbuni et illuni plini prpplietae iiascilurum pracdixerunt. Per
paicein Israel-Christum babebunt. Qui enim labores quorum praedicatioiiem Judaciad yesperani niundi
iEamium suarum mandticabit, id est qui bona opera ad fidem convertunlur et famem verbi Dei pacien-
in viis Domini ft uetificabit, beatus est et bene ei tur atque ut canes civitatem, scilicet Ecclesiam cir-
erit. Hiijus uxor erit sicut vilis habundans ; id est cuibunt (Psal, LVHI), et micas sermonum Dei de
caro ejus cum Christo, qui est vitis vera, exultans. mensa Chrislianorum colligere cupiuiit.
Filii ejus sicut riovelloe olivarum, scilicet opera in. Illo lempore Antichristus -regriabi., qui totum or-
benedictio.-e sanctarum (ibid.). bem diversis modis conturbabit, nain cunclos prin-
Sexto decimo ponitbeatosBabyloniis retribuentes D cipes sibi per pecuniam allrahit; cum divitibus iu
taalanobis inferentes pi!ferenlibus].-Bea/«_, inquit, occultis, ut leo in insidiis ad decipiendum sedet;
qui relribuet filiai Babylonis retribulionem quam re- cierum per linindanam sapientiam decipiet cum
tribnit nobis (PsaL cxxxvi). Filia Babylenis est verba contra Alli .simum proferel; religiosos signis
caro iioslra Dlia confusioiiis. Haec mala nobis relii- et prodigiis sedticet, quando etiam ignem de coelo
buit cum nos ad peccandum illicit. Huic retribu- descendere faciet; vulgus terrore coucutiet, CUEI
iioiieii) suam reliibuimus dum eam pro commissis maxima persecutio in Chrisiiaiios sasviet. Henoe
illicitis afiligiinus. Qui hcc faciunl, principium ia;- enim et Heliam iiiterficiel, et omnes sibi resistentcs
iicias in die Hierusalem pcrcipiunt (ibid.). crudeli exaininatione perdet. Quem Dominus Jesus
Sepliiiio deeimo ponil beatosparvtilps fiiise Baby- spiritu oris sui sive jussu, seu Michahelis archan-
lonis tenentes et ad petram allicienles. Beatus, in- geii minislerio interficiet, ipseque tunc ad judicium
t|uitj qiii ieiiebii et atlidel parvulos tttos ad pelram veniet. Qui prius venit judicatidus, tunc veniet ju-
[Psat, c__xyi). Pafvuli filia. Babyionis sunt sugge- dicaturus; qui prius venil occultus, tuiic veniet ma-
Siioiies erirnaiis delcctaticiiis. Kqs ad pelfara alli- nifestus. Ad ejus adventum omnes hoiiiines resur-
dfJiit liu.i oli Ghfigii pagsioiieiri caj-naliii fesjiuuiiti guiit eique calervatim occurrunt. Oiunium oculi euui
 1077 SPECULUMECCLESLE. — IN ADVENTUDOMINI. it)7S
vide_iinitct qui euni pupugerunt. Ignis aiite ipsiim A gelis eruiil (Luc. xx); el innovalis oniiiibus erit
procedet et inimices ejus in circuilu ccnsumet. Sic- Deus Pinnia in omnibus (I Cor. xv).
ut oliro aqua diluvii supcr omnes mpntes xv-cubi- Ilaque, karissimi, hora est jam nos de soiniio de.
tis excrevil, (f° 526 v°) ila nunc ignis supcr cmnia sidiae surgere (Rom, xm), ut in bonis rperibus
inoiilium cacumina xvcubilis ascensurus eril. Tunc pcryigiles possimus Christum veuienlem lasli exci-
jusiis a dextris Christi positis, impiis autem a si- pere, quatenus ipse confbvniet ccvpus humilitatis
nistris, omnia inanifesta omnibus erunl quae un- ripstvaecenfiguratuni corpori clarilatis suaeIPItilipp.
quam homines cogilando, loquendo, faciendo com- iii).
miserunt, et singuli pro Tnerilis dignam relribulio- Superius est dulcedo, inferius amaritudo ; in hoc
nem sortiunlur, dumjusii in gaudia, impii in sup- mundo, qui consislil in medio, utriusque umbratilis
plicia deceniunlur. Ideo dies judicii dies illa dicitur imago. Dulcedo ergo ccelinos sursum trahat, ania-
(II Mach. vi), quia tuncjustus judex, injusle judi- ritudo inferni nos impellat ut hujus mediaevitse per-
catus, omnia~iuste judicabit,-qui orbein terrarum in horrescaraus miseriam, et heatae vitae pleni gaudii
justicia etpopulos inaequitate judicabil(P_G/.xcvn). percipiainus gloriam,
Haeceliam dies Domini vocalur (Soph. i), quia illa Dum mundus gioria et opibus floruit, urbibus et
die unicuique pro opere suo jusla merces a Dominp " viribus viguit, et lamen justi ornalum ejus spreve-
recompensabilur. runt quo habunde nitescere poluerunt, Nunc uiundi
Tunc diabolus ccram cmnibus vinctus adducetur, gloria aruit, nunc omnis sasculi honor exlabuit; et
et videntibus cunclis in stagnum ignis et sulphuris nos miseri ilorem ejus ariduni toto corde ampiecti-
praecipitabilur (Job XL), cprpusque ejus, scilicct mur; nos fugientem et arridentem totp desiderio
nialarura universilasj cum eo mifteluf, terraque sequimur; et quia jam caritate frigescente nuliius
convertetur eis in pieem et sulphur ardentem (sic) oratio, nullius meritum eum fulcit, jam senio con-
iri soecula saeeulorum (Isa. xxxiv). Tunc Ecclesia fectus, iniquitate nimia impulsus quantocius cor-
onines sibi mente inhaerentes opprimit.
Christi sponsa, diu inperegrinatiene Babylcnis op- ruit,
Nunc, kavissimi, corda cum manibus ad Deum le-
a
pressa, de exilio Bahylonia. Spoiiso suo educetur
vemus, (f° 528),faciem ejusin confessione praeoccu-
et cum niagne angelovum ivipudio in civitalem Pa- pemus, utin appropinquantefesto nos insalularisuo
tris sui co-lestem Hierusaleni introducetur. Tunc visitet, et in adventu suo sibi occursantes in ccelesti
justi sicut sol fulgebunt (Mallh. xin) et aequalesan- palacio collocet: Ubi o...

IN AD-VENTU DOMINI.

Beati sunt servi illi quos cum veneril Dominus in- C
venerit vigitantes (Luc. xn). Si quis veslrum, karis-
simi, dominum suum ad se noctu venluruln spera-
rel, tota vigilantia adventum ejus expeclaret; vc-
nieiilem sunimopere excipere festinaret quo se ma-
gis gratiae ipsius comnieiidaret: ecce verus Domi-
nus nostei' ad nos indignus seryulos s.e venturum
denunciat. Suum adventum pervigiies praestolantes,
sibi venienli occursanles beaLospronuneial; idcirco
cuni nescianius diem neque horam quando veniat,
oportet ut unusquisque nostrum in bona aclione .
vigilare sludeat, ne sero aut media nocle, vel galli
cantu aut mane adveniens nos imparatos inveniat.
{Marc.-xiu). Sero Dnminus venit cum aliquem in
senectule de hac vila exire praecipit. Me'diaautem
nccte advenit cum aliquem in juventute incpinata
Kiorte vn.caverit. Galli cantu advenlat cum quemli-
bet in adclesceniia pbire imperat. Mane superveait
cum quempiam in puerilia subtraxeril. Beali ergo
sunt_quos in fide et operalione inyenerit vigilanles,
quia erunt cum eo in aeterno coiivivio epulanles.
Niiniiim vevo infelices sunt quos somno desidia. de-
ditos inveniat, quia ab eleciis suis eos dividet, et
partem illorum cum ypocriiis, id est cum dasmpni- ' ;,
I.uSj ponet (Maltli. xxiv). Et notandunvquou Domi
nus non in die, sed in nocte yenturus dicitur, quia
quando veniat a nullo praescitur. Si enim paterfa-
milias sciret qua Itora fur veniret, utiqtie vigilaret et
domum suam perfodi ac res suas tolli minime sine-
ret (Luc. xn). Domus est nostrum corpus, paterfa-
milias est auimus, fur est mors. Haeeiij nocte vc-
nit dum hominem inopinate premit. Domiiium_in-
venit dormientem dum animum reppererit in bonis
torpentem.Domum perfodil, quia niox corpus occi-
dit. Occiso autem Domino bona ejus lollet, quia
miseram animam a bouis aelerna. vitae avellit et ad
Tartara cruciandam pertvahit,
Nox XII hofas habere cognoscitui', quae in IIHor
vigilias dividitur, et unaquaequevigilia tribus horis
(f° 528 v°) ascribitur. Humana quippe vita nocti
cemparatur, quia tenebris ignoran.iae obscuratur.
Haec XII horis dimeiisuratur, quia prajsens vilae
xn mensihus circumrotatur. In IHIor vigilias par-
tilur, quia apnus HHor temporihus, vere, aestat,,
autunino, hieme metitur. Tres hcroe singulisyigi-
iiis annptatnlur, quia III menses unicuique tsmpuri
assignantur. QuaLupr elia_n vigiliaeIlllof aetatesiu-
Lelleguntur, in quibus bene vigilanles coelesli pr_-•
niio itiriunerabuntur. De his vigiliis dicit Douiiujsss
 1079 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. — LITURGICA 10S0
Si in secunda vigilia et siinlercia vigilia venerit,, A sol ideo magnum lumen exhihet, quia magno corpore
beali sunt quos vigilantes invenerit (Luc. XII). fulgel; animae vero, quamvis serenissimgp, quidlu-
Priraa vigilia est pueritia. In hac bene vigiiant quii minis exhibere poterunt quoe omnino parvae siint.
- innocentiam ccnservant, Hii Dcminp pulsanti ccn- Certe hic sol ocuiis nostris circumscribitur , radius
festim aperiunl dunl mnrtem securi suscipiunt, quiai ejus quolibet corpore opposito penetravi (174) non
mox se cum Christe regnaturos sciuut. sinitur, nubibus obtegitur, noctibus prorsus a nobis
Secunda vigillaest adolescentia. In hac pervigiles5 oculitur ; angelici aulem spiritiis vel animae sanctp-
excubant quise carnis illecebris non coinquinant. rum a nullc corporali loco comprehenduntur; soli
Hii quoque Dcmino venienti laeti pstium reseiant, . Deo inco-iiprehensibili atqsie incircumscriplo cir-
quia ppst mortem gaudia se percepturcs sperant. cuinscripli creduntur, cuncta obstantia luce siiae
Tertia vigilia esl juvenlus. In hac pervigiies Do- claritaiis penetrare noscunlur. Hii singuli ab aeteruo
niinum prosstolantur qui mundi desideviis "non.su- soie illustrati, inmensum fulgorem suum cum illa
peranlur, sed divinis pr_3eeptis exercitanlur, Hiii die participaritur, ipsique invicem allerutra claritale
ctiam alacres Doniino accurrunt (175), quia mox in: deliciantur. De iiujus diei iiicomparabili gloria ceci-
gaudio metunt quod in lacr^Tnisseminaverunl (Psa/. iieruiiE omnium prpphelarum praeconia , quia hasc
cxxv). "I dies melior est super aunoruni niilia,
Quarta vigilia est seneclus, fn hac vigilando Dp- Nox itaque hujus temperis quasi in Tlllor vigi-
minum expectant qui in bona actione usqiie in fineiii: lias dividitur, quia hic mundus Illlor intersliciis
perseverant. Hii diu desideratum Dominum oyantes1 distinguitur.
suscipiunt, quia, statiin ab eo denavium vitoa pro Prima vigilia ab Adam usque ad Nce fuerat, in
labore percipiunt. Sicul enim nunc celebraturi su- qua pauci in bcno pervigiles periculum evaserant,
nius, ccelestis rex venii in hujus mundi Babyloniam somno vere malicire cppresses diluvium dimer-
accipere silii conjugem Ecclesiam; quam servis serat.
custodiendam contradidil, ipse coiivivium inslructu- Secunda vigilia a Noe usque ad Moysen extilcrat,
i'us iii cceium abiit. Servis praecepit yigilare ul in qua bene vigilantes collouuio Dei frui meruerant,
(juacunque hora advenerit, pavati sint ei cum lam- sopore vero neglegentias (f° 550 v°) gravatos partim
padibus obviare. Promisit autem se cum rnagiio sulphur et igiiis consumpseral, paiiim mare Rn-
upparatu adventurum, et sponsam suam in praepa- brum absoi-buerat.
ralam civitaiem indiicturum. 0 nimium beati qui Tercia vigilia a Moyse usque ad Christum eraf,
ei occurrere Umc sunt parali! Nam in gaudium in qua galli quasi a media nocte cantus edebant,
c
Doniini sui cum eo ad nuptias intr-abunt-, et super dum Moyseslege, prophetis, scriptis dormientes ad
oninia bona ipsius constituti in ccelum esultabunt, laudem Dei excitabant. Vigilantes in praeceptis Do-
Heu ! quam nimium miseri qui tunc iu peccatis so- mini terram Iacte ct melle inar.aiitem capiebant;
~~piriliiveniunturTTjuia^lausa-iarii-jaiiua-ab-tfiteriiis- —torpori-desidioe-dediti-captivitateet be]lis_dispevi________
epulis excludunlur (Matth., xxv). Igitur, Earissimi, vanl.
cumhoramChris.iadvenius, scilicet dieni mortisno- Quavta vigilia ab Chrisii adveniu usque ad finem
stroe, (f°550) ignoremus, omnes simul juvenes el muiidi tendit, in qua verus Lucifer Chrislus appa-
vifgines , senes cum junioribus , in bonis operibus vuit, per quem exortus O-terni dieiadessepaluit, In
vigilenlus, faciem Domini in conressione praevenia- hac nobiles galli alis ei vocibus somuo desides exci-
mus, ut in Nativitale ejus sacramentum eofporis tabant, dum aposioli el eorum sequaces factis et
ejus digne percipiamus,~quatenus, cum secundo ve- diclis omnes gentes ad lumen vevi diei eyigilare in-
nerit, eum ipso in gloria appareamus. citabant. In liac pervigiles Sponsi per advenlum
Totum quoque tempus liujus saeculi nocli com- ejuslaeii(icabuntur,errores(175)yero somiip involuti
paratur, cui serenus dies venturi saeculi superve- torrenle ignis devorabuntur. Hiis autem vigiliis sin-
liieiis Sole justicia. illustratur. Sicut enim tempus D i gulis ternse horae ascribuntur, quia in his singulis
nociis luci diei collatum tetra caligine obfuseatur, lemporibus justi fidem sanctae Trinitatis habuisse
ita lux omnium dierum hujus saeculi luci dierum noscuntur.
venturi seeeuli ccmparala, prcrsus densa cbscurilas Harum ergo IHIor vigiliarum custodes ad vigilan-
repulatur. 0 quahs splendcr qualisque glcria lucis dum nos informaverunt dum nos Ilflor principales
illius diei praedicatur, qua. ab ipso Sole angelorum virtutes verbis et exeraplis docuerunt.
illuminatur, cujus pulchriludinem Iiic sol et luna Prima. vigiliaenamque observatorcs, prudentiam ;
mirantur ! 0 quaiis gralia illius diei, quam omnes secundae excubitores, foniludinem ; lerciae custo-
angeli oinnesqsse sancli iliuminabunt, qui singuli des, justiliam; quartae vigiliae bellatores nos in-
septaplum plus hoe sole radiabunt! Et si hic niun- struxerunl temperantiam. Et quia in his qualuor
dus tara amcenus praedicatur qui uiio sole lantuni vigiliis justi adventum Chvisli proeslolabantur, ideo
illuslratur, quid aestimandum est de illa vifa quae qualuor Dpminicaede advenlu Domini inoificianlur.
tot solibus illustratur. Sed lprte dicit aliquis : Hic El quia Hilor mundi eleinenla per secunduiu ejus
(175) Leg. occurrunt. (175) Leg. erroris..
(174-) Lcg. penelrare.
 1081 SPECULUMECCLESLE. — IN ADVENTU DOMINI. 10_2
adventum suntpu.ganda, ideo quadripertita Ecclesia A cofdiam imbuerunt, et Ezechiel benignitatem,' Da-
adveniiinv ejus celebrare solet per quaterna officia. niel fidelitatem, tres pueri laudalionem, Tobias
In hujus auiem tempovibus caligiilosa nocte quae- eleemosinas, Hestei' honestatem, Judilh iiiodesliam,
dam stellaB diversis temporibus cum jocunditate Machabaeisuffereiitiam exemplis ostenderunt,
luxerunt lumenque suum snper nos fuderunt; et . In IIHa vigilia stella maris virgo Maria flamma
quamvis horrorem noclis efiugare non potuerunt, splendida rulilavil dum iler ad aeternum solem hu- ,
tamen iter gradientibus ad verum solem proesigna- militate atque caslitate demonstravit. In hac quoque
verunt. Johannes Baptista velut planetarea stella resplen-
In piima quippe vigilia Abel velut stella clavuit, duit, qui peccanles poenitentiam primus docuit. Iii
qui nos pro juslicia mori docuil dum ipse iiinocens liac etiam vigilia veius Lucifer, decus astrorum
occubuit. Posl hunc alii ut astra in nocte mieue- Chrislus lux angelorum fulsit, qui fulgerem aeterni
runt dum Enos per pietatem Deum invocare, Enoch diei astruxit dum rics carilatem instruxit. In hac
per mundiciam cum Deo ambulare, Lainech per liichilcmiiiiis rutilantia sydera flammivpmum jubar
piam operationem futuram requiem nos sperare per prbem sparserunt dunj apestpli dilectipnem ,
dpcuerunt. martjTes fprtitudinem, cenfesseres sebrietatem, he-
In seCunda vigilia alii ut sydera cceli resplendue- ' remitae mortlficalionem, virgines pudiciiiam, viduas
runt, (f°552) dum Noe rectiludinem, Sem verecun- coiitinentiam ncs instruxerunt. Hii pmnes ut astra
diam, Heber stabilitatem, Melchisedeclideyoiionem, iri hac nccte claruerunl et ncbis iler ad aeternura
Abraham fidem , Loth hospilalitatem, Ysaac cbe- Selem prosbuerunt. Trausacta aulem ista nccte ve-
dientiam, Jacob tolerantiam, Joseph castilatem no- rus Sel in virtute sua splendebit, cum Fiiius Dei
bis praemoiistraverunt. splendcr Palris in majestate sua in judicium fuige-
In tertia vigilia vavii slellarum giobi noctem radiis bit. Tunc lunam, scilicet Ecclesiam, de tenebris
depinxefunt dum Moyses mansuetudinem, Phinecs exemptam aeterna claritate illuminabit, cmnesque
zelum, Jpsue constantiam, Job pacienliam, Gedeon stellas in solis gloriam commutabit. Tunc harum
fidentiam , Samuel lemperantiam , Dayid humilila- vigiliarum excubitores remunerabit quando a judi-
tem, Salomon prudenliam, Ezechias obsecrationem, cio Irausiens in nuptiis Agni eis aeterna dulcedine
Josias religionem, Helias abstinentiam, Heliseus ho- minisirabit. Igilur Earissimi, in hoc adyentu Domini
norificentiam , Esayus (sic) sanctilatem, Ilieremias sobrie, etjuste, ct pie vivamus qualeuus in secundo
siiiccritatem nos infprmaverunt. Duodecim prophetaB advenlu laeti eum suscipere el in aeternum cum eo
quoque ut Pliades (sic) micueruiit dum nos con- (Z regnare valeamus. Ubi oculus (/ Cor. ii).
Si potens defuiictus est sepeliendus, talifer populus est admonendus.
(F° 552 v°) Beali mortui qui in Domino moriunturr tum ducitur. Inde dicit Scriptura : Gravejugum su-
(Apoc.xrv). Tres mcrtes sunt: una bena et pmnibusS per omnes filios Adam a die matris eorum usque ad
appetenda; alteva mala et pmnibus fugienda ; tevliai diem matris omniam (Eccli. XL).Omnes homines
inisera et emnibus ferenda. Qui saeculum pro Deo_ filii Adam dicuntur quia cunctide ejus semine na-
relinquens se viciis et coficupiscentiis crucifigit,, scunlur. Grave jugum est labor quo homo bic pre-
mundo mortuus est, sed Deo vivit; et quia peccato3 miliir; lorura est jugis miseria qua ccns.ringilur.
moritur, vita ejus cum Cliristo in Deo absconditur. Hcrum jugum est super onines homines a die qua
Beali taliter mortui qui sic in Domino moriuntur,, a mafribus profunduntur usque in diem qua in
quia in Christo, qui esL aelerna vila, vivificabunlur. terram matrcra oninium reverluntur. Nam sicut
Ha3Cest preciosa mors sanctorum, per quam acqui- avis ad volalum, sic homo nascitur ad laboris cru-
ritur vita angelorum. Qui hac morte morilur, nun- eiatum (Job v). De hoc jugo volens Deminus nos
quam in oelernura morietur. Porro corporalis morss absolvere, jussil nos suave jugum et leve onus suum
jusloruni somiius dicitur, per quam requiesfaeterna _ tollere (Mattlt. xi); laberantes et oneratos pra_cepit
tribuitur, sicut scriptum est: Cum dederit dilectiss ad se fontem vivum venire, ut possemus requiem
-suis sommim, ecce hmreditas Domini (Psal. cxxvi).. D aniinabiis nostris invenire (ibid.), Dum ergo lucem
'
Qui autem criminale peccatum conimitlunt, in ani-- vit_3 habeamus [habemus], ad hunc fontem vitae
iria moriuntur, quia a.vita Deo deseruntur. Hacc peccata confitendo et pcenitende curramus, ne su>
liiorle mortui mortuos sepeliunt dum ccmpeccantess bitc tenebi-is morlis ccmprehensi (Joan. xn), veli-
per adulationem decipiunl. Hosc mors peccatoruma mus et minime pessimus. Si enim homo tardat,
est pessima (Psal. xxxm), quia ducit ad d_empnum n mors non tardat. Et cum neque diem, neqne (f"55-_)
consonia. Hanc niorlcm omnes fugiamus, illam au- liprani morlis noslfas sciamus, omnesin bonis acti-
tem appelanius ut in aeternum vivamus. Corppraliss bus pervigiles maneamus, ut in die morlis Domino
mors malorum dicitur exterminium, per quam ra- laeti occurramus, et a labore jani cessamus (sic) et
piuntur ad seternum supplicium. in gaudio pausare valeamus. Milicia esl vita Itominis
Tercia mors est corporis quae omnibus est com- super terram, et sicut mercennarii dies ejus (Job vii).
muiiis, qua omnis homo ob p.ccatum Adaemoritur,', ' Merceiinarius diem pacti sui magiiopere advenire
et propvio merito aul [ad] gaudium, aut ad tormen-- optat, quo, mercede recepta, liber a labofe abeat,
 1083 HONOIHIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 1084
Sic dies mortis est dies a labore emissionis, ubi qui , ritur lollitis, quique amicissiroi euin inspicere, ei
ti A
iri vinea Dominitola die, scilicet in lege Domini lo- >- apprcpinquare perhprrescitis, el quenilibet pauper-
ta vita sua laboravii, dcnarium vita; reporiabitit riinum lamen viventem ee meliorem judicatis.
(Mattlt. xx); qui vero ut sterilis ficuluea terram oc- :- Pnrrp si post aliquot dies eum in sepulero videre-
cupavit (Luc. xiii), et uf palmes arescens non frii- tis, ulique felorem pulredinis ejus quam m„xin_o
clifica"vit(Joan. xv), de vite C.iristo securi mortisis fugeretis ; quanto enim quis fuerit pinguior, tauto
excidetuv cl i:i ignem geliennae milteiur (Malih.i. felor ejus erit intolerabilior. Hodie, karissitrii, pro
vn). Omnibus homir.ibus Deus terrainum vivendi Ji aiiinia ejus orate, sacrificium salutare pro co sacn-
coiistituit, qucm nulius proeterire poteril. JHuIti _i ficate, ut Deus omnes noxas ejus relaxet, el siCut
autera ad proescriptum terminum non perveriiunt it hic eum fidelibus, ita ibi euni sanctis in gloria as-
dum spacium vivendi malis operibus perdunl. Et;_ societ.
ideo quia mali nunquam cogitant se morituros, om- !_ Ideo etiani ad ecclesiam deferunlur corpora mor-
nes subito raorte rapiuiilur ; justi autem quia iugi- tuoi'um ut eis subveniat oralio conventus populorum.
ter pertraclant de hinc discessurcs, nunquam repen-i_ Et sicut peccatis el saeculomorieiiles in morle Clni-
t-inaTnoriepraeveiiiuntur.Dicit Dominus: Si scirct pa-i- sli per baptismum in uiero malris Eeclesioe sepe-
terfamilias qita hora fur veniret,vigilaret uliqueel nonn B' liuntur, ita carne morlui in gremio Ecclesiae terra
. sineret perfodidomumsuam (Luc.xn). Diesmortis sic- 2- operiuntur, quatenus cum fideles ibi eonveiieriui,
ul furin nocte ila veniet, Fur in nocte veniens et pa-i_ visis eoriiin sepulcris, preces pro eis fundant, et
tremfainilias dormientem inveniens, domum irruuipit;t: quid eis futurum sit in inemoria habeant. Justis non
ipsooccisobona ejus diripil: ita cum inopinala inorss liocet si exira ecclesire cymiterium tumulantur,
adveneril, el animum a bono opere torpentem inve- ;- sicut econtra nihil prodest impiis si in ecelesia sepe-
ueril. domum corpoiis perfodit, animam exstinguit,t lianlur. Horum officia secunilum ofiicium inortis
delicias vila. ei abslraxit, ad suppiicia non praeyisa a Domini ideo agimus, quia in Dominp nipritiiros
perlrahil. Dies cnira homiiiis sicut umbra declinant,t, [mprtups?] mprtis ejus parlicipes credimus. Hos
et quasi nubes veiilo impulsa pervolant, Quid namque ie ideo ad orientem versos in sepulchris (f' 550) po-
homo nisi putredo ? Et quid Ulius hominis nisi ver- nimus, quia eos resurrecturos novinins, sicuti so-
mis? Homo quippe de immundo conceplus semine, ., lem cottidie in oriente surgere cerriimus.
defragili nascitur muliere, brevi hic vivens tempore. >. Primo die tanlopere pro eis lahoraraus ut eis
ut haruntlo lemptationibus movetur, inultis mise- .- coram judice coDsistentibussuccurramus; nam post
seriis repleiur (Job xiv). Quasi flos in pueritia egre-._ p< niortem unicuique illud judicium irrogatur quo
ditur, variis doloribus in juventute conteriiur, inn omne genus hunianum in uliimis judicatur. Tune
_ _62iiecUij__^j\iribusdeficiens fugit velut umbra, inn autem gloria vel pcena duplicatur cum corpus aui-
morte tabescens recipitiiFltevuiiTa^tevvae^ulvar-lr_^__jiiK__s^eialur.
Oinnis homo cum dolore niundum ingrcditur, cum n Septiraum diem idcifco Tecolimusut-eis-dimit-_
dolore itevum egrcditur. Mox nalus plorat, quia la-[_ (atur uuicquid commiserunt in ebdomadaeVII die-
borem et dolorem sibi futiirum pronunciat. Deinde e bus. Tiieesimum ideo aginius ut eis relaxetur quod
supervacuo labore totuin siudium ut avanea (f° 55_ i delinquerunt in mensis XXX diebus.
v°) impendens liiesaurizat, nesciens cui ea congre-:- Anniversaiiiim autem propterca commemora-
gal (Psal, xxxvm). Post pusillum alienis divicias ;S mus ul peccatum eorum tulo anno patratum delea-
suas relinquit el solum sepulcium domus ejus inn nms.
aeternuin eril (Psal. XLVIII),sieque homo vermes,;, Karissimi, frequenter orare debelis pro omnibus
bestias, serpentes ha-rcditabit. Caro namque partimn fidelibus defunclis, maxime pro yestris propinquis,
in vevmes verlctur, partim ab ipsis consumetur,, quia sic in aeslu ainbulaiis et sitiens fonte frigidre
partim in putredincra, deinde in pulverem redigitur;; aqure refocillatur, sic in pognispositi veslris ora-
medulla autem in serpenlcs, cercbrum ejus diciturr D I tionibus vcl elemosinis rcfrigerantur. Cum pro bo-
verti in bufones. Et quia horao serpenti ad peccan- nis oralis, illis proficit ad honorem, vobis autem ad
dum consensit, moriiur, etpost mortem ideo justee salutcm. et oratio veslra in sintim vests'um conver-
in serpentes vertitur. Dicil Scriptura : Metiuscst iree tetur, quia ipsi orant ul uuusquisque eis in gloria
ad domumluctus quam addomum convivii(Eccte. vn).!. associetur. Cum autem pro his qiii in poena sunt
In couvivio quippe homincs raortis et aeternrevitae u oratis, et vos ipsos libeialis, quia [qui] pro aiio
obliviscuntur ; in luctu moitui hoiiiiiiis futui oemo>- prat, se ipsum liberat. Pre damnatis vero, scilicet
tis recordabuntur. Si lioniincs nobis raori referren- paganis, judaeis, luercticis, malis calhoiicis non est
lur, forsitan non credcremus; eccc coltidie antee orancliim, ne cralip vesira fial in peccalum, quia,
oculos mortuos cernimus, et nos eeiernos puiamus.;. sicut Scriplura dicil, Deum blasphemat qui pro
En cujus corpus inprassenliarum conspiciiis: Dos s impio orat,
niundi, gloria patrire, honor regni, omne decus ex- Justi mpiienies ab angelis velut sponsa susci-
tifit generis, a principibus houorabatur, ab aequa- piuntur et cum ccelesti armonia in gaudium Domini
libus veiierabatur, a subjeclis timebalur, ab omnii dediicuntur ; quidam autcin, minus emendati, qui-
plebe houorificatur (sic). Nunc si pallium quo ope- busslam po>nispuigabunlur, quarum minimae ma-
 1085 , SPECULUM ECCLESI_4_.— COMMENDATIOOPERIS. f 086
xiinas nujus mu.ndi prenas vincere traduntur. Qui- A ipse recipere rioluit; nicerens etanxius se homiiierti
dain nimio calore, quidam maximo crucianluf- al- fuisse illamque pro peecaiis suis post mortem su-
gore ; quidain niagno fetpre; quidam autem puni- bisse poenam rctulit; ut eumdem panem Deo pro
untur teuebrarum horrofe. Et sicut hic diversis se offerret petiil, et si reversus eum npn inveniret,
peccatis subduntur, ila ibi diversis pcenis afficiun- se liberalum scirel. Haec dicens evanuit, et qupti
tur. Et secundum modum peccati extenditur modus spiritus fueril apparuit. Presbyter aulem ad eccle-
supplicii.. Hii omnes orationibus, vigiliis, jejuniis, siam regressus, vigiliis, jejuniis, cratipnibus per
elemosinis justorum liberabuntur et sanctis in gau- septimanam prp eo laboravit, hostiam salutarein
dio associabuntur. Hascvero his tantum" proderuiit immolavit, deinde ad balneum pergens, virum uoil
qui vivenies hoec pro aliis fecerunt. iriyenit quia jam in refrigerium pervenit.
In inferno damnali diversis suppliciis pro iiver- Quidam iiviles irt bellp capitur, vinculis astrictus
sis meritis, aiius mimis, alius plus, cruciabuntur, carcere includitur. Quem uxcr putans mpiTuum,
iluiiquam autenrliberabuniur, Pro mortuis frustra cottidiepro eo obtulit sacrificiuni. Qui postXXX
oraremus si nos minime resurrecturos speraremus. dies de angustiis eripilur, dpmum revertitur. Gau-
Resurgent autem omnes mortui ea 03tateet mensura deiili uxeri relulit qualiter ccltidie per XXX dies
qua Christus (f° 558 v°) resurrexit, seililicet XXX aliquct (sic) solatium ei evenerit, ac demum solulis
annerum, lam infans unius rioctis quam.aliquis no- yinculis carcere reserato ipse liber exierit. Per hos
gentovum (sic) annovum. Turic justi fiilgebunt sicut patet si hujus aniraa in posnis Msset, utique sicut
sol in regrio Patris eorum (Matth. xiii); et sicut est corpus de carcefe liberaia esset. ~
alia elaiitas solis, alia claritas lunae, alia claritas Alius in bello miles vulneratus inter vulneralos
steliaruni {_"Cor. xv), sic erit et diversitas justo- corruit; deinde resumpto spiritu surgens abiil, qui
rum. Stella ab slella differt in claritate (ibid.), sic ab hostibus comprehenditur, catenis innectilur, sed
et resurrectio mortuorum, quia docli ut splendor (f°558) mox rigor catenarum solyilurV Cum auteni
iirmarnenti ad justieiain multos erudientes quasi saepius ligarelur et tPties a vinculis solveretur,
stellas lucent in gloria justovum (Uan. xn). Omnes cunctis miraiitibus novamque rem slupentibus, ait
quldem ut sol fulgebunt, sed alii prae aliis, sicut quidam eum arle peritum quo sciat solvere nexum,
quaedam stellae prae steilis spleudebunt; alii vere Ille negat se aliqua arte imbutum, dicens autem se
prae illis, ut luna iiitet prae slellis; ilemque alii prae habere fralrem presbylerum quem putet pro se Do-
iliis rutiiaiit in glpria ut_sol radiat prae luna. Sic, mino oblulisse sacrifieium, et hoc modo solutum
karissinii, beatiin gloria viyificabuntur, et liicpec- P vinculum; etita erat; nam ab hostibus dimissus
catis in Domino moriuntur. Qui autem in anima ad suos rediit, fralrem suum coltidiepro se qiiasi
mortui, hic per poanitentiam non surgunt, mortui pro morluo missas celebrasse didicit. Ecce quan-
corpore in reternuniperibunt. Qualiter hostia salu- tum valet deprecaiiojustorura qure pie irapenditUFN
tari vel eleriiosinis saepeanimae liberatae sint, mulla spirilihus mortuorum, per quatn etiam rediiiiuntur
quidem legimus, sed pauca vobis referre volumus. capta vivorum corpora. Igitiir, kafissimi, diligeiitef
Quidam presbyter pvo medicina aquas de terra oremus pro defurictis, ct orabitur pro nobis quan-
calidas manarites balneabat; qui in ipso feryofe doque mortuis. Quod si neglexeiimus, et nos in
virum stanlem inyeniebat, isque presbytero balneum neglectuni yivis veniemus. Si bene vixerimus, certe
intranti et egredienti obsequium praebebat. Gui pre- oratione non indigebinius, sed Cum Cliristo lii
sbyter die quadam panem pro caritate attulit, quein gloria coslesli erimus. Quam oculus iipn (I Cor. n).

"
COM.MENDATIO HUJ.US OPERIS. '"'™%;

Qui ad cceleslia iuardescunt et alies vevbo ae- D j ii-enias opinionismundanae disposilionis amplectun-
cendere cupiuiil, sunt multi sermones sanctorum, tur, legani Plaloneni; quos cavillare delectat, di-
divers-3 omeliaa Evangeliorum, passiones marly- scant Aristotelem ; bella amantes habent Maronem;
rum, yita. sanctorum, de quibus omnibus poterunt libidini vacantes, Nasoriem; discordes incitaf Luca-
copiose instruere populum Christianorum. Rogo nus el Staeius; petulantes irislfuit Horacius et Te-
autem iaborantes in caribdi saecularis phylosophioe rentius; sed quia horum nomina delibfo viventiuiii
118despiciant hoc pitaciolum legis divinae, scientes sunt deleta, noii menior ero nominum eprum per
liocnon sibi sed civibus Hierusalem, scilicethuniili- labiamea. Ege autem humilis assertnr humilis Jesu
bus, conscriptum, quibus solummodo et superniim Chrisli, humilitatem, castitalem, misericordiam et
regnum ut filiis est promissum. Cives autem Baby- concordiam dpclus, ad vitani properanles docui.
loniae, videlicet superbi, habunde sunt a suis prae- Magnain silvam ingressus, diversas frondes de-
eepioribus instructi. Horum doctrinis innilantur cerpsi; de lalo campo mullicolpres APSCUIPScolle-
quorum et vitam summopere imitantur. Et ideo qui gi; pulchraiii mitram ccnlexens capitispons-eCIiristi
 tOST IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 1083
«inposui. Iii navicula Petvi (f° 558 v°) vesidens, li- A didis epulis adeant mensas instructas copipsis Tev-
num ad capiendos evangelicos pisces contexui, quo culis, quas summoesapientiae dapiferi Augustinugj
et ipse toto corde opto de mundi gurgile extrahi. Gregcrius et eorum consimiles inslruxerunt et cou-
Justiciam esurieniibus,famem verbi Dei pacientibus vivas omnibus bonis repleverunt. Porro variis ne-
paravi pulmentura de herbis bene olentibus, ne de- gociis impliciti ista pauca facere ct docere studeant,
ficiant in via cura pane non habentibus. De magno et Domino opitulante, perennem gloriam se cum illis
mari dulces guttas hauriens congregavi, quasi si- adepturos gaudeant, Praesianle Domino nostro Jesu
tieiilium labiis instillavi. Sed qui sint asueti splen- Christo.

IN GONYENTU FRA.TRUM.
Beali immaculali in via qui ambutant in tege Do- quasi casci et ignari ad Tartara traliunlur. Porro
mini (Psal. cxvm). Perpendere oportet nos, fratres, Rex npsfer misertus s-.iosquondam miliies perprae-
qui suraus el ubi simus, unde venevimus, quo fu- cipicia viciorum ad inlerilum ruere, niisil Filium
luvi simus. Certe cives Hierusalem sumus, sed heu! suum eos ad amissam miliciam per callt.m virtutum
certe in Babylouia positi sumus. A pairia in exilium reducere. Hic docuil nos itinera impiorum decli-
venimus, de vita in niortemfuturi erimus. Rexnani- nare, per viara cavitatis ambulare, et sic de hac
que ccelestis gloripsos milites in suo clarissimo pa- Babylonia ad supernam Hierusalem remeare. Hrcc
lacio conslituit, inaestimabilisgloriaesui decpris nps- quippe est via justorum, heec recta seraila recto-
frui vpluit; sed heu! nos nimium miseri! Domiiium rum, ducens per se ambulantes ad atria bealorum.
et Regem neslruni sponte fugimus; fraudulentum Beali imraaculali in hac via qui arabulant in lege
proedpnem, crudelem Iatrp;;em, apostalam furem Domini. Lex Domini- est Deum et proximum dili-
transfugae seculi sumus; aracenam patriam, immen- gereet hac lege per hanc viam gressum ad patriam
sam gloriam, omnium deliciarum affluenliam dese- paradysi dirigcre. In hac via rcpatriantes praevia
ruimus, in exilium, in peraculum, (sic)in laborem el dux sapienlia debet iios ducere ; sacvoe Scripturag
dolorem, in angusliam et inomnemmiseriam deee- scicntia, velut lucerna, ante nos splendescere, co_-
pti pervenimus; sed hoc fallacissimo deceptori non lesle gaudium nos trahere, gebennae timor impel-
suffecit nos gloria denudasse atque in hanc calami- lere, et ne a regia via liccat a dextris vel sinistris de-
tatem seduxisse, quin ctiam doceret quosdam per yiare, hinc consiliuni, inde discretio rectum callem
publicas, quosdam per pccullas s«mitas pcst se cur- ' prresignare. Ne atitem in.hac via deficiamus, pane
rere, qui ees de exilic in exiiiura aeternum pesset G lectionis et oralionis necesse est nos lassantes fre-
-perducere, Rubliea- quippejviaesunt hemicidia, adul- quenler roficiamur ; et ne forte lubricantes gradu
teria, furta, perjuria, idclatria, luxui .arTjuia-pene- —labamur,_iipr!iiam^quasi quandam perticam sanctus
omnes noverunt quod per hrec gradieiiles ad interi- Benedictus per lcngiludinem viae ietendit,~qua su-
tum tendunt; et qui lalia agunt, videntes scienles- slenlemur. Cui si tetis viribus innili curabimus,
que ad niortem vadunt. Occultaeautem semitae sunt incffense pede regiam civitatem cum triumpho in-
hoereses, sectae, falsa justicia, vana gloria, simula- trabimus. Multre autem et diversoescinilre in hanc
tiones, vana? traditiones, immoderala jejunia, in-
viam tendunt, quas ealles juslicioe magislerium et
congrua vo.la vcl sacrificia in interdiclis locis, vel
in inconvcnientibus locis conventicula : Heaeyiaeab studium ostendunt, quaesingula per se gradientes,
hominibus quidem (f° 540) juslae videntur, sed co- in viam caritaiis el per hanc in supernam patriam
ram Domino malaesunt, et ideo novissima iilarum ducunt, Sunt autem liii callesutnnque in caritatem
ad perdilionem ducunt. Qui per has gradiuntur, tendentes
Plurima sanctorum sunt ha_c moderamina morum,
Per quos qui pergunt, ad gaudia coelica verlunt.
Hinc diaboli abnegatio, inde Dei adoratio. D Hinc austeritas, inde anxielas.
Hinc mundi abrenunciatio, inde vilae annun- Hiiic admonilio, inde afflictio.
ciatio. Hinc affectio, inde abjectio.
Hinc sreculi abalienatio, inde secreti amplexa- Hinc anguslia, inde astucia.
tio. Hinc amicicia, inde adminicula.
Hinc mali abdicalio, inde boni approbatio. Hinc mundi ariditas, inde spirituaiium viriditas.
Hinc veri affirmatio, inde crrantis avocatio. Hinc bonitas, inde benignitas.
Hinc cibi abslinentia, inde boni appetenlia. Hinc beneficientia, inde benivolentia.
(f° 540 v°) Hinc virtutum alBuentia, inde bonovum Hinc benedictio, inde beatificalio.
adjpiscentia. Hine convevsio,inde confessio.
Hint. voti alacvitas, inde ejusdem agilit?'- Hinc cognitio. inde iustorum compiMi«£jo.
Hinc aittsbililas, inde affabilitas. Hinc contritio, indc juslorum conjunctio.
Hinc advergitas, indc ariiaritudo. Hinc colluclatio, indc consolalio.
 <0S9 SPEGULUM ECCLESI_E. — IN"CONVENTU FRATRUM. "-
Iliric collaudatio.inde contemplatio
Hinc consideratio, inde cpnsiliatio.
Hinc coiistantia, inde concprdia.
Kinc contineiitia, inde clementia.
Hinc castitas, inde claritas.
Hinc eredulitas, iiide commoditas.
Hinc cantalip, inde clarificalio. "
ffinc custcdia, inde castimcnia. , -
Iinc virtutum ccngregaiio, imle earumdem Con
servatio.
Hinc bonorum collatio, inde sancforum copu
latio.
Hinc artium conlractio, inde juslorum confabu
latio.
Hiricvirtutuiii copia, inde spiritualium copula.
Hinc correp.tio, inde colleciio.
Hinc dilectip, inde diseretio.
Hinc devotio, inde directio.
- Hiuc deprecatio, inde boni desideratip
(f° 542) Hinc dcctrina, inde discipiina.
Hinc dulcedc, iiide deraulcedq. .
Kinc oequilas, inde egestas. -- .
Hinc erubescentia, inde viiTutum excellentia.
Hinc bonorum eleclip, inde misererum ereptio.
Hinc fraternitas, inde fidelitas.
Hinc felicitas, inde firmitas. - .
Hinc fides, inde fames.
; Kific frugalitas, inde faniiliaritas.
Hiiic fpftitudo, inde liducia.
Hinc frUctificatio, inde federatio.
Hinc glorificatio, iiide gratiaruni actio
Kinc gaudium, inde gaudimonium.
Hinc virtutum abundantia, inde honprificentiai.
Hinc honestas, indejuslicio. haareditas.
. Hinc hospitalitas, inde humilitas.
Hincjuslicia, inde judicia.
Hinc intellegentia, inde innocenlia.
Hincjudicatio, inde justificatio.,
Jinc Dei invocatio, inde viias inmaculatio.
Hinc jubilalio, inde jocundaiio.
Hinc indulgenfia, inde indigentia,
Hinc calamitas, inde captivilas.
Hinc laetitia, inde leclio.
Hinc largitas, inde longanimitas.
Hinc misericovdia, jnde memovia.
Hinc meditatio, inde miseratio-
Hinc niundiciaj inde moderantia.
Hinc nlagnificentia, inde munificentia.
Hinc mansuetudp, inde mortificatio.
Hinc modestia, inde peocati molestia. "
Hinc nudilas, inde morum nobilitas.
Iia.c sunt pravorum diverticula morum,
Per qua? quisquis abit vivens adtartara
Hinc avaricia, inde audatia.
Hinc ambitie, inde iniqui quaestus araaritudo.
Hiric adulatio, inde accusitio.
Hinc an_imositas,inde atrocitas.
Hinc blaspliemiae, inde blaiidicise. .
_01'0
A Hinc oratio, inde operalio.
(f° 542 v°) Hinc obsecratio, inde occupatio.
Hinc obedientia, inde observantia.
Hinc pax, inde pauperlas.
Hinc pietas, inde puritas. _
Hinc probilas, inde in bonis prosperitas.
Hinc praedicatio, inde postulalio,
Hinc peregrinatio, inde propiciatio.
Hinc prudentia, inde perseverantia,
Hinc pacientia, inde poenitenlia.
Hinc pudicicia, inde perseverantia
Hinc perfectio, inde prptectip.
Hinc bpiii prpfessie, inde duri perpessio.
Hinc prpbatip, inde prPlatip, . _
_ Hinc purgatic, inde placatip,
, Hinc sanctprum pctentia, inde vicioruui puuiea-
tia. --.-'...-
Hincrequies sancfa, inde quietudo appetenda.
Hinc ratio, inde reyereutia.
Hinc remissio, inde reciemplio.
H.incremuiieratio, iude reconciliatio
Hinc religio, inde rectitudo.
Hinc sapientia, inde scientia.
Hinc spes, inde morum salus
Hincsuslineniia, inde sufferenlia.
Hinc sollicitudc, inde sancliliido.
Hinc suavitas, inde sobrietas.
Hinc societas, inde sinceritas;
Ilinc sanctitas, inde stabililas.
C Hinc studium, inde suspirium.
Hinc temperaritia, inde tolerarilia.
Hinc taciturnitas, inde Iranqui-litas.
Hinc timor, inde tremor.
Hinc virtus, iride vcritas.
Hine victoria, inde vigilantia.
Hinc visitatio, inde ad bonum voeatio.
Hinc bona voluntas, inde boni facullas.
Hinc virginitas, inde viduitas.'
Hinc Dei ymnus, iude boni zelus.
H_3Csunt, dilectissinii, semil_ejusiorum quaeper
' latitudinem caritalis dncunt ad convivia. beatorum.
Has nobis pairiarchag exemplis pr-esignaverunt, has
prophetae scriptis proemoiistraverunt, Per has apo-
P stpli praevii ambulayerunt, has martyres calcaye-
runt. Has virgines eundp aequaverunt, has viduaB
triverunt,. Has pueri alacres cucurrevuut, per has
omnes justi ad coeleslia regna pervenerunl. PprK.
ab hac regia via.plurima diyeriicula yergunt, per
quai gradientes ad interitum pergunt. Sunt auleni
haecitinera quae deviant a cariiatis yia.
.
vadit. .• '"'.-
Hinc caecitas, inde cfudelitas. .
Hiiic crapula, inde contumelia.
Hinc coricupiscentia, inde conluniacia-
Hinc conjuratio, inde comaiessatio.
Hine confusio, inde cpntentio,
fOS?I HONORII AUGUSTODUNOPP. PARS III. — LITURGICA.
Hinc clamor, inde coiitemptus,
Hinc discordia, inde duricia.
Hinc detraclio, inde devoratio,
Hinc dissensio, inde deceptio.
Hinc delegatio, inde desperatjo.
Hinc elatio, inde aemulatio.
Hinc ebrietas, inde edacitas.
Ilinc exacerbatio, inde elevalio.
Iliiic elcquentia, inde extellentia.
(f° 544 v°) Hiric flagicium, inde furtum.
flinc fernicatic, inde fascinatio.
Hinc facundia saecularis, inde favor popularis.
H|nc fraus, inde furor.
Hinc fallacia, inde fraudulentia
Hinc gula, inde garrulitas.
Hinr, haeresis, iv.de hebitudo.
Hinc licrror, inde homicidium.
Hinc ira, inde idolatria.
Hinc jaclaiitia, inde ignorantia.
Hinc invidia, inde inanis gloria.
Hinc injuria, inde iracundia.
Hinc immundicia, inde inpudicicia.
Hinc insania, iude infamia.
Hinc impudentia, inde inpoenitentia.
Hinc intemperantia, inde inmoderanlia,
Hinc inconstantia, inde jurgia.
Hinc inflatia, inde indignatio,
Hinc inquinatio, inde infestatio,
Hinc illusio, inde irrisio.
Hinc iniquitas, inde irapielas,
Hinc vanilas, inde inmanitas.
Hincignomiiiia, inde ignavia.
Hinc inquietudo, iridelfritalfo
Hinc insultalio, inde improperatio.
Hinc calumnia, inde castrimargia
Hinc cachinnus, inde casus,
Hinc labor, inde livor.
Hinc loquacilas, inde levilas,
Hinc laesio, inde libido.
Hinc luxiiria, inde lascivia.
fline litigatio, inde laceralio.
Hinc malicia, inde malefecia.
(f° 546) Hinc mclestia, inde moeslicia.
Hinc malignitas, inde mordacilas.
Hine mendacia, indc nialedicta.
Hinc nequicia, inde neglegentia,
Hinc noxae, inde neces.
Hinc oblivio, inde occisio.
Hinc odium, inde obprobrium.
Hinc pvavitas, inde perversitas.
Hinc perjurium,inde parricidium.
Hinc mali persuasio, iiidc mali pervasio
Hinc persecutio, inde pollutio.
Hinc pigricia, inde pervicatio.
Hinc praevaricalio, inde provocatio,
Hinc praesumptio, iude proslitutio.
Hinc pernicies, inde perfidiaelues.
Hinc rixa, inde rapina.
Hinc rebcilio, inde reprehcnsio.
i08£
A Hinc supefbia, inde socordia. .
Hinc saiuritas, inde severitas.
Hinc scurrilitas, inde simultas.
Hinc tristicia, inde temulentia.
Hinc temeritas, inde tenacitas.
Hinc limiditas, inde tumiditas.
Hinc tarditas, inde torvitas.
Hinc terror, inde: torpor.
Hinc litiliatio, inde turbatio.
Hinc vanitas, inde voluptas.
Hinc vinolentia, inde violentia.
Hinc versutia, inde vexordia.
Hinc violentia, inde vexatio.
Hinc veneficia, inde vaniioquia.
Hinc xenodoxia, inde ypocrisis.
B Hinc zeli amaricalio, inde jabuli imitatio.
(f° 548 v°) Haec sunt, dilectissimi, viae pravo-
rum quae ducunt ad consprtia dasmoniorum. Per
. bas quicunique ariibiilaverun.t, in slagnc ignis et
sulphuris in selernum ardebunt. Has ergo teio
annisu declinemus ; pef semitas autem jusleruiu
IPLP"desiderio ambulemus, quatenus ad eos per-
venire mereamur quos nos praeeessisse gratulamur.
Recordemur quod saeculum pro superna patria re_
linquimus, el quia claustralem servitulem pro ae-
terna liliertate subivimus. Claustralis nafflque di-
sciplinae observatio est quasi cujusdam camii.i
examinatio, in qua rubigo peccatorum nostrorum
debet purgari et imago Dei in animabns nostris
r reformari. Pnslquam vero in igne tribulationis ut
aurum prpbabimur, lune de fprnace sumpli in pa-
lacic cpBleslis regis angelis ccseqiiabimur. Qui
—
eninnncnachi-jiuncupaniur-Jnter niaiTjTes cem-
puiamur, si professionem rioslram faclis exoequa-
mur. Marlp'es nempe quamvis gravia, tame»
Lrevia perpessi _unt supplicia, nos vero diuturna
patimur marlyria. Clauslralis etenim inclusio, re-
gularis districtio, vestium abjeclio, juge silentium,
alienum imperium, crebra jejunia, assidua fla-
gella, juges vigiliae, coitidianarum horavum ex-
cubiae, insuper confcssionis confusio, pceiiilentiaa
amaritudo , publica coram fralribiis objurgatio,
vel corporis casiigatio, oralionum instanlia, Ie-
ctionum vigilantia, hsec omnia sunl carnis cru-
D ciamina. Et ideo quanlum ab argento auri pre-
cium, tantuni diffeit ab aliis justis nostrae remu-
nerationis praemium. Alii quippe justi secundum
voluntatem suam Deo servierunt el quod libuit
omiserunt, nos vero jugo obedienlise subdili, ac
regularium praaceplorum loris ccnstricii, ncn nps
sed alium sequimur irnperantem, ut jumentum
sequiraur [sequitur] se minantem, Chrisli enim
animalia sumus, et ideo jiascua praeparavit ncbis
in dulcedine Deus. Vinese Dcniini nps pperarics
noscamus, pondus diei et aestus paiienter et per-
severanler feramus, ut peraeto labore cum Cliristq
remuneratore requiescanius. In castris suninii re-
gis quasi in procinctu milites excubamus, nqcte
BC dio in acie contra hostes pugnando laboramus,
 1093 SPECULUM ECCLESLE, — IN CONVENTUPOPULI. mi
Et ideo, dilectissimi, habitiim nostrum secundum A
. armis virlutum (f° 548) viriliter dimicemus, qua-
forniam Dominicas crucis attendamus, mundum tenus victores ad Regerri gloria? Iaeti per.eniam__
iiobis nosque mundo crucifixos sciamus, vexil- et in ccelesti curia cum frequeiiiia angelnrum tri-
luni crucis per pacientiam bajolantes in viam ca- umphantes perenniter cum Cliristo laureati
gaudea-
fitatis properemus contra phalanges viciorum mus. Ubi oculus.

TN CONYENTU PGPUCI. ; .
Bealt qui ie diliguiu, Eierosotima, et qui gaudent similis esse voiuit. Cum [lioc] ergo Michaliel arclia&-
snper pace tua. Quia, dilectissimi, Dei animalia gelus, princeps milicia:. coslestis exercitus, bclluia
liodie frequentius a_dpascua vitee confluxistis, et conseruit, viclorque existeiis eum cum omnibus suis
fameni audiendi verbum Dei pabulo Scripturae de finibus supernae civilatis expulit," atque hujus
mifigare oplimum duxistis, opprtet vebis de the- -, R mundi exilium subire corapuiit. Qui cum in exilic»
sauro Demini npva et vetera niinistrari, preut adhuc non solum rebellavet, vevum etiam vegnuui
bonus pastor ovibus et h_3disdisposuit erdgari.j sibi impudens usurparet, selernus iniperalor pafady-
Licet enim una professio Chrislianae religiOnis sum, quasi quoddam castellum in amoenissimo loco
vos omnes quaisi in unuiu gregem coiigreget, valde plantavit, in quo primum hominem quasi queiidarii
tamen pertimesco ne vos onines censura summi priricipem ad expugnandum tyrannum colloeavil;
pastpris in uno ovili in extremis non stabiliet. queni tyrannus dolo cifcumventum suas ditioni sub-
Diversitas quippe niorum faciet diversitatem loco- egit, captumque secum in exilium abire coegit. Qui
rum. Multi 'enira ex vobis verbum Dei libenter in exilio duos homines progenuit, quorum unus ter-
audiunl, libentius opere perficiunt. Hii ex ovibus renae civitatis, alter ccelestis civis exlitit. Interquos
Christi sunt et liii in judicio a dextris ejus erunt. civilis discordia mox oriluf, et Abel a; Cain occidi-
Plurimi quoque ex vobis sunt qui yerbum Dei tur, atque afius civisHierusalein, videlicet Seth, pro
audire riegiigunt, opere implere despiciunt. Sunt eo nascitur. .
eliam pleriqiie qui ex verbis Dei cruciantur, et Cain itaque civis terrenaa civilatis primus civila-*
nos salutaria nionifa profereiiles cum veritate, tem condidit, sub cujus ditione exercitus regis dia-
Christo abiioniiriantur. Hii profectp ex haedis sunt, C boli crevit, quae in diluvio cum uriiverso populo suc*
et hii'a sinistris stabunt. Opprtet ergo nos pro- perlit. Selh autem, qui hic non maneiilem civitaterii
ferre quoe ovibus congruunt et ea quaa haedis habuit (Eebr. xm), sed futuram nori manu factam,
conveniunt. Porrp verus pastcr adveniens ves ab sed aeternam in coelis acqiiisivit (II Cor. v) exerci-
invicem ut oves ab haedis segregabit (Matth. xxv), tum Chiisti praetulit, qui tempestatem diluvii in ar-
et oves quideni iri lccc pascuae ubi eis riihil dee- cha velut in quodam castro delituit. Deinde de ar-
rit ccllpcabit (Psal. xxu), haedos autem in in- cha, sicut prius de paradyso, per duosiioiliines duo
ferrio ubi iriors depascet eos (Psal. XLVIII),manci- exercitus quasi de quadam civilale in locum cefta-
pabit. : niinis prodierunt, dum electi de Sem, reprobi vero
Nempe, frafres, duae sunt civitates, quarum una de Cliam exierunt. Sem itaque civis co_lestis Hieru-
Ilierosolinia', altera vocatur Babylonia. Hujus rex salem terrestrem Hierusalem infigura iiiius supernse
est Chrislus, illius vevo diabolus: utviusque aulem condidit, in qua exercitus electorum se peregiinafi
cives sunt hic permixti et quasi uni miliciae ascii- doliiit.
pli; sed magna discerdia inter se flagrant, et nunc Nemroth autem gigas, de semine Cham. Bahylo-
clam, nuiic palaim alferutrum acriler impugnant, et niam fundavit, in qua exevcitus reproborum sub
hcc certamen tamdiu duvabit quamdiu mundus iste D domiiiio regis diaboli gloriabundus regnavit.
stabit. Ad extremiim verc cives Hievusalem cum suc Interea populus Dei in _Egypto peregfinans, a
rege in superna cuvia triuniphabuiU, cives autem Pliaraone rege iniquaa partis graviter affiigitiir, sed
BabyIoiii__ in infernali evgastulo seterna supplicia a suo rege signis et prodigiis mirabiliter eripitur,
cum suo rege cruciabunt. (f° 5S0) per mare Rubrum siceo vesligiP educituf,
''
OmnipotensviamqueDeus, suriinius opifex, prae- Pharac persequens cum emni populo suo fluciibus
clarissimam urbem, scilicet Hierusalem (f° 548 v°) iinnergitur. ^
iri siipernis condidif, in qua fulgentissimam rem- Rex autem cosleslis civilatis exercitui suo duca-
publicam dccentissiilio ordini instituil, dum excel- tum per coiumnam ignis in nocfe, per nubem in die
lentissimo archangelorum yelut quendam yenerari- praebebat, quem pane angelico omne delecfamentiim
durii senatum constituit, ieliqua vero angeloruni suavitaiis habente per XL annos pascebaf, riielliflua
agmina quasi legiones cujusdam invicti exercitus aqua de petra produeta reficiebat, et in terram flu-
dislribuit. In hac republica quidam princeps lyran- entem Iac et mel introducebat; debellatis undique
nideiu arripuit, quiprimus civile belium sociis in- hostibus Hierusalem civitatem Melchisedech regi
tulit, dumLucifer arehangelus altissimo imperatori^ iusliciae reddebat, In qua David rex sub figura Chri-
 i095 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. — LITURGICA. 109G
sti exercitus hujus priuceps extitit, qui exercitum mA _ matur. Hujus civiialis religio est cullus Dei, lex di-
Domini liic peregrinum ct advenara futurara patriam m le.ctio proximi, studium, pax et concordia civium.
esse inqnirendani docuit. Ejus quippe rex est princeps pacis. Hujus rectores
Porro Nabuchodoiiosor rex Babyloniae, princeps ps primitus patiiaicbae extiterunf, deinde prophetae,
iniquae partis, Hierusalem expugnans, populuni Dei ei exin apostoli; qui ei jura civilia instituerunt; post
captivavit, quem LXX annis variis injuriis crucia- a- hos episcopi qui p iorum scita suis decrelis firma-
vit; sed hunc rex suus iterum eripuit et ablata ca- a_ verunt.
Stra restituit. Bellc itaque uliiraque acerrime ingra- a. Hujus civitatis senatores sunt prselati, comteni-
vescente, et nemine laberantibus succurrente, Rex ;S plativa; vitae sectalores, per quorum seripta, vei
glerios de aula C03lidescendens lericam carnis in- u_ dicta, vel exempla ha3Cpublica res disponilur, et
duit, suis militibus festinum auxilium praebuil. Nam m populus hujus chitatis moribus et disciplinis com
mox cum lyranno hujus mundi principe propria ja pelenter regitur. Milites aulem hujus civitatis mar-
manu cpngredilur, victumque fugientem carnis lo- 0. tyres suut qui pro legibus sui imperatoris usque ad
rica exutaprosequitur, captumque cura vegina morte je niortem certaverunt. Pcrro populus hujus civiialis
ip abyssum religat, regnum ejus proturbal, captos os sunt cmnes fideles, npn secundum homiiiem, sed
ejus inde liberat. D.positarn carnem vestem pugnae a» " seciindum Deum viventes ; hiiqne fiiii Dei et cives
aptam reinduit, electam apos.olorum cohpiTem le- e. hujus civitatis sunt qui non sccundum se, id est se-
gioiiemque martyrum in confertissimps hoslium cu- a. cundum desideria carnis, sed secundum Dei volun-
neos inducit, ac cives Babylonias undique yersum m talem vivunt, dum ejus praccepfa faciuni. fioc sunt
expiignan edicit, Deinde cceii arce se recipiens, s casti, modesti, iiumiles, misericordes, benigni, pa-
misso Spiritu sanclo, suis animi constanliam spem- n. cilici, vel aliis virlutibus florentcs. Talibus civibus
que victoriae tribuit; insuper plurima confessorum m h-eccivitasirihabitatur,talibusquekpidibushs3C Hie-
et virginum aliorumque fidelium agmina in aciem m rusalem ut civitas sedificatur. Inliac ciritale gymna-
pugnae direxit, victoribus praemia corouaj prsefixit. t, sia sunt virtulum exercitia, ludis scenicis iinpensa,
Tali itaque delectu summi imperatoris conlra pvin- ^. divini officii cujusque conversatio, stadium per quod
cipes tenebvarum et spiritualia nequicia (sic) armai-• currit (f° 5S2) ad ae.ternapvitse bravium, palaestra
tura Dci viriliter celluclavit, et lerica justiciae ac 1C et agonia niartyrum cerlamina.
scutc fidei galeaque salutis ac gladie verbi Dei cum QI Multitudo autem iniquorum a pririo Cain usque
adversariis strennue dimicante(._-?_--S.w) (176), An- i- ad ullimum reprobum Babylonia ncminatur quod
tichrisle ad auxiliaridum hcstibus cum omni ccpia •a {„ confusioiuierprelatur quia aeterna corifusione indue-
ingruet, tntasque iniquprum legipnes per caslra •a turet a gloria ccelestis Hierusalem confusa lenge re-
^_ iiiovctur. Haecconsensu nialiciai et nequiciaesedifica-
Chrisli_d_i__undet;sedjiost rex stiis niilitibus in ccn-
fliclii labcrantibus citius suc^yun^7firieriTq~ue~diu B - tur_e_t_yicIi_L<_L
prc- criminibus informatur.
iracic bellc Landeni impenei. Nam Babylpniam m Religio ejus est idoratria HexT veiitris,_ingluvies -
{f° 550 v°) pnblice rebellem cum rege suc pmnique ie et luxuria ; studium, civilis discordia. Rex quippc
pppulo in slagnumignis el sulphuris praecipitabit, llt cjus est qui semper fervet invidia et odio, qui erat
sponsam suam hic diu pei'egriiiam, imo captiyam, a homicida ab initio.
gloria et hor.ore coroiians sibi copulabit; milites es Hujus civifatis rectores .primitus tyranni extite-
suos post victoriam laureatos ad nuptias convoca- a- runt; post IIPS hoeretici qui eam variis haeresibus
bit, hisque comitatus triumphali gloria, curia ange- e. Inter se divisevunt.
lorum ovante, coelestem HierusalemRexgloriaeper-r. Hujus senalcres erant daenioniacae culturae ac
henniter paciftce regnaturus intrabil. Beati ergo qui uj scelcrum instiluiorcs; inilites vero, persecutores.
banc Hierusalem diligunt et qui gaudent super pace ce Populus ejus suiit onines infideles et omnes non
cjus. Hii eani diligunt qui ea quae de illa et rege rrG secuiidum Dcum, id est seeundum Dei praecepta,
ejus Chrislo dicuntur, credunl et prascepla ejus JS D i sed seciindum sua desideria viventes. Et hii omnes
opere perficiunt. Hii super pace ejus gaudent, qui ui filii diaboli dicti sunt, qui non Deo subditi sed viciis
carnis vicia spiritum impugnanlia per virluies sub- b- subjecti, seeundum se vivere volunt, hiique cives
jugant et amore coeleslis pacis a tumuliibus saeculi i]i Rabylonhe existunl.
et strepitu mundani negocii in tranquillilale spiri- i- Sunl autem superni, protervi, malivoli, inmundi,
tualis vilaepausant. raptores, fornicaiores. adulleri, crudeles. inmites
Ecclesia namque, iti cst populus fidelium, a pri- i- et aliis viciis inservientes. Talibus ovibus haec ci-
mo Abel usque ad ultimum electum Hierusalem m vitas congregalur, et talibus filiis ipsa gloriatur.
vocalur, quod visio paris interpretalur, quia in coe- e- Porro civcs utriusque civilatis gravi odio inter se
lesti Hierusalcm, ut puta regina est regnatura e't et flagrant, jugi bello alterulrum inpugnant. Nam ci-
yisione aelernre pacis fruitura. Hierusalem haec de ie ves Hierusalem Babylonios sancla praedicatione,
vivis lapidibus, scilicet universis electis, ut civilas
as salubri admonitinne inpugnanl, quo eos a laqueis
jeuificatur, legibus et justiciis decenlissime infor- r- diaboli aibstrahanl et ad sui consorlium pertrahant.

(176i Tidetur aliquid deesse.

 Jt.Qif ';' SPECULUMECCLE__I___. — 1N CONYENTUPOPULi. iM
Econtra Babylonii cives Hierusalem occultn^idio et >tA coeieslla totis desideriis anhelal. Hic pfofecto civis
inanifesia persecutione inpugiiant, et non solum n ilierusaleiii existit, hic regis Chfisti militiani gerit.
ipsis, sed.rebus iliorum damna inferre non cessant.t. Alter vero habitum, non sseculuni mulanSj lerrenis
In hoc conflictu adliuc Cain dolo petit frattreni, 1, inhiat, (f° 5SA) gulai carnisque desideriis vaCal,
Cha_n irridet palrem, ilistriahel Ysaac affligit, Esauu 'tbfpofi et desidia; deditiis, praecepta Dei negligit»
Jacob odid liabei, Joseph fratres yendunt, Ilebraeos »s majora hionita coritemnil, humanaiii laudem secla-
iEgyplii pfeniuiit, David a Saul fugatur, HelyasJe- e- lur, curiclis illecebfis oblectalur. Hic si fortc ab
Eabel,Joanni Herodias iiisidiatur, Judas pro Do- >- alio verbo dileclionis crirfipittirs protinUs iriaximo
triino preciiim accipit, Symori Petro inunus pofri- i- odio hunc pefsequitur, per hocque civis Babyiohise
git, et singulatmenibra Synagogaearmaiitur cdilira •a cognPsciiui'i
menibra Ecclesiae. Ilem sunt duo canonieam vit_m profilenteSj sed
itaec Hiefiisalemab hdslibus exterius oppugnalur, r, diversa exercilia habcntes. Alter ehirii caste vivitj
a eivibusinlerius occulle inpugnatuf. Pagani quippe, e, judicia mundi respuens assidue legit, divimiriibffi-
Judsei el haerelici, ejus hostes, iiuraeroso exercitu tu cium devote peragit, populuin verbc _etexeuiplo in-
eam exterius machinis perseculioinun et arietibus ls " slruit; quem ipse praevius dux bcnis iuoribus ad
perversorum dogmatum oppugnant; (f° 552 v°) mali di ^ pasctia vitae pefducit, hic utique civis llicrusalem
auteni catholici, nominelenus ejus civcs, sed oc- c- existit. Pcrrp alter, Dei erdinisque stfi eblitus, libi-
culte hostes,pravis morilnis intefius eaminpiignant. it. dini el luxui deseryit, negeciissiscularibiis insistit,
Sed licet tol ictibus pulsetur, tamen nulla ruina a diyinum officium poslporiit, ludiSj spectaculis, ve-
statii rectiludinis iriovetur, cum supra firmam pe- E- iiaiionibus tempus cdnsumit-, populi salutem negii-
trarii Christum fundata ab ipso firmeluf. SiEpecives es gil) iriimo ruina populi cxistit,quem pravis mo.ibus
ejus ad adversarios transfugiunt, in castfis lyranni ni ad interituiri proeCedit, Hic vitae allefius maxiinis
multis erroribus impliciii diu militando insaniunt, it, odiis derogat, per hccque se civem Babyloniasapefte
demum cum habitantibus Cedar se liabilare inge- e- insinuat.
hiunt, ad sui imperatoris caslra per poe-iileutiam m Item surit diio laicalem vitam ducentes,. sed dU
Cpnfsigiunt,arniii jiisticise induunt, acrius in hbstes
es versis nidfibiis viventes. Alier eteninij ecclesiam
insurguht, sicque in prislinam regis gratiam stren- ii- frequentans, Clirisliatiiam religionem scrutatur;
nui milites redeunt. Ssspe eccntra cives Babylnniae, se, mala declinans, bona scclatuv, pauperes recreat,
.imiciciam simulantes, inter cives Hierusalem falsi. Isi. prbximps pace et cpncordia conciliat, conjugem
amici, sed veri exploratorcSj latent; sed Cuni eis is „, causa prolis diligit, filios iii Dei timofe nutrit, et
arma virtulum dfferuntur, perterriti ad siios refu- u- hic procul dubio civis Hierusalein existit. Altef
gi&nl, aulem furtis, rapinis v.el lalrociriiis insudat, ebrie-
Cujusque autem fidelis corpus hujus civiiatis tis latibus, commessationibus, luxuriis, iiuriundiciis
Castellum prsedicatur, quod ab anima principe et se ingurgitat. Hic alterius vitam summo odio lace-
populo virlutum inhabitalur, in qiia contra exerci- ;i- rat, et sic se civem Babylonisedemonslrat. Cives
tuiri yiciorum decerlatur. Hoc caslellum a lurba ho- o- itaque BabyloniiS,cum veritatem per nos auditint,
slium exterius obsidetur, a fsictionecivium interius us quae in se ipsis niinime recognoscunt, protinus
coihriiovetiir, diim prdximi exteriora damna ei infe- e- dentibus in nos frendentes, maximo odio exarde-
runt, vicia autem et carnis desideria interiora bbna na scunt; et cum cfudeies manus irifevre non prsesu-
obruunt. Sed qui boc c&stelluhi, cuncla adversa sa mant, occulta detractibne famam riostram comriia-
pacienter tolerando, tuiabitur, hic victor iu aula ila culant; sed cum rei convivii.intraveiTf, et-Iios sine
ccelestis Hierusalem laiirea beatiliidinis summa.; a veste nuptiali, scilicet charilate, inverierit, iigatis
Rege gloriaetriiimphans coronabitur. iiianibus et pedibus in lenebras exteriores ejici ju-
Quia vero utrique cives sunt hic permixtij nbn on bebit; suos autem recumbere faciens iii gaudio, illis
beiie. poterunt dinosci, prsesertim cutri nobiscurn ihi j) niinistrabit.
Ecclesiam adeantj sacrameiita Christi nobiscuni pef- ftf- Dilectissiiiiij quiai servi Iriutiles salutifera impe-
cipiaint,nobisciim jejunent, nobiscum praedicent, el ratoris uoslri edicta conLemnimus,eLlelifera hosiis
csetera sanctitalis opera exercefe videaritut pfo ifo coiisilia per carnis desideria sequimur, idcircohon ..
quibus iriililibus Christi coelesiiapfaeinia donainiuf.
jf. soluni exlfa palaciuiti rcgis iiosiri et civitatem ci-
Sed caelestis iriiperator suis qsioddam sigrium irii-rii- vium iiostrorurii, (f° 555 vp) scilicet coelesiem flie^
posuit per quod agnosci possint. Hoc signum est riisalem excludimuf, sed etiam hlc in exilio multij
dilectio. In hbc, inqitit, cognoscerit omries quia uia flagellis euiri advefsariis atleririiur. Nairi propter
_nei discipuli estis si dilectioriem haibueritisad iri-
iri- peccata noslrri hostium vei civium irieursiones, pa-
viceui. ganorrim captivitates carorum suscitantur, peslilen-
Suni aliquando duo sub una pfofessione riiona- la- tiae, fairies, segritudiries^ riiortalitas hominum ct
chica degentes,diversa Btudia gererites. Alter quippe
ipe animalium, incoirimoditas aeris, siccitas, pluyialis
saeciilumfunditus cum habitu deseruit, nil de terre-re- teriipestas; tbriitfua, fulgfn_, rioxia. frigorisjticle-
iiis appetit, humanam gloriam fugit, carnem vigiliisiiis mentia, afdoris veherflentia, feges iniqui, judices
ct jejuniis affiigit, cuncta dura patienter tolerat, ad pessimi, sacerdoies c«ci, besiiarum iiifesiaiio.f-i"
PATROL.CLXXII, S5
 ~
_0<J9 IIONO-UIAUGUSTODUN.OPP.PARS III. — L.TURCICA. -.100
ruiii ablalio et hls similia super nos juste provo-- A bestiarum catuli, iia lacte nutriuntur infaiUuIi. Fi-
cantur. Insuper leges promulganlur, decernuntit lius ergo Dei, Palri aequalis, inter Deum et homines
jusla, propoiiunl supplicia, vincula, torluras, fla- mediator est factus, ut homo inler angelos (f°556)
gella, exilia, amputationes niembrorum, amissioness et bestias medius erat conditus, a simililudine
bonorum, varios cruciatus corporis, mortes diversi;i jumentorum rediret ad oequalitatem angelorum;
generis. His tot poenis, lot malis attriti, heu! prohli factusque est in imis via, existens in summis
doior! indurati, inde securi pergimus ad exterioress vila, quatenus per ejus exenipla et proecepta
tenebras, quasj nnbis ibi cubilia auleis crnata ex- gradientes, ad gldriam regni pevveniamus gau-
truanlur, epute, delicioeinstruantur, obsequia mi- dciite.s.
iiislrornm nos ambiant, coiiventus amicorum cin- Et quia homp de gioria in miseriam pttlssis in
gant, tiiesauri apportenlur, ornamenta muliiplicen- Iabore nascitur, in dolore nutrilur, omrie quod la-
tur, ncscienlcs,"immo scire dissimulanles seriplum : borat ob duas causas laborat, ut videlicet malum
Nec opus, nec ralio, nec sapieruia est apud infevoss effugiat et bouuni habeat, Quid autem mortepejus,
(juo tu properas, sed est lerra lenebrosa et operlai quid vita nielius? Quod ergo homo aral, seminat,
isiortis caligine, ubi nullus ordo et sempiternus hor-. metit, fructus colligit, vel aliud quid laboris assu-
vor inhabitat, ubi caminus ignis, in quo fletus elt B mit, hoc ideo utique facit, ut malum, scilicet mor-
stridor denlium, ignis inextinguibil.is, stagimin ignis5 tem, evadat, ei bonum, yidelicet vitam, habeat.
et sulphuris, cubilia draccnura, antra: ignitnrumi Sed hoc frusfra conalur, cuiii omnis homo ex ne-
serpentium, bprribilis sccielas d-emcnum. Taliat cessitate quandoque moriatur, sicque multis miser
quippe Ipca sunl hoslibus proeparala. Karissimi,( miseriis repletur, dum per laborem mortem incur-
Deus creavit iria vivenlia, angelos, homines, ani-. ret quilaborabat ne moverelur. Igitur, dilectissimi,
roantia: angelos in coelo id estinsummo; bestiasi cum lioc iiialuni miserabiie sit onmibus inevitabile,
in immo, id est in tcrra ; homines posuit in medie,, tctis viribus, laborcmus ut summuiii malum, scili-
id esl in paradyse. Sicul ergo homo inferior, ilai cet, ffiternam morlein, evadamus, ct sumnium be-
eslilil iumenlo superior, ul si conditoris sui prse- nura, videlicet aeternani vitam, sine fine habeanms,
ceptum servaret^ angelis superius adeequaretur; cum Christus rex noster, cum veniilabro veniens.
si autem contemiierct. besliis inferius assiniilare- paleas a granis segregabit, et paleas, id est repro-
tur. bos, per ultimumjudicium igni inextinguibili com-
Homo itaque, cum in honore paradysi esset, da- burer.s, trilicum, id est electos, in horremii coele-
torem honoris Deuui non inlellexit. Ideo projcctus ste congregabit, cum lines Hierusalem paccm po-
iii hanc miseriam, doioribus et aerumnis conipa- G *- nens, regnuni Dep Pairi tradiderit et Deus omuia
__ratus est jumcntis insipientibus, et per carnales ap- in omnibus crit. Qui sit benedictus in saecuia.
pctitus similis factus estillisTldcirco-adhuc,-sicuL Ajncn. _ .

- SERMO DE DEBIGATIONE.
Ferculum fecit sibi rex. Salomon de lignis Lybani,
colamnas ejus fecil argenleas, reclinatorium aureum,
ascensum purpurcum media caritale constravit pro-:
pter fitias Bierusalem (Cant. m), Rcx Salomon.
quod dicilur pacificus, est verae pacis auctor Chri-
stus, in quo aeternam pacem Iiabebimus, quando
nec iiostes corporis vel animoe ultra timebimus.
Hic fecit donium convivii, et hoc de lignis Ly-
bani.
Lybanus est mons de quo fluil Jordanis et in
quo crescunt cedri inputribilis naturae. Per mon-
tem Lybanum quod candidalio dicitur, altitudo Jesu
Chrisli inlellegilur. De quo oritur Jordanis, scili-
eet fons baplismatis, in quo electi a sorde viciorum
candidaiUur et in viiiulibus ut cedii ad alta succre-
seentes ad iiunarcescibilis gloriae coronam vocan-
tnr. De quibus fecit rex noster domum refectionis,
(i'° 556 v°) videlicet Ecciesiam de eleclisin domum
a^Lernsacontemplationis. Intalidomo fecit columnas
argcnteas. Per columnas argentcas reclitudo et fir-
iiiitiis consideratur, per argenlum nitor el sonori-
tas declaralur. Apcstpli namque et doclores in ha_
doino argcnteae columnaeextiterunt, qui nitore vitss?
el sonoritate doctrinas Ecclesiam perornaverunt, el
recli in virtuiibus et lirmi contra vicia et persecu-
tores atque hoereticosmachinam donius Dei susten-
taverunt.
Reclinaiorium aureum fecit, ascensumpurpttretim.
Mundi contemplorcs reclinatorium aureum praedi-
cantur, quia in camino tribulationis velut aururo
examinanlur; in quorum mentibus Deus cuodam-
niodp reclinatur, dum eorum boiiis actibus delec-
latur. Marlyres vero ascensus purpureus exlite-
ruiit, dum sanguine suopurpurati per cruceinCliri-
sfi ad coslestiaascenderuht. Media carilate constra-
vit. Media, id est pavimenta, cruslis marmorum aut.
tapelibus vcl palliis evanl strala, in quibus cuncla
quae ad caritatem peninenl mira sunt piclura at-
que lextura vatiata. Per quae reliqua plebs accipi-
tur, cui Jegcm et prophetas in duobus pi\_ceptis ca-
ritatis implere praecipilur.
Et hoc totr.m propter filias Hierv.salem, id esl ut
 1101 SPECULUM ECCLESI_£. — SERMO DE DEDICATIONE. 1102'
Iioecimileniur animae fidelium, quae sunt filiacHie- A t in qua multitudo fidelium per baplisma et corpus
rusalem. Per h.oc Salomonis consistorium figuratur Chvisti ut sponsa Chvisto associatur. Omnes nam-
Ecclesiaerefectprium, scilicet hoecdcmus cujus an- que huic ecclesiaeobedientes una ecclesia el sponsa
nuum feslum liodie cclebratur, in qua vilulus sa- Christi uuncupantur, et hunc diem ideo nuplialem
ginatus ad convivium fideliuni coltidie Deo Patri suum summo gaudio celebrare imperant. Ideo, ka-
imraplalur et prseclarus calix sanguinis cjus in- rissimi, constituite hodie diem sollemnem in con-
ebrians a convivis potatur. densis usque ad cornu altaris (Psal. cxvn), ut me-
HaeCfestivilas, karissimi, dies nupliaruni voca- reamini in voce exultalionis et confessionis sono
tur, quia sicut sponsa per convivium et frequentem cpulanlis (Psal, XLI)de hac vita transire in domuin
aniicorum conveiilum Sponso copulalur, ita liaec Dei, inlocum labernaculi admirabilis (ibid,). B&
domus hodie frequenli populo ovanle eonsecratur liac doiiio dicit Sciiptura nobis in alio loco.
Si vis hic incipe :
(F° 558.) Sapientia mdificavit sibi domum, excidit Secundam nihilominus nobilis pictor Augustinus,
VII columnas, posuil mensam, inmolavil viciimas, spiritu intelligentiae inclitus, vario ornalu cinxit,
miscuit vinum, misit ancillas invitare ad convivium ac tniam domum in circuitu quasi praefulgidis gem-
~(Prov..ix). Sapientia, karissimi, quse sibi domum mis disinxit. Alii qunque alque alii qui decorem
aedi.ftcavilest Chvistus, Deivirtusct Dei sapientia, B ] dcraus Dpmini dilexerunt alias expcireudp quasi
qui Ecclesiam de vhis et electis lapidibus ad habi- pr_estanti pictura insignes reddiderunt.
taiidum sibi fundavit. Ad hanc demum fulciendani In tali demo sapientia mensam pesuit, cum sa-
VII celumnas cxcidit, quia VII libros qui agio- cram fideles ubique (f° 538 v°) decuit,
Scripturam
grafa, id est sacra Scriptuva, appellantiir, omni sa- Hsec mensa quatucr pedibus fulcilur, quia sacra
pientia ct scientia perpolivit; quorum doctrina to- Scriptura IHIor niodis inlelligitur.
lius Ecclesisefructura [slructura] ila ad cceleslia
machiiia in aera colunuiis Primus pes est hystoria, cum ita ut litera nar-
siistentatur, ut aliqua
iibrafur. Has ccluronas VII dona Spiritus sancti vat accipitur. Sccundusailegorta, cuin aliud dicilur,
.edificic Dei subpesuerunt et his dcraum Dei or- aliiid iiilellegilur. Tercius moralitas, cum per ea
nando firmaverunt. quss leguntur raores iiistituunlur. Quarlus anagoge,
Prima ccluraiia esl liber Jehaiuiis, quam spiritus id esl superior sensus, cum coelestia et seterna de-
centur.
sapienliae erexit, qui maximam sapientiam per
hanc Ecclesise invexit. Super haitc mensam diversi diversa fercula mi-
Secunda est psalteriura, quam spiritus intelle- nistraverunt, et variis sentenliis quasi variis cpulis
-tus subdit, quia in hcc quam lnaxirae ad intelli- Q ( convivas saciaverunt. Moyses etenim, dum mundi
genda spiritualia sensum Ecclesisa aperii. trealionem, paradysi dispositionem, diluvii inun-
Tercia cclumna cst proverbia, quara spirilusi dationem, Abrahae obedienliam, Joseph casti-
consilii iirmavil, quia in his perplura vilse consilia moniam , filiorum Israel liberalionem , ac per
Ecclesiaedonavit. maris rubri ac heremi deambulationein -, eis-
Quarta Ecclesiasles est, quam spiritus forlitu- dem mainia de ccelo pluisse et aquam de pe-
dinis fixit, quia in hoc habuiide Ecclesiam conlra, tra fluxisse retulit, quasi suavia et diversi ge-
vicia forliludine cinxit. neiis fercula convivanlibus. David aulem et cse-
Quinia columna esl Cantica, quam Spiritus; teri prophetBe. dum de dulcedine supernae patriaa
scientisa corroboravit, quia in liis plurimam scieu-. dulciter iiarraverunl, quasi dulcia pocula epulan-
tiam Ecclesiaeveseravit, tibus propinaverunt. In hac domo victimas inrao-
Sexta est liber Sapientios, quam spiritus pietatis; lavit, dum corpus suum pro humano genere Deo
slabilivit, quia in hoc summa pietale Ecclesiam! Patri sacrificavit. Vinum miseuit, dum sanguinem
erudivil. suura pro nostra redemptioue fudit. In quibusdam
SepLima esl liber Ecclesiasiicus, quam spiritus; locis(176) v... dinemcum aqua miseeni; ideodicunt
timoris Domini subdidit, quia in nullo -libro magisj D vinum miscuit, quia de latere Christi aqua san-
timorem Doraini Ecclesiam instruxit. guine mixta fluxii. Ad has epulas invilandum nou
Has VII columnas per septiforraem Spiritum do- servos sed ancillas misil, quia non nobiles, sed
niui Dei subpositas nobiles pictores postmodum^ aposlolos, ruslicanos scilicel liomines, ut puta pi-
exponendo depinxerunt et riiira caelaliira doiiium, scatores, invitare populos ad coeleste conviviui»
Dei ornaverunt, misit.
Primam nanique egregius pictor Gregorius spi- Hujus dpmus figuram habet ista ecclesia in qua
i'itu sapientiae praeditus, miro modo decoravit, et: alfare ponitur pro mensa. Ad quam populi ad spi-
toiam domum Dei incomparabili opere hone-• riluale conyivium confluunt ct aqua baptismatis
slavit. abluii, a corporeel sanguine Chrisli pasti, dum de

(170) Hic iiiciiibrana muiila est.

 4105 IIONORIi AUGUSTODUN.OPP. PARS III. - LITURG.CA. 4i3i
Scriplufis diversas senlentias audiunt, quasi vafia A genteVunam rem a Dorainp pelite, hanc ssepe bonis
pocu.a aeternasdulcedinis hauriunt. Hcc erge teni- operifcus requirite, ut in domo Domini habitetis
plum sanctum Doiriini, kairissiini, visitate frequen- cranibus diebus vitae vestrsa (Psal, XXH).De hujus
ter, voluntatem Domini videre in ea discile, dili- aediliciistructura dicit alio loco Scriptura.

Si vis hic incipe. .

Eccemilio infundamenlis Syonlapidem angularem, preciosum eleclum. Qui in hiinc offenderil confrin"
getur; super quem vero cecideril, conterelur(Isa,xx\m).
Syonfuitarx Hierusalenij et dicitiir _p__u.s ct est Ecclesia quoaregem. . . . . . . ......... r

Hicdesinit codex manuscriptus Rlienoviensis,cujus liiatum non iiabemus unde sttppleamus. Editio Colo-
niensis dupticem hicsermonem exhibet De dedicatione ecclesise, sed utrumque a noslro diversum. Hos hic
attexere operceprelium duxinius ex unico, quod nunc exslet, editionis principis exemplari; hunc nobiscum
summaliumanitate communicavit v. cl, comes de L'ESCALOPIER.

IN DEDICAIIONE ECCLESI___

SERMONES DUO.

__ (Speculum Ecclesioesive sermones aliquct evangelici tam de tempore quam de sanctis, divi Honorii
presbyteri Augustpdiinen_is, ^ui flpruit anle annos quadiirigentos et inter illustres Ecclesiae scriplores
coiinumeratus est. —Editioprima. —Coloniseex sedibus Quinlelanis, 1_5I.) -—

SERMO PRIMUS.

Dilectissimi, eorisideranda est cpnstructio hujus B laudare. Activa vero vita est castam yitairi cum
domn., oraticnis, cujus hcdie solemnia Coiiiuiis fe- conjuge ducere, filios in Dei timore nutrire, paupe-
stivre dedicatieriis. Domus hsec quam hic videlis> res cibo et potu recreare, infirmos et viduas visi-
cujus dedicationem colimus secundum Ecclesiae tare, et omnibus necessilatem paiicnlibus propter
eonsueludineni vocatur ecclesia, et Ecclesia dicilur dilecticnem proximi pro viribus opem ferre.
congregalio, quia in ea populus congregalur ad
colendum et adorandum Deum. Ex qualuor parieti- In sanctuario est altare, in quo sunl reliquise
bus compaginatur, quia ex quatuor Evangeliis con- sanctorum, hoc est in Eeclesia Christus, in cujus
solidatur. contemplationem requiescurit mentes beatorum,.et
in cujus conspectu justi exsultent et epulentur, et
Sancluarium habet in quo clerus anteriorem in la.tilia delectentur
(Psal, LXVII,_).
domum in qua consistit populus; ita et Ecclesia
iiabet cciileniplativam vitam, in qua spirituales , Fenestrse quibus haec basilica illustratur, sunt
babet et activam, in qua constiluti sunt sseculares. doctores per quos ccelesle lumen in Ecclesiam in-
Contemplativa viia esl cuncta lerrena pro Deiamore greditur. Laquear picturse quoque hoec Kiriea, id
relinquere, sola" coelestia quaerere, isssiduc orare, est Dominicalis decoratio, significal vitam et exem-
scepe lectilare, hymnis et canticis jugiter Deum pla sanctorum quse quique pii in Ecclesia imitanlur.
 i.03 SPECULUM ECCLESLE. — SERMO DE DEDICATIOJ\__. i!0S.
Conviyiuni, iumen quo illuminatur, est Spiritus A matis abluitur, deinde sancto. chrismate s?,cr^-
sancti gratia, qua EcClesia jugiter irradiatut'. Crux tur.
Cliristi hic fixa adoratur, et Chrisli passio a cun-
"Qiiaedam basilicae in modum cnicis fabricaii-;
.clis Christiaiiis veneralur. Quod crux pprtatur nos
tiir, corpus in;inodiim crucis fofmatur. Satictua-i
sequimur, quia Christi vestigia sequi debemus, si rium hujus templi est meris nostfa, quae spiri-
ad cffileste templuni yenire volunius.
tjialia cogitat; anteriof domus est- anima, qusa
sensus corporis vitae necessafia disperisat; al-
Turres sunt Ecclesi_e praelali, cairipaiiae eorum per lare super quod sacrificia offeriintur, est cor no».
prasdicationes, Isla domus significatt^mplum Hierpr struni, in muridaecpgitaiiones et piirae orationes
quo
solymis, unde ejecit Doniinus verideiites et ementes Deo offeiTiritur; turvis est caputnosirum; campana
colurabas (Matth. xxi, 12). Cpluliiba- sunt spiritua- est nostra lingua, qua prpxinios debemus vocare
lia dona. Omnes ergo qui ecclesias, vel ordines, ad ccelestia. In hacdomo feriestrsesunt nostfi oculij
aiit aliquod spiritualc donum emunt vel vehdiiiit de picturae vero bona opera.Lumen lucernae est lu-
lioc templo, id est de s^ncta Ecclesia; cum Simone nien scientiae. Sicut ergo saerilegiurii perpetrat qui
Mago separantur, et in ignem aeiernum miitiin- g hoc templum violat, ita et quicunque templum Dei
tur. aliqua immuiiditia, vi.1 aliquo criminali peccato
yiolaverit, hunc Deus disperdens damnabit.
Haec ompia, charissimi, nos respiciunt. Haec In hac festivitate liaec domus scopis mundatur,
pniversa nobis ad exemplum facta siirit. Kos sumus aqua layalur, floribus et auleis perornalur. Ita,
Dei lemplum, ad habitaculum Dei dedicatum, sicut pharissimi, deberiiusncshcdieiemplum sanpti Spi-
scriptum est: Vos estjs templum Dei vivi (II Cor. ritus scopis coufessionis purgare, stercrisi peccato-
vi, 16). Et iterpm : Templum Dei sanctum est, quod rum eliminare, etlacr3_riis poenitenliae Iavare, fio-
estis vos (I Cor. 111, 17). Inhabitqbo in eis, dicif ribus bonorum operumet aujeis yirtutum decorare.
Et sicut Zachaeus ascendit jn arborem ut posset Je-
Dominus, el ipsi eruni milii in populum, etego erq
eis in Deum. Erq quoque eis in palrem, el tpsi erunt sum yidere (Luc. xix, 4),.ita nps ascendamus inar-
berem charitatis, ut mereamur Christum ih superna
miliiin filios et in filias (II Cqr, vi, 18),
patriq censpicere. Et sicut eum Zachoeus in doi-ium
0 quam beaius, iu quo liabitat DeusJ Sicutiiam- suamexcepit, et convivium ei fecit (ibid., G), ita
Iiaecdomus ex Q nos eum in curdis nostri'-bospitio suscipiamus, ct
que quatuor parietibus cpnslruilur, sanctis operibus ei corivivium faciamus, ut ipsG in
iia templum corpqris nqstri ex quatuor constal ele-
nobis habitare et ati Agni nuptias digiietur voeare,
mentis".Et sicut ista dpinus in dedicationem prius
atque post laborem hujus miseria. in templura
aqua benedicta aspergitur, deinde chrismate con- seterni regis in lsetitia et exsuitatione addueere.
secratur, ita cprpus nostrum prius aqua baptis- Quod oculus nOnvidil, etc. (Cor. n, 9).. ". " _

;
. SERMO. SECUNBUS.

Onmisqui audit sermones meos, el facit eos, si- jD Unde in primis orta sit ecelesiaededicatio, debet
milis est homini adificanli domum supra petram scire vestra dilectio. Cum Jacob beriedictionem
(Luc. vi, 48). In qua flumina, et venti impingunt, quontiam a patre suoaccepisset, et fratris sui fuiKi-
sed cum suprapetram fundaia sit, earn moverenon vem declinans in agro lapide sibi supposito obdor-
poteruiit (ibid.). Domum ad coaium aedifieat, qui misset, yidit scalam a terra subrectam ad ccelum,
castitatem." super humilitatem, obedientiam super et Dominufn scate imiixum, angelos Dei per eam
patienliam, Opera miserieordiae super charitatem descendere, et asceiidere iiicceium. Qui territus
locat. Hujus domus fundamenta, super pelrairi surrexit, lapidem ad altare erexit, olep superfuso.
Christum ponit, qui omnia pro fide Christl, pro ccnsecravit, et nemeu Ipci Bethel, id est domum
seterna tanttim remuneratione facit. Flumina sunt Dei appellavit, ac de peregrinatione reversus ibidem
humanae infestationes, venti yero diabolicae tenta- Dominp sacrificaiyit; traditurque quPd SalpniPn
tiones. Haenon praevalebunt hanc domum subfueve, postmpdum in eedemipec teraplum Dominp funda-
quia stabilita est iu Christi fundamine, per quam verit. Jacob et Esau fuerunt fiiii Isaac, qui fuit fi-
possit sic aedificanscceli culraen ccnscendere. Bea- liu.sAbrahae. Per Abraham, Deus Pater ; per Isaac
tus quem Dqminus sic aedificantem eligit, et assu- qui gaudium dicitur, Filius intelligitur, per queia
niit, quia in ftlriis ejus habitabit (Psrl. LXIV,S), fidclibus aiternum gaudium tribuituf; per Jacob au-
1107 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. 1108
tem et Esau fidelis populus, et incredulus accipitur. _5Lciunt, quia lalibus cosleslia panduntur et ipsi per
Ex quibus fidelis populus ut Jacob ab Isaac, sic a scalam charifatis scandenles in cceleste palatium
Christo benedicetur, cuni ei in extremo examine inducuritur. Reversi a peregrinatione Domino sa-
dicitur : Venite, benedicti Palris mei (Matth. xxv, crificium offerunt, quia ab exsilip hujus vitae ad
Si). Perfidus vero a Patre, ut Esau, benedictione patriam paradisi reversi ipsi Dei sacrificium erunt,
privatur, cum ullima maledietioiie mulctaiur : Dis- verique Salempnis Chrisli teroplum fiuiit, Unde
cedite a me, (inquiens), maledicii, in ignem aiter- habet Eeclesia hedie in consuetudine, quod eadem
num (ibid. il). Jacob verba canit in dedicationem,quia hcec domus
Nunc Jacob fratrem fugiens in agro dprmit, ct est anla Dei, etporia cceli (Gen. XXVIII,12). Aula Dei
lapidem capiti suppenit, quia fideles rabiem perfi- jure dicitur, quia cum eorpus Christi qui est Deus
dorum humiliter declinant, et se ad coniemplati- omnium hic conficitur, exercitus angelorum iii ob-
vam vitam transferenles a vitiis mundi et coneu- sequio sui regis hic astare credilur. Pprta quoque
piscenliis in sanelo prcppsito, quasi soporati, se coeli juste vocatur, quia cura per baptisma origina-
alienant. Lapidem capiti supponunL, quia quaeque lia, et per confessionem actualia peccala hic re-
dura sub Chrislo tolerare proponunt. Coslum aper- laxantur, ccelum fidelibus hic aperiri non dubila-
tum vident, per scalam angelos ascendere conspi- tur.

Finis speculi ecclesiastici divi Honorii, cunctis sacrce Scripturce studiosis maxime-
necessarii.
 " "
5iO§ -."" ELUClDARIUM.— LIB. I. litO

HONOMI AUGUSTODUNENSIS

OPERUM PARS OUARTA

DOGMA.TIG.A ET ASCETICA,

ELUCIDAEIIM

SIVE DIALOGOS

BE SDMIA T9TIIJS CRMSTIANI T_ffi.L.G!I (,n>.

(Opp. B. Laufranci, edit. J. A. GILES, LL. D., Ecclesiae Anglicanae presbyteri, Oxonii 1844, 8°, t. II,
p. 280. —Exstat quoque in appendice ad Opera S. Anselmi Cantuar., edit. Paris. 1721,
curante D. Gerberonio.)

P R^FATIO.

Saepiusrogato a condiscipulis quasdam qussstiun- A 1 rilas diversarum rerutn elucidalur. Nomen auleci
_ulas enodare, imporluuitati illorum non fuit facul- nieum ideo volui silentio contegi, ne invidia taba*
las negando obviare prassertim metuenti illo elogio scenssuisjuberet utile opus contemnendo negligi :
multari, si creditum talentum mallem in terra si- quod tamen lector postulet ut in coeloconscribatur
iendo occultari. Job enim dicit : Divitias qttas devo- nec aliquando de libro viventium dclealur. Funda-
ravit extrahet Deus de ventre ejns (Job xx, 13), quas mentum igitur opusculi supra petram, id est Chri-
abscondit a verbi Dei famem paliente. Et ut labor stum, jaciatur, et iota machina quatuor firniis co-
ineus non solum pr_esentiproficiat aetati, dispulata luninis fulciaiur. Primam coliimnam erigat prophe-
curavi slylo Iransraittere posteritali, rogans ul qui- tica aucloritas; secundam stabiliat apostolica digni-
cunque studuerit his legendo incumbere, pro me tas; terliam roborel expositorum sagacitas; quar»
satagat Deo preces effundere. Tilulus itaque operi, lum figat magistrorum solers sublimilas.
si placet, Elticidarium proefigatur,quia in eo obscu-

L.IBER PRIMUS.

1. Quid sil Deus? et quomodo unus ac irinus, solis R f ergo exordium sumamus, et in priniis dic mih1
comparaiione ostenditur ? quid sit Deus? •-—M. Quanluiii homini licet stirc,
DisciruLus. Gloriose magister, rogo ut ad quse- Deus est substanlia spiritualis, tam inestimabilis
sita mihi ne pigriteris respondere, ad bonorem Dei, pulclniludinis, lam iueffabilis suavitatis, ut angeli,
nt uiilitatem Ecelesiai. —MAGISTER.Equidem fa- qui septuplo solem sua vincunt pulchritudine, jugi-
ciatn, quaiitum milii ter desiderent in eum insatiabilitcr prospicere.
Vires ipse dabil; nec me labor iste gravabil, D. Quomodo intelligitur Trinitas unus Deus? —
D. Dicilur quod nenio sciat quid sit Deus, et valde M. Aspiee solcm, in quo sunt tria, soilicet, ignea
videiur absurdum adorare quod nesciarnus. Ab ipso substanlia, splendor ct calor : qu^ iu tantum sunt

(177) Eliicidarii siveDialogi, etc, lextsim, qui cst ostendens, plura tamen habet qua; ad corrigenduin
inler opera Anselini, ciiiii codice ms. bibl. Reg. lextum mihi utilia fuerunt. A. cdit. Anscirai Paris.,
Pairis. 5134 accurate conluli. Hic codex sxcuii XIII, P. cod. ms. Paris. dcsignat. GII.ES.
iuale scriptus et iiiclicia nimis fesfinanits scriba3
l_f i HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PAI^S IV. — DOGM.AT.ET ASCET. in-.
jnseparabilia, ut si velis inde splendorein segregare,, A iii Asia oranti, non eodem fenipore siniui adesse po-
prives mundum sole; et si ileruni caiorem tentess terat alibi. Locale euim est, qqod cum alicubi to-
sejungere, eareas sole. In ignea igitur siibslantiaa lum est, npn potest simul esse alibi. UJocaleveru
inlellige Patrem, in splendqre Filiuni, in caloree est,. quod simul est ubique totuni, et hoc solius Dei
Spiritum sanctum. propriuui,
2, De uominibus Patris, Filii, et Spiriltts sancti. i, De Dei scienlia, ei loctilione.
D. QuarevocaturPater? —SI. Qma ipse est fonss
et origo, a quo omnia procedunl, cujus sapienlia D. Scit Deus omnia ? — Mt In tantuni, ut omnia
filius appellatur. prseterita, pra.sentiti et futtira quasi coram posita,
D. Quare FHius? — M. Quia ut splendqr a solet1 prospicial. Et antequam muiidum crearet, omiiium
et angelorum et hominum nomina, riiores,
Ila a Patre generatur, Amborum auteni amor Spi- prorsus
ritus Sanctus nuncupatur. voluntales, dicta, facta et cogitationes, ac si prae-
D. Quare Spirilus. sanctus? —M. Quia de utroque sentialiter adessenl, praesciyit: unde gr_eceTheos, id
seternaliter procedens, quasi ab eis spiratur. Illa est omnia videns, dicilur.
D. Qualiter Deus loquitur angelis et hominibus?
itaque vis Divinitalis, quae omnia creando patratss -^. M.
Pater vpcatur; illa autem qua; omp.ia conlinet ne in p Angelis interna irispiralione, liominibus vero,
.
iiihilum dissolvanlur, Filius appellatur; illa vero per arigelos,
D. Cum Deus sine inilip fuerit, nunquid creden-
quoe oninia inspirando vivificat et ornat, Spivitus dum est
sanctus liuiicupatur. Ex Patre omnia, per FiliumI quod ante creqtum mundum quasi solita-r
riam vitam duxerit?— M. Scriptum est : Quoct
omnia,in Spiritu sanclo oninia. Pater menioria, Fi-
lius inlelligentia, Spiritus. sancms voluntas inlelli- facium est, in ipso vita erat (Joan. i, 5, 4). In qup
patet oninem crealuram semper fuisse yisibilem iti
gilu.r. Dei praedesti-iaiione, quss postea visibilis ipsi crea-
D. Cum oniiiipotentia et sumnia cleraeiitia dePa-
in creatipne : ut artifex, qui vult
tre pradicetur, quare non mater vocatur? — tur_e apparuit
construere domum, prius tractat quomodo velit
M. Qui.ageneratio principaliter a Patre procedit.
iu
D. Cum vero veritas, vel sapieulia, de Filip dica- quseque dispouere, et machina qua3 post surgit
cur non filia — Filius simi- _edilicio, eadem. est quoe(178) prius slabat in inge-
tur, appellatur? Quia nio. UndeDeus dicitur non esse antiquior sua crea-!
iior est Palri quani Filia.
scd digiiitate.
D, Cur Spiritus sanctus amborum Filius non ui- tura, tempore,
citur, ut unus esset Pater, et alter nifiter? —- f 5. Car ei quomodo condilus mnndus, el quatenus
M. Quia simul et 33qualiter ab utroque procedit, ett oinnta Deum sentiant,
jpse est vinculum tolius Divinifatis. D. Qu33 causa fuit ut crearetur mundus? —.
~\5~~~i)e Deiitabilalion&acJoco, M, Bonitas Dei, ut essent quibus gratiam suam im-_
D. Ubi habital Deus?— M. Quamvis ubique p.o- - ^perllfel.- —— ---
teiitialiter, tamen in intellectuali coslo subsl_iiuia- D. Qualiter est factus? —:M, lpse dixiterfacia
' .
liter. sunl omiiia (Psal, x>;xn, 9).
D. Quid est hoc? — M. Tres coeli diciiiUur : D. Pixit sono yerboruiii ? — M. Dei dicere, est
unum corporale, quod a no.bisvidetur; aliud spirir_ Y.erbo, id est iu Filio, omnia creare; unde dicitur :
iual.e, eo. quod spirituales substariti-e, scilicet ange- Omnia in sapientia fecisti (Psal, ciii, 24).
li, iii eo habitare creduiUur ; tertiuni iutellectuale,:, D. Fuit iiiora in creando? — In ictu pculi, id est
in qup Trinitas sancta a bealis facie ad faciem coiir; - quam cita possis oculum aperire, vel polius quam
tempjalur. cito acies aperti oculi possit lumen sentire.
D. Quomodo dicitur Deus in omni loco toius esse,, D. Creavit per pavtes?—M. Oninia simul et se-
et simul et semper, ef in nullo loco esse? ;— - mel fecit, ut dieilur : Qtii manel in mternum, creavit
M. In omni loco totus esse ideo dicitur, quja inii D omnia simut (Eccli. xvin, I). Distiuxit autem omnia,
nullo lo.co impotenlior est quam in alio; utienim inEI p,erparles sex diebus ; tribus elementa, .et tribus ea.
coelo, sic potens est in inferno. Simul esse dicitur,', quai s.uiit infra elemerila. Prima ilaque die fecit
quia eodem monientp, quo in Oriente, eodem cunciaa diem ajlernitalis, sciiicet, spiritualeni lueem, et
disponit in Occidenle. Sempev aiitem in omni locop omnem creaturam spiritualcm. Secunda die cceluni,
psse prasdicatur, qtiia in omni tempore cuncta mo- quod spiritualem creaturam secerriit a corpoi _li.
deralur. Iu nullo lo.co esse dicitur, qiiiai Iocus es.t ,t Tcrtia die creavit mare et terrani. Aliis liibus die-
corpoi'eus : Deus autem incprppreus, et ideo illpca- bus, fecit qu?e infra sunt. Prima die fecit diem
jis. Idcivco nullftloco contineiur, cuni ipse contineatt teiiippralitatis, scilicet, solem, et lunam, et stcllas
pmnia : in quo vivimus, momnur,etsumus (Act, xyji^ \ in supremo elemeiito, qupd est igni.s. Secunda die in
28). In hoc enim differt Deus abaliis creaturis spi-_ nicdio elemento, quod eslaqua,J3isceset volucres. Et
litualibus, qu_e proprietate substantia3 finiuntur,•, pisces quidcm in crassiori, parte aquse reliquif; vo-
ct leco tenentur, ut angelus qui assistebat Apostolo o lucres autem in lenuioreir. paricm aqu-e, qupii esl

f!78) A. Om, eadem est qiicc,

1M3 ELUCIDAfUUM.— L.B. I. HU
fier-,sustulit, Tertia die bestias et honiiiiem de ultir- A
. D. Michael, Gabriel, Raphael, non suiit iiomiua?
inpelemento, id est de terra, condidit. — M. Magis sunl agnotnina, quia ab accidenti sunt
D. Senliunt elementa Deum? — M. Deus nibill eis ab hpminibus imposita, cum ea non. habeant in
'
unquain fecit qiiod insensibile ei sit. Qusenim sunf coalis propria; unde et prinius angelus ab accidenli
iiianimala, npbis quidem sunt insetisibilia et mor- Sathael, id est Dco contrarius, nonien accepit.
tua; Deo autem omriia vivunt, et omnia creatoreni 7. De casu diaboti et gatellilum ejus.
suum sentiunt. Gcelum quippe eum sentit, quia ob! . D. Jii quo fuit Deo contrarius. — M. Cum yideret
cjusjussum incessabili semper revoluiipne pircuit,, se pmnes angelorum brdines gjpria el decorepr_er
unde dicitur.: Qui fecit cmlos in intellectu (Psal. _cellere, spretis omnibus, voluit Dco Kquajis, irao
pxxxv, y), SoJ, et Iuria, et stell__euni seiitiuiit, quiai maj'or, exisiere.
loca sui cursus invariabiliter servando repetunt. , D. Quomodo major, vel -equalis? — M. Meliorem
Terra eum sentit,- quia seniper certo temppre fru- slatum, quam ei Deus. dedisset, yoluit Deo inyito
ctus et germina producif; FJumina euni senliurit,, arripere, et aliis per tjTrannideni imperare.
'
quia ad loca unde fluiinl semper redeunt. Mare et D. Quid lunc? — M. De palatio est propulsus, et
venti eum sentiuiit, quifi ei imperanti mpx quies- in carcerem retrusus; et sicut prius pulcherrimus,
cetfdo obediunt. Morlui eum sentiunf, qui^ ad ejusi ifa post factus est nigerrimus; qui prius splendidis-
imperium resurgunt. Infernus euni sentit, qui^I siniiis, postea tenebrosissimus; qui prius omni ho-.
quOs devorat, ep jubente, redd.it. Omnia brufa ani- noreiaudabilis, post omni horrore execrabilis.
inalia Deum inlelliguiit, quia legem ab ep sibi-in- D. Pr_escivit casum suuni?—• M. Minime.
sitam jugitev custodiunt. D. Quandiu mansit in coelo? — M. Non plenam
6. De angelorum eleclioiie alque nomhiibus. horamin veritatestetit(i79), quia mox ut creatus cs.t
D. Quid est quod.dicitui' : Factum est Vespereel: cecidit. .
mane? (Geii. i, 5, 8.) — M. "Vespere est. fmis jamL D. Quare diutius ihi non fuit? — M. Ne aliquid
consunimati imp ordinati. operis, mane autem inci- de interna dulcedine gustaret, qui tam mature sibi
pieniis yel pptius ordinandi operis. tanlam majestatem usurparel.
D, Apertius oninia edissere. — M. Primo igilur D. Quid alji pcccayeniiil ? -^ M. Quia ei consen-
Deus, ut praepoiens rex, constituit sibi prseclarunii serunt.
prdatium, quod dicitur regimm ccelorum, deinde. " P, Qualitcr? — M. Plpcuil eis ejus extollenlia; et
hiinc niundunij in quo exitialem lacum, id esl; iii-'. er.int cogifanles. quia sj Deo priEyaluisset, ipsi alii
f rnif.ni, constitui.t. Ad quod palalium pr-3destinavitl Q ( pr-efervcntur"In poieniia.
qiiemdairi certum. numcrum electorum militum,,. D. Quid evenit cis? — M, Cumeo projecti suiit
quem riecliceretexcedi, ct quem necesse essetcom- . principes eoruni in exitialem locum, id est iri in-
pleri. Porro hunc numerum voluit cpnsfarp ex an- fernuni; aliLhuiic lenebrpsum aerem, in qup lainei!,
gelis et hpmiriibus. Ipsum auiem numerum deter- pi iiiiiiferno, ardcntes.hiunt supplicium.
ujinayit in decem, noveni. quidem ordinibus ange- D. Quare non pmnes iii;i.iifernum?--T-M, Ut ele-
Iprum, et decimo.hominuni, • cti pei' cos probenlur, et magjs corpnentur; rcpr#-.
D, Quare noy.ein angeloruni ? — M. Propter Tri- bi,autem per eos seducantur, et in exfremo exa^
iiitateni, in iiQyeiiario enim numerp tenarius terlio» nijne cum eis aitcriio.inceiidio tradanlur.
fit repetitus. 8. Cur qui cecidcrunt non adjiciant ut resurgant; et
D. Quare uno homiiium ? — M. Propter unfta- cur npn redempli, aul facli impeccqbiles.
tem, ut uiiitas in Trinifate ab angelis et hominibus. . 0. Quare non sunt revcrsi? — M. Non ppiufir
laudaretur, coleretur, adoraretuv. runt.
D. Cuv numerum elcctorum yoluit ex angelis ctt D. Quare?—M, Quia sipsst nullp instiganle ce-
bpiriiriibus corislare?—M. Quia duas priiicipales; ciderunt, ita nullo adjuvanle rcsurgere (180) debue.-
creaturas fecit, Deus : unam spirilualein, allerami D-nint: quoderat eis impossibilc. Et aliud eisoberat,
corporalein. Voluit. igitur ab utraque laudari, de_ quia sua sponle malum elegerunt, jusfe ablata esl
spirituali ab angelis, de cprpprali ab iioniinibus.. cis yoiuntas toliqs bpsii; : et idep non volunt: et.
D, Quand.Qfacti sunt aiigeli? — M, Guni dictumi quia.nolunt, nuiiquani redjrc polerunl.
est: F.iat lux (Gen, i, 5). D, Cur npii rederait eos Chrislus, sicutlioiniiies ?
D.. Dixit hsec verba Deus?.—M. Npn; sed perr- -_-M. Angeli smii onuies pariler creati, non ab uno.
hsec verba illoruni sublimis nalura nobis insiuuarr angelo, sicut hpniines._ib uno honiine nati. Idep si
tur, dum luxvocantur. \.liristus ab unp aiigelp naturani.aiigelicaiii sumeret^
D. Quse est natura angelica ?— 11. Spiritualis..: 3. iilum solum redimeret, alii: exlra redeniptioneiivrc-
ignis, ut dicitur.: Qui' facit angetos sues, flammain: i iiianerent; _iec: ijjuni. spluni redimeret, cuni: mori
ignis (Hebr. i, 7), npn .pusset. Deus, enim pr_p:satisfaclione iipn nis4
D. Habent nomina angeli?—M. Tanta sciential . mortem voluitr; angeli autem immortales suiit, i.uea
£sl in augelis, ut non indigeant iioininibus. irreparabiles permanserunt.

(L78) k,x enimnon stclil^ -

(180) A., .i...g«..c, .
 ilio KOKORII AUGUSTODUN.OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. II55
D. Quare 11011creavil eos Deus tales, ne peccare: A , Cum enim viderent illos malum superbiendo eligerer
possent?—"M. Pi-jpter juslitiam, ut aliquod meritum indignati sunt, el summo bono fortiter inliaeserunt :
iiioruni esset, quod ju_lc remuiierari debuisset. Si Unde continuo jn remutievatione confirtnationeui
eniinitacreati fuissent, utpcccare non possent, quasi acccperunt; el quiprius de sua beatitudine ineerti
.ligati esser,., et inde iiieritum non haberent, quod erant, tunc facti sunt cerli.
qua.i (181) coacti hoe facerent. Deditenim Deus his D. Qualem formara habent angeli? — M. Quo-
liberum arbitrium, ut sua sponte et vellent et pos- dammodo. Dei. Ut eiiim imago cera. iniprimitur
sent eligere bonum, et si hoc voliintarie eligcrent, signaciiio, sic expressa est in eis Dei similitudo.
juste in remuneratipnem acciperent, ne unquam D. Qu_Bsimilitudo? —M. Iu eo quod sunt lux,
peccare posseiit. auod siint incorporei, et omui puiehritudine de-
D. Ciiiii Deus prfesciret eos lales futuros, quare corafi.
creavit eos? —M. Propterornamentum sui operis. D. Sciuiit omnia, vel possunt omnia? — M, Nihil
Ut enim pictor nigrum colorem «ubsternit, ut albus est in rerum natura quod eos lateat, cum in Deo
vel rubeus pvetu.sior sit, sic collatione nialorum omnia conspiciant. Sane" omnia quasfacere volunt,
iusli claiiores fiunt. sine difficultate poterunf,
. 1
D. Cur non creavit alios angelos pro eis? — M. 11. De hominis
formatione; et quomodo sit-parvns-.
Aiii angeli non dcbuerunt pro eis resliiui sive crea- mttndus et ad imaginem Dei,
ri, nisi tales essent, quales illi fuissenl, si perman- D. Nonne casus malorum minuit numerum bo-
sissent,-nou visa ulla poena peccantium : quod erat noriim ? —M. Ita (185) : sed ul compleretur eleclo-
impossibile, r.ara ut iili peccaveriint, mox in poenas ruiii numerus, homo decimus est creaius.
proruerunt. D. Unde? — M. De spirituali et corporali sub-
8. De dwmonum_scienlia et poiestale; et bonorum stamia.
angelorum confirmaliohe, forma, el dolibus. D. Unde corporalis? — M. De quatuor elemen-
D. Sciunt d-smones omnia?— M. Ex angeliea tis : unde et microcosmus, id est niinor mundus
natura inest eis plurima scieritia, non tamen seiunt dicitur : habet namque ex terra carnem, ex aqua
omnia. Et quanto illorum natura est subtilior ho- sanguinem, ex aere flaium, ex igne calorem. Caput
iniiiuni natura, tarito in omnibus artibus peritiores ejns est rotundum, in ccelestis sphssrse modura : in
sunt, quam ullus homir.um. Futura nesciunt, nisi qiio duo oculi ut duo luminaria in ccelo micant;
quantum ex transactis colligunt, vel quantum Deus quod etiam septem foramina, ut seplein ccelum(18.)
cossinit scire. Porro cogitaliones et voluntates ne- Q ( harmoni-e ornant. Pectus, in quo flatus et lussis
1110scit nisi Deus, et cui ipse voluerit revelare. versantur, simulal aerem, in quo venti et tonitrua
D. Saspe mala cogitalio pro perfecto opere nun- concitantur. Yenter onlnes liquores, ut raare pmnia
"eiipatur.-Num-h_ec-ab -Hisrignovaiuv? — M. lmagi- flumina recipii. Pedes tolum corpoiis pondus, ut
nes phaniasmaluni a se iramissas ab animabus con- terra curiciaTsustinciit.-Ex-eQ3lesti"igne_visum,_ex_
cipi, el in cogitationibus fovmari conspiciunt, quia siiperiore aere auditum, ex inferiore olfaciuiri, ex
aninias, quse lux sunt, mox quaedam tenebra. oble- aqua gustum, ex terra habet taclum. Parficipium
gnnt. Species auiem virtulum a Deo immissas el in duriiia. lapidum habet in ossibus, virorem arborum
mcnte conceptas non videni, quia ul nostev aspe- in unguibus, decorem graminum in crinibus, sen-
cius iubar solis, ila ip_i fulgorem juslitia. ferre non sum cum animalibus : ha_c est substantia corpo-
praevalenti Justos autem ncquaquam tentarent, si se ralis.
ab eis superari scirent. D. Undc spiritalis? — M. Ex spiritiiali igne,
D. Possunt omnia quas volunt?— M. Bonum ut ereditur, in quo imago et similitudo Dei expri-
quidem nec volunt, nec omiiino poterunt. Ad ma- mitur.
lum vero valje efucaces sunt; rion tamen quantum D. Qiife imago vel simililudo? — M. Imago in
volunt, sed quantum a bonis angelis permittuniur. "' forma accipitur, similitudo in qualitate vel (185)
10. De bonorum angelorum confirmatione, forma, quantitate consideratur. Divinitas consistit in Tri-
scienlia et potestale. nitate; Iiujus imagineni lenel anima, quai habet
D. Quid dicisde bonis angclis ? — M. Post lapsum memoriam per quam pra_terita meininit, habet in-
i.ioriim mox (182) ita conG.mati sunt, ut iiunquam tclleclum quo praesenlia etinvisibilia intelligil, habet
cadere nec peccare possint. voluntatem qua mala respuit et bona eligit. In Dto
I). Quid est, non possint? — M. Nunquam velint, consistunt omnes virluies : hujus simililudinem
D. Cur non etiam illi similiter sunl conlirmali? — habel anima, quae capax est omnium virtulum. Et
M. Non tam diu exspectaverunt, sicut Deus comprehendi non potest ab omni crea-
D. Num casus illorum fuit causa confirmationis tura, cum ipse compreliendat oiniiia, ita anima a
istorum? — M. Nequaquam, sed merituiii ipsorum. nulla visibili creatura poiest coniprehendi, cum ipsa

(181) A., quia. (\U) A., cccli.

(!S_t)A., 0111.mo.r. (185) A., qticdilatc cxprimitur, vcl.
(t8S) A., non; sed ciiam vcl cquidcm in margine.
 -l-! ELUCIDAMUM. — LIB. I. _H8
oiniiia visibilia compreliendal : riori enini- potest st A_ D. Ubi fu.it creala mulier? — 51. In paradiso, de
caelum ei obsistere quin ccelestia tractet, non abyss-- latereviri dormientis.
sus quin infemalia cogitet : hsec est substantia spi- i- D. Quare de yirO? — M. Ul.sicut in carne una,
rUualis. ita per dilectionem esset curii eo in mente una.
P. Formavit eum Peus manibus ?— M. Jussu su D. Cur non sunt omnes electi simul creati, ut
tantum. Per hsec verba innuitur nobis ejus fragilis is angeli? — M, Voluit in hoc etiam Deus haberc
natura. Adam sui simifiludinem, ut sicut ab ipso omnia,
D. Quare de tam vili maleria creavit eum? — — ita omnes homines nascerentur 'ab illo : unde et
M. Ad dedecus dialjoli, ut plus(I86) confundei-etur; p; Eva ab illo.
cum hie fragilis et liiiius et luteus intraret gloriam m D. Quamobrerii non crcavit eos Deus tales, ut
de qua ipse gloriosus cecidisset. non possent peccare? — M. Propter maj*us meri-
D. Unde liomen accepit ? — M. Cum esset minor Dr tum. Si enim tentali non consensissent, mox ita
niuiidus, accepit nonien'; ex quatuor climatibus is firmati essent, ut nec ipsi nec posteri eoruin un-
iiiuiidi, quas Grsece diCuntur analole, dysis, arctos,s, quam peccare possent, Yoluit ergo Deus ul borium
niesembria,.quia genus suum quatuor partes mundi di eligerent libere, et isiud acciperent in remunera-
impleiurum erat. Iri hoc etiam similitudinerii Dei ei ^' liene.
babuit, ut sicut Deus prseest omnibus in coelo, sic 1C 1_. De generatione in statu innocentia.; et pluscula
omnibus honlo prseesset in terra. de eo statu, et de tentalione ac casu primorum pa-
'. renlum.
12. De animalibus ad liominis bonum conditis.
D. Cur creavit Deus animalia, cum his non indi- i- D. Qiialiter gignerent, si in paradiso permaiisis-
geret homo? — M. Prsescivit eum Deus peccaturum, ii, seiit? — M. Qiiemadmodum manus manui, ita siiie
el his omnibus indigiturum. concupisceutia jungerentur, etsicut oculus se levat
P. Cur creavit Deus muscas et culices, et alia qu_e 33 ad videndum ita sine delectatione illud sensibile
sunthomini nociva? — M. Tanfam diligentiam ex- i- membrum suum perageretofficiuni. ^
hibuit Deus in muscis etformicis, et culicibus for- r- D. Quali modo paveret mulier? — M. Sine sorde,
mandis, quantam in aliis. et absque dolore.
D. Ad quid talia ? — M. Omnia ad laudem glorias D. Esset infans ita debilis, et ncn loquens, rt
— M. Mox ut nasceretur ambularet, et abso-
sii-3. Muscse quidem et culices, et his similia pro- 3_ nunc ?
pter superhiam horiiinis sunt condita; ut cum eum m lute loqueretur; et contra singulps defectus de lignis
sit uec vermiculis minu-
j_ p 'M positis uter-etur, et prsefixo a Deo tempore de
pungunt, quid cogitet, qui (
tis (187) resistere valet. Unde et Pharaonem non )n ligno vitae-ederet, et sic in uno statu postmodum
iirsi, noii leones vastaverunt, sed culices, ihusca., et pernianeret,
Formicse sive e D. Quaudiu debueriin. esse in paradiso? —-
ciiiiphes afflixerurit. autenv, aranea?,
vel talia qua3 iiistant operibus, ideo sunt creata, ut llt M. Usquequo impleretur numerus angclorum qui
de eis studii et pii laboris exempla sumamus. Omnis ;s ceciderunt; et ille numerus electoruiii, qui erat hti-
itaque Dei creatio consideranti magna est delectatio, „ plendus si angeli non cecidissent.
duin in quibusdam sit. decov, ut in flovibus; in ali- j_ D. Quomodo posset paradisus eos omnes capere?
— M. Sicut nunc generatio per morlcm prseterit, et
quibus iiiedicina, utin Iierbis; in quibusdam pastus,
ut in frugibus; in quibusdam signiflcatio, ut in ver- r_ generatio per vitam advenit, ita tunc pareriies in
mibus et avibus. Omnia igitur sunl bona, et propter _-, meliorem statum assumerentur, lilii vefo eorum
hominem creata. prsefinito tempore (quod creditur circa triginta an-
nos) post esum ligni vitse suis postevis cedevent, et
13. De Paradiso in quo homo a Deo locatus est, et ad extrenium oriines pariter in coelis angelis cosequa-
formata mulier : el cur uterque peccabilis. rentur.
D. Ubi Adamest creatus? — M. In Hebron, ubi 1)1 D D. Erant nudi ? — M. Nudi erant, et non plus-de
j
etiam post morluus est el sepultus, et positus e.stin m illis membris quam de oculis erubescebant.
paradiso. D. Quid est quod dicitur: Post peccatum vide-
D. Quid est paradisus, vel ubi est? — M. Locus is "runt se essenudos (Gen,m, 7), quasi anteliocfion
airioenissimus in Oricnte, in quo arbores diversi si viderint? — M. Post peccatuni mox per" coricupi-
gerieris contra varios defectus erant consit_3 : verbi bi scentiam in inviccm exarserunt; et in illo mem-
gralia, ut si homo congruo tempore de ufta come- e- bro exorta est confusio, unde humana procedit pro-
"
derct, nuuquam amplius esuriret, congruo tempore re pago. '
de alia, nunquam amplius sitiret: si de alia vero, o, D. Cur in illo iriembro plus quam iri aliis? —
nunquam iassaretur. Ad ultimum, si de ligno vitse £e M. Ut scirent quod tota posteritas illorum eodem
Uteretur, non amplius senesceret, non infirmareiur,r, crimiiie obnoxia teneretur.
uunquam moreretur. D. Quomodo (488) viderunt Deum in paradiso? —
(186) k.,dedecus diabolietexcusationem Dci;ul-sisi (1S7) A.,minimis .
forte tentatus caderel, diabotus per lioc Dcinon.in-t- (188) A. oni. qiiomodo.
tultaret; s.i aiiiem non snperaretur, diabolus plus,
 _I!9 HONOflT AUGUSTODUN,OPP. PARS IV. — DQGMAT. ET ASGET. HJO
M. Viderunt per assunvptam foririam, ut Abraham A est < Christus natus. Yolo te eliam scire quod a tem-
el a!ii prophelse. ]
ppre Adae usque ad Noe non pluit, et iris nou fujt,
P. Quare seduxit eos diabolus?--M. Propter in- et i hoiiiiiies carnes non edebant, et vinum non bibe-
fridiam: invidit enini illis, ne ad honorein illum bant, I eratque totum tempus quasi vernalis tempe-
peryenirent de quo ipse sqperbiis cecidisset. ]ries, copiaque omnium rerum, quse oinriia post im-
P. Per quid inyenit aditum tentandi ?—M. Per mutata ] sunt prppter peccata hpminum.
isuperbiam; voluit enim homo in pfopria. poiestate P. Quid peccavit homo quqd expulsus esl de pa-
mahere, quoniam dixit : In abundantia mea non radisp?—M. i Sicut.Peus esseconcupivit, et idep cpri-
movebor in a.ternum (PsaL xxix, 7). 1tra ejus pvaieeptum de interdicta arbore comedit,
P. Cur periiiisit Peus hpminem tentari, cum sci- P. Quid niagni fuit comedisse pomum ?—M.Tam
ret euni superari ? — M. Quia prsescivit quanta bona' igrave piaculum fuit, ut toto raundp redimi non
de ej*uspeccato esset facturus. ]
posset..
D. Quomodo seduxit eos ? — M. Pev serpentem. D. Hoc prpba, -r-.M. Justumne tibi videtur ut
D. Locutusne esl serpens?— M. Non, sed (189) homo 1 obedial divinse ypluntati ?
-iabolus loculus est per serpentem, ut hqdie loqui- D, Nihil justius, quam ut omnis creatura ratio-
™
tur per obsessum hominem, et queni^dmodum an^ " nalis i nihil omnino (192) prseponat voluntati Creato?
gelis lpculus est per asinam : cum nec serpeiis, uec ir-is.-r-M. Ergo voluntas Dei major est auam totus
asina scirent quid per eos verba ilja sonarent. imundus,
D. Quare raagis per serpentem quam per aliud P. Utiqqe. — M. Si igituv tu stares cpram
aiiimal? —M. Quia.serpens tpriupsus est et lubri- !
Dep , et aliquis diceret tibi; Respice retro , aut
cosus, et diabolus quos seduxerit tortupsos et lu- 1tptus niuudus interibil, diceiet autem Deus : Nolo ut
bricosos facit,: tortuosos fraudulentia, lubricosos vetro i respicias, sedin meinspicias (193); deberes tu
lu.xuria. Deum coiiternnere, qui est Creator oninium rerum,
D. Fuit scientia boiii et mali in illp pomo ? — iei gaudiuni: angeIo,r.qni, ul liberfires transitoriuiii
M. Noii in pomp, sed in transgressioiie. Ante pecca- munduni?
tum enim homo scivit bonum et malum : boiium D. Minime. — M. Hoc Adam fecil: coram Deo
per experientiam, malum per scicnliam; post pec- isteiit, et diabplo inclamante, vetro respexit, et
calum autemscivit malum.per experientiam, bonum imajus peceatuin quam mufidus esset eommisit.
tantum per scieiitiam. D. Quomodo iriajus? — M. Quia sex criminalja
D. Nascereiifur ma*Uin paradiso?—M. Tantuin- „ 1flagitia in hoc uno crimine commisit, quibus sex
modp electi. j
.etates su_3posferitatis morti involvit.
P. Quare riunc mali nascuntur? — M. Propter D. Quse fueruiif, illa?— M. Primum superbia fuit,
-jeiectus,ji^exei^eantur per illos. i
cum Reo sequalis esse voluit; et ideo factus est om-
'
15. De eorumexpulsioiie a paradiso, et de~grdvitale—niuni-inlimus, quLfui^omnibus prselatus, de hac.di-
peccati ob quod expttlsi sunt. icitur.: t Immundus est coram Peplmiiiis quiexaltat-
P. Quandiu fuerunt in Paradiso? — M. septem cor i suum. . Secundum inobedientia exslitit, cun?
lioras. i
mandatum Pei prseteriyit, et ideo facta sunt ei oins.
P. Cur non diutius ? — M. Quia mox. ut mulier nia ] inobedientia, quae prius eranl subj'ecia, tle hac
fireata est, confestim etiam est prsevaricata : tertia dicitur
i : Quasi scetus [Vulg., peccatum] est ariolan-
hora vir creatus imposuit noniina animalibiis; hora idi, nolle obedire (I Reg. xv, 25). Tertium ayaritia
sexla mulier formala continup.de vetito ponio prae.- ierat, cum pius quam concessum fiierat concupivit,
sumpsit, viroque suo mortem pprrexit, qui pb ejus iet idep pnmia concessa juste amisit. Pe hac dicitur
amorem comedit; et mox hora nona' Peus de para- per j Apostolura : Avarilia estidolorumservitiis (Gaiat.
iiho eos ejecit. . iv, 20). Quartuiri erat sacrilegium' ciim yetitum iu
D. Quid fuit chcrqbiiri, vel flammeus gladius?— D r) •sacro loco pef fuiium subripuit, et idep de sacrariq.
M. Gladius fuit igrieus murus, quo ppst peccatum excludi i meruit. De hoc dicjtur : c Qui profanat sanr
circumdafus cst paradisusH; cherubim vero aitgelica icta, a sanclis extermiriabitur. i Quinlum fuil spiri-
custodia, ut ignis corpora arderet, angelici autem tualis I fornicatiQ : anima enim illius erat Deo eon-
spiritus a IQCOvoluptatis inliiherenl (190). j
juiicta; sed cum, spreto Deo, diabolum admisit,
P. Quo ivil tunc Adam? — M. In Hebron est rc- iquasi cum extraneo adulterium commisit, et ideo
versus, ubi et creatus est; ibique filios procrcavit. iveri sponsi amicitiani amisit, de hac dicitur : P.erdes
Occisum autem Abel a Cain, ut dicit Hierony- omncs ( qui fornicantur abs te (Psai. LXXII, 27;.
iuus (191), centum annos Iuxit, etEv-earoiiliuscopu- |Sextuni: homicidium perpetravit, quo se et omiie
]3rino-ui!,SedquiaChrislus a maledictoseniine Cain genus j humanum iivmovtem prsecipitavit, de hoc di-
poluit nasci, per angelum admonitus Evseiteriim est cit i .Moyses : Qui occiderit, morle morietur (Levit,
pccialus, et pro Abel est Seth genitus, de cujus stirpe :xxiv, 47; Exod. xxi, 12), morte scilicet, ajten.i,
(489) A. om. non, sed, ("192)A, pni, omnino.
(190) A. om. a loc. vol. inhib., Iruncata scntcntia. (195) A., mc respicias.
(,'.01) A. pm, ut dicit Hieron,
11-1 "'"" ELUCIDARIUM. — LIB. I. u$$
uiide et iri mteriori homine inox esl moriuus, et ja- A _! qni tyrannum conierefet, et fugitiyum servum eum
£uit "in sepulcro corporis sepultiis. rebus domini sui in gratiam regis reduceret.
D. Nonne ille miser a nequissimo spiritu "et.men- ©. Quare liomrj fedire potuit post lapsum? —
dacissimo eral seduclus? — M. Etiam: sed rion ideo• M. Quia sicift lion per se, sed per alium impulsus^
riiinus friit obrioxiiis (l9l). Si eniiii quis servo supi Cecidit, ita dignum erat, etiin per se non posset, et
opus irijuiigeret, et monstr_fet ei foveairi ne iritusi vellet, ut pef riliiini adj'utus resurgeret.
cadefet, de qua surgere non possel, ille vero, con- 17. Necessilds Ihcarhatioriis VerH ad edm satisfd-
tempto dominOj sporite in foveam caderet, et injiin- clionem exliibendam.
ctuiri opus inactum remaneret, non essetreus? D. Cur nonmisit angelum, ut euni r.diriieret? —
D. Iriip dupliei culpa esset obstrictus: una qua Do- M. Si angelus hominem redemisset, lunc illius ser-
miiium contempsitj alia qtia se ad injunelum opus: vus esset; horiio aiiterii sic iestitui debuit, ut sequa.-
impotem fecit. — M. Ita fecit Adam.: Deum coiitehi-• lis angelis esset. Et aliud oberat: angelus in sria na-
p.sit-,opus obedienlise deseruit, foveam mortis in- tura invalidus erat hoiainem redimere'; si auteiu
tidit. homojQeret, minus prisseti
16. De sqtisfactiqne Deo exliibehda pro ea injuria, P. Quare ttori Creavit Peus alium Iiomiiieni dtf
" — M. Si nrivurti
D. Quali modo oportuit eum reverii ?.— M. Horio- terra^ ut milteret eiiiii pro perditp?
horiiinem Peu_ Creasset et misisset, turic ad genus-
rerri, quem Peo abstulit reddere debuit, ei pro pec- Adse
cato quod fecit "satisfacere. Valde eiiiai jnstiim est redemptio noii pertineret: de suo enim genere'
ui qui aliis sua abstulit, et ablala fesiituat, et pro debuit essej qui pro boiriine satisfaceret.
P. Crir non misit Peus patriarcham, vel prophe-
injuria illata satisfaciat,
lam? —M.Pa.riarchse et prophetaj in peccatis
—
P. Quid abstulit Adam Deo? M. Totunv quod -
ctjncepti etnati erant; et ideb genus Iiuriianum re-!
proposuit 111- sua curia de ejris generatione facere. diniere non
poteranti
.'D. Qualiler debuit ablatum bonorein feddere ?^— P, Evolve csetera. -^ M. Quia igitur angelus redi-
M. Diabolum ita yincere ut ipse victus eslab eOjet' tiiere hon debuit; et hotho
per se satisfacere iiou
seipsum pmnesque pi'_edestiiiaios ad yitam tales ve- Dei FiliuSj per quem facta sunt omiiia, ut.et-
potuit,
stituere quales ftituri erant si permansissent.
redemptio per illum fieret, assumpsit plenum homi-
D. Qualiter autem debuit satisfacere?—- M. Quia
nem, et in duabus naturis factus est una persona.
peccatum majus mundo '
commisit, aliquid majus Et in illa riaturaj quse Deus erat, vicit.diaboium, ut
inuiido Deosolvere debuit. Horum neutrum ulla ra- ' vicerat hominem -, et omnibus prsedestiiialis
Q ipse
tioae potuit facere. Ideo in mprte permansit. ccelum apefuit,.et angelis cosequavit; quod solus
P. El cur penitus non peviit ?— M. Statultim Dei Deus facere
potuit. In ea auiem natura qua horiirf
imr-iutari non potuit: proposuit enim ex genere Ada. fuit majus pro injufia niundo solvit (196), cum'mcr-
eleetorum numerum eoriiplere. tem indebitam siibiit" quod solus homo debuit fa-
D. Quid ergo? — M. Quia debilum Iionofem Deo1 cere.
ilon solvitj Deusf .b'eo invito accepil, cuin cum poa-
nis siibegi.i 18. Cur Verbhm sit iiicdrnatum, et ex Yirgine, et in
D. Quoiiiodo lionor Dei est pocna liomiiils? — iemporis plenitudine.
M. Quia quem dulcem palrem, rit filius, in gloria D. Benedietiis sernvo ovis fui, qui de ccelis mihi
habere contempsit, hunc suum Doininum in tor- deduxit Filium Dei. Sed dic iriilii cur Eilius sit in-
mcniis, ut rebellis servuSj sensit. cavnatus, et iiori Palev, neC Spivitus sanclus? —
D. Cum solvere vellet, et iion posset, cur Deus, cum M, Si Pater, aut Spiritus sanclus iricarnaretur, duo
iiiiscvicovs sit, rion ei dimisit, aut talcm in gloriarili Filii iii Trinitate computarentur : untis Filiiis Yifgi-
adinisit (I9o)? —M. Si Peus ideo ei suurn hbaorem i nis, qui esset incaviiatiis; alter Fiiius Dei. Et alia
dimilteret quia habere non posset-, impotens esset j- r, causa eral. Filius est siiiiilitudo Dei; angelus autem
si auteni peccalorem liominem inipunituni in glo- et homo assumpserant sibi similitudinem Dei. De-
riam assumeret, unde angeliini pro una eogilalione buit ergo ille incarnari, cui speciaMter injuria facta
extrusisset, injustus esset. Porro si peccatum im- fuerat : ut istum misericorditer salvaret, illuiu
punitum jremaneret, aliquid in regno. Pei inordina- juste damnaret. Aliiid etiam . quia omnia per Fi-
tuiri esset; sed 111regno ejus nihil inordinatum re- lium, ideO,et redemptio per eum.
linquitur : peccator ergo puniri debuit. Quis enim D. Cur yoluit nasci de virgine?—M. Quaiu6r
Uno modo absque patre
gemmaro de coeiio sublatam in thesauros suos re- modis facit Deus homines.
corida.tiionjiurgatam? . et matre; sed de terra, ut Adam; secundo modo,
D. Ad quem finem ergo debuit devenire?—M.Quo- de. solo virpj ut Eyam; tertio rnodo, de viro et fe-
riiam transfuga servus cum fufto dO-nini sui ad sae- mina, ut quotidie nascunlur omries ; quarto modo'
vissimum profugeVat tyvannum, filius regis missus de sdla femiria, quod privilegium Christo: soli reser-
est de palatio in carcerem post. exsulem servurii vatum est: ut sicut mors per feminam virgineui in-
(196) A., fitii, pro injtiria majus munde splvit^
(194) A., noxitis.
. (195) A., sumpsit. P., fuit natus, pro injiiriamundum sotvit:
 H«S IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS IV. - DOGMAT. ET ASCET. H_t
— M. Se-
travit in muiidum, ila per feminam virgineni vitaa A D, Contigit aliquid niiri eo nascenfe?
iiitraret, quse moflem exeluderet. ptem specialia miracula.
D. Cur non venit mox illo tempore ante dilu- D. Qud3 fueriiiit illa?—M. Steila nimis prseful-
Tium vel post diluvium? — M. Si ante diluviumn gida apparuit, Circulus aureus, vel purpureus, cir-
venisset, •dicerenl honiines illius temporis nonn ca solem claruit, Fous olei de terra erupit, Pax ma-
fuisse necesse-eum vemsse, cum ipsi a parentibus"s xima fuit. Uuiveisus ovbisad censuin est descriptus.
suis oninia bona didicissent, qui nuper de paradiso0 Numevus ad trigiula millia hominum, qui Doniinunv
exiisseiu, et a Deo et ab aiigelis ejus omnia edocti li recusarunt, est una die occisus; eraiijmal brulum
cssent, Si autem mox post diluvium venisset, dice-:- Ipculum est,
rent Deum Noe et Abrali_e locutum fuisse, et oirinia a D. Yellem horum mysticum audive. — M. Sleliaa
•
agenda vel yitanda ab eis didicisse. significant sanctos stella igitur pvaeclara illuxit,
D. Quare npnveiiit tcmpore legis?^-M. Situnee quia Sanctus sanctorum venit, Girculus aureus vel
vei.isset, dicerent Jud_ei se copiose a lege inslru- purpureus circa so.em fulsit; quia Sol justilise auro
ctos, genliles vero a philosopliis se abunde edoclos. s, suoediviiiitatis Ecclesiam illustrare, el purpufa suai
D. Ciir non distulit usque circa tinem mundi?-— - passionis eoronare venit. Oleum-significiit miseri-'
M. Tunc pauci eum imiiarentur, et electorum nu-:_ B cordiam. Fons olei de terfa fluxit, quia fons"mise-
inerus non implercliir. Necesse ergo fuit cum veniree ricprdise de Yirgiiie emanavit, Pax ingens exstitit,
Rijaudo venil jileiiiludo temporis. quia pax vera in terris apparuit, Mundus ad censum
D. Quod fuit illud tempus?-—M. Quod prajfixit it est descriptus, quia" ad supcrnum regnum chri-
Dcus ante tempora S-Bcul.aria,scilicet cum Judaei see smate est prsesignaium humanum genus. Qui Domi-
magis lege gravari quam relevari ingemiscebant, et;(, num recusarunl, qccisi sunt, quia qui dixerunt :
gentiles feliclo naturali usu contra naturam turpiler,r NolumUshunc regnure sttper nos (Luc, xix, 14), dis-
vivebant, ct eum neque sacerdos ncque levita subve-._ perierunt. Pecus loquebalur, quia ad laudem Dei
nirct: neccsse erat ut verus Samarilanusadveniret, populus gentium conveiiebalur (198).
qui semivivum jumento sui corporis imponeret, et:t 20. De Magis, de fuga Christi in Jfigyptum , et reii-
ad slabulum supernre curise perduceret, qua ejus vita usque ad baptismum.
D. Quare attraxil ires Jlagos cum muneribus ?
19. De nalivitatis Cliristi circuinslaniiis, et palratis.
in eamirabilibus. •—M. Quia tres partes mundi, scilicet Asiam, Afii-
D. Quomoao poluit nasci sine peccato de massaa cam et Europam , fide et operaiione ad se traheve
peceatrice? — M. Ab initio Deus quosdam qni see ^ voliiit.
iamiliarius coierent de alils segregavit, de quibuss D. Cur magis fugit (199) in -Egyptum quam in aliam
Vlrgo quasi de linea producta pullulavit; quse velut,1 terram? —M. Ut osleuderet se verum Moysem; ut,
Tilinnirga-avida sine-iiumorC-pr_lulit4i___J_flprera, i sicut Moyses populum Dei de Pbaraone ct Mg\plo
ifa sine concupisceiilia niundo edidit Salvalorem. lib^raiisrinrieiTam viuxit-proriiissionis,_ila ipse po_i_
D. Quaiiler genuiteura? — M. Sine sorde, ct sinee puluiri lidelium de diabolo et inferno liberans, a.d
dolora. CI..usa cnim janua tlialainum uteri introi- regnum duxil beatitudinis : unde et post septem
vit, humanani natiirain sibi conjunxit, el clausaa aiinos reveriiiur ad teivam Israel; quia per septein
porla, ul ve.viissponsus de thalamo processit. dona Spiritus sancti reduxit nos de mundo ad cos-
D. Cur noveni nieuses fuil clausus in utero ? — leslem Hierusalem.
M. Ul hoiriines, qui erant clausi in miseriis hujuss D. Quare in triginta annis nec doeuit, nec signa
iiiundi, sivc inferni, reducerei ad consoiiium noveiii [i fecit? —M. Exempli gralia venit iii niunduni; ideo
ordiuura angelorum. voluit prius facere, et tunc docere : ul dicitur : Quia
D. Qiia hora naiiis est? — Media nocte, ut dici- cmpit Jesus facere et docere (Acl. i, 1). Per boc igilur
tur : < Puni inediiim silentium tenerent oinnia, et:l excniplum prtebebat ne quis anle legiiimani _elatem
iiox iii siio cursu incdiiim iter habcret; Sermo luuss j) \ docere pr-esumat, vel prius velit docere quam
a rcgalibus sedibus venil (Sap. xvm, 1_ el 15). - discat.
P. Cuf iiocte?— M. Priiiio quia occuitus venit,,, D. Cum in eo fueril pleniludo diviiiitalis corpora-
deinde ut eos qui in iiocte erant erroris, ad lucemii liter, el nihil posset ei gralia. accedere, cur est
perdticeret veritaiis. baptizaius?—M. Ul nobis aquas ad baptisma (200)
D. Scivlt aliquid Christus iiifans?—M. Oinnia a sanctificarei,
plane, ul pula Deus, c in qno fuerunt omiies ihe- D. Quare in aquabaplizalus est? (201).—M. Aqua
saiui sapienlise el scienlia. absconditi (Col. n, 5). coiiliaria esl igni. Quid est peccalum, nisi ignis?
D. Poiuii ambulare vel loqui, mox ul natus est?? Sicul in aniino ira, ita in carne concupisceiitia;
—•;M. Secunduni poteniiam uivumque potuit; sed1 unde et igne siippjicii punilur : ut hic ignis exslin-
Immanam naturam per omnia absque peccato imi - gualur, in aqua baplizalur. Est et aliud : Aqua
taii voluit, sordes diluit, sitim cxstinguit, iuiagineiii reddit; ila
(197) A. oin. protulil, (199) A., fuit. '"""
(198) Posl cunvertebatitr inseiit A. : DISCIP.Omniai (200) A., baplismi.
CJIICV desiderqi cor meum audire, audio.. (_0i) A., buplizalur in aqtia, .
 U25 ELUCIDARIUM. — LID. I. 1126
gratia Spiritus sancli in baplismate sorJes pecca- i- A
j D. Yaluit mors ej'us ad exhaurienda omnium pee-
torum abluit, sitimanimse verbo Dei lestinguit,ima-i- cata?—M. Traiiscendit etiara infinite."
ginetii Dei pcr culpam amissam restituit. D. Proba. —M. Si corani le CI"'istus staret. ct
21. De Cliristi pulchriludine, passibilitate et niorte... eum Dominum.majestatis scires, et aliquis diceret:
D. Cum scriptum si.l de eo : Speciosus forma prce ce inlerfice huiic, aut totus mundus interibit, invtrfi-
fdiis hominum(Psat. XLIV,5), erat corpore pulchcr?? cefes eum, ut salvares mundum'
— M. Secundum naturam talis fuif qualis in monle:e D. Nequaquani. —M. Quare?
discipulis suis apparuil. Sed quia homines ejus is D. Quia vila ejus longe dignior videretur (204)
claritatem ferre non poterant, sub larva apparuit,t, quam inliniti muiidi, et tale piaciilum viderer (2(J5)
quia fprma despicabilis fuit: uftde dicitur, i Yide- !- commiltere, quod iniiumeris inundis non posset
mus eum non habeuiem speciem neoue decoreiu u expiari. — M. Sicrit ergp vila Chrisli dignior est in-
(Isu. LIII, II). . firiilis muiidis, sic mors ejus longe pretiosior fuit
D. Erat passibilis et niortalis?—M, Passio vel el i-inumerabilibus miiudis, et idco suffecit ad redeiii-
mors, peccati est pcena; sed ipse abSque peccalo ,o ptiouem oriiniurii.
venit, et sine peccaio vixit : igitur secundum naiu-[- D. Quid.dedit ei Paier pro hocmerito?—M. Quid
ram impassibilis et immortalis fuit; sed secundum ii B! daretei, cum sua esseiit omnia? uti dicitur : Fili,
~
potentiam utrumque esse voluit, et passibilis et ;t omtiia mea lua sunl (Luc. xv, 51).
. __iortalis (202). D; Non potuit ipse inefcedem suse niortis dare
D. Quafe mortuus est? — M. Propter obedieii- l- cui vellet?— M. Poluit; ideo eam dedit homini,pro
tiam, ut dicituf : Factus est obediens Patri usque add quo Ii_ecomrila susliiiuif : pro passione impassibili-
mortem (Philip. n, 8). tatem, pro morie immoi-talitatem, pro peregriua-
D. Exegit abeo moi.em Pater.?—M. Minime. tione palriam seternam.
I). Cur oceiderunl eum Judaei? Hoc volo a te Le 22. Quid de liumanitatis parlibus facltim, dissolula
audire?— M. Quia jusliliam, vivendo et veritaterti ii compositione.
docendo, indeclinabiliter teiiuil; hanc obedientiam n D. Quol horas fuit rnorluus ? — M. Quadra-
liumanitas Divinitati debuit, hanc Deus ab omui ii giiita.
rationali cxigit creatura. I). Qiiare? — M. Ut quatuor partes nmndi, qu.3
P. Quis unquam pater unicum et bonum filium u in decalogo legis (206) erant mortua., yivificaret.
occidi perinittat, sl probibere queal?—M. Cum Deus is D. Qui cruciiixeruiil eum ?— M. Quia pro Jttdads
vidit Filium suum tara egregium opus velle, scilicel el ei gentibus mori voluit, Juda_i niorlem ejus consi-
siBViim lyrannuin eipugnare, et caplivum ab eo 10 liali sunt, pagani vero crueifixeiuiit eurii.
liberare, ad lam laudabile opus ei consensit, "eteum :u D. Cur jaeuit in sepulcro duas uoctes e't unum
mori pefmisit (205). diem? — M. Duse nocles significaiii duas nostras
D. Quomodo apud Deum justuiri fuit, quod opti- i- mortes, unam cbrporisj alteram animse; dies signi-
liium pro impio dedit? — M. Quia pessimus sim- l- ficat suarii mortem, ^quas friil lux nostrariiiii nior-
plicem homineni seduxeraf, jus.uni evat ut opiiraus is tium, quarura unani abstulit, alleiain ad exercitiuni
pro eo obses fieret, qui pessimum revincevet, el iu- i- eleclis reliquit, quam denuo veniens exleiniina-
lidceiileni pristina_libertaii vestitueret. Sed et lalili bii.
inodo charitatem 'suani Deus ostenditmundo, ut lt P. Quo ivit aninia ejus ppst niortem ?—- M. In
dicitur : « Ut servum redimeres, Filium tradi-i- ccelestem paradisum, ut dixit ad latrcnem : Hodie
disti. »'--" mecum eris in paradiso (Litc. xxin, 4-5).
D. Si Pater tradidit Filium, ut dicilur : « Proprio!o R. Quando ad infernuni descendit? — M. Media
Filio suo non pepercit, sed pro riobis omnibus tra^- i^- nocte resurrectioiiis, qua hora augelus _Egyptum
didit illuiri, J et si Filius seipsum tradidil, ut dici-
i- deyastavit :• ea hora, id esl, media nncte, Chrislus
tur : Qui tradidii semelipsum pro nobis (Ephes. v, ., i£ infernuiri despoliavil; et cum triumplio inde rediens,
2), i quid peccavil Judas, qui eiiam tfadidit illum ? raptbs ivide in paradiso collocavit, corpus suuia in
— M. Pater tvadidit Filiura, etFilius seipsum pro-i- sepulcro visilavit, quod de mortuis excitavit. Qui-
pier chaiitalem, Judas vero propter avariiiarii. dam sentiuiit quod ab bora niofiis usque ad horani
D. Qiiare voluil mori in ligno?— M. Ut eum qui li fesurrectioiiis in inferno cum eleclis fueril; el iride
psr lignum yiclt, revincerei, el illum qui in ligno io ctini eis abiens resurrexit,
cccidil yedimevel. .."'' 25. De circumsianiiis resurrectionis Dominiccs.
D. Cur iu cruce?—- M. Ut quadrifidum muiiduiii iii D. Quare lioii slatim post morteni vesuvrexil?-—
salvareL.. M. Dicerent non eum moituum fuisse, sed in tcr->
D: Qiiaraobrem permisit sibi quinqiie vulnera iu- l- liientis obstupuisse. Si autem post multuin leinporis
fligi? — M. Ut rediriieref liuiiiani generis quinque le resurrcxisset, esset dubium an ipse esset.
sensus a diabolo caplivos. D. TCurergo tairi cilo resufrexill--M; Ut ci-
(^02) A., »'?/ immortalis: (205)'A., vicleret.. ..-.-.
(205) A., quo. (206j A. oin. legis.
(S-4) A_, vidclttr.. ".'--.
 '41<»7 HONORll AUGUSTODtlN. OPP. PARS IV. — DOGMAt. ET ASCET. - 1128
tius suos eonsolaretur, qui de siia mortc trista-i.-"A _. P. Qua forma ascendif? — M. Usque ad nubes
tanlur. ca fonua qiiam ante passionein habuit : susceptus
D. Quaie in die prima hebdemada.? — M. Ut It aiitem anubibus, ea qua in mOnte apparuit.
vuundum ea die renovaret, qua eum creaverat. D. Quareuoii siatim asceiidit postquaii] resitrre-
I). Gur in tertia die suse passionis? — M. Ut eps,5, xit? — "M.Pfopter tres ckusas, Primp, ut sui expe-
qui.tribus temporibus ante legero. sublege, et sub. b. rimento diseerent euin veraciter surrexisse; quem
gratia, in peccatis mortui erantj sublevaretj et ut it videreiil manducare et bibere. Secundoi post qud-
nos, qui factis, diciis, cogitatioriibus, labimur; per!r draginla dies ypluit aseendere, ut deirionstraret eos
lidc.m s_nct-3 trinilalis resurgamus. qui decaloguiu legis per quatuor Evangelia iniplc-
P. Ubi iiiansil illis quadraginla diebus? — M. Inn yerint, posse coelum ascendere. Terlio, qiiod Eecle-
paradiso terfeno, ut crcditur, cum Elia el Eiipch, et ;t sia, quse corpus Ghfisti est, post passioiiem quam
ciiin iis qui cum eo siirrexeraiit, sub Anticliristo erit passura, deinde post quadraginta
D. Qualera formam posl rcsurreclionem habuit?^-_ dies cfedituv coelumascensura..
M. Bepties splendidiorem quam sdL P. Quid esf Christuhi in dextera Patris sederc?
D. Quali forma vidcrunt eum sui?— M. Tali iit,t —- M. Hiimanitalem in gloria Divinitatis quig-
ante consueveraiit eum videre. B scere. _
24. De apparilionibus Chrisli post resurreclionem. P. Qualitijr pfb nobis interpellat Palrem ? — M.
D. Apparuit eis vestilus? — M. Yestes ex aerc as-._ Reprsesentaiido jugiier suam passioncm.
'
sunipserat, quse, eo ascendente, in aerem evanue- i- 26J De missione ' Spiritus sancti, el de Chrisii
ninl. . gatidio. -..--
D. Qtioiies apparuit? —M.-Piiodecies. Primo die ie D. Curiioninox misit Spiritum sanctum, sedpost
ociies : Prinio, Joseph ab Arimalhia in carcere in jn decem dies? —M. Ob trcs cSus_is. Primo, ulapff-
quo positiis eraleo quod eum sepelieraf,- rit scriplala stoli. jejiiniis Ct oraiionibiis se aptos ad ejus adven-
Nieodemi declarant. Secundo, Matri suse, ut Sedu-!_ tum pra.pararent. Secundo, quod lii Spiritum sain
lius maiiifeslat. Terlio, Mariae Magdalenas, ul Mar- f_ ctum perciperent, qui deCeni pvsecepta explcrent.
fcus assefil, Quarto, duabus muliefibus a sepulcro 0 tertio, qriO-Iiu quinquagesinio dic a vesurrcctione :
lavertentibus, ul MaltliLeuspandit. Quinlo, Jacobo, y iil,- sicut populus Dei post liberationem ab JSgyplo
lit Paulus tcstatur, qui se in sexta feria dcvoverat a( quinquagesinio die accepit legc-mlimoris, ita |)Oi.u-
non n anducalurum donce videret Chrisium vivum. ,'_ lus lidelium post libciatioiiem suara amundo, quin-
Sexto, Peiro, ut Lucas narrat, qui propter negutio- 3_ quagesimo die aeciperel legem amoiis. Iu jiib.lseo
neni ab aliis segregatus iit fletibus permanebat. Se-,_.C etiam acnpj id est, quinquagesimo, vecepit populus
ptiniOj duobus discipulis in viaEminaus, ut idem Lu- j._ Christiaiius (207) libeiiaiem amissam et paradisi{2_8)
~eas referlrOctavoTTimnibus^januis-cIatisiSrUiJoaii-— ij.^Jiisredilaleni : ita iu hac die vecepit populus cliri- ~~~
nes describit. Nbno, in octavo die^ quando eum Tho- -_ siiarius amissairi libertatem et_ paradisiTiseT-di-
iiias palpavit. Decimo, ad mare Tibei iadis. Uiidecimo,
0 talem.
iii monte Galilsese. Duodecimo, recuiiibeiiiibus un- !_ D. Habct Cliristus nune plenu.m gaudium ? — 51..
tlecim discipulis apparuit, Quodammodo habetj et .quodanimodo non habei:
D. Cur dicit Evangelista i Apparuil primo Marioe m Quantuni ad suam personam, plenissimum; quan-
Magdalencc? (Marc. xvi,- 9;) — M. Evangclia cum in ium ad corpus suum, quod est Ecclesia, niiiiiine.
suniiiia auctoritate sunt ediia; sed scribere evange-3_ Adhuc. enim noii sunt subj'ecla omnia sub pedibus
]e ejus. A Judseis enim adhuc hlaspheniatur, a geiitibiis
Iistse nolebant, nisi ca qsiseomnibus nota eranl, unde
dicilur : Multa et aliafecit Jesus, qumnoh sunlscri-,-_ subsannalurj ab hserelicis dilSceratur, a maiis chri-
0_ stianis impugnatur. In nieuibris etiam suis quotidie
pla in libro hoc (</_«_.-xx, 50), id est, in Evangelio.
Iii aliis autem qusedam, rion lanien omnia, inve- 2^ patitur. Cum h_ecomnia ad se collegeritj tuuc gau-
niuntur; quoe cniiii lidem excederent, sciibere no- D_. dium plenumliabebit.
luerunt. Unde resuscitalionem Lazarij Jolianne solo !o 27. Devystico Ghristi corpure, hoc est Eectesia.-
narrante, cseteri Evangelisi-Blacuerunt< D. Quomodo est Ecclesia corpus ejus, et electi
D. Num apparuit Doniinus ipsa die in Galilsea?-— — inembra ejus? — M. Ut
corpus capiti irihseret, et ab
M. In monte Sion locus vulgo Galilseavocatur, quia ia eo regitur, ita Ecclesia per sacramentuin corpofis
ibi hospitari solebantqui de Galilsea Hierosolymam m Christi ei conjungitur; imff unum cum eo corpus ef-
venerant : in hoc et Dominus hospiliura habuit, it, ficituv : a quo omnes justi in suo ordine, utinenibia
cum in grandi eoenaculo ccenavit; in lioc j'a- i- a capite gubernantur, Cujus capitisoculi sunl pro-
nuis clausis apparuit; in hoc et Spirilum sanctum m phetse, qui fulura praevideruni: sunt cl aposloli,-
misil. qui alios a yia erforis ad lunien jusiitise reduxeriint.-
25. De dscensiohe et sessione Chrisii ad dexteraa.^ AureSj sunt obedieriles.- Nares, discreti. Phlegma,
Palris : et quomodoibi orel pro nobis. . quod per nares ejicitur, sunt hseretici, quij'udicio
P. Ascendit solus? —M. Quicumeo suirexeruiit,it, discretorum de capite Christi
emungunlur. Os, sunt
cum eo eliam ascenderunt. doctores. Dentes, sunlsacr_e Scripturse expositovfs,
(207) A. om/Cliristianus. _'.- (208) A. omJ paradisi.
1129 ELUCIDARIUM.— LllL 1. 115.
Manus, Ecelesise defensores. Pedes, sunt agricolse A in adulterio, lornicalione, et cseleris flagitiis vitam
Eeclesiam paseentes. Porro fimus qui de ventre ducunt, vel Ecclesias, vel ecclesiaslicos ordines
porcis egeritur, sunt immundi et luxuriosi altaris vendunl aut emunt, et pravo exemplo populum Rei
ministri, et alii intra Ecclesiam facinorosi,qui ven- occidunt, et omnia hsec temere defendunt, hi lale
tfem nvalris Ecclesise onerant, quos per moriis ege- sunt Poriiini tradilores siniul et cruCifixores
stionein dsemones, ut porei, devoraiit, Quod totum P. Qua causa debent sacerdofes missam cele-
cprpus compage veritatis et charilalis in u.num con- brare? —M. Pei solius causa et suse salutis, alque
gluiinatur. totius Ecclesiae.Sed ipsi (209) lucr icausa celebrant,
28. De-corporeClirisli in Eucliaristia. ut videlicet ab hominibus honorentur, et tempora-
_P. Quare de pane corpus ejus, ei sanguis ejus de libus rebus ditentur. Qui igitur myslerium passio-
vinoconficilur?—M. Corpus idco de pane, quia nis Chrisli pro favore liumano et pro temporali lu-
ipse dixit : « Ego sum panis vivus (Joan. vi, 41); » cro vendunt, quid aliud agunt quam Pomiuum tra-
sanguis autem ideo de vino, quia ipse dixit : < Ego dunt? Cuni vero sordidis manibus, et polluta con-
sum vitis vera (id. xv, 1). - El sicut panexorpus scientia, illum tractare pfsesumunt, in cujus con-
nulrilur, ita Christi cibo anima reficitur. Et sicut spectu nec cceli mundi sunt, quid aliud faciunl quam
panis ex multis granis conficitur, ita Ghrisli corpus " Dominum cruciiigunt?
ex. miillis eleclis colligilur. Etsicul panis igne coqui- D. Potest populus ex eis culpam trahere? — M.
tur, ila Chrislus in camino passionis assatur. Qui Cum filii Heli polluerunt Domini sacrificium, totus
panis etiain dicilur caro, quia ut agnus pro nobis pene populus cum eis subiit intciitum, quia facie-
immolatur. Yinum etiam ex mullis acinis eiiqualur, bant contra legis Domini pr_eceptum. Quanto magis
et in lorculari exprimitur; ita corpus Christi ex mul- hi qui Christiani vocantur, et minisfri Christi esse
tis justis compagiiiatur, quod in prselocrucis lorque- videntur, etfornicaiioni ac luxurise subjacent, uxores
tur; quod vinum.in sanguinem Cbrisfi vertilur, ut duciint, filios ac filias procreani, — quod illicitum
anima nostra, quse in sanguine est, per hoc vi- est, cum manifesto ratum teneat universa Ecclesia
vilicetur.. quod dictiim est a Domino primo pastori, scilicet
. D. Gura species panis et vini viileatur, quomodo B-.Petro, deinde successoiibus ejus, videlicet 2po •
caro et sanguis prsedicatur? — M. Cum vere silil- slolicis viiis, archiepiscopis : Quodcuhqueligaveris
lud qupdMaria genuit, quod in crsice pependil, quod super terram, erit ligalum el in ccelis, et quodcun-
ccelospenelravit, species ideo panis el vini reman- que solveris super terram, erit solutum et_in ccelis
sif; ne tu, si purum (ut vere est) sanguinem de la- /- „ (Malili. xvi, 19); ac in omnibus synodis sint ex-
lere ejus stiilantem cerneres, hunc labris attingere communicali, et excommunicenlur, — polluuntur;
abhorreres ; et utniajiis meritum haberes, cum non duni admonentur, parvipendunt; dum excommuni-
visum sed intellectum crederes. cmtur, non est timor Dei in eis, sed derident, et
P. Qu_3est salus in hoc ?—M. Summa. Sicut dicunt: i Hoc analhema super nos, el super filios
eiiim esca iri,carnem comedentis vertilur; ita quis- nostros. i Unde patet quod quotquot c_3cicsecos
que fidelis per comestionem hujus cibi in corpus; istos duces in foveam sequuntur, imo comniuni-
-Christi convertilur. Igitur per fidem mundo, vitiis; cando eis comitantur, cum iisdem etiam in pcenis
et concupiscentiis Christo concrucifigimur, et in! parlicipantur.
baptisma:e Chrislo consepelimur; et ideo ter im- D. Quid si inscii eis communicaverinl? — M.
mergimur, per cibum vero corporis ejus ei incorpo- e Qui iangit picem, inquinabitur ab ea. * Ef ideo
vamur; et ideo necesse est ut illuc, 'quo Christusi qui eis commuiiicant, quamvis inscii, tamen ab eis
est, transferamur. - ' contaminantur.
D. Habeiit plus sanctitatis, qui plus accipiunt? — D. Quid si resipuerint? — M. Noii eis error eo-
1.1.Ul de manna dicitur : Qui ptus collegit, non plus; rum nocebit,
Jiabuit, nec cjiti minus collegil, minus liabuil (Exod, D u 50. Malos sacerdotes vere Christi
corpus conficere,
svi, 18) : itaomncs sequaliter sumunt; etunusquis- quamvis eorum oratio et benediclio fiat in pecca-
que lotum Agnum comedit, et tamen integer in cos- tum.
lp permanet, D. Conficiunt corpus Domini tales? — M. Quam-
29. De digne aut indigne cmnmunicanlibus, aut sa- vis damnatissimi sint, lamen per vefba 'quse reci -
crificuntibus. tant tit corpus Domini; nori enini ipsi, sed Christus
O. Quam mercedem habebunt qui hoc digne tra- coiisecrat, et per amicos et iuimicos saluiem tiliis
ctaiif? — M. Duplici pfsemio remunerabuntur : unai uperatur : illi ad perniciem sumuut, alii ad salutem
corona,. quia hoc cum veneratioue tractant; altera,, accipiunt. Unde et a pessimis non pejoratur, et ab
quia se ad hoc dignis moribus coaptant, corona- optimis non melioratur : sicut solis radius a cosno
lmntur: cloacosnon sordidalur, nec a sanctuario splendili-
D. Quid de his senlis qui hoc indigne et contrat catur,
canonuni siatuta agunt? — M>Qui contra jus fasque. , D. Gum ergo bouum sit quod per eos conficitur,

(209) A., D. Qua causa, etc. 0. Proba. M. Quai c,

causa, elc. D. Dei soliits, etc. M. Sed ipsi, ete.
PATSOL. CLXXII, _£-
oo
 *lol HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. ilS2
ct accipieniibus non ab eis, scd a Christo detur, cur' A accepit (210), Judas vero, quia Pomiiiuni odivil, spe-
bonum accipienti in perniciem vertitur? — M. Ro- ciem quidern panis accepit, sed virlus sacramenti
nuni accipienli non solum non prodest, imo eliami in Christo remansit: ideo post buccellam niox dia-
obest. si eontra interdictum hoc ab eo accipit, a quoi bolus in eum introivil; quamvis Judse lion corpus,
non debet, sed buccellam tariturii intinctam, sed non consecra-
D. Pvoba. — M. In paradiso nuilum pomum eral tam dedit. Petrus Pomino adhserebat, ct ej'us verbis
riialum, cum Deus fecerit omnia valde bona; sed obediebat. Judas cum Domino corpore ambulabaf,
homo bonum iri malum sibi vertit, cum hoc a ser- cum traditoribus spivitu et mente erat. Hi ergo dum
peute, imo -a diabolo, percipere non sprevit. censum debitse servitutis Poraino sunt reddituri
D. Si quis positus est in mortis periculo, num nocturnis laudibus, amplexibus delectantur ilk-cc-
muiidus est, ab hoc vialico? —M. Si quis zelo ju- brosse copulalionis. Similiter dum pro se et pro
stilia. ab eis communionein recipere renuerit, et se commissis Peum placare debent ofliciis divinis, II-
per os sacerdolum in unilate Ecclesisequoiidie com- beros alludunl et fovent in gremiis. Usihus diligen-
municare non dubitaverit, hunc credo hac iide sal- ter iiisistunt ventvinis, pevquirunt mulieres, ut eo-
vari si obierit; si quis vero eorum opera mala ex- rum Iibcri accuratius sedeant vel stent in platcis.
0
secrans, et bonum Chvisli venerans simpliciter ab Ipsi Pomiiium ad iracuridiani provocant his et hu-
cis commuiiicat, et hunc credo hac fide salvari, quia jusmodi, utdicitur: t Ipsi me provocaverunt in eo
et Joseph corpus Jesu a Pilato inlideli peliit et ac- qui non eral Peus, ct ego provocabo eos, etc. »
cepit,
D. Pos&unt Deuni placare pro populo? — M. Imo 51. Quomodo malis sacerdotibus parendnm, an sol-
vere quecint, el un vilandi.
magis ofiendunt. Suo enim ingvessu loca sacrala
coiitaminant, vestes sacras et vasa Deo dicata suo D. Est eis obediendum? — M. Ubi bonum prseci-
laclu commaculant. Hos abhorret Angeloruni cou- piunt, non eis, sed Pomino obedieiidum est : di-
ventus, hos fugit ipse Pominus, ut dicilur : Provo- cunl < enim, et non faciunl (Matlli. xxm, 5). Ubi ma-
caverunt enm filii sui, imo non filii sui in sordibus; lum 1 imperant, contemnendi sunt; quia obedire opor-
ideo abscondam faciem meam ab eis, dicil Dominus tet > Deo magis quam hominibus (Act. v, 29).
{Deul. xxxii, 19). Filios, propier sacerdotiura, di- P. Possunt solvere vel iigare? — M. Si ab Eccle-
_it.: non filios, propter sordes, subj'unxil. Horum sia ' publico judicio separati non sunt, quamvis ipsi
'
sacrificium non suscipit Pominus, sed abominalur, fortiter alligali sint, utrumque possunl; quia non
ut dicitur : Sacrificium vestrum odit anima mea, Q G "'ipsi, sed Christus per eorum oflicium ligat et sol-
dicit Dominus: quia panempolltitum oblulisiis mihi vit: si autem j'udicio Ecclesioefuerint exclusi, sper-
_(Malac. i, 7). Et iterum : Ne offeratis sacrificium nendi i sunt ut ethnici. Quamdiu Judas cum aposto-
^bominalio__est^injhi_ lis
fruslra :~slicrfficiu~iii~veslrum I fuit, ut amicus apparuit; ut alii Apostoli, pr_edi-
(Isai. i, 15). Corpus Pomini cum pollui nequeat, «clyit7baptizavitr-signa_fecil;__ppstquam ab eis re-
'
quantum in ipsis est, polluunt, cum illud indiscrete cessit, ut publicus hostis claruit, Ila isli, quanidiu~
velut alium panem suiiiuut. Oratio eorum non sus- ~ sunt in communione Ecclesise, omnia sacramenla
cipitur, sed fiet in peccatura,quia non exaudiet cos per [ eos facta erunl rata : si exclusi fuerint, quse-
Dominus. Benediclio eorum in maledictiofiemcon- ccunque egerint, erunt irrita. Quia igitur sunt lupi,
vertitur, ut dicitur : Convertam benedictionemvc- as Chrisli ovibus sunt fugiendi, ut dicitur : Exite de
stram in maledictionem,ail Dominus (II Esdr. xui, »;
medio illorum, popule meus, ne participes sitis pcenis
.2). Et alibi : Noluerunt benediclionem,el elongabitur et e lormentis illorum (Apoc. xvm, i).
ab eis : elegerunt malediclionem,et venieleis (Psal. P. Nunquid potest homo sua propler eos relin-
CVIII,18). q
quere? — M. Ista separatio non potest corporaliler
P. Sumunt lii corpus Domini? -- M. Soli filii Dei ii fieri, nec debet;quiasi boni a malis separantur,.
accipiiint coipus Christi, qui Christo sunt incorpo- D ^ jam
j; nemo ad bonum per eos converlitur. In qui-
randi, el Deum visuri: hi aiilem qui in Chrislo busdam b tameii sunt devilandi, prsecipuein convivio,
_ion manent, quamvis videantur ad os porrigere, c in servitio Pci, ut dicitur : Nec cum hujusmodi
ct
coi-pus Cliristi non sumunt, sed judicium sibi lKan- ctbum c sumere (I Cor. v, H). Fugiendi sunt mente
ducant el bibunt. Corpus autem Christi per manus et e volunlate, ne consentialur operibus eorum.
aiigelorum |n coelumdeferlur, carbo vero a dsemone P. Qualiter fit consensus ad acfus illorum ? — M.
iii os projicilur, ut Cyprianus tostatur. Et quia hoc Si S illorum malefacta laudanlur, et ad perpelranda
sumunt negligenter ut alium panem et aliud vinum, fl flagilia, consilio vel pecunia auxilianlur. Ideo non
yeriitur eis in fel draconum, ct in venenum aspi- solum si qui faciunt, sed et qui conseniiunt facienti-
duin insanabile, bbus, digni sunt morte. Itaque, quamvis mali, quam-
D. Nonne Judas idem accepit quod Petrus ? — M. diu di abEcclesia publicenonsuntsegregati, lionsunt
Nequaquam : quia Petrus Pominum dilexit: ideo di devitandi, nisi sibi invicem omnes et prselati et
acceplum a Pomino sacrameiituni cum virtute ejus subditi si ila in malo conseiiliaiit, ut nullus corum

(210) A., acceptosacramento cum Dominocommunicavit.

 1155 ELCCIDARIUM.— LIB. H. UU
pravitatem arguat : lunc omnibus modis sunt fu-- A abjectio mandatovum Pei, ut dicitur : Male facere
. giendi, quia turic eausa fiunt ruinse populi. sciunl; bene aulem nunquam (Malth. xxm,- 2). Isti
52. De culpa Prmlatoruin malis sacerdotibus conni- :_ quamvis sint inferiores, volunt videri superiores.
ventium, dequenon ordinandis sdcerdotum filiis. Ambiuiit honores ; appetunt niagis praeesse, quam
D. Quid de pasloribus eis cbnsenlienlibus ? — M. subesse. Isti.ad sacros ordines nullatenus sunt
pro-
Legilur de Heli, quod, quia filiis prave ageritibuss iriovendi. Inter cajteros seniper habeantur verecun-
consenserit, et eos tepide super transgressionee di, et rej'iciantji03nitendo yenenum, quo a patribus
corripuerit, mortem corporis incurreril : ubi mani-i- sunt illecti, et resipiscant tali pudore cseteri sacer-
feste oslendi.ur quia niortem, quam ille perpessuss dotes. Hi-nisi resipuerint
pcenitendo seeundum mo-
est in corpoi-e, isti patiuritur in anhna. Ipsi peceataa dum
culpse, arbor cum radice extevminaliituv sine
delinqueniium fovent, quatenus ab eis teniporaliaa fine, ut dicitur: Proplerea Deus destruet te in finem,
stipendia percipiant, etabseterna beatiiudine seclusiii . id est, usque in finem, et evellet radicem tuam de
posnas seienias cum eis luant. Aliqui, cum pastoriss terra viveniium (Psal. LI, 7).
jura suscipiunt, ad lacerandum subditos inarde- 35. Exilus vilcemalorum sacerdotum; el an monendi,
scunt; pecunias ab eis extorquent et diripiunt, et.(; ac tolerandi.
sacri ordinis per omnia infideles existunt, ut dici-_B p. Djc, quseso, Iiorum reproborum sacerdotum
(ur : « Pastores tui iiifideles, socii fufum : sequuu- et infidelium quis erit-finis, vel cruciaius Corurii? —
iur munera, maiius eorum plena: rapina (Isai. i, M. Ut legilur : Corrupti sunt, et abominabites facli
25). > : sunt in operibus suis ; ideo adhihiium devenienltctn-
D. Sunt ordinandi sacerdolum filii ? — M. Mini- quam aqua decurrens. Ut oves, sic el pastores iiiin-
me. Canonuni decrela, et sanctorum Patrum con- ferno ppsiti eruntrmprs depascel eos, quoniam Deus
stiluta prohibent eos a'd sacros ordines accedefe, sprevit eos (Psal. xiu, 1; LVII,8 ; XLVIU,IS). _
aec in Ecelesia aliquam prselationem habere, quiaj P. Pebent malis verba Pei dici ? — M. Si sciun-
ex fovnicatioiie et transgressione sunt proerc-.ti. lur, nonsunt eis dicenda, quia proditor est qui
Ex patribus eiiim venenatis virus veneni ti-ansit inj eis, cum sipt hostes, reserat Dei secrcta; unde prsc--
filios. .-'-.-..-. cipitur : Nolite sanctum dare canibus, nec mittaiis
D. Proba — M, LegiturinOenesi quod Deus Adse j porcis margaritas, ne conculcent et irrideant (Maith.
prseceiiit ne comederet de ligno, scientise boni et\ VII, 6). Ubi aulem nesciuntuv, propter elcctos, qui
aiali: at illenon deligno, sed de interdicii ligni fru - inter eos latent eonvertendi, sunt scrmones Dei pro-
ctu coniedit, et veneno transgressionis oranein po- „ ferendi eis; sicut et Doriiinus non cessavit Pelro et
sleritatem infecit. Hic igitur patet, quia fructus ve-. aliis salvandis verba salulis ministrare, quamvis
nejiali Iigni a veneno iriobedieiui-eimmuiiis non fue- sciret Judam et pharisseos inde scandalizando cru-
i'it, quamvis fructuiii ligni comedere non vetuerit. ciari.
D. Qupd est lignum scienlim boni el mali ? (Gen, D. Debent tolerari niali, cum Christus Judam lo-
'
il, 9.)'":—M. Scicnlise divinarum Scripturarupi, et leravit ? — M. Mali irs Ecclesia sunt tolcrandi, sed
secrela mysteriorum Dei; quod prsecipue ipsis cpm- nori imitandi; quoadusque ille cum ventilabro've-
niendatum est, ut dicitur: - . J riiat, qui^rana de paleis excutiat, et zizaniis igni
Vobis daluni esi nosse mysteriwn Dei (Malth. traditis triticum in horrea sua recondat.
san, 12).. D. Segreget le ab omni malo, et collocet te Deiis,
P, Quod lignum mali ?—-E. Noliiia -saecularis,et: magister bone, in coelesli gremio. Amen.

LIBER SECUNDUS.
I. Quid sit inalum, et-an a Deo. P fecit, subsistunt. Omnis vero substanlia bona Fsl;
D. Anima mea exsultat in Doniino, quod deterso sed mafum non habet substantiam: ergo malum
ignorantise nubilo, tanto perte illustratussum scien- nihil est. Quod autem malum dicilur, nihil aliud est
tise radio. Quseso itaque, decus Ecclesise, utliceat quam ubi non est bonuin ; sicut csecitas, ubinon
adhuc aliqua inquirere. —M.Qusere quse vis, est visus ; et lenebrse, ubi non est lu_, cum csecilas
' Tiiilii
et audies quse cupis. et tenebras non sint substantias. Nota lisectria. Crea-
D. Dicitur malum nihll esse, ct siniliil est, valde tura reposita est in pra_dicamerito substanlise.
iiiirum yidetur, cur Deushomines vel angelos dam- Substantia est res omnium rerum, pr_edicamen-
net, cura nihil faciant. Siautem aliquid est, videtur torum iri esse suo considerata. Nalura di-
a Deo esse, cum pnmia sint. ex ipso ; et sequitur citur omnis res in esse suo, prseter ea quse _iscpr-
quod Deus sit auctor mali, et injuste eos qui hoc dant a prima corisiitu.iorie secundiim stias
faciunt, damnari.— M. A Deo riempe sunt omnia, habitationes. Yoluntas autem scu uatura qu_3 dis-
et omnia fec.itvalde bona ; et ideo malum probatur cordat a Creatore, non remanet natura sed per-
nihil per substanfiam esse. Oninia aatem qus Peus versiias nalurse, et hsec talis diciiur peccatum. Fa-
 1135 IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. 1156
clura species est in honore, id est honio in ani- i- A pore rejiciunt, et pejores quam prius fuerint fiunt?
mali, qui relicto naiurali bono perversa ulitur vo- i- quidam vero aliqua bona iiicipiunt, postea dcse-
luntaie. Hsec oninia secundum divinos tria sunl,l, runt, et ad iniquilatem redeunt ? — M. Re liis dicit
creatura, natura et factura. Creatura, utelementa; ; Job : c Simulatores et callidi provocant iram Pei
natura, ut ex eis nascenlia ; faclnra, quse liomo, i, (Job xxxvi, 15). . Ssepe servus errantem filium ad
vel angelus facil vel palituf. Qui malum faciunt,t, patrem peftrahit, et ipse ad opus suum recedit; ila
patluntur pcenas peccali. Hsec Deus non facit, sed d el isli electos ad Peum pertrahuut, et ipsi ad niala
lieri perraitlit, ut dicitur: Deus mortem non fecit i. studia redeunt: sic eliam timor charilateni ad re-
(Sap. i, 15). Peccalum aulem nihil aliud est, quamn giium ducit, et ipse nou inlrpibit; sicut enim diabo-
quod prseceplum est nou facere ; aut aliter quamn lus servit Peo, ita membra ejus serviunt eleclis
prseceptnm est agere : sicut nec malum est aliquid,, etiam tali modo.
riisi bono, id est gaudio carere. Quod salteiii voca- i. Quomodo diaboltts Deo servial, et mali bonis.
bulum habet a Deo, tali modo Iiabet, cum fit perr P. Quomodo diadolus servit Peo?— M. Quia
lllam substaniiam, quam fecit Deus. Juste vero dam- gloriosus princeps despexit esse in palatio; fecit
nat eos Deus, id est non dat eis gaudium, qui nonii eum Deus laboriosum fabrum in hoc mundo, ut
faciunl vel aliter faciunt quam sit prseceptiim.- B
"~< coactus lotis viribus serviat, qui vacare Deofruendo
D. Quis est auctor peccati? — M. Ipse homo, in- nolebat, i ut dicitur : Faciam tibi eum servum sem^
centorvero diabolus. j
piternum (Job XL, 25). Cujus fabri caniirius, est
afflictio et tribulaiio; folles srint tentaliones et
2. Peccali gravitas, et quod landem cedat in Dei1 ,suggesliones; mallei et forcipes, sunt terrores, et
qloriam.
J ' lim;e vel serrse, suut linguse maledi-
. 1
perseculores;
D. Est grave peccare ? — M. Minimumfpeccaium l centium
( et detrahentium. Tali camiiio et his insivu-
scienter commissum, gravius est toto mundo. Quid- mentis i puvgat ipse aurea vasa coaleslis regls : hoc
quid autem mali vel peccali agitur, tolum in laudemi sunt s electij.in quibus renovat imaginem Dei, vepro-
Dei verlitur ; et ideo in omni crealura Dei nihil1 bos 1 autem qui contra vegem agunt, ipse tovrel
mali esse vei fieri comprobatur, < uthostes puuit, Tali modo servildiabolus D_o.
et
D. Quiddicis? homicidium vel adulterium noni D. Qaaliter serviunt membra diaboli electis. —
esl peccatum?—M. Homicidium ssepe dicitur bo- M. I Cum eos irahunt ad regnum simulatione, vel
iiiirri, iil occisio Golise a David, et Holophernis ai iinipellunt adversitate. Simuiatione quidem eos tra-
Jiidith; quod tunc nialiim dicilur, cum proprio iin- hunt, 1 cum bona exterius simulant, qu__inlerius
^ i
pulsu perpetraluv. Conjugium bonurii creriitur ; sed[ non araaat Tunc filii Dei, adhuc in erroreposili,
idec malurn est adulterium, quia aliter sit quam sitt . per I eorura exempla, bona arripiunl, quse lofo corJe
eoiTcessuin.-Qiiselamen_iu_lasidenL J)ei_yerlunlur, cdiligunt; et cum simulatores illa bona deserunt,
c.umab eo juste puniuntur. Sicutenim(2H) irapera- cquse rioii amayeniiif.isti firmius in_coeptobono per^
tor est laudabilis, qui milites suos remuiieral; ita esti sistunt
s : ut olim cum mali aiigeli cecideruut, boni
eliarnlaudabilis, imo laudabilior, qui prsedones clla- flrmius
f steterunt. Adversitate autem eos impellun!,
trones damnat, Ita ulique sicut Deus in salvatioiie: cum c eis temporalia, quse plus justo diligunt, aufe-
justorum glorificatur, sic in perdilione impiorum frunt, et eis ne carnalia desideria implere prseva-
per omnia laudalur. ''
leant, obsistunt. Unde diaboius el mali uiiles, imo
D. Cum scriptum sit: Niliil eorum odisii, qum necessarii " comprobantur, cum per eos electi exa-
fecisti (Sap. xi, 25), quomodo dieitur Deus amare minaii ri ad ccelestiadeportantur.
bonos, malos odio habere? — M. Cuncta diligit D. Quid dicis de presbyleris qui Ecclesias lucri
Deus quse,creavit; sed non cuncta in uno loco lo- gratia 8 dimittunt, et alias accipiunl?—M.Lupi sunt,
cavit, Sicut piclor omnes colores diligit, sed quos- aaposlatse e.t lalrones, suorum et coruin ad quos ve-
dara pra. aliis eligit, eiunumquemque aplo loco po- pr> nniuut deceptores, imo traditores.
nit; ita Deus uiiumquemque sibi convenienli Ioco 5. g Quare viu impiorum prosperatur, et in annos ptu-
dispoiiit; ideo dicilur eos diligere, quos in ccelesii rimos; non sic autem vila piorum, nisi quando-
palaiio recipil; illos odisse, quos 'in infernali car- qtte.
cerc mergil. D. Cur mali hic divitiis aflluunt, poienlia florent,
5. De libero arbilrio, et retrocessione a bono. s:
sanitale vigent, et contra boni inopia tabescunl, a
D. Quid esl liberum arbitrium ? — M. Libertas malis n inj'uste opprimuniur, debililate marceseuni ?
eligentli bonum vel malura. Hoc in paradiso homo — - M. Propter electos his reduiidant mali, ut hsec
habuil liberum ; nunc vero habet captivum : quia bboni despiciant quibus fiorere etiam pessimos vi-
bonum non vult, nisi gratia Pei prsevenialur, nec deant. d: Divitiis autem niali abundant, primo ut
poiest agere (212), nisi eum subsequatur. n:
mala, quseconcupiscunt, justo Drii judicio explere
D. Quid die.s de his qji soeculurnrelinquunt, re- per pi peeuniam valeant; secundo ut, si qua bona
ligionls liabifJiii sumiiiit, ct (ransaclo aliquo tem- fc feceriiit, per hsec reniunerentur. Onuiia enim quas-

(2Si) A. oni. enim. (212) A. om, agere.

 . i_7 ELECIDARIUM. — LlB. II. ii_i_
faciunl, pro ieifenis agunl, unde et mercedem suam mA A^positi, semper potentes sunt, et "numquani prosmio
recipiuiu. .Potentia' splendent, primo propter se- .- carebunt.
ipsos, ut mala , quse ariiant, potenter expleant; se- e- D. Pro Dei.amore, fac me hoc clarius videre? —
cundo propter reprobos, uteos in malis defendant;t; M. R.eprobi impotentes sunt, quia prsp.venti ira Dei
terlio propter electos, ut eos castigent, et a riiajis is bonpm nolunt, et ideo nullo _nodo possurtt; maluni
actibus emendent. Sospitate autcm pollent, uec 3c auteiii et volunt, et possunl. Malum vero probafum
cuni hominibus flagella sentiunl, ut post eos gra- a- est nihil esse : ideo eos constat nihil posse. Sine
vjor dolor excruciet. Boni autem ideo iiiedia, op- j- supplicio non sunl; quia sscva conscientia crucian-
pressione cl languore a_Iciuiilur, ite in malis dele- e- tsir, corilinuo timofe. aiixiantur ne capiantur, ne
ciciitur : aut si aliqua conlra Deum egerunt peccata, a, occidaritur, ne res suse iollanlu.r, unde dicitur:
deleanlur; si non, pro patienlia coronetilur. Non esl pax hnpiis, dicit Dominus (Isa,, XLVHI.22).
D. Cu.r ecorUra quidam bpni hic divitiis abun- ^- Econtra, elecii iiimium potentes sunt, quia pvse-
dant, potentia sublimantur, valetudine vobovantur; ; yenli gratia Dei et bonum volunt et pbssuiit, malum
mali -autem penuria, inflrmitate etoppressione- la- i- vefo respuunt. Prsemio iion carent, quiasine timore.
boranl? — M. Quibusdam electis divitise ideo con- ^- manent, et spe futurse Iiberlalis cerli gaudent; unde
ced.uritur, ut bona, quse amant, rebus implere va- j- uB:dieitur : Justtis absqus terrore erit (Prov.xxYui, _).
leanl; ef per hsec etiam admonenlur si hsec tempo- 0- Aliter etiam libi volo insiniiare quod malis nihii
ralia suavia, quanto magis selerna videnlur. Potentia ia boni conliiigat, et bonis nihil mali eveniat.
sublimanlur primo propter. seipsos, ut bona quse IJE D. In Dei nomine quid loqueris ? Nonne mali hic
mente coflceperunt, potenter exercere possint. Se- e- conyiviis deliciantur, decore ac commixtione mu-
eundPj.prppter electes, ut eis in bonis (215) tutela la lierura ac liberpriini complexione jocundanfur,
sint. Tertio, propler reprpbos, ul eos reprimant, ne ae pretiosa yeste glori.antur, pecunia ac niagnitseis
tsintum quantunl volurtt noceant. Sanitate solidau- :i- sedificiisexaltantur. Econtra, boni hic carceribus
£ur,nejusti de eorum asgritudine contristenlur,:sed»d includunlur, verberibus lunduntur,.fame ei siti et
de eorum salute lsetentur. Econtva, mali quidam m aliis cruciatibus affliguntur?:— M. Gum fortuna nia-
hic egeslate, afllictione, covporis dolore suspivant; t; lis prospera arriserit, et eos copia de suo consu
ut per hsec discant quam amara sint ad quse pravis is his bonis quse enumerasti repleveril, iunc assimv.-
lnoribus festiliarit. lantur pisci quimordens lianiuin gratulatur, sed
D., Quare ijuidam mali diu vivunt, quidam vero ro hoc tripudio de aqua traclus eneeatuiyaul illi cui
boni citius moriuriluf; ete cdntra, aliqui boni diuu5-/-.1 poculum mellis pi-ebeluv, et post sineline amaruiii-
(
turnam vitam ducunt, mali vero celevius obeunl? l? mare epplare cogetur; nam pro epulis veplentur,
— M, Mali ideo diu vivere perinittuntur, ut electi efi ulilledives, absinlhio aiiiaril.udinis.; pro mulierum
per eos exerceantui', el a viliis corrigantur ; ipsi isi amore, sulpbureo fceiore; pro -yesti.um.ii_ilore;,in-
yero post majoribtis suppliciis forqueaiitur. Boui ni duentur confusione; pro pecunia et sediliciis, lios-
autem citius tollunlur, ne diutius hicadversis atte- le- reditabunt vermes in"infernalibus aiitris; unde di-
rantur, sed. mansuris gaudiis inferantur. Econtra, a, citur: . DuCuntin bonis dies suos, et in puncto ad
viia longsevajustis datur, ut meritum illorum au- u- inferna descenduni (Job xxi, 15). J Porro boni,
geatuv, cum pluresper illorum exempla corriguntur. lr. quos asseris hujusmodi incommodis afHci, similcs
Mali sane celeriter ad tormenta vapiuntur, ut eleclis tis sunt illis qui piper vel aliani herbam amaram gustu
adhuc erfantibus linior ineutiatur, et sic ab errore ve prseiibant, ut vinum post sumptum suavius sapiat.
vetraharitur. Ita justi, pro carcere, recipientur in selerna taberna-
cula; pro verberibus, oblinebunt gaudium et las.ti-
6. De bono tributationis; et quod malis hiliil boni nu
tiam; pro fame et siti,« np.n esurieiii neque sitient
corilingat; bonis aulem nihil mali.
amplius (Is. XLIX,10);-I pro cruciatibus, fugiet ab
D. Suiit feiices, qui adversis non languntur? — ]D eisdolor et gemilus (Is. xxxv, 10). Ex qua re pro^
M, Irno infelicissirai siirit, quib.us permiltiiur hic
iic baturjustos esse semper locupletes et beatos, impios
per omnia suavitcr vivere, et omriia desideria sua ua semper esse inopes, et raiseros.
prp libitu suo implere, sed (214) adversifate non ori 7. tlnde dignitates : et qtiod eas venderevet emere
tangunfur; quia tali niodo lit arida ligna ad ignem :m nefas est; et quale debeal esse prmlatorum re-
nulriuntur. Econtra, suiit illi felicissimi, qui hic, a gimen.
suis desideriis arcenlur, et multis asperilatibus us P. Unde sunt. dignitates ? —M. A Deo suni utique
exerceniur.: qriia tali.niodo ad regnu.m, ui filii, fla-
la- omnes digiiitates, et potestates malovum, seu b.ono-
gellis erudiuntur, ut dicitur : Deus fiageilal omnem 323- liovum, ut dicitur i Non est potestas nisia Deo (Rom.
filium quein recipii~(Eebr. xu,6). VolOle s.crie quodod XIII, 1). Cur autein aliquando mali, aliquando vero
. reprobi, quamvis corona regiii potiantur, oinnino no boni polestates sorliantur, jam superius diclum
impotentes sunt, ct nunquam sine supplicio erunt. iit. est. .'•".-'
Electi vero, quamyis captivi, quamvis iu carcere si-e D. Quam senlcutiam profefs de liis qui eas ven-

(215) A., bona (rsi) A....i_ - "..":".

 M59 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. II10
dunt vel emuni ? — M. Qul eas emunt, cum Simonee A vel diem noclem scqui. Altera voluntaria, ut ali-
interitum subibunt; qui vero vendunt, ,cum Giezii quem ambulare, vel sedere, Quse Peus vull ut fiant,
lepram animse (215) incurrunt. ut coeluniet lerram, inevitabile est iion evenire,
D. Habent prselati majus merilum apud Deum ?— sed per omnia necesse est ita contingere. Quse au-
M. Ordo ofllcii aut dignitas poteslalis nihil confertt tem fieri lantum permittit, ut honiines per libtrup..
liomini apud Deum, si desii meritum. Porro, qui ini arbiirium bonuni vel malurii facere, non estnecesse
ecclesiasticis prsesunt, utepiscopi et abbates seu (216)
) evenire. Omnia igitur quse futuri homiiips eranl fa-
presbyteri, si verbo et exemplo bene prsesunl, tott cturi, Oeus futura prsesciyit, et per prophetas ven-
prsemia praj aliis habebun.t, quot aninis per eoss tura prsedixit; non tamen sua pr_escientia aliquam
.salvsefiunt, ut dicitur : Super omnia bona stui con- necessitatem eis intulitul fierent, sed potius ipsine-
slituel eos (Matth. xxiv, 47). Si autem (217) subditiss cessitatem (221) intulerunt, cum suam yolunlatem
verbum salulis subtrahunl, et-eos in foveam perdi- explerent.
tionis per prava exempla ducunt, tot poenasprse3 P. Accidit aliquid casu ? — M. Nihil omnino; sed
aliis hsereditabunt, quot animse eorum exemplo pe- omnia Pei ordinatione.
rierunt, vel quot salvare prsedicando lieglexerunt,, D. Quomodo ergo aliquae Dei ecclesise, vel sedifi-
utdicitur : Cui plus commitlilur, plus ab eo exigiturr ?< cia etiam bonorum, fortuito igne invadente, quasi
(Luc. xii, -48).Et iterum: Potenies polenter lormenta( casu cremantur ? — M. Casus nihil est, Scviptum est
pulientur (Sap. vi, 7). Qui autem in ssecularibus; autem : Nihil fitin terra sine causa (Job v, 6). Unde
prselali sunt, ut rejes et judiees, si j'uste j'udicantt patet quod nulla. ecclesia, vel aliqua casa uspiam in
et clenienter subdilos tractanl, niaj'orem gloriami mundo combuvituv, nec deslruilur, nisi prius a Deo
pra_ aliis a justo judice Deo consequenlur: . quiai adjudicetur. Contingit autem hoc iribus ex causis:
qui bene niinistrant,bonuni sibigraduniacquirunt. > primo, si ecclesise (222) sedes per injuste acquisita
Si autem injuste et crutieliter populum opprimunt, conslructse sunt. Secundo, si inhabitantes eas per
alrocia supplicia prse aliis habebunl, quia durissi- immunditias coinquinant. Tertio, si eas homines
mum fietjudicium hisqui prmsunt (Sap. vi, 6), el :: plus quam seterna (225) diliganl, Sed nec miniinuni
Jtidicium sine iriisericordia ei. qui non facit miseri pecus homirii moritur vel iiifirmatur, nisi Dei nulu
cordiam (Jac. n, 15). j'udicelur.
8. Cur electi patiuntur cum reprobis; deque Dei po- P. Cum mors et segritudo sint. pcense peccati;
teniia et providentia. cur hsec patiuntur pecora, cum per discretionem
D. Cum elecli non sinl de mundo, cur cum re- peccare nescianl ?— M, Per ea hoino punitur, cum
probis patiunfur adversa mundi?—M. Quia commu- eorum dolpre vcl. morte in animn torquelur.
-^icant_cuin_i7ijil.sLjdeoeum ipsis adversa tolerant; P. Hoc potest esse de domesticis; quid dicis de
quia yero ssepe mundialibus^iTetiuntur^2i8),-ideo - -igrestibus ^-^lI^Quod ea segriludine vexanlurti
mundi inforluniis affliguntur. evenit eis ex corrupto aere,7™! ab aiiis vebus,-juis-
P. Cum Peus omnipotens sit, ui dicilur-: Omnia ob peccatum hominis in contraria inutantur
qucecumquevoluit, fscil (Psal, cxm, U). Et iterum : 9". De prmdcslhiatione, et de permissionepeccali in-
Subesl tibi posse omne quod volueris (Sap. xu, 8), electis.,
cur dicilur de eo quod qusedam non possit, ut est P. Quid est prsedestinalio, Pei ? —. M. Ea dispo-,
iiieiitiri, etpispleritum non facere quod non (219) sit sitio, qua anle creatum sseculum quosdam ad suum
pra3terilum ?—M. Cum lioc de Peo dicilur, non im- regnuni prseordinavii, de quibus nullus perire pos-.
polentia, sed surnma ejus (220) omnipofentia prsedi- sit, et oranes salvari neCesse sit; et quosdam ad,
catur, quod videlicet omnis creatura nequeat eum pceniiin, quos peccali reos prsescivit, de quibus iml-
ad hoc fleclere, ut velit staiutum suum imniu- lus safvus erit,
lare. P. Si nullus potest salvari, nisi prseJesliiiati, ad
P. Quid est providentia Pei? — M. Ea cognitioDrj quid alii creati sunt, vel in quo sunt rei, quod per-
qua omnia futura pra.scivit, imo aspexit ul prse- eanl? —M. Quidquid prsedestinali faciant, perire
senlia. nequeunt, quia omnia cooperanlur illis in honum,
D. Si Peus cuncla futura prsescivit, el ea ita ven- eliam ipsa peccala. Nam post graviora peccata hu-
tura per prophetas prsedixit, et non possit in sua miliores erunl, et de sua salvalione laudes Peo re-
providenlia falii, et ccelum et lerra prius transeanl ferenl, Reprobi aulem propter electps sunt crcali,
quam verba Pei possint immulari; videlur quod cx ut per eos i:i virtutibus exeixeantur, et a vitiis cor-
iiecessitate cuncla eveiierinl quse unquam contige- rigantur, et eorum collalione gloilosiores appa-
vunt vel adhuc ventuva sunt ? — M. Puse necessita- reant; et cum eos in..tormenlis viderinl, de sua
les sunt: una uaturalis, ut soleni in orienle oriii, ' evasione amplius gaudeani. Qui ctiain piopler se-

(2IS) P. om. animm. (220) A. om. ejus.

(2161 A. om. abbates seu; (221) A., vim neccssilali.
(217) A. om. si autcm. (222) A., emdem.
(218) A., utuniur. (2251 A'., mlernas.
(219) A., (jKiii.
 ~
1141- ELUCIDARIUM. — LIB. U. _*i_
ipsos juste pereuiit, cum nialum sponte sua eligunt, A sciens voltmtalem Domini sui, et rion faciens, vapula-
diligiint et yolunt sihe fine vivere, ut possint sine bit plagis (226) paucis (Luc. xn, 48). Qui autein pcr
fitie peccare. ingenium scire possunt, sed per malitiam seife dis-
D. Quare periiiillit Deus electos peccare ? — M. simulant, ut clerici et monachi, durius punientur,
Ut patefaciat in eis divitias misericordise suse. . ut dicitur : Qui scit-,et non facit, plaqis vapulabit
D. Salvanlur pr-sedestinali, si non labovant? — mullis (ibid. XLVH).Qui vero bona audire. nolunl,
M. Prasdeslinatio taliter institu.a est ut precibus vel et quse debent facere discere conlemnunt, duplici
laboribus obtineatur, ut dicitur : Per mulias tribu- animadversioni subj'acebunt. Primo, pro contuma-
lationes oportet nos intrare in regnum Dei (Act. xiv, cia, qupd scienter peccant; secundo, pro cpniemptu,
-21). Parvulis itaque. per mortis acerbitatem, pro- quiabonum discere recusant, ut dicitur : Revela-
vectis autem setate datur prsedestinaiio per laborum bunl cosli iniqttitatem illorutn, et lerra adversus eos
exercifatinnem. Quia yero scriptum esl: In domo consurgel (Job xx,:27) in die furoris Domini, qui di-
Patris mei mansiones mtdlm sutit (Joan, xiv, -2), xeriint Domino Deo Recede anpbis, scientiam via-
uiiiisquisque obtinebit mansionem secundum pro- rum luarum nolumus (ibid. xxi, 14).
prium Iaborem : ita prout quis plus laboraverit, ii. Quid sitoriginalepeccatum.
digniorem; qui; vero minus, inferiorem possidehit.•"B P. Quid est originale peccalum? — M. lnj'usti-
Nullustameii plus laborare polerit, quam cum di-. tia.
vina gratia juverit. Nee aliam inansionem quis.ha- P. Planius edicito.:— M. Peus ]'ustum primunv
biturus erit, quani eara 3-I'quam anle mundi exor- hominem fecit. Quam justitiam ipsum servare ct
dium prseprdlnatus fiilt.: qu.ia npn volentis, neque posteris relinquere juslum fuit.: omnis namque lio-
currentis, sed Dei est miserenlis (Rom, ix, 16). Ita mo cum tali justitia nasei dehuit, quali Adam con-
nullus rep/'oboriim quidquam plus facerc prssvalet, ditus fuit. Sed quia hanc Adam sponte deseruit;
quani ei (224), divina censura permittit; necaliam oiniiis houio in injuslitia originem vivendi sumit,
poeriam liabebit, quam eum divinum j'udicium, ante quse injustitia originale peccalum vocatur; pro qua
muiidi inltiiim secunduni: suum merilum, habjiu- oirinis homo damnatur, uisi ei in baptisniate dimit-
rum prsRsciv-t; ut Deus, anlequara bonum vel ma- taliii'.
lum facerent, di-iit :. Esau odio habiti, Jacob aulem P. Cum orime peccatum soja voluntate perpe^
dile_i(Mal. i, 5). tretur, non video quoniodo j'usle infanti recens ani-
P; Quoriiodo possunt dignosci ? — M. Qui in bo- mato vel nato peecatum imputetur; prsesertim cuin
nis actibu.s usque in finem perseveraverint, velqui _ nullani voluntatem peccandi habeat, nullaniquc
mala faciens ea deserit et ad pperiileiiliam prosilii, juslitiam facere vel inielligere prsevaleat? — M. In-
et in hac usque in finem perduraverit, hie de pras- faris recens animatus vel natus, tribus de causis
destinatis erit. Qui autem in malis perdural, vel reus existil. Primo, quia naturalem justiliam non
bona agens hsec relinquit, et mala jierpetrat, et his habet, qriam Peus primo homini eontulit. Secundo^
usque in fineriv insistit, de vepvobis existif. Sicut quia debitor satisfaciendi pro temeritate deserlionis;
illi dicunluv vei, qui multa de Deo audierunt, et pb- existit. Tertio, quia miserias incurrendo seinutileiu
sequi noluerunt, ita videntur innoxii, qui nuhquam suo Domino fecit. Omnis autem homo angeiis adse-
aliquid de Deo audierunt, et ideo non feeerunt. Tlo- quandus justus nasci debuit, sicul Oeus consliluil..
niines sunt ita creati, ut naturalilcr per dileclionem Sed quia "hanc Adam deseruit, Deus eam ab omi)i",
proxinii servianl Creaiori, secundum (225) illud.: postevitate sua exigit.
Quod tibi. non vis fieri, alii ne fecefis (Tob. iv, 16). D. Cum scriptum sit : Filius non portabil ihiqui-
Nullus vult p.ati furtum, adultefium, liomicidium; tatem patris (Ezech. xvm, 20); et item : Uuus-
iion faciat ul.Ii. Cum hoc homines in proximo.sper- quisque onus Suum porlabil (Gal..v,i. 5), quomodo
nunt, Deo, qui est dilectio, contradicunt; quamvis juste ab infante exigitur quod a- gareiife delinqui-
nullus sit in orbe angulus ubi non sit notus Deus, r, rj tur? — M. Nullus peccatum exigitur ab alio; nul-
cuni mercatus gratia vcl alterius rei, in illas et illas lusque pro altevius, sed prp sua ipsius injustiiia
terras; ubi Deus colitur, mixtim lioraines eant, et punitur. Deus j'u_liliam ab- umni bomine exigii,
q.use-ibi de Peo audierunt, domi referant, etideo quam primo dedit; omnis aulem horao in natura
siint; inexcUsabiles. , _ - - _ est Adam, in persona- fiiius Adam. Et, quia oriir.is
10. De ignoralione Dei^ horao absque hac justilia nascitur, rion pro hoc
P. Possunt excusari quiPeuiB.ig.narant et bona, quod eam Adaria.deseruit, sed quia eam ipse noi.
el ideo faciunt mala;? ^- Mi.t Qui ignorat, ignorabi- liabet, puni-ur. Igitur quia liaturalis justltia in ir_-
(ur. - Qui enim Peum in Ude et opere, ut gentes, fante- non inveiiitur, a justitia Dei juste repellituf;
ignoraf, hunc Peus ut hostern suiim damnal. Qui ae justissime cum injustis prense a Deo subjicitiir,
autem Peum per lideni iioverunt, sed voluntalem qui etiam in tertiam et quartam generationem pee-
ejus simpTiciter, ut rustici, ignoranl, si daranantiif, cata juste ulciscitur.
nan graviter damnaiitur, ul dicilur : « Servus ne- Di Nihil niagis cupio audii'e_. -
(224) A. om. ci.' (226) A. om. plagis.
(22o) A., ;ier, :
 1143 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. 1144
12. Quomodo Deus ... quarlam generaliOnem A juncta fuerit, concupisceiitiam ab ca traliit. Duas
peccala punit. autem vires animse inesse nullus dubilat, unain
M. Deus in prima generalione peecata retribuit, qua corpus vivificat: altevaiii qua invisibilia consi-
dum peccantes pro naturali lege spreta diluvio de- devat. Et illa, qua corpus viviflcatur, animalitas,
levit. In secunda generatione punivit, dum delin- vel carrialitas, vel sensualitas nominalur. IHa au-
quentes pro idololatria mari Rubro obruit. In ter- tem quse invisibilia coiitemplatur, spiritus, vel
tia generalione peccantes multavit, dum eos pvo mens, vel intelleetus nuncupaiur. Inferior ergo pars
transgressa lege scripla bello exlerminavit, In animse quse animalitas nominatur, a corpore quod
quaiia generatione peceala vindicabif, dum pro corrumpitur, aggravatur, et sensibus carnis immef-
'despecto Evangelio coiitemplorem extremus ignis sa, ab eis obruitur, et spiritualia obliviscitur, tan-
devorabit. Quamvis saepe pro peccatis parentum fi- tum in terrenis delectalur. Et idcirco caro appella-
lii in siia injustitia juste deserantur, ut et hic et tur, et corilra spirilum concupiscere affirmaiui'. Su-
ibi punianlur. Quatuor quoque genera sunt pec-
perior autem yis anima., quse spiritus, vel interior
candi, cogilatio, iocutio, operaiio, in malis perse- homo, nominatur, spivilualia et ccelestia scvutatuv,
veratio. In lertia ergo cl quarla generalione, Deus caduca vespuens invisibilium conteiiiplatione dele-
pcccatum retribuit, dum pro factis in malis perdu- E clalur, et ideo carni adversari perhibelur. Dicitur
rantes punit. autem concupisceie, sicut dicitur auris audire.
D. Cum caro lantura ab Adam assumaluv, anima P. Quomodo potest spirilus ab anima superari?
autern a Deo Iribualur; mivum est quomodp j'uste — M. Sicut Adam ab Eva : anima namque uxor
ab anima exigitur quod per carnem conirahilur. — scribitur : caro utriusque anciila dicitui'.
spiritus
M. Non puto le ita desipere, ut arbitreiis carnem
Spiritus itaque imperet uxori suse per rationem :
absque anima honiiiiem esse : anima quippe ad animaobediat niarito suo per diiectionem; caro an-
1'iocdatur, ut earo vivificetur. Itaque anle acceptam cilla famuletur
per operationcm. Quod si uxor ab
aiiinam nihil a carne exigitur; nec ab anima ante ancilla illecta marituin ad consensum mali inclina-
conjuiiclioiiem earnis quidquani exquiritur, prseser- verit, et ipse cum ea per ancillam peccatum perpe-
lim cuni in semine humanas coucepiionis nulla
travit; sicut serpens persuadens, mulier concupi-
culpa, sicut nec in sanguine vel in sputo esse com- scens, vir consentiens, pcenis subduntur, sic juste.
probetur; ct anima innocens a Deo creetur. Porro, caro illiciens, anima concupiscens, spiritus consen-
aiiimse ci corporis homo dicitur, ei ob hoc de- tiens simul a
gaudio excluduntur.
biium Adsejuste exigilur, et quia in iniquitatibus r P. Quid igitur faciant ? — M. Sara, scilicet, ani-
concipitur, in injustilia nasciiur, reus justo j'udici nia AbrahaB,id cst spirilui adhserens cavi__ilia ve-
ilatuilur.
— spuat, spiritualia concupiscat; Agar ancillam, id est
D._Quomodo inJniquitate coiitipitur^ M. In—carnem
suamjiigiliis eLiejuniis ad bona opeva con-
eoncupiscentia : omnis namque homo dc-buitsine1 stringat; ct sic eis Isaac, id est verum gaudiurii
concupiscentia gcnevare, sicut manus manui jungi- naseelur, quo iion discordes, sed perenni pace con-
tur sine delectatione. Sed quia priinus homo a' coides
congralulentuf.
juslitia nalurali recessit, et interdictura concupivit: D. Habet incremeiiluni anima? — M. Non quan-
mpx concupisccniia eum servum sibi subegil, et ip- lilale, sed ratione.
suni oranesque posteros suos in conciipiscenlia ge- D. Qualiter nascuntur quidam fatui, cum animse
iierare coegit. Igitur oninis qui in _conciipiscenlia 1 rationales sint, — M. Dum crassior humor in visCo
toncipitur, injuslus nasci conviiicitur; et ideo si1 matris utero concipitur, quodaramodo anima in h.oc
absque baptismate, quod est mors Chrisli, moritur; ' corpusculo hebelalui', sicutetiam adulti aliqua in-
in ccelum angelis eosequandus non assumilur. Nul-' firmilate sensu privantur.
lus quippe angelis sequabitur. nisi cui nulla injusti-
' 14. De aiiimarum origine, et quales sint i'u infan-
lia, sicut nec ipsis, dominabifur. Nemo autem niun- ,D tibus.
^us a sorde,. nec infans unius- noctis in orlie. D. Sunt animse ab initio ereatffi aut creantur
15. Quid est concupisceniia. quotidie? — M. Deus omnia simul et semel per
D. Adhuc scrupulus animum meum lenet, cuii materiam fecit, ut dicitur : c Qui fecit qua; fulura
forliler inhseret. — M. Quisnam ? sunl; i postmodum aulem universa per speciem di-
D. Cum caro insensibilis sit, ac per se iiihil fa- stinxit, Ah initio igitur animse sunl creatse in invi-
cere possit, nulla ralione yideo qualher adversus3 sibili matcria; formanlur autem quotidie per spe-
spirilum concupiscere dicalur, et eum ad consen- ciem, et miltuntur in corporum effigiem, ut dici-
sum sui atlrahere astrualur. — M. Hoc clavis Da- tur : Pater meus usqtte nwdo operalur, el ego operor
yid citius clausum reserabit, quoniam hominemi ' (Joflii. v, 17) (227); et alibi : Qui finxil singulaiim
carnem ab Adam, animam aulero a Deo habere3 corda eonim (Psal. xxxn, IS), id est animas.
constat; sed concupiscentiam nec ab Adam, nec ai D. Cum Deus, summe bonus et summe sanctus,
Deo habere nullus ignorat. Cum vero anima caniii nonnisi bonas et sanctas animas creet, et ipsse ani-

(227) A. oiii. ct ego operor.

1145 ELUCIDARIUM.--LIB.il, j|,i6
mse propter oriedieiitiara ejus corpora intrent, oriiiii A ren.ovar.iyul dicitur : Umnes, qui in Adam moriun-
admiralione. et omni slupore est admirandum cur tur, in Christo vivificabunlur (I Cor. xv, 22).
"eantin infernum, si illiid corpusculum mox fuerit D. Si prsegnans mulier baptizatur, prodest inftnti
morluum ? — M. Deus, a quo omnis bonitas et om- illa baplizatio, si iu ea nioritur?—M. Nihil. Non-
nis sanctitas est, Don nisi bonas et sanctas creat dum enim sicut Adam fuii natus;
etjdeo inChrislo
animas, et ips_3 naturaliter desiderant corpus in- non judicalur renatus.
trare, ut nos naturaliter cupinius vivere; yerumla- D. Cur non permittit Deus quosdarri nasci ut
men cuni intrayerint illud immundum et pollutum baptizeutur, aut nalos prius subtrahit morti, qu£m
vascuhim,; tanta aviditate iliud amplectuntur, ut regenerentur! — M, Judicia Dei abyssus multa,
plus illud diligant quam Dgum. Juslum igitur est ideoqueocculta,quairiviscausainhis |(229) elueeat,"
ul, cumipsse sordidum vas, inip carcerem, quo cuni notum sif quod propter electos fiat: ut videlicet
includuntur, amori Dei pfsepoiiaut, eas Deus a con- cum istos tam immeritos etpenesinepeccato yiderint
sortip suo excludat. in poena, et se post niulta facinora tara indehitos in
D, Sciunt auimse aliquid ifl corporibus infaii- gloria, uberius jubilantes Deo grates referant, cujus
tium?—M. Legitur de B. Johanne Bapiista, quod gratia tam meritas poenas evaserunt.
anima ej'us adhuc in malre senserit Christum ades- " D. Quam paenam habent parvuli sine baptismo
se : unde patet animas quidem i-arvulorum scien- nioriui? — M. Tenebras tanlum.
tiafaon carere, sed prse debilitale opus Dei (228) non D. Noeel aliquid infantibus, qubd de illicito con-
posse exercere. Dicitur tanien quod nulla anima jugio, scilicet de adullerio, vel cognatis, vel cano-
per se ipsam plusquam corpiis scial, nisi a vivifi- nicis, vel monachis, vel sanctimonialibus vel csele-
caiile spiritu accipiat. ris incestis comnlixlioiiibus (250) nascuhtur?—•__[.
15. Qiiomodo peccalum transftindilur etiam-a par.en- Nihil omniuo, si fueriut baptisma consecuti; sicut
iibus baplizatis. liec tritico nocel, si furatum per furem fuerit semi-
D. Cur vocas covpus imniundum de homine chri- natum.
sliano natum? — M. Quia de immundp semine con- D. Nocent peccala pareiilum filiis, vel liliorum
cipilur, ut dicitur : Quis potest facere muridum.de parentibus?-—M. Scrjptum est: Paier non poriabit
immundo conceptum semine? (Job xiv, 4.) et alibi : iniqtdtalem filii, nec filius porlabit iniquilatem pa-
in iniquilalibus conceplus sum (Psat. L, 7). tris (Ezech. xvui, 20). Si filii parentibus in malis
D. Cum homo lotus in baptismate emundelur, et iipii consenseriiit, aut parenies lilios suOs ab bis
conjugium bonum prsedicetur, quomodo semen ejus _ proliibere non potuerint, nihil nocebunt peccata
immundum dicitur? — M. Homo in baptismate altevutrorum alterulris; sicutnec Josue nocuitquod
interius et exferius sanctificalur; sed riirsum semea pravum patrem habuil, el rursum non obfuit quod
ejus per carnis concupiscentiarii coinquinatur. nequam filium genuit. Si autem parentes filiis, vel
D, Gum illa cominixtio nequeat fieri absque de- filii pareniibus consensum pfsebiieriiil in peccaiis,
lectatione carnali, et ille infans non possit repu- "mali sunt cum ipsis, et jam non pro illornm, sed
gnare parentibus, ut pula adhuc informatus, quo- pro suis malis damnabuntur.
modo ipse est iriimundus, aut culpae aut pccna^ 16. De connubio cum consanguinea, el comiiialre. ac
obnoxius ? — M. Cfinieu lmjus pollutiouis propter filiola, et de polygamia.
fidem conjugii parentes deserit; ob injusliliam au- D. Est grave peccatum, ducere cognatam? — M.
-lem prirase prasvaricalionis transfunditur, quasi Secundum naturam, nullum; sed secundum statu-
bsereditario jure, in generatione prolis; et ideo le- tum/Ecclesise, magnum.
•nentur obnoxii culpse Adse, in quo pmnes peccave- D. Quomodo hocpfobas? —M, Nullum fuit pec-
runt, et in quo omnes mortui sunt. catum comedere pomum; sed contra prsecepium Dei
D, Si omnes in Adam movtui sunt, quomodo na- comedere, fuit maximura,
scuntur vivi ?.— M. Sicut si quis ad aliquam fene- 0p D. Quare olim sancli patres duxerunl suas con-
stvarii se demonstret, et statim revertalur, sic hpmoi sanguineas?^- M. Chavitas apud illos nonextendit
nasceris quasi se_demonstrat in mundo, et mpx in se latius quam ad amicos, ut diciiuv ? Diligcs ami-
inortem revertitur. cum, et odio habebis itiimicum (Matlh. y, 45). De-
D. Si peccata relaxantur in baplismo, cur bapti- buevunt evgo cognatorum lilias accipere, quibus
zantur qui de eis uascuntur, — M. Si aliqua pastai possent amorem inipendere. Apud nos aulem ex-
. veneno fuerii corrupta, omnes panes ex ea confectii tendit se' cbafilas etiam ad inin-icos, ut dicilur :
sunt mortiferi: sic in Adam fuit-massa eorrupta, etI. Diligileinimicos veslrps (ibid,, 44). Quia igitur ipse
ideo ex eo nati sunt omnes peccatp corrupli; et.id- sanguis nps cogit cognatos diligerc; statuit Ecclesia
circo morle digni, nisi fueriritiii mprte Redempto-• per Spirituni sanclum, alienoriim filias ducere, ut
ris per baptismum viyificati.. Sicut evgo parentes> uxorjnternos el extraneos: slt dileclionis vincu-
. pro seipsis in baptismate sunt emundati, ita. filios5 lum, qup charitas sedilatetper omnegenus liuma-
oportet pro seipsis per mortem Clirisli in baptisino) num. .,-;
(228) A., Corpuscuii, (250) A. om, vel cmt. inc. comm.
(129) A. om, in Ms.
 1147 IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS IV. — DOGMAT. ET ASCET. . 1148
D. Quornodo probas non essepeccatum cognatam A '£_sal lerrse. Reliqui veru Ecclesise minislri sunt fe-
ctucere? — M. Licet duobus fratribus duas sorores nestrse in domo Domini, per quos lumen scientise
ducere? splendet his qui sunt in tenebris ignoranlise : quod
P. Licet, —M. Soror uxoris mea_fit mea cogna- si bene vixerint ct non docuerint, sunt carbones
la per ejus saiiguinem. Rursus meus fraler cogna- ignis, qui arderit et noii lucent, Si bene docuerkit et
tus efficilur uxoris mese per nieum sanguinem. Si niale vixerint, sunt ardens candela, quse aliis lucet,
igituv secundum naturam esl peccalum, cur ducit et sibimel cera liquescente deficit, vel campana, de
meus frater meam et suam cognalam? Igituf secun- qua aliis dulcis sonus redditur, et ipsa assiduo
dufli naturam pecoatum liulluni est, sed secundum pulsu atteritur. Si aulem nec bene \ivunt nec da-
interdictum grave est piaculum. ce.nt, sunt funius qui ignem obfuscat, el aciem oc.i-
P. Non possuni intelligere quomodo sit illicitum lorum reverberat; de his dicitur :_Stellm nott tnee-
comiuatres vel filiolas ducere. —M. Hoc eliam, ruiit (Job xxv, 5)-; ideo de coelo occiderunt.
siout siiperius dixi, secundum' naturam non est D. Quid dicis de mundi coiilemptoribus, scilicet
— M. Si pvo-
peccalum, sed secundum sacraraentum. Slcuti cr.im monachis, vel aliis habitu religiosis?
uxor tua est filii lui mater in generatione, sic iiia, positum su.um religiose vivendo implevevint, cuia
^ Domino judices evunt; sin autem, miserabiliores
quse eum suscipit de fpnte, fit ejus maier in spiri-
tuali regeneratione, et italiltua commater, soror omnibus homiiiibus sunt, quia non habent nec sse-
uxoris tuse, el filiola fit soror filise tuse. Similiter culum, nec Deuin ; de his dicitur : Descendanl in
si tu alterius filiam levaveris, coiiipater, id es.t hifernum vivenies (Num, xvi, 50); quia scientes. _
frater sui patris eris, et non licet illi duas sorores, - 18. De variis laicorum statibus.
aut mulieri drios fratres accipere. Igitur per D. Quid seniis de militibus? — M. Pauci boni:
sacranientum tale coiijugium est penitus illici- ,de prseda eiiim vivunt, de vapina. se vestiuiit, inde
luin. . . possessiones eiiiunl, et exinde beneficia redimunt;
P. Propter quod sacramentum ? — M. Per car- de his dicitur : Defecerunt in vanitale- dies eorum,
nale connubium significatur Christi et Ecclesise sa- el anni eortim cuiiufestinalione^ai);. ideb ira Dei
cvameufum. Sic.ut enim vir mulieri comiriixtus, ascendil super eos (Psal. LXXVU, 55, 50).
ununi c-umea efficitur : ita.Ecclesia per cominixtio- D. Quam spemhabent mevcaloves?—M. Pavvanv
nem corporis Chrisli, unum cum ipso; et ipse per nam fraudibus, perjuriis, Iucris onine pene quod
assumptionem humanse naturse, unum cum ea effi- habenl acquirunl,
eitur, ut dicitur : Erttnt duo in carne una; ego au- Q P D. Nonne sacra-loca frequenter yisitant, libenter
tem dico in Christp, et in Ecclesia (Ephes. v, 51, 52). Deosacrificant, eleemosynas raultas dant?—M.Hsec
Sicut ergo liumana nalura a Christo erat aliena, orania ideo faciunt, ut Deus eis res suas augeat, et
-quam—sibi-conjunxit ita debet femina esse ex habitas cusfodiat, et per hsec recipiunt mercedeni
aliena parentela, quam vir in matrimonium. ducit. suam; de hiiTaicitur ~\rQui~£onfidunt-in~imdtitudine-
P. Quid de commatribus ef filiolabus?-—M.Com- divitiarum suarum (Judith. ix, 9), sicut oves in in-
matres et iilioke ideo nobis in copula iiiterdicuntur, ferno depoiientur, et mors depascet eos.
quia uobis spiritualiter in sacramenlo conjunctse D. Quid sentis de variis arlificibus?—M. Pene
noscuntur; et indignum judicatur ut de spirituaii omnes psreunt; nam quidquid faciunt^ cum maxima
ad earnale descendatur. fraude agunt; de his dicitur : Nonsunt tenebrm, et
D. Licei plus quani unam uxoreni ducere? — non esl-umbra tnorlis, ut abscondantur ibi qui ope-
M. Sicut Christus non nisi uni catholicse Ecclesise rantur iniquitaiein (Jot^xxxiv, 22).
copulatur, sic lege diyina vir j'ure non nisi uni mu- D. Habent spem joculatores? — M. Nullani : fota
lieri associatur; unde primi patres nuplias repetisse namque inteniione sunt ministri Salan;e, de his
non leguntur. Quod auteni inter Chrislianos una dicitur : Deum non- cognoverunt; icleo Deus sprcvil
mpriua alia ducilur, non est diyinum jussum, sed o[)eos, et Dominus subsannabit eos (Psal. n, 4), quia
apostolicum permissum cb incontinentise medica- derisores deridentur.
lnenlum, ne i.n fornicationis prolabantur abyssum. D. Quid dicis de publice pconitentibus? — M. Noli
Porro, quod tertio repetitur, fornicationi adscribi- dicere posnileiitibus, sed Deum irridentibus : Deum
tur. etenim irrident, et seipsos decipiunt, qui la.tantur
17. De Ecclesias ministris, ac mpnachis. cum malefecerint, et exsultant iii rebus pessimis :
D. Aiiima mea, gratulare, quia omnia quse desi- cum homines Occiderint, cantant; cum adulterave-
derasli contigit te audire. Eia nuiic, nobilis doctor, rint, exsullant; cum perj'urant, aut sacrilegium
pocula 5piritus sancti tibi abunde infusa conversis perpetrant, cachinnant, In poenitentia constituti di-
largiter eructa, et qui jam de prselatis dixisli, de versa fercula quserunt, variis poculis inebriari ges-
reliquis Ecclesise ministris quid sentias, insinua? — tiun-, et omnibus deliciis plus quam alii diffluunt;
M. Primo igitur sacerdotes, si bene vixerint, exeni- de his dicitur : Dabil Doininus in cames eorum
pio sunt lux mundi; si recte docuerint, verbo sunt vermes et ignem inexstinguibilem (Judiili. xvi, 21).

(251) A. oni. el an. corum cum fest.

1149 ELUCIDARIUM.'— LIB, II. HSO
D. Quid de fatulsdicis?—M. Inter pueros re- _) A cum ipse sit ipsa justitia, si super memnra Qiaboii
putantur; melius eniui facere nesciunt; ef ideo flecterelur miseiicordia, esset injustus.v£rgo justis
salvantur. ' esl misericordia, impiis vero juslitia. Porfo : mise-
0. Quid de agricolis dicis?-^ M. Ex niagiia rationes ejus super omnia opera ejus (Psal. CXLIV,9),
parte salvantur, quia simpliciler vivunt, et populum quia sotem sunm oriri facit super botios etmalos
Pei suo sudore paseunt, ut diciiur . Labores tna- (Mattli. v, 45), ,et pluit super eos, et pascit eos,
ituum suarum qui manducaiit- beati sunl (Psal. 20. De boitorum a malis internotione, et mtdliolici
cxxvu, 2). remissione pcccatorum.
P. Quid de parvulis ? — M. Quotquot non loquen- D. Pbssunt aliquibus signis iniernosci boni et
les, ut sunt trieniies, dunlaxat baptisma consecuti, niali? —-> JM".Possunt. Jusli namque sihi benecon-
salvarilur, ut dicitur : Talium est enim regiium cos- scii, et de futura spe certi, sunt vultu hilares;
lorum (Matlh. xix, 14). Qui vero quiuquennes oculi eorum
quadam gfatiamicanles, in incessu
suut, et supra, quidain pereunt, quidam salvan- modesti. de abundantia cordts dulces in verbrs. Mali
lur. -
autem de prava conscienlia et cordis aniaritudine
19...Deisalvandorum paucitaie, et quomodo:Cltrisius D sunt vul.tu nebuloso, et vevbis et factis instabiles ;
pro omnibus morluus. . risu immoderali, tristilia mordaces , in ingressu in-
P. Ut vldetur, pauei sunl qui salyaiitur.. — sci-icef modo tardi, modo fesiini; vene-
temperali,
Jf. Arcta esl via quse ducit ad yitam, et pauci sunt num in corde geriuit, nunc amaris, nune ini-
quod
q.ui ambulant per eam. Tamen, ut columba -gra.ua puris dictis fundunt.
pura eligit, ita Christus stios eleclps de his omnibus D. Si in moiie Cliristi peccata sunt reniissa, ciir
generibus lalentes colligit; qui etiam quosdani de baptizamur ? — M. Peccata per mortem Christi re-
genere latronum assumit. Novit enim qui sunt ejus, laxantur , si in fide mortis Christi baptizantur.
prp quibus etiam sanguinerii fudit, D. Quot modis relaxantuv peccatq ? — M. Se-
P, Cum scviptum sit: Christus prp iinpiis mor- ~
ptem. . ..
tumesi (Rom. v, 6), etgratia Dei pro_omnibus gusta- D. Quibus?— M. Primo , per baptisnnim ; se-
v_itmortem (Hebr. ii, 9), profuitne mor? ejus inipiis ? confessioiiem et
— M. Chrisius pro solis electis mortuus est, qui cundo, per martjTiUm ; tertio, per
pa_nilentiam , ut dicitur : Confitebor injusiitiam
lunc erunt impii; quia in infidelitate positi: pro meam
Domino, et tu remisisli iniquitatem meam
omnibus auteni-dicit, scilicet, de omnibus genti.bus,
(Psal. xxxi, 5); quarto, per lacrymas , ul dicitur :
et de pmnibus liuguis, etrion sol.unvillius temporis, rC Beati
qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur (Matth.
sed pro..omnibus fhturis, et pro his qui erant in
v, 5); quinto, per eleemosynam , ut dicitur : Sicut
iliferni claustris, ut dicituf : Non sum missiis nisi
aqua exstinguil ignem, ita eleemosynaexsthtguit pec-
ad ovesqum perierunt domus Israel (Mattli. xv, 24). caium
(Eccli. m, 55); sexto, per indulgenliam in
Doraus Israel est regnuni ccslorum, et est regnum nos peccantibus , ut dicitur : Si dimiserilis homini-
Deum videntium. Oves quss perierunt sunt elecli, bus, el Pater meus dimiltet vobis_(Maith. vi, 14) ;
quos yenit Chfistus sua morte redimere, ut dicitur : septimo , per charitatis opera , ut dicitur : Charitas
Ahimam meampono pro ovibus ineis (Joan. x, 1S);
* "operit multiludinem peccalorum (I Petr. vv, 8).
pi o suis dixit, noii pro illig de quibus dix.il Vos D. valet confessio ? — M. Quantum bapti-
non esiis de Ovibusmeis (ibid., 20). Inde habes : Pro Quid
snius ; sicut enim in baptismo nriginalia, ita in
eis rogOjiion pro mundo,(id. xyii, 9); et iteru.m :
confessione remittuntur peccata actualia.
Dilexisii eos ante constiiulidneih mundi (ibid.,.24);
de his dicilur : Hic est sanguis qui pro vobis et pro D. Et eliam judicium? — M. Duo sunt judicia
mullis effundelur (Marc. xiv, 24). Non dicit, pro Dei: unum hic per confessionem ; aliud in ultimo
pinnibus. Nihil enirii contulit reprobis nisi j'ustaiu die per examinalioriem ; in quo ipse Deus judex
darniialioiiem mors Christi, et tali modo etiam pro ID erit diabolus accusator, homo reus. In isto vero sa-
ipsis mortuus est. Omnes enim iniqui ab initio cerdos, Chrisli vicarius, judex ; homo et accusator
iiiundi consenserunt in necem Cliristi, unde diciiur: et reus : pa.iiitentia est senientia. Qui hic judieaiur,
Venienl limcPinnia super generaiionem i.stan. (Matth. non ibi accusatur , ut dicitur : Nonjudicqi Deus bis
xxiit, 56), scilicet malorum, in idipsum (Nahum. i,'9 juxla LXX) ; et alibi: Si
D. Cum Christus sit ipsa misericordia, et mise- iws judicaremus, non utique judicaremur (I Cor.
9), xi, 51).
rdiidnes ejiis super oninia opera ejus (Psal. CXLIV,
qui non venit vocare j'ustos, sed pecealores ad poe- D. Valet ele'emosyna:veI pceniteniia, si uon dese-
nitentiam, cur non esl miseiius eofum ? — M. Ciiri- rantur peccala ? — M. Sicut (252) omiiia medica-
_tus est super eos misericors,. qui se cognoscunt menta iion"valent ad sanaridum vulnus, quamdiu
miseros; impii aufem putarit se justos, ideo non ferrum fuerit infixum, nisi ferrum extrahaliir : ita
vocal eos Dominus, ut dicitur : IVoiimiscrearis otit- omriia. benefacta non proderunt, nlsi pecCalum re»
nibus qui operdntur imquitatein (Psdl. LVIH,6). Et linquatur, ut dicitUr :''(_«» facit peceatum, servus esi

(252) A., -i.

 1151 IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS IV! — DOGMAT. ET ASCET. im
peccati (Joan, vm, 54); et.ie.no polest aliehumii A . M. Iii honorem diviriuni non altaria auio ei gemmis
servum faceve liberum, dedicanda sunt; quas sive habenli ideo largiaris,
D, Prcderunt beric-faclamalis? —M. Pfo Onuiibus s quia superiorem te asseris, sive habenti pareiri, qui
..onis quse fecerunt, recipient hoinines relributie- utruiii feceris, conlumelia est; nam qui coelestia
neiri, sive in hac vita, sive in futura. In hac vita, utt pretiis invitat, offeiidil.
dicitur de divite : Recepisti bona. in vita tua (Luc. D. Quibus maxime pfopitiatur upbis Deus ?:—
xvi, 25). In futuva vero, ut dicitur : Cenluplum ac- M. Yerbo : Quod solum sibi eum homine est, sua
cipietis -(Mallh. xix, 29).- Ila e ceiilra de emnibuss nimis similitudine delectatur. Nam YeriiUin Deus
malis quse fecerit liojnp punietur, aut in hocsse- est, hoc mundum ereavit, hoc regit atque omnia
culo, auiin futuro, ut dicitur : -alil. Hoc nos veneramur, hoc diligimus, ex hoc spi-
Ante Dei vullum iiihil unquam transit inultum. riliim trahimus. Siquidem Deus spiritus est, neque
-gitur aiit ipse homo punit pcenitendo, aut Deus vin- terrenis divitiis nec Iargitate munifica, sed religiosis
dicat puniendo.
operibus et gratiarum actione: placandus.
21. Ad quid sucrificia legalia; et de origine idolo- 25. Peregrinationes sacice-an probandcs.
latrim.
D. Cur eoncessit Deus Judseis legalia sacrificia,' r> - D. Prodesi Hierosolymam petere, aut alia loca sa.-
—
cum noii auferrent peccata ?— M. Ne idoiis immo- cra iiivisere ? M. Melius est pecuiiiam, cura qua
iluri sunt, in pauperes expendere (255). Si quiautem
larent, quem ritum iii ./Egypto positi didicerant.
Ideo etiam lanto tempore eircuniduxit eos per ere- amore Chiisti accensi, vel suorum peccatorum facla
et pecunia de propria hsereditafe vel
lnum, ut hunc morem obliviscerentur; et proptev confessioiie,
aliud : sicut Judaicus populus evat in figura, imoo pvoprio sudove acuuisita A ievint, et se in itinere apud
umbra Christiani populi; ila in epdera debuit prse- congregationes saiictorum orationibus commenda-
cedere umbra veri sacrificii, ul" i.n paschali agrto, yerint, de rebus suis ipsis vel aliis paupevibus im-
''
vel rufa vitula, vel hirco. Postquam autem Christus pevtierint, laudandi sunt,|quia et Helena et Eudoxia
ieritas venit dare benedictionem, qui legem dede- laudantuv, quae hsec fecerunt, Si qui vevo pvopter
ad sacra loca
rat, umbvaticis hostiis finem imposuit; et singulare(t curiositatem vel laudem humanarii -
sacrificium , quod aufert peccala, seipsum offerens discurrunt, lioc in mercede accipiurit, quod amoena
~ loca, aut decofa sedificiaviderint, vel iaudeni quam
instituit.
D. Cum homines non colerent nisi ununi Deum amaverunt audierini. Si qui autem pecunia per lu-
ab initio, unde coepit idolornm culturse superstitio?, crum, aut per fraudem, aut per rapinam , aut per
— M. Apud Babel turris giganlum exorta ' coacervata perrexefint, ita Deo vel
legitur,,' C oppressionem
cufus altitudo sexaginta quatuor stadiorum fuisse sauctis erunt accepti, sicut is qui filium coram pa-
__fcqi:jijJjijua primus rex hujus mundi, Nemrolh, tre suo immolat, el sic cruenlis manibus ad illum
el posiea Ninus, regnavit: qui Belo patri suo ima-" i- %'enil. ^ . ,—
ginem faciens, cunctos sibi sulyugatos eam adoraree 24. De frequcnli cibi iitdigentia, et vilm termino.
imperavit, quem post alii imitati charis suis, autU D. Cur Deus non concessit homini ut sumpto cibo
prjppotentibus regibus, inorluis idola fecerunt, qu?3 3_ saltem per seplimanam posset carere illo ? — M.
vulgus colere compulerunt: ut Creienses suo regirj Fames est uiia de posnis peccali. Homo sic creatus
Jovi, et Athenienses Cecropi, Latini Jano, Roriiani ii erat, ut, si vellet, sine labore viveret bealus. Post-
Romulo; unde dicitur : quam autem cecidit, non nisi per laborem redire .
Primus in orbe Deos fecit limor. potuit. Qui si famem, vel frigus, vel csetera incom-
(PETRON.,Fragm.) moda non sustineret, laborare nollet; et sic semper
Dssmones vero formulas intrabanl, ef populum per:r extorris a regno maneret. Indidit ergo ei famem
responsa seducentes ludificabant, Deus, ut hac necessitate coactus laboret, et etiam
D. Ubi fuit Babel? — M. In loco in quo"nunc est 3t hac occasione redire queat. Et hoc tanlum de
magna Babylonia, quam de lafere et bitumine coh-i- electis accipe, nam repiobis omnia ad posnani far
struxit Semiramis regina , ut lateres igni, bitumenn ciunt.
aquae resisterent. Cujus longitudinem el latitudinemxi D. Est homini terminus vil-3 prsRstitutus; et si
per sexaginta milliaria extendisse dicitur, muri veroo potest hunc excedere vivendo, vel prscvenire mo-
latitudinem quinquaginta cubitorum, altitudinemvi riendo? — M. Unicuique statutum est a Deo quam-
dueentorum cubitorum exslruxisse fertur. In hac tc diu vivere debeat in hoc sseculo : ultra queni ter-
civitate idololatria cospisse perhibetur. In hac etiamu miiium homo non potest vivere, vel unum momeu-
Antichristus nasciturus fertur, ul dicitur : . De Ba- i- tum, utdicilur : Constiluisti terminos ejus, qui prm-
bylone coluber exibit, qui totum mundum devo- )- leriri non poteTiint(Job xiy, 5). Polesl autem mu!-
rabit. . tis modis anleveiiire, sive in arma vel ln bestias
22. Utrum allaria auro vel gemmis prmparanda rfl ruendo, seu veneno vel laqueo vitam exlorquendo,
shil;et.qnibusmodispropiiialurbeus. - aut flammis vel undis insiliendo, sicul mercenarius
P. Suiit altaria auro vel gemmis prsepararida ? — — pravismoribus potest efficere ut non solum mer-
(255) A., extendere.
 1153 ELUCIDARIUM, — LIB. II. 1151
cede privetur, vefum c.tiam anle conditum tempusi A larii namque est coiii-truere, pictoris vero pingeie.
expellatur. . - Patriarchse itaque qiiasi designatum Ecclesise lo-
D. Proba. — M. Peus eduxit filios Israel de -M%y- cum figuris foderunt; prpphetse fundamenta tjus
pto, ul daret eis terram repromissionis, quam pro-- scriptis suis posuerunt; apostoli piwdicatioiiibus
ptev peccala non siiril adepti; sed antequam illuc; parietes exslruxerunt; illorum autem (254) sequaci s
venivent, siiiit in desevfo prostvali. expositionibus depinxerur.t. Sed sacra Scriptura
non est nisi filiis Dei scripia, quibus mater Ecclesia
'25. De jusla reorum nece, et de eorum salute;
deque puerorum disciplina; de arca el de pro- per clavem Davidaperit omnia clausa. Non filii au-
phelis: tem tantum foris yident, et non intelligent, quia n.iec
D. Peccat judex, si reosjiunit? — M. Imo peccat,, amant, nec credunt.
si noii punit: vindex estenim irse Dei^in hocipsuni i D. Cum Septuaginta Hebrsei fueriut, cur allier
constitutus. transtuleruiit, quam prpphetse scripsevunt? —M.
D. Peccant niinistri, qui a judicibus jussi dam- Sacva Scviptuva duobus modis iiitelligiliir, histo-
iiatis movtis supplicium inferunt? — M. Minime ;; rice et allegorice. Prophelse ergo senssim histo-
sed potius lavant manus suas in sanguine pecca- riciim contexuerunt: Septuaginta aulem viri,el ipsi
toris, ._ -, ^ prophetse, allegoricum sensum franstulerunt.
D. Qui iri crimiriibus fuerunt deprehensi, et ai 28. De angelis cuslodibus.
judicibus ad equuleum vel ad aliud suppliciumi' D. Habent homines custodes angelos? — M. Uni-
damnali, et iii ipso mortis articulo poe-iituerint, est cuique genti, unicuique civitati prsesunt Angeli, qui
spes aliqua de eis?—M. Magna : Quidam enimi j'ura, leges, mores juste dispensant et oriinanf.
per illud suppliciuin purgantur, et ut lalroin crucei Unaqua_que etiam anima, dum in coipus mittitur,
salvantur; quidani orationibus sanctorum de poenis; angelo commitlitur, qui eam semper ad boiuim
liberantur. incitet, et orania opera ejus Dco et angelis in coelis
3. Quse causa est quod pueri melius quseque> referat.
possuntdisccre,quamsenes?—M. Quia anima adhuc: D. Cum Deus omnia sciat, et sancti angeli in ro
in ipsis est nova, et ad universa curiosa. In seui- cuncta cernant, quid polest eis referriquodnescianl?
bus vero quotidiauo usu, vel visu, vel auditu, est: -—M. Angelns actus nostrosDeo et angelis harrare,
sensus pblusus,-et per mulias cogitationes attenua- lioii est aliud quam de nostvo provectu in Deo cori-
tus." - gratulari, ut dicitur: Gaudiumerit angelis Dei suner
D. -Quo vcn.il arca Testamenli? — M. Immiiiente: uno peccatore pcenilentiam agente (Luc. xv, 10);
Hierusalem excidio a Babyloniis, Hieremias ex prse- C sicut e coiitra illorum contrislafi, csl de nostris
cepto Domini condiditeam in sepulcro Moysis cum male gestis indignari.
aliis prophetis.;-,-ii-eetempore novissinio ab Elia et D. Sunt jugiler angeli in lerra cum his quos cn-
Eiioch profereliir, revclanle Doniino. stodiunt? — M. Cum opus fuefit, in auxilium ve-
£6. Cur niodo signa nonfiunt. niunt, maxime cum precibiis fuerint invitati: non
D. Giir non jiossunt jusli signa facerc hoc tem- est enim mora venieiidi, cum in momento de ccao
pofe sicut olim fecerunt? —: M. Nullus uuquami ad terras, et iterum ad coslum relabi possint. Qui
sanclorum fecit aliquod signum, sed Deus per eos; cum ad uos deseeridunt, gioria intima non frauilan-
fecit, qui menli illorum prsesedit; ut dicitur : Tui lur, quia setiiper yident faeiem Patris, quocunque
es Deus, qui facis mirabilia solus (Psal. LXXI,18). mittantur. -
Poiro oliin propter incredulos visibilia signa per D. Qualiter apparent angeli hominibus? — M. fri
justos fecerat, dum cdfpora languida sanaverat; ; forma hominis: homo etenim, cum sit coi pore:is,
nunC msijora, scilicei spirifualia per eos perpetrat, non potesl videre spirilus; propter quod assumuiit
dum animas vaviis modis languidas eurat. lrilerdumi de aere corpus, quod homo videre et audire possil:
autem, cum Jiecesse est, exleriora signd per suosi Ipsuni autem corpus visibile magis est quam pjlpa-
agit, inlerdum eliam per reprobos ; sed tamen pro-. bile;noiitameh omnibus visibile, nisthissolummo.lo
pier electos mira facit. Ideo a quibusdam hipsis,, quibus se voluntdemonstrare.
quamvis poenitentibus, Deus reeessisse pvsedicatur, 29. Dedmmonibus insidiantibus et obsidenlibtis.
quia per eos signa non operatur. Ideo vero extremo' P. Sunt dseriioiies hominibus iiisidvintes? — M.
lempore penitus signa ab Ecclesia subtrahentur, ui; Unicuique vitio prsesunt dsemones, qui sub se ha-
justi magis per tenlaliones probali abundantius re< berit innumerabiles, qui animas jugiter ad vilia
-
niunerenlur. illiciunt, el mala honiinum suo principi cum ma-
27. De prophetis et Scriplura sacra. gno cachinno refeiunt. Si quis tamen illorum ab
D. Inlellexerunt prpphetse qu_3scripseruut? — M. aliquo justorum pugnans vincitur, mox ab ang^lo
Intellexerunt. custode ejusiii abyssum rclruditur, nec amplins
D. Quare tune ita obscure el lton maiiifeste scri- cum aliquo justorumcoiigvedi permiltitur, quamvis
pia sua edideruril? — M. Non debuerunt : csemen: aliiss a piincipe dsnionum in locum ejus surroge-

(254) A, om. autem.

1135 IIONORIi AUGUSTODUN. OPP. PARS IV. — POGMAT. ET ASCET. 1156
tnr. Sicul enima diabolo homo viclus niox de pa- A i. P. Cur permittit eos Peus ad baptismavel ad alia
vadiso est ejeclus-; ila cum quis dsemonum a sanctis sacramenta accedere, cum eos scial ab iiis deficere?
— M. Propter eleclos, ut dictum est, iit trahant ecs
supevatuv, confeslim confusus in tariara damnalur:
iii ssepius coi'pus de crasso aere sumunt palpabile, exemplo.
q.uo raagis possint fallere.- P. Qua3est blasphemia Spiritus sancti, quse non
D. Possuiii dsemones obsidere quos ypliinl? — remitletur neque in lioc sa-culo neque in fuluro?
M. Gvegem porcorum intiare non potuerunt iiisi — M. Impcenitentia et diffidenlia in Spiritu sancto
permissi, quanto minus homines? Aliquando cor- iion datur remissio peccalorum : qui igitur de gra-
pus viri sancti obsident, illi ad coronam, sibi ad lia Spiritus sancli diffidit et non poenilet, hic liia-
pnenam; malorum auteni animas semper obsident, sphemat in-Spirituni saii.ctuni; et hocest irremiss-
interdum etiam corpora vexant, Corpus autem ho- bile peccalum.
minis in baplismate ut templum Spirilui sancto oleo 52. De morte, et de sepultura bonorum et ma- .
et chiismate dedicalur, ut diciluv: Templum Dei lorum.
sanclum est, quod estisves (I Cor. ui, 17). Igitur P. Nocet bonis si occidanlur, vel subita niorle ra-
hoc templum semper aut Spiritus sanctus, aul im- piantur? —• M. Nihil penitus. Non eniiii subila
muridus spiritus iniiabitat. "inorte moriuntur, qui se sempcf cogitant morituros.
50. De imctionc, et pmriileniiu in exiremis, ac ds Sive ergo ferro iiiimolentur, sive a bestiis dilace-
tnorle. _ rentur, aut flammis vel undis imniergantuv, aut
D. Quid valet unctio olei infirmis? — M. Peccata suspendantur, vel in rota frangaiitur, vel quolibet
confessa, et non iterata, vel quotidiana per hartc infortunio movianlur; semper pretiosa est in con -
unclioneni relaxanlur, ut dicitur : « Et si in pec- speclu Domini mors sanctorum ejus, ut dicitur;
catis est, dimitlentur ei (Jacob. y, 15). » Si de pec- « Quacunqueniortejustusmofiaturjustilia ejus npn
catis poenitentiam non egerif, isla unctio non solum auferetur ab co. !>Et talis mors non obest, imo
ei nihil prodesl, sed et multuiii obest. multum eis prodest; quia si quidpeccati conlraxe-
0 Prodest pcenileniia in exfremis? — M. Qui runt perTnimanam fragilitatem, relaxatur per nicr-
peccata sua usque ad mortem pcenilere diffefunt, tis acerbiiatem.
iion ipsi peccala,sed peccata eos deserunt; quia D. Prodest malis, si diu decumbant in leclis a;>
eos diutius servos habere nolunt : qui taraeii ex tequam moriautur? —-M» Niliil. Quacunque enini
corde popnilcnl, etiam in ipsa morle inisericordiam morte moviaiiluv, uiala et subita morte moriuntur,
invenient, sicut latro in ipso morlis exilu, ut di- qui in Domino non moriuiilur, et quinunquamcogi-
citur: t.Qsiacunque hora ingeinueris, salvus eris laveruiit se mofituros; et ideo semper mors pecca-
(Ezeclt. xxxin, 12). _ torum est pessima.
P. Unde mors dicitur? — M. Ab amavitudiae, D. Obesijusiis aliquidsi in coeffieterio Ecclesise
vel a morsu pomi veTifi-lIriue mors est~ortar~Sunt-—non sepelianlur? •=JL___-ihil-prorsus. Totus enirn
autem tres morles, scilicet immalura, ut in infan- mundus est templum Dei, quod dedieatum est san-
tibus; acerba, ut in juvenibus; naturalis, ut in se- guine Christi; et sive in campo, sive in sylva, vel
nibus. in palude, velin quovis loco sepelianlur, vel proji-
P. Cum peccata in baptismate diinitlantur, et cianlur, vel a bestiisvel a belluis devorentur, semper
cum mors sil poena peccati, cur permiltitur post in gremio Ecclesise confoventur, quae per latitudi-
baptisma etiam electis dominari ? — M. Ut possint nem terrse diffunditur.
pro Chrislopali, et magis coronavi, Est et aliud. Si P. Cpiifert justis aliquid, quod in sacratis locis
immorlalitas corporum in baptismate daveiuv, non tumulanlur? — M. Per quosdam justos loca sacran-
pro Peo, sed pro. hac immortalitate ad baplisma tur, in quibus tumulantur. Qui autem in poenis
ab omnibus festinaretuv; et sic nullus ad regiium sunt, in eo prodest quod eoruni corpora in sacris
reverteretur. Peccalum ergo Peus in baptismo di- rD locisseiieliantur, quod eorurii precibus adjuvantur
misit, poenas auleni peccati non remisil, ut jusli quibus per sepulluram socianlur. Et in hoc etiam
perfidemambulenl, et peroperationemse exerceant, prodesl, quod cum amici illorum ibi conveniunt,
donec mors a vita absorbeatur. de lnonumentis admonili preces pro eis Pomino
5i. De reditu peccalorum, et de peccalo irremis- fundunt.
sibiii. P. Prodest malis, si in loco sacro sepeliantur ?
P. Piniilluiitur reprobis peccata in baplismate? — M. Imo obest multum, si eis per sepulturam
— M, Pimiltunlur; sed cum ipsi posl in eadeiii junguntur, a quibus per meritum longe disjungun-
peeeaia relabuntur, quse dimissa erant, etiam in eos tur : unde et multi leguntur stepe per da.moi.es ef-
relabunturet(255) revolventur,utdicitur: Omncde- fossi, et a sacris locis longius projecti.
bitum dimisi iibi (Matlh. xym, 52), et mox subdi- P. Lpnge te faciat Peus, bone Doclor, a malis, et
tur: Tradidit eum lortoribus, donec reddcrel univer- Civibus mthereis sociei te Cltristtts in aslris.
eum debitum (ibid.,*5i) Amen.

(255) A. om. rel. et.

 VIN. ELUCIDARIUM. — LIB.TII. I1K3

LIBER TERTIUS. .

1. De deduciione justorum in paraaisum; et quid siti. A sua dif-erutit ppenilere; hi, sicut peccans filius se_-
,--_-. pqrqdisus. vo iraditur ad vapulandum, ita a sanctis angelis
D. Jaiii iniiunieris iiydvsecapilibus pvsecisis, aliis,s permittuntiir dsemonibus ad
puvgandum; qui tamen
atque aliis venascenfibus proeis, eia, lux Ecclesiae, 5> eis noccre non poterunt plus quam ipsi piomerue-
arripe gladiuni tuse nobilis linguse, et sylvam qua.- ;" vuiit, aut quain sancti angeli pevmitlunt.
stionum, iii qua erro, succide, ut liccat milii erra-1_ D. Scis pev quod hi Iiberentur?—M. Missse,
Trando per te ad campum scientise exire ; et qualiter;r eleeiuosynse, orationes, aliique pii Jabores his pro-
circa morientes agatur evolve? —M. Sicut sponsusIS siiiil; maxime si ipsi viveittes haec pro aliis fece-
cum multitudine militum ad suscipiendam sponsam11 i-iint. Et quidarn ex his seplimo die, alii irigesirao,
venit, et eam cum canlu gaudens adducit : ila cum n alii anniversario iiberantur :
quidam vero post mul_
juslus in extremis agil, angelu.s sui cuslos cum, n. tuin leinpus. Tamen post judieium pmnes, ut dictum
multi.ludine angeloruin venit, et animam ejus spon- l" Cst, angelis cosDqsiabuntur.
sam Christi de carcere corporis tollit, et cum 11 D. Cur magis aguntur hi dies? — M. Tria. ct
maximo dulcissimse melociia.cantu, el immenso Iu-'" quatuor sunl seplem : per tria, fides Triiiiiatis; per
inine, ac suavissimo oclore,- ad coelcsle pcrducil11 quatuor, homo qui constai ex quatuor elemeiitis,
palatium, in spiritualem paradisum. I inteHigitur. Anima eliam hahet ires vires, qua. sunt
B
D. Est hic pavadisus locus corporeus, vel ubi? — _ rationaljs, irascibilis, concupiscibilis; et omnelem-
H. Noa est locus corporalis, quia spiritusnon ha-l~ pus septem diebus volvitur. Agilur itaque seplimus
Mtantin locis corporalibus (256), sed est spiritualisIS dies, ut quidquid anima in tribus viribus suis per
iiiaiisio bealovurii, quam _e.er.ia-sapienlia perfecitlt quatuor qualilates corporis, per «eptem dies bujus
ab initio, et est in inteliectuali ccelo; ubi ipsa Divi- '" lemporis peccavit contra sepliforniem
Spirilum,
ii tas, qualis est, ab eis facie ad faciem contueiur.'"• quem in baplismo suscepil, in fide Trinilalis relaxe-
% De perfectis et jusiis qui-in cwlttm deducnnlur, et .< tur. Triginla per tria et deccm surgunt; per t. ia,
de purgamlis. nova lex propler fideni Trinitatis, per decem, vetus
D. PerducuiUurilluc onuies anirasc justprum? — - !ex propler Decalogum intelligilur.-Triginla eliara
M. Perfeclorum animse, cum a ccrpore eximunlur,i', diebus omnis meiisis labilur. Agitur ifaque trigesl-
mox illuc inducunliir. mus dies, ul quidquid homo inmensibus in nova
D. Qiii sunt perfecti? — M. Quibus prsecepla nonn vel in veieri lege deliquit, dclealur. Aniius est Chri-
sufficiunt, sed plus quam prseceplum esl faciunt, ul it stus, ut dicitur : Anntis acceptabilis Domino (Isa.
martyres, niouachi, virgines; martyrium eienim, i, c vviii, 5). Menses sunl duodecim aposloli, ul dici-
virginitas, et si_culi abrenuulia.io non sunt prsece- 3- lur : Benedices coronm anni benignilalis lum (Psal.
pia", sed diyina consilia : ideo qui bsec faciunt,t, LXIV,12). Solis cursus per annuni, reditus iuuse
regiium cosloruin quasi hserediiario jurc posside- e- post mehsem. Agitur igitur anniversarius dics, ut
bunt, ut dicilur : Cenluptum accipietis, et vitam »t quidquid contra soleni justitise Christuin, et lunam
mternampossidebiiis (Matth. xix,.29), Et alibi: CMH» »» ejiis Ecclesiam, et doctriuam apostolorum, qui sunt
dederil dileclis suis somnum, ecce limredihts Domini '" menses boni anni, egit, rcniiltatur.
(Psal. cxxvv, 5), Justi au.lehi quibusdam mansioni- i- o. De Purgalorio.
bus adhuc differunt (257), ut de his dicitur : Ut illis is D. Quid prodest (258)purgaloiius igiiis?— M. Qui-
proliciat ad bpnbrem, nobis vero ad salutem. busdani est purgatio in ista vita crucialus corporis
D. Qui sunt isli? — M. Qui pi-ecepta Domini im- i- quos mali eis aliquando inferunt; aliquibils affli-
plent sine. querela,- hi a corppribus exuti in terre- --' ctiones carnis, quas sibi per jejunia, per vigilias,
liunv paradisum,_ v.el potius in aljquod spirituale le per alios Iabores ipsi ingerunt; quibusdam vero
-gaiidium, ab arigelis perducuntur; cuni spiritus in cliaroruni vel rerum amissio; quibusdam dolores,
ipcis corpoialibus non habitare cvedantur. Est qui- i- vel segritudo; aliquibus viclus vcl veslitus egeslas;
dam ordo juslorum qui imperfecti dicunlur, qui.i D ] quibusdam ipsius mortis acerbitas. Post moriem
lamen omnes in libro Dei scribunlur, ut sint conju- n- vero purgatio eril aut nimius calorignis, aut ma-
gati, quimortiii pro merttis in aniajiiissitnis habi- ii- gnus rigor frigoris, aut aliud quodlibel genus pce-
laculis r_cipientur. Ex his multi ante diem judicii _ii naruni; de quibus lamen miiiimum~maj'usest qnam
pvecibus sanctorum et eleemosynis viventium iu maximum quod in hac vita excogitari potest. Duni
majorem gloriam assumenlur,_ut omnes post judi- J- ibi sunt positi, interdum apparent eis angeli, vel
: cium angelis consocientur. Sunt quidam de electis, s, alii sancti, in quorura honore aliqssid egerusit in
quibus multum deest de pevfeciione, qui crimina" ia~ hac vila; et aut auram, aut suaveni odorem,.aut

(236) A. oni. corporalibus. (258) A., est.

(257) P.,difj'e.iuniur.
1159 HONORHAUGUSTODUN. OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. IIGO
stridorem dentiuni.
aliquoil soiaraeii eis impenduiit, usque dum libe-_A excilat fletum oculorum, fiigus
rati iiilroibuiit in illam aulam quse non recipit ullam Terlia, vernies" immortales, vel serpentes et dvaco-
maculam. nes visu el sibilo horribiles, qui ut pisces in aqua,
D. Quali forma sunt ibi positi? — M. In forma ita vivunt in (lamma. Quarta, fetor inlolerabilis.
corporum quam Iiic gesserunt. Dicilur et de dsemo- Quinta, flagra csedentium, ut mallei ferrum percu-
nibus, quod eis corpora de aere dentur, in quibus tienlium. Sexta, tenebrse palpabiles,. ut dicilur :
crucientur. Terra tenebrarum, ubi nullus ordo, sed seinpiiernns
D. Cum corpus sit insensibile, et per se nihil Itorror inhabitat (Job x, 22). Septima, confusio pec-
possit operari, nisi quod anima per illud operatur, catorura, quia omnia peccata ibi patent omnibus, et
qnasi per iiistrunienium, qua ratione damnalur?— se abscoiidere non valerit. Octava, hovribilis visio
M. Cum homines inimicum suum obsident, prius da_raonumet draconuni quos ignc scintillante vident,
jedificia sua deslniiirit, vel iiicendunt : post ipsum et misevabilis clamor flentium et iiisultantiuni.
excruciatuiri interimunt, ut ei de araissis rebus do- Nona, sunt ignea vincula, quilius iu singulis mem- - ...
leat in anirao, cl de illaiis vulneribus in corporis bris coiistringuntur.
exitio. Gorpus esl aniinse vestimenlunl, vel habita- D. Quare lot miserias patiunlur? — M. Quia con-
culum : quod quia conteinpto (259) Creatore aniraa B 1 sortium novem ordinum angelorum neglexeruiu,
dilexit, destruitur, et cuni ea comburitur, ut et de jiiste novem tovmentis addicli moereburit, Et quia
sui habitaculi vel vestimenti incendio crucietur. in igne concupiscentiarum hic exarserunt, juste ibi
Est et animse instrumentum, non quale cst tubicini in igne ardebunt. Quia vero frigore malitise hic
tiiba, vel carpenlario ascia; sed ila ei coadunitur, riguerunt, juste ibi poenali frigore slridebunt. Di-
ut quidquid egcrit anima, corpus eliam fecisse di- cuiitur namque exierius igne candere, ul ferrum
catur, et ideo juste cum ea damnatur. in fornace ; interius frigere, ut glacies in hieine, ut
D. Quot animse pervenient ad ccelum ? — M. Quot dicitur : Trarisibunt ab aquis nivium, ad calorem
angeli ibi pernianseriint: quse singulse singulis or- nimium (Job xxiv, 19). Et quia invidiaet odium hic
dinibus angelorum assoeiabuntur, prout in meritis eos ut vermes corroserunt, merito eos ibi vermes
a Deo discernuntuf. mordebunt. Qui autcm hic fetore luxurisedulciter
4. De malorum deductione adinferos, etde pwnis quas deleclabanlur, j'usle ibi fetofe pulridp atrociter cru-
- ibi siisttnenl. cianlur. Et quia hic. discipiinani recipere nolueruni,
D. Satis niihi fecisli de his : nunc dic qua.iter et cum hominibus flagellari non ineruerunt; ibi
agatur circa malorum exitum. — M. Cum mali in ideo sine cessatione loris luiiduntur, ut dicitur :
extremis sunt, dsemones maximo strepitu conglobati C ( , Sunl parata judicia blasphematoribus, el percu-
veniunt aspectu horribiles, geslibus terribiles, qui tientes mallei stultorum corporibus.» Quia tenebras
animam cum pervalido toimento de corpore excu- vitiorum hic amaverunl, et ad luceni Clirislum ye-
—t-unt,-et-crudeliter-ad-infemi-claustf_^pei'U'-aliuiit,- —iiirc-iioIuerunlrideo-IioiTidis ienebris-ibi-obscuv,a-
U. Quid esi infernus: vel ubi?— M, Duo sunt buiilur, ut dicilur : c In -eternum non videbuut lu-
inferni: superior, et inferior. Superior, infinia pars cem. . Et quia hic peccata confiteri despexerunt,
hujus lnundi, quse plena est poenis; nara hic exun- quse facere non erubuerunt; ideo omnibus ibi nudi
dat riimius sestus, magnum frigus, fames, sitis, et aperti perpeluo confundeiilur. Quia hic bona vi-
varii dolores corporis; et verbera animi, ut timor et dere cl aridire dedignabaritur; jusle ibi lerribili
vereeundia. De hoe dicilur : Educ cle carcere, hoc visu et niiserabili auditu replebunirir. Et quia hic
est, de inferno aiiimam meam (Psal, CXLI,8), id est per singula vitia deflui erant, justej ibi erunt per
vilara meami Iuferior vero est locus spiritualis, singula membra catenis constricli. Optabunt mori,
ubi ignis inexstinguibilis, de quo dicilur : Eruisii et niors fugiet ab eis. -_ - .
animam meam de inferno inferiori (ibid. LXXXV, 15). D. Qualiler sunt ibi positi? — M. Gapita sunt eis
Qui sub terra dicilur esse, ul sicut covpora peccan- ' deorsum mersa, dorsa ad invicem versa; pedes sur-
tium teri-i coopeiiunlur, ila aiiimEepeccaniium sub sum erecti, et in poenas undique distenti.
ierra in inferno sepeliantur; u.t de divite dicilur : D. Heu quid unquam natus est bomo, qui tali
Sepultiis esl in inferno (Luc. xvi, 22). ln quo novem plectetur suj.plicio? — M. Quid"fles? quidTacrymis
„species poenaeesse legunlur. fluis ? Diabolus lantum et sua membra ista patien-
D. Quse sunt illse? — M. Prima ignis, qui sic se- tur.
mel accensus est, ul si totum mare influerel, non D. Qui sunt liiembra diaboli? —M. Superlii, in-
exstingueretur. Cujus ardor sic istum materialem vidi, fraudulenli, infidi, gulpsi, ebriesi, liixuriosi,
vincit ignem, ut isle pictum ignem ; ardet, et non houiicidse, fures, crudelcs, prsedones, latrones, im-
lucei, Seeunda pcena esl intolcrabile frigus, de quo inundi, avari, adulleri, fornicatores, iiiendaces, per-
dicilur : Si igneus nions immitleretur, in glaciem ' juri, blasphemi, maleiici, detractores, discordes. Qui
verterelur. De his duabus dicitur : Illic crit fletus in his fuerint invenli, in prsedicta supplicia ibunt
el slridor denlium (Matlh. xxiv, 51), quia fumus nuiiquam rediluri.

(258) A., ccnccplo.

 liCT ELUCIDARIUM.— LIB. III. 1162
8; Qtiomodobeati erga damnatos se habcant. i menlis liberentur; et si in errore sunt, ut corri-
A
P; Heu ! videbunt eos justi?— M. Justi yidebunt nt garilur, et eis celerius associentur.
inalos in poeni.., ut magis gaudeant quod has evase- e~ D. Qualiter orarit Deum ? — M. Desiderium iLo-
virit pcenas : mali eti&m-arile judicium videbunl bo- °" ruin esi Pratio eorum.
Quidquid enim dcsidcrant,
nos in gloria, ul magis doleant quodlianc neglexe» e" sine dilatione percipienl. lllorum eiiam
orare, est
ruht; post judicium autem boui videbunt el*
semper cruciatus corporis vel bene gesta pro Christo, liao
maios in poenis; riiaMvero nunquam amplius yide- e~ vep.rsesentavei Non lanieiv
aliquid orant, nisi qued
biiiit bpnos. ; j. ipse Peus disposuit facere : alioquin incassum ofa-
D. Noii dolebuiit justi.ciim eos videiint ita tor-. r" rent. '- .'.:.:-' -
queri? -^ M. Npn: licet pater videat- filium, aut ut
lilias patfeiri in poena; aut filia mairem, aut maler er 8. De gattdio, el mansionibus, scientra, el apparl-
fiiiam ibi conspieiat, autvir uxoreiiij aut »iorvi-_ ..l~ tione beaiorutn : itemque dc speclris per damnatos
exhibitis.-
rum ; non soluni 11011 dolent, sed ita est eis delecta-
a- -- - -
bile hoc videre, sicut nobis cum videmus pisces in D. Habent plenuni gaudium Sancti ? — M. Nequa-
gurgile ludere, ut dicitur -.,-Lmlabiiur justus, cum m quam. Sicut enim vocati ad couvjvium venientes
vider.it vindiclam.-peccqlorum(Psat. i/yn, 11).. B de sua yocatione et susceptione suntlseti, de absen-
D, Non orant jusli pro eis? —M. COritra Deum m tibris amicis solliciti, donec simul conveniant om-
seiifirent, si pro datimaiis orarent: ita enim Deo eo nes : ila animse juslovum de sua nunc quidem glo-
uiiiti sunl, quod eis judieia Dei per orimia placebunt; U; vial;_ianluv, de absenfia autem nostra sollicitantur.
ideo et in eis gaudebunt.: Cum aulem corpora sua receperint, . et omnes in
6. Quis infernitsjusiorum aninias ante Clirisli adven- ununi coiiveiierir.t, tunc plenum gaudium babe-
. tum exciperet. _ - bunt,
D. Iri.quo iriferno erant jusli aute adventum Chri- ri- D. Qu33est domiis Patris, et multse mansiones ?
sti? — M. Iii superiori, iu quodam loco juncto in- n- —M. Domus Patris est visio onuiipolentis Dei, in
feriori, in quo poterant allerutrum conspicerei Qui ui quajusti, ut in Domino gloriantur. Mansiones di-
erant ibi, "quamvis carerent supplicio, yidebanlur ur versse sunt pro mevitis remUiieratipncs.
sibi esse quodammodo in inferno, CUmessent sepa- a- D. Sciunt animse quse Iiic gerunlur ? — M. Ariimse
rali a regno. lllis autem qui eraiit in infeviovi in- n- jusiorum sciunt omnia qua^bic aguiituf ; quse au-
ferno, Videbalur quod illi qui erant in illo infevno no tem iu poenis sunl, nesciunt nisi quse eis angeli vel
juncto infeviov-i,erarit in refvigevioparadisi;"unde de sancti veferunt, Quse vero in inferrio sunt, non plus
et dives rogabat a Lazaro guttam super se stillari. ri, norunt quid hic agatuv, quam vivi sCiunt quid ibi
p. Quam po3nam habebant ibi? — M. Quasdam m geratur. Ut tamen olim prophetss qusedam scive-
tenebvas tanluin, unde et dicitur : Habilantibus in runt, quse alii ignoraverunt, non tamen orania; ita
regione umbrmjiiortis lux oria est eis (Isa, ix, 2). l). qusedam animse inter malos qusedam sciuni, qu_3
Quidam ex eis erani in quibusdam posnis. Yenit iit alise uesciunt, quamyis non omnia. Itaque omnia
ergo Dominus ad infernum superiorem, nascendo, 10, quse sciunt, vel eis divinitus fevelantur, vel ei.s a
ut libcraret oppvessos adiabolo; descendit ad infer- ;r- morientibus, et illucvenientibus. nuntianlur..
num inferiorem moriendp,: ut redimeret captivosi a D. Possunt anima. apparere quando volunt, vel
tyraiino,ut dicitur : Dices his qtti vincti suiit, Exite,te, quibus volunl? — M. Animse sanctorum apparerit
et Itis qui in teiiebris sunt, Revelamini (Isa, "XLix,. )). quando voluiit, et quibus volunt, sive yigilantibus,
9).
Yinctos vocat qui eranf. in posnis : alios vero in sive dormientibus. Quse autem in poenis sunt, non
lenebris : quos pmnes absolvit, et iu gloriam duxit dt apparent, nisi ab angelis permittaiitur, et ut pro li-
rex glorisei beratione sua rogerit, aut liberafse gaudium suum
7. Quomodobealise invicem cognoscant, etpro nobis yts amicis suis nuntient. Quse autem in. inferno sunt,
inlercedaiit. - - _ nuili apparere possunt : si auteni aliquando viden-
D. Gpgnoscunt sc jusli et bpni in gloria? — M. 11. tur apparere, sive in somnis, sive vigilantibus, non
Ariim_ejustorum omnes j'ustos cognoscunt et nomiiie he illse sunt, sed dsemonesin illaruni specie, qui.etiam
et geriere, etmerita ipsorilra, quasi semper cum eis Eis iu angelos lucis se transfigiirant, ut decipiant. Si
fuissent. Malos omiies etiara in tanlum cognoscunt, nt, aulem veraciler cpnligevit, pro alicujus sancti~ nie-
ut proptev quod meritum unusquisque ibi sit, it rito fit : ut eum S.Martino anima Jatronis apparuit,
sciant. Mali quoque maios cognoscunt, et bonos IOS ubi allare destruxit; aut pro admonitione, ut anima
quos vidcnt, in tantuni ut etiam nomina illovunv im-- Benedicti pap_3 in monasterio apparuit, eujus ca-
sciant; utdives noriiina (2401Abrahse et Lazari co- :o- put et cauda asiiius, medielas ursus fuit, quse sedie
gnovit (241). nocluque per aspera et ignea ioca tralii, et pest ju-
D. Ofant animse pro Chavissuis? — M. Justi orant iiit dicium degluiieadam asseruitolla gehennali.
pro his quos in Dpmino amavevuiit, vel pro his qui [ui D. in qua forma apparenl? —M. In humano cor-
eos in.vecant, ut a malb serventur et a niundi tenta- ta- pore assumpto de aere.
• (240) A. om. riomina. (211) A, oni. cognovit. '
PATROL.GLXXIJ. Zl
 _.G§ I.ONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS IY. - DOGMAT.ET ASCET. il(U
9. Unde somnia. A nora quam noslra, sicut nostra etiam minova quara
D. Unde veniunt somnia?—M. Aliqnando a Deo,, antiqiiorum.
"cum aliquid futuri revclatur; sicut Joseph per slei- P. Quidposteaeril?—M. Relinquentnr quadraginia
las et nianipuios quod fratribus suis prseferretur. dies his qui ejus errore vel fallacia lapsi sunt, ut
Autaliquid necessarium admonetur, ul alip Joscpli,, pceniterepossinl; post hsec qua die judicium iiet,
ut fugerel in -Egyptum. Aliquando a diabolo, cuml oirinis homo ignorat.
aliquid tenlare autbonum impedire nititur; ul inI 11. De novissimaktba, et restirrcciionc.
passione Domini de uxore PiJali legiliiv. Aliquando1 D. Quid est novissima tuba? — M. Cum Pominus
ab ipso homine, cum quod viderit, vel audicrit, vel1 lcgem d.arel in rrionle, audiia est vox lubse: ila aii-
cogitaveril, hoc in soninis imaginatur, et in limorej geli aclhoc consiiluti, corporibus et tubis de aere
.positus per (ristia, et in spe per Iseta ludificatur. sumplis, terribile judicium Dei sonitu tub_e intona-
10. DeAnlichristo, ct adventu,Enoch ac Elim. bunt; utdicilur : Canel enim iuba, et morltti resur-
D. Renediclum Dei verbum, qui tot secrela mihii gent (I Cor. xv, 52). Et iteruni: Periit memoria
reserat per os tuum. Nunc si rogare auderem, li- eorum cvm sonitu (Psctl. ix, 7), ct allissima voce
benter de Antichristo audirem. — M. Anlichristus; morfuis clamahunt, Surgite; ut jdicilur: Media ..c-
iii magna Babylonia de merctrice generis Dan ria-- " cle clumor facttis est (Mattli. xxv, G). Ad quani vo-
scelur. In matris utero diabolo rcplebitur, et in Co- ceni omnes moriui, boni eimali, in iclu oculi, id
vozaim a maleficis nutrietur. Universo orbi impe- est quam cilo possis oculum aperire, imo aperto
rabit, et lolum genus humanum sibi qualuor modis; oculo lucem yidcre, resurgent.
sulvjugabit,-Unoinodo. nobiles sibi divitiis adsci- D. Quseest prima resurrcclio ?—M.Siculduse sunt
scet, quse sibi maxime affluent, quia omnis pecuniai moites, ita sunt duse resurreciiones: una anima-
abscondita erit ei manifesla. Secundo niodo : vulgus; rum, altera corporum. Cum iiomo peccat, anima
sibi terfore subdet, quia maxima ssevitia in Dei cul- moritiiv; quia a vita Deo desevituv, et in covpore
tores furiet. Terlio modo : sapienlia et incredibiliI quasi in sepulcro sepelifur : cum vero per pceniten-
cioquentia clerum obiinebil, quia omnes artes et: tiam ad vilam Deum redii, quasi a morte resurgil.
omnem Scripturam meriioriter sciet, Quarto modo : Alia erit corporum.
mundi contemptores, ut sunt monachi, siguis et; D. Qua die? — M. In die Paschse, ea hora qua
prodigiis fallet. Faciet enim lam slupenda miracula, iClirislus resurrexit.
ut jubeat ignem de ccelo dcscendere, el adversarios D. Erit aliquis tunc in niundo?—M.-Itaplenuserit
suos coram se consumere, et moiiuos resurgere, et „~ :mundus lunc hominibus, ut est hodie, qui ita opc-
sibi testinionium dare. i
ianles eruiit, ut liodie. Quidam arabunt, quidar.i
D Suscitabit mortuos vere? — M. Nequaquam, navigabunt, quidam sedificabunt, quidam aliud et
___?_& djaliolus ejus malefieiis corpus alicujus intrabit, ;
aliud facient.
-ct illud apportabit, et iiT illo rioquefur;-ut -cjuasi _ _ D, Quid dejllis fiet ? — M. Justi, cum resurgent,
"vivumvidealur, ut dicitur: In omriibussignis el pro- niox ] ab angelis in aera obviam Clnisto lapientin-, —
'digiis mendacibus (II Tliess. n, 9). Hic antiquam et < eiecli viventes cum eis rapientur, ei in ipso ra-
Hieriisalem resedificabil, in qua se ut Deum coli ju- ptu ] morientur, et reviviscent : hoc jirseeessit in
bebit, Hunc Judsei ex loto orbe venientes suniriio Maria • matre Pomini, et Joanne Evangelista : Ma-
voto suscipient; sed per pr_edicationein Elise et ji-ia, qua3 rccepto corpove post morieni in gloriam
Enoch ad Chrislianain leiigionem redibunl, el om- est < assumpta ; Joannes qui vero iuit corpore rapfus,
nes pcne dirum niartyrium subibunl. < in ipso raplu credilur mortuus et reviviscens.
et
D. Quali selaie venient illi duo? — M. In ea qua Reprobi i de ipso terrore morieniur ; et confeslini
assumpli sunl: qui etiam ab Antichristo, qui voca- reviviscent:
i et hoc est judicare vivos et morluos.
tur Antemos, id esl contrarius; vel Arneomai, id D. Resurgent qui in matris sunl moiiui uleris?
est nego, vel, Titan, id est sol vel gigas, inlerfi- D r>.— M. Quotquot viialem spirituiu acceperunt, re-
cientur. Hicper Ires annos et dimidium nioiiarcl.iam ssurgent,
oblinebit; deiiide leiilorium suum ad expugnaudos D. Qua selale, vel mensura ? — M. Qua erant, si
justos in moiile Oliveti extendet, in quo inveiiietur essenl c trigiiita annorum; vel fuluri essent, nisi
subita moite morluus spirilu oris Domirii, id cst anle s moierentur.
jussu Dei interfectus ; ut dicitur: t Prsecipitabit Po- D. Aliquando lupus devorat hominem, et caro
minus inclytum universse terra; in monte san- hominis I verlilur in suam carnem : lupum vero ur-
cio. i ssus, ursum leo devorant; quomodo resurget ex his
P. Cura dictum sit: J_.esilli propler elcctosbrevia- homo?
h — M. Quod caro fuit hominis, resurget;
btinliir (Matth. xxiv, 22): erunl tune dies breviores, quod q bestiarum, remanebit. Seit enim lisecbene se-
quam nunc? — M. Ries tunc ila iongi erunt sicul ccernere, qui scivit ex nihilo cuncla condeve. Sive
iiuiic, ut dicilur: Ordinatione ttia perseverat dies eevgo membralim a bestiis, sive a piscibus, seu a
v
(Pscd. cxviu, 91). Sed dics diciintur breviari, quia volucribus devorentur, omnes in resurrectione re-
per breve lempus, id est tres annos et semis regna- formabuntur
f< in tantum ut nec capillus de eis pereat.
bit. Porro corpora Iiominum creduntur futura mi- D. Si capilli et ungues prsecisi in lociim suum
1165 ELUCIDARiUM. — LII3. III. Ii60
redeimt, l.oiuie defprmes-crunt? — JL Non est in- A peccalis ut plumbum ad terrcna, quibus toto ijprde
telligenduni quod sini reducendiiii priorem Iocum; inhseserant, deorsum deprimentuv.
sed sicut figulus si vas noviter facium frangat, el 15. De judice et assessoribus.
de eodem luto aliiid faciat, noii altendenSj quid D. Quali fovmaapparebitibiDeminus?—M. Electis
prius ansa vel fundus fuerit: ila fornial Deus de in ea.forma qua in moute apparuit: reprobis vero
eadem materia, aliud corpus huic valde dissiraile, in ea -qua in cvuce pependit.
cui omnis deformitas el infirinitas absit, el omnis D. Eril crux ibi, lignuin, scilicet, in quo Dominus
iriiegritas et decor adsit :• quamvis unumquodque passus esl? — M. Nequaquam, sed lux in modum
merabvum in locum sUum Deus decenter reslaurare crucis splendidior sole.
possit, D. Quare faelet Filius judicium? — M. Filius si-
D. Qui- hic liabuefu-it bina capita, vel pkra iniiitudo Deiesl; angelu.s au.erii et homo usuvpa-
membra, vel quibus defuerunt aliqua, aut pingues yerari.t. sibi siniilitudineni Dei : j'ustum est ergo ut
aut raacri fuerunt, resurgent tales ? — M. Qui liic cui facta est injuria, judicium faciat pro vindicta :
liabueruntduo capita, duo inde corpora resiirgent, quamvis Pater et Spiritiis sanctus ei cooperenlur.
et unaquseque'aninia habebit suum corpus, cui D. Erit ibi sedes in qu.a sedeat, ut dicitur : Se-
riihil indecens vel deforme adhsereat, sed omnia R debit sumr sedem majesialis? (Maith. xxv, 51.) -—
membra sana et integra> et omni pulchriiudiiie M. Gliristus dicitur nunc stare, et pro sppnsa sua
plena habebit. • pugnare : tunc devictis hostibus, et sppnsa ad se
D. Quid sentis de abortivis? — M. In quantum recepta in majestale sedeljit :iioc est, liumanitas iii
est semeii patris resufget in patre; in quantum san- divinitate requiescet. Super seclemsuam etiam sede-
giiis riiatris, resurgei in matre. bit, quia ab orani labore in Ecclesia cessabit. Ta-
D. Qualia corpora justi habebunt? — M.Tmraor- jneii qiiia homo ibi apparebit, super sedem de aere
talia et incorruptibilia, et ut sjilendidum vitvum assumptam ut j'udex sedere credilur.
perlucida. Reprobi qupque similiter imraortalia, D. Habebuut apostpli sedes, ut dicitur : Sedebilh
quoniam sine fiue 'jugiter in morte doienlia ; et sn- super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus
corruptibilia in hoc quod cum omnibus poenis affi- Israel? (Matth. xix,28.)—M. Gonscientiseeorumsuiit
ciantur, non consumaiilur; sed tantum teriebvosai scdes eorum, in quibus devicto mundo et yitiis,
12. De judicio ejusque circumstaritiis. quasi in sede triumphantes quiescent. Sed et ipsi
D. Qua hora fiel judiciuin? — M. Media nocte, super sedes de aere videbuntur sedere, ut dicitur :
qua hora angelus _Egyplura devastavit, et Dominusi , Sedebunt super sedes injudicio.
infernum spoliavit, ea hora electos suos de hoc: P. Qualiter fiet j'udicium? — M. Nunc sunl bon.
uisindo liberabit-. et mali mixti; et multi videnlur bonij qu sunt
D.-Qualiter veniet Doiriirius ad judicium? — M. mali; et multi putantur mali, qui siinl boni. func
Sicut, cum impefator ingressurus est civitatem, ab angelis boni a malis, ut grana a paleis, secer-
corona ejus, el alia insignia prseferuntur, per quses neiilur, et in quatuor ordines dividentur. Unus prdo
advenlus ejus cogrioscilur ; ita Chrislus in ea formai esl perfectorura cum Pep judicantium, Alter justo-
qua asceiidit, cuin ordinibus omnibus angeloruriii rum, qui pei judicium salvantur. Tertius impioruni
ad judicium veniet • angeli cvucem ej'us feventes: sine judicio pereuntium. Quartus maloium, qui per
prseibunt; mortuos tuba et voce in occursum ejus\ judicium damnantur.
excitabunt, oniuia elementa lurbabuntur, tempe- P. Qui sunt qui judicanl?—M. Apostoli, mar-
state ignis et frigoris inixtim undiqiie furente; ut; tyres, confessores, monachi^ virgines.
&€tiav'.lgnis.anle ipsum prmcedel, et in circuitu: D. Quomodo judicabunt justos? —M. Monstra-
ejus lempestas valida (Psul. XLIX,5); et alibi : Pu- burit eos suam doctrinam et sua exempla fuisse
gnabit orbis terrarum pro eo conira irisensalos (Sap. imilalos, et ideo regno ccelorum (242) dignos.
v, 21) D 14. De judicandis el sine judicio perituris; de ira
•D
D. Eritjudicium in valle Jpsaphat? —M. Yaliis; Dei, et de apertione librorum.
Josaphat dicitur vallis judicii. Yallis est semper D. Qui sunt qui judicabuntur? — M. _Qui ppera
juxta moiiterii. Yallis est hic muridus, mons est; misericordiaa in legitimo conjugip exercuerunt, vel
coelum. In valle ergo fit judicium, id est in istoi qui peccata sua poenitentia et eleempsynis redeme-
mundo, scilicei in aere, ubi justi ad dexteram Cliri- ruiit, eis dicetur : Venite, benedictiPatris niei; esu-
sti, ut oves, statueiitur; impii autem, ut hsedis ad rivi et dedistis tnild manducare, etc. (Matlh. xxv,
sinistram pprientur. 54, 35.) : .-;.-'.
D. Quomodo ad dexieram vel "sinistram?-.-—M, D. Picentuf hsec sonis verboruin?_---.M. Cum
Ad dexteram, scilicet, sursum in gloria; ad sini- • Christus homo ibi apparebit, et ipsi-in corporibus
slram, deorsura in terra. Justi enini geininis alisi adsistent, polest esse quod hsee verba sonaliter
cliaritatis ad alta sublevabuntur; ut dicitur : Sanctii fienl, Tamen, cum sit ibi omnibus manifestum per
sument peniias ut aquilm (Isa. XL,51).Tmpii autem quod meritum quisque salvetur ve damnetur, ma-

(242) A. om cmlorum, ..'.''

. '-.507 I30NORII AUGUSTODUN.OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. "UGS
gis noiiis per hsec verba innuitur, per quse nicritai A vel neglexerunt. Liber vitse est etiam vis diviua,
salventur. in qua omnes suas conscientias quasi scriptas vide-
D. Quomodo judicabuntur? — M. Ccelesti pala- bunt.
iio, qui hsrc fecerunt, digni censebunlur. 1S. De stwsecitturis universalc judicium, et mundi
i>. Qui sunl qui sine judicio peribunt?— M. Ouii conflagraiione; ac de reformalione.
sine lege peceaverunt, pagani, scilicet, et illi Judsei, D. Quid sequitur?— M. Peracto judicio, diabolus
qui fuerunt post pa. sionem Ciivisli. Nam post suam! cum tolo corpore suo, id est cum omnibus impiis, ir.
-passionem legis observalio reputaiur idololatrisesu- carcerem, id estin siagnum ignis el sulphuris prse-
.perstiiio. cipitabilui' : Chrislus vero cum sponsa sua, id est
P. Videbunt ipsi Ghristum?—M. Yidebunt, sed omnibus eleclis, cura triunipliali gloria in civitatem
Tad sui peruiciem, ut dicitur : Yidebunl in quem Patris sui coelestem Hierusalem revertetur.
iransfixerunt (Joan. xix, 57); omnes namquc irapii D. Quid est, Transicns, ministrabit itlis ?• (Luc-.
iii necem Pomini eonsenserunt, xii, 57.) — M. Hoc est remola servili forma, talem
P. Quare dicilur de eis : Non resurgenl impii in qualis est ostendet se electis in Patris gloria, ut di-
judicio ? (Psal. i, 5.) — M, Non conlinget illis, ut citur : Munifcstabo illis me ipsum (Joan. xiv, 21)-.
ibi judicenl; sicut hic lecerunt. Pe his dicilur : B D D. Quid est, TractelregnuinDeoet Patri (I Cor. xv,
-Pones eos ut clibanum ignis ht tempore vulius tui 24), et Deus eril pmnia inomnibus ? (Cotoss. m, 11.)
(Psal, xx, 10), — M. Id-esl Christi Iiumaiiilas-, et tola Ecclesia in
D. Qui surit qui .judicabunlur, et peribunl? — divinilate regnabunt; et Deuserit gaudium omnium,
M. Judsei, qui ante advenlum Ghrisli sub lege pec- et gaudium singulorum. Singuli namque singulare
-caveriinl; et niali Chrisliani, qrii malis operibus gaudium habebunt, et omiies siniul de visione Del
Deum negaverunt; his dicelur : Discediie a me ma- gaudebuni,
'ledicli; esurivi, ei non dedislis mihi manducare, I). Quid postea de mundo erit? —M. Ccnflagra-
-etc. (Matth. xxv, 42). Quibus verbis innuitur qucd biiur. Sicut enim olim aqua diluvii mundo prceva-
ideo damnentur, quia crimina sua eleeraosynis re- luit, et super montes omnes cubilis quindeciin ex-
-dimere coiuempseruiit. Et debes noiave quod non 'x.revit, ifa tunc ignis prsevalenssuper cranes montes
dicit: Venite, benedico vos, nec dicil: Discediie, < quindecim cubitis altius avdebit.
maledico vos; sed, quia estis benedicti. venite; et. D. Iiiteribit peintus mundus?— M. Rerum raiil.i-
quia eslis maledicti, discedite-. biliias, et posnse peccali, scilicef, frigus, sestus-,
D. Quis benedixit istos? vel quis 'maiedixii illos ? igrandines, iurbineSj fuJgura, toiiitrsia el aliscincom-
-—M. Spiritus sanclus quotidie pcr ora amicorum moclitales penitus interibunt: eiemenia vero purgaia
ct inimicorum electos benedicit, ut dicitur : Bene- permanebunt,
; ut dicitur : Mutabis ea, ct mutabun-.
-dicli vos_q_Domi_no(Psal. cxm. 15). Et ilerum : itir < (Psal-. ci, 27). Sicutenini prsesens figura nosiro-
BenediclioDomini supervos (P_fl7rcx_-Yiii7-!).Hepro--J -_j'um_cprpoi'unitransibit, et longealiam huic incom-
bos vcro per ora omniuin maiedicit ut dicitur : Mu- parabilem ] habebil, ila prseserisTnundi figura peni^-
ledicti qtti declinant a mandatis iuis (ibid., 21). -Itus prseteribit, et longe alia incomparabilis gloriss
D. Quomodo judicabunt eos Sancfi? — M. Suis forma I erit, ut dicitur : Faciet Dominus ccclutn no-
meritis osteiident eos nec facta nec dicia sua secu- vum '• et lerram novam (Isa. LXV,17). Denique C03-
tos, ct idco onmi supplicio dignos : Iios in iva sua Ilum, sol, luna, stellse, aquse, quic nunc fesiinant
ccnUirbabil Deus, et dcvorabit eos ignis. <
cursu irretardabili, quasi cupientes in meliorein sta-
D. Habet Dominus fuvovem vel iram ?—M. In tum 1 immutari, lunc fixa stabiliier maneburtt, et
Doniino non sunt tales motus : qiii, ut dicitur : < quieta, et mirabiii glorificaiione imniutata. Nam
Omnia cum tranquillilale judicat (Sap. xn, 8); sed cosium < glcriam soiis iiidiict: scl scpiempliciter plils
curn iri veos senientia justa. damnalionis pvofeiiu-r, < quam nunc lucebit, ut diciiur : Sol habcbit Iv.mcn
irasci eis, qui haec patiuniur, videtur. j) iseptem dierum. Luna et sicllse vestientur ineffabili
D. Habebunt jusi.i defensores, aul raali accusa- isplendore. Aqua, quse Chrisli corpus tingere mc-
lores? — M. Habebunt conscientias suas. Ilanainque i
ruit, el sanctos in baptismaie lavif, omncm necorcra
onincs a fulgore crucis illustrabuntur, ul sieui nuiic ccrystalii transcendet. Terra, quos ui gremio suo I)o-
sol ab omnibus videtur ; ilaomiiium hominum con- niini i corpus confovit, tota erit ut paradisus. Et
scientise tunc ab omnibus in propatulo videanlur. cquia Sanclorum saiiguine est irrigata, odorifcris flo-
D. Quid est quod dicitur, Libri aperti suttt; et li- iribus, liliis, rosis, violis immarcessibililercril per>
ier vitm, el judicati sunl morlui de his qum erant pctuo \ decPrata. El lisecest mutatio dexterse excelsi,
scriplain libris? (Apoc. xx, 12.) — M. Libri sunt cquia terra, quse erat maledicta, ct spinis addicta,
prophetse, sunt aposloli, sunl alii perfecli. Qui libri ttunc in peipetuum a Doininoerit benedicta, el labor
aperti erunt, quia doclrina et exempla eorum omni- el c dolor non eril ulira.
bus patebunt; in quibus omncs, quasi in libris, vi- 16. De corporibus beatorum, et eorum adjunctis.
debunt quid facere vel quid viiare debiierunt. Liber D. Replesllme de bonis domus Domini: dic, qua-
vero viise'est vita Jesu, in qua oranes quasi in lia li corpora habebunt sancti?-—M. Septies quamsol
libro legcrit quid de pr__eeptis ejus, vel feccriin.j ssplcndidiora, el prte animo agiliora.
 fcSGO ELUCIDARIUM.— LIB. IEL l«70i.
D. In qua setate, vel in qua mensura erunt ?—- £fi macula, et cujus coma multo pretio ponderabatus
M. Ut Cliristus, quando resurrexit. Yerumtamen cum prsecisa?'
sit-hic delectabile pueros senibus niislos, viris mu- D. 0 gloria I — M. Quid si cum hoc decore esses
lieres, longis breves junctos cernere; credibilc est; tam velox quam Asael, qui cursu pedum prse-
multo deleclabiiius esse ibi singulis -Clalibus, sin- vertebat capreas.
gulis mensuris ulruinque sexum virorum et mulie- D- 0 gratial —M. Quid si cum his duobus ita.
vum conspicere : sicut iiic delectabile est diversas-i; esses fortis ut Samson, qui mil.le viros armatos.
voces in organis vel in iidibus audire. Unde ma- prostravit una niandibula?'
gis credendum est omnes in ilhi setate, et in illa D, 0 ingens decus ! — M. Quid si.cum liis tri-
mensura resurgere, et.ibi appareresqua conligit eosL bu.s esses tam liber quani Augustus, cui totus
liiiic migrare. niundus, servivit?
D. Erunt vestiti, an nudi?—M. Nudi erunt, sed D. 0 claritudo-!—M. Quid si cum his quatuor
omnidecore fulgebunt; et non plus de aliis mem- ita voluptate affiueres ut Salomon, qui minquam.
fliis, quam imnc de graliosis oculis erubescent. Sa--:. cordi suo aliquid denegabat quod desiderabat ?
lus autem justorum et lselitia erunt illorum vesti- D. Oduicedol^M, Quid si cum his quinque
inerita : nara Dominus induet corpora eoriim veslv- B ^ ita sanus essesut Moyses,;cui,iiunquani dens mo-
niento salulis, etaninias eorum indumento lseiitiss. tus est, nec caligavit oculus?
Et sicut hic sunt diversa genera florum, utin liliis: 0. 0 sanilas 1—M. Quid si his omnibus habitis
albedo, etin fosis rubcdo : ita diversa gratia colo- deberes ita fieri Ipngsevus,ut Mathusalem, qui pene
rumereditur fore in corporibus Saiic.oruiii.ut alium ad mille annos vixil?-
eolorem martyres, aiiuin iiabean.t yirgines ; et hsec P. 0 magnilicentia! Mihi videtur, si cui optio
pro vestimentis reput.abunlur, ex his cligendi daretur, unumquodque pro regno
1.7. De operalipne el gaudio beaiorum. jure eligerelur : si quis autem his omnibus polleret,
merito toti ni.undo prseferendus esset..— M. Opor-.
D. Possunt libenter facere quod voiunt ? — M.
ut iiiterdum sileas, dum prsestaistiora audias.
Nihil nisi bonum volunt, ideo. quidquid volunt, tel,
si cum his omnibus superipribus ita sapiens_
libere agunt; et ubicunque esse volunt, sine mora Quid
esses ut Salomon, cui omnia abscondita et oc-
ibi sunt.
D. Quid operantur ?—M.Yacaiit etyidentPeum,. culta erant manifesia?
et in sascula ssecu.Iorumlaudant eum. 0, 0 decus, vel sapienlia! — M. Quid si super
_ hsec omnes homines titii essent amici, ut Oavid
R. Quseest laudatio "Sanctorum?—M, Peum san- G
efos ibi laudare est taiitum de visione Dei gaudere. Jonafhse, quem dilexit ui apim-i-11suam?
D. 0 beatitudo! — M. Quid si insuper onuies tibi
D. ilecordantur malorum quse in corpore patie-
essent ila concordes, ut Lselius Scipioni,de qui-
bantur?— M;. Omnium recordantur.
busueuter nisi quod alter voluit?:
D. Non habent inde dolorem? •—M. Irao majus
D. 0 ineffabilitas I — M. Quid si ad ha.c omnia.
gaudium habebunt, quod hsec omnia devicerunt :.- ita
sicut aliquis qui olim peviculuni belli evasit, et hoc- potens esses, ut Alexander Magnus, qui Asiame.
Airicam, Europam, sibi potenter subjugavit?
post gaudens amicis narrat. D. 0 suMimilas !—M. Quid si insuper ab oirini-
D. Supev altitudiiiem terrse sustulit me tua au- bus ita
hoiiorareris, ut Joseph ab _Egyptiis, quem.,:
rea iingua. Nunc eia, die miiii illorum gaudia ? —
adoraverant ut Dominum?-
M. Gaudia itaque Sarictorum erunt, quceocuitts non D. 0 ceisltudo !—M, Qu.idsiiu his omnibus,ita,,:
vidit, nec auris audivit, nec in cor komiriis.ascenclit, securus esses ut Elias etEiioch?
qttm prmparavit Deus his qui diligv.nt eum (I Cor._ D.-O magnitudo! —M. Quid si his omnibus ba-.
bitis tale haberes gaudium, quale is liabet quicum.
D. Quse sunt ha.c?—M. Yita seterna, beatitudo D Q ad equuleum ducitur, repente iii itiiiere ad veguum.
sempiterna, omnium. boiiorum suf_icienliasine orani rapitur?
i.ndigentia. D.. 0 majestasi— M. Quid si ami:cum:haberes,
D. Hoc planius edicito.—^M. Septem specialesi ([uemut teipsum diligeres, et is similiten ut tu his,
glorias corporis habebunt, et septem animse. Ini onmibus bonis abundaret; npnne duplex, gaudium
corpore quidem pulchriludiiiem, velocitatem, fovti- liaberes?
tudinem, libevtatcm, voluplaiem, saiiitatem, inimor- D. 0 immensa delectatio!1—M. Quid si multos
talitatem : In anima aulem sapientiam, amicitiam,, amicos baberes, et iiihilominus. his.boiiis affluereul,
concordiam, potcstatem, honorem, secui'ital.em,gau- nonne tot gaudia.haberes?:
dium. D.. 0 inenarrabiiitas! Ita, ego, delector in sermo-.
18. De corpprum dqlibus in bcalis. nibus tuis, sicut in. omnibus divitiis. Mihi vide
D. Levasti me super me. Hsec suut quse con- lur quod si quis qused.am ex his, non dico omuia,
cupivit aiiima mea audire. Rogo te, hsec aliqui- haberet; dignior toto mup.do esset. Si quis autem
bus modis exprime. — M.. Placeretne libi. si essess his omnibus esset plenus, viderelur j'ure Deus.
ita pulcher ut Absalon in cujus corpore non eratt —'M.. Recte sentis nam his p.mnibus boni.s.igsl
 1171 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. 1172
(id est, sancti) longe excellentius exuberant. Absa- A ctare; multam pecutiiam et variam supellectilcm
lonis namque formositas ibi esset deformitas. Porro pessidere; ha3C cniiiia illis. inflnite redundant.
illorum speciositas erit ut solis claritas, ut dici- 0 qualera yoluptatem visus ipsi habebunt, qui ita
tur: Fitlgebunt justi sicut sol (Matlli. xm, 45), qui clausis sicut apertis oculis videhunt! Quibus sin-
tunc septuplo plus quam nunc fulgescet, Et hoc gula membra, ut oeulus solis erunt, qui Regem
eis promittitur : Reformabit corptis liumilitatis no- g!ori_3in decore suo cernent; omnes angelos et
slrm configuraltim corpori claritalis sua; (Pltilip. oraiies sanctos interius et exlerius conspicient.
lii, 21). Nemp dubitat quin ccrpus Christi clarius Gloriam Dei, gloriam angelorura, gloriara patriar-
sit quanVsol, ufpote corpus Creatoris quam cor- charum, gloriam pvophelarum, gldriam apostolo-
pus creaturse; homines verp lempla Dei dicuntur, rum, gloriam maiiyrum, gloriam confessorum,
quod sol hon dicitur. Si ergo corpora sanctorum gloriam virginum, et gloriam oranium saiiclorum
orpori clarilatis Chrisli, quod est splendidius quam videbiint : suos oculos, suas facies, omnia mem-
ol, conligurantur ; et Deus in eis, ut in tempiis, bra sua interius et cxtevius, cogitationes singulo-
1 abitat; necesse est ut templa Dei magis perspicua vuin intucbunlur : omnia quse sunt in novo cosio,
sinl quam sol. Ecce qualis sanctorum pulchriiuclo. el in nova terra eoiitemplabunlur : inimicos suos,
Asael agilitas esset ibi pigra tafditas. Sane ipsi B qui se olim affiixerunt, in inferno jugiter videbuiit;
veloces sunt ut quam cito oriens sol occidentem et de his omnibus ine_fabiliter gaudebunt. 0 qua-
suo radio tangit, tam cito ab oriente in occiden- lis voluptas auditus illorum, quibris incessanter
tem venire possint, et quam cilo oculus se elevans sonabunt harmonise coslorum, concentus angelo-
yisuni ad coelum dirigit, lam cito ad terram de rum, dulcisona organa omnium sanctorura! Olfa-
coelo, de terra ad ccelum relabi poterunt : hoc et- ctio i qualis, ubi suavissimum odorem de ipso sua-
cnim angeli facere possunt, quibus ipsi cooequa- vitatis fpnte DeP haurient, et ndorem de angelis
les ertint, ut dicitur : Erunt mquales angetis Dci et < de omnibus sancfis percipienl! Eia qualis volu-
(Luc. xx, 56). Ecce qualis illorum velocitas Sam- ptas j guslus, ubi cpulabuniur et exsultabuiit in ton-
sonis valctudo esset ibi invaleludo : nempe illo- spectu Dei (Psal, LXVII,4) ; et cura apparuerit glo-
runi laiis erit valenlia, ut si montes et omnem 'ria Dei saturabuntur, et ab ubcrlqle domus ejus
moleni terrse pede vertere vellent: valenler pos- inebriabunttir!
I (Psat. xxxv, 9.) Yoluplas tactus qua-
sent, et tani facile, quam nunc videre : hoc eriiin 1Ijs, ubi omnia aspera et dura aberunt, et omnia
nemo dubilat arigelos posse, quibus ipsi sequales blanda I et suavia arridebunt! 0 quam magna inul?
dicuntur esse. Ecce qualis jiistorum fortitudo. Itiludo dulcedinis diviiiarum, ubi in gaudio Do-
Augusti imperatoris libcrlas esset ibi capiiviias : mini i super pmnia bona sua coustiluentur. Ecce
^quijojjiit^capi, ligari, claudi. Illorura vcro talis tales I sunt dclicise sanctorura. Moysis sanitas esset
cst libertas, ut oninia^Tbsiariiia ~penetvavcvaleant,—i
—ibi iu-irmitas^ Salus auteni jusloruni a Domino.
el nulla creatura eos retinere queat; sicui sepul- IQups si tentares irapetere ferro^ "riori plus^posses-
crum corpus Domini tenere non potuit quin ve- 1Joedere quam iiun.c vadiuni solis secare; lalis est
suvgevet, et januis clausis intraret. Huic ipsi con- sanitas
f justorum, Mathusalse longapyitasessetpro-
{igurabunlur. Ecce qualis iilorum liberlas. I
lixaj moriis diflicultas, quos mors et dolor fugiunt,
19. De voluptale beatorum. squia iii perpetiiura vivunt, En qualem habebunt
D. Saloinonis delicise essent eis miserise. 0 qua- 'vitss diiiturnitatcui, qui indeficienlis vitse feliciter
lis est illorum vpluptas, quib.us. ipse Deus fons hseredifaliunt
1 seternitaleni. Et h_3Clantuiii sunt
omnium bonorum est insatiahilis satians safietas! bona 1 corporis.
:—31.Duse sunt beatitudines : una liiiiior paradisi, _20, Dotes animctrum in beatis; el quod de peccatis
alfera major ccalestis regni. Quarum quia neu- rite expiatis non erubesctint, clequepleno omnium
tram experti sumus, de eis comparaiionem dare gaudio.
nescimus. Et dus_ sunt miseria; : una minor hiijus nj) D. Sicut dulcis fons sitienlem agricolam, ita de-
rnundi, altera major inferni. E quibus quia unam lectabilis
I favus de ore tuo distilians meam refociliat
quotidie experimur, coinparatioiieni de expcrta aniraam. '<- Scd o incomparabiliter beati, qui ad taiu
riare novimus. Sicut igitur si ferrum ignitum ali- incffabilia
i bona sunt prsedestinati! —M. Vere beaii
cujus capiti esset infixum, et sic candens per £suiit, qni habitant in domo Doinini, quia in his om-
omnia menihra transiret: sicut ilie dolorem in- nibus i vivent in s-eeulum gseculi.His Salomoiiis sa-
lerius et exlcrius liaberet; ita ij.si per contrariiim r.jiientia esset magna insipieniia. Porro ipsis omni?
modum in omnibus membris suisinteriuselexteriiis ssapientia affluit: omnem scienliam de ipso fonte
voluplatem habent, Hic, id est in hoc mundo, est ss.-pienti;e bauriuni, Omnia quiji|ie prailerita, prsc-
voiuptas muliitudinera virorum ac mulieruni spe- ssentia, et si qua fiilura sunl, perfecte sciunt. Oni-
ciosarum videre, induere vestes pretiosas, prseclara niunii: omnino bominum, sive in coeio, sive in in-
aidificia cernere, dulcem cantum, sermonem con- fevno, f nomina, genera, opsra bona vel inala un-
ciiinum, organa, lyras, citbaras, et talia audire ; quam q ab eis gestanorunt; el niliil est quod eos la-
thymianiala, et alias diversi pigmenli species odo- tteat, cum in sole jus(itir_ pariter videanl omnia.
vare- variis epulis deliciari • blanda et mollia ira- D. Hcu quantas lacrymas miscri_eniC-Cnunc cc-
 1175 ELUCIDARIUM.— LIB. III. 117_j
git me fundere fons: liisfteloqueutise. Scient omnes A gaudio eofuni. Quod eiihii quisque in se non ha-_
Bancli quod ego feci ? —M. Ulique, non solum quse buerit, in altero habebit: ut, verbi
gratia, Pelrus;.
fecisli, sed quse unquaiii vel cogitasti, vel dixisii, in Joanne gloriam habebit virgiiiiiatis; Joannes
aut aliquis hpmo, sive boiiuiii, sive maluin, indele- in Pelro gloriam passionis. Et ita
gtpria unhiscu._-
bilitercpgnoscent. jusque erit omnium, efr gloria oninium uuiuscujus-
D. Quid tuuc vajet confessio, et posnitentia pecca- que erit, Dic
igitur qui.d cupere plus .poteruntj-qui;-
tpruni, si noii delebuntur; el si ipsi debent turpia angelis cosequales ensnt, et haec oinnia, quse com-
et fceda fkgkia nostra scire, quse etiam exhorresci- menioravi, et plui'a liabebunt. Alexandri ampla po-
mus cogitare? — M. Quid abhorres? quid times? 1 tentia. esset illis angusta custodia.
Nempe illorum
An vereris quod de tuis factis ibi coiifundaris? De tam efficax erit potentia, ut si aliud cosluni facere
foedissimis et turpissimis actibus tuis. confessis et vellent, jiotenter posserit. Sunt enim Filii Dei, et
pcenitentia lotis non plus vereeundaberis, quam si cohseredes Christi, et ideo dii, ut dicitur : Ego dixi,
quis nunc iiavraret tibi quse olim gessisti in cunis : dH estis. (Psak LXXXI,6). Et quia dii sunt, omnia
nec plus evubesees, quani si vulneribus in prselio qii-_-v_lunt possurit.
acceptis pevfecte sajiatuS: esses. Nihil: est aliud pec- " D, Etsi possunt, quare non aliud ecelum faciunt?-
eata diinittefe vel delere, quam noir-punive: pev "-;—M. Deus nihii imperfeclum reliquit: quia oninia...
pceii|teiitiam et coufessioneni vemittuntur : sed de in mensura, nuniero- et- ppndere,. peffecte absplyit,
Dei et sanctorum scientia iiunquam delebuntur. Et si ipsi aliud coelum facerent, esset superfluura-;
D, Veileinmilii hoc exemplo probari?—M. Nun- sed iiiliil voluiit quod sit indecens vel superva-
quid seis quod. David homicidium et adulterium cuiim. Nos etenini raulta possumus, qusetamen non,
perpetravit? facimus, ut saltare, vel euriere.
D. Scio. — M. .JNunj nosli Mariam peccatricemi D. Hsecomiiia possunt credi de Apostolis et sum-,.
fuisse, Petrum Christuiu pevjuvio abnegasse, Pau- mis sanctis : circa nos bene geritur, si nobis in ser-.
liim Ecclesiam crudeliter impugnasse? vitio eorum vivefe conceditur, De omnibus pmnino,
D. Novi, — M. Credis eos esse in ccelp? j'ustis dictum est: Erunt mquales angelis Dei (Luc._
D. Credo,—-Ivl.Si igitur tu adhuc corruptibilis ett xx, 56). Sicut enim illud est perfecte calidurii, a
Cragilis hsec nosti, quanto magis illi norunt, qui ab, q.uo..oranefrigus.estremot5.ini, et illud est perfecf.e.
omni corriiptione et fragilitate liberi eruiil^ Non, frigidum, a.quo.omnis calor removretur; et tan-en.
tamen inde nunc verecundantur, sed magis.de suai aliud potest esse calidius aut frigidius : it-i, licet
salvatione in Domino arloriantur, oranes sancti sequvles siril semper videndp facieni
D.Non abhorrent tales angeli vel.sancli qui pene. ^ Patris; tamen ila differunt in gloria ut stellariira
nihil peccaverunt? noii. habebunt eos pejus? — ciaritas, vel solis et luna; luinina. Sicut igituv si res
M.Nequaquam; ^pd, sicut his amici corigaiideiit qui; prseteriens segrum, quem in coenoj'acentem videvet,
naufragium yel aliquod grave periculum evadunt, levavi, balneari, "ves.tibussuis indui juberet, nomen
ita angeli et sancli de illorum evasione congratu- suum ei imponeret, in filium suum. adoptafet, re-
lantur, quibus omnia, etiam ipsa peccata, in bonumj g.riuniei. in h-sreditatem daret: it^ Deus cernens.
cooperantur. Et sicut medicus roagis de desperatoj rios in luto peccatorum, nps in.de per fidem Ievavit}.
segro, si eum sanaverit laudatur, ita Deus uberiuss baptismate lavit, nomen suse Diyiiiitatis nobis ira.
de illorum salvalione glorificatur. posuit, in regnum suum. h_3redes adscivit, ut dici-
D. 0 immeiisa Isetiiia!—M. David et Joiiathse ami- lur : Quotquot recpperunt eum, dedil eis poiesialem.
citia esset illis.iriiiuicilia. 0 quam dulcis amicitiaa filios Dei fieri (Joan,. i, 12). Quanivis ergo alius alio
iilos copulat, quos Deus ut fili.os supg aniat, et ipsi:i prajstaiitius, alius alio eminentius gloriam.pro.. ine-
Deum pius quain, seipsds dUigunt,.et oiniies angelili ritis sortiatur; iamen omnes unanidaiiiuni Patris,
et om.nes sancti eos ut seipsos diligunt. Lselii etst licet diversis mansionibus,. et unu.m denaviuni de;.
Scipionis cpncordia esset illis discordia. Sane con-. ri£ visipne Pei et consprtip. angelorum percipient. Jo-
cordia iljprum est ul ocuiorum : quo unus, aspicit,i-- seph honor esseteis ut dedecus. 0 qtialem honorem
mox-se alter illuc fle£tit.:-quidquid aliquis illoruma habebunt ipsi, quos Deus ut filios honorabit, angeli
yoletj hoe Deus, lioc angeli, hocomn essancti volent,t, ut principes, omnes sancti ut Deps ve,nerab!i!ifur !.
D. Eia, si Deus et omnes sancli volent quod ego o Debitor est enim eis Deus, quia hpc quod de eis sla-
volo : tunc vellem similis esse Petro? — M. Certe si ;i iuit facere, ut Iioc fier-el, toto adnisu se prsparave-
hoc volueris, continuo. eris. Non dico quod Petrusis re. Debitores sunteis omnes sancti, quia quod bi-
sis, sed Petre similis. Nam si cuperes Petrus esse:; nam slolam, irao centupium perceperunt, ex ei et
cuperes non subsislere. Si enim luam essentiam, n. magna parte habebuiit. Debitpres sunt eis angeli,
exueres, nihii esses : quamvis nullus ibi plus cupiat,t, quia quod eorum numerus est impletus, quantum in.
quani promeruerit; sicut nec pes cupit ocnlus esse^ 3, ipsis fuil, fecerupt, debitoves.sunt eis ccelum el tev-
aut manus auris; vel yir esse mulier. Si enim ali- i- ra, et omnis creatura, quia, quod . tam excellenter.
quid pius cuperent, plenum gaudium npn halierent;,; imniutata, sunt, ut hoc fieret, suis.nieritis festina-.
sed omnes plenum gaudium habebunt; ergo7 nihilil verunt. Eiise et. Enoch seeuritas esset eis timo.is.
glus cupient quani habebunt, et nihil pptest adjici a ansletas quia. ita. securi, sunt, quod nec liiprte.nsj
 1178 IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS IV. — BOGMAT. ET ASCET. 1176
nec aiiquod infortuniuni iimebunt; et hsec omnia A maximo honore erunt prsediti, ita illi maximo de-
iiunquam amittere pavebunt. Deus enim non aufert decori erunt dediti. Sicut isii securitate egregia tri-
ab eis, cum sint filii ej'us charissimi: et ipsi iiuii- pudiabuni,ita illi maximo pavore trepidaiiunt, Sicut
quam amitteve volent; nunquam igiluv ea perdent, isti ineffabili gaudio erunt jubilantes, ita illi misa-
equujeo vero efepti, et in regnuiri rapti perfruentur rabili mcerore sine fiue ejulantes. Odium enim Dei
hetitia pro mcestitid. 0 qualem lselitiam et exsulta- babebunt, quia, quantum in.ipsis efat, ei obslite-
lioneifi ipsi habebuut, qui in gaudium Domini in- riint, ne unquam civitas ejtis .Bdificaretur.Qdium
troibuni! 0 Deus! quale gaudium habebunt, qui Jiabebiint angelorum, cjuia, quantum potuerunt,
Patvem in Filio, et Yerbum iri Patre, et Spirilus eifecerunt ne unquam nrimerus eorum imp.eretur.
sancti charitatem in utroque, sicuti est, facie ad Ociiunihabeliunt oiniiium sanctorum, quia, qiiaiiturii
faciem semper videbuut. Gaudium habebunt de con- iri ipsis erat, nunquam gaudium plenuni habebunt.
scrtio angelorum, gaudium de conlubernio oiiinium Odium a novo ccelo, et a nova terra, et ab omni
Sanclorum. Gaudebunt itaque de bonis Domini in- creatura habebuni : quia, quanlum iii ipsis erat,
terius et exterius, supra se, et infra se, in cireuitu impedierunt ne unquam immutarentur. 0 mirabilis
et undique. Ad Iissc omries amicos meos incilo ; qui contrarietas! Sicut illoruffi - - sraudia-erunt
° . inexcogi-
°-
R
si nie auclievint, in eorum consortip, quorum multa tabilia el indfiibilia : ita istorum supplicia eruut in-
inillia shitt, Tiis deliciis affiuereet superabundare comparabiiiaet ineffabilia. Ideo yocantur perditi,-
gaudebunt. Eeee, hp.ces.t plenuni gaudium ; et hsec quia a cultu Dei sunl lapsi,
cst omniura bonorum suuicieritia siue omni indi- D. Hoc non intelligo?—M. Cum Deus palalium
gentia. sibi constitueret paries lapsus est, quandp angeli
21. Antillieses beatorum et damnatorum, corruerunl. Quem Deus. vplens restaurare, misit
D. Ita repiesti meum cor gaudio, quodpenevidi Filimn suum vivos lapides ad hoc sedificium con-
faciem Domini in nubilo raptus in eoeli gremio. Id- gregare. Qui scandens curvum, multos convexit;
circo laior super eloquia tua, sicut qui inveriit spo- lapsos inde veliquit, ut dicitur : Ascenclessuper equos.
lia mulia. — M. Sicut igitur hi araici Dei perenni.er tuos; et quadrigm tum salvaiio (Habac. iu, 8). Oei.
felices in Domino gloriabuntur : ita, e eontrario, ini- quadrigse s.unt quatuor EvangeJistse. Equi sun.t apo-
mici ejus nimium miseri et infelices jugiter Crucia- stoli, qui prsedicatione sua Christum in hoc eurru
buiitur. Ecce sicutisii decove maximo illustvabun- per inundum traxerunt, et niultos ad Dei ajdificium
luv, ita iili maximo horrore deturpaburitur. Sicut collegefunt. Lapsi de curru sunt hseretici et schis-
isti sunima agilitateerunt alleviali, ila illi sunima C c malici, ut dicituv : Ex nobis exierunt, setl non erant
pigrilia prsegravaii. Sicut isli pisecipuo robore soli- ex nobis (I Joan, n, 19). Qui autem "sunt adducli,
dati, ila illi erunt prsecipua inyaletudiiie debilitati, ut lapides quadrati a summo opifice in sedificic cce-
-Sicul-Sii-angusla -J_ibevt:at.e__potiejituv,iia illi anxia lesti sunt locati. Hi simt clecli, quatuor yirtuiibus.
servitute depviriientur."Sicut isti iiiuiiensa voluptate politi, ia^stTimicieritiaTTorilluliihe, justitiaTienipe—
deliciabiiiitur, ita 1111 immensa miseria aniaricabun- rantia, quibus muri Hierusalem fierit reparati, ut
lur. Sicut isti egregja sanilate vigebunt, ita illi infi- dicilur : Ilierttsalem, quqi mdificatur ut civiias (Psat.
nila infirmitate deficient, Sicut isti de beata im- cxxi, 5). Quidam vero lapides asperi, impoliti, ab
irioiialitafe triumplia.ntes l-etabuntiir, ita 1111de opifice sunt reproliati, in ignem niissi, etincalcem
dolenda sua diu.urnilate lamentabuntur. Sicut isli versi; murique Jiis-firmali quasi csemcnto etornati.
pcipo.liti erunt splendore sapientise, ita illi obscurati Ili suut impii a cop.lesti sediflcio rejecli, et in forna-
erunt horrore insipientise. Si quid enini scient, ad cem gehenna; projecli :'de quorum cxilio justi vin-
augmeiiluni doloris scient. Sicut istos dulcis amicitia culo cbaritalis quasi csemeiito murus fivmius com-
copulal.it, ita illos ainara inimicitia excruciahit, Sic- paginabuntuv; et eorum gloriosus collatione deco-.
ut isti concordiam cum omni creatura habenfes, i-ati, sine fine in Domino Deo jucundabuntur.
ab omni creatura gloriiicabuntiir, ila illi eum omni. D P. Jucunditate et exsultatione vepleat le Rominus
creaturadiscordiamliabentes, abonini creaturaexse- Peus omnipotens, optime magisler,. glorificatione
crabuntur. Sicutisti summa potentia sublimabuiitur, sanctorum, et videas Regem glorise in suo decore;
ita illi summa impoteutia angustiabuntur. Sicut isti et videas bonaHieriisaleni omiiibus diebus vilsetuse.

DE GOGNiTIONE VER^E VITJS.

(Exslat in Appendice ad tom. VI Operum S. Augustini, Patrologise tom. XL, col. 1005.)
1177 LIBER XII QU<ESTIONUM. 1178

LIBER.'DUODEGIM QU^STIONUM
In quibus prmcipue quceritur

Num sanctiis archangelus Michael beato Petro apostolo, an Petrus Michaeli pra_eeda..

(Ex cod. ms. inclytse cariliusi-e Genuiicensis in Austria, exprompsit ven. 0. P. Leopoldus Wydemann;
edidit. R. P. Bern, PEZIUS,Thes. Anecdot. t. II, p. i, coi, 199.)

PROLOGUS. . A consfituit, et cui Roma, quse est caput mundi, pri-

Thonise, splendore sapienlise rulilo, Honorius vi- matuiii obtuiit.
dcre faciem Ooraini in jubilo. Qusestionem, ut reor, YII. Quod homo sit angelo dignior, sed angeliss
riiullis optabilem, nuper a nobis ulcunque solutam, homine felicior : eo quod angeli adorent hominem
pptiinum duxi iuo judicio mittere examinandam. Deuiii, lion homines angelura Deuni.
Puo in itinere casu convenerunt, quoriim unus VIII. Quod in Ecclesia sinl novem ordines j'usto-
eanonieus, aller eval monachus : ineundo qusesivit rum sccundum noven. ordines angelovum.
uterque ab altero, quis vei unde esset? Canonicus IX. Quod Deus el angeli el aniiiue non h.abeant
dixit se esse bealiPetri; nioriachus vero dixit se covpnra, sicut juslitia et saj)ienlia; et quod sola
esse sancti Michaelis arciiaiigeli; canonicus dixit, mente videantuv. .
domirium suum digniorem, iitpote Ecclesiaj princi- X. Quod corporalia corporeo visu, imagines spi-
pem, et cceli jaiiitovem: Monachus econtra affirma- rifu, voluntales iiilellectu discernantur, et hoc modo
vit, dominum suum celsiorem utpote "angeluui, et per angelorura mentem discernanlur.
liunc paradisi pr;_posiiiim. Cumque uterque suam XI. Quod angeli setliefea, dseinones aeria ; homi-
partem tali ratioiie vel auctori.ate roborasset, qui- nes terrena corpora haheani : et sicut nos vestes
dara seiscitali sunt a nobis, cui eorum palraa dari B muiarc possumus, ita dseniones sua corpora in va-
debuisset, Quibus tunc breviter viva voce pro tem- rias figuras transfovraave, el angeli sua, prout ve-
pore respondi, sed ipsis petentibus Scvipio totam lint, valeaii! perniutare.
qusestionem edidi. XII. Quod animabus corpore exulis forma corpo-
SUMMAXII QU_ESTIONUM. ris adhsBreat: el quod Dominus post resurreclioiiem
In hac evarigelica qusesiione solvuntur duodecim suam suum corpus prout voluit, exhibuerit.
qu_3Sliones. CAP.I. Qumsiio prima : Quocl Deus Paler omnia si-
I. Quod Oeus Pater smnia siinul in Filio fecit, et ntul in Filio fecit, el qtiocl hic mundus sensibitis
quod hic mundiis scnsMiilis illius arclietypi um- illius archeiypi utnbra sil.
bra.sit. Plerique arbitrantur hominem hac sola causa
II. Quod universitas in modum eilliarse sit dispo- coridilum, ut per eum instaurelur lapsus angelorum.
sila, in qua diversa rerum genera in modum chor- Quod si ita est, necessario sequitur, hoiiiinera nun-
darum sint cons.onan.lia. quam fuisse condiium, si perstiiisset in coelonume-
III. Quod siciit" nulliim genus pro allero, sed pro rosiias angelprum. Etsi Iiomo non fuissel condilus,
seipso sil conditum : ita homo non pro apostala nec hic mundus crealus, cujus ipse Dominus est
angelo, sed pro seipso sit conditus; et ideo si nullus C coiislitutiis, el qui propler eum credilur inslilutus.
angelus cecidissel, homo tsimeii suum locuni in _Quodsi Iiic muntlus faclus non fuissel, consequen-
uniyersilale habuisset. ter nec infernus essel, qui ulique in hoc niuiido est
IV. Esl quod electi homines non pro apostatis positiis et in quem irusus esl diabblus, mox ut a
angelis sed prp seipsis in coslum assumantur; re- cceloest pulsus ; sive aer isle, qui esl pars mundi,
probi auteiii, vel angeli vel homines ut dissonse in quo adhuc dicilur servari usque in dienv judicii.
cliordse apto loco ad consonantiam poiianlur. Si hoc verum esset, tunc falsum esset, quod ait
Y. Quod de singulis angelprum prdinibus aliqui evangelista : Quod faclum est in ipso, vila erat
ceciderint; et quod electi homines slantibus angelis (Joan. i). Vita in Peo est Peus, dicente Filio Reo":
prp meritis asspciancli sint, simiiiter et reprobi sin- Ego sum vha el verilas (Joan. xiv). Quod si omne
giilis o.rdinibus lapsorum pro riievitis aggregandi quod factum cst, in Christo vita et veritas est, el vita
sint. et veritas est Peus; igitur oniiiis ista creatura est
YL Quod chorus apostoiorum seraphini associan- iiinbra viise et veritatis : et sicut sempev fuil-vita et
dus sil; et ideo Petrus superior. Michaele sit in - veritas, ita semper fuit umbra ejus. Verbi gralia :
coslo, quemClirislus Deus homo principeni Ecclesise Dictamen a me coniposilum, et adhuc non scriptum,
4479 flONOi.II AUGUSTODUN.OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET.' tlS6
euoc.ammoclo in me vivit, quod quasi exemplav A __surgit : ita et homo in universitate habel suum
inspicio, dum illud in tabulis scvibo : et illud, quod proprium locum, sicut et angelus suum proprium.
foris scriptum apparet, est umbra illius non scripti, Igitur liomo non est pro angelo, sed pro seipso crea-
quod intus latet, Et exterius. quidem potest redigi tus, alioquin majoris dignitatis vermis esset, qui pro-
in nihilum, inlerius autem manet incorruptum; prium haberet, quam homo, qui proprio loco care-
sed intririsecus est simplex et uniforme, forinsecus ret; et alterius locum occupavet sicque dissonaiitia
mulliplex el variuin, scilicet in litteris et in dictic- in universitate fieret. Sed elDeus improvidus essct,
nibus., el i.n syllabis et in casibiis, in temporibus, in qui faliquid in loco alterius poneret, Et quia hoe
schematibus, in figuris. Sic u.niversa creatura in veritati repugnat, vera ratio probat : si omnes an-
divina mente concepta esl simplex, invariabilis et geli in coslo permansissent, liomo in ccelp preprium
seterna, in seipsa autein niultiplex, variabilis, ira.ns- locum pleniter habuissel. Posf lapsum quorumdam
itoria vitlelicet in generibus, in speciebus, in indi- angelorum tot lmmiiies assumuntur in consortium
viduis. Manet aulem in seternum qui creavit omnia persistenlium, quot assumendi essenl, si omnes.
simul; quasi diceret : Deus Paier Filium, id est, permansisserit; insuper lot, quoi i.nde lapsi suut :
sapieniiam suam ex se _eternaliter genuit, in quo qui tamen non locurn aiigelorum occupabunt, sed
omnia simul fecit. R proprmm locum implebunt.
CAP,II. Qumstio secunda : Quod universitas ht mo- CAP.IV. Qumstio quartased : Qnod electi hpmines non
cluin cijtharm sit disposila, in qua diversa rerum prp aposlalis angelis, pro seipsis in cmlum as-
sumanlur : reprobi autem vel angeli, vel homines
genera in modum chordartim sint consonanlia, ut dissonmcliordmapio l_pcoad cqnsqnantiqm po-
Porrp ante crealionem angelorufn scribilur : In naniur.
principio fecit Deus cmlum et ierrum (Gen. i). Ad Quidam namque affirmant, quod pro aposlatis
quid fecit eceium? Ut habitatio esset angeloruin.. Ad angelis nec alii angeli nec homines reponantur :
quid terram? Ut esset habilatio hominum. Summus sicut nec prp damnatis Iiominibus, in Ecclesia alii
namque opifex universitatem quasi magnain citha- homines vel angeli redonantur; sed stantes angeli
ram condidit, in qua veluli vavias chordas ad inul- in charitate firmati in sua numevositate pevma-
tiplices sonos reddendos posuit : dum u.niversum neant : et homines justi in sua multiplicaiione pro-
suum ojius in duo, vel duo sibi conlraria distinxit, prium locum impleant. Deus enim, qui creavit
Spivitus enim et covpus quasi virilis et pueri.lis cho- omnia, ut sint, el nihil de creaturis suis palitur re.
rus gravem et acutum soiiiim reddunt, dum in na- digi in nihilum, ut non sil, cum sit melius esse,
tura dissentiunt, in essentia boni conyeniunt. Ipsi quam non esse : angelum et hominem per libefum
ordines spirituuin reddunl discrimina yocum, dum arbitrium a siimmo bono ad mimis bonum decli-
archangeli angelos in gloria prssceHunt, illos autem liantes, quasi chordas in magna cithara dissonantes,
yir.u.es lionore transcendunt, has vero poteslates de loco excelleiitium Tulit, et in locum gravium
clignilate vincunt, et iiis Principatus supeviovesTSxi- posuit : inTiuo iiullam—dissonantiamTaciant,-sed
stunt. Hovum gloriam Doininaliones superant, ipsa?- universitati apte concinanl, Sunt aiii qui pulant
que ihronos in claritale non sequiparant; et hos quod dimidia pars angelorum ceciderit, et idco lot
Cheviibim in scientia, Serapiiim in sapieniia obscu- homines ad coslum ascensuri sint, quot angeli ibi
rant. Qui omnes dulcl harmonia consonant, dum remanserint, El quia scriptum est : Draco cauda
concordilcr su.um factorem amando Jaudant : et stta traxil tertiam partem stellarum el misit eas.in
singulis propria gioria siifficif, nec quis altevius terram (Apoc. xn); sunt aliqui qui putant, tertiam
donuin concupiscit. Simililef corporalia vocum dis- partem angelorum corvuisse, et hane per eleclos
crimiiia imiiantur, dum in varia genera, in varias homines restaurari oportere.
species, in individua, in forraas, in numeros sepa- C.AP.V. Qitmstioquinla : Quod de singulis angelo-
ranlur : quse omnia concorditer consonanl, duni rum ordinibus aliqui caciderint : el quod electi
homincs stanlibus ancjclis pro meriiis associandi
legeni sibi insilam quasi tinnulos mociulis seivant, D pj sinl; similiter el reprobi singulis ordinibus tapsor
Reciprocum soiium reddunt Spirilus et corpus, an- rum pro merilis aggregandi sint.
gelus et diabolus, ccelum et infernus, ignis ei a.qua, Item sunl alii, qui arbitranlur dccem ordines an-
aer et terra, dulce el amarum, mol.le el duruni, et gelorum fuisse, el decimum toium corruisse, indu-
sic csetera iu lninc raoduni. cti evangelica parabola, quse narral,. liiulieiem de-
CAP.III. Qumstio terlia : Qtipclsictit ntdlum genv.s cem drachmas habuisse, et deciriiam perdidisse :
pro altero, scd pro seipso sil conclilum; ila homo unde adhue vulgo dicitur, quia decimus chorus
tioii pro aposlata atigclo, secl pro seipso sit condi-
tus : el icleo si nullus angelus cecidissel, lioino angelorum cecideril, Nos autem sacrse Scriptura:
tamen suttm locum in nnivcrsitaic habuisset. aucloiitate dicimus novem ordines angelorum
Et notandum quod unusquisque in proprio loco fuisse, et esse, et de singulis ordinibus aliquos
fundaiur, nec ullum.pro alio locatur. In generibus corruisse. Quod quidain de angelis ceciderint, te-.
quippe nec avis pro pisce nec j.iscis pro bestia, nec statur Joannes in Apocalypsi diccns : Dracp ill.
lapis pro arbore surgit, ncc arbor pro Japide succe- magnus, qui vocaiur diabolus et Salauas, projectus
dit. Similiter in speciebus nec aquila pro ciconia, est in terram, cl angeli ejus cum eomissi sunt (ibid.)..
nec palina pro olha, nec topazius pro chrysolitho Itcm Dominus in Evangelio : Ile in ignem mternum,
1181 LIRER XII QU,<ESTIQ_.UM. 1182
qui prmparaius cst diaboto et angelis ejus (Matlh. & ^ rum, tantum prsecellit Petrus princeps apostolorum
xxv). Idem de arcliangelis inteiligitur : Qui eiiim in Michaeleni unura de oi-dine archangelorum. Hinj
irialitia pialis angelis prsesuiit de archangelis, fue- esl, quod Roma caput niundi Pelro apostplo, iipn
ruiit. De principibus dicit Psalmus : Sicut unus de Michaeli archangelo primatum regiminis obiulit; ei
principibus cadetis (Psal. LXXXI).Ilem Apostojus de universa Ecciesia per orbem npn solum inprivatis
principibus et potestatibus :.Nonest nobis collucta- locis, sed etiam in prsecipuis urbibus episcopalera
lio adversus carnem ct sanguinem^ sed adverstts prin- sedeiri Pelro contulit.
cipalus'-. poiislates, adversus rectores tenebrarum CAP.VII. Qumsiio septima: Quod liomo sit arigeto
harum, conlra spiritucdes nequitias in cmlestibus dignior, sed angelus homine fclicior, eo quod angeli.
adorenl hominem Deum, non hombies angelum.
(Eplies. vi). Item :
Ajiostolus Exspoliavit principa- Et.cum Jiomo taiita gloria per Iiomitiem sit exal--
tus-et potestqtes, triiimphans illos iri semetipso (Colos..
talus, quseritur : quis-dignior sil, homo an angelus!.
ii). Itein Apostolus dealiis ofdirijbus*: Cum em-
est dignior, licet ange-.
cuerit omnem priiicinatum el poleslatein et virtutem Resp. Absque dubio:' homo
lus sit felicicr; quia homo in Christo est Deus:,
el dominalionem (I Cor. xv). De thronis dicit Psal-
inisla : Nunquid adlimret tibi sedes iniquilatis? quod non est angelus ; et angeli adovant supva se
^
g lioi-ii-iemReum, non homines angelum. Angelus esf
(Psal. XCIII).Throni sunt sedes : sedes iniquitatis in beatitudine mansit; homo
De CherU- feliciov, quia semper
appellati sunt, qui de thrpnis Iapsi sunr. auteni dignior, quia in miseria positus, conlra yilia
liin scribitur in Ezechiele : Tn Gherub extentus et
et da.mones pugnans, virtute bealitudinem provne-
in
protegens deliciisparadisi fuisli, corruisti de cmlo
ruil, quam angelus per graliam Pei tion amisit. Et
(Psql. xciii). De seraphini in Job legitur : Ipse
- angeli administratorii Spiritus dicuntur quia salus
est principium viarum el
Dei, ipseest rex super uni-
setevna hominibus per Christum danda, per eos
versos filibs superbim (Job XL). Hic dixit :_Similis
administi'aiur : slcut lex per ministeiium angelorum
ero Altisshiio (Jsa. xiv). Eisdem npminibus perdili
scripta tradituf, et oracuia prophetarum per eos
homines secundum iiierita associandi erunt : electi
homini Cliri-
auteni hpmiiies secundum merita sanclorum angelo- administrata creduiitui', Hi non solurii
eos de vin-
runi ordinibus associandi eruut, dicente Domino : sto sed et apostolis ministrabant, cum
Jiisti -?.quales:angelis erunt. Genevaliter vero omnes culis vel de carcerp solvebant. lgitur homp per
Chrisium prsecellit angelum dignilale; ast angelus
Spiriiuurii oidines angeli vocantur. Sed attenden-
dum quod hsec disputatio videtur esse contraria Hie- per Peum vjrsecellithbminera feliciiate.
recte intelli- CAP.VIII. Qumslio oclava : Quod _in Ecclesia sinl
ronyriio, si tamen hujus dicta a nobis ^ novem ordines justorum secunduni novem ordines
C
guntur. Hieronymus dicit in sermone : Cogis me, angelorum.
0 Paula, de assuinpiione Virginis, qao&a.va. lpco ita : Etquiabeatis hominibus repromitlitur sequalitas
sic iiaque ubique confideriter sancta Dei canit Eccle- angelorum, ideo Ecclesia distinxit ordines fidelium
sia, quod de riullo alio sanctoi"dm fas est dicere et securidum ordines eorum, scilicel -in palriarcbas,
cfedere; iit ultra angelorum vel arcliaiigelorum In projihetas, in apostolos, in"_nartyres, in'confesso-
merita tvanscendevit. Iste vere dicit transcendere, res, in monachos, in virgines, in viduas, in conju-
cui etiam Gregorius concordare videtur. Asserit galos. Simililer et officia illorum in novem discrevit
eiiira, quod omnis electus secuudum differentiam videlicel in Jaicos, in osiiarios, in le.clores, in exor-
nieritorum sociandus sit ordinibus angelorum. cistas, in acolylbos, in subdiaconos, iri diaconos,
CAV.VI. Qumsiio sexta : Quod chortts apostolorum in presbyterps, in episcopos,
seraphim associandus sit, el ideo Petrus superior CAP.IX, Qucestio nona : Quod Deus, ct animm, et
Micltaele sit hictelo, quem Cltrisius Detts homo non habeant corppra, sicitl juslilia., et sa-
principem Ecclesim constituit, eicui Roma aum angeli
est caput mintdi, primatum oblulil. pientia, el quod sola mente videantur.
Sicut ergo. leguiitur novem ofdines angelorum, Sed liflfc.aquibusdam q__?rilur, quali forina cre-
ita in Evangelio _'Domino ponuutur novera ordines Q-dantur I angeli csse, qui leguntur ssepe honiinibus
clectorum : Ex quibus pauperes Spiritu ang-lis, apparuisse ? Quibus respondemus : Omne quod est,
piites archangelis associantur, lugentes virtulibus, aut Spiritus est, aut corpus. Corpus habet tres di-
esurierites jiistiliaftl potentatibus cosequantui': mi- mensiones, longum, laluni, altuni : hsec tria prse-
sericordes principati bus, niundi corde dominationi- stani formam omni corpori. Spifitus autem nou
bus copulantur, pacilici thronis aggregaiitur : per- habet longum, nec latum, nec altum, Igitur nullam
secutioneni patientes propter-juslitiam clierubiiii; formara Deus et.angelus habeiit, Evangelio testante :
maledicta opprobria, mendacia propter Fiiium ho- . Deus Spiriius est (Joan, iv). Ergo Oeus formam nou
minis sustinentes seraphini iu gloria comparantur. habet; quod vero Apostolus ait: Cum in forma
Apostolv autem quos summus Dpminus de homini-. Dei esset (Philip. n), formafti pro essciilia posuit.
bus elegit, et Ecclesise sponsse suse pvsefecit, sum- Et aiigeli spiritus sunt, Psahiiista dicenfe: Qui fa-
nium cliorum aiigeiorurii _-_i_c_iiseraphim intra- • cit angelos suos spiritus (Psal. cm) ; ergo-et ipsi
•
bun.t; quia ipsi pro nomirie Jesu flageJIaJj,centume- forma carent. Sed et animaejustorum Spiritus stint,
Jiamque passi, gavisi sunt. Igitur quaiiti.m ordoi Scripiura clamante et dicente : Spirilus, et aniinqs
benedic-ite Domhw • aniinse per-
sejapliim pr_eceilit dignitate prdinem avchaiigelo- jusmrum, (Dan. m)
 _!83 HONGi.il AUGUSTODUN. OPP. PA-RS IV. — DOGMAT. ET ASCET. S184.
tinent ad vitam et sensum, spirilus ad rationem et A non reponatur, sed pro seipso in coelura, id est, in:
intellectum ; ergo nec ipsi formam habeot. Ita. au- beatitudinem assumatur. Sed quia hoc durius qui-
tem est inteliigendum de spiritibus, sicut de virtuti- busdam dictum videtuv tola Scriptura elanianie.i
bus, sCilicet de justitia, de sapieiilia, elc. numerus angelorum electis hoininibus redintegran-
CAP.X. Onmslio decima: Qttod corporalia corporeo dus, enucleatius ratione duce elucidetur. Si oinnei.
visu, imagines spirilu, voluntaies intellectu diseer- inniurido uno tempore simul Iiunc solem aspicerent
nantur, etc. totuiri-illum viderent, nec quisquani
Sed dicit aliquis: Quomodo Spiriius personaiiter singuli eoruiri'
inde de lumine ejus yideret, quia tplus eum respi-
accipiuntur, si nulla forma circumscribuntur? Scien- ceret. Si
duni est quod tribus modis videmus, visu corporali quis vero oculos clauderet, vel aliquo casu.
pculos amitteret, ipse sohs se aspectu p.rivaret; alii
corpora, spirilu imagines, niente cogitatlones vel vero non
voluntates noslras. Hoc tertio modo videmus Deum magis nec minus viderent, quam si ille
el spivitus. Et sieut yisu covpovis, corpus horainis euni videret, Quod si videns.de eo vel de alio n&r
sed pro seipso in uniyersi.-
a corporeequi secernimus, et sicut spiritu imagina- sceretur^ no.n pfo illo,
iate poiiereiur : et luraen solis riori pro cseco, sed
tioneni viri ab imaginalione mulieris sequeslvamus,
et sicut niente seientiam graramaticoe a scientia dia- 13pro seipso videret, quod nihilominus faceret, si ille
fuisset, Porro. si ille csecus de uiiiversi-.
leetiea. separa.mus: sic personas spirituum intelle- csecus npn
tale tolieretiiv iia, ut iu nihilum redigeretuv; aliqua.
clu diseernimus.
eo crca-
CAP. XI. Qumstio undecima :- Quod angeli wtlierea, nova persona, non de liumano genere, pro
dmmones aerea, homines ierrea corpora ha- retur, hsec forsitan pro eo j'ure posifa diceretur..
beant, elc. Sed cum caecus suum locura in universilate, sicut.
Angeli quoque ha.bent corpora selberea, da>mones yidens sunm, possideat, manifeslum cst, quod vi-_
aerea, homines lerrea : et sicut liomines possunt dens pro eo Jocum non teneat, sed i. te in loco, id,
sua corpora decolorare, vidclicet dealbare, et de- eslin nuniei-o 11011yidenlium. Sic et de vita dici
iiigrafe aut aliqua veste conlegeve : ila possunt da3- polest. O.niies quippe homines sequaliter viia fruun--
mones. sua covpora in yarias formas transi.gurare, tur , et nullus pro alio vivit, licet alius sit alio sa-_
aut splendida ad decipiendum, aut teira ad terren- nior ; et hic, qui moritur, vita pviveluv ; hic'vero.
dum demonstrare, Aposlolo dicente : Ipse Salanas qui nascitur, non pro morluo, sed pro seipso vita
transfigurqt se in. angelum tucis (II Cor. _n). Et ut fruitur. Non enim morluus de universilate tollitur,
11os. ji.ro voluiitate vestes de illis vel de istis anima- sed in loco sive iu numero viyenliu.ni 11011 ponitur,.
liuin velleribus.iiiduimus; sic dasinones nuiic illa- /. Inhuncmodurii est de Deo et angelis sentiendum."
Q
rum vel illarum bestiarum forinas induiint, scilicet Scriptura etenini testante : Deus lux est, et in eo_
vcl lconis vcl dracpnis vel alterius ; unde scribiiur: tcnebrm non sunt tdlm (I Joan. 1). Et itevum scribi-
_Yetradas bestiis.aniinas confitenicslibi (PsaLxxxui). ]turiquodsit soljustilim (Malac. iv), in quem desi-
~Angeioi'uni corpora sunt~si~~5~pIic}a7Tiue1ic"etT-X ptiro^rH
^ueiIOira_geli"pTOBpicere7-Hic-est gaudium angelo---
_elhere facta. .Etlier es.lignis, scilicet quartuin ele-Hi^ i>;;um, ut ista luxi:_t gaudiura oculorum : huncta-
lneutuin, non calore, sed perpetua luce sefenum ;- ?\ ? _.momnes angeli aspexerunt, et singuli pro modo-
unde de creatione aiigelorum scribitur : Fiai litx .suo eiim totuni- viderunt; quiclam autein ocuJos_
(Geit, 1). In bis corporibus nobis apparent: ct hsec jnientis clausevunt, duin se a luce veritaiis aveiie-
pro rebus, quas adininistfaluri sunt, niutant. Hiiic jrunt, et se illo lumine privaverunt. Se vero illo.
est, quod Michael armatus Josue apparuit, cum po- !gaudio privasse, fuit a consovtioangelpvumcorruisse:
pulo Dei in adjutorium venit. Gabriel quoque in visioe11i.n1Deiestgaudiu.nl
. beatorum. Porro electv
forma chryselithi Danieli apparuit, eum Christi re- ]homines, qui ipsum gaudium percepturi smit, id
gnumpra.iiunliavit. Rapliaei etiam Tcbise proecin- est < qui illud lunien visuri sunt, quo ipsi priyati.
ctus apparuit, cum Saram a dsemonio, patvem a csa- < sunt, iion pro apostatis angelis, sed pro seigsis illud.
ciiate Iiberavit, Nascenle Doniino cum lumine appa- D yidebunt i : quomodo misericordes ipsi Deura yide-
ruerunt, et eo resurgenie vel ascendente in albis ]buiit, quem nihilominus visuri essent, si illi visione-
fulscrunt, Mariseut j'uvenis apparuit angelus, Cseci- Dci ] privati non fuissent. Non enira potestate angeli
lise vero alis fulgentibus. ( universitale penitus tolluntur, sed in loco gau-
de
CAP,XII. Qumstio duodecima : Quod animabtts cor- < dentium, vel in coslo, hoc est, Deum seteuiam Iu-
pore exutis forma corporis adhcereat, et quod Do- cem
mhius posl resurreclionem suam suttm corpus ( vidcntiumyidere 11011 censenlur. ideo aulem ele-
prout < homines
voluit, exliibuerit, Resotvuntur objeciiones adversus cti pro eis reponi. diciintur, quia illo gau-
dicta. (dio, vclilla luce fruuntur, quailli privantur. Idcirco
Sed et animabus corpore exutis forma corporis dixit < Dominus homini: Inlra in gaudium Domini
adhseret, in qua videri solcnt. Et hoc notandum, 1 (Malih. xxv) ; quia gaudium Domini, subaudi.
lui
quod Dominus etiam post resurrectionem suam Chrisli, < est visio Patris Dei : in quaomnes beali
corpus suum transformaverit prout voiuil: ideo a .1gaudebunt, quando gaudium et Itetitiain obtinebunt
discijmlis cognosci non jiotuit, a quibus aliquando et c fuglet dolor et gemitus.
subito evanuit. Hscc de spiritibus smTiciant, Supe- Sed dicet aliquis: Rege a regno remoto vel de-
rius dictuni est, quod lionio pro aposlata angelo fuiicto, f alius pro co conslituitur; sic angelo -ca-
 i.S5 LIBELLUS OCTO QILESTIONUM, 118(5
dente horao pro eo constituitur. Hic fallitur : 111re- A
J sic; qiiia eamdem virtulem multi similiter habere
bus quippe corporalibus,_cjuod unus habet, alter possunt, ei eamdem Grararaaticse scientiam plures
habere non potest. Nam aurum quod ille habet, habere potevunt. Sic Deum, qui est lux* yita et
alter non habet quando iste aufertur, etistida5- gaudium angeii et homines siriiiliter habere pote-:
tur, hic habet, ille non habet. Rex vivus soluiti vuiit; quem soli lioiv babebunt, qui visum nientls
regno potitur, defunctus auteni penitus de rebus ab eo averiunt. Igitur homines non pro aTigelis re-
humanis lollitur ; item hic, qui pro eo constituitur stittiuntur, sed jiro seipsis Deo , seterna luce,
soius sceptro irisignitur, In spiritualibus aulem rion selerna vila, ac seterno gaudio pevfruunlur.

- LIBELLUS 0€TO: OUiESTIONUM ';

BE ANGELtS ET HOMINE- 7

•(Eruit ex cbdi ms. InclylEe carthiisise Geriinicensis ven. D. P. Leopoldus Wydemann., ejiisdem loci
bibiiolhecavius; edidit R. P.^^Beriv, Pj:zius Thes. Anecdoh t. II^ p. i, col. 215.)

CAP.I. Vlrum homo trearelur, si arigelus i~ncoslbB ] Quandb. feci homineni, feci et angeJum, Est autem
perslilisset, dualis creatio honiinis , una in seternitate per prse-
Disewums. Yelleni riiihi cefta auctoriiate mon- destinaiionem, altera sub teiiiporalifate per foriria-
strari, ac firma r.alione probari, utrum homo crea-^ lionem. De crealione prsedestinalionis scribitur :
retur, si angelus in ccelo perslitisset ? cum enim Faciatnus hominem ad imaginem el siiniliiudinem
auctorilascujiisdam magni dicat, utlniplereturele- nostram, Et fecit Deus hominem ad imaginem el si-
cloruin numerus", Iiomo decimus creatur : videtur mililudinem sttam (Gen, i)..Pe creaiioneiormatiofiis
ad hoc solum facfa muliiplicitas hominuni, ut im-. scriptum est : Formavit Deus hotiiinemde limo ierrm
pleretur imminula numerosllas angelorum, et sic el inspiravit in faciem ejus spiraculum vitle; el fa-
coiisequeu.ier ruina angeli fuit causa condilionis cius esi in animqm viventein (Gen-.u). Qui enira ma-
iioiriinis. ncl in mternum, ait Scriptura, creavil omnia siiiiul
BlAGisfER.Nihil est aliud auctoriias, quam pc-r (Eccli.. xvni). Omiiia creavit siiiiul per--lrialeriam,
raiionem probaia yeriias : et quod auctoritas docet distinxit vero sex diebus per geueia, pev. species,
credendurii, hoc ratjo pvobat tcnendurii. Evidens per fovmas, per numeros. 1IIIautein sex dies non
scripfura3 auctoriias claraat, et perspicax raiio pro- ^1 siiiit, ut isti volubiles , iiiteiligendi, sed in scter-
bat : si omnes angeli in coeio permansissent, ianlen niiale iixi, ad quorum-exemplar isti sunt -facti. Et
hoino cum omni poslerila.e sua creatus fuisset. Iste quia senarius numerus jierfectus est, ideo sex die-
quippe niundus propter horninera est factus: niun- bus Deus omnia fecisse legi.iur : ut operalio "Dei
dus autem est coeluiu et terra, et universa quse per.fecta insinuetur; qua3 in sex partes distinguilur,.
ambitu cpnliiientur ; et vaide absurdum crcdiyide- scilicet in tria eleraenla et in tria ex his creata.
tur, ut stantibus angeiis is non crearetur ,_propter Eiementa quippe suiit ignis, aqua, terra; el de
quem universitas creaia legitur. Ad hunc errorem igne creati sunt angeli, luniinaria et-sidera; de
removeiidam sacra Scriptura, futurorum prsescia, terra vero liomines, arbores, herbse et animaniia ;
'ante crealionem angeii etTiominls exovsaest dicens: de aquis aulem pisces et volucres. Esl autem genii-
Jn principio creavit Deus cmlum ei terram (Gen.i). na aquarurn natura, unacrassa semper lerrse -adhse-
UtquidecEliim? Ut esset utique habilatio arigelo- rens , quse niare dicitur, de qua pisces producti
ruin. Utquid terram? Ut yidelicet esset habitatio leguntur; . alteva teiiuis a terra suspensa , qtise
homiiium. Et lmic sententia. auctoritasilliusmagiii : aer dicitur, de, qua volucres creaise.'noscuritur,
viri, scilicet Gfegorii, non refragatur, sed pofius Quod aulem angelus sit principium viarura Dei,
suffragatur : quia nimirum electorum numerus nou n scribitur in Job : homo verp uitima faciura Pei le-
in solis conslitit angelis, sed in angelis simul et gitur. Hinc per ill.um inchoatio, per islum vero
liorainibus , et quia in >novem ordinibus angelj- consummaiio operum Pei innuiiur : cui omnis crea-
rjim non erat perfecfus nuriierus electorum, ut'hic_ tura reliqiia subjicitur. Igilur sicut nec angeli pro
mVpieretur lilimerus, est homo decimus ordo crea- perdilis hominibus ereantur , ita nec hoinines pro
ius. Quod autem horao cum angelo sit creatus, te- lapsis angelis creati creduntur, sed pvoprio loco
_tatur ipse creator Peus loquens ad.Job : Ecce Be- glorise ppssidendo et decimum ofdineni electorum
neinoth, quem feci'iccum (Job xt), quod est dicere : implendo. Ideo autem oro perditis angeli_sdicui.ilue
 •1137 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS IV. - BOGMAT. ET ASCliT. 1188
facti , quia in gloriain, de qua ipsi eccidoranl,, A . elccfis duntaxai in Dcum tunc transit, Sed ct pri-
sunt assuiv.endi : quod nihiloiiiinus fievct, si nulluss nius angelus, qui similitiiclincm Dei sibi usurpavit,
angelorum corruisset, Et ecce nullus hominunin quam solus Filius habuit, dum pulsris de ccrilo ceci-
adoral angelum , muliiludo aulem angelorum ado- dit, Christum Judicem in terra invenit. Adhuc
rat super se heminem Deuin, qui pniiiia in ccelis s quippe in terrse malerie latuit, per quem Paier ler-
ct in terris reslauravit : dum liominera de pote- vam condidit : qui angelum dc coelo refuguni sub
state diaboli in terris liberavit, et in coelis angeliss terra mergevet, elhominem humilem de terra.su-
associavit. per ccelum erigeret, Quod autem Chrislus mortuus
CAP.II. lltrum Chrtsius incarnarelttr, siliomo in est, qui est vita omiiium, tresstaius sunt hominis:
paradiso perstitisset, unus ante peccatum, in quo niori, et non niori po-
DISCIPUI.US. Quia rationabiliter est probalum, tuit; alter post peccatum in quo mori necesse ha-
ruinam angeli non fuisse causam creationis liomi-- buit : tcrlius , qui eral ei futurus, si tenlatus non
nis, nec hominem pro angelo, sed pro semetipso0 peccasset, eladhuc post resuvrectionem speralur, in
crc-atum, vellem item eadem aucloriiatc, comiiantee quo raori non potuit.
ratione, doceri, ulrum Christus iiicariiarefur , sii Si ergo Chrislus in primo statu venisset, nec
homo in paradiso pcrstitisset? Cum enim iola Scri-- B I ipse nec homo unquam morcrcturj-sed jam dcifica-
piura clamat, Christum pro Iiuinaua reclemptione e lus completo numcro ordinis decimi angelis asso-
in carne venisse ; putaiur nunquam in carne ve- ciaretur : quod ulique factuin iia esset, si homo
nisse, si homo non peccasset queni vediuicrct : ett teiitatus non peccasset. Sed Christus hominem pec-
sic vidctur peccatum tioiniiiis causa fui..se Chrisli1 caturum, et per hoc morilurum prsescius, ideo in
incarnationis. Quod si ita est, tunc illud peccalumi sccuhdo siatu venive et raori voluit : ut hominem
iion fciit nialum, imo inagnum bonum, cujus causaj de morte redimeret, et ad statum vitse reduceret.
Deus factus est homo, coiisequenter et homo3 Et ideo dicitur pro humana redemptione venisse,
Deus. quia nisi ipsemoriendo inortem nostram destrueiet,
MAG.Peccatum hominis non bonum, sed maxi- nunquam homo post culpam slatUm vilsereciperet.
mum raalum fuisse, clamat totus mundus, cum mul- Igitur Chrisii incariiatio fuit humanse naturse dei-
lis miseriis suis. Unde enim mors cum tot cladibuss ficaiioj ejus mors riostr_e morlis dcstruciio , ejus
regnalin mundo, nisi de peccaio hominis? et ideoj rcsurrcclio vitse nostrse reparatio, et hoc modo
peccalum jirimi hominis non fuit^ causa Chrisli in- secundum Apostoluni : Sicut in Aclam omncs
carnationis, sed potius fuil causa moriis et damiia- moriunlur ,- ita et in Chrisio vivificabuntur (I Cor.
tionis. Causa autem Chrisli incarnationis fuit prse-- "-> u XV).
deslinalio humanse deificationis : ab seterno quip- CAP.III. Quomodo angeli cx igne creaii shtt.
pe a Deo erat pvsedeslinatum. ut homo deificare- Disc. Hsec solutio mihi probabilis videtur, ubi
~lur, diceiile —Doniino-:Paler^, Ailexisti_cps__ante__ 3 auctovitas vationi, et ralio aiicioritali patrocinatur.
constitutionem mundi (Joan. xvu), subaudi, per me» Sed cum melior sirSpifitus-quam corpus^miror —
deificandos. cur angelos dixeiis de igne crealos. Ignis enim cor-
Sicut autem Deus est immuiabilis, ifa et prsedc- pus esl, angeli vero spiritus sunt : el non video,
siinaiio ejus est iiiiinulabilis : oportuit ergo buncs quo modo melius de deleriori creari prsedicetur
incarnari, ut homo posset deilicari. Et ideo noni nisi veris asserlionibus comprobelur.
sequitur, peccalum fuisse causam ejus iiicarnalio- JIAG. Spiritum de corpore creari diccrc insaiii
nis; sed hoc magis sequitur, peccatum non poluisse> capitis cst, corpus vero de corporibus vel de ele-
proposilum Dei immutare de deificatioi.e homiiiis. ineniis dicere creaii assertio verilalis est, Angelici
Siouidem auctorilas sacra. Scriplurse el luanifeslai spiritus, et human_e anirasB, et informis maleria
ralio declarat, Deum hominem assumpsisse, eliamsii mundi ex nihilo creata sunt; ex infornu aulem ma-
lionio nuuquam peccasset. „j, leria elemenla discrela sunt, dicente Scriptura :
Dcniquc provida Scriptura ante peccatum bomi- Qui fecit mundum de informi materia. Corpora
nis promittit Chiistum , dicens : Rclinquet homoi vero omnia ex quatuor elementis forraata sunt,
patrem el malrent, et adltmrebit uxori sttm et erunt; scilicel unumquodque corpus illi elemento specia-
duo in carne una (Matth. xix). HsecApostolus expo- liter altribuitur, quod in eo pius abundat, Unde
nit ita , diccns : Sacramentum hoc magnum esl, egoi dicuntur qusedam corpora ccelestia vel ignea, qu_3-
clicoin Chrislo et in Ecclcsia (Eplies.v). Ecce adhuc: dam terresiria, qusedara aqualica, quasdam aerea.
nullum peccatum ab homine cominittitur, el Chrisli Aniinaruni corpora sunt terrestria , dicente Scri-
et Eccle.sise conjunciio in una carne prsedicalur. ptura : Formavit Deus liominemdclimo ierrm (Geu.
Lnde idein Apostolus : Deus, inquit, anle tnnndi n), id cst corpus hominis. Deaniraa vero subdilui-.*.
coiistilulioncm elegit nos in Christo (Ephes. i). Cliri- Et inspiravit in faciem ejus spiraculttm vilm (ibid.),
stus esl Deus homo , in quo Deus ante niundi eon- de cujus creatione prsemitlitur : Fccit Deus homi-
stilulionem prsedeslinatos ad vitara elegit, quia in nemad imaginem et simiiitudinem suain (Gen. i), id
Chrislo nos deificari consliluit, Quando cnim Deus est animani hominis. Deus est incoiporeus , ita et
liumanam naturam induit, universa humaiiitas in anima, in qua est imago Dei, est incorporea. De
?"!89 LSBELLUSOCTO QU_ESTI0NUM: 1100
corporibus animalriim drcit Scrtplura -: Producat A ccelo glovificandiim. Unde IISEC duo elemehta immii-
-lerra jumcnia et besliasin genere suo (Gen.i),sivecor- tabunlur in gloriam filiorum Dei, dicente Scriptura:
pora jumeniorum et bestiarum. Depiscibus qupque Cwlum novumet terram novum faciet Dominits (Isa,
ct volucfibus dicit : Proditcant aqum pisces-el volu- Lxii); iri qna nova .terra corpora hominum duu-
cres in genere suo (ibid.), intellige , pisciuni cor- taxat elecforum jam cleificala ut sol fulgebunt, et
pora et voliicrium. Aquse dixit proplev gemiiiaiii "corporibus-angelprum . sequalia- erunt : quseut sol,
naturam aquarum, sciiicet crassse uti maris, le- qui utique esl ignis, lucida fulgescunt; quando
nuis iili aevis. Corpora aiitem angelicorum spiri- Ghristus veformabit corpus humilitalis nostr_Bcon-
tuum sunt ignea, dicente Scriptura : Qui.facit an- figuraluni corpovi clariiatis suaj : qui in monte ut.
gelos suos spiritus, etminisiros suos ftatnmam ignis sol appaiuit, cum in gloria futuri status discipulis
(Hebr. i); quod est dicere , angelicos spivifus ex appavuit. Prselerea sumriiopere notandum esi, quod
iiihilo fecit Deus; covpora ver.o eovuni ex igne homines de primo elemenlo, scilicet-de terra fpr-
creavit. De qiiorum creatione dlcit ScViptura : Dixit mati, jieccanles in secuiido elenii3iilb, scilicet in
Deus rFiat lux(Gen. 1), quasi dicat d<_igne fiant lu- aqua sunt necati : angeli vero de summo elemento,
" "
cicla angelorum corppra. [j" scilicet de igne creati, peccantes in secundum ele-
Sicutenim rationaiis anima covpove vestita dici- 1B nientum, id est in aerenv sunt pvsecipitati. Am-
lurhomo^ ita iiitellectualis Spiritus eorpore vesti- bo adiiuc ih igrie damiiabuntur, cum terra in
lus dicitur angeius. Angeli non in alienis corpori- Chvisto et in electis deificata super ccelos exal-
bus, sed in propviis olim apparuerunt liominibus, tabitur.
quibus locu.li sunt : cuni quibus ambuiavcrunt, CAP.V.Vlrum lapsus angeli ideo irreparabiiis fuerit,
cum quibus manclucaverunt; quse omnia bistofla- . qaia fuit immortalis ; hominis contra.
lile.r , non specialitev.facta sunt. Quse ta-mencOr- Disc. Quorumdam assertio non videtur mil.i pro
pora pro dispensatione officii sui in diversas spe- babilis, uui dicunl, qupd angeli iapsiis ideo fail ir-
cies iransforriiave potuerunt .- undc aliquando ful- reparabilis , quia fuerit immoiialis : hominis vero
gurea facie, alifjuarido candida veste splendidi recuperabilis fuit quia mori potuit; curii Deus lii-
yisi suiit. Et in plerisque sanctorum Scripturis hil uisi solam movternpro veconciliatione utriusque
djcuntur dsp.monesper aefa discurrefe. Non enim volueiif ?
spiritus sine covporibus .discuTrunt, qui illocales MAG.Hoc ncc auctovitate pvobatuv, nec vatione
siint. Et.notandum, quod Geiiesis nihil de creatlone voboratuv , prKsevtim cum auclovitas clamel : Deus
spirituum dicit, quia iion solet de invisibili natu- f_, moriem iion fecil, nec lcelalur in perditione morien-
J
ra, sed de visibili corporum creatioiie narrafe. lium (Sap. i). Et iterum per pvophetam : Noto
Apostolus aulem clamat dicens : Sive visibilia, sive moriem peccatoris (Ezech. xxxm). Ralio autem. non
invisibilia in cwiis et in terris omnia per ipsum fa- sinit ullum contrarium suo opposilo jungi : lux
cta su.tt (Coloss. i). Invisibilia sunl spiritus, visibilia enini-est lenebris opposita, quas -non recipit sed
vero corpora eoruni. - repellit; et vila est morli coiitraria quam non eligit
est, poeua pecca-
GAP.IV. Quare crealor Deus corpus non cleigne, secl sed polius exstinguit. Mors quippe
de terta sumpsit. ti, quanv homo liunquani subiisset. Deus igitur,
Disc. In hac solutione bene cpucordat ratio au- qui est vita , nec ab angelo nec ab homine itiortem
e.oritali, Sed cum terra sit intimum elementum, exigit, sed utsibi et naturse contraviam adimil.
et fiKx omniumelementorum : ignis vero summum Porro natura rerum exigit, ut quse sunt in univer-
et purissimum elemenlum, quid rationis habet, siiale discrepantia, per sibi contrarium vel simiie
quodcreator Deus corpus non de igne, seddeterra fiant consonantia. Ut verbi gralia : voces graves
siimpsit? sunt aculis contrarise, et ideo dissona , per eas-
MAG.Cenirum est dignius quam circulus : cen- dem autem personanlias fiunt consiiniles et con-
irum enim ininiobile figitur, circulus vero mo- I0 sonse.
bilis volvitur. Terra enim ceiitvum elementoruni Homo quippe Deo mobediens, diabolo ad injusti-
cst fixa et stabilis : ignis. est ut circulus motus tiara facius est obedieiis, pro qua injuslilia debitam
instabilis. Et licet omnia eleinenla in dignitate mortem incidit : sicque dissonanliam in universi-
conditioriisjsint _equalia;tameniiifiguvis secundum tate fecit, dum ad vitam condiius, in morte defe-
naluram centrum habet primalum. Tevva est cen- cit. Christus vero per contrariuiri cx simili exhi-
trum mundi, et iiutvix omnium animantium : buit coiisonanliani , dum Peo ad justitiam factus
morlem
ignis vero pevemptor eorum , licet qu_3dam ani- - est obediens , pro qua justitia indebitam
nialia sint in igne innoxia , ut^ fertur de Sala- susiinuit; sicque mortem destruens hominem de
mandra. . morte redemit. Justitia eienim exigit, ut sicul homo
Sed et terra est pvima operum Dei, dicente Scri- absque peccalo conditus, peccando ofTeiidit, pro_
ptura : ln principio tu, Domine, terram fundasli quo po?.nam morlis pertulil : ita aliquis ex genere
(Psal. ci). Duas falibnales creaiuras Deus incorpo- ejus absque peccato existens, j'uste vivendo Peum
Vavitde pvimo el summo eleniento , horiiinem de placaret; cujus causa mortem subivet; pev quam
terra in seipso'deificandum, angeluni de' igne iu consovles Peo feconciliaret. Et quia Ghristus hsec
 liSl flONOBII AUGtlSTODUN. OPP. PARS IV. - DOGMAT!ET ASCET. .1192
fecil dicitur, quod nihil nisi morteni pro saiis- JA scirent euiii inspectorera onuiium. Porro resurre-
factione volueril. Ab angelo autcm hoc rion qusesi- ctio ideo fit, ut boni plenum' gaudium, mali vefo
ut ulrumque
vii|, quia mori non poluii. Jusluhi aulem fuit, ut plenum supplicium suscipiant: quod
sicul st. ille supra omnia extulit, durivsimilis Aliis- noii nisi in corpore et anima esse poterit. Justi au-
.siiho' esse voluit, et ideo "infra omnia eecidit : ita tem perChristumreconciliati ad vitam assuiriuntur,
aliquis ex iiumero ilio absque culpa existens, rion qui si non essent reconciliati; riunqiiain illuc-assu-
visa poena iapsoruni infra cminia se humiliaret , inerentuv, Igitur si Cliristus in carne non yenlsset,
dum jusiitiani Pei in judiciis suis laudaret, suam et sua inorte inoiiem nostram non desiruxissei;
verp injusl i.liam accusarct et hac confessione lau- et sua vesurrectione nobis vitam noii reddidisset,
dis socios Ievafet, Sed ille, qui de veritate cecidit, nullus unquam ad vilam resurgeret : scd onines
inqua noristetit, adliuc in niendacio, cujus, pater pariter in morte remanerent.
esl(Joaii. vm) ^ persistit dicens : Mea sv.nl fiumina, CAP.VIII. Ctir Detts non omnes homhies resiir-
etego feciea. EgO feci :
ineipsuiii ego sum Deus et ppsi
rectionem ad beatam vitam transferat, maxime in-
non lioino. El quia hsec vox incorrigibilis est, ideo _fanies, shte culpa decedentes.
lapsus ejus irrecuperaliilis est.
Pisc Gtirii gerius humanum ad vilarii sitxrealuini
CAP_.YI. Quomodo cuncii monamur, cum mors Q et
deslrucia per Ghristtim prmdicetvr. per Christum totum sit ad vitam repafatumj
Disc. Mulluni me movet quod oniiies morimur, valde miror, cur omnes homines post resurrectio-
cuni mors pev Chrislum deslructa pi'_edicelur. nem ad beaiam vitam non transferat, maxime in-
MAG.Duse iiiortes suni, una corporis, aliera ani- fantes, qui peiiitus sine culpa erant
mse. Mors corporis ..eparaiio est animse a corpore ; MAG.Chrislus qui esl resurrectio et vita, omnes
mors aniriise esl separatio animre a Peo. Sicut horaiiies ad vilam resuscitabil ; et quia ipse est ju-
ergo mors corporis aufcvt gaudia mundij ita mors slilia, solos justos in beata vita glovificabit; inju-
animse aufert gaudia cceli. Hanc morterii Christus slos in misevia velinquet, Et quia ejus occultum
destruxit, dum aniinas de suppliciis exemptas, gau- judicium exsupevat omnem sensuni, qubsdam,
diiscceli inlulit. Adbuc mortem desiruet, duni-hni- quos vult, nocentes igne purgatorio purificalos ad
mas suis corporibus induet, quas postea nulla mors gloriam assumit: qUosdam, quos vult, innocentes
salvet. - in misevia velinquit, videlicet infantes, quos unda
CAP.YII. Cur resurrectio mortiiorum futura stt, baptismalis non vegeneravit. Melius est cnini per
Disc. E_rocredebam
° resurrectionem in novissimo ,i misericordiam salvari, quam uiujuani Judicis sen-
faturam etiainsi Christus nunquam incarnaretur, lentia condemnari. Cur autem lioc faciat, non plus
ut puia a propiieiis praedictani. possuinus investigare quam illud possumus inda-
MAG.Resurrectio non est ideo futura quia a pro- gare : Cur angelos non fecerit archangclos, vel iilcs
pifetls est j~~~~~~dict~r;~~sed~~idcO~~cst~prsedicta —
quia^erat- jion-feeerit-fhronos^-vel-feminasiion_feceril_yirDS, __
futura. Siquidem jii-oplietica vox nil cogit fieri; Vel bestias non fecerit aves, vel cur jiavoni, tantuni
scd Spiritus sanctus, eui orania prseterila et futura decorem pennarum prse cssleris ayibus dederit et
sunl pra.sentia, sua suis prsecinuH; quod vel ipse multa his similia Omnia enim qumcunquc voluil,
-olim facere disposuit, vel homiues facluri erant, ut fecit et facit (Psal. cxm).

/" INEYITAMLE
SIVE

M PBIllfflifllffl II OBIBO iSBITPJ

DIALOGUS.
(Erutus primum e ccenobii S. Marise in Tongerio, ordinis Pra.monslratensis, bibliolheca, opera V. P.Joan-
nis CONE.N,
S. lheologise liceutiati, ihidem prioris: editus in Bibliotheca Patrum ed. Lugdun.j
tom. XX, col. M29.)

PRJSFATIO AD LECTORJ.M.
Qui primo liunc Dialogum conscripsit, Bonorius legitur in principiis librorum trta retjuisivisse({): Auelo.
rem, maleriam et inlentionem. Auclorcm quidein, ul noveril qui eum lecturus est, nomen scriploris; uirum
etlmicus, an fidelis, utrum Calholicus an hmreticus fuerit.

/243) flonorius prologo Coinment. in Canlica cantie.

 1195 INEVITABILE. 1194
Itarjiif, ._.i-M)._Lector, dunt cgo laevitabile istud attctori suo assertum eo, primum libi breviier osiendam
qtiis ille, quulisvefueril, Tu retiquc:si legas, inielliges.
Joannes Tritlicniusabbas (244), cl ilto rcccntiores,quos licuit videre, pauca quidem, sed magiia, in tqudem
ipsius, meinorimprodidcruut: ca compcndioreferre conabor.
Anno circiter millesimooclogesimoseptimo, ct transiiu Chrisii Servaloris ex koc mundo ad Palrem, Paschati
ponlifice max. aique Ucnrico Juniore (ut cst in Yitu ScmclissimiP. nosiri Norberti) (245) vel, ut computavil
illustriss. card. Baronius, quario,vel, ttt atii, quinio ejus nomhiis CmscireAugusto; in diicatu Burgundim,
Honorius quidam preslnjter, gloria el lionore,jurc coronandus, in clero, vetttt sidus ... cwlo, resplenduit.
(246) Erat eiiim in Scripluris sluitiosissimus, el valde crudiius. in smcuiaribtts scienliis ncbililer doclus.
ingenio sublilis, el clariis eloquio:~et ideo Augusloduni (nola ibi civiialevcrnacttle Auslun) antiquiius me-
tropoli el AZduorumsede,-assumplusin scholaslicum, vcrum dociorem sive Ecclesimilluminatorem se gessil.
Idest (ttt illorum ipse dignitaiem inunusquedescripsit) (247) verbocl cxemplo, velut stellmin perpctuas mter-
tiilales fideiibus docirinm Ititnen infudil; quoadtisquc ipsi Dominum.moribusinvocareinciperent, et Clirisi&m
veram litcem, omnetnauimam illuntinare cognoscerent. liiore scilicel majorum, divi P. Auguslini, inqttam, cl
aliorum velerum Palrum exemplo scribendo libros, cl docendo indoctos. Qua in re ita divum Anselmum
cxprcssil; ul' libri ejtts Pe imagine mundi, illius dicli fuerini.
- llenuntiavit aulem fuiiclionibus istis publicis; et opporiuns in soliiitdinem,ei.nrum, sive monasterium se
reccpil: ul, quod aliquaiuio aposlolis, Magislro suo renuntiantibus, qum ipso mitiente cgerant el docuerant,
diclumesse tegerat: ul vcnireiil seorsum in deserlum lociun (Marc. vi, 5), el requiescerentpusillum, observa-
rel, el qui atiis docendis Itactenusse impenderal, reliquo viim tempore soli Dco liveret, el spiritualis homo
-fiercl. Iliac namcjue a v.onnv.HisScholaslicus cl Soiilarius, ab aljis Inciusus, tdi_vando eliam Anachoreta
nuiicupatus inventiur.
Scripsil tam liic quatn ibi, mulia prceclara opuscula, de quibus ipse per se, in libro iltustrium Yirorum,
quem prpmotavii : Pe Luminaribus Ecclesise, recensuit Inevitabile, sive Pialogum de libero arbilrio, in elo~.
giis ejus liaclenus typis non expressum.
Quingenli igilur ptus minus anni stint, quod ejtis Itoc opus (ttl apparel) laluil; nuttc vero ex bibtiolliecd''
nosira juxlct M. S. inibi servalum, noslra opera prodil iu pubticis occasionecujusdam Pialogi de pr-sdeslina-
lione et libero arbitrio sub nomine ipsjus, ab annis scpiuaginla, per Georgiiim Cassandrum, Coionim aiuto
videticet 155 ttjpis Lamberli Silvii excusi.
Prmferl autem iioinen Inevilabile, quia lioc.ab auctore illi dalum, cui, ut inlcgrum restituerelur, de mid-
torum juxSa ac gravium virorum consilio, tiulla in parte contexltis a me-estmutatum tet attctum, sed lanttim
in manifestis orlhographim mendis, suis interpunclis et incisionibus quantuin necesse fuit,disliizctmn et'etnen-
dalum, nolisque ad marginem aliqiialenus adornalum.
Non es: igilttr, quodsuspicelur quispiam me ad alicujtts opinionem nliquid liic variasse vel aliorsum torsisst
quam scriplttm fuit; aul quidpiam velul araneum, ex me in eo confinxisse. Securum te reddo certumque,prm-
ter laborein describettdiex fide, de meo, tolo niliil esse libelio.
Me vero mordet, quod sicul in parlibus istis nostris vix habemus vintim.?._. dilututn, ila quorumdam vcle~
rum scripla, von nisi mulata dicam an dcpravala, recipimus. Quis enim nescil, unus Erasmus, quanlutri suis
scoriis, scholiis,iuquam, plurium ctiam SS. Patrum monumenta feedaril?
Qnanio id proctivius esl de Cassandro sentirc, quem irrefragabilis sanctissimm Romanmsedis censura, ad
primam interdictorum Scriplorum classem, coitclemnavil(248).' quod an lemere factum, nemonisi temerarius,
qumrat. Niliilominus si placel, ausculta: v.ndeiion mhius certo qnis fuerit, eum, quam ex unguibss teonem,
cognoscas, et imposloreinfuisse non ncges,
Cassctnder palronijmicum est, sicttt Tcxander sive Tessander, et decemalia a patrimsotosiiniliadeducla
nomiua. Georcjius igitur Cassancler a Pago Cadsand,- sive Calsanl, aut euphonim causa Cassant (ttnde
Insula Slusam inler et Germanicum mare sila, Ca,._ai_diiadicla est) icatqttam a loco nativitalis sum nomen
accepit.
-Cui magnificando, liabiiationi locum, palria celebrioremBrugarum ttrbem opporlunam invenisse videtur,
Urbem, inquam, in qua, circa lempus quo Inevilabilis htijus aucior Houorius omnibus inevitabilem subiii
mortem, Caroltis cogiiomentoBonus, marchio Flandrim (aiii primum ejns iwmhtis el pium comitemque
dixcrunl) non minorigloria inter Flandros, quam parens ejv.s Canutus rex Otloniminter suos Darios, inar-
lijroccubu.it, ct cxuvias sui corporis ad ScuictiDonatiani,iii sacrarum vestium apodyterio reliquil (249).
Hic Cassander in Witlorum domo erudileversatus, mrarii publici saiario cum Grmcastum Lalinas docenda
iiiteras, ct scribendo qum a Gesnero cl Marchanlio refcruniur, id consecutus esl, ut Romm ab universatis
Ecclesimprincipibus, Brugensis esse crederetur; verumibi, intcr Clcvos el Atemannos in fidc corruptus, diu
subsislere non potuit, sed absccssit, el poslea Coloitimmullo tempore fortasse vicjinti ann, vixit, .
Ibi diversos evuigavitlibros; etinter alios, supradiclum Dialogum, £/-«'-tisaccessii Religionis-consultalio,
posl obilum ejus anno 1577 Colonimimpressa : quam doctissi.musitle Molanus (250) cilat) iilumque perstrin-
gendo ostendit,;excessisse modum Christianm modestim. Qui cium cxiraDei Ecclesiam esset, scripsit manere
tanlum veslicjiacommunisctccanonicwvitm,in mdificiisac nominibus.Addidil deinde :Regidm desertoresmon-
slrpso nomiiie dicios csse canonicos ssaculares, lioc __z, regulares irreguiares. Qua re haud injitria Alber-.
ittm Cranlzium Canonicuin S3_eularem,vocare monstrum sine exemplo, regularem sine regula, canoni^-
cuni sine canone.
Audin, amice Lec.tor, viri tiomen, consiaiviam, zetum spirilum ? Qtd non vocalus,.ad: consilium venire, de
capessendareligione senlcnliam dicere; caiionicortimcollegia, imo clerum iotum, Ecctesiam ipsani Romanain,
adeoque suprcmam el Calholicam, judicare et reformare prmsumpsil : pulusns pepercit Scholaslico Honorio,
el htinc ejus feiv.inthigua sua illa maledica.lambendo non reformavii ?
Sed videor audirequi obstrepit : vocalum aiiquando cum fuisse in consiiium,M quidem ut formam Relu
gionis cuderel. Fateor': sed a quibus, qua poteslalc, et quando?
,(244) Lib. de scrip. Eccl. auct-um, et demum jussu Clemenlis VII recoghitiim
(245) Pairologise t. CLXVL et publicatum, ad iiomen : Cassander.
(246) Trithem. supra. (249) PetrusMontanusi.n descript.ad Tabulas geo*
(247) Comment. in Cantica, Gem. annn.e, lib. i, graph. Keerii. Jac. Marchant. assignat annum ii2G,
C M, ct Roder. lib. n Speculi, cap. 17. mensis Martii die 2.
(248) Videindicem librorum proliibiiorum aucfo - (250) lii indiee lib. prohibit.
ritate Pii IV, primum editum, posiea a S.xio Y,
1'ATUQt..^L-\XII *s
 {.93 IIONOiUI ACGliSTODUN. OPP. PAllS IV. — DOGMAT.ET ASCET. 1 Igg
litiit Amorfortius, reccptissimttshisioricus, av.ctorest (251), quod cum anno miltesimoquingcn-
IficliBcl <__>
lnsimosexagesimoquarlo ambiliose quidam rebus novisstudentes lotatn pcenmreipublicwBelgicmimperiique
formam mutari posttdareni, el desuper tribunalium deliberationes confnndi cwpissent,plura in cliesnovarum
rcrum consitia proponebaiv.lur.ConciliumTridenlinum jaclabant sine regis, sine certa privitegiorum injuria,
sine reipublicmmagno pcriculo promttlgari non posse, Prmposilo S Donaiiani Brucjis, cmlerisque in nniver-.
siirn ciericis, oinnemqumdkeretur profanam jurisdiclionem auferri debere. Confisculionesregius vet tolti vel
mintii oporiere,
inier-ea Ludovicus Nassovius Gitilielmi Aitraici principis frater, qtii iis temporibus Bruxellis erat, licei
peregriniis, et ntdlam in republica adiiunistralionein liabercl: formctmtamen rctigionis, qv.am Relgm profi-
lenlur,inedilabalur, evocatis ad hoc coiisilium Georgio Cassandro, et aliis, qtti neque inquisiiorum theoiogo-
tttmqtie acrimoniam, neque Calvinisiarttm nimium vehcmenlesanimos pali se posse profilereniur. Sed non
SKCcessililludnegolium : moderaioresqtteitlice tinde veneranl, reversi suni. Bactenus Issell.
Unde, qumso,quid ._r consequens? nisi Cassctndrumabiisse aliquando in concitium impiorum et in via pe£-
caiorum stetisse,el in.calliedra pesiiientimmoderalorem scdisse,ut novam formam religionis cuderet ? imo,
tU cum B, Gregorioleqttar (252),se diabolimalleatorem cffectttmostenderel: aulsi mavis(prout hoc in libello
loquitur JioRonus) (255) infernaiis fabri mulleum, ad lundendam Ecclesiain et formandum religionem
(hmirsim dicendum essel) aptttm se.exhiberel ?
Qucs cumiia _._/.,exislimabis, benigneLeclor, inlulisse Cassandrntn sibi eam rim, ~utin maxima opportu-
nitale, qum cuivis libcilum hunc inspicienti obvia esl, opus Uonorii presbyleri acl incudem non revocaret, li-
tnarei, et suum elftceml?speciosoqui, seclementiio nomine (quod taliuni hominumesl proprium) (raudulenler
non exlruderet ?
Milii ncn videlur, sed verius (nace iua dicam, Georgi, el cerie iua dicam, si per pmnilenliam, unde exci-
disii), ui qv.idam opinanlur (redisli), existimo quod cuin dormirenl liomines,iiiimicus Iwnw, per vulpem,
tnortuam stmulaniem, animarum egil prwdam.
Scd lieus tu, bone vir, iterttm te compcllo,Georgi, qui aiiquando atm vutpe non nisi vuipiitari didicisti.
Audi veriiatem el fatere : quempropter diutttrnum sitcnlium anl somnuiit,inortiittmpulasli, ideoqne ad deci-
picndumincttiisti, r.on est mortnus, sed dormil: et si vis -dicam, vivit. Existimasti InevilaOile antiquissimi
doclissimi, el oplimi, ideoque ttott parvm in Ecclesia euctorilalis tiri Honorii Augusiodunensis prcsbyleri,
propter quatuor amplius smculorumsilenlium, mortuum cl mternum forc scptdtum, si duo illitts cxemplaria
Jlrnnwilerense, el altertitn S. Panialeonis, istticlcariosuin, Iwcmendosum,imo (ul prcpriis ittis verbis (254) tne-
moriam libi refricem), istud hialus aliquos habens, quos ab hoc acephalo cl negligentiuset impolilius scriplo,
r.oiw.idlisin iocis oportuit suppteri; depravanclocorrumperesete titedio loller.es,sicque sub spccie diu demor-
lui faitems. Sed Dei benignilate procuralum fuit, ut tertittm essel exemplar sanummnitino hoc, qttod non nisi
n scmisin fide probarelur : castum omninolioc el genuiiium, non adullerinum, quod iton nisi verus S. malris
Ec.ctesicefilius adlubenti sinu excipcret : docltttn omnino hoc, et admirandctvcrbontm gralia ac stiavitale cori-
d.ilum, quod humilibus et benevolis,non nisi vilm odoremin vilam inspergeret, qttodquc de iudnstria, studiose,
diiigenler el accurale, a tnajoribus noslris, sive in religionc prmcessoribttsconscriplum,e4in lempus opporlu-
v.um servatum xidsretur, ut auctorem suum quandoqttead vivum (ut aittut) reprmsentarel, redivivum sisteret,
_; te impostorcm quidetn fitisseconvinceret, sed emendatum, a graviori pamct,quam forte ciiulius fallendo
meritus esses, exlmerel ac liberaret.
Quis enim non ut vnppam exspuat ttta l;mc, Cassander, verba? Queniadii-odum ignis nccessario calet,
- glacics frigcl, sic ncccssario oi.iiics ad regnuin Dei pra.(Iesiinati, salvi fieul. Et illa : Qui merguntur iii
stagnum siilphiiris ei ignis, magis seeundum D.i judicia quam propria merita illuc .vetrmluntur. Quam
^'eteUimc____)j__?_vere odor ejus odor est mortis: quemqtti sic concepit ul eo imbultts in finem perseveret, illi
ntique in mortem.wternam~esi~rnaT6let:IiegniwrDei^noii secundmirgraiiamdari^ncrv.t-Dialogus -iste-Gas-
sandr.inus videtur asserere. L~bin. Honoriits per discipulum qumrendoprojiosuerai : Si Deus in nobis ope-
va.ur, elc_, quse inerces homiiii iinpulalur? hcc ille pcr magistrum respondendo affirmal hoc moclo.: Quid
inerrtiir homo nisi malmii? vel p:o quo merilo cxspectat quis a Deo prsemiuni? Qiiiilquid elecli boni operan-
tur, D_i_sin eis opcralur, el qum ibi sequuniur. Qualia plura sparsim toto libro videre est ad plures pagi-
nas exleusa, quorum in Iwc exemplitri non ._( invenirc vesligium, sictit e contra docirinm hic iradilm, tolo
libelli ejus spacio, vi.vcst ostenderetres quatuorve periodos integras el conformes.
Suaseriin ilnque ccncludcndoconlra Dialogum a Cassandro lypis commissum, ul-eo repttclialo.,.Iiunc qni
secundum sanam docirhium esi, ei fideliter ex tns. Tongerlocrisitranslalus, tanquam verum et genuinum
lnevilabiie ab ilonorio presbyiero .4ugiistodunensi conscriptum, ampteclereris, eiqtte inter velertim tttorum
scriptortim monumcnla non infiinv.mlocum tribueres.
Qua in re tuoverc le ii.ti debet, qttod ex D. Attgustino(255), qua^i solet: Qttid opus cst ttt eor.untscritie-
ftiur optiscuia qui priusquam isla hmrcsis oriretur,non habuerunt necessitaiein in liuc difficili ad solvendum
yuwslioiie versctri?Nam etipse sanclissimus Pater Aiigusliiius suain.de electione Dci doclrinatn ex similibtts
yrobare uon dubilavil (250).
F.l.ccrte ii_.ii- Calholicus^ vcnerandatn lalium Patrtnn anliquilutem, nisi in confusionein suam, unquam
sprevit, non mslimavit, nan iwnoraviL El lit quamcunqite landem ortlwdoxorumsenientiam sequaris, D. Am-
tirosittm (si ejus mcdo csl Cuiumenlarius)honorificecomplecteris, ubi sic loquilur (257) : Hi secundum pro-
positum vocantur, quos cvedenies prsescivit Peus fufuros sibi idoneos, elc. Itcm (258) : Quos prsescivit fu-
luros sibi devolos, ipsos elegil, etc. El ulibi: Aposiolum Paulum persequenlem, elegit, prsescius utique
quod fulurus essel bonus, etc, Elalios,.ut Hieronymum, Clirysostomttm,Epiphcmium, Cyrillum, Hiiarium,
codem vel simiti modo loculos, vet sequendo lenes, attl prmcurremlo defendis,explicas, excttsas, vcneraris,
tion rejicis, nnn damnus.
ldem cgo te, Leclor, vwneo ut prmstes Honorio doctissimo et per totam Ecctesiam taudatissimo viro
CliristictnmIwc litiituinilalis officium. Neqitc eniin judices, anteqitamle.gas, el iiiletlicjas. Et si quid ejusali-

(251) Hist. sui lemporis ad anu. 1504. (25G)Cap. cit to ct prolixius Pe bono persev.,
(252) In c. XLI job, cap. iO. tap. 19
(255) Ji.fra in lioc Dialogo, (257) Ambros. \n cap. vui Episl. ad Rom., vers.
(254; .Iii episiola dedicatoria huic dialogo prse- Spe enim salvi.
l-iissa. (258) In cap. 9.
{25E)De Prsed. 53., JJ.M,
M97 INEVITABiLE. - fl9(.
quo in loco tibi non salisfacil, ilerumque legas, el iotum legas, quia quod fortt tino in loco __.parte tantum
ct ex occasione dictum, luutn animtwi non obleclabit, hoc alibi inlegre ei exintentione clariusque Iradiium:
eum satiabit.

V. 0. PRJORI SUO A Locsunieontrecias, reficis tu vulncra, priscsa

I-onorii vindici
F. V.ILLIiRORDUS
BOSSCHARTS CANON.TO.NGERl..
Cassandcr vi.lam clari produccre Honori
Dum jactat, perimit: proh male fida maims!
Hserelicis genius; blanda sub imagine vitsc,
Conjicere in baralhrum; niille nocere niotlis,
Asl-tu niorliferam cladem miseratus Iloiiori
Conen Apollinea doctus ab arte magis :
Vilse reslituens : o l_encfida raanus!
Post cladem, Jongum das vivci _, et Hle vicissim
Exlendet nOmen posteritate tuum.
Post lenebras lucem praebes, famamque decusque
Ilinc lux nascelur, faraa, decusque libi.
Ainborum virtus duplici cumulala decore est:
Alter ab alterius lumine lumen habet.
O.nalum gemma splendescit sic magis auruni:
Sic magis in auro gemma reposta micat.

INEVITABILE

SIvE ' -

DE PR-EDESTINATIONE ET LIBERO ARBITRIO INTER MAGISTRUM ET DISCIPULUM

BIALOG.US. •

DISCIFULUS. Fratres in domo Dei anibulantes cum B ; dos quoque denfcs iiividorum despicio : quia auxi-
consensu, suiit pro tua salute oratioui instantes : liutn meum a Domino.
diligentise quidem tuse, oratioiies; Clavi aulem Disc. Qusesout raevere insipieiitem sufferas (260),
David Christo, graiiavum solvunt actiones : qui ob ot ignoraniiain pev me sciscilantium , verbo veri-
Genitrieis suse merita, tot eis in Canticis, de ea per talis corrigas.
le rcseravi. mysleria (259). Ob hanc caasain, cl ob MAG.Vcritas se quan-ciites de tenebris erroris li-
alia quse multis incognila, elucidans .in iatidcin berabit, et luce su_e clarilatis illustrabit. Si enini
ejus, dcbilores fecisti. insipienteiri te facit causa charltaiis, occurret libi
Illoruin ergo nunc fungor iegalionc, el ipsi sum- sapieutia cum Juminc vcritatis.
ma deposcunt devolione, ut solvas eis nodum liberi Pis. Tres nodi nexu nimis perplexo se invicem
arbilrii inexlricabilein : Si soliPrmdestinati (ul qui- complicant; quos vix aliquis transit, quin eis in-
dain aiuni) quidquid etiam fecerinl, salvaniur: libe- lisereat.
rum arbitriiim penitus tolli mslimatur, et lii qui Unus, quo asseritur : quod soli prmdestinati sat-
damiiantur, non sohtm jam sine culpa, sed etictin vanlur.
injusie puniri pulantur. Alter, quo astruitur : quod per solatn graliam ho*
(Jnde rogo te, de hac re latius disserere; nec " mines salulem conseqkanlitr.
minimum scrupulum alicui hebeli vel CSDCO ultra Tertius, quo dicilur : quod solum liberum arbU
relinquere. trittm salutem operelur.
MiciSTER.Cum summi dpctores de hac maleria In primis itaque seca nodum Prsedeslinationis;
multa edideiuiit opuscula, quid a me amplius pos- qui quadam violentia, cardinem obligat totius quse-
citis qui ad compavationem illovum sum elingiiis ? stionis. Putant enim quidara, quod Prsedestinatio
Pisc. Illi quidem egregie disputaverunl: sed di- ad "clcctossolos pertineat, cum Apostolus dicat:
versa (ut nobis videtur) sentientes, incertiores nos Quos autem prwdeslinavil, hos el vocavit, juslifica-
reddiderunt. Tu autem (ut verum fatear) facis nohis vit, magnificavit,
breviter quodammodo palpabile, quod ipsi longis Unde primitus obsecro, ut dicas , quid sit Prm-
iractatibus non feceriuit saitem conspicabile. deslinalio,
MAG.Qaod pelis, non denego; quia non mca, MAG.Nihil aliud est Prsedcstinatio, quam pro me-
sed qua3 sunl charitatis qiia.ro. Phaleras verborum ritis cujusque, vel ad glofiam, vel ad pcenam,
contemno, dum fratrum simplicitali consulo : livi- . seterna Dei prseparalio.

(259) Comiii. intellige auctoris in Canlica canii- gillum.

corum : prseciptie autem B. Mar. Virg. Peipara; Si (260) II Cor. ii, 19, libenter sulferlis insiptcnigs*
 i 109 IIO..ORII AUGUSTOPUN. OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET I20C
Est autem gemina Prsedeslinatio; una, bonorum A j rebus dicitur; ubi optio cligciuli de multis prope-
adgloriam; altera malorum ad poenam. nitur.
Sed quia quidam eliam de Providentia el Prm- Angelo autem vel homini, quibus solis datum est
scieniia mussilant; quasi hse necessitalem oranibus liberum arbitrium, non nisi sola justitia propo-
iuferant : sciendum est, quod necProvidentia ali- nebalur . qua servata, selerna bealiludine frueren-
quein compeliit ad boni studium; nec Prsedeslhia- tur. Igitur definilio non videtur convenicns libero
tio ullum violenter irahit ad vitse prsemium, Simi- arbitrio.
liter Pf-escieniia nerainem cogil ad peccaluui; Pisc. Quid si dicatur : quod mors et vita honiini
et Prsedeslinatio nullum impeliit necessitale ad proposila sint; et ipse mortem elegeril?
supplicium. MAG. Non lioc est vevum : non enim mortem
Porro qui prsevisi suiit in bonis permansuri, ad clegit, sed deceptus altiorem scientiam concii-
gioriam sunt pi .edesfiiiali : qui vero praesciti in pivit.
n.alo vitam finiiuri, ad pcfinam sunt utique prseor- Disc. Quid si dicatur : quod bonum a Peo pro-
dinati. ponatur; malum autem a diabolo suadeatur, ct
Ergo quos Peus prsescivil in Filium suura credi- in libero arbitrio hominis sit, quid eligere vclit?
turos, et mandata ejus volunlarie servaturos, hos ' MAG.Re Jiomine hoc utrumque dici; dc Arigelo
anie ssecula praidestinavil : hos suo tempore ad non polest, cum iiemo fueiit, qui ei aliquid mali
fidem vocavit : hos per Baptisma justificavil : hos persuaserit. Porro inter boiiiim et malum nihil est
virtutibus magnilicavil : hos vasa misericordise gio- medium. Sed si homo in aliqno mcdio consiiiutus
vificavit. Qaos autem iniiiiine facturos prsescivil, viderelur , tunc forlassis, recle, libertas bonum
hos a regno glorise leprobavil; ei vasa irse el con- vel liialiini cligendi ei inesse diccrctur. Sed cum in
tumelise, apia ad poeiiaiiipra_destiiiavit. bono taiituni sit constilutus , cl nihil allud sit
Disc. Cum scriplum sit : Pater, dilexisti eos anle mali electio, quam qucedam animi in bono defe-
viuitdi constiiulionein; videntur necessilate sal- ctio, cum vitieJicet cleserit justiliam , quam servare
vari, qui anle mundi exordium sunt dilecti. debuit, et-ad injustiiiain decliii.it, quara devifanclaia
MAG.DCOnihil esl futurum : sed omnia sniit ei rion ignorat.
prsesenlia, quce jam sunt, el quse futura sunt. Om- Disc. Sed qiise sif ejus dcfinitio magnopere e_-
nes crgo fuluri semper in Dei prseseiilia fuerunt, et specto.
ideo ante mundi conslitulioncm sunl dilecli : sed MAG(261). Arbitrium esl proprice volunlatis jufii-
suo tempore pro meritis ad gloriain clecti. cium quid velil, quidque nolit. Hoc libervm dicitur:
Quos ergo Peus anle niuiidi conslilutioiiem pive- quia non est nccessariuui, sed quihus inest ratio,
deslinando elegit, hos non necessitas, sed propriura inest etiam volendi nolendique libertas.
ineritum ad gloriam traxit. Quibus ipse in fine El quia liberum arbitiiuni pro sola juslitia sei-
—inundi—dicturus-erit .-_P.cH.te, benedicii Palris mei, —vanda -(in-C[iia_-saliiS-animEe CD.nsi.slil)_datiir,_ejus
percipile rcgnumquocl vobis paralum esl ab origine definitio sic congrtia _eslimal:ii'.
mtindi. Libeiias arbitiii esl potesfas servandi rcctitudi-
Et quodhoc rcgiium pro meritis eis dctur, di- iiem yoluntalis, propter ipsam rcctiiiidlinem. Recla
vina vox oslenciii, qusemox eorum bona replicando quippe voluntas est, velle quod vult Peus. Deus au-
exsequitur. teni vult, ut ralicr.alis creatura ei non coacte, sc-d
Pisc. Remoio ergo repaguio Prsedesfinationis, sponte subdila sit, ut ei bene sil; quando cl hoc
eia jam ingre.lere silvam exspectatse disputa- ipsa vult, tunc voluntas ejus lecla esl.
lionis. (262) Ad hanc rcciiiudincm servandam est libera,
Ul quid sit liberum arbitrium. nulla necessitale constricta : rectitudo autcm volun-
Et quomodo ei non vepugnet Prwdcsiinttiio vel talis cst justiiui. Si ergo jusiiiiam non propter
Prmscientia. 3 aliud quam propler ipsam jiisliliam diligit Deusn
vj
El quaiifev concordct Graiim, reseva, et quse- (qui est justilia, et sumraa beatitudo) prsemium lia-
cunque inde capita surgcntia cnse rationis re- bebit. Igitur convenientissima definitio liberi arbitrii
seca. cst : potestas servanui rectitudinem voluniatis pro-
MAG.Pic tu mihi, quid sit liberum arbitrium, et pter ipsani recliludinem, per quain jure possidei
quid arbitreris. asternam bealitudinem.
Pisc. Mihi videtur, liberum arbiirium dici liber- Disc. Sed quoiiiodo.riurichabelliberum arbitrium
tas bonuin vel malum ciigendi. ad servandam justiliam; cum non habeat jusliliam?
MAG.Hsecdefinifio licet plerisque plaeeal, vereor MAG.Sicut aliquis liabet visum , atl videnduni so-_
ne perspicax ratio eam abnuat. lem, cum ipse absit, quem utique videre potest si
Electio nanique non nisi de duabus vel pluribus adsit : ila Iiomo babet naturaliier liberum arbi-

(261) Eodem modo loquiiur D. Anselmus lib. Po lionem, fol. 1580.

coiicor. Praesc,, elc. Prsedest., ciica fin. c. 1, f. (262) Yid. P. Aiisclmum supra in diversis capi-
154. col. 2. Eodem modo loquiiur de gratia ei lib. tibus.
arb. f. 220, col. 1, vel secundum receu.iorem edi-
1201 . INEYITABILE. 1202
h
trium, ad servandam justitiam, etiamsi ipsa desit, Aethoselcgit in Cliristo anie mnndi consliiv.tionan
quam servare polesl si adsil. (Eph. i, IV).
Hanc autem non habilam, per se habere lion po- (267) Qui autem a libertate deficiuut, et nuJIa n*-
test : quia imllus (exeepto Deo) habet quod 11011 cessitafe cogente, seil sponte se servituti subjiciunt,
accepil|265), quse siei datur, gratia ejusest, qui ait: dum servi pcccali effecti (Joan. vui, 54), dseinoni-
Sine me niliilpotcstis facere. Acccptam autem justi- bus, qui vitiis pr_3slant, jugiter serviunt; hi sunt
tiam non clesereve, libevi arbitrii est. Hanc autem populus Piiaraonis, ef. non sunt ex ovibus Pomini,
servave, merilum est. sed sunt oves ht inferno ponendtc, quas mors depa-
(264) Idco non volenlisest : subaudi quod vult : scet (Psal. xi.viii, 15). 111tales, tot doctrinis audi-
nec curreniis, subaudv quocl currit : sed miserenits tis, tot signis visis, tot plagis perpessis, incorrigi-
Dei: qui (nullis pi-ecedentibus meritis, sed gratis) biles sunt, et ecs Pominus abjicit, cum eos justc in
gratia eum prsevenit, dando, ut juslus sit : el sub- injuslilia derclinquit.
sequitiir, ut in stadio justilia. currat, quatenus bra- Itaque Prsedeslinalio ei Pr-escieniia Dei immuia-
vium vita3suscipiut. aut percipiai. biles et fixce nianent : quia omnia, quse fienda
Siciili, si egens iiudus a divite vestiatur : non prsescit, et prsedeslinat Deus, imicclinabilitcr fient.
cst ipsius, quod vestitur, sed ejus qui veslem largi- * Gfatia autem et liberum afbilriura , salutem liomi-
tur. In suo autem arbitrio esf, utrum veslem portcl, nis concortli foedere operatur : honio vero a li-
aut deponal. Sic csl de gratia prsevenionte, libero berfate sola voluntate deficiens, ad peccalum in-
avbitrio comitaiite. clinatur.
MAG.Cuin Apostolus nicat: Anlequam vel bonuin Pisc. Quia noduin liberi arbitrii per adjutricem
vel maium scirent, diclum est: Jacob dilexi, Esati giatiam eleganter enodasti : vogant, insinues, si
autetn odio habtii (265): videntur quidam non sccun- diabolus ad bealitudinem conditus sit.
dum merifa, sed secuiiduin propositum Pei salvari, MAG.Constat quotl rationalis creaiura ad beali-
vel damnari : aulPeus videtur quorumdam facta tudinem sit condita : Piabolus autem rationalis
punirc, antequam perpetrentur. Nam ob quod ine- creatuva est : igitur ad beatitudinem est conditus.
f.luiii Jacob diligi meruil, qui nondum bonum fa- Scriptum quippe de illo est : plentis sapientia et
cere scivit? Ob quem eliam rcatum Esaii odio Iia- perfectus decore, in deliciis paradisi De.i fuisli
bifus, qui necdum aiiquid mali operalusest? (Ezech. xxvin, 12, 15).
Pisc. Sicut superius dictum est : Peo nihil est Disc. Et quid est. quod de eo Porainus dicit.:
fufuruin. Sacra Scriptura teslatur Jacob sim- (_ c quod in verilate non sleiit (Joan. vm, 44).
pliccm , Esau pro.anum. ~Ei quod ipsi suo MAG.Id cst, in rectitudine volunliilis non pci''-
tempore per liberum arbitrium erant futuri, lioc, mansit : justitiam enini sponte deseruif. Et ideo
aiitequam nati essent, erant in eoiispectu Po- juste bealiliidinem amisit.
mini. Pisc. Quid est Bcaiiiv.do?
Ergo quia Jacob in conspeclu Domiiii simplex MAG.Omnium bonOruni su-Ticieniia, sine omni
fuil, ideo Poininus eum- dilexit : quia vero Esau indigentia.
profanus erat, iueo euin odio liabuit. Pisc. Cur noii fecit cum laleni, ut hanc amitlerc
Dilexi aulem pi_eteriliim tcnipus, propier seterni- noii possel?
talem posuit : quia sicut pvseterilum, semper est MAG.Si talem cura fecisset, tunc liccessitati ut
p.selerilum, ita immutabilc est orane, quotijscler- bestia
nitas prsevidet fiendum. subjacuisset. Fecit autem eum justum,
liberum. Justv.m, ut vcllct, quod Peus vo-
Porro quia injustitia non est apud Peum (206), beatum,
luit: beatttm, ut semper Dco frucretur : liberum,.
iiullum sino pvsecedenteinjustitia punit, sed mullis
ut sponle iustiliam .vellel, el l.oc pro merito jure
perpeirala peecata misericorditef ignoscit. bcatus foret.
Peus ^
D seniper
Igilur lic.et necesse sit, orane iieri, quod Disc. Et cur ab hac gloria cecidif diabolus?.
fieri proposuit, prcescivit, prsedesiinavit : lamcil
MAG.Quia lioc appetiit, quod non debuit, ct
propositum, prmscientia, prmdestinalio, nullam vim
n. cessitalis alicui inferuul;! quin c[uisquelibero ar- quod Peus noluit, et similis Allissimo esse voluit
bitrio facit quod vulf. (Isa. xiv, 14).
Et qui pev libevum avbilvium decliiiaiil a raalo et Disc. Quomodo similis?
faciunt boiium, hi sunt popultis et oves pascumejus MAG.Dens dici voluil; et ut Deus ab angeiis
(Psal. Lxxvm, 15); et liis prseparavit pascua vilsc, adorari voluil.
(265) I Cor, iv, 7. Quid auicm habes qttoclnon ctc- elcctionem propositum Det maneret, non ex operibtts
cepisii? etc, Joan. xx, 5. sccl ex vocanle dicluni csl ei : Qttia major serviet
(264) Rom, ix, 16. Ilsac eadem sed vcrbis paulo minori sicul scriplum esl: Jacob dilexi Esauauiem
aliter dispositis sunt apud P. Anselraum, traci. Pe odio habui.
prscsc. et prscd. concordia, f. 159; col. 2, sub (266) Rom. IX, 14. I.unquid iniqtiilas cst. apud
iiiicni. Deitm? .
(265) Roni. ix, xi, xu, xni. Cum nondum naii fuis- (267) Vicl. D. Ansclmum et ciivcrs. tpcis illms:
senl, attl atiqttid boni egisscnt aul inali,ut secunclum tibri.
 *20.i HO_.ORTAUGUSTODU-N.OPP. PARS IV. - DOGMAT.ET ASCET. I£04
Disc. Cum sit iliocalis, ut puta iucorporeus (Ange- Al quod erat justitia, abrupit; jusce amissa bealitudine
ius) : unde et quomodo cecidit? in miseriain incidit, de qua, justitia dictante, nun-
MAG.Sicut aliquis in luce solis stans, si subito quam eripi meruit.
visum amitteret, dicerefur in tenebras incidisse, Hoc ratio justitise exegit : etenim qui nullo ira-
cum locuiii non mutaverit, prsescriim cum in lufilo peliente corruit, juste a nullo levari debuit.
fueril. Disc. Quid estde Jiomine?
Disc. Cum Deus per oninia beatus, et sil.i sem- MAG.Homo simililer nulla vi coactus, nulla ne-
per sufficiens fuerit, quse causa exstilit, quod a!U ccssitate impulsus, sed libera voluntate justiliam
quid creare voluii ? deseruit, et injusiitise se subdidil, dum sicut Peus
MAG.Propter bonitatem suara creavit omnia, ut esse concupivit.
essent, in quos efiueret suse bonitatis abundau- Pisc. Cur hic lapsus erigi meruii?
tia (268). MAG.Hujus reparalio, graiia fuit; sed et raiio ju-
Omiiis nanique creatura aliquo modo fiuitur bo- stitire. hoc fieri poposcit : etenim qui alio iinpcllente
nitate crealoris Dei. Qusedam,qiiod sunt; qusedara, cecidit, justs ab alio Ievari debuil.
quod vivuiit; qussdam, qnod sentiunl; qusedam, Pisc. Deum, ut arbilror, eis liberura arbifrium
quou intelligunt. Singula ergo sunt bona; universa " dare non decuit, per quod eos peccaturos prssscivil.
considerata valde bona (269). MAG.HOCest tale, quale dicas : Scieniiam eis dare
Aiigelicam autem naluram et humanam, ad se vi- non oportuit, qua eos abuli prrescivit. Si scientiain
deiiduin condidit; quss ut aliquod proprium meritum eis rioii dedissel, quid a brulis animalibus distarent?
apud eum habereiit, quod remunerare deberet; ju- Si liberum arliilrium non dedisset : necessiiaii per
stitiam eis dedit. Ut aufem plenum gaudiura habe- omnia, ut bestiae, subjacerent, nec ulluni merituin
rcnt, liberum arbitriiiin addidit, quo' non coacli, apud Peum Iiabercnt.
sed liberi, justitiam datam servareut; et sic semper Oporluit ergo ut eis scientiam davet, qua Cveato-
cum eo bene regnarent. vem agnoscerent. Liberum etiam arbitrium addere-
Disc. Ei si ad beallludinem condili sunt, cur lot tur, quo libere justitiam servarent, per quam sem-
pereunl? per beati forent.
MAG.Quia per liberum arbitrium a bono deficiuiu, Pisc. Si Pe.usomnia prsescit; tunc ulique eos male
el peccalo se subjiciunt; jusle gloria bealitcidiiiis acturos, et per hoc seteriiuin supplicium passuros
privantur, et pcenismancipantur. prs-scivit : cur ergo voluit eos creare, qui lot et
Disc. Et quomodo verum est quod Deus vtdt Q ,. tanla flagitia et facinora erant facturi; et pro his
omnessalvos fieri? (I Thn. n, i.) a^ternas pamas Ialuri.
M_c.-Deus _2ondidit_ratirmaiem<2ieati!vam ad glo- MAG.Deus omnia prsescivil.;et hoc asiemiiafi ejus
riani; scd angeli et homines, rationales creatuicc congruil7~T[ui-iiihil fiiturum.-quasi fiejidiircixJ,ec
suut : ergo onines ad gloriam creali suiit. aliquid prseteritum, quasi traiisactum novit; sed
Quod autem ad gloriam eos condiuil, lioc volcns cmnia fienda et transacla, immutabili intuitu prce-
aut nolciis fecit. seniia inspicit.
Pisc. Nolens noii poluit. Quod autem angelum vel lioniinein creavit, quera
MAG.Volens crgo fecit, utrunique male aclurum priescivit : hoc ratio jusii-
Disc. Hoc sequitur. lise e( poleniise poposcit.
MAG.Quod autem semel Deus vuit, lioe semper Potcntim, quia p.sescivit, quod illorum malitia
vult. Est eiiim voluntas ejus immutabilis. Igitnrsein- niliii sibi penitus nocere poiuif, et quaiita bona ip=e
per omnes. vull salvos fieri. de malis eorum in univcrsiiale facere disposuit.
P-sc. Et si vult, cur omnes non salvantur? Yoltin- Jusliiim aulciri, quia justum erat, ul onme id
tati enim ejtts quis resisiii ? (Rom. ix, 19.) Deus facerel, quod ad aliquid in universitatc ulilo
MAG.Perditio pereuntium non procedit ex volun- P foret. Qiiani utiles aiitem, et quam necessarii.in Dei
tate Dei, quia jwn vttli mortem. peccatoris (Ezccli. republica sint dmmonesvel mali lioinines, non igno-
xviu, 52), etqiii moiteni iioii fecit, nec iwtaiur in rant sapienies.
perdiiione inorientium (270); sed ex libero arbitrio, Crcaiis crgo jusiiliain dcdil, fmam eos miniine
quo sponte juslitiam, quse est pacium beatiludii.is, servafuros prcescivit; imo cos justos condidit, quia
deserunt: qua deserta, bcatiludinerii aniillunl; ct Jioc bonilati cjus congruit, ut nihil nisi jusiura ct
sic semper miseri erunt. recfum faceiel.
Disc. Quomodo ex lihero arbirio? Quibus ctiani liberum arbiirium dedit, id est suae
MAG.Angelus milla pradestinationc, nulla necessi-- voluntatis compotes fecil; quia hoc suse perfcciioni
late trahente: sed sola libera voluntate, justitiam convenit, ut nihil nisi perfeclum absolveret : perfe'
deseruit dum Peo similis esse voluit (Isa. xiv, 14). cti enim non essent, si liberi non essent. El si iiberi
Et quia propria voluntate, vinculum bealitudinis, non cssent, liecessitali, ut besiise,siibjacerent. Ergo
(268) Prov. xvi, 4. Vniversa propter semetipsttm (289) Eccli. xxxix, 21. Opcra Demini .univcrsa
aperatus cst Dominus, impitim qtioqnc ad dicm ma- bona vatde.
(270) Sap.-i, 15, Ncctmtaturiiiperdilione vivorv.m.
 im INEVITABILE. 1203
toluni fecil, ut voluil, et ut facere dcLuii. A tlit, in fiendo coiisetitiat, gi proliibere possil.-Naui
Risc. Cur eos Peus^ a malo non prohibuil cum cum c aliquis in agro suo spinas nasci permittit, cum
posset? si voluitet non potuit, cur impolens fuit; si prohibere
{ possit; nec tamen consentit, neque ad
auteni patuit et noluit, cur eos peccare, et conse- _sepis munimenlum, neque ad ignium nulrimenlum
quenter pali poenas voluit? El cum peceare permi- crescere c sinit, cum a;i utrumque apiss sini; sic
sil, peccatis utique consensit. Si enini aliquis prin- IDeus, cum eos peccare permisit, peccato lamcn non
c_ps prasscil, quod sibi quilibet subjeeius periGiere cconsensit, nec ad poenas crcavit; quos lamen post
velit; et non prohibet dum possit, utique homicidis peccata I poenis maticipavit, sed Jibera voluntat'..',
consenli!, dum illud fieri permittit. Si aulcni voleiis -sibi, qui est summa beaiitudo, iiihserenles, cjloria et
permittit, impotcntem se ostendit. I'
honore coronavit (Psal, viu, 6) : libera niliiloinini.s
MAG.Quod eos Peus a malo non proliibuit, hoc ~> volunlate, a se qui est seterna justilia, rececientes
ratio imniutabilitalis veluit. ccongruis suppliciis inultavit; et illorum asperitatc,
Deus namque condidit eos ad plenum gaudium, ut i spinis sepeni, islorum gloriara firmal, et illorum
plenum autem gatidium iion haberent, si-liberi non concrematioiie
c univcrsum opus suum illustravit.
c-s.nl. Disc. Curillos Deus creavit, qucs juslitiain'niiiii-
"
Ut ergo plenum. gaudium haberent, dedit eis libe- B me i; servaturos, et fdeo gloriam aniissuros prseseivit,
i uiii arbitrium ; imo creavit eos liberos, id est suse et c non iHos soluminodo, qiios pro scrvanda juslilia
voluniatis compotes, ut lii.ere in lasiitia delectaren-- prsescivit
I perinansurosin gJbria?
tur; et.non nccessilate coacti vel violerilia compulsi, MAG.lloc est tale, quale causevis, cur Deus i;o-
gaudio fruerentur. c
ctem pevmisevit esse, cum sit tehcbr-osa; dies au-
Libertatem autem quam semel eis dedit, iiiimula- tem t lucidus, quasi sit inutilis, et non necessaria :
Lilis Peus auferre non debuit, nec etiam potuil. Si cura c potius ipsa nox sit requies labofantium et re-
cnini absluii ssct, tunc nollct cos justitiain veile, quod paralio
P virium. Sic bonum per malum conimencla-
impossibile est; voluit miim eos velle juslitiam. t
tur. Jusli enim injuslis comparali gloriosiores appa-
Nihil eiiim alind est peccare quam justiliam nolie. rrent, sicut dies nocli collatus, gialiosior claret. Ka-
Et ideo. maluni-vcl peccatum niliil est per substan- tio t ergo boni poscebat, ut Deus malum esse perrnit-
tiam, sicut i:gustitia. Injustitia autem nihil aliud iteret, pei-quod reciproeis modulis, per contrarieta-
est quam ubi non est justitia. Sicut sileiitium, ubi tes ti suas iu omnibus consonaret. Quamvis eninima-
iion est vox,. sicut tenebra. ubi ncui est lux. Malum lum h nihil sit per subslantiam; et ideo _e.ern._Pei
itaquc faeere non est aliud quam a jusia volunlale ddispositioni nullam ingerat dissonantiam; substanlia
deficeve. Liberialeni autem quodamniodo Peus eis ^ tamen li per idipsum quod est, facit oinnes substau-
abstulisset, si ab eo cohibiti, peccare non possent. li__ li bonas apparere; «otinnofescit quani bonum n\t
Et si coacti justiiiam scrvassent, nvcritum justili__ sumnio B bono inhserere.
iion haberent. Pisc. Valde rnirum de bonitale Dei videlur : quo;I
Pisc. Quid ? iioniie boni augeli peccare non pos- aaliquid creare voluit, quod selernis doloribus, ater-
sunt? nnisque cruciatibus subderetur, cum videretur multo
MAG.Hoc non est ex impolenti_e neccssitate, sed nmelius, aliquam rem non subsistere, quam misere
cx margnsepolenlise procedit voiiuitate; niagna quippe subsistere
8 aul ul lapidcm inseusibilem esse, quam.
est potentia semper veile, quod quis deberet, et de- aseternos dolores lolerare.
cet, verbi gralia semper sanum et sapientein esse. MAG.Sapienli Peo melius visum est, esse quod
ilaxima vero impolenlia, itrio dementia, velle uulrumque est, quam nullo modu esse. Et idc-ofccit
qubd non debel nec decet, ut se velle interimere. eesse, quod est.
Etenim aliis angelis ad iiijuslitiani declinanlibus, Quod autcni non fecit omnia sequalia, scd dispa-
ipsi.boni angeli justitiam libera volunfate servave- rrfa, perhoc cognoscitnr et ineffabilis sapientia aii.i-
runt : et pro hoc merito, mox in hac voluniaie sic np. fi ficis, et iiiscstimabilis adornala plenitudo operis,
confirmati sunt, ut ulira malum iioliiit. El idco dici- Et _ quamvis Deiis posnas fecerit, niliil tamen aa
tur ; Quod non possiiiit. p
pcenas creavit: alioquin prsestanlior insensibilis,
Pisc. Sed, ut dictum est, Deus videlnr peccato ccreatura, quam sensibilis esset : quD3sine fine, do-.
eorum consensisse, quos peccare perinisit; vel po- iorera J< poensesentirel.
tius ad pcenas creasse, quos a peccato non prohi- Ralionaiis creatura porro dura sponte justitiam
buit. b
habitam abjecit, tunc proposilam gloriain araisii;
MAG.Veritas consulla longe aliud ostendif. ssicque miseriara incidil. Est autciu miserta, inde do-
Quaaivis vise Dornini a viis hominum elongentur, blere quod amisil, nec posse habere quod cupit, et
qiiantuni cceli a lerra exaltantur (271); tainen nou his h iu qiiibus est, aff-igi; riec liis posseexui. Pcenis
liiultuni a eogitationibus nostris hsec res discrepat, a
autem cruciari,non cst aliud, quam sibi contrarium
quam nobis perspecta ralio sic elucidat. c
coniva:voluntatem paii.
Non seniper sequilur, ut qui aiiquid firri periwit. Ob decov.eiivauteniuniversitaiis, creavit Deusduc*f
(271) Isa. LV,8. Non cnim cogitationes mem cocji- miiitts.n Quia.sicul exaaanlur ca.lt a terra, sic exal».
tationes vestrm; neque viw vestrce.vimmem, clicil !)o- tcittcsuni
fi rim mcm aitts vestrts ctc.
 1207 HONOUII AUGUSTODUN. OPP. PAKS IV. — DOGMAT. ET ASCET, 120S
et duo (272), sibi contvaria, ut aquam ign.i, et ter- A cui-injuria facta est, veniret; et se. verum Deum,
ram aeri: et inliis creata alia, de eoiurariis dolorem et illum fallaccm ostendefet.
patiuntur, sicut in-aqms vel in leiris formata in igne; Disc. Et cur in homine venit ?
cruciantur. Salaniandraquippe vivitin fiamma, mo- MAG.XJt ipse innoeens liomo pro hoiiiiiie reo
ritur in unda; piseis auieKi ih aqua nutritus, in (Hcbr. i, 53), Deo Patfi satisfaceret et per Iioininein
igne morifjr. lyramium reprimeret, alque hominem ab eo dece-
ilationali itaque iialuros, senlire dolorum amaii- ptum erueret.
tudinem, est, non habere suavitatis beatitudinem. Disc. Per qiiid perdidit diabolus hominem querii
Katio namque justitiseposcit ut semper sintin ama- quoridara Dossc-dit?
viludine miserise, qui sponte se exuerunt beatitudine: MAG. Per justitiam Dei et potentiam. In poien-
glorise. Ut autem hoc sine fine sit, est hsec causa :; tiam enini Rei, ut csecus graviter offenciit;quia jam
quod immprlales creali sint. non solum Peo se sequavit; sed stiper Pcum se
Disc. Cum ab seterno csset a Deo dispositum, ut; cxaltavit (Isa. xiy, 14), dum se a Dei Filio, Palri
Filius ejus incarnaretur, yidetiir necessario homo cosequali in tentatione aclorari ir.iperavit. Offensani
peccasse, quatenus propositiim Pci compleretur. Si vero juStitiseDei gvavitev in passione incurfit, dum
enim ipsc non peccasset, Filius Dei incarnaius noii P ^ justiim et hirioceiilem hominem occidil.
esset; sicque statutum Pei irrilum fieret. Ergo ex Ergo per justitiam expertus est poteniiara. Narn,
necessitate videtur utruniqiie pendere; et ilium dum juslus homo injuste occiditur, injuslus tyran-
peccasse, et istum incarnatum fuisse. nus jusie opprimitur; et homo dcceptus, injusie
MAG.Deus prscscivil.ab seterno liominis lapsum, ct oppressus, per juslitiam redimitur, atque per polen-
ideo ab jetcrno proposuit Filium suum pro ejus rc- liam super angclum (queni ut Deum coluit) eonsli-
demplione incarnandiim. luilur. Unde adhuc prosp-crse res secundw dicun-
Porro hoiiio niilla necessitale, sed sola libera lur; quia per justitiain pervenitur ad seternam po-
voluntate peccavit : et ideo Pominus peccalum ilii teniiaiii.
iinputavit : qui si necessario peccasset, reus non Disc. Est in infantiiius liberum arbitrium ?
csset, cum hoc faceret quod vitare non posset. MAG. Natiiraliter inest eis iiheruin avbitriuiri;
Sed quia Dominus eum de peccato prsemonuil, sed ut igiiis in silice latens, niliil iii eis opera-
et ei pcenam raortis proposuit, et ipse divina moni- lur.
ta contcmpsit, idcirco reus exstitit: Disc. Cur non onmes pueri pro redemplione sal-
Quod auieni Filius Pci est incarnatus, seu pro nr vanlur, in quibus liberum arbitrium adhuc nihll
homine immoiatus, quaiUiim ad ipsum, sola fuit operatur ?
voluntas; quanlum adliominem, summa necessitas. MAG.HOCex ra;,ione juslilise procedit, quia nihil
Nisi enl-_r_!lc~iiic~avnavetiiivillejiiinquaiii
salvareliir. homini prseter p-enam deliitum est.
' Nccesse ergo fuil honiini, ut ille vellet incarnari. Disc Erquafeplufiiui^alvaiitur, in quibus seqiic__
Disc. Cur non augelus vel homo pro rediniendo liberum arbitrium nihil operalur ?
homitie esl missus, sed Dei Filius . MAG.Iloc autcm ex gratia desccridit, quse etiam
MAG.Ralio jiistiti-e hoc poposcit. Angelus enim imnieritis sua dpna tribuit.
pro homine mitli non debuit, quia nihil homo ad Si alicujus civitatis populus fegem offenderit ,
angelicam naturam pertinuit. Homo vero niilti non
ipse ciuosdam juste puuiret, quosdam clementer
debuil, quia omnis hoino peccator fuit, et peccalor sic cuin tolus mundus Deum offendisset,
absolveret;
peecaloreiv* redimere non potu.it.. Illum crgo milti de
quibusdam supplicium per juslitiatn sumpsil;
oporfuit, qui solus sine pecealo, Deo Iiominem"re-
conciliare potuit (275). quibusdam autem per misericordiam ignovlt.
Disc. Cur nec Pater, nec Spiritus sanclus; sed Disc. Cnde esl quod jam multi liberi arbitrii
Eolus Filius cst incarnatiis ? D 'compotes salvantur, cl pluilini noa salvaniur ?
-,
MAG.Justiiia hoc exegit. Ipse enim quasi secundo MAG.Eadera causa est qua_ dicla est. Illi qui
!<>copost Patieiii, est Peus, non dignitate, sed or- 'salvanlur, ex gratia et libero arbitrio, ot ex dono
dine. _Equalis est enim Deo Patri; ul pula, iinum iDei, et non cx proprid merito salvantur homines.
cum eo. Unde et similitudo Dei dieitur; diabolus Ex gratia Dei quippe est, quod a Deo prseventi
autem sibi hoc privilegium usurpavil, dum simitis boiiuin ] voluiit; ex libeio arbitrio, quod bonum non
Altissimo esse voluit, scilicet Peus dici, et ab ange- deserunt.
< Cujus boni pcrseveraiilia, dono Dei, ct
)is, ut Peus adorari. Et quia in coelo ab angelis hoc merito I hominis asciibitur : pro quo ct vitse prsoniio
hon obtinuit, in mundo ab hominibus, se ut Peum rciiiuiierabitur.
i Qui enim perseveraveril usque in fi-
coli, et ut Peum adorari docuit. Gporluil ergo, ut inem, salvus erit (Matlh. xxiv, 15).

(272)Eccli. xxxiv, 15. Contra tnalum bonum cst,et qtiam, etc. Et Rom. v, 12. Sicut per unuih liomincm
ct
ccnlra morlem vila : sic el conira unttm jtistmn pec- %
peccaiunt in hunc mundum iniravil el per pcccalum
calor. Et sic iiiluere oninia operct Altissimi duo ct tmors, ei it't iii omnes liomines mors pertransiit in
dtio et tf;ium ccntra itnum. «otto omncs pcccavcrunt.
(27,.) Rom. in, 10. Qicio non cst jttslus quis-
 1209 INEVITABILE. I2iu
Pisc. Unde esi cjuod quidam invt-t.vali in nialis A _ sericordiam, queni vult: et reproLat. per juslitiam,
tandem salvantur ? .quem vult, cui nerno potesl dicere: cur Uu facis?
MAG.Ex gratia et libero arbilrio : ex graiia quippe Cujus universm vim misericordia el veritas (Psal.
prseveiiicnli boisa voluutas diviiiitus gratis inspira- xxiv, 10).
tur; ex tibero arbilrio ipsi oblatse cooperanlur, et Disc. Utruni raagis gralise, aii libero arbitrio sa-
pro hoc merilo salyanlur. liis ascribinir?
Ha.c duo, ut aniina et covpus, siniul sunt. Per MAG.Summa salutis gratiae Dei attribuitur; cui
gratiam iiamque arbit. iuni (ut corpiis per animain) etiani merita ascribuntur; quia nemo polest venire-
vivificalur; arbilriuni vero grati.., ut corpus animse, ad Filiiiiu (qui est vila mlerna) nisi Pater per gra-
cooperatur. Gralia sine libei-o arbifrio cst p.er sc tiam, id est Spiritum sanctum, atlraxeril eum (Joan.
polCHs ad salvandum ; libcrum arbifrium sine gra- vi, 44). Sine illo enim nihil possunius fac.cre (Joan.
fia, cst impotens ad boimra ops.andnm. xv, 5). Peiis quippfe in nobis operatur et velle ct
Igilur per gratiam liberum arbilriuni multum posse, pro bona'yoluntatc (277).
operatur, cujus perseveranlia primo coroiialur. Gra- Disc. Si Peus operatur, quse nierces hcmini im-
tia est, quod pcr plures annos, duni a pueritia us- pufalur?
que ad dccrepilumj in malilia insatiabiliter grassan- B 1 MAG. Et Peus opcratur", et eleeti cooperanfuv.
tur, iri ipso vit-3 exitu per pceiiitentiam ab ipsis dia- Dc-iisoperalur in eleciis suis, sua gratia prscv.nieiu'0
lioii faucibus rapiuntur, et paradisi atiioeiii.ate con- velle, et subsequendp posse. Cooperaniur ipsi per
fruendi tlt-iiiiciJiUui'. libernm arbitrium , consentiendo bona volunlate.
Disc. Et cur alii non salvantur? Hsecbona voluntas reiiiuneratur in eis, ul -scriptum
MAC.Ifoc e.v justitia et libero arbitrio esse non est: Accepimus gratiam pro gratia (Joan. 1, ll!).
igrioralur. Gratiam aceipimus, cum nos Deus prsevenit, ut
Ex justitia; qiiia gralia ad bonum non eraolliun- velimus ; et subsequitur,.ut possimus. Pro hac gra-
tur, sed. indurari permittuntur, licct ssepius fous tia illam gratinm dabil; eum nos in gloria rerauuc-
graiia. in eos affluat, ct eis p03i1iteri-ia.11acl horani rabit.
tiibuat, qiiam ipsi mox abjiciunt, ct ut canes ad Disc. Solent quidara dicere, quod prsedestinati
vomilum redeunt (Prov. xxVi, 11 ; Pelr. 11, 22). necessario salventur. Quod si ita est, curquidquani
Ex iibero arbilrio; quia justitiam oblatam recipere Iaborant ? aut cur gcntibus pi-a_dica(ur ut conver-
iKilunt, cl iiiiquitatem magis deligunl. tantur? vel cur verbiiin admonitioiiis quoii.Iiea sa-
Ulis siipradiclis est verbum Dei causa salulis, et cerdotibus administralur populo, ul-.in ..prappsito
yia aJ -vitam; istis auteni, causa morlis ej. lestimo- Dei prolicianl servitio ?
liium atl interifum. Illi suiit vasa misericordue, pise- MAG.Pf-sdesliiiatio quidem Dei neinincm viojcn-
parala in iionorem; isti vasa irm (Rom.ix, 22), lersalvat, vei daihnat. Oiini pro meritis ad vegnura
praeparata in contumeliaiu. Pe illis nemo perire p.o- prfedestinati, turic quiclem necessavio salvantur,
terit; de isiis nemo saivus erit. Illis esl prsepavaium cum cx justifia proposila gioria eorum mcritis re-
rcgiium a constilulione nuindi; islis caminus ignis coiiipiiisatui' : sed quia nullus sc pricdestinatum
cum diabolo et angelis ejus (274). pnesumit (cum nec vas elcctionis Paulus hoc de se
Ex hac vavietate evenil quod plerique in moiia.ste- prsesuiiipseri.) necess.e est toto eonamine Jabori
riis.sub magna districtiohc viiam trausiguiit; quani- incumberc, quo valeant' prsecleslinationem obti-
plurimi in eremo degentes summa abstinenlia vi- nere.* .
lam soJit-ram duciinl; ad extremiim acl inia ba- Per iabprem namque pr-edesliiiatio vilje adipisci-
vatlivi de C ndunt. tur, ut in saera auctoritate dicitur • Per midtas trir
Disc. IIoc cst omni admiralioiic slup-nd.tira. bulaiionesoporlei nos introirein regnum Dei (Act. xm,
MAG.Accipe causas singulorum. Qui in monaste- 21). Infanlibus ilaque per mortis aeerbilaleni; ju-
riis pereiinf, in sua prudeiitia coiif.dunt; praslaio- j) ] venibus per operis exercitationem in extremis po;-
rum monila coniemnunt; in inobedientia obemit. iiitentiam agenlibus, dalur prsedeslinalio .per.pur-
Qui veroin eremointercuut, sine discretione vivunt, gatorii "cruciatus examiiiationem.
quando sibi cligiinl ut sanctorum seclcntur cxeinpla, Gentibus vero ideo prsedicatur, quia pvsedestiiiaii
patris pf-ecepla despicie.ido aspernantur. De his foris, in foro oliose stantes in vineam Pomini ad
scribitur : Sunt viw qum videnlur homhiibus jttstw, lahorem convocantur (Matth. x. 6). Quibus eliara
quaruin finis dedttcii ad inieritum (275). clenarius in meicecle proponiiur : quia prsedeslinala
Disc. Quaniobrem in eadeni culpa pares, quidam gloria usque m finem labprantibus dabilur.
salvaiitur, quiclam rcprpbanlur ? Ssepe quoque quidam de reprobis, cuni eis in vi-
IAG. Hinc incompreherisibilia Dei judicia prsedi- ncam ingrediiiiitur; sed in initio laboiis ab opere
cantur (276), qui terribilis iri consiiiis super filios ho- deficiiint, el aut de vinea blaspheraantes exeuii!,
Ktinum (Psal. LXV,5) afiirmatur : qui eligitper riii- aut.in vinea manentes, laboranles impediunt. Da
(274) Matth. xxv, 54. Monacltiet eremilm. lem.
(275) Prov. xiv,. 12, et xv, 25. Est via qum vidclur, (216) Bora. xi, 55. 0 aliiludo divitiarum,
ho.nini jttsta, novissiinaauiein ejus deducunt ad mor- e_T.7)Pliilip. 11,15.Operatur vellc et percefirc, ctc
 1211 HONOBll AUGUSTODUN. OPP. PAUS IV. — DOGMAT.ET ASCET. 1211
his dicilur : Ex nobis exierunl : sed non erant ex no- A hoinine numerus est incoeptus. Et, siciU numerus
bis (278). Et iterum : Muitiplicali stinl super nume- crescit ad perfectionem, ita propago huniana suc-
itim (Psal. xxxix, 6) . scilicet ad vitam pr___estii:a- cessil usque ad electorum completionem.
lofura. Multi quidera per.fidem sagense Petri iiihse- Hic ergo sacer riumerus, soli Deo cognilus, et ab
scrunt (Maltli. xm, 47); sed quia in nuniero elecio- eo, seterna certitudine prsefixus, est quasi cujusdam
rum prsecogniti non sunt, in Ductus vitiorum, rupto civitalis auililus, intra quem necesse sit omnes
reti, resilieiunt. conlineii, cui hiijus civitalis cives ab seterno sunt
Populus aulem fid iium, in labore p"i operis fa- pi-erogniti. Lex autcm civitatis, inviolabilis justitia
tlgalus, verbo admoiiiiioiiis, ne deficiat, suble- est a justissinio rege Instituta, ac Imjus servatores,
vatur. justi cogiioiniiiaiiliir, et hi soli inter cives connume-
Sicut seger ad ecclesiam vadens, sed in via deff- fanlur. Privllegium liujus sacrse civitatis, est hber-
ciens, ut iter peragat, ab aliquo sustentatur. tas. Regnum ejus, bcalitudo. Ergo omnes habitato-
Yerhum quippe Dei est verura semen (Luc. vni, res liujus civitalis sunt iusti, liberi _eran.i, legera
lf);ager vero, corda honiinum. Cum hoc semen liujus civitatis servare nolebant. Et icleointer civcs
per Dei agriculiores spargitur; senien Dei gralia cst. ejus numerari non poterant. Ad Dominium aiitcra
Si autem ab agrieullura recipitur, liberum arbilrium -' ejus aspirabant, dum uteique ut Deus in ea esse ap-
est: quod per fidein receptum, si germen bono- petebat.
viim operum cmiserit, messis in prosdestinata gloria Igitur nulla vis, nulla necessilas, eos ab hac urbe
erit. cxpulit; sed lex justilise violaiores juris in ea cives
Disc. Cuiii hsec cuncta, perspicua rafio, de Iucc esse vstuit.
veritalis proferat, oportet ut cunctis studiosis, per Disc. 0 quani iii exccisani speculam me duxisti,
omnia valde complaceant. in qua pliirima conspicio ! sed quia adliuc aliqtia
Porro me mullum movet, quod angelica natura siiv.l clausa, iila niihi aperiri postulo.
cadere potuit, si ad bealitiidiiieiii condita fuit : vi- Si homo per liberum arbiiritira cadit, cur per li-
dctur enim, qnod qusedam vis cara impulerit, quod Jieruin arbiirium non rosurgit?'
ita rrecuperabilitei- corruit. Nam niniis de lapsu ho- MAG.Homo potest se de alto inonte in profundum
inii is movcor quod de tanta gloria in taiitani mise- prsecipiium perseipsiim mitlere ; non polestautem,
riasn d:.veiiire potuit, si nulla neccssilas eum iin- nisi per alium a.jutus, reciire. Ita per liberum ar-
pulit. bitrium, jusiitiam qiiiclara deserere; non per se au-
Lnde rogo ut effundas cor luum, et eructes veri- Q r tem, sed pcrsolam gratiam potest eam recipere. A
tatis arca luni. quoenim quis vincilur,il!iuset servus euiciiur (280)_
MAG. Breviter tibi panclam Dei occulta, et reclusa Nam qui sponte Iuxurhc vel cuilibet vitio, cui pras-
cordis-dHigenleruusculla. —est, addicilur: jam non yalet pcr Iibgjum arbitricuu
Aiitequam Deus conderet mundum, prsescivit et se de jugo doiiiinalionis ejus exculere, cujus domi-
angeli et hominis casum : quem ideo fieri pem.isit, nio se libere voluit subjicere, nisi gralia Dei prseve-
quia boniiin malo iliustrari censuit. niat euin, ut boiium qriod spievit cupial; et subse-
Prsescivit etiam, qui et quot secura essenl per- qualur, ut illud iniplere prsevalcai.
inansuri, qui et quot esseut recessuri, qui et quot Disc. Ciini vcluntas hominis sit facla liiiera,
ad se reveisuri. Si eiiim hoc ignorassei, pr.-escius iinde csl ad malum tam prona, et ad bonum tanv
fufuroruni r.on esset. Et si certus iiuinerus ckclo- pLva ? •
runi uon esset, tunc vegnum Dei, non ordinala dis- MAG.Omufs rationalis voluntas naturaliter cupit
positione, se! fortuilo casu constar. t, ad quoti in- summum boniiin ; sed errore decepta labilur in fal-
certi num.ri frequentia confluerct. Sed cum apud sum, quod est malum. Quilibel enim vulf esse bea-
Deura sit certus niimcrus capillorum (279), muli') ius, et ideo iu quisque quam niaxinie appetit, in
magis est apud Deum pra_fixus numerus clccto- T D quo se sperat fore bealum. Sed quia suinmura bo-
runi. num, vei beatitudo, noiinisi iu solo Deo consistit;
Quot autem sunt in hoc numero a Deo praiscri- tpiisquis aliquid infra Deum positura pro summo
pti hi ante mundi constitutionera sunt ad beatiludi- bono appelit, erral.
nem ekcii. De his nulliis peribit, sed ad prsedesti- Ilujus autein crroris causa hsec est : Deus condi-
natam gloiiam tolo coiiainine quisque festiuabit. dilhomiiieni jusljm et beatum, sine omiii indigen-
_)\i\ auleni super hunc numcrum multipiicanfur, lia, in bonorum omnium sufiicienlia (281), et dedit
inter ovcs Clnisti ncn iiumeianlur. liberam voliintatem, justitiae et beatiiudinis, ut vo-
Et quia liic numcius angelis cadcnlibus esl irami- luiitate juslilise, corpori subclito iinperarel; volun-
TiUtus, hominibus nascenlibus est reslilulus. Et tate beatitudinis, Deo obediret. Haliuit ergo jasli-
idco sicut ab uno nuinerarc inciplmus, sic ab tino linin, ad hoiiorcni Dei; beatitiidiiieni, ad commo-

(278) I Joan. ii, 19. Ex nobis prodierttnt. hujus ei servus cst.

(279) Matlli. x, 50 el Lue. xxn, 7. Capilli capitis (281) Eccl. vn, 50, Inveni qttod Deus fecerit honii-
veslri omncsnitmeraii stint. nem rcctunt, cl ipse infiiiitis miscuerit qitmsiionibtis.
(280j II Petr. n, 19. .1 quo quis superalus cst,
 1215 . INEVITABILE. - i2il
dum suum. Ei si scrvata justitia Deuin honorasset, _AUiia Pavid (II Reg.xi, I), Deus hoc juste fieri
ad summam angelorum bealitudinem pervenisset. perrailtit, quod tamen ipse in laudem sui convc-r-
Sed quia justiliam deseruit, beatitudinem aniisit. tit, dura post iapsum exstiterunt humiliores, et sibi
Sed volunta.eiu beatitudinis retinuit. Quia ergo fer- grates referunl uberiores ; quibus etiam ipsa pec-
vet desiderio commodoruni; sed commoda falionalis" cala cooperariluf in boiuim (285). Ergo omnia cx
naturse compelentia, quse perdidit, habere rion valet, ipsoet per ipsura (Roin, xi, 56).
ad falsa et brutofum commoda et bestiales appetilus Per reprobos quoque Deus operaiur, dum ju-
se convertit. Et quia jumenlis insipientibus similis dicium suum per eos exercel, siciit per Chaldseos
factus est (282): ideo per concupiscenliam ut bestia lfierusalcm destruxit (Jer. Lii, 24). Ecce iinum et
coit; cumdolore parit; lacte infantes, ut bestia idera opus Deus et Chald__i, divevso modo operati
catulos, nulrit: et sola commotla corporis ap- sunt ; el lamen hic inde laudatur, et illi damnari-
petit. tur. Et qtiod ipse per iustiliam, hpc ipsi pef ssevi-
Disc. Cuf bestise pro his non damnanlur ? tiam egerunl.
MAG.Appetilus in brutis animalibus noii suiit Similiter per Judarn Dcus Filium suum tradidit
peccatum ; sed sunt naturales, in hominibus vero (Matth, xxvi, 48), el mundum a mbrie redemit. En
irralionales : csetera namque aniniaiilia fevuiiluv B ^ Deus et Judas, uiium opus diversa men.e operiili
necessitate ; homo regitur libevtate. Unde scribitur: "sunt. Sed dum totus orbis inde Deum veneratur,
Qui hoc feceril, quod honio facere non debet, tol- Judam verO deleslatur; quia quod Deus ob humani
latur de homitiibus. generis amicitiam, hoc Juclas egit per avaritiahi.
Disc. Quid est, quod quidam immenso conatu Audenter dico, quia Deus etiam per diabolum ope-
nituntur, iit bene vivant; et rtihil proftciunt? aut ratur, quod de justilia, per eum in reprobis exer-
post magnuhi profectum a proposito decidunt ? ceri decernitur. Sed quod Deus per juslissiniam
Nonne aliqua occulta vis eos retrahit, ne cceptum scquilaicm, hoc agit diabolus'per nequissiiiiaiii cru-
opus implere possint ?-.' delifatem. Qui tairien nori plus polesi ssevire in eos,
MAG. Nuila eos necessitas retrahit ; sed sola quain permittitur. Unde Peus laudabililev ma-
volunlas eos avert.it, duni magis volunt quod sug- gnificatur ; ilic vero pro eodem daninabiliter repro-
gerit eis tentatio, quam quod persuadet ratio. liaiur.
Quidam etiam de arbitrio niagis quam de gra- Qusecunque autem a reprobis per liberum arbi-
tia prsesumunt; ei cuncta suis nievitis ascribunt: triuin contra inslituta committuntur, a Peo quidem
ideo eos gratia deserente; jviste laborem suum per- P„ fieri sinuntur, et in laudem ejus veriunlur, dum
duiii. - '-"-"-'-.-".- jusle ab eo poenis suhigunlur. Igitur Peii6 omriia
Disc. Cur Deiis facil Iiominis arbilrium itainu- operatur, aut favendo aut sinendo.
tahile ? Etquia ex ipso, iit in lib. Sap. legitur : A Deo
MAG.Ob niagnum ejus proficuuni : quod enim botia et mata (284), oinliia. sunt bona, et niliil est
potest coriverti ad nialum , polest itevato con- malum, nisi quod. amavum est his, qiii aliquid
vevti ad bonum. Si homo semel lapsus non esset aspevi paliuntur, id malum appcllalur. Et ideo om-
mutabilis , nunquam esset ad bbnum converlibiiis. nia ad laudem et gloriam Pei, qui misereiur cui
Pisc. Quare non fecit eiirii Peus, ut in bono essct vult (285), graliamlargiendo ; etindurat quetn vult,
lniriiutabilis ? in maliiia relinquendo.
MAG.Tunc esset Peo sequalis ; hoc enim solius Pisc. Nuuquam hsec audita sunt in muntlo ?
Pei 'est. MAG.Irao, quotidiein Scripturis aucliubliir (286);
Disc. Si quisque operatur libero avbitrio, quo- sed a desidiosis et negligentibus non atlenduntur :
inodo operatur Deus olniiia in oninibus ? et ideo non intelliguniur. Cum vero in dispiitatior.c
MAG.Universa quse fiuht bona, sive in ccelo, sive a doclis hsec audierint, quasi a sorano excitaii stu-
in :terra, seu in omni creatura, Deus solus bo-1D pescunt. Vera esse dubitant, quia nusquam esse
nus, per clectos vel angelos vei homines opera- scripta pulant. A studiosis autem leguntur, aud.iui:-
uf, coopefantibus eis per liberum afbilrium con- tur, atiendunlur, discutiuntur et inteHiguntur, etin
sentiendo, ' ; menioriam rcducunlur.
Opcratur Deusper electos, ut- per apostolos gen - Sponsus namque Christus abiens, sponsse Eccle-
tesconvertit; ipse interius inspivarido et iiicremen- sise claves scientise reliquit, quibiisquotidie pulsan-
tum dando : copperantuv ipsi per exlerius mini- tibus liliis, secreta Pei pev iiitelleclum reseraiis,
sterium, plantarido et rigando. aperit. A canibus autem, et a pprcis, margarilas,
Si quid alitein elecli, contraiii egeiunt, iit in ne coinquirieotur, claudit.
(282) Psal. XLVIII,15.Jlomo cum in honoreessel,non (285) Roin. ix, 18. Cttjiis vtdi miseretur, et qttem
inlellexit; comparalus est jumcntis insipientibus et vult indurat.
similis factus esl iltis. (286) Matth. SVIII,18. Qttmcuiique solverilis super
(285) Rom. viii, 28. Diligeniibus Beum otiinia co- ierram, eruttl soluta et in cwlo. Efcn.de19omni : Quia si du$
operanlurin bonum. cx vobisconsenscrint sttper terram, re quam-
{-2^4)Eccli. xi, 14. Boiia et mala, vila et mors, pau- cutiquepetierint, fiel illis a Palreriieo qtti in rtzlie
pct;:as ct honcsfas u Dco sttnt. esi, Et xxvm, 19 : Ettntcs docetcomncs cj.nies.
 -2i."> I.ONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS IV. — DOGMAT. ET ASCET. .9!«
Disc. Ciincla qii33proponis, tam validis lestimo- A filiis, servivii, duni eos a vasis Irsi
segregans, fla-
iiiis pvobando per illaii0i:era concliidis, ut pluscseco gellis erudivit.
probetuf errare, qui hsec pra-sumpserit pertinaciter DiaboJus et impii inalum quidcm per se volunt
impugnare. non aulera quanium volunt, sed quantum perinii-
Ssd, quseso, edisseras : Utruin prospera el ad- tuiUiir facere poteruiit. Efciim a Deo electis prce-
versa per liberum avbitriurn eveiiianf. valere permiltuistur, In hoc ipsum constitui dicuu-
MAG,Imo per gratiam et justitiam Dei. Gi-al.a tur(289).
quidsm Dei, prospera minislrat; justilia autem , Nom-eiiautein Pei per Pliaraoiiem' -omnibus inno-
adversa dispensat. Sed justi per prospera ad pe- tuit, ciuiri ipse cum omnibus snis jusle
interiil; et
rennia bona pravocantnr : injusti autcm per pro- Deus ab eo oppressos, ut vasa jam igne examinata
spera, ut dives ilic (287), veniiinevaniiiv. Adversa in fornacs, signis et prodigiis cripuit.
autem ob tres causas elecios (a.-gunl. Prnno, ut Disc. De Juda qnoqtie scribituf: Ut Scriptura
quidam a peecat.s per aclversa corrigantur, ut Da- iniplealur, Qiii manducatpanem meum, fevavit con-
vid ; secuhdo, ut quidam tentaii magis corcnentur, trame calcaneuni suiim (290). Et itcrum : Nemo
ut Job ; lertio, ul cjuidain a deiecta.ione peccati re- peiiit ex his quos dedisii mibi, nlsi filius peruitio-
trahantur, ut Pauftifi. B nis, ut Sciiptura impleatur (291).
'*
ReproJios vero oli duas causas feiiuiu. Primo, ut Et cuni Sciiptiirain, ipso Domino teste, impleri
elecli per epium plagas corrigaiiluv, ui in exitio necesse sit, quis nisi per oninia csecus non vidcat
Corelealiiir ; secundo, utipsia maiiiia, ne laiitiira quod Jucas quadam vi i!ccessi!-.tis-iinpulsus, Do-
quaiiliim volunt, ncccant, reprimaniur, ut de Antio- miiium prodiclerit; maxime cum Domiiius vcnerat
cho el Herode scribiUir. pali, et necesse fuevit eum per aliquem tradi ?
Disc. Parietem fodisli, etecce apparel ostinm. MAG.Domiiius quaiitum atl ipsuni, non ncccs-
Cciin Scripiu.ra dical, quod Pharao a Deo sit i;i- siiate, sed liberrima voluntate pali vob.iit, quia na-
duraius (288) ; i.nio in hocipsum, ut aiiiuintiarelur tura divina impassibilis fuit : et boc nobis fieri
liomen Dei in universa terva per eum sit consli- yalcle necessarium fuit; quos necessitas mortis ad
fulus : quis non videat quod, necessitaie cogente, interiliim impulil.'
populura affllxeril, cum in hoc ipsum constiUi- Judam luilla necessilas, sed malitiosa volunias
tus sit, et quasi quodam fato irahenle suimiersus insfigavit ad prodilionem ; dum Dominum cuni Ju-
sit? dseis odissc, qiiam cum apostoT'isdiligere maJuit.
MAG.Nota tria : Populuni affiictuni ; Pliavaoncm P r SiiiiiliTcr Judsei nulla nccessitale compulii, sed
afnigentem ; Deum Iiberaiilem. pessima voliintalc impulsi eum oceideruiit ; dum
Deus electos, ut vasa aurea per reprobos, in eum gratisodio Iiabuerunt, quem sigftiset virtutiLus
_caminO-lriiiu'alioiiis,__ientando_cxaniiiiat ;~sed ipsi— conslare doluerunf.
repvobi non intendunt, quod eorum vexatio islis Sed quia Spiritus sanctus, cui omnia futura sunt
ad salutem proficiat, qiios sola cnidciiiatis -malitia praisenlia, qui talia eos vclle facturos pra_scivit;
tribiilat. ila per prophetas in Scvipluris prceclixit, sicut post-
Porro diabolum, .qui libere jusliliam dc-scruit, in modum totum conligit (292) : tamen illa Sciiptura
iiijustitia, ut incudem malleatorum, iuciurari per- nullam liecessitalem volendi vei faciencii eis intulit.
niisit, eumque rabrum, ad purganda vasa niisericor- Sicut ego, si belliim praescirem, oi iilud futuium
di:c conslituit : qui faber _omi.es iinpios sibi in- prsedicerem, vcrba mca non facevent Iiellum neces-
Btrumenta fecit. ex quibus Pharao umis exstitit ; saiiiira.
qui dum per liheriim afbitrium Deo servire noluit, Risc. Quid igllur quis hinc colligal. nisi neces-
Dcus, eum incluravil; duni cum a maliiia, el. duri- saiium fuisse, Clirisium a Judasis criicifigi, qui ve-
tia iion liberavit. neratab eis occidi, quod ulique non fccisset, si fa-
Et cum populus Dei per afflictionem essel ten- D u cere non debuissct?
favdus, et adversitaie probandus : Deus in hoc MAG.Et credis lii solos Judseos Christum occi-
ipsum, Pharaonem ad tcnlandiim popiilum consli- disse ? oraiics iniqui ab inilio usque in finem mun-
tuit, duin ipse se per liberum arbiirium (ut puta di, conseiiserunt in necein Christi (295): quot enim
unus de malleis diaboli) ad tmiuenda vasa Dei ob- juslitiarii et vevilatem odio habent, hi justos pro-
lulit ; sicque Pharao nescius, juslis, quasi servus plev jusliliam et verilatein, qui cst, perscqiiuiilui',

(287) Luc. xvi, 25 :Fili, recepisti bona iiivila iua
el Lazarus simiiiter mala ; nttnc autein hic consola-
tur, tu vero cruciaris.
(288) Exod. ix, 16. Idcirco posttiteut Osiendam
in te forlilttdinem meam cl narrelur nomen mcitiii in,
universa terra. Et Rom. ix, 17 : Quia in hoc ipsutn
exciiavi te ut oUendam in te virtutem meam: cl ut an-
iiunlietiir- nomen meum iti univcrsa ierra.
(2S9) Videri mcritodebc! in Itac maleriu et modo
lcqitcndi D. Greg Exposi. moral. lib. xm i:i c. 17
Job, c. 12. Et lib. xxxiv, in c. 41, c. 10.
(290) Joan, xv], 18: Qui manducai panem meuiii,
etc.
(291) Joan. xvn, 12 : Quos dcdisti milii cusiociiri,
el nemo ex eis periil nisi filius perdilionis, ut Scriplura
impleatur.
(2'!2) Psal. cvui, 8.: Fianl dies ejus pattci, ei epi-
scopaiitm ejns accipiat alter.
(295) Psal. LXXXVI,5:Multiplicatisunt super capit-
los copitis mci qui oderutit me gratis.
 {217 . INEVITABILE. 1218
ct omnes mortis Dotnini rei iiiveiiiuntur. Vellent A j tant, verba Peicalcanl, prc talibus et his siniilibus
quippe, si posse.nl, justos omnes delere, quo securi laudaniur, per terrorem ab lioniiiiibus honorantur :
possent sua desideria absque contradictione ex- lii, inquam, iunc a juslis hic oppressis, cl gaudio
plere. Ergo si illi uon fecissent, similes illorum per- scquesl.enlur, et injustis in supplicio consocien-
fecissent. tur. Jusli autem qui nuuc injuste pppressi sunt,
Disc. Introduclus per te interius, niulla pra.clara releventur ; et qui bene vivcntes egerunt, rcniune-
cousidero ; sedinulia sigillaia me noiiposse cer- rentui' ; cl qui propter jusliliam in opprobrio erant,
ivere doleo. Underogo ut, tradita tibi clave scientise, lionorentur.
bsec clausa mihi aperias, et ista, involuta evoivens, Pisc. Nunc, cur in paratliso posilus sil homo,
me inspicere facias. cum ibi permansurus nsn esscl, edicito.
MAG.Tara diiigenter pulsanti, Pominus per me MAG. Protoplastus ad beatitudincm ereatus, iu
prospera respondens, arcaaa secretorurn tibi aps- paradiso, id est, in loco voluptatis, localus erat :
iict. sed, quia prseceptum Poniini servare noluit, ideo
Disc. Qiiiclnanl causse esse dic.iinus, quod Reus coiiiemplor juste exsilium .siibiit; qui si nihil de
permiitit eos diu errare, quos prsedeslinavit, pe- pai-adisi deliciis gustasset, sed acccptuin mandatuin
vennitev seciiin regnare ? vioiasset, nunquam forsitan pccnitentiam egissel, et
MAG.Per hoc longaniraitati patientise suse prse- sic semper cxsul foret. Pcstquain vero expertain
rogat, quod eliaiu diutius in errorem, ul Paulum, paradisi dulcedinem, sed cilo amissam, ad memo-
tolerat (Jioin. n, 4) : quod vero eos repente ad pce- riam revocavit, gravi se pceniieiuia niuliavil. Icieo
liitentiam, ul iuemPaulum et Mariara revocat (Luc. vediit, etideo reditum meruil. Re cujus mox ulero,
ym) ; divitias inisericordis. suse insinuat. Pro his iii quasi de quodam castello , geininus cxcrciius,,ele-
niunduni veiiit ; pro his el mortera subjit. clorum scilicet et reproborum, prodiit ; el acta hac
El quamvis pfo peccatoribus raoiiuus sil, Annse ve, cerlameu implacabili discordia iniil.
el Caiphsr., Herodi et Pilalo, movs ejus. non pro- In hac itaque pugna magna in iitrunique cer-
fuit, sed mulium obfuit; noii idcirco solum quod latur, ei victorcs quidein laureali triumpliantes as-
in morte Pomini conspiraveraiU. sed ideo, quia ho- tra petuiit: victi autcra confusi, ad ima baralhii
num gratis odio habuerant (Joan. xv, 25), et pcpiii- descendunt.
tere negiexerant. Sta etianv hic, ct considcra utroriiinque insian-
C-eterum electi quamplures , in neco Christi , tiani.
quamvis ignoranter, consenseraut, pro quibus ipse C De civibttsJerusalem httmilibus.
et in cruce Pravit, dicens : -Pater, ignosce illis , Aliquis per viam humilitalis, ab infanlia incedit,
quia nesciunl quid faciunt (294) ; ct sanguinem post et usque ad senilem setatem, semper iii melius pvo-
crederido biberunt, quem prius s_eviendo luderunt. Gcit. Omnes honiiiies.superioressibi pulat; se vefo
~ Disc. Cum nialefaCtahominUmPeo iiihil
noeeant, iiiferiorem omnibus seslimal. Omniiinvaelus laudat;
et eorum bene gesta riihil conferant: cur eos post suos vcpiobat.
niortem segregat, et noii omnes pariter et sequaliter De civeJerusalem casto.
iii unum locat ? Alius castitatis semitam avvipil, magna cusloclia
MAG.Rationi juslitise repugnat, ut jusli cum in- sensus suos muiiil, et, lanieii omnes alios sanctos
iustis, et econtra, iocuin obtineant........ el mulfi- computai, el se vclut immundum judicat.
pliciter variaiido totam picluram dislinguit. De patienlc.
ldeo, sicul pictor opus suum coloribus variat, sic Alius palienti-3 callera calcat, universa ilura et
Deus regiium suiim discretis ordinibus egregie cla-
Christo paiienler lolerat, alios niaiisuetps
rificat. Quis enim esset decor piciurse, si Iaquear aspera pro
immilem cogitat.
totuin cooperiret uno colore ? nec pietura etiam vcputat, seipsum
De absthienlc,
posset dici. Nunc diversos colores diversis locis j) I
Alius per abstiiientise itev graditur ; magna c_j»
pingit: et sic opus suuni visui deleclabile rcddit,
cainis maceratur ; el tanien alios in abs*
Sicinsignitor lapidum varias gemmas diversis locis stigalione
linenlia distiicfiores hcnoraiido Ksliinat se ut vo>
iip.primit, et sic opus suumpretiosius efficit.
Pisc. Ad quid ullimum judicium restal? racem damnat.
MAG.Juslitise ratio exigit, ut judicium liat ; ut Decltaritatetit Iiabenle.
ijui nunc se hypocrisi occultant, iniqui appareant ; Alius per laiitudinero ciiaritalis iiicedens, non sa-
et qui! iiuiic pubiice in flagitiis gloriantur, dignis lura amicos in Peo, sed eliam- ininiicos prpptet
tunc suppliciis juste subdantur ; et qui leges con- Peum diligil; contunielia acceplaiionsoliim poscent;
temnunt, justitiam despiciunt, paupercs et justos veiiiam, injuriam laxat, sed eliam ipse reconciliari
opprimunt, et per potenliam secnri suiif,, de vapinis festinat.
fiorent, de damno aliorum gaudent, justis insul- Hahc et talia suut eivium Jerusalera itmeraj

(294) Nota efficaciam orationis Christi Servatoris G-regor. Exposi. moraU, lib. xiu iii cap. 17 Job^ ce
in-cruce-: i.uc, xxui, 54 Yide limc verba apttd _>. 1S, vcl secundum recemiorem editionem,
 1219 HONORII AUGUSTODUN..OPP. PA-USIV. — DOGMAT. ET ASCET. 12i0
quilms ab exsilio properant ad sete.rna laberna. - A Yide etiain iii hoc agone ; qualitcr sa^ps reproiii
cula, ciim eiectis currere proponunt, et aliquando diu
De civibus Babylonim et de reprobis. currunt, et in itinere fatigati, deficiunt, et turpitcr
Verte te ad cives Babylonise, et vidc qualcs sint,, ut canes ad voinilura redeunt (Prov. xvi, 11; II Petr.
pcr quas tendunl, plate_3. . li, 22).
De luxurioso.
" D.ecivibussunl Babylonimin pctrticulari, etprimo __ his
Aliquis a primseva setate a luxuria inchoal;. ct in," qui principes.ctjudices stiper alios.
hac insatiabiliter usque ad decrepiluni perdurat, Veni huc ad supercilium niontis, unde cuncta
nunquam quid jam fecerit, sed quid adhuc facere. sedificia couspicere possis damnatse civitatis,
Intuere pi-incipes et judices. Ecceposila estin ch
possit, pertractat.
De guloso. bestia. sedes. Omni lempore surit admalum intenli,
Alius voracilati ct ebrietali a pueritia se subji- semper in iiegotiis iniquitalis inexplebiliter oc-
cit, et usquc ad ulllmara senectutem his insistit. cupati flagilia non solura faciunt, sed et alios fa-
De rapacibus eicrudelibns. cere inslruunt, sancla vendunt, scelera emuiit, totis
Alius loto tiisu rapere fesliual; alius furtis invi- viribus laboranl, ne soli ad. lartara veniant.
. ^
IJ " De clericis et sacerdotibus Rubyloniw. -
gilal; alius crudelilate pascitur; alius lucrisnon sa-
tiaiur, Kic invidia tabescit; liic vero immunditia \erte te ad clerum, et videbis in eis bestia. tcn-
sordescit. Hic superbia ereclus, cunctos despicit; torium. Dei servitiura negliguiit; terrenis Iucris in-
liic odio plenus, cunclos mendaciis, et detraclio- serviunt; sacerdoiium per immuiiJiiiam polluunt;
nibus afiicit. Tales et tales sunt platese reprobo- populum per simulatipnem seducunt; Deum per
rum, quibus irrevocabiiiter fcslinant ad profuiicla mala opera abnegant; omnes Scripturas ad salutem
inferorum. pertinenles abdicant; omnibus modis se laqueum
De diverso tnodo ptigiiaiidicivium Ilierusalein, contra cl ruinani populo offeriuit; quem C-Ccumipsi cseci
cives Babyloniw, et econtra. ad interiium prseeunt.
Aspice nunc etiam acies diverso modo ad pugnam De monachis Babyloniw.
instruetas. Contemplare etiam nionachorum coiiciliabula, et
Reprobi justoruni verba el opera abominaiitur, videbis in eis bestise tabernacula.
cl eonsortia eoruin deieslantur, et refugiunl omne Per fictam professionem Deum irridcntes iram
eorum consilium.Sa.pe eos callide circumveniunl; ejus provocant; normam ejus regularem moribus
siepiusboiia eorum fraudulenter aul etlam violen- et vila calcant; per habilum ssecuium fallunt.
tcr diiipiuiil; ssepissime eos verberibus, vel etiani liiullos ipsi decepti decipiunt; sseeularibus ne-
cruciatibus afiligunt, aut inmembrorum truiicatioiie, gotiis impiicati sunt, idest in servitio Dei de-
vel variis suppliciis inlerimunt. sides existunt; plerique illorum gulse et illecc
i i_^h^bl~™—
_I__oiiTraJus_ —bris_dedili_5untjjjiiidam imniujiditise sordibus com-—
sufferunt; de miserabili illorum eonversatione ge- putrescuiit.
munt; contagia eoiuui, quanlum possunl, devitanl; De monialibus Babylonim.
citius ab illoruni crtiitubernio liberari optant; pro Prospice etiam habitacula monialium, et cernes in
corum salute Deo supplicatil; necessaria quse pos- eis bestise prseparatum thalamum. Ha. a tcnera setale
sunt, eis subminislraiU. impudicitiam discunt; complices sibi quaraplu-
'._•bona concordia civittm Jerusalem, et mala con- rimas ad cumulura suse daninationis asciscunf;
cordia civittm Babylonim. velo se operire fesfinant, quo niagis frena luxu-
Adhuc aliud coiisidera, vise laxare queant omnibus fornicaviis; slercore
Electi omnes in bono concordant, et boiium quod immunditisc implentur; hse raentes juveiiuni iila-
non pisevaleiU facere, in aliis aruant. queant et gaudent, si plures decipianf; ct liscc
lleprobi vero, in malo omiics concordes sunl; in r> vult habere palmam vicloria., qusealiis prsevalet in
bono semper discovdes existunt, et si alicui illorum scelcre.
ab aliquo justorum, forle increpalionis vel admoni- De commttni plebe civitatis Babylonim.
tionis offertur verbum, onines resistunt; omnes pa- Yerte tc acl reliquam plebem, el invenies bestise
riler contradicunl; ipsi ctiam qui non faciunt, quia ef-igiem.
hona quae facere nolunl, in aliis odio liabenl, mo- Sacerdotcs despiciunt; de Peo quidquam au-
lcste ferunt. Ideo eum omnes, eliam quem non no- dire contemnunt; lolum lempus vitse ili vanitale
verunt, dignum odio dicunl, mendaciis detrahunl, ctjaclantia duciinl, el ad omiieopus suum reprobi
injuriis lacessunt. sunt. Vulgiis quoque iiidoclum bestia. habel ido-
Contemplarc diligenter, et videbiS in isto toto cer- lum; Peum verum non rioscunt; Peo ventri
laiiiine, semperCain paralum in acie con.ra Abel tola intentionedeserviunl; per varia cavnis dcsi-
staro; et Ismael armatum adversus Isaac; Esau pu- devia diffluunt, el per oninia vilani bestialem du-
gnaie contra Jacob; Saul resistere David; Judam cuiit.
in Dominum, ct Simonem Magum irruere in Pe- De muticribus Babyloitim.
trum. Vcni liiic r.d hiijus vallis prociivia, et videbis
 42-21 INEVITABILE. !_.$.__
monstruosa mulieris convenlicula. In his bestia \ . Conclusio sive recapitulatio hujus Ubri.
omnes suas pompas el inoiistra posuit; el has suai Ut igitur noslrse disputationis seiitentiam brevi
anna ferre constituit. Yides qualiter juvenes perlu- epilogo coucludam,
Yuriam illaqueantur. Illa multos veneno enecat; hsec: Propositum Pei est-: Numerum electorum ex an-
viri vitam pro auro perdit; hsec partus suos occi- gelis et homiiiibus
perfici.
dil; Iiaecliles provocat; allera bella insligat. Ista
Prsedestinatio: Justos in bealitudine semper glo-
roaleficiis menles hominum alienat; hahcvero nul-
lus pecunia aut luxuria satiat; videndo multos riari, injustos semper in miseria cruciari.
decipit, illa flendp plerosque seducit: lisec suntt Prsescienlia vel providentia : Futurarum reruia
Iiujus civifatis propugnacula ; ct hsee sunt bcstise semper prsesens Pei inspectio.
. - . Necessilas: Hominem posl peccata mori.
jacuJa.
Pisc. 0 Peus, quanta prodigiosa conspiclo. Justitia: Rectum velle.
-MAC.Moeniacivitalis Babylonia. vidisti, destru- Ai-bitriiim : Reche justitise volendi judicium.
ctionem quoqueejuslibel intueri. Nunc cives Baby- Libertas: Servandi justitiam poieslas, vel arbi-
lonii, cum sint plures nuniero, civibus Hierusaleiii trium nolendi volendi juclicium.
semper inferunt belluni, qui apud eos in exsilio( gI Grafia : Boni inspiralio vel mali iiberatio.
positi sunt. Postmodum vero, rex ccelestis Hierusa- Merilum: Perseverantia justitise.
lem Peus, cum excreitu angelorum veiiiens, lianc Pra.mium summum : Bealiludo.
perditam civitalem funditus subverlet, et electos! Supplicium : seterna miseria.
Siios inde liberaiis, in ccelesle palatium secum addu- Et quia ciuosdam infantes utpole baplizatos, sola
cel, quibus lale iiuiic speclaculum prsebet. Hanc, sua juslitia non damnari est inevilabile; etquosdam
quam vides Babyloniam, id est, liujus niundi glo- provectse selatis, justitise Peiper liberum arbitrium
viam, ctiui suo principe diabolo, et omnibus hujus, Sjiretores justitia dicfante, debitam poenamevaderer
.ivilalis civibus, sCilicet hujus niundi amaloribus, est inevitaliile, propter hoc, nomen huic libello iih-
vepente in stagno ignis et sulphuris merget; et tunc ponitur.
orania in meliorem statum permuiabit. Ineviiabile.
Pisc. Magnum speclaculura prsebuisii omnibus
lisec legentibus; ideo illi spectaculo te interesse Hsecde prsedestinatione, prsescientia et libero ar-
coricedat Peus. Et qua de causa erunt justi in bitrio offero filiis Ecclesise, quia ea despicient filii
cloria ? Babyloni_e. Sed quicunque hoc conrempserit vel
MAG.Quia si sirie fine viverent, semperjusli esse C impugnaverit, se de numero prsedesfinatoruni non
vellent. Justitia igitur exigit ut semper beali sint, essc demonstrabit. Qui vero qusestioiiem posl hsec
de libero arbilrio moverit, csecus clara die in mor-
qui seniper justitiam amplexati sunt.
Pisc. Quse auteni esl causa, quod injusti semper tcm offendii,
erunt in pcEna? Pi.c. Benediclus Beus qui hoc inspiravit fratri-
MAG. Quia sine fine vellent yivere, ut sine fine bus ut vellenl me ad te dirigere; quatenus hsec mira
inale facerepossent. Igitur juslilia poscit, nt nun- niererer a tuo mellifluo ore percipere. El revera np-
qtiam supplicio careant, qui nunquam jusliliam vo- veris, quod greges reprOborum pip hoc venei-an^o
lebant. ' opere, magno le odio abominabuiUur; et niaxiiiie
Disc. Cur rion possunt justi post resurrectioneni ob lioc quod eosdem per liberum arbitiiuin, filios
peccare. vifipiuin, imo dsenionum probaveiis, deteslabuntur.
MAG.Quia sic Iiberum arbitrium eoruni confir- Magnasautem grates libi persolvet glo;iosus costus
juatum esl, quod nihil mali volanl; cum sequales ad vitam praedestinatorum, quod lam mirabile opus
angelis erunl, et ideo in perpetuum beati eruiit, prompsisti in laudem ipsorum. Et, sicut ie audlvi
Disc. Cur injusti ad bonum converti non poie- £n dicere, hoc quod esla Beo pr-edestinatum, ut quid-
runl? quid electi justepetierint, eis tribualur; magnispre-
MAG.QuiaboHiim semper odio habent et icleomi- cibus Pei clementiam exorant -ut te uliima dies ia
seri in perpctuum erunt. eonsortio illorura inveniat. Amen.

APPROBATIO.
Jlic Dialoqtts olim de prwdcstinatieiie et libcro arbitrio per R. D. Ilonorium Aitgustodunensem, etnuncir>
coiifusionemGcorgii Cassandrt, per R. Palrem priorcm monasterii S. Marice de Tongerlo S. T, L. erutus, e(.
lcctus a pluribus, inventus esl sincerus el tiber ab omni crrore; ut titto eum pius lector legercpossit, ncglcctc
ei vtdcano commisso, quem Georgius Cassander impie sttb nomine hujus Honorii Attgusiodunensisimprimi
curavil. Quod censco. --
Decembris, auno 1620.
Egberlus SMTHOLDIUS S. T. L. canoit. et pleb. Anluerpieiisis tibrorum censor.
 122". HONORII AUGUSTORUN. OPP. PARS IV. — DOG.MAT.ET ASCET. 1224

DE LIBEeO ARBITRIO

: LIBELLUS.

(Es cod. ms, inclylse carthusise Gemnicensis in Austria exscriplns a ven. P. P. Lcopoltlo Wydemnrin,
ejusdem cartliusise Jiibliothecario; edilus a 11.P. Bcrn. PEZIO,TIICS.Anecdot. t. Ii, p. i, col, 255)

PROLOGUS. A stos rcmunerari, injusios punisi : cum h^c ex ne-

Godesclialco,fide et opere sucianii in sanclo pro- ccssiiale facerenf, fafo dictante, quod nulio modo
posiio, vcrboel excmplo grcgi Christi prmposito, IIo- devilare possenl; ct inaniter qtiisque orarct, ciim
norius, cum apparttcrit princeps paslorum, videre in'. nil se ovando, fato obstanie, oblincre speraret. Hoc
Sion Deum dcorum, Quwsiionem nuper hilcr nos or- piiilosophi eonshlevantes validis ai giimcnlis proba-
tam de libero arbitrio, opiimum dttxi rttdibus eno- veiiint rationaicm creaturam naiuralifer habere li-
dare slyli officio: qv.am wslimans fralribus non essc bciiim arbitriura, id est volemii noleudique aninii
ingrutam, vesiro judicio misi exatninaiidain. judicium. Arbif.ernamque dicilur judex, cl inclc ar-
CAP.I. Occasio hujtis opuscuii fuit vcluserror eorum, hifriui.i diciiir jiidiciuni : cum quis judicat in ani-
qtti omnia homini necessilale quadam evenireasse- iiio quid siiii sil faeieiidiim, qnidvc devitandum. Et
ruerunt.
Iioc arbitrium esl liberum, id esi non necessariuni,
Qui aliquam qufeslioncni solvere Jaboral, inpri- vel coaclivum :
iuis oportet ul radicem, unde surgit: agnoscat, q:io quia iinusqiiisque ncque slella, ne-
farilius impiicitiim quasi de-frondosre arboris ra- qne fato coaclus, sed propria, ct libeia volunlaie
mis expedial. P.adix crgo Ir.ijus qa33stionisesl error facit,quod vujl, Hoc reeepto dcliramenla niathema-
talis. Fuerunt olim honiincs quidani vaniloqui, to- ji' licorum erunt irriia, scripta phiiosophorum ra.a,
tius veri ignari, qui mala stia auctori folius boni- scilicet Peum ]ii'ecibus placari, bonls prsemia juste
t.Uis iiiiputantcs, se vero c.cusaiiie. , dixerunt : donari, malis supplicia jiisie irrogari.
«juidquid in inunclo contiiigerel vel quis quiti face- CAP. IJf. Exponiiur, in qno liberlas arbitrii
-_i'ei,aliler iieri non possci, quia ita a Deo disposilum consislat ?
.sset : vIde!iceTTriiitaiiies-Au..iti,in!i increpalus a Porro ecclesiastici viri, Spiritu illustrali, liberfa-
Pco, cur vctitum comcciissef, culpani suaniTeiofsit --leoi - elpoteslalem arbitrii genus esse pevpenclcnics,
in Deum dicens " Mtdier, qitam dedisti ttiihi, dcdit ct in vavias specieiTciiviclenfes.-invenennitaliam pc-
iidhi, el comedi (Gen. ui); qnasi diccrct : Non cgo, lestalem ambulandi vel siandi, aliam comecienflTv.1
p. ceavi, sed tu, qui hanc milii soclara dedisti, cu- Jiibendi, et in liiinc modiira alias, quarum iiulla a.l
jus iiistinclu interdicfiim vitare non polui. Quc-m , saiuiem anim.c pertinet : iritcHexeruiilque liberla-
crrovcm quidani decepii liomincs magis scvipiis ro- fem arliilrii in sol-a-animaesalute consisiere, quam
Jioraiiles conslcllationcs introcluxeruiil, asserciiles, etiairi sic defjnierunl: Libertas arbitrii est potestas
omnla immulabili fato cl ineviiabili necessitate sub- scrvandi justitiam propter ipsam jits-itiam. Augu-
jacere, sub bona slella naios, bonos neccssario fu- sliiio nanique dcfi.iieiite, hic non esi. lihcr, qui vc|
turos, verbi graiia : Si quis sub slella Martis nascc-. C timore supplicii malum devitat, vcl spe prseniii bo-
rptur, homicida csset futurus : et si quis sub stclla num facil. Servit enim timore coactus vel spe ills-
Vfiiieris, adulter csset fului'us ; ct si quis sub stella cfus : ct cum linior et spes ci domiiicntiiv, non libcr
iovis, hic blandus, et bonus e.xnecessifatc esset fu- csse jure convincitur. Uic solunimodo liber judica-
turus ; ci in hunc mocuim onwia facia sua faio, et tiir qui sola deleciaiione justiiias lioiiuni operaiur.
-j.irijiia liominnm merila neccssitali adscribcnSes:, Ad jusliiiam ergo servandam lantam datum com-
jiiictorcm Petim blasphcmabaiii. probalur libcrum arbilrium ct idco sali justi sunt
-dv. II. Confntalur relalus error, probaittrque, ralio- liberi.et Iii nominantur filii, cl his promlltitur li_e-
iialem creatitram nctturaliier Uberitm arbilriumi reditas Pomir.i. L.iusti aulem diciiriiur servi, quia
liabere. omnis cjitifacit peccainm, servus est pcccaii (Joan.
SIoc enore nsquequaqiie por genus Iiiimanum! viu),et hi sunt filii irre ct perditionis. Habenlquippc
rnnios suos cxpa.itlen.e, quidam viri sagacis inge- et ipsi liberum arbi.rium, sed liberlate abuluiilurad
liii, cl ob amorem sapienliss philosophi dicti, natu-.' servitulem; sicul quis glaaio, quo se defendat, ab-
ras rerum diligentius perscrutantes deprehenderunt, utiiur ad sui perniciem,
per hunc ervorem incassum preces fundi, nulluni lo-' „D CAI. IV. Qumnam sit in Deo, angelis, homintbiis
cum justitia. judicibus relinqui, pra.mia juslis proi juslis, impiis, dmirionibusvetibertas arbitrii?
benefaclis iolli, supplicia injusiis pro malefactis in- Quia vero Peus et angeli non possuut facere pec-
jucte ii)ip|ngi, Kl rcyera suniina essel injiistilia ju-: catum, suut quidam qui pular.f, eos non Jiabere li-
1228 DE LIBERO ARBITRIO. i226
berum arbilrium : quod si non habcnt, liberi non ^A carnis sequimur : per voluntatem gralise vigilias,
sunt. Si autem liberi non sunt, ergo bestiis similes jejunia et alia juslitise opera perficimus.
sunt; quod de Peo vel angelis dici absurdissimum Sed hpmo per libertatem arbitvii voluntatem ju-
est. Porro Peus solus per seest, summe liber, ha- stitise deseriiit, moxque beaiitudinem amisit : sed
beus per se liberrimum ad oriuie quod vult, faciendi voluntatem beatitudinis retinuit. Nam omnis homo
arbitrium : Quia omnia quwcunque voluit, fecil naluraliter vult beatus esse, sicut naturaliter vult
(Psul. cxni); et quod noluit, non fecit. Ipse namque vivere. Nemo autem vult esse justus nisi gralia Dei
est summa libertas, cui subcst posse omne quod prseventus; nec potest csse jjustus, nisi gratia Pei
voluerit: a quo habet liberiatem omne, quod ra- adjutus. Et quia sine juslitia vult esse beatus, ot
tione et intellectu viget. Angeli quoque liberrimuni nemo nisi per juslitiam potest verani beatiludinem
liabentarbitrium, per quod malum nolunt, etjusli- obtiheve, falsam beatitudinem in caducis et trans-
tiam solam volunt: pro qua sola servanda liberum itoriis seuiperanxius*qusevil? et nusquam inveniens
arbitiium aeceperunt. Homines etiam justi liberuni nunquam vequiescit. Qui autem amissam justi-
arbitrium Iiabent, sed absque gratia infirmum : vel- tiam, per gratuitam gratiam, redditam libera volun«
uli si fortis vir diu segrolans diceretur quidem ha- tate usque in finem servabunt, hi in vera beatitu-
bere foiiitudinem, sed valde debilem; quia non B E dine sine fine requiescunt.
possit ea nti, nisi baculo siistenlalus. Post prsevari- deAlhid opusculiim ab hoc diversum edidit Honorius
libero arbilrio, quod Inevitabile, inscripsit: quocl
cationem namque primi hominis sic fragilitate hu-
quia in Biblioiheca vcterum Palrum iomo X V, Co-
manse conditionis debilitatum estin homine liberum lon.edit. reperitur lypo excusum, nunc ab ejus de-
arbitrium, ut sinc adjutrice gratia inefficax sil ad scriptione abslineo. Senteniias auietn Patmm de ii-
omne bonum. Gratiaenim eum prsevenit, utlionum bero arbilrio et gralia (quas inler opuscula Honorii
velit : subsequitur eum, ut bonum possit. Ipse au- pro reperlas ad verbum subneclo) videlur ipse Honorius
elucidaiione sui opusculi collegisse.
iem homo per liberum arbiirium pblalam gratiam ~. Leopold WIDEJI.
volendo recipit et hac se, ut baculo, susieiiiando ISIDORUS. — Arbitrium est voluntas liberse
pote-
bonum peragit. Suum ergo~ meriium est grati.3 ba- stalis, quse per se sponle vel bona vel mala appe-
eulum recipere, et acceptum vion vejicere. Mali quo- tere potest, Gratia autem divinse misericordise gra-
que honiines, et damiones liberum arbitrium ha- luitum est douum, per quam et lionse voluntalis
bent, quod aut accipere oblatum nolunt, aut aece- initium ei operis promevemur effectum : Divina
ptum rejiciuiit: et ideo sicut infirmus sine baculo quippe gratia pravenitur, homo, ut bonus sit. Nec
suo, vel sicut liabens visum in tenebrosa domo po- humanum arbitrium Pei gratiam antecedit, sed ipsa
situs sine lumine. graiia Pei nolentem honiinem prsevenit, ut etiam
CAP. Y. Quomodo liberum, arbitriuni a bono ad bene velit. Nam pondere honio sic agituf, ut sit
maluiii deficiat, vet auomodo liberlas servitus ad peccandum faciiis, ad pcenitendum tardus. Habet
fial._ de se ut corruat, etnon habet, unde surgat; nisi
-hiomodo autem.liberum arbitrium a bono ad
gratia conditoris, ut erigatur, niaiium jacenti exten-
maJum deficiat, vel quomodo libertas servitus fiat, dal. homini per Pei gratiam liberum re-
ad Renique
breviler est dieeiidurii. Peus condidit liomiiiem stauratur arbitrium, quod primus hoino perdiderat.
ei
beatitudinem, et dedit voiuntalem, ut vellet esse Nam ille habuit inchoandi bonum liberum arJiitrium,
beatus : dedit quoque ei justitiam, qua servata sem-
dedit ei eliam ut quod tameii Pei adj utorio perfkeretur. Nos vero et in-
per esset bealus; yoluntalem, choa.ioncm iiberi arbitrii et perfectionem de Pci
vellet esse justus, quo inerito semper esset beatus.
auteni yoluntatcui dedit ei graiia sumimus : quia incipere et perficere bonum
Ad servandam justilise de ipso habemus, a quo ei gralise donum datum, c"t
libefum arbitrium, quo nou coacte, sed libere eam
liberum arbitriura in nobis est restauratum. Pei
servaret, et in reniiirieratioiie nunquaiii beatitudi-
est ergo.bonum, quod agimus, propter graliam prse-
nem amilteret. Est autem jusiitia summum bonum, venientem et
^
r_ subsequentem : nostrum vero est pro-
id est Peum diligere, et ei obediendo adhaerere : in-
id est hunc pter obsequentem liberi arbitrii voluutatem. Nam
justilia autem est intlmum bonum, si Pei non est cur illi gratias agimus? et si no-
mundum diligere, et transitoriis Concupiscendo in- slrum non
est, cur retribulior.em bonoriim opc-
hserere: et hoc est peccare, et hoc est a libertate ruin
exspectamus ? proinde ergo in eo, quod gra-
deficere. tia praivcnimur, Pei est : in eo vcro quod ad bene
CAP, VI. Quicisit voiunlas beaiiiudinis, quid voittn-
tds juslitim, quaruin hanc hotno peccando amisit, operandum pr_evenientem graliam sequamur, no-
illctm relhtuit. slruni esl. Nemo autem Pomini gratiam merilis an-
Homo itaque habet duas voluiitates, unam- beaii- tecedit, ut tenefc eumquasi debitorem possit; sed
tudinis, alteram justiiise : volunlas beatitudinis dici- miro modo seqiius omnibus conditor alios prsedesti-
tur natura, et vohinfas justitise dicitur gratia. Ula nando clegit, alios vero in suis pravis morilius jus:o
datum, ista dicitur donuin ; -homini quippe datur judicio derelinquit. Undeverissiriium est, grati_3niii-
esse : donatur vero bene esse. Ex his duabus volun- nus non ex humana virtute vel ex meriio arbilrii
tatibiis procedunt omnia hominum merita. Per vo- consequi, sed solius divin_epietaiisbonitatelargiri.
luiitatem enini naiurse libidines ci coricu;iiscentias Quidam .cnim Erralui__3miserieordise ' ejus prseve-
PATUOL,CLXXII. ._ 39 .
 1£27 HONORHAUGUSTODUN. OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. 1228
nicnle dono salvantur effecti vasa miscricordise: A J ut sit bonus. Islc nascitur in errorc, et morilur; ille
in finem perdurat, Tan
quidam vcro reprobati ad pcenam pi sedeslinati dam- in bono, quo ccepit, usque
nantur effccti vasa irse. Quod exemplo de Esau et diu iste siat, quousque cadat; ille diu male vivendo
de -Jacob iiecdum nalisintelligitur : qui dum essent in fine salvalur despectusqne coiivertitur. Yult pro-
uiia conceptione vel partu geniti, parilerque nexu desse in bono justus, nec prsevalet; vult nocere
peccati origiualis astricli, alterum tamen eorum malus, et non valet. Iste vult Peo vacare, et s_3culo
ad se niisericofdue divinse bonitas prsevcniens gra- impeditur; ille negoliis implicari cupit, nec pro-
tuita gratia liaxit; alierum quadain sevefitale justi- ficit, dominatur malus homo , lionus damnatur
tise odio habitum, in inassa perdiiionis relictum pro impio , impius lionoratur pro juslo. Et in
damnavit: sicut per prophclam idem Dominus lo- hac lanta obscuritate non valet liomo perserutari
quitur dicens : Jacob dilexi, Esau auiem odio habui disposilionem Pei et occultum prsedestinationis per-
(Malaci). Unde consequens est nullis prseveuiftn- pendere ordinem.
tibus meritis conferri gratiam, sed sola vocatioiie PETHIJS.—,Liberiarbitrii potestas est sensus ani-
divina, neque quemquam salvari sive damnari, eligi nise habens virtutem, qua possit, ad quos velit
vel reprobari, nisi ex proposilo prsedestinantis Pei: actus iiiclinari.
qui justus est in reprobalis, misericors "in elcctis, R I FULGESTIDS. —Prsedeslinalio _Jei non est alia,
siciit per Psalmistam dicitur : Universm viw Domi- nisi fulurorum operum ejus teterna praeparatio. Sic-
ni, misericordim verilas (Psal. xxiv). Orane autem ut c-niiii prsescieiuia neminem compellit atl pecca-
donum gratiscnon omnibus ad integrum datur, sed tiini (cum utique singulorum prsescierit ante ssecula
singulis dona singula dividuntuv; scilicet ut quasi seterna peccata) ita quoque et prsedestinalio ejus
corporis membra singula officia habeant, et alter ncminein compellit ad pcenam : Jicet el anlequam
alterius indigeat : non quod habet alter, vel inde nascalur aliquis, prsedestinatus sit permaiisurus in
oninium fianlcommunia, duni fuerintsibimet inem- jiistitia ad coronam, vcl in iniquitate ad poenam.
bra necessaria. AsiBEOsius. — Nullus ideo ad pceuam vadit, quia
IDEK.— Sciant Tibcri arbitrii defensores, niJiil hoc in pfcedestinatlone Pei anie fucrii. Ex eo autem
posse in boiujm sua pvsevalere virtute, nisi divinse quod praascitus est in peccatis peruiansurus, eliain
gratise suslentetur juvamine. Unde etper prophetam cx eo depulatus est ad poenam.
Dominus dicit: Perditio lua exlc, Isracl; tuntutn in IsiDOiiiis.-—Peus p.-edestinavit quosdam ad gto-
me auxilittm tuum (Osee. xm); quasi diccrct: Ut riam; quosdam ad pcenam ; sed quos prccdeslinavit
percas, tuo merito? ut salveris, meo auxilio. Quid c ad gloriam, praidcsiiuavil ad justitiam : qucs aulcni
cnim ex se iile latro meruit, qui de faticibus inferni prceclestinavilad pcenara, non prsedestinavit ad cul-
crucem ascendit, de cruce paradisum adiit? Reus pam. In' sanctis ergo coronat Deus jusliliam, quam
quidcm ille ex fraterno sanguine yenit cruenlus, sed eis gratis ipse tribuit, gralis servavit, el gratis per-
-divina-gralia-mutatus. -fecit : _iiiiquos_autciii^co_iideiiijiabi^ro_iiiiquitate
Liberum arbitrium esl animce rationalis voluntas vcl iiijustifia, quam ipse non fecit. In illis ciiim
sincprohibilioiic cuji.isquam mota ad quodcunque opcra sua glovificat, in islis autem opcra eorum
voluerit, sive atl boiiuni sive ad malum, sicab au- condemnat.
ctorc coiieessum. Rursus : Liberum arbilrium est AiiGusTi..-s.—Prfedeslinationis nomine non ali-
jiilellectualis animse motus sui juris; prseelecliovero qua volunlatis hunianse coaciiva necessitas expri-
cst consultum desiderium eorum, quoe in nobis mitur, sed misericors el.justa divini opcris sempi-
sunt, aut corisiliiiriidesiderabile : quod eniin pr_e- tcrna disposilio prjudicalur. Pei namque prsedesli-
iudicatura est, ex consiiio lencnius eligentcs. Con- nalioiic aui peccalorum prseparata est pia remissio;
siliuin vero est intentio perquirens de his, quse no- aul peccaiorum justa puniiio. Peus pra.destiiiavit
bis sunt facienda cum caulcia. bonos ad regnuni, malos autem ad ignem seternuin.
ISIDORUS. — Gemiiia esl prsedestinalio sivc clcclo- v Bonis etenim diciurusest: Yenite, benedicii (Matih.
Q
rum ad requiem, sive reprohorum ad morlem : sxv), clc, elc. Malis auteni dicturus est : lte male-
ulraque divino agitur judicio, ut semper electos su- dicti (ibid.), etc, elc. Bominus iniquos et impios
perna, et interiora sequi faciat; semperque repro- prsetlesiinavit ad supplicium justum, non ad aiiquod
bos, iit infima et exteriora sectenlur, deserendo per- opus iiijustum; ad poenam, non ad culpam
niiliat. Qiiamvis justorum conversatio in hac vita ldem.—Libcrura arbitrium esl vias mandatorum
probahilis sit, incertum tainen homhiibus csse ad Pei libero eligcre vel relinquere arbitrio; quas sum-
quem sunl finera prsedestinati, scd oinnia reservari psimus fulii adjutorio, continua devoiione sequi-
futuro examini, mira dispositio est supcrnaj distri^ mur, in fine subjectam in nobis obedieiiliam coro-
bulionis, per quam hic iustus amplius jusliiicatur, nabit. Liberum vero quod ali eo liabemus arbitrium
impius amplius sordidatur : nialus aliquando ad bo- prono ad nequitiam Japsu fluit;etcum ad virtutis
num convertitur ,'bonus aliquando ab iilo refle- indolem Dei auxilio deserente niliil possit, ad genus
ctitur. Yult puis esse bonus, et non valet; vult omne peccati deficit, nec fulluni virtute subsislit.
alter essemalus, et non permillitur inlerire; datur Idem. —Primus homo 1'iberumhabuit arbitrium,
-i, qui vult esse bonus, alius nec vult, nec ei datur,. et poterai pcr naluram vires diligere et vitare vitia;
1229 SCAL.l COELIMA.OR. : 1250
nequeenim habebatin sebellum vitiorum. Sedpost- A tione jiistilise justus est, Ad hoc habelliberum arbi-
uuam volens Deccavit. amisit liberum arbitrium in tfiura.
bono, ita ut iam liiiiil boni per se velle, nedunv GREGPKIUS, — Mala solumniodo liberp fiunt arbi-
facere sine Dei gfatia possit; et ut non solum vo- trio; quia postquam primus homo peccavit sporite,
lens, sed etiam nolens peccet: unde malum quidem ad bonum quidem liberum amisit arbitrium, ad
a riobismelipsis habemus bonum autem tantuhimodo malum tamen retinuit; Nisi ergo diyina prseveniat
a Deo. inspiratio, nullus valet agere aliquid boni.
I_IEI.ONV_H.S.— Homo per Dei gvaliam ad agen- JOANN.CniiysosTOMcs.—: Naturse ratipnali Deus
lUim, quidquid yoluerit, iibefum habel arbilrium. liberum arbilrium concessit, imo eam talem fecit,
Si enini aliquis invitus boniim faceret, nullum in- quse haberet liberum arbitrium. Ergo et naturse non
de pv_e_iiiuniacquivere posset: et si ullus a Peo tollit, quod dedit, et ipse prseterea errare penitus
coactus malum ageret, nuUuiri pro hoc supplicium nescit. Natura igitur rationalis ab ipso suse creatio-
pateretur, Deusautem sdiquando homirieni nolen- nis exordio liberura habet arbitrium; sed quia per
tfim ad bene ageudum misericorditer cogit, ita ta- semetipsam sponte bonum deseruit, non jam Iiabet
nieii, ut illius bona voluntas ppstea sequatur. illud in bono, habet tamen illud in malo. Non';jam
AcGnsTi_,Tcs.—Nonestliber, qtii tiniore supplicii B sufliciens, sed prorsus deficiens, nisi pi-eveniente,
devitat malum, et spe prsemii facitbonum; servit adjuvante ei subsequente graiia Pei.
e.riimtimore coactus, et spe pvaemii illectus; limor - ANSELMUS, — Libertas arbitrii est
potestas ser-
putem et spes dominanlur ei. Hic est Iiber, qui nec vandi rectitudinem voluntatis propter ipsam recti-
limofe supplicii, necspe prsemii, sed sola delecta- tudinem.

;'";.-": SGALA CCELI MAJOR

SEC

DE ORDINE COGNOSCENDI DEUM IN GREATURIS

DIALOGUS.

Ex codice nis. inclyt_e carthusiai Gemnicensis in Austria eruit yeherabilis P. P. Leopoldus Wydeniannj
ibidem bibliothecarius; edidit R. P. PEZICSThes. Aitecdot. t. II, p. i, eol. 153.)

PROLOGDS. Q videbunt, Vnde si videtur, libellus Scala ccsli uo•

Freqttenii tnedilaiipnum animo revplvp qiicrmpiu- cetur. . -
riinos suinmo conamhte ad ardua nitenles, sed quasi CAPDf PRBIUM.
quadam reputsa a cmplo cursu deficientes. Causam PiscipijLus. Quid iriter sedulse disputationis docu-
diligentius perscrutatus talilantem, nil quidem inve- menla te cvebvo navem vitse vel Scalam cmli intro-
stigare potui quam hiscitiain, caligine mentem eorum ducere audio quid sibi illa vocabula velint, edicito.
obscurantem. Quam pestiferw verecundim lalebras MAGISTER. A patria paradisi quasi in colliminio
qumritautem fotiius strhigens a'd lucem produxi, ac cujusdam mavis separamur, et in hoc mundo quasi
spicuiis ralionum prefossam,ad itiltilum deduxi. Sunt in qiiadam insula peregrinamur. Mare est hoc sse-
namque plures qui ad spirilualia scandere nitunlur, culum multis amaritudinibus turbidum; navis est
sed ordinemgraduum.ignoranles,per abrupta se prm- Christiana religio, yeliim ficles, arbor crux, funes
cipilanl; et dumnon- gradalimscandendo, sed per opera, gub.ernaculum discretio, ventus Spirifus san-
prwceps inconsulte ruendo, nechujus nec itlius reli- ctus, portus seterna vequies; liujuscemodi nave pe-
naculum rectitudinis, quo gressum firment, hiveiiiuiil, lagus ssecuii hujus transitur; el ad patfiam seter-
potidere penduli, visu pfessi cassum iter thtquunl; rise viise redituf.
atque in profundw fabulm opiniones et tenebras ignP- P CAPUT II.
rantim errabundt resiliunl, Quarum animi inopiapie Pisc. Et quid Scalacwli ? MAG.In valle lacryma-
permotus, navem. eis de exsilio ad palriam opimis rum, imo in Iacu nliseri_3sumus constituti; de qua
opibus instruxi, ei scalam cpngruis gradibus ordina- ad altuni, supernse patrise montem per quamdam
biliter disparatam de cmnoad ccelumercxi: quam si scalam suriius ascensuri. Hsec scala est charilas,
rile scandere contendunl, regem glorim in decore suo quam copulat sanc.arum Scripiiirarum auctoritas :
 iS3i BONORII AUGUSTOPUN. OPP. PARS IV. — POGMAT. ET ASCET. 1232
liujus gradus sunt scienlia et sapienlia. Seienlia,i, A , nius, dum nubes, ventos, fulgura, tonilrua, plu-
quse nos prsesentis vitseinslruit actionem; sapientia,, vias, nives, grandiiies, pruinas, rores mirando com
quse docet seternse vitse contemplaiionem. Scientia,, spicimus. Hinc per gradus setherei ignis nitimur.
quse nos Scripturis instruit mysterium Chrisli hu- duiii nunc crescentis, nunc decrescenlis lunse glo-
maiiitatis; sapientia, quse docet majestatem ejus di- bum, luciferi comas, solis flammas, aliarum erran-
vinitatis. Hsecscala per geminam dilectionem Pei ett tium stellarum jubar ad laudem Conditoris intue-
proximi hinc inde erigitur, ad quas series totiuss mur. Postremo per gradus bujus corporei cceli leva-
Scriptufse, Yeteris et Novi Testameiili, referlur; ; mur, dum firmamenlum in medio aquarum loca-
quse per Sapientiam scrihitur per scientiam expo-- tum, et sidera in eo clare fulgentia, venerantes
nitur. Et quia lisec scala usque ad tertium cceluml Peum, coritemplamur. Hi sunt gradus pulchrse
pertinet, ad quod rite scandenles perducet, tribuss ascensionis dispositi de ordine corporalis visionis.
ordinibus graduum, corporalium, spirilualium,, Hac visione universa pene animantia nGbiscum
jntellectualium, connexa surgit. fruuntur et qusedam, ut ibices et aquilse, plus nobis
CAPUT III. potiuiitur.
Pisc. Quid tertium ccelum dixeris, ignoro. MAG. CAPUT V.
Tres visiones sunt, corporalis, spiritualis, intelle- B * Pisc. Quis est ordo spiritualis yisionis? MAG.
ctualis. Corporalis est, qua ccelum hoc et terra, ett Animam plures vires habere non ignoras : ex qui-
omnia corporalia per corpus videntur : et- hsec pri- bus ea, quse corpus vivificat, et per corpus corpo-
mum cceluni vocatur. Spiritualis est, qua simili- ralia sentit, proprie anima cognominatur, ea vero,
tudo corporalium in Spiritu nostro formatur : elhsec; in qua imagines corporalium formantur, Spiritus
secundum coslum nominatur. Intellectualis est, quat appellatur; ea autem quse interna et externa intelli-
uec corporalia nec similitudo corporalium, sed ipsaL git, mens vocatur. Spiritualis ergo visio cst, cum
essentia divinseverilalis, vel angelorum vel anima- non corporalia, sed corporalibus similia in Spiritu
rum natura, sicuti est, contemplatur, et lisec ter- yidentur, quse duodecim gradibus huic scalse inne-
tium ccelum appellalur. ctitur. Piimus gradus est, cum alicujus corporis
CAPUT IV. siinilitudo per corporis sensus percepla, in Spiritu
Disc. Ordinem graduum magnopere dignoscere rioslro forinatur, ac in memoria reconditur, ut
desidero, quis est ordo corporalis visionis? MAG. pueilarum. Secundus, cum absenlia corpora jam
Imprimis elementa, scilicet lerram, aquam, aerem, nola, cogitamus, et eorum imagines in Spiritu no«
ignem, ex quibus omnia constant, ad laudera Pei Q stro formamus, ut urbium. Tertius, cum eorum
cernimus : quibus totidem subjicimus, duin ea, corporuni, quse non novimus, sed esse uon dubita-
quse lantum sunt, ut lapides ; et ea, quse quoclam -mus, simililudines, non ita ut sunt, Spiritu.intue-
i-iodo vivunt ut herbse et arbores ; et ea quse vivunt mur, ut unicornium vel griphium. Quartus, cum
-Ts-ri-iu-it ut animantia ; et-ea quse-viyun_,_sen(iuiiL ea, quse non sunt, vel esse nesciuiitur, pro arbitrio
et intelligunt ut homines, ad laudem Condiloris imaginamur ut^cliiiiieyam _)estiani-£Quinlus,-cum-
yidemus. His vero tofidem subnectimus, dum qua- nolentibus nobis varia forma rerum versatur in
tuorgenera in mundo vivenlium, gradientium, ser- aiiimo, ut in oralione, pugnanlium vel sedifican-
pentium, reptanlium, volantium, liatantium ad lau- tium. Sextus, cum aliqua facturi disponimus, cun-
dem Pei conspicimus. Quibus tolidem supponimus, cla prius in Spiritu cogitando forniamus, ut fabri-
dum cuiicla pulchra a deformibus visu, cuucta so- cam domus. Seplimus, eum loquimur, vel aliquid
nantia a dissonis auditu, cuncta olentia a putenti- facimus, eadem similibus motibus intus in Spiritu
bus odoratu, cuncla dulcia ali aniaris gustu, cuncta prscvenimus, Octavus, cum a dormientibus somnia
lenia ab asperis taclu diseernimus. Peinde multi- in Spiritu forniaritur, tamcn niliil vel aliquidsigui-
plices gradus iiileximus, dum in lerra diversa ge- licantia; ut Pharaoni seplem spicse septem annos
ncralapidura, marmorum, gemraarum; diyersa ge- D prsesignantes. Nonus, cum invalitudine corporali
i:era arborum, foliorum, pomoruni; diversa genera perturbatis sensibus varise phaniasise imaginantur,
iierharum, foliorum, olerum ; diversa genera radi- ut phreneticis fieri [solet. Pecimus, cum ingrave-
cum, frucluum, serainum, diversa gencra bestia- sccnte dolore corporis Spiritus absentatur, et ima-
rum, reptilium, serpentium; multigenas facies et gines i'erum corporalium demiratur, gaudia vel
ritus bominum, multimodos colores et cultus ve- supplicia prse se ferentes, ut non ex tolo defunctis
stium; alta mcenia urbium, sedilicia domovum, pi- plerumque contingit. Undecimus, cum alicujus Spi-
ciuras, sculptuvas, varias texturas; diversa aiiifi- riius a sano corpoie ad videndas simililudines cor-
cia, ludorum vel artium exercitia; ordines mini- poralium ab aliquo Spiritu rapitur ut fit in exslasi
strantium, dignitates dominantium inirando disiin- positis. Puodecimus, cum Spiritus peuitus a seusi-
guimus, Peinde gradus ex aqua ordinamus, dum bus : corporeis avertilur, et solis similitudinibus
genera varia volucrum, varia piscium, glacien. et < corporalium spirituali visione fruitur, ut in prophe-
varias tempestates, et quasdam aquas duices, quas- tis l quondam factum est. Hsec visio spiritualis bonis
dam amaras laudando Peum consideramus. Post et i reprobis communis est, et s.CiU'l!di"Ju C0el-."5-r.'«>
lioc aerera scandentes, Stupentes, gradus imprimi- (calur; quod doctis p£f discretionem reseratur, et
 <253 . SCALA COELI MAJOR. £234
indoctis per prsesumplionem obfirmatur. In lioc A-Vin)..A Similiter lii, qui corpore subtracli, ct rursus
ccelo Moyses similitudinem tabernaculi vidit, quod vivis redditi gaudia et supplicia, claram Jucem, et
in eremo fecit : in hoc ccelo Isaras Dominum super liofridas tenebras, vel quselibet alia viderunt vel
soliiim excelsum, et seraphim cum sex alis Sauctus, audiefunt, intra se quasi in quadam regione coii^-
sanctus, sanctus, clamantia conspexit; boc ccelum Spexerunt. ,
apertum est Ezechieli quando rotani in roia et qua- CAPUT IX.
tuor animalia oculis plena conspexit; de hoc ccelo Pisc. Pcenas in Spiritti visae, utrum sint verse
vidit Petriis discum animalibus plenum submitti, et pcense aii falsse? Similiter gaudia in Spiritu visa,
iterum in idem reeipi; hoc cpelum vidit Joarmes utruni sint vera gaudia an falsa? MAG.Quidquid
apertum, iu quo omuia conspexit quse in Apocalypsi illud est, unde anima moerore aflicitur, vera poena
scripsit. est. Iterum quidquid ijiud est, vjnde Spirilus Iseta-
CAPUT VI. tur, verum gaudium est. Sunt autem quidam gra-
Pisc. Num est aliquid in rebus exstantibus, quale dus in poenis animarum. Prinius est, cum anima
Joannes, vel alii prophetse, vel qualia subtracti qui- contristatur, quia de assuetis locis, corpori.bus, yel
dahi a corporibus viderunt et rursns viyis redditi se parentibus vel notis hominibus separatur/Secun-
vidisseretulerunt? MAG.Omniaquas formaliter sub- B " dus, cum de amissis rebus exlerioribus, yel amicis
sistunt, in hoc inundo sunt; nusquam autem legi- perditis anxiatur. Tertiiis, cum de corporalv dolore
tuv, quod usquam terrarum bestia decem cornua torquetur. Quartus, cum violentia de corpore pel-
liabeiis reperiatur ut in Apocaiypsi et in Paniele le- lifur, Quintus, cuni quasi in somnis, horridis visis
gitur. Nec alicubi lapis septem pculos habens, ut afficitur. Scxlus, cum in exstasiiri rapta formis mo-
' in Zacharia legitur; iiec usquamlibet gentium mu- leslis afiligitur. Septimus, cum eorpori subtracta a
Iier sole aniicta vel draco sepfem capita habens re- tetris spiritibus in pCenalibus locis cruciatur. Octa-
perituf. Quse si tunc suJvstantialiter fuisseht nunc vus, ciim corpore penitus mortuo, npn corporali,
quoque similiter essent; sed cum nusquam neque in sed spiritali et pcenali substantia arctatur. Nonus,
caelo neque in terra hujuscemodi res siat, liquet cum recepto corpore, seterno igni tradita d_emoni-
quod nec tunc fueriiit. Igitur noii sunt ex rebus bus associatur. Hi posnarum gradus, quanto quis-
exstautibus; per angelos autem talia in Spiritu ho- que alteri est in ordine superior, tanto est in cru-
minum formanlur, per quse futura aliqua prsefigu- cialu immanior.
rantur : unde et a doctis exponuntur, a quibus Siniiliter quidam gradus in gaudiis auimarurii
etiam intelliguntur consideraiitur. Prinius, •'cum anima de spcietate di-
CAPUT vn. lectorum honiinum lsetatur. Secimdus, cum de ade-
Pisc. Cum quis lalia yidet, num per oculos cor- plione cupitarum rerum gra.ula.ur.Ter.ius, cum
poris, an solo Spiritu ea cernit? MAG.Corporalia de evasione damni alicujus rei vel corppralis dolo-
per corpus, spiritualia autem extra corpus videri ris gaudet. Quartus, curii superatis adversariis tri-
omnino non possunt. Neque Spifitus sine corpor.e pudiat. Quintus, cum periculuni mortis evadeiis
ad Joca corporalia, nec corpus rapi potest ad spi- exsultat. Sextus, cum in somnis teta visa eam
rifualia. Omne aulem quod oorpus non est, et tanien exhilarant. Septimus, cum in exsi.asim rapta exsul-
est aliquid, Spiritus est. Ergo non per corpus sed tat. Octavus , cuiii, corpore subtracta spiritualibus
in Spiritu lalia videntur; iiicdrporea enim natura in locis, mirabili luee deliciatur. Nonus, cum, cor--
yideri non potest per corpus; corporea autem si pore penitus mortuo, non corporali, sed spirituali
sine corpore yideri potest, tunc longe alio et miro et ipsa yeritatis lsetitia jucundatur. Pecimus, cum,
modo, quam nunc, videtur corpore receplo, angelis ada>quata de visione Dei
CAPUT VIII. ineffabiliter gloriatur. Hi gradus gaudiorumj quanto
Pisc. Ulrum videt hsec anima intra se vel extra quisquis est alteri in prdine altior, lanto est ei in
se ? MAG.Sicut omnia cOfporalia iritra cprpus viden- D p ordine emineiitior. _
tur ita cuncta spiriiualia intra Spiritum Cernuntur; CAPUT X.
el sicuthic cprporeus mundus ccfilum et terram et: •- Pisc. Unde formantur Spiritalia visa? MAG.Ab
imiversa corporalia intra se continet, ita qupque; animabus, a dsemonibus, ab aiigelis. Ab animabus,
anima quemdam amplum mundum, coelum spiri- cum quis in tenebris ea, quse per corpus vidit, vel
tuale, et terram intra se contiriet; in quibus cun-, , videre potiiit, vigilansimaginatur; aut quse corpori
cta spiritualia, corporibus similia videt;. et ideo, • acciderunt vel accidere poluerunt, dormiens "cpn-
cuni solem, Iiinam, et sidera cceli, urbes, regiones, lemplatur; hsec aliquando vera, aliquando sunt
insulas maris, vel similia csetera*his contemplatur, falsa. A dsemonibus, cum Spiritus nequam in ya-
non extra, sed intra se imaginando vagatur. Itaque. rias fprmas se trapsfigurans, animse dormientis, vel
Joannes vel alii prophetse non extra se, sed cunclai vigilantis se ingevit; quae phanlasi_a vel illusiones
. in Spiiitu suo per augelos formata, futufas res si-- vocantur; aliquando corpus obsidens, aiiima; se
arre-
gnificantia viderunt : unde et 1'identes dicti siint; ; comniiscens, qusedam vera prsecidit, et alios
hinc est quod Joannes dicit : Stcithn fui in Spirilui ptilios, alios falsos prophetas facit. Ab angelis au-
sensibus alienaii,
(Apoe.i); el atius prop.iela : Vidi hi Spiritu (Dan. "tem in exstasi rapti veJ a corporis
 mS HONORIIAUGUSTOPUN. OPP. PARS IV. — POGMAT. ET ASCET. 1258
qusedaih mira, et aliquid significantia, corispiciunt;; A ritas. His et talibus tvansceiisis, ac sanctis conjun-
quse interdum i-psiangeli eis exponunt, ut Gabriel1 cta spiritibus per angelica scandit ministeTia no-
Panieli et angelus Joanui, et hsec oslensiones vel1 vem gradibus, contemplans In seterna glofia ange-
revelationes dicuntur. los, archangelos, vhiutes, potestates, principatus,
CAPUT XI. doniiiiationes, fhronos, cherubim et seraphin^ Sic.
' Pisc. Eslne peceatum turpia imaginando, cum1 rite scandens pervenit ad domum Pei, et thronuin
quis nocturnali illusione polluitui?'MAG.Cum quiss majestatis, ubi regem glprise in decprc suo videbit;
vigilans turpia imaginando delectatur, ac dormienss ibi est secura quies, et ineffabiiis visio veritatis;
per easdem imagine3 polluitur, hoc ad peceatum ei.i. ibi una et tola virtus amare, quod videas, et summa
imputatur : si vero contra votum suum a dsemoni- felicitas habere, quod amas; ibi beala vita in fonte
lius ludificatur et polluilur, in hoci reus nori judica- suo bibitur, ibi lux vera in lumine videbitur clari-
lur. Si autem absque consehsu delectationis pollui- tas Pei, lioii corporali visione sicut visa esl in
tur, sic caret peccato : siciit vigiiantes de concubitiat- monte Sina; nec spiriluali visioue sicut vidit eam
loquentes, eadem cogitamus. Isaias vel Joannes in Apocalypsi; nec pef senigma-
GAPUT xn. ta, ul in liac vita vidcrunt eam sancii, sed per spe-
Disc. Vidfent dsemones imaginationes in anima-- " ciem sicuii esf facic ad faciem. Propter bunc adi-
bus?'M'AG.Quideni malasTMent, bonas non vident. piscenduni nunc Iabores subiraus, indigentibus sub-
Cogitaliones enim hominum malas, per eos nun- yeiiimtis : a voluptatibus continemus, adversitales
tiatas, cerlissimum est(scire) bonas autem si seirent,, substinenius. Ad ljunc videndum corda mundamus,
sanctos non teutarenl; a quibus superari nolient. quia beati mundo eorde; quoniam ipsi Deum vide-
CAPUT XIII. bunt. In hoc tertio cctelo est paradisus paradiso-
Disc. Uride est, quod lorige facta annunliant ? rum, in hoc est requies sanetorum, in hoc gloria
MAG.Quia inest eis acrimonia cernendi corporalia : lieaiorum. Sed sicut spiritus corpore est prsestan-
incorporalis enim ipsorum iiatura nobis prsestan- tior, sed spirltuaie ccelum, non loci positione sej
tior, et longe nobis subtiliPVest. neque dignifate huic corporali coeloest prsestau-
CAPUT XIV. tius : spiiituali autem coelo intellet-tuale est emi-
Disc. Unde est, quod aKquando phrenetici fulurai nentius.
prsedicunt, vel etiam aliqui sani, Ut Caiphas, quii CAPUT XVI.
prophetarit? MAG.Aliquis spiritus commiscet se- Corporalis autem visio dividitur in duo, iu iiife-
ipsum eorum spiritui, et futura prsdicit. In hujus-- ,- riorem et superiorem. Inferior esl, cuni teiTam, et
modi gradus scandit anima in spiritualibus; sedI quse iii ea sunt, conspicimus : superior cum coelum
aliquando fallilur, dum aliud pro alio approbat: ett el cceli corpora, sciiicet solem, lunani et slellas in-
4d corporale <juod -es--spiriluale,-jveMd-spiriiuaIe- . — tendimus.—Simiiitev spirilualis^visio TJividilur^n
quod est corporale, putat; sicut Petrus discum de3 duo, iu inferiorem et superiorcm.infcrior est quasi
spivituali ecelo submissum, corpovalem rem esse3 terrai cum animo reruni simili.tudines iniaginalur;
pulavit; sed hic error fa.lsseopiiiionis non obligatt superipr, quasi ccelum, cum imagines per angelos
•atiiniampeccatis. formatas demonstraiitiu'. Nihilo niinus iiitellectualls
CAPUT XV. . visio dividilur in duo, in inferiorem et supeviorem;
Disc. Quis est ordo graduum intellectualis visio- inferior est quasi qua.dam terra, dum yiriutes in
nis? MAG. In hsec verba : Diliges proximum tuumi anima gigiiuiitur; superipr, quasi summuni coelum
sintt teipsum (Matih. xix) tria considerantur latej dum cuacta in Peo intelliguntur.
[f. latere] : qui corporaliter videntur, proximus quii CAPUT XVII.
absens in spiritu cernitur, dilectio quse mente intel- Pisc. Cum anima de corpore exierit, utrum fer-
ligitiir. Est ergo intellectuaiis visio, cum nec corpo- tur ad aliqua loca corpofalia, an ad iiicorporalia,
ralia, nec corporalibus similia conspiciuntur; sedi j) eorporalibus similia, an ad aliud quid excelleiilius ?
ipsse yeraj substantise aniiuarum vel angelorum,, BIAG.Ad corporalia loca non fertur nisi cum ali-
vel virtutes. vet ipsa summa veritas, sicuti est,, quo corpore, nec Jocaliter polesi ferri nisi corpora-
mente intelligitur. Et hoe tertium cceium dicitur ini liler; anima aulem eorpore exuta nullum liabet
quod tribus gfadibus conscendimus. Primo duml corpus, ergo non ferlur ad loca corporalia. Ad
in anima virtutes consideramus, secundo cum ail- spiriiualia vero loca corporalibus similia, pro ine-
gelorum ordines discernimus, lertio cum universai ritis fertur, habitura vel gaudia vel supplicia. Sicut
in Peo iiilelligimus. Porro fidelis anima multiplices5 eniin cura corpori subtrahitur, iraaginem sui cor-
ascensiones in covde suo disponit, dum de vivtute3 poris habere cognoscitur; sic postquam corpore
in virlutem it; et ita locum tabernaculi admirabi- exuta fuerit similitudinem sui corporis ha-
]is, quasi regionem latissimaiii iiitellectualium, in- bere poterit, iu qua vel tristilia afficiatur vel lseti-
greditur, dum quod ipsa mens vel omnis animse; lia fruatur.
bona aflectio, ciii contraria sunt vitia, coiiluetur, CAPUT XVIII.
ut est castitas, coiitinentia, mansuetudo, fides, bo- Pisc. Si aniiiia ad loca iion fertur, ttinc sequitur,
nitas, benignitas, longanimitas, pax, gaudium, cha- quod iiifernus non sit corporeus, et tjuid de hac re
 $£57 . •"- SCALA COELI MAJOR. ,......• 1258
sentiendum sit, dubito. MAG.Si infernus est locus A . lerra reconditur, sic peccans amma a carne soluta
tofmentorum, in quo anima vel cum corpore vel sub terris in inferos mergi videatur. Ideo autemin-
sine corpore crucialur, lunc 'septem speciales in- feri dicuiituf, quia sicut omnia corporea, si ponde-
ferni reperiuniiir. Primus inferiius est corpus cor- ris sui ordinem teneant, inferiora sunt omnia gra-
ruptibile, quod animam aggravat, et cum mullis viora, ita spiritualia oinnia inferiora sunt iristiora.
doloribus cruciat; patilur namque in eo famem, Hiiic est quod quidara lanta tristilia afficiaiitur-,
sitim, laborem fatigatioiiem, morbos, dolores, va- quod fragile corpus eam capere 11011possit; unde
rias infirmitates; exejus inhabitatione, ira, invidia, vitam suspciidio vel prsecipitio vel aliqua vi extor
odio, tristitia afficitur, avaritia, concupiscenlia car- quent. Poslquam anima a corpore excutitur, non
nali, vana gloria vexatur. In hoc inferno ingemiscit in aliquo loco retruditur, sed in immensum trisli-
se fidelis anima cruciari, el de hoc ilebili prece po- tise et doloris barathrum immergilur. Omnis enim
stulat deliberari, dicens : Educ de carcere animani locus longitudinem, latitudinem, altitudinem habet,
tneam ad confilendum nomini tuo, Domine (Psal. sed anima dum his omnibus caret, in nullo loco in-
CXLI).Secundus infernus est hic mundus, in quo cludi vatet.
cum corpore anima cruciatur, dum se a palria pa- CAPUT XX.
radisi exsulare . lamcnlalur; paritur autem in eo Pisc. Nonne dives ille fuit iii locoiormentorum,
frigus, sestuni, tempestates, pes.ilenlias, bella, prse- et de eo scribilur, quia crucior in liac flamraa?
das, incendia, damna et varia incommoda. Inani- MAG.Ego pulo divitem illum in scxto, quem dixi,
mo autem affligitur de amissione natorum , vel inferno fuisse : Rominum aulem de quarlo, id est
parentum, vel amicorum vel rerum ; de contunie- de covporali po_na dixisse; sed quia id quod in re
liis, deinjuriis, de maledietis, de variis adversita.- erat, capere non poterant, quasi de corporali tor-'
tibus. Pe hoc inferno anima liberata cantat gralu- menio illis narrabat. Verumtamen quomodo inielli-
lando : Eduxit me de lacu miseriw et de lulp fmcis
genda sit illa flamma inferni, ille sinus Abrahae, illa
(Psal. xxxix). Tertius infenius est cobabifatio invi- lingua divitis, ille cJigitus pauperis, illa siiis tor-
cem se odienlium ; dum vel justi de cohabitatione menti, iila slilla
refrigefii, vix fortasse a. mansueta
malorum, sicut Lot in Sodomis, cruciantur; vel <]U33rentibus,nuuquam autem invenietur a conten-
mali de conversalione bono.-um lorquentur, cum tiose scrulantibus.
a perditis moribus proliibentur. In hoc inferno
CAPUT XXI.
yerbera, vincula, jejunia, vigilias, carceres, bestias, Pisc. Quid de inferis sentiendum sii, Peo per te
ignes, varias passiones ab invicem patiuntur : in ,C
nos illuminante, jam video;- quid vero de regno
auinio, imore, moerore, anxietate, pusillanimitate, co3lorum credendum sit; oinnino ambigo. MAG.Re-
angustia, tristitia consumuntur; hujus inferni poe- coelorum non est- locus corporalis sed spiri-
iiis afiici dolet qui testando clamat: Dvlorcs inferni gnum
in quo est pax et gaudium
circumdederuni me, prmoecupaveruntme taquei tnor- tualis, torporali similis;
et ineffabilis lselitiain omnimoda gioria; in qno sub-
lis (Psal. xvn). Quartus infernus esl Jocus iu me-
stanlia Dei, verbum quoque Peus, per quod facts.
dio terrse positus, igne et sulpiiure plenus; hic usi-
sunt omnia-, in charitate Spiritus sancti sicuti est,
tato iiomine diciiur iiifernus vei staguum ignis et
videtur, etbeale fniendo sine fine babetur. Iioc est
sulphuris; ad liunc pertinent omnia Ioca vel in terlium C03lum,in quoestparadisus, in quem raptus
tevra vel super terram ardenlia. Quintus infernus,
est Apostolus : hoc est cceluni in quod assumptus
cum auinia corpori subtracta ad loca spiritualia et
est Christus ; in hoc coelosunt agmina angelorum,
pcenalia , eorporibus similia ducitur; crucianda. et animse beatorum, non locali posiliorie disjun-
Sextus infernus est, cum anima, corpore penitus cl-3, sed misericordia disponenlis pro merilis in
mortuo, non corporalia, sed spiritualia eorporalibus distmetse. Et hic sunt multse niansiones in
similia palitur, sed et dolore, mosrore ac tristitia gioria
una domo Patris, in quilius disponuntur justi a
aflicitur. Hic quia corporali est iiiferior et depres-
justilia pro ju.slitisemerilis. Hic est spei nostrse ex-
sior, infernus inferior vocatur; de hoc scribitur :
Eruisli anhnam meam ex inferno inferiori (Psat. spcctalio, hic Iaboris retributio.
LXXXV).Septimus infernus est ignis seternus, in ', . CAPUT XXII.
quem anima cum receplo corpore truditur in die Pisc. Et quid opiis Bst corpus ab animabus re-
judicii cuni dsemonibus semper crucianda. Utrum cipi, quibus sine corpore potest ipsa summa beali-
autem hic infernus in hoc mundo, an extra mun- ludo prseberi? M.VG.Quidam naturalis appetilus
dum fulurus sit, ignoratur. :, inest animabus administrandi corpus, quo appe-
CA.PUTXIX. lilu relardantur quodamraodo ne tota inlenlione
Pisc. Si infefni corporalia loca noii sint, unde in id summuni ccelum pergant; quandiu non sub-
subterris esse dicuntur ; vel unde inferni appellan- est corpus, cujus adminislratione appetitus iile
tuf, si sub ierris non sinl? MAG.Ideo sub terris conquiescat : ideo necesse est, ut corpora sua
inferni esse dicuntur vel creduntur, quia congruen- recipiant, quse speciali gloria promevita angeiis
ter in spirilu illarum rerum similitudines sic de- jam adsequentur, et in"summi cceli visione, veri-
'
njoiisirantuf; ut, qucinadmodum caro mortua sub lalis libeirima intuilione semper jucundentur.
 _23D HONORIIAUGUSTOPUN. OPP. PARS IV. — POGMAT. ET ASCET. 1240
CAPUT XXIII. A inlellectualia in natura integra et beatitudine pcr-
Tunc quoque tres visiones non dcerunt; quia fecla, ut vere sunt, contemplanlur. Qui ergo hanc
coslum uovum, et terram novaui, el oninia quse in scalani ordinatim per gradus suos scandere po-
eis sunt, nova perspicue per corpus videbunt, cum tuerit, in lertiuni coelum, quo raptus est Apostolus,
sicut sol fulgebunt. Eadem spiritualiler imaginantur; pervenire se gaudebit. Anien.

SCALA C(ELI MINOR

SEU

DE GRAJBIBUS GHARITATIS OPUSCULUM.

(Ex codice ms. inclytse carthusise Gemnicensis in Austria in lucem asseruit yenerahilis P. P. Leopoldus
"Wydemann; edidit R. P. Bern. PEZIUS,Thes. Anecdol. t. II, p. i, col. 171.)

CAP.I. Scala cmii charilas est, cujus gradus diversw B . cet-eternam vltam per suam passionem reddidit:
virtutes. quam etiam suis imitatoribus tribuit.
Ad seternam gloriam peryeniendi scala nobis ho- Terlius gradus inseritiir pietas, per quam svper-
die erigitur, per quam a fidelibus coeli culmen at- norum civium adipiscilur dulcis societas. In Iiune
tingitur. Hsec enim scala est charitas, per quam ad gradum pia mens scandens exallatur, sed aliorum
coeli fastigia tcndit. Ecclesise humilitas. Hujus vero felicitate non emulatur. Invidia enim diaboli intra-
scalse latera, sunt geminse dilectionis scilicet Pei el vit mors in orbem terrarum, imitantur autem eum
proximi pvsecepta; sed gradus, qui his lateribus in- qui sunt ex parte ejus, etc.
seruntur, sunt diversse virtutes, per quas charitalis CAP.III. Alii gradti simplicitas, humilitas, contem-
prsecepia complebuntuv ; pev quos qui vite scandc- ptus mundi, et volunlaria panpertas.
vit, faciem Poniini, qui est chavitas, in jubilo vide- Quartus gradus innectitur simplicitas, per quam
bit. Quindecim graclus texunlur, quia per quinde- ccelesiis gaudii subilur multiplicitas. In hunc gra.-
cim ramos cliaritatis coalestia petuntur : unde et in^ dum pedem poninms, si pevpevani aut fraudulenter
templo Poiuirii ad sancluarium quindecim gradibus vel perverse non agimus ; ut si Pei servitio nihil
ascendebatur, quia seandens in hac scala ad coele- subtrahimus, et bona opera non favore populi, sed
siis tenipli sanciuarium, Cbristuni scilicet, subleva- C sola causa Dei facimus.
tur. Primo quoque quindecini gradus iiiscrihuutur, Quintus gradus inditur huniilitas, per quam at-
quam hse viriutes instruuiitur, per quas sethera a lingitur augclica sublimitas. In huiic gradum scan-
bealis scanduntur. Quindecim autem suut ter quin- dens mens solidatur, si de accepta scientia non in-
que; nam per fidem sanctse Trinitatis debemus flatur: dum Peum superbis resistere, humilibus
quinque sensibus nostris, charitalis opera adim- autem dare graliam recordatur.
plere. Sextus gradus mundi est contemptus per quam
CAP.II. Primi tres hujtts scalm gradus, palientia, superni regni acquiritur concentus. lu hcc anima
benignilas et pielas. exsultat gioriosa, si non est ambitiosa, sed poten-
Primus itaque gradus hujus scalse est patienlia; ler sustinet tormenta, nam si velit Pominum dicen-
in qua aninias possideri docet seterna Pei sapientia. tem audire, amice ascende superius leve onus Ro-
In hunc gradum scandenles gressum lirmamus : Si mini nou renuat subire, et prosit verbo et exemplo
injurias et contumelias patienter pro Christi amore fratribus.
toleramus; qui opprobria ct contumelias, flagella Septimus gradus est voluntaria paupertas, per
cl ipsam mortein pro nobis palienter sustinuit, quam glorise et diviliarum in domo Romini accipi-
se imitanlibus prsemia pernianenlis glorise resti- D tur libertas. In hunc gradum figit liic vestigia, qui
luit. non qusftvit quse (sua) solummodo sunt, sed quse
Secundus gradus intexitur beiiignilas, per quam oiiinibus sunt utilia, et ad laudem Christi perlinen-
angelicse societafis acquiritur dignitas; huic gradui tia : el talis scandit Iseiius, quia pavit in dulcedine
gressum imprimimus. Si pro malis non mala sed pauperem Peus. .
bona retribuimus : et proximis nosiiis necessaria CAP.IV. Alti gradus pax, bonitas, gaudium
pro lioslro posse benigne iinpendimus; quia et spiriluale, suffercntia.
Clnislus crucifixovibus suispro malo boiiura, scili- Octavus gradus est pax, qua. cst ffiternjc lucis
 1241 DE ANIM.-EEXSILIO ET PATRIA. mi
t'a__;in hoc gradu liiens roboratur, si nec verbo iiec A gradum quilibel scandens apprehendet, si omnes
facto ali aliquo lsedatur, et si corpus animse in Pei promissiones Pei aequaniraiter suslinet. Si onus
seryitio subjugalur, et anihia spiritui concovdans Pei tandiu bajulal, quousque veniens ipse, de ejus
Dpinino Peo jug;iter famulatur. In hoc gradu pp- collo jugum excutiat, et eum alaborecessare, et.ir.
slti beali dicuntur, quoniam 'filii Dei vocabuiitur requie recumbere faciat.
(Matllt. v). Quintus decimus gradusef ultimus ponitur pro
Nonus gradus scribitur bpiiitas, per quam introi- pefsevefantia, per quani paradisiaca;. amcenitatis
tur coelestis vitas jucunditas. In iiiinc gradum scan- capiuntur prata vernaiilia. In hunc gradum mens
dit homo, si non solum non facit, sed cogitat nec petens se pervenisse gaudeat, si de Pei niisericordia
malum. nunquam desperando excidat: Qui usque in finem
Pecimus gradus est spiritale gaudium, per quod perseveraverit, hic salvus erit (Mallh. xmj.
per.ingitur ad sanetoium contuberuium. In hunc CAP. VI. Hmc scala per timorem erigilur, quo'ad
graduni Isetetur liomo se conscendisse, si non gau- summum perducla charilns ipsa in hmreditatem
det superiniquitate nec super ruina inimici, nec de Doinini inirodttcitur.
nialis quse eveniunt alii: congaudet autem veritati, Et qui per hos omnes gradus rite scandet, hunc
et omnibus gestis ad honorem Christi, qui est ve- " Peus ipsa charitas iu celiaria selenise dulcedinis in-
ritas et vilse prsemium, et plenum omiiitini gau- troducet. Ifsec scala Poniini per limorem erigilur,
dium. per quem ad suriimum perducla charitas ipsa, ut
Undecimus gradus locatur sufferentia, per quam filius, in hsereditatem Pomini intrdducltur : limor
ut servus foras ejicitur. Sed duplex distin-
supern_3 glorise adipiscitur eminentia. Hunc gradum vero,
scaridens animus arri.piet, si omnia mundi advcrsa guiltlr, quidam dicitur servilis, alius filialis. Servus
quippe timet dominum, ne, si peccaret. eum dani-
pro Cliristo sufferet. In hoc gradu constituti beati
si narel; filius patrem timet, ne eum exhseredet; timet
scribuiitur, persecutionem pro jiistitia patiuntKr adultera liiaritum ne veniat, sed uxov
. casta, ne
(ibid.). discedat. Pev servileiii limorem peccata declinamus,
-_ CAP.V, Postreini gradus liujus scalm fides, spes, ne horrendi supplicii pcenam incidamus : pev filia-
longanimitas, el perseveranlia. Iern transiicta defleamus, ne gratia patiis noslri et
Puodecimus gradus dicitur esse fides, quse homi- seternis gaudiis careamus. Modo cuni charitas men-
iles efficit ahgelis conc.ives. Hunc gradum lionio ' tem possedif, servilem timorem foras mittlt: timor
gfessu premit, si cuncta de Peo et seterna vita pie -i autem Pomini sauctus, scilicet filialis, permaneriri
dicta vel scripta fideliter credit: absque fide eteniui ssecula sempiterna. Jam eiiim gehennam ut servus
est impossibile Peo placere. peccati non timebil; quia iuilluni peccatum commit-
Tredecimus gradus est spes, quse non confundit tere qiiserit; sed Peo ut filius per dilectioiiem in
prssstolantes spiritales res. In bunc gradum pedes viiiuiibus adhserebit. Per lios igitur tiniores Peum
mens sancta levaf, si omnia bona, de futura yita etvitam seternam diligamus, et.per charitateni 0111-
sperat. nia bona perficiamus, ut Iisereditate Dei sanclua-
Quartus decimus gradus sequitur longaiiimitas, rium possideamus: quae omnia in nobis perficiat,
per quam .impetratur angeloruni sequalitas. Hunc qui semper regnat. Ameri.

---: DE-ANIMiE EXSILIO ET PATRIA,; :.;

ALIAS, BE ARTIBVS.

(Pvotujitin Iucem ex ms. cod. inclytse carthusise Gemnicensis in Austria ven. P. P. Leppoldus Widemann;
edidit R. P. Bern. PEZIUSThes. Anecdot. t. II, parte. 1, col.-2._S.)

PROLOGUS. P aberrantes regia, in devio relardentur, el magis a pa-

Tliommgratiam apostolici-nominis sortito, multis tria elongentur; ut quondarii de jEgyplo egressi, ad
donis Sophim insignilo Honoriusillum in gloria Pa- palriam tendentes non modo corpore, sed corde, longo
tris cernere, quem Thomas didiitans meruit in terris tempore hieretno erraveruni, et mhiime ad optabilem
tangere. Quia vigilanli oculo plerosque conspicis pa- patriam pervenerunt. Ego atitem cum invidia tabe-
triam magnoperedesiderare, sed,utpote vim ignaros scenle iler.non habebo, pie injuncta impigre exsequi
per devia properare; hortaris me, optime vhorum, lentaba, quosque sludiosos per ignoia loca dd notam
jiiasi periium locorum his viam demonslrare, acvi- patriam deducam, iiiviclos,dividos, corde tabidos,
ciniora_ loca sltjlo designare: ne forts loncjius a via palria hnmeritos in tenebris erroris derelinquum. Tu
 1243 HONORII AUGUSTOPUN. OPP. PARS IV. — POGMAT. ET ASCETT 1244
qttoque, studio'florcns, ignavos prwcede, el negli- A civitatis prsesules Ecclesise Pecrela coniponunt, in
gentes move, nolentes coge: volenles sed non valentes altera reges et judices edicta proponunt. Hinc sy-
per delectabiie iier ad jucundam patriam tralte: filios nodalia promulgaiitur, inde forensia jura tractantur.
imo servos invidim, eliam sequi cerlantes repelle, et In hac urbe Tullius itineraiites ornateloqui instruit,
sanclum canibus, gemmas porcis tolle. quatuor virtulibus scilicet prudentia, fortitudine,
GAP.I. Exsiliuni hominis igtiorantia; patria est sa- justitia, temperanlia mores componit. Huic urbi -
pientia, ad quam per artes liberales, veluli per subjacent hisiorise, fabulsa, libri oratorie et ethice-
toiidetn civilates pcrvenitur.
conscripti, per quos gressus nieutis ad patriam
Sicut populq Pci exsilium erat in Babylonia, Je- sunt dirigendi.
rusalem vero pairia, sic interioris hominis exsilium CAP.IV. Dialeclica, lertia civ'itasr
est ignoranlia, patria autem sapieutia. In ignoranlia Teriia civitas est dialectica, multis qusesiionum
quippe positi quasi in tenebrosa regione eonimo- pvopugiiaculis.munita, pevquani iter est ad patrise
raritur, unde et filii tenebrarum (I Thess.y) cogno- atria. Hsecper quinque povtas adveniantes vecipit,
minantur. In sapientia aufem Ibcali quasi in lucida scilicet per genus, per specie.s, per differens, per
regione conversantur, idep et ftlii lucis (ibid.) ap- proprium, per accidens; unde et isagogse introdu-
pellantur. Re hoc exsilio ad patriam via est scien-. B ctiones dicuntur, quia perlias-repatviantes introdu-
tia, scientia enim in rebus physicis : sapientia vero, cuntur. Arx hiijus urbis est substantia; turres cir-
consideratur in divinis. Per hanc viam gradiendum cumslantes novem sunt accidenlia. Li hac duo pu-
est noii passibus corporis, sed affectibus cordis. giles sunt et"litigantes cerla ratione diriiiiunt: ca-;
Hsec quippe via ducit ad patriam lendentes jjer de- thegorico et liypothetico syllogismo quasi prseclaris
cem artes, et libros sibi adh_erentes, et.quasi per armis viantes muniunt. Quos Aristoteles in topica
totidem civitates et villas sibi servientes. Qui nume- recipit, argumentis instruit, in perihermenii.s ai
rus multis sacramentis est involulus. Nam et divina latum campum syHogismorum educit. In hac urJie
lex decem prseceplis compvelienditiir : et ssecularisi docenlur itinerantes haireticis, et aliis hoslibus ar-
sapieniia decem categoriis includitur. Sed et tota mis rationis resistere, qui eis, ut olim Amaloc po-
Ecclesla decem virgiiiibus eompavatuv; quia Iiic: pulo Pei, in hac via moliuntuv obsistere.
numerus limes omnium inuliiplicium numerorum CAP.V. Quarta civitas aritltmelica.
ponitur: unde et in vinea laboranlibus denarius Quavla eivilas est avithmelica, per quani qu_3-
repromitlitur. renda est patria. In hac, Boelio docenle, par et im-
CAP.II. De prima civilaie, grammctiica.
f, par nunierus mullipliciter se eomplicaiit. Cribrum
Piima itaque civitas est grammatica, per quam simpliccs numeros per multiplices numeros reci-
petenda est patria : hujus porta est vox quadvifida, procat; Habacus per digiios, et arliculos eundo
per quam iter est littera iripartita : qua. vocalibus, liiultiplicat, redeundo dividil, minutiis monadem in
^semi vocalibus, mutis, ducit ad seritentiarum habi- milie paiiiciilas redigit. In hac
liiythmimachia pa-
tacula. Porro syllabas productse vel correp:se dictio- res et impares numeros in' pugnam provocat, alea
num, sutif quasi qusedam oslia domorum : hsec urbs; Scachos certo numero in certamen ordinat, tabula
i.n octo parles quasi in toiidenl regioncs dislribui- jaclis tesseris senaria sorte congregat. In hujus ur-
tur, qui numerus et hurnanam locuiionem ct ani- bis schola vialor discit, quod Peus omnia in men-
marum bealitudines complectitur. In liac nomeri et: sura et numero el pondere disposuit.
verbum qussi duo consules "imperant, pronomen CAP. YI.
Quinla civitas pergenlium ad sapientiam
locum proconsulis, adverbium locum praefecti sibi musica.
vendicant: alise partes aliis dignitatibus coaptanlur, Quinta civitas est musica, per quam transitus est
quibus genera et casus, tempora et alise species ad patriae cantica. In hac uvbe per Boetii doetri-
quasi plebe.s suljjecl_3 famulantur. In liac urbe Po- nam hinc chorus viris gravibus, inde puerilis acutis
riatus et Priscianus docent novam Iinguam viantes, j) vocibus Peo jubilal: organa fistulis, citharse fidibus
et certis regulis deducunt per viarii ad patriam ara- coricrepaiit, cymbala puilsu tinniunt; septem disso-
bulantes. Villse, huic subditse, sunt libri poetarum, nse voces consonam liarmonise cfliciunt. Triplex
qui in qualuor specics dividuntur, scilicet in tra- modulatio, quse fit flatu, lactu, pulsu, septeiii con-
goedias, in comosdias, in satyrica, in lyrica. Tra- sonantiis senarii dignitatem, universi.atem conti-
gcedisesunt quae beila iraclarit, ut LuCanus.'Comaj- nenteni, concinit: dum inlervallis et prOportionibus
dise suiil, quse nuplialia Ciiiitaiii, ut Terentius. Sa- toiiorum dulce melos reddit. In hac urbe docentur
lyrss, quse reprehensiva scribunt, ut Peisius. Lyri- viantcs per niodulamen morum iransire ad concen-
ca, quse odas, id esl laudes deorum vel regiuii hym- tum coelorum.
nilega voce resonant, ul Horatius. CAP.VII. Civilas sexta geomeiria.
CAP.IIL Pe rhetorica, altera civilate. Sexta civitas est geometria, per quam inquiritur
Secunda•civita.s est liielorica, per qiiam adciinda patria. In hac Aratus mappam mundi expandit, in
est palfia : Iiujus porfa est civilis cura, iter vero qtia Asiam, Africam, Europam ostendit; montes,
tripartitum genus cuiaiiirii, videlicet demonstrati- urbes, flumina tolius orbis enunierat, per quas ili-
.vuni, delibciafiviim, judicialc. Iu una paric hujus ncranlcs transire commeinorat.
 1245 RE. ANIMJSEXSILIO ET PATRIA. 1216
CAP.VIII. De astronoinia, civilale septima. A non ccssant Regem vegtimiaudare, in quem insalia-
Septima civitas astronomia, quae deducit ad pa- biliter desiderant prospicere. In hac patrla Christutn
trise habitacula. Iii hac Hyginus per astrolabium iu- patriarcjia. figuris praisignant, prophetse scriptis
crenieiita ac decremeiita Junse, anfractus, solis pla-- prsenuiitiaiit, apostoli signis et virtutibus mundo
nelarum cursus ac recursus ostendit, sphaeraiiii prsedicant, martyres ei saiiguinein suum inimolanl,
evolvit: in qua signa zodiaci ac castefa monslra.i. virgihes eastitatem offerentes adorant. In hac patria
ca.Ii per distantes stellas depingit. In liac Juliusi quoque studipsi in inontem conleinplationis ascen-
camputuni explicat, per quem annos sseculi per se- dunt, in quo Cliristum inter Moysen et Eliam in ni-
riem regurii enumerat. In hac orbes ccelestes colli-• vea veste, ut sol, radiantem conspiciunt: quia eum
sione sua dulciter persultarit, atque yiantes ad lau- judicem vivorum et mortuorum, Patri cosequalem
de.m Conditoris incitant. per saeram Scfipturam, et yisibilem creaturam,
. CAP.IX. Pliysica,civilas octava. quse sunt vestes ejus, iiitelligunt.
Octava civitas est physica per quam petitu.r pa-
CAP.XIII. Deus a sanctis secundtim singulorum
tria. In hac docet Hippocrates viatores vires et na- virtutes videbiliir.
turas herbariim, arborum, lapidunv, aiiimalium; et
B Talia
pev medelarii Corporunl deducit ad medelam ani- nunc meditafi est coelestia Contemplari:
marum. . carue vero exuta hssc facie ad faciem videre, est in
CAP.X. Dciniechanica, civitaie'nona.' ccelegti regnO gaudere. In quo sunt inultas nian-
hoc est, multiplices diyinse apparationes :
Nona civitas est mechanica, per quam subeurida siones,
in quibus sancti Peum deoruni in Sion, id est in
est.patria, hsec doces viantes omne opus metallo- _d.iyii.ia"
scul- speculatione yidebunt, quando de vivtule
rum, lignpruin, marmovum, insuper picturas, in virtutem ibunf, verbi gratia : boni Peum,
pturas, et onines artes, quae maiiibus fiunt. Ilsec secundum hoc quod bonitas dicitur, videbuiit;
lurrim Nemrod erexit, hsec templuni Salomonis •
securidum hoc quod jusiitia; sapientes, secun-
construxit. Hsec aream Noe et orimia nicenia iotius justi, dum hoc quod sapientia; pacifici, secundum hcc
orJiis instituif, et varias texluras vestium docuit,
quod pax (Mattli. v), :et alii aliis virtutihus in infi-
GAP. XI. OEconoinica, civitasdecima: nitum visuri sunt.
Pecima civitas est oecononiica, per quam perve-
ivitur ad patrise at-ria. Hsec disponit regna et digni- CAP.XIV.Bcdtos Deus a nemine compreltendi nisi aseipso
Dei visio recreabit mternum; impios
" . potesl.
lates, hsec distinguit officia et ordines. Hsec docet' palraiorum scelerum recordalio sine fate tor-
ad patriam pfoperantes juxta ordiriem nieritorui-i quebit. '-.-"
honiines conjungi ordinibus angelovuiii. Secundum hoc autem, quod exsupevat omheni
GAP.XII...Decursis ariibus liberalibus pervenilur ad; intellectum, Peum nemo vidit unquam, nec uiiquam
patriam, seu veram-sapieniidm, iit divinis Scriptur videbit: Quia nemo novil Patrem nisi Filius, itec
ris relucentem, et in visiorie Dei perfectam. Filium quis iiOvititisi solus Paler (Malth. xi). Quid-
His artibus quasi civitatibus pertransitis perveni- quid enim patvibus de Reo ostensum est, fleus dici-
fur ad sacram Scripturam quasi ad veram patriam, luv; sieut de Jacob : Vidi Dominum facie ad faciem
iii qua multiplex sapientia reghat. Quse Scriptura L (Gen. xxxn). El itevuin de Moyse: Loquebalur Moyses
sibi domum sedificat, quam septem donis Spirltusi cum Domino facie ad faciem, quasi amicus amico.
sancti ut septem coluninis roborat (Prov. ix) : qua-• (Exod. xxxui). Et item proptiela : Vidi Domittum
diipartiio intellectu in qiiatuor parietibus copulat,, sedenlem super solium excelsum, etc. (Isa, yi). Mun-
scilicet historico, allegorico, tropologico, anagogi- dicordes autem iu futufo Peum in Sion, id est in
co. Historia qliippe est res gesta, ut: Hier.u.salem i divina speculatione videbunt, secunduip cjuOd uni-
fuit civitas Judseorum, f;in qua fuit templum Po-- D cuique apparebit, quando suis dilectoribus seipsum
niiui. Allegoria est cuni, aliud" dicitur, aliud in- manifeslabit; quia unusquisque in seipso etin pinni
teliigitur, ut: Hierusalem est Ecclesia, nosipsi lem- crealura Peum pro modulo suo videbit, quaiido
pluffi Pomini (II Cor. yi). Tropologia esl moralitas j Peus in oriinibus omnia erit. Qui ad hanc pairiam
ut: Hieriisalem est ariima qu_3que fidelis, in quai perveniunt, hoc modo Regem glorise iu decore suo
templum est cor muridum, liabitator Spivitus san- yidebunt, qui erit gaudium eorum, ut lux oculoruni.
ctus. Anagoge yero est superior sensus ducens. adI Qui autem fraiisiloriis oblectati iti exsilio permau •
Peunv, et jad futurum sseculuni, ut: Hierusalem estt serint, exteriores teiieJiras suhibuiit, et ut saucii
superna civitas, in qua sancti angelis conjnnCtii oculi seternum lumen ih seternum refugiunt. Sed eis
Peuni liabebunt prajsentem (Apoc. xxi). In hac domo) varise et multiplices vitiorum phantasise, ut truces
sapienlia ad se venientibus convivium pvseparat,, bestise, occurrujit, quas semper volunt effugere, sed
quos variis ac deliciosis ferculis satiat. Pemiiin inl iion valent evadere; quia alise prse aliis semper se
coelestem Hierusalemintroducel, in qua rex gloriaj3 iiigeruiit, et irt immerisum baralhrum tristitise et
iii decore suo videbitur, cujus pulcliritudincm sol1 desperationis demerguut. In his te exerce, hsec
et luna mirantur. In hac noveui ovdiiiem angeloruiui alios doce : ut isla eyadas, ad illa pervenias. Araen.
 1247 IIONORII AUGUSTOPUN. OPP. PARS IV. — POGMAT. ET ASGET. 124?

'
. DE YITA CLAUSTRALL -
_
(Ex cod. carthusi-3 Geiiinicciisis eruit ven. P. Leopoldus "Wydemann; edidit R. P. Bern. PEZ
ubi supra, col. 565.)

Ciaustralis vita est ab ipso Boniino iiistituta. Hsee A requiescunt. Pe quo leclo dicit Pomiuus in Evange-
. spiritualiler decem rebus assimilatur; sicut tota lio : Duo in lectp, unus assumelur, et aller relinque-
Ecclesia decem virgiiiibus comparatur. Est enini tur (Luc. xvn); significans duo genera hominum in
imprirnis similis littori maris, quod de periculo claustro degentium, ununi, quod carnalem requieni
maris yenientes recipit, et pro securitate solidilatis tanlum. diligit, aliud, quod spiritualem seniper in-
patrise restituit. Totum quippe id sseculum est ut,... quirit,
inare procellosum, quia sic turbatur bellis, ut mare Quarto est asylum vel domus refugii. Quia sieut
procellis, et ideo qui inter insidias inimicorum ti- in lege erat civitas fugitivorum, in quam rei confu-
inore sestuant, sunt yelut Jii, uui in tempestate ma- gientes ab hoslibus salvabantur; ita claustrum est
ris fluctuant, qui vero inter bella et seditiones ha- unicum refugium reorum, in quo mundum fugienles
bilant, sunt ut hi, qui inter procellas et ventos na- a dsemoiiibus salvanlur.
vigant. Qui autem in pace degunt, sunt ut hi, qui Quinto est schola infantium, in qua pavvuli in
in tranqiiillo mari naveni vehunt; de quibus est Cbristo a Magistro regula ad yirtutes ii_fprman-
dubium utrum ad littus incolunies perveiiiaiit. tur.
Multi enim cum ad littus perveiierint, juxta liltus Sextoest gyriinasium in Jerusalem construclum,
incauti undis submerguntur. Qui autem litius cum B yel locus exercitiiin Ecclesia constilutus, ubi tiro-
onerc altingunt, sunt hi, qui ad claus.rum perve- ncs Christi ad varias pugnas viliorum se exer-
niunt; in quo secure venientes ad Patriam coeli re- cent.
deuut. Be hoc littore iu Evangelio legitur, quod sa- Seplimo est ut career, in quo criniinosi a lata via
gena missa piscibus plena in littus est educta, et yenientes incarcerantur, ut latam cceli aulam ingrG-
boni pisces in vasa sunt esecti; mali autem foras di.mereantur.
ejecti (Matth. xiu); quiavidelicet sunt plureshomi- Oclavo est caminus tentationis, in quo vasa
nes de salo s_eculi per reie Scripturse exlracli, el in gJoria3 piobantur, fvasa vero contumeliae repro-
^ciiiu_5t--dem'yiiani~i)erducti7~0bedientes-ab-angeliS:; baiitur,
in paradisum recipiuntur, inobedientes foras in sup- Nono est similis inferno, in7cjuirp_riite~nTes~pur^-
pliciuni mittuntur. Sed et boni pisces sunt, qui iu gantur, malevoli et duricordes suppliciis cruciau-
spirituali professione usque in fincni perseverabunt; luiv
mali vero pisces sunt, qui relicto claustro ad ssecu- Ad exlremum et decitiio assimilalur paradiso, iii
lum redeunt. quo sunt delicise Scripturarum, varia exercilia justo-
Secundo est claustrum ut umbraculum, quod Iti*-r rum, divefsa ligna pomorum.
nerantes obumbrat, et ab sestu refrigerat. Omnes Igitur claustrum est omnibus omnia; scilicet
enim, quos in negotiis sseculi cura anxiat, el solli- pvincipibus, bellorum procellas fugienlibus, est
ciludo premit, sunt, ut hi, qui difficile iter in portus salutis; negotiatoribus, sestum curarum de-
inagno sestu agunt, et umbrosum locum, quo se clinanlibus, est refrigerii obumbraculum; servis vel
vcfrigerent, 'quserunt. Qui dum ad claustrum Pei arctatis, a nimio labore cessantibus, est leclus quie-
fcstinant, quasi in umbraculum declinant, in quo tis; militibus hosfes suos fugientibus, est 'certum
verum vefrigeriuni inveniunt, et ut propheta ait : asylum, ut firmum caslrum; indoctis, schola virtu-
Securitatem a turbine, et a pluvia, vel ab .lostibus lum inexercitatis, exercitium diversarum artiuni;
et bellis (Isa. IV). vagis vel crirainosis carcer, imo hospilium; inex-
Tertio est ut leclus m quo requiescunt Jaboran- pertis caminus probatioiiis, poenitenlibus infernus
tes. Qui enim sub duro dominio sunt, et terrcnis purgans, rebellibus infernus crucians, sapientibus
opibus inserviunt, in magno labore sunt- Hi cum ct charitate ferventibus paradisus aflluens delieiis,
ad claustrum perveniuiit, quasi a labore in Ieclo _etcrniseos replens divitiis. Anien.
 m% EUCHARISTION. 1-250

EUCHARISTION^

SEUXIBER

;"..' DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI.

E. cod. ms. exempti monaslerii Mellicensis eruit venerabilis P. P. Sebastianus Treger, inclytse cavtbu-
sise Genmiceiisis presbyter, edidil R. P. PEZIDS,Thes.Anecdot. t. II, p. i, col. 547.)

PROLOGUS (295). _ CAP.I. Quodlribus modis corpusDomini intelligalur.

A
In multa messe Pomini ardenler desudanti fi- Trifarie itaque corpus Pomini dicitur. Primp id
nifo (296) labore frui requiei renumeratione. Hortum. quod de virgine incarnatum, in ara crucis pro no-
sponsse, frater araplectende, ingressus Spiritu san- bis est oblatum, morte devicta in ccelos elevatum,
cto. Inter lilia in areolis aromatum qusesiturus, non in dextera Rei est collocatum. Secundo : Corpus
uno pulchro visu vel suavi odore pomorum tantum, Bomini dicitur, quod.ob pignus Ecclesise traditum
uti quibusdam moris est, delectaris; sed etiam ipso Spiritu sancto consecrante ex substanlia panis et
gustu diversorunv fructuum satiari affectaris. Et cum vini myslerio sacerdotuin quotidie conlicitur, ac
facili manu cujuslibel arboris valeas cacumen incli- Pivinitate Pperante in prsedictum corpus transfer-
nare; poscis tamen a me; ut velim desiderabilis tur, et Iicet ab omni populo comeslum, integruni
ligrii vilss ramos sibi incuryare, quatenus fruclum, tamen catholica fide permanere fertur. Tertio :
immortalitatem coiifcreiitem, queas absque labore Corpus Poniini tota Ecclesia prsedicatur, quse de
manu atlingere, quo salulire pestifero mortis edulio emnibus electis ut de multis membris in unum
laborantibus possis antidotum porrigere. Est nam- compaginatur. Hujus covporis oculi sunt sapientes,
que in campis scripturse discurrentibus familiare alios ad viam veritatis ducentes, aut aures obedien-
aliorum sludium, aliorum opus commendare. Sicuti ^I tes, nares discreti, inter bonum et malum discer-
mutuo se amantes varios de pratis flores legentes, nentes, os verbum Pei loquentes, denles sacras
serta ab aliis contexla sibi tollere, a se autem nexa Scripturas exponenles, manus bona operantes,
splent aliis imponere. Quia ergo id fraterne petis, pedes alios in necessitate portantes. Hoc ter-
quid de Bominico corpore sentiam, ad utilitatem tium, primo per rnedium coniiectitur, sicut ter-
aliorum quam brevissime expediarii. narius binario et monade conficitur. Unde non tria
SEQUUNTUR CAPITULA. sed unum corpus Spiritu sancto coadunante recte
CAP.I. Quod tribus modis corpus Domiiii intelli- affirmatur; sicut corpus in omnibus membris una
galttr. _ - anima vivificatur. Et quia unum corpus creditur
CAP.II. Gur Deus incarnatus sit, et quomodo ejus ideo de una oblata conficitur; quia vero tribus mo-
corpus mhtui non possil ?
CAP. III. Verum hoc comedalur, qiiod Maria dis, ut diximus, accipitur, idcirco consecrata oblata
genuit? in tria dividitur. Parsnanique qrisein calicem mil-
CAP.IV. Quod hoino per hunc cibum Christo incor- litur, est illud corpus Bomini, quod in gloria sumi-
poretur.
CAP.V. Quod iion aliud, qiiam subslantivum sumalur lur; quse vero a sacerdote percipitur,. est illud quod
Cliristi corpus. r„ ob pignus Ecclesise relinquitur. Quse aulem ad via-
CAP. VI. Quod - tam mali qnam boni sacerdoles ticum in pyxide repbnitur, est illud, quod ad
t Christi corpus conficianl, sed solijusli Iwc acci- laborem adhuc huic mundo quasi carceri inclinatur.
piani. CAP. II. Gur Deus incarnatus sil, el quomodoejus
CAP.VII. Quod malinoii corpus Chrisli, sed judi-
cium sumanl, et quid'.sit judicium sumere? corpus mintd non possit ?
CAP.YIII. Quod species, el non virtus sacramenti a Piligenti autem inquisilori manifestum erit, qua
malis accipialur, et ctir sacrameiitum dicitur, vel de causa vel qualiter primum corpus per medium
ulrum veritas, an figtira credalurt
CAP.IX. Ulrum corpus Domini aliud sil.-in ore bono- sibi tertium incorporare, et in Spiritum unum esse
rum, alitid in pre malorum. disposuerit. Peus primum Iiomineni condidit ad se-
CAP.X. Qtiid inde scntiendtim sii, quod velusias; vel ternilatem, cuiper commestipnem ligni vitse dispo-
qtiodlibet animal consumpserit ? suit dare ihimortalitatem. Sed homo suadenie dia -
CAP. XI. Utrum Judmi corpus Domini comederint,
qui manna manducaverunl'! bolo de fruetu vetiti ligni comedit, et ob bujus
CAP. XII. Cur de pane, et vino, et aqua fiat. csum morteni incidil. Justum ergo apud jusliliani

(295) Prseceditin codice titulus : t Incipit Euclia- C_98)In cod. monasterii S. Crucis in Austria, ord.
ristion, quod interpretatur bona gratia. Tvactalus Cisferc, sic habetur, desudanli H. finitio, ctc.
ilonorii. »
 _S5i 'irONGRlI AUGBSTOflOM. OPP. PARS IV. — DOGMAT.ET ASCET. 1252
Dei fuit, «t per cibum mortcni vinceus vilse resti- ___traditum, comedendo vel bibendo consumpserunt;
lueretur, qui per eibura vilam perdens morti obno- corpus de virgine sumptum integrum de mensa sur-
xius lenebalur. Sed quia nec in ccelo nec in terra gens abiit incolume Judseis furentibus oecurrit; a
talis potuit inveniri esus, per quem posset tantus quilras comprehenditur, in crastino crucifigitur;
reparari casus, ipsa vita carnem induit, escam se deinde coelo recipitur, eunctis agminibus angelo-
mortalibus prsebuit, comesta repulit, dum mortales rum prseficilur. Yides itaque, quod hoc sacramen-
in se vitam transtulit. Porro bujus vila; corpus lum instituens, nec digito de manu vel pede vel ali-
quasi granum frumenti exslilit; de quo panis vivus quam particulam de corpore praecidens eis tribuU,
in cibum nostrum confiei possit. Qui quoniam ad sed substantiam panis et vini consecrati eis distri-
dispertiendum universo populo parvus est visus ; buit; se vero inlegrum in dexleram Patris transtu-
nutu Dei eodein terras genere est [auetus, quatenus lit.Igitur corpus de virgine procrcatum in coslis
et illud granum semper integrum ad semen perma- residens universae creaiuras dominatur; corpus au-
neat, et augmentatione ejus populus sibi ineorpo- tem de pane et vino per Spiritum sanctum conse-
randus sine detrimento quotidie comedal; sicut et cratum, et in substaoliam prioris translalum, vera-
vidua de hydria farinse et de lecylho olei quotidie citer a populo fidelium manducalur; per hoc quo-
"'
tulit, et tamen ejus pleuitudinem nou minuit, vel que corpus lertium quod est Ecclesia Chrislo incor-
fcicut lux solis oculis omnium hauritur; et tamen poratur.
nullum diminutionis ejus detrimentum sentitur. CAP. IV. Quod homo per hunc cibum Christo
Yerbum quippe de eorde summi Patris satum in incorporeiur.
agrum mundi quasi granum frumenli cecidit, quod Nempe corpus Christi comedit corpus Christi.
excepluni nmnda lerra virginalis uleri carnem fa- Per hoc quoque Chrislus fit corpus Christi. Sicut
clum in escam populo prolulit. Quaj caro sic verbo enini corporalis in substantiam noslri. corporis ver-
est unita, ut carnis verbique sit una Jesu Chrisli titur; sic Ecclesia perhunc cibum in ccrpus Christi
persona. Et ideo sicut divinitas in nullo potest au- verlitur, ct una caro cum eo effleitur, sicut scri-
^eri, ita et c:bus hujus carnis nullo modo potest bitur: Erunt dno in carne una (Matlli. xix; Marc. x).
imminui. Et sicut Pater in Filio et Filius in Patre secundum
CAP. III. Utruni hoc comedalur, quod Maria divinitatem naturaliter suhslantialiler manet, sic
genuit? veraciter Chrislus in Eeclesia secundum humaiiila-
Ilic fortasse aliquis quserit, utrum lioc comeda- tem, et Ecclesia in Christo per hujus cibi comme-
tur quod Maria genuit? cujus rei veritas citius le- stionem naturaliler manel. Ideo et ipse medialor
clori patebit, si exordium hujus institutionis consi- Dei et hominum dicitur. Et Ecclesia ejus corpus in
derare studucrit. Chrislus r.amque selerna vita ad una persona el una suhstanlia charilale conjuncta
^cbenanrreiiiensrpost-esum Paschalis agni _yeterem creditur, in qua ipse adhuc patitur in membris suis,
legem consummavit, ac novam legem per esum sui eleeniosynirreticiturruhi etdespicitur;et idcirco,
corporis boc rilu inchoavit, panem coram se in omni necessitale sequente, ubi est eaput, illuc to-
mensa positum elevavit, benedictione sua in sub- lum corpus colligitur. Kon tamen sic quisquam in
stantiam sua? carnis hunc commulavit, dedilque cssentiam Chrisii transferlur, ut in persona virgi-
discipulis suis dkens : Hoc, subaudis, qnod leneo" nis filius, vel Dei Filius jure nominetur. Sed sic fide
iu nianibus, est corpus meum quod pro vobis Iradc- ct dilectione diviuitali, per communionem autem
tur (Matlii. xxvi). Ecce corpus de virgine geneia- hujus cibi sic humanitati ejus counittir, ul necessa-
tum lenuit in manibus, corpus de subslanlia panis, rio gloria Filii Dei cohaeres, ut pula membrum ejus
verbo quo sfficula fecil transformatum ! dcinde vi- potialur.
num, videlicel anle se positum, clevans benedixit, C-AP.Y. Quod non aliud quam sttbstantivum
atque benediclione in sanguiiiem suum convertit. Clnisti corpus sumatur.
porrexitque discipulis suis dicens : Hic est calix jy Hinc qu33iilur utrum Christus aliud quam suum
sanguinis mci (ibid.), hoc est, vinum, quod est in proprium subslantivum corpus apostolis tradide-
islo calice, est sanguis nicus, qui pro vobis effun- rit? An Ecclesia hodie aliud et aliud tunc acccperit,
detur. En corpus de virgine nalum adhuc nullo vul- vel ulrum a singulis sacerdotibus singula corpora
r.ere saucialum, habuil in manibus, sanguinem de vel polius ab omnibus unum conficialtir; aut parti-
substanlia vini coinmutalum. Ac si patenler dice- culalim a populo vel totum ab uno quolibcl come-
ret: Ego sum quidem vobis missus in cibum con- dalur? Christus Yerbum Patris exstilit, per quod
tra mortis periculum, sed quia exhorrelis me den- omnia condidit, idem Verhum naluram panis et
libus comminuerc ad edendum; ideo substantiam vini in subslantiam sua; carnis et sanguinis, sicul
panis et vini commulo vobis in eorporis mei edu- aquam in vinum convertit, et non aliud quam suum
lium, ut, qucmadmodum vilam corporis per cihum subslantivum de virgine genitum corpus suis eden-
corporalem continualis, sic in anima per hunc spi- dum Iribuit, et idem in craslino pro vila mtindi iu
rilualem cibum in me, qui sum vita, vivatis. Posl- ara crucis Dco Patri obtulit. Idem etiam et non
quam ergo aposloli edenlcs corpus Chrisli, hoc aliud Ecclesia hodie per manus sacerdotum confi-
corpus de pane consecralum, a corpore Christi cil, quod Maria genuil; ideni nihilominus cl non
1353 - EUCHARISTION. \%M
aliud, quamvis ex nlio pane confeelum, populus fi- A _! ei subministrarido, ipseque in Deo manet, fide in
delium liodie accipit, quod et Christus manibus illo sperando, et mala declinans, bona per dilectio-
suis tradidit. Et, lieet singuli sacerdoles singulas nem operando. Ergo hi soli corpus Chrisli ac-
hoslias offeraiil; non tamen singularia corpora, sed cipiunt qui hoc modo in vita charitate Christo- vi-
omnes unum, quamvis diverso tenipore conficiant. vunt.
Et, Iicet oblatas in plurima frusta dividant, non CAP. Yll. Quod mali non-cprpus Christi sedjudiciv.ni
tamen partes, sed singuli tolum accipiunt. Alioquin [sumani, et quid sitjudicium sumere.
si Christus semel divisus a po.pulo comederetur,
Qui autem iri peccalis mortui sunt, in Christo,
rion esset, quod deiiuo esurienli darelur; aut tot
qui est vita, non nianent, sed longe alv eo sunt, et
essent Christi corpora, quot sacerdotum sacrificia. ideo Christi
corpus non sumunt, sed judicium sibi
Niinc autem unum Ghristi corpus ab omni populo, manducant etbibuiil. Judicium auteni inhocsacra-
et aD uno quoque totum comeditur; et lanien to- niento
sumit, qui criminali flagitio implicatus, ante
tum integrum in dexlera Patris pernianere veris-
confessionem et poeiiitehliam huiic cibum angelo-
sinie creditur. Quqdque huniaria ratio non potest rum edere
: neminem sinit dubitare. praesiimit, quia, sicut his, qui reus Judici
probare ealholica fides _ adducilur et ab eo vilas subtractus morti addicitur,
l
Qui autem non credit, hujus corporis non particeps sic nimirum qui pplluta mente et conscientia vivi-
erir, quia deter/or infideli exstitit. iicis sacramenlis se indignus teniere ingerit, judicis
CAP. YI. Quod lammaliquamboni sacerdotes Chri- Chrisli offonsam incurrit, et a vita ut reus prpjiei-
sli corpus conficiant, sed soli jusli hbc ticci •
piuiil. tur, et diabolo ut Judas in potestatem tradilur, ut
omne ei bonum in odium veniat, et
Solet quoque quarri utrum indigni sacerdotes ejus agitationecorde indurato et
justo judicio, impoenitente malo
corpus Christi cohiicianti vel utrum mali hunc ci- malum superaugeat; ut furiosus camini incendium
bum comedant?- Christus verus sacerdos secundum ad
seipsum exurendum niagis ac magis incendat.
ordiiiem Melchisedech, qui corpus suum iu utero Unde cum talibus Dominus dicerel :
Amen, amen
virginis formaverat, solus etiam per quemlibet ca- dico vobis, nisi manducaverilis carneni Filii hominis,
tholicum saCerdotem hoc ipsuin consecrat, et ipse et biberilis
ejus sanguinem, non habebitis viiam »n
solus hoc in membris suispercipit; etipse hqc eliam vobis eum de carne sua praecisu-
(Joan. vi), -partes
solus suisporrigit; qui in onmibus eleetis consum- rum et eis
praebituruni aestimabant, aique : durus
matus ccelos ascendit. Ergo dum nullus sacerdos esl hic sermo
Quia enim mali-
nisi ipse Christus per iiiinisterium saeerdotum cor- tia indurati in(ibid.) respondebant.
Q pcccatis mOrtui erant, vitae verba
pus suuni conficere probetur; non minus per flaga- non ferentes, mox a vita etiam corpore recesserant.
liosissimi in Ecclesia duntaxat Gatliolica conslituti, aulem secum quasi sanis niembris in vita per-
Ipse
quam per sanctissimi ministerium lioc co.rpus con- manenlibus ait :
Spiritus est, qui vivificat,caro au-
ficitur, quod etiam a nullo nisi a solo Chrislo in temniliil prodest
suis percipitur. Extra Ecclesiani aulem, scilicet ab hoc (ibid.). Ac si diceret Spiritus qui in
spiritali cibo percipitur, animas vivificat, caro
a a
hasreticiSj Judseis, geutilibusnec hoc sacramen- ut vos aestimatis, praecisa vel carnaliter co-
tuiii periicitur, nec nurnus oblalum accipitur. Simo- aulem,
mesta nihil ad vitam animae prodest. Igiitir qui non
niaci lamen, qui quidem inler hagreticos censentur, credunt vel male vivunt, corpus Domini non acci-
sed tamen fide integerrima Calholicis admiscentur,
piunt.
per fidem Trinitalis Christi corpus conficiunt^ sed
ejus participes ob reprobam vitam non fiunt. Soli CAP. YIII. Quod species etnon virtus sacramenti a
' malis
namdue lil i Dei hoc cibo vescuntur, qui soli Deuni accipiaiur el cur sacramentum dicatur, vel
utrum verilas an ftgura credalur ?
visuri hoscunlur, ipso Ghristo allestante qui ail:
Caro mea vere est cibus, el sanguis meus vere esi po- Yidendum autem quid in re ab eis accipiatur, vel
lus, qui mandncal meam carnem, et bibit meum san- p] cur hoc sacramenlum dicatur, et utrum veritas an
guineni, in memanet el ecjo in eo (Joan. vi). Et quid figura in hoc credatur? In Ghristo duae subslantiae
estChrislus? Yita. Et quis manet in-vita? quiyivit praedicaiitur, visibilis hunianitas, et invisibilis divi-
in anima. Quisnam vivit in anima? qui nullum mor- nitas. Si in lioc sacramento duo eonsiderantur. Et
tale crimen commitlit, et quod credit, opere dilectio- quiaspecies et gustus panis et vini cerriilur foris, in-
liis perficit. Itaque fides Chrisli est vita animse, ut lus auteni cprpus et sanguis Ghristi inlelligitur,
scriptum est : Justus ex fidevivit (Rom. i). Fidei au- ideo sacranientum dicilur. Onine sacramentum aliud
lem vita est operalio, ut item scriptum est: Fides foris ostendit, aliud intus intelligendum innuit, sic-
sine operibus mortua esl (Jacob. n). Operalionis vero iit et lilteraein quibus figuras exterius et characteres
vita estdilectio, ut dicitur : Quinon ditigil manet in videnlur-; sed potestales et significaliones interius
morte. Deus enim est dileciio, et-qui manet in dile- inielligunlur. Unde licet in veritate caro et sanguis
ciione; in Deo manel, et Deusin eo (I Joan.ix). Ifec : . Christi credatur, tamen non incongrue sacramen-
autem dilectio impletur Deum quaerendo, etproximb - .lum vel figura nominatur. Ergo species Inijus sacra-
in ilecessitate, subveniendo, In-Iioc Deus manet per menli lorinseca a reprobis percipitur, virtus autem
scientiam eum illustrando; ei velle ac posse boimm intrinseca vivificans, eis penitus subtrahitur. Sicut
 1255 IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS IV. - DOGMAT. ET ASCET. 125G
et hunianilasChrisli a Judaeis crucifigitur, divinitas A _. CAP.XI. — Ulrum Judaii corpus Domini comederint,
quimannamanducaverv.nl?
ejus nulla lassione attingilur. -
bo- Quaefitur autem, utrum fideles sub lege corpus
CAP. IX. Ulrum corpus Domini alhid sil in ore
aliud in ore malorum? Christi comederint, de quibus legitur : Eamdem
norum,
escam spiritalem manducaverunt, et eumdem polum
Cum hic panis post consecratipnem in; corpus biberuni (I Cor. x). Et de quibus seribi-
in spiritalem
Christi subslantialiter vertalur; quaeritur utrum tur : Panem angelorum mandacavit liomo (PsaU
ore indigne sumentium in aliam naturam comniu-
LXXVII). Quid est eamdem, nisi quam et nos cpme-
tetur? sicut Chrislus a morte resurgens ultra jam videlicet corpus Christi? Num ille populus
non morilur (Rom. vi); ita caro ejus de pane confe- dimus, carnem Christi comedit, cuni adhuc Ghristus nii-
cla in uullam aliam naluram transmutabitur. Idem
ninie incarnatus sit, sed potius post duo millia an-
ehim erit in ore pessimiquod in ore piissimi, sicut
norum et eo amplius carnem assumpserit? Porro
idem erat in manibus se crudeliter crucifigentium, nianna esca illorum in materia
sed sicut panis erat, de rpre
quod in manibus se devote sepelientium, ecelijussu Dei transformatum, onine delectamentum
sol idem existens in calore, quod in splendore, di-
habens. Sed infigura corpus Chrisli erat, ariimas
versa. tamen in his duobus effieit, videlicet calore tR credentium omni dulcedine Sic et potus
replens.
terram exurens, splendoreilluminans, sic carp Chri- illorum erat
sti eadem manens, diversa in diversis efficit,justos aqiia, de petra scilicet materiali fltiens,
nunc olei, nunc mellis saporem praebens; sed iri
sibi ineorporans, injuslos a se vita resecans. Et
Christi sitim animarum exstin-
sicut quotidianus panis vires roborat, idem infantes figura Unde etsanguis erat,
Ita eadem res existit causa guens. petra de qua fluxit, Christus dici-
praefocat. dignis glorias,
causa tur, sicut et vitis vera scribitur, cum utique in sub-
indignis poenae. slantia Deus et homo fuerit, iii iigura aute.m pelra
CAP. X. Quid inde sentiendum sit, quod velustas vel et vitis exsliterat. Ergo ille populus in substanlia
quodlibet animal consumpseril ? raanna, in figura autem corpus Christi comedisse
Corpus Domini aliquando vetustate eonsumitur, affirmatur. Unde et panem angelorum manducasse
aliquando casu ferente amittitur, aliquando a muri- Eiemoratur. Et quia angeli non corporeo cibo ves-
bus corrodilur vel a canibus devoratur; quid inde euntur, sed pane vlvo Christo indesinenter refi-
senliendum sit, quaeritur. Cum impii Ghrislum fla- ciuntur.
gris lacerarent, et in crucc clavis psrforarent, guttse CAP.XII. — Cur de pane et vino ei aqua hoc sacra-
sanguinis in terrani cadebant, qu.c resurgentis sub- menlum fial ?
stantiam non minuebant. Non enim resurgens eas Nunc autem intuendum, cur hoc sacranientum
resumpsisse legitur, quin polius sanguis de latere inagis de pane quam de carne, et niagis de vino,
-ejus-fluens-arfidelibus exceptusi;redj_;__i___qui_usa;uequam de lacte conficiatiir, vel cur magis cum aqua
hodie in quibusdam locis reverenter servari tradi- quamcum alio liquofecoriimisceatur?De^iane ideo-
lur. Sed ulrum hic adhuc lu-illud corpus realiter fit; quia sicut panis de multis granis conficitur, sic
revertatur, quod integrum resurgens jam ineorru- corpus Christi Ecclesia de niultis electis in uiium
ptibile in dexlera Dei sedere praedicatur; an in terras colligitur,quaehocpane]quotidierefici!,ur.EtsicutpoH,
materieni, unde sumptus est, deficiat, dubitatur. JTKV omne dicitur, ita in hoc pane vivo omnis gralia
Yerumtamen cum ipse dicat, capillum de capile no- percipitur. Et quemadmodum panis duobus lapidi-
slro non periturum, sed in resurreclione in locum bus molitur, aqua conspergitur, manibus pinsatur,
corporis reversurum; a quibusdam pie pulatur, igni coquitur; ita Christus panis vivus a duobus
sanguis pro nobis effusus in corpus Chrisli miro populis, scilicet a Judaeis et gentibus in passione est
inodo transiturus. Similiter quod de corpore Domini molitus, sanguine conspersus, colaphis et alapis
senio exlabuit, vel casu in terram cadens conipu- pinsatus, igne passionis decoctus. Qui panis ideo in
truit, niliil de substantia corporis Christi imminuit; _ niodum denarii fprmalur, quia Christus panis vivus
sed utrum in terraa materiam redaclum ita perma- pretio denariorum vcnditur, et ipse est verus dena-
neat, dubitatur. Sed a docloribus in Christi sub- rius, qui per decalogum legis in vinea Ecclesiaelaho-
slantiam ineffabili quidem modo transferri pulatur. rantibus in praemlo dabitur. Idcirco autem sanguis
Animantibus autern, quibus non est intelleelus, ex vino fit, qtiia sicut vinum ex muliis uvis con-
sicut lnijus cibi comestio non prodest, ita eliam ni- fluit, ila Ecclesia ex mullis justis in unam compa-
liil obest, sed potius liis, quorum negligenlia san- gem colligitur, quae homo potum bibit; et sicut vi-
ctum canibus datur, multum nocet. Sicut enini num iri torculari expiimilur, ila Christus bolius
caro sine Spiritu se non movet, ila haeccaro sine Cypri de vinea Sorec in vecte crucis a duohus, sci-
Spiritu vivificante percepta nihil prodest, sicut ipse licet prohetis et apostolis, ad filios Israel, videlicet
dicit : Spirilus est,qui vivificat, earo aulem nihil pro- credentes, Deum videntes, deportatus, prelo crucis
dest (Joan. vi). Porro caro Ghristi ab his comesta sic torquetur.Aqua ideo adhiiscetur; utpopulus, quem
iu subslantiam Chrisii transferri creditur, sicut ab aqua significat, et qui aqua baplismatis renatus est,
infidelibus vel ab indignis calholicrs sumpla in es- Chrislo incorporetur. Quia sicut post conseeralio-
senliam Chrisli commutari non dubitalur. ncm non dua;, sed una res, scilicet sanguis Christi
 .257 SUMMAGLORIA DE APOSTOLICO ET AUGUSTO. 121S
intelligittir; ila quisque fidelis post commuiiionem A rior quae totum corpus vivificans, sensus alterna
hujus sacramenli unum membrum in corporeChristi divisione speeificat. Et superior quidem spiritus
existens veraciter creditur. Ideo Ecclesia corpus appellatur, inferior anima nuncupatur. Corpus ergo
Christi hoc cdulio vescitur, quia et ipsa camino tri- prb carne, sanguis pro spiritu, aqua pro anima
bulationis in m.odumpanis excoquitur, et prelo an- nostra offertur, et sic totus homo redimitur, ununi-
gustise instar vini premitur. Ilanc aulem prementes que cum Christo pane vivo efficitiir. Ad mensam
et angustiantes hujus pastus participes non exis- igitur, quani sapientia paravit, et ad vinuni, quod
iurit, sed stipula incendii in die furoris Domini miseuit, redempti a Domino alacres convenianr.
erunt, quando jusli lioc cibp refecli ut sol fulgebunt. edentes etbibentes de bonisDnmini super frumeiifo,
Itaque per carnem Chrisli carO nostra immortaliter vino et oleo gaudeant, quia quandoque ab uberlate
vivilicatur, per saneuinem ejus anima hostra, quae domus Doniini inebriabuutur, et cum apparuerit
nianere in sanguine legitur, sed in sanguine pecca- gloria Doniini, de torrenle voluptatis ejus satiabun-
torum nou ignoratur, ad vilam rcsuscitalur. Porro tur. His, frater, si delicieris, in nupliis Agni conviya
animse duae partes a doctis non nesciuntur, scilicet procul dubio eris.
superior quae invisibilia, et unamquamque rem, Explicii Eucharistion , quod iiilcrpretalur bona
quid in proprictate sit substanliae, considerat: infe- gralia.

SUMMA GLORIA DE APOSTOLICO

ET AUGUSTO
" SIVE

DE PR^JCELLENTIA SACERDOTII Pll^ REGNO

LIBER.

(Ex cod. ms. inclytoeCarthusiss Gemnicensis eruit ven. D. P. Leop. Wydemann; edidit R. P. Bernardus
Pezius Thes. Anecdol. i, II, p. r, col. 179.)

PROLOGUS. B et quia de regno et sacerdotio ejus est materia, sit

Pusilii gregisCbristi duci, verbo etexemplo adpa- nomen ejus Summa gloria.
bula vitas prsevio, HONORIUS in loco pascuae, uhi nihil
GAP.I. Esponitur status quaislionis : utrum sacerdo-
deerit.abonopastorelaslaricumovibusperpetuo.Quia lium regno, an regnumsacerdotio jure ac dignitale
nioderamen totius humani regiminis duabus videlur prmcedat? Oslendilurex figura Abel et Cain, Iw-
personis, regali nempe et sacerdolali, Inniti veluli, rumque poslerorum, sacerdotio regno prcecellcre.
machina totiusuniversilatis duabus columnis fulciri: Gum universitas fidelium in clerum ct populum
injuiigis niihi, sermone et scientia imperito, pervigil distribuatur, et clerus quidem speculativae, populus
ovilis Christi ductor, stylo depromere, utrum easdem autem negoliativae vitae ascribatur; et saepe basc
personae pares sint in collato principatus apice, an prima spiritualis, haec vero saecularis nominetur, et
altera sit major constituenda? quia sicut magnae ista sacerdotali, illa autem regali virga guberne-
demenlias est hoc grave pondus invalidis humeris tur : solet plerumque apud plerosque quasri, utrum
velle fulcire, ita videtur scelus idololatrias libi, in sacerdotium regno, an regnuin saeerdotio jure dc-
vice Christi imperanti, nolle obedire. Sed lolerabi- beat in dignitate prasferri? Ad quod quidem brevitcr
lius aeslimo ob benevolenli» studium me premi possem respondere, quodsicut spiritualis prKfertur
judicio imperitorum vel invidorum, quam ob in- C saeculari, vel sicut clerus praecellitpopulum ordine,
obedientiae lorporem subrui censura studiosorum, sic sacerdotium transcendere regnum in dignilate.
vel Christi devoloium. Quia igitur plerique nomen Sed imperitis, et saeculari tantum scientia dbcaecatis,
scientiae sibi usurpant, nescientes de quibus lo-> nil ratum videtur, nisi plurimis Scripturarum testi-
quuntur, vel affirmant, atque imperita scientia apud moniis roboretur. Unde ut haec quaestio enuclcatius
indoclas vulgi aures inflantur, seque fautores saecu^ discutiatur^ radix solvendi nexus ab origine mundi
larium pptentatuum jactanter gloriantur, quatenus diligenlius inspiciatur. Primus Adam de munda
horum impudentia reprimatur, hic libellus ad ho- terra creatus, formam secundi Adam coelcstis gessit,
norem Regis veri et Sacerdofis Jesu Chrisli edatur, qui carneni de munda Yirgine-sumpsit. Adam de
PATROL. CLXXII. 40
 1239 HONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS 17. — DOGMAT. ET ASCET. 1250
conjuge sua duos filios genuit, quia Christus de A (I Reg. xv). Legitur subliniitas sacerdotii per Alsel.
sponsa sua Ecclesia clerum et populum gignere dis- sacerdotium cpmmeiidatur nec tamen Imperium per
posuit. Uterque etiam filius utrunique ordinemtsiio Cain vituperatur. Re autem quis existimet male
officiopraelulit. Abel namque, qui fuitpastor oviuni, vivenlibus sanctitatem per sacerdotium conferri,
expressit sacerdolium; in quo pastoralis cura vigi- Heli sacerdos reprobatur : ct ne quis putet regr.i
lat, quatenus oves Christi a rabidis lupis hasreticae gloriam hene viventibus obesse. David rex coilau-
pravitatis cuslodiat; qui agnum sacriticavit, quia datur.
Yerbum Patris, Agnum peecata mundi tollentem Quali autem praerogativa sacerdotium prae regno-
praesignavit: cujus sacrilieium Deo acceptabile legi resplendeat in sequentibus sacra Scriptura declarat:
tur, quia saeerdotium ei injunctum a Patre creditur. Ingressi sunl, inquit, filii Dei ad filias hominum
Qui eliam liberos procreasse non scrihitur; quia (Gen. vi). En posteri Seth, qui Abel in sacerdotio
Bacerdotium Ecelesiae a carnali conjugioexcluditur: successit, fdii Dei nominantur ; posteri Cain, qui ei
a fratre occiditur, quia sacerdolium saspe a regno in regno successerunt, fdii hominum appellantur.
-eppriniitur. Cain autem, qui rus coluit, et civitatem Saeerdotes quippe in sacro eloquio nune Dlii Dei,
•condidit, in qua etiam regnavit, typum regni gesta- nunc dii, nunc christi Domini, nune angcli solent
vit. Ad liujus munera Dominus non respexisse legi- B nuncupari. Filii Dei, ut in Deuterononiio : Provoca-
t.ur, quia indebitum fratris officium sihi usurpasse vemnt Deum filii sui (Deut. xxxu). Et in Job : Qua-
-iradilur. Quanta eigo excellentia sacerdotium regno dam die cum venissent filii Dei, ul assisterent coram
-prasemineat, Dominus evidentissime declarat : qui Domino (Job i). Dii, ut in Exodo : Diis ne detrahas
Abel saeerdotem collaudat et ejus sacrificium ap- (Exod. xxn); et iterum: Offer sacrificium diis (ibid.).
jrobat; Cain vero regem viluperat ejusque munera Christi Domini, ut in David : Noiite langere chrisios
Te_.tobaL Nec te moveat quod Cain major natu meos (Psal. civ). Angeli, ul in propheta : Labia
scribitur; quia non prius spirituale. sed carnale sacerdolis custodienl scienliam, el legem requirenl es-
prssdicatur cum etiam lir in came existens a car- oreejus, qitia angelusDominiexercituum esl (Mal. n).
nalibus premalur, postea in spirituali quiete spe- Filii autem hominuni nuncupanlur; qui de terreno
ciali gloria induatur. regno gloriantur. Ergo quantum haec vocabula,
Hic quilibet calunmiosus oblala oecasione, elatis filii Dei, dii, christi Domini, augeli a filiis homi-
-superbise carnibus, me quasi inermem ventllat, et iium differunt, tantuni divina auctoritate sacerdoles
veiienatalingua virus invidiae evomens insultando in dignilate reges praecellunt.
ciamital: Nonne tu de sacerdotio et regno disputare _ CAP.II. Idem probatur ex filiis Noe, et Abraham,
-instituisti? Cur nunc tergiversando ad personarum ^" inferturque regem summo ponlifiei in divinis.,
qualitatem diveiTicula—facis?._Persona dignitaiem ponlificem regi in smcularibus esse subjeclum.
non commendat, sed potius dignitas peribnariiexBl--^-_____Sednotanduni quod hi quoque in diluvio suffo-
Jat. Abel non ob sacerdotium, sed ob vitae mcrittim cantur, qtri7i/H^ei-nomuia_[t'iir; quia nimirum sa-
€st laudatus. Similifer et Cain non ob regni hono- cerdotium non salvat quos reprbbarvitfi-daninau
reni, sed ob crudelis vitae horrorem a Deo est repro- Noe quoque qui arcam diversis aiiimabus plenam
batus: ergo Abelis justitia saeerdolii potestatem in undis rexif, typum Christi gessit, qui Ecclesiam
non ampliavit, etCain malitia regni niajestatem non diversis generibus homiiiuni repieiam in fluctibus
minoravit. Haec prssacula imperitiae cornua crucis sosculiregit. Hujus duo filii, Seni et Japhet, evi-
comibus retunduntur, et gladio verbi demetuntur, dentissinie sacerdotii et rc-gni figuram gerunt, atqtte
iitque ora loquenlium iniqua hac oppilalione ob- clerum et populum exprimuht. Sem iiamque a do-
slruantur, auferelur a vobis regmim Dei, et dabilur ctissimis Melchisedech fuisse traditur, qui sacerdos
genti facienti fruclus ejus (Matlli. xxi); quia ruina Altissimi scribitur; qui eliamrex Salemlegitur, quia
esiis populi, dicit Dominus. Porro huiniles qui verba cujusquam civifatis rector, ideo tunc rex dicebatur;
veritatis intelligere desiderant, patienter quae Deo T.hic
T. quoque primogenitus scribitur, quia ab hoe vc-
inspirante dicunlur audiant. Mosest sacras Scripturaa rum sacerdolium inchoasse dicitur. De Japhet au-
aliquando officium persona commendare, aliquando lem Romanum imperium processisse inveiiitur.
oificium persona improbare. Officium persona com- Porro tertius lilius, qui duorum fralrum servitio
jnendatur, sicut Apostolus sacerdotium ex persona addicitur, populus sacerdotio et regno subjectus ac-
=Chrisli laudat: Talis enim decebal ut nobis esset cipitur, el judaicus populus utrique serviens intc-1-
Poniifex. sanctus, innocens, impollutus (Hebr. vn), ligilur. Qui eliam lilius patris verenda deridet, quia
etc. Persona officio commendatur, sicut per prophe- judaicus populus Christi humanitatem, vel vulgus
tam Dominus David affatur dicens : Vade, inquit, et proslatorum fragilitatem remordet. Quanta ilaquc
dic David duci populi mei: Ego te conslitui dncem dignitate sacerdotium a regno differat, divina vox
super populummeum (II Reg. vn), etc. Item, offi- per Noemanifestat? Dilatet, ait, DeusJapliet, habi-
cium ex persona improbatur, sicut sacerdoliuni tet in tabernacnlis Sem (Gen. ix). Romanum quippo
per filios Heli pollutum affirmatur. Persona quoque regnum a Japhet descendens quanquam toto orbe
flffieio reprobatur, sicut a Domino ad Saul dicilur : dilatatum, tamen habitat in tabernaculis Sem, id
Quia non custodisli ver-ba'mea, abjeci te, ne sis rex esl in Ecclesiis sacerdotum ; quorusn Caiisan est
 'I2GI S.UMMAGLQRTADE APOSTOLICO ET. AUGUSTO. 12(59
scrvus, quia judaTeus populus sacerdotio et regno A perspecta veritas obmulescere.faciet. Aut enim rei
jam privatus Christianus volens nolensque subje- est laicus, aut clericus ? Si non est laicus , est cle-
ctus esl. ricus; etsi est clericus, tunc aut est bstiarius, aut
Nec silenlio praetereundum quod de sehiihe Cham lector, aut exorcista, aut acolylhu.s, aut subdiacp-
Nenirod gigas descendit, qui turrini Babel constru- nus, aut diaconus, aut presbyter, aut episcopus. Si
xit contra Deum, in qua prinius in muiido tyrarmi- de bis gradibus non est, tune clericus non est. Porro
dem arripuit; prinius idola colere docuit. De cujus si nee laicus nec clericus est, tunc monachus esl;
slirpe Ninus processit qui primus sceptra mpnar- sed monachum eum esse excusat uxor et gladius.
chiae sibi usurpavit, etutriusque genieni, Sem scili- Non eninl sine causa gladium porlat; vindex est
cet et Japhet, virtute subjugavit. Quem adhuc irni- enim irm Dei in hoc ipsum constitutus (Rom. xm);
tantur tyranni, qui jtira. regni indebite afripiunt, el sed nec monacho, nec etiam clerico licet arma por-
clerum ac populum crudeliter pfemunt. Et quia lfu- tare. Igitur cum eyidenti ratione sit laicus, et sa-
jus Nini successorunique ejus prin cipatus. diviha cerdps per officiuni sacerdotale omnibus laicis sit
auctoritate non fulci.tur, idep non regno,. sed tyran- prasfeclus, oportet ut per omnia summo sacerdoli,
nidi ascribilur. Ideo etiam Abraham ejusque cogiia- utpole capiti Ecclesi3?, in divinis sit subjectus; ct
. tio ei subdita non fuit, sed potitis divinb jussu ccontra summus sacerdOs cum omni clero in sseeu-
ejus dominium fugit; atque in terra posteris sjiis laribus ipsi regi tanquam prascellenti est subjectus,
danda eleclum Dei populum ut sacenlps docuit, ubi sicque hi duo principes populi honore se invi-
quoque nonregibus serviisse, sedpotius reges legun- cem praevenicntes, vero Regi et Sacerdoti Chri-
lur ei saepius supplicasse. stp firmiter inhaerenles cum ipso perenniter regna-
Ab hoc quia fi.delispopuli regnurii et sacerdotiuiii bunt.
exordium sunipsit, dups filios in figura habuit: ex CAP.III. Qnanto honore apud Israelitas, eoriimqua
qujbus Isaac sacerdotium expressit, duni filium reges, ipsosque genliles sacerdolium fuerit.
quasi pontifex bcnedixit; Ismael vero regnum pras- Sed janvMbyses cum lumine legis ad niedium ve-
tulit, qui se venandi sludio exercuit. Qualis ergo hiat, et caliginem ignorantias de mentibus nostris
differentia fuit inter Isaac, qui haerespatris scribi- penilus excutiat. Hic populum Dei de jEgypto edu-
tur, et Ismaelqui ejectus legitur, talis distautia iii- cens legem et jura ei statuit, et ad huiic guberiian-
tcr sacerdolium et regnum divina auctpritate esse dum non regem, sed sacerdolem constituit : ab hu-
cognoscitui'. Unde sicut tunc Ismael persequebatur jus quoque fratre Aaron Iegale sacerdotium sumpsit
fsaac, ila adhuc regnuin perseqiiitiir sacerdoliuni. C exordium.
p
Isaac etiam a patre oblatus., formam gessit Chri- A tempore itaque Moysis usque ad tempora Ss-
sti qui a Patre suo pro nobis est immolatus.Iiujus miielis populus Dei non regibus, sed sacenlotibus
duo filii non solum sacerdoiium et regnum figuris regebatur, et judices, qui populo in ssecularihus
expresseruiit, verum eliam ipsis actibus gesserunt. praeesse videbantur, per omnia sa.eerdotum decretis
Nam dum Jacob super lapidem sacrificiuni bbtulit, inoderabantur. Cum autera populus recusasset sa-
mauifestissime sacerdotiuni gessit; Esau vero re- cerdotalem ferre lnaiisuetudineni, et rcgalem dc-
gnum praetulit, dum duodecim duces de sua sti.rpe crevisset experiri niagnitudinem, Samuel propheta
protulit. Sed quarifum officium Jacob, oSiSciuniEsasi et sacerdos jussu divino unxit eis regem, regnique
praecellat, divina vox in benediclipne patris decla- riiox conscripsit legem. Qui rex Samueli in omnibus
rat: Serviant tibi, inquit pater ad Jacpb, populi et parebat, in his quae divinae legi congruebaut; simi-
adorent tetribus; esto dominus fralrum tuorum, et liter et Samuel regi obaudiebat in cunclis quse /ad
incurveniur ante te filii matris tum (Gen. xxvn). jus regni perlinebant. Prophclae etenim sacerdotes
Idem quoque ad Esau : Dominum tuum illum consli- iensebantur, ut et saepius sacrificasse narrantur;
iui el omnes fratres ejus serviluti illius subjugavi: postquam autem idem rex et sacerdotale ollicium
Vives, inquit, gladio el servies fratri tuo (ibid.). rj,D sibi sacrificando vindicabat, cpnfestim Cum divina
Et cum adbuc in utero niatris gestarentur, a Domi- censura a regno r%robabat.
' David enim bonus, et omnis
no dicitur : Major serviet minori (Gen. xxv). regum successura
Quid amplius quaerimus? quid potest nianifestiiis series super Juda vel Israel a prpphetis vel sacerdo-
dici? quis demens contraibit djvinas auctoritati? En tibus, quod pene idem erat, in regnum eligebantur,
quanta voce praecipitur numerosifati laicorum ut et inungebantur; etlamen pene omnes eisdem in
serviant deyotioni clericorum : igitur si rusticus jure divinis subjecli memorantur,' et ipsi econtra eos in
serviet diacono, iunc jure miles presbytero; et si ssecularibus subditi venerabantur. Denique David
miles presbytero, tunc princeps episcopo : et si rex Nathan et prophetis praecipienlibus paretai,,
princeps episcopo, tunc justissinie rex, qui ulique incfepatus ab eis humiliter audiebaf. Salomon pro-
est dc nurnero laicorum, subjectus erit apostolico. pheta sapientissimus, rex potentissimus, miro de-
Sed garruli forlassis tumido fastti contendunt re- core, et inirilice sacerdotium exaltavit, maxima ve-
gem non esse de numero laicorum, cum oleo sit neratione honoravit, inaximis beneficiis ditavit. Alii
unctus sacerdotum. Hos manifesta ratio insensatos /quoque reges prophetas et sacerdoles Domiiii t-t
deridet,' et iniprudentium liominum lignorahtiani coluisse, ct eis in spiritualibus subdjli fuisse irive-
 1263 KONORUACGUSTODUN. OPP, PARS IV. - DOGMAT. ET ASCET. . 120i
niuntur; sicut Ezechiaslsaiam coluisse, Achabpes-AA rium paganorum rex magnus super omnes deos
siniiis et idololalra Eliam, quamvis ab eo graviter transtulit in fegnum Christianorum.
increpatus , cum niaximo honore habuisse. Joas Gonstantinus ilaque princeps principum regni per
Elisseo, Josias Jeremiae subditi fuisse leguntur. Et Sylvestrum principem sacerdotum Ecclesiae ad fidem
quandiu reges sacerdotes, suos scilicet consecrato- Christi convertitur, et totus mundus novo ritu Chri-
res, ho.norabant, prophetas ut doctores sups audie- slianae religionis induitur. Qui Constantinus Roma-
bant, tandiu ipsi in gloria stabant; postquam vero no pontifici coronam regni imposuit, et ut nullus
saecrdotes spreverunt, prophetas occiderunt, mox deinceps Romanum imperium absque consensu apo-
a regno sunt pulsi, et cum dedecore in natipnibus stolici subiret imperiali auetoritate censuit. Hoe
dispersi. privilegium Sylvester a Constantino accepit, hoe
A tempore aulem Babylonicae migrationis soli suecessoribus suis reliquit. Cumque sacerdotii cura
sacerdPtes populum Dei regebant, quia regnum ex et regni summa in Sylvcstri arbitrio penderet, yir
toto defeceral; usque dum de tribu Juda in carne Deo plenus intelbgens rebelles sacerdotibus noi»
adveniret, cui et.sceptrum regni, et sacerdolium posse gladioverbi Dei, sed gladio materiali coerceri,
repositum erat.. Igitur frequenter estregnum ininm- eumdem Constantinum assumit sibi in agiicultura
tatum, sacerdolium mansit semper inconcussuiii, ^" Dei adjutorem, ac contra paganos, Judaeos, hasreti-
licet aliquando perturbatuin. cos Ecclesiie defensorem : cui etiam concessit gla-
Utquid niemoro reges divini cultus sacerdotes dium ad vindiclam malefactorum, coronam quoque
hcnorasse, cum sacras lilterse tradant eiiam genti- imposuit regni ad laudeni bonorum.
les suos sacerdotes permaxime coluisse. Moyse Abhinc mos coepit Ecclesias reges vel judices pro-
hamque attestanle, cum JEgyplii terram suam fa- pter soecularia judicia habere : qui paganos Eccle-
me cogente venderent, seque ipsos quoque ih ser- siani infesiaiites,.vel alios ejus hostes eam impur
vitutem Josepli redigerent, soli sacerdotes suaven- gnantes acriter propulsarent : inlus vero divinis le-
dere non cogebaulur, quia eis publica stipendia a gibus rebelles pcenarum terrore Ecclesise subjuga-
regis horrco prrebebantur. Sed et onines historiae rent. Ad reges ergo pertinent sola saecularia judi-
gentilium'narraut reges honorasse suum sacerdo^- cia. Unde cum quidam episcopi coepiseopos suos in
tium; ila ut quidam consules vel imperatOres legai- causam coram Constantino impsratore ponerent, ille
tur idem explevisse. Haec jam sulfieiant de veleri- sciens ad jus siium non perfinere, respondit :"i Ite,"
bus, nunc de Christianae religionis temporibus vi- quia chrisfi estis, et ipsi de hac re inler vos videte;
deainus. rp ego non ero judex vester. j
CAP. IV. Sicut anima dignior esl corpore, ita regno Igilur sicut anima dignior est corpore, quae illu-l
sacerdotium, a quo illudjure ordinatur. . vivifical, et quaiilum dignius est spirituale quain
Dominus-noster-Jesus Ghristus, verus Iiex-et-Sa»— —saeculare,-quod illud—vivificatrlantum-sacerdotiiim"
cerdos secundum ordinem Melchisedech Sponsae dignius est regno, quod iilud conslituens ordinat.
suae leges et jura instituit; et ad hanc gubernandam Hinc quaerilur a quibus hae personae sint eligendas
non regnum, sed sacerdotium conslituit. In quo vcl conslituendas?
Petrum apostolum praefecit, cui et dixit : Tu es Pe- Aposiolicus a Romanis cardinalibus est eligendi s,
trus, et super hanc petram wdificabo Ecclesiam consensu episcoporum el tolius urbis, cleri et po-
meam, etc, usque ad id, soluium est in cmlis (Maith. puli, acclamalione in caput Ecclesiae constituendus.
xvi). Hanc potestatem sacerdotii Petrus a Dohiino Ad hujus providentiam divina aucloritate perflnet
accepit. hanc successoribus suis reliquit. Sicutergo cura universalis Ecclesiae, scilicet lotius populi et
a lempore Moysi usque ad Samuelem sacerdotes po- deri. Apostolica auctoritate solliciludo omnium
pulo Dei praeluerunt, ita a tcmpore Chrisli usque ad Ecclesiarum; imperiali vero auctoritate Romani re-
Sylvestrum soli sacerdotes Dei Ecclesiam rexerunt. gni electio et constitutio. Ad Lujus quoque jus per-
Q.iaeab eis, optimis moribus et legibus optime insli- D Q linet cunetorum episcopatuum, palriarchatuum ca-
tuebatur, ad aeternam patriam egregie erudiebatur : nonica dispositio, universi clcri et populi in -divinis-
a regibus verp undique impugnabaiur, qui eam a legihus coirectio.
cultu veritatis modis omnibus aveitere, et ad cultu- Episcopus auteni cujusque civitatis a clero ejus-
ram dasmonum convertere, imo corapellere niteban- dem civilatis, vel provinciae debet eligi, ac populi
tur. Postquam autcm lapis de monte sine manibus acclamatione in pastorem ovilis Christi constitui:
abscissus, ab aedificantibus murum iniquitalis qui- ab apostolico annulo etvirga investiri, a duodecim,
dem reprobatus, a Deo autem electus el in caput si est arciiiepiscopus, vel ad minus a tribus conse-
anguli levatus, in nionlem magnum excrevit, et uni- crari debet episcopis. Ad hujus officium pertinet
versain terram sua magnitudine implevit: mox mu- suhjectum clerum canonice gubernare, populum ad
lavil tempora et translulit regna; cospit quoque al- jura divinae legis invitare, resistentes excommuni-
tiludo regni coram Christo pedibus incurvari, ac far care, peenitentes absolvere.
siigium imperii in conventu Ecclesiae iiicliiiari. Per- Imperalor Romanus debet ab apostolico eligi con-
secutionis nempe tempus Deus pacis sacerdos ma- sensu principum et acclamatione plebis, in caput
gnss lempore pacis permulavit : ac rebellc impe- populi conslitui, a papa consecrari et coronari. Ad
 i2t>5 SLMMA GLORIA DE APOSTOLICO ET AIJGUSTO. i29o
hujus moderamen pertiiiet secundum civilem jusli-i- A exercitu eisdeni imperaloribus auxilium contra ho-
tiam vel patriae jura, praefeciuras, advocatias, pra>i^ stes regui praebuit: cum vero conlra religionem
sidalus, duealus, comifatus disponere : trihuta, fora" .; Ciiristianam agere ab cisdem cogerelur, facere re^
pro qualitatis tempore jui-a pppulis instil.uere. Ab b nuit; quia didicerat scriptuni : Obedire opdrtef Deo
ipso sunt reges ct judices provinciaruiri vel regio-i- niagis qudm hominibus (Act. v). Bealus quoque Pe- .
nura coiislilueiidi, ab ipso principes civitatibus suntit trus aposlolus horlaiur lionorem deferre regibus :
prosponeiidi. Deum, inquit, timete, regem honorificale (I Pelr. n).
Sed hic forte contentiosi sermone et scientia im- Et iterum : Subditi esiote oriini creaturoi humance
periti erumpunt, et imperatorem non ab apostolico,i, propter Deum, sive regi quasi prmcellenti, siveducibus
sed a priiicipibus eligenduni aflirmabunt. Quos ego0 ab eo missis ad vindiclam malefactorum, laudem verq
interrogo, utrum rex a subdiiis, an praelatis sit con- bonorum (ibid.). In quibus verbis considerandum
sti!uendu's?apraelatis, inquiunt. A quibus ? a duci- est quia feges et judices 6b solani vindictam malp-
bus et comitibus. Sed duces et comiies episcopis,{t rum coiistiluuntur, qui laudem ferre bonis dicun-
utpula, dominis suis suhditi sunt quia ab eis bene- tur. Jtisti enim reges et judices solos impios et iul-
ficia et Ecclesiarum prasdia habent; ergo rex a Chri- quos puniunt; justos autem et bonos Iaudibus ex-
sli sacerdotibus, qui veri Ecclesiae prlncipes sunt,:, B tollunt. Beatus etiam Paulus ad siihjeciionem prin-
est coiistitueiidus; consensus tamen laicorum requi-i- cipum hortatur dicens : Omnis anima potestalibus
rendus : igilur quia sacerdolium jure regnum con- sublimioribus subdita sit (Roin. xin). Et ne pittes
stituet,jure regnuin sacerdotio subjacebit. potestates per homines casu .constilui, subjungit :
CAP.Y. Clirislus ipse regno prmtidit sacerdotium; Non est enirn polestas nisi a Deo (ibid.). Quia vero
1 aliquando propter peccata populi mali judices con-
lametsi elper se, ei per apostolos suos docuerit, re-
gibxs honorem in rebus smcularibus deferendum
- - - n' stituuntur, sicut in Job legilur : Qui facit regnare
esse.
hypocritam propter ptccatq, populi(Job xxxiv);a!i-
Quaiitinri etiam ipse Dominus sacerdolium regnpo quando autem 6b merita quorumdam justi praefi-
praituleril, hinc patet : quod, cunv venttiri essent, ciuntur, addit : Qum autem sunl, a Deo ordinalm
ut eurii caperent, et regem constituerent, fugit. Sa- sunt (Rom. xm). Et ne putares bonis quidem obe-
cerdotale vero officium devote implevit, cum interr diendum, malis auteni resistendum, adhuc prose-
castera sacerdotalis ofiicii insignia praedicationis sci- quitur : Itaque qui resistit poiestati, Dei ordinationi
licet et miraculorum patrationis, etiam sacranientaj resistit;qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem
corporis sui benedixit, huncqueTitum suis celebran- acquirunt (ibid.), Et quia judices ad malos tautum
dum tradidit. Equidem quilibet sacerdos, licet ulfi-_ reprimendos, imo puniendos praeficiantur, patenter
mus gradus in sacro ordine, dignior est quovis re- subdidit': Principes non sunt limori boni operis, sed
ge. Unde legitur quod B. Martinus episcopus aa mali. Vis autem lion thnere potestatem ? bene fac, et
Maximo imperatore ad convivium invitatus, cumu habebis laudem ~ex ipsa (ibid.), Eadem et Petrus
pincerna regi pbculuni inter epulas porrigeret, rexs dixit.
jussit hoc episcopo dari, ut ipse ab ejus dexteraa Adhuc vero Paulus regis vel judici» exsequilur
acciperet. Sed postquam Martinus bibit, presbytero0 officium, dicens: Dei minister esl libi inbonum, Si
suo poculum dedit, digniorem illiim rege judicanss aulem male feceris, time : non enim sine causa gla-
qui Ghristi sacramenta conficeret; et regem pecean- dium porlat (ibid.); sed ideo, subaudis, ut malos pu-
lem ligare, poehitentem solvere. posset. Similiter ab|j niat. Dei eliam minister est, vindex in iram ei qui
Ainhrosio episcopo Theodpsius imperator ab Eccle- male agit (ibid.). Quid potest aperlius dici? Rex est
sias liminibus arcetur, cuia homicidii crimine-reuss niinister Ecclesiae, ut rebelles coniprimat: vindex
ei obnoxius teneretur; atque pcenitentiae vinculis in-[. est ira Dei, ut impios puniat. Deus namque non
noctitur, quibus post satisfactionem ah eodem ab-. praefecit primum hominem honiinibus, sed bestiis et
solvitur. D brutis animaiibus: quia his; qui irralibhab.iliter et
Quamvis igitur sacerdotium longe transcendatLt Ijestialiter vivunt, judices tantum praelali sunt, qua-
regnum; lameiiob pacis ac concordiae vinculuni ino-i. tenus eos revocent per timorem -ad insitse mansuo--
net evangelica et apostolica auctoritas regibus ho-i_ tudinis humanae tenorem. Unde idem Deus, per Noe,.
norem in saecularibus negotiis duntaxat deferenduni-u Sem et Japhet peccantis iilii posterifati praefecit;
Cum etiam quidam a Domirio inquirerent utrufnn qiiia.nimirum peccantes sacerdptio et regno subje-
censum darl Caesari liceret, ait: Reddiie quw sunt ,( cit. Unde et in Evangelio cum discipuli dixissent
Ccesaris,Cmsari, et qum.sunl Dei, Deo (Matlh. xxn).i Domino: Ecce duo/ gladii hic (Luc. xxn), hicverba
Ergo in liis quae ad regni jusperlinent; oportet et po-,„ horum sua auctoritate roboravit, quia ad regimen
piiiuni regibus parere; sed inhis quaead jus divinas j_ Ecclesiae in prsesenti vita duos gladios hecessarios
legis spectant, Deoplacere.- Sic Sebastianus beatissi-i- praemonstravit : ununi spiritualem scilicet. verbi
muset verus Dei cultof Diocletiano el Maxiniiiiiaiio, > Dei, quo saeerdotium ulitur ad illiim.inahdos pee-
paganis licet iraperatoribus, in saecularibus fidelis is cantes; alterum malerialem, quo regnurii ulitur ad,
exstitit: in spiritualibus uni Deo, Creatori omnium,i puniendosin malis perdurantes. Neeesse est enim,
placere sluduit. Sic et iiiclylus-Maufitius cum suoo ul. bos regalis polestas suliigat g.adi.o.maleri&Jj,qui
1267 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS >¥. — DOGMAT.ET ASCET. iiGS
legi Dei rebelles non possunt corrigi stola sacerdo- A & ficium vindex iras Dei cohslitutus es:., ul pupiilo iy.
tali. saeulaiibus taufuin praelatus, omni ralione ropu-
11011debet nec potesl episcopatus vel abba-
CAP. VI. Reges sedi Romana non obedienles patienter gnante
quidem toterandi sunl, sed ab eorum communione tias vel prajposituras, quae spiriluales dignitates
declinandum. Nec horum esi ecclesiasticas digni- suiit, dare. Saeculares vero dignitates tamen-, sicut
lales, sed swadares dare. sunt ducatus, pr32sIdatus,-Comitatus,debet el potest
Quaeiitur autein utrum sil in onmibiis pbedien- dare: sola autem Ecclesia debet spiritualia spiri-
duin, an aliquando resistenduni ? Resp. Dum ea ...tualihuspersonis connnendare. Unde sacri canones
prascipiuntur quae ad jus regni perlinent, est eis praecipiuntur ut si quis per saacularem potestatem
utique parendum : si autem ea quae Clirisliauae re- ad canonicam dignitatem intervenerit, deponatur.
ligioni obsunt imperant, obsistendum. Leguntur Joiada quippe sacerdos regem Joas consiituisse le-
quippe olim Chrisliani milites sub paganis regibns gitur ; nunquam rex saeerdotem constituisse repe-
contra hostes regni militasse, et tamen cultum Chii- riiur. Quod si objicitur quod Jonathas ab Alexah-
sti non deseruisse: a cujus cultura si avoeabantur, dro rege pagano, et Siroon frater ejus a Demetiio
mox Deo magis quam hominibus ohediendum etiam nihilominus pagano sacerdotiuni susceperint: scicn-
ipsa morte testabantur. Nam et Joannes, et Paulus " duni est quod ipsi sacerdoies erant, et a stirpe sacer-
jussu Constantini Clnistianissinii imperatoris cuni dotali descenderant; sed oflicio suo, bellis incruen-
Gallicano palricio adhuc pagano adversus hostes tibus, privati erant, ab istis autem pfficium suuni
Romani imperii profecti sunt: a Juliani autem Apo^ solilo more explere potestalem suseeperant: ergo
slatae palatio penitus discesserunt. Igitur si rex baec permissio non datio erat.
Romanae Ecclesiae, quas est caput et mater oninium Porro si objicitur quod in triparlifa hisioria le-
Ecclesiarum, ut filius ab ea coronatus_ et minister gitur quod Valentinianus imperalor ad Ambrosiuni
Dei, ac vindex irae Dei, obediens exstiterit, et popu- dixeiit: Ego tihi conimendo corpora, Deus autem
lum Christianum ad leges divinas servandas con- animas : sciendum est quod Ambrosius prius judex
stringcns, a paganis, judaeis, haereticis defenderit, provinciae fuerit; accepto autem canonice episcopatu
ei per pnmia ab omnibus obediendum erit, Si au tem rex provinciae curam ei insuper delegavit. Quein
Romanae et apostolicaesedi rebellis exstiterit, quam moreni adhuc in aliquihus ecclesiis novimus obser-
Rex regum el Dominus dominantium caput Eccie- vari, nenipe episcopum ulrjusque episcopatus vide-
sias esse voluit, et qiiae ipsum ih caput geiitium licet et ducalus curam gerere : quod lamen scinius
constituit; vel in aliquam haeresini declinando ut C Q sacerdoiibus Christi minime eongruere, quia nemo
Constantius et Yalens, Ecclesiam vexaverit; vel a militans D.eo_implicat se smcularibus negotiis (II
fide aposlatando, ut Julianus, eam perseculus fuerit; Tim. 11).
vel per schisma, ut PhiUppJx^,^aniJn_j3aj_______qi_vi____ Et si adhue ad memoriam deducilur quod -in-Yita-
serit: hic, inquam, lalis patienter quidem esl tole- S. Gregorii legitur quia imperator Mauritius pras-
landus, sed in communione per omnia declinandus: cepit eum consecrari: sciendum cst quod Grego-
quia non est imperator, sed tyrannus. Hujusmodi rius erat canoniee a clero et populo eleetus; sed
imperium Martinus renuit dicens : « Christi ego sum cum ob pacis et concordiae gratiam requireretur
miles ; pugnare mihi non licet. >.:-« solito more imperatoris consensus, jussit eum con-
Sed sunt quidam qui se sapienles esse dicunt, secrari, et assensum praebuit ejus ordinationi,
sed stulti facti sunt, qui audent affirmare quod re- CAP.YII. Uhde pravus mos inoleveril, ut dignt-
gibus liceat episcopatus, yel abbatias, vel reliquas iales ecclesiasliccea principibus conferrenlur ?
dignitates dare. Dicunl cni.m: Rex saero oleo un- Unde autem hic perversus mos iuolevit, quod
Kitur, clero et populo praetieitui'; igitur utriusque cpiscopalus dantur poteslate regali, referam, ut ac-
<iignilytesjure dare convincitur. Horum falsissima cepi stylo veraci. BeataememoriaeLeone papa a Ro-
aiiirmativa subruitur verissima negativa, eorumque " manis excaccato atque ab apostolica sede a tumul-
iicgatio statuiiur verilalis aflirniafione. Ego ergo, tuoso populo propulsaio, ad Carolum regein Fran-
percontor hos episcopalus, abbatiae, praspositurae corum venil, qui eum honorifice suscepit. Hic Ca-
nfrum sint spiriluales dignitates, an saeculares? Re- roliis conlraclo. exercitu Romam properat, seditio-
.spondebunt: Spiritualcs, nisi sint dementes. At sps digna ullione puniens,. expulsum papam papse
Ego : Rex est spiritualis dignitas an ssecularis? Sae- sedi redonat: quem maxime, qui facit res mira-
cularis, inquiunt. Ergo spiritualis dignitas nihil pcr- biles illuminal. Et quia tunc |fiomanum imperium
tinet ad saecularem persoiftm. Adhuc ego sciscitor . rectore carebat, quia , ut. traditur, Coiistantinus
ab eis : Licet regi niissam celebrare nec ne? Minime, quinlus imperator manibus ihiquorum excaecatus
inquiunt. Quare?Quia nonest sacefdos, aiunt. El fuerat, venerabilis Leo papa consilio piineipuni et
ego : Si ideo ei »011 licet celebrare missam, quia consensu cleri el populi, Romani iniperii sceplra
saccrdos non est, ergo nec Ecclesiam, in qua niissa. Carolo regi tradidit, Augustumque consecrans, co-
celehralur, licet ei dare, quia laicus est. Igitur quia ronam regni imposuit. Et quia ideni rex Roinanaii'.
i:ex laicus est, cl ssectilaris, el gladium ad vindi- Ecclesiam niaximo Iionore suhlimaverat, ac niultis
elsm malefactonim portans, et per sacerdolale of- donis et muneiibus, insuper et maximis aUodiis
 iim . SUMMA GLORIA DE APOSTOLiCO ET AUGUSTO. 4270
•jitaverat, cum esset per omnia Catholicus sapien-- A CAP.YIII. Respondetur ad objectionem ab unciwns
tia et morum excellentia Deo et regno dignissinms, regum peiilam, concludilurque, etin Veteri, et in
sedi omni clero Leo 3 Novg Teslamenlo semper regno sacerdolium ante-
aposlolieae subjectus, devotus, ." isse.
papa terlius de tall aclanto adjutore gaudens, eii
soli hocprivilegium concessit, ut citra Alpes in paF-_ Quod si quis astruxerit lias duas, personas hono-
tibus Galliae et Germaniae ejus vice episcopatuss re a.c dignitate pares videri, eo quod hae Solaein lege-
ecclesiastico more institueret. Quod privilegiumj praecipiuntur oleo sancto ungi: sciendum est quod"
etiam successores ipsius ab apostolica sede prome-_ rex tantuni bleo, saeerdos autem chrismate ungebar
ruerunt, quia et ipsi per omnia Romanae'Ecclesiae e tuf, et per omnia sua consecratio regis unctioni;
. devoli exstiterunt: qui tanien sapientes et vita pro-. praefefebatur; et in hoc eliam differebant, quod non
liabiles, et divino officio congruas personas elege-_ sicut sacerdos a sacerdote, ita etiam rex a rege, sed
a sacerdote etiam jpso consecrabatur. Hoe totum
runt, et Ecclesiis dignos paslores absque ullo pre-
tio praefecerunl. in figura contigit, sed Jesum Chnstum, verum Re-
Postquam vero viri Deuni ignorantes, el Ecelesias e gem et Sacerdotem expressil: quem Pater chrisma-
Iionorem exsecrantes absque Romana eleclione ina le, et oleo exsultationis, nempe Spiritu sancto unxit,
ih
regnuni irruperunt, et sceleralis ac perditis moribuss B et caput gentium constituit, imo et angelis et ho-
imperium niaculavefunt;: lii tales regalem mansue-_ minibus Dominum praefecit. Qui Rex et Sacerdos
tudinem Nerohis morepostponenies ac tyrannicoj quemcunque suaemilitiaeascripsitj oleo et chrismale
more in cleriim et populum dominium violenter, uiigi praecepit : genus regale et sacerdotale, ae regni
imo crudeliter extendentes^ paceni Ecclesiaeet con-. sui.hasredes fecit. Hinc est quod baptizandos oleo
cordiam pOpulipertubarej apostolica statuta ac prio- et chrismate ungimus; quia oleo eos Chrisli regno,
runi reguin cceperunt edicta violare. Qui justitiam[V chfismate autem ipsius sacerdotio jungimus: per
et asquitatemabominantes, civile bellum, cleri popu- mitrani, quam capiti imponimus, coronam regni ex-
iique discordiain, et omnem iniquitatem amahtes,, primimus; per albam vestem, qua eos induimus,
personas suis moribus cohgruas, juslilias ac legiss sacerdotalem dignitatem innuimus : iterum per
Bei inscias elegerunt: quibus coutra jus et fas epi- niitram, pontificaleni iufulam notamus ; per albam
scopatus, abhalias, praeposituras, aliasque dignita- vestem regalem trabeam dempnstramus. Igitur et
tes summo pretio, mofe Giezi, vendiderunt. in Yeteri et in Novo Testamento sacerdotium sem-
Ecclesia autem videns impios donis suis abuti, acc per regno praeferebatur, quando insuper et regnunt;
piunera sibi a Chrislo collata a profanis profanari, per saeerdolium constituebatur.
non voluit ullra honorem suum alienis dare; sed°- Jam illos faniiliariter quaeramus, quorum causa
ipsa per se filiis suis, prout condecet et expedit,-' hanc lucubratiunculam susceperamus : qui ob pecu-
dispensare. Sacerdotiuni autem a regno potest op-" niae amorem, Pb laudis favorem, etpro adipiscen--
mimi, non tamen potest Obrui : et sacerdoles a re-i_ dae ab ipsis principibus dignitatis alicujus honbre
gno possunt interimi; officium vero eoruni nonn piaedicant indoetis, ipsi maxime indocti, ubique
potest perimi. Quinimo Dominus Princeps sacerdo-'"' iii manu regum omnes dignitates pendere. Hi qui-
lum saepius exercet viridictani in pfassumptionibuss hasc dicunl, aut laici aut monachi aut clerici sunt.
'
reguni. Saui iianique primus fegum sacerdotes Do- '" Si laici
su.nt, tunc ut insipierites sunt irridendi, vei
miiii injuste occidit: ideo ipse juste occisus in bel- ^"
pptius ut ignari a sapientibus corrigendi. Si autem.
lo OGCubuit.Achab rex; prophetas Domini quosdam11 rnonachi sunt, tunc desipiunt : qui: aul veritatem,.
a patria expulit, quosdam neci tradidit : ideo et ipse ,e igiiorantes errant, aut scienter errOrem obavaritiam
vulneralus mbrti succubuit. Joas rex Zachariam sa-l"
sapien tes, verum se scire dissimulaiit. Si autem cle- -
cerdotem lapidibus obruil: unde et ipse a. propriisiS ricisunt,vesanieapitis sunt,quiecclesiastico ordini.
servis occisus corruit. Azariasrex sacerdotium usur-
" jus ab ipso Domino colIatum.adi.mvnt : ilhidque
pavit: ideo moxlepra eurn invasit. Herodes rex sa- ®Iaicali potestali conferunt; imo seipsos propria li-
cerdotium veiididit:ideoproprianianu se interemit."" bertate
spoliant, ac servili laicorum ditioni cum
Nero imperator Petrum primum papam crueifixit : Cain L
subjugant. .."'..'
ideo regno pulsus lupis prasda exslitit. Decius im-
peiator Sixtum papam occidere fecit : unde ct ipsee Igitur horum omnium stolidae assertiones a sen--
a dasmoneobsessus periit. Yalens imperator Athana-t_ satis sunt confutandae, inip ab omnibus ratione uten-
sium episcopum a sua sede expulit : ideo ipse a Go- ,_ tibus reprobandae : cum regnum sacerdotio, populus
thls incendio interiit. Jtilianus imperator sacerdotes1S clero jure subjaceal, et sicut sol lunae, spiritus animas,.
Christi persequitur : unde ei ipse ab hostibus occi- i- contemplativa vita activae, sic sacerdotium regno,
ditur. Theodoricus rex papam Joannem occidit: ideo o praeemineat. Sed jam calamum de sacerdotali prae-
subifa morte suppliciunl asternum subiit. Et quidd eonio contrahamus; eique dignis moribus placere
phira ? Quotquot Ecclesias sacerdptes perscculi sunt,t, studeamus : quatenus ejus. aulam, in .qua so!i sa-.
pessima niorte extermiiiati sunt. eerdotes et reges erunl, introire valeamus. Amcn..
 MC5XXVI
ASXOPOMIK.l

STEPHANUS DE BALGIA€0

AUGUSTODUNENSIS EPISCOPUS

NOTITIA HISTORIGA

(GalL Christ., IV, 589) - . -

Slephanus de Balgiaco \de Bauge) Gaucerannii A Eduensem Eeeiesiam suscipu, omniaque ejus bons
doriiini Balgiaci filius, patruus Humberti iEduorum i conUrmat. Data est Laterani n Idus -Martii, Incar-
1116. « Anno 112S Efhertus
pnntiticis etLugdunensis archiepiscopij calhedrami nat. Dominicae anno
coiiscenderat jam an. 1112, ut constat ex chartai positus est abhas (S. Sleph. Divion.), > praesentibus
Widonis de Monte Falconis, qua consuetudinenii cl laudantibus Hubaudo Lugdun. archiepiscopo,
hospitalilatis ecclesiae Augustodunensi dimittil int Slephano yEduensi, et Gauceranno Lingonensi.
manu Seguini decani; sic enim explicit ciiarta :: Perardus refert illius chartam, quajudex a sumnio
Aiinp 1112 : < Stephano ^Dduarum ponlifice, Ludo pontifiee delegalus, vijlam Dianetum adjudicat ab~
vieo Francorum rege, Hugone Bu.rgundionuni duce, bati S. Benigni Divionensis, quam c Guido comes
iiid. v, epacta i, concurrenle i, anno bissextili. . in Salicus ealuinniabalur. > Adeum scripsit Ludovicus
chartulario Flaviniac, hoc diploma reperitur : Anno• rex mandans ut ecclesiam de Charitate, ex praece-
Domiiii 1115, prsesente domno Stephano, a mona- pto domini papae, « de ecclesia de Ulmo invesliat. t
cliis Flaviniacensibus Hugo de Merlenniaco posce- Praesens fuit saero Philippi filii Ludovici VI regis
bat feodum, quod a patre suo receperant : respon- an. 1129. Quo etiam anno suhsciipsit prasceplo
dehant il.Ii datum quidem feodum, sedea eonditione ejusdem regis pro reslitutione monasterii Argento-
"
ut, post Tetbaldi Hugonis patris obitum, rediret cx liensis facienda abbatiae S. Dionysii. An. 1154 Her-.
iiilegro ad mensam fralrum. Auditis parlibus, pla- berto S. Sequani abbati septerii ecclesias, quas enu-
jcuj^p2Sjwpo_jvt_Hugo feodo frui monachis periuit- merat, ab ejus monasterio, tam suo, e quam de-
teret, et quamdam sumniam ilii persolverent. c Te- cessoris sui saiictffi^yewiniafioiiis^T.ongluKlI eoi^
stes, episcopus domnus Stephanus, Ansericus Augu- scopi » tempore possessas concedit et confinnat.
stoduneusis praspositus, > etc. Eodem anno Hugo- Subscribunt post ipsum Gmltermus decanus, Gerar-
nem Burgundiae ducem induxit ut malas consuetu- dus archidiaconus, etc, Memoralur in charlis Un*
dines. in villa Cauavis, etc, S. Nazario et ./Edueusi giacensis Cosnobiiannis 1154 et 1155. An. 1156 ap-,
Eeeles.iaedimitteret, ut docet insfrumeiilum hac de probat doiialionem Constantino illius eoenobii abbali
re eonfeclum, cujus lestes sunt « Sevinus decanus, facfam a Gaudino de Bruismo. lnter excerpia ex
Ansericus praepositus jEduensis, > etc. Repeiitur prima cbaf ta Fontanetensi id lego ;« Ego Stephanus
ejus cbarla in labulario Ungiacensi, quae illius coe- ^Eduensis episcopus et nostrae Ecclesiae conventus,
nobii fundationem sequitur, quseque nulla temporis domno Bernardo abbati de Claris-vallibus Iocuni,
nota signatur, qua prohibet ne monachi . in causas quem vulgo Fontanetum appellant, iiiabbatiam con-
ducantur forenses, > et jubet ut« si quis adversus ,Q siruendam dedimus, » etc. Exstat et alia ejusdem
eos aliquam suscitaverit cakniniam, in suam venia- eharta in gratiam ejusdem coenobii: s Stephanus
lur audientiam, quatenus in ipsius praesentia judicio ^iduensis episcopus fratri Willermo abbati Fonfa-
Ecclesias prla in eeclesiam querimonia sopialur. > neti..... luis postulalionibus annuentes, monaste-
In altera, quae in Besuensi Chronico refertur, cum riumipsum sub sanctae JSduensis Ecclesiae et
Joseeranuo Lugdun. archiepiscopo, et Walterio Ca- nostrasdignitatistutela elprotectioue suscipimus.....
bilon. praesule sua subscfiptipue confirmat donum statuentes, ut quascumque hona..... nioiiasterium
Besuensi monasterio factum a dominis.-Montis Sa- impraesentiaruni possidet..... ctquasin futurumjio-
lionis. In tertia quam refert D. Mabill. tom. Y, in teiit adipisci, finna tibi tuisque suecessoribus et ii-
append., num.,72, scribit Stephano Cisterciensi ab- libata permaneaiii, etc, Ego Slephanus episcopus
bati, se religionis illius bono odore plurimum dele- subscripsi, ego Willernius decanus, Galterius praj-
ctatuin, dare ecelesiam Combusii liberam, etc. Ad- centor, etc. Actum est hoc Jiduae anno ab Incarn,
ftiit Trenorchiensi synodo arino 1115. Exstat ad eum, Domini 1156, ind. xiv. i Ejus lempore, et ut vide-
Pijsclialis papas II epistola, qua sub sua tutela tur studio et opera cleriei S. Symphoriani prope
1273 STEPHANI AUCUSTODUN.EPISC. TRACTATUS DE SACRAMENTOALTARIS. 1274
Augustodunum,« regulareni vitam non solum habitu .A Petri Venerabilis nianus aiiimam D_eoreddidit;
susceperuiii, sed el corde eam secuti sunt. > Unde quani reni lestatur pius abhas epist. vi libri quinti,
snaeerga eos behevolentiaesigna plurima reliquit. In liis verbis : « Yenerabilis et cum honore nonii--
primis dedil ecclesias de Draciaco, de Bentiis ei de nandus D. SlepliaiiusjEduensisepiscopiis..... spre-
Anulcio, ul palct ex charta quani apud nos asscr- tis parenlibus, nobilitatc, fastu, divitiis, ipsis etiam
vanius. Non riiediocreni lilem inter ipsos el Hugo- episcopatus infulis, pauperem Chiistum pauper se-
nein de Giscio ac cognominem de Saphramilites or- cutus est, et in sancta devoiione toto menlis affeciu
tam diremit, et sua jura canonicis conservavit. De- perdurans, alque inler nianus meas Deo spirltum
nique Gehennensem episcopum cum ipsis adiit, reddens, ciiin venerationc tanto sacerdoli congrua,
suisqiie preeibus effecit ut sex ecclesias «mi earum tam a me quam a Iratribus Cluniaci condilus est,
appenditiis ipsis tribueret. Charlam iiabemus, quae retro choruni tt parte prioris majoris, >ubi habet
sic desinit: « Facla est chaila ista apud civitatem mausoleum nolatum n.22, et epit3pliium picturiiin
Gebemiarum, prsecipienle domno Y... ejusdem pariete, quod habetur in Historia Bressias et Bugeii
civitatis episcopo, anno Incarnationis Dominicae Samuelis Guichenon, quo vocatur , « Eeciesioepax
Mcxv. poritificatus autcm domni papaePaschalis R et paterpauperum. > Yerba sunt Guillelmi -Guiriii
lipno decimo. S. W. episcopi, > etc. Iii characteii- " archiclavi Cluniaci, in Historia maliuscripla magno-
bus annorum Christi menduin irrepsit, ex annis rum prioruin. De hoC Slephano videtur intelligen-
papaefacile cprrigendum. Ad eum scribit Inno- dum, quod in veleri Martyrologio iEduensis Eccle-
ccnt. II, mandans ut AI. subpriori Cluniaci, quem siaeleclum a se testatur quidam e nostris :« vn Idus
Yizeliaci nionachis abhatem dederat, vice sua con- Januarii obiil dominus Siephanus venerandae me-
secret. moriae episcopus, qui inter innuniera beneficia quss
Taiidem Sfephanus mundanarum rerum taedio conlulit jEduensi Ecelesiae, dedit etiam ecclesiam
cffectus, abdicato episcopalu, vilam religiosam in Colomellaead mensam fratrum >
cusiiobioGluniacensi aniplexus est, ac postea inler

Petrus •Cluniacensis abbas cle Slephano primo Augustoclunensi liasc liabet epislola 6
libri v, ad Humbertum de Balgiaco arehidiaconum Augustodunensern :
Addat tibi stimulos veniendi ad religiosa vitm castra venerabilis ille et cuni hoi;-ore npininandus Ste-
phanus jEduerisis episcopus, avunculus, ut atidio, tuus, qui, spvetis pareniibus, nobilitale, fastii, diviliis.
ipsis eiiam episcopalibus infulis abjectts, pauperetn Chrisluni pauper seculiis esl, el in sancta devotione
toto nieritis affeciii perdurans, atqiie inter maiius meas extremum Deo splritum reddidit Cum veneiatioiie
tanto sacerdoti congrua, tam a me quam a fratribus Cluniaci conditus est. '
NOTA P. LABBE. ." .
Tfac.latum illum Desacramento altaris a Joanne Monlolpvio jEduensi cantoreannp 1S17 primum editum
dicatiinique Jacobo Huralto ejusdem urbis episcopo, omnes fere quos vidi tribuunl huic primo Steplian6_
ged noridum vidi, qui ratiorie aliqua id stabiiire fuerit agressus.

--
STEP^AHI DS-BALGUCO-
:
. AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI
"
TRACTATUS DE SACRAMENTO ALTARIS. .-.
(Biblioth. Palr, Lugd. t. XX, p. 1872.)

PROLOGUS. (C exemplorum documentis liquido apparebil. Sacra-

Qrdinaiyix bmniiim Dei sapienlia atiingens a fine inenlum baptismi ordinatur in aquis regenerativisz
u&qiiead finem forliter el disponens omnia siiaviler quia sicut aqua sordes exteriores abluuntur, ita spi-
(Sap. vm), sciiicelDei Filius, miro el ineffabili modo riiuali gratia in lavacro regenerationisdata mundan-
sccarneinduens, slola immortalitalis nos induit,el cor- tur inleriora inquinamenta. Ilem in copnla maris et
ruptibili hidumenlO incorruplionis. Qui expleia dis- feminm, qum conjugium diciiur, uniias ccqiiiis ei
psnsalione a Palre sibi credita, volenshobis relinquere membrorum, id esl Christi et Ecclesimfinielligilur.
omiiia saluti necessaria, visibili materia ordinavitet Item olei unctione figuratur operalio divinm miseri—
fieri prmcepit invisibilia sacramcnla. Quomodo enim cordim. Oleum eriim-sanal, reficit,el supernatat: Dei
posset liomo inlelligere dona spiritualiafnisi aliquo misericordia conlritos sandt, contritiones alligal, esu-
eisibili movereluf ad ea percipienda ? virlus enim sa- rienles pane indeficienti reftcit cl satiat, ct judicio
cramenlorum inyisibilem operalur effcclum. Quod stiperexallal. II.oc tnodo iri ecrfesiastkis sacraiuenii.
1273 STEPHANI AUGUSTODUN.EPISCOPI 1276
Spiritu sancto tooperanle, ordinatis invisibiliter ope-
',- A turos se profitentur, Tonsura capitlorum a Nazarets
ratur gratia septiformis. Licel enim unus et idem.sil ll videtur habuisse exordium, qui crine servato devolione
Spirilus qui in singulis prout vult operatur, tamen n complcla capiil radebant. Unde ab apostolis est insli-
pro,varietatedistribulionum assignalur divisio gra-'.- tulum ut qui divino Cultui sunt mancipali hec si-
tiarum. Nam divisiones fiunt donorum pro qualitate'e gnucido sint Domino consecrati. His prmlibatis, or-
suscipienlium. Nidla igitur in Spiritu varielas, sed d dinem proidictorum graduum exsequanuir.
sine omni alteratione ideniitas. Dividit quibus vull el
'I CAP.I. Osliafiorum offtcium:
quantum vull, et non dividilur : omnia continet, el inn In primo sunt ostiarii, quoruni est provida solli-
omnibus esi. Qui dat, ipse donum est. Et cum dona a citudo ostium ecclesiae servare, deposifa in ecclesia
sint divisa, unus manet et indivisus ; qui donal, unuss fideliter custodire, indignis januam claudere, dignis
esi, qtii inse dato dat plura; el cum sit quod datur,', aperire, ut et quos cognoverint recipieiidos fcdniit-
ipse esl dexa diversa. Omnia qum donantur ad unum n tant, qups repellendos excludant. Inde enini quod
referuntur, velut cum quis dislribuat alii atirum, aliiii dantur eis clayes ecclesiae, episcopo dicenie = Sic
argenium, atii copiam gemmarum, multa dividit, et t agile, quasi reddituri rationem de rebus qux his
uwm facere intendit, scilicet muluum obsecjuii et ',t clavibus recluduntur. Sed ad discernendum qai sint
an.icitim cum gratiarum aclione. Iiain distribulionee " digni vel indigni, cautela osliarias . miiiistratiocis
donorum Spiritus sancius plura distribuit, et unum n eget auxilio gratias spiritualis. Primitiva etenim Ec-
effidt. Sed quod unum templum Dei, de quoApostolus: clesia usque ad Evangelium catechumenos recipie-
Templum Dei sanctuin est, quod estis vos (I Cor.,, bat. Post Evangelium jubebantur exire : quia non-
•e dum vocati, indigni erant commuuicare sacranien-
iii), lioc templum Spirilus sanctus sui infusione hhbre
saluiifero rigal, elab omni ruina el corruptione con- >.- lis. Excludebantur et ethnicl, qui oninino a fide
serval. Hmc est pluvia voluntaria qua aspergit homi- erantalieni. Sic exconiniunicati, ab introitu ecclesiae
nem septiformis gratia. Prima custodit ostium cordis,;, et saCramentorum participatione sunt elimiuandi.
el vitia introire non permittil. Secunda qum sint\t CAP.H. De leclorum officioet ordinatione.
facienda scrutinio mentis legit, et deliberat ut se et;t hi secundo sunt lectores, qui debent Scripturas
cdios erudiat. Tertia, qum sordes vitiorum purgat, dc 'c canpnicas legere, et quas legerint dislinete pronuii-
corporibus obsessisdccmones fugat. Quarta, expulsis '.s tiare, pronuntiala pie et fideliter intelligere. Qui
tenebris, introducit opera lucis. Quinia est in operi-i- eiiim distincte legunt et pronuntiant, auditoribus
bus misericordim; ut in pauperum visitatione, pere- '- iiilelligentiam parant; qui vero confuse, sensus eo-
grinorum susceptione, pedum ablutione, mortuornm n _ rum perturbant. Oportet lectorem esse praediium
inhumatione. Sexta, a servitule peccaii eximihtr ho- i- scientia, munitum eloquentia; quatenus cola ei
mo ad libere serviendum Dco. Septhna in ara cruciss commata, disiincliones, subdisiinctioiies, accen-
crucifigit hominem cum viliis et concupiscenliis. Sicc tuum varietaies discernere sciat, et qua? secundum
fungiiur in se homo vice pstigrii, lecloris, exorcistm,
:, systoiem vel diastolem. sive encietice fuerint pro-
acolylhi, subdiaconi, atque sacerdotis. His virtulibuss nunlianda. Sed nisi intus sit qui doceat, in van.um
homo interior adornatur. Ad quod significandum, !, lingua docentis laborat. Opus est eum esse moribus
prmdictorum graduum minislerio Ecclesia decoratur. ornaitim, lionestas vilaeprobatum, ne a se Spirilum
Sed qui ad hos gradus promoveri intendunt, regale 'e docenteni repellat. His datur tenendus in manibus
signum prius accipiunt, quod liabent in summilatee codex divinarum Scripturarum, praecipiente epi-
capitis expressum, et a roiundiiate corona nuncupa- :- scopo et monente, ut convenienter tractent suum
lam. Tonsio capillorum et rasura ostendunl vitia qum B ministeriuni, his verbis : Accipite, et estole verbi
pulhrfant el succrescv.ntesseresecanda: rolunda formaa Dei relalores : si fideliter el utiliter ojficiumvestrum
tonsionis regnum spirituale quo prmeminent cmteris. ;. impleveritis, partem habituri cum iis qui verbum Dei
Hi sunt genus electum, regale sacerdotium, genss beneministraverunt.
saucta, populus acquisitionis (I Pelr. u); prmdiclo o D CAP.III. De exorcislarum officio el ordinaiione.
sligmale insignili, dicuniur clerici, eo quod eos Do- i- Tertium ordinem ornant exorcistse: sic vocali a
minus sorlitur et ipsi Dominum sortiuntur. Quod au- potestate adjurandi, quia in fide S. Trinitatis daenio-
lem shit de sorle Domini designant quiin tonsione inn nesexpelluntdecofporibus obsessis. Hidebentcoram
persona eorum dicunl : Dominus pars liasreditaliss Deo et hominibus clarere munditia vitae, sordibus
meas (Psal. xv). Item : Haecest generatio quasren- i- vitiorum expulsis, sancli Spiritus gratia mundante.
tiumDoriiinum, quaereiiliumfaciemDei Jacoh (Psal.[. Qui enim super immundos spiritus habent im-
xxin). Et in alio psalmo : Funes ceciderunt mihi inn periuni, eos oportet habere spirilum mundum. Et
praeclaris : etenim hasreditasmea praeclara est niihi ii qui tradita sibi potestate malignos spiritus ejiciunt
(Psal. xv). Ad cujus gloriam prmclarm hmredilalis is de corporibus obsessis, spiritu benignitatis et ope-
perveniunt mililes Chrisli qui mundo renuntiant, ct .f ribus liiundis vitia et imnmndifias expellant de cor-
Deo mililant, de laboibus suis vitm necessaria qurn- i- dihus suis, et quorum medicina aliis proficit sibimet
runt, superfiua abjiciunl, et mundum contemnunt. t. sciant mederi. Non enim probatus est niedicus qtii
Unde non immerilo signo rcgio signanlur, qui se Dei ;i alii medetur, nesciens curare morbum quo lseditur :
;- praecipue cum eodem languore laborent ipsc ct ilie
lucredes. ci in regia et in prmclara hmredilatc regna-
1277 TRACTATUS DE SACRAMENTOALTARIS. _-27S
cui medetur. His quia ex re noinen liabent, dat A _ utero Virginis circumscriptus, de pleuitudinu. sua
episcopus librum exorcismo^um, dicens : Accipite, voluit nobis circuinscribere unctioiiem S. Spiritus,
et liabete potestatem ponendi manus super energutne- qua ungimur in singulis ordinibns. Unde quicunqne
nos et catechumenos. tid suscipiendum ordines accedit, sollicile bene vi-
CAP. IV. De acolythorum officio et ordinalione. vendo caveat ne effectum unctionis spiiitualis amit-
Officiuni aeolythoruni qui quartuni obtinent gra- tat. Evacuatur enim S. Trinitas, ubi intervenit vita).
duni, est ante diacoiiem ferre cereuni accensum turpiiudo. Qui enim de usuris, simoniis, falsis testi-
cuni ceroferario usque ad analogium, el tenerede- moniis, perjuriis, et aliis modis illicitis male acqui-
bent, dum legilur Evangelium, et duni missae cele- rendo luera seciantur, unclionem a se expellunt,
Lratur sacrosancturii niysterium. In quo significalur et.pulvere sordido squalidi efficiuntur. Officioostia-
quod sicut in manibus gestant lumen visibile, ita rii usus est Dominus, quando funiculo de resliculis
lumen splendidum quod est Christus, habeant in faclo, vendentes et ementes de templo ejecit, et ca-
mente, fide et operalione. Exemplo enim vitae, et thedras nummularioruni eyertit. Hoc aulem spiii-
verbo doetrinae tenentur de suis et aliorum cordibus lualiter in Ecclesia agitur, cum Giezitse et Simo-
tenebras expellere : et radio sui luminis alios illu- niaci, et alii qui de donis Dei gratuitis turpia quas-
minarc. Unde quia et nomine et re sunt ceroferarii, D : runt lucra, a consortio fideliuin expellunlur. Pro-
accipiunt candelabrum cum cereo, ut sciant se ad pterea ipse ait : Ego sum oslium. Per me si quis
Juminaria accendenda mancipatos. Accipiunt et iniroierit, ingredictur, et egredielur, et pdscua inve-
urceolum, in quo datur eis potestas infundendi nict. (Joan. x). Ingredietur, ipso cooperante et du-
aquam in calicem Dominicum. Quibus dicitur: Acci- cente in prassenti, ad justifiam, etbene expleta sihi
pite ceroferarium 'cum cereo, ut sciatis vos ad aecen- credita dispensalioiie, in fuluro egredietur ad glo-
eicndaEcclesimluminaria mancipari. Accipite urceo- liam. Lector fuit, cum in niedio seniorum, in libro
,um, quo infundatis aquam in calicem Domini. Isaiae legit: Spiritus Domini duleis super me, ad evan-
C.p. V. De officio,et ordhialione, et conlinentia gelixandum pauperibus misit me (Isa.LXi; Luc. m).
subdiaconorum. Exorcistam se ostendit in daenioniorumejectione, et
Quinto gradu. praecellunt subdiaconi, non ordine inaurium surdi etmuti apertione dicens: Effeia, quod
immerandi, sed privilegio dignitatis. IlorUm est est aperire (Joan. vm), in quo exorcistis signifiean-
ministerium epistolaru legere, levitis ministrare, dum reliquit eorum ministerio aperiri ora ad conflten-
altaria compohere, subslratoria, pallas, corporalia duni, et corda ad credendum, et bene operandum.
lavare, aquam ablutionum in baptisterium vergere, p Quod lit, quando expulsis daemoniacorum openim
de oblalionibus ponere in altario quantum possit' tenebris, verum lunien Jesum Christum suscipiunt
sufficere populo. In ministerio altaris approximant, in cordibus suis. Acolythi vicesin se osteudit, dicens:
quia vasa in quibus fit consecralio Dominici cor- Ego sum lux mundi, Qui me sequilur non atnbulat in
poris et sanguinis portant. Unde sernio propheticus tenebris, sed habebit lumen vitm (Joan, vm). Subdia-
ad istos diiigitur : Mundamini, qui fertis vasa Do- coni : quando aqua missa in pelvim, linleo se prae-
mini (Isa. LII).Propterea lexconlinentiae quaemundi- cinxit, et pedes discipulorum lavit. In quo doccmur
liam paratetconservat, eisindic.tur; cujus observan- quod pedes suos et aliorum lavant, qui, pulvere ter-
lia non est naturae, sed gralias. Quod enim de carneesl renae cupidilatis expulso, iniguo cbaiitatis quod
caro csl; quod de spiritu, spiritus est (Joan. in).Di- laetificatcivitatem Dei, lavantpedes vitiorum, et de-
cunlur subdiaconi, quasl sub levitis adeis serviendum sideria cafnalia expellunt.
ordinati. Et quia plus aliis praedictis ordinibus mi- CAP.VII. De ordine diaconi seu diaconatns.
nisterio allaris eis appropinquare permitlilur, inter Auciorilate Novi et Yeteris Testamenti, ei humi-
sacros ordines numeranlur. Ad designandum eorum iitate Domini nostri Jesu Chrisli in se hoc niyste-
oflicium, dat eis episcopus patenam et calicem, archi- ritim suscipientis, coiniiieiidatur ordo diaconi, cui
diaconus urceum cum aqua et manutergium : qui- Q sexlus gradus attiibuitur, ut ex perfectione ser.arii
bus presbyter et levila tractaluri Dominica sacra- ejus dignitas demonstretur. In Yeieii Teslamento
menta, lavent et mundent manuuni iiiquinameiita. post ordinationem Aaron et (iliorum ejus, ex prav
Manipulus eis datur ab episcopo dicente : Accipe cepto Domini a Moyseinsritutam, eidem praeceptum
tribus
manipulum, imple mhiislerium tiium : potens esl fuit quatenus in adjuloriuni divini mysterii
cnhn Dominus, ul augeat tibi graliam. Induehdo tu- Levi ordinarelur : quibus fuit injuncta dispensatio
liicani, dicat episcopus : Induat te vestimento salu- coram Aaron et ejus filiis servire in tabernaculo
lis, el indumento juslilim circumdel te semper. foederis. Aream et vasa et utensilia gestahant, et in
CAP. VI.; Quod Cliristus ecclesiasiicas administra- circuitu castramelanies, fentovia constituebant. Et
tiones susceperit. quia a viginli annis et supra hominis vigor ascen-
Doniinus noster in propria persona praedictas dit, iiihacaetatejussi sttnt in omnibus pvaedictis ad
iterum resumendis
suscepit administrationes, quatenus exemplo sui transportandum deponendis et
cutn pia devolione et vitaeeinendatione suscipiendas deservire. Ad exemplar hujus institutioiiis, aposioIi^__
esse demonstraret. Qui enim Spiritus est incircum- tempore graliae septem viros boni testimonii, pltS^
et oratione facta maniis"''
Ecripfus, Sanctus sauctorum. Deus homo factus, in . nos Spiritu sancloeligentes,
 .S79 STEPHANI AUGUSTODUN.EPISCOPI 1280
imponentes ordinaverunt. Dicli autem sunt diaconi,i, A Cum autem ordinatur (quod debet fieri ab anno 21,
quasi servilio altaris mancipati. Quibus institutumn et supra), episcopus solus manus imponit, quia non
est super eumdem humerum planetam complicare.i. ad sacerdotium sed ad ministerium ordinantur. Po-
Cum enim ordinantur, debent jugum Domini acci- nit etiam stolam super sinistrum humerunf : in
pere, quo omnia ad sinistram, id est, vitam tenipo-- quo monentur jugum Domini aequanimiter esse sus-
ralem pertinentia premant et despieiaiit, donec,fini- tineudum, et ut perlinenlia ad sinistraln corde et
lis laboribus,-in dextra, id est, in vita aeterna et:t ore despicianl. Datur eis textus Eyangelii, iu-quo
beata requiescant. De his statufum est canonica et:t accipiunt potestatem legehdi Evangelium, et praedi-
- "
apostolica praeceptione ut, vicario Christi in San- candi (i).
clo sanctorum iutroeunte, septem in sublimiorii CAP.IX. De ordine presbyterams.
gradu assislentes, niensas altaris serviant : et gratiaa Ordo presbyterorum primus et summus, ih per-
septiforini insignili, Splritum sanctum coadjutorema fecfione septenarii ultimus est ordinatus, In quoruni
babeant. Hi su nt septem angeli tuba canentes, se- figura Aaron et filii ejus serviebant in tabernaculo
ptem candelabra, septern tonitrua.. Debent enima focdeiis, sicut scriptum est: Moyses et Aaron in
sapientes, alta mysteria resonando manifestare, sicutt sacerdotibus ejus. In lege sacerdoles dicebanlur, qui
scriptum est: Quasi tuba exalta vocem tuam, tu qui;j nuiic presbyteri vocantur; et qui tuiic principes
evangelizas Sion, exalta, noli ihnere (Isa. LVIII).Etit sacerdotum, nunc pontiiices sive episeopi dicun-
iterum. Clama, ne cesses (ibid.). Opera eorum lucidaa tur. Ui successores apostolorum, alios ordinant ad
sunt: ne turpitudine vitae reprobi sint, cuni aiiiss sui ordinis ministerium. Ordinanlur presbyteri, ut
praedicaVerint (/ Cor. ix). Asperitas sermonis sit ini sint episcoporum coadjutores ad regendum et "in-
aliorum correctlone ut comminando, arguendo (Tit. struendum Doniinicum gregem. SicMoyses LXXviros
u), quodam modo videantur tonitruum emiltere. Sicc prudentes elegit, quorum consilio innumeram po-
Dominus comminando terrebat, dicens: Omnis arborr puli mullitudiiieni rexit. Inde est quod vn discipu-
qnm iion facit fruclum bonum, excideiur, etin ignem» lorum vices obtinent in ministerium sibi commis-
mittelur (Matth. YIII; Luc. m). Et B. Lucas : Ge- sum. Sicut enini illi missi sunt a Domino in oninem
tiimina viperarum, quis docuit vos fugere a ventura3 civitatem et locum quo erat ipse venturus, ut ei prae-
ira? (Luc. m). OBicium istorum est praeconizaiee . dicando etmiracula faciendo viam praepararent, et
al orandum, niovere genua ad fleetendum, legeree Infideliuni corda ad fidem converterent, ita presby-
Evangelium. Horum eliam est sacramenla Dotni- teri nostri coadjutores, baptizando, rudes populos
nici corporis dispensare, meiisam Dei adornare. Q ( instruendo. communicando, et cactera sacramenta
Sacerdos autem de manu diaconi debet acciperei dispensando, noslras vices supplere debent. Exci-
falicem Dcmini : causa vitandae praesumptionis,, piuntur illa, quibus quadam praerogativa fulget et
dum hi celebrant albis induti, altario assistant, ett praseminet Opiscopalis dignitas, quae sunt quinque :
habeant interius alhedinemj^qnam-prjeferjint-eyift-- hasilicarum dedicatio.- chrisniatis-unctiorrnaiitiiiiii-
rius, niunditiam meiitis significantem, quatenus quii iniposil.io, clericorum ordinatio, super populum
exteriori hahitu humiliter vestiuntur, spiritualiter ! benedictio. Haec potestas solis episcopis atlribuitur,
viriuiibus induantur. In quibusdam habent vicemi ne ab ouinibus vindieata, soluto obedientiaevinculo
sacerdotis, ut in ministerio baptizandi, comniuni- iusolentiam generaret. Ulrique sunt vicarii suniini
pandi, delicla confilenlium misericorditer susci- pontificis qui primo offensus culpa originali, quoli-
piendi. Vm illis qui ministerium sibi creditum pie ett die offenditur actuali. Ul illa evacuaretur, senlel
jusie non impleverint, quia peribunt morle horribili. mortuus est in cruce : ut ista delerelur, voluit mi -
Audiant quid indietum est levitis a Moyse, de niortes nislerio sacerdotum sacrificari iterata immolatione.
corporali. Interdictum erat in lege, ne vasa tangeres Unde quidam versificator.:
nuda praesumerent, nisi prius a sacerdote involuiai Mortuus ille semel, licet ultra non moriatur
luissent. Illi meluebant mortem corporis : plus . I) 1 - Idem quotidie sine vulnere sacrificatur.
metuenda est mors animae asternalis. Propterea di - Ipse sacrifex est et sacrilicium, hostia et sacer-
cente Aposlolo : Oportel diaconos esse irreprehensi- dos, quia Deus est el homO. Yicarius ejus, quia tati-
biles.id est sine crimine, eontinentes, non hilin- tum homo, sacrificans tanlum est et sacerdos. Ille
gues, non turpia lucra sectantes. Probet se unus- Medialor Dei et hominis homines Deo reeoncilia-
qtiisque et sic ministret (J Tim. 111). vil; iste populum Deo placahilem rcddit. Ille ad
CAP.YIII. Quando Christus levilarum oficiutn dexteram Patris pronobisinlerpellat; iste pro grege
suscepil. sibi credito orat. Ille peccata dimiltit; iste ligat et
Levitarum minislerium Dominus suscepit, quan- solvit. Ille in ara crucis hosliam sanctam et Deo
do coena facta sacramentum sui corporis dispenba- placentem se Patii oblulit; iste ipsum eumdem of-
vil. et discipulis tradidit. Ubi Aposlolos dormitan- fert in mensa allaris. Nobis autem qui quotidie la-
(es ad orandum excitavit, levilam se ostendit. Aitt bimur, ut ejus interventu relevemur, fuit necessa-
cnini : Vigilate et orale ne intrelis in lenlalionem. rium habere proesentem lmnc salutis nostrM aucto-

(i) Vid. S. Cyprianum, lib. m, episl. 17; Belkrminum_Iib. i De Sacrarncnfo,ordinis, cap: 6.

1281 TRACTATUS DE SACRAMENTOALTARIS. 12S2
rem. thidef Deus misericors iterala immolaiione A _ CAP. X. De significatione veslimentorum sacerdo-
voluit se riobis exhibere prassenlem, non tamen lalium.
visibilem; quatenus eO praesente summo et vero Quohiam de indumentis veteris sacerdolii, eorum-
Sacerdote siue ulkrhorrore corda fideliuni magis que significaiione a multis tractatum est, ea sub si-
conterantur, et fidei devolio augeatur. Sic enim re- lentio praemittentes, hovi sacerdotii veslimenta et
colimus ejus passioiieni, resurrectionem alque glo- eorum signiiicationes, quod ad praesens attinet, pau-
riosam ascensionem. Quod ita a nobis reeolendum cis explaiiare Curabimus. Sciendum aulem est quod
est, ut memores suorum beneficiorum, ipsi commo- sacerdos celebraturussacrosanctum mysterium quod
riendo conformemur, ut in gloria Patris per ipsuni et excellit oihiie sacramentuni, capiiis sui, scijicet
ctim ipsoresurgerevaleamus. Nullus modusfuit con- Chiisti, Cujus membrum est, vices in se suscipit.
Venieiitioifexeitare peccanles ad pa.nitentiam, quam Caput ejus amictu velatur, in quo divinilas velata
Cliristi qpera redueere ad menioriam. Visusestinla- hunianiiate figuratur. Unde in Apocalypsi angelus
borurii toleraiitia egissepoenilentianiquinecpoenituit, nube amictus de coelo descendisse legilur. Alba
nec admiuiculo poenitentiaeindiguit, sicut scriptum designat gloriam Dominicae resurreclionis, quam
est •..Peoeatumrion fecil nec inventus est dolus in ore nuhliantes angeli apparuerunt in veslibus albis.
D
ejus (isa. LIII). Unde Jri eo pcenilentia non fuit, sed Ideoqueinduitur vestealba, ut candidatione.virtu-
poenitendi :;forniam nobis donavit. Et lieet crux tuni ostendaiur ornandum esse novum sacerdotiuni.
Ctnisti haec ohinia repraesentet, lamen res ipsa efii- Cirigulum quo alba constringendo renibus coapta-
cacior est quam ligura. Et cum prassens est veniae tur, mitiit nos ad illum evangelicum sermonem,
largitor, magis confiJit exaudiri devolus peccator. quo Dominus ad praecingeridum lumbos iiosiios nos
Mira po.testas-ripn humana, sed angelica, quam Do- hortatur (Luc. xn). Mappula qua solent siccari stil-
niinus in se suscipiens conmiendavit, et a nobis licidia oculorum, cxcitat nos ad vigilandum. UnJe
suscipiendam contrito corde et huniili demonstra- Dominus discipulis ait: Vigiiateet orale, ne intretis
vit. Inter coenaiidum, corpus et sanguinem suum in tentationem (Marc. xiv). Et alibi: Vigilate, quia
discipulis tradens, inquit: Hoc facile hi meam com- nescitis quando Dominus veniel (Malth. xm). Stola
memoratwnem (Luc, xxu), et ipse suscepit, cum tor- circumdata collo, ad inleiiora descendens, significaS
rnentuih criicispatienteretvoluntariesustihuif. Obla- obedieiitiamFiiii Dei et jugum" servilutis quod pro
ius est enim quia voluit. Quod exeniplo docuit a salute Iipriiinuni portavif. Obedivil Palri usque ad
nobis sunima devotione celebrari. Unde apostolus : tnorlem crucis (Philip. u), et subjecit se serviluti.
Qnicunque -manducaverit panem, et biberit calicem Qua? enini major servitus ea qua oppfobria, irri-
Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Do- siotics, et fiagella sustinuit? Qui ergo stolam hunic-
mini (ICor. xi). Suscepiuriigitur curam sacerdolii, ris superponit, sciat jugum Doniini esse suave et
coram sumnio et vero Sacerdole fulgeant puritate onus ejiis leve quod se portaturum promisit. Casula
conscientiae,etmunditiavitae. Isticum ordinaiitur, ab undique integra, unitatem iidei designat; Haec est
episcopo super capila eorum manum tenente,.bene- illud vestimenlum Aaron in cujus barbam uriguen-
dicuntur. Oriines auteni presbyteri aslanles cum tum a capiie effiuxit,et in oram vestimenliejus (Psal.
episcopo maniis levant, et Spiritum sanctum invo- cxxxii). Perhoc autein signalur unctio spiritualis qu:i
cant.. Inyocatione facla, stola super utriimque hu- uiictus estChristus pm consprtibus suis (Psal. XLIV).
merum ponitur, ut per arnia justiliae a dexlris et a Haecin apostolos et in universos Ecclesiae ministros
sinistris hmnlanlur. Datur eis calix cum vino, et emanavit, Extensio manuum sacerdotis extra casu-
patena cum hostla, in quo traditur eis potesias ad lam/ praetendit in cruee manuum Cluisti exten-
offerendum Deo placabiles hostias. Proplerea oleo sioriem. Quae ante etretro quasi dividi videtur : hoc
sancto manus inungunlur, per quod gratia sancti est quod duo parieles dissidentes angulari lapidi
Spiritus eis oblata significatur et quod abundent uhiuntur. Amictus ad decofem, super casulam re-
operibiis misericordiae designatur. In his etiam, nia- rji plicatiir, quia Filii Dei humanitate omnis Ecelesia
nus sacerdotis quas in ligura crucis oleo sancto si- decoratur. '
giiantur, conformantur manibus Christi, et illud CAP.XI. De ornamenlis episcorum.
insighe miraculuni.et salutiferum quod inler manus- Pfaeter Iioc pontifices una tunica utuntur, secun-
sacerdotis fieri creditur': haec manus Chrisli ope- duiri quosdam, duabus tunicis, et anhulo, pallio,
rantur, qui ait: Sine me nihil poiestis facere (Joan. riiilra, etvsandaliis. Usus estAaron byacinthina tu-
xv). Unde cuni ipso et per ipsum et in ipso, loium nica, quam sibi induit Dei sapientia, et apostolos
agitnr sacrificium. Unctio episcopis fit iii capite, vestivit, dicehs-: Omnia qumcunque audivi a Patre
quia ordinantur vicarii illius qui unctus est oleo tneo, noia feci vobis. Daecest tunica illa inconsulilis
iaetiliaein plenitudine. In unclione visibili, quae est quae sine damno scindi non potuit. Alia tunica seri-
sacrameritum spifitualis unctionis, datur poteslas ca, Irahens briginem a verniibus, Christi est caio
ligandi atque solyehdi. Induti aihictu, alba cingiilp, concepta de Spiritu sancto, qui de se ait: Ego suni
stola planeta supervestiuntiir, per quam supercmi- vermis einon liomo (Psal. xxi). Annulus in digilo,
nentia charitalis intelligitur. Ecclesiarii cujus minister est, sponsam Christo as-
sociat: et fulgore suo, dona sancti Spiritus fulgen-
 _235 STEPIIANI AUGUSTODUN.EPlSCOPI .4284
tia demonstrat. Paliium dc ovino vellcre conlexluni, A £ prisbuerunt assensum, unde respoiisoriuni nomina-
humilitalis est ornaiiieiitum : quanto enim quisque tur, quia responsio secundum voluiitalem inteno-
altior, ianto dehet esse liumilior. Illis solis ponlifi- gantium assensus est vel concessio, Yel graduale
cibus datur, qui a sede apostolica mittuntur. In dieitur, quia per gradus virtutum a;l hoc perveni-
sandaliis signalur, quia venil ad nos calciata Divi- tur. Oportet enim ut eos qui rudimenta fidei susci-
nitas, sicut scriptum est: Inldumeam exiendam cal- piunt, gratia Dei praeveniat; et ul stabiles.maneant,
ceamenlum trieum(Psal, LIX).Mitra, qtiaeestcornicu- subsequatur. Unde alleluiatici cantus modulatio
iata,pr.etendiicoroiiaiiispineam, perquam ad unani subsequitur, quaelaudes iidelium Deo;dicatas expri-
fidem convenerunt duo Tesiamenta, illa graviter mit, et gratiarum actiones Deo devotas, quihus
pungens, nostram suaviter demulcens. Hla, amara: suspirant ad aeterna gaudia. Yerbum est breve :
nostra, dulcedine plena. Yaeillis qui illam non ge- sed longo protrahitur pneuuiate. Nec miruni si vox
stant pcenitenti corde, ad sui et aliorum correptio- humana deficit ad loquendum , ubi mens non suffi-
nerri. Vss illis qui de cruce descendunt, et crncis cit ad cogitandum, quia quas vox, quae lingua pote-
inysterium in se depingunt., . rit repetere qum prmparavil Dominus diligentibus se?
CAP.XII. De observandis in missm celebralione. (ICor. n) Tiactus qui, tacito Alleluia, in quibusdam
Talibus indunieniis sacerdos decenter oriiafus,' ^ tcmporibiis decantalur, signiiicat gemituset suspiria
venieiis ad aliare, conlitelur se indignum celebrare pceniteniium in convalle lacrymarum : gemunt et
tam excellens mysterium, quia in conspectu illius suspirant et gaudio civium supernorum eongratu-
cujus imniolatio repraesentatur, nullus nisi per gra- lantur, ut ifa iniguum inferius sursum fluens irri-
tiam suam est jusiificatus. In confessione percu- guo superiori misceatur. Hoc gemitu suspirabat qui
tienao peeius, gemit pro peccatis et oratione fra- dicebal: Liquefacta esl anima mea (Cani.v). Postea
.truni, a Domino poslulat sibi indulgeri, dicens: a diacono, vel a sacerdote Evangeliuiii a dextro
Mea culpa, promittit ut de his posniteniians agat, in cornu allaris transfertur ad sinistrum : dexlra attri-
quibus conscientia eum aecusat. Osculatur Evange- buitur Judoais, propter legis venerationem ; sinislra
lium etaltare, significans illum qui osculo suae in- . genlilibus propter idololalriam exsecrabilem. Illis
eaniationis fecit utraque unum , conversione 3u- .credita evangeliea doctrina, prius a Judoeis repulsa.
-daeorumet gentiuni. Tenet dexteram partem altaris, Uude in sinistra parte et versus aquilonem Iegen-
quia Christus in lege promissus, prinium Judaeis: dum est Evangelium, ut sequaces illius qui voluit
quam geulibus praedicavit. Tune gentiles sinistram seuem suam ponerc in aquilone, Evangelica praedi-
tenebant, quia alieni erant a divino cultu propter > . catione convertantur ab infideliiate. Aliquando, sic-
idolorum culturam. Interim de propheticis vel apo- ut in festivis ditbus% pronuntiatur in analogip,
slolicis scripluris chorus Deo Iaudes concinit: et; quia juhetur ascendere qui Evangelizat Sion, c;
pneumalizando Eyrie eleyson, supplicat sibi mise- sancti in valle lacrymarum ascensiones in corde suo
—reris-T-er—triplicatum-signat—trinilateni-angelorum^— —disposuerunt-:-quibus-gloria-in-ccelis-sui memoriam-
quae triplicala, laudes ineessanter sumniae Triniiali in lerris meruerunt. Ideoque in alto et in publico
decanlat. Finito pneumale, choro tacente, sacerdos exclamando est eorum vieloria; ut magis alacres
se convertens ad oecidentem, clerum salutat et po- efficiantur in pugna. Dehinc sacerdos incipil s^Tiibo-
pulum, dicens: Dominus vobiscum, qiiasi quia di- lum fidei, adhibens testimonium verbis Evangelii,
gisatus est inter vos habilare visibili praesentia, lllud chorus usquc ad finem succinit, ostendens se
maneat in vobis habitante gratia : et ab occursu in- permanere iii unifale ejusdein fidei. Quo finito, sa=
fidelitatis convertat corda vestra ad orientem veri cerdos salutatione praemissa nionet adorandum, ut
iainin.is. Isla salutatio fit ab episcopis, dicendb, sfabiles sint in fide, quam professi sunt in sermone.
Pax vobis, -In quo ostenduntur specialiter esse vi- Statim chorus decantat offertorium, ac si dicat,
cafii Christi, qui apostolos in hunc niodum salufa- qtiod confessus sum ore, teneo corde et adiiiipleho
j opere. In primis meipsum offero, ut sacrificium no-
vit. In festivis diebus solet Gloria in excelsis decar.- jy
tari. In quo innuitur congratulandum esse meritis siruni sit hiimililtfs et cordis coniriiio, Tunc sacer-
sanctoruiii qui sancli sunt socii angelorum gratia dos offerl dona sive libamina cum inccnso : scilicct
illius cujus nativitas ah angelis pasloribus estnun- panem ei vinum sanctificanda, populus, sua niuiic-
tiala. Quam laudem consequenler vociferat totius ra. Per incensuni, desigriatur suavitas flagrans igue
cleri cpnventus, laudans Deum tanqnam multitudo cbarilatis : hoc est unguentum quo domus est re-
ccelestisexercitus. Postea respiciens ad orienlem, sci- pleta vincens omnia aromala. Quod loquor est cu-
licet spiritualiter ad eum de quo scriptuni est: Oriens charistia, sacranientuni scilicet panis et vini: a quo
nomen ejus (Zach.yi): exclamat, Oremus, monens se omnis bOnusodor est, e!.omnianoslra;(idei sacrameu-
et alios orare; quia Dominus oravit et discipulos ad ta. Unde eucharistia, id esl boua graiia, excellenler
orandum excilavit. Lcctione sive epistola pronun- dicitur, quia in hoc sacramento iile sumitur a qno
tiata , sequitur responsoiium et Alleluia. Lectio, oninis gratia datur. Ab eo enim solo omne dattun
saiictoriim Patrum moiiita et exboriaiioiies, epistola oplimum: in quo est fleniludo omnium graliarum
subsequentium praedicationemreprcesenlat. Respon- (Jac. i). Thus in igne, oratio est inccnsa charitalc.
sorium, lidem audientium qui eorum jiraedicaiioni Hunc igneai Dei Filius accendit in thuribulo as-
 1283 TRACTATUS DE SACRAMENTOALTARIS. 128S
sumpias humanitatis : ut eurrentes in odore uriguen- A _ populum : ad niemoranduni quod loties Domi-
torijin suoruni, Oiferamus ei odoreni bonorum ope- nus die resurreelionis apparuit consplando pro
rum. Dona sacranda, scilicet panis et vinum, lioc passione -sua gemitus dcsolatorum. Aceepto spi-
ordine oblata ad altafe 1peryeniuut, A subdiacono ritu liumilitatis, sacerdos noii prassiimens de se,
diaconus accipit, et offert manibus sacerdotis, vel sed a clero et a populo poslulans munus oratio-
aliquoties causa curae diligentioris sacerdos compo- num, ut pro se et pro his Deum interp Haiis exau-
nit in dextera altaris. Cujus rei myslefiiim est: diatur, dicit oraiiones quae secretae dicuntur, quia
quod lex per subdiaeonem significata in sacrificiis sccreta et hiimili voce proferunluf. In hoc silentio
suis sacrificium hostrae salulis figuravit; dootriria est memoria Dominicaspassionis quas in hebdomaJa
Evangelica cujus <Iiaconus miriister est, manifesta- anlepascbali cessantibus hymnis et laudibus, soh.-t
vit et soleiiiniter celebrare instituit. Aqua viiio mi- celebrari. Dominus etiam iniininehte passione, anle
scelurj ut unda fegenefans ila saiiguini ..Christi ad- suspendiUm crucis secrelo pravildiceiis:Pa'«e'i',-sJ'ySti'J
jttricta intelligattir;. Quia per alterum sine altefo polesl, transeat a nte calix iste (Maitli. xxvr). Orsnte
nemo saluiem consequatur , per hoc etiam unio sacerdote super oblatam in silentio &t qiiaedam ad
Christi et Ecclesiae designatur. Ut.rumque de latere sanctum sacrificium prasparafio. Repraesentans quod
Christi emaiiavit: quod non fuit sine fatione niyste- B ' cuni Dominus se abseonderet, nec palam apud Ju-
rii. Proepararitur panis et vinum ad conficienduin daeos ambularet, abscomiita dispeilsalione prsepa-
sacramentum, ut qtiibus fit refectio Corporalis, fiat rabat nobis'salutiferum suae.passionis niysteriiiin.
ajiimae cibus et pottis salularis, Sicut enim illa.cor- Post niiraculum dilecti sui a. morte suscitati, eo pa-
pus homiriis susteniarit el spiritum lsetificant: ita lam ambulante, sacerdos rumpit silentium excla-
res sacramenti, quse. est Christus Dominus npster rcans : Per omnia smcvla smculorum, et rogat Dn-
Dei Filius, est laetitia hominum ef angelorum sibi ct minum esse cum illis : et cliorus orat ejus spiritui
angelos et homines reconcilians. Unde ipse qui in Dominum uniri. Monet -etiam ut habeaiit sursuiii
sacramento sjiinitur ait: Garo mea vere est cibus, et corda ad Doniinum, ipsius sublevar.te gratia : ut
sanguis meus vere esjtpolus (Joan. vi). Panis ille de- mentes eorum sint in ccelesiibus et aeternis, non in
bet esse triticeus, quia Dominus grano triiici se tcrreuis et transiioriis. Responsione chori audiens
;eomparavit dicens : Nisi granum frumenticadens in .eoium mentes ad Dominum erectas, -confhetur di-
terram mortuuni fiierii,: ipsuni solitm- manet (Joan. giium esse et justuni ei agere gratias, qui lerrena ele-
xn). Unum granuni fiiit ;et solum ante resUrreclio- vat ad C03lestia,e!,q!iodgrayeeslel ponderosuni fae'.t
nem : post fructificavit et nniltipiicatuiii est per fidei . fluere sursuni. Recte Deo gratias agii, qui per bona
pfopagiiiem. Quot fideles, tot sunt grana illi grano opera se ei acceptabiiem reddit. Ut digne a nobis
deifico unita, ex quibus conficitur unum corpus, laudes referanturDeo, oportet nos bene vivendo as-
quod est Christus etEcclesia. Azymus est, ut secun- similaricceloruiii virtulibus : quateims inexhibitione
dum Aposlolum: Non in fermeiiio veteri, tteque in gratiafum una sit vox hominum et angelorum. Illi
fermento malilim et riequilice, sed in atyinis sinceri- incessanter laudant in gloria, nos quaiitum possu-
talis.et verilatis (ICor.\)- His autem conippsiiis, mus laudenius' pro mis.ejc.icord.iat .iiobis exhibita.
silente choro, 'sacerdos incipit orare -in' silehtio; Orandus est Pater ut concedat fiobis juslitiam : et
illud significans teiiipus quo Dominus nosler jam interpellante Filio, et intercedentibus angelorum
non palam ambulabaf -apud Judaeos, cum cogitarent suffragiis, peryenire ad eorum gloriam, per quem
euin inlerficere, sed abiit in regionem juxta deser- Deo oninipotenli gralias referimus, corde credcntes,
tum, in civilateni quas dicitur Ephrein, et ibi mora- et ore confilentes ; quo per Jesum Cbristum Filhim
batur cum discipulis suis. Et inclinaiis se ahte me- suuni aslemaliter genitum, temporaliler natiim, ab
dium altaris, supplicat a Deo Patre sibi daii spiri- omni creatura humana, et angelica laudatur, adora-
tum hiimiliiatis, ut in memoria Dominicaevaleat sa- tur, et reverenter lionoratur. Per ipsum enim uni-
criiiciuni afferre D.eoconipunciionis, huroilitas enim j> ] versa visibilia, et invisibilia creat, viviiicat, ct con-
virtus est sine qua hulla oratio, nulla meditatio nec seryat. Quod manifeste declaravit; beatus Joannes
operatio accepta est Deo, qui nos erudiens ait: Di- dicens : In principio eraiverbum. Omiiiaper ipsum
sciie a me quia "tniiis sum el humilis corde (Matth. facta slint, et sine ipso factum est niliil (Joan. i).
si). Virginilas enim/beatae Mariae'placuit ex humili- Rlajestatem Patrisper.Filium laudant angeli in mi-
tate, ipsa attestaiite: Respexit liumilitatem ancitlm nisterio. Adorant dominationes, incliaato scabello
sum (Luc. ii). Sequitur invocatio Tiinitatis : quae pedum ejus dominio. Potestates reverentur : quia
facieuda estpiincipio cujusque sernionis vel pperis. omnia potest- et omnis potestas ab ipso. Omnes
Dicit eiiim, Suscipe, saiicta Triiiitas, sine cujus fide etiam spiiitus coslestes laudes ejus ineffabili exsulla»
inipossibile --est aliquid placere Deo. Deinde orat tione concelebrant,' hymnum sine fine concinentef.
omiiimn astantium precibus adjuvari.- Convertens Unde sacerdos laudibus angelorum precatur adjungi
se ad populum dieit: Orate. Et chorus orat pro eo, voces honiinum : per Jesum Christum Doniinurn
diceits : Mittat tibi Dpminus auxilium de sanelo, et nOstruiii, qui iitrosque facit participes aeternoium
de Sion tuealur le. Scjendutri est quia' in celebra- gaudiorum. Inde chorus quasi cum ramis palm.a-
tione missas, qtiinaria lit conversio sacerdolis ad rum ei pergens obviam, a Bethania venienii in 3e-
 1287 -STEPIIANI-AUGUSTODUN. EPISCOPl 128S
rusa'er.1, liymnum decaniat angclicuin : Sdnclits, A £\ Oiatio sine cbaritate est infrucliiosa, flos est sine
sanclus, sanctus, etc. : trina sanclus rcpetiiio, iVuciu, spica sine grano, vox aera verberans sine
sanctae Triniiatis est confessio. Quia semel Dominus audiente. Un(ie Propheta : Iniquitatem si aspexi in
proferlur, unitas substahtioe in personis designalur. corde meo, non exaudiet Dominus (Psal. LSV).Cha-
Cujus gloria pleni sunl cmli et lerraK angelica scili- rilas in tribus consistit, in dilectione Dei, sui, et
cet creatura, et humana. Ideo hosanna hi excclsis proximi.Unde sacerdos nullum fidelemdebel excipere
quasi obsecramus, ut saluterii cohseculi cuni ange- ab oratione: qiiasDep fil gratior ex mutua charitate.
lis gloriemur? quia benedicius qui venit in nomine Orat itaque sacerdos primo generaliter prp tota
Domini, Jesus Christus Fiiius tuus per quem nos Ecclesia calholica, ut Dominus dignetur eam paci-
salvas et lieriedicis. ficare ab incursu visibilium et inyisibilium hostiuni,
CAP. XIII. De canonis declaraiione. et in tranquillitate custodire, et adunare, id est in
Te igiiur, etc. Ex prasmissis dalu.f inteliigi quod unitate fidei conservare : ne erroribus liaeretico-
Deus Pater per Filium suum ab onini creatura coe- rum sive scbismaticorum dividatur : sed uniias
lesti laudatur, et glorilicatur. Tum beueficio dalae eapitis, et membrorum in fide sacramentorum
glorias, ct iilius coiifirmalionis. A quo intellectu cohservetur; et regere, ut moderamine justitiae om-
initium cahonis praecedenlibus hoc modo conlinua- "nia in se flani et disponanlur.-Deinde sub quadam
tur : Quia, clemeiilissime Pater, per Jesum Christum disiinctione enumerat paiies Ecclesiae : dicens :
Filium tuum ab angelis, el cmlestibus virlutibus col- Una cum famulo tuo papa nostro, etc. SicUt enim
laudaris, cum quibus dd laudem tuam nostras voces administrationes sunt diversae, iia orationes sunt
deprecamur admitli. Igitur per eunidem Filium tuum variandae. Alia enim sollicitudo adhibenda est publi-
te rogamus ac petimus, ut tibi sit gratuni, et accc- cis, alia privatis, alia forensibus negotiis, alia ec^
ptum quod ouerinms. Rogamus huniililer, pelimus clesiaslicis.
eonfidentcr. Te rogamus pro lapsis, qui in Filii tui Alio modo prG se orandum exigunt ecclesiastics:
humilitate jaeenlem mundum erexisii. A te posci • personae, ut dominus^papa, archiepiscopi et epi-
mus munus salutiferum, de lua miserieordia con- scopi; alio rex, et fideles singuli. Infideles cum ncn
ftsi; qui non cx operibus, quae fecimus nos, sed sint in Ecclesia, non sunt de corpore Ecclesias cu-
secundum misericordiam tuam seryare nos voluisli. jus caput Chrislus est, cui non cpmmunieat alienns
Offeriraus corporis alimenla, ut ex eis suscipiamus a fide; et licet pro diversitate personarum prationes
spiritualia, offerimus panem, et vinum, ut inde varieiitur, earum tamen intcntio uno fine concludi-
percipiainus Yerbum caro factum. Pelilio decla- rg tur. Sic enim orandum est pro universis fidelibus,
ralu>: per hoc quod sequitur : Uli a.-cejita habeas, ut ahsfrahantur a noxiis, et ad salufaria dirigantur:
et benedicas Imc dona, hmc munera, hmc sancla sa- Memenlo, Domine, famulorum famularutnque lua-
crijUi".. Donum est quod a superiori dafur, munus mm. In praecedenti capitulo oratio fit generaliter
—quodabinferiori.XTiide-pai]is,-etJsinum.-sunt-dona— pro Ecclesia: deinde distinguendo partes Ecclesiae,
a Deo nohis donala, munera, a nobis Deo oblata; rogamus pro papa, et pro antislite, pro rege, pro
solemus enim illos niuneraie a quibus aiiquid volu- pmnibus orlhodoxis, scilicct pro iis qoorum gloria
mus obtinere. Eadem sunt sacrificia saneta scilicet est rectitudo fidei Christianae, conscientia eistesii-
Deo dicata, et ad sanctum saerificium praeparata. monium perhibenlc sanetae meditalienis, et honesirs
Illibata sunt nec corporali gustu, nee aliqua fra- conversationis, pro his etiam qui iidem excolunt
ctione vitiata, sed integra et iniacta. Inde est quod vomere praedicationis, et semine boni opefis. Hoc
panis integer debet apponi, et de pane et vino so- aulem sequenti capitulo oranms pro familiaribus,
lent oblaliones fieri. Precanmr ut haecIiabeas acce- absentibus, prassentibus; pro astantibus, scilicct
pta, ita ut oblalione istorum munerum libi grata pro iis onmihus qui assislunt prassenles niysteiio
augeaiur devotio noslra, et offensus culpis nostiis. altaris. Communicantes, quorum Dea cognita est fides
eorum oblatione nobis plaeatus effieiaris; ct benedi- D et nola devotio. Solus eiiim est qui scrutatur corda
cas, ut tua benetliclione facias converii in illuil et renes Deus : cui omne cor patet, et omnis vo-
corpus Filii tui quod pependit in cruce, quod glori- luntas Ioquitur. Yel quoruni lidero Deus approbat.
ficatum est in resurrectione, qtiod deificatum est in . Ejus enim cognoscerc est approbare. Pro eis omni-
ascensione. Signantur triplici cruce, in quo osten- bus supra memoratis offerimus sacrificium laudis,
ditur totinn liiyslerium fieri sancla Tiinilate coope- ct ipsi offerunt Dco : referendo gratiarum actiones
rante. Scire autem vos convenit quod a principio qui per Filium suum a nobis voluit laiidari, bene-
canonis usque ad fincm memoratur angaria Domini- dici, ct gloriQcari. Offerimus re : ipsi offerunt iide et
cae passionis, prsecipue quod aclum csl in hebdo- devolione. Offerimus saciamenta conficiendo, ipsi
inada antepascbali. Sequitur : Iinprhnis qum libi offerunt vota solvendo, iinmolant sacrificiuni laudis,
offerimus pro Ecclesia iua sancta calholica, quam et reddunt Altissimo vola sua. Adjuti virlute sacra-
pacificare, cuslodire, adunare et regere digneris iolo menti coinprimunt ipsi vitia et peccata, in aediti -
orbe lerrarum, una cum famuto luo papa nostro, cando, et Deo vovendo virtutes et bona opera. Of-
rege noslro, et anlistilenoslro, et omnibus ortlio- ferimus vinum, et oblatam ipsi offertint nientem
doxis aiquc calholicm cl aposlolicmfidei culioribus. sanclam et devotam. Itaquc offerimus pro nobis,
_289 TRACTATUS DE SACRAMENTOALTARIS. 1290
A incolumilatis riostrm. Facta est nostra redempiio,
el pro ipsis : ipsi pro se et pro nobis. Unde superius __
poslulavimus eorum oralionibus adjuvari, dicentes, Christo semel in cruce passo. Nam passione Clirisii
Orute pro nobis. Sciendum est autem quod Ubiora- redempti sumus et liberati de manu inferi. Culpis
v.mus pro lota Ecclesia, rogavimus et pro istis. . nostris exigentibus quolidie labimur ab hoc lapsu
Specialiter tamen faniiliares absentes, et praesen- iterala immolalioue, quae fit in aliari, resurgimus,
tes, et alios assistentes memoramus, ut circa eos . et renovamur. Immolatio iteratur, non Christus oc-
augeatur nostrae'devotionis affeclus. Unde quos ciditur, sed ipso prassentepassio ejus repraesenta-
chariores habemus, hoc !oco nominare solemus. tur. Superabundante miseiicordia, majus fuit pre-
Polestautem esse repctitio generalis orationis, ita : -tium quam nostrum delictum, Deus enim liomo
Memenlo,Domine,famulorumfamidafumquetuarum, factus, mortuus est, ut deificelur homo et non nio-
omnium scilicet fidelium cOiporaliler abseiitiuni et riatur. Qui se dedit, majus dare non potuit. Si au-
liic assislentium. Iterandae ehim sunt oraiiones, teni Deus majus pretium dare non potuit, quid re-
quia assiduitate orationis inulioiies plaeatur Deus, tribuemus ei ? Offerimus ei calicem salutaris sacri-
et posiulationibus nostris fit propiiius. Ilem scien- ficii quo redempti, quo Iiberati, sed eliam 'salvaii,
dum est quod si unus tantum sit praesens, vel nulli habentes bealam spem resurgendi, cum ahimaruin
sintpraesentes, ut in niissis solitariis, non ideo niu- B
I saiute, et corporum incorruptione. Supra memo-
tantur quae pluraliter solenl fieri orationes. Primo rati offerunt, tibique reddunl vola sua, .11011 idolis,
enim non solebant niissas celebrari sine eollecla non daemoniis,sed tibi Deo vivoet vero. Comniuni-
fidelium niullitudirie., Postea nios inolevit, niissas cantes el memoriamveneranles.Aliter enim, ne con-
sicut monachos celebrare solitarias, quod eis con- venienter offerrent Dep, nec vota redderent, nisi
cessum est ex indulgeiitia. Inde etiam saeculares digne communicarent, quia extra communioueni
coiisueverunt missas cantare pr.iva.as. Tunc fiunt fidelium et venerationem sanclorum non est locus
salutationes ad pmnes fideles, qui assistunt, quasi offerendiverum sacrificium. Oratioues enini fide-
praesentes fide, et charitate saeramentis communi- lium et sanctorum suffragia adjuvant, ut Deo liant
cantes. Quotquot eriim sunt de corpore Christi, acceptaeoblationes et vota ; poslulantes eorum suf-
quod est Ecclesia, salutantur : et eorum suffragia fragia, eos et in ipsis Christum veneramur, qui
postulantur, quorum fides per gratiam Dei adjuvat tanlum sanctis suis contulit, ut valeatnus merilU
fieri tanta mysteria. Nec esf aliquis fidelium, qui et precibus eorum adjuvari. Qui honoiat Filium et
non sit particeps sacrameniorum. Qui enim a cor- Patrem honorificat, qui misit illum. In niemorh
pore pfaecisi sunt quod est vera vilis, qui sunt et veneratione sanctorum talis ordo est consideran-
palmites, et pulrida menibra, ab hoc sacraniento " dus, ut prinium memorelur beata Yirgo domina
sunt alieni. A capite eniin in totius corpoiis mem- et regina hominum et aiigeloruin, secundo virtutes
bra; a vite in palmiles effunditur humor saiutaris ccclorum, tertio fiat memoria patriarcharum et pro-
lotum corpus -vivificante:gralia Dei. Ita uno prae- pbetaruni, quarto apostolorum, quinto martyrum,
sente sacerdos plures alloquitur et salutat, quia sexto confessorum, septimo virginum. Haesequun-
praisens astat omnis Eeclesia. Singula enim mem- tur. Agnum quocunque ierit, sicut gratiarum sepli-
hra sibi invicem, et capiti et corpori cohaerent formis esl donatio, ita facla est septenaria divisio
quandiu vegetantur Spiritu Dei. Inde est.quod non ordinante Spiritu sancto. Ante consecrationem fit
solum sacerdotes, Ctclerus qui secundum dispensa- nienioria plurimorum martyruni qui stolas suas in
tioneni ministeriorum diversis ofiiciis occupanlur, sanguine Agni dealbaverunl, et cum 6o coronali
aul divinis laudibus hoc sacrificium offerunt: eliam non velata facie, sed manifesta visione Deum agno-
ad audientes osculo pacis conmiunicantes coope- scunt; hos in memoria vcnerantesprecamur ulbeatce
rantur, et omnes ubicunque sint fideles, nulli sepa- Virginis qum prmcellil omnibus sanclis et eorum
rantur, nisi qui a corpore Christi pi'aeciduntur.Om- intercessio,sit nobis salutifera propiiiatio. Numerurn
nia enim membra hujus corporis quandiu sibi co- r>rion attendimu.s quarepiures vel pauciores, quia
haerent gjutino charifatis, sunt quasi una persona : qui canonem ordinavit, quos sibi placuit, dictante.
Qui dividuntur ab hac uiiitate, et ejiciuntur a sa- Spirilu sancto, memorare instiluit. Hanc igitur
cramenlorum communione, alieni simt a Christii oblationem, quia in unitate sanctaeEcclesiaeofferi-
regno et Ecclesias. Suhjungilur causa oblationis,, mus cum sanctorum veneratione, adjuti eorum in-
cum dicilur, pro se suisque onmibus. Offerentes; tercessione; igitur hanc oblationemservilutis noslrm,
erant pro salute animaruui suarum suisque omni- id est humilitatis nostrae, quae in procinctu est tibi
bus, id est, pro amicis et rebus suis et amicoruni,, serviendi, vota solvendi, et sacrificium laudis tibi
pro pace illorum, pro reditu peregrinantium, pro) offercndi. Signaiiter apposuit servilutis respiciens
sanitate inlirmorum, pro conversiOne errantium,, ad illud quod dictum est superius: In spiritu humi-
pro fructibus terrae, pro aeris serenitate, pro aliis3 - lilatis el in animo contrito suscipiamur mte, Domine.
commodis adipiscendis vel conservandis, pro obti- Haecoblatio non tantum estsacerdotis, sed cunctaj
nendjs successibus prosperis. Habemuseriimin ipsb> familiae, id est cleri et populi, et nOn assistentis
consolalionera praesenlis vitae, et futurae. Pro re- fainiliae, sed tptius Ecclesiae. Ilanc qumsumus ut
dempiicne animarum nostrarum, pro spe saiutis ett placatus accipias. Licet culpis nostrjs nobis sis iu-
FATROL.CLXXII. W
 .29! STEPIIANI AUGUSTODUN.EPISCOPI 1292
fensus; rogamus ut cIHeiaris placatus fidelium A dandam salutem et rennssionem peceatorum siiffi-
oraiionibus et sanctorum iniercessionibus, meritis ciens. Filius etiani patri quodammodo dicitur
et precibus. Ab ipso placato tria petimus, dies no- ascriplus, quia Scriptura de Filio loquens, Palrem
stros in pace custodiri, et ab aeterna damnatione manifestat, et quasi ipsum repraesentat. Est enim
nos eripi, et inter electos numerari. Non est me- splendor palernae gloriaeet figura substantiae ejus.
dium inter infernum ubi est damnatio, et ccelum Unde ipse ait ad Patrerii: Pater, manifesiavi ttomen
ubi cst beatitudo et salus. Qui enim non damnan- luum homhiibus. Hic est liber vitae, iii qua et
tur, omnes.salvari non dubitantur. Unde circa idem per quem Pater disponendo omnia scribit, et ad
-videlur verborum conculcalio cum dicilur, a dam- esse producit. Unde scriptum est : Omnia per
natione eripi, et inter electos numerari. Sedinlelli- ipsum facta sunt, el sine ipso factutn est nihil.
-gendum. est in praesenli, id est fac nos in praesenti Pater esl scriba velociter scribens; Filius est scri-
-niereri ne damnenmr, ut in futuro per gratiam Dei plum omnia continens. Paterineo omnium rerum
salvemur. Nolandum est quod duplex est pax formas insculpsit, et per ipsum omnia creat, fe-
iniindi : una per quani orat Eeclesia ut cesscnt gil et disponit. Unde ait Propheta : Omnia in sa-
iiialignantium perlurbaliohes, et hoslilcs incursio- pienlia fecisti (Psal. x). Idem est oblatio rationa-
>ies; allera pernieiosa et omnino vitanda; quoniam B lis, non peculiaris ; etsi enim sariguis taiirorum e£
lieet hominibus absque contradictione libere uti pecudum siifficiebat ad emundationem carnis, non
carnis desideriis et suis voluptatibus. Prima est tamen erat efiicax ad emundationem spiritus, ad
pax, sed transitoria; secundanon estpax, sed con- redimendum nos a peccatis. Unde necesse fuit ut
. fusio et iniquitas odiosa. Item pax Dei dnplex est pro redimendo liomine offerretur hosiia rationa-
quae oninibus modis est appetcnda. Una est tran- lis, scilicet homo assumptus a Yerbo, ex anima
quillitas nientis et quies sanctae meditationis, de rationali et humana carne suhsistens. Haecsola ad
qua scriptum est : Elegit suspendium anima mea. hominem redimendum sufficit, et nulla alia sufficere
Altera est, quae exsuperat omneni sensum, in qua potuit, quia nec homo, nec angelus, nisi homo Deus.
nullaest inquietudo, nulla perturbationum vicissi- Haecautem sola Deo est accepta pro delictis om-
tudo, sed aeterna beatiludo (Joan.xw). Utramque nitim propitiatio. Possumus autem tria prasceden-
Doniinus. discipulis suis promisit, et deditdicens: tia referre ad oblationem, duo sequentia ad offe-
Pacem meam do vobis, pacem rethtquo [vobis(Phil. reiitem. Qui enim rationabiliter otfert, recte divi-
-iv); pacem relinquit niilitantibus, pacem suam dat dit. Idcoque obiatio cjus est acceptabilis. Unde
ad se pervenicntibus. Cum utraque pax sit a Deo, Abel quia recte obtiilit, etrecte divisit, Dominusad
proprie dicitur sua, pax super pacem, exsuperans G ejus munera respexit. Ad Cain autem et ad mu-
omnem sensuum inteHigentiam. Quam oblationem, nera ejus non respexit, quia, etsi recle oblulit,
- tnemoratis
illis-jiro jjttibus_offerimus,jji\iosq\ie Deo recte iion divisit, quia sihi cor impoenitentes re-
P.tri, mediante hostiaet interpelianle, reconciliare fifiijit. Malellledividit^ qui id quodDeomagis plaeets_
iLtendimus; ut oblafio babeat efficaciam et virtu- scilicel cor contritum et humiliatum , ei non tribuit.
tem conferendi quod petimus, rogamus eam in Exleriora dat Deo et offert; et seipsum sibi reti-
melius promoveri et in aeternitate ascribi_ et ra- net. Unde, si quis recte offerat, et recte dividat,
tam, id est firmam et immobilem fieri. Oramus rationabilis est hostia et acecpta : sin auleni, in-
nt eibus hominum fiat cibus angelorum, scilicet ut fructuosa. Unde Propheta : Iniquitatem si aspexi
oblalio panis et vini transsubslantletur in corpus in corde meo, non exaudiet Dominus (Psat. LXV).
et sanguinem Jesu Christi, qui est oblatio bene- Itaque aliis in resurrectionem, aliis in ruinam.
dicta, hoc est omnium gratiarum bcnediciione Recte dividenlibus, salus etvita aeterna;male, mors
plena, de cujus pleniludine nos omnes accepinius. et perpetua miseria. Quod sacerdos orat oblationem
Pater enini ad mensuram non dat Filio, sed data panis et vini fieri corpus Domini et sanguinem
cst ei omniuni gratiaruni pleniludo. Ipse est per D j Domini nostri Jesu Cbristi, primo iactum esl coe-
quem requiescit Spiritus sapicntim el hitellectus, iiantibus discipulis, in his verbis a Clnisto prola-
Spirilus consilii et forlitiidinis, Spirilus scicnlim lis : Hoc est corpus meum. Ilic est calix sangui-
et pietalis, et Spiritus timoris Domini (Joan. in). De nis mei novi- et mleriii testamenli. Sed prius-
ejus unclione descendit unguentum in barbam quam sacerdos haec verba proferat, quod sequi-
sumini pontificis, et in orani vestimenti ejus emana- tur, praecedentibus continuat dicens : Qui pridie
vit; fons est vivus, puteus aquarum vivenlium a quo quam palerelur accepit panem in sanctas ac vene-
derivantur onines rivuli ihisericordiie, pielatis el rabiles manus suas : et elevatis oculis in cmlum,
juslitiae. Ipsi est omnimoda benedictio et sanclitt- ad te Deum Patrem suutn omnipotentem, tibi gra-
calio scripto in aeternitate Patris et aequalilate tias agens, etc. Dum haec verba profert, sumit
paternae majestatis. Filius Dei dicitur oblatio ascri- panem de allari, et elevalum facto signaculo cru-
pta, Scripturis sanclorum Palrum designata, et cis benedicit, et postea praetaxatis verbis Domini
nulla oblivione delenda, el ideo rata, id est el firma et repraesentatis, super corporale deponit. Deinde
et immobilis, scilicct (irmata statu immoiialitalis calicem toliit, et signans repraesenlat verba Domini,
cl incorruplionis, in aetcrnutn permanens et ad dicens.: Bcnedixit, dedit discipulis siiis dicens :
1253 TRACTATUS DE SACRAMENTOALTARIS. 1294
Accipile et bibiic es Itoc omnes. Hic est calix san- A nobiscommunicandum,et qui postresurrcclioneni in"
guinis mei, etc. 0 insigne miraculum ! 0 mirabile corruptibiliset impalpabilispraehuit sediscipulispal-
et divinissimum sacramentum I Quae mens nonex- pabileni, mortalis eisdem potuit sedare immorlalem.
paveat? Quis intellectus rion deficiat ? Omnis sen- CAP.XVI. Qumstio circa limc verba, t accipiie el
sus hebescit, omnis ratio evanescit; prorsus dia- manducate. »
lecticorum inquisitio absit: hoc sola fides probat Item cuni Dominus discipulis suis dixerit : acci-
et agnoscit, quia cibus hominum. fit cibus ange- pite el manducale ; quaeritur si acceperint et sibi
iorum. Quod sacerdos elevat, noh deponit. Ele- ministraveiint. Ad hoc dicamus quod, quia qui
valum et depositum idem videntur esee in spe- minislrare venit et non ministrari. et qui corisecra-
cie, colore et sapore: prorsus lamen aliud appa- vit, ipse ministravit. Nec est intelligendum quod
ret, et aliud intriusecus Iatet. Elevatus est de al- in manibus suis aceiperent et sihi ministrarent, sed
tari panis communis, deppuitur caro Cbiisti im- Dominus de manu sua ministravit et manducare
niortalis. Quod. erat cibus aniinalis, factuni est praecepit, Non videtur Dominus in coena hunc ca-
cibus spifitualis. Quod erat momentanea refeciio licem accepisse , cum fortasse ille a Domino acce-
hominum, factum est aeferna et indeficiens saturi- ptus fuerit luteus vel ligneus, iste argenteus vel
las angelorum. . " aureus , vel alterius nietallorum. Proplerea scien-
B
CAP. XlX.Qumstio circa benedictionempanis a Chri- dum est hoc dictum referendum esse ad similitu-
slo in ceena faclam. dinem, non ad identitatem. Sicut enim Domlnus
. Cum in ccena Dominus panem benedixit, quac- iuter cosnandum vinum in calice accepit, et bene-
ritur si benedictipne sua depane corpus suum fe- dicens sanguinem suum fecit; ita in isto calice a
cerit. Quod videtur, in eo quod post benedictio- sacerdote vinum accipitur, et virtute verborum a
nein fregit et dedit discipulis suis, dicens : Hoc Domino in cosna prolatorum sanguis ejus efficitui'.
est corpus meum. Nisi in benedictione sua corpus Undc simililudo in vini accepfione, identitas in
suum fiwet, liihil aliud quam panem commu- sacrament.i veritate. Nam quotidie fit consecratio
nem frarigeret, et discipulis suis daret. Ilem si illias ejusdem sahguinis, quem Dominus in coena
benedictione sua panem in corpus suum convertit minislravit. Dicit itaque calicem praeclarum, non
in verhis islis : Hoc est corpus meum , non reliquit propter hoc quod vinum in eo continetur, sed
nobis virluteni sacramenti; quia priusquam haec propter hoc quod de vino in eo consecratur. Non
verba diceret, beriedixit, fregit, et dans discipulis, enini pro fulgore attribuitur claritas calicis, sed
praedicta verba prOtulit : eis dans virtutem sacra-pQ pro dignitate sacramenti. Yerumtamen, si atteii-
menti, quasi diceret: Panem quem accepi, in cor- damus unitatem iidei, anle consecrationem et post,
pus meuni transsubstantiavi, et illud do vobis. PrO- unus calix, sicut una est fides, una Ecclesia sic-
ptefea doeemus et credimus quod cum benedixit, ut in Canlicis una columba, una amica. De hoc ca-
corpus suum fecit, et in verbis : Hoc est corpus tne- lice scriplum est: Calix meus iuebrians quam prm-
nm. Hic est calix sanguinis ritei, etc, dala est vir- clarus est (Psal. xxn), Quod dici.t hic calix sangui-
tus sacramenli. Dixit enim et facta sunt (Psal, nis mei legendum est ut continens accipialur p;o
CXLVIII). Unde intelligendum est, verba a Doniino contenlo sic : Hic est sanguis nieus novi et seterni
prolata prius dicta et iteruna repetita. Sic enim le- testamenti, subaudis, coiifirmator. In passione
gendum est : Benedixit dicens : Hoc est corpus me- enim sua Dominus umbram iegis evacuavit, et
«m. Deinde fregil et dedil discipulis suis iterum di- .* hasredibus suis haeredifatem confirmavit. Ratum
cens ':- Hoc est corpus meum.Yel potest esse quod, enim est testamentum ex morte lestaloris. Myste-
lienedictione facta, tradens corpus suum discipu- rium , id est secretum lidei dicitur, quia quod sen-
lis praedicta verba protulit, eis dans virtutem sa- sibus uostris est occultum, fidei est revelatum. Ra-
cramenli. lio humana quaerit dicens : Manhu? quid est hoc?
-CAP. XY. Quid credehdnm circa verba sacramen- D *- Quomodo est ? Quomodo est non comprehendil,
talia. ad hoc secretum non aseendit : sola cnim fides
. ltaque fides nostra est, et vere credendum est, credit et agnoscit. Sensibus apparet in sapore et
quod sacerdote proferente haecverba : Hoc est cor- colore panis et vinum : fides sub utraque specie
pus meum , jam non esl panis terrenus , sed ille contemplatur Domiiium ef Salvatorem suum Je-
panis qui de ccelo descendit, mediator Dei et ho- suin Chrislum. Apparet sensibus quod non est, fi-
minum Jesus Clnislus. Item virtute. verborum isto- deiquodest. Sensus quod vident, judicant inaiiH
rwm : Hic esl calix sanguinis tnei, etc, yinum con- nialuni, et onmium yivenliuni sensibus videlur cor-
vertitur in sanguinem suum. Sub ulraque specie et porale alinienluni; fidei panis vivus, qui de coslo
sub utriusque speciei particula singula , lotus est descendit, panis quidem angelorum, fons vivus
Christus Jesus et sumilur, residens incoeio, sedens aquae salientis in vitam seternam. Fides credit et
ad dexteram Patris; ipse vere estin hoc sacramento, diligit ipsum, per quem sperat peccata dimiiti et
dentibos teritur, et inleger manet. Manducatur, et veniani dari et in gloria sua refici et satiari.Undc
non corrumpitur. Immolatur, et non moritur ; qua- Apostolus : Fides est subslantia rerutn hivisibiliuni,
lem se nneliuit discipulis edendum,_talem se praebet argumenlum non apparentinm (Hebr. xi). Ex fide
 5295 STEPIiANI AUGUSTODUN.EPISCOPl 1296
enim spes noslra firma est, ct subsislil, charitasi A Videlur panis terrcnus quo reiicitur caro, et vi-
roboratur , speranda probanlur. Sanguis Domini num quo laetificatur, et non est, sed panis coele-
effusus est pro liiullis, scilicet ad fidem vocatis, non stis. pa.nis vivus qui de ccelo descendit, quo anima
pro Juda?is, paganis, haereticis! et in infidelitate saginatur, et potius quo plenissimum gaudium
perseverantibus. Eo lamen genere loquendi quo di- datur, et sitis indesinente loetitia mitigatur, de eo
cilur : Venil Dominus dinnes salvos facere, et illv- qui biberit non sitiel in selernum. De hoc pane
viitiat omnem hominem venientem in lcuncmundum^: dicit Dominus : Caro_ tnea vere est cibus; et de hpe
poierit diei effusus pro onmibus. Onmibus obtulit vino : Sgnguis tnetis vere est polus, et iterum ait:
poculum saluiis, quod alii receperunt, alii reci- Qui manducal carnem tneam el bibit meum sangui-
pcre noluerunt, sicut medicus venit curare aegro- nem in me manel et ego in ee (Joan. vi). Corpus et
ttim, quem tamen non curat, propter negligentiam sanguis Domini Jesu Christi dicitur res sacra-
ffigroti niandata non custodientis. Quolies haec sa- menii, scilicet occultasub praedictis specibus, et est
eramenta conficimus , passionem Domini niemori- sacranientuni altaris rei,_ scilicet illius quae datur
ter teaere debemus, et niorleni corde et opere graliae et dilcction.is. Itaque primiini est sacramen-
Christo gralias agentes, qui per gustum assum- lum lantum, secundum res sacrainenti et sacra-
ptae hunianitatis nos invifat ad guslum , scilicel ad B mentum ; lerlium res tantum et non sacramen-
amorem et eognitionem suae divinitalis. Proplerea tum ; sciendum est quod duplex est sumptio cor-
ad renovandam passionis memoriam, affectu lacry- poris et sanguinis Domini, sacramentalis et spi-
niabili, accessuris ad hoc saeramenium ait Domi- ritualis. Sacramentali conimunicant boni et mali,
nus : Hmc quoliescunquefeceritis, in memoridm mei soli boni spirituali. De sacramentali dicit Aposto-
facieiis (Luc. xxn). Sciebat enim nionumenta scri- lus : Qui manducat carnem el bibit sanguinem
pturarum ad hiec non sufficere, nec scripturis ani- Domini indignc, reus eril corporis el sanguinis
inos sequentium ad eum diligendum tanla moveri Domini (I Cor. si). De spirituali Dominus ait:
«levotione, quanta moverenlur ipso praesenie. Quis Qui mandv.cat meam carnem, et bibit meum sangni-
flhim sine lugubri compunctione potest hanc immo- nem, habet vilam mternam (Joan. vi), et bealus
ialioneni repraesentare ? quis tenens in manihus Augustinus : c Crede, et manducasti, > quod iutelii-
Dominum suum pro se crucifixum et mortuum, gendum est, si non fuerit contemptus rcligionis,
quasi servus nequam et immenvor beneficiorum sed eventus necessitatis. Ita duplex est caro Chri-
«ontemnat quod morte sua conscripsit teslamen- sti : illa quae nata est de Yirgine, et sumitur in
tum ? hic justiiia fidei concalescit in camino cha- p( sacramento, et ea quae manducatur fideliter cre-
littitis, ubi ignis est non combureiis, sed illuini- dendo, sine qua non prodest sacramenlalis, quia
jians, iion consumens sed aedificans. Unde curn Deus declaravit, dicens : Caro non prodesl quid-
Ddriiinusnd discipulos ^uos loqu_e_ns jliceret: Quoego quam : spiritus est qui vivificat ( ibid), quasi
vado vos non poieslis venire (Joan. vm) sui memo- diceret-: - Uarnem—meam sumere et sanguinem
liam commeiidavil, ut in ejus memoriam intenderent meuni bibere quidquam non prodest, nisi perci^
eum sequi liaecconficientes sacramenta. Quod Pe- piatur fide et charitate. Cum enim Dominus dixe-
tro interroganli Domine, qua vadis? responsum est rit : Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu
a Domino: Quo ego vado, nonpotes me modo sequi: sanclo, non potest introire in regnum Dei (Joast.
sequeris autem postea (Joan. xm). m), mulli tamen introierunt in regnum Dei in
CAP.XYH.Triplexqumstio circa maieriamsacramcnti 1' sanguine suo baptizati. Sic carnem Christi man-
aliaris. ducare, est eam sumere in Spiritu et veritate. Et
Hoc autem loco praelereunduni non esl quare panis haec sumplio omnibus est ad salulem, nulli autem
etviuum offerantur ad faciendunihoesacramentum, ad damnationem. Unde Dominus : Nisi munduca-
et si sub utraque specie consecrelur corpus, el san - veritis caruem Filii hominis et biberilis ejus sangui-
guisDoniini, aii sub altera tanlum, et cur immoialio r, j nem, non Itabcbitis vilam in vobis (Joan. vi). Sacra-
fiat de azymo, el uon de fernieutato. Tria in hoc sa- mentalis sumptio, aliis esl ad vilam, aliis ad ruinam.
crainenlo fidem iiiterrogant, alque animum reciesa- In falihus eiiim remuneratur solius fidei et dileclio-
pienlis, ct fideliter inieiligenlis ad credendum soili- nis effectus. De pane ei vino fil hoc sacamentum, ad
cilanl: unuin est spccies panis el vini, aliud corpus significaiidum quod sicut panis cor hominis con-
tt sanguis Doinini; iterum unio niembrorum et firniat, vinuni laetificat, ita hoc sacramentum est
capitis. Priiiium apparet sensui, secundum revc- fortitudo et salus, et perfecla laelitia corporum et
latur fidei, lertium efficit viitus sacramenti. Pri- animarum. De pane iriliceo conlicitur, quia hoc
inum virtus percipil, secundum fides intuctur et est vere iilud gianum de quo Dominus ait : Nisi
credit, lerlium cst graiia salutaris per quam duo granum frumenti cadcns in lerram morluum fuerit.
sunl in carne una, Clnistiis et Ecclesia. Secun- ipsumsolum manet (Joan. xn). Solus Christus desccn-
<iiim esl res primi, tertium effeclus secundi. Nam dit et mortuus est: solus non ascendil, quia in pas-
.species panis el vini lantttm est sacramentum, id sione germinavit, crevit, et in segetem innumera
esl sacrae rei el invisibiiis visibile signum. Quod hilem fructificavit. De azymo pane non fermenlato
enim videlur, signtim esl ejus quod non videiur. immolat sancta Romana Ecclesia, ut expurgato fer-
1297 TRACTATUS DE SACRAMENTOALTARIS. 4258
mento veteri reficianiur azyniis sinceritatis et. A Deus et homo. Potest aHquis dicere vel: medilari:
veritatis. Quod enini Grasci inimolant de fermento Durus esihic sermo,quispotesl eutn audiret(Joan. vi.)
ad significaiidum tumidum Virginis uterum de Spi- Atteiidat operantem, cogitet omnipotentem et dcsi-
rilu sancto impraegnatuni, noii eonseiilit sancto- net mirari, quia qumcunquevoluit fecil (Psdl. cxm).
rum Palrum doclrinae, quia in sacro eloquio Quinaria cruce signamus, utnon eum, a quo onniis;
nunquam invenitur fermentum accipi in bonum. sanciificatio,sanclifTcemus, sed utvuliiera pcndentis
Quod iri nostro usu loquendi dicitur, corpus et in cruce duo manuum, duo pedum, quintum laieris
sanguis sumitur, non intelligas separatim, cum flebiliter et devote recolamus; abbinc enim, usque:
ipse totus ChristUset iiiteger sumatur. Totus sub durii corporale desuper calicem tollatur. Post cou-
utraque specie panis et vini : et sub qualibet pafti- secrationem rogamus Patrem, ut super dona prae-
cuia utriusque speciei lotus. inde est quod panis dicta respiciat et accepta habeat. Sed cum Patri Ei -
et vinum non 'transeu.il in divinam naturam, sed lio nihil sit acceptius, quem propitio et sereiio vultu-
in huroanam suhstantiam. Credimus enim in Chri- seniper sibi Deum aequalem inluetur : quid aliud.
stoduasfuissenaturas, divinani,et hunianam;ettres oramus, nisi ut mediante el interpellante Filio nobis
subslanlias, divinam carnem et aiiiniam, Atbanasio Deus iiat placabilis et propilius, et per eum qui sibi
alteslante qui ait:«Sicut anima ralionalis et caro unus placet ei placeamus? Itaque oramus eum per baecsa -
est homo, iia Deus et hcmo unus esl Christus. t Ipse crificia nobis miserendo placatum fieri, sicut mi-
est qui in sacraniento manducalur, et sumitur, non sertus est patribus nobis propitiando eorum sacri-
sicul alius cibuS manducanti incorporalur , sed qjii fieiis. Unde attendenda est haec comparalio in soh
manducat debetei per fidem et dilectionem incorpo- similitudine, noh iii quaiititale, nec esl referenda ad
rari. In propria forma non sumitur, ne abhorreat sacriticia, sed ad offerentium vota. PIus valet res
humanus animus ut fides comprohetur. In praspara- quam iigura. Omnibus sacrificiis praecellit Eucha-
lione panis et viui, aqua vino miscetur, ut utrum- ristia; est autem talis similitudo, ut recte offerendo
que de latere Domiiii fluxisse memoretur, in quo similes simus pairibus nostris qui recte ohtulerunt
etiam significalur nos per aqiiam et sanguinem sal- el recte diviserunt. Tres eorutn nominat, quia ia
vari. Aquani dieo baplismi, sanguineni Jesu Clirisli, eorum sacrificiis praesignala est liostia per quam
quprum neutrum prodest, si desit alterum. Quoties fracta sunt lartara. Abel cor ccntrilum, et humi-
hoc conficimus, moiiem Domini aiinuniiarnus, vel liatum Deo obtulit, et se Deo tolum committens,
repraesentamus. Unde ne memoria Dominicae pas- sibi se non retinuit, recte obtulit et recle di-
Eioiiis labatur de cordibus nostris, sed ut crucifi- visit; et ideo Dominus ad munera ejus respexit,.
P
genles nosmelipsos cum vitiis et concupiscentiis Cain vero peccavit, quia et si munera quae debebat
mortui peccato, viventes Deo inierpellatione ejus- Deo, reddendo recte obtulit male divisit, quia se
dem Filii ad vitam resurgamus, haeesacrosancta of- sibiretinuit.Iniquitateni in coide suo aspexit,elideo
ferimus et hoc est quod sequitur : Unde et memo- Deus eum non exaudivit. Abraham se Deo totum ob-
res, etc. Oinnes offerunt, qui fide et opere in unitate luiit: quem Deus praecipiendofilium immolare, exa-
Ecclesiae consistunt. Cum autem Dominus in niini- minavit (Gen.xxn). Melchisedechin suhlimi corsuum
sterio nostrae redemptionis multa niira et inaudita posuit et ideo meruit prasnoscere, et in sacrificii figura
egisset,triumeorum,scilicetpassionis,resurrectionis panem et vinum offerre. Itaque, si volumus sicut ora^
et ascensionis, fit commempratio per quae facta est mus, patribus nostiis assimilari, per iiiiquitatem Deo-
nostrae salutis complelio. Corpus et sauguis Domini cor nostrum non offeramus, sed in sublimi allaii
dona sunl et data ; nam dona sunt vel dicuntur, quae deponamus cor nostrum, scilicet in conspectu divi-
sunt in poteslate donantis, data in manu recipien- nae majestatis, et sobrie et pie et juste vivendo,,
tis. Unde ab aeterno sunt haec dona et in tempore propitium et placaluminveniemus eum nobis. Hoe
nobis dala. Qui immolatur, ipse esl hoslia pura, autem est.quod in sequenti oramus dicentes : Jube-
sancta, et lnimaculala, Agnus sine macula, qui pecca- D hmc prmferri per tngnus sancti angeli- tui, non ut
lum non fecit, necinvenlusesl dolusht ore ejus (IPelr. Christus mutalione loci ascendat semper ad Patrem
H). Hostia fuit pura in passione, sancta etinmiortalis qui assistit vultui Patris interpellans pro nobis,,sed,
in resurrectione, prasciara et praefulgens in ascen- ut devotio hosira perferatur pef manus sancti an-
sione. Panis est vitae, nonpanisin quo videtur,sed geli, id est per Filiurn luum qui est dextra tua, pcr
ille quo honiines et.angeli reficiunlur. Eo homines quam omnia operaris, et angelus magni consilii,
uluntur in medicina; angeli in deliciarum gloria. per quem omnia ministras, el disponis, creas, san-
Hic panis in praesenti dat justilicationis gloriam in Ctificas et benedicis. Ipse est conspectus Patris, id
futuro autem, cum angelis ineffabilem laetitiam, cum est sapientia per quam Paler facit et disponit..
una sit et eadem res sacramenli, nec corpus sit Ideoque per ipsum, et in ipso, et ante ipsum pre-
sine sanguine, nec sanguis sine corpore, divisini camur vota nostra perferri. Quis enim peiferre-
tamen et pluraliter loquimur, non pro dislinctione potest liisi ille qui ait ad Patrem :. Pater, semper me-
rerum, sed pro varia forma specierum. Et cum san- audis (Joan. xi), et in quo Pater ccelum et terram
guis liominatur in calice, corpus extra calicem, creavit, et quo omnia slabilivit. Quod sumitur iifc
utrobique credatur esse et iri callce et extra calicem allari, non prodesl sine gralia spirituali. Unde erar-
 1299 STEPIIANl AUGUSTODUN.EPISCOPI 1300
mus ut corpus et sanguinem de allari visibiliter A _. oequaliset coaeternus : et in ipso qui esl splendcr et
sumentes, invisibiliter in altari, invisibili carne ftcjura sv.bstantimejus (Hebr. i), et in quo esl lotius
; Christi feliciamur, ex qua omnibus benedictio et . Pater, et ipse totus in Palre. Deo Patfi omnipoieiili
gralia sunientibus datur, et ab eo qui corporaliter omnis honor et gloria. Hie ler signamus quasi per
est in altari visibili, datur omnis gratia benedictio- ipsum qui crucifixus est, et cum ipso qui in cruce
nis. In altari est, qui ad dexteram Patris sedet, po- niortuus est, et in ipso qui vila esl, Deo Patri om-
tens in coelo et in terra, ubique est ascendens in nis Iionor et gioria, per Filium enim Paler clarifica-
coelum, descendens in infernum, semper eum inve- tur, etin Filio honorilical.ur. Unde scripfum est :
nies. Saepesignacula crucis iteramus, quas quolies Qui honorificat filium, honorilicat euni qui misit
facimus, passionem et mortem Domini annuntia- illum (Joan. v). Hic iterum duas cruces faecre solc-
mus. Diceiites: Nobis quoque peecaloribus, vOcem mus, recolciilcs aquam et sanguinein t_ucede lalere
paululum elevamus, ut ex gemitu cordis iii silentio, Filii fluxerunt. Yenit enim in aqua ct. sanguine, ut
procedat gemens oris confessio. Ante consccralio- ifde suae passionis , et aqua regcnerationis nos
nem et hic reeensemus sanctorum nomina: postulan- mundaret cl sanclificaret. Quomodo in serie cano*
tes eorum intercessiones, et suffragia attendentcs, nis repraesentatur agonia Dominicae passionis, cl
non numerum sed eorum adjuvans suffragium. Ibi fil " quomodo verilas vclata fueril sub vctciibus ligu-
memoria beataeYirginis quaeomnibus sanctis prsecel- ris (Exod. xn), intuilu diligenlioris doclrinae, quasi
lit, el aposlolorum et martyrum qui in sanguine Agni recapitulando dignum duximus aperire. Quoe in
dealbati sunt, ut eorum intervenlu suffragante ad sa- summaeteo ordine quo facla sunt iractanlur, liqui»
lulem nostram fiat ministerium. Hic sanctorum me- dius apparcnt quam si in suis locis singula nota-
moriain facimus, ut compaliantur nobis peccatori- rentur. Sciendum itaque cst quod ab initio canonis,
bus. Pro veneratione enim sanclorum suorum solet seilicet Te igitur, usque ad fincm, mcmorantur
nobis propiliari Deus , donans veniam deliclorum, quae gesta sunl in scptimana subseqtienle- Ramos
quod manifestis indiciis, signis et miraculis Domi- palmarum. Sicut enim paschalis agnus Iuna decima
nus ostendit adeoruni.quae sua est, laudem et glo- de grege assumebalur irt domibus Judaeorum, el
riam conferendo segris sanitateni, desolatis conso- quarta decima iinmolabatur ad vesperam, ita liic
lationem. Qui enim memhra honorat, et Cbristum, noster Agnus Chrislus Jesus nos salvans et vivili-
qui caput est, honorificat; et qui Filium lionorat, cans, venit in Hierusalem quarta decima die
et Patrem qui niisit illuni (Joan, v), per queiri Pa- celchralurus agnum paschalem, acclamante ei
ter haeebona creat, sanctiiicat, vivificat et benedi- r> Q laudes populo Hebrseorum : Hosanna filio David,
~cit.-Unde utjlixinius, una sola res in sacramcnto, benedictus qui venil in twmine Domini (Luc. xn).
scilicet Christus Deus et honidVUnde^in-figuris et_- __Hoc autem sigiiificat responsio chori coucinens
nominibus quibus res eadem recensetur, pluralitas Sanctus, sdncius, sanclus, Dominus Deus Sabaoth,
apparet; et ubi unum tantum est in substantia, Silentiuni quod sequitur illum concentum desigiiat
muliiplicitas videtur in figura. De corpore autem certam menioriam instantis passionis et quod scri-
Domini loquimur aliquando sicut est, aliquando pium est : Jesus autem jam non palam ambulabat
sicut apparet. Dicimus enim nostro usu loquendi, propter melum Judseorum. Quod aulema Te igitur
niultas hostias communicando distribuimus, lot re- incipit mysterium passionis , ex eo innuitur quod
servavimus et sic plures hoslias dicihius, ct unum stalim apponuntur signacula crucis. Ea die quai
credimus esse. dicitur Rami palmarum, se incipitexponerc manibus
Nec mirum si deficiat proprietas verborum ubi Judaeorum. Quarta feria est a Juda traditus, in cu-
dispensatur ineffahile sacramentum. Pater per Yer- jus signum traditionis fit triplex signaculum crucis.
bum suum creavitnaturam.per idem dedit gratiami Secunda autem el lertia feria non ausi sunt contin-
et cum a.d totam Trinilalem pertincat universitaiis gere melu Judaeorum, sed illis dicbus doeebat in
creatio, ad solum Filium nostrae ruinoe reparalio. ^r> teniplo niliil metuens furorem insidiaulium. Ponli-
Tres cruces signando depingimusadhonorem salu- fex legalis cum sanguine semel in anno ingrediebatur
tiferss crucis : per quam facta nostra redemptio, saitcla sanctorum, figurans illum qui proprio san-
vita mortua in ligno , a qua fluentibus rivulis san- gtiine hilroivil in ccelum (Heb. ix). Hoc autem re-
guinis ci aquas, cmanavit oninis saiiclillcatio, viia praesenlal sacerdos accedens cum sanguine ad lioc
et benedictio. Inde datur homini tanta gratia, ut niyslerium,scilicet lacrymabili devotione relincns in
qui digne perficit, sanctificetur, vivificetur, omni mente inemoriam Dominicae passionis. Quinta fe-
benedictione replealur. Ipsum etiam sacramentum, ria, de qua illud est quod pridie quam pateretur,
virtute crucis ministrante sacerdote sanclilicaiur, vetus pascha celebravit : et illud finiens, corpus
benedicitur, cum corpus inaiiimatum transit in vivi- - et sanguinem suum discipulis tradidit. Sequenti no-
ficum. Quotidie nobis haec dona praestantur, quan- cte ligatur, et capilur et nmltis illusionibus irride-
do corpus et sanguis in altari sunmntur. Itaque tur. Sexfa crucifigitur. Sabbato fuil iii sepulcro.
quia Paler cuncta operalur per Filium : sanctificat Tertia die resurrexil, discipulis pacem lotius mun-
et benedicit per ipsum Filium , quia Patrem mani- di i nunliando. Cum dicilur : Nobis peccaforibus,
festavit lioniinibus, et cum ipso qui Patri est co- solcl rumpi silenlium, paululum suppressa voce
 4501 TRACTATUS DE SACUAMENTOALTARIS. i'M
prpferendp, ut venial nobis iu meulem latronis con- A secundum legem exterius saerameiiiuni aspergeba-
fessio, et pietas Dpmini de cruce dicenlis : Hodie lur saiiguine. Christus autem aspefgit, duin nos
tnecutn eris in paradiso (Luc. xxm). Cum ventuni sanctificat sui sanguinis effusione. Sacerdos asper-
est ad hascverba : Per quem Itmcotnnia : memoratur git, dum hoc sacrificio Deum piacat, et dafur gralia
illud Dominicum verbum, Consummatum est (Joan. veniae. Quod nominat altare sublime, commemorat
xix),.etquod vpce magna exclairians emisil spirituni, legis saneta sanclorum,et iliud sanctum saiictorum
et velum templi scissum est ":"ununl corporale desu- in quo Christus seniel introhit, et per sanguineni
per calicem toflilur. Sublato corporali dicendo: Per propiium. Bis reeeiisenlur iu canone noniina san-
ipsum, coiifessioiiem exprimit centurionis, qui vi- ctorum, ut ostendatur ftgurative ferre lPgipn et su-
so teri'32 motu, confessionem exhibui.t verbo Dei. perhumerale in quibus crant scripta nomina pa«-
Tunc sacerdos et diaconus calicem parum de allari trum. Peracto sacrificio legali pontifex revertilur ad
elevatum iterum deponunt: quia Joseph et centurio populum lavans vestes, et immundus erat usque ad
etNicpdenius accepta licentia a Pilato, corpus de vesperum ; figurabat Cluistum qui quotidie veiiit ad
cruce deponentes sepeliei.unt. Unde calix iterum nos miserendo, et fideles suos riiundificando, nec
corporali cooperitur. Et quiadamor magnus factus eos deserens usque ad saeculi consiinmiaiioncm..
esl in morte Domiiii, tum ex lamentatione mulierum, B E Sacerdos nosler orando lavat populum, ct immusi-
tum voce eenturionis et aliorum lugeniium : saeer- dus est tamen usque ad vesperum, quia nullus adeo
dos rumpit silentium alla voce cauendo : Per pm- niundus quin in eo sit usque ad niortem, quod la-
nia scecula smculorum. Post fit breve silenlium , velur. Ut dictum est: Omnis honor et gioria est
significans spatium Sabbati quo quievit in sepul- Patri per Filium qui venit sibi et Patri acquirere
cro. Iteni elevala voce sacerdote proferente : Pax regnum, et discipulos suos orare monuit, et docuit.
Domini, fespicit jllud quod Dominus slans in me- Monuildicens : Vigilate et orale (Matlh. xxvi). Docuit
dic discipulorum aii illis : Pax vobis (Luc. xxiv). quando oralionem composuit, et in co forniam orandi
Postea Agnus Dei cantatur, et osculum pacis invi- inslituit. Quaerentes enim discipulos ut doccret cos
cem datur, quia Deus Pater Filium suscitavil ad orare, hac oralione ad orandum informavit. Pro-
dandam remissionem peecatorum , et eum resur- pterea sacerdos oraturus , monet alios secum orare
gentem exallavit, dans ei nomen quod est super dicens -.Oremus,prmceplis salularibus, scilicet evati-
omne noriien , et in coelo et in terra omnem pole- gelicis, moniti, et institutione hujus oralionihus a
. statem, qua nos Deo Patri et angelis reconcihavit Doniino iuformati, fiducia insliluentis qui praesens
(Pltil. n). Post acceptum cibum salufarem sequitur f est et interpellans pro nobis ad impetrandam veniaiii.
^
commiinio, quod est graliaruni actio. Solemus enim clamamus corde et voce : Pater itoster. Cum hie diei
Deo gratias agere incorpof ali refectiohe, multo melius solel oratio quam composuit, visum est B. Gregorio
in ea de qua qui gustahunt non esurient neque si- . melius ut oratio dieerelur, qua discipulos ad Pran-
lient. Quia in line orationes proferunlur, in signum dum informavit, dicens: Pater noster, elc Quod
eet quod Christus resurgens interpellat pro nobis. eum a Graecis aceepisset, voluit tamen a solo sacer-
CAP.XVIH. Alia canOnisdeclaralio. dote cantaii, quae apud Graecos dicebatur al) omni
Ab illo capitulOj/ji primis usque Communicantes. populo. A responsione cleri succineiitis, Sed libera
AarOn orabat intra sancta sanctorum, et Christus, nos , sacerdos sumit exordium iterum orandi. Ro-
antequam pateretur, pro se suisque discipulis oravit, gat se et alios intervenlu B. Yirginis et apostolorum
orandi dans exemplum: minisler evangelicus se- et alior.um sanclorum a malis liberari, et pacem
quens utrumque, pro universa orat Ecclesia, a Com- fieri in diebus nostris, et chorus ofat, ut praesente
municantes, usque Hanc igilur, lniriisler noster rege pacifico, in pace et sine omni perlurbaiione-
commemorat nomina sanctorum, quibus debet coir- sit spiritus ejus. Cum autem dicitur: Pax Dominij_
formari vita et moribus; ut in eo accendatur thuri- intra calicem fil triplex signaculum crucis ad lau--
bulum fervens' igne charitalis et Pdore virtutum, D [ dem et honorem S. Trinitatis, quae misit Agnum.
quod figuralum est in eo quod ponlifex Iegis ferebat qui per crucem salvavit mundunl, et fecit pa--
thuribulum intra sancta sanctorum, et in pectore cem hominumet angelorum, Trina erux fit intra.
scripta nomina patrum. Christus autem plenusaro- ambitum calicis : ad significandum illud gaudium
male onmium virtulum ascendit in ccelum: agno- irreprehensibile et secfelum quod erits in fruendo
scens conseientias, et nomina suorum. Dum legalis visione Trinitatis, per quam data- nobis pax veniae,
pontifex orabat, fumo ihymiamitis obumbratus erat, pax justitiae, pax gloriae. Deinde sequitur vox Eccle-
ne viderelur dum oraret et incensum cremaret, siae, supplicans, Agnc. iargitqri pacis el misericor-
quod erat figura Christi interpellantis pro nobis, diae. Ter cum eodem priiicipio canlatur, el dupiici:
quod excedit omnem intuitum et intelligentiam. Ne- fine terminatur; itaque orat, Miserere riobis.; dando
iiiini enim datur scire quomodo Christus sedens ad veniam. Miserere : co.nservandojustitiam, dona.no-.
dexteram Patris interpellat pro nobis, nec etiam co- bis paceni, quae superat omnem. sensum. et intelli--
gilari potest. Latet enim homines et angelos quanla gentiam. Miserere captivis, miserere peregrinis, da=
viiius sit. in verbis et mysticis crucis signaculis. A nobis iinem laboris, miscrere peecaloribus. "jni.se--
Supvlices ie rogamus, usque Prmceplis. salutatibus^ refe exsuliiusf da.requiem laJjorantibus,.tribue pec.-.-
1505 STEPHAKl AUGUSTODUN.EPISCOPI i3Ci
catorum remissionem , perduc ad patriae certam A £ sunt dignitate : quas posterius, priora lempore.
mansionem, da posl lahorein pacem et requiem. In Nam ex bis quse lemporaliter aguntur, ad aelerna
fractione panis hosliae repraesentatur minister legis, pervenilur. Septem sunt gratiarum divisiones : Spi-
qui similaginem parliculatini offerehat: et Dominus ritus sapientiae et intellectus, Spiritus consilii et
qui panem fregit irt ccena, et quem fractione panis fortitudinis, Spiritus scientiae et pietatis, el Spiri-
cognoverunt discipuli euntes in Emmaus (Luc. tus timoris Domini. Non quod multiplex sit Spiri-
xxiv). Frangitur hoslia et in tres partes dividitur, tus secundura differeniiam nomirium, sed simplex
S. Trinilali dedicata, quarum una in calicem de- unus semper, et idem fons et origo omnium virtu-
missa sanguini immergitur pro illa parte Ecclesiae, tum et bonorum. Idem enim Spiritus est a quo
quae naufragio hujus sasculi agitata multis pertur- fiiint sapientia maturi, intellectu providi, consilio
bationibus passionum concutitur; aliae duas extra cauti, fortitudine liberi, scientia discreli, pietate
calicem sunt, pro illis quarum una igne examina- mites, timore humiles. Septem sunt vilia : super-
tur, qtias est fidelium, altera est sanctorum, quas bia, invidia, iracundia, acidia, scilicet laedium men-
cum Christo regnat in aeternum. Tune devota mo- tis cum tiistitia, avaritia, gaslrimargia, luxuria; a
moria Christo prsesenti, et ad dexteram Patris se- quibus derivantur omniuro delictorum iiiquinamcn-
denti et interpellanti pro nobis, pro glorificatis ta. Septem. sunt virtutes : humilitas, pietas, com-
grates referuntur, pro vivis, ut illis ascribi mereau- punctio, justitia, misericordia, mundilia, pax sive
lur, pro fidelibus , ut a poenis citius solvanlur. tranquillitas ; humilitas conculcat superbianij pietas
Diaeonus missae finem imponit, decantans : Bc- exstinguit invidiam, compunctio mitigat iracun-
nedicamns Domino, vel, Ite missa esi, in diebus fe- diam, justilia exhilarat mentem, pellens omnem
stivis, vcl Requiescani in pace, ut in morluorum tristitiam, misericordia dainnat avariliam, mundilia
exsequiis. Hoc fit ut seniper el sine intermissione reprimil gulam, pax eliminat luxuriam.
pro acceptis heneficiis Redemptori noslro gratias Septem sunt beatitudines: rcgnum coelorum, terra
referamus; sanctos suos honoremus, quorum meri- viventium, consolatio sine perturhalione, satietas
tis et intercessionibus adjuvamur : et pro cunctis sine esurie, misericordia sine judieio, Dei visio, Dei
fidelihus defunclis, ut ipsi ad optatam requiem filiaiio seu simililudo, etsi in nominibus et proprie-
perveniaut, exoremus. Hac salutalione monenfur tatibus sit distinclio,"una tanien eademque est bea-
astautes recedere : quia missa est hoslia cui omnis titudo. In his promerendis el adipiscendis necessa-
laus et honor, benedictio et gloria ; ad quani de hoc ria est gralia sepliformis, quam Isaias describit,
exsilio transire festinandum est celeri cursu, san- n. sine qua nullum meritum perlingit ad salutem,
ctoque nientis reeessu. Ea enim ad reconciliatio- Nota quod Isaias incipit a sumnio, Dominus in serr
uem nostram sufficiens legatio mittitur. Propterea* mone suo ab imo. Ibi enim docetur Dominus ad
niinisterium sacrosanctiim missa nuncupaiur. ima descensurus : hic, homo ad similitudinem Dei
CAP. XIX. Expositio orationis Dominicm. ascensurus. Ilaque singulis merilis cofripeteiilia as^
Exposilionem Doniinicas oralionis a patribus no- signat prasmia : pauperibus regnum coelorum :
stris plene et lucide digestam invenimus. Eam tamen quia inilium sapienlim timor Domini (Psal. cx);
paucis verbis exponere pro modulo nostro curavi- miiibus haereditas patris, qui de se ait: Discite a
mus, non spiritu arrogantire, sed ne lectori videa- me quia milis sum et humilis corde (Multh. xi); lu-
tur onerosum quoties hanc legerit, eam qnasrendo genlibus eonsolatio per scientiam ; csurientibus et
revolvere libros aliorum. Sermo iste Dominicus siiientibus quasi in fortitudine laboranlibus refe^
hreve est verbum et abbreviatum : pauper verhis, ctio; misericordia misericordibus ope consilii; mun-
dives scntentiis. Nam Dominus sub paucitate ver- dis corde visio Dei, oculo ineniis purgato inielli-
bonnn doctiit orare : confutata superstitione ethni - gentia, id est pacificis similitudo Dei tribuitur, ut
corum in multitudine verborum glorianlium. Unde ipsius filiis in quihus caro obtempcrat spiiitui,
Bominus : Orantes noliie muttum loqui (Mattlt. vi). jrjsensus subservit rationi, moderalione et maturitate
Distinguitur septem peliiionfbus, pro septiformi sapientiae. Ilaec praelibavimus ut facilius animus
gratia Spiritus sancti, qua iiberati a septeni vitiis, legentis prseparelur ad inielligendum quod intendi-
et totidem virtutibus decenter ornali, mereamur mus. Seiendum quod omnia quae sunt salus et vila
pcrcipere septenariuni fructum aeternaebeatitudinis. pettiniur in oratione Doniinica, quia ipse interpel-
Septem itaque sunt pelitiones, septem dona, septem lans pro nobis formam orandi docuit, sciiicel pur-
virtutes, septem vitia, septcm beatitudines. Eorum gari fseee viliorum, decorari splendore virtulum,
quae petunlur tria sunt, scilicet sanclificatio nomi- illustrante gralia spiriluali, et perducere ad prae-
nis, adventus regni Dei, perfectio divinaevolunlalis, mium repromissionum. Prirno ergo petimus nomen
quae perlinent ad futurum statum. Qualuor ad tem- Domini sanctilicari in nobis, ut pede lniniililalis
norale subsidium : haec sunt panis quotidianus et calcata superbia, huiniliemur sub potenti manu
spiritualis, qui licet sit aeternus, quia quotidie su- Dei, et ipsum sanclum a quo sanctificali timeamus
snitur, huic tempori aecommodatur dimissio pecca- et venereniur tiinore casto permanenti in saiculum
Sarum, iion moveri lentatione malorum, nec infes- saeculi. Sanctiiicatio quae nobis a Deo corifertur, in-
alione tribulafionum. Qua?prius ponunfur, piiora cipit ab lmnnli ejus adventu, sicut Aoostolus ait i
1305 TRACTATUS DE SACRAMENTOALTARIS. ISOC
Neque fornicarii, neque masculorum concubitores A spiriluali, id est corpore Cliristi est reficienihis.
regnum possidebunt (J Cof. vi). Haecquidem fuistis Unde spiritu fortitudinis optet animum a torpore
sed sanctificati estis iu noniine Domini Jesu Cbristi, excilari, et operibus jusiitiae inhiare, ne aiique
In Spiritu Dei nostri. Unde non Sanctum sanclorum, gravi delicto intercedente, abslineamus ab illo pane
a quo omne sanctum, sanctilicari oramus, sedut in de quo Apostolus ait: Probet se unusquisque, et sic
sancliticatione nobis ab ep data perseveremus. Et de pane illo edat (t Cor. xi), unde precamur dari no-
qui ab eO recesseramus per superbiae vanitatem, ad bis panem nostrum quolidianum, ut ex justitiae
ipsum feverlentes per humililatem, sanctificali ei dperibus in ClnistO viventes, a corppre suo non re-
jungamur, et ad beatitudinem regni ccelestis per- cedamus, sed sit nobis cibus quotidianus, quo plene
lingere mereamur, de qua Domirius, ait : Beali pau- satiabitur justus cum apparuerit gloria ejus. Unde
peres spiritu, quoniam iusorum est regnortim cmto- Doininus : Beali qui esuriunl e.t sitiunt jusliliam,
rum (Matih. v). Secunda pelitio est":Advenidtregnum quoniam ipsi salnrabuntur (Malth, v). Accepta forti-
tuum.ln ordinedonorum ascendendo, Spirituspiela- tiidine hujus cihi' spirilualis, slatim recle pelitur
tisponitur donum secundum. Regnum Dei communis venia delicii. Unde sequitur : Et dimilte riobis de-
cst salus omnium, quae adveniet cum in fine saeculi bila itosira sicut et nos dimittimus debitoribus no-
manifestaliitur ejus regniim. Pietas sive benignitas *» B siris. Peccata iiostra dicuntur debita nostra, scilicet
compatiendo proximis, congratulando prosperis, et quia ei qui commodat, scilicet diabolo, debitor exi-
condolendo adversis. Unde pietatis est commune stit homp. Quoties delinquilur, debitum mutualur.
salutem omnium velle et optare, et ita omnem invi- Qui enim fuerunt Deo debitores per juslitiam, pec-
diam relegare. Qui enim lideliter aliis optat sibi canles fiunt debitores diabolo per injustiliam, Cem-
quod petif, invidiam omnino excludit. Sed cum mendat diabolus ad usuram delinquentihus pecca-
Deus ab selerno regnet, et regnum ipsius omnibus torum malitiam, ut inde consequantur mortem
dominabitur, regnum ejus petimus advenire, seili- asternam. Hoe debitum diabolus primo homini
cet salutem promissam, passione Filii sui acquisi- commodavit; qui Domino accepti beneficii debitor
tam, ut exuti a corpore Iiujus mortis sive servitu- esse noluit, si misericordes, beati; sanum Cst con-
tis, cum Chrislo regnemus sicut polliciius est: Per- siiium alii.s misereri, et non aestuari facibus avaii-
cipile regnum Dei, quod paratum est vobis ab origine tiae, sed bona largiri. Hoc consilium dalur per Spi-
mundi (Malth: xxxiv). Itaque invidia reprobata, be- ritum Dei, ut reniittamus odia et injurias, quatenus
iiigiiitate sive mansuetudine Spiritu pietatis adepta Dominus dihiittat peccala noslra, et misericordibus
Jerram vivenlium possideamiis, quod est ihitium et P p misericordiam impendat. Unde ipse ait: Cutn slele-
stabile fundanienturii, juxtaillud:i?ca(i mites (Maltli. riiis ad oralionem, remitlite,si quis adversus aliquem
v), elc. Teftia est petitio, Fial voluntas tiia sicut in liabet querelam, ut el Paler qui in ccelisesl remillat
coeloelin terra. Yolunlas Deiest cusiodia mandatorum vobis (Marc.xi). Secundum hoc in die judicii judica-
ejus, in quibus exsequendis retribulio mulla. Ora- beris, ut quod feceris patiaris. Si beati mundo corde,
mus voluntaiem Dei fieri in coslo et in tefra, id est mundemur mente el corpore, vitanda est eiborum
in Cfl?porsel in anima, ut.ei casto corpore servia- crapula, gulae irritamenta, interior refectio Spiritu
mus et mundo cofde placeamus, Cum enim corpus inielligentiae est appetenda. Cum enini aniina inte-
a terra, spiritum ex coelohaheamus : in nobis (qui rius reficitur, minus moleste exteriorem famem
sumus coelum et lerra) volunlalem Dei fieri in ulra- patitur. Uhde Dominus tentatori respqndit: Non in
que postulamus. Quod dato Spiritu scientise exsecu- solo pane vivit homo (Matlh, lv). Orandum est ita-
tioni damus, per quem scimus divinae voluntati que ut tentalio non dejiciat, sed oculo mentis Iu-
obtemperare, etdatuf nobis iram, indignationem et cido tentationibus resistat; ut Deum eonlemplatione
pvavos iliicitus- mitigare: Caro enim concupisciiad- intueri noh cessans, Deum in futuro slciiti est vi-
versus spirilum, et spiriius adversus carnem (Gal. \). deat. Ultima petitio comprehendit quidquid est ne-
Nam caro inclinat se ad terrena, spiritus erigit se D T cesse, scilicet a malo liberari. Nihil enim rst ultra
ad ccelestia-, ideoque implorandum est divinum quod debeat quaeri cum sit perfecllo totius religio-
auxilium, ut mittat spiritum scientiae, cujus ope nls. Qui euim a malo est liberalus, in se requiescit,
discernamus quid heneplacifum sit divinae volun- generans animum pacis et tranquillitatis; nou est
taii, et corde conteramus poslpositis sasculafibus quod interius vel exterius repugnet, quia nec caro
gaudiis, ut in niultitudine dolorum et compunctio- per luxuriam, nec mundus per avaritiam, nec dia-
nuni, Spiritu scientias laetificanle spiritum nostrum, bolus per malitiam possunt dejicerea franquillitate.
obtineamus inasstimabilis scientias perenne sola- Hoc fit spirifu sapientiae, qui onines motus sensuum
lium, secundum illud : Beali qui lugent, quoniam ipsi componit, et rationi subjicit. De talibus dicit Domi-
consolabuniur (Matlli. v). Tunc in nohis voluntas Dei nus : Ego dixi : Dii estis, eic. Uride : Beali pacifici,
porfecte eomplebitur, adeptione suae consolationis. quoniatn filii Dei vocabuntur (Matlh, v).; Congruen-
. Quarta petilio est: Panem nostrum quolidianum da ter videntur Dominicaeorationi assignari quoe dicta
nobis hodie, cum mens tsedio acidiae languescens, sunt ab Isaia de spiritu Dpmini, et sermo qnem
ab internofum amore bonofum retrahitiir : animus locutus est in monte discipulis. Nam ille qui pro-
in torporis lecto jacet quasi languidus, qui pane phetiam edidit, et qui sermonem discipulis in monle
 {307 STEPHANl DE BALGIACO 1308
fecit, ipse hanc orationem composuif. Sermo anle et A troitus, graduale, offertorium, communiones excipe-
oiatio quasi riviili a fonte manant] ab illo Isaioe renlur.Gregorius a Graecis Kyrie, eleison assumpsit,
septenario, in quo est omnium bonorum plenitudo. et a solo clero sonora modulatione cantari praecepit,
CAP. XX. De additis ad officium Missmper summos et orationem Dominicam dici decrevit. Symmachus
pontifices. Gloria in excelsis Deo in feslivis diebus addidit.
Nota quod, sicut magister docuerat, apostoli se Telesphorus papa lantum in natali Domini missas
et alios conimunicando, consecrationem corporis et in ipsa nocte cantari voluit; et quaesequunlur verha
sangiiinis Domini facere conperunt, et iieri per uni- angelorum dictavit. Gelasius prasfationes compo-
versas Ecclesias praedicando inslituerunt. Primo suit. Innocenlius pacis osculum adjeeit. Damasus
sine aiiquo ordinatu fiebat canonis mysterium, Credoin unum Deum ex decrelo concilii-Constan-
postea cum canone legebautur epislola et evange- linopolitani post evangelium cantari insliluit. Ale-
lium. Deinde a Romanis pontificibus quibusdam xander aquam vino misceri, ut nec yinum sine
addilis ad ornatum et decoratum Ecclesiae, cele- aqua, nec aqua sine vino offeratur, ad rcpraesenlan-
branda aliqua susceperunt. Ccelestinus papa CLpsal- dum utrumque de lalere Dcmini fluxisse. Sixtus
mos cum anliplipnis cantari inslituit. Et hac iusti- Sancius triplicatum modulavit. Sergius Agnus Dei
tulione nios inolevit, ut omissis psalmis ex illis in- inter communicandum ternp concentu cecinit.

STEPHANI BE BALGIAGO

CHARTJ:.

I. II.
Transaclio cum Hugone de Gisseio per Stephanum g] Charta Stepltani Mduensis episc. XXVIIIingraliam
JEdum episcopum. Ungiaci (2).
(Gall. christ., ibid., p. 87.)
(Gall. christ, IV, Instrum., 86.) Dei gratia ^Sduensis episcopus, dile-
STEPIIANUS,
Noverint fideles sanclae Ecclesiee tam praesentes clis filiis suis clericis et laicis dicecesis suae salutem
quam futuri, quo ordine controversia, quee inter ca- et palernam beiiediclioneni.
-—nonicos_j___J3ymphor. et Hugonem de Gisseio et Hu- Noverit dilectio vestra ad nostrum pertinere offi-
gonem de Saphra aliquahfo temporeTueratf-consilio- _cium jura tueri ecclesiastica, et collata conservare
domni Stephani JEduensis Ecclesiaeepiscopi ad finem beneficia, maxime ea quee collafa "sunt _)auperibus-
usque pervenit. Sancitum itaque fuit a praefato epi- Chrisli, qui omnia reliquerunt, sed et villas et ho-
scopo, cujus auctoritas intervenit ad litem hanc mines et caeteros reditus se liabere non posse con-
dirimendam, ut in terra S. Symphor. de qua contro- stituerunt, ut lites fugerent, el in causas non per-
versia erat, supradicti milites haberent a villanis traherentur. Si quis igitur adversus eos aliquam sus-
cultoribuset habilatoribus terrae quindecim sextaria citaveril calumniam, nolumus utique, ut in causas
annonae, cujus dimidia pars iu frumento, caeteravero ducantur forenses, sed in nostram veniatur audien-
in avena redderentur. In mansis etiam habitalis jQ tiam; qualenus in preesenlia noslrajudicio Ecclesioe
haberent eodem modo fascem inter foenumet stra- orta in Ecclesiam querimonia sopiatur. De Iiis enim
mentum, corveas nihilominus haberet Dominus Gis- qui ad nosiram perlinent advocationem, qiue sine
siaci, de bobus rusticorum, exceptis tamen propriis assensu nostro recipere aut possidere non possunt,
rebus canonicorum. Hujus rei causa haberent tam quomodo sine nobis procedenl in audieuliam laico-
canonici quam homines erorum in terra praedicti rum et alienum subibunt judicium? Praecipimus ita-
Hugonis de Gisseio usum tam in pascuis quam iii que et episcopali aucloritate sancimus, ne quis eos
aquis, et in silvis ad utensilia plaustrorum seu car- ullo modo inquietare audeat, Sed si quid. hahet ad-
rucarum et herciarum. Praster haecautem quae scri- versus eos, usque ad nos deferatur, qui pro ipsis
pta sunt nihil omnino habeant suprascripti mililes loqui et respondere habcmus in terris, quos in die
in hominibus vel terris canonicorum. Acta sunt hxc judicii locuturos et oraturos speramus pro nobis.
autem apud Sedelocum in conspectu domini Stephani Quod si quis Iiuic decreto nostro temere obviaverit,
venerabilis ^Eduorum episcopi. a sacralissimo corpore et sanguine Domini nostri
Hujus rei tesi.es sunt Stephanus episcopus, RanuL eum sequeslramus, necnon et a limine et omni com-
fus, Zacharias, Ugo, canonici, Constantinus major, n muuione sancleeEcclesiae, donec digne poeniteat, et
Agerius, Esperimus, Arbertus et Ulduinus de lllyria- a transgressione mandati nostri nobis satisfaciat. Iu
eo, Gislebertus de Tiliis, Raynaldus de Dorna, Ju- eos etiam anathematis infligimus gladium, et pote-
raiinus Beletet alii multi. state quam aDeo accepimus tradimus Salanoein in-
(2) Hoc decrctum in chartario Ungiaci sequitur.eius fundationcm.
1309 CHART^ 1510
teritum carnis, qui non occasione veritalis, sed cu- A Burgundiae, Odonis ducis filius, injuste hahere eon-
piditatis instinctu sive in noslra, sive in aliena'pree- sueverat in-villa Canavis et Gralematio et earuni ap-
sentiaeos vexare prassumpserint. Eis autem quipa- pendiciis liberam dimissionem et omniniodam Iiher-
ceavipsis tenuerint et collata defenderint, sit om- tatem scribere et tam futuris quam praesentibus
Liun honorum mulliplicitas et aeterna felicilas, hujus chartee testimonio notificare operae pretium
" -" . duximus, ut quod inspirante djvina gratia a cultori-
III.
Charta Stephani Auguslodunensisepiscopi pro tnona- hus justitiae et fidelibus bene agitur, transgredi et
sterio S. Benigni Divionensis. viplare malignantium, temeritas et audacia omnino
(PERAKD,Recueilde pieces, etc, p. 254.) vereatur. Stephanus divina gratia ^Edueiisis episc.
Ego STEPHANUS Dei gralia ^Eduorum episcopus, post electionem suam Hugonem ducem et "WiUei-
notum sit tam pfaesentibus quam fuluris, quod do- mum cpmitem Nivernensem de conslifuenda et te-
minus papa delegavit mihi causam quae versabalur nerida pace curiosus convenit, et ut pax.per totum
inter Joannem ahbatem sancti Benigni Divionensis, episcopatum suum slatueretur et teneretur, cum il-
et Guidonem comitem Salicum, super villa quae lis iirmandoe pacis diem conslituit. Staluta die cpi-
dicitur Dianelum, eum ejus perlinentiis. Ego vero, scopus, dux, et cOmes, et alii quamplurimi amato-
communicato discretarum personarum consilio, su- ^ resjuslitiae iEduam convenerunt, pacem, quam dux
pradictam villam, etad eam pertinentia, abbati Di- monachus (3) aiitea staluerat, sacramenlis firma-
vionensi adjudicavi; et de illis super quibus que- veruiit, et si quando frangeretiir, ut ih festo S. Na-
rela inter eos versabatur, judicio mediante, inve- zarii ad festiluendam pacem annis singulis ^lduam
stivi. Si vero co.nies, vei aliquis pro eo contra hoc convenirent statuerunt. Sequenli feslo S. Nazarii
ire preesumpserit, auctoritate apostolica qua iii hac episeopus et conveiitus clericorum jEduensis eccle-
parte fufigimur, excommunicationi se noverit sub- siae, de malis et injustis consueludinibus, quas in
jacere. Huic investituras inlerfuit Engilbertus Cabi- villa Canavis et Gratematio cum tyrannide exerce-
lonensis episcopus, cujus sigillo Iieecchartula robo- bat, et de Tebbaldo Cambosio et filiis suis, quos ut
ratur, et abbas Sancti Martini ^Eduensis. suos proprios esse dicebat el tenebat, graviter con-
IV. querendo duci clamorem de malis quae eis infere-
. Privilegium pro Cisterciensibus. bat fecerunt. Dux igilur ae eorum querimoniis ut,
(MABILL , Annal. t. VI, p. 677.) sicut jus exigeret, episcopo et canonicis satisfaceret,
STEPEANUS, Dei gralia jEduensis Ecclesiaeepisco- apud Divionem castrum diem constiluit, scilicet
pus, dilecto in Christo fratri STEPHANO Cisterciensi r,P diem revelalionis Stephani protomartyris; dicstalu-
abbati ejusquesuccessoribus regulariter substituen- to et Ioco episcopus et canonici, dux et sui pro se-
dis in perpetuum.. dandis supradictis querimoniis in ddmum Dominici
Religionis Cisterciensis bono odore plurimum de- mercatoris convenerunt, ibique in presentia ducis
lectali, tuis tuorumque fratrum petitionibus annuen- _et curiae suae episcopus et canonici de praedielis
tes, dedimus ecclesiam Comhusii liberam, salvp ta- villis querimoniam et clamorem ilerum proesenta-
men episcopali jure canonicis Yirgiacensis castri. verunt, nihilque penitus in eis ducem habere veris
lpsi autem canonici precibus nostris in manu noslra i-ationibus el scriplis autlienlicis approbaverurit, In-
censum quem annuatim in territorio Gergulii.gran- sUper si quid in prasfatis villis et earum appendiciis,
giae vestree a vobis accipere. solebant, Cisterciensi ct in Tebhaldo et filiis suis. dttx Burgundiae juste vel
ecclesiae retinendum in perpetuum guerpiverunt. injusle habuerat, quod pater suus, videlicel Ododux
Cujus donationis et guerpineeccnsus Iii testes fue- beato Nazario, et J5duensi ecclesioe, et canonicis
runt : Bertrannus archidiaconus deBella, Humber- ultima die concilii apud jEduam ab Hugone Lugdu-
tus archipresbyter- de Belna, Walo presbyter de Gil- nensi arcliiepiscopo, et sedis apostolicae legato cele-
liaeo, Pagarius Rabustel de Vergiaco. brati onmino dimiserat, niemoriter retulerunt, et
V. D chartam de dimissione malarum consuetudinum et
Nolitia de malis consuetudinibus quas Hngo clux omnimoda libertate Canavis et Gratemacii, quam
Burgund. dimisic Slephano episcopoin villa Cana- super altare sancli Nazarii pater suus posuerat, ui
vis, elc. firmuis teneretur, ostenderunt, unumque ex filiis ec-
Quoniam primi parenlis culpa exigente, vifa lio- clesiaeibidem in habenda memoria a duce osculalum
minis et memoria in eeternum duratui'a, nisi homo fuisse relulerunt testante charta; verumtamen non-
peccaret, facta moiialis cito labitur et. evanescit, dum veridicis rationibus et scriptis aequlesceiis,
donationes, concessiones, et convenliones, quas in- imo dlutinam possessionem suam dux praetendens,
ter se haberent -homines, ne oblivione deperirent, ut de suis et canonicorum verbis curia sua ad facien-
scriptis annotari humanaratio proeuravit. Nos hu- dum judicium in partem [secedefent] tandem con-
jusmodi salubre consilium priorum ratrum appro- cessit. Ad facicndum igitur judicium in parlem
bantes, malarum Consuetudinum, quas Hugo dux secesserunt Ansericus canonicus et preeposilus S,
(5) Dux monachus, de quo hic fit mentio, fuit niaci monacjijim professus est an. 1097. And. Dc-
Hugo I, dux Burgund., qiii iiberis carens, principa- CIIESNE.
lum abdicavit in gratiaui fratris sui Odonis,:el Clu-
 1311 GERARDUS ENGOLISMENSIS EPISCOPUS. 1SJ2-
Nazarii, Walo abbas et frater ejus Werrieus, Adi- A Domino et beato Nazario, et tibi Stephano episcopo
- marus de Maso, Willelmus de Fulventio, Hugo da- et ^Eduensi Ecclesias totum dono,
trado, concedo
pifer ducis, Teccelinus Sorus, Tebboldus Damac. et omiiino dimitto. Si quis hoc violare preesumpse-
Factum est judieium, Tebboldus Damac illud retulit rit, ferialur anathemate S. Leodegarii episcopi et
iu his verbis : eeelesiam 4.duensem debere possi- marlyris.
dere jure et dimissione Odonis ducis praedicias vil- Huie donationi et iibertati testes interfuere isti,
las cum suis appendiciis et eas inhahitantes et iiiha- ex parte ducis: Willelmus de Fiilventio, Hugo dapi-
bitaturos, cuni omni libertate et tranquilla pace judi- fer, Hugo de Besara Divionis prasposifus, Teccelinus
camus. Relato igitur judicio Hugo dux, qui ibi pras- Sorus, Adimarus de Maso, Walo abbas, Wrerricus
sens aderat, charlam per quam nominatas vijlas ab frater ejus, Tebbpldus Damac; Odo Marlinus ; ex
omni mala consuetudine et eaptione liheras et abso- parte episcopi^Sevinus decanus, Ansericus praeposi-
lulas pater suus reddiderat accepit, et quidquid juste tus, Sevinus arcliidiaconus, Raginaldus, Engelber-
yel injuste in Gratemacio et canavis et appendieiis tus, Andreas, Petrus Adjutus, Warnerius preshy-
ceperat et habiieraUotum Domino et beato Nazario, ter.
et canonicisdeseruit et reliquit: ponensque chariam Laici: Mainus major, UmbertUsJjellerarius, Petrus
"
in manu episcopi in liaecverba prorupit: Ego dux de Ulgtis, Tebbaldus Camliosius et filii ejus, Paga-
Burgundiae Hugo omnes malas consuetudines etca- nus et Dominicus, et Mainus Palmarius.
ptiones et quidquid justevelinjustein Gratemacio, et Acta est indictione sexta, epacta prima, Ludovico
iuCanavis el earumappendiciis et inibi habitantibus rege Francorum regnante, Stephano ./Eduorum epi-
et inhabilaturis haetenus habni et hahere consuevi, scopo pbntificatue, amen.

ANXO
D05II.NI
MCXXXVI

: GEHARDUS

ENGOLISMENSIS EPISCOPUS

NOTITIA

(Gallia Christiana nov. edil., tom. II, col. 995.)

Gerardus de Blavia (de Blaye) vir fuit suo tem- C carionico dedit; tanlosque in omni studiorum ge-
pore percelebris, ultra moduni utrinque vei lauda- nere progressus fecit, ut ad id quod hauserat, aliis
tiis vel infamalus. Nihil turpius liis quae de illo re- propinandum paratissimus fuerit. « Hincque effe-
ferunt Arnulphus prinium Sagiensis archidiaconus, cium est, ut in civitate Engolisma et Pelragorico,
deindeLexoviensis episcopus, et Ernaldus Bonaeval- et in quibusdam casteflis circum adjacentibus regi-
lis in dioeeesi Carnotensi abbas; nihil econtra su- miiia scholarum habuerit (i), » et quidem lanta
blimius, niiiil gloriosius his quee in ejus laudem sapienlia, ingenio tanto, tariique felici eventu, ut et
scripsit auclor Historioe pontificum et coinituni En- ad illius magisterium undique coiifluerenl discipuli,
golism. cap. 52. Exlrema sincero, ut decet, hislo- et ex ejus schola exeunles, ad suhlimiores Ecclesiae
rico ex sequo dcvilaiida. Hine medium tenehimus. dignilates visi sint idonei. Ipsum vero canonici Pe-
Quidquid de illo assertum est critico perpendemus tracoricenses in socium honoris eooplarunt, ut
examine, omnibusque praejudiciis sepositis, quid- disciinus ex instrumeiilo donationis factasUserchiae
quid verius, aut saltem vero similius videbilur, as- a Guilielmo episcopo Pctracoricensi (2); dcmumqiie
serenms. Nalione iuit Neustrius, diosc. Bajocensis, episcopus Engolism. ut defuncti Ademari locuin
paire Giraudo, viro fortunae medioeiis, iino pene suffectus est an. 1101. De hac electione ita scripsit
iiullius. Hiiic jn adolescentia soluin mutare, ac in Arnulphus (5) : « Dum adversum se eligentiiim
omnium" feie reruminopia vivefe coaclus est. Ye- multitudo divisa consUrgeret, diversasque perso-
r;;m id omne indusliia, Iabore, ingcnio reparavit. nas alernus postularet assensus, in eum voces om-
Primum ad humanitatis studia animum appulit; iiium forlunam convertisse; non quod in eo satis
astate vero provectior vitoe clericalis instituium ain- r. commode provisum Ecclesiae crederelur, sed ut ex-
plexus, se lotum sacris litteris, theologioe ac juri itum qualemcunque tumulfus offenderet, maluisse
-il) Labb. t. II, pag. 238. scopi et ecclesiae noslrae canonici, » inquit Guillsl-
i2) Vide Hist. Tulel. Baluzii in appehdice col. mus Petrag, episCopus in chafla an. 1104.-
877. «In praeseiitia D, GeralJi Engolismensis epi- (5) Spicil. tom. II, pag. 559,
1313 NOTiTIA. 1514
enm scienier indignum partem ulrarnque exciperp, A pro riiille solifiis harbarinofnm, bai-bara nimis
quam praevaluisse parlera alierain videri. > Proca- aucloritate conseCrafi... fecistis, nolenie suo conse-
cius id dielum, et a veritate alienuin -judicamus. cratore, ejus clero modis quibus poterat recia-
Initio quidem rem factiduibus et prensationibus, ut mante; et qui vidit et parfem habuit abbas quidant
solet, actam fuisse non negaverimus, sed taudem vester- vicinus, lestimonium perhihuit, Ct multi
ad hieliorerti mentem conversos electores, postulante dicunt ejus testiriioriium"verum esse, 5° Fulco
popuio," Gerardum unanimi consensu designasse Biennensis abbas litleras vestras pro faeienda sibi
credimus, ut diserte testatur histor. ponfif. Engo- jiislitia quaesivil, quas illi prudenlia vestra tandiu
lism. (-i-7).« Ob insignem ipsius seientiaiii, et hone- negavit, doneeillas ceiitum solidis comparayif. Sed
slam vitam in Engolismensem episcopum promotus perdidit pecuaiam, nec per vos potuit habere justi-
est, petilione populi, eleetione cleri, honoratorum liam. Hoc ipsemet profitetur, qui. simul utrumque
assensu, i ef ceiie eleclione dignus erat, cum teste perdidisse conqueiitur, J etc. Et post" multa :
Arnulpho,inesset ei «circa gerendas res nola « Asserunt quidam vos qiiasi Balaam alterum regis
discretio, quam pliirima sane lltterarum scientia Anglici pecunia fuisse corruplum, et idcircO inju-
cotitlrmaret, utriusque facundia sermonis prnaret, > stam in comitem Andegavensem excommunicationis
Qui vir erat « in responsione discreius, in praedica- prolulisse seutentiam; et licet excomniuiiicatio
ti.one .eximius, in alloeutione blandiis, in prover- vestra vires etiam unius diei habere non potuerlt,
biis facetus, >' inquit Hislor. Poniif. Eiigolismen- amicis tamen Romanae Ecclesiee peperit verecun^
siura. diam, et ejus inimicis detrahendi dedit materiam...
Noh multo post legationem obtinuit. Yerum, si R ahbati Angeriaeensi, ut dicitiir, promisistis, quod
B
fides Arnulpho, emendicalam et subreptam. Denms si ccc solidos Pictaviensiuni niasculorum vobis da-
quaesilam, at subreptani quis sibi persuadeat ? Sie ret, Rainardum Chesnelli deponerelis : unde capi-
cnimE.ngoI. pontif.: -Hist. :« cum doinino S. Pa- tula quihus illum accusaret, ei transcripta misislis.
sehali papee adbaesisset, qui ad partes Galliarum ve- Hoc abbas ipse fatetur, et testem in animam suam
nerat, cognila honestate et praeclara -sapien.lia, ei Deuni -invoeat, quod verum loquitur. Haec pauea de
vices suas, prius in Britannia et deinde Turonensi, multis, modica de magnjs tesliiicavimus, dilectionis
Burdegalensi, Bituricensi, Auscitania provinciis videlicet causa, ut si vera sunt quae conlra-vestram
commisit, i Sic etiam Ofdericus Yilalis Iib. xm, ad astutiam venliiantur, praeleriloruhi trarisgressio fiat
an._115t!, pag. 908: t Yir eruditissimus, qui inagni vobis futurofum caiitela. > Addit Girarduril, se
iiominis et poteslaiis in Romano senatii tempore praesente, etiam coram laicis praedicasse, episcopos
Paschalis papae, et Gelasii, et Calixti, et Honorii deponendi se habere potestatem, quod vocat novurij
fuit. s Deiiique qui.s sibi persuadeat quaiuor illos praesumpiionis genus.
sunimos poutifices tantae aut socordias, autinjpro- flaecIn alienos exercuerit; niliil profecto simile in
bitatis fuisse, ut aut Gerardum palam indignum non suam Engolismensem EcClesiam commisisse legitur.
noverint, aut notum tanla niliilominus dignitate Illam ecOntra, imo et provinciam quibus potuit be-
ornarint. Mirum quot ab eo et in episcppatu et in neficiis cumulavit. Priiicipum reconeiliatioiii, aut
legatione patrata fuisse crimiiia dicat Aiiiulphus. oppressonim protecliOni studuit,' sedem suam or-
« Ea die, inquil, ab Engolismensis ecclesia veritas navit, nuiji intulit injuriam, bene fecit omnibus.
et miserlcordia reeessit, dolus, impietasque sucees^ „" Yulgrinum Engolismensem comitem « Consiliis
sit, rerum status in deteriora niutatus est, imminti- juvit et auxiliis'(9), > ut terras vi ac fraude sibi
tus est decpr et cuI.tus'Ecclesiae. Insoleniia; qtiam ablalas i'eeuperaret. Discordias inlei eumdeni et
ante patipertas represserat, effeiri coepisti : petulan- Ademarum Riipis-fulcaiidi excitalas « interveiitu
tia, quani privatus exercere non ppteras, bonos suo sedayit. Ecclesiam EngOlismensem a piiino la-
quos libuiiinseclaii, rapinis et exactiouibus exina- pide aedificaVit.... de propiio suo sedificavil dormi-
nire._provinciam, etc, Ab -obtenta vero legatione, toriuni, refectorium, cellarium, presbyleriuni,
tua diliusipribus spaliis effusa cupiditas, copiosam. januas ferreas, et conlulit preediclaeecclesiae (teiras
rapacitaii tuae maieriam non defuisse gavisa est. SCu ecclesiasj de Julhac, de" Renenhorvilla et de
Quid manifestas exactiones exaggerem, » etc. Qua> Touzac. Coniulit etiam de proprio, ut pauperes xxiv
dam ambitius et lucri causa fecisse Gerarduni, qua semper alerentur in praedicla ecciesia Eiigolismensi
ralione negari possit lion videmus, cum hane in in unaquaque Quadragesima, et acquisivit xn so-
rem nonnuila referat Gofridus Yiiidocincnsis ad Ge- lidos in ecclesia de Touzaco ad tunicas pauperuni.
rardum ipsum scrihens; sic porro orditur (8): Dedit eliam Engdlisineiisi Ecclesiae poiitiHcalia
« Quoiljam S. Romana Ecclesia, non quidem vestris ornamenta quae emit a Bozone Saiitonensi episcopo
meritis, sed gratia sola humilitaiem vestram adeo mille solidos. Aulam ponlilicibus construxit, eccle-
sublinlavit, quodmiiiiihus digitus vester dorsO patris siaecontulit texlus aureos:... tlnnibula deaurala, et
vestti grossior videlur; sicut sublimia verha quae crucem de argento (10), > eic. Post mulla subdit.
saepius hmltum gloiiose profertis, lestiiicantur, « centuni volumina vel eo amplius, oninia fere ope-
tanio Udelius ei debetis obedire..., si aiiter agitis, rum SS. Palrum.... et iiinumera boha eceleshe
sublimitas veslra, quam... papa sua bonitate satis " nostrae et mensee episcopali conlulit. Constituit
de exiii loco creavit, mala pro boriis iili relribuit. » etiam de proprio suo, ut xin pauperes in meiisa
Deinde ad reni veniens, « quod audivinius, inquit, pontificis Engolimensis semper alereniur... Aulam
uhde etiam qupd pejus est, caniilenam composuit pontificibus et capellam,et camerani Piciaviaedifica-
vulgus, quoniam publicum est, vobis occultafe nec vil, et annulum aurei operis cuin lapidibus pretio-
pos^umus nec debemus. 1° Audivimus et dolemus - sis ecclesiae Engolismensi dedit. > Addit: « Ejus
Andream de Vitrejo filiaesuas vobisconjugium ven- auxilio ceclesia de Gorona, et ecclesia de Grosso-
didisse, illud etiam a vobis filium^ virecomitis de Bosco et de Aula-villa et Boiiielensis aedilicari
Maloleone comparasse, Quorum alter quingeiltos cosperunt... Ecclesiara et domos construxit lepro-
solidos vobis pretium dedit conjugii, alter vero "sarias. >
quindecim marcas argeiiti. Hoc/episcopus Pictavien- Jam referenda quas Iegalus gcssit. An. 1107, una
sis, hoc Guillelmusafchidiacpiiiis ejus, et quidani cum Richardo Albanensi, Aibertp Ayeuionensi
alii qui adfuerunt^si veritatem sepelife nolueriht, episc. judex delegalus a Paschali II in causa moiia-
non negabunt. 2° Carrofensem Ubbalem, non regu- clioruni Casae Dei el Anianae pro Xiordaiiica cella,
lariter electum, sed violenter, ut dicitur, inlrusum lata senleiit.a Aniante cellam adjudicavii. Concor-

(i-7) Labh. t. II, pag. 259. Spicil. ibid., pag. 545. (9) Labb. f. II,-pag. 259.
(3) Epist. 1. i, ep, 21. (10) Litbb. i. il, pag, 2lip. _
 1315 GERARDI ENGOLISMENSISEPISCOPI. 1316
diam fecit cum Aimerico de Mota Rupisfulcaudi pro A qua eoruni manaslerium abbatia fieret, et a Sanetas
exclusa molendinorum de Castelar anno ab Incar- Crucis Burdigal. sub.jectione eximeretur. Anno
natione 1109, indict. n, regnante rege Francorum 1128, Kal. Martii, adfuit translalioni S. Albini
Ludovico Philippi regis filio. Octo concilia celebra- episcopi Andegavensis. Eodem anno, ut legatus in.
vitquorum pauca ad nolitiam riostram pervenerunt. nionasterio S. Gildas Dolensi concilium rexit, inquit
Exstat in conciliis edit. Labbei Lausdunense, de Chronicon Kemperle"iense tom. I Miscellan. Baluz.
statu Ecclesioeab eo celebratum : « An. ab lncain. Circa idem tempus Burdigaloe concilium babuit, in
Dom. 1109, epact. xxvni, indlct. n, praesidenle D. quo Guillelmus Aquensis episcop. dimisit Silvae
Paschali papa Romae, in Francia Ludovico re- majori ecclesiam S. Vincentii de Aquis.
gnante. > In eo Eeclesia S. Pelri Trenorciensibus Nunc veniendum ad illud schisma ciii occasionem
vindicalur adversus' episcopum et carioiiicos Nanne- dedil electio duorum Romanorum pontificum Inno-
tehses. Aderant Burdegal. archiepiscopus, episcopi centii et Anacleti. Si Gerardus ab initio Anacleti
Pictav., Santon., Agenn., Pelragor., Andegav., Ce- paiiesadversuslnnocent. II fuisset amplexus, Iocuni
noman., Redon., Nannetens., Dolensis et Veneten- aliquem exeusationi liabuisset, nonnullus enim pri-
sis, itero plures abbates. Nihil illustrius quam quod mo amhigeiidi locus suppetebat. Eodem ulerque die
egit in concilio Laleran. an. 1112. Privilegium de electus fuerat; et, si Innocentio favebat prioritas
concedeiidis sacerdotiorum invesiimfis a Paschali II temporis, Anacletum juvabat suffragiorum mulli-
captivo exlorserat Henricus V imperator, addito a tudo. Hic quippe a xxvn, ut Onuphrio, aut salteni
papa sacramento quod « nec de investiluris deinceps a xxn, ut aliis placet; ille a xvn tantum cardinalibus
eum inquietaret, nec in personam regem anathema g elecius fuerat. Anaclelum qupque-juvabat,:quod,
poneret. > Haec omnia quo tandem pacto revocari qui Innocentium designaverant, contra pactum,
possent, in loto concilio nemo videhat. « Tunc Ge- exira condictum locum caeteris non tantum non vO-
rardus episcopus requisilus tandem, tale consilium catis, sed nec mouitis egeranl. Res ergo primis illis
dedit, quod investiturae revocari poteranl salvo sa- temporibus ambigua etdiflicilis (15). Hinc ad Stam-
cramento; ila tamen quod imperalor dans investi- pensem coeluin, ubi definienda lis erat, i non me-
turas non exconimunicaretur. Quod consilium omnis diocriter pavidus et tremebundus advenit > S. Ber-
synodus laudans dixit: Non tu loculus es, sed Spi- nardus. Hinc lolo sibi negotio imposito, jejunium
rltus sanclus in ore tuo (II)..» Jussit Paschalis ut et coiitinuas preces adhibuit, ut necessarium lumen
investiturarum damnationem scripto redigeret, quod a supremo ininiine mereretur. Hinc Henricum An-
cum quibusdam aliis a consilio deputatis praestitit. gliaeregem piissimus abbas « vix persuasit Innocen-
Lecla deinde ab eodem Gerardo condemnationis tium recipere, ab episcopis Angliae penitus dissua-
charta, acclamatum est ab onmibus patribus : sum (14). i Ned adduci poluit nisi his Bernardi
Amen, amen. Fiat, fiat. Insuper « placuitpapee et verbis : « Times peccatum incurrere, si obedias
toli consilio, qualenus Gerardus episcopus, per Inhocenlio. Cogita de aliis peecatis respondeas Deo,
quem Deus Ecclesiee suae tale consilium reserave- istud mihi relinque, in nie sit hoc peccatum. > In
rat, cum quodam cardinalc ad imperatorem dirige- his circumstantiis si fluctuasset Gerardus, si pro
retuf, qui voluntatem imperatoris consuleret, qua- Anaclelo stelisset, aliquid excusationis habuisset ob
lenus .Ecclesiae Romanae invesliluras repone- facti ignorantiam. Verum non ita se res habet, sed
ret (12), > alioquin habitum concilium revelarelur. <r, si Arnulpho habenda fides, cum Slampensi concilio
Viri sapientiam vidimus, nunc invictum aninii ro- inieressenon posset, litteras suo sigillo muiiitas
bur admircmur. Periculosa sane provincia : superbo per nunlium sciipsit, quibus testabalur, « utramque
ct ad iram prono principi denunliandum, quod in- se uovisse personam et eleclionis ordinem plenius
gralissimumforenemo dubitabat. Rem lamen aggre- exquisisse, procul dubio cum Innocentio papa stare
"TJilur-inlrepidus— anlistes, .« cumque in praeseiilia jusliliam, eo quod plane yir esset honestatis egre-
imperaloris mirabililer perorasset, et a caiicellaiio^ —giae,et ipsius.elettip prinia teinpore, et a proecipuis—
imperatoris, qui illius interpres erat, singula expo- 'Romaiiee Ecclesioefuerat celebfata personis. Porro
nerentur, vehemens tuniultus ortus est in curia ; ita Petruin per opuleiitam manum caihedram potius
quod Coloniensis archiepisc. qui eum solemniter in usurpasse, viiuin adeo vita reprobatum et nomine,
hospilio suo susceperat (in Galliis namque disci- ut si ipsum etiam queelibet electionis forma defen-
pulus Gerardi fueral), de vila illius dubitans dixil: deret, promoveri lamen vitee qualitas et infamia mi-j
Magister, maxinmm scandalum generasti in curia hime sustineret (15). » Cum vero in papam Inno-
nostra. Indignans autem Gerardus respondit:« Tibi cenlium omnes couvenissent, statim ipsi « primus
sit scandalum, mihi est Evangelium. i At Deus om- aut inter primos i scripsit Gerardus, postulavit
nipotens, qui cor regis tenet in manihus, et quo ipsius « honorari rescripto, et munus legalionis
voiueril illud inclinat, alio mentem imperatoris di- liabitae confirniari (16). > Quin et ad cancellaiium
verlit. Yiri coiislaiiliam simul et sapieniiam demi- quoque rescripsit « legationis sese et onere gravari
ralus, non tanlum ei viin nullam intulit, imo plu- et iiomine hoiiorari tanto indignius supplicans
riiiia dedit niunera, Anno 1117, niense Oct., adfuit T, quanto bumilius (17). i Repulsam passus indigna-
concilio Romano, Paschali II praesidente, ubi dux tur, resilit ab Innocenlio, transit ad Anaclelum.
verbi,cum Attone Yivariensi, Goffredo Carnoi. et llluni papam agiioscit, ab illo legatus designatur, et
Guillelmo Catalaunensi appellatur ab Orderico Yi- lota, ut gloriatur, Francia atque Burgundia lega-
taliiib. xii Hist. Anno 1118 Eiigolismoe concilium tioni ejus antiquae superaddilur. Exinde vero Ge-
celebravit, de quo nihil superest, nisi quod habet rardus in apertum schisma delabitur, altare contra
Malleacense Clironieon : « Ibi archiepiscopus Turo- allare tenlat erigei'e (18). Innoceniiuni maledico
nensis, cl.alii duo episcopi confirmaii sunl. Unus dente carpit, ac suis obtrectationibus lacerat, po-
eoriim Audebeiius Agennensis. «Anno 1122 oblinuit pulos ab illo, suis oblocutionibus ad sese el ad an-
a Pelro Santonum episcopo restitulionem villaede tipapam trahere nilitur, tanta vi, tanlo sludio,
Lede-villa, quae antiquitus juris erat malncis eccle- tanta callidilate agii,'ut plufimos suo schismate in-
siae Engol. et thesaurarii, qui tunc erat Gerardi ficiat, Hildebertum Turon. arcliiepiscopum concu-
nepos. Eodem aiino monaehi Sancli Macharii per tiat, licet non dejiciat; Guillelmum Aquitaniae du-
subreptionem ab eo impelrarunt virgam pastoralem, cem sibi suasque sentenliae ita devinciat, ut totus ab
'. (II) Labb. I. II, pag. 259. (U) Sug. ibid.
(12) Labb. ihid. (15) Spicil. t. II, pag. 555.
(15) Suger. iu Yita Ludov. Grossi. Will. Mal- (10) Bern. ep. 120.
mesb. Hist. nov. t. I, ad. an. xxx Henrici regis (17) Spicil. t. II, pag. 556,
Angl. Ainald.'Bonoe-vall., lib. n VitoeS. Bern. (18) Bern. cp. 24.
1517 DECRETA. 1518
ipso princcps illi penderet; sicque ejus auctoritate A ut-cum eo communicaret adduci poluit, iuio in En^
fretus, « fasque nefasque eonfundit, abbates abba- golismensi Ecclesia ab eo plurimi divisi sunt. Deni*
lihus, episcopos episcopis superintendere nititur, que ad unitalem catholicani revocato per Bernardum
amovere calhoHcos, schismaticos promovere. » comite Guillelmo, sicque « paCe omni Aquitanise Ec-
Piclaviensem et Lemdvicensem praesules e suis se- clesiae reddita, solus Gerardus peiseyeiat in malis :
dibus ejecit, et alios intrusit; et quia eomprovin- sed non multo post.... imposniiens etsubito morluus
ciales episcopi indignos illos ab ipso designalos sine confessione et viatiaco, de corpore cgredien-
consecrare renuebant, in eos principis iram in tan- tem spiritum ei reddidit cujus minister usque in fi-
tum accendit, ut W7ilielmus SanlonenSis episcopus nem exstiterat. Corpus ejus a nepotibus suis....
ejusque canonici a sede sua, et ab urbe et ecclesia, inveiituni in lectulo suo exanime, et enoriniler tu-
« derelictis domibus et possessionibus suis,» egredi . midum, in basilica quadam humatum est, sed poslea
coacti sint (19). a Gaufiido Carnoteusi episcopo sedis apostolicaeie-
Yerum alios si vexavit, multa et Ipse passus est. gato inde extraclum, alioque projectum est(22). >
In Remeusi concilio praesidente Innocentio, pro Longe aliler tamen de ipsius niprte loquilur Hist.
schismate damnatus est et excomriiunicatus, et ab poniif. Engolism. c. 55. « Die autem, inquit, pro-
oiniii ecclesiaslico honure deposilus. Dum novae xima mortis suae. accepimus quod in confessione
suee legalionis inunus in Santonensi dioscesivellet sua sacerdoiibus dixerit: Si partem Petri Leonis
exercere, ab Aimaro de Archiaco milite strenuo contra voluntatehi Dei ignorans manuteriueri.t, se
captus est, et mensibus aliquot reclusus in carcere, confiteri et pcenitere... Sabhato autem njissam ce-
nec nisi magno pretio persoluto liber evasit. Denuo g Iebrans maxima. devotione et effusione lacrymarum,
fuilaVulgiino Bituricensium archiepiscopo anathe- sequcnti die Dominica migravit a sasculoahno 1156
mate percussus, vetitum Aquitaniae populis et prae- ab Incarnat. Domini. Sedit in episeopatu aniiis 55,
sulibus ne in aliquo ei obedirent, aut ullum ei ho- mensibus..... diebus.... unicuique capellanorum sui
noreni exhiberent (20). Hinc violenlia comitis in episcopalus in fine suo unam minam obolum dedit;
Burdegaleusem archiepiscopum a canonicis eleclus et illud niagnilicum sidus quod claritate sui partes
sine comprovincialium episcoporum assensu, quin occiduas illustraverat, proh dolor! exlra ecclesiam
potius contradicente Agennensi praesule (21), uni- quam aedificavitsuh vili lalet lapide. Cessavit epi-
versitas vel pars saltem niaxima refragata est, nec . scopatus usque xiv Ral. Julii. »
(19).Epistola Willel. Santon. episc. ad Yulgiinura (21) Ariiulph. pag. 565.
Bitur. arcbiepiscopum. Lahb. i. 11, pag. 85. (22) Eruafd. lib. n Vitse S. Bern., c. 59
(20) Will. Santon.ibid.

:
-
; GONCILIUM LAUSDUNENSE^ "-.,,v

DE STATU ECCLESIvE

AGirardo Engolismensi episcopo, sedis aposEolicas legato, ceiebratum anno

Domini 1109.

Concil,, t. X, col. 762. — Rerum in Iioc concilio tractatarum nihi! ad nos pervenit praeter decreta
(LABBE duo quaesubjiciuntur.)

I. C coram omni consessu, prdesenle pariler. et jubente

Ecclesia Sancti Petri Trenorcierisibusvindicatur ad- ipso Nannetensi episcopo, invesliluram praedictae
versus episcopum el canonicos Nannetenses. ecclesiae, de manu archidiaconi sui, per privilegitim
GIRARDES gratia Dei Engolismensis episcopus, quod manu tenebat, suscepi: et ex judicio et as-
sanctae sedis apostolieaelegatus. sensu archiepiscoporuni, episcoporum, abbatum et
Cum de statu sanctae Ecclesise, Lausdunensi con- tolius convenlus, inveslituram ipsam per idem pii-
-
cilio, quod in basilica B. Dei Genitricis, ipso aucto- vilegium Cunaldensi priori et praedictis monachis
re ac gubematore celebrayinms, plurima pertra- solenmiter contradidi.salvo tamen canonico jure
classem, delata est in conspectu concilii quereia Nannetensis Ecclesiae, si quod esset. Ut autem res
Trenorcierisium monachorum, super Nannetensem ista (irma et inconvulsa permaneat, sigillo nostrss
episcopum et canonicos ejus, de ecclesia Sancti auctoritatis insigniri fecimus, et propria manu sub-
Yilalis. Crastina die, in refeclorioejusdehi ecclesiae, scribere curavimus.
cum fratribus et coepiscopis nostris conveniens, Factum est autem istud in Lausdunensi caslro,"
Burdegalensi scilicet archiepiscopo, doniino Picta- coram positis archiepiscopis, episeopis et abbatibes,
viensi, Andegavensi etiam, Cenomannensi etRedo- et multis aliis religiosis et nobilibus viris.
nensi episcopis, abbate quoque Angeliacensi, et ab- D Signum Burdegalcn.sis episcopi.
b"ate Saucli Eparchi, cum plurihus aliis: duabus S. Pictaviensis episcopi. -
eoriimdem legitimis mohachorum personis super S. Santoneusis episcopi.
liaccausa auditis, utrisque partibus adjudicavimus S. Agcnnensis episcopi.
saci aincnlum. IIoc canonice suscepto, sequenti die, S. Petragoricensis episcopi.
,3i9 GERARDI ENGOLISMENSISEPISCOPI 1520
S. Andegavensis episcopi. 1A uicio tractare ccepimus. Et quia non omnes unani-
S. Cenomannensis episcopi. mifer consensimus, dilatum esl judicium ad conci-
S. Redonensis episcopi. lium usque Lausduniad praescnsfuturum. Peracto-
S. Nannetensis episcopi. -que ex more concilio, Venerabiles fratres et coepi-
S. Dolensis archiepiscopi. scopos, qui interfuerunt concilio, in unum convo-
S. Venetensis episcdpi. - , cavimus : et cum eis diligenter de judicio praelibaiaa
S. abbatis Yendocinensis. causae tractavimus.Quodita pari consensu diffinitum
S. abbatis Malliacensis. alque sancitum esl, ut capella S. Stephani, paio-
S. abbatis Majoris Monasterii, chiali ecclesiaequae in honore B. Petri apostoli fun-
S. abbatis Sancli Florentii. data est, inhaireat, unialur, et sic monachi matrem
Anno ab Incarnatione Domini 1109, epacia xxvm, et Uliam possideanl. Hujus autem diffinilionis nobis-
indictione n, preesidente domino Paschali papa . cum judices fuerunt, Ernaldus archiepiscopus Bur-
llomse, in Francia Ludovico regnanle. degalensis, Pelrus Sanlonensis episcopus, Petrus
Ego Girardus Engolismensis episcopus el sanctae Pictavensis, Marbodus Redonensis, Hildebertus
RomanaeEcclesiaeiegatus subscripSi. Ceiiomaneiisis
g Celebralo auteni solemniter judicio, venerabili
II. fratri nostro, abbati videlicet Willelmo Majoris Mo-
Capella Sancli Stephani monachis Majoris Monaste- nasterii, et nionasterio.ejus, suam capellam reddi-
rii adjudicaiur adversus canonicos Camiliacen- dimus. Ut autum diffinitio ista firmior permaneret,
ses.
sigillo nostro sigillari praecipemus, et manu nostra
Ego GIHARDIIS Dei gratia Engolismensis episcopus, subscripsimus.
Romanee Ecclesise legatus, aliique fralres qui nobis- Acta est autem diulnllio ista in ecclesia beatae Afa-
cum eranl Andegavis apud monasterium S. Albini, riee Lausduni, in qua synodus consederat, anno ab
in cella novitiorum ejusdem monasterii, ad quam- Incarnatione Doinini 1109, indictione m, Paschali
dam causam ventilandam et disculiendam, quae erat II Romanam Ecciesiam regenle, regnum Francorum
inter abbatem S. Martini Majoris Monasterii, et ca- Ludovico rege tenente, Andegavensium plebibus
nonicos de Camiiiaco, de capella praedicli caslri, Fulcone juniore praesidente.
CGnvenimus.Dtrique enim et monachi et canonici Ego Girardus Engolismensis episcopus, et sanctae
praesentes adfuerunt, utrique causas suas ordine .Romanee Ecctesioe legatus, huic diffinitioni suh-
exegerunt. Auditis utrorumque rationibus, de ju- scripsi.

^EPKTOLJE ET-DIPLOMATA

IN CATJSA BELLJE IKSULYE.

Annales Benedictini, lom. VI, appendix, pag. 651.)

(Dom MABILLON,

. MONITUM.

(AnnaL Bened.t lib. LXXIII,num. 20.)

Grandis lioc tempore (1117) controversia Roihonenses inter cl Kemperlegiensesmonaclws exorta esi super
Bella Insula, quam Leo IX el Gregorius VII Rollionensibus olim asseruerunl contra donaiionem ab Aiur.Q
Cornugallim comite Keinperlegieitsimonasterio ab ipsa ejus originc faclum. Non obstante horuni ponlificum
aucloritale, Kemperlegienscshanc htsulam pacifice possederant usque ad Iwc tempus, quo HerveusRothonen-
sis abbas, Conani comitis fullus prmsidio, illam insulam occupavil, Querelas liac de re dctulil Gurhandus
abbas Kempeiiegiensisad Gerardum Engolismensem episcopum et aposlolicmsedis legalv.m. Is primum Co-
nano comili hac de causa scripsit, eumque hortalus esl ul abbatem Ketnpeiiegiensemac monasterium illud,
quod ejus anlecessoresin lionorem sanctm crucis fundaverant, tuerelur; seque mirari dicit quod personis
terrm suce interdicat,ne ad justitiam sancim RomanceEcclcsimveniant, quod nec reces, nec cmleri principcs
facere ausint: mullo minus id fucere debeal comes, qui a vicario S. Pelri, id est a summo pqnlifice, prhici-
palum suum leneul. Cmterumsi id facere pergal, gladium beati Petri ipsi cjusqueprincipatui iinminere. S',tb
hmc idem Gerardus episcopus, vocatis pariibus, induciisque semel et ilerum Rothonensi abbali datis, cum
Herveus abbas Rolhonensis,ecclesiaslica censura posthabila, per violenliam Conunicomilis Bellam Insulam
armala manu invasissel, in eum senlenliam tulil una cum Petro Santonensi eleclo, Hugone S. Eparchii ab-
bate, Ilerio magislro sclwlarum Santonensi aliisque; eamdemquehisulam Kempeiiegiensibusrestitui sancivil.
Quod judicium Briccio Namnetensi, Marbodo Redonensi, Morvauo Venetemi,RivullonoAktcnsi cmlerisque
I32i_ EPISTOLJEET DIPLOMATA. 1522
Rritqnnim episcopis iitteris significavit. Ad hmc Morvano Venetcnsi, in cujm parochia Roihonense monasie-
riutti situmest, alias liiieras scripsit, quibus eiim nwnebat se in secunda Jiebdomada imminentis Quadrage-
simm concilium celebrare statulsse, cui prmcipii Monaitum episcopum cum Rolhonensi abbate adesse : alias
si abbas non compqruerit, cgnonicm dislrictipnis senlentiam in eutnproferendam. Cumvero nec sic a cmplis
desisteret abbas, Gerardus Ermeiigardi comitissce, Conuni cqmiiis malri, scripsit, ui inler illos monachos
pacem ei ceiicordinmreformaret.IlespoiidilErmengardis se id libenler facluratn si modo Rothonerisibus in-
lerdicti et excommunicationis senteniia retaxareiur, qua in re Conanus filius suus injuriam sibi fdctatn que-
rebalur, quippe qui nihilinjussu papw ipsiusque legati fecisset, Cceterum eum paraliimesse emendare si quid
erravissei. In fine legaio sitadet ui induciui usque ad ipsius concitium coiniti et monachis concedat, De eo-
dem quoque negotio Gislebertus, Turonum archiepiscopus, Condno littergs misit, ad quas respondit comes, se,
si erraverit, jussu papm erravisse, el ad emendandum, siquid peccavissel, paraium esse.Tandem cum Rotho-
nensis abbas concilio defuisset,interdicli ei excommuriicatioiiissenlciiliain eum ejusquemonasterium asserta
est, quam Jocerannus Lugdunensisepiscopusprobavit, et Paschalis papa cotifirmavil. Hujus negolii acla
oiitnia liic re^eruntur cum ejus hisloria, quam Gurhedenus monachus Kempetiegiensis composuit.

-HI.
Lilterm Gerafdi' iegati, Engolismensis episcopi, ad A \ Dalnm el definilum judiciuin ae controversia super
Gonanutricomitemprocausa Bellce Ihsutm. Bellam Insulam inter Rotonensem et Kemperle-
GEnAiiDts,EngOlismi episcopus et sanetae Ro- giensem abbaies, aGeturdo, Engolismerisiepiscopo
etsancim Romanm Ecclesim iegato.
nianocEcclesias legatus, CONANO, coniiti strenuo ct
illustti pi'iiicipij3iilaniiiae, salutcm el benedictio- Ego GERARDUS, Engolismensis episcopus et san-
liem".-"- - . -: ".;... cteeRoinanaeEcclesiaelegatus, pra.sentibus et futuris
Qoia vos pacerii ac jusliliam diligere audivinius, notum fieri volo quod fratres nostri Heryeu.s, abbas
gaudemus, sic"eniiriboni pfincipes faciendo, summi Rotonensis, cuni Briccio Nannetensiepiscopo et qui-
Regis gratiani adipiscunlur.- Dc vobis vero speramus busdani moiiacliis suis et Gurhandus, Kempeiie-
quohiam de boiiis initiis ad" provectuni in melius giensis abbas, cum Roberto Corisopitensi episcopo
seraperinteiidatis, siciit c conlrario de nialis initiis et quibusdam monachis pro contfovefsia quam in-
ad augmenfiini nialorum pertiiigilur. Sanctprum ler se habebant super-terram quee Bella Insula vp-
igitur apostolorum benedictionem vobis impertimur, catu.r, in Curiam nostram vener.unt, Cumque ratia-
et ul hoiiorem sanetas Dei Ecclcsiae exhibeatis, ut nes suas pars utraque exposuisset, et nos super
ipse piincipatum vestruni conservare dignetur, rationibus eorum judicii sententiam dare intendere-
exliortamur. Porro abbatem Kempcrleniensem ae: B mus, praedictus abhas Rotonensis, quia se insuffi-
inonastciiuin illud quod antecessorcs vcslri religib- cienter ad causam munitum sentiebat, a nobis indu-
nis iniuilu. in honore sanctas crucis fundaverunt, cias poslulavit; cujus petitioni curiaa nostrae consi-
atlenlius defeiisioni vcslrae ;coiumendamus. Quod lio acquiescentes, iriducias ei_ posiulanti coricessi-
autem audivimus quia peispnis lerrse vestras in:er- miis. Terniino itaque conslituto, praefatus ahbas
dicitis ne ad iustiiiam sahctse Rpmanae Ecclesios ve- Kcmpeiiegiensis ileruni pro agenda causa sua pa-
niaril, valde miramur quod nec reges nec. cscleri ratus in curiam nostram yenit; abbas vero Rotp-
plincipes faeere proesumunt, proecipue cum anteees- nensis minime venit, excusationes lamen-suas.alias
sores vestros, sicut in scripluris reperitur, a vicario1 postulans inducias, per nuntium suum praelendit.
beati Pctri, scilicet dOinino papa, principalum Cum autcm praedictus abbas Kempeflegiehsis ut
suum tenuisse manifes.tuiu sit. Quod si pravo ali- causae suas finem imponeremus obnixius insfaret,
cujus cons.lio facefe- - volueritis, ndveiilis pfoi habilo iteruro curiee rtostras consilio abbati Roto-
certo sanclae Romanee Ecciesioesententiam et gla- nensi inducias annuimus. Interim vero termino
dium beati Petri vobis et orinciDalui vestro immi- causaeeorum a nobis affixo nondum transaclo, supra
nere. -" ." --. . - nominalus abbas Rolonensis.' sinistro usus consilio,
C ecclesiastica censura saeculari
H- tyrannidi posthabita,
-Liiterm'Gerardi Eitgolismeiisis episiopi ad Coihopi- terram dictam Bellara Insulam, de qua controversia
; iensem episcopum. erat,perviolentiaiii Cbnani Brilanniaa comilis in-
GERARDUS, Eiigolismensis ep:scopus ac sanctee: gressus, homines Kemperlegiensis monas.terii ar-
Romanae Ecclesias leganis, B.ORERTO,Coiisopi- mata mauu inde expulit atque irrationahiliter occu-
tensi veiierabili episcopo, saliitein et benediciio- pavit. Unde nos cum supra tanta injuria clamorem
nem. . susciperemus, abbatem Rbtonensem ut de tanta
Dllectiorii vestrae mandamus qupd~si comes Co- tamque enormi invasione termino dato paratus
nanus vestrae tcrr.ae in res Kempeiiegieiisis ab- respondere veniret, litteris et internuntiis hostris
balismanus suas injicere praesuiiipserit, eum' in- praemonuimus. Quo teniiino taro ipse quam Kem-
terdicatis, el totam ier.raiii.ejus quee in episcopatu perlegiensis abbas praesentes ante nos adfuerunt.
vestro est, diyiiiis officiis privetis. Quod si tan- Cum vero a nobis admoneretur ut de praedicfa in-
tumsaGrilegium sine justitia, quod absit! susline- yasione responderet, excusalicnes praetendere cos-
retis, noveritis pro cpnsensu.vobis canonicair. sen- pit, et se minime acturum ad praesehs de ihva-
lenliam imminere. sioiie resporidit. Nbs igitur eum subterfugere nec ca>.
PA-TROI..CLXXIl. 42
 "55"_ GERARDI ENGOLISMENSISEPISCOPI IS2i
ivonicas cxcusaiiones pnetendere audientes, una: A mus, consilioque sapientuin virorum adjndic.avi-
cum fratribus nostris'Pelro Santonensi electo, Hu- inus, ut Kemperlegienses fiatres cum omnibus sibi
gone abbate Sancti Eparchii, Iterio magistro scho- ablalis ex integro revestiret, eique competentem
laruni Santonensi, Hugone Genoniannensi canonico, terminum prsefecinms quo id adimplere deberet,
Gurliando Kemperlegiensi abbati inveslituram prae- quod ni faceret et sacerdotis et abbalis officium ei
dictae insulae plenariam adjudicavimus; eumque interdixinihs, sibique et suis monachis introilum ec-
quautum ad nos periinuit saivo jure Rolonensis clesiae piohibuimiis. Abbas vero Rotonensis sua
nionasterii investivimus, alque abbatiRotpnensi qui Kempeiiegiensibus fratribus non reslituii, no-
prassens aderat, prascepimus ut homines srios mde strum interdicium imo sanctae Roriianae Ecclesiae
revpcaret, et abbati Kemperlegiensi ihvestiluram fregit, et adhuc frangere praesumit. Unde fratenii-
suam quiete dimitteret. Interfuerunt aufem huic tati vestroe mandamus ut in ecclesiis et conventi-
noslro judicio praedicti fralres qui una nobiscum bus vestris enm puhlicetis, et pro schismalicOet ex-
jiidicaverunt, Renaldus quoque prior Vertanensis, communicato habeatis, et parochianis vestris enun-
Tiso, Yitalis, Nannetensis episcopi clerici, Guillel- tietis qualenus Rotonense monasterium non visi-
inus, Guardrardus, Guillelmus, Geraldus, Renaldus tent, nec se ad sepulturam ibi tradanl. In obedien-
Sanlonensesclerici,Ridiardus, Jubanus, Raimun- B tiis quoque et eellis eorum quas in veslris episco-
dus, Aldradus, Teduinus Engolismenses canonici et patibus habent divinum pfficiumfieri prohibete. In-
plures alii clerici et laici. super ex parle nostra Conanum comiteni dili-
Et ut hoc noslrum judicium firmius et certius genier convenite, ut infra triginta dies tantam
permaneat, propria nianu noslra subscripsimus et tamque praesumptuosam invasionem absque dila-
auctoritatis noslree sigillo muniri fccimus. tione corrigat: quod ni fecerit, in eum et in tolam
Actum est aulenl Engolismae anno Incarnationis terram suaru gladium sancti Spirilus terribililcr
Dominicae1117 indictione decima,regnanteLudovico exeremus
rege Francorum, regis Philippi filio. VI.
IV. Item litterm ejusdem ad Herveum Rotonensem
Liiterm itein (egatiejusdem ad MorvanumVenetensem abbalem de invasione Bellm Insulm et de inobe-
dientia.
episcopum.
GERARDUS, Engolismensis episcopus et sanctaeRo- GERARDUS, Engolismensisepiscopus et sanctacRo
manaeEcclesiaelegatus, MORVAKO Yenetensi episcopo, manoe Ecclesice legalus, HERVEO Rotonensi ab^
salutem et benediclioiiem. • bati.
Cum fratres nostri Heiveus abbas Rotonensis cl In exordio epistoleele salularem, nisi quia inter-
Gurhandus abbas Kcmperlegiensis pro causa Bellae diclum noslrum contemnis, et cum monaehis tuis
Insulae in curia nostra pnesentes adessent, judica-. scliismaticis factis scienter participas. Apostolicae
vimus quod abbasTlolohefisis Kemperlegiensein ab—— siquidem sedis auclorilate.Je invilamus^ ut con-
batem de Bella Insula invesliret, quoniam eum sine cilio quod in secunda hebdomada imminentis qua-
audientia et judicio laica nianu exspoliaverat. Ad dragesimae Engolismas celebraturi sumus, remoia
quam invesliluram plenarie faciendam minus men- omni occasione, inlersis, de invasione BelloeInsulae
sis spatium terminum posuimus, et nisi infra ter- et de inobedienlia quod juslitia dictaverit susce-
niinuin investirettir, proprio ore nostro abbati Ro- pturus. "
tonensi et sacerdolis c-i abbatis officium interdixi- VII,
mus, atque abbaiiam totam divinis officiis privavi- Ad Morvanum Venetensemeptscopum.
mus. Mandamus itaque fraternitati ttios atque apo- GERARDUS, Engolismensisepiscopus et sanctae Ro-
stolicee sedis auctorilate praecipimus, ut hoc in- manae Ecclesiee Iegatus, MORVAHO venei'abili Vene-
terdictum noslrum et in abbate et in abbatia fir- tensi episcopo, saluteni ct benediclionem.
miter et inconcusse teneri ex nostra et tua p;iiie pj j Adversus pullulanlia vitia et enormilaies in Ec-
facias. clesia et populo Dei eniergenles, ex praecepto do-
Y. mini nostri papae conciiium in secunda hebdo-
liem cjusdem litterce ad omnes Britannim epi- niada imminentis QuadragesiniaeEngolismae cele-
scopos. irare disposuinms. Ad quod fralernilalem vestram
GERARDUS, Engolismensis episcopus et sanctae invitamus, alque apostolicaesedis auctoritate vobis
Romanee Ecclesiaelegalus, venerabilibus fratribus proecipimus, ut Herveum Rotonensem abbatem ex
BRICCIONanhelensi, MARBODO Redonensi, MOR- nostra et vestra parte, quod remotis occasionibus
VANOVenelensi, RIVALLONO Alelensi, ceeterisque eidem concilio intersit, inviletis. Quod si a I311I0
Britannioe episcopis, salutcm et benedictionem. convenlu se subtraxerit, procul dubio canonicas di-
Dileclionem vestram nosse volumus quod Roto- slriclionis sentenliani suscipiet.
nensem abbatem pro invasione quam super Kem- VIII.
perlegiense monasterium fecerat, auferendo ei suam Litterm Ermengarats comiiissm ad Gcrardum Engo-
meliorem possessionem, ante prassentiam nostram lismensem legalum
vocavimus, eumque de lanla praesumptionecorrexi- Yenerabili domino et pio palri GEIUEDO, Engo-
1523 EPISTOLA ET DIPLOMATA. 1326
lismensi episeopo et sanctos Romanae Ecclesiae le- A £ risopilensis episcopi e! Kemperlegiensis ahbatis,
gato, ERMENGARDIS comifissa, huniilis vestfae humi- quasdametiam ad dominum legatum de eodem ne-
litatis ancilla, saluterii. - gotio vidimus, in quibus, salva vestra gratia dico, t
Benevolentiaevestrae gratias ago quod humilitatem consilium illud papae quod dicitis nequaquam cori-
meam ef salute vestra et benediclione imo _etora- sohat. Caeterum q-.iodillud emendare proniiltilis, et
tione dignemini. Quod autem mihi imponitis ut in- consilio nostro sive judicip atque corifratriim no-
ter monachos concordiam et pacem f efOrmare stu- . stroruiri epispoporum Britanniae de re ista salagere,
deam, pro imperio vestro libens amplector : unum multum nobis placet, et inde vobis referimus gra-
mihi mblestum es.t, qUOdRotoneiises et interdictos tias. Est itaque eonsilium nostfum ipsos confralfes
tehetis et excommunicaios. Hoc si vestrae discre- nostros, Corisopitenseui scilicet et Kemperlegien-
tioni placeret, ad tempuS ppbrteret relaxari, pree- sem abbatem," ad dileclionis vestrae benignifatem
seftim cunv filius meus in hoc se maxime gravari dirigere, et vos tanquam charissimum filium depre-
et monachos injuriari queratur. Quidquid enim hic. cari et exhortari fideliter, quatenus in hae re corii-
fecit, exjiraeceplo doniini papae et vestro asserit se monitionibus seu eliam prasceptis domini papae
fecisse, et si quid aberravit, judicio episcoporum Paschalis, prasceptionibus quoque praedecessorum
suorum preesio est emendare; sed et in conspectu " ejus pontifieum, quoruni privilegia de hac posses-
vestro, si ad locum idoneum accedalis, _de omnibus sione Kempeiiegiensis monaslerii vidimus, nequa-
responsuriim se dicit, et quod justitia exegerit hoc quam obsistere studeatis, Potius juxta consilium
facturum. Bene igitur feceritis si inducias usque dpmini papae Pascbalis et Engolismensis legati ad-
ad concilium vestrum et comiti detis et monachis. judicatam perceptionem Kemperlegiensem abhalem
Keiiipeiiegienses quoque, queeso,linterim ad iios vos pleniter iiivestire laudamus, deprecamur, mo-
dirigite, ut de concordia Deo annueiite tractemus : nemus, el si querelam istam consilio fratrum uo-
sed"c"tdominum Cofisopitensem per vos rogamus, strofum episcoporum Britanniee pacilicarej Deo ju-
ut redeat, plenam a filio meo secuiidum consilium vante, potestis, volumus et concedinms. Yerum,
episcoporum consecuturus jusfitiam vel asseCuturus quod absit! si ad praesens pacalum finem npn est
concordiara. Sin autem nihil horum prudentias ve- habitura, nos per Dei gratiam Opporiuno tempDie
strae sedet, filius meus in concilio vestfo quod ei etloco, juxfa quod petltis et nos debemus, jusliliae
ratio ostenderit, per episcopos et abbales suos vobis utriusque partis non deerimus.
curabit. , "- " ' " ""
r^spondere XI.
" - ;- - IX. _ ,'.; . .-'-.( (_ Lugdunensis et Bisuntinm Ecclesim archiepiscovi ad
Ad Gislebertum Turonorum arciiieptscopuin liiterm Engolismenseni episcopum.
, Conanicomitis. Egregio fratri GERARDO, reverendo Erigolismensi
GISLEBERTP, Dei gratia Turonensi arcmepiscopo episcopo et apostplicae sedis vicario, JOCERASSUS
dilectp suo dulcissimo, COSAKUS Britannorum dux, Lugdunensis Ecclesiee servus, et ANSEBINUS Bisun-
salulem et servilium. linus archiepiscopus, salutem et veslri sacerdotii
Grates de bono quod mlhi mandare dignati eslis dignitatem.
vobis non modicas refero : de hoc autem quod de . Judicium quo discref.o vestra controversiam quae
episcbpo Corisopitensi el abhate suo niihi manda- inter Gurhandum abbatem Sanetae Crucis Kemper-
stis, vobis respondeo me, si error fuit, jussu domini legiensem et Herveum Rotonenseni abbatem ter-
papae Crravisse, et; iibentissime vesiro consilio et minavit, dominiis papa audiens et aucloritate litte-
Britanniae episcoporum me malefactum emendatu- rarum suarum, quidquld inde feceritis, corrbhbra-
rum, aut si ipsi malunt, reetitudinem eoram vobis vit. Nos igitur de justilia ac rectiludine vestra piu-
et Briianniae episcopis facturum. Unde vobis mahdo rimum confldentes, summopere vestram depreca-
el multum imploro, ut nostri gratia ad unum isto- mur dignitatem, quatenus proefatum iudicium, a
rurii illos mbneatis. 0j domino papa confifmalum, perpetuo teneri et" ob-
-ji. servari facientes, abbati Sanciee Crucis justitiam
Cisleberti Turonoruni archiprmsulis lilierm ad competentem ac legilimam faciatis, dbnec jus Ec-
Coitanumcomitem._ clesia?suas iripace possideat, scientes nps prp ccrio
GiSLEiiERTUs, humilis Dei gratia Turonorum mi- multo liis majora pro vobis facturos, si ope nostra
nister, dilecto filio CONANO illuslri Britanniee duci, in aliquo negotio indigeretis. Optamus voe setnper
Ealutem et benedictionem. bene valere et in omnibus viriliter agere.
jn primis debitas vobis gratias referimus. quod XII. ,"__'"
nuntium nostrum ad vos, sicut ex yerbis ipsius ac- Exemplar lilterarum Paschalis papm ad Engolismen-
cepimus, honorilice suscepislis : multo etiam gra- sem legalum. -^- Afflictum consblatur, Interdiciim
tius nobis fujt quOd ad dsprecationis et petitioriis dbbati Rolonensi illatum confirmat.
noslrae legatibnem benignius si perficitis respondi- i Paschalis episcopus, s etc- -
stis. De eo tameri.quod consilio domin.i papae vos < Fraterhitati veslras, i etc. ..
eriasse, si error fuit, slgnificastis, pro certo scitote Vide in Paschali. Pairologim t. CLXIII, sub num,
quod quasdam ipsius lilleras ad vos de querela Co- 502.
 T5S7 . GERARDI ENGOLlSMENSlSEPiSGOPI _wfi
XIII. A ridica ssquitatis ratione cooperante Spiritus sancti
lEjusdcm ad COriariuriiComitem.Hortatur cogal moua- gratia adnihilavimus. Sed primum videamus quot
cliosRoionensesul Beltam Insulam monachisKem- abbates utriusque pariis fuerurit, et quam concor-
pertegiensibus restiluant. diter fuerunt. Sanctus igitur Gurloesius Sanetae
"' t
Paschalis episcopus, > etc. Crucis ecclesiasprimus abbas existens, eani annis vi-
« Nosse debes, » etc. - - ginti quiuque in quiele et pace bona gubernavit, per
Vide v.bisupra, sub num. 505. quem in yitaDeus nmlla ostendit miracula, nuncquc-
XIV. que in morte usii quotidianoplurima declarantur,
Exemplar chartulm Conani cotnitis de redditione et Huicautem sanctus Joannes in regimine eidem eccle-
conftrmatione Bellm Insulm. siaesuccedens, siiie vj et sine calumnia nondecim annis
_n nomine sanctee et individuae Tfinitatis, ego vixit. Hujus multa bona opera, tam clericus quam,
CONANUS humilis Britanniae dux, cum sorore niea laicus recitantur. Post hunc autem Vitalis abbas
-Hadeuguis, et matre mea Ermenjart, dono et eon- a liullo inqiiielatus in eadem sede per novem lauda-
cedo pro salute animee meas et parentum meorum biliter viguit annos, cujus ossa multos sanitati in-
monasterib quod Kemperlegii in iionore sanctos firmos i resliluunt. Quartus vero Yingomarus [al.
crucis constructum est, terram quae Bella Insula B Jungomarius] eamdem adeptus estsedem, quam
vocalurcum omnibus redditibus suis, utpatermeus tribus annis pacifice rexit, cujus corpus in ecclesia
Alanus fecit, et avus Hoel, et alavus Alanus. Ca- Dei Genitricis apud Kernper Saneti Corentini sua-
lumniam narnque Rotonensium, quee in noslro tem- 'vissimo redolens odore, aperto sepulcro totum in-
pore per cupiditatem ct invidiam super hacterra ltegrum conspicitur. Post hos quoque Benedictus
orta est, et pro qua dominus Robertus Coiisopi- "vir satis boni testimonii in eadem gubernalione L
tensis episcopus cum clero Comubiae, et Gurguan- et < dtiohus viguit annis. Hic autem sextus abb*as,
<lus Kemperlegiensis abbas cum. monachis suis per cui < falso calumnia objicitur, neque' per se neque
annum et fere dimidium perstiterunt, falsam esse per I episcopum provinciae interpellatus est, antequain
atque omnino sopilam apostolica aiicloritate aique iinjuriose apud, ut aiunt, apostolicum el legalum
judicio novimus, ad quam Herveum Rotoneiisem r.obis ' ignoranlibus clamor factus sit. Sed insuper
abbatem, et Gurchanduhi Kempeiiegiensem ahba- etiam £ abhas Rotonensis erga lyrannicam et sascu-
iem pro controversia quam supcr hac (erra habe- larem 1 potestatem, videlicet terroe prineipem, de iii-
bant, misimus. Nunc igitur praedictam insulam cum sula s supradicta fecit claniorem, data et promissa
onmibus sibi [al. suis] pertinentibus, quam Her- pecuiiia f in supplantationem alterius ecclesiae,no--
"
VftusRolonensis abbas per vim meae potestatis in- bis 1 nusquam veritatem fugientibus.
\aserat, pro qua invasione cum tota abbatia sua Heec autem nostra abbalia a conditoribus suis,
-^ilti-a—spalium _unius_anni jme^tojlca auctoritate Alano A et filio ejus Hoelo consulibus et abbatibus
s
jusie interdiclus atque excommunicatus fuerat, ~~stipradictis sublutela et palrocinio-sanctae' Roma-—=
Kemperlegiensi moiiasterio et omnibus monachis nae n Ecclesias in perpetua defensione posita est,
ibidem manenlibus in manibus Gurchandi ejus- paclis P atque datis duobus denariis aureis' in reddi-
eiem ccclesiae abbalis sine aliqua per me vel per ti tionem singulis annis et ad conlactum, acccptis
meos posteros ulterius inquietudine in perpe- privilegiis p a sanctis aposlolicis viris, quae ih secre-
tuum reddo. Monaclmm etiam quem abbas Roto- tario u nosiri monaslerii servantur, et exemplaria iu
nensis de saspe dicta insula secum adduxeral, de hoc h libello contineiitur. Sciendum.est aulem ex alia
Rotonensi claustro ad suum locum reddi feci. Qui- parte p quod Catwallonus abbas Sancti Salvatoris,
cimque autem Kemperlegiense monaslerium -pro ecoadjutar fundalionis ecclesiaeSanctoeCrucis exsti-
Iiac re amplius inquietaveril, appstolica auclorilate l( leiit; ipse enim priorem suum Guiioesium comili
percuiietur et nostra cffnsulari severitate quassa- a;l a abhaiem iransmisit, qui etiam fralcrnitatem no-
bitur. D) stram
sl ab abbate et fratribus in vila et in morte rc-
Actum est hoc Rotoni anno 1118 incarnali Yerbi, ocepit, atque eis quoque donavit. quod pactum usque
in praesentia domini Roberti Corisopitensis episcopi, hhodie.scriplum inter utrosque reservatur. Hujtts
et Marbodi Redonensis episcopi, et Briccii Nanne- abhas a! Hugunnanus successor eamdem paclioiiem
tensis episcopi, et Morvani Venetensis episcopi. fi
firmissima stabilitate lenens nullalenus transgres-
Testes vero hujus rei sunl hi... si est. Post hunc Perrenesius cum summa chari-
sus
XV. ls Kemperlegiensesfratres eodem tenore suscepit.
tate
Relatio seu notilia controversim prmdiclm facta a Deinde hujus successor Almodus sub vinculo fra-
Gurhedenomonacho Kemperlegiensi. lc
lernitatis illud idem servavit. Abbas quoque Bili
Notum sit omnibus a nemine Roionensium abba [c. Yili] nomine, aliorum proedecessorum in pace
[al.
luin calumniam ullam usquam nosiro monasterio eadem e; servavit. Post hos Roberlus mutuam utrius-
iilatam fuisse, sed concordi fraternifate ulriiisque que qi loci devotionem jam dictaefraternitatis absque
monasterii abbates et conventus uiiaiiimiter vixisse, al aliqua dissensione reiinuit. Justinus etiam confeclus
donec illorum quidam Herveus abbas comitis fultus senio sc inviolabilem utriusque partis soeielatera pari
auxilio, impetivit nos, cujus illatam injuriani ve- modo m custodivit..Gualterus vero quod sui praede-
1523 CIIARTA. 1350
cessores firmaverant quandiu vixit. pan vinculo j \. sterii, scilicet sanctum Guiioesiuni, de monaslerio
amicitiae ratum tenuit. Hi omnes in eadem supra- Sancti" Salvatoris cum concordia suorum fratrum
dicla fraternilate et societate sine ulla calumnia ab Alano consule quaesilum et electum fuisse. Ab-
exsfiterunt. :--."" bas vero Rotonensis ad haec.respondit, ideo suos
Ne placitum Hervei Rotonensis abbaiis el Gu- antecessores sanctum Gurioesium abbalem con-
rhandi Kempeiiegiensis monasterii ahbatis in curia cessisse, quia eadem insula vivente S. Gurloesio
Gerardi Ehgolismensis episcopi et sanctae Romanae sibi non fuerat ablata. Sed cum a Rotonensi abbate
Ecclesiae legali aliquaritulum ventilatum oblivioni quaisilum fuisset, ubi el quando, et apud quem
iradatur, scriptum fieri decrevimus. Herveus igitur calumniam fecerat; rcspondit Huguimarium abha-
Rotonensis abbas in priniis Bellam Insulam ab tem sui monaslerii apud Leoneni papam Yercellis.
Alano coiisule s.uo nionasterioinjusieahlatam fuis- de sancto abbate Gurloesio Kemperlegiensi clamo-
se, et deinde suos monachos cum interfeclione cen- rem fecisse, ubi rationi in conlrarium inventus esl..
tum viginti hominuni expulisse, sicque de hac inju- Dixerat enim superius^ tempore praedicti Sancli
ria in conciliis plerumque clamorem fecisse, sed eamdem insulam sui juris fuisse. Praeterea addidit.
nunquam justiliam irivenisse conquestus est. Abbas super hac re Sanlonas Redonis, Suldunis, suos mo-
vero Gurliaridus econtra respondit Bellam Insulam I° nachos clamorem fecisse. Iteruni cum ab eo quassi-
ab Alano cbnsule qui eam heereditario jure possi- tum fuisset utrum iride habcret scriptum per manum:
debat, soo coehobio sine aliqua calumnia datam alicujus cardinalis dalum, vel testes quos preesen-
fuisse, suosque antecessores, scilicet quinque ahba- laret, dixit se lesles non habere, sed scriptum ta-
tes, eam in quiete possedisse, poslremo affirmans men non sigillalum domi remansisse. Iterum Q.uae-
praedictam insulam a suiS preedecessofibus ad mi- situm fuit ab eo quis abbatum Kemperlegii praefa-
rius per liicennium possessam fuisse. Cumque ab lam insulam sibi suisque abstulit; respondit Bene-
eo Jjuaosituni fuisset quot anni erant a fundalione diclum abbatem Hoelumque consulem suum fralrem.
ecclesiae usque ad tempus Benedicti abbatis sui an- ante dictam insulam sibi suisque abstuiisse, ubi
lecessoris, et quo anno DominicaeIncarnationis sua jilane meniitus est, quia in initio rationis suas ab
ecclesia fundata ftierat; respondit suam ecclesiam Alano corisule irisulam sibi ablatam fuisse relulit.
fundatam fuisse anno 1008 iucarnati Verbi : a fun- Quam causam ila investigatam aliquandiu Iegatus.
datione vero ecclesias usque ad tempus Benedicii suique usque ad medium Qtiadragesimae inducialL
LVIannos. Ad ostetidendum qutrque calunmiam Ro- suut, . - _ ,-
tonensium esse-falsam,primum abbatem siji mona-

Qua coiitroversiam ihter Bernardum vicecomitem cie comborn el .abbatem Vsercensem ds

loco de Amanzenas ortam dirimit.
- '
(Aiino 1116.' _

[BAU'Z., Miscell. edil. Luc., tom. III, pag. 66."

Ego GEUARDUS, Engolismensis episcopus et san- C
ctae Romanee Ecclesiaelegatus, praesentibus et fu-
turis notum fieri volo quod Berhardus vicecomes
de Comborn et abbas Usercensis cum quibusdam
personis monasterii sui in curiam nostrani venerunf,
pro controversia quam inler se- habebant de qua-
darii terra quam ipse Bernardus pro saluie aninios
siiae monachis Cluniacensibus dedbrat. Abbas au-
tem Usercensis adversus Bernardum el donum ab
eo factum his utebatur rationibus, dicens qubd
terrailla;quaml3eriiarduS ad aedificationemfaciendam
p-3-diclis monaciiis dederat erat de alodio Sancii
Petri llsercensis, quod Oddo comes de Marchia
sanclo Petro Usercensi dederat. Aliam insuper pras-
tendebat rationem, dicens quod ecclesia Trainia-
ceiisis, in cujus parochia illud asdificiuni-Iiebat,
erat Sancti Petri Usercensis jus, quam quidam
presbyter mpnaslerio Sancti Pelri Usercensis dona-
vit, et post aliquantum temporis Umbaudus Le--
movicas sedis episcopus cum consilio Gausberti ar--
Chidiaconi et Bosonis arcliipresbyteri eidem mo-
nasterio donavit. Ad donum vero episcopi astru-
endum relationem ipsius doni cliartam conscriptani-
protulerunt, Ad heec pnedictus vicecomes Bernar-
dus respondil, diceosquod terra illa nomine Aman-
zenas de alodio comitis Marchiae non erat, _ed
suum proprium alodium ab avis et proavis esse as-
serebat, quod in manu fratris nostri Euslofchii Le-
movicerisis episcopi monachis Cluniacensibus ad
eedificationem.faciendam dederat. Quod autemUm-
baudus Lemovicensis episcopus" donum ecclesiaa
Trainiacensis eis fecissel se onmino ignorare dice-
bat. H.is itaque auditis, utriusque partls rationibus,
una cuui venerabilibus fratiibus et coepiscopis no-
1551 OlfDONIS ABBATIS S REMIGII -332
stris Lemovlcensi, Petragoricensi, Agennensi cano- A fralres episcopi et assensum preebuerunt, ildeljer-
nica auctoritate judicavimuS quod Bernardus pree- tus, Geraldus, Lemovicenses archiadiaeoni, Arnal-
dictus vicecomes comiti Marcluae, si- ab eo impete- dus Guillelmi, Guillelmus de Nanclars, Petragori-
retur infra quadraginta dies ab eo die quo judi- censes archidiaconi, Gaufridus Agennensis archi'-
cium facium est de alodio quod per donum comitis diacoiius, Petrus Eiigolismensis preecentor, Esdra-
Marehias Usercenses nibnachi ohlinere nitebantur, dus, Julianus, Raimundus Engolismenses cano-
quantum exigeret ratio responderet. Et quia charta nici, Helias de Giniello et Rennulfus de Garait Le-
quani super- dono Umbaldi episcopi de ecclesia movicenses archipresbyteri, et multi alii venerabi-
" _ - ;
Traiuiacensi protuleraht canonicam lirmilatem non les clerici.
habebat, cum praedictis episcopis judicavimus ut Et ut hoc nostrum judicium firmius et ceftius
instra eosdem quadraginta dies duos legilimos te- iiabeatur et tenealur, propria manu npslra subscri-
stes producereiU qui rationabiliter probarent se vi- psinius et sigillo nostro muniri fecimus.
disse et audisse quod pra>fatus episcopus Trainia- Ego Girardus, Engolismensis episcopus et sancta
censem ecelesiam cum consilio praedicti Gausberti Romanae Ecclesieelegalus, subscripsi,
archiadiaconi et Bosonis archipresbyteri monachis Actum'est aulem hoc judicium in Petragoricensi
Usefcensibus dedisset, interim vefo monachi Clu- ^ episcopatu, castello quqd Exidolium vocatur , anno
nidcenses terram illain quam Bernardus vicecomes ihcarnaliYerbilllG, indiclioue vni,regnante Ludo-
els dederat quiete tenerent etasdificarent. vico, rege Francorum.
Iiiterfuerunt autem liuic nostro judicio praedieti

-
AKNOD0HIN1MCXXXVI

DOMNI ODDONIS -

ABBATIS S. REMIGH REMENSIS

EPiSTOLA AB THOMAM'COMITEM

De quodam miracuio S. ThorQ33 apostoli (1)

Salutare est omnilms. Christiani'nominis cultosi- C< praedictum imperatorem jam pridie venerat. Cura-
bus semper quoerere et audire aliquid oedificativuin, que impei-ator petitionem ejus audlisset, et ex fami-
et quantum sit Dominus in sanctis suis mirabilis liaribus suis unum principem dedisset, quasiper-
cogiioscere relatione fidelium. Cuni enim te avidum feclo negotioad propriaredire disposuii.Cumqueiter
super hoe cognoverim, juxta petilionis tuss admo- ageiel, novum principem moiieimpedienle amisit.
nilionem, quaein curiaRomana vidi et audivi,scripto Quo tuniuialo, imperatorem rcpeliit, doloris sui
tibi intimare vokii._ Adei-am anno prassenli, feria causam nunliaiurus. Imperator vero consolatus
scilicet sexta post DomiiiictBAscensionis solemnita- eum, ne doleret admonuit. principem recepit alte-
tein, ante domni papse prassenliam, de nostris vide- rum imperaioris muniliceniia. Tunc archiepiscopus
licet negotiis locutuius, cuni subito adfuit quidam aliquantulum miligato dolore agit iter, sed non pcr-
qui legalos Byzanlei, id est ConslantinopOlitani agit. Repentinus enim secundi interitus principis
imperatoris, adesse pro foribus nuniiaret. Exliila- duplicalo dolpre vehementer eum turbavil. Quid
ratus vero domnus papa super lanti nominis legatis, agerel ignorabat, incertum quippe habebat an im
ex latere suo episcopum misit, ut eos Iionorifice in._ peratoreni repeleret, an incceptum iter imperfeclo
troduceret sibique praesentaret. Yeniunl, salutata- negotio peragere deberet. Yicit tandem vtriiis con-
quepapa universali et plerisque curialibus, de sa- silii slrenuitas imminentis periculi jacturam, suo-
lule imperatoris suorumquequalitate,prout fuerant rumque exhortationibus relevatus, et ne desperaret
sciseiiati, satis lioneste retulerunt. Causa autem a:lmoiiilus, retrogradum iter arripuit, sequepii im-
eorum hasc fuiL Intererat cum eis Indiae archiepi- - peratoris oculis diri infortunii bajulus repraesenta-
scopus, vir salis honestce formae, et juxta lingure vit. Cognito igitur imperator inopinatas rei eventu
suas notitiam eloquentissimus, qui sociali adjutoiio obstupuit, et petitioni archiepiscopi satisfecisse se
defuncti sui principis destitutus, consilii causa ad dicens, leiiium mittere denegavit. irumilis autem

(1) Haec Oddonis abbatis Remigiani apud Remos Carthusiae fundum concessit. Thomas comes, cui
epistola scripta est circiter annum H55..Nam anno epistola inscripta est, videtur essef lionias deMarla,
scquenti ex Italia reversus, construendae Monlis-Dei Codiciaci castri domiuusv
 '
1.33 CHARTA. .1:34
archiepiscopus vix multis lacrymis ii_pelravit ut A center collocal, primusque tanti adyocati pedibus
Ilomanam curiam ei .visilare consilii gralia liceret, advolutus, oblalioiiis suae munere aposioluin horio-
et legalos imperatoris cuni litteiis deprecatoriis se- rat. Beatus vero apostolus brachiuni erigit, manum-
eum ducere valeret. Cumque in curia esset, qui- que aperit, el quidquid ei ab universis noslrse lidei
busdam palalinis praeesse se Ecclesiae illi referebat, cultoribiis offertur, gratanter accipit. Si quis vero
in qua heali apostoli Thomae cOrpus requieseere di- haereticus populp admistus, quasi pro devotionein
cebatur. Inter Castera vero quae de silu ecelesiaethe- mana apostoli aliquid ponere nititur, claudit sanclus
saurorumque opulentia "et ornamehtorum varielate nianum, et nefanda munera accipere denegat. Cuiii-
enarravit, urium-disseru.it, quod non sine admira- que talia relatione quorumdam in auribus domini
tione aures audientium .capere possunt. Praedicti papoe sonuissent, adesse jussit episcopum, et ne
apostoli ecclesia niagriee altitudinis fluvio ex omni amplius in palalio falsa seminaret, sub analhcmate
parte clauditur, qui discurreiilibus aquis, septenni prohibere voluit. Yeritati enim contrarium esse vi-
etiam puerulb, pclo ante festivitatem apostolj die- debalur quod de apostolo divulgasset. Episeopus
bus, totidemque post festivitatem, pra3 nimia sicci- autem coram omnibus nil esse verius allirmabat, et
tate se viabilem praebet. In ipsa autem solenmi die ;. assensu domini papae sacrpsancti Evangelii jura-
Collectis in ununi totius provihciae proeeribus, onini- " menlo ita esse comprobavit. Credidit taiidem doriii-
que clero et populo, post multas Iacrymas altaque; iius papa, credidit et onmis curia, et apud omnipb-
suspiria archiepiscopus cum-sui sociis ordinis ad '~: tenliam divinam apostolum majora impetrare possQ'
beati apostoli feretrum accedit, et ex eo cum niagiia acclamabant.
reverenlia corpus levatum in cathedra pontifieali de-

:
BOMNI-. .ODDCNIIfU

ABBATIS Si REMIGII

SHARTA DE FUNDATIONE CARTHUSI^ MONTIS DEI

In dkecesi Remensi (21

Annal. tiened., VI, append. p. 664.)
(MABILLON.,

Oniversorum Domino, qui est summa sanclitas, (C dines Carthusiani honesti moribus fratres teneant.
famulantibus et in sacro religionis proposito perse- >et custodiant, in fundo ecclesiae lioslrae, videlicet in
verantibus, maxime his qui abjectis seeculariumiie- loco qui nunc Mons Dei nuncupaiur, nam antiquitus
goliorum sarcinis, jam praegustant in tranquilliiate vocabatur Mons Bosonis, in honore beataj Yirginis
vitae quam suavis est Dominus, nos benignos esse Mariee et S. -oannis Baptistas construximus. Hoc
convenit; et non solum eorum necessilatibus ali- totum factum est consilio domni Hugonis Gralia-
quod levamen ihipendere, verum eliani si quid eis nopolitani episeopi, necnoh et assensu revcrendi
dovotio fidelium contulerit, ut illaesum ad ipsorum Guigonis, Carthusiensium pauperum prioiis, qui et
nsus permaneat- sollicite curare. ldcirco memoriae primos sacree hujus inslitutionis magistros ad nos
cunclorum,tam.prasseniium quam futuforum, fixum mjsil, et locus illeulMons Dqi vocareiur, prseeepit
essevolumus, qupd ego Oddo, humilis minister ec- et staluit. Yenerabilis etiam Raynaldus, secundus
elesiae Beati Remigii, totumque capitulum ejusdem Remorum archiepiscopus, in hoc opere streiiuus
monasterii, communicato mecum labore, prompia cooperator exstitit, et ejus voluntate et consilio
voluntate et pia devotione beniguum preebentes as- evpcatio Carthusiensium fratrum faclar est, el eon-
sensum, cosnobium in quo usus et sacras eonsuetu- ^* ' stitutio loci..
(2) Cum propagarentuf in dioecesis Remensis Gratianopolitani episeopi, aomum ejusPem insliltili;
parlibus religiosee congregatioues, Molismensiuin, in dioscesi Remcnsi aediiicare statuil, assensu vene-
Cisterciensium et Praemonstratensium, qubrum" in- rabilis Guigoiiis Cartliusia. prioiis, qui primos sa-
slitutor sanetus Norbertus anno 1154 mortuus est, crae islius iiisiilulionis proseminatores Oddoni con-
una deefal.sacri ordinis Carlhusiehsis familia,quae cessit.Hoc pfoinde eonsilium iniitOddo anle oliitum:
in splo Burgundiae seu Provineias, ut tum vocabant, sancii.Hugoiiis episcopi, qui anno 1132 accidit, Ka-
regno radices egisse videbatur. In has vero partes lendis Apiilis : sed vix.aiite bunc aniiuin 1151 ex-
demum ramos extendit, auctore prinium venerabili secttiioni demandatum est, cum scilieei Oddo abbas.
Oddone, S. Remigii abbaie.quod hoc modo facturn e Pisano conciiiorevefsus esset. Novae domus ex--
tradunt. Hic ahquando Romam profectus, cum ad struendae assignatus_est mofiasterii sui fundus irt;
propria rediret, forte divertit ad Majorem Carihu- finibus Remorum duabus-ab urbe Mosomp leucis,
siam, ubi explorata piorum illorum soiitaiioruni ad- amnem Barum, tunc dictQs Mons Bosonis, qui
. admirabili epnversatione, cpnsiljo beaii Hugonis, postiiiodum Mons Dei appellatus esf.
 1535 ADALBERTI ARCHIEP. MOGUNT. 133G
In hoc siquidem monte fratiibus ibidem in ordim A et quicunque hauc infringere tenlaverit, anathema-
Carthusieusi Deo militantibus, et secundum sacrai tis sententia pereutimus.
ipsius ordinis instituliones, a saiictis eorum prae Signum Gaufridi Calalaunensis episcopi.
decessoribus datas, degentibus, praedictum coano Sign. Alvisi Attrebalensis episcopi.
biuni, et.quidquid ecclesia nbstrain procinctu ejus- Sign. Oddoiiis abbatis S. Remigii.
dem cosnobii iiifra subscriptPs terminos possidcbat Sign. Ihgulraniii Altivillarensis abbatis.
cpmrauni tolius capituli nostri assensu gratanter. -Sigu.Richardi MpsOniensisabbatis.
et ab onini censu et exaetione liberum dedimus, Sign. Hellini ahbatis S. Theodorici.
ConeeSsimus etiam ut terras, quas rustici infra eos- Sign. Joranni abbatis S. Nicasii. " "~
dem lerininos possidehaiit, si donbvel pretio prae- Sign. Albrici S, Basoli abbatis. .
dicti fratres acquirere poterint, libere et absque Sign. Ursonis abbatis S. Dionysii.
ullo censuin perpetuum habeant. Similiter de om- Sign. Fulgonis abbalis Sparnaeensis.
nlbus, quae ibi Richardus Mosomensis abbas euni Sign. Willelmi abbatis de Mauri Monte.
suis fratrilms, et domnus Ursio S. Didnysii abbas ef Sign. Albrici et Hugonis arcliidiaconorum. -
ejus congregatio habebant, liberam donalionem, et * Sign. Leonis decani. .
ab onmi querela ahsolutam prompta devotione ob- Sign. Gervasii cantoris. —
tulerunt el dedefunt. Willelmus etiam Selhona, et Sign.Iienrici, Gregorii, Rogeri presbyterorun-.
Kicolaus.de Burgo, et Guido de Altreio quidquid ibi Sign. Bosonis, Raineri, Bernardi diaconorum.
tenebant, et quod usibus pauperum Christi ulile ac Testes eti.amlitijus rei sunl: Joscelinas tuncprior,
necessarium visum est, pro remedio animarum Hugp suhprior, Rainaldus praepositus, Sigibertus,
Buarum pari libertate dederunt. Macbarius, Hugo capellanus, Gauterus Altreiensis»
Hi sunt termini quibus praidicta loca limitantur : Arnulfus praepositus, Chiistianus Canfor, Hayderi-.
ab orientali plaga versus meridiem, ab Asia usque cus cellerarius, Otho, Gervasius, Benedictus, Lam-
ad rivulum qui defluit in Amosias, ab Amosiis ; bertus, item Lainberti.s, Balduinus, sed et omnis.
usquead viam regiam, a via regia sicut tendit usque conveiitus.
in Forest, de Forest per vefticem Montis Rouel sic- Testes etiam hujtis decreti et institulionis sunt: de
Ut vergit usque in Chermel, de Chermel usque Bu- clericis, Drogo decanus S. Tiniothei, Lethardus,.
ten rivulum, a Buten sieut defluit usque in Barum Tomas, Constantius, Nicholaus. .'"_-.
' fluvium. Item ab Asia versus septentrionalem pla- De mililibus, Pctrus et frater ejus Tpmas. De lai-
gam usque ad rivulum qui dicitur Altrepa, sicut l..cis, Tomas: villicus, Simon decauus, Wallerus,
idem rivulus defluit iu Barum. Ut antein haec niu- Lamberlus, Guido scabini et multi alii.
-iificentia nOstra in p.erpetuum vires obtineat, et in- Actuni Reniis anrio incariiali Yerbi 1137, indi-
^onTOlsanllibataque4n^mne-_consen___y___uMen_pus, ctione xm (5), regnante Ludovico Francorum rege
et permaneat, auctoritate privilegii domniliinoceutii anno xxx, arciriepiscopaiusTiiilem-domnUiainaldi
papae Hmuniri fecim.us. .Sed et nos sigilli beati Re- anno xu ordinalionis verb iioslrae anno octava.
migii impressione, et honorabilium adnotalione decimo.
personarum ac testium roboramus et confi.rmamu.s;
(5) Reponenda indiclio xv.

SPESTO^B. DOMMI ODDOHIIS

ABBATIS S. REMIGII
, AD WIBALDUM- ABBATEM STABUEENSEM.
(Yide in Wibaldo, infra.)

tKSO DOMIKI
MCXXXVI

"
ADALBERTUS

MOG.UNTINUS ARCHIEPISCOPUS

"NOTITIA; ;"'.
praef. ad tom.I ampl. Colleet., p. xxxiu)
(Dom MxRTfeNE,

Rothardo successit in sede Moguntina non minus sincerae in sedem aposlolicam observantiae quam dl-
gmtatis hffires Adalbertus, Henrici regis cancellarius, « primus inter primos ejus priecordialis consilia-
J337 EPISTOL_E. _ 1338
rius.t ufi loqultur Ollo Frisingensis lib. vii,"c>p; 14, quique, ut babet abbas Urspergensis, i per omnia
securidusa rege semper fuerat. . Isimperatori oninino de.vinclus, auclor aliquando fuerat ipsi ut Paschaleni
papam investituras sibi retinenteni euslodiae Iraderet. At yero post concilium Lateraiiense, damiiato pri-
vilegio, pravi coiisilii etfaeti paenitens, in erranteiii principein conspirans, tradiltis et Jpse cuslpdiae est
annis quatuoryundepopuli.favore educius, Coloniae ab Ottone Baiiibergensi prseSiile saiictissimo conse-
craius episcopus, belluiii imperatori seliisinalico indixit, nec destitit, donec Caljsto papae-reconeiliaretur,
QuaniUhi aulem.in hane reconciliatipnem laboraverit, declarat ipse epistola ad Galixtum papam quae in-
cipit : <•In mullis ei niagnis perseeutioiiibus, » etc, ex cujus verhis Constaf Adalberium pacis Calixtum
papam iiifer et Heniicum imperalpieni coiiipositae sequeSirum prae caeteris fuisse, illatasque sihi apriii-
cipe iniurias non tani ulcisci quam remunerare studuisse, quippe qui censuiarum vinculis eum solvit, a
quo fuerat et ipsein vincula cpii jectps. '"-.;--*..
Eamdem qiioque operam erga sufflagaiieos adhibuit, HenricusPaderbornensis antisles in concilio Npr-
tliusaiio Ecc-esiaerecoiiciliatus fuerat abs Rotbardo melropolitano, ea tamen Iege, ut a poniificali absti-
iieret oilicio. Fecit illi eopiam Pasclialis papa, ahno 1107, obeuiidi muhiaquae sui essent ordinis, uii
seribit GobeIinus._ AMabente imperatore Heniico V videtur et ipse relapsus esse : id quodclare probat
Moguniihi archipraasulis Adalberti epistola ad episcopum et canonicos Paderbprnenses.
Quantum vero laboraverit Adalbertus ui Cunoriem Argeiitiriensem reduceret ad Ecclesiae gremium, plu-
ribus disserere opus iion est, cum ipsa ejus epistola ad Caiixtum paparo. II id aperte declaref. Fueral lia-
cleniis Cuno, ait Adalhertus, « in obsequio regis assiduus, > atqu_ « inter piimos amicOs iiiiperaloris
iiabehatur., > Spirae coniitiis, anno 1108 celehratis, adfuit, ibidemque anno 1.111 exseqiiiis Hemici.Senio-
ris; anno vero 1113 Wormaliae sanctum Pasch.a cum eo celebravit, uti colligitur ex diplomate monachis
S. Maximiiii dato ; cOmes denique imperatoris individuus, hihil feeif reliqui, quo se apud ipsuni poneret
ingratia, quippe quem vel etiam errantem et schismati addictum sequi hon erubuit. Quid jam ad haec
Adaibertus ? t Sspe, inquit, euni monuimus, ut Ecclesiae Dei obediret, el ul hac via inagis proliceremus,
canonicis ut ab ejus errore recederent, et.ad itnilatem pacis Christi redirent.,. nmltoties scripsimus. > Ne-
que sane frequentes illaepraesulis oplimi commoniliones frustra fruere, subdil enim : « frater nosterjCono
Argentihensis episcopus statim post Remense concilium misericordiam postulavil, et a cardinali sanctae
Romanae Ecclesiae absolutiOnem recopit. . . . . Postquam aulem absolutus fuit episcopus, corde et cor-
pore ab imperalore se subtiaxit, et in servitio ac fldelitate Ecclesiae, utcunque injustus el peccator, fidelis
tamen et utilis veritatis assertor permaiisit. s Cum vero hac occasiohe gravi eum odio insectaretur Hen-
ricus, spbliatumque omiiibus civilate depulisset, Calixfo papaescripslt Adalbertus in gratiam ipsius, « noh
xamen ideo,inquit, ntinjustitiam episcopi studeanius defendere vel approbare; » quae verba haud obscure
indicant.npn uno schismatis crimine nolatum fuisse Cunoneni, et revera non mullo post, hoc esl anno 1123,
ob Bertholdi ducis necem, cui assehsum praebueiat, exauetoratus legitur in Chronico Saxonico : « Cono
Stratburgensis episcopus solo liomine, quia innece Berloldi ducis consentit, ab episcopatu deponitur. >
Unde emendandl suiit scriptorcs nohnulli oui.mortem eius ad hunc anrium referunt, " nisi aliunde constet
eum hocipso anno esse defunclum. - .,

ADALBERTt EPISTOL^.

: ui. j A lis mihister et sipostolicaesedis iegalus, dilectis ie

Ad Calixtum papum Christo qui sunt-HalberstadensisEcelesiae fratsibus,
(Yide Patrologiae tom. CLXIH, col. -3S6. 1557.)_ Labhatibiis, praeposilis, caeterisque tam majoribus,
III. quam mmoribus, spiritum eogitandi-qua. recta
Ad Innoccritium II papgm. * simt.
(Yide in lnnocentid II, ad ari.-'11^5, Patrologiae De morte char-ssimi et venerabilis fratris no-
tom. CLXXIX. stri_patris vestri Reinliardi (1) episcopi quanlum
IY. doleamus et siluerimus omtiipolens Deus novit, et
AdS. Ollonem Bambergensem.- ipsequi est veritas, lestis est nobis, qiiam gravi nos
(Vide in S. Ottone,- ad an. 1159, Patroloaiae- moarore affecerit, quod tam subito sublalus esi no*
tom.CLXXIII. bis, et cum peisonis et ecclesiis nostris unum cor-
Y. ; .....-- piis fuerit el auima una, iamdiu exspectanles exspe-
Ad cleruniEcclesim Halberstadensis.—Dolel de morte ctavimu.s- ut aliquem nuhtium vestrum recipere-
Raynardi eorum episcopi, quod eo inconsulto pro- mus super tanta desolatione vestra, qui et de vestra
xesserint ad electionem, el ex alia Ecclesia assum- voluntate eertiores nos redderet, et nostrae fraterni-
-fiscrintsibt pasiorem. . ." _.-' i
talis assensum super ordinanda Ecclesia vestra non
(MAETENE, ampLCollect., I, p. 680,.exms. S. Ger-
inani a Pratis. despiceret. Siquidem p.arva nos locorumdistaiilia
ADAIBERTUS, sanctaa Moguntiensis Ecclesiae humi- separabat, et suiis caiionicae inslitulionis ordo sic

({) Mortuus est Reinhardus vi Nonas Martii anno
Christi 1122, ordirrationis sua. xv, uti legitur in
Chrnnicp Halberstadiensi. Unde corrigendum est;
Cbrpnicon Stederburgense, ubi obittts ejus adahnum
1124 consIgiiaiui'. Filiiis erat Popponis coinitis de
"Bankenburg, fratresque habuit diios, Conradum et
Sigifredum, e quorum allerutfo iiatus est Poppo
secundus, comes de B.Iankenbur". vir crudelis et
Corbeiaeiiovaeinfensissimus.
 1359 RALXALDIII REMLKSiS ARCHIEP. 1310
lieripostulabat. Yos autem, anliquae discretionis elt A , saiicfaj matris Ecclesiae perseverans, e.x coiisilio et
prudentiae vcstrae inimemores, etut de persona ho_ (lispeiisalione fratrum noslrorum, in' quorum con-
stra taceamus, quid matri vestrae MogunlinaeEccle-- spectu de tua causa delibeiavimus, infirmiiati tuaa
siae deberelis, paruin attendeiiies, extra morem e.c- indulgendum esse decrevinms, et pro temporis ne-
clesiasiicae consuetudinis, in onmi causa vestrai cessitale et propagaiidorum in Ecclesia tua iideiium
proeessistis, quia et de alia Ecclesia personam elegi- Chrisli salute, episcopalis officii adminisfrationem
stis (2) et eamdem quadam nova usurpaiione annulo) tibi concedimiis, in quo donnii uOstri beat.2 nienio -
et baculo tanquani invesiire non ahhorruistis. Quod1 riaa papae Paschalis .universalis: Ecclesio_ pontificis
tamen de tani instructa hacteims Ecclesia et tot la- auctpritalem sequentes, et nihil novi ianquam ex
noribus et persecullouibiis pr.o ohlinenda cano- nobis in Ecclesia Dei staluentes, quse tecum eglf, <:t
nica investitura aftrita satis mirari non possmnus.. iii quibus te restituit, rata habemus, et sub tesii-
Solius enim eonsccratoris est dare annulum et ha- monio fratrum nostrdrum episcoporum Colonicnsis,
culiini. Ut autem his omnibus ad praesens super- Bavenibergensis, Corbeiensisque abbalis facta pra.-
sedeanius, hoc tanlummodo fraternitati vestrae re- cipimus, ut apud te permaneant, sine malevoloiuia
scribimus quod ad fratres nostros Mogunliam ten-- ac detractorum iiijuriosa calumnia. Yobis autem
dimus, communicatoque cuni eis et qUos communi-- " omnibus charissimis dominis etfralrihus iiostris-in
care poterimus consilip, quidquid ad honorem Deii Glnisto et propter Christum monendo praecipimus,
et jusliiiam ipsius poterimus, iibenter plenius vobisi prajcipiendo monemus, ut ampdo cum episcopo
respondebimus. Yalete. ' vestro, et ipse vobiscum, unum sapiafis, invicem di-
V " ligalis, quatenus in die messis illius ad'. aream Do-
YI._
Epistola Adalberti, archiepiscopi Moguntini, ad H. minicam manipulos justitia_ reportare yaleaiis. Tilv.
episcopum et canonicos Patherbornenses. autem fratri in Christi visceribus ampleetendo, fra-
(M.-RTENE, ampt, Collecl,, praef. ad tom. I, p. xxxiv.)I ternse charitatis affectu cousulimus, et auctoritata
ADei liiisericprdia Moguntiiiensis Ecclesiae ar- Dei et B. Petri et noslra injiingimiis, ut fratres tuos
chiepiscopus et apostolicae sedis legalus in Chri- paterna compassione nulrias, amplectaris, foveas,
sto fratri et coepiscopo H. Patherbrunensis Ec- si qui infirmi et imhecilliores erunt, debita eis pie-
clesiae.... tate eoiidesceudas, smque tibi cOmmissis ovibus
Cognoscentes peenitentiam tuani..... ac Dei mi- studeas providere, ut in die Domini illud fidelium
sericordia, ut opus bonum quod in le coepit, inde- servorum Etige ovanter merearis audire. Ornnes
clinabiliter conservare et consummare per ipsius• , vos optamus in Domino valere, et iideliler perseve-
ft
graliam studeas, de caetero fideliter in Obedientia rare in unitate sanctae matris Eeclesioe.

(2)_Odonem praepositum S. Sehasliani de Magdebur; de quo fusius in citalo Chronico Halhersta-

"Tliensi. r^-

iNNOD0M1N1
MCXXXVII

RAINALDUSII

REMENSIS ARCBIEPISCOPUS

NOTITIA

{Galliq Christiana, nov. edit., tom. IX, col. 82)

R.UNALDUS II (de Mariigmj, sive a Pratis), Brientii D altaria concessit monachis Nicasianis; subscripsk-
filius e gente Meduana, in provlncia Andegavensi, que regio diplomati quo a Ludovicorege vicedomi-
ex ipso Andegavensi episcopalu translatus favore natus et praeposilura Laudunehsis quae laicis in
Ludovici \L regis ad arehiepiscopatum Remensem beneDcium concessa fuerant, eidem ecclesiaepreci-
amio H2-4; quo eliam anno adfuit consilio Claromon- bus Bartholomasi episcopi reddita sunt. Anno 1128
tano. Anno sequenti, episcopatus sui primo, altare nionasteriuni Igniacense a fundamehlis exsi.uxit
de Turrihus supra Matronam a nobilibus ereptum cum amplissima dote. Anno 1127, quo lempore
rcstituit. monacJiis Cluniaccnsibus; praeti.ica fria iegalos habebat Roina;, forle ab obtinendum pal-
13.1 EPISTOL/E. 1312
lium, Witerum comitem Regitestensem propter _. Anno 1158 confirniayit simlliter.bona monasterii
exactiones quas iiitulerat villis S. Remigii excdm- Septem-ibiilium. Anno 1157, eodem praesulecoope-
fnunieaium, sed resipiscentem absolvit (1). Eodem ratore, luhdata esi carlhUsia Moirtis-Dei a monachis
anno pactum iniitcuiu Alberone Leodiensi episcopo R-migianis.
pro Rullionensi beneficio. Exemplar pacli iiujus, Deiiique ctim ad magnam senectutem perve-
non quale.exhibuerunt Saniriiart-iaiii mancum et nisset, vivere desiit anno 1158 juxta compulum
niulilum, sed integrum ex Marloto describl eu- Romanuiii; qiiod colligitur ex ehaiia hoc aiino
ravimus inler instrumenla hujus ecclesiae. Illud S. Theoaericum Rainaldi nomine consignata.
apud
auienl, quamvis in assignando Ludovici regis anno Corpus ejus Igniacum trauslatum ad latus altaris
erraverit librarius, liquet tameii transactum esse versus meiidiem conditum est cum hac epigraphe
annoll27, nonutnos oiim scripsimUs (2) H57.Unde tuinulo ejus recenliori, ut credo, manu addita :
colligas Rainaldum traiisegisse non cum AlberOneII, Eyo RAINALDUS A PK.-TIS,quottdam archiepiscopus
sed cuin Alberoiie I. Anno 1128-adfuit Rainaldus. Retnensis,
prcsbyter, cfedo quod Redemptor meus
comitiis episcdpnrum a MafihaeoAlbanensi episcopo vivit, et in novissimo die de terra surfeclurus
congregatis; canonicosque regulares exacfis saecula- ,. sum ; et in crirrie mea videbo Deuni Satvatorem
ribus in Sparnacensi S. Martini ccenobio stabilivit. meum. Obiit MCXXXVII, XIXKal. Januar. At sequens
AiinO 1129, die sahcto Paschae, consecravit Duro- inscriptio ceiiius videtur diem et annum' morlis
cortori Philippum regem Ludovici VI primog.ivitum, retulisse bis versibus :
bicniiio post exstinctum, prassente Henrico I Angliae
Anno milleno, centcno, ter quoque deno,
rege; quo etiam anno subscripsit ejusdem Ludoyici
monasterium Oclavbque simul, quumJani dieitur Idus^
regis praecepto, Afgentoliense regali Remensis prmsul tnemorandus obitRaytwldus.
abhaliie S. Dioiiysii in Fraiicia restituenlis. Eodem
annp.canonicos regularCs cohstituit aut constitutos Necrologium Remense de eo similiter haee habet
confinnavit apud Cisonium; Heiiniacensis mona- ad Idus Januarii: t Decessit dominus Raynaldus,
sterii possessioneS coniirmavit, et ecclesiam Yallis- primum Andegavensis episcopus, postea Remensis
Dei Waliero abbati S. Mailini Lauduiierisis cori- archiepiscopus, et requiescit intus, qui emit nobis
cessit. Scripsit eliam Robciio Tornacensi archidia- terram de Hundilicurte, elc., pro suo anniversario.»
cono (3) de collocandis in ecclesia Petingensi mona- Caeleruhidignissimus praesul salis laudari noh potest,
chis S. Theodorici, sed quo anno non liquet. Anno quod legitlmo pontifici adversus Anacletum anlipa
113i,r niense Octobri, inlerftiit concilio Remertsi" . pairi .tenacissime ad mortem usque adhaeserit; quin
ab Innocentio II summo pontifice celebrato, qui . et fidem ejus, et odium in sehismaticos praedicant
in eodem consessu, rogahte Ludovico VI rege, calunmia. et dicleria quibus pseudopontifex in ar-
Ludovicum YII coiisecravit. Anno 1155 interfuit chiepiscopum Remensem apud unum ex episcopis
coneilio Jotrensi, in. quo excomniunicati sunt ejusdem provinciaedehiscebat his verbis (_) : « Quod
inlerfeclores Tliomae prioris S. Yictoiis Parisien- idiola Remensis, truncus imiliiis, in te cl in eccle-
sjs. Anno 1154 quaedam largitus est tam abbatjae siamtuam nequiteretinipudenleregissedignoseitur,
Igniacensi quse hoc Codemanno peperit abbatiam nequaquam te moeror aliquis seu dolor afficiat,
Signiacensem, _quam .monachis Majoris-Mpnaslerii praeserlim cum in nos el in Romanam Ecclesiam,
ad S. Theobaldum prope Igniacum degentibus; cui se juramento astrinxit, quasi ebrius et vino
deinde post dedicatam cum septem aliis episcopis aistuans, histrionum morc, multa insolentervomue-
Ursicaiiipi mpnasterii basilicam perrexit ad con- rit, ponens quidem in ccelum os suum "iit lingua
cilium Pisanum. Anno 1155, redux in suam dioe- ejus iranseat super terram. Tahquam. alter.Diosco-
cesim, confirmayit possessiones abbatiaeNicasianae. rus sedem nisus est apostolicani judiqare, > etc.
.(!") S. Bern., epist. 19et20. (5) Spicil. t. II, p. _-S.
(2) Gall. clirist,, tom. III, col. 871. _ - (i) Baron. ad ann. 1131.

ARCHIEPISCOPI REMENSIS

: ;EPISTOL^:> : ';-..-" ';.'

' -
----- ;.• ~::--- x. -"; '-;'- — D charissimo suo ROBERTO, Tornacensis Ecclesia. vene-
Ad Robertum qrchidiaconum Torriacensem. Ul iri rabili archidiacono, saluteih.
ecetesia Pethigensi monachos subsiilugt. est nobis quod domnus Ingelbertus,
(Aniio 1150.) Signiiicatum
a bonae me-
'Aclesdela province ecctesiastique de Rehns, 1.11, signifcr co.mitis Flandriae, impetravit
"-' ":.:' '.-' p.,206.] moriae Rabodo Noviomensi acTornacensiepiscripo,
R_INALSUS, Dei gratia Remorum archiepiscopus, ut ecclesia de Petingen libertate doriaretur, ct mo-
 1343 RAINALDIII REMENSIS ARCHIEP. 1344
nachi in eadem ponerentur : uride et ab eodem epi- A clero, lriilitibus et universae plebi Atrebatensium,
scopo privilegiumhabuisse et habere dicilur. Post- salutem.
modum lamen hortatu et rogaiu matris sua. in ea- Credimus quod misericors Deus secundum mul-
dem ecclesia presbyteros ct clericos posuit. Qui si- tiludinem misericordiarum suarum Ecclesiam et
quidem quia contra priorem et meliorem institu- urbem veslram respexit et personam sapientem et
tioriem ibidem posili fuerunt, nec sibi nCc ecclesias xeligiosam sacrisque canonihus compelenteni in
proficere potuerunt, imo pene defecerunt. Quocirca pastorem et episcopum vobis prafeeit. Hortamur
dileetionis vestrai ^devotionem exhortamur, roga- itaque universilatem vestram ac praesentibus liiteris
mus atque monemus, quatenus pro salute aiiima- commonemus quatenus ipsuin debita reverentia ho-
veslrae lioc omnimodo efficerestudealis, ul monachi noretis, ejus salubrihus exhortalionibus et admoni-
Beati Theodorici qui regulariter vivunt et in sancta tionibus acquiescaiis, el ei tanquam boni filii bono
rcligione Deo serviunt, in ecclesia illa ponantur. patri iu omnihus obediatis. Quia vero per guerra-
Iiitelligimus etenim quod eis est pluiinmm necessa- rum infestaliones gravia deliimeiila longo jam tem-
ria, et prasveniente divina misericordia, et veslro pore perpessi estis , in Temissionem peecatorum
adjulorio, per eosdem poteril ad honorCm Dei recu- yestroruni vobis injungimus quatenus ipsiiis consi-
lariter ordinari. "1 lio pacem statuatis, unde auctori et amatori pacis
II. tam
Ad clerum Atrebatensem. — De eleclione episcopi. placere valeatis, et unde multiplicem fruclum
in spirilualibus quam in temporalibus a Deo reci-
Anno 1130.)
piatis. Yalele.
[Actes, etc,i'-!..., p. 206.]
RAINALDUS, Dei gratia Remorura archiepiscopus.

n&iN&iiMi II

'..;" ARCHIEPISCOPI REMENSIS

DIPLOMATA.

C peiiineniia, tam vobis quam successoribus vestris»

~Confirmatio fundalionis—Sancti-Jndoci-de~Nemorc. __ videlicet terram quam
-_inperp_e____jii___corifirniamus,
(Aiino 112S.) Ingerannus de Monsleriolo dedit, in cujus partf,
[Gall. Christ. t, X, col. 505, Instrum.] ecclesia fundala est,ctqualuor capones quosErmaii
In nomine sanctae et indiyiduaeTrinitalis, Patris, fridus de Cunniaco et fratersiiusliigerannuseideir
et Filii, etSpiritus sancti.Amen. RAINALDUS, divina concesserunt ecclesise, et terram et nemus quaecon-
propitianle misericordia Remorum archiepiscopus, cessil Rorgo de Torlosonte ; ccclesiam de Buiriis, et
dileclo filio suo MILONI eeclesiaeSancta. Yirginis Ma- terram eidem pertinentem, et nemus quae concesse-
riae et Sancti Judoei de Nemore praeposito, et ipsius ruiit Hugo de Ponte et" Wiardus de Arguvio ; de-
fratribus qui in cadem ecclesia regularem vitam cimas et lerram quas Drogp de Selincuria tradidit ;
professi sunt, eorumque successoribus in eadem decimas etiam et lerrani quas donavit Balduinus de
observanlia permansuris in perpetuum. Cajo in Boloniensi patria ; praelerea quaecunque in
Religiosis desideriis dignum est facilem praebere prajsenliaruni eadem ecclesia juste possidet, qua:-
consensum, ul fidelis devolio celerem sortialur ef- cunque etiam in futurum legilinie adipisci poleril,
fectum. Quia igitur vos, filii in Chrislo charissimi, firma vobis vestrisque successoribus et inconcuss,-
divina praeveniente graiia, vitam vestram sub regu- D permaneant, salva in omnibus Ambianensis episcopi
lari disciplina B. Augustini coercere, et communi- canonica revcrentia. Staluinius eliain mortuo ab-
*.er secundum sanctorum Patrum conslilutionem, bale suo fratrihus ibidem Deo seivientibus liberam
omnipotenti Deo deservire proposuislis, nos votis et canonicam habere electionem, dum propositam
vestris paterno congratulamur affeclu ; unde etiam secundum beati Augustini regulam firmam servaye-
pnstulationi veslrae juxla petitionem confratris no- rint religionem. Auclorilate iiaque Dei et nostra
stri Ingeranni, Anibianensis Ecclesiae venerabilis decernimus, et suh anathemate interdicimus, ut nulli
episcopi, benignitale debita annuimus, vilae namque omnino liceat eamdem ecclesiam temereperturbare,
canoiiicae ordinem, quam professi eslis, praesentis aut ejus possessiones vel caelera boria auferre, vel
priviiegii auctoritate firmavimus, et vos veslraque lemerariis vexationibus fatigare.
pninia metropolitanae auctoritatis proleclione muni- Actum Remis anno Incarnationis Dominicae1125,
vimus, universa etiam ad vcslram ecclesiam legitime . indiclione m, regnante gloriosissimo Francorum
 1345 DIPLOMATA. 1346
rege Ludo.vicoanno xix, anno autehi archiepiseo- A IJL
patus doriini Rainpldi primo, Pactum inter Rainaldum II archiepisc. Remensem
Fulcradus cancellarius rccognovit, scripsit ac et Alberonem I episcbpum Leodiensem, proBuilio-
nensi beneficio,
6ubscripsit.~ --.-
Testes supt Nicolaus et (Anno 1127.) _
Hugo archidiaconi Remei.-
ses, Baftholomaeus Lauduriensis episcopus, Lisiar- [Gall.Christ., ibid., col. 58.]
dusSuessionensis episcopus, Robertus Atrebat«n- In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Notum
, sisepiscopus, EbalusCalalaunensis episcopus, Ur- sit omnibus praeseiilibuS, et quorum futura poste-
sio abbas Sancli Dionysii, Nicolaus abbas Sancti fitas exspeeiatur hae praesenti pagina discat quid
"
Nicolai. .-.. et quomodo de beneficio Remensis Ecclesia. quod
-- . «.<"
II. ad castellum quod Bullion dicitur pertineS, cum
Charia fundaiionis nibnasterii Igniacensis. Alberone veuerabili Leodiensium episcopo staiui-
. (Annp 1126.) . _ mus. Ego Raiiialdus,"Remensis Ecclesiae licet indi-
[Guli. Christ., t. X, col. 37, Inslrum.] gnus minister, beneficium quod Remensis Ecclesias
In noriiine sanctae et iridividuae Trinitatis. Ego .- ab antiquo esse dignoscitur, quod etiairi ad Bullio
RAiNALpijs, Ecelesia. Remeiisis licet- indignus mini- " neni pertinere liulli dubium est, Alberoni Leodieh»
sler, oninibus qui se.sancia. Ecclesiae illios esse sium episcopo, et per eum successoribus suis con-
cognoseunt bravium superriae haereditaiis. dilioiie supposita contradidi. Si ob aliquorum infe-
Cum prinmm ad regimen Ecclesiae Remensis dis- stalioiiem Remensi ecclesiae ingrueiit-'necessitas,"
positio divina nos evocaret, honestorum virorum doniihus Leodiensis episcopus cquitatum trecento-
cura nobis fuit consprtium eligere et corum contu- ruirt militum singulis annis mihi vel meo ducet
bernio delectari. Yisuni igitur fuit Spiritui sancto cuilibet Successori, si quadraginta dies ante praarno-
. et nobis monacbos de Clarisvallibus ascisei, et ut in nitus fuerit. Quod si taliter praemonitus habere se
parochia nostra illius ordinis abbatiam construere- legale vercanonicum impedimentum monstraverit,
mus tolis nisibus elaborare. Au hoc siquidem fa- de praedicta expediiione^xcusatus erit, itatamenut,
ciendum liberecontulimus eis totam terram deMon- postquam fuerit espeditus, pactum exsolvat prae-
taunl cum valle sua, et totahi costam qua ascendi- fixum, eodem rursus termino revocalus. Hunc autem
turversusGuivam-villam, et usque ad silvam quae equitatum domirtus Leodiensis suo conductu etpro-
est versiis Longam-villam cum ipsa silva, cum aqua priis expensis ducet usque Mosomum, quo post-
et.pratis, terris cultis et incultis. Contulimus etiam rQ quam pervenerit, Remensis ei cum suis omnibtis,
eis quidquid habebamus Igniaci cum circumjacen- et in progressu, et in morando, et in revertendo
tibus silvis, videlieet Forest et Beleis ; quidquid usque ad Mosomum victus necessaria providebii. In
etiam juris riostri erat in communi silva, et quid- quamcunque vero partem circa Remensem urbem
quid a Pontio de Arceio emimiis. Haec supradicta ob et per decem leugas protrahere hanc militiam, vel
lioslrorum recordationem peccatorum signis et pfo- habere secum ad obtinendam ecclesiae utilitatem
babilitim personarum testimoniis absque ullareten- voluerit, pCr quindecim dies cum expensis eos reti •
tione eis contulimus. nebit, ita ut infra hunc terminum eos reducat usque
Signu.m totius capituli Remeusis Ecclesiae,cujus Mosomuni. Si vero euiido vel redeundb aliquid de
sigillo haecchaiia munita est. suis aniiserit, de his omnibus archiepiscopus nihil
Signum Odonis abbaiis Sancti Remlgii eis recompensabit ; quidquid autem lucrali fuerint
Sigiium Joranni abbalis Sancti Nicasii. tam in equis quani in aliis.rebus, prieler captos
S. Guillelmi abhatis SanCli Tlieoderici, milites, sui juTis erit. Si de prasdicio beneficio vio^
S: UrsioiiiS abbatis S, Dioriysii. lentia vel infestaiio fuerit illata Leodiehsi episcopo,
Sig. eliam Sugerii abbatis Sancti Dionysii Pan- Remensis ei consilio aderitet ausilio. Si quaa vero
'
siensls. D contradictio fuerit orta, vel proclamatio digna au-
Sig. Nicolai archidiaconi, «feri,non alihi statuet diem audie.ntia. uisi Mosomi,
S, Hugonis archidiaconi. juvabitque eum ad retinendum lege et senteritla
Sig, Joffridi decani. "' judiciali. Similiter ibidem et iion alias alibi Remensi
S. Leonis cantoris. _ , occurret Leodiensis episcopus, de negleclu hujus
Sig. Adae, Sig. Alberti, "S. Odoiiis, presbytero- servitii, vel pacti "praevaricatione fahlUm responsu-
runi. rus. Quia vero Leodiensis episcopus aliorum more
S. Bosbnis, S. "Gervasii, S/ Drogonis, diaco- casatprum hominum nobis facere non potuit homl-
norum. nium, octo de stiis, quatuor videlicet de caslellanijs
ActUm Remis anno .incarnati; Yerbi 1126, indi- de Buillon, Guallerum scilicet de Buillpn, Ingonem .
ctione v, regnante Ludovico Francorum rege anno de Mirenvalt, Maiiassem de Herge, Iiigonem filiuhi"
xix, arcbiepiscopatus autem domni Rainaldi anno Lamberti, et quatuor de aliis casalis suis, CingeiUm
ni. ; --.".. ~ advocatum, Galterum castellanum de Hoio, Rainal-
Fuieradus canceliarius recognovit, sciipsil et sub- dum de Jupperi, Lamberlum de.Tiembeche, a qtiibus
scripsit. . honiiniiim suscepim'JS,iiobis prpduxit; Iiisuper liu-
1347' RAINALDI II REMENSIS "ARCHIEP. 1518
jus convenlionis lcnorem, et amiciliae servandae in A absolutipiiis Guiterii comilis dc Reiteste (Relhel) ad
manu nostra Urmavit, quod eliani a suceessoribus posterorum mehioriam hac praesenti pagina per-
suis Remensi archiepiscopo eodem modo observan- tractare dignum sludui. Excomiriunicaveraiiius
dum slatuit, nlrisque tahdem episeopis, Remensi praedictum cOmitem pro injustis consuetudii.ihus
scilicet ei Leodiensi, sublatis de medio. ab ulriusque quibus villas S. Remigii, terras et homines oppri-
ecclesia. successoribus pactum oiime, ut prae.Iixi- mebat, et omnemquae ejus ditionis erat terram ana-
mus, observabitur perpeluo et irrefragabili jure. thematis vinculo obligaveranius. Hac neccssitate
Item quod Leodiensis episcopus yenieiis Mosonium compulsus S. Reniigii abbas Odo Romam expetiit,
firmata amicitia , renovata convenlione, redditis Honorio papae mala intolerahilia, quae comes:ille
hominiis baronum prsenomiiiatorum, si siipervixe- Ecciesiae Sancii Remigii iiiferebat, exposuit. Dom-
rint, vtjl haeredum sibi'" succcdenlium, a Remensi ' -iius papa malorum motus acerbitate, excommuni-
archiepiscopo gratis et absque ulla coiilradictione catioiiem in comitem nomlnalum factam confirma-
certum recipiat beheficium. Si vcro quolibet acci- vit, et omnibus suffraganeis Remensis Ecclesia,
dente Casu aliquando Leodieiisis ccclesia praedicli episcopis, ut eamin comitem promulgareiitlitteris
castelli possessione carucrit, ila ut juste reclamare ad eos directls mandayit. Comes, hujus ignominia.
non possit, omnis pra-scripta cOhveiitio inter Re- B 1 opprobrium ferre non pra.valens, pra.sentiam no-
mensem cl Leodiensem episcopum cassa et ahnul- slram adiit Ct satis lacrymosis precibus ut concor-
lata maneat. Quia ergo Sicut scrlptum est, generatio diam inter eum et abbatem componeremus nos ex-
prmteril et generatio advenii, et dictorum aeque ac oravit. Accito abbate praedicto, aliis etianrabbatibus
facturmn noslrorum aelas inleiit, ne processu tem- convocatis el quibiisdam Ecclesias nostrae clericis,
poris dcleri quod geslum.est, aut ambiguitate mu- causam praedicti comitis diu venlilantes, hoc tau-
tari valeat, banc nostram convenlionem scripto dcm fine termiriavimus. Guerpivit et ahjuravit saepe
niandavimus, probabilium personarum aitestatione dictus comes in praesentia nostra et totius curiae
firmaVimus, insuper additaincnto noslrae Imaginis qttod liullam-ulterius in viilis Sancti Remigii, ex-
comniuniri jussimus. ceptis hominibus suis capitecensis, exactionem fa-
Sig. Odoiiis abbatis Sancli Remigii. ceret, quod vulgo tallias dicunt, nec ministeriales
Sig. Joraniu abbatis Sancli Nicasii. sui. Guerpivit etiam et abjuravil salvamentum quod
Sig. Ursionis abbatis Sancii DiOi-:ysii_ a quatuor villis Sancti Reinigii exigebat, videlicet
Sig. Nicolai archidiaconi a Salice B. Remigii (Saulx-Sahit-Remi), a Roisiaeo
S. Hiigonis archidiaconi. (Roizy), a Basilica-curie et Insula (Isle). Guerpivit
Sig. Joffridi decani. el adjuravit lelbuin, sanguines, redhibitionem ho-
S. Leonis cantoris, etc. minum Sancti Remigii, qui partes suas non acci-
De laicis : piunt. Solitus erat idem cpmes hominibus suis
Sig,-Henrici-de-Castellione.____ dare homines S.Jlemigii, qui de advocatione sua
S. Blihardi de Hercreio. erat. Qui injustis coiisuetudinibus eos veluli suos
S. Nicolai de Burgo. opprimebat,-quod adjuravit ulterius se non factu-
S. Radulfi de Radiilli-curte. rum, nec defensor inde alicui existeret, nisi quan-
S. Haihioiiis caslellani de Alto-monte. tum ad advocalionem suam pertinet, Haec omnia
S. Bakiuini dapiferi, etc. : sitpradicta in praesentia nostra et totius curiae guer-
De Leodiensihus : pivit et adjuravit praetaxaliis comes, nisi forle si
Signum Alexandri archidiacon . ad eum prasposilus S. Remigii clanlorem feceril.
Sig. Dodonis archidiaconi. Tunc de jttsliiia quam ei faciet, tertiam partem ha-
S. Arnulfi praepositi. bebit. Juravit praelerea quod pro his omnibus quae
Sig. Willelmi praipositi, etc. dimisit nullam malefacienti occasionem adversus
De iaicis : pjj villas cl homines S. Remigii exercebit. Sivero ali-
Siguum Laniherii coinitis, elc. quid supradiclorum quae juravitinfregerit, coninio-
'Actum Remis aiino Licarriatiouis Yerbi 1127, nitus, nisi infra quindecihi dies. einendaverit,
icOictioue.v, regnante Ludovico Fi'ancorum rege absque retractalione excoriimunicalioni subjacebit.
anno v, srcliiepiscopatus domiiii Raiuaidi terlio. Praeterea deimmodicis hospitalionibusquas in viilis
Fulchradus caiieeliarius recognovit, scripsit et S. Remigii nimis frequenter idem comes facere
subscripsit. consueverat, et de operibus et carroperariis, qui-
IV. bus honiines ecclesia. ahiciebat, si clamorad abba-
Litlerm Raincddi Remensis archiepiscopi de excom- tem venerit, el commonitiis in curia abbatis,si
municalione ei absolutione Guilerii coinilis Regi-
leslensis. infra quindecim dies ad justitiam venire neglexerit,
eidem excommunicalioni cui mpdo subjacet sine
(Anno 1127.)
Thesaurus t. I, col. ex dilatione subjacehit. Hanc igitur auctoritatis npstrai
[MARTEKE, Anecdot., 507,-
chartario S. Rcmigii.] paginam ralam esse volentes, impressione imaginis
Ego RAINALDUS Remensis Ecclesiae, licet iiidigrius, nostrae idoneis etiam teslibus subscriotis roborari
minisier, seriem causae excoiiimuiiicationissimul et feciinus.
1519 DIPLOMATA. 1550
Siguum Odonis abbalis S. Remigii. A mus, nos desinenter admonet oppressis subvenire
Signum Engubranni abbatis Altivillarensis. ei qiiibuslihet anxietatibus attrilis, compassionis
Signum Jorranhi abbalis S. Nicasii. nianum porrigere. Ego itaque Rainaldus Remeiisis
Signuiii Ursionis abbalis S. Dionysii. Ecclesiae iiidignus sacerdos, considerans fratres qui
Signum Hugonis archidiaconi. in monasterio Beati Nichasii degunt plurimis
Sigiium Joffridi decani. angi necessilaiihus,.;i, altaria subter annotala ob
Sigrium Leonis canloris. remissionem peccatorum meorum eorum usibus
Signum Adae, signum Alberii, sigrium Odonis, contuli.... Alter (sic) videlicet Sancti Remigii de
presbylerorum. . Celto et alter Sancti Helani de Buxolio.... Univer-
Sigiium Gervasii, sigiium Odonis, signuniDrogO- sitati pi'a.terea fideliuhi nblum facere dignum duco,
nis, signum Bosonis, signum Joannis, diaconortim. quod cum abbatem et fralres ecclesia. Sancti Ni-
Signum Albrici magislri. chasii impelissero super quibusdam quas ad jus
Signum magistri Graphionis Andegavensis de meum speftare credebam, gistis videlicet et procu-
laicis, S. Hilarii de Monle-Gaii.S. Pagani de Cal- ratiOnibus, lam in praefala eccksia quamin ejus
misiaco, S. Otraniii. mehibfis, praedicti fralres nulli anleccssorum mco-
"
Actum Reniis annp Incarnati Yerbi 1127, indi- rum iale qhid se unquam reddidisse dixerunt, Insu-
clione v, regnanle venerabili rege Francorum per ct privilegium rcverendi Patris nostii Alexan-
Ludovico anno xxn, archiepiscopaius doriini Rai- dri papa_ II super hujusmoJi libertate et ini-
naldi anno m, munitate, necnon et scripta venerabilis praidcces-
Fuleradus cancellarius recognovit, scripsit et soris liostri Gervasii Remoium archiepiscopi, qui
suhscripsit. jam dictam [ecclesiam] exstruxerat, sed el litteras
V. domini Philippi illuslris Francorum regis super
Instiluli in abbaliaSancti MarliniSparnacensisca-
nonici regulares. eadem libertale, mihi atlulerunt, Ego vero iiispeclo
- (Aiino 1128.) tenore praedictorum scriplorum et notata ex eo-
[Gall. Christ, X, 59, Instrum.] rum nolilia praefaiae ecclesia1.libertate, de sapien-
RAINALDUS, miseratione divina Remorum arclii- lum virorum consilio, caliimniam quam adversus
episcopus, nolum facimus quod illustris comes pra-noniinatos f.alres habeham, eis omnino: rcmisi,
Theobaldus, divina inspiratione compunctus, Spar- et a praefatis querelis liberos .et.immuncs esse de-
nacensem ecclesiam ob remedium animaj sua; et crevi; et ut maliguandi loctim Successoribus meis
prsedecessorum suorum, Stephani videlicet patris „ nulluni relinquampraeseiili pagina inserere disnum
sui, el avi sui cornitis Theobaldi qui in eadem ec- duxi.
clesia sepultus est, in niaiiu sua hujtismodi liber- S. Hugouis arcbidiaconi.
tatc donavit.' Cum praedictus comes Theobaldus S. Frederici praepositi.
praefatam ecclesiam a primogenilorihus siiis quasi S- Hugonis ibesaurarii.
haereditarip jure sibi derelictam leneret, e_tabba- S. Leonis cantoris.
tiam ipsius ecclesia; Galeranno, domini Andrea; S. Adam, S. Ermenrici, S. Alberti, S. Odonis,
dapiferi sui filio, dedissel, incommuiabili voluntaie S. Henrici, presbyteroriim.
Dei, qui mutat omnia quando vult, eadem ccclesia S. Geivasii, S. Gerardi, S. Raineri, S. Guidoui.,
ad meliorern statum mutata esl. Praefalus namque S. Bosonis, S. Joanuis, diaconorum.
Galerannus Spiritus sancli gratia divinituS inspi- S. Albrici, S. Amalrici, S. Pelii, S. Goraidr,
ralus, et domni Bernardi Glaraevallisprudenti con- S. Guidonis, subdiacoiiorum.
silio roboratus, jam dictum comitem adiit, sesc Actum Remis, anno incarnati Yerbi 1129, liuti-
saeculo abrenunliatuium, et apud Claramvallem ctione vi, regnanle Ludovico rege Fraiicoruni,
monachum futurum enuniiavit, petivitque ah eo aitiio regni ejiis xix, arcbiepiscopatus aufem dojiini
quateiius ecclesiam Sparnacensem ad ordincm et I) n Rainaldi anno terlio.
rcgulam beati Augustini per nianum dicli archiepi- Fulcradus cancellarius scripsit et subscripsit.
scopi permutari cohcederet. Cujus petiiioni satis YII.
rationabili comes supradictus libenler annuens, Deo Confirmatur funduiio monaslerii Igniacensis.
et praefato arcliiepiscopo ecclesiam sUpradiclam li-
(AnnoUSO.)
berani, et sub regula S. Auguslini In perpetuum
peirnansuram dimisit, etc... [6'a//. Christ., t. X, col. 59, nstruii:.]
Actum Remisaniio Incarnati Yerbi 1128, elc... RAINALIIUS, divina dispensatione Reniensis Eccle-
;
YI. sia. humilis minisier, dileclis in Chiisto iiliis Ro-
Charta Rainaldi Remensis archiepiscopide-quhaiione B_RTOIgniacensis monasterii venerabili abbaii,
gistarum et procurationum monasierio S. Nicasii ejus-
concessa. que fratribus in eodem monasterio Ijcata- Maria.
(Aimo 1129.) roonasticam viiam professis, eorumque succes-
iYARIS,Archivesudministratives de Rehns, J, p. 282.] soribus in eadem obscivantia permansuris in perpe-
l.AiMLDUsRemensis archiepiscopus. tiium.
Pastoralis cura quani, Deo disponento, suscepi- Quia qua, ad religionis iulium pertinere digno-
1551 RAINALDIII REMENSIS ARCHIEP. 1332
scuntur, aeternam animabus salutem conferre cre- A _ lam qu:e erat de potcsi.ilc Avclereii, ita vohis lar •
dimus, cum primum ad regimen EcclesiaeRemen- gitus est, quod nec ipse nec sua posleritas inde
sis dispositio divina nos evocaret, summa cura no- quidquam valeat dare, vendere, vel quoquomodo
bis fuit ac studium honeslorUm ac religiosorum coiniinilare; in omnibus eiiam silvis suis vobis be-
'"
jligereconsortium, et eorum cpntubernio delectari. nigne concessit, ut inde ahsquepnmi contradiclione
Dignum igitur visum fuit Spiritui sanclo et nobis, habealis, et successores vestri quidquid necessitas
.iros de monasterio Claraevallis ascisci, et ut in vestra, et ipsorum usibus suis expostulaverint. Do-
parochia nostra veslri ordinis abbalia construere- mnus autem miles de Arceio et uxor sua Hildebur-
tur eniti : ob hoc siquidem BeataeManae matri gis, et eorum filii Nicolaus, Ado etalii Beatae "Marise
misericordiae quietum,et ab omni exaelione liberum, etvobis dederuntde lerra Avelereii arabili, quaeest
quidquid Igniaci habehamus, conlulimus cum cir- afiinis et conlinua terrae de Monle-Taonis, quantum
cumjacentibus silvis, Forest videlicet el Beleis usque plene et abundanter sufficiat duabus carrucis om-
ad siimmitatem mOntium, ubi divisio facta est; et iiibusanni partibusin quibus lerra; aranlur etex-
nietis, et fossato et viis. Ultra metas autem con- coluntur. PorroEgidius et Helias fratres filii Girardi
cessmlus vobis quidquid vestro vestrorumque suc- praeposili de Castellione, Beafa. Maiia. et vobis con-
cessorum usibus necessaiiuiii eril. Donavimus etiam B ' tulerunt ierram illam quam apud Montem-Taonis
eideni Beata; Mariseel vobis liheram tolam terram habehant. Has profecto donallones snper allare B.
de Monfe-Taonis, cum valle suii.et aqua ; in terra Mariaeofferri vidimus in die dedicalionis monasterii
vero nostra ultra aquam concedimus vcstris usibus vestri, et approhavimus, easdemquehujus privilegii
necessaria, in silvis vidiiicel el pascuis, decimam auctorilale corroboravimus, sub anaihemale inter-
qtiam doniinus Heriiicus de Caslellione apud Montcrti- diceiues ne qua persona SKciilarls vcl ecclesiaslica,
Taoriis lenebat, et quidquid ibtdeih habebat, guer- de prxdictis donationihus vos vel successores vc-
pivit et reddidit, et uxor sua Ermengardis, et ipso- stros aliquando inqiiietare pia.sumat, etc.
rum filius Gualcherus : ct nbs illnd totum Beala; Signum Josleni Suessionensis episcopi.
Mariaevohisque n-adidimus. Sig. Ursionis Yirdunensis electi.
Pi-esenlis itaque privilegii aucloiilate tam vobis S. Bernardi venerabilis abbatis Claraevallis.
qtiam el successoribus veslris, quae praedicla sunt S. Remensis Ecclesiae cujus sigillo Iiaecscriptura
fiiniamus, et ea quae ab aliis fidelihus vobis jam sigillata est.
collala et in posterum confcrenda sunt. Ponzardus Signum Odonis abbalis S. Remigii,
siquidem dc Arceio et Alberlus de Jarceio, amiuente ._ Sig. Ingelranni abbatis Aliivillaris.
ct plaudente filio suo,"B.al._ Mariaeet vobis dona- Sig. Guillermi abbatis Sancti Theodorici
verunt quidquid Igniaci proprium tenebant, in ter- S. Joranni abbalis Sancti Nicasii.
ris scilicei, pratis et pascuis; de silvis vero circum- Sig. Gilberti ahbatis Sancti DioriySii.
.jacentibus tantum vobis dederunt, quantum sagilla Sig. Fulconis Sparnacensis abbalis.
ab arctt semel emitli potcst; in reliquis aulem sil- : -
^Signiifgonisi-i-clridiacoiii;
varum suarum partibus, vobis et posteris veslris, S.ig.Frederici praepositi.
quidquid vestro in illorum usui necesse fuerit. Prp S. Lepnis decani.
terris vero quas rustici ab ipsis tenebant, Ponzardo S. Gervasii cantotis.
pecuniam dediihus, et ipse alias terras agricolis illis Sig. Ilugonis thesaurarii, etc.
rcddidil. Guarinus autem Malus-privignus, de cujus Acluin Remis anno incarnati Yerbi 1150, indi-
feodo Ponzardus et Albertns lerras illas tenebant, ctione viu, rcgnante Ludovico Francorum rege glo-
boc totuin concessit atque laudavit. Porro domnus riosissimo anno xxiv, archiepiscopalus autem Rai-
Andreas de Baldimenlo et uxor ipsius Agnes, eo- naldi I! aiino v.
runique filii Guillelmus et Guido, monasierio vestro Drogo cancellarius scripsil et suhscripsit.
in eleeniosynam coutulerunt Resson quoddam man- D I VIII.
sionile de poteslate Chehereii, et terram ei adja- Charta Rainaldi
urchicpiscopiRemensis, de confirnta-
centeni a valle prafi usque ad valliculas, cum fundo lione sancti Wlmari.
vallium, et latera usque ad summitalem montium, (Anno 1152.)
ex utraque parte, sicut limitatum est, Haecautem [Ga//.C/iris.., t. X, col. i00.]
terra prolenditur a via Chehereii et qua itur ad Ego REGINALDUS, per Dei patientiam Remorum
niontem S. Martini, usquc ad fines Yillse Savoic, aichiepiscopus, dilectis in Christo filiis PETROec-
et usque ad fines Monlis-Taonis, el usque ad fines clesiae Sancti Whnari abbali venerabili, et cseteris
Avelereii; quidquid vero intra hosfines conlinelur, fratribus in eodem loco eanonicam vitam professis,
sive sit terra arahilis, sive prata. pascua vel aquae, eoruinque successoribus in perpeluum.
vobis in perpetuum collatum esse dignoscitur. Prae- Cum omnibns qui intra ambitum nobis commissa.'
terea omnia prata et alias terras quas idem Andreas dloeeeseos conlinentur vigilanliam debeamus, ad
circa Perreium liabebat, qua. solent esse de pote- hoc potissimum noslra se accinxit industria, ut
state Avelereii,assentiente uxore sua etfiliis, Beata; ecclesias el sanctortim locorum possessiones, quas
Mariaeetvobislibeie donavit. Qiiamdain vero silvu- laica invaserat ainbilio, in pacem quietemque revo-
 '
1535 DIPLOMAfA. 13_1
carcnvus. e! a soeculariiim liominuni illicita perva-.- A_ IX. .
sioiieeinaticipalas, amaloribus Ciiiisli liberius sub- Rainaldus Remensts archiepiscopris conftrtnat otnncs
deremus. Ego igilur Raginaldus ad omniuni lamn possessionesmonusterii Silincuriis.
praf.scnliiimquani fulurprum notiliam protraheree ' (Anno 1155.)
Btudui, quod comes Euslachius tiinore extremi cxa-.-' [Galt. Christ. t. X, col. 505.]
ininis prae pculis statuto, eum religiosa malrc Idaa RAGIKALDUS divina propitiatione RemorUin ar^
ei uxore nohilissima Maria, coram Jpanne honae c chiepiscopus, universis sanclaeEcclesiaefiliis in pera
memoriae Morinensi episcopp, jus oiniie quod habe-'" petiium.
bat in ecclesiam Sancti Wlmari in civitate Bolonia. * Cum ad heiie operahduhi subditoiiim animos in-
sitam, liberum et absolutum Domino _esu Christo0 formare et vitas exemplar esse debeamusj si pec-
concessit, eo videlicet tenore quod canonici sccun- '" catis cxigentibus pastoris officium minime adim-
dum regulam sancti Augustini regulariter vivenles, 3> plere valemus, eoruhi vel bonis operibus congratii-
ihi substituerentur. 0'aric ipsam donationcin suc- ;" lari, et in aliquo participes esse studeamus. Justis
"cessorhtijus comes Stepbanus, cum uxore sua Ma- l" igitur peiitionibus venerabilis confratris nostriGua~
thilda, in prcesentia domni Milonis successoris jam II riiii Ambianensis episcopi, prout dignum est, pa-
dicti Joannis coniirmavil, atque distributionem prae- 3" B terno affectu annuentes, locUm in Selincuriae pa-
bendarum, et jus onine quod in praedicta ecclesia a rochia consfilutum Gualterio abhali cjusque suc-
post praifalam donationem injuste usurpaverat» » cessoribus canonice promovendiSj et fratribus in
reslituit, et fratribus sub regula heali Augustini III eodem loco canonicam beati Augusiihi ohservaii-
religiose in posterum viciuris ibidem concessit. t- iiam profitenfibus eoriimque successoribus, et om^
Yobis ergp, fratres chaiissimi in Domino ac filii, '> iiia quaein praesenti praedicto loco a fidelibus col-
prsefaiam ecclesiam ejusque possessiones quas in >n lata sunt, quaeque etiam in futuro prajdicta eccle-
prsesenti possidet, vel in fulurum possidcbit et sia rationabiliter possessura est, ea etiam quae hi-
aequisitura est, vestrisque succcssoribus sul) regula Ja ferius adnotabimus, praesenlis privilegii auetori-
beati Augustini Deo militaturis metropolitana au- i- late coiiiirmamus. Hscautem sunt quas fiimamus,
ctoriiate confir.manms. Illud sane religioiiis. etc. Ut
Jt videlicet terra quse est circa ecclesiam, etc, fere ui
autem htijus sehedulae continentia futuris tenipo- 3-_ in charta Guarhti episcopi (6). Ut aulem hujus de-
ribus rata et inconyulsa permaneat, probabilium hi creti pagina in posteruhi rata et intonvulsa per-
personarum subnotalione et sigilli lioslri impres- 3- maneat, imaginis nostrae impressione, et probahi-
Bioneeam corroborari fecimus. liUm personarum iniituiationc cam corroborari
Josseni Suessionensis ^ -fecimus.
Signum episcOpi.
S. Milonis Morinensis episcopi. Signum Josleni Suessionensis episcopi.
S. Ursionis abbatis Sancll Dionysii. Sig, Joffredi Caialaunensis episcopi.
S. Hugonis-.abbatis deMonte Sancti Eligii. S. Alvisi Atrebalensis episcopi.
S. Balduirii abbalis Sancli Vinceutii Silvane- B- S. Milonis Morinensis episcopi;
ctensis. S. Odonis abhaiis Sancti ReniigiL
S. Joannis abbatis BeataeMaria. Boloniensis; S. Ingulranni Altovillarensis abbatis
S. Adaeabbatis Sancti Judoci in I .emore, S. Joranni abbatis SanciiNichasii.
Aetiim Remis anno 1152, regnantc Ludovico rege jp S. Ursionis ahbatis Saiicli Dionysii;
Francorum anno xxvi (5) regni sui, archiepiscopa- a- S. Hugonis abbatis de Monie Sancti Eligii;
tus vero domini Rainaldi anno ix; S. Theoderici abbatis S. Eligii Noviomensis.
S. Albrici, S. Hugonis, archidiaconorum.

(5) Lege xxiv aut kxv. v, defciinaquam dedit Bernardus le Wales ; lerra quc-
(6; Quae sic pergit: « Girca ecclesiam, et duae ise que de Curia de Gislehert-maisnil, quae est a via
paiies decimse de Selincuria, et tres partes ejusdem m quae ducit ad Yilers, usque ad viam quae tendit ad
decima? quas tenebanl Joannes de Boiasvile, Radul- tl- JJroecort, et pratuin qupd estjuxta eamilem vianii
phus Haleus, Aluricus de Poiz, et terlia pars de- e- quae omnia Guillelmus Jjisele suique homines, sci-
cinia. de Woiluis, quae oninia Drogo et filius ejus ns licel Ingefannus de Belnay el Renoldus de Gislebert->
ecclesla; libere concesserunl; ei lertia pars decimae ae maisnil quidquid in eis possidebant eidem eccle-
de Tenceneul-maisnil quam dedit Rogerus de Se^ e^ siae coiicesserunt, et tertia pars decimae ejusdem
lincuiia ; decima; ctiam onmium animalium elhor-r- terrae quam Radulphus de Gislebert-maisnil et filii
torum ejusdein. loci, quas concessit domnus Fru* i* ejus dederunt. Terlia vero pars decimae altaris
maldus prior et universum capilulum ecclcsiaeBeali iti et curia libera, quae donmus Guarinus episcopus
MartiniAmbianensis.fratribus ibidem Deo scrvien- n- et domnus Symon archidiacouus eidem ecclesiae
tibus, _etdecinia totius lerrae Ernojdi sacerdolis fra-
a- concesserunt, et campus quem dedit supradictus
ii-; Renoldus. cujus terragium et decimam sibi reti»
trisque ejus Clari, et tertia pars decimae quas perli-
iietad altare d!_--(nM'sM{;s. et decima terrae Yalteri
iri nuit; pars etiam molendini quae fuit Guillelmi COII^
V.asiel et filii ejus Raciulphi.Terra etiam de Teneul»
tl* versi ecclesiaesancti Judoci, quam abbas omriisque
maisnil, quam Rogerus Claboldus.. Eiistachius et convenlus sanctl Judoci eidem ecclesiie concess_=
Wallerus Bonardus eidem eeclesiae dederunt, con- n- runt. i
cedente Drogone de Selincuria a qtto tenebani, c. et
PATROL, GLXXII. 43
 IS.S RALNALDI, II REMENSIS ARCHIEP. DiPLOMATA. 15S6
S. Leomsdecani. A Bernardo aperte lectum, diligenter exponeretur, au-
S. Gervasii cantoris. divimus et recognoviinus litem lianc, olim tempore
Actum Remis 1135, indictione xin, regnante Lu- venerabilis Guillclmi abbatis, sub multorum testi-
dovico Francorum regeannoxxvn, archiepiscopatus nionio sedatam fuisse; quando scilicetnobis seden-
autem donmi Rainaldi secundi anno xi. tibiis in nionte juxta Cbalons, a seplem legalibus hG'
Drogo eancellarius recognovit. scripsit et sub- minibus Sancti Theoderici cum jurejurando dera-
scripsit. cionatum est, totam aquam et marescuni, a molen-
X. dino quod dicitur Mascele, supra^ usque ad locum
Rainaldi Remensis arihiepiscopi privilegiiim de aqua qui dicitur Yidua, fundum terrae, et jiiscaturam, ef,
Vidulm, maresco, herbagio et jurisdiclione. herbagium, et bannum, et justiiiam esse Sancii
.S. Theodorici usque ad crucem Raymonis. Theoderici; herbagium quidem et pasturam lam
(Anno 1157.) de maresco quam eliam de monte usque ad ciucem
[VARIN,Archivesadminislratives de Reinis, I_p. 290.] Haymonis cominunem et hominibus Sancli Theo-
in noniine sanctae et iudividuae Tiinitalis, Patris, derici et liominibus Gerardi; piscaturam vero to-
et Filii, et Spirilus sancli. tius aquaeprppriam et indoniinicalam Sancti Theo-
Ego RAINALDUS secundus, Dei gratia Remorum R ' derici, a praedicio molendino uSque ad fulcaturam
arcliiepiscopus, notum esse volo omnibus tam prae- qua dividilur ipsa aqua ad molendina Machot et
sentihus quam fuluris quo ordine, qua ratione, con- Puisun, et usque ad fossam vei vivarium quod dp-
troversiam illam veterem et redivivam, tempore pellant Ralierium; supra verocommunem; bannum
Hellini ahbalis terminavimus, quae de aqua Yidulae quoque et jusiiiiam ubique infra hos fines, videlicet
juxta villam quaediciiur Chalonis, ct de adja.enle abaqua usque ad praedictam cruceni, soiius esse
niaresco vel palude, et piscalura tola, et fundd ip- ecclesiae Sancti Theoderici. Nobis auiem rei liujus
sius terrae et herbagio, et banno el justitia, contra ordinem finenique ex tenore privilegii recognosceii-
ecclesiam Sancti Theoderici a Girardo Roceiensi et tibus, cum ojusdem privilegii Girardus auctoritati
anlecessoribus ejus tolies iirjusle commola est, et a primp iion satis obtemperarct, abbas illud per legi-
nobis juste snpita. Anno priino, mense quarto ab- timas personas quae et ibi praesenies aderant, Ct iili
lialiae pvaedictiabbatis, Girardus ad Yidulam venit, nihilominus conipositioni pfa;sentes -Xstitcraii!,
et piscalores ecclesiae qui in marescO nassas suas prout judicium expeteret, cPmprobaturum se et
lendebant, scilicet in fossis quibusdam quaa vulgo coiifirmalurum viva voce, asseruil, Hac ille iandcm
ilaheria nuncupantur, in quas aqua de mairis al- P , ralionis virlute convictus, veritaii couseniiens, pri-
>eo, cum piscibus dirivatur, niiiiis et terroribus ex- vilegitim concessit. Insuper eiiam quod de lapidibus
-turbavit, exturbalosque a piscationis oflieio cessare in monte fodiendis prohihuerat, ac injuste prohi-
^oegit-Proiiibuii_i'!ilommusjie_____b__3j__bsquc ipsius buisse recogiiovil; testcs inde Iihbenlur, Joraunus
licenlia lapides fodcret in montibus quorr.m tanien ahbas Saricli Nicasii, ^Lucas dbbas-Gussiacensis-;—
et bannum totum, et justitiam, et ex majori parie clerici Remenses; Peirus de Cufvaviila, Boso, ma-
1'unduiu lerra;, ecclesla Sancti Theoderici haeredita- gister Amalricus, magister Bernardus, magister
rio jure, legitima possessione, lenuii et tenet, pos- Fuico, Letbertus decantis, Clerici Laudunenses; Dei
sedit el possidcl, Hoc autem prohibens, prohibitio- amicus, Anselltis, Herbertus subdecanus, Adzo de
nes suas hac soiummodu niunivit occasione, quod Roceio, et Radulphus;
mfra vice coniilatum ejtis montes illi esse dicunlur. Laici :
Kis quidem super iiijuriis, charissimus confraler Htigo Coxardus, Otranniis, fhonias de Rohas,
noster Bariholomacus vcnerabilis Laudunensium Gualterus nepos ejus, Ertaldus de Roceio, Helias.
cpiscopus, Girardum parochianum suum ex peti- Acluni Remis, anno iucarnati Verbi 1157, indi-
lione abbatis in proeseutia nostia convenit. Qui clione xv, regnaute Ludovico Francorum rege
cum pace nequaquam acquiesceret, diem accepit ID anno xxx, archiepiscopatus autem domini Rai-
in qua atteniius de pacis inter cos reformalione naldi n, anno xn.
tractarelur. Ad hanc aulem venire parvipendens, Drogo cancellarius recognovitj scripsit et sub-
itefum aique tertio dieni accepil. Sed neque ilcruin, scripsit.
XI.
ncque tertio venire curavit; Cum igilur nec ille a'h
Rainaldi Remensis archiepiscopi charta de composi-
injuria, nec ahbas a clamore desisteret, mandavi- tione pacis facla inier ecclesiam S. Theoderici ex
mus episcopo .quatenus locum et lempus aptum una parte, et Gcrardum P.oceiensemAldricum Ma-
conslitueret, ubi pariler nobis convenientibus, al- tel ex allera,
tercatio illa finem debitum judicio sorliretur. Fa- (Anno 1158.)
ctumque est ita, et ad crucem quae dicilur Haymo- [VARIK, Archives, etc, 1, i, 295.]
iiis grandis utrumque (sic) homiimm mullitudo con- RAINALDUS secundus, Dei gralia Remorum archie-
venit : concedeniibusque nobis privilegium quod- piscopus, lam praesentibus quam futuris, iu perpe-
dam protulit abbas, sigillis duohtis, nostro scilicet ttiuin,
et episcopipraemunituhi. Quod cum in auribus tam Noium vobis fieri volumus niodum pacjs qua; inler
Girardi quam omnium "mi aderant a magistro ccclesiam Beati Theoderici ei Gerarduui Rocheien-
1557 S. OLDEGARIUS TARRACONENSISARCHIEP. — NOTITIA. 13S_
serii, quadairi vice tempore Hellini abbalis, riobis i4 eollaudala, ac sic ad effecturii usque perducta. De
pr-3S-ntibus et quantum Domiiius dedit adnitenli- decem lihris supra dictis, abbas centuiii solidos con-
bus, reformata est : caelerum ordo rei videtur donavit; cenlum vero hac conditione reiinnit, ul si
exigere ut prius causam litis, deinde pacis evolva- forte aliquando pacem adversus ecclesiam Gerardus
mus. Hominem Sancti Theoderici quem dicunt Al- in aliquo fregeril, post factam submonilionein nisi
dricum Malet, Gerardus eepit, ac diu carcerali dis- infra quindecim dies satisfecerit, et damnum re-
cretiorie vexatum, tandem decem iibris redinii.co-. slituerit,. _latim sine reclamatione , sine retracta-
egit. Abbasvero, et per se, et per episcopum Laudu- iiOne, eidem cui liunc subjacebat excommunicatio-
liensem, per nos etiam, homiiiem suum rationabili- nis sententiae tam ipse quarii domus ejus fota sub-
ter requisivit; sed neque abbati, neque episcopo, jacebit donec cum recenti damno et.bos centum so-
neque nobis, Gerardus eum reddere vel recohinien- lidos restituerit. Terram quae fuit pagani Astamor-
dare voluiirUiide et ab episeopo cujiis parochianus sel et Odardi Cervi guirpivit, et se amodo contra
erat, senfentia excommuiiicalionis in ipsum et to- omnes ecclesiae guarahdum fore reprotnisit. Guior
tam ejus domum prolala esl, et a nobis nihiloininus naguium iilud amplius non accipiet, et de eo quod
coiifirmata. Prseterea quamdani terraiti habetecele- accpperat xn nunmios reddidil. De.vinea praeclicta
sia apud Melphi, scilicet quae fuit pagani Hasfamor- BI -,inurn noii exiget. Scabinos deposuit. De tprculari-
sel et Odardi Cervi; de qua, quod de feodo suo es- bus quae cessare coegerat, errorem suuin recogno-
set, Gerardus asseruit i et ideo eam vel suam esse; vit, pro certo recognoscens quod iu terra Sar.cti
vel ab ipso debere teneri cbnfendit, In terra et de Theoderici qua; est apud Chalon nihil juris haberet,
terra ecclesiaea mercatoribus vini guionagium duo- adeptusque veniam de praeterilis se a modo nullam
bus annis violenter extorsif. De vinea quadam in coiilradictlonem, nullumque prorsus impedimen
Choeheriis, quae fuit Heberti, sibi singulis annis (sic), ad torcularia praedicta venientibus,. illaturum,
vifli dimidiuin modium deberi dixit, Apud Chalon devote pollicitus est. Ista compositio, sicut praedi-
seabinos qui in plaeitis suis judicia faceient, contra ximus, Remis in praesentia nostri, coram testibus,
loci consueiudinem; noviter instiluit, Torcularia in qui infra adnotantur, delerminala est, et posteain
eadem villaj in teira propria, unum vel plura ad li- capitulo Sancti Theoderici, Gerardo praesente et
bitum suum, ecclesia ab antiquo solide et quietae ,. absolutionem liumililer postulante, coram testibus
(sic) babuit. Ad ha;c tamen ne quis causa premendi qui et ipsi per se inferius adnotantur, recilata. Odo
accederet, ille prohibuit. Super his igitur, inter ab- abbas Sancti Remigii : Gervasius cantor, Boso,
p Guidd_ Rogeius de-Gastello, Hugo Cossiais, Tlio-
batem et ipsum aliquandiu stetit altercatio, dum ab- <•
has audientiam quaereret, ad quam ille venire re- mas de Rohaiz, Hugo de Manso, Helyas.
cusabat. Tandem autem, Domino adjuvante et stu- Testes de capitulo :
diis nostris cooperante, ambo in curiam nostram Guiricus decanus, IMyas, Obertus, Hugo de
pacis gratia pari assensu convenefe : ubi per os Manso, Tebaldus LinOtet, Odardus Hairicus, The-
domhi Hugouis Cossiart, compositio quae sequitur baldus GuicIiardus,RoheEtus, Enaldus de Melphi,
aperte coram omnibus est determinata, et utrinque Pontius de Tilia, Nicolaus.

ANKO
DOMINI
MCXXXVIIi

:
S- OLDEGAWUS

TARRACONEN.SIS ARGHIEPISGOPUS

''... NOTITIA.

Bibliotheca Hispana vetus, i. II, p. 20)

(ANTONIO,

B; Oldegarius, qui BareiiiOiiensis domo, natus anno 1060, pairiae urbis fuit episcbpus (1), atque eodem
tempore aliquot annis Tarraconensis archiepiscopus, tandemque sanctitate et miraculis: inclytus, obiit
sexta dieMartii 1156, aetatis sua. LXXVI.

(1) Oldegarii Yitam aimo 1760 edidit CI. Mat- D apud Joannem Nadal in Nominib. et Actis eptscopoi.
tliaeus Aymerichus, amicus olim noster, Barcinone Barcinon., a pag. 318, ignoscendus sub iniliuiu
 555« S. OLDERAGIITARRACONENSISARCHIEP. EPISTOLA. ISGO
Yitam resque ab eo geslas descripsil Antonius Joannes Garsia Caralps, canonicus poeiiitentiarius in Ec-
-clesia Barcinonensi (2). At prior eo anonymus Iaudatur ejusdem Vitae scriplor caiionicus Ecclesiae Gerun-
densis, ut ex Francisco Diago in Historia eomitum Barciiioiiensiuin, et Jacoho Rebullosa, qui el is Vilam
viri hujus sanctissimi nobis posl alios dedit, montierunt ad sextam Marlii diem in Actis Sanctorum PP.
Henschenius et Papehrochius. Anoiiymi Yila isia reperta fuit in arcbivo Eeclesia; Barcinonensis, ubi
sanctiim ejus corpus in veneralione iiiagna habetur, tesle Antonio Dominico lib. n Historim Sanctoruin
Caialonim pag. 75. __..-
[Duas hujus sanctissimi praesulis epistolas edidimus nos tom. li Collect, Max. Conc. Hisp., alteram
RaymundO Ausonensi episeopo (5), alteram Innocentio II papa; direclam. Qtiarum posterior a nobis pri-
mum luce donata. Censulit in ea Innocen.tium circa consecrationem episcopi Barbastrensis a canonicis
elecfi. CARDINA_IS DEAGUIRRE.]

pag. 525, quo locopro hmocenlii II, uti seriptum; A "cOnvaluisset,in languorerii recidens defunctus est;
oportuit, Cdliixli II, qui septeimio ante obierat, uirum irregularis censendusesset? Respondet aulem:
nomen parum -adverlenti excidit. Binas iiem alias, Quonium beuli Auguslini el aliorum doctorum con-
«tque ex iis posieriorem hacteiius ineditam, vulga- sitia nos edocent, lalia incerta in meliorem partem
vit cl. Florezius t, XXIX posthumo, pag. _72et inlerpreiari clebere: dc confidenlia Dei, cujus miseri-
492. Yid. card. Aguirrius t. UlConcil. Hisp. pag. cordia melior est super vitas, prmsumentes: hunc
342 yet. edit. Apud Martenium t, I vet. Scriptor. et bonmindolis juvenem laudamus ht Ecclesiu Dei ad
iiionum.col. 717, exslat : Otdegurii Tgrracbnensis inhiores ordines posse provehi; ac deinde ad sacros
•chuftaper quam dalpauperibus lectos et panitos cle- gradus, si luudabilis ejusdem vita et lionestamorutn
ricorum defvnctorum VH Kal. April. ann. xxv regis conversalio cum mlaie proficiens ipsum canonico tem-
Ludovici (Christi 1152). pore acceptabilemcommendaverit: paucis his sese in
(2) Barcin. edita 1617 ih-8". Scriptura et Patribus, alque in utroque etiam jure
(5) Consuluerat Oldegariuiu Raynmndus de jii- non vulgariter versatum cxliibens. Yidendum du-
>'ene, qui ptier cum esset puerum ludens colluden- bium nori dissimile apud J. G. Paulum 1. xxx, § _,
:tem impegerat ad casum ex quo vulneratus fuit; ff. ad legemAqui
ipost dies autem non niultos, cum jam e vulnere

S. OLBEGARII
EPISTOLA AD INNOCENTIUMII PAPAM.

(Yide iiitef epistolas variorum ad Innoeentlum, Palrologiae toni. CLXXIXJ

-S^OL-DEGA-R-II -^PISTOLA

AD RAYMUNDUMEPISCOPUM AUSONENSEM, SUFFRAGANEUMSUUM.

(Circa annum Christi 1125;)

Uespondetcbnsuttutioni circdpuerum ludenlcm, qui alium intpedivit, ita ut capul ejus frangeretur, c/c^
an irregularis habendus sit.
[Cardinalis d'AGunuiE, Concit. Hispan., III, 510.]
OLLEGARIUS Dei gratia Tarraconensis archiepisco- B erum quoniam beati Augustini et aliorum docio-
pus, venerabili fratri RAVMUNDO Ausonensi episcopo, rum consilia nos edocent talia incerta in meliorem
skiluteni; semper partem inlerpretari debere; de confidentia
De juvene illo super quo me consuluislis ut vobis Dei, cujus misericordia nielior est super vilas^ prae-
consulerem, qui puer puerum ludens ludentem im- sumentes, hunc bonaa indolis juvencm laudamus
pedivit ad casum quod caput frangeretur, hoc nobis in Eeclesia Dei ad minores gradus posse provehi.
respondendum videtur. Quoniam ille vulneraius Si vero laudabilis vita el honesta morum conver-
poslmodum, ut fertis, convaluit, et post dies mullos satio ciini nelaie proliciens, ipsum canonico tem-
in languorem recidens defunctus est, rem quidem pore acceptabilem commendaverit, sacros nihilo-
dubiam certa determinare senlentia minime possu- minus gradus, medianle Dei gratia sortiri pote-
mus. Ambiguum namque videtur, utrum ex occa- rit.
sione vulneris aut ex incuria, aut ex aliquo, ut Ollegarius archiepiscopus subscripsi.
assolet, accidentirecidivus, eum languor oppreserit, Raymundus Dei gratia, Ausonensis episcopus.
1361 GAUFRIPUS, GROSSUS. — NOTITIA,. «62.

. '...CHARTA. OLBE.GARII

Per quam dat pauperibu.s lectos et pannos clericoruuidefunctorom,,

" '
.-.' ''.-..
.. p_nnp 1132.)
Amptiss. Coltect.*t. 1 col. 717.)
(MARTENE,

Notitia. Ddelium pateat, quod ego GLDEG.UUUS ( _J j^ persona, hoc ullo modo-requirere audeat. Si quis
Dei gralia Tarragonensis archiepiscopus el Barciii- hoc npstrae munificentiae donum disrumpere tenta-
noneusis episcopus cum omni conventu ejusdem verit, tanquam necalor pauperum excommunice-
tur, •-.-"-"
sedis, dono Deo ethospitali pauperum quodest juxla
sedem, omnes lectos cum pannis clericorum mor-r Actum est hoc vi Ita.L,Aprilis, annp xxv regis Lur
tuorum, quieunque sinl, exceptis sericis pannis qui dovici.
ibi fuerint, talimodo ut deinceps hec ego, nec al.iqua

(_) Anno 1114. creatus est ex abbate S.deinde

Rufi 1157, die sexla Martii, cum magna=opinioue sancli-
prope Avenionem episcopus Barcinonensis, tatis.
Tarraconensis archipraesul. Excessit e vita anno

ANNOMCXXXVil-MpXLVIU.

. GAUFRIBUS (. ROSSUS

MONACHUSTIRONIENSIS

NOTITIA HISTORIGA,. M ^AUFRIBCM'

(Hist. litl. de ia Fmnce, L XII, p. 165)

Geoffoi, surnomnie Je Gros, eut 1'avantage d'etre forme"a Ja vie religieuse par le B. Bernard, fondateu.
de fahbaye et congregafion de Tiron," et de faire professioneiitre ses mains. Ce fut vraisembiabjement uii
de ses derniers discipies. La reeonnaissaiice, lerespecl et l'admiration le porterent, dans la suile, _ ecrire -la_
Vie de son maitre. L'annee ou cet oiivi-age fui compbsen'eslpas ceriaine. M.Baillet(l)Ie datede laireizieme:
pu qiiaiorzieme apres la mort du saint, arrivee l'an 1117. L'epoque parait un peu plus tardive. puisque-
rauieur fai.t mention du roi Louis fe Jeiine coniine regnant seul, ce qui ne commenca d'arriver qu'eiv
1157. Mais elle ne va polnt au dela de Uan 11 _8, 1'ouvrage etant dedie a Geofroi, eveque de Chartres, qui
mourut le 11 janvier de cette annee. Cest tout ce que nous pouvons a.vancer de positif a cet egard.
Geofroi dit avoir divise son hisffllreen trois parties ou volumes. Les copistes, au lieu de cetle division, se
sont accordes a la partager en 70 chapilres, a la lete de chacun desquels ils ont mis un vers hexametre,
qui en renferme le precis d'une roaniere, a.la verite, fort imparfaite. Souchet, chanoine de Charlres, a 1
suivi ce partage dans redition qu'il publia de cet ouvrage a Paris chez Billaine en 1649. Les Bollaridistes,.
en reproduisaut ia piecede Geofroi dans leur grand " Recueil au 1 „ avril", ..-,-. de la .
...--_--ont juge plus convenaiile
distribuer en 14 chapitres.
L'histoire dela Vie du.B. Bernard est une des mieux ecri.tes et des plus averees.duxji.c siecle. L'auteur
y fait profession de nerien avaneer que ce qu'il a vu lui-meme, ou ce qu'il tienl de temoins iion suspects.
II rapporte tres-peu. de miracies, et s'applique a montrer dansla preface qu'on ne doit pas faire dependre
le menle des saints.de cette sorte de preuve. H aurait bien f_.itd;etre egalement sobre sur les reveiations.
Parmi celles qu'ii attribue au saint, il en est quelques-unes qui paraisseht. un peu lenir a rimagination.
On peut encore lui reprocber d'avoir mis trOp souvent le diable de la partie dans des contre-temps que rien .
n^empeched^expliquernaturellement. Du reste, ses reflexions sont pieuses, solides, tirees du fond du sujet.
et placees a propos, Sa narration est suivie, son slyle poli, nombreux et eleve. II mele detempsen lemps
a sa prose d.esvers de sa facon qui ont le merite des meilleurs de son siicle. En un mot, Geofroi le Gros
est uiie Jjoiuie preuve que le fon.dateur de Tiron regarda i'etude cpmnie un moyen propre a niaintenlr et;
(i)Tabl, crit., 14avrv.
 "
15IJ3 GAUFRIDIGROSSI 1561
illustrer son efamissement, .oin de !a croire incpmpatible avec 1'esprii et Ies devoirs de 1'etat monasti-
que,
II y a dans le 52c chapitre de 1'edilioiide Soucliet un passage qui a donne la torture a ce eritique. et que
les Bollandistes ont en vain essaye d'eelaircir en le corrigeant (2). Parlant de la celebrile de son heros,
1'auteur dit : Unde faclum esl ut i)on solum Gallicanm regionis partes proximus hnpleverit (illius fama),
verum etiam Burgundionum, Alanorum, Aquitanorumque utiimos fines pertransierit. Souchet, dans une note
sur ce mot Alanorum, dis.serte fort au loug sans rien expliquer. Les Bolkndistes, avouant que la lecon de
Souchet est conforme a tous les manuscrils, pretendent qu'on doit substituer Gutaianorum ou Alamanno,-
rum au terme Alanorum, sur la supposition qu'il n'est pius parle des Alains dans les Gaules depuis qu'ils
eurent passe en Espagne, et de la en Afrique, c'est-a-dire vers les conimeiicements du vc siecle. Mais il y s
preuve dans Ia Yie de saint Germain d'Auxerre par Conslance, et dans la Chronique de Prosper, qu'apres
Temigration de ce peuple, il en eiail reste. une colonie dans la partie mpridionale des Gaul.es; et lieii ne
prouve quils se soient confondus avec les Francs avant le xiie siecle.

(2) Liron. Sing, hist. t. I, p. 45-46,

VITA BEATI BERNARBI

FUNDATORISCONGREGATIONISDE TIRONIO IN GALLIA

AUCTORE GAUFRIOO'.GRQSSO-..
(Acta sanciorum Bolland., Aprilis t, II, die U. pag. 220,, ex plunbus mss. et editione Souclieti.).

OBSERVATION.ES PRJEVI^:.

§ I. Tironium capul nonm congregationis in Ordine Betiediclhto Vita B. Bernardi scripia.

1. Monasticus slatus, qui pra cretciis in Ecciesia Dei semper floruit, eximia religione ac sanclitate, suum.
qua fundatorem qua resiaiiratorein piKcipuum in Occidenle nostro agnoscit sanclissimum patriarchain
Benedictum, cujus Acta illustravinius 21 Marlii, quo die ex hac vita migravit anno 542. Ilic enim cum
sciipsisset monachoruni Regulam, Jaudatam a S. Gregoiio Magno, ut discretione prmcipuam et sermont
iucentHlam, non lantum propagata illa est per oiiines Europa; provincias, innumeris monasieriiSj per di
_seipulos_e_i jgjciiloimii paucorum decursu fundatis ; sed etiam in omnia divers-Ba Bene-
succ____s__rejLejus,
dictina. institutionis ccenohia paulatira susccpta estr^SuccreTerunt" deihderveliit ex ratticefecundissiiiiaj-
Imjns insiituli congregaliones vailte, communis Regulse ohservantiam stib propriis ciiique ordinationibus^
ad discijjiiiiffivigorem vel rcslaurandtim vel stahiiiendum, coiiceptis, profitenles. Harum antiquissinia ef
sanctorum virorum proventu felicissima fuit Cluniaccnsis cii'ca annum 910 in Galliis a B. Bernone coe-
pta, uti ad hujus Yitam 15 Januarii deduxinms. Simiiis congregatio polest censeri Cavensis in Italia,
cfiiani S. Alferius, cujus vitam illuslravinius 12 Aptiiis, sub fiiicm sajculi x fundavit, mortuus anno 1050.'
?5iihjecta buic monasteria mimeraniur irccenla ac triginla in Italia ac Sicilia. Eodem teinpore S. Geraldus
iii Aquitania prope. Rurdegalam, condidit mpmisterium Silv.-eMajoiis, eosuccessu ut ccclesiolx quam in-
venit vetustale confiaciain, facla sil fecunda in sobole : ila quod in Hispania el in mullispartibusGqllia-
rum ipsam tanquant matresitsuam suscitaia exea filiaiis dcvo.lioreverelur, ulscribit Chrisliaiius monaclius
Silvae.Majoris, in ea quani ad 5 Apriiis secundoloco dedinms Yiia ; scrijita suh exilum saeculixn num. 15.
Oiiinium ejusmodi filiarum nee noii. coenohiofiim aggregato.rum, catalogus in ejusdem monasterii archivio
eiiamnum invenitur, ct nohis benevole su.bniittehdiis promilteliatur, sed promptas religiosorum suorum
inanus novu.s prior cohihuii, ignarus nounisi ad sui monasterii niajoremlaiidem talia desiderari : unde.
iioc solum dicere possunms, eliam hodie plures quam trigiuta prioratus subjectionem antiquani retinere.
Kon absimilis fuit nova congregalio, a B. Bernardo Tironii indicecesi Carnolensi suh initium undeciini
s-cculi iitchoala, cui infrain Yita, num. 52, dicuntur subfuisse ceijtum celta>,sive ea fuerinl ahba.tiae sive
i.rsepo.silur.-e,idque cum ejus Acla aliquot post obitum annis consciibereniur. Joaimes Iperius in Chronico
Bertiiiiano capitulo 40, parte m, agit de funrialione plurium religionum sub novo rilu el habitu, ctinter
illas reeenset de Tirone sub Regula S. Bencdicticui habitum grisii coloris fuisse traditur in Monasfico Au-
glicano |iag. 704, ubi agilur de Furnesiensi moiiasterio. De situ niohasterii Tironiensis in comitatu Per-
chensi agimus ad Vitam ipsius B. Bernardi, polissimum cap. 1.2.
2. Conscripsil eam Gaufredus Grossus, qui sub ipso monaclius Tironii vixerat, et in prologo asserit, se
veraci. slylo ea qumvidil vel ficieliumhotniimm rclalione didicit, liiteris comtnettdata successoribus trans-
misisse. Jta niim. 88 cuni B. Bcmardus esset Carnoii, et cognovisselGcrvusium monachummaligno spiritu
(tcjiiattfin,in infirmorum cella teneri obtiyalum, addit, idcirco eum tam celeriler remeasse, nobis, qui iltu.c
cvtweneramus, hitimavil. Eodem niorfa.iium."9_ fesfatur se vidisse quic narrat ; s.ed vel inaximeeoniin,
'jusecajiile 12 et,15 de ejus mo.rbo, aiiiiortafionihus ad suos, extremis sncraniciilis susceptis, pio ohitu,
<i exseqiiiis scribil, se oculatum testem pro.fit.elur.Praeterca ex ijiso B. Bernardo plurima qua^ liic olim
gesserat, videtur intelle.xisse. Ita nuni 27, cum deseriberet vitain ejus soIi.aria.ii in insula Causeo, addit:
Quibtts ve"o,alhnentis vitam suatn suslentaret, nobis id ab eo requireniibus indicare recusabut, snarum virlu-
ium ariifiLiosusdissimniqtor. Potuit inleriniin.ilia discer.e ex Christiano monacho, qui eum cuni Peiro de
Siellis .e.xdicia iiisula reduvit: auem num. 56 ait. cura Yitam hanc scriberel, adliv.csuperfuissc miro: cim-
 1365 VITA B. BERNARDITIRONIENSIS". 1-5(56;
plicitalis el innocenthv viruin. Demum auctpr suam s>nc.eriiale.mnum. 110 ila indicat.: TestofJesum, cui
itle servivil, cui et ego servire cupio, tne in utramque partem nihil fingere, scd quasi Chrisiianutn de Chri-
sliano, qnm-sunlvera proferre. Et sub finem sequentis numeri: Testor, inqtiit, ipsam Verilatem ac sanclos
ejns angelos, ipswn quoque angclum. qui cuslos fuil et comesadmirabilis viri, me nihil in graliam illius di-
eere more laudaniium; seclqnidquid.diplurus sum pro teslimonio dicere, et minus esse ejus meriiis, quem to-
tus prmdicat orbis.
5. Yitsehujiis duplex exeniplar ms. nacti fuimus, alterum submisit npbis Rothomago Guillehnus-TIiier-
sault, alterum Divione Pelrus Franciscus Chiffletius, ulerque societatis nostrae sacerdos ; et propter varia
sanctoruni Acta submissa de hoc opere bene merilus. Adnotaveral Chiffletius, illud suum exeirrplar desc.ii-
ptum fuisse ex veleri membranaceocodicems, Sancli}isimmTrinilalis de Tironio, Eanidem Vitam typis Pa,-
risiensibtis vulgavit et suis observatlonibus illustravit Joannes Bapiista Souchelus, sacrm lhe.ologice.do7
ctor et Carnotensis canonicus, florenle audoris delectatus stylq, etpro smculi iniquilale, seu pqiius barba-
rie, lerso saiis et niiido, uti scribit in dedicalione ad Ilenricum Borbonium, Metensium epis.copumS. Ger-
niani a Pralis et SS. Tiinitatis de Tironio abbatem. Plura addit in pisefalione ad lectorem. Quod ad uv,-
ciprem Vitce,inquit, speclat,.commendalionehaucl htdigel,,sulftcil ipse sibi, Vilam legi, perteyi, non libenier,
sohim, seci avide quiclem,tgnto oblectaiiiento, ul stulim me scripiionis elegantia ceperit, elneea carerem,
describendam comtniserim. Animum certe mordebat, illhi.s auclorem, pro smculi inscitia, eruditione perpoii-
lum nec conlemncudum(ut qui ianta ingenii ubertate opus suum prosa tt versu texueral, argularum documen-
tis senteniiarum corisperserat, nec non historicis descriptipnibus itlustraral) in obscuro hmrere ac siiuperire,
Gomniuiiicarai Soucheto Viia; liujus apograplmm, cum verni jejunii conciones sacras in Carjiotensi prit
maria basilica. haberet, Jacobirs Dinetus s.pcletatis Jesu egregius concionalpr, qui etiain fuit collegii Claror
montani Parisiis rector ct-FrauciiE provincialis, et de studiis nostris, diyersa sanctorum Acta tvansmil.
tendo bene mereri conalus; i.nquo etiam ei similis fuit_ Andreas Duchesnius,_qui alterum concessit Soiir
cheto exemplar luijus Vit.se,cx codice Papirii Massoni descripium. T.erlium c.o.dicemreperit Tironii meiii,-'
branaceuni ms. ob anlirjuitatem n.ervis dissolul.i.in ct sibivix. coji.atrentem.',-. es; quo scihcet habuimus
apograplium a Chiffleiio iransmissum, in quo ltinc inde iionnulla desunt. Quartum denique accepit cou-
cessuin a Guillelmo Laisneo priore Mondavillano.
4. Pos.tremum Jiaecpro cssteris omnibus. apograpliis genuinum Gaufriiii fetum esse non addubiiat Sou-
chetus : maxinie quia expiiniogenio exemplari, Joannis a Carnoio abbaiis Tironensis diligentia et seiiuli -
late descriplo, reliqua dcsumpta arbitralur, idque pulal ex Iibri calce apparere. Suh fiuein quoque nosti-i
apographi, a Thirsautio transniissi, ista Iiabentur : Hmc a me Philippo Berinjerpresbytero ecclesim S. Al-
bini in Campo rotundb, in Percheto scripla sunl, unnoJubilmiiQW, quo etiam atinoprhnilius obinii. Exsm-,
plar liujus voluminis tribuit mihi prior de Huis et superior domus Sanciissimm Trhtilalis de Tironio, scrijHtwi
hi veleri membrana : in cujus fine hmc lilieris -rubeisscripla sunl.
J, Carnolensis, Paler Ecclesim Tironensis.
Me fecit scribi, gloria lausque sibi.
Joannes Pignore de Valleca me scripsit, Fuit autem diclus Joarincs de Carnoto abbas xv, eleclus anno 1290,
faio functus anno 1297, ut tradit Souchetus in calalogo abbatuni Tironensiuni, cumYita B. Bernardiedito,
Postdiclum calalogum adjungit Souchelus beneficia tam regularia quam sa;cularia, a monasterio SS. Tii.
nilalis de Tironio dcpendentia, et sunt xi aut xu abbatise, prioi-alus XLVIIaut XLVIII,ecclesiseparochiales
xxxii; et post numerum seu capul 42 numerat abbalias seu prioratus LVIII,a Saviniacensi abbalia. depeii-.
dentes, eta B. Vitali subjectos Tironiensis abbatia?. Singulorti.m nomina et sjtum. describit Souchetus :
qui in dicta pra^fatione scribit se juvandm lecloris memoriw numeros acldidisse.et cgpita nullo legentis aui.
iibri prmjudicio. Nos aliter et more nostro distinximus capiia : alque suh singulis proprias dedimus adno-
taiipnes, omissis Iongioiibus observationibus Soucheti, ad quas, ul.pote valde eruilitas et conciniias,
lectorem remittimus. Adjunximus etiam clariiiatis causa usitatani nobis synopsim.-margiiialem,ab eodeui...,
iiegieetain.
§ II. Tempus vilm et tnortis B. Bernardi, noinen fastis ascriplum; lituhis sanctietbeali tributus,
5. DiciturB. Bernardus cum morerelur, fuisse frucio, senili,et dcbilitalo corpuscuto,ethabmssctitembra
annositale cdnfracta; ideoque censemus anno aetatis septuaginta complevisse. Natus ergo essel circa annum.
104o, qui cum ad vigeshnumfere annum mtutis sum amplexus esset disciplinas; ad vitam saneliorem ca.pil.
aspirare; et in Aquitanam profectus, in coeuobio S. Cypriani faclus esl monachus, circa annum 1060. Cum
aulem per decetn, auteo amplius annos in clauslro S. Cypriani vixissel, factus prior in iiionasterio S. Sa .
vini, usque ad aimum 1096, quando abbate in lerra sancta niortuo, ne in abbalem eligerelur, fugitin ere-
mum; inde post triennium in insulam Causeum, ex qua reduclus piimo iit eremum, deinde iu mo.nasterium,
S. Cypriani,' creatus est anno 1100 ai)bas, ef postea auno 1110 interfuit concilio Pictayiensis, deinde bis
Roniam profecfus est, tum relicta abbalia secessit, et jiost varias cireuitiones construxif monasterium Ti-.:
roniense, impetrala bulla donalionis m.Nonas Februarii anno 1115; seiquod tunc apud Francos anni a,
Pascbate incipereut, secundum hoc sol.umiiumerandus cst aiinus 1112..
G. Florebaf lunc Ivo episcopus Carnolehsis, de cujus ohitus an.no infra agemus : in hujus locum cum
Gaufridus esset inlhronizatus, el seditio inter clericatum el comitem versarelur, convenil abbus-Bernardus,
bonorum omnium memoria dignus, cv.jus laus usque hodieper omnesGullimEcclesias. Uti leguiilur 25 Fe-
bruarii in Yita secunda B. Roherti de Arbrissello nuni. 15. De oliitu Roberti ctBernardi in Cbronico S. Ma-
xentii, vulgo Malleacensi dicto, apud Philippum Labbe i.sta leguntur : Anno milleshno ceniesimo dechno
sexlo, obiil Roberlus de Arbrissello, fundaldr Fontis Evrandi, sexto Kalendas Martii. Eodem anno obiil Ber-
narclus jiindalor camobii Tironis, quod cst in Perlico, septimo Kalendas Maii. Yerum auctorem dicti Chro-.
hici iion satis in annis subducendis accuralum fuisse, demonstramus infra cap. 5, littera A, nolamusque
non solum ad annos quinque, sed forsan ad oclo atti noveni aberrasse : ut mirum non foret si.hoc in loeo .
error tiiiius alteriusve anni irrepsisset. Ac primo Rohertum de Arbrissello, ostendimus ad ejus Yitam dicto .
15 Febriiarii, non obiisse sexto Kalendas Martii, seAquinto, idque anno 1117, qui anitus lunc ob initiuni
anui_a Pascbate ut dixi apud Francos solitum inclioari, poluit dici 1116. Quidniergo ad eumdem aniiuiii,
1117 referatur obitus B. Bernardi, cum videalur.ipse mouus loqtiendi quo Clironiei auclor usus, insinuare,
eiimiiHia eumdem aiinuni post B. Itobsrium evivis excessisse.
7. Mtiltum hic soliiciti fuimus, ut ex ohilu Ivonis episcopi Carnoleiisis luc.em aliquam acciperemus :.
sed novas reperimiis tenehras, aliuiide illusliandas. Nam p.iinio su.pplemcnlum Clnonici Sigiberii, qup.d a.
Laurentio de la Ba.rre in liisloiia Chrisl.iana vcieruni Patrum sub nomine' Robei"ti d.e M.onte edilum e£t,.
 1567 GAUFRIDIGROSSI 1308
oliitum Ivonis et successionem Gaufridi in sede Carnotensi refert ad annum 1114. Contra in supplemento
germano dicti Roberti de Monle, quod Lucas Acheritis cuni operihus Guiberti abbatis B. Maria; de Novi^
gento vulgavit, pra;clara epitome Yiu. Iyonis habetur, el mortuus dicitur.am.io 1117 : ad quem etiatn an-
lium, diem extremum clausisse Ivonem;Tradit MalthoeusParisius in Hemicp I rege Anglise. Alii sciiptores
ariipiuiit ununi ex annis intermediis, scilicet 1115 attt 1116, et prior lial.ctur in Martyroiogioel Kalendario
ecclesiarum Carnolensiuin, ppsterior profetiur ex prisco Kalendario S. Qttintini Beliovacensis, in quo ipse
Ivo abbas anle suum episcopalum fucrat, et varia moriens dona legavit; mortuus autem fuk 25 De-
cembris, ila ut postea potueiint adfuisse successori Gaufiido. lain Rohertus quam Bernardus, et lameii ob^
jisse iiterque anno 1117. _ _'',""
S. Celebratum fuit eo aimno Pascha 25 Martii, cyclo lunse xvi, solis yi, lillera Dominlcali H et cum in^-
fra in Yita nuni, 105 dicaiur B. Bernardus undecimoResurreciionis Chrisli die in ultimum morbum inci-
disse, id cpiitigissel die quinto Aprilis, Nui..i, 112 indicaiur quinlo htcommodi clteexlremis sacrami.ntis
munitus, deeimo scilicet ejusdem mensis Aprilis. Deinde, ut niini. 117 refertur, biduo antequam ccelicas
sedes etclirei, ad se e turre castri Novigcnti evocavit quamdam matronam cum sua filia, isti inter dealLa-
tos monachos apparens ; quiesuhsequendi die auibos venerunt. Nocte sequenli, ut dicilur nuni. 119,
imperavit fralribus, quisibi fnmulabantur, uti fessus arius dormiendo relevarent, quando ipse- a monacliis
ibidem sancta mortuis ftiit visitatus. Sequemi ei ultimo die, cum omnes ad se vocatos piis monills in-
struxisset, et.osculatus fuisset, oculos inter dplores clausit, et-spiriiuni Deo rcddidii, utiiium. 60 et se-
qiienie Iegitur. Poiuit is fuisse dies 14 Aprilis, scilicet xvin Kalendas Maii, pro quo facili errore dies VI.I
Kalendus Maii, i/i supra indicato et saepiii..mendoso Qiironico S. Maxentii, estexcusuui : cui tamen cori-
gentit ms. Kalendarium Eccles.ia;Tironensis : in quo litteris rubris ad diem 25 Apiilis hoc iiotanduin est:
Obitits vencrabiiisPatrisnostri Bernurdi primi abbalis Tironensis. Yerum ad diem 14 Aprilis memoralur
in Marlyrologio Beiicdicliuo ab Kugbne Menardo his verhis : hi monasterio Tironensi beati Bernardi primi
ejusdem loci abbatis, macjnmsanclilatis viri, et dein lib. n Observatipnum, Vitm breviarium desumpium ex
Gaufrido ejus discipulo tradilur ; in qua iteruni beati tiiulo honoraiur.
9. Eodem dic Andreas Saussaius in Martyrologio Gallicano. hoc de eo elogium habet: In monaslerio.
^ironensi iransilus B. Bernardi, primi ejus loci abbatis, egregiis virluiibns spiritii proplteticeac dono tnira.-.
culorum gloriosi, Longo etiam encdmio, sed ex Menardi ohscrvationibus potissimum desumpto, eum ce-
Jebrqt in Menologio Benedi.ctinoBucelliinis. Saiiniarthani tomo IV Gallia. Chrisiiana;, pag. 865 citato Cliro-
iiico Malleaccnsi, asserunt obiissexvm Kalendas Maii, et ista ex veteri Nccrologio Cartiolensi proferuni:
Obiit Bernardus abbas cle Tiro, qui ejiisdemlociecclesiam a fuudgmenlis conslruxit, et muilos ibidem mo-
iiacltossub sanciitalis ei religionis norma congregavit. Alia eiogia infra in notis noslris ad Yilam hahen-
tu:1. Gaufredus Grossus in Yita passim uiitur titulo sancii Bernardi, uli in omnihus mss. et Yita a Sou-
chelo edita videii poiesl num. 7S, 79 et 94, ila etiam passim eum confessoremel confessorem Chrisii ap-
pellat, et iii prologo innuit die-mejus natalitium celebrari, atque uttunc Yila prailegerelur, cain a se csse
conscriptam : quod factum est post aimum 1151, quo Ludovicus Junior est in regem Francorum coroua-
tus ; Ciijus rei iium. 97 meminit,

INCIPIT VITA.

PROLOGUS. A Evangelium diligenter exposuit, anachoretarum Yi-_

ReyerehdissimoPairi domiiio GAUFUEE-O, ecclesia;, tas, Malehi vidclicet, Pauli, Ililarionis florenlissimo
Dei gratia, Carnotensis episcopo, aique sedis apo- stylo dcpinxit (2') ; nec non etiam eloquenlhe fon-
stolicse legato, monachorum omniiini infinius GAU- tes, ab altis incomprehensibilis sapienlioeDei mon-
FREDUS salutem. tibus emanantes, omnem superficiem lerrenoruia
1. Yes.tr» sublimitatis. multo melius. alque liqui- cordium aridam philosophise rore ccelesti irrigan-.
dius, beatis.sime Patei', novit sapientia, quod Gesta tiSjAthanasiusscilicet Arnbrosius, Augustinus, Gre-.
sanctorum bominu.mdescribere, et ad posteriorum gorius, inullique alii Ecclesiss'Christi clarissimi do •
notitiam utiliiatis gratia lilterarum apicibus colle- ctpres (quorum nomiiia nostris paginis inserere,
cta iransmiltere, per Raphaeleni archangclum, me- quia lcngum cst, devitamus) ad consimile lahoris
dicinaB bajulum, salis evidenter adm.onemur, ad studium nos invitanl (5) : qui post innumera libro-
Tobiam dicentem : Regis sacramentum abscondere, rum volumina, qncede sacrse Scriplurai abdiiissimis
lioiium est; opera autem Dei revelare et cpnfiteri, rationibus et e.xposiiio.nibnsluculentissimo eloquio
hpnprificum est (Tob. xn, 7). Sed et mundi lucerna plehis.siine sunt ab eis digesta, omnium Chrisliaiia;
Hierpnymus ad hoc idero cxemjilo suo nos excitat, lidei intelleclum, contra calliolicam doctrinani sese
qui poslquam Vetus ac Kovum Testamentum nitido erigentem, incxpugnabilium argumeiitorum ratioci-
sermone fideliter transtulit, postquam prophetias ct niis captivantia, npn soluin maiiyrum victoriosa
(2*) Yita S. Pauli primi eremita; illustrata a nobis lyris per S. Ambrosium 20etet 21 Januarii, S. Mar-
esf 10 Januarii, et Yita SS, Malchi ct Hilaripuis cellini martyris Caithagine ilassylitanorum mar-
(landse erunl ad dieiii 21 Octobris. tyrum per S.. Augustinum 6 ct9 Aprilis. S. Benedi-.
(5) Ex Aclis sanctorum ab liis Patribus vulgatis cti abbaiis Casinensis 21 Maiiii et aliorum pluriino.
dedimus Yitam S. Antonii M.i_gniper S. Alhanasiuin vum per S. Gregorium papam.
f 7 Januarii, S. Seliastiaiii'et S, Agnelis yirg.et liiar-
1569 YITA B. BERNARDITIRONIENSIS 1570
certamina, rosei eoloris flori!;us vernantia; verum A eoruni meiilibus inesse deprehenditur, divinse poten-.
eliam confessorum ac virginum florigeros actus et tise et fortittidini piocul dubio debetur. Sed et ta-
mores, castilatis continentes lilia, suavissimos odo- lium sciipiorum propagatores, dum justorum propo-
res spirantia, floridis narrationibus ediderunt. silo exemplo, audiehtium animos ab iniquitatis per-?
2, Sed et eanonica; Scripturse complexio, ac se- petratione
. reirahUnt; peccatorem ah errorevhe suse,
ries veleris instrumenti, saiictorum omnium Novi ,ejus animam salvantes, cdiivertuiit; et suorum pec-
Testiimenti universaliter eollectorum nondum pro- caloriim mulliludinem opeiiunt.
palatam vitam, mores, actus, conversaliones, labo- 4. Pr;elerea cuin morlalium rerum tilulos ce-
res, sudores cerlaniiniim, agonuni constantias, vi- rcis (5*)imagiuihus ercclos; et varise jactantia; iau-
cloriarum triumphos, remuneraiionum triumphales dum infulas, aurb radianiibus litteiis couscriptas,
palhias, signis, figuris, umbratiliiim reruni narra- videamus successoribiis ad imilandum propositas;
tionibus, senigmalum obscuiita.libU3 materialium quis nostrnm ha;c attcndens, non erubescet aihleta-
operum stupendis et perplexis descripiionibus de- rum Chrisii victorias sile_il!otegere?ei non ad impe-».
signare studuerunf, Mandavit etenim Deus Moysi ut -ratoris eorum laudem, qualiter contra aerias pote-
ad exemplar, quod in monte viderat, onmia opera stales et mu.ndi rcctores tenebrarum liarum pugna-
testimonii, in illis conversalionis sanctorum formain " verint atque vicerint, schcdulis saliem vilihus tra-
prsefigurans, adeo diligenier consummaret, ut et dereetad incitandos bellantium animos, diligentius
phialas (facerel), et cyaihos, et hiensse labrum, et explicare? Quis et luce elarius nop conspiciat, quod
candelabri calamos, scyphos, sphserulasque, el lilio- dum talia scripla in sanclorum nataliliisrecitamus,
rum repansiones, lucernarum emuncloria, csetera- Deo debitse Iaudis cultum persolvimus, sanclorum
que omnia, quogprorsus singulaiini enunierat Scri- memoriam excolimus, lidelium menles sediiicalionis
ptura. Templi quoque Salomonis universa cum emolumenlis imbuinms, saiiclis venerafionis hono-
mensuris suis fam sttidiosc, non "solum sedificia, rem congruum exhibemus. Hinc -infidelium nientes
sed omnia sedificiprum digerit anaglypha, utneque mcerore .conslernanlur, increduli livore conlabe-
epistylia columnaruni, vel capilella, et capitellorum scuni, indisciplinati anxietalibus coarctantur; san-
reiificula, aut roiarum axes radios, canlhcs et mo- ciis omiiibus isetitia iripudiantihus, solus diabohts
diplos prsetereat. El pliam ab Ezechiele vergcnlis ad ingemiscit, qui omni-im tentationum suarum atque
auslrum civitatis sedificium, in spiritu visum, tam pugnarum fructuni ad hunc finem redactum conspi-
subtiliter est descriptum, ut et cseialuras palmanim cil, ut se sub pedihus sanclorum pr.ostratum, eaie-
non prseteriret, nec sallem porfse Imien inime.nsura- rp nisque virtutis. eorum ligalum, felle doloris tabe-
tum transiret : quse cuncta, les.te Apostolo, umbree scens conspiciat; el tormenio sua; vexalionis com-
fuere futurorum (Hebr. x, 1). pulsus, velit, nolit, illonim magnificentiam recogno-,
5. Itaque si divinse sapieniise provideniia, um!)ra- scat. Dum enim ab obsessis corporibus, velut a re-
rum el rerum dislinguens tempora, per homines il- gno suse tyrannidis expulsus, per lunaticos et ener-
lius a;taiis, quos ad hoc suis inspiratiojiibus idoneos gumenos dans mugifum, incendii sui cruciatum fa-
fecerat, lanlo siudlo figuras el signa describi voluit lelur et dolet; quoniam fcliciter apud Deuni, per
etjussit; quis sane sapiens non intelligat, figuiata quos hoc patitur, vivant "etpotenter valeanl, aper-
ct signilicala,ab eis sanctoruni gesia, quanta diligeiiT tissime deroonstral, Profecto nanique dum mortuis
lia -lillerarum deseriplionibus retineri et notificarii vila, languidis medcla per eos restauralur, quam
fideiium futurorum notili_e, et velit ct innuel. Eti lirmiter verse vilse. ac potenlia; iniiaireanl, populis
cum diviiue volunlalis cognitio sit plenaria et evi- Clirislianis certissime denotaiur.
dens admohitioiiis imposilio, si nos pigritanles» 5. Hactenus, felicissime Paier, causas et raiiones
lorpore desidisc, ac stertentes soporeinerluB, negligi- cur saiiciorum scribi debeaut gesla, paulo Iatius dis~.
liius -noslri temporis sanclorum actus nobis cognilos> serens, utcunque apcrui; quia vitam patris nostri
calaino desiguare, tt futur^ posterilafis utiliiatibus>D Bernardi, vesliis exliortationibus oblemperans (qui-
destinare; noiine, ofiensionis reatum iucurrimus, eit bus iion obedire reor abstirdum) descripsi ; eamque
in detrimeiiiiim hosirse salutis incidimus? Nostra;; sub tiiinn voluniinuin disiributione coarctavi (4),
salutis igitur augmenfis instanles, sanclorum piela- vili quidem schemate verboruin, sed brevi, ut qui
tis opera scribendp denolemus; et illa denolaiites,, sermpiiisincullani faciem exhorrueiil, breviiate sai-
ejus quiin sanctis suis est inirabilis,Cliristi magni- tem respiret leclionis. Sciens etenim veritate niliii
ficentiam praedicemus. Dum enim Chrisli mililumi esse prsestantius, veraci stylo magis quam niiido,
laudes referimus, regis illorum sublimiter magni- humililatis tcnenle campesliia, ea quse vidi ve! fide-
ficos triumphps attollimus; quia, quidquid virtutis3 lium homiiiuui relalione didici, litteris commendata

(5 ; .n utroque ms. nostro, mreis imaginibus. At-I comprciiehdi, juxia distinctionem capittim a nobis
Souchelus cereis, et lale de iis ex antiquis scriplo- faciam; secuhdum continerc reiiqtiani vitam cttm
ribus agit. 1 obilu; ct lertium esse analecta, qua; ultimo capite
(4) Ifec distiibuiip misquam indicalur, Primumi propoiiinius,
volumen censut Spucheius seplem primis capitibus. 3
 '
{571 GAUFRIDI GRO.S.SI 1572
succcssorihus transmisi; operisquedignitatem.magis;is A _. raculum fecisse fiulluni apert.issime confirmat, di-
attenuans quam explicans, bonis diclatoribus mate- e- cens, Joannes nullum signum fecit? Sanius itaque
liam tanlummodo comgnravi : quam et rei veiiia- l~ decernitur quod lnultis qui signa fecerunt in die
tem fucis sermonum obducere nolui, ne dum lector Dr judicii reprohalis, illi soli qui opera juslitias sectatl
pompas phalerasque verborum studiosus attenderet,' sunt ad salutem colligentur. Non igitur Patremjio-
virtutes sancti viri negligentius perciperet. Verum strum Bernardum
patralione miraculorum (quamvis
si quis, Judaica; inlideiifatis more, signa requirens,
^ illa penitus non decrunt) commeudamus, sed quia
sanclorum quemlibet miraculorum quantitate me-
liatur, quiddeB. Maria Deigenitrice censebit, quam m milis et huniilis corde Christum imitatus fuerit de-
feclsse series leetioiiis, multa
ta moiislrainus. At ne in prooemiis tempora consum-
prpdigia evangelica;
;i) niantur, illum jam eloqui plenius aggrediamur, dp
de illa alia referens, noii falur? Sed et (quid censebit)
de Christi pr.ecursore Joanne auem evaiigclisla. mi- i- quo diuliys.prsglocuti sumus (5)v

(5) Sequitur Yita divisa in plurima capitula et et r, 51 Solvit mutiorw.n connubia presbytcroruiii,
capilulis singulis prsefigitur eorum argumenlum,i-55 Cnr asino vecltis, sit Romain priinoprofectus.,
hexamei.o versu expressum. Hsec divisio tam cst st 56 Quem plus conantur depellere, plus solidalur..
imperfecta, ut lion dubiteinus quin numerus capi- j, 56 Rommquam tutus vir denuo, quidve-loculus.
tulorum triplo aut quadrnplo amplior designatus is 59 Quunia viro, cura papm, sint tradita jura.
fuerit, ab eo qui primus islam fecit: sed quia mul- l^ |60 Sunctum prceclaiisini quaiiler.mqnpre slrati.
tis locis non erant ascnpti vcrsus, quos vena noji M 61 Pondus psahnorum relevavit cav.sulaborum.
semper a;que facili ustis poeia postea addere voiue- _„ 65 Angelus korlalur, ducis ul bonilas adealur. .
jit, ideo arbitramur in. ecgraphis intilta fnisse con- i- -64 Dux, dala prhno, negal hca suasus ; adalle.ro>
juncia, quse divisim in codice mcmbraneo scripta ta Ue9at-
legebanlur. Cum igiiur novam divisioiiem facien- i- 65 Sperni dojia ducis veiut umplm lampuda lucis..
dam censuerinius, ne istis versibus identidem in- \- 66 Non erai in quo spes, prece repperit, hospitis,
lerr.ursufis bistoiias series "inlerrumpatur, ipsos e [hospes.
contextu exeminius ; et rursutn, ne qualecunque te 70 Qualiter hnnc visit Deus, huicque cibaria tm-.
Yita»compendium, iisdein expressum, lector curio- ,. _ [sit.
sus prastcrmissum queralur, iiic in unum collectos is 75 Res mirancla, viro servtl lupus, ordine tmro,
exhihemus notaiis ex altera parte numcris, ad quos )$ 75 Dum renovut mores, labuntur ab cethere flores.
siiigiili spectant. Idque facimus eo liberius. quod id 75 Nix super hes raral. ros el flos pro quibus orah
suspieemur eostiem versus iiec integros esse, nec _c 76 Flammas a celiis precibus, Bernarde, repgllh.
composilos a Gaufredo ; sed additos' a Joanne Pi- i- 77 Einc cur ad fundum vcnil fugiendo secundum.
gnore de Yalleia, Vilam lianc transcribente, eo quod id C 79 Hnjus ab atroce, prece solveris, hoste, Roiroce.
sim -pjusdem styli, cujus suni et versus, quoruin m 85 Qualiler a pravis fuil hoslibus erula clavis.
ad calcem additorum supra meminimus incommen-i- |84 Dum pro fratre Paler rogat, apparei sibi fraiei\
tario praavio, iongeque diversi ab eo, qtto scriptiti 85 Hospite,pauper opes, cumpaupere,suscipil ho-
suiil aiii, quos ipsi coniexlui admiscuisse Gaufri- i- f Upes,.
-d.um^uuni.43 et-alibi -apparel. : : 86
_______." Cum virtule crucis dedit orbo munera lucis.
li$~Fraifeiri~clinTsigno~purgtitr-cmcis~hosteinali--
METRICA SYNOPSIS CAPITUM, [yno.
88 Absenscommemorat quia frater ab hosle labo-
6 Moribus ul claris effuiserit ille scholaris. n. [rat,
9 Ccssit ul a.iiolis, qumrens cmleslia votis. 89 Qucm rota colligit, sospes stetit, hunc ubi visit.
ii Quaniis ditalus exlemplo bonis monachalus. 91 Lux, quam nemo fert, se sancli grcssibus offert.
?2 Pagina porlavit flammam, nec flamma crema- i-' 94 Os quod non loquitur, fratris rea metts aperi-
[vit. [tur._
15 Qualiter huic sancti clqla prmposilura Savini, 95 Late Bernardus diffavit, ut oplima n.araus.
14 Quod sii prmpo.silusabbalis jure poliius. 101 Cul-pisvh lenis cjtiam compaliens alienis,
15 Qualiier occidtus hmcullor ab hosle sit ullus. 105 Quomodo sit laclum luleum vas, postea frq-.
16 Quomodosil notwn, loncjemigrasse remotum. [ctuiit.
17 Qupmodo iiocte chorupi quadam vidit manacho,- '-- 107 Quomodo soiatus sil' flentes, quam.piafatus.
[rum. D 112 A Patre grex audit, legem dilectig clgudit.
18 Quatiter alm.a Dei Genilrix apparuit ei. 116 Vivere sroemori dedil arbilrio meliori.
19 Quod notens prmesse, fugit, votuitque subesse. 117 Mira matronm manifestut se ralione.
20 Noininis occullor fuil hic, eremi quoque cul*_ 119 Convocat ad superos cjensqiiam prmmiseral he-.
[lor. [ros,
25 Nobilis orator, fil simplicis arlis amator. 122 Ut sint insomnes, moriens Pater admonct om-
25 Noltis ut, absque mora, petiit maris ulleriora. [nes.
26 Gor Chrislo plenum, nnmmis relavavit egenum, 125 Quid demum fatus, mox carrie qravi spolialus.
28 \ir dolet in. cella, mare coneilal. alina pro-|. 125 Quo sil nwx obitus abseiilibiisordinesc.iliis.
[ceila. lafj Quaiiii vencrunl, el obisse virum didicerunl.
56 Vir sit ubi domini perquirilur abba Savini. 127 Escm communi, coctam sibi, miscuit, uni.
58 Cernens venlurumjuvenein, clixil reditnrum. 127 Pcmis candoretn mulavit ob asperiorem.
59 Quomodo transgressus maris alla, sil inde re-•- 127 Quonwdo non qumstus crebro tulerit sitis wstus.
[gressus. 158 Sedatur Patris precibus tenialio fratris.
40 Quem pia seduxit fraus, hunc eremoque redttxit.',. 159 Qnaiiter incaute cernentem arguil apie.
ii- Ut sit succedens, fratrcs monet abba reccdens. >40 Flexeril hnmiiem quali moderamine mentem.
4>_Quam vigilante cura sibi rexerit indila jura, 124 Donal clemenler, auod egens tuierat tnale ven-_
48 Pravm vir forlis non horruit arma cohortis: [ter.
48 Cur ctain dimisil fratres, cremumque revisil.
 1375 VITA B. BERNARDI TIRONIENSIS. 1S74
CAPUT PRIMIIM. £i. celaverit igiiem ? Sed nunc augmenti taiiti vires
B. Berngrdi educatio, el. vila monastica in cmtwbio susceperat, quaten.us jam per majoris flammse inr
S. Cypriuni. cendium veliet erumpere ; erumpensque, vehemen,
6. Bernardus igitur generp (6) Ponticeiisis, in Ab- tius iiiflamiiiando aiiimum illius, ad hoc pertrahere,
bcvillse lerritorib, honestis ac religiosis parenlibus utiemporaliiim rerum ambitum penilus ppstppnft-
fuit oriundus, hospilalitatis ac bunianilalis studia ret, ac monastica; professionis sectatoribus sese
sectantibus, et prout faculias eis suppetebat, Cbri.up adjuiigerel. Hoc enini agebat divina honitaS:,ut sur.
iu suis egentibus membris diligenter administranli- culus bome plantse, quem ab amore caducarum r&r
bus. Huuc ab ipsis deputatunl studiis liiterarum, rum jam amputaveiat, arhoii boni germinis insere?
supernae dignationis, gr-alia suse dilectionis excepit tur ; nolens ut diuliusin consortio virorum schola-
gremio, ut ad omnia facile, quibus erudiebatur, at- ritmi roanerel, ne exemplum malitia; et pravitalis.
tingeret, unde factum estut in grartimalicis ac.dia- eorum aninium illius a hono proposito reflecte-
lectieis ralionibus, aliisque litieratoria; artis ali- ret.
quanlis pefvigeret facullatibus. Inter scholaslicos 9. Juvenis igitur sanctis inspirationibus acquie-
sane juvenes degens, non latas hujtis sseculi ingres- scens, ad quod irahebatur facere non disiulit; Pon-
susestvias, sed tanto sludio devitabat Iasciviam, " ' licum sibi natale deserer.s, Aquitanise regionis par-
qtianto serpentis virus fugeret peslcmque morti. tesingressus est, iribiis sequaevis comitatiis sodali-
fttram. Et d'»m- eoajtanei sui adolescentes, nt IIKC bus, eodem quo ipse voto flagrantibus. Hi dum haud
oinnitini sela? consuevil, vanarum rerum sequeren-- segniter viam carpentes tenduiit ad proposiUmii re-
tur. speclacula ; ipse in bospitii sui sese recipieliat gem Francorum (7) obvium habuerunt. Quo Ber-
penetralia, aliqua scripliiaiis aut legcns vel medi- nardiis priBsagio ad.moniius, haee illieo fertur di-
tans utilia. Oculos nainqtie suos avertere, ne vide- xisse suis consortibus : Eia, coroites, alacriter ani-
rent vaiiitatein, volebat; quia in via Dei vivilicari Tiio incedamus, confidentes, quia regem eceli, quem
ardenter sitiebat. qua;iimuSj reperiemus , quiregem lerra; in nostra
7. Jam profecto tunc lemporis tanio affectu reli- ilineralione invenimus, qitem modo minime quae-
gionis inflammahatur ahimus illius, ul yesle regu» rebamus. Qui domino ducente, Pictavum pervenien-
Jari ad modum canonici sese indueret; et secimdum tes, ibi aliquanto lempore commorantur : et qui
haliitus morem tenoremque, tantam vitse sobrieta- monacbi in Aquilania districlius vilse regularis lc-
lem taiilamque modestiam 'servahat in moribus, ut nereiit disciplinam, diligenliinquisitione dignosccre
quamplures scholasticoruin sodaiium eum deriden- Q Gonabaiuur. Iloc etenim inquirebant, ut melioribus
les vocitarent monachum. Malebal lamen bonse in- se sociarent, et sanclioribus vitam suam regendam
dolis adolescentulus ridiculosas eorum infeslationes cohimitterent, Est autem ab hac civitate non longe
sustmere, quam bona; vilse piiritatem ac proposi- positum S, Cypriani monasterium. (8) quod eo tem-
tuni deserere, qusmque seSe corruplorum iionii- pore regebat abbas quidam, cui vocabulum Ray-
num mortiferis actibtts iromiscere. Trahebat etenim naudus (9) vir apprime litteris eruditus, tanta sa-
eum jam divini amoris inspiratio, quse mentem pientia pra;ditus, ut in publicis coneiliis causarum
illius ad sustinendam derisionis molesliam corrobo- pcrorator esset eloquentissinms : cujusrei gralia in
rabat, euhiqne.a massa perditorum separans, san- Romana etiain curia bene notus el acceplus erat,
ciilatisdoiibus exornahat: sicque usque ad vigesi- et in Aquitania farnosissimus hahehatut. Hic etiam
uiuiii fere aiinum setatis suae, amplexus disciplinas S. Roberti (10) fundatoris illius monasterii quod
scholaiium erudilionum, non meaiocriter vivaeem Casa Dei dicitur, discipulus fuerat, quod Bernardo
atque perspicacem assecuius est intelligentiam in fama retulerat, referendoque silientem audiendi do-
scientis Scriptufarum, ctrinam illius valde reddiderat.
8. Atvero sancte conversationis desiderio magis 10. Prsedictum vero monasterium tunC lemporis
niagisque in dies flagrahat; quia igni.s ille, quem D1habebat plures monachos, gcnere nobiles, sed saii-
Filius Dei in terram mitiere venii, voieiis ut arde- ctilatevilse ac morum honestate multo nobiliotes :
r-et, mentem illius abiiieunie selale acceiiderat, qui quorum unus fuit Hildebertus, qui poslea DOlensis
quotidie succresceiis, per sanctitatis indicia sciii- monasteiii abbas (11), deinde Biluricensisarchiepi-
tiilando se detegens, celari non poterat. Quis etenim scopus (12) exstilit, cui beataDei genitrixvirgo Ma-

(6) Pontivum, seu Ponttcum, dltio inter fluvios
Somonam et Vimeram, ejusque caput censetur urbs
Abbavilla : de quo plura dicuntur in Vita S. Ri-
cliard.iabbatis Centulensis 26 Aprilis.
(7i Hic fuit Philippus I, qui regnavit ab an. 1060
adli09.
(8) S. Cypriani monasteiium in prospeclu Picta-
viensisiirbis coiistructiim esse, aPippino rege Aqui-
taiiise, filioLudovici Pii, traditur in Chrohico S. Ma-
Xf-Hii, vulgo Malleacensi : et infra num. 58 dicitur
floruisse autequam Cluniaceuse liioiiasierium csse
cceperit cirea an. 910, ut dictum 15 Januarii ad Vi-
tam B. Bernonis primi abhatis Cluniacensis.
(9) RaynaudusU, abbas XVII, de quo infra plura
rccensenlur.
(10) S. Roberti abbatis Casaj Dei Yita elucida-
lur ad diem 24 Aprilis.
(11) Dolense seu Burgidoleiisenionasterium,vUlgo
Botirgh de Deotx, ad Andriam fluvinni. vulgo Indre,
in Biiuricensi ducalu et dicecesi: De eo egimus 15
Jaiiuarii a;l Yitam dicli B. Beruonis nuni. 28.-
(12) Bituricensis ai-chiepiscopus 60 sedit ab artii,
 '
5573 GAUFRiDi GROSSl 1576
ria in quadam sua tiibulatioiie fertur apparuisse, et'l A _ intendebat, adeo videlicet ui maxima parte a.ociium
ei solatia conlulisse. Sed et Gervasius, qui S. Saviniii legendis sacris voluminibus pervigil insisteret, et in
monasterii fuit poslea abbas (15), vir suiiiiiue absti-i- cohsidcratione divinarum ralionum diutius perna-
nentia; oniniumque virtutum ornameiito prajclarus.''• etarct. Dunl ergo quadam nocte huic studio operani
Garnerius quoque, qui casttl illius, quod Mons Mau- i- dat, sopore deprimitur; el quam salis ad hoc opus
rilioiiis (14) dicitur, dominus fuerat, Hic pauperia-t- grandem paraverat ca.-idelani; ex ejus dormicntis.
tis atsue solitudinis amator, ccenobitarum mona-i- manu super librum labitur. Dormit ille, ardet illa
chorum desercns consor.ia, anachoreticse vitaj se-- jacens super paginam, donec tota consuniatur, nec
ctaius esi studium; qui ditm quadam die per -eremi li tameii codex uritur. Hic itaque per annos dccem vel.
vastitalem incederet, quemdam Iiominem a dsemone e co amplius, in elatistro S. Cypriani tanto rigore ab-
arreplura conspexit, ciijus miserise compatiens, vir- stineiitise deguit, tantarum jubare virlulum enituit..
tutem Jesu Christi precibus advocans, dssmonem n ut totam congregationem sua; sanctitaiis radiis illu-
quo tenehatur expulit hominemque incolumem re-:- straret, el eam non lam dicils quam factis ad rne-
misit. His et aliis quampluribus consimilibus viriss lioraprovocaret, doclo.resque,qui illum pritis instru-
quorum frequeniia S. Cypriani monasterium tunee xerant, vcrbis docebal, jam non argumento locutlo-
nobililabatur, divinse providenti.fi disposilio, famu---- ^J nis aut nilore sermonis, sed virtute operis. Et ifa
lum suum Bernardum adjungere volens, ut fortiori- faetum ut prasesse jam inciperet universse congrega-
bus militibus forlissimo adjuncto, totus audaciorr tioni, non locp prselaiionis, sed exccllenlia sancti-
alque robustior conlra hostes redderatur exercitus:: tatis, ac auctoritate bona; operaiionis,
eum usque ad pnedicti Palris Raynaudi pra;ser.liami CAPUT II.
fauslo itinere perducit. Cui, suflicienti doclrina ett Prioralus monasierii S. Sabini admhiisiralus, disci-.
exhorlalioneprius diligenter conforlalo, abbas san- plina restaurala, el alia praiclare gesia.
etse conversationis habitum tradif, illumque ton- 15. Ea tenipeslate quidam monachus de monaste-
sura monachum insignitum corpori congregalionis5 rio Cypriani, Gervasius videlicet, de qiie superius.
adjunxit. commemoralionem fecimus, ad regimen ecclesia; S.
11. Qui in monasterio suscepius, et a sanetis; Savini suscipiendum multis lotius congregalionis
fratribus, quos prsedixinius, monaslicsc conversatio- petehatur precibus. Sed ad hoc nullo modo impelii
nis instilutis et consuetudinihus informalus , cor.fe- poterat, neque per episcopum pfsecipienteni, ncque.
stim ad lanta; perfectionis conscendit arcem, utuni- per abbatem suum ohedientiam sibi pr-Btendentem,
vcrsis adp.iirabilis haberctur. Quis namque queatt cG nisi S. Berr.auum traderent adjulorem. Quo landem
exprimere sermone, in quanta humilitate vitamsuami sihi concesso, Gervasius abbas prasficitur, el Ber-
coiitinueril, quaniave subjcciione se submiseiii, • nardus prior in congregatione constituitur. IIoc au-
Famulai.atur omnibus, adminisirahat cunctis, ser- tem divinitalis pio cpnsiiio agebatur, ut ad depelien-
vi>j_¥iiniversis,"omnes^it superioresaitendehaty-ut t -—dasillius ecclesia; tenebras hsec duo magna lumina-
seniores venerabatur, ul magistris et erudiloribuss ria mitterentur; quia per prsecedentis abbatis licgli-T^
'euis. rcverentiam exhibebat : omnibus obediens,, gentiam, loci illius congregatio regularis vitse tra-
nulli contradicens, omnes sine simulaiione diligens,, mitem deseruerat, el rigoiem disciplinse in tempo-
affeciu pietatis el misericordioe visceribus comple- reni vit» ac dissolulioiiem conmiutaverat. Quo prius.
ctcns universos, omnibus compatiebalur, iilorumi Gervasio bene cognilo, hono sanoque consilio sihi
curans commoda, sua poslponens; nulli invidehat, divinitus inspiralo, solus curam illorum suscipere
detrahebat nem.ini; iiuiiquain obmurmurans, nun- nol.uil, ne, dum exlerius in administratione tepo-
quam susurrans, nullam vitam dijudicans, nullum raliuni laboraret, non esset inlerius, qui spiritualia
condemnaiis; verba illius Christum scrnper resona- sustentaret, Sed duohus sibi consociatis alque auxi-
bant, pacem, niisericordiam/Quis unquani eum ira- liantibus, altero exterius procurante, altero interius.
tum, quis lurbulentum cognovil? Semper menle s.e- D providenle, gratia D.ominimonaslerium, infra breve
rcnus, alloquio hlandus, sermone nitidus, affahil.i- lempus, in ianlam inlegrilalem sancta; conversalio-
tate Iselus, discretione prsecipuus, expugnatoi' inju- nis restauralum est, ut, quod infamia notabatur ob
stilia;, jusiitia; propugnator : fide confisus, spe ro- dissolutionem, postea famosum haberetur ob reli-
bustus, charitate diffusus, et, uthreviterconcludam, gionem.
omni iiiorum honestale pra;clarus. Quis uiiquam 14. Per idem tempus occasione cujusdam eccle-
acrius ahstineniia;, algoris, et vigiliarum tormenlis sia; inter sa;pefatum Gervasiuih et veneralulem Ber-
corpus suum edomuit? nardtim, dissenlientihus nionachis ejusdem mona-
S2. Lectioni et meditationi Scripturarum maxime sterii non parva altercalio suboritur. Nam Gerva-.

1095 ad 1098, el passim Aldehertus appc-llatur. Con-
sule patriarchium Bituiicense apud Labbamm in
Aquilanicis, pag. 81.
(15) S. Savini moiiasterium et oppidum, decem
leucis versus oiientem aPictayiensi urhe distans, ad
Gartempam fluvium. Yixit S. Sa.vinus.seu Sabinus.'
anachoiela in agro Piclaviensi,-estque Martyrologio.
Romano inscriptus 11Junii.
(14) Mons-Maurilionis, oppidum ad Gartempam
fiiivium, supra S. Saviui oppidum.
.137?" VITA B. BERNARDI TlRONlENSIS. 1578
. A torem terribiliter coercuit. Nam idem infelicissimus
sius, coenobii amplificandi ac-.ditandi_gia.tia, pro-A
inemorat-a acquirenda ecclesia avide insistebat ;': sanuset alacer cum caieris in claustro residens,
Bernardus- vero. nullatenus acquievit. animadver- subitanea et inopinata mbrte expiravit, ad suse dam-
lens quod Sim&niaca peslis ex latere subiiitrabal. hationis cumulum datus aliis in exemplum. Et quia,
Unde factum est ut idem Gervasius, postquam se Sapientis oraculo, Pestilente flagellato prudens
niinime prsevaluisse vidit, atque jam dictani eccle- prc-denlior.reddilur (15) (Prov. xix, 25); reliqui.tam
siarti^ ad qtiani anhelanter. suspirabat, abbas tunc distiicttl animadyersione exlerriti, ad alliora mo-
temporis S1. Gypriani obtinuit, contra virum Dei naslici rigoris exerciiia protiniis virililer accingun--
Bernardum veliemenli indigiiaiiorie permolus, cu- tur. Denique iu exteriorum rerurn administratione
ram sibi coinmissani contenmendopostposuit, aique idoneis prpcuratoribus deputalis, oralioni et sileii-
de sumpiibus S. Savini apud S. Cyprianum habita- iio seryus Dei Bernardus irrefragabili diulurnitate
tionem sibicoiistriixil, in qua deinceps per pluri- deditus, ad taniam mentis puriiateni pervenerat, Ut
mum temporls Iiabitavit. Ha;c non adeo prolulimus, quampluriina proplietica inspiratione cognosceret,
ut quibiisque simpiici.orilius quodlibet dissensioiiis qua; hominum cogmtio necdum habuisset.
argiimenium proponamus; sed ut, sicut in sequen- 16; Anno itaque DomiiiicssIncarnaiionis millesi-
tibus declarabitiir, inetuenda Dei judicia simulque mO nonagesimo sexto (16), poiitifex Romanorum
prsedicanda magn.aliaposteritali succedentium irans- Urbanus (17) gentem 'Chrislianorum commonebat;
mitteiidO propalemus. Plerique etenim mullo ar- quatenus Hierosolymam pergerent, et a gentilium
denlius legunt, quod et inter ipsos facta sit con- nianibus civiialem liberarenl, templumque Domini
tentio (Luc. xxii, 24), qui teste Evangelio, visibili- ac sepulcruro ab eorum spurcitiis emundarenl.
ler adhanehant cr-efesti magisterio ; qtiam quod ini Quain papse commonitionem pdpulus Chrislianorum
eorumdem Actibus intimantur, mulliiudinis creden-- lanto mehlis affeclu ac desiderio suscepit, ul non-
lium ercil cor unum et animauna (Act, iv, 52). Sedl nulli abbates et moiiachi nec non-eremita; sua mo^
quoniam divinas Scripiuras ohliquo conspoetu diju- nasteria desererent (18), ac Hierusaleni peigerent:
dieantibus, et inexplieabili tergiversatione perver- Cum quihus pr-edicius Gervasius, sine salisfactione
tere maeliinantibus, nunc nequaquam satisfacere : iiijiiriiB quam viro Dei Bernardo inluleral, iter arri*
ctipinius, ad inlermissuin propositum redeamus, ai piiitj Hierosolymam iturus ; sed (quia noiiesl homi-
quo pattlulum disgressi sunms. nis via ejus) nec iliuc perventurus, nee deiiuo re-
15. Bernardus inierim sa;pedicti Gervasii priva- diturus. Ideiii namque cceptum carpens iter, jam
tus patroeiniOj sed divino non desiitu.tus adminicu- C Q prospeiis hinc succedentihus tam sihi qiiam suo co-
lo, more -providi procuratoris; totius monasterii i mitalui successihus, oplatum Iitius temierat: jara
S. Savini llunc exterioribus nunc ir.ierioribus-per- omnium suorum, quemadmodum videbaiur, com-
viglli cura iiisistens utilitatibus, tanio magis ope- pos-votorum ad Hierosolymitaiia campe.stria"pervc-
ram dabat, quanto majus onus cura; suae-iiicumbe- nerat, cum ipsius iiimirum permissione, cujtis jiuji-
ret: ideoque ne quid niiniis:houeslum sua contin- cia, iicet noiiiiunquam sint occuita, nunquam ta-
geret ignavia, frequenti reiractatione recolebat. nien sunt iiijusta, inimanissinms Ieo de suis cubili-
Yeruni quia non potest esse Abel quem Caihi mali- bus prosiliens; ipsum, cum ipso cui iiisidebat asino
lia non exerceat, nec rosa nisi inter spinas vernare; membraiim discerpendn exstinxit, alque tam lior-
prospiciiur:; a quibusdam canonicarum institulio- - rehdo spectaculo peracto, ad montanas cavernas si-
num impugiiatoribus, in eodem ccenohio corpore; biqtie cognita lustraj cseteris intactis, verumtamca
tantum coihmorantibuSj perpJuiimis exacerbatio- tam prodigioso admodum iiifortunio perterritis,
eibus affectus et creherrimis infestalioiiihus laces--"' concitis gressibus repedavil. Qiise dum in Hieroso-
situs perhibetui'. Quorum unus, qui caeteris perlina-- lymitano agerentur terriiorio, Bernardus in Aqui-
eior et ad inferendas quaslihet molestias audacior tania non longe a suo monasterio coiistitulus, eo-
dignoscehaturj dum frequenti verboruhi invectione; nj; dem die per spiritum cognovit, atque piae recorda-
quadam die praecipifahter ih eum iiisurgeret, Ber- tionis affecfu commotus, quemdam monachum ipsius
nardus quidem exempli gratia illi vindictam com-- ecclesiae, cujus tuhc temporis, nt ssepe jam dixi-
mittens, qui sibi Comniittit admonet, dicens : Mihii mus, curam gerebat, ad se cohvocahs, innoluit r
nindiclaet ego relribuam (lloin. -xn, 19); illata im-- Vade, ihquiens, et dic Guillelmo Samueli, quod
>roperiaa-quanimiter pertuiif; sed divina ullio evi-- Gervasius abbas patruus ipsius, et asinus ejus i.a
denli statim ac celebenimo judicio ipsius infesta-.-' Judsea; provincia a leonc sit occisus, fralribusque

(15) Yersio communis hahet: Peslilente flagellato, (17) Urhanus II sedit ah anno 1088 ad 1099.
slultus sapientior erit, aut sicut Yatablus habet, cau- _ (18) Baldricus in Armoricis,. episcopus Polensis5
liorevadet, aut sicutLSX; cogiiabit sensum autsicutt lib. i Historise_ Hierosolymilanse ista cpnlirmat^
S. Bernardiis ad verba hujus auctoris habet libro Dee Multi, inquit^ eremitse et reclusi et mpnachi, domi-
vita solitaria :ad fratres de Monte Dei..: Pestilentee ciliis suis npn satis sapienterrelictis, ire viam per-
fiagellatg, sapiens sapienlior erit, rexerunt. Quidam autem oralioiiis gralia ab abhati-
(16) Alii habitum aiuhtanno 1095 di.e 17 Novem- - bus suis accepla liceiitia profecli sunt, plures oo?uiii
bris, hinc quse.seqiiunlur de prOfectis interram san-- fugiendo se subduxerunt.
ctamcoriligerum anno 1096,qliod liic auctor intendit.
1579 GAUFRIDI GIIOSSI 1580
iliius obitum denuntiare studeat, et ut cum dehita A more solito post Completoiium Bernardo flenti stu-
veneraiione exscquiss peragantur, signa puls&ri fa- diosus ac precanii,
ciat. Monachi autem ohiciuni de more peregerunt; Fulgida conspecln, niveo quoquecandida cttliu,
sed quomodo hoc ipse cognoverit iiescicrunl. Eodem Visa Dei Genilriic,ail hoc, tnmidirenovatrix ;
vero anno ab eis, qui de Hierosolyma redieraiit, ad- Mullos angorcs passus prius atque labores^
Lmlus perveniesmthereumud solium.
discunt, quod eadern die Gervasius cuni asello suo
obierit, qua Bernardus ejus obitum iiunliavit; unde Sed de pramuntiata iibi laborum ef angorum mole-
procul dubio res patuit, quia per prophetiie spiri- stia, divinse dispositioni, cliarissime Bernarde, non
tum cognovit. succenseas; imo judiciorum rationihus ipsius gau-
17. Beriiardo dictum monasterium sibi commis- denler acquiescas, et gratanler gaudeas : ef iterum
sum sapienler ac regulariler guhernantij per quem dico gaudeas, quia qui te aflligitemporaliter propo-
maxinie ipsius facta fuerat religionis reslauratio, suit ih lerris, in numero sanctorum suoruhi seier-
talis divinitus panditur revelatio. Erat illi consue- naliter pra;scriptum te lenct in prsedesiinatiouis suse
tudo ut posl conipletorium in oratorio rcinaiieret, indissolubilis scriptis His dictis "disparuit. Et iile
et diuiius pervigil in oralionibus pernoctarel. Qua- insestimabilis exliilaralus gaudio de notificata sibi
dam ilaque iiocle, dum post oraliones ab oratorioi B " felicitatesusesortis,eaquKaudieratpostioodunicui-
in dorniilorium pergeret, conspicit mulliludinem dam seniori revelavit,:per quem usque ad nos hujus
monachorum, ad instar nivis dealhatorum, in capi- rei nolilia pervenit.
tulo resideniium. Cujus visioiiis permolus novitate, CAPUT III.
fertur capilulum iutroisse, atqtie ab eis humiliter Vita erentiiica in soliiadine Cenomanica.
petita et accepta henedictione, cum ipsis aliquantu- 19. Sed ut re ipsa, qttod Dei mater sanclo viro
lum resedisse, rei gratia diligenlius agnoscenda;, prsedixerat, verum esse probareturj illi staliin causa
Tunc unus residentium, qui et aevoet ordirie caete- laboris suboritur. Nam cognitamonacliorum'volmi-
ris dignior videbatur, Bernardo ut sibi injunctumi tate, qui eum sibi abbalem facere dispoiiebant, clam
ab eodein fuerat, lantum audienle, prioralus ejus; discessit ab iis, rem sibi a multis annis desideratam
oflicium et nomen aliis inlimavit, eique talia dixit : qusjrere inteudens, scilicet anachoreticse viue stu-
i Charissime, nos hujus monaslerii monachi fui- dium, et ut sibi victum acquireret labore manuiim.
mus, el lioec sancta loea visitandi licentiam habe- Manebat autem, non niulium a longe monaslerio
mus, in quibus nostram operando salutem olim ha- Savini vir quidam venerabilis, et religiosus eremiia,
bilavimus; tibi vero condignas grates referimus,t ~ Petrus noinine de Stellis, qui iliius poslea monasic-
quia divina prseeunle gratta, ad statum religionis5 rii fundator exstitit, quod Fons Cumbaudi d:ci-
ac sanclilalis hujus coenobii congtegatio le ope- tur (19) : ad quem Berii..rdusdivcrLens, eo quod sibi
rante rediit, quie quondam a nornia juslitise mul- jam antea notus et familiaris essel, causam qua ve-
tum exorbitavli.^loireliailvut ^die^cfasiiha^frairi-—-—nissel-aperuit.-Quem T^etrus-magna <;um-animi-a!a—
bus denunties, injungimus quod ex illis decem ett critale suscepit; sed quia in vicinia moiiachorum
novem de hac vita discessuri sint infra breve spa- erant, qui eum invilum abbalcin sibi facere satage-
tium. > Qua peracta visioue, ipse, qucmdam mona- bant, illum diu secum, licet nimis exoptaret, lenere
chum aslruens hoe vidisse, fratres prsemuiiivit, utt non potuit, Bernardus porro exsestuans tum deside-
suas per confessionem conscientias purgarent, et adl rio jam optatsepaupertatis ac solitudinis, tum vehe-
suscipiendum vitse terminumpra.pararent.Unus au- menter reformidans quod, nisi citius recederet, ab-
tem ex illis qui morituri erant eum delirare et verbat bas, implieandus sollieitudinibus cuise pastoralis,
somnii proferre asseruit; sed mox a Bernardo tale; impellenle abbate suo vel episcopo, coactus lieret;
responsum audivit : t Ut experimento cognoscas,, Petrum obnixius rogabat ut seinde citius lalenler-
non me somniorum incerta narrare, primus om- que subduceret, atque ad ignotas remolissimse re-
nium fratrum morieris, nec prselixum terminumLD gionis solitudines perducerct. Petrus itaque precibus
transgredi poteris. » Et sic, ab illo incipiens, uni- roganlis acquiescens, factus ductor itineris, quo:i
cuique nominatim tempus suie demonstravit a;gro- postulabat complevit,
tationis, diem quoque expiimens resoltitionis. Mors; 20. Eranl aulem in confitiio Cenomanie» Biiian-
autem fratrum eodem ordine. quo ab illo praadictat niseque regionis vasta; solitudines quse tunc tempo-
fuerat, subsequilur, et sic illum certa vidisse com-- ris quasi aitera iEgyptus florebant multiludihe cre-
probatur. mitarum, per diversas cellulas babitanlium, virorum
18. In hujus monasterii oratorio, quadam nocte; sanctorum ac piopter excellentiam religionis famo-

(19) In Chronico S. Maxentii ista hahenlur : cessit Guilleimus et post eum Airaudus. i Yerum,
< Aniio 1091 iiicoeptum est coenohium S. Mariae ; quia ex prsecedenlibus conslat Gervasium in terra
quod vocatur Fons Gombaudi, in coiiliniis Pictaviii sancta non ante annum 1096 periisse, posl qiiod
et Biturigse eivilaium, a B. Petro abbate cognoniine; B. Bernardus, in abbatem eligendus, ad Iiunc Pe-
Stella. > Et postea : « Anno 1114 obiit Petrus pri- trum adbuc eremitam fugil, videtttr r.onnisi sui3
mus abhas Fontis Gombaudi, morbo arpeta, id esll fii.iem istius sa;culi monasteiium erexisse.
igni inexstinguibili, sieut se consumeiis : cui suc-
 15.81 VITA B. BERNARDI TIRONIENSIS. 1282
sorum, inter quos erant principes et magistii, Ro- A _ 22. Petrus forlunse suse divitias videns pradatas
bertus de Arbrissello (20), atque Yilalis dc Mauri- caeteris, de electionis forte quasi de victoria triiun-
tonio (21), Radulphus quoque de Fusteja (22), qui plium reportans, immensa funditur Iselitia; gloria-
postea fundatores exstiterunt multaruni atque ma- tur, tripudial, insultat sodalibus; Guillelmi favetjus
gnarum eongregationum : quibus divina dispositio dicio, collaudal mentenij voluntatem approbat, quae
per Petrum, qui eos antea noveral, huiic quartum diligat paupertatem majorisque substanlia-. spernat
adjungere curavit, ut illis tribus quarto adjuncto subsidia ; spoudetque quod eum in arte tornandi
firma fieret quadratura, quse postmodum magna et instruat, ferramentorum ipsius artis hseredem cort-
lata sediticia erat portatura. Petrus vero de Stellis, stituens, si post ejus obitiim illum fore supersiitem
multorum dierum itiuere confecto, perveuit ad divi- contingat : tales etenim gazas suis thesauiizabat
num Yitalem, unum ex supradictis, quos principes successoribus. His itaque peractis, Petrus mullo ex-
et magistros eremitarum fuisse jain dixinms. Qui ei hilaratus gaudio, illos invitat ad prandiuni ; scd-
Bernardum commendabilem laudabilemque suffi- perquisitis cellariis suis tam tenuem invenit anno-
cienler facundse orationis adminiculo prius faciens, nam, ut nec uni, si tola. apponeretur, suffieeret:
rogat, ut eum hahitare secum permitteret, nomen quse res nec nova, nec insolita sibi fuit, eo quod suse
' familiaris rei status eiim assidiie talibus urgeret
iilius et transacti prioratus officiumpenitus reticens, R
non Bernardum eum nominans, sed Guillelmum; negotiis. Verum perpendenS secum quod mensa,
sicut ab eodem Beraardo antea fuerat prsemoiiH quseunum cibare non valeret, muitos non satiabit;
tus, ul vilis amodo ubique haberelur atque incogni- non ignorans unde pasceret quos invitaverat, festi-
tus. nus arripit Cophinos suos , et aulaesiise circunifu--
21, Petrus itaque, OIo commendato, ad Aquita- sam undique silvam ingrediens, -haud segniter spi-
niam renieat. Dominus autem Yitalis anachoretas neta rubetaque convellicat, corylos cseterasque silve-
concilii more convocst in unum, Guillelmique desi- stres arbores suis exspoliat fructibus • et dum in
derium profert in mejiuin. Eremilse vero, hominis spoiiellis suis diversi geneiis pdma .coacervat, ia
eomperto voto, ex affectu cbaritatis assentiunt, con- cujtisdam trunci concavilate apum exanien cum
sorlio applandunt, cell.ilas suas certatim offerunt. tanta ceraeet ihellis plenitudine reperitj ut ex ipsius
At vero Yitaleni charitajis ardor concitat, litemque copioecornu tantas abundantias crederes emanasse.
sibi complacitam dirim.ns, ex synodi auctorilate Admirans igitur tantos foiiunse successus, peregrini
decernit; ul Guillelmus silvas peragrando, Patrum monachi, quem modo in consoiiium susceperat, de
omnium habiiacula conspiciat, et quod sibi placue- /• p putat meritis, quod tantam luniinis ac eibi Deus
rit ad habitandum assumat. Ille igitur, anachoreta- materiam contulisset. Reversus domum mensam
rum sibi grege prsevio,_utin concilio sancitum fue- onerat dapibus: apponit etenim favos dislillantes
rat, onmium cellas inspicit : et in anterioreni eie- immodicos, arborumque diversaruni poma siive-
miim procedens, ad uliimum lapidem pervenit; ibi- stria, pulmentumque arboreis frondibus cOnfecium
que cujusdam fratris mansionem, ciii Petrus erat advehit, essetque opulentum convivium, nisi panis
vocabulum, invenit. Hic autem nec agrds colere, nec deesset, dignior pars epularum. Fraternae autem
hortos fodere noverat; sed arbusteis fetihus tanliihi- Iseliiise celebritate transacta, ad celiam suam quis-
niodo, tornatilisque artis adjumento, quotidie mensEe que revertilur.
sibi fercula providebat. Casam qupque haud grandem 23. Petrus vero Guillelmum secum renianentem
ex arboium corticibus sibi in cujusdam ecclesise S. tornandi edocet disCiplinam, ut promiserat; et ille
Medardi (25) parietinis confecerat, cujuspartem me- docilem lialiens menteni, in brevi magistrum exsu-
liorem abriiperal ventorum violentia. Sed, ne iterum perat. Placet capacis ingenii Guillelmi Pelro facili-
ventorum ssevienlium rabies prsevaleret, casse reli- tas. Nain zelus et livor ab ejus cordis secreto pro-
quuni quod remanserat, aliquantse prsemunitionis cul recesserant. Ille ut eremi antiquus cultor et usus
fortiori compage, ad quernos desuper incumhentes IQ lalihus, ex silvestrium arborum frugifero beneficio
l-amosvimineis funibus aStrinxerat. Tam castigata; etprsefatse artis exercitio conquirit victualia : Guii-
igilur possessionis supellectilem; tam profundsetam- lelmus autem semper remanens domi, ut subjeclus
que ad unguem perductse paupertatis, quam optaye- discipulus non sumptuosse coquinse complens ofli-
rat Guillelmus, formam undecunque conspiciens, tam cia, agrestes herbas conflcit in pulmentum ; quibus
altum, taiuque consummaturii sseculi contemptum ut molliores et dulciores reddantur, in festivis die-
quem qua;rebat inveniens, frattibus cum quibus ve- bus salis admiscet condimentum. Post Vesperas
nerat, se ibidem remansurum, mox intulit, seque illis in die semel prandeniibus, PetrUs recumbit,
i.ide minime recessurum asseruit. Guillelmus famulatur : didiceratenim a bono do-

(20) De B. Roberto de Arbrissello, fundalore or- monialium in monasterio S. Sulpitii, in Briiannia

dinis Fontis Ebraldi late eginius 25 Fehruarii.
(21) B. Yilalis fuit postea abbas Saviniacensis in
territorio Abrincensi, cujus noimulla Acta a nobis
eollecta dedimus 8 Januarii.
(22) Radulphus fuit postmodum director Sancti-
et dicecesiRedonensi anno 1112 constrticlo, uhi die
16 Augusti anno 1129 dicilur e vita decessisse.
_ (25) S. Medardus, episcopus Noviomens.is, coli-
tur 8 Junii.
 1585 GAUFRIDI GROSSI 15S4
clore: Nen veni nunistrdri, sed ministrare (Malth. A . CAPUT IV.
xx, 28). Anacboretica-vitre itaque amplexus propo- Vila solilaria in Causco insulu. Piratw emendati.
silmn, niox abslineniia. rigore transceiidens univer- 26. JPaupertali vero illius quidam eremitarum
sos, frondibus arhoreis vilam sustentat et herhis ; compatichs, uni sociorum ejtis deceni et octo num-
corpus domans inedia, sili, vigiliis, algorihus et nios tradidil, pie providens ut tahtillum pecunise
laborum duris exercitiis. haherent, exqua in itinere suinplus, saltem per
24, In assiduilale quoque oralionis et conlem- dies aliquot, compararent, Quo vir Domini com-
phtionis adeo infaiigabililer persevcrat, ut in cor- perlo, non mediocritcr indignatus, quod argenlum
pore degens exlra corporeos affectus vivere videa- secum deferret,"sicait: i Aul meus sociusnon eris
lur. Non abest etiam a secreto conscientias illius aiit hos nummos ferre desines. Pulasne Christum
cordis conlriti sacrificium ; non abest gemilus, non invenire iji illis partihus ad quas prope-
pauperem
abesl conipunctio; non a nienlis intuilu (livinoriim ramus. divitem esse cognOsciiiius?
quem ubique
conlemplalio ; non ab oculis superabundans et iii- Pauperiem, Christo divite, ite timeas: Christus
quieta lacrymarum effusio. etcnim libi necessaiia sufficienler minisirabit, si
Terrea postponens, ammo ccelestialuslrat; primum regnum Dei qusesieris lideliter. > Et his
Aiiira colens eremi corpore, meitiepohim, dictis pauper quidam "ruricola obvius illis fuit, cui
Incoia silvarum, per devia lustra feraruin, nummos illico dari prsecepit, Pauper quidem argen-
Modicus, igndtns iatitat, sinettoinhie solus, tum accijiieus kelus efficitui';quod ex facili nunmios
Civibus mihereis-sedjunctus lumine cordis
Cognitns, exceisus, magnns, celcbris, venerandns habuerit; Bernardus vero lsetior redditur, quod pe-
Inlral siderei spatiosa palatia rcgni, nitus nummis caruerit. Uterque igitur diverso modo
Ei favel hitraiiti jam curia lota Tonantis.
hilerno visu, sursuin super astra iocalus, lselilicatus, ille cum pecunia domum suahi prope-
Circuit etmundi florcnlia rura superni, rat, isie sinepecunia, non habens ad primam maii^
Deccrpensflores, frucius libando salubres, sionem ubi capul reciinel, qtio (enderet nesciebat;
Quorum languores gustus fugal alque dolores, sed de largilate bonitatis Dei confidens, cceptum
Tollil ei angores nec non odor alquc labores:
Prmgusltilque bonijam duicia gaudia summi. iter, juxta quocl inlcnderal, consummare festinansi
Obstupel et clari cernens ittiraculu cmli, ad mare Britannicum pervenerat, ihique cognito
Mysiica tuagnarum mirando voluminarerum quod infra niaris decem miliiaria insula qusedam,
anachorelis coinpetc-ntein pra;staret solitudinenij
25. Per tricmiium itaque, quo Gimielmus apud quam vetc-res Causeum (24) nominarunt, navem
S.Medarduni cum Pelro laluil, a S. Savini mona- G conscendit : ad quam conrcnicns in ca per aiinos
ciiis exploralores transmissi, per abdita silvarum plurimos hahitavit.
toiius .Gallise, per defossa tcrrarum, per abrupta 27. In tam igitur occulta remotione positus, et a
_montium __discurrenLcs,__si____biBcriiardum iiiveui- slrepitii_el.peiiurbaiione Iioriimii;i^cjwrat_us^et_ab^
rent, perquirunt. Tandem cognito ubi essel reme- cmni audientia huiiian-e conversaliouis alienatus,
ani, et quu et cttni quo latitaret, nuntiant, Cujus in coeleslibiis theoriis lolus eral, Die et hocle, in
rei certificationem monachi gralulauter audiunt, Oratione, in cordis conlriiione, cl in laerymarum
slaiknque ab episcopo et abbaie ipsius mandata, effusione, persistens, cogilabal dies . aniiquos, et
sigiilis munita, diligentei' expetuul, ut ab eremo annos ffiternosin menie habebat, pasccbalque eum
Bernardum eis educcre, pastoremque sibi [consti- contcmplatio sumnii boni.: nec jam multo terreni
tuere liceat, ut communis assensus eorum peticrat. cibi desiderio ajsluabat, quem diviiia; conteinplatio-
Quibus impetratis, dum itineris necessaria prsepa- nis dulcedo assidue satiabat. Mansit itaque muliis
rant; quidam monachus illorum, cui Hugo voca- diebus pane carens in hoe loco, absque foco, sine
bulum eral, amonasterio latenter exiit, qui adBer- socio. Quibus vero alimentis vilam sustcnlaret
nardum perveniens, in hsc.everba prorupit: c Ana- suam, dum hsec abesscnl, nobis id ab eo requiren-
themate percussus es, si hic diutius maneas, nisi tibus, indicare rccusabat, suarum virlutum artifi--
nostri monastcrii regiinen, ut episcopus abbasque ciosus dissiniulator, ut esse assolet perversus qui-
tuus ir.ipetral suscipias. i fiis diclis totius rei se- lihet flagitiorum suorum versutus occultator. Sed
ilem per ordinem relutil; quod illuni lolo trieunio revcra, ul compciium cst postea quihusdain suis
qua;sieraiit quod ab episcopo et abbate maudata sodalibus, herbaruni utebalur crudis radicibus. Illi
illum reduccndi abhatemque faciendi receperant. quoque inibi inhahitanli tentalio d-emonis non de-
Quo Bernardus audito, ingeniuit, et ad maiinas in- fuit, illum deterrcre et ab illis sedibus expellere cu-
sulasfiigcre disposuit; ut saltcin pelagus occultarel, pientis : suis etenini phanlasticis artibus lerribilcs
quem terra celarc non potuerat. Hinc igitur profl- formas ingerebal, quas miles Chrisli, crucis arma-
ciscens, fralribus vale diclOi cunclis pra; dolore la- tus sigi.aculo, viriliter fidcnterque superabat;
crymantibus, discessit. 28. His diebus ab Armorica Britanuia piratici ra-

(24) Causeum , eliamhum Cliaussey appellatur, dum Sanmaclovium, vulgo S.-Malo, inBritanniaAr-
assluariis polius aimtiiiieraiidum quam insulis : si- morica.
tum inter insnlam Anglic.anain Jarsejam, et oppi-
 1535 VITA B. BERNARDITIRONIENSIS. 1388.
ptores, tribus cum armalis ralibus, exeunt : qui in in A
j quas tameniii ejusacquisitioneminime""servaverum.
maris Anglici pelago duas naves, diversis oneratas is Et quia iiiter malps semper sunt jurgia, in hac re
mercibns, inveniunt : quarum possessores, sese.au- Li- peniius sibi dissidentes, diabolo instigante atque
dacter defendere parantes, navali aggrediuntur prae- e- suadente, evagiiiatis ensibus altematim sese feriro
lio.Pugnafur ulrinque fortiter : a piratis acriter, utiit incipiunt, essetque matima csedes miserorum, nisi
alienadiripiant; ab institoribus viriliter, ut sua de- e- sancti viri pro illis orantis ohstilisset meritum, Fue-
feridant. Tandem piratica multitudo sseviens prseva- _.- ruiif itaque tota illa nocfe Bernardus et Zabulus,
luit; expugiiantur"miseri mercalores, vulnerantur,r, quasi duo riiagni pugiles, in campo certaminis con-
et semineces in-traiistris vinciuntui\ Mox saeyienlium m sistentes, mutuis et inquietis congressihus sese acri-
rapacitas suo potita desiderio, ad Britaniiiam coii- i- ter iinpetentes : Zabulus namque perdere, Ber-
vertitur; sed ventorum contrarietas, id superna fa- a- nardus vero liberare satagit; uterque pro sua
ciente clementia, ad Causeum insulam navigiuhi im- i- parte pttgnabat, et de obtinenda victoria eiabo-
pellit. Bernardus autem pietatis amator et exsecutor _r rabat.
misericordise, eujus totus redundabat visceribus, ut iit 30. Sed taiidem nosier athleta fortius insurgens,
conspicit caplivos homines, iigatis manibus post st ictus oralionis ingeminat, hostem perimit, nullam-
tergum, moribundos jacentesin sehtina, suisspplia-_- 'V que concedit requiem; retrocedere compellitj ceden-
tos pecuniis, ffebilibus questibus ejulantes, cruore pe lem persequitur, ac denmm de campo certaminis
proprio ohvolutos; praedoncs vero exsultanfes ac ic propulsat, prece lurbans eiemeiita, ui inslitores mi-
tripudiantes laetitia ; utforumque compatiens mise- 3*. seros ad se reducat, et naves atque prsedones effe-
riis, ab imo eorde traliit suspiria, lacrymisque "pro- 3- ros. Denique praedicti pirata. jam ihterim ad portum
tinus effuiidens oculos, hos deflet, quicrudeli rapa- i- oplatum pervenerant; jam ferreis anchorarum den-
citate animas suas perimunt; illos iiortatur ad pa- n- libus littoris scopulos apprehendere inclioabaui; jam e
Uentiam, quos tam dura infortunia gfaviter affli- i- navibus pohtes educere, tonsillas figere, prosnesio-
giint. Raptores arguit, deterret, increpat, obsecrat- t- rumve (25) relinaculis rates sistere fesiinabant, cum
que, ut daemonibus, quos per saevitiam imitantui', rf.. ecce ventus vehemehs illisque contrarius, Bernardi
similes esse dcsinaht; fratribus suis quae damna iii- i. commotus precihus, insurgens, aerem conglomerat
tuEerant restituant, et de illalis injuriis humili sup-p. in nubes, tenehrosa coacervat nubila, ex qudruni
plicatione ac venia; petitione salisfaciant. Saticiatos3S collisione creala tonitrua mox audiuntur horribili
mercatores monet, utChristum imitantes, persecu-___ sono illos delerrentia; ruunt fulmina terrifica, ful-
toribus suis a Deo veiiiam petairt, ae virtutem sa- x_ p^ guranliumque flammarum coruscatio, oculos eorum
p!OQli8eniehte retinentes, hos a quibus tanta sibi bi reverberans, praecedit; creberrinia maris undique
ihdla irrogantur, diligant. At misefi institores, qui- i- supernafaciesardensillisvideturatqueflammivoma,
bus altior inerat sensus, deflent mala qua; senliunt;t- ventoque imperante, ciassis ad alta pelagi illis no-
criidelissimi vero prffidones, qui lsetabantur in re- e- lenlibus reducilur; nubium densitas, aere amplius
bus pessimis, deiident verba quse audiunt. ferre non valente, iu nimbos resolvitur, fiique tania
29. Pori'o circa diei noctisque crepusculum, ven- a- pluyiarum inundalio, ul cataraclas cceli denuo ad
iis ilanlibus juxla yoluni piraticse cohoriis, sancti :ti faciendum diluvium reseratas esse crederes, Noeqiie
virimoiiitanihilipeiidentes, discedunt; et cum prseda 3a antiqua rediisse tempora, taniaque suboritur ele-
quam ceperant, patrios portus apprehendere conten- ii- mentorum conturbatio, ut quilibet ibi consislens
dunt. Bernardtis autem, cujusmeniem eompassionis is convulsi mundi totam in anliquum chaos illieo pu-
fraternse movebat affectus, ad orationem secontulit;t; taret redigi machinam, oppugnanliumque ventorum
totamque illam noctem deducens insonmem, Dei Ge- e- flatibus furibundis ad inslar monlium immensa flu-
iiitiicem sibi auxiliari solitam piis interpellat voci-
i- ctuum eriguntur volumina in verticibus quorum ca-
bus, reliquosque ssinctosDei lacrymarum gemituum- n- rinae lollunlur ad sidera, moxque dehiscentibus un-
que pretio sibi conducit in auxilium, ut divina honi-- i- D dis, ocius sagitlisvolantibus, barathri usquedesceiw
tas piratarum menles ad bonum convertat, et illos as duntad ima.
quos captivaverant liberos ac expeditos reGuperata ta 51. Remiges autem fulminum juxta cadentium
pecunia suis familiis restituat. At vero ssevitiae to- o- fetoribus affecli, mortuis similesin transtris proster-
tius auclor et mcentor diabolus, minime dorniitans,s, nuntur
stranipisque (26) runipentibiis, remis ferien-
suos salellites sub obtentu lucri ad opera crudelita- a- tibus undas, a columbariis extrahuntur. Antehha;
tisinflammat, ut illos ppstmodum ad inferna'per-r- quoque resolulo ligamine cum suis opiferis corruunl.
trahat. Iiiter illos namque litem de divisione prsedae lae Yelorum quoque substantia, particulariier scissa
conciiat : nam quidam illorum majorem sibi partem m veiilprunirapacilale, huc illucque per "inane aeris
habere contendunt; quidam vero in hujus partitione ne distrahitur. Rudentes vero aliique offieialesfuniculi,
justitiseregulas acaequitatis seryari debere aslruunt, lt, trochlearum carchesiis confractis, concidunt. Con-
{^>yProsnesium, funis quo navis Iitlore ad palum ini appellari, Quid si -strangis legatur,ut sic vox anti-
alligatur. qua Francica, deducto a Teulonico strange, slrenge,
(26) Pro sifampis mallet Spuchetiis siruppis legi;
;i; . volumen funiuni seu funis nautici.
a
asseritque Vitruvio strophas, a Cicerone scalmos o$ - _
PiTHGL, CLXXII. .44
 1587 GAUFRIDIGROSSI ISSS
tinuo mali, necessario chordarum destituti admini- A sanctum ereniilam cujus mor.ila contcmpsimus, cu-
<ulo, ventorum vibiamine huc illiicque impelluntur; jus verba risimus ? Yoveamus sursum manus le-
litubatioiieque sua fere navium carinae reversan- vantes ; et iirmiter apud nos statuamus si nos Do-
tur, ac denium ventoium rahiem non ferentcs, ahi minus ad illum reducat, quidquid ille jusserit nos
ipsis modiorum coneavilatihus evulsi, parastatis i facturos ; el ab hujus morlis faucibus, jam nos de-
nndique confraclis, suo pondere fere naves demer- glutientis, ejus nieritis abstrahemur. ? HancvoceKi
gentes, in fluctus devolvuiilur. Tabularum denique: onmes unanimiter, quasi oraculum missum coelitus,
patentibus juncturis, aqua usque ad foros intiassei accipiuiit ; et in hiijus professionis testimonium, ut
reperitur, ita ut non tam naves inter undas, quani praeceptor inslituerat, manus erigunt, Mox quadani
undae jam intra naves esse viderentur. Postrema aeeepta securitate, in haecverba proruinpuht: « 0
tempestatis saevitia a clavorurn compaginibus gu- ^Altissimi,inqtiiuiit, virtus, quam potentissimam jam
bernacula auferuiitur. Ratibus itaque regimine ca- experimentis cerlissimis esse cognovimus, permitle
renlibus, puppes in proras convertunlur, ac more; nos vivere ! concede correctionis lempora ; da in-
lurbinis agitantur. Tunc nauclerus ipse pallcscit, dulgentise locum, quod, ut nobis videtur, juste ne-
tunc miseri de vita difiidentes ligatos mercatores a gare iion poteris ; quia non sumus jam raptores
vinculis absolvunl, ac huniili supplicatione de illa- " piralici, sed professi sectatores eremitici viri. Nos
tis injuriis veniam poscunt, pecuniasque suas, ut amodo mercatores captivos non tenemus, sed ilios3
piitabalur, nec sibi nec illis amodo profuturas, re- ut fratres nostros, quorum onera portare debemus,
slituuul; ac si quid consilii, ut in communi peri- Christi legem coiiiplentes, contra ponti rabiem lu-
culo, noverunt, ne abseondant expetunt; clantes, ne ab ipsius voragiue sdrbeanlur, prout
Sed cjtiidconsilii; quid menlis-nunc forct illis, possunius, adjuvamus. Pccuniam illorum ut avidi
Undique cum miseros ictus jam conterat orbis ? ; sed ob tutelam ipsius
52. Yerumtamem omnium machinalionuni sua- praedonesjam coneupivimus
ut sancli eremitse ministri, reddendam
rum conaiiiiiia, quibus naiilicse probitatis induslria laborantes, J
vitam suam a ssevieiiliumllucluum furibunda vora- custodimus.
54. Sed oninipotens Deus, qui eorum mentem mi-
gine tueri solel, socialiterimpenduni, Sedposlquam rabiliter terruit, eorum quoque viiam per merilum
conatus suos, contra ponlicam rabiem nihil valere
famuli sui Bernardi, ad quem speciali devotione
conspiciunt, tunc vivendi spe penitus ablata pra;- clamaverunt, mirabilius reservavit. Nam hsec et his
varicatores ad cor redeuni, ve.xaiioneque intelle-
similia miseris illis, mortis exagiiante timore, vo-
ctum dante atiditui, tunc se peccasse, tunc se reos
fulminantis aeris flatu terrifico Causei
csse confiicntes, vcstes sciiidtint, peclora luiiduiit, P ciferantibus,
insulselitloribus naves impelluntur, rapidissimique
ae diversoeperegiinalionis se proposilo aslringunl;
vehenientia in siccum litloris evehuntur ;
alii autem se Jerosolymilanos fore, alii autem Ro- impetus
cum
muleam usqueli3i_Tbem~profecturos,-ut-iiiereantur- quarum quatuor naufragium perpessis, quinta
arhiamehtis illajsa Teservalur. T_r3tse-igilur-
habere suffragia. Quamplures vero cx illis Jacobi suis
dum se suamque pecuniam in solo
apostoli in extremis Galecia; finibus famosam se re- niercatoresque,
lelluiis cum fragmenlis navium inveniunt, mortis
quisituros niemoiiam, aslipulalis promissionibus se
asseveranl, Sed posl Iiaec vola liihilominus tempe- barathrum evasisse cernentes, pra; gaudio lacry-
dicuntur. Tunc sanclus vir, cujus pro san-
slatis perseverante saevilia, timoris vehenieiiiia exa- masse
clilale hoc sibi concessum fuisse niihimedubitabant,
gitati, peccata sua, "quseturpiter gesserant, lurpius divinse potenlia;
iu audieniia cunclorum eonfitendo propaiare inci- quaeritur ; tune ejus merila. velut
miracula, ab iilis alla voee praidicainur. Invcntus
jiiunl; sacerdotale sibi oflicium usurpantes, dum
ac si coelestenumen ab eis, quamvis hoc
poenilentias alternalim et dant et accipiunt (27). autcm, adcratur. Tunc a piscdonibus cuni
Dehiiic osculum pacis sibi invieem conferunt, ut ipse prohiheat,
lacrymis rogatur, ut cum mercibus suis institores
in
quasi pace fcederalos mors invcniat, quos dissen-
sionis repertor diabolus, uf Chrisli fidelibus hellum D ' liberos accipiat, quosdie pra;cedenii, mulliplici cuni
supplieatione rogans, liberare nequiveral. Deinde
inferant, jamdudum fcederaverat, atque complosis
manibus sese lenentes astringunt, quia ad pietaiem ejus pedibus provoluti pirala;, super prislinis culpis
illis videbatur perlinere, si socialiter suh undis in- suis modum poeniteiili-B sihi defiuiri pelunt, pere-
et ut
terirent, quos sjpirans caedis et rapacitalis crudelitas giinationisque vola quas fecerant exponunt,
antea sociaver_at, iila persolvereht, quidam ex illis mandatum acci-
55. Sic piratis ad suscipiendam mortern sesepa- piunl; quidam vero, ut vitie illius innocei-liam imi-
rantibus, unus illorum, qui non qualiter iilam sus- larentur, cum illo remanserunt. Instilcres quoque,
viro
ciperet, sed qualiter ejus effugium inveniret, apud ut de tabulis naufragii domum faceret, sancto
se argtimentabatur, ita intulit: 0 sodales, cur pe- suggerunt, el ad operis conducendos artifices pecu-
rimus ? Facite quod dixero, procul dubio vivertius. niam oficrunt. Bernardus nanique, quamvis amios
Konne recolilis, in insula Causeo vos vidisse heri perplures in insula mansisset, necdum donium ha-
(S7) Etiam boc.saeculo aliquando audivimus, ho- veniti, ut in tali articulo credant confessarii tlefe-
jiiines sacramentorum usurpandorum tanvrudes in- ctiini sic pcsse stippleri.
 1S89 VITA B. BF.RNARDITIRONIENSIS. 1390
buerat, sed in saxorurii cavefnis, aut velut Vinea;: A catholica; praedicationis doctrinam, sl vitas consi^
custosvel cueumerarii,-vilibusin tuguriis latuerat. liunii si sanctae diligerent conversationis exemplum,-
55. Llsec tuae digiiationis, Christe, provida dispen- Cujus sententiam multitudo fratrum animo susci-
satio, hsec tua vis, haec tuse foiiis dexterse est be- piens, jam extransacta apud eOsviri conversatione,
nigna mutatio. Ad hoe enlm pro servi tui nieritis vera esse quaereferret cognoscensj communi decreto
elementa perturbari voluisti, ut rapacium bominum Statim constituuiit, ut ad eum legatos tales destina-
nientes cOnverleres, ut captivos a carceialibus vin- rentj quorum sollicitudine et industria ad se revo-
culis ab-traheres, ul auachoretse tuo algidis in ru- cari posse niinime dubitarent. QuaprOpter ipsum Pe-
pibus lalitandi domum coustiuefes, ejusque vitam tfum de Stellis,' cujus auetoritate et amore reduci
_mundo detegeres; Denique postquam per dies ali- polerat, ad eum dirigunt, adjungentes ei ducem iti*
qttot in insula cum sancto viro remaiiserant, eiba - neris, qui adhuc superest, nomine Chiislianum,
riisque penitus deficientibuSj herbarum uti crudis niir» simplicitalis et iniiocehtiae virum : qui con-
radicibus, ut se sustentarent, illum imitando, non summato itineris labore ac nayigationis periculo,
poterant, fame cogehte magnoperediscedere Cu^ tandem ad eum perveniunt,
57. Yir autem Domiiii Bernardus, conspiciens
.piunt; sed prsecedentis hiarinae perturhationis fu-
rore illos deterrente, quid sihi eligant nesciunt. Fa- r B Petrunij jam a multo tempore sibi familiarissimum,
mes etenim sawiens illorum depascehs artusj illis ficLugaesua susceptprem fidelissimum, miratureum
tam longe peregrinationis arripuisselaborem, atque
ifliperat ut discedant; portticse vero rabiei formido,
Hiorum eorda trertiore coiicutiens, illos cogit ut ma- prse gaudio lacrymas fundeiis, datisque amplexibus
neanti Arctantur ilaque angustiis; unura tamen e osculatur mulloties, veneratur ut patfem, suscipit ut
duobus assumant neeesseest, aiit victualium penu- hospitem , omnia ulilitatis vel humanitatis atque
ria deflcere, aut qiiam periculosam experti fuerant . charitatis ofiicia prOut poterat impendens : et post
dulcia vilae seternae colloquia, quibus sese ad invi-
liavlgalionem repetere; Sed excruciantis illos faniis
tyrannideni ultra ferre non valentes j quam in prse- cem reficiebant, Bernardus ait: « Charissime Pater,
s^enliarum seiitiunt, ut securunl navigare habeant dicito mihi de statu Aquitanicae regionis, si in illis
sibi argunientum invenire satagunt : Bernardum partibus nunc EcclesiaeChristi paCem habearit, et
si monasteria rigorem disciplinae ac religionis con-
riamque adeunt, quem et ventis et mari posse im-
perare, prsecedentibus experimentis edoctij non dif- servent.» Ad haec ille, Dei gratiaomhes Christicblas
fldunt, ut elementorum motus insua fide suscipiatj laetoset festa pace quietos, respondit, ac tandem S.
ut se apud Deum fidejussorem constituat, quatenus Sayini monachos jam sibi abbatem proefecisse adje-
marini fluctus tranquillitatera teneant, donecpro-' C cit. Quo Bernardus audito, laeius efficitur, et qui
spero cursu optatos portus apprehendant. Yirautem priusillius mentem afflixeratj videlicet ns abbas eo-
sanctus, cui fldem magnam divina gralia contulerat, rum coactus fleretj metus depdnifur. PetrUs pro-
viros sub mortis periculo laborantes conspicienSj inde suselegationis negotium explere cupiens: e Fra-
iilud Christi verbum ad menioriam reducit: s Si.ha^ tres nOstros, inquit, eremitas vlsitavi, mandataque
bueritis fidem, ut graniim sinapis , dicelis huic eofum ad te tuli, ut ad eos redeas, ne consortia eo-
monti: Transfer hinc, et transferetur (Malth. xyn, rum penitus relinquas. Hoc verp quanto mentis affe-
ctu quantove animi desiderio exspectant, verbis ex-
19). > Quod autem postulaveranteffecit, et illos pa-
cifica navigalione ad propria transmisit. plicare nequeo. i Befnardus eqiiidem, ut erat totus
CAPDT Y: afluens visceribus charitati ffaternae, continuo lale
'_-
Reductio B. Berriardi ad priores eremitas,. dein ad fertur responsum dedisse: J Faciam quod poscuht, ne
prhnum monasleriumS. Cypriani. auctoritatem legali et petentium videar contemnere
56. Inlefea monachi S. Savini, Bernarduiiij cui re- quamvis hujus remotae insulaesolitudinem nollem de-
gimen suaeEcclesiae tpto cpnaniine tradere propone-^ - serere. >Peracta itaque hac legatione, Pelrus ad Aqui-
baiit, dum quserentes nusquam reperiunt, alium sibi taniam remeavit, •
paslorem constituuht, Quod Petrus de Stellis, eo D 58. Hoc in tempore viri Dei mentem prophetia;
quod de vicinia eorum habitaret, contiiiuo cogno- spiritus teiigit, quam ad quajdam absentia videnda,
scens, mox ad prsedieta eremitarum deserta prope- qyasi sibi praesentia forent, illustravit. Duo nam-
ranterabiit, et ad domiimm Yitalem perveniens, queerant de humerd eremitarum, qui illum susce-
ubi esset ille quem commendayerat, requisivit. Ille perant, et diu in silvis concorditer cohabitaveraut :
aulem, quod in remotissima maris insula latitaret, qiiorum unus Albertus nomine, jam grandsevus, abs-
respondit. Petrus sane jam ea quse prius de Ber- tiiientiseet Oratiouis sludio infatigabiliter insistebat;
nardo tacuerat, amodo celare haud utile judicans, alter vero junior, Adelinus dictus, mansueludinis
nomen.iliius, peritiam litterarum, morum vitseque atque ohedientiaevirtute excellenler poRebat, lenifate
sartetitatein, refuiatioiiem praelationis, in communi quoque affabilitalis adeo blandus erat, ut Omnibus
aiidientia fratribus enarravit, ejusque lalem famam qui ejus consortio usi fuerant, amabilis haberetur,
tuiic in Neuslria praedicabat, qualem jam a mullis Porro longaevitatis suae (privilegio) Albeftus ut ma'
annis in Aquitania cognoverat : consulitque eis, ut gister pneerat; alter verp, ut subjectus, ejus jussio-
a marinis insulis eum.retraherent yel invitum, si nibus oiilemperabat, Hic viri Domini Bernardi vclie-
 3501 GAUFRIDI GROSSI _392
menter exoplans informaii exemplo, et doctrina eru- i- A
j quod ejus fama jam soepamemorati Reginaldi ahba-
diri, praedieluniniagisirum deserens ad ejus insulam m tis S. Cypriani aures perculit, et religioiiis ipsitis
iler arripuii. Seuior iiaque, dilecti discipuli solatio
io Bernardi sanctitas el prsedicalionis gratia longe la-
viduatus, in tantsc tenlatioiiis incidit barathrum, utit teque diffusa est.
nimia et irrationabili affeclus mcestilia sese suspen-i. 40. Pi-edictus verp abbas, cognito ejus habilatio-
deret, nisi quorumdam fratrum, qui hoc prsesense- >- nis loco per praemissos exploratores, non mediocri-
rant, solerti custodia a tali periculo morlis arcere-;_ ler laetus efficitur. Exoplabat enim jam-a mullis an-
tur. Inlefim vir Domini per spiiitum ad se novit ve- __ nis, quatenus eum jam ad suum monasterium re-
iiienfeni discipulum, et magistrum disponentem se ;a duceret, ut esset post ipsius excessuni, qui regula-
dirae morti pendulum. Junior autem insulse liltori- i_ ristramitis disciplinani siistenlarct. SiquidemlHum
bus, ut desideraverat, applicuit: qucm vir sanctus is noyerat mirse simplicitatis virum, multaque sapien-
alacriler suscipiens, ei talia dixit: t Ad nos veiiisli,
i tia praeditum; sese autem ceniebat jam silicer-
charissime; nec non paucos per dies nobis commo- ). nium (29), morbo et senio confectum, quamobrem
raturus, imo uude aufugisti, nec deinceps hue redi-i_ senliebat procul dubio vitse suse imminere termi-
turus. ii Juvenis vero quia firmiter statueiat se quoo ntim. Prsecavens igitur nepropter meritorum ipsius
iret iilum minime relicturum, verbis ejus fidemnonn B J insignia ad alicujus regimen Ecclesiseinde abslra-
adhibuit, nec quod Spiritu propheiico loquereturir heretur, nisi cilius eum revocaret: ipse eidem im-
intellexif. In altis igitur insulae rupibiis per aliquot
)t piger, ubi habitahat, subito supervenit, eunique sa-
dies cum illo permansit: sed algoris vehementia a lis laudabili dolo ad suum nionasterium, ordine
gravatus, ad silvas, ut ea quae ibi reliqueral vesti-. subscripto, reduxit. Nam post inimensa atque su-
menta tolleret, ac denuo rediret, remeavil. Qui adj scepta, pro loco el lempore, bospitalitatis officia,
memoratum Albertum veniens, poslquam illum moe- .. Reginaldus sic Bernardum alloquitur : c Quaedam
rore iahescentem el jam pene deficientem, ac ne sihi ,j noslrse Ecclesise pernecessaria utilitas islis me, di-
viiam laqueo surriperet a eustodibus obsessum con- leclissime, appulit oris: sed, audita tuaefamahenigni-
spicit, ejus anxietati compatiens, ac dolorem miii- tatis, cui debita pateriiitate congratulor, nolui s;c per-.
gare satagens, ipsius prostratus pedibus veniam pe-,.• tfansire, nolui prsetermiliere quin le viderem, quin
tiit, et quod illum amodo non desereret spopondit,__ te salulareiii.ioeque tuis rnihi desideralissimis ora-
A principibus quoque eremi, quos supra memorayi- lioiiibuscommeiidarem: et quoniam non modica el ir-
mus, excommunicalionis sententiam, si ab illo ul- recuperabilis pecunia, quam superna favente clemen-
terius recederet, accepit: hacque necessitate de- liahacinprovincia acquisivi, mecum habetur, vereor
tenlus, sicut vir Dei sibi prsedixerat redire nona ^C neiii his silvarum vasiitalibusabaliqiiibusincogniiis
potuit : sicque illum spiritum liabuisse prophetia? e )'aplorihus, qualibel fraudulenla mihi violeufia sub-
patuit, ripialur. Quapropier fraiernitali luae placeat, qua-
39ri_ernardus deindenon post-niultum-temporis, - tejiusjua ipsiusjrKseirtia^jjua; iii his regionibus
sociis sese comitantibus, assumpta sua supellectilee admodum celebrisel amahilis dignoscitur, quousque
noii nmltum ambitiosa, ut pollicitus fuerat, ad sil- si quselatenl insidiaenohis non praevaleant, fatigari
vas eremitarum rediil. Qui cum gaudio susceplus, ne cuncleiur. i ,
illis adjuvantibus in loco, qui Fons Syhardi dici- il. Cumque hujusmodi palliatis circuitionibus,
tur (28), sibi cellam construxit: in qua aliquanlor, mpote benignissimus acnulliusdoli conscius, ac-
tempore cuni qttibusdam suis discipulis babitavii. quievisset, atque convialor nec non dux itineris,
Cuni ibi diu morarelur, quia lucerna sub modio la- jam dicium Palreni, peragratis soliludinihus, ad
tere non poluit, cunclis advenientihus verbum vitica lutum usque locuin perduxisset, ae cum quodam,
ministrabat, eosque exemplo suse eonversationiss quem ad hoc assumpserat, socio reverti voluisset,
roborabat. Confluehat namque ad eum non solumt idem Reginaldus eum retinuit, eique dixit: « No-
copiosa mulliludo circummanenlium eremilarum, r, slram tam remotas adire partes imbecillitatem non
sed etiam populorum. Latebat ilaque et non latebat, aliqua necessitatis, nisi tua, fili mi, charitas com-
et quanio plus se dejiciebat, tanto magis a Cliristo> pulit, nec qusel.bet saeculari.sambitio nostrae serie-
sublevabatur; fugieudb gloriam, gloriam merebatur, ctuii hujusmodi laborem indixit. Te, charissime,
qusenonnunquam appelitores sui desereus appetitt soluin acquirere studui; nullos raptores, pra;ler
conlemptores. Saeculihomines admirantur eos, qui; creniitas atque discipulos luos, peiiimui; sed Dei
his polleiil privilegiis : nos laudamus, qui pro Sal- . gratia jam illorum manus evasimus, quod te vio-
vatore ista despexeiint, et inirum in modum qttos? leliler nobis eripiant jam nequaquam formidamus;
hahentes parvipendimus ; si habere noluerini, pise-. jam securus le lalem pecuniam possideo, cujus san-
dicamus. Igitur dum onniibus prffidicaret, duin om-- clitatis ac sapientia; thesauro noslrum magniflce
nes secundum modum vilae et slaium ordinis in- monasterium ditari cupio, queiiinam olim amissum,
strueret, et pro capacilate animorum singulos edo- nunc vero divinitus recuperaium, nullo commuta-
ceret, adeo circumquaque celeberrimus habehatur,, fem prelio. Yeruhiiamenj fi!i dulcissime, amedo te
(28) Fons Gyardi dicitur in mss. noslris, Souclie- (29) Silicerriia, scnes dicuntur, quod curvi et sci-
tus Fons Goycirdi,sicul ih Cenomanicis silvis. pioni innilenies, siliccs ccrnant,
.1395 VTTAB. BERNARDI TIRQNIENSIS. 1594
exoratum esse postulo, ne indigne feras," ne mihi A tuit (55) : cujus pr-xseniiam saepefatus Reginaldus-"
Patri tuo succenseas, quod te quasi fraudulenter ad adire studuit, et quomodo laudauilem fugitivum ab
noslrum consortium revoco : hoc etenim prae nimia eremo reduxisset, diligenier exposuit; quamque uti-
dilectione facio, pro certo scicns quia, iiix*ite ali- lisessetpost suum excessuin, qui jam quasi in fori-
qyoniodo deciperem, a nimiuni tibidilecta solitudine bus aderat, ad monasterii regimen studiose intima-
nullalenus extraherem. » vit, hoc etiam prsemonendo atque praemuniendo
42. Servus itaque Domini, vidensquod ah illo se subjungens, ne Bernardusita comperiat; ne forteab
nen subdueere, nec ad discipulos suos ulterius re- eis clandestina fuga se subtrahai.sicutolim a S. Sa-
meare posset; simulque recolens, talia sibi nonnisi vini monasterio propter eamdem causam sese la-
illius semper jusio posse contingere judicio, qui ut tenter subduxerat. Quibus omnibus assensum lihen-'
rhullis prodesset, de ipso si.nu Patris egressus est ad ter episcopus praebuit, ut poslea rei ipsius exitus ap-
piiblicum nostriroi, tum propter pietatem senis ex- probavil.
orantis, tum propter auctoritatem imperantis, salis CAPUT VI.
provide respondil: t Novi, Pater, npvi, quia me Abbas S. Cypriani constiluilur :- ob perseculionem
nolle tibi acquiescere quasi sceltis est idololatrise ; ad prmdicandum convertilur. Mores clericorum
" '
sed periculosum ac mihi durum est, illos quos adu- reformali.
iiavi discipulos, sic desolatos et quasiorphanos pe- M. Contigit autem ut Reginaldus, transcursis
nitus relinquere. Quapropter quid de illis fieri de- quatuor mensibus, gravi infirmitate correptus, in
beat, luse censtira providenlise amodo provideat. i lecto decideret. Cumque dies obitus sui propinqua-
Ad hseciste _ c Iste tuus, qui prsesens adest, socius, ret, fratres ad eum conyenerunt, eunique qui suc-
mea fungens legatione, ad eos redeaf, et quae circa cessor ipsius esse deheret, ut ostendere dignaretur,
te geruntui' exponat; eisque veraeiter dicat, quod revehnte sibi sancto Spiritu, summis precibus po-
quicunque ex illis te ad monasteriuni sequi volue- stulaferant: quippe qui erat vir apprime eruditus,
rint, lihentissime tui gratia, ufriusque vita; subsi- ornaius privilegiis sumnife sanctilatis et innocentioe
diiiin eis suffieienter providebo. t His itaqueperactis, et sapienliae. Quibus ille : t Quamvis, inquiens, ad
longo confeclo itinere, ad S. Cypriani mouasterium me non perlineat de tanta ac tali. re (statuere), ta-
pervenerunt. Monachi vero Bernardum, quema mui- nien, quia timeo vestram desolationem, si niihi vtii-
tis annis non vider?nt, Iseli gratulantesque susci- tis credere, Bernardum virum religiosurii, vobis a
piUnl; admirantes hominem hirsut.m, barbatum, Deo ad hoc niiperrime restitulum, dignum dispen-
vilibus afque villosis, juxta eremitica3 cousuetudinis Q salorem domui conslituite : ut enim secundum con-
modum, paimis subobsitum, cujusmodi habitum ab- scientiam loquar, non illo aliquem, Deo leste, novi
horrenles, properanter eruunt, harham abradunt sanctiorem. i Qui consilio lanii Patris unanimiter
suisque indumentis induunt, et post paucos dies, acquiescentes, poslquam ille humana? conditionis
quamvis repugnantem, prsepdsitum efficiunt. Et il- debitum persolvit (M), enm quem prsedixerat,. in
lum quidem exterius exuentes, paupertatis ei habi- loco abbatis feslinaverunt ponere , et, uti mos
tuni suhtraxerunt; sedmentem illius abamore ereniii est, ad consecralionem invitum et repugnaiitem
abstrahere iiequiverunt. trahere.
45- At quanta in eadem Ecclesia de ejus reditui 43. Suscepto igitur curse pastoralis officio, tanto
lsetitia, tanta in praedicla solitudine de ipsius ab- magis iilud dignius administrare curabat, quanlo
scessu exorta est repente tristitia. Gaudebant isti,,. hocnon propriae volunlatis impulsu, sed solo diviii-g
qui eum quasi perditum invenerant; dolebant illi,, volunlatis arbitrio sibi esse injunctum animo reco-
qui ablatum amiserant. Isti antiqtium socium tena- Iebal; nec solum videri doctor appetebat, sed sicut
ciler ampleetuntur, illi novum doctorem reddi sibit cseteris ordine pra;eminebat, sic piis nioribus trans-
supplieiler deprecantur; isti se de ejus ornari prse- cendere satagebat, atque se in omnibus ita studebat
. seniia, illi deabsentia deficere confitentur. Quse dumi D
I habere, ut non de iiio eliam maledicorum quidquam
agerentur, Pictaviensis urbis episcopatum regehatt auderetfama coniingere. Simplici namque vita oc-
venerabilis Pelrus episcopus (50), qui postea exsi- casiones tollebat detrahentibus, doctrina sana resi-
lium (51) pro justitia usque ad mortem susti- slehat contradicentibus. Non enim de numero vel de
nuil (52), cujus vitae sanctitas mirabilis exstitit, utt genere eorum erat, qui gravia districtioris yitseonera
posl ipsius obitum miraculorum attestatione pa- discipulis imponunt, qu» ipsi vel mimmo altingcre

(50) PetrusII, episcopus creatusannO 1087,quiete5 diem interprsetermissos deeoegimus.

praefuit usque ad aiinum 1112.
(51) In cxsilium actus a Guillelmo duce Aquita-
niae VIII, qui ab eo repreheiisus fuerat, quod legi-
tima uxore depulsa in adulterio viveret,-uti diximuss
10 Februarii ad Vilani S. Guiilelmi eremitae, quodi
cum hoc et fiiio suo Guillelmo passim urtus idemquee
liaberetur.
(52; Mortuus est Petius apud castrum Calvinia-
cum in sua dicecesi, 4 Aprilis anni ili_, ad quemii
(55) c Sanctitatem ejus crebra miracula lumuli
ejus loqupntur et praedicant, J ut legitur in Chronico
Rtchardi Piciaviensis, apud SamarthanOs , qui ad-
dunt « corpus ejus piosque cineres quieScere in ec-
clesia ccenocii Fontis-Ebraldi, ab eo conslru-
cta.
(54) Chronicon S. Maxentii : ( Anno 1100 obiifc
Raynaldus, abbas S. Cypriani, cui succedil Bernar-
dus, qui reliquit abbatfam, t ut infra.dicetur..
 4595 GAUFRIDI GROSSI 1396
digilo nolusit; sed qiiidquid verbis praedicabat, mo- A l illudque quanmiaxime divinum oraculum recolens :
ribus exornabat et exemplis aslruebat. Quippe non Qui audit, dicat: Veni (Apoc. xxn, 17) ; uli erat
rudis ad taie onus regenduiii venerat; se quoeab in- diffusus charitate, Coapit omnes intus introducere,
cunle retate, non tam repeniina vel prsecipiiitrepida- et pauperes et ignobiles ad Deuui trahere. Monachi
tione, quam assiduo didicerat exercitio, hsec aliis vero lepentes et frigidi, plus de praesenti quam de
explenda proponebat, Npn rerumaflluentium ahun- ftitura vita solliciti, ex invidia coepere pluries resi-
dantia exsultabat, non laude propria Isetabatur; npn stere, dicentes possessionem monasterio, quse tof
ad hpnorem cor elevabat, nec in occulta cogilationis recipere posset, deesse.
meditationecoeterorum suhjectlpne pascebatur; moe- 48. Per idem tempus duo cardinales, Joaiines at-
rebat honore suo, et ora laudantium declinare ae fu- que Benedictus, apostolica. sedis legatione fungentes,
gere festinabat. Solent plerique suis huccinatoribus ad urbem Pictavium concilium convocarunt (5S) :
quaedam dona conferre, et in paucorum largitate in quo cenlum quadraginta convocati Patres adfue-
profusi, manum a costeris retrahere : quo ille om- runt, qui Philippum regem Francorum, propterFul-
nino carebat vitio; ila namque singujis dividehat conis consulis Andegavensium uxorem, quam in
prout cuique necessarium noverat. adulterio tenebat, anathematis viudicta percusse-
46. Nune virius laiiqs describatur quse ipsius pro- - Tunl, Qua excommunicatione comperla, Guillelmus
pria est, et in qua exponenda, Deo teste ac judice, dux Aquitanorum, qui aderat, tolius pudicitise ac
proflteor nibil addere, nihil majus extollere more sanctitatis inimicus, timeiis ne similem vindiclam
laudanlium. Sicut eiiim inter mulLas gemmas pre-_ pro consimilibus culpis paleretur, nimio furore suc-
tiosissima gemma micat, et jubar solis parvos stelia- eensus, jussit omnes illos depraedari, flagellari, oc-
rtim igniculos ohruit et obseurat, ita cunctorum cidi. Quod ministris suis facere iiicipieietihus, ponti-
virtutes et poteiitiam sua humilitate (quse prima flces et abbates huc illucque diffugiunt, et, ut tem^
Christianorum virtus est) superavit, minimusque poralem vitam retinerent, tula latibula quaerere con-
fuit inter omnes, ut omnium majjor esset. Hac tendunt. At vero Bernardus atque Robertus Abrese-
quippe adeo se dejecit, ut qui eum vidisset el pro lciisis., qui concilio intererant, fortissimi _justiti-e
eelebritate nominis videre gestisset, non ipsum esse, propognatores, ac totius iniquitatis et injustitia; ex-
sed discipulorum idtimum crederet. Et cum fre- pugnalores, aliis turpiter fugientihus, ita immobiles
quentibus monacliorum choris cingeretur , et veste eonstanlesque perstiterunt, ut nec ab inccepio ex-
et voce, et habitu et incessu minimus omnium erat. communicationis desisterent, sed pro Christo mo.r-
Tardus erai ad loquendum, velotsadaudiendum (Jac. G Q tem vel contumeliam pati gloriossisimum du-
i, 19), memor illius prsecepti : Audi, hrael (Deut. cerent. Et quamvis eos persecutores mortem noii
vi, 14), et taee. Hospitalitatis namque et misericor- Intulerint, isti, quanlum in ipsis est, niartyrium per-
dise operibus ita vacahat, ut quotidie sexagenos vel tulerunt.
centenos vel eo amplius cjericos ad mensam susci- 49. PorroBernardus in exleriorum admihislrailone
peret, quihus Jarga manu minislrabat, praeter quod procuralores constltuerat ; ipse vero conlem-
peregrinis et aliis supervenienlibus pauperibus mu- plalioni, oralioni, silentio et religionis observanlioe
nificus erogabat. Quid ejus in cunctos clementissi- invigilabat ; atque in magna puritate vitae, mona-
mum animum referam et bonitatem, etiam in eos sterium sibi commissum sapienter ac- regulariter
quos nunquam viderat evagantem ? Et quia non sua guhernabat. Tamen divinae pielatis dispositio ibi
sed aliorum lucra quam maxime cogitabat, non se illum diutius imniorari nolebat; quia de illo et per
hominibus praeesse sed yitiis recolens, illum aliud facere _disponebat. Quapropter contra
Virga paterna piis, baculusque saiutifer mgris, eum talem persecutionem exdriri permisit, qua co-
sine alicujus querela existebat, gente illud monaslerium dereliquit, Monachi CIu-
47. Hac itaque virtute adeo pollebat, quod in hac niacenses ecciesiam S. Cypriani suae dilioni debere
sola divina consistere praecepta, cunctis in propatulo D esse subditam asserentes, dominum papamPascha-
prsedicahat. Erat namque cogitatione mundus, aclio- lem (36), Romanum tunc temporis apicem guber-
ne praecipuus, discrelus in silentio, ufilis in verbo, nantcni, adierunt; et ut Bernardo, nisi se et eccle-
singulis compassione proximus, prae cunctis con- siam suis subjiceret legibus, officium abbatis intcr-
templatione suspensus, abstinentiae robore validus, dicerel, compulerunt. Quam interdictionem sub
doclrinoe dapibus refectus, patienliae longanimilate disjunctione positam Bemardus audiens, unum
humilliinus, auctoritate foriitudinisereclus, pielaiis membrum disjunctlonis, id est officiumhonoremque
gratia benignus, juslilia; districtus ; et quod inler abbatis deserere, satis libenter exeepit; alterum au-
saeculi homines vel levepulabatur vel nihil, hoc in tem excipere renuit, metuens ne ecclesiam, quam
monasteriis dicebat gr^vissimum esse delictum; liberam acceperat, serviluti subjiceret: et ex alia
(55) Idem Clironieon ad dictum annuni 1100: nostro editis de hac controversia conlinenlur, ante-
t xin Kalendas Novembris fiiif concilium , quod te- hac inedita.
puerunt dup cardinales Joannes et Benedictus... et (56) Paschalis II sedit ab artno 1099 ad 1118,
excommunicarunt regem Philippum in ipso con- Bullam ejus in favorem Cluniacensium, inquacon-
gilio, s firmalur subjectio monasterii S. Cypriani illis t&-
Constilat Iector qm_ in novis Conciliis a LaJibmo cla a Gregorip YII, bobc-tSouchelus in notis.
£397 YITA B. BERNARDl TIRONIENSIS. 159«
parie vehementer formidari.s jura Cluniacensium, A t\ 52. Qtiadani-natiique diediim in.Coiistaiiiiis, ci-
qui-se causaiii juslam habere dicebant, impedire. viiate mariiima Northmaiiniae, populo publice proe-
i
Quod vcro sibi lutius fore credidit, facere noh distu- dicaret, quidam archidiaconus uxorem habens et
lit; exsestuans etenim amore paupertatis ac solitu- fllios, cum magno presbytciorum atque clericorum
dinis, ad secretum eremi a quo frauduleiita violcn- comilalu advenil et cur ipse, qui monaehus ao
tia abstraclus fuerat rediit, ct mentem suam, quae mundo mortuus erat, vivenlibus - praedicaret requi-
ibi remanserat, invenit. Qui doiiroo Roberlo de sivit. Bernardus autem circumventus ah eis,.in pra;-
Abresello atque Yitali de Mauritonio, quofum jani sentia totius populi sic respondit: <_Noiinej frater-
superius mentionem fecimus, est conjunctus. charissinie , in Scriptura Deilegisti, quod Samsoit
50. Gallicanas hi regiones nudis pedibus pera- ille fortissimus de mandibula asini mortui inimicos
grabaiil; in villis, castellis, atque urbibus verbum suos interfecit? (Jud, xv, 15.) Et hae occasione ac-
Dei praedicabant; homines ab erroribus vitse suae cepta, populo audiente, ad defensionem suam hu-
eruentes, quasi valjdi ac robustissimi arietes, di- jus Scripturoe capitulum exposuit. Samson, inquit,
vinae potenliae viribus adjuii, muros infidelitatis qui sol interprcfalur, Chrjstuni solem juslitiae signi-
atque vitiorum impellenles coiifringebant; corda ficat; inimici ejus dsemones, et peccatorcs homi-
liominum ab amore caducarum rerum evellebant; B nes, sihi per malitiam cohaerentes, Christum et
inala eorum colloquia, bonos mores eorrumpenlia, ipsius legem impugnantes ; asintis mortuus, simpli-
destruehant; malorum opei'um ncquitias disperde- cem populum, obedientem, jugum suave Christi et
bant; totius iniquitatis coaduUam congeriem dissi- onus ejus leve porlaiitem, humilitafis vias sectan-
pabanl; virtutes, Deo auctore, cordiJms eoruni in- tem, mundo mortuum, id est peccalis et vitiis mor^
sere.ites, plantabant; et plantatas exeniplo corrobo- tificatum, ut ail Scriptura : Morlui enim estis, elvita
rantes aediiicabant, Et quamvis mortuorum cadave- veslra abscondila eslcumChristo in Deo (Co/os.iii,5)_
i-um resuscitalores non essent, quod majus est fa- 55. t Mandibula, ossium roburhabeiis, duriusinol-
eiebant, id esl animas in peccatis mortuas vivifica- litie carnis, instrumentum mordendi et mandendi
hant ct vivificatas Deoveraa vilae conjungebant. Ta- in capite asini, prsedicatorem designat Ecclesise:
lia igitur signa facientes, quandoque simul, aliquan- qui ossium robur habere debet, quia peccatis etvi-
do vero singulatini diversas provincias circuibant, tiis viriliter resistere debet, adversaque pro defen-
quibus machinante diabolo, tribulationes non de- sione justitiae et sanetitatis fortiter sustiiiere. Mol-
crant. Dum igitur Bernardus per maritimas Nor- litie carnis prsedicator durior debet existere, quia
Ibmahniae partes praedicanS, Verhum Dei seminaret, carnalem voluptatis delectationem, duripris absti-
nulli parcebat, nullius amore vel tiniore verilatem C nentise labore a vila et coiiversatione sua resecare
reticebat. debet; nOn viliis, emollienlibus mentem, enerviter
51. Porro pro consiietudinc tunc teniporis per subjacere, Iflstrumentum mandendi praedicator
tolam Northmariniam hoc eral, ut presbyteri pu- exislit, si verhum Dei (quod est cibus animse no-
blice uxofes ducerent (57), nuplias celebrarent, strse, sicut Dominus in Evangelio dicil: Noninsolo
fllios ac filias pfocrearent, quibus h-ereditario jure pane vivil Itomo, sed in omni verbo, quod procedit de
post obitum suum ecclesias relinquerent; filias suas oreDei[Mcttth.iv,4]), subtiliter intelligit; si intelli-
nuptui tradenles, multoties, si alia deesset posses- gens, operibus adimplet quod dicil; quia si Jiene
sio, ecelesiam dabant in dotem. Dum aulem uxores, docet el male vivit, nOn instruit populum sedcor-
acciperent, antequam sibi eas conjungerent in prsa- rumpit: dum enim male vivit, prsedicatio ejus con-
sentia parenttim jurabant, quod nunquam eas de- temnitur et non recipitur, et exempio iliius populus.
sererent. Hocitaque facientes juramento se alliga-. non aedificatur, sed destruitur. Oportet ergo ut bene
bant, quod hunquamfornicatores esse dcsincrent, vivat; et Scripturam, cibum animarum commasti-
nunquam ad Christi corpus et sanguinem nisi cando et conterendb, subliliter discutiat; videlicet
rei et indigni accederent, et indigne aecedentes JJ ^ ul historicam intelligentiam ab aUegdrica discernat,
judicium sibi manducarent et hiberent. (-ontra a tropologica dividat allegoricam, :tropologicam ab
hanc moiiiferam consuetudinem servus Dei Ber- aiiagogica semoveat: et sic maslicalum et minuta-
narduS in conventiculis sacerdotum studiose di- lim contritum cibum verbi Dei, sibi prius per re-
sputabat, et ut eam relinquereiit magnopere sata- ctam operationem, saporis ejus virlulem degustando
gebat. Quosdam itaque abstraxit; maxiniam tamen transglutiat; deinde ad corpus mortui asini traji-
partem illorum ab hujns mortis ahstrahere nequi- ciat, hoc est ad inlelligentise capacitatem simplicis
vit barathro; uhde factum est ut uxores presbyte- populi et seipsum mortificanlis, deducat; ut eum
rorum, metuentes ab eis disjungi, cum suis auxi- videlicet," per omnes supradietos intelligenliarum
liaiiis eum perimere quaererent; ipsi quoque sacer- modos, ad vitam a;teriiam capessehdam informare
doles insidias pararent,- deterrertdo euni ul a prse- studeat; qualenus per assiduoe prsedicationis doctri-
dicationeu-evocarent. naiii, discrete ac sapienter dispositam, aelus et con-

(57) Ordericus Yitalis,-lib. v Histoiia? ccclesiasticse hia descriliil, et.lij). xn ipsis presJiyleris ihteriK-
l%le hos dissolutos clericorum mores in Northman- clas conjugcs.
 1593 GAUFRIDI GROSSI 1400
versationis illius ad meliora promoveat. Seipsuinl A'pietate
l tactus, atque sui episeopi jussione coactus,
eliam instrumentum mordendi esse, oblivioni nonl ad S. Cyprianum rediit, ibique diebus aliquothabi-
iradat; ut peccatores a corpore diaboli per mpr- tavit, Ac deineeps, episcopo ac monacjiis impellen-
sum eorreplionis el iiicrepationes abscindat, et cor- tibus, paucis secum de eremo fratribus assumptis,
pori Chrisfi, quae est Ecclesia, lamehiis poeniten- ipse in asino residens, paupertatis suse veslibusin-
tias juslilicatos restituat. Et sicut in eminentiorii dutus, id est eremiticis, cum tam humili comitatu
parte asini, in capite scilicet, per dignitatem prsela- Romam petiit. Ad quam post multos labores perve-
tionis existit; sic transcendat populum, qui perr nieris^ dominum papam Paschalem adiit, et cur se
asinum iriteliigitur, virtute operis et sanctitate con- abbatis officio privassetrequisivil. Apostolicus vero,
versationis. . quia roulta audieral de ejus sanctitate, per cardina-
54. t Yides itaque, frater charissime; secundumi les suos, Joannem et Benedictum, qui illuni ailtea
auctoritatem sacr» Scripturae, quia si Christianus5 in Aquitania noverant, et ipsius in concilio constau-
populus, qui per asinum mortuum intelligitur, debett liaiii ad excommunicandum regem yiderant, illum
mundo mortuus esse, multo magis praedicator illius,( benigne suscepit; alque illius manuni tenens, in se-
qui per mandibulam desighatur, Chfisto eonfixus; cretuni oratorium duxit; el solus cujoi soio, niagna
cruci (Galat, H, 19), et mundo mortuus debet exi-. B parie diei, colloquium habuit: Deinceps vero illuni
stere; sieut verus i!le_praedicator niundo de seipso» ad palatium reduxit, eique officium quod interdixe.
dicebat, Christo confixus cruci, ut per auctoriiaiemL rat, in "coroniuniaudientia benigne reddidit. Dehinc
TOorliflcationissuse, viventes adhuc ih peccalis el vi- Bernaiikis, accepta ab eo benedictione, Pictavium
tiis poss.it.castigare, et castigalos sibi mortuo eon- rediit, mojissteriumque suum per aliquot annos in
formes effieere, ut adimpleatur quod Apostolus di- pace temiit.
cit: Estote hnilatoresmei, sicut et ego Christi (I Cor. 56. Yerum monachi, illius magisterio coacti te-
5i, 1). Igitur, cum proedicatorEcclesisemundodebeat ; porem vita; ih rigorem mutare disciplinae, ac disso-
mortuus esse, et illius a populo prsedicalio contem- Julionem conversatioois i.n dislrictiorem observan-
rialur, cujus vitavitiis et peccatis morlificata necdum tiaiii tramitis regularis, dum sibi conspiciunt illi-
crediiur; qua ratione, quia sum monachus et mundo cita noii licere (etnolunt) assueta relinquere, conati
mortuus, potes me a praedicatione prohibere, qui suut illum e monasterio aliquo mpdo depellere.
exempio mortificataevitsemeae possum populis prp- Furto eitiro ab ejus aedibustritici et vini partem ma-
desse, et verho doctrinse illos. ad roeliora proroo- ximam ahstraxprunt et absconderunt, -ut,.cum non
vere? Et cuhi consfet B. Gregorium alqueMartinum, p^ haheret unde sihi subditos pauperesque in quibus
aliosque quampiures sanctos monachos, mortifica- recreandis maxime delectabatur, pasceret, tasdio af-
tionis suse merito, pastorale regimen in ecclesiis ac- fectus acquirendi victualia, ad eremi seereta remea-
cepisse, et eum honore praelationis, ofiicium praedi- ret. Sed non est sapienlia, non est scientia, rton est
—calionis;—inde-eonsequens-l!oc-lrahitur,_quo_d_p__!____ consilium contra Dpminum. Nani dum rei familia-
virtutem morlificationispervenituradiiceiitiam prae- ris angustiis illum arctafe satagunt, abundanfioribus
dicationis. Itaque, quia sum monachus et mundo divitiis copiosum reddunt. Canonicus etenim qui-
mortuus, non nlihi fas praedica.ndi aufertur, sed dam, qui eum pauperum proeuratorem piissimum
multo melius confertur. <Ifec, et alia hujusmodi viro noverat, ei sub eodero tempore tantum frumenti
Dei prosequente, atque populo secum aeclamantc, vinique contulit, quantum sibi ad t.raijsigendum an-
nutu Pei praedictus archidiacomis ferocitatem atque hum sufficere posse credidit. Divina quoque dispo-
arrogantiam animi sui aliquantisper deposuit, et sitio in eodem anno frumentum vinumque, quod
presbyleios atque uxoreseorum ab ejus laesionecora- monachi recondiderant, ei reddidit; sed prius eos
pescuit, quorum quarumque lanta multiludo in so- poenis ultricis mortis miserabiliter alflixit. Complices
lenmitate Pentecostes confluxerat, ut videlieet juxla vero illorum qui poenalitcr obierant, nec morte eo-
morem patriae prineipali ecclesise redderent debitas Q D rum territi, dum sanctu.m viruih hoc modo extru-
processiones, quod vix locus ille capere sufliceret. dere nequeuni, alium inquirunt. Cluniacensibus
Miles autem Chrisii Bernardus, ut dictum esf, po- namque monachis fugerunt, sese in auxilium fpre
pulis proedicabat: quamobrem foris pugnas, inlus spondentes, ut S. Cypriani monasterium suis legi-
timores patienter sustinebal, bus subjieiant; quia si hoc fieret, Bernardum inde
CAPUT YII. recessurum minime dubitabant. Qua suggeslionis
Pro defensione abbatim iter Romanum bis susceplum; cxhoftatione animali Cluniacenses, dominum papam
ea rclictg, aiibi discipuli eollecti. iterum adeunt, et ut Bernardum ab offieio abbatis
. 55. Interea monachi S. Cypriani, per annos ferme suspenderet nisi illis subderet monasterium, denuo
quatuor multis Iaboribus atque expensis satagentes, compulerunt.
nt a calumnia Cluniacensium Ecclesiam suam libe- 57. Bernardus igitur ex integro resumens labo-
rarent, facere nequiveruut. Qua difficultate necessi- rem, ne gravioris forlunse ictibus succumberet, me-
tatis compulsi, cum Pictaviensis episcopi litteris luens peecare, si propter desidiam ac negligentiam
eremum adeunt, abbatem suum inveniunt; et ut suam S. Cypriani monasterium suam amitteretlibcr-
Ecclesia; suaelaboranti succurreret, rcgaverunt, Qui tateni, iterum Rorr_amveniens, supradictum papam
 1401 VITA B. BERNARDI TIRONIENSIS. 1402
rogavit ut uiriusque partis causas attentediscuteret, A quod genus ambitionis novum et iiiaudiUim: nam
et-justum judicium facercl. Qupdille facere subter- ab illo (vitio) exprdium accipit, (quod) nisi in sua
fugiens, iniperavil, ut aut ecclesiam Cluiiiacensibus radice stirpitus amputetur, multam virulenlae prolis
subderet,-aul nunquam in illa abbatia pfficiumexer- propaginem emiserit, corruptionisque immensa; se-
ceret. Porro vir Dei, postquam procerto cognovit minarium, si oriri permittatur, pullulayerit. Hoc
qiiod in Romana curia rtihil proficeret, nec aposto- sane tam detestabile malum, quodpropter magnitu-
licum a suae voluntafis decreto flecteret, sublimioris dinem vestri censura judicii merito abscindet non
curiae audienliam appellare compulsus est (58) : quae dubito, novum et insolens dixerim. In litteris etenim
quamvis apud mortaliurii praetoria inveniri nequeat, divinilus collatis archiepiscopos, archipresbyterps,
iinde tartien lianc Bernardo expeti oporteret non Ia- archidiaconos legimus; arcliiabbatum vero.nomina,
tehat. Zelp igilur juslitise accensus, illud Salomonis in illis necdum invenimus. S. Benedicti Regula (cu-
secutus: Justus ut leo confldens absque terrore erit, jus ego professor, qui impetor ; et ilie est, qui nie
dominum papam, ef onines illius in hac re eoropli- inlpetit) ut abbas solummodo jus disponendi pmnia
ces; noii praesuniptuosa audacitale, sed libera ma- in suo monasterio haheat, conslituit; de archiabbale
gnanimitate, in extremi judicii esamine ante judi- vero penitus tacuit, quia neminem hujus superbse
cium, nullis ignorantiae tenebris falli, aliquibus mu- B vanitalis appetitorem in mundo fuisse vel fore cre -
neribus corrumpi nescium, constanter invitavit, Papa didit. Cujus calumnise falsitatem ut ostendam, si
autem tarita vocis audita libertate, prseindignatione mibi detur locus defensionis, nostrique mohasterii
viruiri Dei a se discedere jussit rdehinc consiliarios astruam libertatem, excellentissime Patrum, adveni;
suos, quid super hac re sibi foret agendum requisi^ P..oman;_quecuriai tanto securitis prsesentiam adii,
vit. IUi autem unanimiter responderunt, quatenus quanto certius, sub nostrse consideraiionis examinc,
ciini tanla hominis sanctitate ante judicem onmium in illa prsejudiciumet injustitiam nullo modo posse
de causa. hujus contrpversia disceplare non esset praevalere, cognovi. Nostri igitur loci convenlus,
securum, nee alicujus disceplaliohis contra' ipsum cujus legatione fungor,meaeque parvitatis humilitas
se participes ullo modo fore concedutit; imo COHI- rogat, ut vestrae majestatis prsecellens subiimitas,
muriis conslderatione decfeti justum esse astruunt, quae in eminentiori parte locata est corporis Chri-
ut sua illi dignilas restituatur, et de illato labore el sti, quod esl Ecclesia, more capitis cscteris inferio-
injuria ab illo venia posluletur. Joamies vero atque ribus membris regimen impendat; totiusque corpo-
- ris compagem, secundum regulas justitiae reddenlis
Benedicius, duo cardinales qui pra;senles aderant,
virtutum illius magnifica praeconia, qu:3ein Aquita- „ unicuique quod suum est, in pace teneat; membio
nia lioverant, audiente apostolico propalabant; ta- ^ patienti eondoleat, utriusqtie causam parlis attente
lemque nunc illum Romanis prsedicahant, qualem discutiens ; justumque judicium faciat, nullius tran-
io Pictayiensi concilio, ubi pro juslilia paratus fue- sitorii commodi considerans emplumentum ; sed
ratpati mart)'rium, ip.simet viderant. aiternaeretributionis interminahilem fruclum.
58. Apostolicus autem, tanta viri perfectione co- 59. His luculenter peractis, vir sanctus tacuit;
gnifa, artimura ah indignalione_compescuit; et ut.-in apostolicus autem causae Ciuniacensium monaclio-
concilium remearet, roandavit. Quo ingresso, ut rum assertoribus, ut dicerent, imperavit. Sed hi,
pro se loqueretur concessit, et ut licentius ab om- quia veritalis nori habentis aiigulos.argiimenla, qui-
p.ibus audiretur, silentium indixit. Vir autem Do- hus (probent) S. Cjmriani ecclesiam suis Jegibus
mini sic coepit: « Vestraesublimifatis excellenliam, debere esse subditam, invenire nequeunt, per am-
reverendissime papa, deprecor, ut me pauca nec a bages palliatas ambitionibus et circuilioiiibiis ple-
veritate discrepanlia dicturum paulisper sustineat. nas, commenta quaedamfingere ineipiunt. Quaedum
Jam ah annis praeedentibus hoc vestra paternitas, justitiae regulis penitus dissentire conventus qui ad-
ctquamplures qui huic sacro conventui intersunl, eratintellexit, S. Cypriani monasterium liberum ab
vilse et sapientise sua; nierito multum honorabiles rj D illis esse astruitur: hocque judicium apostolicus
viri hoc non nesciunt, quatenus S. Cypriani ecclesia cOnflrmans, sancto viro abbalis officium, quod in-
quae rtostrae parvitalis regimini cpromissa est, mul- terdixerat reddidit, afque multis precibus hoc ab
toruiii annorum curriculis sua utens libertale in illo obtinere voluit, ut cardinalis sacerdolii digni-
magna religione refloruit, antequam Cluniacensei tatem susciperet, et Romae secum ecclesiasticarum
monasterium esse coeperit. Nunc verp Cluniacensis; causarum negotia tractalurus remaneret. Sed Ber-
abbas, juxta Isaiae vaiicinium, ad uxorem meam nardus in secreto eremi assidua coiitemplatione cu-
hinhire non desinit (39), et mihi qualicunque abbati piens saliari, exterioris sollicltudinis implicationem
taraen velufi arcbiabbas superba lyrannide domi- susciperetimuit, atque roganti minime acquievit;
nari appelit; et quod nostra ecclesiaut ancilla sibi imo, ut monasterium quod regebat deserere, et ad
famuletur, sua regnet et imperet, e-Tjcere satagit; solitudinem redire liceret petiit: quod multis sup

(38) Hsec eadem, et eisdem petie verbis hinc de- siringit : « Equi amatores, inquit, et emissarii facti
sumptis, habet Ordericus Yitalis, lib. viii. ' sunt. Unusquisque ad uxprem proximi sui hinnie-
(59) Imo Jeremise, cujus hsec verba sunt cap. v, bat. >
dum Judaeorum libidineni et inlemperantiam per?
 M03. GAUFRIDI GROSSI i_0i
phcalioiiibus vix tandem impetravil, Papa autem A i marum comnieiidatores liabuit, qui ministros Eccle-
tiihloe constanti.fi lanfoeque saiietitalis Jiomineni, qui sisoChristi habere non meruit.
nihil inmundo cuperet, niliil nisi Deum solummodo "61. In diebus illis necdum Bernardus aliquam
qu-ereret, quia secum relinere npn potuil, ei hu- congregationem adUnaverat, necdum aliquod mona-
jusniodi pfficium injunxit: scilicel ut populis prse- sterium facere inchoahat:; sed anachoresim ardcnter
dicaret, confessiohes acciperet, poeiiitentias iniun- seclari sitiens, in loco, qui Quercus docla dicilur,
geret, baptizaret, regiones clrcuifet, et cnmia quse cum paucis discipulis latitabat: Comperto aulemf
publico praedieatori sunt agenda sollicitus explcret, fama referente, quod ille ad S. Cyprianum ultra non
At postquam ei viceni apostolalus tfadidit, nolens redirct, nec ad insulsemansionem, omnibus inama-
ut apostolprum vicario, quem sine pecunia ad proe- bilem propter difficilem ingressum et exitum, re-
(icandum destinabat, viclus deficefet, monuit ut niearet, mulli ad eum eonfluere coeperuht, cupien-
ab illis cibum corporis acciperet, quos verbo salu- tes ejus erudilionibus inslitui, vitsequeexemplis ro-
tis refleeret, volensque a seipso incipere, ad ptan- borari, Sed noii habentibusillis uride viverent, iiisi
dium iiivifavit; et quoniani diu Romse moralus est, labore manuum acquirerent, ipsa neeessitas insi-
participem suae mensae quotidie consiituit. stere laboribus iinperabat, ac multiplex prolixitas
60. Exivit Bernardus henedicticne .ab-illo acce- familiarium psalmorum, qhos tunc temppris diee-
pta: Pictavium rediit, et post paueos dies monaste- bant, eosmagna parte diei ab operis studio deline-
riumdesei _ns, ac mnlto animi ardore anachoresim hal. Quamobrem fratres sanctum virum adeunt, et
sectari cupiehs, cum paucis discipulis Causeuin in- quid de hac re decernat, requirunt, Quibus illcre-
sulam (eo quod remofa essct ah onmihus) intravit; spondit: t Psalmos quideni, qui per omniafere roo-
ibique dititius immorari cupiens, non poluit. Pira- nasteria ex more decaiitantur, nisi Dominus aliquid
lica namque mullitudo prsedonum, praedictseinsulae revelet, vereor omittere; ipsa lamen necessitas vos
littoribus applicuit, qui altaris ecclesiolse illius vasa jubet studiosius laborare. Sed hoc videturidoneum,
ac indunienta sihi diiipuerunt, atque in ipsius proe- at Deimi iiiterini alteniius precari studeamus, qua-
senlia lurplter tractaverunt. Ille autem res sacraias tenus nobls aliquo modo innuat quid super hac re
-
coiispieiens viliter dehonestari, tanta animi com- facere debeainus. i
motione ac indignatlone hanc dehoneslatioiiem fleri 02. Post octo itaqiie dies emisummaia oratione,
indoluit, quod non posf mullum tempofis liujus in subseqiienli iiocte tantus sopor cunctos oppressit,
rei causa, insulahi, ad eam deinceps non rediturus, eiiani virum Dei Bernardum, qui anle cseteros in.
deseruii; et ad silvas rcmeans, in illis li3bilavil. n( profunda nocte semper solebat surgere, ut nullus a
Yoltiit etenini Dominus Iianc a piralis fieri depra;- somno sese emergere posset, donec lux clara diei il-
dalidneni, uta septo illius insulse Bernardum extra- lorum-ochlos perfuuderet : qui surgentes regulaii
heret, et ad mediterranea loca reduceret (40) : in tamen niodo officiuni incipiunl, quod transacia ferme
"quibus iion sdliTibiT^edTTiIiis^quamplurimis-pro— —media_parte_diei_y_ix_^_era5e__umjQus^^ op-
desset. Monaehi vero S. Cypriani, videntes quod pressio revera fuit relinquendi supradictos psalmos
e.um amplius non haberenl, cum ipsius consilio et divinitus missa revelatio, praesertim quia nox illa
benevolentia aiium sibi abbatem constituunt. Trans- hiemalis erat, ad eujiis usque vix medium aliquis
actis deinde aliquot dicbus, aquatici raptores, quo- eorum dormire soiebal, Domiius autem Bernardus
rum paulo superiusmentioiiem fecimus, qui viium ab illo tempore hds psalmos dicere prieterniisit, et
Dei et res altaris ipsius .dehonestaverant, jussu sui discipulis suis ul.ab illis deinceps quiesccreiit impe-
principis, Heoboldi nomine, piratarum omnium ravit: dixitque se pro cerlo scire, quod Deus male-
ferme crudeiissimi.diim riaves insequunlur, quas bat illos laborando sibi vicium aequirere, quam (am
deproedari cupiunt, marinis fluctibus infeliees ab- mulliplicibus psalmodiis insistere. Porro quidarn
sorpti suiit. Nec miruni, si subm.ersionis morte per- nobilis, Radulphus Fulgeriensis videlicet, ci_jush;_c
eant, qui innumeros fideles eodeni mortis geneie D 1 quam iucolebant silva crat, limens illam per agri-
interire coegerant. Ad Iiorum vero obitum innume- culturain eorum exstirpari, ferre non poluit; eo
rahilesexefcitusdaemonuni,in corvorum specie, coii- quod Fulgeriis eastro suo vicina consistebat, et eam
venieiites, terrena caligine aeris spatia repleverunt; quam maxime diligens, ut feras suis venatibus re-
tubisque huccinantes horribili sonitu, sub carnali lir.eret, vallo circumdederat. Quapropler aliam sil-
effigie, animo prope navigantium graviter exierrue- vam eis dedit, Saviniensem videlicet multo melio-
lunt, Hi, quia sacerdotes deerant, eorum exseqnias rem, solo lerrae ferlilem, Uuniinibus jucundam, sed
celebraturi eonvenerunl: hi miserrimas eorum ani- a caslro suo sex milliariis longius allera remotam :
mas susceperunt, non ut eos ad paradisi gaudia in qua sibi congruamhabilaiionemfecerunt ac con-
transveherenl, sed ut ad ima barathri loris igneis slruxertint, et ibi labore manuum victum acqiiiren-
perlraiierenl: exilus autem vitse eorum tales ani- tes, paucis in priori loco frairibus rclictis, per annos

(40) Loca hic indicata apud NorUimaiinos in cem vel ocio milliariis dislante, de cujus exprdiis
Abrincensi dicecesi haud procui Brilaiinia Arpiorica mox ageiur. Consule dicla 8 Januarii a:l Acta B. Yi-
fuisse. certuniest ex monaslcrio Savinjaco solis de- talis.
W°5 VITA B. BERNARDI TIR0_.IEI.S1S. iiOS
gliquot habifaverunt. Domnus aiitcm Yitalis, de-quo A sedificationi congruum, oir.niumquc rerum usibus
inentionem fecimus, in eadem silva cellam sibi fa- opportunum ; in.eo antecessores sui oratorium con-
Isricaverat, distanlem abislis, duobus fere stadiis, struxerant atque.stagnum fecerant et virgulia plan-
rn qua postea coenohitimconstruxit. Sed quoniam taverant. Ad quod demonstrandum illos duos nior.a-
divina dispositio duo tam hiagna luminaria insimul chos sine aliqua dilalione perduxit, illudque sancto
c-ohabilare noluit, unum illorum ibi remanei _ fecit, viro Dci Bernardo ac monachis ejus perpetualiter
alium ad alias perlusirandas regiones destinavit. possidendum concessit. Quo discipuli suscepto loeti,
CAPU.T YHI. oinnium Datori bonoruni gialesdebitas ipsique prin
Monaslerium in Perchensi comitalu exstructum : cipi detulerunt, ct visionem, quam a sodali percepe
beneficia accepta, et ht alios coltata. rant, veram fuisse, tam prospero tamque celeri
65. Coramovit igitur diyinae nutus providenlise eyentu certificali, minime dubilarunt. Qui a comile
mentem sui famuli Bernardi, omniumque discipulo- redirejtissi abierunt ef, ut ipse mandaverat, magi-
rum ejus, ut ad alias migfarent regiones, et Ion- strum adduxerunt, Quem quidem consul debila di-
ginquas adirent solitudines. Quapropter 'minorem ligentia venerari studuit. Sed qitorumdam decepttis
ex discipulis suis misit ad inqsiirendam alieiijus consilio, atque materiiis jussis oblcmperans, donum
eremi vastiiatem, in qua sibi tam aniplam fahrica- " quod fecerat ei retraxit. Pra;dicium lameii Dei famu
rent habilationem, quoe omnes simul capere possct, lum ad aliud suscipienduni territorium diligenter
ut nullus eorum cogeretur absque ipso habitare, iiiviiavit. Bealrix (44) namque niaier ipsitis, san-
quia hoe erat illis moleslissi.num lerre, Taiitam ctum viruni illis in diebus a vicina Novigeiiti remo-
etenim ex verbis cjus et prsesenlia habebant conso- ycre magnopere satagebat, quoniam ex affinitate
Iationem, ut mallent cum ipso gravissimaepauper- illius, Cluniacensibus monachis aliqua siihoriri in-
tatis oiius suslinere, quam sine illo divitiis abun- commodaformidabal, quorum quamplures in prse-
dare. Qui cum nullam lalem invenissenl, el ad eum dicto oppido adunaverat. Porro Bernardus, qui qui-
cum nullo lahoris fructu remearent; intimaiur eis buslibet iclibus foriuiiae resislebat immobilis, qui
Cmlilus, ul redeant prcperanler, et utlocaqumranl, nulla reruni accidentium incommoditate poterat
Congrua Bernardo, cmlo quandoque locando. perturbari, hiliil bac in re simililer commotus, sed
Nam cuidam illorum talis in somniis apparuit visio, ut semper erat mente serenus ac vullu hilaris, quod
angelico monstranle ministeiio : videbatur etenim consul jam ssepefatus offerebat non respuit, sed ad
sibi, quod quidam juvenis, splendidus aspeclu, ni- illud explorandum duos in crastino discipulos trans-
veoque decorus amictu, nianum suam super ejus r,-, misit. Qui ductore proevio ad iocum veniunt, qui
caput ponefet, laliaque verba depromeret: <Festi- Tironus dicitur (45) : quem diligenter inspicientes,
iianter a sonmo surgite, acad Rotrocum (41) Parli- eodem die ad magistrum regrediuntur, referuntque
censem consulem (42), vobis quod quserilisdalurum, quid de demonslralo sibi loco videretur. Yidimus
iter veslrum dirigite. s Qui prolinus evigilans, quod enim, inquiunt, cui fere cuncta usibus humanis ne-
viderat sociis enarravit. llli vero parvipendentes vt- cessaria desunt; dumque incassum se laborasse
sionem, ad magislrum redeunl, et quod nullam adeo conspiciuiit, animo consternaii, ' unde vcneranl in
sibi idoiieam invenisseiit mansionem referunt.' crastino rediluros disponunl.
Postea autem ex discipulis ejus duo, post muliam .65. Sequenli iiaque nocte super territorium quod
inquisitioneni non inventae habitationis, memoies a consule accepturus erat,
relatse a socio visionis, tandem ad praediclum co- Pendula vicinus inflummans lumine terras
mltem perveiiiuiit,-et quid qusererent exponunt, Illc Lampada, Bernardo cmlomonslrala sereno,
vero petitioni benignissime acquicsceiis, pollicitus- tanto radiorum jubare coruscabat, uta luce illius
est se postulata daturum. ignicoma per circuitumrutilarettota provincia. Quae
64. Possidebat siquidem idem venerahiiis prin- nimirum tibi revelatio,
ceps quoddamterritorium, quodArcissKiiuncupalur, D Admonet, hno jubct comilis nc dona refutes.
aNovigenio (45) castro suounomilliario sepositum, Ei dum mane facto discipuli remeare ad propria pa-
solo terrse fecundum, silvis ab omni laiere coiiii- rarent, ipse intulit se prius locum visurum quam
guum, fontibus etaquis irriguum, pralorum amc_- recederent. Qui vcniens ad siivam, quoe Tiro dici-
nitate conspicuuni, viuearum culiuroe ae douiorum tur, eam studiosius peragrare curavit: et sibi silus
(41) Rotrocus, iilius Gaufridi II, Maurilania; co- (43) Novigentum Rotroci ab amplodiciturcomilatu di-
milis et Castriduni vicecomilis, circaannum 1100 clum. Qtiam appellalionem invidisse Ilenri-
mortui, praeclaras victorias de Saraeenis in Hispa- cus Borbonius Condaeus, et nominassfe-Anguiaiium
nia et in terra sancta obtinuit, et vixit usque ad GailJcum, sed pnevaluit antiqua denoniinatio. Np-
anmim 1143. .Consule Ordericum Yitalem, lib. xm, gentum in Pertica dixll Ordcricus lib. xiu. Est
Mattbaeuni Parisium ad an. 1096, Guillelmum Ty- eiiahinum caput Perchensis inferioris.
rium, lib, 1 Hist. Hierosol., cap. 17; et lib. vi, cap. (44) Beairix mater Rotroci filia Rupifortis comi-
17, et alios : deeoiterum infra agitur. tis, Orderico Iih. xm, aliquibus lilia Hilduini Rus-
(42) Perticus seu Perticiim aut Parlicum, vulgo siacensis comilis.
le Perche, cujus Rotrocus etiam consul seu conies (45) Aliis soliludo Tironidicilur. Erat autem uter-
dicitur, est regio inter Carnotenses, Cenomanos, que locus iu pai'oeciaBntnella
Yinilocin.nses et Ebroicenses,
 4407 GAUFRIDI GROSSI 1408
etloci facies sicplacuit, quod ab ipso pOstea mens A tristitise sua; teiiebris obnubilaret, hilarem viiltuin
ejus avelli non potuit. Non tamen sibi ila animum foris exhibuit, tristitiamque suam dissimulans, ho-
illius aggiutinavit, vel amoenitas regionis vel ampli- spites suos ut pranderent aiacriter monuit. At vero
tudo possessionis, vel-pratorum aut fluviorum ju- virum Dei damnum et mceslitia sui hospitis latere
cunda speciositas, aut vinearum copia, vel frugi- non potuit, ejusque animum consolatoriis verbis
feri soli fertilis fecunditas; sed divinse disposilionis laelificare studuit, et quia non mullum- pro re trahs-
per praenionstratam revelationem imposita neeessi- itoria dolere debefet, rationabililer ostendif. Sed
tes. Accepta itaque a consule hac possessiuncula, divinae bonitatis pia dignatio voluit declarare
vir Domini Bernardus, ad discipulps suos, qui in cujus nieriti hospitem paganiis hospitio suscepe-
Northmanniae ac Britanniae finibUs renianserant, . rat ;.;'- -.'.'' -~ -
remeavit, ut illos ad se coliigeret, collectos ad Dum "fur ducit equum, lantus slupor opprimit
locum quem acceperat, secuni feslinaiiiius addu- ..-"' [iitum,
ceret. -Nescius ut redeat et
deinceps, furta reducat.
66. Hic dum a Novigento Mauritaniam (46) ten- Nam ila sensus et ihtelligeiitiam latrpnis excsccari
deret, miles quidarii, paganus de Tilleio nomine (47) pei-misit, U( loca, vias, villas, in quibus ab ipsa sua
camdem carpens viam, iilum in asello residentem " infantianutrilus fuerat, minime cognosceret, sed
duosque ex discipulis suis, qui secum pedites iiice- Mauritaniam Belismum esse existimaret, et e con-
debant, assequitur : -quos sub eremiticis paiinis verso de Belismo Mauritaiiiam in animo faceret: et
subobsitos conspieiens, ex ipso liumililaiis etpau- factum est, ut lota ilia nocte Bclismum, quasiMau-
perfatis habitu, bonae eonscientiis viros ac mundi ritaniensium hoslilem terram, devitaret, et ad Mau-
contemplores existimavit, simulque labori eorum ritaniensem villam, quasi ad tulum Belismi Jatibu-
compatiens, quo tenderent requisivit. Cui vir Dei lum, confttgeret.
Rernardus, illa die se usque Mauritaniam ituros, si 68. Hac itaque excaecalione deceptus, Maurita-
possent, rpspondit. Quod ille audiens, se ejusdem maiiiTediit, et ante osllum domus illius pagani as-
villae habitatorem esse asseruit, et ut secum hospi- sistens, in loco, ad quem cum equo fugere intende-
tari dignarentur, supplici devoiione rogavit. Vir rat, se esse exstiniavit. Qui tenens, et interrogatus
autem Bomini hospitiuni, quod sibi ehariias offere- qua de causa sic redierit, ipse verilatem non reti-
bal, nequaquam refutavit, sed cum debita gratia- cens, quod divina siepotentia coegerat, ut eadem
rum actione suscepit. Dehinc hospitem suum in viae nocte remearet, respondit :
spatio, pane Verhi Dei reiicere eurahat, "clsaiuiaris Q G Sic Bernardus agiiprecibus, sic prmdita reddit.
doctrinae monitis imbuebat, Paganus iiarjue Mauri- Hsec sunt tua, Chrisle, magnalia; hae tuse sunt,
taniam perveniens, virum Dei ad domuin suam de- Chrisle, virtutes; hoc perpuichrum pro amici tui
dueit, eique loiius humanilatis oflicia cuin maxima meritomundo praebes speetaculum, quatenus furem
—animi-alacritate-el'-solliciiiiiiine-^mpendere-cupie- — —sic -ebrium-et-ameiitem -malilia sua_redderet, -ut-a—
jbat, ut versa vice illum pasceret, a quo cceleslis re- quibus equum per furturii abduxerat, ad illos quasi
feclionem sapienti;B in iiinere accepissel. ad susceplores furti reduceret; et quos reatus faci-
67. Sedhumani generis inimicus onmiumque bo- noris sui devitare sub capitis sui periculo commo-
nOrum aemulus, alterius charitaii, allerius vero in- nebat, ad illos velut ad fldos vitae suoe defensores
videns refectioni, suscipientis atque suscepti ho- festinaret. Qtiod paganus mente considerans, virum
spitis hfititiam inturbare cupiens, armigerura ipsius Dei ab illo iempore mirari ef amare studuit, non
pagani, malitiae suoe veneno adeousque infecit, ut quantum voluits sed quanlum potuit; et monaste-
in crepusculo noctis eqiium domini sui dexlra- rio ejus miillam postea peeuniam contulit.
rium (48) per latrocinium abduceret. Quo paganus 69. Bernardus vero, itinere quod coeperat con-
cognito, tristis efficilur, qui eqiuim maxime dilige- summato, discipulos suos collcgit, et secum Tirii-
bat, utpote quem ad sui tutelam corporis perneees- D num adducens, ibi Cum eis deinceps habitavit. Anno
sarium noverat : erat enim tunc teniporis non me- igitur incarnati Yerhi millesimo centesimo nono,
diocris guerra inter Belismenses (49) atque Mau- aggregatis discipulis, aceepta henedictione a bonae
ritanienses. Yerum ne festivse liospilalitatis laetitiam memOrise doroino Ivone (50), Carnoiensis Ecclesi*

(46) Mauritania VTilgoMoiiaigny auPerche,&A traclorios et summarios vocant.

dioecesim Sagiensenl speclat, Sedes et castrum re-
gaieest, uhi praeses Perchensis domicilium habet.
(47) Tilleium, vulgo le Teil, sex sladiis versus
occidentem a Nogento dissitum.
(48) Dexlrarius equus, pro sirenuo et ad sessio-
nem idoheo apud auctores sumitur. Ita 22 Jan. in
Yita B. Welteri de Birbelie num. 9 dicitur equus
piitcherrimus, in quo species oplhni dextrarii erat.
Alia exempla tradunt Srmclietus Iiic et Yossius De
viliis linguae pag. 407. Nunc sellarius diceretur a
sella equestri, ad distinctionem eorum qui curribus
trahendis aut ferendis oneribus deslinantur, quos
(49) Belisinuio, antiquus comitatus ditionis Per-
chensis; urhs ea seque distat a Nogenlo et Mortania,
parum versus occidentem sita. Ordericus, lib. xm,
ad an. 11D0 ait, e inter Roironem et Robertum Be-
lismensem consobrinos, magnam seditionem exor-
tam esse pro quibusdam caiumiiiis, quas iidem
marchisi faciebant pro suis limitibus fundorum ;
unde atrocem guerram vicissim fecerunt in lerris
suis. J Partes autem Rotronis seu Rotroci tenebat
cum Mauritaniensibus paganus.
(50) Ivo ipse in epistola 229, sic ait: « Rotrocus
nobilis el strenuus Maiiiilaiiioe comes humilitatis
 '
£409 VITA B, BERNARDI TIRONIENSIS.. 1410
lunc temporis pontifice, primam missam celehravit A stunt; ita tamen quod orationis et silenlii religionis-
in die sancto Pasch-E ih monasterio ligneo jam aedi- que studium non postponunt.
ficalo, in possessione quam sibi memoralus prin- 71. Erant namque sanctilalis fervore succensi,
ceps Rotrocus dortaverat. Iu hac vero solitudine quodlibetpaupeiialisonus ferreparati,liabitatoril)us
mulium sibi dilecta, eo quod divinitus fueratprae- illius patrise peiiitusigiioti, habitum quidem mona-
mohsiiala, vir Dei constanter viriliterque agebat, chi habentes, sed yilem, incultum, villosum, a coe-
fratresque ad aedificationemloci studiose incitahat, terorum habitu monachprum valde dissimilem, ovi-
et cceleslis vitae disciplinis alque erudilionibus slu- bus ipsis a quibus sumptus fuerat valde consimilem.
diosiusinfofmabat, dicens : e En, fratres charissihii, Paupertatis etenim imperium, quse vihus possent
uuhc eremuni, locum satis nobis coropeienlcm, sa- compararl, eos habere indumeiita compellebat; a
tis apertum, silenlio ac quieti congruum, divinisque quoet S. Benedicti Regula, cujus professores erant,
meditaiionibus et orationibus oppprtunum. Hic ininime discrepabat. Porro hujusmodi habitum ru-
Christi crux est bajulanda ; hie inimarcessibilis vitse des atque bestiales honiines, in illis pariibus habi-
corona promerenda, quam diu quaesivit vestra devo- tantes, quia anfea non noverant, abhorrebant; nec
tio, 'quam yobis post modum conferre dignata est monachos eos, sed Saracenos, per subterraneas
divinaelargitatis pia dignatio. At si vobis displicet, R B cavernas ad explorandos cives suos advenisse exisli-
quod usibus hominum non congruit ejus habilitas ; mabant. Quo rumore permoti aflines indigenae mit-
vel hcc placeat, quod viris tantuminodo religiosis tunt exploratores : qui prolinus accedentes, eonsi-
atque solitariam vitam quierenlibus ejus est compe- derant homines imbelles atque inermes, nihil mali
tens solitudinis oppoiiuiiitas , hoc insuper Coiiferet macliinantes, cellas modicas texentes, non caslra
vohis hujus ldci asperitas, quod falsorum fratrum, aut turres erigentes; qui non bella fremerent, sed
bonos mores prayis colloquiis ac smistris exemplis psalmos hymnosque ruminarent.
corrumpentium, vel propter ipsam rerum inopiam, 72. Redeunt spe meliora reportanles, reaque pe-
diulius noii eril vobis conficta socielas.-ii ctora tundentes, renuntiantque suis, non Saracenos,
70. Tunc temporis causacujusdam eluviei plu- sed prophetas novos a Deo missos resedisse in de-
viarum, quse in aniecedentibus annis praecesserant, serto. Quo divulgato, ruunt populi, diviles et pau-
solo terrae non valente reddere fruges, tanta fames peres pariter, videre cupidi. Yir itaque sancius con-
erat, Ut niulta miliia hominum panis inopia cogente spiciens tantam multitudinera adventare, prodit ad
morerentur (51). Multitudo autem moriachorum, pub!icum,affaturpopulum, docet quem Umere cuive
quse cum Bernardo erat, anpona penitus, sed et pe- debeant servire; hortatur eos coelestia terrenis prse-
eunia unde emi posset, carebal; et tahien, evange- ponere, transitoria pro geteruis commutare. Dum
Iico obtemperans oraculo, regnuin Dei altentius igiliir ad se confluentes sic instrueret, et quam glo-
quserebat, nCc caetera sibi deneganda formidabat. riosurii atque mirabile sit hominem deiflcaii parti-
Illis itaque de diviua largitate minime diffidentibus, cipatione sunmii boni deelararet, quam misera ac
atque precibus et labori perseveranter irisisteniibus, transiloria sit vitse lmjus felicitas demonstraret, et
iile qui misertus famulO suo Danieli, per Habacuc quam diraatque permanentia tormenta apud infe-
de Juda;a prandium transmisit in Bahyloniam, idem ros peccatoribus post mortem maneant comproba-
ipse Willermi (52), lunc temporis Nivernensium ret, mulli territi atque compuncti, saeculo renuntia-
coiisulis, animum.provocavit, ut viro Dei Bernardo, bant, monachicumque habitum assumentes, magi-
in abdiiissimis Pertiei silvarum solitudinibus Iali- sterio illius sese submiuebaiit.
tanti, quem hecdum nisi fama cognoverat^ ingens 75. Noslra quoque pagina , quasi vilipendendo
vas aureuni de Burgundia mitteret (55), quo ven- qua;dam minima, non negligat enarrare, per quae
dito annonacomparari posset, quae monachis illo summa providentia sui militis sanctitatem diligen-
in tempore secum habilantibus,"nec non et mendi- ter voluit propalare. Vir itaque Domini, dum Tiro-
cis sufficeret. Taliigitur prsesagio divinitus animati, «yi nise solitudinis incola novus existeret, contigit ut
atque viri Dei crebris aduipnitionibus confoiiati, ad paslor bucularum illius, quadam forte die negligen-
oedificationem loci sese accingunt, laboribus insi- tius agens, vitulum in silva derelinqueret, quem

iipstrseprseseniiam adiit, postulans ut consecraremus
cujusdam co3nohii coemeterium super fluvium, qui
Tyron vocatur, in usum quorumdam religiosorum
monachorum, » etc.
(51) Epist. 204 ad Paschalem papam asserit, «ex
steiililate lerrse fame pauperes affectos. t Mejerus
ad annum 1110 : « Sterilitas, inquit, terra; hujus
gravis, gelu diuturnum cum nive. » MatlhaeusPa-
risius ad annum 1111. t Mortalitas tunc erat ani-
nialium maxima, fames valida in Northmannia. J
ChroiiiCoiiS. Maxentii ad anhum illO : < Mortali-
las el fames magna, et sal chams nimis. i
(52) In Yita secunda B. Rpberti de Arbrisellis, 25:
Februarii, num.17, dicitur i Guillelmus Nivernensis
religiosus comes, exigentibus vitse suae meritiSj
charus exstitisse utrique, _>B. Robeiio scilieet c-t
B. Beroardo. Hic ad extrernani fere senectutem
pervenil, el, tesle monacho Anlissiodorensi,« anno
1147, relicto sseculi.prihcipatu, et omni lionore cal-
cato, Carlhusiam petiit, ibique digne Deo in hu-
millima paupertate conversans, infra annum cou-
versionis suse felicem terminavit cursum vit*. »
(53) Burgundioa ducatus seu regni olim partero
exstitisse Niversium seu Nivernum passim ohmes
notant. Subesf jam parlamento Parisiensi, et pro-
vinciam separalam efficit. Urbs sita est ad confluen-
tiam Ligeris et Nivernis fluviorum.
 ' '
54-:i GAUFRIDI GROSSI 1412
se deseruisse comperiens, silvam peragrando stu- A.tis _. vitam conscientias renovaret iiominiim. Trans-
diosissime qusesivit, nec inveiiit. Yir autem Do- acto deinde imius anni eurriculo quidam monachus,
mini post biduum, extra ceHulsesuse portam, cum cui Antiquillus nomen, vir magnse simplicilatis"
aliquot fralribus sub umbra cujusdam arboris re- alque innocentise, qui aderat, vidit quod :
sidens, ab opacitatesilvarum lupum conspicit egre- Quosdani Bernardus senior, non ad bona tardus,-
diehtem, iento passu vitulum dedueentem; et ne a Dum superis offert, et verba precaniia proferl,
Nix, et ros puritersuper hos cadit, atque patenier
quadam semita,quse a sijva usque ad cellam viri De.i Ex alto flores siriiul adveniuni, el odores.
per quamdam camporum planitiem tendebat, ex-
Tali etenim ostensione prodigii placuit divinse vo-
orbifaret, caudse suse (verbere) leniter minantehi. 0
luntati sui militis deelarare privilegium, vel vitae'
mirares!
monasticse puritatem atque caelibaium.
Fit viluli custos mordax lupus atque reductor5 76. Quadam die, dum vir Domini Bernardus ia
Etreprhnit dcnles jejunos atquerapaces. oratorio contemplationi essetiutentus, fratribus in
Qui cum recto itinere proprius accederet, monaclii, allo laborahtibus, ignis verno tertippre aridam sil-
qui cum servo Dei erant, vitulum esse suum, quem vani invasit : qui flatu ventorum vehementi iropul-
pastor eonim amiserat, recognoscunt, lupinaeque g sus, usque ad maxiriiam densilatem vepiiuni, qua
rabiei f apaceiri-:ingluviem non solum ei pepercisse,
undique cellula eorum cingebatur, pervenit: quse
sed eiiam illuni eustodisse atque reduxisse, stupore
veprium densitas, flammis correpta, omnes offici-
nienlis attoniti, ultra quam eredibile sit, adm.rali nas eorum fere concremabat. Fratres autem
impe-
sunt. Lupus Vero, ob praBsentiammonachorum con- tum
fefriie ad viri Dei ignis, multum diuque luctaii, exstinguere cp-
specliihique hihil lerrituS, usque nantes, miiiiine potueraiit. Quapropter desperantes
pedes propinquare non limuit, atque blandienti vultu cellani ingrediuntur, etomne.m suppellectilem suam
illum conspiciens paulisper substitif, demissoque ad
planitiem camporum deferunt, totamquehabita-
capite illi, quasi vitulum suura commendans, ad
tioiiem3uam,quammoxabignecombureiidaniexisti--
silvas remeavit, 0 sanctissimi JBernardi pptenteni
niabant, lacrymantes relinquunt. Servus autem Dp-
innocentiam! 0 humilitatem imperiosissimam! quse mini tumultum
illorum audiens^. de oratorip exiitr
sic belluiiiam ferocitatem alligat, ut sibi non queat :
moxque
obesse, imd cogatur prodesse. Ut videi ingenlem ventum,tniseratus et ignem,
74. Porro vir Dei Bernardus, divinoe ciiariialis
visceribus diffusus^ alque de Dei bonitatis largitate aquam benedictam contra flammas, jam pene offi-
cinas invadentes, aspersit, sicque
confisus, exeraploque ipsius corrobofatus, dicentis : (_
" Flammm fervoremreprimens, ftatusque furorenu
Eum qui venit ad me nou ejiciam foras, nullum ex- Ne ruat introrsum prectbus facil ire relrorsum, :
cludere volehat; sed ut omnes Christp conformes Namque ignis aspersionis illius metas transire nort
redderet, verbo et exemplo satagebat. Multi etiam procsumpsii ; sed coiitra venti impetura reilexus, et
iiionaclii, viri sancti ac religiosi, es diversis mona- inseipsum refractus, ad nihil usque resedifTO ma-
steriis, fama sanctitalis illius permoli, ad eum con- gni merili virum, cujus ad arbitrium ipsaetiam re-
currere festinabant, ut novum Anlonium in eremu primunlur elementa!
residentem viderent, atque paupertaiis illius vesti- CAPUT IS,
giis inhsererent. Plerique eliam nohiles undique con- Monasterium ad fluvium Tyronum conslruclum.
veniebant, ac omnipoteniis Dei tirocinio seipsos ap- BeneficiacomitiRolrocoprmslita.
plicantes, ejus cohabitationem expetebant. NOnnulli 77. Sub eodem tempore,- ne militi Christi Ber-
eliam filios atque propinquos suos, Domino, per
illius niagisterium instituendos, offerebant, quoruni nardp pugna laboris alque tribulationis deessct,
nionachi (54), quoruni jam mentionem fecimus,
plures ad magnae perfectionis culmen, servi Dei ex-
lerraequamprsefaluscorisul eidederat, deci-
emplo et institutioiiibus, pervenerunt; quiposlea ad ipsius
regendas ecelesias assumpti, diversorum ccenobio- !_. I maset corpora mortuorum sui juris_(55) esse dixe-
runt. Qua compulsus calumnia, quaediscipuli sum-
rum abliates exstiierunt,
mo cum labore fecerant, eedilicia deseruit?, aliud-
75. Quadam itaque die, dum vir Dei Bernardus
monachos benediceret, quidam monachus, Ligerius que lerrse solum, in quo sibi habitare liceiet, quse-
rere intendit, Illius igitur celeberrimoe Carnolensis
iiomine, vir religiosus atque sacerdos adfuit, qui ab
alto aeris flores rosarum, super Ecclesise,in honore sanctae semperque virginis Ma-
riae dicalse, venerabilem episcopum, praedictum sci-
Quos sibi consociat monachos liabituque figurat, licet Ivonem (56), atque canonicos tunc temporis
descendere couspexit. Yoluitnamque Domiiiusosien- adiit, et ut sibi aliquam poftiunculam praedii illius,
dere per exterioris miraculi signum, sive sui con- quod suse possessiunculse contiguum hahebant, ad
fessoris meritum, sive quod ad florigeram sanctiia- monasterium suum fundandum darent, petiit. Erat
(54) Monacbi Cluniacenses, Novigenti ad S, (56) De Ecclesia Caraotensi et cullu Deiparse (cu-
Dionysium degentes. V ; jus ibi indusium creditur asservari) et variis mira-
(55) Spectabat Brunella paroeeia, in qua monasle- culiSj agil libro particulari, Parisiis anno 1609 es-
riuni eial coiislructum ad diclos monachos, qui cuso, Sebastianus Rovillardus.
ibidem muhia parochorum obibant.
 1413 VITA B. BERNARDITll.ONIENSSS. UU
enim quasdam villnl.i prsediclorum canonicorura, A _ pro salute omnium monasterio suo bcneficia impen_-
tcrrulaequam consulviro Dei dederatconjuncta, no- dentium, el maxime suprajictorum canonicornm,
mine Sarzeia. Illi autem famulum Dei debita vene- singulis diebus perpetuo eelehrari instituerit, quse
ratione suscipiunt, clementi bouitate exaudiunt, et usqueinhodieriiumdiem solemniter celebralur.
secundum magnificenliam suae nobilitatis et muni- 79. Interea factum est, ut sa;pedictus consul Ro-
/icenliam largitatis, plus terrae quam postulaverat, trocus, quo neminem mortalium sanctus Doniini
cojicedunt. Facta equidem donatione charlam fa- Bernardus plus diligebat, a Fulcone, Andegavensi
ciunt (57), atque dominum Gaufridum, ejusdem consiile, dehinc Jerosolymitanoriim rege (63); de
Eeclcsia; Caiionicuni el ipsius lerritorii pracposi- pofestate cujusdam, qui eum vinclumdetinebat (61),
tum (58), cum quibusdam personis ad oslendendam violenter abstraherelur; non quod eurn liherare dis-
terram dirigunt. Qui poslquani ad prsediclum prse- poneret, sed ut maximam causa ipsius pecuniam
dium pervenerunt (59), ex decrelo capitttli, juxta de Roberto Belismensi, immaitissimie crudelitatis
rivulum qui Tyronus dicitur (60), ad faciendas bellua extorquerel (65). Qui Robertus prsedietus
oflicinas sui nionasteiii, terram quam _petierat, ita consulem a jam dicto Fulcone ingenti dato pretio
liberam (61) sicuti ipsi tenuerant, iribuunt. comparavit, non quod ullam ab eo redemplionera
78. Porro quoedammatrona.(§2) regali stifpe pro- B j vellet accipere, scd ut eura diversis tormentis in suis
genita, Adela videlicet, Blesensium comilissa, eo carceribus faceret interire; Tanto siquidem odio il-
tempore S. Bernardo latiores terreeamplitudines, ad lum habebat, utpote a quo in bella publice cum suo
mouasterium suum construendum, el loca multo exercitu devictus atque fugalus fuerat (66), utnon
utiliora offerehat; quae tamen refutabat, malens cce- magis sibi prosperara vitam, quam illi miserabilem
nobii sui sedemiocare sub protectione bealselfa- morleiii exoptaret, Jussu itaque praefati tyrarini ma-
rise semper virginis, quam suh advocatione qualis^ chinalur et paratur, qualiler generosi pedes princi-.-
cunque saecularis personae. Praedicti vero canonici, pis cruciatu Iigneo constringantur; tibi«quampluri-
suscepto tanlo hospite in fundo suse Ecclesiae, non bus aimulis et compedibus circumvolvuntur, mauus
mediocriter gavisi sunt; eumque omni tempore vilae et brachia chirothecis ferreis dainnanttir, immensa
suse nimip pietatis affectu dilexerunl, atque illiplu- ferri ac diversarum pondera catenarum collo su-
rima beneficia nec non ecclesiaslica ornamenta con- spenduntur. Ex hinc brevissima atque urgente te-
tuieruiit, rebusque monasterii ipsius pervigili stu- ctura, ad hoc solerli industfia fabricata, ctirvus er-
dioprotectionis suaepatroeiiiiaadhibere curaverunt, gastulo non amplius inde extrahendus retrudilur; et,
et contra quosdam infestantes clypeum suse defen- ne citius deflciat, addidit, ut bis tamen in liebdo-
sionis solerter opposuerunt. Bernardus siquidem C mada utcunque sustentelur.
fundata habitaiione sua, in possessione bealse Dei 80. Quod poslquam consuli innoluit, matri SUK
Genitricis, tanlo eara deinceps venerari affectu stu- alqtte nobilihas suse poteslalis per legalum mau-
duii, ut ad honorem ipsius specialem missam de ea, dat (67), utse jam quasimortuum judicantes, alium

f57) Chartam donalionis ex Chartophylacio Car- slea in Marsiniaco coenobio femiiiarum ordinis Clu-
nolensi edidit Souchetus, factam «. ni Nonas Fe- niacensis, in agro Lugdunensi, vitam egit ab amio
biuarii anno 1113 J nobis 1114, in qua conceditur circiter 1128..
e domino Bernardo v.nerabili abbati cum gi^ege (65) Fulco, ducta filia unica Balduini regis Je-
sibi commisso, can ucaia terraa una super rivulum, rosolymorum, ei ut gener et hseres successit anno
qui dicitur Tyro , infra Gardiensem . parochiam, 1151,"mortuus anno 1142.
ad sedificandum monasterium et claustrum, i et (64) Rotrocus captus videtur anno 1115 aut se-
cselera usui fralrum neeessaria. quente, in bello iiiler dictum Fulconem et Henri-
(58) Praepositus Fontaneti dicebalur, forsitan cum I regem Anglise,cujus aciem dirigebat, dum
quod in ea praepositura fontes Ledi et plurimorum victoria mansit penes Fulconem, qui eumapudali-
fluviorum essent. Eraut tres alii sub episcopo Car- quem e suis captum et vinctum abstraxit. Ccnsula
nolenSi proeposili, scilicet de Belsia, de Nongeiito Souchetuni, qui hoc bellum Iate prosequilur.
Fisci, et de Amilliaco ; penes quos omniuni capi- j) Q (65) Criidtiiialem Roberli Belismensis exaggerant
tulireddiliium administralio erat. Exauctoratos au- Willelmus Gemmeticensislib. vni, Hist, Northmann,
tem esse sive commutalos anno 1193eharla a Sou- cap. 55, Ordericus, lib. vni, et alii.
cheto edita ostehdit. (66) Ordericus, lib. vm de Roberio ait: « Plurima
(59) Ordericus lib.vm islahabet de B. Bernardo : contra colliiniianeos prseliainiit... Hoc feliciter ex-
. Post plures circuitus, ad venerahilem episcopum perti sunt Goiffredtis Mauritaniae comes et Rotro-
Ivonem divertit ; et ab eo benigne susceptus, in cus iiliusejus. » Aliquas contentiones supra indica-
praedioCarnotensis ecclesise cum fratribus quibus- vimus.
eam constilit, et in loco silvestri, qui Tyron dicilur (67) Hildeberlus episcopus Cenomarum epist. 59
cceuobium in honore sancti Salvaloiis construxit. J istahahet: « In lurre Cenomanensi comes Rolrocus
(60) Rivulus hic Tyronus prope Illerium in Ledum in viuculistenebalur. Ad eum meiu mortis trepidum
deiluit. vocatus accessi. Deinde mihi confessus, doniui su4«
(61) Charta citatse donationis : «Donamus terram disposuit, testameniuni fecit, ecclesiis.dislrihuit,a
quiclam.cl iramunem a synodo el cireada, ab omni Qiiod ut illibalum permanerel, submissis precihus
consueludine pariocbiali, et ab omnl exactione, me.impetravit, quatenus ego ipse matrem ejus adi-
salva obedienlia, quae episcopo juste debetur. i; rem, de testamento exhiberem testinionium... Matep
(62) Adela, Guillelmi Conquestoris Angliae regis comitis in osculo me suscepit, applausit lestamenlo,
filia, tunc vidua Hemici Stephani, comitis Blesensis gratias agens quod comiti accessissem. >
et Carnotensis : Comifatus prP liberis rexit, et po-
 4415 GAUFRIDI GROSSI 1416
sihi Dominum constituant. Yiro quoque Dei Ber-AA non jam sancti viri gesta describere, sed quamlihet
nardo per ipsam suam matrem intimari petiit, ut historiam lexere comprobabiniur. Territorium etiam
pro salute animse suae intercederet, et pro ereptione quod, ut prsemisimus, quorumdam consilio dece-
corporis sui, quse amodo fieri non polerat, jam sol- ptus beato viro abstulerat, reddidit (71); ibique
licilus nequaquam existeret. Quod vir Dei audiens quamplurbs monachorura illius, idoneis constructis
niox lacrymis perfunditur^ ac deinde prophelico mansionibus et quampluriniis deputatis redditibus,
spiritu repletus, lalia nuntiantibus admonet, ut de ampliavit. Supradicta vero Beatrix, ejus cognita
Dei misericordia praesumant, et de illius liberatione sancliiate, castrorum suorum habitalionem dese-
miiiime diffidant. Adjungens quod ipsa adversilas rens, Tyronii aedificatis sedibus, quoad vixit, dein-
Rotroeo in prosperitatem, Roberto vero in maxi- ceps habilavit, ibique ingentem basilicam, multis
mam commularetur adversilatem. Quod et factum expensis pecuniis, fabricavit; cui ah hac vita dece-
est. Nam sola illius provida dispensatione, qui sa- denti Juliana (72) ejus iilia, maternse probitatis hse-
pientes novil in sua aslulia comprehendere, breve res, successit: quaepluribus distractis sumptibus of-
satis transacto dierum curriculo, ut vir Domini prae- ficiharum lioslrarum partem non modicam diligen-
dixeral, consul liber et incolumis palriae reslituilur, tissime postea eonsummavil,
ct Robertus (68), in ipsis quaepraediximus vinculis, B " 82, Dum igitur Bernardus monasterium suum
jussu Henrici regis, inAngliam transportatus, usque aedificaret in Francia, Robertus Abreselensis (75)
ad diem mortis suse perpetuo carcere religatur. 0 suum conslruxerat in Aquitania, nempe Fontis
virum excellentissimo praeconio dignnm! cujus Ja- Ebraldi, Railulphus Fusteiensis in Briiannia, Vitalis
crymis ipsefons pieialis commovetur; cujus moni- vero de Mauritonio suum fabricabat in I.orthman-
tis viduata patria roboratur; ad cujus vaticinium ca- nia, nempc Savinejum in dicecesi Abrincensi, quod
ptivo liberato, tyrannus, ipsis quos tetenderat laqueis pos.tea domno Bernardo cessit ciim monasleriis (74)
irretitus, exsilio mancipatur. inde peiideiilibus (75). Quos supernus arbiter longe
81. Consul itaque patrise ac prosperitati prislina; a se positos, et in diversis regionibus separatos ma-
restitutus, castrum Belismura (69) nec noii el adja- nere voluit; quia tot et tanta unusquisque iilorum
centia illi territoria mox obtinuit, atque tam sibi monasleria construxit, ut una eos regio minime ca-
quam suis haeredibus deinceps possidenda subjuga- peret, una provincia congregalionibus ab illis adu-
vil. Exhinc quam citius potuit ad virum Dei Ber- natis ininime suflicerel. Porro Christi miles Bernar-
nardum, cujus merilis et oralionibus liberatus fue- dus, postqttam coenobii sui sedem locaverat in prae-
iat, pervenit : grates quas debuit, non tam verbis ^,' dio, quod ipsius genilrix sibi per manum canonico-
quam lacrymis ac subsequentibus iudiciis, retulil : riiin suorum dederat, nulla eum inde expulil ca-
quem lanto affectu postea dilexit, ut ei in multis lumnia, milla potuit illinc dimovere pi'ocellosselem-
obediret, a rapinis et crudelitatibus ejus doctrinis se peslalis adversitas; quia Christo inhaeserat, qui est
lemperaret, vitam suam in melius reformaret; et immobilis stabililatis firma soliditas.
ne tanlo ingratus beneficio appareret, plurima illi CAPUT X.
donaria contulit, quaedinumerare dissimulamus, ne Revetalio de saiulc mlerna secunda mongchorum,
devolis lectoribus fastidium iuferamus. Si enim sin- Miracula alia.
gula quse in multimodis ecclesiaeornamentis, quae in 85. Quadam iiocle, dum fratres in oratprio rro-
genimis, qua; in aureis sive argeuteis vasis, qua; in ctumalis synaxis psalmodiam decantarent, conligit
terrarum vel prsediorum sivesilvarum amceiiitalibns, ut quidam frater ad extrema perveniret. Ob quam
quse in stagnorum vel vinearum aut molendinorum causam juxta ritum percussa tabula, fratres ccnve-
dominationibus, in decimarum diversarum redditibus, nerunt. Qui dum defuncti jam fratris obsequium
monasterio nostro donavit (70), disserere velimus, expedilius vellent consummare, et ad oralorium, ut

(68) DeRoberto vincto, in Angliamabducto, agunt D D mitatum.

Ordericus, lib. xn, Maimesburiensis, lib. v De gestis (73) De his jam ssepius actum. Aquitaniam Lige-
Henrici I YVigorniensis et alii. ris a Francia proprie sumpta dislinguit. Aquilani
(69)Gemmeiicensis, lib. vm, cap. 55 : < Roberlo vivebanl secundum leges Theodosii imperatoris et
in vinculis posilo, in quibus et defecit, rex Henri- Romani habehantur; at Franci, secundum leges
cus nobilissimum oppidum Relismum cepil, et illud Salicas : ab his vero etiam erant dislincli Britaniii,
Rolroco coniiii Perlicensi genero suo dedit. t Northmanni, Burgundi, quod sub propriis ducibus
(70)Consule Souchetum, quinonnulla ex antiquis aut regihus degerent.
chartis donaria recenset. (74) Souchetus universim nuriiefat 58 monasteria
(71) Iu supra cilala Arcissia, stib parcecia Bru- tam per Gallias, quam Anglicanas ditiones, quoe
nella, lunc exstructus fuil prioratus moiiachis Ti- suberant Saviniaco, quod monasterium quomodo
rouiensibus, ac poslmodum anno 1225 in abbatiam sub quarlo suo abbate Serlone cumonmibus suis
ereclus a Guillelmo episcopo Catalaunensi. Char- filiabus transierit ad ordinem Cisterciensem, tradi-
tam donalionis habeiit Sanniarthaiiilorao IV Galliae lumi in manus S. Bernardi abbalis Clara;vallis, dixi-
Chiistianae, pag. 75, postea diplomate pontificio mus '
17 Marlii in proleg. ad Acta S. Patricii, num.
virginibus cessit. 21. Idem Souchetus monasteria 65 recenset quse
(72) .Meminit Ordericus, lib. vm hujus t Julianae, monasterio et ordini Foniis-Ebraldi suberant.
iiupite Gisleberto de Aquila oppido, J qua; Rolroco (75) Addebatur in ecgraphis de Vilali postea:
fralre in Hispania morante, rexit Perchensem co- iqudd ex margiue in lexlum videtur irrepsisse.
C"'
 4417 VITA B. BERNARDI TIRONIENSIS. 1418
qupd supererat intermissas psalmpdiae persolverent, A perplurimis villarum atquepraediorum reditibus di-
remeare; aliter.quam inlenderant accidit; quia cu. tatus viderelur. Ipse egestatis sua? infortunia plus
jusdafn mora retardalionis intercedens, ibi diutius coeteris admirabatur, inaxime quia res suas solerti
eos, quoniam res Cxigebat, detinuit. Infirmarius industria ae circumspecta prudentia disponere a
namque, non habens aquani qua defuneti fralris ar- cunctis dicebatur. Quapropter bona comitatus fide
tus examines alilueret, eum non poterat sepejire, ad virum Dei veniens, cujus jam familiaritatem ob-:
ep_.quod ostii cujusdam,per quod erat exitus ad fon- linuerat, qiiatenus domum suani propria lionoraret
tem, elavem iion valebat invenire. Quapropter vehe- praesentia, devptis precihus exoravit, et ut apud se
menter coriturbatus, ut oslium confringeret, secu- unius noctis spalio hpspitaridignaretur, addere prae-
rim arripuit, Sed sanctus Dei Befnardus motum sumpsit. Berhardus-vero, ut: erat beriignissimus,
perturbationis illius leviter cOmpescuit, eique cla- illius piae petiiioni gratariler acquieyit, ad dortium
vem a diabolo subla.arii, quam diu qusesierat nec pervenit, hospilium susccpit. Quia plura ?
invenerat,.i'eddidit, E.tsic demum peractis exsequiis Biviiiisp_lenus,sed:censusrionpereuuiis,
;ad ecclesiam redierunt, diyinseque servilutis pen- MiiitisJiospiihim novus liospesul iiitrat, egentis
suni, quodhondumcompleverant, peregerunt. Porro Pauperieni fugathiiic, exjnunere cuncia replenlis
fratribus inefastino inter sedeliae mora colloquium Tanta namque copia, sicutpost in propalulo claruit,
facienlibus, Christi miles Bemardus quemdam fra- ab ilio tempore doiiium prsedicli militis subintravit,
trenv exsequiis iiiterfuisse "asserebat, qui tantum utnonjam Dei famuluro, sed ipsum toiius largita- .
dsemonum multitudinem ad accusandum fratiis. tis ac bonitatis dominum in suo se hospilio susce-
animam venisse conspexerat, ut totam vallem, iii pisse gavisus sit. Qui postea, tantani cxteriorum
qua monasterium situm est replercnt. Sed quia illi opulentiam ad illius ingressum se pbtiiiuisse non
saluteni auferre, ~ut conabantur riequiverunt, hoc immemof, hequaquani ingratus exstitit; sed exinde,
impedimentum retardationis sepulturse illius intu- prout potuif, ipsi incessanter ministravit; ac nohis
Ierunt. Yerum quia illum "falsa dixisse, nee aliquem post ipsius excessum nonnulla heneficia contulit,
«bsequio adfuisse, praeter ijlum qui haecviderit quae atque hostrum mpiiasleiiuiii quamplurimis decima-
protulit, pro certo cognovinius, qriia de seipso di- rum reditibus ampliayit,
xerit minime dubifavinius. . 86. Apud S. Leobinum de Quinque-Foiitibus (77)
84. Sub eadem tempestate, dum corpiis cujus- quidam puerulus erat, cui carnosus tumor super-
daro fratris, qui valde religiosam duxerat vitarii me- accrescens tolum pculum ab ipso nativitatis die
nachi sepulturse tradere prsepararent, et debilie Q ( copperuerat.. Cujus mater audiens, quod vir Domini
psalmodia; pensuni persolvereht, liomo Dei Bernar- Bernardus per eamdem villam transituin haberet;
dus, ut secfetius orarel, ad oraiorium secessit, ibi- quam cilius potuit se suamque sobolem ipsius obtu-
que defuncti fratris aniinam diutine Deo precibus tibus praesentavit; et ut suo unicpfilio manum im-
cdirtmendavit. Quem superna pietas gratanter, ut in poneref, cum lacrymis extorquere curavit.; Tunc
subsequentibus declarabitur, exaudivit, alque pro- malernis ciamoribus compassus, ac cireumstanii
tinus, he de ipsius salute in aliquo hsesitaret, beni- populo satisfacere acquiescens,
gne certificari voluit. Frater iiamque, cujus corpus Comparet ut laudem Ghristo cmcoquesalutem, -
erat in feretro, albis indutus vestibus, manipulucs Ex :oculomorbum depetlit, qiiem vidit orbuiri,
habens in manu^ illi, ui prsedixiinus, orationibus in- Vir sanctus dignutti crucis aptans cum prece signum.
sistenti, admodum splendidus apparuit, peiensque Quem tam celeri sanitati restituit, ut omrtis morbus
ab eo benedictionem, ad colioquium intravil : et ut cum siguo crucis evanuerit.
ex parte sua confraires salutaret, et quod jam 87. Confluebat itaque ad Dei famulum hinc inde
lequie potiretur, ipsis intimaret, diligeutius exo- tanla multitudo hominuro, murido renuntiare cu-
iavit. ---,__. pientium, et ejus se eruditionibus subdere deside-
85. In vicinia nostri monasterii miles quidafp, P 3 rantium, ut infra triennium quingentorum mona-
PiObertus de Moteja (7(3)nomine, liabitabat qui nec- choruiri (78) Pater exstiterit. 0 mirabilem vifum,
dum tunc teraporis rerum affluentia, ut postea ex- non sibi soli, sed omnibus natum ! Videte qiiod hon
perti sumus, reduudabat. Diutina namqiie peuuria, sibi solum Iaboravit; sed et omnibus exquirenti-
uec sine admiratione vicihorum premebatur, licct bus yeritatem. In hoc solum placituni erat Spiritui

.(16) Roberlus de Moteja inter testes habelur in 15 Seplemb. '-.-_'-'

donationibus, Tyrouensi monasterio et Nongentesi
S. Dionysii factis. Erat ejus dPminium in loco de
Montejq vulgo les moleis, in parochla de Culdreia
iulgo Coudray; haudprocuf Npngenlo versUs me^
: lidiem. Consule Soucheturii.
(77) Vulgo S. Lubin de Chassgnt haUdproeul
Tironio : quam parochiam dictus Robertus de Mo-
teja, et Gaufridus ejus filius.-diiniseruiit' Gaufrido
episeopo C.arnoleiisi, qui dedit Tiroriensibus mona-
Chis.Colitur S. Leobinus episcopus Carnolensis „_
tATRO!.. ULA>LU.
(78) YVillelmusMalmesburcensis lib. i pe vita
Henrici I Angliaeregis, cum de B, Roberto de Abri-
sellis egisset, hsec de Bernardo addit: c Alter fa-
mosus paupeftatis amatof, in saltupsum et deseftum
locum relicto amplissiiiiarum divitiarum coenobio,
cum paucis concessit: ibique, quia luceiiia sui) mo-
did latere non potuit, undique mu.ltis confluenli->,
bus, roonasteriuni fccit, magis insigne religione mo-
nachorum et numero, quam fulgore pecuniarum
etcumulo. >
"'';. 45
 1419 GAUFRIDIGRO.SSI {.J20
sancto, -_.«-, teste Salomone, suni probala toramt A quemdam fratrem, noniine Gervasiuni, maligno spi-
Deoei hominibus, concordia fratrum et ctmorproxi- iilu agitatiim, in infirmorum cella leneri obligaium.
morum (Eccli. xxv, 2). Quorum trecentos" secumL Quod slatim vir Dei, duni esset Carnoli, et se co-
retmuit; ducentos vero alios, per diversas mimdii giiovisse, ac idcirco tam celeritcr remeassc, nohis
partes, in cellis duodenos vivere statuit. Quibus ni- qui illuc conveneramus, intimavit-, et ut soliiius a
tnia panpertaie depressis, divinaepictalis larga dis- vinculis ad se adducereliir iniperavit, Qui adductus
pensatio, quae volaiilia coeli pascere non desinit, signo crucis a scrvo Dei sibi impresso continuo pa-
benignissirae providebat; et propter fidem sar.ctii cilicus resedit, poslquam divina benignilas pro sui
viri eis viclualia ministrahaf, Multis tamen diehus; merito confessoris illum ab insania liberavil.
iia panis deerat, ut nccesse esset panis libram in- 89. ^Eslivo itaque lempore, ctim fratres ad fenUhi
ter duos, et nonmmquam inter quatuor dividi. coadunanduni operam darent, atque plauslris ac
Aliquando et penitus pane carebant; sed herhis: aliis vehiculis iiitra septa moiiaslerii recondeiidum
tanlum et leguminibus vitam suam sustenla- convehereiit; illius niniirum permissione, sine cu-
bant. De vino aulem melius puto silere quam ali- jus nutu nec foliiim ab arbore defluit, quoddam
quid] dicere. Yinum non habebant ; vinum ha- quadam die inforiuhiiim contigit, quod nihilominiis
bere minime lunc temporis appetehant, Porro "' mentes perturbavit. Namque quidam puer parvulusj
in ipsa asperrima hieme multi sine pelliciis cui nomeii erat Ameliims, dum cuidain carro (qiiod
et etiam plures sine cucullis erant, quando adeo feno videbaiur oiiustuni, ul-vix a decem (80)
morialium fragilia corpora, prse liimia algoris aut eo amplius iraherelur) siiccurreiidi gralia caute
immensitate, vix vivere etiam sufficienlervestita su- niinus appropiarc maturaret, retrorsum corruit, al-
stinebant. Etcum tahta rerum temporalium penuria que mox inmiineiiiiiim e latere rotarum ponderosa
premerentur, irhmensas.paupertatisonus sepro Chri- volubilitate prsevenlus, quousque exiemploper eum
sto ferrenonniediocriterlaelahanlur.Pro magna et- pertransirenl, resiipinussuccubiiil. Ciimquecirciim-
^nim teiiiporalium bonorum erat eis sufficentia,san- sfantes eum fere exstinctum crederent, ac de sola il-
etissinilPatrissiiiBernardiplenadivinaeconsolationis lius sepultura debere traclari jttdicarent, quassata
prsesentia. Quia dum ipsein medioresidens coelestibns menibra in pala, qusevulgo venlilabruni nuncupatur,
doctrinaeverhis mentes eorum reficeret, lanius aroor cum lacrymis collegerunt, atque ad iiifirmorum cel-
Divinilatis inerat discipulis, ut magis in lalis do- lam seminecemvixqiiepalpitantem delulertint. Quod
ctrinse aitectione gauderent, quam si transitoriarum postquam Bernardus, in oralorio de more conslitu-
rerum illo abseiite copiis abundareni, Enimvero f tus, animadyerlit, inconsideratis gressibus ad gra-
quando panis eis omnino deficiebat, lierbis soluni- hatum, quomiserandus decubabat tirunCulus;.quan-
mcdo, ut dixinms, vel leguminibus refecli, adeo tocius feslinavit; ac inprimis, Domitiicinon imroe-*
-_viii D_ei_cpnsolaiione ac praeseiitia corroborati erant, mor oraculi, cum beala; crucis signaculo proefaliani
nt soiito alacrius gratiarum lietioiieirDeo^Teferreiit,- cellulam verbis salulaicjaciflcis non poslposuit.
seque ab ipso visilatos alque consolatos crederent. Mirareslqui velui exaiiimis piitahaliir, ejus voee~
Major autcm eis inerat in cibo vel in potu alque in expergefactus, ad ipsius iiiiroituni oculos aperuit;
vestibus abslinentia, quam S. Benedicti (Palris) ac moxque ut idem Dei fanmlus nianum sibi imposuit,
instilutoris monachorum praecipialllegula, vel ali- eo usque convaluit, ut qui illuc aliorum manibus
cujus alterius scripturae jubeant institula, quasi ad sepeliendum delatus fuerat, propriis pedi-
88. Sub eodem lempore quemdamfratrem damio- btts exsurgeret, ac exlerorum (nobis videntibus, et
niaco spiritn repletum, Odonem nomine, vir Domini super lioe Dominum inagiiilicaiitibus) coiisortium
Bernardus prislina; restiluit soSpiiali, sigiium ei incolumis repeierct.
crucis opponens; atque a vinculis, quihus ob hoc li- 90. Ilaque quandiu vir Dei mortales tenuit auras,
gatus fueral, exsolvi praecipiens. Qui solutus, illico iiullus discipuloruni suorum otiosus crat; sed qtiis-
ita quietus redditus est et paciiicus est, ac si nulla D [] que, nisi detineretur iiicommodo, horis stalutis
prius insania laborasset, Huic miraculo aliud eliam propriis manibus Iaborabat, Erant eieiiim inter
adjungamus, per quod Chrisli niilitem Bernardum eos plures ariifices, qui singulas arles cum sileni.o
spiritu claruisse prophetico pandamus. Ob cujus- exercehanl: quibus semper custodes ordinis prae-
dam namque causam negotii Carnotum (79) ille erant, qui, jubenie Patre districtionem regularis
perrexit die quadam ; sed anlequam illud traclare ohservationis diligenler observarenl. Si quem vero
inchoasscl, sociis suis qui secum ierani niiranlihus, inevitabilis necessilasloquicompelleret, multiloquia
ad monasterium ex improviso remeavit. Cumque a et vaniloquia devitabat; quia inslitutio illorum hii-
fratribus requisisset, si, postquam discesserat ab jusmodi iinpunita non dimillebat, venerabilis equt-
eis aliquid incommodi conligisset, nuntiaverunt dem Paler, quamvis custodes ordiuis, ut diximus,

(79) In supracitata Vita B. Roberti riurii. 15 indi-
caiur fuisse discoidiam gravem, inter Ivoncm episc.
Cartioiensem et Bernarduin seu Berner.iuin abba-
icin Boiiaevailis,ob quain t Roberius, consecralo
sibi Boi.iardo abbale religioso, accurrit Caritoium. >
An liic ea occasio, an alia sil inlelligenda, nesci-
mus divinare.
(80) Apud Soucheluin adjtigiltir bobus, qusevox
deest in iiostris mss. ut videatur carrus a decem
hominibus traetus.
1421 VITA B. BERNARDlTIRONIENSIS. 142i
singulis imposuisset; ipseianien cunctos circumiens A excludebat; sed oninino omne genus honiinuin in
illud recolens apostolicum, Qui non laborat, non . hospilium colligens, omnibus necessitatibus eoruni,
manducet (Joun. \'\)_ neminem otiosum esse per- in quanlum poterat, occurrebat, et quanto magis
mittebat. Tanta porro cordibus eorum,perexem- pauperes erant, tanto eis libentius serviebat victua-
plum viri Dei, accreverat humilitas, quodet quae- lia ac lectisternia, in quaptumfacultas illi suppete-
libet vilia propriis manibus certalim peragerenl, hat, hilaris dator prseparabat. Panehi forte mullo-
ligna suis humeris a silva deferrent, coquinam sine ties, quianie fiatres in refectorio positus fuerat,
aliquo servientium adminiculo ex ordme facerent, . quia alium non haberetj a mensis excipiebat, hospi-
rehellionem et inobedienliam, aut conlumeliosium iibusque, suis gaudenter apponebat. Orania onmi-
verbum penitus ignorarent. Ad tantae eliam charila- bus sua faciebat communia, et etiam ut hospilum
tis fasligia viri Dei exemplum illorumiiientes erexe- equos ferraret, suos aliquoties deferrebat. In asper-
rat, ut sese sine dissimulatione diligerent, lipnore rima quoque bieme sibi nOn superflua indumenia
eertatim prsevenirenl; voluntatespropriasrelinquen- mulioties subtrahehai, quibus pauperum nudos ar-
tes, alienis subservirent; commoditates suas post- tus misericordiler induebat. Nemp ab eo egenlium
ponendo, alienas eomplerent, et omnimodis frater- reversus.est vacuus. Spoliabat suos, ut ignotos ve-
nis miseriis coridolerent. " stiret, et cunctis succurreret. Quoties esse debitor
CAPUT XI. voluitj vel quoties hacde causa ipse nudus sola tan-
Ilospiialilas. Spiritus prophelicus. Fama sancii- lumraodo obumbralus cuculla remansit; solus ille,
talis. quem nulla latenlj novit. Nemo plus dedit pauperi-
.... 91. Quidam ex discipulis viri, noviier monachum bus, quam qui si.bi nihil reliquit. Et cuni tria sint
professus, admirari coepit, secum veliemeiiter atlo^ sine sanguinis effusione martyrii genera, castilas
nitus, scilicel in juventute, abstinentia in abundantiis,
Citr sequerentur eum ianlte prmconiafamm; krgitasin paupertate; quia jam de duobusin Aqui-
lania triumphaverat, ut de tertio quoque palmam
quem non vidCreta morte defuncfos excitare, lepro- obtineret, in Francia quotidie
sos mundare, csecos illuminare; minus attendens, marlyr erat. Quia
quamvis nimia paupertate afflictus,quse habere po -
quod patralio miraculorum non conferat sanclita^ terat sibi
lem vitse, sed operatio lucisatque justitiae. Quidual suisque sublrahenSi pauperibus el adven-
tanlibus erogabat. Hinc etconsuetudoabillodala et
per longioris spatium temporis ab hac eogitatione iRstituta uSque hpdie (82) in monasterio nostro re-
r.on quiesceret, sed vitse illius sedulus esploralor
nocte P
C tinetur, ut omnes omnino in liospilium colliganlur,
existeret, quadam et eis ciborum atque leclorum in quibus facullas
Grandeni lanternam, radianli' lumineplenam,
A ntdlo ferri vidit,nulloquereferri, suppetit, necessaria subministrentur,
Bernardi gressus ducentemsive regressus. 95. Nemo, Deo teste, mortalium magis illp no-
stris temporibus charitatis atque laigitatis virtule
Enim vero consuetudinis Crat illi, nunquam (81)
nemo atlentius hospitalitatis ac humilitaiis
anle se lucernam vel a sev vel ah aliquo deferri; et claruit;
studia tenuit, nemOmagis carnis siise curam post-
eum a nobis moneretur, cur sibi lumen in noctibus
deesse permitteret; respdndebat, quia, sicutetnos, posuit. Tanlo namque rigore abstinentise seipsum
suum pbarmacoruih
omniuni ostiorum domus adilus cognosceret. Qua- afflixit, quodnunqaam corpus
auxiliis, nunquam sanguinis diminutione, nunquam
propter ille perscrutalor balneorum frequentalione curaverit; nec etiani, ut
Taletn vel tanlam slupuil mirando lucernam: hiembra sua refoveret, poslquam monachus pro-
et quam citiusin crastino potuit, quod videratviro fessus est, ad ignem resedit. Yi etenim febrium,
Dei exposuit; et qualiter vitam illius eatenus diju- dum iuvenis esset, gravissima detentus, nec per
dicasset, confiteri non erubuit, Sanctus vero Ber- Uuiusdiei spatium conventnm deseruit, Deinde jam
nardus, quod oculi ejus falli potuerunt, asseruit; et D I senex, casu accideiile, unius costsefracturam per-
ne ullerius super hae re fallerelur, inlerminando pessus ob hujus [ariieninfortunii relevationem, nul-
prohibuit. Patet nimirum quod Dominus per lanler- iam sihi medicinam exjiibuit;" sed nec alicui quod
nam, iiiiierantibus luniinis bajulani, designare vo^ talia delrimenta paleretur, donec sanitateni fecupe-
luitj operum sui confessoris luceiitem copiam, se- rasset, indicavit. Refectoriariorum negligentia, quod
quenlibus illum omnibus prsevianii in mensa illius aqua minime poneretur (tali etenim
92. Hospitalitatem vir Domini Bernardus adeo ])oculoulebatur) multoties contigit; el ita per tres
studiose omnibus advenlantibus exliibebal, ut heriii- dies aut quatuor sine potu comedebat; nec alicui,
nem ab hospitio excluderet;: et monachos suos, ut quod sibi pocula deessent, inriuebat, Majoris rtani-
omnes susciperent, edoceret;" diviies, pauperes, que abstinentise et afllictionis lormentum, quo se
claudos, debiles, infantulos, mulierculas, leprosos, afficeret, invenisse gaudebat; et ministris ob hod
quoslibet morbidos, nullum sexum, nullam aetatem sese accusantibus, ne de talibus deinde loqueren-
(81) Nonnunquatnhabentmss. nostra, elaUa apudL (8-2)Addit Souchetus usque hodie ad sua tem«
Souchetum : apparet, non unquam. esse legeiidum,, pora, id est ad annum 1649, idem lieri ih diclo ino«
sive nunquam. naslerio
 1123 CAU-T-IDI GP.OSSt 4__-2i
-tnr prohihcliat. Si igittir qiiorurolihet parcinionia, A suetiido, ut iii sigillo sito apparcbat, dcscriberei;
-qui illa laiiliim qttoc inchriare poicranl postponc- rigorcmqitc absliiienlioeac saiictitaiem vitoe,anno-
-•baiit, admiranda cunciis propoiiilur; quid Bernardo, siiaiciti longa.viialis, canitieni capiiis dosignarci:
.qui ab ipsa-scaqiianbstinebat, dignum conlcreuir? ct ila design..iido. cuin abst.nlem qttasi pr.csi.iictu
Da ini'ii aliqucm a lauiioribus cibis sc continentem, ante octtlos eottini denionstrarei; ct sic i.oiiini et
--p..nchdrtlcacco coiilcnitim ; do tibi Bernardum cru- aniabilem omnihiis facciet, Undefaciiiin esl nl non
«i.s licrbarum radieibus sc uiciinqtte suslenlanlem soliim Gallicana; regioms panes pro..iinas iinplcve-
-iiiultoties, ct in ipsis perparcum. Iiiconvenlu scm- rit; veruni ci Btirguiidoniin, Alaiiortiiii (S5), Aqui-
fcr ct cum fralribiis comedciial; ct sicul scde di- tanoriiinqtie iiliiinosfincs pcriiansierii"; sed ct Bii-
eeipulis, sic abslineniioe virtutc pi-ccminebat. Quoe- taiiiioiiini, cl Noiilimaniioniiii Aiigiornmquc nicias
-lihet (guslus) irriianienta, quae cunciis geiieraliler ohliiiiierii, ci ad Scotoruiu Albaniam tisqtie perve-
-eomnnisiia non csscni, sibi inlnislrari nullo modo nerit, sicut icrtini ipsis cflectibus posten paluit.
-perinittcbat; inio a quibusdani, quibus alii vesce- Nam de islarum oinniuiii rcgiotiuin finibus, mulii
bantiir, abstiiiebat. ad cuiii properahanl, utillitis, quein jam sibi fama
91. Quod siio ciiiifessori Bernardn divina gralia liOlilicavcral, pr.-esentiam corporalcni cernereiii, ac
spiriltiro piopheii.e coiiliilerit, liquido demonslra- saltuaris doctriuac monila ab ipsius ore percipereut,
mns, siile multis, qute prophelieo spiiilti cogiiove- cl insignia vi.rluliiin sunriiiii jier scipsps cognosce-
rit, vci pauca refcraiiitis. Eiat quiilam nionacluis-in rcui. Qiiortim quidam monasteiio illitis, in rebus
inonasterio ipsius, Vitalis iiomliic, saccrdos ordine, niobilis pecunioe, multa bencficia iinpeiidere cura-
qui dc rcbus frairum furlum comroiscrat, propo- Iiaiit; aliqui vcro, quia illuni sccuin in finibus suis
lons in aniiiio, -qiiod ad-sxcularis vilse vomitumrc- pra.seutem hahcre non poteraut, de uionaciiis ejtts
verteretur, qiicnvdcscrucr.il: qui dum quadam no- duodeimos assumenies, in lerritoriis suis cis inona-
=clccum psallenlibus -in cboro aslarct, subito cor- slcria coiisiruebant,
ruit. In craslino vero, dtun fralres seiscilnrenlur 96. Quorum unus, Hcnrieus rex Ahglorum dux-
ah illo qua ile causa tam ignominiose ceclderit : que Norlbmannorum, exsliiit, qui transmissis dno .
Quia somnus se coniprcssissct, atquc se dejecisset, bus excelleiilissimis principibus (84), Tlieobaudo
Tespoiidit, Sanclus autcm Bernardtts . cconlra infe- scilicet Blesensi comite atque Rolroco Rar-liccnsium
^rens, Fraler, 11011 esl isia, inquil, ul asseris ; sed eonsule, magnis precibus exoraliat, quatCnus idem
Tcvcra hac in noctc doemonem conspcxi, -qui libi Domini faniulus usque in Norllimanniam venicns,
Jiorrificiis insurgeiis iuine casum inliilit; et nisi ci- Q sibi corporis prsesciuiam exhiberet; excusans -sa
.ius a perpetrato facinorc per confessionem con- quod propter diversorum accidentium -insperalos
scicniiam tiiam purgarc- studucris, et a proposito eventus fiiiium suortim metas excedere no.i 4iude-
-malae voliiiitalis,_qua___dhu_^irreliluses, rcsipueris, rel. Qtto animeitte, mox ut eum rex vidit, manus
^sd delcriorem te lapsum impellet, «irasqnead Coelunrporrexii, alqueipsius inhahita-
0 vir mirandus, el prmc-ipueveneranclus, loii, Clirislo videlicet, immensas grates relulit, da-
Cui mens non cete/, qtiod non sibi linqua revelat;
Cernil el affcclus monachi simul el mediiaius, lisquc sibi inutttis amplexibus, eum debila cum ho-
Aclus transaclos manifeslans alquc furores: liorificcntia suscepil. Cujus posl auditam compe-
ciii larvalcs formoepandunlur dsemoinim, qtti pec- lcnlem doelrinam, quamplurima donaria ohlulil:
ciia cf.gnoscit hominum, quer.i secreia non laient iiisitper el quindecim marchas argcnti monasterio
coruium, El revera, sicul idcm pTiedixerat, non suo, iinoquoquc anno perpctualitcr. Iiabendas, de-
post mulltim temnoris, ulipsi vidimiis, ita 1111 con- dil: Prse nimia quoque amoris duJccdinc, qticm ad
Cliristi cbnfessorcm dcinceps Iiahuii, iiilantuin
tigit, quia nionaslerii (Icscrens habiluin, ad prisii-
nam pravliaiem rediil; et conciibiinc, qua, prius- monaclios illius quoad vivcrci dilexil, ul unoquo-.
redilum qiiem dixinnis, cis.sex.i-
qtin.m moiiaclitiiii profiieroiur, abusus fuerat, ite- qtie anno, pioelci'
rum per quiiiqiicnniuin adhocsil. I*genas aul quiiiquagciias maiclias argei'ii, vcl co
9o. Jam igiliir sancli viri fama quotidie magis ac [iliis miuusve iransmitterei; cl ul religio instiliitio-
non declinarci, diligeiiler ..dnioiiuil. No-
magis iiicrebrcscens, alarttm suariiin vclocitaie iu- iiis illius
dorinilorii setlcs facicndas sttscepii, quas
signia viriuiuihillius pcr iiiiiinltiiii dcfcrcns, iia siri cliani
tmin aiuliioribus depingebat, ut illius sL.liir;. meii- ii.uliis cxpcnsis pcciiniis rcgia inagniliceiitia tou-
•_iir.ini diccrct; cl siinplicis vulius liiicanicma, in siitiiinovii.
qi\o iiioium boniiis, picias imioccuiitt, aiiimi mati- 97. Scd ci. rcx Francorum Ludovictis (83),codcm

(85) lia mss. Cum Souchcto, inallennis Jccere rici(Si) /'rincipcs dicimlur; quia Tlieoliaiulus Hen-
Catalanorvm, qui eraiu. Irans Pyrcna.os Aqnitani-.e reiiis ncpns.ci.it, cx sorote cjus Adela, de qu.i
proximi ad iiigrcssum llispaiiioe: aut Alamntniorum; ii-ini. "01 aciiimicl Roirociiscjiis geuer erat, ob
qui pro Cicriiiaitisa Iiancis lialiciiiur, cl liiirgiiiidis filiam cjus .M.-tliildain in iixorcm acccpiam. Be-
vicini eraut. Nam Atuni_ qui olim in Gallias irnic- siiavii lleniiciis ab ..nuo IIUl usque ad an.
rani, ct uide in llispanias liansierani, j.nn niillani 1155.
lutic iuibi iiicoleliaui ivgioiieni, ncc iicnicu eoiiiin (85) I.iidovicus VI, Giossiis_di(ius, 'Cgnavit ab
uspiam supcrcrai, rtisi, m diviinus, in Goilalani.e anno i I0S usqiu; ad aiinuii) 1137.
scu Calalatinkc ajipillalionoin cmivcrsuih.
442S VITA B. BERNARDITIRONiENS.S. ii«5
quo supradictus rex accensus desiderio, postquam A \ suetudinibus in aliquo non declinarent; sed eodem
cura eo colloquium habuit Cintreiacum lerrilorium, tenore quo priores antea cellas rexerant, noslra-
quod hodie usque possidemus, pro rounere conlulit. rura dilionum legibus et inslilutionibus ex toto sub-
Successoribus ctiani suis post ejus obitum raaximam jacerent.
reverentiam exhibuit, itaul ab eis liberes suos, Phi- 99. Per idem lempus Rohertus (92) qufdam, ge-
lippum (86) videlicet ac Ludovicum (87), postea re- nere nobilissimus, sancfum virum ab Oceani parti-
ges, sacro de fonte suscipi vellet; atquein monaste- . bus adiit, atque tredecim ex ipsius discipulis se-
rio nostro usque ad diem mortis suse innumera be- cum assumens, NPrtlimannieos Angiicosque fines
nelicia conferret. Theobaldus, cuj'us superius men- pefiransiit, et ad ultimas Galensium (95) regionum
tionem fecimus, exceptis duabus cellis, quas eo vi- metas perveniens, in litlore maris Hibernia; juxia
vente nohis coristruxit, tot et tanta nostrse ecclesioe Tevi fluvium, prius quidem cellam ; postea vero io-
post ipsius excessum ornamenta aliaque donaria tidem eum abhate impetralis mohachis, pacto q\tr
contulit, ut prae multiludine numerare fastidiosum . diximus, coenobium onmihus usualihus aptum eom-
sit, Habitationem etiam iiifirmorum satis idoneam de posuit. Sub eadem tempeslate David (94^ I_»tho-
proprio fleri fecit. niensium atque Nohanlonieiisium,.postea-vero rex
98. Si vero de cseleris, qui ad eum visendum-de " Scolorum, beatissimi Patris liostris adhuc viventis
diversis regnis ac rcgionibus confluxerunt, eisque merilorum insignia, fama.. referente, comperiens :
plurima donaria atque terriloria contulerunt, ulque per iiiternunlios slrenuissimos non modicam disci-
cellas construxerunt, solique Deo cognita beneficia pulorum illius co.igregationein ad se usque perdu-
impenderunl, ut verbi gratia de Guil.elmo (88) duce xit, efin Lalonia,.qtioe3b uno latere Scolorum Al-
Aquitanorum, de Fulcone consule Andegavensium, baniam conlingit, ab allero vero latere Nordanhum-
exhinc rege Hie.osolymoruni, de Roberto comite brise finibtis jungitur, eis coeiiobium juxta - Tuy-
Gloeesirium, de Henrico consule Nivernensium (89), dam (95) fluvium silu congruo.fabricavit, quod am-
de Guldone Juniore Rocbefortis comite, de GuiHgl- plis possessionibus atque reditibus sufficienter dita-
ino eonsule Yarvanicerisium, de Roherto filio.Mar- vit. Enim vero postquam hoc fecerat virum Dei ar-
fini, de Guichardo Beljoeensi (90),_de G.aufridoCa- d.enler videre siiiens, ab Arctois oris iter arrijiuit,
siridunensi (91) vicecopii.te».de Giraudo Berlay, de et multarum regionUm iiiterjacentium linibus trans-
Britip de Chillo, atque de mullis aliis singulaiim actis, Britaiinici maris eroenso spaiio, Norfhman-
tangere veii.mus; non ab htijus operis implicatione niseque provinciis transcursis, Tironium usque
hrevi rclatione expedirl poteilnius. Quorum aliqui rQ pervciiil, Sed quia sanclus Pater ad superosjam
prius quas conslruxerant cellas, post excessum viri decessisset, illum ut oplaverat videre non- potuit:
Bei, ohipsius reverentiam, amplioribus fiseis atque Yerum ne tahli viri curiae vacuus vel ingratusap-
teditibus noc-non territoriorum possessionibus eo pareret, postquam, regise dignitatis posito super-
tisque dilatarunt, ut eorura petitione devicti, abbij- cil.io, flexis genihus sepullurae ipsius debila cum
les ihidem imponeremus ; tali tamen eon.dilione, revcrentia se praesenlavit, monasterium quod jam
?Ulam ipsi quam illorum success.ores no.stris jus- fundaverat arojilioribus fiscis atque terriloriis dila-
sionibus per omnia obtemperarent; a. nostris cop- -tav.il,.alque duodecim moiiachos cum abbate ordinis

(86) Philippus, vi.va palre, in regem eoronalus num. I2o.

an. 1429; et lapsus ex equo anno 1151 mortuiis.
(87) Ludovicus Junior, fratre mortuo, in regem
coronalus estliol anno selalis 10; "etpatre defuu -
' regnavit usque annum 1180,
cto,
(88)"De his legendtts Souchetus : de Giiilleliiio
Aquitano et Ftilcone supra acturo. Rpberius Gloce- "I
streiisis erat .filius liaturalis Henrici regis Anglia;:
< Guido R.oehefortensis, Rufus dictus, anno liiO
Hierosolymilanum iter suscepturtis; comi.iendar.s,
inquit, meipsum iri orationihus piissimi Patris Rer-
nardi abbatis Tironii, et eius. conventus, dedi illis
uiiarn molam, J etc..
(89) Souchetus conlendit hic subortum. errorem,
et Henricum dicendum consulem YVarvamensium
sive Warwicensium in Anglia, et mox secutum Guil-
lelmum fuisseconsulem Nivernensium, dequo num.
56 actum.
(90) Guicitardus de Bello-joco aliis vulgo Beaujeu-
Lucianam liliam Guidonis Rufi Rochefortensis, ee-
sponsatam Ludovico Grosso rCgi, duxit uxorem, te-
ste Orderico, lib. vm ad auiium 1108. Petrus CIu-
niacensis, lib. i Miraculorum, cap. 27 indicat in Ma7
tisconensi d.iojcesiRel-jocum castrum esse, u.bi.Gui-
chardus.monasterium jugum-Dei prope Villara.Fran-
cam, ad Rodhanuiii conslruxit, de quo infra agiiur
(91) Diplomata denationuni faclafum a Gaufrido,
Giraudo et Briiio de Chillo referl Souchelus.;..
(92) Hunc esse Robertum filium Martini, cujus
antca fuerat mentio, probat SouchelusexKlipIoinate
Henrici regis, coniirinaiilis monachi.de Tiron dona-
tionem, quam Robertus filius Martini in YVallialar-
gilus est.
(95) Galensium pro Walensium seu Wallias re-
giOnediciiur, ubi liic memoratus Tevi fluvius sepa,-
rat Cardiganense conii.ta.lum.a Pembr.ochiensi,. et
deiu in inare Hihernicum iniluit. Souchetus iiiler
abbatias subj'ectaSj refert aliquam S- Maria? de
Carmeis, iaVYallia et dioecesiMenevensiseu.S; Da-
vidis.
(94) David Malcomi III regis Scolorum et S..Mar-
garitoe^reginas(de qiio agendum 10 Junii) filius, lein-
ppre fratris Alexandri I regisduxitRIalbildem uxo-
'. rem, per quam.(si Joanni Leslsc-oet.aliis,Scolis cre-
deiiditm) faclus est, hseies Northumbriieet Hundin-
toniae. Mortuo Alexandro fralre, ainio 1121 creatus
rex, vixitusque ad ainnim 1151.
(95) Twida seu Tweda terminus est hodiernae
Angliae-et SColiECi Hinc Latofiiaiunc comprehende-
bat hodieiuam Lothianam et Marciam, Scolia? prof
viiicias ad mare Germaiiicuiii.
 1437 GAUFRIDIGROSSI yog
et lege praemissa impetratos, praeter illos quos jam __ A libus, quod ei vultus angelicus inerat, et quod fa-
habuerat, secura assumens, longissimoe ilineratio- cies ipsius cujusdam clarifatis suavilate resplende-
nis confectis laboribus, landem regni sui provincias bat; prajsertim cum sacrosancta missarum solemnia
attigit. celebraret, tanta lunc maxime lacrymarum exunda-
100. Quorumdam nomina regum, ducum, eonsu- bat aflluenlia, corporaii sui Creator.is permotus
lum npbilium, qui virum Dei Bernardum videre, praesentia, nt etiam perlate madida inibre lacryma-
atque ejus moiiasterium suis auginentare possessio- rum ipsius indumenta sacerdolaiia fierent. Si vero
nibus curaverunt litteris adnotavimus ; sed prse iiionachos benediceret, seu defunclorum fralrum
mulliludine pauca de multis excerpendo perstrinxi- ofiicium perageret, vel aliquem discipulorum ad
mus. Revera etenim, si cunctos, qui in diversis longinquas regiones transmilteret, fraternse jiietatis
regnis cellas ei conslruentes nostrum monasterium perfusus visceribus, non poterat abstinere quin
ampliflcaverunt, huic scripturae intexere volueri- fleret, suisque fletibus alios ad laerymas excita-
mus , libellus modum excederet, et non dico fasti- ret.
diosus, verum studiosius lector fastidium incurre- 105. Nec niirum si tam larga ei inerat effusio
ret. Quis ctenim centum cellarum (96), quas ecdesia lacrymarum, cui Spiritus saiicti gratia omnium
nostra, aritequam hic libellus componeretur, habuit coiitulerat incrementa virtutum. Tania namque vi-
a;dificationes nominatim exprimeret ? Quis tot locp- gebat prudenlia, ut quoequecogitaretquaequeageret,
rumautterritoriorum silus, inquibuseas'possideffiUs ad rationis norroam universa dirigeret, ac nihil
-et nostratibus inaudiia vocabula nominando desi- proelerrecttim vcllet vel faceret, humanisque acti-
gnaret? Quis tan|se prolixilatis volumina, si talia hus, tanquam divinis arbitriis, provideret ; mun-
scriberentur, quae taraen narrationis series describi dumque istum et omniaquae mundo insunt, divi-
expeleret, legendo revolveret ? norum contemplatione despicerel; omnemque ani-
101. Adeo quoque pnedictus Dei famulus com- msecogitationem in soia divina dirigeret: non quasi
passionis affluebat viscerlhus, ut si quis ei grave in Clatione proficeret, sed quasi sola nosset, et haec
facinus conliteretur (veniebant elenim ad eum ob lanquam nulla alia essent, mente conspiceret, et
isliusmodi causam quamplurimi) ita se afficeret, ac quadam humanorum fuga solis se divinis insereret,
si ipse ipsum facinus commisisset, ut et reum suis Ex qua virlute sibi gignebatur raiio, inlellectus,
fletihus ad lacrymas commpveret, Tantam namque circumspectio, providenlia, docilitas alque cautio.
ei Spiritus sancti g-ratia, suoe dulcedinis infusione, Fortiludo etiam illum adeo cerroboraverat, ut ani-
conslantiam contemplationis orationisque contule- Q ( mum illius supra oninem infortunii metum agerct,
rat; ut in harum assiduitate maximam diei ct no- nihilque nisi turpia tinieret; adversa vel prospera
ctis parSemconsumerel, tantaque in ipsis redundan- fortiter toleraret; minimeque corporis et anima;
tia lacrymarura afllueret; ut sl quis ejus vultum dissoluiionem exhorreret; desideratque ejus jam
—velletaspicere, -quasi dups -rivulos-ex-oculisipsius - virtus fortitudinis vilia iion_vincere,.sed ignorare,_
vidcret emanare. Dulcifluus etenini gustus diviiiffi ut irasci jam nesciret, nihilque cuperet. Praestabat
-suavitatis, stillicidio lorrentis voluplatis Dei cum autem ei fortitudo magnificenliam, magnanimita-
irroraverat, atque supeiloii irriguo terram cordis tem, fiduciam, securitatem, lolerantiam, firmiiatem
ejus fecundaverat, et sic ad Deifica;beatitudinis de- alque conslanliam.
siderium sublevaverat, Ei quia vel ad momentum a 104. Temperantia quoque sic illum modificave-
praeseniia illius aberat, prae nimio dolore lamentis rat, ut nihil posnitendum appeteret, in nullo legem
sese propriis cruciabat; atqueila, si levia comrai- moderalionis excederet; sub jugo ratipiiis omiua
sisset peccaia plangebat, ut illum gravissimoruni redigeret, «uoe corporis usus requirit, in quanium
ciiminum crederes reum. Yitse quoque prsesentia natura patitur , (rationi) omnia postponeret; nec
tsediis mens ejus affecta, prolongatioiiem sui inco- jam terrenas cupidilates repriraeret, sed veluli qua-
latus vehementer deffebat : et quoniam reprobos, D I dam obliviop.e illas ex se penitus deleret: utuie
niore phreneiico loetanles cum male faciunt, et in procreabatur sibi modeslia, verecundia, abstinentia,
rebus pessimis exsullantes conspiciebat; illorum caslitas, honeslas, moderalio, pudieilia, parcifas
perditiouem fraterna pietate deplorabat, aique sobrietas. Sed et jusiiiia iniantum sibi illum
102. Etquia redundanlia graliaetanto affectuetassi- devinxerat, ut uirieuique quod suum est redderet;
duiiale mentem illius conjunxeratdivinaementi.utait et ad unam sui propositi hujus viam, uniuscujusque
Aposlolus: Qui gdhmret Domino unus spiritus est, virlutis obsequium reflecteret; ila menlis suse in-
(I Cor. vi) facies ejus, huiusmodi conjunctionis for- tentionem cum divina mente sociaret, ut illam. imi-
mam tiahens, angelici aspectus in seipso similiiu- tando cum ea perpetuum foedus iniret; ex qua ni-
dinem praeferehat, Videbatur cnim illum aspicien- mirum sibi virtule proveniehat innocentia, amicitia,

(96) Hisce cellis seu coenobiis videntur includi,
quse num. 82 Jicuntur a B. Viiale conslrucla, et
postmodum B. Bernardo subjecla. Inler jiroprias
filias Savigniacenses fuil tertia ahbatia de i uniesio
in Anglia, quse in Monastico Anglic.ar.opag. 704 di-
citur < de ordine Savigniacensis, id est Tironensi
sub Rcgula S. Benedicii t fuisse; el de qua
pluribus 17 Marlii anie Acta S. Patricii "num,
21
 1429 VITA B. BERNARDl TIRONIENSIS. 1430'
concordia, pietas, religio, afleclus atque humili- A , beris. Pastorem tuum collige moriaiem-esse, mor-
-tas.
- ' falitatisque jura nuilatenus evadere posse. Corporis
_ CAPUT XII. ilaque_.viribus aliquantum destii.ulus Pater: sanclis-
Morbus extreimis : duplex gd suos exhoftatio.. Ex- simus, in primls, ipsa ejus jussione, aiiorum mani-
trema sacramenia sunipta, bus in capitulum adducilur, filiosque suos inconso-
105; Befnardus igitur, velut hafdus odorifera, labiliteriameniantes, virtuie qua poluil.alloquitur,/
quae non fortuilo, sed, ut reor, sUinini dispoSitoris eteorum fletus exornatis ac rationabilibus argumen-
providenlia, vocabuli ipsiUs litteris; invenilur ex- _ lis moderari «cpnatur, Divinae eos disposilioni, ob
pressa; tantarum fragrantia virtuturh, irturidahsepra- dissolulionis; suae -dolorem,"..contrairc osiendebat;
viiatis langtiOribus suavissimi ferebat pdoris spira- sed ilkirum visamoris ac doloris rationuni legihus
mina, quasi fumi ex aromalibus myniiae et thuris repiimi non poierat.. .
pef hujus vitae desertum ascendens virgula, aut 107, Tamen utcuiique luclisonis repressis-gemiti-
velut universi pulveris pigmentarii cpngesta eopia. bus, his verbis incipit Pater sanctissinius : ! Noll
Sed imminente lermino, quo humaiii generis C.rea- tiineie pusillus grex, quia compJacuit Patrr tuo
tor et Redemplor, suorum niunificus agonistatorum dare tibi regnum. Si enim mese memores humilli-
remunerator, tot tantisque laboribus ejusdem finem ^ mae paupenaiis, quse vobis ostenderim exempla,
vei.let imponere, ad inseslimahilia slipendia, unde- quoe iradiderim instituta, liis sectas refutando con-
cimo (97) hujus ResUrrCctionis d.ie, corpoiiS invita- trarias, sequi volueritis ; non tanta, me defujicto,
tur molestia. Quid plura? De divinanihildniinusprK- gTavabimini rcrum inopia, quanta vos huc usque,
sumens clemenlia, quippe quem fidenlem reddebat Doniinopermiitente, pressit assidua. Sufliciant ergo
irtens totius purjtalis cortscia, Doininico (cui cum vobis, dilectissiroij leges, quas invenistis; altiora
discipulis intereiat nocliirhali teropore) diniisso ser- ne quoesieriiis, et majora ne scrutali fueritis; et
yitip, solus ecclesiam egreditur, clausirique portam illltis insiitutiones catholicas,cujus vos pro Ghrlslo.
ingreSsus, hullo accersito solalio., proh dolor' raorho gratis magisterio subdidistis, adnihilare non prsc-
cogente prosternilur, et in gravissiroamiiicidit iri- sumaiis. Ego iiamque vos, non vos me elegistis,
valetudinem , imo quod optabat invenit, ut nos meque non in v^stros, sed vos in meos inlfOisse
amodo desereret, Nonnulli autein riostrum exani- labores, npn postponatis. Universa, quse necdiiKi
mati, quod chorum; psallentium non rediens dese- nisi auditu percepistls, mihi ut experto credite,
ruerat, eo quod tale quid autea.solil.us ndji ftterat; inihi aurem praibete, raihiut debetis, mea viscera,
sequentes eum huc illucque quaesierunt, et in prae- incunclanler acquiescile. Noii enim pro pane vohis
feto loco decuhaiitem invenerunt. Ganonicas eicnim lapidem porrigo, nec jiro ovo scorpionem ; sive pro
horas, tam diei quani noetis quselibet saecularis pisce, Deo lesle, serpentem appono ; et licet vos
eausa alicujusve potentissima persona, licet hac frc- iii quampluribus degenerandos non dubiiein, lainen
queniissime quoad vixit inquietaretur, non abstulit, quod meuni est persolvo, Non ut confundam vos
sed nec aliqua corporis moleslia lardiprem reddidit; liaecdico ; sed ut filios meos cliarissimos praemuni-
lianc solam excipe, qua felix felicem cursum com- tos reddere satago, Quocirca vel veterani Patris
plevit, His nanique prinius, vel inier priinos, quo- vestri palpitanlem admonilionem ex toto ne resjma-
usqueconsumniaretur, semperInlereSse suinmopere tis ; nisi forte ipsius Ghristi pauperis et pro vobis
_satagebal; sicque cieleios -plns exeiiiplo quam fer-- crucifixi s.acerdoiis imitatofes (esse) abliorreatis. Si
fore, ad sui imitaiionem, debila pateniilale provo- enihi ipsi clamanli: Di.sciie a ine quia milis sum et
cabat. Qui alta cordis irahenies suspiria eumin oedi- liumilis corde (Matth._ •___),obteniperare dedigna-
culam e regione silam deduxerunt, animp volvenies,, niiiii, cuin non sit servus inajor domino suo, vehe-
quse postmodum contigeruiit.. lnenler erratis. Veslris necessitatibus absens magis
106. Ppstremo, psalmodia de more peracta, 1110- siibveiiire poiero, quam hie proesens in hujus mi -
pacliorom t.urba, laiiti .pra-senliap.air.oni in proxiino, n serrimse peregrinaiipnis exsilio : meque hoc argu_-
viduanda,: lacrymosis cum -efiiicoiisideraiis gressi- meiito lioveritis poteniem in cceli curia, si post
bus hinc indecircuit.ns, quoerebat: quem quia ad meum excessum lemporalium vos iania non affe-
Voturti invenire nequibat,.iiTeniediahililer flebat. 0::» ceril penuria. QuahiODaiiique.servus ad sui;secreta4
Incomparabili desolaiione super IiujuS morte afii- domiiii {aniiliarius-admlssus fueril, laiito validius,.
ciendum co.tum :_pro cujus nionientaiiea, ut ita di- cdnservos apud ipsuiii juvare poierif. t
xerim, alisentia, gravi moerore pefcipis concussum! 108. Desiderabilis exhine iliesaufus,-qui inillius
Quid, niiserande grex, aiiiniadvertisti? Quid ploras, ore rcquiescehat; iri commune referalur ; superna
qucm necdum amisisli ? Qu.is te dolor percussit ? gaudia, quanta, qualia, quibusve sint pra;paraia de-
quis le seeretorunl Dei conscium reddidit? Pastor claratur; inferiialia quoque lormeiita quos maneant,
nohdum percutilur, et quo difiiigias qua_.ris. Nunc non lacetur ; aeterna leatitudo, bene quidem in-
siquidem, quia ad horam abest, lanieiitaris ; sed ut clioantibus promissa, sed nonnisi perseveranlibus
rei cextitiido innotuerit, ut opinor, omtiiiio desola- danda, evidenti ralione iutimaiur ; nilseraiioneg.

(97) Bie 5 Aprilis, auno Hi7, ut supra probavimiis.

 1451 GAUFRIDIGROSSI U52
Doniini multae nec desperandse suadentur ; callida A vitia aliorum esse virtutes. Yitia loquor, secun-
antiqui ac versutissimi hoslis machluamenta propa- dum animum ac omnium desiderium, qui illum di-
lantur ; et, ut compendiose colligamus perplurima, ligimus, et absentem quaerimus. Non mceremus quod
nova ac vetera proferuntur ; non in quantum pote- lalem amisimus ; sed gratias agimus, talem quod
rat, facundissimi mens oratoris, sed ut ferre nove- habuimus ; imo habemus. Casteruro ille complevij
rat capaciiatem lamenlantis gregis. s Ad extremum cursum suum, fidemque servavit, et nunc fruilur
ego, inquit, fratres, animarum vestrarum prospi- Cprpna j'ustitise : sequitur Agnum quocunque ahi-
ciens saluti, molestus apud vos forsitau et difficilis erit; saturatur quia esurivit, et laetusdecantat, sicut
exstiti: etideo obsecro vos ut ignoscat mihi quis- gudivimus sic vidimusincivitate Domini virtutum, in
quis aliquid dolet; et si severitas nostra modum civilate Dei nostri (Psol. XLVII,5). 0 beata rerum
forsitan transgressa est in aliquo debitum, orate ne commutatio! Flevit, ut semper rideret; sitivit, ut
hoc mihi Dominus imputet ad peccatum. s Cumque fontem Dominum reperiret. Sive dolor aflligeret,
talia beato viro lacrymosis singultibus exprimente, sive febris incenderet, siye Jassitudo dissolveret,
cuncti similiter super genua caderent, semper bo- inter tot corporalis infirmilatis acerrimas passiones,
rturo, semper discretum, semper affabilem, et pro asperrimis subobsitus vestibus, melioribus mutato-
omnium salute, prout decuit, invigilasse unanimi- riisve nequaquam usus est; ut nunc albisuteretur,
ier acclamarent; lacrymabili vale dicto fratribus et diceret : Scidisti saccum meum,_ et induisti me
reducitur, et qui apostolica ealenus aucloritate gau- lsetitia (Psal. xxix).
dere solebat cum gaudenlibus ; fraterna jam com- 111. Tolerabat ergo infirmalem patienter, exeree-
passione, flet cum flentibus. bat abstinentiam satis humililer. Parum namqucpu-
109. Enimvero contra spem onmium, Dei mise- tans omne quod fecerat, de die in diem melior fieri
ricordiae praevenientis auxilio gubernatus, ex infir- gestiebat; alque infer doloris aculeos, quos miia
mitate corporis ampliores aniini vires capiebat: et patientia sustinebat, oblilus setatis et fragilitalis cor-
tanto abslinentior quanto debilior, de salute perpe- poreae, nec qu_elibetmollia sibi strala supponi per-
tua jugiter cogitabat; salutemvero corporis, Domini mittebat. Pauperem Dominum ad mortem pauper
arbitrio committebat, Dum itaque corpusculum, spiritu sequebatur, reddens ei quod acceperat, pro
quod incredibiii abslinentia et nimiis contraxerat ipso pauper effecius. Scimus plerosque dedisse elee-
jej'uniis, vexaretur ; his splummodo sustentabaiur, roosynam, sed de proprio corpore nihil dedisse :
in quibus sumendis quidam se abslinentissimos pu- porrexisse egentibus manum, sed carnis voluptate
tahant, ut cum his etiam ventrem ingurgitaverunt, Q superalos, dealbasse ea quse foris erant, el infus ple-
totam seobtinuisse pudicitiam suspicentur.Cumque nos fuisse ossibus mortuorum. At non Bernardus
aliis languentibus large praeberet omnia nihilque taiis, qtii iu ipso morlis articulo tantse continentiae
neeessarium pro facultaticula denegaret; nuncquod fiiit, ul jirope mensuram e.xcederel, et debililatem
-in alios duritiam,in-se -Clementiam—compulabatr corppris nlmietatelejuiiioiirm acjacenti Tigorecon-
Kullus juveiram sano el vegelo corpore tantse se traheret. Hoc cordis ejus propositum miseraior et
dederat continentia;, quanlse is.tcfraclo et senili de- misericors Dominus supernijuvamiiiis adjulorio ful-
bilitatoque corpusculo. Cum vero a multis hone- ciens, tanlam illi consfantiam contulerat, quod nec
stissimis personis, quse undique ad eum conflue- ullum ab eo gemiluro igneus stimulus extorquere
hant, rogaretur, ut laulioiibus sese aliraenlis re- poierat. Yerum ipse crebra iransiixioneperforatus,
crearet: « Scimus, aiebat, ex epulis vitam solere ad virtulis cumulum gratias cum lacrymis refere-
servari, non sauitatem posse conferri. » Nam s_iut bat. Sed quid ago? Narrandiprdinem prsetermittens;
sanetur infirmitas, exjilenda videtur gulsecupiditas, dum in singulis teneor, ut videtur de multis, non
quare et illi infirmantur qui conyiviis lautioribus servo prcecepta dicendi. Semper vhiutes sequitur in-
quotidie saginantur? vidia, feriuntque summos fulgura montes. Ne.cmi-
110. Persuadentibus medicis, ut lavacris balnea- ^ rum si hoc de hominibus loquor, cum cliam Domi-
ribus uteretur: « Nunquid balnea, inquit, faccre nus Pharisaeorum zelo sit crucifixus, et omnes san-
poterunt, ne homo mortalis, expleto vitaeSUKtem- cti jemulos habuerint; in paradiso quoque serpens
pore, moriatur ? Si vere proxiinat mors, nec aqua- fuerit, cujus invidla mors intravil in orbem terra-
rum possunt eam calidarum fomenla repellere ; cur rum. Tcstor ipsaro Yeritatem, et sanctos ejus ange-
milii, ohsecro, persuadetis, ut rigorern diu servatie los, ipsum quoque angelum, qui custos fuit et co-
professionis in fine dissolvam? J Fateor, in hac re mes admirabilis viri, ^me nihil in gratiam illius di.
pertinacior fuit, ut sibi nee annosus parceret, ut cere more laudantium ; sed quidquid dicturus sum
iiulli cederet admonenti. Dicat prudens lector pro pro testimonio dicere, ct minus esse ejus meritis,
laudihus vituperationem scribere. Testor Jesum, quem totus pnedicat orbis,
cui ille servivit; cui et ego servire cupio, me in 112. Quinto (98) itaque incommodi die, in ipso
utramque partem nibii fingere; sed quasi Christia- quo deeubabat sanctissimus infirmus Icctulo, itidem
num de Christiano quse sunt vera proferre ; illius in capitulo evehitur : ante venerandum Crucifixi

(98) Die 10 Aprilis.

 1453 VTTAB. BERNARDI TIRONIENSIS. 1434
vultum beatus Crucicola demitiitur. Exiude eoad-AA dioe sinu, et a vohis veniam posco : quodque cun-
unatos tirones, inconsolabiliter lamen.tantes, advo- ctis debelur Christicolis, ut mihi reddatis, suppli-
catique sui ereetis auribus extremam admonilionem citer exoro. J Praesentibus invisa, absentibus nun-
sitientes, emeritus a.d.orsus; quia ex ahiindanlia quam credibilia, hanc vocem sequuntur suspi-
cordis os loquitur; quaeinter primas primatum vir- ria.
tutes obtinet charilas, p.er quam ma.xime ad pro- 115. Dehinc sacra est unctione de mpre perun-
cinctum fldei quisque convocattir, in piimis con- ctus, atque Dominici Corporis et sanguinis perce-
servanda ab eo sagaciter anteferlur. Quia enim non ptione munitus, nobis astantibus quod petierat, im-|
est discipulus supcr inagistrum (quod Chrisltis ad petralo, post lacrymabili vale diclo, gregeque suo
Patrem regressurus sum.mopere retinendum, pridie summo Pastori non taro verbis quara lacrymis com-
quam paterelur, valedicendo suis sequacibus inno- mendato, pius pastor ad eellam, de qua delatus fue-
. tuit) ne beatus Christicola vel in al.iquo ah eo, cu- rat, revehilur. Quem discipulorum flens et ejulans
jus vices agebat, aberrare videretur, ili.ud idem de turba prosequilur : lacrymosae voces, flebilibus co-
inundo diseessurus, debila paterhilate, qiiibus de- mitatae suspiriis, in altum extolluntur; atque se mi-
liuit, prout decuit, intimavit. Quaslibet virtutes eva- seros, se orphanos proclamantes, irremediabiliter
cuandas praeter hanc ac prorstis destruendas au- " lamenlantuf :«Heu,inquiunt, decedis, Pater sanctis-
thenlicis instruit imbunienlis ; hanc vero mullitudi- sime, cujus tenore valuimus, cujus vigore stetimus,
nem cooperire peccatorum, hanc Dep militanliuro quo procumbente labiraur; quo deficienle proster-
certius signaculum, hanc divinorum summam con- nimur? Cur nos incipientes deseris? cur necdura
sistere prseceptorum, teslimoniis asseverat perplu- cOllectosdispergis?Quisnoslra_ desolationis modus?
rimis : hacque soia Christi discipulos ab AnliChri- quis dispersionis flnis ? quis desfructionis terminus ?
sti complicibus secernendos, ipsius Yerilalis fulius In quo niodo habebitur vilaeconsilium? in quo spes ?
oraculo, astipulalus pro viribus senlentiis, luculen- iiiquo salus?- in quo refrigerium? sub cujus prote-
ler peroravit. clione refugium? Quis jam truculentam rabiem lu-
113. In hoc solo, inquit, cognoscent homines, porum, sublato pastore, ab ovium laceratione refre-
quia Christi sitis discipuli; non si superlitiosarum nabit? Quis riiiseriaesolator? quis ulilitatis provisor
observatores traditionum exstiieritis ; sed si dile- ultra exslilerit? t
otionem ad invicem habueritis. Illse nanique non CAPUT XIII.
tam aediticationemquam praevaricatioiiem generant: Reliqua ad ntorlem prmparalio, Revelalibnes, obitus,
has etiam vobis ideo, dilectissinii, scienler dissimu- „ seputlura.
labam, quia non tam profuturas, quam nocituras 116. Haecet huj'usmodi quibusdam illorum voci-
non ignorabam ; utpote quibus non parvo tempore ferantibus, aliis in lerram spasmo supervenienle
ipse subjacueram, quosque aliis per nonnulla an- moribundis iacenlibus; virpietalis exsecutor, quid
norum curricula instanter ferendos imposueram. mallet, in ambiguitatera ire compellilur ; nec enim
Et licet quosdam ex vobis ad has anhelanter suspi- gregem desolatuni deserere, nec a summi bOni prae-
rare miniroe dubitarem ; salubrius judicans utesset- ' sentia volebat diutius abesse. 0 virum nimia com-
quod forles cuperent, quam ut infirmi refugerent, passione pariter ae supernorum spe iiTelitun. ?
nullatenus acquievi multoties ; inuliles (vitans) ad- Sublatis ergo cum manibus sursum luminibus : s 0
inventiones, quibus vos praevaricalores redderem : lolius, inqull, pulchritudinis pulcherrime fabricator
his inhians, quibus ad pernecessaria, quasi pater Deus, ante quem omne desiderium meum, et cui ge-
filios, proveherem. Ubi enim non est lex, necprae- milus meus non est abscondilus; nosti quanto de-
varicalio. siderii ardore niens mea videre te sitiat, quantove
114. Hujusmodi et simillimis documentis, voce tui amore hujus tsedio exsilii affecta langueat. Ye-
cjua potuit solerter instruclis, subjunxit: i Univer- rumtamen si ad tuorum tutelam in agonis adhuc
sse viam carnis, Domino annuente, ingressurus, ]> Jj certamine me jubes consistere, nonrenuo durosque
aliorum viribus, jam propriis, ut ipsi-cernitis, de- sudores, quoadusque tibi placuerit, tolerabo. » Di-
stitutus, vobis, o filioli, valedicturus adveni; ve- . vinae itaque volunlatis arbitrio commiltens omnia,
siramque'desideratissimam mihi prsesentiam adii, ad imminenlis indesinenter felicitatis anhelabat
quoiiiam jam delibor, meseque tempus resolulidnis gaudia.
instat. Sed neqnaquam vos, dileclissimi, absentia 117. Porro biduo antequam vir Dei ccelicas se-
«ostri moestificet corpusculi: de hac palaestra ala- des adiret, quaedam matrona, nomine Maria (quae
criter egredi permittile, et ad possessiones sidereas propter pietatis opera, quibus insistebat, eidem
plenas delectaiionibus pervenire. Lacrymae, rogo, fuerat familiarissima) ante multorum pignora san-
vestrae eonverlantur in gaudium. Npn enim debelis ctorum, quae in turre castri Novigenti tunc teihporis
plangere quasi moriturum, quem cum Christo cre- conlinebantur, honoris gratia de more candelam
ditis regnaturum. Yerum quia nemo mundus a accenderat, ac coram ipsis proslrata jacebat in ora-
sorde, nec infans, cujus est unius diei vita super tionibus. Huic virgo.filia eraf, quam Dei famulus,
terram; cunctarum excessionum, quas ore, corde ut Christo Consecraretur, a matre peticrat. -Eadem
et opere commisi, a lato et inoestiirialiilimisericor- itaque, sicut praemisimus, orante, pra;fata pignora
 1453 GAUFRIDI GROSSI > 1436
mgentem, qua.dctiiiebanlur cisla, strepitum dede-- A teropus humiliatur in terris, a te sublimetur in cee-
runt, ipsamque ailmodum perterriiam reddiderunt. lis ; sed nune tua gratia me certificari aeternaliter
Et hinc videbalur sibi, quod a nosiro nioiiasterioj voluisti, qiianla sint jucunditate doiiatij^qui se no-
usque ad eamdem turrim, quse tribus ad minus di- slrse submiserunt parvilati. Jucunda servilus,
stabat sladiis, dealbatorum monaehorum niulliludol quani taiita merces sequitur ! Revera lihi servire
tendebatur, processionis ad instar procedentium,, regnare est. >
virumqtie Dei sacerdotalibusinsignilum veslimenlis3 120. Cum his et hujusniodi, de sibi ccelitus osten-
Drseeedentium. Quae cum inusitatae visiouis exitnml sa visione, applauderei Paler sanctissirous ; sic de-
fremebunda prseslolaretur, eaJem subito turris itai inuni intulit cumvolislacrymanlibus : t Certissime,
inlrinsecus resplenduit ac si ipsi solis radii in eaa noveritis, dileclissimi, cunctos hujus ccclesioepro--
concluderenlur. Quo splendore paulaiim crescente,, fessos, de hac morlalitale eieplos, ineffabili jam
Domini confessor Bernardus, matronse perterriiae,_ gloria donatos, de sua salule cerlissimos esse, de
oninem sua priesenlia pavorera removens, apparuitt veslra vero quammaxime sollicitos. Ipsi namque
eique dixit: _ Crastina die luam lecum filiam addu- dealbali hilaresque mihi, paulo post eis aggregando_
cens ad me, ih pioximo ex hoc mundo migralurum, , nunc apparuerunt; alque ad Dominicara coenam,
propera ; pro cerio sciens qnod"nisi eliara fesiina-- B cum Chiisto perenniter regnaluiuni, invilanlcs, vo--
veris, amjilius me, charissima, noji videhis. i.Ejtt bis huc modo appropiantibus, valedicendo recessc-
ha;c dicens, eoiiiitanle cu.ni q.uo- veneral splendore,. runt: quorum corusco juhare solares radii reyerhe-
disparuit. ranlur, quorum fragianlia halsama superanliir,
118. Illa vero doinum reversa, non sine maximai quorum pulchriludine lilia rosseque devineentur. >
vicinorum admiratione, per duarum fere hoiarumi Rursum ohorlis lacrvmis: t Quam heatse, inquit,
spatium permansit velut niula. Tandem sciscitanti- matrcs quse geiiuerujit! Qiiam beata genua quoe su-
bus quid sihi conligisset infoilunii, cunctam per stentaverunt! quam felices niamnia; quas suxe-
ordinem disseruit visioneni. Suhsequenli igitur die, rtint! > Qui aderant mcmores cujusdam monachi,
juxta sancti viri proeceptuni, coniitante iilia, quan- de cujus dubilabant saluie, sciscitanlur, si visus
tocius ad euindein properavit; eique corain eis, qui fuisset eum aliis. Negavit dicens : < Imo est in lor-
aderanl : « Tuis, inquit, olitcinperans prsecepiis, mi lormentis. i Ilidem inquireiiles, si ejus miserisRali--
Pater, adveni: mecum iialain, quam jussisii, addu- quis imponerelur finis : « Poenis, ail, alteretur gra-
xi. »—t Bene, senior respondit: nani si paulisper, vissimis. > Qui denuo expressius perscrutanles, si.
dilectissiraa, tardasscs, ulique itisalutaia remeares. vel quaudoque aliquam conscquerelisr veniain ; ni-
Yolo crgo, ut, qupd hactenus disltilisli, mihi luam liil aliud exlonjuere valuerunt, nisi quod multis:
tradere fiiiam non cunctaiis. t Tune maler: c Li- crucialibus aflicerelur. De quo. quia meiiiioneni fe-
hentissime, » intulit: c quodcunque luae placel pa- cimus, qualiler vixerit vel obierit breviier iniimare-
__teriiUali_con_cedo._ »__Q__aroposiquam, iCunclis qui_ dignum judicamus, _
stabant miranlibus, inler manus susccpit; benedi- 121. Hic iiamque niultis implicitus criminihus,
cens eis ad propria remisit. Hla vero non post mul- insuper nullius sacri ordinis gradu perftinctus (qtiod-
tos dies, virgineis indubilanler (jungenda) choreis, dicto quoque mirum esl) miilipruiii aimorum curri-.
immaculata quievil;Iucemque saeculi hujus sempi- culo, sacerdotali usurpaverat fungi officio el hine:
lerna luce, sancli iiihilominus viri meritis, comiiiu- ad Dei virum vcniens, habituni mpnaclialem susce-
tavit, 0 funeris gloria, quae melior hahetur quam pit, nec laroen alicui, qupd talja. cominisissel, dcte^
vita ! quia qtiod terrae suhiipuit, in coelum transmi- xeril. Sex ilaque meitsibus recursi.s ail exircnia ve-
sit. Ycre, ut ego considero, jilus fuit quam resusci- hiens, quod hactenus celaverat, iiinottiii; henedi--
tari, sic moii. Cerla siquidem salus est, non conta- clionem .corona;, quam necdum acceperat, cum via-
ininari peccalis. Quanti cuperent, rebus cum iico accepit, et ohiit. Cujtts exitum, iinmuiaia aeiis
vila tradilis, lalem iransitura comparare, si merca^ j) £ serenitate, subito terribiiia subsequuntui' tonilrua,
torem forsilan inveniient! fulgura veiiertiiil terrifica, fit immcnsa pluviae
119. Fatiscenlibusitaque memhris et appropianle inundalio, siinul el horrentlarurn flammarum coru-.
mortis articulo, imperat vir sanclus, fratres, qui scatio; laiilaque fuit elemenloru.in concussio, ac si
sibi famulabantiir, uti fessos arius dorroieiido rele- lolus aer rtteret ill.ico : nec lamen ab aliquibus visa
varent, eo quod in ipsius excttbiis dinlius vigilas- vel audila est hoecconmiotio aeris, pnutei' illos tjui
sent: qui hiimi se ulcunque collocantes, dormitare in noslris iiilereiant hahilaculis.Nobis vcro.scquenli.
incipiunt; sed ejus vocibus excilali, iliunictini qui- die in capiiulo de morc coadunatis • t Qiiant into-
busdam colloquejitcnipercipiu.it. Monachorum nam- lerabilis, inqtiil vir Dei, peccaloiibus apud inferos.
que multitiido cum tania venit gloria, ulBernardum maiiet tribulalio? cum tanla unius roiseri causa
moricntem mox repleret Isetitia. Hli autem erectis apud nosingiuerite]enieiitoruroperitirb:itio,Quahia
auribus propius aceedenles, quid vidisset, extorque- iiimirum islius fuerit iufelicitas, tempeslitis non ta--
re conaiiiur. t 0, inquit, quam immensa eximioe cuit immensitas. Revera siquidem hac in noetc d«-.
pietalis viscera ! qnam benigna cjus Clemeniia ! mones, miserum per fenestram exirahentcs, con-
Audierarn quidcm, Doroinc, quod qui pro te ad spexi, ncc non inicr eos accrrimuiu j)ro ipsius ani-
1457 VITA B. BERNARDI TIRONIENSIS. 1438
nia confliclum conspexi; sed quis altercationis iinis A fidelem honus dominus requirebat. Accelerabat
exstiterit, penitus ignoravi. > Talem exilum rnise--- transitum, qui vocabat ad gloriam ; et fessus a labo-
randiis siistlnuit, qui cum reliquis beatificatus vi- rilius inviiatur ad prsemia. Supervenieiiie itaque
deri non meruit. beatse acinnumeris peropiatse suspiriis renihneratio-
122. Porro vir Domini, praelibata eerlifieatus vi- nis hora, quibus ille agricola, fruciiini pii labbris a
sione, ac debito exhilaratus gaudio, si quid aliud muniflco patrefamilias percepturus, ab istis praesen-
jam loqui cogeretur, niox ad hsec ejus refluebant tis vitae laquels ad seterna deberet conscehdere re-
verba, rtec quidcjiiani vix fari potcrat, nisi quaevide- gna; membra, feliCi annositate confracfa et ihcre-
rat et audieiat. Unde quidam astanlium, prae xor- dibiliparcimoiiiapenitus emortua, quia chariuspau-
diali ipsius resolutionis dolore siimulati, in haec per Chrisiiiion habuit, haereditario jure Tifoneiisi
verba prorumpunt : '«Hseerelatio nobis nori cedit Ecclesiae credidil, coelitussibi creditum, coelo sjii-
in prpsperum. Nam nostrum jarii abhorreus cofisor- ritum reddidit; lalique fine sui cursum incolalus
lium, ad illorum quos viditnihiloriiinus anhelat col- cornplevit.
legium. _>Tandem discipulos unanimiter ad se ve- 0 felix cursus, cujns bravium paradisus!
iiire mandavit, quos secuiidurii singularerti districtio« " 0 feiix finis,;sequitur quein vilu perennis!
nem OrdinUm,proutpb.tuity.identidem iristriixit. Sa- R Vita bealorum leslis mercesquelaborum.
cerdotes ca;terosque Dei minislros admonuit, ut Sic 0 quani honum ceiiamen certasli; quani felicem cur-
altari deservirent, quatenUs ipsimet hosiia viva fie- sum complesti, quam inconcussam fidem servasli,
rent. Adolescentulos, qups susceperat, quosque pa- pie confessof Chrisli!
terna pietate edueaverat, hortatus est, ut yirginita- Tot rutilafts titulis abiisli, nonobiisti,
tem suarti, quasi thesaurum irrecuperahilem, eusto- Semper vefndntis palrim conjuncte colonis,
dirent, et ut inviolala conseryaretur sese sagaciter Perpelis ac hmres regni Chrisliquecbhmfes :
Adextremum illiteratos commonet, ut Quem Sioii; urbs pacis, placidissima, plenu quielis,
accirigereht. 3'ain fovetet iiulrit, nec non.sua gaudia pandit.
quasi pelles et cilicia labernaculi Domini, purpuram, 0 quam fidelis, cui proprios labores siidoresque cre-
byssiim, hyacinthum a pluviosis procellis protege- cura tanta usura jam recepisii; a quo
quod administrare nequibant of- didisti, quos
jent; divinumque, illud desiderabile, illud insigne,:illud ineomparabile:
ficium, in exterioribus subserviendo, suum redde-
rerit, Ettge, audire rneruisli. Tibi siqiiidem, gratissirna
voce pietatis, hac in die, dictum est : Euge
125. Hinc per ordineffi, dato cum lacrymis pacis ipsius
serve bone :et fidelis , inlra in guudium Domini
osculp : _Ipse, inquit, pastprem vobis amodo pro- Q
videat idoneum, qul cunCtonim benignissimus con- **-lui{Maltli:Xx.\).-
solator est dolentium. Torquebaiitur viscera, et 0 jam sidereis felix sociate chormis,
quasi a suis merabris deiraherentur, cum dolore- Tuae j'ucundseliavigatioiiis cursus jamsuperiiae Hie-
pugiiabalit; in eoque cuiictis admirabilior erat, quod rusalem fiiiibus applicuit: cujus riavis anchora, fau-
magna (cruciatum) vinceret cliaritaie(99), Inlerlio- sto direcia gubernatore, spe iemissionis, aelernilalis
slium manus, inter dirse niortis acerbitaiem,-et ca- portus apprelieiidens,
ptivitatis duram necessilaterti, nihil crudelius est Jaiti maris evasit fluctus, mpriisque calenas,
quarii a fiiiis separari. Nos, nostram viam doleba- Porlus sperulam jamquetenei palriam.
nms, et invidere potius ejus glorise videbaniur : lric 125. Exinde pastor exstinClus, indumentis sacris,
clausis oculis, quasi jani humana despiciens, usque prout ipsius exigebal excellentia, accurate exorna-
ad expirationem aiiimseeos hon aperiebat. Quid agis _ tus, atque capulo (100) decentissime palliato super-
pagina? Cur ad ejus mortem venire formidas? Jam- positus, sacefdotalibus humeris in ecclesiam, quam
dudum compilatores haec Scribentes corrOdimu.r, al- ipse fundaverat, est translatus^ In qua, priusqiiam
que jamdudnm proiixior liber ciiditur, dura ad ul- sepulturae traderelur, sujierfuit tribus diebus toti-
tima pervenire timemus, quasi lacentibus nobis et D demque noctibus. Cujus obitum quidam ex discipu-
ih iUius laudibus occupatis, differri possit occubi- lis, juxta I-liodanum lluvium, in Belipacensi (101)
tus. Huc usque prosperis navigavimus venlis, et comnioraiites territorio, eadem.--_iesubsequenli co-
cfispantia marissequora labens cariiia sulcavit. Nunc: gnoverunt indieio. Nam de illius barba, dum adhuc
in scopulosincurritoratio, et tumescenlibusfluetuuiii ! viveret, prO reliquiis detiilesant; quam In pixide
nioiitibus prsesens innunierorum intentalur naufra- revereiiler pOsitam, pro aegrbtaiilium noniiunquam
gium; ita ut cogamur dicere ; Prmceptor, sulva nos; salule lavabant; ex cujus (lotionis). perceptione in-.
perimus (Mallli. in); et illud : Exsurge, ut quid' columes remeabant. Illa vero libra, qua Dei ser-
ddrmitas, Domine (Psal. xxxiv). Quis enim possil' . vus ah liac vita decessit, ex praefata pixide ianta
siccis oculis Bernardum liarrare morientem ? » mirifici odoris prodiit fragrantia, ac si diversorum
.124. Non multi Huxerant dies, ;et ecce servum1 aromatum cum ipsa congesta fuissent genera. Qiia
(99) Mss. Ineo cunctis adniirabilior, quod magnami '" (101).De Belibacensi ditione supra cap. 11, not.
vincereilcharitatem: quee verba.iiulluhi rectum scri- 90 egimus, e.t hpc nionasterium appellari diximiis
S!i.m__/aciehtia, per Conjecturanl exjilicuimus. : Jugum-Dei. Dc quo etiam agunt^^Sanmarthani.
(100) ip aliquibus mss. bacapulo.
1«9 GAUFRIDI GROSSI 144»
fralrcs illecti dulcedine, rei veritatem uti se habe-- A indigere, superfluumduxit, ut mitteres, te suadere..»
hat aiiimadverteruiit, nobisque lanto lumine orbaiiss Kemo eliam tam sollicite gastrimargiae laqueos seu
fralerna compassione dolueruj.it, Eadem etiam horaa jactantiae curavit evadere : ne enim vanse gloria;
exsequias liiumphales ejus vidit in Gallia quidarai telo feriretur, quaeque sibi apposita prselibabai ;
monachus fieii, eonsislens in Britannia, neve gula hlandirelur, prselihata citius a se rejicie-
126. Celerrimis interim alis circumquaque fama_ hat.
volitante, ut compertum est, _exhoe niundo migrassee 128. De infirmis atque debilibus curam sollicitus
eoiisolatoreh. liujus patriae; .circumadjaceiilium ci-- gerebat, niaxime vero animarum morbis succurrere
vitaturo quara maxime eondolentes catervatim afflu-- iiivigilabat, Quod autem perspnarum.acceptor mi-
xerunt sacerdotes et cl.erici, abbates. et monacbi,, nime fuerit, in sibi grata assiduaque pauperum con-
consules. et proceres, ct ex omni latere territorii in- versatione clarebat: quorum farailiarilati, sibi dul-
immera ni.uititu.do p.opuli, interesse summopere sa-- cissimae, se totum indulgebax. Mores omnium,: vi-
tagentes memorandis ejusexsequiis (quas), triumphiI tam et animos scrutator sedulus exquirere non ne-
credebantpotiuses.se, quam funeris. Quem mona-- gligehat : infirmitatum namque animarum magis
ehorum iii eremo la.lila.ntem. sua cellula tenuit?? quam corporum se medicum a Deo missum intelli-
"
Quam matronaruro cubiculorum secreta lexenint? ? P gebat, Hlas igitur parvipendens dissimulabat; sed
Saerilegiuni piilabal, qui non taii viro ultiniuin red- diligenterinquireiis animarum langubres, iisomnino
didisset ofiiciunii Nulla quempiam oceurrere morai niederi satagebat, quia de animarum salute super
detinuit; non reipublicse occupalio, non sexus fra-- omnia gaudebat, non-de praelationis culmine, ut
gilitas, non muliebris pud.or, npn domestica neces-- .plures; suas, neduni aliorum ahimas, parvipenden-
sitas; nonpostreffio ullius, quamlibet altissimae, di-- tes. Quid plura? Luxhoee coeleslis, quam pro mundi
gnitas administrationis quemquam relinere potuit,:, iliuminalione, ejusmisertus, claritatis clemens Con-
ouiii omnes illuc cerlatihi properarent quo dolori-- ditor accenderat, in hujus eremi obseurilate latere
hus dolores adderent, suspiria suspiriis infligerent,, voluerat; sed omnipclens Deus, cujus consilium
lamenta lamentis exforquerent, lacrymas lacry-- manens in aeternum, iiimiutat consilia hominuni,
mis cumularent. Feslinabant etenim non add quia aliterdisposucrat, jam.ejus radios longe late-
aliquod ridiculosum cum cachinno spcctacu-- que diffuderat, tanlique luminis splendore orbem
lum (102). irradiabat.
CAPUT XIV, 129. Excitali igitur tam clarissimi viri opinione
Analectm de variisin Vila gestisi famosa, diversarum i.ationum innumerabilespopu-
127. Si quis audire eupit quam itiKrleranter por-- _ii properabant. ad eum, tanquam ad lumen, sibi in
tabat, sihi aliquid melius quam caeteris ia refecto-:- candelahro sanctae Ecclesiae a Deo ereclum. Quos
rio appoiii, audiat quid saepe fecit. Die quadam in-i- admirabilis Dei famulus verbi divini gratia reficiens
giessus coquinam, vas parvulum cum aliis vidit adi interius, vitae hujus Iabilis vanitates _e_t_m!ind_auas:
ignem coquere ; perquirensque cujus esset, novit it veeordias declinare praemonebat, dicens, non sanss
suuin esse, unde non minimum indignalus arripuit,t, mentis hominem esse, qui minima pro maximis,vl-
aliisque infundens immiscuit. Post haec, qui hocc lia pro pretiosis, transitoria pro sempiternis cpm-
injussus fecerat, fratrem vehementcr increpavit.t. mulare dubitaret. Dicebat enim fugitivae brevis vi-
Item refectionis hora refectorium ingressus, utpul-I- toe gaudia evanescere, velut somnia; etextremam
garet nolara ad discum accesserat; ihique cernensis diem honiini insidiari, tanquam hostem; quss s.on-
panem posilum aliis Caiididiorem, ciam festinatoo tes et incredulos in barathrum demergeret, arsuros
rapuit, euhique coram sene(105) quodam abscon-i- perjietuo cum diaholo et angelis ejus;.sanclO:veEO
dens, illius sibi panem liilit. Frater quoque refe-\- de hujus vitse exsilio amitteret in libertatem glorise
ctorarius (104), aquam in scypho ejus mittere obli- i- filiorum Dei. Haec iiaque et consimilia viro Dei pro>
tus, ssepe provolvit se ad pedes ejus, culpamque I loquente, jam tot illi adhaeserant, mundi vanitale
:e B
confitens, veniam cum laerymis postulabat. Quem n . relicta, ut de eis hene:commutatis non iinmerito
levans vir Dei mitissimus, benigne consolahatur,r, dici possel: Hmc esl mutalio dexterm Excelsi (Isa.
dicens : < Ne contristeris super hoec,fili :non eniran LVIII). Quid mirum? Ipse nanique, juxta quod
ut putabas, hoc tua Culpa ; sed Dei voluntate, om- i- in Isaia legitur, erat quasi hortus irriguus, et quasi
nia disponente, factum est: qui quia nbvit me npnn fons aquarum,. cujus non deficiunt aquae. Et aedifi-

(102) Souchetus hic inseruit aliquem sermonem,i,
in qub comparalttf cum patriarchis, aposlolis et;t
marlyribus. Deest liic sermo in utroque nostroo
ecgrapho, in quo tamen ante num. 128 inveniturir
hic tilulus scriptus : Sermo. Deest etiam in atiis
is
mss. apud Souchetum, qui ex codtce Papirianoo
stipplevit, apud quem legi potest. Yidetur autemn
ftiisse exordium, cui consequenler subnectebanlurir
seqticniia de Bernardi virlutibus Analecta.
(105) Id cst eo loco quo senex sessurus crai:
habent enim in monasleriis suum singulae locum
secundum selatem professionis.
(104) Idem plenius allingitur n. 95 unde et ex
aliis similiter sequenfibus ac supra factis magis
confirmamur ad credendum, non historiae supple-
menlum contineri hoc capite, sed parlem serraonis
encomiaslici : cujus nihilominus finis quam initium,
utpote ad historiam nihilo plus faciens, in iisdem
mss..desjf.
 \U\ VITA C. B1.I.NARD1TIRONIENSIS. 14:2
cabaiiuuin co dcscrta sxculorum, ct fundanienia A Iritici mensuram. Spirituali ilaqiie ciho paujierl.itis
generaiionis et gerieralioiiis suscitabai. Juiccrgo inopiam s;epc lciiiperabal, qute vcheineiiter, ut su-
vocalur sedificatorscpiuin avcrtens sciiiiias in quic- pra dictum csl, eos hoiiiiuilquam oiiprimcbat.'Sa>-
lem. Uabitabat igilur in ercnio j'ani quasi quidam pitis namque nuntiabaiur et jianeni deesse, infantes-
niagmis coelestis cxercitus, excubando, duin vcniat quc SIIOSviciu carere, nec non adventantiuni tur-
rex corum cum hyuiiiis ct lattdibus. bas adesse, quas vcnicntcs de longe oportebai jeju-
130. Dicat qui [lOtcsi, si iiiiqii.ini aul legil atit nas non diniiliere. Quid igitur? Putasne, qui legis,
aiidivif, in cujusqliain hoininis jicctorc laiu inaudi- fidiiissiniuni Dci famiilum, cui panis deerat, ct po-
tam chariiaiis laiiiudinein abiindassc: cgo cniin non pulits p.iscendiisaderat, puias vcl ad modicum quasi
salis atlmiiaii sifflicio, ncdtim possein' proitieic anxitim dubilasse quid agcrct? Non dubitavit; rioii
veiho. Neminem iiainque ad sc vciiienicin repelle- liKsitavit": fides liamque ejus mira de Dei largitaie
Jjat, iinlliiro seetiin cohabitare volcnle.m rejiciehat; pi-vsiinierc assuevcrat. Promittcbat ergo securus,
non caecuiii, iion claiiduin, noii Iorijicdeni, noii gib- quod iion liabcbat; quia de Oinnipotentis bonilate
liosuiii, iion uiaiiciini; sed oinnes-j.ariler sinii mi- confi.stis, se habiiiirum vere credebat. Si eiiim ali-
sericordhc dilatalo colligebai; viros cunv inulicri- quaiido corde solliciliis pro lurbis afflueiitibusDo-
lius, lacteiites suos in Jiiiineiis gestaniibus, susci-.."• miniiin rogavcrit illtid, quod apostcli cum turboe
pcre noii dubitabal; nullus debilis, aui coiuctnpti- propcrarent ad Doiniiiuin, non habcntes unde pascc-
bilis, niilltis paiiperiiniits abiit rcpulsus. Qttod |iii- rent, rogassc referiinliir, dicentes : Domine, diinitle
pilli et orphani audieiites, vicluni sibi iiieiidicaiido tttrbas, ttt eanl in casiclla ci villas emere sibi cscas,
quoeiitanies, vel alielia pecora per rttra pascenics, qtiia hic in deserfo Ioco siinms, quibus ait Domi-
cehoriabaiiliir scse mutuo, dicciiies : « Eanius ct htts : Vos clate illis niandiicare (Mgtih. xiv);
nos ad portum qui rccipit omnes.» Cumquc scdcns si, inquain, aliqiiandp mulliludini diversorum un-
coruni nicdius (iion jiudealine, fratrcs, diccre ncc dique allluciili non dissimililer coropatiens, Domi-
Vos audire, quodillum clenieiitissiiiium Dei viruiii iiiini rogavcril corde.coiiiriio, diceiis : Domine, di-
iion puduit facere: nihil eiiim pinlcndum diixiijir;e- miiic eos, tiieant ad diiioraloca, ubi habere pos-
ter peccaiuni), dicainus igitiir : Ciini sedeicl eorum sint- ncccssari.ij quia hicin deserlo ct arido loco
niedius, ct videret istos loripcdcs, illos claudos vcl sumiis : conliiiuo intcllexil Doniiiiuni sibi diviniius
seniihomiiies, sive ctccbs aul siruroosos, seu iiian- inspiiaiulo siiggercnteni, quod ait apostolis : Tu da
cos vel distorios, lacile sccuni recogiians, in ani- illis inatiducare.
"niodicebal: Hi forlasse sunl illa vilia, quibus Do- r, p 153. Fiducialiter igitur invilabat oranes ad pran-
minus coiifrihgil fortia, el ialiura dicilur fore re- diiini, qui caii lctToeque Condilprem habebai dis-
gnum coclorum. Iiifirma enim mundi elegit Deus, pensatorcm. 0 ter felix. anima, leniplum Dei Pa-
ul fortia quoequeconfundal. tiis, sedes Sapieniiae, requies Spiritus sancli,: nian-
151. Consolans autem cos hoiiabalur, vitse bre- sio sanctissiraoe Trinitaiis! Credere fas e.st,quia di-
vis incommoda avqtiauimiter ad niodicuiii tolerare, vina gratia, quse le iiihabjtahat, ea quoefaclura per
dicens : « Filioli riiei, suslinele paruraper non defi - tc erat, antequam fiefent tihi revelabat. Qua enim
clenies, ct conforiamini sperantes in DominO, qui nieiile, qui panem noii haberes, adveiiiaiites lotics
iiunquam derelinquil sperani.es iirse. Doriiinus enim ad pranditim invitares, nisi cilo ad futurura, Domino
solvit comjiedilos ; Dorainus illtiminat csecos, Do- procuranlc, oculis spifitualihus cohsiderares. Igilur
ininus erigit elisOs, Dominus diligit juSlos ; Domi- qui dat juinentis escam ipsorum , et pullis corvo-
nus pauperem facit et dilal", liumiliat et sublcvat; rum invocanlibus cum ; puias dalurus noii esset
suscitat de pulvere egenura, et de slercore elevat milili suo slipendium, suisqtte commilitonibus?
paupercm, ut sedeal cum principibus, et solium Dabat equidem, etiia aUluentcr, ut mirarenlur om-
glorioetcneat: Doininus solus est refugium paupe- lies, maxinie autem increduii et infideles. Coiilinge-
rtnii, adjutor in ppjiortuhitatibus, in iribulalione. D bai naiiique perssepe fieri, qitod seniel faciuin cst
Tiinete, charissinii, Domiiitim : niiiil cnihi decst lcmporibus Elisei. Clausa ul legilur in Iibro Regum
tinieniilras euin; cl scitote quia nielius esl modi- obsltlioiie Saniaiia lcnebattir; setl gravius fame al-
cuin justo super diviiias pcccatorum multas, qui flicta periclitabalur. Condolens ergo rexcivibus ino-
llicsaurizanl ct ignorant cui congregant eas. Psal- pia delicieniibus, veriit ad Eliscuii); qui non igno-
lite ergo in cordibus \esiris Doraino, dicenies:Do- rans caiisam adveiitus.ejus, mox ait illi : Audi vcr-
luine, anie le cst onine desideriuni noslrui.i), et ge- bum Domiiii : Cras, iiiquil, eodem lempore iii porta
•jiiitus noster a le.non est abscoiidilus, Exaudi pre- Samarim, slaiere uno mocliussimila', et duo modii
ces iiostras, clciluc iios de Iacu hiiseriocct dc litto hordei statcre uno (IV Reg. vn). Cui uinis de du-
ficcis. Et absiergel Deus ohiiieni Iacryniani ab oculis cibus, supcr cujus niaiuiiii rex incunibeliat, incrc-
veslris, irisiiliaque veslra verietur in gaudium, cl. dulus vcrbo ojus respondil • Si Domiitusetiam citta-
satiabiraiiii cuni apparuerii gloria cjus. > raclas in cmlofacerel, nunqitid hoc cssejiossci, qund
152. Tali panc luos pasccbat, 0 Clniste, pupillos -lit loqucris ? Viclebis,inqiiit homo Dci, oculis tuis,
isle tuus fidclisservus ct jirudeiis, queni coiisiituc- et non inde comcdcs. Ilaud alitcr iionnulli, agitati
ras super faniiliain luaiii, ut darct illis iutenipore cuiiositatc videndi, acccdcbatit adviruui Dci, redarr
1443 • GAUFRIDI GROSSI 1444
guentes eum quasi eonsulendo cur tot ac tales su-- 4 tos, seu quos miserrima peccandi consueludine.li-
sciperet, qui unde pascerel, minime habercl : cum gatos, vel opinione fetenti ceu terra obrutos inve-
cis fideli ac conslaniissima vocc responderet, Donii- niehat, ad suscitandos omnes de bujuscemodi mor-
num, non se, illos procuratorem habere. Qui ciiim,: tuorum sepultura, " coelestis gratiae virtus divina ei
aiebat, beslias lerrse coelique volatiliapascit, pula- noii deerat. .
lis hominum, ad imaginem et similiitidincni suam 156. Ha;c igitur sunt, quseper eum Conditor om-
formalorum, oblivisci possit? Rli autero, tanquam nipotens divina operabatur miracula, jure tanto ma-
qui modicse essent fidei, dcsperabanl hoc possei gis admiranda quanto plus salubria. Hsec liamqus
fieri, quod promittebat homo Dei, etiamsi faceret; sunt, quse animom cum coi-porc a roorte liberant
Dominus calaractas in ccelo. perpetua, atque vita vivificant aeterna. Hsec igitur
154. Ne indignemini, fratrcs charissimi, de ejus illa salutifera mundo poleslas, quam apostolis el
humililale ac deleclatione in paupertate loties re- apostolicis viris Salvatorem sermo evangelicus tra-
plicanli. Crediie mihi, multa sunt ac prxelara, quaei didisse testaiur. Hanc docuit, hanc exhiberi mundo
virlute divina operatus est miracula : quse quamvisi languido praecepil, dicens 'discipulis suis : Ite, infir-
curiosius studuit tegerc, quani flagitiosus facinoraL mos curate, leprosos mundate, esecos illuminate,
sua abscondere, non omnia lamen potuil, quia di- B mortuos suscilate, daemonesejicite. lgitur si de Do-
vina bonitas plurima posteris profutura ceiari no- mino recte senlimus, plane inlelligimus, eum ma-
luit. Sed ego, fralres charissirai, quidquid sentiant: luisse discipuios suos ista in animabus exercere
alii, amplitis admirorhuj'us gloriosissinii viri bunii- quam in cbrporibus. Nam ut alias Evangelium in-
iem inter pauperes Christi conversationem, quami dicat, illis quadam die cum gaudio, quia daemonia
sibi divinitus datam virtutem, quantumlibet mira- ipsis suhjicerenlur, redeuntihus ad ipsum videns
culis coruseantem. Hsec namque de culmine ange- illos coenodoxiaeelalione dej'ectos, quasi indignatus
licse viloe multos praecipitavit; illa vero humiles; dixil ad illos : Videbam Satanam quasi fulgur ca-
quosque ad alliora subltmavil, Noverat hoc homj i denietn de cmlo (Luc. x). Illis quoque cui de
Dei : ideo illam diligebat, alque colebat; hanc; morborum curalione, et de deemonum expulsione
autem, in quantum sibi licebat, exercere fugie- extolluntur, dicturus est in fine : Nescio vos (Luc.
bat et declinahat. Sed quid non exlorqueret a visce- xui).
ribus cliaritatis ejus, infirmoritm atque colentiumi 157. Cavebat igitur hic bealissimus Dei cultor
compassio? j.lacere Iiomini, ne displiceret peccatori; taliumque
155. Ut igitur, sicut decet, de spiritualibus prius; miractilorum graliam, quam sibi cum reprobis
morbis loquamur; quis superhus aut elalus acces-- ^ communem inielligebat, exereere parvipendebat;
sit ad euni, et non statim rediit deroissus et humi- imo, ul pluribus noxiam, sicut diclum est, declina-
.iatus? Quis adulter aul fornicarius? quis avarus; bal, nisi oninino miseranda vexatorum atque do-
aui cupidus? quis invidus aut nialignus, eo auditc^ ) lentium cogeretac compelleret compassio. Non«lim
iioii ebnTinuoconverlit se et commulavit? Raplores; erat de illis, qui nituntur incedere in magnis et in
enim rapere desierunt, crudeles crtidelitalem suami mirabilibus super se. Quid iromerairiur ? Jam tan-
deposuerunt, lyranni a lyrannide cessavcrunt, sce- dem paiidamiis quse abscondit; revelemus quaece-
lerali sua scelera omiserunt; diviles divilias sttas_ lari voluit ; quia sapienlia abscondita et thesaurus
parvipendenies, pondus sibi fore non subsidium co- invisus, quae ulilitas in utroque? Dicamus ergo :
gnoverunt; potentes sublimitatisculmen, non secu- Qttis caput vel membrum aliud doluit, et non con-
rilaleni sibi esse, sed pnecipiiium intellexerunt; ; tiiiuo ad sacrae manus ejus tacluro, levamen sen-
mundi amatores sese vanitate deservivisse conipe- sit?0 quam plures hoc per semelipsos probasse
rerunt. Quid i)lura?Csecorum oculos, mundanse fse- testanles audivi! Quis pertuibalus diabplicis im-
cis pulvere pleuos, ut verum solem cernere possent,, missioiiibus, confugiens ad ipsurn, confitensque
aperiebal; aures, quas Dominus in genere liumano) [) quibus tentationum perurgerelur stimulis, reme-
clausas conquerilur, ccelesli carmine reseiabat; ; dium adeptus non slatim conquievit?
claudorum gressus in viam pacis et justitise dirige- 158. Fraler quidam (cujus, quia adhue superest,
hat. Si quis hauslu peslifero serpenlina; suggestio- nomen supprimo) infidelilaiis immissionibus per
nis venenum susceperat, oraculi divini anlidoto cu- angelos malos exagitatus, ad virum Dei perturbatus
rabat; aegrolos in Dde,spe et cbarilate, ut spiritua- confugit, animique iulolerabilem confessus labo-
lis medicus, sanabal. Quis est qui fari possit, qiioll rera, sanctissimis ejus precibus sibi subveniri cxpo-
vexatos a daemonibuspotenli virtute liberahat? quott stulabat. Cujus anxiaevexationi compatiens miseri-
ab antiqui serpentis faucibus exlrahehat, Deoquee cordissimus Dei servus : < _Equo, inquit, esto ani-
fidelis servus restiluebat? Mortuos denique, noni mo, fili: non enim haec, ut ineluis, tentatio tibi ad
biduanos lanUim aut triduanos, verum etiam qua- perniciem sedad probalionem, Domino permiltenle,
triduanos ad vitam revocabat. Nam quos letha- contlgit. Solet namque Conditor piissimus suos mi-
lium cogitationum deleclalione perniciosa defun- liles probare tenlationibus. Sta igilur in cerJ-mime
ctos, adhuc lamen sub pectoris domicilio clausos;; ut athleta strenuus, de Dei juvamine induhius; qui.i
aut quos pestiferi operis perpetratione mortifera ela- «on coronabitur, nisi qui Jegitime certaverit. J Cm
1445 YITA B. BERNARDITIRONIENSIS. 1446
cum frater, supra vires suas, ut sibi videbatur, ten- A eo ad alium rcverlebatur, docens illum aliquid de
tatum se cum lacrymis contestaretur, ait ad cura Scriiiluris inter opera laboris. Quod videns aller in-
vir beatissimus : « Si igitur isla vis carere inoie- videbat, illumque' sibi praeferre ingemiscebat. Qui
siia, vade, confidens quia mitlet tihi Doniinus au- tandeni ad venerabilem Dei virum accedens, con-
xilium de sanclo. v Ex illa ergo bora (ul ore pro- querebalur cum lacrymis, cur se coniemneret,
prio mihi frater referre solebat) ab impugnalione aliumque sibi prseponerel; illum consolans, illura
illa ita quievit, ac si minime unquam tenlatus docens, illum verbis divinis instruens, illum am-
fuisset. plius, se vero roinus diligens. Cui vir prudens in-
159. Contigit quoque tempore quodam eum cum crepando respondit, dicens : « Ad te aulem, frater,
fratribus suis per vicum iter habere; cujus in cur quaereris me non ire, cui displicet toium quod
niedio cum niulieri cultu ornatse coroposito obvia- possum facere. Tua namque monslrat impatieniia,
rent; notavit Dei famulus ut pastor de ovibus sol- me tihi polius nocere quam juvare; illius vero
Iicitus, quosdam ineaulius iri eani oculos injeeisse. mansuetudo, cui boilum est quod iacere scio, me
Cum perlraiisissenl:«PuIehra, inquit adeos, mulier sibi non nocere testatur, sed subveiiire. Non imme-
illa foret, cui olniavimus, nisi lusca esset. > Qul rito ergo te desero, cui noceo; et vado ad illum,
ignorantes cur hoc proposuisset, respdnderurit ei, quem me, ut gratulans ipse tesiatur, juvare credo.t
iioh eam esse luscam ; sed duohus bculis clare in- Ad haeeperiti medicamina medici fraiercompunctus,
tuentem vidisse. Quihus ipse : « Credite, inquit, ad ejus pedes provolutus, rogavit veniam, culpam
roihi, fralres cbarissimi, quia non mullunv curare confessus; quam noh diflicile coriseculus, deinceps
sludui, an unum, vel duos haberet Octtlos. > Quo est emendatus. Ecce quam callide pastor eximius
illi audito, landem se astulissima-Deiviri calliditate oves erranles seu pefditas de luporum faucibus eri-
circunivenlos intelligeiites, erubuerunt. pere iion ignorahat.
140. Si quis iferum audire desiderat quam perite 142. Lectioni etiam hoecinseranius, qnod tacen-
meiites probabat liuniauas, et probando cbrrigebat, dum minime duximus. Servus iii obsequio viri.Dei
sequentia audial. Dum mundanos fugieiisstrepitus, fralrumque quidam famulahatur, qui ut comederel,
in illa residerct insula, qua; mari circumdala, riulli sicut. abhujusmodi saepe solei fieri, victualla fura-
se terrae contigua, prout dudum votis ingenlibus ca- balur. Quo fratres comperio, victum sub sera, po-
ptaverat, oralioni atque lectioni vacans iibere, to- nebani: sed cum sera non valeret famuli manus ra-
tus ccelesti in contemplalione theoriis divinis inde- paces arcere, Patri sanetissirao a fratribus indica-
fessus ahimum satiabat; discipulos tamen, ebrpbrale' Q j- lum esl. Quibus valde vir Dei natus ait : « Quid est,
sibi subsidium niaimum laboribus proeurantes, ha- non fratres, sed fratricidae, quid egislis? Cur eum.
bebat:ad quos laborantes, pOstofationem, cOritem- quem vos ut vosmelipsos diligere oporluit, in hujus
plationem etlectionis medilatiOnem,visendos exibat. ruinaefOveam homicidseimmisericordes impulistis?
Ilorum nnus spiritu raitis; alter vero impatlens' Vos, inquara, vos lioc fecislis : vos fratrem esurien-
erat : qui non simul seddivisim Operahanlur. Arte! tem ad fuiium coegistis, qui panem ne sumeret suh
ergo tali vir sapiens eorum spirilus probando ex- sera iiiclusislis, cui Chrisius panis vitse nunquam
aminabal, Ad pilmum veniens, Benedicite, dicebat, se denegavit. Yos nocentes atque rei, hujiis noxae
Deinde quasi laborare volehs, de fratris mahibus' culpa tenemini, nisi cito resipiscamini. > Quo fra-
ferramentum tollebat; euiiique interdum quiescefe! tres audito, paventes atque terrifi, solo prosliati,
praecipiebat, Cumque fbdiens glehas huc illucqiie veniam postulantes, quid agere deberent, virum
projiceret, nec quo loco vel ordine ponere deberet' sanclissimum obsecrantes interrogabaiit. Qui, pro
observare curaret; inlerrogabat fratrem, si beiie'' ipsis piiniuniprecibus ad Dominum fusis : «Iie, in-
ageret: qui, quia sibi vaide placebat, quidquid vir quit, serisque onmibus remolis, fralrum sibi viclum
sanctus agebat, illum peroplime facere resportdehat. sumere licenter permiltite; quantum Volueril-ut su-
Deinde ad alium vadens cum ilidem faceret, ille- D j mat persuadele : hoc vestri illiusque niali; chari-
impatiens, cum glebas negiigeritius projicerel, ' late subveiiiente, solum video remedium. > 0 sa-
docere illum satagebat, quomodo eaS ponere de- pienlia non humana, sed divina; noh terrestris, sed
beret. ccelestis; nonab hoinine, sedaDeo; noiidemuiido -
141. Yidens itaque vir beatissimus, se non pdsse sed de coelo (10S).
pro velle fratris illius quidquani facere, recedehs ahi

(105) Sequehatur Oratio ad B. Beriiarduni, ihstar bat in sacris recitari : quse cum sit apud Souehctuin
rhythmi composifa, aut instar sequentiae, ause sole- *Zexcusa, breviiaiis causa hic Pinittitur
 ORDO EEMM

QJJM m HOG TOMO COWTINENTUR.

HONORIUS AUGGSTODUNENSIS. CAP.XXV.—Utrumplaneteemoveaiiturcum - firmamen-

to vel contra. 65
- Kotitiasiiistorico-Iitteraris-de"vita etscriplis Honorii. CAP.XXVI. — Quare sol oblique moyeattir, et.de
, 9 hieme etyere. 67
—
CAP.XXVII. Unde allius moventiir infirmlin vere,
PARS PRIMA OPERUM HONORII. et in autumno; et de quatuoranni lemporibus. 68
DE PHiLOSOrHIA MUNDILIBRLQUATUQR. CAP.XXVIII.—Quidsil naturalis et usualis dies, etde
LIBEB PUIMUS.- --.... divisiohibuseorum. 70
Praefatio. 41 CAP.XXIX. — Unde et
sequalitates ihsequalitatesdie-
CAP.I. — Quid si.tphilosophia. - . - • 45. rum. .71
CAP.II.—Qute sunt et nonvidentur. 45 —
CAP.XXX. Unde Eclipsis solis sit, et quod singulis
CAP.III — Qusesunt et esse videntur. 45 mensibusnon contingat. 71
—
CAP.IV. Quidsit.perfecle aliquidcognoscere. 43 —
CAP.XXXI. Quare luna non habeat splendorem et
CAP.Y. — Quibusrationibus probetur quod sit Deus. calorem: et de nqvilunioet plenilunio. 72
44 —
CAP.XXXII. De eclipsi lun* etquare singulis men-
CAP.VI. — Quarepotentia dicaturPater. 45 sibus non contingat,et de figurisumhraruin. 73
—
. CAP.VII. Quare sapientiaFilius. 45 LIBER TERTIUS.
—
CAP.YIH. De genitura Filii. 45 Prsefatio. 75
CAP.IX. Quare voluntasdicaiur Spiritus sanctus. 45
— —
CAP.I. De aere. 75
CAP.X. — Qiiarea Patre et Filio procedat. 45 CAP.II. .— Qualiter quinque zonsssint in aere. 75
CAP.XI. — De coaeternitateipsorum. 45 —
CAP.III. Quse diversitales ex aere in terra sint. 75
CAP.XII. — Quare qusedamuni de ' personisattribuan- —
CAP.IV. Undesint pluvia^. 76
tur, cumsine—alia nihil qperetur. 45 —
CAP.V. Quaresolisradii et calor ad terram ten-
CAP.XIII: Quare Filio attribuitur inearnatio. 46 dant. 76
CAP.XIV. Quare Spiritui sanclopeccatorumreihis .
— CAP.VI. — Quare sol calefacitterram, et ignis supe-
sio tributa_. 46 rior non. 7
CAP.XV.— De animamundi. 46 CAP.VTI. — Quod ante iinem mundi gutlse sanguinis
CAP.XVI.— Quidsit ctElesteanimal et aatherenm. 47 eadent, vel quare
— sanguisdicatur pluere. .77
CAP.XVII. — Quidaerijm. 47 . CAP.VIII. Unde grandoet nix.
—
77
—
CAP.XVIII. Quidhumecium, 47' CAP.IX. QuareDivesnunquamconlingant in sestate,
—
CAP.XIX. Utrum corporasiat vel spiritus 47 cum in ea contingatgrando. 78
—
CAP.XX. De d_emonibus. 48 - CAP.X. — De tonilTuiset fulminibus. 78
—
CAP.XXI. De elementis. 48 CAP.XI. — Ouare in sola cestate eontingant fulmina.
CAP.XXII.—De ereaiione pisciumetavium 55
—
79
CAP.XXm. — De creatione c_eterorumanimalium et CAP.XII. De eo quod slellse videntur aliquandoca-
—hominis.-eUjuo-temporej-Qundi creatiofacta sit. 55 dere. 79
LIBER SECUNDUS, CAP.XlHr—Quod cometanon-sitsteOa_ 80—
Prsefatio. 57 CAP.XIV. — Dereflu-cionibus Oceani. 80
—
CAP.-I. Quid sit sther et ornatus illius. 57 —
XV. De orlu veDlorum. 81
' CAP. —
CAP.II.— Quodaquaecongelat-Bsuper Betheranonsint. CAP.XVI. Unde quasdamaquadulcis,qusdam salsa.
57 82
CAP.III.—Quomodo intelligendum sit, Divisitaquas — et
CAP.XVTI. Quodaqua colata attenuatafontesdui-
58 ces gignat. : 82
qjtwsunl sub firmamenlo. CAP.XVIII.— Unde putei habeant humores. 82
CAP.IV. — Quodsuper setheranihil videatur. 58
—
—
CAP.V. Quot modis auctoritas loquatur superio- de CAP.XIX. Unde aquaputei et fontisin sstate sit fri-
ribus. _ 59 gida, in hieme
—
calida. 83
CAP.VI.—De firmamenloei steilis. 59 CAP.XX. L'Ddeexusliovel diluvium. 83
CAP.VII. — De inlixis stellls, utrum moveantur. . 59 —
CAP.XXI. Undesit quod in lunationemodocrescunt
CAP.VIII. —Quot circuli dicanlur esse in firmamento. humores,mododecrescunt. 84
60 LIBES QUARTUS.
CAP.IX. — Qui sunt visibiles. 60 Proafatio. 8.*i
—
CAP.X. Ubi incipiatgalaxias. 60 CAP.I. — De terra et mundo. 85
CAP.XI. — De zodiacoet unde dicatur. 60 CAP.II. —De diversisqualitatibusterrae. 85
CAP.XII. — De dispositionesignorum. 60 —
CAP.III. De habitatoribus terrae. 85
CAP.XIII.—De invisibilibuscircuiis. 60 —
CAP.IV. De terminisAsise, Afric»et Europa.. 86
CAP.XIV. — De duobus coluris. 61 CAP.V. — Undein quibusdammontibusperpetuse sint
CAP.XV. — De borizonle et meridionalicirculo. 61 nives. 87
CAP.XVI.—'De molufirmamentiet de polis. 61 CAP.VI. — Quasqualitates contrahatterra ex diversis
—
CAP.XVII. De Saturno, et quare aliqua stella dicatur venlis. 87
—
CAP.Vn. De insertisarboribus 87
frigida,etquotmodisnommaqualitatumrebus attribuan- 62 —
CAP.VIII. Quidsitsperma. 83
tur.
CAr.XVIII.— De Jove. 65 CAP.IX. — Quareiri pueritia coitusnon contingat. _8
CAP.XIX.— DeMarte. 63 CAP.X. — De matrice. 88
CAP.XX — De Venere. 63 CAP.XI. — Qus sit causasterilitalis. 89
—
CAP.XXI. Quomodoeademstella dicatur Lucifer et —
CAP.XII. Si aliquanolens potest concipere. 89
63 —
CAP.XIII. De superfluilatibus. 89
Hesperus. — Mercurio. 64 —
CAP.XIV. Quarehomo, cumDatusest, non graditur.
CAP.XXII. De 89
CAP.XXIII.— De statu et retrogradationeprsedictarum
s .eliaruijo,et quod verumsit solem esse sub Mercurioet CAP.XV.— De formalionehominisin ntero. 90
. cm.re, et de circulis eorum. 64 CAP.XVI.— Undepuer pascatur in ulero. 90
CAP.XXIV.— Quandocirculi Yeneris et Mercurii li- CAP.XVII.— De Dativitate,et quare nati in septimo
berius appareant. 65 mense vivant. 90
 i4 49 ORDO RERUM QU_ETN HOC TOMO COI.T1NENTUR. USO
CAP.XVIII.— Deinfantiaet sensu. 91 CAPXLVI. — De mediis perust^. 114
CAP.XIX.— *-rDe digestiombus. iapide et uriuse. 9.1 , CAP. X LYII. — De orlu matutino etvespertiho. 114
CAP.XX. Quod homo riaturalitersit caliduset humi- CAP. XLVIII. — Quid' statio matutiDa et vespertina.
dus, et unde longusetparvus, gracilisetgrossus. 95 ;" . iU
—
CAP.XXI. —De somno. 94 CAP.XLIX.—.Unde stellaria creata sint. "114
CAP.XXII. Unde somnia," et de aDimali et spiritali DE IMAMNEMUNDILIBRI TRES.
virtute. - - 94 Epistola' Christianiad Honoriumsolitariumde imagioe
CAP.XXni.—Decapite. - 94 mundi. . _ '.",..-_' -119
CAP.XXIV.— De cerebro. "-.'- 95 _ EpistolaHoDoriiad Christianumde eodem. 119
CAP.XXV. — De oculis. ' ' " 9o LIBER PRIMUS.:
—
CAP.XXVI. Qualitervisusfiat. '"'.., 96 . GAP.I. — De forma ' mundi. — Etymologia
'* et figuta
CAP.XXVII.— De contuitione,et intuitione, et de tui- mundi qualis. 121
tione. - 96 CAP. 1 1.— De —
creatiODemundi. Quinquemodicrea-
CAP.XXVIIi. — De atiditu. 97 tionis muDdi. -121
CAP.XXIX.— Quid sit anima. 97 CAP.III.— De quatuor elementis. Undeelementa—
CAP.XXX.-= Quseactionessint animseet corporis. 97 dicantur. . ; .-..-" 121
CAP.XXXI..- Quomodomotus corporisconLiDgant. 97 —
CAP.IV. De septemnomihibusierrse. -121
CAP.XXXII..—Qualiterauimasit in homine. 98 CAP.V. — De formaterr». —Terram esse rotundam.
—
CAP.XXXIII. De tempore conjunetionisanim» cum 122
cofpdre. 98 —
CAP.VI. De quioque zoois.—Circullsivezonieinha-
CAP.XXXIV.— De virtutibus. '"" . -98- bitabiles. 122.
—
CAP.XXXV. Quarenon discernatet intelligat""infans. CAP.VII.—De tfibus partibus orbishabitabilis. 122
99 CAP.VIII.— De Asia.— Paradisus. : 125
CAP.XXXVI.—Dejuventute, senectute etsenio. 99 —
CAP.IX. DePafadiso. —Fons paradisi.- 125
—
CAP.XXXVH.—Qualisquajfendus magister.. sit 99 CAP. X -.—De —
quatuor fluuhuibus. Gahger, Nifus,
CAP. X XXVIII. Qualisdiscipulus.' '... 100 Tigris, Euphrates. 125
—
CAP:XXXIX. QualiscomplexiocohvenieDSsit doc- — —
CAP.XI. De India. Unde sic dicta, ejus lermiui,
trhufi, .-.--- 100 montes, etc. ~125
CAP.XL. — Qu_esetas et quis terminus discendi. 100 CAP.XII. — De monslris.— Arimaspi, ' Cyclopes,"Sci-
CAP.XLI.— Quid sit ordo discendi. -. 100 nopod^, Acephali. 124
LIBER 'DE- SOLIS.AFFECTIBUS SEU AFFECTIO- CAP. X in. — De.Bestiis. —
' C-ncocroca,Tauri indomiti,
NIBUS. . . Boves tricornes, etc. -. 124
—
CAP.I. De hemisphserio. 102 • CAP.XIV.-_— De Parthia. — Unde dictaAracusia: —
CAP.II.—De ortu et occasuso.is ,- - 102 Magicseartis origo. . . - . - 125
CAP.III. —De horis arlificialibus. 103 — —
CAP.XV, De Mesopotamia. Yariseejus urbes. 125
—
CAP.IY. Altitudd solis et climatis. 105 CAP.XVI. — De.Syria.— Ejusufbes elprovincise.i26
CAP.V. — De terra et magnjtudine-solis. 105 CAP.XVII.— De Palajstina.— Ejus varisepartes. 126
CAP.VI. — De aqusetumore. 103 CAP.XMII. —-De iSgypto. ' — Euxia postea iEgyptus
CAP.VII. — De solisvicinitate. -. 103 dicta.- - _ 126
—
CAP.VIII. Quodniliii ante solemoccidat,quod cum —
CAP.XIX. De Gaucasoet fegioDibusOrientis. . 127
soleoritur " 105. " CAP.XX.—De AsiaMinore, 127
—
CAP.IX. Quomodo eclipsis.fiat 104 CAP. X XI. — De f egionibus Asise. 127
CAP. X . — De lmue saltu. 104 CAP.-XXII. — De Europa. — Ryphseimontes, Moeoti-"
CAP.XI. — De orienteetaliis. 104 des paludes. 128
CAP.XII.--De meridie. 105 —
CAP.XXin. De Scythia.. 128
CAP.XIII. —Decancro et eapricorno. ' 105 —"
CAP.XXIV. De Germaniasuperiore. 128
—
.GAP.XIV. De horlzonte. : -. 103 —
CAP.XXV. —De Germauiainfeiiore.- - - 128
—
CAP'.XV. Be aequinoctio. 103 CAP.XXVI. De-Thracia. -- " .128
—
CAP.-XVI. De die et nocte. -- - 106 CAP. X XVH. — De e t
Grsecia,— ejus variis partibus. 128
CAP.XVII. — Deparailelis.- - -. - -106 CAP. XXVHI. — De Italia. Yarise Italise appellatio-
CAP.XVIII. — Horologiorumdiversilas. 106 nes. , 129
• CAP.XIX.— Ad inveiiiendumintervallumin horologio. —
CAP.XXIX. De Gallia. 150
106 — —•
CAP.XXX. De Hispania. Sex ejus Drovlnci33.150
—
CAP.XX. Qiiod sbl mediusnumero dicatur . 107 CAP.XXXI.— De Britanniaet partibus eius. " 150
—
CAP.XXI. De stellarura lumine. 107 CAP. X XXII. — De Alfica. . 150
. CAP.XXII.— De distinctis sph-Bfis 107 CAP.XXXIII.— De jEthiopia. — Astrologia ubi de-
CAP.XXIII.— Terra unde frigida. . .107 scripta. -151
—
CAP.XXIV. De liqea zodiaci. .-. 107 —
CAP.XXXIY. De insulis, et novo,ut dicunt, orbe.
—
CAP.XXV. Zodiacusquo ducatur. 108 . « .- 15i
—
CAP.XXVI. Planetse quo vadant. 108 — —
CAP.XXXV. De Siciiia. Trihacria dicta a tribui
CAP.XXVII. — De sequinocliali l inea, . 108 montibus. 13?
CAP. XXVIII. — De solstiiioin cancrum. ' 108 CAP. X XXVI. — De Sardinia. 153
CAP.XXIX.— Unde visusrecidat. 108 CAP.XXXYH.— De Infemo. — De nominibuslaferni,
CAP.XXX.—De signisduodecimobscurantibussoJem-. Acheron,Styx, Phlegelon. 153
. 109 —
CAP.XXXVIII. De aqua. ' 155
—
CAP.XXXI. Quodplaneta^ " semper non sint ' ce-
seque —
CAP.XXXIX. De Oceano. .- . . .155
leres. 109 CAP.XL. — De aslu maris. _ 155
CAP. X XXII. — De sole ascendecte, quid et efficiat. CAP. X LI.—De —
voragine. Quornodofiatvorago.-15-i
-.----.'. 109 CAP.XLII. — De terrs motu. — Quomodoijant:terra
CAP.XXXIII.— Inariete sol multiplicaldies. 109 motus. 13i
—
CAP.XXXIV. De linea tehdente per centrum. 110 CAP.XLHI.—DeHiatu. —GausaWatuumterra, Tre-
CAP.XXXV.—Ansol -" diutiussub terra sit.quam su- mor terra quid. _ 134
iu
per, sequinoctia. "- 111 —
CAP.XLIV.-—De frigore_ CurextremjeOceanipar-
CAP.XXXVI.—Delucifero hespero. et 111 tes perpetuo frigofe horreant. 134
CAP.XXXVJI.— Quodhorologiumin prima et uliima CAP.XLY. — De aquisdulcibus etsalsis. . . 15i
horaIIODhabeat partes. 112 CAP. XLYI.— De mari Rubro. — Mare " unde dictum.
—
CAP,XXXVIII. Quodsol duceDtesimasexla deeima - - 135
pars circulisui dicatur. 112 —
CAP.XLYH. De geminaaqua natura. 155
—
CAP.XXXIX. Deplanoetailo. 112 CAP.XLYIII.—De aqua ealida. - 153
CAP.XL.—Degradibus et ciiiiiatibus. 112 CAP.XLLX.—Deaquismortiferis. .155 -
CAP.XLI.— Desole hiemali. - .- ,113 CAP.L. — De mariMortuo. — Bituminis natura. 155
CAP.XLH.— jEquales possunt esse ortus, occasusnon GAP.LI..-—De animalibusaquartim.— Cur aves in sere
item. ' 115 volent. -- 156
CAP..XLIII.— Quodnonsint «Bqualesmeridieset occa- —
CAP.LII. Designisih more prognosticis.- 156
sus . - '"".---. 115 —
CAP.LIIL-—De aere. Dasmouesin aere comiBoran-
—
CAP.'XLIV. Quod sol sit administrator setherese-lu- tur. -._ 156
cis. .115 CAP.LIV. — Devenlis. — Yentus quid. 156
CAP. X LV:"— De corpore solari 115 CAP. L V.— De eardina-Iibus ventis. 135
PATROIT.GLXXII 40
 Hm . - OROO RERUM li-2
CAP.LYf. — De nubibus. — Nubes ~ quoniodonasc.n- CAP.CXXIX,— Eridanus. 145
^tur; undedict». 156 —
CAP.CXXX. Celus. 143
—
CAP.LVH. De tonitru et fulminibus. 157 —
CAP.CXXXI. Centaurus. 145
CAP:LVHI.—De Iride. — Iris quomodofiat. 157 CAP.CXXXII.— Ara. U6
CAP.LIX.—Depluvia. — Quomodofiat pluv ?•. 157 —
CAP.CXXXIII. Argo. 146
CAP.LX.— De grandine. — Grandiiiisgeneratio. 157 CAP.CXXXIV.—Pislrix.
— "•
146
CAP.LXI. — De nive. — Nix qaomodofiat. 157 CAP.CXXXY. Canopus. 146
<_AP. LXH.—De rore. — Underos veniat. — Pruina. — —
CAP.CXXXVI. Lacteazona, cur candida. 146
" '" —
CAP.CXXXVil. Decometa. 146
157
• CAP.LXIIi. — De riebula.— Undenebuia fiat, 157 CAP.CXXXYIH. — Aqueumcoelum 146
CAP.LXIV.— De.fumo.-—-"~ Qualis lignorum resohUio —
CAP.XXXXIX. Spiritualeccelum. 146
Eutinigue. — '.'' '"- 137 —
CAP.GXL. Ccelumcoelorum. 146
" CAP.LXY. Deigniculis. ,157 LIBER SECUKDUS.
CAP.LXVI.— De pestilentia. — Undenaseatur pesti- CAP.I. — De sevo.— iEvumquid sit. 145
lentia aeris et ubi.. - """.", 138 CAP.II.—De Temporibusssternis. 145
— —
CAP,LXVII. De igne. Angelbrumcorpora ignea —
CAP.III. De temporibus muiidi. 146
£unt.-, 158 CAP.IV.— De atomis. . 147
CAP.LXYin. —De planelis. — UDde plauetaBdican- CAP.V.'— De ostentis. 147'
tur. -,.-.- 158 —
CAP.VI. De momenlis. 147
CAP.LXIX.— De luDa.— Ciir proprium lumen non —
CAP.All. De parlibus. 147
habeat. 158 —
CAP.VIII. Deminulis. 147
—
GAP.LXX: DeMercurio.—Motus ejus. —
158 . CAP.IX. De punctis.' 147
"•—
-_-Ci.p,-LXXI. De Yenere.-_- Molusejus. 159 —
GAP.X. Delioris. .147
CAP.LXXII.—De Sole.—Soluode "dictus.—Mag-niludo CAP.XI.—De qiiadrante,-.' 147
et mdtus ejus."- ; 159 " —
CAP.XII. — De die. Liidedictus dies. 147
CAP.LXXHI.— De signis solis prognosticis. 139 . CAP.XIII..—De Longisel brevioribusdi_ebus. 147
—
-CAP:LXXIY. De Marte.— Motusejus. 159 CAP.XIV.— De Zodfacisignis, ei parallelissoiis, 148
CAP.L._XV.— De Jove. . . 159. CAP.XV.— De pnmo circulo 148.
—
CAP.LXXVT. De Saturno. Motusejus.— 159 —
XVI. De ?ecundocircuio.
CAP." 148
CAP.LXXVH.—Deabsidibusplanelarum. 159 —
CAP.XVI1. De teriio cireulo. 148
CAP.LXXYIII,— De coloribusplanetarum. 159 CAP.XVIII.— De quarlo Circulo. 148
CAP.LXXIX.—De via planetarum. -140 CAP.XIX.— De qtiiiilo circulo. 148
—
CAP.LXXX. De SODO pianetarum.—Cur anobis nou —
CAP.XX. De sexto circulo. 148
exaudiatur.—Musica. 140 —
CAP.XXI. De seplimocirculo. 149
—
CAP.LXXXI. De ca_l-sti musica.- — rroporliones —
GAP.XXII. De octavocirculo. 149
planetarum. - 140 —
CAP.XXilf. De qualuorsoliscirculis. 149
CAP.LXXXU.—De homiuemicroeosmo. 140 CAP.XXIV.— De varia umbra dierum. 149
CAP.LXXXIII.— De mensura,• sive disIantL planela- CAP.XXV.— Dehorizonte. 149
Km. -, - 140 CAP.XXV].— De dterum dhisione. 149
' CAP.LXXXiV. —
—De coelo. Ccelumunde dictum. — —
CAP.XXVII.. T)einilio el finedierum. 150
rronostica tempesUi-tum. 141 —
CAP.XXVIII. De nomii.ibusdierura. 150
CAP.LXXXV.— De climalibus 14] —
CAP.XXIX. De nocle. 150
CAP.LXXXVl.— De plagis.— Adsenomen e qualuor —
CAP.XXX. De umlira. 130
plagis muudi est. 141 CAP. X XXL — 130
composilum
CAP.LIHTH. — De firmamento. "141 CAP.X XXH. — Deeclipsi.
De sepiemlemponbusnoclis. 150
—
CAP.LXXXYIII. De axe. • 141 _
CAP.XXXHI. De liebdomada. 15«
—
CAP.LXXXIX. De stellis. — Cur steliajin dle non —
CAP.XXXIV. De nieiisibns. 151
—
appareant. Uudedicts. 141 —
CAP.XXXV. De nonniiibusmensiuni. - lai
CAP.XC.— De sideribus. — Sidusunde dieatur. 142 CAP.XXXYI.—De meiisilmsRomanorum 152
CAP.XCI.— Dezodiixo.— Unde sii.dictus. 142 —
CAP.XXXVII. De Januario. 152
—GAP.-XCH. — Denariete. — Quare~aries-pro~5igno~pr>-—CIP.XXXVIH.—"DeFobruario.—: i_2~
naiur. —
14=< CAP.XXXIX. De Martio. 182
—
CAP.XCni. Detauro. 142 CAP.XL.—DeAprili. . 152
CAP.XCLY.— De geminis 142 CAP.XLt. — De Maio. 153
CAP.XCV.— De cancro. 142 —
CAP.XLn. De Junio 155
CAP.XCYI: —DeLeone. 142 — —
CAP.XLIII. De Julio. Uade dictusOuinlilis. 155
CAP.XCVII.— De Virgine. 142 CAP.XLA7.— De Auguslo.— Unde Sextilis. 155
CAP.XCYIII.— De iibra. 142 : CAP.XLY.— De-Septembri. 155
CAP.XCIX.— Descorpio. 145 CAP.XLVL—DeOctobri. 155
—
CAP.C. De sagilt.ario/ 145 CAP,E-Yll. — De Novembri. 155
—
GAP.CI. De caprieoino 145 CAP.XLYIII.—De Dccembri. 135
CAP.CU.— De aquario. - '_ —
--B ^ CAP.XLLX. De Kalendis. 153
CAP.CHlr—Be piseibiis. 145 —
CAP.L. DeKonis. _ 155
CAP.CIV.— Hyades. " 145 —
CAP.LI. De Idibus. 155
CAP.CV.— Pleiades. 145 —
CAP.LII. De vicissiludinibusanni. 155
CAP.CVI.— Arctos. ._ .145 CAP.LIII. —De vere. 154
—
CAP.-CVII. Booles. 144 CAP.TJV.— De seslate. 154
- CAP.GVIH.—-Arclurus 144 •—
CAP.LY. De autumno. 151
CAP.CIX— Pilbou. 144 CAP.LVI.—De hieme. . 154
CAP.CX. — Corona. 144 CAP.LVH.—DP,ina?quali!atelemporis. 154
—
CAp.CXr. Hercules. 144 —
CAP.LVIII. De eleinentis. 154
CAP.CXH. — Lvra. - . 144 —
CAP.LIX. De hominemicrocosmo. 154
—
CAP.CXIII. Cvgniis. 144 . CAP.LX. — De anno. 134
—
CAP.CXIY. Ceplieus 14i —
CAP.LXI. De annoiunari. 153
CAP.CXY.—Perseus. 144 —
CAP.LXII. De solari anno. 153
—
CAP.GXVI. Deitoton. 144 —
CAP.LXIII. De bissexliii. 155
CAP.CXVH.— Serpentarius. 1-H CAP,LXIV.—De Mercuriianno. 135
CAP.CXVIII.— Pegasus. 141 —
CAP.LXV. Venerisannus. 153
CAP.CXIX.—Deiphiuus. 1 ti CAP.LXYI.— Martisannus. 155
CAP.CXX.— Aqmla. 14_ CAP.LXYII.— Jovis. 155
—
CAP.CXXI. Sagitta. li-4 —
CAP.LXYIII. Saturni. 155
—
CAP.CXXII. Hydra. 145 —
CAP.LXIX. Annusmagnus. 155
—
CAP.CXXffl. Crater. 143 —
CAP.LXX. De anno civili. 153
—
CAP.CXXIV. Corvus. 143 —
CAP..LXXI. Debissexto. 135
CAP.CXXV.— OrioD. 143 CAP.LXXII.—De oivmpiadibus. 156
CAP.CXXVI.—ProcyoD.- 145 CAP.LXXIII.— De luslris. 136
CAP.CXXVII.— CaDicuIa. 145 CAP.LXXIY.— De indictionibus. 156
CAP.CXXVIH.—Lcpus 145 —
CAP.LXXY.— De 33late. liominis sex setates. 156
 US3 QU/E IN HOC TOMO CONTINENTUR. UXi-
CAP.LXXVI.— De sa_eu_o. ' 137 T.IBERDE ILERESIBUS.
GAP.LXXYH.— De deceiinovennalicvclo. 157 Prsefatio. -.-,. 2..5
De hasretieisJudssorum. ''' 233
-CAP.LXXVIII.-- De'ogdoade." .1-7 235
CAP.LXXIX.— De cyclo sokiri 137 De h.ereticis Paganorum.
CatalogusRomanorumpontificum. 239
CAP.LXXX.— De numeroaitieulofum. 137 245
CAP.LXXXr.—Demagiioaniio. ' 1'38 Commenlariusin TimajumPlalonis. -
. CAP.LXXXII.— De cyciis. 158
OPERUM HONORII PARS SECUNDA. — EXE-
—
CAP.LXXXiH. De auctoribuscycli. 158
CAP.LXXXIV.— De sequinoxioet solstilid. 138 GETICA.
CAP./LXXXV. — De saltu luiue.' 159 HEXAEMERON. /"'
CAP.LXXXVI. — De minuiis 139 DE DECEMPLAGIS ^GTPTI SPIRITUALITER.
CAP.LXXXVII:— De regularibusferiarum 159 EXPOSiTiO SELECTORUMPSALMOIUJM.
CAP.LXXXVIII.— De coi-Ciirreiilibus. 160 Dedicatio aucloris. 289
CAP."LXXXIX.•'— De regulanbus el epaciis. 160 Quid sit ei unde dtotur Psalterium.' 269
—
.CAP.XC. Quothorislunalueeat.' 161. ad iogicampertineat. 270
—
CAP.XCI. Quotpartibus lunaa sole distet. 161 Quod 270
161 De "titulo,intentione, materia et auctore.
CAP.XCII.—In quo signo luna sit. De ordinalionepsaimorum 271
CAP.XCHI. De — annisDomini. _ 161. De formasive Dgiirapsalterii. 271
CAP.XCIV.—De ilidiclioneinveiiieiida. 161 De numero psalmorum. 272
CAP.XCV. — De epaetis iriveniendis. 161 De 272
—
CAP.XCVI. Solarisannus quomodoinveniattir.' 161 mysteriopsalmorum. .27i
— Primus psalmus de IncafiiaiioneChristi. . .
CAP.XCYII. Coticurrentes quomodo inveriianlur. Applicaliopsalmi prirriiad queriiculrique Qdeleiri. 279
162 partis ejusdempsalmi ad impios. 280
—
CAP.XCYIII. De inveniendo bissevto. 162 Appiicalio 281
CAP.XCIX.— De iayeniendo cyclolunse. 162 , De qualuor ordinibusin judicio. 282
CAP.C. — De ar.niset cyclis. 102 Prologus inpsalmumquiiiquagesimum. 282
De tilulo, hisloria et.flgura. -
—
CAP.CI. De clavibuslerminoruminveiiiendis. i 6_ De divisionehujus psalmi. 284
CAP.CII.—De termino paschali. 165 ejusdem. 284
CAP,CHI.•—Determinoseptuagesimas, 165 Explicatio 289
— 164 Prologus in quinquagintalesecundum.
CAP.CIV. De quadragesiiiiali. Prolo^us in quinquagesimumprimumpsalmum. 290
—
OAP.CV. De Rogationibus. 16i LI. 291
CAP.CVL — De Peiilecoste. 10i Expositio psalmi 294
Prologusin psalmum ceritesimum.
CAP.CVil. — De Advenlu. 16i
Expositio ejusdem psalmi C. 294
—
CAP.CVIH. De embolismo. 164 in terlium. - 297
—
CAP.CIX. De diebus ^gvptiacis. 164 Prologus quinquaguilale 2?>7
Prologus in psalmumCt.
LIBER TERTIUS. Exposiiio ejusdem psalrui CI. 298
txhorlalio. " 163 Prologus in psalmum CL. 5(-5
Prima selas. 165 ejusdempsalmiCL. 506
Secundasetas. . 166 Ji.xpositio - 508
.168 Epiiogus Psalterii.
Regnum Assyriorum. QU^STIONES.RESPONSIONESIN PRtiVElVBIA i_T
— _Ggypliofum sub 167 ECCLESIASTEN.
— Arcadum. ' regibus. 167 Prsfalio. 511
Tertia selas. . - 168 515
168 In Proverbia.
Temporajudicum.
Primum bellumcivile. , 169 EXPOSITIOIN CANTICACANTICOBCM.
Begnum Idumsebrum. 170 Epistola Honorii doctoris super f.antica canlicoroin.
— Afgivorum. .170 547
— Alhenieiisiim: 171 in librum Salomonisqui dicitur Canlicacanti-
— Amazonu-ri..' Prologus
171 corum. 547
—-
. — TrojanorunilsubOUhoniel. 171 alius super Canticacanlicor.um. 553
'fhebanorum. 171 Prologus 557
— Mycsenorum. 171 Tractalus primus.
Tractaius secundus. 597
— Italorum sub Moyse.' 172 Traclatus lertius. 455
, -Quartaaslasmundi. 172 Traclatus quartus. 471
Regnum Jerusalem vel Juda. _ 172 BeatKMarise ubi exponunlur
' Canlicacanlico-
— Israel. Sigillum
175 rum. - 495
-.' .— Macedonumsub Ozia. 174 Appendix ad commentariumHonorii, auctoris incerl.i
— Albanorumsub Samsone. 174 expositio in Canticacanticorum. 519
— Bomanorum. 174
Quinta setasmuhdi. 175 OPERIJM HONORII PARS TERTIA, — LITUR-
Regnuiii Babyloniofum, 175 GICA.
— Persarum. 175
— Alexandria... -- " 176 GEMMAANIMiE.
— Syri_i. _ 176 Fratres Honoriosolitario. 541
Consuleset dictatoresRomse. 177 Honorii responsio.— 541
De sacerdotibus. 179 LIBER PRIMUS. De missmsacrificio ei de ministris
Sexta a-lasmundi. 180 Ecclesim.
De Auguslis et CcesaribusRomanisusque ad Frederi- CAP.I. — Dicendorumsufiimalibris quatuor. 545
cumI. . - 180 CAP.II. — De missa. 515
Prima Christianorumpersecutio. 180 CAP.III. — De primo offlcio. 543
"
Secunda perseculio. 180 CAP.IV. — De proeessioneepiscopi. 544
Tertia perse.cutio 181 CAP.V. — De campariarumsignificatioiie. "544
Quarta perseeulio. 181 CAP.VI. — De curru Dei. 545
Quinta persecutio. 181 CAP.VII. — Ingressus episcopiquid signiilcet. 546
Sexta pRrsecutio. " 181 CAP.VIII. — Quid cereostata signiflCeDt. 346
Seplima persecutio. ' 181 CAP.IX. — Quidministri designant. .5i7
Octavapersecutio. 181 CAP.X. —•Quid desigriatsubdiaconus. 347
Nona persecutio. , " " 182 CAP.XI — Ouid acoiythidesignanl. 347
Decimaperseeutio. 182 CAP.XII. — Dethuribulo. 548
SUMMATOTIUSDE OMNIMODA HISTORIA. CAP.XIII. — DeEcclesiaetsecundo officio: 548
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBELLIOUA- 'CAP.XIV. — Desubdiacono. 548
TUOR. CAP.XV.,— De episcopo. ..49
Libellus I, ex Hieronymosubleclus. 197 —
CAP.XVI. De cantofibus. 8-W
197 CAP.X\rH. — De servo arante. 5i9
- Libellus II, ex Geunadiosubiectus.
Libellus III, ex Isodorosubleclus. 221 CAP. X VIII. — De figura alia. . 530
LibellusIV. 228 • CAP.XIX.— De tertio oflicio. 550
lndex scriptorumqups HonoriusHieronymo, Gennadio CAP.XX. — De diacono. 5,30
et Isidoroadjecit. 253 CAP.XXI.— Quiddua.candelccdesignant. 551
 I45S ORDO RER1331, 1456
CAP.XXII.— Quid designet quod Evangeliumin_am- GAP.XC:— De eanone. 573
lione legilur. '551 •—
CAP.XCI. De missseofflciorumnohiinibus. " 574
CAP.XXIH.—De siguis et salutationediaconi. 551 CAJP. —
XCII. De Kyrie eieison. 574
—
CAP.XXIV. Debaculis. .552 —
CAP.XCIII. Quid Gloriain excelsis. 574
CAP.irv. — De.sermone. • 532 —
CAP.XCIY. De oralione. 574
—
CAP.XXVI. De quarto officioe_de jieclesia. 552 —
GAP.XCV. D.e-situ orationis. Tribus de causis ad
JCAP.XXVII. — De sacriflcio. ,' : 553 Orientemcumoramusnos converlimus. _ 575
GAP.XXYIII.— De tribus sa.eriAciis. _ 555 —
CAP.XCVI. Quid episto.a. ' 575
CAP.XXIX.—De septem sacrificiisIcgalibus._ 555 —
CAP.XCVII. De Evanaelio. 573
—
CAP.XXX. De sacriffcioChristianorum. 554 —
CAP.XCYni. De-sacrificio. 576
—
CAP.XXXI. Desscrificiopanis. . . 554 —
CAP.XCIX. De sacrificiopanis ei vini. 576
—
CAP.XXXII. De Ecclesia, et signilicalione. 554 —
CAP.C. De Aipha et Omega, et illius cruce K-}-B
CAP.'XXXIII.—Desacriflcio vini, 554 _ - - 576
CAP.XXXIV.—Deaqua vino rriisla. 555 CAP.CI. — De pfsefatione. - ' . 576
CAP, XXXV.-_ De formapanis. . 555 CAP.CIl. — Quare dicatuf Sanctus 577
—
CAP.XXXVI. Cur quolidie'missacanletur. _555 —
CAP.CIII. DeCanone. 577
—
CAP.XXXVII. Desubdiacono. 535 —
CAP.CIY. De duodecimapostolis et de sanclaMaria.
—
CAP.XXXVHI. Deeantoribus. 553 _ 578
—
CAP.XXXIX. De oratione sacerdotis. - 536 —
CAP.CV. De duodecimnominibusmarlyrum. 578 -
—
CAP.XL. De secreto. 556 CAP.CYI.— De calice. . - '" "578
CAP.XLI._—De.Prs.falione. -556 —
CAP.CVJL De nominibus. - 579
CAP.XLIL — De sacrificioangelorum. 556 CA.P. —
CVHI. De ordinibus. . 579
—
CAP.XLlfl. De quatuor ordinibus. 557 CAP —
.-CIX. In OrationemDon.imeam - 580,
— — "
CAP.XLIV. De quinto officioet de pugna Chrisli. CAP.CX. Depace. . 580
. 557 —
CAP.CXI. De Agnv.sDei. 5S0
CAP.XLV..—Mysterium. _- 557 CAP.CXII.—De qualuor speciebusmissai. 581
—
CAP.XLVI. De passione Christi 557 —
GAP.CXIII. De tribus horis missK. 581
CAP.XLVII.— DeJoseph. 558 CAP.CXIV.— Qtiodur.amissadebeatceiebrari. " 581
CIP.XLVHL— De acoiytho qui patenr.m tenet, quod CAP.CXV. — De Gloriain excelsisDeo. 582
Nicodemumfiguret. - 558 —
CAP.CXVI. De una orationein missavel pluribus.
—
CAP.XLIX. De cruce. 538 582
CAP.L. — De primo ordine, et de iribus crucibus. —
CAP.CXYII. De genuflexioiiein.Quadragesima. 582
559 CAP.CX\rIII.— De lumine ad missam. 585
CAP.LI. —De secundoordine, c-tde quinquecrueihus. CAP.CXIX.—De Credoin unum Demn,quandosit.can-
539 tandum. 585
—
CAP.LII. De terlio ordine. 559 —
CAP.CXX. De prsefalionibus. 583
•—
CAP.LHI. De quartoordine,-etde quinquecrueibus. —
CAP.CXXI. Quare pro defunclisGloriaFatri et Al-
560 leluianon canletur. 585
CAP.LIV.— De quinto " ordine, et de tribus crucibus. CAP.CXXH.— De altari. -585
360 CAP.CXXIII.—-DetabernaculoMoysi. '_ _ 584
CAP.LV.— De sexto ordine, et- de quinque crucibus CAP.CXXIV.— De tabernacuiopopuli. 884
560 —
CAP._CXXV. Detemplo. .585
CAP.LVI.— De quinque ordinibuscrucum. 560 —
CAP.CXXYI. De ecclesiababente septem vocabuia.
CAP.LVII. —De numero sigiiorum. 560 585
—
CAP.LYIII. De seplem sacrificiis. 561 —
CAP.CXXYII. De basilica, " cailerisque lempli nomi-
—
CAP.LIX. De quinque orationibus. 561 mbus. 585
CAP.LX. —De sexlo oflicio, etbenedielione episcopi. CAP.CXXVm.— D&capeliis 585
562 —
CAP.CXXIX. Desitu ecclesiie 586
— —
CAP.LXI. De seplimo ofiicio,et de res-irreelione_ CAP.CXXX. De feneslris ecclesi_e. 586
Domini. _ 562 •—
CAP.CXXXI. De columnisecclcsia?. 5S5
___ 565 —
CIP. CXXXH. De"pictura. 586
CAP.LXllr^^T-e paee Jjommir
—
CAP.LXIII. De ifacivoneoblals. 565 —
CAP.CXXXin. De coronain eeclesia 5S6
CAP.LXIV. — D.eiribus partibus oblala?. 365 CAP.CXXXIY.— De pavimento. 586
CAP.LXY.— De trirjus communicationibus. 564 CAP.CXXXV.— De cruce. -587
CAP.-.LXVI. —De Dominicopane. 364 —
CAP.CXXXVI. De propiiiatorio. 587
CAP.LXVII.—De orationesuper populum. 565 —
CAP.CXXXYn. Depaliiis. ' 587
'—
CAP..LXVIII. De processione. 563 —
CAP.CXXXVHI. Deoslio. 587
:CAP.LXIX.— Significatioproccssionum. 565 CAP.CXXXIX.— De ehoro. ' 5SS
CAP.LXX. — Quiddesignat
- processioad aliameccle- CAPCXL.— De concordiachori. - 588
siamfaeta de patriaV 566 CAP.CXLI. — De corona 5S8
CAP.LXXI. — De arca. , 566 —
CAP.CXLH. De campanis. 588
CAP.LXXIL—De puguaChrislianorumspirituali. 566 —
CAP.CXLIII. De lurribus - 589
CAP.LXXIII.—Quodepiscopusspiritualiter agat vieem —
CAP.CXLIV. De campanario." - 589
imperaloris. — 566 CAP.CXLV.— Deslatione. " 589
CAP.IXXIY. Quodcantaior sit- signifer et tubicina. CAP.CXLVI:— Demuiieribus. 589
... 567 CAP.CXLVII.— De cameterio. 590
CAP.LXXV.— Debello spiriluali. 567 --
CAP.CXLVIII. De claustro. 590
CAP.LXXVl.-— Quod canlores."vicem dueum aganl. —
CAP.CXLIX. Quod clauslrumsil paradisus.- 590
567 CAP.CL. — De dediealioneecclesiss. 590
CAP.LXXVII.—De.cantore quod vicem pra_conisagat. CAP.CLf. — De.domonon consecrata.
" 590
567 CAP.CLII. — De porlis. -. 591
CAP.LXXVIII.— De David eum Christo,et Golialli CAP.CLIH. — De alphahelo. 591
cumdiauolocomparatis. "68 'CAP.CLIV.— — De quaiuor angulis ecclesise 391
CAP.LXXIX.— Mysterium. 368 CAP.CLV. De dexlro angulo. 595
CAPLXXX.— Item de missa et de judicio. • 568 CAP.CLVI.—De illo: Deusin adiutorinm. 592
CAP.LXXXI.— De pugna Philistsei. 669 —
GAP.CLVII. De sale ei cinere". 592
CAP.LXXXII.— Dearmis-sacerdotis . 569 CAP.CLVIH.— De vinoet aqua. 595
CAP-LXXXHI. — Delragadiis. 570- CAP.CLIX.— — De lemplo. 595
CAP.LXXXIV.— Item de missaet de septem Voimmts CAP.CLX. De allari et cruce. -
595
vobiscum,seplemque donis S. Spiritus, et de lrysterio —
CAP.CLXI. De ministris. 594
jnissse. 570 —
CAP.CLXII. De oieo etaltari. 594
— ' —
GAP.'CLXIII. De clirismaie. 59_
GAP.LXXXV. BabanusMaurusde missa. 571
—
CAP.LXXXVI. Nuncdicendumunde missaexordium GAP.CLXnr.—De iucenso. ' 595
sumpserit el quis eam auxerit. 572 —
CAP.CLXV. Devasis et oiiiamentis. 595
CAP.LXXXVII.—De Inlroitu missseet cseteris parli- CAP.CLXVL—.De reiiquiis sanctorum 595
bus; aquibus primumsintinstilutse. 572 CAP.CLXVH.— Deveste animaruni. 593
CAF.LXXXVIH.—De Epistola ei Evangeiio. 572 CAP.CLXVIII.— De die judicii. 596
CAP.LXXXIX.— De vestibus et calicibus. —
-r;r:5 CAP.CLXIX. De cerlo locoel sacrificii.. 596
 1457 QILE IN HOC TOMO GONTINENTUR. 1-S8
' CAP.CLXX.— De violataecclesia. 596 CAP.Vin. — De prima hora. " 61_
CAP.CLXXI.— De corislruclioneecclesise. " 597 ' CAP.IX. — De secundahora. 618
—
CAP.CLXXII. De ministriseeclesne. 597 CAP.X. — De GloriaPatri et terlio nocturno. 618
CAP.CLXXIII.— DeChristianis. 597 . CAP.X!. — D.etertia vigiliaet tertio nocluruo. 619
CAP.CLXXIV.— Declerieis. S97 CAP.Xir. Quod Pauius vigil fuerit. 619
CAP.CLXXV.— De ostiariis -. 598 —
CAP.XIH. Laure-Dtius vigil.- _6i9
C-ti?.CL-XXVI.'—Delectoribus. " 598 CAP. X IV. — Gregoriusvigil. 620
CAP." —
CLXXVH, De exorcistis. •—
-598 • CAr.XV. De medianocte. 6i0
—
CAP.CLXXVm. Deacolvthis 598 CAP.XVI-— De auctoritate sanctorum. 62i
—
CAP.CLXXIX. De subdiaconibiis. 599 —
CAF.XVII. DispositioHieronvmi. " 621
. CAP.CLXXX.— De diaconibus. CAP.XVIII.-—De vineaDomini.
CAP.CLXXXI.— De presbyteris. -- 599
599 —
CAP.XIX. De sacerdote.
621
621
CAP.CLXXXII.— De sacefdotibusiterum. 699 CAP.XX.— ManeAbel. 622.
—
GAP.CLXXXIir. De episcopis. 600 —
CAP.XXI. TertiahoraNoe. C23
—
CAP.CLXXXIV. De summosacerdote. 600 —
CAP.XXH. Sexta hora Abraham. 622
—
CAP.CLXXXV. De manusimpositione. 600 —
CAP.XXirr. De versu. 625
CAP-CLXXXVI. —De arehiepiseopis. - 601 —
CAP.XXIVr. Nonahora Moyses. 623
CAP.CLXXXVn. — De patriarchis. . 601 —
CAP.XXV. Undecimahora, apostoli. 625
CAP.CLXXXVIII. — De papa. 601 CAP.X XVI.— De versibus. - 625
CAP.CLXXXIX. — De coosecrationepapse. 602 CAP.XXVII.— De feslivitafesanctorum. 654
—
CAP.CXC. De ordineministrorum. 602 —
CAP.XXVIII. De Jlalutinismonachorum. " 624
—
CAP.CXCI. De presbyieris. 602 —
CAP.XXIX. De terlio nocturno. 625
CAP.CXCII.— De virginibus. 602 —
CAP.XXX. De inclinationibus. .625
CAP.CXCJH.— De lonsura clericorum. ,~ 602 —
CAP.XXXI. Notadignitalem quaa in matutinistau-
CAP.CXCIV.— De Chrislorege et sacerdote. 603 dibusest. 623
—
CAP.CXCV. QuodPetrus apostolustonsuraminvenit CAP.XXXn.—Primacausa. 625
elericorumprimus. , 605 —
CAP.XXXIir. Secundacausa. 626
—
CAP.CXCYr. De tonsuramagorum. " 605 —
CAP.XXXIV. Tertia causa. 626
CAP.CXGYH. — De clericalicorona. 605 - ^
CAP.XXXV. Quarta'causa.. '626
CAP.CXCVIII.— Desacrisvestibus. 604 —
CAP.XXXVI. Dominusregnavii,PsalmusI Laudum.
CAP.CXCIX.— De pr;eparationesacerdotis. 604 Dominicaj. : 626
CAP.CC.—De iavandismanibus. 604 CAP.XXXVII.— JubUale. 628
—
CAP.CCI. De humerali. 604 —
CAP.XXX^iH. Deus,Deusmeus. 627 -
—
CAP.CCII. De alba. 605 —
CAP.XXXIX. Deustniserealurnostri. 627
—
CAP.CCIII De cingulo. 605 CAP.XL.—Benedicite, omuiaoperaDomini,Dommq.627
—
CAP.CCIY. De stola. —
CAP.CCV.— De innocentia. . -- 603 CAP.XLI. LaudateDominumde cmliset Cariiaieet
- 606 Laudate,sub unoGloriaPalri. .- 627.
CAP.CCVI.— Desubcinguio. 606 CAP.XLII.— DeIiymno. '- 627
— — '
CAP.CCVH. De casuia. 606 CAP.XLIH.— De capitulo. 627
—
CAP.CCVIH. De mappula. 606 CAP.XLIY. De canlicoBenediclusDeus. 628
—
CAP.CCIX. De seplem vestibusepiscopi-.. 607 —
CAP.XLY. De orationeet sufTragiis. 628
—
CAP.CCX: De sandaiiis. 607 —
CAP.XLVI. De privalis noctibus. 628
—
CAP.CCXI De dalmatica. 607 CAP.XLVII. — De duodecim hoiis. 628
CAP.CCXII.— De dalmalica,et quid designet. 608 CAP.XLVIH.— De sex aniiphonissuper nocturnum.
—
CAP.CCXIII. De rationali. _ 608 . '., 628
—
CAP.CCXIY. De milra episcopali. 609 —
CAP.XLIX. Yigiutiquatuor horse. 628-
—
"CAP.CCXV. De chirol.hecis. . 609 —
CAP,L. De duodecimPsalmis. 629
—
CAP.CCXVI. De annulo. ' 609 CAP.LI. — De privalis noctibuset de Laudibus cum
—
C.AP.CCXVII. De baculo episcopali 609 canlamusMisereremei 623
—
CAP.CCXVIII. Iteiri de virga el bacmo eniscopi.
* 610 —
CAP.LII. — Deus,Deusmeus. 629
CAP.CCIX.— De genere baculi. 610 CAP.LIH. Deusmiserealurnostri. 650
—
CAP.CCXX. Despba_rula. 610 —
CAP.LIV. De horis et a_talibus. 653
CAP.CCXXI.—De ornatu arehiepiscopi. 611 —
CAP.LV. idem deiioris diei. 635
CAP.CCXXH.—De pallioarchiepiscopi. 611 —
CAP.LVI. De.nocturnalibuslioris. 654
—
CAP.CCXXIII. De vestibus patriarchajet apostoliei. CAP.LVIT.—Dehoris diei et noctis. 634
611 —
CAP.LVIII. De prima Doininicisdiebus. 654
—
CAP.CCXXIY. De coronaimperatoris. ' 612 —
CAP.LIX. De fide qualuor-temporibus edita. 654
CAP.CCXXV.— De diademateregum. - 612 CAP.LX. — De prima in privalis diebus. 654
—
CAP.CCXXYI. De vesiibus minislrorum inferioris CAP.LXI. — Vev.s,in nominetuo. 655
gradus. 612 —
CAP.LXII. De Yespera. 637
—
CAP.CCXXVTL Decappa. 612- —
GAP.LXIII. De cursusancta3Marhe. 637
—
CAP.CCXXVIII. De pileis. 615 CAP.LXIY.—De Compleioiioet deconfessipae sero
—
CAP.CCXXIX. De subdiaconorumvestibus. 615 el mane. 658
—
CAP.CCXXX. De veste diaconorum. .- 615 —
CAP.LXY. De cursu monachorum. 659
CAP.CCXXXI.—Dediaconicasula. 613 CAP.LXVi. — Prima Dominiea. 659
CAP.CCXXXir.—Deindumentisclericorum-. 014 CAP.LXYH.— De iiocturnis. - 640
CAP.CCXXXIII.—Detunicisclericoru-m. 614 —
CAP.LXVTII. Dominica. 6ii
—
CAP.CCXXXIV. De camisiiselevicorum. 614 —
LIBER TERTIUS. De sotemnUatibusloliusanm.
—
CAP.GCXXXY. Clericus non debet arma deferre. CAP.I. — De AdventuDomini. _64i
614 —
CAP.IJ. De secundaDominicain Adventu. 643
CAP.CGXXXVI. —Laici pessunt porlare arma. 61i —
CAP.III. De tertia Dominica. 645
—
CAP.CCXXXYII. Cuculiaquid sigmficet. 614 —
CAP.IV. De quarta Domiuica. 613
CAP.CCXXXVIII. .-Yirgaabbalicoiiceditur. . 015 CAP.V. — De antiphonis0. 644
CAP.CCXXXIX—Conversationismonialiuminitium. CAP.VI. — De Vigiliissanctorum 6i4
613 —
CAr.Vir. De NativitateDomini. 644
—
CAP.CCXL. De vestitu monialium. 610 —
CAP.VIII. De neumafrabricseunmdi, et cur potius
—
CAP.CCXLI. De viduis. 616 in a, quam in aiia vocalicautetur. 645
—
CAP.CCXLH. De conversis. _ 616 —
CAP;IX. Desecundu et tertio nocturno. 645
CAP.CCXLHT. — Bapfizalialbasvestes portanl. 616 CAP.X. — De neumaet veritate, et c.urin e. 646
. CISER SECUNDUS.— De Iwriscanonicis. CAP.XI. — De matutinisiaudibus. ' 646
CAP.I —De nocturnorumoffieio. 616 —
CAP.XII. —De saricloStepbano. 646
CAP.n. — De prima vigilia. 616 CAP.Xni. De sancloJoanhe. 648
•—
CAP.III. De secunda hora. 617 —
CAP.XIV. De Iririocenlibus. • 648
CAP." —
IV. De terlia hora. 617 —
CAP.XV. De octavaDomini. 647
CAP.V.:—Yersiculus. - 618 CAP.XYI.— De Dominica,Dummediumsilenliumilcr
CAP.-YT. — De lectionibus. " _ 618 haberet, 647
Cip, VII -=•De secunda visilia et secundo noclurno. CAP.XVII. — De sanctis ef octaviseorum. 647
618 —
CAP,XVHI. De-Epiphania. 6£?
 1459 ORDO RERUM UGO
CAP.XIX. — De Magis 647 bus. 667
CAP.XX. — De Matutinis. 648 —
CAP.XCYI. De cruce ij-omini. 667
CAP.XXI.'—De octavaEpiphanise. 6i8 CAP.XCYII.— De duabusnoctibus. 668
CAP.XXII.— DominicapostEpiphanisaiestum. . 648 CAP.XCVIH.— De quadraginiahoris. .68
CAP.XXUI.—De octava sanciteAgnel.is. 649 CAP.XCIX.— De Sabbatosanclo. " 668
CAP.XXIV.—.De purilicatloneS.-Marise.. 649 CAP.C. — De novo igne. 668
CAP.XXV."—-Desancto Blasio.
- CAP.XXVI.— De catliedraS.
. 649 CAP._GI.— De cereo. 068
Petri aposlo'i, 619 CAr.Cil. — De annis incaniationis Domini qui scri-
CAP.XXVII.— De consecrationesalis et aquse. 650 buntuf in cereo. 668
CAP.XXVIII.— Quare ih Ad.enlu Isaias, eipostNati- .. CAP.iill. — Delectionibus. .- _ 669
vitatem DominiPauius legatur. 650 CAP.CIV.— De quatuor lectionibus 669
CAP.XXIX.—De historia Doinine,ne in furore. 650 CAP.CV. •—De prima lectione. 66Q
GAP.XXX.•—De spaiio a Nativilate Domini usque ad —
CAP.GYI.-—De mensa labernaculi - . • 66_
Septnagesimam.. 630 CAP. G YH. De prima leclione. , 669
GAP.XXXI.— De Sabbato in quo Allelina deponitur. CAP.CVIII.— De duodecimlectionibus secundumRo-
650 manos. 671
CAP.XXXII.—DeSeptuagesima,Pascha et Pentecoste. CAP. C IX. — Item alius ordo lectiohumsecundum Ro-
'-' 651 man.os. 672
CAP.XXXin. ~.De Pascha,quare Judfficrummorese- CAP.CX.— De Hfaniisante et post baplismum. 672
cundumlunsecursum celebretur. 651 CAP.CXI.— Debaptismo. 672
- —
CAP.XXXIY. De sole, quod typum Christigerat. 651 '•—
CAP.CXH. De seplem gradibus in' baplisnio. 675
CAP.XXXV.— De sleliis",quod designent sanctos. 651 —
CAP.CXIII. De confirmalione. 675
CAP.XXXYI.•—De luna, quod Ecclesiam designet, —
CAP.CXIV. De bina unctione. 675
""'" "652 CAP.CXY.—De patrinis. 674
CAP.XXXVII". — De Sepluagesima. 632 CAP. CXVL — tantumbis in anno canonice bap-
CAP.XXXVIlI.— De historia Nabuchodonosor. 652 tismus ceiebretur.Quod _ 674
—
CAP.XXXIX. De Sexagesima. 655 CAP. C XY"H. — De die Christi sepulturs.. 674
CAP.XL. — De quinquagesima. 654 —
CAP.CXirIII. De officiomissse. ,674
CAP.XLI.—De capite jejunii. 654 CAP. C XIX- — De magnomysterio, de prima die saBcufi,
CAP.XXII.— De nomine Adam. - 654 et de die Paimarum. -'""-. 675
CAP.XLIII. — De feria iv in capite jejunii. 635 ---- et
CAP.CXX. De ffiquinoetio sole el luna, el feria
CAP.XLIV.—De Quadragesima. 655 qtiarta. - 67o
—
CAP.XLV. De jejunio Dominiet cur nos non jejuna- —
CAP.CXXI. De undecimoKalendasAprilis, et feria
mus eo tempore quoipse jejunavit. 656 quinta. 675
CAP.XLVI.— De velo quod suspendilur Quadragesi- —
CAP.CXXH. De decimoKalendasApriiis, ctde fc-ria
ina. 636 sexta. 676
CAP.XLVH.— De seplem hebdomadis. 637 —
CAP.CXXHI. De octavoKalendas Apriiis, et de die
CAP.XLYIII.— Desexhebdomadis. 637 Dominica. 676
CAP.XLIX.— De Quadragesima. 657 CAP. CXXIV. — De Pascha. .676
CAP.L. —-De-sexDominicisQuadragesimse. 638 CAP. C XXY. — De umbraPaschffi. 677
CAP. L I. — Dominicav Septuagesimse. 658 —
CAP.CXXVI De processioneIn die.Paschss. 677
CAP.LII. — De media Quadragesinia. • 659 —
CAP.CXXVn. De iribus psalmis in Maiulinis per
CAP.LIU. — De scrutinio. . 659 hebdomadamPaschse. 677
CAP.LIY. — De quarta feria. • ' - 659 —
CAP.CXXVIII. Quare non cantetur Quicunqueper
CAP.LV. — De infantibus. 659 Iianchebdomadam. .67-7
CAP.LVI. —De renuntiatione. 659 CAP. CXXIX. — De Vesperis in die Paschse. 678
CAP.LVII De operibus. 660 CAP. C XXX. — De prima hebdomadasseculi. (378
CAP.LVUl. — De poinpis. 660 GAP. C XXXI. — De biiptizatis. 678
CAP.LIX. — De fide. 660 CAP.CXXXn.—DeSabbato. 678
CAP.LX. — De cruce. 6(>0 —
CAP.CXXXIII. De mediis sex diebus 678
CAP.LXI. — fie sale- __: 660 — (>, -CXXXIV, _-=-£)e magnomysterio-dieiPalmarum-et
CAP.LXII. —De symbolo. OuO tolius hebdomad_e. 679
CAP.LXIII.— De saliva 660 CAP.CXXXV. — De offlciodiei Resurreclionis. 679
CAP.LXIV. —.De iumine. 660 CAP.CXXXVL — De quinquagesimaPaschai. ^S^
CAP.LXY.— De introductionc. 660 CAP. C XXXVII- — De Paschaannotino. CcO
CAP.LXVI.— Destatioiie. 6ul —
CAP.CXXXYIH. De Lifaniamajore. 680
CAP.LXYII.— De Crecloin unum Deum. 66i —
CAP.CXXXIX. De triduana Litaniaante Ascensionem
CAP.LXVllI.— De duabusleclioiiibns. 661 Domini. — 68t
_ CAP.LXIX.— De sabbalo. 661 CAP.CXL. De festo apostolorumPhilippi et Jacobi.
CAP.LXX.— De passioneDomitii. 661 681
CAP.LXXi.— De sabbaloanle riiem Palmarum. 60_ CAP.CXLI.— Quare ante Chrisii resurrectionemLex
CAP.LXXIf.—Dominicaindie Palmarum. 662 et prophet_!iegantur, et post Resurrectionem anoslolo-
—
CAP.LXXIII. De feria secuntlaet tcrtia. 662 rum scripta.. — 681
CAP.LXXIV.~De feriaquarla. -" 662 CAP.GXLII. Apocalvpsisper tres hebdomadas legi-
CAP.LXXV-— De feria quinla. 662 lur. 681
CAP.LXXVI,LXXVH.— De pwnitcnlibus.. 665 —
CAP.CXLIII. De canonicisapostolorumEpislolis per
CAP.LXXYJ.II. — De excommunicatis. :." 665 duas hebdomadas. 68]
—
CAP.LXXIX. De pocnilenlibusilerum 665 —
CAP.CXLIV. De officiomissga 682
—
CAP.LXXX. De chrismatc. 663 —
dAr. CXLV. De AscensioneDomini. 685
—
CAP.LXXXI. De o!eosanctn. 66i CAP.CXLVI._—De VigiliaPentecostes. 685
—
CAP.LXXXIL De oleo iiifirmorum. 664 —
CAP.CXLVH. De Penlecosle 685
—
-CAP.LXXXIH. De Ampulla. 661 —
CAP.CXLVni. De Paschali Quinquagesima. 684
CAP. L XXXnr. — De CamaDomini, 665 —
CAP.CXLIX. De seplem diebus Pentecostes. 684
CAP.LXXXY.— Quod Gloria in excelsis canfatur ad GAP.CL. — De Jejunio QualuorTemporum. 68i
fbrisma, 663 CAF.CLr.— De Quadragesima. 685
—
CAP.I.XXXVL De midalionealtarium. 663 CAP.-CLH.—Deferia quarta. 685
CAP.LXXXYil. —Deltiminum exslinclioneet itumero —
CAP.CLIH. De feria sexta. CS3
eorum, • 605 —
CAP.CLiY. De Sabbato in duodecim Leclionilr.is.
—
CAP.LXXXVIH. Quare invitatorium non cantatur. 683
686 GAP.CLY,—Quarein QuatuorTemporibusordinesfiaul.
CAP.LXXXIX..—De Parasceve. . 666 686
CAP.XC. .—De ifactu Domine,audivi, et quare qua- • C.Ar.CLVL—DeDominica postoctavamPentecosles.686
tuor tantumhabeat versus. _ 667 CAP.CLVII.— Quid signiflceitempus ' ihter Pascha ct
—
CAP.XCI. De.tractu.Eripemc. I
667 PentecosleD. ' '. 687
—
CAP.XCU. De passioneDomini. 667 —
CAP.CLVin. DP.Januario et aliis mensibus. 687
—
CAP.XCIH. De veste Domiui. 6C7 -
CAP.CLIX. De historia Job. 687
CAP.XCIV..—De igne. 667 —
CAP.CLX. De festo Joanuis anle portam Latmdm,
—
G»>.XCY, De orationibus pro omnibus ordini- sexla _ die Maii,' .f>S8
 1461 QU/E LN IIOC 'IOMO CONTINEiSTUR. UG2
CAP.CLXI.— De festo Marte ad Martyres. 688 CAP. X LVin. — De VigiliaS. Joannis B3ptisl.se et offi-
- CAP.CLXII.— De festo Petri el Pauji apostolorum,die cio ejus. 706
29Junii. 688 CAP.XLIX.— Dominicatertia posi Pentecoslen : Re-
CAP.CLXIH.— De sanctoJaeobo,die 23Julii. 1388 spiceinme, sub Jege. . 706
—
CAP.CLXIV. -DeKalendisAugusti, et de Ad Vinctda CAP.L. — Subgratia. - 707
S.Peiri. . 688 CAP.LI. —Dominicaquartapost Pentecosten: Domi-
CAP.CLXY.—De d .collalioneJoannisBaptistse,29 Au- nusilluminaliontea, sub lege. 707
gusti. 689 CAP.LTI. — Sub gratia. . 708
_ CAP.CLXYI.—De NativitateB.MariseYirginis,8 sep- CAP.LIII.—Domiuicaquintapost Pentecosten: Exaudi,
tembr. 689 _Do;,'im.,sublege. 708
CAP.CLXVII, De festo S.IiXiehaelis,8 die Maii.—
— CAP.LIV. —Subgratia. .708
Ejus apparitio. — 690 CAP.LV. — DomiuicaVI posl Pentecosten: Doininus
CAP.CLXVIII. De feslo OmniumSanclorum,Kaleii- forliluclo,sub lege. 709
dis Novemb. 690 —
GAP.LVI. Subgratia. 709
CAP.CLXIX.— De Dedicatione ecclesiss. 690 CAP.LVH.—DominicaVII post Penteccsten : Omnes
LIBER QUARTUS. — Dcconcordia offlciorum. genies,sub iege. 710
- CAP.I. — De coiicordiaofficiorum. 689 710
— • CAP.LYiJI.~Subgrat.ia.
CAP.II. De sepluagesima. 689 CAP,LIX.— DominicaVIII post Penleceslen : Susce-
CAP.III. — De .DominicaSepluagesimos,Circumdecle- pimsts,sub lege. 711
runt, ... 690 CAP.LX. —"Subgralia. 711
IV. — De DominicaExsurgein Sexagesima. 691 CAP. —
LXI. DomiiiicaIX post Pentecosten : Ecce
- "CAP.
CAP.V. — De DominicaEslo tnihi in Quinquagesima. Deus, sub lege. 712
691 CAP.L XII. — Sub graiia. 712
CAP.VI. — De Dominicaprima Quadraeesima?, Invoca- CAP.LXIII.— Dominicadecimspost Pentecosten: Dum
bil. 691 clamarem,sub lege. 715
CAP.YII. —De Dominicasecunda QuadragesimseRe- CAP.LXIV.— Subgratia. 715
miniscere. . 691 CAP. —
LXV. DominicaXI post Pentecosten: Deusin
—
' VIII. De Dominicatertia Quadragesimse, sub
Oculi, loeo, lege.— 714
- ':CAP. 692 CAP.L XVI. Sub gratia. 715
CAP.IX. — De Dominicaquarta Quadragesimse, —
Lmtare. inCAP.LXVIl. Domimcr.XII post Pentecosieri: Deus,
.692 adjulorium,sub lege. 715
CAP.X. — De duobusDominicissequentibus. 692 CAP. —
LXYIIT. Sub gralia. 716
CAP.XI. — De DominicaPaschse,Resnrrexi. 692 CAP. —
LXIX. Item de eadem Dominica. . 716
—
CAP.XII. De duobusdiebus. 692 CAP.L XX. — DominicaXlll post Pentecosten : Jie-
CAP.XIII. —Quare dicunturdies.maliab Apostolo.695 spice,Domine, s ub fege. 716
CAP.XIY.— De officioQuadragesimae. 695 —
CAP.LXXI. Sub gratia. 717
CAP.XV.— De oDlcioPaschatisResurrexi. _ 694 CAP.LXXil.—DominicaXIVpost Pentecosten; Pro-
—
CAP.XVI. Diversanotanda. 694 lectorKfster, sab Jege. 717
CAP.XVII.—Iterum de Paschalidie. 695 CAP.LXXirr. — Sub gratia. 718
—
CAP.XVIII. De officio,InlroduxitnosDominus.696 CAP.L XXnr. — Item de eademDominica. 718
CAP.XIX.— — De offieio,AquaSapientim. 696 CAP.LXXV.— De QuatuorTemporibus. 7!'8
CAP.XX. De officio, Venite, beneiiicliPalris mei, CAP.LXXYI.—De feriasexta. 719
ferialV- 696 CAP —
LXXVH. Desabbato. 719
CAP.XXI.—De officio,Victricemmanum,feria V post CAP. —
LXX^rIH. DomiuicaXV, Inclina. sub lege. 7i9
Pascha. 696 CAP.LXXIX.— Siib gratia. 720
—
CAP.XXII. De officio,EduxiteosDominus. 697 CAP.LXXX. • — Dominica XYI,Misereremei, sub lege.
CAP^ —
XXIII. De officio, Eduxit Dominuspopnlum 720
suum, sabbatoin Albis. 697 —
CAP.LXXXI. Sub gralia. 721
—
_CAP.XXIY. Dominieain Alhis, Quasimodogeniti CAP.LXXXII.—DominicaXYII,Justus es, Domine,sub
infantes. 697 lege. 721
—
CAP.XXV. Dominican post Pascha, Misericordia CAP.LXXXIII. — Subgratia. 7_2
Domini* 698 CAP.L XXXIV. — DominicaXVHI,Da pacem,sub leee.
CAP.XXVI.— DbminicaIH post Paseha,Jidiilole Deo, —
722
omnisterra. , 698 •CAP.LXXXVr. Sub gratia. 723
—
CAP.XXVII. Dominica IV post Pascha, Canlale- CAP. —
LXXXVI. DominicaXIX,Sahispoputi,sub lege.
Domino. 699 725
—
CAP.XXVni. De DominicaV, VocemjucunditMis. CAP. LXXXVII. — Sub gratia. 724
- 699 CAP.LXXXYIH.~ Dominica XX, Omniaquw <ecisti,
CAT.XXIX.— De Rogalionibuset officioExaudivil. sub lege. —
724
699 CAP.LXXXIX. Sub gratia. 724
—
CAP.XXX. De vigilia Asceusioniset officio,Omnes CAP.-XC.,— DominicaXX,In voluntale,sub Ipge." 724
700 CAP.XCI. — Sub gratia. 723
gcnies. — CAP.XCII.
CAP.XXXI. De Ascensioneet officio,Viri Galilmi. —Dominica Si
XXn, iniquitales, sub lege,
700 723
CAP.XXXII. — Dominicaifltra octavas Ascensionis, —
CAP.XCIII. Sub gratia. 725
Exaudi, Domine. 700 CAP.XCIV.—Dorainicavacat. 726
—
CAP.XXXIU. Do VigiliaPentecostes. 701 CAP. —
XCV. Dominicavacat. 726
—
CAP.XXXIV. De sancto die Pentecostes, et officio CAP. XCVI. — DomioicaXXIVpost Penlecoslen,Dicit
Spirilus Domini. s ub
701 Dominus, lege. 726
CAP.XXXV.— De ofiicio Cibaviteos Dominus,ferise . CAP.XCVII. Sub gratia. — 727
secuDd-B. - 702 —
CAP.XCVIII. Ofdode AtleluiisDomiuicalibusapud
—
CAP.XXXYI. De officioferiseterliffi, Accipileiucun- quosdam. 727
ditalem. 702 CAP. —
XCIX. Dominicaprimain AdventuDomini. 728
—
CAP.XXXVII. De officioferiaequarise, eus dum CAP. C. — Dominicasecunda - in Advenlu, Popuius
-
egrcdereris. . 702 Sion. * 728
—
CAP.XXXVIil. De feria quinta. 705 —
CAP.CI. Dominicalertia, Gaudetein Domino. 728
CAP.XXXIX.— De officioReplealurferiffiVI. . 703 CAP.CII.— Dominicaquarta, Mententonostri, Domine.
CAPXL.•—De officioCharitasDei in sabbato. 705 729
—
CAP.XLI. DomiuicaSS. Trinitatis, Benedicta, 705 CAP.CIH.—De vigiliaNativitatisDomini,Bodiescietis.
CAP. X LII. — De a
capite Septuagesimausqiie post 729
Pentecosten. 705 CAP. CrV. —-IDNatali ' Domini, in nocte prior missa,
CAP.XLIII.— Dominicapfima a Pentecoste iisque ad Dotninus dixil ad me. - 729
AdventumDomini. - '. 701 —
CAP.CV, Irimane missa, Lux fulgebithodie. 750
—
CAP.XLIV. Sub graiia. i 704 —
CAP.CVi. Majormissa,Puer ngtttsestnobis. 750
CAP.XLV. — Dominicasecunda post Pentecosien : —
CAP.CVII. Quare Evangeliumde Abel, de sanclo
Facluseslsub lege. 703 Sleplianolegitur. - 751
CAP.XLVI. — Subgralia. 703 CAP.CVIli.— DominicaDum medhtmsitenimm. 751
CAP.XLYII.— Dp SancloJoanne Baplisla. 700 CAP,CIX — De.Epiphania,Ecceadvenii. 751
 i_65 ORDO RERUil 4iC_
CAP.CX.—Dominica,In excelsotlirono. 751 CAP.LXVI.— De vigilia NalivitatisDoinini. ' 780
CAP.CXI.—Detertia Dominica,Omnisterra. 751 —
CAP.LXVH. DeNalivilateDomini. 780
CAP.CXII.— De Dominicaquarta, AdorateDeum, 751 —
CAP.LXYHI. De EpiphaniaDomini. 781
—
CAP.CXHI. De eadem quafta Dpminica. 753 CAP.LXIX..—De tempore inter Epiphaniamet Pufifi-
CAP.CXIY.—De officiosanctorum Gervasii et Prota- cafionemB."'Mariae. . .-:' 782
sii. ..'.-. 752 . CAP.LXX.— De festo Purificationis, - "782
CAP.CXY.— Quare Yersus in nocte S. Pauli ad anli- —
CA_\LXXI. De cathedraS. Pefri. 785
phonas dicanttir,et de sanctoLaurentio simililer. . 752 —
CAP.LXXII. De Septuagesima... 785
CAP.CXYL—De officiomortuorum. 752 •—
CAP.LXXin. De Sexagesimaet Quinquagesima.784
—
CAP.CXVII. Excerptum de RomanoOrdine. 752 CAP.LXXIY.— De quadragesima.: . . 785
—
CAP.CXYIH. Quomodosit legendumper aDnum.756 —
CAP.LXX^T. De Dominica secunda Quadragesimse.
SACRAMENTARIUM SEOLIBER DECAUSIS ETSIGHIFICATU. -.
__ — 785
iiTsnco niTuna!DIVIKIOFFICIIIHECCLESIA. CAP.JLXXVI.—De Dominicatertia Quadragesima;.786
Prologus. . -- 757 CAr.'LXXYn. DeDominica quarla Quadragesimse.
CAP.I. — De Septuagesima. 757 CAP.LXXVHI.
' — De quinta et sexta DominicaQuadra-
'
- CAP.II. — De Sexagesima. . - 759 gesimaj. 787
CAP.in. — De Quioquagesima. .740 —
CAP.LXXIX. De CoenaDomini " et sequenlibus dua-
CAP.IV — Dedie Cinerum. " 741 bus diebus. . . 787
" — De resurrectione Domini.
CAP.V. — Be Qusdragesima. 742 CAP.LXXX. 787
CAP.VI. — Deferia quarta Iiebdomadse q uartse. 745 GAP.LXXXT. — De responsoriis;cahtoribus, Tectori-
CAP.VII.— De Sabbatoante Palmas. 744 bus, etc. 787
CAP.VIH.— De die Paimarum. 744 —
CAP.LXXXH. De Evangelioet ejus leetione. 789
—
CAP.IX De feria quarta HebdomadieMajoris. 743 CAP.LXXXin.— De cereis ad Evangelium. 789
CAP.X.—De die CoaiceDomini.. 745 —
CAP.LXXXIV. De oblalioneseu oflertorio. 789
—
CAP.XI. De die Parasceves. - 746 —
CAP.LXXXV. De secrela subiuissa. 791
CAP.XII. — De Sabbatosancto. 747 CAI>.LXXXYl.— De prafalione el Sanclus. 791
CAP.XIH.— De Pasehalitempore. 752 CAP.LXXXYH.— De canonemiss_e. 791
SAP.XIV.—De octo diebus neopliylofum.- 755 —
CAP.LXXSVHH. De Agnus Dei et corpore Christi.
CAP.XV. — De ipsa die Pascha. et sex sequenlibus. • 79»
754 —
CAP.LXXXIX. De Tlemissaest. 796
—
CAP.XYI. De quinquaginiadiebusab octavaPaschse CAP.XG.—De AdventuDomini._ 796
ad ociavamPentecostes. . 754 CAP.XCL:—Denaliviiale Domini. 797
- CAP.XVII. — De Dominicisa Septuagesimausque ad CAP.XCII.—De CircumcisioneDomini et Epiphania.
Pascha. 755 797
t.AP.XVni. —De PeDtecosialitempore.. 755 —
CAP.XCffl. De die FuriQcalionis. 798
CAP.XIX.— De diebus Rogalionumet Litaniis. 755 —
C_p.XCTVr. De exsequiis mortuorum. 798
—
CAP.XX. De vigiliaPentecostes. 756 CAP.XCY.-—De die Paschaii.. 793
—
CAP.XXI. De tempore saeros ordines conferendi. CAP.XCYl.—_De Dominicispost Pascha. 799
_. 757 CAP.XCYn.— De responsoriisin Pentecoste. 799
CAP.XXn. — De jejuniis QuatuorTemporum. 758 —
CAP.XCYIH. De Fesfis S. Joannis Baptistse,SS. Pe
CAP.XXIII.— De ordinatione. . "". 759 Iri et Pauli. 80C
CAP:XXTY.— De ordinandis eorumque digiiitale,ae CAP.XCTX:—De lecliohibusin matiitinispost Pente
-
officiis. - . - 759 coslen. - 800
CAP.XXY.—De veslibussacerdolum,-episcoporum.760 —
CAP.C. De dedicationeecclesise. 801
CAP.XXVI.~ De daimatica. , 761 SPECULUMECCLESI/S. "
CAP. XXVH.— De paliio archiepiscopi. 761 Incipiunt capitula. "- 807
CAP.XXYffl. — De sandaliis. 762 Fratres Honorio. 815
CAP.XXIX.~ De vestibuspresbyteri. _, 762 ResponsioHonorii. 815
CAP.XXX.— De campanis. -
765 Instructio loquendi. 815
CAP/XXXI.—Deecclesia. 765 De NalivilateDomini. 815
— De"vehrmulierum- — 764- Hrieslo innoc.enlium; :—-85?—
CATC^LXXH. ' - -
CAP.XXXin. — De cboro. . '764 Jn OctavisDomini. " 859.
CAP.XXXIV.I—Decieremoniisin missa episcopi. 764 De EpiphaniaDomini. , 84?
CAP.XXXV.— De Kirie eleison. 766 In PurificaiioneSanctseMarise. 849
CAPXXXYH. — De cereis. 768 Dominicain Septuagesima. 851
CAP!XXXVH.— De Glorigin excelsis. 766 D.esancioSebastiaiio. 857
CAP.XXXYni. — De Vominusvobiscum. - 767 Sefmo generalis. 861
CAP.XXXIX.— De colieciis. 767 — Adsacerdotes. 861
CAP.XL. — De anniversariis. " 767 •—Adjudices. 861
CAP.XLI. —De quadragesimalitempore.-. 769 — Ad divites. _ 864
CAP.XLH. —De Paschalitempore. 769 — Ad pauperes. 861
CAP.XLni. — De festo sancti Joannistempore. " 769 — Ad mililes. 863
CAPXLIY.— De festosaucti Petri ad Yincula. 769 — Admercatores. 865
CAP.XLV.— De festivitate BeatseMariraYirginis. 769 — Ad agricolas. 866
CAP.XLVI.— De decollatione sanctiJoannisBaplistse. — Ad conjugatos; 867
770 Dominicain Quinquagesnna. 869
CAP.XLVII.:—Dematutiniscanonicis. 770 In capitejejiiim. , 875
CAP^XLYHI. — De iaudibuscanonicis -771 DominicaIn Quadragesima. 879
CAP.XLIX.—De matuiinoet sole. 775 DomiuicaII in Quadragesima. 8S5
CAP.L. — De homine, qualiter minormundus dicalur, DominicaIII in Quadragesima. . . 889
775 Dominicain media Quadragesim^. 895
CAP.LI.— De nocie et septem ejus lemporibus. 774 In AnnuDliationeBealseMaris?. _.899
CAP.LII. — De psalmisad Laudesferiales. 774 Dominicain Passione Domiiri. 907
CAP.LHI. — De canticisad Laudes feriales. 774 Dominicain Paimis. 915
CAP.LIV. — De die el duodecimejus horis ac psalmo Tn CoonaDomini. 921
Bealiititmacutati. 775 De Paschalidie. 927
CAP.LV. — De Yesperis. 775 De Iavenlione Sancl;eCrucis. 941
CAP.LVI. — De Completorio. 776 In Rogationibus. 949
CAP.LVH. — De prima canonica. 776 De AscensioneDomini. ' 955
CAP.LVIII. — De mysterioliorarum.- .776 In Penlecoslen. ' 939
CAP.LIX. — Aliter de niysterio borarum. ; 777 De sanetoJoanne Baptista. 965
CAP.LX.— Item de mysleriohorarum. 777 De SS. Petro et Pauio. 969
CAP.LXI.—De septem sosculi diebuset mundi ssecu- De sanctaMariaMagdalena. 979
lis. 777 De sanctoJacoboapostolo _ 981
CAP.,LXU.-—De jiidieioextremo. 778 Advinculasancti Peiri. 983
CAP.LXIII.— De Dominicisin Adveutu. 778 De sanctoLaurentio. 987
CAP.LXIV.— De ariiiphonisad laudes. 779 De AssumptionesanclaaMariBS. -. 991.
CAP.LXV.— De anliphonis0 ad Maguificat: 779 De JoamiisBaplisU!.'decollalione. 9^7
 1.165 QU_E IN HOC TOMOCONTINENTUR. 1408
De Nalivitatesanctse.Marise. 999 . sacrificantibus. 1129
De Exaltat.ioneSancts Crucis - 1001 —
XXX. Malos sacerdotesvere Christi corpus conficere,,
De sanctoMatttueo.'".. 1005 quamvis eorum oralio et benedictio fiatinpeccatum.1150
- De sanctb-Mauricioet sociisejus. 1005 XXXI,'—QuoDiodo malis sacerdotibus pareudum, an
. De sancto Michaele.-- 1007 solvere queant, et an vitandi, - 1152
De sanctoDionysioet sociisejus. 1011 XXXII. — De- culpa prselatorum malis sacerdotibus
De sancto Luca, die Dominico. .- , -. .1015 coniiivenlium,deque non ordinandis sacerdotum filiis.
In Dominicade Simoneet Juda. 1015 -..'. : .' .1155
De omnibussauctis. " " - 1014 XXXffl. — Exitus- vitse malorum- -
sacerdolurii; et an
., De sancto Martino episcopo. . 1021 monendiac tolerandi. 1154
De 1025 LIBER SEGUNDUS. -:
-De sanctoBrictio.
sancta Csecilia. -- ~
1027 - I. Quidsitmalum, et au aDeo. ... - 1155
De sarictoCIemente. 1029 II.—Peccati:gravitas,
" et quod tandemcedat in Dei
De sanclo Andrea apostolo. 1051 gloriam. 1155
De sanclo Nicolao. -1055 Ht. — De libero arbitrio, et retrocessionea bono.1155
De sanctaLucia, die.Dominica.- 1057 IV. ~ Quomododiabblus Deo serviat, et mali bonis.
DominieaI post Peritecosten. 1058 "..." 1156
DominicaIlpost Pentecosteh. -.'.-. . 1045 V. — Quare via impiorum prosperatur, et in annos
Dominica.Xpost Pentecosten. -
': ' - 1049 plurimos; nonsicautem vita piorum,nisiquandoque.1156
. DomiuicaXI post Pentecosten - 1055 YL — De bono tribulationis; et "quod malis nihil boiii
DbminicaXIII post Penleeosten. 1059 contiogat; bohis autemnihil mali. : . 1157
DominicaXX pbst Pentecosten.- 1063 . VII. — Unde dignitales : et quod eas vendere vel
DominicaXXII post Peiitecosteu 1067 emefe.nefas est; et quale debeat esse pra3latorumregi
DominicaXXIII post PentecosleD. 1071 men, — . - . 1158
IhadvetttuDoin.nl. 1077 Yin. Cur electi patiuntur cum reprobis; deque- Dei
Gommendatiohujus operis. . __ ' 1085 potentia et providentia. .-..-. 1159
In coiiventufralruin. _ 1087 IX. — De prsedeslinalione,- et de permissionepeccati
In conventupopuli. 1095 in electis. 1140
Sermode dedicatione 1099 X. — De ignoratione Dei. 1141
XL—Quid sit originalepeccatum. 1142
OPERUM HQNORIIPARS QUARTA. — DOGMA- XII. —tQuomodoDeus in qtiarlam generalionempec-
TICA ET ASCETICA. cata punit. _ 11^5
—
XIH. Quid est concupisceiilia. 1143
ELUCIDARIUMSIVEDIALOGUSDE SUMMATO- XIY.- — De animarumorigine" et quales sint in infanli-
TIUS CHRISTIAMETHEOLOGLE. bus._ : : liii
Prafalio. - " 1109 XV.—.Quomodopeccatum transfunditur etiam a pa- .
LIBER PRIMUS. _ ' - 1145
rentibus baptizatis. .
I. — Quid sit Deus? et quomodounus ac trinus, solis —
XVI. De connubiocum consanguinea, et commatre,
comparatione ostenditur. '.- 1109 ac filiola, et de polygamia. - 1146
- H.—De nomiriibusPatris, Filii et Spiritus " sancti. 1111 XYir. — De Ecclesise.ministris,acmonachis. . 1147
III. — De Dei habitationeac loca, 1111 X^rID_— De variis laicorumstatibus. 1148
IV.-—De Dei sciehtia et locutione. 1112 XIX..—De sal.andorum paucitate, et quomodoChri.
V.—Cur et quomodo conditusmundus, et quatenus stus pto omuibusmortuus. 1149
ornniaDeum sentiant. _ "..." -1112 —
XX. De.bonoruma malis intemotione, et multipiici
—
VI. De angelorumelectione^itque hominibus..1115 remissionepeccatorum. 1150
—
VII. De casu diaboliet satellitibusejus. —
1114 .' XXT. Ad quid sacrillcialegalia; et de origine.idolo-
—
VIIT. Cuf qui eeciderunt non ut
adjiciant resurgant; Iatria?. .. - 1151
et cur non redempti, aut facti impeccabiies. . 1114 XXII.— Uttum altaria auto vel gemmis ptseparanda
—
IX. De dsemonumscientia et potestate, etbonorum sint; et quibus modisptopitiatut Deus. 1151
angeloruni
— confirmatione,formaet dotibus? 1115 XXIII.— Peregriiiationes sacrasanptobands. 1152
X. De bonorum angelorum confirmalione,forma, XXIV.•—Defrequenti cibi indigentia, et vitsetermino.
scientia et potestate. -- . 1115 1152
XI. — De hominis formatiorie; quomodo sit parvus XXY.—De justa reorumnece,-et de eorum salute, de-.
mundus et ad imaginemDei. IH6 que puerorum discipliria;de arca et de.prophetis. 1155
XII. — De animalibusad hominisbonumconditis.4117 XXVI. — Cur modosigna non fiunt. - 1155
XIII. — De Paradiso in quo liomoa Deolocatus est; XXVII.— De pfophetis et Scriptura sacra. :". 1155
et formata mulier, et cur uterque peccabilis. .1117 XXVIII.—De angelis custodibus. 1154
—
XIV. De generatione iri statu innoeentiae;ei pluscu- XXIX.~ De dsemonibusinsidiantibus et obsidentibus.
ia:de eo"statu, et de tentalione ac casu primorumpareh-- 1154
tum. . . '"'--:. 1118 —
XXX. De unctione, ac pojnitentia in extremis, a'cde
XYr.— De eorum expulsione a paradiso, etdegrari- morte. " -- . - 1155
tate peccati ob quodexpulsi sunt. . 1119 XXXI.— De reditu peccatorum,etde-peccato irremis-
—
XYI. De satisfact.ioneDeo exhibeudapro eainiuria. sibili. "".'-- 1155
- XVII. — NecessitasIncarnationisYerbi ad eam satisfa- lorum.
1121 XXXIT.—Demorie, et de sepultura bohorumet ma-
.' 1156
ctionemexhibendam.
' XYin. — Cur Yerbuirisit incarnatum,et e"x 1122 LIBER TERTIUS.
Yirgine, et I. — De deductionejustorum inparadisum, etquidsit
ih lemporisplenitudine. 1122 paradisus. .. 1157
XIX,— De.Nalivilatis-Christicircumstantiis,el patratis II.—De perfectis et jusiis qui in cceluirideducuntur, '
in ea mirabiiibus. 1125 et de purgandis. -.. 1157
—
XX. De Magis,de fuga Christiin iSgyplum-,et reli- _ Hi.—De purgatorio. .1158
qua ejus— viia usque ad bapfismum. 1124 -IV. — De malorum deductidnead infetos, el de prenis
XXf. De Christi pulchritudine, passibilitate et quasibi sustinent. - - 1159
. 1123 —
V. Quomodobeati ergadamDatossehabeant. 1161.•
- mprfe. —
XXII. Quid de humanitatispartibusfactum,djssofuta VI. — Quis infeinus-justbruoi animas ahte Christi
_ -1126 adventumexcipeiet. " . "... 1161
composiiione. ...
XXIII. - De circumstantiis resurrectionis ' Domihiese. Yn. — Quomodobeati se invicera cognoscant,.et pro
1126 nobis inteicedant. -1161
—
XXIY. De appatitionibus Chrisli post resurrectio- . viH. —De gaudio et mansionibus, scientia et appari-
nem. . _ 1127 tione beatorum; itemque de speGtrisper damnatosexhi-
—
XXY. De aseensione et sessione Chrisiiaa dexte- -bitis. 1165
-ram Palris; et quomodoibi oret pro nobis. 1127 IX.:—Undesomnia. .1165
XXVI. — De missione Spiritussaucti, et de Christigau- — et
X. De Antichristo, adventu.Ehoch ac Elia3. 116&
--• '
dio. 1128 xi. — De no.issinaa tuba, et resurreclione. -_ .1165
XXVIi.—De mysticoChristi corpore, hoc estEcclesia. XII. — De judicioejusque circumstantiis. 1166
..--- 1128 —
Xltl. De judice et assessoribus. 1166
. XXYin.— De corpore Christiin Eucharistia. 1129 —
XIV. De judicandise.t sine judicioperituris, de ira
—
XXIX. De digne aut indignecommunicantibus,aut Dei et de apertione libroruin. iltiS
 1467 ORDO REIIUM. «88
XV.— De subsecuturis universale judicium,et mundi CAP.IV. — Qusenamsit in Deo,angelis, hominibusju-
conflagralione ac de reformatione. 1168 stis, dsmonibusveliberlas arbitrii. 1224
—
XVI. De cotporibus bealorum, et eoium adjuuctis. —
CAP.V. Quomodoliberum aibittium a bonoad ma-
1168 lurn deficiat,vel quomodolibertasservitus fiat. 1225
XVH. — De et beatorum. 1169 —
CAP.VI. Quidsit voluntasbeatitudinis,quid roluntas
XVIII. — Deoperatione
corporum
gaudio
dolibusinbeatis. 1169 justiliae,quaium hanc homo'peccahdoamisit, illam re.ti-
- XIX.—De voluplate beatotura. 1171 nuit. 1223
—
XX. Dqfes animarumin bealis; et quod de peccatis SCALACOELIMAJOR.
rile expialis iion erubeseant, deque plenoomniumgau- Prologus. 1229
dio: - 1172 Incipit dialogus. 1250
XXI.— Anlilhesesbeatorumet damnalorum. 1175 SCALACOELIMINOR.
LiBER DUODECIMQU_£8T10NUM. ' CAP.I. — Scaia ccelicharilas est, cujusgradus diverss
Pfologus. 1177 viituies. 1259
Siimmaduodecimquaislionum. 1177 CAP. H . — Primi ttes hujus scalaB gradus, patientia, be-
—
CAP.I. Qua.siioprima : Quod Deus Pater omniasi- iiignitasetpielas. 1259
mulin Filio leeil, et quodliic mundussensibilisilliusar- —
CAP.III. Alii gradus, simpiicitas,humiiitas,conlem-
cbetypi unibrasil. 1178 mundi, et volunlatia paupettas. 1240
CAP.lt. — Qusestioseeunda : Quod universitasin mo- ptus —
CAP.IV. Alii
duni citliarsesil disposila,in qua diversarerum genera in tuale, sufferentia. gradus, pax, bonit.as,gaudium spiri- 1240
m.uiumliiordari.imsint consoiiaiilia. 1179 CAP.V. •—Postremi gradus hujus sealss, fides, spes,
CAP.Iir. — Quteslio tertia : Quod sicut niillum genus longanimilas,et peiseveiantia. 1241
pro allcro, sed pro seipsosil condilum;ila bomonon pro —
CAP.VI. Hsec scala per timorem erigitur, quo ad
apbstataangelo, sed pro seipso sil coiiditus; et ideo si summum peiducta chaiitas ipsa in hseieditalemDomini
nullus augeluscecidissel,homolamensuum locumin uni- iulroducitur. 1242
vcrsitaiuiiabuisset. 1179 DE ANIJLEEXSILIOET PATRIA.
CAP.IV. —Qua_stioquarla : Qttod elecli homines non Prologus 1242
pro apostalis aiigelis, sed pro ipsis iu cuelumassumati- —
CAP.I. Exsiliumhominis ignoiantia; patria est sa-
tnr : reprobi aulem vel angeli, velhomines ui disson.e pienlia, ad quampei artes libeiales, veluti pei totidem
cliord-enploloeoad coiisouanliamponanlur. 1180 civitatespeivenitui. 1245
CAP.V. — Qu:estio quinla : Quod de singulis angelo- CAP.II.—De ptima civitate,grammalica. 1245
rum ordinibus aliqui ceciderint; et quod electi homines —
CAP.HL De liietorica, aiteta civitale. 1245
stantibiisangelispro merilis associandfsinl; similiter et CAP.IV.—Dialeclica, teriia civitas. 1244
reprobi singulis ordinibuslapsorum pro merilis aggre- —
C.P. Y. Quarta civitas, arithmetica. 1244-
gandisiiit. — 1180 —
CAPVI. Quinta civitas pergentium ** ad sapientiam
CAP.VI. Quaisliosesla : Quod Chortis aposlolorum musica. 1244
seraphim associandussit, el idco Pelrus superior Mi- —
CAP.YII. CivJtassexta, geomelria. 1244
chaele sil in caio. quein ClirislusDeus bomo principem —
CAP.VIII. De astronomia,civitateseptima. 1245
Ecclesia.coiistituit, et cui Koma, qu_eesl caput mundi, CAP.IX. — Physica, civitasoclava. 1245
primalumoblulil. 1181 CAP.X. — De mechanica,civitasnona. 1245
CAP.VII. —Qu-Eslio seplima : Quod homo sit angelo —
CAP.XI. .-Economica, civitasdecima. 1245
dignior, sed angelus liominefelicior, eoquod angeli ado- —
CAP.XII. Decursis artibus liberalibuspetvenitui ad
rein hominemDeum, nonhomiiiesaiigelnm. 1182 patriam, seu veramsapientiam,in divinisScijpburisrelu-
CAP.VIII. •—Quaasliooctava : Quod in Ecclesia sint cenlem, et in visioneDei perfectam. 1215
novemordinesjusloruin secuudumnovemordines ange- CAP.XIII. —Deus a sanclissecundumsinguloiumvir-
lorum. 1182 tules videbitur. 1246
CAP.IX. —Quseslio nona: Quod Deus, et animai, et —
CAP.XIV. Deusa nemine comprehendinisi a seipso
sngeli nonhabeant corpora, sicul juslilia et sapieniia,et potest. BeatosDei visio recreabil in sc-ternum;impios
quodsola menle
—
videaiilur. 1182 patratorum sceleium Tecoidaliosine fine torquebit. 1246
:
CAP.X. Quajsiiodecima Quod corpor.iliacorporeo DE YITACLAUSTRALI.
visu,: imaginesspiritu, volunlalesinleliectudiscernaiilur. EUCHARISTION.SIYE LIBER : DE CORPOREET
-1185--SANGUINE DOMINI.
—
CAP.XI. Qusestioundecima: Quod angeli SDtherea, Prologus. 124-9
duanione.s aerea, homineslerrea corporahabeant. 1185 CAP.I.— OuodtribusmodiscorpusDominiintelligatur.
—
CAP.XII. Quseslioduodecima: Quod animabuscor- 1250
pore exulis forma corporisadluereal, el quod Doniinus —
CAP.II. CurDeus incarnatus sit, et quomodoejus
post resurreclionem suam smim corpus proul voltiit, corpus minui non possit. 1250
exhibueril. Resolvanturobiectionesadversusdicla. 1185 CAP.III. — Utrum hoc comedatur,quod Matiagenuit.
LiBELLUSOCTOQU.ESTIONUMDE ANGELISET 1251
HOMINE. CAP.IV.— Ouodhomo
"" pei hunccibumChristoincorpo-
C.AP. —
I. Utrum homo crearetur, si angelus in cnr-fo retur. 1232
perstitissel. 1185 —
CAP.V. Quodnon aliud quam substantivum Christi
—
CAP.II. Utrum Christusincarnaretur,si hoirioin pa- corpus sumalur. 1252
radiso perslilisset. 1187 CAP.VI. — Quodtam maliquamboni sacerdotesChrisli
CAP.III. — Quoraodoangeli ex igne creaii sint. 1188 corpusconficianl,sed solijusti hocaccipiunt. 1235
—
CAP.IV. Quarecreator Deus coi'pusnon de igne,sed —
CAP.VII. Quorimali uon corpusClirislised judicium
de lerra umpsit. 1:189. -sumant,
' el quid sit judiciumsumcre. 1254
•—
CAP.Y. Utrum lapsus angeli ideo irreparabilisfue- CAP.VIII.— Quodspecies et noti virtus saeramcniia
rit, quia fuil imraortalis; hominiscontra. 1190 malis accipialurel CIIIsacramentumdicalui, vel ulnim
CAP.VI. — Quomodocunctimoriamur, cum mors de- verilas an liguracredatur. 1234
slructa per Ghristumpraedicetur. 1191 —
CAP.IX. UtrumcorpusDominialiudsit iu ore bono-
CAP.VII.—Curresurreclio mortuorumfulura sit. 1191 rum, aliud in ore malorum. 1255
—
CAP.VIII. Cur Deus nonomnes hoiiiinespost resur- CAI*. —
X. Quidinde sentiendumsit, quod vetuslasvel
reclionem ad beatam vilam transferat, maximeinfanies quodlibetanimal consumpserit. 1235
sine culpa decedentes. 1192 —
CAP.XL Utrum Judsei corpus Domini comedeiint,
INEVITABILESIVE DE-PR.^DESTINATIONE ET qui marinamanducaveiunt. 1250
L.BEROARBITMODLALOGUS. CAP.XII. — Cur de pane et vino et aqua hoc sacra-
Prsefatioad leclorem. 1192 meritumfiat. 1256
Incipitdialogus. 1197 SUMMAGLORIADE APOSTOLOET AUGUSTO.
LIBELLUSDE LIBEROARBITRIO. Prologus. 1237
Prologus. - 1223 CAP.I.— Exponiturslatus qua?stionis : utrum sacerdo-
—
CAP.1'. Occasio hujus opusculi fuit vetus etior eo- an
tium regno, regnum sacerdolio ac
jure dignitalepta?-
rum, qui omniahomininecessitale quadam" evenire asse- . cedat? Ostenditur ex Dgura Abel et Cain,horumquepo-
ruerunt. 1225 slerorum, saceidotiumregno prsecelleie. 1238
—
CAP.II. Confulaturrelatus eirot, piobaturque ratio- —
CAP.II. Idem probatut ex filiis Noe, et Abiaham,
nalem creaturam naturaliter liberum aibiliium habeie. inferturqueregem summo pontificiindivinis, pontificem
1223 regi in sajcula.ibusesse subjectum. 1260
CAP.III. —Exponitui in quo liberlasarbitrii consistat CAP.HI. — Quantohonore apud Israelitas, eorumque
1224 reges, ipsosquegentiles sacerdotiumfuerit. 1202
 i_._ QUiE IN HOG TOMO CONTINENTUR. 1470
CAP.IV. — Sicutairiroa dignior est corpore, itaiegno VIII. — Lilterse Ermengatdis comitissaead Gerardum
saceidotlum, a quo illudjure otdinatuf. 1263 -Engolismensem legatuni.: :. 1524
: CAP.V. — Christus ipseregno pratulit sacerdolium; —
IX: Ad GislebertumTuionorum " archiepiscopumiit-
tamelsi etper se,:et-pr:r apostolossuos dooueritregibus terse — Conanicomitis. 1523
hdnoremin rebus S-Bculatibusdeferendumesse. 1265 X. Gislebetil Turonorum archipraBsulis. litterse i'd
CAP.VI. — Reges sedi Romansenon obedientespatien- Conanumcomitem. 1525
ter quidem tolerandi sunt, sed ab eorum communione XI. — Lugdunensis et BisuntinseEccleste
declinandum; nee horum est ecclesiasticas dignitales, scopi ad Engolismensemepiscopum. - arcbiepi-
_W /
sed ssecularesdate. _ 1267 —
XII. Exemplar litteratum Paschalispapsead VM\V _.**
~ ut
. CAP.VII. Undepiavus mos inqleyerit, dignitat.es mensem legatum: ~ Afflictumconsolatur-; iulerd.ctum
ecelesiasticsea piincipibus confenentut ? 1268 abliati Rolonensiillatum coDfirmat. 1526
CAP.VIII. — Respondetui ad objectionemab unctione — —
XIII. Ejusdem ad Conanumcomiteni: Hotiatur co-
' regum petitam, concluditui.que,elin Yeteri, elin Novo gat monachosRotonenses ut Bellam Insulam mbnacbis
Testamento semper.regnosacetdoliumanteisse. 1270 I_emperlegienslbusrestituant. _ .1527
—
XIV. Exemplar chartulseCohaiii comitisde reddi-
STEPHANUS DE BALGIACO AUGUSTODU- tioneetconfifmaiioneBeHseiiisulaB. 1327
NENSIS EPTSCOPUS. —
XV. Relatio seu notitia coiitrovetsias ptsedictasfacta
Notitiahistotica. . 1271 a GuthedenomonachoKempetlegiensi. .1327
TRACTATUSDE SACRAMENTO ALTARIS. "ChartaGeiatdiquacontioversia-iiintetBeinaidumviee-
Prologus. .1275 comiiemde Combotnet abbatem " Usetceusemde loeode
—
CAP,I. Ostiaiioium offlcium.. 1276 Amanzenasoifamdirimit. 1529
—
CAP.H. De lectorumofficioet otdinatione. 1276
•—
CAP.III. De exotcistarumofficioet oidinatione.1276 ODDO ABBAS S. REMIGII REMESSIS.
CAP.IV.— De acolytatumofflcioet otdinatione. 1277 Epistola Oddonisad Thomamcomitem. 1531
CAP:V. — De officio, otdinatione et continentia sub- CharlaOddohis de fundatione Catthusise MonlisDei.
diaconorum. 1277 1555
CAP.VI. — QuodChristus ecclesiasticasadministtatio- Epislola Oddonisad Wibaldumabbatem Stabulensem.
nes suscepeiit. 1277 1555
CAP.VII. — De ordine diaconiseu diaconatus. 1278 ADALBERTUS MOGUNTINUS ARCHIEPISCO-
CAP.YIII. — Quando Christuslevitarum officiumsus- PUS.
cepit. 1279 Notitia. 1553
CAP.IX,— De ordine ptesbyteiatus. 1280 EPISTOL.EADALBERTI.
CAP.X. — De signilicatione vestimentotumsaeetdota- I. — II. — Ad Calixtumpapam. 1537
lium. :. 1282 HI. — Ad TnnocenliumII papam. 13.7
—
CAP.XI. De ornamentisepiscopotum. 1282 IV. — Ad S. OlfoiiemBambergensem. 1557
CAP.XII. — De observandis in missaecelebtalione. —
Y. Adclerum EcclesiaBllalbersladensis. Doletdo —
1285 morte Raynardi eorum episcopi,quod eo iiieonsuilopro
CAP.XIII. — De canonisdeclaiafione. 1287 cesserint ad electionem, " et ex alia Ecclesiaassuuipseriiir
CAP.XIV.— Qusesliocirca behedictionempanis a Chri- sibi pasforem. *i-37
sto in ca.riafaclam. 1293 VI. — EpistolaAdalberli, ad H. .piscopum
* el canoni-
—
CAP.XV. Quid eredendum circa verba sacramenta- cos Pallierbruiieiises. 1359
lia. _ , - 1293
CAP.XYI. Qusestiocircahsecveiba: accipiteet man- RAINALDUS II REMENSiS
—
PUS.
ARCIIIEPISCO-
ducule. 1294
CAP.XVII. — Triplex qusestibcirca maleriam' sacra- Notitia. 1559
menli altaris. 1293 EPISTOLJERAINALDI
CAP.XYIII.— Aliacanonisdeclaratio. 1501 I. — Ad RobertumarchidiaconuiriTornacensem.^- Ut
• CAP.XIX.— Exposiliooiationis Dominicas.- 1505 in ecclesia
— Pefingensi monachossubstituat. 1541
CAP.XX.— De additisadofiicium misssepersummos II. Adcleium Atrebalensem.—De eleclione epi-
pontifices. 1307 scopi. 1545
STEPHANICHART.E. _ DIPLOMATA RAINALDI. -
CAP.I. — TransactiocumHugone de Gisseioper Sle- I. — Confirmatiofundationis S. Judoci de Nemote.
phanum-15du;e e piscopum. 1507 1545
CAP.II. — Charta Siephani iEduensisepisc. XXYIllin —
II. Chaila fundalionismonaslerii Igniacensis. 1545
gratiam Ungiaci. 1508 III. — Paclum inter RainaldumII el_AlberonemT-epi-
CAP.III. — CliartaStephani Augustodunensisepiscopi scopum Leodiehsem,pro Bullionensibeneficio. 1546_
S. BenigniDivionensis. 1509 IV. — Litletse Raiualdide excommunicatiene et -abso-
pro monasterio lutione Guiteriicoinilis 1547
CAP.IV. — Privilegium pto Cislerciensibus. 1509
V. — Instiiutiiii
Regilestensis.
abbafiaS. Matlini
CAP.V. — Notiliade malis consuetudinibusquasHugo nici Spatnacensis cano-
dux Burguiid.dimisit Stephaiioepiscopoin villa Canavis. regulares. 1319
1509 VI.-—CliaflaRainaldiRemensisarchiepiscopide quita-
tione geslatuni el piocuraliouum monasterio S. Nicasii
GERARDUS ENGOLISMENSIS EPISCOPUS. concessa. ... 1349
Notitia. . 1511 -. VII. — Confirmatur fuudalio monasterii Igniaceusis.
CONCILIUMLAUSDUNENSE,DE STATU ECCLE- 1350
SI_E. —
VIII. Charta Rainaldide confirmationeS. XVeima.i.
I. —EcclesiaSancli Petri Trenorcienribus vendicatur 1552
adveisus episcopumet canonicosNannetenses. 1517 IX.—Rainaldus confirmatomnes possessionesmona-
II. — Capella Sancti SlephanimonachisMajorisMona- sletii Siliucutlis. 1334
stetii adjudicalur adversuscanonicosCamiliacenses.loi9 —
X. Rainaldiatchiepiscopiprivilegium de aqua Yidu-
EPISTOL/E ET DIPLOMATAIN CAUSABELL_3 ' .. Ise, maresco,herbagio etjuridicfioneS. Theodoriciusque
INSULJE. ad crucemHaymonis. 1555
Monilum. 1519 XI. — RainaldiCharla de.compositionepacis facla inter
I.—Litterss Gerardi legati, Engolismensis episcopi, Ecclesiam S. Theodorici ex una parte,- et GetardumRc—
ad Conanum comitem pro causa BellseJnsulse. 1521 ceiensemAldficumMalet exaltera. 1556
II. — Littera Gerardi Engolismensisepiscopi ad Cori- OLDEGARIUS TARRACONENSIS ARCHIEPI-
sopilensem episcopum. 1521 SCOPUS.
—
III. Datuiriet definitumjudicium de controversiasu- Notilia. 1357
per Bellam Insularaintet Rolonensem et Kemperlegien- EpistolaOldegariiad InniicentiumII papam. 1539
sem abbates, a GerardoEngolismensiepiscopoet S. Ro- ad
manseEcclesiseLegato. .. 1522 Epistola ejusdem Raymundum— episcopumAusonen-
IV. — Litteras ifem legati ejusdemad MoivanumYe- sein, suffraganeumsuum_. Respondet consultationicii-
netensem episcopum. ". . ca
1525 ejus puetum iudentem qui alium iinpedivit, ita ut caput
V. — Item ejusdem iitteraj ad omnes Britannise epi- itangetetut, au iriegulaiis habendussit. 1559
1525 nos Charta Oldegariiperquamdatpauperihuslectos etpan-
scopos. clericorumdefunclorum. 1361
VI — Item litterse ejusdemad Hetveum Rotonensem
ahbatem de iuvasione Belise Insulaset de iiiobedienlia. GAUFRIDUS GROSSUS MONACHUS TlRO-
1524 NIENSIS.
VII. — Ad Motvanum Venetensem episcqpum. 1524 Notitiahistorica. 1561
1471 ORDO RERUM QU,S 1N HOC TOMO: CONTINENTCR. "U72
YIT.AB. BERNARDIFUNDATORISCONGREGATIO- -refotmali. j5gj
NIS DE TIRONIO1N GALLIA. CAP.VII. —Pio defensione abbatiajiter Romanutnbis
Obseivalionesprsvi».- 1563 susceplum; ea lelicta, alibi discipulicoUecli. 1599.
Incipit vila. CAP.VIII.—Monasleriuni in Perchensi comitatu ex-
Prologus. 1567 structum : benefieia accepla, efih-alios-collata. -1403
CAP.I. —B. Bemardi educatioet vifamonaslicain cre- CAPIX.— Monasieriumad fluviumTyronumconslrii-
nobioS. Cyptiaiii. 1375 . clum. BeneficiacomiliRotrocopfsesiita. 1412
—
CAP.II. Piioratus monasteiii S. Sabiniadministra- CAP.X-— Revelatiode. salute ajlerha, secundamon,-
tus, disciplina restaurata, et alia ptseelaiegesta. 1576 . chorum.Miraculaalia. . .- , jj._6
—
CAP.III. Yila"etemiiica Ifi. solitudirie Cenomanica. CAP.XI.-.—Hospiialitas. Spirilus propheticus. Fama
-.. 1580 sanctilaiis. - :1421
CAP. JN. — Yita solitaria in' Causeo insula. Pifata. CAP. X II.— Morbusexlremus : duplex adsuosexhor-
emendati. . _. .1581 talio: Exlrema sacrameiilasumpia. _4_;9
CAP.V. —Reductio B. Bernaidi ad priores eremitas, CAP.Xlll. — Reliqua ad mortcm prseparatio.
" Revela-
ein ad primum monasleriumS. Cypriani. 1589 tioues, obilus, sepulliira. . i._g4
CAP.VI. —AbbasS. Cypriani constituitut: ob perse- —
CAP.XIV. Analeclade variisin vita gestis. 1<,"9
_,utionemad OM_.dicandum eonyertitur. Mores clericoruni

FINIS TOMI CENTESiMi SEPTUAGESUH SECUNDl.

Ex Tvpis I_. Migne, au Petil-Monirouge.