bosanski barometar

Velikosrpska ideologija i hegemonizam

Izvori genocida nad Bonjacima

O velikosrpskoj historiografiji (nekoliko primjera)
Osnov moderne srpske mitologije jeste narativ o boju na Kosovu 1389. godine kada su Osmanlije porazili vojsku kneza Lazara i potinili ih sebi. Ali, taj boj predstavljen je kao najvaniji dogaaj u srpskoj historiji. Pored tog boja historija pamti i Bitku kod Nikopolja, samo sedam godina kasnije, tanije 25. septembra 1396. godine, u kojoj rako-srpska vojska sudjeluje s Osmanskom vojskom protiv vojske vie evropskih zemalja. Srpska historiografija ovu bitku kod Nikopolja sistematski ignorira i zanemaruje, a pustila je u opticaj naraciju o Boju na Kosovu na kojem je izgraena cjelokupna velikosrpska ideologija i mitologija. Episkop Nikolaj Velimirovi je 1939. godine u manastiru Ravanici odrao programski nacionalistiki govor, ispunjen ovinizmom, koji je sluio etnikim ideolozima, dokazujui da su Srbi nesumnjivo arijevske krvi, da su oni bili na strai pred kapijama Evrope protiv plemena nie rase. U toj magli Srbi su branili Evropu od osvajaa s Istoka. U povijesti Osmanskog carstva Boj na Kosovu predstavlja tek jednu u nizu bitaka. Ona nije imala vanost kakvu je imala bitka kod Nikopolja, poslije koje srpske snage s Osmanskom vojskom ratuju rame uz rame. Bajazit I, zvani Jildirim (Munja), predvodi veliku osmansku vojsku na Nikopolju, priprema se da razlomi Ugarsku, ve je pokorio Bugarsku, a suprotstavlja mu se ugarski kralj Sigismund Luksemburki koji je oko sebe okupio vojni savez francuskih, njemakih i engleskih vitezova, vojsku krana-kriara iz zapadne i srednje Evrope koju je predvodio Ivan od Neversa, budui vojvoda Ivan Neustraivi od Burgundije... Nakon bitke ostale su hiljade raskomadanih i unakaenih ljudskih tijela kraj Dunava. Pripovijeda se da je Bajazit I u odsudnom trenutku u bitku uveo elitne odrede koji su unitili borbene francuske vitezove i doveli do rasula evropske vojske. Ratnici, koji su preokrenuli ishod bitke, bili su srpski na elu sa Stefanom Lazareviem, sultanovim vazalom. (O ovome se moe itati u knjizi amerike historiarke Barbare Tuchman Daleko ogledalo (A Distant Mirror: The Calamitous 14th Century; prijevod: Daleko zrcalo: Zlosretno XIV stoljee, Zagreb, 1984.)). I sve tako do bitke pod Beom 1683. Dakle, gotovo 300 godina Srbi uestvuju u osmanlijskim vojnim pohodima. Spram toga pojavljuje se Kosovski mit koji je srpska konstrukcija o tome kako su se srpski vitezovi rtvovali za Evropu u odbrani kranstva. Osveta Kosova postala je politiki program velikosrpskih politiara u 19. i 20. stoljeu. O osveti Kosova posebno nadahnuto i s neskrivenom rasistikom mrnjom prema brai koja su postala Muhammedovi sljedbenici, pjevao je Njego u Gorskom vijencu uvodei jezik mrnje i sataniziranja muslimana kao obrazac odnosa prema njima. Tako je postalo normalno zvjerski ubijati muslimane koji su poistovjeeni s Turcima. Jedna od specifinosti velikosrpske historiografije ogleda se u selektivnom pristupu historijskim dogaajima. Ovo se kod historiografa naziva zatamnjenje prolosti. Mi smo danas svjesni mitskih

Ilija Garaanin, autor Naertanija aspekata velikosrpske ideologije i srpskog nacionalnog identiteta i pitanja kao pitanja teritorija. Posebno treba obratiti panju na planske konstrukcije unutar velikosrpske historiografije. Tako, naprimjer, Kosta Milutinovi (Vojvodina i Dalmacija 1760.1914., Novi Sad, 1973.) govori o irilu i Metodiju koji pokrtavaju ljude po Dalmaciji, a oni tamo nikada nisu ni bili. Ova konstrukcija, meutim, vremenom postaje posmatrana kao istinita tvrdnja. Prije Milutinovia o ovome je pisao Nikodim Mila (Pravoslavna Dalmacija, Novi Sad, 1901.) iji rad Milutinovi uveliko koristi. Mila je izgleda vidio irila i Metodija kako hodaju po Dalmaciji i ire kranstvo. (O ovome pie Ivan Pederin u radu Velikosrpska promidba i subverzija u Dalmaciji izmeu aneksijske krize 1908. i balkanskih ratova 1912.). Takve konstrukcije velikosrpska historiografija je napravila o Bosni kao srpskoj zemlji, o bosanskom kralju Tvrtku I Kotromaniu, o hercegu Stiepanu Kosai, o regiji Hercegovine, znaajnim bosanskim linostima, o pradedovskoj veri, o srpskim teritorijama na tlu Bosne itd. Dakle, obrazac je prepoznatljiv: velikosrpska historiografija konstruira dogaaj i linosti i onda na njima gradi historijsku istinu. Naravno, postoje i znanstvenici unutar srpske historiografije koji dezavuiraju te konstrukcije. (Ovdje posebno elim ukazati na knjigu Olge Popovi-Obradovi Kakva ili kolika drava. Ogledi o politikoj i drutvenoj istoriji Srbije u XIX i XX veku, Beograd, 2009.).

Ideja Velike Srbije i velikosrpska ideologija

Meu najznaajnije propagatore i ideologe velikosrpske ideologije u 19. i 20. stoljeu ubrajaju se Ilija Garaanin, Vuk Stefanovi Karadi, Nikola Stojanovi, Jovan Cviji, Vasa ubrilovi i Stevan Moljevi, kao i akademici SANU koji su izradili Memorandum 1986. Historijski stvari stoje ovako. Za vrijeme osmanske opsade Bea, poznate u historiografiji kao Veliki beki rat 1683.1699., ore Brankovi iznosi 1683. godine prvi plan Velike Srbije pod pokroviteljstvom austrijskog cara i austrijske vanjske politike. Brankovi je pro-

38

PREPORODOV JOURNAL 141/142

bosanski barometar
jektovao dravu od Triglava do Rodopa, kojom bio obuhvatio sve dijelove Balkana. Austrijski car je, meutim, kasnije odustao od ove ideje i utamniio nesretnog Brankovia koji je umro u zatvoru 1711. Austrija je organizirala pobunu pravoslavnog stanovnitva unutar Osmanskog carstva, koja nije uspjela, pa je peki patrijarh Arsenije III arnojevi, koji je donio fatalnu odluku o ustanku, poetkom 1690. morao pokrenuti veliku seobu pravoslavnog stanovnitva na sjever preko Save i Dunava. Potom e Austrija ovo stanovnitvo ukljuiti u Vojnu krajinu spram Osmanskog carstva i koristiti ga za svoje projekte. Austrijanci su uvidjeli da bi Srbi na Balkanu mogli da im prave probleme sa svojim idejama o velikoj dravi i poeli su da potiskuju tu ideju i predstavljaju je kao opasnost za druge narode. Mihailo Stanii smatra, s druge strane, da je Be od 19. stoljea koristio pojmove Velika Srbija i velikosrpstvo da bi protiv Srba mobilizirao katolianstvo. Pojam Velike Srbije doivio je transformacije u upotrebi. Taj proces transformiranja pojma Velike Srbije trajao je u periodu od 1683. do 1915. godine. Ali, od 1816. do 1915. postalo je jasno da je austrougarska vlast njime obuzdavala aspiracije balkanskih naroda da se ujedine u neku veu dravu. Vlada u Beu je zvanino promovirala pojam Velike Srbije 1816. godine i finansirala pravljenje elaborata o velikosrpskom pitanju. Meutim, 1915. crnorukaki Pijemont u Srbiji usvaja taj pojam i promovira ga u svojim tekstovima. Zatim su pojam Velike Srbije kao svoj program prihvatili oni koji su bili prokazani i satanizirani od strane beke vlade, te su iza tog pojma stajali crnorukaki Pijemont, zatim Vidovdan i Sloboda ili smrt, glasila etnikog ravnogorskog pokreta. Vojna grupa oko lista Pijemont propagira ideje stvaranja Velike Srbije. Oni kau: Naa budua generacija daje zavjet za stvaranje Velike Srbije. U sastav Velike Srbije ulaze Srbija, Crna Gora, Makedonija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Slavonija, Slovenaka, Srem, Dalmacija, Banat, Baka i Albanija. (Pijemont, br. 175, Beograd, 29. VI 1915.) Iza asopisa Pijemont stajali su pripadnici teroristike organizacije Crna ruka koja je imala uticaja na nacionalistiko-ovinistiku organizaciju Mlada Bosna koja je izvrila atentat 1914. na austrijskog prijestolonasljednika. Srpska vlada je 1915. platila dva eksperta, univerzitetske profesore, Rusa V. N. Jastrebova i Engleza Ernesta Denija, da napiu knjigu Velika Srbija. Takvu knjigu, takoer, napisao je bosansko-srpski historiar Vladimir orovi koja se pojavila 1926. godine u Beogradu. U martu 1928. godine u Skuptini Kraljevine SHS poslanik Punia Rai (Crnogorac) iznosi prijedlog da se drava preuredi i nazove Velika Srbija. Nakon toga nosilac politike svesrpstva i ujedinjavanja svih srpskih zemalja bio je Srpski kulturni klub (SKK). Posebni elaborati o srpskom pitanju bili su pripremeljeni u Srpskom kulturnom klubu 1938. godine i njihovom glasilu Srpski glas. (Pripadnici SKK su Slobodan Jovanovi, Dragia Vasi, Mladen ujovi, Stevan Moljevi, Dragoslav Stranjakovi, Vojin Andri, Nikola Stojanovi, Vojislav Vujanac, Adam Pribievi i dr.) Jovan Marjanovi i Mihailo Stanii u svojim istraivanjima pokazuju da je ideologija ravnogorskog etnikog pokreta direktno proizala iz stavova Srpskog kulturnog kluba koji su propagirani u tri godine pred poetak Drugog svjetskog rata, tj. u periodu od 1939. do 1941. godine. To potvruju najvaniji etniki listovi Ravna Gora i Vidovdan. etniki ravnogorski pokret e iskazati stav koji je osnov ideje i ideologije koja nam kazuje da je Jugoslavija izdata od Hrvata, te stoga Srbi moraju imati Veliku Srbiju. (Stanii, 2000: 20-21.)

Stevan Moljevi, etniki ideolog i autor Homogene Srbije je prvi nacionalni program srpskog naroda pripremio Ilija Garaanin 1844. godine u Naertaniju. Isto je potvreno unutar SKK 1940. Dragoslav Stranjakovi, lan SKK, naglaava da je ideju o stvaranju velike srpske drave ili slavjanskoserbskog carstva ruskoj vladi prvi izloio pivski arhimandit Arsenije Gagovi u jesen 1803. Istovjetan plan, takoer, ruskom caru poslao je u junu 1804. karlovaki mitropolit Stevan Stratimirovi. Prema mitropolitovom planu Velika Srbija bi obuhvatala pored starih srpskih pokrajina koje su pod Osmanskom vlau i Srem, Boku Kotorsku i Dalmaciju sa ibenikom. Mihailo Stanii smatra da ruski car nije reagovao na ova srpska zanovijetanja o Velikoj Srbiji. (Stanii, 2000: 32.) Oduevljen Naertanijem, Stranjakovi zadugo nije primjetio da je to djelo Ilija Garaanin dobio od poljsko-ehoslovakih emigranata, kneza Adama artorijskog i njegovog agenta u Beogradu Franje Zaha. Zah ga je napisao na osnovu Garaaninove narudbe. Garaanin je vrio redakciju rukopisa i svugdje je rijei Jugoslavija i jugoslavenski zamijenio sa Srbija i srpski. Ovaj plan nije bio javan i dugo je stajao u sefu ministra unutranjih poslova Garanina. Austrijski obavjetajci su do njegove kopije doli tek 1883. godine. Garaaninovo Naertanije je predstavljano kao biblija velikosrpskih hegemonistikih tenji koje su etnici u 20. stoljeu pokuali sprovesti. Naertanije je izraz 19. stoljea i poimanja nacionalnog pitanja. U njemu se ne priznaje etnika, religijska i teritorijalna posebnost Bosne. Ali, u njemu se pominje ime Bonjaci za narod u Bosni! Pored ovoga spisa, pojavljuje se drugi temeljni spis velikosrpske ideologije, Srbi svi i svuda (1849.) koji je napisao Vuk S. Karadia. U njemu je razvijen jeziki pansrbizam, a svi narodi u okruenju srpskog su posrbljeni. Takoer, srpski georgaf Jovan Cviji tvrdi: ...opte poznato je da su Bosna i Hercegovina oblasti iste srpske rase.... Ovdje treba obratiti panju na to s kojom lahkoom se podmeu kvaziznanstvene istine.

Homogena Srbija 1941.

etniki ravnogorski pokret u poecima svoga organiziranja nije znao za spis Homogena Srbija (1941.) koji je napravio banjaluki advokat Stevan Moljevi. Ovaj plan Moljevi je sastavio krajem juna 1941. godine na osnovu elaborata SKK iz ranijih godina, a objavljen je u Nikiu 30. juna 1941. U Moljevievom planu je ve jasno da je srpski nacionalizam iz 19. stoljea prerastao u ovini-

Naertanije 1844.
etniki pokret Drae Mihailovia je 1941. godine, pravei nacrt za svoj srpski nacionalni politiki program, poao od tvrdnje da

PREPORODOV JOURNAL 141/142

39

bosanski barometar

Stevan Moljevi i Draa Mihailovi zam i etnocentriki ekspanzionizam. U njemu su definirane nove granice srpskog naroda, teritorije koje trebaju ui u sastav Velike Srbije i predloena zloinaka metoda etnikog ienja i genocidnog iskorjenjivanja drugih naroda sa zacrtanih teritorija. Tako e se navodno ispraviti greka koju su Srbi napravili 1918. jer tada nisu udarili svoje granice. Moljevi ne priznaje samostalnu Bosnu niti Bonjake kao narod. Moljevi pie: ...Osnovna pogreka u naem dravnom ureenju bila je to 1918. godine nisu bile udarene granice Srbije. Ta se greka mora ispraviti, danas ili nikad. Te se granice danas moraju udariti, i one moraju obuhvatiti celo etniko podruje na kojem Srbi ive sa slobodnim izlazima na more za sve srpske oblasti koje su nadomak mora. 1) Na istoku i jugoistoku (Srbija i Juna Srbija) srpske su granice obeleene ishodom ratova za osloboenje, i njih valja samo pojaati Vidinom i ustendilom. 2) Na jugu (Crna Gora i Hercegovina) valja da u Jugozapadnu srpsku oblast uu pored teritorija Zetske banovine: a) sva istona Hercegovina sa eleznikom prugom od Konjica pa do Ploa, ukljuivo sa pojasom koji bi tu prugu zatiivao, tako da bi u nju uao srez konjiki ceo; od mostarskog sreza optine: Mostar grad, Bijelo Polje, Blagaj i itomisli; srez stolaki ceo; a od metkovikog sreza Ploe i sve podrucje juno od Ploe; te Dubrovnik kome bi se imao dati poseban status. b) severni deo Albanije, ukoliko Albanija ne bi dobila autonomiju. 3) Na zapadu valja da u Zapadnu srpsku oblast uu, pored Vrbaske banovine, Severna Dalmacija, srpski deo Like, Korduna, Banije i deo Slavonije, tako da toj oblasti pripadnu lika eleznika pruga od Plakog do ibenika i severna eleznika pruga od Okuana preko Sunje do Kostajnice. U tu bi oblast uao na jednoj strani srez bugojanski osim Gor. Vakuf, a od sreza lijevanjskog optine: Lijevno i Donje Polje, a na drugoj strani od sreza ibenikog optine: ibenik i Skradin; od kninskog sreza; optina Knin i srpski deo optine Drni sa svom teritorijom preko koje prelazi el. pruga Knin-ibenik, te eventualno srpskim delom optine Vrlika u sinjskom srezu; srez benkovaki ceo; srez biogradski ceo; srez Preko ceo; tako do granica Zapadne srpske oblasti ide Velebitskim Kanalom i obuhvata Zadar sa svim otocima pred njim, od sreza gospikog optine: Gospi, Liki Osik i Medak; od sreza peruikog istoni deo, preko koga prelazi el. pruga; od sreza otoakog optine: Dabar, kare i Vrhovine; od sreza ogulinskog optine; Drenica, Gomirje, Gor. Dubrava i Plaki; srez vojniki osim optine Barilovi; srez Vrginmost ceo; srez glinski osim optina Buice i Stankovac; od sreza petrinjskog optine: Blinja, Gradusa, Jabukovac i Sunja; srez kostajniki

Slobodan Miloevi i Dobrica osi osim optine Bobovac; od sreza Novske optine: Jasenovac i Vanjska Novska, ali ove optine valja poruiti tako da el. pruga ostane na teritoriji ovih dveju optina; srez okuanski ceo; srez pakraki osim optina: Antunovac, Gaj i Poljana; od sreza poekog optina Veli Selo; srez Daruvar, Grubino Polje i Slatina; zatim bosanski srezovi Derventa i Gradaac. Razume se da u ovu oblast ulaze i svi drugi srezovi unutar navedenih granica. Za ovu zapadnu srpsku oblast, koja bi imala 46 srezova sa blizu milion i po dusa, na kojoj je celo preduzee ipada, i veliki gvozdeni rudnik Ljubija, preko koje prelazi Jadranska pruga Valjevo - Banja Luka - ibenik, valjalo bi obezbediti Zadar s okolinom i otoke koji su pred njim radi zatite njenog izlaska na more. 4) Severnoj srpskoj oblasti valja dati, uz teritoriju Dunavske banovine, oduzete joj srpske srezove Vukovar, id i Ilok, i od vinkovakog sreza optine: Vinkovci, Laze, Mirkovci i Novi Jankovci; srez i grad Osijek ceo; ovoj oblasti valja obezbediti Baranju s Peujom i istoni Banat s Temivarom i Resicama. 5) Sredinjoj srpskoj oblasti - Drinskoj banovini - imaju se povratiti oduzeti joj bosanski srezovi: Brko, Travnik i Fojnica. Dalmacija, koja bi obuhvatala Jadransku obalu od Ploa pa do ibenika, te od bos. herc. srezova: Prozor, Ljubuki, Duvno; zapadne delove mostarskog i livanjskog sreza, te delove kninskog i ibenikog sreza na severu, ima da ue u sastav Srbije i da dobije zaseban autonoman poloaj. Rimokatolika crkva u Dalmaciji bie priznata i od drave pomagana, ali rad crkve i rimokatolikog svetenstva u narodu mora biti na korist drave i pod njenom kontrolom. Stevan Moljevi je bio glavni ideolog etnikog pokreta Drae Mihailovia tokom Drugog svjetskog rata.

Memorandum SANU 1986.

Memorandum SANU (1986.) jasno je rekao da su Srbi neravnopravan narod u Jugoslaviji i da oni uvijek gube u miru ono to steknu u ratu. Za Srbe je Jugoslavija postala tamnica. Autori Memoranduma su, izmeu ostalih, akademici Pavle Ivi, Antonije Isakovi, Duan Kanazir, Dobrica osi Geda, Dejan Medakovi, Vasilije Kresti, Ivan Maksimovi, Kosta Mihajlovi, Miodrag Bulatovi, Milorad Ekmei, Antonije Isakovi Lule, Ljubomir Tadi i, naravno, Mihajlo Markovi, jedan od kljunih filozofa Slobodana Miloevia. Memorandum je podsjetio da se etnike granice Srba ne poklapaju sa stvarnim avnojevskim granicama unutar Jugoslavije, jer Srbi ive u Bosni i Hrvatskoj. Stoga e biti neophodno prekrajanje granica. Krivac za sve to je Ustav iz 1974. godine kojim su Srbi dovedeni u neravnopravan poloaj. Oni su eksploatirani i ugroeni od drugih jugoslavenskih naroda u oblasti kulture, poslovanja, ekono-

40

PREPORODOV JOURNAL 141/142

bosanski barometar
mije itd. Memorandum savjetuje brzu akciju da se sprijei propadanje Srbije i srpskog naroda. Memorandum je sluio kao uputa za Slobodana Miloevia u vrijeme godina raspleta kako je on naslovio svoju knjigu objavljenu 1989. Miloevi je izrekao jednu reenicu koja je odavala cjelokupan smisao velikosrpske politike: Svi Srbi moraju ivjeti u jednoj dravi. Posebno je bio prijetei njegov govor na Gazimestanu 1989. pred milionskom masom ljudi. Velikosrpski ideolozi su planski ruili Jugoslaviju koja se zasnivala na Ustavu iz 1974. U skladu s tim ustavom Vojvodina i Kosovo su imali vanu autonomiju unutar Srbije. Miloevi je na Gazimestanu 1989. otvorio disoluciju Jugoslavije, nagovjestio nove bitke i reafirmirao velikosrpski program stvaranja velike srpske drave na ruevinama socijalistike Jugoslavije. Na mitinzima istine po Srbiji poele su da se pojavljuju kokarde, ubare i brade, reafirmirani su i rehabilitirani etnici. Izvedena je jogurt revolucija u Novom Sadu, zatim je uhapen Azem Vllasi i promijenjeno pokrajinsko rukovodstvo na Kosovu. Time je preena prva stepenica u rasturanju socijalistike Jugoslavije. Sljedei korak bila je briga za Srbe izvan Srbije. Jovan Rakovi je u Primotenu 1990. izjavio da zajedniki ivot naroda u Jugoslaviji vie nije mogu. Onda je zapucalo u Sloveniji odakle se JNA povukla u Hrvatsku. Zavrio se sedmodnevni rat u Sloveniji. Srpski pobunjenici u Hrvatskoj napravili su Republiku Srpsku krajinu i okupirali velike dijelove teritorije Hrvatske. Rat protiv Hrvatske je zaustavljen 1991. godine i uslijedio je dogovor Miloevia i Tumana u Karaorevu. Nemilosrdna srpsko-crnogorska agresija na Republiku Bosnu i Hercegovinu uslijedila je u aprilu 1992. godine, a od 1993. i otvorena hrvatska agresija. Planeri unitenja Bosne iz Beograda, meutim, nisu ni slutili da e se dogoditi bosanska odbrana. Meunarodna zajednica je dopustila agresiju na Bosnu pred oima cijeloga svijeta mislei da e za desetak dana biti uspostavljena nova politika realnost. Genocid nad Bonjacima je zapoeo u proljee 1992. godine. Najvei broj rtava velikosrpske agresije bio je u maju, junu, julu i augustu te godine. Ubijanje i zloini su kulminirali u julu 1995. godine u Srebrenici. Srebrenica, sigurna zona UN-a, zavrna je taka genocida nad Bonjacima, okonanje ratnog zloina nad Bonjacima 19921995. Srebrenica je, ire posmatrano, zaokruenje procesa istrebljenja Bonjaka koji traje od 19. stoljea. Srpska vojska je okupirala polovinu Bosne i to je u Daytonu proglaeno entitetom RS. Entitet RS je samo paravan za pravljenje velike srpske drave. Mnogi srpsko-srbijanski politiari i ideolozi ponavljaju da je entitet RS trajna, neupitna kategorija, i da je niko nikada ne moe ukinuti. U toku dva stoljea, 19. i 20., entitet RS se pojavljuje kao rezultat genocida nad Bonjacima, kao ostvarenje militarnog velikosrpskog ekspanzionizma na kraju dvadesetog stoljea. V. Kotunica je s pozicije predsjednika Vlade Srbije 2007. godine naglasio: Ouvanje Kosova i Republike Srpske sada su najprei ciljevi nae dravne i nacionalne politike. (Nezavisne novine, Banja Luka, 25.10.2007.) U Srbiji je 2004. godine izglasan zakon kojim su izjednaeni partizani i etnici. Time je anulirana distinkcija izmeu faista i antifaista, a u konanici to je znailo da je etniki pokret bio rehabilitiran i definiran na nov nain. Od 2005. godine opet su intenzivirane stare velikodravne ideje bosanskih susjeda. Samo ovaj put u lijepo umotanim knjikim argumentacijama koje se nude kao nesumnjive istine. Tako je M. Kasapovi 2005. godine svoju knjigu Bosna i Hercegovina: Nestabilna drava i podijeljeno drutvo posvetila nemogunosti ivota u Bosni bez konsocijacije i etniki definiranih teritorija, a onda ju je podrao bosanski kvisling Nenad Kecmanovi s naslovom Nemogua drava (2007.), koja prejudicira nunost nestanka drave Bosne. Otada je sasvim jasno da se

Radovan Karadi i Ratko Mladi nanovo nastavila saradnja dva velikodravna ekspanzionizma i da je njihova meta osuena na smrt. Sva politika i ivot u Bosni pokuavaju se svesti na etniku raspodjelu funkcija i teritorija, te stvoriti stanje u kojem se male zaokruene etnike teritorije jednog dana mogu pripojiti susjednim dravama koje u rukavicama demokratije i evropskih integracija potpomau svoje pijune u Bosni.

Od Memoranduma 1986. do Memoranduma II (Zakon o dijaspori i Strategija)

Naravno, srpski geostratezi su svjesni da ratom nisu ni izbliza zavrili posao oko potinjavanja Bosne. Oni zato koriste druge mehanizme u miru da bi ostvarili svoje ratne ciljeve. Nedavno je u Srbiji Ministarstvo vera i dijaspore usvojilo Zakon o dijaspori i Srbima u regionu koji predstavlja osnovu nove srbijanske brige za sve Srbe i njihovo uvezivanje. Ovim Zakonom se primarno iskazuje briga Srbije za sve Srbe u regionu u smislu zatite njihovih prava i interesa. U lanu 1. ovoga zakona stoji: Ovim zakonom ureuju se nain ouvanja, jaanja i ostvarivanja veza dijaspore i Srba u regionu sa matinom dravom, nadlenost i meusobni odnos organa Republike Srbije u obavljanju poslova u oblasti odnosa sa dijasporom i Srbima u regionu, konstituisanje i nadlenost Skuptine dijaspore i Srba u regionu, osnivanje Budetskog fonda za dijasporu i Srbe u regionu, osnivanje Saveta za odnose sa Srbima u regionu i Saveta za dijasporu, evidentiranje organizacija u dijaspori i organizacija Srba u regionu i dodela nacionalnih priznanja u oblasti odnosa matine drave i dijaspore, kao i matine drave i Srba u regionu. Pored ovoga Zakona, Vlada Srbije je 2011. godine usvojila i Strategiju ouvanja i jaanja odnosa matine drave i dijaspore i matine drave i Srba u regionu. U Strategiji stoji: Republika Srpska bi trebalo da predstavlja najvaniju oblast interesa i jedan od dravnih i nacionalnih spoljnopolitikih prioriteta Republike Srbije. Vie od polovine stanovnitva u regionu (izvan granica Republike Srbije) ivi u republici Srpskoj, a graani Republike Srbije poreklom iz Republike Srpske broje stotine hiljada. Uz zalaganje za dosljedno sprovoenje Dejtonskog sporazuma, neophodno je pomoi i postai napredak Republike Srpske i njenih institucija. Ministarstvo spoljnih poslova trebalo bi da na svaki nain diplomatski podri napore za opstanak republike Srpske i u zatitu uzmu njena prava pred EU, SAD, SE, OEBS i UN. Neophodno je da nadlena ministrstva omogue da svi graani Republike Srpske koji to ele dobiju i srpsko dravljanstvo Na osnovu prvih uvida u sadraj ovih dokumenata, i prema izjavama da su osi i njegovi saradnici priredili jedan spis koji kola po Vladi Srbije i ne smije se rasturati, u publicistikim krugovima i njihovim istraivakim radovima govori se i pie o Memorandumu II kojim srbijanska vlada ponovo izraava svoju brigu za sve Srbe u regionu

PREPORODOV JOURNAL 141/142

41

bosanski barometar
i na neki nain se postavlja kao nadlena za njih. Srbija se pokazuje kao matina drava svih Srba u regionu. Osnov umreavanja Srba u regionu i svijetu bie SPC. Mnogi su ve u tome Memorandumu II prepoznali srbijansko-srpsku strategija za 21. stoljee, a njegova je strateka pozadina kompenzacija gubitka Kosova i odvajanje entiteta RS od drave Bosne i Hercegovine. Srbija se odnosi prema teritorijima drave Bosne i Hercegovine kao prema svojim oblastima u kojima planira ulaganja i strategiju razvoja. To je poseban zadataka za Ministarstvo ekonomije, a Ministarstvo prosvete treba da nastavi s objedinjavanjem dva obrazovna sistema. A prije toga, treba minimizirati zloine i zvjerstva srpskih ubica o Bosni tokom agresije i genocida nad Bonjacima 1992.1995. Srbijansko pravosue planski je pokrenulo montirane procese i podiglo optunice protiv graana Bosne i Hercegovine koji su stali u odbranu drave, a to se radi sa sluajem u Dobrovoljakoj ulici koji je sud u Hagu odbacio i sluajem Branska malta u Tuzli. Na svojoj koi su osjetili srpske potjernice Ilija Jurii, Ejup Gani i Jovo Divjak. Tuilatvo BiH jo nije stavilo taku na Dobrovoljaku a zato nije? Srbija glumi da se suoava s ratnim zloincima kako bi u regionu postala ravnopravan sudionik potivanja prava, ali nikako ne bi priznala da je JA ilegalna vojna formacija u Bosni i Hercegovini. Pored toga, srpska obavjetajna mrea na sve mogue naine pokuava odvratiti nau pozornost sa sudskih procesa u Hagu u kojima se nalaze graditelji i tvorci genocidne tvorevine entiteta RS. Vie nema ni spomena tim procesima u veini medija kod nas. Kao da nije bitno ta su uinili Mladi, Karadi i drugi zloinci?! Uz to, raznim vrstama podmiivanja, ucjena ili prijetnji dovode se vlade ili politike grupacije iz susjednih drava Bosne, Hrvatske i Kosova do odustajanja od tubi za agresiju i ratne zloine tokom neuspjelih Miloevievih osvajakih ratova tokom devedesetih godina. Tuba Republike Bosne i Hercegovine protiv Srbije je najbolji primjer velike srpske igre. Na njoj su svoj prljavi otisak ostavili mnogi iz meunarodne zajednice. Srbijanski i srpski politiari ne priznaju presude iz Haga i lukavo navode bosanske pregovarae na pregovaranje oko sudskih odluka, a zanemaruju njihovo izvravanje. Srbijanski predsjednik Tadi dolazio je u Srebrenicu. Danas je bjelodano ne radi rtava, nego radi interesa Srbije kako bi pred svijetom odigrao pokajniku ulogu u Memorijalnom centru u Potoarima i onda nastavio s daljnjim planovima destabilizacije drave Bosne i jaanjem entiteta RS. Time bi navodno Srbija povratila izgubljeni moralni lik meu dravama i narodima u okruenju. Srbijansko-srpska politika insistira uz podrku Rusije u PIK-u da se zatvori Haki tribunal i da se ugasi OHR, a da se suenja ratnim zloincima, Mladiu i Karadiu, vode pred domaim sudovima u Srbiji. U posljednjih 10 godina Srbija je razvila snano partnerstvo s Rusijom i uvela ruski kapital i interese u entitet RS. Tek kad je partnerstvo bilo sigurno srbijansko-srpska politika je trgovala s Evropljanima i prodala im Mladia i Karadia za ulazak u EU. Srbija preko Dodika otvoreno i kontinuirano pokuava destabilizirati dravu Bosnu i Hercegovinu, te meu graanima izazvati nezadovoljstvo i socijalne nemire, a kako bi se ugasila svijest o odgovornosti Srbije za ratove u bivoj Jugoslaviji i otupila bosanska otrica borbe protiv velikosrpskog projekta. ak dolazi Vlada Srbije na sjednicu Vlade jednog bosanskohercegovakog entiteta u Banjaluku. Pravei nezadovoljstvo i dirigiranu krizu vlasti preko entiteta RS u Bosni i Hercegovini, Srbija se nada da e tako uspjeti otcijepiti taj dio Bosne i kompenzirati trajni gubitak Kosova. Pritom, unutar granica Srbije neodloan je problem anuliranja autonomako-dravnih zahtjeva iz Vojvodine i Bonjaka u Sandaku koji hoe autonomiju. Jedna od igara srbijanske vlasti bila je pravljenje paralelne Islamske zajednice koja bi bila pod totalnom kontrolom Beograda.

Milorad Dodik i Boris Tadi

Vrijeme sadanje
Nemo da se realnost odvoji od mita osnov je velikosrpskog projekta koji je u svom temelju antibosanski projekt. Srbi jo nisu uspjeli da se iupaju iz kandi stranog kosovskog osvetnitva. Zarobljeni su u mraku vlastitog religijskog fundamentalizma, velikodravnog ekspanzionizma, udnjom za povlatenom ulogom meu narodima Balkana, hegemonijskom utvarom i tenjom potine druge narode u okruenju. Da li je to smisao dugog trajanja izmeu klanja i oranja? Velikosrpska historiografija je napravila velike mitove oko historije srpskog naroda u koje mnogi ljudi vjeruju. Oslobaanje od tih mitova je dug proces. Velikosrpski projekt je genocidom na 49% teritorije Republike BiH uspio instalirati entitet RS. Danas se bezono svim sredstvima kvaziznanosti i politikantstva, politikim nasiljem i represijom pokuava izvriti revizija povijesti. Danas, u cinikoj dramaturgiji Evrope, Srbija postaje lider u regiji. U 19. stoljeu ona je eljela da bude Pijemont Jugoslavije. Priprema se za ulazak u EU, dri lekcije rtvama, ciniki izigrava mirotvorca, podgrijava srpski nacionalizam u susjednim dravama i destabilizira susjednu dravu Bosnu i Hercegovinu. Nekanjena za sva zla koja je nanijela drugim narodima bive Jugoslavije. Naravno, sva mo velikosrpskog projekta ne bi bila takva da ne postoje meu Bonjacima oni koji aktivno rade na razvoju politikog sistema od graanske Republike Bosne i Hercegovine do dogovora naroda i zatvaraju cijeli narod u etnoklerikalno geto. Tek bi sad trebalo postaviti pitanja Bonjacima i Bosancima: ta je s probosanskim politikim programima, humanistikim i antifaistikim tradicijama? Kome slue SDA, SDP, SDU, SBB, SBiH i druge probosanske stranke? ta su radili bonjaki lideri u zadnjih 20 godina i da li e oni ikada snositi dio odgovornosti za stanje u kojem se nala Bosna i Bonjaci? emu tolike stranke kad nisu u stanju da donesu pozitivnu promjenu drutvenog ureenja? emu toliki politiari? ta radi Ustavni sud daytonske Bosne u Mostaru i posredno u Hercegovini? Zato je budet drave manji od budeta entiteta? Zato graani nemaju mogunosti da neto promjene? Da li smo uope svjesni ta nam se deava? Oito da je doao povijesni trenutak kada Bonjaci moraju pogledati u sebe, izvriti autorefleksiju, kritiki analizirati linosti i dogaaje koji su odredili ili odreuju njihovu egzistenciju. Iz toga e se razviti samosvijest koja e odrediti njihovu budunost. q Senadin LAVI

42

PREPORODOV JOURNAL 141/142