Tanach (Hebrew): Genesis (Bereshit)

Chapter 1
1  ‫ֱֹלהים אֵ ֥ת‬֑ ִ ‫אׁשית ּב ָ ָ֣רא א‬
֖ ִ ‫ּב ְֵר‬ 1 bərē’šîṯ bārā’ ’ĕlōhîm ’ēṯ
haššāmayim wə’ēṯ hā’āreṣ:
‫ַהּׁש ַ ָ֖מי ִם וְאֵ ֥ת הָאָ ֶֽרץ׃‬
2 wəhā’āreṣ hāyəṯâ ṯōhû
2  ‫ ְו ָה ָ֗א ֶרץ ָהי ְָת֥ה תֹ֙ה ּ֙ו ו ָ֔ב ֹהּו ו ְ֖ח ֹׁשְֶך‬wāḇōhû wəḥōšeḵə ‘al-pənê
ṯəhwōm wərûḥa ’ĕlōhîm
‫עַל־ּפ ְֵנ֣י תְ ֑הֹום ו ְ֣רּו ַח אֱֹל ִ֔הים‬ məraḥefeṯ ‘al-pənê
‫מ ְַר ֶ ֖חפֶת עַל־ּפְנֵ ֥י הַּמָ ֽי ִם׃‬ hammāyim:

3  ‫אֱֹלהים י ִ ְ֣הי ֑אֹור‬

֖ ִ ‫וַּיֹ֥אמֶר‬ 3 wayyō’mer ’ĕlōhîm yəhî
’wōr wayəhî-’wōr:
‫וַ ֽיְהִי־אֹֽור׃‬
4 wayyarə’ ’ĕlōhîm ’eṯ-
4 ‫ִי־טֹוב‬
֑ ‫ֱֹלה֛ים אֶת־ה ָ֖אֹור ּכ‬ ִ ‫ַו ַּי ְ֧רא א‬ hā’wōr kî-ṭwōḇ
wayyaḇədēl ’ĕlōhîm bên
‫ַוּיַב ֵ ְּ֣דל אֱֹל ִ֔הים ּבֵ ֥ין ה ָ֖אֹור ּובֵ ֥ין‬ hā’wōr ûḇên haḥōšeḵə:
‫ה ַֽח ֹׁשְֶך׃‬
5 wayyiqərā’ ’ĕlōhîm|
5  ‫ֱֹלהים׀ לָאֹו ֙ר י֔ ֹום‬֤ ִ ‫ַוּיִק ְָ֨רא א‬ lā’wōr ywōm wəlaḥōšeḵə
qārā’ lāyəlâ wayəhî-‘ereḇ
‫ִי־ע ֶ֥רב‬
ֶ ‫ְול ַ֖ח ֹׁשְֶך ָ ֣ק ָרא ָ ֑ליְלָה וַ ֽיְה‬ wayəhî-ḇōqer ywōm
‫ִי־ב ֹקֶר יֹ֥ום א ֶָחֽד׃ פ‬
֖ ‫וַ ֽיְה‬ ’eḥāḏ: f

6 ‫וַּיֹ֣אמֶר אֱֹל ִ֔הים י ְִה֥י ָר ִ ֖קי ַע ּב ְ֣תֹוְך‬

 ֣ ִ ‫ ה ָ ַּ֑מי ִם ו‬6 wayyō’mer ’ĕlōhîm yəhî
‫ִיהי ַמבְּדִ֔ יל ּבֵ ֥ין ַ ֖מי ִם לָמָ ֽי ִם׃‬
rāqî‘a bəṯwōḵə hammāyim
7 ‫אֱֹלהִים֮ אֶת־ה ָָרקִי ַ֒ע ַוּיַבְּדֵ֗ ל‬ ‫ ַו ַּי֣עַׂש‬wîhî maḇədîl bên mayim
lāmāyim:
‫ּובין‬
֣ ֵ ‫ׁש ֙ר מ ַ ִּ֣תחַת ל ָָר ִ֔קי ַע‬ ֶ ‫ֵ ּ֤בין ַה ַּ֙מי ִם֙ ֲא‬
7 wayya‘aś ’ĕlōhîm ’eṯ-
‫ֲׁשר מ ַ ֵ֣על ל ָָר ִ ֑קי ַע ֽוַ ַֽיְהִי־כֵ ֽן׃‬֖ ֶ ‫ ַה ַּ֔מי ִם א‬hārāqî‘a wayyaḇədēl bên
hammayim ’ăšer mitaḥaṯ
8 ‫ׁשָמי ִם‬֑ ָ ‫ֱֹלה֛ים לָ ָֽר ִ ֖קי ַע‬
ִ ‫ ַוּיִק ָ ְ֧רא א‬lārāqî‘a ûḇên hammayim
‫ׁש ִנ ֽי׃ פ‬
ֵ ‫ִי־ב ֹקֶר יֹ֥ום‬ ֖ ‫ִי־ע ֶ֥רב וַ ֽיְה‬
ֶ ‫’ וַ ֽיְה‬ăšer mē‘al lārāqî‘a
wayəhî-ḵēn:
9 ‫וַּיֹ֣אמֶר אֱֹל ִ֗הים יִּקָו֨ ּו ַה ַּ֜מי ִם מ ַ ִּ֤תחַת‬
8 wayyiqərā’ ’ĕlōhîm
‫ּׁש ַ֙מי ִם֙ אֶל־מ ָ֣קֹום ֶא ָ֔חד וְתֵ ָר ֶ ֖אה‬ ָ ‫ ַה‬lārāqî‘a šāmāyim
‫ ַהּיַּב ָ ָׁ֑שה וַ ֽיְהִי־כֵ ֽן׃‬wayəhî-‘ereḇ wayəhî-
ḇōqer ywōm šēnî: f
10 ‫ֱֹלהים׀ ַלּי ַ ָּבׁשָה֙ ֶ֔א ֶרץ‬ ֤ ִ ‫ ַוּיִק ְָ֨רא א‬9 wayyō’mer ’ĕlōhîm
‫ ּו ְל ִמקְוֵ ֥ה ה ַ ַּ֖מי ִם ק ָ ָ֣רא י ִ ַּ֑מים ַו ַּי ְ֥רא‬yiqqāwû hammayim
a
‫ֱֹלהים ּכִי־טֹֽוב׃‬ ֖ ִ ‫ א‬ḥaṯ haššāmayim ’el-
mit
māqwōm ’eḥāḏ wəṯērā’eh
11 ֙‫אֱֹל ִ֗הים ַּתֽדְ ֵ ׁ֤שא ָה ָא ֶ֙רץ‬ ‫ וַּיֹ֣אמֶר‬hayyabāšâ wayəhî-ḵēn:
‫ ּדֶ֔ ׁשֶא ֚ ֵעׂשֶב ַמז ִ ְ֣רי ַע ֶ֔ז ַרע ֵ ֣עץ ּפ ֞ ְִרי‬10 wayyiqərā’ ’ĕlōhîm|
‫עֹו־בֹו‬
֖ ‫ֲׁשר ז ְַר‬ ֥ ֶ ‫ ֤ע ֹׂשֶה ּפ ְִר ֙י ְלמִינ֔ ֹו א‬layyabāšâ ’ereṣ
ûləmiqəwēh hammayim
‫ עַל־ה ָ ָ֑א ֶרץ וַ ֽיְהִי־כֵ ֽן׃‬qārā’ yammîm wayyarə’
’ĕlōhîm kî-ṭwōḇ:
 12 ‫ וַּתֹו ֵ֨צא ָה ָ֜א ֶרץ ּ֠דֶ ׁשֶא ֵ ֣עׂשֶב‬11 wayyō’mer ’ĕlōhîm
taḏəšē’ hā’āreṣ deše’ ‘ēśeḇ
‫ ַמז ִ ְ֤רי ַע זֶ ַ֙רע֙ ְלמִי ֵ֔נהּו ו ֵ ְ֧עץ ֽע ֹׂשֶה־ּפ ִ ְ֛רי‬mazərî‘a zera‘ ‘ēṣ pərî
‫ִינ֑הּו ַו ַּי ְ֥רא‬
ֵ ‫עֹו־בֹו ְלמ‬
֖ ‫ֲׁשר ז ְַר‬ ֥ ֶ ‫א‬ 3 ‘ōśeh pərî ləmînwō ’ăšer
‫ֱֹלהים ּכִי־טֹֽוב׃‬ ֖ ִ ‫ א‬zarə‘wō-ḇwō
wayəhî-ḵēn:
‘al-hā’āreṣ

13 ‫ִי־ב ֹקֶר יֹ֥ום‬

֖ ‫ִי־ע ֶ֥רב ֽוַ ַֽיְה‬
ֶ ‫ ֽוַ ַֽיְה‬12 watwōṣē’ hā’āreṣ deše’
a
‫ִיׁשֽי׃ פ‬
ִ ‫ׁשל‬
ְ ‘ēśeḇ mazərî‘a zer ‘
ləmînēhû wə‘ēṣ ‘ōśeh-
3
14 ֙‫ וַּיֹ֣אמֶר אֱֹל ִ֗הים י ִ ְ֤הי מְא ֹרֹת‬pərî  ’ăšer zarə‘wō-ḇwō
ləmînēhû wayyarə’
‫ּׁש ַ֔מי ִם ְל ַהבְּדִ֕ יל ּבֵ ֥ין הַּי֖ ֹום‬
ָ ‫’ ּב ְִר ִ ֣קי ַע ַה‬ĕlōhîm kî-ṭwōḇ:
‫ּובין ה ָ ַּ֑ליְלָה ְו ָהיּ֤ו לְא ֹת ֹ ֙ת ּול ְ֣מֹועֲדִ֔ ים‬
֣ ֵ 13 wayəhî-‘ereḇ wayəhî-
‫ׁש ִנ ֽים׃‬
ָ ‫ ּו ְלי ִ ָ֖מים ְו‬ḇōqer ywōm šəlîšî: f
ָ ‫ ְו ָהיּ֤ו ִלמְאֹור ֹ ֙ת ּב ְִר ִ ֣קי ַע ַה‬14 wayyō’mer ’ĕlōhîm
15 ‫ּׁש ַ֔מי ִם‬
yəhî mə’ōrōṯ birəqî‘a
‫ ְלה ִ ָ֖איר עַל־ה ָ ָ֑א ֶרץ ֽוַ ַֽיְהִי־כֵ ֽן׃‬haššāmayim ləhaḇədîl bên
hayywōm ûḇên hallāyəlâ
16 ‫ ַו ַּי֣עַׂש אֱֹל ִ֔הים אֶת־ׁשְנֵ ֥י ַהּמְא ֖ ֹר ֹת‬wəhāyû lə’ōṯōṯ
֙‫ ַהּגְד ִֹל֑ים אֶת־ ַהּמ ָ֤אֹור ַהּגָדֹל‬ûləmwō‘ăḏîm ûləyāmîm
wəšānîm:
‫ְׁשלֶת הַּי֔ ֹום ְואֶת־ ַהּמ ָ֤אֹור ַהּקָט ֹ ֙ן‬ ֣ ֶ ‫ְל ֶממ‬
֣ ֶ ‫ ְל ֶממ‬15 wəhāyû limə’wōrōṯ
‫ְׁשלֶת ַה ַּ֔ליְלָה ו ֵ ְ֖את הַּכֹוכָבִ ֽים׃‬
birəqî‘a haššāmayim
17 ַ‫ֱֹלהים ּב ְִר ִ ֣קיע‬
֖ ִ ‫א ָֹת֛ם א‬ ‫ ַוּי ִֵּת֥ן‬ləhā’îr ‘al-hā’āreṣ wayəhî-
 ‫ ַהּׁש ָ ָ֑מי ִם ְלה ִ ָ֖איר עַל־הָאָ ֶֽרץ׃‬ḵēn:
16 wayya‘aś ’ĕlōhîm ’eṯ-
18 ‫ ְו ִלמְׁשֹל֙ ַּבּיֹ֣ום ּו ַב ַּ֔ליְלָה ּֽו ֲל ַהבְּדִ֔ יל‬šənê hammə’ōrōṯ
‫ֱֹלהים‬
֖ ִ ‫ּובין ה ַ֑ח ֹׁשְֶך ַו ַּי ְ֥רא א‬֣ ֵ ‫ ּבֵ ֥ין ה ָ֖אֹור‬hagəḏōlîm ’eṯ-hammā’wōr
‫ ּכִי־טֹֽוב׃‬hagāḏōl ləmeməšeleṯ
hayywōm wə’eṯ-
19 ‫ִי־ב ֹקֶר יֹ֥ום‬ ֖ ‫ִי־ע ֶ֥רב וַ ֽיְה‬ֶ ‫ וַ ֽיְה‬hammā’wōr haqqāṭōn
ləmeməšeleṯ hallayəlâ
‫ ְרבִיעִ ֽי׃ פ‬wə’ēṯ hakwōḵāḇîm:
20 ‫ וַּיֹ֣אמֶר אֱֹל ִ֔הים יִׁש ְְרצ֣ ּו ַה ַּ֔מי ִם‬17 wayyitēn ’ōṯām ’ĕlōhîm
birəqî‘a haššāmāyim
‫ְעֹופ֣ף‬
ֵ ‫ ֶ ׁ֖ש ֶרץ ֶ ֣נפֶׁש ַח ָּי֑ה וְעֹו ֙ף י‬ləhā’îr ‘al-hā’āreṣ:
‫ עַל־ ָה ָ֔א ֶרץ עַל־ּפ ְֵנ֖י ְר ִ ֥קי ַע ַהּׁשָמָ ֽי ִם׃‬18 wəliməšōl bayywōm
21 ‫ ַוּיִב ָ ְ֣רא אֱֹל ִ֔הים אֶת־הַּתַ ּנִי ִנ֖ם‬ûḇallayəlâ ûlăhaḇədîl bên
hā’wōr ûḇên haḥōšeḵə
‫ָל־נפֶׁש ֽהַ ַֽ ַח ָּי֣ה׀‬
֣ ֶ ‫ ַהּגְד ִֹל֑ים ו ֵ ְ֣את ּכ‬wayyarə’ ’ĕlōhîm kî-ṭwōḇ:
‫ׁש ֩ר ׁש ְָר ֨צּו ַה ַּ֜מי ִם‬
ֶ ‫ הָ ֽר ֹ ֶ֡מׂשֶת ֲא‬19 wayəhî-‘ereḇ wayəhî-
‫ לְמִ ֽינֵ ֶ֗הם ְו ֵ֨את ּכָל־ע֤ ֹוף ָּכנָ ֙ף ְלמִי ֵ֔נהּו‬ḇōqer ywōm rəḇî‘î: f
‫ֱֹלהים ּכִי־טֹֽוב׃‬֖ ִ ‫ ַו ַּי ְ֥רא א‬20 wayyō’mer ’ĕlōhîm
yišərəṣû hammayim šereṣ
22 ‫ֵאמ ֹר ּפ ְ֣רּו‬ ֑ ‫ֱֹלהים ל‬ ִ֖ ‫א‬ ‫ ַוי ָ ְ֧ב ֶרְך א ָֹת֛ם‬nefeš ḥayyâ wə‘wōf
‫אֶת־ ַה ַּ֙מי ִם֙ ַּבּי ַ ִּ֔מים‬ ְ yə‘wōfēf ‘al-hā’āreṣ ‘al-
‫ּור ֗בּו ּו ִמל ְ֤אּו‬
pənê rəqî‘a haššāmāyim:
‫ְוה ָ֖עֹוף ִי ֶ֥רב ּבָאָ ֶֽרץ׃‬
 23 ‫ִי־ב ֹקֶר יֹ֥ום‬ ֶ ‫ וַ ֽיְה‬21 wayyiḇərā’ ’ĕlōhîm ’eṯ-
֖ ‫ִי־ע ֶ֥רב וַ ֽיְה‬
hatannînim hagəḏōlîm
‫ִיׁשֽי׃ פ‬
ִ ‫ ֲחמ‬wə’ēṯ kāl-nefeš haḥayyâ|
hārōmeśeṯ ’ăšer šārəṣû
24 ‫ וַּיֹ֣אמֶר אֱֹל ִ֗הים ּתֹו ֵ֨צא ָה ָ֜א ֶרץ‬hammayim ləmînēhem
‫ ֶ ֤נפֶׁש ַחּי ָה֙ ְלמִי ָ֔נּה ְּבהֵמָ ֥ה ו ֶ ָ֛רמֶׂש‬wə’ēṯ kāl-‘wōf kānāf
‫ִינּ֑ה וַ ֽיְהִי־כֵ ֽן׃‬
ָ ‫ְתֹו־א ֶרץ ְלמ‬
֖ ֶ ‫ְחי‬ ֽ ַ ‫ ו‬ləmînēhû wayyarə’
’ĕlōhîm kî-ṭwōḇ:
25 ‫ ַו ַּי֣עַׂש אֱֹלהִים֩ אֶת־ ַח ַּ֨ית ָה ָ֜א ֶרץ‬22 wayəḇāreḵə ’ōṯām
‫’ ְלמִי ָ֗נּה ְואֶת־ ַה ְּב ֵהמָה֙ ְלמִי ָ֔נּה וְאֵ ֛ת‬ĕlōhîm lē’mōr pərû ûrəḇû
ûmilə’û ’eṯ-hammayim
‫ִינ֑הּו ַו ַּי ְ֥רא‬
ֵ ‫ָל־רמֶׂש הָ ֽאֲדָ ָ ֖מה ְלמ‬
֥ ֶ ‫ ּכ‬bayyammîm wəhā‘wōf
‫ֱֹלהים ּכִי־טֹֽוב׃‬ ֖ ִ ‫ א‬yireḇ bā’āreṣ:
26 ‫ָאד֛ם‬ ָ ‫ֲׂשה‬ ֥ ֶ ‫ וַּיֹ֣אמֶר אֱֹל ִ֔הים נַ ֽע‬23 wayəhî-‘ereḇ wayəhî-
ḇōqer ywōm ḥămîšî: f
‫מּותנּו ְוי ְִרּד ּ֩ו בִדְ ַ֨גת ַה ָּ֜ים‬ ֑ ֵ ְ‫ְּב ַצל ֵ ְ֖מנּו ּכִד‬
24 wayyō’mer ’ĕlōhîm
֙‫ּׁש ַ֗מי ִם ּו ַב ְּב ֵהמָה‬
ָ ‫ ּובְע֣ ֹוף ַה‬twōṣē’ hā’āreṣ nefeš ḥayyâ
‫ ּו ְבכָל־ ָה ָ֔א ֶרץ ּו ְבכָל־ה ֶ ָ֖רמֶׂש ֽהָ ָֽר ֹמֵ ׂ֥ש‬ləmînāh bəhēmâ wāremeś
‫ עַל־הָאָ ֶֽרץ׃‬wəḥayəṯwō-’ereṣ
wayəhî-ḵēn:
ləmînāh

27  ֙‫אֱֹלהים׀ אֶת־ֽהָ ָָֽאדָ ם‬ ֤ ִ ‫ ַוּיִב ְָ֨רא‬25 wayya‘aś ’ĕlōhîm ’eṯ-

֖ ִ ‫ ְּב ַצל ְ֔מֹו ּבְצֶ ֥ לֶם א‬ḥayyaṯ hā’āreṣ ləmînāh
‫ֱֹלהים ּב ָ ָ֣רא א ֹ֑תֹו‬
wə’eṯ-habəhēmâ ləmînāh
‫ זָכָ ֥ר ּונְק ָ ֵ֖בה ּב ָ ָ֥רא א ָֹתֽם׃‬wə’ēṯ kāl-remeś hā’ăḏāmâ
 28 ‫ִים ו ַּ֨י ֹאמֶר‬ ֒ ‫ ַוי ָ ְ֣ב ֶרְך א ֹתָ ם֮ אֱֹלה‬ləmînēhû wayyarə’
’ĕlōhîm kî-ṭwōḇ:
‫ּורב֛ ּו ּו ִמל ְ֥אּו‬
ְ ‫ָל ֶ֜הם אֱֹל ִ֗הים ּפ ְ֥רּו‬
֙‫ּור ֞דּו ּבִדְ ַג֤ת ַהּי ָם‬ ְ ‫ אֶת־ה ָ ָ֖א ֶרץ ְו ִכב ֻ ְׁ֑ש ָה‬26 wayyō’mer ’ĕlōhîm
na‘ăśeh ’āḏām bəṣaləmēnû
‫ּׁש ַ֔מי ִם ּו ְבכָל־ ַח ָּי֖ה ֽהָ ָֽר ֹמֶ ֥ ׂשֶת‬ָ ‫ ּובְע֣ ֹוף ַה‬kiḏəmûṯēnû wəyirədû
‫ עַל־הָאָ ֶֽרץ׃‬ḇiḏəḡaṯ hayyām ûḇə‘wōf
haššāmayim ûḇabəhēmâ
29 ‫ִהּנֵה֩ נָתַ֨ ּתִ י ָל ֶ֜כם‬ ‫ וַּיֹ֣אמֶר אֱֹל ִ֗הים‬ûḇəḵāl-hā’āreṣ ûḇəḵāl-
hāremeś hārōmēś ‘al-
‫ׁש ֙ר‬
ֶ ‫ז ֵ ֹ֣ר ַע ֶ֗ז ַרע ֲא‬
‫ָל־עׂשֶב׀‬
֣ ֵ ‫ אֶת־ּכ‬hā’āreṣ:
‫ עַל־ּפ ְֵנ֣י כָל־ ָה ָ֔א ֶרץ ְואֶת־ּכָל־ה ֵָע֛ץ‬27 wayyiḇərā’ ’ĕlōhîm|
‫י־עץ ז ֵ ֹ֣ר ַע ָז ַ֑רע לָכֶ ֥ם‬ ֖ ֵ ‫’ ֲאׁשֶר־ּב֥ ֹו פ ְִר‬eṯ-hā’āḏām bəṣaləmwō
‫ ִי ֽ ְה ֶי֖ה לְָאכְלָ ֽה׃‬bəṣelem ’ĕlōhîm bārā’
’ōṯwō zāḵār ûnəqēḇâ bārā’
30 ‫ָל־עֹוף‬ ֨ ‫ָארץ ּו ְלכ‬ ֶ ‫֠ ָה‬‫’ ּֽו ְלכָל־ ַח ַּי֣ת‬ōṯām:
‫רֹומׂש עַל־ ָה ָ֗א ֶרץ‬
֣ ֵ ‫ּׁש ַ֜מי ִם ּול ְ֣כ ֹל׀‬
ָ ‫ ַה‬28 wayəḇāreḵə ’ōṯām
‫’ ֲאׁשֶר־ּב ֹ֙ו ֶ ֣נפֶׁש ַח ָּ֔יה אֶת־ּכָל־ ֶי ֶ֥רק‬ĕlōhîm wayyō’mer lâem
’ĕlōhîm pərû ûrəḇû
‫ ֵ ֖עׂשֶב לְָאכ ְָל֑ה וַ ֽיְהִי־כֵ ֽן׃‬ûmilə’û ’eṯ-hā’āreṣ
wəḵiḇəšuhā ûrəḏû biḏəḡaṯ
31 ‫ֲׁשר‬ ֣ ֶ ‫ ַו ַּי ְ֤רא אֱֹלהִים֙ אֶת־ּכָל־א‬hayyām ûḇə‘wōf
‫ִי־ע ֶ֥רב‬
ֶ ‫ֵה־טֹוב מ ְ֑א ֹד ֽוַ ַֽיְה‬ ָ ֔ ‫ ָע‬haššāmayim ûḇəḵāl-ḥayyâ
֖ ‫ׂשה ְו ִהּנ‬
hārōmeśeṯ ‘al-hā’āreṣ:
‫ִי־ב ֹקֶר יֹ֥ום ַהּׁש ִִּׁשֽי׃ פ‬
֖ ‫ֽוַ ַֽיְה‬
29 wayyō’mer ’ĕlōhîm
 hinnēh nāṯatî lāḵem ’eṯ-
kāl-‘ēśeḇ| zōrē‘a zera‘ ’ăšer
‘al-pənê ḵāl-hā’āreṣ wə’eṯ-
kāl-hā‘ēṣ ’ăšer-bwō
fərî-‘ēṣ zōrē‘a zāra‘ lāḵem
yihəyeh lə’āḵəlâ:
30 ûləḵāl-ḥayyaṯ hā’āreṣ
ûləḵāl-‘wōf haššāmayim
ûləḵōl| rwōmēś ‘al-hā’āreṣ
’ăšer-bwō nefeš ḥayyâ ’eṯ-
kāl-yereq ‘ēśeḇ lə’āḵəlâ
wayəhî-ḵēn:
31 wayyarə’ ’ĕlōhîm ’eṯ-
kāl-’ăšer ‘āśâ wəhinnēh-
ṭwōḇ mə’ōḏ wayəhî-‘ereḇ
wayəhî-ḇōqer ywōm
haššiššî: f

Next: Genesis (Bereshit) Chapter 2