Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Unported License.
This collection of short stories in the Daffo variety of Ron were written and given to me in 1994 by Mr. Amos Emmanuel, a young man from Daffo. I came to know Amos when I did research in the Ron country for the Frankfurt-Maiduguri Joint Research Project, which was funded by the German Research Foundation. I was then collecting word lists and texts - many of them still unpublished. Amos came by with a notebook of handwritten stories in Ron. I typed them up, but unfortunately I later lost the English translations and I also didnt tape-record them. Still, I think it will be nice to publish them. I hope the people who still speak the language will be able to read this fine specimen of Ron Literature and will enjoy it. I also hope that more young people like Amos will start writing down stories and other samples of literature. Dont stop using your language, teach it to your children and make it last! Today is Amos birthday. May he enjoy it and see many more happy birthdays in the years to come! Uwe Seibert, June 11th 2013
Table of Content
Hwash ma ahwak ma Manggai...................................................3 Masher ma mbar ma gumbwya...................................................3 Masher ma malamot...................................................................4 am ma kir fi ti hur ti makaar....................................................5 Shu re a hai ti am mma aa ti .....................................................6 Ja fwalal ti ka kamo ..................................................................8 Haling ma Mawulyang ...............................................................8 Mar ma njengan a hai.................................................................10 Ma igir......................................................................................18 Mafot kasik ful ..........................................................................19 Njanan ma mashit she ek ...........................................................20
Mutinzuhwi fo, yet a gyoki, a ama ta tek ko ma Mutinzuhwi la, a ti shir mbari. Wen ti yeset, ak Mutinzuhwi ti yu a shitai mbayat tima mu mashar ti a gangi. Mutaasheri ti wop a tar mbari, ti wetai la a gem nzit, tima ti no a ing. ak Mutinzuhwi ti tik la taa kil ma shitai mbayati, ti shitai si shiret mbar mmit. Ti furai tong, a ti kai masher ma mbar mmit. Mutaasheri ti furai shu fo, ti nii: Mma ca kai mutaasher ahun masher ma mbar kyani, ngga ca dash, ca syaar ti! Ti mun a lak andai, ti sun ti nii mashura ma yish awu kai mbari, si nwis la, si furai ndyaafan ta ti a gem kwa. Mar ma vat iin mama a halai am mma mu luki ta shitai mbar sis a ndyaafan taa yish a yet, ta tok a lakis naf. Si wop a kai nafuhi, si yu ti, si ndus a sam ta fe gaat. ak si wal dashi, si mwai a ra, ndo ti kai set, si nii, ndee ti tyaak a gof la a kil ma gon aam kwa.
Masher ma malamot
Naaf iin yo Manggai ndee a yu a kil ma kir sum a wur ta Wulyang kama si lal sis. ak a ndok ti, Wulyangi si mat sis re ful, si faris ca, ta cu. A fa ca tima si faris tuni, Manggai ta nii, awu cwan ama kwa, ta furai hatat suu, fat ama a fotis taa ra. Ta langai Wulyang hai a sam iin sis a lyaafan ti ti lo mama si walan a jihi la yo ma kir sumi. Ta mun gyok gyok, yis a gam mater tima ta shir cica ti lo iin, ta cu! Mater ti yesis ak. Si niyis a ta usis ti gip ma Wulyangi a har lo mma si lyaafan ti, a si lang ti a sam iin ti a nggasi. Muri ta wop a tek jinggir ti cica ti lo, ta hwi ti a fo, a ta ul ka cwai tikil. A nii, ma laki kek, Wulyang si lal ta ti a sam, si niyis a ta lang la kaang. A nii, ma nin mwat, a ta ul lohi la kaang, lohi a lang a nggais ti a la, a nii, ma nafos, a mbai wet. yari si furai yis a rang la ta ti a hai a kil, fat ma kusum mma si kai a danggor kil. ak Wulyang si shitai, a matai lal tima si lal ta ti a sam kwa, si yu ti a sam mma ma ti, si usis a haak, a ta twaaf lohi la wet. Ta matu u, ta nin yo ham fat naf ma mbayat. Wulyangi ak si lang ti a sam, si shitai fo, si munis gbaak fat si sun am mma a usis kwa. Si sisal sis, si niyis, a ta lak am mma ma yis hai, ta kat a kabok yo kabok ti ti
re kek. ak a wal sho shum holeng, anggat taa tu ti Wulyangi ta niis a mat na sati fi wo gip; lo ta fis ta ti a fo wo pul fat si ol ta nvyar ta asara. Shak naf mma mi ti a kil ma kir sumi si sisal masheri. Si langai yish, si dash, si syaar ti. ak si wal farai ndo, si nggarai ta ti ka ama a ra, si niyis, mma ma fuk ta mun na la, ka a tyaak a wan a kil ma kir sum ma Wulyang kwa.
lwyashashi si tek, mawan ti fat kwai si laki. ak si luk a tura, shisher ti kai sis, ta nii, ma wai fo la, ba ta findel. Ngaratashi si wun sis, si niyis, ka ra ta waa fo nzis kwa, ta gyok, si or la tawe. ak si mun a lukai ram iin hai mma naf mi gon aam ka goni la, naf si shitis, mayor ti kai sis. Si furai gwaaan re fo, si nii: Mimai nai yo? Hu shitai ak ngaratashi kyani si tek hur! Huri ta shitai fat itii a wu ti a fa maluk nzis akul si lwyashashi. ak naf si tik a ju sisal a fa mbai a luk nzis wet, ko mmis ta furai yis a shar ti a tu, ta furai fuk, a ta findel. Ta nii, ma wai fo la, a ta nii: Mimai a kir huyuu naf mma hu shitai am, hu ndus fenshash mmu ma fwash kyai la kwahi? Hur ta nii, ma shitai kek, yis man a fur ta ti a fasa ti ti fi mayes a ndik, ta furai mwaatan ti a fasa ka ma a ndok ndiki. ak a hye a ndik ti manjeng, fi ti wop a aakan gosh- gosh ak a wal mwaatan, ti niis hai fya. Ta tik a mbi kwai ngaratash si tek sis a fasa, si niyis ka ra ta wai fo la, ta findel ahun ta bwuk kwa. ak a wai fo la, a ta findel, am ma kir a fur a ndik nai. Ngaratashi si kai mater nzis mawan ka mma si sor, si shitai am mma ma wis huri a us ti a ndik. am ma kir hur ma ti fi ti bakam nai.
lan mama ka si masir yo murumash. ak si ndok ti, anggat taa tu ta shiri ta fur a ndik, ta mandikit, ta masiris la yo murum. Ma fuli es ta masai andai. Malo ta nii, ma masai es, ta mbai nggongi wet. Shisher ti lang a kai sis, ta nii, a ta mwaatis. Shiri si shitai andai, shum ti kai sis, si tik a sir yo afal. anggat mmis ta yu, ta il ham taa mar ti mbir iin ta ti a nggasi, ta yes ti, ta shwai Malo hai, ta ku ta shit la. ak ti dwaaki a hai, shiri si niyis, mi wan a kir sis a tu ti ton iin, a sinii si yu a sherati. Ka si tik la, si kwa si usis ti a toni. Si wun sis, si niyis, ka ama iin a kir sis, ta nii, ma wan a lang la ta ti a ton kwa. Si niyis, mma a lang la, ma mandwish ti ti hai nzis ti. Si niyis, ma yes ta halai wareng ti furai nggwaaran sis, a ta sun mi mater ma tik la ndai. Malo ta kul fai ti am mma si lakis, ta kat ti a ton gyor, yish yis a ro ak- ak. Mma cen a nin fa rwai sok iin, ta gu ra fo fat rukun a fai shisher yish. ak a yor ti a ton, a yes a halai wareng, ti furai gwaaran sis, fat kwai si lakisi. A ywash vaatun, sin myaan ti ti aa mama si yu si shyaar taa Mangguna, si lyaaf. Si lulis, si niyis, mimai a ulis hai ti a ton ak si wisi. Malo ta mbai findel wet a fa shisher tima ti kai sis. Shiri si mashu a ndik, si mandikit, si tik a tik la yo afal. Si har lohi, si shu a ndik, si kar ti giga ka Malo, si kai mater mawis a wur. Nafu ti Malo ti lang la, ti mat sis ti dor, ti nii: Amwash ti, aa yo naaf ma ra mmin ma ko! Malo ta tik a mbi am ma kon a shitai a lan, sin akul si shir kyai ful, ko ta manis, ta jikis la a kima, ta tek lohi, ta ragot set ti, ta ta aset hai, ta niyet: Shaa yen a mun mbaa hai ahun wet? Mutikatul! Shaa fuk, a i mot ahun shi far sen a fa lo ahun weti? Shi sun mater tima i sa kwa i usai lo sani ha? Ta shi et, ta nii, itii ma wan a shu re a hai ti am mma ma ti, ta niyet nafu nzis, mma ti fuk kwa, si makar ti a fa ndiki. Taa tei nafu ti Malo ndee ti tyaak yis a fu mwan a nggong a fa lo ahun ama iin mma mi ti kwa. Malo es, ndee a tik a lang la akul si shir kyai kwa. Ami? A fa awu mawunan ta mater ti shum.
Ja fwalal ti ka kamo
Naf iin yo Mafulul ndee a yu, ta usai nahwai a nyai ho mmit. Ta lifit ngash-ngash matik la a wur, ta niyet nafu nzis, a ti wang fwalal, ti ja, a si yes, si ri in ti ti nahwayi ka hoi. Nafuhi ti kul fai ti am ma laki. Ka mma ti niyis, ta yu, ta tong kai nahwayi ka hoi tawe. Ta langis mawan a lan, a kil mma kwai a shitet nahwayi. Ta mun a wan, ta tek cet. ak a mun a wan ta tos nahwai, wa yis ma wan a cwai nahwai ka hoi kwai. ak a ndok ti a kil mama kwai a shitet nahwaihi, ta hat kyedakkyedak mawan. Ta tek cet fasa, ta luk ti, ma wan a fa nahwai hai ka hoi. Ta sun, ta nii, ti wu sis ndaret kwa. ak a nii, ma guai cet hai, nahwayi ti luket wo pyar mawet. Ta furai hoi hai ti ti ceti, hoi si ak nggyalal! Ta sor ti a kili sik, ta furai findel ahwis, ta nii, nahwayi ti wu sis. Ta kwis ka mawan a wur, ta gyok nunu ta masai tawe, wa ka naf si ndok, si shitis a tik la ka nahwai a ra. ak nunu a wal a masayi, ta kai mater mawan a wur kaang. Nafuhi tima ti mun a gyok sis ti shitis a yes, ti ju tutok mawan, a ti mat sis. Ti nii, mu mashit ti a ra a yis, ti shitai am ma ndo! ak ti lul, ti niyis, mimai a uli, ta ta aset hai. Ti sun am mama a uli, itii es, ko ta manet, ti gasai, ti syaar ti, ti nii, a kwis ka ma ta halai findel mmit. Findel mmit nai a mun yo findel ma Ron: Ka a tong ja fwalal a ndik ka a kai lohi kwa!
Haling ma Mawulyang
Ndee Mawulyang ma randong iin a mun a nggas ti wur ti Maron iin yo Maren a afo. Maren ta mun ti nafu iin ti hyawan fat naf ta sinza re ta ku ta nggyai. Mawulyangi ta langis a nggwelai set, ta nii, yis ma fuk, a ta shir set, a si nya akul. Ta mbi materash mama ngga ta uset. Ta mbai nggongi wet a ur ti naafara mmit Maren, mama a gywaakai set kong, ta fuk ma eng yo malamot iin ta shurai set kwa. ak Mawulyangi a wal mbii, ta usai mater tima ma wan a furai mwatat akul si naafara mmit a hai a yis. am mma a kir yis nai, mma
a furai mwatat si Maren, ngga ta fuk sis yish ka naf ma kit ti a wuri shak, eng ka ta lulis kwa, mma si usis a wur ta Maren ahun akul si nafu nzis kwa. Mawulyangi ta shitai fat yis awu usai mater ti sare ndai. Ta furai teki fat mi yo mwyas mi akul si Maren. Ta nii, itii ma wan a waahan a yis nunu nunu. we iin ta nunu ak a ndok ti, ta uset nafuhi a a uf. ak a walet a shur, ta nii, ma yet a luli ahun Maren ma ti a wur, ta nii, ma shitai, Maren ta lang la, ta shitis fo vyong. Yish mmis ta motis, ta gam am ma masai wet. Ta kabok, ta nii, yis ma gam randong nzis tima ti foti, wa nai a nii, a ta yes, ta lulis ahun eng mmis a shitet ti a gangi. Maren ta nyai sis ama, Mawulyangi ta kai mater a ter kong ti ti ndo. ak a shitai ndaret nzis ti cu kwa, Mawulyangi ta tik a mbi iin materi. Ta nii, ti tuni ma wan a lef korong, ta kulis Maren. Ta nii, ma wis a niyai, korongi a munis a moti, nai a lef la. Ta nii, yis a shitai a hyau ta faris Maren korongi, ak ma yo mwis mai ma sare kat naaf ma mi akul. Taa am mama ndee Maren a masisai, ta sun, ta nii, nafi ma wis a far mater ti findel kwa. ak a ndok ti, ta shitai mater ti iran ndai yo lal sis, a si mat lohi ka zan findel iin. Maren ta halai sum ti lo, ta tok, ta langai nafuhi a hai, ta yu, ta mat lohi ti sisal ma mgbang. Ta palangis Mawulyangi fwet, ak a wal mat korong ma motani. Ta gof palang ka fuk Mawulyangi a fo ta nafu nzis, ta niyet, a ti fuk sis ti es, a ti faris mgbangat mmis. Mawulyangi ta shambar a ko, ta nii, ndaret nzis ti fuli ka ti cu. Taa tei ta kai a waahan ti a wuri tiryan, a si mun akul, si findel fat mwyas. Mma tamo nzis iin ti mun ka cala, ta yu, ta lal Maren, a ta yu, ta lef kek a mal. Ren iin, ak Maren a yu a hatat, Mawulyangi ta yu ti a wuri fat a waai tiryani. Nafuhi ti niyis naafara mmit a wis a hatat. Mawulyangi ta shambar a ko, ta nii, amwash ti, ma wan a usai mater, a ta shir nafu ti hyawani, a si nya akul. Ta laket am mama fuk set ti, kat am mama a fuk ti masisai. Nafuhi ti walai a dang la, ti niyis, a ta faret cif. Nai wur ta wopet a far cif ngga ma ti luli. Ti palangis, ti niyis, a ta gyok iin tik a wan a hatat ti ra mmit tawe. Ko mmis ti shambar a fa findel mama ti lakisi.
ak Maren a tik la taa hatat mama a yuhi, nafu nzis ti lakis shak am mma si masisai si mwis Mawulyangi. Ti lakis ngga mma ti dang Mawulyangi, ti matai cifi. Ko ma Maren ta shambar, ta niyet nafuhi, a ti walai a dang Mawulyangi, a ta kwaalis lo kat cif. Mawulyangi ta walai a salo am mmis la a lyaafani ka motan iin, wa a Maren ta walai a fuk sis yish, a ndaret nzis ti cu. Ndee si nii, tamwash ful mi kek ndee si kat ta tu ti male mama ndee a mun ti. ak a wal a lyaafan la yis Maren, wa a ta dang sis, kwa ta usai nafu nzis. Ren sani, Maren si lak ti akul si nafu nzis, a nii, ma wan a tik a wan a huni yo ma sutet. Mawulyangi ta yes, ta uset nafuhi, si lak ti, si nii, a ta yes a yet ti a wehi ta fulul. Ti dang la, ti niyis, wa naafara mmit awu fwan a huni a ram iin ma li itan, wa ma wan a swai makon hure malang pu tawe, kwa ta tik la. Mawulyangi ta sun, ta nii, mu dang sis, ma wan ti a danggor ti kwa. Ta jakak a fa findel mama ti lakisi. ak naafara mmit a tik la ta nunu, ti tik yis a lak ti am mma si lak, kat mayes ti Mawulyangi ta fulul. Ta niyet, a ti masai kaang, a ti yu a kil ma kir sum mama si lal set ti a fulul sai. ak ti lang ti wet, fulul ti masai, Maren ta gyok a yes ti mwis Mawulyangi. Ti mun ti ta fulul, Mawulyangi a lifit mawan a wur ta Maren, a ta uset nafuhi fat kwai si lak ti, ta lang, ta gu kapu mai kek, a ti rwis. ak a ndok ti a wuri, ta langis wo kyahap mawan a sam ma nya, ta shitai ma afal a gu aam taa sakwar mawan a hai. Mawulyangi ti ko anggat ta nii, ahun nafuhi ndai. Ta re kapuhi la a tee, ta magu shodok ma wan a konai ma afal mama ma nyahi. ak yis ka a gu mawan a fakoni, Maren ta luk fasa, ta nii, a mat na a ndalakash wo gip, fat ma wan hyeki! Maren ta hek sis kwa. Mawulyangi ta lifit fat fun, mawan a tyaakan yis Maren a shit ahun nfu nzis ti hyawan kwa.
10
njeng a hai fwet, a fa andai dahi si naahi si fuk sis sha at. Shak am mma a nii ma wan a masayi, ma fwash ahun ma sare, kong si mbweris kwa. A ur ti andai, mari ta bwis yo naaf ma njengan a hai pwokorok. Ren iin Gandir ta lal fe ta ti a wurai ma kit a nggas si nzis, ta niyis, a si yu a far akul. Fehi si fukis, si kul fai nzis mawan ti a lan. ak si mun ti a kil ma far, Gandir ta niyis mar anggat, ta sor a tee, a itii ta ol sis ti nvya, a ta sun ahun a sun kir ra ahun wet. Fehi si niyis tindai halingyat ti, mma ta nii, a ta mba kir ra nzis ti ti nvya a fa ma afal fat itii, sai a munis yo ma fuk a ta hek sis ndai kek. Si niyis, a ta mba a fa nggong ma mer iin ti a nggasi kek si mma ta mba a fa ma afal. Gandir ko ta wopis a man ka mma a tik a findel, ta zan nvya, ta wop a ol mar anggat, ta fa hekan. Gandir ta tokis, ma wis a wur. Kyai fehi si tek mar mama a heki, si kulis naf mmis a wur, si lakis shak am mma a ul ak sis a lan. Si yu ti findeli a nan ta saf, saf ta lal naf ma gandir, a si yes akul. Nafi si nii, wa mar mmis ma ti mafwash iin kwa, a ur ti andai ma wan a ur iin kwa. Si kwis mawan ti a disang ta saf. Saf ta lef uri la a hai ta naf ma Gandir mi mi ka mawei, ak si hon ka mma si bo mar mmis a mater ti sare. Saf ta niyis naf ma gyokai sis, a si yu, si hek naf ma Gandiri, a si hon mari ak ma yis ka yo mar ma vaat. Naf ma gyokai saf si yu, si masai fat si lakisi. ak naf ma Gandir si mun awan a mwatan andai, si laket tisis ti Gandir, U ok, si niyet: Shak am mma Gandir ka ta lul ahun ta nii, ma wan a masayi, ka shi ra, shi shai sis kwa. Ta ti a kil ma amoti naa wan a shitai sis fo! ak si wal hyaakan naf mmisi, Gandir si tisis si mun ti a wur ahwis. Ren iin, Gandir ta niyet tisis, wa yis ma wan a lyaafan aam ma hatat mmis la shak. Tisis ti nii, mu yis a niyai mma a lyaaf am la, mi wan a kat ma lel ka ama ma cwayi. Gandir ta tiket a mbii, ta niyet: Shi tik a mbi ak ka naa sis si ada awan a mamot kwa? Ndee si niyesh, ka shi shai sen am mma yaa fuk, i masai kwa, ahun weti? Tisis U ok ti mbi findeli, ti wop a hon sis, a ta masai am mma ma fuki.
11
Ta lyaaf aam ma hatat mmis la shak a reni. Si cu lohi, ta langis la taa haai. U ok ti niyis Gandir, a si tek lo mma a kati, si faris naf ma kit ti a gangi, Gandir ta kwis, ta nii, wa nafi mi yo mwyas ma fufohi mi, mma ndya si hyak ka naa nzis si damis. Lohi ta langis a naforat, wuri ti ndwet a fwash. Gandir ta niyet tisis, wa yis ma wan a njokai wuri la, wa a fa mando ma lohi. ak tisis ti nii, mu yis a mbweri la, a ti lakis am mma ma wis a ma ul hai, mma a njokai wuri la, ta tiket a mbi am mma ndee naf mmis si laket. Ti halai andai, ti hon sis, ta nyesh wuri la rihip, si kat ka wur. Taa tuni tisis U ok ti niyis: Yaa wan a hon ha, mma andai kwa, aa wan a kir, i mot, fat ndee a kir, ka ada si naa si mwaat! Gandir ta mbweret kwa, ta nii, yis ma wan a gyok shak kil mma mu wan ti, ta kul fayi. Ti mun ta fulul, Gandir ta shwet mbar ma shir ma ndwan a fa fata nzit yish. Wa mandohi ka ta bum sis, ta sun kil mma mu ti. Ta mbule a she, ak Gandir a mun ka a hanggar a nya, U ok ti shu aam a yish, ti wet a ram iin yo Facai. Ti wet kyahap mawan a wur ta saf. Safi ti shitai, mu yo mar ti hyawan ti, ta wop a tek set, ti mun yo nafu nzis. ak Gandir a shit la, ta shitai U ok ti honai sis. Ta lang a kul fai ti mando ma mbar ma shir mama a shwet a fa fatai yish, yis mawan a kil mma U ok ti yu. Ta lul, si niyis amwash mu yet yo nafu ti saf. Gandir ta yu a wur ta safi, ta niyis saf, itii mai, ma yo nisit ma nafu nzis ti mwa. Safi ta mat sis, ta faris sam ti a ikil a yis. Gandir yo naaf ma muan kwa, ta wop a nggyai ama. Saf ta nii, a si yu, si wun sis a fa am mma a masai. Si niyis, a ta farai cire ca yo mmis wuni. ak a mun a farai cirehi ca, ta daash, cirehi si furai tokai sis fo. Mma si lulis am mma a kir, ma dash cirehi a fwash andai, ka ta nii, wa yis ma wun cirehi ti kek. Ti a akoni ta wop a hyaakan cire pu, ta ur la a ndik. Tisis U ok ti kabok saf, a ta hon sis a fa cire mama si foti. Saf ta halai set, ta hon sis. Ren iin, saf si naf mmis si yu a hom fo, si hon Gandir ti a wur, ak yis a nii, wa a sun homan kwa. Si niyis, a ta fo ti fe ma vivat ti a wur. Ti mun sak a ren, Gandir ta su ut fe mma si honis, ta fo tihi, ta shu a ku ung, ta volok. A ur ti mi? Ta nii, wa yis ma mba njulusati
12
kek, a ta tik a matik ti fehi la yo mushet. Njulusati ti kwet ka kayi. Naf si nii, a si wop a hek Gandir ti a fa ndik hai, Saf ta nii, a si gyok tahun tawe. Yo ma fuk, ta lef hai ti Gandir, ta tor a fa cwang yish, a shak fe ma njengan a hai si shitai, si mawun. Tisis U ok ti yu taa mawet, ti lakis shak am mma saf ma fuk, ta masai sis ti. Ti niyis, a si tokis ta ti a wur ta saf ti a fulul sai. Gandir nya si tik a kayi kwa, ma wan a kar ti fululi ful. U ok ti shunjo, ti usis, wo njuwit si fotis ta ti a wur ta saf. Ta mbule, saf ta su ut naf shak, a ta hek Gandir ma njengan a hai. Saf ta rut naf ma gyokai sis, a si yu, si kul mori si tisis, a ti shitai am mma mi wan a masai ti nisit ma njengan a hai, Gandir si tisis mma si walan yis a mafot! Saf ta kir, a si hyaak naf mama an si mun a gyokai kil ta fulul, wa si hon Gandir si tisis, si tokis. Si wop a hyaakan nafi. Saf si naf mmis si yu a gyok fehi, si fo mbwish kong, si sun kil mma Gandir si tisis si tik ti kwa. Si nii, mi matik a mashit la, si shitis naf iil ful a tutok taa li it ti sini. Si kul fayi, si shitai ka Gandir si tisis mma mi gyoki mi. Saf si naf mmis si yu, a si farai puryai mmis ham, a si ku si tokai fehi ger. Si mun a malang la ta ti a mbir ti hami mma ka Gandir si tisis si wis a fa jinggir ma mer iin yo ma mgbang. ak saf si naf mmis si ndok a nggong ma mer mama fehi si u ti, si furai hai meri, a ta fur ti ti fehi. ak meri a kat vaat, a ta fur, Gandir si tisis si kabok kim iin mama a mun ti a fa meri es, a ta har sis, ta luk sis ti mawan a fit ma er ma mgbang mma ka saf si naf ma puryai mmis mi wan a ndokai mawan kwa. Kimi ta fukis, ta wun sis, ta niyis: Yaa ti mburish na a gang ma nggong. Mma ca mun a maluk, ka hu ra, hu nggyai kwa! Mma hu nggyenai, ka i wop a but hu la. Si nii, mi wan a nggyayi kwa, kimi ta har sis, ta lukis ti ka saf si naf mmis si kat mayor ka fenshash a wuri. Si rang puryai sis a kul fai ti kil mma kimi ma wan, si nii, mi shitai kimi ta langai er ma mgbangi a hai, yishash si mwaatis, si kat a sor kek. ak kimi a mun ka a matura ti a fa er hai, Gandir ta niyet tisis, wa yis ma wan a nggyai mburish ma kimi, a ta shitai ahun ma wan a but sis la a mawei. U ok ti nii, mu yis a mbweri, a ti shai sis, ta tik yet a
13
mbi am mma ndee ka naa nzis ka damis si laket. Ti wop a makat mba. Ta nggyai mburish ma kimi, si nii, mi laki, ta wop a mwai sis a ra. Si mashu a er kil mawa a ra ta hural. Si mun yo mwar mmis. Hurali si faris wunat ti njengan wa yo wun mmis. Ren iin, mburu iin ta yu ti a er, a ta mat manjeng ti njulusat nzis taa nan ta hurali. Ta usis Gandir si tisis ti a eri. Si lakis ngga mma si ndok ti a tei, si kabok sis, a ta har sis la ta ti a eri. Ta fuk, ak a mun a wis, ta har sis, ta tokis ti mawis ti a wur a yis. ak a yu sis ti, ta nyai U ok yo nafu nzis. Ta waai a far, ta kwaalis lo. A fa fuk tima a fuk U ok kong, ta hon hai ti manet kwa. we iin mburuhi ta yu sis ti a disang ma nyorong mmis. Ta gofis ti lung tima a masaahai mburat nzis ti. Ta wun sis, ta niyis, mma a mun ti kwa, ka si ra, si nii, ahun mi wan a nggyai, ahun si wai lungi la kwa. ak a wis a kil ma far fat a waai, Gandir ta niyet tisis, itii ma wan a wai lungi la, a ta shitai mma ka ta ul. Tisis ti nii, mu yis a mbwer la, ta tik yet a mbi am mma ndee naf mmis si laket. U ok ti hon sis, ta wai. ak a nii, ma wai, lywash ti luket wo byarr ta ti a lungi. A ur ti andai mburuhi ta fo ti a lan mbwish kong ta kai lo iin kwa. Ta wop a suni, ta nii, eng awu nggyai lung nzis ti mburati. ak ko a manis, ta nii, yis ma wan a farai shak naaf mma a nggyai lungi shash. Yis ka ka mma a tik la, U ok ti niyis Gandir, a ta tokis, ma wis a lan a kima a li iti, a ta pwet hai nzis la. Gandir ta matai, wo kyahap ta tokis. Mburuhi ta tik la, ta lulet U ok, ahun eng mmis a nggyai lung nzis ti mburat. Ti niyis, nisit mai, a wai lungi la, nai lwyash iin ti luket ta ti. Ti tik a esai yish, ti nii, a fotis mawan a kil mma yit ti sun kwa. Ta nii, yis ma wan a hek Gandik kpatak, mma a shitis. Gandir ta masai ambwas yelam, yis a cwai mahal ma myar si lo ti lan mma a kaaai ti a kil ma mawet nzis ti a lan. Ren iin ta nii, yis ma wan, a ta tek tisis la ta ti a wur ta mburuhi, a ta wis ti a kil ma mawet nzis. Ta yu ta ren, mma mburuhi awu fwis a far. Ta niyet ok, ka si wis a wur nzis ti mwa, si munis ti. U ok yo mma ti kiris mburuhi mar mara. Ti sun ngga mma mu wan a masai, ti toket ti ti mari kwa, ak mburuhi a noai mari kunggoreng a la. Sani a mun fat
14
mburuhi a noai mus kunggoreng a la ndai. ak si mun ka a lak ti ngga mma ka si tokis, mburuhi ta wop a matik la. U ok ti wop a ti Gandir la a kandiring tima mburuhi a shwai njukum mmis ti. ok ti mat mburuhi, ti faris ca, a ta cu. ak a mun a cwai cahi, Gandir yis a mandek a cwai njukum ta ti a la. Mburuhi ta niyet ok, a halai fa ama ma yis a cwai njukum la ta ti a la. Ti niyis, a yis a cwai ca nzis kek, yit mu wan, a ti shitai am mma ma ti a lai. Ti yu, ti wun Gandir, a ta hon cwai njukumi, mma andai kwa, mburuhi ma wan a mayes, ta hek sis. Ti tik la ti a nan ta mburuhi, ti niyis, kusum mai, ti fwan, ti nggarai. Ti langet a tirim, ahun Gandir a matik a cwai njukumi, ta hek sis. Ti furai shu yir. Mburuhi ta lulet am mma a kir mu hwash. Ti nii, wa yit mu hwash kwa, wa galal mai kek, ma dum set ta ti a mburu. Ta tik a halai ama a matik a cwai njukumi ti a la. Mburuhi ta nii, yis ma wan ti hai nzis, a ta hek kusami. U ok ti tik yis a niyai, a ta munis kek, itii mu wan, a ti hyaak. Ti yu, ti wun Gandir, a ta hon cwayi. Ti yu a la ti yanggon, ti hek kusum, ti kulis mburuhi. Ta palanget, ta niyet mma ti tik a halai a ro iin, a ti yu kek, ak ti sun dash kusam andai. Ti mun ta fulul, ak mburuhi a mun a nya, U ok ti tek mari si Gandir, si tokis, sin a mbi ngga mma mi wan a masai ti mar mma mburuhi a noai kunggoreng a la fat musi. Si tar lwa, si womai kunggoreng ti a la ta mari a fa mma ka ti ho. Mburuhi ta shunjo ta mbule, ta shitai U ok si mar mmit si tokis. Ta tek bakam mmis ka nvya si mangger, ta tok a kul fai nzis. Ta shitis sin a malang er iin, ta tok kaang, a ta kai sis. U ok ti tar shinggil tima kwai ti womai kunggoreng ti kit a la ta mari, ti hwi ti a eri kil. Han ti wop a maswe a eri, ti was mburuhi, ti wet ti, si tik yis a mashit kwa. Si munis ti a kil mma mawet ti Gandir ti ti shambarat a kwash. Ren iin Gandir ta yu a far, ta uset muti igir iin. Ti masiret la yo mar ti fwar ti hyawan. Gandir ta niyet, ma fuk set, a ti mun yo nafu nzis, ti fuk. Ta tek set, ta kul a wur. ak si nin fa shu ambwasas iil akul, muti igiri ti niyis Gandir, mu fuk, a si yu a nan ta naf mmit.
15
Taa mburu mma ndee si kir ham, ti wet ti sai mai. Yit a fuk, a ti hek sis ti. Si kir ren mma mi wan wani, ti niyis ka a nii ma wan a wan ti cire mmis mafwara yo ma far kwa. Gandir ta uk, ta ndus cirehi la a sam. ak si mun a wan, si ndok a asa iin. Ti tiket la yo muti igir, ti nii, a ti hek Gandir, ta wop a hwakakak, ta wis a fa mer iin ma waan. Ti tek nggur mmit la, ti nyai ngaret, ti furai hai meri. Mma meri a mun a wan a mafur, Gandir ta tek mangger nzis la, ta hwi ti a ndik, nggong ma meri ta tikis la ti seng, ta lal cire mmis, a si yes. Ti a wur, cirehi si sun am mma ma yis naaf mmis a ma ul hai. Si furai hwash a gurut humam ti a sam kil. Sin a fuk, a si yu, si bum naaf mmis. ak cirehi si al hwash a fwash, U ok ti yu, ti wai sis la, si tok mawan a kil mma muti igiri mu mbarang naaf mmis. ak si mun ka a mater, mangger ti Gandir ti mawalet, muti igiri yet a niyai, a ti walai a hwi ti meri a ndik. Ti nii, mu shitai cirehi myan, si wop a hek set, si cu la. Gandir ti shambar a ko, ta nii, ma ma or la. Kyasas ma muti igiri mma mi ti a ndik si wun sis, si niyis: Mma a kam a or la, naa wan a cwai ha la! Cirehi si wop nzang kyasasi la. Gandir ta nii, ma matik a ma or la, wash ma muti igiri si wun sis, si niyis: Mma a kam a or la, naa wan a hek ha! Cire si tik a mashwai washi hai, si lok la, si gurus shinggili la. Gandir ta lang a ma or la kong, cire mmis si mashwaahai sis yish, ta yu sin ti a wur. ak a ndok a wur, ta laket U ok shak am mma a ul. Ta shambar a ko, ta walai yis a mun yo mawura kong, ta wu fo. Gandir ta tik a wan, ta usis saf ma Fang, ta niyis, wa saf ma Facai ma gam, a ta yes a mbayat si itii. Ta kirai hai, ta nii, yis ma yo mar ma Fang mai. Ndee a lang si tisis, si yu a Facai. Wa yis amwash a halai am mma naf ma Facai mi nyaai, si masisai naf mmis, a hyau kwa. A ur ti andai yis ma wan a honi kwa. Saf ma Fang ta matai a awei, ta kir naf mmis, a si mun a mun ti gyoki, a fa ur tima mu wis a mayes hai. Gandir ta niyis saf, wa yis ma wan, a ta nggwel naf ma Facai, a ta shitai masut ti nzis ndaret ti mbayati kat masut ma aam ma mbayat mmis, a ta yes, ta gofis ti naf ma Fang ngga mma ka si masai. Saf ta matai, ta faris puri, a ta manggul a hai.
16
ak Gandir a ndok a Facai, ta wis a ram, ak a sun mi gam sis diyar a mavo ti a Facai. ak ref iil si yu a gam yitat, Gandir ta niyis: Inii mai yo Gandir, mma ndee i volok fe ma saf, i yes, a i laku ti, naa wan a yes a mbayat si hunuu a we ti ful a lan mma a yes. A ur ti andai hu yu, hu lakis saf mmu sahk am mma i laku sani! ak a wal yis lak findeli, ta wop a malang puri, ta tokis mawis a Fang. ak a ndok Fang, ta wop a wan a nan ta saf ka naf mmis, ta niyis, naf ma Facai mi wan a mayes ti uri a we ti ful a lan mma a yes. Ta dang sis la, ta lakis ti aam ma mbayati ma naf ma Facai yo ma sutet. Saf ma Fang ta palangis Gandir a fa fuk ram mmis, ta niyis naf mmis, Gandir amwash ma yo mar ma sare mai. Ta nii, ma wis Gandir a far mar nzis mma si tik la taa kil ma uri. Gandir ta niyis safi, a sinii si tongai mwyas ma fufohi hai a we ti bya a lani. A we ti byai saf ma Fang si naf mmis si rang mawan a Facai. ak si ndok ti, si munis taa li iti, sin a cwai fo, sin a taraf mawan a ur. Saf ma Fang ta har naf iil, si kul fai nzis, ta yu a nggas si Facai, ta lal saf ma Facai, a ta lul findel mma a nii, yis ma wan a ur si itii ger. Saf ma Facai ta nii, yis a sun ama iin andai kwa. Wa Gandir mai, a yes, a lakis wa naf ma Fang mi mayes a ur ka sinii. Saf ma Fang ta niyis saf ma Facai, yis Gandir ma anggat sai mai, a yes, a niyis, wa naf ma Facai si nii, mi wan a mayes a ur ka sinii. Saf ma Facai ta lang yis saf ma Fang a lak ti ngga mma ndee Gandir a volokis fe, ta tokis. Saf ma Fang es, ta lakis ngga mma ndee Gandir a hek mar iin a ram a yis, ta kir, si hyaak naf mmis. Ti a fa ndik hai, saramash ful kyai si wop a mamun yo mwyas. Si yu a kil mma naf ma Facai mi ti, si kai Gandir. ak si wal yis a lak ti ti mafwash mmis mma ma fuk, ta kir ur. Si niyis, a ta furai tutok yet hai nzis. ak a nii, ma yis a tutok, si niyis naaf iin, a ta ol sis. Naafi ta zan nvya, ta ol ti Gandir, ta fur, ta mot. Taa tei ti, naf ma Ron si nyaai: Mma a kwa halayi, ka ha kwa shitai kwa!
17
Ma igir
Naaf iin ndee a mun ti ti ref yuhun. anggati ti mun ti mar ti hyawan iin, fat si sinza re, kwa si nggyai ti. Naf si faret mgbangat a fa mahyau ti mar nzit. Rahi si gip refi si fuk set yish kwa. Amihi? Wa ak mmis fehi si hyau fa nzit mari kwa. Gip refi si nii, sin mi wis, mma ra mmis a nii, ma wan a nggarai naa nzit ti mar ti hyawan tindai kwa. Ren iin, ak refi ma yuhun nzis si mun a lan, dahi ta mbi mater tima ka ta hek mar ti hyawani la. Ta nii, mma a masai andai, naa nzit ka ti honis wuri, a si mun ti si kyai ref fulal. Ta tong, ta rut gip fehi la a lan. Ta niyet mar ti hyawani, a ti yu, ti ilis ham. Mari ti masai, ta niyet, a ti ji hami. Mari ti halisai, ti ji hami. Ti nii, mu laki kek, dahi ta niyet, a ti tunduf hai nzit ti a ham ma njwaakani kil, Mari ti nii, mu yis a niyai, ka ti nyesh, ta kir set kpatak, a ti masai am mma a laket. ak mari ti nii, a ti ti hai ti a ham mma mi bwaalani kil, damit ta wop a was sakwari, ta tuk set ti a tu ti lungi. Mari ti mot, dahi ta tekai hai la, ta ji gip ma yishi. Ta ri in lohi, ta karis ref mmis ma yuhuni shak ka naa nzit ti mari. A tu ti lo ma naa ti mari ta kiret sakur ma mari ti. ak refi si tik la taa lan, ta faris ref mmis mma wu fuki mmis lo ma mari. Ta yu, a ta mat naa nzit ti mari, ta nii: Lo njish ti mayes, a nafu nzin! Ta munet yo am ma mayor. Ta tik yet a niyai: Yaa yesh ti ama, a nafu nzin! I kiresh lo ti a sam, a nafu nzin! Ti matisai, ti nii: I palanga, a naafara mmin! Ti lang a sam a yet, ti shitai lo a aleng kil. Ti nii, mu wan a cwayi ahwet ka mar nzit kwa, ti lulis mma mar nzit. Naafarahi ta niyet, wa a rutan mari a kima. Ti nii, yit mu wan a cwai mmit, ti afet mar nzit mmit lohi ti, ti sun, ti nii, lo mam mar nzit mai, mu cwayi, kwa. Ti usai sakur ma mari, ti mbiai fo wet. Ti lulis naafarahi, ta niyet, wa sakur ma jinggir ma kating iin mma a kai mai. Ti matai awei, ti cu lohi. ak ti wal cwai lohi, naafarahi ta sisal set, ta nii: Shaa shitai, yin mai, ka i sho shum, i kulesh lo ha? Lo ma hyawan mma shi cu sai ma
18
mar njish mai. Nafuhi ti lang a gwaaan ra fo a hwash. ak ti ho wet, ti nii, yit mu wan a hon wuri. Ti mbi, ti nii, yit ti kek, yo mar ti naf mmit mma ma ndee si mwaat, yet ka yo ti vaat. Ti ta as sisal, ti tek kyas ma lo ma mar nzit mama ti cwani, ti furai jihi. Kyasi ta masir yo ama iin fat kusum. Ti tik a ndashai yitat hai, ti ji, ti yes, ti shitai, mar nzit a malang la ta ti a lung a mushet. Ti ndekai mwani la, ti zan mari la, ti tambuk set. Mari ti hyau, ti wu ndeehi. Nahi ti doret dor, ti nii: Taa mwan si ham ma njwaakan mi, shi yu, taa mwan si ham ma njwaakan mi, shi yesan! Ti wetai set la a sam. Tahun ak ti tik la taa lan, ti kul fo. Si furai jahi si mari. Mma ti nii dum, mari ti nii twish, sin a ja andai. Naafi ti tik la taa lan, ta shitet mari. Ta tok, a ta yu a tambuk set, ti fotet a kusho ti foi kil. Si ywash vaat, ti tik a malang la. Ta tik a wan, a ta tambuk set, ti sor, ta kai set. Ta kabok set si naa nzit. Ta tek mari, ta yu ti a kil ma rundongash mmis, ta niyet, a ti shitai ma mgbangati shak. Ti gofis ti, ta lefet yit si naa nzit ahwis. Ta kwis mma ta faris gip refi. Ta niyet mari si naa nzit, a si lim findeli la, ta nggarai kyai refi. Ta wop a hon igirati
19
gyokai murumi, mma a cwai sihi moret. Ta tik a ol murumi, ta usis kwa. A tuni murumi ta ta as tutok, ta langis ti. ak kwai murumi a mwaat ak a langai kukum hai, cirehi es ak si halai mando ma murumi kek, si wop a ma yaaran a ndik, si tik a shit la kwa. Murumi ta tokis. Naaf ma fari ta dun cire mmis akul si fari Sani ndee a munis yo mafot kasik ful ndai.
20
ndee a mun ti mar iin anggat kwa. Nafu nzis ti shitai njanani fo fwet. Si faris aam mma ndee naf mmis si faris a wur kwa. Njanani si walai a mahyau, si wu ndeehi. Si wu shak fe fwar ma Mangguna mahyau. Si nii, ndee zalang ti ram si fwaa a mbayat ti njengan a fa fe fwari. Ren iin, njanani si nii, mi wis Maren a kul safat wa ak yis mai mma a mun fat damis ma awei. Si nii, shak naaf mma a nii, ma fuk, ta kunggo anggat nzis, ma wis Maren a kul aa melok si fo kukwal makong. Wa mma we ti kunggohi ti yes, ka si mafutis la, si ringgit nafi la, wa a naaf mma ma wan a kunggo anggat nzisi, ta dwaanai ahun mungi ti, awu talan safati. Ka ta yes, ta tik la a wur kek papa. Njanani si masai fat si lak tihi, si fukis zalang iil ful wa mi wan a kunggo sis, si nii, a si kul aa si foi. Zalang kyai ma fulali si yu, si kul aami. Si kir kunggohi a we ti anggat, wa ak ndee si shu njanani a we anggat ti. Njanani si nii, mma we ti kunggohi ti yes, shak nzis ka si mun a samam kang a fa mma naf mma si yes a tek Unijin si yes, ka ti nii, yit mu yo Unajan ti, mma si yu a nan ta Unajan ti awei, ka ti tik a niyai, yit ti yo Unajan. Nafi ka si dunai ahun munggi ti, mu yo nafu ti awei, si tik la papa ka tek anggat taa tu ti njanani. Si nii, ka si masai andai es, mma naf mma si yes a tek Unajan, sin a tek set, ka ti nii, yit mu yo Unijin ti, mma si yu a nan ta Unijin ti awei, ka ti nii, yit ti, mu yo Unijini. Ka si dunai ahun munggi ti, mi wan a teki. Ka sinii es si tik la andai papa. we ti kunggohi ti yes, njanani si masai fat si lak tihi. Shak naf mma si yes a har sisi si tik la ti ndo ka ringgilat a hai ka refi. ak njanani si cu fufohi ti dang naf la, Maren ta walai a rumwyat ak naf mi yis a ak a kul aa si foi. Sin a sun ndo mma naf mi shohi. Si nii, sinii mi wan a ndokai honi kwa, wa ak njanani si al mahyau a fwash. Ren iin, ak njanani si tik a ringgil iil nafi la, nafi kwash si manis, si yu a sam ta Maren, si langai sis hai, si dash, fa mi wan a heki. ak ti niis Maren hai fyaa, ta nii njanani mi wan a kir, si hek sis a fyai kil mma a wun sis, a si kunggo, kwa, si mma si kulis safat akul si mamot. Maren ta lal njanani ta nunu, ta ndus sis la a sam, ta cwak fwet. Njanani kwash si manis, si nii, sin mi wan a har shak aam
21
mma si kulis, si kulis naf mmis a afo. Si masai njulusat nzis, si kir naf shak ti a rami, si mashu a nya ma makon yuhun. Sinii si har shak aam ma hatat si fo taa wur ta Maren, si rut la a afo. A we ti pui ak nafi si shunjo taa nyahi. Lau ta manis, si tok a ndik a gyok ca ti cwayi. Maren hai nzis ta sun, ta nii, aam ma hatat si fo mmis si fwaan kwa a fa lau. Maren ta tikis a lel nzis ti andee, ta wu fo. ak njanani si wal a wan ti aam ma hatat si foi a nan ta naaf mmis. Naaf mmis si rumwyat, si shambar a kwash, ak fe mmis si tik la si safat mma si kul. Njanani si nii, sin mi wan a kunggo amwash. Taa tei ti, naaf ndee si wop a tokai njanani fo, si fuk sis yish kwa, a ur tima si nii, njanan mi yo naaf ma fwash mi. Si kwaalis naaf shum hai a ram. Sani ndee a kir, mma si shu njanan, si hyaak la.
22