Sunteți pe pagina 1din 96

Tagduda Tazzayrit Tamagdayt Taerfant Alif n Usedwel Aelnaw

Adlis n tmazit n Useggas wis Sin

Adlis n tmazit
Aseggas wis 2 n Ulmud Alemmas
Amur wis sin n uswir wis sin Imeskaren : - ERRUC - LEWNIS - BELUDI - ACUR Muhub li Abdelmalek Reman

Unuen : GUNAN Kahina

Aseggas wis sin n ulmud alemmas

Agbur
1. Amur amezwaru : Tasiwelt
Tagzemt tamezwarut
Irisen : Yeba-ten, yea-ten ; Tasaft n uwaezniw ; Tagersa.

Asebter 06 - 14 09 10 11 15 16 - 23 19 20 21 25 26 - 34 29 30 31 35

Tutlayt : Tirawalt : tt (Tira d ususru) Tajerrumt : Addad n ysem Taseftit : Amyag (Tala, anawen, amatar...) Tira : Asugen d tira n tegnit tamezwarut Tagzemt tis snat
Irisen : Ayrad d Tifawt ; - Bu-txidas ; awareg d tweuft.

Tutlayt : Tirawalt : Imesla [] akked [] Tajerrumt : Amernu Taseftit : Izri Tira : Tira n tkerrist di tmacahut Tagzemt tis kradet Irisen : Tiwkilin ; Tamsefrut ; Tamacahut n tsekkurt. Tutlayt : Tirawalt : Aelluy n tera d ususru-nsent Tajerrumt : Asemmad usrid Taseftit : Izri ibaway Tira : tira n taggara n tmacahut ara yesun unuen

2 . Amur wis sin: Aglam


Tagzemt tamezwarut
Irisen : Axxam n ccix Muend ; Tazeqqa n Temmut ; Asefru: A baba-inu ba

43 - 50 45 46 47 51

Tutlayt : Tirawalt : Tizdit ger umyag d umqim awsil-ines Tajerrumt : Asemmad arusrid Taseftit : Urmir d wurmir s ad Tira : Aglam n tawsa

Agbur
Tagzemt tis snat Irisen : Uermul ; Setti Taetmant ; Mu afenyan. Tutlayt : Tirawalt : tizdit (ger yisem d umqim-is ; gar tenzet d umqim-is) Tajerrumt : isemmaden s tenzet Taseftit : amyag n tara Tira : Aglam n umdan Tagzemt tis kradet Irisen : Abare ; Izem ; Asefru: Anekruf. Tutlayt : Tirawalt : adeg n e deg wawal Tajerrumt : imeskanen Taseftit : urmir ussid Tira : Aglam n uersiw

Asebter 52 - 60 55 56 57 61 62 - 69 65 66 67 70

3 . Amur wis krad: Asegzi


Tagzemt tamezwarut Irisen : Amagger n tefsut ; Asfugel n yennayer ; Asefru :
ay arrac-nne.

72 - 80 75 76 77 81 82 - 90 85 86 87 91

Tutlayt : Tirawalt : Tazela n tnila d Tajerrumt : Asemmad n umigaw Taseftit : urmir ussid ibaway Tira : Asegzi n kra n unsay Tagzemt tis snat
Irisen : Leminela ; Azea ; Asefru : Azemmur.

Tutlayt : Tirawalt : Tamsertit n + isem Tajerrumt : Asemmad n yisem Taseftit : Ana Tira : Asegzi n kra n wansay ne n urmud

Ta z w a r t
Asmi ay a-d-nnan seg Ulif n Usedwel Aelnaw belli ilaq ad niwed i udlis n Useggas wis Sin Alemmas, tera yid-ne am win ara yessalin axxam, ad t-ifakk ; uqbel ad as-yestummen, ad yekker i uhuddu akken ad as-iiwed lebni. Ayer ay nesmai cwi i uiwed ? Tamentilt, d ta : d adlis n Useggas wis Sin Alemmas ay d amezwaru yemla-d abrid ara efren yidlisen n yiseggasen-nien. D netta i asen-igan taayemt. D netta i d-iseknen belli tameslayt-a-nne tezmer ad teef adeg-is ger tutlayin-nien yellan deg uerbaz azzayri. D netta swayes tezdi lqedd-is teri nesla mi ntee izir-nni yualen d assa ur ngezzem. Wid iwalan adlis-nni, nnan-d : Armi d tikkelt-a ay nesa s tidet adlis n uselmed. Llan kra, d imexa, smesden-d tiferyin s aseres. Widak, yuen uzger, qqden ayul. D acu kan tella yiwet n tawsa tewwi-d ad tt-id-yini umdan : deg wayen akk ixeddem umdan ulac ayen yellan d aneblal. Taswit, tettbeddil ; ula d idlisen n uselmed tuwi-d ad d-myezgen d ubeddel ay d-yettlalen. Aql-a newwi-d awal ef ubeddel, netta deg tidet, aas n wayen yellan deg udlis-nni aqdim, yual-d deg wa. Tamezwarut, iswan n uselmed ined yiwet-nsen ; tis snat, tuget n yirisen banen-a-d lhan. Ameskel ay d-nger deg udlis n tikkelt-a, yerza azal ay nefka i uglam. Nsedda-d aglam n umdan ne n uwadem, yella uglam n wadeg, yella daen uglam n uersiw. Tasiwelt, teef kradet n tayunin, yefer-itt-id uglam ula d netta s tlata. Yu lal qlil uris n tsekla ur nesdukkel ara tasiwelt d uglam. Qqiment-d snat n tayunin, nenna-as ahat ilaq ad yebdu unelmad ad idellu ef yinaw asegzay. Tikkelt-a, ur d-ngir ara deg udlis isenfaren acku tura dayen inelmaden d yiselmaden ad yili uen tannumi d tesnedwelt s usenfar, yerna deg wayen yerzan isenfaren, d aselmad akked yinelmaden-is kan i yeran d acu yeffen fell-asen. Deg wayen yenan tuddsa, yal tagzemt tmugg akka: Ameslay ef tugna; Tauri d tegzi n tira; Amawal; Tajerrumt; Taseftit; Tirawalt; Tauri d tegzi n tira; Tamedyazt; Afares s tira. Iswi n tgezmin, d asnefli n tzemmar deg unelmad akken ad yissin ad isemres tutlayt deg yinaw : ad yizmir ad yakez yerna ad d-ifares ama d ullis, ama d aris n uglam, ama d aris n usegzi. Imeskaren

Akradyur amezwaru
Ad d - i f a r e s u n e l m a d i r i s e n , ad mg a r a d e n d e g t a l a d y i n a w.
Mi teri, tesli i tmucuha, ad tizmire ke d yimeddukkal-ik

ad d-tsiwlem tamacahut, ad tt-id-tarum, ad as-terrem unuen i useber n temkarit n uerbaz-nwen.

Tigezmin Tigezmin 1 2 Tizemmar


Ad gru, ad d-farse tazwara n tmacahut i wakken ad issine amek tbeddu. Ad gru, ad d-farse alkum n tmacahut i wakken ad d-snefru tikerrist yellan deg-s. Ad gru, ad d-farse tagnit n taggara n tmacahut i wakken ad re amek i tettfakka (amek i d-tettawe tegnit n taggara deg-s), syin ad ttid-siwle, ad tt-aru yerna ad as-ge unuen.

Yeba-ten, y e a - t e n

Tagzemt tamezwarut

Isestanen ef tugna :
1. Acu i d-tesskan tugna-agi ? 2. Anwi iersiwen yellan deg-s ? 3. Acal n yizgaren i yellan ? 4. Anda ttidiren ? 5. Ayen i yudes er-sen yizem ?

Amacahu, Rebbi ad tt-isselhu , ad tizif amzun d asaru. Zik-nni, deg yiwet n telmat i d-izgan di tlemmast n tegi, ttidiren tlata n yizgaren. Yiwen d amellal, waye d aberkan, waye d azegga. Seg mi ara d-kkren kessen dinna. Imiwen yellan di tegi-nni : izem, ailas, amayas, ifis, uccen, uccay ttgabaren-ten. Maca, akken ara d-yades umiw ur-sen, ad as-zzin di tlata da ur yettizmir ara ad tenye. Armi d yiwet n tikkelt, ha-t-a yusa-d yizem xmat-xmat. Yegguni deg-sen, la tenyessikkid armi iwala azger azegga ierref ef watmaten-is, yudes er umellal d uberkan yenna-asen : Kunwi d tidet, ulac izgaren am kunwi, ma d gma-twen-ina azegga yerwiken. Si tiilt n udrar-ina i d-ittban. Daymi i d-ttasen ur-wen lewuc. Tura ma ti-nwen ad tidirem di talwit, errfet-t, et-t wed-s.

Sin n yizgaren uen-as awal i yizem. Azekka-nni, ha-t-a yusa-d yizem, yufa-d azegga-nni wed-s kan, ineg fell-as, yena-t, yea-t. Yeba ad ye daen sin-nni i d-iggran maca ur asen-yezmir ara deg sin. Zrin wussan, ha-t-aya daen yizem yual-d er yizgaren-nni. Yegguni armi iwala msebaden cwi, yudes er uberkan. Yenna-as : D amellal-ina i k-irwin, ansi i ak-ihwa ad t-id-twali, limer d ke kan, ula d yiwen n lwec ur d-yettas ur-k acku ur tettbane ara imi d aberkan. Azger aberkan irewwel ef gma-s. Tameddit-nni kan yual-d yizem yea amellal. Yeggra-d uberkan wed-s. Yusa-d yizem, yegla-d s walag-is. Da yenna-as uzger : Asmi i fki afus ef uzegga d umellal ay ri ad d-tuale ur-i . Akka i negren yizgaren yerran taflest deg umeksan. Wa yefka afus deg waye da meen akken ma llan.
Tagzemt tamezwarut

Tamacahut-iw tefra am ueqqa di tferka.

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Anda ttidiren yizgaren di tazwara ? Amek-itt tudert-nsen ? 2. Anwa i ten-yeban ? Acuer ? 3. Ayen d agaber i ttgabaren yimiwen izgaren? 4. Acu n yiniten i san yizgaren ? 5. Ayen fkan sin yizgaren afus di gma-tsen ? 6. Ayen ur yessawe ara yizem ad ten-ye di tazwara ? 7. Acu n txidest i d-yufa akken ad ten-ye ? 8. Ayen i as-uen awal sin yizgaren i yizem? 9. Acu i d-tegzam di tenfalit : xmat-xmat? 10. Acu n wawalen i d-yemmalen anamek-agi? 11. Amek armi negren yizgaren ? 12. Anta tanfalit swayes i tebda tmacahut ? 13. Anwi i d iwudam yellan deg uris ? 14. Amek-iten ? 15. Melmi tera tedyant-agi ? Anda ? 16. Acu i t-id-yesskanen deg uris ? 17. Anwa aric deg uris ideg nufa umlan-a ? 18. Tella kra n taluft ne n wugur i d-yeran di tseddart 1ut ? 19. I di tseddart tis snat? 20. Acu ibeddlen ger tmezwarut d tis snat? 21. Anwa awal i d-isseknen melmi i d-tera taluft ? 22. ef wacu i d-temmeslay tseddart tis tlata? 23. Acu-t wanaw n uris-agi?

Amawal
Iluma :
1 - Yal tugna err-as isem iwatan : izem, amde, ailas, ifis, ilu, amayas, ikerri, iid, uccen, azamur (abanu), alem, aucaf, awtul, inisi, azger, ayul, ayis.

.................... ........................... ....................... ................... ...................

Tagzemt tamezwarut

2 - Af-d ismawen n yiniten-a :

3 - Fren yiwet n tririt Ameksan : d adaw, d lwec, d axedda.

4 - Senfel s uknaw iwatan, awalen yuran s yini Akken ara d-yades umiw ur-sen, ad as-zzin. Ma ti-nwen ad tidirem di talwit, errfet-t. Yegguni armi iwala msebaden. Ad ye sin i d-iggran. Ur d-ittas ara ur-k acku timi- inek ur tettban ara. 6 - Af-d seg uris awal iwatan i tbadut-a: Zrin wussan. D amkan ideg tella tzegzewt akked Akka i negren yizgaren. waman.

5 - Af-d anamek n umyag e di yal tafyirt. et-t wed-s. D nekk i d ameqqran deg warrac i dtea yemma. Tazalt tea izem di tazzla. Tikta am tigi yea-tent lweqt.

................... ................... ...................

...................

...................

...................

...................

...................

...................

...................

...................

...................

Tirawalt
Aris : Teffe tegrest, d tafsut. Azal yebda la d-ittnunnut. Di lkanun la txessi terget. La ifessi udfel yedlen tiqucac n Jerjer. Asigna amellal izegger igenni, d tifawtin timellalin am tejlibin n yizamaren yeksan di telmat tameqqrant. 1. Suffe-d awalen ideg yella yimesli [tt]. 2. Amek i nura yal mi ara d-neneq [tt]. 3. Muqlet tinim-d ayer i nura : - d tafsut xas ma nenna-d [ttafsut] ? - txessi xas ma nenna-d [txetti] ? - talmat xas ma nenna-d [talmatt] ?

Ad cfu:
Imesli [tt] nettaru-t s sin n yisekkilen tt ama yessed ama ur yessid. Md : yettnadi, yettazzal, ttar, ttxil-m Maca yella wanida i t-id-nneeq yerna ur nettaru ara tt : Mi ara yili yekka-d si temsertit ger d n tilawt d t n wunti. Md : d taxxamt = di lmeneq : [ttaxxamt] Di taggara n yisem unti xas nenna-d [tt], ad nettaru kan yiwen n t . Md : tasarut, tamacahut, tulmut, ticerket, tafawet Mi ara yemlil ad n wurmir akked t n umatar n wudem wis sin ama d asuf ama d asget. Md : ad tee neqqar-d [attee], ad teemt neqqar-d [atteemt]

Iluma :
1 - Aru tt ne t ne d t ne ad t . Yal mi ara nessired iceien, nfe.er-iten ad kkawen. Tura, tezre ; yiwwas a.emi. Ye.awi, ye.arra. A .eqqime acal di Fransa ? Ulac aas n ..awilat. Muqlet mbeid ..xil-wat. Tagi ....amacahu.. n ..eryel. 2 - Tazabut D tagi i d tadyant n wuccen Nnue d wuan, zgi la essbe itran. Aqar ur ikess ara talmat. Tattalt rran-tt d snesla. Meyyze d acu akka i d-yenna, lfer-iw yebda ixessi. Yiwwas igider yensan, times ad as-thuzz tiferret. Yiwwas ad d-cerqen wussan, targit ad teffe er tidet.

Tagzemt tamezwarut

Tajerrumt
Addad n yisem
1 - Ales tira i tefyar am umedya amezwaru Ussan zrin/Zrin wussan Izem yusa-d / Gma-tsen yerwi-ten/ Talmat teueg/ Azger aberkan ime / Imayasen tetten tizalin / Lewuc zeden di tegi / 2 - Serwes ger snat taliwin n yal isem yettuderren Acu i ibeddlen deg-sen ? Beddlen akk yismawen ne kra ur beddlen ara ? Ayen ?

Tagzemt tamezwarut

Ad cfu:
Isem yesa sin n wudmawen : ilelli d umaruz. Yettale umaruz s ubeddel ne s uelluy n teri tamezwarut (md : afus ufus, tameut tmeut). Yettale daen s tmerna n w ne y (md : asif wasif, izem yizem) . Maca llant kra n tsuraf (md : tala, tizi, fad, la, zzit, lexla) Yettual yisem d amaruz mi ara yernu ef tenzet, ne ef umyag, ne ef yisem n uman.

Iluma :
1 - Suffe-d seg uris i d-iteddun ismawen yellan deg waddad amaruz. Ini-d amek yule umaruz- nsen. Yiwen wass, yiwen n urgaz yessenz akk ayla-s, yunag er yiwen yirem nien. Deg ubrid imugger-d yiwen n urgaz yesnuzun krad n wawalen s kradet n tima n dduru. Da yenna-as : Ri ad se akk awalen-a akken ad uale d aggag . 2 - Ha-ten-a yismawen, smel-iten ef kra, wid yellan deg waddad ilelli, wid yellan deg waddad amaruz, wid ur nettbeddil ara addad. Seksu, lehna, targit, tikkelt, uxxam, yilef, azrem, yiseggasen, iberdan, tegrawla, tmeut. 3- Aru s waddad iwatan, ismawen yellan ger tacciwin Yusa-d am wakken i d-unagen (imezwura). Yura (tabrat) i (ameddakkel-is). Tturugen (aman) n (tiregwa) er (asif). Yeef-as (inijel) (aca) yufa-d (ssebba) i (iimi) Aggag : d amdan yeran.

10

Taseftit
Amyag : tala taerfit, afeggag n umyag, amatar udmawan.
Di tmazit, anta tala ideg amyag yella kan iman-is, ur yelli kra yernan ur-s ? Bder-d imedyaten.

Isem-is tala-a ? Anta timeri uur tettemcabi tala-a ? Llan tlata yizgaren

Anwa i d amyag di tefyirt i d-iteddun ? Ma neef amyag wed-s kan, anwa amur deg umyag-agi i a-id-yemmalen anwa igan tigawt Mi nekkes ayen i d-yemmalen anwa igan tigawt, acu i d-yeqqimen deg umyag ? Amek i as-qqaren ?

Ad cfu:
Tagzemt tamezwarut
Tala taerfit n umyag : d tala n umyag uqbel ad yefti (md : ini, sel, er). Mi yefti umyag llan deg-s sin yimuren : amatar udmawan akked ufeggag n umyag. Amatar, d amur seg umyag i d-yemmalen amigaw (win igan tigawt). Afeggag d tafekka n umyag yeftin ma nekkes-as amatar. Afeggag ur ittbeddil ara xas ibeddel wudem n usefti. D amedya : yuli , deg-s : - y : d amatar udmawan yemmalen netta . - uli : d afeggag n umyag ali deg yizri.

Iluma :
1 - Suffe-d seg uris imyagen tefke-d imataren-nsen. Awal n Si Muend Isefra n Si Muend U Mend uren d anamek, ttarran srid er wul. Daymi ar ass-a mazal isem-is d wayen yessefra yettwabdar. Mazal tasuta tettakk-iten i taye, yal wa yettaf deg-sen anamek lqayen : d isefra n yielli d wid n wass-a, d isefra n Leqbayel d wid akk n medden ara asen-yeslen. 2 - Sefti amyag wali akked wudmawen n tseftit irkel. Af-d imataren. Di taggara af-d afeggag. Ha-t-a wamek : Wala Twala t... 3 - Af-d imyagen. Kkes-d amatar wed-s afeggag wed-s. Nejmaen, kfan ef yiqerra-nne i tt-fran Nutni ran, nekkni ur neri. 4 - Smed tafelwit-a Amyag Ddi Yufa Uran Tgezmemt Amatar udmawan afeggag Tala taerfit

11

Tasaft n uwaezniw

Tagzemt tamezwarut

Isestanen ef tugna : 1. Anda i d-tezga tecciwt-agi ? 2. Amek-itt ? 3. Anwa i ibedden er tewwurt ? 4. Acu teba? 5. Ayen ur as-d-ldin ara tawwurt? 6. Acu i d-tuwi yid-s? Amacahu, Rebbi ad tt-isselhu, ad tizif amzun d asaru. Zik-nni, yella yiwen n umar yuwe er yixef n wussan-is. Yezde di tecciwt, tezga-d deg tegi. Yettgani dinna tamettant : yekref, ur yettembiwil ara. Ssaen-as-id ussu-ines er tewwurt. Yal ass tettawi-as yelli-s n mmi-s tagella er dinna. Mi tuwe ad as-tini : Ttxil-k ldi-yi-n tawwurt a baba inu ba , netta yettarra-as-id : Senen tizebgatin-im a yelli riba . Yiwen n wass, iuss-iten-id uwaezniw, yesla-asen amek i ttemsawalen. Azekkanni, uqbel ad d-tawe teqcict, iru er tecciwt, yenna-as : Ttxil-k ldi-yi-n tawwurt a baba inu ba , maca netta taect-is d tazurant, yukez-it-id umar-nni da yenna-as-id : rre-iyi syin ! Amek ara yexdem uwaezniw ? Iru er yiwen n usear ; yenna-as-id: Ru e tamemt, leq di telmat i yiij, anef i tburga n uweuf ad tettawi ad tettarra di taect-ik alamma tual am tin n teqcict-nni . Mi ara true er tecciwt n umar awi yid-k snesla akken ad iil d tizebgatin . Yexdem akken i as-yenna usear-nni. Azekka-nni, kra n wakud uqbel ad d-tawe teqcict, iru er tecciwt n umar, yenna-as : Ttxil-k ldi-yi-n tawwurt a baba inu ba .

12

Amar ur d- iqil ara taect-is, yerra-as-id: Senen tizebgatin-im a yelli riba . Awaezniw

yeddem-d snesla n wuzzal isenen-itt. Amar yeldi-d tawwurt ; yekcem uwaezniw, yea-t. Yeqqim dinna yettrau taqcict-nni akken ad tt-ye ula d nettat. D acu kan taqcict-nni mi i d-tuwe, twala idammen ffen-d ddaw tewwurt. Tessawel : Ttxil-k ldi-yi-n tawwurt a baba inu ba . Yerra-as-id, s taect-is d tareqqaqt : Senen tizebgatin-im a yelli riba . Terra iman-is tru ad tekcem, maca mi tuwe er tewwurt, tsekkwer-itt er berra, terwel. Tuzzel er taddart tules-asen ayen yeran. Usan-d wat-taddart d tirni, uwin-d yid-sen tizedmin, zzin-as-tent i tiecciwt-nni, mekknen-as times, tera, yera uwaezniw yid-s. Yezri useggas, temi-d tasaft anda akken yera uwaezniw, ssawalen-as tasaft n uwaezniw. Tekfa tuggdi n uwaezniw ef medden, d isem-is kan akked tedyant-is i d-iggran.
awes EMRUC Seg Le grain magique

Tizebgatin : d imeqyasen

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Anda yettidir umar ? 2. Ayen yezde berra n taddart ? 3. Acuer i as-d-ssan d tama n tewwurt ? 4. Amek i tkeccem teqcict ur-s? 5. Acu n txidest i d-yufa uwaezniw akken ad ye amar? 6. Amek tera d uwaezniw di taggara? 7. Mekken : acu i d anamek-is amezwaru ? Acu unamek ila deg uris ? 8. Acal n tseddarin ila uris ? 9. Acal n yiwudam i yellan? 10. Anwi-ten? 11. S wacu tebda tseddart tamezwarut d tseddart tis snat ? 12. Acu i d-mmalen wawalen-agi swayes bdant tseddarin-a?

Ad cfu:
Tagnit tamezwarut n tmacahut, d aric-nni amezwaru ideg ttilin isalan ilaqen. Yis-sen ara nefhem ayen ara d-iefren di tmacahut. Isalan i nettaf d wigi : akud (melmi : zik-nni), adeg (talmat, di tegi), anwa / anwi (izgaren, imiwen). Di tegnit tamezwarut n tmacahut ur yelli kra n wugur ne n taluft i d-ierrun: nerr kan tudert n yiwudam amek i tga.

13

Tagzemt tamezwarut

Asegzi n wawalen :

Asefru Tagersa
Yeddem-d urgaz tagersa Yerra-tt er daxel n teylewt Yenna i tmeut-is: ass-a, Ad kem-uwte tiyita n lmut Yeba ad tt-yeddez am tlafsa Slet ay udiqen cfut. Tagersa daxel n teylewt Argaz yebda tirit-is Tettru meskint tmeut Sgezwent akk tuyat-is Teyye: As-d a lmut er tejmet yuwe ssut-is Tamebunt la tettmettat Argaz yenna: Ur am-unne Uzzlen-d merra wat-taddart Uggaden amer ad tt-ine Ufan-d s tiylewt ay tt-yekkat Nnan: Zien turar yis-ne. Tamebunt tmuqel-iten S yimei ay d-tger nnehta Tenna: set ef win yettmettaten Tecfum ef umeslay-a: Ay yeran d win yuwten Akked win yean tiyita. eyyeb EBDELLI

Tagzemt tamezwarut

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Ayen yerra urgaz tagersa er daxel n teylewt mi iru ad yuwt tameut-is? 2. Ayen tmenna tmeut-agi, lmut? 3. Acuer i d-uzzlen laci? 4. Acuer ur d-giren ara iman-nsen yirgazen-nni mi d-uwen? 5. Suffe-d awalen d tefyar i d-yemmalen assas n tmeut? 6. Acu-t uris-agi? Acu i t-id-yemmalen? 7. Acal n tseddarin i yesa? 8. Acal n yifyar i tla yal taseddart? 9. Acu tfehmem di sin n yifyar ineggura? 10. Teslam yakan i sin n yifyar-a? D acu-ten?

14

D nekk ara yarun


1 Seqed tifyar-agi akken iwata taru-d tagnit tamezwarut. Yella yiwen yizem d ameqqran ; zik-nni ; d netta i d agellid n tegi - yettidir netta d waas n waxxuten ; maca ur t-ttqaddaren ara ; anect-ila- t ; yejba er yifri ; Da win i d-ikecmen er; ad t-ye ; yudef deg-s, irra iman-is yuen ; ur yezmir ara ad yekker. ; Yiwet n tikkelt ; yesnezgem acu ara yexdem ; akken ad ten-ye. 2 Af-d tagnit tamezwarut ara d-yezgen i tmacahut-a : ....... ......... ....... Armi d yiwen wass, iuss-iten-id wuccen, yesla i tqelwact acu i tettmeslay d warraw-is akken ad as-id-ldin tawwurt. Azekka-nni ha-t-a iru-d, yenna-asen: ica, Bia ldint tawwurt a yelli, taqqucit ger tacciwin, tamaagt ger tamiwin . eqlen-d yiqelwacen-nni taect-is, ur as-id-ldin ara tawwurt. Iru yea taburga n twefin, tual taect-is d tareqqaqt, yual-d ldin-as-id tawwurt, yea-ten. Tual-d tqelwact-nni, uccen mazal-it ur yeffi ara. Tesni-t akk s wacciwen-is, ileu iskewiw, yeddegdeg akk, aglim-is yeslex, tafekka-s tettquddur d idim. Seg wass-nni, kra n wanda twala tqelwact-nni uccen, ad temme fell-as ad t-tuwet. 3 - Af-d anta i d tagnit tamezwarut ger snat n tseddarin-agi. a) Din-din, aerda tekcem-it tergagit d tuggdi, ira ad yerwel anda i t-wwin yiarren-is : iqqim itezzi itenne akkin-akka da s yiwet n tyita n tqejjirt, yewwi-t-id umcic er usgen-is. b) Yella yiwen n ugellid, yesa tlata n warraw-is. Ameyan deg-sen yerec aas, sani i t-terri yessen, d acu kan isa aas n nniyya, ma d atmaten-is d ungifen, ur rin ara anda ara sersen iarren-nsen, yernu ttasmen aas di gma-tsen uric.

15

Tagzemt tamezwarut

Ayrad d Tifawt

Isestanen ef tugna
1. Acu i d-tesskan tugna-agi? 2. Anda llan yigerdan? 3. Ayen sen? 4. Acu i zemren ad t-id-maggren deg umkan am wihin? 5. Anda llan yimawlan-nsen?

Tagzemt tis snat

Amacahu, Rebbi ad tt-isselhu, ad tizif amzun d asaru . Zik-nni, yella yiwen n uzeddam netta d sin warraw-is Ayrad akked Tifawt. Zeden d tama n tegi. Igerdan, yemma-tsen temmut. Baba-tsen yules iwel. Tameut n baba-tsen ur temmel ara igerdan-nni. Azeddam d igellil. Tikwal ur ttafen ara ula d acu ara en. Tameut-nni, yal ass, teqqar-as i urgaz-is ad iegger arraw-nni- ines. Armi d yiwen wass, teggul temcumt ard ttueggren yigerdan. Argaz, xas akken yuges wul-is, yedda-as di lebi. Maca Ayrad yesla-asen acu i ttmeslayen. Mi sen akk, yeffe s tuffra, yeddem-d ibursen imellalen yerra-ten di lib-is. Azekka-nni tanezzayt, uwin-ten er tegi. Ayrad yeggra. Iteddu, iberru i yibursen. Mi wwen er tegi, tenna-asen tmeut i yigerdan : Sgunfut da ar d-nual ! Tru nettat d urgaz-is, ur d-ualen. Tifawt terra-tt i yimei, teqqar-as i gma-s : Ad a-en yimiwen. Ur mazal ara ad nual s axxam. Yerra-as gma-s : Ur ttaggad, ad nelkem ibeayen-nni i eggre, ad a-ssiwen s axxam. Tiziri d tiziri da xedmen akken. Ualen s axxam. Tameut n baba-tsen mi ten-twala ualen-d tger-itt i lemer-is. Teneq er urgaz-is s wurfan: Azekka ad ten-nerr ! Uqbel ad tgen, tsekkwer tawwurt akken ur d-yettawi ara Uyrad ibursen am tikkelt-nni tamezwarut. Azekka-nni, tefka-asen cwi n urum. Tenna-as : Ha-tt-an tiremt-nwen ! Tikkelt-a ibursen ulac, da Ayrad d tubbiyin n urum i itteggir. Am tikkelt tamezwarut, argaz d tmeut-is, an igerdan i yi man-nsen. Asmi uysen ur d-ualen ara ur-sen, kkren ad ualen s axxam. Yeli-d yi. Gemnen ad efren tubbiyin-nni n urum, maca ufan antent yifrax. Qqimen d tama n yiwen n useklu, yual yerna-ten naddam, sen.

16

er tafrara, kkren, fen abrid-nsen. Teddun, teddun, abrid s axxam-nsen ur asen-d-iban. Uwen er yiwet n tebrat, ufan dinna yiwen n uxxam. Urin walan axxam am winna. Ssqefis d lemsemmen, ierban-is d tirifin. Nutni, la lluen. Bdan ar d-ttebbin ayen ara en da teldi-d tewwurt. Teffe-d yiwet n temart, tenna-asen : Yyaw, ansuf yis-wen, kecmet-d ad teem ! Kecmen mebla akukru. Zien tamart-nni d tteryel. Akken i asen-txeddem i yigerdan yettawi ubrid er tegi. Temdel temart tawwurt. Terra Ayrad er daxel n ukufi, tenna-yas : Asmi ara tuzure, ad k-e . Tesserwa-as tigelliwin yelhan. Yal tanezzayt ad as-tini : Suffe-d aad-ik, ad wali ma zure kra. Netta yu lal, tefka-as Tifawt i gma-s ies n uyazi, da d winna kan i as-id-yesskan, imi tteryel lada ur tettwali ara mli. Yal ass akken. Armi d yiwen wass, terfa tteryel, tewwet tessuffe-d Ayrad, tenna-as i Tifawt ad tessi times ideg ara t-id-tesseww. Tru tteryel ad tmuqel ma tu tmes-nni, tekka-as-id Tifawt sdeffir, tdegger-itt er ujaji. Teli tiffudemt. Uqbel ad ffen yigerdan, ufan-d tasenduqt teur d isunen. Fursen tagnit, an armi rwan. fen abrid s axxam-nsen. Yiwen ufrux, yezwar-asen, nutni afaren-t ddan armi i ten yessawe s axxam. Mi ten-id-iwala baba-tsen, yuzzel-d ur-sen. Ufan tameut n baba-tsen temmut ddeqs n wussan uqbel. Isunen n wure d uref rran-ten d inesbuar. Ddren di tumert. Hansel et Gretel Tirigin CARAMEL. Yessuel-it-id R. ACUR

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris

1. Acu i ixeddem urgaz-agi? 2. Anda yezde? 3. Acal n warraw-is i yesa? 4. Ayen ur temmel ara tmeut-agi Ayrad d Tifawt? 5. Acu tessuter deg urgaz-is ad t-yexdem? Acuer? 6. Anda i ten-eggren tikkelt tamezwarut? 7. Amek i d-ualen? 8. Acu texdem tmeut n baba-tsen mi ten-twala? 9. Ayen ur sawen ara ad d-ualen tikkelt tis snat? 10. Wuur seddan kra n wussan? 11. Amek ay yualen d inesbuar? 12. Amek tedder twacult nsen di taggara? 13. Anwa i d awadem axatar ? 14. Ma nmuqel takayt d wayen tegzam deg-s, acal n yiricen i tesa? 15. Ayen yeran di tmacahut d tilawt ne d asugen? 16. D acu-tt tewsit n uris-agi? 17. D acu i d-yesskanen belli aris-agi d tamacahut : ama deg wayen yerzan amawal ama deg wayen yerzan tamukt?

1

Tagzemt tis snat

Amawal
Iluma :
a) Af-d sin n wawalen yezdin aar akked wawal azeddam . b) Semres awalen i d-tufi di tefyar sur-k. c) Af-d yiwen wawal yezdin aar akked wawal imei . 1 - Taqennut Yesa imi, ur yesi uglan; yesa aebbu, ur yesi ierman. D acu-t ? D acu-t ? (Seg uris). 2 - Qqen ger wawal d uknaw-is :

Tagzemt tamezwarut

tumert ure aref anesbaur

lfea amerkanti ddheb lfer

3 - Af-d deg uris awal iwatan i tbadutin-a - D tiawsiwin n wure ne n uref, ama d snesla, ama d tamenguct, ama d ameclux, ama d tizebgatin, amai tteqqnent tlawin. - D tagnit ideg izerri wass si tillas er tafat, ittfakka yi, ibeddu wass. 4 - Senfel awalen yettuderren s yiknawen Baba-tsen yules iwel. Xas akken yuges wul-is, yedda-as di lebi. Mi sen akk, yeffe s tuffra. Azekka-nni tanezzayt, uen abrid n tegi. Sgunfut dagi ar d-uale. an igerdan iman-nsen. Ssqef d lemsemmen, ierban d tirifin. Ansuf yis-wen, kecmet ad teem. 5 - Semyezwer imiren n wass am wakken i d-ttemyezwaren di tilawt Tadawcact, azal, i, tafrara, azizwu, tanezzayt, tameddit.

18

Tirawalt
er imedyaten : a) Imesla [] akked []

Acu txeddme deg ual mi nekk wi timsesal. eggmet-iyi ad tilim d inigan. Yettban er ef yifassen-is. Yal yiwen ad yawi nnef. Teqqar-as i urgaz-is belli ilaq ad iegger igerdan. Mi sen akk, yeffe s tuffra. Tefka-as cwi n urum. Ufan tubbiyin-nni an-tent yifrax

b)

c)

1. Amek i d-nera isekkilen akked deg wawalen yettuderren di taggayt (a). 2. Limer ad asen-nekkes agaz yellan swadda ad ibeddel unamek ne ala? 3. Amek i d-nera asekkil r akked s deg wawalen yettuderren di taggayt (b) 4. Ayer ur asen-nerri ara agaz s-ddaw? 5. Nezmer ad ten-id-ner [r] [s] ne tamara ad d-neneq [] [] xas akken nura-ten war agaz? Ayen ? 6. Amek i d-nera isekkilen s akked r deg wawalen yettuderren di taggayt (c)? 7. Yella kra ibeddlen deg unamek n wawalen-a imi ten-nura war agaz?

Ad cfu:
Imesla [] akked [] ad ten-nettaru s wagaz swadda ( , ) deg wawalen ideg yezmer ad ibeddel unamek ma nekkes agaz-nni. Imedyaten : wi/ rwi, er /sser. Ma d anida ur ittbeddil ara unamek yif-it ma nekkes agaz yellan seddaw. Imedyaten : tabrat, iru, ri Ur nettarra ara daen agaz i r akked s mi ara d-zgen d tama n yisekkilena : , , q, , x, acku d wigi i ten-yettarran ttwanaqen, tamara, d [] akked [].

Iluma :
1 - tazabut Aar iteddu s aar. Rwi arum d aberkan di Berwagiya. Ifassen-is san er. Ddel icuba tili-w, yeafar ijufar-iw, anda ddi yid-i ad yeddu. 2 - Aru r ne , s ne . Yettnuddum, d lawan n yie.. A tab..at ansi i d-tekki ? Acal aya yenndef yi..i. La d nnef.., tarbat d nnef

1

Tagzemt tamezwarut

Isunen n wure d uref, rran-ten d inesbuar. Uri-as tabrat n sslam ur iyi-d-terri ara. Win yesen di trakna yeqqar ccetwa tema. Ssuq d ssbe, win ur neqi lerba fukken. Ttif ssber yir imensi.

Tajerrumt
er tifyar : Zik-nni, yella yiwen uzeddam. Tefka-asen cwi n urum. Sgunfut dagi ar d-uale. Azekka, ad ten-nerr!

Imerna

1 - Acu yemmal yal yiwen deg wawalen yettuderren? 2 - Ttbeddilen wawalen-agi ne ala? 3 - D acu-ten wawalen-a ihi?

Ad cfu:
Amernu d awal, d armeskil. Irennu er umyag (Yea aas) ne er yisem (cwi n urum) ne er umernu-nien (kker-d cwi zik.) i wakken ad ibeddel kra deg unamek-is. Llan yimerna n wadeg: da, dagi, dihin, din, sya, agemma, sufella, yeffus, sdat. Llan wid n wakud: ass-a, aseggas-a, ass-nni, azekka, ielli, tura, ilindi, zik-nni, imir-a Llan wid n tara : akka, akken, bessif, jelwe, tinnegnit, tiffudemt, inani, s leqel Llan wid n tesmekta : aas, drus, cwi, ddeqs, ugar, nezzeh, bezzaf, mai,

Tagzemt tis snat

Iluma :
1 - Af-d imerna, ini-d d acu-ten. Ass-agi lli, azekka wissen. Ayen akk i d-qqare ass-a, nera-t yera-d ielli. Aas i as-yennan yefcel. Win yekkren er lesla yeddem, lmut bael i a-tt-ssenzen. 2 - Fren-d sin n yimerna si yal taggayt taru-d yis-sen tifyar. 3 - Eg-d snat (2) n tefyar s yal amernu : cwi, drus, ddaw, azekka. 4 - Err yal amernu deg yilem iwatan : bael, mli, azekka, agemma, tinnegnit, da, inani, aas, ielli. . Yusa-d, .. ad yual. Xas akken yettaggad asemmi, itteffe mebla ma yelsa n lqecc. Win yegganen . Yettargu yir tirga. Tura, llan wid yettakren .., limer ttafen kra yellan ad t-sun . Ma ifat yezger , ur mazal ara ad d-yerke

20

Taseftit
Izri
- Suffe-d tafyirt tamezwarut n uris: - Kkes-d imyagen yellan di tefyirt. - Tigawt i mmalen yimyagen-a, tera ne ala ? - Tezri ne ala? Temda ne ala ? - Anwa imir ideg tezri ?

Ad cfu:
Izri d timeri n umyag. Tigawt i d-yemmal yizri tera, tfukk, temda.

Iluma :
Tamurt teqqel-iyi d layas Nedda tilas elme s lerba-w tul Asmi i yi-iubb uessas Nettmera kul ass Yak akken i neddukkul Tura mi thudd ef llsas Kulci bni fell-as Rri-as tablat i wul. Si Muend u Mend 2 - Yal amyag i d-tufi deg usefru, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d tala taerfit. Amyag Amatar udmawan Afeggag n umyag Tala taerfit

3 - Sefti er yizri amyag ddu akked wudmawen irkelli. Semyezwer udmawen akken iwata. 4 - Err imyagen yellan ger tacciwin er yizri. Ielli (ru) er taddart (rzu) ef yimeddukkal-iw, (seqsi)-iyi-d ayen ur (jbu) ara er tmera n dda Meyan. Mi (wali) amek i yi-d (magger) yeqqel-iyi-d wul er tmurt ay (e) acal aya.

21

Tagzemt tis snat

1 - Akez anwi i d imyagen yeftin er yizri deg usefru i d-iteddun

Bu-txidas iteddu d win ibedden


Isestanen ef tugna:
1. Acu i d-tesskan tugna-agi? 2. Anda llan yiersiwen-agi? 3. Acu la ixeddem wuccen? 4. Acu i as-yeran i yizem?

Tagzemt tis snat

Amacahu, Rebbi ad tt-isselhu, ad tizif amzun d asaru. Di tallit ideg ttmeslayen yiersiwen, deg yiwet n tegi yezan s yiman d yisekla, ttidiren tlata yiersiwen : aserdun, izem, uccen.Yal tameddit ttemlilen-d er yiwen usgen. Di tafrara n wass , yal yiwen deg-sen ad iffe ad inadi d acu ara ye. Mi ara tili tawant, d talwit gar-asen. Mi ara yili la, ttnaen. Yiwet n tikkelt di tefsut ; aserdun, yerwa acku ireqyab d tezza uren d tuga tazegzawt.Uccen d yizem , ass an, ass qqimen akken. Yusem wuccen deg userdun.Yerra er yizem yenna-as : Aserdun-ina i d-tuwi kan ad nekkes izier-is.Yerna yela mai d izli. Amek akka anect- ihin n uksum la t-nettwali sbe-meddi, nekkni neqqim i la? - Amek ara t-ne, yid-ne i yezde ! ? - Ad as-nini belli yal yiwen deg-ne ad d-inadi anwa i d baba-s. Win i nufa diri-t baba-s ad ime. Tafrara uqbel ad yali wass, rzan er userdun, nnan-as ayen i ef msefhamen di sin. Aserdun yefhem tetteddu-d er uqerruy-is, yenna-asen : Yirbe. Tameddit-a ad awend-rre s lexbar. Yekker yeffe. Yeef abrid-is er yiwen n umzil. Isemmer-as-id iarrenis.Yeksa armi yerwa, ha-t-a yual-d er wadeg anda yeggan. Mi d-yudef yizem d wuccen, yenna-as yizem i wuccen : Ru er acu n yisali i d-yuwi. Mi yuwe, yenna-as-id userdun : Isali uri-t-id deg yiarren-iw. Imuqel wuccen iarren n userdun iwala deg-s imesmaren, yezzi-d er yizem yenna-as : Ay agellid anagar ke i izemren ad tegzu ayen i d-yura deg yiarren-is.

Izem yua s nniya-s. Yuwet-it-id userdun er unyir, itti-t er deffir, tebda tettsami-t22 id tmettant. Mend uccen yebda yettezzi-as, yettnadi ansi ara yebdu ui.

Yenna-as yizem : Anna ay uccen, yak nekk yid-k d imeddukkal, ef userdun i d-nemcawar ! Yerra-as wuccen : Mazal-ak tura imeddukkal ? Tameddurt tedda d win ibedden xas ma yella baba-s d ayul. Yeggra-d userdun d wuccen, ur d-teggri teflest gar-asen. Mseban : wa er ugmu, wa er utaram. Yecfa userdun i tedyant. Yera ur telli teflest deg yimiwen izeden tigi. Tamacahut-iw tefra, am ueqqa di tferka

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Acal n yiwudam i yellan ? 2. Anda ttidiren ? 3. Amek ttidiren ? 5. Amek i iwala userdun asumer i as-id-iga yizem d wuccen ? 6. Acu i ixdem userdun ? 7. Acuer d izem i yuzen wuccen ad d-ier d acu i d-yuran deg yiarren n userdun? 8. Acu i as-yeran i yizem ? 9. Acuer yezzi wuccen ef yizem ? 7. Amek yefra taluft yellan gar-asen ? 8. Smel imyagen n tseddart tis snat di tfelwit. 9. Anwi imyagen yeggten : d wid yemmalen tigawt yeran ne d wid yemmalen tigawt ur neri ?. 10. Acu temmal tenfalit: yiwet n tikkelt deg tefsut.. ? 4. Acu yeb a ad t-yexdem yizem akked wuccen ?

Ad cfu:
Tagnit tis snat n tmacahut tbeddu mi ara d-tlal kra n taluft. Kra n yiwudam kkaten ad tt-frun, kra nien kkaten ad tt-kersen. D aya i d-igellun s waas n tigawin ara yessiwen er ferru n wugur ne n taluft. Imyagen, amur ameqqran deg-sen ifetti er yizri. Di tuget, tagnit tis snat iggar-itt-id unammal n wakud (yiwen wass, armi d yiwen wass, yiwet n tikkelt)

23

Tagzemt tis snat

Asefru Awareg d tweuft


Kra yekka unebdu, Awareg yezga icennu. Asmi i d-tuwe tasmui, Ur yufi kra deg ukufi : Ulac tawekka ne izi, Ne kra ad t-iger s imi. Iru ad iru la-is I tweuft taaret-is, Issuter-as ad as-id-terel Acku deg tegrest yesel. Inna-as : as kkes abel, Ad am-t-id-rre qabel, Ad am-id-rre s waas Yiwen ur d as-i ayla-s. Taweuft ur treel ara, Tudert-is akk d ccea. Teneq er uwareg tenna : Acu txeddme deg uzal Mi nekk rwi timsesal ? - Kra yekka wass nekk cennu, Ur yelli melmi stufa. - Ihi imi k-issedha ccna, eddi ad tcee tura. J. de La Fontaine Tasuqilt R. ACUR

Tagzemt tis snat

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Anwi i d iwudam yellan deg uris ? 2. Anta tallit ideg tera tedyant-agi ? 3. Ayen ur yerri ara uwareg kra deg ukufi ? 4. Ayen yura armi i d-tusa tasmui akken ad inadi ef tgella? 5. Acuer er tweuft i iru ad d-yessuter? 6. Acu n tmentilt i as-d-yufa i wakken ad as-id-terel kra? 7. Acuer ur d as-id-teril ara? 8. Muqel asigez n uris-agi, acu n tamawt ara d-tefke ? 9. Muqel anda yella usekkil ameqqran? Acuer? 10. Acu-t uris-a ? 11.D acu i t-id-yesskanen?

24

D nekk ara yarun


1 - er tegnit tamezwarut d tegnit taneggarut n tmacahut, ternu-asent-id tagnit tis snat ideg ara terre tikerrist

Agellid d warraw-is
Amacahu, ad nger asaru anect n ujgu akken tamacahut-iw ad telhu. Yella yiwen n ugellid, yesa tlata n warraw-is. Ameyan deg-sen yerec aas, sani i tterri yessen, d acu kan yesa aas n nniyya, ma d atmaten-is d ungifen, ur rin ara anda ara sersen iarren-nsen, maca ttasmen aas di gma-tsen. Yiwen wass, yuen baba-tsen, yessawel-asen, yenna-asen : A tarwa, .....

........ Yefre baba-tsen yis-sen, imi i as-d uwin ayen uur i ten-yuzen. Maca ur yumin ara s tmettant n mmi-s ameyan acku yessen-it d uric d imegzi: daymi ur yuyis ara. Kra n wussan kan, ha-t-a yusa-d yiwen urgaz ar d-iteddu ur-s s irem. Mi yers, iga-nni bdan cennun, ajenwi-nni la yettfei ef umegre n ugmar n ugellid, qqaren-d akken ma llan : ha-t-aya umeyan ger watma-s . Mi d-yual umeyan, yules-as-id akk ayen yeran yid-s i baba-s. Agellid yessawel i warraw-is, yesteqsa-ten ef wayen yeran, qarren-d s tidet, da yerra-ten er usekraf ma d ameyan yerra-t d agellid deg umkan-is. 2 - Err-as taggara iwatan i tmacahut-agi (kemmel-as i tazwara-agi n tmacahut)

Tasarut n wure
Zik-nni, yella yiwen n uzeddam, iteffe yal ass er tegi, ittawi-d tazdemt n yisaren. Tuffa-s di tafrara ; ad yawi yid-s ayul, ad iru ad igzem isekla, ad ten-iqedder alama d tameddit ad d-iebbi i uyul, ad d-yual s axxam. Armi d yiwen wass, iffe tanezzayt zik, yezdem-d armi d-yesmed ayen ilaqen. Asemmi d asemmi, yenna-as deg wul-is : Ad sie cwi n tmes, mi i yi-yekkes uqerrif, ad ebbi i uyul, ad rue . Iwala taquccit n yisaren, wiss anwa i tt-icudden, yea-tt dinna ; iru yeddem-ittid. Akken i tt-id-yerfed, wiss d acu yerke, yeggerwe. Yessakked, yufa d asenduq, s-ufella-s ters tsarut n wure. Yeddem-d tasarut-nni. Yettani ma yella wansi ara yeldi asenduq-nni ur d-yufi ara. Ulac anida ara tekcem tsarut.

25

Tagzemt tis snat

......

Tiwkilin

Isestanen ef tugna : 1. Acu i d-teskan tugna-agi? 2. Anda beddent tlawin-ina? 3. Acu xeddment? 4. Acu twalam deg snat n tlawin-ina? 5. Acu i yesnunan taqcict-ina?
Tagzemt tis kradet

Amacahu, Rebbi ad tt-isselhu, ad tizif amzun d asaru. Zik-nni, tella yiwet n tmeut tesa snat yessi-s.Tameqqrant, tettak anzi er yemma-s, ddeqs-is kan di tfulki akked bia ; ma d tamecut, aggur deg yigenni, nettat di lqaa: tecbe, tedeq, temle. Tayemmat tettasem di yelli-s tamecut. Terra-tt ger wallen-is. Tetteddu-tt fell-as seg walluy ar aelluy. Tettazen-itt sin n yiberdan, deg wass, er tala; yerna tettebbias asagem anect-ila-t. Taqcict tamebunt ad terr aqbab ad d-tebbi, awal ur tt-id-yettali. Armi d yiwen wass, akken tuwe er tala, ha-tt-a terza-d ur-s yiwet n tmeut d tigellilt, tsuter-as-d aman ad tsew. Teslal asagem-is. Tugem-d. Tmekken-as asagem er yimi-s. Mi teswa tmeut-nni, tenna-as : sya d asawen ad kem-rre ad tesu ayen ur tesi yiwet. Yal mi ara d-tmeslaye ad d-teffe seg yimi-m tjeigt ne twizet. Zi tameut mai d menwala, d tawkilt. Mi tuwe teqcict s axxam, tekker-as yemma-s am bu-ttar, imi ur d-tual ara zik.Tenna-as i yemma-s: Suref-iyi a yemma, ur ttuale ara ad ele. Mi d-tmeslay akken, teffe-d seg yimi-s tjeigt d twizet. Tenna-as yemma-s : Acut akk lxir-a a yelli ? Armi d ass-nni i as-tessawel a yelli .Testeqsa yelli-s akken ad ter ansi i as-idyekka way-nni . Taqcict tamebunt, tules-as kra yellan s nneyya-s. Tekker tmeut tessawel i yelli-s-nni tameqqrant i temmel : Kker fell-am ad true er tala, ad tafe tameut d tigellilt, ad am-id-tsuter aman, efk-as ad tsew, ad ualen imeslayen-im d tiwiztin. - Amek akka ara rue er tala ? Mai d taqeddact nekkini . - Nni-am ad true.

Tekker temcumt, temme ef ubelyun n uref, tu abrid n tala. Tuwe er tala, hatt-aya tewkilt-nni tejba-d ur-s, maca tikkelt-nni terra-d iman-is d tageldunt. Acu n yiselsa26 nni, acu n yisunen-nni !

Tsuter-as-d aman ad tsew. Taqcict si ttnefxa d zzux i tt-izeden tenna-as: Ur d-usi ara er tala akken ad am sswe aman. Ha-t-an ubelyun, ddem ad teswe i yiman-im ah ! - Ihi, imi akka i tgi, sya d afella yal mi ara d-tmeslaye, ad d-iffe seg yimi-m uzrem ne ugru. Tual-d s axxam, akken teneq er yemma-s, ffen-d sin yizerman, yedda-d ugru. Tameut tuwas : Ah ya Rebbi acu i ak-xedme ! D tibekkit-nni n uletma-m i am-tt-ixedmen. Anda tella ad as-nede taqerrut-is ? Taqcict tamecut, terwel, terra metwal tigi. Di tegi-nni, yella mmi-s n ugellid tu-it yetteyyid . Iteddu armi i tt-id-imlal. Iwala taqcict d ayen i d tiziri. Yesteqsa-tt-id acu i txeddem wed-s di tegi.Tenna-as: D yemma-s i yi-d-iqeddmen. Yessuli-tt ef wayis, yuwi-tt er teremt.
Tagzemt tis kradet

eddan kra n wussan, tlul-d tayri ger teqcict akked mmi-s n ugellid. Yuwel yid-s. Gan tamera n seba n wusan d seba n wuan. Ddren di tumert. San-d igerdan d umlien d udiqen. Sur Charles PERRAULT Yessuel-it-id R. ACUR

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Ayen tettmaggar tmeut yelli-s tameyant s yir udem? 2. Amek i tettmaggar tameqqrant? 3. Acu i d-isnekren imeni gar-asent? 4. Amek tettwalim tismin n tyemmat di yelli-s? 5. Acu ne anwa i iawnen taqcict mgal tismin n yemma-s? 6. Anda i tt-tmugger? 7. Acu i as-d-tefka? 8. Ayen i tt-tuwes (i tt-tawen)? 9. Acu i as-id-tefka i tmeqqrant? Acuer? 10. Amek i tulfa yemma-s s wanect-nni? 11. Acuer i bant ad nent taqcict tamecut? 13. Acu i as-yexdem? 14. Serwes ger tudert n teqcict deg uxxam-nsen d tin n teremt ? 15. Acal n yiwudam i yellan? 17. Acuer luen wassaen gar-asen? 18. Acu i d-yeran di tseddart tamezwarut? 20. Acu i d-yeran di tseddart tis snat? 21. Acu i ibeddlen ger snat n tseddarin-a?

2

Amawal
Ha-ten-a kra n wawalen d irealen, kkan-d si tarabt: sselan, audiw, yezwe, lberj 1 - Af-d deg uris iknawen-nsen s tmazit. 2 - Suffe-d seg uris aktawal n tala. 3 - Sbadu-d awal asagem . a) Af-d awalen yezdin aar akked yisem asagem. b) Anwa amyag seg i d-yekka yisem asagem ? c) Acu i as-nerna i umyag-a akken ad d-yeffe yisem? d) Asagem d isem n tigawt ne d isem n wallal?

Tagzemt tamezwarut

e) Ha-ten-a yimyagen, af-d seg-sen anwi i d-ifkan isem n wallal: ddem, rgel, gnu (=xi), awe, e, es, afeg, qqes, qqen (< wn). f) Yella yisem nien n wallal deg uris, af-it-id, rnu af-d anwa amyag seg i d-yefruri. 4 - Senfel awalen yettuderren s yiknawen iwatan Tameqqrant, tettakk anzi er yemma-s. Terra-tt ger wallen-is. Tettazen-itt sin yiberdan er tala deg wass. Suref-iyi a yemma. Ddeqs-is kan di thuski. 5 - Imyagen ned akked ddez d iknawen. Maca yella wanda nezmer ad nessemres yiwen, waye xai. Wali anwa iwatan i yal yiwet si tefyar-a. Yeddem aekkaz, -as aqerru-s i uzrem. Iteddu, iteddu, yecceg, tqesbut-is. Yu-d tisent (lmel) .. mli. Yeef azduz, taqettunt akken ad ifru ueqqa ef uclim. Tezgi dagi, -d abrid ur-ne. 6 - Af-d deg uris awal iwatan i tbadut-a D abenuq yennen am tsumta, ttarrant-t tlawin deg wammas am waggus ne ef uqerru, mi ara d-awint kra am tbettit ne aqecwal.

28

Tirawalt
Aelluy n tera
er tifyar-a : Amek akka ara rue er tala ? Ihi imi akka i tgi, yal mi ara d-tmeslaye ad d-yeffe seg yimi-m uzrem. 1 - Sikked anida i mlalent snat n tera. 2 - Amek i d-nsusra ? Amek i nura ?

Ad cfu:
Mi ara mlilent snat n tera (yiwet di taggara n wawal amezwaru, taye di tazwara n wawal i t-id- iefren), deg umeslay, ntekkes yiwet n teri (deg tuget d tamezwarut) maca deg tira, ad nettaru tira di snat. Gret tamawt : Mi ara temlil teri n yisem akked tin n umqim awsil, d tin n umqim i iellin xas akken d tis snat : Axxam-iw / ayla-w Axxam-ik / ayla-k Axxam-is / ayla-s Axxam-im / ayla-m Maca di kra n temnain ur ttekksen ara tiri n umqim, ttaan-tent di snat: Ayla-iw / Ayla-is / Ayla-ik

Iluma :
1 - Tazabut Ayen akk i nehder wissen ma ad d-yeder. Ni teri akka ara tefru. Da ass-n mi ara terwum, ddunit ar d awen-tdum. Anda akka ddan yizmawen ? Acu akka i d-tbubbe yid-k a wagi i d-yusan? Asmi ara aben at-tismin. Iga akka, yerra akka. Ini-as i gma ur neri. 2 - Ha-t-an uris, yella wanda lint tera, af-d anti, err-itent. Aql-iy am gider amerru esle deg wagu ebbde imei d leya Asm iferr-iw yetthuzzu Sewwqe d amenzu S waffug zegre agemma A kr ittuzzun ittdullu Ikkes-ane zzhu Lbaz neqben-t iyuza. Si Muend u Mend

2

Tagzemt tamezwarut

Tajerrumt
Asemmad usrid
er tifyar-a :
Tuzen tmeut taqcict er tala. Tru, tuwi asagem. Dinna, ad tafe tameut. Ddem abelyun ad teswe. Ad as-nede taqerrut-is.

5. Sikked amedya i d-iteddun tkemmle :


Yea arum Yea tainat Yura tibratin Yura idlisen

yea-t ............... ............... ...............

1. D acu-ten wawalen yettuderren ? 2. Yella kra i d-rennun i umyag ne ala?

6. Anwi awalen i izemren ihi ad ilin d asemmad usrid ?

3. Tella tenzet i ten-id-yeqqnen er umyag ne qqnen-d srid?

Tagzemt tis kradet

4. Addad n yismawen-a d ilelli ne d amaruz?

Ad cfu:
Asemmad usrid d awal yesmaden anamek n tefyirt. Itteqqen srid er umyag, ulac tanzet gar-asen. Mi ara yili yisem d asemmad usrid, addad-is d ilelli. Asemmad usrid yezmer ad yili d isem ne d asenfal n yisem (amqim awsil n umyag). Akken ad d-naf asemmad usrid, ad d-nefk asestan s yimattaren anwa? ne acu ?

Iluma :
1 - Af-d isemmaden usriden di tefyar i d-iefren. Yura umaru adlis i yimeriyen. Agrud iemmel urar. Yessawel-d umar tamacahut i warraw-is. Yal tizi tewa aba. Nadit aar n tedawt, afet-t uqbel ad ken-ifat. 2 - Senfel isem asemmad usrid s umqim iwatan. Yessared takerrust-is. Yu-d aselkim ass-a. Yal ass, qqare imisen. Lemdent tullas tizlit. Urant tullas asefru. 3 - Semres ismawen i d-iteddun d isemmaden usriden di tefyar ara d-tafe. Axxam, adfel, tiziri, aman.

30

Taseftit
Izri ibaway
er tifyar i d-iteddun
Ur d-usi ara er tala akken ad am-sswe aman.

1. Kkes-d imyagen yellan di tefyirt. 2. Tigawin zrint ne ala ? 3. Acu mmalen wawalen ur.ara yernan er umyag ? 4. Sikked amedya tkemmle. E yea Els yelsa Ffe yeffe Krez . Ger Ur yei ara. .. .. .

Ad cfu:
Yella yizri ilaway, yella yizri ibaway. Yettale yizri ibaway s tmerna n ur. ara i yizri ilaway. Llan yimyagen i ilan afeggag yettbeddil ger tala tilawayt akked tala tibawayt : afeggag n yizri ibaway yettawi i sdat ne deffir n tergalt taneggarut.

Iluma :
1 - Err er tibawt imyagen n tefyar-agi. Yeqqres uyeddid, nelen waman. Mqidec bu-lehmum, igen yennuddem. Immut uzger teba ccaruka. Iqqim, iru. Yea lmal, yefre bab-is. Yuker edre, yeggul umne. Tenna-as tixsi : tarurt telsa, taebbut terwa. 2 - Sefti er yizri imyagen-agi yellan ger tacciwin taru-ten akken iwata. ( zen) telit ur (nqec) bab-is. Axxam-is ur as-(zmer) lame (ef)-as amezzir. Win ur (azzel) urin (li). Ur (e) ur (rbe) ay ul, ur (mne) seg ccani Win ur (su) nnif awer t-id-yaf lexrif.

31

Tagzemt tamezwarut

Tamsefrut

Tagzemt tis kradet

Zik-nni, yella yiwen n umar d igellil, ur-s yelli-s, tzad di ssifa, aggur deg yigenni, nettat deg lqea terna tera deg nnesnas, anda tt-terri tessen. Ad d-tekker tiddemcect, ad tenu ccel n uxxam d tirni. Baba-s, tafrara, ad yeffe er tegi ad d-yezdem isaren, yettual-d aelluy n yiij. Mi d-tezzi ddurt, ad iru er wulzuz (ssuq) ad isenz aseru akken ad d-yessis talqimt ara en. Ha-tt-a tezzi-d ddurt, iebba isaren ef uyul, yerra er wulzuz. Yufa ssuq yenhewwal! Acu yeran? D agellid i d-yekan targit, yenna : Urga taslent mm-yiwet n ledra, ur tt-in yifassen. Tea-d tnac n yifurken, yal afurk yeereq ef tlatin yigeman. Ad iyi-d-tessefrum targit-a ne jme-liman ur yemir ssuq. Imsewwqen, ttucewwlen. eren ad tt-id-ssefrun, ulac. Ualen akken s ixxamen-nsen, ur d-uen, ur senzen. Aggur, yeqqen di tnelli mai ssefran-d targit-nni. Yiwen wass, yeqqim umar deg ufrag, yesnezgim, yeqqar-as deg wul-is : Amer ad teqqim akka targit n ugellid ulac win ara tt-id-yessefrun..Mai d tawait ! Ansi ara d-kke s tgella? Ad nemmet seg la nekk d yelli . Teneq ur-s yelli-s, tenna-as: Acu k-iceben a baba? Deg wudem-ik, iban leyar! Yules-as-id ayen yeran deg wulzuz, yeka-as-id targit-nni n ugellid s wadda: Af-as-id tura aqerru, ah!. - A baba, teshel mai! Taslent, d aseggas; ifurken, d agguren. Llan tnac wagguren deg useggas, igeman, d ussan; yal aggur, deg-s tlatin wussan. Amar, yennefsusi wul-is. Azekka-nni, tanezzayt, iru er wulzuz, yessefra-d targit. Akken i asyesla ugellid, yenna-as : Ur tufige ur trise ar ad d-tini anwa i ak-tt-id-yessefran akka. Iban mai d ke!. Amar, yessusem akken tirmelt, amzun yettnadi acu ara d-isfukel, yual yenna-as : D yelli. Agellid xas Rebbi; taqcict, ad tual d tameut-is! Icegge ixeddamen uwin-as aeggen. Amecwar, ezzif, nutni, la lluen, akken zeggnen abrid eddan ddmen-d tisfentin an-tent. Mi uwen, ufan-tt wed-s deg uxxam, tenna-asen: - Aql-i gar leyu; yemma, tru ad d-ter win urin teri; baba, iru ad tt-icelle, ad tt-imelle; atmaten-iw, ruen ad uwten au deg wau. Init-as i ugellid, ilul waggur skiked dayen, ixuss-it yiwen wass ne yumayen, bab-is, ad ye tirit ne berdayen.

32

Tamacahut akken i tt-sawalen deg Wat-Zellal Terra-tt-id er tira Racida FIAS

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Amek i d-isassay arum umar-agi? 2. Anda isnuz isaren i d-izeddem? 3. Acu i t-iqeren ur isenz ara aseru-ines deg ulzuz? 4. Acu i d-isuter deg-sen ugellid? 5. Anwa iselken imezda n tmurt-a deg twait? 6. Amek i ten-tsellek? 7. Suffe-d akk awalen ne tifyar i d-immalen belli taqcict-agi d timegzit. 8. Ayen ur as-ibri ara ugellid i tmeut-agi ines? 9. Acal n yiwudam i yellan? 10. Anwa i d awadem axatar di tmacahut-a? 11. Amek tefra tmacahut? 12. Acu-t wanaw n uris-agi ? Acu i t-id-yemmalen ?

Ad cfu:
Amur ameqqran n tmucuha ttfakkant akken ilha. D tagi iwumi qqaren tagnit taneggarut. Iwudam yelhan xas seddan tilufa, teggerri-asen-id talwit d tumert. Maca tezmer daen tmacahut ad tfakk akken n dir. Llant daen tid ittfakkan s temsirt. Tagnit taneggarut tettemcabi er tmezwarut.

33

Tagzemt tis kradet

Wehmen deg yimeslayen-is, ur gzin ara anamek-nsen, da-netta ulsen-as-ten kan akken i ugellid, awal, ur asen-yeriq. Zi rrud deg yigenni, lemun er-k ay ini! Agellid, yukez d acu-ten lehdur-nni : Ufan-tt tze; yemma-s, d timsirewt, baba-s, iru ad yekrez; ayetma-s ad d-seggden. Ma d aeggen, ittwaddem seg-s uwin. Lehdur-is ufafen, yufa d nettat i as-ilaqen. Da yu-itt. Yiwen n wass, nnuen sin n yirgazen, ruen er ugellid ad ten-yefru. Yiwen, yesa taserdunt, waye ur-s tagmert d mmi-s. Bab n tserdunt inker-as aji i wayenni acku yefer taserdunt-is, yenna-asen ugellid : - Serret-asen, tin yefer uji d tin i d yemma-s, bab-is yawi-t. Da aji yefer taserdunt, argaz ikseb ayen ur ili. Yeqqim bab n tegmert deg temert, metwal tiremt n ugellid, yettutlay d yiman-is. Tesla-as-id tmeut n ugellid tall-d seg aq, tegza taluft, teneq er-s: - Teswi ef wudem am tixsi, win k-ixeden, ad t-ixde Rebbi, ccre s yibeddi mai s yiimi. Ual ur-s, ini-as : i ibawen rrif n yillel, ffen-d yiselman, an-iyi-ten. Netta, ad d-isu fell-ak ad ak-yini, iselman ma ffen-d seg waman ad mmten, tini-as imir ur ttkukru ara, ula d taserdunt, ma turew ad tenger ddunit. Yexdem akken i as-tenna, yerra-d aji-is ef yiman-is, iru d ubrid-is. Agellid, yufa-tt deg wul-is, yera ansi d-tekka tyita. Yuwe er tmeut-is, yenna-as : - Tkeccme timkemin, tuwe-d tawalt s ufus-im. Rfed ayen akk zizen fell-am tawe axxam n babam. Tsuter-as ad en akken imensi uqbel ad tru. Yeqbel, yedda-as deg lebi. Ur yeri acu i as-id-tettheggi! Urad tebli tenjawt taneggarut yeli deg yies. Tedda tger-it deg usenduq, tuwi-t s axxam n baba-s. Akken d-yuki, tezwar-it s awal : D ke i yezizen fell-i, refde-k uwi-k-id yid-i. Agellid tuwi-t tewhemt, yessakked-itt, yenna-as: - Imi turi ef yiri, zwir akka sdat-i. Myufan wulawen! Ualen er teremt, tezdi-ten tayri. Ddren di tumert.

Asefru

Tamacahut n tsekkurt
A sidi bab uanim, Ay udiq fhem ttessis, Tella tezdayt di ssera : Acal i ezzif yixef-is Lbaz iac s ufella, Tasekkurt deg (yi)uran-is Yeqqim armi d yiwen n wass, Yemcawar d warraw-is. Amek ara yexdem yesteqsa, I tin izeden er rrif-is? Yekker-d umeqqran deg-sen, Yenna-as deg wawal-is : Efk-iyi-tt a baba ad tt-e, Di leber ad nebu rric-is . Yenna-as : Gedha s memmi, Mai d yada n wukyis : Ad d-alin iewwamen, Ad mlilen d rric-is. Ad yawe lexbar leyur Lbaz yea taaret-is . Yekker-d ulemmas deg-sen, Yenna-as deg wawal-is : Efk-iyi-tt a baba ad tt-e, Di tesraft, ad nebu rric-is . Yenna-as : Gedha s memmi, Mai d yada n wukyis : Ad d-yawe lweqt n rra, Kul wa ad yefqed tasraft-is : Ad yawe lexbar leyur, Lbaz yea taaret-is . Yekker-d umecu deg-sen, Yenna- as deg wawal-is : Efk-iyi-tt a baba ad tt-e, Ad zwire di rric-is . Yenna-as : Gedha s memmi, D tagi ay d yada n wukyis ; Ma mmute i-d lemaa, Baba-k yemer umkan-is. Wi yean tasekkurt ar tt-ifakk, Isukk talaba ef yimi-s. D asefru n zik, Nekkes-t-id seg : Pomes kabyles anciens Sb : 222/ 224. i yura Mulud MAMMRI

Tagzemt tis kradet

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris

34

1. Acu-t uris-agi? 2. Acu i t-id-yeskanen? 3. Anwi i d iwudam yellan deg-s? 4. Anda tera tedyant-agi? 5. Muqel taseddart tamezwarut, anwi awalen i d-yeskanen tazwara-agi d tin n tamacahut? 6. Ayen yennejma lbaz d warraw-is? 7. Ayen yugi lbaz ad as-yefk tasekkurt i mmi-s ameqqran ad tt-ye ? 8. Acu yuggad lbaz? 9. Ayen i tt-yefka i mmi-s ameyan ? 10. Ayen i d-tuwi ad ifakk tasekkurt ? 11. Ayen ara isukk talaba ef yimi-s ? 12. Amek tefra taluft? 13. Amek i iwala lbaz mmi-s ameyan ? 14. Amek i iulfa lbaz i yiman-is di taggara? 15. Ma nmuqel aris akken ma yella, anwi awalen ne tifyar i d-yemmalen d tamacahut? 16. Acu i d-yeran di tseddart tamezwarut? Di tis snat? Di tis kradet?

D nekk ara yarun


1 - Sugen-d tagnit n taggara i iwatan i tmacahut-a Meqqen n taucin, merre n tfettusin Amacahu, Ahu, Rebbi ad tt-iselhu, a tt-id-yawi d asaru. Qqaren tella, zik-nni, yiwet n tmeut tezwe, tesa tanut. Tanut-nni-ines tettasem deg-s dayen kan, acku tameut-agi terec : tqeddec deg uxxam, trennu di berra, yernu tze. Yal ass, ad tekker di tafrara i wakken ad teqdec. Mi tsellek, ad tenu azea-ines. Ur tebbes ara meskint i kamel alama dayen teya. Yiwen n wass, tekker tnut-nni ines, tuss.Tcukket yella win i tesa tmeut-nni imi tessawa ad tekkes acetti yal imalas.Tettessis-as, ad twali anwa akka i tt-ittawanen. Tameut-nni akken tsellek leqdic, tena azea-nni ines. Tanut-nni tettessis kan ad tsel i wacu ierrun. Akken-akken armi yedda yi, ha-tt tesla-as i tmeut-nni mi as-tenna: eslama-k a merre n tfettusin, a meqqen n taucin, Welleh ar d ad tawi leqq-ik! Tekker tuzzel er urgaz-is, tennaas: Twala tameut n gma-k! Qqaren-as akk medden terec, tettekkes azea yal imalas, zi nettat tesa argaz. Ikker urgaz-is iru er gma-s yenna-as i yellan, i yellan. Tura tameut-agi inek ur ilaq ara ad tezzi da. Argaz n tmeut-nni amek ixdem? Iuss-itt azekka-nni. Ikker, yerra iman-is iru er ccel-is, netta iffer-as deg uxxam. Tameut-is tena leqdic akked lexla. Akken tekfa, teqqim imir er uzea-nni. Argaz-nni ines iuss kan ad ier acu yellan. Tameut-nni tze teqqar mazal, armi yedda aas yi. Ha-tt-an bdant ttadrent wallen-is meskint, ifassen-is dayen yan ggumman ad ngugun, da texdem-as akka: eslama-k a merre n tfettusin, a meqqen n taucin, welleh ar ad tawi leqq-ik !. Teef alemsir-nni ief teqqim, tekmec iman-is fell-as, tees. Argaz-is iwala, zi d naddam iwumi tettmeslay. 2 - Ger tseddarin i d-iteddun, af-d anta i d tamezwarut, anta i d tis snat, anta i d tis tlata. a) Armi d yiwen n wass, iseggex-d udfel seg udrar, issedrem-asen axxam. Kra seg-sen iumm-iten udfel. Qqimen di tekwatin, ttraun win ara ten-id-yekksen. b) Zik-nni, yella yiwen n urgaz d tmeut-is, zeden deg yiwet n taddart, tezga-d d tama n yilel. San yiwet n tireft (teflukt), tteyyiden yis-s iselman. c) Tameut tebra-as tergagayt. Tsekkwer tawwurt, terra-as tackandut i tewwurt. Tger iman-is er wussu, tgen d tama n warraw-is.

Ameyyez uqbel aneggez


35

Tagzemt tis kradet

Tinfusin seg Wawras

Jar n ugider d yifker


Gider yeul ma yeef ifker ald ad t-yen acku (xaer) tella tesift jar-asen. Ass seg wussan, yuu-d jar n yifassen nnes, irfed-it yufeg yis-s dug ujenna. Yenna-as : Ass-a, d ass nnek ! Ini mani ad c-gre ? Ifker d mizrag, yenna-as : Ne kesne (nekke) aman d talawin, ttecti izerwa d yihdiren d temzirin yeqquren, ger-ya din ! Gider yewwed di tqatt

Irisen n temnain-nien

(sdat) n tala yerx-as (yellef-as), ifker yehwa er ubu n tala, yemmeran (yennebran) dug waman, yesserg-d ixef nnes yenna-as : Say (sagi) amek yexs umeddakkel-nnek !

Si Tinfusin si Tmaza d umaal sb 12 Sur UNISI Muhammed Saleh

Uccen d yinisi d warr


Inisi d wuccen d warr (izem) mqaden (cerken) ef tgerza (takerza) d tmegra. Ass mani ssemden (fukken), srewten, zzuzren. Yeqqim kan ad ban. Nnan-as i wuccen : Kker ba-ane ! Uccen yeba, yenna: Tay (tagi) i ne (nekk). Yut-it (yuwet-it) warr ef yixef, imrez-as, yessizzelas idammen. Yemmeger-d (ineggez-d) yinsi yenna-as : Jbed iman nnek, sxalli tessned ad tebid ! Yeef yinsi leebar, yenna : Bismillah, tay d tict (yiwet) i eemmi arr, tay sent i eemmi arr, tay kradet kuzet, semmuset, seddiset i eemmi arr, tict i ne, tict i eemmi uccen. Yenna-as warr : Mand wa k-isneeten tizraget-ay (tierci-a) ? Yenna-as D ixef n wuccen i yettazzalen d idammen . Si Tinfusin si Tmaza d umaal sb 24 Sur UNISI Muemmed

36

Tinfusin n ulan
Uccen, ayazi d uydi
Ajellid d uraz iggen n wass, iggen n uyazi ittedden d awedi. Kul ass itteccer (ittenkar) becca lefjer, ad yali igget ccejret, ad yedden. Iggen wass, isell-as iggen n wuccen, yas-d yettar bac ak ad t-yecc. Yenna-yas wuccen i uyazi : Ssalamu likum, a ddi yazi. Yenna-yas : Wa likum ssalam ! Walakin, ceccin (ke) ur tennume tazd-i-d ammu becca! Necci (nekk) selle-ac tetteddne bac-ak ad allen midden, la ki usi-d bac ad alle neccin yid-c, ad lemde. Yenna-yas : D awedi : wasi yettalla, yexs i Rebbi sebanu ! Yenna-yas uyazi i wuccen: ar seer-d amdduelik, yella sagged ssejret, yees. Uccen yeqqar : yella uyazi wiien yees ! Yaf-d iggen uydi d azeluk yees. Yexle, idwel-as-d i uyazi, yenna-yas: sme-yi, laki tti (ttu) ur sbie luu ! Yenna-yas uyazi : telli treggbe d aydi yees, trewle : batta telli d arjaz d awedi, sujem-as. Uccen Yenna-yas : Imar-u (imir-a) laki d arjaz d uctim, amaer eme bac-ak ad cce, yexs bessi ami ttwacce s uydi.

Agellid d uraz
Iggen n wass, iggen n ujellid er-s iggen n umuc, iebba-t d awedi, ald ili itteef-as ccemet tecel s a a (mi ara) yettmensiw ujellid. Iggen wass, iggen uroaz iaf sselan. Yergeb muc batta yettaja (yettaga) yenna-yas i ujellid : biet n umuc, yella wel (ur) tt-yetti ? Yenna-yas ujellid : Necc muc-ik ebbi-t ujar n biet. Yenna-yas araz (urgaz) : Necci ad qeddre ad as-sfesde aebbi-c. Yenna-as ajellid : Wel tqeddre. Yenna-yas : Ad c-ssene ! Yewa araz, yettqelleb ef yiggen n uerda, yessekrem-t fus-s, lext-nni yella ajellid yettmensiw d umuc, yeef ccemet treqq. Yenna-as araz i ujellid : Rgeb muc-c batta a d yej (acu ara yeg) imar-u. Yenna-yas : Iwa jerreb amm-u ! Yebda araz bessi-bessi ad as-yesseen aerda i umuc, ad t-yessekrem al ad as-ixelwe leqels i umuc, yenna yekli-yas-t. Muc yeqfez aqfaz iggen, isseyyeb-as ccemet temmut. Sselan iqqim yessulles, tenayt fus-s : muc yeef aerda imi-s, yerwel er uncan (umkan) wiien, itett di-s. Yeqqim araz iess ef ujellid, yenna-yas : - Qqare -ac : biet tujar tterbiyet. J.M. DALLET Seg Rcits du Mzab

Irisen n temnain-nien

3

Afares s tira
Di tgezmin timezwura, teri mennaw n tmucuha. Tura, d nnuba-k ad d-taru yiwet n tmacahut

ke d yimeddukkal-ik. Maca tikkelt-agi d ke ara d-yesnulfun ne ara d-yessugnen iwudam d yidgan anida ara idiren d tedyanin-nsen s umata. Beddu n tfarest - Acal n yiwudam i yellan? - Amek-iten? Ma meqqrit, ma lhan, ma weren.? - Anda ttidiren? Ma ur-sen imawlan ne ala? Amek ttidiren ? - Anda ara teru tedyant? - Akken ma tellam ad txemmem ef wadeg ne almus ideg ara d-teru tmacahut. Ad tmuqlem iwudam ma d iersiwen ? Ma ttmeslayen? Ma d tixxutam kan i berrnen da ttafen-d ayen ban? Ma d imdanen, amek gan? Tidyanin : Tewwi-d ad terem belli tamacahut ara d-tarum ad tili telha, ad tili ack-itt akken ad teeb wid ne tid ara as-yeslen. Ad tebu tesmilt d taggayin n 5 ne 6 n yinelmaden. Yal wa ad d-issugen acu ara xedmen yiwudam i d-yefren. Ngum ad tebdum tira n tmacahut-nwen, tuwi-d ef yal taggayt ad d-terr ef yisestanen-a a - Anwi (anti)? Iwudam zemren ad d-maggren awaezniw, tteryel, asear, agrud.d ke ara yeren b - Anda? D ke ara ifernen: deg tegi, deg taddart, deg yilel, deg yirem.. c - Melmi? Yiwen wass, zik.. d - Acu? Acu yeran? Acu xeddmen iwudam?Ayen? 3 - Smed tafelwit-agi s tririyin-ik. Tagnit tamezwarut ................. ................. ................. ................. Taluft/ ugur ...................... ...................... ...................... ...................... tigawin .................. .................. .................. .................. Tifrat ....................... ....................... ....................... ....................... Tagnit n taggara ...................... ...................... ...................... ......................

Tagzemt tis kradet

38

Afares s tira
Qbel ad tebdum, tuwi-d ef yal yiwen ad ier acu n uric n tmacahut ara d-yaru. D amedya win ara d-yarun tagnit tamezwarut ad d-yessenked deg-s iwudam. ma d imuren nien ur d-yettmeslay ara fell-asen. 1 - Ngum ad tarum aris-nwen, tuwi-d ad terem belli yiwen n uric kan ara d-tarum deg uris. Tamacahut-nwen tezmer ad tebdu s : yiwen wass /zik-nni / di tallit n zik 2 - Mi ara tarum aris-nwen, snezgmet: - Ad tebdum tamacahut-nwen akken iwata - ad tt-id-tekum almend n tegnatin - ad d-tesmeslayem iwudam ma terram deg-s adiwenni. 3 - ret aris gar-awen, ret ma igerrez ? Ma ixuss? - Kkset-as ne rnut-as kra. - Arut-t akken iwata. - Muqlet tadyant ma tesa tazwara d taggara Asenfar ifukk ! 4 - Ales tauri i uris-ik, syen taru-t-id. er :
Ma yella ur tettu ara kra. Ma terri-as asigez akken iwata. Ma terri asekkil ameqqran anda ilaq.

Ke d yimeddukkal-ik, fket-as azwel i uric i d-turam. Tzemrem ad as-terrem tugniwin Xemmemt amek ara t-id-terem di tesmilt sdat yimeddukkal-nwen Mi yal taggayt tera-d aric-is, muqlet amek ara tesdukklem iricen-nwen akken ad ten-terrem d yiwet n tmacahut (d yiwen n uris)

3

Tagzemt tis kradet

Ad ktazle iman-iw
Acu i twala di tmacahut i d-turam? Wali ma tzemre:
1. Ad takze aris ullis? 2. Ad tegzu tamacahut? 3. Ad d-tmeslaye ef yiwudam? 4. Ad d-tgelme adeg anda ttidiren? 5. Ad d-tesmerse awalen swayes i tzewwir tmacahut? 6. Ad takze tagnit tamezwarut di tmacahut? 7. Ad d-tere tamacahut s utram? 8. Ad d-talse i tmacahut i wumi tesli? 9. Ad d-taru tagnit tamezwarut i tmacahut? 10. Ad terre tikerrist d tigawin d tifrat di tegnit tis snat? 11. Ad d-taru tagnit taneggarut?

Tagzemt tis kradet

Melmi i tettafe iman-ik? Mi txeddme :


1. .wed-k ? 2. di sin ? 3. d agraw ? 4. d yinelmaden n tesmilt akken ma llan ?

Muqel ma tzemre ?
1. Ad takze tala taerfit n umyag? 2. Ad tesmerse amaruz anda iwata? 3. Ad d-takze amatar deg umyag? 4. Ad d-tekkse afeggag d umatar deg umyag? 5. Ad taru tt akken iwata di yal tagnit? 6. Ad taru asekkil ameqqran anda iwata? 7. Ad tesmerse izri ilaway d yizri ibaway akken iwata 8. Ad tesmerse asemmad usrid ama d isem ama d awsil? 9. Ad tsemgirde ger uris menwala (tasrit) d usefru? 10. Ad taru imesla [] d [] di yal tagnit n tira?

40

Akradyur wis sin


Ad d - i f a r e s u n e l m a d i r i s e n , a d mga r a d e n d e g t a l a d y i n a w.
Ad re, ad sle i wakken ad issine amek ara d-gelme amdan ne taawsa ne aersiw.

Tigezmin Tigezmin 1 2 Tizemmar


Ad gru, ad d-farse, ad d-gelme kra n tawsa yerna ad issine amek itteddu uglam. Ad gru, ad d-farse, ad d-gelme kra n umdan i wakken ad issine amek ay skaren asuna n umdan. Ad gru, ad d-farse, ad d-gelme kra n umdan i wakken ad issine amek ay skaren asuna n uersiw.

Axxam n Ccix Muend

Tagzemt tamezwarut

Isestanen ef tugna 1. Acu d-tesskan tugna-agi? 2. Acu i d-yettbanen di tama n ufella? 3. Acu ixeddem umar-ina?

Ccix dayem yesnernay di lebni, iggumma ad yebes. Ixeddamen d zzeyyar, ttawin-d kra n uru akken d azegzaw, qqaren-as lisawi, seg yiwet n tasift di tmurt At Xlef, qqarenas Xembec. Syen da i d-ttawin lir, tuget d tilawin ef yiqerra-nsent. Seg wakken ttalin ttsubbun laci, yual ubrid yenjer si Xembec alama d At med. Yual uxxam n Ccix ayen tewae a bnadem yella deg-s. Llan yixxamen n tnezdut. Sdat-sen asari, iur d aman, qqaren-as leber, tikwal yettarra er-s Ccix lembaber imecuen i d as-d-ttawin zzeyyar; yual reglen-t, acku iedda-d bib arumi, yenna-asen: Aman ixeznen diri-ten, yettefrurux deg-sen nnamus. D tama-s yella yiwen n uxxam iwumi qqaren Axxam n Leber, ssqef-is d aqbu. Tella sdaxel-is kra n tenact, ula d nettat tseqqef s uqbu: d asqif aezzfan n sin leyu. Din i tteddin zzeyyar, ad kecmen si tewwurt, ad ffen si taye. Di tlemmast n useqqif yella lqus : din i yettimi Ccix, yezzi s urur-is i umkan ideg tella ass-a tqubbet.

42

Ddaw n useqqif yella yiwen dderb, yenel ddaw n tmurt, ileq mai. Deffir-s cwi, s idis n tqubbet, yella ukersi n uru ideg yettimi Ccix iwakken ad ya luu. Amkan deg tella tura tqubbet d tamsellit. Nnig wigi akk s ecra lmitrat ne ugar cwi, yella kra n unnar, deg-s ttejra tameqqrant, terra tili : syen i d-ittedden Ccix lawan n tallit. Mi ara d-tali seg Wat med er Lemmam tella tsirt akked leminesra. Anda yebda ubrid isubben s azaar tella tanut n ueddad yesselqamen tigersiwin d wuzzalen-nien. Tella taye n unear, yella lkuri. S idis n wadda, d tala, tebna s uru azuran, tseqqef s uqbu, ttagmen-d syin aman ama i tissit ama i lbaraka ; qqaren, ma yenneqbal unagam, ad tfegge tala d aman ; ma txab ddua-s, ad teqef. Syinna ulint kra n tebruin er snat n texxamin sut leyu izuranen ula d nutenti. Zik din i ttnusun zzeyyar, syin er da ualent d tixxamin
Tagzemt tamezwarut

i walim. Mulud MEMMRI Seg udlis : Yenna-yas Ccix Muend , Sb.63.

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. S wacu yebna uxxam n ccix? 2. Acu yellan akk deg uxxam n ccix? 3. Acu yellan ddaw n useqqif? 4. Anda i d-yezga usari? 5. Anda tella tsirt akked leminesra? 6. S wacu iseqqef uxxam n ccix? 7. Acu ara d-imaggren amesbrid ara yadren s azaar? 8. Acu-ten wawalen yuran s usekkil azuran ? Acu i d-mmalen ?

43

Amawal
1. Tagetnamka Serwes ger yinumak yesa wawal tamurt deg snat tefyar-a, tafe-d aknaw iwatan i yal anamek.
Yemel ddaw tmurt. Ttawin-d aru seg tmurt n At-Xlef.

2. Awalen yezdi uar D acu-t yisem anagam, d isem n tigawt ne d isem n umeskar ne d isem n wallal ? Anwa amyag i-seg d-yekka? Amek yule? Af-d isem nien yezdi uar akked wawal anagam. D acu-t wanaw n yisem-agi i d-tufi (tigawt? ameskar ? allal ?)

Tagzemt tamezwarut

3. Asemres n wawalen n tmazit deg wadeg n yimerilen Llan kra n wawalen di tmazit d imerilen maca llan wawalen n tmazit swayes nezmer ad ten-nsenfel. Ha-tent-a snat dderra-t n wawalen, qqen ger yal umeril d wawal ukkud yedel deg unamek. Imerilen Aeddad Anear Nnamus Lqus Leyu Zzeyyar Awalen n tmazit Inerza Tizit Amzil Tawinest/taayert Anesram Ierban

4. Seg unamek er wawal Af-d deg uris amyag iwatan i tbadut-a :


D taert, d keffu n waman.

44

Tirawalt
Tizdit ger umyag d umqim awsil
er tifyar : Aru-agi, qqaren-as Xembec. Asari, yual regglen-t 1. Anwi awalen i yeqqnen er umyag s tezdit ? 2. D acu-ten wawalen-a? 3. Zemren yimqimen iwsilen n umyag ad ilin ma ulac amyag?

Ad cfu:
Tettili tezdit ger umyag d umqim udmawan awsil, ama d asemmad usrid ama d asemmad arusrid, acku limer ulac amyag ur yettili ara umqim awsil n umyag. Yettili umqim awsil sdat ne deffir n umyag (md : yenna-as, ur as-yenni ara). Mi ara d-yemlil umqim awsil asemmad usrid akked umqim awsil asemmad arusrid, tteqqnen deg sin yid-sen er umyag s tezdit (yesselmed-as-tt).

Iluma :
1 - Kemmel akked wudmawen nien. Temmel-iyi Tsemma-yi

2 - Tazabut Yenna-as A baba uwten-a , yenna-as: A mmi eqlen-a . Ad as-nezzeb i dewessu, taluft ad as-id-naf ixef-is. Xas akka tesetbe-iyi, emmde-kem am jjenja i ti. Iaq wul ad awen-yeku. Ma selbe lexbar siwe-as-t, ttxil-m a tabrat ini-as. Nru nmugger-itt tilelli s lir. Win tufi yers-d s annar, ur d as-mlin. Win tufi la yetturar urar ur t-yessin. Tattalt, rran-tt d snesla. elbe tidet tenni-d : Yya ad ak-tt-ssekne .

45

Tagzemt tamezwarut

Tajerrumt
Asemmad arusrid
er tifyar-a: Yezzi s urur-is i umkan. Yenna-asen: asari-a, qqaren-as leber. Yefka-asen ccix lbaraka i zeyyar-is. 1. Yella kra n yisali i d-yewwi wawal yuran s tira tzurant i umyag? 2. D acu-t ihi wawal-a ? 3. Awal-a d amyag ne d isem? 4. Anwa addad ideg yella ? 5. D acu yellan uqbel-is? 6. Anwa awal swayes i yettusenfel di tefyirt tis snat? 7. Anta i d tawuri n usenfal-ina di tefyirt? 8. Acu n wassa ay yellan ger umqim as akked i zeyyar-is ?

Ad cfu:
Tagzemt tamezwarut
Asemmad arusrid yesmad anamek n tefyirt. Mi ara yili usemmad arusrid d isem, addad-is d amaruz, tettili sdat-s tenzet, d nettat i t-itteqqnen er umyag. Asestan swayes ara d-iban usemmad arusrid d wa : i wumi ? ne i wacu ? Gret tamawt : asemmad usrid d usemmad arusrid zemren ad ilin d amqim udmawan, d awsil n umyag, d asenfal n yisem : Yella daen wanida i tezmer ad tili tefyirt akka : Yessawel-as i tmeddakkelt-is Amqim udamawan asemmad arusrid. Allus n umqim asemmad arusrid. Di tefyar am ti, d amqim ay d asemmad arusrid ma d isem-nni amaruz yellan deffir tenzet i , ad as-nessawal allus n umqim asemmad arusrid.

Iluma :
1 - Af-d isemmaden irusrad yellan di tefyar i d-iteddun. Yefka-d udfel asemmi-is i uzaar. Di lam ess i later-ik. Ad as-ner asalu i ubrid ireglen. Yal tizi tewa abar, nekk lbarud yekfa-yi. Yu-d idlisen i warraw-is. Yu-asen-ten-id. Ini-asen ay afrux i yieddaden n wawal. 2 - Senfel isemmaden, ama d usriden ama d irusrad, s yimqimen iwatan. Uri tabrat n sslam i yemma. Tessawel-d temart tamacahut i yigerdan. Yekkes amur i gma-s. 3 - Eg-d tifyar : Tamezwarut ad yili deg-s usemmad arusrid d isem.Tis snat ad yili deg-s usemmad arusrid d amqim awsil.Tis kradet ad yili deg-s umqim asemmad arusrid akked wallus-ines.

46

Taseftit
Urmir s ad
er tifyar-a Ad kecmen si tewwurt, ad ffen si taye. Ad ya luu uqbel ad iall. - Af-d imyagen yellan di tefyar. - Tigawt-nsen tera ne mazal ? - Deg wacu yemgarad ususru d tira ?

Ad cfu:
Urmir yemmal tigawt ur neri ara. Ad teru (ne ahat ad teru) er sdat. Gret tamawt : 1 - Di tuget, urmir, akka tura, di tutlayt, yezga iteddu-d yid-s ad , maca yezmer ad yili mebla ad , d amedya : Zi win yelin gma-s ye-it. 2- Di tuget, urmir yemmal imal (md : azekka ad inige), maca ur-s azalen nien : - asfillet : ad ig Rebbi ad yerbe; - Ayen ideg ur nelkin ara : ad yili sin yiseggasen di lemer-is. 3 - Mi ara yemlil ad n wurmir akked kra n yimataren udmawanen, tettili temsertit deg umeslay, maca ad naru ad wed-s, amatar wed-s. Imedyaten : ad tawi xas ma neqqar-d [attawi], ad tawim xas ma neqqar-d [attawim], ad nawi xas ma neqqar-d [a-nawi].

Iluma :
1 - Af-d imyagen yeftin er wurmir aerfi di tefyar i d-iteddun :
Rnu-d aref ne sin tebru-asen ad ksen. Ur tezmirem ara ad a-tekksem tamuli, ad nwali. Yal aseggas fell-asen ad nru mi

ara asen-nawi ijeigen. Azekka, ad yali wass, ccekk ur yelli. Yiwwas ad d-neqen leyu, ad d-ssutren tiwwura. Nemmed ad negrent tudrin wala ad yenger lael. Aksum win ibun ye-it, tadu win ibun yels-itt. Yea lmal, yefre bab-is. 2 - Sefti amyag sel er wurmir aerfi d wudmawen akken llan. Ad sle (kemmel) 3 - Err er wurmir imyagen n tefyar-a
Teffem tamurt, tkecmem taye. Tafsut n Yimazien tera asalu i tlelli.

4

Tagzemt tamezwarut

Tazeqqa n Temmut

Tagzemt tamezwarut

Isestanen ef tugna: 1. Acu i d-teskan tugna-agi? 2. Acu yellan deg-s? 3. S wacu i tebna? 4. Acu i nezmer ad t-naf daxel? Ixxamen mbaben wa ef wa amzun uggaden tillas. D ta i d taddart-is ; tigzirt tufrar-d ef waman, nettat tufrar-d ef wakal. Mnennin yixxamen, mnennin wulawen. Widak i asisekren lsas, seg tuggdin ay d-nulfan. Wa isenned er wa akken ad yekkes lwec Mi ara tkecme er taddart, abrid yezga d asawen alama d tajmat. Syin yessakser alama d axxam n yimawlan n Temmut Azrug anda tezde Temmut d ajdid, awden-as akk aseggas-nni ieddan, sekren-as tacemlit. Tiseddarin bnant, tiregwa n waman d tzuliin zan-asent ddaw n tmurt. Kra yebnan, s yidrimen i tejma taddart. Ssan-as akk i ubrid agerrac, er zdat ad as-rnun ssiman Tazeqqa n Temmut am tin n medden akk ; wid yeqqimen deg tmurt ur nnejlan ara er Fransa. Tebna ef lqaa akken bennun at zik. Tawwurt n usqif tual s tsarut... Mi ara k-terr tewwurt n tzeqqa er daxel, ad tafe agens yessa, d azedgan. Leyu lebbsen s tumlilt, d izedganen, d imellalen. Tajgut tebba kra n yicettien Tasga sdat tewwurt, deg-s tancirt teur d lewal akked abla. Deg tama tazelmat, akanun urad yexsi, la yedduxxun seg tsebit. Deg tama tayeffust, ikufan akken llan zik ay llan tura, reqmen akk, ad as-tini ugin ad qedmen !.

48

Tama n wadda, tesle s ssiman. Tebna tewwurt anda yella unekcum er uddaynin. Addaynin yual d taxxamt, deg-s yeel wusu, lemdawed qban akk. Deg-s takwat n usar. Deg-s asenduq n teslit n wasmi d-tedda Temmut.
mer MEZDAD (I d Wass sb. 121)

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Amek i tga tzeqqa-agi? 2. Wi tt-ilan? 3. Amek i tebna? 4. Acal n texxamin i yellan deg-s? 5. Axxam-a n tura ne n zik? 6. Acu i t-id-yeskanen? 7. Amek iga wagens-is? 8. S wacu selen leyu-is? 9. Acu n lewal ay tesa? 10. Acuer terra Temmut addaynin d taxxamt ? 11. S wacu yebda umeskar aglam n uxxam? 12. Acu n tefyirt i t-id-yemmalen? 13. Acu n yiferdisen n uxxam i d-yeglem? 14. Anta tama swayes i yebda? 15. er wacu yual? 16. Anwi awalen ay isemres deg uglam n yimuren-agi? 17. Acu d-mmalen wawalen-nni? 18. Anda isemres irbiben? 19. Anta timeri uur yefti umur ameqqran n yimyagen n uris? 20. Acu n wawalen iwatan i uglam n wadeg?

Ad cfu:
Aglam d askan n wamek iga kra, ama d ademkal ama d taawsa ama d amdan. Mi ara d-yeglem uneglam kra, ad d-yebder tala-ines, timi-ines Ma d ademkal, yezmer ad yefren tama seg ara d-yeglem, syin er-s ad yeddes aglam ines almend n wadeg s yinammalen icban wigi: di tama tayeffust, ef zelme, nnig, seddaw Yezmer uneglam ad yeqqim deg yiwen umkan ad d-yeglem syin ne yezmer ad ileu ad d-igellem. Di taggara, ad ifren uneglam amawal ara isemres almend n tugna ara yebu ad tt-id-yefk : telha ne diri-tt.

4

Tagzemt tamezwarut

Asefru ...A baba-inu ba


Ttxil-k ldi-yi-n tawwurt, Amar yettel deg ubernus, A baba-inu ba Di tesga la yeiin, Senen tizebgatin-im, Mmi-s yettebbir i lqut, A yelli riba Ussan deg uqerru-s ttezzin. Uggade lwec n laba, Tislit deffir uzea, A baba-inu ba Tessalay tijebbadin, Uggade ula d nekkini, Arrac zzin-d i temart, A yell riba. La asen-tesar tiqdimin Adfel isudd tiwwura, Tuggi kecmen-tt yilulen, Tajmet tettargu tafsut, Aggur d yitran ejben. Ma d aqejmur n tasaft, Idegger akkin idenyan, Mlalen-d akk at uxxam, I tmacahut ad slen. Yessefra-t BEN MUEMMED yecna-t : Yidir Amawal : Ilulen : d tagella i d-ittewwayen s waas n waman.

Tagzemt tamezwarut

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1- Anta tallit ief i d-yuwi uris? Acu i tt-id-yesskanen? 2- Ayen tesenin teqcict tizebgatin-is? 3- Ayen yettel umar deg ubernus? 4- Acu n teqdimin ef i d-yettmeslay umeskar? 5- Ayen i asen-tesar temart tiqdimin? 6- Acuer ejben yitran d waggur? 7- Ayen i yessemres umeskar amyag ejbendi tefyirt-agi? 8- Ayen kecmen yilulen tuggi? 9- Amek tfehme tafyirt-agi tajmet tettargu tafsut ? 10- Acu n wussan i yettezzin deg uqerru n urgaz? 11- er wacu i d-mlalen wat uxxam? 12- Ayen i d-ussan akken ma llan ad slen i tmacahut ? 13- Ayen i d-ssawalen aas n tmucuha zik? 14- Melmi i tent-id-ssawalen? Ayen? 15- Anta tallit i d-iglem umeskar deg uris? 16- Acu n wawalen i isemres? 17- Af-d aktawal n tegrest. 18- S wacu yemgarad uris-agi ef yirisen teri yakan? 19- Acu twalam di tira n usefru-agi (asigez, asekkil ameqqran, amuken, tifyar) ?

50

D nekk ara yarun


1 - Glem-d deg yiwet n tseddart: (fren yiwen n usentel) - Axxam ideg temmle ad teseddi imuras-inek - Aerbaz ideg teqqare. Meslay-d kan ef yiferdisen ixataren. (Anelmad ad yefren kan yiwen n usentel). 2 - Glem-d agama i temmle. Aru-d deg-s ef wayen i d ak-yefen tidmi (tima, iseka, ademkal, isekla, ixxamen. ) . 3 - Tbedde di tiilt anda i d-twea taddart ne irem ideg tzede. Glem-d akk ayen i d-

isuren, isekla, initen. 4 - Aql-ik deg yimuras ne deg usikel (di tmerrit). Aru-d i yimawlan-ik tgelme-asen-id adeg anda tettidire. 5 - er aris-agi terre-as anda iwata inammalen n wadeg. Tama, nnig n rreba, akkin, nnig ubrid, akkina, deffir. .. n yizgaren, ttilin wid izeen aebbuj d wusran, znuzun tiqearin di ccwari, ttilin da wid yesnuzun igertilen, wid yettaen leqlul d yicabcaqen iqdimen. er . n yizegzawen, ttemdeasent tecertin n wakraren ay rran ef sin n yizelman; akraren yettwaqqnen mxalfa s temrart i d-yekkan seg yiri n wa er wa . .. n wakraren-nni, llant teen d yiiden-nsent, izgaren d tsita; . llan wid yessaawen rreq.

ef ucruf, .. , ttilin at lujaq (wid yassewwayen lqahwa) ikewwacen, wid yeznuzun lesfen;
d wid yesnuzun igelman.

51

Tagzemt tamezwarut

tettwali: (ama deg ugafa, ama deg unul, ama deg umalu ama deg usammer) ixxamen, iberdan,

Uermul

Uermul d yiwen n urgaz n taddart n Usaka, yiwet n taddart n At-Yilel. Ssnen-t akk medden seg ugmu er utaram. Aebbu-is, am ukufi ; lemer iwala timit-is, alama er lemri. Ula d isebbaen-is, d wiyi i as-ten-islusun. S tmara i yettneqqil iman-is. Mi d-yuwe unebdu, ad t-tafe yefsi am wudi-nni n yiearen : tidi ad tettcercur alama tener tiregwa deg wagens. Aqerru-is, anect n ssel, am uzger-nni aramul. Imeuen-is, ugaren iferrugen, ttarran-d tili ef yimuyag-is. Lafer-is, anect n winna n ulem, asebba-is, tzemre ad t-terre
Tagzemt tis snat

d ddu i uqrur. Ma d imi-s, yugar timqestin. Iserre di teqbaylit dayen kan. Tikwal mi ara ibdu ameslay, yugar tasift. Tikwal daen, tzemre ad d-tesneqe aru, ur d-ineeq netta. D acu kan tasusmi-s deg-s lmena; ma ineq-d, kfan lehdur. Taqbaylit, d netta i d bab-is. Mi ara yettmeslay, bedden waman: yal mi ara bun watmaten, ad asen-d-yawi lenaya-s, ad ualen ad mlilen. Yeqqar-asen: ad ken-id-ihdu Rebbi a laci ! limer d lebi, tirrugza-agi n uilif ne nnif ara a-yawin s asif, ttif-xir ad asen-nebru. Ne d acu twalam ? Ad ikemmel ad asen-yini : argaz, d win yettaan deg uzref-is akken ad yerr tilas i ccwal . Da yal wa ad as-yeqqar i waye semme-iyi. Tikwal, taawsa-nni ief ttnaen d netta mai iwumi tt-ttakken. Iemmel aas tasertit. Yeqqar-as : deg tallit-a, ma ur d-tellhi ara d tsertit, nettat ad d-tellhi yid-k. Mi ara iqqim d yimaren, ad yekkat deg yilmeyen, ad asen-yeqqar : Kkrend yifrax, ad sleqen baba-tsen. Igerdan-agi, kkren-d ielli, ttixer-a a wlidiban ad aslemden taqbaylit, nitni akken kan an tattalt. da imaren, ad ddun akk yid-s. Teram di tuddar, amar iedlen d warraw-is d tissegnit deg walim. Mi ara iqqim d yilmeyen, daen, yessen-as i tmacahut-nsen. Ad asen-yini : Amar, mi icab as en-it ne ad d-ye tawait. Anda i d-ies umar, lecic mai ad d-imi ! ad a-yenu Rebbi, yenu lmumen. D kunwi ay ilmeyen i d azekka n tmurt. D kunwi i d asirem-is. Da, arrac-nni ad as-iduwten akk afus amzun er tefranin n tselwit i d-ibedd. Akka i d Uermul. Yettbeddil am tata. D bu-rbeac n wudmawen. Ad d-yas ad ak-idittasa alama d-banent tumas timeurfa, netta er daxel-is, tegma tlafsa. Itett d wuccen,

52

ittru d umeksa. Ikkat ayul, iddaray tabarda. Urin i t-ikellex waleba. Ur ak-id-ittakk ara amur alama yemen sin. Mi ara as-id-taddre axeddim, am winna iddahamen Arumi ad icehhed. Ad ak-yini : Diri win i tt-ittaafen i ccedda ; ala ayen yessawe Rebbi ara yawen. Iffe yimdanen leqel. ilen ad d-fen igenni s ufus. Yerna tazmert yugar aserdun, ma d ifassen-is urzen. Daymi i as-qqaren : ittakk Rebbi irden i yir tumas.

D wa ay d Uermul. Seg wasmi i d-ikker, idder ala s umelleq d yicebber n wawal. Anda iru ad ieddi acku ur-s iles. Iles aidan itee tasedda. Wissen kan ma ad as-tdum akka ?
IGER emza Seg udlis: ad slumu iman-iw akken ad smurse ditions, ENAG, Alger, 2007

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Ameskar, deg uris-a, yuwi-d ef Uermul. D asuna n tfekka kan i d-iga ne iga-d ula d asuna n bia-s? 2. Af-d anda ibda d wanda isellek yal asuna. 3. D acu i d-isskanen belli Uermul yessen ad ye aum-is gar medden? 4. Af-d seg uris awal iwatan i tbadut-a: d allal i zeen medden s uanim, fessren fell-as iniman, zik-nni. 5. D acu i tfehme di snat n tenfaliyin-a: Itett d wuccen, ittru d umeksa. / Yekkat ayul, yeddaray tabarda. 6. S wacu i isedday Uermul iman-is? 7. Amek i t-twalim wat taddart? 8. Suffe-d akk inzan i isemres Uermul deg uris-a, tefke-d anamek-nsen. 9. Acu n wawalen i isemres s tuget?

53

Tagzemt tis snat

Amawal
1. I wakken ad d-tini anda i d-tezga tmurt n Lezzayer, smed ilmawen s wawalen-a: Agafa, anul, agmu, ataram. Di tama n .. d ilel Agrakal, er d tamurt n Tunes, er . d Nijir akked d Mali, er d tamurt n Lmerruk. 2. a. Awal agrakal d awal uddis, llan deg-s sin wawalen, af-iten-id. b. Ha-ten wawalen nien uddisen, af-d iferdisen yemlalen deg-sen : Asersif, aesmar, iesdis, ilemdis/almendis, amagraman, magriij. Awal uddis Asersif Aesmar Iesdis Ilemdis/Almendis Amagraman Mageri. 3. a) Awal amsedrar d asuddim, amek i d-yettwasuddem? b) Ha-ten yismawen, af-d anwi seg-sen i d-yettakken asuddim am amsedrar Axxam, azaar, lbael, ayefki, abrid. Awal Axxam Azaar Lbael Ayefki Abrid 4. Suffe-d aktawal n terci yellan deg uris : Uermul. 5. Fren yiwet n tririt : - Yettbeddil am tata : a - Ur yesi ara yiwen wawal. b - D uzyin am tata. c - D bu-tisas. Asuddim ines Amur amezwaru Amur wis sin

Tagzemt tis snat

54

Tirawalt
Tizdit : - ger yisem d umqim-is awsil - ger tenzet d umqim-is awsil
er tifyar-a :
Utermul, aebbu-is am ukufi. Mi d-imeslay bu-yiles medden ad ddun akk yid-s.

1. D acu i mmalen wawalen yettuderren di taggayt tamezwarut? 2. Zemren wawalen yettuderren ad ilin wed-sen ne tamara ad ddun d wawal-nien? 3. Wali ma nezmer ad nerr gar-asen awal-nien (d amedya ameskan -agi ) ? 4. Anwa asemmad i nessenfel s wawalen yettuderren di tefyar? 5. Amek i as-neqqar i wawal yessenfalen isem? 6. D acu-ten wawalen ukkud ddan di tefyirt? 7. D acu-ten ihi wawalen yettuderren?

Ad cfu:
Amqim awsil n yisem ne n tenzet yessenfal isem, am umqim awsil n umyag. Amqim awsil n yisem yemmal tilit (ssaya) : yemmal win ilan ayen akken i d-yebder yisem uur yurez. (tiqucac n Jerjer tiqucac-is ne tiqucac-ines). Nettarra tizdit ger yisem d yimqimen iwsilen: (-iw, -ik, -im, -is, nne, nwen, nkent, nsent). D amedya : axxam-is d uxxam- nne d ijdiden. Ger tenzet d umqim awsil yeqqnen ur-s, tuwi-d ad nettarra tizdit ama d imqimen n wasuf ama d wid n usget. D amedya: ur-i, ur-wen, ur-sen.

Iluma :
1- kemmel akked wudmawen-nien akk. Amqim awsil n yisem - awal-iw ur-i Amqim awsil n tenzet ddaw-i fell-i

2 - Senfel ismawen ilan tira tazurant s yimqimen iwatan. - Tera tecciwt n uwaezniw. -Yura s unegmirs. Yezde ddaw yidurar. 3 - Tazabut - Ay abib-iw, sedhu-iyi. Hudden-iyi llsas-iw edre. Igenni-nne ad d-yefk itri, ad t-id-nerr d adaw fell-a. Muqle tamurt n Umazi, Yugurten wala udem-ik.

55

Tagzemt tis snat

Tajerrumt
Isemmaden s tenzet
er tifyar-a :
Yettbeddil am Ad yekkat deg

tata. yilmeyen

1. Yella kra n unamek i d-ttawin wawalen yettuderren i umyag ne ala? 2. D acu-t wawal i yesmaden anamek n umyag? 3. D acu yellan uqbel-nsen? 4. Anwa addad ideg llan yismawen?

Arrac-nni, ad as-id-uwten akk afus amzun er tefranin n tselwit i d-ibedd.

Ad cfu:
Ad d-nesmekti : Tanzet d awal, d armeskil. Tetteqqen asemmad er umyag (slid tanzet n i yetteqqnen kan isem er yisem). Asemmad s tenzet d isem amaruz (ne d tagrumma n yismawen) i d-tetteqqen tenzet (seg, er, ef, di, deg) er umyag. Mi ara nessenfel asemmad-agi s umqim awsil, d tamara ad d-teddu tenzet-nni. D amedya: - Yerzef er gma-s. - Yerzef ur-s. Gret tamawt : Asemmad i d-tetteqqen tenzet i er umyag, qqaren-as asemmad arusrid. Mi ara t-nessenfel s umqim ur d-tetteddu ara tenzet. D amedya : - Yessawel i umeddakkel-is. - Yessawel-as.

Tagzemt tis snat

Iluma :
1. Derrer isemmaden s tenzet yellan di tefyar i d-iteddun. Senfel-iten s umqim, am umedya amezwaru.
Yeqqim di tejmet. Yeqqim deg-s. Teffe er tala. Ikerrez s yizgaren.

2. Af-d isemmaden, ama d usrid ama d arusrid, ama d asemmad s tenzet


Yunag er temdint, yu axxam i warraw-is. Yerza ur-s, yenna-as tidet. Ixeddem ef warraw-is.

3. Aru-d snat tefyar ideg ara d-terre asemmad s tenzet.

56

Taseftit
er tafyirt-a: ezzif ufus-is. Meqqer uebbu-is.

Amyag n tara

1. Anwi i d imyagen di tefyirt-a? 2. Anta timeri wuur ftin? 3. Sefti amyag izif deg wudmawen akk. 4. Kkset-d imataren udmawanen d yifeggagen. 5. Yella kra i wumi d-tegrem tamawt? 6. Amyag ezzif yemmal tigawt ne taara (mesub amek iga kra) 7. Suffet-d arbib seg umyag ezzif. 8. Yemgarad umyag ef urbib i d-yeffen seg-s deg unamek? 9. Mgaraden di tala ne ala ?

Ad cfu:
Amyag n tara, deg unamek amzun d arbib. Maca netta d amyag acku ifetti ilmend n wudmawen d tmera.Asefti n umyag n tara deg yizri yemgarad ef win n umyag amagnu deg yimataren udmawanen : berrik Gret tamawt : 1- Kra n yimyagen xas mmalen taara, asefti-nsen am win n umyag amagnu: yuen 2- Di kra n temnain, icban idis n tmurt n Leqbayel iqublen ilel, ulac ur-sen amgired deg usefti n umyag n tara akked win n umyag amagnu.D amedya : meqqer - imeqqer - nmeqqer atg.

Iluma :
1. Smel ef sin imyagen n tefyar i d-iteddun. Tecbe, temle, terna tesa sser. Sellaw ufud i tikli. Kkawen yisekla seg yiij. Nadi ef tidet xas qerriet Messus ne merri. ezzifit wuan di tegrest. Amyag amagnu .. 2 - Sefti imyagen er yizri, kkes-d imataren, serwes-iten. Asefti n umyag - mellule 3 - Yal arbib, suffe-d seg-s amyag. Aberkan - Azewwa Aragan - Aceban Awezzlan - Amellal Imataren . Asefti Bedde Imataren Amyag n tara ..

5

Tagzemt tis snat

Setti Taetmant
Isestanen ef tugna: 1. Acu i d-tesskan tugna-a?

Qqaren-as Luher n At-etman, nekkni s warraw n warraw-is nessawal-as Setti Taetmant. Llan deg-ne wid ur neri ara qqaren-as Luher armi meqqrit. Di tbeddi, d taezzfant, d taurant. Ilindi, tesa seba-u-tmanyin n yiseggasen maca ur as-tentettakke ara: ur tekni, ur teli er lqaa. Acebbubis, d aberkan usmix; armi d mraw yiseggasen-agi ieddan i yebda yettali-t ccib. Udem-is, d ahrawan am terert, yeur d tiregwa, zan-t wussan d yieblan. Aksum-is, d aras. Allen-is, d timeca, nexrent, kecment deg uqerruy-is; yiwet deg-sent teqmec cwi ef taye acku tennu yiwen wass d tnut-is, tuwet-itt-id s ubelyun tcerreg-as irgel n ti-is, txa-itt-id da teqmec cwi. Aqemmuc-is, d ameqqran; icenfiren-is, d ireqqaqen; asesu-s, yexla: yiwen wugel ur d-yeqqim, teggumma ad ten-id-texdem. Tella tewer cwi; taggara-agi, texser bia-s aas. Aas i ieddan fell-as: teggujel d tamecut; baba-s iegger yemma-s, di lemer-is reba n yiseggasen. Tezwe, terna ef takna. Teel mi tesa rebin n yiseggasen. Tewa agrireb, tessenker-d reba n yigujilen. Asmi meqqrit warraw-is, gan ixxamen, lent snat yessi-s tin ef tin, tewa tidak yuran. Kra i as-yeran, tqubel-it s tebest. Ayen ur teqbil ara akk deg wayagi d tiggujelt. Tuwe ugar n tmanyin n yiseggasen, teqqar-d: Menna a wi isan yemma-s Ulama akkin i leber Yerkeb di lbabur iru Ad yerwu yid-s aqesser Imi d lmut i tt-yuwin Wiyyak ay ul-iw ssber. ninet mai d kra. Nekk d watmaten-iw, nesa-tt d yemma-tne tis snat. Trebba-a, tettela, thuzz-a... Mi meiyit, nezga deg yirebbi-s ne ef urur-is ne deg yijufar-is. Ticki mei

Tagzemt tis snat

58

yiwen, yettru, ulac yemma-s deg uxxam, ad t-terbu, ad as-tefk ad yee da ad yessusem. Da-netta tettgalla: Aeq iff-nni akiwan teem ur-i. Taggara-a, mi meqqret, tekcem-itt tuggdi. Lli ttwanase-tt, ur nferreq ara akk nekk yid-s. Asmi i d-uwi akayad n lbakalurya, tenna-iyi-d: Ihi, ad iyi-tee a yelli?! Anwa ara iyiittwanasen tura? as llant yessetma, ur tebi ara ad tt-e nekkini; qqaren: deg uyazi i

yella ddwa. Wanse-tt armi d lawan ad uale er tesdawit ilindi; nekk, refde aqrabiw er tesdawit n Tizi-Uzzu; nettat, tuen bu-neggaf, terfed lqecc-is er sbiar n SidiBalwa. Terna cwi, tazwara n useggas-a, tea-a i lebda. i-tt, tea-iyi. Yual-a uxxam d lwec, akken nella deg uxxam.
ELLAN aniya Seg udlis : ad slumu iman-iw akken ad smurse ditions, ENAG, Alger 2007

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. ef wacu i d-yuwi awal umeskar deg uris-a ? 2. Acu i d-yenna fell-as? 3. Acu n yimuren n tfekka ief i d-imeslay? 4. Acu n wawalen i isemres s tuget? 5. D acu-t wanaw n uris-a? Sefhem-d. 6. Suffe-d seg uris aktawal n tima akked win n tfekka n umdan. 7. D acu i d-immalen belli tin yuran aris-a, iqreb wul-is er temart-a ief d-tuwi awal? 8. Anwi awalen i isemres umeskar mi d-iglem tafekka n umdan-a?

Ad cfu:
Asuna d aglam n uwadem (d amdan, d aersiw, d tawkilt) s tmenna ne s tira Mi ara d-neg Asuna n kra n umdan, tewwi-d ad nerr lwelha-nne er tfekka-s (udem-is, agiger-is, iferdisen-is n tfekka-s, tezi-is, tikli-s) ne er bia-s (udem yelhan, udem n dir, timegzi, amek yettxemmim, amek yettwali timsal, amek iteddu d wiya: yewer, ireffu, yerked, nin). - Deg usuna, ttilin aas n yirbiben.. Ma yettwaxdem usuna akken yessulef, ad a-d-iban am wakken nessen amigi. Nezmer ad t-id-nsugen s wunu. Aris agelman, deg-s sin n yiricen igejdanen: - tasmuli tamatut. - ifutas n usuna: - bia n uwadem, imuren n tfekka-s. Deg usuna, nsemras aas n tenfaliyin n usewes.

5

Tagzemt tis snat

Asefru Mu Afenyan
Yella yiwen zik-nni, Qqaren-as Mu Afenyan. Kra n ufayan akkenni, Ma d aglim-is d aceban. Ulac acu yettmenni, Ur t-ttazan yieblan. Efk-as kan ui d tguni, Ia-ak kra yellan. Win yufa ad as-yini : D nekk i d Mu Afenyan Anda nerwa nekkini? Aglim-inu d aceban. Medden rwan akefi, D arum-nni i ten-yenfan. Xeddmen tettcecur tidi, Qlilit widak yerwan. Ad (a)sen-d-yeqqim i tili, I netta d acu i t-yehman? Mi i (a) s-nnan: I keini? I ke a Mu Afenyan? Ad asen-yini : Nekkini, D nekk i d Mu Afenyan. Ur terim ara kunwi Aglim inu d aceban? Mi qqimen ad en imensi, Ad yezwir Mu Afenyan. Ha-t-an ur-k am yisli, Ger lebab akked yimawlan. Mi (i) d-yers seksu d useqqi, Ireffed, iggar ileqman. Tarbut ad tt-id-ineqqi, Aebbu-is d ameqqran. Yeqqar-asen : Nekkini, D nekk i d Mu Afenyan. Win yeban ad iwali Aglim-inu d aceban. Widak-nni dessen kan, Ur t-siden ara mai. Qqaren-as kan: Mu Afenyan, Akka i t-id-yefka Rebbi. Ru a zzman, ual-d a zzman, Ha-t-a useggas n diri. Ur d-fkin ara yigran, Lluen medden irkelli. Mi d-mlalen yimeban, Kul wa d acu (i) d-yettawi. Wa d aftat, wa d ajilban, Ma d Mu yettas-d akkenni. Mi (a) s-nnan: I keini? I ke a Mu Afenyan? Acu (i a) -d-tuwi akkagi? Tura iwzan kfan. Yenna-asen : Nekkini, D nekk i d Mu Afenyan. Tessnem-iyi nekkini, Aglim-inu d aceban! Ass-nni rfan dayenni, Berra n uxxam i t-an.

Tagzemt tis snat

lin fell-as s yiewzen,

armi (i) t-rran d aberkan. Muend U Yeya

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Acu n wawalen i d-yesskanen di tseddart 1ut Mu d afenyan ? 2. S wacu i d-sasayen medden arum ? 3. Acu i d-yemmalen Mu d amhajri yernu d afenyan? 4. Amek i t-ttwalin medden, zik ? 5. Ayen i d-yusa Mu afenyan s yifassen d ilmawen er temlilit n yimeban? 6. Ayen armi d ass-nni ay rfan fell-as ? 7. Acu i as-xedmen? 8. Ayen i t-rran d aberkan? 9. Acu i t-yerran d aberkan: d tiyita ne d ayen nien?

60

D nekk ara yarun


Aglam n umdan.
1. er aris tekkse-d akk iricen n tfekka i d-iglem umeskar: ismawen, irbiben d tenfaliyin tsemde yis-sen tafelwit-a. Tiziri d yiwet n tlemit i izeden deg Udrar Amellal. Ad tili azal n snat n tmerwin d semmus n yiseggasen di lemer-is. Di tbeddi, d taezzfant am terbunt, ad as-tini d aknar. Tettbedday er yiman-is akken ilaq. Tezga d tazeddgant, ula d iselsa-ines ufraren. Di tfulki d tiziri, tesbedday uccen deg uerqub. Amzur-is d akbal, yettiriqq am wure, iellid armi d ammas. Udem-is yettfei am ticci. Allen-is, d tiberkanin am tezwal, ma d timmi-s, d tungalt, tema am uemum. Tiwjatin-is d isisnu. Asesu-ines d win n uneglus. Mi tettasa yettbind deg yimi-s, yiwen wadar n uglan d imellalen am udfel. Taglult-is, d tagrurzant ma d aar-is d alemmas. Mi tleu ad as-tini d tizerzert, tettaar ti: d tadfi i wallen. Kra n win ay tt-iwalan li LEWNIS Aknar : mannequin Aneglus : ange Isem Arbib Tinfaliyin tezde-as alla.

2. Glem-d asuna n umdan ara yilin d ucmit mesub d anemgal n Tziri.

61

Tagzemt tis snat

Abare

Tagzemt tis kradet

Abare, d ahrawan n unyir. Adamum-is, d aezzfan, d aqean. Tiqejjirin-is, d tiwezzlanin, d tirqaqin. Ccer-is, d amelan, yeur, d imizwi. Idmaren-is d tebbut-is, d iidanen. Ief n tsea-s, d amellal. Abare, yettidir ama deg yidurar, ama deg tegwa, ama deg lewat. Asgen-is, ixeddem-it deg lar. Ibura, ur ttidiren ara d tarbat, yal yiwen deg-sen yettidir wed-s. Ui n ubare, d aksum. Tierci d txidas, ulac win i t-yugaren. D tasuqilt, sur Reman ACUR.

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Anwa aersiw ief d-yuwi uris-a? 2. Anda yettidir uersiw-a? 3. Amek iga uersiw-a? 4. Acu n wawalen i isemres umeskar s tuget? 5. Anwa amur seg d-izwar umeskar mi d-iga asuna-agi?

62

Asefru A mmi zizen


Ad k-wessi a mmi zizen, D lib ma tettu lasel-ik. Ulac win ara k-iesben, Ma ur tessine imawlan-ik.

ader ad ak-iurr win ijaen ! Ad true ur d-tei later-ik.


Ur bi ara ad terfu, Ma hedre-ak ef lejdud-ik. Smekta-k-id ma tettu, Ahat ad k-yeder yies-ik ! Ad teku i umeddakel-ik. Rfed leqlam ad taru, Ad tere d acu i ieddan. Mai d ayen ara temu, Mai d ayen yettfakan. Win i d-ilulen ad as-teku, Akken ad yissin wi t-ilan.

ader ad k-yawi wau, Lehdur i ak-nni ad ruen.


D agerruj ur nettfuku, Wqem-asen amiq zeddigen.

ef llsas isean bnu, Ma ulac dderya ad a-zzmen !


Asefru n BEN MUEMMED Tecna-t : Newwara.

63

Tagzemt tis kradet

Ttwessi deg-k ad tecfu,

Amawal
Asbadu n wawal
1- Fren tabadut iwatan i wawal

Asgen : d ayen yesganen. d anda gganen kra n yiersiwen am yilef, am ubare

Aktawal
2- Suffe-d seg uris : Aktawal n tfekka n uersiw. Aktawal n tima. 3- Tala Serwes ger yinumak n yal tayuga n yirbiben

d unamek Acu twala

Tagzemt tis kradet

Tala tamezwarut azewwa aberkan arqaq

Tala tis snat imizwi imibrik imirqiq

Asuddem
Yal arbib, af-d awal i-seg d-yekka ama d isem, ama d amyag, tini-d amek yule. Arbib Ahrawan azewwa imizwi ameqqran axuxi ainawi aidan acayci Ansi i d-yekka hraw (izri) Amek yule aan

Seg timi er yisem


Di kra n temnain, sexdamen awal adber i timi igan am yied. Yella yiwen ufrux, tetten-t d asfel,

er timi-a i as-semman. Anwa-t ufrux-a ? (imesli [d] yual [t]). Acu twala deg yisem tamellalt akked yisem n wakal tumlilt.

64

Tirawalt
Adeg n e deg wawal
er imedyaten : Ccer-is, d amelan Udem-is , d aezzfan. Asgen , ixdem-it.

1. Sikked adeg yeef usekkil e deg wawalen yettuderren. 2. Deg umeslay anida i t-nettarra mi ara d-ner tifyar-ina ? 3. Limer ad d-ner awalen-ina yettuderren wed-sen, berra n tefyirt, anwa adeg ara yeef usekkil e .
4. Acuer yettbeddil [e] amkan deg umeslay ?

Ad cfu:
Deg umeslay, yettbeddil [ e] adeg deg wawal mi ara d-yernu uwsil ne tzela n tnila er wawal-nni. Maca di tira ad nettaru e deg umkan i yettaaf mi ara yili wawalnni wed-s. Ihi, abeddel n umkan n [ e] deg umeslay ulac-it di tira. Imedyaten :- yexdem /yexdem-as xas akken neqqar-d [ixedm-as]). - Iles / iles-is xas akken neqqar-d [ils-is]). - Kker / kker-d xas akken neqqar-d [kkred]).

Iluma :
1 - Tazabut. Yuder-d ugellid n ugeffur. A widak yeran, mlet-asen i yimeban. Kkret ad nru, ulama yuwet-d ugeffur yegla-d s udfel-is. Yekker-d udrum yemjamal. Ccah deg-i imi tettu. 2 - Err asekkil e anida ilaq. Reggemn-as, iru er tejmet n ccre Yekks-as-tt ccre. Yal wa ad isxedm leql-is. 3 - Err e anda ixu. A wid ijbbdn lqlam Init-iyi-d ma turam f wid-nni iurr zzman Di lmnat, ma tsddam ? Ad yili tjrrbm tram Amk i kn-id-muggrn wussan

65

Tagzemt tis kradet

Tajerrumt

Imeskanen

er tifyar-a : Wagi, d asagem; tagi, d tabaqit. Aseggas-a, yurew uzemmur-ina Tuwi-d deg uqecwal talat-nni. Yeffe seg taddart, iteddu er taye Ad nemer tikkelt nien. I wacu semrasen medden awalen-a yettuderren? Wed-sen i llan irkel wawalen-a ne llan gar-asen wid yurzen er yisem? D imalayen wawalen-a ne d untiyen? Awalen-a, mmalen ayen iqerben ne ayen iggugen ne ayen ulac anda llan wid Yettmeslayen ?

Ad cfu:
a) Ameskan d awal swayes skanen medden kra. Ameskan yezmer ad yili d arbib ne d amqim. D arbib mi ara yernu er yisem ; amedya : adlis-a. Llant 04 n taggayin n yirbiben imeskanen : - arbib ameskan n tama, taawsa tella tama n win yettmeslayen : axxam-a, axxam-agi /ayi. - arbib ameskan n tuggugt : axxam-ina, axxam-ihin, axxam-ihenna. - arbib ameskan n ubdar : axxam-nni. - arbib ameskan n tient : axxam-nien. b) Ameskan d amqim mi ara yili wed-s kan. Wagi daen yeba ef 04 : - amqim ameskan n tama : amalay asuf (wa, wagi/wayi), amalay asget (wi, wigi/wiyi) unti asuf (ta, tagi/tayi), unti asget (ti, tigi/tiyi) - amqim ameskan arawsan : (aya, ayagi) - amqim ameskan n tuggugt : amalay asuf (wihin), amalay asget (wihid, wihidak) unti asuf (tihin), unti asget (tihid, tihidak) - amqim ameskan n tuggugt arawsan : ayihin. - amqim ameskan n tient : waye, wiyi, taye, tiyi. - amqim ameskan n ubdar: Win, wid, tin, tid.

Tagzemt tis kradet

Iluma :
1. Suffe-d amqim ameskan d urbib ameskan. Yal ameskan ini-d anta i d taggayt-is. Ass-agi lli, azekka wissen ? Win yeban tamazit, ad yissin tira-s. Ttu tamazit-nni, ttu wid i yi-d-irebban. Wa ulac-it, waye ur d-ilul, wa ixuss-it waya. Wagi d imi-s, tigi d allen-is mi d-yusa naddam. 2. Err yal yiwen deg yimeskanen-a: ihin, wagi, ina, agi, nien, winna ) deg yilem iwatan Zri sy ... ad teffe er tiilt .. yellan agemma . Yeffe tamurt, yekcem tamurt . .. d akal-iw ma d . yellan akkin i terga d amur-ik.

66

Taseftit

er tifyar-a Abare, yettidir ama deg yidurar, ama deg tegwa Asgen-is, ixeddem-it deg lar. 1. Af-d imyagen yellan di tefyar-a n ufella. 2. Tigawt n yimyagen-a, tera, temda ne ad teru ne terru tettkemmil? 3. Af-d tala taerfit n yimyagen-a. 4. Acu ibeddlen deg-sen seg tala taerfit er tala lan dagi ? 5. Abeddel yiwen-is deg yimyagen irkelli, ne yal amyag amek ibeddel ? 6. Ha-ten-a yimyagen di tala taerfit : sru, sikked, ssefru ; sefti-ten n wakken ara d-senfalin tigawt ierrun tettkemmil. Acu ibeddlen deg-sen ?

Urmir ussid

Ad cfu:
Urmir ussid yemmal tigawt ierrun. Tigawt-is, tettales-d, tettkemmil, d taezzfant. S umata ussid yettale akka : Asezwer n t ne tt : iffe itteffe, idda itteddu Tussda ef tergalt tis snat : ikrez ikerrez, ikna ikennu Tamlellit n tera : yessawel yessawal, yessuffe yessuffu Tussda + tamlellit n tera : iger yeggar, igen yeggan Asezwer n tt + tamlellit n tera : ibeddel yettbeddil, imuqel yettmuqul Timerna n y di taggara : isefra isefruy Gret tamawt : Llan kra n yimyagen ttbeddilen tala di teqbaylit Inna (er) iqqar, es (gen) ggan, ewt kkat

Iluma :
1. Af-d imyagen yeftin er wurmir ussid. Acu i wumi yezmer usefru? Ad d-yerr awal d alalas, yal tiilt ad yettiif. Lli tturare tiddas asmi i am-id-ran tilas. Nera, la terrem xas ma teddrelem. Uale-d si laman yesganen izem ; si tiedt n waman i yesswayen ssem ; seg yidrimen i d-yegman ttaen irgazen. Yis-m i ssedhuye uan, ttge-am amiq ger yitran, ettce-ken rennu. 2. Sefti imyagen akken iwata. Lqaa (zzi) ef yiman-is, yerna (zzi) ef yiij. Yal aseggas, di tegrest (wet-d) udfel, ma deg unebdu (er) lal. Kra yekka unebdu, dec (cnu), ma d taweuft (xdem). 3. Sefti er wurmir ussid d wudem wis 3 n wasuf amalay (netta) imyagen i d-iteddun. Ini-d amek yule wussid-nsen. Mel, fru, sikked, idir, ssendu, er.

6

Tagzemt tis kradet

Izem

Tagzemt tis kradet

Izem d aersiw n tegi. ur-s tafekka d tuntimt, d taezzfant. Aqerruy-is d ameqqran, d amubrin. Tiqejjirin-is d tiwezzlanin. Di tezi, ad yesu ger 1,5m ar 2,5m. Ma di tbeddi, yesa azal n 1,20m. Taeyt-is, ger 150 d 250 ikiluten. Aqerruy-is d umger-is d tuyat-is, dlen s wazag n wanaden. Timi-ines d awina d wawras. Accaren-is, d umsiden, d iezzfanen. Izem yezmer ad yidir alama d 12 n yiseggasen. Ui-ines d ikesman. Izmer ad ye azal n 7 kilu n uksum deg yiwen wass. Tawlayt n yizem, sawalen-as tasedda. Izem, yettidir di tneruft akked tegwa timeqqranin. Ttaggaden-t akk yiersiwen: win it-idyudsen, ad t-ye. D netta i d agellid n tegi. li LEWNIS tuntimt : tehedd

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Anwa aersiw i-ef d-yuwi uris-a? 2. Anda yettidir uersiw-a? 3. Amek iga uersiw-a? 4. Acu n wawalen i isemres umeskar s tuget? 5. Anwa amur i-seg d-izwar umeskar mi d-iga asuna-agi?

68

Asefru Anekruf
Asmi d-lule d ass amcum Deg ufus i d-kemse lehmum Akken ur d i-ttixiren ara Lukan ul-iw d ageum Ad t-gre daxel n lkanun Akken ur sa-ttessise ara Imi s ssura-w i iumm Labudd (ad) as-id-jabe nnum Imi ur d iyi-isgan ara Tkellxem-iyi di temi-w Xellse-awen ayen ur d-ue Tekksem-iyi imawlan-iw Temam akk ayen i sarme Lmena tener ies-iw Uqbel ad d-ters lmut-iw Ayen akk yejme wul-iw S yiles-iw ad t-in-umme Limer zmire ad n-snesre Di lid ad n-bedde ur-wen Ad n-ase ad ken-afre Ay imawlan zizen Di tafat mi ara n-bedde Xas temcakktem ur wehhme Mai d udem s i rue Ara d-mlilent wallen-nwen Seg wakken ur d i-d-yetteqal Mmi ad yerwel fell-i Tameut-iw n lelal Wissen kan ma ad d-temmekti Ad asen-sxerbe lecal Ad asen-yereq wawal Taggara, ad nemyeqal Taddart ad d-tejel ur-i Ayagi akk, d asirem Targit-iw ur tul ara Ibeddel-iyi zman isem Yefka-yi lerz n tlufa Tawwurt n lebs fell-i tzemm Fell-as tawriqt-iw tweccem Tura testenya, tseggem ul lemer i temmerka. MATUB Lwennas Seg : A tarwa n lif

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Amek yedder umedyaz ussan-is imezwura? 2. Acu i t-id-yemmalen? 3. Ayen yeba umedyaz ad yesser ul-is? 4. Ayen yettessis i wul-is? 5. Amek i as-kksen asirem? 6. Anda llan yimawlan-is? 7. I netta anda yettidir? 8. Acu n wawalen i d-yesskanen tayri n umedyaz i yimawlan-is? 9. Acu i ibeddlen udem-is? 10. Acu i ikukra? 11. Ayen i t-yea usirem? 12. Acal ara yeqqim deg usekraf? 13. Acu i d-mmalen wawalen-agi: lmena, lmut, lehmum, aweccem, temmerka?

6

Tagzemt tis kradet

D nekk ara yarun


1. Smed ilmawen yellan deg uris s wawalen-a : imdewwren, aersiw, tewre, taberqact, ad tesu, isuntimen, tuder.

Ifis
Ifis d.. n lexla. Tafekka-s d tuntimt, er zdat d taurant ma er deffir tettbin-d., aqerruy-is, d auran, d ussid, imeuen, xas ini d.. timi-s d..: ccer-is imal er yerna yesa tinqiin d tiberkanin, ifis, ad yewzen ger 40 d 80kilu, di tfekka-s . ger 95 d 165 iuntimen, tasea-s ad tesu ger 25 d 36 n , 2. Muqel aersiw-a tsemde ilmawen s wawalen iwatan.

Tagzemt tis kradet

Ikerri d aersiw yettidiren deg .., tafekka-s tdel s .. aqerruy-is d yesa acciwen .. iqejjiren-is d . 3. Muqel tugna n uersiw-a tsemde takara-agi.

aersiw : tibeddi : tafekka : aqerruy : tiqejjirin : timi : tezi :

0

Akradyur wis krad


Ad d - i f a r e s u n e l m a d i r i s e n , a d mg a r a d e n d e g t a l a d y i n a w.

Ad re, ad sle i wakken ad issine amek ara d-segzi kra n wansay ne n urmud.

Tigezmin Tigezmin 1 2 Tizemmar Ad d-farse, ad d-segzi kra n wansay yerna ad issine amek yebna uris asegzay. Ad d-farse, ad d-segzi kra n urmud.

Amagger n tefsut

Tagzemt tamezwarut

Isestanen ef tugna 1. Acu i tettwalim di tugna-agi ? 2. Anta tallit i d-teskan ? 3. Acu i tt-id-yemmalen? 4. Acu xeddmen yimdanen-ina? Di tmurt n Leqbayel, zik-nni, ttmaggaren medden tafsut. Amagger n tefsut d ansay, ila assa akked ugama. D tagnit ideg d-mmalen medden tumert-nsen imi d-yuki ugama seg umerud n tegrest, ama d iman ama d ibeac. Ansay-agi d asfillet i lella akked uueg n tudert. Deg umenzu n tefsut, ttenkaren medden di tafrara i wakken ur yeggan ara ssed -nsen. Uqbel alluy n yiij, ad yebdu umeslay d unecre. Tilawin ad serent i teratin i wakken ad d-sakint igerdan yesen, yerna ad kksent tuggdi i yizgaren, lada qqarent-asen er umeu : Becre-ken ay izgaren tekcem tefsut, teffe ccetwa. Di kra n temnain, ass-nni, ttagant tlawin timmi s yimei n uzezzu ne ttkeilent s tault. Tilawin d telmeyin d yigerdan, ad rren tirifin di tellat, ad fen abrid er lexlawi d tezza i wakken ad maggren tafsut. Ad leun ad cennun : Leslama-m a tafsut Ad nuug ad nettkufut Ad nettnernay am tagut Di lenaya n Jebrayen lut

2

Qqaren daen : Leslama-m a tafsut, A tin umi ceben lenwa ! Ma d ccetwa tfukk, Tru am tagut la-qrar. Dinna di lexla ; tilawin gemrent-d iman ; igerdan ttekksen-d tijeigin d texlulin. Kra seg yiman ad ten-sewwent d tiremt n wass-nni, kra nien ebent-d yis-sen tistan i wakken ur asent-ittruu ara uyefki. Igerdan, ad fen tixlulin-nni i d-kksen ad selfen yis-sent i wallen-nsen imir ad as-inin: Ur ttanent wallen-nne akken ttanent texlulin n Nnbi. D ti i kent-iwalan aseggas-a ara kent-iwalin qabel. Mi yan di tikli d ccnawi d unecre ad qqimen ad en tirifin-nni ay uwin yid-sen. Imir ad d-ualen s axxam.Tagella i d-ttagan medden (ama i yimekli, ama i yimensi) deg umenzu n tefsut temgarad si temnat er taye. Sewwayen-d tirifin ne talult n tbidest d uwren iwumi qqaren tabazint ne tiemmi . Sewwayen-d seksu s uderyis, am wakken i d-sewwayen daen acewwa s uyefki. Acewwaagi s uyefki d tagella swayes sfilliten ad yimur uqar, yerna ad ifukti uyefki. Nezmer daen ad d-nebder arum bu-lewal ne bu-yisufar, ttarran-as daxel aas n yiman : lebsel, ticcert, ifelfel, nnene, felgu, timejja, zzeter
Negmer-it-id seg: Le Rituel Agraire n H. GENEVOIS, FDB.

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Ayen ttmaggaren medden tafsut? 2. Acu i d-ttawin seg ugama ass-nni? 3. Ayen i d-ttenkaren zik, ass n umenzu n tefsut? 4. Anwa azemz ideg d-ielli umenzu n tefsut? 5. Acuer siritent tlawin? 6. Ayen d tirifin i ttawin yid-sen ass-nni er lexla? 7. Amek i sfugulen medden amenzu n tefsut? 8. Acu n tgella tetten ass-nni? 9. Acu n yisufar i ttarran s tuget deg wuiyen-nsen ass-nni? 10. S wacu i bdant tefyar n tseddart tamezwarut? 11. ef wacu i a-d-imeslay umeskar deg-sent? 12. Acu i a-d-yenna fell-as? 13. Acu i yexdem umeskar di tseddart-agi? 14. Amek i as-qqaren i uris ideg ameskar isefham-d kra? 15. Acu n wawalen i isemres s tuget deg uris? 16. Amek-itent tefyar-ines ? 17. D acu-t uris-agi ihi? 18. Acu n umgired yellan gar-as d uris n uglam?

3

Tagzemt tamezwarut

Amawal
1 - Semyezwer tisemhay (aruden) am wakken i d-ttemyezwarent di tilawt. Anebdu, tagrest, tafsut, amwan. 2 - Qqen yal armud er warud ideg yettili Amwan Tagrest Tafsut Anebdu Alqa n uzemmur Tamegra Tukksa n lleft Ameggel n tneqlin

3 - Smel ef sin n yiktawalen, win n tegrest d win n unebdu, awalen i d-iteddun. Asemmi, tizit, acelya, asaur, asigna, ageffur, azal, aserwet, aqeggel, anaur, adfel, mayem, llyali, azaya. 4 - Af-d anwa amyag seg i d-yettwasuddem wawal tafsut

Tagzemt tamezwarut

Err amyag i d-tufi di tefyirt sur-k (m) 5 - Qqen ger wawal n taggayt 1ut d wawal iwatan di taggayt tis snat. izgaren izamaren ian erur - tajlibt - lferg - aqar - tirkeft

6 - Mi ara yere umdan tagella, qqaren-as s tmazit di kra n temnain : yurem, (arem). Af-d seg uris awal yezdin aar akked umyag-agi arem . 7 - Af-d asuf n wawal tistan .

4

Tirawalt
Tazela n tnila d
er tifyar-a : Tusa-d tefsut. Di lexla, tilawin gemmrent-d iman. Igerdan ttekksen-d tixlulin. Deg umenzu n tefsut, ttenkaren-d medden zik. Mi an tirifin ad d-ualen s axxam. 1. Af-d imyagen yellan di tefyar. 2. Anwa awal i d-yeqqnen er umyag s tezdit? 3. Ad neef tafyirt 1ut, limer ad nekkes awal-ina i d-yeqqnen er umyag s tezdit, ad ibeddel unamek n umyag ne ala? 4. D acu i d-irennu i umyag ihi, wawal-ina i d-yettwarzen ur-s? 5. Anwa adeg i yetta wawal-ina, sdat ne deffir n umyag?

Tazela n tnila d d awal ger wawalen iteqqnen s amyag. Daymi nettarra gar-as d umyag tizdit. Mi ara ternu tzela er umyag tettarra tigawt er win yettmeslayen. Tazela n tnila d , tezmer ad tili sdat ne deffir n umyag . Imedyaten : - Yusa-d. - Ad d-yas. - Ur d-yusi.

Iluma :
1- Tazabut Yekker-d udrum yemjamal. Tura ur d-yeqqim lefhem, tubb s-anda ur d-tettali. Laci ffen-d s izenqan, tiziri tfee ef yira. Lmena tener ies-iw uqbel ad d-ters lmut-iw. Ad d-asen ad iyi-awin, ad beddle axxam, ad d-neqe seddaw tmedlin. Tuwi-d abrid n wadda, la d-tettecrurud. Ma nmuqel abrid seg i d-nekka, s nnehtat i d-nettmekti. Fell-i mi d-rsent wallen-im, tsettuye deg-i ccani. Tamazit tban, iserre-as-d zzman. 2- Kemmel tifyar. Ielli yusa-d. Azekka Jerjer yezzi-d s urur i wau yeran. Jerjer ur . s urur i wau yeran. Yiwwas, ad d-neqent tilas. Yiwet n tikkelt, . tilas.

5

Tagzemt tamezwarut

Ad cfu:

Tajerrumt
Asemmad asegzay n umigaw
er tifyar-a : Yuki-d ugama seg umerud n tegrest. Tekcem tefsut, teffe ccetwa. Ttmaggaren medden tafsut. Ur ttanent wallen akken ttanent texlulin n Nnbi. Ad yimur uqar, ad ifukti uyefki. 1. D acu-ten wawalen yettuderren ? 2. Anwa addad ideg llan ? 3. Anida i d-zgan, sdat ne deffir n umyag? 4. Anta tamawt i tzemrem ad d-tegrem ef waddad n kra n yismawen-ina? 5. Ismawen-ina d isemmaden n umyag, maca segzayen-d ugar yiwen umur deg umyag, anwa-t umur-agi ? 6. Suffe-d imataren udmawanen, sikked ma mtawan nutni d yismawen yettuderren deg tewsit d uman.

Tagzemt tamezwarut

Ad cfu:
Asemmad asegzay n umigaw d isem amaruz i d-irennun ef umyag, yessegzay-d amatar udmawan (win igan tigawt). Tawsit d uman n usemmad asegzay n umigaw am wid n umatar udmawan i d-yessegzay. Md : yeffe uqcic, ur nezmir ara ad d-nini yeffe tlawin Gret tamawt : asemmad asegzay n umigaw : - D isem amaruz. Yeafar amyag, ur izmir ara ad t-izwir. - Tawsit-is d uman-is am wid n umatar.

Iluma :
1 - Akez isemmaden imsegziyen n umigaw yellan deg tefyar i d-iteddun : Yekkat udfel deg udrar, yenta-yi usemmi deg wul. Yeli-d yigenni ef tmurt. Kkawen deg yimi-w yimetman. Yekker-d udrum yeddukkel. Yekker umedyaz yettaru, iawed asefru. Yeli si lmizan wawal, yerza-a ccwal. Yecreq yiij, yuli wass. 2 - Ini-d d acu-ten yisemmaden n tefyar i d-iteddun. Yea azger. Yea uzger. an iyuza. an yiyuza.

6

Taseftit
Urmir ussid ibaway
er tifyar-a : Ttmaggaren medden tafsut.
Ad yebdu wawal d unecre. Ttenkaren medden zik. Ad kksen tuggdi i yizgaren.

1. Tigawt n yimyagen n tefyar-a tera ne ad teru ne terru ? 2. Tifyar-a, ha-tent-ad akk di tala tilawayt, err-itent er tala tibawayt am wakka : Ur ttmaggaren ara medden tafsut. 3. Sikked amek llan yimyagen di tala tilawayt d wamek ualen di tala tibawayt. 4. Di tala tilawayt yella wurmir aerfi, yella wurmir ussid. I di tala tibawayt?

Ad cfu:
Urmir ussid ibaway ur tettbeddil ara tala-s, rennun-as kan ur er tazwara d ara er taggara. Ad wali Ttwali ur ttwali ara. ur ttwali ara.

Iluma :
1 - Af-d imyagen yeftin er wurmir ibaway di tefyar i d-iteddun.
Ad nekkes akras n unyir, ur tteccien wudmawen. Ma yella deg-s tefse, ur k-id-ifeddu yiwen. Ayen tettnadim tura, mazal ur t-tefhimem ara. Ddel icuba tili-w, yeafar ijufar-iw.

2 - Err er wurmir ibaway imyagen yeftin er wurmir aerfi d wurmir ussid.


Yekkat udfel deg udrar. Bu-ttrika ur-s ad sennde, ma d waye ad t-eqre xas yefruri-d seg uar-iw.

A baba, ad xedme lxir, ad ili d bab n leqq, medden akk ad ten-su deffir, lmeqsud neba ad t-neleq.

Asif itett tiezza, igellu-d s tlisa, itezzi-d er ledd-is.



Tagzemt tamezwarut

Asfugel n Yennayer

Tagzemt tamezwarut

Seg wasmi i k-ssne, ke d ameslay ef tmurt n Leqbayel. ri teri-iyi aqerruyiw acal n tikkal akken ad ak-slemde taqbaylit. D tidet, txedme ussisen d imeqqranen: tlemde acal d awal. Ihi, ass-agi, ad ak-in-meslaye ef yiwen n wansay ilan azal amalay d tixxutert di tudert n yal Aqbayli. Wagi d asfugel n yennayer. Yerna d tagnit anda ara d-tase ad t-tidire s timmad-ik. Yennayer d tiwwura n useggas, d ansay yellan deg waas n temnain n Tmaza. Asfugel-ines, ielli-d ass n 12 di janvier n yal aseggas. Amenzu n yennayer, ur yezmir yiwen ad t-yezgel dagi ur-ne, imi d tagnit ideg tettemlil tasa d way turew, d ass ideg ttmeran akk yieggalen n twacult: atmaten, tiysetmatin, igerdan, tidayin yerna yettili uqesser, tasa, anecre. Ttmaggaren-t s tiram iden : iyuza akked tidanin d seksu bu-seba n yisufar akken ad ftin yerna ad fuktin wussan-nsen, ad rnun ad ugen. Ass-nni, ula d wid iaben, ad asen-d-seddun tienjawin-nsen d yimuren-nsen di terbut. Ula d ibeac d uessas n uxxam

8

ur ten-tettun ara : ayla-nsen, yella.

D tagnit i nettau s ccuq, yal aseggas. Am wakken teri, d tamera urin zgile. Maca tikkelt-a ma isuref-ak uxeddim, ri ad tidire tafugla-agi n yennayer yid-ne. er kan, xas tbede ef wallen-iw, tzede ul-iw. Ihi ilmend n useggas-agi amaynut 200 sarame-ak tudert mellulen ideg ara tettmaggare anagar ussan iugen, tumert, tadawsa, tankelwit d waas n yismuras deg wayen akk ara tenu. Teri anufli-inek d tumert-iw. Aseggas Ameggaz i ke. Aseggas Ameggaz i takat-ik akken ma tella.
Amidaw-ik Amayas Yura-t-id li LEWNIS

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


2. Acu xeddmen mi ara d-mlilen? 3. Acu-t uris-agi? 4. Acu i t-id-yemmalen? 5. Ayer i yura Umayas takara i umidaw-is? 6. D acu i as-yenna deg-s? 7. Ayen i as-yura tabrat-a? 8. D acu i as-yenna deg-s? 9. Amek-itent tefyar i isemres? 10. D acu i ixdem umeskar deg uris-a: iglem-d ne isegza-d ne yules-d ? Kkes-d kra n tefyar ne n tenfaliyin i d-yeskanen aya. 11. Amek ulent tuget n tefyar i isemres?



Tagzemt tamezwarut

1. Acu n tegnit ideg d-ttemlilin yieggalen n twacult-agi?

Asefru Ay arrac-nne
Wagi d awal-iw Sur-i ur-wen, Deg-s yeddan yiri-w I kunwi a wid meiyen. Aql-a gar-awen, Rrwa ula anda, Aql-a gar-awen, Ass-a d uzekka. as iru waba. as yella win i nfan Ad d-kkren wiya, Ad asen-ddmen imukan

Tagzemt tamezwarut

urwat win iberrun I bel deg waman! urwat win itettun Ussan ieddan [] S kra n win yessnen, Inuda iwala. Yufa abrid yiwen, aca taguni ala. Taguni ala, Ad yeddu yise. Init: aql-a da, Ay arrac-nne! Asefru n Muend u Yeya Yecna-t Yidir

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. D acu-t uris-agi? D acu i t-id-immalen? 2. Iwumi yettmeslay umeskar deg uris-agi? 3. Ayen i warrac imeyanen iwumi yettmeslay? 4. D acu i isuter deg-sen? 5. Acu yeba ad t-id-imel s wawalurwat? 6. Acu yuggad umeskar imi ileed fell-asen aas? 7. Acu n yise ief i d-ittmeslay umeskar?

80

8. D acu ara yerun ma ur as-slin ara yilmeyen i umeskar?

D nekk ara yarun

1 - Di tseddarin i d-iteddun, af-d anta i d tamacahut, anta i d aglam, anta i d asegzi. a) Ha-t-a wamek ara txedme lila n talat : ddem-d talat, slef-as, msel-itt s yiudan-ik alama tsuffe-d kra d aezzfan am uekkaz ne am uzrem. Mi ezzif aas, bes tgezme-tt d iricen swayes ara d-tezzi i lqa i thegga yagi. ef tancirt talewwat, jbed yis-s talat-nni imeslen am uekkaz, rnu sisded-itt i wakken ad d-alin yiran n lila. b) Yiwet n tallit yella yiwen umar d seba yessi-s yezde deg yiwet n tegi tama n yiwen uwaezniw. Yal ass, tameut-is d yessi-s qqarent-as ad as-iggug i umiw, maca netta yeqqur uqerruy-is. Yiwen wass deg yi, idem-d fell-asen yea-ten, ala win ulac dinna ay iselken. c) Yennayer d aggur amezwaru n useggas er Yimazien. D ansay yellan deg waas n temnain n Tmaza. D acu kan asmekti d umagger n yennayer yemgarad si temnat er taye. d) Lezzayer d tamurt i d-yezgan di Tefriqt n ugafa.er tama n ugafa yezzi-as-id yilel agrakal, er unul d Nijir akked Mali, er ugmu d Tunes ma er yidis n utaram d Lmerruk.. 2 - Di tseddart tamecut, segzi-d d acu i d alqa n uzemmur d wamek yettual d zzit. a) Ini-d amek ay xeddmen medden. b) Anta tallit ideg i t-id-leqqen? c) Amek i suddusen axeddim ? d) Amek yettual d zzit? (meslay-d ef tigawin ay ilaqen akken ad d-yeffe d zzit)?

81

Tagzemt tamezwarut

Leminsla

Isestanen ef tugna : 1. Acu i d-teskan tugna-agi ? 2. Acu i xeddmen yimdanen-ina ? 3. Ayer i celen times ? 4. Acu-ten yisekla i wumi i tt-celen ? Leminesla d ansay aqdim, ila assa d tfellat. Xeddmen-t medden ass n 24 di yunyu deg uwitay n Yimazien. Seminsilen medden mi tfukk tmegra akked uxeddim n lexlawi. Imir d tallit n tiwwin n yigumma am tbexsisin d turin. Tanezzayt, ad d-kkren, ad sien times, ad gren er tmes-nni ticcicin i wakken ur ttafgen ara yifeiwjen. Tikwal daen ggaren taqeit n tsea n yikerri n lid. Times, saayen-tt ddaw yisekla i d-yettakken igumma am tneqlin d tfeant. ef wakken i d-qqaren, abbunni deg-s ddwa : yettarab ef yigumma, ur d-ellin ara d aia, yernu isuffu-asen ibeac ma kecmen er daxel-nsen . Tteggiren daen medden aebbar ef yifurkawen. Mi ara ttteggiren, qqaren-as : Ay anin, ay ajebbar A win ixelqen letma Ttif aebbar ddekkar Lella-inu ad tetme Ayen iketben ur year Di kra n temnain, d timexa, deg yinurar d usuki ay saayen medden times mi yeli yiij. Ass n wass-a, times-agi n yinurar d usuki d aktay kan i d-yeggran deg-s. D imaren kan i as-id-yecfan. Qqaren belli mi tu tmes-nni, ad zeggren fell-as yigerdan, ad ttreilen, ad as-qqaren : A leminesla kkes lefa. Qqaren daen : Ass-agi d leminesla Ur a-tetta tawla ef tidet ters tlaba Lwil yerwel s aekka.

Tagzemt tis snat

82

Deg wass n Leminesla, yegdel uxeddim ef medden. Qqaren ur ilaq ara ad innal umdan imenda ma ulac ad ten-yekcem ufereu. Tilawin, ur ilaq ara ad xedment tadu ma ulac ad anent zzellum, ad tent-qerent lekkat-nsent. Maca, xas akken yegdel uxeddim, llant tuddar i yettfaasen tagnit, imi stufan yimdanen, ttagan ticemliyin : ferrsen tiliwa d tmeqbar. Deg wayen inan tagella, ur yelli kra i d-sewwayen medden i lmend n wass n Leminesla. D acu kan wid ilan azemmur d testan, sefsayen, ass-nni, udi ay jemen d tiwurac kra tekka tefsut. Ttaggaden medden ma yefsi wudi-nsen uqbel Leminesla, ad inqedwi uyefki aexsas si tmaagt n tfunast-nsen. Ad teef temart n uxxam tiwurac n wudi, ad tent-tsefsi ef tmes ; da seg wass-nni d asawen, yewjed wudi-nni i wui. Yella melmi, ass-nni kan da n Leminesla i tetten yis-s acewwa. Mi i d-yeder ad en tiremt-nsen, qqaren-as : Ass-a, d Leminesla Acewwa d wudi, yella. Di kra n temnain, seg wakken ttarran azal meqqren i wass n Leminesla, xeddmen-as timecret.
Seg LE RITUEL AGRAIRE n H.GENEVOIS R. ACUR

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. D acu i d Leminesla ? 2. Melmi i tt-xeddmen medden ? 3. Acuer i ttarran ticcict er tmes ? 4. Anwi isekla i wumi saayen times ddaw-atsen ? 5. Acu xeddmen nien deg wass n Leminesla ? 6. Ayen sefsayen yifellaen udi-nsen ass n Leminesla ? 7. S wacu i ttmaggaren Leminesla di kra n temnain nien ? 8. Anwa awal swayes yebda umeskar aris ? 9. Anta tamsalt ief d-yuwi awal ? 10. Anwi awalen ay isemres mi a-d-imeslay ef Leminesla ? 11. Acu i yexdem umeskar di tseddart 1rut? 12. er wacu yefti umur ameqqran n yimyagen n uris ? 13. Acuer d timeri-agi ay isemres s tuget ? 14. Acu-t wanaw n uris-agi ? (mesub d acu iqsed yis-s umeskar ?)

83

Tagzemt tis snat

Amawal
1. Aktawal, iktawalen, asegzi n wawalen.
Wali ma yella kra n wassa yellan gar wawalen-a :

Tala, slil, ilel, talat (talat : d amiq yudren ger yidurar, llan deg-s waman). 2. Si tbadut er wawal.
Af-d awal iwatan i tbadut-a deg uris:

D akal yea bab-is ur t-yexdim ara. 3. Asenfel n yimerilen s wawalen n tmazit


Af-d seg uris awalen swayes tzemre ad tesnefle imerilen-a :

Ameril Ladda Yesan Acuddu

Aknaw-is s tmazit

Tagzemt tis snat

Llebsa 4. Tabadut
Wali awal azal deg tefyar-a. D yiwen wawal s sin yinumak ne d awalen yemgaraden

- Ameksa-nni, ass-a, yerra-d azal. - Ttarran medden azal i wass n leminesla, zik-nni. Fren yiwet n tbadut Aia : a) d agummu (lfakya) ur newwi ara. b) d ayefki mi ara yual d ii. 5. Asbadu D acu ay d ayefki arexsas? ( yella wanda i as-qqaren ayefki arayan)

84

Tirawalt
Tamsertit ger tenzet n d yisem
er tifyar-a : Tajmet, d ayla n yirgazen. Yal tanezzayt, itett taenjawt n tamemt. Deg unebdu emmle ad rzu er yiri n leber. Smir-as kra n waman. 1. Af-d anda tella tenzet n deg tefyar-a. 2. D acu-t wawal i d-irennun ur-s ? 3. Anwa addad ideg llan yismawen i d-yernan ef tenzet n ? 4. Mi ara temlil tenzet n akked yisem, akken i d-neneq i nura ne yella umgarad ger tira d usuru ?

Ad cfu:
Mi ara temlil tenzet n akked kra n yimesla swayes beddun yismawen tettili temsertit gar-asen deg umeslay : n+t = [t-t], n+w = [bbw/ppw] ne [ggw], n+y= [gg], n+l = [ll], n+r = [rr], n+m = [mm], atg. Maca di tira, ad taru tanzet n iman-is, isem daen iman-is. Xas ad d-tini : [ tamemt t-tzizwa], ad taru tamemt n tzizwa. [ awal bbwergaz / ggwergaz], ad taru awal n urgaz [ tarbat g-gergazen], ad naru tarbat n yirgazen. [ aman lleber], ad taru aman n leber. [ awal r-Rebbi], ad taru awal n Rebbi. [ tamurt m-medden], ad taru tamurt n medden.

Iluma :
1 - Tazabut (aselmad ad d-izubet s temsertit) Nbedd ef tizi n wass-a. Ini-asen ay afrux i yieddaden n wawal. Menna amur n lehna i medden irkelli. li deg yirebbi n tmara. Yera uerqub n yisefra. D arib d aberrani deg tmura n medden. Nuggad, tid n yielli, ad er-sent nual. Daen ad a-en imensi ad a-id-en tarda n lewal. Tamazit ne aekka, d wa i d abrid n tirrugza. 2 - Seti igulen yellan di tefyar i d-iteddun. A taeccat bbwebrid, iwen-iyi deg mei. Lwec ggi d arfiq-ik, ay iminig ggi. Sani truemt a tirga ? er tmurt t-targit. Ma nesedda lif nettu, winna d lesab bbwarrac. Ixuss-as limer yewer tardast ne imi bbuccen.

85

Tagzemt tis snat

Tajerrumt
er tifyar-a : Ttarran azal i wass n leminesla. Ad d-teddem temart n uxxam tiwurac n wudi. Ad en tiremt-nsen. Yedhen s zzit n uzemmur. 1. D acu-ten wawalen yettuderren, d ismawen ne d imyagen ? 2. Anwa awal yellan sdat-sen? 3. Anwa addad ideg llan, d ilelli ne d amaruz? 4. Anwa awal iwumi d-rennun anamek? 5. D acu-ten (tawuri-nsen) wawalen yettuderren?

Asemmad n yisem

Ad cfu:
Asemmad n yisem d isem amaruz. Yesmad anamek n yisem-nien. Ger yisem asemmad d yisem amezwaru tettili tenzet n : isem amezwaru + n + isem wis sin Gret tamawt : 1- Asemmad n yisem yezmer ad yili : - d isem: tasarut n tewwurt. - d amqim awsil : axxam-iw. 2- Deg wadeg n yisem amezwaru yezmer ad yili : - urbib : aberkan n uqerru. - umernu : aas n waman. - umeskan : wid n Fransa. - umqim arbadu : kra n wussan. 3- Deg wadeg n yisem wis sin yezmer ad yili : - urbib : awal n umeqqran. - umernu : tagella n da. - umeskan : axxam n wa.

Tagzemt tis snat

Iluma :
1 - Af-d isemmaden n yisem yellan di tefyar i d-iteddun. Yea tabult n temtunt. Uri-as tabrat n sslam. Fki er ssuq isem-iw, er rreba n Yizzayriyen. D atmaten-nne i a-id-yettawin icwura n tergin.
Tebbebe taect-is seg yimei fell-awen. Ula d later i a-id-yeqqimen, iumm-it udfel n zzman. Mai deg uekka n wakal, deg wul-iw ara kem-mele. Tarkast n ubecki refden wid igan i lu talast.

86 2 - Eg-d snat n tefyar ideg ara ilin yisemmaden n yisem.

Taseftit
Ana
er tifyar-a: Ddem-d aanim aezzfan, ldi-t deg yiwen yief ef reba tfurkac. Err taxnact ger tfurkacnni i wakken ad ldint almend n tuzert n tkermust. Ger takermust deg yimi n uqerrac tberne-tt i wakken ad d-tekkes. 1. Suffe-d seg uris awalen yuran s tira tazurant. Dacu-ten? 2. Acu i d-senfalayen yimyagen, d ayen yeran ne d ayen ara yerun ne d asendeh ? 3. Anwi udmawen i yezmer umdan ad isendeh ? (bder-d imqimen ilelliyen). 4. Win yettwasnedhen di tefyar-a, ad ixdem tigawt yiwen ubrid ne ad as-yales aas n tikkal ? Limer ad tebdu aris akka : yal ass - Acal n wanaen yellan, ihi ? - Amek i yettale wana wis sin ?

Ad cfu:
Ana isenfalay-d asendeh : semrasen-t medden mi ara as-inin i yiwen ad yexdem kra. Ana yesa kan ukku (04) n wudmawen : ke/ kemm, kunwi / kunemti ; tella daen tala yesxelen urmir d wana mi ara yefti umyag d wudem 1ru n usget (nekkni / nekkenti), teqreb aas er wana deg unamek, d amedya : ad nruet, limer d urmir kan, yili ur yettili ara t n taggara. Yewwi-d daen ad d-nini belli yella wana aerfi : asendeh yiwet n tikkelt kan ; yella da wana ussid: mi ara yili tri ad yexdem win iwumi ara tmeslaye tigawt aas n tikkal. Ana ussid yettale am wurmir ussid : s usezwer n tt , ne s tussda ef tergalt, ne s temlellit n tera.

Iluma :
1 - Akez imyagen yeftin er wana. Sfe imeawen-ik, kker ad d-terre tta. Ahaw kan yiwwas ad nelut deg yiwen ubrid, ahaw kan yiwwas ad neqlet win illan d lid, s lehd ad neret lebas, ulac win ara icekkel lqid. Cfu ay ief-iw anida mmaren yidammen. Ur ttiid ad k-en, ur ttirig ad k-en. Ha-t-an ihi as ttkel, ttargut-iyi kan dagi. urwat a medden ur ttruut ara. Ru, kker, qelleb lemtel-im. 2 - Sefti er wana aerfi akked wana ussid imyagen-a: awi , krez . Ana aerfi Ana ussid

8

Tagzemt tis snat

Azea

Tagzemt tis snat

Isestanen ef tugna 1. Acu i d-teskan tugna? 2. Acu tze tmeut? 3. S wacu yettwaef uzea? 4. Acu n wallalen i d-tsers tmeut, tama-s ? 5. Acu i tesedday s yiudan-is? 6. Ayen ttarrant tlawin izeen mennaw n wunuen ef yidilen zeent? Azea, yewer yerna yetteil. Maca ur yettawi ara aas n umkan. Ttgen medden azea tama n urab n tesga, ef snat n tragliwin ibedden si terert er ssqef. Azea, tzemre ad t-tee deg wadeg-is ayen i d ak-yehwan. Tilawin, mi stufant kan ad zent cwi. Ad qqiment, ad senndent er urab, ad ggarent ulman deg wustu. Syin ad ddzent ulman-nni s uyail. Azea, ur yettewwiq ara ef umeslay, imi zemrent ad zeent, ad ttmeslayent. Xalti akked Nanna, uqbel ad grent azea, ttelhayent-d d uqerdec n tadu ne ttellment-tt s truka d yidi. Nanna, tewer mai d izli. Ulman-is, d ireqqaqen am wanaden n yimezran-is. Kra n wunuen tettarra ef txabiyin d tsugam tessen ad ten-terr ula deg

88

uzea. Ma d Xalti, d azea i tt-yettqelliqen ugar n talat. Mi ara teef ayail, tiyita kan deffir taye, yerna tetteddez mli.

Lmulud FERUN Seg : Le fils du pauvre Yessuel-it-id Reman ACUR.

Amawal : Tasga : li i d-iqublen tawwurt. Tierert : Agens. Arab : li.

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. Ayer deg tesga i ttgen medden azea ? 2. Anti tiawsiwin i ilaqen uqbel ad gren medden azea ? 3. Suffe-d seg uris tangiwin akked wallalen i yerzan azea. 4. Acuer yewer yerna yetteil uzea? 5. Ayer i yebda umeskar aris s wawal azea? 6. Ayen ur yettaaf ara uzea afus? 7. S wacu i zeent tadu? 8. Ayen i tt-ttqerdicent uqbel ad tt-zent? 9. Anta tallit n wass ideg zeent aas? 10. Ayen ttarrant tlawin unuen ef yizewan? 11. S wacu yebda umeskar aris ines? 12. Ayen i t-yebda s wawal-nni? 13. ef wacu i d-imeslay di tseddart 1ut ? 14. Amek i t-id-yenna? 15. Muqqel taseddart tis snat: acu i d-isefhem deg-s? 16. Di tseddart tis snat d asefhem kan i d-isefhem ne yerna-d ayen nien? 17. Anti takkayin i yettilin deg tguri n uzea? 18. Amek i as-sawalen i uris am wa?

Ad cfu:
Aris d asegzay mi ara yili bab-is isefham-d kra n temsalt. Mi ara d-yesbadu tamsaltnni, yessemras tifyar tiramyagin yebnan s d n tilawt + isem ne amqim ne arbib. Win i d-yettmeslayen deg uris asegzay ur d-yettakk ara tamuli-s ne ayen yettulfu, yemmal-d kan amek i yettili wayen ief d-yuwi awal ; ef waya, tuget n yimyagen ftin d wudem wis krad y/ i netta , t nettat , ..n nutni , nt nutenti ) er wurmir ne er wurmir ussid. D amedya, mi ara d-isegzi umeskar kra n wansay, di tazwara, ad t-id-isbadu, syin er-s ad d-yini amek i t-xeddmen medden. Di taggara, ad d-yebder kra n tigawin ne n tfelsin i d-yeqqnen er wansay-nni.

8

Tagzemt tis snat

Asefru Azemmur
Wissen amek qqerse-d, li-d Deg win ifersen ne deg wafrasen S umextaf zwin-iyi-d Ne d au-nni ay d-isuen. Nudan-iyi, ufan-iyi-d. uzan-iyi deg yifassen-nsen S aqecwal, rran-iyi-d Mi t-ure ad iyi-nelen I uemmur tezzin-iyi-d Feren imi yi-d-sawen Tatmunt, tdegger-iyi-d D taeyt-is ay yeayen Tabeqsit, tsat-iyi-d Aman armi d-uyzagen Fell-i smaren-ten-id D nekkini ay yemmaren Kkawe kan eggren-iyi-d D amegruc ad t-seren Zzit-nni ktalen-tt-id Ma d amure s iunen Zzit saferren-tt-id Ma d amure s iunen. ZEDDAK Lmulud. Seg Tinsufin Yal ass sefqaden-iyi-d Armi yuwe ideg ara yi-den er tessirt, skecmen-iyi-d Iuraf, tezzin, tennen er ufrac fen-iyi-d Ur teffe ad iyi-meqen Lli d aeqqa gren-iyi-d D arebbu ad iyi-suffen Deg tbeqsit kksen-iyi-d er tesnit ad iyi-men.

Tagzemt tis snat

Ad nnadi ef unamek d wanaw n uris


1. S wacu i d- zewwin azemmur ? 2. Anta tallit ideg leqqen azemmur ? 3. Amek i d- yettual uzemmur? 4. D acu i xeddmen i umegruc ? 5. Acu-t wanaw n uris - a? 6. Acu i t-id- yemmalen ?

0

D nekk ara yarun

1. Di tseddarin i d-iteddun, af-d anta i d tamacahut, anta i d aglam, anta i d asegzi. A) Zik-nni, tella yiwet n tqubet tezde deg yiwen n useklu, nettat d warraw-is. Yiwen wass, iedda-d wuccen syina, yesla i yifrax-nni da yenna-as : egger-iyi-d yiwen ufrux ne ad n-cidde aggus n uberwaq, ad n-ali am lebraq . Taqubet-nni, tuggad da teggeras-id yiwen ufrux. B) Abrid iedda di tlemmast n tegi yeran melmi kan. Siwa iden imellalen i yedlen akal. Llan kra n yisekla d imeca d imexa, llan daen yisekla imeqqranen, uren d iselwan, iferrawennsen akk ran. C) Iga iminigen, d iga yettinigen seg kra n tmura er tiyi. Inig-agi-nsen yedda d tsemhay. Llan wid irewwlen ef uzal am erur), llan wid irewwlen ef usemmi am yibelliren. Ttafgen azal n 1000 kilumir mebla ma rsen ne ma an ne ma swan. 2. Ha-tt-a tezwart n uris asegzay, wali amek ara t-tkemmle Anar Tafriqt n Ugafa d yiwet seg temnain n umaal ay yettaz uurar sya er da. Da-netta imezda-is, xeddmen yiwen n usnalas, qqaren-as anar, i-wakken ad d-yuwet ugeffur. D acu ay d anar? Ansi i d-yekka? Amek ay t-xeddmen? .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Deg umwan, azal n umelyun n yifrax ideg llant tamudi n 230 n telmas, i iteffen si Yurup er Tefriqt.

1

Tagzemt tis snat

Afares s tira
Tasmilt-nwen teba ad tesker yiwen n ukaram akken ad texdem yiwet n temzikent ef kra n temnat n tmurt-nne. Tebam ad d-tesnekdem anda i tettidirem. Ihi akaram-nwen ad yili deg-s: - Asewsen n yirem-agi. Ne - Asenked n temnat: adeg, irmad swayes tettwassen, imdanen yettwassnen, insayen-is, tigelliwin - Ansi ara nebdu ? 1 - Akken ad tesnekde tamnat-agi-inek, tewwi ad tere irisen , imagraden i d-yettwarun fell-as. 2 - Steqsit : - Tilawin ef tsesfarin n yisewwiyen. - Timaren d yimaren ef yinsayen 3 - Amek ara txedme akken ad d-ttasen er-s medden? acu n yisalan i ak-ixussen: aman n yimezda-is, imdanen-is yettwassnen. Deg usenfar-agi ieddan, teram yakan irisen am wi. Muqel deg yimisen, di temkariyin ahat ad tafe deg-s kra n tirawin ne n yisalan. Asenfar yettali. But iman-nwen d aggayen wid ara d-igelmen tamnat. - Asegzi d uglam n yirmad yettwaxdamen dinna. - Insayen yellan dinna - Tira n tsesfart n tenwalt. Asewsen n temnat ne n taddart. Aru-d aris ke d yimeddukal-ik akken ad tsissnem taddart ne tamnat-nwen. Smerset igma i d-tgemrem di tsestant-nwen ne i d-tufam deg yinadiyen-nwen, di turi n warraten i dtufam. Maca xemmemt ad d tarum aris ara ieben imeriyen. Tuwi-d ef win ara t-yeren, ad inadi ad yissin tamnat-agi nwen ne ad d-yerzu mai er din. Wid ara d-yarun tasesfart n tenwalt, urwat ad ttun: isem n tsesfart, isufar d wallalen ara tesmersem deg-s, isemtar ara tefkem i tin (win) ara tt-id-iniwlen, asefhem n tiddin d wakud n tiwwi-ines. Ma llan wunuen d tugniwin, smerset-ten, imi ad iwnen aas tin ne win ara tt-id-iniwlen. Ur d-tewwi ara ad tettum asemres n wana ne n wurmir s ad. er ma yella izwal i tefkam i yal aric, watan. Ayen twalam ur yelhi ara kkset-t. Mi teqqimem d agraw, yal yiwen deg-wen ad d-yefk tidmi-s ef wayen ur t-neib ara. Setit amur i turam teksem akk ayen i awen-nnan yimeddukal-ik ur yelhi ara. Sqedet aris-nwen. Fket-as azwel iwulmen. Deg wayen i d-turam, kunwi d yimeddukal-nwen, fernet aris yelhan akken ad t-id-terem di tesmilt, syen, ad t-id-tsersem di temzikent. Tamzikent n kra n temnat: irmad yettwaxdamen deg-s, insayen-is akked tgelliwin i sewwayen din.

Tagzemt tis snat

2

Ad ktazle iman-iw
1 - Ini-d ma tzemre: Ad tere aris menwala yerna ad t-tfehme? Ad d-taru aris ara fehmen medden ? Ad tegzu isemtar ara k-id-yefk waleba? Ad d-tefke isalan yellan di tsesfart n tenwalt? 2 - Muqel ma tzemre..: Ad takze aris asegzay? Ad d-tesgzu takala n kra n tawsa? Ad d-taru aris asegzay ara fehmen medden?

Ad tsefti amyag er wana? Ad tsefti amyag er wurmir s ad Ad takze asemmad n umigaw di tefyirt? Ad d-taru war tamsertit ad + amatar? Ad takze amqim asemmad usrid d umqim asemmad arusrid? Ad tesmerse tizdit anda twata? Ad tsemgirde ger wanawen n yirisen? Ad takze aris agelman? Ad takze aris asegzay? Ad takze aris amana?

3

Tagzemt tis snat

3 - Ini-d ma tzemre..:

Amawal
Uun 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Afrun (seg fren) (s) Agezdu (mw) Aggag (mw) Akasan (MC) Aknar (MW) Aknaw (seg KNW = tre identique, semblable, tre synonyme) (s) Aktawal (seg takti = ide + Awal) (s) Aktazal (s) Alaret (ilurat) (seg ulu =tre gal+ aret = chose, objet). (s) Ales Aluli / iluli (luli) (kb, cw) Aluman (seg ulu = tre gal + iman = soi-mme) (s) Amalal Amedraw (mw) Ameksan (s) / acengu Ameslaw (seg imesli = son) (s) Ameraw ( seg er= voir) (s) Amigi (imigan) (seg eg = faire ) (s) Amninad (ani = observer + nadi = chercher) (s) Amnir (mw) Amsagan (s) Anaw (cl) Asered (seg : amawal n tusnakt) Amuken (MC) Anallas (seg ales) (s) Aneglam (glem = dcrire) (s) Anekruf (kref = entraver) (kb) Assas (MC) Tamazit Ademkal (seg udem + akal) (s) Modle Dpartement, wilaya Intellectuel Haine Mannequin Synonyme (un) Champ lexical Evaluation Exemplaire Raconter, rpter Liquide Mme (adjectif) Adjuvant Convive Ennemi Audio Visuel Actant (sujet dans le schma actanciel) Diagnostique (adj) Guide Actanciel Type Intgration Prparation, organisation Narrateur Descripteur Prisonnier Souffrance Tafransist Paysage, relief

30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60

Li (su) seg ayla (Mc, kb) Led (MC) Mennaw (tumabt) Nined (s) Sedwel Senfel (kb, clh) Sewsen (seg WSN: CHAKER, Manuel de linguistique berbre II pp:175 et 222) (s) Taflest (MC, mw) Tafulki (clh) Tagnit n taggara (s) Tagnit n tazwara (s) Tauri s utram (atram : Chafiq) Tagzemt (seg gzem = couper) (kb) (s) Takenwa (seg knw = tre identique, semblable, tre synonyme) (s) Talut (isalan) (mw) Talat (tiluta) (kb) Tamzikent (seg sken = montrer, exposer) Tanakat (MC) Tanezzayt (cw) Tankelwit (mw) Tanufli (MC) Tarukalt (seg aru + Akal). Tasnedwelt (sn = logie, science + dwel) (s) Tasesfart (seg asafar) (s) Tasugna (seg sugen = imaginer) (s) Tikerrist (seg kres = nouer) (s) Timenna (isem) - amennaw (arbib) (kb) (s) Timi (tima) seg mu (kb) (s) Tumert Uskir

Avoir, possder Insister Plusieurs Diagnostiquer Eduquer Changer, substituer, Faire connaitre, faire la publicit Confiance, croyance Beaut Situation finale Situation initiale Lecture haute voix Squence Synonymie Information Valle Exposition Boite Matin, matine Prosprit, opulence Bonheur Gographie Pdagogie Recette (de cuisine) Fiction Intrigue Oral (nom) et adj. Couleur (s) Joie, bonheur Plat en terre pour cuire la galette

Isegzal :
- Kb : taqbaylit - clh : tacelit - cw : tacawit - s : asumer (proposition) - Mc : tamacet - mw : amawal n tmazit tatrart - km : akkmazi (panberbre)

S-ar putea să vă placă și