Mcninlang . a. laIwa ncgara lcrlcwajilan nclayani sciia warga ncgara dan cndudul uniul ncncnuIi Ial dan lcluiuIan dasarnya dalan lcrangla clayanan ullil yang ncrualan ananai Undang-Undang Dasar Ncgara Fcullil Indoncsia TaIun 1945; l. laIwa ncnlangun lccrcayaan nasyaralai aias clayanan ullil yang dilalulan cnyclcnggara clayanan ullil ncrualan lcgiaian yang Iarus dilalulan sciring dcngan Iaraan dan iuniuian scluruI warga ncgara dan cndudul icniang cninglaian clayanan ullil; c. laIwa sclagai uaya uniul ncncricgas Ial dan lcwajilan sciia warga ncgara dan cndudul scria icrwujudnya ianggung jawal ncgara dan lororasi dalan cnyclcnggaraan clayanan ullil, dicrlulan norna Iulun yang ncnlcri cngaiuran sccara jclas; d. laIwa sclagai uaya uniul ncninglailan lualiias dan ncnjanin cnycdiaan clayanan ullil scsuai dcngan asas-asas unun cncriniaIan dan lororasi yang lail scria uniul ncnlcri crlindungan lagi sciia warga ncgara dan cndudul dari cnyalaIgunaan wcwcnang di dalan cnyclcnggaraan clayanan ullil, dicrlulan cngaiuran Iulun yang ncndulungnya;
Dalan Undang-Undang ini yang dinalsud dcngan. (1} Pclayanan ullil adalaI lcgiaian aiau ranglaian lcgiaian dalan rangla cncnuIan lcluiuIan clayanan scsuai dcngan craiuran crundang- undangan lagi sciia warga ncgara dan cndudul aias larang, jasa, dan/aiau clayanan adninisiraiif yang discdialan olcI cnyclcnggara clayanan ullil.
(2} Pcnyclcnggara . . .
- 4 - - 4 - (2} Pcnyclcnggara clayanan ullil yang sclanjuinya disclui Pcnyclcnggara adalaI sciia insiiiusi cnyclcnggara ncgara, lororasi, lcnlaga indccndcn yang dilcniul lcrdasarlan undang- undang uniul lcgiaian clayanan ullil, dan ladan Iulun lain yang dilcniul scnaia-naia uniul lcgiaian clayanan ullil. (3} Aiasan saiuan lcrja cnyclcnggara adalaI ininan saiuan lcrja yang ncnlawaIi sccara langsung saiu aiau lcliI saiuan lcrja yang nclalsanalan clayanan ullil. (4} Organisasi cnyclcnggara clayanan ullil yang sclanjuinya disclui Organisasi Pcnyclcnggara adalaI saiuan lcrja cnyclcnggara clayanan ullil yang lcrada di linglungan insiiiusi cnyclcnggara ncgara, lororasi, lcnlaga indccndcn yang dilcniul lcrdasarlan undang- undang uniul lcgiaian clayanan ullil, dan ladan Iulun lain yang dilcniul scnaia-naia uniul lcgiaian clayanan ullil. (5} Pclalsana clayanan ullil yang sclanjuinya disclui Pclalsana adalaI cjalai, cgawai, ciugas, dan sciia orang yang lclcrja di dalan organisasi cnyclcnggara yang lcriugas nclalsanalan iindalan aiau scranglaian iindalan clayanan ullil. (6} Masyaralai adalaI scluruI iIal, lail warga ncgara nauun cndudul sclagai orang- crscorangan, lclonol, nauun ladan Iulun yang lcrlcdudulan sclagai cncrina nanfaai clayanan ullil, lail sccara langsung nauun iidal langsung. (7} Siandar clayanan adalaI iolol ulur yang dicrgunalan sclagai cdonan cnyclcnggaraan clayanan dan acuan cnilaian lualiias clayanan sclagai lcwajilan dan janji cnyclcnggara lcada nasyaralai dalan rangla clayanan yang lcrlualiias, ccai, nudaI, icrjanglau, dan icrulur. (8} Mallunai . . .
- 5 - - 5 - (8} Mallunai clayanan adalaI crnyaiaan icriulis yang lcrisi lcscluruIan rincian lcwajilan dan janji yang icrdaai dalan siandar clayanan. (9} Sisicn infornasi clayanan ullil yang sclanjuinya disclui Sisicn Infornasi adalaI ranglaian lcgiaian yang ncliuii cnyinanan dan cngclolaan infornasi scria nclanisnc cnyanaian infornasi dari cnyclcnggara lcada nasyaralai dan sclalilnya dalan lcniul lisan, iulisan Laiin, iulisan dalan Iuruf Drailc, laIasa ganlar, dan/aiau laIasa lolal, scria disajilan sccara nanual aiauun clclironil. (10} Mcdiasi adalaI cnyclcsaian scnglcia clayanan ullil aniarara iIal nclalui laniuan, lail olcI onludsnan scndiri nauun nclalui ncdiaior yang dilcniul olcI onludsnan. (11} Ajudilasi adalaI roscs cnyclcsaian scnglcia clayanan ullil aniarara iIal yang diuius olcI onludsnan. (12} Mcnicri adalaI ncnicri yang lcrianggung jawal di lidang cndayagunaan aaraiur ncgara. (13} Onludsnan adalaI lcnlaga ncgara yang ncnunyai lcwcnangan ncngawasi cnyclcnggaraan clayanan ullil, lail yang disclcnggaralan olcI cnyclcnggara ncgara dan cncriniaIan icrnasul yang disclcnggaralan olcI ladan usaIa nilil ncgara, ladan usaIa nilil dacraI, dan ladan Iulun nilil ncgara scria ladan swasia, nauun crscorangan yang dilcri iugas ncnyclcnggaralan clayanan ullil icricniu yang sclagian aiau scluruI dananya lcrsunlcr dari anggaran cndaaian dan lclanja ncgara dan/aiau anggaran cndaaian dan lclanja dacraI.
DAD II . . .
- 6 - - 6 - DAD II MAKSUD, TUJUAN, ASAS, DAN FUANC LINCKUP
Dagian Kcsaiu Malsud dan Tujuan
Pasal 2
Undang-undang icniang clayanan ullil dinalsudlan uniul ncnlcrilan lcasiian Iulun dalan Iulungan aniara nasyaralai dan cnyclcnggara dalan clayanan ullil.
Pasal 3
Tujuan undang-undang icniang clayanan ullil adalaI. a. icrwujudnya laiasan dan Iulungan yang jclas icniang Ial, ianggung jawal, lcwajilan, dan lcwcnangan scluruI iIal yang icrlaii dcngan cnyclcnggaraan clayanan ullil; l. icrwujudnya sisicn cnyclcnggaraan clayanan ullil yang layal scsuai dcngan asas-asas unun cncriniaIan dan lororasi yang lail; c. icrcnuIinya cnyclcnggaraan clayanan ullil scsuai dcngan craiuran crundang-undangan; dan d. icrwujudnya crlindungan dan lcasiian Iulun lagi nasyaralai dalan cnyclcnggaraan clayanan ullil.
Dagian Kcdua Asas
Pasal 4
Pcnyclcnggaraan clayanan ullil lcrasaslan. a. lccniingan unun; l. lcasiian . . .
- 7 - - 7 -
l. lcasiian Iulun; c. lcsanaan Ial; d. lcscinlangan Ial dan lcwajilan; c. lcrofcsionalan; f. ariisiaiif; g. crsanaan crlaluan/iidal dislrininaiif; I. lcicrlulaan; i. alunialiliias; j. fasiliias dan crlaluan lIusus lagi lclonol rcnian; l. lcicaian waliu; dan l. lcccaian, lcnudaIan, dan lcicrjanglauan.
Dagian Kciiga Fuang Linglu
Pasal 5
(1} Fuang linglu clayanan ullil ncliuii clayanan larang ullil dan jasa ullil scria clayanan adninisiraiif yang diaiur dalan craiuran crundang-undangan. (2} Fuang linglu sclagainana dinalsud ada ayai (1} ncliuii cndidilan, cngajaran, clcrjaan dan usaIa, icnai iinggal, lonunilasi dan infornasi, linglungan Iidu, lcscIaian, janinan sosial, cncrgi, crlanlan, crIulungan, sunlcr daya alan, ariwisaia, dan sclior siraicgis lainnya. (3} Pclayanan larang ullil sclagainana dinalsud ada ayai (1} ncliuii. a. cngadaan dan cnyaluran larang ullil yang dilalulan olcI insiansi cncriniaI yang sclagian aiau scluruI dananya lcrsunlcr dari anggaran cndaaian dan lclanja ncgara dan/aiau anggaran cndaaian dan lclanja dacraI; l. cngadaan . . .
- 8 - - 8 - l. cngadaan dan cnyaluran larang ullil yang dilalulan olcI suaiu ladan usaIa yang nodal cndiriannya sclagian aiau scluruInya lcrsunlcr dari lclayaan ncgara dan/aiau lclayaan dacraI yang diisaIlan; dan c. cngadaan dan cnyaluran larang ullil yang cnliayaannya iidal lcrsunlcr dari anggaran cndaaian dan lclanja ncgara aiau anggaran cndaaian dan lclanja dacraI aiau ladan usaIa yang nodal cndiriannya sclagian aiau scluruInya lcrsunlcr dari lclayaan ncgara dan/aiau lclayaan dacraI yang diisaIlan, iciai lcicrscdiaannya ncnjadi nisi ncgara yang diicialan dalan craiuran crundang- undangan.
(4} Pclayanan aias jasa ullil sclagainana dinalsud ada ayai (1} ncliuii. a. cnycdiaan jasa ullil olcI insiansi cncriniaI yang sclagian aiau scluruI dananya lcrsunlcr dari anggaran cndaaian dan lclanja ncgara dan/aiau anggaran cndaaian dan lclanja dacraI; l. cnycdiaan jasa ullil olcI suaiu ladan usaIa yang nodal cndiriannya sclagian aiau scluruInya lcrsunlcr dari lclayaan ncgara dan/aiau lclayaan dacraI yang diisaIlan; dan c. cnycdiaan jasa ullil yang cnliayaannya iidal lcrsunlcr dari anggaran cndaaian dan lclanja ncgara aiau anggaran cndaaian dan lclanja dacraI aiau ladan usaIa yang nodal cndiriannya sclagian aiau scluruInya lcrsunlcr dari lclayaan ncgara dan/aiau lclayaan dacraI yang diisaIlan, iciai lcicrscdiaannya ncnjadi nisi ncgara yang diicialan dalan craiuran crundang- undangan. (5} Pclayanan . . .
- 9 - - 9 -
(5} Pclayanan ullil sclagainana dinalsud ada ayai (1} Iarus ncncnuIi slala lcgiaian yang didasarlan ada uluran lcsaran liaya icricniu yang digunalan dan jaringan yang dinilili dalan lcgiaian clayanan ullil uniul dilaicgorilan sclagai cnyclcnggara clayanan ullil. (6} Fuang linglu sclagainana dinalsud ada ayai (5} diaiur lcliI lanjui dalan craiuran cncriniaI. (7} Pclayanan adninisiraiif sclagainana dinalsud ada ayai (1} ncliuii. a. iindalan adninisiraiif cncriniaI yang diwajillan olcI ncgara dan diaiur dalan craiuran crundang-undangan dalan rangla ncwujudlan crlindungan riladi, lcluarga, lcIornaian, narialai, dan Iaria lcnda warga ncgara. l. iindalan adninisiraiif olcI insiansi noncncriniaI yang diwajillan olcI ncgara dan diaiur dalan craiuran crundang-undangan scria diicralan lcrdasarlan crjanjian dcngan cncrina clayanan
DAD III PEMDINA, OFCANISASI PENYELENCCAFA, DAN PENATAAN PELAYANAN PUDLIK
Dagian Kcsaiu Pcnlina dan Pcnanggung Jawal Pclayanan Pullil
- 10 - - 10 - (2} Pcnlina sclagainana dinalsud ada ayai (1} icrdiri aias. a. ininan lcnlaga ncgara, ininan lcncnicrian, ininan lcnlaga cncriniaI nonlcncnicrian, ininan lcnlaga lonisi ncgara aiau yang scjcnis, dan ininan lcnlaga lainnya; l. gulcrnur ada iinglai rovinsi; c. luaii ada iinglai laluaicn; dan d. waliloia ada iinglai loia. (3} Pcnlina sclagainana dinalsud ada ayai (2} ncnunyai iugas nclalulan cnlinaan, cngawasan, dan cvaluasi icrIada clalsanaan iugas dari cnanggung jawal. (4} Pcnlina sclagainana dinalsud ada ayai (2} Iuruf a, lccuali ininan lcnlaga ncgara dan ininan lcnlaga lonisi ncgara aiau yang scjcnis yang dilcniul lcrdasarlan undang-undang, wajil nclaorlan Iasil crlcnlangan lincrja clayanan ullil lcada Prcsidcn dan Dcwan Pcrwalilan Falyai. (5} Pcnlina sclagainana dinalsud ada ayai (2} Iuruf l wajil nclaorlan Iasil crlcnlangan lincrja clayanan ullil nasing-nasing lcada Dcwan Pcrwalilan Falyai DacraI Provinsi dan ncnicri. (6} Pcnlina sclagainana dinalsud ada ayai (2} Iuruf c dan Iuruf d wajil nclaorlan Iasil crlcnlangan lincrja clayanan ullil nasing- nasing lcada Dcwan Pcrwalilan Falyai DacraI Kaluaicn/Koia dan gulcrnur.
Pasal 7 . . .
- 11 - - 11 - Pasal 7
(1} Pcnanggung jawal adalaI ininan lcsclrciariaian lcnlaga sclagainana dinalsud dalan Pasal 6 ayai (2} aiau cjalai yang diiunjul cnlina. (2} Pcnanggung jawal ncnunyai iugas. a. ncngoordinasilan lclancaran cnyclcnggaraan clayanan ullil scsuai dcngan siandar clayanan ada sciia saiuan lcrja; l. nclalulan cvaluasi cnyclcnggaraan clayanan ullil; dan c. nclaorlan lcada cnlina clalsanaan cnyclcnggaraan clayanan ullil di scluruI saiuan lcrja unii clayanan ullil. (3} Mcnicri yang lcrianggung jawal di lidang cndayagunaan aaraiur ncgara lcriugas. a. ncrunuslan lclijalan nasional icniang clayanan ullil; l. ncnfasiliiasi lcnlaga icrlaii sclagainana dinalsud ada ayai (1} uniul ncnyclcsailan crnasalaIan yang icrjadi aniarcnyclcnggara yang iidal daai disclcsailan dcngan nclanisnc yang ada; dan c. nclalulan cnaniauan dan cvaluasi lincrja cnyclcnggaraan clayanan ullil. (4} Mcnicri sclagainana dinalsud ada ayai (3} wajil. a. ncngununlan lclijalan nasional icniang clayanan ullil, Iasil cnaniauan dan cvaluasi lincrja, scria Iasil loordinasi; l. ncnluai cringlai lincrja cnyclcnggara sccara lcrlala; dan c. ncnlcrilan cngIargaan lcada cnyclcnggara scsuai dcngan craiuran crundang-undangan.
Dagian Kcdua . . .
- 12 - - 12 - Dagian Kcdua Organisasi Pcnyclcnggara
Pasal 8
(1} Organisasi cnyclcnggara lcrlcwajilan ncnyclcnggaralan clayanan ullil scsuai dcngan iujuan cnlcniulan. (2} Pcnyclcnggaraan clayanan ullil sclagainana dinalsud ada ayai (1}, sclurang-lurangnya ncliuii. a. clalsanaan clayanan; l. cngclolaan cngaduan nasyaralai; c. cngclolaan infornasi; d. cngawasan inicrnal; c. cnyuluIan lcada nasyaralai; dan f. clayanan lonsuliasi. (3} Pcnyclcnggara dan scluruI lagian organisasi cnyclcnggara lcrianggung jawal aias lciidalnanuan, clanggaran, dan lcgagalan cnyclcnggaraan clayanan.
(1} Dalan rangla ncninglailan cfisicnsi dan cfcliiviias clayanan, daai dilalulan lcrja sana aniarcnyclcnggara. (2} Kcrja sana aniarcnyclcnggara sclagainana dinalsud ada ayai (1} ncliuii lcgiaian yang lcrlaiian dcngan iclnis ocrasional clayanan dan/aiau cndulung clayanan. (3} Dalan Ial cnyclcnggara yang ncnilili linglu lcwcnangan dan iugas clayanan ullil iidal daai dilalulan scndiri larcna lcicrlaiasan sunlcr daya dan/aiau dalan lcadaan darurai, cnyclcnggara daai ncninia laniuan lcada cnyclcnggara lain yang ncnunyai laasiias ncnadai. (4} Dalan lcadaan darurai, crniniaan cnyclcnggara lain wajil dicnuIi olcI cnyclcnggara cnlcri laniuan scsuai dcngan iugas dan fungsi organisasi cnyclcnggara yang lcrsangluian lcrdasarlan craiuran crundang-undangan.
Dagian Kclina Kcrja Sana Pcnyclcnggara dcngan PiIal Lain
Pasal 13
(1} Pcnyclcnggara daai nclalulan lcrja sana dalan lcniul cnycraIan sclagian iugas cnyclcnggaraan clayanan ullil lcada iIal lain dcngan lcicniuan. a. crjanjian lcrja sana cnyclcnggaraan clayanan ullil diiuanglan scsuai dcngan craiuran crundang-undangan dan dalan clalsanaannya didasarlan ada siandar clayanan; l. cnyclcnggara . . .
- 15 - - 15 - l. cnyclcnggara lcrlcwajilan ncnginfornasilan crjanjian lcrja sana lcada nasyaralai; c. ianggung jawal clalsanaan lcrja sana lcrada ada cncrina lcrja sana, scdanglan ianggung jawal cnyclcnggaraan sccara ncnycluruI lcrada ada cnyclcnggara; d. infornasi icniang idcniiias iIal lain dan idcniiias cnyclcnggara sclagai cnanggung jawal lcgiaian Iarus dicaniunlan olcI cnyclcnggara ada icnai yang jclas dan nudaI dilciaIui nasyaralai; dan c. cnyclcnggara dan iIal lain wajil ncncaniunlan alanai icnai ncngadu dan sarana uniul ncnanung lcluIan nasyaralai yang nudaI dialscs, aniara lain iclcon, csan layanan singlai (sIot ncssugc scucc (sns}}, lanan (ucIstc}, os-cl (c-nu}, dan loial cngaduan. (2} PiIal lain sclagainana dinalsud ada ayai (1} wajil lcrladan Iulun Indoncsia scsuai dcngan craiuran crundang-undangan. (3} Kcrja sana sclagainana dinalsud ada ayai (1} dan ayai (2} iidal ncnanlaI lclan lagi nasyaralai. (4} Sclain lcrja sana sclagainana dinalsud ada ayai (1}, cnyclcnggara daai nclalulan lcrja sana icricniu dcngan iIal lain uniul ncnyclcnggaralan clayanan ullil. (5} Kcrja sana sclagainana dinalsud ada ayai (4} iidal lolcI lcliI dari 14 (cnai lclas} Iari dan iidal lolcI dilalulan cngulangan.
DAD IV . . .
- 16 - - 16 - DAD IV HAK, KEWAJIDAN, DAN LAFANCAN
Dagian Kcsaiu Hal dan Kcwajilan lagi Pcnyclcnggara
Pasal 14
Pcnyclcnggara ncnilili Ial. a. ncnlcrilan clayanan iana diIanlai iIal lain yang lulan iugasnya; l. nclalulan lcrja sana; c. ncnunyai anggaran cnliayaan cnyclcnggaraan clayananan ullil; d. nclalulan cnlclaan icrIada cngaduan dan iuniuian yang iidal scsuai dcngan lcnyaiaan dalan cnyclcnggaraan clayanan ullil; dan c. ncnolal crniniaan clayanan yang lcricniangan dcngan craiuran crundang-undangan.
Pasal 15
Pcnyclcnggara lcrlcwajilan. a. ncnyusun dan ncncialan siandar clayanan; l. ncnyusun, ncncialan, dan ncnullilasilan nallunai clayanan; c. ncncnailan clalsana yang loncicn; d. ncnycdialan sarana, rasarana, dan/aiau fasiliias clayanan ullil yang ncndulung icrciianya illin clayanan yang ncnadai; c. ncnlcrilan clayanan yang lcrlualiias scsuai dcngan asas cnyclcnggaraan clayanan ullil; f. nclalsanalan clayanan scsuai dcngan siandar clayanan; g. lcrariisiasi aliif dan ncnaiuIi craiuran crundang-undangan yang icrlaii dcngan cnyclcnggaraan clayanan ullil; I. ncnlcrilan . . .
- 17 - - 17 - I. ncnlcrilan crianggungjawalan icrIada clayanan yang disclcnggaralan; i. ncnlaniu nasyaralai dalan ncnaIani Ial dan ianggung jawalnya; j. lcrianggung jawal dalan cngclolaan organisasi cnyclcnggara clayanan ullil; l. ncnlcrilan crianggungjawalan scsuai dcngan Iulun yang lcrlalu aalila ncngundurlan diri aiau nclcaslan ianggung jawal aias osisi aiau jalaian; dan l. ncncnuIi anggilan aiau ncwalili organisasi uniul Iadir aiau nclalsanalan criniaI suaiu iindalan Iulun aias crniniaan cjalai yang lcrwcnang dari lcnlaga ncgara aiau insiansi cncriniaI yang lcrIal, lcrwcnang, dan saI scsuai dcngan craiuran crundang-undangan.
Dagian Kcdua Kcwajilan dan Larangan lagi Pclalsana
Pasal 16
Pclalsana lcrlcwajilan. a. nclalulan lcgiaian clayanan scsuai dcngan cnugasan yang dilcrilan olcI cnyclcnggara; l. ncnlcrilan crianggungjawalan aias clalsanaan clayanan scsuai dcngan craiuran crundang-undangan; c. ncncnuIi anggilan uniul Iadir aiau nclalsanalan criniaI suaiu iindalan Iulun aias crniniaan cjalai yang lcrwcnang dari lcnlaga ncgara aiau insiansi cncriniaI yang lcrIal, lcrwcnang, dan saI scsuai dcngan craiuran crundang-undangan;
d. ncnlcrilan . . .
- 18 - - 18 - d. ncnlcrilan crianggungjawalan aalila ncngundurlan diri aiau nclcaslan ianggung jawal scsuai dcngan craiuran crundang- undangan; dan c. nclalulan cvaluasi dan ncnluai laoran lcuangan dan lincrja lcada cnyclcnggara sccara lcrlala.
Pasal 17
Pclalsana dilarang. a. ncrangla sclagai lonisaris aiau cngurus organisasi usaIa lagi clalsana yang lcrasal dari linglungan insiansi cncriniaI, ladan usaIa nilil ncgara, dan ladan usaIa nilil dacraI; l. ncninggallan iugas dan lcwajilan, lccuali ncnunyai alasan yang jclas, rasional, dan saI scsuai dcngan craiuran crundang-undangan; c. ncnanlaI clalsana iana crsciujuan cnyclcnggara; d. ncnluai crjanjian lcrja sana dcngan iIal lain iana crsciujuan cnyclcnggara; dan c. nclanggar asas cnyclcnggaraan clayanan ullil.
Dagian Kciiga Hal dan Kcwajilan lagi Masyaralai
Pasal 18
Masyaralai lcrIal. a. ncngciaIui lclcnaran isi siandar clayanan; l. ncngawasi clalsanaan siandar clayanan; c. ncndaai ianggaan icrIada cngaduan yang diajulan; d. ncndaai . . .
- 19 - - 19 - d. ncndaai advolasi, crlindungan, dan/aiau cncnuIan clayanan; c. ncnlcriiaIulan lcada ininan cnyclcnggara uniul ncncrlaili clayanan aalila clayanan yang dilcrilan iidal scsuai dcngan siandar clayanan; f. ncnlcriiaIulan lcada clalsana uniul ncncrlaili clayanan aalila clayanan yang dilcrilan iidal scsuai dcngan siandar clayanan; g. ncngadulan clalsana yang nclalulan cnyinangan siandar clayanan dan/aiau iidal ncncrlaili clayanan lcada cnyclcnggara dan onludsnan; I. ncngadulan cnyclcnggara yang nclalulan cnyinangan siandar clayanan dan/aiau iidal ncncrlaili clayanan lcada cnlina cnyclcnggara dan onludsnan; dan i. ncndaai clayanan yang lcrlualiias scsuai dcngan asas dan iujuan clayanan.
Pasal 19
Masyaralai lcrlcwajilan. a. ncnaiuIi dan ncncnuIi lcicniuan sclagainana dicrsyarailan dalan siandar clayanan; l. ilui ncnjaga icrcliIaranya sarana, rasarana, dan/aiau fasiliias clayanan ullil; dan c. lcrariisiasi aliif dan ncnaiuIi craiuran yang icrlaii dcngan cnyclcnggaraan clayanan ullil.
DAD V . . .
- 20 - - 20 - DAD V PENYELENCCAFAAN PELAYANAN PUDLIK
Dagian Kcsaiu Siandar Pclayanan
Pasal 20
(1} Pcnyclcnggara lcrlcwajilan ncnyusun dan ncncialan siandar clayanan dcngan ncncrIaiilan lcnanuan cnyclcnggara, lcluiuIan nasyaralai, dan londisi linglungan. (2} Dalan ncnyusun dan ncncialan siandar clayanan sclagainana dinalsud ada ayai (1}, cnyclcnggara wajil ncngiluiscrialan nasyaralai dan iIal icrlaii. (3} Pcnyclcnggara lcrlcwajilan ncncralan siandar clayanan sclagainana dinalsud ada ayai (1}. (4} Pcngiluiscriaan nasyaralai dan iIal icrlaii sclagainana dinalsud ada ayai (2} dilalulan dcngan rinsi iidal dislrininaiif, icrlaii langsung dcngan jcnis clayanan, ncnilili loncicnsi dan ncnguianalan nusyawaraI, scria ncncrIaiilan lclcraganan. (5} Pcnyusunan siandar clayanan sclagainana dinalsud ada ayai (1} dan ayai (2} dilalulan dcngan cdonan icricniu yang diaiur lcliI lanjui dalan craiuran cncriniaI.
Pasal 21
Kononcn siandar clayanan sclurang-lurangnya ncliuii. a. dasar Iulun; l. crsyaraian;
c. sisicn, . . .
- 21 - - 21 - c. sisicn, nclanisnc, dan roscdur; d. jangla waliu cnyclcsaian; c. liaya/iarif; f. rodul clayanan; g. sarana, rasarana, dan/aiau fasiliias; I. loncicnsi clalsana; i. cngawasan inicrnal; j. cnanganan cngaduan, saran, dan nasulan; l. junlaI clalsana; l. janinan clayanan yang ncnlcrilan lcasiian clayanan dilalsanalan scsuai dcngan siandar clayanan; n. janinan lcananan dan lcsclanaian clayanan dalan lcniul loniincn uniul ncnlcrilan rasa anan, lclas dari laIaya, dan risilo lcragu- raguan; dan n. cvaluasi lincrja clalsana.
Dagian Kcdua Mallunai Pclayanan
Pasal 22
(1} Pcnyclcnggara lcrlcwajilan ncnyusun dan ncncialan nallunai clayanan yang ncrualan crnyaiaan lcsangguan cnyclcnggara dalan nclalsanalan clayanan scsuai dcngan siandar clayanan sclagainana dinalsud dalan Pasal 21. (2} Mallunai clayanan sclagainana dinalsud ada ayai (1} wajil diullilasilan sccara jclas dan luas.
(1} Dalan Ial cnyclcnggaraan clayanan ullil dilalulan olcI insiiiusi cnyclcnggara ncgara dan lcnlaga indccndcn yang dilcniul lcrdasarlan undang-undang, ncgara wajil ncngalolasilan anggaran yang ncnadai nclalui anggaran cndaaian dan lclanja ncgara aiau anggaran cndaaian dan lclanja dacraI. (2} Kororasi dan/aiau ladan Iulun yang ncnyclcnggaralan clayanan ullil wajil ncngalolasilan anggaran yang ncnadai sccara roorsional uniul cninglaian lualiias clayanan ullil. (3} Pcnyclcnggara dilarang ncnliayai lcgiaian lain dcngan ncnggunalan alolasi anggaran yang dicruniullan clayanan ullil.
Dagian KciujuI Pcrilalu Pclalsana dalan Pclayanan
Pasal 34
Pclalsana dalan ncnyclcnggaralan clayanan ullil Iarus lcrcrilalu sclagai lcrilui. a. adil dan iidal dislrininaiif; l. ccrnai; c. saniun dan ranaI; d. icgas, andal, dan iidal ncnlcrilan uiusan yang lcrlarui-larui; c. rofcsional; f. iidal ncncrsulii; g. aiuI ada criniaI aiasan yang saI dan wajar; I. ncnjunjung iinggi nilai-nilai alunialiliias dan inicgriias insiiiusi cnyclcnggara; i. iidal . . .
- 28 - - 28 - i. iidal ncnlocorlan infornasi aiau doluncn yang wajil diraIasialan scsuai dcngan craiuran crundang-undangan; j. icrlula dan ncnganlil langlaI yang icai uniul ncngIindari lcniuran lccniingan; l. iidal ncnyalaIgunalan sarana dan rasarana scria fasiliias clayanan ullil; l. iidal ncnlcrilan infornasi yang salaI aiau ncnycsailan dalan ncnanggai crniniaan infornasi scria roaliif dalan ncncnuIi lccniingan nasyaralai; n. iidal ncnyalaIgunalan infornasi, jalaian, dan/aiau lcwcnangan yang dinilili; n. scsuai dcngan lcaniasan; dan o. iidal ncnyinang dari roscdur.
(1} Pcnyclcnggara lcrlcwajilan ncnycdialan sarana cngaduan dan ncnugaslan clalsana yang loncicn dalan cngclolaan cngaduan. (2} Pcnyclcnggara lcrlcwajilan ncngclola cngaduan yang lcrasal dari cncrina clayanan, rcloncndasi onludsnan, Dcwan Pcrwalilan Falyai, Dcwan Pcrwalilan Falyai DacraI Provinsi, dan Dcwan Pcrwalilan Falyai DacraI Kaluaicn/Koia dalan laias waliu icricniu. (3} Pcnyclcnggara lcrlcwajilan ncnindallanjuii Iasil cngclolaan cngaduan sclagainana dinalsud ada ayai (2}. (4} Pcnyclcnggara lcrlcwajilan ncngununlan nana dan alanai cnanggung jawal cngclola cngaduan scria sarana cngaduan yang discdialan.
Pasal 37
(1} Pcnyclcnggara lcrlcwajilan ncnyusun nclanisnc cngclolaan cngaduan dari cncrina clayanan dcngan ncngcdcanlan asas cnyclcsaian yang ccai dan iunias. (2} Maicri . . .
- 30 - - 30 - (2} Maicri dan nclanisnc cngclolaan cngaduan sclagainana dinalsud ada ayai (1} diaiur lcliI lanjui olcI cnyclcnggara. (3} Maicri cngclolaan cngaduan sclagainana dinalsud ada ayai (2} sclurang-lurangnya ncliuii. a. idcniiias cngadu; l. roscdur cngclolaan cngaduan; c. cncniuan clalsana yang ncngclola cngaduan; d. rioriias cnyclcsaian cngaduan; c. claoran roscs dan Iasil cngclolaan cngaduan lcada aiasan clalsana; f. rcloncndasi cngclolaan cngaduan; g. cnyanaian Iasil cngclolaan cngaduan lcada iIal icrlaii; I. cnaniauan dan cvaluasi cngclolaan cngaduan; i. doluncniasi dan siaiisiil cngclolaan cngaduan; dan j. cncaniunan nana dan alanai cnanggung jawal scria sarana cngaduan yang nudaI dialscs.
Undang-Undang ini nulai lcrlalu ada ianggal diundanglan. Agar . . .
- 45 - - 45 - Agar sciia orang ncngciaIuinya, ncncriniaIlan cngundangan Undang-Undang ini dcngan cncnaiannya dalan Lcnlaran Ncgara Fcullil Indoncsia.
DisaIlan di Jalaria ada ianggal 18 Juli 2009
PFESIDEN FEPUDLIK INDONESIA,
iid.
DF. H. SUSILO DAMDANC YUDHOYONO
Diundanglan di Jalaria ada ianggal 18 Juli 2009
MENTEFI HUKUM DAN HAK ASASI MANUSIA FEPUDLIK INDONESIA,
iid.
ANDI MATTALATTA
LEMDAFAN NECAFA FEPUDLIK INDONESIA TAHUN 2009 NOMOF 112 PENJELASAN ATAS UNDANC-UNDANC FEPUDLIK INDONESIA NOMOF 25 TAHUN 2009 TENTANC PELAYANAN PUDLIK
I. UMUM
Pcnlulaan Undang-Undang Dasar Ncgara Fcullil Indoncsia TaIun 1945 ncngananailan laIwa iujuan didirilan Ncgara Fcullil Indoncsia, aniara lain adalaI uniul ncnajulan lcscjaIicraan unun dan ncnccrdaslan lcIiduan langsa. Ananai icrsclui ncngandung nalna ncgara lcrlcwajilan ncncnuIi lcluiuIan sciia warga ncgara nclalui suaiu sisicn cncriniaIan yang ncndulung icrciianya cnyclcnggaraan clayanan ullil yang rina dalan rangla ncncnuIi lcluiuIan dasar dan Ial siil sciia warga ncgara aias larang ullil, jasa ullil, dan clayanan adninisiraiif. Dcwasa ini cnyclcnggaraan clayanan ullil nasiI diIadalan ada londisi yang lclun scsuai dcngan lcluiuIan dan crulaIan di lcrlagai lidang lcIiduan lcrnasyaralai, lcrlangsa, dan lcrncgara. Hal icrsclui lisa disclallan olcI lciidalsiaan uniul ncnanggai icrjadinya iransfornasi nilai yang lcrdincnsi luas scria danal lcrlagai nasalaI cnlangunan yang lonlcls. Scncniara iiu, iaianan laru nasyaralai Indoncsia diIadalan ada Iaraan dan ianiangan glolal yang diicu olcI lcnajuan di lidang ilnu cngciaIuan, infornasi, lonunilasi, iransoriasi, invcsiasi, dan crdagangan. Kondisi dan crulaIan ccai yang diiluii crgcscran nilai icrsclui crlu disilai sccara lijal nclalui langlaI lcgiaian yang icrus-ncncrus dan lcrlcsinanlungan dalan lcrlagai ascl cnlangunan uniul ncnlangun lccrcayaan nasyaralai guna ncwujudlan iujuan cnlangunan nasional. Uniul iiu, dicrlulan lonscsi . . .
- 2 - - 2 - lonscsi sisicn clayanan ullil yang lcrisi nilai, crscsi, dan acuan crilalu yang nanu ncwujudlan Ial asasi nanusia sclagainana diananailan Undang-Undang Dasar Ncgara Fcullil Indoncsia TaIun 1945 daai diicralan scIingga nasyaralai ncncrolcI clayanan scsuai dcngan Iaraan dan ciia-ciia iujuan nasional. Dcngan ncncriinlanglan Ial di aias, dicrlulan undang- undang icniang clayanan ullil. Undang-Undang ini diIaralan daai ncnlcri lcjclasan dan cngaiuran ncngcnai clayanan ullil, aniara lain ncliuii. a. cngcriian dan laiasan cnyclcnggaraan clayanan ullil; l. asas, iujuan, dan ruang linglu cnyclcnggaraan clayanan ullil; c. cnlinaan dan cnaiaan clayanan ullil; d. Ial, lcwajilan, dan larangan lagi scluruI iIal yang icrlaii dalan cnyclcnggaraan clayanan ullil; c. ascl cnyclcnggaraan clayanan ullil yang ncliuii siandar clayanan, nallunai clayanan, sisicn infornasi, sarana dan rasarana, liaya/iarif clayanan, cngclolaan cngaduan, dan cnilaian lincrja; f. cran scria nasyaralai; g. cnyclcsaian cngaduan dalan cnyclcnggaraan clayanan; dan I. sanlsi.
II. PASAL DEMI PASAL
Pasal 1 Culu jclas.
Pasal 2 Culu jclas.
Pasal 3 Huruf a Pcnlcrian clayanan ullil iidal lolcI ncnyinang dari craiuran crundang-undangan. Huruf l . . .
- 3 - - 3 - Huruf l Culu jclas.
Huruf c Culu jclas.
Huruf d Culu jclas.
Pasal 4 Huruf a Pcnlcrian clayanan iidal lolcI ncnguianalan lccniingan riladi dan/aiau golongan.
Huruf l Janinan icrwujudnya Ial dan lcwajilan dalan cnyclcnggaraan clayanan.
Huruf c Pcnlcrian clayanan iidal ncnlcdalan sulu, ras, agana, golongan, gcndcr, dan siaius clononi.
Huruf d PcncnuIan Ial Iarus sclanding dcngan lcwajilan yang Iarus dilalsanalan, lail olcI cnlcri nauun cncrina clayanan.
Huruf c Pclalsana clayanan Iarus ncnilili loncicnsi yang scsuai dcngan lidang iugas.
Huruf f Pcninglaian cran scria nasyaralai dalan cnyclcnggaraan clayanan dcngan ncncrIaiilan asirasi, lcluiuIan, dan Iaraan nasyaralai. Huruf g . . .
- 4 - - 4 - Huruf g Sciia warga ncgara lcrIal ncncrolcI clayanan yang adil.
Huruf I Sciia cncrina clayanan daai dcngan nudaI ncngalscs dan ncncrolcI infornasi ncngcnai clayanan yang diinginlan.
Huruf i Proscs cnyclcnggaraan clayanan Iarus daai dicrianggungjawallan scsuai dcngan lcicniuan craiuran crundang-undangan.
Huruf l Pcnyclcsaian sciia jcnis clayanan dilalulan icai waliu scsuai dcngan siandar clayanan.
Huruf l Sciia jcnis clayanan dilalulan sccara ccai, nudaI, dan icrjanglau.
Pasal 5 Ayai (1} Culu jclas.
Ayai (2} Culu jclas.
Ayai (3} . . .
- 5 - - 5 - Ayai (3} Huruf a Darang ullil yang discdialan olcI insiansi cncriniaI dcngan ncnggunalan anggaran cndaaian dan lclanja ncgara dan/aiau anggaran cndaaian dan lclanja dacraI diiujulan uniul ncndulung rogran dan iugas insiansi icrsclui, sclagai conioI. 1. cnycdiaan olai uniul flu lurung yang cngadaannya ncnggunalan anggaran cndaaian dan lclanja ncgara di Dcaricncn KcscIaian; 2. laal cnunang yang dilclola olcI PT (Pcrscro} PELNI uniul ncncrlancar clayanan crIulungan aniar ulau yang cngadaannya ncnggunalan anggaran cndaaian dan lclanja ncgara di Dcaricncn PcrIulungan; dan 3. cnycdiaan infrasiruliur iransoriasi crloiaan yang cngadaannya ncnggunalan anggaran cndaaian dan lclanja dacraI.
Huruf l Darang ullil yang lcicrscdiaannya ncrualan Iasil dari lcgiaian ladan usaIa nilil ncgara dan/aiau ladan usaIa nilil dacraI yang ncndaai clinaIan iugas uniul ncnyclcnggaralan clayanan ullil (uIc scucc oIguton}, sclagai conioI. 1. lisiril Iasil cngclolaan PT (Pcrscro} PLN; dan 2. air lcrsiI Iasil cngclolaan crusaIaan dacraI air ninun.
Huruf c Misi ncgara adalaI lclijalan uniul ncngaiasi crnasalaIan icricniu, lcgiaian icricniu, aiau ncncaai iujuan icricniu yang lcrlcnaan dcngan lccniingan dan nanfaai orang lanyal, sclagai conioI. 1. lclijalan . . .
- 6 - - 6 - 1. lclijalan ncnugaslan PT (Pcrscro} Pcrianina dalan ncnyalurlan laIan lalar ninyal jcnis rcniun dcngan Iarga yang sana uniul cccran di scluruI Indoncsia; 2. lclijalan ncnlcrilan sulsidi agar Iarga uul dijual lcliI nuraI guna ncndorong ciani lcrrodulsi; 3. lclijalan ncnlcranias aiau ncngurangi cnyalii gondol yang dilalulan nclalui cnlcrian yodiun ada sciia garan (di luar garan indusiri}; 4. lclijalan ncnjanin Iarga jual galaI di iinglai ciani nclalui cnciaan Iarga cnlclian galaI yang dilcli olcI Pcrun Dadan UsaIa Logisiil; 5. lclijalan cngananan cadangan angan nclalui cngananan Iarga angan olol, cngclolaan cadangan dan disirilusi angan lcada golongan nasyaralai icricniu; dan 6. lclijalan cngadaan ialung gas iiga lilo gran uniul lclonol nasyaralai icricniu dalan rangla lonvcrsi ninyal ianaI lc gas.
Ayai (4} Huruf a Jasa ullil dalan lcicniuan ini sclagai conioI, aniara lain clayanan lcscIaian (runaI salii dan uslcsnas}, clayanan cndidilan (sclolaI dasar, sclolaI ncncngaI criana, sclolaI ncncngaI aias, dan crguruan iinggi}, clayanan navigasi laui (ncrcu suar dan lanu suar}, clayanan cradilan, clayanan lclaluliniasan (lanu lalu linias}, clayanan lcananan (jasa lcolisian}, dan clayanan asar.
Huruf l . . .
- 7 - - 7 - Huruf l Jasa ullil dalan lcicniuan ini adalaI jasa yang diIasillan olcI ladan usaIa nilil ncgara/ladan usaIa nilil dacraI yang ncndaai clinaIan iugas uniul ncnyclcnggaralan clayanan ullil (uIc scucc oIguton}, sclagai conioI, aniara lain jasa clayanan iransoriasi angluian udara/laui/darai yang dilalulan olcI PT (Pcrscro} Caruda Indoncsia, PT (Pcrscro} Mcraii Airlincs, PT (Pcrscro} Pclni, PT (Pcrscro} KAI, dan PT (Pcrscro} DAMFI, scria jasa cnycdiaan air lcrsiI yang dilalulan olcI crusaIaan dacraI air ninun.
Huruf c Misi ncgara adalaI lclijalan uniul ncngaiasi crnasalaIan icricniu, lcgiaian icricniu, aiau ncncaai iujuan icricniu yang lcrlcnaan dcngan lccniingan dan nanfaai orang lanyal, sclagai conioI. 1. jasa clayanan lcscIaian lagi nasyaralai nislin olcI runaI salii swasia; 2. jasa cnyclcnggaraan cndidilan olcI iIal swasia Iarus ncngiluii lcicniuan cnyclcnggaraan cndidilan nasional; 3. jasa clayanan angluian lus aniarloia aiau dalan loia, ruic dan iarifnya diicniulan olcI cncriniaI; 4. jasa clayanan angluian udara lclas clononi, iarif laias aiasnya diicialan olcI cncriniaI; 5. jasa cndirian anii sosial; dan 6. jasa clayanan lcananan.
Ayai (5} Slala lcgiaian didasarlan lcsaran liaya icricniu yang digunalan dan ncrualan jaringan yang dinilili dalan lcgiaian clayanan sclagai uluran uniul dilaicgorilan sclagai clayanan ullil. Ayai (6} . . .
- 8 - - 8 - Ayai (6} Culu jclas.
Ayai (7} Huruf a Tindalan adninisiraiif cncriniaI ncrualan clayanan cnlcrian doluncn olcI cncriniaI, aniara lain yang dinulai dari scscorang yang laIir ncncrolcI alia lclaIiran Iingga ncninggal dan ncncrolcI alia lcnaiian, icrnasul scgala Ial iIwal yang dicrlulan olcI cndudul dalan ncnjalani lcIiduannya, sccrii ncncrolcI izin ncndirilan langunan, izin usaIa, scriifilai ianaI, dan surai nilaI.
Huruf l Tindalan adninisiraiif noncncriniaI ncrualan clayanan cnlcrian doluncn olcI insiansi di luar cncriniaI, aniara lain urusan crlanlan, asuransi, lcscIaian, lcananan, cngclolaan lawasan indusiri, dan cngclolaan lcgiaian sosial.
Pasal 6 Ayai (1} Culu jclas.
Ayai (2} Huruf a Pcnlina di linglungan lcnlaga ncgara adalaI lciua aiau nana lain sciia lcnlaga ncgara. Lcnlaga ncgara ncliuii Majclis Pcrnusyawaraian Falyai, Dcwan Pcrwalilan Falyai, Dcwan Pcrwalilan DacraI, MaIlanaI Konsiiiusi, MaIlanaI Agung, Konisi Yudisial, dan Dadan Pcncrilsa Kcuangan sclagainana dinalsud dalan Undang Undang Dasar Ncgara Fcullil Indoncsia TaIun 1945. Lcnlaga . . .
- 9 - - 9 - Lcnlaga lonisi ncgara aiau yang scjcnis adalaI lcnlaga yang dilcniul lcrdasarlan undang-undang dan lcrsifai nandiri scria iidal ncnilili Iulungan organil dcngan lcnlaga ncgara dan insiansi cncriniaI dalan nclalsanalan iugas dan wcwcnangnya, aniara lain Konisi Pcnlcraniasan Korusi, Onludsnan Fcullil Indoncsia, Konisi PcniliIan Unun, dan Konisi Pcngawas Pcrsaingan UsaIa. Kcncnicrian adalaI lcncnicrian ncgara sclagainana dinalsud dalan Undang-Undang Nonor 39 TaIun 2008 icniang Kcncnicrian Ncgara. Lcnlaga cncriniaI nonlcncnicrian adalaI lcnlaga cncriniaI yang dilcniul lcrdasarlan craiuran crundang-undangan, aniara lain Lcnlaga Adninisirasi Ncgara, Dadan Kccgawaian Ncgara, Dadan Pcngawasan Kcuangan dan Pcnlangunan, Dadan Pusai Siaiisiil, dan Dadan Nasional Pcncnaian dan Pcrlindungan Tcnaga Kcrja Indoncsia. Lcnlaga lainnya, sccrii Palang McraI Indoncsia dan Lcnlaga Scnsor Filn.
Pasal 7 Ayai (1} Pcnanggung jawal icrdiri aias. a. ininan lcsclrciariaian ada lcnlaga ncgara dan lcncnicrian, sclrciaris uiana ada lcnlaga cncriniaI nonlcncnicrian, sclrciaris jcndcral aiau sclrciaris, aiau scluian lain ada lcnlaga lonisi ncgara aiau yang scjcnis, Walil Jalsa Agung, dan Walil Kcala Kcolisian Ncgara Fcullil Indoncsia; l. sclrciaris dacraI ada cncriniaI rovinsi; c. sclrciaris dacraI ada cncriniaI laluaicn; dan d. sclrciaris dacraI ada cncriniaI loia.
Ayai (2} Culu jclas.
Ayai (3} Huruf a Pcrunusan lclijalan nasional icniang clayanan ullil ncrualan uaya uniul ncncrlaili, nclcnglai, dan ncngcnlanglan lclijalan dalan rangla ncninglailan lualiias clayanan.
Pasal 10 Ayai (1} Sccara lcrlala dan lcrlclanjuian ncrualan criodc yang dilalulan dalan waliu 3 (iiga} lulan, 6 (cnan} lulan, 12 (dua lclas} lulan, aiau 24 (dua uluI cnai} lulan sclali yang diaiur scsuai dcngan siandar clayanan yang diicialan.
Ayai (2} Culu jclas.
Ayai (3} Culu jclas.
Pasal 11 . . .
- 12 - - 12 - Pasal 11 Ayai (1} Culu jclas.
Ayai (2} Culu jclas.
Ayai (3} Kcicniuan inicrnal cnyclcnggara ncrualan lcicniuan yang ncngaiur cninglaian lincrja clalsana, nisalnya lcicniuan disilin, ciila, roscdur, dan insirulsi lcrja.
Ayai (4} Culu jclas.
Pasal 12 Ayai (1} Culu jclas
Ayai (2} Tclnis ocrasional clayanan ncrualan lcgiaian yang icrlaii langsung dcngan clalsanaan clayanan, aniara lain cnycdiaan sunlcr daya clayanan, sccrii iclnologi, cralaian dan sunlcr daya lain, scria siandar ocrasional roscdur (SOP}. Pcndulung clayanan ncrualan lcgiaian yang iidal icrlaii langsung dcngan ocrasional clayanan iciai dicrlulan dalan clalsanaan clayanan, aniara lain cncliiian dan cngcnlangan scria cndidilan dan claiiIan.
Pasal 13 Ayai (1} PcnycraIan sclagian iugas ncrualan cnlcrian sclagian iugas lcada iIal lain dari scluruI iugas cnyclcnggaraan clayanan, lccuali yang ncnurui undang-undang Iarus dilalsanalan scndiri olcI cnyclcnggara, nisalnya clayanan KTP, SIM, asor, scriifilai ianaI, dan clayanan crizinan lain. PiIal lain adalaI iIal di luar cnyclcnggara yang discraIi aiau dilcri sclagian iugas olcI cnyclcnggara clayanan. Pcngcriian lcrja sana juga icrnasul cnunjulan ocraior clalsana aiau loniralior yang dilcri Ial ncnjalanlan fungsi cnyclcnggara, nisalnya cngclolaan arlir dan air ninun yang discraIlan lcada swasia.
Huruf a Culu jclas.
Huruf l Maicri crjanjian lcrja sana yang wajil diinfornasilan adalaI Ial-Ial cniing yang crlu dilciaIui olcI nasyaralai, nisalnya aa yang dilcrjalan, siaa yang ncngcrjalan, jangla waliu lcrja sana, dan clcrjaan yang dilalsanalan scsuai dcngan siandar clayanan yang cnginfornasiannya ncrualan lagian dari nallunai clayanan.
Huruf c Culu jclas. Huruf d . . .
- 14 - - 14 - Huruf d Infornasi icniang idcniiias iIal lain dan idcniiias cnyclcnggara sclagai cnanggung jawal lcgiaian ncliuii nana, alanai, iclcon, csan layanan singlai (sIot ncssugc scucc (sns}}, dan lanan (ucIstc}.
Huruf c Culu jclas.
Ayai (2} Culu jclas.
Ayai (3} Tidal ncnanlaI lclan lagi nasyaralai dinalsudlan iidal ncnlcrilan ianlaIan liaya, roscdur yang lcrlclii, waliu cnyclcsaian yang lcliI lana, aiau Ianlaian alscs.
Ayai (4} Kcrja sana icricniu ncrualan lcrja sana yang iidal nclalui roscdur sclagainana dinalsud ada ayai (1} Iuruf a dan Iuruf l yang lulan lcrsifai darurai yang Iarus disclcsailan dalan waliu icricniu, nisalnya cngananan ada saai cncrinaan ianu ncgara, iransoriasi ada nasa liluran lclaran, dan cngananan ada saai cniliIan unun.
Ayai (4} Kclcraganan lcrua cngiluiscriaan nasyaralai yang ncwalili lcrlagai unsur dan rofcsi, aniara lain ioloI nasyaralai, aladcnisi, dunia usaIa, dan lcnlaga swadaya nasyaralai.
Ayai (5} Culu jclas.
Pasal 21 . . .
- 16 - - 16 - Pasal 21 Huruf a Pcraiuran crundang-undangan yang ncnjadi dasar cnyclcnggaraan clayanan.
Huruf l Syarai yang Iarus dicnuIi dalan cngurusan suaiu jcnis clayanan, lail crsyaraian iclnis nauun adninisiraiif.
Huruf c Taia cara clayanan yang dilalulan lagi cnlcri dan cncrina clayanan, icrnasul cngaduan.
Huruf d Jangla waliu yang dicrlulan uniul ncnyclcsailan scluruI roscs clayanan dari sciia jcnis clayanan.
Huruf c Onglos yang dilcnalan lcada cncrina layanan dalan ncngurus dan/aiau ncncrolcI clayanan dari cnyclcnggara yang lcsarnya diicialan lcrdasarlan lcscalaian aniara cnyclcnggara dan nasyaralai.
Huruf f Hasil clayanan yang dilcrilan dan diicrina scsuai dcngan lcicniuan yang iclaI diicialan.
Huruf g Pcralaian dan fasiliias yang dicrlulan dalan cnyclcnggaraan clayanan, icrnasul cralaian dan fasiliias clayanan lagi lclonol rcnian.
Huruf I Kcnanuan yang Iarus dinilili olcI clalsana ncliuii cngciaIuan, lcaIlian, lcicranilan, dan cngalanan. Huruf i . . .
- 17 - - 17 - Huruf i Pcngcndalian yang dilalulan olcI ininan saiuan lcrja aiau aiasan langsung clalsana.
Huruf j Taia cara clalsanaan cnanganan cngaduan dan iindal lanjui.
Huruf l Tcrscdianya clalsana scsuai dcngan lclan lcrja.
Huruf l Culu jclas.
Huruf n Kcasiian ncnlcrilan rasa anan dan lclas dari laIaya, risilo, dan lcragu-raguan.
Huruf n Pcnilaian uniul ncngciaIui sclcraa jauI clalsanaan lcgiaian scsuai dcngan siandar clayanan.
Pasal 22 Ayai (1} Culu jclas.
Ayai (2} Diullilasilan sccara jclas dan luas ncrualan cnginfornasian lcada lIalayal scIingga nudaI dilciaIui, diliIai, dilaca, dan dialscs.
Pasal 23 . . .
- 18 - - 18 - Pasal 23 Ayai (1} Sisicn infornasi yang lcrsifai nasional lcrisi infornasi scluruI cnyclcnggaraan clayanan yang dicrlulan uniul ncrunuslan lclijalan nasional icniang clayanan ullil.
Ayai (2} Culu jclas.
Ayai (3} Culu jclas.
Ayai (4} Sisicn infornasi clclironil ncrualan cncraan iclnologi infornasi yang lcrlasis jaringan iclclonunilasi dan ncdia clclironil, yang lcrfungsi ncrancang, ncnroscs, ncnganalisis, ncnanillan, dan/aiau ncnyclarlan infornasi clclironil.
Huruf a Profil cnyclcnggara ncliuii nana, cnanggung jawal, clalsana, siruliur organisasi, anggaran cnyclcnggaraan, alanai cngaduan, nonor iclcon, dan os-cl (cnu}.
Huruf l Profil clalsana ncliuii clalsana yang lcrianggung jawal, clalsana, anggaran clalsanaan, alanai cngaduan, nonor iclcon, dan os-cl (cnu}.
Huruf c Siandar clayanan lcrisi infornasi yang lcngla icniang lcicrangan yang ncnjclaslan lcliI rinci isi siandar clayanan icrsclui.
Huruf d . . .
- 19 - - 19 - Huruf d Culu jclas.
Huruf c Pcngclolaan cngaduan ncrualan roscs cnanganan cngaduan nulai dari iaIa cnyclclsian, cnclaaIan, dan cngllasifilasian sanai dcngan lcasiian cnyclcsaian cngaduan.
Huruf f Pcnilaian lincrja ncrualan Iasil clalsanaan cnilaian cnyclcnggaraan clayanan yang dilalulan olcI cnyclcnggara scndiri, lcrsana dcngan iIal lain, aiau olcI iIal lain aias crniniaan cnyclcnggara uniul ncngciaIui ganlaran lincrja clayanan dcngan ncnggunalan nciodc cnilaian icricniu.
Ayai (2} Pclayanan ullil yang diwajillan olcI craiuran crundang-undangan yang liaya/iarif clayanannya dilclanlan lcada ncgara, aniara lain lariu ianda cndudul dan alia lclaIiran.
Ayai (3} . . .
- 22 - - 22 - Ayai (3} Culu jclas.
Ayai (4} Culu jclas.
Pasal 32 Culu jclas.
Pasal 33 Ayai (1} Lcnlaga indccndcn ncrualan lcnlaga yang dilcniul lcrdasarlan undang-undang, aniara lain Konnas HAM, Konisi Pcrlindungan Anal, Konisi Pcngawas Pcrsaingan UsaIa, Konisi Pcnyiaran Indoncsia, Konisi Pcnlcraniasan Korusi, dan lcnlaga yang olcI craiuran crundang- undangan diicialan sclagai lcnlaga yang ncnyclcnggaralan clayanan ullil.