Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
0
6
5 3
6
=
-t
^ DIEGO'
^/o
JL"XT.A
PARA
i\XPLIACI.V
CRNICA DE ALFONSO
EDICIN'
III
PREPARADA
S.
I.
MADRID
1918
LIBRARY
UNIVERSITY OF
CALIFOINM
SANOIG0
TEXTOS LATINOS
FASCCULO PEUMERO
CRNICA DE ALFONSO
EDICIN PREPARADA
POR
III
S.
I.
AMERICO CASTRO
6527 Aranda Avenue La Jolla, California 92037
^/^
JUNTA PARA AMPLIACIN DE ESTUDIOS E INVESTIGACIONES CIENTFICAS
CRNICA
DE
ALFONSO
EDICIN PREPARADA
III
S.
I.
MADRID
EST. TIPOGRFICO SUCESORES DE RIVADENEYRA
1918
ADVERTENCIA PRELIMINAR
Los textos latinos de la Edad Media espaola estn en su mayora en el estado en que los dej el P. Flrez. La labor de este infatigable investigador es admirable, pero a nadie cabe hoy la menor duda que hay que rehacerla de nuevo, cindose estrechamente a las normas de la crtica textual moderna. Este es el fin de la presente coleccin. No tenemos la pretensin de poder dar la edicin definitiva de cada obra latina medioeval; nuestro esfuerzo tiende a ofrecer al pblico un texto bastante seguro y aproximado al arquetipo. La coleccin constar de cuatro secciones, a
saber:
i.^,
Crnicas;
2.^,
Textos literarios;
3.^,
Le-
yes
Fileros^
4.^,
Liturgia.
el
Para no entorpecer
lgico, a
la publicacin,
los textos
la
im-
prenta.
CRNICA DE ALFONSO
EL AUTOR
La
crnica que publicamos
III
III
ms abajo ha
sido
atribuida a Alfonso
al
obispo Sebastin. Al
primero se
Prez
(i),
la
Mariana
al
rreras (4); y
segundo,
Ocampo
(5),
Ambrosio de
Morales
La
(6), Sandoval (7) y Flrez (8). autoridad de este ltimo escritor ha arrass
trado en pos de
la
mayora de
los eruditos
que
la han venido despus, y hoy se cita crnica con el nombre de Sebastin. Sin embargo, esta opinin carece de fundamento. El nico argu-
comnmente
mento en que
(i) (2)
(3)
En
el
Historia de Espaa,
Bibliotheca
VII, cap.
XVI.
1. 1,
Hispana
peg.
493.
(4) (5)
Historia de Espaa. Parte XVI. Madrid, I/27, pg. 2. Crnica general de Espaa. Madrid, 1791, t. I, p-
gina XVII.
Continuacin de la anterior, t. VII, pg. i. Historias de Idaeio..., de Sebastiano, obispo de SalaPamplona, 161 5, pg. 44. manca... Sagrada, t. XIII, 1756, pg. 464. Espaa (8)
(6)
(7)
EL AUTOR
cabeza de una coleccin de crnicas, hecha en la primera mitad del siglo XII por un compilador,
que algunos creen ser D. Pelayo, obispo de Oviedo (i). Pero ese prlogo no merece gran fe, por-
como reconoce
mismo Flrez
(2).
En
se
efecto:
En
cas de
l se
San
sobre los
Wamsu-
de Sevilla
muri treinta y
seis
Wamba
San Julin de Toledo la paternidad de una historia que abarca desde Wamba hasta D. Pelayo, cuando est claro que al empuar el cetro el primer monarca asturiano, haca ya ms de veinte aos que San Julin haba bajado al sepulcro; se dice, en fin, que D. Pelayo, obispo de Oviedo, escribi sobre los Godos (!) y sobre los reyes de Aragn (!) (3), lo cual es falso.
biera al trono; se concede a
(i) Nicols Antonio impugna esta opinin con razones no despreciables en su Bibliothcca Hispana Vehis. Matriti,
1/88,
(2)
t.
II,
pg. 14.
t. IV, 1756, pg. 200. Esp. Sagr.^t.IS, 1756, pg. 200, Esta ltima equivocacin es seal segura de que el prlogo no es de D. Pelayo, pues es de suponer que ste saba dnde empezaba
Esp. Sagr.,
Yi.B.i.z,
(3)
y terminaba su crnica. Adems, al anunciarse la crnica de D. Pelayo, se hace aqu en tercera persona, en vez de hacerse en primera del singular o plural, si el prologuista y el autor de
la
ELr
AUTOR
Ante
merecen
estas palabras:
E a Pelagio
sum
viaioribiis et
Ntense de paso las equivocaciones que este prrafo encierra. Porque la crnica de que aqu se habla no comienza en Pelayo, sino en Wamba, ni
termina en
los reyes
co
el
reinado de Alfonso
el
de Len,
Casto
el 11
de
ni
en
el
de Alfonso,
el Catli-
el
sino en Alfon-
so
III,
Magno
exclusive.
que este prlogo es obra de un compilador ignorante, y no puede servir de base para una argumentacin slida. Lo extrao es
Salta, pues, a la vista
que Flrez, despus de haber rechazado su autoridad en el tomo IV de la Espaa Sagrada^ pgina
201, la acepte en
el
tomo
XIII, pg.
464, en lo to-
cante
al
Actualmente no poseemos ms que dos argumentos firmes para orientarnos sobre este problema. El primero es
la
transmisin via7iuscrita.
Una
parte de los cdices de la primitiva redaccin, omiten el rubrum o encabezamiento; pero ocho que nos
lo
III.
Ade/ons regs
chronicon
cog7toniento
magni
ad Sebastianum... Es verdad que por la contextura de la frase se echa de ver que este ttulo es de origen erudito y de poca relativamente moderna; pero nada induce
EL AUTOR
el
manuscritos pertenecen a
la
si
mejor
muy
me-
no
literaria^ a lo
El segundo argumento
nuestro
modo de
lo ofrece la carta
que
el
rey Alfonso
nos qnidem ex eo
et
praedeces-
era
csse
cognouimns,
ntwiabivms.
Difcil es precisar la
intervencin del
el
Rey en
el
escrito.
lo
s mismo o por otra persona, a l hay que atriburselo mientras no se aduzcan razones ms fuertes en contrario.
redactara por
La
crnica
la dirige el
Rey
el
a nuestro Sebastin.
A
ca
Hemos examinado
archivo de la Catedral
de esta ciudad, y no hemos hallado ningn documento sobre l, pues la escritura ms antigua que
all se guarda es un privilegio del conde D. Ramn y su esposa D.^ Urraca a favor de Jernimo, obispo, del ao 1102. Sospechamos que esta noticia no tiene ms fundamento que el desacreditado prlo-
EL
AUTOR
al
II
de donde pas
cdice ovetendice:
Adcfonsus rex
episcopo
castiis
salutein.
Que
palabras Salmanticensi
una interpolacin lo prueba el que, (9, ningn otro las contiene. Datos ms concretos y fidedignos poseemos de otro Sebastin, que fu obispo de Orense entre 877 y 885, en el tiempo en que, aproximadamente, debi de escribirse esta crnica. De l dice el Albeldense, refirindose al ao 883: Sebastiaims quidem sedean Auriensem \tenet\ (i). Un privilegio de Alfonso III, concedido en 886 a la iglesia de Orense, afirma que, habiendo sido expulsado dicho Obispo de la silla de Arcabica (2), en la Celtiberia, recibi de manos del Rey el obispado de Orense (3). Del documento se desprende que en 886
episcopo sean
haba ya muerto Sebastin, y que era pariente de Alfonso III (4). Este ltimo dato explica suficiente-
familiar
con que
el
Rey
le
la crnica:
Adcfon-
(i)
Esp. Sagr.,
t.
(2)
Unos reducen
que su nombre y
territorio
Real Academia de
la Historia,
(3)
(4)
El
Rey
le
12
EL
AUTOR
al
La
Rey
Toledo,
quien
mand Alfonso
embajada para el se cuenta que traslad a Oviedo el cuerpo de San Eulogio (2). Conocemos otro Dulcidio de la misma poca, Obispo de Salamanca desde 899 hasta 947 (3), a lo que parece, y que no sera extrao que hubiera que identificarlo con el anterior.
Por desgracia,
faltan las pruebas,
(i)
Esp. Sagr.,
t.
dense.
(2)
(3)
t.
Dorado, Compendio
histrico de la
A.)
LOS MANUSCRITOS
De
la
crnica de Alfonso
III
redaccin primitiva.
s,
memoria
por D. Jorge de
Biblioteca de
la
San Lorenzo el Real mente Soriense^ ha desaparecido, creyndose fundadamente que qued reducido a cenizas en el incendio de dicha Biblioteca el ao 1 67 1 Por fortuna, existe una copia directa, mandada hacer por
.
14
el
escrupuloso
historiador
Obispo de Segorbe (f i nicamente este insigne investigador que era gtico antiqusimo. Contena las crnicas de Eusebio, de Vctor Tnense, de San Isidoro, del Biclarense, una
continuacin de ste ltimo, desde 6o i hasta 742, una lista de reyes visigodos, desde Atanarico hasta
Witiza (697-710), la vida de San Emiliano, la historia de la conjuracin de Pablo contra Wamba, por San Julin de Toledo, y la crnica de Alfonso
III.
Mommsen
ms tarde
la
la
de Alfonso III
el
(i).
De
todos modos,
si
es-
crito
ms moderno de
coleccin es precisamente
esta crnica,
no ser aventurado afirmar que el cdice Soriense deba pertenecer a la primera mitad del siglo X. La copia princeps de Juan Bautista Prez se guarda en el Archivo de la Catedral de Segorbe, en un Ms. que ha sido minuciosamente descrito por
Villanueva
(2).
la
des-
tante
i),
su medida (145
200 milmetros) y
el
(i)
ini?iora,
Viage
literario
t.
III.
Ma-
nmero de
los folios
folios (422),
se halla en
El texto de
es,
teriza
no dudarlo, de los ms puros. Desde luego se caracpor la omisin de buen nmero de noticias
el
que corren en
texto vulgar.
He aqu estas omisiones: Wamba. 3; pg. 57, 11, Pa?npiiguae; 13, dies XIV; pg. 57, 15, era Pg. 57, DCCXVIIII.
1.
1-
1.
Egica.
fuit.
4;
pg.
59,
1.
5,
et
ibi
sepultus
tus fuit.
g Pelayo.
Witiza.
6;
pg.
60,
1.
3,
et
ibi
sepul-
ii;
pg.
67,
1.
6,
et
sepultus
regira territorio
Cangas
I.
12;
pg. 67,
1.
11,
et
sepultus
7i
cum
territorio
Cangas
6,
Eccle-
quam
Alfonso
gina 70,
ride fuit.
1.
14; pg.
69,
1.
Burgis; pregina
3,
Ermesinda
Fruela.
et sepultus
territorio
Aurelio.
1.
pg. y 2^
1.
5,
O neto fuit.
72,
1.
6,
in primo gra-
i6
du; pg.
14,
18;
pg.
73,
1.
6,
et
sepultus
cum
Adosmda
7i
in Ecclesia S. loannis
aposto li et euangelisti
Prauia fuit.
pg.
'j'}^^
Vermudo.
Mauregato.
1.
19;
1.
14,
et
sepultus
Prauia
1.
fuit.
74,
i,
fratris sui;
5,
Ranimiro
et
et
Alfonso
II.
21;
pg. 75,
1.
I,
consecran
litoribus.
1.
7,
cum
5,
ttxore
sua
25; 26;
1.
multitudine.
1.
8,
ad
nostris
De
deriva
no existan
el
nombre
del monasterio a
que se
retir
Wamba,
su mujer Gaudiosa, Fafila y su mujer Froleva, Alfonso I y su mujer Ermesinda, Fruela y su mujer
Munia, Aurelio, Silo y su mujer Adosinda, Mauregato y el nombre de la mujer de Ramiro I. Tambin faltaban las otras frases que quedan apuntadas.
Es necesario no perder de vista estas omisiones, para fijar con precisin si proceden o no del original.
S tiene
REDACCIN
KRI>[ITIVA:
MANUSCRITOS
al
IJ
estudiar la rela-
s.
la trans-
la letra
O,
y con
la
precaucin
al
de poner
las variantes
de ambos cdices
el
margen,
sin corregir
ms mnimo
la
Nos
26,
Biblioteca de
papel
s.
en
XVI,
250
350 milmetros,
354 Ewald
folios.
(2).
nigo de Toledo
que otra nota de mano del mismo Prez. La crIII abarca los folios 152-157, y en su encabezamiento advierte Prez que est sacada
nica de Alfonso
Cdice aduce un nmero muy insignificante de que no es posible jar su filiacin. En el Escorial existe la segunda redaccin de esta crnica (b. I. g, folios 144 V.-I49''), que lleva al fin la siguiente suscripcin: Hace transcripta siint ex antiquo cdice inanuscripto, qni extal apiid fratrem Miehaelcn a Medina ordine Franciscoriun. Cf. Ewald, Rcise nach Spanioi iin IVinfer van iS'jS aiif iSjg (Xeues Ar(i)
De
este
variantes, por lo
cliiv
men
vol.
der Gescllsehaflfiir altere deutsche GescJiiclitskunde, voluVI, Hannover, 1881, pginas 232-233), y Axtolx, CatI.
Madrid,
(2)
L. c, pginas 363-365.
a
T concote-
visto,
que
las
divergencias
meramente
grficas
hay que atribuirlas a correcciones o distracciones del copista. En algunas palabras ha modernizado
Por todas estas razones juzgamos intil reproducir las variantes de T. M. Biblioteca Nacional de Madrid. Ms. 1.376 (antiguamente F-38), en papel, s. XVI, 215 335
la ortografa.
encuadernado en pasta. En 390 el dorso: Coleccin de los Historiad, antiguos de Espaa. La crnica de Alfonso III comienza en el fomilmetros,
folios,
lio
154 y termina en el 161. J/ es copia exacta de T^ hecha por el mismo escribiente, sin las notas marginales de Prez (i). Prescindimos, pues, de l
en
la edicin.
de Londres^ Egerton XV, perteneciente al P. Mariana. Es una coleccin de crnicas, idntica a la de Prez STM. Mariana utiliz directamente para la transcripcin los borradores de Juan Bautista Prez, como confiesa l mismo en el ndice de sus fuentes de la edicin de 1592. Cirot analiza minuB.
britnico
s.
Museo
(2).
Mommsen
es
dice de la colecReise...
De
le
la
misma opinin
Ewald,
pg. 303,
pero
(2)
atribuye falsamente
al s.
XVII.
rien.
Etiuies sur rhistoriographie espagnole, Mariana HistoBordeaux, 1905, pginas 305-310 y 449-51.
IQ
(i).
cin
<.<-tota
sMupta
est
ex colledaneis Pereziamsy>
III
La
lios
crnica de Alfonso
91-97.
De
lo
no
A.
(antiguamente
1
253),
papel,
s.
75 milmetros, 69 folios. En el interior de la pasta: Del Seor Conde de Miranda. Contiene, adems
de
les
la
crnica de Alfonso
la
II
(fols.
i-i i) la del
los
Alana-
bendense,
de Sampiro,
la
de D. Pelayo,
El texto de
la
el
de
ei
S]
las
prueban
17:
pg.
i}iole^
56,1.
etc.
por
pg. 66^
1.
8:
mala por
Presenta
mano
datos,
distinta
ha aadido en
margen todos
los
los re-
Witiza, Alfon-
y Mauregato. Estos aditamentos nos dice esa mano que provienen ex cdice Salmanticense. No
so
I,
Silo
(i)
Momimenta Gcnnaniae
XI, Chronica Minora, vol. II, pg. i ; 4. De este Ms. habla tambin Gayangos en Catalogue oftiie inaniiscripts in the
mi,
t.
t.
(1875), pginas
195-197.
(2)
EwALD,
Rcise...,
pg. 314.
20
Salamanca un ejemplar de las crnicas de los Reyes asturianos y leoneses, pues el Obispo de Oviedo, D. Diego de Muros, que fund en la Universidad de Salamanca el Colegio de San Salvador, le leg su biblioteca, con la que fueron algunos cdices gticos de su Iglesia, sees extrao que hubiera en
gn Risco
Z.
(i).
Adems de
los
aditamentos sealados,
contena estos tres, que han pasado a ^; 13, pgina ^"j^ 1. 12: Adefo7tsus <s.qui dicitnr inagnusy>\
16,
iste
pg. 71,
1.
9,
despus de
interemit.
Rex
tate
fols.,
encuadernado en pasta.
III.
Lo
restante del
en parte, parecido a
l la
lo
que se contiene
la
en
y,
pues existen en
la
crnica Albeldense,
de Sampiro, cn iriense,
de Pelayo,
los anales
complutenses, compostela-
nos y de Crdena, y la crnica de Espaa, escrita por Garci-Snchez, vecino y jurado de la ciudad
de Cuenca.
El texto de
la
crnica de Alfonso
IIl
es idn-
(\)
Esp. Sagr.,
t.
XXXVIII,
pg.
14.
21
de A. Lleva
las
ex
cdice Salmanticense^
ms
primidas en ^: 3, pg. 57, 1. 10, despus de dederunt^ aade: ^'die dominico existente hora mortis
prima idibus Octobris era DCCXIX; 14, pg. 70, 1. 3: sepultusque cum ixore sna regina Erniesinda territorio Cangas in monasterio S. Mariae fuit. V conviene tambin con A en las inco(sic)
rrecciones.
E.
(an-
tiguamente
XVIII, 280
X 345
milmetros, 432
el
fols.,
encuadernado en pasta. En
el
Albeldense,
cronicn iriense,
las
la
mos,
de Sampiro, Pelayo, Silense y Alfonso VII, seguida del poema de Almera, los anales compos-
romance,
de Barcelona y de los Reyes de Aragn. La crnica de Alfonso ll empieza en el folio ^J termina en el 96. Su texto es semejante al de y A F", pero con dos particularidades: la primera es
que
E ha
introducido en
el
cuerpo de
la
crnica las
A V tenan
al margen; y la segunda, que en E faltan los aditamentos de F ( 3, pg. 57, 1. 10): die dominico existente hora mortis (sic) prima idibus Octobris era DCCXIX y la noticia de la sepultura de Al-
22
fonso
los
de
1.
9):
Rex
(
istc
quae in
pg. 74,
Garsia.
Asturiis ab euandalis
1.
aedifcmiit^
20,
et
5):
diviissis JiLns
parmilis Ran7)iiro
F.
131
(antiguamente
X 206
ms
desde Pincia (lase Valladolid) en 25 de abril de 1606 a D. Juan Fernndez de Velasco, Condestable de Castilla.
En
ella le dice
Archivos
Len y Oviedo tropez en un cdice (X") en caracteres gticos que contena las historias de los obispos Isidoro, Ildefonso, Julin, Idacio y Sebastin de Salamanca (2). El original X" se ha perdido; pero Ferrer copi la crnica que llama de Sebastin, y nos la transmite en el Ms. que designamos con la letra F, fols. 1-18 (3). Segn palabras del copista:
Ewald, Rcise.., pg. 309. Habla tambin de este cdice en su Historia
(i) (2)
del Aps-
de jfesu Christo Sa?icfiago Zcbedeo. Madrid, 1610, en folio. Folios 288 V., 290 r., 366 V.-367. Debo esta noticia aBARRAUtol
DiHiGO, Rcz'ue des Biliotheqiies, 1914, pg. 208. El Ms. contiene adems, folios 19-27, Concilium one(3)
tense priinuni.
Era DCCCLIII.
23
qua
se
Jiabent
phrasi
per
scribere...
De
monio irrecusable
Ferrar puso en una porcin de pasajes que conviene hacer constar aqu.
Fol.
I
r.,
1.
II:
iiU?nab)nus']
paresce estaba
INTIMAMOS.
Pelayo^
fol.
r., 1.
r.,
1.
1,
experivius'\ id es i experi-
mur;
fol.
5;
Luaneiisiun{\
8
V.,
1.
uel Liiianensiuii,
Alfonso
/,
fol.
9:
ct
Mora]
est
enmen-
dado ^amora; fol. 9 r., 1 3: Burgis'] dice Burgis, pero est rado pedago y paresce dezir Bardulia; fol. 9 V., 1. 10: Era DCC\ L XXXXV\'\ adonde est esta L est rado, y puesta la L como aqu
se ve.
la
margen; paresce
asi:
letra
Ex
superioribus
10
r.,
1.
1 1
anuos
XI]
junto a este
la
nmero
rente.
XI paresce
10
ay rasura antes de
ella
X^ y
la
es
de otra tinta
dife-
1.
que aqu ba en blanco, est en el original rado y escrito sobre la rasura de diferente tinta y letra, paresce de Morales, corfnamis eius
a7iis interitiivL^
7i
fol.
1 1
v.,
1.
2:
ter-
tio
exercitns]
adonde aqu
24
7i
y escripto con diferente letra y vJSiBurg^ pero de los caracteres raydos consta deca Bardnliensem.
Fol. 14
V.,
;
1.
y ray-
ni rastrear cosa,
en
los quales
a la
pudo estar mucho escripto, conforme brebedad con que escrive el autor.
1.
Fol. 15,
5:
Oiieto
171
pace quieuit\
aqu est
aadido de otra
letra
tinta: cu7n
Paterna^ y no estaba tal en el original. Ordoo^ fol. 17 r., 1. 6. Rex itero Grdonins
07nne7n exercitmi ciuitateiii
lo
1.
in eatn quogue^,
el
original:
Todas
mismo
la transcripcin,
en
el original
No
estar de
ms tener
bida precaucin
sio
las lecciones
que ofrece
la trans-
Ambro-
de Morales, de
la
25
S.
En
tambin
los datos
referentes a la seI,
57,
1.
viagmis
pg. 67,
1.
Rani-
miro
et
Garsia
5); et
consecran'
septevi
pg. 75, 1. i). Sin embargo, difiere de 6^ en otros puntos tan capitaepiscopis fecit
21,
les,
de aqul.
En
tus (
lo
tocante a
la
correccin de
la
frase, deja
eiicrfens
por euen(
3,
pg.
1.
55,
1.
6),
statuvL
por statim
pg. 57,
C Biblioteca
Ee
9), etc.
(antiguamente
200
X 300 milmetros,
III
92),
5
1
en papel,
2 fols.
s.
XVIII,
En
el
dorso:
Va-
Son en su mayora
escri-
turas. El cdice
pertenece a
la coleccin Burriel.
La
crnica de Alfonso
Al principio y al margen hay esta advertencia: Copise de los adversarios de Alvar Gmez, que tuvo el P. Mariana, y por ellos cita esta historia, assi
en
de los aos de los rabes. Este Ms. se asemeja en sus omisiones y en sus variantes a F^ pero introduce algunas lecciones
la
el
suya como en
propias de
6^
la
voz alias.
Las principales
eodem
loco [Gerlicos]
26
1. I
lneas
( 24, pg.
79,
1.
18).
Es adems muy defectuoso, y est retocado en bastantes pasajes. Aduciremos slo alguno que otro.
Corrige: praeelecitis est in regno\ ore electus est in
rcgevi. ( 2,
pg. 54,
1.
quod hoc
sigimni (ibid. pg 55,1. 5); tyraniiorun scelestorum factus est prmceps] tyrannoruvi sequens studia facius est princeps (ibid.
1.
14), etc.
el
causa de estas
alteraciones es
muy
escaso
valor de C, y sus
lecciones no
pueden
simos casos.
O.
(antiguamente
58),
Ms. 1.346
s.
en
papel
XVI,
305 milmetros, 257 fols. muy conocido y ha sido descrito minuciosamente varias veces (i). Se le denomina
Este cdice es
210
comnmente Oveteiise por ser una copia sacada de un Ms. (X'") de aquella Catedral en tiempo de Ambrosio de Morales, del que lleva varias notas
autgrafas. El original
perteneca a
la
Biblioteca
de Alfonso VI de
Castilla,
como
lo
indicaba esta
X'dh^x'mX.o:
Adefonsi
D. Pelayo, a
genealogas,
lo
(i)
Risco,
"jf/. STo-;-.,
vol,
XXXVIII, pginas
366-370.
EwALD,
Reise...
pginas 303-306.
27
Pelagiiis
sit
ets
indignus
(!).
haec genealoga
De
su antigedad dice
Mo-
rales
que era
XI o principios del XII. La copia (O) existente hoy en la Biblioteca Nacional procede de la primitiva Biblioteca de Felipe V. La crnica de
siglo
los
fols.
ii V.-17 v.
se acerca en
sus
ferencia
de
en que contiene
aditamentos
gica,
Wltiza, Pelayo y su mujer Gaudiosa^ Fafila y su mujer Froleva, Alfonso I y su mujer Ermesinda, Fruela y su mujer Munia, Aurelio, Silo y su mujer
i,
pg.
53,
1.
9:
Adcfonsus Rex
dicitvk
1.
12:
Ade/onsts
Q\:i
MAGNUS.
Descritos
minuciosamente
su
los
cdices
es
los
hora de establecer
mutua
relacin.
Con
(i) Por Barrau-Dihigo nos enteramos que Contador de Arcte menciona en sus Memorias para a lisora ecdesiastica do arcebispado de Braga (Lisboa, 17 74, III, pginas 86-89),
la
crnica de Alfonso
III,
hoy per-
28
proel
los Mss.
Sy
y de otro de
Desde luego
ambos
se diferencian en una
significativas.
porcin de lecciones
su confrontacin:
muy
He
aqu
I,
F
tm-
p. 53,
1.
13:
usque ad
usque a tempore.
2, p.
54,
1.
6:
Recesuintus Gothorum
rex.
1.
et
in
Toldo
sepultus
(Gerticos) se-
fuisset.
pultus fuisset.
1.
adipisccre nolens.
nolens.
5 ,
1.
7: coutexiit.
texuit.
creiiiatae.
3i P-
5,
1.
II:
i:
concrematae.
4, p. 58,
1.
legesque
uistihitas.
ab
legesque ab
conditas.
Vuambane
Vuamban c
58,
1.
6 OM.
12: ter
Toleto,
regnaiiit
annos
sex,
menses quattwr.
5, p.
58,
1.
prelium tgit
5) P-
29
re-
59i
1-
2:
ut pater teneret
ut
pater obtinerct
regnum
6, p.
I.
gnum.
patris
7:
adsolium
siii
sui\ om.
reuertitur
1.
comquinauit.
7, p.
60,
1.
missos nuncios
missos ad Africam.
om.
\.10\
ad Africam. Sarracenos in
auxilium petunt.
>>
61
1.
Sace
dotu
w-zo] om.
uero.
1.
:peccatoriim
;?/?oppressi.
9:
1.
Rudericus
ulti-
om.
vinsvey.Go\.o-
rum.
8, p.
1.
II:
6:
62
1.
rabes tamen.
in patria
Asturiensium.
Asturiensium.
1.
9,
p.
\.\Z'.propinquans.
1.
adpropinquans.
in isto viontis
63,
6: in isto
foramine.
foramine.
1.
1.
II: snbiciani.
2:
snbdebor.
64,
excepimns.
experimus.
10, p.
1 1
,
1. 1.
12:
micantnr enses.
emittunt sagitte.
micant enses.
eniittiiutnr sagittae.
66,1.
;.
inane
in iiamnn.
popitlafitr patria.
p,
67
1.
popnlantur patriae.
1.
2:...gratias
refe-
gratias referunt
'?
di-
runt,dicentes.
centes.
30
13) P- 69,
i:
ex cimctis castris.
exceptis castris.
16, p. 72,
1.
4:
talionen
piens.
acci-
21,
constnisit.
22, p. 76,
3:
regis
sis.
spatien-
regis cordiibensis.
1,
18: in
quodam
tellum.
cas-
in
quodam
castro.
OM.
26,p.84,
1.
8:
OM.
\.
14:
De fiig le Maior
tellain et
i-
et
cam, FermenMi-
noricam.
es,
a nuestro jui-
para establecer
la
independencia de
Sy
como
y
texuit (F)
(S),
y contexuit
}'
(S), cre-
instituas (S)
y condi' y pono de
gessit (F),
(^S)
spaniensis (S)
cordubensis (F),
las noticias,
como
o de
Tolcto (F),
omisin de vocablos y frases que por su trascendencia nadie hubiera pasado por alto en la transcripcin,
aplicado a
la
pena sufrida
Sarracenos in
S, la frase
Rey de
laguna de
7iuemei)^
porque segn
al
que, escribi el
Esta divisin de
cin
F tn
independientes entre
da margen a
de
los
otros
cdices
posteriores.
Porque
TMBAVE
de
6^
coinciden en
y Pero hemos notado que O contiene una porcin de aditamentos que no se encuentran ni en S ni en F. Por consiguiente, aunque pertenezca al
las
CO
en
de F.
IMs.,
Tambin
Zque
proceda de
Oviedo, y deba derivarse asimismo de X'". En cuanto a C, si bien es verdad que en el conjunto
lleva algunas
As que
la
transmisin
X";
= Ms. De X derivaron X' y de X' se copi y de Ms. TJ/B. X" dio lugar a X'" y a F. De ^ y F juntos procedi X'" de OZ; por de comX
original.
se
S,
este
C.
fu la raz
y,
fin,
la
32
binacin de
5 y Z resultaron A VE.
el
el
Grficamente
podemos representar
manuscritos con
siguiente esquema:
De
siendo
lo
^ el Ms. ms puro y cercano al original, debe tomarse como base de la presente edicin. TMB hay que desecharlos por ser copias de
^.
/%
texto bastante incontaminado y puede servir de auxiliar en su reconstruccin. Las variantes de los
cdices
sido
ms o menos
in-
terpolados y viciados
las
ofrecen
crtico, crtica.
relegamos
aparato
no privar a
de de
ningn elemento
los
de
Las
adiciones
del cuerpo de
crnica.
Sera interesante precisar cundo y por quin se introdujeron en l. Desde luego, cabe afirmar
que
los
datos concernientes a
la
sepultura de los
reyes Egica, Witiza, Pelayo y su mujer Gaudiosa, Fafila y su mujer Froleva, Alfonso I y su mujer
33
Ermesinda, Fruela y su mujer Munia, Aurelio, Silo y su mujer Adosinda, Mauregato, y las frases Sal7nanticensi epscopo (
qiii dicitur viag7ius (
i,
pg. 53,
1.
9),
1.
Adefonsus
12),
coiiso-
brinus eius in primo gradti ( 17, pg. 72, 1. consecran a septein episcopis fecit (21, pg. 75,1.
so VI quizs por
6),
i),
mano
Las
20,
expresiones dics
XIV
pg.
ct
57,
1.
13), di(
missis
filiis
1.
parmdis Ra?iimiro
5),
Garsia
pg. 74,
manticense Z, y por lo mismo tienen tambin su raz en las correcciones hechas en Oviedo. Pampliguae
lada de
( 3,
pg. 57,
1.
11), es
una aadidura
ais-
AE^ cuyo
origen no
la
podemos
puntualizar.
Los encabezamientos de
posteriores
al original (i).
(i)
nuestras
Cuando tenamos ya terminado este estudio, lleg a manos un artculo del insigne Barrau-Dihigo, publi-
cado en
tien.
la Revue des Bibliothequcs (1914, t. XXIV, pginas 203-222), con el ttulo Poiir Vditmi critique diL Pseudo-Sbas-
Con gusto hemos visto que en la cuestin de la dependencia de los Mss. hemos coincidido en lo esencial con el sabio hispanista. Habindole escrito, para que nos comunicara el
resultado de sus investigaciones sobre la segunda redaccin, nos contest en 20 de enero de 1916, amablemente, que le era imposible complacernos por haber sido llamado a filas.
n
LAS EDICIONES
Vl\q,2l
Sandoval public en 1615 el texto de la crfragmentario e interpolado^ sacndolo del Ms. (9,
folios
133 V-146 (i). Esta edicin no contiene ms que los reyes de Asturias, desde D. Pelayo hasta la
muerte de Ordoo I, y lleva el relato de la traslacin de la famosa arca de las reliquias a la ciudad de Oviedo, insertado en el original, a lo que se cree, por el obispo D. Pelayo. De ella nos dice
adems
rrigi lo
el
valor.
(i) Historias de Idacio Obispo, que escriui poco antes que Espaa se perdiese. De Isidoro, Obispo de Badajoz, que escriui en los tiempos que se perdi Espaa, treynta y ocho aos despus. De Sebastiano, Obispo de Salamanca, que eshasta dun Ordoo Primero criui desde el Rey don Pelayo De Sampiro, Obispo de Astorga, que escrideste nombre. el Magno, Tercero deste ui desde el Rey don Alonso nombre, hasta el Rey don Vermudo, el Gotoso. De Pelagio, Obispo de Ouiedo, que escriui desde el Rey don Vermudo el Gotoso, hasta don Alonso Sptimo deste nombre, Emperador de Espaa. Nunca hasta agora impressas, con otras notas tocantes a estas historias y Reyes dellas. Recogidas por don Fray Prudencio de Sandoval, Obispo
|
| | | | |
|
36
La
editio
la
que
mayor
de Su Majestad; en 1727 (i). Los materiales por l empleados fueron: el cdice de la Santa Iglessia de Toledo f7), dos de la Real Librera, bien que en uno y otro le falta el principio (quizs y E) y otra copia de otro cdice de ella que deca ser
de
la Iglesia
de Salamanca
(2).
En
se hallan
el
texto de
Se
ve,
el
no conoci
cdice S^
el
mejor de todos, y
casos y verbos (3)
adems tuvo
a su antojo.
el
errores gramaticales
como de
edicin
Rey
Ao
Con
1615.
I |
Impressor
Impresso en Pamplona por Nicols de Assiayn Reyno de Navarra. 4 fols. -f- 367 pgs. -[- 5 de la tabla. La crnica de Sebastin (?) est en las pgs. 44-55. Una segunda edicin de este libro se hizo en 1634. (i) Historia de Espaa, Parte XVI. emmendada, aadida y vindicada. por Don Juan de Fer reras... En Madrid. En la imprenta de Domingo Fernandez. Ao de
licencia.
|
del
MDCCXXVII,
(2) (3)
Ibt'd.^
pg.
Ibid.
3/
tante peor
(i).
Todo
dar arbitrariamente
rio
plana
lo
al
clebre biblioteca-
de Su Majestad, para
del
Monge de
Si-
tras-
Ms esmerada que
de Flrez
(3),
las anteriores es la
edicin
la
para
la
cdice ovetense de
Am-
Ms. (M) de
ignor
la
Biblioteca
Nacional y
las
Pero
el
diligente agustino
existencia
el
e de
Sy
la
F. Aparte de
esto, introdujo
en
cuerpo
La
Migne
diendo
Huici (5) y Cobo y Sampedro, aalos dos ltimos la versin castellana (6).
convencido,
|
con crtico desengao, en con los chronicones corregidos, que escribieron el Rey D. Alonso III. Dicho el Magno. SamPelagio, Obispo de Oviedo. Isidopiro. Obispo de Astorga. ro, Obispo Pacense. El anonymo Iriense por el P. M. Fray Francisco de Berganza... En Madrid: En la Imprenta de Francisco del Hierro. Ao de 1729, pginas 371-389.
(i)
I
Perreras
el
I
(2) (3)
(4)
Esp. Sagr.,
S. L.,
t.
t.
CXXIX,
(5)
Las Crnicas
i,
Valencia,
Sevilla, 1870,
Revista mensual de filosofa, literatura y ciencias de II, pginas 453-461, 490-494 y 535-541-
III
La
rias, in
crnica de Alfonso
II
fu escrita en Astu-
como
672 hasta 866, o sea los reinados de los cinco ltimos monarcas visigodos y de los once primeros asturianos.
Su
fuentes utilizadas y de la
lo posible
ambos extremos, no
ticular, sino
en
debi ser
muy
superficial.
De
otro
modo no
el
se ex-
de que
clebre Ar-
Wamba,
cuando es sabido que la termin el quinto ao del reinado de Suintila, o sea en 625 (i). Ntese de paso que dicha crnica no pudo servir a nuestro
(i)
t.
11,
Esp. Sagr.,
40
de
lo
que
iba a escribir.
La segunda
fonso
III
fu la historia
de
la
rebelin del
Conde
Pablo contra
Wamba,
escrita
Toledo
que
la
(i); y no slo la tuvo ante los ojos, sino aprovech parcialmente en la narracin de aquel enojoso episodio, remitiendo al lector para
ms pormenores
el
reinado de
Wamba
que no se hallan en San Julin: uno es la derrota de los sarracenos que en una armada de 270 naves aportaron a Espaa, y otro
el
astuto
medio de
del
Wamba
le
priv de
el
ordenado para seguir ocupndose en los negocios temporales (2). Este hecho presenta visos de legendario; pero si se tiene en cuenta que tambin el Albendense asegura que Ervigio priv a Wamba de la corona, que los magnates de aquel entonces quitaban y ponan reyes con una despreocupacin
al
asombrosa, y que el pormenor de la ordenacin est en armona con los usos litrgicos de aquellos
tiempos, no parecer tan inverosmil.
Flrez, Esp. Sagr., t. VI, pginas 534-563. Frotin, Le liber ordimim en usage dans VEglise wisigothique et mozrabe a'Espagne du cinqime mi onzime
(i) (2)
sicle.
Pars, 1904,
pginas 87-93.
4
III
La
la
es
Mommsen
Continuatio hispana (i) y por otros el Pacense (2) o Annimo de Crdoba (3). Esta crnica,
terminada en 754, pudo ser aprovechada por nuestro autor para los reinados de los monarcas visigodos. Pero, (isucedi as efectivamente?
La semejanza
de ciertas
frases
Hic [Egika] Gothos acerba morte persequitur (53)Egika in consortio regni Wittizanem filium sibi heredem faciens Gotho-
infra
regnum
tu-
mentes perdomuit
regno
5).
( 5).
suum Vuittizanem
sibi
socium
fe-
cit (
fugam sunt
uersi ( 7).
la
si
depennuestro
,3
la continuatio hispa7ia^
cmo
(i)
C/u'Onca Minora,
t.
II,
t.
(2)
(3)
Tailhan,
S.
i.
Anonyine de
Chroniqie des
les
VEspagne par
Pars, 1885.
la
Citamos
edicin de
Mommsen.
42
de encabezamiento de su crnica afirma que no se haba escrito la historia de los Godos, desde el rey Wamba en adelante? La explicacin
en
la carta
La
co7it7matio
y slo brevemente de los reyes visigodos; pudo, por lo tanto, Alfonso III cocipalmente de
los rabes,
nocerla, y, al ver las escasas lneas dedicadas a estos ltimos reyes, asegurar
por
escribir.
probable, y nada ms, esta hiptesis, preciso es confesar que la crnica de Alfonso III contradice en
unas ocasiones a
la
la continuatio
hispana^ y en otras
III
da como
justa la represin
de
los vasallos
que se rebelaron
injusta
contra Egica;
la rebelin,
la continuatio
califica la
III
medida de
y perse-
guidora. Alfonso
pinta a Witiza
como un hom-
bre perverso y desgarrado de costumbres; la conti7i2iatio hispana, como un prncipe justo, ecunime,
que constitua
fonso
III,
la alegra
de sus
vasallos.
Segn Al-
el
Go
apoder del trono tumultuosa y fraudulentamente, por insinuacin del Senado. La causa de la derrota de D. Rodos; segn la continuatio hispana^ se
drigo, en Alfonso
son sus vicios y la traicin de los hijos de Witiza; la co?iimLatio hispana no dice
III,
ms sino que huyeron los godos. Alfonso III hace a Opas hijo de Witiza, y la conti?matio hispana^ de
Egica. Estas divergencias prueban que, aun supo-
III
conociera
la
43
cre-
que es ms
l
transform
las noticias,
atenindose a
la tradi-
aprove-
la
carta de encabezamiento.
se escribi
nuestra crnica,
redact
el
Cronicn Albel-
dense
entre
(i),
ambos
y no deja de ser curioso la semejanza que existe en lo tocante a los cinco lti-
mos reyes visigodos y a los once primeros asturianos (2). La narracin es completamente paralela,
y en algunas, aunque raras ocasiones, cida en los trminos; v. gr.:
Crnica Albeldense,
[Eruigius] filiam suam coniugem dedit Egicani (44).
muy
pare-
xilonem
dit ( 4).
[Egica] filium
sibi so-
Oppa
Iste
episcopus
capi-
Oppa
tur (50).
[ Fafila ]
prehensus
leuitate du-
[Fafila]
quadam
occasioin-
ne
leuitatis
ab urso
(i)
(2)
Flrez, Esp. Sagr., t. XIII, pginas 433-464. En la Biblioteca Nacional existen unos folios manuscri-
nm. 4), con el ttulo Examen critico de la Crnica de Alonso III comparada con el Cronicn Albeldense.
Es letra del s. XVIII, y su autor probable Floranes. Muchas de sus noticias son aprovechables aun hoy da.
44
[Froila]
egit...
[Froila]
egit...
uictorias
multas
priis
cit ( i6).
[Veremundus] sponte
gnum
dimisit ( 20.)
es la
paralelismo literario
crnicas en
el
fondo
de
la
am-
s, o porque han tenido comn, hoy perdido. La primera hiptesis nos parece inadmisible, porque en cada una de ellas hay sucesos trascendentales que se omiten en la otra. El Albeldense cuenta que Al-
como base un
original
fonso
Mo-
donde
lo
sacaron Teude
fieles.
III;
los vasallos
que
le
permanecieron
lo calla
Este he-
Alfonso
cierta-
mente no lo hubiera omitido, si lo hubiera conocido. Menos probable es que el Albeldense se sirviera de nuestra crnica, porque en ese caso no hubiera pasado por alto varios de los hechos narrados en ella con pormenores verdaderamente sugestivos, como es, por ejemplo, la enumeracin de las ciudades conquistadas por Alfonso I. Hay, pues, que admitir la existencia de un tercer escrito, fuente de los hechos en que coinciden
4$
por
lo
que hace a
la
la
veracidad de
la
la
narracin, un
resultado
ms favorable para
crnica albeldense
sobria y sencilla;
nuestra. Aqulla es
ms
el bblico^
y a cada paso
de
Escritura para
confirmar su exposicin.
La
batalla de
Covadonga
in-
dudablemente por el autor, o quizs por la tradicin oral, y recogidos por l. All se vieron los proyectiles
los
mismos que
ms
los aos,
al
crecer las
de
las
armas y de
pareci a nuestro
mismo
autor algo sospechoso, y procur quitarle su inverosimilitud, recordando el milagro del mar Rojo.
Pura invencin del autor es tambin el coloquio entre Opas y Pelayo antes de comenzar la batalla.
Al
fin
de
la
vida de Alfonso
caballeros
se cuenta que
estando
algunos
Mo-
Ecce quomodo
nenio considerat; et
ini-
46
pace sepultura
eius (i).
gln seguido
Hoc uerum
.
esse
prorsus co~
magis
eligerein
Todo
hay que tomarlas con suma precaucin. Algunas son evidentemente legendarias. Hay otras, en cambio,
deo I. Nuestro autor, de la muerte de este ltimo monarca, fu contemporneo de algunos de los acontecimientos narrados, y pudo enterarse de los inmediatamente anteriores
La
y Ra-
miro
de Santullano (San Julin) y de Santa Mara de Naranco, que, por fortuna, se conservan casi intactas. Como norma, pues,
mismo, visitando
la cr-
no se deben rechazar
ni admitir
IV
EL latn de la crnica
Como
mos
de
la
en
el
ms
principales.
Su vocabulario
clsico. Sin
muy
restringido, pero, en
como
65,
1.
17 y
1.
10,
10);
pg.
1.
16,
1.
17, pg.
^2^
1.
6);
el
fnagnalia
sentido de
pg. 64,
14); intimare^
en
hacer notorio (
eclesisticas^
i,
pg. 54,
los
1.
5),
y otras voces
meiropolzs^
como
diacontis^ presyter^
comunes a todos
entonces.
escritores
eclesisticos
de
la
ms pura
y escribe
(
del original,
no hace
inri/ipencs
(
H,
pg. 70,
1.
48
LATN DE LA CRNICA
En
el
y de
las
zse^
pronombre
Istud quide^n scelus ( 6, pg. 59, 1. 7 y 14). Tambin da el autor preferencia al verbo activo con el pronombre reflexivo en ocasiones en
que
el latn
Galliarum
( 2,
el latn vulgar.
Este fenmeno
lo
hallamos en nues-
tra crnica.
Ubi
sit
alias
\Leges'\
1.
( 4, pg. 58,
za...
2).
Lupus
12).
Mu-
emplea la preposicin a con genitivo en vez de ablativo a ouetensium. De substituye frecuentemente a ex:
( 26, pg.
el ttulo
En
se
Visa
1.
pg. 55,
10,
de coua
ad pugnam{%
pg. 65,
(
5j
i).
Egica
1.
electus est in
pg. 58;
7),
per his
teinporibiis.^
y los cdices
1.
FOCno?> dan FO ad
en lugar del
quibtis res-
8)
acusativo.
Pro substituye a
ad.
Pro
LATX DE LA CRNICA
49
Paulus dux a
^El trpg. 55, 1. lO). mino directo del verbo 7nitto va acompaado de
Vuainbanc dircdus
la
2,
per en
iiero
Sarraccni
( 8,
8).
En
cambio,
la
el
nombre de
preposicin m,
Declinaciones.
reciben
Algunos nombres
de
la
propios de
cera en anis^
Egicanis]
v. gr.
Vuitiza,
Vuitzanis\
FafLlanis\
Froila, Froilanis.
La voz
griega de la segunda
declinacin,
el
diaconus^
en
dativo de plural, diaconibus^ y, en cambio, la del mismo origen, presbykr^ perteneciente a la tercera,
lleva
z>,
presbyteris
el
( 6,
pg. 59,
1.
13).
Una
forma singular es
(21, pg. 76, 1. 2). Cambios de casos. Acusativo por nominativo: Sed si plenius cognoscere tas guantas caedes^ guantas
sint interemel
pg.
55,
1.
15).
Ntese, de paso,
Nominativo
4
13,
pg. 68,
50
LATN DE LA CRNICA
(21, pg. 75, 1, 13). Acusativo por genitivo: reminisce^is ordinem ( 20, pg. 74^ Ablativo por acusativo con el trmino de 1. 4).
scriba laudare
2,
pg. 55,
in
i);
\^Pelagis\ in monte
1.
Aseuua
se C07itulit{^ 9,
pg. 62,
16);
sexaginta
uertice viontis
1.
Aseunae ascenderunt
( 10,
pg.
65,
Ablativo por acusativo, con la preposicin z>2, cuando sta significa en honor de: Basilica77t quoque in nomine Redemptoris nostri^ Salua6).
toris lesu Christi \_Adefo7isus\ 77iiro
construxii opere
notesco se usa
como
transitivo:
7i
1.
Et
7it
yspania7)i ple7ie
11).
Se advierte
3,
pg. 56,
participio
al
CU771
de presente;
con subjuntivo^
v,
Sed Ule
54,
re7me7is et
ta7)ie7i
accepit 7iuitus
1.
quod
postulabat cxercitus
2,
pg.
12); otras
7ifra
7i-
S^Egica\ ge7ites
ru7)ipe7ites
1.
10).
Gallias ter praeliu7)i egit ( 5, pg. 58, Nuestro autor usa en vez del ablativo
el
absoluto
dux a
pg. 55,
Vua7}iba7ie
1-
cu77i
exercitu...
( 2,
10),
nam
( 10, pg. 65, 1. i). Ntese asimismo el empleo del participio pasado de un verbo de-
LATN DE LA CRNICA
ponente
intransitivo,
Proposiciones.
como
transitivo-pasivo.
las
pro-
posiciones de infinitivo llevan en lugar del acusativo-sujeto la conjuncin quod y el adverbio qualiter
con nominativo y subjuntivo y la conjuncin qrda con indicativo: scio te non latere^ fratcr^ qualiter
omnis yspania dudum sub
set
u7io
1.
regimine Gothorum
i).
es-
constituta(%g^^ig.
ecclesia
1.
6:^^
Sed
tu
non nosti
isto 7nodico
et
quia
gina 63,
montculo^
Confidhius...
quod ab
quem
geiitis
1.
conspicis,
sit
yspanie salus
(Ibid.,
Gothorum
gina
67,,
exercitus
reparandis
p-
14).
Lupus
uero...
dum
de patre quod
superatus fuerat audiuit ( 26, pg. 83, 1. 12). Recordafnini quia... ipse hos rabes, Ecclesiain Domi-
ni
mole oppressit (
O,
pg. 66,
5).
La
vo-
pone
el
autor a veces en
infinitivo, v. gr.:
Vuitiza'\
uxores
13).
La
Tam-
las
conjunciones tempora-
y cum se emplean en casos semejantes, unas el indicativo y otras con el subjuntivo, V. gr.: Raque quum Rodericus ingressum eorum cognouissct, cum omni agmine Gothorum eis praeliatuveces con
52
LATX DE LA CRNICA
rus occurrit ( 7, pg. 60, 1. 14). Qimmgiic Pclagius ingressvj/i eorum cognouit, in viontc Aseima se
contulit ( 9, pg.
62,
(
1.
15).
8,
Diim
itero
1.
Sarraceni
8).
factum cognouerunt
coniperisset...
pg. 62,
Itaqiie
Conjunciones.
tramos
(
2,
al
(11, pg. 66, 1. 13). La conclusiva igitur la enconprincipio como partcula de transicin
pg. 54,
1.
6);
la
copulativa
ct
en sentido
adversativo:
rivi 171
1.
11);
ct
DISYUNTIVAS
seiL
2iel^
con significado
ice I
de
palatii (
pg. 57^
1.
1.
5);
triclinia
dornata
las
el
notas precedentes
vocabulario,
la
se desprende es que,
ntica
si
bien
fo-
modelo Despus de
el
este
dar
rrumpir
Flrez en su edicin.
V
texto de la redaccin primitiva
collecta.
10
Adefonsus Rex Sebastiano nostro salutem. Notum tibi sit de historia Gothorum, pro qua nobis per Dulcidium presbiterem notuisti, pigritiaeque
ueterorum scribere noluerunt, sed silentio occultauerunt. Et quia Gothorum chronica usque ad
1-4 Memoriale Regis Alfonsi ad Sebastianum Salmanticensem episcopum de Historia Hispaniae C Chronica Adefonsi III cognomento magni... K Gottorum pmwva om. V Chronicon Adefonsi regis asturiarum E Adefonsi... primum
AV
om.
FO
FOE
Rex
10
6 Yisegntcastus Se-
torum
A V regis diue
mimorie
A
O FA
Gotorum
9 Adefonso
Gottorura
F Sebastianus F Adefonsus
11
SO
AVE
C
presbiterura
presbyterum
CVE
monuisti
12
pigrioresque
F
O
pigriciaeque
V pigricieque AE
S
nollue-
uetenmi
CAV
13
noluerint Vi
sed^x siiperp. in
runt
Gotorum
SO
54
tmpora
sis
Vuambani
dem ex
5
breuiter intimabimus.
Igitur Recesuintus,
2.
Gothorum
rex^
ab urbe
men
I
quae nunc
praeelectus est in
DCCX. Sed
ille
num
nolens,
tamen accepit
quod postula-
Gerebantur enim ista in uilla, cui antiquitas Gerticos nomen dedit, quae fere centum uiginti millibus ad urbe regia
(i)
Vuam-
bae a Juliano episcopo. Florez. Esp. Sagr., t. VI, pg. 535, 3. Crnica Albeldensc: Flrez, Esp. Sagr., t. XIII, pgina 448, 43.
usque a tempore
3 "
FO
1
Vbambani
FO
Hispalensis
FCA VE Hispalense O
corr. Flrez
decessoribus
5
a praedecesoribus
Era DCCIII 6 Receswindus C rex Gotorum vS rex Gottorum 5" 8 Caure] Caueae C Caurt E Gotorum O 9 dinoscitur 10 Cumque FCOV m eodem loco] in Todiscessit FCO
AVE
leto
FO
1 1
Vbamba O
12 aera
preelectus
SA
A VE
adipiscere
FCO
adispisci
FCO
55
(i)
est in
regno
Ea
de eius capite exilire (2), et ad caelum uolitare, et hoc signum factum est a Domino ut futuras uictorias nuntiaret, quod postea probauit euentus. Astores et Vascones crebro rebellantes edomuit et
suo imperio subiugauit. Galliarum prouinciae ciues,
coniuratione facta, a regno
Gothorum
se abscide-
10 runt,
regnoqueFrancorum
Vuambane
sibi
iunctum
triara
15
directus cum exercitu, non solum innegotium non peregit, sed contra paagens, tyrannorum scelestorum factus est
princeps.
Sed
si
plenius
(i)
San Julin
dice,
Praetoriensi Eclesia,
Sancturum
Esp,
Sagr.,t. VI, pg. 536,4. Et eo loco ipso capitis apis uisa est prosiliisse. (2)
lin.,
1.
San Ju-
c,
4.
VE
7
Ecclesia
FOC
C
inunctus
A J^E
oni.
ea]
eadem
5
presentibus
S praestantibus F
VE
et
F euentus]
C
ii
euertens
Astures
reuelan-
rum
ab
13
F rehellantes O Gotthorum AE
.S
8 prouintiae
Gottorum
noque Franciae
9 Goto10 reg-
a oni.
E Vuambanae F
C
Vbambane O Vanbane
Vambane
FO VE
scelestium
negocium non prosequitur F 14 tiranorum scelercium O tyranorum A /^'tyrannorum sequens studia factus
15
est princeps
agnoscere
50
Vuambane
mas
5
quantasque famosissi-
idem exercuerit, quae de Pauli tyrannide excidia euenerint; beatum lulianum Metrouictorias
politanum
huius temporis
li-
quidissime contexuit.
Illius namque tempere ducentae septuaginta yspaniae littus sunt adgressae; Sarracenorum aues ibique omnia eorum agmina ferro sunt deleta, et
3.
10
classes
ut tibi cau-
sam
15
yspaniam plene notesceremus, originem Eruigii regis exponimus. Tempore namque Cindasuinti regis ab imperatore expulsus quidam Ardabastus ex Grecia, in yspaintroitus
suam
in
con-
cedes
FOA
3
incenssiones
6>
F inE
cessiones
AVE
FO C famossissimas VE
2 a
om.
Vbambane
Vban-
de Paulo
t^Tanide
litus FOCE 9 Hispaniae FCO FA V crematae FOC concremate caissam VE cursum 1 2 Hispaniam FCOA VE noteenoteceremus O nosceremus ceremus notesceremus V e in 14 Cindasuindi SAV Cindasuinthi C Cindasunthi mai'g. ex cod. Salm. V 15 Ardabatus C Graecia C Gretia VE in om. FC Hispaniam FCO 16 peregrinatus V Cindasuindus SA VE Cindasuinthus C 1 7 ei] et y VE consobrinam C coniungio FO copuUauit I'
exceda O 8 ducente
7 texuit
FCO
CA
1 1
AVE
adgresse
VE
clases
F F
AE
AVE
57
quum
regem excogitans, herbam, cui nomen est spartus, illi in potum miscuit, et statim regi memoria est
5
ablata.
Quumque
confessionis
paenitentiae
ordinem dederunt. Quumque rex a potione conualuisset et ordinem sibi impositum cognouisset, monasterium petiit, ibique, quamdiu uixit, in religione permansit. Regnauit annos VIIII, mensem I et in monasterio uixit annos VII, menses III. Morte propria decessit in pace.
4.
15
Post
Vuambanem
cum
FCOVE
O
sparthus
eruditus
mitis
elate] clare
AE
C
calide
nem
cuit
add.
A et statim om. E 5 copi A obtimates .S 6 haec innotuerant C 7 uidisent A V C ueriti ne add. memoriam FO caussa 8 V 9 statum ei confesionis F paenitentie vS penitentiae FO penitentie A
10 die dominico existente hora mortis
bris era
11
1
(!)
DCCXIX
add. in marg.
ex
cumque
Monasterium Pampliguae
octo
7/(/.
AE
XIV
15
12 petiuit
FCOE F
Fl^E
C mense FO mensem
I,
dies
add. in marg. ex
dicessit
Cod. Salm.
discessit
AV
decesit
14 et morte
AV
A
C
in
pace Era
DCCX VIIII
add.
Aera DCCXXXIIII
16
Vambanem O Vubambam C
58
quod
ab Vuambane
edidit.
fuit.
insti-
ex nomine suo
Et ut
Filiam suam
DCCXXV (i).
et patiens
multumque sapiens
Synodum
10 nica instituta
gnum tumentes
rumpentes Gallias ter praelium egit, sed triumphum nullum cepit. Filium suum Vuittizanem in regno
sibi
socium
fecit (2):
eumque
in ciuitate
Tudense
(i) Filiam suam coniugem dedit Egicani, Crnica Albeldeme, Florez, Esps. Sagr., t. XIII, pg. 448, 44. Egika in consortio regni Witizanem filium sibi here(2)
,dem regni faciens. Cf. Contimiaiio hispana. Man 11 menta Germaniae Histrica. Chronica minora, t. II, pg. 350, 58. Crnica Albc/dcnse, Esp. Sagr.,
t.
I quem FOC calide FA VE inuassit CA VE ab om. F Vbambane OV Vubambane C Vbambano A conditas FCO
ex om.
4 Cixilonem] Ergilonem
5
Ejicani
con-
sobrino
gio
CAVE
Vbambanis
Vubambanis
coniun-
6 difunctus
quatuor add.
FOC Toleti C aera A 8 multum E paciens A 9 sinoda F synoda O synodosque C sepissime SFAE congrecabit 5" 11 praedomuit FC aduersum 6" inrrumpentes F irrumpentes CA l^E Galliam C prelium SE prellium A egit] gessit FCOE sibi C
1
13 coepit
suo socium
in
regno
59
regnum Gothorum et filius Sueuorum. Ante filii electionem regnauit annos X, cum
teneret
filio
5
era
DCCXXXVIII.
Post Egicani
6.
viu-
cum uxoribus
et
10
eum
soluit,
caones obserauit,
omnemque
fuit.
Et quia reges
et sacer-
(i)
Ps.
XXXI,
9.
prouincia Galleciae
prouintiae Galletiae
prouintia
VE Galleciae C Galletie A precepit SA 2 obtineret FCO Gotorum SO Gotthorum AVE 4 uero om. FOC discessit FO et ibi sepultus fuit add. O aera A 6 discessum FCO decesum A Vutizanus ^ VuittizaGalletiae
nus
AVE
Vittiza
sui
om.
FCOV
in
1 1
euehitur Toleti /
textil.,
reuertitur
Toletum
i)i
Toleto
AV
probosus
rimis om.
VE
proborsus
fuit] erat
AE
uitV eqnsF
quibus ST?
1
10 plu2
disoluit FE C coinquinauit FCO C 13 deprauabit 6" presbiteris biteris C om. AE 14 precepit SA scaelus C
obse-
rauit] destruxit
eX.
/^O praes-
nie
6o
X morte
propria Toleto
DCCXLVIIIT.
eli-
gitur in
regno
(i). Iste
nempe
in peccatis Vuittiza-
ni ambulauit: et
huic sceleri
uit. Filii
non solum zelo iustitiae armatus finem non imposuit, sed magis ampliapatris
dericus
regnum
eorum acceperat,
callide
10 cogitantes,
15
yspaniam intromittunt. Sed ipsi qui patriae excidium intulerunt, simul cum gente Sarracenorum gladio perierunt. Itaque quum Rudericus ingressum eorum cognouisset, cum omni agmine
Gothorum
Scriptura:
eis
7i
praeliaturus occurrit:
sed dicente
uamim
currit
quem
iniquitas praece-
(i)
t.
Gotorum
SO
Gotthorum
A VE
Witiza
2 Vitiza
F anno O
O
aera
Toleti
discessit
FO
C
A
O
4 Vitizane
this
F
et]
Vittizane
Gotis .S"6>FGot-
AE
nempe] uero
quia
A
;
J^E
Yitizani
Yittizani
6 ambulabit
huius scaeleris
non
9
07n.
cali-
SFOAE impossuit E
de
8 Yitizani
F Yittizani
O
1 1
FAVE 10 nvLX\o?> AVE om. FC O nssos del. Y mittunt om. AE mitunt V Sarracenos viarg. F in auxilium petunt om. F aduectos] aductos EV 12 intromitunt V Hispaniam FCOAVE patria AE 13 intuUerunt FVE 16 Gotorum SO Got14 cum FCOA VE thorum AVE preliaturus SAE 17 precedit SAE
/;/
Sacerdotum
uel
uel
oppressi,
filiorum
fraude detecti,
uersi
et
omne agmen Gothorum in fugam sunt gladio deleti (2). De Ruderico uero rege
5
nulli co-
gnita
manet causa
interitus
eius.
Rudis namque
suburbabaselica
nostris
ciuitas et
esset, in
quadam
monumentum
sculptum
10
sic dicit:
Hic
requiescit
Rudericus ultinms
simul
rex GotJioruDL.
8.
rabes
autem,
patria
cum regno
(i) Este texto nu lo hemos podido hallar, pero tiene alguna semejanza con Ps. CXXVI, i. Este prrafo, que han corregido arbitrariamente Ber(2) ganza y Flrez, por no entenderlo, hay que reconstruirlo de la
siguiente manera:
namim
curril
quem
iniquitas praccedif,
vel
mole oppresum,
agmen Gothorum
in
Sacerdotum uel suorum peccatorum filiorum Vuittiziani fraude detectum omne fugam est versum et gladio deletum.
pondere FCO I Sacerdotum uero add. SAVE mole] 2 Vitizani Vittizani O male A 3 cum omni agmine Gottorum V Gotorum SO Gotthorum A omnia agmina Gottorum (7 omne agmen Gottii 4 delecti O uersa... deleta C uero oin. C cognitum 5 uia nec causa C caussa V^E deporude C 6 cum FCO A VE 7 eius a nobis] bis 8 de supe /"epitajjulata C quodam baslica COVE ultimus om. FO 10 Gotophium C 9 dicitur
AE
AVE
Gotthorum A Gottorum V Gottii E 12 opresso II Harabes 5" autem] tamen FCO presides SAE per eorum praesides C babilnico SAV
rum
SO
AE
62
quousque
sibi
gerunt, et
Cordubam urbem
Sed
illis
patritiam
quidam ex
quondam
Fafilani ducis
ex
semine regio, principem elegerunt (i). Dum uero Sarraceni factum cognouerunt, statim ei per Alkalo
manem ducem,
qui et ipse
inruptionem fecerat, et
metropolitanum episcopum, filium Vuittizani regis, ob cuius fraudem Gothi perierunt, Asturias cum
innumerabili exercitu miserunt.
15
9uit, in
Quumque
Pelagius ingressum
eorum cogno-
monte Aseuua
tur
circumdedit, et propinquans ad
(i)
eum Oppa
t.
episco-
quousque] quandoque
3
C ellege-
runt
5
F F
Cordobn!
Goti
SO
6
Gjtthi
Francia
petiuerunt
pecierunt
in patria
A VE FO
Asturiensem
gium
10 Hispania
FCOAVE
Hispalense
Vitizzani
11
irrumptionem
F
13
irruptio-
nem CA VE
12 Vitizani
F
O
spalense
Vuitizani
Hispalensis
CA VE
Go SO
AVE
VE
SA
GoXXhiAVE 15 Cnmqnt
Auseba
quans
14 mx&sexMnt
FOVE
16 Aseiua
FCOAVE
Pellagius
FO
quod
ly Snete Marie
18 adpropin-
FO appropinquans C earn AE
63
non
latere, fra-
omnis yspania dudum sub uno regimine Gothorum esset constitua, et omnis yspanie exercitus in uno fuisset congregatus, Smaelitarum
3
impetum; quanto magis tu in isto montis foramine te defender poteris? Imo audi consilium meum, et ab hac uoluntate animum reuoca ut multis bonis fruaris, et in pace Arabum mnibus, quae tua fuerunt, utaris. Ad haec Peaualuit sustinere
non
lo gius:
me eorum
15
imperio subiciam; sed tu non nosti quia ecclesia Domini lunae comparatur, quae et defectum patitur et rursus per tempus ad pristinam plenitudinem reuertitur? Confidimus enim in Domini misericordia quod ab isto mdico monticulo, quem conspicis, sit yspanie salus et Gothorum gentis exercitus
reparandus, ut in nobis compleatur
ille
propheticus
sermo qui
et
dicit:
2 Hyspania FCOVE esset oin. C 3 Gotorum SO Gotthorum A VE et omnis Hispaniae exercitus cum in uno... C
Hispanie Hispaniae 4 Ismaelitarum i^F" Hismahelitarum O impepotuit substinere C voluit 5 xiwm. 6 raons om. immo FO 7 audio consilium reuoca ut... C uolumtate sed corr. m in n S 9 omnia FO
FOV
AE
SAV
que
II
fuerint
C
O
Pellagius
AV
1
10 amitiis
12 luna
.S"
meorum
14 Dei
E
C
subiciam]
subdebor
16
FCO
est
7
misericordiam
Hispaniae
rum
SO Gottliorum A VE
19 flagelis
AVE
64
"
nican
,
non auferam ab
eis
(i).
Igitur
etsi
senten-
meritum excepimus,
eius mise-
et
minime pertimesepiscopus
ad
pa-
cum eo
10 cis
Sed
in
magnalia.
15
Nam quum
sent emissi, et ad
domum
trucidabant. Et quia
Dominus
non dinumerat
porrigit pal-
(i)
Ps.
LXXXVIII,
aufferam
F
3
etsi]
iit
si
5"
ut
experimus
retuperatione
AVE E ecclesie vS
excepimus]
tunt "/^fundiuala
statim C prelium S^IE 11 comniiSA V fundiala F fundibula C aptantur COV funde OA 12 micantur SAVE crispantur] eleuantur C astae F incesanter FA V emittunt S mituntur sagite A mittuntur VE 13 sagitte 5 14 cum FCOAVE fundiualariis SA fundihalariis F fundibulariis CE fundiulariis ei in
10 federa
ma>-o\ fundibulariis
SA
V
E
15 emisse
16 semper reuer-
tebant
reuertibantur
17
Chaldeos
et qui
SAE
18 astas
FOA
6$
mam,
hensus
5
(i) et
Oppa episcopus est compre Alkamam interfectus. In eodem namuiginti quatuor millia
Caldeorum
Ammosa, ad
Domini euaserunt
uindictam.
citur
Casegadia [transirent]
sic
euidenter iudicio
Domini actum
15
(i)
t.
Oppa
Xm,
I de] ex FO e C Chaldei statim territi C 3 compraeAlkaman hensus Alchama O 4 Alchaman milia A kaldeorum C remansein eo T 5 uigintim runt quae C 7 uerticem C Auseuae C Aseuue SO A VE 8 preruptum SA VE praemiptam C praeruptam O a om. C
CAE
FOC
Ambeso alias Amosa C Ammossa OA VE Lua9 Amosa nensium Leualtusim alias Lebanensium C Leuanensium O Libaniensium precipientes SAE 10 euasserunt FC 11 cnmFCOAVE 12 super rippam/'super ripam O CAE Deue SAE predium SA 13 Causegadia FC Causaegadia O 16 stupentes SAVE 15 tria om. T milia A Chaldeorum C in flumine om. opraessit
F F
AVE
66
pressit, ubi
hiemali
signa
usque nunc ipse fluuius, dum tempore alueum suum implet ripasque dissoluit,
et
armorum
tendit.
5
Non
istud
putetis,
10
sium
in
tuor ducibus
Itaque
fuit
dum
internicionem exercitus
suae
fugam
in
arripuit,
quum-
loco Olaliense
cum
exercitu suo
eum
quidem Caldeorum
remaneret. Tune
demum
fidelium ad-
2 hyeniali
disoluit
FOA VE
et ossa
FOC eorum
om. C 4 inane] in uanumi^innane 6'7'F 5 vxdx&FO 6 Isrraelem /vi F prosequentes VE di^xv^xt 7 im8 mala sed marg. menso O inuersi montis molle C mole A male in marg. mole V prepositus SAVE Chaldeorum C 10 Gegione
FOC
1 1
Munuza
07n.
Z'"
nuza
F^CA VE Hispaniam
C oppraes6?y ^ inter-
serunt
interemptionem
in
C internitionem
necionem
15 Astores
sue
14 relicto
cumque
FCOA VE
olaliense
"F
locum ubialiensem
t"
in
locum
-
FOAV
rum
16 repperissent
18 aggregantur
reperisent FZ
17 Chaldeo-
67
dicentes:
omnes in commune gratias referunt, S nomen Domini benedictun (i) quiconad nihilum deducit impro-
fortat in se credentes et
5
nonum decimum
morte
regni
annum completum
propria
decessit,
era
DCCLXXV.
Filius
12.
eius
Fafila in
dignum
Quadam
est (2)
1
anno regni
secundo, era
DCCLXXVII.
(i)
Job,
I,
21; Ps.
CXII,
t.
2;
Daniel,
II,
20.
(2)
populatur patria
FO
3
2 et tune add.
AVE
deo dicentes
FO
confortauit
C C
reducit
OC
Pellagius
A VE
post
et sepultas 6 dicessit discessit O descesit cum uxore sua Gaudiosa regina territorio Cangas in Ecclesia Sanctae Eulaliae de Velapnio fuit add. O A VE Velapine A VE
nono
SVE
O
Veanlo per
era
DCCLXXV
in
oni.
C aera A
8 Faffila
SA V FaffiUa O
vS
regno om.
E
1 1
9 propter]
et sepultus
F ystoriae
historie
hystoriae
O
VE)
cum uxore
in Ecclesia
et
territorio
Cangas
Sanctae Crucis,
quam
A VE fuit om. E constructus A V era FC aera A V 12 Faffilani SAVE Faffilanis O Alfonsus C Adefonsus dicitur magnus add. OEA V
68
sit in
regnum
(i): uir
magnae
regum
Tempore
fuit,
ceps
5
militiae
suscepit sceptra.
compressa,
auctoritatis
Iste
atque
fuerit,
subsequentia acta
declarant.
Simul
lo
15
Lucum, Tudem, Portucalem, Bracaram, Viseo, Flauias, Agatam, Letesmam, Salmanticam, Zamoram, Abelam, Secobiam, Astoricam, Legionem, Saldaniam, Mabe, Amaiam, Septemancam, Aucam, Velegia, Albense, Mirandam, Reuendecam, Carbonariam, Abeica, Brues,
olim oppressas cepit: id
Cinisaria,
Alesanco,
Oxoma,
Clunia,
Argantia,
(i)
Crnica Albeldense^
2 Leouigildi
3
/'6'FLeowigildi C Recaredi
Vittizanis
FCOV
Egicani
litie
SA
FAV
4 mi6 conpressa 5
CO
namque
A VE
10 oppraessas
FAE
12 Salmantica FO Mora sed con: ^amora /"Cemora O Abulam E et V in marg. Abela FO Secobia FO 13 Astorica Legione Saldania Amaiam] Almam 5" Amaia FO Yegelia 5 Vellegia 14 Septemanca Auca Miranda FO Alauense Reuendeca Carbonaria FO 1 5 16 Alescanco SAVE
FO FO
AVE
6g
uillis et
Septempublica
uiculis
suis,
(i).
Ex
cunctis castris
cum
supradictarum ciuitatum
christianos
10
erga
Deum
et
Ecclesiam
uitam
C cambia el orden de las ciudades y las grafas a veces (i) en estos trminos: Lugo, Tudensem, Salmantica, Legione, Salama, Portugalem, Braccaram Metropolitam, Viseo, Flamas, Agatha, Bletissam, Maue, Amayam, Septemanca, Velegia. Albense, Miranda, Rebendeca, Carbonaria, Aueicabru,
Necunsaba, Alesanco, Oxoma, Clunia, Argantia, Septempublica.
I Septempuluica O ex cunctis] exceptis CO eceptis uicubus C 2 ocupatores 3 praedictarum 'Qd.xxXxts, crasiwi 6 Carranca 5 Liuana/^Leiana O et snperpositiim Burgis Burgis O Bardulia C Burgis in marg. ex cod. Salm. Bardulies om. 7 Galleciae 5 Galliciae CGalletiae Galletie A Burgis add. FCA VE sed tres 8 Alaua FC Vizcaya FC Bizcaia O Vizkaya VE ultimi ex Z Aiaone add. ex cod. Alaone] cod. Salm. Aiaone add. Urdunnia O Ordua C Salm. V Aiaone 9 possesse O 10 Pampilonia SV Deguis est] dictum est C usque i^Be-
AV
OVE
rroca
sione
gloriosam uitam
A VE et uitam F
JO
pace
est
finiuit.
mittendum
sime actum
est.
Nam quum
tempestae noctis
et
excubiae palatinae
diligentissime corpus
obseruarent, sbito in
rum
nemo
psallentium:
Ecce quovwdo
tollitur tusts et
corde;
a facie
pace sepdtura
(i)
Hoc uerum
falsa
esse prorsus
quam
promere maluis-
sem. Aera
DCCXCV.
(i) Este texto se lee en el tercer responsorio del segundo Nocturno de Sbado Santo, y parece inspirado en Isaas, LVII, I.
imitabilem
immitabilem
COVE
'
immirabilem
A
O
5.
baslicas
3
CE
C
2 uel
finiuit,
FO
instaurabit
(est
regnauit autem
foeliciter
sepultusque
O)
cum uxore
sua re-
(in oin.
O) monasterio
4 stumendum /^pretermitendum 5 pretermittendum VE 6 cum emissit emississet CA intempestae om. C intempeste per intempesta noctis silentia O in intempesta noctis silentia palatine SAE 7 escubie 8 obseruasscnt 11 toluntur ^ et 9 in aere C
FCOAVE
AE
AE
FCO
oj/i.
nemo... toUuntur
12
iniqui
14 fabulose
ojii.
alioquim
16 Era
AE
15 elligerem
eligerem
falssa
6.
filius
eius
successit in
regnum
(i).
acerrimus
fuit;
uictorias
tem Cordubensium.
5
lo
quinquaginta quatuor millia Caldeorum interfecit, quorum ducem adulescentem nomine Haumar, filium de Abderrahman Ibinhiscem, captum in eodem loco, gladio interemit. Vascones rebellantes superauit atque edomuit. Muniam quandam adulescentulam ex Vasconum praeda sibi seruari praecipiens, postea eam in regali coniugio copulauit, ex qua filium Adefonsum suscepit. Galleciae popules
,
(i)
t.
XIJI, pg. 45
1,
53.
discesum
AV
FC
Fraila
F
3
post
Adefonsum regem
C
in
egit]
gessit
C
O
aduersus
?i
OAE
marg.
4 cordubensem
locum
SFOV
preliauit
Pontumo
Puentes de Eunie
5
prouincia Gallecie
F prouintia F
FO
Galletiae
prouintie Gaile-
tie
prouintiae
VE preliabit S
AV
C
expugnando
7
6 milia
tem
A FCE
Chaldeorum
Chaldaeorum
adolescen-
Ahumar
Aumar C
man
FC Iben
liiscam
Iben hiszam add. in marg. ex cod. Salm. interfecit ex cod. Salm. yF interemit. Rex Ouetum transtulit a lucensi ciuitate quae
dalis aedificata fuit
AV
iste
in
(ab
iste
AV
tulam
CAE
C
Galletiae
piens^yFis
AVE
seruam
preci-
13 Aldefon-
sum
FOA V
72
cum
patria deuastauit.
Denique fratrem suum, nomine Vimaranem, propriis manibus interfecit, qui non post multum temporis talionem iuste accipiens a suis interfectus est.
5
Aurelius,
in
regnum
prios
10 runt,
(i), cuius tempore libertini contra prodminos arma sumantes, tyrannice surrexe-
pristinam sunt
cuit,
omnes
quia
regnauit,
cum Arabibus pacem habuit. Sex annos sptimo namque anno in pace quieuit,
era
15
DCCCXII.
Post Aurelii finem Silo successit in regnum
18.
(i)
t.
reuelantes
FV
Vimaranum
Vimarane C
qui non]
cum
5
postea non
piens
FO
regnauit autem
et sepultus
et sepultus
cum uxore sua regina Munnia Oueto fuit add. O cum uxore sua Munia Oueto fuit add. ex cod.
aera
Saln.
6 Froilani consubrinus eius om. F consobrinus eius in primo gradu add. ex cod. Salm. consubrinus] congermanum eius in primo gradu add. O consobrinus C 7 Froilani SCA VE Adefonsi magni add. O tyranice 10 in seruitute prstina FO 9 armas
DCCXCVI A
AE
O
II
reducti
VE
add.
prelia
AVE SAE
cod.
nula
C
superp.
12
cum rabes
FO
sex uero
13 regnabit
sedw
quieuit, et sepul-
AVE)
fuit
et
ex
Salm.
A VE
14 aera
CAVE
73
coniugem
(i).
Iste
cum
Ismahelitis pa-
cem
5
tes in
monte Cuperio
era
rio subiugauit.
finiuit,
Regnauit ann.
dcimo uitam
DCCCXXI.
cum omni
sed prae-
19.
Officio palatino
Adefonsum
tii
sui,
filii
Adefonsi ma-
Alabam commoratus est. Maurecatus autem regnum quod callide inuasit, per
propinquos matris suae
sex annos uindicauit
(2).
Morte propria
discessit,
iseraDCCCXXVI.
20.
(i) (2)
pg. 451,56.
Aldefonsi
C
5
coniungem 5 est
rebelantes
C Ismaelitis FCA VE
Galletiae
OVEQaWe A
subiugabit
et
finiuit
FV
4 Ciperio
/"
superabit S
finibit
vS"
sepultus
add.
era
8 Oficio
DCCCXX C Offitio V
tii
aera
AE
F
11
9 patrio
preuentus
nactus
SAE
E
10 Mauregati
deletus
13
FOC
12
O nati C
Alauam
FV
Alaba
FCO
calide inuassit
FAVE
14 uindi-
16 Mauregato
74
us Adefonsi maioris,
eligitur (i).
uidelicet Froilanis in
Qui Veremundus uir magnaniregno mus fuit; tres annos regnauit: sponte regnum dimisit, reminiscens ordinem sibi olim impositum
5
diaconi.
DCCCXXVIIII
et
cum eo
plurimis
10
Vitam in pace finiuit. Huius regni anno tertio Arabum exercitus 21 ingressus est Asturias cum quodam duce nomine
qui, in loco
Mokehit,
Adefonso praeoccupati, simul cum supradicto duce septuaginta fere millia ferro atque coeno sunt interfecti. Iste
15
cam quoque
(1) (2)
t.
pg. 451,58.
Froilani
mudus
perp. u
O
5"
magnanimis
dimissit
filiis
Vereet sii5
FCOA VE
4 impossitun
dia-
conii /'Mimissis
Mauregatus
A V subrinum FO sobrinum VE 6 succesorem F FCA VE 7 aera AE DCCCXXIX FOA VE pluribus FOA VE 8 charissime O V
9 huius Adefonsi add.
C regno
sed
del.
o e snpcrp.
O C
Lutus
1 5
E FCOAVE
VE
13
siipcrp.
CO
ceno u ^
75
principali altari
ex utroque
nume-
rum
5
omnium Apostoin
lorum. Aedificauit
etiam Ecclesiam
honorem
memoriam
10
memoparte
riam
S. luliani erexit.
Etiam
in occidentali
huius uenerandae
Regum
adstruxit corpora;
tertiam
baselicam in
memoriam
plus
S. Tyrsi
condidit, cuius
operis pulchritudo
15
praesens
potest mirari,
quam
stadium unum,
circum-
Ecclesiam in memoriam S.
positis
luliani martyris,
opere
et
fecit
add.
O
et
et
A VE
C
7
unde
3
F
C
.S
.S
AE adiiciens FAE
adiciens...
altari
AVE
FO
titulorum om.
6 Snete
supradicte
aedificabit
edificauit
FA VE
etiam
0771.
Mariae om.
F ad septentrionalem partem C
A
8 a dextro principali
Ecclesie supradicte
9
11
in
me-
10 etiam]
12 conxtrusit
et. 7
uene-
FOC et tertiam] alteram C 13 Tirsi FV^E basilicam CVE 14 pulcritudo 5 pulchritudinem corr. C Flrez presens OAV mirare C 16 Cirtio O 15 laudari F aedificabit 5" edificauit FAVE
circo
ris
Palacio atrium
unum
VE
17 Ecclesiae
marti
FO marthiris A
76
structione decoris.
triclinia uel
Nam
fabrefecit pulche-
2 2.
XXX
sunt, au-
diuturnam iniecerat,
15
quondam
est.
emeritensis,
regia
in Gallela;
ibique
manu Sarracenorum, conuicinos praedauit, seque tutandum in quodam castellum, quod uocatur Sancta Christina, contulit. Quod factum ut
adgregata
2 tridinia E pretoria 1 nam] sed C palacia F domata om. C 3 fabrefecit] facer fecit C
5
A VE
uel
oin. C 6 exercitmim S C Galeciam F Galletiam COA VE 8 AlcoO Melihi FO Melchis C regis F Alcorisci C Alcorexis O Alkorescis A VE audaciter ingresi A VE audatius F 10 Nag unus eorum C xonFCO hx\Q.\Q F hxi\.&o C 12 Mahamuti /^^T 13 spaniensis] cordubensis FO hispaniensis alias cordubensis C hispaniensis ^ P7i 14 ingecerat SA ingeserat VE ingesserat C cuius quodam E quodam V ciues FO 5 regia] regis C Galletia OA VE 7 aggregata C conuiscinos VE
geminum
FO A
geminus
predauit
18 castellum] castro
FCO
qui
SCAVE
'J'J
Mahmud
bellatoribus
moxque
in
illebel-
latorum
Mahmud
ipsumque castrum inuaditur, in quo fere quinquaginta millia Sarracenorum, qui ad auxilium eius ab Spania confluxerant, detruncantibus praesentatur,
tur,
lo in
atque
feliciter
est
Deo
et
homini-
cum omni
ditum
23.
in supradicta
ab eofundataEcclesiaS. Mariae
in pace, era
DCCCLXXX.
filius
Veremundi
(i)
regnum
(i);
sed
t.
SAVE praemonens /^ AVE 3 ordinauit F ordinata A E uellatoribus E ualat F ballat A 4 ballator F faI
nunciatum
J
AE
premouens
Mahamut
FCO
C
^lahmuth
FCO Mahmuth A VE 6 pre8 Hispania FCO AVE 9 foeliciter C faeliciter O Aldefonsus C uictor om. A 11 caste FCOE immaculate 10 Ouetum CVE et ofn. C COAVE gloriosse VE 13 emissit FCV missit AVE celum 5 16 aera CAE DCCCXXX SF DCCCLXXXI E DCCCLXXIII in inarg. DCCCLXXX V 18 Vere17 decessum VE decesum A Ramirus C mudi O ellectus F
mossissimus
5
'
Mahamut
7
sentatur
SAP^E
milia
AVE
78
ciam ad accipiendam uxorem. Propter huius absentiam accidit ut Nepotianus, Palatii comes, regnum sibi tyrannice usurpasset. Itaque Ranimirus ut
5
consubrinum suum Adefonsum a saeculo migrasse, et Nepotianum regnum inuasisse, Lucensem ciuitatem Galleciae ingressus est, sibique exercitum
didicit
totius
paucum uero
Nepotia-
fecit, cui
us occurrit ad pontem
fluuii
Narciae, adgregata
manu Asturiensium
Vasconum; nec mora a suis destitutus in fugam est uersus, captusque a duobus comitibus, Scipione uidelicet et Somnane, in terriet
Monasterio deputatus
est.
Itaque subsequenti
tempore Nordomanorum classes per septemtrionalem oceanum ad littus Gegionis ciuitatis adueniunt, et inde ad locum qui dicitur Farum Brecantium
I barduliensem prouinciam alias burgensem C burgenO prouintiam A VE 4 tiranice FA tyranice VE Ramiut uidit C 5 consobrinum FAVE Aldefonsum C
sem
rus
a seculo emigrasse
inuasisse om.
FO
seculo
A
7
6 Nepocianum
Galletiae
et...
C Lucencem SA
S
9 tempus
OVE
Galle-
tieyl
/^Cadgre-
C inrruptionem O inruptionem A Nepocianus F 10 Narcigiae C Nartie AE agregata C 11 Asturicensium O Asturum C 13 Sonnane FO Somiane C 14 praemoriense F praemariense O primoriense FprauiensiT 16 Nor15 subsequente C manorum C clases AE 17 occeanum FCOE litus CE Gegonis SA Legionis C Goinis E 18 Fanum C Bregantium
FCO
Brigantinum
E et in marg. V
79
perrexeunt.
Quod
cum
ducibus
ac
multitudinem eorum
interfecit,
praedam
saepe impulsus
10
Nam
comes
Palatii Aldoroitus
aduersus regem meditans, regio praecepto excaecatus est. Piniolus etiam, qui post
fuit,
eum comes
regem
Palatii
surrexit:
ab
eo una
cum septem
filiis
suis
interemptus
est. Inter-
memodis-
in latere
montis Naurantii,
millia
cum
sit
perrexeunt] penieniunt
2 missit
FO
perrexerunt
CV
Rami-
FCE aduersum A VE 3 commitibus F 4 nabes O igni FO combusit OA conbusit 5 5 Hispaniae FOVE om. C Hispanie A Hispalim FCOAVE inrru6 ex eis SVE Chalperunt FO irnipenint E predam AE
nis
daeorum
8
7 igni
SFO
Ramirus C bellos sed del. o et supcrp. i 5' 9 saepe om. Csepe A impulssus/^Aldretus/'Aldrotus O Aldrohitus C
10 precepto
SA
excecatns
1
FO A FE
12 tiranide
nide
VE surexit A V
rremptus sed prim. r del. 16 mire pulcritudinis5^'' rie 5" distante "y F^" 18 tactam C fornice perfectaeque O fecteque alia... inueniet om. FO
F tyraF
et ut
17 per-
8o
cora.
Nam
uictor extitit.
ptimg Oueto
25.
successit in
10
regnum (i),
qui
modestiae
fuit.
Ciuitates desertas,
et
Amagiam
Pratri-
Quum aduersus
atque
illo
ad propria
Arabum
est.
Illico
(i)
etiam om.
dicta
C C
2 edificium
SAE Hispania A VE
u
pre-
liauit
AE
vianu
7 quieuit
cum uxore
sua
diiiersa
DCCCLXXXVII O
8
F cum uxore sua regina domina Paterna add. O requieuit defunctus era C aera AE
COA VE
11
Ordonius
patientie
9 regnum om.
magne 5
magne
atque modestie
10 desertas om.
Chaldaeos C populauit C 12 et o?n. T Amaiam C 13 Chaldaeos 67 sepissime SFA preliatus SA V 14 triumphabit 5 In primo anno Ordonius regni sui cum... add. C cum 15 GascoAldefonsus
mayor
FOAVE
FCO
nes
rebelantes
18 est] adest
TEXTO DE LA REDACCIN
illos inuertit,
PKI.AriTlVA
nec mora eorum turbam fugauit ct mucrone trimcauit. Sed nec illud silebo quod nerum factum esse cognosco. Muza qudam
uibranti
Mamentiano, cum omni gentis suae multitudine deceptus, quos Caldei uocitant Benikazzi, contra Cordubensem regem renomine, natione Gothus, sed
ritu
bellauit, eique
suum nomine Lupum posuit praefectum. Postea in Francos et Gallos arma conuertit; multas ibi strages et praedas fecit. Dos uero Francorum magnos duces, unum nomine Sanctionem et alium
ubi filium
15
Epulonem, per fraudem cepit, et eos uinctos in carcerem misit. Ex Caldeis dos quidem magnos tyrannos, unum genere Alkoresci, nomine Ibenamaz, alium Mollitem, nomine Alporz, cum filio suo Azet, parI
coiiuertit /^turbas
E turba FO fugabit S
sileo
2 mucroi^c
muero
thus
F
oii.
uibrante
Pin.
CE
O C O
Muzza 5 quidem
5
OE
4 natione
tudine
SV
C
Gotus
SO
A VE ritum O
O
mahumetano
sua
C GotC multiregem
ciuita-
SFCOJ^
7
uocant Benraci
6 vocant
E Benichazi F
5"
Cordobensem
om.
9
1
reuelauit
8
5
10
rebelauit
F reuellauit AE ex
Cesaraugustam
tes AJ"^
inuassit
FCAVE
posuit oni.
12 predas
E
14
SA VE
alias
Sanccin(T
Epulomne
Eprenionem
per
fraude
cepisset
coepit
caepit
missit
FCA VE
Chaldaeis
tiranos
F
C
tyranos
FO
Alcorisci
C Iben
A VE Hamza FO
6
17 mollitem]
militem/^OJf
molitem
OE Alphorum C Vzet FO
Azeth
82
tantae uictoriae
in superbia intumuit, ut se
ille
exercitu ad
Ipse
10 et
nomen imposuit. Rex cum eam uenit, et munitione circumdedit. uero Muza cum innmera multitudine aduenit,
montem,
cui
in
nomem
est
Laturzo, tentoria
15
Rex uero Ordonius exercitum in do diuisit capita, unum qui ciuitatem obsideret, alium qui contra Muzam dimicaret: statimque praelium committitur, et Muza cum exercitu suo fugatur. Taita in eis caede bacchati sunt (i) ut plus quam decem
fixit.
(i)
Lib. ludicum
XX,
25.
Muzza A VE eius om. SCA VELuph. FO preliando SAE FO ob tantae] obati SAE ob] in C obati sed i?i marg. obactae V ob tanti F caussam V 3 ut se alium tertium C 4 HispaniaivlFZi HispaniaeT apellare 5" appellari
I
caeperunt
FOC
FO
et
FO E
AVE F
bachati
83
magnatorum
pariter
cum genero
suo,
nomine
tumque
5
ibi bellici
ei
numquam
plicauit: in
fecit.
Rex
uero Ordonius
omnem
inrumptionem
interfecit,
gladio
10
ipsam uero ciuitatem usque ad fundamenta destruxit et cum magna uictoria ad propria repedauit.
Lupus
uero,
filius
cnsul praeerat,
rat audiuit,
15 subiecit, et
dum de
dum
Ordonio regi cum mnibus suis se uitam hanc uixit, subditus ei fuit;
postea uero
cum eo
multa
gessit.
A genere A VE nomine om. C 2 Garseano FOC m del. S pleuibus O interempti FC 3 ter] rex F confosus A VE semiuibus SV euassit FCA VE 4 be5" bellice FO adparatum sed corr. Uice sed corr. idt. e in m in s 5" adparatum FO apparatus Fet oin. C quam sed del. m 6 efectum F uictorie A et superp. ae ^ quam FO que A
I
milia
Garseanem sed
applicauit dd. omnem exercitum 7 Hordonius vS ad del. praedictam ciuitatem obsedit O aplicauit 8 irrup10 dextroxit tionem /^T sptima i^ 9 uiros] uero i^7 1 1 reppesed del. priinum x et supe)p. s vS detraxit VE 12 de idem] eiusdem Muzae C dauit O reppedabit 5"
AVE
eodem
deos
VE
Mnzza
SAVE
15
14 Hordonio 5ii
16 Cal-
FA VE Chaldaeos C Caldeis O
A VE
84
Multas et
alias
ciuitates
ciuitatem Cau-
riensem
Zeith:
aliam uero
suo,
nomine Mozror, et uxore sua; bellatores eorum omnes interfecit, reliquum uero uulgus cum
uxoribus
et
filiis
sub
corona
uendidit.
Iterum
lo
tmpora ad nostris litoribus peruenerunt; deinde in Spaniam perrexerunt, omnemque eius maritimam gladio igneque praedando dissipauerunt; exinde mare transiecto Nacchor ciuitatem IMauritaniae inuaserunt, ibique multitudinem Caldeorum gladio interfecerunt. Denique Maioricam, Fermentellam et Minoricam in-
Nordomani
15
in
patriam suam
sepe
vS^'r'
dictas /^sedictus
llordonius
3
6"
pre-
liando
Zeiti
SA VE coei)it
F caepit O
FO
FO Zelti
id est Zest
4 Talamankam
C talamancam E
quoque Maceror
F
C
Mozeros O 6 cum uxores FO 7 iterum] id est O 8 Normani Nordemanni C piratae CE piratide A V hec SA per his temporibus FOC ad nostra litora Cad nostris litoribus 10 omoin. SAVE 9 in om. C Hispaniam FCOVE nem FO et omnem C ignique FS 1 1 predando SA disijjauerunt A mari 12 Nachor FC Mauritanie SA inuasserunt FC 13 Caldeorum sed snperp. h inter C ct a S denique] deinde 14 Fermentellam om. ECO 15 agressi jp aggressi C 16 Greciam
VE
FCE
AVE
FCOA VE
S^^
VE trienium
"
85
Ordonius supratatus rex post XVI anno regni expleto, morbo podagrico correptus, Oueto est
defunctus, et in Baselica S. Mariae
cum
prioribus
regno, felix stat in celo, et qui hic nimium dilectas fuit a populis,nunc
autem
laetatur
cum
sanctis
angelis
in
caelestibus regnis:
praestante domino
et Spiritu
Sancto
10
in unitate
deitatis
et gloriatur per
nunquam Amen.
finienda
semper
saecula
saecolorum.
Hordonius
4 faelicia
SA V C foelitia O
i podacrico
5
faelix
O C foelix O
Baslica
extat
CVE FC celo
vS"
6 letatur 7 celestibus SAJ^E in caelestibus regni domini nostri lesu Christi 6' prestante S prostrante yJ i:"
SFOAE
Deo
oin.
m
om.
"
scula secolurun
SFOA
scula
FOC
B.)
SEGUNDA REDACCIN
sus DIFERENCIAS
CON LA PRIMERA
Se distingue de
la
el
fon-
En
el
fondo, pres-
las siguientes
aadiduras y modificaciones: i.^, la rebelin del duque Pablo contra Wamba la cuenta con ms por-
menores;
2.^, dice
por consejo de
Wamba;
da
la
genealoga del
sac los ojos y arroj de Toledo por temor a una conjuracin. Teodofredo se estableci en Crdoba,
donde se cas con una mujer de alta prosapia, por nombre Riciln, que fu madre de Rodrigo; 4., al hablar de Pelayo, expone de muy distinta manera que
dujeron
al
el
Fu el caso que estando Pelayo en Asturias con una hermana suya, recibi de Mucontra los rabes.
88
SEGUNDA REDACCIN
Crdoba con una misin especial. Mientras Pelayo cumpla su embajada, Munuza, enamorado de su
hermana, logr con engaos, casarse
Vuelto
con
ella.
mal
lo
Pelayo a tierras asturianas, llev muy a acaecido, y decidi vengar a su hersalvar a la Iglesia, alzndose contra los in-
mana y
vasores.
de Covadonga est aqu narrada ms extensamente; y al fin se dice que poco despus de la derrota de los rabes se dirigi a Asturias Alfonso, hijo de Pedro, Duque de Canta-
La
batalla
bria,
5.,
Los pormenores de
ros faltan
primeros nme-
en
el
En
frases
la
las
y se ha empeorado
la
construc-
cin sintxica.
II
LA TRANSMISIN MANUSCRITA
El texto primitivo de
la
crnica de Alfonso
III
sabemos que fu redactado en Asturias, pero la presente refundicin, dnde tuvo su origen? No lo hemos podido averiguar. El primer vestigio que de ella encontramos nos lo proporciona un cdice de la Catedral de Roda, en el alto Aragn, actualmente perdido. Este cdice estuvo en poder de D. Manuel Abad y Lasierra (i 729-1 806), Prior de Santa Mara de Meya, en la provincia de Lrida. Sobre este Ms. se ha escrito bastante, aunque,
como
advierte Barrau-Dihi-
go
(i),
nada
definitivo.
No
A nosotros
(i)
rre,
t.
Reime hispmiiqie. Les origines du Royanme de ^Kava-VII (1900), pg. 161 y siguientes; t. XXIII (1910),
pg. 235, nota 2. Hablan del cdice de Meya, adems del anterior:
liistrico
sobre el origen
su-
Don
Sanc/io el
Mayor (Memo-
rias de la
Memoria
Real Academia de laHistoria),t.\\. Madrid, 1805, con paginacin propia. Oliver y Hurtado, Manuel: Discursos ledos ante la Real
III,
gO
TRANSMISIN MANUSCRITA
fin particular.
El cdice contena 47 escritos distintos, segn un ndice existente en la BibliotecaReal de Madrid (2-F-4,
y 55, segn el ndice de la copia de Palomares, conservada en la Biblioteca de la Real Academia de la Historia (2). Los principaantiguamente
2-J-8) (i),
les
eran
las
III,
crnicas de Orosio, de
Alfonso
algunas
la
listas
de
los
neses y rabes,
Pam-
plona y de Francia, de los Condes de Aragn, Pallas, Gascua y Tolosa, un fragmento sobre los orAcademia dla Historia en
drid, 1866, pg. 43.
Ma-
Egurex,
J.
M.
de:
Memoria
los
tables, consei'vados
en
Archivos
de Espaa.
XCVI.
XiMXEZ DE Embn, T: Ensayo histrico acerca de los orAragn y Navarra. Zaragoza, 1878, pg. 49, nmero 2. Jaurgaix: La Vasconie. Elude historique et critique sur les origines du Royaune de N'avarre, du duch de Gascog?ie, des Comts de Coinininges, d'Aragn, de Foix, de Bigorre, d'lava et de Biscayc, de la Biconit de Barn et des grands Pau,impr.Garet, 1898, jiefs du duche de Gascogne, lrePartie.
XX-453
pginas.
Fray Francisco
Llobet
y Ms
(Re-
de Archivos, Bibliotecas
Ao
(i)
EwALD,
P:
deutsche Geschichtskimd^,
SEGUNDA REDACCIN
QI
genes del reino de Pamplona, y la lista de los Obispos de la misma ciudad. Esta predileccin por
las
que
Ms. fu escrito
all
Pero de aqu no se puede sacar que la refundicin de la crnica en que nos ocupamos fuera ejecutada
en un escritorio navarro o aragons. Pudo hacerse en Len y ser trasladada y copiada en Navarra o
Aragn por
daccin de
el
que transcribi
el
cdice de Roda.
El problema, pues, del origen de esta segunda rela crnica alfonsina queda por resolver. Se ha discutido no poco sobre la edad del
cdice rotense.
Abad y
ao 865, y otra de mediados del siglo X (i). Traggia lo atribuye a fines del mismo siglo X. Manuel Oliver y Hurtado, a la mitad del mismo siglo. En cambio, el Sr. Sanpere y Miquel, que
al
ms a fondo ha
estu-
diado
el
a uno de ellos
al
otro
la
segunda mitad
nos figura que,
mismo
(2).
A
el el
nosotros se
indudablemente,
En
efecto,
Palomares
copi
fidelsimamente
varios
folios
(i)
g2
TRANSMISI()N ^[AXUSCRITA
que se conservan en la Biblioteca de la Real Academia de la Historia, y atenindonos a ellos, hay que concluir que el cdice perteneci a aquel siglo, sin que sea fcil determinar ms exactamente su poca. En armona
del Ms. en letra visigoda,
con este resultado estn los datos cronolgicos, que arrojan los mismos documentos copiados en el cdice,
S.initii)i
regiiiPampilo-
en
la
manuscrito.
Ya hemos
dicho que
el original
ha desaparecido.
parcial, /*,
De
una
ria.
parcial,
Madrid. Est. 26, gr. i.^, D, nm. 9. Es la copia sacada por Palomares en 1780; en perga-
305 mm., 86 fols. numerados y 14 sin numerar; encuademacin en piel roja. La crnica de Alfonso III se halla en los fols. 25 V.-32 v. Al principio del cdice, en los fols. no numerados, hay
mino, 200
cinco facsmiles del original, entre los que
el
cuarto
III,
contiene
el
desde Incipit
(
I,
pg. 100,
12).
Lo llamaremos
F.
mismo
fe
adverte7icias
que se
\]ia'\
hallado digno en el
cotejo.
Es una
SEGUXUA REDACCIN
93
la
A.
de
la
Biblioteca de
la
Real Academia de
His-
coleccin de D. Manuel
Abad y
Lasierra,
245 fols. Es una copia completa del cdice de Roda, hecha, segn Sanpere y Miquel, de puo de Francisco Llobet y Ms, Prior de Meya y sucesor
de
Abad y
V.
Lasierra en
III
el
dicho priorato.
La
1
cr-
nica de Alfonso
fols.
89
v.
a 196
J/ Biblioteca Nacional de
(antiguamente X, 161), en pergamino, 174 fols. a dos columnas, 280 200 mm., s. XII, encuader-
nado en piel (i). En el interior de la pasta lleva un papel pegado que dice: Plasencia. Al final se lee
la siguiente suscripcin:
vievior
mnibus
Jioris.
Xemenumqne
sttpernis.
La
letra es francesa
y escrita
las
de Orosio,
i
San
5 5 r.-
160), la historia
pietatibus gentium^ de
rujH,
LXXIL^
generatione lingita-
Smictiis
Cornelii Nepotis
ad
Cu7n
la is-
multa
y a continuacin
Mommsen supone
del de Roda, por
(i)
vol. II,
94
TRANSMISIN MANUSCRITA
encontraban en aqul. Esto es verdad en su mayor parte; pero no absolutamente, pues el ltimo tratado de
bargo,
el
M no
M
exista
en
el
argumento de tan sabio historiador no carece de fuerza, y queda confirmada la dependencia de ambos cdices con la semejanza de sus lecse guarda una copia en la Biblioteca turas. De Vallicelliana de Roma, perteneciente al siglo XV.
(Sign.R, 33-) (OE. Biblioteca de El Escorial. Ms. b-i-g^ en papel, 149 fols. a dos columnas, s. XVI, 330 225
la nuestra (fols. 144 V.-149 r.) (2). El cdice termina con esta suscripcin: Haec transcripta sunt
Existen adems en
la biblioteca
de la Real Aca-
demia de
la
tado ms arriba
describir
el
manuscrito P. Dos
su Ensayo di-
pertenecen
plicado),
al
mismo Palomares en
1
plo77itico (signatura
t.
I
(i
78
i),
lmina
XXIX
{F'),
t.
l,
lmina
(i) (2)
Mommsen. Chronica minora^ vol. II, pg. 258. Cf. EwALD. Nenes Archiv., t. VI, pginas 232-233. An-
TOLN G., Catlogo de los cdices latinos de la Real Biblioteca de El Esco7'ial, t. I. Madrid, 19 10, pginas 132-135.
SEGUNDA REDACCIN
gr.
I
95
.^j
A, nm. 6) se halla en
el
los
Archivos de la Corona
breve
Abad y
8,
Lasierra.
f.
Ao de MDCCLXXVII
la sola
(Dibujo
el
diferencia
de que
F^
1.
llega
7).
gina 100,
Conocidos
mitido
la
los cdices
mero
que ha servido de base a esta refundicin, y segundo, qu relacin guardan entre s los cdices
APME.
A
la
la
constituye un
En
1.
efecto,
en
ella se
no-
i,
pg. 99,
9),
coiicremaiae (
1.
2,
18), ultijnus
rex Gothorun ( 7, pg. 107, 1. 10) y la falta del lugar donde fueron sepultados Egica, Witiza, Pelayo y su mujer Gaudiosa, Fafila y su mujer Eroleva, Alfonso I y su mujer Munia, Aurelio, Silo y
(i)
t.
g6
TRANSMISIN MANUSCRITA
nombre de
la
la segunda cuestin, parece representan un grupo de duda que cdices homogneos, y E otro distinto. A y P sachamos positivamente que son copia directa del cconviene con ellos en los errodice de Roda. res y omisiones: luego los tres se derivan de un tipo comn. Por el contrario, E est escrito ms
APM
correctamente y llena varias de las lagunas que se notan en APM: luego procede de otra rama distinta.
Para que
la
ms
salientes
de ambos grupos:
APM
(
I'
E
5-)
P%-
99'
'
Reces-
Recesuindus
. . .
in
uillam
priam
ahiilco
uenit...
quod nunc
appellatur et in
Bamba
et in monte...
monte...
{
i>
P%-
99'
1-
il-"*
^^d
Ule renuens.
( 2,
pg. 102,
1.
12.) Oiii.
Ibique quandiu
uixit..,
8)
P%-
( 26,
pg. 129,
8-)
Om. Om.
Dum
de patre quod
siipe-
ratiis erat...
Creemos que
cias.
Las anotadas son suficientes para probar nuestra tesis, que podemos condensar en el siguiente esquema:
SEGUNDA REDACCIUX
97
rOj/
W
X"
Del original
li
E, y de X'
X"; de
sa-
mera Barrau-Dihigo en 1910 (i); mas l mismo advierte que no utiliz el Ms. i7/, porque su
intento
fu dar
a luz un texto
la
legible;
pero no
definitivo.
Adems en
reconstruccin textual
cambi no pocas veces la ortografa, adoptando la forma clsica. Nosotros, por el contrario, quisiramos dar una edicin lo ms semejante posible al arquetipo. Para conseguirlo pretendimos al principio reproducir el manuscrito de Roda, segn las copias de A.bad y
Lasierra y Palomares; pero es ste tan defectuoso
e incorrecto que
intento,
al fin
hemos
desistido de nuestro
los erro-
deben
porque su texto es
nes.
ininteligible en
Hemos
Cuando
la
lectura es
comn
a los
(1)
Une
rdaction inedite
t.
du
Pseiido-Sbastien
deSalaman7
qiic
{Ra'ue hispaniqtie,
g8
TRANSMISIN MANUSCRITA
el
aparato
cr-
Se han conservado aquellas formas que tienen un sabor marcadamente arcaico en el latn
vulgar espaol;
tera. 3.^
la
v. gr.,
En
las
ms
correcta,
el
para atribuir
pista.
error al autor
ms bien que
al
co-
La mayor
correccin
la
M,
Finalmente, en
el
III
nomine Domini. Incipit crnica Visegotorum a tempere Bambani regis iisque ad tmpora gloriosi Ordoni regis diuae memoriae Adefonsi
In
regis
5
I
.
filio
collecta.
nomen
erat
Bamba, qui
in monte Caure esse dignoscitur, ibique proprio morbo discessit. Quumque rex uitam finisset et in eodem loco sepultus fuisset, ab mnibus in commune electus est Bamba in regno aera DCCX. Sed
ille
renuens
et
adipisci
accepit inuitus
quod poscebat
I In nomine Domini oin. APMF^^ Guisigotorum usque nunc in tempore ^-/*/"'^ 3 Oxonii P sed cot-r. P^ diue memorie APF^^ 4 collect AF^^ collecta istoria add. Incipit chronica Vuisigothorum a tempore Bambae regis usque ad tempus Garsiae regis filii Adefonsi collecta In... collecta om. F^
M
E
Gotomm APMF'^'
Gerticus
E quod APiUF'''
ojn.
abulco
qui] et
APMF'^'
apellatur
MF"- Bamba
APMF'''
E dinoscitur PMF- 9 discesit AF'^^ decesit E cumque APMEF^ finiisset E 10 edem AF^^ fuisset]esset E conmune AP comune F^ 11 era APMF^^ "jio E era DCCX oin. F^ sedjuerum ipse E 12 adipiscere APMF^^^ regnum add. nos. noUens E tamen
E
8 Caurei
P^ Cauro
ont.
13
poposcebat APF^^^
lOO
Toleto aduectus,
est apis
in
regno perunctus. Ea
ex capite eius exilire et ad celos uolitare; et hoc signum factum est a Domino ut futuras uictorias nunciaret, quod postea probauit euentus.
Astures et Vascones crebro rebellantes plures uices
et
domuit et suo imperio subiugauit. Paulus quidam dux, ad prouinciam Galliam directus, statim rebellauit et omnem patriam illam conturbauit; agminibus
lo
Francorum adiuuatus, contra Bambanem regem ad prelium est praeparatus; quo predicto
rege Yasconie prenuntium est delatum, et statim
illis
in partibus
de
1
ciuitate in ciuitatem
quousque Nimascum ciuitatem ingreditur, ibique eum obsidione uallauit, tertio quoque die eos
AFF'^
AP^ aecclesia 3/ aeclesia F^^ Snete Marie perhunctus APF^^ presentibus AF^*^ uissa F^ 3 caput APMF'^'-^ ex capite eius om. F^ celis APF^^ caehec APF'' signis F'"" lis >/caelum/^* 4 et otii.
I
eclesia
2
EM
nuntiaret
APF'^
p[ern]untiaret
F^
p[eriiun]tiaret
F^
6 Astores^^/*/^*"^ Bascones i?P sed corr. P^ reueuelantes AP^F^'^ rebelantes 7 edomuit Paulus... corr. nos. Paulum quendam ducem prouincie
Ijrouauit ebentus /JP/^^
Gallie directum
Paulum prouinciae Galliae 8 statimducem a Gallia directum E que APF'^ reuellauit AP^F'^ 9 conturuauit AP'F'^
APMF^^^
quendam
jrouinciae
acminibus
APF^^
10 adiubatus
APF^^
adiuuantibus
Bambam
11 prellium
12 reg
et ODi.
APM
14 rex om.
15
Nemausum
preparatus APF^"'
dientem
ingredentem
16 tertioque
omnes
cepit,
cum eo
iudicialiter
intendit,
et ei
Francorum
5
ibi
interemit, prouinciam
triumpho reuersus
2.
est.
quoque tempore ducentae septuaginta aues Sarracenorum Spanie litus sunt adgressae,
Illius
ibique
omnes
declaiatur.
regis,
ex
aduectus;
quem iam
suprafatus
et ei
in
coniunctione
nomine Eruigius.
Quumque
I
2 occulos
AP
euelere
precepit
5
prouintiam
7:
4 nrdini J/TT
nanque temporibus
nabes
CCLXX AP
.1/
CC'"*^
LXX'i J/
gresse
AP^
lapanie
Hispaniae
lo et om.
ad-
AP
\\\x
agresse
J/
8 delete...
concremate APJI
E senAJ
1\
declarauit ./'J/Cindasiundi ZT
12 Grecia
APM
oi/i.E
15
om. J/erdauasti
ardabasti Pardabaset
E prefatus
oi/i.
14 traiectus ZTlspania
J/Hispaniam
i;
/:
iam
suprafactus
E
A
16 cooiii.
niungio
est
consobrinam
18
coniunctionem
eiiT
Cumque
om.
J/Z:" prefatus
Erugius
ME
preaatus Euigius .i
^l
in
^IM
palacio
J/ nueritus
102
TEXTO
DI'
LA SEGUNDA REDACCIN
tus et
honore comitis sublimatus, superbia elatus, callide aduersus regem est excogitatus; herbam, cui
nomen
5
est spartus,
illi
ei
memoria
est ablata.
Ouumque
episcopus
ciuitatis,
uidissent
regem
sta-
tim
I
ei
ordinem seu
et
paenitentiae
o dederunt.
Ouumque rex
a potione surrexisset, et
factum
persensisset,
ad monasterium perrexit,
et in
regno annis
VII,
VIIII,
mense
III.
I,
monasterio uixit
annis
mensibus
isaeraDCCXVIIII.
3.
Post
Bambanem
Eruigius
regnum
obtinuit,
quem
que a praedecesore suo editas ex parte correxit, et alias ex nomine suo adnotare praecepit; et, ut feI
superuiayP'
sed corr. in
par-
tus
nia^'g.
Cumque \ME
7
et oni.
obtimates
^P optimatis E
APM et om. E 9 penitentie AP penitentiae M 10 cumque ME potionem A surrexit APE II persensit APE 12 ibique quandiu uixit oni. APM 13 IX /* mense uno ME uixit oni. E 14 mensibus III]et menses tres M discessit AM 15 era APM 719 PJ iG Bambam E Erugius ME 17 que AP quod E per tyrannidem sumsit AP sinoda APM 18 pro a decessore A prodecessore P decessore if aeditas E corripit APM
AP
ii
palacii il/regis
AP^
abentem
APM
8 co-
ig precepit
AP
et]eo ut
AP hic
I03
modestus erga subditos fuit. Filiam quoque suam, nomine Ciscilonem, magno uiro Egicani, consubrino Bambani regis, in coniugio dedit.
Fine proprio defunctus est Toleto. Regnauit an5
nis VI,
4.
DCCXXV.
illius
regno gener
Egica successit.
fuit.
Iste
quidem sapiens
patiens
perdomuit.
10
Cum
triumphum nullum
coniugem
callide
eum
compleuit, et
15
dimisit.
Sed
regno participen!
habitare
fecit,
et
ciuitatem
praecepit,
pater teneret
fertur
E subditis
3
. J
J/
sua
suan P^ Cisilonem
regis
Egicae
sas
cuns(3brino
Ts
regi
APM
Bambae
5
E E
coniungio ^^/'coniugium
men-
regnum
on.
10 triumfum
AP
accepit
e.
E
r.
abungulus
12
AP auunculus
B.
coniungem^-PErugius 13 expuUisset AP quod ille iussa 14 conpleuit AP et] in E occasionem A dimissit PE adolescen15 antequam E dimisionem E abebat /s 18 auiw. in regno Vtizanemi: 16 17 X.^mME
om.
P sedadd.
/" precepit.^P
ME
APM
APM
tare
AP abitare M precepit AP
104
regnum Gothorum
et
cum
filio
annis V.
moribus
sigillauit,
caones
et
ne aduersus
lolstud
eum
concilium
fieret,
episcopis, pres-
sicut
dicit Scriptura:
cit
iniqiitas^ re/riges<.<Si
peccaj
mpo-
xodo:
<(
dum
(i)
Matt.,
XXIV,
VI.
(2)
Num.
VTTT, tq;
XYI, 46-48?
Goturum.^PJ/
finem.Pdiscessit.4PerayPJ/
r39
APM
ii
Vittiza
siggi-
hxixores
8 presbisteris ^4
g sen
niae
AP refrigessit AP 12 caritas J/ chantas E 14 receserunt E \S uiam E preceptorum AP 16 proibet APM prosbet E sed. corr
E
11
M Hispaniae
17
10 istut
yP
Ispa-
in
marg.
add.
M.
18 quia .J
TKXTO
T>r.
T.A
KOrNDA REDACCIN
10
et
iterum:
ad
aliare
sanctiim^
riantur.'f>
5
non adducant in
ita
ne forte mo-
Domino
deliqierunt,
morte propria
Quo
eligitur in regno.
10 eius
Nos uero antea prosapiem generis nuntiabimus quam regni eius exordia dispoOiii
namus.
iam
fuit,
fatus
Cindas-
quem
pater
Ouumque tempus
transisset et
ad aetatem
nem
faceret, et
eum
(i)
(2)
XXI,
23; Matt.,
V.
cum
ME
delinquerunt
paniae
6 Vittiza
annis
APM
AP
Ispaniae J/ His7
era
APM
APM
DCCLXVIIII
P 749 E
8 Vitazane Vittizane E Rodericus Gotis prosapiam 10 nunciaimus ./ 9 autem ante 1 1 factus Rodericus 12 CindaTeodefredus
AP
APM
siundi
13
in
etate
parbuli
reliquid
14
cumque J/^
transiisset ii
1
etatem ^4/*J/
1
elegantem
ME
E
6 Gotis
A PM
et o/n
M APM expulit M
AP
15
paruuli
rex
o/u.
A/
expellerent
expuleret
18 cuelere ZT jjrecepit
AP
I06
urbe expulsus, Cordobam adiit habitaturus, ibique sortitus est ex magno genere uxorem nomine Ricilonem; et ex eis natus est filius iam dictiis Rudericus:
5
suprafatus
creuit
fuit.
et
ad
Ante-
quam regnum
lat
adipisceretur,
Corduba
in
ciuitate
palatium est abricatus, quod nunc a Chaldaeis ValRuderici est uocitatum. Iam nunc reuertamur
10
ad ordinem regni. Postquam Vitiza fuit defunctus, Rudericus 7. in regno est perunctus, cuius tempore adhuc in
peiori
nequitia
creuit Spania.
Anno
regni
illius
sum eorum
sus
est
cognouisset,
eis
Corduba
.i
xorem
ricus
.]/* Ricilone
ME suprafactus A
E
Ti
7
etate
A A
etatem
in
PM uirque E
E
ciui-
uellator AP''
tate om.
6 adipisceret
qui
APM
Cordobam
APM
Caldeis
Caldaeis
PM
uallat]
palatium
AP
APM
AP
17
classe
APM
om.
om.
APM in
A
Vitizani
in fuga
APM
detecta
18
Gotti
ig internitionem
E con-
pene
eo pene
P et
qui
Ee
quia P*
lO}
dereliquerunt
ueritate,
Dominum ne seruirent ei
sunt a
in iustitia et
derelicti
Domino ne
habitarent
terram
desiderabilem.
De Ruderico
vero rege,
mentionem fecimus, non certam cognouimus causam interitus eius. Rudis namque nostris
cuius iam
temporibus,
quum
ciuitas
quadam
ubi
ibi
baselica
monumentum inuentum
phium huiusmodi
I
est,
desuper epita-
Hic requiescit Rudericus ultivms rex Gotoruni. Sed redeamus ad illud tempus quo Sarraceni Spaniam sunt adgressi III idus nouembris era DCCLII. 8. rabes tamen regione simul et regno opest conscriptum.
uictrix,
is-
derelinquerunt
2 ueritatem
3
5
desiderauilem
A
7
4 certum
causam om.
APM
E E
APM rudibus E
P
8
APM
nostri
6 cum nostrum
tViS
ME suburbii A
e\)'.di^on
M populatus AP baslica M
APM
1 1
suburbis
iussum nostrum
10
AP
monumentus inuen-
APM
9 conscriptus .^/*
illum
12
ricus
J/Gottorum
AP^
III.
Sarrazeni
A Ispaniam M
Rode-
Hispaniam
III...
aggresi "
Kalendas nouembris
M
P
DCCLII om.
13
opresso
M
E
^iM
presso
relios
AP
17 iwmfvs
APM
sucubuit
Io8
Per omnes prouintias Spanie praefectos posuerunt et pluribus annis Babylonico regi tributa
deseruit.
persoluerunt, et in
sibi
5
Corduba urbe patricia regnum firmauerunt. Per idem fere tempus in hac rein ciuitate
Le-
nomine Munuza, compar Tarech. Ipsoquoque praefecturam agente, Pelagius quidam spatarius
Vittizanis et Ruderici
oppressuSj
lo sus.
cum
Cordobam
uit;
1
dam ingenium sororem illius sibi in coniugio sociaquod ille dum reuertitur, nullatenus consentit,
sed quod iam cogitauerat de saluatione ecclesiae,
cum omni
Tune ne-
E Ispaniae M Hispaniae E perfectos AP E Babilnico P Bauilonico A 3 persolberunt AP in om. APM Crdoba AP urbeni patriciam APM regni A regum PM 4 firnialDerunt A ferr AP sed cxpiuidum in P perfectas AP loione A Leione P lelone M ac M 6 Mimnuza .J/Munnaza P Taret .iTarec P conpartarex M
I
deseruiuit
anni
de Tarech
zani
/:
pcrfecturam .i^praeectura/:
oin.
8 Viti-
9 opressus J oppresus
J'^
suprafatus
occassionem /' sorori T I 12 Crdoba /' causa o//. AP Cordoua .4P' Corduba J/missit quadam .IP quodam 13 coniungio ./-* 14 quo .4/'reuertit y/'J/nulatenus^/* non 1 5 sed quod] et quia J/salbationem AP eclesie AP^ aecclesiae jy 16 agere] redir J/ 17 Tarec .i/' prefatum y]/' Munnuza A Munnaza P Tune nefandus Munnuzza
M
M
TKXTO DK LA
Si;(;UNLl.\
KEDACCIUX
lOQ
Cordobam usque
Asturias per-
dum
uenissent, uolentes
erat Brece, per quendam amicum Pelagio manifestatum est consilium Caldeorum. Sed quia Sarraceni plures erant, uidens se
eum nomen
fraudulenter comprehen-
non posse eis resistere, de inter illos paulatim exiens, cursum arripuit et ad ripam fluuii Pianoniae peruenit, quem foris litus plenum inuenit, sed natandi
I
adminiculo super
pam
tens,
se transtulit,
equum quo sedebat ad aliam riet montem ascendit, quem Sarraquidem montana pe-
15
quantoscumque ad concilium properantes inuenitj secum adiunxit, atque ad montem magnum, cui nomen est Aseuua, ascendit; et in latere montis in antrum quod sciebat tutissimum se contulit, ex qua spelunca magnus fluuius egreditur nomine Deua; qui per omnes Astures mandatum dicompiehederent A conprehenderent P compraehen2 ferrum Cordoua AP^ Crdoba P Corduba compraehendere 4 cui] 3 conprendere cui nomen erat Brece quodam J/erat] est i" Brece o>/i. >///. J/ quadam 5 Pelagium .J/^manifestum ^IP con Sarrazeni vJ se] sci /:" silio PJ/ Chaldeorum is 7 eis] 8 flubii Pianonie.PPianouiaeZi WWs A PE QOJJi.M ei peruenit oni. 9 que.iPquem... invcnit] sed quia nianus natando Sarracenorum litus occupauerat J/sed o/u. quo] quod 11 Sarrizeni ^- 10 adminiculum 12 perseqviere cesaberunt ^jPcessarunt /f 13 quantiscumque y quantoscunque / 14 adiuncxit.i/' 15 Asueua Zf
I
derent
APM
AP
AP
AP
AP
AP
APM
APM
AP
16 in oni.
18
APM tutisimum P
magna
APM flubius AP
Enna
APMUxm E Astores AP
lio
rigens, in
unum
siio
omnia
retulerunt,
fecerat,
Pelagium,
de
quo
Munuza suggestionem
bellem.
Quod ut rex audiuit, uesana ira commotus, ex omni Spania exire praeinnumerabilem hostem cepit, et Alkamanem sibi socium super exercitum posuit; et Oppanem quendam^ Toletanae sedis episco10
pum,
perieruntjCum Alcamane
re praecepit.
Oui Alkama
si
sic
lium acceperatj ut
adductus,
CLXXXVII
ingressi.
fere millia
concilium om.
APM
P
7
colecti
Crdoba
A P Corduba
M
E
nuza
ir
AM
oni.
Mun-
Munnaza
est
manifestum
suggessionem
AP
subgessionem
reuellem
AP
uesaniae ir
motus
nie
APM
E
6 quo ^iP uessanie corr. nos comuesaniae in ira innumerauilem AP'^ Spahoste
AP^
AP
AP
Hispania
Ispanie
precepit
A
11
Alcama-
et
om.
in
10 Gotti
Pelagio
AP Alcama E consilio APM 13 aceperat AP^ AP 14 nolluiset E Cordoua A Corduba PM Corduua /" 16 centum octuaginta septem E ferr AP milla APM
APM
perierant
12 pre-
III
cum
so-
ciis suis,
eum
perrexit, et ante
adloquitur dicens:
te
non
latere,
confrater et
qualiter
in
esset ordinata,
prae ceteris
terris doctrina
ret^ et
quum,
ut supra dixi,
rum
non
ualuit sus-
montis ca-
cumine defender te poteris quod mihi difficile i5uidetur? Imo audi consilium meum et ab hac uoluntate
animum
Ad
i
haec Pelagius
(I)
Matt.,XIII,
2 autem] P x'\sseiuia AP AP coue M fixerunt] fecere E tempcoba E tmulo APM 4 episcopus 6 Pedominica AP coua dominica M alloquitur E ayt AP^ lagi Pelai AP respondens] respiciens M 8 qualites E Ispania J/ Hispania E omni AP g GottoE scienrum E 10 et APMpre ^IP caeteris E terris 2 esse A cum ME ut om. M Gotorum APM cia E
I
muntem
AP
erat om.
cobe
0111
0111.
o///.
1
1 1
quamto .-i 15 immo 14 te w/. J/ mici^4PdiciIe .i 16 uonis.i .4PJ/hanc uolumtate ^i 17 consortia.^PJ/ Caldeorum hec AP 19 eclesia AP^ aecclesia
13
APM
112
iride
rursus per
erigitur?
est.
Pelagius
est,
quod per istum modicum monticulum, quem conspicis, sit Spanie salus et Gothorum gentis exercitus reparatus. Confido enim quod promissio Domini
impleatur in nobis,
Visitabo in
quia dictum
est
per Dauid:
uirga
ab
eis-
lesii Christi,
meam non aufeEt nunc ego fidens in misericordia hanc multitudinem despicio et minime
(i).
istis
cum eo pa-
cis
;i)
Ps.,
LXXXVIII,
33.
misericordia
AM
5
magnis eligitur
8
uisitauo
Ispanie il/Hispaniae ii
M
E
APM
AP^
uirga]
gladio
10 ex hoc fidens J/ 11 Ihesu 9 auferam] auertam^/' Xpt J/ 12 preliare prelium ergo add. Codd. quod] quam quantum E minas 13 autem oui. aput ^/*Ihesum 14 Xpm J/ paganis] paucis liuerare .17" 15 exercitus 17 mici APet oni.
PM
APM
PM
PM
1
uolumtatem
habetis
AP AP preuideo AP
8 uindicta
P abebitis^il/
19 federe
APM
APM habitis A
lam nunc uero praefatus Alkama iubet committi prelium; arma adsumunt, eriguntur fundibali, aptantur fundae, micant enses, crispantur
I
O.
Sed
in
nam quum
lapi-
domum
San-
intiis est in
in fu-
gam et in duas diuisi sunt turmas; ibique statim Oppa episcopus est comprehensus et Alkama interfectus. In eodem namque loco centum uiginti
1
uero
tis
remanserant
in
uerticem mon-
prcfatus
AP
3
Alcania
comitti
^IP sumunt
fundiuali .1/'
APM migdntur AP
AP
inicantur
31
santer
5
APM
defuisse
APM
cum
PME
AP AP
6 egresse
ince-
Ma7 Virginis om. coba reuertebant Chaldeos 10 astas set ^Ppalmam E 9 fortiter] uehementer egressique J/ 11 pugna egressique de coba Ca\12 duabus dei 13 est o/u. A conprehencompraehensus Alcama 1 5 CXXIIII sus sunt om. Caldeis om. saxaginta milia milia in vrtice remanserunt 16 et tria humosa loca verticz P^ 17 Aseuua PE ascender
lis
AP
fundabalis
Snete
rie
APqmAP
APM
E AP
APM
APM
AP
APM EM E
AM
APM
AP
APM
PM
APM
E E
E E
APM
114
Domini
nomem
Deua, iuxta uillam quae dicitur Causegadia, sic iudicio Domini actum est ut mons ipse, a fundamentis
flumen proiecit, et
sit;
eos
omnes mons
ipse oppres-
dum
ex
10
Non
istud
innane aut
sed
recordamini
fluenta
ad transitum filiorum
dum
perit,
ex
ciuitate
Legione maritimam
gam
sus,
arripuit: in uico
quodam
Olaliense comprehen-
est interfectus.
Tune popula-
euasere
uilla
5
AM
Liuanun .IPJ/Libanum descender set ^-/' eque per om. y/*il/uertice cumque 4 Deba Causegaudia A Causagaudii quae] cui
ME
Dei LXIII
sit
M hactum
tria
APM
ut
8
E P E
AP
0111.
E
7
6 rebolbens AP"^
flumine .-PJ/opreslimite
AM
P LX
.IJ/milia
APM
flumen
10
opresit
P
Israhel
APM
suo
11
APM
quia]
9 uidentiay/'J/istut .4P
innanem y4/'J/
quod E 13 immenso
15
12
AP
eclesiam
AP^
aecclesiam
J/ molle " Munnuza prefatus AP Munnaza P comperiit AP 14 ex ciuitate idem Legionem AP ex ciuitate id est Legioyl/* inmensi
AM
nem
16
quoddam
AP AP
Clacliensem
APM Clacliense E
E
17
compraehonsus
mni-
APM
II5
omnes
i7i
in
com-
mune
inmi baiedictum
destritit
5
se credentcs et
improbas
gentes.- Infra
filius Petri,
spatium Adefonsus,
Cantabrorum
ducis,
ex regia prosapia, Asturias aduenit; filiam Pelagii, nomine Ermesindam, in coniugio accepit, qui cum
socero et postea uictorias multas peregit. lam deni-
10
que tune reddita est pax terris, et quantum crescebat Christi nominis dignitas, tantum tabescebat
Caldeorum ludibriosa
uitam
12.
15
calamitas. Vixit
quoque
in
aera
DCCLXXV.
Fafila filius eius in
Post
quem
uicem
patris
succesit. Basilicam in
opere construxit.
scitur regni
13.
(i)
Job,
2 i; Ps.,
CXII,
2;
Danniel,
II,
20.
restaurantur
3
E eclesia/^'
mune^/*
paucis
confortauit i?
5
APM
E
APM
piem APM^x^\\\tE 7 nomen AP'^ Ermesinda Ermisindam coniungio 8 socro uictoria A 10 tabesceuat A Xpiani J/ 1 1 Chal9 cresceuat A deorum E 12 Pelagius om. annos /: Cunicas A
AP
APM
om.
ete
i:
era
APM
APM
775
E.
14
AP
nos
Postquam ^Pi^/ 15 baselicam /^ jtv/ twv. /" Sn16 quidam qui dum P qui E quadam corr. 17 occasionem ^IP dinoscitur i era ^-J Al/ 777 E
AM
Il6
cum
semper
fiiit
au-
cum
exercitum mouens, multas ciuitates bellando cepit; id est Lucum, Tudem, Portugalem, Anegiam, Bra-
lo
charam metropolytanam, Viseo, Flauias, Letesmam, Salamanticam, Numantiam, quae nunc uocatur Zamora, Abelam, Astoricam, Legionem, Septemmancas, Saldaniam, Amaiam,Secobiam, Oxomam, Septempublicam, Arganzam, Cluniam, Mabe, Aucam, Mirandam^ Reuendecam, Carbonaricam, Abeigam,
Cinisariam et Alesanzo seu castra
culis suis,
cum
uillis et ui-
omnes quoque rabes gladio interficiens, christianos autem secum ad patriam ducens.
15
14.
rias,
Eo tempore
Lebana, Transmera, Subporta, Carrantia, Barquae nunc uocitatur Castella, et pars mari-
dulies,
E suscepit cura, AP 3 compraeliensa E Froila E sepius AMP 4 exercitu AP mobens AP est] sunt A Anegium P sed uellando yl coepit E
I
in
regnum
sceptra] met^
rorr.
6 Letesma... Cinisaria omjiia haec nomina ponmiZzxaoxo tur in nominativo apud 7 uocitatur 10 Arganzias 8 Auilam con: nos Septimancas 1 1 Rebendeca P sedcorr. P^ Carbonarica Maue
P*
APM
AM
E E
Cinasariam Valesan12 Cinasaria Abeica castris autem] uinculis cun 14 Xpistianos atque yJ/ secum om P sed add. P^ 16 Liberia PJ/A' 15 Ex tempore A populatur Carranc;a -iueria AP^ corr. nos Suporta Carrancia 17 qui x'/'^/maritimam ^'PJ/maritimae
ME APM APM E
APM
PM
E
AP
AME
T T
namque
est,
Bizcai, Izone et
Ur-
Degius
et
magnus
fuit,
Deo
hominibus amabilis
Baselicas multas
fecit.
XMII;
morte propria
decessit.
Nec hoc miraculum silebo, quod iierius fa15. ctum esse cognosco. Ouumque spiritum emisisset
intempestae noctis silencio, et curiales
10 tini
officii
pala-
cunctis
modo
tolluntur
a facie iniquitatis
eiusy> (i).
pace sepultura
Hoc uerum
sem, aera
quam
falsa
promere maluis-
DCCXCV.
(i) Este texto est tomado del tercer responsorio del segundo Nocturno de Sbado Santo, inspirado en Isaas, LVII, i.
et Gallele
Alatie
tur
Aizme
Barroza
5
APA possessas APM 3 sicut] sic E Degius est om. ominibus P amauilis AP^ A mnibus E 4
M Acione E rdanla
8
AP Alabamque
.JPJ/ Vizeai
\'iz
Rei
AP^M
2 reperi-
baslicas
7
ME annos E
AP
6 discessit
sileo
Cumque
AP intempeste M silentia AP silencia curiales] cum APM psaofficiis palatinis APME officii palatini corr. 7ws llentium et dicentium E 14 ablatus E et erit J/ eius et nec y/'J/ fabulosum esse E prouidebam Dominum E 16 alioquim P 17 era APM DCCLXLV P 795 E
1 1 1
M cum E M
AP
9 intempesta
l'EXTO DE LA
SEGUNDA REDACCIN
filius
6.
eius
successit in
regnum. Hic
fecit.
uir
Victorias multas
Cum
10
ducem quoqueeorum, nomine Aumar, uiuum adprehendit, et in eodem loco capite truncauit. Vascones rebellantes superauit, uxoremque sibi, Muninam nomine, ex inde adduxit, unde et filium Adefonsum genuit. Galleciae populos contra
se rebellantes
superauit,
omnemque prouinciam
de tempore Vittiza-
nis
nentibus,
discessum
APM
3
accerrimus
4 Pontubio
5
marte
APM
prouintia
AP
\ibiqvie
sed corr. P^
LIIII'"'
AP equitum j\[
M apraehendit
prouincia
locwvn.
APM
AP
AP^
Gallecie
APM
P
troncauit
troncabit
^iP superauit omnemque prouinciam fortiter (lei)rauauit add. E. huxoremque AP 9 Nunniam MP1 cX oin. P sed add P^ 10 Gallecie .4 jPJ/ i i reuelantes
AP^
rebelantes
P ijrouintiam PA
13
12 scelus
quam
AM
AP
Vitizani
^IPM
quo
15
oi/i.
APM
AP^
huxores
scelera
AP
abere
consueberant
lere
A
nos
14 inposuit
flagellis
E corr.
APM
APM
scae-
16 coniungia
17 sortire
yPJ/ obserbantes
.i sententia .i
IIQ
magna iam
uir asper
mamque tempere
usque flumen Mineum populata est Gallecia. Hic moribus fuit. Fratrem suum, nomine Vi-
maranem, propriis manibus interfecit, qui non post multum tempus, uicem fraternam ei Dominus reddens,
a suis interfectus est. Regnauit annis
III,
XII,
mensibus
1
aeraDCCCVI.
in
7.
lius successit
seruilis
10
seruitutem
omnes sunt redacti. Prelia nulla gessit. pacem habuit. Sex annis regnauit, sptimo namque proprio morbo uitam finiuit, aera
pristinam
Cum
15DCCCXI.
18.
filiam,
nomine Adosindam,
Cum
Ismaelitis pa-
cem
20 tamine, in
I
monte Cuperio
AP'
Eglesiam
3
eclesiam
P aecclesiam
Mineo
A PM Golecid. P
2 flumine
uice 5 4 post multo tempore 806 6 annis undecim cimi 7 era 10 orico tirannide 9 regno runt 11 set AP^ industrian!
APM
APM
E fraterna AE E
^IPM
surrexe-
APM
AP
seruitute
12 reducti
sai corr. P^
era
13
Chaldeis
abuit
AP^
uenit
14
moruo AP'
(DCCCXV)
AP
es
Ismaelites
AP
19 abuit Gallicia
J/reuellantem^P' rebellante J/
20 su-
APM
I20
subiugauit. Qui
lani filius,
dum
iste regnait,
Adefonsus, Froi-
ex coniuge Adosinda
DCCCXX.
omnes magnates palatii Adefonsum
tiiis
Silone defimcto,
cum
eius Mauricatus,
10
ex principe Adefonso maiore de serua tamen natus, superbia elatus intumuit, et regem Adefonsum de
regno expulit; qui fugiens Adefonsus Alabam petiit,
catus
inuasit,
YI annis uin-
dicauit.
15
20.
filius,
cuius
chronica
Adefonsi maioris
in
mentionem fecimus, quia frater eius fuit, eligitur. Hic Yeremudus uir magnanimus
I
regno
fuit.
Tres
qni om.
E
2
5
Froilae
3
nepus
seculo
coniunge
octaui
AP^
AP
guuernauit
^PJ/ AP^
anni
6 Siloe
terna
magnati
APM palacii M
11
821
E annis AP E
7
regine
pa-
AP
8 constituere
scrua] de sua
peciityl/
AP
tamen superbia
12
ME
quo
APE
Alauam
petit
nide
era
.
APM APM
1 5
ME
APM
P Veremundo M Froilane
y^PJ/
18
121
cau-
fuit.
in
cum eo
pliirimis
DCCCXXVIIII.
est
in
Unctus
Anno
Arabum
exercitus
Mugait, qui
in loco
fecti. Iste
cum eodem duce suo septuaginta millia sunt intersolium suum Oueto firmauit. Baselicam
quoque
in
honore domini
bisseno
I?
Christi
cum
numero Apostolorum
altara
semper Virginis, cum singulis hinc atque inde titulis, miro opere atque forti instructione fabricariae
regnauit
om.
APM
E
5
exjoonte
dignus
catus
tuit]
ME
AP
diaconus
a oin.
E
AP
extitit^J/P
AP ME
E
diaconus]
APM
829
era.
E
7
Hunctus
predictus
AP
Lutosa
ig
octobres
APAqvLO quedam P
lireuenti
lia
10
quendam
P AP^M
prebenti
APM
APM bastores APM APM 1.XX PM mi14 Saluatoris domini E 13 basilicam ME Xpi J/bis seno E altaris APM 16 sibe AP
Mugays
12
idem
hob
AP
in
honore
Snete Marie
AP
122
uit.
ris,
Etiam aliam Ecclesiam beatissimi Tyrsi martyprope domum Sancti Saluatoris, fundauit; nec
non satis procul a palatio aedificauit Ecclesiam in honorem Sanctorum luliani et Basilissae, cum binis
5
altaribus
cauit.
magno opere
et mirabili
compositione
lo-
Nam
et regia palatia,
balnea, promptuaria
22.
10
Anno
do exercitus
dos fratres Alcurexis, nominibus Alhabaz et Meerant praefecti; sed unus in loco qui dicitur
alius in flumine
15
Nanzeo uno tempore usque ad internecionem sunt deleti. In illius namque temporibus, uir quidam, nomine Mahamuth, ciuis Emeritensis, natione Mollites, regi suo Abderrahman
Naron,
rebellauit, eique prelia
multa
intulit,
et
exercitum
eclesian
.IP^
accclesian
3
Ai
Tirsi
martiris
Salbatoris
AP^
palatium
aecclesiam
AP palacium
cauit
sancti
uini
AP
AP
AP^
eclesiam AI^^
Baselissa
bini
AP
bonis
Basilisse
APM honore ME
edifi-
Basilisae
corr.
sitione
AP
6 p alacia
M
1 1
mirauili
AP^
nos conpo7
promtuaria
AP
pre-
cepit
AP
XXX secundo il/exerciti ^i/^ 10 ChalE Gallecie APM do AP Alcorascis ^nominibus] cognomine E Alahabat E et om. AP Melic /i 12 perfecti AP set AP uno M locum AP cui APM E 13 Nazeo AP unum AP usque 14 internicionem APM tempore P 15 quidem AP ciues APj\ 16 Mollitis APM suo om. APM Abderaman E 17 reueUauit AP^ ei quia E exercitos AP exercitus E
9 trigesimu/s
deorum
oiii.
123
illam habitare
et
non
ualeret,
honorifice suscepit.
extitit;
regem
10
adglomehostem adunauit, patriam depredauit, quod rex ut factum comperit, exercitum congregauit, et Galleciam properauit; qui praedictiis Mahamuth, dum aduentum regis audiuit, in quodam castello fortissimo
cum
quem rex
perse-
Quid
multa?
Eodem
quam quinquaginta
Sarracenorum
qui
ad eum ex provinciis
Spanie aduenerant,
interficiunt.
magno triumpho
cumque
<7//.
ME
abitare
auitare
3
AP
.Vix's,
i ualuit
AP
ad dem
Uecie
ruie
.'iPJ/aUendit J/Zi
AP
abitator
M hauitator AP'^
P
6 inanniter
APM
fasto
AP
4 Gasupe-
AP^
aclamauit
M
E
superbie
7
AP
adclomerat
AP
quo
APM
AP
8 conperit
9 Galli-
12 cir10 tutissimo is ciam i^/quo.4/*J/predictus.] prefatum A qui cundatur 13 eo iT comittuut praedictum 14 kapud AP^ kaput /-' praecissum presencian! J/ afferunt presentiam in oni. 1 5 ingre16 castrorum dirumpunt disrumpit 18 Ispanie il/Hispaniae^' CAxmtAPM 17 milia yPJ/
AP
AP
ME
AP
AP
venerant
ig triumfo
AP prefatus AP
124
TEXTO DE
T,A
SEGUNDA
REDACCI('N'
Adefonsus rex permultis spatiis temporum gloriosam, castam, pudicam, sobriam atque immaciilatam
uitam duxit, atque
in
tum permisit ad caelum, et qui in hoc saeculo sanctissimam uitam egit Oueto ipse in tmulo in pace
quieuit, aera
DCCCLXXXI.
filius
23.
Veremudi
10
regnum. Eo tempore
in
Barduliensem pro-
Dum
regnum
tyran-
audiuit,
et
in
Lucensem exercitum coadunauit. Post paucum uero temporis spatium in Astures inciuitatem
rumptionem
fecit;
multis
et]
in
quia
E
seculo
AP
APM
celum 6 ipe
AP
/I
/-*
sed corr.
II
APM 7 quiescit E era APM 881 E APM Ranemirus AP 9 Beremudi P^ Veremundi M regno E 10 abscens AP
P
sed corr.
13
a ad Dominum sed corr. Nepocianus palacii tirannide Gallicie 16 exercitum 15 Gallele om. quodadunauit quoadunauit 17 spacium Astores irruptionem Nepo18 quo
a
AP
seculo
AP
in
inarg
saeculo
APM
E
cianus
AP
AP
AP
ME
M M
APM
TKXTO
DI-
LA .SlX;rNDA REDACCIN'
tum
cia,
audiuit,
ad pontem
fliiuii,
cui
Inito
nomen
mora
est
Xar-
cum
exercitu obuius
fuit.
uero certamine,
fugatus;
monasterio
relifini-
gare praecepit, et
uit.
magnum
est
nomen
Farum Brecantium,
agmina eorum
1
eis intulit
interfecit, et
mare
se
ciuita-
tem Ispalim sunt ingressi, ibique magna agmina Caldeorum partim gladio, partim igne sunt deleta.
flubii
AP Martie AP ]\Iarciae
obius^^/'J/
APM
J/ ^larcia corr. nos. hominibus J/ 4 prouintia. P sai corr. P^ 5 Scipionem et Sonnanem nos. conprehensus compraehensus
APM
religari
/:'
auitu
Xordamanarum
J/
exercitum nostris peruenerunt in partibus ylPJ/ Renimirus .1 Renemirus P^ 11 factus 12 locum uellum AP^ 13 Bregantium 7: intuUit igni consumsit 14 nabibus 15 qui remanserunt in oin. ad 16 receperunt prouintia AP^ peruenerunt ag17 Hispalim 18 Chaldeorum 7: igni .lAl/deleti ^/' mia A
10 nabali
AP^
AP
AP AP
APM
AP
APM APM
126
Sed
redeamus ad causam. Ranimirus princeps iam sepe nominatus 24. bellis ciuilibus saepisseme est impiilsatus. Do magnates, unus procer, alius
comes
elati;
palatii,
aduersus
regem eorum
l
in
superbiam sunt
sed
eis,
rex
cui
ex
quum nomen
erat Aldroitus,
nomine Piniolum, cum septem filiis gladio interfecit. Postquam a bellis ciuilibus quieuit, multa aedificia ex mrice et marmore, sine lignis, opere forniceo, in latere montis Naurancii, duobus tantum miliariis procul ab Oueto aedificauit Cum Sarracebis
15 nis
semper
prio
Post septimum
regni
in
tmulo quiescit
filius
eius,
AP E
E
spennatus
5
supra
enominatus P'
uellis
AP^
ciuibus
sime
7
APM
eis]
inpvilsatus
AP
magnati
superuia
AP^
superbia
APM
cum
ME
pre-
M M M
ex
eorum
cepit
1 1
AP
10 Pinyolum
euelere
AP
VII
ad uella ciuilia A ad bella ciuilia P uella P^ a bella ciuilia edicia.PJ/ 13 Naurantii^P do ^Pilf 14 milliaribus
17
AP^
E procul oin. E edificauit APM Sarrazenis AP 15 uis obitulante AP 16 post sptimo anni regno APM discessit ^Pl/ 18 era APM 888 E 19 Hordonius AP
12 7
Hic
et
iiir
modestus
id
et patiens fit.
Ciiiitates
ab antiquis desertas,
est
Legionem,
Astoricam,
Tudem
suis,
Amagiam
Patriciam muris
partim ex
impleuit.
Cum
semper triumphator
prouincia Vasconiae
citu
In
ei rebellauit,
cum
exer-
lo tus
'
inruptionem fecit. Statim ex alia parte exerciSarracenorum aduersus eum superuenit, sed, Deo fauente. Caldeos in fugam uertit, et Vascones in proprio iure recepit. Sed neo illud silebo quod uerum factum esse cognosco. Muza quidam nomine, natione Gothus, sed ritu mamentiano, cum omni
gente sua deceptus, quos Caldei uocitant Beni
Kazi, contra
15
Cordobensem regem
rebellauit, eique
multas
sit;
ciuitates,
prius
lan! et
est] sunt
5
sucessit
AP
3
M Tuden P
6
7
paciens J/
anquis
4 circundedit
Chaldeis /T sepiissime
B AP
sepissime J/preliauit
triumfator
^IP
8 prouincie
Vasconies P^ prouinciae Vasconies A prouincie Basconies Vasconie J/Basconiae Ecorr. nos. reiiellauit.]/-*' exercto^4/' exercitus]hostes APJ/ 10 Sanazeno9 irruptionem II fabenteyiPCIaldeosii Bascones /*jYv/av7-. /" rum .' s'euo APJ/ 12 in om. 13 Muzza 14 Gotus AP3 tum A mamentiario /:' Chal15 gentis sue A
AP
AP
PM
dei
iiocant
16
Cordubensem J/ regem
o///.
reuellauit
APM
APM
APM
E
Tutellam
128
suum Lupum posuit praefectum. Postea in Francos et Gallos arma conuertit; multas ibi strages et praedas fecit; dos uero Francorum magnos duces,
unum Sanctionem,
5
carcerem
Ex
Caldeis dos
nere Alcoreis, nomine Iben Hanza, alium Mollites, nomine Alporz, cum filio suo Azet, partim pater
Muza, partim
lo
filius
unde ob tantae uictoriae causam tantum in superbia intumuit, ut se a suis tertium regem in Spania
appellari praeceperit.
15
Aduersus quem Ordonius rex exercitum mouit et ad ciuitatem, quam ille nouiter miro opere instruxit, et Albailda nomen imposuit, rex cum exercitu ad eam uenit et munitione circumde26.
dit.
Ipse
uero
aduenit, et in
Muza cum innmera multitudine monte, cui nomen est Laturzo, ten-
prefectum yP Francos
et ./*
Gallo y4
pre-
das
AP
magnum ducem
unum nomine
add.
carcere Sancionem E]\I prelio] gladio 5 coepit 7 Alcorei sancti^/^ 6 Chaldeis quidem is tirannos ^'IPJ/ Mollite cui nomen E Hybenhaza Alcoreisci Azez E 8 Alpora A Alporez 9 Muza om. y4PJ/Lup AP superuia AP^ uictorie 10 ob tantae] optandi Hispania E 12 apeIspania 11 a] ad A tercium
E AP
APM
APM
AP E
AP
llare
AP precepit AP
1
Hordius
A Hordonius P
nomine
15
Albaydam
quem AP nobiter AP
inposuit
AP'^M
16 muni-
tionem
Oin,
AP
APM
circundedit
18 et
APM
29
Rex uero Ordonius exercitum in do unum qui ciuitatem obsideret, alium capita qui contra Muzam dimicaret; statimque prelium committitur et Muza cum exercitu suo fugatur. Tanta in eis caede bachaii sunt ( ) ut plus quam decem millia magnatorum, pariter cum genere suo
diuisit,
i
Ipse uero
ter
gladio
bellici
confossus
semiuiuus
multumque
ei
ibi
apparatus, siue et
muera, quae
perdidit,
et
numquam
habuit.
ciuitatem applicuit; in
pugnando inruptionem
15
omnes
uiros bellato-
ad fundamenta destruxit, et cum magna uictoria ad propria repedauit. Lupus uero, filius de idem Muza, qui Toleto cnsul praeerat, dum de patre
(i)
Lib. ludicum,
XX,
25.
quod
5
Muzza
7
za
AP Garsseanem M E confosus APE semiuig bellice y/*J/uellice /" adparatum AP apparatu M et o/n. E 10 quos AP quam M Carulus M CharoII nunquam E posthae E uictorie AP las " 12 abuit M Hordonius AP 13 applicauit PM in ea M 14 pugnando E inrumptionem P irruptionem i/ ruptionem E 16 fundanientum dextruxit AP 15 ipsa ^ 17 reppedauit AP eiusdem E 18 Muzza AP preerat AP
quun interemta bus AP^
AP
AP AP
8 sint
E ter
0711.
1^50
quod superatus erat audiuit, Ordonio mnibus suis se subiecit, et dum in hac
ei
cum
Cal-
uita uixit,
subditus
fuit.
Postea uero
gessit.
cum eo aduersus
27.
id
est
ciuitatem
Zeiti,
aliam uero
cum rege
Bellatores
cum uxore
sua.
omnes
bus et
interfecit,
filiis
cum
uxori-
perue-
15
omnem eius maritimam predando dissipauerunt; exinde mare transiecto, Nachor ciuitatem Mauritaniae
gladio
igneque
Maioricam
20
ciam aduecti, post triennium in patriam sunt reuersi. Ordonius saepefatus rex, dcimo sexto 28.
Hrdonio 2 uita hac 3 Chaldeos iam w/. Tisepedictum ^-P sepedictus J/ 6 Hordoregem suum nius Zetti 7 Cariensem 10 ommhVi&APMxQWcvimAPM 9 Muzeoi-y4PiJ/MazeorP huxores AP uxores 1 1 corr. nos. uenditis
I
AP
AP
AP
AP
M
"
APME
1
pyratae
Ispaniam
15
Hispaniam
14 dissipaberunt
yP
niari
yPJ/traiecto
Naacor
APM Mauritanie AP
/Minorica
16 Chal-
deorum
agressi
gladio oin. Grecia 19 trienium 20 Hordonius .4Psepefatus yPJ/post post sexto dcimo
ii
17 Maiorica
^J/
18 aggressi /s
AP
APM
XYF AP
I3I
anno regni expleto, morbo podagrico correptus^ Oueto est defunctus, et in baslica Sanctae Mariae
cum
5
prioribus regibus est tumulatus. Felicia tmin regno. Flix extat in celo; et qui
pora duxit
hic
nimium
nunc autem
lae-
tatur
era
angelis in
caelestibiis
regnis,
29.
filius
eius
successit in regnum...
regni om.
Obe-
to
AP^
regis
4 celo
autem 904 E
populis om.
APM
AP
filio
AP
5
foelicia
E
A
et
7
nunc
6 celestibus
era om.
8 Hordinio .1
Hordonio
P Adefonso
AP Ordonio...
regnum
C.)
Hay una
serie
principio del
mundo
la
de Alfonso
III
Biblioteca Nacional
de Madrid y llevan las signaturas siguientes: 1.5 13 (antiguamente, F-134) (i), 1.346 (antiguamente, F-58) (2), 7.089 (antiguamente, T-io) (3), 1.334
(antiguamente, F-93)
(4).
El
ms antiguo de
estos
Ms. en perg., a dos columnas, con 30 lneas cada una, 280 mm., s. XIII, encuadernado en pasta. 200 Nuestra crnica est en los fols. 38 v. - 52 v. Lo hemos descrito en la pgina 26. La crnica de Al(2) fonso III empieza en el fol. 133 v. Ms. en papel, 200 290 mm., 172 fols., sin numerar, (3) s. XVI, encuadernado en pasta. Es un cdice miscelneo. La crnica de Alfonso III se halla en los fols 44 r. - 64.
(i)
117
fols.,
x x
Ms. en papel, 165 300 mm., 113 fols., s. XVII, en(4) cuadernado en pasta. Coleccin de los falsos cronicones de Flavio Lucio Dextro y de los atribuidos a D. Pelayo. El de Alfonso III se lee en los fols. 82 r. - 91 v.
134
Mss. es
1.5 13,
el
perteneciente
al
siglo XIII.
Es
que describe Ambrosio de Morales con estas palabras en el Ms. 1.346, fol. 1 12: Estas historias de Espaa, como aqu se siguen continuadas, las hice trasladar de un libro que
indudablemente
tiene en Batres Garcilasso de la
Vega
entre los
li-
muy
pergamino y letra y en todo lo dems. La razn principal que tenemos para identificar el cdice de que habla Morales con
antiguo en
el
el
1.5
cdice de Batres,
riador,
convienen exactamente en
colo-
rido, representacin
y postura de los personajes, que tiene el 1.5 13. De donde resulta que de ste se ha sacado la copia de Morales del cdice 1.346. Los cdices 7.089 y 1.334 dependen de alguno de los dos anterioe inscripciones con las
res (i).
un texto del
tipo X'" o
Z (2),
en
el
que se haban
la
sepultura
(i)
s.
XIII con-
tiene
un trozo de esta misma redaccin que comienza en el reinado de Mauregato (fol. 29 r.), y es anlogo al del 1.5 13, salvo algunas variantes grficas de este Ms. existe una copia del s. XVII en la Biblioteca de Palacio (2-G-4). Cf. pginas 20 y 26. (2)
I35
Fabila y su mujer Froleva, Alfonso I y su mujer Ermesinda, Fruela y su mujer Munia, Aurelio, Silo y su mujer Adosinda, Mauregato. Aqu vemos
asimismo
tholeto
del mencio-
fuisset (
2),
cremate ( 3),
condi-
omisin de ultimus
excipiens
( 16), Burgis y Burgensein por Bardulies y Bardidiensem ( 14 y 23), la laguna t'/ /^/^//z... inuenict
( 24) (I):
Lo nuevo que
mos
Las
la
texto de
primera redaccin.
Recesvinto.
lendis scpteinbris
ibiqic
Ka-
DCCX
era
auno incar-
Christi,
DCLXXII,
III, reget
anno
cicli
(sic)
XXI11^
riienscs
cum patre siio regnaiiit annos IIII, menscs Vlf dies XI. Ouumque rex uitam finisset... ( 2, 1. 9,
Pg. 54).
Wamba.
septenibribus,
es
in regno perhunctns.
Su scepit autem
usque
XIII Kalendas
sentibus
cunctis...
luna
(
XXI
2,
1.
Ea
3,
ora pre55).
eucntus
pg.
(i)
Cf.
pginas 30 y 31.
136
Sigue
llamada Hitacin de
Wamba
Rey y
8,
(i),
o sea la
divisin
de
decretada en un
los
concilio, al
que asistieron
el
Obispos.
Pelagium...
62), se ha
Pelayo. Despus de
principem clegenint ( interpolado el relato de
la frase sibigte
8,
1.
pg.
la traslacin
de una por-
pignoribiis sanc/or7i7n
lata.
ab iherusalem
sit
trans(2).
ExpL.
7iulli
Fruela. Despus de
( 16,
1.
9,
Rex
iste
ciuitate
que in asturiis ab
Aqu se interpola una narracin acerca de la expedicin militar del Rey a Mrida con el fin de rescatar el cuerpo de Santa Eulalia, virgen y mrtir, que fu trasladado a Pravia (3) ( 19). Vermudo. Al fin de la vida de este monarca se
Silo.
(i) Sobre este documento vanse los artculos de D. Antonio Blzquez en la Revista de Archivos, Bibliotecas y Mu-
trabajo,
y siguientes. A pesar del mrito de este aun falta por hacer el estudio definitivo de tan interesante documento.
Publicado por Risco en Esp. Sagr. t. XXXVII (1789), (2) pginas 352-354. Forma parte de la narracin de la traslacin de las re(3) liquias, publicada por Risco; 1. c, pginas 354-355, Inc. Post
Attrelii finciii. Expl. curricula annoruiii.
I37
tal
de
las
reliquias,
como
lo trae
Risco en
el
tomo
citado de la
Espaa
( 20).
Aqu se aaden inmediatamente despus de qui magne paciencie afque modestie fuit
i.
Ordoo
1.
25,
10,
pg.
80), estas
palabras:
Uxoreni
quoqiie
Veremudum^ Ntinmmiy Odariiwi^ Froilanum siue et Aragontum. Suprimimos las diferencias de las grafas, que
(i).
t.
el
D.)
Se nos ha transmitido
El primero y mejor es el que lleva por signatura 'j P-, A-i8g, Est escrito en pergamino en
136 fols., mide 170 mm. y est encuadernado en pasta. En 227 el fol. 136 V, hay una nota en alemn que dice que el manuscrito lo adquiri Guillermo Gotthold Heine en Espaa, y lo llev a Berln en 1 846. Gracias a
de principios del
s.
XIII, tiene
las
gestiones de
la
Academia
se
pudo rescatar
este
gn todos
procede de Len. El manuscrito contiene un centn de crnicas, desde los orgenes del mundo hasta mediados del siglo once, integrado por las crnicas de San Isilos indicios
la
de Al-
fonso
III (fols.
24 V.-35
r.) la
de Albelda, Sampiro,
r.).
Pelayo y
la
el
Silense
(fols.
1-64
Esta compilacin
leonesa.
Siguen en
el
c-
dice la historia de
140
Wamba,
ledo
(fols.
San
Julin,
Arzobispo de Tointere-
(fols.
64
r.-75
r.),
r.), la
75 r.-96
que es
documento ms
cua
coniis
(fols.
96
r.-gS
r.), y,
por
fin,
el
Liber de pre-
ciuitatis
numantie^
de Egidio de
Zamora
(fols. 99-136), que forma un cuaderno aadido posteriormente al cdice y escrito en el s. XIV.
la
misma
con
la
signatura Est. j,
siglo
XV. Contiene
el
de preconiis
manuscrito es
muy
que forma parte la nueva redaccin que nosotros examinamos, ha sido estudiado detenidamente y publicado
la
El texto de
crnica leonesa, de
la
por Cirot (i), profesor de Espaol en la Universidad de Burdeos. Habiendo revisado sus conclusiones^ por lo que a nuestro propsito se refiere, las
hallamos en general bien fundadas.
No
(i)
cabe
la
el
texto de
la
er
La
t.
XI, p-
gina 259; t. XIII, pginas 133, 381; t. XVI, pg. i^. La cht'Onique lonaise et les ehroniqnes de Sbastien et de Silos, ibid.,
t.
XVIII, pginas
i,
141.
I4I
nica de Alfonso
nuscritos, es el
III,
de
la
algunas variantes de poca monta y las interpolaciones que sealamos ms abajo, est copiado a la letra.
(i)
que aunque
referente a la
mujer e
de Ordoo de
no depende inmediata-
no se explica cmo ha omitido las noticias referentes a las reliquias de Oviedo y otras frases importantes que se hallan en
mente de
ella:
lo contrario,
la tercera
redaccin.
Las copiamos todas a continuacin, advirtiendo que las debidas al interpolador van en letra cursiva
y las del Albeldense y Silense en tipo ordinario. Las referencias de los prrafos remiten al texto de la segunda redaccin, si no se nota otra cosa.
se-
pembris die lili feria discessit ( i). Wamba. statimque est XIII Kalendis odobris
toleto aduectus (
in
i).
Despus de
la frase sicut et
in-
(i)
142
Post hoc
bamba
regnauit annos
et
mortuus
est
monio
in ecclesia
Rodrigo
( 7).
nequitia creuit
uitice
ab yspaniis remouit, ac
summo cum
10
dedecore eosdem patrio regno pepellit. Sed et isti ad tingitanam prouintiam transfretantes, iuliano comiti,
quem
uitiza
rex
mum
contusibi
regno perditis iri disposuerunt. Preterea furor uiolate filie ad hoc facinus peragendum iulianum incitabat, quoniam rudericus rex non
pro uxore, sed eo quod
uidebatur,
sibi
eidem
callide
15) (O20
Mortuo
omnes
prouintias
tributa persoluerunt.
et
Quousque
ibi
regem elegerunt
25
cordobam urbem patriciam regnum sibi firmauerunt ( 8). Ubi primum regna?/VJuzeph annos X. Post guem Abderraman iben-
(i)
t.
Todo
XVII, 15. Ntese que esta es la primera vez que se hace mencin de esta leyenda en las crnicas latinas.
I43
maia regnauit annos XXXIII. Post qtcem Eiscam regnauit annos VII, menses VI. Post queni Alhaccam
XXVI, menses VI. Post giem Abderrahaman regnauit annos XXXII, menses VI. Isto regnante Ordonius rex Xpistianorum in yspania uictorias multas egit. Post Abderraman regnauit mahomath. (Cronicn Albeldense^ Esp. Sagr. t. XIII,
regnauit annos
80, pg. 460.) Pelayo. Prefatus munnuza...
cum
suis
mnibus
10 est
interfectus.
Audiens
Hulit omnium suorum quos ad interficiendum pelagium miserat necem, et se sua spe rustratum
uidens, iulianum
pitari,
comitem
15 et consiliarios. {Se^ise^
25.)
Tune
nomine
armesendam,
Frailan^
aureliitm^ et
in
Wimeranem
adosindam,
et
ex conczibuia
20
maurecatum ex serua. Qui cum socero et postea victorias multas peregit... uitam finiuit, Era DCCLXXV; ex quo regnare cepermit yspa-
CCCLII^ menses
IIJ, dies F,
Re-
XXXVI
Alfonso
(11).
I.
25
petagii gener, ab u7iiverso populo electtis gratia diuina regni suscepit sceptra... cluniam de qua Orosius
finiuit.
<.<.Cuius
anno
re-
144
DCCCXV
hybinnala rabbi, quem regno cesaraugusto Rex maurorum maximus Abderrahaman prefecerat, regi suo rebellis ad Karolum regem francorum, qui cum
5
saxonibus a
XXX
omnem regnum
si
ei
subiecturum. Alia
ueniat
cum
ipso ade-
ueniens,
a Xristianis grauissime pro paganis uexatis cum gaudio et honore suscipitur. Inde cesaraugustam
ueniens, auro correptus, rediit.
Sed quoddam
ca-
strum
in reditu
suis,
qui ultimi
ueniebant, expu-
mense caroli regi prepoAnselmus sui palatii comes, rotolanus britannicus comes et alii, quos longum est numerare (i).
ruerunt: egiardus scilicet,
situs,
Sequenti
tcero anio
Rex
uendicatiit.
Anno
dornini
DCCLXXVIII.
Regnauit
(Silense,
20 atttein
XLVII
annos.
Era DCCCXII.y
18-19.) Alfonso II
terfecti: Iste
{^ 21),
XI regni
(Cronicn Albeldense^
(i)
por
lo
que hace a
el Silense.
I45
Qui
prefatus
Aldefonsus...
castam...
uitam,
quam
uidit
nimguam,
filius
( 22).
Ordoo
eius in
I.
regnum successor extitit (Silense^ 35), ann, XVI. Qui magne patientie atque modestie
fuit ( 25), xorern
10
ex qua genuit VI filios^ aldefonsiwt^ verevmndum, Nunnium^ Odarium^ Froylanum et agarontem. Vir iste in mnibus negociis discretus et
habuit,
paciens fuit [Silense^ 35), et ciuitates antiquitus destructas ex quibus alfonsus maior caldeos eiecerat repopulauit,
1
id
est
25),
in maritimis
astoricam,
ipsam legionem
et
{Silense,
35),
era
DCCCXCIIII
populanit rodericus
nii regis et obiit era
20 patriciam
DCCCCXLIII
nonas
octobris^
dem
turribus
currere fecit
sepisissime preliatus
et triumphauit
25).
25
Talamancam ciuitaten) prelio cepit; regemque eius mozeror ibi captum uoluntarie cum uxore sua Balcayz in petra sacra liberos abire permisit. (Albeldense,
60),
bellatores
eorum
et
illi
occidit,
reliquum
uero uulgus
didit
(
cum uxoribus
filiis
27).
Tanta quidem
animi beni-
tantum mnibus
146
Porro
prfida
3
in
in
anno,
cum
uasconum
alia parte, ut
credo,
10
rum armata in necem ordonii regis occurrit. Ceterum strenuissimus rex et barbaros multis prostratis fugauit, et proprio domino mancipauit {Silense,
35)uir
quidam ma-
sed ut uariis
demonum
mahomtica super-
20
rahaman deceptus muza per impositionem uocatus est. {Silense, 36). Sed nec illud silebo quod uerum factum cognosco. Muza quidem nomine, natione getulusy> ( 25), amittens quidem Xpisti sectam, sed originis magnanimitatem non deserens; erat enim inter omnes barbaros et cognatione excellentior, et militaribus armis mnibus fortior.
{Silense^
36.)
Abderrahaman arma sumens, ei mediam regni sui 25 partem abstulit. Primo cesaraugustam ciuitatem cum mnibus castellis et ciuitatibus sibi adiacentibus, deinde Tutelam et Oscam, postremam uero Toleto cum omni regno suo sibimet subacto, partim gladio, partim fraude inuasit. Sed toletano 30 regno lupum filium suum preponens, reuersus inde,
1 47
nouam
sibi
et forti
(i)
(sic) fabricauit.
nomen
ei
mancipauit. Denique in francos arma convertens, magnum captiuorum et spoliorum ex eis conglomerauit domi numerum. nter quos dos caroli regis magnos duces Sancium uidelicet et adablum. (Silense^
'i^y)^
epulionem
Ouem
nisi
iam seruo
eius
(2) conficiebatur et
postea
necnon et lutarius eius nepos postulatu et muneribus blandiri festinarent, totam citeriorem yspaniam ad usque rodanum flumen feludouicus
filius
1 5
rro et igne deuastare intendebat {Silense, 37). Ex caldeis quidem dos tirannos, unum ex genere Alcorexi,
alpoiz,
filius
cum
filio
muza tercium
iussit
se
yspanorum regem a
lensey
suis
appellari
(Si-
'^7).
Ad
cuius uesaniam et
rem nouam
comprimendam ordonius rex cum sibi festinandum iudicaret, strenuissimum quemque suorum militum secum ducens, in albaydam modernam ciuitatem
25
Quo
rorum
mauad pugnam
(i)
sedem, Silense.
senio G-i.
(2)
148
properat (Silense, 38); et in monte laturcio temptoria fixit ( 26). Porro ordonius rex hoc
facillimum factu considerans,
diias turbas diuisit;
5
omnem
exercitum
in
10
barbarum dimicaret. Initoque certamine, tanta barbari cede prostrati sunt; quod exceptis aggregariis equitibus quorum sanguinis effusio innumerosa fuit, decem milia magnatorum pariter cum genero barbari nomine garsia interempta sunt. Ceterum muza (Silense^ 38), in monte lalaturzo
uersus
in insidiis
quem
ei qidda7n
ex
iostris eius
post
VII
dies
eam
bello
aggressus
captamque usque ad fundamentum destruxit. Omnes quoque barbaros bellatores gladio extinguens, magnam puerorum et matrum turbam in
20 captiuitatem redegit (Silense^ 38).
In quo bello
et equo-
rum
ctoriis congesta,
muera que
carolus
25 ulterius
ei
Quod
audiens lupus
quem muza
dum
et se
inhermem
et
30 subdidit.
Hoc
I49
dum
uixit,
tributarius
fuit,
et
cum eo
die
XVI
annis,
mensibus
tribus,
nuntium {Silense^ 39). Multas et iam alias ciuitates sepe dictus ordonius rex preliando cepit, id est, ciuitatem Kauriensem cum rege
Cuius
rei
10
suo nomine
zeit.
eius ciui-
( 27), et
[sic]
morbo podagrico
et in baslica snete
marie sepultus
( 28).
Huius
in
in galletie
martima
Mauri quoque
ndice
geogrfico
Abeica, pginas 68 y ii6. En el Spruner-Menke (HandAtlas fiir die Geschichte des Mitelalters wid dcr 7ieiieren Zeit^ Gotha, 1880, nm. 15) aparece un Abeica en la moderna provincia de Soria sobre el Duero, cerca del actual Abejar. Govantes (Diccionario geogrdjico-hisinco, artculo balos) cree
que Abeica
es alteracin
de Abelica, balos,
latinizado.
del mismo nombre en gueda, provincia de Salamanca. Alaba, pginas 68, 69, 73, 117 y 120; provincia moderna de lava. Alaone, pg. 69. Desconocido. Existe un Alan, famossimo monasterio de esta poca; pero es difcil se refiera l, pues se encontraba en la provincia de Huesca. Albeilda, pginas 82, 128 y 147. Albelda, lugar de la provincia de Logroo, dos leguas al Sur de esta capital. Alesanco, pginas 68 y 1 16. Alesanco, pueblo de la provincia de Logroo, partido judicial de Njera. Amaia, pginas 68, 80, 116, 127 y 145. Amaya, pueblo de la provincia de Burgos, partido judicial de Villadiego. Ammosa (mons), pginas 65 y 113. Puertos de Amuesa, cerca de los Picos de Europa, partido judicial de Llanes, Oriente de Asturias, y junto a la provincia de Santander. Anceo, pginas 76 y 122. Spruner coloca un Anceo cerca de Pontevedra, sobre el ro Lrez.
las
Abela, pginas 68 y 116, vila. gata, pg. 68. Existe una dehesa
ro
proximidades del
152
NDICE GEOGRFICO
Anegia, pg. ii6. Desconocido. Argantia, pginas 68 y ii6. Arganza, pueblo de vincia de Soria, partido judicial de Burgo de Osma.
la
pro-
Aseuua
iii y 113.
Monte
Auseba, en Asturias.
68, 80, 116, 127 y 145. Astorga. pginas 68 y 116. Oca estuvo situado cerca de Villafranca Montes de Oca, provincia de Burgos. (Vase Fl-
Astorica, pginas
Auca,
t.
rez,
XX VI,
pg.
2.)
Bamba,
pg. 99.
Lugar de
la
tida judicial de
Mota
del Marqus.
Bardulies, pginas, 69, 116 y 124. Castilla, particularmente los Campos gticos. Berroza, pginas 69 y 117. Valle de Berrueza, situado en
la
cial
de
Estella.
Bracara, pginas 68 y 116. Braga en Portugal. Brece, pg. 109. Segn la crnica, estaba en
Asturias.
Hoy
es difcil determinar
la crnica.
Brues, pg. 68. Briones, pueblo de groo, en las orillas del ro Ebro.
Caesaraugusa, pginas
ragoza.
81,
la
provincia de Lo-
127,
144,
Cangas o Canicas,
provincia de Oviedo.
Carbonera. Govantes Carbonera y balos) la identifica crm Caburniga, despoblado junto a la villa de Bastida, tres leguas al Sur de Miranda. Hay un Carbonera cinco leguas al Sudeste de Logroo. Carranza, pginas 69 y 116. Carranza; valle de las Encartaciones de Vizcaya (Cf. Dice, geogr.-hist. de la Real Academia de la Historia, t. I, pg. 247).
(Dice. gcogr-Jn'i/., seccin
II,
Carbonaria, pginas 68 y
arts.
Casegadia, pginas 65 y
no
lejos
14.
de Potes.
(mons), pginas 54 y 99.
Caure
NDICE GEOGRFICO
153
Bamba, provincia de Valladolid, partido judicial de Mota del Marqus (Madoz, t. III, pg. 341). Cauria, pginas 84, 130 y 149. Coria.
Cinisaria, pginas 68 y
1
16.
Cenicero, pueblo de
la
pro-
Clunia, pginas 68, 116 y 143. Situada en un cerro de Pealva de Castro, partido judicial de Aranda de Duero, provincia de Burgos. Corduba, pginas 62, 106, 108, 109, no y 142. Crdoba. Christina, Sancta (Castillo de), pg. 76. Estuvo situado en las mrgenes del ro Mao, provincia de Lugo, a siete leguas de esta ciudad, tres de Sarria y dos y media de Monforte.
Cuperius (mons), pginas 73 y 119. Spruner lo localiza entre las modernas provincias de Len y Lugo.
Degius, pginas 69 y
117.
la
Deua,
Farum Brecantium,
Fermentella
Flavias, pginas 68 y
116. Chaves en Portugal. Gegio, pg. 78. Gijn. Gerticos, pginas 54 y 99. Lugar situado, segn San Julin {Historia Vuambae^ Espaa Sagrada, t. VI, pg. 535,3),
en territorio de Salamanca, distante 120 millas de Toledo. La segunda redaccin de la crnica lo identifica con Bamba, pueblo dla provincia de Valladolid, partido judicial de Mota del Marqus.
Ispals, pginas 79, 125 y 126. Sevilla. (mons), pginas 82, 12S y 148. Monte Laturce, situado cerca de Albelda y Clavijo, en la provincia de Lo-
Laturzo
groo.
Lebana^
14 y
16. Territorio
de Libana,
provincia de Santander.
Legio, pginas
Letesma,
manca.
pginas 68 y
68,
"^i,
16.
Lucus, pginas
Lutos, pginas 74 y
121.
Lodos? Spruner
lo localiza
hacia
154
NDICE GEOGRFICO
Lodn, en
las
(Asturias). Escalera, en su
Crnica de Asturias^ recoge la tradicin de que la batalla se dio en un campo pantanoso llamado Llamas del Mouro, entre Cangas y Tineo. Mabe, pginas 68 y ii6. Provincia de Falencia, partido
judicial
de Cervera de
ro Pisuerga.
Mineus,
130. Isla
de Mallorca. de Menorca.
(de Ebro), pginas 68 y 116. pginas 76 y 122. Spruner sita un Naharn en la provincia de Lugo^ al Sur de la capital, sobre el ro Mio, junto a Puerto Neyra.
Miranda
Nahron,
Nacchor, pginas 84 y
Alhucemas. Narcia, pg.
78.
130.
Nekor en Marruecos,
frente a
Ro Narca, en Asturias.
Naurantius
Monte Naranco,
Nimascum,
Numantia,
Olaliensis
sobre
el ro
(locus), pginas 66 y 114. Spruner lo sita Naln, en Asturias. Otros lo identifican con Santa
Eulalia de Abamia, a una legua de Cangas; otros, con Santa Eulalia de Manzaneda, a tres leguas de Oviedo, y otros, final-
Osea, pginas
Ouetum,
Pampilona, pginas 69, 117 y 144. Pamplona, Pampligua, pg. 57. Pampliega, pueblo de la
de Burgos.
provincia
provincia de Pontevedra, en
Pontumio. Puede referirse (Cf Madoz, t. XIII, pg. 272.) Portucale, pginas 68 y 116. Porto.
NDICE GEOGRFICO
155
Prauia, pg. 73. Lugar de Asturias. Primorias, pginas 6g, 78, 116 y 125.
al
Territorio situado
Sudoeste de Asturias. Reuendeca, pginas 68 y 116. Revenga, lugar al Este de Miranda, Ebro abajo, a la entrada de las Conchas. Hoy aun
se conoce el
co-hist. art.
vado de Revenga.
(Cf.
balos.)
Ruscida
Saldania, pginas 68 y
vincia de Falencia.
16.
Toletum,
pginas 54, 55, 58, 59, 60, 81, 83, 99, 100, loi,
y 146.
la
pginas 69 y 116. Transmiera, territorio de provincia de Santander, situado al oriente del ro Miera, lla-
Transmera,
mado en la Edad Media Asturias de Transniiera. Tude, pginas 58, 68, 80, 103, 116, 127 y 145. Ty.
Tutela, pginas
caya.
81, 127
Urdunia, pginas 6g y
Velanio, pg. 67. Abamia (Santa Eulalia de), partido jude Cangas de Ons. Velegia, pg. 68. Se disputa sobre su situacin, creyndose, por el orden en que se menciona, que era una ciudad o regin entre Auca y Alaba. (Cf. Flrez. Esp. Sagr., t. XXVI,
dicial
pg. 45-)
Viseo, pginas
Zamora,
pginas 68 y
16.
ndice
general
Pginas.
Advertencia preliminar
El Autor
A.) Redaccin primitiva de la crnica.
I.
II.
13
35
la
III.
crnica
IV. El latn de
crnica
39 47
53
V.
Texto de
la
redaccin primitiva
II.
III.
87
La
89
99
133
C.)
139
151
157
caracteres y la conducta. Tratado de moral prctica. Traduccin espaola por M. Asn AbentomlS de Alcira.- Introduccin al Arte de la Lgica. Texto rabe y traduccin espaola por M. Asn. Fase. I: Categoras.
,
Interpretacin
7
la
mente. Tratado de Lgica. Texto rabe, traduccin y estudio previo por C. A. Gonzlez Fa-
4
dialecto vulgar de
Alas (L.), de Buen (D.) y R. Ramos (E.). De la Usucapin Alonso Corts (N.). Casos cervantinos que tocan a Valladolid Arigita y Lasa (M.). Cartulario de Don Felipe III, Rey de Francia. Candil y Calvo (F.). Pactum reservati dominii Castro (A.) y de Ons (F ). Fueros leoneses de Zamora, Salamanca, Ledesma y Alba de Tormes. Edicin y estudio. I: Textos Cazurro (M.). Los mom.mentos megalticos de la provincia de Gerona
.
.
4 G
3,50
8 3
12
GMEZ Moreno
(M.) y Pijon (I.). Materiales de Arqueologa Espaola. Cuaderno I: Escultura grecor.omana. Representaciones
religiosas, clsicas y orientales. Iconografa
Gras y de Esteva
Hinojosa (E. de). El elemento germnico en el Derecho espaol. JUSU (E.). Libro de Regla o Cartulario de la antigua Abada de
Santillana del
3 2 G G
Mar
los moriscos
LONGS
(P.).
Vida religiosa de
Menndez Pidal
LuzuRiAGA(L.). Documentos para la historia escolar de Espaa. I y II. 5 y 4 (R.). Cancionero de Romances impreso en Amberes, sin ao. Edicin facsmil, coi una introduccin 40 Menndez Pidal (R.). -Antologa de prosistas castellanos 4,50 Meyer Lbre (W.). Introduccin al estudio de la Lingistica romance. Traduccin de A, Castro 7
Miscelnea de estudio y textos rabes Orueta y Duarte (R. de). La vida y
15
la
obra de Pedro de
Mena
.
...
15
IV: Secretara
Pesetas.
de los embajadores de Espaa en aquella Corte, seguido de una serie cronolgica de stos.) Tomo i: 1265-1714 16 PREZ DE Hita (Gins). Guerras civiles de Granada. Reproduccin de la edicin de Cuenca, 1619, publicada por Paula Blanchard30 Demouge. 1.^ y 2.^ parte Riba y Garca (C.). El consejo supremo de Aragn en el reinado de Felipe II. Estudio y transcripcin de los documentos originales e inditos de este Consejo existentes en el Museo britnico 10 Ribera (J.) y Asn (M.). Manuscritos rabes y aljamiados de la Biblioteca de la Junta. Noticia y extractos por los alumnos de la Seccin rabe del Centro de Estudios Histricos 10 Ribera (J.). Historia de los jueces de Crdoba por Aljoxan. Texto 10 rabe y traduccin espaola. Prlogo ndices Rojas Zorrilla (Francisco de). -Cada cual lo que toca y La via de Nabot, publicadas por A. Castro. (Teatro antiguo spaol. Textos y estudios: II.) 5 SNCHEZ PREZ (J. A.). Particin de herencias entre los musulmanes del rito malequ. Con transcripcin anotada de dos manuscri8 tos aljamiados Serrano y Sanz (M.). Noticias y documentos histricos del conda8 do de Ribagorza hasta la muerte de Sancho Garcs III, ao 1035. Tormo y Monz (E.).Jacomart y el arte hispanoflamenco cuatroticas
centista
5
(E.). Notas del Archivo de la catedral de Toleel siglo xviii
Tormo y Monz
por
el
cannigo
j.
.
de la). Memoria de la vida de Fr. Francisco Jimnez de Cisneros, por Juan de Vallejo 2 Velzquez Bozco (R.). Arte del califato de Crdoba. Medina Azzahra y Alamiriya 8 VLEZ DE Guevara (Luis). La Serrana de la Vera. Publicada por R. Menndez Pidal y M."* Goyri de Menndez Pidal. (Teatro antiguo espaol. Textos y estudios: 1.) 4 VLEZ Villanueva (J.). Ensayo sobre la Agricultura, el Comercio . 6 y la Industria en Marruecos Zarco del Valle (M. R.). Documentos de la catedral de Toledo: tomos I y 11. (Datos documentales para la historia del arte espaol.) 6 y 8 Revista de Filologa Espaola. Director: Ramn Menndez Pidal. Se publica a cuadernos trimestrales desde 1914. Suscripcin: Espaa, 15 ptas ao; extranjero, 17 ptas. ao. Suscripcin especial a la tirada aparte de la bibliografa, 4 ptas. ao.
(A.
,
El Catlogo completo de las publicaciones de la Junta para ampliacin de estudios puede pedirse a la Secretara de la misma: Moreto, 1, Madrid.
^^Mm^AM
University of California
Parking Lot 17
was borrowed.
>>fiiSirfe
of Califor
:n
Regional
Facility