TEMA 4.

O ben moral na Historia occidental O ben moral na tica antiga Precisando conceptos Tal como puxemos de relevo anteriormente, as teoras ticas como calquera outro produto cultural gardan unha estreita relacin cos presupostos filosficos e os contextos histricos en que xorde. Os propios criterios usados para a sa clasificacin dnnos algunhas claves para comprender esa interralacin. As e doado comprobar que as grandes teoras ticas anteriores Modernidade descansan no suposto -nunca cuestionado por elas- da existencia dunha orde natural anterior e por enriba da vontade humana. Esta orde natural presenta tres planos diferenciables. O plano fsico (csmico) o plano psicolxico (anmico) e o plano social (poltico). A reflexin tica est destinada a conseguir a felicidade para o individuo e esa felicidade s pode ser concibida como adecuacin orde natural preexistente. certo que nos primeiros momentos da reflexin tica en Grecia os chamados sofistas afirmaron a relatividade de todos os cdigos e normas morais -e dalgn xeito, polo tanto, a imposiblidade dun verdadeiro coecemento tico obxectivo. Non obstante, o discorrer posterir do pensamento grego nn abandona nunca o presuposto dunha orde moral obscectivva e cognoscible. De ah a que Scrates sfirma insistentemente a necesidade de coecero o ben par poder realizalo. Anda mis: coecer o ben implicara , segundo Scorctes, practicalo, xa que o ben comporta a felicidade e ningun pode deixar de querer ser feliz. Nesa mesma direccin, o seu descpulo Platn concibe a felicidade como xustiza ou harmona nun dobre plano. Como harmona psicolxica (anmica), someter todos os impulsos e desexos razn; e como harmona social e poltica, someter todas as capas sociais s filsofos-gobernantes. Deste xeito, a felicidade non sera mis que unha especia de sade -individual e social- e a infelicidade unha sorte de doenza. A tica aristotlica Pero Aristteles, quizais, o filsofo que mellor reflite os presupostos bsicos da tica antiga. En efecto, para Aristteles o obxecto da tica acadar a vida boa para os individuos, isto , a sa felicidade. Agora ben, a vida boa non pode consistir mis que na autorrealizacin e plenitude da natureza humana. Pois ben, o mis especfico da natureza humana (aquilo que a diferencia do resto dos animais) a sa capacidade para pensar, isto , a sa dimensin racional. De ah que a felicidade mis xenuna sexa a proporcionada pola propia actividade intelectual pura, a actividade teortica ou contemplativa ( o coecemento puro afastado de toda utilidade prctica). Non obstante, este ideal de vida perfecta non plenamente realizable, xa que o home est constitudo tamn por un corpo material que non independente da alma racional. Ademis, un ser humano non pode vivir illado, separado da comunidade, a dobre condicin, social e corporal, da natureza humana esixe que o entendemento racional dirixa e goberne a vida humana enteira. Esta funcin de gua entendida por Aristteles como un exercicio de prudencia (phonesis), isto , de avaliacin ponderada e axustada a cada circunstancia segundo un termo medio que evite tanto o exceso como o defecto, xa que s hai unha maneira de ser bo e moitas de ser malo. O exercicio desa actividad racional prctica -sobre a base dun certo grado de bens materiais (medios econmicos, sade, etc)- debe

proporcionarlle individuo a verdadeira felicidade. O epicureismo Para o epicuresmo a moral consiste na arte de vivir conforme natureza. O gozo do pracer o fin da vida humana feliz. Pero o maior pracer aquel que reporta a ausencia de dor. Non se trata, pois, dunha busca desaforada de praceres senn mis ben dunha satisfaccin moderada das necesidades naturais. Por outra parte, o pracer de que fala Epicuro non s o pracer sensible, corporal, senn tamn e fundamentalmente o pracer da alma, espiritual. Neste sentido, o atranco maior para a verdadeira felicidade a dor ou turbacin que produce o medo s deuses e o medo morte. Frente a ese temor Epicuro afirma, en primeiro lugar, que os deuses viven felices e non se ocupan da vida dos homes e, en segundo lugar, que a experiencia da morte non posible, xa que cando esta se produce o suxeito xa non existe. A superacin de ambos os dous temores permite a ataraxia ou a tranquilidade de esprito sobre a que se asenta a vida gozosa e feliz. O estoicismo O estoicismo concibe o Universo como un todo -fra do cal nada existe- rexido por unha lei csmica que determina todo canto acontece. Esta lei csmica, interna propio Universo, non s intelixente, senn tamn intelixible. Por iso cabe dicir que ese Universo completo en si mesmo Deus, pero Deus non nada mis que o propio Universo ordenado e racional. Canto acontece, pois, desenvolve e explicita un destino divino e providente. O ser humano, en canto dotado de intelixencia e racionalidade, capaz de comprender e descubrir esa tod racionalidade csmica, de asumila e colaborar con ela. Pero as paixns e emocins poden perturbar a sa racionalidde cegando a verdadeira comprensin do mundo e arrastrando a sa vontade ata rebelarse e contravir a lei natural universal. Cando isto sucede o home infeliz. A felicidade consite, en consecuencia, en chegar pleno dominio das emocins ata acadar unha apatheia ou impertubabilidade racional que permita acatar gozosamente a orde do destino. 3. O BEN MORAL NA TICA MEDIEVAL

A relixin cristi xorde final da poca antiga e entra moi axia en interrelacin coa cultura filosfica grega, toma moitos dos seus conceptos e readptaos a miudo o marco das novas crenzas. Tras longos sculos de sedimentacin deste proceso, Santo Toms de Aquino elaborou no sculo XIII unha teora tica na cal algns dos dogmas cristins quedaron traducidos a unha clave aristotlica mis ou menos fiel. En efecto, para Santo Toms existe unha orde moral natual, a cal non mis que o reflexo dun plano divino ou lei eterna coa que Deus -creador e providente- goberna o mundo. Os preceptos morais que han de guiar a conducta humana poden ser descubertos e coecidos polos seres humanos, en tanto que racionais, analizando as inclinacins e tendenciaas universais da sa natureza. O ben , pois para Santo Toms de Aquino. aquilo que todos os seres apetecen universalmente e por natureza; o mal, pola contra, a tranfresin da orde antural e do plano divino da que esta expresin. Agora ben, Deus concibido non s como principio do que todo procede, senn tamn como fin ltimo cal todo se encamia. De ahi'que a finalidade ltima e suprema humana se site en Deus, no cal a natureza humana atopara cumprimento. A felicidade para o individuo s acadara, deste xeito, unha plena realizacin na contemplacin directa de Deus (a beatitude) na outra vida

do Aln. As pois, o triunfo e implantacin histrica do monotesmo cristin conduciu tica medieval -fielmente e implantacin histrica do monotesmo cristin conduciu tica medieval- fielmente representada por Toms de Aquino- a unha concepcin de orde moral como unha adecuacin orde natural, reflexo, sa vez, dunha transcendente, divina. O IDEAL DA FELICIDADE INDIVIDUAL NA TICA ANTIGA E MEDIEVAL Precisando conceptos As teoras ticas anteriores Modernidade estn centradas na idea de felicidade individual. Todos os seres humanos tendemos inevitablemente felicidade. A reflexin tica ten por obxecto, en consecuencia, determinar o verdadeiro contido da felicidade fronte s formas aparentes desta- e definir os medios mis axeitados para a sa consecucin. De ah que todas as teoras presenten ten un carcter material vez que teleolxico. As mesmo, tanto as teoras da Antigedade como as mediavais coinciden en considerar a natureza humana com gua para a conduta. Agora ben, o acceso a esa natureza levado a cabo dun xeito diferente en cada unha delas. As, mentres que no epicuresmo a pauta para decidir cales son as condutas mis axeitadas a das propias experiencias psicolxicas (pracer/dor) do individuo (tica de mbiles), no aristotelismo, no estoicismo e na tica cristi o acceso natureza humana lvase a cabo dun xeito mis ben metafsico, isto , establecendo unha esencia idael de humanidade mis al dos desexos fcticos de cada suxeito (tica de fins). As teoras ticas antigas e mediavais xiran, pois, arredor da idea de felicidade para o individuo e a pregunta que tratan de responder non outra que: que debo querer verdadeiramente para min. Non se trata propiamente de que a tica anterior Modernidade descoeza ou sexa allea dimensin social e comunitaria da moralidade. A preocupacin polo ben comn e a xustiza forma parte, certamente, da reflexin tica dende a Antigidade. Con todo, a pregunta polo xusto e o fermoso, como dican os gregos- aparece sempre integrada na pregunta primaria polo bo e a felicidade. O individuo concibido como constitutivamente social e vive a sa inmersin na comunidade como un fenmeno natural. Non existe, pois, unha clara separacin entre esfera pblica e vida privada nin tampouco se presenta, polo tanto, a posibilidade de conflito entre a verdadeira felicidade do individuo e o benestar colectivo (xustiza). O BEN MORAL NA TICA MODERNA Precisando conceptos A Idade Moderna ten a sa orixe no Renacemento e adquire a sa plenitude no sculo XVIII. longo deste perodo histrico -e ligado ascenso social da burguesa- vaise conformando unha nova concepcin do individuo e da sociedade que acabar provocando un profundo cambio nas teoras ticas modernas. O eixe central desta nova concepcin a afirmacin da autonoma e a capacidade do individuo, tanto para reorganizar e transformar a natureza o cal se traduce nun desenvolvemento progresivo da ciencia e da tcnica- como para lexislar e ordenar as relacins sociais comunitarias. En efecto, a radical afirmacin da liberdade e autonoma de cada individuofrecuentemente proclamada longo deste perodo histrico por autores como Pico della Mirandola (definirs a ta natureza por ti mesmo, segundo a ta vontade), Locke (cada individuo un soberano) ou Kant (atrvete a pensar)- conduciu a unha nova concepcin

da sociedade como un pacto ou contrato social entre iguais, asentado sobre a base dunha razn que todos comparten. Deste xeito, a orde social non se presenta xa como algo natural, senn mis ben como o resultado dun acordo voluntario entre homes libres e iguais. Agora ben, este pacto ou contrato delimita un mbito pblico, de relacins intersubxectivas, deixando parte unha esfera persoal, privada. A partir deste momento a reflexin tica ter como obxecto prioritario ese mbito das relacins interpersoais. As, o produto extremo deste xiro est representado pola tica de Kant. Kant A figura de Kant, en efecto, supn un cambio radical na historia da tica. O seu enfoque rexeita de entrada todas as teoras anteriores por considerar que sempre fan referencia a preferencias subxectivas e, polo tanto, non universais. En efecto, calquera que sexan as normas que estas teoras establezan, sempre tern, pensa Kant, unha validez simplemente hipottica, isto , s sern vlidas no suposto de que se acepte o fin ltimo a que estn encamiadas. Agora ben, a definicin e concrecin deste fin ltimo (a felicidade) expresa, sa vez, preferencias persoais, subxectivas. Non obstante, toda norma moral ten unha pretensin e validez incondicional para todo o mundo de maneira semellante a como acontece coas leis fsicas deescritas pola ciencia. De non ser as, as normas reduciranse a simples consignas ou mximas particulares e subxectivas. A partir destes supostos, Kant considera que a nica norma que cumpre as condicins de universalidade e validez incondicional unha norma puramente procedemental que establece non o que se debe facer senn o cmo se debe actuar en calquera situacin. Tal norma, denominada por Kant imperativo categrico*, foi formulada as:obra de tal xeito que a mxima que gua a ta accin se poida converter en norma universal. Noutra formulacin menos abstracta enuncia Kant o imperativo da forma seguinte: obra de tal xeito que tomes humanidade, tanto na ta persoa como na de calquera outro, sempre como un fin e nunca como un simple medio. Este imperativo establece, pois, -en calquera das sas formulacins- un criterio capaz de mediar a correccin de cada unha das accins sen necesidade de definir o seu contido nin as sas consecuencias. Pense, ademais, Kant que s deste xeito se poder garantir a total liberdade e autonoma do individuo non quedar este sometido a ningunha instancia allea ou exterior e anda nin sequera a ningn impulso propio que non sexa a pura vontada racional. A tica kantiana limtase exclusivamente, pois, a establecer un criterio puramente formal (o imperativo categrico) para unha regulacin universalmente vlida da moralidade dende a perspectiva das relacins interpersoais. Dende esta pretensin, a sa racionalidade extrema excle toda interferencia emotiva ou hedonita que a aspiracin individual de felicidade puidese provocar. As pois, a separacn entre deber e felicidade converte tica kantiana nunha tica deontolxica, isto , centrada no deber. O utilitarismo Dende presupostos mis moderados, a outra gran corrente tica moderna, o utilitarismo, asume a tradicin hedonita clsica e proclama a nocin de felicidade individual como gua para a teora tica. Pero ese ideal de felicidade individual convrtese agora xustamente no criterio que debe regular as relacins interpersonais. De ah o carcter novidoso -certamente moderno- desta teora fronte hedonismo antigo. En efecto, o utilitarismo aparece as mesmo, estreitamente ligado s ideais da Modernidade. Formulada inicialmente por J. Bentham a principios do sculo XIX e desenvolta

posteriormente por J. Stuart Mill, esta teora tica proclama a utilidade como o principio bsico da moralidade. Pois be, a utilidade non mis que aquilo que produce beneficio, vantaxe, pracer ou felicidade. Neste sentido o utilitarismo unha teora hedonita en clara continuidade co antigo epicuresmo, xa que considera que o pracer ou benestar o fin de toda accin moral. Agora ben, o utilitarismo non se reduce a un hedonismo* egosta que aspira a unha felicidade individual, senn que concibe a verdadeira felicidade como indisociable da solidariedade e do altrusmo. As, o imperativo moral de felicidade convrtese nun imperativo hedonita universal destinado a promover imparcialmente tanto a propia felicidade como a felicidade dos demais. O importante das accins humanas son, pois, as sas consecuencias, a sa utilidade tanto para o individuo como para a comunidade. A formulacin do seu principio moral bsico, a mxima felicidade para o maior nmero de persoas, sintetiza claramento a dobre dimensin pragmtica e solidaria do utilitarismo. O utilitarismo introduce, pois, de novo os presupostos materiais e teleolxicos na reflexin tica. Non obstante, o seu imperativo de maximizar a felicidade para o maior nmero de persoas trae claramente a un primeiro plano a dimensin comunitaria da tica moderna. En efecto, evidente que a tica de Kant xira en torno pregunta clave que debo facer con respecto s demais. Pero esta pregunta as mesmo central na tica utilitarista, a outra gran corrente moderna. A diferenza entre ambas radica, mis ben, en que o utilitarismo -polo menos nalgunhas das sas formulacins- afirma que a xustiza* un ingrediente necesario para a felicidade individual, mentres que Kant non descarta o conflicto entre mbolos dous ideais -xustiza e felicidade-, apostando, en consecuencia, polo primeiro. A CRISE DA RAZN ILUSTRADA Precisando conceptos longo do sculo XIX e XX son revisados e postos en cuestin moitos dos ideais forxados na Modernidade. Sen dbida, a crtica mis decisiva neste sentido a que se vai dirixir nocin mesma de racionalidade tica, isto , pretensin de establecer un marco obxectivo e universal regulador da conducta humana. O punto mximo de inflexin crtica, neste sentido, est presentado pola figura de F. Nietzsche. Nietzsche En efecto, a obra de Nietzsche -xunto coa doutros autores do sculo XIX, como Marx e Freud- inscrbese dentro dun amplo movemento de desconfianza ou sospeita respecto s pretensins de validez e universalidade dos valores e normas morais aceptados tradicionalmente pola nosa sociedade. As, fronte a todas as teoras ticas anteriores, Nietzsche afirma que a maiora dos valores proclamados tradicionalmente pola sociedade occidental non nacen dunha conciencia individual limpa e desinteresada senn que, mis ben, son o producto dunha conciencia social racionalizadora, baixo a que se ocultan e disfrazan intereses bastardos e mesmo inconfesables. En efecto -conducido en todo momento polo fo da sospeita- trata de interpretar Nietzsche a xnese -ou xenealoxa como el d- histrica e psicolxica dos valores morais mis apreciados na cultura occidental dende o momento mesmo da sa orixe na poca arcaica de Grecia ata a sa conformacin definitiva. As, a travs dunha anlise minuciosa, Nietzsche pretende demostrar que os valores morais orixinais que definan a cultura grega na sa primeira fase eran os de exaltacin espontnea e inocente da vida, coa sa provisionalidade e a sa beleza, co seu movemento incesante e alleo a toda lxica. Pero a

dificultade para asimilar a experiencia da irracionalidade da vida acabara provocando longo da poca clsica un receo crecente ante esta, at rematar erguendo un xigantesco edificio racional de orden moral e metafsica que acollerse como un refuxio seguro. Scrates e Platn, autnticos artfices deste edificio, son deste xeito tamn, pensa Nietzsche, os verdadeiros inventores da razn occidental. Unha razn esquemtica, artificial e receosa da vida empeada en afirmar outro mundo distinto do real e, xa que logo, falso. Pero esta razn que se opn vida establecendo normas e leis que dominen e destran a sa exuberancia ha de atopar anda unha nova formulacin: o cristianismo. En efecto, o cristianismo - verdadeiro platonismo de masas, como afirma Nietzsche- co seu ideal asctico e de negacin da vida supuxo finalmente a inversin definitva dos valores da vida s cales opuxo a defensa dos dbiles, os ideais comunitarios, etc. As pois, o triunfo dos valores morais vixentes non mis que o resultado do receo inicial diante da vida e do resentimento posterior dos dbiles e escravos fronte s fortes e poderosos. Un verdadeiro complot, secreto e vingativo, nacido da impotencia e do resentimento. Cmpre, pois, desenmascarar o gran fiasco da razn occidental. Ela a verdadeira responsable da inversin dos valores. preciso, xa que logo, destrur e sobrepasar a sa construccin e restaurar o sentido primixenio da inocencia da vida, mis al do ben e do mal. Non trata, pois, Nietzsche de abolir toda nocin de moralidade, senn mis ben de negar a idea de calquera orde moral do mundo anterior vontade vital. Este o verdadeiro sentido da famosa proclamacin nietzscheniana da morte de Deus. O ben moral non as mis que a afirmacin da vida, ou como el di, da vontade de poder. As pois, a denuncia nietzscheniana da falsedade dos valores morais occidentais e anlise da sa xnese histrica e psicolxica conduce a unha conclusin inevitable: a racionalidade humana -o valor mis apreciado da Ilustracin- non pasa de ser mis que un sutil mecanismo psicolxico destinado a ocultar, disfrazar e branquear os escuros trasfondos do resentimento e da negacin da vida. A reintegracin do individuo no xa, pois, unha tarefa da razn. Mis ben contrario: a sa negacin a que deber permitir a recuperacin da inocencia e beleza da vida. A crtica de Nietzsche pretensin de validez universal dos valores e normas morais ten unha forte proxeccin en moitas das correntes ticas posteriores. As, o existencialismo do sculo XX negar toda posibilidade de aterse a uns criterios morais fixos e preestablecidos e, anda mis, calquera posibilidade de definicin dunha conducta humana ideal capaz de orientar as decisins dos individuos. O existencialismo En efecto, o existencialismo, desenvolto no segundo terzo do sculo XX fundamentalmente por J.P. Sartre, defnese a s mesmo e de ah o seu nome- por antepoer a idea de existencia de esencia. A partir deste suposto, o home concibido como un ser carente dunha natureza (ou esencia) dada de antemn que o determine ou gue na sa existencia. Existir significa, polo tanto, ter que dicidir en cada momento o que se vai facer, construr a propia vida, sen ningunha referencia previa. Neste sentido o home est condenado a ser libre. Agora ben, a morte de Deus proclamada por Nietzsche ten a sa equivalencia e traduccin, no existencialismo sartreano, na negacin de calquera orde moral externa que defina un ideal de humanidade cal seguir ou imitar. Cada individuo debe enfrontarse, pois, sa soidade e elixir -ou mis ben inventar- a sa propia moral. Dende esta soidade e anda angustia- non importa tanto o contido do que se elixa en cada momento canto a actitude de plena liberdade e responsabilidade dende a que se elixe.

O existencialismo devn, pois, nunha tica puramente forma e de situacin na cal non se afirma ningunha norma moral mis que o uso consiciente e responsable da liberdade. RECONSTRUCCIN DA RACIONALIDADE MORAL E DOS IDEAIS DA MODERNIDADE. Precisando conceptos A encrucillada de crise da raon e dos ideais ticos da Modernidade ilustrada a que nos referimos anteriormente, marca a orixe da todas as teoras ticas actuais. Algunhas delas tratan de reconstrur -ao menos parcialmente- aqueles ideais anda que para iso sexa necesario asumir unha parte da dita crtica. Quizais os exemplos mis representativos neste sentido sexan os ofrecidos polas ticas neocontractualistas e discursivas actuais. A teora da xustiza de J. Rawls Dentro das ticas actuais que pretenden rehabilitar a racionalidade moral merece mencin especial a teora neocontractualista de J.Rawls coecida como teora da xustiza. En efecto, Rawls pretende fundamentar de novo unha racionalidade moral capaz de lexitimar un conxunto bsico de normas sobre as que asentar a convivencia social. Para este fin, retoma a idea de contrato social da tradicin ilustrada, que interpreta en clave kantiana e enriquece con achegas da moderna teora da decisin racional* e da teora de xogos*. As, partindo da nocin de contrato social, Rawls propn que as regras que vinculen a todos os individuos dunha sociedade se baseen en principios de xustiza e equidade sobre os que haxa un acordo unnime. Pero este acordo unnime non se ha de establecer mediante un contrato efectivo, senn mis ben en virtude dun curioso experimento mental que podera sintetizarse nos pasos seguintes: a) cada individuo, en canto libre e racional, deber finxir colocarse nunha inicial posicin orixinaria en que trate de buscar un acordo cos outros individuos, igualmente libres e racionais, sobre as regras de xogo bsicas da futura sociedade que queren construir b)os individuos debern decidir as regras bsicas de convivencias descoecendo totalmente cales seran as aptitudes que lles haberan de corresponder, as como a posicin que ocuparn na futura sociedade, cubrndose deliberadamente para isto cun veo de ignorancia. Baixo esta dobre condicin, ningun podera pretender ningn privilexio para si e estableceranse unhas condicins tales que todos estaran dispostos a aceptar, anda que a mala sorte os colocase nas condicins mis favorables. Deste xeito, optarase por unha forma de convivencia xusta na cal se outorgara a toods a maior cantidade posible de liberdades bsicas en p de igualdade e aceptaranse, de entrada, as posibles diferenzas econmicas e sociais s baixo unha dobre condicin: 1. que se dese unha verdadeira igualdade de oportunidades para o acceso a cargos e posicins. 2. Que se aceptasen as vantaxes para os mellores situados s no caso de que estas vantaxes trouxesen consigo beneficios para os mis desfavorecidos. A teora da xustiza de Rawls asume, pois, o suposto kantiano da universalidade e interprtao como imparcialidade (ou equidade) mediane o procedemento do velo da ignorancia. O procedemento a travs do cal se constre a racionalidade moral , polo tanto, unha especie de dilogo cos outros, pero este dilogo non se leva a cabo dun xeito explcito e real, senn mis ben interiormente e dun xeito ideal, estilo do imperativo categrico kantiano. Por

outra banda a influencia de Kant manifstase as mesmo en que os principios da xustiza propostos asentan as sas bases sobre a idea de liberdade e dignidade* da persoa como fin en s mesma, fronte principio utilitarista da maior felicidade para o maior nmero de individuos. As ticas discursivas As ticas discursivas ou dialxicas constiten unha das propostas mis slidas da filosofa actual. Os seus tericos mis representativos, K. O. Apel e J. Habermas con certas diferencias de matiz- coinciden en tratar de restaurar a tradicin tica kantiana, anda que o fagan readaptndoa e establecendo nela profundas modificacins. As, en primeiro lugar, as ticas discursivas transforman o suxeito kantiano concibido como conciencia individual nun suxeito comunitario dialogante. En palabras de McCarthy, aceptadas expresamente por Habermas: en vez de propoer a todos os demais unha mxima como vlida, que quero que opere como lei xeral, teo que presentarlles a mia teora para que se comprobe discursivamente a sa pretensin de universalidade. Con este cambio, o procedemento de universalizacin kantiano -consistente na asuncin do rol do outro dun xeito puramente ideal el terico (unha especie de monlogo interno)- subsitudo polo procedemento real e prctico do dilogo argumentativo e sincero en condicins de simetra e imparcialidade. Estas profunda modificacin supn: a)A introduccin dunha nocin de autonoma moral de carcter instersubxectivo e dialxico b)A aceptacin da lextima defensa dos intereses particulares na medida en que estes sexan compatibles cos intereses xerais c)A aceptacin das posibles consecuencias derivables dos acordos e normas acadados. En segundo lugar, as ticas discursivas fan denpender a validez de calquera norma da imparcialidade dos procedementos a partir dos cales esta se orixinou. As, pois, as ticas discursivas actuais tratan de recuperar a razn com instrumento indispensable para construr unha orde moral. Pero a razn recuperada non xa a razn pretenciosa e arrogante dos ilustrados, senn mis ben unha razn que se sabe falible e distorsionable e, en consecuencia, defnese como dialxica e instersubxectiva. Mis anda, o modelo de racionalidade proposto -lonxe do racionalismo radical kantiano- non opta polo sacrificio de toda pretensin hedonita ou de aspiracin felicidade persoal, senn que mis ben trata de atopar un equilibrio mediador entre o recoecemento da lextima defensa dos intereses xerais comunitarios. Asemade, as ticas discursivas tratan de facer compatible a nocin da relatividade dos valores e normas morais posta de manifesto pola crtica anterior- coa necesidade duns criterios de validez universal para a accin, se definen para iso uns procedementos que, polo seu carcter emprico e prctico, permiten a continua autocorreccin da propia racionalidade moral.

CONCEPCINS DO BEN MORAL NA HISTORIA DA FILOSOFA O BEN MORAL NA TICA ANTIGA Qu interralacin se indica como bsica para entender os distintos sistemas ticos? Qu suposto bsico comparten as grandes teoras ticas anteriores Modernidade? Qu tres planos presentara esa orde natural que est por enriba do individuo? Qu tres momentos da reflexin tica na Grecia clsica sinala o texto?. Breve caracterizacin de cada unha delas. A TICA ARISTOTLICA 1. Cal para Aristteles o obxectivo da tica?;cmo se concretara nun primer momento ese ideal de vida boa para Aristteles? 2. Cal , sen embargo, a posicin final de Aristteles para unha vida boa?;en qu anlise e postulados sobre o ser humano est basada esa posicin xeral da tica aristotlica? O EPICURESMO 1. Cal o principio bsico da tica epicrea? 2. Cmo se concreta para eles a idea de pracer?. 3. Qu di Epicuro sobre o temor s deuse e o temor morte?: O ESTOICISMO 1. De qu idea do universo parte a filosofa estoica?. 2. Por qu aceptan os estoicos a idea de destino? 3. Qu tratamento lle dan os estoicos s paixns e emocins? 4. En qu consiste para os estoicos a verdadeira felicidade?.En qu concepto se concreta?. O BEN MORAL NA TICA MEDIEVAL 1. Cal o obxectivo final no que se centran as ticas anteriores Modernidade?.Qu dous adxectivos resumen esa posicin terica?. 2. Qu gua xeral para analizar a conducta adecuada toman esas ticas?;qu distincins hai nesa anlise da natureza humana?. 3. Significa esa atencin hacia a felicidade individual que se aparte ou descoeza a dimensin social do ser humano?. Explica isto. 4. Hai neses perodos histricos unha radical separacin entre esfera individual a esfera pblica da vida humana?. O BEN MORAL NA TICA MODERNA 1. Qu sculos abrangue o que se entende por poca Moderna? 2. Cal o eixo central da nova concepcin do mundo e da vida?;en qu das vertentes se desenvolve fundamentalmente ese novo xeito do pensamento?. 3. Qu nova concepcin da sociedade, e qu novos presupostos, dan lugar a esa nova postura da Modernidade? 4. Qu xiro se produce na relacin esfera pblica-esfera privada, e qu consequencia trae isto para o novo plantexamento nas doutrinas ticas? 1. 2. 3. 4.

KANT 1. Por qu rexeita Kant as doutrinas ticas anteriores? 2. Qu busca, pola contra, o plantexamento da tica kantiana?. 3. Cmo se chama a mxima moral fundamental que propn Kant, e qu condicins cumple?. 4. Qu formulacins do imperativo categrico aparecen no texto?. 5. Qu criterio establece ese imperativo moral, e qu garantiza con respecto liberdade e autonoma do individuo?. 6. Qu quere dicir que ese criterio moral puramente formal, e por qu se considera de racionalidade extrema?. 7. Qu quere dicier deontolxico?. O UTILITARISMO 1. Qu tradicin da tica clsica recolle o Utilitarismo?. 2. Qu novidade aporta o Utilitarismo doutrina hedonista clsica?. 3. Qu dous autores fundamentais sinala o texto como utilitaristas?. 4. O principio de utilidade: a)cmo se define primariamente?; b)qu lle engade este principio de utilidade novo ao antigo hedonismo ou epicuresmo?. 5. Cmo se traduce-nunha soa frase- ese novo principio de utilidade?. 6. Qu quere dicir que o utilitarismo ingls trae a primeiro plano a dimensin comunitaria da tica moderna?. 7. Qu diferencia habera entre a tica kantiana e a utilitarista?. A CRISE DA RAZN ILUSTRADA 1. Cando empezan a ser revisados os ideais da filosofa Moderna e da Ilustracin?. 2. A qu idea se dirixe fundamentalmente esa..? NIETZSCHE 1. Por qu se lle chama as filosofas de Nietzsche, Marx e Freud filosofas da sospeita? . En qu consiste esa sospeita?. 2. No caso de Nietzsche, cmo se formula concretamente esa sospeita?. 3. En qu consiste a anlise xenealxica que fai Nietzsche e hacia qu valores morais se dirixe? 4. Qu pretende demostrar Nietzsche con respecto a orixe e evolucin dos valores morais que se produciron na Grecia Clsica?. Analiza o que se d hasta o final dese prrafo, e fxate ben no que di Nietzsche con respecto Scrates e Platn. 5. Qu xiro lle deu o cristianismo a eses valores que xa vian de Scrates e Platn? Cmo chama Nietzsche cristianismo, en referencia filosofa platnica?. 6. As pois, para Nietzsche os valores morais vixenes non seran outra cousa que? 7. Qu hai que desenmascarar segn Nietzsche na moral occidental? 8. No seguinte prrafo, di qu quere expresar Nietzsche cos conceptos de vontade vital e a norte de Deus. 9. Qu critica definitiva fai Nietzsche concepto ilustrado de Racionalidade?. O EXISTENCIALISMO 1. Cmo se pode definir o concepto de existencialismo?.Qu quere dicir aqu anteponer a existencia esencia?. Qu quere decir que o home est condenado a ser libre?. 2. O existencialismo de J.P. Sartre: qu postura ante a vida defendeu Sartre?; O concepto de angustia e responsabilidade.Por qu se convirte a moral sartreana nunha tica de situacin?. 3. Busca alguna informacin pola ta conta sobre a figura de Sartre e o existencialismo francs.