Sunteți pe pagina 1din 142

 1

ISSN 1958-5543


















 2



                

            
              
          
          
          

        






           
          



 3


INTRODUCTION A LA PHENOMENOLOGIE : LE SENS DE L’EXPERIENCE ET
SON EXPRESSION LANGAGIERE (COURS) 1
 1
 1

Description du cours 2

Sommaire 3

I. La phénoménologie comme explicitation du sens 5


1. Le sens des concepts arithmétiques et leur origine psychologique 5
2. La réfutation du psychologisme logique 7
a. Conséquences empiristes 9
b. Conséquences sceptiques 10
c. Circularité dans la clarification phénoménologique du sens des concepts logiques 10

II. Le sens et la signification 13


1. La signification des expressions langagières 13
Figure 1: Les deux espèces des signes 13
2. La signification idéale comme objet général 15
Figure 2: Le rapport de la signification à la représentation selon le " platonisme logique " 16
3. L’intention de signification et la signification idéale 18
4. Le concept de noème et la réduction phénoménologique 20

III. Le sens et l’expérience 24


3. Le concept " génétique " de l’expérience 26
4. L’expérience et la réalité 30

IV. L’expérience et l’expression 34

IV. L’expérience et l’expression 35

VI. L’événement d’expérience et sa temporalité 36


1. La problématique de l’impression originaire (Levinas et Henry) 36
2. La temporalité de l’expérience et la genèse du neuf (Marc Richir) 37

VII. L’expérience d’autrui (Introduction à La phénoménologie de l’intersubjectivité) 42


La démarche husserlienne 42
1. La réduction primordiale 45
2. La modification intentionnelle de l’ego 46
3. L’ambiguïté de la théorie husserlienne de l’expérience de l’altérité 52
B. L’analyse sartrienne du regard 54
1. Le regard d’autrui 55
a) L’amour 58
b) Le désir 59
1. La voie merleau-pontienne et la démarche lévinasienne 64
2. Passage de Husserl et de Sartre à Lévinas 65

VIII. L’expérience de l’expression d’autrui (L’entrelacs de l’appel L’appel et de la réponse) 68


a. Le visage comme principe de signification 68
Autrement qu’être 70
2. Le rôle du tiers 71

Supplément I - L’expérience et la réalité. L’idéalisme transcendantal de la phénoménologie husserlienne72

Supplément II La phénoménologie heideggerienne de la temporalité 77


 4

1. Temps mortel, temps historique, temps mondain 78


a. Le modèle de dérivation 78
b. Le modèle d’équi-originarité 80
2. Le concept de répétition 80

Supplément III Phénoménologie et narratologie selon Ricœur 82


1. Première aporie : la dualité des perspectives sur le temps 82
2. La deuxième aporie : la constitution de l’identité de soi-même 84
3. Troisième aporie : l’inscrutabilité du temps 86

Supplément IV La refonte richirienne de la phénoménologie 87


1. Radicalisation de la réduction phénoménologique 87
a. Simulacre ontologique 88
b. Pour une épochè phénoménologique hyperbolique 89
c. L’épreuve du sublime phénoménologique 89
2. L’entre-aperception comme point de départ de la refonte de la phénoménologie 90
3. Le phénomène de langage et sa référence à la réalité 92
a. Le nouveau concept du phénomène 92
b. Phénomènes de langage et phénomènes hors-langage 93
c. Le schématisme de la phénoménalisation 94

Texte d’un article publié dans Annales de phénoménologie 2 (2003), 13–24. 97


1. L’idéalisme transcendantal de Husserl 97
2. L’idéalisme transcendantal mis à l’épreuve de l’expérience 102
4. Une remarque sur le temps et l’autre chez Richir 105

Supplément V La réduction du Dit au Dire 107


1. Le déjà dit d’avant les langues 107
2. L’amphibologie de l’être et de l’étant 109
3. Le Dire d’avant tout Dit 111

Supplément VI L’appel de la loi et la responsabilité sauvage 112


1. De la responsabilité sauvage à la loi morale 113
2. De la loi morale à la responsabilité sauvage 117
3. Conclusion 120
1. Deux interprétations de l’appel d’autrui 123
1. Expression de l’expérience 123
L’originaire éclate 124
2. L’expérience réfractaire à son expression 125
1. Expression de l’expérience 129
L’originaire éclate 130
2. L’expérience réfractaire à son expression 131
1. Le concept " statique " de l’expérience (Expérience sensible et expérience catégoriale) 135
2. Le dédoublement de la structure différentielle du sens 136

Bibliographie 140

Emploi du temps 141





 5













           
         


           
            


            







           






             
          
        


          


                


           




 6

          



              

           
            


          
          

              

          
              
           
              



             
                


             


           
         
              

            
           
          
          



          

               


            
              

           
             



 7











             
        
          
             


           


             
            
        


        
         



          
                
          


           

             



             

            
           
          
             


            




 8


            





            
             
             
        



            
           
          






            
            
          

              
          
           



            


             
           
            
            

         

             


             
      





 9



            
         
           
         
            
              


                

              
             
        

            
           

          
        
           
            
          



            

            

          


              

         
             
             



           
              
            




          



 10





            

             
             

           
             
           

           

                
           




             
          
           
          

               




            











              
           



             



 11

            


          
            
         
            
        
           


            
          
          

         
        

           
         


          
              




              
            
         
          
             

             
              
            





             
          








 12




 13


          
         
          


              






             


            
            

             
           
            

             
         
         
         
          
         
         



           


               
            
            

           



              






 14


 

 


          
         


            






             


       






           
 
            
             



          
          


           
         
         

             


           

           

         


 15




     






          
  
             




          

             
            

           
           


           

           



             

          









              





          



 16


           



          
         
          
                
            

          
           
          
















 
 
 
      
 

            


        

           


            
               



 17

            

           
          
         





           
           

           
          
         





          

          


            












          
              

          





 18




              
             



                 
          




               







            
          
          
            

           
         
          

              





          
             

             
             
           
          







 19

         


          

           


            



             
            
            

             









        
         



          



          
          




             

            








             


 20

          
              
          


 
 

           

             
            
           

              

           
         
         




            
              

           
           



              
           

           
            
             

            
          
           


              
         
            
          
            


 21

             
          




            



         

            
         


          



            
           


           






         
         
        
              
            


          
              
         
             
         


         
       

           

              


 22

          




           

              




         
           
      



                



             



         
           














            
           
              
             



               


 23

             


              
           



            


            

               
             
            


             

           


           
           








 24



 
 


 
 
 
 
 





            

          
          

              
         



            
          
            



             



 
           
          
        


               
            


 25



           


              

           
           

           

             
           
            








           
           


              

               


               
          








               
           



          

            
            


 26

             



            

               

               

             

            


           
           
              
            
            
                



          

            
            



            
            











             


            


          


 27



             
          




         

            

           
          
         
         


            


             
            

            


            

               
            
          

             

          
           



            
          


         
          



       





 28

            
          


            

           
           
         

                
            
           
         
              
              
          
            





            

            
           
           
            
         
           


         
         
         







            





          



 29




            

         

             
          



             

        
             


          
          
           



         
        

           


          

            





          
        
             


         


           
            


           


 30

           






            
           
         




             
           
          
            
          


          


         


             
            
        



           


             
          






            
          

            




 31

              
           


             

            


              
              


         
           







         
         
         
             
             
             


           


           
          


             

            


          
         

            
             
             
        



 32

               


              
             
          

          

             
            
        
         
           



             






             
          




          





          

           
           
          
        
        
         
              

          
            
          

           


 33



              


          
          

         
        


          
            
           
      


         
          









 34





 35









 36




           


           
            
           


          
            
         
            
             
            
            
           
             



            

           
          
            

           
            

                 
           
         
           
          
        
            


            



         


        



 37



             
          
           
          
            

             


          
           
           
         
       
          
         
           



           
            


 


           



           


           



             
          
           
           


            




 38

         
            
          

            
        


            

              



       
            
             






        
           

           

             

            

               
             


               



                
             





           



 39


          

             
           
              

             
            

             
             
             
            




            
          


            

           
            
           
            
           
             


            
            


          




             




         






 40


           
             
               



            

          
          




               



              
              

            





            


           
  
         

            

          
           
             
           
            
           
            
            
               


          
           



 41




            
             









 42




          
             


           
          

             



              
           



             
          
            
            
                  
             

           







        


        





           
         
            


          
        


 43

            
         
         


        




      
        
        
          
       




       


            










              
            




           

            


        











 44

           



             



          
           
         
          


               

                 
              



           

         
          


          



           
         
             
            
          






            
              



             




 45


           


              



           
             

                 
        
          

             

             
           
             


           
              
            


           







            

             


             



            
          
                
          

             



 46

            


          
          


             
         

           



         
            

          
         
      










       




             
           
          




             



              

              
              





 47





            
          








                 
            


            
           


              

          



               
              
          
         

        


           



           
         


             

             
        



 48


           

             
               
             



       





         
           
           
              
        


            
           




           
         

            
              

           






       





         



             
          


 49

           



          
        



        


          





         


       
        

       
       
     






        




      


     

     
       
      
   
     


           

     



 50






          
      

        
            
         
     

            


   



       
      
     


        


          
         
        
        

         
         



          

          
      
           
      





         
           






 51



         


         


           



     
         
         
     
          
         
        
          


           
           

          



           
         
           


          

                 
              








       
           
       
            



 52

       







          



        


      






          



         


        



           
        









        
        



           
          
          
       
            

          


 53

          



       




          






       
          
           
          
        
       


        


        
          
        
        

         
           
           

       
           
         

           


           



           





 54



            
             
           
            
           
           

             
            

          

         
            
           


         


        


             
             
           

            



             
           
           
           
         

             
          


          




           
     
         




 55






             

             


        


          


           


        






         
          
           



           
         



              
          

         



             





        

      
        


 56

        








         





        


         



      


      
        

         
        

          
          








          


            


           
          


          







 57

          



        


          


       





           



     
       
        
       
       





         
         
          


           


           
          
          


             


       







       





 58




         








           
         

          
       


            




          













         
           

        
          









 59


           




            

         
           
            

            
      




        
        



          


 

        
         


           






         
          
         


         
         
          



         


 60




           


      





             
         

        

         

        
          
          
          
          
           
          
             
            

          


          
        
          

           


       


      

        

       
        

       

       
        
        
      


 61

       




            
          
           
           


           




         
          
          



      



       
        
        



           




           
           


       






            

         
           
         






 62

      




        
      
         
    
      
       

        



            

           


        


         
        
         

        

         
       


       

     




          




          
           
         
           
          
           
       
         



 63

        





         
             

           

           
           
       


        



       



         


      






       




           




          
           




          

 



 64




       

         


       






        



           
        
      


         
        
            
        


          
          



      





       




           

          


        


     
        



 65



        



        





      



       
     
     




      


      


        


        
          
          
       




          
           
             
         
       

        




           
           


          
         
         


 66


      
            
          
       





        


          



           




         
          
         
           

       

        
          
           



         


       


    
       
      
        

        
     
       






 67

    


        




     







       



       
      











         

             

           
         
            
          
           
        






 68








         



          
         
          
           

          
         
        
          
          


      


       
      


          
        
         
        


          
         
           



      





          
       
        



 69

       


      
           

       
         
       





        


         
          
          
         
          

            
          

        


        


      







          
        
          
        






          

           




 70

            
        
         
        

            



             
        
            



           
        
         


        



         
         





            



         
          








        

         

            



 71

           
          
          


         
         

              


         
          
          
         





































 72



        
          


             
         

       
         

        



            
         

            

           
          
        



           
           
          



         
        

       
        

          
      
           
        

          
           
         
          
        


 73

       


         
        
          
       
       
           



          
          



          
        
         

         



         

         
          
         


          

             


         


           

          
        
          




          

           



 74


            

           
             

          

           
           



          
       
        
       

        

           
         
           
          
           

          


          
        
       
       

         

           

        
        



         



           
          




 75

        


       



            

            
        

            
         
             
              
          
        
        

            
          

        

           
           


        
         


       
          

       
         

          
          





            


        





 76



         

         
       
       
           

          
         
        


         
          

         




         

         
            
         
           







             
           
         
             
         
        
       

            


       
          



 77






         

        
         



          

           
      
       

         


          
         
         
           
           

       



           
         
        

         
        
        
        
         
           
          







 78



          
       
        

           



           
           
         
            

            
         
    
         
        
         
            






       


          

           
        
       
        

           









           
        
          




 79



         
         
        
            
         
          
        
         

           
          





             
           
        

       
        
          
        
         
               
           



        


        
         
         

          

         


              
        
        

        
      



 80




          
          






            


        

       
         
         



        






           

          








            
         
         
        
        
        
          
          




          


 81



            
           






           
        


         

            

           


         
         



           
          
           


       



         
       

          



 82



          
         
         

        

         
          






          

           
      
        

             



           
        
      
         
       
         
         

          


         

         

           
          
       

         
          

           


 83



           
          
           

          
           
         
           


          
        

         
           
          
         
        
           


        





        


          
           
            
       



           
        
         




        

       
        
         
        
        


 84

        



         

         
      

           
         

         


          
      






         
        
         
          
       

          

           
           

         

            
           
            
            





         
        

        

        
          
            


 85

      


        
         
          
           
        
       

       


         
       
          


          
       
           

         

        
       
          


           
        


         

         
         
          

          
        
        
         



          

          
         





 86





              
        
          
       
       

        

         
        



            

             
        
        
          

          
           






             
          
            

           
            




          

        

         





 87



         
           
             

          
            
          
       

            
      
         
         


        

             



             

       
        

             




            
            

    


          
            
          
        




      
        


 88


              

          
       
         


         
           
          
         
           
          



         
         
             
        



         

           

          
          
        






           
        
       
      
      
         



        


      
       



 89





         

       
 

       
         


         


          

        
            
           
        
       
         
           
          


         

            
            
           








         
        
      
          
          
          
            
           
         


         


 90


        
        
       
        
         

           

          


       
        

            

      



          
            

         

       
         


              
        
         
         
        
          
        
            


           
        






           
         
         


 91


      
           




         
        
         
         
         
        


        
          

         
           
       

            
       






          

           
        

        
            

         

            

       



        
            
         
         
      


 92

         
        
        
         
        
        
        




         



        








            
        
          
        
      
         
         
         


         
        
        
           
           
         

           






         


            



 93

          
         
        






          


           
          


           
          




          



       
        






         


          
            




          
          


          

         



 94

         






          
         
            
       


        


         
       
          
       
       

          
        
         







         



         
       
         
          

          
          
        
        
          
       
         
         
        

           

       
     



 95

        


         
          
         

        
         



         
       
          
        
          
          
          
           
         


        


          



           
         
        
           

         
         
            
        
          
          

           

            
         

         
          
          
        
        
          


 96

          
        
          
          
         


       
         
       

          
        
          
       
          



 97



          


        
          


            
      

      
        

            
          

         
         
       
          
       

     
         
       


          

           
         
        









        


         

        
            
           


 98








        


        



         
           

        

        

           
          
         

           
         
            
         

          
          
          

         



         
         
        
             

          
         
         
        
         


         
         


 99

         


           
          

           
       
        
        
          
          
          
        

         



         
            

           
         






       
      
        

          
          
         





 


           

          




 100

        


         
         



         


            



         

         


            
        
         
           
             
          
         
        

         
           






            

           


         


        
         

      
        



 101



        


           



             

          

       
         
          

         
      
        
         
       
           






        

           
           
        
         


         
          
         

           





            



 102



        




       
           

           

          
            
            

        
        



           

           
        


         
           
       


           

           
               


           

          




         
           
        



         
         


 103

          
         
        


          
         
          
         
        
            
         
       
         




          

         
           
       
           
         

        



             

           
           


        
          
         
      


 


         
        
          

            



 104

         
       

        
          


      
         





       

           
        
       
       

          



         






           
           

         
         
           
          




     
       
           

           
         
         



 105


         
       
         
         






           
            
          
           
        
         
          

        

        


        
      
       
        




           
        

       

           
       
       



          


        


         
         
        
        


 106

           

         





 107



          
            

            



            
           
        








         

          
         
        
        
        
               
          

       


         
       

              



         

           



        



           


 108

         



         
        
           
         


         
           





            
         
         
           
            


         
       

           
          
        
          


             



              
        



           


         
          


         



 109

            







         
      

            
         
          

         
         

           

         
         
             



           
            

             
          

         

              

         


           



             

         
         
           



 110

       


     
       
       
          
             
             

          
          
         
          





           
          


            
       

            
         



            
           
            




          

         
            




        
              

           
         
          
           


 111


         

          









         



          
           



           







 112


          

         
         

           


              

        





              
            
          

           







        
        


       
           
          
            




           





           
           


 113

          
        
             
       
            
           
           

          
         







            
        

           



         
         
           

         

          
       

          


              
         




         


           

             







 114

           
        
        
       
      



  
             


        
           


          


           


       



            
         
        
         
          



           

        
        
         



        
        

           




           
             
         


 115





        
        
         
        
          



          

        




               
           


         
           
         


          
             
        

          


           
           
       
           
          
          

           



               
            





 116

         

           

          

             



             
         

         
       

           

     
         



           

         




          



         
           
          
         

       
         

         
           
          

             


         
        


 117


           
            
         


          
          
          
       




            
           
       
         


           
           
        
        

          

          

           
        
          
          
            
          
         

        



         
         


          
           
        


            


 118

         

           


           
           

          
        
           


          


          


         
          
          

         



          
          


           
         


          
         
            
        



            

        
         

         
         
          
          




 119

         



          
         
           


               
        
         
           

             
       



           

            

        
        


           


           

            
        
          
         
          
         
          



            
     

         




 120




         
            
        

         
        
          

             

           




           
            
         
           
           

          
           
         
         

           



           



        
           
         





            
           
            
          
        
      


 121

         









        


         
         
        


           
         




       
       
         
           
          


         
         
        
         
         
         

           


        
        


      





           




 122

           


     


         
       
       
       
      


            


      


        
      


         


     


    
     



           
         
         



         
         



          

        
           

        
           
           






 123

          
             

            

        





             

           
         
        
        

          
             


          
         


          
          


      


     



        
         

          
         

         
         




         
         
          


 124


          
           



           





             



         









         
         
           
           


       



      


         
           
          
        
        
         

          






         



 125

          
            
           


           
         

            
          

      

         
       
      
           
           


          

         
        




        


      
      

          
       

         
         



          
        
            
       

         
          
         



 126





          
           


             


          




          



           

         


        

        


              
        
        
         
             

          

           
          


           


           

         
          






 127

          




            

 

             
             



        
           
          




           
         
           
          

          



       


         
         

            
          
             
           


         


             



         


       


 128


        
        
           
          
          
        


         
            
           
        
          
            


          
         


       

        
           
        

          
           
        
        
        

             



           
       

         
             
     
         
          
           
        
         





 129


       
         
          
            
        

           
          



        
         

          
         

         
         




         
         
          

          
           



           





             



         











 130

         
         
           
           


       



      


         
           
          
        
        
         

          






         

          
            
           


           
         

            
          

      

         
       
      
           
           


          

         


 131

        






        


      
      

          
       

         
         



          
        
            
       

         
          
         






          
           


             


          




          



           

         



 132


        

        


              
        
        
         
             

          

           
          


           


           

         
          




          




            

 

             
             



        
           
          




           
         
           


 133

          

          



       


         
         

            
          
             
           


         


             



         


       

        
        
           
          
          
        


         
            
           
        
          
            


          
         


       

        


 134

           
        

          
           
        
        
        

             



           
       

         
             
     
         
          
           
        
         




       
         
          
            
        

           
          


          

            
          
           
          
         
          

         
       

         


 135

         






        
       

        
      

        
       

        
           


         
          
         
         
       
          
       


          

        

        
            


       


           
         

        





        



 136

        


            
         
         
        

       

          



           



        

           

            
            
          
       
        




          



       

          
          
         
          
         





        
             
        

          
        


 137

            


         


       


         

       


       


        



           
        
           



           

            


        




         


       


       
        
       
       


         


        


       


 138

      




         





             
       







           
        


         
           
         
         
         
          

          



         

       
        
         
           
           
           
         
           
          


           
          





 139

          
      
         

          




        

          
          
           
          
        


       


         


          







 140


           
       
          












            



           

               






          










 141











             






           





              
          
             





         





            






            



 142




         












S-ar putea să vă placă și