Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
x x
x x
x so
(A) Z k , k 2
3
+
(B) Z k , k 2
6
+
(C) Z k , k 2
4
+
(D) Z k , k
6
+
(E) 1 1 x
SOLUO
0
cos sen
sen cos
cos 2 =
x x
x x
x
0 ) cos (sen cos 2
2 2
= + x x x
0 ) 1 ( cos 2 = x
0 1 cos 2 = x
1 cos 2 = x
2
1
cos = x
2
1
3
60 cos
0
= =
3
2
1
3
logo Z k , k 2
3
+
ALTERNATIVA A
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 132
5)(UFRGS 91) No tringulo ABC, reto em A, a
hipotenusa mede 4 e o ngulo B de 15
0
.
Ento, a medida do cateto AB
C
A 15
0
B
(A) ( ) 6 2 2 +
(B) 6 2 +
(C)
2
6 2 +
(D)
2
2 6
(E) 2 6
SOLUO
C
4
15
0
A X B
hipotenusa
adjacente cateto
15 cos
0
=
4
15 cos
0
x
=
0
15 cos 4 = x
vamos determinar o
0
15 cos
) 30 45 cos( 15 cos
0 0 0
=
Vamos usar a frmula da subtrao
) 30 45 cos( 15 cos
0 0 0
= =
=
0 0 0 0
30 sen 45 sen 30 cos 45 cos + =
=
2
1
2
2
2
3
2
2
+ =
4
2
4
6
+ =
4
2 6 +
logo =
0
15 cos
4
2 6 +
Voltando a equao
0
15 cos 4 = x
4
2 6
4
+
= x
2 6 + = x
ALTERNATIVA B
COMENTRIO
frmulas da adio e da subtrao
1) a b b a b a cos sen cos sen ) sen( + = +
2) a b b a b a cos sen cos sen ) sen( =
3) b a b a b a sen sen cos cos ) cos( = +
4) b a b a b a sen sen cos cos ) cos( + =
5)
b tg a tg
b tg a tg
b a tg
- 1
) (
+
= +
6)
b tg a tg
b tg a tg
b a tg
1
) (
+
=
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 133
6)(UFRGS-92) Em um tringulo, um lado a
10% maior do que um lado b . O seno do
ngulo oposto ao lado a , em relao ao seno
do ngulo oposto ao lado b ,
(A) 90% menor
(B) 90% maior
(C) 1% maior
(D) 10% menor
(E) 10% maior
SOLUO
lado a 10% maior que lado b
a =10% b b
B A
Vamos usar a lei dos senos
Lei dos senos
r
C
c
B
b
A
a
2
sen sen sen
= = =
Em todo tringulo, as medidas dos seus lados
so proporcionais aos senos dos lados opostos
Logo
B
b
A
a
sen sen
=
B
b
A
b
sen sen
% 10
=
B b b A sen % 10 sen =
B A sen % 10 sen =
portanto A sen 10% maior que o B sen
ALTERNATIVA E
7)(UFRGS-92) O valor de
tan(-1845
0
) tan( 1845 n 180), onde n Z
(A) 2
(B) 1
(C) 0
(D) 1
(E) 2
SOLUO
1845 360
1800 5
45
0
Portanto temos
) 45 ( - ) 45 (
0 0
tg tg
como 1 45
0
= tg
ento
) 45 ( - ) 45 (
0 0
tg tg = -1-1 = -2
ALTERNATIVA A
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 134
8)(UFRGS-92) No tringulo retngulo da figura,
BC=10 e 8 , 0 ) cos( =
B
A C
O valor de AB
(A) 8
(B) 6
(C) 5
(D) 4
(E) 2
SOLUO
Vamos calcular o lado AC pois temos o
8 , 0 cos =
hipotenusa
adjacente cateto
cos =
10
AC
8 , 0 = 8 , 0 10 AC = 8 AC =
logo
10
X
8
vamos determinar x por Pitgoras
(hipotenusa)
2
= (cateto)
2
+ (cateto)
2
2 2 2
8 10 + = x
64 100
2
+ = x
2
64 100 x =
2
36 x =
36
2
= x
36 = x
6 = x
ALTERNATIVA B
9)(UFRGS-93)O grfico representa a funo f
definida no conjunto dos nmeros reais, dada
por y
2
1
x
2
2
3
2
(A) ) sen( 1 ) ( x x f =
(B) ) sen( 1 ) ( x x f + =
(C) ) 1 sen( ) ( + = x x f
(D) )
2
sen( ) (
+ = x x f
(E) ) sen( ) ( + = x x f
SOLUO
0 2
1
2
3
0
1
2
0 0
sen
0
Alternativa A ) sen( 1 ) ( x x f =
ra verdadei 1) , 2 ( 1 0 1 ) 2 (
falsa 2 ,
2
3
2 ) 1 ( 1
2
3
eira verdad 1) , ( 1 0 1 ) (
falsa 0 ,
2
0 1 1
2
eira verdad ) 1 , 0 ( 1 0 1 ) 0 (
= =
= =
= =
= =
= =
f
f
f
f
f
Alternativa B ) sen( 1 ) ( x x f + =
ra verdadei 1) , 2 ( 1 0 1 ) 2 (
ra verdadei 0 ,
2
3
0 ) 1 ( 1
2
3
eira verdad 1) , ( 1 0 1 ) (
ra verdadei 2 ,
2
2 1 1
2
eira verdad ) 1 , 0 ( 1 0 1 ) 0 (
= + =
= + =
= + =
= + =
= + =
f
f
f
f
f
ALTERNATIVA B
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 135
10)(UFRGS-93)Para e 2 1 ) sen( = no
segundo quadrante, considere as afirmaes
I -
2
3
) cos( =
II - 0 ) 2 sen(
III - 1 ) 3 csc( =
Quais so verdadeiras?
(A) Apenas I
(B) Apenas II
(C) Apenas I e II
(D) Apenas II e III
(E) I, II e III
SOLUO
1
0
quadrante
0
30
6
sen sen
2
1
) sen( = = =
2
0
quadrante
0
150
6
5
6
sen sen
2
1
) sen( = = = =
seno
0
150
6
5
6
= =
0
30
6
=
Sinais 1
0
quad. 2
0
quad. 3
0
quad. 4
0
quad
Seno + + - -
Cosseno + - - +
Vamos verificar as alternativas
I -
2
3
) cos( = falsa 0 ) 150 cos(
0
<
II - 0 ) 2 sen( verdadeira
0 300 sen ) 150 2 sen( ) 2 sen(
0 0
= =
III - 1 ) 3 csc( = verdadeira
0
0 0
450 sen
1
) 450 csc( ) 150 3 csc( ) 3 csc( = = =
= 1
1
1
90 sen
1
0
= =
ALTERNATIVA D
11)(UFRGS-94)Considere as funes
numeradas de 1 a 4 e os grficos de A at D.
y
1
(A) 2 x
-1
y
1
(B) 2 x
-1
2
1
(C) 2 x
2
1
y
2
(D) 2 x
-2
(1) 2 0 ), sen( = x x y
(2) 2 0 ), 2 sen( = x x y
(3) 2 0 ), sen( 2 = x x y
(4) 2 0 ), cos( ) sen( = x x x y
Associando-se as funes a seus grficos,
obtm-se os pares
(A) (1,A) , (2,B) , (3,C) e (4,D)
(B) (1,A) , (2,C) , (3,B) e (4,D)
(C) (1,A) , (2,B) , (3,D) e (4,C)
(D) (1,C) , (2,D) , (3,A) e (4,B)
(E) (1,C) , (2,A) , (3,D) e (4,B)
SOLUO
Neste problema o aluno deve ter conhecimento
do grfico da funo seno e relacionar o grfico
com a funo.
ALTERNATIVA C
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 136
12)(UFRGS-94) Considere a figura e as
afirmativas a ela relacionadas:
I -
0
30 =
II -
10
10 3
) cos( =
III - 1 = y
2
1
y 3
Esto corretas as afirmativas :
(A) Apenas I
(B) Apenas I e II
(C) Apenas II e III
(D) Apenas I e III
(E) I, II e III
SOLUO
vamos determinar y por Pitgoras
= + = + =
2 2 2 2
1 4 1 4 1 2 y y y
3 3 3
2 2
= = = y y y
vamos determinar x por Pitgoras
10 10 9 1 3 1
2 2 2 2 2
= = + = + = x x x x
Vamos verificar as alternativas
I -
0
30 =
0
30
2
1
sen
2
1
hipotenusa
oposto cateto
sen = = = =
0
30
2
3
cos
2
3
hipotenusa
adjacente cateto
cos = = = =
Verdadeira
II -
10
3
hipotenusa
adjacente cateto
cos = = racionalizar
10
10 3
10
10 3
10 10
10 3
10
3
2
= =
=
Verdadeira
III - 1 = y Falsa 3 = y
ALTERNATIVA B
13)(UFRGS-94)As solues da desigualdade
, 0 ) sen( ) ( sen 2
2
> x x no intervalo [ ] 2 , 0 ,
so os valores de x , tais que
(A) 6 > x
(B) 6 5 6 < < x
(C) 6 5 ou 6 > < x x
(D) 2 x ou 6 5 6 < < < < x
(E) 2 6 5 < < x
SOLUO
0 ) sen( ) ( sen 2
2
> x x (evidncia)
0 ) 1 sen 2 ( sen > x x
0 sen > x e 0 1 sen 2 > x
1 sen 2 > x
2
1
sen > x
logo
0 sen > x e
2
1
sen > x
ou
0 sen < x e
2
1
sen < x
concluindo
2
1
sen > x ou
2
1
sen < x
observe
2
1
6
30 sen
0
= =
2
1
6
5
150 sen
0
= =
6
5
6
6
5
6
< < x
0 sen > x ou 0 sen < x
sen 180
0
= 0 =
sen 360
0
= 0 = 2
2
2 < < x
=
x
y
(B) 14 ) cos( 14 + = x y
(C) 14
12
2
sen 14 +
=
x
y
(D) 14 ) sen( 14 + = x y
(E) ) 2 cos( 14 x y =
SOLUO
O grfico da funo cosseno ento as
alternativas C e D esto eliminadas
O perodo 12 meses P = 12
O perodo da funo cosseno 2 p = 2
Logo P=
k
p
onde k uma constante
Ento
k
2
12
=
2 k 12 =
12
2
k
=
com este dado podemos ter uma possvel
expresso para a temperatura y
14
12
2
cos 14 +
=
x
y
ALTERNATIVA A
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 138
16)(UFRGS-95) Sabendo-se que 1 = a e
3 = b , na figura,
b
2
a c
ento c igual a
(A)
2
2
(B)
2
3
(C)
2
1
(D) 1
(E) 3
SOLUO
N
3
p m 1
M n 2 P
1 Q c
O ngulo Q 2 e externo ao tringulo MNQ
logo o ngulo N igual a ento o tringulo
MNQ issceles logo o lado NQ = 1
Vamos calcular o valor de pela lei dos
cossenos
cos 2
2 2 2
+ = n p n p m
( ) cos 1 3 2 1 3 1
2
2
2
+ =
cos 3 2 1 3 1 + =
1 4 cos 3 2 =
3 cos 3 2 =
3 2
3
cos = racionalizar
2
3
3 2
3 3
3 2
3 3
3 3 2
3 3
2
=
= =
logo
2
3
cos = =
0
30
Se
0
30 = ento
0 0
60 30 2 2 = =
Ento temos
N
1
60
0
Q c P
Vamos determinar c pelo cosseno
hipotenusa
adjacente cateto
60 cos
0
=
1 2
1 c
= 1 2 = c
2
1
= c
ALTERNATIVA C
COMENTRIO
LEI DOS COSSENOS
B
a c
C b A
A bc c b a cos 2
2 2 2
+ =
B ac c a b cos 2
2 2 2
+ =
C ab b a c cos 2
2 2 2
+ =
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 139
17)(UFRGS-95) Sabendo-se que 5 3 ) cos( = a
e que a um arco do 1
0
quadrante, o valor de
) tan(a
(A)
5
4
(B)
3
4
(C)
4
3
(D)
3
5
(E)
4
5
SOLUO
5
3
) cos( = a e pertence ao 1
0
quadrante
a
a
a
cos
sen
tan =
Vamos determinar o a sen pela relao
fundamental
1 cos sen
2 2
= + a a 1
5
3
sen
2
2
=
+ a
1
25
9
sen
2
= + a
25
9
1 sen
2
= a
25
9 25
sen
2
= a
25
16
sen
2
= a
25
16
sen = a
5
4
sen = a
logo
a
a
a
cos
sen
tan =
5
3
5
4
5
4
3
5
5
4
=
ALTERNATIVA B
18)(UFRGS-96) Um barco parte de A para
atravessar o rio. A direo de seu
deslocamento forma um ngulo de 120
0
com a
margem do rio
B
60 m
120
0
A
Sendo a largura do rio 60 m, a distncia, em
metros, percorrida pelo barco foi de
(A) 2 40
(B) 3 40
(C) 3 45
(D) 3 50
(E) 2 60
SOLUO
B
60 m
120
0
60
0
A
Para calcularmos a distncia entre A e B
vamos usar o seno, pois temos o cateto oposto
ao ngulo
hipotenusa
oposto cateto
60 sen
0
=
AB
60
2
3
=
60 2 3 = AB 120 3 = AB
3
120
= AB racionalizar
3 40
3
3 120
3
3 120
3 3
3 120
2
= = =
ALTERNATIVA A
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 140
19)(UFRGS-96) Se x b a x f sen ) ( + = tem
como grfico
3
2
1
2
0
-1
ento
(A) 1 e 2 = = b a
(B) 2 e 1 = = b a
(C) 1 e 1 = = b a
(D) 2 e 1 = = b a
(E) 1 e 2 = = b a
SOLUO
Podemos notar que o grfico da funo do
tipo ) sen( ) ( d cx b a x f + + = com 0 < b e sua
imagem est situado no intervalo de [ ] 3 , 1
[ ] 3 , 1 ) Im( = f (verificada no eixo y )
No podemos esquecer que
[ ] b a b a f + = , ) Im( para 0 > b
[ ] b a b a f + = , ) Im( para 0 < b
logo podemos escrever a seguinte igualdade
[ ] = 3 , 1 [ ] b a b a + ,
ento
=
= +
3
1
b a
b a
resolver pelo mtodo da adio
2 2 = a se 1 = a temos
2
2
= a 1 = + b a
1 = a a b = 1
1 1 = b
2 = b
ALTERNATIVA D
20)(UFRGS-97)Considere a equao
) cos( cos + = x x . Se 2 0 < x esta
equao
(A) no tem soluo
(B) tem apenas uma soluo
(C) tem somente as solues 0 e
(D) tem somente solues 2 3 e 2
(E) tem infinitas solues
SOLUO
) cos( cos + = x x
Vamos aplicar a frmula da adio no 2
0
membro
sen sen cos cos cos = x x x
0 sen ) 1 ( cos = x cox x
0 cos cos = x x
x x cos cos =
0 cos = + x cox
0 cos 2 = x
2
0
cos = x
0 cos = x
Agora devemos verificar onde 0 cos = x
1 2
0 2 3
1 -
0 2
1 0
cos
0 cos = x em
2
e
2
3
logo tem
somente estas solues
ALTERNATIVA D
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 141
21)(UFRGS-97)O grfico abaixo representa a
funo real f .
y
2
1
x
2
2
3
2
Esta funo dada por :
(A) x x f cos 1 ) ( =
(B) x x f cos 1 ) ( + =
(C) ) 1 cos( ) ( + = x x f
(D) ) 1 cos( ) ( = x x f
(E) ) cos( ) ( + = x x f
SOLUO
Observando as alternativas podemos dizer que
um grfico da funo cosseno
Vamos fazer o grfico da funo cosseno
y
1
2
2
3
2
0
-1
Comparando o grfico do problema com o
grfico da funo cosseno notamos que no
grfico do problema houve uma translao
vertical, de baixo para cima, de uma unidade.
Em outras palavras o grfico foi deslocado para
cima em uma unidade logo;
x x f cos 1 ) ( + =
ALTERNATIVA B
22)(UFRGS-97)No intervalo [ ] , 0 a equao
0 1 tan = x
(A) no possui razes
(B) possui uma nica raiz
(C) possui apenas 2 razes
(D) possui exatamente 4 razes
(E) apresenta infinitas razes
SOLUO
0 1 tan = x no intervalo [ ] , 0
0 1 tan = x
1 tan = x
1 45 tan
0
=
logo
0
180
0
45 x
x
=
45
180
45 180 = x
180
45
= x
4
= x
logo
4
1 1
0 0
2
3
-1 -1
2 0 0
x
1
2
2
3 2 y
-1
x 2x sen 2x y
0 0 0 0
4
1 1
2
0 0
4
3
2
3
-1 -1
2 0 0
x
1
4
2
4
3 y
-1
x se x 2 sen x y
0 0 2 0 0
2
1 2 1 2
0 2 0 0
2
3
-1 2 -1 - 2
2 0 2 0 0
x
2
1
2
2
3 2 y
-1
-2
Vamos sobre por os grficos
x
2
1
4
2
4
3
2
3
2
y
-1
-2
sen 2x 2 sen x sen x
Observe que as curvas se encontram a cada
intervalo de n
Logo a soluo n sendo n qualquer inteiro
ALTERNATIVA C
COMENTRIO
x sen ) ( = x f
D = R Im = [ -1, 1] perodo =
= ) (x f 2x sen
D = R Im = [ -1, 1] perodo =
= ) (x f sen x 2
D = R Im = [-2 , 2] perodo = 2
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 143
24)(UFRGS-98) Considere as seguintes
afirmaes para arcos medidos em radianos:
(I) sen 1 < sen 3
(II) cos 1 < cos 3
(III) cos 1 < sen 1
Quais so verdadeiras?
(A) Apenas I verdadeira.
(B) Apenas II verdadeira.
(C) Apenas III verdadeira.
(D) So verdadeiras apenas I e II.
(E) So verdadeiras I, II e III
SOLUO
Podemos definir como radiano sendo um arco
cujo comprimento igual ao raio da
circunferncia.
Lembrando que qualquer circunferncia tem
360
0
, temos que:
360
0
corresponde a 2 rad
ou
180
0
corresponde a rad
180
0
rad
x rad 1
1 180
= x observando as afirmaes
vamos fazer 3 > logo temos
3
1 180
< x
0
60 < x
sen 60
0
=
2
3
cos 60
0
=
2
1
180
0
rad
x rad 3
3 180
= x observando as afirmaes
vamos fazer 3 > logo temos
3
3 180
< x
0
180 < x
sen 180
0
= 0 cos 180 = -1
Voltando as afirmativas
(I) sen 1 < sen 3 ( FALSA)
0
2
3
<
(II ) cos 1 < cos 3 (FALSA)
1 -
2
1
<
(III) cos 1 < sen 1 (VERDADEIRA)
2
3
2
1
<
ALTERNATIVA C
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 144
25)(UFRGS-98) Em um sistema de
coordenadas polares, P = ( ) 6 , 3 e Q = (12, 0)
so dois vrtices adjacentes de um quadrado.
O valor numrico da rea deste quadrado
(A) 81
(B) 135
(C) 153
(D) 153 - 2 36
(E) 153 - 3 36
SOLUO
3 c
30
0
P Q
12
0
30
6
=
Vamos aplicar a lei dos cossenos em um
tringulo qualquer para determinar C
3 c
a
30
0
P b
12
c
2
= a
2
+ b
2
2ac cos P
c
2
= (3)
2
+ (12)
2
2 312 cos 30
0
c
2
= 9 + 144 72
2
3
c
2
= 153 36 3
ateno
rea do quadrado =
2
l (lado ao quadrado)
2
l = c
2
como o lado c
2
j est ao quadrado a rea
do quadrado
153 36 3
ALTERNATIVA E
26)(UFRGS-98) Considere um crculo de raio 1
com centro na origem do sistema de
coordenadas cartesianas. Um ponto P desloca-
se sobre esse crculo, em sentido horrio e
com velocidade constante, perfazendo 2 voltas
por segundo. Se no instante t = 0 as
coordenadas de P so x = 1 e y = 0, num
instante t qualquer, dado em segundos, as
coordenadas sero
(A) x = - 2 cos t e y = - 2 sen t
(B) x = cos 4 t e y = sen 4 t
(C) x = cos 2t e y = - sen 2 t
(D) x = cos 4 t e y = - sen 4 t
(E) x = cos 2 t e y = sen 2 t
SOLUO
Se temos 2 voltas por segundo teremos meia
volta por segundo.
Ou seja t =
2
1
seg. logo o perodo ser p=
2
1
O perodo da circunferncia
p =
k
2
2 p = k
p
2
= k
2
1
2
= k
1
2
2 = k 4 = k
sentido horrio logo x
Logo temos cos(-x) e sen(-x)
Vamos usar a paridade das funes sen e cos
cos(-x) = cos x
sem(-x) = - sen x
ento
t 4 cos x = e t 4 -sen y =
ALTERNATIVA D
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 145
27)(UFRGS-99) Se
0
85 = , ento
(A) sen cos tan < <
(B) tan cos sen < <
(C) tan sen cos < <
(D) cos tan sen < <
(E) sen tan cos < <
SOLUO
Observe a figura abaixo
y tan
85
0
sen
cos x
Analisando a figura podemos concluir que
tan sen cos < <
ALTERNATIVA C
COMENTRIO
Vamos calcular o sen 15
0
sen 15
0
= sen(45
0
30
0
)
vamos aplicar a frmula da subtrao
sen(45
0
30
0
) = sen45
0
cos30
0
sen30
0
cos45
0
sen(45
0
30
0
) =
2
2
2
1
2
3
2
2
sen(45
0
30
0
) =
4
2
4
6
sen(45
0
30
0
)=
4
2 6
28)(UFRGS-99) Sendo x nmero real, o
menor e o maior valor possveis da expresso
) 10 sen( 2 5
42
x
so, respectivamente,
(A) 14. e 6
(B)
5
42
e 21
(C)
25
42
e
5
14
(D) 42 e 42 -
(E) 6 - e 14 -
SOLUO
Sen x
Valor mnimo = -1
Valor mximo = 1
y
1
x
-1
logo temos
mnimo
) 10 sen( 2 5
42
x
= 6
6
42
2 5
42
) 1 ( 2 5
42
= =
+
=
mximo
) 10 sen( 2 5
42
x
= 14
3
42
2 5
42
) 1 ( 2 5
42
= =
ALTERNATIVA A
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 146
29)(UFRGS-00) Se o ponteiro menor de um
relgio percorre um arco de rad
12
, o ponteiro
maior percorre um arco de
(A) rad
6
(B) rad
4
(C) rad
3
(D) rad
2
(E) rad
SOLUO
Vamos passar rad
12
para graus
0
15
12
180
=
Vamos relacionar graus com horas
1 hora 30 graus
30
0
60min. 30 graus
logo podemos montar
uma regra de trs
60 min. 30
0
x min. 15
0
15
30
x
60
= x = 30 minutos
Vamos concluir:
Se o ponteiro maior (minutos) percorrer uma
volta completa (60 minutos) teremos 360
0
.
Se o ponteiro maior (minutos) percorrer meia
volta (30 minutos) teremos 180
0
Logo 180
0
= rad
ALTERNATIVA E
30)(UFRGS-00) Considere as afirmativas
abaixo.
I. tan 92
0
= - tan 88
0
II. tan 178
0
= tan 88
0
III. tan 268
0
= tan 88
0
IV. tan 272
0
= - tan 88
0
Quais so corretas?
(A) Apenas I e III.
(B) Apenas III e IV.
(C) Apenas I, II e IV.
(D) Apenas I, III e IV
(E) Apenas II, III e IV
SOLUO
um problema de reduo ao primeiro
quadrante observe os sinais da tangente nos
quadrantes.
90 Eixo seno
+
+
+
180 - - - - + + + + + 0
- 360
-
-
270
Reduo do 2 quadrante para o 1 quadrante
180 - ngulo dado
Reduo do 3 quadrante para o 1 quadrante
ngulo dado - 180
Reduo do 4 quadrante para o 1 quadrante
360 - ngulo dado
tan =
cos
sen
tan 1Q = + tan 2Q = - tan 3Q = + tan 4Q = -
I. tan 92
0
= - tan 88
0
92
0
2 quadrante tan negativa
Reduo 180 - 92 = 88 verdadeira
II. tan 178
0
= tan 88
0
178 2 quadrante tang negativa Falsa
III. tan 268
0
= tan 88
0
268 3 quadrante tan positiva
Reduo 268 - 180 = 88 verdadeira
IV. tan 272
0
= - tan 88
0
272 4 quadrante tan negativa
Reduo 360 - 272 = 88 verdadeira
ALTERNATIVA D
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 147
31)(UFRGS-00) Na figura, o crculo unitrio e
BC tangente ao crculo no ponto P.
Se o arco AP mede , BC vale
(A) tan + cot
(B) sen + cos
(C) sec + csc
(D) tan + sen
(E) cot + cos
SOLUO
BC = PC + PB
Crculo unitrio raio igual a 1
C
C P
1
B
O B
90 =
Vamos mostrar que o ngulo igual ao
ngulo C.
A soma dos ngulos internos de um tringulo
180, logo temos
+ C + 90 = 180 90 - + C + 90 = 180
- + C + 180 = 180 - + C = 180 180
- + C = 0 C =
Vamos determinar a tande e assim
determinar PB
adjacente cateto
oposto cateto
tan =
B
P 1 O
1
PB
tan = PB = tan
Vamos determinar a tande C e assim
determinar PC
C
C
P 1 O
adjacente cateto
oposto cateto
tan =
CP
1
C tan =
no esquecer que o ngulo C=
PC
1
tan = PC tan = 1
tan
1
PC =
FINALMENTE
BC = PB + PC
BC = tan +
tan
1
ATENO g cot =
tan
1
Logo temos BC = tan + g cot
ALTERNATIVA A
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 148
32)(UFRGS-00) O polgono ABCDE da figura
um pentgono regular inscrito no crculo
unitrio de centro na origem.
As coordenadas polares e do vrtice A
so respectivamente,
(A) 1 e
5
(B) 1 e
6
(C) 1 e
8
(D) 1 e
10
(E) 1 e
12
SOLUO
Coordenas polares
A
crculo unitrio raio igual a 1
Vamos a soluo
Coordenadas polares
Temos 360 e 5 ngulos
Cada ngulo mede
0
72
5
360
=
=72
=18
logo = 18 vamos passar para radianos
18 =
180
18
= rad
10
ALTERNATIVA D
OUTRA MANEIRA DE RESOLVER
Vamos usar a frmula para determinar a
medida do ngulo interno.
n
) 2 n ( 180
a
i
=
onde n o nmero de lados ou vrtices
O pentgono tem 5 lados logo:
5
) 2 5 ( 180
a
i
= 108 a
i
=
coordenadas
54 54
108 54
72
18
108 108
Logo = 18 = rad
10
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 149
33)(UFRGS-01) Analisando os grficos das
funes definidas por f(x) =
x
2
e
) x 2 sen( ) x ( g = , representadas no mesmo
sistema de coordenadas cartesianas, podemos
afirmar que ), x 2 sen( 2
x
=
para [ ] 12 , 0 x ,
possui
(A) 2 razes
(B) 4 razes
(C) 6 razes
(D) 12 razes
(E) 24 razes
SOLUO
Vamos desenhar os grficos
O grfico de f(x) =
x
2
o grfico de uma
exponencial (sinal negativo no expoente inverte
e troca o sinal)
x
2
=
x
2
1
=
cos
sen
tg
=
cos
sen
3
= cos 3 sen
relao fundamental
1 x cos x sen
2 2
= +
1 cos sen
2 2
= + =
2 2
cos 1 sen
=
2
cos 1 sen como = cos 3 sen
temos
=
2
cos 1 cos 3 ( )
2
2 2
cos 1 cos 3
=
=
2 2
cos 1 cos 9
1 cos cos 9
2 2
= +
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 150
1 cos 10
2
=
10
1
cos
2
=
10
1
cos =
10
1
cos = racionalizando
10
10
cos =
ALTERNATIVA D
OUTRA MANEIRA DE RESOLVER
3 tg =
=
cos
sen
tg como a 3 tg = o
sen deve ser 3 e cos 1
1
3
tg =
hipoten
3
1
vamos determinar a hipotenusa
(hip)
2
= (cat)
2
+ (cat)
2
(hip)
2
= 1
2
+ 3
2
(hip)
2
= 10 hip =
10
logo
hipotenusa
adjacente cateto
cos = =
10
1
racionalizando
10
10
cos =
35)(UFRGS-02) Considere as desigualdades
abaixo sobre arcos medidos em radianos
(I) sen 1 < 0
(II) cos 2 < 0
(III) tan 1 < tan 2
Quais so verdadeiras?
(A) Apenas I.
(B) Apenas II.
(C) Apenas III.
(D) Apenas I e III.
(E) Apenas II e III.
SOLUO
Definimos radiano (rad) como a medida de um
ngulo central submetido por um arco igual ao
raio da circunferncia que contm o arco.
(I) sen 1 < 0 sen 1 negativo
1 rad x
rad 180
rad
180 rad 1
x
= =
0
3 , 57
14 , 3
180
=
seno
57,3 Falsa
sen 1
0
quadrante
+ + positivo
- -
cos 2 < 0 cos 2 negativo
2 rad y
rad 180
rad
180 x rad 2
y
= = 6 , 114
14 , 3
360
=
114,6
- +
cosseno
- +
verdadeira no 2
0
quadrante
cosseno negativo
tan 1 < tan 2 FALSO
tangente de 1 1
0
quadrante POSITIVA
tangente de 2 2
0
quadrante NEGATIVA
ALTERNATIVA B
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 151
36)(UFRGS-02)A medida do lado de um
pentgono regular inscrito num crculo de raio
igual a 1 :
(A)
5
sen 2
. (B)
5
cos 2
(C)
5
2
cos 2
(D)
5
2
sen 2
. (E)
5
2
cos
SOLUO
a
raio pentgono 5 lados iguais
pentgono formado por
5 tringulos issceles
Vamos determinar o valor do ngulo
Temos 5 ngulos logo ++++= 360
5= 360
5
360
= = 72
0
vamos passar 72
0
para radianos
180
72 x
5
2
x
=
5
2
raio 1 raio 1 traando a altura
para transformar
num tringulo
lado retngulo
5
2
vamos determinar a metade
1
5
2
5 2
5 2
=
2
L
vamos usar a frmula do sen =
hipotenusa
oposto cateto
1
2
L
sen =
5
2
L
sen =
5
vamos isolar L
5
sen 2 L
= ALTERNATIVA A
Outra maneira de resolver usar a lei dos
senos
R 2
C sen
c
B sen
b
A sen
a
= = =
R 2
A sen
a
= 1 2
sen
L
=
5
2
isolar L
37)(UFRGS) O nmero real cos 3 esta entre
(A)
2
3
- e 1 .
(B)
2
2
- e
2
3
.
(C) 0 e
2
2
.
(D)
2
2
e 0 .
(E) 1 e
2
2
SOLUO
Algumas consideraes
Como usar o ciclo trigonomtrico
Sen 60 = sen
3
=
2
3
Cos 150 = cos
6
5
acompanhe a linha
pontilhada ate
encontrar o eixo do cosseno
Logo Cos 150 = cos
6
5
=
2
3
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 152
continuao 37
Vamos ao problema
Quando temos cos 3 a unidade utilizada o
radiano
Ateno: 1rad = 57
0
vamos passar para graus
Logo cos 3 = cos 3 x 57 = cos 171
0
seno
150
0
171
0
171
0
180
0
-1
2
3
cosseno
Logo o cos 3 = cos 171
0
est entre
2
3
- e 1
ALTERNATIVA A
38)(UFRGS-03) Na figura abaixo,
Se AC = DB = 2 e a medida do ngulo
BAC, onde ,
2
0
< < ento a rea do
tringulo ABC em funo de
(A)
+
2
sen sen .
(B) + sen 2 sen .
(C) + 2 cos cos .
(D) ) 2 sen( sen 2 +
(E) ) 2 sen( cos 2 +
SOLUO
Vamos calcular a rea do tringulo ABC pela
frmula da rea de um tringulo qualquer
c
b
2
sen b a
A
=
a e b so os lados do
ngulo
a
Se AC = 2 e AB = AD + 2 temos
=
2
sen AC AB
2
sen b a
A
+ =
+
= sen 2) (AD A
2
sen 2 ) 2 AD (
A
Agora vamos determinar AD pelo cosseno, pois
2 a hipotenusa e AD o cateto adjacente
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 153
Continuao 38
2
A D
hipotenusa
adjacente cateto
cos =
= = 2cos AD
2
AD
cos Logo
+ = sen ) 2 AD ( A + = sen ) 2 cos 2 ( A
+ = sen 2 sen cos 2 A
duplicao de arcos
+ = sen 2 ) 2 sen( A
ALTERNATIVA D
39)(UFRGS-03) O conjunto soluo da
equa0 0 ) 1 x log( ). x cos( =
(A)
,.....
2
7
,
2
5
,
2
3
,
2
1
,
2
1
.....
(B)
,.....
2
5
2, ,
2
3
,
2
1
,
2
1
.....
(C)
,.....
2
7
,
2
5
,
2
3
,
2
1
(D)
.....
2
9
,
2
7
,
2
5
,
2
3
(E)
,.....
2
7
,
2
5
2, ,
2
3
SOLUO DA 39
0 ) 1 x log( ). x cos( =
Vamos resolver ) 1 x log(
aplicar a condio de existncia dos
logaritmos, para existir o logaritmo devemos
ter:
>
>
0 a e 0 a
0 b
b log
a
) 1 x ( log
10
1 x 0 1 - x 0 b > > >
a 10 tudo bem
Pela condio de existncia 1 x > eliminamos
as alternativas A,B,C
Agora vamos resolver 0 ) 1 x ( log
10
=
2 x 1 1 x 1 1 - x 10 1 x
0
= + = = =
com isto eliminamos a alternativa D, est
solucionada a questo, mas vamos resolver
0 ) x cos( =
Est equao satisfeita se e somente se
= +
= =
k
2
x z k , kx
2
x 0 ) x cos(
colocar em evidncia
k
2
1
x
k
2
1
x + =
+
=
Atribuindo valores k observando a condio
de existncia 1 x >
2
3
2
2 1
1
2
1
1 k =
+
+ =
2
2
4
2
3
2
1
2
3
k = = + =
2
5
2
4 1
2
2
1
2 k =
+
+ =
2
7
2
6 1
3
2
1
3 k =
+
+ =
ALTERNATIVA E
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 154
40)(UFRGS-04) Dentre os desenhos abaixo,
aquele que representa o ngulo que tem
medida mais prxima de 1 radiano
SOLUO
Se um arco que mede 1 radiano, este arco tem
o mesmo comprimento do raio
Logo podemos montar uma regra de trs
x 1rad
360 rad 2
x 1rad
360 rad ) 14 , 3 .( 2
0
x 1rad
360 rad 28 , 6
0
rad 6,28
360 rad 1
x
0
=
28 , 6
360
x
0
=
0
32 , 57 x =
0
57 x
ALTERNATIVA D
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 155
41)(UFRGS-04) Dentre os grficos abaixo, o
que pode representar a funo
( ) ( )
2 2
senx cosx y + =
SOLUO
( ) ( )
2 2
senx cosx y + =
( ) ( )
2 2
senx cosx + relao fundamental da
trigonometria que sempre 1
( ) ( ) 1 senx cosx
2 2
= +
ou
( ) ( )
2 2
senx cosx 1 + =
Se ( ) ( )
2 2
senx cosx y + = ento y = 1
Com y = 1 corta o eixo y no nmero 1, uma
funo constante, para qualquer valor de x o y
sempre ser 1. O grfico uma reta paralela
ao eixo das abscissas.
ALTERNATIVA C
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 156
42)(UFRGS-04) Na figura abaixo, os ngulos u
e v medem respectivamente
3
2
e
4
,
OP = 2 e OQ = 3 .
Ento ( )
2
PQ
(A) 3 2 +
(B) 2 3 +
(C) 2 2 +
(D) 3 3 +
(E) 3 2 +
SOLUO
Podemos calcular a medida de PQ usando a lei
dos cosenos que deve ser aplicada no tringulo
OPQ
P Q
2 3
75
0
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
0 2 2 2
cos75 . OQ . OP . 2 OQ OP PQ + =
( ) ( ) ( )
0
2 2
2
75 cos . 3 . 2 . 2 3 2 PQ + =
( )
0 2
75 cos . 6 2 3 2 PQ + =
( )
0 2
75 cos . 6 2 5 PQ =
vamos determinar o
0
75 cos
) 45 30 cos( 75 cos
0 0 0
+ =
0 0 o 0 0
45 sen 30 sen 45 cos 30 cos 75 cos =
2
2
2
1
2
2
2
3
75 cos
0
=
4
2
4
6
75 cos
0
=
4
2 6
75 cos
0
=
voltando ao problema
( )
=
4
2 6
6 2 5 PQ
2
( )
4
12 2
4
36 2
5 PQ
2
+ =
( )
4
3 2 2
4
6 2
5 PQ
2
+
=
( ) 3 3 5 PQ
2
+ =
( ) 3 2 PQ
2
+ =
ALTERNATIVA A
TRIGONOMETRIA UNIFORTE 157