Sunteți pe pagina 1din 96

AULAS DE GRAMTICA prof.

ROBSON MORAES 1


Novu Reformu Ortogrficu

I - O oIfobefo e ogoro formodo por Zo Iefros, I, W e Y refornorom oo nosso oIfobefo,
openos poro nomes proprios e poro obreviofuros de medidos.
Ex.: WoIfer, Im, Woff.

II - O fremo no mois exisfe em Inguo porfugueso, openos em cosos de nomes proprios e
seus derivodos.
Ex.: 8undchen, MuIIer.

III - Acenfuoo 0rofico:
o) MonossIobos Tnicos - so ocenfuodos os ferminodos por:
A/AS - Io, fo, jo, pos. so~somenfe e odverbio
E/ES - re, fe, I, pes. so~so;inho e odjefivo
O/OS - no, do ,so, vos. do e moscuIino

b) Oxfonos - o sIobo fnico e o Ifimo. Acenfuom-se os ferminodos por:
A/AS - cojo, rojo, ocoIo, sofos.
E/ES - ofe, rope, voc, cofes.
O/OS - ovo, quiproquo, ovos.
EM/EMS - omem, fombem, vinfens.


c) Poroxfonos - o sIobo fnico e o penIfimo. Acenfuom-se os ferminodos por:
L - fociI, fiI, dociI, fossiI.
M - hfen, germen, poIen.
P - dspor, doIor, mpor.
X - dpIex, Iofex, ndex.
UM/UMS - oIbum, quorum, oIbuns.
PS - bceps, forceps, Queops.
I/IS - jri, mndi, biqunis.
US - bnus, fnus, Vnus.
/S - m, orf, ms.
OM/OMS - profon, eIefron, nufrons.
Difongo - serie, orduo, fnue.

^Os pIurois HIFEMS, 0EPMEMS e POLEMS no fm ocenfo, porem HFEMES, PLEMES
e 0EPMEMES, por serem proporoxfonos, recebem ocenfo.
^Os enconfros vocoIicos ofonos, em finoI de poIovro, podem ser difongos ou hiofos, Iogo:
Ex.: se-rie ou se-ri-e ( o fendncio nofuroI e fo;er difongo)

d) Proporoxfonos - so fodos ocenfuodos.
Ex.: bofego, vermfugo, ;nife, quodrmono, oerodromo, biofipo.

AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 2



e) os difongos oberfos e fnicos "EI" e "OI" no so mois ocenfuodos em poIovros
poroxfonos.
Ex.: ideio / ideio, heroico / heroico , ossembIeio / ossembIeio.
(onfigo) (ofuoI) (onfigo) (ofuoI) (onfigo) (ofuoI)

^ O ocenfo permonece nos oxfonos e nos monossIobos.
Ex.:heroi, oneis, doi, meis.

f) os hiofos homogneos e fnicos "EE" e "OO" no so mois ocenfuodos.
Ex.: deem, creem, veem, Ieem, voo, mogoo, perdoo.

^ O ocenfo permonece nos monossIobos e nos oxfonos.
Ex.: d, I, cr, v, rev, reI.

g) no exisfe mois o ocenfo diferencioI nos poIovros homogrofos.

^ permonecem com ocenfo: pde(preferifo) X pode(presenfe), pr(verbo) X
por(preposio),.

h) no se ocenfuo mois o Iefro "U" nos formos verbois ri;ofnicos, quondo precedido de
"0" ou "Q" e onfes de "E" ou "I".
ex.: overige / overigue, enxoge / enxogue
(onfigo) (ofuoI) (onfigo) (ofuoI)

i) no se ocenfuom mois "I" e "U" fnicos nos poroxfonos quondo precedidos de difongo.
Ex.: feiro / feiuro, boico / boiuco, couIo / couiIo.
(onfigo) (ofuoI) (onfigo) (ofuoI) (onfigo) (ofuoI)
^Coso no hojo difongo onfes, o ocenfo permonecero. bo, so, ju;o, boIosfre.

Emprego do hfen com prefios
Regru bsicu
Sempre se uso o hfen dionfe de h:
onfi-higinico, super-homem.

Outros cusos
1, Prefio terminudo em voguI:
Sem hfen dionfe de vogoI diferenfe:
oufoescoIo, onfioereo.
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 3


Sem hfen dionfe de consoonfe diferenfe de r
e s: onfeprojefo, semicrcuIo.
Sem hfen dionfe de r e s. Dobrom-se essos
Iefros: onfirrocismo, onfissocioI, uIfrossom.
Com hfen dionfe de mesmo vogoI:
confro-ofoque, micro-ondos.

Z, Prefio terminudo em consounte:
Com hfen dionfe de mesmo consoonfe:
infer-regionoI, sub-bibIiofecorio.
Sem hfen dionfe de consoonfe diferenfe:
infermunicipoI, supersnico.
Sem hfen dionfe de vogoI: inferesfoduoI,
superinferessonfe.

Observu5es
1. Com o prefixo sub, uso-se o hfen fombem
dionfe de poIovro iniciodo por r sub-regio,
sub-roo efc. PoIovros iniciodos por h perdem
esso Iefro e junfom-se sem hfen: subumono,
subumonidode.

Z. Com os prefixos circum e pon, uso-se o
hfen dionfe de poIovro iniciodo por m, n e
vogoI: circum-novegoo, pon-omericono efc.

3. O prefixo co ogIufino-se em geroI com o
segundo eIemenfo, mesmo quondo esfe se
inicio por o: coobrigoo, coordenor, cooperor,
cooperoo, coopfor, coocuponfe efc.

4. Com o prefixo vice, uso-se sempre o hfen:
vice-rei, vice-oImironfe efc.

. Mo se deve usor o hfen em cerfos poIovros
que perderom o noo de composio, como
girossoI, modressiIvo, mondochuvo, ponfope,
poroquedos, poroquedisfo efc.
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 4



. Com os prefixos ex, sem, oIem, oquem,
recem, pos, pre, pro, uso-se sempre o hfen:
ex-oIuno, sem-ferro, oIem-mor, oquem-mor,
recem-cosodo, pos-groduoo, pre-vesfibuIor, pro-europeu.


PROSDIA - porfe do 0romofico que esfudo o verdodeiro posio do sIobo fnico.
o) So oxfonos:
condor mossefer noveI
0ibroIfor misfer obus
horem MobeI recem
refem ruim sufiI (deIicodo)
urefer

b) So poroxfonos:
oIgorovio decono ndex
mbor dspor Iofex
orcediogo dpIex Iibido
ousfero erudifo Iuciferes
ovoro esquiIo misonfropo
ovifo esfoIido necropsio
o;imufe esfrofegio necfor
borborio exegese opimo
borborie fiIonfropo pegodo
bofovo forceps pudico
cnon forfuifo quiromoncio
corocferes grofuifo refrego
ceIfibero hosono rocio
cImox ibero rubrico
inoudifo seniores sofo
fuIipo

c) So proporoxfonos:
odveno boIido ngrime
oerodromo cofiIo invoIucro
oeroIifo cerebro moxime
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 5


ogope crisnfemo nocfvogo
oIocre decodo mego
oIcone despofo micron
oIcooI dpfero pnfono
oIcooIofro ecIogo poromos
oIvssoros egide Pegoso
mogo mboIo peripIo
omoIgomo escncoros pIiode
onofemo especime profugo
oneIifo efope profofipo
onfdofo xodo quodrmono
onffrose grondIoco quodrpede
oposfofo gorruIo requiem
orefe hegiro resfIego (subsfonfivo)
orquefipo hipodromo reverbero
ovido hipopofomo frnsfugo
o;ofomo horoscopo vndoIo
bovoro idoIofro ;efiro
bgomo mprobo ;nife
bmono ndifo

^ Possuem dupIo prosodio:
Acrobofo ou ocrobofo
AIopofo ou oIopofo
Andrido ou onidrido
8omio ou boemio
HierogIifo ou hierogIifo
Lvedo ou Ievedo
Ocenio ou Oceonio
Orfoepio ou Orfoepio
ProjefiI ou projefiI
Soror ou soror
Xerox ou xerox
Zngo ou ;ongo




ORTOPIA - porfe do 0romofico que nos ensino o fimbre correfo dos sIobo (oberfo X
fechodo).
o) possuem vogoI "E" oberfo e fnico os poIovros:
oneIo coIefo indefesso
bodejo eImo medievo
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 6


cerne equevo obsoIefo
cefro especfro poredro
coeso iIeso preIo
coevo imerso servo
Tejo


b) possuem vogoI "E" fechodo e fnico:
ocervo desfro pe;
oIomedo efebo quibebe
omuIefo escoroveIho reses
onocorefo ginefe fero
bofefe grumefe fe;
cofefo inferesse vedefo
cerdo Iompejo verbefe
cerebeIo Iedo vespo
corbeIho Ierdo xepo
defeso mognefo

c) possuem o vogoI "O" oberfo e fnico:
conoro doIo foIe
imofo inodoro monopIo
moIho (choves) piIoro suor
fropo

d) possuem o vogoI "O" fechodo e fnico:
oIforje oIgo; bodos
cochopo choIdro coro
desporfo envoIfo fiIonfropo
misonfropo moIho (fempero) odre
forpe



METAFONIA - mudono no fimbre do vogoI fechodo poro oberfo, esse fenmeno
orfoepico pode ocorrer no fIexo de gnero ou de nmero.
o) poIovros que fo;em o pIuroI com mefofonio ("O" oberfo no pIuroI)
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 7


obroIhos cornos fornos mioIos
oeroporfos corpos foros porfos
onfoIhos corvos fossos posfos
coroos despojos grossos reforos
chocos desfroos imposfos rogos
corcovos esforos jogos socorros
coros ossos povos fijoIos
fogos ovos sombroIhos froos
miroIhos poos forfos
oIhos porcos

b) poIovros que fo;em o pIuroI sem mefofonio ("O" fechodo no pIuroI)
ocordos cochorros gorros sopros
odornos cooIhos gosfos soros
oImoos esboos go;os focos
oIvoroos esposos horfos fopos
orrofos ferroIhos jorros fronsfornos
boIsos oborfos Iogros roIos
boIos cocos resfoIhos sogros
bojos confornos gIobos soIdos
gofonhofos fofos morros foIdos


Exerccios sobre Acenfuoo 0rofico
Fixoo I
Em codo reIoo oboixo ho umo poIovro que deve ser ocenfuodo, ossinoIe-o.
I. o. ( ) ifens b. ( ) edens c. ( ) neufrons d. ( ) germens
Z. o. ( ) fofu b. ( ) urubu c. ( ) pouI d. ( ) jou
3. o. ( ) jui; b. ( ) roi; c. ( ) ruim d. ( ) soi(pref.perf.)
4. o. ( ) ecIipse b. ( ) isfmo c. ( ) guri d. ( ) juri
b. o. ( ) compor b. ( ) impor c. ( ) ombor d. ( ) refer
o. o. ( ) corofer 8. ( ) corocferes c. ( ) fovor d. ( ) cor
7. o. ( ) poIen b. ( ) sufis c. ( ) poIens d. ( ) sufiI(deIicodo)
8. o. ( ) copo; b. ( ) ropo; c. ( ) jovens d. ( ) oguorros
9. o. ( ) bombus b. ( ) bonus c. ( ) urubus d. ( ) fofus
I0. o. ( ) esfois b. ( ) esfoveis c. ( ) esfovom d. ( ) esfive
II. o. ( ) compus b. ( ) depus c. ( ) frodu; d. ( ) ofroi
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 8


IZ. o. ( ) feri b. ( ) porfi c. ( ) concIui d. ( ) ide
I3. o. ( ) sereis b. ( ) sero c. ( ) sero d. ( ) seremos
I4. o. ( ) deis b. ( ) des c. ( ) fois d. ( ) domos
Ib. o. ( ) recem b. ( ) noveI c. ( ) MobeI d. ( ) misfer

Fixoo II
AssinoIe o opo onde ho erro de ocenfuoo grofico
I. o. ( ) xodo b. ( ) rfmo c. ( ) xfose d. ( ) ofimo e. ( ) moximo
Z. o. ( ) pos b. ( ) poses c. ( ) ju; d. ( ) ju;es e. ( ) ju;o
3. o. ( ) o b. ( ) urub c. ( ) jurifi d. ( ) bombu e. ( ) bo
4. o. ( ) Iogoo b. ( ) fu cos c. ( ) cono d. ( ) eIe co e. ( ) boo
b. o. ( ) ideio b. ( ) heroico c. ( ) geIeio d. ( ) boiuco e. ( ) boIosfre
o. o. ( ) coqui b. ( ) do c. ( ) so d. ( ) soi e. ( ) sondo
7. o. ( ) infIui b. ( ) infIundo c. ( ) infIu d. ( ) infIurom e. ( ) infIusfe
8. o. ( ) coiu b. ( ) coindo c. ( ) cormos d. ( ) coro e. ( ) coirdes
9. o. ( ) nuvens b. ( ) hfen c. ( ) on d. ( ) hfens e. ( ) ons
I0. o. ( ) Iiquem b. ( ) oIbum c. ( ) Iquens d. ( ) oIbuns e. ( ) nufrons
II. o. ( ) joio b. ( ) coImeio c. ( ) cenfopeio d. ( ) joio e. ( ) comboio
IZ. o. ( ) bceps b. ( ) forceps c. ( ) fIor d. ( ) corofer e. ( )corocferes
I3. o. ( )f; b. ( ) pr/verbo c. ( ) compor d. ( ) refe; e. ( ) sofisfe;
I4. o. ( ) degrou b. ( ) opoio c. ( ) hebroico d. ( ) ceu e. ( ) joio
Ib. o. ( ) omem b. ( ) comvem c. ( ) convens d. ( ) refem e. ( ) fem
Io. o. ( ) cor b. ( ) cores c. ( ) fovr d. ( ) omor e. ( ) doufor
I7. o. ( ) mogoo b. ( ) Iogo c. ( ) obenoo d. ( ) mogoos e. ( ) obenoos
I8. o. ( ) porem b. ( ) bem c. ( ) ninguem d. ( ) fombem e. ( ) refem
I9. o. ( ) eIpse b. ( ) egpcio c. ( ) ngrime d. ( ) corofer e. ( ) cefico
Z0. o. ( ) fofu b. ( ) Coxombu c. ( 0 0rojou d. ( ) 0uondu e. ( ) coju


Suburito
Fixoo I
I - C / Z - D / 3 - d / 4 - D / b - C / o - A / 7 - A / 8 - D / 9 - 8 / I0 - 8 / II - D / IZ - C
/ I3 - C / I4 - 8 / Ib - A

Fixoo II
I - 8 / Z - C / 3 - 8 / 4 - C / b - C / o - E / 7 - 8 / 8 - C / 9 - D / I0 - C / II - A / IZ - E /
I3 - A / I4 - A / Ib - E / Io - C / I7 - 8 / I8 - 8 / I9 - A / Z0 - c

AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 9


SEMNTICA

I - Homnimos Homogrofos: mesmo grofio e pronncio diferenfe.
ex.: o) FoIovomos sobre poIfico.
b) Espero que sobre fempo.
c) Eu oImoo s duos horos.
d) O oImoo esfo servido.

II - Homnimos Homofonos: mesmo pronncio e grofio diferenfe.
Ex.: o) Dei um posso em foIso.
b) Onfem conheci o poo.
c) Adoro concerfo de rock.
d) O conserfo no mofo ficou ofimol


III - Homnimos Perfeifos: grofio e pronncio iguois.
Ex.: o) Usovo vesfido sem mongo.
b) Comi umo mongo deIicioso.
c) A muIher mongo do morido.

IV - Pornimos: nomes openos porecidos.
Ex.:o) eminenfe e iminenfe
b) pIeifo e preifo
c) fIuir e fruir
d) descriminor e discriminor
e) infringir e infIigir


PuIuvrus de Srufiu DifciI

I - A fim de ~ infeno, finoIidode, objefivo.
ex.: EIes esfudom o fim de conseguirem progresso.
- Afim de ~ porecido, semeIhonfe, que fem ofinidode.
ex.: Hisforio e Liferofuro so moferio ofins.

Z - MoIgrodo ~ opesor de (concesso).
ex.: Irei oo feofro moIgrodo esfejo chovendo.
- Mou-grodo ~ de mo vonfode.
ex.: Fo;io o froboIho de mou-grodo.

3 - Por que ~ por quoI mofivo, peIo quoI.
ex.: o) Por que voc no foi reunio7
b) Eis o mofivo por que no fui reunio.
- Por qu ~ por quoI mofivo (onfecede um ponfe de inferrogoo).
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 10


ex.: Voc no foi ouIo, por qu 7
- Porque ~ conjuno.
ex.: Foi demifido porque foIovo demois.
- Porqu ~ subsfonfivo.
ex.: Mo sei o porqu desfo reunio.

4 - Seno ~ imperfeifo, coso confrorio, o no ser, mos sim.
Ex.: o) Exisfe openos um seno em seu discurso.
b) TroboIhe, seno voi possor fome.
c)Mo fo; oufro coiso seno pedir oumenfo de soIorio.
d)Mo fi; oquiIo por moI, seno com o infeno de ojudor.
- Se no ~ condio.
Ex.: Se no esfudor, voi ser reprovodo.

b - Em ve; de ~ subsfifuio.
Ex.: Em ve; de ir oo medico, foi direfo poro coso.
- Ao inves de ~ oposio, onffese.
Ex.: Ao inves de rir, chorou copiosomenfe.

o - A por de ~ esfor cienfe.
Ex.: O povo esfo o por dos oconfecimenfos.
- Ao por de ~ equivoIncio combioI.
Ex.: O reoI esfo oo por do doIor.

7 - Em princpio ~ onfes de exominor o quesfo.
Ex.: Em princpio o resposfo esfo cerfo.
- A princpio ~ no incio
Ex.: A princpio esfudoremos verbos.

8 - Ao enconfro de ~ fovoroveI.
Ex.: Apoiorei oqueIe condidofo, pois suos ideios vm oo enconfro do que penso.
- De enconfro o ~ oposio.
Ex.: As ondos iom de enconfro s rochos.

9 - Acerco de ~ sobre, o respeifo de.
Ex.: FoIovomos ocerco de msico.
- A cerco de ~ disfncio oproximodo.
Ex.: Ficomos o cerco de dois mefros do poIco.
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 11


- Ho cerco de ~ fempo decorrido e oproximodo.
Ex.: Chegomos ho cerco de duos horos.
Cerco de ~ quonfio ou quonfidode oproximodo.
Ex.: o) 0onhei cerco de de; miIhes de reois.
b) Chegorom cerco de cem oIunos.

Eerccios sobre Semnticu

Fixoo I
AssinoIe, em codo reIoo, o ifem em que os significodos dos pornimos ou homnimos
esfejom frocodos.
I - ceIeiro (deposifo) / seIeiro(fobriconfe de seIos).
Z - coor (oponhor) / cossor(onuIor)
3 - servo(veodo) / cervo(criodo)
4 - cho(infuso) / xo(soberono)
b - esfrofo(resumo) / exfrofo(de nuvens)
o - cheque(ordem de pogomenfo) / xeque(confrofempo)
7 - infeno(veemncio) / infenso(desgnio)
8 - posso(ondor) / poo(poIocio)
9 - fineso(finIondeso) / fine;o(poIide;)
I0 - chocoro(sfio) / xocoro(foodo)
II - incidenfe(desgroo) / ocidenfe(episodio)
IZ - oodor(opressor) / oudor(represor)
I3 - omoroI(indiferenfe moroI) / imoroI(confro o moroI)
I4 - opreender(insfruir-se) / oprender(ossimiIor)
Ib - orreor(oporeIhor) / orrior(oboixor)
Io - covoIeiro(ginefe) / covoIheiro(genfiI)
I7 - conjefuro(ensejo) / conjunfuro(hipofese)
I8 - deIoo(denncio) / diIoo(odiomenfo)
I9 - dispenso(copo) / despenso(Iiceno)
Z0 - emigror(soir) / imigror(enfror)
ZI - emerso(reoporio) / imerso(merguIho)
ZZ - esboforido(opovorodo) / espovorido(ofegonfe)
Z3 - esfncio(morodo) / insfncio(insisfncio)
Z4 - infIoo(inchoo) / infroo(vioIoo)
Zb - Iusfre(Iompodorio) / Iusfro(cinco onos)
Zo - mondodo(deIegoo) / mondofo(ordem judicioI)
Z7 - prescrio(recomendoo) / proscrio(bonimenfo)
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 12


Z8 - rofificoo(confirmoo) / refificoo(correo)
Z9 - preeminenfe(disfinfo) / proeminenfe(eIevodo)
30 - frofego(comercio iIegoI) / frofico(frnsifo)

Fixoo II
CompIefe os espoos ponfiIhodos com umo dos poIovros enfre pornfeses.
I - Com esforo, conseguiu .......... o eIevodo posfo (oscender - ocender).
Z - Ocupovo o mois oIfo .......... enfre os ossociodos (ocenfo - ossenfo).
3 - Tinho-se .......... poro no chegor ofrosodo (opreodo - opressodo).
4 - Os borboros finhom consfrudo muifos .......... oos deuses (oros - horos).
b - Do combofe, conservou como Iembrono umo feio .......... (boo - bosso).
o - Os monges recoIherom-se s suos .......... (seIos - ceIos).
7 - O direfor chegou no momenfo .......... (osodo - o;odo).
8 -Mondou .......... fodos os pes de frigo (segor - cegor).
9 - Ero oIuno muifo .......... (ceduIo - seduIo)
I0 - Fe; oos seus fiIhos o .......... de seus direifos (cesso - sesso - seo).
II - Ero considerodo muifo .......... em Fsico (esperfo - experfo).
IZ - Dionfe do beIo poisogem, ficomos .......... (esfoficos - exfoficos)
I3 - A duros penos, conseguiu .......... -se no corgo (empoor - empossor).
I4 - Viu o seu nome .......... no reIoo dos cIossificodos (incerfo - inserfo).
Ib - O Iodro foi preso em .......... (fIogronfe - frogronfe).
Io - A jovem foIovo com muifo .......... (descrio - discrio).
I7 - Querio, no veIhice, .......... os vonfogens de umo juvenfude operoso (fIuir - fruir).
I8 - O odvogodo gonhoro no I" .......... (insfncio - esfncio).
I9 - Precisomos Iogo .......... nossos cuIpos (espior - expior).
Z0 - Mereces o nosso .......... de grofido (pIeifo - preifo)
ZI - O ocidenfodo .......... do nuvem de po (emergiu - imergiu).
ZZ - Sero chomodo quem .......... os minhos ordens ( infIigir - infringir).
Z3 - Ero um jogodor voIenfe, .......... (infimorofo - infemerofo).
Z4 - A soIuo do probIemo e .......... (eminenfe - iminenfe).
Zb - Os feus esforos ho de .......... bons efeifos (surfir - sorfir)
Zo - Conseguiu .......... o erro (rofificor - refificor).
Z7 - Mo se opoiou jomois o .......... do pro;o (deIoo - diIoo).
Z8 - O medico .......... fodo gorduro (prescreveu - proscreveu).
Z9 - Apreciei muifo o execuo do .......... (oreo - orio)
30 - Enfeifo o soIo poro um gronde .......... (concerfo - conserfo).

Fixoo III
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 13


AssinoIe cerfo ou errodo poro os erros de grofio.
I - Doqui o fempos hovero novos provos.
Z - De hoje ho frs dios soiro os resuIfodos.
3 - Esfo no Pio ho frs dios, oproximodomenfe.
4 - Tudo poro eIe fo;io mou.
b - Mo ho moI que sempre dure.
o - MoI me viu, escopou-se.
7 - Foro um moI sbifo.
8 - Mou me quer, bem me quer.
9 - MoI ferminou o reviso, refirou-se.
I0 - Porece-me que oIgo voi moI.
II - Mo disfingue o bem do mou.
IZ - Hoje esfo moI-humorodo.
I3 - Com fonfo esforo se conseguiro possor7
I4 - Fe; fompouco esforo que no possou.
Ib - Mou- grodo oo seu esforo, no se cIossificou bem.
Io - Porvenfuro conseguisfe reoIi;or o feu ideoI7
I7 - Ho cerco de de; orodores foIondo ocerco de poIuio.
I8 - Preporou-se muifo ofim de se soir bem nos provos.
I9 - Correu o orquiboncodo de oIfo o boixo.
Z0 - Afrosou-se, porisso perdeu o oporfunidode.
ZI - Mo reoIi;ou nodo de mois.
ZZ - CoIou-se, por isso fodos Ihe puserom o cuIpo.
Z3 - EIe no soiu, fo pouco eu fui escoIo.
Z4 - Mudou-se de residncio o fim de ficor mois proximo do froboIho.
Zb - Cosfumovom chegor o desoros.
Zo - EIe chegou por venfuro o Ihe norror o oconfecido7
Z7 - Suos ideios correm de oIfo o boixo.
Z8 - Mo fe; nodo de mois.
Z9 - EIe esfudo de mois.
30 - Fosfe moI-educodo com feus primos.
3I - Ho cerco de de; dios promefe voIfor.
3Z - Doqui ho pouco eIe mudoro de ideio.
33 - Vem di;endo isso desde o horo do jonfor.
34 - Mo o vejo ho de; dios.
3b - De hoje ho de; dios soiro os resuIfodos.
3o - A quonfo esfo esfos mos7
37 - Apresenforom-se o foIor oo direfor.
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 14


38 - Ho cerco de miI processos espero de soIuo.
39 - Doqui ho umo semono fero nofcios minhos.
40 - De hoje ho umo semono sero chomodos os novos condidofos.
4I - O professor houve por bem odior o provo.
4Z - Se eIe jo ouve, houve um verdodeiro miIogre.
43 - Meu reIogio oro do o horo cerfo, oro no.
44 - Por que no fe esforos mois7
4b - Mo soubemos por que mofivo eIe se ofrosou.

Suburito
Fixoo I
(ifens frocodos)
3 - b - 7 - II - I4 - I7 - I9 - ZZ - Zo - 30

Fixoo II
I - oscender / Z - ossenfo / 3 - opressodo / 4 - oros / b - bosso / o - ceIos / 7 - o;odo /
8 - segor / 9 - seduIo / I0 - cesso / II - experfo / IZ - exfoficos / I3 - empossor / I4 -
inserfo / Ib - fIogronfe / Io - discrio / I7 - fruir / I8 - insfncio / I9 - expior / Z0 -
preifo / ZI - emergiu / ZZ - infringir / Z3 - infimorofo / Z4 - iminenfe / Zb - surfir / Zo
- refificor / Z7 - diIoo / Z8 - proscrever / Z9 - orio / 30 - concerfo

Fixoo III
Esfo errodos:
Z - 4 - 8 - II - I4 - Ib - I8 - Z0 - Z3 - Zo - Z9 - 3Z - 3b - 39 - 40


ORTOSRAFIA

I - Emprego de vogois
o) Os verbos com o infinifo em OAP e UAP so escrifos com E.
Ex.:
obenoor - obenoe
perdoor - perdoe
ressoor - ressoe
ofuor - ofue
confinuor - confinue
efefuor - efefue


b) Os verbos com infinifo em AIP, OEP e UIP so escrifos com I.
Ex.:
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 15


coir - coi
soir - soi
doer - doi
roer - roi
refribuir - refribui
infIuir - infIui


Emprego dos consoonfes

Emprego do :
I - nt ou t no poIovro primifivo
corresponde o no derivodo.

Ex.: confor cono
confer confeno
ofer - ofeno
excefo exceo


Z - PoIovros de origem ofricono ou
indgenos so escrifos com .
Ex.: Pooco couIo muIumono Poroguou ocor

3 - PoIovros que possuem o sufixo de origem indgeno -uu so escrifos com .
Ex.: Movo Iguou 8obou Cupuou

4 - As poIovros que possuem o fonemo /s/ opos difongos so escrifos com ou c,
Ex.: foice beio Conceio.

Emprego do 0
I - As poIovros que ferminom em A0EM, I0EM, U0EM, A0IO, E0IO, 0IO, 0IO e
0IO so escrifos com g.
Ex.: borrogem - verfigem - fuIigem - pedogio - coIegio - Iifgio - reIogio - refgio
Obs.: pojem - viojem (verbo)

Z - As poIovros que se iniciom com u so escrifos com g,
Ex.: ogncio ogiofo ogendo
Obs.: ojeifo ojeifodo

3 - Observe:
gengibre, gengivo, geringono, ginefe, grio, ogivo, sorgenfo, figeIo, gorogem.

AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 16


Emprego do J
I - As poIovros de origem indgenos e ofriconos so escrifos com g.
Ex.: poje conjico jiboio

Z - Verbos que opresenfom o infinifivo com -gur fero suos formos escrifos com g.
Ex.: orronjor orronje orronjei
viojor vioje viojem
despejor despejo despejemos

3 - Se o poIovro primifivo e escrifo com g o derivodo fombem o sero.
Ex.: sujo sujeiro sujinho
Ioronjo Ioronjeiro IoronjoI
4 - Observe:
berinjeIo, cofojesfe, gorjeor, gorjefo,
jeifo, jejum, jiIo, mojesfode, ojeri;o,
sorjefo, froje, frejeifo.

Emprego do S.
I - So escrifos com s os poIovros derivodos de umo primifivo escrifo com s.
Ex.: AnoIise onoIisor, onoIisodo, onoIisodor
roso roseiro, roseiroI, rosinho, rosodo, roseo.

Z - Escreve,-se com s os sufixos -s, -esu, -isu, formodores de subsfonfivos ou
odjefivos e que indicom nocionoIidode, origem, ffuIo.
Ex.: chins, burgus, burgueso, poefiso, socerdofiso.

3 - So escrifos com s os sufixo -use, -esse, -ise, -ose.
Ex.: EIefroIise, psicose, opofeose

4 - So escrifos com s os sufixo -ense, -oso, -osu (formodores de odjefivos).
Ex.: poroense - fIuminense - omoroso - omoroso - gosfoso - gosfoso.

b - Apos um difongo uso-se s.
Ex., foiso - moiseno - Meuso

o - Se o poIovro primifivo e escrifo com -nd , dir rt rg peI corr sent, o derivodo e
escrifo com -ns ou s.
Ex.: Ascender oscenso disfender disfenso
AULAS DE GRAMTICA prof. ROBSON MORAES 17


iIudir iIuso
oIudir oIuso
emergir emerso
submergir submerso
reverfer - reverso
inverfer inverso
repeIir-----repuIso
recorrer---recurso
consenfir--consenso



7 - Mos formos dos verbos PP e QUEPEP, uso-se o s.
Ex.: pus - pusesfe - pusemos
quis - quisesfe - quisemos

8 - Uso-se nos poIovros ferminodos em ES.
Ex.: ofroves - reves

9 - Observe:
obuso, oIios, onis, oviso, bis, broso, ciso, crisnfemo, EIisobefe, fromboeso, siso, voso.

Emprego do SS
I - As poIovros derivodos, cujos primifivos possuom em seu rodicoI os Iefros : ced gred
met prim tir, sero grofodos do ss.
Ex.: conceder - concesso
inferceder - infercesso
exceder - excesso
Obs.: exceo - Iofim - excepfione
exceder - Iofim - excedere
ogredir - ogresso
regredir - regresso
exprimir - expresso
reprimir - represso
oprimir - opresso
remefer- remesso
omifir - omisso

Z - Observe:
ocrescimo, odoIescncio, oscender,
conscincio, miscigenoo, obsceno,
osciIor, ressuscifor, suscifor.

Emprego do X
I - Apos um difongo emprego-se o .
Ex.: frouxo - peixe - coixo - eixo.
Cuidodol Pecouchufor.
Z - Apos o sIobo inicioI en uso-se o .

Ex.: enxovoI - enxugor - enxergor


Cuidodol enchenfe(de cheio), enchiqueiror(de chiqueiro), enchumoor(de chumoo),
enchorcor(de chorco).
Cuidodol enchovo(de onchovo - peixe), enxovo(de enxovio - coIobouo)

3 - Apos o sIobo inicioI me uso-se .
Ex.: Mexico, mexiIho, mexer.
Cuidodol mecho(de cobeIos), mechooo(pIonfo).

4 - PoIovros de origem indgenos ou ofriconos so escrifos com .
Ex.: xinxim, xong, xique-xique.

b - Observe:
bruxo, copixobo, muxoxo, rixo, roxo, xoIe, xoxim.

o - Observe:
bochecho, broche, cochimbo, chomego, chuchu, fIecho, pechincho, piche,
chimpon;e.

Emprego do Z :
I - Os sufixo ez, formom subsfonfivos obsfrofos derivodos de odjefivos.
Ex.: oIfivo - oIfive;
esfpido - esfupide;
gronde - gronde;o
rico - rique;o


Z - O sufixo izur formo verbos derivodos de odjefivos ou subsfonfivos.
Ex.: ofuoI - ofuoIi;or
reoI - reoIi;or
escndoIo - escondoIi;or
conoI - conoIi;or
Obs.: Mo confundir com sufixo -ur.
oIisor - o + Iiso + or
ovisor - oviso + or
pesquisor - pesquiso + or

3 - Observe:
osso;, bissefri;, bu;ino, ci;nio, cooIi;o, cuscu;, gi;, go;o, ojeri;o, rego;ijo, foIve;,
vo;or, verni;.
4 - Observe:
exequveI, exguo, exoneror, exuberonfe, exuIfodo, inexoroveI.

Formos vorionfes:

A formo cuIfo odmife os duos formos:


cofo ou quofo
cofor;e ou quofor;e
cocienfe ou quocienfe
cofidiono ou quofidiono
confocfo ou confofo
corocfer ou corofer
opfico ou ofico
seco ou seo
Obs.: Cinquentu no possui formo vorionfe


Exerccios sobre Orfogrofio
Fixoo I
AssinoIe o erro no grofio do vogoI
I-o.( ) efimoIogio b ( ) odivinhor c ( ) odvinhor d ( ) odvir e ( ) odvenfo

Z-o.( ) cobeIeireiro b.( ) recioso c. ( ) pIebiscifo d. ( ) feoIdode e. ( ) feiuro
3-o.( ) subifomenfe b. ( ) odicionor c. ( ) descorfino d. ( ) muombo e. ( ) ponorio
4-o.( ) esquisifo b. ( ) crioIo c. ( ) coudeIorio d. ( ) sesmorio e. ( ) voIiboI
b-o.( ) ocfogesimo b. ( ) perguIo c. ( ) inopinodo d. ( ) cooxor e. ( ) dou;e
o-o.( ) monfeigueiro b. ( ) ossuor c. ( ) hidropisio d. ( ) compeo e. ( ) oIejodo
7-o.() beneficincio b. ( ) ossoor c. ( ) eu infeiro d. ( ) feionch e. ( ) oreoso
8-o.( ) profogonisfo b. ( ) poIefo c. ( ) obobodo d. ( ) eu robo e. ( ) quepe
9-o.( ) bugigongo 8. ( ) efnoIogio c. ( ) burburinho d. ( ) espoucor e. ( ) efimo
I0.o()pro;eirosomenfe b. ( ) Ienimenfo c. ( ) Iinimenfo d. ( ) bondejo e. ( ) muombo

Suburito
Fixoo I
I - C / Z - 8 / 3 - E / 4 - 8 / b - E / o - E / 7 - A / 8 - D / 9 - D / I0- A

Fixoo II
CompIefe com : EZ, EZA, ES, ESA e ossinoIe o grofio diferenfe.
I-o.( ) Iimpid... b. ( ) fimid... c. ( ) mesquinh... d. ( ) pequen... e. ( ) pequin...
Z-o.( ) morqu... b. ( ) escoss... c. ( ) fronc... d. ( ) pedr... e. ( ) monf...
3-o.( ) surd... b. ( ) moci... c. ( ) corf... d. ( ) viuv... e. ( ) embriogu...
4-o.( ) ocid... b. ( ) monfonh... c. ( ) burgu... d. ( ) compon... e. ( ) mongon...
b-o.( ) orid... b. ( ) fIuid... c. ( ) siom... d. ( ) Iucid... e. ( ) menin...
o-o.( ) beIe... b. ( ) duqu... c. ( ) reoI... d. ( ) osper... e. ( ) cerf...
7-o.( ) fregu... b. ( ) fer... c. ( ) boron... d. ( ) dog... e. ( ) princ...
8-o.( ) desfr... b. ( ) nobr... c. ( ) pobr... d. ( ) burgu... e. ( ) cru...
9-o.( ) morqu... b. ( ) firm... c. ( ) fin... d. ( ) pur... e. ( ) Iorgu...
I0-o.( ) forfoI... b. ( ) presf... c. ( ) rij... d. ( ) forp... e. ( ) ingI...



Suburito
Fixoo II
I - E / Z - 8 / 3 - C / 4 - A / b - C / o - 8 / 7 - 8 / 8 - D / 9 - A / I0- E

Fixoo III
AssinoIe o nico erro de grofio
I-o.( ) monfesino b. ( ) Iopiseiro c. ( ) guIo;eimo d. ( ) morquesinho e. ( ) compesino
Z-o.( ) odeusinho b. ( ) conesinho c. ( ) gosfosuro d. ( ) coqui;eiro e. ( ) come;oino
3-o.( ) cofoIi;or b. ( ) orcoi;or c. ( ) enfofi;or d. ( ) exorci;or e. ( ) ioni;or
4-o.( ) oIgide; b. ( ) pedrs c. ( ) escosse; d. ( ) pequene; e. ( ) pequine;
b-o.( ) moresio b. ( ) ojeri;o c. ( ) querosene d. ( ) cisneo e. ( ) geIosio
o-o.( ) oscenso b. ( ) soobror c. ( ) fessifuro d. ( ) vio e. ( ) missongo
7-o.( ) esconso b. ( ) coero c. ( ) cncio d. ( ) prefenso e. ( ) seduIo
8-o.( ) corroceI b. ( ) pressogio c. ( ) disfenso d. ( ) ossero e. ( ) ossuno
9-o.( ) excesso b. ( ) pssego c. ( ) bissefri; d. ( ) disforor e. ( ) muuImono
I0-o.( ) pooco b. ( ) orgomoo c. ( ) concesso d. ( ) consecuo e. ( ) obsesso
II-o.( ) odversorio b. ( ) odvogodo c. ( ) odvinhor d. ( ) odvir e. ( ) odvenfo
IZ-o.( ) criouIo b. ( ) crioIino c. ( ) esquisifo d. ( ) feiuro e. ( ) subifomenfe
I3-o.( ) quose b. ( ) ocreono c. ( ) poIefo d. ( ) sequer e. ( 0 previIegio
I4-o.( ) obenoes b. ( ) ponfue c. ( ) mogoes d. ( ) desfroi e. ( ) subsfifues
Ib-o.( ) possues b. ( ) frois c. ( ) omoIdioe d. ( ) soi e. ( ) so
Io-o.( ) seIvogem b. ( ) seIvcoIo c. ( ) siIvcoIo d. ( ) seIvofico e.( ) semisseIvogem
I7-o.( ) obenoe b. ( ) ofribui c. ( ) ofribu d. ( ) confinue e. ( ) infIue
I8-o.( ) moem b. ( ) roes c. ( ) corroem d. ( ) ofordoe e. ( ) soio
I9-o.( ) coi b. ( ) cos c. ( ) coes d. ( ) coem e. ( ) cosfe
Z0-o.( ) cumieiro b. ( ) pouis c. ( ) cosimiro d. ( ) cosfe e. ( ) digIodior

Suburito
Fixoo III
I - C / Z - 8 / 3 - A / 4 - E / b - D / o - E / 7 - C / 8 - A / 9 - A / I0- 8 / II- C / IZ - 8 / I3 - E / I4 - E /
Ib - A / Io - 8 / I7 - E / I8 - 8 / I9 - C / Z0 - A

Fixoo IV
CompIefe com S ou Z e ossinoIe o grofio diferenfe.
I-o. ( ) Iopi...inho b. ( ) poi...inho c. ( ) poise...inhos d. ( ) conve...inho e. ( ) ingIe...inho
Z-o. ( ) beIe...inho b. ( ) so...inho c. ( ) cofe...oI d. ( ) go...inho e. ( ) pe...udo
3-o. ( ) po...odo b. ( ) po...inho [po] c. ( ) Iu...inho d. ( ) po...inho [po;] e. ( ) Ine...inho
4-o. ( ) onu...inho b. ( ) nori...inho c. ( ) pefi...odo d. ( ) cru...efo e. ( ) oIgo...inho
b-o. ( ) ofro...o b. ( ) corfe...o c. ( ) burgue...io d. ( ) Iopi...eiro e. ( ) esvo...ior


Suburito
Fixoo IV

I - C / Z - D / 3 - E / 4 - A / b - E



VERO
E o poIovro vorioveI que indico oo, esfrodo ou fenmeno, sifuondo-os no fempo.
Ex.: "Minguem me omo,
Minguem me quer..."

EIemenfos Esfrufurois do verbo

Quodro dos Vogois Temoficos
Vogois Temoficos Vogois Temoficos Vorionfes
I" conjugoo - A -mudo no preferifo perfeifo do indicofivo
eu confEi
eIe confOu
Z" conjugoo - E -mudo no preferifo imperfeifo do indicofivo
eu vendIo
fu vendIos
eIe vendIo
nos vendomos
vos vendeis
eIes vendIom
3" conjugoo - I -mudo no presenfe do indicofivo
fu porfEs
eIe porfE
eIes porfEm



Mo ho vogoI femofico:
-- no I" pessoo do singuIor do presenfe do indicofivo.
-- em fodo o presenfe do subjunfivo.
-- em fodo o imperofivo negofivo.
-- nos pessoos "voc, nos e vocs do imperofivo ofirmofivo.


Quodro dos Desinncios-Modo Temporois
fempos I" conjugoo Z" E 3" conj.
Presenfe --- ---
Preferifo Perfeifo --- ---
Preferifo Imperfeifo VA e VE A e E
Preferifo mois que Perfeifo PA e PE PA e PE (ofonos)
Fufuro do Presenfe PA e PE PA e PE (fnicos)
Fufuro do Preferifo PIA e PIE PIA e PIE

Presenfe (que ) E A
Preferifo Imperfeifo ( se ) SSE SSE
Fufuro ( quondo ) P P

Porficpio ( odjefivo ) DO / DA DO / DA
Infinifivo ( subsfonfivo ) P P
0erndio ( odverbio ) MDO MDO


^Ho fombem os ferminoes TO, SO, 0UE e XO poro o porficpio irreguIor. Uso-se
TEP ou HAVEP com o porficpio reguIor, e OUTPOS AUXILIAPES com o porficpio
irreguIor.
Ex.: fenho ben;ido - esfo benfo
fenho imprimido - esfo impresso
fenho enfregodo - esfo enfregue
fenho onexodo - esfo onexo

Quodro dos Desinncios-Mmero Pessoois
Presenfe o s --- mos is m
Preferifo Perfeifo i sfe u mos sfes rom
Preferifo Imperfeifo --- s --- mos is m
Preferifo mois que Perfeifo --- s --- mos is m
Fufuro do Presenfe i s --- mos is o
Fufuro do Preferifo --- s --- mos is m

Presenfe --- s --- mos is m
Preferifo Imperfeifo --- s --- mos is m
Fufuro --- es --- mos des em


Presenfe do Indicofivo - esfudor
PodicoI V.T. D.M.T. D.M.P.
eu
fu
eIe
nos
vos
eIes

Presenfe do Indicofivo ( queixor-se )
PodicoI V.T. D.M.T. D.M.P.









FLEXO DO VEP8O
I - MODOS E TEMPOS VEP8AIS
o) IMDICATIVO: expresso cerfe;o
Ex.: O meIhor gonhoro o jogo
I - Presenfe - fofo que ocorre no momenfo do foIo
Ex.: Eu esfou oIegre.
EIo voi sempre proio.

Z - Preferifo Perfeifo - fofo no possodo e fofoImenfe concIudo.
Ex.: Eu esfudei muifo.

3 - Preferifo Imperfeifo - fofo no possodo e no concIudo.
Ex: Eu chorovo muifo.


4 - Preferifo mois-que-perfeifo - fofo no possodo onferior o oufro fombem no
possodo.
Ex.: EIo jo jonforo quondo eu cheguei,

b - Fufuro do Presenfe - fofo fufuro em reIoo oo momenfo em que se foIo.
Ex.: Eu possorei no vesfibuIor.

o - Fufuro do Preferifo - fofo fufuro em reIoo o oufro no possodo, ou um fofo
incerfo no fufuro.
Ex.: Eu possorio se fivesse esfudodo.
Serio bom se eIo chegosse.

b) SU8JUMTIVO - expresso dvido, incerfe;o.
Ex.: Se voc me omosse...

I - Presenfe - fofo presenfe, mos duvidoso.
Ex.: ToIve; eIes cheguem cedo.

Z - Preferifo Imperfeifo - indico hipofese ou condio.
Ex.: Se eu froboIhosse, ferio dinheiro.

3 - Fufuro - fofo fufuro, mos jo concIudo em reIoo o oufro fofo fombem fufuro.
Ex.: Quondo eu chegor ,resoIverei esfo quesfo.

c) IMPEPATIVO: exprime ordem, desejo, spIico, convife.

Formoo do Modo Imperofivo
I - Afirmofivo ( os pessoos TU e VS soem do presenfe do indicofivo sem o S finoI,
os demois VOCE, MS e VOCES soem do presenfe do subjunfivo, sem oIferoo)

Z - Megofivo ( e fodo conjugodo peIo presenfe do subjunfivo)


Verbo IP
Presenfe do Indicofivo Presenfe do Subjunfivo
Eu vou Que eu vo
Tu vois Que fu vos
EIe voi Que eIe vo
Mos vomos Que nos vomos
Vos ides Que vos vodes
EIes vo Que eIes vo


Modo Imperofivo
Afirmofivo Megofivo
Voi fu Mo vos fu
Vo voc Mo vo voc
Vomos nos Mo vomos nos
Ide vos Mo vodes vos
Vo vocs Mo vo vocs


Fixoo I
CompIefe os froses oboixo, fIexionondo o verbo indicodo no imperofivo.
I - Mo .......... os vossos froboIhos sem ofeno. (fo;er)
Z - .......... configo o moferioI necessorio. (fro;er)
3 - Mo.......... desofenciosos com vossos porenfes. (ser)
4 - .......... ofenfos e oprendereis meIhor. (ser)
b - .......... visifor-me com feus irmos. (vir)
o - .......... o resposfo que me doros. (ver)
7 - .......... os feus Iivros no esfonfe. (pr)
8 - .......... os fuos promessos. (monfer)
9 - .......... proio com os feus coIegos. (ir)

I0 - .......... proio com os vossos coIegos. (ir)


II - Mo .......... proio sem os vossos coIegos. (ir)
IZ - .......... o fuo revoIfo. (confer)
I3 - .......... o que Ihe pode oconfecer. (prever)
I4 - .......... -se do que precisor. (prover)
Ib - Mo .......... ofeno oos que os invejom. (dor)
Io - .......... o verdode o feus pois. (di;er)
I7 - Mo .......... isfo o feus omigos. (di;er)
I8 - Mo .......... no brigo do feu coIego. (infervir)
I9 - Mo .......... no brigo do seu coIego. (infervir)
Z0 - .......... no brigo do feu coIego. (infervir)

0oborifo:
Fixoo I
I - foois / Z - fro;e ou fro; / 3 - sejois / 4 - sede / b - vem / o - v / 7 - pe / 8 -
monfem / 9 - voi / I0 - ide / II - vodes / IZ - confem / I3 - prevejo / I4 - provejo /
Ib - dem / Io - di;e ou di; / I7 - digos / I8 - infervenhos / I9 - infervenho / Z0 -
infervem

Fixoo II
CompIefe os Iocunos com o verbo no imperofivo.
I - Mo .......... sem vossos pois. (ide - vodes)
Z - Mo .......... feus inimigos. (odeie - odeies)
3 - Mo .......... o vosso hino ogoro. (compe - componhois)
4 - Popo;es, .......... fudo o que e superfIuo. (oboIi - oboIe)
b - Vos fodos, .......... confro o Iodro. (precovei-vos, precovinde-vos)
o - Tu que es bom .......... de mim. (opiedo-fe, opiede-se)
7 - .......... com vossos omigos. (Ide-vos, Vode-vos)
8 - Mo .......... moI oo feu proximo. (fo;e - foos)
9 - .......... de fudo o que vos e necessorio. (Prov-fe, Provede-vos)
I0 - Mo .......... o fuo ofifude. (rev - revejos)
II - .......... no feu Iugor, menino. (Fico - Fique)
IZ - .......... no seu Iugor, menino. (Fico - Fique)
I3 - Mo .......... o fuo redoo sem primeiro roscunho-Io. . ( foo - foos)
I4 -Mo .........., primeiro, o roscunho dos fuos redoes. (Fo;es - Foos)
Ib - Mo .......... desofenciosos com os vossos superiores. (sede - sejois)
Io - .......... ofenfos e possoreis de ono. (Sede - Sejoi)
I7 - Mo .......... quondo no fores chomodo. (infervem - infervenhos)

I8 - .......... omigo dos feus omigos. ( S - Sejo)


I9 - .......... em po; com vosso conscincio. (Vive - Vivei)
Z0 - Mo .......... ofeno oos que vos invejom. (ds - deis)
ZI - Mo .......... sem ofeno fuos provos. (foois - foos)
ZZ - .......... os feus Iivros no posfo. (Pe - Ponho)
Z3 - .......... sempre o verdode o vossos pois. (Di;e -Di;ei)

0oborifo
Fixoo II
I - vodes / Z - odeies / 3 - componhois / 4 - oboIi / b - precovei-vos / o - opiedo-fe
/ 7 - ide-vos / 8 - foos / 9 - provede-vos / I0 - revejos / II - fico / IZ - fique / I3
- foos / I4 - foos / Ib - sejois / Io - sede / I7 - infervenhos / I8 - s / I9 - vivei
/ Z0 - deis / ZI - foos / ZZ - pe / Z3 - di;ei.


d) Formos Mominois do Verbo
I - Infinifivo - oo possogeiro, ropido.
Ex.: " Chego de fenfor, dissimuIor, de disforor..."

Z - 0erndio - oo moroso, infenso.
Ex.: " Esfou omondo, Ioucomenfe..."

3 - Porficpio - oo que se iniciou no possodo.
Ex.: Tenho confodo fodos os noifes.

Z - CIossificoo dos verbos
o) PeguIores - o rodicoI no sofre oIferoes.
poro sober se o verbo e reguIor ou no, bosfo conjugo-Io no primeiro pessoo
do singuIor do presenfe do indicofivo.
Ex.: esfudor - eu esfudo
Combofer - eu combofo
Peporfir - eu reporfo

b) IrreguIores - o rodicoI sofre oIferoes.


Ex.: cober - eu coibo
fro;er - eu frogo
medir - eu meo

b.I - IrreguIores ferminodos por EAP - recebem umo vogoI de Iigoo " I ", opos o
vogoI " E ", nos formos ri;ofnicos (sIobo fnico no rodicoI)
ex.: bruxuIeor, penfeor, orreor, ceor, freor.
Presenfe do indicofivo (bruxuIeor)
PodicoI V.T. D.M.T. D.M.P
Eu bruxuIei --- --- o
Tu bruxuIei o s
EIe bruxuIei o --- ---
Mos bruxuIe o --- mos
Vos bruxuIe o --- is
EIes bruxuIei o --- m


b.Z - IrreguIores ferminodos por IAP - frocom o vogoI " I " por " EI ", nos formos
ri;ofnicos
ex.: Medior, Ansior, Pemedior, Incendior, Odior.
Presenfe do Indicofivo (medior)
PodicoI V.T. D.M.T. D.M.P.
Eu medei --- --- o
Tu medei o --- s
EIe medei o --- ---
Mos medi o --- mos
Vos medi o --- is

EIes medei o --- m





c) Abundonfes - possuem duos ou mois formos de iguoI voIor.
Ex.: hovemos ou hemos
hoveis ou heis
noscido, nofo ou nodo
eIegido ou eIeifo
imprimido ou impresso
onexodo ou onexo
incIudo ou incIuso

d) AnmoIos - dois ou mois rodicois Iofinos ouxiIiom no conjugoo dos referidos
verbos.
Ex.: ser - sedere e esse.
ir - ire, vodere e fugere.

e) Defecfivos - no possuem fodos os formos conjugodos.
Ex.: coIorir, expIodir, oboIir, deIir, remir, reover, precover, foIir.

^Os verbos PEAVEP e PPECAVEP so conjugodos peIo verbo HAVEP, quondo no
conjugoo do HAVEP oporecer o Iefro " V "
eu hei
fu hos
eIe ho
nos hovemos - reovemos, precovemos
vos hoveis - reoveis, precoveis
eIes ho

e.I - Defecfivos Unipessoois - openos um ser pode proficor o referido oo.
Ex.: - O Ieo rugiu ossusfodoromenfe.

- Convem que esfudem muifo.



e.Z - Defecfivos Impessoois - no possuem sujeifo.
-- Hover (iguoI o exisfir):
ex.:Ho muifos quesfes difceis no provo.

---Hover (em reIoo o fempo decorrido).
Ex.: Ho dios no o vejo no curso.

---Fo;er (em reIoo o fempo decorrido).
Ex.: Fe; de; dios de suo porfido.

---Fo;er (em reIoo o fenmenos ofmosfericos).
Ex.: Fo; veres ferrveis no 8rosiI.

---Ser (nos indicoes de horo).
Ex.: So on;e horos.

---Ser (nos dofos).
ex.: - Hoje e dio vinfe.
- Hoje so vinfe.

---Ser (nos disfncios).
Ex.: Doqui oo Pecreio so quorenfo e cinco quiImefros.

---Verbos que indicom fenmenos ofmosfericos.
Ex.: Trovejou duronfe fodo o noife.

---As expresses : CHE0A DE e 8ASTA DE.

Ex.: -- Chego de soudodel


-- 8osfo de vioIncio.

f) AuxiIiores - ouxiIiom no formoo dos Iocues verbois e no conjugoo dos
fempos composfos, ser, esfor, fer e hover so os mois comuns.

f.I - Locuo VerboI - somoforio de verbo ouxiIior com o porficpio, o infinifivo ou o
gerndio do principoI.
Ex.: fenho confodo, hei de vencer, esfou esfudondo.
^ Mo Iocuo verboI o I" verbo e o ouxiIior e o Z" o principoI.
^Os verbos CAUSATIVOS (deixor, mondor, fo;er) e os SEMSITIVOS (ver, ouvir,
oIhor, senfir) no podem ser verbos ouxiIiores somenfe principois, Iogo :

---Morio deixou-se ficor joneIo.
--- Ouvi-o confor o Hino MocionoI.
# Mos dois exempIos ocimo ho duos oroes em codo e os pronomes SE e O so
chomodos de sujeifo do infinifivo.


f.Z - Tempos composfos - Somoforio de TEP ou HAVEP com o porficpio do verbo
principoI.
Modo Indicofivo Composfo
Preferifo Perfeifo fenho / hei confodo
Preferifo mois que Perfeifo finho / hovio confodo
Fufuro do Presenfe ferei / hoverei confodo
Fufuro do Preferifo ferio / hoverio confodo

Modo Subjunfivo Composfo
Preferifo Perfeifo fenho / hojo visfo

Preferifo mois que Perfeifo fivesse / houvesse visfo


Fufuro fiver / houver visfo

Formos Mominois Composfos
Infinifivo fer / hover porfido
0erndio fendo/ hovendo porfido

^ Os verbos ouxiIiores, dos preferifos composfos, so conjugodos no fempo
imediofomenfe onferior.

3- VOZES VEP8AIS
o) Afivo - o oo verboI e proficodo peIo sujeifo .
Ex.: A gorofo comprou o corro.

b) Possivo - o sujeifo sofre o oo verboI.
I - AnoIfico - somoforio de: sujeifo, Iocuo verboI e, evenfuoImenfe, ogenfe do
possivo.
Ex.: -- O corro foi comprodo peIo gorofo.
-- O corro foi comprodo.

Z - Sinfefico - verbo fronsifivo mois o porfcuIo opossivodoro SE.
Ex.: Comprou-se o corro.

3- PefIexivo - o sujeifo profico e sofre, oo mesmo fempo, o oo verboI.
Ex.: o) EIo vesfiu-se de vermeIho.
b) EIes oIhorom-se oIegremenfe.

E comum o confuso enfre VOZ ATIVA com porfcuIo SE e VOZ PASSIVA
SIMTETICA, vejomos :
Vo; Afivo

Verbo + se + preposio / odverbio


| | | |
permonece ndice de objefo odj.odv.
no 3"p.s. indeferminoo indirefo
do sujeifo
ex.: o) Preciso-se de secreforios.
c) Vive-se bem em Jocorepoguo.

Vo; Possivo Sinfefico
Verbo + se - preposio / odverbio
| | |_____sujeifo_________|
Concordo porfcuIo
com o seu opossivodoro
sujeifo
ex.: o) Vendeu-se o coso dpIex.
b) Comprom-se Iivros usodos.


Fixoo I
I) Tronsforme os froses oboixo em vo; possivo.
A - Confei umo Iindo hisforio poro os crionos dormirem.
........................................................................................................

8 - Todo monh Joono recoIhe os roupos do voroI.
............................................................................................

C - A empreso concedeu um oumenfo soIorioI oos funcionorios.
...................................................................................................................

D - Pedro I muifos Iivros fodos os onos.
............................................................................

E - Queimorom fodo o sofro de sojo desfe ono.
.......................................................................................


Z) Tronsforme os froses oboixo em vo; ofivo.
A - As moos forom engonodos peIo imposfor.
.....................................................................................

8 - O novio foi obondonodo no cois peIo comondonfe.
................................................................................................

C - O fIorefe foi comprodo peIo esgrimisfo.
................................................................................

D - Umo novo peo sero encenodo por oqueIe grupo.
..............................................................................................

E - Um novo ofIefo sero ocrescido oo fime peIo fecnico.
.......................................................................................................

3) Posse poro o vo; possivo onoIfico e em seguido poro o vo; ofivo.
A - Afinom-se pionos.
.......................................
........................................

8 - Efefuor-se-o o compro do imoveI.
....................................................................
....................................................................

C - Mo se corrigiro os provos.
...........................................................
...........................................................

D - Comprom-se Iivros.
...........................................
...........................................

E - Efefivor-se-o o confrofoo dos oprovodos.
........................................................................................
.........................................................................................

4) Posse poro o vo; possivo sinfefico.


A - Pneus de bicicIefo so recouchufodos.
.............................................................................

8 - A roupo sero conserfodo.
.....................................................

C - As pIonfos so regodos fodos os dios.
...........................................................................

D - 8oIos de oniversorio so confeccionodos.
..................................................................................

E - Os froboIhos sero reoIi;odos esfo semono.
........................................................................................

0oborifo:
Fixoo I
I) o - Umo Iindo hisforio foi confodo por mim poro os crionos dormirem.
8 - As roupos do voroI so recoIhidos por Joono fodo monh.
C - Um oumenfo soIorioI foi concedido peIo empreso oos funcionorios.
D - Muifos Iivros so Iidos por Pedro fodos os onos.
E - Todo o sofro de sojo desfe ono foi queimodo.

Z) o - O imposfor engonou os moos.
8 - O comondonfe obondonou o novio no cois.
C - O esgrimisfo comprou o fIorefe.
D - AqueIe grupo encenoro umo novo peo.
E - O fecnico ocrescero / ocrescenforo um novo ofIefo oo fime.

3) o - Pionos so ofinodos./ Afinom pionos.
8 - A compro do imoveI sero efefuodo. / Efefuoro o compro do imoveI.
C - As provos no sero corrigidos. / Mo corrigiro os provos.
D - Livros so comprodos./ Comprom Iivros.
E - A confrofoo dos oprovodos sero efefivodo. / Efefivoro o confrofoo dos
oprovodos.

4) o - Pecouchufom-se pneus de bicicIefo.

8 - Conserfor-se-o o roupo.
C - Pegom-se os pIonfos fodos os dios.
D - Confeccionom-se boIos de oniversorio.
E - PeoIi;or-se-o os froboIhos esfo semono


CorreIoo VerboI
Do-se o nome de correIoo verboI orficuIoo femporoI enfre duos formos verbois.
Assim, oo consfruir um perodo, os verbos que eIe posso opresenfor esfobeIecem, enfre
si, umo reIoo, umo correspondncio, ojusfondo-se, convenienfemenfe, um oo oufro.

Vejo exempIo de correIoo odequodo:
Ex.: Se eu fivesse dinheiro, forio um curso de preporoo poro o concurso pbIico.
Tivesse: fempo que indico hipofese.
Forio: fempo que expresso umo possibiIidode (fo;er o curso) que depende do reoIi;oo
ou no, do fofo confido em "fivesse".

Se no Iugor do formo verboI "forio" empregossemos oufro formo, "fo;io", feromos umo
correIoo verboI inodequodo.
Vejo exempIo de correIoo inodequodo:
Ex.:Se eu fivesse dinheiro, fo;io um curso de preporoo poro o concurso pbIico.
Tivesse: fempo que indico hipofese
Fo;io: fempo que fronsmife umo ideio de processo no concIudo. Indico o que no possodo
ero frequenfe ou confnuo.

AIguns exempIos de correIoes verbois, odequodos:
o) I." verbo: pres. ind. - Z." verbo: pres. subj,
Ex.: Peo-Ihe que me digo o verdode.

b) I." verbo: pref. perf. ind. - Z." verbo: pref. imperf. subj.
ex.: Pedi-Ihe que me dissesse o verdode.

c) I." verbo: pres. ind. - Z." verbo: pref. perf. comp. subj,
ex.: Desejo que eIe fenho feifo boo viogem.
d) I." verbo: pref.imper. ind. - Z." verbo: mois-que-perf. comp. subj,
ex.: Querio que eIe fivesse feifo boo viogem.

e) I." verbo: fuf, subj. - Z." verbo: fuf. pres. ind,


ex.: Se voc me frouxer o Iivro, eu o Ierei.
f) I." verbo: pref. imperf. subj. - Z." verbo: fuf. pref. ind,
ex.:Se voc me frouxesse o Iivro, eu o Ierio.
g) I." verbo: pref. mois-que-perf. comp. subj, Z." verbo: fufuro do pref. simp. ou comp,
ind.
ex.: Se os governonfes fivessem se empenhodo, feromos, hoje, um pos meIhor.
h) I." verbo: fuf. pres. subj. - Z." verbo: fuf. pres. ind.
ex.: Quondo eu puder, viojorei.
i) I." verbo: fuf. subj, - Z." verbo: fuf. pres. comp. ind,
ex.: Quondo chegormos Io, eIe jo fero sodo.
Fixoo I
CompIefe os Iocunos com o fIexo opropriodo do verbo enfre pornfeses:
I - E preciso que os corros ......... no gorogem. (cober)
Z - Ero preciso que os corros .......... no gorogem. (cober)
3 - Quero que .......... oo meu sfio com feu poi. (vir)
4 - Querio que .......... oo meu sfio com feu poi. (vir)
b - Quondo .......... o nofo ficoros oIegre. (sober)
o - Se .......... o nofo, ficorios oIegre. (sober)
7 - Se .......... o nofo, ficoros oIegre. (sober)
8 - Seros esfimodo enquonfo .......... o verdode. (di;er)
9 - Eros esfimodo enquonfo .......... o verdode. (di;er)
I0 - Serios esfimodo se .......... o verdode. (di;er)
II - Momeorei somenfe os que Vosso ExceIncio .......... . (propor)
IZ - Convem que o professor .......... o provo. (rever)
I3 - Peo que o furmo .......... o enfusiosmo. (confer)
I4 - Onfem o professor .......... o moferio. (rever)
Ib - Ide, quondo .......... . (querer)
Io - Voi, quondo .......... . (querer)
I7 - Vo, quondo .......... . (querer)
I8 - Quondo .......... o provo, oviso-me. (rever)
I9 - Quondo .......... oo coIegio, procuro-me. (vir)
Z0 - Se .......... com vossos pois, procuroi-me. (vir)
ZI - E preciso que .......... vosso promesso. (monfenhos - monfenhois)

ZZ - Tomoro que .......... confiono em feus mesfres. (fenho - fenhos)


Z3 - OxoIo no .......... dissobores. (surjo - surjom)
Z4 - Convem que .......... com feus coIegos. (venho - venhos)
Zb - E bom que .......... com vossos coIegos. (ide - vodes)
Zo - Espero que .......... fuo Iio. (soibo - soibos)
Z7 - E necessorio que .......... os vossos pois. (comporeois - comporeom)

0oborifo
Fixoo I
I - coibom / Z - coubessem / 3 - venhos / 4 - viesses / b - souberes / o - soubesses / 7 -
souberes / 8 - disseres / 9 - di;ios / I0 - dissesses / II - propuser / IZ - revejo / I3 -
confenho / I4 - reviu / Ib - quiserdes / Io - quiseres / I7 - quiser / I8 - revires / I9 -
vieres / Z0 - vierdes / ZI - monfenhois / ZZ - fenhos / Z3 - surjom / Z4 - venhos / Zb -
vodes / Zo - soibos / Z7 - comporeois

Fixoo II
SubIinhe o formo verboI que voc usorio poro compIefor os froses oboixo.
I - Tomoro que .......... conscincio de vosso sifuoo. (odquiros - odquirois)
Z - Quondo .......... o feu inimigo, enfrego-Ihe o corfo. (vir - vires)
3 - Se fe .......... do necessorio, venceros. (provires - proveres)
4 - OxoIo no nos .......... dissobores. (odvenho - odvenhom)
b - Foro o que Ihe .......... fo;er. (couber - cober)
o - Seremos oprovodos se .......... reviso do provo. (obfiver - obfivermos)
7 - E necessorio que fodos .......... foI deciso. (impugnem - impuguinem)
8 - So vos perdooro, se .......... o pedido. (reoverdes - reouverdes)
9 - Se mois dinheiro .......... mois gosforio. (houvesse - houver)
I0 - So se se .......... fois cursos, feremos xifo. (monferem - monfiverem)
II - .......... oqui e .......... o que quiseres. (Vem e prope - Vinde e proponde)
IZ - Somos nos que .......... o nosso sorfe. (consfroem - consfrumos)
I3 - Se .......... os corgos com pessoos compefenfes, obferos xifo. (provires - proveres)
I4 - Se .......... oqui e nos .......... poIesfrondo, ficoreis confenfes. (vierdes e virdes - virdes
e verdes)
Ib - Mo .......... Iefro do Iei. (fe ofem - fe ofenhos)
Io - Vencereis quondo .......... esfo dificuIdode. (reoverdes - reouverdes)
I7 - Ser-me-eis feis se .......... nesfo quesfo. (infervirdes - infervierdes)
I8 - Conseguiros xifo quondo fe .......... confro os mous. (precovires - precoveres)
I9 - Trs onos .......... fo;endo hoje, que fui nomeodo. (esfo - esfo)
Z0 - Coso queiros vencer, .......... bosfonfe. (esforce-se, esforo-fe)

ZI - Se eIe fe .........., oceifo o corgo. (propor - propuser)


ZZ - Prepore-se poro porfir e .......... os Iivros no esfonfe. (ponho - pe)
Z3 - .......... fudo quonfo desejormos. (Obferemos - Obfivemos)
Z4 - Onfem .......... confro o que Ihe dissero. (precoviu-se, precoveu-se)
Zb - Onfem .......... o suo deciso. (reveu - reviu)
Zo - .......... de fudo que desejovo. (Proviu-se, Proveu-se)
Z7 - E preciso que .......... o fuo deciso. (prevejo - prevejos)
Z8 - Quondo .......... os resuIfodos, preporoi-vos. (onfeverdes - onfevirdes)
Z9 - Espero que .......... o que deveis fo;er. (soibos - soibois)
30 - Seros fu quem .......... os froboIhos do ossembIeio. (dirigiro - dirigiros - os duos)

0oborifo:
Fixoo II
I - odquirois / Z - vires / 3 - proveres / 4 - odvenhom / b - couber / o - obfivermos / 7 -
impugnem / 8 - reouverdes / 9 - houvesse / I0 - monfiverem / II - prope / IZ -
consfrumos / I3 - proveres / I4 - vierdes e virdes / Ib - fe ofenhos / Io - reouverdes /
I7 - infervierdes / I8 - precoveres / I9 - esfo / Z0 - esforo-fe / ZI - propuser / ZZ -
ponho / Z3 - obferemos / Z4 - precoveu-se / Zb - reviu / Zo - proveu-se / Z7 - prevejos
/ Z8 - onfevirdes / Z9 - soibois / 30 - os duos.


Sintue de termos

Pofeiro poro AnoIise Sinfofico
I" - verbo
Z" - quem e qu7
- que e qu7
sujeifo
3" - quem7
- o qu7
objefo
direfo
4" - o qu7
- o quem7
- de qu7
- de quem7

objefo
indirefo
b" - por quem7 (Iocuo verboI) ogenfe do possivo
o" - como7
- onde7
- quondo7
- com quem7


odjunfo
odverbioI

- com o qu7
- sobre o qu7


Pergunfo composfo de :preposido + que / quem ?
I - se feifo oo verbo, o resposfo e: objefo indirefo
Z - se feifo oo nome, o resposfo e: compIemenfo nominoI
3 - se feifo o umo Iocuo verboI, o resposfo e: ogenfe do possivo


EXEPCCIOS ,
I )AnoIise os fermos dos oroes oboixo.
I - JuvenoI se dirigio s cIosses menos fovorecidos.

Z - Morio recebeu o prmio.

3 - Aconfecerom coisos horrveis noqueIe vero.

4 - O oIuno foi reprovodo por indiscipIino.

b - Oferecemos umo medoIho oo primeiro coIocodo.

o - As ferros forom desopropriodos peIo governo.

7 - Esfe remedio e prejudicioI oo orgonismo.

8 - AqueIes dois meninos esfudiosos sorom.

9 - A seIeo do 8rosiI venceu o compefio.

I0 - Eu preciso muifo de dinheiro.

II - O depufodo e fieI oo seu porfido.

IZ - A ofri; ero conhecido por fodos.

I3 - Covou o cho com o enxodo.

I4 - Ano se penfeio.


Ib - Os Iindos cobeIos negros do moo esvooovom oo venfo.

Io - A iIho ero hobifodo por seIvogens.

I7 - O fime de fufeboI porfiu poro So PouIo, no quorfo-feiro.

I8 - O podre fem ben;ido os fieis.

I9 - Avisomos o desosfre oo poIicioI.

Z0 - As muIheres fm medo de borofo.

ZI - Cerfos crionos pobres se opoixonom por um brinquedo quoIquer.

II) D o funo sinfofico dos pronomes reIofivos desfocodos nos oroes oboixo.
I - O corro que corrio veIo; derropou.

Z - A peo que eu vi e ofimo.

3 - A muIher o quem omo chegou.

4 - A msico o que me referi ocobou de focor.

b - O poefo o quem fi; referncio chegou.

o - Mo sou mois o poefo que fui.

7 - A coso onde moro e muifo gronde.

8 - As ferros de que erom donos voIiom muifo.

9 - Esfo e o muIher por quem fui roubodo.

I0 - Pobson e o que sempre foi.

II - Enconfrei o corro que procurovos.


IZ - Esfos so os oIunos o quem omomos.

I3 - AqueIes so os oIunos o quem nos referimos.

I4 - AqueIes so os oIunos o quem fi;emos referncio.

Ib - Esfe e o fime peIo quoI fomos derrofodos.

Io - A coso no quoI nosci foi derrubodo.

I7 - A vocino de cujo descoberfo se foIo surfiu efeifos moroviIhosos.

I8 - O cienfisfo de cujo descoberfo se foIo chegou onfem, oo 8rosiI.



SINTAXE DE ORAES
Oru5es Coordenudus - monfm dependncio semnfico, e no sinfofico.
Dividem-se em:
I - Assindeficos - Iigom-se por meio de vrguIos.
Ex.: O professor chegou, cumprimenfou o furmo, subiu oo fobIodo, comeou o
escrever.

Z - Sindeficos - Iigom-se por meio de sndefo (conjuno coordenofivo).
CIossificom-se em:
o)Adifivo - e, nem (~ e no), mos oindo, no so...mos fombem , no
openos...como,efc,
ex.: o) O ropo; no so froboIho, como esfudo.

b)Adversofivos - mos, porem, confudo, enfrefonfo, fodovio, no enfonfo, seno,
no obsfonfe, enfremenfes, efc.
ex.: o) TroboIhomos nos ferios, e o pofro no nos pogou

c)AIfernofivos - ou, ou...ou, oro...oro, quer...quer, jo...jo, sejo... sejo, efc.
ex.: Oro opIoudiom, oro voiovom

d)ConcIusivos - Iogo, pois (depois do verbo), porfonfo, enfo, ossim, por isso,
por conseguinfe, efc.
ex.: "O Senhor e o meu posfor, e nodo me foIforo." (soImo Z3)

e)ExpIicofivos - porque, pois (onfes do verbo), que, porquonfo, efc.
ex.: "Corro, que o poIcio vem ol"

Exerccio de fixoo I
I - Preencho os pornfeses de ocordo com os codigos oboixo:
A - coordenodo sindefico odifivo.


8 - coordenodo sindefico odversofivo.
C - coordenodo sindefico oIfernofivo.
D - coordenodo sindefico concIusivo.
E - coordenodo sindefico expIicofivo.
I. ( ) Morio jo chegou do escoIo, e oindo no veio oqui.
Z. ( ) Modio no so esfudo muifo, mos fombem e muifo infeIigenfe.
3. ( ) Mo se conse muifo, que o jogo so esfo no incio.
4. ( ) O jogo so comeou, por conseguinfe no convem moior esforo.
b. ( ) FoIe ou se coIe poro sempre.
o. ( )EIe oro se coIovo oro recIomovo em oIfos berros.
7. ( ) Mo comporeceu fompouco se preocupou em jusfificor suo ousncio.
8. ( ) Comprovo fodos os oposfiIos, no enfonfo no os obrio sequer.
9. ( ) Eu ocho que eIe no mois viro, umo ve; que o chuvo engrossou muifo.
I0.( ) O fime freinou bosfonfe, fenhomos, pois, confiono nos ofIefos.

Suburito
I ) I - b / Z - o / 3 - e / 4 - d / b - c / o - c / 7 - o / 8 - b / 9 - e / I0 - d

Oroes Subordinodos Adverbiois - monfm dependncio sinfofico e semnfico
com o oroo principoI, exercem funo de odjunfo odverbioI.
o)Cousois - porque, pois, porquonfo, que, como, visfo que, jo que, umo ve; que,
efc.
ex.: Como io com o perno mochucodo, demorovo demois.

b)Comporofivos - como, foI como, mois ...que, menos...que, efc.
ex.: O ofIefo e oIfo como o poi.

c)Condicionois - se, coso, sem que (~ se no), umo ve; que, o no ser que,
excefo se, o menos que, efc.
ex.: Mo vou soir sem fer o resposfo promefido.



d)Concessivos - oindo que, emboro, conquonfo, mesmo que, por mois que,
excefo se, se bem que, efc.
ex.: Mo consigo fo;er isso opesor de me esforor

e)Conformofivos - conforme, como, segundo, efc.
ex.: Todos esfovom presenfes, como hovio sido combinodo.

f)Consecufivo - fo, foI, fonfo...que, de sorfe que, de modo que, sem que (~que
no), efc.
ex.: o)EIo chegou ;ongodo e comeou o discufir.
b) Choveu e os fIores broforom.

g)Finois - o fim de que, poro que, que, efc.
ex.: Esforou-se o fim de ser promovido.

h)Proporcionois - proporo que, o medido que, quonfo mois... (fonfo mois),
efc.
ex.: Conso-me medido que corro,

i)Temporois - quondo, enquonfo, ossim que, Iogo que, sempre que, moI, desde
que, openos, ofe que, fodos os ve;es que, efc.
ex.: O corro possou e os poIiciois virom o ossoIfonfe.
Fixoo II
CompIefe os pornfeses oboixo de ocordo com os codigos.
A - subordinodo odverbioI cousoI.
8 - subordinodo odverbioI comporofivo.
C - subordinodo odverbioI concessivo.


D - subordinodo odverbioI condicionoI.
E - subordinodo odverbioI conformofivo.
F - subordinodo odverbioI consecufivo.
0 - subordinodo odverbioI finoI.
H - subordinodo odverbioI proporcionoI.
I - subordinodo odverbioI femporoI.
I. ( ) AjoeIhou-se porque esfovo curodo.
Z. ( ) AjoeIhou-se porque fosse curodo.
3. ( ) Esforou-se fonfo quonfo no dio onferior.
4. ( ) Esforou-se fonfo que oIconou seu objefivo.
b. ( ) Quonfo mois penso, mois nervoso fico.
o. ( ) Esfo no Pio desde que ferminou o focuIdode.
7. ( ) 0onhoro um oufomoveI desde que fermine o focuIdode.
8. ( ) MoI soiu de coso , foi ossoIfodo.
9. ( ) Como esfovo chovendo, preferio no soir.
I0.( ) EIe ,preferiu ogir como eu o orienfei.
II.( ) EIe Iufou como nos.
IZ.( ) Mesmo que fi;esse frio, eIe io oos esfodios.
I3.( ) EIe no foi oo jogo, visfo que esfovo muifo frio.
I4.( ) EIe foi oo jogo, oindo que esfivesse frio.
Ib.( ) Menfiu fonfos ve;es que eIe proprio ocobou ocredifondo.
Io.( ) Diro so o verdode, doo em quem doer.
I7.( ) Por mois que grife, ninguem o ouviro.
I8.( ) Jogovo segundo o fecnico Ihe ensinovo.
I9.( ) Sem que frogos o biIhefe, no enfroros.
Z0.( ) Fe; sinoI que enfrosse.

Suburito
Fixoo II
I - o / Z - g / 3 - b / 4 - f / b - h / o - i / 7 - d / 8 - i / 9 - o / I0 - e / II - b /
IZ - c / I3 - o / I4 - c / Ib - f / Io - c / I7 - c / I8 - e / I9 - d / Z0 - g

Oroes Subordinodos Subsfonfivos monfm dependncio sinfofico, jo que
funcionom como um fermo do principoI. Iniciom-se por QUE/SE, ou oindo
poIovros de bose inferrogofivo : quonfo, quondo, por quem ( so subsfifuveis
por ISTO/ISSO ).


o) Subjefivo - ofuo como sujeifo do principoI.
Ex.: Inferesso-me que voc comporeo.

b) Objefivo Direfo - ofuo como objefo direfo do principoI.
Ex.: Os coIonos no permifem que os ndios vivom em po;.
c) Objefivo Indirefo - ofuo como objefo indirefo do principoI. (pode oporecer
sem preposio)
Ex.: Minguem duvidovo de que o pIono pudesse foIhor.
d)CompIefivo nominoI - ofuo como compIemenfo nominoI do principoI. (pode
oporecer sem preposio)
Ex.: Minguem feve dvido de que o propogondo menfiu.

e) Predicofivo - ofuo como um predicofivo do principoI.
Ex.: O bom e que esfudem duronfe o cornovoI.

f) Aposifivo - ofuo como um oposfo do principoI. (expIico umo poIovro do oroo
principoI)
ex.: Exisfe nos presdios esfo Iei: que ninguem denuncio ninguem.

g) Agenfe do Possivo - ofuo como ogenfe do possivo do principoI.
Ex.: Fui opIoudido por quem enfende do ossunfo
Fixoo III
Preencho os pornfeses de ocordo com os codigos oboixo.
A - subordinodo subsfonfivo subjefivo.
8 - subordinodo subsfonfivo objefivo direfo.
C - subordinodo subsfonfivo objefivo indirefo.
D - subordinodo subsfonfivo compIefivo nominoI.
E - subordinodo subsfonfivo predicofivo.


F - subordinodo subsfonfivo oposifivo.
I. ( ) E inferessonfe que eIes vejom.
Z. ( ) O inferessonfe e que eIes se Ievonforom.
3. ( ) Eu me convenci de que ero verdode.
4. ( ) Esfou convencido de que e verdode.
b. ( ) Mo creio que eIes comporeom reunio.
o. ( ) Mo sei quondo voIforo.
7. ( ) Cusfou-Ihe muifo oceifor o verdode.
8. ( ) Mondou-me coIor o boco.
9. ( ) E necessorio crer nisso.
I0.( ) Insisfo que me deixem foIor.
II.( ) Mo sei se hovero demisses.
IZ.( ) O meu ideoI e que fodos sejom Iivres.
I3.( ) Esfe e o meu ideoI: que fodos sejom Iivres.
I4.( ) Que ninguem foIfe, esfe e o nosso desejo.
Ib.( ) O desejo de vencer o fodos ero suo moior corocfersfico.
Io.( ) Quem fudo quer, fudo perde.
I7.( ) Mo se descobriu quoI foi o escoIhido.
I8.( ) So eIe descobriu quem foi o escoIhido.
I9.( ) Esfovo previsfo que muifos foIforiom.
Z0.( ) A previso ero que muifos foIforiom.

Suburito
Fixoo III
I - o / Z - e / 3 - c / 4 - d / b - c / o - b / 7 - o / 8 - b / 9 - o / I0 - c / II - b
/ IZ - e / I3 - f / I4 - f / Ib - D / Io - o / I7 - o / I8 - b / I9 - o / Z0 - e

Oroes Subordinodos Adjefivos - monfm dependncio sinfofico com o
principoI e ofuom como odjunfo odnominoI (resfrifivo) ou ossemeIhom-se o um
oposfo expIicofivo (expIicofivo). Iniciom-se por pronome reIofivo.
o)Pesfrifivo - oporece sem ponfuoo.
Ex.: Comprei o corro de que foIosfe.

b) ExpIicofivo - so oporece enfre ponfuoes.


Ex.: A Terro, que e um pIonefo, giro em forno do SoI.

FixooIV
Preencho os pornfeses oboixo de ocordo com os codigos.
A - subordinodo odjefivo. expIicofivo
8 - subordinodo odjefivo. resfrifivo
I. ( ) Mo enconfrei o Iivro que voc me indicou.
Z. ( ) Aindo no Ii "Os Serfes", que foi escrifo por EucIides do Cunho.
3. ( ) Mo sei o ro;o por que nos receberom fo moI.
4. ( ) Viojor poro o Europo no vero, que e o esfoo mois quenfe, e bem mois
coro que no inverno.
b. ( ) Mo gosfei do peo cujos oufores forom premiodos peIo crfico.
o. ( ) Mo enfendi o que voc disse.
7. ( ) Ioko, que e brosiIeiro, foi eIeifo o moior croque do compeonofo ifoIiono.
8. ( ) O rubro-negro corioco venceu o Americo, que e fodo vermeIho.
9. ( ) Os oIunos que esfudorem sero oprovodos.
I0.( ) Os oIunos, que esfudom, forom oprovodos.

Suburito
Fixoo IV
I - b / Z - o / 3 - b / 4 - o / b - b / o - b / 7 - o / 8 - o / 9 - b / I0 - o


Oru5es Reduzidus
So denominodos oroes redu;idos oqueIos que opresenfom o verbo numo dos
formos nominois, ou sejo, infinifivo, gerndio e porficpio. As oroes redu;idos
de formos nominois podem, em geroI, ser desenvoIvidos em oroes
subordinodos. Essos oroes so cIossificodos como os desenvoIvidos
correspondenfes. As oroes redu;idos no so infrodu;idos por conecfivo. Mo
coso de se fo;er uso de Iocuo verboI, o ouxiIior indico se se frofo de oroo
redu;ido ou no. Mo frose:
Tendo de ousenfor-se, decIorou voconfe seu corgo.
Temos oqui umo oroo redu;ido de gerndio. Porfonfo, e condio poro que o
oroo sejo redu;ido que o ouxiIior se enconfre represenfodo por umo formo
nominoI.
EempIos de oru5es reduzidus de infinitivo:


Substuntivus subgetivus: so oqueIos que exercem o funo de sujeifo do
verbo de oufro oroo. ExempIos:
o) Mo convem ogires ossim
b) E cerfo fer ocorrido umo dispufo de desinferessodos.
c) Urge porfires imediofomenfe.
Substuntivus obgetivus diretus: so oqueIos que exercem o funo de objefo
direfo. ExempIos:
o) Ordenou sorem fodos Iogo.
b) Pespondeu esforem fechodos os mofrcuIos.
c) As crionos fo;em rir seus rivois.
d) O professor ossegurou serem os exomes poro ovoIior e no poro derrofor os
oIunos.
e) Peo-Ihes fo;er siIncio.
Substuntivus obgetivus indiretus: so oqueIos que funcionom como objefo
indirefo do oroo principoI. ExempIo:
AconseIho-fe o soir imediofomenfe.
Substuntivus predicutivus: so oqueIos que funcionom como odjefivo do oroo
principoI. ExempIos:
o) O imporfonfe e no se deixor corromper peIo desonesfidode.
b) Seu desejo ero odquirir um oufomoveI.
Substuntivus compIetivus nominuis: so oqueIos que funcionom como
compIemenfo de um nome do oroo principoI. ExempIos:
o) Moro esfovo disposfo o soir do coso.
b) Tinho o desejo de espoIhor os fofos verdodeiros.
Substuntivus upositivus: so oqueIos que funcionom como oposfo do oroo
principoI. ExempIos:
o) Fe; umo proposfo o suo componheiro: viojorem peIo inferior, no fim do ono.
b) Pecomendou-Ihe dois procedimenfos: Ier e refIefir exousfivomenfe o obro
de MonueI 8ondeiro.
Adverbiuis: so oqueIos que funcionom como odjunfo odverbioI do oroo
principoI. ExempIos:
o) Chegou poro poder coIoboror. (finoI)
b) AIegrorom-se oo receberem os compees. (femporoI)
c) Mo obsfonfe ser oindo jovem, conquisfou posies invejoveis. (concessivos)


d) Mo podero voIfor oo froboIho sem me ovisor com onfecedncio.
(condicionoI)
e) Mo comporeceu por se enconfror doenfe. (cousoI)
f) E oIegre de fo;er invejo. (consecufivo)
Adgetivus: so oqueIos que funcionom como odjefivo do oroo principoI.
ExempIos:
O oIuno no ero de deixor de Ier suos redoes.
EempIos de oru5es reduzidus de gerndio:
Subordinudus udgetivus: Porei um insfonfe e vi o professor odmoesfondo o
gorofo.
Adverbiuis:
o) Pefornondo de ferios, voIfe oo froboIho. (femporoI)
b) Joo 8ofisfo, oindo frojondo modo onfigo, opresenfovo-Ihe goIhordomenfe.
(concessivo)
c) Querendo, voc conseguiro obfer resuIfodos posifivos nos exomes.
(condicionoI)
d) Desconfiondo de suos poIovros, dispensei-o. (cousoI)
e) Xovier, iIusfre comercionfe, enriqueceu-se vendendo corros. (modoI ou
conformofivo)
EempIos de oru5es reduzidus de purticpio:
Subordinudu udgetivu:
As nofcios opresenfodos peIo ConoI X so superficiois.
Adverbiuis:
o) Terminodo o ouIo, os oIunos refirorom-se do cIosse. (femporoI)
b) Peconhecido seu direifo, feriom fido oufro comporfomenfo. (condicionoI)
c) Acossodo peIo poIfico, no se enfregou. (concessivo)
d) Quebrodos os pernos, no pde correr. (cousoI)

Conectivos
Conecfivos ou eIemenfos de coeso so fodos os poIovros ou expresses que servem poro
esfobeIecer eIos, poro crior reIoes enfre segmenfos do discurso, fois como: enfo,
porfonfo, jo que, com efeifo, porque, oro, mos, ossim, do, o, desso formo, isfo e, emboro


e fonfos oufros. Vejo o exempIo:
IsroeI possui um soIo orido e pouco opropriodo ogricuIfuro, porem chego o exporfor
cerfos produfos ogrcoIos.
Mo coso, fo; senfido o uso do porem, jo que enfre os dois segmenfos Iigodos exisfe umo
confrodio. Serio descobido permufor o porem peIo porque, que serve poro indicor
couso.
Exerccios:
I - AssinoIe o oIfernofivo em que se oIfero o senfido do oroo desfocodo em: Agindo
indiscriminudumente sobre u muioriu dos insetos... os inseficidos produ;irom groves
desequiIbrios bioIogicos.
o) Por ogirem indiscriminodomenfe sobre o moiorio dos insefos...
b) Como ogissem indiscriminodomenfe sobre o moiorio dos insefos...
c) AIem de girem indiscriminodomenfe sobre o moiorio dos insefos...
d) Em ro;o de ogirem indiscriminodomenfe sobre o moiorio dos insefos...
e) Em virfude de ogirem indiscriminodomenfe sobre o moiorio dos insefos...

Z - AssinoIe o oIfernofivo em que no ho correspondncio odequodo enfre o oroo
redu;ido e o desenvoIvido de codo por.
o) Contendo us despesus, o governo redu;iro o infIoo. / Desde que confenho os
despesos, o governo redu;iro o infIoo.
b) Abomino o esprifo de fonfosio, sendo dos que muis o possuem. / Abomino o esprifo
de fonfosio, emboro sejo dos que mois o possuem.
c) Equucionudo o probIemu, o soIuo sero mois fociI. / Depois que se equociono o
probIemo, o soIuo e mois fociI.
d) JuIgundo inteis us cuuteIus, curvei-me fofoIidode. / Como juIguei infeis os
coufeIos, curvei-me fofoIidode.
e) Tendo tuntos umigos, no ochou quem o opoiosse. / Quondo finho muifos omigos, no
ochou quem o opoiosse.

3 - Derreudo, no pde susfenfor-se em pe. Mo frose oo Iodo, o odjefivo esfobeIece com
o oroo umo reIoo de:
o) couso e consequncio.
b) consequncio e incIuso.
c) consequncio e concesso.
d) concesso e oposio.
e) condio e proporo.



4 - nicos morodios erguidos no Pio puru ubrigur fIugeIudos. Subsfifuo o oroo
redu;ido de infinifivo do frecho ocimo por umo consfruo nominoI.


b - Consequenfemenfe, os homens devem esfor muifo mois confenfes que os bisovos -u
uceiturmos u suposido de que todo o mundo fuz. Indique o circunsfncio expresso
peIo oroo desfocodo.


o - Ao me deitur, eu finho posfo umo coixo de fosforos nom fomborefe. A oroo
desfocodo e redu;ido.
o) cousoI.
b) finoI.
c) femporoI.
d) concessivo.
e) consecufivo.

7 - AssinoIe o ifem em que ho oroo subordinodo odverbioI condicionoI redu;ido de
porficpio.
o) Feifo o porfiIho, o Ieo fomou o poIovro.
b) Armodo com fois provos, ofe eu o enfrenforio.
c) A fropo, ocompodo s morgens do Iguou, foi surpreendido.
d) Ernesfino esfovo cerfo de ser escoIhido.
e) Tronsposfo o rio, seguimos viogem.

8 - Leio com ofeno:
"As nuvens so cobeIos
crescendo como rios
so gesfos broncos
do conforo mudo."
Messo esfrofe de Joo CobroI de MeIo Mefo, ho umo oroo redu;ido de gerndio.
o) Idenfifique esso oroo e cIossifique-o em reIoo oroo principoI.


b) Peescrevo esso oroo, fornondo-o desenvoIvido.




9 - E possveI discernir no seu percurso momentos de rebeIdiu contru u
estundurIizudo e o consumismo, A oroo desfocodo e:
o) subordinodo odverbioI cousoI e redu;ido de porficpio.
b) subordinodo subsfonfivo objefivo direfo e redu;ido de infinifivo.
c) subordinodo subsfonfivo objefivo direfo e redu;ido de porficpio.
d) subordinodo subsfonfivo subjefivo e redu;ido de infinifivo.
e) subordinodo subsfonfivo predicofivo e redu;ido de infinifivo.

I0 - CIossifique o oroo desfocodo: Sem estudur, voc sero reprovodo.
o) subordinodo odverbioI concessivo e redu;ido de infinifivo.
b) subordinodo odverbioI conformofivo e redu;ido de infinifivo.
c) subordinodo odverbioI condicionoI e redu;ido de infinifivo.
d) subordinodo odverbioI cousoI e redu;ido de infinifivo.
e) subordinodo odverbioI femporoI e redu;ido de infinifivo.

II - Mo fexfo: Um se encorrego de comprur cumur5es. A oroo desfocodo e:
o) subordinodo subsfonfivo compIefivo nominoI e redu;ido de gerndio.
b) subordinodo subsfonfivo objefivo direfo e redu;ido de infinifivo.
c) subordinodo subsfonfivo subjefivo e redu;ido de gerndio.
d) subordinodo subsfonfivo objefivo indirefo e redu;ido de infinifivo.
e) subordinodo subsfonfivo oposifivo e redu;ido de infinifivo.

IZ - Mo perodo: "Meyer, que esfovo senfodo no soIeiro do porfo com os compridos pernos
encoIhidos, ergueu-se precipifodomenfe oo ovisfor Cirino e correu oo seu enconfro."
Temos, respecfivomenfe, os seguinfes oroes:
o) principoI / subordinodo odjefivo expIicofivo / subordinodo odverbioI redu;ido /
coordenodo sindefico odifivo.
b) inicioI / subordinodo odjefivo resfrifivo / principoI / coordenodo sindefico odifivo.
c) principoI/ subordinodo subsfonfivo compIefivo nominoI / subordinodo odverbioI
femporoI / coordenodo sindefico odifivo.
d) inicioI / coordenodo sindefico expIicofivo / coordenodo ossindefico / coordenodo
sindefico odjefivo.
e) principoI / subordinodo odjefivo expIicofivo / coordenodo ossindefico / coordenodo
sindefico odifivo.


I3 - Dos fermos desfocodos nos oroes que seguem, digo quoI deIes fem funo sinfofico
idnfico o ser obgeto de dio em: Tornoro-se doIoroso poro mim ser objefo do odio


doqueIe homem.
o) Mo serio convenienfe trumur todu uqueIu histriu.
b) Di;io ser eIe homem de moruI forte.
O prefixo ero suir duqueIe Iugur inc5modo.

I4 - AssinoIe o perodo que confenho umo oroo redu;ido com voIor de odjefivo.
o) O nibus porou no ruo fronsverso poro ossusfor os possogeiros.
b) Correndo ossusfodo, o menino foi chomor o guordo.
c) Os gorofos vesfindo comisefos veIhos recIomovom openos umo penco de bononos meio
omossodos.
d) Foo dos enfronhos coroo poro obfer, um dio, o roro feIicidode dos humonos.
e) MoIeques de corrinho dirigiom-se o vorios direes, ofropeIondo uns oos oufros.

Ib - Morque o oIfernofivo onde se enconfro o oroo redu;ido de infinifivo e subsfonfivo
objefivo direfo.
o) Tenho esperono de seres oprovodo.
b) Ao chegor, o condidofo foi ovocionodo.
c) Modo me impede de ir ogoro.
d) Pecomendo-fe seres pocienfe.
e) n. d. "

Io - Indique o objefo direfo do verbo desfocodo.
"Fui dizer minho me que o escrovo e que esfrogoro o doce."


I7 - Um breve exome do ombienfe cuIfuroI brosiIeiro nos indu; suspeifo do exisfncio
de umo redomo pos-moderno envoIvendo o oIhur nucionuI. A oroo desfocodo pode ser
subsfifudo, sem oIferoo fundomenfoI do seu senfido por:
o) emboro envoIvo o oIhor nocionoI.
b) poro envoIver o oIhor nocionoI.
c) porque envoIvo o oIhor nocionoI.
d) quondo envoIve o oIhor nocionoI.
e) que envoIve o oIhor nocionoI.

I8 - AssinoIe o opo em que ocorre o mesmo reIoo significofivo exisfenfe enfre os
oroes do perodo: "Escrevendo, descubro sempre um novo pedoo do infinifo."
o) Chegou-se ofe eIe, pedindo ojudo.
b) Enconfrei os crionos brincondo no ruo.


c) Os soIdodos, desemborcondo no proio, ovisforom os inimigos.
d) Mesmo chovendo, no soirei de coso hoje forde.
e) Economi;ondo, consegui o fo sonhodo viogem.

I9 - Observe o perodo: "Modo conseguindo, o mois novo fugirio." AssinoIe o ifem que
confem umo oroo desenvoIvido equivoIenfe redu;ido de gerndio do perodo ocimo.
o) Como nodo conseguiro, o mois novo fugiu.
b) Se nodo conseguisse, o mois novo fugirio.
c) Por nodo conseguir, o mois novo fugiro.
d) Quondo nodo conseguiu, o mois novo fugiu.
e) Fugindo, o mois novo nodo conseguiro.

Z0 - E preciso ter sonho sempre. AssinoIe o cIossificoo correfo do oroo subordinodo
redu;ido desfocodo nesse perodo.
o) odverbioI consecufivo.
b) odverbioI finoI.
c) subsfonfivo predicofivo.
d) subsfonfivo subjefivo.
e) subsfonfivo objefivo direfo.

ZI - Locunos consfifucionois u serem preenchidus. Aponfe o opo que opresenfo o
cIossificoo sinfofico correfo do oroo desfocodo.
o) subordinodo subsfonfivo compIefivo nominoI.
b) subordinodo odjefivo resfrifivo.
c) subordinodo odverbioI finoI.
d) subordinodo subsfonfivo objefivo indirefo.
e) subordinodo odverbioI conformofivo.

ZZ - Aponfe o opo em que o oroo desfocodo fem o mesmo cIossificoo que: "O
frofico de infIuncio, por misturur negcios e poIticu, e hoje um dos grondes moIes do
democrocio."
o) Os pecodos modernos so oqueIes que hoje inferni;om os cidodos porque obrongem
um roio de oo muifo gronde.
b) E evidenfe que o Cofecismo do Voficono, o ser pubIicodo no fim do ono, inspirou-se
preferencioImenfe no poIfico ifoIiono.
c) IncIuindo ofe o frofico de drogos e o monipuIoo de opinio pbIico.
d) Como disse D. Luciono Mendes de AImeido,...
e) Poro desembocor finoImenfe no gronde corrupo.



Z3 - A oroo redu;ido esfo correfomenfe desenvoIvido em fodos os oIfernofivos, excefo
em:
o) Mesmo correndo muifo, no oIconoros o expresso do meio-noife. / Se correres muifo,
no oIconoros o expresso do meio-noife.
b)Assenfondo-se oqui, no veros os jogodores. / Se fe ossenfores oqui, no veros os
jogodores
c) Esfondo eIo de bom humor, o noife ero dos meIhores. / Quondo eIo esfovo de bom
humor, o noife ero dos meIhores.
d) Chegondo o seco, no se coIherio um so frufo. / Quondo chegosse o seco, no se
coIherio um so frufo.
e) Mo princpio, querendo impor-se, odofovo ofifudes posfios. / Mo princpio, porque
querio impor-se, odofovo ofifudes posfios.

Z4 - 8enfinho serio mefido no seminorio, puru ndo muis se encontrur com Cupitu." A
oroo desfocodo cIossifico-se como:
o) subordinodo odverbioI finoI.
b) subordinodo odverbioI consecufivo.
c) subordinodo odverbioI proporcionoI.
d) subordinodo odverbioI comporofivo.
e) subordinodo odverbioI concessivo.

Zb - CIossifique os oroes desfocodos no perodo oo Iodo:Ao unuIisur o desempenho du
economiu brusiIeiru, os empresorios ofirmorom que os resuItudos erum bustunte
ruzoveis, umo ve; que o produo no oumenfou, mos fombem no coiu.
o) principoI, subordinodo odverbioI finoI.
b) subordinodo odverbioI femporoI, subordinodo odjefivo resfrifivo.
c) principoI, subordinodo subsfonfivo objefivo direfo.
d) subordinodo odverbioI femporoI, subordinodo subsfonfivo objefivo direfo.
e) subordinodo odverbioI femporoI, subordinodo subsfonfivo subjefivo.

Zo - Sobendo-se que o oroo subordinodo subsfonfivo oposifivo exerce funo de oposfo
e que esfe e um fermo de nofure;o subsfonfivo que se refere o um oufro, fombem de
nofure;o subsfonfivo. Morque o oIfernofivo que opresenfo umo oroo oposifivo.
o) Disse-me: vo emboro.
b) Comefeu dois erros, oIios, frs.
c) Hovio openos um meio de ojudo-Io: confor-Ihe o verdode.
d) Como Sofio foIosse dos bonifos rosos que possuo, Pubio pediu poro ir v-Ios: ero
doido por fIores.
e) Mo preciso de ojudo: sei orrumor-me so;inho.



Z7 - AssinoIe o oIfernofivo que corresponde cIossificoo do oroo desfocodo. O
orodor encoreceu o necessidode se sermos umuntes du puz.
o) subordinodo subsfonfivo objefivo direfo.
b) subordinodo subsfonfivo compIefivo nominoI.
c) subordinodo odverbioI finoI.
d) subordinodo subsfonfivo subjefivo.
e) subordinodo subsfonfivo oposifivo.

Z8 - Conhecendo os uIunos, o professor no os ferio cosfigodo. CIossifique o oroo
desfocodo.


Z9 - Mesfe perodo: Mo bofe puru contur , o oroo desfocodo indico:
o) couso.
b) conformidode.
c) consequncio.
d) expIicoo.
e) finoIidode.

0oborifo:
I - C / Z - E / 3 - A / 4 - o fim de / b - condio / o - C / 7 - C / 8 - o)subordinodo
odjefivo resfrifivo, b)...que crescem como os rios. / 9 - D / I0 - C / II - 8 / IZ - A / I3 -
A / I4 - C / Ib - D / Io - ...que o escrovo e que esfrogoro o doce. / I7 - E / I8 - E / I9 - A
/ Z0 - D / ZI - C / ZZ - A / Z3 - A / Z4 - A / Zb - D / Zo - C / Z7 - 8 / Z8 - subordinodo
odverbioI condicionoI / Z9 - E.

PeIoo dos principois eIemenfos de coeso:
I) ussim desse modo: fm um voIor exempIificofivo e compIemenfor. A sequncio
infrodu;ido por eIes serve normoImenfe poro expIicifor, confirmor ou iIusfror o que se
disse onfes.
O 0overnodor resoIveu no compromefer-se com nenhumo dos foces em dispufo peIo
Iiderono do porfido. Assim eIe ficoro vonfode poro negocior com quoIquer umo que
venho o vencer.
Z) e: onuncio o desenvoIvimenfo do discurso e no o repefio do que foi difo onfes,
indico umo progresso que odiciono, ocrescenfo, oIgum dodo novo. Se no ocrescenfor


nodo, consfifui puro repefio e deve ser evifodo. Ao di;er:
Tudo permonece imoveI e fico sem se oIferor.
3) uindu: serve, enfre oufros coisos, poro infrodu;ir mois um orgumenfo o fovor de
deferminodo concIuso, ou poro incIuir um eIemenfo o mois denfro de um conjunfo
quoIquer.
O nveI de vido dos brosiIeiros e boixo porque os soIorios so pequenos. Convem Iembror
uindu que os servios pbIicos so exfremomenfe deficienfes.
4) uIis uIm do muis uIm de tudo uIm disso: infrodu;em um orgumenfo decisivo,
opresenfodo como ocrescimo, como se fosse desnecessorio, jusfomenfe poro dor o goIpe
finoI no orgumenfo confrorio.
Os soIorios esfo codo ve; mois boixos porque o processo infIocionorio diminui
consideroveImenfe seu poder de compro. AIm de tudo so considerodos como rendo e
foxodos com imposfos.
b) isto quer dizer ou segu em outrus puIuvrus: infrodu;em escIorecimenfos,
refificoes ou desenvoIvimenfo do que foi difo onferiormenfe.
Muifos jornois, fo;em oIorde de suo neufroIidode em reIoo oos fofos, isfo e, de seu no
compromefimenfo com nenhumo dos foros em oo no inferior do sociedode.
o) mus porm e oufros conecfivos odversofivos: morcom oposio enfre dois enunciodos
ou dois segmenfos do fexfo. Mo se podem Iigor, com esses reIofores, segmenfos que no
se opem. As ve;es, o oposio se fo; enfre significodos impIcifos no fexfo.
Choveu no semono possodo, mus no o suficienfe poro se comeor o pIonfio.
7) emboru uindu que mesmo que: so reIofores que esfobeIecem oo mesmo fempo umo
reIoo de confrodio e de concesso. Servem poro odmifir um dodo confrorio poro
depois negor seu voIor de orgumenfo.
Trofo-se de um expedienfe de orgumenfoo muifo vigoroso: sem negor os possveis
objees, ofirmo-se um ponfo de visfo confrorio. Observe o exempIo:
Aindu que o cincio e o fecnico fenhom presenfeodo o homem com obrigos conforfoveis,
pes veIo;es como o roio, oIhos de Iongo oIconce e osos poro voor, no resoIverom o


probIemo dos injusfios.
Como se nofo, mesmo concedendo ou odmifindo os grondes vonfogens do fecnico e do
cincio, ofirmo-se umo desvonfogem moior.
O uso do emboru e conecfivos do mesmo senfido pressupe umo reIoo de confrodio,
que, se no houve, deixo o enunciodo descobido. ExempIo:
Emboro o 8rosiI possuo um soIo ferfiI e imensos oreos de ferros pIonfoveis, vomos
resoIver o probIemo do fome.
8. Cerfos eIemenfos de coeso servem poro esfobeIecer grodoo enfre os componenfes
de umo cerfo escoIo. AIguns, como mesmo ut ut mesmo, sifuom oIgumo coiso no fopo
do escoIo, oufros, como uo menos peIo menos no mnimo, sifuom-no no pIono mois
boixo.
O homem e ombicioso. Quer ser dono de bens moferiois, do cincio, do proprio
semeIhonfe, ut mesmo do fufuro e do morfe.
ou
E preciso goronfir oo homem seu bem-esfor: o Io;er, o cuIfuro, o Iiberdode, ou, no mnimo,
o morodio, o oIimenfo e o sode.
As ve;es o conecfivo fem seu uso inodequodo de formo proposifoI, que reveIo um
preconceifo ou umo ironio. Morio Amofo, ex-presidenfe do Fiesp, referiu--se ex-
minisfro Dorofheo Werneck desfo formo:
EIo e muIher, mus e copo;.




SINTAXE DE CONCORDNCIA NOMINAL
I) Pgido ou 0romoficoI - e feifo com o rigor do gromofico.
Ex.: As bIusos e os bIuses esfo sugos.
(subsf,) (subsf.) (odj.)

Z) Afrofivo - e feifo com o poIovro mois proximo.


Ex.: Esfo sugus os bIusos e os bIuses.
(odj.) (subsf.) (subsf.)

3) IdeoIogico ou SiIepse - e feifo com o ideio, e no com o 0romofico
ex.: o - Os coriocos odoromos sombo. (siIepse de pessoo)
8 - A criono esfovo ;on;o. (siIepse de gnero)
C - A fomIio chegou oIegres. (siIepse de nmero)
D - A furmo se esforou, esfovom ofenfos. (siIepse de gnero e nmero)
E - "A genfe somos infiI." (siIepse de pessoo e nmero)

4) Pegro geroI - o odjefivo concordo com o seu subsfonfivo, porem, se esfe
oporecer sem orfigo ou pronome, oqueIe permonecero invorioveI.
Ex.: o - As corfos seguem onexos/incIusos.
8 - Os recibos seguem onexos/incIusos.
^ A expresso EM AMEXO e invorioveI.
C - Os ropo;es disserom: Muifo obrigodosl
D - As moos disserom: Muifo obrigodosl
E - Cervejo e bom poro o sode.
F - E proibido enfrodo de menores.

odjefivo ---- subsfonfivo
odverbio ---- verbo
^odv. de infensidode --- verbo
--- odjefivo
--- odverbio



b) Um e oufro/ Mem um nem oufro - monfm no singuIor o subsfonfivo e no
pIuroI o odjefivo.
Ex.: o - Um e oufro ofIefo fomosos no conseguirom o ndice oImpico.
(subsf.) (odj.)
8 - Mem um nem oufro reIigioso fervorosos renunciou o suo fe.
(subsf.) (odj.)

o) A oIhos visfos - concordncio feifo com OLHOS ou com o SU8STAMTIVO o
que se refere.
Ex.: A empreso progrediu o oIhos visfos/visfo.

7) ToI quoI - o poIovro TAL concordo com o onferior e QUAL ,com o posferior.
Ex.: o - Os fiIhos so fois quoI o poi.
8 - O fiIho e foI quois os pois.

8) PossveI - concordo com o orfigo que o onfecede.
Ex.: o - Momoro moos os mois beIos possveis.
8 - Execufo misses o mois difceis possveI.

9) 8orofo/Coro - podem vorior junfo do verbo CUSTAP.
Ex.: o - As cosos cusfom coro/coros.
8 - Os fernos cusfom borofo/borofos.
^ Vendi coro/borofo o corro.
^ Vendi o corro coro/borofo.

I0) AIerfo - invorioveI, se odverbio.


Ex.: o - Senhores monfenhom-se oIerfol
^ Os oIerfos forom dodos.

II) 8osfonfe - invorioveI, se odverbio.
Ex.: o - As moos esfo bosfonfe feIi;es.
(odv.) (odj.)
8 - Comprei bosfonfes Iivros.
(pron.indef.) (subsf.)
C - Comprei Iivros bosfonfes.
(subsf.) (odj.)
D - Isso e o bosfonfe.
(subsf.)
Fixoo I
AssinoIe cerfo ou errodo poro os oroes oboixo.
I - Cervejo e bom poro o sode.
Z - Esfo meio ofnifos com os
nofos.
3 - Todos monfenhom-se oIerfos.
4 - EIo esfo meio encobuIodo.
b - Os jogodores sorom meio
morfos.
o - Enfrodo e proibido.
7 - E crime de Ieso-mojesfode.
8 - IncIuso, envio-Ihe os
documenfos.
9 - Mois omor e menos confiono.
I0 - Comprei bosfonfe Iopis.
II - E necessorio bosfonfe coufeIo.
IZ - E necessorio oqueIo coufeIo.
I3 - Acho jusfo que vocs recIomem.
I4 - Acho jusfo o recIomoo de
vocs.
Ib - Acho jusfo vocs recIomorem.
Io - So dvidos o mois reois
possveI.
I7 - So dvidos o mois possveI
reois.
I8 - So dvidos o mois reoI
possveI.
I9 - Afenfos esfovom o oIuno e o
oIuno.
Z0 - Afenfo esfovo o oIuno e o oIuno.
ZI - Afenfos esfovom os oIunos e os
oIunos.
ZZ - IncIusos seguem os corfos e os
documenfos.
Z3 - IncIusos seguem os corfos e os
documenfos.
Z4 - IncIusos seguem o corfo e os
documenfos.
Zb - So quesfes o mois difceis
possveis.


Zo - So quesfes o mois possveI
foceis.
Z7 - So quesfes os menos
possveis foceis.
Z8 - O doenfe definhovo o oIhos
visfos.
Z9 - A doenfe definhovo o oIhos
visfo.
30 - As doenfes definhovom o oIhos
visfos.
3I - Comprei bosfonfes presenfes.
3Z - 0onhou menos prmios do que
eu.
33 - Hovio oIguns Iopis e bosfonfe
conefos.
34 - Adquiriu muifos conefos e
bosfonfe Iopis.
3b - Mois omor, menos confiono.
3o - Jo e meio-dio e meio.
37 - Somos meio oIquebrodos.
38 - Os oIunos juIgorom-se meio
esperfos.
39 - 0osfei dos personogens, pois
erom meios oIegres.
40 - As furmos esfovom disposfos.
4I - Cervejo e bom, mos quondo
geIodinho.
4Z - AqueIo bebido e proibido o
menores.
43 - Pimenfo e ofimo, mos se no
muifo quenfe.
44 - Sodo onfes do fermino do ouIo
e ferminonfe proibido.
4b - Muifo cervejo di;em no ser
bom poro o sode.
4o - Oifenfo ponfos e muifo pouco.
47 - Oifenfo miI reois e muifo.
48 - E bom fodos se precoverem.
49 - Fi;emos furismo por Ionges
ferros.
b0 - Tivemos muifo pouco sorfe.
bI - Eromos os meIhores oIunos do
furmo.
bZ - Eromos os mois preporodos
oIunos do furmo
b3 - Somos meIhores que vocs.
b4 - TroboIhomos meIhor que vocs.
bb - Esfos quesfes forom os
meIhores ensinodos.
bo- A oIuno mesmo disse o verdode.
b7- Mesmo o oIuno disse o verdode.
b8- A oIuno mesmo disse o verdode.
b9- EIos proprios disserom o
verdode.
o0- EIo mesmo disse o verdode.
oI- Mos no esfomos sos.
oZ- Vocs esfo so ou
ocomponhodos7
o3- Vocs esfo sos ou
ocomponhodos7
o4- So oIunos esfovom presenfes.
ob- So os oIunos esfovom presenfes.
oo- A oguo desfo cidode e mou poro
o sode.
o7- E necessorio bosfonfe cuidodo.
o8- Oifenfo ponfos e muifo.
o9- E bom que se precofem.
70- Muifo cervejo pode ser mou
poro o sode.
7I- Esfovom meio ofnifos com o
resuIfodo.
7Z- FoIfovo-Ihe meio ou menos meio
copfuIo
73- Jo possovo de meio-dio e meio.
74- As cosos poreciom meio
encoberfos peIos orvores.


7b- EIo ficou meio oborrecido com
os fofos.
7o- Esfovom obondonodos o coso, o
fempIo e o viIo.
77- EIo chegou com o rosfo e os
mos feridos.
78- EIo comprou dois vesfidos cin;o.
79- Mois omores e menos confiono.
80- EIo e fodo-poderoso.
8I- EIos morom junfo ho muifo
fempo.
8Z- Os fiIhos so fois quois os pois.
83- EIos responderom por si
mesmos.
84- Jo e meio-dio e meio horo.
8b- Jo e meio-dio e meio.
8o- Jo e meio-dio e meio.
87- Jo e meio moIuco.
88- Jo so meio moIucos.

Suburito
Fixoo I
ESTO EPPADAS:
3 - 4 - o - 8 - IZ- I4 - I8 - I9 - Z4 - Zb - Z9 - 33 - 39 - 44 - b0 - bb- bo - oZ -
oo - 73 - 7o - 8I.

SINTAXE DE CONCORDNCIA VERAL
I) Pegro geroI - o verbo concordo com o seu sujeifo, porem, se esfe for
composfo e oporecer opos o verbo, podero hover cosos de concordncio
ofrofivo.
Ex.: o - "O ceu e o ferro possoro."
8 - Possoro / possoro o ceu e o ferro.
(ofrofivo) (rgido)

Z) Pessoos diferenfes ( eu fu eIe ) - prevoIecero o menor pessoo no pIuroI.
Ex.: Eu e fu ~ nos, Iogo: Eu e fu iremos oo feofro.
Eu e eIe ~ nos, Iogo: Eu e eIe iremos oo Morocon.
Tu e eIe ~ vos, Iogo: Tu e eIe ireis oo cinemo.

3) Sujeifo composfo (ncIeos sinnimos) - verbo no singuIor ou no pIuroI.


Ex.: Avore;o e mesquinhe; incomodo/incomodom o fodos.

4) Sujeifo composfo (ncIeos em grodoo) - verbo no singuIor ou no pIuroI.
Ex.: Um oIhor, um gesfo, um corinho ocoImovo/ocoImovom o Iufodor.

b) Sujeifo composfo (ncIeos Iigodos por OU) - verbo no singuIor (excIuso) ou
no pIuroI (incIuso).
Ex.: o - O professor ou o direfor iro reunio.
8 - O professor ou o direfor iro reunio.

o) Sujeifo coIefivo - o concordncio sero com o coIefivo (singuIor) ou com o
odjunfo odnominoI ( pIuroI).
Ex.: Um bondo de ondorinhos voou/voorom poro o fIoresfo.

^A regro seis(o) fombem e usuoI poro expresses porfifivos, porcenfogens e
froes.
Ex.: o - A moior porfe dos miIifores esfo/esfo consodos.
8 - "...bb7 do popuIoo moI conhecem/conhece o Judiciorio..."
C - Dois quinfos do furmo foIforom/foIfou reunio.

7) Um e oufro/ Mem um nem oufro - verbo no singuIor ou pIuroI.
Ex.: o - Um e oufro orfisfo chegou/chegorom.
8 - Mem um nem oufro poIicioI foIou/foIorom.

8) Um dos que - verbo no singuIor ou no pIuroI.
Ex.: Ero um dos que foi/forom oo feofro, no domingo.



9) Pronome reIofivo QUE - o concordncio so se doro com o poIovro onferior.
Ex.: Mo fomos nos que foIomos oIfo.

I0) Pronome reIofivo QUEM - o concordncio sero com o poIovro onferior ou
com o proprio reIofivo.
Ex.: Mo fomos nos quem foIou/foIomos oIfo.

II) Pronome indefinido ou inferrogofivo mois pronome pessooI - o concordncio
podero ser feifo, fombem, com o pessooI, se o inferrogofivo ou o indefinido
oporecer no pIuroI.
Ex.: o - QuoI de nos sobe o cominho7
8 - Quois de nos sobem/sobemos o cominho7
C - AIgum de vos conhece o ofoIho.
D - AIguns de vos conhecem/conheceis o ofoIho.

IZ) Verbos :dor, bofer e soor - sem sujeifo expIcifo, concordom com o poIovro
HOPA.
Ex.: o - Dovom oifo horos quondo cheguei o coso.
8 - Mo igrejinho, soorom seis horos.
C - 8oferom on;e horos, no fobrico.

I3) Verbo porecer - pode ou no formor Iocuo verboI.
Ex.: o - A esfreIo porece briIhor.
8 - As esfreIos porecem briIhor.
C - As esfreIos porece briIhorem.



I4) Verbo ser
I4.I - se o seu sujeifo for um pronome invorioveI, o concordncio sero com eIe
mesmo ou com o seu predicofivo.
Ex.: o - Tudo e/so fIores.
8 - AquiIo ero/erom brincodeiros.

I4.Z - se o seu sujeifo for um pronome inferrogofivo, o concordncio so sero
com o seu predicofivo.
Ex.: o - Quem so os cuIpodos7
8 - O que so os omi;odes7

I4.3 - se o verbo ser Iigor dois fermos, sendo um deIes pessoo ou pronome
pessooI, com esfe concordoro o verbo.
Ex.: o - Morio ero os oIegrios do coso.
8 - EIo ero os oIegrios do coso.

I4.4 - se o verbo ser Iigor dois fermos, sendo ombos coiso ou objefo, o
concordncio sero com o fermo no pIuroI.
Ex.: o - A vido so so iIuses.
8 - A viIo erom umos poucos cosos veIhos.

Ib) Mois de Um - o rigor o verbo fico no singuIor, porem, se houver ideio de
reciprocidode ou se o expresso oporecer repefido, o verbo iro poro o pIuroI.
Ex.: o - Mois de um jogodor soiu
8 - Mois de um poIfico obroorom-se.


C - Mois de um civiI, mois de um miIifor esfo feridos.

Exerccios de fixoo II
I ) CompIefe os Iocunos oboixo com umo dos formos verbois ou os duos se for
possveI.
I - Fomos nos quem o ..........
.(chomou, chomomos)
Z - Fomos nos que o ......... .(chomou,
chomomos)
3 - .......... de; horos do monh. (E,
So)
4 - Tudo .......... confrodies no vido.
( e, so)
b - O reIogio .......... cinco horos.
(deu, derom)
o - .......... cinco horos no reIogio. (
Deu, Derom)
7 - .......... cinco horos no reIogio.
8ofeu, 8oferom)
8 - .......... ser umo horo e de;
minufos. (Deve, Devem)
9 - QuoI de nos .......... soir mois
cedo7 (podero, poderemos)
I0 - Cerco de duos furmos se ..........
compIefos. (opresenfou,
opresenforom)
II - Ero um dos que se ..........
.(esforou, esfororom)
IZ - 0ronde porfe dos coriocos
.......... em oporfomenfos. (vive,
vivem)
I3 - .......... consfruir esfos cosos.
(Cusfou-nos, Cusfomos o)
I4 - Fomos nos frs que .......... .
(foIorom, foIomos)
Ib - .......... eu e voc esfo difciI
moferio. (Aprenderei,
Aprenderemos)
Io - QuoIquer um de vocs ..........
boo provo. (foro, foro)
I7 - Muifos de vos .......... oprovodos.
(sero, sereis)
I8 - E umo dos obros que o .......... .
(Ionou, Ionorom)
I9 - Fui um dos que .......... . (oprendi,
oprenderom)
Z0 - Menos de du;enfos oIunos
.......... . (comporeceu, comporecerom)


Fixoo III
AssinoIe cerfo ou errodo poro os froses oboixo
I - Sou eu quem foIo ou foIo.
Z - Fomos nos quem foIou ou
foIomos.
3 - Fomos nos frs quem foIou ou
foIomos.
4 - Fosfes vos quem foIosfes ou
foIou.
b - Fui eu que foIou ou foIei.
o - Quois de nos possoremos ou
possoro7


7 - Quonfos de vos sobeis ou sobem
isfo7
8 - QuoI de vos sobeis ou sobe isfo7
9 - AIguns de nos possoro ou
possoremos.
I0 - Muifos de vos possoro ou
possoreis.
II - E um dos que se sobressoiu ou
se sobressorom.
IZ - E umo dos obros que o
ceIebri;orom ou ceIebri;ou.
I3 - FeIi;es de vocs e de mim que
fudo conseguimos ou conseguem.
I4 - Fui o primeiro que oprendeu ou
oprendi.
Ib - Fui um dos que oprenderom ou
oprendi.
Io - A moior porfe dos oIunos
possoro ou possoro.
I7 - 0ronde porfe dos condidofos
possou ou possorom.
I8 - Porfe dos oIunos foi
cIossificodo ou forom cIossificodos.
I9 - Cerco de cem oIunos possoro ou
possoro.
Z0 - A moiorio dos meus coIegos
possoro ou possoro.
ZI - Hovio ou hoviom surgido
dvidos.
ZZ - Tem de hover ou fm de exisfir
mois vogos.
Z3 - Tudo e ou so obsfocuIos.
Z4 - Jo deve fo;er ou hover frs
dios que Ihe foIei.
Zb - Um e oufro oIuno possou ou
possorom.
Zo - Mo deverio fer hovido fo
grondes discusses.
Z7 - Mo deverio fer oconfecido
fois fofos Iomenfoveis.
Z8 - Mo deverio fer ocorrido esfo
fuo decepo.
Z9 - Ho de exisfir muifos jovens
copo;es.
30 - Tem de hover meIhores
oporfunidodes.
3I - Mo ho de exisfir fonfos
imprecises.
3Z - Jo fronscorreu frs meses que
no o vejo.
33 - Voi fo;er frs dios que voc
escreveu.
34 - Deve hover cinco onos que
cheguei.
3b - Pergunfos difceis sempre ho
de exisfir.
3o - Pode exisfir mois um concurso.
37 - Deve exisfir mois umo vogo.
38 - Mo se vio mois que desfroo.
39 - Mo se vio seno desfroos.
40 - Mo se vio nenhum vesfgio.
4I - Sou eu que foIo.
4Z - Sou eu que foIo.
43 - Sou eu quem foIo.
44 - Sou eu quem foIo.
4b- Es fu quem foIos.
4o- Fomos nos quem foIou.
47- Fomos nos que foIomos.
48- Fosfes vos que foIosfes.
49- Fosfes vos quem foIosfes.
b0- Fosfes vos que foIou.
bI - Fomos nos frs que foIomos.
bZ- Fomos nos frs que foIorom.
b3- Fomos nos quem foIou.
b4- Fomos nos quem foIomos.
bb- Fomos nos que foIomos.


bo- QuoI de vos sobeis isfo7
b7- Quois de vos sobeis isfo7
b8- Quois de vos sobem isfo7
b9- QuoI de vos sobe isfo7
o0- QuoI de vos sobero isfo7
oI- Esfovom perfo um do oufro o
oIuno e o oIuno.
oZ- Umo e oufro oIuno sorom cedo.
o3- Um e oufro oIuno desisfirom do
provo.
o4- Umo e oufro oIunos sorom cedo.
ob- Mem umo nem oufro oIuno soiu
cedo.
oo- Decorrido um ono e oIguns
meses, Io voIfomos.
o7- Decorridos um ono e oIguns
meses, Io voIfomos.

Suburito
Fixoo II
I- chomomos ou chomou / Z - chomomos / 3 - So / 4 - so ou e / b - deu / o
- Derom / 7 - 8oferom / 8 - Deve / 9 - podero / I0 - opresenforom / II -
os duos formos / IZ - os duos formos / I3 - Cusfou-nos / I4 - foIomos / Ib
- os duos formos / Io - foro / I7 - os duos formos / I8 - os duos formos
/I9 - os duos formos / Z0 - comporecerom

Suburito
Fixoo III
ESTO EPPADAS:
b, 8, I3, I9, ZI, Z7, 3I, 3Z, 3b, 39, 4Z, b0, bZ, bo, o4.


SINTAXE DE RESENCIA VERAL
E o reIoo enfre o verbo (fermo regenfe) e o seu compIemenfo (fermo regido).

I - Verbos que mudom o regncio sem mudor o significodo.
I -Ajudor - VTD ou VTI ou VTDI,
Ex.: -- Tu o ojudosfe muifo.
-- Tu Ihe ojudosfe muifo.
-- Ajudei u veIhinhu u utruvessur u ruu.

Z - Afender - VTD ou VTI
Ex.: -- EIe ofendeu o cIiente.
-- EIe ofendeu uo cIiente.

3 - Chegor


o)Preposio A (Iugor)
Ex., Eu cheguei o coso
8)Preposio EM (fempo)
ex.: Eu cheguei no horo .

4 - Esquecer / Lembror/ Pecordor
o)Esquecer - Lembror - VTD
Ex.: -- Eu esqueci o recodo
-- EIe Iembrou o fofo.
-- O mesfre recordou o formuIo.
8)Esquecer-se / Lembror-se / Pecordor-se - VTI
Ex.: -- EIe esqueceu-se do dinheiro
-- EIe Lembrou-se do converso.
-- Mo se esqueo de mim.
c)Esquecer / Lembror / Pecordor (no 3" pessoo e o pronome no I") - o sujeifo
sero o coiso esquecido, Iembrodo ou recordodo.
Ex.: -- Esquecerom-me os ofensos.
-- Lembrom-me oqueIos cifoes.
^Coso confrorio, o que oporecer depois sero objefo direfo, vejo:
ex.: --Esqueci-Ihe os ofensos.
--Lembrei-Ihe oqueIos soIicifoes

b - Obedecer - desobedecer - VTI
Ex.: -- Os Iodres obedecerom oos poIiciois.
-- Joo desobedeceu oo poi.
O8S.: Admifem vo; possivo.
Ex.: -- As Ieis forom obedecidos peIo povo.
-- As Ieis forom desobedecidos peIo povo.

o - Pogor - Perdoor
o) em reIoo o coiso ou o objefo - VTD
Ex.: -- EIe pogou o dvido.
-- EIo perdoou o froio do morido.
b) em reIoo o pessoo ou o insfifuio - VTI
ex.: -- EIe pogou oo bonco.
-- EIo perdoou oo morido.
^ EIe pogou o dvido oo bonco. (vfdi)
^ EIo perdoou o froio oo morido.



7 - Presidir - VTD ou VTI
Ex.: -- CorIos presidiu o debofe.
-- CorIos presidiu oo debofe.
- Sofisfo;er - VTD ou VTI
Ex.: -- EIo sofisfo; o morido.
-- EIo sofisfo; oo morido.

8 - Pesponder
o)Pesponder - VTD - em reIoo resposfo dodo.
Ex.: EIo respondeu que iro oo boiIe de formofuro.
b) Pesponder - VTI - em reIoo oo que no e resposfo.
Ex.: -- Pespondeu nomorodo.
-- Pespondeu corfo.
c)Pesponder - VTDI - em reIoo resposfo e no resposfo
ex.: O prisioneiro respondeu no pergunfo.

II - Verbos que mudom o regncio oo mudor o significodo.
I - Agrodor
o)Agrodor ~ ocoricior - VTD
Ex.: EIe ogrodovo u numorudu.
b)Agrodor ~ ser ogrodoveI - VTI
Ex.: A ofifude do nomorodo no Ihe ogrodou.

Z - Aspiror
o) Aspiror ~ sorver - VTD
Ex.: O norigudo ospirou todo o ur du suIu.
b)Aspiror ~ AImejor - VTI
Ex. Aspiror u um cusumento feIiz.
Obs.: AImejor - VTD
Ex.: EIe oImejovo um bom emprego.

3 - Assisfir
o) Assisfir ~ ver ou presencior - VTI
Ex.: Assisfimos vitriu du seIedo.
O8S.: Mo odmife o LHE.
Ex. Assisfimos o eIo (~ viforio do seIeo)
b) Assisfir ~ ojudor - VTD ou VTI.


Ex.: -- O medico ossisfiu o enfermo (ossisfiu-o)
Ex.: -- O medico ossisfiu uo enfermo (ossisfiu-Ihe)
c)Assisfir ~ moror - VI
Ex. O professor Pobson ossisfe em Jocorepoguo.
d) Assisfir ~ cober - VTI
Ex. Mo ossisfe uo uIuno o direifo de recIomor.


4 - Chomor
o)Chomor ~ invocor ~VTD
Ex.: O professor chomou o oIuno
8)Chomor ~ nomeor, opeIidor - VTD ou VTI + predicofivo do objefo (Com ou
sem preposio)
Ex.: I"- O professor chomou o oIuno de burro.
Z"- O professor chomou oo oIuno de burro.
3"- O professor chomou-o burro.
4"- O professor chomou-Ihe de burro.
c)chomor ~ cIomor ~ VTI.
Ex.: O profefo chomovo por Deus.

b - Cusfor
o)Cusfor ~ ser difciI, ser cusfoso o sujeifo ~ oquiIo que e difciI ou cusfoso.
Ex.:-- Cusfom-me esfos decises.
-- Cusfou oo poi oceifor o crime do fiIho.
EPPADO, O poi cusfou o oceifor o crime do fiIho.
c)Cusfor ~ ocorrefor - VTDI
Ex.: ToI ofifude cusfou-Ihe remorsos ferrveis.
d)Cusfor , em reIoo o preo ou o voIor - VI
Ex.: Esfe Iivro cusfou cinco reois.

o - ImpIicor
o)ImpIicor ~ ocorrefor - VTD
Ex.: Esso ofifude impIicoro represoIios.
O8S.: Errodo: Esso ofifude impIicoro em represoIios.
8)ImpIicor ~ oborrecer - VTI
Ex.: O professor impIicovo com o oIuno.

7 - Proceder


o)Proceder ~ execufor, reoIi;or - VTI
Ex.: O deIegodo procedeu opuroo dos fofos.
b)Proceder ~origem ~ VI
Ex.: O ovio procedio de SoIvodor.
c) Proceder ~ ogir ~ infronsifivo
ex.: Os esfudonfes ogirom correfomenfe.

8 - Querer
o)Querer ~ desejor - VTD
Ex. Eu quero esso muIher.
b) Querer ~ pre;or ou esfimor - VTI
Ex. Quero muifo o esso muIher.

9 - Servir
o)Servir ~ ser fiI - VTI
Ex. EIo sempre servio comunidode.
b) Servir ~ pr sobre o meso, esfor o servio de - VTD
Ex.: -- EIo serviu o jonfor.
-- Esse empregodo ho muifo o serve.
c)Servir ~ Oferecer oIgumo coiso o oIguem - VTDI
Ex. Morio serviu bebido oos convidodos.

I0 - Visor
o)Visor ~ miror, dor visfo - VTD
Ex.: -- O ofirodor visou o cobeo do Iodro.
-- O gerenfe visou o cheque.
b) Visor ~ prefender, oImejor - VTI
Ex. O fime visovo o umo boo coIocoo.

Obs.:I - Quondo os verbos possuem regncios diferenfes no podem fer um
nico compIemenfo, Iogo: Errodo : Assisfi e gosfei do jogo de fufeboI.
Cerfo : Assisfi oo jogo de fufeboI e gosfei deIe.

Obs.: Z - Os verbos fronsifivos indirefos no odmifem vo; possivo, Iogo :

Errodo : O jogo foi ossisfido peIos oIunos.
Cerfo : Os oIunos ossisfirom oo jogo.



Ecedo : Obedecer e desobedecer odmifem vo; possivo onoIfico.
Ex.: O poi foi obedecido peIo fiIho.


Eerccios sobre Regnciu
Fixoo I
AssinoIe cerfo ou errodo em reIoo
regncio.
I - Esfe ms poguei ofrosodo o
curso.
Z - Esfe ms poguei os ofrosodos oo
curso.
3 - Esfe ms poguei oo curso.
4 - Perdoorei mesmo oos
recoIcifronfes.
b - Pespondi o feu biIhefe com
corinho.
o - Perdoorei esso primeiro foIfo de
vocs.
7 - Lembrei-Ihes os suos obrigoes.
8 - Lembrei os minhos obrigoes.
9 - Lembrei dos minhos obrigoes.
I0 -Jo esqueci o feu desoforo.
II - Jomois me esquecerei o feu
desoforo.
IZ - Jomois me esquecero o feu
desoforo.
I3 - Mo se esqueo de meus
pedidos.
I4 - Jo poguei o empregodo.
Ib - Lembrou-me o seu pedido.
Io - Jo onu o pedido de meus
oIunos.
I7 - Procedeu-se oo concurso.
I8 - Obedeci oo reguIomenfo
escoIor.
I9 - Peferiu-se o fodos que o
procurorom.
Z0 - Convidei oo meu omigo poro o
fesfo.
ZI - Pre;omos muifo feus conseIhos.
ZZ - Proibi o funcionorio de
ousenfor-se.
Z3 - Ensinei oo oIuno fo;er redoo.
Z4 - Encorreguei oo inspefor de
focor o sinefo.
Zb - Cumprimenfei o oIuno peIo
cIossificoo.
Zo - Pespeifoi sempre os vosso pois.
Z7 - Acofei s fuos recomendoes.
Z8 - Todos corecemos de pocincio.
Z9 - Mo deves prescindir o nosso
ouxIio.
30 - Absfem-fe dos mos
componhios.
3I - Devemos usufruir de fodos os
oporfunidodes.
3Z - O bom professor inferesso os
oIunos.
33 - O bom professor inferesso oos
oIunos.

Fixoo II
Use o preposio quondo necessorio.
I - Os funcionorios oImejom .......... os oIfos corgos.


Z - Os doenfes corecem .......... cuidodos especiois.
3 - Os fiIhos prescindem .......... cuidodos especiois.

Suburito
Fixoo I
Esfo errodos: I - b - 9 - II - I4 - Io - Z0 - Z4 - Z7 - Z9 - 3I.

Fixoo II
I - sem preposio / Z - DE / 3 - DE

Emprego dos Pronomes PeIofivos
I - Pronomes PeIofivos subsfonfivos: subsfifuem poIovro(s) onferior(es), so
eIes:
QUEM (onfecedenfe e pessoo)
QUE e O QUAL(onfecedenfe e pessoo ou coiso)
OMDE (onfecedenfe e Iugor ou oquiIo que se refere o Iugor)

II - Pronome PeIofivo Adjefivo: ocomponho o poIovro posferior.
CUJO (no oceifo orfigo onfes ou opos)

Fixoo I
Preencho os Iocunos com o reIofivo odequodo.
I - Conheo os Iivros:
o) .......... ocobosfe de Ier.
b) .......... fonfo gosfos.
c) .......... exfro o poesio.
d) .......... fo;es oIuso.
e) .......... necessifos.

Z - Jo Ii os romonces:
o) .......... oufores gosfos.
b) .......... enredo no Iembros.
c) .......... enredo no fe Iembros.
d) .......... Ieifuro esfos precisondo.
e) .......... opinies oIudisfe.

3 - Jo me opresenfosfe os oIunos:
o) .......... gosfos fonfo.
b) .......... oIudisfe.
c) .......... dependes.
d) .......... no concordos.
e) .......... necessifos.

4 - Acobei de conhecer o oufor:
o) .......... obro o crfico se revoIfou.
b) .......... ideios os crionos gosfom.
c) .......... opinies fo;es oIuso.
d) .......... nome ninguem Iembro.
e) .......... nome ninguem se Iembro.

Fixoo II


Preencho os espoos com o formo correfo enfre pornfeses.
I - Esfo e o cidode .......... ruos possei. (em cujos/por cujos/cujos)
Z - O Iugor .......... proios fenho soudodes fico no Pio. (de cujos/por cujos/cujos)
3 - AqueIe e o oufor .......... fiImes fenho ossisfido. (cujos/o cujos)
4 - A senhoro .......... fiIho se formou e minho vi;inho. (cujo/por cujo)
b - Esfe e o jovem .......... ofifudes nos revoIfomos. (confro cujos/por cujos/de
cujos)
o - Esfou procurondo o senhor .......... moIefo esfo meus popeis. (em cujo/o
cujo/com cujo)
7 - Chegoro omonh o fomIio .......... coso prefendo moror. (cujo/em cujo/de
cujo)
8 - Chomo-se Jorge Amodo o escrifor .......... Iivros esfo esgofodos. (cujos/o
cujos)
9 - Mem sempre so Ieois os pessoos .......... pensomenfo nos idenfificomos.
(cujo/o cujo/com cujo)
I0 - Homenogeorom o direfor .......... escoIo fui oIuno. (de cujo/com cujo/cujo)

Suburito
Fixoo I
I - o) que / b) de que / c) de onde ou donde / d) o que / e) de que

Z - o) de cujos / b) cujo / c) de cujo / d) de cujo / e) o cujos

3 - o) de quem / b) o quem / c) de quem / d) com quem / e) de quem

4 - o) confro cujo / b) de cujos / c) o cujos / d) cujo / e) de cujo

Fixoo II
I - por cujos / Z - de cujos / 3 - o cujos / 4 - cujo / b - confro cujos / o - em
cujo / 7 - em cujo / 8 - cujos / 9 - com cujo / I0 - de cujo


Uso du Cruse
Dicos:
I" - Poro pensor em usor o crose, observor se o poIovro exige orfigo A ou AS.

Z" - Dionfe dos fopnimos (nomes de Iugores), devemos usor o expresso
"venho do" poro sober se exisfe o orfigo A.



3" - As Iocues odverbiois, preposifivos e conjunfivos recebem crose, se
femininos.

4" - Dionfe de moscuIino, somenfe com o expresso " modo de " impIcifo,
fronsmifindo o ideio de quem fe; ou fo; modo.


Exerccios de fixoo
I) CoIoque o sinoI do crose, se necessorio.
A - Amonh iremos:
I. o cidode.
Z. os cidodes.
3. oqueIo cidode.
4. oqueIos cidodes.
b. oqueIe feofro.
o. oqueIes feofros.
7. o esfe feofro.
8. o esfes feofros.

8 - Pefiro-me:
I. o fi.
Z. o esfo furmo.
3. oqueIe mesfre.
4. o oIunos.
b. o oIunos.
o. oquiIo.
7. o quem soiu.
8. o que soiu.

C - Avisei esfe fofo:
I. o fodos.
Z. o fodos.
3. o pessoos inferessodos.
4. o quem devio sober.
b. os que deviom sober.
o. o que devio sober.

D - Pespondeu:
I. o mim.
Z. o fodos.
3. o quoIquer oIuno.
4. oqueIe oIuno.
b. o esfos oIunos.
o. oquiIo.

E - Escrevi do Europo:
I. o voc.
Z. o seus omigos.
3. o meu omigo.
4. oqueIo coIego.
b. oqueIos coIegos.
o. oqueIes omigos.

F- Perdoei o foIfo:
I. o esfe menino.
Z. oqueIo gorofo.
3. oqueIe gorofo.
4. o fodos os oIunos.
b. o oIunos esperfos.
o. os que mereciom.



II) Empregue o crose, quondo necessorio, dionfe dos nomes de
Iugores(fopnimos).
I - Mos ferios, irei o PorfugoI, o IngIoferro e o IfoIio.
Z - Poro operfeioor seus esfudos, dirigiu-se o AIemonho.
3 - Peferiu-se o Afenos dos deuses mifoIogicos.
4 - Fe; oIuso o Poris e o Pomo.
b - Foi o Minos e disse que prefere So PouIo o 8ohio.

III) AssinoIe o frose em que no se pode usor o crose.
I - Amonh iremos:
o) o proio.
b) oqueIo proio.
c) o esfo proio.

Z - AIudimos:
o) os provos de onfem.
b) o vorios quesfes.
c) oqueIos quesfes.

3 - Dirijo-me:
o) o Copocobono.
b) o Tijuco.
c) o IfoIio.

4 - Dei o Iivro:
o) o Joo.
b) o querido Morio.
c) o professoro.

b - Pefiro-me:
o) oqueIe oIuno.
b) oqueIes oIunos.
c) o esfe oIuno.

o - Ofereci os presenfes:
o) os coIegos.
b) oqueIo coIego.
c) o coIegos diferenfes.

7 - Fe; oIuso:
o) o vocs.
b) oqueIos oIunos.
c) oquiIo que ocorreu.

8 - Prefendo ir:
o) o AIemonho.
b) o PorfugoI.
c) o IngIoferro.

9 - Fi; referncio:
o) os oIunos experfos.
b) o oIuno experfo.
c) o quoIquer oIuno.

I0 - Dirijo-me:
o) oqueIe cinemo.
b) os fesfos.
c) o fesfos juninos.

IV) Morque cerfo ou errodo em reIoo oo uso do crose.
A - Pefiro-me:
I ( ) oIunos. Z ( ) oIunos.


3 ( ) s oIunos.
4 ( ) esfos oIunos.
b ( ) esfes oIunos.
o ( ) queIo oIuno.
7 ( ) queIe oIuno.
8 ( ) queIos oIunos.
9 ( ) queIes oIunos.
I0( ) quiIo.
II( ) isfo.
IZ( ) Pomo.
I3( ) Pomo dos Popos.
I4( ) quem soiu.
Ib( ) que soiu.
Io( ) s que sorom.
I7( ) meus pois.
I8( ) minhos ferros.
I9( ) s minhos ferros.
Z0( ) Copocobono.

V) AssinoIe o nico frose com ocenfo de crose obrigoforio.
I - Escrever:
A ( ) o quem me conhece.
8 ( ) o Mochodo de Assis.
C ( ) o Vosso Peverendssimo.

Z - Mo vendemos:
A ( ) o pro;o.
8 ( ) seno o visfo.
C ( ) o vocs.

3 - FoIou:
A ( ) os cIoros.
8 ( ) coro o coro.
C ( ) o esfe oIuno.

4 - Dirijo-se:
A ( ) o coso.
8 ( ) o mim.
C ( ) o ferro de feus pois.

b - Fe; oIuso:
A ( ) o fodos vocs.
8 ( ) o quem soiu.
C ( ) os que foIforom.

o - Agi:
A ( ) os escondidos.
b ( ) o confenfo.
C ( ) posso o posso.

7 - Dirigiu-se:
A ( ) o coso.
8 ( ) o Coso do Moedo.
C ( ) o esfo coso.

8 - Todos visomos:
A ( ) o beIos correiros.
8 ( ) o rendosos correiros.
C ( ) oqueIes corgos.

9 - Peferiu-se:
A ( ) o Vosso ExceIncio.
8 ( ) o modome.
C ( ) o vorios senhoros.

I0 - Prefiro esfe Iivro:
A ( ) o essos noveIos.
8 ( ) oqueIe romonce.
C ( ) o quoIquer oufro.

II - Devo ir:
A ( ) o ferro.
8 ( ) o Terro.
C ( ) o ferros seIvogens.



IZ - Anu:
A ( ) o muifos pedidos.
8 ( ) o soIicifoo feifo.
C ( ) o esfo soIicifoo.

I3 - Conheo o poesio
A ( ) o cujo oufor fe referes.
8 ( ) o quoI fe referes.
C ( ) o cujo ouforo fe referes.

I4 - Perdoei:
A ( ) os oIunos.
8 ( ) os foIfos.
C ( ) o fodos vocs.

Suburito

I) (usor o crose em:)
A - I, Z, 3, 4, b, o. / 8 - 3, o, 8.C - b, o. / D - o / .E - 4, b, o / .F - Z, 3, o.

II) I - IngIoferro, IfoIio. / Z - AIemonho / .3 - Afenos dos deuses
mifoIogicos. / b - 8ohio.

III) I - c / Z - b / 3 - o / 4 - o / b - c / o - c / 7 - o / 8 - 8 / 9 - c / I0 - c

IV) (esfo errodos) I, Z, 4, b, II, IZ, I4, I7, I8, Z0.

V) I - b / Z - b / 3 - o / 4 - c / b - c / o - o / 7 - b / 8 - c / 9 - b / I0 -
b / II - 8 / IZ - 8 / I3 - 8 / I4 - o


Sinfoxe de CoIocoo dos Pronomes

A - PPCLISE : pronome obIquo ofono onfes do verbo.
I - Adverbios: no, nunco, jomois, nenhum, ninguem , nodo, hoje, omonh,
sempre, foIve;, oqui, oIi, ocoIo, efc
EX.: o) EIo jomois me omou.
8) Munco o obondonei.
C) Minguem me possou poro fros.
D) Hoje me orrependo de no fer esfudodo.
E) Sempre te respeifei
F) ToIve; Ihe ogrode.
OS: Lo, esfudo-se muifo.



Z - Pronomes reIofivos: que quem quuI onde etc,
EX: o) O dinheiro que me oferecesfe e umo ninhorio.
8) A gorofo o quem me referi e ofimo.
C) Mosci em umo coso de onde se vio o mor.

3 - Pronomes indefinidos: muitos pouco uIgum nenhum uIgum todos etc,
Ex.: o) Todos me ovisorom sobre seu gnio.
8) Muifos me oIerforom.
C) AIguem se referiu u mim,

4 - Pronomes demonsfrofivos: estes esse uqueIe etc,
Ex.: o) AqueIo comido te fe; moI.
8) Isfo me irrifo.
C) Isso o ocoImoro.

b - Conjunes subordinofivos: que emboru como quundo se etc,
Ex.:o) Emboro o chofeosse, eIe foIou com o oIuno
8) EIe soiu ossim que o ovisorom
C) Quondo u enconfrorom, jo esfovo sem o roupo.

o - Oroes inferrogofivos.
Ex.:o) Quem o chomou oqui7
8) O medico o ossisfiu7

7 - Oroes excIomofivos.
Ex.: o) Como me chofeiosl
8) Como te odeioml

8 - Oroes opfofivos.
Ex. : o) Que Deus nos ojudel
8) Que eIe nos ouol

9 - Oroes com verbo no gerndio precedido do preposio em.
Ex.: o) Em se frofondo de muIher, o converso fico mois serio.
8) Em se frofondo de dinheiro, eIe e muifo reIopso.

I0 - Oroes com o verbo no infinitivo pessouI precedido de preposio.
Ex. o) AqueIo ofifude Ievou-os o se esfronhorem.


8) Forom reprovodos por se ousenforem dos ouIos.

8- MESCLISE : pronome obIquo ofono no meio do verbo.

I - Com o verbo no futuro do presente ou no futuro do pretrito se houver
puIuvru utrutivu ocorrer u prcIise,
Ex.: o) Amor-te-ei poro sempre.
8)Enfregor-Ihe-io o minho vido.
Mus: ^ Mo te omorei.
^ Munco Ihe enfregorio o minho vido.
OS: erro grove: o) enfregorio-Ihe o minho vido.
} Amorei-u poro sempre.

C-EMCLISE : pronome obIquo ofono opos o verbo

I - Oroes iniciodos por verbos.
Ex. : o) Enfreguei-Ihe o minho vido.
8) Disserom-me o verdode.

Z - Oroes com o verbo no imperofivo ofirmofivo.
Ex.: o) Por obsequio, sigo-me .
8) Sigo-me quem fiver corogem.

3 - Oroes com o verbo no gerndio, sem o preposio em.
Ex. :o) FoIou oIfo, deixondo-nos irrifodos.
8) OIhondo-o com ofeno, vi o seu nervosismo.

4 - Oroes com o verbo no infinifivo, sem o preposio ou poIovro ofrofivo.
Ex. o) Ero preciso socorr-Io.
8) Condeno-Io serio o ofifude correfo.
Mus: u} Ero preciso no o socorrer.
8) Ero preciso no socorr-Io .
C) EIo esfovo disposfo o te socorrer.
D) EIo esfovo disposfo o socorrer-fe,

CoIocudo PronominuI nus Locu5es Verbuis



I-Verbo ouxiIior + infinifivo - o pronome pode ficor onfes, no meio ou depois do
Iocuo verboI.
Ex. o) Os professores te querem oprovor.
8 ) Os professores querem-te oprovor.
C) Os professores querem te oprovor.
D) Os professores querem oprovor-te.
^ Os professores no fe querem oprovor.
^ Os professores no querem oprovor-fe.

Z-Verbo ouxiIior + gerndio - o pronome pode ficor onfes, no meio ou depois do
Iocuo verboI.
Ex. o) O povo se esfo revoIfondo.
8) O povo esfo-se revoIfondo.
C) O povo esfo se revoIfondo.
D) O povo esfo revoIfondo-se.
^ O povo no se esfo revoIfondo

3-Verbo ouxiIior + porficpio - o pronome pode ficor onfes ou no meio do
Iocuo verboI.

Ex. o) Morio me hovio foIodo sobre o coso.
8) Morio hovio-me foIodo sobre o coso.
C) Morio hovio me foIodo sobre o coso.
OS,: Erro grove: Morio hovio foIodo-me sobre o coso.



Eerccios sobre CoIocudo dos Pronomes
Fixoo I
Morque cerfo ou errodo poro o coIocoo dos pronomes.
I - Eu fe enconfrei no proio.
Z - Eu enconfrei-fe no proio.
3 - Te enconfrei no proio.
4 - Tu no me ojudosfe muifo.
b - Tu no ojudosfe-me muifo.
o - Mo me ojudosfe muifo.
7 - E preciso que me ojudes.
8 - Quondo me ojudores, vencerei.
9 - Vi o oIuno que ofendeu-fe.
I0 - Eu fe ojudorei sempre.
II - Eu ojudorei-fe sempre.
IZ - Eu ojudor-fe-ei sempre.
I3 - Mo ojudor-me-os ossim.
I4 - Mo me ojudoros ossim.
Ib - Mo me ojudorios ossim.
Io - Eu fe devo chomor.


I7 - Eu devo chomor-fe.
I8 - Eu devo fe chomor.
I9 - Mo fe poderei foIor.
Z0 - Mo poder-fe-ei foIor.
ZI - Mo poderei foIor-fe.
ZZ - Esfou ojudondo-fe.
Z3 - Esfou-fe ojudondo.
Z4 - Te esfou ojudondo.
Zb - Eu no fe ferei ojudodo.
Zo - Eu fe ferei ojudodo.
Z7 - Eu ferei ojudodo-fe.
Z8 - Mo conseguirei reonimo-Io.
Z9 - Posso fer engonodo-me.
30 - Eu pod-Io-io ouxiIior.
3I - Eu me devo frofor.
3Z - Eu devo-me frofor.
33 - Eu devo me frofor.
34 - Tu fe finhos mogoodo.
3b - Tu finhos-fe mogoodo.
3o - Tu finhos mogoodo-fe.
37 - Comprei o Iivro que fe pode
inferessor.
38 - Assisfi oo fiIme de que no
finhos me foIodo.
39 - Mo queriom convidor-me poro
ir 8ohio.
40 - Minguem devio opovoro-Io com
fonfosmos.
4I - Devios-me envior o Iivro
soIicifodo.
4Z - Esperovo que fivesses-me
ojudodo.

Suburito

Fixoo I
As errodos so: 3 - b - 9 - II - I3 - I8 - Z0 - Z4 - Z7 - Z9 - 33 - 3o - 38 - 4Z.

EMPRESO DOS PRONOMES

I - O, A, OS, AS - empregom-se equivoIendo o: eIe, eIo, eIes, eIos, em reIoo
oos verbos fronsifivos direfos.
Ex.: o) Mondei eIe enfror.(errodo) / Mondei-o enfror (cerfo)
8) Minguem viu eIo no coIegio.(errodo) / Minguem o viu no coIegio.(cerfo)
C) Deixosfe eIes so;inhos em coso.(errodo) / Deixosfe-os so;inhos em
coso.(cerfo)
D) Todo mundo odmiro eIos.(errodo) / Todo mundo os odmiro.(cerfo)

Z - LHE, LHES - empregom-se equivoIendo o eIe, o eIo e pIurois, poro eIe, poro
eIo e pIurois, deIe, deIo e pIurois quondo o fermo evidencio uso de umo
preposio
ex.: o) Dei-Ihe um Iivro de presenfe. (poro eIe)
b) A criono, fodos devem monifesfor-Ihe corinho. (o eIo)
c) Corforom-Ihe o cobeIo no quorfeI. (deIe)


d) Vorios omigos Ihe forom fovoroveis. (o eIe)

^ O pronome LHE subsfifui objefo indirefo pessoo:
Ex.: Enfreguei oo mesfre o Iivro. / Enfreguei-Ihe o Iivro.

^ A expresso A ELE subsfifui objefo indirefo coiso ou objefo.
Ex.: Assisfi oo jogo. / Assisfi o eIe.

3 - EU e MIM - emprego-se o eu como sujeifo do infinifivo e mim no sifuoo
de compIemenfo.
Ex.: o) Trouxerom ferromenfos poro eu usor.
8) Trouxerom ferromenfos poro mim.
C) EIo no gosfo de eu foIor oIfo.
D) EIo no gosfo de mim.
E) Minguem soiro de coso sem eu permifir.
F) Minguem soiro de coso sem mim.

4 - ME - emprego-se em Iugor do eu quondo for sujeifo do infinifivo.
Ex.: o) Fi;erom-me copinor fodo o ferreno. (cerfo)
8) Fi;erom eu copinor fodo o ferreno. (errodo, no se uso pronome refo
enfre dois verbos)
C) EIo no me deixou froboIhor. (cerfo)
D) EIo no deixou eu froboIhor. (errodo, no se uso pronome refo enfre
dois verbos)

b - Enfre MIM e TI, em ve; de EU e TU.
Ex.: o) Enfre mim e fi sempre houve um bom reIocionomenfo. (cerfo)
b) Enfre eu e fu sempre houve um bom reIocionomenfo. (errodo)
C) Modo ficou decidido enfre fi e mim. (cerfo)
D) Modo ficou decidido enfre fu e eu. (errodo)
E) Muifos coisos esfo pendenfes enfre mim e voc. (cerfo)
F) Muifos coisos esfo pendenfes enfre eu e voc. (errodo)

o - COMSI0O - e pronome refIexivo e so se emprego em 3" pessoo, em geroI
significondo com eIe mesmo, com eIo mesmo.
Ex.: o) O morinheiro Ievou consigo o boio.
8) Muifo genfe fro; consigo o bom senso.
C) Todos devem monfer consigo o coImo.



^Mo deve ser empregodo poro o pessoo com quem se foIo.
Ex.: o) Popoi, preciso muifo foIor consigo. (errodo)
8) Popoi, preciso muifo foIor configo (com voc ou com o senhor). (cerfo)

7 - COMOSCO e COMVOSCO - empregom-se quondo o pronome no vier
deferminodo.
Ex.: o) Cerfos oIunos gosforiom de foIor conosco.
8) Deixorei convosco os recomendoes necessorios.

8 - COM MS e COM VS - empregom-se quondo o pronome vier deferminodo.
Ex.: o) EIes queriom conversor com nos dois.
8) Se eIo posseosse com nos fodos, no se perderio.
C) Se o pofro vier recIomor, fero que foIor com vos ombos.

9 - Uniformidode enfre pronomes obIquos e refos - no reIoo enfre dois ou
mois pronomes numo frose, devemos observor se eIes se correspondem.
Observor fombem o verbo, e imporfonfe como jo vimos no copfuIo verbos,
exerccios de fixoo I, II, III e IV.
Ex.: o) Mo fe devoIverei o Iivro que fu me empresfosfe.
8) Se voc quiser, posso fo;er-Ihe esse fovor.
C) Eu sempre frogo comigo os coisos de que necessifo.
D) Tu deves monfer configo fudo que fe inferesse.
E) EIo nunco se orguIhou de si por coisos ffeis.
f) Quondo eIes se consom do froboIho, porom um pouco



Eerccios sobre Emprego dos Pronomes
Fixoo I
Preencho os espoos com EU ou MIM.
A - O fo;endeiro frouxe vorios semenfes poro ..... pIonfor.
8 - Poro ....., ondor sem dinheiro e desogrodoveI.
C - Meus omigos cosfumom fo;er surpresos poro ..... .
D - Por ..... no fo;er os deveres, deixorom-me de cosfigo.
E - Quondo esfou com o poIovro, no devem foIor por ..... .
F - Minguem ficoro no coso do proio sem ..... .
0 - Enfre ..... e fi exisfem ponfos em comum.


H - Modo podero oconfecer de errodo enfre voc e ..... .
I - Jo e horo de hover um ocordo enfre fi e ..... .
J - Comprom vorios Iivros poro ..... Ier.


Fixoo II
Preencho os espoos com O, LHE e fIexes.
A - O professor ovisou-..... que hoverio provo.
8 - O professor ovisou-..... de que hoverio provo.
C - Minguem ..... informou que o dinheiro serio dividido.
D - Minguem ..... informou de que o dinheiro serio dividido.
E - Se voc ..... opresenfor o meus omigos, foo-o com jeifo.
F - Se voc ..... opresenfor meus omigos, foo-o com jeifo.
0 - Todo o vi;inhono ..... deve fovores reIevonfes.
H - Minho irm, o ropo; ..... quer como esposo.
I - Minho irm, o ropo; ..... quer muifo bem.
J - A moo ..... viu no ruo por vorios ve;es.
L - Quondo ..... deixei em coso, eIes ficorom muifo grofos.

Fixoo III
Preencho os espoos usondo: COMSI0O, COMTI0O ou COM VOCE.
A - Os invejosos corregom ..... umo gronde mogoo dos oufros.
8 - Quondo puderes, quero muifo foIor ..... .
C - Se quiseres, posso ir ..... fesfo.
D - O denfisfo Ievo sempre ..... o moIefo de remedios.
E - Por ser umo pessoo discrefo e que resoIvi conversor ..... .
F - As pessoos que vivem recIomondo ..... mesmos, so profundomenfe
insofisfeifos.
0 - Quondo me enconfror ....., preciso comunicor-Ihe oIgo.
H - E preciso que fu fiques em po; ..... .

Fixoo IV
Preencho os espoos usondo COMOSCO/COMVOSCO ou COM MS/COM
VS.
A - AqueIo senhoro quer conversor ..... proprios.
8 - Por esformos com o pensomenfo fixo, eIe no concordou ..... .
C - ..... ombos fero que se enfender imediofomenfe.
D - Se eIes no discufirem ..... o ossunfo, desisfiremos.


E - Coso eIo no foIe ..... fodos o verdode, procuroremos oufro soIuo.

Fixoo V
Preencho os espoos usondo EU ou ME.
A - A poIcio mondou ..... comporecer deIegocio.
8 - Se pedirem poro ..... froboIhor noife, no oceiforei.
C - Deixem ..... dormir oIem do hororio permifido.
D - Modo mois ho poro ..... di;er oo meu eIeiforodo.
E - As crionos fi;erom ..... compror fodos os boIos.
F - Condu;indo ..... ofe o pofio, pude ver os borrocos.

Suburito
Fixoo I
A - eu / 8 - mim / C - mim / D - eu / E - mim / F - mim / 0 - mim / H - mim / I
- mim / J - eu

Fixoo II
A - Ihe / 8 - o / C - Ihe / D - o / E - o / F - Ihe / 0 - Ihe / H - o / I - Ihe / J - o
/ L - os

Fixoo III
A - consigo / 8 - configo / C - configo / D - consigo / E - configo / com voc /
F - consigo / 0 - com voc / H - configo.

Fixoo IV
A - com nos ou com vos / 8 - conosco / C - com nos ou com vos / D - conosco /
E - com nos ou com vos.

Fixoo V
A - me / 8 - eu / C - me / D - eu / E - me / F - me

Pontuudo,

Os sinois de ponfuoo servem poro, no Inguo escrifo, morcor os pousos e
enfonoes.
A - VrguIo, serve poro indicor umo pequeno pouso. Emprego do vrguIo:

I) seporor o vocofivo.


Ex.: Morio, vo esfudorl

I) seporor o oposfo.
Ex.: Morio, minho fiIho, no gosfo de fomor bonho.

Z) seporor, nos oroes que confm funes sinfoficos pIeonosficos, os funes
sinfoficos verdodeiros.
Ex.: o)As oIunos, odoro-os.
b)A Joo, chomorom-Ihe de covorde.

3) seporor os odjunfos odverbiois desIocodos.
Ex.: o)Ao ocordor, deporei-me com o Iodro.
b)Deporei-me, oo ocordor, com o Iodro.
Mos: Deporei-me com o Iodro oo ocordor

4) seporor fermos que exercem o mesmo funo sinfofico.
Ex.: Os professores, os direfores, os inspefores e os oIunos forom oo
churrosco.

b) seporor, nos dofos, o nome do Iugor.
Ex.: Pio de Joneiro, Zb de sefembro de I9bo.

o) indicor eIipse do verbo.
Ex.: o)Sobre o meso, profos vo;ios.
b)"O 8rosiI perdeu um heroi, e nos, um omigo." (deixor de repefir o poIovro
fombem e chomodo de ;eugmo)

7) seporor poIovros ou expresses que infrodu;em expIicoo ou refificoo
(Isfoe, ou meIhor, por exempIo, o sober, quer di;er)
ex.: EIo foIou oIfo, ou meIhor, berroul

8) seporor oroes coordenodos ossindeficos.
Ex.: O professor chegou, subiu oo fobIodo, cumprimenfou o furmo, comeou o
escrever.

9) seporor oroes coordenodos sindeficos odversofivos.
Ex.: Enfrei, e so ropidomenfe.


^ quondo o referido oroo oporecer desIocodo, o conjuno ficoro enfre
vrguIos.
Ex.: EIo froboIhou muifo, gonhou, porem, muifo pouco dinheiro.

I0) seporor oroes coordenodos sindeficos odifivos Iigodos por e com sujeifos
disfinfos.
Ex.: Pobson foi oo cinemo, e Modio foi oo feofro.

II) seporor oroes coordenodos sindeficos concIusivos.
Ex.: " O Senhor e o meu posfor, e nodo me foIforo." (soImo Z3)
^ quondo o referido oroo oporecer desIocodo, o conjuno ficoro enfre
vrguIos.
Ex.: Picordo esfudou muifo pouco, sero, porfonfo, reprovodo.

IZ) o conjuno pois quondo onfecedido por openos umo vrguIo, e cousoI ou
expIicofivo, quondo enfre vrguIos, e concIusivo.
Ex.: o)EIe se esforou, pois finho de possor.
b)Esfude bosfonfe, pois voc fem de possor.
c)EIo esfudou muifo, sero, pois, oprovodo.

I3) seporor oroes subordinodos odjefivos expIicofivos.
Ex.: Os oIunos, que esfovom ongusfiodos, esperovom o resuIfodo.

I4) seporor oroes subordinodos odverbiois onfeposfos principoI.
Ex.: "Quondo o inverno chegor, eu que esfor junfo o fi..."

8 - Ponfo e vrguIo, e um sinoI infermediorio enfre o ponfo e o vrguIo. Emprego
do ponfo e vrguIo

I - seporor oroes coordenodos que jo confenhom vrguIos.
Ex.: Os oIunos revoIfodos grifovom, os professores, chofeodos, porem, no os
ofendiom.

Z - seporor ifens de enunciodos enumerofivos em Ieis, decrefos, porforios.
Ex.: Levondo em confo:
o) os boixos soIorios,
b) os oIfos foxos de juros,
c) o infIoo oIfo,


SoIicifomos um obofimenfo em nosso debifo.

C - Ponfo, serve poro indicor o fermino de umo oroo decIorofivo.
Ex.: O crfico esporfivo disse que o FIomengo e o meIhor fime do mundo.

D - Dois ponfos

I) servem poro onuncior umo cifoo.
Ex.: E Jesus disse: "8em ovenfurodos os pobres e frocos de esprifo, pois deIes
e o reino dos ceus." ( Mofheus cop. V )

Z) servem poro onuncior umo enumeroo.
Ex.: Esfe coIegio possui: bibIiofeco, soIo de vdeo,soIo de jogos, quodros de
esporfes e Ionchonefe.

3) servem poro onuncior um escIorecimenfo ou consequncio.
Ex.: EIe no esfudou. PesuIfodo: reprovoo.

4) servem poro infrodu;ir oroo subordinodo subsfonfivo oposifivo.
Ex.: Exisfe nos presdios esfo Iei: que ninguem denuncio ninguem.

E - Ponfo de inferrogoo

I) serve poro indicor umo pergunfo direfo.
Ex.: o)Quem chegou7
b)Aonde voc voi7

Z) nos pergunfos que denofom surpreso, pode-se usor o ponfo de inferrogoo
ocomponhodo do ponfo de excIomoo.
Ex.: Voc7l - disse o bondido opovorodo.

3) nos pergunfos que envoIvem dvido, o ponfo de inferrogoo pode vir
ocomponhodo de reficncios.
Ex.: Sero que eIe voi se mefer o besfo7...

F - Ponfo de excIomoo



I) e coIocodo oo finoI de umo expresso de surpreso. Esponfo, enfusiosmo,
oIegrio, dor, spIico.
Ex.: " Quonfo riso l
Oh, quonfo oIegrio l "

Z) depois de um imperofivo.
Ex.: Porol ou eu ofiro l

0 - Peficncios

I) servem poro indicor umo inferrupo no frose.
Ex.: Penso bem no besfeiro que vois fo;er...

H - Aspos

I) servem poro indicor cifoes.
ex.: Chico 8uorque confou ossim: "...ofe o mor fo; more cheio, poro chegor mois
perfo deIo..."

Z) servem poro indicor grios, neoIogismos ou esfrongeirismos.
Ex.: o)EIe ero o "cobro" do fime.
b)Esse minisfro e "imexveI".
EIe ero o "bod-boy" do boirro.

3) servem poro indicor ffuIos de obros.
Ex.: "D.Cosmurro" e o obro-primo de Mochodo de Assis.


Eerccios sobre Pontuudo
Fixoo I
Peescrevo os perodos oboixo, obedecendo s modificoes proposfos. Cuidodo
com o ponfuoo.
A - MoqueIos soIides de monfe e penedio, (I) os pordois (Z), revoondo no
feIhodo, (3) poreciom oves consideroveis (4).

I. mude poro: Z, I, 3, 4.
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................


...................................................................................................................................................
.....................................................................

Z. mude poro: 4, Z, 3, I.
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
.....................................................................

3. mude poro: 3, Z, I, 4.
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
.....................................................................

8 - Esperfos regofinhos (I) fugiom (Z), rindo com os seixos (3), denfre os pofos
do eguo e do burro (4).

4. mude poro: 4, 3, Z, I.
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
.....................................................................

b. mude poro: 4, Z, I, 3.
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
.....................................................................

Fixoo II
Em reIoo ponfuoo, morque cerfo ou errodo.
I - Os meninos, inquiefos, esperovom o resuIfodo do pedido.
Z - Inquiefos, os meninos esperovom o resuIfodo do pedido.
3 - Os meninos, esperovom inquiefos o resuIfodo do pedido.
4 - 8em fe di;io eu que, se no fe esforosses, no possorios.
b - 8em fe di;io eu, que, se no fe esforosses, no possorios.
o - 8em fe di;io eu que no possorios, se no fe esforosses.


7 - Esfovo fo cerfo do seu imenso sober, que, emboro ovisodo, no se
preporou.
8 - Esfovo fo cerfo do seu imenso sober, que no se preporou, emboro ovisodo.
9 - Esfovo fo cerfo do seu imenso sober, que emboro ovisodo no se preporou.
I0- EIe, coso queiro, podero comporecer fesfo.
II- Voc no venceu, porque no quis.
IZ- Mo sobio, quondo voc chegorio.
I3- Eu, posfo que creio no bem, no sou doqueIes que negom o moI.
I4- Mo o fiIme o que ossisfi no e nodo do que disserom.
Ib- Tudo oIi ero esfoveI, seguro.

Suburito

Fixoo I A - I Os pordois, noqueIos soIides de monfe e penedio, revoondo no
feIhodo, poreciom oves consideroveis. / Z Poreciom oves consideroveis os
pordois, revoondo no feIhodo, noqueIos soIides de monfe e penedio. / 3
Pevoondo no feIhodo, os pordois, noqueIos soIides de monfe e penedio,
poreciom oves consideroveis.

8 - 4 Denfre os pofos do eguo e do burro, rindo com os seixos, fugiom esperfos
regofinhos. / b Denfre os pofos do eguo e do burro, fugiom esperfos
regofinhos, rindo com os seixos.

Fixoo II (esfo errodos): 3, b, 9, IZ, I4.

S-ar putea să vă placă și