Sunteți pe pagina 1din 0

TRIGONOMETRIA UNIFORTE 130

1)(UFRGS-89) As solues da equao


0 3 sen 8 sen 4
2
= + + x x no intervalo [ ] 2 ; 0
so os arcos do

(A) 1
0
quadrante
(B) 1
0
ou 2
0
quadrantes
(C) 2
0
ou 3
0
quadrantes
(D) 3
0
ou 4
0
quadrantes
(E) 1
0
ou 4
0
quadrantes

SOLUO

0 3 sen 8 sen 4
2
= + + x x

Vamos fazer y x = sen

0 3 8 4
2
= + + y y

16 =


2
1
,
= y
2
3
, ,
= y

como y x = sen temos

2
1
,
= y
2
1
sen = x

2
3
, ,
= y
2
3
sen = x

Observe que temos x sen negativo nos dois
casos, isto x sen <0 e isso ocorre no 3
0
ou 4
0
quadrantes
sen

II Q I Q
+ + cos
III Q IV Q
_ _




ALTERNATIVA D













2)(UFRGS-91) Para todo x real, o valor da
expresso
x g cot 1
1
x tg 1
1
2 2
+
+
+
igual a

(A) 1
(B) 2
(C) x g x tg
2 2
cot 2 + +
(D) x x
2 2
sec cos sec +
(E)
x x
2 2
sec cos sec
1
+


SOLUO
x g x tg
2 2
cot 1
1
1
1
+
+
+
=
x x
2 2
sec cos
1
sec
1
+ =

x x
2 2
sen
1
1
cos
1
1
+ = x x
2 2
cos 1 cos 1 + =

1 sen cos
2 2
= + x x


ALTERNATIVA A

COMENTRIO
relaes fundamentais e auxiliares

1) 1 cos sen
2 2
= + x x
2)
x
x
tgx
cos
sen
=
3)
x
x
tgx
g
sen
cos 1
cot = =
4)
x
x
cos
1
sec =
5)
x
x
sen
1
sec cos =

6) x tg x
2 2
1 sec + =

7) x g x
2 2
cot 1 sec cos + =














TRIGONOMETRIA UNIFORTE 131
3)(UFRGS-91) O valor de
0 0
60 cos 30 sen

(A) 0
(B) 1
(C)
2
2 1

(D)
2
1 2

(E)
2
2 3



SOLUO



0 0
60 cos 30 sen

0
2
1
2
1
=

ALTERNATIVA A



COMENTRIO


ARCO SEN COS TG

rad
6
ou 30
0


2
1

2
3

3
3


rad
4
ou 45
0


2
2

2
2
1

rad
3
ou 60
0


2
3

2
1
3




















4)(UFRGS-91) Os valores de x que satisfazem
a equao

0
cos sen
sen cos
cos 2 =

x x
x x
x so

(A) Z k , k 2
3
+


(B) Z k , k 2
6
+


(C) Z k , k 2
4
+


(D) Z k , k
6
+


(E) 1 1 x

SOLUO

0
cos sen
sen cos
cos 2 =

x x
x x
x

0 ) cos (sen cos 2
2 2
= + x x x
0 ) 1 ( cos 2 = x
0 1 cos 2 = x
1 cos 2 = x

2
1
cos = x
2
1
3
60 cos
0
= =




3




2
1




3


logo Z k , k 2
3
+




ALTERNATIVA A













TRIGONOMETRIA UNIFORTE 132
5)(UFRGS 91) No tringulo ABC, reto em A, a
hipotenusa mede 4 e o ngulo B de 15
0
.
Ento, a medida do cateto AB

C




A 15
0
B


(A) ( ) 6 2 2 +
(B) 6 2 +
(C)
2
6 2 +

(D)
2
2 6

(E) 2 6


SOLUO

C

4


15
0

A X B

hipotenusa
adjacente cateto
15 cos
0
=

4
15 cos
0
x
=
0
15 cos 4 = x

vamos determinar o
0
15 cos

) 30 45 cos( 15 cos
0 0 0
=

Vamos usar a frmula da subtrao

) 30 45 cos( 15 cos
0 0 0
= =
=
0 0 0 0
30 sen 45 sen 30 cos 45 cos + =

=
2
1
2
2
2
3
2
2
+ =
4
2
4
6
+ =
4
2 6 +


logo =
0
15 cos
4
2 6 +





Voltando a equao


0
15 cos 4 = x


4
2 6
4
+
= x

2 6 + = x


ALTERNATIVA B


COMENTRIO

frmulas da adio e da subtrao


1) a b b a b a cos sen cos sen ) sen( + = +


2) a b b a b a cos sen cos sen ) sen( =


3) b a b a b a sen sen cos cos ) cos( = +


4) b a b a b a sen sen cos cos ) cos( + =


5)
b tg a tg
b tg a tg
b a tg
- 1

) (

+
= +


6)
b tg a tg
b tg a tg
b a tg
1

) (
+

=






















TRIGONOMETRIA UNIFORTE 133
6)(UFRGS-92) Em um tringulo, um lado a
10% maior do que um lado b . O seno do
ngulo oposto ao lado a , em relao ao seno
do ngulo oposto ao lado b ,

(A) 90% menor
(B) 90% maior
(C) 1% maior
(D) 10% menor
(E) 10% maior

SOLUO

lado a 10% maior que lado b



a =10% b b

B A


Vamos usar a lei dos senos

Lei dos senos

r
C
c
B
b
A
a
2
sen sen sen
= = =

Em todo tringulo, as medidas dos seus lados
so proporcionais aos senos dos lados opostos


Logo

B
b
A
a
sen sen
=


B
b
A
b
sen sen
% 10
=

B b b A sen % 10 sen =

B A sen % 10 sen =

portanto A sen 10% maior que o B sen



ALTERNATIVA E











7)(UFRGS-92) O valor de
tan(-1845
0
) tan( 1845 n 180), onde n Z


(A) 2
(B) 1
(C) 0
(D) 1
(E) 2

SOLUO


1845 360
1800 5
45
0



Portanto temos

) 45 ( - ) 45 (
0 0
tg tg

como 1 45
0
= tg

ento

) 45 ( - ) 45 (
0 0
tg tg = -1-1 = -2


ALTERNATIVA A































TRIGONOMETRIA UNIFORTE 134
8)(UFRGS-92) No tringulo retngulo da figura,
BC=10 e 8 , 0 ) cos( =

B






A C

O valor de AB

(A) 8
(B) 6
(C) 5
(D) 4
(E) 2

SOLUO

Vamos calcular o lado AC pois temos o
8 , 0 cos =

hipotenusa
adjacente cateto
cos =

10
AC
8 , 0 = 8 , 0 10 AC = 8 AC =

logo

10

X


8

vamos determinar x por Pitgoras

(hipotenusa)
2
= (cateto)
2
+ (cateto)
2



2 2 2
8 10 + = x
64 100
2
+ = x

2
64 100 x =

2
36 x =
36
2
= x
36 = x
6 = x


ALTERNATIVA B




9)(UFRGS-93)O grfico representa a funo f
definida no conjunto dos nmeros reais, dada
por y
2


1

x

2


2
3
2
(A) ) sen( 1 ) ( x x f =
(B) ) sen( 1 ) ( x x f + =
(C) ) 1 sen( ) ( + = x x f
(D) )
2
sen( ) (

+ = x x f
(E) ) sen( ) ( + = x x f

SOLUO

0 2
1
2
3
0
1
2
0 0
sen
0



Alternativa A ) sen( 1 ) ( x x f =

ra verdadei 1) , 2 ( 1 0 1 ) 2 (
falsa 2 ,
2
3
2 ) 1 ( 1
2
3
eira verdad 1) , ( 1 0 1 ) (
falsa 0 ,
2
0 1 1
2
eira verdad ) 1 , 0 ( 1 0 1 ) 0 (




= =

= =

= =

= =

= =
f
f
f
f
f


Alternativa B ) sen( 1 ) ( x x f + =
ra verdadei 1) , 2 ( 1 0 1 ) 2 (
ra verdadei 0 ,
2
3
0 ) 1 ( 1
2
3
eira verdad 1) , ( 1 0 1 ) (
ra verdadei 2 ,
2
2 1 1
2
eira verdad ) 1 , 0 ( 1 0 1 ) 0 (




= + =

= + =

= + =

= + =

= + =
f
f
f
f
f


ALTERNATIVA B




TRIGONOMETRIA UNIFORTE 135
10)(UFRGS-93)Para e 2 1 ) sen( = no
segundo quadrante, considere as afirmaes

I -
2
3
) cos( =
II - 0 ) 2 sen(

III - 1 ) 3 csc( =

Quais so verdadeiras?

(A) Apenas I
(B) Apenas II
(C) Apenas I e II
(D) Apenas II e III
(E) I, II e III

SOLUO
1
0
quadrante
0
30
6
sen sen
2
1
) sen( = = =



2
0
quadrante
0
150
6
5
6
sen sen
2
1
) sen( = = = =


seno

0
150
6
5
6
= =

0
30
6
=









Sinais 1
0
quad. 2
0
quad. 3
0
quad. 4
0
quad
Seno + + - -
Cosseno + - - +

Vamos verificar as alternativas

I -
2
3
) cos( = falsa 0 ) 150 cos(
0
<

II - 0 ) 2 sen( verdadeira
0 300 sen ) 150 2 sen( ) 2 sen(
0 0
= =

III - 1 ) 3 csc( = verdadeira
0
0 0
450 sen
1
) 450 csc( ) 150 3 csc( ) 3 csc( = = =
= 1
1
1
90 sen
1
0
= =
ALTERNATIVA D


11)(UFRGS-94)Considere as funes
numeradas de 1 a 4 e os grficos de A at D.

y
1

(A) 2 x

-1


y
1

(B) 2 x

-1



2
1

(C) 2 x


2
1




y
2

(D) 2 x


-2


(1) 2 0 ), sen( = x x y
(2) 2 0 ), 2 sen( = x x y
(3) 2 0 ), sen( 2 = x x y
(4) 2 0 ), cos( ) sen( = x x x y

Associando-se as funes a seus grficos,
obtm-se os pares

(A) (1,A) , (2,B) , (3,C) e (4,D)
(B) (1,A) , (2,C) , (3,B) e (4,D)
(C) (1,A) , (2,B) , (3,D) e (4,C)
(D) (1,C) , (2,D) , (3,A) e (4,B)
(E) (1,C) , (2,A) , (3,D) e (4,B)


SOLUO

Neste problema o aluno deve ter conhecimento
do grfico da funo seno e relacionar o grfico
com a funo.

ALTERNATIVA C



TRIGONOMETRIA UNIFORTE 136
12)(UFRGS-94) Considere a figura e as
afirmativas a ela relacionadas:

I -
0
30 =
II -
10
10 3
) cos( =
III - 1 = y



2
1


y 3

Esto corretas as afirmativas :

(A) Apenas I
(B) Apenas I e II
(C) Apenas II e III
(D) Apenas I e III
(E) I, II e III


SOLUO

vamos determinar y por Pitgoras
= + = + =
2 2 2 2
1 4 1 4 1 2 y y y
3 3 3
2 2
= = = y y y

vamos determinar x por Pitgoras
10 10 9 1 3 1
2 2 2 2 2
= = + = + = x x x x

Vamos verificar as alternativas

I -
0
30 =
0
30
2
1
sen
2
1
hipotenusa
oposto cateto
sen = = = =
0
30
2
3
cos
2
3
hipotenusa
adjacente cateto
cos = = = =

Verdadeira

II -
10
3
hipotenusa
adjacente cateto
cos = = racionalizar

10
10 3
10
10 3
10 10
10 3
10
3
2
= =

=
Verdadeira

III - 1 = y Falsa 3 = y

ALTERNATIVA B


13)(UFRGS-94)As solues da desigualdade
, 0 ) sen( ) ( sen 2
2
> x x no intervalo [ ] 2 , 0 ,
so os valores de x , tais que

(A) 6 > x
(B) 6 5 6 < < x
(C) 6 5 ou 6 > < x x
(D) 2 x ou 6 5 6 < < < < x
(E) 2 6 5 < < x

SOLUO

0 ) sen( ) ( sen 2
2
> x x (evidncia)
0 ) 1 sen 2 ( sen > x x
0 sen > x e 0 1 sen 2 > x
1 sen 2 > x

2
1
sen > x
logo
0 sen > x e
2
1
sen > x
ou
0 sen < x e
2
1
sen < x

concluindo

2
1
sen > x ou
2
1
sen < x
observe

2
1
6
30 sen
0
= =


2
1
6
5
150 sen
0
= =




6
5
6





6
5
6

< < x

0 sen > x ou 0 sen < x

sen 180
0
= 0 =
sen 360
0
= 0 = 2


2

2 < < x

< < < < =



2 ou
6
5
6
/ x x R x S
ALTERNATIVA D


TRIGONOMETRIA UNIFORTE 137
14)(UFRGS-94)O permetro do tringulo da
figura vale




3


60
0

4

(A) 7 7 +
(B) 10 7 +
(C) 13 7 +
(D) 5 , 11
(E) 12

SOLUO

B


3 a c x

60
0
b
C 4 A

Vamos determinar o valor de x pela lei dos
cossenos

c b a b a c cos 2
2 2 2
+ =

0 2 2 2
60 cos 4 3 2 4 3 + = x

2
1
24 16 9
2
+ = x
12 16 9
2
+ = x
13
2
= x
13 = x

Agora vamos determinar o permetro que a
soma dos lados




3 13



4

Permetro 13 7 13 4 3 + = + +

ALTERNATIVA C



15)(UFRGS-95)A temperatura de uma certa
cidade tem variao cclica e tende a se repetir
em perodos de 12 meses.
O grfico abaixo representa a evoluo da
temperatura dessa cidade durante o ano.

) (
0
c y

28


14



0 3 6 9 12 x(meses)


Uma possvel expresso para a temperatura
y , em
0
c, em funo do tempo X, em messes,

(A) 14
12
2
cos 14 +

=
x
y


(B) 14 ) cos( 14 + = x y
(C) 14
12
2
sen 14 +

=
x
y


(D) 14 ) sen( 14 + = x y
(E) ) 2 cos( 14 x y =

SOLUO

O grfico da funo cosseno ento as
alternativas C e D esto eliminadas

O perodo 12 meses P = 12

O perodo da funo cosseno 2 p = 2


Logo P=
k
p
onde k uma constante

Ento
k
2
12

=
2 k 12 =

12
2
k

=

com este dado podemos ter uma possvel
expresso para a temperatura y
14
12
2
cos 14 +

=
x
y



ALTERNATIVA A


TRIGONOMETRIA UNIFORTE 138
16)(UFRGS-95) Sabendo-se que 1 = a e
3 = b , na figura,





b


2

a c

ento c igual a

(A)
2
2

(B)
2
3

(C)
2
1

(D) 1
(E) 3

SOLUO


N

3
p m 1

M n 2 P
1 Q c

O ngulo Q 2 e externo ao tringulo MNQ
logo o ngulo N igual a ento o tringulo
MNQ issceles logo o lado NQ = 1


Vamos calcular o valor de pela lei dos
cossenos

cos 2
2 2 2
+ = n p n p m

( ) cos 1 3 2 1 3 1
2
2
2
+ =

cos 3 2 1 3 1 + =

1 4 cos 3 2 =

3 cos 3 2 =




3 2
3
cos = racionalizar


2
3
3 2
3 3
3 2
3 3
3 3 2
3 3
2
=

= =



logo
2
3
cos = =
0
30

Se
0
30 = ento
0 0
60 30 2 2 = =


Ento temos

N

1


60
0
Q c P

Vamos determinar c pelo cosseno


hipotenusa
adjacente cateto
60 cos
0
=



1 2
1 c
= 1 2 = c
2
1
= c



ALTERNATIVA C



COMENTRIO

LEI DOS COSSENOS

B



a c


C b A

A bc c b a cos 2
2 2 2
+ =
B ac c a b cos 2
2 2 2
+ =
C ab b a c cos 2
2 2 2
+ =




TRIGONOMETRIA UNIFORTE 139
17)(UFRGS-95) Sabendo-se que 5 3 ) cos( = a
e que a um arco do 1
0
quadrante, o valor de
) tan(a

(A)
5
4

(B)
3
4

(C)
4
3

(D)
3
5

(E)
4
5


SOLUO


5
3
) cos( = a e pertence ao 1
0
quadrante


a
a
a
cos
sen
tan =

Vamos determinar o a sen pela relao
fundamental

1 cos sen
2 2
= + a a 1
5
3
sen
2
2
=

+ a
1
25
9
sen
2
= + a
25
9
1 sen
2
= a


25
9 25
sen
2

= a
25
16
sen
2
= a

25
16
sen = a
5
4
sen = a


logo
a
a
a
cos
sen
tan =
5
3
5
4



5
4
3
5
5
4
=


ALTERNATIVA B






18)(UFRGS-96) Um barco parte de A para
atravessar o rio. A direo de seu
deslocamento forma um ngulo de 120
0
com a
margem do rio

B


60 m
120
0

A

Sendo a largura do rio 60 m, a distncia, em
metros, percorrida pelo barco foi de

(A) 2 40
(B) 3 40
(C) 3 45
(D) 3 50
(E) 2 60

SOLUO

B



60 m


120
0
60
0

A

Para calcularmos a distncia entre A e B
vamos usar o seno, pois temos o cateto oposto
ao ngulo


hipotenusa
oposto cateto
60 sen
0
=
AB
60
2
3
=

60 2 3 = AB 120 3 = AB


3
120
= AB racionalizar

3 40
3
3 120
3
3 120
3 3
3 120
2
= = =




ALTERNATIVA A







TRIGONOMETRIA UNIFORTE 140
19)(UFRGS-96) Se x b a x f sen ) ( + = tem
como grfico


3

2

1

2

0

-1


ento

(A) 1 e 2 = = b a
(B) 2 e 1 = = b a
(C) 1 e 1 = = b a
(D) 2 e 1 = = b a
(E) 1 e 2 = = b a

SOLUO

Podemos notar que o grfico da funo do
tipo ) sen( ) ( d cx b a x f + + = com 0 < b e sua
imagem est situado no intervalo de [ ] 3 , 1

[ ] 3 , 1 ) Im( = f (verificada no eixo y )

No podemos esquecer que

[ ] b a b a f + = , ) Im( para 0 > b

[ ] b a b a f + = , ) Im( para 0 < b


logo podemos escrever a seguinte igualdade

[ ] = 3 , 1 [ ] b a b a + ,

ento

=
= +
3
1
b a
b a
resolver pelo mtodo da adio

2 2 = a se 1 = a temos

2
2
= a 1 = + b a
1 = a a b = 1
1 1 = b
2 = b

ALTERNATIVA D


20)(UFRGS-97)Considere a equao
) cos( cos + = x x . Se 2 0 < x esta
equao

(A) no tem soluo
(B) tem apenas uma soluo
(C) tem somente as solues 0 e
(D) tem somente solues 2 3 e 2
(E) tem infinitas solues


SOLUO


) cos( cos + = x x

Vamos aplicar a frmula da adio no 2
0

membro

sen sen cos cos cos = x x x

0 sen ) 1 ( cos = x cox x

0 cos cos = x x

x x cos cos =

0 cos = + x cox

0 cos 2 = x


2
0
cos = x

0 cos = x

Agora devemos verificar onde 0 cos = x


1 2
0 2 3
1 -
0 2
1 0
cos




0 cos = x em
2

e
2
3
logo tem
somente estas solues



ALTERNATIVA D




TRIGONOMETRIA UNIFORTE 141

21)(UFRGS-97)O grfico abaixo representa a
funo real f .
y


2

1

x

2


2
3
2

Esta funo dada por :

(A) x x f cos 1 ) ( =
(B) x x f cos 1 ) ( + =
(C) ) 1 cos( ) ( + = x x f
(D) ) 1 cos( ) ( = x x f
(E) ) cos( ) ( + = x x f

SOLUO

Observando as alternativas podemos dizer que
um grfico da funo cosseno


Vamos fazer o grfico da funo cosseno

y
1


2


2
3
2
0

-1



Comparando o grfico do problema com o
grfico da funo cosseno notamos que no
grfico do problema houve uma translao
vertical, de baixo para cima, de uma unidade.
Em outras palavras o grfico foi deslocado para
cima em uma unidade logo;


x x f cos 1 ) ( + =



ALTERNATIVA B






22)(UFRGS-97)No intervalo [ ] , 0 a equao
0 1 tan = x


(A) no possui razes
(B) possui uma nica raiz
(C) possui apenas 2 razes
(D) possui exatamente 4 razes
(E) apresenta infinitas razes


SOLUO

0 1 tan = x no intervalo [ ] , 0

0 1 tan = x

1 tan = x

1 45 tan
0
=

logo


0
180

0
45 x


x

=
45
180


45 180 = x


180
45
= x


4

= x


logo
4

a nica soluo no intervalo [ ] , 0





ALTERNATIVA B















TRIGONOMETRIA UNIFORTE 142
23)(UFRGS-98) A identidade sen x 2 2x sen =
verificada se e somente se

(A) x nmero real
(B) 0 x =
(C) n x = sendo n qualquer inteiro
(D) 2, n x = sendo n qualquer inteiro
(E) , 2n x = sendo n qualquer inteiro

SOLUO

A melhor maneira de resolver este problema
pela anlise grfica, vamos construir os
grficos das funes e analisar.
x sen ) ( = x f
= ) (x f 2x sen
= ) (x f sen x 2

x sen x y
0 0 0

2

1 1
0 0

2
3
-1 -1
2 0 0

x
1



2

2
3 2 y
-1



x 2x sen 2x y

0 0 0 0

4

1 1

2

0 0

4
3

2
3
-1 -1
2 0 0

x
1



4

2


4
3 y
-1







x se x 2 sen x y

0 0 2 0 0

2

1 2 1 2
0 2 0 0

2
3
-1 2 -1 - 2
2 0 2 0 0

x
2

1



2

2
3 2 y
-1

-2


Vamos sobre por os grficos


x
2

1



4


2

4
3

2
3
2
y
-1

-2

sen 2x 2 sen x sen x

Observe que as curvas se encontram a cada
intervalo de n

Logo a soluo n sendo n qualquer inteiro


ALTERNATIVA C

COMENTRIO

x sen ) ( = x f
D = R Im = [ -1, 1] perodo =

= ) (x f 2x sen
D = R Im = [ -1, 1] perodo =

= ) (x f sen x 2
D = R Im = [-2 , 2] perodo = 2



TRIGONOMETRIA UNIFORTE 143
24)(UFRGS-98) Considere as seguintes
afirmaes para arcos medidos em radianos:

(I) sen 1 < sen 3
(II) cos 1 < cos 3
(III) cos 1 < sen 1

Quais so verdadeiras?

(A) Apenas I verdadeira.
(B) Apenas II verdadeira.
(C) Apenas III verdadeira.
(D) So verdadeiras apenas I e II.
(E) So verdadeiras I, II e III

SOLUO
Podemos definir como radiano sendo um arco
cujo comprimento igual ao raio da
circunferncia.
Lembrando que qualquer circunferncia tem
360
0
, temos que:

360
0
corresponde a 2 rad
ou
180
0
corresponde a rad


180
0
rad
x rad 1

1 180
= x observando as afirmaes
vamos fazer 3 > logo temos

3
1 180
< x
0
60 < x

sen 60
0
=
2
3
cos 60
0
=
2
1



180
0
rad
x rad 3

3 180
= x observando as afirmaes
vamos fazer 3 > logo temos


3
3 180
< x
0
180 < x

sen 180
0
= 0 cos 180 = -1







Voltando as afirmativas

(I) sen 1 < sen 3 ( FALSA)

0
2
3
<


(II ) cos 1 < cos 3 (FALSA)

1 -
2
1
<


(III) cos 1 < sen 1 (VERDADEIRA)



2
3

2
1
<


ALTERNATIVA C






































TRIGONOMETRIA UNIFORTE 144
25)(UFRGS-98) Em um sistema de
coordenadas polares, P = ( ) 6 , 3 e Q = (12, 0)
so dois vrtices adjacentes de um quadrado.
O valor numrico da rea deste quadrado

(A) 81
(B) 135
(C) 153
(D) 153 - 2 36
(E) 153 - 3 36


SOLUO






3 c
30
0

P Q
12


0
30
6
=



Vamos aplicar a lei dos cossenos em um
tringulo qualquer para determinar C


3 c
a

30
0

P b
12


c
2
= a
2
+ b
2
2ac cos P

c
2
= (3)
2
+ (12)
2
2 312 cos 30
0


c
2
= 9 + 144 72
2
3


c
2
= 153 36 3

ateno
rea do quadrado =
2
l (lado ao quadrado)
2
l = c
2


como o lado c
2
j est ao quadrado a rea
do quadrado

153 36 3

ALTERNATIVA E


26)(UFRGS-98) Considere um crculo de raio 1
com centro na origem do sistema de
coordenadas cartesianas. Um ponto P desloca-
se sobre esse crculo, em sentido horrio e
com velocidade constante, perfazendo 2 voltas
por segundo. Se no instante t = 0 as
coordenadas de P so x = 1 e y = 0, num
instante t qualquer, dado em segundos, as
coordenadas sero

(A) x = - 2 cos t e y = - 2 sen t
(B) x = cos 4 t e y = sen 4 t
(C) x = cos 2t e y = - sen 2 t
(D) x = cos 4 t e y = - sen 4 t
(E) x = cos 2 t e y = sen 2 t

SOLUO

Se temos 2 voltas por segundo teremos meia
volta por segundo.

Ou seja t =
2
1
seg. logo o perodo ser p=
2
1

O perodo da circunferncia

p =
k
2
2 p = k
p
2
= k

2
1
2
= k
1
2
2 = k 4 = k

sentido horrio logo x

Logo temos cos(-x) e sen(-x)

Vamos usar a paridade das funes sen e cos

cos(-x) = cos x

sem(-x) = - sen x


ento

t 4 cos x = e t 4 -sen y =


ALTERNATIVA D










TRIGONOMETRIA UNIFORTE 145
27)(UFRGS-99) Se
0
85 = , ento

(A) sen cos tan < <
(B) tan cos sen < <
(C) tan sen cos < <
(D) cos tan sen < <
(E) sen tan cos < <


SOLUO

Observe a figura abaixo



y tan
85
0



sen

cos x







Analisando a figura podemos concluir que

tan sen cos < <

ALTERNATIVA C


COMENTRIO

Vamos calcular o sen 15
0


sen 15
0
= sen(45
0
30
0
)

vamos aplicar a frmula da subtrao

sen(45
0
30
0
) = sen45
0
cos30
0
sen30
0
cos45
0


sen(45
0
30
0
) =
2
2
2
1
2
3
2
2


sen(45
0
30
0
) =
4
2
4
6

sen(45
0
30
0
)=
4
2 6








28)(UFRGS-99) Sendo x nmero real, o
menor e o maior valor possveis da expresso
) 10 sen( 2 5
42
x
so, respectivamente,

(A) 14. e 6
(B)
5
42
e 21
(C)
25
42
e
5
14

(D) 42 e 42 -
(E) 6 - e 14 -

SOLUO

Sen x

Valor mnimo = -1

Valor mximo = 1

y
1

x
-1



logo temos

mnimo

) 10 sen( 2 5
42
x
= 6
6
42
2 5
42
) 1 ( 2 5
42
= =
+
=





mximo

) 10 sen( 2 5
42
x
= 14
3
42
2 5
42
) 1 ( 2 5
42
= =





ALTERNATIVA A













TRIGONOMETRIA UNIFORTE 146

29)(UFRGS-00) Se o ponteiro menor de um
relgio percorre um arco de rad
12

, o ponteiro
maior percorre um arco de

(A) rad
6


(B) rad
4


(C) rad
3


(D) rad
2


(E) rad

SOLUO

Vamos passar rad
12

para graus

0
15
12
180
=

Vamos relacionar graus com horas

1 hora 30 graus
30
0
60min. 30 graus

logo podemos montar
uma regra de trs

60 min. 30
0

x min. 15
0



15
30
x
60
= x = 30 minutos

Vamos concluir:

Se o ponteiro maior (minutos) percorrer uma
volta completa (60 minutos) teremos 360
0
.

Se o ponteiro maior (minutos) percorrer meia
volta (30 minutos) teremos 180
0


Logo 180
0
= rad


ALTERNATIVA E








30)(UFRGS-00) Considere as afirmativas
abaixo.

I. tan 92
0
= - tan 88
0

II. tan 178
0
= tan 88
0

III. tan 268
0
= tan 88
0

IV. tan 272
0
= - tan 88
0


Quais so corretas?

(A) Apenas I e III.
(B) Apenas III e IV.
(C) Apenas I, II e IV.
(D) Apenas I, III e IV
(E) Apenas II, III e IV

SOLUO

um problema de reduo ao primeiro
quadrante observe os sinais da tangente nos
quadrantes.
90 Eixo seno
+
+
+
180 - - - - + + + + + 0
- 360
-
-

270

Reduo do 2 quadrante para o 1 quadrante
180 - ngulo dado
Reduo do 3 quadrante para o 1 quadrante
ngulo dado - 180
Reduo do 4 quadrante para o 1 quadrante
360 - ngulo dado
tan =
cos
sen

tan 1Q = + tan 2Q = - tan 3Q = + tan 4Q = -

I. tan 92
0
= - tan 88
0

92
0
2 quadrante tan negativa
Reduo 180 - 92 = 88 verdadeira

II. tan 178
0
= tan 88
0

178 2 quadrante tang negativa Falsa

III. tan 268
0
= tan 88
0

268 3 quadrante tan positiva
Reduo 268 - 180 = 88 verdadeira

IV. tan 272
0
= - tan 88
0

272 4 quadrante tan negativa
Reduo 360 - 272 = 88 verdadeira

ALTERNATIVA D


TRIGONOMETRIA UNIFORTE 147

31)(UFRGS-00) Na figura, o crculo unitrio e
BC tangente ao crculo no ponto P.

















Se o arco AP mede , BC vale

(A) tan + cot
(B) sen + cos
(C) sec + csc
(D) tan + sen
(E) cot + cos


SOLUO

BC = PC + PB

Crculo unitrio raio igual a 1

C

C P

1

B
O B

90 =
Vamos mostrar que o ngulo igual ao
ngulo C.

A soma dos ngulos internos de um tringulo
180, logo temos

+ C + 90 = 180 90 - + C + 90 = 180

- + C + 180 = 180 - + C = 180 180

- + C = 0 C =






Vamos determinar a tande e assim
determinar PB

adjacente cateto
oposto cateto
tan =
B





P 1 O

1

PB
tan = PB = tan

Vamos determinar a tande C e assim
determinar PC

C

C



P 1 O

adjacente cateto
oposto cateto
tan =
CP
1
C tan =
no esquecer que o ngulo C=
PC

1
tan = PC tan = 1

tan
1
PC =

FINALMENTE

BC = PB + PC
BC = tan +
tan
1

ATENO g cot =
tan
1



Logo temos BC = tan + g cot


ALTERNATIVA A







TRIGONOMETRIA UNIFORTE 148

32)(UFRGS-00) O polgono ABCDE da figura
um pentgono regular inscrito no crculo
unitrio de centro na origem.














As coordenadas polares e do vrtice A
so respectivamente,

(A) 1 e
5


(B) 1 e
6


(C) 1 e
8


(D) 1 e
10


(E) 1 e
12




SOLUO

Coordenas polares



A



crculo unitrio raio igual a 1

Vamos a soluo

Coordenadas polares

Temos 360 e 5 ngulos


Cada ngulo mede

0
72
5
360
=









=72
=18



logo = 18 vamos passar para radianos


18 =
180
18
= rad
10



ALTERNATIVA D


OUTRA MANEIRA DE RESOLVER

Vamos usar a frmula para determinar a
medida do ngulo interno.


n
) 2 n ( 180
a
i

=
onde n o nmero de lados ou vrtices

O pentgono tem 5 lados logo:


5
) 2 5 ( 180
a
i

= 108 a
i
=

coordenadas

54 54

108 54
72
18


108 108



Logo = 18 = rad
10














TRIGONOMETRIA UNIFORTE 149
33)(UFRGS-01) Analisando os grficos das
funes definidas por f(x) =
x
2

e
) x 2 sen( ) x ( g = , representadas no mesmo
sistema de coordenadas cartesianas, podemos
afirmar que ), x 2 sen( 2
x
=

para [ ] 12 , 0 x ,
possui

(A) 2 razes
(B) 4 razes
(C) 6 razes
(D) 12 razes
(E) 24 razes

SOLUO

Vamos desenhar os grficos

O grfico de f(x) =
x
2

o grfico de uma
exponencial (sinal negativo no expoente inverte
e troca o sinal)

x
2

=
x
2
1

uma funo exponencial


decrescente, observe sue grfico.


2

1


-1 1 2 3 4


Agora vamos para o grfico

) x 2 sen( ) x ( g = o grfico de uma senide,
observe que o 2 esta multiplicando dentro dos
parnteses, isto significa que o perodo
(comprimento horizontal) ir se reduzir pela
metade,

GRFICO DE SEN(X)


1



0 2 4 6 8 10 12

-1


observe [ ] 12 , 0 x corta o eixo x 12 vezes


=
2 2
cos 1 cos 9 1 cos cos 9
2 2
= +


Vamos construir o grfico da funo

) x 2 sen( perodo diminui pela metade






Agora vamos colocar os dois grfico no mesmo
plano








Devemos determinar o nmero de razes no
intervalo [ ] ;12 0 , s contar quantas vezes o
grfico corta o eixo do x.

O grfico corta o eixo do x 24 vezes

ALTERNATIVA E

34)(UFRGS-02) Se 3 tan = e
0
90 0 < < ,
ento o valor de cos

(A)
10
1
.
(B)
10
3
.
(C)
10
3
.
(D)
10
10

(E) 1

SOLUO

3 tg =

=
cos
sen
tg

=
cos
sen
3
= cos 3 sen
relao fundamental
1 x cos x sen
2 2
= +
1 cos sen
2 2
= + =
2 2
cos 1 sen

=
2
cos 1 sen como = cos 3 sen
temos
=
2
cos 1 cos 3 ( )
2
2 2
cos 1 cos 3

=
=
2 2
cos 1 cos 9
1 cos cos 9
2 2
= +


TRIGONOMETRIA UNIFORTE 150
1 cos 10
2
=
10
1
cos
2
=
10
1
cos =


10
1
cos = racionalizando
10
10
cos =

ALTERNATIVA D

OUTRA MANEIRA DE RESOLVER

3 tg =

=
cos
sen
tg como a 3 tg = o
sen deve ser 3 e cos 1
1
3
tg =


hipoten
3


1

vamos determinar a hipotenusa

(hip)
2
= (cat)
2
+ (cat)
2


(hip)
2
= 1
2
+ 3
2
(hip)
2
= 10 hip =
10

logo

hipotenusa
adjacente cateto
cos = =
10
1

racionalizando


10
10
cos =





















35)(UFRGS-02) Considere as desigualdades
abaixo sobre arcos medidos em radianos

(I) sen 1 < 0
(II) cos 2 < 0
(III) tan 1 < tan 2

Quais so verdadeiras?

(A) Apenas I.
(B) Apenas II.
(C) Apenas III.
(D) Apenas I e III.
(E) Apenas II e III.

SOLUO
Definimos radiano (rad) como a medida de um
ngulo central submetido por um arco igual ao
raio da circunferncia que contm o arco.

(I) sen 1 < 0 sen 1 negativo

1 rad x
rad 180

rad
180 rad 1
x


= =
0
3 , 57
14 , 3
180
=
seno
57,3 Falsa
sen 1
0
quadrante
+ + positivo

- -


cos 2 < 0 cos 2 negativo
2 rad y
rad 180

rad
180 x rad 2
y

= = 6 , 114
14 , 3
360
=

114,6
- +
cosseno
- +
verdadeira no 2
0
quadrante
cosseno negativo

tan 1 < tan 2 FALSO

tangente de 1 1
0
quadrante POSITIVA
tangente de 2 2
0
quadrante NEGATIVA

ALTERNATIVA B





TRIGONOMETRIA UNIFORTE 151
36)(UFRGS-02)A medida do lado de um
pentgono regular inscrito num crculo de raio
igual a 1 :
(A)
5
sen 2

. (B)
5
cos 2

(C)
5
2
cos 2


(D)
5
2
sen 2

. (E)
5
2
cos



SOLUO

a
raio pentgono 5 lados iguais

pentgono formado por
5 tringulos issceles

Vamos determinar o valor do ngulo
Temos 5 ngulos logo ++++= 360
5= 360
5
360
= = 72
0

vamos passar 72
0
para radianos
180
72 x
5
2
x

=

5
2

raio 1 raio 1 traando a altura
para transformar
num tringulo
lado retngulo


5
2
vamos determinar a metade
1
5
2

5 2
5 2
=



2
L

vamos usar a frmula do sen =
hipotenusa
oposto cateto


1
2
L
sen =
5


2
L
sen =
5

vamos isolar L

5
sen 2 L

= ALTERNATIVA A
Outra maneira de resolver usar a lei dos
senos
R 2
C sen
c
B sen
b
A sen
a
= = =
R 2
A sen
a
= 1 2
sen
L
=
5
2
isolar L







37)(UFRGS) O nmero real cos 3 esta entre

(A)
2
3
- e 1 .
(B)
2
2
- e
2
3
.
(C) 0 e
2
2
.
(D)
2
2
e 0 .
(E) 1 e
2
2

SOLUO
Algumas consideraes























Como usar o ciclo trigonomtrico

Sen 60 = sen
3

acompanhe a linha pontilhada


ate encontrar o eixo do seno
Logo sen 60 = sen
3

=
2
3


Cos 150 = cos
6
5
acompanhe a linha
pontilhada ate
encontrar o eixo do cosseno

Logo Cos 150 = cos
6
5
=
2
3







TRIGONOMETRIA UNIFORTE 152

continuao 37

Vamos ao problema

Quando temos cos 3 a unidade utilizada o
radiano


Ateno: 1rad = 57
0


vamos passar para graus

Logo cos 3 = cos 3 x 57 = cos 171
0


seno


150
0

171
0
171
0

180
0
-1
2
3

cosseno







Logo o cos 3 = cos 171
0

est entre
2
3
- e 1



ALTERNATIVA A






















38)(UFRGS-03) Na figura abaixo,










Se AC = DB = 2 e a medida do ngulo
BAC, onde ,
2
0

< < ento a rea do
tringulo ABC em funo de

(A)


+
2
sen sen .
(B) + sen 2 sen .
(C) + 2 cos cos .
(D) ) 2 sen( sen 2 +
(E) ) 2 sen( cos 2 +

SOLUO

Vamos calcular a rea do tringulo ABC pela
frmula da rea de um tringulo qualquer


c
b
2
sen b a
A

=
a e b so os lados do
ngulo

a


Se AC = 2 e AB = AD + 2 temos




=
2
sen AC AB

2
sen b a
A

+ =
+
= sen 2) (AD A
2
sen 2 ) 2 AD (
A


Agora vamos determinar AD pelo cosseno, pois
2 a hipotenusa e AD o cateto adjacente









TRIGONOMETRIA UNIFORTE 153
Continuao 38




2



A D



hipotenusa
adjacente cateto
cos =
= = 2cos AD
2
AD
cos Logo

+ = sen ) 2 AD ( A + = sen ) 2 cos 2 ( A

+ = sen 2 sen cos 2 A

duplicao de arcos

+ = sen 2 ) 2 sen( A


ALTERNATIVA D



39)(UFRGS-03) O conjunto soluo da
equa0 0 ) 1 x log( ). x cos( =

(A)

,.....
2
7
,
2
5
,
2
3
,
2
1
,
2
1
.....

(B)

,.....
2
5
2, ,
2
3
,
2
1
,
2
1
.....

(C)

,.....
2
7
,
2
5
,
2
3
,
2
1


(D)

.....
2
9
,
2
7
,
2
5
,
2
3


(E)

,.....
2
7
,
2
5
2, ,
2
3












SOLUO DA 39

0 ) 1 x log( ). x cos( =
Vamos resolver ) 1 x log(

aplicar a condio de existncia dos
logaritmos, para existir o logaritmo devemos
ter:

>
>

0 a e 0 a
0 b
b log
a


) 1 x ( log
10
1 x 0 1 - x 0 b > > >
a 10 tudo bem

Pela condio de existncia 1 x > eliminamos
as alternativas A,B,C

Agora vamos resolver 0 ) 1 x ( log
10
=

2 x 1 1 x 1 1 - x 10 1 x
0
= + = = =

com isto eliminamos a alternativa D, est
solucionada a questo, mas vamos resolver
0 ) x cos( =

Est equao satisfeita se e somente se

= +

= =
k
2
x z k , kx
2
x 0 ) x cos(
colocar em evidncia

k
2
1
x
k
2
1

x + =

+
=

Atribuindo valores k observando a condio
de existncia 1 x >

2
3
2
2 1
1
2
1
1 k =
+
+ =
2
2
4
2
3
2
1

2
3
k = = + =
2
5
2
4 1
2
2
1
2 k =
+
+ =
2
7
2
6 1
3
2
1
3 k =
+
+ =


ALTERNATIVA E






TRIGONOMETRIA UNIFORTE 154
40)(UFRGS-04) Dentre os desenhos abaixo,
aquele que representa o ngulo que tem
medida mais prxima de 1 radiano



























































SOLUO


Se um arco que mede 1 radiano, este arco tem
o mesmo comprimento do raio

Logo podemos montar uma regra de trs


x 1rad
360 rad 2




x 1rad
360 rad ) 14 , 3 .( 2
0




x 1rad
360 rad 28 , 6
0




rad 6,28
360 rad 1
x
0

=


28 , 6
360
x
0
=


0
32 , 57 x =


0
57 x


ALTERNATIVA D



























TRIGONOMETRIA UNIFORTE 155
41)(UFRGS-04) Dentre os grficos abaixo, o
que pode representar a funo
( ) ( )
2 2
senx cosx y + =






SOLUO

( ) ( )
2 2
senx cosx y + =

( ) ( )
2 2
senx cosx + relao fundamental da
trigonometria que sempre 1

( ) ( ) 1 senx cosx
2 2
= +
ou
( ) ( )
2 2
senx cosx 1 + =

Se ( ) ( )
2 2
senx cosx y + = ento y = 1

Com y = 1 corta o eixo y no nmero 1, uma
funo constante, para qualquer valor de x o y
sempre ser 1. O grfico uma reta paralela
ao eixo das abscissas.

ALTERNATIVA C







































TRIGONOMETRIA UNIFORTE 156
42)(UFRGS-04) Na figura abaixo, os ngulos u
e v medem respectivamente
3
2
e
4

,
OP = 2 e OQ = 3 .












Ento ( )
2
PQ

(A) 3 2 +
(B) 2 3 +
(C) 2 2 +
(D) 3 3 +
(E) 3 2 +

SOLUO

Podemos calcular a medida de PQ usando a lei
dos cosenos que deve ser aplicada no tringulo
OPQ

P Q


2 3

75
0





( ) ( ) ( ) ( ) ( )
0 2 2 2
cos75 . OQ . OP . 2 OQ OP PQ + =

( ) ( ) ( )
0
2 2
2
75 cos . 3 . 2 . 2 3 2 PQ + =

( )
0 2
75 cos . 6 2 3 2 PQ + =

( )
0 2
75 cos . 6 2 5 PQ =

vamos determinar o
0
75 cos

) 45 30 cos( 75 cos
0 0 0
+ =

0 0 o 0 0
45 sen 30 sen 45 cos 30 cos 75 cos =



2
2
2
1

2
2
2
3
75 cos
0
=


4
2
4
6
75 cos
0
=

4
2 6
75 cos
0

=


voltando ao problema

( )


=
4
2 6
6 2 5 PQ
2


( )
4
12 2
4
36 2
5 PQ
2
+ =

( )
4
3 2 2
4
6 2
5 PQ
2

+

=

( ) 3 3 5 PQ
2
+ =

( ) 3 2 PQ
2
+ =

ALTERNATIVA A
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 157

S-ar putea să vă placă și