VI.

ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS _____________________________________ 1 _______

AMELYATHANELERDE HJYENK KLMA TESSATI

K.Oktay GVEN

ZET Hastanelerde klinik tedavinin yannda hijyenik artlarn salanmas da nemlidir. Hastanelerde hijyenik ortamn yaratlabilmesi iin hastane personelinin iyi eitimi, organizasyonu ve ynetimi ile beraber hastanede standartlara uygun artlarn salanmas da gereklidir. Hastanelerde hijyeniklii salamak iin gerekli olan klima tesisatnn projelendirilmesi, cihaz seimlerinin ve montajlarnn yaplmas ve iletmesinin salanmas konusunda gerekli zenin gsterilmesi gereklidir. Hastanelerde hijyenikliin salanmas iin gerekli olan klima tesisat odalarda konfor artlarnn salanmasnn yan sra hastane ierisinde mikroorganizmalarn, tozlarn, narkoz gazlarnn ve pis kokularn da en alt seviyelerde olmasn temin etmek iin kullanlrlar. Hastanelerdeki standart odalarn dnda daha steril bir ortam gerektiren ameliyathane sitlerinde ise enfeksiyon risklerini en alt seviyelerde tutabilmek ve mikroorganizma konsantrasyonunu standartlar ile belirtilen deerlerde tutabilmek iin klima sistemlerine ihtiya duyulmaktadr. Ayrca, bu sistemler, odalar arasnda hava akn salayarak odalardaki hijyenik ortamlarn bozulmasna da engel olurlar. Bu bildiride hastanelerde hijyenik ortamn yaratlabilmesi iin kurulacak olan klima tesisatnn tasarm kriterleri, havann temizlik dereceleri, hava kanallar ile ilgili bilgiler, klima tesisatnda kullanlan ekipmanlarn zellikleri, ameliyathanelerde hava debilerinin hesaplanma yntemleri, zel durumlarda klima tesisatnn iletilmesi, klima tesisatnn temizlii ve dezenfeksiyonu, klima tesisatnn kabul aamasnda yaplmas nerilen kontroller ve bakm ve iletme ile ilgili bilgilerden bahsedilecektir.

GR Hastanelerde konfor artlarnn salanmas ve mikroorganizmalar, toz, narkoz gazlar ve pis kokularn mmkn olan en dk seviyelerde tutulmasn salamak iin Tablo 2de belirtilen ve aada listelenen odalarda klima tesisatnn yaplmas zorunludur. Ameliyathaneler Ameliyathane blmnde yer alan tedarik hol, steril malzeme deposu, ykanma odalar, giri ve k holleri, gerektiinde cihaz odalar Ameliyathane blmnde yer alan aylma odalar, dier odalar ve koridorlar Endoskopi mdahale odalar Fizik tedavi kvetli banyolar, hareket banyolar ve yzme havuzlar Ameliyathane dndaki aylma odalar Youn bakm blmlerinin enfeksiyon kapma ve tama riski olan hastalarn bulunduu youn terapi odalar Youn bakm blmlerinin youn gzetim odalar ve acil durum odalar zel bakm blmlerinin yatakl odalar ve acil durum odalar Prematre bebek bakm blmlerinin yatakl odalar

Bu blmlerin dnda uygun olmayan i ve d ortamlardan dolay dier odalarda da klima tesisatna ihtiya duyulabilir. Uygun olmayan bina d artlar olarak aadakiler saylabilir.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS _____________________________________ 2 _______

ok kirli d hava ok yksek bina d grlt seviyeleri Dardan gelen yksek s yk Sk grlen iddetli rzgar Bina yksekliinin fazla olmas

Uygun olmayan i artlar iin de aada belirtilenler saylabilir. Medikal cihazlarn yaydklar s nedeni ile s yknn fazla olmas Oda havasnn narkoz gazlar, dezenfeksiyon gazlar ve dier pis kokular nedeni ile ar kirlenmesi Tedavi ve dier blmlerde hava debisinin dengelenmesi Darya alan penceresi bulunmayan mahaller

Tablo 1 Hastane klimas iin gereken artlar

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS _____________________________________ 3 _______

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS _____________________________________ 4 _______

1. KLMA TESSATININ TASARIM KRTELER Yukarda yer alan Tablo 2 hastanelerde klima tesisatnn tasarmnda dikkat edilmesi gerekli olan tasarm kriterlerini vermektedir. Tablo 2de 7. ve 8. stunlarda klima sistemlerinin kurulmasnn zorunlu olduu mahallerde olmas gereken minimum ve maksimum hava scaklklar verilmitir. Bu tabloya gre ameliyathane grubunda en az 22 C, en ok 26 C hava scaklna msaade edilmektedir. Youn bakm ve zel bakm odalarnda ise scaklklar 24-26 C arasnda olmaldr. Ameliyathane odalarnda personelin istei ile belirtilen scaklklar arasnda seim yapabilmesini temin etmek iin zel nlem alnmal ve seilen cihazlar ortamda istenilen scakl temin etmeyi salayacak zellikte olmaldr. Sistemin tasarm aamasnda 22-26 C arasnda scakln istenildii zaman istenildii gibi deitirilebilecei gz nne alnmaldr. Tablo 2 stun 9da ise hangi odalarda nem kontrol yaplmas gerektii belirtilmitir. Buna gre ameliyathane grubunda, ameliyathane dndaki aylma odalarnda, youn bakm ve zel bakm odalarnda ve prematre bebek bakm odalarnda nem kontrol yaplmaldr. Bu odalarn dnda tbbi cihazlarn bulunduu odalarda cihazn istenilen ekilde almasn temin etmek iin gerekiyorsa nem kontrol yaplmaldr. Mahallerde kabul edilebilir en yksek ses basn seviyeleri ayn tablonun 10. stununda verilmektedir. Mahallerde bu ses seviyelerine ulaabilmek iin kanallar zerinde gerekli nlemler alnmal cihaz seimlerinde bu konuya zen gsterilmelidir. ayet seilen cihazlar ile bu ses seviyelerine inmek mmkn olamyorsa mahal ierisindeki hijyeniklii bozmayacak ekilde zel susturucu nlemleri almak gerekmektedir. Hastanelerin deiik blmlerinde hijyenik nedenlerden dolay farkl hava artlar gerekmektedir. Bu nedenle yksek artlar gerektiren odalarda daha dk artlar gerektiren odalara klima tesisat aracl ile hava akmnn olmas salanmaldr. Farkl artlardaki odalar arasndaki kaplar, servis pencereleri vs. mmkn olan en kk boyutlarda seilmeli, ayrma yzeyleri ve duvarlar tamamen szdrmaz yaplmaldr. Da bakan, gne nlar ve rzgar etkisi altndaki odalarda szdrmazlk tam olarak salanamamaktadr, bu nedenle yksek veya ok yksek artlar gerektiren enfeksiyon riski yksek ameliyathane ve evresindeki oda gruplarnn binann i ksmlarna yaplmas tavsiye edilmektedir. Yksek artlar gerektiren odalar daha dk artlar gerektiren odalardan hava kilitleri (air lock) ile ayrlmas gerekmektedir.

2. HAVANIN TEMZLK DERECELER Hastane ierisinde yer alan deiik mahaller hijyenik ve mikrobiyolojik gereksinimler dolays ile farkl fleme ve oda havas deerlerine ihtiya duyarlar. Hastane ierisinde yer alan mahalleri hijyeniklik asndan iki farkl oda snfna ayrmak mmkndr. - 1. snf odalar (Class 1): Mikroorganizma azlnn nemli veya ok nemli olduu odalar - 2. snf odalar (Class 2): Mikroorganizma azlnn normal deerler gerektirdii blgeler Tablo 2 stun 3e gre hastane ierisinde yer alan odalardan ameliyathane grubuna dahil olan odalar, endoskopi mdahale odalar, youn bakm youn terapi odalar, zel bakm yatakl odalar ve acil bakm odalar ve eczane steril odalar Class 1 odalar olarak tasarlanmaldr. Dier odalar ise Class 2 zelliinde odalardr.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS _____________________________________ 5 _______

2.1 FLTRELER Class 1 ve 2 zelliinde odalar tasarlayabilmek iin ncelikli olarak havann filtrasyonunda kullanlan filtreleri ve bu filtrelerin klima tesisatnn hangi blmlerinde kullanlmalar gerektiini belirlemek gerekmektedir. Class 1 zelliindeki odalarda mikroorganizmalar dahil partikl eklindeki her trl hava kirliliini standartlar ile belirtilen deerlerde tutabilmek iin 3 kademe filtrasyon, Class 2 zelliindeki odalarda ise 2 kademe filtrasyon yaplmaldr. Filtre kademelerinde kullanlacak filtrelerin zellikleri en az aada belirtilenler olmaldr. - 1. kademe filtre: en az F5, DIN EN 779a gre - 2. kademe filtre: en az F7, DIN EN 779a gre - 3. kademe filtre: en az H13, DIN EN 1822-1e gre Yukarda belirtilen filtre snflar olmas gereken en dk deerleri vermektedir. lk yatrm maliyetlerinin yan sra iletme maliyetlerinin de dnlmesi durumunda zellikle 1. ve 2. kademe filtrelerin daha yksek snflarda tercih edilmesi filtrelerden sonraki blmlerin daha az kirlenmesini ve daha sonraki filtrelerin daha ge kirlenmesini salayacaktr. Bu durum iletme maliyetleri asndan olumludur. Ancak, daha yksek filtrasyon zelliine sahip filtrelerin kullanlmas durumunda sistemdeki basn kaybnn artaca ve elektrik maliyetlerinin ykselebilecei de hesaba katlmaldr. Yukarda zellikleri belirtilen filtrelerin klima sisteminin hangi noktalarna yerletirilmesi gerektii aada anlatlmaktadr. - 1. filtre kademesi d hava giriinin yaknna konulmal ve havalandrma santral ve birimlerinin temiz tutulmas temin edilmelidir. - 2. filtre kademesi havalandrma santral kna yani fleme havas kanalnn balangcna yerletirilmeli ve kanal sisteminin temiz tutulmas salanmaldr. - 3. filtre kademesi fleme havasnn oda veya ayn zellikte oda gruplarna giriinden nce yerletirilmeli, ameliyathane odalar iin ise en son konuma konulmas tercih edilmelidir. 2.2 DI HAVA VE FLEME HAVASI DEBLER Tablo 2de hastanelerde yer alan odalarda klima sistemleri tarafndan salanlmas gerekli olan en az taze hava debileri belirtilmitir. Havadaki mikroorganizma seviyelerinin daha da drlmesi gerekli olan durumlarda ve/veya oda ierisindeki yksek s deerlerinden dolay fleme hava debisi arttrlabilir. Ameliyathane blmlerinde olmas gerekli olan d hava debi miktarlarnn hesap yntemi ileride anlatlacaktr. 2.3 SRKLASYON HAVASI KULLANIMI Hastanelerde sirklasyon havas sadece ayn odann veya oda grubunun egzost havasnn kullanm ile yaplabilir. Sirklasyon havas kullanlan blmlerde bu hava da mutlaka ngrlen filtre snfndan geirilerek mahalle verilmelidir. fleme havas kanal olmayan i hava sirklasyonlu oda tipi cihazlarn kullanlmas durumunda 2. ve 3. filtre kademeleri arasnda normalde kullanlan ve temizlenmesini 2. filtre kademesinin salad bir havalandrma kanal olmayaca iin 2. filtre kademesine gerek kalmamaktadr. Ancak, bu tip bir durum sz konusu olduunda 1. filtre kademesinin gerekli hijyeniklii salayabilmek amac ile en az F7 zelliinde olmas gerekmektedir. Bu tr cihazlarda soutma yaplmas durumunda youan suyun drenaj ok zor olaca iin nem alma dnlmemelidir. Ameliyathanelerde sirklasyon havas kullanlmas durumunda egzost havasnn narkoz gaz gibi zararl gazlar da barndrabilecei gz nne alnmaldr.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS _____________________________________ 6 _______

2.4 ODALAR ARASINDAK HAVA AKII Odalar arasnda hijyenik nedenlerden dolay hava, sterilizasyon deeri daha yksek olan mahallerden daha dk olan mahallere doru akmaldr. Tablo 1de odalar arasndaki hava ak ynleri ameliyathaneler iin verilmitir.

Havann hangi yne doru akaca odalar arasndaki basn farklar ile belirlenir. ki oda arasndaki basn farklln temin edebilmek iin fleme ve emi havas debileri arasnda belirli farkllklarn yaratlmas gerekmektedir. Bir mahalden dier mahalle hava ancak kap aralklar, menfezler ve damperler vastas ile akabilir. ortamn sterillik derecesini bozmamak ve hava akmnn belirli miktarlarda olmasn salayabilmek iin iki mahal arasndaki kapnn ok ksa sreli olarak almasn temin etmek gerekir. Kaplar ve dier gei yerleri ok sk olarak alan hastane blmlerinde hava kilitleri (air-lock) oluturulmaldr.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS _____________________________________ 7 _______

1. snf odalar 2. snf odalardan ayrmak iin, 1. snf odalar d havadan ayrmak iin ve gerekli grlen durumlarda ayn snfa sahip iki oday (rn. Ameliyathane ve youn bakm odalar) ayrmak iin hava kilitleri kullanlabilir. Hava kilitlerinin tam anlam ile grevlerini yerine getirebilmesi iin giri ve k kaplarnn ayn anda almasn nlemek gereklidir. Kaan hava miktarnn az olmasn temin edebilmek iin en uygun olan kaplar srmeli kaplardr.

3. HAVA KANALLARI 3.1. DI HAVA EMLER VE EGZOST HAVASI IKILARI Toprak zemine yakn yerlerde mikroorganizma ve toz bulunabilecei iin d hava emileri toprak zeminden en az 3 metre yukardan yaplmal, dz at ve dier yatay yzeylerden de mmkn olduunca uzakta olmaldr. Ayn zamanda, d hava emileri egzost gaz, baca gaz ve rahatsz edici koku kaynaklarndan da mmkn olduunca uzakta olmaldr. Egzost havas k noktalar mmkn olduunca at zerinden yaplmal, kendi binasn ve komu binalar rahatsz etmeyecek ve rzgar etkisi ile egzost havasnn tahliyesini mmkn klacak zellikte olmaldr. 3.2. HAVA KANALLARI Hava kanallar mmkn olduunca ksa olmal ve galvaniz sac veya buna benzer bir malzemeden imal edilmelidir. Fleksbl kanallar sadece cihaz balant azlarnda tercih edilmeli ve 2 metreyi gemeyecek uzunluklarda olmaldr. Hava kanallarnn iine veya hava kanallarndan darya havann geiine engel olacak ekilde szdrmaz yaplmaldr. Partikl birikimine engel olmak iin btn hava kanallar, dirsekler ve balant elemanlar aerodinamik yapda ve przsz olmaldr. 3. kademe filtreden sonra hava kanal kullanlacaksa, kanallar kolay temizlenebilir ve silinerek dezenfekte edilebilir zellikte olmaldr. Bu kanallarda partikl birikimine sebep olma olasl olan fleksbl kanal, susturucu, damper vs. kullanlmamaldr. Birbirleri arasnda hava aknn olmas istenmeyen mahallerden geen kanallarda hava szdrmaz zellikte damperler kullanlmaldr. Hava kanallar zerinden bulunan debi ayar damperleri vs. gibi elemanlara kolaylkla ulalabilmesi iin mutlaka mdahale kapaklar olmal ve konumlar kanal zerinde kolayca grlebilecek ekilde iaretlenmelidir. Hava kanallarnn i yzeylerinin nakliye, depolama ve montaj esnasnda kirlenmemesine zen gsterilmeli, gnlk almalar sonunda azlar kapatlmaldr. D hava emi menfezi ile havalandrma santral arasnda bulunan kanallar temizlik ve dezenfeksiyon iin yeterince sayda mdahale kapana sahip olmaldr. D hava emi menfezi ile hava verilecek oda arasndaki mesafenin uzun olmas durumunda uzun emi hatt ve ksa basma hatt tasarlanmas yerine ksa emi hatt ve uzun basma hatt tasarlanmas tercih edilmelidir. Class 1 zelliine sahip odalara hizmet eden kanallarn mmkn olduunca ksa yaplmasna dikkat edilmelidir. Bunu temin etmek iin havalandrma santralleri mmkn olduunca oda veya oda gruplarna yakn bir noktaya konulmaya allmaldr.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS _____________________________________ 8 _______

Class 1 odalarn basma kanallar DIN V 24194 Ksm 2, szdrmazlk snf 3e uygun bir ekilde szdrmaz yaplmaldr. Dier basma kanallar ayn standardn szdrmazlk snf 2 zelliinde szdrmaz yaplmaldr. 3. filtre kademesi son konumda deilse, hijyenikliin kontrol edilebilmesi iin mmknse kanaln oda dndaki blmnde en az 80 mm apnda kontrol kapa braklmaldr. Bina dna atlacak egzost havasnn filtre edilmesi sadece radyasyondan korunma ynetmelii filtreleme ngrd taktirde yaplmaldr. 3.3. HAVA DAMPERLER Klima santralarnn almad zamanlarda mahal ierisinde yaratlan hijyenik ortam bozmamak iin motorlu szdrmaz damperler kullanlmaldr. Bu damperler enerji kesilmesi durumlarnda ve klima santralar almad durumlarda kendi kendine kapanabilmeli ve tam hava szdrmaz zellikte olmaldr. 100 Pa basn altnda 1 m kesitten szan hava miktar 10 m/hin altnda ise szdrmazlk salanm olur. Motorlu szdrmaz hava damperleri aada belirtilen durumlarda kullanlmaldr. Tablo 2de belirtilen farkl oda snflarn besleyen klima santralnn bu odalar besleyen kanallarnn ayrm yerlerinde Uzun sre almama durumu sz konusu olan binalarda birden fazla kat besleyen klima santralarnn kat branman ayrmlarnda Kullanclar tarafndan istenmesi durumunda ayn snf zelliine sahip odalarn kanal ayrm yerlerinde 3. kademe filtrelerin klima santral alrken deitirilebilmesi iin filtreden hemen nceki bir konumda

4. KLMA TESSATINDA KULLANILAN EKPMANLARIN ZELLKLER 4.1. GENEL ARTLAR Klima sisteminde kullanlan cihazlar bakm ve iletme ekibinin 1. snf odalardan gemeden mdahale edebilecei yelere konulmaldr. Klima santralar ve kanallar bir sistemin tamamn oluturduu iin kanallar iin belirlenmi olan hava szdrmazlk vs. deerler klima santralar iin de geerlidir. Bakm ve temizliin kolayca yaplabilmesi iin santral i yzeyleri przsz zellikte olmaldr. Filtrelerin kolaylkla temizliinin yaplabilmesine izin verir yapda olmaldr. Santrallerin kontrolnn rahatlkla yaplabilmesi iin vantilatr, filtre ve nemlendirme hcreleri i aydnlatma ve gzetleme cam ile donatlmaldr. 4.1. FLTRELER 1. ve 2. kademe filtrelerin malzemesi nem etkisi ile bozulmayacak ve hava akn olumsuz ynde etkilemeyecek zellikte olmaldr. 3. kademe filtre olarak kullanlan Hepa filtreler filtre gvdesine sk olarak monte edilmelidir. Filtre gvdesinin skl kontrol edilebilir olmaldr.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS _____________________________________ 9 _______

Hepa filtrelerde youma olmas durumunda bakteri ve mantar oluabilecei iin youma olmayacak ekilde hava scakl belirlenmelidir. Filtre zerinden geen havann izafi nemi %95i amamaldr. Her filtre kademesinde iletme deerlerini kontrol edebilmek iin fark basn manometresi konulmaldr. 3. filtre kademelerinde kapatlabilir lm az yeterlidir. 4.2. VANTLATR fleme havasn mahalle gnderecek olan vantilatrler 1. ve 2. filtre kademeleri arasna yerletirilmelidir. Vantilatrlerde youma olmasna engel olmak iin gerekli nlem santral ierisinde alnmaldr. 4.3. NEMLENDRCLER Nemlendiriciler 2. kademe filtreden nce bir noktaya yerletirilmelidir. Nemlendiricinin kullanlaca blmde nemlenme mesafesi kadar bir yerin bulunmasna dikkat edilmelidir. Buharl nemlendiricilerde buhar sala zararl maddeler iermemelidir. Sulu nemlendiricilerde fleme havasnn kalitesi kimyasal maddeler ile bozulmamal, kimyasal malzeme kullanlacaksa fleme havasnn toksikolojik ynden sakncal olmad garanti edilmelidir. Kimyasal malzeme kullanlmamas durumunda, suyun mikroorganizma oalmasn nlemek iin UV filtre vb. bir ilemden geirilmesi gerekmektedir. 4.4. NEM ALICILI HAVA SOUTUCULARI Nem alacak hava soutucular 2. kademe filtreden nce monte edilmelidir. Temizlenebilir ve dezenfekte edilebilir zellikte youma tavas ve yeterli byklkte drenaj bulunmaldr. Youma suyu drenajlarnn dorudan pis su borusuna balants yaplmamaldr. Nemlendirici ve soutucudan sonra su taneciklerinin santralin dier blmlerine srklenmesini nlemek iin gerek grlmesi durumunda damla tutucular konulabilir. Damla tutucular 2. filtre kademesinde nceye konulmal ve korozyona dayankl, temizlenebilir ve dezenfekte edilebilir bir malzemeden imal edilmelidir. 4.5. ISI GER KAZANIM CHAZLARI Klima santralarnda kullanlan s geri kazanm cihazlar hijyenik adan ikiye ayrlabilir. - Egzost havasndan fleme havasna partikl ve gaz karm olmayan cihazlar - Egzost havasndan fleme havasna hava kaaklarndan dolay partikl ve gaz karm olan cihazlar Is geri kazanm cihazlar 1. ve 2. kademe arasna monte edilmelidir. Bataryal s geri kazanm cihazlar gibi egzost havasndan fleme havasna partikl ve gaz karm olmayan cihazlar hijyenik kontrol gerektirmeden kullanlabilir. Egzost havasndan fleme havasna partikl ve gaz karm olan cihazlarda bu karma s deitirici yzeylerin dnml olarak egzost ve d havaya temas etmeleri veya ara yzey yerlerden kaak olmas nedeniyle mmkndr. Bu cihazlarda partikl karm 1:10den fazla olmamaldr. Karm orann belirlemek iin azotmonoksit vb. bir gaz kullanlabilir.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS ____________________________________ 10 _______

4.6. SUSTURUCULAR Susturucularn hava ile temasta olan yzeyleri anmaya ve rmeye dayankl olmaldr. Mekanik darbelere kar delikli sa ve/veya rgl tel ile korunmaldr. D hava susturucular 1. filtre kademesinden sonra ve vantilatrden nce konulmaldr. fleme hattndaki susturucular 2. filtre kademesinden nce ve gerekirse 3. filtre kademesinden nce konulmaldr. 4.7. MENFEZLER Menfezler temizlik ve dezenfeksiyon iin kolay ulalabilir ve sklebilir olmaldr. Debi ayar kolaylkla deitirilebilir yapda olmaldr. Ameliyathaneler gibi lif oluumu fazla olan odalarda emi menfezlerine aletsiz kolayca kartlabilen lif tutucular taklmaldr. Ameliyathanelerde egzost gazlarnn 1200 m/hi taban seviyesinden, geriye kalan miktar tavan seviyesinden atlmaldr. Narkoz gaz konsantrasyonu lmleri gstermitir ki, mahal havas emiinin tabana yakn yaplmas ile zararl gazlar yeterince emilmektedir. Ameliyathane ierisinden emilecek havann dier ksm tavandan veya tavana yakn bir blmden emilmelidir. Taban seviyesindeki menfezlerin alt ksm tabandan birka santim yksekte olmal ve alt kenar ameliyathaneye doru eimli olmaldr.

5. AMELYATHANELERDE HAVA DEBLERNN HESAPLANMA YNTEMLER Ameliyathanelerde klima tesisat birbirinden bamsz drt grevi yerine getirecek ekilde tasarlanmaldr. zel koruma gerektiren alanlarda havadaki mikroorganizma seviyesini snrlamak Odalar arasnda gerekli hava aknn salanmas Hareket zonunda narkoz gazlar konsantrasyonunu snrlamak Talep edilen oda artlarnn salanmas

5.1. FLEME HAVASI DEBS Hepa filtre kullanm sayesinde ameliyathanelerdeki fleme havas mikroorganizmalardan neredeyse tamamen arndrlabilmektedir. Ameliyathanelerde tespit edilen mikroorganizmalar genellikle odada bulunan personel tarafndan ortama yaylmaktadr. Ameliyathanelerde istenen dk mikroorganizma oran yeterli miktarda mikroorganizmadan arnm hava flenerek salanabilir. Odadaki ortalama hava mikroorganizma konsantrasyonu kR iin aadaki forml geerlidir. nK kR = ------------VZU mikroorganizma ( -------------------------- ) m

(1)

nK = Hava mikroorganizma yk (mikroorganizma/h) VZU = Gerek fleme havas debisi (m/h)

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS ____________________________________ 11 _______

Yksek artlar gerektiren kark akml hava kanal sistemli ameliyat odalarnda deneyimlere gre gerekli olan hava debisi V*ZU = 2400 m/hdir. Bu deer referans fleme debisi olarak adlandrlr. Odada oluan mikroorganizmalar gibi zararl madde oluumlar havadaki referans mikroorganizma konsantrasyonu kR* deerini gsterir. tici akml hava datm sistemlerinde, havadaki mikroorganizma konsantrasyonu, kontaminasyon derecesi S kadar azaltlm fleme havas ile salanabilir. Zararl madde miktarndan bamsz olarak deiik hava datm sistemlerinde izafi deerlendirme yapabilmek iin koruma alannda izafi hava mikroorganizma S deeri aadaki ekilde hesaplanr. kS kR V*ZU S = ----------- = S -------------- = ----------k R* k R* VZU (2)

kS S = ----------kR kR k R* kS V*ZU VZU

koruma alanndaki kontaminasyon derecesi VZU debisinde odada ortalama havadaki mikroorganizma konsantrasyonu VZU debisinde odada ortalama havadaki referans mikroorganizma konsantrasyonu Koruma alanndaki ortalama hava mikroorganizma konsantrasyonu Referans felem hava debisi (2400 m/h) Gerek fleme hava debisi

Koruma alanlarnda hijyenik kalite asndan deerlendirme ls olan izafi hava mikroorganizma konsantrasyonu Szul iin kabul edilebilir snr deerler tespit edilmitir. Gerekli min. fleme havas debisi iin aadaki forml kullanlabilir. S S VZUmin = V*ZU ------------ = 2400 ---------- (m/h) Szul Szul (3)

Kontaminasyon derecesi S zellikle fleme havas debisi gibi birok farkl etkenden deiebilir. Bu nedenle btn hava datm sistemlerinde S = 1 olarak alnabilir. Koruma alanlarnda izafi hava mikroorganizma konsantrasyonu Szul iin maksimum deerler aadaki ekilde belirlenmitir. - ok zel artlar gerektiren A tipi ameliyat odalar (transplantasyon, kalp ameliyatlar, eklem protesi, alloplastik vs.) iin Szul = 2/3. - zel artlar gerektiren B tipi ameliyat odalar iin Szul = 1. 5.2. TAZE HAVA DEBS 3 kademe filtrasyondan geirilen havada mikroorganizma konsantrasyonunun ihmal edilebilecek kadar az olduu kabul edilir.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS ____________________________________ 12 _______

Narkoz gazlarn ve dezenfeksiyon malzemelerinin buharn filtrelerde tutmak mmkn olmad iin gaz konsantrasyonunu azaltmakta kullanlabilecek tek ara dardan alnacak taze havadr. Narkoz gaz emisyonunu azaltmak iin emi sistemleri ngrlmektedir. Bu emi sistemlerin ramen oluan emisyonlar Halothan iin yaklak 500 ml/hdir. Buna gre, d hava debisi 1200 m/h ve odada eit dalm olduunda Halothan konsantrasyonu 0.4 ppm olmaktadr.

6. ZEL DURUMLARDA KLMA TESSATININ LETLMES Ameliyathanelerin kullanm zamannn dnda kontamine olmu havann ameliyathaneye giriini nleyebilmek iin odalar arasndaki hava akmn Tablo 1de belirtildii ekilde salayabilecek dzeyde klima santral altrlmaldr. Kullanm zamannn dnda altrlmamas gereken fleme ve egzost kanallar hava ak olmayacak ekilde hava szdrmaz damperler ile kapatlmaldr. Odann ilevsellii iin gerekli olan kap, servis pencereleri vs. gibi tm aklklar kullanm zaman dnda kapal tutulmaldr. Ameliyathanelerdeki bakm ve temizlik sreleri alma sresi olarak saylr ve klima tesisat sadece acil bakm ve tamir ilemleri iin kapatlabilir. Klima santrali mmkn olduunca ksa sre iin kapatlmaldr. Kesintisiz iletmenin salandn kontrol iin saya monte edilmelidir. Elektrik kesilmelerine kar 1. snf odalar iin alan santralarn nemlendirici ve soutucular dndaki cihazlar yedek elektrik kayna ile emniyete alnmaldr. Bu yedek elektrik kaynann kesintisiz olmas zorunlu deildir.

7. KLMA TESSATININ TEMZL VE DEZENFEKSYONU Nemlendiriciler, soutucu bataryalar ve damla tutucular periyodik olarak temizlenmeli ve gerekirse dezenfekte edilmelidir. 2. filtre kademesinden odaya veya 2. filtre kademesi ile 3. filtre kademesi arasndaki kanallarn temizlenmesi pratik olarak pek mmkn deildir. Kanallarn montaj srasnda temizlik ile ilgili gerekli artlarn salanmas durumunda dezenfeksiyona gerek kalmamaktadr. 3. filtre kademesinden sonra kanal varsa bu kanallar ve odalar mutlaka periyodik olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

8. KLMA TESSATININ KABULU AAMASINDA YAPILMASI NERLEN KONTROLLER Hepa filtreler szdrmazlk ve sk oturmaya kar kontrol edilmelidir. Bu amala filtre malzemesinin ya ile szdrmazlk kontrol filtre monte edilmeden yaplmal, filtrenin sklna baklmal ve en son olarak montajl halde partikl saym yaplarak filtrenin szdrmazlndan ve sklndan emin olunmaldr. Duman deney testi ile odalar aras hava ak testi yaplmaldr. Bu test odalarn alma zaman dnda cihazn dk debi ile alaca durumlar iin de yaplmaldr.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS ____________________________________ 13 _______

1. snf odalarn temizlik ve dezenfeksiyonu yapldktan sonra ve odalarn kullanma almasndan nce btn odalar gezilerek klima santral ve havalandrma tesisat uzmanlar tarafndan kontrol edilmelidir. Bu kontroller srasnda partikl saym yaplmal, havadaki mikroorganizma konsantrasyonu llmeli, hava ak ynlerine baklmaldr. Gezi srasnda klima tesisinin hijyenik adan uygunluunu kontrol etmek iin en az aada belirtilen tesisat blmlerine baklmaldr. - Konum ve hava kalitesi asndan d hava emileri - Uygulama, temizlenebilme ve dezenfeksiyon imkanlar asndan d hava emi kanal - Farkl artlar gerektiren kanallarn birbirinden ayrlmas asndan fleme, emi ve egzost kanallar - Konum ve d hava emi kalitesini etkilemesi asndan egzost havas menfezleri - Filtre kademeleri, filtre snflar, yerleim, basn fark lm cihazlar ve etiketlendirme asndan filtreler - Temizlenebilirlik asndan klima tesisatnn veya hcrelerinin gvdeleri - Yaps, montaj ve kondens tahliyesi asndan nemlendiriciler ve soutucu bataryalar - Zararl madde transferi ve hijyenik adan s geri kazanm sistemleri - Muhafaza asndan susturucular 1. snf odalarn hijyenik kontrolu ise aada belirtildii ekilde yaplmaldr. - 3. kademe filtrelerden sonra gelen menfezler ve varsa fleme kanallar ile odalarn ncelikli olarak temizlenerek dezenfekte edilmelidir. - Partikl saym btn 1. snf odalarda dorudan fleme havasnda yaplmaldr. Gerekirse kaaklar kontrol etmek iin 3. filtre kademesinden nce gsterge olarak kontrol aerosol verilebilir. Her basma menfezinde en az 3 lm yaplmaldr. - fleme havasndaki mikroorganizma konsantrasyonu lm btn 1. snf odalarda dorudan fleme havasnda yaplmaldr. Basma havas tavandan veriliyorsa en az birka noktada lm yaplmaldr. - Hava akm yn kontrol edilmelidir. - Nemlendirici suyunun, soutucu bataryann youma suyunun ve damla tutucunun mikroorganizma kontrolu yaplmaldr.

9. BAKIM VE LETME Klima tesisatnn arzasz almas hastaneler iin kanlmaz bir gereksinimdir. Bu nedenle iletmeciler klima tesisatnn srekli bakmn yaparak devaml alr olmasn salamaldrlar. Klima tesisat kapsamnda yer alan btn cihazlarn bakm ok nemlidir. Filtrelerin periyodik bakm yaplmal ve ar kirlenmesi durumunda deitirilmelidir. Filtrelerin kirlilii giri ve k arasndaki basn farknn lm ile anlalr. Bakm ortaya kan veya kacak arzalara zamannda mdahale edebilecek kadar sk zaman aralklarnda yaplmaldr. Zaman aralklar yerel alma artlarna baldr. Bakma ilave olarak iletmeciler her yl hijyenik kontrol yaptrmaldrlar. 3. kademe filtrenin her deiiminden sonra partikl saym ve hava mikroorganizma konsantrasyonunu ltrmelidirler. Ayrca, nemlendirici hcreler ve soutucu bataryalar da her yl mikrobiyolojik kontrolden geirilmelidir. Gerek ilk iletmeye alma srasnda, gerekse de sistem iletmeye alndktan sonra yaplacak bakm ve kontrollerde aada belirtilen EK-A tablosundan yararlanlmas tavsiye edilmektedir.

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS ____________________________________ 14 _______

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS ____________________________________ 15 _______

VI. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS ____________________________________ 16 _______

SONU Ameliyathane klima sistemleri ile ilgili gnmzde deiik lkelerin deiik standartlar bulunmaktadr. Bu standartlar incelendiinde grlmektedir ki baz detaylar dnda temelde btn hepsi benzer kriterlere sahip standartlardr. Bu makalede standart olarak Alman DIN 1946/4 standardnn son basks olan 1999 yl basks referans alnmtr. Bu standart bir nceki 1989 basksna gre temelde ayn olmak ile birlikte zellikle filtre snflarnda deiiklikler yapld ve odalar aras hava aklarnda baz farkllklar olduu grlmektedir. Sonu itibar ile btn farkl standartlarn ngrd temel dnce insan saldr. Gnmzde lkemizde de insan salna verilen nem artmakta ve yaplan yeni hastanelerde mmkn olduunca uluslar aras standartlara uyulmaya allmaktadr. Bu standartlara uyumluluk daha nce yaplm olan hastanelere de yaygnlatrlmal ve gerekli renovasyon projeleri uygulamaya sokularak en azndan ameliyathane blmleri en gncel standartlar kullanlarak hijyenik hale getirilmelidir.

KAYNAKLAR [1]. DIN 1946 PART 4 APRIL 1999 [2]. VDI 2083 [3]. FED 209 E [4]. ISO 16644-1

ZGEM K. Oktay GVEN 1991 ylnda Orta Dou Teknik niversitesi Makine Mhendislii Blmnden mezun olmutur. Mezun olduktan sonra yaklak iki yl Celal Okutan Mh. ve M. Firmasnda mekanik tesisat projelerinin tasarmnda almtr. Askerlik grevini tamamlamasn mteakip Alarko firmasnda teklif mhendisi olarak almaya balamtr. Halen Alarko-Carrier San. ve Tic. A.. firmasnda Sistem Sat Departmannda Mdr Yardmcs olarak grev yapmaktadr.