Sunteți pe pagina 1din 158

Jean Bo__xeLo xooooeqoo:oq_oo_o __:ee_oooo

Loxooooeqoo:oq_oo_o__
:ee_oooo
Jean Bottro
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
PLIEGOS DE ORIENTE
textos
1. MITOS, LEYENDAS Y RITUALES DE LOS SEMITAS
OCCIDENTALES
Edicinj traduccin de Gregorio del Olmo Lete
. C!DIGOS LEGALES DE TRADICI!N BABIL!NICA
Edicinj traduccin de Joaqun Sanmartn
". MORADAS DE LOS CORA#ONES
Abu-l-Hasan al-Nr de !agdad "raduccin del #rabe$ introduccin % notas de Luce L&e'-!aralt
$. CIENCIA DE LA COMPASI!N, ESCRITOS SOBRE EL ISLAM, EL LENGUAJE M%STICO Y LA &E
ABRA'(MICA
Louis (assignon Edicin % traduccin de Jes)s (oreno San'
*+ LA LEY M(S ANTIGUA. TE)TOS LEGALES SUMERIOS
Edicinj traduccin de (anuel (olina
*. LA CIENCIA DEL !,AH(-N+ ONCE UPANISAD
ANTIGUAS
"raduccin del s#nscrito$ introduccinj notas de Ana Agud % .rancisco ,ubio
+ono,ra-.as
1. INTRODUCCI!N A LA EGIPTOLOG%A. ESTADO, M/TODOS, TAREAS
Eri/ Hornung $
"raduccin de .rancesc !allesteros !albastre
. LA RELIGI!N M(S ANTIGUA0 MESOPOTAMIA
Jean !ottero "raduccin de (ara "abu%o % Agustn L&e'
". EBLA, UNA CIUDAD OL1IDADA. AR2UEOLOG%A E 'ISTORIA
Gio0anni 1ettinato "raduccin de (anuel (olina
La re34,45n +6s ant4,7a0 Meso8ota+4a
Jean Bottro Tra97::45n 9e Mar.a Ta;7<o < A,7st.n L58e=
E D I T O R I A L
T R O T T A
Esta o;ra se ;ene-4:4a 9e3 a8o<o 9e3 M4n4ster4o -ran:s 9e As7ntos Exter4ores
< 9e3 Ser>4:4o C73t7ra3 9e 3a E+;a?a9a 9e &ran:4a en Es8a@a en e3 +ar:o 9e3
8ro,ra+a 9e Part4:48a:45n en 3a P7;34:a:45n AP.A.P. Gar:.a Lor:aB
PLIEGOS DE ORIENTE
SERIE PR!)IMO ORIENTE0 MONOGRA&%AS DIRECTOR0 MANUEL MOLINA
T.t73o or4,4na30 La 837s >4e433e re34,4on en Mso8ota+.e
C E94tor4a3 Trotta. S.A.. OOI Sa,asta, "". DEE$ Ma9r49 te3-ono0 F1 GF"FE$E
-ax0 F1 GF"F111
eH+a430 trottaI4n-ornet.es Jtt80KKLLL.trotta.es
C /94t4ons Ga334+ar9. 1FFD
C Mar.a Ta;7<o < A,7st.n L58e=, OOI
94se@o 9e :o3e::45n JOA2U%N GALLEGO
ISBN0 D$HD1*$H$GHD
9e85s4to 3e,a30 PHIOGKOOI
4+8res45n S4+an:as E94:4ones. S.A.
1enta ex:37s4>a en Es8a@a A8roJ4;49a en Lat4noa+r4:a

Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
NDICE
%NDICE.............................................................................................................................................................................."
PRE&ACIO A LA EDICI!N ESPAMOLA JesNs Gar:.a Re:4o....................................................................................."
LA RELIGI!N M(S ANTIGUA0 MESOPOTAMIA......................................................................................................G
NORMAS DE TRANSCRIPCIONES Y TRADUCCIONES...........................................................................................O
Trans:r48:4ones..........................................................................................................................................................O
Tra97::4ones..............................................................................................................................................................D
LA RELIGI!N Y LAS RELIGIONES.............................................................................................................................D
MESOPOTAMIA Y SU 'ISTORIA..............................................................................................................................1
LA PRE'ISTORIA.....................................................................................................................................................1
LA 'ISTORIA............................................................................................................................................................1G
DIAGRAMA 'IST!RICO0........................................................................................................................................1F
LAS &UENTES Y LO 2UE DE ELLAS SE PUEDE ESPERAR..................................................................................1
EL SENTIMIENTO RELIGIOSO...................................................................................................................................G
TESTIMONIOS...........................................................................................................................................................G
LA 1ENERACI!N....................................................................................................................................................."1
'ENOTE%SMO..........................................................................................................................................................."$
LAS REPRESENTACIONES RELIGIOSAS................................................................................................................."*
LOS DIOSES..............................................................................................................................................................."*
LA MITOLOG%A DE LO DI1INO.............................................................................................................................$*
LA MITOLOG%A DEL MUNDO................................................................................................................................GD
LA MITOLOG%A DEL 'OMBRE..............................................................................................................................O1
EL COMPORTAMIENTO RELIGIOSO........................................................................................................................D
EL CULTO TEOC/NTRICO.....................................................................................................................................D"
Los te+83os..................................................................................................................................................................D"
EL CULTO PSACRAMENTALQ.................................................................................................................................11
IRRADIACI!N Y SUPER1I1ENCIAS......................................................................................................................1$"
IRRADIACI!N.........................................................................................................................................................1$"
SUPER1I1ENCIAS.................................................................................................................................................1$O
BIBLIOGRA&%A...........................................................................................................................................................1G*
CONTRAPORTADA....................................................................................................................................................1GD
PREFACIO A LA EDICIN ESPAOLA Jess Garca Recio
La religin m#s antigua2 (eso&otamia sa345 8or >e= 8r4+era a 3a :a33e 9e 3a 4+8renta Presses
"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Un4>ers4ta4res 9e &ran:e en 1FG, :o+o ,ran esR7e+a 8re34+4nar 9e 7n ?o>en, 9eseoso 9e es;o=ar
9e3ante 9e s. e3 ar+a=5n 9e 3a tra94:45n re34,4osa a 3a R7e 4;a a :onsa,rar s7s ta3entos. Y re,res5,
8or se,7n9a >e=, 9e 3os ta33eres 9e Ga334+ar9 a +anos 9e3 ,ran 8N;34:o en 1FFD, :o+o s.ntes4s,
re-ren9a9a esta >e= 8or 3os a@os < 3a 943ata9a ex8er4en:4a 9e 3e:t7ra < ex,es4s 9e 3a 34terat7ra
re34,4osa +eso8ot6+4:a, 9e 7n +aestro -4e3 < :on-or+e a3 tra=a9o 9e s7s 3N:49as 8r4+eras
4nt74:4ones.
E3 34;ro Ja a:o+8a@a9o a3 a7tor en e3 ret4ro so34tar4o 9e s7 est794o 9es9e antes 9e 3os "$ a@os a
3os D$ :7+8349os. Es 9e:4r, R7e en +anos < 7nte 3os o?os 9e s7s 3e:tores re8osa +e94o s4,3o 9e 3a
tarea 4nte3e:t7a3 9e Jean Bottro. Es:r4to 4n4:4a3+ente so;re 8e949o 9e 3as 8reo:78a:4ones 9e s7
a7tor, R7e 3e re:3a+a;an a:3ara:45n a 3os 4nterro,antes R7e 3e >en.an 9e 3os textos re34,4osos R7e
es:79r4@a;a, 8as5 a ser ;4en :o+Nn, en e3 +o+ento R7e 3o,r5 ex8oner :3ara < 94st4nta+ente s7
>4s45n 9e 3a re34,45n +eso8ot6+4:a, < 3os e94tores se 4nteresaron 8or s7 +an7s:r4to.
'onest49a9, :3ar49a9 < +4ra9a a3ta son tres ras,os es:o,49os R7e, ?7nto a otros +7:Jos, ;4en
87e9en :ara:ter4=ar 3a text7ra 9e3 es:r4to. E3 a7tor o-re:e Jonesta+ente 3o R7e 3 r7+45
8re>4a+ente, Ja:4en9o 9e -6:43 :o+8rens45n e3 res73ta9o :ostoso 9e +7:Jos 9.as 9e 4n9a,a:45n en
3a J4stor4a re+ota 9e 3a 83an4:4e +eso8ot6+4:a. La :3ar49a9 es 7na :onstante, :a8.t73o a :a8.t73o0 4r
a 3o esen:4a3, s4n 8er9erse en 3os 9eta33es, o Ja:er tan ;7en 7so 9e e33os, R7e 9e?an9o a 7n 3a9o e3
enre9o 9e 3o +4nNs:73o, :on97=:an a 3o -7n9a+enta3. La +4ra9a a3ta 8res49e e3 34;ro < s7
8ro85s4to0 reJa:er, 84e=a a 84e=a, :on 3os restos R7e nos Jan 33e,a9o 9e aR7e33a >enera;3e
:4>434=a:45n, e3 extraor94nar4o e94-4:4o 9e s7 re34,45n, 8ara a8re:4ar < :onte+83ar to9a s7 estr7:t7ra,
9e 3os :4+4entos a 3a :Ns849e.
En e3 r4,or J4st5r4:o < e3 a-e:to 9e3 :ora=5n t4ene e:Ja9os s7s :4+4entos La religin m#s
antigua+++ Lo 8r4+ero, e3 r4,or J4st5r4:o en ;7s:a 9e 3o a:onte:49o en Meso8ota+4a, es 4nse8ara;3e
9e3 es8.r4t7 9e3 a7tor, na9a a+4,o 9e 3as -antas.as. Y 3o se,7n9o, e3 a-e:to 9e3 :ora=5n, 3e sa3e 9e
s7 nat7ra3. Des9e 3a Jon97ra 9e s7 ex8er4en:4a 9e D4os Ja 8o949o s4+8at4=ar :on 3a ex8er4en:4a
re34,4osa 9e3 8asa9o < a9entrarse 8or s7s >er4:7etos. No es :osa 9e 7n 9.a. 'a esta9o 8en94ente 9e3
sent4+4ento re34,4oso 9e aR7e33as ,entes 3a +a<or 8arte 9e s7 >49a. De a33. s7 P9e;4349a9Q 8or esta
o;ra.
De 3a 8r4+era a N3t4+a 86,4na 3ate e3 9e:4949o 8ro85s4to 9e 4r a3 en:7entro 9e 3os Jo+;res
r4;ere@os 9e3 E7-rates < 9e3 T4,r4s, :on97:49o 8or 3os textos R7e nos Jan 33e,a9o en Jeren:4a. E33os
est6n 9etr6s 9e3 a+as4?o 9e es:r4tos :7ne4-or+es R7e tra97:en en 9os 3en,7as, e3 s7+er4o < e3
a:a94o, s7 a8ert7ra a 3a Trans:en9en:4a, < a3 -4na3 9e 3a 4n,ente < es:on949a 3a;or -43o35,4:a 9e
tra97:4r3os < se3e::4onar3os 8ara e3 +an7a3. Las ta;3433as, s7s a8o,ra-.as, es 9e:4r, 3a trans8os4:45n
9e 3os s4,nos :7ne4-or+es reJ7n949os en ar:433a a 3a t4nta 9e s7 94;7?o en 8a8e3, 3a trans:r48:45n en
:ara:teres 3at4nos 9e 3os >a3ores 9e 3os s4,nos, 8or 3o ,enera3 s436;4:os, < s7 tra97::45n a 7na
3en,7a >4>a son 8or:4ones 9e PJ7+an49a9 entre 3as +anosQ 9e3 a7tor, < a e33a re+4ten. Es 7na
:onstante 9e 3a 3e:t7ra e3 8aso 9e3 ,eneros.s4+o nN+ero 9e textos R7e sa384:an e3 34;ro a 3os
Jo+;res, 9e 3as ora:4ones, J4+nos o r4t7a3es a3 sent4+4ento R7e 9e?an entre>er. Jean Bottro R74ere
Ja:ernos a8re:4ar e3 -en5+eno re34,4oso 9es9e e3 P6n,73o 4n94>497a3Q, 8art4en9o 9e3 Jo+;re en e3
R7e re8osa e3 Psent4+4entoQ, e3 P8resent4+4entoQ 9e 7n or9en 9e :osas R7e 3e so;re8asa
a;so37ta+ente.
E3 or9en 8e9a,5,4:o :on97:e 3a ex8os4:45n, R7e :o+4en=a 8or a;or9ar 3a :7est45n 8r4+era,
8re>4a a :7a3R74er an634s4s 9e 7na tra94:45n re34,4osa, R7e es 3a 9e tratar 9e3 Je:Jo re34,4oso en
:7anto ta3. L7e,o >en9r6 3a 9es:r48:45n 9e 7na +an4-esta:45n 8art4:73ar 9e3 +4s+o en
Meso8ota+4a, 9e34+4ta9a 8or 3os 8ar6+etros 9e s7 ,eo,ra-.a < te+8ora349a9, as. :o+o 8or 3os
a>atares 9e s7 J4stor4a, < s7 re97::45n a 3os e3e+entos esen:4a3es R7e Ja;r6n 9e ser ?7sta+ente
8on9era9os. Dos 33a+ar6n 8o9erosa+ente 3a aten:45n 9e3 3e:tor0 e3 antro8o+or-4s+o, es 9e:4r, 3a
re8resenta:45n 9e3 Trans:en9ente se,Nn +o9e3os J7+anos, < 7n a:en9ra9o 8o34te.s+o en tens45n
Ja:4a e3 Jenote.s+o.
Las >.as 9e a::eso a3 Je:Jo re34,4oso en Meso8ota+4a son 3as tres 8resentes en e3 esR7e+a 9e3
$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
a@o 1FG, e 4,7a3+ente >6349as 8ara 3a art4:73a:45n 9e :7a3R74er otra tra94:45n re34,4osa0 e3
sent4+4ento, 3a re8resenta:45n < e3 :o+8orta+4ento re34,4osos. S7 ?7st4-4:a:45n es 8a3+ar4a. Sa3ta a
3a >4sta R7e, s4 3a rea349a9 -7n9ante 9e 3a re34,45n es e3 A;so37to, s7 ex4sten:4a 8ro>o:ar6
sent4+4entos, 4ns84rar6 re8resenta:4ones a3 +o9o ra:4ona3 J7+ano, < 8on9r6 en +o>4+4ento
9eter+4na9os :o+8orta+4entos res8e:to a s7 :entra349a9 8ara e3 Jo+;re.
Las 34+4ta:4ones 9e3 34;ro no 8o9.an es:a8ar a3 sa,a= a>4so 9e s7 a7tor. Entre aR7e3 8asa9o
re+oto < n7estro 8resente +e94an +43en4os, 3os en-oR7es a 3a rea349a9, 3os s4ste+as 9e
8ensa+4ento < 3a :73t7ra son 94st4ntos. Los s7?etos 9e aR7e33a ex8er4en:4a re34,4osa R7e se trata 9e
re:onstr74r est6n en 7na or433a < nosotros en 3a 9e en-rente. Les 8o9e+os >er, 8ero 9e 3e?os. Por
:ons4,74ente, Ja;r6 R7e ar+arse 9e :a7te3as, s4 se R74ere 4r 8or e3 :a+4no 9e 3a -ran:a >er9a9 a3
en:7entro 9e s7 ex8er4en:4a 9e3 A;so37to, :ons:4entes :o+o 3o es e3 a7tor 9e 3o R7e no se sa;e,
8or e3 s43en:4o 9e 3as -7entes, < 9e 3a 4nter8reta:45n s7;?et4>a 9e 3os 9atos 94s8on4;3es.
E3 a7tor, < esto 3e 4+8orta so;re+anera a3 3e:tor 9e s7 o;ra, se a9entr5 en e3 >enera;3e Jo,ar
9e 3a re34,45n +eso8ot6+4:a :on97:49o 8or e3 >4>o 9eseo 9e >er 3o R7e se es:on9.a P9etr6s 9e 3a
B4;34aQ < Pantes 9e 3a B4;34aQ, 8ara, 9e ese +o9o, P:o+8ren9er3a +e?orQ. S4 en e3 3e:tor est7>4era
arra4,a9o o arra4,ara, a7nR7e na9a +6s -7ese, R7e Una 84=:a 9e 3a +4s+a 4nR74et79, ,7star6 9e3
34;ro :o+o 9e a3,o 8ro84o, a:or9e :on s7s 8reo:78a:4ones, < Ja33ar6 res87estas, :o+8art49as o no,
a a3,7nos o a +7:Jos 9e 3os 4nterro,antes 9e s7 ex8er4en:4a re34,4osa -7n9a9a en 3a B4;34a.
S4 no -7era as., :on>4ene sa;er R7e e3 34;ro est6 4ns84ra9o, en ,ran +e949a, 8or otro 34;ro R7e
en:ant5 a3 a7tor e3 9.a R7e 3o 3e<5, 9e :o+4en=o a -4na3, s4n 9e?ar na9a 8ara e3 s4,74ente. Se trata 9e
Lo santo 9e R79o3- Otto. E3 -en5+eno re34,4oso en :7anto ta3, >4sto 9es9e 3os 4n94>497os R7e 3o
>4>en, < ten4en9o +7< en :7enta 3as estr7:t7ras ;6s4:as R7e 3o art4:73an, 3e 94o 3as 8a7tas a3 a7tor
8ara 33e>ar 3o :o+Nn 9e3 Je:Jo re34,4oso a3 est794o 9e 7na tra94:45n 8art4:73ar. La re34,45n en
Meso8ota+4a 3e 4nteresa, 8or :ons4,74ente, a3 J4stor4a9or 9e 3as re34,4ones, a3 8ro-esor R7e ex834:a
a3,7na 9e e33as o a3 4nR74eto 8or e3 Je:Jo :4erto 9e 3a a8ert7ra 9e3 Jo+;re a 3a Trans:en9en:4a.
Es >er9a9 R7e aR7e33os ante8asa9os 8or 3os R7e se 4nteresa este 34;ro :erraron s7s o?os Ja:e
+7:Jos s4,3os, < R7e :on e33os R7e95 enterra9a s7 ex8er4en:4a 9e D4os. Pero 3o +4s+o R7e
a:onte:e en 3os 8ro:esos 9e 3a nat7ra3e=a, R7e 3o R7e se s7+er,e ;a?o e3 s7e3o rena:e :on >4,or <
tota3+ente n7e>o, as. 3o se+;ra9o a or433as 9e3 E7-rates < 9e3 T4,r4s, 3a ex8er4en:4a re34,4osa 9e
tantas ,enera:4ones, se J4=o ra.= 9e 3a tra94:45n re34,4osa ?79eoH:r4st4ana, 8or 3a R7e s4,7e :orr4enH
9o a3,o 9e s7 sa>4a. 14;rar 9e Pa8re:4oQ < Ps4+8at.aQ 8or tan re+otos 8ar4entes r7e,a e3 a7tor a
3os R7e :o+8artan 7nas Joras o 9.as 9e s7s a@os 9e est794o, 3e<n9o3e. Tres +43en4os 9ensos 9e
re34,4os49a9 87e9en estar +7< 8r5x4+os a 3os R7e, e97:a9os 8or 3a :73t7ra o::49enta3, tanto
a9e79a+os a n7estros ante8asa9os 9e Or4ente.
LA RELIGIN MS ANTIGUA: MESOPOTAMIA
G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
La re34,45n +6s ant4,7a 9e 3a R7e tene+os 7n :ono:4+4ento rea3 < s7-4:4ente+ente ex83.:4to,
,ra:4as a 3a :ant49a9 9e +on7+entos exJ7+a9os, 4n:37so en r74nas S37,ares, 4+6,enes < o;?etos
9e :73toS, < so;re to9o 8or 7na 9o:7+enta:45n 8ro94,4osa 9e >ar4os :4entos 9e +43es 9e
9o:7+entos 4n9.,enas, 4nte34,4;3es < a +en79o 9eta33a9os, es e3 s4ste+a re34,4oso 9e 3a ant4,7a
Meso8ota+4a, entre e3 :7arto +43en4o < 3os :o+4en=os 9e n7estra era. Otro 8r4>43e,4o ex:e8:4ona3,
R7e s53o e3 ant4,7o E,48to 3e 8o9r.a 94s87tar, es R7e nos es 8os4;3e se,74r s7 9esarro33o a 3o 3ar,o
9e tres +43en4os, Jasta s7 +7erte.
Esta 9o;3e :4r:7nstan:4a -a>ora;3e, R7e, 8or e3 +o+ento, en >ano se ;7s:ar.a en otras 8artes,
9e;er.a :4erta+ente 4ntro97:4rnos, +e94ante 3a >4s4ta a tan +on7+enta3 e94-4:4o, en e3 +ar:o 9e 3a
>49a :ot494ana, 3a re-3ex45n < e3 :ora=5n 9e aR7e33os ant4,7os +eso8ota+4os 9esa8are:49os, en 3os
R7e -4na3+ente se Ja re:ono:49o, Jo< 9.a, a 3os +6s ant4,7os 9e n7estros 8ar4entes 94s:ern4;3es <
o;ser>a;3es en n7estro 8asa9o +6s 3e?ano, 3os 8r4+eros :onstr7:tores 9e 3a :4>434=a:45n R7e
to9a>.a nos sost4ene < R7e Je+os 94-7n949o a+834a+ente 8or e3 +7n9o. Pero, a9e+6s 9e eso,
9e;er.a ta+;4n 8ro:7rar a n7estra re-3ex45n 37:es 4nes8era9as, s7s:e8t4;3es 9e 437+4nar
:o+8arat4>a+ente +7:Jos 9e 3os 8ro;3e+as R7e nos 83antean s4e+8re 3a ex4sten:4a, 3a e>o37:45n <
3a :o+8rens45n no s53o 9e 3as otras re34,4ones < 9e 3a n7estra, s4no 9e3 -en5+eno re34,4oso en s., 9e
3a re34,45n :o+o ta3.
Pre8ara9o a 8et4:45n 9e3 e94tor

, e3 8resente o8Ns:73o no es, a -4n 9e :7entas, +6s R7e 3a


:ons:4ente re:78era:45n 9e 7n +an7a3 es:r4to en 1F$D, < 87;34:a9o en 1FG en Presses
Un4>ers4ta4res 9e &ran:e, :on e3 t.t73o 9e La religin bab%lonienne$ 9esa8are:49o 9e3 +er:a9o
Ja:e a3,7nos a@os. No era R74=6 s78er-37o 87;34:ar3o 9e n7e>o0 9es9e Ja:e +e94o s4,3o Ja :orr49o
a;7n9ante a,7a ;a?o 3os 87entes 9e 3a as4r4o3o,.aT +7:Jos 3o,ros anter4ores Jan s49o +e?or
8er:4;49os < 94,er49osT se Jan Je:Jo n7+erosos 9es:7;r4+4entosT +7:Jas 4n:ert497+;res <
errores Jan s49o 9ete:ta9os < :orre,49os... Por otra 8arte, 3a +4s+a 8ro;3e+6t4:a se Ja 9es83a=a9o
+6s 9e 7na >e=0 as., 3a :7est45n 9e3 se+4t4s+o 8ro-7n9o 9e 3a re34,45n 9e Meso8ota+4a, R7e en
otro t4e+8o +e 8are:45 ;astante 8erentor4a < 94,na 9e P9e+ostra:45nQ, <a no 9e;er.a 9ar 84e en
n7estros 9.as a 7na o8os4:45n ser4a, < a3 estar <a 3as :osas +6s :3aras, Je 4ns4st49o +7:Jo +enos A<
9e otra +aneraB en este as7nto.
A7n :onser>an9o, +6s o +enos, 3a 94s8os4:45n ,enera3 9e3 +an7a3, Je 8re-er49o rees:r4;4r3o en
,ran 8arte, a7nR7e e>ent7a3+ente Ja<a 8o949o re8ro97:4r a3,7nos 8asa?es. Tanto +6s :7anto R7e
s7 n7e>o e94tor Ja a9+4t49o ,7stosa+ente R7e 4ntro97?era en e3 texto tra97::4ones +6s ,enerosas0
es8e:4a3+ente en 3os 6+;4tos 9e3 4+a,4nar4o < 9e 3os sent4+4entos, o;34,ator4a+ente :oextens4>os
en e3 :a+8o 9e :7a3R74er re34,45n, na9a +e?or R7e e3 :onta:to :on 3os 9o:7+entos or4,4na3es 8ara
8enetrar 3as :osas < :o+73,ar :on e33as, +7:Jo +e?or R7e 34+4tarse 7 3as ex834:a:4ones, +6s
9eta33a9as, +6s er794tas, 8ero 94,er49as 8or nosotros$ < a;stra:tas. Por N3t4+o, 8ara se@a3ar +e?or
R7e se trata, 9es873.s 9e to9o, 9e 7n tra;a?o reno>a9o, en :on:or9an:4a :on (3so&otamie A8. 1", n.
1B, Je 8re-er49o s7st4t74r e3 t.t73o !ab%lone 8or e3 9e (3so&otamie$ :o+o 8ara 4ns4st4r 9e este
+o9o en e3 87nto +6s or4,4na3 < re3e>ante, R7e ense,749a 8on9re+os 9e re34e>e, 9e ese s4ste+a
re34,4oso0 s7 ant4,Ue9a9 ex:e8:4ona3 < s7 +7< 3ar,a >49a, 8ara3e3a a 3a 9e 7n 8a.s >enera;3e.
Es8ero R7e no se +e re8ro:Je s4, 8ara Ja:er3e ?7st4:4a ex834:6n9o3o 9e 3a +e?or +anera
8os4;3e, Je ren7n:4a9o a to9a er794:45n en e3 94s:7rso, :o+en=an9o 8or 7na :rono3o,.a 87nt433osa
< :o+834:a9a, 9es+ora34=a9ora 8ara 3os no 8ro-es4ona3es, R7e extraer6n 7na +6s :3ara >4s45n 9e 3o
R7e en 3 se ex8one en ra=5n 4n>ersa a 3a :o+83e?49a9 9e ta3es 9atos. S4 Je re+4t49o aR7. < a336 A9e
-or+a +6s ;4en 94s:retaB a o;ras t:n4:as es +6s, a8arte 9e 8ara -a:434tar e3 :ontro3 8or +e94o 9e
3as :4tas, 8ara ?7st4-4:ar+e :o+o es 9e;49o a 3os o?os 9e +4s :o3e,as R7e 8ara re+4t4r a e33as a 3os
V
Este 34;ro no Ja;r.a >4sto 3a 37= s4n e3 est.+73o, 3a a<79a < 3a a+4sta9 9e /. 14,ne < s7 eR748o AS.
S4+5n < B. P:<retH14,na3sB, R7e Jan tra;a?a9o +7:Jo < +7< 4nte34,ente+ente en 3. De +anera
R7e e3 3e:tor 3o a,ra9e:er6 4,7a3 R7e <o.
*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
3e:tores no es8e:4a34stas, R7e no ne:es4tan 8ara na9a esos 9ensos >o3N+enes, 43e,4;3es 8ara
R74enes no -or+en 8arte 9e 3a so:4e9a9 se:reta 9e 3os as4r453o,os.
Co+o re-3e?o 9e 3o R7e esto< 83antean9o, +4 83an 9e;er.a ser 35,4:o < 3.+849o. De;o, en
8r4+er 37,ar, 9e-4n4r < ex834:ar e3 o;?eto 8ro84o 9e 3a 4n>est4,a:45n aR7. e+8ren949a0 la religin$
:7<os :o+8onentes esen:4a3es or9enan 3a estr7:t7ra 9e 3o R7e 9e e33a ten,o R7e 9e:4r A88. 1 ss.B.
Des87s, 9e;er tra=ar, en 8o:as 8a3a;ras, e3 +ar:o J4st5r4:o en e3 R7e na:45 < :re:45 este s4ste+a0
(eso&otamia % su 4istoria A88. O ss.B. Antes 9e 83antear 3a :7est45n 8re?794:4a3 9e en R7 +e949a,
< 9entro 9e R7 3.+4tes, 7na re34,45n tan 3e?ana en e3 t4e+8o, ext4n,749a 9es9e Ja:e 9os +43 a@os,
87e9e ser to9a>.a o;?eto 9e 7n conocimiento 4n94re:to s7-4:4ente+ente se,7ro, 9e;er.a 9ar a3,7na
49ea :r.t4:a 9e 3as 5uentes 9e R7e 94s8one+os A88. $" ss.B, es8e:4a3+ente 3as 9o:7+enta3es,
:o+87estas < es:r4tas 8or s7s a9e8tos < en 3as R7e nos Ja R7e9a9o a3,o 9e s7 ex8er4en:4a
re34,4osa. So3a+ente enton:es, en ex8os4:4ones +6s 9eta33a9as, ser6 +6s -6:43 < +6s -r7:t.-ero
4ntro97:4rnos, 8or 3os +on7+enta3es 85rt4:os 9e3 Sentimiento religioso A88. G1 ss.B, 3as
,e&resentaciones religiosas A88. *O ss.B < e3 6om&ortamiento religioso A88. 1$1 ss.B, en e3
4n+enso % 8o3>or4ento sant7ar4o 9e La religin m#s antigua+ Y to9a>.a Ja;r6 R7e 8re,7ntar, antes
9e 9es8e94rse 9e e33a, en R7 +e949a 879o 4n-374r en s7 entorno < s4 a3,o 9e e33o sobre0i0i A88.
"" ss.B
1
.
NORMAS DE TRANSCRIPCIONES Y TRADUCCIONES
"ranscri&ciones
Los antro85n4+os < 3os to85n4+os se 9an ,enera3+ente en s7 trans:r48:45n :orr4ente A'a++7ra;4,
Ass7r;an48a3, N.n4>eB sa3>o en 3os :asos en R7e, 8or 7na 7 otra ra=5n, res73ta;a 8re-er4;3e 4ns4st4r
en s7 :o+8os4:45n AWs7Hs7Hna+4rT AtraHJasXsB.
La +4s+a o;ser>a:45n es >6349a 8ara 3os no+;res 94>4nos, R7e a8are:en s4e+8re en :7rs4>a
7(ardu/8 9tu$ Nin-4ursag:+
Los no+;res :o+7nes 9e3 s7+er4o son trans:r4tos en re9on9a, 3os 9e3 a:a94o, en :7rs4>aT s7
se8ara:45n s436;4:a se +ar:a +e94ante ,74ones :ortos A9a+HYarT tam-/a-ru:+
Para 7na < otra 3en,7a, 3a +a<or 8arte 9e 3as :onsonantes < >o:a3es 7t434=a9as en 3as
trans:r48:4ones :onser>an s7 >a3or :orr4ente, 8ero0
S J :orres8on9e +6s o +enos a 3a ? es8a@o3aT
S s eR74>a3e a 3a :J -ran:esaT
S s, t < R 9an 3os +at4:es 33a+a9os Pen-6t4:osQ, 9es:ono:49os en n7estro s4ste+a -ont4:o.
S E3 a:ento :4r:7n-3e?o so;re 7na >o:a3, en 3as trans:r48:4ones 9e3 a:a94o, 4n94:a R7e 3a >o:a3
en :7est45n es 3ar,a0 AtraHJasXs.
S Los s4,nos 94a:r.t4:os0 a:entos o ex8onentes n7+r4:os R7e a-e:tan a :4ertas s.3a;as As6, s6,
7
$
, 7n7
x
B no t4enen n4n,7na 4n:49en:4a -ont4:a < re+4ten so3a+ente a s4,nos :7ne4-or+es KK
8a3a;ras s7+er4as 94-erentes A>ase (3so&otamie$ 8. 1D1, n. 1B.
S Una 3etra +4nNs:73a re9on9a, 9e :7er8o 8eR7e@o, 34,era+ente e3e>a9a, 8re:e94en9o a 7n
no+;re, 4n94:a e3 7so, 8art4:73ar 9e 3a es:r4t7ra :7ne4-or+e, 9e 7n P9eter+4nat4>oQ o
1
En esta o;ra, sa3>o 4n94:a:45n :ontrar4a, to9as 3as -e:Jas son Pantes 9e n7estra eraQ.
O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
P:3as4-4:a9orQ A>ase 8. *DB R7e an7n:4a 3a :ate,or.a se+6nt4:a a 3a R7e 8ertene:e e3 no+H
;re R7e 3e s4,7e. As., 3a
9
en
9
Samas s4r>e 8ara 4n94:ar R7e Sa+as es e3 no+;re 9e 7na
94>4n49a9 A
9
es 3a a;re>4at7ra 9e3 s7+er4o 94n,4r0 P94osQB.
"raducciones
Las :4-ras en e3 +ar,en 4=R74er9o o 4n:3749as en 3os textos tra97:49os :orres8on9en a 3a
n7+era:45n 9e 3.neas o >ersos en 3a o;ra or4,4na3. Las :4-ras ro+anas en :7er8o ,ran9e
:orres8on9en a 3a tablilla :7an9o 3os or4,4na3es :7ne4-or+es :onstan 9e +6s 9e 7naT en :7er8o
+6s 8eR7e@o, a 3a :o37+na :7an9o 3a ta;3433a t4ene >ar4asT 3os nN+eros 9e lneas o 9e 0ersos$
se8ara9os 9e 3o R7e 8re:e9e 8or 9os 87ntos, >an s4e+8re en :7rs4>aT R. 9es4,na e3 re0erso 9e 3a
ta;3433a. As., Gilgames IKI1,R.0SHOG 9e;e enten9erse :o+o0 >ersos D a 1G 9e 3a :o37+na I1 9e3
re>erso 9e 3a ta;3433a I 9e3 1oema de Gilgames+
LA RELIGIN Y LAS RELIGIONES
Na94e 87e9e e+;ar:arse en 7n est794o Jonra9o 9e 3a e:ono+.a 9e Meso8ota+4a, Gre:4a, CJ4na, o
:7a3R74er otro 37,ar, s4n 7na 49ea :3ara, 9es9e e3 8r4n:484o, 9e 3o R7e 4+834:a 3a e:ono+.a :o+o ta3.
La +4s+a -r4>o349a9 < e3 +4s+o r4es,o 4+834:ar.a e3 R7erer a9entrarse 9e -or+a +.n4+a+ente
ser4a en 7na re34,45n, sea :7a3 -7ere, s4n 8art4r 9e 7na re-3ex45n so;re 3os e3e+entos :onst4t7t4>os
R7e en e33a se >an a en:ontrarT en otras 8a3a;ras, 9e 7na >4s45n s7-4:4ente+ente :ontrasta9a 9e3
-en5+eno re34,4oso en s. +4s+o.
E>49ente+ente, no se trata 9e 83antear aR7. 7na 94s:7s45n 9e -435so-os o 8s4:53o,os0 ZJa
33e>a9o a3,7na >e= a a3,o[ Y, so;re to9o, no es en ese 83ano etreo en e3 R7e a nosotros, s4+83es
J4stor4a9ores < :7r4osos 9e 3o ant4,7o, nos :on>4ene :onte+83ar 3as :osas. Antes 9e aJo,arnos en
7n o:ano 9e 9eta33es, s4n -on9o < s4n or433as, a -4n 9e or9enar3os en 3a +e949a 9e 3o 8os4;3e 8ara
9e97:4r 9e e33os < 8o9er as. :o+8ren9er < 9es:r4;4r 3a re34,45n 9e 3os ant4,7os +eso8ota+4os, ser6,
87es, :on>en4ente 9eter+4nar 8r4+ero 3a estr7:t7ra :o+Nn :on 3as otras re34,4ones, a -4n 9e
re:ono:er aJ., 9e -or+a or9ena9a A7n or9en nat7ra3+ente lgico$ % no cronolgico$ en esta eta8a
9e n7estro 8ro<e:toB < s4ste+6t4:a, 3as notas esen:4a3es R7e Ja:en 9e e33a 8re:4sa+ente 7na
re34,45n, < R7e 9e;ere+os 49ent4-4:ar, :3as4-4:ar < 8on9erar, en 7n a+834o est794o. S4e+8re es
;7eno sa;er, antes 9e sa34r, a 95n9e se 8reten9e 33e,ar...
Lo R7e sa3ta en 8r4+er 37,ar a 3a >4sta 9e :7a3R74era R7e trata 9e Ja:erse 7na 49ea 9e :7a3R74er
s4ste+a re34,4oso, < 9e 3a re34,45n :o+o ta3, es s7 :ar6:ter so:4a3. Ata@e en 8r4+er 37,ar a 3os -4e3es
en s7 >49a en :o+Nn, 4+8on4n9o3es 7n :4erto nN+ero 9e sent4+4entos, :on:e8:4ones < 8r6:t4:as a
3os R7e na9a 3es Ja;r.a 33e>a9o s4 no est7>4eran ?7ntos. Ca;r.a atenerse, 87es, a ese 83ano :o3e:t4>o
a 3a Jora 9e est794ar 7na re34,45n. Por 3o 9e+6s, es 3o R7e se Ja:e 9e +anera :as4 o;34,a9a 9es9e 3a
a8ar4:45n 9e 3os so:453o,os, R7e Jan 9es:7;4erto 94:Jo 83ano < Jan a8ren949o a ex83otar s7 >a3or.
D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Z274n no estar6 9e a:7er9o en R7e esa 8reo:78a:45n sea Nt43 e 4n:37so 4n94s8ensa;3e[
Pero atenerse 9e entra9a a eso es o3>49ar R7e 3os Nn4:os e3e+entos reales < &rimarios 9e
:7a3R74er so:4e9a9, 3as Nn4:as -7entes >er9a9eras < 3os Nn4:os s7?etos >er9a9eros 9e 3as nor+as
so:4a3es, re34,4osas o 9e otro t48o, 3os Nn4:os R7e 8oseen 8or tanto 3a ex834:a:45n ra94:a3 < 87e9en
+ostrar en >4>o s7 -7n:4ona+4ento a7tnt4:o < tota3, son 3os indi0iduos R7e 3a :o+8onen < s4n 3os
:7a3es esa so:4e9a9 no ex4st4r.a. Los ant4,7os es:o36st4:os, +7:Jo +6s sensatos 9e 3o R7e se s7e3e
8ensar :7an9o no se 3es :ono:e, Zesta;an en 7n error :7an9o a-4r+a;an, en s7 ?er,a, R7e P7na
re7n45n 9e Jo+;res, a;stra::45n Je:Ja 9e 3os 4n94>497os re7n49os, es 7na >4s45n 9e3 es8.r4t7Q0
multitu-do sine multis non est$ nisi in ratione; En 8r4+er 37,ar, to9a re34,45n es rea3, :onstata;3e <
ana34=a;3e s53o 8or < en 3os 4n94>497os R7e 3a 8ra:t4:an, R7e son 3os Nn4:os R7e, en e3 4nter4or 9e s7
a3+a < 9e s7 :ora=5n, ,7ar9an s7 se:retos, 4n:37so a7n :7an9o no 3o sos8e:Jen... Y es ese
+e:an4s+o, :ons:4ente o 4n:ons:4ente, e3 R7e 4n4:4a3+ente 9e;e+os 8re:4sar, 8ara :o+8ren9er s7
8a8e3 en 7n s4ste+a 9a9o.
As. :ons49era9a, :7a3R74er re34,45n, 94,a+os 3a re34,45n en s., ser.a 4n:o+8rens4;3e s4n 7n
o;?eto es8e:.-4:o < 8r4+ero R7e ,o;4erna 7na a:t4t79 +enta3 +6s o +enos es8ont6nea, :o+Nn a
to9os s7s a9e8tos, 4n:37so Sre84toS a7nR7e :a9a 7no 9e e33os 87e9a no tener +6s R7e rara >e=, o
n7n:a, 7na :on:4en:4a 83ena o >a,a 9e e33o. Es, 8or 3o 9e+6s, 3o +4s+o R7e o:7rre :on +7:Jas
otras 94s8os4:4ones 9e n7estra nat7ra3e=a, R7e 4nter>4enen 9e +anera 4,7a3+ente 9e:4s4>a en 3a
>49a 9e to9os.
Se enten9er6 +e?or s4, a +o9o 9e 437+4na:45n 4n94re:ta, nos -4?a+os en otra 9e n7estras
4n:34na:4ones 8art4:73ares, 8or e?e+83o e3 a+or. Innato e 4rra:4ona3, nos 4+873sa 9e +anera
4rres4st4;3e Ja:4a PotroQ R7e est6 a n7estro a3:an:e < en e3 R7e 8resent4+os os:7ra+ente 7n
enr4R7e:4+4ento 4n94s8ensa;3e 9e n7estra >49a, 7n :o+83e+ento ne:esar4o 9e n7estra 8ersona, R7e
nos es 8re:4so ;7s:ar < 8oseer a to9a :osta. I,7a3+ente, 3o R7e 3e,4t4+a < ?7st4-4:a 3a re34,45n no se
en:7entra a n7estro n4>e3, en 7n 83ano 94,a+os PJor4=onta3Q, s4no en otro P>ert4:a3Q, 8or 9e:4r3o
as., < 8or en:4+a 9e nosotros. Es 3a atra::45n 4rre-3ex4>a e .nt4+a, tanto +6s -7erte :7anto R7e es
4nst4nt4>a e 4+8re:4sa, R7e nos or4enta Ja:4a a3,o no a::es4;3e < R7e nos s78era 8or :o+83eto0 3a
>a,a 8er:e8:45n, e3 os:7ro 8resent4+4ento 9e R7e ex4ste, :o+o a3,o +7:Jo +6s a3to < +7:Jo +6s
,ran9e R7e nosotros, 7n or9en 9e :osas 4n9e-4n49o, a;so37ta+ente s78er4or a nosotros < a to9o 3o
R7e :ono:e+os en este +7n9o, 8ero a3 R7e, 9e a3,7na +anera, esta+os 4+873s4>a+ente 4n:34na9os
a so+eternos, Ja:4a e3 R7e nos sent4+os o;34,a9os a >o3>ernos s4 R7ere+os rea34=arnos a nosotros
+4s+os. Este Por9en 9e :osasQ Aa3 R7e 9es4,no as. 8orR7e se nos +7estra 4n4:4a3+ente :o+o
onto35,4:a+ente 4n9eter+4na9o0 n4 8ersona34=a9o, n4 4+8ersona3B es 3o R7e, a -a3ta 9e a3,o +e?or,
se 33a+a 3o So;renatural$ 8ero ta+;4n lo Sagrado$ lo Numinoso$ lo <i0ino$ o;?eto 8r4+ero 9e 3a
re34,45n, s4n e3 :7a3 no ex4st4r.a, a3 no tener ra=5n 9e ser.
Lo R7e Ss4e+8re en e3 or9en 35,4:o < no en e3 :rono35,4:oS nos or4enta Ja:4a /3 es la
religiosidad$ el sentimiento religioso R7e est6 en 3a ra.= 9e to9a re34,45n < R7e es 3o Nn4:o R7e 3a
?7st4-4:a, 3a :o+8enetra < 3a or9ena, sea 8os4t4>o o ne,at4>o, :entr.8eto o :entr.-7,o. P7es, ante 3a
49ea 9e 3o So;renat7ra3, 8o9e+os sent4rnos 8enetra9os 9e res8eto, 4n:37so 9e es8anto, ante 3o R7e
nos s78era 9e -or+a tan tota3, < :7<o tre+en9o 8resent4+4ento nos as7staT 8ero ta+;4n 8o9e+os
sent4rnos :on-7sa+ente atra.9os 8or /3, s4 en /3 a8reJen9e+os 7na 8ro94,4osa r4R7e=a 9e ser < 9e
>49a. Este 9o;3e +o>4+4ento :ontra94:tor4o :7;re e3 :a+8o 9e 3o R7e 33a+a+os e3 sentimiento
religioso$ R7e t4@e, 4+8re,na < 9e-4ne 7na re34,45n 9a9a, sea :o+o Pre34,45n 9e te+orQ, sea :o+o
Pre34,45n +.st4:aQ.
De +anera es8ont6nea, nos sent4+os 4+873sa9os a es:3are:er, a 9e-4n4r, e3 So;renat7ra3 Ja:4a
e3 R7e nos arrastra 9e entra9a, en 3a no:Je, e3 4+873so -7n9a+enta3 9e n7estro :ora=5n, a
re&resent#rnoslo :on +a<or re34e>e R7e e3 9e3 :3aros:7ro en e3 R7e, en 8r4n:484o, Ja;.a+os
8resent49o tan s53o s7 ex4sten:4a, 87es Pest6 en n7estra nat7ra3e=a tratar 9e sa;er s4e+8re +6sQ
AAr4st5te3esB. Para atenernos a 3a +4s+a :o+8ara:45n antes 8ro87esta, Zno es 3a 8r4+era
8reo:78a:45n 9e3 a+or esta :7r4os49a9, esa ;NsR7e9a ar94ente 9e 3a 4+a,en < 3os se:retos 9e s7
F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
o;?eto[ La re34,45n s4,7e 3a +4s+a ten9en:4a. Se,Nn s7 -antas.a < s7 es:a3a 9e >a3ores, se,Nn s7s
8re-eren:4as < re873s4ones, en -7n:45n 9e s7 4+a,4nar4o < s7s -antas+as, :a9a :73t7ra en 3a R7e
na:e < se enra4=a 7na re34,45n 9a9a Ja trata9o 9e 4+a,4narse 3o D4>4no, 3o Sa,ra9o, R7e es s7 a3+a,
;4en :o+o 7na, o +6s 9e 7na, rea349a9 +ater4a3, ;4en :o+o 7n Por9en 9e :osasQ, o 7na P-7er=aQ
4+8re:4sa 8ero 9e e-e:tos :onstata;3es, ;4en :o+o 7na o >ar4as 8ersona349a9es :7<a 4+a,en nos
ser.a +6s o +enos -a+434ar0 se Ja;3a enton:es, se,Nn e3 :aso, 9e P-et4:J4s+oQ, P8ante.s+oQ,
Pantro8o+or-4s+oQ, P8o34te.s+oQ o P+onote.s+oQ...
Estas re&resentaciones que :a9a re34,45n se :onstr7<e o;34,ator4a+ente 9e 3o So;renat7ra3
8ro34-eran :on e3 t4e+8o, 87es 3a :7r4os49a9 < 3a re-3ex45n a8enas 9es:ansan en este :a+8o a;4erto,
R74=6 +6s aNn R7e otros, a 3a 8er83e?49a9, a3 9e>aneo 4ns4stente, a 3a ;NsR7e9a, a 3a 4+a,4na:45nT
ta3es re8resenta:4ones se or,an4=an entre s., en :on:or9an:4a o en 94>er,en:4a. Con e3 re-7er=o 9e
3a -antas.a, Nn4:o re:7rso 8os4;3e en este :aso, :o+8onen to9o 7n sistema mitolgico$ +6s o
+enos 8o3.:ro+oT < :7an9o so;re este -on9o 4+a,4nat4>o tr47n-a 7na :4erta 35,4:a, se 87e9e Ja;3ar
4n:37so, en 9e-4n4t4>a, 9e teologa+
Por otra 8arte, < ta+;4n :o+o e3 a+or, R7e no 9e?a 9e 4+873sar a 3os ena+ora9os a PJa:er
a3,oQ en -a>or 9e3 o;?eto 9e s7 a-e:to, a :on-or+arse 3o +6s 8os4;3e a s7s 9eseos, s7s ne:es49a9es,
s7 s787esta >o37nta9, as4+4s+o 7n es8.r4t7 re34,4oso se s4ente arrastra9o a to+ar 3o D4>4no :o+o
7no 9e s7s o;?et4>os, s4 no :o+o e3 :entro +4s+o 9e s7 >49a, 9est4natar4o 9e s7s ;4enes < se@or 9e
s7 es8.r4t7. /ste es e3 6+;4to 9e3 com&ortamiento religioso A3o R7e se 9eno+4na :orr4ente+ente el
culto:$ :7<o :onten49o < 8ro,ra+a >ar.an tanto en -7n:45n 9e3 nexo sent4+enta3 R7e nos >4n:73a
:on 3o So;renat7ra3, :o+o 9e 3a 4+a,en R7e nos Je+os Je:Jo 9e e33o.
Esos res73ta9os 9e to9a 3a a:t4>49a9 8ro84a+ente re34,4osa 9e re&resentacin de lo <i0ino < 9e
actitud a su res&ecto$ en re3a:45n 9e 4nter9e8en9en:4a e 4,7a3+ente an4+a9as, :a9a 7na a s7
+anera, 8or 3a religiosidad R7e 3os :o+8enetra, es 9e:4r, tanto 3as 4+6,enes R7e nos Ja:e+os 9e
3o D4>4no < 9e 3o R7e :on e33o se re3a:4ona, :o+o 3as re,3as R7e a s7 res8e:to nos 4+8one+os, son,
ex:37s4>a e .nte,ra+ente, 8ro97:tos 9e n7estro so3o 4n,en4o < 9e n7estra a:t4>49a9 :rea9ora <
-a;73a9ora0 3a imaginacin+ P7esto R7e, 8or 9e-4n4:45n, na94e en e3 +7n9o Ja >4sto n4 n7n:a 8o9r6
>er, entre>er, o.r o to:ar, 9e n4n,7na -or+a, ese O;?eto 9e n7estra re34,4os49a9, 4+8er:e8t4;3e <
tene;roso, :7<a ex4sten:4a, re8et4+os, s53o nos es s7,er49a 8or 7n 8resent4+4ento 4ntenso 8ero
:4e,o, to9o 3o R7e 9e:4+os 9e /3 < 9e s7s ex4,en:4as es Ja33a=,o < :rea:45n 9e n7estra -antas.a, <
8ro:e9e s53o 9e 3a :7r4os49a9 < 3a :a8a:49a9 9e -a;73a:45n, Je:Ja 9e P4+a,4na:45n :a3:73a9aQ
se,Nn 7na :4erta 94a3:t4:a R7e 33a+a+os, en e3 sent49o 8ro84o 9e 3a 8a3a;ra, mitologa ABottroH
\ra+er, 1FDF, OF s.B. La re34,45n es +4to35,4:a, < to9a re34,45n es +4to35,4:a. Lo R7e en a;so37to
nos 4+849e >4n:73arnos, 4n:37so :on -7er=a, a s7s o;?etos, :o+o s4 t7>4ra+os 3a e>49en:4a, 9e
P:reer en e33osQ, +6s o +enos -4r+e o 4n9o3ente+ente, < :on-or+arnos, :on -er>or o t4;4e=a, a s7s
8re:e8tos < r7t4nas.
27e9a 7na :oor9ena9a +7< 94st4nta R7e se 9e;e tener en :7enta 8ara :3as4-4:ar, :ara:ter4=ar <
:o+8ren9er 3as re34,4ones0 sus orgenes+ De 3a +a<or 8arte 9e e33as, es8e:4a3+ente 9e 3as +6s
ant4,7as, <, :o+o so3e+os 33a+ar3as, P8r4+4t4>asQ, es 4+8os4;3e sa;er na9a 9e s7s :o+4en=osT
est6n 8er949as en 3a 8ro-7n9a no:Je 8reJ4st5r4:a o en 3as ;r7+as 4+8enetra;3es 9e 3a
P8araJ4stor4aQ, 9e 3as R7e no tene+os e3 +enor test4+on4o o 9o:7+ento R7e nos or4ente. Ca9a
re34,45n 9e este t48o no es, a -4n 9e :7entas, na9a +6s R7e 7n as8e:to 9e 3a :73t7ra 8ro84a 9e
R74enes 9e e33a 9e8en9en. Y :a9a :73t7ra, a9e+6s 9e 7na es:a3a 8art4:73ar 9e >a3ores, 7na
:on:e8:45n 9e 3a >49a en :o+Nn, 7n t48o 9e or,an4=a:45n so:4a3, 7na 8reo:78a:45n 8or tener en
:7enta a 3os otros, 7n :on?7nto 9e ,7stos < a>ers4ones, 9e 8re-eren:4as < te+ores..., 4+834:a
-or=osa+ente 7na a:t4t79 9eter+4na9a :on res8e:to a 3o D4>4noT 7na 94+ens45n re34,4osa, 7na
re34,45n, na:49a < 9esarro33a9a :on e33a 9es9e 3a no:Je 9e 3os t4e+8os < a tra>s 9e eta8as
4nsos8e:Ja9as. Eso es 3o R7e 33a+a+os 7na Pre34,45n 8reJ4st5r4:aQ, o Ptra94:4ona3Q, o, s4 se R74ere,
P8o873arQ, P8r4+4t4>aQ.
Co+o to9a :73t7ra, esas re34,4ones se trans+4ten 9e 8a9res a J4?os, en 7na 4nter+4na;3e
1E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
se:7en:4a 9e ,enera:4ones, s4n R7e 7na a7tor49a9 8art4:73ar >e3e 8or e33a, s4n +6s :oa::4ones R7e
3as ne:esar4as 8ara re,73ar, 8or e?e+83o, 3as :ost7+;res a34+entar4as o 3as 3e<es 9e 8arentes:o.
To9a re34,45n P8reJ4st5r4:aQ es 7n r4:o :on?7nto 9e :ost7+;res Jere94tar4as, re:4;49as <
8ra:t4:a9as s4n R7e se 83anteen n7n:a 8re,7ntas, P8orR7e se Ja Je:Jo as. 9es9e s4e+8reQ, < en e3
R7e :a9a 7no se en:7entra 4n+erso, 9es9e < 8or s7 >en49a a3 +7n9o, < s4n R7e n7n:a se 83antee
a8artarse 9e e33a, o a3terar na9a, en :7anto a 3a +anera 9e >4>4r.
Pero en esas re34,4ones Ptra94:4ona3esQ s7:e9e, en 7n +o+ento PJ4st5r4:oQ, es 9e:4r,
3o:a34=a;3e 8or nosotros en e3 es8a:4o < en e3 t4e+8o, R7e 7n 8ersona?e no +enos 49ent4-4:a9o <
:ono:49o >en,a a ro+8er s7 :7rso nor+a3, :rean9o 8or s. +4s+o < 94-7n94en9o su 8ro84a re34,45n0
su a:t4t79 sent4+enta3 :on res8e:to a 3o Sa,ra9o, su :on:e8:45n 8ersona3 9e esto N3t4+o < 9e 3os
9e;eres R7e 4+8one. Es 3o R7e 33a+a+os 3as religiones 4istricas Ase 94:e ta+;4n re0eladas:$ que
re:3a+an 9e 3os 4n94>497os, a3 +enos Jasta R7e se Jan 4+83anta9o < Jan s49o 94,er49as 8or 3a
:73t7ra :o+Nn, 7na P:on>ers45nQ, es 9e:4r, 7n a;an9ono >o37ntar4o 9e3 s4ste+a tra94:4ona3 8ara
4n:or8orarse a3 n7e>o. P7es to9a Pre34,45n J4st5r4:aQ no es, en 9e-4n4t4>a, na9a +6s R7e 7na
re-or+a +6s o +enos ra94:a3 9e3 s4ste+a P8reJ4st5r4:oQ en e3 R7e na:45 < >4>45 s7 P-7n9a9orQ.
Esas re34,4ones no son n7+erosas, 8ero, s4n Ja;3ar 9e -en5+enos 3o:a34=a9os :o+o e3
+or+on4s+o, 3an=a9o en 3os Esta9os Un49os Ja:e 9os s4,3os 8or 7n ta3 Jose8J S+4tJ, a3,7nas,
es8ont6nea+ente o 8or 3a -7er=a, t7>4eron e3 atra:t4>o o e3 x4to s7-4:4ente 8ara :onR74star e3
+7n9o0 e3 ?79a.s+o A:rea9o 8or Mo4ss Ja:4a e3 1GEBT e3 :r4st4an4s+o A8or Jes7:r4sto, a
:o+4en=os 9e n7estra eraB, e3 Is3a+ Ase4s s4,3os 9es87s, 8or MaJo+aB, en 3a 8arte 9e3 +7n9o +6s
8r5x4+a a nosotrosT < +6s 3e?os, Ja:4a Or4ente, e3 ;794s+o A8or S499Jarta Ga7ta+a, Ja:4a e3 GEEB.
To9as -7eron ante to9o +e94ta9as < e3a;ora9as, a3 +enos en s7 esen:4a < estr7:t7ra, 8or esos
,ran9es P4n>entoresQ re34,4osos, R7e Jan s49o 8enetra9os 8or e33as, < R7e -7eron 3o ;astante
ar94entes 8ara P:on>ert4rQ a 7nos P94s:.873osQ < 37e,o a to9o 7n 34na?e 9e P:re<entesQ, < a R74enes
se 9e;en, ;4en 94re:ta+ente a e33os, ;4en a s7 +e94o < a s7s s7:esores, 7nas Pes:r4t7ras santasQ,
9est4na9as a -4?ar < 94-7n94r 8ara s4e+8re < 8or to9as 8artes 3a 3etra, 3a estr7:t7ra < 3as o;34,a:4ones
esen:4a3es 9e s7 n7e>o s4ste+a. Por s7 +4s+a :onst4t7:45n, 3as Pre34,4ones J4st5r4:asQ no 87e9en
en e-e:to s7;s4st4r +6s R7e ,ra:4as a 7n >.n:73o estr4:to < 8er8et7o :on ta3es 94s8os4:4ones
es:r4tas, s7r,49as 9e3 8ro84o 8ensa+4ento 9e s7 P-7n9a9orQ. Y esas 94s8os4:4ones 4+8onen
s4e+8re a s7s -4e3es 7na :on-or+49a9 tota3 9e 8ensa+4ento Aortodo=ia: < 9e :on97:ta 7orto&ra=is:
:on 3a 9o:tr4na < 3a >o37nta9 or4,4na3es as. -4?a9as. Para ase,7rar esta :oJes45n +ono3.t4:a, :a9a
7na 9e e33as se Ja 9ota9o, a s7 +anera, 9e 7n :7er8o :onst4t749o en:ar,a9o 9e Ja:er 8resente
94:Ja :oJes45n < o;34,ar a res8etar3aT < :a9a 7na t4en9e a 3a 4nto3eran:4a -rente a 3o R7e no es e33a
+4s+a...
Para >o3>er a3 te+a 8ro84o 9e este 34;ro <, en >4rt79 9e 3o R7e se a:a;a 9e 3eer, 8resentar 9e
+anera 8re34+4nar 7n 8r4+er esR7e+a 9e :on?7nto, 7na es8e:4e 9e 9e-4n4:45n a ,ran9es ras,os 9e
3a religin meso&ot#mica$ R7e Ja;r6 R7e :o+83etar, 9eta33ar < 8re:4sar a :ont4n7a:45n, 94,a+os
R7e s7 religiosidad esta;a :onst4t749a, ante to9o, 8or 7n sent4+4ento P:entr.-7,oQ 9e te+or,
res8eto < ser>434s+o :on res8e:to a 3o D4>4noT R7e esto N3t4+o era re8resenta9o se,Nn 7n +o9e3o
J7+ano 7antro&omor5ismo:$ % esta;a re8art49o en to9a 7na so:4e9a9 9e seres so;renat7ra3es, 9e
P94osesQ 7&olitesmo:$ :7<as ne:es49a9es 3os Jo+;res ten.an e3 9e;er 9e sat4s-a:er, < :7<as
5r9enes 9e;.an :7+834r :on to9a a;ne,a:45n < s7+4s45n, 8ero ta+;4n :on 3a ,eneros49a9 < e3
-asto R7e se :ons49era;a 8o9.an ex4,4r tan e+4nentes 8ersona?es. Por otra 8arte, se trata;a, res7e3ta
< ex:37s4>a+ente, 9e 7na Pre34,45n 8reJ4st5r4:aQ, s4n Pes:r4t7ras santasQ, s4n a7tor49a9es
re34,4osas, s4n P9o,+asQ, s4n orto9ox4a, s4n orto8rax4s, s4n -anat4s+o, < R7e e>o37:4ona;a :on
4n9o3en:4a, a +er:e9 9e 3a :73t7ra 9e 3a R7e no era s4no 7n re-3e?o, se,Nn e3 t4e+8o < 3os
a:onte:4+4entos.
11
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
MESOPOTAMIA Y SU HISTORIA
S4 7na Pre34,45n 8reJ4st5r4:aQ :o+o 3a 9e Meso8ota+4a no es, en s7+a, s4no 3a extens45n a 3o
so;renat7ra3 9e 3a :73t7ra 3o:a3, ZR74n 8o9r6 :o+8ren9er3a s4n s7+er,4r3a en e3 9e>en4r < 3a
J4stor4a 9e esa :73t7ra < 9e3 +7n9o en R7e -3ore:45[
LA 1,EH>S"O,>A
'a;3an9o 9es9e e3 87nto 9e >4sta 9e3 ,e53o,o, Meso8ota+4a, :7<o terr4tor4o se exten9.a +6s o
+enos so;re e3 IraY 9e n7estros 9.as, no es >er9a9era+ente 7n 8a.s ant4,7o. No e+8e=5 a sa34r a3
so3 Jasta ]8o:os +43en4os 9es87s 9e3 -4na3 9e 3as N3t4+as ,3a:4a:4ones e7ro8eas, Ja:e
a8rox4+a9a+ente 7nos 9o:e +43 a@os. A3 re97:4rse 9r6st4:a+ente en to9as 8artes e3 n4>e3 9e 3a
J7+e9a9 9e3 a4re < 3as 8re:484ta:4ones, se 8ro97:e en e3 Or4ente Pr5x4+o e3 8ro,res4>o
9es:7;r4+4ento Sentre 3a -or+49a;3e ;arrera 9e3 C67:aso a3 Norte, 3a ex83ana9a 9e 3a +eseta
4ran4a a3 Este, e3 ,o3-o Prs4:o a3 S7r, < 3os a;73ta+4entos 9e3 4n-ranR7ea;3e 9es4erto s4r4oH6ra;e a3
OesteS 9e 7n a+834o 9e85s4to 9e 34+o R7e Ja;.a -or+a9o Jasta enton:es e3 enor+e 3e:Jo 9e 7n
Nn4:o r.o, 8oster4or+ente re97:49o a s7s 9os res497os J4st5r4:os, +7:Jo +enos :a79a3osos, e3
T4,r4s < e3 E7-rates.
Los 8r4+eros o:78antes 9e3 es8a:4o as. 8ro,res4>a+ente sa349o a 3a 37=, en e3 sexto +43en4o, a
3o +6s tar9ar, >en.an 8ro;a;3e+ente, :o+o >e:4nos, 9e 3as t4erras a3tas 9e 3os a3re9e9ores, a3
Noroeste, a3 Norte < a3 Este, < s4n 979a 8ertene:.an a etn4as < :73t7ras 94-erentes. Na9a :ono:e+os
9e e33os, sa3>o 4ns4,n4-4:antes >est4,4os exJ7+a9os, aR7. < a336, 8or 3os arR7e53o,os. En :7anto a
s7 re34,45n < a 3o R7e sta Ja<a 8o949o 9ar 9e s. en e3 8ensa+4ento < en 3as o;ras, esos 8o;res
restos, 4n:37so en +ontones >ar4a9os < >o37+4nosos, no nos 8er+4ten, nat7ra3+ente, entrar en e33o
s4 no es :on e3 a7x434o 9e 3a 4+a,4na:45n < 3a :on?et7ra. A3 o:78ar 3as 8ar:e3as 94se+4na9as 9e 7na
t4erra to9a>.a n7e>a, s7s 8r4+eros o:78antes 4+8ortaron -or=osa+ente no s53o s7s Jerra+4entas <
s7 +o9o 9e >49a, to9a>.a r794+entar4a, s4no ta+;4n s7s 83antas < s7s an4+a3es 9o+st4:os. Con
e3 t4e+8o, se 4nt7<e, :a9a ,r78o 8or s7 8arte 9e;45 9e 4r >4>4en9o, 8ro,resan9o 3enta+ente,
exten94n9ose o 9esa8are:4en9o. Po9r.a ase,7rarse R7e 9e?aron no 8o:o 9e e33os +4s+os en 3a
Meso8ota+4a -7t7ra, 8ero no sa;e+os :3ara+ente n4 R74nes eran, n4 R7 9e?aron...
Des87s 9e 7n estan:a+4ento se:73ar, 3as :osas 9e;4eron 9e a,4tarse sens4;3e+ente a 8art4r 9e3
:7arto +43en4o, s4 no a3,7nos s4,3os antesT a -a3ta 9e 8re:4s4ones 4na::es4;3es, a8enas se 87e9e
Ja;3ar, es8e:4a3+ente aR7., +6s R7e 9entro 9e 7na :4erta >a,7e9a9 :rono35,4:a. Dos
a:onte:4+4entos, R7e se nos es:a8an 8ero :7<os e-e:tos 8o9e+os :onstatar, 87s4eron en
+o>4+4ento 3a J4stor4a 8ro84a+ente 94:Ja 9e3 8a.s.
Por 7na 8arte, e3 9es:7;r4+4ento 9e 3a 4rr4,a:45n art4-4:4a3. En esta t4erra r4:a, :7<o s7e3o se
en:ontra;a 9e94:a9o a 3a :r.a 9e o>4nos < a 3a ,ran a,r4:73t7ra :erea34sta, 8ero 9on9e 3as
8re:484ta:4ones eran es:asas, < so;re to9o 4n>erna3es, :on 3a e>49ente < 8er8et7a 8resen:4a 9e 9os
r.os 3atera3es, 9e a-37entes es:asos < 8o;res 8ara ase,7rar e3 r4e,o 4n94s8ensa;3e, se 8ens5 en 3a
8os4;4349a9 9e exten9er e3 terr4tor4o 4rr4,a9o, e 4n:re+entar as. s7 8ro97:t4>49a9, ex:a>an9o
1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
:ana3es a 8art4r 9e 3os :7rsos 9e a,7a.
Ta3 e+8resa 9e;.a +o>434=ar -or=osa+ente a 7n 8ersona3 +7:Jo +e?or a34+enta9o R7e 3os
en9e;3es eR748os 37,are@os, < Ja:.a 4n94s8ensa;3e 7na 83an4-4:a:45n <, so;re to9o, 7na 94re::45n
:entra34=a9a, >4,orosa < enr,4:a, a8rox4+an9o, a3 +enos :on >4stas a3 tra;a?o, a 87e;3os Jasta
enton:es a7t6rR74:os. P7es sa 8are:e Ja;er s49o 3a o:as45n, 8ara 3as a,3o+era:4ones to9a>.a
+o9estas < a4s3a9as, 9e :on-e9erarse en 7n49a9es 8o3.t4:as +6s a+834as, :a9a 7na ;a?o e3 +an9ato
9e 7n ?e-e Nn4:o. Se,Nn s7 o:78a:45n, s4e+8re 8ar:4a3 < 94s8ersa, s4n 979a, e3 8a.s se -7e
a9a8tan9o 8o:o a 8o:o a este r,4+en, -or+an9o 3o R7e 33a+a+os ciudades-estado Ao estados
urbanos:$ re7n4ones 9e a39eas, aso:4a9as a 8art4r 9e enton:es, ;a?o 3as 5r9enes 9e 7na :on:enH
tra:45n +6s nota;3e, se9e 9e 3a a7tor49a9. Es aJ. 9on9e e+8ren9e s7 >7e3o tanto 3a 4n9e-e:t4;3e
tra94:45n +on6rR74:a 9e3 8a.s :o+o 3a e94-4:a:45n 9e 3as :479a9es < 3a 9esarro33a9a :73t7ra 7r;ana.
E3 otro a:onte:4+4ento :a84ta3 R7e t7>o 37,ar, s78one+os, Ja:4a 3a +4s+a 8o:a, es 3a 33e,a9a
9e 3os s7+er4os. No esta+os en :on94:4ones, < a8enas Ja< 8os4;4349a9es 9e R7e 33e,7e+os a
estar3o en e3 -7t7ro, 9e 49ent4-4:ar :on +6s 8re:4s45n, re3a:4on6n9o3a :on 7na ra+a tn4:a, :73t7ra3
o 34n,U.st4:a :7a3R74era, a esta 8o;3a:45n 9e or.,enes os:7ros. A3,7nos >en en e33os a 3os
9es:en94entes 9e 7no 9e 3os ,r78os R7e, 9es9e Ja:.a +6s o +enos t4e+8o, Ja;.an o:78a9o e3 8a.s.
La J485tes4s 8are:e s4n e+;ar,o en-rentarse so;re to9o a 3a -a+osa tra94:45n 3e,en9ar4a o +.t4:a
9e 3os PS4ete Sa;4osQ, se,Nn 3a :7a3 la ]8o;3a:45n +er494ona3, to9a>.a tos:a < sa3>a?e, Ja;.a s49o
P4n4:4a9a en to9o 3o R7e :onst4t7<e 3a >49a :4>434=a9aQ 8or seres extra@os < P>en49os 9e3 +arQ
ABottroH\ra+er, 1FDF, 1FD s.0DB. Nos 8ers7a94r.a+os 9e ;7en ,ra9oS87es 3os +4tos >eJ4:73an a
+en79o ant4,7os re:7er9os, a8enas 94s-ra=a9osS 9e R7e se trat5 9e 7na -or+a 9e 4n+4,ra:45n,
a8arente+ente 8a:.-4:a A[B, R7e Ja;r.a 4ntro97:49o 7na 8o;3a:45n :73t7ra3+ente s78er4or, e3e>an9o
as. enor+e+ente e3 n4>e3 9e >49a. ZLos 4+a,4nare+os, 87es, 33e,an9o 8or +ar o 8ro:e9entes 9e 3a
re,45n +ar.t4+a, R74=6s s4,74en9o 3a r4;era 4ran4a 9e3 ,o3-o Prs4:o[ Se Ja;r.an 4nsta3a9o enton:es
en 3a =ona r4;ere@a 9e 3a Ba?a Meso8ota+4a, R7e se 33a+ar6, +6s tar9e, e3 P8a.s 9e SN+erQ, 3o R7e
?7st4-4:a s7 no+;re. Pero Z9e 95n9e >en.an[ S53o D4os 3o sa;e.
A 3a otra +4ta9 9e3 8a.s, +6s a3 Norte, Jasta 3a 9;43 ;arrera 9e3 Je;e3 'a+r.n, 3os +4s+os
9o:7+entos ant4,7os 3e 9an e3 no+;re 9e P8a.s 9e AYYa9Q. Se enten9.a 8or Pa:a94osQ a 3os
+4e+;ros 9e 7na 8o;3a:45n se+.t4:a, s4n 979a 3a +6s ant4,7a 9e este tron:o :ono:49o 8or Ja;er
o:78a9o e3 8a.s. S7 3en,7a esta;a e+8arenta9a :on 3os o.ros 494o+as 9e 3a +4s+a ra+a,
8oster4or+ente 9esarro33a9os.
Los se+4tas re8resentan 7na :73t7ra >enera;3e, 34,a9a a 7na -a+434a 34n,U.st4:a :7<os
+4e+;ros, :ono:49os 9es9e Ja:e no +6s 9e :4n:o +43 a@os, -3ore:en s4e+8re so;re to9o en e3
Pr5x4+o Or4ente. Des87s 9e3 a:694:o < e3 e;3a.ta, e3 :ananeo, e3 ara+eo, e3 s79ar6;4,o < e3 6ra;e,
en to9os s7s 94a3e:tos, Jan s7r,49o, :on ,ran9es 4nter>a3os 9e t4e+8o < en e3 :7rso 9e 3os 9os
+43en4os anter4ores a n7estra era, 9e 7n tron:o :o+Nn. Sea :7a3 -7ere 3a J4stor4a +6s ant4,7a 9e
esas ,entes, J4era 9e n7estro a3:an:e, 8ero R7e 8are:e Ja;er ,4ra9o a3re9e9or 9e Ara;4a antes 9e s7
9esert4=a:45n, to9o nos 33e>a a 8ensar R7e, a 8art4r 9e3 :7arto +43en4o :o+o +7< tar9e, 7na nota;3e
:on:entra:45n 9e 8o;3a:45n se re7n.a en e3 terr4tor4o Jo< s4r4o, en 3as -ran?as se8tentr4ona3es 9e3
,ran 9es4erto s4r4oH6ra;e, o +6s ;4en 9e ,ana9eros :on ,ana9o +enor, R7e >4>.an :o+o
se+4n5+a9as en -7n:45n 9e 3os 8astos. M6s tar9e, en 83ena 8o:a J4st5r4:a, 9es9e -4na3es 9e3
ter:er +43en4o, 8o9e+os 4+a,4nar a 8eR7e@os ,r78os, tenta9os 8or 3a ex4sten:4a +enos tos:a <
+6s ,rat4-4:ante 9e 3os +eso8ota+4os, 7n4n9ose a stos tras se,74r, en ,r78os +6s o +enos
,ran9es, e3 :7rso 9e3 E7-rates, 8ara Ja:erse -4na3+ente se9entar4os entre e33os, +6s o +enos
>en:49os < a;sor;49os, antes o 9es87s, 8or esta o873enta :4>434=a:45n.
Da 3a 4+8res45n 9e R7e ste Ja<a s49o e3 :aso, en 8r4+er 37,ar, 9e aR7e33os R7e 33a+a+os, 8or
:on>en:45n, Pa:a94osQ, P3os 9e3 8a.s 9e AYYa9Q. ZC76n9o 33e,aron a33.[ I+8os4;3e sa;er3o, tanto
+6s :7anto R7e 8ro;a;3e+ente 3o J4:4eron 8or o3ea9as s7:es4>as, a 4nter>a3os +6s o +enos 3ar,os.
Na9a a3 +enos se o8one a R7e se Ja<an en:ontra9o <a en e3 37,ar antes 4n:37so 9e 3a 33e,a9a 9e 3os
s7+er4os, s4en9o a:73t7ra9os < e97:a9os 8or e33os, :o+o s7,er4r.a e3 +4to 9e 3os Siete Sabios A8.
1"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
FB
1
.
Sea :o+o -7ere :on esta ant4,7a < e+;ro33a9a J4stor4a 9e 3a R7e :onstata+os Nn4:a+ente 3os
res73ta9os +an4-4estos, 8ero :7<a tra<e:tor4a 9es:en9ente se nos es:a8a 9e +anera 4rre+e94a;3e,
aJ. est6, ante nosotros, en 83eno :7arto +43en4o s4 se :ree 7na ant4,7a tra94:45n 3o:a3, 3a Ba?a
Meso8ota+4a, 9es9e e3 Je;e3 'a+r4n Jasta e3 +ar, 8o;3a9a 8or 3os se+4tas +6s ant4,7os 9e R7e
tene+os :ono:4+4ento, en e3 Norte, en e3 P8a.s 9e AYYa9QT < +6s a;a?o, en e3 P8a.s 9e SN+erQ,
8or 3os s7+er4os.
Pro;a;3e+ente entre+e=:3a9os 7nos < otros :on re8resentantes 9e otras etn4as < :73t7ras,
anter4ores o exter4ores, s7 8resen:4a :on:o+4tante en e3 8a.s est6 s4n e+;ar,o -7era 9e 979a0 e3 7so
tra94:4ona3 9e 9os 3en,7as ra94:a3+ente 94st4ntas, a+834a < 8er97ra;3e+ente atest4,7a9o en e3
37,ar 9es9e 3os 8r4+eros s4,3os 9e3 ter:er +43en4o, Zno re:3a+a ne:esar4a+ente 9os 8o;3a:4ones
R7e 3as Ja;3aran, < 9os :73t7ras 4+8re,na9as 9e esas 3en,7as < a 3as R7e 94eran >49a[
To9o :o+en=5 a33., en Meso8ota+4a. P7es, 9e?an9o a 7n 3a9o 3o R7e 8794eron 3e,ar otros
o:78antes, +6s ant4,7os o no, es, a n7estros o?os, 9e3 en:7entro, e3 a:er:a+4ento < 3a s4+;4os4s
+6s o +enos 8ro3on,a9a 9e s7+er4os < a:a94os 9e 9on9e -7n9a+enta3+ente na:45 esta :73t7raT
:73t7ra +4xta, or4,4na3, :o+83e?a < :on 7n n4>e3 3o ;astante e3e>a9o :o+o 8ara R7e 3e otor,7e+os
<a :on to9a ?7st4:4a e3 t.t73o, ex:e8:4ona3 en 3a 8o:a, 9e ci0ili'acin8 7na :4>434=a:45n R7e a 8art4r
9e enton:es no 4;a a 9e?ar 9e :re:er 8ara 4+8onerse a 3o 3ar,o 9e tres +43en4os.
R4:a a 3a >e= 8or 3os ex:e9entes 9e s7 a,r4:73t7ra < ,ana9er.a, 8ero ta+;4n 8or s7 4n,en4o,
+7< 8ronto se >o3>45, 8or e3 :o+er:4o < s7 8ro3on,a:45n ar+a9a S3a ra''ia o 3a ,7erraS, Ja:4a
3os 94>ersos 8a.ses 9e s7 entorno, 8ara traer 9e e33os 3os +ater4a3es 4n94s8ensa;3es R7e ne:es4ta;a
A+a9era, 84e9ra, +4nera3es...B <, s4n 979a, 8ara 4nter:a+;4ar a3 +4s+o t4e+8o +6s 9e 7n ras,o
:73t7ra3, a9o8ta9o < a9a8ta9o, tanto 9e 7n 3a9o :o+o 9e otroT 8ero, so;re to9o, no 9e?5 9e se+;rar
a33., a tra>s 9e 3os s4,3os, 3os tesoros 9e s7 re-3ex45n < s7 ex8er4en:4a0 s7s Ja33a=,os, s7s t:n4:as,
3os 8ro97:tos 9e s7 4+a,4nar4o, s7s re8resenta:4ones A88. "" ss.B...
En n7estra 4,noran:4a 9e3 8arentes:o < 3a P+enta349a9Q SR7e es :o+83eta en 3o R7e ata@e a
3os s7+er4os < :as4 :o+83eta res8e:to a 3os +6s ant4,7os se+4tas, s4 no es 8or test4+on4os +6s
tar9.os < 8ro:e9entes 9e otros 37,ares, < :on 3a >4s45n 8os4;3e+ente >4:4a9a 8or a3,7na 4n-37en:4a
+eso8ot6+4:a s4e+8re 8os4;3eS nos en:ontra+os :on 7na 4n:a8a:49a9 :as4 tota3 8ara a4s3ar, a3
+enos 9e -or+a 94st4nt4>a, 3o R7e >4ene 9e 7nos < 9e otros en esta :4>434=a:45n 9ensa < :o+83e?a.
274=6s 8o9r.a+os aJora entre>er a3,7no 9e s7s ras,os +enos 8ro;3e+6t4:os.
27e 3os a:a94os Ja<an >ert49o aJ. s7 8arte 9e se+4tas no es so3a+ente 8ro;a;3e, a &riori$ s4no
:ontro3a;3e, en +6s 9e 7na o:as45n, 8or e3 >o:a;73ar4o s7+er4o, en e3 R7e -4,7ran tr+4nos
to+a9os S^3a 8a3a;ra < 3o R7e sta 9es4,na_S 9e3 se+.t4:o. Se a9>ert4r6 +e?or, +6s a9e3ante, 3a
:a349a9 e 4+8ortan:4a 9e s7 a8orta:45n en e3 83ano re34,4oso. Lo R7e sa3ta a 3os o?os, en :a+;4o, es
3a 8ree+4nen:4a :73t7ra3 4n94s:7t4;3e 9e 3os s7+er4os0 en e3 >o:a;73ar4o a:694:o, s4n 979a, 8ero
ta+;4n en to9os 3os re:7er9os R7e Je+os :onser>a9o 9e esos t4e+8os ar:a4:os, < en 8art4:73ar en
+7:Jos as8e:tos 9e 3a re34,45n. C4erta+ente, e3 (ito de los Siete Sabios no se eR74>o:a a3 ex834:ar
Jasta R7 87nto P3os 33e,a9os 9e3 +arQ, -rente a 3os tos:os a:a94os to9a>.a +6s o +enos n5+a9as
< ;4en e>o:a9os 8or e3 En/idu 9e3 Poema de Gilgames
?
$ s784eron e97:ar3os, Pense@6n9o3es to9o 3o
R7e :onst4t7<e 3a >49a :4>434=a9aQ ABottroH\ra+er, 1FDF, 1FFB. Y e3 Je:Jo es R7e ante e3 8r4+er
ter:4o 9e 3a J4stor4a +eso8ot6+4:a, 9es9e MIS 9o:7+entos +6s ant4,7os, no se 87e9e s4no R7e9ar
4+8res4ona9o 8or 3a 8ree+4nen:4a 9e 3os s7+er4os A88. *D ss., et:.B. No o;stante, < a 8esar 9e 3a
;r7+a R7e >e3a 3as :osas a se+e?ante 94stan:4a, :ree+os 8o9er a-4r+ar R7e, 9es9e -4na3es 9e3
:7arto +43en4o, a 3o +6s tar9ar, 3os 9os ,r78os :73t7ra3es est6n <a s7-4:4ente+ente :o+8enetra9os
< +7t7a+ente a:73t7ra9os :o+o 8ara 8o9er Ja;3ar a 8art4r 9e aJ., a7nR7e :on :4r:7ns8e::45n,
1
Y R74=6s e3 8r4n:484o 9e3 1oema de Gilgames$ :on s7 En/idu 8r4+4t4>o e 4n:73to AJ. Bottro, L@A&o&3e de Gilgames+
Le grand 4omme qui ne 0oulait &as mourir$ Par4s, 1FF, 88. *F s.B.

Tra9. :ast.0 J. S43>a Cast433o, 6ilgames4 o la angustia &or la muerte$ E3 Co3e,4o 9e Mx4:o. Mx4:o. 1FFG.
1$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
so3a+ente 9e ci0ili'acin meso&ot#mica ABottro, 1FDO, DF s.B.
LA H>S"O,>A
S7 ,o38e 9e ,en4o, a8enas 7nos s4,3os 9es87s 9e s7 esta;3e:4+4ento, es e3 8r4+er 9es:7;r4+4ento
9e 3a escritura2 4n>en:45n 8ro94,4osa, R7e 8o:o a 8o:o 9e;.a 7n4>ersa34=arse, re>o37:4onar n7estra
4nte34,en:4a < :ent7834:ar n7estras 8os4;4349a9es 4nte3e:t7a3es. Na:45 s4n r749o AJa:4a e3 "EE,
84ensan Jo< 3os arR7e53o,osB, :o+o s4+83e 8ro:e94+4ento +ne+ot:n4:o, a7x434ar 9e 7na
:onta;4349a9 <a se:73ar en aR7e3 8a.s -rt43 < en e3 R7e era 7r,ente :ontro3ar 3a +N3t483e < a8arenH
te+ente :o+834:a9a :4r:73a:45n 9e 3os ;4enes ABottro, 1FDO, DF s.B.
A 3os 7s7ar4os 9e ese +433ar 9e s4,nos or4,4na3es, 84:toH49:o,r6-4:os < en 8r4n:484o s53o
a8ro84a9os 8ara s7,er4r o re8resentar cosas A88. EG s.B, no 3es J4=o -a3ta +6s R7e 7n s4,3o o 9os,
:o+o +6x4+o, 8ara re:ono:er en :a9a 7no 3a :a8a:49a9 9e e>o:ar ta+;4n 3os nombres 9e 3as
:osas, 3o R7e 3os :one:ta;a 4n+e94ata+ente :on 3a 3en,7a Ja;3a9a. En +enos 9e +e94o +43en4o,
s4e+8re extra@a+ente :o+834:a9a, s4n 979a, <, a3 +4s+o t4e+8o, reser>a9a a 8ro-es4ona3es, 3a
es:r4t7ra P:7ne4-or+eQ Sas. 3a 9eno+4na+os a :a7sa 9e s7s :ara:teres, R7e 8are:en :on-4,7rar 7n
se+;ra9o 9e P:7@asQ < 9e P:3a>osQ 4+8resos so;re 83aR7etas 9e ar:433aS, se :on>4erte, +e94ante
8ro,resos a:7+73a9os, en 7n 4nstr7+ento 8er-e::4ona9o < -3ex4;3e, a9e:7a9o 8ara re,4strar 9e
-or+a se,7ra, trans+4t4r < 94-7n94r to9os 3os 8ro97:tos 9e3 8ensa+4ento, e3 sent4+4ento < 3a
8a3a;ra, en to9os 3os 83anos 4+a,4na;3es. Esos es:r4tos to+an 9e entra9a, a n7estros o?os, e3 8eso
9e test4+on4os re-erentes a s7s a7tores < a s7 t4e+8o0 documentos R7e nos 4ntro97:en 8or -4n en 3a
era 9e 3a Historia+ Dare+os :7enta +6s a9e3ante A88. $" ss.B, a3 +enos en +ater4a 9e re34,45n, 9e
s7 4rree+83a=a;3e >a3or :o+o -7entes 8ara n7estro :ono:4+4ento 9e esos t4e+8os 8asa9os < 9es9e
Ja:e tanto t4e+8o +6s a336 9e to9a +e+or4a...
A7n :7an9o 3os +6s ant4,7os 9e esos es:r4tos, re9a:ta9os 8or +e94o 9e3 s4ste+a ,r6-4:o
nat4>o, to9a>.a 87ra +ne+ote:n4a, nos son :as4 4+8enetra;3es en :on94:4ones nor+a3es < no nos
ense@an ,ran :osa, tene+os a3,7nas ra=ones 8ara 4+87tar este 9es:7;r4+4ento ,en4a3 e 4na794to a3
:ont4n,ente :73t7ra3 s7+er4o 9e 3a 8o;3a:45n +eso8ot6+4:a, e3 +6s a:t4>o, e3 +6s :reat4>o, e3 +6s
-e:7n9oT 97rante +7:Jo t4e+8o < 9e +anera :as4 ex:37s4>a, ese 9es:7;r4+4ento 9e;.a ser>4r 8ara
83as+ar 3a 3en,7a, 3a R7e enton:es era e3 Nn4:o 494o+a o-4:4a3.
Esta s4t7a:45n se +ant7>o 97rante no +6s 9e 7n +43en4o. Des87s, 3as :osas :a+;4aron. &rente
a 3os a:a94os, :onstante+ente re-or=a9os 8or 3a 33e,a9a 9e n7e>os :on,neres A88. F s.B, < 8or
tanto tn4:a+ente +6s n7+erosos < +6s -7ertes, 3os s7+er4os, R7e 9es9e s7 entra9a en e3 8a.s
8are:en no Ja;er re:4;49o ?a+6s 8o;3a:4ones e+8arenta9as R7e J7;4eran 9e?a9o tras 9e s., no se
sa;e 95n9e, a3,7na ,ota 9e san,re -res:a, esta;an a;o:a9os a 9esa8are:er, 4nexora;3e+ente
-a,o:4ta9os 8or 3a a;7n9ante 8o;3a:45n 9e or4,en se+.t4:o.
Lo R7e nos 8er+4te :onstatar n7estro 4n-or+e 4n-3a9o :on 3os s4,3os es R7e 9es9e -4na3es 9e3
ter:er +43en4o, s4 ;4en 3a 3en,7a es:r4ta se,7.a s4en9o nor+a3+ente e3 s7+er4o, e3 a:a94o -7e
s7st4t7<n9o3o 8ro,res4>a+ente, Jasta o:78ar e3 37,ar 9e Nn4:o 494o+a o-4:4a3. Y s4n e+;ar,o,
37+4noso test4+on4o 9e 3a +ar:a 4n9e3e;3e R7e 9es9e 3os or.,enes Ja;.an 4+8reso 3os s7+er4os 8or
to9as 8artes en 3a :4>434=a:45n 9e3 8a.s, 3os 3etra9os, 3os es:r4;as, 8er+ane:4eron -4e3es Jasta e3
-4na3, no +7:Jo antes 9e n7estra era, a 3a 7t434=a:45n a3 +enos 8ara3e3a 9e 3a 3en,7a +6s ant4,7a,
+7erta en e3 7so :orr4ente, 8ero 4nstr7+ento sa,ra9o 9e 3a :73t7ra, :o+o entre nosotros e3 3at.n
Jasta e3 Rena:4+4ento.
1G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
A 8art4r 9e -4na3es 9e3 ter:er +43en4o, a 3o +6s tar9ar, no Ja< <a, 87es, 8r6:t4:a+ente,
8o;3a:45n 8ro84a+ente s7+er4a en Meso8ota+4a0 < a7n :7an9o +7:Jo t4e+8o antes Ja;.an s49o
e97:a9os < -or+a9os 8or s7s ante8asa9os, 3os a:a94os, se+4tas, son en a9e3ante 3os Nn4:os
Jere9eros, 3os Nn4:os 8ro+otores, 3os Nn4:os res8onsa;3es 9e esta ant4,7a :4>434=a:45n +4xta0 J4to
9e:4s4>o en 3a 3ar,a J4stor4a :73t7ra3 9e3 8a.s.
N7estro est794o nos re>e3a otra 4nno>a:45n :ons49era;3e, en este :aso 8o3.t4:a, 8ara e3 +4s+o
8er.o9o :3a>e, < R7e s4n 979a 8re:484t5 3os :a+;4os. 'a:4a e3 "EE, Sar,5n I, e3 enr,4:o <
8o9eroso so;erano 9e 3a :479a9 9e AYYa9, en e3 P8a.s 9e AYYa9Q An7estros arR7e53o,os no Jan
3o:a34=a9o e3 e+83a=a+4ento 9e esta :a84ta3B, 8one -4n, 8or 7na ser4e 9e ,7erras, anex4ones <
:onR74stas, a3 ant4,7o r,4+en 9e 3as :479a9esHesta9o. 'asta enton:es stas Ja;.an 8ros8era9o,
7nas a3 3a9o 9e 3as otras, o:78an9o :a9a 7na 9e e33as 7na 8ar:e3a 9e terr4tor4o +6s o +enos
eR74>a3ente a 7n ter:4o 9e n7estros a:t7a3es 9e8arta+entos -ran:eses, :as4 entera+ente 9e94:a9a,
a8arte 9e 7na extens45n >ar4a;3e 9e Peste8aQ, a :a+8es4nos < 8astores, en s7s 8eR7e@as a39eas
a3re9e9or 9e 3a :a84ta3. A33. se en:ontra;a, :on 3os :7er8os 9e o-4:4os se9entar4os, e3 Pa3a:4o, se9e
9e 3a a7tor49a9 +on6rR74:a0 a3,Nn 8r.n:48e o re<e=7e3o. Esta 94>4s45n 8o3.t4:a SJa< R7e 4ns4st4r
en e33oS no ten.a 3a +enor 4n:49en:4a so;re 3a 7n49a9 :73t7ra3 9e3 8a.sT 3as :479a9esHesta9o
:o+8art.an to9as 7na +4s+a +anera 9e >4>4r, 7na +4s+a re34,45n, entre :7<as 94>4n49a9es :a9a
7na Ja;.a e3e,49o, s4n 979a 9es9e e3 t4e+8o 9e 3os 8o;3a9os a7t5no+os A88. O s.B, :o+o 8atr5n <
?e-e so;renat7ra3, a 7n 94os 8art4:73ar, :on s7 8ro84a :orte 94>4na. Sar,5n ;orr5 9e 7n 837+a=o este
a+834o +osa4:o0 re7n45 to9os esos 8r4n:48a9os ;a?o s7 87@o 9e J4erro a3re9e9or 9e s7 8ro84a
:a84ta3, AYYa9, :on>ert49a en 3a 9e to9o e3 8a.s. L3e>an9o to9a>.a +6s 3e?os s7 a+;4:45n < s7
9o+4n4o, 3es a,re,5 3o9os 3os 8a.ses 9e s7 entorno, 9e3 Ir6n o::49enta3 a3 As4a Menor, en 7n
4n+enso 4+8er4o, e3 8r4+ero, s4n 979a, < e3 Nn4:o R7e >4o na:er e3 Pr5x4+o Or4ente ar:a4:o. &r6,43
en ra=5n +4s+a 9e s7 enor+49a9 < s7s 94-eren:4as tn4:as, 8o3.t4:as < :73t7ra3es, ese +onstr7oso
e94-4:4o no tar9ar6 +6s 9e 9os s4,3os en a;4s+arse en 7na ,4,antes:a r74na.
Pero en :7a3R74er :aso Sar,5n 4ntro97?o en e3 8a.s :a+;4os :ons49era;3es. Se s4nt45 e3 4nters,
< 3a ne:es49a9, 9e 3a 7n4-4:a:45n a ,ran es:a3a, 9e ,ran9es < 8o9erosas :onstr7::4ones 8o3.t4:as, E3
49ea3 ;7s:a9o no ser6 <a 3a raR7.t4:a :479a9Hesta9o, s4no e3 re4no, 4n+enso, 8o9eroso, or,an4=a9o,
+7< 94-erente+ente so;erano 9e 3os +4n48r4n:48a9os <7xta87estos 9e anta@o. De sN;4to, 3a
4+a,en 9e3 8r.n:48e se 8resentar6 ;a?o 7na 37= :o+83eta+ente 94st4nta0 <a no ser6 n7n:a +6s ese
re<e=7e3o ;ona:J5n < -6:43+ente a::es4;3e, s4no e3 ?e-e or,733oso < a3t4>o, a 3a :a;e=a 9e 7na >asta
re,45n, 9e 7na a+834a :on:entra:45n 9e 8o;3a:45n, 83an4-4:an9o en a9e3ante +7< 8or en:4+a 9e 3a
+7:Je97+;re, ,o;ernan9o a to9os 9es9e 3o a3to, en s7 :as4 so;renat7ra3 +a?esta9, < s7s:4tan9o a
3a >e= 3a a9+4ra:45n, 3a 8rosterna:45n < e3 terror. La es:a3a 9e 3a ,ran9e=a 8o3.t4:a, < 9e 3a
,ran9e=a en s7+a, Ja :a+;4a9o...
E3 N3t4+o s4,3o 9e3 ter:er +43en4o >4o, 87es, 3e>antarse, so;re 3as r74nas 9e3 4+8er4o 9e Sar,5n,
7n re4no +7:Jo +6s re97:49o, s4n 979a, 8ero s5349a+ente e94-4:a9o, e 4n:37so ,3or4oso, en torno a
3os so;eranos 9e 3a :479a9 +er494ona3 9e Ur, R7e :onser>a;an to9a>.a e3 s7+er4o :o+o 3en,7a
o-4:4a3 < 34terar4a, N3t4+o Jo+ena?e ren949o a 3os ant4,7os e 4no3>49a;3es an:estros.
Pero, 8ara resta;3e:er 3a aten:45n so;re e3 8re9o+4n4o en 3o s7:es4>o se+.t4:o, a8are:4eron
enton:es 8or e3 8a.s, aR7. < a336, < 8r4+ero :o+o 7na -7er=a Jost43 < a+ena=a9ora, 3os 8r4+eros
re8resentantes 9e 7na n7e>a o3ea9a 9e e+4,rantes, :on,neres tar9.os 9e 3os ant4,7os a:a94os,
33e,a9os :o+o e33os 9e3 Noroeste < a 3os R7e se 33a+5 Po::49enta3esQ A+art7 en s7+er4o, < amurr
en a:a94oT nosotros 9e:4+os amorritas o 4n:37so amorreos:+ 'a;3a;an 7na 3en,7a a 3a >e=
e+8arenta9a :on e3 a:a94o < 94-eren:4a9a 9e e33a :on e3 t4e+8o. La 33a+a+os P:ananeaQ, < es e33a
3a R7e +6s tar9e 9ar6 8or 7n 3a9o e3 7,ar.t4:o <, 8or otro, e3 Je;reo < s7s 8ar4entes 8r5x4+os.
A4s3a9a+ente, en -a+434as, o en ,r78os, s7 4rr78:45n en e3 8a.s se 9es83e,5 a 3o 3ar,o 9e >ar4os
s4,3os. Pero 8ronto se 9e?aron tentar < s7;<7,ar 8or 3a :4>434=a:45n R7e en:ontraron a s7 a3re9e9or,
en 83en4t79 9e -7er=a < +7:Jo +6s ;r433ante < :ons7+a9a R7e 3a R7e Ja;.an en:ontra9o s7s
8re9e:esores a:a94os. Le a8ortaron 7n 4+873so n7e>o < 7na san,re -res:a, :o+o 7na +a97ra:45n,
1*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
:o+o 7n n7e>o :o+4en=o0 se 8er:4;e 9e 4n+e94ato :on 3a s4+83e 3e:t7ra 9e a3,7nas 9e 3as o;ras
+aestras 9e 3a 34terat7ra < e3 8ensa+4ento, :o+87estas enton:es re,73ar+ente en 3en,7a a:a94a
"
.
&7eron R74=6, en 8arte, 3as a,4ta:4ones < 3os 9es5r9enes s7s:4ta9os en e3 8a.s 8or a3,7nos
e84so94os 9e 3a 33e,a9a 9e 3os a+orr4tas, no +enos R7e 3as Jost4349a9es 9e 3os >e:4nos 9e3 S79este,
3os e3a+4tas, 3o R7e 33e>5 no s53o a 3a r74na 9e3 re4no 9e Ur, s4no ta+;4n, 97rante 7no o 9os s4,3os,
a 7na es8e:4e 9e retorno a 3a ato+4=a:45n 9e 3as ant4,7as :479a9esHesta9o.
S4n e+;ar,o, Ja:4a e3 1DEE, e3 4nte34,ente, J6;43 < >4,oroso so;erano 9e Ba;43on4a A7na 9e esas
:479a9esHesta9o Jasta enton:es :as4 4,nora9a < s4n ,3or4aB, 'a++7ra;4, 9e or4,en a+orr4ta,
e+8ren945 :on x4to 3a reor,an4=a:45n 9e3 8a.s :o+o re4no, ta+;4n 3 +o>49o 8or esa nosta3,4a
8o3.t4:a 9e :on:entra:45n < ,ran9e=a R7e Ja;.a 4no:73a9o e3 >4e?o Sar,5n 9e AYYa9. As. 87es,
87so to9a s7 ener,.a en rea,r78ar < :oa,73ar en torno a s7 :479a9 to9os 3os terr4tor4os R7e
:o+8on.an e3 8a.s0 no s53o 3a Ba?a Meso8ota+4a, e3 P8a.s 9e SN+erQ < e3 P8a.s 9e AYYa9Q,
es:enar4o 9e3 na:4+4ento < 3os 8ro,resos se:73ares 9e 3a :4>434=a:45n 3o:a3, s4no ta+;4n a3,7nas
9e s7s 8ro3on,a:4ones +6s a8arta9as 9e3 :entro, :o+en=an9o 8or 3a 8arte norte, +6s a336 9e3 Je;e3
'a+r4n0 As4r.a, 4,7a3+ente se+4t4=a9a 9es9e Ja:.a t4e+8o, 8ero s4n 979a a8arta9a 9e3 :onta:to
:4>434=a9or 9e 3os s7+er4os, < R7e, en 3a 5r;4ta :73t7ra3 9e 3a Meso8ota+4a +er494ona3, :o+en=a;a
a :o;rar 4+8ortan:4a. A 8art4r 9e enton:es, e3 :on?7nto 8o3.t4:o 9e3 re4no :onst4t749o 8or
'a++7ra;4 no :aer6 <a n7n:a +6s en e3 o3>49o0 -7eran :7a3es -7esen 3as >4:4s4t79es, 3a :479a9 9e
Ba;43on4a < s7s a3re9e9ores, es 9e:4r, !abilonia$ se,74r6 s4en9o e3 nN:3eo, e3 :entro :73t7ra3 9e3
8a.s, e 4n:37so, a s7s o?os, 9e3 +7n9o.
Y s4n e+;ar,o, +enos 9e 7n s4,3o 9es87s 9e s7 -7n9a:45n esta ,ran94osa e P4n+orta3Q
:onstr7::45n 8o3.t4:a, +4na9a 8or 3as 94sens4ones 4nternas < 3os ataR7es ene+4,os, :a<5 :o+o -r7ta
+a97ra en +anos 9e 3os :ass4tas, tos:os +onta@eses R7e Ja;.an ;a?a9o 9e 3a :or9433era 9e 3os
#a,ros, < 9e 3os R7e no sa;e+os ,ran :osa. Se a8o9eraron 9e e33a < 3a +ant7>4eron +7:Jo t4e+8o
;a?o s7 -r73a, s4n R7e se8a+os ;4en, a8arte 9e este 9o+4n4o, R7 8a8e3 8o3.t4:o 8re:4so 8794eron
9ese+8e@ar a33.. To9o s4n e+;ar,o 4n97:e a 8ensar R7e en a;so37to 8ara34=aron, n4 s4R74era
94s+4n7<eron, 3a a:t4>49a9 e:on5+4:a, s4n -renar +4 +o94-4:ar en na9a e3 8ro,reso, 3a :reat4>49a9
34terar4a o 3as ex8res4ones 9e 3a 4nte34,en:4a < 3a re-3ex45n, :ontent6n9ose, 8are:e ser, :on 9e?ar a3
8a.s en 7na es8e:4e 9e 3etar,o 8o3.t4:o < +434tar, R74=6s -a>ora;3e, 9es87s 9e to9o, 8ara 3a
8ro-7n94=a:45n < 3a +a97ra:45n.
D7rante ese s7e@o se:73ar, 4nterr7+849o 8or a3,7nos ;re>es < e-.+eros so;resa3tos <
ter+4na9o 8or 7na 94nast.a 3o:a3, 4n9e8en94ente < +6s a:t4>a, 9os o tres e3e+entos n7e>os, R7e
9eter+4nar6n s7 e>o37:45n -7t7ra, s7r,en en e3 8a.s.
Por 7n 3a9o, As4r4a, a3 Norte, ante e3 e+;ota+4ento < 3a 4n:a8a:49a9 9e Ba;43on4a, 3e>ant5 3a
:a;e=a, re:78er5 s7 ant4,7a 4n9e8en9en:4a < se :onst4t7<5 en re4no r4>a3 a3re9e9or 9e Ass7r, s7
8r4+era :a84ta3 Aree+83a=a9a 8or \a3J7KN4+r79 8o:o antes 9e3 DGE, < 9es87s 8or N.n4>e, a 8art4r
+6s o +enos 9e3 OEEB. A 8art4r 9e enton:es, Meso8ota+4a estar6 8o3.t4:a+ente 94>4949a0 Ba;43on4a
a3 S7r < As4na a3 NorteT < 3os 9os re4nos +anten9r6n Jasta e3 -4na3 re3a:4ones a+;4,7as, :7an9o no
9e:4949a+ente Jost43es. Pero s4 ;4en :on -re:7en:4a As4r.a ser6 3a +6s -7erte, esta >enta?a, 4n:37so
notor4a, no e+8a@ar6 n7n:a 3a ,3or4a < e3 8rest4,4o s4e+8re 4n94s:7t4;3es 9e Ba;43on4a, :onH
s49era9a, a3 +enos 8or 3os ;a;43on4os, :o+o 7na es8e:4e 9e :479a9 sa,ra9a < so;renat7ra3, en 7n
83ano 9e a3,7na +anera :5s+4:o0 3a +etr58o34s 9e to9o e3 8a.s.
Por otra 8arte, +43 a@os 9es87s 3os a+on4tas A88. "$ s.B, otros se+4tas, 9es:en949os a s7 >e=
9e3 Noroeste, en 7na 3ar,a se:7en:4a, -7eron :o+o s7s 8re9e:esores a 4ntro97:4rse en e3 8a.s. S7
3en,7a, e3 ara+eo, era ta+;4n 8e:734ar < 9e re:4ente -or+a:45n en 3a ,ran -a+434a se+.t4:a. Y se
es 4,7a3+ente e3 no+;re ,enr4:o R7e 3es 9a+os, a7n :7an9o s7 :on?7nto, exten949o en e3 t4e+8o,
4n:37.a 94>ersas 9eno+4na:4ones es8e:.-4:as < tr4;a3es, < en 8art4:73ar 3a +a3 :ono:49a 9e 3os
"
En 8art4:73ar, e3 1oema de Atra4ass$ o 9e El mu% sabio 7:+ Boottro, Lorsque les dieu= 5ai=aient >@llomme+
(%t4ologie m3so&otamienne$ Par.s, 1FDF, 88. GO s.B < L@A&o&3e de Gilgames$ :4t., 88. "G s.
1O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
caldeos A8. $DB. Tra.an :on e33os 7n tesoro0 e3 al5abeto$ P4n>enta9oQ, en S4r4aHPa3est4na s4n 979a,
a3re9e9or 9e 1GEE, < R7e s4+834-4:a;a extraor94nar4a+ente 3a es:r4t7ra, 8ero R7e s4e+8re 9es9eH
@aron 3os 3etra9os +eso8ota+4os, a7n :7an9o 33e,ara a 4+8onerse en e3 -7t7ro. Los 6ra+eos, 8or
3o 9e+6s, n4 3o 4+87s4eron n4 s4R74era 3o 8ro87s4eronT 3e?os 9e 9e?arse se97:4r < a;sor;er
-6:43+ente, :o+o s7s 8re9e:esores a+on4tas A88. "$ s.B, 8or 3a ;r433ante :4>434=a:45n 3o:a3, no se
9e?aron :aer en e33a 9es9e e3 8r4+er +o+ento, 8re-4r4en9o s7s tr4;7s A87es 97rante +7:Jo t4e+8o
:onser>aron ese r,4+en 9e >49aB a:a+8ar en 3a este8a, 4n:37so a 3a 87erta 9e 3as :479a9es. A
>e:es, s4n 94s4+73ar s7s 4nten:4ones +a3>o3as o :onR74sta9oras :on res8e:to a 3os :479a9anos, 3os
ata:a;an < saR7ea;an, 8ro>o:an9o, es8e:4a3+ente en Ba;43on4a AAs4r.a 8are:e Ja;er 8er+ane:49o
+6s a3 a;r4,o 9e e33osB, ,ran9es < 97ra9eros 9es5r9enes o :arn4:er.as, 8ert7r;a9ores 9e 3a >49a < 3a
8ros8er49a9. En rea349a9, ter+4naron 8or 4nte,rarse :on 3os 4n9.,enas, 8ero :on +a<or ret4:en:4a <
retraso R7e s7s 8re9e:esores a+on4tas, :on r4es,o a 3a 3ar,a 9e se9entar4=arse, en +a<or o +enor
+e949a, en 3os terr4tor4os es:o,49os. Pero s7 8resen:4a < s7s 4nter>en:4ones s7;<a:er6n en 3a
e>o37:45n 9e3 8a.s 97rante 7na 8arte 9e3 +43en4o R7e 3e R7e9a 8or >4>4r.
Los 8r4+eros s4,3os 9e 94:Jo +43en4o est6n o:78a9os 8or 3a ,3or4a < 3a o+n48oten:4a 9e3 re4no
as4r4o, ,rat4-4:a9o :on a3,7nos +onar:as enr,4:os, osa9os < -a>ore:49os 8or 3a s7erte0 3os
Psar,5n49asQ, entre e3 OE < e3 *EF. 'a:en te+;3ar a to9os 3os 87e;3os, 9e Ir6n a3 As4a Menor,
Jasta e3 re4no 9e Israe3 A;4en 3o sa;e+os 8or 3a B4;34aB < Jasta E,48to, 8or s7s 4+83a:a;3es
:a+8a@as an7a3es 9e :onR74sta, 8433a?e < saR7eo. Pero 3os esta9os +6s PeternosQ no son +enos
-r6,43es0 >e4nte a@os 9es87s 9e s7 -a+oso +onar:a Ass7r;an48a3 A**DH*OB, to9o se 9err7+;a en
As4r.a, en e3 8r4+er :JoR7e 9e Ba;43on4a, R7e, 9es9e s7 34;era:45n 9e3 9o+4n4o :ass4ta AJa:4a e3
11GEB, no Ja;.a 9e?a9o, :on a3,7nos 4nter>a3os, 9e re:78erar 3enta+ente 3as -7er=as, ,ra:4as, en
8arte, a 3a 4nte,ra:45n 9e e3e+entos 6ra+eos < :a39eos. N.n4>e :a<5 en e3 *EF, < 9e res73tas As4r.a
se en:ontr5 ;orra9a 8ara s4e+8re 9e 3a J4stor4a.
Pero, a 8esar 9e 3os es-7er=os < 3o,ros 9e so;eranos 9e3 :a34;re 9e Na;7:o9onosor II A*E$H
G*B, 3a ;re>e P94nast.a :a39eaQ A:o+o se 3a 9eno+4naB no 97r5 7n s4,3o en Ba;43on4a. La
9esa8ar4:45n 9e 3a 8re8on9eran:4a ;a;435n4:a era 4ne>4ta;3e ante e3 n7e>o 8o9er R7e se a3=a;a a3
Este, en Ir6n, :on 3a 94nast.a 8ersa 9e 3os aR7e+n49as. S7 8r4+er so;erano, C4ro e3 Gran9e AGGEH
G"EB, se a97e@5 s4n 94-4:73ta9 9e Meso8ota+4a, 4n:or8or6n9o3a 8ronto, a t.t73o 9e 8ro>4n:4a APsaH
tra8.aQB, 3a +6s r4:a < ,3or4osa 9e s7 4n+enso 4+8er4o. No entra;a en 3as :ost7+;res, < to9a>.a
+enos en e3 4nters 9e 3os 8ersas, 9e+o3er 8ara re4nar0 as. R7e J4:4eron to9o 3o 8os4;3e 8ara R7e 3a
>49a < 3a 8ros8er49a9 e:on5+4:a se +ant7>4eran en aR7e33a ant4,7a :o+ar:a < en aR7e33a
>enera;3e :73t7ra, :7<o 8rest4,4o, 3o,ros < ;r433ante= a9+4ra;an s4n reser>as. Pero Meso8ota+4a
no era <a 4n9e8en94ente, < 3e era 8or tanto +6s 94-.:43 sostener 8or s. so3a s7 ant4,7o < s7nt7oso
tesoro :73t7ra3. Co+en=a;a 4n:37so a 8er9er s7 3en,7a tra94:4ona30 -7e e3 ara+eo e3 8re-er49o 8or
C4ro, 4n:37so -rente a s7 8ro84o 494o+a, e3 P8ersa ant4,7oQ, 8ara Ja:er 9e 3 e3 nexo 9e 7n45n
34n,U.st4:a 9e s7 4+8er4o A88. "F s.B. A8ro>e:Jan9o este 8a8e3, esta 3en,7a se 4+83ant5 as. en
Meso8ota+4a, 9on9e :o+en=5 s4n 8r4sa 8ero s4n 8a7sa a ,anar terreno 8a:4ente+ente so;re e3
a:a94o, e3 :7a3, a3 :a;o 9e a3,7nos s4,3os, s7-r45 3a +4s+a s7erte R7e anta@o 3 Ja;.a 4+87esto a3
s7+er4o0 no s53o 3os a:a95-onos to+aron 9e 3os 6ra+eos 3os tr+4nos :73t7ra3es R7e a9a8taron a
s7 3en,7a, s4no R7e ta+;4n 3os :ert4-4:a9os 9e :onta;4349a9 < 3os P9o:7+entos :o+er:4a3esQ,
a7tnt4:os test4,os 9e 3a >49a :ot494ana, :o+en=aron a +en:4onar, 8o:o a 8o:o, 3os no+;res 9e 3os
a:tores 9e esa >49a, a3-a;et4=a9os en ara+eo, a3 +ar,en < a3 3a9o 9e 3os R7e se trans:r4;.an
s4e+8re en :ara:teres :7ne4-or+es.
Dos s4,3os so3a+ente 9es87s 9e C4ro, en e3 ""E, A3e?an9ro Ma,no, 7na >e= 9err4;a9a 3a
+on7+enta3 :onstr7::45n aR7e+n49a, se a8o9er5 a s7 >e= 9e3 8a.s entero, 4n:or8ora9o, 9es87s
9e s7 +7erte, a 7n n7e>o or,an4s+o extran?ero, e3 re4no 9e 3os se37:49as, 9e3 R7e Ba;43on4a <a no
era :a84ta3.
S4n 8er9er n7n:a 7n :4erto ;r433o, 8ero no :o+o e3 9e anta@o, Ba;43on4a se a8rox4+a
s7a>e+ente Ja:4a s7 -4n. Cas4 Ja o3>49a9o s7 a:a94o, ree+83a=a9o, :o+o era 9e es8erar, 8or e3
1D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
ara+eo en e3 7so :orr4enteT < e3 ,r4e,o, 3en,7a e+4nente 9e :73t7ra, se s78er8one, a3 +enos en 3a
:3ase :73t4>a9a, a3 ara+eo 8o873ar A88. "F s.B. E3 ant4,7o a:a94o, < s7 4nse8ara;3e s7+er4o, s53o
son :o+8ren949os < es:r4tos <a 8or a3,7nos ,r78os re97:49os, :a9a >e= +6s se:retos < a4s3a9os,
9e an:4anos er794tos, 3os Nn4:os en a8re:4ar < 8reser>ar s7 +a,n.-4:a Jeren:4a tres >e:es +43enar4a
9e re-3ex45n, :rea:45n, or9ena:45n < :o+8rens45n. Los a:onte:4+4entos 8o3.t4:os a8enas 9e;4eron
9e a-e:tar a estos e3e+entos a4s3a9os, n4 s4R74era, s4n 979a, e3 4n:en94o < 3a 9estr7::45n 9e
Ba;43on4a 8or 3os 8artos, >4:tor4osos < :onR74sta9ores, R7e +ar:a, en e3 1O, 3a 9estr7::45n
9e-4n4t4>a 9e esta :a84ta3 4n:o+8ara;3e0 a 8art4r 9e enton:es, no ser6 <a, :on s7 J4stor4a < s7 ,3or4a,
+6s R7e 7n -a;73oso re:7er9o, :a9a >e= +6s 3e?ano < ;orroso, s7+49o, en 8o:os s4,3os, en 7n
o3>49o 9os >e:es +43enar4o.
E3 9o:7+ento :7ne4-or+e +6s re:4ente, e3 N3t4+o es3a;5n 9e esta 3ar,a :a9ena, est6 9ata9o en
e3 a@o O$ 9e n7estra era, < es 7n Jer+t4:o < a7stero a3+anaR7e 9e astrono+.a. Con 3a +7erte 9e
s7 re9a:tor, to9a aR7e33a :4>434=a:45n >enera;3e < +a,n.-4:a :err5 3os o?os :on 3, so;re>4>4en9o
R74=6s en a3,7na +e949a AZ97rante :76nto t4e+8o[B 8or 3as tra97::4ones a3 ara+eo Ses 8os4;3eS
9e a3,7nas ,ran9es o;ras 9e s7 34terat7ra, o 8or 3a trans:r48:45n, en :ara:teres ,r4e,os, 9e a3,7nos
reta=os 9e s7 sa;er...
S4n e+;ar,o, :o+o >ere+os +6s a9e3ante A88. "" ss.B, R74=6, 4n:37so en e3 83ano re34,4oso,
a3,o 9e e33o so;re>4>45...
<>AG,A(A H>S"B,>6O2
N.B. Sa3>o 4n94:a:45n en sent49o :ontrar4o, to9os 3os 9atos :rono35,4:os :4-ra9os aR7. < en este
34;ro 9e;en nat7ra3+ente 3eerse :on 7n s4,no P+enosQ, 8or :orres8on9er a 3a 8o:a anter4or a
n7estra era A<a 3o 9e:.a+os en 8. 1G, n. 1B. Antes 9e3 s4,3o x>, 3as -e:Jas 9e;en, enten9erse :on
7nos +6r,enes 9e >ar4a:45n a+834os, tanto +6s :7anto +6s ant4,7as sean.

PRE'ISTORIA
A &artir del E3 terr4tor4o e+er,e 8o:o a 8o:o, 9e Norte a S7r, < to+a s7 :on-4,7ra:45n
C> milenio 9e ,ran >a33e entre e3 T4,r4s < e3 E7-rates. Se 87e;3a 9e etn4as 9es:ono:49as,
8ro:e9entes 9e 3os 33anos 9e3 Norte < 9e3 EsteT s4n 979a ta+;4n 9e se+4tas
>en49os 9e 3as -ran?as se8tentr4ona3es 9e3 ,ran 9es4erto s4r4oH6ra;e.
En el >C milenio Tras 3a 33e,a9a 9e 3os s7+er4os A9es9e e3 S79este, 8ro;a;3e+enteB, se esta;3e:e
7lo m#s tarde: el 8ro:eso os+5t4:o 9e :o+8enetra:45n < 9e 4nter:a+;4o +7t7os R7e :o+8one
la :4>434=a:45n +eso8ot6+4:a, R7e 8as5 r6849a+ente a3 r,4+en 7r;ano, 8or
re7n45n 9e 8o;3a9os 8r4+4t4>os en 8r4n:484o +6s o +enos a7t5no+os, en torno
a a,3o+era:4ones +6s 4+8ortantes.
ERA 'IST!RICA
1F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Hacia D?EE Pr4+era P4n>en:45nQ 9e 3a es:r4t7ra. A&oca 1rotodin#stica
?FEE-?DDE C479a9esHesta9o 4n9e8en94entes.
Pr4+era 94nast.a 9e Ur .
<inasta de Lagas+
?DDE-?GEE Pr4+er 4+8er4o se+.t4:o, -7n9a9o 8or Sar,5n e3 A&oca &aleoacadia
Gran9e0 dinasta de A//ad3+
In>as45n 9e 3os 27tU < t4e+8os 9e PanarR7.aQ.
?GEE-?EEE Re4no 9e Ur0 tercera dinasta de 9r Ao 9r >>>:+
Pr4+eras 33e,a9as 9e se+4tas a+on4tas.
?EEE-GH*E Re4nos r4>a3es. <inastas de >sin$ de Larsa$
de Esnunna$ de (ari+++
Pr4+eros so;eranos 9e As4r.a. A&oca &aleoasiria
1rimera dinasta de !abilonia A&oca &aleo- babilnica
7!abilonia >:$ 9es9e 1DF$.
GH*E-GIEE 'e,e+on.a 9e Ba;43on4a. 'a++7ra;4 A1OFH1OGEB
reNne a3re9e9or 9e Ba;43on4a a3 8a.s entero en 7n
re4no Nn4:o R7e +ant4enen s7s :4n:o s7:esores.
GIEE-GGEE In>as45n < 9o+4n4o 9e 3os :ass4tas, R7e s7+en a3 8a.s
en 3a 4na::45n 8o3.t4:a, R7e -a>ore:e 7n >4,oroso
9esarro33o :73t7ra3. Des9e e3 1"EE a8rox4+a9a+ente A&oca medioasiria
As4r4a, en torno a Ass7r :o+o :a84ta3, :ons4,7e
s7 4n9e8en9en:4a < a-4r+a s7 4+8ortan:4a.
GGEE-GEEE Pr4+eras 4n-43tra:4ones 9e se+4tas 6ra+eos
'a:4a e3 11EE, reno>a:45n 9e Ba;43on4a0
Segunda dinasta de >sin+
L7e,o, 37:Jas 8or 3a Je,e+on.a entre As4r.a
< Ba;43on4a. In:37so :7an9o sta ser6 8o3.t4H
:a+ente 9o+4na9a 8or aR733a, :onser>ar6
s4e+8re s7 8re9o+4n4o :73t7ra3.
1000-609 Pre8on9eran:4a 9e As4r.a, en torno a Ass7r, 37e,o A&oca neoasiria
\a3J7, < 9es87s N.n4>e. Los sargnidas
AAsara95n, Ass7r;an48a3B.
609.539 Ba;43on4a se er4,e en 97e@a 9e As4r.a, en e3 *EF A&oca neobabilnica
< >7e3>e a to+ar 3as r4en9as 9e3 8a.s0 <inasta caldea+
Pros4,7e 3a ara+e4=a:45n.
539.330 En e3 G"F Ba;43on4a es 9errota9a 8or e3 aR7e+n49a A&oca &ersa
C4ro, < Meso8ota+4a es 4n:or8ora9a a3 4+8er4o 8ersa.
S7 ara+e4=a:45n se 4ntens4-4:a.
""EH1"E En e3 ""E A3e?an9ro >en:e < s783anta a 3os 8ersas < A&oca sel3ucida
Ja:e 8asar to9o e3 Or4ente a 3a 5r;4ta :73t7ra3 Je3en.st4:a.
S7s s7:esores, 3os se37:49as, :onser>an e3 8o9er so;re
Meso8ota+4a.
I30-... Meso8ota+4a 8asa, en e3 1F, a +anos 9e 3os 8artos, ;a?o A&oca ars#cida
3a dinasta ars#cida+ E3 8a.s Ja 8er949o no so3a+ente
to9a a7tono+.a, s4no ta+;4n to9a s4,n4-4:a:45n rea3
8o3.t4:a < :73t7ra3. Co+4en=a otra era...
E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
LAS FUENTES Y LO QUE DE ELLAS SE PUEDE ESPERAR
A 3o 3ar,o 9e esta a>ent7ra tr4+43enar4a s7s a:tores, :o+o s7s :onte+8or6neos 9e otros 37,ares,
est6n to9a>.a 3e?os 9e Ja;er P9esen:anta9o e3 +7n9oQ, <, estan9o to9a s7 ex4sten:4a a:o+8a@a9a
s4e+8re 9e s7 re34,4os49a9, :as4 to9o 3o R7e nos Ja 33e,a9o 9e e33os 9e;e :ons49erarse
8r6:t4:a+ente :o+o 8os4;3e -7ente 9e :ono:4+4ento 9e esta re34,45n.
La 8arte +6s :o+83eta, 3a +6s 4+8res4onante, son 3os restos +ater4a3es 9e 3a 4n97str4a J7+ana0
<a:4+4entos < monumentos 4nn7+era;3es Aenten94en9o 8or e33o to9o 3o R7e 3os Jo+;res Jan
Je:Jo, +o94-4:a9o o 7t434=a9oB, R7e 3os arR7e53o,os Jan extra.9o, ex:e8:4ona3+ente 4nta:tos, o
:on 9e+as4a9a -re:7en:4a 9e,ra9a9os, 9e esta >4e?a t4erra, R7e 9es9e Ja:e :4ento :4n:7enta a@os
9estr48an :on a3e,r.a0 4+6,enes, 7tens434os, o;?etos, e94-4:4os < e+83a=a+4entos, :7<o :ar6:ter
sa,ra9o se 8er:4;e en o:as4ones :on ;astante :3ar49a9.
Pero s7 test4+on4o no es n7n:a es8ont6neo <, 8or 3a nat7ra3e=a +4s+a 9e 3as :osas, es s4e+8re
ret4:ente, 4+8re:4so, a+;4,7o s4 no -a3a=, < n7n:a 9a res87esta a 3os 8ro;3e+as. La estat7a +6s
;e33a, 3a +6s 4nta:ta, nos ense@ar6 R74=6s 95n9e se Ja;.a 49o a ;7s:ar 3a 94oHr4ta en 3a R7e se Ja;.a
ta33a9o, 8er+4t4n9onos 4n:37so 4n97:4r to9o 7n :o+er:4o as497o :on 3os 8osee9ores 9e3
<a:4+4ento, 8ero no res8on9er6 n7n:a 8or s. +4s+a a 3a 8re,7nta esen:4a30 ZR74n es[ Z8or R7
esta 4+a,en[... Los >est4,4os arR7eo35,4:os nos 4n-or+an +enos 9e 3o R7e nos 437stra 3o R7e nos es
ense@a9o en otras 8artes, 8ero t4enen so;re 3o9o 3a >enta?a 9e rest4t74r a esas rea349a9es s7s tres
94+ens4ones.
Las Nn4:as -7entes 8r4+eras, 4n94s:7t4;3es, 9eta33a9as e 4n94s8ensa;3es 9e esta 4n-or+a:45n R7e
o?a36 -7ese 4nte,ra3 son 3os documentos2 3os es:r4tos, R7e >eJ4:73an Jasta nosotros 3as
re8resenta:4ones 9e s7s a7tores < e3 e:o sor9o 9e s7s >o:es 9e 73trat7+;a. Gra;a9os
Ja;4t7a3+ente, en Meso8ota+4a, en ta;3433as 9e ar:433a 8oster4or+ente se:a9a o :o:49a S^e3
P8a8e3Q 9e3 8a.s_S, a 3a >e= res4stente < 9es+en7=a;3e, se Ja extra.9o 7na :ant49a9 sor8ren9ente
9e e33os, a +en79o en 7n 3a+enta;3e esta9o, 9e 3as 8ro-7n949a9es 9e esa t4erra en 3a R7e 9or+.an
9es9e Ja:e tanto t4e+8o. Na94e R7e <o se8a Ja Je:Jo Jasta 3a -e:Ja 7n :5+87to 9eta33a9oT 8ero,
en 7n :63:73o ,3o;a3, se 87e9e a-4r+ar s4n te+er49a9 R7e e3 nN+ero 9e 84e=as 9e to9os 3os ta+a@os
94s8ersas 8or 3os ,ran9es +7seos 9e3 +7n9o Ss4n :ontar, nat7ra3+ente, aR7e33as R7e en s7
8ro-7n9o se873:ro es8eran 8a:4ente+ente R7e se 3as saR7e 9e n7e>o a 3a 37=S 87e9e ron9ar 3a
res8eta;3e :4-ra 9e3 +e94o +4335n.
En :as4 :7a3R74era 9e esos 9o:7+entos, a7nR7e sea e3 +6s 8rosa4:o, se 87e9e en:ontrar
s4e+8re, 8or 3o +enos a3,7na re-eren:4a 4n94re:ta a3 +7n9o so;renat7ra3, s4 no a3,7na 4n-or+a:45n
re-erente a 30 8or e?e+83o, e3 no+;re 9e3 9est4natar4o 94>4no 9e 7na en7+era:45n 9e >4t7a33asT 3a
a37s45n a a3,7na 8rerro,at4>a 9e 7na 94>4n49a9, en +ater4a, 94,a+os, 9e 8rote::45n 9e3 ,ana9o
+enor o 9e ?7st4:4aT e3 en>.o a 7na -4esta +ens7a3T o ;4en, en 7n s4+83e no+;re 9e 8ersona A8. *1B,
3a ex8res45n 9e 7n sent4+4ento R7e 7n.a a3 8orta9or 9e ese no+;re :on s7 P8atr5nQ 9e 3o a3to. En
e3 :aso 9e Meso8ota+4a, e3 J4stor4a9or 9e 3a re34,45n no 9e;er.a, 87es, 9es8re:4ar na9a 9e ese
o:ano 9e es:r4t7ras, a7n :7an9o 3a ense@an=a R7e 87e9a sa:ar 9e e33as sea :on -re:7en:4a 9e 7na
+a,n4t79 +e94o:re, tr4>4a3 < <a :ono:49a. Por s787esto, s4 ;4en se t4ene en :7enta 3a 7n4>ersa3 4+H
8re,na:45n re34,4osa en aR7e3 t4e+8o 9e 3a :73t7ra < 9e to9a 3a >49a, s53o 7n :4erto 8or:enta?e 9e
e33as es 9e :ar6:ter -or+a3 < ex83.:4ta+ente re34,4oso...
De ta3es test4+on4os se :o+8one e3 est794o R7e aR7. se e3a;ora0 84e=as s4n nN+ero 9e +7<
>ar4a9a 8resenta:45n, en s7+er4o o a:a94o, en 8rosa o en >erso, < en :as4 to9os 3os P,neros
34terar4osQ enton:es :ono:49os < tra;a?a9os.
S4n 8reten9er en:errar3os en 3a 7n4>o:49a9 S87es 3as :osas, es8e:4a3+ente en este 9o+4n4o, no
son s7s:e8t4;3es 9e 3.+4tes 9e+as4a9o 8re:4sosS, a3,7nos 9e esos 9o:7+entos 4n-or+an so;re
1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
to9o 9e3 sentimiento religioso
J
2 3as 4nn7+era;3es ora:4ones, o-4:4a3es o 8r4>a9as, 3os J4+nos < 3os
:antos, :ora3es o a 7na so3a >o=, 94r4,49os a 3os re8resentantes 9e3 or9en so;renat7ra3 9e 3as :osas0
no s53o 3as 94>4n49a9es en s. +4s+as, s4no ta+;4n s7s 4+6,enes, 3os o;?etos 9e s7 :73to, s7s
res49en:4as, :osas a 3as R7e ext4en9en en a3,7na +e949a s7 :ar6:ter s7;34+e A8. 1$B. Otros
ex834:an so;re to9o 3as re&resentaciones R7e se Ja:.an 9e esos 8ersona?es sa,ra9os, s7
:o+8orta+4ento, s7s 8o9eres, s7 o-4:4o 9e :rea9ores, a9+4n4stra9ores < 8rote:tores 9e3 +7n9o <
9e 3os Jo+;res. Los +6s s4,n4-4:at4>os, < a +en79o +7< ex8res4>os, son 3os n7+erosos +4tos R7e
nos Jan 33e,a9o, 9e34;era9a+ente re9a:ta9os :o+o ta3es, o, a >e:es, so3a+ente e>o:a9os. Una
:ate,or.a a8arte, ;astante 4nes8era9a, 8ero :o+83eta+ente :onnat7ra3 a3 ,en4o +eso8ot6+4:o, son
3as 34stas < :at63o,os 9e no+;res 94>4nos, a >e:es 4nter+4na;3es < :7<o or9ena+4ento re-3e?a
nat7ra3+ente >er9a9eras e37:7;ra:4ones Pteo35,4:asQ A88. O ss.B. Otros es:r4tos, :a9a 7no a s7
+anera, tratan 9e 83antear < reso3>er 3os 8ro;3e+as 8art4:73ares re-erentes a 3as re3a:4ones 9e 3os
94oses :on 3os Jo+;res0 e3 9est4no 9e 3as :osas < 3os seres, o 3a 94-4:73ta9 ante e3 +a3 < 3a
9es94:Ja... Por N3t4+o, en e3 n4>e3 9e 3a &r#ctica religiosa$ e3 -or+a34s+o < 3a +4n7:4os49a9 9e
aR7e33as ,entes, no +enos R7e s7 re:7rso 7n4>ersa3 a 3a 87esta 8or es:r4to, Ja ser>49o 8ara R7e
33e,ara Jasta nosotros 7na a+834a 34terat7ra, no s53o 9e :onse?os < 94re:tr4:es 9e :on97:ta, s4no 9e
r4t7a3es, :on 9o:7+entos en 3os R7e se en:7entran +et4:73osa+ente :ons4,na9as < 9es,3osa9as, en
s7s +o+entos s7:es4>os, 3as +N3t483es :ere+on4as < r7t4nas or9ena9as 8or 3a 34t7r,4a.
Se@a3e+os 7na >e= +6s R7e esto no es +6s R7e 7n esR7e+a, < 3as :osas son +7:Jo +6s r4:as,
s7t43es, >4>as e 4nes8era9asT :a9a 7na 9e estas :ate,or.as 34terar4as 87e9e -6:43+ente a8ortar
test4+on4os 4+8re>4stos, +7< 94-erentes 9e 3o R7e en 7n 8r4+er +o+ento es8erar.a+os en:ontrar0
7n :ere+on4a3 R7e nos 9es>e3a 7na 8art4:73ar49a9 +4to35,4:a, 7n :anto a 3a ,3or4a 9e 7n 94os, o 7n
+4to, R7e nos re>e3an 7na 34t7r,4a R7e 3e esta;a reser>a9a...
Las 84e=as 9e esa ,enerosa 9o:7+enta:45n :orres8on9en a to9as 3as e9a9es 9e 3a J4stor4a 9e3
8a.s < 9e s7 re34,45n. A8arte 9e a3,7nos no+;res 8ro84os 9e 8ersonas, atest4,7a9os 9es9e 3os
:o+4en=os 9e3 ter:er +43en4o, 3as +6s ant4,7as 9atan a8rox4+a9a+ente 9e3 a@o *EE0 -ra,+entos
9e :6nt4:os re34,4osos < ora:4ones, 9e +4tos, r4t7a3es o :onse?os 9e sa;497r.a en 3en,7a s7+er4a <
:7<a anota:45n 8or es:r4to es to9a>.a 4+8er-e:ta, 3o R7e Ja:e 4nse,7ra, s4 no 4+8os4;3e, s7 :o+H
8rens45n. Se trata 9e to9o 7n cor&us 9e 7nas :7atro:4entas o R74n4entas ta;3433as < -ra,+entos,
exJ7+a9as en 3os e+83a=a+4entos arR7eo35,4:os 9e &ara Aen otro t4e+8o S7r788aYB < 9e Te33
A;UHSa3a;.J, en Meso8ota+4a 9e3 S7r, < R7e :on-4,7ran e3 +6s ant4,7o :on?7nto 34terar4o
:ono:49o en e3 8a.s < en e3 +7n9o. En e3 otro extre+o 9e3 :a+4no, 3os N3t4+os textos :7ne4-or+es
:orres8on9en +6s o +enos a3 :o+4en=o 9e n7estra era, < se trata :on -re:7en:4a 9e :o84as o
ree94:4ones 9e o;ras +6s ant4,7as o e37:7;ra:4ones :4ent.-4:as. En este 4nter+4na;3e 9es834e,7e,
3os test4+on4os no son s53o 9e to9as 3as 8o:as, s4no ta+;4n 9e to9os 3os 37,ares, 9e 3a +4s+a
Meso8ota+4a < 9e terr4tor4os a9<a:entes0 no Ja< s4t4o ex:a>a9o Sa8arte 9e aR7e33os R7e se
re+ontan a 3a 8reJ4stor4a, antes 9e 3a es:r4t7raS R7e no nos Ja<a entre,a9o re,73ar+ente ta;3433as
< otras 4ns:r48:4ones :7ne4-or+es, 9e -or+a entera+ente a=arosa.
Por 4+8res4onante R7e sea, ta3 a;7n9an:4a 9e 9o:7+entos, s4 se re-3ex4ona so;re e33o, no es
e>49ente+ente ,ran :osa res8e:to a to9o 3o R7e se :ons4,n5 &or escrito en aR7e3 8a.s, no +enos
es:r4;49or R7e >enera;3e, en e3 :7rso 9e s7 3ar,a J4stor4a, a7nR7e s53o sea en e3 6+;4to 9e 3as
8reo:78a:4ones re34,4osasT < aNn s4,n4-4:a +enos res8e:to 9e to9o 3o R7e a33. -7e Je:Jo, re8ensa9o
o dic4o$ 87esto R7e ?7nto a 3a tra94:45n es:r4ta se +anten.a 7na tra94:45n ora3, +7:Jo +6s r4:a <
torren:4a3, < +7:Jo +6s ant4,7a ta+;4n. Por no Ja;3ar +6s R7e 9e 3as es:r4t7ras, no s53o no
tene+os todo$ n4 +7:Jo +enos, s4no R7e 3o R7e nos Ja 33e,a9o se en:7entra -43tra9o 8or 7n tr483e
a=ar a:7+73a9o0 e3 9e 3a :ons4,na:45n 8or es:r4to, 87es no todo se anota;a en 3as ta;3433as, <
+7:Jos 9atos 4+8ortantes, o e>49entes, n7n:a -7eron anota9os, s4n 979a 8or esa +4s+a ra=5nT e3
9e 3a :onser>a:45n 9e 3as ta;3433as es:r4tas0 Z:76ntas, a +er:e9 9e 3os s4,3os, en:erra9as en s7s
se873:ros, no se Ja;r6n :on>ert49o en 8o3>o[T <, 8or N3t4+o, e3 9e3 Ja33a=,o 9e 3o R7e R7e9a0 e3
$
1ase es8e:4a3+ente e3 :a8.t73o s4,74ente, < 3as :4tas 9e 3as 88. 1** ss.

Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
s7;s7e3o 9e3 Or4ente Pr5x4+o est6 re83eto 9e r4R7e=as 4n4+a,4na;3es, < e3 +enor ,o38e 9e 84R7eta
87e9e 9ar 37,ar a 9es:7;r4+4entos 4nes8era9os, 4n:37so, en o:as4ones, re>o37:4onar4os. N7estra
9o:7+enta:45n se enr4R7e:e :onstante+ente, < a >e:es :on ar:J4>os enteros0 R74n:e +43 o
94e:4s4s +43 ta;3433as exJ7+a9as 9e 7n ,o38e en E;3a, Ja:e 8o:os a@os, < otro tanto en Mar4, a
8art4r 9e 1F"", en a3,7nas :a+8a@as 9e ex:a>a:45n.
N7estra 4n-or+a:45n es 8or tanto s4e+8re 4n:o+83eta < 8ar:4a3, 3o R7e nos s7strae :ant49a9 9e
9atos e>ent7a3+ente :a84ta3es, 9e to9os 3os t4e+8os < to9os 3os 37,aresT < en 8art4:73ar 8ara to9o
3o R7e se re-4ere a 3os Por.,enesQ. La +a<or 8arte 9e 3os art.:73os -7n9a+enta3es 9e3 s4ste+a 9e 3a
:73t7ra, < 8or tanto ta+;4n 9e 3a re34,45n, en ese 8a.s 4n>entor < 7t434=a9or 8r594,o 9e 3a es:r4t7ra,
ante:e9en a esta N3t4+a, R7e 8or 3o 9e+6s no s78r4+45 na9a 9e 3a ora349a9, s4e+8re +6s r4:a R7e
aR733a. Un +4to, 7n r4t7a3, t4enen tras 9e s. S< a s7 3a9oS s4,3os 9e tra94:45n ora30 t6:4ta,
4na8rens4;3e, < 9e 3a R7e ?a+6s sa;re+os na9a. En e3 :7rso 9e 3os s4,3os a 3os R7e, a >e:es, < :on
8ars4+on4a, tene+os a::eso, 3as :osas, nat7ra3+ente, -7eron :a+;4an9o +6s o +enosT 8ero nos
-a3tan +7:Jos ?a3ones 9e esta e>o37:45n < n4 s4R74era tene+os s4e+8re +ater4a3 :on e3 R7e
4+a,4nar o en e3 R7e a8o<ar J485tes4s ra=ona;3es 8ara 8a34ar n7estras :aren:4as, < :on -re:7en:4a
nos >e+os o;34,a9os a 8er+ane:er :on 3os ;ra=os :a.9os, 4+8otentes < 8er83e?os, ante 7n texto
R7e no R74ere Ja;3ar < +7:Jo +enos 9e:4r3o to9o.
In:37so 3a :rono3o,.a R7e Ja 8res4949o este 9esarro33o 4n-4n4to S< a7nR7e e3 esR7e+a ,enera3
Ja<a s49o, a -4n 9e :7entas, esta;3e:49o :on s7-4:4ente se,7r49a9 A88. "F ss.BS s4,7e s4en9o
9e+as4a9o 4n:4erta, 4n:37so 4+8os4;3e 9e 9eter+4nar, :7an9o se trata, 8or e?e+83o, 9e s4t7ar en s7
+o+ento 9e na:4+4ento :7a3R74era 9e 3os 9o:7+entos R7e no -7eron -e:Ja9os, o 4n:37so R7e 3o
-7eron, 8or s7 re9a:tor0 87es 87e9e ser re3at4>a+ente -6:43 s4t7ar en e3 t4e+8o, +e94ante e3 exa+en
9e 3a es:r4t7ra, 3a 8a3eo,ra-.a, 3a 3en,7a < e3 >o:a;73ar4o, es8e:4a3+ente, 3a &ie'a R7e tene+os
entre 3as +anos, 8ero Z:76n9o, :5+o, 8or R74n, 8or R7, -7e com&uesta 3a obra as. trans:r4ta <
nor+a3+ente an5n4+a[ Eso se nos es:a8a, < a +en79o en 9etr4+ento 9e n7estro :ono:4+4ento
+6s exa:to 9e 3as eta8as, 3os +o+entos, 3os >4ra?es < e3 9esarro33o 9e 3as 49eas < 3as :osas. Y eso
nos Ja:e ta+;4n 4+8os4;3e 7na >er9a9era se:7en:4a :rono35,4:a, 7na a7tnt4:a J4stor4a, no 94,o
s4R74era 9e 3a re34,45n +eso8ot6+4:a, s4no, +6s o +enos, 9e to9o 3o R7e 3a :o+8one.
&4na3+ente, 3a N3t4+a ;arrera, 3a +6s 4n-ranR7ea;3e < 3a R7e nos :4erra >er9a9era+ente e3 8aso
a esa ant4,7a :479a9e3a, es 8re:4sa+ente, a 8esar 9e 3os Bae9eYer < 3as 4n-or+a:4ones s4n nN+ero
R7e 9e e33a ten,a+os, e3 enor+e J4ato R7e 3os s4,3os Jan ex:a>a9o entre esos >4e?os an:estros <
nosotros. La re34,45n, en 8art4:73ar, est6 7n49a, < 8or 4n-4n4tos 3a=os >4s:era3es, a 3a :73t7ra entera,
a 3a +enta349a9, a 3a >4s45n 9e 3as :osas < a 3os sent4+4entos R7e stas Ja:en na:er, a 3os re:7er9os
:o3e:t4>os, a3 4+a,4nar4o, a3 s4ste+a 9e >a3ores, a 3os 4n-4n4tos 9eta33es 9e 3a >49a :ot494ana 9e s7s
-4e3es, < R7e <a no son, o n7n:a Jan s49o, es8ont6nea+ente, 3os n7estros, 4n:37so s4 9e;e+os
re:ono:er3os en e3 or4,en 9e 3os n7estros. Lo R7e 4+8res4ona;a < +ar:a;a a 3os +eso8ota+4os 9e
anta@o, 3o R7e 3es :on+o>.a, 3o R7e 3es sa3ta;a a 3os o?os, no nos a-e:ta <a 9e +anera 4n+e94ata,
no nos Ja;3a <a :o+o a e33os, < 87e9e 4n:37so 8asarnos 4na9>ert49o. Lee+os 3os +4s+os textos,
3as +4s+as -rases, 3as +4s+as 8a3a;ras, 4n:a8a:es 9e rea::4onar es8ont6nea+ente :o+o e33osT 3os
re8ensa+os :on +6s o +enos 4ns4sten:4a < 3os en>o3>e+os :on 8esa9os < er794tos :o+entar4os
R7e S:as4 8o9e+os estar se,7rosS no nos 8ro8or:4onan to9o 3o R7e e33os en:ontra;an 9e entra9a
< s4n es-7er=o. C7a3R74era R7e est -a+434ar4=a9o :on 7na 3en,7a extran?era, so;re to9o s4 est6 a3,o
a3e?a9a 9e 3a n7estra, sa;e R7e n4n,7na 8oes.a, 4n:37so n4n,7na 8rosa, es >er9a9era < tota3+ente
tra97:4;3e, n4 s4R74era 8esa9a+ente 8ara-rasea9aT < 7n J4stor4a9or ser4o 9e;er.a s4e+8re ser
:ons:4ente 9e 3os 3.+4tes 9e 3o R7e Ja a8ren949o, so;re to9o :7an9o no se trata 9e ;ana349a9es, 9e
tr74s+os...
ZA R7 >4enen 87es, a -4n 9e :7entas, estas ser4as reser>as, R7e era Jonra9o re:a3:ar, 8ara
Ja:er :ontra8eso a 3a a;7n9an:4a 9e n7estros test4+on4os[ A re:or9ar R7e to9o :ono:4+4ento 9e 3o
Otro, en ,enera3, < +6s 8re:4sa+ente en este :aso, 9e 3oHOtroHenHe3H8asa9o, s4, R74ere ser
8ro-7n9o, .nt4+o, >4>o < :o+83eto, no es +6s R7e 7na R74+era. No Ja< R7e :on-7n94r
"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
conocimiento 4istrico :on conocimiento inmediato+ No so3a+ente no tene+os -or+a 9e sa;er3o
to9a, 9e3 8asa9o, s4no R7e 3o R7e 9e 3 a8ren9e+os, >4sta 3a 94stan:4a en e3, t4e+8o, 3a 4nte34,en:4a
< 3a :73t7ra, 3a 3en,7a < e3 8ensa+4ento, so+os, :o+83eta+ente 4n:a8a:es 9e P:a8tar3oQ :o+o
R74enes 3o >4>.an :o+a 8resente0 4ne>4ta;3e+ente 3e 4n:or8ora+os 9e+as4a9o 9e 3o n7estro. Ex4ste
s4e+8re, -or=osa+ente, entre e33os < nosotros, 7n 9es-ase +6s o +enos extenso, 4n-ranR7ea;3e <
R7e :o+8ensa+os ;4en R7e +a3 :on 3os +e94os 9e R7e 94s8one+os. Po9e+os >er3es 9es9e 3e?os,
:o+o, :on anteo?os en 3a 94stan:4a, :o+o s4 est7>4eran en 3a otra or433a 9e 7n, ,ran r.o, 8ero :on 3a
4+8os4;4349a9 9e a:er:ar3os a nosotros, to:ar3os, o3er3os. Eso es 3o R7e o3>49an :on -re:7en:4a 3os
a7tores SP-435so-osQ, antro853o,os, 8s4:53o,osS 9e s4ste+as +6s o +enos a3a+;4:a9os 9e
ex834:a:45n 9e 3as P+enta349a9esQ, tanto 9e Jo< :o+o 9e a<er < antea<erT :onstr7<en < 94-7n9en
ta3es s4ste+as, 9e -or+a +6s ;4en os:7ra, 8or 3o 9e+6s, < en 3a es8e:73a:45n +6s :o+83eta, 3o R7e
no a:3ara na9a, s4n 3a +enor 8er:e8:45n 9e3 J4ato 4ne>4ta;3e R7e s7r,e entre 3as ,entes < 3os s4,3os,
s4n e3 +enor sent49o J4st5r4:o. ^Son, ;7enos 7to84stas_
No 3o es +enos, 8ero a3 re>s, 8or 9e:4r3o as., R74en a8ro>e:Ja;a estas :aren:4as < :a7te3as,
e>49ente+ente -7n9a9as, 8ero R7e s53o 8o9r.an o;sta:734=ar 7n 8ro<e:to 9e+as4a9o a+;4:4oso <
R74+r4:o 8ara a-4r+ar R7e Pno se 87e9e, < no se 9e;er.a, 4ntentar 7na 8resenta:45n s4ste+6t4:a 9e
3a re34,45n +eso8ot6+4:aQ, :o+o es:r4;.a, en 1F*$, L. O88enJe4+ AO88enJe4+, 1F*$, 1OB.
L7:Ja;a :ontra +o34nos 9e >4ento0 na94e, :on sent49o :o+Nn < >4en9o 3as :osas :o+o son 8o9r.a
a+;4:4onar ?a+6s, :on a3,7na ser4e9a9, 7na 8retens45n se+e?ante. Por otra 8arte, < estr4:ta+ente
Ja;3an9o, 3o +4s+o 8o9r.a 9e:4rse sa379a;3e+ente 9e :7a3R74er re34,45n, ant4,7a < o3>49a9a, o
:onte+8or6nea < >4>a, :o+en=an9o 8or 3a n7estra.
A3 -4na3 9e este tra;a?o, s4 33e,a Jasta aJ., e3 3e:tor 8o9r6 9e:494r s4 >er9a9era+ente tene+os
R7e ren7n:4ar 8or :o+83eto a Ja:ernos 7na 49ea 9e 4istoriadores$ % no de testigos$ 9e esta ant4,7a
re34,45n.
P7esto R7e, s4n Ja;3ar 9e 3as re97:49as 94+ens4ones 9e este 8eR7e@o 34;ro, :7an9o 7n ,r7eso
>o37+en a8enas ;astar.a 8ara 7na ex8os4:45n :on>en4ente+ente n7tr49a, 9e;e+os 9ar :7enta tanto
9e 3a sor8ren9ente r4R7e=a 9e n7estras -7entes :o+o 9e 3as 4n:o+8ara;3es 3a,7nas < os:7r49a9es,
no ser.a ra=ona;3e es8erar otra :osa R7e 7na 8resenta:45n ,enera3 9e3 s4ste+a re34,4oso
+eso8ot6+4:o < 7na 4n>est4,a:45n, ante to9o, 9e3 es&ritu R7e 3a an4+a;a, re-3e?an9o so3a+ente
a3,7nos ras,os < >4ra?es s4,n4-4:at4>os 9e s7 3ar,a tra<e:tor4a. Detenerse :on 4ns4sten:4a en 7na
9eter+4na9a 8o:a o :ate,or.a so:4a3 o :73t7ra3 ser.a ex:es4>o < te+erar4o0 Z3a Pre34,45n o-4:4a3Q o
3a Pre34,45n 8r4>a9aQ[, Z3a 9e 3os P3etra9osQ S3os Nn4:os, 9es87s 9e to9o, 9e 3os R7e 9a
test4+on4o 4n+e94ato to9o 3o R7e Ja s49o 87esto 8or es:r4to en e3 8a.sS o 3a 9e3 P87e;3oQ[ Pero
ZR7 87e;3o[, 87es 3os an5n4+os :a+8es4nos < 8astores 9e3 4nter4or 9e3 8a.s ta+;4n -or+a;an
8arte 9e 3, a s7 +aneraT Z3a 9e R7 :479a9 o R7 8ro>4n:4a0 E;3a, Mar4, As4r.a...[, Z3a 9e 3os
N3t4+os t4e+8os, 3a 9e 3a 8o:a se37:49a, 3a 9e 3a 8o:a aR7e+n49a, P:a39eaQ, neoHas4r4a, :ass4ta,
8a3eoH;a;435n4:a, neos7+er4a, 8a3eoHa:a94a...[ Y ser.a tanto +6s te+erar4o :7anto R7e no ex4ste
aJ., :o+o a3,7nos 8reten9en 4+8r79ente+ente 9ar a enten9er, re34,4ones 94st4ntas, s4no so3a+ente
esta9os s7:es4>os 9e3 +4s+o s4ste+a re34,4oso, 4,7a3 R7e a tra>s 9e n7estra 4n-an:4a,
a9o3es:en:4a, +a97re= < >e?e=, se,74+os s4en9o en >er9a9 3a +4s+a 8ersona, s4+83e+ente
enr4R7e:49a o e+8o;re:49a...
Por e?e+83o, s4 3as 8a3a;ras t4enen 7n sent49o, 7na Pre34,45n s7+er4aQ no ser.a s4R74era
8ensa;3e s4no en 7n a3ar9e 9e ret5r4:a o 9e 8res7n:45n. No s53o :7an9o, :o+o es +4 :aso, no se es
>er9a9era+ente s7+er53o,o, s4no en ,enera3. Co+83eta+ente a4s3a9os, en to9os 3os 83anos, < en
8r4+er 37,ar :73t7ra3 < 34n,U.st4:o, a 94-eren:4a 9e 3os se+4tas A8. "1B, no en:ontra+os a 3os
s7+er4os +6s R7e en Meso8ota+4a, en 83eno :7arto +43en4o, s4n 979a, < <a +7< >eros.+43+ente
en estre:Jo :onta:to :on extran?eros 9es:ono:49os, < so;re to9o :on 3os a:a94os se+.t4:os,
8re8aran9o ?7ntos, 8or 7na es8e:4e 9e os+os4s re:.8ro:a, esa e3e>a9a :4>434=a:45n J.;r49a R7e
9e;.a ser ,3or4a 9e to9os. Preten9er 49ent4-4:ar < ex8oner :on 7n +.n4+o 9e r4,or e3 s4ste+a
re34,4oso 8art4:73ar 9e 3os s7+er4os es 7n 8ro<e:to 9e 7n :an9or tan ex:es4>o :o+o R7erer Ja:er
$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
otro tanto :on 3os a:a94os 9e 3a 8o:a, 4,7a3+ente so+et49os a3 +4s+o 8ro:eso 9e a:73t7ra:45n, <
en :onse:7en:4a 9e a3tera:45n :73t7ra3, no +enos R7e :on 3os otros se+4tas. A8enas 8o9e+os,
t.+49a+ente, re:o,er < et4R7etar 3os -ra,+entos 94s8ersos 9e s787estos sumerismos A3o +4s+o,
8or otra 8arte, R7e 9e acadismos o 4n:37so semitismos: culturales$ :o+o s4 -7eran restos
es8ar:49os 9e 7na ant4,7a 4+a,en Je:Ja a@4:os. To9o 3o R7e +o9esta+ente 8o9e+os :onse,74r es
esto0 8art4en9o 9e 3a :73t7ra < 3a re34,45n 9e Meso8ota+4a ta3 :o+o 3as :ono:e+os, es 9e:4r, <a
:onst4t749as o en :a+4no 9e estar3o, 9es:7;r4r 3os ras,os R7e :orres8on9er.an +6s ;4en a 3o R7e
:ree+os sa;er, 8or otra 8arte, 9e 3a re34,4os49a9 se+.t4:a < a:a94a, < atr4;74r, 8or :on?et7ra, a 3os
s7+er4os aR7e33o R7e 94>er,e 9e+as4a9o 9e e33os, < R7e :ree+os tener a3,7na ra=5n 8ara
4+87tar3es, :o+o 3a r4R7e=a 9e3 8ante5n A88. *D ss.B o 3a 4+8ortan:4a 9e3 r4t7a3 34tNr,4:o A88. 1$$,
1$F, et:.B.
Pare:e, 87es, +7:Jo +enos 8res7nt7oso < +7:Jo +6s ra=ona;3e, en e3 83ano re34,4oso < en
to9os 3os 9e+6s, to+ar aR7. :o+o o;?et4>o 8r4n:48a3 3o R7e <o 33a+ar.a e3 es8.r4t7 < 3as 3.neas 9e
-7er=a 9e 3a re34,45n +eso8ot6+4:a :o+o ta3, 7na >e= R7e <a se Ja :onst4t749o :73t7ra3+ente < R7e
Ja entra9o en 3a J4stor4a. Meso8ota+4a er4,45 7na e3e>a9a :4>434=a:45n 8ro84a < 7na re34,45n
a:or9e :on e33a0 es esto, en s7s ,ran9es 8ar6+etros < en s7 estr7:t7ra, 3o R7e Ja< R7e 4ntentar
en:ontrar < :o+8ren9er en 3a +e949a en R7e 8o9a+os, tra;a?an9o 4nte34,ente+ente so;re 3o R7e
nos R7e9a 9e e33a, es 9e:4r, tratan9o 9e re97:4r en 3o 8os4;3e, 8or s4+8at.a < 7na :4erta a-4n49a9, 3a
4n-ranR7ea;3e 94stan:4a R7e nos se8ara 9e esos ant4R7.s4+os +4e+;ros, <a 94-7ntos, 9e n7estra
-a+434a.

EL SENTIMIENTO RELIGIOSO
"ES">(ON>OS
Pr4+ero en e3 or9en 35,4:o 9e3 an634s4s 9e 7na re34,45n, e3 sent4+4ento re34,4oso A88. " ss.B 3a
4+8re,na < or9ena, :on-4r4n9o3e s7 49ent49a9, se8ar6n9o3a 9e 3as otras < :ontr4;7<en9o a Ja:er 9e
e33a >er9a9era+ente 3o R7e es. Antes 9e entrar en este enor+e te+83o en 9es7so, 9e;e+os
8ro:7rarnos s7 :3a>e, 4n94s8ensa;3e s4 no R7ere+os 8er9ernos en e3 3a;er4nto.
Los ant4,7os +eso8ota+4os no ex834:4taron o 9e-4n4eron en n4n,7na 8arte, a3 +enos en 3o R7e
Ja 33e,a9o Jasta nosotros, 3a re34,4os49a9 R7e 3es era 8e:734ar. De;e+os 9e97:4r3a, to+6n9o3a a336
9on9e a-3ora, < 8r4n:48a3+ente en 3os es:r4tos en 3os R7e s7s 9e>otos ex8resa;an 9e +anera +6s
:3ara s7s e+o:4ones -rente a 3os o;?etos so;renat7ra3es 9e s7 a9Jes45n0 3as ora:4ones < 3os :antos,
9e a3a;an=a o :e3e;ra:45n A88. 1* ss.B. 1ere+os a :ont4n7a:45n a3,7nas +7estras Ase en:ontrar6n
ta+;4n otras, aR7. < a336, es8e:4a3+ente en 3as 88. 1** ss.B, to+a9as 7n 8o:o a3 a=ar 9e3 >asto
e7:o3o,4o 3o:a3.
To9a>.a no 4n4:4a9o en +7:Jos 9e 3os 9atos :on:retos 9e esta re34,45n ant4,7a < ex5t4:a, e3
3e:tor Jar6 ;4en en no -4?arse 9e+as4a9o en 3os 9eta33es Aen 8art4:73ar no+;res < t.t73os 94>4nosB,
8or e3 +o+ento en4,+6t4:os a s7s o?os, :ontent6n9ose :on +antener 7na a:t4t79 9e :o+7n45n, 8or
7na es8e:4e 9e s4+8at.a s4e+8re 4n94s8ensa;3e en 3a J4stor4a 9e 3os Jo+;res :on 3os sent4+4entos
R7e ante to9o tra97:en estas 4+83ora:4ones < a3a;an=as. Una >e= +e?or 4n-or+a9o, s4 3as R74ere
re3eer, en:ontrar6 en e33as 7n +a<or sent49o.
Por s7 +4s+a or4enta:45n, < s7 :on94:45n ex4sten:4a3, to9as son
G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
8ot4:as. AJora ;4en, 3os +eso8ota+4os 9e anta@o, :on 8o:as ex:e8:4ones, no Jan 8asa9o n7n:a
8or ser ,ran9es 3.r4:os, +6s ;4en 836:49os 9e te+8era+ento e 4n:34na9os a3 -or+a34s+o, R7e se
o;ser>a en 3as 8a3a;ras, -rases, 4+6,enes < e8.tetos re4tera9os. In:37so a tra>s 9e esos :34:Js, 9e
esa 8esa9e= < 94-4:73ta9 8ara e3e>arse 9e3 s7e3o, se re:ono:er6 s4n e+;ar,o -6:43+ente 3o R7e, en
8resen:4a 9e 3os seres 9e 3o a3to, o;?eto 9e s7 re34,4os49a9, Ja:.a >4;rar s7 a3+a.
Al dios An7
Tene+os aR7., en 8r4+er 37,ar, 7na 4n>o:a:45n 94r4,49a a Anu$ 94os so;erano, 8a9re < -7n9a9or 9e
3a 94nast.a 94>4na. Es ;434n,Ue0 e3 texto s7+er4o a3terna :on s7 tra97::45n a:a94a. Se 9e;.a 9e
re:4tar en e3 :7rso 9e 7na :e3e;ra:45n en Jonor 9e ese a3t.s4+o 8ersona?e. E3 8r4n:484o < e3 -4na3 se
Jan 8er949o A:orres8on9en a3 se,7n9o +43en4oB.
1
G
... ^TN eres R74en 8osee 3as 4ns4,n4as rea3es,
Pr.n:48e 9e 3os 94oses_
T7 8a3a;ra s4enta a7tor49a9
en e3 :onse?o 9e 3os 94oses s78re+os.
G OJ Se@or 9e 3a t4ara ;r433ante
R7e 4rra94a 7n res83an9or +ara>433oso,
TN R7e :a;a3,as 3os ,ran9es :4:3ones,
:o+o 8r.n:48e en 84e so;re e3 no;3e estra9o rea3.
1E Los 94oses :e3estes es:7:Jan
t7s 8a3a;ras so;eranas,
< to9os 3os 94oses 4n-erna3es
t4e+;3an :7an9o se a:er:an a t4.
To9os 3os 94oses a t7 >o= se 4n:34nan
:7a3 :a@as a=ota9as 8or 3a tor+enta.
1G S4 t7 8a3a;ra to9o 3o arrastra, :o+o e3 >4ento,
ta+;4n Ja:e R7e 8ros8eren 3os 8astos < 3as a,7a9as.
A t7 >o=, 4n:37so en-7re:49os,
>7e3>en 3os 94oses a s7 +ora9a.
27e se a:erR7en a T4 to9os 3os 94oses
9e3 C4e3o < 3a T4erra,
E :on s7s 8resentes < o-ren9as.
R.3 27e to9os 3os re<es te tra4,an s7s 8esa9os tr4;7tos.
27e to9os 3os 87e;3os,
en 84e, :a9a 9.a, ante T4,
te o-re=:an s7s o;3a:4ones,
s7s a:tos 9e a9ora:45n, s7s ora:4ones...
ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, 1ED s.B
A En343
Co+87esto :o+o +7< tar9e a -4na3es 9e3 ter:er +43en4o, < en 3en,7a s7+er4a, Je aR7. 7n ;re>e
8asa?e 9e 7n J4+no 34tNr,4:o 94r4,49o a3 so;erano 9e 3os 94oses < 3os Jo+;res.
G
Las :4-ras R7e -4,7ran, ;4en en e3 +ar,en 9e 3os 8oe+as, ;4en 4nsertas en 3os 9o:7+entos en 8rosa, no t4enen otra
7t4349a9 R7e a<79ar e>ent7a3+:nt: a3 3e:tor a 3o:a34=ar estos textos en s7s 94>ersas e94:4ones.

*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
1 ^EnlilK Le?os 33e>a s7 a7tor49a9,
s7;34+e < santa es s7 8a3a;ra. ,
I+8res:r48t4;3e es 3o R7e /3 9e:49e.
&4?a 8ara s4e+8re e3 9est4no 9e 3os seres.
S7s o?os es:r7tan 3a t4erra entera,
< s7 res83an9or 8enetra Jasta 3o +6s Jon9o 9e3 8a.s.
G C7an9o e3 >enera;3e Enlil se 4nsta3a +a?est7oso
so;re s7 Trono sa,ra9o < s7;34+e,
:7an9o e?er:e 9e ex:e3sa +anera
s7s 8o9eres 9e Se@or < 9e Re<,
3os otros 94oses se 8rosternan ante /3
< a:atan s4n 94s:7t4r s7s 5r9enes.
1E Es e3 Gran < Po9eroso So;erano
R7e 9o+4na e3 C4e3o < 3a T4erra,
R7e to9o 3o sa;e < to9o 3o :o+8ren9e...
A&a3Yenste4n, 1FGF,1.11 s.B
A EnY4
Co+o 8r53o,o 9e 7n +4to en s7+er4o, 9e -4na3es 9e3 ter:er +43en4o s4n 979a, < R7e ex834:a :5+o e3
+7n9o -7e or,an4=a9o 8or En/i AR7e 3os a:a94os 33a+ar6n Ea:$ e3 94os +6s 4n,en4oso, +6s a:t4>o,
se en:7entra 3a s4,74ente :e3e;ra:45n0
3 ^Se@or_ ^S7;34+e en to9o e3 7n4>erso,
So;erano 8or nat7ra3e=a_
^OJ >enera;3e En/i$ na:49o 9e3 Toro A` An:$
en,en9ra9o 8or e3 Uro 7tem:$
R7er49o 9e Enlil$ e3 Gran Monte, a+a9o 9e3 santo AnK
^OJ Re<_ ^(r;o3 8re:4oso 83anta9o en 83eno A&s
< R7e 9o+4na 3a T4erra_
G Er,749o en 3a :479a9 9e Eridu$ :o+o 7n Dra,5n a3t4>o,
< :7<a so+;ra :7;re e3 +7n9o.
1er,e3 R7e ext4en9e s7 ra+a?e so;re to9o e3 8a.s.
En/i$ Se@or 9e 3a o873en:4a 8ara 3os 94oses,
o+n48otente en 3a Res49en:4a 9e Enlil$ To9o8o9eroso
en e3 C4e3o < so;re 3a T4erra...
E ^OJ >enera;3e En/i$ so;erano 9e to9os 3os Jo+;res,
eres TN_...
ABottroH\ra+er, 1FDF, 1*GB
A Mar97Y
En e3 :7rso 9e 7na :ere+on4a 8ro84:4ator4a se 4n>o:a;a as. a (ardu/$ 8ro+o>49o A88. OF ss.B a
-4na3es 9e3 se,7n9o +43en4o :o+o s7:esor 9e Enlil$ a 3a :a;e=a 9e3 7n4>erso Ae3 texto, en a:a94o,
es, to9o 3o +6s, 9e 3a se,7n9a +4ta9 9e3 +4s+o +43en4oB.
* ... Se@or (ardu/$ 94os s78re+o,
9e 4nte34,en:4a 4ns78era;3e...
C7an9o 8artes a 3a ,7erra, 3os :4e3os >a:43an,
O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
:7an9o a3=as 3a >o=, e3 Mar se 8ert7r;a.
B3an9es t7 es8a9a, < 9an +e94a >7e3ta 3os 94oses0
1E n4 7no so3o res4ste a t7 ,o38e -7r4oso.
Se@or terror.-4:o,
n4n,7no te 4,7a3a en 3a asa+;3ea 9e 3os 94oses.
En e3 ;r433ante C4e3o 8ro:e9es, en 83en4t79 9e ,3or4a...
1G Y t7s ar+as res83an9e:en en 3a te+8esta9.
T7 33a+a an4R743a 3as +6s es:ar8a9as +onta@as,
< Ja:e R7e se a3:en -7r4osas 3as o3as 9e3 +ar.
AE;e34n,, 1FG", F$ \."GG1B
A S4n
No se re>e3a;an otros sent4+4entos :7an9o se 94r4,.an a 94>4n49a9es 9e +enor a3t7ra <
en>er,a97ra R7e 3as 8re:e9entes. 'e aR7. 7n -ra,+ento 9e 83e,ar4a a3 94os 8atr5n 9e 3a L7na, Sin
AR7e 3os s7+er4os 33a+a;an Nanna:+ E3 texto, ;434n,Ue, 87e9e re+ontarse a3 se,7n9o +43en4o0
1 Se@or, Pr4n:48e 9e 3os 94oses,
e3 Nn4:o ,ran9e en 3a T4erra < e3 C4e3o...
OJ >enera;3e Nanna$ Pr.n:48e 9e 3os 94oses...
1G Se@or 9e :orona res83an9e:4ente...
Mara>433osa+ente Je:Jo 8ara re4nar, Pr.n:48e 9e 3os 94oses.
E ^Jo>en Toro 9e :7ernos ;r433antes,
9e estat7ra a9+4ra;3e < ;ar;a 9e 3a=734ta,
33eno 9e >4,or < 9e atra:t4>o_
OJ -r7to en,en9ra9o 9e T4 +4s+o, 8ersona?e s7;34+e,
< +a,n.-4:o 9e :onte+83ar0
?a+6s se t4ene ;astante 9e t7 ;e33e=a.
G Seno +aterna3 R7e to9o Jas 87esto a3 9.a,
TN R7e res49es en 3o a3to, +7< 8or en:4+a 9e 3os Jo+;res.
OJ Pa9re ;en>o3o,
27e t4enes en t7s +anos 3a >49a 9e3 7n4>erso.
F Se@or, t7 D4>4n49a9 res83an9e:e :on ,3or4a
+6s a3ta R7e e3 C4e3o, +6s 4n+ensa R7e e3 Mar.
TN Jas :rea9o 3a T4erra, < en e33a esta;3e:es 3os te+83os,
as4,n6n9o3es s7 no+;re.
Pa9re < 8ro,en4tor 9e 3os 94oses < 3os Jo+;res,
TN 3es Jas 9est4na9o s7s res49en:4as,
< Jas or,an4=a9o s7 :73to.
"G TN R7e no+;ras a 3os re<es < 94str4;7<es 3os :etros,
R7e, +7:Jo t4e+8o antes, 9e:49es 3os 9est4nos.
Des9e e3 Jor4=onte, no 9e?as 9e s7;4r a3 :n4t,
8ara a;r4r 3as 87ertas 9e3 C4e3o,
< 94-7n94r 8or 9oR74er 3a L7=. $O TN, Se@or, to+as to9as 3as 9e:4s4ones,
s4n R7e na94e 87e9a n7n:a :a+;4ar na9a.
Z274n es s7;34+e en e3 C4e3o[ S53o TN...
Z274n, en 3a T4erra, es A3t.s4+o[ S53o TN...
APerr<, 1FEO, 1 s.B
D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
A Sa+as
E3 94os 8atr5n 9e3 so3, 8ero ta+;4n 9e 3a ?7st4:4a, Samas Aen s7+er4o 9tu:$ era, entre otros, o;?eto
9e 7na es8e:4e 9e J4+no +7< 3ar,o A9os:4entas 3.neasB, +6s 34terar4o s4n 979a R7e 34tNr,4:o, en
a:a94o, :ono:49o 8or +an7s:r4tos 9e 8r4n:484os 9e3 8r4+er +43en4o, 8ero R7e se 87e9e re+ontar
>ar4os s4,3os +6s a336, < R7e es s4n 979a SR7e o:7rra 7na >e= no R74ere 9e:4r R7e sea 3o Ja;4t7a3
S 7na o;ra +aestra 9e >4,orosa 8oes.a. 'e aR7. a3,7nos extra:tos, to+a9os 9e 3a 8r4+era 8arte
9e3 8oe+a0
1 I37+4na9or 9e to9os 3os :4e3os oJ Samas$
TN R7e, arr4;a < a;a?o
*
, 94s48as 3as t4n4e;3as...
G T7 es83en9or en>7e3>e 3a t4erra :o+o 7na re90
437+4nas 3as t4n4e;3as 9e 3as +onta@as +6s 3e?anasT
3os 94oses 4n-erna3es se a3e,ran a3 >erte,
< to9os 3os 94oses :e3estes ex73tan ante T4.
T7s ra<os 8enetran, s4n ex:e8:45n, 3os +6s re:5n94tos
37,ares.
1E T7 sa349a ,3or4osa 437+4na 3a ex4sten:4a 9e 3os Jo+;res0
to9os se >7e3>en Ja:4a t7 +ara>433oso es83en9or.
Co+o 4n+enso res83an9or, 437+4nas e3 +7n9o...
1G C7an9o a8are:es, oJ Samas$ 3os 87e;3os se 8rosternanT
to9as 3as ,entes, en to9os 3os 37,ares, se 4n:34nan ante T4.
Res83an9e:es en 3as t4n4e;3as, < s7?etas 3as r4en9as 9e3 C4e3o.
T7 ,3or4a Ja :7;4erto 3as +6s 3e?anas +onta@as,
E t7 res83an9or Ja 33ena9o 3a -a= 9e 3a t4erra.
En:ara+a9o en 3as +onta@as, 4ns8e::4onas e3 +7n9oT
9es9e e3 C4e3o sost4enes s4n a<79a to9os 3os 8a.ses.
To9o 3o R7e Ja 8ro97:49o Ea$ e3 Re< sa;4o, est6 en t7s
+anosT
:749as 9e to9os 3os Ja;4tantes 9e 3a T4erra,
G TN Ja:es 8a:er a to9os 3os seres >4>os, s4n ex:e8:45n.
AR7. arr4;a < a336 a;a?o, TN eres s7 Nn4:o 8astor.
Atra>4esas 87nt7a3+ente 3os :4e3os,
re:orres :a9a 9.a 3a T4erra 4nter+4na;3e...
"G Cr7=as s4n :esar e3 +ar, an:Jo e 4n+enso,
:7<o -on9o 9es:ono:en 3os 94oses :e3estes,
8ero t7s ra<os, Samas$ 9es:4en9en a3 a;4s+o
< 3os +onstr7os +ar4nos :onte+83an t7 37=.
Unes to9o :o+o 7na :7er9a, Samas$ % to9o 3o :7;res
:o+o 3a n4e;3a.
$E T7 ,ran ;a39aR74no :o;4?a a3 +7n9oT
4+8ert7r;a;3e, 9.a tras 9.a,
t7 rostro no se o-7s:a ?a+6s.
So;re extens4ones 9es:ono:49as, a 3o 3e?os, < en 94stan:4as
s4n 3.+4te,
Samas$ a>an=as 8or e3 9.a < re,resas 8or 3a no:Je.
$G N4n,7no, entre 3os 94oses, tan a:t4>o :o+o TN,
*
Se 4+a,4na;a R7e Samas$ R7e se a:osta;a to9as 3as no:Jes a3 Oeste < se 3e>anta;a to9as 3as +a@anas a3 Este, >o3>.a
so;re s7s 8asos 97rante 3a no:Je, 9es87s 9e Ja;er 8asa9o +4ster4osa+ente so;re 3a T4erra.
F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
. < entre to9os 3os 94oses 9e3 7n4>erso, n4n,7no tan s7;34+e.
C7an9o t7 te+4;3e es83en9or en>7e3>e e3 +7n9o,
9e to9os 3os 87e;3os 9e 3en,7as 94>ersas,
GE 8enetras 3os 8ro85s4tos < es:r7tas 3a :on97:taT
to9os se 8rosternan ante T4,
< e3 :os+os entero as84ra a t7 37=...
ALa+;ert, 1F*E, 11 s.B
A Ner,a3
Un 94os :o+o e3 so;erano 9e 3os In-4ernos ta+;4n re:4;.a Jo+ena?es 9e este t48o. 'e aR7. 7n
-ra,+ento 9e 7na es8e:4e 9e J4+no 9e a3a;an=a, en a:a94o, :ono:49o 8or +an7s:r4tos 9e
8r4n:484os 9e3 8r4+er +43en4o, 8ero :7<o texto es s4n 979a anter4or0
1 ^OJ >a34ente_ ^OJ es83n949o_ ^Pro,en4t7ra 9e EnlilK
^C7;4erto 9e res83an9or, oJ TN, e3 +7< -7erte_
A3a;ar t7 94>4n49a9,
8orta9or 9e :7ernos a:era9os, >est49o 9e 37+4nos49a9,
^oJ 8r4+o,n4to 9e 3a 94osa LutusarK
14,43ante 9e3 In-4erno, R7e to9o so+etes a3 <7,o,
<o exa3tar t7 ,ran9e=a.
G ^&7er=a s7;34+e_ ^An4R743a9or 9e to9os 3os re;e39es_
TN R7e 9o;3e,as a 3os or,733osos,
oJ >4,oroso 4n-at4,a;3e
R7e a3e,ras e3 :ora=5n 9e !el a` EnlilM+
Po9erosas son t7s +anos, < a+834o t7 8e:Jo.
Eres 8er-e:to, < s4n 4,7a3 entre 3os 94oses.
G7ar9as 3a 4+83a:a;3e :at6stro-e, 9esa-.as a3 ene+4,o.
Le5n en>7e3to en 7n ;r433o 8e34,roso,
9es9e e3 R7e 37:e t7 8o9eroso es83en9or.
1E Los 94oses 9e to9as 3as re,4ones :orren a o:73tarse,
+a3Je:Jores < +a3>a9os se es:on9en.
ABo33enrU:Jer, 1FE$, GE s.B
A InannaKIstar
Nat7ra3+ente, 3as 94osas no R7e9a;an a3 +ar,en 9e estas ,3or4-4:a:4ones. 'e aR7. :5+o se
:e3e;ra;a a 3a +6s -a+osa 9e e33as, >star 7>nanna$ < a >e:es >rnini$ en s7+er4oB, en 7na 3ar,a
4n>o:a:45n A9e 3a R7e no :4to +6s R7e extra:tosB, en a:a94o, < R7e 87e9e re+ontarse, a 3o +6s
tar97r, a3 se,7n9o ter:4o 9e3 se,7n9o +43en4o0
1 Yo te 4+83oro, ^Se@ora 9e Se@oras, D4osa 9e D4osas_
>star$ So;erana 9e to9as 3as re,4ones < Re,ente 9e 3os
Jo+;res.
No;3e >rnini$ 3a +6s ,ran9e 9e to9os 3os 94oses :e3estes,
Re4na to9o8o9erosa, 9e no+;re s7;34+eT
G Eres TN 3a 36+8ara 9e3 C4e3o < 9e 3a T4erra,
;e34:osa J4?a 9e Sin+
"E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
A9orna9a :on 3a :orona rea3,
reNnes en t7s +anos to9os 3os P8o9eresQ
O
.
^OJ Se@ora 9e re87ta9a -a+a,
s78er4or a 3a 9e to9os 3os 94oses_...
1G ZD5n9e no -4,7ra t7 no+;re[
ZD5n9e no se en:7entra t7 :73to[
ZD5n9e no se rea34=an t7s 9es4,n4os[
ZD5n9e no se er4,en t7s :a8433as[
ZD5n9e no eres ,ran9e[
ZD5n9e no eres s7;34+e[
^ Anu$ Enlil % Ea te Jan exa3ta9o0
'an rea3=a9o t7 so;eran.a entre 3os 94oses,
te Jan s4t7a9o +7< a3to entre e33os, en e3 C4e3o,
Jan e3e>a9o t7 trono.
E A 3a +en:45n 9e T7 no+;re, C4e3o < T4erra se estre+e:en,
t4e+;3an to9os 3os 94oses 9e3 C4e3o < te+en 3os 9e3 In-4erno.
Los Jo+;res ,3or4-4:an ese no+;re te+4;3e,
87es TN eres ,ran9e, s78er4or a to9os...
^OJ ,3or4osa Leona :e3este_
TN R7e so+etes a 3os 94oses, 4n:37so :7an9o est6n :o3r4:os,
"G +6s 8o9erosa R7e to9os 3os +onar:as,
t4enes 3as r4en9as 9e to9os 3os re<es.
Antor:Ja ;r433ante 9e3 C4e3o < 9e 3a T4erra,
res83an9or 9e to9as 3as :o+ar:as,
a:e8ta +4 ,en7-3ex45n, es:7:Ja +4 ora:45n,
+.ra+e s4e+8re :on ;on9a9...
1E" S53o >star es s7;34+e, s53o E33a es So;erana,
s53o E33a es Se@ora, s53o E33a es Se@ora.
^OJ >rnini$ >a34ente J4?a 9e Sin$
GE* na94e 87e9e r4>a34=ar :ont4,o_...
AJensen, 1F1G, 1$ s.B
Estos 9o:7+entos
D
, en e3 tono ,enera3 9e 3a 34terat7ra 9e>ota +eso8ot6+4:a, 8er+4ten 7na
9o;3e :onstata:45n.
LA CENE,A6>BN
O
Este tr+4no, aR7. < en 3o R7e s4,7e, trata 9e tra97:4r 3as + e A88. 11F s.BT >ase J. Bottro < S. N.
\ra+er, Lorsque les dieu= 5alsaient l@Homme+ (%t4ologie m3so&otamien-ne$ Par4s, 1FDF, 8. 1D".
D
Y 3os R7e se en:ontrar6n +6s a9e3ante, es8e:4a3+ente en 88. 1*", 1** s.
"1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Pr4+ero, a 8esar 9e 3o :on>en:4ona3 9e3 est43o Sre86rese en 3a :ont4n7a9a re8et4:45n 9e 4+6,enes,
a3,7nas 9e 3as :7a3es, :o+o 3os e8.tetos Jo+r4:os, son >er9a9eros :34:Js Ae3 Pres83an9or
37+4nosoQ, 3as 4ns4,n4as 9e3 8o9er so;erano, e3 9o+4n4o 9e3 7n4>erso, e3 9o+4n4o 9e 3os otros
94oses...BS < a 8esar 9e3 tono o-4:4a3, R7e 3o 8enetra 7n 8o:o to9o en to9as 8artes, Ja< aJ. 7na
e+o:45n re34,4osa a7tnt4:a. M6s 9e 7n 8asa?e 8o9r.a -4,7rar entre esos PJ4+nos n7+4nososQ R7e
R. Otto AOtto, 1F$F, G$ s.B Ja;.a 87esto 9e re34e>e0 3o So;renat7ra3 no es aR7. o;?eto 9e 7na
,3or4-4:a:45n 9e 3a -r.a ra=5n, s4no R7e se 8er:4;e en >er9a9 3a >enera:45n extre+a, 3a 9e>o:45n
8ro-7n9a, 3a 4n94s:7t4;3e e+o:45n R7e s7s:4ta;a en e3 :ora=5n 9e aR7e33os ant4,7os -4e3es.
Este sent4+4ento re34,4oso, 4ntentan9o 8re:4sar3o 7n 8o:o +6s, era e>49ente+ente 9e t48o
P:entr.-7,oQ < Pte+erosoQ, no ten.a na9a 9e exa3ta9o o P94on4s.a:oQ, < esta;a 94a+etra3+ente
a3e?a9o 9e n7estra re34,4os49a9. En otras 8a3a;ras, 3a D4>4n49a9, ;a?o s7s +N3t483es 8resenta:4ones
8ersona34=a9as, se ex8er4+enta;a ante to9o :o+o a3,o ,ran94oso, 4na::es4;3e, 9o+4na9or, te+4;3e.
Se s78on.a R7e, ante e33a, 4n:37so P3os 94osesQ 9e;.an P4n:34narse :7a3 :a@as a=ota9as 8or 3a
tor+entaQ A8. G01" s.B.
De entra9a, 3o 94>4no 8ro>o:a;a +4e9o < 8ara34=a;a. En e3 1oema de Gilgames ABottro, 1FF,
1E"0OB, e3 Jroe, en :a+4no Ja:4a e3 BosR7e 9e 3os Ce9ros, t4ene 7na 8esa9433a R7e 3e 9es84erta
so;resa3ta9o, aterror4=a9o. Pre,7nta enton:es a s7 :o+8a@ero, EnY497, R7e no se Ja;.a 9or+49o0
PZNo Ja 8asa9o 7n 94os :er:a 9e +.[ ZPor R7, enton:es, so< 8resa 9e3 86n4:o[Q. La 8a3a;ra
P94osQ, R7e e3 Jroe +en:4ona, a7n :7an9o 87e9a e>o:ar aR7., :o+o en otros 37,ares, a 7n
P-antas+aQ A8. 1"B, re+4te 9e to9as -or+as, 8or s. +4s+a, a a3,o so;reJ7+ano < terror.-4:oT < 3a
so3a 49ea 9e 3a 8rox4+49a9 9e 3o so;renat7ra3 ten.a 8or tanto :o+o e-e:to 8ara34=ar 9e te+or.
La D4>4n49a9 no era n7n:a o;?eto 9e 7na ;NsR7e9a ans4osa < ent7s4asta0 P;7s:ar 7s3@: 7n
94osQ, :o+o se 9e:.a a >e:es, era a3,o R7e esta;a +ot4>a9o 8or ne:es49a9 9e 8rote::45n < 9e
a<79aT 8ero eso no s4,n4-4:a;a anJe3ar3e o 9esear s7 8resen:4a 8or e3 so3o sos4e,o o 3a -e34:49a9 9e
estar en s7 :o+8a@.a. Y P?a+6s se t4ene ;astante 9e T7 ;e33e=aQ A8. GG0$B se@a3a;a 3a a9+4ra:45n
Sse trata;a 9e3 94os 8atr5n 9e 3a 37na, 36+8ara es83n949a 9e 3a no:JeS < no e3 anJe3o 9e
8rox4+49a9. Lo 94>4no no atra.a a 3a +anera 9e 7n ;4en 9esea;3e, 9e 7na 8resen:4a R7e se97?era e3
:ora=5n, :o+o 7n a+or >er9a9ero.
La re34,45n +eso8ot6+4:a no ten.a a;so37ta+ente na9a 9e P+.st4:aQ. En e33a 3os 94oses eran
:ons49era9os Pa7tor49a9esQ s78re+as AJa;r6 o:as45n 9e >o3>er so;re esta +et6-ora -7n9a+enta3
9e3 8o9er, 8. 11OB, 9e 3as R7e 3os J7+anos, s7?etos a s7 ser>4:4o, J7+439e+ente 9e8en9.anT eran
P8atronosQ 3e?anos < a3taneros, se@ores < so;eranos, 8ero 9e n4n,Nn +o9o a+4,os. 'a;.a R7e
so+eterse a e33os, se 3es te+.a, < 3os Jo+;res se a;a?a;an < te+;3a;an ante e33os, 8ero no se 3es
Pa+a;aQ. E3 >er;o Pa+arQ 7r#muN#g: no a8are:e +6s R7e 9e +anera ex:e8:4ona3 :on 7n no+;re
9e 94>4n49a9 8or o;?etoT no ten.a n7n:a e3 sent49o 9e 7n 4+873so 4+8et7oso < t4erno, +enos
to9a>.a 9e 7na ne:es49a9, 9e 7n 9eseo a8as4ona9o, s4no R7e 9es4,na;a so3a+ente 3a 4n:34na:45n
R7e 8o9.a ex8er4+entar 7n +o9esto < e+8eR7e@e:49o s4er>o 8or 7n Pa+o < se@orQ 7b3lu:
o+n48otente < s7;34+e. P^'onra9 a >7estro 94os_ ^Un4os a /3_Q A34tera3+ente0 P^A+a93e_QB. En
este exor94o 9e 7n :anto re34,4oso AE;e34n,, 1F1F, n.b 1GD, II0$B, e3 8r4+er 9.st4:o s7,4ere e3
>er9a9ero a3:an:e 9e3 se,7n9o. Los 94oses esta;an 9e+as4a9o a3tos, eran 9e+as4a9o >ert4,4nosos,
trans:en9entes, 8ara s7s:4tar se9, ar9or, Je:J4=o. S7s 8o9eres, :o+o s7 nat7ra3e=a, se en:ontra;an
+7< -7era 9e n7estro a3:an:e, 9e+as4a9o a;r7+a9ores < -or+49a;3es :o+o 8ara 9esen:a9enar en
n7estro :ora=5n otra :osa R7e 7na re>eren:4a te+erosa, 7n res8eto a9+4rat4>o < 7na J7+439e
a9ora:45n.
Ese sent4+4ento P:entr.-7,oQ R7e 3os 94oses Ja:.an na:er to+a to9a>.a +6s re34e>e a 8o:o R7e
se e>oR7en a3,7nas 9e 3as re8resenta:4ones R7e 9e e33os se Ja:.an < 3os atr4;7tos R7e se 3es
re:ono:.an.
Por e?e+83o, 8ara 9es:r4;4r, s4 no 9e-4n4r, 3a 8art4:73ar49a9 9e s7 nat7ra3e=a, se Ja;.a
4+a,4na9o 9es9e Ja:.a t4e+8o 3a :3ase 9e 9es37+;ra+4ento < terror R7e 9e;.a e+anar 9e e33os < 3a
extraor94nar4a 9ens49a9 9e s7 ser, se,Nn e3 +o9e3o 9e 7na 37+4nos49a9 8ro94,4osa, R7e res49.a en
"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
e33os, o R7e 33e>a;an so;re s. :o+o 7na >est4+enta 9e 37=, o R7e Ja;.an :o3o:a9o so;re s7 :7er8o
o so;re s7 :a;e=a, :o+o ?o<a res83an9e:4ente R7e 4rra94a;a a s7 a3re9e9or, 437+4nan9o < Je:J4H
=an9o to9o :on 7n Pres83an9or so;renat7ra3Q, +ara>433oso a3 t4e+8o R7e terr4;3e, :o+o to9o 3o R7e
es -as:4nante ACass4n, 1F*DB. Se 33a+a;a melammu A9e3 :o+87esto s7+er4o + e, P8o9erQ, < 36+,
P4n:an9es:enteQB a esta -7ente 9e aso+;ro < 9e es8anto R7e 94st4n,7.a so;re to9o a 3os 94oses0
a9+4ra;3es, en >4rt79 9e este es83en9or, 8ero ta+;4n :a8a:es 9e aJ7<entar a 3os Jo+;res,
arro?6n9o3os a t4erra :on tan 4ntenso res83an9or, -7ente 9e 7na ener,.a R7e e+4t.an
8ro8or:4ona3+ente a s7 9ens49a9 onto35,4:a, :o+o s4 3a 37= < 3a 37+4nos49a9 J7;4eran ser>49o en
ese 8a.s 9e 49eo,ra+as 8ara 3o R7e nosotros 33a+a+os Pe3 serQ. Esta ex8res45n res83an9e:4ente 9e
s7 nat7ra3e=a 94>4na Sse 7t434=a;an :orr4ente+ente +e94a 9o:ena 9e :7as4 s4n5n4+os0 rasubbatu$
namrirru$ sarru$ e 4n:37so &ulu4tu$ 34tera3+ente, Pte+orQ, Pes8antoQ, e>o:an9o to9os, a3 +4s+o
t4e+8o, 3a +4s+a +e=:3a 9e res83an9or < es8antoS 8o9.a, 8or otra 8arte, ser :on:e949a 8or 3os
94oses, +6s aten7a9a < :on :ar6:ter te+8ora3, a a3,7nas :r4at7ras0 8ersonas so;eranas 7 o;?etos
sa,ra9os, R7e re-3e?a;an as. a3 +enos 3as a8ar4en:4as 9e 3a P94>4n49a9Q. E3 melammu$ en s7+a, no
era s4no 3a tra97::45n +4to35,4:a 9e3 sent4+4ento re34,4oso -7n9a+enta3, :o+87esto 9e
9es37+;ra+4ento < terror, :on?7nta+ente s7s:4ta9os 8or 3os 94oses.
Por eso no se 8r4>a;an Ses :3ara+ente 8er:e8t4;3e en 3os textos anter4or+ente :4ta9osS 9e
a834:ar3es :a34-4:at4>os to+a9os 9e to9o 3o R7e en este +7n9o 8are:.a, a 3a >e=, -or+49a;3e,
a9+4ra;3e < 8a>oroso, tanto 9e 3os -en5+enos 9e 3a nat7ra3e=a APD437>4oQ, PTe+8esta9Q,
PIn7n9a:45nQ, PMonta@aQ...B :o+o 9e 3os an4+a3es +6s 4+8onentes < te+4;3es APUroQ, PLe5nQ,
PDra,5nQ...B, no +enos R7e 9e 3os 8ro97:tos +6s a3ar+antes 9e 3a 4n97str4a J7+ana0 3as Par+asQ
es8e:4a3+ente, -6:43+ente P94>4n4=a9asQ A8. DFB.
Este as8e:to 9e3 sent4+4ento re34,4oso se re-3e?a Jasta en 3as antro8on4+4as A8. $$B. Se sa;e R7e
en Meso8ota+4a 3os no+;res 8ro84os 9e 3as 8ersonas se 8resenta;an :on -re:7en:4a :o+o -rases
:ortas, en7n:4at4>as o 9e8re:at4>as, so;re e3 no+;re 9e 7na 94>4n49a9, 9e 3a R7e tra97:.an 3a 49ea
R7e 9e e33a se Ja:.an 3os 7s7ar4os 9e3 no+;re. Nos Jan R7e9a9o n7+erosos e?e+83os 9e e33o 9e
to9as 3as 8o:as, 9es9e e3 :o+4en=o 9e3 ter:er +43en4o, en s7+er4o 8r4+ero < en a:a94o 37e,o, < a
e33os 9e;e+os re:7rr4r :onstante+ente :o+o -7ente 9e :ono:4+4ento 9e3 8ensa+4ento < 9e3
sent4+4ento re34,4osos, tanto +6s r4:os < s7,erentes :7anto R7e, a 94-eren:4a 9e +7:Jos Pes:r4tosQ,
nos 8er+4ten a::e9er a 3a re34,4os49a9 9e todos$ 4n:37so 9e 3a 4n+ensa +7:Je97+;re 9e 3os
43etra9os.
En:ontra+os aJ. e3 Pres83an9or 37+4nosoQ, 3a P+a?esta9Q, 3a Pa7tor49a9Q, 3a Pso;eran.aQ 9e
3os 94oses, a3 +4s+o t4e+8o R7e 3a re>eren:4a, e3 res8eto, e3 te+or, 3a a9ora:45n, s7s:4ta9os en 3os
Jo+;res 8or a3,o tan s7;34+e < tan -7erte0 Sn-naOir2 PS.nHesHres83anH9e:4enteQT Stn-a&ir-ag#-su2
PS.nH33e>aHs7H:orona A9e 37=BQT Nab-nebi-ana-il2 PNa;UHres83an9e:eHanteH3osH94osesQT >na-
sam3-sarrat2 PE33a AIstarBHesH3aHRe4naH9e3HC4e3oQT Enlil-nr-sam3-irsitim2 PEn343HesH3aH37=H9e3H
C4e3oH<H9eH3aHT4erraQT ,ab#t-amat-Sn2 PI+8onenteHesH3aHPa3a;raH9eHS4nQ...
S4n 979a S< esto :o+83eta e3 :7a9roS se en:7entran 4,7a3+ente, 4n:37so a +en79o, tr+4nos
R7e re-3e?an +6s so3t7ra :on res8e:to a 3o 94>4no. En e33os a8are:e :o+o 8osee9or 9e 7n a7tnt4:o
8oten:4a3 9e ;ene>o3en:4a, :on9es:en9en:4a e 4n973,en:4a Ja:4a 3os Jo+;res A8. 1FDB. P7es era
4ne>4ta;3e R7e estos N3t4+os, en 8resen:4a 9e seres tan -or+49a;3es, 8ero R7e na9a -or=a;a a
s78oner 8art4:73ar+ente +a3>a9os < :r7e3es, Ja<an en:ontra9o nat7ra3 es8erar 9e e33os so:orro,
;ene-4:4os, -a>ores, :o+o se es8era nat7ra3+ente S^Jasta R7e no se 9e+7estra 3o :ontrar4o_S 9e
3os 8o9eres 9e este +7n9o. En 3os J4+nos < 83e,ar4as anter4or+ente :4ta9os se Ja;r6n a9>ert49o
a3,7nos ras,os R7e no +an4-esta;an so3a+ente 3a a7tor49a9, 3a e3e>a:45n, e3 8o9er 9e 3os 94oses,
s4no R7e se 3es re:ono:.a ;en>o3os < :ar4tat4>os0 Sin era 7n PPa9re ;en>o3oQ, < Samas P:749a;a
9e to9os 3os Ja;4tantes 9e 3a T4erraQ, < se 8o9.a P4+83orar a >star$ Se@ora 9e Se@oras, D4osa 9e
D4osasQ, < es8erar 9e e33a P7na res87esta -a>ora;3e a 3as ,en7-3ex4ones < 3as 83e,ar4asQ A88. G$
ss.B.
A 3os +4s+os sent4+4entos Ja:en e:o 9e +anera s4+43ar, 8ro-7sa+ente, 3os no+;res 8ro84os
""
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9e 8ersonas0 l-na&lisam2 PD4osH+.oH8onH3osHo?osHenH+.QT ,3m3ni-(ardu/2 PMar97YHtenH
:o+8as45nH9eH+.QT Stn-abi-ensi2 PS.nHesHe3H8a9reH9e3H9;43QT Sa+asHJat4n0 PSa+asHesH8rote:torQT
Samas-e&iri2 PSa+asHseHo:78aH9eH+.Q...
Des9e esta 8ers8e:t4>a, se :o+8ren9e +e?or, so;re to9o en 3os antro85n4+os, e3 7so 9e
no+;res 9e 8arentes:o :er:ano, R7e s7;ra<an 4,7a3+ente 3a aten:45n < e3 4nters R7e se 8resta;a a
3os 94oses, < R7e Ja:.an re-eren:4a a s7 8rote::45n, 8ero no a 3a tern7ra A8. *GB0 (ar-du/-abi2
PMar97YHesH+4H8a9reQT >star-ummi2 PIstarHesH+4H+a9reQT !3l-musallim-a&li-su2 PB3H:749aH9eH
A+.BHs7HJ4?oQ..., to9os :ar,a9os 9e 7na :4erta :on-4an=a R7e ate+8era;a e3 te+or a 3os 94oses.
Pero :ons49er6n9o3o +6s 9e :er:a, e3 te+or 8re>a3e:.a s4e+8re, < 3a so34:4t79 re:ono:49a a 3os
seres 94>4nos era so;re to9o es8era9a 9e 3a +4s+a -or+a R7e se es8era < se 9esea :on9es:en9en:4a
9e :7a3R74er e3e>a9o 8ersona?e, 3o R7e, 9e to9os +o9os, no 8o9.a trans-or+ar en atra::45n <
ent7s4as+o 3a 4nR74et79 -7n9a+enta3 R7e se ex8er4+enta;a en s7 8rox4+49a9. Los 94oses eran ante
to9o PSe@oHresH<H97e@osQ 7b3lu:$ R7e 8o9.an 9ar 8r7e;a 9e ;on9a9, 8ero R7e 8er+ane:.an
s4e+8re en>7e3tos en +a?esta9, 3e?anos < te+4;3es, a4s3a9os en s7 es-era 8ro84a, 4na::es4;3es a
:7a3R74era 94st4nto a e33os... Es 3o R7e 33a+a+os 3a transcendencia$ sent4+4ento s4n 979a +6s
-a+434ar a 3os se+4tas, :o+o se :onstata en to9as s7s re34,4ones, :on s7 a8o,eo en 3a B4;34a, 8ero
R7e, en to9o :aso, se Ja;.a 4+87esto en Meso8ota+4a, :7a3R74era R7e Ja<a s49o en este 87nto 3a
a:t4t79 -7n9a+enta3 9e 3os s7+er4os, 9e 3a R7e 4,nora+os to9o a3 res8e:to.
&rente a esta 9o+4nante 9e re>eren:4a, a9+4ra:45n < 8rosterna:45n, no :ono=:o n4n,Nn texto
R7e +7estre 3a otra :ara 9e 3a +one9a, R7e re8resente 3a otra >ert4ente 9e3 sent4+4ento re34,4oso0 3a
ten9en:4a a a8rox4+arse a 3o D4>4no, a ;7s:ar3o :o+o 7n ;4en 8ersona3 < 7na -e34:49a9 8os4;3e, 3a
a:t4t79 8ro84a+ente P+.st4:aQ. To9o 3o R7e se 8o9r.a 9e:4r en este sent49o 3o Je+os >4sto <a, < no
Ja< a8enas test4+on4os 9e e33o, es s7s:e8t4;3e S^en s7 :ontexto_S 9e 7na 4nter8reta:45n R7e 3o
re+4te a3 te+or < a3 Psent49o 9e 3a 94stan:4aQ R7e se 9e;e ,7ar9ar :onstante+ente entre nosotros <
e33os.
Por 3o 9e+6s, n4n,Nn 9o:7+ento re>e3a ta+8o:o 3a a8reJens45n 9e 7na 8resen:4a 9e 3a
D4>4n49a9 4nter4or a3 Jo+;re0 3os 94oses, se >er6 +6s a9e3ante A8. F"B, Pres49.anQ en e3 C4e3o, en 3a
t4erra, ;a?o 3a t4erra, en s7s te+83os, en s7s estat7as, 8ero ?a+6s en e3 :ora=5n o e3 es8.r4t7 9e3
Jo+;re, :osa 35,4:a, 8or 3o 9e+6s, 87es, s4en9o tota3+ente antro8o+5r-4:os, no eran < no 8o9.an
ser >er9a9era+ente P4n+ater4a3esQ.
HENO"EPS(O
Se,7n9a :onstata:45n 4+8ortante0 se Ja;r6 s4n 979a 8ensa9o, a3 3eer 3os textos, R7e, en :a9a
4n>o:a:45n a 7na 94>4n49a9 9a9a, sta era -6:43+ente exa3ta9a 8or en:4+a 9e to9as 3as 9e+6s,
:ons49era9a :o+o 3a 8r4+era 9e to9as, :o+o 3a +6s 4+8ortante. Anu era Pe3 Pr.n:48e 9e 3os
94osesQ A8. G0B, 8ero Sin 3o era ta+;4n A8. G$0"B. La PPa3a;raQ 9e :a9a 7no era P8re8on9eranteQ
< P:onst4t7.a a7tor49a9 so;re 3os otros 94osesQ A88. G0",G"01B, R7e se so+et.an a e33a,
Pte+;3an9oQ A8. G0O"B. Ca9a 7no era Pe3 so;erano 9e3 C4e3o < 3a T4erraQ A8. G0OF s.T G$0O s+:$
Ps7;34+e en to9o e3 7n4>ersoQ, s78re+o < Ps4n 4,7a3Q A8. G"0OB. In:37so >star$ Pto:a9a :on 3a
:orona rea3Q, Pre7n.a en s7s +anos to9os 3os 8o9eresQ A8. D*0DB, 3as + e, tr+4no :7<o a3:an:e se
a8re:4ar6 +e?or +6s a9e3ante A88. 11F s.B, 8ero R7e, 9e to9as -or+as, se@a3a;a 3a :a8a:49a9, 8ro84a
9e 3os 94oses, 9e 4nter>en4r en 3a :onst4t7:45n < 3a +ar:Ja 9e3 +7n9o. To9os esos s78er3at4>os se
en:ontra;an atr4;749os no s53o a 3os 94oses tra94:4ona3+ente re:ono:49os a 3a :a;e=a 9e 3os otros,
:o+o An7u:$ Enlil$ En/iNEa$ (ardu/$ >nannaN>star$ Assur$ s4no ta+H;4en a Adad$ Samas$ Sin$
Ninurta$ Qababa+++$ R7e no t7>4eron n7n:a +6s R7e 7na 4+8ortan:4a +enor, a 8esar 9e s7
8o873ar49a9. E3 re< as4r4o A9a9Hn4rar4 III AD1EHOF"B 33e,5 4n:37so a 8ro:3a+ar en 7na 9e s7s
4ns:r48:4ones, ,r7;797 so;re 7na estat7a 9e3 94os0 P^TN R7e +e s7:e9er6s, 8on t7 :on-4an=a en
"$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Na;U_ ^No :on-.es AtantoB en n4n,Nn otro 94os_Q AP4n:Yert, 1FE, O, n.b GB.
En ese :a8.t73o, 4,7a3+ente, 3a antro8on4+4a +eso8ot6+4:a a8orta s7 8arte 8ro8or:4ona3. Un
:4erto nN+ero 9e 94oses son :a34-4:a9os :orr4ente+ente 9e PPr4+ero 9e to9osQ 7asardu:8 8ero
ta+;4n 9e PD7e@o < Se@orQ 7b3lu:8 9e PRe<Q 7sarru:$ e 4n:37so, 8or 7t434=ar e3 tr+4no +6s
-7erte, 9e PEn343H9eH3osH94osesQ, 8aran,5n 9e3 8o9er s78re+o < a;so37to, a3,o as. :o+o P94os 9e
94osesQ 7Enlil-ili:8 PA9a9HesHe3Hre<H9eH3osH94osesQ 7Adad-Sar-il:8 PEsHN4n7rtaHe3H8r4+eroH9eH3osH
94osesQ 7Ninurta-asarid-ili:8 PSa+asHesHe3H94osH9eH3osH94osesQ 7Samas-Enlil-ili:+++ Lo +4s+o
o:7rre :on otros +7:Jos, ;a?o -or+73a:4ones 94-erentes, < en 8art4:73ar +e94ante 3a 4nterro,a:45n
ret5r4:a R7e eR74>a3e a 7na ne,a:45n, < R7e se en:7entra ta+;4n, es8e:4a3+ente, en 3os J4+nos <
ora:4ones0 PZ274nHesHse+e?anteHaHAss7r[Q 7(annu-/i-Assur:8 PZ274nH87e9eHr4>a34=arH:onH
Sa+as[Q 7(annu-s#nin-Samas:8 PZ274nHesHtanH,ran9eH:o+oHA9a9[Q 7(annu-/ma-Adad-
rab:+++
E3 +onote.s+o a7tnt4:o, tota3+ente 9es:ono:49o en Meso8ota+4a, :o+o Ja;r6 37,ar a re8et4r
A8. DB, es 7n Je:Jo ex:e8:4ona3 < Nn4:o en n7estro 8asa9o, a7nR7e 7na >e= P9es:7;4ertoQ, a3 :a;o
9e 7na J4stor4a :4erta+ente 3ar,a, se 94-7n94era 8or to9as 8artes < :onR74stara a +73t4t79es. E3
sent4+4ento re34,4oso no es o;34,ator4a+ente +onote.sta0 3e ;asta :on 94r4,4rse a 7n Or9enH9eH
:osas s7-4:4ente+ente 4+8re:4so < +4ster4oso 8ara R7e 3a :7est45n 9e s7 8ersona34=a:45n R7e9e en
3a so+;ra, 8ara 3a +ente < e3 :ora=5n. Pero a8enas es 94s:7t4;3e R7e 7n sent4+4ento se+e?ante se
sat4s-a:e +6s :7an9o ese Or9enH9eH:osasHsa,ra9o est6 re8resenta9o en e-e:to 8or 7n s7?eto < 7n
:o+8a@ero Nn4:os0 e3 es8.r4t7 re34,4oso se 94r4,e +6s -6:43+ente a 7n Uno P:ara a :araQ, a7nR7e
sea >a,o e 4n94st4nto, R7e a to9o 7n ,r78o 9e 8ersonas, a 7na 837ra349a9, a 7na +e=:3a 4n:4erta o a
7na &7er=a >a,a.
Esto es 3o R7e ex834:a e3 Jenote.s+o SR7e, a 94-eren:4a 9e3 +onote.s+o, a9+4te 3a 837ra349a9
9e 3os 94oses, 8ero no se 4nteresa +6s R7e 8or 7no < no se >4n:73a, a3 +enos 4ic et nunc$ +6s R7e a
7no so3o0 es, 9e 7na :4erta +anera, 7na -or+a s78er4or 9e 8o34te.s+oS 9ete:ta;3e 8or to9as 8artes
en Meso8ota+4a A88. OF ss.B.
Pare:e 87es, a 3a >4sta 9e n7estro est794o, R7e, en ese 8a.s a3 +enos, 87esto R7e s53o 3 nos
4nteresa aR7., 7na ten9en:4a 8ro-7n9a 9e 3a re34,4os49a9 4+873sa;a a s7s 9e>otos a en:errar, 9e
a3,7na +anera, to9o e3 8oten:4a3 sa,ra9o en 3a 8ersona349a9 94>4na a 3a R7e en :a9a +o+ento se
94r4,.an. S7 tra94:45n 3es 8ro8on.a n7+erosas 94>4n49a9es, < eso no re87,na;a a s7 ra=5n, a3
:ontrar4oT 8ero, en e3 e?er:4:4o a:t7a3 9e s7 re34,4os49a9, s7 >enera:45n < s7 a9ora:45n 8o9.an
en-o:arse es8ont6nea+ente Ja:4a Una 8ersona349a9 94>4na en 3a R7e :on:entra;an, 8or e3
+o+ento, to9o 3o 94>4no < to9o 3o sa,ra9o.
MN3t483es 9o:7+entos 437stran ese -en5+eno, R7e ata@e a 3a 8s4:o3o,.a re34,4osa. Es s4n 979a
este Jenote.s+o e3 R7e, en 8arte, a:3ara 3a ex4sten:4a 9e 3os P94oses 8ersona3esQ 7il r3si$
34tera3+ente, e3 P94osH9eH3aH:a;e=aQ 9e a3,74en, s7 94>4n49a9 8art4:73arB, :a9a 7no 9e 3os :7a3es
8are:.a 9ese+8e@ar, res8e:to a s7 9e>oto, e3 8a8e3 9e3 :on?7nto 9e 3os 94oses res8e:to a3 :on?7nto
9e 3os Jo+;res0 P^S53o TN eres +4 D4os_ ^S53o TN +4 se@or < +4 97e@o_ ^S53o TN +4 ?7e=_ ^S53o
TN +4 8rote:tor < s53o TN +4 >en,a9or_Q, :o+o re:4ta;a e3 exor:4sta a3 4n>o:ar a3 94os 9e3 &7e,o,
en 8et4:45n 9e a<79a AMe4er, 1FGO, 1*,II01EE s+:+ Y es 4,7a3+ente aR7. 9on9e a9R74r.an to9o s7
sent49o 3os Pno+;res 9e 8arentes:oQ a834:a9os a 3os 94oses A8. *B.
No se 87e9e +antener ta3 a:t4t79 +6s R7e 8or 7n 8ro:e94+4ento, +7< J7+ano, 9e esa ca&tado
bene0olentiae R7e s7;<a:e :as4 o;34,ator4a+ente en to9a ora:45n 9e 8et4:45n0 Ja3a,ar a aR7e3 9e3
R7e se 8reten9e :onse,74r 7n -a>or, 8ara estar se,7ro 9e s7 ;ene>o3en:4a. Pero est6 :3aro R7e es
8re:4so >er a3,o +6s0 7na ne:es49a9 rea3 9e3 sent4+4ento re34,4oso 9e no 94s8ersar 3a -7er=a en 7na
+73t4834:49a9 9e o;?etos, s4no 8ro<e:tarse entera+ente so;re 7na 8ersona349a9 Nn4:a, no en
8r4n:484o, 8ero s. 9e Je:Jo.
Ta3 8ro8ens45n sent4+enta3 < re34,4osa a 7n :4erto Jenote.s+o est6, :o+o >ere+os, en e3 -on9o
9e 3os es-7er=os 9e or9en 49eo35,4:o R7e 9es83e,aron 3os te53o,os 9e Meso8ota+4a 8ara or,an4=ar
s7 8ante5n 9e -or+a :a9a >e= +6s +on6rR74:a < :on:entra9a.
"G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
LAS REPRESENTACIONES RELIGIOSAS
LOS <>OSES
En Meso8ota+4a, :o+o en otros 37,ares, s4 ;4en e3 sent4+4ento re34,4oso s53o se s7,4ere < no se
9e-4ne +6s R7e :on 8o:as 8a3a;ras, to9o :a+;45 :on 3a ne:es49a9 -ata3 9e Psa;erQ0 9e
re8resentarse +e94ante 3a 4+a,4na:45n e3 or9en so;renat7ra3 9e 3as :osas R7e era en 8r4n:484o s7
os:7ro o;?eto. Una 4n-4n49a9 9e 8re,7ntas s7r,.an en 3a +ente :on res8e:to a ese 7n4>erso
+4ster4oso, 8resent49o < :o+o a;4erto a 3a 4n>est4,a:45n, 8ero, a9e+6s, 3a -antas.a 9e 3os Jo+;res
era <a 4na,ota;3e. Ser6n 8or tanto ne:esar4as +7:Jas 86,4nas 8ara 9ar :7enta 9e to9o e33o, a7nR7e
aR7. 9e;a+os atenernos, -or=osa+ente, tan s53o a 3as ,ran9es 3.neas 9e 7n ex7;erante s4ste+a.
Res7e3ta+ente 8o34te.stas < antro8o+5r-4:os 9es9e 3a no:Je 9e 3os t4e+8os < +7:Jo antes 9e
3a es:r4t7ra < 9e 3a '4stor4a, 3os ant4,7os +eso8ota+4os se Ja;.an sent49o 4+873sa9os, 8ara 94s48ar
3os 4nn7+era;3es se:retos 9e 3as :osas 9e este +7n9o, a s4t7ar :o+o 9etr6s 9e e33as a otros tantos
8ersona?es 4+a,4na9os so;re s7 8ro84o +o9e3o, a7nR7e e>49ente+ente +7< 8or en:4+a 9e e33os,
:o+o 7na 8ro<e::45n a+834-4:a9a 9e s. +4s+os, < 9e 3a R7e :a9a 7no se s78on.a R7e era
res8onsa;3e, 8ara ex834:ar s7 -7n:4ona+4ento re,73ar < s7s e>ent7a349a9es, :o+o +otor o 94re:tor.
En otras 8a3a;ras, se re9o;3a;a e3 7n4>erso :on otro 7n4>erso 8ara3e3o 9e 8ersona349a9es so;renaH
t7ra3es, :7<o no+;re esta;a 9eter+4na9o 8or s7 8a8e30 An era e3 C4e3o < e3 94os R7e 8res49.a e3
:4e3oT 9tuNSamas$ e3 So3 < e3 94os 9e3 So3T Asnan$ 3os :erea3es < 3a 94osa R7e se o:78a;a 9e e33osT
Namtar$ no s53o 3as P9e:4s4onesQ Ase es e3 sent49o 9e3 tr+4no s7+er4oB R7e 8res49.an 3os >4ra?es
9e s7 P9est4noQ 7item:$ s4no e3 94os R7e 3as re,.aT (isaru era tanto 3a P?7st4:4aQ :o+o 3a 94>4n49a9
R7e se en:ar,a;a 9e e33a, 8or no Ja;3ar 9e otras ent49a9es < P-7er=asQ 9e to9os 3os 5r9enes,
:o+8ren949o e3 J7+ano, a 3as R7e se sent.an 4+873sa9os a :on-er4r, 4,nora+os :76n9o, 8or R7, <
:5+o, 7n :ar6:ter so;renat7ra3 A88. DO s.B.HH As. na:45 7na ,ran +73t4t79 9e 8ersona?es
so;renat7ra3es, :7<os no+;res Aar:a4:os o to+a9os 8resta9osB a +en79o S9e;e+os a9+4t4rS no
nos 94:en <a na9a.
La multitud de los dioses
L3a+a+os P8ante5nQ a esta :o+7n49a9 4+a,4nar4a 9e P94osesQ0 94n,4r e ilu se 3es 33a+a;a
res8e:t4>a+ente en s7+er4o < a:a94o A8ara e3 sent49o, >ase 8. D"B, :on:e8to re34,4oso
-7n9a+enta3 R7e res8on9.a a 7na :3ase 9eter+4na9a 9e seres, 87esta 9e re34e>e en 3a es:r4t7ra 8or
3a 8resen:4a, ?7sto antes 9e3 no+;re 9e :a9a 7no 9e s7s re8resentantes, 9e3 s4,no :7ne4-or+e
P4n94:at4>oQ 9e P3a estre33aQ 7ibid+:+ No se 8ron7n:4a;a, 8ero a9>ert.a 9e3 :ar6:ter Pso;ree3e>a9oQ,
es 9e:4r, so;renat7ra3 9e3 8ersona?eT < 3o trans:r4;4+os +e94ante 7na d +4nNs:73a Sa;re>4at7ra 9e
94n,4r A8. D"BS, 34,era+ente e3e>a9a0
d
(ardu/$ o 4n:37so entre 8arntes4s0 7d:(ardu/+
"*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Lo R7e nos sor8ren9e en 8r4+er 37,ar es e3 extra@o tro8e3 9e seres a-e:ta9os 8or ese s4,no <
R7e -or+a;an 8arte 9e3 8ante5n. Creo R7e na94e se Ja arr4es,a9o to9a>.a a Ja:er e3 :63:73o exa:to,
8ero, grosso modo$ 33e,a+os a :4-ras :o+83eta+ente 4ns534tas 8ara nosotros. La 34sta +6s :o+83eta
R7e 9e e33os rea34=aron en e3 se,7n9o +43en4o 3os er794tos 3o:a3es A88. O1 ss.B 4n:37.a :as4 9os +43
no+;res. E3 8a9re De4+e3, en s7 1ant4eon bab%lonicum$ en 1F1$, en7+era tres +43 tres:4entosT <
e3 4n>entar4o 9e \. Ta33R>4st, A//adisc4e GRttere&it4eta$ esta;3e:49o en 1F"D :on :r4ter4os +6s
estr4:tos, 33e,a Jasta 3os 9os +43 :7atro:4entos. No ten,o na9a n7e>o R7e :4tar, 8ero 3a 34sta no
esta;a n4 est6 to9a>.a :erra9a0 a +e949a R7e se 9es:7;ren n7e>os 9o:7+entos, >an a8are:4en9o
es8or694:a+ente 9es4,na:4ones 9e 94>4n49a9es Jasta ese +o+ento 9es:ono:49as.
S4n e+;ar,o, no Ja;r.a R7e :on:374r 9e e33o R7e en ese 8a.s se a9ora;a 4n94s:r4+4na9a+ente,
:on 7n +4s+o sent4+4ento < en 84e 9e 4,7a39a9, a otras tantas 8ersona349a9es so;renat7ra3es.
Eso ser.a o3>49ar esos tres +43 a@os 9e J4stor4a en e3 :7rso 9e 3os :7a3es 9e;4eron 9e 8asar
+7:Jas :osas, en e3 83ano re34,4oso < en to9os 3os 9e+6s. Y, 8ara :o+en=ar, 3a 8ro,res4>a <
se:73ar trans-eren:4a, entre 3os +43en4os :7arto < ter:ero, 9e 3a Jeren:4a s7+er4a a 3os a:a94os
se+4tas A8. "1B. P7es A88. OE s.B 3a 4n+ensa +a<or.a 9e no+;res 9e 94>4n49a9es ant4,7as esta;a en
3en,7a s7+er4a, <a R7e 3os sN+er4os t7>4eron 3a 49ea, 9e +anera +an4-4esta < +6s R7e otros
87e;3os, 9e 97834:ar e3 +7n9o >4s4;3e +e94ante to9o 7n +7n9o 4n>4s4;3e R7e ex834:a;a < re,.a a
aR73, s4en9o as. 3os 8r4+eros res8onsa;3es 9e3 re:ono:4+4ento < e3 P9es:7;r4+4entoQ 9e ta3
+73t4t79 9e 94oses, R7e trans+4t4eron :on s7 :73t7ra a 3os a:a94os, a8arente+ente +enos
4+a,4nat4>os < +6s so;r4os en este as8e:to, en 3a +e949a en R7e 8o9e+os ?7=,ar3o A88. O" s.B.
Ta3 s4t7a:45n 8are:e Ja;er 9e:4949o a 3os a:a94os a a:e8tar 8r4+ero +6s o +enos ta3 :7a3 3a
+73t4t79 9e 94oses s7+er4os. Des87s, a33. 9on9e era 8os4;3e, se entre,aron ,ra97a3+ente a3
sincretismo$ :o+8aran9o, 4n:37so 49ent4-4:an9o :on 3as 8ro84as, a esas 94>4n49a9es R7e 3es eran a3
8r4n:484o a?enas. C7an9o no en:ontra;an en s7 8ante5n, +7:Jo +enos ex7;erante A8. O1B, a
n4n,7no R7e J4:4era 3as >e:es 9e3 8ersona?e s7+er4o an63o,o, :onser>aron e3 no+;re s7+er4o,
;4en 4na3tera9o, ta3 :o+o era en or4,en Ses 8or e?e+83o e3 :aso 9e Enlil APSe@or A4reQB 8ara e3
so;erano 9e 3os 94oses < e3 +7n9oS, ;4en +e94ante 3a a9a8ta:45n 9e ese no+;re a s7 8ro84a
3en,7a Sas. An$ s7+er4o APe3 94os 9e3 C4e3oQB a9a8ta9o a3 a:a94o 8or 3a a94:45n 9e 3a 9es4nen:4a
-u 7Anu: 9e3 :aso s7?etoS. En otras o:as4ones, 3os 94oses :a+;4aron a;4erta+ente 9e
9eno+4na:45n0 as. Nanna$ 94os s7+er4o 9e 3a L7na, < 9tu$ 9e3 So3, :e94eron :on ra849e= s7 37,ar a
s7s eR74>a3entes a:a94os0 Sin Aes:r4to ta+;4n Su@en: < Samas+ E3 ,ran 94os s7+er4o En/i A:7<o
no+;re a8enas t4ene 8ara nosotros 7n s4,n4-4:a9o or4,4na3 :3aroB -7e a9o8ta9o 8or 3os a:a94os,
8r4+ero en s7 9es4,na:45n Pnat4>aQ, ree+83a=a9a 8ronto 8or 3a 9e 7n 94os se+.t4:o, R7e
:ono:e+os +a3 < R7e 9e;.a 9e 33a+arse a3,o as. :o+o Ia2 se 3e 9e3etre5 Ea
F
+
Ese 8ro:e94+4ento 9e?5 sent4r 97rante +7:Jo t4e+8o s7s e-e:tos, < +6s 9e 7na 94>4n49a9, en
8r4n:484o a7t5no+a, se en:ontr5, :on e3 8aso 9e3 t4e+8o o en -7n:45n 9e 3a >4s45n re34,4osa, < s4n
R7e este+os s4e+8re en :on94:4ones 9e se,74r s7s a>atares, +6s o +enos 8r5x4+a a otra o 4n:37so
a;sor;49a 8or e33a, no ne:esar4a+ente >e:4na. Por e?e+83o, a3 94os s7+er4o Ninurta APSe@or 9e 3a
t4erra ara;3eQB, R7e 97rante 7n t4e+8o, a -4na3es 9e3 ter:er +43en4o, -7e o;?eto 9e 7na 9e>o:45n
+7< >4>a, se 3e atr4;7<eron en 94>ersos 37,ares < 9e -or+a s7:es4>a e3 no+;re < 3as 8rerro,at4>as
9e +e94a 9o:ena 9e +4e+;ros ant4,7os 9e3 8ante5n s7+er4o0 9ras$ Qababa$ 1a&su//al$
Lugalbanda$ Ningirsu+++ Y so;re to9o 3a -a+osa 94osa s7+er4a 9e3 Pa+or 34;reQ 7>nanna2 PSe@ora
9e3 C4e3oQ, 8or Nin-anna$ R7e t4ene ese sent49o en s7+er4oB, a 3a R7e 3os a:a94os :on-4r4eron e3
no+;re 9e 7na 9e s7s 94>4n49a9es 8ro84as, >star$ re:4;45 8o:o a 8o:o, < s4n 979a +7< 8ronto, en
-7n:45n 9e s7 8ersona349a9 9es;or9ante < ex:e8:4ona3, tantos 8a8e3es so;renat7ra3es reser>a9os en
8r4n:484o a 3os otras 94osas, R7e, 9es9e e3 8r4n:484o 9e3 se,7n9o +43en4o, s7 no+;re a:a94o -7e
4n:37so 7t434=a9o 8ara 9es4,nar P3o D4>4no en -e+en4noQ0 istaru$ R7e -7e, -4na3+ente, P94osaQ.
F
La tra97::45n 34tera3 9e esas 9os 8a3a;ras s7+er4as0 e AP:asaQB < a APa,7aQB, no es s4no 7na
Pet4+o3o,.a 8o873arB, s4n e3 +enor >a3or se+6nt4:o o J4st5r4:o.
"O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Ta3es :on:entra:4ones < a34an=as no -7eron n7n:a res73ta9o 9e 7na 9e:4s45n o-4:4a3 S87es no
Ja;.a ta3 :osa en esta re34,45n A8. *BS, s4no so3a+ente 3a :onse:7en:4a 9e 7nos 7sos R7e >ar4a;an
en -7n:45n 9e t4e+8os, 37,ares < 9e>o:4ones, 3o R7e 3os Ja:e, a n7estros o?os, ;astante ;r7+ososT
8or 8o:o R7e se ten,an en :7enta esas 49as < >en49as se:73ares, esas a8rox4+a:4ones <
s4n:ret4s+os entre 94>4n49a9es, se estar6 <a +enos 4+8res4ona9o 8or 3a 9es;or9ante +73t4834:49a9
9e 3os no+;res 94>4nos, 87esto R7e 7n :4erto nN+ero 9e e33os no 9es4,na;a, a -4n 9e :7entas, +6s
R7e 7n so3o < +4s+o 8ersona?e.
Por 3o 9e+6s, +7:Jas 9e esas 9eno+4na:4ones, en 3a +e949a en R7e 3as :o+8ren9e+os, no
eran en rea349a9 S< no 3o eran <a 9es9e s7s :rea9ores sN+enosS +6s R7e e&tetos 9e 7na +4s+a
8ersona349a9, 7n 8o:o :o+o, entre nosotros, N7estra Se@ora 9e Lo7r9es, N7estra Se@ora 9e La
Sa3ette, 3a 14r,en ne,ra..., re+4ten 4,7a3+ente a 3a +a9re 9e Cr4sto, 3o:a34=a9a en s7s 94>ersos
sant7ar4os. Los s7+er4os Ja;.an -or?a9o as. 7n ;7en nN+ero 9e e33as 8ara tra97:4r s7 ant4,7a
>4s45n 9e3 +7n9o, 97834:a9as 8or 7n 8ersona3 so;reJ7+ano R7e or9ena;a to9o e3 :on?7nto. Les
Ja;.an 9a9o e3 t.t73o 9e PRe<esQ AL7,a3HB o PSe@oresKSe@orasQ AEnKN4nHB 9e esos -en5+enos0
Lugal-a-ab-ba2 PRe<H9e3HMarQT En-amas2 PSe@orH9eH3osHre943esH9eH,ana9oQT Nin-/i-lim2
PSe@oraH9eH3osH8eR7e@osHan4+a3esHsa3>a?esQ... Los a:a94os, 8or 3o 9e+6s 8o:o se97:49os 8or ese
s4ste+a so;renat7ra3 9e ex834:a:45n 7n4>ersa3 A8. O1B, no :onser>aron 9e e33os +6s R7e 7n 8eR7e@o
nN+ero0 !3lit-s3ri$ 8or e?e+83o0 PSe@ora 9e 3a este8aQ, < so;re to9o 3a +7< 4+8onente !3lit-ili7&+
OB0 PSe@ora 9e 3os 94osesQ. Otras a8e3a:4ones 94>ersas no eran s4no +aneras 9e 9es4,nar, 8or
a3,7na 8rerro,at4>a o 8art4:73ar49a9, a 3os 94oses :ono:49os 9e otro +o9o 8or s7 no+;re. As.
Lurgal$ PGran MonteQ, 8ara e>o:ar 3a 4+8onente +a?esta9 9e Enlil8 Nudimmud$ P&a;r4:a9orH
Pro97:torQ, 8ara En/iNEa$ ,ran res8onsa;3e 9e 3a ex4sten:4a 9e 3as :osas A88. 11E, 1G s.BT Asimba-
bbar$ PSa349aH;r433anteQ, 8ara NannaNSn$ 94os 9e 3a L7na. As. ta+;4n !el$ Pe3 Se@orQ, Ja s49o
enten949o, a &osterior$ 9e Enlil$ 8r4+ero, 9es87s 9e (ardu/$ s7 Ps7:esorQ a 3a :a;e=a 9e3 +7n9o
A88. OD ss.B.
De3 8ro84o (ardu/$ 3a P:on:37s45nQ 9e3 1oema babilnico de la 6reacin
GE
ABottroH\ra+er,
1FDF, **$ s.B :4ta, ex834:6n9o3os 7no a 7no, P:4n:7enta no+;resQ R7e 3e Ja;.an s49o :on-er49os,
8or 3a 9e>o:45n :o+Nn < 8ro;a;3e+ente so;re to9o 8or 3os Pte53o,osQ0 a3,7nos +7< :ono:49os
7Asallu4i$ "utu$ Enbilulu+++:8 otros, a8enas o en a;so37to. Se,Nn 3a :on>4::45n esta;3e:49a en ese
8a.s, R7e identi5icaba en >er9a9 e3 no+;re < 3a :osa no+;ra9a A88. DF s.B, :a9a 7na 9e esas
9es4,na:4ones ex8resa;a 7n P9est4noQ A88. 11D s.B0 7na 8rerro,at4>a, o 7n +r4to 8art4:73ar 9e3
94os, :7<o :N+73o Ja:.a 9e 3, en e3 83ano 9e 3a ,ran9e=a < 3a o+n48oten:4a, P7na 8ersona349a9
ex:e8:4ona3Q ABottroH\ra+er, 1FDF, *G", C>>2JJ: a 3os o?os 9e s7s 9e>otos A88. DG s.B.
Restr4::4ones R7e no s53o nos 4n:34nan a est4+ar ;astante ;orrosa < -37:t7ante 3a ono+6st4:a 9e
tantos 94oses Sa3 +enos 9e 3a 8o:a ant4,7aS, s4no R7e re;a?an ta+;4n sens4;3e+ente e3
nN+ero 9e3 8ersona3 94>4no o:73to 9etr6s 9e tantas 9eno+4na:4ones, re97:4en9o a a3,7nos
:entenares, :o+o +7:Jo, 3a +7:Je97+;re 9e3 8ante5n e-e:t4>o ant4,7o.
Se >e :3ara+ente, a3 +4s+o t4e+8o, R7e esta +73t4t79 9e;45 9e 4r en re,res45n :on 3os s4,3os.
De 4nn7+era;3e < Jor+4,7eante en e3 t4e+8o 9e s7s :rea9ores s7+er4os, 3os a:a94os, +enos
:5+o9os ante tanto 8ersona3 so;renat7ra3, no s53o no 4n:37<eron en e33a +6s R7e e3 nN+ero
a8arente+ente +7< re97:49o 9e s7 8ro84o 8ante5n Aen 3os :at63o,os +6s ant4,7os, Ja:4a e3 *EE
a8. Oc, no se :7entan +6s R7e tres so;re +6s 9e +e94o +433ar, < e3 tota3, a3,7nos s4,3os 9es87s,
no s78erar6 8r6:t4:a+ente n7n:a 3a tre4ntenaB, s4no R7e, a9e+6s, 8are:e :o+o s4, ante esta
Jeren:4a s7+er4a, J7;4eran 8re-er49o rea3=ar 3a 94,n49a9 < e3 8o9er 9e s7s 94oses a +e949a R7e
94s+4n7.an en nN+ero.

<e la multitud al sistema
1E
Tra9. :ast.0 Enuma Elis4+ 1oema babilnico de la 6reacin$ e9. a :ar,o 9e &. Lara Pe4na9o,
Trotta, Ma9r49, 1994.
"D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
A3,7nos :4entos 9e 94>4n49a9es, en s7 +a<or.a 9e or4,en s7+er4o, :onst4t7<en to9a>.a 7n ;7en
:on?7nto, +6s o +enos 9esor9ena9o < :on-7so. To9o e3 4nters 9e 3os 8ensa9ores re34,4osos 9e3
8a.s, 9es9e 3a 8r4+era 8arte 9e3 ter:er +43en4o, -7e Ja:er 9e esa multitud 7n sistema2 or,an4=ar3o,
4ntro97:4en9o en 3 7n or9en ra:4ona3, 9e;49a+ente ?erarR74=a9o. Una >e= 4n4:4a9o ese es-7er=o,
R74=6s 4+873sa9o +7< 8ronto, se 87e9e, s4 no se,74r3o, a3 +enos +e94r ;astante ;4en s7s
res73ta9os en 3os 94>ersos P:at63o,osQ s7:es4>os 9e no+;res 94>4nos, :at63o,os a:or9es :on e3
,en4o :3as4-4:a9or 9e aR7e33as ,entes < :o+87estos, 9es9e enton:es, a3 J43o 9e 3os s4,3os, 8or 3os
Pte53o,osQ 9e 3a t4erra, < R7e Je+os 8o949o re:78erar.
Los test4,os +6s ant4,7os, exJ7+a9os en 3os <a:4+4entos arR7eo35,4:os 9e &6raKS7r788aY <
Te33 A;UHSa36;.J, 9atan 9e a3re9e9or 9e3 *EET 8ero 87e9en ta+;4n re+4t4rse a 7na tra94:45n
;astante +6s ant4,7a. A3 8r4n:484o 9e 7na 34sta 9e 7nos R74n4entos sesenta no+;res 9e 94>4n49a9es,
se 3ee 3a se:7en:4a R7e s4,7e, en 3a 8arte a3ta 9e 3a 8r4+era :o37+na0
An
Enlil
>nanna
En/i
Nanna
9tu
A\re;ern4Y, 1FD*, 1*D s.B
9e 3a R7e s53o sa;e+os R7e, 9es9e enton:es < Jasta e3 -4na3, en 3as 8rox4+49a9es 9e n7estra era, se
3a Ja ante87esto s4e+8re a 3as en7+era:4ones s4ste+6t4:as 9e 94>4n49a9es, re8resentan9o 3as +6s
e3e>a9as, 3as R7e est6n s4t7a9as a 3a :a;e=a 9e to9o e3 +7n9o 94>4no, 3o R7e 9e+7estra ;astante
;4en 7na >o37nta9 9e :3as4-4:a:45n. Se >e aJ., en e-e:to, en or9en 9es:en9ente 9e 4+8ortan:4a, en
8r4+er 37,ar a An$ -7n9a9or < ?e-e 9e 3a 94nast.a 94>4na re4nante A:ono:ere+os +6s a9e3ante, 88.
OF s., a s7s 8re9e:esoresBT 37e,o a Enlil$ s7 J4?o, e3 so;erano a:t7a3 9e 3os 94oses < 9e3 +7n9o
A+4s+a o;ser>a:45nBT 9es87s, a 7na 94osa, +7:Jo t4e+8o aso:4a9a, +6s tar9e, a esas
Pa7tor49a9esQ 8ara re8resentar e3 e3e+ento -e+en4no < +aterna3. L3e>a;a otras 9eno+4na:4ones
+6s 7n4>ersa3es, < en 8art4:73ar 3a 9e !3lit-ili2 PSe@ora A< Ma9reB 9e 3os 94osesQ. E3 no+;re 9e
>nanna$ R7e es aR7. e3 s7<o, era 8ro;a;3e+ente 7na es8e:4e 9e 49eo,ra+a, 87es no es -6:43 a9+4t4r
R7e Ja<a re+4t49o, :o+o 3o J4=o 8o:o 9es87s, re,73ar+ente, a 3a >er9a9era >nanna s7+er4a Aa 3a
R7e 3os a:a94os 33a+aron >star:$ 94osa 9e3 a+or < 9e 3a 94s:or94a
11
. Tras e33a a8are:e En/i$
tra94:4ona3+ente 4n:3749o en esta tetra9a So tr.a9a 8or o+4s45n 9e3 e3e+ento -e+en4noS en
:a349a9 9e ,ran >4s4r, en:ar,a9o 9e >e3ar 8or e3 e?er:4:4o -r7:t.-ero 9e3 8o9er so;erano, e?er:49o
8or e3 re<. S4,7en Nanna$ e3 94os s7+er4o 9e 3a L7na, < 9tu$ e3 9e3 So3.
M6s tar9e, 9es87s :onstante+ente, so;re 3a 8r4+era tetra9a se :onstr7<5 otra, 9e +enor
a7tor49a9 e 4+8ortan:4a, +6s o +enos :a3:a9a so;re e33a, < R7e, a9e+6s 9e3 94os 9e 3a 37na < e3 9e3
so3, 4n:37.a a3 9e 3os +eteoros 7>s/urNAdad: < a 3a >er9a9era >nannaN>star+ Esta se,7n9a tetra9a A9e
3a R7e 4,nora+os :o+83eta+ente, 4,7a3 R7e 9e 3a 8r4+era, :5+o, :76n9o < 8or R74n Ja;.a s49o
esta;3e:49aB no est6 aR7. +6s R7e es;o=a9a 8or s7s 9os 8r4+eros no+;res0 ZR74=6 to9a>.a no se 3a
Ja;.a e3a;ora9o ;4en, o no se Ja;.a 4+87esto s7-4:4ente+ente[
A :ont4n7a:45n, 3a 34sta 9e S7r788aY 8asa a 3a en7+era:45n 9e 3as 94>4n49a9es, :as4 to9as
s7+er4as, 3a +a<or 8arte 9es:ono:49as 8or nosotros, :7<o no+;re no nos 94:e a;so37ta+ente
na9a, < 9e :7<a -or+a:45n < or,an4=a:45n no 8o9e+os sa:ar ,ran :osa. En:ontra+os 9e n7e>o,
11
Es :4erto R7e a3 +enos se ten.a 7na ;7ena ra=5n 8ara s4t7ar3a +7< arr4;a, < no 3e?os 9e An7u:2
-7e tra94:4ona3+ente re:ono:49a :o+o s7 Jeta4ra, s7 As8as4a0 s7 PJ4er5973aQ.
"F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
aR7. < a336, a 94oses < 94osas 8oster4or+ente -a+434ares en n7estra 9o:7+enta:45n, :o+o Nisaba2
P3a Se@ora 9e 3os :erea3esQ, <, +6s tar9e, 9e 3a a,r4+ens7ra < 9e 3a es:r4t7raT Ninurta A88. *F s., OO
s.B, 8atr5n 9e 3a a,r4:73t7ra, 8ero ta+;4n 94os ,7erreroT Nin3gal$ P3a Se@ora 9e3 8a3a:4oQ A+6s
tar9e, en a:a94o, !3lit-e/allim:$ et:. Pero to9os esos no+;res nos 8are:en, R74=6s
eR74>o:a9a+ente, 4n:onexos, s4n R7e 33e,7e+os a 94s:ern4r e3 or9en en R7e 8ro;a;3e+ente 3os
Ja;.an or9ena9o 3os a7tores 9e3 :at63o,o.
As. 87es, 9es9e +7< 8ronto se 4ntent5 4ntro97:4r 7n :4erto or9en en 3a +73t4t79 9e 3os 94osesT
4n:37so s4 e3 9e 3a ant4,7a 34sta 9e S7r788aY se nos es:a8a, a3 +enos Je+os 3o:a34=a9o en e33a, <a
:onst4t749o, en s7 en:a;e=a+4ento, e3 ,r78o +6s 4+8ortante, e3 9e 3os P?e-esQ < 3as Pa7tor49a9esQ,
3o R7e ex:374r.a 7n >er9a9ero 9esor9en en otras 8artes.
De 3os re8ertor4os an63o,os, +6s re:4entes R7e 3os 9e S7r788aY, R7e Jan 33e,a9o Jasta
nosotros, e3 R7e es a8arente+ente +6s extenso t4ene 9es9e s7 8r4+era re9a::45n +enos 9e 7n
+43en4o. Se 3e 9eno+4na;a, se,Nn 3a :ost7+;re, 8or s7s 8r4+eras 8a3a;ras0 An2 Anu7m:$ SAn AesB
Anu
G?
T+ Conta;a :on no +enos 9e 9os +43 no+;res 94>4nos re8art49os en se4s o s4ete ta;3433as.
M7:Jos son ant4,7os, :as4 to9os s7+er4os, < -4,7ra;an en 7nas 7 otras 9e 3as no+en:3at7ras anteH
r4oresT s53o 7nos 8o:os son n7e>os < 9e or4,en a:a94o. To9os esos no+;res est6n or9ena9os en
9os :o37+nas 8ara3e3as, a 3a +anera 9e 3as 34stas 9e P3x4:oQ tan t.84:as 9e 3a 34terat7ra < e3
8ensa+4ento er794tos 9e Meso8ota+4a0 a 3a 4=R74er9a -4,7ra e3 no+;reT a 3a 9ere:Ja, s7
ex834:a:45n, >ase, 8or e?e+83o, este extra:to re3at4>o a 3a ,ran D4osaH+a9re A10G s+:2
d
Nin 7U !3lit:-ili dam Anna/e AEsB 3a es8osa 8r4+era 9e Anu
d
Nin-)r-salla dam-b#nda Anna/e AEsB 3a es8osa se,7n9a 9e Anu

d
Nammu ama
d
En/iga/e AEsB 3a +a9re 9e En/i
To9os estos >o:a;3os, as. 4nter8reta9os, no est6n :o3o:a9os a3 a=ar en 7na se:7en:4a ar;4trar4a0
:a9a 7no est6 s4t7a9o en 7n 37,ar 9eter+4na9o, en 7na 8ers8e:t4>a 8er-e:ta+ente or,an4=a9a R7e
se a;ar:a 8er-e:ta+ente en :7anto se 3ee 3a o;ra entera. Se en:7entran aJ. 3as 9os tetra9as R7e
4na7,7ra;an 3a 34sta 9e S7r788aY A88. O s.B0 Anu-Enlil-!3lit-ili-En/iNEa8 a :ont4n7a:45n, Sn
Samas$ :o+83eta9as 8or Adad$ 37e,o >star+ Pero, en 37,ar 9e en:ontrarse, en :a;e=a o en otro
37,ar, rea,r78a9as en ese or9en, 3as 94>4n49a9es est6n re8art49as, en:ontr6n9ose :a9a 7na se,749a
9e 7na :oJorte +6s o +enos 3ar,a 9e 8ersona?es 94>4nos 87estos en re3a:45n 9e 8arentes:o o
9e8en9en:4a :on e3 94os, antes 9e R7e se 8ase a3 ?e-e 9e -43a 8oster4or 9e 3a tetra9a. E3 :orte?o 9e
Anu :7;re 101HFGT e3 9e Enlil$ >2FI-DHE8 e3 9e !3lit-ili$ >>2G-G?V8 e3 9e Ea$ >>2G?F-J??8 e3 9e Sin$
>>>2G-FI8 e3 9e Samas$ >>>0FOHEGT e3 9e Adad$ >>>2?EI-?VJ8 e3 9e >star$ I10OHF*. La :ont4n7a:45n
rea,r78a a a3,7nas 94>4n49a9es 9e +enor ent49a9 A:o+o Ninurta < Nergal:$ % 3a N3t4+a ta;3433a, 3a
1III, 8are:e 7n s783e+ento :onsa,ra9o a (ardu/$ :7<a 8ro+o:45n era enton:es re:4ente A88. OF
ss.B.
Anter4or+ente +en:4ona9os :a9a 7no 8or s., 3a +73t4t79 9e 3os 94oses esta;a as. re8art49a en
,r78os +6s o +enos 4+8ortantes, 8ero >4n:73a9os :a9a 7no a 7na 94>4n49a9 8r4n:48a3, 9e 3a R7e
9e8en9.an +6s o +enos, -or+an9o e3 :on?7nto 7na P84r6+49e 9e 8o9eresQ es:a3ona9os A88. OG s.B0
7n sistema+ Para e?e+834-4:ar 3os 3a=os 4+a,4na9os entre e33os, Je aR7. e3 res7+en 9e3 P:a8.t73oQ
:onsa,ra9o a Anum
GD


< a s7 8ersona3 AI01HFGB. Des87s 9e 3a +en:45n 9e s7 no+;re, :4ta9o 7n
8o:o +6s arr4;a A8. OB, se en7+eran, en 8r4+er 37,ar, en 94e= 8are?as, s7s P8a9resH<H+a9resQ, en
otras 8a3a;ras, 3a ,enea3o,.a 9e s7s ante8asa9os en 94e= ,enera:4ones A9e;ere+os >o3>er a e33o,
88. FO ss.B. S4,7en s7s o:Jo Pes8osasQ, :o+en=an9o, :o+o a:a;a+os 9e >er, 8or 3a es8osa
1
Es8era+os s7 e94:45n. Por e3 +o+ento, es ne:esar4o :ons73tar 3a tes4s A4n94taB 9e R. L. L4tYe, A
reconstruction o5 t4e+++ God-Lists AN2 dA-N9-9($ Ya3e Un4>ers4t<, 1FGD.
1"
La A+B R7e s4,7e a Anu es 7n -en5+eno 87ra+ente +or-o35,4:o.
$E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
8r4+era. L7e,o se re,4stra s7 &ersonal :er:ano, < en 8r4+er 37,ar s7 s7YYa3, 94,a+os s7
lugarteniente$ 9e3 R7e se en7+eran a :ont4n7a:45n 3a Pes8osaQ, 3os P:ator:e J4?osQ, 3os P9os :r4aH
9osQ < e3 o-4:4a3 P8ortaHas4entoQ. 1o3>4en9o enton:es a3 8ro84o Anu$ se nos 8resentan s7s s4ete
P:r4a9osQT e3 P8ortaHes8a9aQ, :on s7 +7?erT 3os tres ,ran9es P?e-es 9e :o:4naQT 3os 9os P8astoresH
?e-eQ, e3 P?ar94neroQ < 3os 9os P:onse?erosQ.
Entre e3 P8ersona3Q 9e 3as otras 94>4n49a9es 8r4n:48a3es, a :ont4n7a:45n 9e Anu$ a9>ert4+os
ta+;4n, 9e 3a +4s+a +anera, 3os P8ar4entesQ 8r5x4+os0 Pante8asa9osQ, Pes8osasQ, PJ4?osQ e
PJ4?asQT 8ero ta+;4n 7n :4erto nN+ero 9e t.t73os < no+;res 9e -7n:4ones s7;or94na9as0 P>4s4rQ, e
4n:37so P,ran >4s4rQ, Pa8o9era9oQ < Pe+;a?a9orQ, Pa<79a 9e :a+8oQ, P,7ar9a 9e :or8sQ,
P4nten9enteQ, Pse:retar4oQ, P4ntr8reteQ, no +enos R7e P8e37R7eroQ, 4n:37so P8e37R7eraQ, P7?4erQ,
P8orteroQ, P:ent4ne3aQ < a3,7nos otros, 9e 3os R7e n7estras tra97::4ones, Je:Jas :on 3os +e94os 9e
R7e 94s8one+os < -or=osa+ente +7< a8rox4+at4>as, no 8o9r.an e>49ente+ente re:o,er e3
s4,n4-4:a9o 8roto:o3ar4o a7tnt4:o :on to9os 3os +at4:es 9e enton:es. P7es esos o-4:4os, < s7
re7n45n a3re9e9or 9e 7n 4n94>497o 9e :3ase a3ta o 9e 7n re8resentante 9e3 8o9er, no eran en
a;so37to :a8r4:Josos, 4n>enta9os 8or 3as ne:es49a9es 9e3 +o+ento, s4no R7e, :o+o 87e9e
-6:43+ente :onstatarse 8or 8o:o R7e se J7r,7e en 3a 9o:7+enta:45n 8ro-ana 9e 3a 8o:a, esta;an
to9os to+a9os 9e 3a or,an4=a:45n 9e3 Esta9o < 9e 3a Casa rea3.
De esta +anera, +e94ante 7na e3a;ora:45n se:73ar, :7<o 9esarro33o 8ro,res4>o se nos es:a8a,
se Ja;.a ?7st4-4:a9o < rea;sor;49o 4nte34,ente+ente e3 4n+enso tro8e3 9e 3os 94oses 9e 3a ant4,7a
tra94:45n, Ja:4n9o3a entrar, 8ara or,an4=ar.a, en 7n +ar:o a 3a >e= ra:4ona3 < Prea34staQ,
+4to35,4:a+ente tras87esto 9e3 or9en 8o3.t4:o Ja;4t7a3 en e3 8a.s, < R7e tra97:en 9e +anera
e3o:7ente to9os esos t.t73os < no+;res 9e -7n:4ones. E3 +7n9o 4nn7+era;3e e 4n4:4a3+ente
94s8erso 9e 3os 94oses no era <a +6s R7e e3 re-3e?o so;renat7ra3 9e 3a a7tor49a9 8o3.t4:a. Co+o e33a,
ten.a s7 re8resentante 8or ex:e3en:4a, e3 re< < s7s ante8asa9os, e3 N3t4+o 9e 3os :7a3es, Anu$
ret4ra9o 9e3 8o9er As4t7a:45n ex:e8:4ona3 en este +7n9o, 8ero 9es87s 9e to9o 4+a,4na;3eB,
+anten.a 7na 8resen:4a 9e 8rest4,4o, 9e ex8er4en:4a < sa;497r.a, en +e94o 9e s7s es8osas, 9e s7s
J4?os < 9e s7 P:asaQ. S7 J4?o +a<or, Enlil$ 9ese+8e@a;a e3 8a8e3 9e +onar:a en e?er:4:4o, ro9ea9o
ta+;4n 9e s7s es8osas e J4?os, < a9e+6s, :o+o e3 re< en s7 8a3a:4o, to9a 7na :orte < 7n :on?7nto
9e a3tos 94,natar4os < -7n:4onar4os0 87estos o:78a9os 8or 94oses, es:o,49os en >4rt79 9e :r4ter4os
R7e 9e or94nar4o se nos es:a8an. Y :a9a +4e+;ro, 7n49o a s7 >e= 8or -434a:45n a3 ?e-e s78re+o, se
en:ontra;a 4,7a3+ente a 3a :a;e=a 9e 7n P8ersona3Q an63o,o, :7<as a:t4>49a9es :o4n:49en :on 3as
9e 3as otras 94>4n49a9es, :7 7n entra+a9o a >e:es :o+834:a9o a n7estros o?os extran?eros, 8ero
s4e+8re s4n a+;a,es.
E3 tro8e3 8r4+ero 9e 3os 94oses, na:49os to9os 9e :4r:7nstan:4as ar:a4:as < :as7a3es, 9e 3as R7e
no tene+os 3a +enor 49ea, < R7e -or+a;an a3 8r4n:484o 7na s4+83e re7n45n s4n :oJeren:4a, se
:on>ert.a as., +e94ante s4,3os 9e e>o37:45n, re-3ex4ones < :63:73os +4to35,4:os, en 7na >er9a9era
or,an4=a:45n 9e3 8o9er so;renat7ra3, or,an4=a:45n ra:4ona3, 35,4:a < r4,7rosa AR74=6s 4n:37so
9e+as4a9o 8ara e3 Jo+;re :o+Nn...B, R7e 9o+4na;a a 3os J7+anos :o+o 3a a7tor49a9 rea3
estr7:t7ra9a 9o+4na;a a 3os s7;94tos. Ba?o 7n 6n,73o 34,era+ente 94-erente, e3 :on?7nto :o+8on.a
en s7+a 7na P84r6+49e 9e 8o9eresQ A88. O$, 11OB.
Se 87e9e se,74r e3 9esarro33o < 3as ,ran9es >4:4s4t79es 9e este sistema$ a3 +enos a ,ran9es
ras,os, en 9o:7+entos o :on?et7ras ra=ona;3es, a 3o 3ar,o 9e 3a J4stor4a re34,4osa 9e3 8a.s.
A7nR7e a8enas tene+os 9ere:Jo a Ja:ernos 7na 4+a,en 9e+as4a9o 94-erente 9e 3a R7e
94s:ern4+os en s7 8resenta:45n 9o:7+enta9a e J4st5r4:a, 4,nora+os nat7ra3+ente :as4 to9o 9e 3a
re34,45n 9e P3os or.,enesQ, antes 9e 3a es:r4t7ra, < 9e s7 8ersona3 94>4no. 'a< a3,7na >eros4+434t79
en R7e en 3as 8r4+eras a39eas, a4s3a9as < 8o;res A88. O s.B, se Ja<an ta+;4n re8resenta9o
8ersona349a9es 94>4nas tras87estas 9e 3as Pa7tor49a9es :4>43esQ 8ara e?er:er 9es9e arr4;a s7
a7tor49a9 so;renat7ra3, :o+o 3as Pa7tor49a9esQ 8o3.t4:as en :7est45n 3a e?er:.an en este +7n9o.
N7+erosas 94>4n49a9es, :o+8ren949as aR7e33as :7<o no+;re < 8rerro,at4>as Je+os :ono:49o
9es87s, 8794eron < 9e;4eron 9e na:er 9e esta -or+a, e33as < s7s +4tos, en aR7e33os t4e+8os
$1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
3e?anos < 94-.:43es 9e 8er:4;4r. Los s7+er4os, 9e 3os R7e 4,nora+os en R7 87nto 9e s7 tra<e:tor4a
a8are:4eron en e3 8a.s, R74=6 Ja;.an <a e3a;ora9o en s7s ,ran9es 3.neas, 4n:37so 9es9e antes 9e s7
entra9a, s7 8ro84o 8ante5nT <, 7na >e= en e3 terreno, 8794eron A9e;e+os tener3o en :7entaB
a;sor;er 8or s4n:ret4s+o A8. *FB < re+o9e3ar < Pno+;rarQ en 7na 7 otra +e949a a a3,7nas
94>4n49a9es ar:a4:as, so;re 3as R7e es8e:73a+os en >ano.
Des87s 9e 3a aso:4a:45n < 3a -7s45n 9e esas a39eas en 7n49a9es 8o3.t4:as +6s 4+8ortantes A8.
DB, ;a?o e3 +an9ato 9e ?e-es +6s >4,orosos < :a8a:es 9e 83an4-4:ar < 33e>ar a tr+4no 3os ,ran9es
tra;a?os 9e ex:a>a:45n 9e :ana3es < 9e 8re8ara:45n 9e es8a:4os +6s a+834os 8ara 3a a,r4:73t7ra
7ibid+:$ se rea34=aron -or=osa+ente a:er:a+4entos, -7s4ones, +e=:3as, 4n:37so s4n:ret4s+os entre 3os
+4e+;ros 9e 3os ,r78os 9e 94>4n49a9es, Jasta enton:es a:antona9os :a9a 7no en s7 a39ea, 8ara
o-re:er 8anteones +6s a+834os < :o+87estos, >eros.+43+ente, <a +6s o +enos ?erarR74=a9os
se,Nn e3 +o9e3o 9e 3as a7tor49a9es :4>43es < >4n:73a9os entre s. 8or 3a=os 4+a,4na9os, 9e 8arentesH
:o o 9e8en9en:4a. S4n 979a, a3 tra97:4r a3 83ano re34,4oso 3a :73t7ra :o+Nn R7e se e3a;ora;a, se
94se@5 enton:es 7na es8e:4e 9e 8ante5n Pna:4ona3Q, a3 +enos 4n:484ente, :oextens4>o :on esa
:73t7ra <, :o+o e33a, re:ono:49o 8or to9os. ZPero :5+o a94>4nar s7s 8ro,resos, s7 :o+8os4:45n, s7
re8art4:45n[ Se 87e9e, :on reser>as, 33e,ar a :on?et7rar R7e 9e aR7e33os t4e+8os 9atan 3as >4e?as
:onstr7::4ones +4to35,4:as, e+8e=an9o 8or 3a 9e 3a tetra9a s78re+a, R7e no Ja:.a, en s7+a, +6s
R7e tras83antar a3 +7n9o 9e Arr4;a 3os :o+8onentes e3e+enta3es 9e 7n ,o;4erno +on6rR74:o, ta3
:o+o se 8ra:t4:a;a en to9o e3 8a.s.
Una >e= 3a or,an4=a:45n 8o3.t4:a 8as5 a3 r,4+en 9e 3as :479a9esHesta9o A8. DB, ese +ar:o
re34,4oso, e+ana9o 9e 3a :73t7ra :o+Nn < >6349o 8ara to9os, -7e :o+8at4;3e :on 8anteones
re97:49os, a8ro84a9os a 94:Jas :479a9es R7e 8o9.an tener A^o Ja;er ten49o_B s7s ra=ones 8ara
8re-er4r s7s 94>4n49a9es 8art4:73ares, < e3e,4r3as :a9a 7na ;4en en s7 8ro84o -on9o 3o:a3 ant4,7o,
;4en en e3 8ante5n :o+Nn, 8ara re7n4r.as en -7n:45n 9e s7 9e>o:45n. Es 8os4;3e R7e, en 3a
or9ena:45n 9e esos rea,r78a+4entos 9e 94>4n49a9es, 3o:a3es < :o+7nes, se 9e?ara sent4r 3a
4n-37en:4a 9e :entros re34,4osos a 3os R7e s7 8reJ4stor4a, -a+osa o e?e+83ar, Ja:.a +6s 4n-37<entes0
en 8art4:73ar Er497, 8or 7n 3a9o, 9on9e re4na;a e3 >enera;3e < -a+oso En/i$ ten49o tra94:4ona3H
+ente 8or res8onsa;3e 9e 3os or.,enes 9e 3a P:73t7raQT <, 8or otro, N4887r, :entro 8r4n:48a3 9e3
,ran Enlil$ R7e, en e3 8ante5n :o+Nn, Ja;.a s49o, +7< ant4,7a+ente, sa,ra9o re< 9e 3os 94oses, 9e3
8a.s < 9e3 +7n9o, :o+o 3o ser6 +6s tar9e (ardu/ A88. 11" ss.B en Ba;43on4a, :on-4r4en9o ta+;4n
a sta 7na a7tor49a9 re34,4osa 8art4:73ar.
A 8art4r 9e3 se,7n9o :7arto 9e3 ter:er +43en4o, :o+o sa;e+os 8or 7na >e=, :a9a :479a9Hesta9o
ten.a 8or ?e-e so;renat7ra3 a 7na 9e 3as ,ran9es 94>4n49a9es 9e3 8ante5n Pna:4ona3Q0 En/i en Er497,
Enlil en N4887r, An Ae >nanna$ s7 PJ4er5973aQ S8. O, n. "S 4nse8ara;3eB en Ur7Y, Nanna en Ur,
9tu$ 8or 7na 8arte, en Larsa <, 8or otra, en S488ar... Y :a9a 7no en s7 te+83o, 37,ar a3to 9e 3a
P:a84ta3Q < 9e 3a re,45n, se en:ontra;a, se,Nn 7na -5r+73a R7e :ono:e+os ;4en A8. O$ s.B, ro9ea9o
9e s7 -a+434a < 9e s7 :orte. Por e?e+83o, en La,as e3 94os so;erano era Ningirsu A9es4,na:45n 3o:a3
9e3 J4?o 9e Enlil$ Ninurta$ 88. *F < O"0 Pe3 Se@or 9e G4rs7Q, 7na 9e 3as :479a9es 8r4n:48a3es a3 3a9o
9e La,asB, < s7 es8osa se 33a+a;a !aOa+ &4,7ra;an en s7 :orte < -a+434a es8e:4a3+ente e3 94os
Lugalsisa$ en tanto R7e P:onse?eroQT 3a 94osa Nanse$ J4?a 9e En/i % Jer+ana 9e Ningirsu8 < s7
es8oso Nindare8 Ningi''ida$ 94os 8ersona3 9e3 8r.n:48e G79ea, < Gestinanna$ s7 es8osa, as. :o+o
3a 94osaH+a9re Gatumdug+++ Lo R7e no 4+8e9.a a s7s -4e3es re:7rr4r ta+;4n, 9e>ota+ente, a 3as
94>4n49a9es ,ran9es < +enos ,ran9es 9e3 8ante5n :o+Nn0 An$ Enlil$ En/i$ >nanna$ Nanna A33a+a9a
ta+;4n :on s7 no+;re a:a94o 9e Su@en$ ,ra-.a Pa3 est43o s7+er4oQ 9e Sin:$ Nisaba$ 8atrona 9e 3os
:erea3es, 9tu$ et:.
Co+o se Ja 94:Jo anter4or+ente, a +e949a R7e se es-7+a;a 3a 8re8on9eran:4a :73t7ra3
s7+er4a, ;a?5 e3 nN+ero 9e 3os 94oses Pa:t4>osQ, 8ero s7 8ersona349a9 se >4o 8ro8or:4ona3+ente
9esarro33a9a en 8o9er, +a?esta9 e 4+8ortan:4a, a 4+a,en 9e 3os so;eranos 9e3 8a.s, R7e no eran <a
Sa 8art4r 9e Sar,5n Pe3 Ant4,7oQ, es8e:4a3+ente A88. "" ss.BS 3os en9e;3es re<e=7e3os 9e
ex4,7as :479a9es esta9o, s4no ?e-es >4,orosos < o+n48otentes 9e ,ran9es :onstr7::4ones 8o3.t4:as0
$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
e3 4+8er4o 9e Sar,5n, e3 re4no 9e -4na3es 9e3 ter:er +43en4o, <, +6s tar9e, :on 'a++7ra;4 A1OFH
1OGEB, 9e Ba;43on4a A8. "GB, < 9e Ass7r, :on Sa+s4HA997 A1D1"H1OD1B. La t7r;a 9e 3os 94oses
se,7.a 8resente, or,an4=a9a < s4ste+at4=a9a a o?os 9e 3os Pte53o,osQ, 8ero 3a ,ente :o+Nn no se
4nteresa;a, en rea349a9, +6s R7e 8or 7n ,r78o re97:49o 9e e33os. 'a++7ra;4, a3 8r4n:484o 9e s7
PC594,oQ, :o+4en=a s4t7an9o a (ardu/$ je5e so;renat7ra3 9e 3a :479a9 9e Ba;43on4a, Jasta
enton:es s4n ,ran notor4e9a9 < s4n ,3or4a -7era 9e s7 6+;4to 8ro84o, en e3 37,ar +6s a3to 9e3
8ante5n :o+Nn0
C7an9o Anu e3 S7;34+e, e3 Re< 9e 3os 94oses, < Enlil$ e3 Se@or 9e3 :4e3o < 9e 3a t4erra,
as4,na9or 9e 3os 9est4nos 9e3 8a.s, atr4;7<eron a (ardu/$ e3 8r4+o,n4to 9e Ea$ e3 8o9er s78re+o
so;re 3a tota349a9 9e 3os 87e;3os, < 3e J4:4eron 8re>a3e:er entre 3os 94oses... A&4net, 1FD", "1,I0OH
OGB.
Pero en to9o s7 PC594,oQ, 8or e?e+83o, a3re9e9or 9e ese 94os < 9e s7 es8osa Qar&anit < s7 J4?o
Nab$ a8enas Ja:e +en:45n 9e 7na tre4ntena 9e 94>4n49a9es :o+o +6x4+o0 Adad$ Aia Aes8osa 9e
Samas:$ Anu$ <agan A,ran 94os se+.t4:oHo::49enta3, 4+8orta9o 8or 3os a+7rr4tasB, Ea % <amgal-
nunna$ s7 es8osa, 3a +a9re 9e (ardu/$ Enlil < s7 8are9ro Ninlil$ Gula A94osa :7ra9oraB, >star$
(ammaNi A7na 9e 3as 9es4,na:4ones 9e 3a ,ran 94osaHMa9re, aso:4a9a a 3a tr.a9a s78re+aB, N#ru
Ae3 94os 8atr5n 9e 3as a,7as :orr4entesB, Nergal Ae3 so;erano 9e3 In-4ernoBT Nina'u A94os +94:oBT
Nintu A3a PSe@ora 9e3 a37+;ra+4entoQ, otro s4n5n4+o 9e (amma:$ Ninurta$ Sin$ Samas$ "is&a/
A94os 8atr5n 9e 3a :479a9 9e Esn7nna, 9e or4,en extran?ero < 9es:ono:49oB, < Qababa Aant4,7o 94os
,7errero s7+er4oB... Po:o Ja< R7e a@a94r a esta 34sta 8ara tener ante 3os o?os e3 P8ante5nQ -a+434ar
9e3 :o+Nn 9e 3os +orta3es, 9e 7n :4erto n4>e3, a 8art4r 9e 8r4n:484os 9e3 se,7n9o +43en4o. S53o 3os
Pte53o,osQ < 3os sa:er9otes se o:78a;an to9a>.a, 33e,a9o e3 :aso, 9e 3os otros, :7<os no+;res
se,7.an o:78an9o s4e+8re 3as :o37+nas 9e 3os P:at63o,osQ 9e 94oses A88. O ss.B. 'a<
8os4;4349a9es 9e R7e, s4n Ja;3ar 9e 3os :a+8es4nos < 9e3 87e;3o ;a?o, :7<a re34,4os49a9 era
se,7ra+ente +7< tos:a A<, 9e to9as -or+as, :as4 9es:ono:49a 8or nosotrosB, 3a +a<or 8arte 9e 3os
+eso8ota+4os, a7n :onser>an9o a3,7na >a,a 49ea 9e 7n ,ran nN+ero 9e 94>4n49a9es, a8enas se
8reo:78aran en >er9a9 +6s R7e 9e s7s re3a:4ones +6s 4n+e94atas, :a9a 7no :on s7 P94os
8ersona3Q A8. FDB, aR7e3 R7e se s78on.a esta;a en:ar,a9o 9e3 9est4no 9e s7 8rote,49o. La 34sta 9e
no+;res 8ro84os 9e 8ersonas e>49en:4a ta3 esta9o 9e :osas0 3os 94oses R7e a33. -4,7ran no son
n7+erosos, < son -re:7ente+ente 3os +4s+os, a3,7nos 9e 3os +6s :ono:49os.
Co+o 8ara 4n94:ar +e?or e3 es:aso 4nters R7e se sent.a 8or P3a +73t4t79 9e 3os 94osesQ, se
Ja;.an a:7@a9o, 9es9e e3 ter:er +43en4o, 9eno+4na:4ones :o3e:t4>as 8ara e>o:ar3os :on?7nta+ente.
PLos ,ran9es 94osesQ, 8ara 3os +6s 4+8ortantes, 3os +6s P:5s+4:osQT P3os 94oses 9e3 :4e3o < 9e 3a
t4erraQ, P3os 94oses 9e3 8a.sQ... E3 1oema de la 6reacin$ R7e en7+era;a 3a :4-ra re9on9a 9e
Pse4s:4entosQ, 3os Ja;.a 94str4;749o, 8or s4+etr.a, +4ta9 Parr4;aQ < +4ta9 Pa;a?oQ, so;re < 8or
en:4+a 9e 3a t4erra, < 9e;a?o 9e e33a ABottroH\ra+er, 1FDF, 1I0"F s+:+
Se Ja;3a;a ta+;4n 9e Anunna/u$ o Anunna/i Aen s7+er4o, A-nun-na7/:2 PPro,en4t7ra 9e3
8r.n:48eQ, a sa;er, 8ro;a;3e+ente, An, En343 o EnY4, 3a a37s45n +4to35,4:a es os:7raB < 9e
>gigiN>gigu A9e or4,en 4n:4ertoB. E3 8r4+ero 9e esos tr+4nos 8are:e Ja;er re+4t49o 4n4:4a3H+ente a
3os P94oses 9e arr4;aQ, P9e3 :4e3oQ, 3os +6s 8o9erosos, 3os +6s e+4nentes <, en a3,7na +e949a, 3a
:3ase a3ta < 3os P?e-esQ 9e 3os otros0 en El mu% sabio$ a3 8r4n:484o, 3es Ja:en tra;a?ar A88. 1$ ss.B,
+4entras e33os 8er+ane:en s4n Ja:er na9a, :o+o ;7enos 9etenta9ores 9e3 8o9er. Y 3os R7e tra;a?an
son 3os >gigi+ M6s tar9e Ano se sa;e +7< ;4en :76n9o n4 8or R7B, 3a s4t7a:45n se 4n>4rt45 < estos
N3t4+os re8resentaron a 3os 94oses :e3estes, 3os +6s 94,nos 9e :ons49era:45n A88. 1EG s.B, < se
reser>a;a e3 0ocablo Anunna/u 8ara 3os 94oses 9e a;a?o, 3os R7e res49.an en e3 In-4erno A8. 1EGB.
"endencias 4enotestas
$"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Poster4or+ente, a 8art4r 9e 3a 8r4+era 8arte 9e3 se,7n9o +43en4o, e3 s4ste+a 9e 3os 94oses no
9e?5 n7n:a 9e -7n:4onar So-4:4a3+ente Ja;3an9oS se,Nn s7 94str4;7:45n Pteo35,4:aQ, 4n:37so
a7nR7e no 4nteresara a8enas, :o+o ta3, a3 :o+Nn 9e 3os Jo+;res. S4n e+;ar,o, se 8ro97?eron en 3
a3,7nas 4nno>a:4ones, so;re to9o en 3a 8r6:t4:a, < Ja< R7e se@a3ar a3 +enos 3a +6s :ons49era;3e,
R7e, 9e 7na 7 otra +anera, re8er:7t45 en to9o e3 83ano re34,4oso e 4n:37so 9e;45 9e a-e:tar +6s o
+enos a to9os 3os 9e>otos.
Se trata 9e3 8ersona?e 94>4no tra94:4ona3+ente :ons49era9o < Jonra9o :o+o e3 so;erano 9e 3os
94oses < 9e3 +7n9o. Era 8r4+ero Enlil$ R7e, 9es9e antes 9e 3a J4stor4a, se,Nn 8are:e, re4na;a en e3
:entro +4s+o 9e 3a ,ran tetra9a A8. OB. M6s o +enos 49ent4-4:a9o :on Ba;43on4a, 9e 3a R7e era e3
94osH?e-e, se@or < so;erano, < :7<o 9est4no se s78on.a R7e as7+.a < :o+8art.a, a 3a +anera 9e 3os
re<es 9e este +7n9o, nor+a3+ente arrastra9os 8or 3a s7erte < 3a 9es,ra:4a 9e s7s sN;94tos,
(ardu/
GJ
Ja;.a 33e,a9o a ser :a9a >e= +6s 8o873ar, a +e949a R7e Ba;43on4a, s7 :479a9, a-4r+a;a
s7 8re8on9eran:4a so;re to9o e3 8a.s, no s53o en :7anto a 9o+4na:45n < 8o9er, s4no ta+;4n en s7
8r4+a:.a P4nte3e:t7a3Q < re34,4osa. A 8art4r 9e +e94a9os 9e3 se,7n9o +43en4o :re:45
:ons49era;3e+ente e3 nN+ero 9e no+;res 9e 8ersonas en 3as R7e -4,7ra s7 no+;re, :on atr4;7tos
:a9a >e= +6s 4ns4,nes < :ar,a9os 9e re34,4os49a90 (ardu/-muballit2 PEsHMar97YHR74enH9aH3aH
>49aQT lli-(ardu/2 PM4H94osHesHMar97YQT 1#ni-(ardu/-lmur2 P27eH87e9aH:onte+83arHe3HrostroH
9eHMar97YQ, < as. a :entenaresHPo:o antes 9e3 11EE, en e3 +o+ento en R7e, 8on4en9o -4n a 7n
3ar,o 8er.o9o 9e ent7+e:4+4ento e 4ns4,n4-4:an:4a 8o3.t4:a A88. "G s.B Ba;43on4a en:ontr5 9e
re8ente, 97rante 7n t4e+8o, 3a 4n9e8en9en:4a < 3a ,3or4a, e3 :3ero 9e esta :a84ta3, :7<o ,ran94oso <
-a+oso sant7ar4o 9e (ardu/$ e3 Esagil A9e3 s7+er4o Hsa,H.3, Pe3 te+83o 9e -ront5n s7;34+eQ, 8.
1$GB, se Ja;.a :on>ert49o 9e a3,7na +anera en e3 37,ar a3to 9e to9o e3 8a.s, se 9e:4945, ante 3a
o3ea9a 9e 9e>o:45n :re:4ente a s7 94os, 8ro+o>er a este N3t4+o :o+o PSo;erano 9e 3os 94oses <
9e3 +7n9oQ < s7:esor 9e Enlil$ 9e3 +4s+o +o9o R7e ste, en 3a no:Je 9e 3os t4e+8os, 9e;45 9e
Ja;er ree+83a=a9o a An7u:$ a 4+a,en 9e 3a se:7en:4a s7:esor4a 9e 3os so;eranos 9e este +7n9o.
&7e :on e3 -4n 9e 4+8oner < ?7st4-4:ar este 9es4,n4o 8or 3o R7e a7tores 9es:ono:49os, s4n 979a
en:ar,a9os 9e3 te+83o 9e Esa,43, es:r4;4eron, 87;34:aron < 94-7n94eron en a:a94o e3 -a+oso
1oema de la 6reacin$ ta3 :o+o nosotros 3o 9eno+4na+os Aen e3 8a.s se 3e no+;ra;a 8or s7
inci&it2 Enma elis2 PC7an9o a336 arr4;a...QB, Ptrata9oQ +a,4stra3 9e a8o3o,t4:a +4to35,4:a, 8ara
8ro:3a+ar < 9e-en9er 3a extraor94nar4a 8ro+o:45n 9e s7 ,ran 8atrono 94>4no ABottroH\ra+er,
1FDF, *E s.B. S7 ar,7+enta:45n era s5349a, < esta;a 8ensa9a 8ara :on>en:er0 (ardu/ deba ser
sa,ra9o, 8or e3 Conse?o 7n6n4+e 9e 3os 94oses, re< 9e to9a 3a 8o;3a:45n 94>4na, 8orR7e 3a Ja;.a
sa3>a9o 9e 3a ,ran D4osaHMa9re or4,4na3 AaR7. 33a+a9a PMarQ0 "iamat:$ 4rr4ta9a < 9e:4949a a
an4R743ar3oT deba ser :onsa,ra9o Re< 9e3 +7n9o, 8orR7e 3 3o Ja;.a 4+a,4na9o < e94-4:a9o 9e 3os
9es8o?os 9e "iamat$ >en:49a e 4n+o3a9a 8or 3T < deba ser :onsa,ra9o Re< 9e 3os Jo+;res,
8orR7e Ja;.a :on:e;49o 3a 49ea 9e e33os < 3os Ja;.a :rea9o A8. 1DB.
Esta o;ra, 9e 7na 8oes.a e3e>a9a < r.,49a, 7n 8o:o ta:4t7rna, es :4erto, 8ero no :arente 9e
,ran9e=a, 9es;or9a 7n ,ra>e ent7s4as+o 8or e3 94os R7e es s7 Jroe, 9ota9o 9e P:4n:7entaQ
no+;resH9est4nosK 8r4>43e,4os, < exa3ta9o, 3o Je+os >4sto A88. O1, D$B, :o+o P7na 8ersona349a9
ex:e8:4ona3Q entre 3os 94oses, es 9e:4r, 7n 94os s78er4or a to9os 3os 9e+6s.
A 8art4r 9e esta 8o:a < 9e esta P:artaQ, a7nR7e -7n9a+enta3+ente 34terar4a < s4n n4n,7na
a7tor49a9 P9o:tr4na3Q A8. *B, (ardu/ se :on>4rt45 rea3+ente, 8or 3a 9e>o:45n 8o873ar as. a3enta9a,
en 3o R7e e3 :3ero 9e 3a +etr58o34 R7er.a R7e -7era. S4n 979a, en este 8a.s, 9on9e no ex4st.a n4n,Nn
4nters 8or 3as re>o37:4ones < 9on9e se 8re-er.a :3ara+ente a:7+73ar +6s R7e ree+83a=ar A8. 1EDB,
Enlil :ont4n75 -4,7ran9o +6s o +enos en s7 ant4,7o 37,ar, en +e94o 9e 3a ,ran tr.a9a, R7e Ja;.a
s7:e949o a 3a tetra9a 8r4+era A88. O1 s.B. No o;stante, s7:e945 :on e3 t4e+8o, en e3 8r4+er +43en4o
a3 +enos, R7e se 3e :ons49er5, aR7. o a336, :o+o 7n deus otiosus$ 4+a,4n6n9o3o 4n:37so, a 4+a,en
1$
Los or.,enes < e3 sent49o ra94:a3 9e este no+;re se nos es:a8an. ZTen.a R74=6 re3a:45n :on e3
(artu Po::49enta3Q, no+;re s7+er4o 9e 3os se+4tas a+orr4tas A88. "$ s.B[
$$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9e 3os Jo+;res, P94-7ntoQ0 ret4ra9o 9e s7s :ar,os, < 9est4na9o :o+o e33os, 8ero +a,n.-4:a+ente
s4n 979a, a ese N3t4+o re-7,4o 4n-erna3 9on9e se 4+a,4na;a, 9es87s 9e s7 +7erte, a 3os 94-7ntos
4na:t4>os < a9or+e:49os A88. 1" s.B.
S4n e+;ar,o, (ardu/$ Pe3 Se@orQ 7b3lu$ bel$ t.t73o Jasta enton:es 8art4:73ar 9e Enlil$ 8. OEB,
era :a9a >e= +6s :ons49era9o < :e3e;ra9o :o+o e3 +6s ,ran9e 9e 3os 94oses, a3,o as. :o+o e3
P94os 9e 94osesQ A88. OE, D$ s.B. 'e aR7. :5+o se 94r4,.an a 3 < se 3e 8resenta;a, 33e,a9o e3 :aso0
OJ (ardu/$ Sin no es s4no t7 94>4n49a9,
Anu$ t7 so;eran.a,
<agan$ t7 94,n49a9 se@or4a3,
Enlil$ t7 rea3e=a,
G Adad$ t7 8re8oten:4a,
e3 sa;4o Ea$ t7 4nte34,en:4a,
Nab$ e3 3etra9o, t7 sa;er,
Ninurta$ t7 8r4+a:.a,
Nergal$ t7 >4,or,
F < e3 ;r433ante Sa+as, t7 ?794:at7ra
1G
...

+4entras R7e 7n n7e>o :at63o,o 9e 94oses ex834:a;a0

" (ardu/ es Ninurta$ e3 94os 9e 3os a,r4:73tores,
es Nergal$ e3 94os 9e 3as ;ata33as,
G Qababa$ e3 94os 9e 3a ,7erra,
Nab$ e3 94os 9e 3os :onta;3es,
En343, 94os 9e3 ,o;4erno,
Sin$ e3 94os es:r7ta9or 9e 3as no:Jes,
Samas$ e3 94os 9e 3a ?7st4:4a
GE Adad$ e3 94os 9e 3a 337>4a...

AJensen, 1F1G, 11D, n.b ))B
Ser.a err5neo to+ar estas a-4r+a:4ones 84a9osas +6s a3 84e 9e 3a 3etra R7e 3as +an4-esta:4ones
sent4+enta3es ex:37s4>as re,4stra9as < :o+enta9as anter4or+ente A88. *" ss.B, R7e 8are:.an a8artar
a to9os 3os 9e+6s 94oses 9e 3as 8rerro,at4>as 94>4nas 9e aR7e3 a3 R7e se 94r4,.an en ese +o+ento.
/stas no son +6s R7e 9e+ostra:4ones -7,a:es 9e 7n >a,o 4enotesmo 7ibid+:$ tanto +6s a+;4,7as
:7anto R7e, en e3 8r4+er +43en4o so;re to9o, a3,7nas otras 94>4n49a9es, Nab < Samas en
8art4:73ar, no +enos R7e Assur$ en s7 8a.s, 9e3 R7e era e3 P94os na:4ona3Q
1*
, -7eron o;?eto 9e ta3es
exa3ta:4ones sent4+enta3es, s4n +o94-4:ar >er9a9era+ente e3 or9en 9e :osas a9+4t49o 9es9e Ja:.a
+7:Jo t4e+8o, < s4e+8re 7n4>ersa3+ente +anten49o, R7e se aten.a a 3a 837ra349a9 s4ste+at4=a9a 9e
3os 94oses < a s7 se:7en:4a tra94:4ona3. Contrar4a+ente a 3o R7e se Ja 8o949o :reer, aR7. < a336,
4n:37so a-4r+ar, 9e >e= en :7an9o, 94-.:43+ente 8o9.a na:er 7n >er9a9ero +onote.s+o A^no ex4ste
8or otra 8arte +6s R7e 7no_B 9e esta re34,45n, R7e no 9e?5, :4erta+ente, 9e ra:4ona34=ar < 9e
or,an4=ar :on 4nte34,en:4a s7 8o34te.s+o, 9e3 R7e en >er9a9, < se,Nn to9o 8are:e 9e+ostrar, n7n:a
sa345.
1G
E. E;e34n,. <ie a//adisc4e Gebetsserie Hander4ebung$ Ber34n, 1FG", 88. 1$ s. A\AR n.b G, IIB.
1*
En 3os +an7s:r4tos 9e3 1oema de la 6reacin re:o84a9os en As4r.a se ree+83a=5
s4ste+6t4:a+ente e3 no+;re 9e (ardu/ 8or e3 9e Assur+ n7e>o < nota;3e e?e+83o 9e s4n:ret4s+o
A88. 1E$s.B.
$G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
LA (>"OLOGPA <E LO <>C>NO
E3 te+a est6 <a 83antea9o, 87esto R7e e3 &olitesmo$ 3a ex4sten:4a 9e 3os 94oses, s7 nN+ero < s7
94str4;7:45n ?erarR74=a9a, 4n:7+;.a -or=osa+ente a esa P4+a,4na:45n ra=ona9aQ R7e trata;a 9e
re8resentarse 3o so;renat7ra3 :on 7na :4erta :oJeren:4a < R7e nosotros 33a+a+os
PM4to3o,.aQ. 27e9a 8or sa;er :5+o se a8e3a;a a e33os 8ara 4+a,4n6rse3os en s. +4s+os, en s7
8ersona < en s7 >49a, a esos n7+erosos seres 94>4nos, antes 9e exa+4nar s7s re3a:4ones, tanto :on
e3 +7n9o :o+o :on 3os Jo+;res.
La idea de Sdi0inidadT % Snaturale'a di0inaT
La 49ea 9e P94>4n49a9Q o Pnat7ra3e=a 94>4naQ no era n7n:a ex83.:4ta+ente 9e-4n49a en aR7e3 8a.s,
s4no so3a+ente 9es:r4ta, 33e,a9o e3 :aso, d 8or 7n :N+73o 9e 8art4:73ar49a9es < 8rerro,at4>as
94s8ersas0 es 8or 3o 9e+6s e3 :aso 9e to9as 3as a;stra::4ones, ,enr4:as, e 4n:37so es8e:.H-4:as, en
7na :73t7ra R7e re:ono:.a +7< ;4en a3 4ombre 7aOlu:$ e 4n:37so e3 conjunto de los 4ombres
7aOiltu:$ 8ero R7e no se 8reo:785 ?a+6s 9e a4s3ar < 9e-4n4r a 3a 4umanidad+
E3 +4s+o no+;re 9e P94osQ A94n,4r, en s7+er4o, e ilu$ en a:a94o, 8. *DB no nos ex834:a en na9a
s7 s4,n4-4:a9o ra94:a3, 87esto R7e no tene+os 9e 3 3a +enor et4+o3o,.a se,7ra en n4n,7na 9e 3as
9os 3en,7as. Es so3a+ente en e3 83ano ,r6-4:o 9on9e en:ontra+os a3,7na a<79a se+6nt4:a en s7
49eo,ra+a AR7e 3e ser>.a 4,7a3+ente 9e P:3as4-4:a9orQ, ibid+:+ /ste era e3 s4,no 9e 3a estre33a,
eHQQ-, R7e era ta+;4n e3 9e3 P:4e3oQ, e3 9e to9o 3o R7e, 8or 8os4:45n o 8or nat7ra3e=a, se en:7entra
Parr4;aQ, Pe3e>a9oQ, en 7n 83ano Ps78er4orQ. As., Pe3 94osQ era 4+a,4na9o 8r4+ero 8or s7
su&erioridad8 s78er4or49a9 so;re to9o 3o 9e+6s, 8ero, ante to9o, so;re e3 Jo+;re, e>49ente+ente,
<a R7e, en e3 r,4+en antro8o+5r-4:o 9e 3a re34,45n 3o:a3, era a 8art4r 9e 3o PJ7+anoQ, exa3ta9o <
s78era9o, :o+o se enten9.a 3o 94>4no.
C7a3R74er 94os era, 87es, :o+o 7n ser :onstr749o a n7estra 4+a,en, 8ero en to9o s78er4or a
nosotros, 8os4t4>a < ne,at4>a+ente.
S4 se R74ere tener 7na 49ea 9e 3a extraor94nar4a extens45n 9e 3as >enta?as < 3os 8o9eres R7e se
re:ono:.an &ositi0amente a 3os 94oses, ;asta Sa r4es,o 9e re8et4rse, 8ero 3a re8et4:45n no es 4nNt43
S e:Jar 9e n7e>o 7na o?ea9a so;re e3e+entos anter4or+ente 8resenta9os A88. G1 ss.B 8ara 437strar
e3 sent4+4ento re34,4oso. En/i A88. G" s.B es Ps7;34+e en to9o e3 7n4>erso, so;erano 8or
nat7ra3e=aQT P9o+4na 3a t4erraQ < s7 Pso+;ra :7;re e3 +7n9oQT (ardu/ A8. G$B Pan4R743a 3as
+onta@asQ, PJa:e ;as:73ar 3os :4e3os < 8ert7r;a e3 +arQT Samas A88. GG ss.B :on Ps7 es83en9or
en>7e3>e 3a t4erra :o+o 7na re9QT P:on s7 ;r433o +ara>433oso, :o+o 7n 4n+enso res83an9or, 437+4H
na e3 +7n9oQT Ps7 ,3or4a :7;re 3as +6s 3e?anas +onta@asQ A< 8or tanto 3as +6s >ert4,4nosasBT
P9es9e e3 C4e3o, sost4ene s4n a<79a to9os 3os 8a.sesQT < P:749a 9e to9os 3os Ja;4tantes 9e 3a t4erraQ0
Pno Ja< 7n 94os tan a:t4>o :o+o /3, n4 tan s7;34+eQ... Sin A88. G$ s.B es Pe3 Nn4:o ,ran9e en 3a
T4erra < en e3 C4e3oQ, Pt4ene en s7s +anos 3a >49a 9e3 7n4>ersoQ, < P3a ,3or4a 9e s7 94>4n49a9 es
+6s e3e>a9a R7e e3 C4e3o, +6s 4n+ensa R7e e3 +arQ. E >star A88. GO s.B, PRe4na to9o8o9erosa, 9e
no+;re s7;34+eQ, es P3a 36+8ara 9e3 C4e3o < 9e 3a T4erraQT P3os 94oses +6s ,ran9es rea3=aron s7
so;eran.a... < e3e>aron s7 tronoQ, P3a +en:45n 9e s7 no+;re ;asta 8ara R7e se estre+e=:an e3
C4e3o < 3a T4erra < Ja:e te+;3ar a 3os ,ran9es An7nnaY4QT Ps53o E33a es +a,n. -4:a, s53o E33a es
so;eranaQ...
Los otros 94oses no R7e9an a3 +ar,en 9e esta exa3ta:45n 9e s7 8ersona, 9e s7 :on94:45n
s7;34+e, 9e s7 o+n48oten:4a. Basta, 8ara 9arse :7enta 9e e33o, re;7s:ar aR7. < a336 3os :a34-4:at4>os
R7e se 3es a834:a :onstante+ente0 son P8o9erososQ 7dannu8 gasru:$ 4n:37so Pto9o8o9erososQ
7dandannu8 /as/assu:$ P,ran9esQ 7rab:$ +7< ,ran9es 7surb: Pa3t.s4+a+ente s4t7a9osQ 7sturu:$
$*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
P+a?est7ososQ 7saga&ru:$ P,3or4ososQ 7s&:$ Ps7;34+esQ 7n#@idu$ siru:$ P8er-e:tosQ 7gitmalu:$
P4ns78era;3esQ 7la ma4ar:+++ T.t73os to+a9os, se >e :3ara+ente, 9e s7 s78er4or49a9 so;re nosotros,
< re:ono:49os en to9as 8artes, :o+o se 87e9e :onstatar s4n +6s R7e re:orrer 7na 34sta 9e no+;res
8ro84os A88. *1 ss.B0 Sin-rabi2 SSin-es-grandeT$ Nab-nW@id2 PNa;UHesHs7;34+eQ, et:. La
4ns84ra:45n 9e 3os 8oetas se 9esen:a9ena en :7anto R74eren Ja:ernos :o+8art4r s7 a9+4ra:45n s4n
3.+4tes 8or 7na 7 otra 9e s7s 94>4n49a9es. Es 8os4;3e Ja:erse 7na 49ea 9e e33o re3e<en9o e3 J4+no a
Samas :4ta9o anter4or+ente A88. GG ss.B. Y Je aR7. :5+o s7 ent7s4as+o 8resenta a (ardu/$ a8enas
tra.9o a3 +7n9o < to9a>.a +7< n4@o0
DG La no9r4=a R7e 3o :r4a;a 3e 33en5 9e 7na >4ta349a9 8ro94,4osa0
S7 nat7ra3e=a era 9es;or9anteT s7 +4ra9a, -73,7rante...
C7an9o Anu$ s7 a;7e3o, 3e >4o,
FE se re,o:4?5, se 437+4n5, <, :on e3 :ora=5n 33eno 9e a3e,r.a0
PEs to9a>.a +6s s7;34+e, 94?o, AR7e 3os otros 94osesB0
Los s78era en to9o0 ^S7s -or+as son 4na794tas, a9+4ra;3es,
4+8os4;3es 9e 4+a,4nar, 4nso8orta;3es 9e :onte+83ar_...
FF ^Es e3 +6s a3to 9e 3os 94oses, ,ran9.s4+o 8or s7 nat7ra3e=a_...
^S7s +4e+;ros son ,ran94osos, < /3, so;ree+4nente 9es9e e3
na:4+4ento_...
ABottroH\ra+er, 1FDF, 1ED,I2VI s+:
En :7anto a 3a a,79e=a 9e 3a +4ra9a, 3a 8enetra:45n en 3as :osas, 3a >4>a:49a9 9e +ente, 3a
4nte34,en:4a, no se sa;e 95n9e en:ontrar 8a3a;ras e 4+6,enes R7e 87e9an estar a s7 a3t7ra0 son
P4nte34,entesQ 74asisu:$ Psa;4osQ 7le@: % P+7< sa;4osQ 7tele@:$ Psa,a:esQ 7mun-tal/u:$ Ps7t43esQ
7ra&as u'ni$ it&3su:+++ < R74n sa;e R7 +6s. Y Anu :onstata, :on o:as45n 9e3 na:4+4ento 9e
(ardu/$ R7e s7 :a8a:49a9 9e :ono:4+4ento A^3os o?os_B < 8enetra:45n A^3as ore?as_, 5r,anos 9e3
8ro,reso 4nte3e:t7a3B son 9os >e:es s78er4ores a 3as 9e 3as otras 94>4n49a9es0
FO ^C7atro ore?as 3e Jan :re:49o,
% s7s o?os, en nN+ero se+e?ante,
es:r7tan e3 7n4>erso_
ABottroH\ra+er, 1FDF, 1ED,I0FO s.)
Se nos re:7er9a a +en79o R7e e3 8ensa+4ento, 3os 9es4,n4os, 3as >.as, 3as 4nten:4ones, 3os
83anes, 3a >o37nta9 9e 3os 94oses, nos son 4na::es4;3es, 4n:o+8rens4;3es0 as. e3 a7tor 9e 3a
"eodicea A8. 1FB0
D E3 83an 9e 3os 94oses est6 tan 3e?os 9e nosotros :o+o 3o
+6s re:5n94to 9e3 C4e3o,
% 3o R7e R74eren 3as 94osas nos es 4+8enetra;3e...
G* Lo R7e 84ensan 3os 94oses es tan 3e?ano :o+o 3o +6s
re:5n94to 9e3 C4e3o0
es 4+8os4;3e sa;er3o0
^na9a 9e e33o :o+8ren9en 3os Jo+;res_

ALa+;ert, 1F*E, *" s.0S s+ % ?*I s.)
Y Ludlul A8. 1DB, 9eses8era9o 8or no enten9er na9a 9e 3a s7erte :r7e3 R7e 3os 94oses 3e
$O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
8ro:7ran s4n R7e 3 87e9a sa;er 8or R7, 33e,a 4n:37so a 4+a,4nar 7na 4n>ers45n tota3 9e 8a3a;ras <
>a3ores entre e33os < nosotros0
"" Lo R7e nosotros :ons49era+os 3oa;3e, 4
Zser6 R74=6s o-ensa 8ara 3os 94oses[
"G Y 3o R7e ?7=,a+os ;3as-e+o,
Zser6 R74=6 83a:er 8ara e33os[
Z274n sa;r6 ?a+6s 3o R7e R74eren 3os 94oses 9e3 C4e3o[
Z274n :o+8ren9er6 3o R7e r7+4an en e3 In-4erno[

ALa+;ert, 1F*E, E s., II0"" s.)
Se en:7entra aJ. 7na 9e 3as e>49en:4as -7n9a+enta3es 9e3 8ensa+4ento re34,4oso0 3a
transcendencia 9e 3o 94>4no so;re 3o J7+anoT se en:7entra 7n 8o:o 8or to9as 8artes entre 3os
ant4,7os se+4tas <, en 3a. B4;34a, aso:4a9a a3 +onote.s+o < :on>ert49a 9e ,o38e en a;so37ta, s7
8a8e3 es :a84ta3.
De +anera se+e?ante, entra;a en 3os atr4;7tos a9e:7a9os 8ara so;reexa3tar 3a s78er4or49a9
onto35,4:a 9e 3os 94oses e3 melammu2 P;r433o so;renat7ra3Q terror.-4:o, Pes83en9or 94>4noQ
-73,7rante, -as:4nante < terr4;3e a 3a >e=, en e3 R7e Je+os re:ono:49o 7na 8ro<e::45n 9e3
sent4+4ento re34,4oso A88. *E ss.B. (ardu/$ s4e+8re 9es9e s7 na:4+4ento, esta;a <a Pen>7e3to :on
e3 ;r433o so;renat7ra3 9e 94e= 94oses, K :on :4n:7enta terror.-4:as 4rra94a:4ones :on:entra9as en
3...Q ABottroH\ra+er, 1FDF, *EF,I2GED s+:$ 7na -or+a 9e 9e:4r R7e /3 era 94e=, e 4n:37so :4n:7enta
>e:es +6s 94os R7e 3os otros.
/sa es s4n 979a 3a >enta?a negati0a 9e 3a inmortalidad R7e nos se8ara;a +6s e>49ente+ente 9e
3os 94oses0 e33os no 8o9.an +or4r. De +7erte nat7ra3, se ent4en9e, es 9e:4r, exten7a9os 8or 3a
8ro3on,a:45n 9e 3a ex4sten:4a < e3 en>e?e:4+4entoT < +enos aNn >.:t4+as 9e esos a::49entes o esas
en-er+e9a9es R7e nos 9e;434tan < nos :4erran 3os o?os.
La +7erte 9e 3os 94oses, 9e 3a R7e se :4ta;an 8o:os e?e+83os, ten.a s4e+8re 7n :ar6:ter
>4o3ento < 9esea9o. En El mu% sabio A88. 1* s.B, e3 94os A+enorB X3 es 4n+o3a9o 8or s7s 4,7a3es
ABottroH\ra+er, 1FDF, G"O,I0E* s+: 9e +anera 9e34;era9a, < a -4n 9e 4ntro97:4r 7n e3e+ento
Ps78er4orQ en 3a nat7ra3e=a J7+ana R7e >a a ser :rea9a. Y, s4+43ar+ente, e3 94os re;e39e Yingu$ en
e3 1oema de la 6reacin ABottroH\ra+er, 1FDF,*"F, 1I0O" s+:+ Pero esta P+7erteQ 8o9.a ta+;4n
no tener +6s R7e 7n a3:an:e ana35,4:o. A 4+a,en 9e 3os J7+anos P94-7ntosQ 7de-5unct:$ es 9e:4r
A88. 1" s.B, entra9os en 3a 4na:t4>49a9 7na >e= rea34=a9a s7 P-7n:45nQ en 3a >49a so;re 3a t4erra,
ta+;4n a aR7e33os 94oses a 3os R7e 3as >4:4s4t79es re34,4osas Ja;.an 9e?a9o 9e atr4;74r 7n 8a8e3
a:t4>o :on res8e:to a s7s -4e3es S7n 8o:o :o+o n7estros >4e?os santos, 84ntores:os < ar:a4:osS
se 3es 4+a,4na;a 9est4na9os, :o+o nosotros, a3 ret4ro 4n-erna3 7ibid+ < 8. D1BT eran ret4ra9os 9e s7s
4nter>en:4ones, trans-er49as a otros +4e+;ros 9e3 8ersona3 94>4no, < esta;an, a9e+6s, P+7ertosQ
8ara 3a 9e>o:45n 9e 3os Jo+;res, a7n :7an9o, a 94-eren:4a 9e estos N3t4+os, :onser>aran, :o+o
a9or+e:49os, s7s 8rerro,at4>as so;renat7ra3es, 94s87estos a rean4+arse a 8o:o R7e s7s a9ora9ores
t7>4esen 9e n7e>o ne:es49a9 9e re:7rr4r a e33os. In:37so P+7ertosQ, 3os 94oses +anten.an s7
s78er4or49a9 so;re 3os Jo+;res.
I,7a3 R7e se 8o9.a Ja;3ar 9e 3a +7erte 9e a3,7nos 94oses, as., 8ara 7n 8eR7e@o nN+ero 9e
ex:e8:4ones s4n +a<or a3:an:e, se Ja;.a :on:e949o 3a >49a s4n -4n a 7n 87@a9o 9e Jo+;res, :o+o
se >e en e3 1oema de Gilgames ABottro, 1FF, 1D" s., )I01 s+8 1FO01DF s+:$ 9on9e en:ontra+os a3
8rota,on4sta 9e3 D437>4o 79ta-na&isti: :on s7 +7?er, :on>ert49os en 4n+orta3es 8or 3os 94oses, <
re3e,a9os :o+83eta+ente so3os a3 extre+o 9e3 +7n9o, +4entras R7e G43,a+:S :7enta t6:4ta+ente
:on 3a :o+7n4:a;4349a9 9e ese 8r4>43e,4o 8ara es:a8ar a s7 8ro84o 5;4to. Es 9esen,a@a9o 9e s7
es8eran=a, 8ero no sa;e+os 8or R7, n4 :5+o, n4 :76n9o. Se en:ontrar6 a 8esar 9e to9o, 8o:o
t4e+8o 9es87s 9e s7 +7erte, no s53o 4n+orta34=a9o, s4no P94>4n4=a9oQ, en :o+8a@.a 9e a3,7nos
$D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
8ersona?es, tan ar:a4:os < -a+osos :o+o 30 es8e:4a3+ente <umu'i < Lugalbanda$ :o+o 3 re<es
9e Ur7Y ABottro, 1FF, " s. < F"B. Lugalbanda era e3 8a9re 9e G43,a+es < ten.a 8or es8osa a
7na 94osa AZo 7na +orta3 94>4n4=a9a[B, Ninsuna$ 3a PPatrona 9e 3os ;N-a3osQ. La 94>4n4=a:45n 9e
esos ant4,7os so;eranos, < 3a 8resen:4a en e3 8ante5n 9e 3a 8are?a se+494>4na
NinsunaNLugalbanda$ no +enos R7e s7 J4?o Sres73ta9o 9e s7 +atr4+on4o P+4xtoQS, re:ono:49o
P94os en 9os ter:4os, en 7n ter:4o Jo+;reQ ABottro, 1FF, *O0$G s+:$ 8er+4t4r.an s78oner R7e, a3
+enos +7< ant4,7a+ente, < s4n 979a en t4e+8os 9e 3a 8re8on9eran:4a s7+er4a, 7na 8or:45n
+ar,4na3 9e3 8ante5n 879o :o+8onerse 9e +orta3es +7< ant4,7os P94>4n4=a9osQ < R7e, en
:onse:7en:4a, en 3os t4e+8os ant4,7os a3 +enos, 3a 49ea 9e P94>4n49a9Q Ja;.a s49o 7n 8o:o
Pe36st4:aQ. E3 Je:Jo es R7e Jasta e3 8r4n:484o 9e3 se,7n9o +43en4o en:ontra+os +6s 9e 7n so;eH
rano :7<o no+;re es a >e:es 8re:e949o 9e3 P:3as4-4:a9orQ 94>4no, 9e P3a estre33aQ A88. *D, D"B0
Nara+HS4n AG$H1DB < SarHYa34Hsarr4 A1OH1F"B, 8or e?e+83oT N3t4+o e:o 8os4;3e 9e 7na
>4s45n ar:a4:a, R74=6s 4+87ta;3e a 3os s7+er4os, :7<o 8o34te.s+o 9esen-rena9o, :on tan ,ran
nN+ero :ono:49o 9e 94>4n49a9es, 8o9.a -a>ore:er 7na >4s45n 9e 3o 94>4no +enos r4,7rosa R7e, +6s
tar9e entre 3os se+4tas, a:a94os < otros, e3 sent4+4ento 9e 3a Ptrans:en9en:4aQ < e3 a4s3a+4ento
estr4:to 9e 3os 94oses en s7 es-era 8ro84a, -a>ore:4en9o as., 8or tanto, 7n 8aso +6s -6:43 9e3 or9en
J7+ano a3 94>4no.
E3 8ro;3e+a no es exa:ta+ente e3 +4s+o :7an9o se trata 9e3 :ar6:ter so;renat7ra3 9e a3,7nos
otros seres R7e 8o;3a;an e3 7n4>erso 9e 3os ant4,7os +eso8ota+4os.
Ten9re+os R7e >o3>er A88. $* ss.B so;re 3os astros en s7 >a3or re8resentat4>o 9e 3os 94oses.
Pero a8arte 9e 3os +6s ,ran9es, 3os +6s :3ara+ente >4s4;3es S3a L7na, e3 So3, e3 83aneta 1en7s, a
+en79o +6s o +enos 49ent4-4:a9os, en a8ar4en:4a, :on 3as 94>4n49a9es R7e 3os 8atro:4na;an <
re,.an Aen e3 J4+no a Samas$ 88. GG ss., e3 94os es ,3or4-4:a9o :on to9as 3as 8rerro,at4>as 9e3 astroB
S, 8are:e R7e, en tanto R7e estre33as < :onste3a:4ones, 4n:37so 3os +enos e+4nentes ta+;4n
Ja;.an as7+49o a3,o 9e 3a nat7ra3e=a < 3os 8r4>43e,4os 9e 3as 94>4n49a9es R7e se s78on.a 3os
an4+a;an < re,.an. Ta+;4n se 3es re:ono:.an 8o9eres so;renat7ra3es < se 3es re=a;a A88. 1 s.,
$* s.B. Pero 7na a7tnt4:a 94>4n4=a:45n 9e 3os astros, 7na eR748ara:45n tota3 a 3os 94oses, no
8are:e Ja;er s49o n7n:a re:ono:49a -or+a3+enteT no -7eron 4ntro97:49os a;4erta+ente en 3as
P34stasQ 9e 94oses A88. O1 ss.B, < s7 no+;re este3ar no >a 8re:e949o re,73ar+ente 9e3 P:3as4-4:a9orQ
9e 3os 94oses A88. *O s., D"B, s4no so3a+ente 9e3 s4,no mul APestre33aQB, 4n94:at4>o 9e 3os astros.
S4n 979a Ja;r.a R7e ra=onar 9e -or+a s4+43ar so;re otras Prea349a9esQ 8a38a;3es, s78er4ores a
3os Jo+;res, 8ero 4n-er4ores a 3os 94oses 8ro84a+ente 94:Jos, < a 3as R7e se 4+87ta;a 7n :ar6:ter
so;renat7ra3, 8rest6n9o3es 8o9eres so;reJ7+anos0 3as +onta@as, 4+8onentes, a;r7+a9oras,
s7;34+es, < R7e a:er:a;an a3 C4e3o < s7s Ja;4tantesT < so;re to9o A-7eron 4ntro97:49os en 3os
P:at63o,osQ 9e 94>4n49a9esB 3os :7rsos 9e a,7a 7N#ruN>d:$ 9ota9os ta+;4n 9e 8rerro,at4>as 94>4H
nas, P:rea9orasQ A8. IIIB, 87r4-4:a9oras A88. G ss.B, e 4n:37so ?794:4a3esT en e-e:to, e3 ?7e= 4n:a8a=
9e reso3>er 7n :aso, -a3to 9e 8r7e;as a s7 a3:an:e, re+4t.a a 3os ?7st4:4a;3es a 3a or9a3.a, R7e se
Ja:.a nor+a3+ente, en e3 8a.s, +e94ante e3 re:7rso a3 8o9er 94s:r4+4na9or 9e3 r.oT < ta+;4n 9e3
-7e,o, +4ster4oso, 8e34,roso < :o+8as4>o, 87r4-4:a9or < 9estr7:torT no +enos R7e 3os ,ran9es
8o9eres se:retos, 4+8enetra;3es, 4rres4st4;3es < -e:7n9os 9e 3a nat7ra3e=a0 e3 a7+ento 9e3 ,ana9o
+enor 7La4ar:$ e3 :re:4+4ento 9e 3os :erea3es 7Asnan:+++ &en5+enos R7e se Ja;.an 4nte,ra9o en e3
8ante5n, 8ro8or:4on6n9o3es 8ersona349a9es, 9e se,7n9o ran,o 8or s787esto < +7< 3e?os 9e 3os
PGran9es 94osesQ, 8ero a 3os R7e se re:7rr.a :on -re:7en:4a, e 4n:37so a +en79o se 3es a8rox4+a;a
a 3os 94oses.
La :7est45n se 83antea 9e +anera a3,o 94-erente :on res8e:to a 3os P9e+on4osQ, :o+o nosotros
9e:4+os. Ese tr+4no :o3e:t4>o no ex4ste n4 en s7+er4o n4 en a:a94o, R7e no :ono:.an +6s R7e
>o:a;3os es8e:.-4:os 9e seres o 9e P-7er=asQ no:4>os < 8e34,rosos0 8ersona?es s78er4ores a 3os
Jo+;res e 4n-er4ores a 3os 94oses, R7e se Ja;.an 8ensa9o < 83antea9o 8ara 9ar ra=5n no 9e3 +7n9o,
s4no so3a+ente 9e 3os +a3es R7e 3o aso3a;an A8. 1$B. Dota9os ta+;4n 9e :a8a:49a9es
so;reJ7+anas, an63o,as a 3as 9e 3os 94oses A8o9er, 4nte34,en:4a, 4n+orta349a9...B, no esta;an en e3
$F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
+4s+o 83ano onto35,4:o, a7nR7e se a-4r+ara s7 :ar6:ter P94>4noQ, en 7n sent49o a3 +enos,
+e94ante e3 P:3as4-4:a9orQ 9e 3a Pestre33aQ ante87esto a s7 no+;re A88. *O s., D"B. Ta+8o:o e33os
-7eron 4n:3749os n7n:a en 3os P:at63o,os 9e 94osesQ. Por 3o 9e+6s, no 8are:e R7e se e37:7;rara
+7:Jo so;re s7 8ersona, s7 nat7ra3e=a < s7 ex4sten:4a, R7e n7n:a se 8resentan :on s7-4:4ente
:3ar49a9. E3 +4s+o P:3as4-4:a9orQ 8re:e9e 4,7a3+ente a >e:es a3 no+;re 9e 7n ser an63o,o0 e3
etemmu$ e3 P-antas+aQ +ero9ea9or < 8e34,roso A88. 1", 1"G s.B.
Pare:e :o+o s4, a -a3ta 9e re8resenta:4ones a8ro84a9as < 9eno+4na:4ones :3aras, no +enos R7e
9e 7na :3as4-4:a:45n 9e:4949a < 3N:49a, en 7na >4s45n 9e 3as :osas ar:a4:a < R74=6 a;4erta+ente
s7+er4a, 3os tr+4nos 94n,4rK.37 J7;4eran 9es4,na9o 4n4:4a3+ente +enos 3o estr4:ta+ente 94>4no
8ro84a+ente 94:Jo R7e to9o 3o R7e, 8or 7n 3a9o 7 otro, s78era;a 3o J7+ano, 8794en9o as. a834:arse
a seres s78er4ores a 3os Jo+;res :o+7nes0 aR7e33os 8or e?e+83o R7e 3os ,r4e,os 33a+a;an
PJroesQ, 49ea 9es:ono:49a en Meso8ota+4a. Ta3 s78er4or49a9 9e :a8a:49a9es, 9e -7n:4ones, 9e
8roe=as < +r4tos, s4n a-e:tar a s7 naturale'a a7tnt4:a, 9e astros, 9e +4ster4osos a:tores
+a3Je:Jores, 9e seres 94>ersos, 4n:37so 9e Jo+;res, 3os s4t7a;a 3o ;astante 8r5x4+os a 3a -rontera
:o+o 8ara R7e se 3es J4:4era -ranR7ear3a, +6s o +enos :ons:4ente+ente, P94>4n4=6n9o3osQ.
La imagen de los dioses
La 4+a,en 9e 3os 94oses era, 87es, 8ro-7n9a+ente antro8o+or-a. Para re8resentar3os no se J4=o
n7n:a en ese 8a.s otra :osa, R7e se8a+os, R7e 8ro<e:tar e3 +o9e3o J7+ano so;re 7na 8anta33a
,ran94osa < -as:4nante.
A3 +enos en 3a era J4st5r4:a, e3 =oo+or-4s+o 8ro84a+ente 94:Jo, 3a P=oo3atr.aQ, no se
9esarro335T 3as -or+as an4+a3es 9e 3a 4+a,4ner.a re34,4osa 8ro:e9en 9e 7n s4+;o34s+o :7<as
+ot4>a:4ones rara >e= se nos 8resentan :3arasT ese s4+;o34s+o Ja:.a 9e :4ertos an4+a3es, 4n:37so
9e :4ertos o;?etos, rea3es o -a;73osos, no re8resenta:4ones, s4no s7,eren:4asT eran +enos
:o+8a@eros R7e 7na es8e:4e 9e e+;3e+as 9e 7na 7 otra 94>4n49a9T s4n R7e :o+8ren9a+os 8or
R7, e3 &erro e>o:a;a a 3a 94osa :7ra9ora Gula8 e3 escor&in$ a >s4ara$ :a3:o 9e Istar %
:onsa,ra9a, ta+;4n, a 8atro:4nar e3 a+or -.s4:oT e3 arado$ a Ninurta$ 94os 9e 3a a,r4:73t7raT 3a
l#m&ara$ a Nus/u$ en:ar,a9o 9e 3a 37= < 9e3 -7e,o..., 8or no Ja;3ar 9e :4ertas Par+asQ +6s o
+enos 8ersona34=a9as, Jasta P94>4n4=a9asQ, a >e:es, e 4n:37so 4ntro97:49as en +4tos R7e e>o:a;an
3a a::45n 9e 3os 94oses R7e se s78on.a 3as +an4873a;an A8. *1B. Ese s4ste+a e+;3e+6t4:o es
o;ser>a;3e, 8er-e:ta+ente 437stra9o en a3toHre34e>e, en e3 re>erso 9e 3as este3as 33a+a9as /udurru$
9on9e :a9a 7na 9e esas 4+6,enes +ater4a34=a;a e3 no+;re 9e 7n 94os, +en:4ona9o a 3o 3ar,o 9e3
texto, en e3 an>erso 9e3 +on7+ento, e 4n>o:a9o, entre otros, 8ara ,arant4=ar so;renat7ra3+ente 3a
9ona:45n o-4:4a3 9e 3a R7e esos 9o:7+entos :onst4t7.an a:ta < ,arant.a A\4n,, 1F1, &assim:+
En :7anto a3 8a8e3 ex:37s4>o 9e 3a 8resenta:45n J7+ana en 3a re8resenta:45n 9e 3os 94oses,
84nsese, 8r4+ero, en e3 >asto :on?7nto 9e estat7as, estat7433as < 8eR7e@as -4,7ras, ,ra;a9os Aso;re
3os se33osH:434n9ro en 8art4:73arB, < ta+;4n A+6s rara+enteB 84nt7ras, sa:a9as 9es9e Ja:e :4ento
:4n:7enta a@os 8or 3os arR7e53o,os 9e ese 8o;3a9o < >enera;3e s7;s7e3o. Los +6s ar:a4:os t4enen
a +en79o a3,o 9e 4n,en7o, 4n:37so 9e a;4erta+ente 9e-or+e < Psa3>a?eQ a n7estros o?osT era
R74=6s 7na -or+a 9e s7;ra<ar s7 a3ter49a9, e3 :ar6:ter P94-erenteQ, 3a 8ertenen:4a a Potro +7n9oQT
8ero se trata s4e+8re 9e ras,os 8r4+ero J7+anos, :7<o :ar6:ter Psa,ra9oQ se se@a3a;a +e94ante
s4,nos :on>en:4ona3es, -or+as 9e 49eo,ra+as 9e 3a 94>4n49a9, :o+o e3 to:a9o 9e :7ernos 8ara 3os
94oses, < 9e P8o3osQ Ses8e:4e 9e ,orro a3to < :43.n9r4:oS 8ara 3as 94osas, o a:ent7an9o 3o
a7,7sto < J4er6t4:o 9e3 8ersona?e.
Se ten.a 7na :on:e8:45n +7< rea34sta 9e estas 4+6,enes0 en >erH 9a9 eran$ o contenan$
a7nR7e os:7ra+ente, 3a 8ersona349a9 R7e re&resentaban A:-. 8. O1B. To9o e3 4n4:4o 9e3 1oema de
Erra ABottroH\ra+er, 1FDF, *D1 s.B 9eta33a 3os es-7er=os 9e ese 94os 9e s4n4estros 9es4,n4os 8ara
:on>en:er a (ardu/ 9e R7e Pa;an9oneQ s7 estat7a 9e :73to A7n nN:3eo o Pa3+aQ 9e +a9era rara,
:Ja8a9o :on 36+4nas +o9e3a9as 9e +eta3es 8re:4ososB, a -4n, se a97:e, 9e R7e se 3a 87e9a
GE
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
P34+84arQ :5+o9a+ente < rest4t74r3e to9o s7 ;r433o e+8a@a9o 8or e3 t4e+8o. C7an9o, -4na3+ente,
(ardu/ se 9e?5 :on>en:er, Pse a3e?5 9e s7 res49en:4aQ ABottroH\ra+er, 1FDF, *FE, II01s+:$ R7e era
a 3a >e= s7 estat7a < e3 sant7ar4o R7e 3a a3;er,a;a, 9e?an9o as. e3 :a+8o 34;re a 3as -e:Jor.as 9e3
;e34:oso Erra$ R7e Ja;r.a :onten49o s7 8resen:4a. M4ster4osa+ente, 8ero rea3+ente a 3os o?os 9e
3os -4e3es, 3a 4+a,en 9e3 94os Pen:erra;aQ s7 8ersona < ase,7ra;a s7 P8resen:4a rea3Q. En no+;re
9e3 +4s+o Prea34s+oQ se 9es83a=a;a, 8or e?e+83o, a 3os 94oses, ;a?o 3a es8e:4e 9e s7s 4+6,enes,
trans8orta9os, en :arro o en ;ar:o, intra muros o a3 exter4or A88. 1DG, 1FE s.B, 8ara R7e >4s4taran a
otras 94>4n49a9es, o 4n:37so se 3as t7+;a;a ?7ntas en s7 P:6+araQ :erra9a, 8ara R7e 8asaran ?7ntas
s7 no:Je 9e ;o9as, :o+o en 3a PJ4ero,a+4aQ A8. 1DGB en e3 8r4+er +43en4oT < ta+;4n, en :aso 9e
9errota, < 9e +anera an63o,a, se 3as 9e8orta;a a3 extran?ero, a terr4tor4o 9e 3os >en:e9ores, tanto a
3os 94oses :o+o a 3os re<es.
S4n esta;3e:er 94-eren:4as, esta;an, 87es, :on>en:49os 9e R7e 3os 94oses ten.an, :o+o nosotros,
7n :7er8o >er9a9ero, se,Nn 7n 8atr5n +e?ora9o 9e3 n7estro. En to9as 8artes se Ja;3a 9e s7s
5r,anos < 9e s7s +4e+;ros0 s7 :a;e=a, s7s o?os, s7s ore?as, s7 ;o:a, s7s +anos, s7s 84es, s7s
+4e+;ros... Un P:o+entar4o teo35,4:oQ 9e 8r4n:484os 9e3 8r4+er +43en4o AL4>4n,stone, 1FD*, F$
s.B, en 7na :4n:7entena 9e rN;r4:as, 9eta33a 4n:37so 3a a7,7sta 8ersona -.s4:a 9e (ardu/ en to9os
s7s :o+8onentes :or8ora3es, externos e 4nternos, :o+8ren949os 3os J7+ores0 3a :a;e33era, 3a
+an9.;73a 4n-er4or, 3a :o37+na >erte;ra3, 3a 843os49a9 9e3 t5rax, 3a san,re, 3as 36,r4+as, e3
:er7+en, e3 es8er+a..., 8ara :o+8arar :a9a 7no 9e esos :o+8onentes, se,Nn 7na 35,4:a 9e 3a
R7e no sa;e+os ,ran :osa, :on 3os e3e+entos >a34osos 9e 3a nat7ra3e=a o 3a :73t7ra0
1 S7 :a;e33era es e3 ta+ar4s:o,
s7 ;4,ote es e3 a;an4:o,
s7s to;433os, e3 +an=ano,
s7 8ene, 3a ser84ente...
11 S7 >4entre es e3 tambor-lilissu$
s7 :r6neo es 3a 83ata,
s7 es8er+a es e3 oro...
El com&ortamiento de los dioses
En ;7ena 35,4:a, e3 :o+8orta+4ento 9e 3os 94oses 9e;.a estar :a3:a9o ta+;4n 9e3 9e 3os
Jo+;res. La 3e:t7ra 9e 3os +4tos es +7< e94-4:ante en este :a8.t73o, e 4n:37so e3 :73to, :o+o
>ere+os A88. F ss.B, esta;a ;asa9o en ne:es49a9es 9e 3os 94oses se+e?antes a 3as n7estras0 :o+er
< ;e;er, >est49os < a9ornos, e3 9eseo 9e 7na >49a o873enta < 9es8reo:78a9a en P:asasQ ,ran9es <
37?osas entre 3as -est4>49a9es.
En El mu% sabio ABottroH\ra+er, 1FDF, G$1,I0"G s+:$ s4 Enlil$ re< 9e 3os 94oses, se +o3esta
:on 3os Jo+;res, es 8orR7e e3 r7+or 8ro:e9ente 9e s7 +73t4t79 3a;or4osa 3e 4+849e 9or+4r. Les
s7:e9e a 3os 94oses, :o+o a nosotros, R7e ;e;en 9e+as4a9a :er>e=a < :aen as. en 7na e7-5r4:a
e;r4e9a9, R7e 3es 33e>a a a:tos 9e ,eneros49a9 9es+e949os < e+;ro33antes. /se es e3 :aso 9e En/i$
en >nanna % En/i ABottroH\ra+er, 1FDF, "EB, 9on9e e3 94os, 9es87s 9e Ja;er ;e;49o :on 7na
,ran +7n4-4:en:4a ato3on9ra9a, entre,a a >nanna e3 tesoro :o+83eto 9e 3os P8o9eresQ < se:retos
R7e or9enan 3a >49a :4>434=a9a, 8ara tratar, en >ano, 9e re:78erar3o 7na >e= re87esto.
Los 94oses eran 3o ;astante J7+anos 8ara ser3o a >e:es 9e+as4a9o < Ja:er s7<as no s53o
n7estras 9e;4349a9es, s4no ta+;4n n7estras -a3tas. El mu% sabio no es +7< ;en>o3o :on res8e:to
a3 re< 9e 3os 94oses en 8ersona, Enlil+ No s53o 3o 8resenta te+;3an9o 9e +4e9o < :o+83eta+ente
a3tera9o :on 3a not4:4a 9e 3a J7e3,a 9e 3os tra;a?a9ores 94>4nos ABottroH\ra+er, 1FDF, G"0F s+:$
s4no R7e :7an9o, 8ara 9or+4r, R74ere 9etener e3 a3;oroto 9e 3os Jo+;res ABottroH\ra+er, 1FDF,
G$1,I2DIE < G$",II0G s+:$ 84er9e 3a ra=5n, 87es, en 37,ar 9e 94s+4n74r s4+83e+ente s7 nN+ero, 3as
;r7ta3es 9e:4s4ones R7e to+a est6n a 87nto 9e 8ro>o:ar s7 :o+83eta s78res45nT 9e este +o9o, se
G1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9e:49e -4na3+ente 8or e3 D437>4o ABottroH\ra+er, 1FDF, *JV2JJ s+:8 o3>49a, 87es, o no t4ene en
:7enta, en s7 4+8a:4en:4a a8re+4ante, R7e 3os Jo+;res Ja;.an s49o :rea9os 8re:4sa+ente 8ara ser
s4e+8re 4n94s8ensa;3es a 3os 94oses. A7n :7an9o 87e9a Ja;er aJ. 7na >4s45n +or9a= <
9es437s4ona9a 9e3 8o9er +on6rR74:o, 4n:37so ;asa9a en re:7er9os :on:retos R7e se Ja<an 8o949o
a834:ar a3 so;erano 9e 3os 94oses < 9e3 +7n9o, 7na 9es:r48:45n tan 8o:o Ja3a,a9ora 94:e +7:Jo
so;reHe3 antro8o+or-4s+o 9e s7s -4e3es.
Uno 9e 3os +e?ores e?e+83os 9e esta PJ7+an49a9Q a >e:es tan 9;43 9e 3os re8resentantes 9e 3o
94>4no nos es 8ro8or:4ona9o 8or e3 8ersona?e 9e >star$ a 3a R7e se nos 8resenta :on -re:7en:4a
se,Nn e3 +o9e3o 9e esas +7?eres P3o:as 8or s7 :7er8oQ < tota3+ente entre,a9as a3 Pa+or 34;reQ
ABottro, 1FDO, $B, R7e e33a 8atro:4na;a < e?er:.a a3e,re+ente. 'a< R7e >er3a, a3 :o+4en=o 9e 3a
ta;3433a 1I 9e3 1oema de Gilgames ABottro, 1FF, 1 s.0* s+:$ 8ro>o:an9o a este N3t4+o < tratan9o
9es>er,on=a9a+ente 9e 33e>ar3o a s7 3e:Jo, +4entras R7e 3, 8re>en49o < re:e3oso, 3e e:Ja
:r79a+ente en :ara s7s 4n:onstan:4as < tra4:4ones. En 7n J4+no ;a;435n4:o 9e :o+4en=os 9e3
se,7n9o +43en4o se nos 94:e, en a3a;an=a 9e 3a 94osa, R7e PSesenta < sesenta Jo+;res, 7no tras
otro, 87e9en ,o=ar 9e s7 sexo0 ^e33os R7e9an a,ota9os, 8ero no Istar_Q 7Orientalia *E, 1FF1, "$E0
re>. GI s+:+
Otro ras,o R7e a87ntar 4,7a3+ente en 3a :7enta 9e 3o P9e+as4a9o J7+anoQ -4,7ra en 7n >4e?o
+4to en s7+er4o0 Enlil % Ninlil ABottroH\ra+er, 1FDF, 1EG s.B. Enlil en 8ersona A^otra >e= 3_B se
nos +7estra a,4ta9o 8or 7n a3o:a9o 9eseo 9e P8enetrarQ a 7na ?o>en < Jer+osa 94osa to9a>.a
>4r,en, a 3a R7e P>4o3aQ, en e-e:to, < 9e?a e+;ara=a9a :on ,ran es:6n9a3o 9e 3os otros 94oses,
s7;94tos s7<os s4n e+;ar,o, R7e 8ara :ast4,ar3e 3o ex434an 9e 4n+e94ato, 3o R7e no 3e 4+849e >o3>er
8or 9os >e:es a 3as an9a9as :on 3a +4s+a 94osa, R7e, 8or 3o 9e+6s, ^3e Ja to+a9o ,7sto a3 as7nto <
se 3o >7e3>e a 8e94r_
'a< ,ran9es 8os4;4349a9es 9e R7e :on e3 t4e+8o < 3a e>o37:45n 8o3.t4:a A4n:37so t4:aB, 7na >e=
a;o349o e3 re:7er9o 9e 7na :on:e8:45n +6s -a+434ar 9e 3os 8r4+eros re<e=7e3os, to9a>.a =a-4os,
sa3>a?es < s4n ,ran9e=a, <, so;re s7 +o9e3o, 9e 3os 94oses A8. "$B, 4+a,en R7e ;4en 8o9r.a ser 3a 9e
3os ant4,7os sN+enos, <, 7na >e= 4nsta7ra9o, s4+73t6nea+ente, 7n +o9e3o J7+ano 9e 3a rea3e=a
+7:Jo +6s ,ran94oso < :on-or+e a 3a 49ea +6s e3e>a9a R7e 3os se+4tas se Ja:.an 9e s7s
94>4n49a9es, en Meso8ota+4a a3 +enos, esas :ara:ter.st4:as P9e+as4a9o J7+anasQ, :onser>a9as,
:o+o re:7er9os, en 3a tra94:45n +4to35,4:a, :e94eran 8ro,res4>a+ente e3 8aso a 7na >4s45n
>er9a9era+ente so;erana < +a?est7osa 9e 3os 94oses, +7< 8or en:4+a 9e 3a t7r;a J7+ana < s7s
9e;4349a9es. Pero, tan s7;34+a9o < +a,n4-4:a9o :o+o se R74era, e3 :o+8orta+4ento 9e 3os
Jo+;res no 9e?5 9e ser e3 so3o < Nn4:o +o9e3o 9e3 :o+8orta+4ento 9e 3os 94oses.
En esa 35,4:a se ;as5 ta+;4n to9o 3o R7e era 3a P>49a 9e -a+434aQ 9e 3os 94oses < s7s
re3a:4ones 8arenta3es. Eran to9os PJer+anosQ, en 8r4+er 37,ar 8orR7e, 9es:en94entes 9e 3os
+4s+os 3e?anos ante8asa9os A88. FO ss.B, :o+8art.an to9os 3a +4s+a Pnat7ra3e=aQ, 3os +4s+os
ras,os es8e:.-4:os. Pero se 3es Ja;.a 4+87ta9o 4,7a3+ente 3os +4s+os 3a=os 4n94>497a3es +6s
.nt4+os R7e tene+os nosotros en tanto R7e +ar49os < +7?eres, 8a9res e J4?os, o Jer+anos <
Jer+anas 9e na:4+4ento, a3 +enos 8or tres ,enera:4ones, :o+o se 9e97:e :3ara+ente 9e3 1oema
de la 6reacin ABottroH\ra+er, 1FDF, *EG0O s+ < IEV2VV s+:2 Anu 9a na:4+4ento a Ea$ < Ea a
(ardu/+ Estas re3a:4ones -a+434ares, a >e:es e+;ro33a9as 8ara nosotros, eran ta+;4n 7na 9e 3as
:3a>es 9e s7 ?erarR7.a < 9e s7 :3as4-4:a:45n A88. O$ s.B.
Un 8ro;3e+a no -6:43 9e reso3>er, en esta 8ers8e:t4>a 9e3 P+o9e3o J7+anoQ, era 3a
3o:a34=a:45n 9e 3os 94oses. S4 ;4en no se 4+a,4n5 n7n:a R7e +oraran en e3 :ora=5n 9e3 Jo+;re, se
Ja >4sto A88. DF s.B R7e res49.an >er9a9era+ente en s7s estat7as <, :onse:7ente+ente, en 3os
sant7ar4os en R7e stas se en:ontra;an0 s4 3a so@a9ora < >at4:4na9ora 9e 3a :arta a3 re< 9e Mar4,
:4ta9a +6s a9e3ante A88. 1FF ss.B, 33or5 3ar,a+ente 9es87s 9e s7 8r4+er s7e@o, es 8orR7e :re<5
>er en 3 e3 te+83o s4n s7s Ja;4tantes 94>4nosT < 87e9e ser 4n:37so R7e, en s7 se,7n9o s7e@o,
:re<era o.r 9eses8era9a+ente 3a 33a+a9a a3 8r4n:48a3 9e e33os0 P^17e3>e_, ^Da,an_Q...
Pero, 9e :reer 3a >4s45n ant4,7a < tra94:4ona3, :a9a 7no 9e 3os 94oses esta;a ta+;4n 34,a9o 9e
G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
7na 7 otra +anera a 3a 8or:45n 9e3 7n4>erso +ater4a3 R7e se s78on.a Ja:.a -7n:4onar0 3a 37na no
era e3 94os Sin$ n4 e3 so3 e3 94os Samas$ 8ero era ne:esar4o R7e :a9a 7na 9e esas 94>4n49a9es
est7>4era 9e a3,7na -or+a en :onta:to :on s7 astro, 8ara ,o;ernar3o, 87es sa Ja;.a s49o s7
8r4+era ra=5n 9e ser A88. *O s.B. No se Ja 8re:4sa9o n7n:a, < :on ra=5n, :5+o se 8er:4;.an <
:o+8ren9.an esas :osas. Ta+8o:o 3a a8ar4:45n 9e 3os 94oses en e3 7n4>erso. E3 1oema de la
6reacin$ en s7 >4s45n ,3o;a3, eR7434;ra9a < s4ste+at4=a9a, as4,na 3a +4ta9 9e e33os A34tera3+ente,
Ptres:4entosQ, 3a +4ta9 9e se4s:4entos, nota;3e :4-ra re9on9a en e3 s4ste+a 9:4+oHsexa,es4+a3
enton:es en 7soB PArr4;aQ, es 9e:4r, a 3as a3t7ras 9e3 C4e3oT < otros tantos PA;a?oQ, es 9e:4r, a 3as
8ro-7n949a9es ant4tt4:as 9e 3a T4erra ABottroH\ra+er, 1FDF, *$E0DF s+:+ Y e3 +4s+o 1oema
ABottroH\raH+er, 1FDF, *"O0OG s+: 3os e>o:a 9es83a=6n9ose en 94re::4ones o87estas, 7nos 8ara
Ps7;4rQ 9e A;a?o, 3os otros 8ara P;a?arQ 9e Arr4;a, a -4n 9e re7n4rse to9os en asa+;3ea 83enar4a A8.
11DB, en e3 sant7ar4o +a<or 4nter+e94o, en Ba;43on4a.
No son +6s R7e :rea:4ones +4to35,4:as, 87ros 8ro97:tos 9e 3a 4+a,4na:45n, 3e?os 9e to9a
8reo:78a:45n 8or 3a :oJeren:4a < 3a 35,4:a, tanto +6s :7anto R7e esas tra94:4ones 94-erentes
na:4eron 4n9e8en94ente+ente, s4n R7e se tratara ?a+6s 9e :on:or9ar3as :on >4stas a :on-4,7rar 7n
s4ste+a Nn4:o < 3.+849o. La so3a :erte=a a 3a R7e se aten.an es R7e to9os esos 94oses ex4st.an, R7e
4;an < >en.an, R7e a:t7a;an < ,o;erna;an 3as :osas, exa:ta+ente a 3a +anera 9e esos Jo+;res
s78er4ores R7e eran 3os re<es...
Las >m#genes m#s ele0adas
Nos R7e9an s4n e+;ar,o a3,7nas P34stasQ, en 3as R7e est6n a34nea9as, -rente a -rente, se,Nn e3
ant4,7o esR7e+a 9e 3a eR74>a3en:4a, 9e 7n 3a9o, es8e:4a3+ente, 9eno+4na:4ones 9e estre33as o
:onste3a:4ones AR7e no s4e+8re 49ent4-4:a+osB, <, 9e3 otro, no+;res 9e 94>4n49a9es, :o+o s4
est7>4eran en 7na estre:Ja re3a:45n +7t7a. Por e?e+83o0
La estre33a 9e3 Ara9o K AesB e3 94os Assur+
La estre33a 9e3 Lo;o K AesB e3 94os Anu+
La estre33a 9e3 Re< K AesB... (ardu/+
Los Gran9es Ge+e3os K AsonB... Sin % Nergal+++$ et:.
Afe49ner, 1F1G,I, G1B
Estas <7xta8os4:4ones, s7 :ata3o,a:45n < s7 4nter8reta:45n, 83antean 94-.:43es 8ro;3e+as, R7e
ser.a te+erar4o < o:4oso 83antear aJora. De to9as -or+as, no se trata e>49ente+ente aJ. 9e
en7+erar 3as 94>ersas 94>4n49a9es >4n:73a9as a 3os astros R7e 3os re,entan A88. *O s.B. A3 +enos se
87e9e 8ensar R7e a 8art4r 9e 7na :4erta 8o:a S8on,a+os entre e3 se,7n9o < e3 8r4+er +43en4oS,
8or ra=ones R7e nos res73tan os:7ras, se 94o a :a9a 94os 7n astro o 7na :onste3a:45n :o+o s.+;o3o
e 4+a,en. Lo R7e :on-4r+ar.a e3 -a+oso 8asa?e 9e3 1oema de la 6reacin$ en e3 R7e (ardu/$
:rean9o < 94s8on4en9o e3 +7n9o, < antes 9e na9a e3 C4e3o, tras Ja;er 4nsta3a9o en 3 a s7s
o:78antes 94>4nos, Pesta;3e:45 en :onste3a:4ones 3as estre33as, R7e son 3as 4+6,enes 9e 3os 94osesQ
ABottroH\ra+er, 1FDF, *"1 s., 101 s+:+
A3 8are:er, 3os ant4,7os sa;4os 9e3 8a.s So;ser>a9ores 4n-at4,a;3es 9e 3a 8o;3a:45n :e3est4a3,
antes 4n:37so 9e R7e J7;4esen :a+;4a9o, en 3os t4e+8os Je3en.st4:os, s7 astro3o,.a e+8.r4:a 8or
7na astrono+.a er794taS Ja;.an 4+a,4na9o R7e e3 :4e3o estre33a9o, :on s7s astros < s7s P-4,7rasQ,
se@a3a9as, 49ent4-4:a9as < no+;ra9as 8or e33os 9es9e Ja:.a +7:Jo t4e+8o, 4n+7ta;3es en s7 s437eta
e 4n>ar4a;3es en s7 +o>4+4ento eterno, :onst4t7.a 7na es8e:4e 9e s78raH:os+os 8er-e:to, +o9e3o <
8atr5n 4+8e:a;3e 9e n7estro +7n9o 4nesta;3e < -37:t7ante Sa3,o as., s4 se R74ere, :o+o 3a P49eaQ,
en e3 sent49o 83at5n4:o, 9e este 7n4>erso :a+;4ante < 8ere:e9ero. S4 se 8reten9.a Ja:er resa3tar 3a
Ptrans:en9en:4aQ 94>4na, Z:5+o no to+ar :o+o 4+a,en +6s a9e:7a9a 9e 3os 94oses so;eranos esa
G"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
8o;3a:45n 37+4nosa 9e3 :4e3o, ;r433ante e 4+8as4;3e[ Las estre33as, a7n 8art4:48an9o en a3,7na
+e949a, 8or P:onta,4oQ, 9e 3a nat7ra3e=a 94>4na A88. DO s., $* ss.B, no eran 8or s. +4s+as 3os
94oses, s4no e3 9o+4n4o 9e 3os 94oses, < ta+;4n s7 4+a,en, +6s 87ra, +6s Pre34,4osaQ, +6s
4+8a:tante R7e 3a extra.9a 9e 3a 8resenta:45n < 3a :on97:ta 9e 3os Jo+;res. Los 94oses :onst4t7.an,
s4 se R74ere, 7na es8e:4e 9e Pter:er or9enQ onto35,4:o, 8or en:4+a 9e 3o este3ar, 9e3 +4s+o +o9o
R7e ste se en:ontra;a 8or en:4+a 9e 3o terrena3.
Otro 9e8arta+ento 9e3 4+a,4nar4o R7e se 879o anex4onar 4,7a3+ente a 3a +4to3o,.a 9e 3o
D4>4no nos es re>e3a9o 8or 7n 9o:7+ento Nn4:o, 8ero -a+oso. Es e3 -ra,+ento -4na3 9e 7na o;ra
4+8ortante S+a3 :onser>a9aS, en 3a R7e se Ja;.an re7n49o >ar4os tra;a?os exe,t4:os a 3a
+anera 8ro84a 9e aR7e33os >4e?os sa;4os R7e :on to9a -a:4349a9 9e97:.an 9e3 an634s4s 9e 3os
nombres >4s4ones so;re 3a :onst4t7:45n < e3 >a3or 9e 3as cosas no+;ra9as. Un N3t4+o 86rra-o 9e
esta o;ra, a4s3a9o < R7e 8are:e 9ar :7enta 9e 3as -or+as s7:es4>as R7e to+a;a Sin$ 3a L7na, 9es9e
e3 9e3,a9o :re:4ente Jasta 3a :4r:7n-eren:4a 8er-e:ta, ter+4na, no se sa;e +7< ;4en 8or R7, :o+o
en anexo, :on 7na es8e:4e 9e :7a9ro en tres :o37+nas0 a 3a 4=R74er9a est6 9e-4n49a 7na 94>4n49a9T a
3a 9ere:Ja est6 4ns:r4to s7 no+;re 8ro84o, < en e3 :entro se en:7entra se@a3a9a 7na :4-ra0
... 8r4+ero 9e 3os 94oses < s7 8a9re *E Anu
+++ re< 9e3 7n4>erso GE Enlil
+++ re< 9e3 A&s$ Se@or 9e3 a;4s+o $E Ea
< a :ont4n7a:45n, 7na 9e:ena 9e ,ran9es 94>4n49a9es. Es 3a ?erarR7.a ;4en :ono:49a, < 9es9e Ja:e
t4e+8o A88. O1 ss.B, 9e 3as 8ersona349a9es 8r4n:48a3es 9e3 8ante5nT 8ero, aR7., 94:Ja ?erarR7.a es 9e
a3,7na +anera >a3ora9a n7+r4:a+ente0 a Anu se 3e atr4;7<e 3a :4-ra *ET a Enlil$ GET a Ea$ $ET a
Sin$ "ET a Samas$ ET a >star$ 1GT a Adad$ I
GH
+++ Se+e?ante tra97::45n ar4t+t4:a s78one
es8e:73a:4ones a;str7sas, 9e 3as R7e no tene+os 3a +enor J7e33a, < R7e se nos es:a8an 8or
:o+83eto. Nos 8are:e, a3 +enos, Pnor+a3Q R7e sesenta, nN+ero re9on9o 8or ex:e3en:4a Ase,Nn 3a
n7+era:45n 3o:a3, 9:4+oHsexa,es4+a3B, -7era 3a :4-ra atr4;749a a3 ?e-e s78re+o 9e 3a 94nast.a
94>4naT < R7e tre4nta :orres8on9a a Sin$ 94os 9e 3a L7na A:4-ra R7e 3e ser>.a 4n:37so 9e 49eo,ra+aB
< 8or tanto PSe@or 9e3 +esQ, :o+o se 3e 33a+a;a :orr4ente+enteT +es R7e, en e3 :a3en9ar4o 37nar,
Nn4:o :ono:49o en e3 8a.s, :onsta;a re,73ar+ente 9e treinta 9.as.
Po:o 4+8orta s4 no 8o9e+os a>an=ar +6s < no 3o,ra+os a>er4,7ar en no+;re 9e R7 se Ja;.a
33e,a9o, en :a9a :aso, a esos nN+eros, < s4 3a 94a3:t4:a R7e Ja;.a 8res4949o ta3 94str4;7:45n se nos
es:a8a :as4 8or :o+83eto. A3 +enos, no se 87e9e re:Ja=ar 3a 49ea 9e R7e aR7e33os ant4,7os
Pte53o,osQ 9e Ba;43on4a, en :7a3R74er :aso a 8art4r 9e3 se,7n9o +43en4o, R74s4eran 9e a3,7na
+anera resa3tar 3a s78er4or49a9 onto35,4:a 9e 3os 94oses, en otras 8a3a;ras, 3a -7er=a 9e 3a
Pnat7ra3e=a 94>4naQ 9e :a9a 7no, 8rest6n9o3es 8or -4,7ra:45n 3os P:on:e8tosQ +6s 4n+ater4a3es <
Pa;stra:tosQ, 3os +enos Ptan,4;3esQ 9e 3os R7e ten.an a s7 a3:an:e0 3as :4-ras < 3os nN+eros, :o+o
:on 3a :on:4en:4a 9e R7e 8ara Ja;3ar :on ?7st4:4a 9e 3os 94oses era ne:esar4o, en 3a +e949a 9e 3o
8os4;3e, ;7s:ar +6s a336 < 8or en:4+a 9e 3a -4,7ra +ater4a3 < :arna3 9e 3os Jo+;res0 e3e>a9a
>4s45n, 8ro;a;3e+ente a4s3a9a, R7e s4n e+;ar,o no so:a>5 ?a+6s e3 antro8o+or-4s+o 8ro-7n9o 9e3
s4ste+a re34,4oso.
N4n,Nn 9o:7+ento 3o:a3 nos en7n:4a :3ara+ente esta teor.aT 8or 3o 9e+6s, ZR7 9o:tr4na se
en:7entra a3,7na >e= en este terreno :3ara < -or+a3+ente ex8resa9a[ Es 4n:37so +7< 83a7s4;3e R7e
n7estras -or+73a:4ones +6s :on:retas en97re=:an 7n tanto, 4n:37so 9e-or+en,Q e3 8ensa+4ento 9e
aR7e33as ,entes R7e no ten.an n4 n7estra ne:es49a9 9e 35,4:a, n4 n7estros 4+8erat4>os 9e 37:49e=.
Pero, a -a3ta 9e otros ar,7+entos, e3 9est4no 8oster4or 9e 3a re34,45n +eso8ot6+4:a 9es9e 3a 8o:a
1O
6unei5orm "e=ts 5rom t4e !ab%lonian "ablets+++ in t4e !ritis4 (useum$ Lon9on, 1DF*H, ))1, 83. GET >ase ta+;4n
A. L4>4n,stone, (%stical and (%t4ological E=&lanator% Xor/s o5 Ass%rian and !ab%lonian Sc4olars$ Ox-or9, 1DF*,
88. "E s. < $$.
G$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Je3en.st4:a A88. $ ss.B test4+on4ar.a ta3 >e= en -a>or 9e esa 3.nea 9e 8ensa+4ento, 9e +anera R7e
e3 9esarro33o 9e s7 >4s45n re34,4osa no es -6:43 9e a9+4t4r < :o+8ren9er s4 no se 83antea, 8ara3e3aH
+ente a P3a 3etraQ :onser>a9a 49nt4:a a 3o 3ar,o 9e 3os s4,3os, 7n es-7er=o 4nter4or, rea34=a9o 8or
3os :.r:73os restr4n,49os 9e 3os 3etra9os < :as4 esotr4:o, en -a>or 9e 7na :4erta P9e87ra:45nQ, 7na
a7tnt4:a 8ro-7n94=a:45n en 3a re8resenta:45n 9e 3o D4>4no. A3,7nos ras,os as. 8are:en re>e3ar3o0
e3 s4+;o34s+o, so;re to9o astra3 < n7+r4:o, es 7no 9e e33os. No 8are:e a9+4s4;3e, en s7 :ontexto
ex4sten:4a3, s4 no se 3o :on:4;e :o+o 7n 4ntento 9e s7;ra<ar a 3a >e= 3a trans:en9en:4a < e3 +4ster4o
9e3 +7n9o so;renat7ra3, 3o R7e no 87e9e 9e?ar 9e est4+arse :o+o ex8res45n 9e 7na +er4tor4a
8ro-7n949a9 re34,4osa, a3 +enos en :4ertos majores+
El origen de los dioses
ZDe 95n9e < :5+o s7r,4eron[ ZDe 95n9e < :5+o a8are:4eron mitolgicamente; Co+o to9as 3as
8re,7ntas -7n9a+enta3es, sta SR7e 3o era ne:esar4a+ente, 7na >e= 83antea9a s7 ex4sten:4aS se
-or+735 +7< 8ronto en e3 8a.sT s4n 979a, +7:Jo antes 9e 3a es:r4t7ra. Las J7e33as +6s ant4,7as 9e
7na res87esta -4,7ran en e3 >enera;3e :on?7nto 34terar4o en:ontra9o en &araHA;UHSa36;.J, 9ata;3e
Ja:4a e3 s4,3o ))1I A88. $G s.B0 to9o en 3 es 8ro-7n9a+ente s7+er4o, a7nR7e <a reto+a9o <
a:o+o9a9o 8or 3os a:a94os, :o+o antes se ex834:5.
E3 antro8o+or-4s+o ra94:a3 o;34,a;a a 83antear esa 8re,7nta <, a 3a >e=, s7,er.a s7 res87esta.
Por 7na 8arte, era 4+8ensa;3e re:7rr4r a n4n,Nn a;so37to, 8ost73an9o 7na Pna9aQ o 7na
Petern49a9Q tota3+ente 4n4+a,4na;3es, R7e J7;4esen a<79a9o R74=6s, en e-e:to, a :3ar4-4:ar e3
8ro;3e+aT <, 8or otro, e3 +o9e3o J7+ano 9e ,enera:4ones s7:es4>as 8ro8or:4ona;a 3a res87esta.
En :onse:7en:4a, se a9;8t5 < 9esarro335 +7< 8ronto, 8re-erente+ente se,Nn 7na 8resenta:45n
8art4:73ar0 no, :o+o era e3 :aso 9e 3os +4tos 8ro84a+ente 94:Jos, en -or+a 9e relato 9e 7na
a>ent7ra +6s o +enos 3ar,a, s4no, :e94en9o 7na >e= +6s a 3a >4e?a 8as45n 8or 3as P34stasQ, :o+o
s4+83e enumeracin 9e ante8asa9os :3as4-4:a9os se,Nn e3 or9en 9e s7 a8ar4:45n A3o R7e 94s8ensa;a
9e 3a narra:45n, en otras 8a3a;ras, 9e3 +4to -or+a3+ente 9esarro33a9oB, se,Nn e3 esR7e+a 9e 3os
:at63o,os 9e3 t48o An2 Anum A88. O" s.B, en 3os R7e e3 re3ato esta;a Nn4:a+ente 4+83.:4to. P7esto
R7e 3os 94oses P:onte+8or6neosQ ten.an J4?os A88. F ss.B, ;asta;a :on re+ontarse a 8a9res <
+a9res, s4,74en9o 3a :a9ena, 8or eta8as 8arenta3es < an:estra3es, Ja:4a 7n 8asa9o :a9a >e= +6s
3e?ano, se,Nn 7na se:7en:4a a9e:7a9a a 3a 49ea 9e 7na 97ra:45n 4n:on+ens7ra;3e, R7e sent.an 3a
ne:es49a9 9e 8ost73ar, trat6n9ose 9e ta3es seres so;renat7ra3es, 4n+orta3es < 33enos 9e +4ster4os.
Pero Zen R7 87nto 9e3 8asa9o 9etenerse[ ^P7es en a3,Nn 87nto Ja;r.a R7e 8ararse_
A3,7nas 9e esas 34stas, +6s o +enos 9eta33a9as o a;re>4a9as, 33e,a;an a3 Pna:4+4entoQ 9e 3os
94oses 8r4n:48a3es, P8a9resQ 9e 3os otros < :7<a 8restan:4a 3os Ja:.a +6s :7r4osos0 Enlil$ 8or 7n
3a9o, So;erano 9e3 7n4>ersoT < Anu$ s7 8a9re, -7n9a9or 9e 3a 94nast.a 94>4na Pre4nanteQ.
Contrar4a+ente a 3o R7e 8o9.a+os es8erar, 3as 9os en7+era:4ones a8enas :o4n:49.an, sa3>o en 7no
o 9os 87ntos0 3o R7e 9e+7estra R7e se Ja;.a re-3ex4ona9o < +4to3o,4=a9o e3 8ro;3e+a 9es9e
94>ersos 3a9os, Preso3>4n9o3oQ se,Nn 58t4:as 94-erentes. E3 :ar6:ter s4ste+6t4:o < P:onstr749oQ 9e
ta3es 34stas sa3ta <a a 3os o?os en e3 nN+ero 9e s7s e3e+entos0 +N3t483os 9e siete8 >e4nt47no 8ara
Anu % s7s ante8asa9os, < e3 9o;3e 8ara Enlil % 3os s7<os, 3os :7a3es re+ontan as. 3a es:a3a, 8are?a
tras 8are?a, Ja:4a 7n 8asa9o :a9a >e= +6s re+oto, -a;73oso e 4n4+a,4na;3e. 'e aR7., 8or e?e+83o,
3a en7+era:45n 9e 3os ante:esores 9e Anu ta3 :o+o se en:7entra en e3 -a+oso :at63o,o An2 Anum
7>2G-?J: Ase 3ee Pa3 re>sQ, a>an=an9o 9es9e 3o +6s re:4ente a 3o +6s ar:a4:oB0
9ras Z Nin-9ras Se@or < Se@ora T4erra
An-s#r-gal Z Nin-s#r-gal C4e3o < T4erra 7n4>ersa3es
An-s#r Z Nin-s#r C4e3o < T4erra ,3o;a3es
En-s#r Z Li-s#r Se@or < Se@ora 9e3 7n4>erso
<u-r Z <a-r Se@or < Se@ora D7ra:45n
L[4-ma Z La-4a-ma Se@or < Se@ora es;o=a9os
GG
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
E-/ur Z Ga-ra Se@or E/ur < Se@ora Gara
A-la-la Z !e-li-li Se@or Alala < Se@ora !elili
A-la-la-alam 7;: Z !e-li-li-alam 7;: Se@or Alala-alam A[B < Se@ora !elili-alam A[B
En-uru-ulla Z Nin-uru-ulla Se@or < Se@ora 9e 3a :479a9 ar:a4:a
1 en a+a aHa An-na-/e
J
-ne AEs 9e:4r, en tota3B 1 Se@ores, 8ar4entes < ante8asa9os 9e Anu+
Para 33enar to9as 3as :as433asHeta8as 9e ta3 :7a9ro 4+83.:4ta+ente +4to35,4:o, se 9e;45 a8e3ar a
94>ersos no+;res 9e 94>4n49a9es, 3a +a<or 8arte 4+a,4na9as 8ara 3a o:as45n, no 94:4n9onos na9a
8re:4so, 87estas en 84e 9e 4,7a39a9 :on<7,a3, < 8resenta9as, :a9a >e=, :on t.t73os 9e Jonor < 9e
8o9er, :o+o es8osos0 7no >ar5n, 3a otra Je+;ra, 8ara 9ar3es >a3or 9e P8a9resQ < 8ro,en4tores 9e
3a 8are?a 8oster4or. Alala % !elili$ 8or e?e+83o, eran ten49os, 8or otra 8arte, 8or 8ersona?es
so;renat7ra3es +7< ant4,7os, 9e 3os R7e no sa;e+os :as4 na9aT < +enos to9a>.a 9e3 en4,+6t4:o
alam A[B. La4maNLa4ama Atr+4no R74=6s se+.t4:oB son, :on <uriN<ari A>ase 8. FFB, 3os Nn4:os
>o:a;3os no s7+er4os 9e 3a en7+era:45n. Des4,na;an Ja;4t7a3+ente a 94>4n49a9es, 4,7a3+ente
+7< ant4,7as A8. 1EEB, to9a>.a P4+8er-e:tasQ, < :o+o en 8ro<e:to. Co+o s4 e3 antro8o+or-4s+o
8ro84o no se J7;4era 4ntro97:49o +6s R7e :on e3 t4e+8o en esas ,enera:4ones 94>4nas, es:a8an9o a
3 to9a>.a 3as 8r4+eras, s4n R7e se nos 8re:4se, :3aro est6, 3o R7e 3e s7st4t7.a. Otros no+;res,
s7+er4os, nos 9e?an tota3+ente 8er83e?os, :o+o E/ur AJo+5-ono o8a:o 9e 3a 9es4,na:45n :36s4:a
9e3 ,ran te+83o 9e Enlil en N4887r, 8. 1$GB, < e3 4n:o+8rens4;3e Gar7a:+ Otros se re-4eren, s4n 3a
+enor 979a, a3 7n4>erso Aenton:es :on:entra9o en 3as 8are?as 94>4nas, <a R7e na9a Ja;.a a8are:49o
to9a>.a -7era 9e 3as 94>4n49a9es +en:4ona9asB, en s7s 94>ersos estados 4+a,4na9os, s7:es4>os <
8ro,res4>os, :on 3as 8are?as so;renat7ra3es en :7est45n :ons49era9as, s4+73t6nea+ente, :o+o
8ersona349a9es 94>4nas <, a la 0e'$ :o+o es:a3ones s7:es4>os 9e 7n :os+os en +7< 3enta
-or+a:45n0 9es9e 3a a8ar4:45n 4na7,7ra3, < s4n 8re:e9ente, 9e 7na P:479a9Q, o +6s ;4en 9e 7na
Pa,3o+era:45n ar:a4:aQ, 8re-4,7ra:45n +4ster4osa 9e to9o 3o R7e ser.a +6s tar9e e3 7n4>erso, < 9e
3a R7e es 4+8os4;3e, <a R7e no se nos 8ro8or:4ona n4n,7na 8re:4s45n en n4n,7na 8arte, Ja:ernos
n4n,7na 49ea :3ara, 3o R7e s4n 979a era ta+;4n e3 :aso 9e 3os a7tores < 9e 3os R7e +ane?a;an esas
34stas... No se nos 94:e s4R74era s4 3as 8are?as no+;ra9as 8er+ane:.an a4s3a9as, Pso3as en e3
+7n9oQ, o s4 +6s ;4en, a3 8ro:rear a otras 94>4n49a9es, -or+a;an 8o:o a 8o:o, :on e33as < :on s7s
8re9e:esores, 7n ,r78o +6s a+834o.
La +73t4834:a:45n 9e esos no+;res, :7<o a3:an:e exa:to se nos s7strae, 8are:e 8or 3o 9e+6s
Ja;er ser>49o, en 8r4+er 37,ar, 8ara 8ro3on,ar ese -ant6st4:o < tene;roso 8asa9o0 7na 9e s7s eta8as
re+4te 9e a3,7na +anera a 3a PD7ra:45n 87raQ 7<uri-<ari$ tr+4no :4erta+ente se+.t4:o, 87es 3os
a:a94os Ja;.an +e=:3a9o s7s es8e:73a:4ones :on 3as 9e 3os s7+er4os a este res8e:toB :o+o s4 ese
+o+ento 9e 3a as:en9en:4a 9e Anu no J7;4era ten49o otra :ara:ter.st4:a 4+a,4na;3e R7e 3a 9e
P8rose,74rQ < P97rarQ 7n t4e+8o 4n9eter+4na9o.
En 3os 9eta33es, so;re to9o, 3as :osas esta;an 3e?os 9e ser trans8arentes S^< +6s aNn 8ara
nosotros_S, 87es 8are:e :o+o s4 8ara res8on9er a 3a :7est45n -7n9a+enta3 < +6s ,enera3 9e 3a
Pteo,on4aQ Se3 or4,en 9e 3os 94oses, 3os 8r4+eros ex4stentesS no J7;4eran ten49o otro re:7rso
R7e s7+er,4r esa ,ran 4n:5,n4ta en 7na no:Je :a9a >e= +6s 8ro-7n9a, Jasta 7n tr+4no tan 3e?ano
e 4n4+a,4na;3e, a tra>s 9e 4n+ensos 8er.o9os s7:es4>os, R7e a8enas se 3o 94s:ern.a <a, s4r>4en9o
e3 a3e?a+4ento < 3a os:7r49a9 9e P:o+4en=oQ. Ca9a 7na 9e esas eta8as +ar:a;a 7n a>an:e en e3
nN+ero < e3 esta9o 9e 3os 94oses R7e re8resenta;an esas eta8as, se Ja:.an :ar,o 9e e33as, o Ja;.an
a8are:49o aJ. se,Nn 7na 8ro,res45n or9ena9a 8or 3a 49ea 9e3 8ro,reso < 3a +a97ra:45n 9e3 :os+os,
R7e e33os eran to9a>.a 3os Nn4:os en re8resentar, +7:Jo antes 9e 3a :rea:45n 9e3 +7n9o
8ro84a+ente 94:Jo. So3a+ente a3 -4na3 Aen otras 8a3a;ras, a3 8r4n:484o 9e 3a 34sta S4n>ert49aS
anter4or+ente :4ta9aB, se 33e,a;a a3 N3t4+o -r7to 9e esta 3ar,a 9es:en9en:4a0 Anu$ e3 8a9re 9e 3os
94oses P:onte+8or6neosQ +6s nota;3es, < e3 -7n9a9or 9e 3a 94nast.a 94>4na Pen e3 8o9erQ.
A8arente+ente, 8ara :o+83etar esas 34stas, a3,7nos -ra,+entos 8are:en s78oner, +7< a3
P8r4n:484oQ 9e 3as :osas, antes 9e 3as 8are?as s7:es4>as, 7na ent49a9 94>4na a4s3a9a, Nn4:a e
G*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
4n+ensa, no e+8are?a9a, R7e 8or s. +4s+a Ja;r.a 9a9o na:4+4ento a 3a 8r4+era 8are?a e
4na7,7ra9o as. 3a -or+49a;3e e>o37:45n 8oster4or esR7e+at4=a9a 8or 3as P34stasQ anter4ores. A 3a
>e= 8ersona349a9 so;renat7ra3, 37,ar < +ater4a, se 3a :re.a 9e nat7ra3e=a a:7osa, +ar4na. Z274=6s
se Ja;.a 8ensa9o en 3a 4n+ens49a9 :Jata, 7n4-or+e, 8ero >4>a < -e:7n9a 9e3 +ar, o ta3 >e= se Ja;.a
to+a9o esta 4+a,en 9e otra :73t7ra +6s a;4erta+ente P+ar.t4+aQ[ Se 3a 33a+a;a SNammu$ 3a
Se@ora 9e 3os 94oses, 3a Ma9re R7e 94o na:4+4ento a3 7n4>ersoQ 7An2 Anum$ G2?H-?V:+ Se 3a s4tNa
a8arte 9e 3os ante8asa9os 9e Anu$ :o+o s4 se tratase 9e 7na Pteo,on4aQ, 8art4:73ar e 4n:37so
anter4or a 3as 94>4n49a9es +6s ant4,7as...
Esta +4to3o,.a ,ent4:a 8are:e Ja;er s49o reto+a9a a -4na3es 9e3 se,7n9o +43en4o, < a 3a >e=
re97:49a, contada$ 8or 7na >e=, :o+o 7n +4to < no <a esR7e+at4=a9a en 7na 34sta, <
+an4-4esta+ente ree3a;oHra9a e 437+4na9a 8or 3os a7tores 9e3 -a+oso 1oema de la 6reacin
ABottroH\ra+er, 1FDF, *E s.B. A3 :o+4en=o, nos ex834:an, :7an9o no ex4st.a to9a>.a n4 C4e3o n4
T4erra, en otras 8a3a;ras, en a7sen:4a 9e to9as 3as :osas 9e3 7n4>erso, 94oses 4n:3749os, s53o
ex4st.an no 7na, s4no 9os ,4,antes:as +asas 3.R749as 94>4nas0 9e 7na 8arte, e3 A,7a sa3a9a 9e3 +ar,
<, 9e otra, e3 A,7a 973:e Ase 3as :re.a 4rre97:t4;3es < 94s8aresB. Se trata ta+;4n 9e 7na P8are?aQ0 3a
8r4+era, ante87esta :o+o 3a +6s 4+8ortante, 3a Ma9re, era PMarg, "iamat Atr+4no se+.t4:oB,
3e?ana r834:a 9e Nammu8 9ese+8e@a;a e3 8a8e3 +as:734no, ten49o aR7. 8or se,7n9o, A&s$ PA,7a
973:eQ. Los 9os se en:ontra;an +e=:3a9os, :o+o en 7n :o4to -or+49a;3e e 4n+5>43, 9an9o as.
na:4+4ento, 9e e33os < en e33os, a 3as 8r4+eras 94>4n49a9es, 8or e3 +o+ento to9a>.a 9es94;7?a9as,
4na:a;a9as < +6s o +enos P+onstr7osasQ0 8re:4sa+ente 3os La4mu % La4amu 9e 3a 34sta anter4or
A8. FDB. &7e so3a+ente 8asa9o 7n t4e+8o :7an9o 9e s7s +4s+os 8a9res, "iamat < A&s$ s7r,4eron
3os >er9a9eros 94oses, a:a;a9os, < en s7 esta9o 94>4no 9e-4n4t4>o e 4rre8ro:Ja;3e0 es8e:4a3+ente
-nsar Aen s7+er4o PC4e3o 7n4>ersa3Ktota3QB < Lisar APT4erra 7n4>ersa3Ktota3QBT en otras 8a3a;ras,
Pto9o 3o R7e ex4ste 9e C4e3oQ, < Pto9o 3o R7e ex4ste 9e T4erraQ A:o+86rese :on AnNLi+s#r+gal$
su&r#:+ Por N3t4+o, 9e esta 8are?a na:.a e3 ,ran 94os Anu Pa:t7a3Q, R7e Ja;.a 8ro:rea9o a Ea$ R7e,
7n 8o:o 9es87s, :on s7 +7?er <amgalnunna APGran Es8osa 9e3 Pr.n:48eQ, en s7+er4oB, tra.a a3
+7n9o a (ardu/
GV
+
Esta 4+a,en 9e3 na:4+4ento 9e 3os 94oses se,Nn e3 +o9e3o 9e 3as ,enera:4ones J7+anas, 9e
a:7er9o :on 7n esR7e+a ,enera3 an63o,o a3 9e 3as 34stas, 8ero :onta9o, a;re>4a9o < +6s o +enos
+o94-4:a9o < a9a8ta9o, :o+o es nor+a en 3a tra94:45n +4to35,4:a, es re7t434=a9o a3,7na R7e otra
>e= en otros re3atos se,Nn 7n 83an +enos ,ran94oso. Nos Jan 33e,a9o as., en 7na :o84a tar9.a
Aa>an=a9o <a e3 8r4+er +43en4oB, 3os restos 9e 7na >ers45n A33a+a9a "eogonia de <unnu: ABottroH
\ra+er, 1FDF, $O s.B 9e3 na:4+4ento < s7:es45n 9e 3os 94oses 8ro84os 9e 3a :479a9 +eso8ot6+4:a
A9es:ono:49a 8or nosotrosB 9e <unnu$ 9on9e, e>49ente+ente, se 3a Ja;.a 4+a,4na9o < 87esto 8or
es:r4to. Los 94oses R7e en e33a se s7:e9en, 9e 8a9res a J4?os en a3 +enos se4s ,enera:4ones, son
e>49ente+ente 3os +4e+;ros 8r4n:48a3es 9e3 8ante5n 9e 3a :479a9 A88. O* ss.B, :7<a ,nes4s se
ex834:aT se :o9ean :on 94>4n49a9es :5s+4:as AMar, T4erra, R.o...B, :7<a 8resen:4a +7estra R7e 3os
+4t5,ra-os 3o:a3es se :749a;an 9e re3a:4onar 3a :os+o,on.a :on 3a teo,on4a. La s7:es45n 9e estos
8ersona?es en e3 8o9er, en 3a :479a9 9e <unnu$ es ase,7ra9a :as4 re,73ar+ente +e94ante 3a
>4o3en:4a0 ases4natos e 4n:estos, :7<o re:7er9o J4st5r4:o no 9e;.a 9e estar a7sente, a7nR7e 8794era
e>o:ar 7n esta9o ant4,7o, ;r7ta3 < Psa3>a?eQ 9e 3as :ost7+;res. No s53o e3 texto est6 +7t43a9o en
s7s 9os ter:eras 8artes, s4no R7e s7 a3:an:e < s4,n4-4:a:45n tota3 se nos es:a8an 8or -a3ta 9e
4n-or+a:4ones s7-4:4entes res8e:to a 3os a:tores < a3 9esarro33o 9e 3a 84e=a. A3 +enos tene+os aJ.
7n n7e>o < ex:e3ente e?e+83o 9e 3o R7e 8o9.a 9ar, en 94>ersas ,a+as < tona349a9es, e3 te+a 9e3
or4,en 9e 3os 94oses 8or 3a +4s+a :o873a:45n :arna3 R7e 3os Jo+;res en s7s ,enera:4ones
s7:es4>as. Se ex83ota ta+;4n, 4n94>497a3+ente 8or otra 8arte, :o+o en e3 +4to, <a res7+49o A88.
F s.B 9e Enlil % Ninlil2 3as tres :5873as 9e Enlil -7eron -e:7n9as, < 9e aJ. sa34eron sen9os 94oses,
:7<a >en49a a3 +7n9o se ex834:a;a 9e ese +o9o.
1D
E3 texto no 94:e na9a 9e Enlil2 no 8orR7e se 3e n4e,7e, s4no 8orR7e to9o e3 8oe+a ten.a 8or
o;?eto ex834:ar 8or R7 se 3e Ja;.a s7st4t749o 8or (ardu/$ < se 8re-er.a tratar3e 8or 8reter4:45n.
GO
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Otros +o9e3os, 4,7a3+ente sa:a9os 9e 3a ex8er4en:4a, -7eron ex83ota9os aR7. < a336, 8ara
res8on9er a3 +4s+o 8ro;3e+a 9e3 8orR7 < e3 :5+o 9e 3a a8ar4:45n 9e 3os 94oses. Un +4to 7La
&artici&acin de En/iNEa en la creacin del uni0erso: ABottroH\ra+er, 1FDF, $DO s.B :7enta :5+o
Ea$ 9eseoso 9e 33enar e3 +ar:o >a:.o 9e3 +7n9o 9e to9o 3o R7e 9e;er.a 8ro>eer a 3as ne:es49a9es
9e 3os 94oses Se94-4:4os sa,ra9os, +o;434ar4o sa,ra9o, a9ornos < a34+enta:45nS crea to9o 8or e3
+o9e3a9o 9e tro=os 9e ar:433a sa,ra9a, sa:a9a 9e s7 9o+4n4o 8ro84o0 3a :a8a s7;terr6nea 9e a,7a
973:e, e3 A&s+ No crea so3a+ente 3as +ater4as 8r4+as en esta9o ;r7to, s4no en 8r4+er 37,ar a 3os
dioses +enores, Pes8e:4a34stasQ en 3as t:n4:as reR7er49as 8ara s7 tra;a?o. La +4s+a P:rea:45nQ 9e
94>4n49a9es 9e ar:433a +o9e3a9a se en:7entra ta+;4n en otras 8artes. Se trata s4e+8re, Ja< R7e
se@a3ar3o, 9e 8ersona?es 94>4nos 9e se,7n9o ran,o, < 3a 49ea 9e s7 +o9e3a9o A9e ar:433a 7 otra
+ater4a0 +a9era, 84e9ra, +eta3B t4ene a3,7na 8os4;4349a9 9e Ja;er s49o s7,er49a 8or 3a :on>4::45n
A8.1$"B 9e 3a P8resen:4a rea3Q 9e3 94os en s7 4+a,en, < 8or tanto, 9e 7na :4erta +anera, 9e s7
49ent49a9. S4n 979a 4ns84ra9os 8or 3a o;ser>a:45n 9e 3os >e,eta3es, R7e na:en < :re:en :o+o 8or s.
+4s+os, s4n 3a +enor 4nter>en:45n exter4or, a3,7nos a7tores 9e +4tos atr4;7<eron a 3os 94oses 3a
:a8a:49a9 9e Ja;er 9e;49o s7 na:4+4ento s53o a s. +4s+os0 P^OJ &r7to :rea9o 8or t4 +4s+o_Q, se
9e:.a, 4nter8e3an9o a Sin AS?o;er,, 1F*E, 1*O011 < D10B, :7<o 9o+4n4o e 4+a,en, 3a 37na, as.
na:.a < :re:.a 9e s. +4s+a. La +4s+a -a:73ta9 -7e re:ono:49a a Assur % (ardu/ a3 +enos. Pero e3
:ar6:ter ;astante 8art4:73ar 9e ta3 8rerro,at4>a, R7e no era 8or otra 8arte -6:43 9e P:a8tarQ, -ren5 s7
7so.
S4e+8re se+e?antes a 3os Jo+;res, 3os 94oses >en.an nor+a3+ente a3 +7n9o :o+o e33os,
sa349os 9e s7s 8a9res, o 8ro97:49os, en estat7as e 4+6,enes, 8or 3os artesanos.
LA (>"OLOGPA <EL (9N<O
Estos 94oses, :a9a 7no 9e 3os :7a3es re,.a < >4,43a;a 7na 8ar:e3a 9e3 7n4>erso, -7eron 4+a,4na9os <
or9ena9os 8ara 437+4nar s7s se:retosT 8ero Z:5+o se s4r>4eron 9e e33os < 9e s7 a:t4>49a9 8ara 9ar
:7enta 9e 3a :rea:45n 9e3 +7n9o, < 9e s7 -7n:4ona+4ento, en 7na :73t7ra R7e no esta;a en
:on94:4ones, :o+o 3a n7estra, 9e :reerse en 8oses45n 9e :as4 3a N3t4+a 8a3a;ra so;re 3as :osas, n4
:onta;a ta+8o:o :on e3 P+onote.s+oQ o 3a P:4en:4aQ[
6osmologa
27e e3 7n4>erso R7e nos ro9ea -7era o;ra 9e 3os 94oses no 8o9.a o-re:er 3a +enor 979a, 87esto
R7e Ja;.an s49o 4+a,4na9os 8re:4sa+ente :on e3 so3o o;?et4>o 9e 8ro8or:4onar 7na :a7sa
ex834:at4>a 8ara ese :os+os A8. 11*B, 9e+as4a9o enor+e, 9e+as4a9o :o+834:a9o, 9e+as4a9o
sa;4a+ente 94s87esto 8ara R7e se 8794era 8ensar 7n so3o 4nstante en atr4;74r3o a 3a +ano 9e a3,Nn
ser 9e n7estra es8e:4e < n7estra ta33a, < +enos to9a>.a a a3,7na +onstr7osa ser4e 9e a=ares
a:7+73at4>os < :o+83a:4entes. Pero R74en R74era enten9er +e?or esta cosmogona 9e;er6
8re,7ntarse 8r4+ero :5+o se 8er:4;.a e3 +7n9o en s7 :on?7nto en aR7e33a 8o:a tan a3e?a9a 9e
nosotros. La cosmogona esta;a en -7n:45n 9e 3a cosmologa$ 87es e3 8ro:e94+4ento +4to35,4:o
ex4,.a R7e se 8art4era 9e3 o;?eto R7e Ja;.a R7e ex834:ar 8ara a?7star a 3 3as P4+a,4na:4ones
:a3:73a9asQ R7e 3o ex834:a;an.
27e nosotros se8a+os, 3os ant4,7os 3etra9os 9e3 8a.s no J4:4eron n7n:a 3a +enor ex8os4:45n
:oJerente 9e s7 Ps4ste+aQ 9e3 7n4>erso,
GD
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
COSMOGRA&%A MESOPOT(MICA
Los antiguos meso&otamios no tenan del uni0erso como conjunto
m#s que una re&resentacin imaginaria % mitolgica$ di5cil de ca&tar
&or nosotros % llena de im&recisiones % contradicciones a nuestros
ojos$ si no %a a los su%os+ Lo 0ean como uno inmenso es5eroide
4ueco$ cu%a &arte su&erior$ luminosa$ 5ormaba el SArribaT$ o
S6ieloT$ % su sim3trico in5erior$ % oscuro$ el SAbajoT$ o S>n5iernoT+
Estaba cortado$ en el &lano diametral$ &or una es&ecie de isla
central2 la "ierra$ debajo de la cual estaba el A8sU, ca&a de agua
dulce$ rodeada &or el agua salada del mar+ En los dos e=tremos$
oriental % occidental$ de ese sistema$ &arece que se 4aban imaginado
altas monta\as &ara sostener la b0eda celeste$ % sobre todo dos
ori5icios$ que aseguraban el libre &aso del es&acio de SAbajoT al
es&acio de SArribaT % 0ice0ersa+ El sol sala &or el ori5icio de
Oriente$ &or la ma\ana$ &ara su tra%ectoria diurna en el cielo$ %
regresaba &or la tarde$ a Occidente$ &ara un recorrido in0erso$ que le
lle0aba$ al alba$ a su &unto de &artida+ El ori5icio occidental$ se
&ensaba$ estaba &recedido de un es&acio acuoso llamado S,o
in5ernalT+
en to9o :aso no -4,7ra en n4n,Nn es:r4to R7e se Ja<a :onser>a9o. Las a37s4ones 94se+4na9as, 9e
94>ersas 8o:as, 37,ares < +e94os A3o R7e ;asta <a, a n7estros o?os, 8ara 9ar :7enta 9e s7 7so
a3eator4o e 4n:4ertoB no est6n n7n:a ;4en 9e-4n49as, no son ra:4ona3es <, to9a>.a +enos,
s4ste+6t4:as0 3a 8ro84a :os+o3o,.a era +4to35,4:a. E3 +7n9o R7e nos ro9ea -7e s4e+8re 9e+as4a9o
4n+enso < se:reto 8ara no s7s:4tar 3as >4s4ones < re-3ex4ones +6s >ar4a9as. No tene+os 87es, < en
nN+ero re97:49o, +6s R7e a3,o as. :o+o 4nstant6neas -o:a34=a9as, to+a9as ;a?o 6n,73os 94>ersos,
< +6s o +enos ;orrosas en or4,en o 9es94;7?a9as 8or e3 t4e+8o. Re7n4n9o3as, 8o9e+os a3 +enos
:o+8oner 7na >a,a 4+a,en 9e 3a :os+o3o,.a0 9e3 +7n9o ta3 :o+o 3o :onte+83a;an, 3o
GF
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
4+a,4na;an < so;re to9o 3o :o+8ren9.an aR7e33as ant4,7as :a;e=as 8ensantes.
Pro97:to 9e o;ser>a:4ones < re-3ex4ones s4n nN+ero 9es9e 3a no:Je 9e 3os t4e+8os, 3a
:os+o3o,.a -or+a;a 8arte 9e 3a Jeren:4a :73t7ra3, tan ant4,7a :o+o 3a +4s+a re34,45nT 4+8os4;3e
4+a,4narse s7s -7entes < esta9os anter4ores. Es 8os4;3e R7e 9es;or9ara 9es9e antes 9e 3a J4stor4a
3as -ronteras 9e3 +7n9o +eso8ot6+4:o, s4n R7e se8a+os 9e R7 +anera Meso8ota+4a 3a e+8a850
:re6n9o3a, < 8ro8a,6n9o3a a s7 a3re9e9or, o Ja;4n9o3a re:4;49o 9e otro 37,ar, en to9o o en 8arte,
8ara enr4R7e:er3a 9es87s < a9a8tar3a. E3 Je:Jo es R7e se en:7entran en e3 ant4,7o Pr5x4+o
Or4ente, < en 8art4:73ar en 3a B4;34a, :ant49a9 9e e:os < >est4,4os, 4n:37so :o+83e+entos 9e e33a.
A3,7nos raros es:r4tos 8are:en entre,arnos, :a9a 7no 9es9e s7 87nto 9e >4sta, 7na 4+a,en
,3o;a3 9e3 +7n9o. 'a:4a e3 1EE :o+o +7< tar9e, e3 1oema de la 6reacin ex8one en estos
tr+4nos :5+o (ardu/$ 9es87s 9e Ja;er a;at49o a "iamat$ 3a 8r4+4t4>a Ma9re 7n4>ersa3 A8. 1EEB,
Ja;.a e94-4:a9o s7 +ar:o 9e3 7n4>erso.
I101"O La 8art45 en 9os, :o+o 7n 8e= 87esto a se:ar,
7na +4ta9 3a a;o>e95 a +anera 9e C4e3o...
>0* 3a otra +4ta9 3a exten945 8ara Ja:er 9e e33a 3a T4erra.
Des87s, 9es83e,an9o s7 re9, exten949a 8or to9as 8artes,
J4=o 9e e33a 7na -7n9a, 8ara en:errar C4e3o < T4erra...
ABottroH\ra+er, 1FDF, *"1 < *"$, >C2GDH s+ < 10* s+:
274=6s en s7 :on?7nto, e3 8asa?e entero, a9orna9o :on a3,7nas 3a,7nas +a3 s4t7a9as, no es 7n
9e:Ja9o 9e :3ar49a9. Pero a3 +enos se 94s:4erne R7e e3 +7n9o a8are:.a, a -4n 9e :7entas, :o+o 7n
,4,antes:o es-ero49e J7e:o, :onst4t749o 8or 3a 8ro84a P:arneQ 9e "iamat$ en 9os +4ta9es,
se8ara9as 8or e3 +e94o < 7n49as en 3as extre+49a9es0 :a;e=a < :o3aT < :o+o s7 +ater4a era Pe3
a,7a +ar4naQ A8. 1EEB 9e3 :7er8o 9e 3a D4osa Ma9re 8r4+or94a3, esa +asa, >a:4a9a en e3 4nter4or,
-3ota;a 9e a3,7na +anera en 7n a;4s+o 9e a,7a 4n-4n4ta, 7n o:ano :5s+4:o.
Las 9os P+4ta9esQ 9e ese s4ste+a ten.an, 8ara 9es4,nar3as, 9os tr+4nos o87estos, :a9a 7no 9e
3os :7a3es, as. :o+o s7 8are?a ant4tHt4:a, se re84te 8er8et7a+ente en 3a 34terat7ra0 e3 PArr4;aQ o
PC4e3oQ AAnKsa+UB, < e3 PA;a?oQ, 3a T4erra :on s7 ;asa+ento 4n-erna3 A\4K, irsitu8 9e:4+os a >e:es
e3 PIn-4ernoQ, 8ara a;re>4arB.
Otro 9o:7+ento, s4t7a9o en 7n 37,ar 4nJa;4t7a3, 8er949o en 7n P:o+entar4o teo35,4:oQ <
er794to, 8ro8or:4ona 7n :o+83e+ento 9e 3a P9o:tr4naQ ex87esta en e3 1oema de la 6reacin$ <a
R7e, ,4ran9o a3re9e9or 9e3 +4s+o (ardu/$ :rea9or 9e3 +7n9o, se@a3a :5+o ese 94os Ja;.a
94s87esto e3 4nter4or 9e3 es-ero49e 7n4>ersa3 AL4>4n,stone, 1FD*, D s.B. /ste ten.a se4s n4>e3es en
tota30 tres 8ara e3 C4e3o < otros tantos 8ara e3 In-4erno. En 3a 8arte a3ta 9e PArr4;aQ, 7n PC4e3o
s78er4orQ, 9on9e re4na;a Anu8 7no P4nter+e94oQ, se9e 9e (ardu/$ ro9ea9o 9e 3os P94oses
:e3estesQ, 3os >gigi A8. OFBT < 7n PC4e3o 4n-er4orQ, en e3 R7e se en:ontra;an 3os astros < 3as
:onste3a:4ones, 4+6,enes < re-3e?os 9e 3os 94oses. Se,7.an, s4e+8re en or9en 9es:en9ente, 7na
Pt4erra -4r+e s78er4orQ, en 3a R7e se en:ontra;an Pen:erra9osQ 3os Jo+;res, R7e e3 texto :a34-4:a
9e Pe>anes:entesQ 8ara s7;ra<ar s7 +orta34H, 9a9 nat7ra3T e3 n4>e3 4n-er4or, P3a t4erra -4r+e
4nter+e94aQ, era e3 A&s A8. 1O1, n. B, :a8a -re6t4:a 7n4>ersa3 < res49en:4a 9e Ea8 < e3. sexto,
a;a?o 9e3 to9o, P3a t4erra -4r+e 4n-er4orQ, se9e 9e 3os Anunna/i A8. OFB, 3os 94oses 4n-erna3es, <,
se,Nn 3a :reen:4a :o+Nn, 37,ar 9e re7n45n 9e 3os P-antas+asQ J7+anos 9es87s 9e 3a +7erte A88.
1"" ss.B.
La T4erra 8ro84a+ente 94:Ja, Ja;4t6:73o 9e 3os Jo+;res, s78er87esta a3 A&s % a3 PIn-4ernoQ,
no nos es 9es:r4ta en n4n,7na 8arte en s7 :on?7ntoT 8ero s4 se reNnen 3as 94>ersas a37s4ones R7e nos
R7e9an, 94se+4na9as, 9e s7 ,eo,ra-.a +4to35,4:a, +7< 3e?os 9e 3a n7estra < en, 3a R7e nos es tan
4n:5+o9o entrar, e3 +e?or :7a9ro, :onse,749o +e94ante s7 re7n45n, < R7e, a -a3ta 9e a3,o +e?or,
87e9e s7,er4rnos 3a 49ea R7e se Ja:.an 9e e33a, es e3 s4,74ente0 en e3 P:7arto 84soQ 9e3 :os+os, 8or
9e;a?o 9e3 PC4e3o 4n-er4orQ, e3 83ano 94a+etra3 9e 3a Pes-eraQ esta;a o:78a9o entera+ente 8or 3a
*E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
4n+ensa extens45n 9e3 +ar, 94,a+os Pe3 +ar terrestreQ, s4n R7e >ea+os ;4en s7s re3a:4ones n4 :on
e3 o:ano :5s+4:o Se3 A;4s+o, en e3 R7e -3ota;a 3a enor+e es-era J7e:a 9e3 7n4>ersoS n4 :on 3a
:a8a -re6t4:a 7n4>ersa3 9e3 a,7a 973:e, e3 A8sU. En e3 re;or9e externo, :4r:73ar, 9e este +ar, en 3os
:on-4nes 9e3 +7n9o, R74=6s se Ja;.a 4+a,4na9o to9a 7na 4nter+4na;3e :a9ena 9e +onta@as 8ara
sostener e3 -4r+a+ento, :o+o P3as :o37+nas 9e3 :4e3oQ 9e R7e Ja;3a e3 34;ro ;.;34:o 9e Job A*,
11B. En +e94o 9e este +ar 4n+enso se en:ontra;a 3a t4erra 9e 3os Jo+;res, 3a n7estra, se+e?ante a
7na 4s3a, a::49enta9a, 8ero 83ana, < :7<o :entro, 3a 8or:45n +6s no;3e e 4+8ortante, era,
nat7ra3+ente, Meso8ota+4a.
De esta P,eo,ra-.aQ nos R7e9a a3 +enos 7n test4+on4o, 9e a3re9e9or 9e3 OEE, en 3a -or+a 9e 7n
P+a8aQ 94;7?a9o < :o+enta9o 7>raq GE, 1FDD, 1$O s.B. En 3 se >e, en e3 :entro, 9os 4n+ensos
:.r:73os :on:ntr4:os R7e re8resentan Pe3 +arQ A34tera3+ente, en e3 texto0 Pe3 a,7a a+ar,aQ, a:re <
sa3a9a0 marratu:+ En e3 4nter4or 9e este +ar :4r:7nterrestre a8are:e, en -or+a 9e 8ara3e3e8.8e9os
8ara 3as re,4ones < 9e :.r:73os 8ara 3as P:479a9esQ, to9a 3a extens45n 9e Meso8ota+4a, en s7s
8artes esen:4a3es, 9es9e 3a +onta@a 9e3 Norte < Ar+en4a Jasta 3as :4na,as +er494ona3es, 34n9an9o
:on e3 ,o3-o Prs4:o, <, en +e94o 9e to9o, entre a3,7nas 3o:a349a9es re8resenta9as S7na s4+83e
e3e::45n, 9e 3a R7e no tene+os 3a :3a>eS, Ba;43on4a, :entro 9e3 +7n9o. M6s a336 9e3 9o;3e
P:.r:73o +ar4noQ, :o+o 8ara s7;ra<ar R7e, 8ara a3:an=ar esos n4>e3es, era ne:esar4o atra>esar e3
+ar o >astas extens4ones 9e 8a.ses 3e?anos, -4,7ra;an, en -or+a 9e tr46n,73os, o:Jo Ano R7e9an
+6s R7e :4n:o en 3a 9eter4ora9a ta;3433aB Pre,4onesQ +4ster4osas, e>49ente+ente +7< a8arta9as <
+6s s787estas R7e ex83ora9as. De3 texto, R7e ex834:a;a s7 94s8os4:45n, s7 extens45n, s7 94stan:4a o
s7 :onten49o, Ja s7;s4st49o 9e+as4a9o 8o:o 8ara o-re:ernos 7n :7a9ro sat4s-a:tor4o. 274=6 7na 9e
esas re,4ones, en e3 Extre+o Or4ente, e>o:a;a e3 +7< 3e?ano extre+o 9e3 +7n9o 9on9e G43,a+es
Ja;.a en:ontra9o a3 Jroe 9e3 D437>4o, 4n+orta34=a9o < reten49o en aR7e33os re+otos :on-4nes <
se8ara9o 9e 3os Jo+;res ABottro, 1FF, 1O* s.B. 274=6s ta+;4n otra 9ese+;o:a;a en e3 Extre+o
O::49ente, so;re e3 +4ster4oso P:7rso 9e a,7aQ R7e se 9e;.a atra>esar 8ara a3:an=ar 3a +ora9a 9e
3os +7ertos, en e3 In-4erno A8. 1"GB.
6osmogona
/se era s4n 979a 7no 9e 3os ,ran9es +4ster4os R7e, 9es9e +7:Jo antes 9e 3a '4stor4a, +6s
4n>est4,aron en e3 8a.s, a3 +enos 3os 8ensa9ores re34,4osos, s4 se ?7=,a 8or e3 nN+ero ex:e8:4ona3
9e s7s res87estas, es:r4tas < :onser>a9as, s4n Ja;3ar 9e3 torrente +7:Jo +6s >o37+4noso 9e 3as R7e
s53o :4r:73aron 9e ;o:a en ;o:a < R7e e3 >4ento se 33e>5 8ara s4e+8re.
Se Ja;r6 :o+8ren949o, a 8ro85s4to 9e3 or4,en 9e 3os 94oses, R7e 3a teogonia no era +6s R7e e3
8r4+er a:to 9e 3a cosmogona+ En otras 8a3a;ras, R7e e3 8r4+er esta9o 9e 3as :osas S94,a+os, 9e3
7n4>ersoS -7e re8resenta9o A87esto R7e no ex4st.a aNn na9a +6s R7e 3os 94osesB 8or 3as
94>4n49a9es0 3e?anas, +4ster4osas, enor+es, +a3 49ent4H-4:a;3es < 9e 3as R7e a8enas es 8os4;3e sa;er
:5+o se 3as 4+a,4na;an A88. FD s.B. Se Ja;.an s7:e949o, en ,enera:4ones :onse:7t4>as, a 3a +anera
9e 3os Jo+;res, Jasta e3 na:4+4ento 9e3 -7n9a9or 9e 3a 94nast.a re4nante, An$ a 8art4r 9e3 :7a3
na:er.an 3as 94>4n49a9es -a+434ares < :o+en=ar.a 3a :os+o,on.a 8ro84a+ente 94:Ja0 3a P:rea:45nQ
9e nuestro +7n9o, R7e -7e e3a;ora9a < :onta9a en 94>ersas o:as4ones < :on no 8o:as >ar4antes.
Esos re3atos :os+o,5n4:os AR7e se a;ren a >e:es :on e84so94os teo,5n4:osB sor8ren9en
4n4:4a3+ente 8or 3a >ar4e9a9 9e so37:4ones R7e 8ro8onen a n7estra 8er83e?49a9 ante e3 or4,en 9e
n7estro :os+os. Prota,on4stas < modus o&erandi :a+;4an a +en79o 9e 7no a otro. Los
9e+47r,os, se 9a;a 8or s787esto, eran s4e+8re +7< a3tos 8ersona?es 94>4nos, 8ero no eran
-or=osa+ente 3os +4s+os en to9as 8artes, o se or9ena;an 9e +o9o 94-erente0 ta+;4n aR7. se
8er:4;e :3ara+ente Jasta R7 87nto 3a +4to3o,.a no es -or=osa+ente 35,4:a < :oJerente. Tratan9o,
en re8et49os 4ntentos a4s3a9os, 9e reso3>er e3 +4s+o 8ro;3e+a, 3os a7tores 9e 3os 94>ersos +4tos S
:os+o,5n4:os < otrosS, :a9a 7no en s7 t4e+8o, en s7 +e94o, en s7 87nto 9e e>o37:45n :73t7ra3 <
re34,4osa, :on s7s 8reo:78a:4ones < s7 4+a,4nar4o, R74s4eron ante to9o res8on9er 9e +anera
*1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
83a7s4;3e a 3a 8re,7nta, en ;7s:a 9e 3a Nn4:a 0erosimilitud R7e 8o9.an a+;4:4onar, 9e 8or s.
+N3t483e < >ar4a9a, s4n 8reo:78arse 9e otras res87estas, 9es8reo:78a9os 8or ar+on4=ar3as.
A8arte 9e :4ertos :asos :on:retos S:o+o e3 1oema de la 6reacin A8. 1EEB, 8ro97:49o en 7na
s4t7a:45n J4st5r4:a :ono:49a < :as4 9ata;3e0 3a P8ro+o:45nQ 9e (ardu/ a -4na3es 9e3 se,7n9o
+43en4oS a8enas es 8os4;3e :3as4-4:ar en e3 t4e+8o esos :7entos +73t4-or+es, :o+o ta+8o:o, 8or
3o 9e+6s, otras +7:Jas 84e=as 34terar4as. A7nR7e se 87e9an 9atar, +7< a +en79o s4n ,ran
94-4:73ta9 n4 a79a:4a, 3as co&ias 33e,a9as Jasta n7estra +anos, Z:5+o sa;er, a -a3ta 9e otros
4n94:4os, Jasta 95n9e se re+ontan 3os textos originales$ enra4=a9os, 8or s7 8arte, en 7na 3ar,a e
4naseR74;3e tra94:45n ora3 A88. $* s.B[ Tanto +6s :7anto R7e en ese ant4,7o 8a.s se 8re-4r45 s4e+8re
3a a:7+73a:45n a 3a s7st4t7:45n A8. D1B. M6s R7e tratar aR7. 9e s4t7ar3os en 7n or9en :rono35,4:o
437sor4o, ser6 8re-er4;3e 4ns4st4r en s7 >ar4e9a9 < en 3a r4R7e=a 9e 4+a,4na:45n R7e atest4,7an,
8resent6n9o3os se,Nn e3 s4ste+a 9e ex834:a:45n 8ro84o 9e :a9a 7no0 e3 tr+4no +e94o 4+a,4nar4o
R7e :a9a 7no 9e e33os Ja reten49o 8ara 8ro<e:tar 37= so;re e3 :o+4en=o 9e 3as :osas. A3,7nos,
to+an9o 9e a3,7na +anera e3 re3e>o 9e 3as 34stas ,enea35,4:as 9e 3os 94oses, 8arten 9e3 ,ran ;4noH
+4o C4e3oKT4erra 7AnNLi: a3 R7e Ja;.an 33e,a9o, en s7+a, :on e3 na:4+4ento 9e An+ 27e9a;a 33enar
ese +ar:o ,enera3 9e3 +7n9o, ex834:an9o 9e 95n9e 8ro>en.a to9o 3o R7e tene+os ante n7estros
o?os < a n7estro a3re9e9or.
27e <o se8a, no ex4ste +4to :os+o,5n4:o R7e to+e 3as :osas ,3o;a3+ente, 9eta33an9o a 3a >e=,
:o+o en 7n ,ran -res:o, :o+8ara;3e a3 :o+4en=o 9e n7estro G3nesis$ en to9os s7s as8e:tos
-7n9a+enta3es, 3a ,nes4s 9e to9a 3a or9ena:45n < 8o;3a:45n 9e3 Cos+os. La +a<or 8arte 9e 3os
re3atos, e37:7;ra9os :o+o res87esta a 7n 4nterro,ante :on:reto, se :ontentan :on 437+4nar3o
,ent4:a+ente, 9an9o +6s o +enos a enten9er R7e, 8ara 3os otros, 3a so37:45n no era +7<
94-erente.
Por otra 8arte, a 94-eren:4a 9e 3as 34stas teo,5n4:as A88. FO ss.B, 3as :osas no son 9a9as,
nor+a3+ente, 8or 3a 9es:en9en:4a 9e 7na 8are?a 9e P8a9resQ, s4no :o+o 8ro97:to 9e 7na
o8era:45n 9eter+4na9a, :on -re:7en:4a no :arna3, a :7enta 9e 7n De+47r,o a4s3a9o o aso:4a9o a
otros0 7n 94os, 7no 9e 3os +6s ,ran9es < 8o9erosos, s4e+8re 9e3 sexo +as:734no, ?a+6s 7na 94osa
As7 8a8e3 no era P:rearQ, s4no 9ar a 37=BT An$ e3 So;erano 9e3 C4e3oT Enlil +6s rara >e=T :on +a<or
-re:7en:4a En/iNEa$ P8ro97:tor < -or+a9orQ 8or ex:e3en:4a 7Nudimmud$ 8. OEBT <, -4na3+ente,
(ardu/$ :o+o >ere+os.
S7 +o9o 9e 4nter>en:45n, e3 9esarro33o 9e s7 Pa:to :rea9orQ, s4 se R74ere, no se ana34=a n4
9es:r4;e en n4n,7na 8arte. Los >er;os reser>a9os 8ara re+4t4r a e33os, +7< a +en79o re:7rrentes,
son to9os 8oH34s+4:os, >a,os < a+;4,7os0 sa:a9os 9e3 >o:a;73ar4o 9e 3a 4n97str4a < 3a a:t4>49a9
9e 3os Jo+;res, no se re-4eren a 7na o8era:45n 7n.>o:a < 8re:4sa, s4no R7e se@a3an ante to9o e3
res73ta9o0 PJa:er a8are:erQ a3,o 7su&:8 P94se@arQ 7na -4,7ra 7es3ru:8 Pesta;3e:er so;re s7s
:4+4entosQ 7sursudu:$ o Pe3e>arQ 7ram: 7n e94-4:4oT P9ar -or+aQ a 7na :onstr7::45n 7basWmu:8
Pesta;3e:er3a s5349a+enteQ 7/unnu:8 P-a;r4:arQ, PJa:erQ a3,o 7e&]su:+ E3 +6s -re:7ente, ta+;4n
4+8re:4so, es ban$ R7e 8o9.a enten9erse :o+o re3at4>o a 3a P+an7-a:t7raQ 9e 7n o;?eto, a 3a
Pe94-4:a:45nQ 9e 7n 4n+7e;3e, 4n:37so a 3a P8ro:rea:45nQ 9e 7n n4@o, < so;re to9o Sen -7n:45n
9e3 :ontextoS 9e3 P+o9e3a9oQ 9e 7na estat7a o 9e 7n o;?eto en ar:433a, o 9e s7 P-a;r4:a:45nQ en
7n +ater4a3 :7a3R74era. To9o e33o 8ro+ete <a 7na ,ran >ar4e9a9 9e +4tos :os+o,5n4:os. La Nn4:a
:onstante, a-4r+a9a en to9as 8artes, :7a3R74era R7e -7ere s7 ex8res45n, era 3a re3a:45n 9e
:a7sa349a9 entre e3 De+47r,o < s7 o;ra. No se R7er.a n4, en rea349a9, se 8o9.a a8enas 8re:4sarT
8ero se +anten.a -4r+e en 3o esen:4a30 e3 +7n9o Ja;.a s49o o;ra 9e a3,Nn 8ersona?e so;renat7ra3.
'e aR7. a3 +enos 7na se3e::45n 9e esos re3atos 9e 3a :rea:45n0 7nos est6n en s7+er4o,
8os4;3e+ente 3os +6s ant4,7osT 3os otros en a:a94o. Con -re:7en:4a -7eron e3a;ora9os 8or s.
+4s+os, :o+o 7na Pex834:a:45nQ 4n9e8en94ente, 8ero se 3os 4n:37<5 en otras o;rasS
es8e:4a3+ente 9e exor:4s+os, :o+o ;ase 9e 7n r4t7a3S o 9e ora:4ones S8ara a8o<ar 7na 8et4:45n
S o 3o R7e 33a+a+os PtensonesQ, es8e:4e 9e :on-ronta:45n 34terar4a entre 9os rea349a9es 9e or9en
e:on5+4:o, 8ersona34=a9as, < :7<o >a3or < s78er4or49a9 se trata;a 9e esta;3e:er, en-rent6n9o3as,
*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
8or re-eren:4a At6:4taB a s7s 8rotot48os, en e3 +o+ento 9e s7 :rea:45n.
'a:4a e3 8r4n:484o 9e3 se,7n9o +43en4o Ano :ono=:o na9a anter4or R7e o-re=:a se,7r49a9B, e3
exor94o 9e 7n :7ento en s7+er4o re-erente a G43,a+es 8resenta 3a 8r4+era -or+a:45n 9e3 +7n9o, a
8art4r 9e3 es-ero49e or4,4na3, C4e3oHT4erra, to9a>.a +e=:3a9os < -or+an9o 7na so3a +asa, :o+o 7n
,4,antes:o desgarramiento$ 7na se&aracin 34H+4nar, R7e 4na7,7ra 3a or9ena:45n 9e ese enor+e
:aos 8r4+4t4>o0
1 En aR7e33os 9.as, aR7e33os 9.as ar:a4:os,
en aR7e33as no:Jes, aR7e33as no:Jes 3e?anasT
en aR7e33os a@os, aR7e33os a@os ant4,7os,
:7an9o e3 C4e3o -7e se8ara9o 9e 3a T4erra
G < 3a T4erra -7e se8ara9a 9e3 C4e3o,
Ja;4en9o An 33e>a9o :on /3 e3 C4e3o
< Ja;4en9o 33e>a9o Enlil :on /3 3a T4erra...
ABottroH\ra+er, 1FDF, $OFB
Lo R7e re:7er9a, 7n 8o:o 9e 3e?os, 3os 8r4+eros >ersos 9e El mu% sabio A>erso 1OEE, en a:a94oT
8. EE s.B, 9on9e 3os tres 94oses +a<ores Pe:Jan a s7ertesQ s7s 3otes res8e:t4>os, 4n4:4a3+ente
a+a3,a+a9os, :o+o s4 se tratara 9e 7n -or+49a;3e >o37+en :o+8a:to R7e :o+8art4r ABottroH
\ra+er, 1FDF, *DG2G-GI:+
E3 te+a 9e 3a &rocreacin ta+;4n se ex83ota. A3 8r4n:484o 9e 3a tens5n s7+er4a -rbol contra
ca\a Aen e3 8aso 9e3 ter:er a3 se,7n9o +43en4oB, C4e3oKAn < T4erraK\4, <a se8ara9os, son 9os
es8osos, < An$ -e:7n9an9o a Li :on e3 3.R749o es8er+6t4:o 9e 3a 337>4a, 3a 9e?a 8re@a9a 9e 3a
>e,eta:45n, :o+en=an9o 8or 3os 6r;o3es < 3as :a@as ABottroH\ra+er, 1FDF, $DE s.B, :o+o se >e,
9es87s 9e 3a 337>4a, :7an9o e3 s7e3o se :7;re 9e >er9or. Otra tens5n, en 3a +4s+a 3en,7a < 3a
+4s+a 8o:a, +7estra a3 94os, Enlil en este :aso, R7e PJ7n9e s7 8ene en h3a re,45n +onta@osah,
8re@6n9o3a as. 9e >erano e 4n>4erno, -ort7na 9e3 8a.sQ ABottroH\ra+er, 1FDF, $D1 s+2G? s+:$ 3as
9os ,ran9es esta:4ones 3o:a3es, +ar:o < :on94:45n 9e to9os 3os tra;a?os 9e a,r4:73t7ra < ,ana9er.a,
aR7. 8ersona34=a9as.
Otro es:enar4o 9e 7na 8ro97::45n R7e est6 :ont4,7o a 3a generacin es, re+ont6n9ose ;astante
atr6s en e3 se,7n9o +43en4o, e3 9e 3os r4tos ora3es, en a:a94o, 9e 7n 8ro:e94+4ento 9e exor:4s+o
A88. ss.B 8ara :7rar e3 9o3or 9e +7e3as. En 3 se 8res:r4;e arran:ar e3 ner>4o 9enta3, R7e se
a3;er,a;a en 3a en:.a, ;a?o e3 94ente, < R7e se to+a;a 8or 7n P,7sanoQ. En 8r4+er 37,ar se Ja:.a
>er a ese P,7sanoQ R7e Ja;.a +ere:49o s7 ex873s45n, 8orR7e s7 8rotot48o, a8enas :rea9o,
ne,6n9ose a o;e9e:er 3os :onse?os 9e Ea$ R7e R7er.a 9ar3e 8or Ja;4tat 7n P-r7to 8ara :J78arQ,
Ja;.a 8re-er49o 3a+enta;3e+ente 3a +an9.;73a. 'e aR7. :5+o se :onta;a s7 >en49a a 3a ex4sten:4a0
1 C7an9o Anu J7;o :rea9o e3 C4e3o,
< e3 C4e3o J7;o :rea9o 3a T4erra,
< 3a T4erra J7;o :rea9o 3os r.os,
< 3os r.os J7;4eron :rea9o 3os arro<os,
< 3os arro<os J7;4eron :rea9o e3 -an,o,
G < e3 -an,o J7;o :rea9o e3 ,7sano...
ABottroH\ra+er, 1FDF, $D$ s.B
Era sa 7na -or+a 9e :rea:45n Pen :as:a9aQ, 7n 8o:o a 3a +anera 9e 3as 34stas ,enea35,4:as.
En to9as 8artes se e+83ea e3 >er;o ban$ % no se nos 8re:4sa e3 :5+o exa:to 9e 3a o8era:45n. Pero
se 9esarro33a;a 8or eta8as. Y est6 :3aro R7e s4 ;4en e3 narra9or 4;a 94re:ta+ente a 3a Nn4:a :r4at7ra
R7e 3e 4nteresa;a, e3 ,7sano, 8o9e+os 4+a,4nar 8ara to9as 3as 9e+6s 7n 8ro:eso an63o,o.
El modelado de la arcilla s4r>e 9e :3a>e a otro re3ato, en a:a94o, R7e 87e9e 9atar 9e +e94a9os
*"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9e3 se,7n9o +43en4o, < R7e 8re3794a;a 7na :ere+on4a 8re>4sta 8ara 3a :onstr7::45n o 3a reno>a:45n
9e 7n sant7ar4o. Ta+;4n aR7. to9o est6 8o3ar4=a9o 8or ese o;?et4>o :on:reto0 e3 e94-4:4o sa,ra9o,
< e3 re3ato no trata +6s R7e 9e3 te+83o, a sa;er, s7 :onstr7::45n < to9o 3o R7e se reR7er.a 8ara s7
e94-4:a:45n, s7 orna+enta:45n, s7s r4R7e=as, < 8or N3t4+o Pe3 ser>4:4o a 3os 94osesQ R7e a33. se
9esarro33a;a, ;a?o 3a -or+a 9e o-ren9as s7nt7ar4as < a34+entar4as A88. 1G" ss.B.
$ C7an9o Anu J7;o :rea9o e3 C4e3o
< Ea J7;o :rea9o e3 A&s)$ s7 4nora9a,
Ea sa:5 9e3 A&s) 7na 8e33a 9e ar:433a,
9e 3a R7e :re5 a3 94os Lulla A8atr5n 9e 3a e3a;ora:45n
9e 3a9r433osB,
8ara R7e 8res494era 3a :onstr7::45nKreno>a:45n 9e 3os
te+83os.
ABottroH\ra+er, 1FDF, $DO s.B A8. 11GB
Des87s 9e 3o :7a3 :re5 P:a@a>era3 < ;osR7e:433oQ, -7entes 9e otros +ater4a3es 9e 3a
:onstr7::45nT 9es87s a 3os 94oses 8osee9ores < 8atronos 9e 3as 94>ersas t:n4:as 9e 3a +a9era, 3os
+eta3es < 3as 84e9rasT 9es87s 3os ,ran9es :entros 9e 8ro97::45n 9e 8ro97:tos a34+ent4:4os, 9e
re:o3e::45n < 9e :73t7raT 37e,o 3os 94oses R7e 8res49en s7 8re8ara:45n :o+o :o+49as 34tNr,4:asT a
:ont4n7a:45n, a3 re<, en:ar,a9o 9e Ja:er R7e se 8on,a to9o en a::45n a3 ser>4:4o 9e 3os 94oses, en
3os sant7ar4osT < 8or N3t4+o a 3os Jo+;res, 3os Nn4:os >er9a9eros e?e:7tores < rea34=a9ores 9e
to9os esos tra;a?os. Se a9>ert4r6, entre 8arntes4s, 7na no>e9a9, 7n test4+on4o +6s 9e 3o P435,4:oQ
9e 3a +4to3o,.a A88. F" s.B0 Ja:er na:er aR7. 9e ar:433a +o9e3a9a 7n :4erto nN+ero 9e 94>4n49a9es
R7e 8re>, en otra 8arte, 8ro:e9entes 9e 8a9res, 8or 8ro:rea:45n 87ra < s4+83e.
Un +4to +7< :orto, so3a+ente e>o:a9o en a3,7nas 83e,ar4as 9e exor:4s+o en a:a94o, 9es9e 3a
8r4+era +4ta9 9e3 se,7n9o +43en4o, 8o9r.a s7,er4r R7e 3a T4erra Ja;.a s49o :rea9a 7ban: &or el
ro ABottroH\ra+er, 1FDF, $D*B, :ons49era9o en e3 8a.s :o+o so;renat7ra3 < 94>4no Ae3 P94os 9e3
:7rso 9e a,7aQ0 >dNN#ru$ a:a94o, era +7< :ono:49o < o;?eto 9e 9e>o:45n, 8. DDB. Co+o s4 se
J7;4era 4+a,4na9o R7e este Pr.o santoQ, :as4 3a Nn4:a a,7a -37>4a3 en 7n 8a.s a;o:a9o a 3a seR7.a,
no s53o Ja;.a ase,7ra9o < +anten49o 3a >e,eta:45n < 3a >49a, s4no R7e, +e94ante s7 :7rso, 8or
9e:4r3o as., Ja;.a tra=a9o < 9a9o -or+a < 3.+4tes a3 terr4tor4o. S4n e+;ar,o, e3 re3ato no t4ene e3
s7-4:4ente :onten49o, ta3 :o+o nos Ja 33e,a9o, 8ara R7e se 3e :ons49ere 9e otra -or+a R7e :o+o
7na s7,eren:4a :os+o,5n4:a 8os4;3e, s4n otros e:os A88. 1" s.B. Po9r.an :4tarse ta+;4n 94>ersos
ras,os an63o,os, 4,7a3+ente a37s4>os, < s4+83e+ente Pan7n:4a9osQ, s4 no se tratara aR7. 9e 9ar
s53o 7na 49ea 9e 3a 4+a,4na:45n :os+o,5n4:a 8or +e94o 9e a3,7nos e?e+83os es:o,49os.
S7:e945 R7e >ar4os 94oses ?7ntos, es8e:4a3+ente 3os +6s e+4nentes, 3os +4e+;ros 9e 3a 437stre
tr4a9a, :o+o re4na;an Ja;4t7a3+ente en 3o +6s a3to 9e3 7n4>erso, -7eron aso:4a9os, s4 no 8or e3
a:to +4s+o 9e 3a Crea:45n, a3 +enos en s7 8re8ara:45n 4n+e94ata, en s7 &lani5icacin$
4n94s8ensa;3e 8ara 7na o;ra tan enor+e, < R7e 9ese+;o:ar.a 8ronto en 3a e?e:7:45n, :on-4a9a s4n
979a a a,entes +enores. E3 +o9e3o se Ja;.a to+a9o, e>49ente+ente, 9e 3a P-a;r4:a:45n 4n97str4a3Q
9e 7n 7tens434o 4n>enta9o, :7<o 8er-43 < :on-e::45n -or=osa+ente 9e;.a ser 8r4+ero 49ea9o <
94s:7t49o 8or 3os ex8ertos, antes 9e R7e se 8asara a 3a P8ro97::45n en ser4eQ. En estos :asos, e3
re3ato se at4ene a 7n :4erto or9en 9e :osas, < 9e?a a otros 3a 8os4;4349a9 9e ar,7+entar s7 >a3or
ex834:at4>o. As., :7an9o, en e3 8r53o,o 9e 7na tens5n entre 9os an4+63:73os, se nos ex8one R7e0
3 Los 94oses +a<ores, re7n49os en Conse?o
8ara :rear e3 C4e3o < 3a T4erra,
-or+ar e3 a=7r, :onso349ar e3 s7e3o A[B,
:rearon 3os an4+a3es0
G ,ran9es an4+a3es sa3>a?es, an4+a3es sa3>a?es, ;4:Jos sa3>a?es...
*$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
ABottroH\ra+er, 1FDF, $FGB
Para 4ntro97:4r e3 ,ran Trata9o 9e astro3o,.a, se 4+a,4na a 3os +4s+os +4e+;ros 9e 3a a7,7sta
tr4a9a re7n49os 8ara Pesta;3e:er s5349a+enteQ 7/unnu: e3 +7n9o 9e 3os astros, no so3a+ente a -4n
9e re,73ar e3 t4e+8o, 9.as < +eses, s4no 8ara +an4-estar a 3os Jo+;res, 8or s7s +o>4+4entos <
8os4:4ones res8e:t4>as, 3os P8resa,4osQ R7e 3es an7n:4an s7 8or>en4r, se,Nn 3a :reen:4a ;6s4:a 9e
3a a94>4na:45n P9e97:t4>aQ A88. E" ss.B.
G C7an9o Anu$ Enlil < Ea$ 3os 94oses +6s ,ran9es,
J7;4eron sa:a9o, en s7 Conse?o, 3os 83anos 9e3 C4e3o < 9e 3a
T4erra,
< J7;4eron en:ar,a9o a 3os 94oses astra3es +a<ores
8ro97:4r e3 9.a < ase,7rar 3a se:7en:4a re,73ar 9e3 +es
8ara 3as o;ser>a:4ones astro35,4:as 9e 3os Jo+;res,
^se >4o enton:es :5+o sa3.a e3 So3
< :5+o 3a L7na ;r433a;a 8ara s4e+8re en 83eno C4e3o_
ABottroH\ra+er, 1FDF, $F"B
E3 :7a9ro :os+o,5n4:o +6s 9eta33a9o, +6s 4+8res4onante, < ta+;4n e3 +6s -a+oso, es aR7e3
R7e, 9es87s 9e s7 87;34:a:45n, en e3 N3t4+o :7arto 9e3 se,7n9o +43en4o, +ar:5 s4n 979a
8ro-7n9a+ente 3as +entes, s4n 4+8onerse no o;stante 9e +anera :ate,5r4:a en to9as 8artes, 3o R7e
Ja;r.a :ontrar4a9o e3 es8.r4t7 9e 3as Pre34,4ones 8reJ4st5r4:asQ A8. GB0 e3 1oema de la 6reacin+
Lo 33a+a+os as. 9e +anera ;astante 4+8ro84a, 87es s7 o;?et4>o no era en a;so37to ;6s4:a+ente
teo,5n4:o, :os+o,5n4:o o antro8o,5n4:o, s4 ;4en to:a;a en e-e:to este tr483e :a8.t73o. 274enes
ant4,7a+ente 3o 7t434=a;an 3o :4ta;an Ja;4t7a3+ente 8or s7 inci&it2 Enma elis$ PC7an9o en 3o
a3to...Q A8. DEB. Es 7n 3ar,o 8oe+a 9e 7nos +43 :4en >ersos en 3en,7a a:a94a, re8art49os 9e +anera
re,73ar en s4ete ta;3433as, 9e est43o e3e>a9o < a7stero, +6s 9496:t4:o < a-e:ta9o R7e >er9a9era+ente
3.r4:o, < R7e, 8or s7erte, Je+os re:78era9o :as4 .nte,ro
1F
.
La 4nten:45n 9e s7s a7tores no era :rear 7na o;ra ;6s4:a+ente 8e9a,5,4:a, s4no a&olog3tica
A>ase ibid+:8 se trata;a 9e demostrar R7e (ardu/$ 33e,a9o tar9e a3 8ante5n AJ4?o 9e Ea$ 8ertene:.a
a 3a Pter:era ,enera:45nQ 9e 94oses, 8. 1EEB, < a8enas :ono:49o antes 9e3 se,7n9o :7arto 9e3
se,7n9o +43en4o, Ja;.a +ere:49o 33e,ar a ser e3 8r4+ero 9e 3os 94oses, s7 so;erano, < se@or 9e3
+7n9o < 9e 3os Jo+;res, s7:e94en9o as. a Enlil$ R7e, Jasta enton:es, Ja;.a o:78a9o, so3o e
4n:7est4ona9o, ese 37,ar s78re+o. S7 9e+ostra:45n es a 3a >e= :o+83eta < r4,7rosa, 8or 9e:4r3o
as., en :7atro ar,7+entos.
(ardu/ +ere:.a, antes 9e na9a, e3 8r4+er 37,ar entre 3os 94oses, 87es era e3 +6s 8er-e:to 9e
to9os, 9e a3,Nn +o9o Pe3 +6s 94osQ. Era 8ara -7n9a+entar esta a-4r+a:45n A88. OE s., D*B 8or 3o
R7e e3 1oema :o+en=a;a :on 7na teogonia$ res7+49a anter4or+ente A88. DE s.B. S7 49ea 94re:tr4=
es 3a :on>4::45n 9e R7e 3os 94oses, :on e3 t4e+8o, en 7na 4nter+4na;3e e>o37:45n 9es83e,a9a en 3as
34stas teo,5n4:as A88. FO ss.B, Ja;.an a>an=a9o, :o+o to9os 3os seres >4>os, en e3 sent49o 9e 7n
8er-e::4ona+4ento 8ro,res4>o S<a a>an=a;a 8or s7 8arte e3 4nte34,ente a7tor 9e 3a "eodicea A8.
1FB R7e P3os 8r4+o,n4tos son s4e+8re en9e;3es, 8ero 3os na:49os 9es87s son +e?oresQS. La
teo,on.a 9e3 8oe+a est6, 87es, :onstr749a so;re ese +ot4>o0 :o+4en=a :on -7er=as ,4,antes:as,
8ro94,4osas, 8ero ;r7tas < 8r4+4t4>as AMar < A,7a 973:eB, R7e 8ro97:en 8r4+ero 94>4n49a9es
tos:as < :o+o 4na:a;a9as A3os La4mu$ 8or e?e+83o 88. FD s.B, < s53o 9es87s 3os seres
1F
J. Bottro < S. N. \ra+er, Lorsque les dieu= 5aisaient l@Homme+ (%l4ologie m3so-&otamienne$
Par4s, 1FDF, 88. *E" s.0 texto tra97:49o < :o+entar4o.
*G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
so;renat7ra3es en 83ena 8oses45n 9e s7 nat7ra3e=a < s7s ;ene-4:4os0 Anu < s7 J4?o, Ea+ En 3a 35,4:a
9e esta 3.nea as:en9ente, e3 J4?o 9e este N3t4+o, e3 N3t4+o na:49o 9e 3os 94oses, (ardu/$ se re>e3a
9es9e s7 na:4+4ento :o+o P94e= >e:es, :4n:7enta >e:esQ +6s 94os R7e 3os otros A8. D*B. Es, 87es,
8or s7 8er-e::45n, e3 +6s 94,no 9e estar a3 -rente 9e e33os. Tanto +6s :7anto R7e 3e 9e;en 3a >49a0
:7an9o "ia-mat$ 3a +a9re 9e to9os, es 4n:4ta9a 8or 3os 94oses Pant4,7osQ a an4R743ar3es, -7e 3,
(ardu/$ R74en se o-re:45 Jero4:a+ente 8ara 9e-en9er3es, < R74en >en:45 < a;at45 a 3a 94osa
enor+e < -ata3.
No era +enos +ere:e9or 9e ser 87esto a 3a :a;e=a 9e3 +7n9o, 87es -7e s7 94se@a9or < a7tor,
Ja;4n9o3o 94s87esto < :rea9o, :o+o >4+os anter4or+ente A8. DE s.B, :on 3os -or+49a;3es 9es8o?os
9e T4aHmat+ AR7., 3os a7tores 9e3 1oema entraron en +6s 9eta33es 9e 3os R7e <o >o< a entrar, 8ara
8re:4sar +e?or As4n R7e s7 94s:7rso nos res73te s4e+8re n.t49oB :5+o (ardu/$ 8ara -a;r4:ar e3
Cos+os, 7t434=5 rea3+ente todo 9e3 ,4,antes:o :a96>er, a9e+6s 9e s7 -or+49a;3e :7er8o0 9e s7
cabe'a J4=o 3a +asa +onta@osa 9e3 norte 9e3 8a.s Ae3 C67:asoBT 9e s7s 9os ojos$ 3a 9o;3e -7ente 9e3
E7-rates < e3 T4,r4s ABottroH\ra+er, 1FDF, *"" s., C2*J s+: Aen se+.t4:o, 3a +4s+a 8a3a;ra
9es4,na;a Pe3 o?oQ < P3a -7enteQB, < P9e s7s 8e:Jos, 3as :a9enas 9e +onta@as, a 3o 3e?osQ...
ABottr,oH\ra+er, 1FDF, *"$0GO s.B.
Por N3t4+o, (ardu/ 9e;.a ser e3 so;erano 9e 3os Jo+;res, 8orR7e s53o 3 3os Ja;.a 8ensa9o <
3os Ja;.a P:rea9oQ, :o+o se ex834:ar6 +6s a9e3ante A8. 1DB.
Esta a+834a s.ntes4s est6 en 9e8en9en:4a e>49ente+ente estre:Ja 9e to9a 7na 3ar,a tra94:45n 9e
+4tos, ora3es so;re to9o, 8ero ta+;4n es:r4tos0 34stas teo,5n4:as < re3atos, :7<os a7tores
reto+aron, reJ4:4eron < reor9enaron, :3ar4-4:an9o a n7estros o?os, en a3,7na +e949a, s7 4+a,4nar4o
en 7n sent49o 9e-4n49o. Con 3a 8ro+o:45n 9e (ardu/$ R7e e3 1oema 9e;45 9e :ontr4;74r a
esta;3e:er, esa tra94:45n se 94-7n945 8or e3 8a.s, e 4n:37so -7era Ss4n Ja;3ar, +6s tar9e, 9e s7
a7tor49a9 P-43os5-4:aQ entre 3os ,r4e,os, a7tor49a9 atest4,7a9a to9a>.a en e3 s4,3o > 9e n7estra era
ABottroH\ra+er, 1FDF, *OD s.BS, :o+o se 87e9e 9e97:4r 9e3 nN+ero 9e :o84as R7e Je+os
re:78era9o, +7< a +en79o 9eter4ora9as, :o+o :a;e s78oner, 9e norte a s7r 9e3 8a.s, no +enos R7e
9e 3a aso+;rosa esta;4349a9 9e s7 texto, 9e3 R7e sa;e+os R7e se 3o re:4ta;a .nte,ra+ente, 33e,a9o
e3 :aso, en e3 :7rso 9e :ere+on4as 34tNr,4:as, a3 +enos en Ba;43on4a A8. 1DDB.
Para 8oner 9e n7e>o 3as :osas en s7 s4t4o, Ja< R7e 9e:4r R7e e3 1oema no re8resent5 n7n:a, a
o?os 9e s7s a7tores < 7s7ar4os, 7n P34;ro santoQ, 7na Pa7tor49a9 re34,4osaQ, 7na >er9a9era
P9o:tr4naQ R7e se 4+87s4era :o+o 3a Nn4:a :o+8ro;a9a < :re.;3e, no:4ones to9as 94a+etra3+ente
a3e?a9as 9e 7na re34,45n P8o873arQ :o+o era 3a 9e3 8a.s A8. GB. Basta 8ensar R7e 9es87s 9e s7
8ro+73,a:45n, < a7nR7e e3 :3ero 9e Ba;43on4a 3o,r5 33e>ar a (ardu/ a 3as n7;es, este 94os n7n:a
ree+83a=5 rea3+ente a Enlil$ % +enos aNn 3o e34+4n5 9e 7na >e= 8or to9as en e3 8a.sT no entr5
n7n:a en 7na -5r+73a reno>a9a 9e 3a ant4,7a tr4a9a, R7e en:ontra+os s4e+8re, tanto 9es87s
:o+o antes 9e3 1oema$ en s7 -or+a tra94:4ona30 Anu$ Enlil % Ea+ AR7e3 8a.s, re84t6+os3o 7na >e=
+6s, 8re-er.a 3a a:7+73a:45n Aa7nR7e -7era 435,4:aB a 3a s7st4t7:45n A88. D1, 1EOB.
Otro 4n94:4o 9e R7e 3a :os+o,on.a 8resenta9a 8or e3 1oema no era, en e3 +e?or 9e 3os :asos,
+6s R7e 7na P4+a,4na:45nQ entre otras, es R7e 7na >e= 87;34:a9a to9a>.a se 49earon < tren=aron
n7e>os +4tos, 94-erentes, < a8arente+ente no +enos ;4en re:4;49os, 8ara reso3>er e3 +4s+o
8ro;3e+a. Re:or9e+os aR7. a3 +enos 7no, R7e se re:4ta;a 9e +anera s4+43ar en e3 :7rso 9e 7na
:ere+on4a 9e 4na7,7ra:45n 9e 7n sant7ar4o, n7e>o o resta7ra9o A88. 11E s.B. No :onser>a+os 9e 3
+6s R7e 7na :7arentena 9e >ersos, :ono:49os 8or 9os o tres -ra,+entos 4n9e8en94entes 9e
8r4n:484os 9e3 8r4+er +43en4o, en otras 8a3a;ras, &osteriores a 3a 94-7s45n 9e3 1oema de la
6reacin8 ta+;4n
(ardu/ era aR7. e3 Nn4:o De+47r,o, 8ero e3 :7a9ro se 8resenta;a 9e +7< 94st4nto +o9o. Se
4ns4st.a, 8ara e+8e=ar, en e3 esta9o Pne,at4>oQ 9e 3as :osas anter4or a 3a :rea:45n, en s7 Pto9a>.aH
noHserQ, s4 es 8os4;3e 9e:4r3o as., <, 87esto R7e era, en s7+a, e3 te+a 9e 3a :o+8os4:45n, 8ensan9o
s53o en 3as :onstr7::4ones sa,ra9as, a 3a >e= sant7ar4os < :479a9es 9e 3as R7e eran e3 :entro0
1 N4n,7na +ora9a santa, n4n,Nn te+83o en s7 3o:a349a9 santa,
**
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
se Ja;.a er4,49o to9a>.a...
N4n,7na :a@a Ja;.a sa349o aNn 9e3 s7e3o,
n4n,Nn 6r;o3 Ja;.a a8are:49o,
n4n,Nn 3a9r433o se Ja;.a :o3o:a9o,
n4n,Nn +o39e 9e 3a9r433os Ja;.a s49o -a;r4:a9o,
n4n,7na +ora9a se Ja;.a 3e>anta9o,
n4n,7na :479a9 se Ja;.a :onstr749o...
ABottroH\ra+er, 1FDF, $FO s.B
Y ese noHser or4,4na3 3o 4+a,4na;a e3 +4to, reto+an9o 9es9e otra 8ers8e:t4>a 7na 4+a,en 9e3
1oema$ 4n:37so re:78eran9o +6s a9e3ante a 3a >4e?a Nammu so34tar4a, :o+o 7na 4n+ensa
extens45n 9e a,7a +ar4na A8. 1EEB0
1E To9os 3os A-7t7rosB terr4tor4os no eran Ato9a>.aB +6s R7e +ar.
&7e enton:es :7an9o (ardu/ :re5 ese :4+4ento 4n94s8ensa;3e 9e to9as 3as :onstr7::4ones, <a
sean :479a9es o e94-4:4os, 3a T4erra, 3a +4s+a R7e 3a :os+o3o,.a se re8resenta;a :o+o 7na es8e:4e
9e 4n+ensa 4s3a 83ana en +e94o 9e 3a extens45n +ar4na A8. 1E"B, 7na ;a3sa :ar,a9a 9e t4erra0
1O (ardu/ 94s87so, 87es, 7na ;a3sa en 3a s78er-4:4e 9e3 a,7a, 8ro97?o 8o3>o < 3o a+onton5
so;re 3a ;a3sa.
Y Ja;4en9o 8er+4t49o 9es9e enton:es e3 =5:a3o terrestre R7e a33. se e94-4:aran :asas, (ardu/$
:on este -4n, < 8ara ser>4r a 3os 94oses, :re5 a 3os o;reros 9e esas e+8resas, 3os Jo+;res0
1D Para 9e?ar a 3os 94oses o:4osos, en ese 37,ar 9e s7 ;eat4t79, (ardu/ 8ro97?o a 3os Jo+;res.
Y 8ara R7e 3os Jo+;res t7>4esen :on R7 s7;>en4r a3 ser>4:4o 9e 3os 94oses, :re5 a
:ont4n7a:45n to9o 3o R7e stos ten9r.an R7e ex83otar 8ara s7 tra;a?o, :o+en=an9o 8or 3as -7entes
a34+entar4as0 an4+a3es < 83antas A8. 11EB.
De este r6849o < >ar4a9o re:orr49o :os+o,5n4:o se 9es8ren9e 7n 9o;3e ax4o+a R7e atr4;74r a
3a re34,45n < e3 8ensa+4ento +eso8ot6H+4:os. Pr4+ero, R7e na9a sa345 9e 3a na9a, no:45n
tota3+ente a7sente 9e esa :73t7ra. No Ja;.a en e33a 3a +enor 49ea 9e 7na creacin e= ni4ilo+ En e3
:o+4en=o 9e3 +7n9o, en e3 :o+4en=o 9e to9o, no J7;o +6s R7e 7n enor+e Caos, a3,o 4n+enso <
:o+8a:to, 9on9e to9o se en:ontra;a 4n:3749o < en+ara@a9o, < 9e 3o R7e to9o -7e 8o:o a 8o:o
sa:a9o, ex834:4ta9o < 87esto en s7 37,ar, 8or 3a 4nter>en:45n 9e 7n a:tor0 7n De+47r,o. Se,7n9o,
R7e este N3t4+o era s4e+8re 7n 94osT -7era 3 R74en -7ese, :7a3R74era R7e -7era e3 +e94o 8or 3
7t434=a9o S< :4erta+ente no se 3o 4+a,4n5 +a3S, -7e s4e+8re < en to9o 37,ar s7 a::45n 3a R7e
res73t5 9e:4s4>a. En otras 8a3a;ras, en e3 9o+4n4o :os+o,5n4:o :o+o en :7a3R74er otro, 3a
+4to3o,.a 9e?a;a e3 :a+8o 34;re a 3a -antas.a en :7anto a 3os t3rminos medios$ 8ero era -4r+e e
4nR7e;ranta;3e en :7anto a 3as causas+ ZNo era eso 3o 35,4:o < es8era9o, Ja;49a :7enta 9e R7e s4,
9es9e 3a no:Je 9e 3os t4e+8os, se Ja;.a 8ost73a9o 3a ex4sten:4a < 3a 8resen:4a 9e esos seres
so;renat7ra3es era 8re:4sa+ente 8ara reso3>er 3os 4nso37;3es en4,+as 83antea9os 8or 3a 8resen:4a <
3a +ar:Ja 9e 3as :osas A8. 1EB[
El gobierno del mundo
P7es s4n R7e est7>4era ex834:4ta9o en n4n,7na 8arte, to9o s7:e9.a a 3os o?os 9e aR7e33as ,entes
:o+o s4 e3 -7n:4ona+4ento 9e3 7n4>erso, tanto en s7s r7t4nas se+84ternas :o+o en s7s >4ra?es +6s
o +enos ;r7ta3es, 9e 3a nat7ra3e=a, 9e 3a so:4e9a9 9e 3os Jo+;res < 9e 3a >49a 9e :a9a 7no, no
*O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
J7;4era s49o en s7+a s4no 7na :rea:45n :ont4n7a9a. Una >e= a8are:49o < 87esto en
-7n:4ona+4ento e3 +7n9o, to9o 3o R7e en 3 s7:e9.a, 4n:3749os s7s or.,enes, se en:ontra;a
7n4-or+e+ente re-er49o a 3os 94oses :o+o so3a :a7sa 9eter+4nante < N3t4+a. En este 83ano, s7
a::45n Sa 94-eren:4a 9e s7s 4nter>en:4ones :os+o,5n4:as, s4e+8re +6s 8re:4sa9as, se
:o+8ren9er6 a3,o +6s a9e3ante A88. E* s.B :5+o 7na a::45n e 4nter>en:45n 9e este t48o se
+an4-4esta en e3 s4ste+a a94>4nator4oS era or94nar4a+ente +6s 94-7sa, so;re to9o :7an9o se trata
9e as7ntos :o+7nes < ex:e8to en e3 :aso 9e R7e se ?7=,ara ne:esar4o 9es4,nar 8or s7 no+;re a 3os
a7tores 9e 7na 4nter>en:45n so;re 3as :osas. Por 3o 9e+6s, no se ten.a Ja;4t7a3+ente 3a :3ar49a9
s7-4:4ente, < 3a a::45n 94>4na so;re 3a +ar:Ja 9e 3as :osas < 3a >49a 9e 3os 4n94>497os era +6s ;4en
an5n4+a0 eran P3os 94osesQ R74enes +ane?a;an to9o, s4n R7e na94e se 8reo:78ara 9e 94s:ern4r <
9eter+4nar :763 o :763es 9e e33os en :a9a :aso. Un 8o:o :o+o en 3a :os+o,on.a A8. 11*B, 3o
4+8ortante era R7e 3os 94oses 3o +ane?a;an to9o < R7e se t7>4era :on:4en:4a 9e e33o. A8enas ten.a
7t4349a9 4r +6s a336 9e esta :on>4::45n 7n4>ersa3 < s7-4:4ente.
En este se:tor, 3a +et6-ora -7n9a+enta3 se to+a;a s4e+8re 9e3 8o9er rea3 < 9e3 ,o;4erno 9e3
8a.s A8. *EB. Co+o s4 en 3a a3ta ?erarR7.a so;renat7ra3, 3o +4s+o R7e aR7. a;a?o, to9a 3a a7tor49a9
8er+ane:4era, :4erta+ente, :on:entra9a en 3as +anos 9e3 so;erano, 8ero se en:ontrara 9e Je:Jo
9e3e,a9a 8or 3, a 3a +anera 9e 7na P84r6+49e 9e 8o9eresQ A88. O$, O*B, en s7s n7+erosos
re8resentantes, 3os :7a3es, 9e arr4;a a;a?o, no a:t7a;an s4no en s7 no+;re, 9e +o9o R7e 3a a7tor4H
9a9 8are:.a 9e or94nar4o P>en4r 9e arr4;aQ, s4+83e+ente < s4n +6s 8re:4s4ones.
S4n 979a s7;s4st.a, a3 +enos >a,a+ente, 3a >4e?a :on>4::45n 9e R7e :a9a 7no 9e 3os 94oses,
4n4:4a3+ente >4n:73a9o a 7no 9e 3os en,rana?es 9e3 +7n9o, e 4+a,4na9o 8ara ex834:ar s7
-7n:4ona+4ento A88. *O s.B, ten.a aJ. s7 9o+4n4o, R7e 9e8en9.a ante to9o 9e 30 3as tor+entas < 3os
>4entos, 3a 337>4a < 3a n4e>e, eran 4+87ta9os a 3a a::45n 9e Adad8 3os +o>4+4entos 9e3 so3, a
Samas8 3os 9e 3a 37na, a Sin8 e3 :73t4>o 9e :erea3es 9e8en9.a de Asnan % e3 8astoreo 9e3 ,ana9o
+enor a La4ar$ +4entras R7e 3os 8o9eres < 3os e-e:tos 9e3 -7e,o :o+8et.an a Gibil$ et:.
Por otro 3a9o, trat6n9ose 9e 3os 4n94>497os, 3a 9e>o:45n 8o873ar Ja;.a 9esarro33a9o 3a
:on:4en:4a 9e R7e, 8ara o:78arse 9e 3 < as4st4r3e, :a9a 7no ten.a s7 P94os 8ersona3Q < s7 P94osa
8ersona3Q, :7<a -7n:45n 8re:4sa no 8er:4;4+os ;4en, 8ero :on R74en 3e 7n.a 9e to9as -or+as 7n
3a=o 8art4:73ar 9e 9e8en9en:4a, < R7e e?er:.a +6s o +enos res8e:to a 3 3a +4s+a -7n:45n R7e 3os
,ran9es 94oses 9ese+8e@a;an :on res8e:to a 3as 94>ersas 8artes 9e3 +7n9o A8. *GB. S4n 979a, en s7
>49a re34,4osa, en s7 >49a en ,enera3, en s7 >4s45n < a8reJens45n 9e 3as :osas, :a9a 7no 9e;.a
:ontar, +6s o +enos, :on 3, :ontar3e 3o R7e 3e o:7rr.a < 9e?ar3e 94r4,4r s7 ex4sten:4a, 8or +e94os
a8arente+ente +7< 8ersona34=a9os e P.nt4+osQ 8ara R7e se 8794era sa;er +6s 9e e33o.
En to9as 8artes 3os 94oses 4nter>en.an, 87es, :onstante+ente < en to9o 37,ar en 3a +ar:Ja 9e
3as :osas, :o+o 3os re<es en 3os as7ntos 9e s7 re4no. Y :o+o e33os ta+;4n, ex8resa;an s7
>o37nta9 a ese res8e:to +e94ante s7s P8a3a;rasQ 7amatu:$ s7s P+an9a+4entosQ 7qibtu:$ R7e no
ne:esar4a+ente se 8ron7n:4a;an, s4no R7e se s78on.an 4ns:r4tos, 9e a3,7na +anera, en e3
9esarro33o < 3a r7t4na 9e 3os a:onte:4+4entos < 3as :osas. In:37so s4, en :os+o,on.a a3 +enos, no
8are:e Ja;erse >a3ora9o :ons:4ente+ente 3a e-4:a:4a 9e esas 8a3a;ras < esas 5r9enes, se 3es
re:ono:.a 7na -7er=a < 7nas :7a349a9es 8ro8or:4ona9as a 3as 9e s7s a7,7stos e+4sores en 8ersona0
3o R7e as. sa3.a 9e 3a ;o:a 9e 3os 94oses era Ps7;34+eQ 7siru:$ P8o9erosoQ 7gasru:$ P4+8onenteQ
7/abtu:$ :o+o s7s +4s+os a7tores A8. D$BT < so;re to9o, s4e+8re :o+o e33os, P4+8ert7r;a;3eQ, es
9e:4r, P4+8os4;3e 9e +o94-4:ar, < to9a>.a +enos 9e an73arQ 7isa la innenn$ lW uta//aru+++:8 s53o
s7s a7tores esta;an en :on94:4ones 9e re>o:ar3o o re-or+ar3o.
Las 8a3a;ras < >o37nta9es 9e 3os 94oses 8o9.an estar es:r4tasT to9a 3a 9o:tr4na 9e 3a a94>4na:45n
33a+a9a P9e97:t4>aQ, es8e:.-4:a, 9e 3os +eso8ota+4os A88. E" ss.B, se ;asa;a, :o+o >ere+os, en
e3 Je:Jo 9e R7e 3os 94oses eran 34;res 9e :o+7n4:ar a 3os Jo+;res, a s7 anto?o, s7 >o37nta9 :on
res8e:to a3 -7t7ro, ;7eno o +a3o, P4ns:r4;4n9o3oQ en 3as :osas 9e 3a nat7ra3e=a, a +e949a R7e 3as
Ja:.an A88. EG s.B. Pero 8o9.an ta+;4n not4-4:ar3o Pa3 o.9oQ, 9e3etre6n9o3o o re>e36n9o3o, a7nH
R7e -7era en s7e@os A88. 1FF ss.B. O esta;a en e3 -on9o 9e to9o 3o R7e, en 3a >49a 8ersona3 o so:4a3,
*D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
nos o;34,a a a:t7ar, o nos 8roJ4;e Ja:er3o.
M6s a336 9e 3a es:r4t7ra o 3as 8a3a;ras 9e 3os 94oses 8ara ex8resar s7 >o37nta9 < s7 a::45n so;re
3as :osas, se 33e,5 Jasta e3 P8ensa+4entoQ R7e 8re:e9e < 9a -or+a a3 94s:7rso0 a3 P9es4,n4oQ
7usurtu:$ a 3a P9e:4s45nQ +enta3 7&uruss:$ 33e,an9o 9e este +o9o a 3a =ona P4nter4orQ 9e3 es8.r4t7
9e 3os 94oses, 9on9e +a97ra;an < se e3a;ora;an s7s 9eseos, 9on9e se to+a;an s7s 9e:4s4ones.
En este :a8.t73o, e3 tr+4no +6s -7erte <, s4n 979a, a o?os 9e 3os +eso8ota+4os ant4,7os, e3
+6s r4:o < s4,n4-4:at4>o a 3a >e= R7e e3 +6s :ara:ter.st4:o 9e s7 +anera 9e >er, era simtu Aen
s7+er4o na+, o na+HtarB0 e3 P9est4noQ, 3a Ps7erteQ, e3 P-7t7roQ, 8re>4sto < R7er49o, 9e3 +7n9o, 9e
7n 8a.s o 9e 7n Jo+;re, ta3 :o+o 3os 94oses 3o Ja;.an P9eter+4na9oQ, P83antea9oQ, < P9e:4949oQ
7samu:+ As. :o+o en este +7n9o 3as ,ran9es 9e:4s4ones 8o3.t4:as re-erentes a3 -7t7ro 9e3 8a.s < 9e
s7s s7;94tos eran to+a9as < 8ro+73,a9as 8or e3 so;erano, 9es87s 9e Ja;er s49o, s4 era ne:esar4o,
8re8ara9as < 94s:7t49as en 3a PAsa+;3eaQ Se3 o 3os 94>ersos :onse?os 8o3.t4:os R7e e3 so;erano
9e;.a :on>o:ar < es:7:JarS, as. ta+;4n se Ja;.a 4+a,4na9o 7na PAsa+;3eaQ A87Jr7K7YY4nB 9e
3os 94oses, en :7<a ses45n, ;a?o 3a 8res49en:4a 9e3 Re< 9e 3os 94oses, se 9e;at.an < 9e:49.an 3os
9est4nos 9e3 7n4>erso, 3os 94oses < 3os Jo+;res
E
. E3 res73ta9o 9e esas 9e34;era:4ones a8re+4antes e
4rre>o:a;3es era 4ns:r4to, 8or e3 Pse:retar4oQ 9e3 Conse?o, en 7na ta;3433a, 3a PTa;3433a 9e 3os
9est4nosQ 7tu&&i simWt:$ R7e re,4stra;a as., re-or=a9as < +e+or4=a9as 8ara s4e+8re 8or +e94o 9e
3a es:r4t7ra, 3as >o37nta9es P,7;erna+enta3esQ 9e 3os 94oses. Esta ta;3433a ase,7ra;a a s7 8osee9or
e3 8o9er s78re+o so;re to9o e3 7n4>erso, 94oses < Jo+;res, 3os :7a3es se en:ontra;an
+en:4ona9os en e33a, :a9a 7no :on 3a s7erte 8art4:73ar R7e se s78on.a 3e :orres8on9.a. Es esa
ta;3433a 3a R7e en e3 1oema de la 6reacin$ (ardu/$ tras 3a +7erte 9e "iamat$ arran:a a3 94os
Yingu$ e3 4+8ostor, 8ara P-4?ar3a en s7 8ro84o 8e:Jo, 9es87s 9e Ja;er3a +ar:a9o :on s7 se33oQ
ABottroH\ra+er, 1FDF, *"E, >C2G?G s+:$ 87es, en a9e3ante, s53o 3 ser6 e3 Se@or 7n4>ersa3 9e 3as
:osas. Y en e3 +4to 9e An' ABottroH\ra+er, 1FDF, "DF s.B to9a 3a +ar:Ja 9e3 7n4>erso R7e9a
9esor,an4=a9a < ;3oR7ea9a, :on 3os 94oses 4n:a8a:es 9e 4nter>en4r e-4:a=+ente en 3, 9es9e e3
+o+ento en R7e An' e3 -e35n ro;a tra49ora+ente a Enlil 3a PTa;3433a 9e 3os 9est4nosQ, ?7nto :on
3os otros ta34s+anes 9e3 8o9er.
E3 :on?7nto 9e esos P9est4nosQ 8are:e Ja;er s49o +6s o +enos :ons49era9o t6:4ta+ente :o+o
8arte 4nte,rante 9e 7n 4n+enso P83anQ, :on:e;49o < 9est4na9o a ser rea34=a9o 8or 3os 94oses, < R7e
a-e:ta;a a3 -7t7ro entero 9e3 +7n9o < 9e to9os s7s e3e+entos, :osas, 83antas, an4+a3es < Jo+;res.
Tanto +6s :7anto R7e e3 destino 9e :a9a 7no res8on9.a a s7 nombre$ en 3a :reen:4a, +6s 9e 7na
>e= s7;ra<a9a aR7., 9e R7e e3 no+;re era 3a :osa no+;ra9a, sonor4=a9a 8or 3a 8ron7n:4a:45n, <
+ater4a34=a9a 8or 3a es:r4t7ra. E3 destino R7e 3os 94oses 3e Ja;.an as4,na9o :on-er.a en 9e-4n4t4>a a
:a9a ser 3o R7e nosotros 33a+a+os s7 Pnat7ra3e=aQ en e3 sent49o ant4,7o < -43os5-4:o 9e 3a 8a3a;ra0
to9o 3o R7e 3e era ne:esar4o 8ara rea34=ar e3 8a8e3 R7e 3e :orres8on9.a en e3 4n+enso +e:an4s+o
9e3 7n4>erso. Ta+;4n 3os 94oses ten.an :a9a 7no e3 s7<o0 s4n R7e, a -a3ta 9e 9o:7+entos
ex83.:4tos, 8o9a+os 33e,ar a 8ensar R7e, ;a?o e3 no+;re 9e P9est4noQ, 3os ant4,7os +eso8ota+4os
33e,aran n7n:a a 3a :on:e8:45n 9e 7na >er9a9era Heimarm3n3$ 7na ne:es49a9 7n4>ersa3 e
4+8ersona3 R7e r4,e 4+83a:a;3e+ente e3 7n4>erso entero A8. $"B < :a9a 7no 9e s7s :o+8onentes,
9e 3os 94oses a 3as :osas. S4 ;4en es :4erto R7e, :on e3 t4e+8o Aen e3 8r4+er +43en4o en :7a3R74er
:asoB, se so8es5 < ex8er4+ent5 en ;7ena +e949a e3 :ar6:ter so;renat7ra3 < P94>4noQ 9e 3a 8a3a;ra
+4s+a P9est4noQ 8ara :o3o:ar3e 9e3ante a >e:es, 8re-erente+ente en 837ra3, e3 P:3as4-4:a9or
94>4noQ, R7e 3e :on-er.a 3a nat7ra3e=a 9e aR7e33os R7e eran s7s se@ores < Ja:.a 9e 3 a3,o as. :o+o
7n ser 8ersona34=a9o < so;renat7ra30 P^27e sean a83a:a9os Sse 3ee en 3a 83e,ar4a 9e 7n exor:4s+o
S e3 :ora=5n 9e t7 94os < 9e t7 9est4no, 3a +ano 9e t7 94os < 9e t7 94osa_Q A#4++ern, 1FE1, 1OD
s., n.b*1,II0OB.
E
Se a379e :on -re:7en:4a a estos Conse?os < Asa+;3eas 9e34;erat4>as 9e 3os 94oses, s4e+8re so;re e3 +o9e3o
,7;erna+enta3 9e 3os Jo+;res. As., en 8art4:73ar, en e3 1oema de la 6reacin2 G2**$GD?$GJF$G*D8 >>>2GD?$ et:. AJ.
Bottro < S. N. \ra+er, 1FDF, 88. *EO s. < &assim8 % aR7., 88. 11, 1*B.
*F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
No es -6:43 en:ontrar 7n 37,ar, en e3 +e:an4s+o 9e3 ,o;4erno 9e3 +7n9o 8or 3os 94oses, a3
+4ster4oso tr+4no + e, R7e 8are:e 8or 3o 9e+6s Ja;er ten49o es8e:4a3 4+8ortan:4a en 3a >4s45n
tra94:4ona3 s7+er4a < ar:a4:a A8. GD, n. "B. Re+4te :4erta+ente a 7n 8o9er, 7n 8o9er 8r4>43e,4a9o,
reser>a9o a :4ertos 94oses, nor+a3+ente 3os s4t7a9os +6s arr4;a0 An < En/i$ so;re to9o, Ja;4n9o3o
o;ten49o >nanna$ 8are:e ser, o;34:7a+ente 9e este N3t4+o, :o+o ex834:a 7n -a+oso +4to 7>nanna %
En/i: ABottroH\ra+er, 1FDF, "E s.B. Se Ja;.a re9a:ta9o 9e estas + e 7na 3ar,a 34sta 9e +6s 9e
:4en rN;r4:as. Se trata;a aJ. Nn4:a+ente 9e 9atos 8ro84os 9e 3a e3e>a9a :73t7ra 7r;ana, 9eta33a9a en
otros tantos :o+8onentes, < R7e 4n4:4a3+ente s53o En/i 4aba 8ose.9o, en Er497, en e3 or4,en, 8ero
R7e, en 7n +o+ento 9e e;r4e9a9, Ja;.a re,a3a9o ,enerosa+ente a Ps7 J4?aQ, >nanna A8. F1B, 3a
:7a3 se Ja;.a a8res7ra9o a trans-er4r3o to9o a s7 :479a9 9e Ur7Y, 96n9o3e 9e esta +anera a::eso a
3a e3e>a9a :4>434=a:45n :on-4na9a Jasta enton:es en Er497. Las + e eran ;6s4:a+ente esos
e3e+entos :73t7ra3es, e-e:tos 9e3 4n,en4o < 3a :a8a:49a9 :rea9ora 9e 3os 94oses, En/i e3 8r4+ero,
+4to35,4:a+ente 4+a,4na9os, en este :aso, :o+o otras tantas 84e=as 9e 7n tesoro.
La 8a3a;ra es 8or s. +4s+a 4+8os4;3e 9e tra97:4r exa:ta+ente a n7estra 3en,7a A3o era <a a3
a:a94o, 9on9e ten.a +6s 9e 7n eR74>a3enteB, a no ser 8or 7na 3ar,a 8er.-ras4s, 87es e>o:a;a
s4+73t6nea+ente >ar4os :a+8os se+6nt4:os a n7estros o?os 94s8ares. Ten.a a3,o 9e onHto35,4:o,
re-4r4n9ose e>49ente+ente, 9e 7na +anera o 9e otra, a 3a Pnat7ra3e=aQ 9e 3as :osas en :7est45nT
8ero 3as + e 8are:en Ja;er 4ns4st49o en 7n as8e:to a 3a >e= 8re:4oso, r4:o < so;re to9o se:reto 9e
esa nat7ra3e=a, as8e:to :ono:49o s53o 8or 3as 94>4n49a9es R7e 3o :ontro3a;an. A3 +4s+o t4e+8o, 3a
8oses45n 9e 3as + e :on-er.a a esos 94oses 7n 4n94s:7t4;3e 8rest4,4o < 8o9er, 9e3 R7e se
enor,733e:.an < :on e3 R7e 4n:37so se 8rote,.an. >nanna$ a3 9es:en9er a 3os In-4ernos, 37,ar 33eno
9e 8e34,ros, 33e>5 :ons4,o to9as AaR7., Ps4eteQB 3as + e a s7 94s8os4:45n, 8ara 9e-en9er s7 :7er8o,
as. :o+o s7s >est49os < ?o<as.
Ex4ste a3,7na 8os4;4349a9 9e R7e + e 9er4>e 9e 7na >4s45n +4to35,4:a ar:a4:a S9e aJ. s7
os:7r49a9S, R7e 8on.a es8e:4a3+ente 9e re34e>e 3a 4nter>en:45n < a7tor49a9 9e a3,7nos 94oses
so;re 3a >49a :73t7ra3 9e 3os Jo+;res. Pero no se >e R7e J7;4era R7e 4r +6s 3e?os < re:ono:er en
e33os < en s7 8oses45n < +ane?o 7n e3e+ento 7n4>ersa3 < -7n9a+enta3 9e3 ,o;4erno 9e3 +7n9o en
s7 :on?7nto0 so3a+ente 3a :a8a:49a9 9e :4ertos ,ran9es 94oses 9e 4nter>en4r :on e-4:a:4a en 7n
se:tor 9a9o 9e 3a nat7ra3e=a, 3a :73t7ra < 3a >49a.
El 5in del mundo
Los 9o:7+entos R7e 8osee+os no nos 8er+4ten sa;er s4 3os ant4,7os sa;4os 9e Meso8ota+4a
re-3ex4onaron so;re e3-4n del mundo+ Beroso A8. $EB AB7rste4n, 1FOD, ""aB 3o 9ar.a a enten9er,
atr4;7<n9o3es 7na 9o:tr4na se,Nn 3a :7a3 3a 97ra:45n tota3 9e3 +7n9o 9e;.a ser 9e P9o:e >e:es
9o:e sares 9e a@osQ, es 9e:4r, :4ento :7arenta < :7atro PsaresQ, R7e s78onen R74n4entos 94e:4o:Jo
+43 :7atro:4entos a@os, 9e 3os R7e Ja;.an trans:7rr49o <a, en s7 t4e+8o, :7atro:4entos tre4nta < 9os
+43 a@os 9es9e 3os re4nos ante9437>4anos 9e 3a Lista real sumeria AJa:o;Hsen, 1F"F, &assim:$ +6s
tre4nta < :7atro +43 o:Jenta, o se,Nn otra :rono3o,.a, tre4nta < tres +43 no>enta < 7n a@os, 9es9e e3
-4n 9e3 D437>4o a 3a Pr4+era D4nast.a ;a;435n4:aT +6s +43 R74n4entos sesenta < :7atro a@os 9es9e
esta 94nast.a Jasta A3e?an9ro Ma,no, :onte+8or6neo 9e3 :4ta9o Beroso.
No nos R7e9ar.an, 87es, +6s R7e 9o:e PsaresQ 9e a@os, es 9e:4r, :7arenta < tres +43 9os:4entos
a@os 9e ex4sten:4a...
Da9o R7e Beroso es 7n test4,o no s53o +7< a3 :orr4ente 9e 3as tra94:4ones 9e s7 8a.s, s4no en
,enera3 +7< -4e3, es 8ro;a;3e R7e sea se e3 e:o 9e es8e:73a:4ones a7tnt4:as S:7<o >rt4,o no
t4ene na9a 9e sor8ren9ente 8ara R74en :ono=:a 3as :4-ras -ant6st4:as R7e 3a +4s+a Lista real
sumeria atr4;7<e a 3os >4e?os re<es, so;re to9o anter4ores a3 D437>4oS. Pero, -a3tos 9e 9o:7+entos
3o:a3es, no 8o9e+os estar se,7ros 9e na9a, n4 8re:4sar +6s. Y, 9e :7a3R74er +anera, ex4sten
,ran9es 8os4;4349a9es 9e R7e s4 ta3es es8e:73a:4ones se J4:4eron, no t7>4eran na9a 9e o-4:4a3, <
to9a>.a +enos 9e -7n9a+enta3 en e3 s4ste+a re34,4oso. Por N3t4+o, en 3o R7e nos R7e9a 9e s7 34;ro
OE
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Beroso no 94:e 7na 8a3a;ra 9e3 >er9a9ero 8ro;3e+a0 3os sa;4os :7<as e37:7;ra:4ones re3ata
Z8ensa;an en e3 -4n 9e un +7n9o SZree+83a=a9o enton:es 8or R7[SHo en e3 -4n, a;so37to, del
+7n9o, R7e 9esa8are:er.a 8ara s4e+8re[
LA (>"OLOGPA <EL HO(!,E
'a;49a :7enta 9e 3a 4nter>en:45n :onstante < 7n4>ersa3 9e 3os 94oses en e3 7n4>erso, 3os ant4,7os
+eso8ota+4os ;7s:aron e 4+a,4naron 4,7a3+ente res87estas a 3os 8ro;3e+as -7n9a+enta3es R7e
3es 83antea;a 3a ex4sten:4a < 3a >49a 9e 3os Jo+;res.
9ni0ersalismo
En 8r4+er 37,ar es ne:esar4o se@a3ar R7e s4 ;4en ten.an a s7 8a.s < a s7s Ja;4tantes, 8or
s787esto, 8or e3 :entro < 84n6:73o 9e3 +7n9o, no eran +enos :ons:4entes 9e R7e 3a a::45n 9e 3os
94oses se exten9.a +7:Jo +6s a336T ten.an, 87es, 7na >4s45n 7n4>ersa34sta 9e s7s 94oses.
No se t7>o ?a+6s en ese 8a.s 3a +enor 49ea 9e 3o R7e nosotros 33a+a+os Pra:4s+oQ. La no:45n
9e Pextran?erosQ 7a4$ ;ar en s7+eHr4oB no ten.a >a349e= +6s R7e en e3 83ano 34n,U.st4:o,
e:on5+4:o < 8o3.t4:oT < esos Pextran?erosQ no eran o;?eto 9e o8os4:45n, a>ers45n o re:Ja=o +6s
R7e en 3a +e949a en R7e, 8or :on-34:tos -ort74tos 9e 4ntereses +6s o +enos e-.+eros, eran
:ons49era9os, 4ic et nunc$ :o+o Pene+4,osQ 7na/ru8 en s7+er4o YNrB < :o+;at49os :o+o ta3es.
Los ras,os, 9e nat7ra3e=a o 9e :73t7ra, R7e 94st4n,7.an a P3os otrosQ S:o3or 9e 3a 84e3,
8art4:73ar49a9es so+6t4:as, >est4+entas < :ost7+;res, 3en,7a?e 4n:o+8rens4;3eS n7n:a 33e,aron
en Meso8otaH+4a, 8or 3o R7e sa;e+os, a er4,4r :ontra e33os ;arreras, no <a 9e o94o, s4no n4 s4R74era
9e a3ter49a9 >er9a9era. To9os 3os Jo+;res eran, antes 9e na9a, 4n94s:7t4;3e+ente, Jo+;res.
In:37so 3os 94oses 8ro84os 9e 3os extran?eros, < :4ta9os 8or s7s 9eno+4na:4ones ;6r;aras A:o+o
Susina/$ La4uratil$ Humban+++ 9e 3os e3a+4tasT (elqartu$ !aal-sa&nu$ Astartu+++ 9e 3os -en4:4osT
Atar-samaim$ ,usa@u$ Nu4a@a+++ 9e 3os 6ra;esT Haldia % !agbartu+++ 9e 3os 7rarteosB, to9os esos
no+;res se en:ontra;an en 3a es:r4t7ra 7n4-or+e+ente a9orna9os 9e3 P:3as4-4:a9orQ 9e 3a
Pestre33aQ, R7e 3os 94st4n,7.a :o+o 94oses, :ons49era9os no :o+o P.9o3osQ, s4no onto35,4:a+ente
en 84e 9e 4,7a39a9 :on 3os +4e+;ros 9e3 8ante5n +eso8ot6+4:oT no :ono:e+os n4n,Nn :aso en e3
R7e se 3es :7est4onara, 9e 7na +anera 7 otra, s7 :ar6:ter 94>4no.
'a;4t7a9os 9es9e 3a 8o:a 9e 3a s4+;4os4s s7+eroHa:a94a A88. *D ss.B no s53o a 3a +73t4834:49a9
< >ar4e9a9 9e 94>4n49a9es, s4no a s7 s4n:ret4s+o +7t7o, 3os +eso8ota+4os eR748araron a 3as s7<as
3as 94>4n49a9es extran?erasT s4n Ja;3ar 9e3 <agan se+.t4:oHo::49enta3, 4,7a3a9o a Enlil$ 4n:37so
a9o8ta9o :o+o ta3 A8. ODB, nos R7e9a, 8or e?e+83o, 7na 34sta 9e 94>4n49a9es :ass4tas, en 3a R7e :a9a
7na 9e e33as es as4+43a9a a otra 94>4n49a9 :orres8on94ente 9e Meso8ota+4a0 (a-ratta era Ninurta8
Si4u$ Sin8 < Lamulla$ Ea+++ Los 8anteones extran?eros -7eron ten49os t6:4ta+ente 8or 3o R7e eran0
8ro97:to 9e :73t7ras 94-erentes, 9ese+8e@an9o s7s +4e+;ros en e33as 7n 8a8e3 an63o,o a3 R7e
ten.an, en Meso8ota+4a, 3os 94oses 4n9.,enas. To9o s7:e9.a :o+o s4, en e3 83ano so;renat7ra3, se
J7;4era, en s7+a, re:ono:49o 3a ex4sten:4a 9e 7n :4erto nN+ero 9e 5unciones di0inas$ :7<os
t4t73ares 33e>a;an, se,Nn 3os 8a.ses < 3as :73t7ras, no+;res < 8ersona349a9es 94-erentes, 9e -or+a
+6s o +enos 8are:49a a 3os o-4:4os 8o3.t4:os, R7e eran a -4n 9e :7entas :as4 3os +4s+os en to9as
8artes, 94-4r4en9o s53o s7s 9eno+4na:4ones, as. :o+o 3os 4n94>497os R7e 3os e?er:.an. Res8e:to 9e
e33os, :o+o 8or otra 8arte :on 3os ,o;ernantes, no se sent.an o;34,a:4ones 9e ser>4:4oT no se sent.a
4nters 8or s7 8ersona :o+o ta3 o e3 +o9o 9e e?er:4:4o 9e s7 8o9erT no se es;o=a;an +4tos
re-erentes a e33os. Esas :7est4ones s53o se 83antea;an :on 3os 94oses 9e3 8a.s. Pero era e>49ente R7e
O1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
e3 8a8e3 9e aR733os, -7era e3 R7e -7ese, < a7nR7e no se 3es 8restara 9e+as4a9a aten:45n, era
uni0ersal+ Lo +4s+o R7e s7s 4nter>en:4ones :os+o,5n4:as no se enten9.an :o+o re-er49as
Nn4:a+ente a Meso8ota+4a, 8or 8ree+4nente R7e sta -7era, s4no res8e:to 9e3 7n4>erso entero, <
as. s7 8a8e3 -rente a 3os Jo+;res era :oextens4>o a 3os Jo+;res, < 7n4>ersa3 :o+o e33os.
Co+o Je+os >4sto anter4or+ente A88. G" ss.B, Enlil era P... e3 Gran9e < Po9eroso So;erano,
R7e 9o+4na e3 C4e3o < 3a T4erra, R7e Sa;e to9o < :o+8ren9e to9o...QT En/i$ Pe3 So;erano 9e to9os
3os Jo+;res...QT se 9e:.a 9e Samas2
1E ^T7 sa349a ,3or4osa 437+4na 3a ex4sten:4a 9e 3os Jo+;res0
to9os se >7e3>en Ja:4a t7 +ara>433oso es83en9or_
1G ^C7an9o a8are:es, oJ Samas$ 3os 87e;3os se 8rosternanT
to9as 3as ,entes, en to9os 3os 37,ares, se 4n:34nan ante T4_
Des9e e3 C4e3o sost4enes, s4n a<79a, to9os 3os 8a.ses.
$ C749as 9e to9os 3os Ja;4tantes 9e 3a T4erra,
TN Ja:es 8a:er a to9os 3os seres >4>os s4n ex:e8:45n...
< se :e3e;ra;a a >star :o+o P... So;erana 9e to9as 3as re,4ones, Re4na 9e to9os 3os Jo+;res...Q.
To9o 3o R7e 3eere+os, en e3 :7rso 9e este :a8.t73o, so;re 3os 94oses 9e Meso8ota+4a, 9e;er6
8or :ons4,74ente enten9erse, >4rHt7a3+ente, 9e to9os 3os Jo+;res, 9e3 Jo+;re :o+o ta3.
La antro&ogona % la ra'n de ser de los 4ombres
Un -en5+eno 4nteresante, 4n:37so s4 s7 a3:an:e es re97:49o, es R7e, a 94-eren:4a 9e 3a +73t4-or+e
:os+o,on.a A88. 1EO ss.B, no tene+os 8r6:t4:a+ente +6s R7e 7na so3a 8resenta:45n +4to35,4:a 9e3
or4,en 9e3 Jo+;re.
De a3,7nas ex8res4ones s7+er4as, re,73ar+ente 7t434=a9as 8or otra 8arte 8ara se@a3ar Pe3
:re:4+4entoQ 9e 3as 83antas < s7 Psa349a 9e 3a t4erraQ, se Ja R7er49o :on:374r 3a ex4sten:4a A9es87s
9e to9o 83a7s4;3eB 9e 7n te+a antro8o,5n4:o R7e Ja;r.a 8resenta9o 3a 8r4+era a8ar4:45n 9e 3os
Jo+;res se,Nn e3 +o9e3o 9e 3a a8ar4:45n 9e 3os >e,eta3es0 8or Psa349a 9e3 s7e3oQ, 8or Pe+ers45nQ.
Pero no tene+os so;re e33o e3 +enor re3ato ex83.:4to, < ex4sten 8or tanto 8os4;4349a9es, 8or e3
+o+ento, 9e R7e se trate no 9e 7na >er9a9era e=&licacin$ s4no 9e 7na met#5ora s4n otro a3:an:e
R7e e3 34terar4o, :o+o s7:e9e R74=6s :on e3 PR.o :rea9orQ A8. 111B.
La Nn4:a P4+a,4na:45n :a3:73a9aQ R7e res8on9e, en n7estra o84n45n, a3 eterno PZ8or R7 3os
Jo+;res[Q, PZ8or R7 nosotros[Q, nos es re-er49a 8or a3,7nos es:r4tos +4to35,4:os :7<a ex8res45n
+6s :3ara, < s4n 979a +6s ant4,7a, era te+a 9e 7n ,ran 8oe+a, en a:a94o, :o+87esto
a8arente+ente 8o:o antes R7e 3os -ra,+entos +6s ant4,7os R7e 9e 3 Je+os re:78era9o0 est6n
-4r+a9os < 9ata9os a -4na3es 9e3 re4na9o 9e A++4sa97Ra A1*$*H1**B, :7arto s7:esor 9e3 ,ran
'a++7ra;4 9e Ba;43on4a. Lo 9es4,na+os :on e3 no+;re 9e s7 Jroe, R7e 9ese+8e@a en 3 e3
8a8e3 9e re< 9e3 8a.s, Atra4ass$ PE3 +7< sa;4oQ ABottro, 1FDF, GO s.B. Es 7na o;ra 9e 7nos +43
9os:4entos >ersos, re8art49os en tres ta;3433as. No nos R7e9a 9e 3 +6s R7e a8rox4+a9a+ente 7nos
9os ter:4os, 3o ;astante 8ara :o+8ren9er s7 9esarro33o < s7 sent49o. Es ne:esar4o res7+4r3o aR7. no
s53o :o+o test4+on4o :a84ta3 9e3 8ensa+4ento re34,4oso < 9e 3a P+enta349a9Q en +ater4a 9e
antro8o,on.a 9e aR7e33os >4e?os ante8asa9os, s4no ta+;4n 8orR7e, en 7na 3en,7a a 3a >e= no;3e <
:3ara, 9e 7na 94s:reta 94,n49a9, es 7na 9e 3as ,ran9es o;ras +aestras 9e3 8ensa+4ento < 3a
34terat7ra 9e Meso8ota+4a, en e3 :7rso 9e s7 ,3or4osa 8o:a 8a3eo;a;435n4:a. A9e+6s, es -6:43 >er
en 3 e3 8rotot48o 9e 3os 8r4+eros :a8.t73os 9e3 34;ro ;.;34:o 9e3 G3nesis$ trata9o e>49ente+ente
:on 7n es8.r4t7 :o+83eta+ente 94st4nto 9e3 9e 3os +eso8ota+4os
1
. Re:78eran9o < a?7stan9o
1
PLe +o9e3e ;a;<3on4en 9e 3a Gen^se ;4;34R7eQ0 L@Histoire$ 1*$ A1FF"B, 88. 1$ s. 1ase 4,7a3+ente aR7., +6s
a9e3ante, 88. "O s.
O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
a3,7nos +ot4>os +4to35,4:os tra94:4ona3es, 8ero +7< ree3a;ora9os, e3 a7tor, 9es:ono:49o,
:onstr7<e 7na >4,orosa s.ntes4s, :oJerente < 8ers7as4>a, 9e to9a P3a J4stor4aQ 9e 3os Jo+;res,
9es9e s7 a8ar4:45n 8r4+era, < 97rante e3 :7rso 9e 3a Pera +.t4:aQ 9e -or+a:45n 9e 3as :osas, Jasta
3a a8ert7ra 9e 3a Pera J4st5r4:aQ, 9es9e enton:es 7n4-or+e+ente 9esarro33a9a s4n n4n,7na
4nno>a:45n -7n9a+enta3.
En n4n,7na 8arte se Ja;3a 9e teo,on4a0 ^3os 94oses ex4sten, eso es to9o_ Y 3a Nn4:a a37s45n a 3a
:os+o,on.a, :o+o se Ja >4sto anter4or+ente A8. 1EFB, es 3a 8art4:45n 4n4:4a3 9e 3a +asa 9e3 +7n9o
entre 3os tres 94oses 8r4n:48a3es, :o+o Jere9eros R7e J7;4eran e:Ja9o a s7ertes s7s 3otes 9e
Jeren:4a. E3 re3ato arran:a 9e3 t4e+8o en R7e, no ex4st4en9o to9a>.a 3os Jo+;res, 3os 94oses
9e;4eron or,an4=arse 8ara 8ro:7rarse, +e94ante s7 8ro84o tra;a?o, to9os 3os ;4enes 9e :ons7+o <
9e 7so R7e 3es eran 4n94s8ensa;3es. Co+o entre 3os Jo+;res, +6s tar9e, 3a :3ase a3ta, 3os ?e-es A3os
Anunna/i$ 8. OFB, Ja;.an 33ena9o 9e :ar,as a 3a :3ase ;a?a A3os >gigi2 ibid+:$ % stos se Ja;.an
a,ota9o or,an4=an9o < tra;a?an9o 3a t4erra, :o+o 7n 4n+enso :a+8o :73t4>a9o.
A3 :a;o 9e 4nter+4na;3es a@os 9e tra;a?o, se s4enten tan a,ota9os < Jartos 9e ser as.
ex83ota9os, R7e Ja:en 7na >er9a9era J7e3,a <, ne,6n9ose a :ont4n7ar s7 tra;a?o, 9estr7<en 4n:37so
3as Jerra+4entas, 8ara ro+8er 3os 87entes tras 9e s.. P49en, en s7+a, no s53o ser 94s8ensa9os 9e s7
8esa9a tarea, s4no ser trata9os en 84e 9e 4,7a39a9 :on s7s ?e-es, :on 3os R7e 9es87s 9e to9o
:o+8arten 3a nat7ra3e=a. S7r,e 7n ,ran 86n4:o en 3a so:4e9a9 94>4na, a 8art4r 9e enton:es
a+ena=a9a 8or e3 Ja+;re < 3a +4ser4a. Los 94oses :e3e;ran :onse?o, < e3 +6s 4nte34,ente e
4n,en4oso 9e e33os, En/iNEa$ 8ro8one e3 83an 9e sa3>a:45n R7e Ja 4+a,4na9o.
Se trata 9e :rear 7n s7st4t7to 9e 3os 94oses tra;a?a9ores, R7e ser6 e3 Jo+;re. S7 :7er8o ser6
+o9e3a9o :on ar:433a, no so3a+ente 8orR7e sta era, en aR7e3 8a.s, 3a +ater4a 8r4+era
o+n48resente < 836st4:a 8or ex:e3en:4a, s4no 8orR7e 4+834:a;a 3a 34+4ta:45n 9e3 5;4toT P+or4rQ, se
9e:.a, en re:7er9o 9e3 8o3>o 9e t4erra en R7e se :on>4erten 3os J7esos, P>o3>er a s7 ar:433aQ. Este
Jo+;re as. :onst4t749o n7n:a 8o9r.a, 87es, :o+o 3os >gigi$ 4nterr7+84r s7 tra;a?o 8ara tratar 9e
o;tener 7na :on94:45n s78er4or, 4,7a3 a 3a 9e 3os 94oses. Pero Ja;.a R7e Pan4+arQ esa ar:433a 8ara
R7e e3 s7st4t7to :on e33a :onstr749o se en:ontrara en :on94:4ones 58t4+as 8ara rea34=ar s7 +4s45n
3a;or4osa, 9e 3a -or+a +6s 8are:49a 8os4;3e a s7s 8re9e:esores 94>4nos0 se a+asar.a, 87es, e3 ;arro
:on 3a san,re 9e 7n 94os 9e se,7n9o or9en, 4n+o3a9o 8ara ese -4n.
En rea349a9, e3 8ro<e:to 9e Ea$ as. res7+49o, era +7:Jo +6s sa;4o < s7t43, < +6s >a3e 9ar 9e 3
7na 49ea +6s 8re:4sa < ?7sta, a3 +4s+o t4e+8o R7e 9e 3os ra=ona+4entos 9e aR7e33os ant4,7os
te53o,os. Se ;asa;a en 7na 9e esas asonan:4as R7e, en s7 :on>4::45n, eran s4e+8re 9e or9en no
+era+ente -ont4:o < -ort74to, :o+o nosotros 8ensa+os, s4no >er9a9era+ente onto35,4:o < 8or
tanto s4,n4-4:at4>o, en 3a +e949a en R7e esta;an 8ers7a949os Stene+os 9e e33o a3,7nos e?e+83os
A88. *F, FE, FGBS 9e R7e e3 nombre 9e 7na :osa no era, n4 +6s n4 +enos, R7e 3a 8ro84a cosa+ Ea
e34,45 8ara ta3 :o+8onente 9e3 Jo+;re a 7n 94os 33a+a9o X3$ 8or otra 8arte 9es:ono:49o en e3
8ante5n A<, R74=6, +6s o +enos -or?a9o 8ara 3a :4r:7nstan:4aBT e3 a7tor 9e3 8ro<e:to s7;ra<a;a,
:o+o ra=5n 9e s7 e3e::45n, 8or 7na 8arte s7 :on94:45n 9e P94osQ 7ilu:8 8or otra, R7e esta;a 9ota9o
9e Pes8.r4t7Q 7t]mu:+ A@a94en9o a X] 3a +en:45n 9e s7 nat7ra3e=a 94>4na, ilu$ se o;ten.a e3
no+;re a:a94o 9e3 Jo+;re0 7a:O]lu$ o aOlu$ en otras 8a3a;ras, e3 Jo+;re en s. +4s+o. Y s4 se
7n.a a3 +4s+o no+;re 9e X] e3 re:7er9o 9e s7 Pes8.r4t7Q, 3a +e=:3a 9a;a Xetem7m:u$ R7e
9es4,na;a to9o 3o R7e, 9es87s 9e s7 +7erte, 9e;.a R7e9ar 9e3 Jo+;re0 e3 P-antas+aQ A88. 1"
s.B

. Ea :onstr7.a 9e esta +anera e3 s7st4t7to 9e 3os 94oses en s7 rea349a9 :o+87esta, a 3a >e=


se+6nt4:a S9e3 PfiQ < e3 P94osQ, 8or 7na 8arte, 9e3 PfQ < e3 t]mu$ 8or otraS, < en s7 rea349a9
onto35,4:a SaOlu$ 8or 7na 8arte, < 7O:etemmu 8or otraS, e3 PJo+;reQ R7e ser.a 97rante s7 >49a
< s7 t4e+8o 9e tra;a?o, < e3 -antas+a R7e R7e9ar.a 9e 3 9es87s, 3e?ano < 86349o 9es+arR7e 9e 3a
4n+orta349a9 94>4na, 9e +anera R7e n7n:a ten9r.a R7e ;7s:ar otra :osa n4, en :onse:7en:4a,
re:Ja=ar s7 +4s45n. Esta N3t4+a, a7nR7e no ex83.:4ta+ente 9e-4n49a en e3 texto 9e El mu% sabio$

La O 4n4:4a3 9e esta 8a3a;ra, R7e tra97:.a 3a g 9e s7 eR74>a3ente s7+er4o gedim$ 9esa8are:45 8oster4or+ente, no
9e?an9o <a, en a:a94o, +6s R7e etimmu+
O"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
era s4n e+;ar,o :3ara0 e3 Jo+;re ser.a A:o+o 3os 8r4+eros >gigi: e3 R7e tra;a?a 8ara 3os 94oses, e3
8ro>ee9or < ser>49or 9e 3os 94oses, a-an6n9ose 8ara 8ro>e:Jo 9e e33os 97rante to9a s7 >49a 9e
Jo+;re 7aOlu:$ antes 9e 9e?ar -or=osa+ente e3 tra;a?o, a s7 +7erte, < :on>ert4rse en -antas+a S
7O:etemmu+
So+et49o a 3a Asa+;3ea ,enera3 9e 3os 94oses A8. 11D, n. 1B < 8ronto 7n6n4+e+ente
a83a7949o, e3 4n,en4oso 8ro<e:to 9e;.a ser 87esto en 8r6:t4:a 9e 4n+e94ato. Se rea34=ar.a S3a :osa
era e>49ente, en esta :73t7ra a>e=a9a en se+e?antes -4ne=as 9e o-4:4o A8. 111BS 8or 7n s4+83e
8atr5n0 7n 8rotot48o 33a+a9o lull+ En esta 8r4+era o8era:45n 4nter>en.a, 9e +anera ;astante
+4ster4osa a n7estros o?os S87es en n4n,7na 8arte a8are:.a 3a +enor :on?7n:45n sex7a30 Zse
s43en:45 8or 9e+as4a9o 8re:4sa o P,roseraQ[S, 3a Gran Se@ora < Ma9re 7n4>ersa3 9e 3os 94oses, 3a
R7e anta@o -or+a;a 8arte 9e 3a Gran Tetra9a, !]lit-il8 8ara 7n ser tan 4+8ortante < P8r5x4+oQ a
3os 94oses, en e3 R7e, :o+o s7;ra<a e3 texto, 9e;.an en:ontrarse P+e=:3a9os e3 94os < e3 Jo+;reQ,
no 8o9.a 8res:4n94rse 9e3 :on:7rso 9e 3a Ma9re 8or ex:e3en:4a ABottroH\ra+er, 1FDF, G"O,I01
s+:+
S53o 7na >e= rea34=a9o e3 8rotot48o J7+ano, < a8ro;a9o n7e>a+ente 8or 3os 94oses, se 8asa;a,
:o+o en 3a 4n97str4a, a 3a P-a;r4:a:45n en ser4eQ, < 8or e3 8ro:e94+4ento 9e re8ro97::45n R7e ser.a
9es9e enton:es re,73ar0 3a :on:e8:45n se 8resenta sen:433a+ente +e94ante e3 P9e85s4toQ en
P+atr4:esQ +4ster4osas Sa8arente+ente :ator:e 94osas -7eron e3e,49as :on ese o;?et4>oS 9e 3a
ar:433a 9e3 P8rotot48oQ As4n 979a a+asa9a :on 3a san,re 9e X]$ e3 texto no 94:e +6s a:er:a 9e
e33oB, se,749a 9e 7na ,esta:45n 9e 94e= +eses 37nares Se3 +es :o+en=a9o :onta;a :o+o enteroS
< 9e3 na:4+4ento 9e siete 8are?as 8re>4stas, ante8asa9as 9e to9os 3os Jo+;res0 siete P+atr4:esQ
8ara 3os Jo+;res < siete 8ara 3as +7?eres. A 8esar 9e 3as 3a,7nas 9e3 texto, nos 8are:e a3 +enos
entre>er R7e esas :ator:e 8r4+eras P+a9resQ A:7<o 37,ar Ja;r.a s49o o:78a9o 8or 94osasB
4na7,7raron < re,73aron 9e 7na >e= 8or to9as e3 r4t7a3 9e3 8arto, 9es9e enton:es tra94:4ona3 A8ero,
8or otra 8arte, no sa;e+os 9e e33o :as4 na9aB.
/ste es en s7s 3.neas ,enera3es e3 Nn4:o +4to, +7< :ono:49o, 9e 3a antro8o,on.a
+eso8ot6+4:a, < R7e 9a;a a3 +4s+o t4e+8o to9o s7 sent49o a 3a ex4sten:4a Pteo:ntr4:aQ 9e 3os
Jo+;res0 ser>49ores 9e 3os 94oses 8or >o:a:45n nat7ra3.
S4n e+;ar,o e3 re3ato no se 9et4ene aJ.. 27e9a;an 8or Pex834:arQ 9atos 4nse8ara;3es 9e n7estra
>49a < R7e no esta;an ne:esar4a+ente 4n:3749os en esta a8ar4:45n en e3 +7n9o0 3a ex4sten:4a 9e 3a
en-er+e9a9 < 9e 3as ,ran9es 83a,as 9e 3a nat7ra3e=a, 3os +e94os 9e 8reser>arse 9e e33as, no +enos,
a -4n 9e :7entas, R7e a3,7nas 8art4:73ar49a9es, 4n:3749a 3a 97ra:45n nor+a3 9e 3a >49a J7+ana.
/sta, se :re.a, a7n en:ontr6n9ose 9e entra9a a;o:a9a a 3a +7erte A8. 1"1B, Ja;.a s49o 8r4+ero
extraor94nar4a+ente 8ro3on,a9aT 7na es8e:4e 9e res7+en +6s o +enos -ant6st4:o 9e 3a J4stor4a
ant4,7a 9e3 8a.s, 3a Lista real sumeria$ se re-er.a a 8ersona?es ant4,7os R7e Ja;.an >4>49o Jasta
sesenta < :7atro +43 o:Jo:4entos a@os.
To9as esas 4nno>a:4ones se Ja;.an o8era9o 9e +anera s7:es4>a, ex834:a El mu% sabio$ 9e 3a
+anera s4,74ente. Los 8r4+eros Jo+;res, 34;res 9e to9o 3o R7e 8794era -renar s7 re8ro97::45n <
9ota9os 9e 7na ex4sten:4a 4nter+4na;3e, se +73t4834:aron 8ronto Jasta ta3 87nto R7e, a7n
9e94:6n9ose :on ent7s4as+o a s7 tarea, 8ara sat4s-a::45n 9e 3os 94oses, 8ro>o:a;an ta3 a3;oroto
R7e Enlil$ e3 re< 9e 3os 94oses, no 8o9.a 9or+4r, < 7n tanto 4rr4ta9o se 9e:4945 a 94e=+ar3es.
Y 3es en>45 8r4+ero 3a Pe849e+4aQ, 3a en-er+e9a9T <, en 7n se,7n9o +o+ento, 3a seR7.a < e3
Ja+;re :onse:7ente. Pero 9e a+;as es:a8aron, 87es El mu% sabio$ s7 re<, 33a+5 en s7 a7x434o a s7
8rote:tor so;renat7ra3, En/iNEa$ s7 P4n>entorQ < :rea9or, R7e ten.a e3 +6x4+o 4nters en no >er3es
9esa8are:er, < R7e 3es ense@5 a -renar < Ja:er 9esa8are:er e3 +a3 +e94ante 4nter>en:4ones r4t7a3es
9e exor:4s+o A88. ss.B.
De este +o9o, 3os Ja;4tantes 9e 3a t4erra -7eron :a9a >e= +6s n7+erosos, ;7334:4osos <
r749osos, < ante s7 estr7en9o 8er8et7o, Enlil$ s4e+8re 4nso+ne e 4+8a:4ente, 9e:4945 8or -4n, 9e
+anera :o+83eta+ente ;r7ta3 < en rea349a9 a;s7r9a, an4R743ar3os re:7rr4en9o a3 ar+a 4+8ara;3e <
a;so37ta 9e3 <ilu0io Ate+a 34terar4o < +4to35,4:o Jasta enton:es 9es:ono:49o :o+o ta3B0 7na
O$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
-or+49a;3e 4n7n9a:45n ,enera3, 8ro>o:a9a 8or 7na enor+e :re:49a < 8re:484ta:4ones torren:4a3es.
Ante esta n7e>a < +orta3 a+ena=a, En/iNEa$ 8reo:78a9o ante 3a 8os4;4349a9 9e >er 9e n7e>o a 3os
94oses en 3a s4t7a:45n :atastr5-4:a 9e 3a R7e 3es Ja;.a sa:a9o, 8re:4sa+ente, 8or 3a :rea:45n 9e 3os
Jo+;res, se 3as arre,35, :on +7:Ja ast7:4a, 8ara 9e?ar :o+o reser>a, en 7na ;ar:a 4ns7+er,4;3e, a3
+enos a 7n Jo+;re 7Atra4ass 8re:4sa+enteB :on s7 -a+434a < 3o ne:esar4o 8ara re:onstr74r 3a
-a7na 7n4>ersa3. A83a:a9o e3 D437>4o < 33e>a9o a :a;o este 83an sa3>a9or, e3 8ro84o En/iNEa to+5
:4erto nN+ero 9e +e949as :onser>a9oras 8ara e>4tar 9e n7e>o 7na s78er8o;3a:45n R7e, 8r4>an9o
otra >e= a3 4ras:4;3e Enlil 9e s7 tranR743o re8oso, 3e 4n97?era a a9o8tar n7e>as 9e:4s4ones -ata3es.
Re97?o 3a ex4sten:4a 9e :a9a Jo+;re a s7 97ra:45n nor+a3, +7:Jo +6s :orta < R7e es to9a>.a 3a
n7estra A88. 1"* s.B, e 4ntro97?o, en e3 otro extre+o 9e 3a >49a, 94s8os4:4ones ant4nata34stas0
ester4349a9 9e 7n :4erto nN+ero 9e +7?eres < +orta349a9 4n-ant43. As. ter+4na;a e3 3ar,o < :3aro
re3ato 9e El mu% sabio+
En 8er-e:to a:7er9o :on 3a >4s45n ,enera3 9e 3as :osas, e3 re3ato 8are:e Ja;er res8on949o 3o
s7-4:4ente+ente ;4en a 3a :7r4os49a9 +4to35,4:a 9e s7s 3e:tores < o<entes :o+o 8ara R7e, a3 +enos
R7e nosotros se8a+os, t7>4eran ne:es49a9 9e 4+a,4nar otro. In:37so 3o 8ro8a,aron 8or s7 entorno,
87esto R7e, 8ara no :4tar +6s R7e otro :aso ant4,7o, se 3o en:7entra 9e n7e>o 8o9erosa+ente
a9a8ta9o a3 P+onote.s+oQ en 3os 8r4+eros :a8.t73os 9e3 G3nesis ;.;34:o A88. 1$, n. 1", < "GB.
En Meso8ota+4a -7e reto+a9o so3a+ente aR7. < a336, a:o+o96n9o3o +6s o +enos, s4n +o94-4:ar
na9a 9e3 83an 9e 3a o;ra. Por e?e+83o, 3os a7tores 9e3 1oema de la 6reacin ABottroH\ra+er,
1FDF, *"O s., C2GJG s+: 3o 87s4eron nat7ra3+ente en 3a :7enta 9e (ardu/$ no 9e?an9o a Ea$ s7
8a9re, +6s R7e 3a tarea 9e e?e:7tar 3a 49ea, <, Ja:4en9o ast7tos ra=ona+4entos so;re 3a e3e::45n 9e3
94os X3 8ara ex834:ar 3a nat7ra3e=a < e3 9est4no 9e 3os Jo+;res A88. 1G s.B, 3o ree+83a=aron, s4n
+6s, 8or Yingu$ e3 ?e-e 9e 3a re>7e3ta, so+et49o 8or (ardu/$ 4n+o3a9o en :ast4,o 9e s7 P-a3taQ.
Otro +4to, en s7+er4o AZor4,4na3[B, R7e s78one as7+49as 3as +4s+as ex834:a:4ones R7e El mu%
sabio$ s7;ra<a;a ante to9o e3 4n,en4o 9e En/i$ R7e 4r.a +6s 3e?os 9e 3a :rea:45n 9e 3os Jo+;res,
+ostran9o R7e 9es9e enton:es e3 94os Ja;.a en:ontra9o ast7ta+ente 7na ra=5n 9e ser < 7na
o:78a:45n Nt43 4n:37so a 3os P-r7stra9osQ 9e 3a nat7ra3e=a J7+ana0 8ara3.t4:os, :4e,os, estr43es,
;4sex7a3es ABottroH\ra+er, 1FDF,1DD s.B. Un ter:er re3ato ABottroH\ra+er, 1FDF, G*$ s., n.b $*B,
en 3a +4s+a 3en,7a, < R7e nos Ja 33e,a9o en 7n esta9o ;astante 9e-4:4ente, ,4ra;a, so;re to9o a3
-4na3, a3re9e9or 9e3 D437>4o < 9e s7 Jroe AR7e se 33a+a;a Qiusudra2 en s7+er4o, P149a
8ro3on,a9aQ, 8orR7e Ja;.a s49o a9+4t49o, a3 -4na3, en 3a 4n+orta349a9B, e 4ns4st.a en 3a re8o;3a:45n
9e 3a t4erra 9es87s 9e 3a e34+4na:45n ra94:a3 9e 3a 8r4+era J7+an49a9. Nos Ja 33e,a9o 4,7a3+ente
7n +4to ;astante ;re>e ABottroH\ra+er, 1FDF, GE s., n.b "FB, en 9os >ers4ones 8ara3e3as, a:a94a <
s7+er4a, 8ara ex834:ar :5+o 3os 94oses, tras Ja;er :rea9o 3a T4erra :o+o 7n 4n+enso :a+8o
:73t4>a;3e, Ja;.an :rea9o a3 Jo+;re, R7e 3a tra;a?ar.a < ex83otar.a en s7 37,ar < en s7 8ro>e:Jo.
To9os estos re3atos est6n 4ns84ra9os, e>49ente+ente, en El mu% sabio % :onser>an s7 >4s45n
esen:4a3. De antes, a8arente+ente no Je+os en:ontra9o na9a R7e nos s7,4era s4 se Ja;.an
e3a;ora9o en e3 8a.s otras :rea:4ones 4+a,4nat4>as res8e:to 9e 3a antro8o,on.a <, en :aso
a-4r+at4>o, 9e R7 -or+a. Y en to9o 3o R7e nos R7e9a 9e 8oster4or se :onser>5 e3 +4s+o :7a9ro, 3a
+4s+a tra+a, 3a +4s+a 8resenta:45n 9e este no;3e +4to, 4nte34,ente < e3e>a9o, +an4-4esta+ente
tras87esto, 7na >e= +6s, 9e 3a ?erarR7.a 8o3.t4:aT 9e3 +4s+o +o9o R7e 3os s7;94tos no t4enen otra
ra=5n 9e ser R7e o;e9e:er a3 re< < a s7s re8resentantes, < 8ro:7rar3es +e94ante s7 tra;a?o
:onstante 3os +e94os 8ara 33e>ar 7na >49a o873enta < o:4osa, 34;re 9e 8reo:78a:4ones < 9e94:a9a
so3a+ente a ,o;ernar a3 87e;3o, 8ara s7 8ros8er49a9, as. ta+;4n 3os Jo+;res Jan s49o
P4n>enta9osQ < tra.9os a3 +7n9o 8ara ser>4r a 3os 94oses. Es 7n :7a9ro :7<a 4nte34,en:4a,
re34,4os49a9 < sa;497r.a no se 87e9e 9e?ar 9e a8re:4ar.
El gobierno de los 4ombres &or los dioses
Esta;a 9entro 9e 3a 35,4:a 9e esta +et6-ora 8r4+era0 8ro84etar4os < se@ores 9e3 7n4>erso R7e e33os
OG
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Ja;.an Je:Jo < 94s87esto, 3os 94oses no eran +enos 97e@os < se@ores res8onsa;3es 9e s7s
ser>49ores, 3os Jo+;resT 9e 3os Jo+;res en ,enera3, 8ero ta+;4n 9e :a9a 7no en 8art4:73ar0
PSo;erano 9e to9os 3os Jo+;resQ A8. G$0EB, PC749a;an 9e to9os 3os Ja;4tantes 9e 3a t4erraQ A8.
G*, ?J:+
Na9a re>e3a :on +6s :3ar49a9 Jasta R7 87nto esta;an :on>en:49os 3os ant4,7os +eso8ota+4os
9e 3a 4nter>en:45n < 8art4:48a:45n 7n4>ersa3es < :onstantes 9e 3os 94oses en 3a >49a 9e :a9a
Jo+;re, tanto +6s en 3a +ar:Ja 9e3 +7n9o, :o+o en 3a 8r6:t4:a ,enera34=a9a, en ese 8a.s, 9e 3a
a94>4na:45n. M6s a9e3ante A88. E" ss.B ex834:are+os s7 +e:an4s+oT 9e +o+ento nos ;astan 3os
Je:Jos ta3 :7a3. Se :ons49era;an nor+a3es < >er.94:as 3as Pre>e3a:4onesQ 8or 8arte 9e 3os 94oses
9e3 8e34,ro R7e ex4st4r.a 8ara e3 re< en 7n +o+ento 9a9o, 8or e?e+83o s4 9e?a;a 3a :479a9 A8. EEB,
o 3os a>4sos 9e este ,nero0 PS4 e3 F 9e3 +es 9e A<<ar Aa;r43H+a<oB se 8ro97:e 7n e:348se 9e so3,
e3 re< +or4r6...Q A14ro33ea79, 1FEG, II, 1III0EB, o ta+;4n0 PS4 7n 3a,arto s7;e a3 3e:Jo 9e 7n
en-er+o, s7 en-er+e9a9 3e 9e?ar6Q ANots:Jer, 1FF, 1O s.0OB.
Sa3ta, 87es, a 3a >4sta Jasta R7 87nto 3a >49a entera 9e :a9a Jo+;re, 8N;34:a o 8r4>a9a, 4,7a3
R7e 3a +ar:Ja 9e3 +7n9o, se en:ontra;a 9e 7n extre+o a otro en +anos 9e 3os 94oses. De e33os <
s53o 9e e33os 9e8en9.an no s53o 3os 8e34,ros en R7e 4n:7rr4era e3 re<, en ta3 o :7a3 :4r:7nstan:4a,
s4no, a3 +4s+o t4e+8o, 3os e:348ses 9e so3, 8or 7na 8arte, <, 8or otra, e3 s4+83e Je:Jo 9e R7e 7n
3a,arto t7>4era 3a o:7rren:4a 9e sa3tar so;re e3 3e:Jo 9e 7n en-er+o, < s7s 8os4;3es :onse:7en:4as
8ara e3 -7t7ro 4n94>497a30 3a +7erte 9e3 re< < 3a :7ra:45n 9e3 en-er+o...
ZC5+o 4nter>en.an 3os 94oses en n7estra ex4sten:4a[ Co+o o:7rr.a a 8ro85s4to 9e3 ,o;4erno
9e3 +7n9o A88. 11* s.B, n7n:a se 83ante5 :3ara+ente 7na res87esta 8re:4sa a esa 8re,7nta. ZY
:5+o se J7;4era 8o949o res8on9er a e33a[ Por 3o 9e+6s, Zno es sa 7na 8re,7nta o:4osa[ Des9e e3
+o+ento en R7e se esta;a 8ers7a949o 9e R7e 3os 94oses a:t7a;an e 4nter>en.an en to9o < en to9as
8artes 8ara a9+4n4strar n7estros as7ntos a s7 anto?o, 9es9e e3 +o+ento en R7e eran, en 3o ,ran9e <
en 3o 8eR7e@o, 3os 97e@os a;so37tos 9e to9a n7estra >49a, Zera >er9a9era+ente 4+8ortante S
4n:37so 8os4;3eS se,74r 8aso a 8aso e3 +e:an4s+o 9e s7 a::45n, ten4en9o en :7enta R7e se esta;a
se,7ro 9e s7 rea349a9[ Co+o en e3 :a8.t73o 9e3 ,o;4erno 9e3 +7n9o, se 8o9.an 4n>o:ar a3,7nas
+e94a:4ones a 8ro85s4to 9e esta 4nter>en:45n 9e 3os 94osesT 3a +a<or < +6s e3o:7ente era Pe3
9est4noQ0 simtu A88. 11D s.B, e-e:to 9e 7na 9e:4s45n to+a9a < rea34=a9a 8or 3os 94oses. Pero, sa3>o
s4 se R7er.a s7;ra<ar 3a 4nter>en:45n 9e 7n 94os 9eter+4na9o < 8re:4so, no se 4n>o:a;a 3a a::45n
94>4na +6s R7e en tr+4nos ,enera3es < :o+o entre ;ast49ores, s4n sent4rse ?a+6s tenta9os 9e
se,74r 9e :a;o a ra;o e3 9esarro33o 9e3 8ro:eso, 9es9e 3a -or+73a:45n 9e 3a >o37nta9 ex8resa 9e3
94os A<, 8or 3o 9e+6s, ZR7 94os[B, Jasta 3a e?e:7:45n 4n-a34;3e, 8or e-e:to 9e esa +4s+a >o37nta9
to9o8o9erosa. Basta;a :on estar :on>en:49o S^< se esta;a_S 9e R7e 3os 94oses eran 3os
>er9a9eros a,entes 9e to9o 3o R7e se Ja:.a o se s7-r.a aR7. a;a?o, tanto en 3a >49a 9e :a9a 7no
:o+o en 3a >49a 9e3 +7n9o.
Po9.an 8or otra 8arte ta+;4n 8ro:e9er res7e3ta+ente a 3a +anera 9e 3os ?e-es 9e Esta9o0
not4-4:an9o s7s 9e:4s4ones, :on 3as R7e s7s sN;94tos no ten.an +6s R7e :on-or+arse. Es 3o R7e, en
3a :reen:4a :o+Nn, se s78on.a R7e e33os Ja;.an Je:Jo < Ja:.an SZ95n9e[, Z:76n9o[, Z:5+o[,
estas 8re,7ntas no se 83antea;anS 8ara :on-er4r a n7estra ex4sten:4a s7s nor+as < s7 94re::45n
A88. 11F s.B. To9o 3o R7e, en 3a tra94:45n :73t7ra3, re:4;49a 8or :a9a 7no 9es9e s7 4n-an:4a e 4n:73H
:a9a 8or 3a e97:a:45n, re,73a;a 8os4t4>a o ne,at4>a+ente n7estra :on97:ta 4n94>497a3, to9o 3o R7e
era nor+at4>o en to9os 3os 5r9enes 9e3 :o+8orta+4ento J7+ano ,3o;a3 Sre34,4oso, 8ero ta+;4n
?7r.94:o, so:4a3 o 9e s4+83e r7t4naS, se :ons49era;a >o37nta9 ex8resa P9e 3os 94osesQ
A:o3e:t4>a+enteB, < 9e aJ. s7 4nter>en:45n, s4n +6s, en n7estra :on97:ta < en n7estra >49a. Se
tratar6n +6s 9eten49a+ente 9es87s A88. 1G ss.B 3as re8er:7s4ones re34,4osas 9e esa -or+a 9e >er
3as :osas, R7e 8o9.a 8oner en esta9o 9e P8e:a9oQ < 9e Pre>7e3taQ :ontra 3os 94oses a to9os 3os R7e
:ontra>en.an s7 >o37nta9. A3 +enos, era :3aro e 4n979a;3e R7e 94r4,.an < ,o;erna;an 9e +anera
4rres4st4;3e a to9os 3os Jo+;res, 97rante to9a s7 >49a. ZY 9es87s[
O*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
La muerte % el (#s All#
En e3 8ro84o +o9e3o < 8rotot48o 9e Jo+;re, ta3 :o+o 3o Ja;.a :on:e;49o < eR7434;ra9o s7 4n>entor
< :rea9or, En/iNEa$ esta;a 4n:3749a 3a +7erte, -ata3, 4n9e:34na;3e < no +enos :r7e3. E3 1oema de
Gilgames esta;a aJ. 8ara re:or9ar R7e 3os +a<ores es-7er=os 9es83e,a9os 8or este Jroe Ja;.an
res73ta9o >anos 8ara tr47n-ar so;re e33a. Y :7an9o, 33e,a9o a3 tr+4no 9e s7 3ar,o < terr4;3e >4a?e,
se en:ontra;a -rente a3 s78er>4>4ente 9e3 D437>4o, 9e3 R7e es8era;a o;tener e3 se:reto 9e s7
8r4>43e,4o 9e 4n+orta349a9, 9ta-na&isti 3e 9e:.a0
1E Co+o 3as :a@as 9e3 :a@a>era3, 3a J7+an49a9 9e;e ser
R7e;ra9a.
In:37so e3 +e?or 9e 3os ?5>enes,
3a +e?or 9e 3as ?5>enes,
son arran:a9os 8or 3a +ano 9e 3a M7erte,
3a M7erte, R7e na94e Ja >4sto,
:7<o rostro n7n:a na94e 8er:4;45,
1G :7<a >o= na94e o<50
3a M7erte :r7e3, R7e tr4t7ra a 3os Jo+;res...
:o+o J4er;as e-.+eras arrastra9as 8or e3 a,7a.
De rostros R7e >e.an e3 so3
^9e 7n so3o ,o38e, na9a R7e9a_
G E3 9or+49o < e3 +7erto son 4,7a3es.
Ja+6s se 879o re8ro97:4r 3a 4+a,en 9e 3a M7erte,
<, s4n e+;ar,o, ^9es9e s7s or.,enes,
e3 Jo+;re es s7 8r4s4onero_
Des9e R7e a...c, re7n49os 3os Gran9es D4oses,
"E (ammtu$ 3a 'a:e9ora 9e 3os 9est4nos,
-4?5 e3 a=ar :on e33os,
3os 94oses nos 4+87s4eron 3a +7erte < 3a >49a,
9e?6n9onos en 3a 4,noran:4a
9e3 +o+ento 9e 3a +7erte.
ABottro, 1FF, 1D1 s.B
De Je:Jo, a3 -4na3 9e s7 3ar,a < a,ota9ora 8erse:7:45n, G43,a+es no :ons4,745 na9a. In:37so
aR7e3 3a+enta;3e s7st4t7to 9e 3a >49a 4n9e-4n49a R7e era 3a 83anta 9e 3a eterna ?7>ent79 se 3e Ja;.a,
-4na3+ente, es:a8a9o. A7nR7e se t7>4era 3a ta33a < 3a 4+8ortan:4a 9e este ,ran Jo+;re R7e no
R7er.a +or4r, na94e esta;a, 87es, Je:Jo 8ara 8er97rar0 e>49en:4a 8r4+era R7e 3os +eso8ota+4os
4nte,raron r6849a+ente en s7 s4ste+a re34,4oso, a7n :7an9o, +7< ant4,7a+ente, J7;4eran 8o949o
a9+4t4r, +er:e9 a s7 8o34te.s+o < s7 antro8o+or-4s+o, 3a rar.s4+a ex:e8:45n 9e a3,7nos Jo+;res
e+4nentes 9e anta@o R7e 8asaron a3 ran,o 9e 4n+orta3es, 9e P94osesQ A88. D* s.B.
ZC5+o >e.an 3a +7erte[ A3 no tener, :o+o nosotros, e3 >a,o -antas+a 9e 7n e3e+ento
4n:or85reo 8ara Pan4+arQ n7estro :7er8o < +antener3o en >49a 8or s7 8resen:4a, < 9es87s
8ro>o:ar s7 tr6ns4to +e94ante s7 ret4ra9a, e33os :ons49era;an a3 Jo+;re a;o:a9o, 8or s7 8ro84o
9est4no, a 7n 9o;3e esta9o s7:es4>o. En tanto ten.a san,re en 3as >enas < a4re en 3as -osas nasa3es,
a3ternat4>a+ente 4ns84ra9o < ex84ra9o, esta;a >4>o 8or s. +4s+oT :o+o ense@a;a El mu% sabio$ era
>er9a9era+ente PJo+;reQ, aOlu A88. 1G s.B. En e3 +o+ento en R7e, >a:.o 9e s7 san,re, o
9es87s 9e Ja;er ex84ra9o e3 a34ento 8or N3t4+a >e=, ste <a no >o3>.a a 3 7na&istu:$ :a+;4a;a 9e
esta9o, 8asa;a a3 9e P-antas+aQ0 etemmu 7ibid+:$ esta;a +7erto.
S4n e+;ar,o, 3a +7erte no era 3a na9a, no:45n 9e+as4a9o 4na::es4;3e, :o+o <a Je+os >4sto A8.
FOB, 8ara R7e se 8794era 9ar :7enta 9e e33a :on -a:4349a9. Uno se en:ontra;a so3a+ente ante 7n
OO
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
:a96>er, 7n :7er8oH<Hna9aH+6s 7&agru:$ 8ara34=a9o < R7e 8are:.a 8ro-7n9a+ente 9or+49o
APDor+49o < +7erto es 3o +4s+oQ, :o+o Ja;.a 94:Jo 9ta-na&isti$ 8. 1"1B, < R7e 7na tra94:45n
4n+e+or4a3 9e3 8a.s 9est4na;a 7n4-or+e+ente a3 enterra+4ento en 7na t7+;a 4n94>497a3.
Pero, en 8r4+er 37,ar, e3 94-7nto no Ja;.a 9esa8are:49o tota3+ente 9e 3a ex4sten:4a 9e 3os
s78er>4>4entes0 en re:7er9os, en s7e@os o en o;ses4ones < a8ar4:4ones, no s53o 8ensa;an en 3,
s4no R7e 3e >o3>.an a >er, >a,a+ente, e 4n:37so :re.an o.r3e Ja;3ar, ,r4tar, ,e+4r. Y :o+o, en aR7e3
t4e+8o, 3as :osas 9e 3a >49a on.r4:a no se se8ara;an tan n.t49a+ente :o+o entre nosotros 9e 3as 9e
3a >49a rea3, esta;an :on>en:49os 9es9e s4e+8re 9e R7e esa >a,a s437eta, area, ;r7+osa,
e>anes:ente e 4+8a38a;3e, era s4n 979a 3o R7e s7;s4st.a 9e3 94-7nto, en s7 n7e>o < 9e-4n4t4>o
esta9o, 9e Pso+;raQ, 9e Pes8e:troQ, 9e P-antas+aQ0 etemmu$ :o+o Ja;.a 9e:4949o En/iNEa en e3
+o+ento en R7e Ja;.a 83an4-4:a9o a3 Jo+;re, en s7 9est4no :o+83eto, en 3a >49a < 9es87s 9e 3a
>49a A88. 1G s.B. S4n 979a se 8ensa;a Ano se nos Ja 94:Jo n7n:aB R7e este etemmu no Ja;.a
ex4st49o, en e3 aOlu >4>o, +6s R7e :on 7na ex4sten:4a 3atente < :o+o >4rt7a3. Pero en e3 +o+ento
9e3 5;4to, +4entras R7e e3 :7er8o enterra9o en 3a t4erra P>o3>.a a s7 ar:433aQ A8. 1GB, el 5antasma$
4ntro97:49o 9e esa +anera en e3 s7e3o, esta;a en :on94:4ones 9e a3:an=ar 3a 4n+ensa < ne,ra
:a>erna 9e A;a?o, 9e3 In-4erno, s4+tr4:o < ant4tt4:o 9e3 C4e3o, 9on9e se 7n.a a 3a +73t4t79 s4n
nN+ero 9e 3os otros es8e:tros, a33. re7n49os 9es9e 3a no:Je 9e 3os t4e+8os, en s7 N3t4+a +ora9a,
8ara 33e>ar en e33a, 8ara s4e+8re, 7na ex4sten:4a entene;re:49a < ta:4t7rna, 3et6r,4:a < e+;ota9a0 3a
R7e 8er+4t.a 4+a,4nar s7 :a96>er r.,49o < 8ensat4>o, a3 +4s+o t4e+8o R7e 3a -a;73osa 4+a,en 9e
7n s7;s7e3o 9e no:Je ne,ra, 9e ,ran s43en:4o, 9e 7n s7e@o 8esa9o < s4n -4n.
To9o Jo+;re 33e,a;a a esta s78re+a < 9e-4n4t4>a :on94:45n, 4ns:r4ta 9es9e 3os or.,enes en s7
nat7ra3e=a < en s7 9est4no 8or s7 :rea9or en 8ersona, 9e ,o38e, s4n R7e J7;4era e3 +enor P?74:4oQ
8ara atr4;74r3e 7n esta9o +6s o +enos so8orta;3e o P-e34=Q0 ^e3 N3t4+a s7e@o era e3 +4s+o 8ara
to9os_ Co+o ?7r4stas < -or+a34stas R7e eran, 4+a,4naron a >e:es a3 +7erto P9est4na9oQ a3 In-4erno
< a s7 8er8et7a so+no3en:4a 8or 7na P9e:4s45nQ 94>4na se,Nn e3 +o9e3o 9e 3a 9e:4s45n R7e to+a e3
so;erano :7an9o 9est4na a a3,7no 9e s7s s7;94tos a 7n 37,ar se+e?ante.
Pero no se 9et4ene aJ. 3a 4+a,4na:45n, < to9a>.a +enos :7an9o ,4ra a3re9e9or 9e 7n 8ro;3e+a
tan 3an:4nante :o+o este -7t7ro -ata3 9e to9os nosotros0 3a n7e>a < 9e-4n4t4>a ex4sten:4a a 3a R7e e3
ser J7+ano se >e.a 8re:484ta9o 8or 3a +7erte. A3re9e9or 9e estos 9atos, s4+83es < :on:retos, < tan
;4en 9e-4n49os en s7+a 8or 3a :a8a:49a9 4+a,4nat4>a < :reat4>a 9e 3os Jo+;res, 87373aron, :on e3
t4e+8o, 3os 8ro97:tos +4to35,4:os, 3os -antas+as, -6:43+ente :ontra94:tor4os :o+o to9o 3o R7e
e+ana 9e 3a so3a 4+a,4na:45n.
En 8r4+er 37,ar, se or,an4=5 e3 M6s A336 < e3 In-4erno se,Nn e3 +o9e3o, Nn4:o :ono:49o, 9e3
+7n9o 8resente < 9e3 C4e3o, Ja;49a :7enta 9e3 s4ste+a 9e3 8ante5n.
Por 7na 8arte, se 8ro<e:t5 aJ. 3a 4+a,en 9e 3a :479a9, :entro 9e res49en:4a 9e 8o;3a:4ones
a+ontona9as, <, :o+o 8ara aJerro?ar a33. a 3os 94-7ntos < retener3os 8or 3a -7er=a, se J4=o 7na
:479a9e3a -or+49a;3e, 8ro>4sta 9e +7ra33as s8t783es, 8o9erosas, 4nata:a;3es0 en e3 <escenso de
>star a los >n5iernos ABottroH\ra+er, 1FDF, "1 s.B, 8ara 4ntro97:4r3a a33., se 3e Ja:en -ranR7ear,
7na tras otra, 3as s4ete 87ertas 9e esta +7ra33a, 9es8o?6n9o3a, a3 +4s+o t4e+8o, 9e to9o 3o R7e
Ja:.a 9e e33a 7n ser >4>o < 8re8ara9o 8ara 3a >49a. Esta :479a9 9e 3os +7ertos se 8resent.a 3N,7;re,
a;r7+a9ora < -re:7enta9a Nn4:a+ente 8or Ja;4tantes e+;ota9os, +e3an:534:os < -3otantes, 3e?os
9e to9a 37= < 9e to9a a3e,r.a. Era, as. :o+4en=a e3 8oe+a,
1 E3 8a.s s4n retorno...,
G 3a so+;r.a +ora9a 9e 3a R7e n7n:a sa3en 3os R7e
en e33a entran,
* 9on9e 3os R7e 33e,an son 8r4>a9os 9e 37=,
< no s7;s4sten +6s R7e 9e J7+7s, a34+enta9os 9e t4erra,
J7n949os en 3as t4n4e;3as, s4n >er ?a+6s e3 9.a,
1E re>est49os, :o+o 86?aros, :on 7n at7en9o 9e 837+as,
+4entras se a+ontona e3 8o3>o so;re :erro?os < ;at4entes...
OD
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
ABottroH\ra+er, 1FDF, "1FB
Este -Nne;re < ,4,antes:o :on,3o+era9o AR7e se 33a+a;a e3 Arall$ e3 Gan'erStr+4nos 9e
s4,n4-4:a9o 9es:ono:49oS, e3 PGran A;a?oQ, o e3 >r/allu$ 9e3 s7+er4o 4r4H,a30 3a PGran C479a9QB,
se or,an4=5 9e -or+a nat7ra3 se,Nn e3 83ano 9e 3as +etr58o34s 9e n7estro +7n9o, < ta+;4n ;a?o e3
8o9er 9e 3os 94oses. Sa;e+os A88. OF, D"B R7e, 8or 9eseo 9e s4+etr.a, e3 8ante5n Ja;.a s49o
re8art49o en 9os ,r78os 4,7a3es0 Ptres:4entos Arr4;aQ < Potros tantos A;a?oQ, :on s78er4or49a9
+an4-4esta 9e 3os 9e Arr4;a, :o+o era o;34,a9o, 87esto R7e -4,7ra;an entre e33os 3os +6s nota;3es,
3os +6s 8o9erosos, 3os ,ran9es Crea9ores < Re,49ores 9e3 +7n9o. Las 94>4n49a9es 9est4na9as a3
In-4erno, +a,n.-4:a+ente Jos8e9a9as < trata9as a 8esar 9e3 a,o;4o 9e3 37,ar, esta;an ta+;4n,
:o+o 3as 9e Arr4;a, or9ena9as ?er6rR74:a+ente :on 7n ?e-e s78re+o a 3a :a;e=a. Pare:e R7e
ant4,7a+ente, < R74=6s ;a?o 3a 4n-37en:4a 9e 3os s7+er4os, +7:Jo +enos P+a:J4stasQ, se 8re-4r45
8ara ese 8a8e3 a 7na +7?er, Eres /igal$ 3a ;4enno+;ra9a APSe@ora 9e3 Gran L7,arQ, en s7+er4oB.
M6s tar9e se 3a ree+83a=5 8or 7n 94os, 7n 94os ,7errero, :o+o :on>en.a, :onsa,ra9o a 3as ,ran9es
Je:ato+;es 8ara Ja:er :re:er e3 nN+ero 9e s7s s7;94tos0 Nergal A9e3 s7+er4o njH4r4H,a30 PJe-e 9e
3a Gran C479a9QB. Un +4to a:a94o, en 9os >ers4ones, 3a +6s ;re>e 9e 3as :7a3es 9e;e 9e ser, a 3o
+6s tar9ar, 9e +e94a9os 9e3 se,7n9o +43en4o, reso3>.a e3 :on-34:to entre 3as 9os tra94:4ones
ex834:an9o :5+o Eres/igal$ 4n4:4a3+ente Pso3teraQ < so3a a 3a :a;e=a 9e s7 ne,ro re4no, se Ja;.a
:asa9o :on Nergal$ en 7n :aso >4o3enta+ente :onR74sta9a 8or este ,7errero ;r7ta3, <, en e3 otro, a
res73tas 9e 7n 3an:e a+oroso ABottroH\ra+er, 1FDF, $"O s.B.
Los so;eranos 9e A;a?o, :o+o 3os 9e Arr4;a, esta;an as4st49os re,73ar+ente, en s7s Conse?os
< 9e:4s4ones, 8or 7na 34te 9e 94>4n49a9es, R7e se ter+4n5 8or 33a+ar Anunna/i A8. OFB. Eran e33os,
es8e:4a3+ente, R74enes 9e;.an 9e:494r Ase 9e:.a P?7=,arQB e3 :aso 9e :a9a etemmu$ no :4erta+ente
8ara otor,ar3e 7na ex4sten:4a 4n-erna3 +6s o +enos sat4s-a:tor4a se,Nn s7s +r4tos, 9a9o R7e 3os
P+r4tosQ en :7est45n, no +enos R7e 3a P+ora3Q o 3a P;7ena :on97:taQ en este +7n9o, no
9ese+8e@a;an e3 +enor 8a8e3 en 3a or4enta:45n 9e3 esta9o 8oster4or a 3a +7erte, 49nt4:o 8ara
to9os < 9e-4n4t4>a+ente res7e3to 8or e3 5;4to, s4no 8ara rat4-4:ar 3a entra9a 9e3 +7erto en s7 n7e>a
ex4sten:4a < en s7 n7e>a res49en:4a, 7n 8o:o :o+o 7n es:r4;ano o;ser>a es:r7873osa+ente e3
re,4stro 9e aR7e33os a 3os R7e se en:ar:e3a A8. 1""B.
Pero 94-.:43+ente se 8o9.a 9e?ar 9e 4+a,4nar 3a ex4sten:4a 9e 3os +7ertos :onst4t749a, :o+o 3a
n7estra, 8or 7n :N+73o 4n-4n4to 9e 9es4,7a39a9es, < era en 8art4:73ar 8o:o :re.;3e R7e 3os
so;eranos, 8or e?e+83o, < 3os +6s a3tos 8ersona?es 8794esen :aer -4na3+ente a3 n4>e3 9e3 87e;3o
+4sera;3eT en :onse:7en:4a, +7< 8ronto A3as t7+;as rea3es 9e Ur, test4,o >enera;3e < ex:e8:4ona3
S3a :ost7+;re -7e s4n 979a a;an9ona9a a :ont4n7a:45nS 9e 3a s4n4estra 8o+8a reser>a9a, &ost
mortem$ a 3os 8ersona?es rea3es < a s7 :orte sa:r4-4:a9a, son 9e a3re9e9or 9e3 s4,3o ))1IB, a 8esar
9e 3a :on>4::45n -7n9a+enta3 9e R7e 3a +7erte < e3 esta9o &ost mortem eran 3os ,ran9es e3e+entos
4,7a3a9ores 9e 3os 9est4nos J7+anos, se a:e8t5 3a 49ea 9e R7e e3 n4>e3 9e ex4sten:4a 9e 3os etemmu
no era +6s 4,7a34tar4o R7e e3 9est4no 9e 3os aOlu$ en otro t4e+8o, 9e8en94en9o s7 s7erte en e3 M6s
A336 no 9e s7 :on97:ta, s4no 9e s7s :on94:4ones 9e >49a en este +7n9o, 4n:37so s4 e3 tr6ns4to 3os
Ja;.a 4ntro97:49o en 7n r,4+en 9e a,o;4o < 9e tor8or... En >er9a9, 3a +4to3o,.a no era 35,4:a A88.
F" s.B.
Por otra 8arte, :o+o o:7rre en +7:Jos 8a.ses < a 3o 3ar,o 9e to9os 3os t4e+8os, no se 8o9.a
e>4tar e3 te+or a 3os +7ertos, a 3os R7e se 4+87ta;an n7+erosas -e:Jor.as tr4stes, 9o3orosas o
9eses8erantesT 94,a+os, 9e 8asa9a, R7e en Meso8ota+4a se atr4;7.a a s7 4nter>en:45n 7n :4erto
nN+ero 9e Pen-er+e9a9es +enta3esQ. Contra e33os, :o+o :ontra to9as 3as :r4at7ras +a3-4:as
AP9e+on4osQ < otros -antas+as 4nR74etantes o es8antosos S8. DDS, :7<o estat7s, Ja< R7e
8re:4sar3o, no ten.a na9a R7e >er :on e3 In-4erno, :on e3 R7e no 8are:en Ja;er esta9o n7n:a
>er9a9era+ente 34,a9osB, se Ja;.a 8rotesta9o tra94:4ona3+ente, 8494en9o 9e -or+a r4t7a3 a 3os
94oses, +e94ante 3os Pexor:4s+osQ a8ro84a9os, R7e 3es 34;raran tanto 9e e33os :o+o 9e 3as otras
OF
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
P-7er=as +a3>a9asQ, R7e se s78on.a a8orta;an e3 :ast4,o 9e 3os P8e:a9osQ A88. 1G ss.B. A 8esar
9e 3os +7ros ,r7esos e 4n-ranR7ea;3es 9e 3a terr4;3e -orta3e=a 4n-erna3, R7e 9e;.an 4+8e94r a 3os
etemmu re,resar 8or e3 P:a+4no s4n retornoQ 4n4:4a3+ente to+a9o, ese +4s+o :a+4no A<a -7era
8or +e94o 9e3 :36s4:o enterra+4ento, o 8or 7n 4nter+4na;3e 4t4nerar4o < ro9eo terrestre Ja:4a e3
Extre+o O::49ente, ter+4na9o 8or 3a tra>es.a, en ;ar:a, ;a?o 3a +4ra9a 9e 7n 4+83a:a;3e ;arR7ero,
9e 7n PR.oQ SZo 9e 7n PBra=o 9e +arQ[S -ronter4=o, :7<a otra or433a era +4ster4osa+ente 3a 9e3
In-4erno, 8. 1E"B 8are:e Ja;er s49o re:orr49o 94ar4a+ente, en 3os 9os sent49os, 8or 3os :orte?os 9e
3os Pes8e:trosQ R7e >4enen a aterror4=ar < +a3tratar a 3os >4>os < son 9es87s 9e>7e3tos a s7
+ora9a 8or +e94o 9e exor:4s+os A8. 1GB.
Los +6s te+4;3es, se 9e:.a, 3os +6s en:arn4=a9os < a 3os R7e Ja;.a R7e ne7tra34=ar a to9o
tran:e eran, 8or 7na 8arte, aR7e33os a 3os R7e 3os a=ares 9e 3a ex4sten:4a Ja;.an 9e?a9o s4n
se873t7ra0 no 4ntro97:49os en s7 es8a:4o 9e-4n4t4>o, e 4n:a8a:es, 8or s7 esta9o, 9e 8enetrar en 3
8or s. +4s+os, >a,a;an, 87es, err6t4:os < ren:orosos, :o+o 3os sa3tea9ores, 8or 37,ares 9es4ertos <
s4n4estros, arro?6n9ose :o+o -4eras so;re :7a3R74era R7e t7>4era 3a 9es,ra:4a 9e 8onerse a s7
a3:an:e.
Otros -antas+as ta+;4n >en,at4>os < te+4;3es, aR7e33os R7e no Ja;.an re:4;49o o no re:4;.an
<a 9e s7s 9es:en94entes, 9esa8are:49os o R7e s4+83e+ente 3os Ja;.an o3>49a9o, 3os 8o;res
s7;s494os 9e ;e;49a < a34+ento ne:esar4os 8ara +antener s7 8o;re ex4sten:4a. P7es e3 9e;er 9e 3os
-a+434ares R7e se,7.an :on >49a era, ;a?o 3a res8onsa;4349a9 9e3 :a;e=a 9e -a+434a, o:78arse 9e 3o
R7e se 87e9e 33a+ar e3 culto de los di5untos2 7n 8o:o 9e a,7a, >ert49a 9e >e= en :7an9o so;re s7
t7+;a, :on a3,7nos restos 9e a34+entos <, a3 -4na3 9e :a9a +es, en e3 +o+ento en R7e 3a 37na
9esa8are:.a <, 9e a3,7na -or+a, +or.a, 7na :o+49a 9e -a+434a R7e se 33a+a;a /is&u Aen a:a94o ese
no+;re Ja:.a a37s45n a3 Pre8arto 9e :o+49aQB, a3 R7e 3os 8a9res 94-7ntos eran :on>49a9os
r4t7a3+ente.
S7:e9.a R7e se re+e+ora;a a 3os 94-7ntos, 8ero, or94nar4a+ente, s4n 4r +6s a336 9e 3a ter:era
,enera:45n0 3os anter4ores, ex:e8t7a9os 3os +6s 437stres, a8enas eran <a o;?eto 9e 7n re:7er9o
:o3e:t4>o < >a,o. En s7 ta:4t7rna ex4sten:4a a9or+e:49a, Ja;.an s49o a;sor;49os 8or e3 ,ran o3>49o
7n4>ersa3, 3a >er9a9era +7erte 9e 3os Jo+;res...
El 4edonismo
A 3o 3ar,o 9e 7na ta;3433a 9e +e94a9os 9e3 8r4+er +43en4o, 7n :o84sta SZo 7n 3etra9o[S
9es:ono:49o re-3e?5, sa:a9o 9e no se sa;e 95n9e, este 8anora+a 9e 3a >49a J7+ana, re97:49a 8or
Ea$ 9es87s 9e3 D437>4o, a 7na 97ra:45n :on>en4ente A88. 1O s.B0
R.$E En 3a :7arentena, es Ato9a>.aB a,ra9a;3eT
en 3a :4n:7entena, 3os 9.as se a:ortanT
en 3a sesentena, se es res8eta;3eT
a 3os setenta a@os, 8r5rro,a 9e 3a ex4sten:4aT
a 3os o:Jenta, es 3a >e?e=T < a 3os no>enta, ^3a 9e:re84t79_
AG7rne<H'734n, 1F*$, II, n.b $EE0$G s+:
Des87s 9e 3o :7a3, no R7e9a;a <a +6s R7e es8erar 3a +7erte0 :errar 8ara s4e+8re 3os o?os a 3a
37=, a3 +o>4+4ento, a 3a a3e,r.a, 8ara 8er9erse, a 8er8et749a9, en 3a no:Je s7;terr6nea, en e3 esta9o
9e so+;ra, ;orroso < e+;ota9o. ZNo Ja< aJ. +ot4>o 8ara :e9er a 7n :4erto 8es4+4s+o :on
res8e:to a 3a >49a 9e 3os Jo+;res[
Tanto +6s :7anto R7e 97rante esos a@os 9e+as4a9o r6849os, s4n e3 +enor 49ea3 P+ora3Q o
a3tr74sta A8. 1FOB, 7no se sa;.a as4,na9o ante to9o, 8or s7 8ro84a nat7ra3e=a < s7 8ro84o 9est4no, a3
tra;a?o 9e Pser>4:4o a 3os 94osesQ A88. 1G ss.B, 8ers8e:t4>a ;4en 8o:o ent7s4as+ante, 9es87s 9e
DE
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
to9o...
S4n 979a, esos Se@ores so;eranos no ten.an :on res8e:to a 3os Jo+;res +6s R7e 94s8os4:4ones
+6s ;4en ;en>o3as, :on ta3 9e R7e :a9a 7no :7+834era s7 9e;er 9e ;7en Pser>49orQ A8. 1*BT < se
8ensa;a R7e 4n:37so se 8o9.a :ontar :on s7 a<79a, a7nR7e se J7;4era -a3ta9o a e33o en a3,7na
+e949a < se J7;4era s49o :ast4,a9o A88. "O ss.B. Pero, 8o9erosos < -7era 9e3 a3:an:e J7+ano
:o+o se 3os 4+a,4na;a, to9o >er9a9ero trato :on 3os 94oses era 4n:on:e;4;3eT 3as Nn4:as re3a:4ones
4+a,4na;3es eran 3as 9e J7+439es 9o+st4:os :on se@ores a3t4>os < 94stantes, s4n otra sat4s-a::45n
R7e 3a 9e3 9e;er :7+8349o, 3o R7e n7n:a Ja extas4a9o a na94e. La :on94:45n J7+ana, 9es9e
:7a3R74er 3a9o R7e se 3a +4re, no ten.a, 87es, 8or s. +4s+a, na9a 9e exa3tante < R7e 9ese+;o:ara
94re:ta+ente en 3o R7e to9os 3os Jo+;res n7n:a Jan 9e?a9o 9e ;7s:ar0 3a -e34:49a9T no 3as
8eR7e@as a3e,r.as 9e 3as R7e 3a >49a no es n7n:a 9e+as4a9o a>ara, s4no 3a &e34:49a9, :on a3,7na
83en4t79. Y e3 s4ste+a re34,4oso no -a:434ta;a 3as :osas. Ca9a :7a3 se >e.a, 87es, o;34,a9o a ;7s:ar
3a s7<a, 9entro 9e s7s 8os4;4349a9es, a s7 8ro84o n4>e3, en 3as 8eR7e@as o ,ran9es a3e,r.as
4n+e94atas R7e 3e 8o9.a 8ro8or:4onar s7 >49a. Es 3o R7e 33a+a+os 4edonismo+ Y es e3 Je9on4s+o
3o R7e 8re:on4=a;a a G43,a+es 3a +4ster4osa ta;ernera, 9es87s 9e Ja;er3e re:or9a9o R7e s7
8erse:7:45n en:arn4=a9a 9e 7na 4na::es4;3e >49a s4n -4na3 no era s4no 7na R74+era0
III01 ZPor R7 >a,a;7n9ear as., G43,a+es[
La >49a s4n -4n R7e ;7s:as
^no 3a en:ontrar6s ?a+6s_
C7an9o 3os 94oses :rearon a 3os Jo+;res,
3es as4,naron 3a +7erte,
G reser>6n9ose 3a 4n+orta349a9 8ara e33os so3os.
TN, +6s ;4en, 33nate 3a 8an=a,
8er+ane:e a3e,re 9.a < no:Je,
Ja= -4esta to9os 3os 9.as,
9an=a < 94>4rtete 9.a < no:Je,
1E ata>.ate :on ro8as 34+84as,
36>ate, ;6@ate,
+4ra t4erna+ente a t7 8eR7e@o R7e te t4en9e 3a +ano
< Ja= -e34= a t7 +7?er, a8reta9a :ontra t4.
P7es sa es 3a Nn4:a 8ers8e:t4>a 9e 3os Jo+;res.
ABottro, 1FF, GO s.B
Y e3 1oema 9e?a enten9er ;astante ;4en R7e s7 Jroe Ja;.a sa:a9o, a3 -4n, esta 3e::45n 9e s7
-ra:aso0 a3 >o3>er a s7 :a84ta3, s53o Ja;3a 9e e33aT en otras 8a3a;ras, no 84ensa +6s R7e en s7s
9e;eres 9e re<, 9e 3os R7e tan 8o:o sat4s-e:Jo se sent.a a3 8r4n:484o < R7e en:ara aJora :on
>er9a9ero ent7s4as+o, a 8esar AZo a :a7sa[B 9e s7 -ra:aso.
En 3a ant4,7a Meso8ota+4a, en 3a +e949a en R7e 8o9e+os :o+8ren9er 3as +e94as 8a3a;ras, 3a
Nn4:a a+;4:45n 9e3 Jo+;re, Ja;49a :7enta 9e s7 esta9o < 9e 3a 49ea R7e 9e 3 9a;an s7s
re8resenta:4ones re34,4osas, no era :a+;4ar 9e >49a, s4no sa:ar3a a9e3ante :on x4to. Es
sor8ren9ente :5+o 3a no:45n 9e x4to est6 en e3 -on9o 9e to9os 3os es-7er=os R7e :onstata+os o
a94>4na+os en esas ,entes, :7an9o 84ensan en s7 :on97:ta.
To9o 7n ,nero 34terar4o 8art4:73ar, < +7< s4,n4-4:at4>o, :7<os test4+on4os +6s ant4,7os
-4,7ran <a entre 3a +6s >enera;3e :o3e::45n 34terar4a :ono:49a, 3a en:ontra9a en &6raHA;UHSa3k;lJ,
9ata;3e Ja:4a e3 *EE, 3o Ja:e e>49ente a tra>s 9e 3os n7+erosos -ra,+entos R7e nos Jan 33e,a9o,
8r4+ero < so;re to9o en s7+er4o, +6s tar9e en a:aH94o0 3os 6onsejos de un &adre a su 4ijo$ a3 R7e
R7er.a Pense@ar 3a >49aQ, trans+4t4n9o3e s7 8ro84a ex8er4en:4a < sa;497r.a.
D1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
1F No te Ja,as -4a9or 9e na94e, ten9r.a as:en94ente so;re t4.
No +ero9ees 8or 9on9e 3as ,entes se 8e3ean, se te to+ar.a
8or test4,o.
"G No :o+etas Jo+4:494o, ser.a s74:49arte :on e3 Ja:Ja.
G$ No te a:7estes :on t7 s4r>4ente, e33a te 33a+ar.a P:ana33aQ.
"D Casa9o, no Ja;3es a so3as :on otra +7?er, aten:45n a 3a
:a37+n4a.
1GD No >a873ees a3 J4?o 9e 7n :a+8es4no, ste 8o9r.a estro8ear
t7s :ana3es 9e r4e,o.
I10$ S53o e3 a+or +ant4ene a 3a -a+434a, e3 o94o 3a 9estr7<e.
AA3ster, 1FO$, "$ s.B
O No to+es 8or es8osa a 7na 8rost4t7ta, 9e P+ar49osQ 4nn7+era;3esT
n4 a 7na J4er5973a, reser>a9a a 7n 94osT n4 a 7na
:ortesana, R7e no 9e?a 9e a:ostarse :on otrosT en 3a
9es,ra:4a, no te a8o<ar.anT en e3 :on-34:to, se ;7r3ar.an 9e t4.
E33as 4,noran e3 res8eto < 3a s7+4s45n.
1"G Ca9a 9.a, r4n9e Jo+ena?e a t7 94os0 o;3a:4ones... o-ren9as...
ora:4ones0 s4 3as rea34=as :ot494ana+ente, ten9r6s entra9as
9e ;4enes <, sosten49o 8or 3, 8ros8erar6s s4n :esar.
P7es re>eren:4ar a 3os 94oses en,en9ra s7 -a>or...
ALa+;ert, 1F*E, 1E s.0O s+8 1E$ s+2GD* s+:
To9os esos P:onse?osQ :o+8onen 7na -or+a 9e PC594,o 9e ;7ena :on97:taQ, :7<a
o;ser>a:45n, se re84te < s7;ra<a :a9a >e=, 9e;.a ase,7rar e3 3=ito$ e3 ;7en res73ta9o 9e :a9a
as7nto, <, 8or :ons4,74ente, e3 x4to 9e 3a >49a entera, s4e+8re :on 7n 8o:o 9e s7erte Aen a:a94o,
Ptener s7erteQ se 9e:.a0 Ptener 7n 94osQ 8ara s.B. Ta+;4n 3a re34,45n < s7s o;34,a:4ones, :o+o se
>e, eran ex83ota;3es en e3 +4s+o sent49o0 no re:3a+a;an 9e 3os Jo+;res s4no R7e rea34=aran,
+e94ante s7 tra;a?o, e3 Pser>4:4oQ a 3os 94oses, < 9e e33o se :on:37.a, aR7., R7e ta3 ser>4:4o ser.a no
retr4;749o, 8ero e>ent7a3+ente re:o+8ensa9o 8or e3 -a>or 94>4no.
'e aJ., 94r.a+os nosotros, a3 +enos se,Nn n7estra >4s45n 9e 3as :osas, 7n 49ea3 :o+Nn,
;astante a ras 9e s7e3o, P9e :o+er:4anteQ0 4,nora;a no so3a+ente e3 Jero.s+o, s4no a8arente+ente
to9a tentat4>a 9e >4>4r 7n 8o:o 8or en:4+a 9e s.. Co+8ren9e+os s4n e+;ar,o R7e Ja<a 8o949o
33enar e3 Jor4=onte 9e 3os ant4,7os +eso8ota+4os < :o+7n4:ar3es 7na :4erta sa;497r.a, R74=6s so;re
to9o 7na :4erta 8r79en:4a < :4r:7ns8e::45n, 4n94s8ensa;3es 8ara e3 Je9on4s+o < e3 Px4toQ.
EL COMPORTAMIENTO RELIGIOSO
D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
EL 69L"O "EO6AN",>6O
La +et6-ora -7n9a+enta3 R7e 4ns84ra;a to9as 3as re8resenta:4ones 9e 3os 94oses A8. 11OB or9ena;a
ta+;4n, en ;7ena 35,4:a, to9a 3a :on97:ta re34,4osa 9e s7s -4e3es0 stos, ten4n9o3os 8or s7s
so;eranos, 9e;.an tratar3es en :onse:7en:4aT a 3a +e949a, se ent4en9e, 9e s7 :ar6:ter s7;34+e < s7
8re8oten:4a. ZNo esta;an :on>en:49os 3os Jo+;res 9e Ja;er s49o 49ea9os < :rea9os :on e3 so3o -4n
9e ase,7rar a s7s 97e@os, 8or s7 4n97str4a, s7 tra;a?o, s7 so34:4t79, 7na >49a o873enta < 9es:749a9a,
8ara 9e?ar3es >a:ar, en to9a 34;erta9, 9e94:a9os a3 so3o ,o;4erno 9e3 +7n9o < 9e s7s Ja;4tantes A8.
1FB[
En Meso8ota+4a, e3 :73to, 3a -7n:45n Pa:t4>aQ 9e 3a re34,45n, se 49ent4-4:a;a, 87es, :on e3
Pser>4:4o a 3os 94osesQ, :on s7 P:onser>a:45nQ. Se trata;a s4+83e+ente 9e 8ro8or:4onar3es S
:o+o 3os sN;94tos a3 re<S Pa34+ento < :o;4?oQ0 a sa;er, en :ant49a9 < en :a349a9, to9os 3os ;4enes
9e :ons7+o < 9e 7so, 9e ne:es49a9 < 9e 37?o, :on e3 ;r433o, e3 -asto < 3a +7n4-4:en:4a 94,nas 9e s7
+a?esta9, 8ara :o3+ar to9as 3as ne:es49a9es < 9eseos R7e 3es 8resta;a e3 antro8o+or-4s+o.
Pero e3 re< era ta+;4n to9o8o9eroso en e3 8a.s, < s7s sN;94tos 9e8en9.an entera+ente 9e 3,
se@or no s53o 9e s7 >49a < 9e s7 +7erte, s4no 9e s7 tranR74349a9 < s7 -e34:49a9, < :on 8o9er 8ara
re97:4r3es a na9a, 8ero ta+;4n 8ara :o3+ar3es 9e ;4enes :on ta3 9e R7e se 3e :on+o>4era 3o
;astante +e94ante o-ren9as, 8o+8as < sN834:as. I,7a3+ente se Ja;.an 8re8ara9o, a 3a aten:45n 9e
3os 94oses, to9a 7na ser4e 9e r4tos, ora3es < +an7a3es, ;7en nN+ero 9e e33os Jere9a9os 9e 3a
ant4,7a P+a,4aQ A88. 1$ ss.B, < 9est4na9os a o;tener 9e 3os 94oses :7an9o +enos 3a s78res45n 9e
3as 9es94:Jas < 3as 8enas 9e 3os Jo+;res A88. ss.BH 'a;.a aJ. otro as8e:to 9e3 :73to0
antro8o:ntr4:o, < R7e <o 33a+o Psa:ra+enta3Q, en ra=5n 9e 3a 8resenta:45n 8art4:73ar 9e s7s
o8era:4ones A88. 1FD ss.B. Para ser :3aro < s7-4:4ente+ente :o+83eto, Ja;r6 R7e tratar a8arte ese
9o;3e as8e:to 9e3 :o+8orta+4ento re34,4oso.
E3 o;?eto 9e3 :73to teo:ntr4:o, 8ara :o+en=ar 8or 3, era, se,Nn 3a 8ro84a ra=5n 9e ser < 3a
P>o:a:45nQ 9e 3os Jo+;res, 8ro8or:4onar a 3os 94oses to9os 3os ;4enes < Jonores 9esea;3es.
Los tem&los
Y, en 8r4+er 37,ar, Pe3 :o;4?oQ0 3as :asas. No s53o 8ara a3;er,ar3os, s4no 8ara a4s3ar3os en 8a= <
8er+4t4r3es 33e>ar, se8ara9os < entre e33os, 7na ex4sten:4a tranR743a < re-4na9a, en 7n 37,ar so3e+ne
< +a,n.-4:o, 9on9e s7s sN;94tos 8794eran sa;er3es, en:ontrar3es, a9+4rar3es, o:78arse 9e e33os e
4+83orar s7 a<79a ;en>o3a, s4e+8re :o+o 3os so;eranos en s7 8a3a:4o. S4 este 8a3a:4o 33e>a;a, en
s7+er4o, e3 no+;re 9e PGran :asaQ AH,a3, a:a94=a9o en e/allu:$ e3 sant7ar4o se 33a+a;a
s4+83e+ente PCasaQ A, < en a:a94o btu:2 P3a CasaQ 8or antono+as4a Snosotros tra97:4+os
s4+83e+ente PTe+83oQS, 9e-4n49a 8or e3 no+;re 9e s7 9e94:atar4o0 PTe+83o 9e ta3 94osQ.
Ca9a te+83o esta;a :onsa,ra9o a 7na 94>4n49a9, 9e 3a R7e era, :o+o e3 8a3a:4o 8ara e3 re<, 3a
>er9a9era +ora9a 7subtu:$ so;re 7n 83ano ,enera3 :as4 :onstante, 9esarro33a9o a tra>s 9e 3as
e9a9es a 8art4r 9e 3a s4+83e >4>4en9a0 en e3 :entro, 7n 8at4o :entra3, a3re9e9or 9e3 :7a3 se e3e>a;an
3os Pa8arta+entosQ 8art4:73ares, reser>a9os a s7 t4t73ar < a 3os R7e 3e ro9ea;an, 8ara s7 >49a
8ersona3, -a+434ar < o-4:4a3T no s53o 3a 84e=a :entra3 9e res49en:4a, s4no 3as sa3as 9e3 a8arato, 9e 3a
Asa+;3ea < e3 Conse?o, < 3as ne:esar4as 8ara to9o e3 :ere+on4a3 R7e ex4,.an 3a et4R7eta < e3 r4t7a3,
a9e+6s, :3aro est6, 9e to9as 3as 4nsta3a:4ones < :onstr7::4ones ne:esar4as 8ara e3 +anten4+4ento
9e3 8ersona3.
/ste es e3 :aso, nat7ra3+ente, 9e 3os Pte+83os +a<oresQ, atr4;749os a 3os 94oses +6s ,ran9es, a
3os 8atronos 9e 3as :479a9es 8r4n:48a3es, <, s4n,73ar+ente, 9e 3as :a84ta3es, 8o3.t4:as < re34,4osas,
:o+o 3os -a+osos sant7ar4os 9e Enlil en N4887r, 9e En/iNEa en Er497, 9e Anu e >nanna en Ur7Y,
D"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9e Assur en 3a :479a9 9e3 +4s+o no+;re, en N4+r79, en N.n4>e, < 9e (ardu/ en Ba;43on4a...
A8arte 9e3 resto 9e3 a,3o+era9o, :o+o 7n ;arr4o sa,ra9o AP3a :479a9 9e 3os 94osesQ, se 3e
33a+a;aB, :e@49o 8or a3tas < +a:4=as +7ra33as, :a9a 7no 9e 3os :7a3es re7n.a as. :ant49a9 9e
e94-4:4os, 9e 94>erso ta+a@o < estr7:t7ra. Pero 3os Ja;.a 4,7a3+ente en to9o e3 8a.s, en :a9a
:479a9, >433a, 4n:37so a39ea, 9e +enor 4+8ortan:4a < 9e -or+as 94>ersas, < se 3os 94st4n,7.a 8or
9eno+4na:4ones es8e:.-4:as0 &ara//u$ &a&W4u$ aNesirtu$ /issu$ /um-mu$ et:., as. :o+o otras, :7<o
s4,n4-4:a9o exa:to, R7e 9e;45 9e >ar4ar < 9es83a=arse :on e3 t4e+8o < e3 es8a:4o, rara >e= tene+os.
Los 37,ares 9e :73to +6s s4+83es +7< ;4en 8o9.an tener 7na o 9os 9e ta3es sa3as.
La +6s es8e:ta:73ar 9e esas P+ora9as 9e 3os 94osesQ, 8resente en to9a a,3o+era:45n
4+8ortante, a >e:es 4n:37so :on +6s 9e 7n e?e+83ar, < 34n9an9o, a3 n4>e3 9e3 s7e3o, :on e3 sant7ar4o
8ro84a+ente 94:Jo, era 3a 'iqqurratu AR7e s4+834-4:a+os en 'iggurrat:$ 34tera3+ente, en a:a94o, P3a
8ro+4nenteQ, 9e;49o a s7 -or+a0 7na torre R7e 8o9.a tener 9e tres a s4ete 84sos o n4>e3es, 7n49os
8or 7na es:a3era o 7na ra+8a, :a9a >e= +6s estre:Jas a +e949a R7e se as:en9.aT s7 a3t7ra era
or94nar4a+ente 9e 7nos tre4nta +etrosT 8ero 3a +6s 4+8onente, 3a 9e3 te+83o 9e (ardu/ en
Ba;43on4a A4n+orta34=a9a en 3a B4;34a, G3nesis 11, :on 3a 9eno+4na:45n 9e PTorre 9e Ba;e3QB
33e,a;a Jasta 3os no>enta +etrosT tene+os 3as :otas < 3a 9es:r48:45n en 7na ta;3433a 4nta:ta 9e3
8r4+er +43en4o. Los or.,enes < 3a ra=5n 9e este e94-4:4o :ara:ter.st4:o, 4n:37so s7 -4na349a9 < s7
7so, son 8ara nosotros +4ster4osos0 Zres8on9.a a 7n +o9e3o re34,4oso 94-erente[, Z:763[, Zo ;4en
97834:a;a, < 9e R7 +o9o, e3 sant7ar4o 8ro84a+ente 94:Jo, R7e se exten9.a a s7s 84es[ Es 8o:o
8ro;a;3e. ZY R7 s7:e9.a en 3a :a8433a R7e Ja;.a en s7 8arte +6s a3ta A8. 1OO
1G
B, 7t434=a;3e en to9o
:aso 8or 3os astr53o,os < astr5no+os 8ara s7s o;ser>a:4ones A8ero s4n ser sa e>49ente+ente s7
ra=5n 9e serB, < 9e 3a R7e 3os arR7e53o,os ?a+6s Jan en:ontra9o >est4,4os, s4n 979a 9esa8are:49os
Ja:e t4e+8o[ &7e s53o a 8art4r 9e3 ter:er +43en4o :7an9o >e+os 9esarro33arse en e3 8a.s esas
'iggurrat en s7 -or+a tra94:4ona3, 8ero 4,nora+os 9e 95n9e Ja;r.a >en49o esa +o9a
"
.
Anter4or+ente, a8enas :ono:e+os 9e e33as a3,7nos ;osR7e?os0 sant7ar4os 34,era+ente e3e>a9os
so;re terra=as. ZA R7 ra=5n o;e9e:.an[, ZR7er.an a:er:arse a3 C4e3o[, Z8reten9.an a:er:ar e3 C4e3o
a 3a T4erra[
E3 :entro 9e 4nters 9e3 te+83o 8ro84a+ente 94:Jo, es 9e:4r, 9e3 sant7ar4o, a3 84e 9e 3a
'iggurrat$ :7an9o 3a Ja;.a, era 3o R7e nosotros 33a+a+os 3a :e34a, 94,a+os, en 3en,7a?e ;.;34:o, e3
Psanto 9e 3os santosQ0 3a >er9a9era res49en:4a sa,ra9a 9e 3a 94>4n49a9 a 3a R7e e3 te+83o se
9e94:a;a. S7 P8resen:4a rea3Q a33. se en:ontra;a ase,7ra9a A88. DF s., 1E1 s.B 8or s7 4+a,en o,
+e?or, s7 a8re:4a9a estat7a 9e :73to. A8arente+ente a4s3a9a en e3 :entro 9e 3a sa3a a7,7sta, o en 3a
8arte 9e3antera 9e 7no 9e s7s 3a9os, < a >e:es o:73ta 9etr6s 9e 7na :ort4na A8. 1DDB, 8o9.a estar
a:o+8a@a9a, so;re 8e9esta3es a8arte, o en 8eanas a 3o 3ar,o 9e 3os +7ros, 8or 3as 4+6,enes <
estat7as 9e 3os +4e+;ros 9e s7 -a+434a o s7 entorno so;renat7ra3. Una 3ar,a P34t7r,4aQ exor:4sta,
t4t73a9a sur&u A8. OB, s78on.a, a3 8are:er, a3re9e9or 9e (ardu/ en s7 te+83o 9e Ba;43on4a, 7n
:entenar 9e e33as, en 9o:e ,r78os, :on 7na -or+a < 7nos :r4ter4os 9e a,r78a:45n R7e no est6n
:3aros 8ara nosotros ABottro, 1FDG, 1D"B. Ta+;4n en s7 :aso, +7< 8ro;a;3e+ente, 3as 4+6,enes,
estat7as o estat7433as ase,7ra;an 3a P8resen:4a rea3Q. M6s a9e3ante se 8o9r6 3eer A88. 1FF s.B 7n
9o:7+ento en e3 R7e 7na +7?er, 9es87s 9e 7n s7e@o, se sent.a :o+83eta+ente an,7st4a9a 8or
Ja;er >4sto :o+83eta+ente >a:.a 3a :e34a 9e3 te+83o, s4n s7 estat7a 8r4n:48a3 n4 3as R7e 3a
a:o+8a@a;an, R7e 3os 94oses 8or tanto 9e;.an 9e Ja;er a;an9ona9o0 -7nesto 8resa,4oT < en 7n
se,7n9o s7e@o 8oster4or 3a +4s+a +7?er o.a :5+o se 3es 33a+a;a 8ara R7e >o3>4eran a s7 s4t4o...
A[B
274=6s, es8e:4a3+ente en 3as 8o:as +6s ant4,7as, 8or s7 4+8ortan:4a e:on5+4:a < 8o3.t4:a no
+enos R7e 8or s7 8ersona3 :7a34-4:a9o A8. 1$OB, 3os te+83os 9ese+8e@aron s4e+8re en e3 8a.s 7n
8a8e3 :ons49era;3e, s4n Ja;3ar 9e s7 es83en9or sa,ra9o R7e 3es >en.a 9a9o 8or s7s o:78antes
so;renat7ra3es. Era :o+o s4 estos N3t4+os, 8or s7 P8resen:4aQ, 3es J7;4eran :o+7n4:a9o a3,o 9e s7
"
. E3 eR74>a3ente s7+er4o 9e esta 8a3a;ra, )-nir$ no se en:7entra a +en79oT 3a 'iggu-rrat ser.a 8or
tanto 8oster4or a 3a 8o:a 9e 3a 4n-37en:4a s7+er4a.
D$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Pn7+4nos49a9Q 8ro84a, 9e ese Pres83an9or so;renat7ra3Q 7melammu:$ R7e re>e3a;a 3a 94>4n49a9.
Nos R7e9a, atest4,7a9a 8or >e= 8r4+era antes 9e 3a +4ta9 9e3 ter:er +43en4o, 7na :o3e::45n 9e
J4+nos ,3or4-4:a9ores, 8or 3os R7e se :e3e;ra;a Aen s7+er4oB a 3os +4s+os te+83os, as. :o+o,
a7nR7e 4n94re:ta+ente, a 3as 94>4n49a9es en 8ersona R7e 3os Ja;4ta;an. 'e aR7. a3,Nn 3.neas
9e94:a9as a3 ,ran sant7ar4o 9e >nanna$ en Ur7Y0
1FF ^OJ +ara>433oso -r7to +a97ro < a 87nto_
^Sant7ar4o >en49o 9e3 C4e3o,
e94-4:a9o 8ara re,4r e3 8a.s_
Eanna$ +ora9a s4ete >e:es 8o9erosa,
97rante 3a no:Je, s4ete >e:es ;r433ante...
EO La Gran Re4na 9e3 C4e3o < 9e 3a T4erra,
>nanna$ t7 So;erana,
Ja o:78a9o s7 37,ar ;a?o t7 9ose3...
AS?o;er,, 1F*F, F, n.b 1*B
Esta :e3e;r49a9 9e 3os te+83os, < s7 4+8ortan:4a en 3a >49a 9e3 8a.s, Ja;.a s49o :a7sa 9e R7e se
3es :on-4r4eran S:o+o 8ara 8erson4-4:ar3osS Pno+;resQ s4,n4-4:at4>os e 4,7a3+ente sa,ra9os,
8or 3os R7e eran :ono:49os < :4ta9os. To9os est6n en s7+er4o S3a :ost7+;re es 8or tanto ant4,7a
S < :o+4en=an 8or s7 tr+4no ,enr4:o0 E0 PTe+83o...Q, EHanna0 PTe+83o 9e3 C4e3oQ AP9e AnT$
e3 94os 9e3 C4e3oB, en Ur7YT EHY7r0 PTe+83oH+ontanaQ, 9e94:a9o a Enlil$ en N4887rT EHsa,H.30
PTe+83o 9e3 84n6:73o 8ro+4nenteQ, R7e 9es4,na;a a3 +6s ,ran9e < -a+oso 9e to9os, e3 9e
(ardu/$ en Ba;43on4a. Las Ptorres 9e 84sosQ, ta+;4n sa,ra9as, Ja;.an re:4;49o 4,7a3+ente esas
9eno+4na:4onesT 8or e?e+83o, 3a 9e3 EHsa,H.3, R7e a:a;a+os 9e :4tar, era :a34-4:a9a :o+o EH
te+enHanHY40 PTe+83o so8orte 9e3 7n4>ersoQ... Se :7enta en tota3 7n +433ar 9e esos Pt.t73osQ, 3o
R7e 94:e +7:Jo so;re 3a +73t4834:a:45n, en e3 trans:7rso 9e3 t4e+8o, 9e 3os e94-4:4os sa,ra9os en e3
8a.s, no +enos R7e so;re s7 8a8e3 < s7 37,ar en s7 >4s45n re34,4osa 9e 3os 94oses < 9e3 +7n9o.
Era 7na 9e 3as o;34,a:4ones +6s e+4nentes < +6s a8re+4antes 9e3 +onar:a, e?er:4en9o s7
-7n:45n 8ro84a, e3 >e3ar ante to9o 8or e3 ;7en esta9o 9e 3os te+83os0 er4,4r3os, re:onstr74r3os <
enr4R7e:er3os se,Nn s7 9eseo, < a:on94:4onar3os -ast7osa+ente. Lo R7e as. Ja:.a e3 +onar:a,
84a9osa+ente, 4;a 94re:ta+ente a 3os So;eranos 9e3 +7n9o, < 3os J7+anos, :on e3 re< a 3a :a;e=a,
rea34=a;an 9e esta +anera s7 >o:a:45n nat7ra3 9e P8ro>ee9oresQ 9e 3os 94oses. Los re<es se ,3or4H
-4:a;an, es8e:4a3+ente en s7s 4ns:r48:4ones 9e94:ator4as < :on+e+orat4>as, 9e s7 :e3o en 3a
+ater4a, to+an9o -re:7ente+ente 3os t.t73os 9e P:onser>a9oresQ < Pser>49oresQ 9e 3os sant7ar4os.
As. Is+eHDaH,an, re< 9e Is4n entre 1FG" < 1F"G0
1 ASo< <oB, Is+eHDa,an,
e3 :onser>a9or A9e3 te+83oB 9e N4887r,
e3 sostn A9e3 te+83oB 9e Ur,
G e3 res8onsa;3e 8er8et7o A9e3 te+83oB 9e Er497,
e3 8ont.-4:e A9e3 te+83oB 9e Ur7Y,
e3 re< 8o9eroso, e3 re< 9e Is4n...
ASo33;er,erH\788er, 1FO1, 1O$0I1AA$;B
Ya res7+49o anter4or+ente A88. 1OG s.B, 7n +4to, en a:a94o, 9e3 R7e 3a >ers45n R7e 8osee+os
est6 -e:Ja9a a 8r4n:484os 9e3 8r4+er +43en4o, tra97:e 9e -or+a 4n+e?ora;3e 3a e3e>a9a 49ea R7e en
e3 8a.s se ten.a 9e3 te+83o, :ons49er6n9o3o :o+o 3a 8arte esen:4a3 < 8r4+era 9e3 7n4>erso, 3a
rea349a9 +6s a3ta < +6s 4n94s8ensa;3e 8ara s7 ;7ena +ar:Ja, :7<a 4nst4t7:45n Ja;.a s49o 8re>4sta <
R7er49a, se 8ensa;a, 8or 3os Crea9ores en 8ersona, 9es9e e3 or4,en 9e 3as :osas. Se >e aJ.
8er-e:ta+ente Jasta R7 87nto 3os te+83os 8o3ar4=a;an to9a 3a a:t4>49a9 9e3 8a.s0 9e :onstr7::45n,
DG
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9e orna+enta:45n < 9e e?e:7:45n 9e3 Pser>4:4o a 3os 94osesQ. Y 3os 4nn7+era;3es Ja33a=,os 9e 3os
arR7e53o,os R7e, 9es9e Ja:e :4ento :4n:7enta a@os, ex:a>an ese >4e?o s7;s7e3o Jan 9a9o 8r7e;as
s7-4:4entes 9e 3os 4nter+4na;3es < ,ran9es es-7er=os 9e aR7e3 ant4,7o 8a.s 8ara 8ro8or:4onar a s7s
Se@ores < D7e@os res49en:4as +a,n.-4:as 97rante to9o e3 :7rso 9e:re:4ente 9e s7 3ar,a J4stor4a.
27e9a a3 +enos 7na 8re,7nta0 Zen R7 +e949a esos e94-4:4os sa,ra9os eran a::es4;3es, < a
R74n[ 'a< 8os4;4349a9es 9e R7e, or94nar4a+ente Sa3 +enos 8or ra=ones 8r6:t4:as < 9e
or,an4=a:45nS, no se a9+4t4era +6s -6:43+ente a3 8N;34:o R7e en e3 8a3a:4o 9e 3os re<es. S4n
e+;ar,o, a3 -4na3 9e3 :3e;re P8oe+aQ t4t73a9o Ludlul A8. 1DB, se nos 9es:r4;e a3 8a:4ente,
34;era9o 8or (ardu/ 9e s7s +a3es < 9e>7e3to a 3a -e34:49a9, +4entras 9ea+;73a, :o+o en 7na
84a9osa 8ere,r4na:45n 9e ,rat4t79, atra>esan9o 7n 85rt4:o tras otro AJa< tre:e en tota3B, 8or e3 ,ran
Esagil 9e s7 34;era9or, rea34=an9o a33., a3 +4s+o t4e+8o, 94>ersos a:tos 9e>otos < +an4-4esta+ente
r4t7a3es, en e3 :7rso 9e 3os :7a3es re:4;e 9e s7 94os -a>ores a8ro84a9os0
OF En 3a P7erta 9e 3a A;7n9an:4a, 3a a;7n9an:4a +e -7e 9e>7e3taT
En 3a P7erta 9e3 Gen4o Prote:tor, >o3>45 a +. +4 ,en4o
8rote:torT
En 3a P7erta 9e3 B4enestar, >o3>. a 9e,7star e3 ;4enestarT
En 3a P7erta 9e 3a 149a, re:4;. 9e n7e>o 3a >49a...
ALa+;ert, 1F*E, *E0OF s.B
Los te+83os, a3 +enos a3,7nas 9e s7s 84e=as, eran, 87es, ;astante -re:7enta9os 8or e3 :o+Nn
9e 3os P-4e3esQ, 34;res 9e 4r a33. a :7+834r :on s7s 9e>o:4ones.
&a3tos 9e 7n eR74>a3ente 4n9.,ena tan Pex8res4>oQ, :4tare+os a3 +enos aR7. a3,7nas 8a3a;ras
9e 7n a85:r4-o ;.;34:o t4t73a9o 6arta de Jeremas$ 9e ,nero 8arent4:o < 9e>oto, R7e R7er.a
r494:734=ar a 3os 94oses 9e Ba;43on4a en 8ro>e:Jo 9e3 PNn4:o < >er9a9ero 94osQ 9e 3a B4;34a, 8ero
R7e, +6s a336 9e 3as ;7r3as a:er;as < 3as a:t4t79es 9es8e:t4>as 9e3 a7tor, 87e9e trans+4t4rnos a3,o
9e3 es8e:t6:73o < 3os sent4+4entos R7e 8o9.a 9es8ertar 3a >4s4ta 9e 7n te+83o en Ba;43on4a0
O S7s .9o3os est6n :Ja8a9os 9e oro < 9e 83ata, 8ero no son +6s
R7e en,a@os, < est6n +79os...
1E Esos 94oses 9e 83ata, oro < +a9era, son :7;4ertos :on >est497ras
8or 3os sa:er9otesT 8ero 8ese a s7s te3as 9e 8Nr87ra, no 87e9en 9e-en9erse
9e 3a Jerr7+;re < 3os ,7sanos. De;49o a3 8o3>o R7e se a+ontona so;re
e33os, se 3es 9e;e 9ese+8o3>ar e3 rostro... ^No_ ^/sos no son 94oses_
^No 3es te+64s_...
1* S7s o?os est6n :7;4ertos 8or e3 8o3>o 3e>anta9o 8or 3os >4s4tantes.
Se 3es a37+;ra :on +7:Jas 36+8aras, 8ero no 87e9en >er n4 7na
so3a 9e e33as. Se 94:e R7e s7 4nter4or a` s7 Pa3+aQ 9e +a9era, 8. FEc
est6 :ar:o+49o 8or 3os ,7sanos, R7e sa3en 9e 3a t4erra < 3os 9e>oran,
a e33os < a s7s >est497ras.
E ^N4 s4R74era son :ons:4entes 9e R7e s7 rostro est6 ne,ro 9e3 J7+o_
Por en:4+a 9e s7 :7er8o < s7 :a;e=a re>o3otean +7r:43a,os,
,o3on9r4nas < otros >o36t43es. 'a< 4n:37so ,atos...
ACJar3es, 1F1", *EE s+2V s.B
Los ministros del culto
M6s 4n+e94ata+ente en:ar,a9os, en no+;re 9e to9os, 9e Pser>4rQ a 3os 94oses en s7s te+83os, 3os
+4n4stros 9e3 :73to -or+a;an, :o+o e3 8ersona3 9e3 re< en s7 8a3a:4o, to9a 7na :ate,or.a so:4a3,
94-.:43+ente 4+a,4na;3e 8or nosotros, 87es esta+os +7< 3e?os 9e esa rea349a9, so;re to9o en e3
6+;4to re34,4oso, < 3a +anera 9e :on:e;4r a n7estro P:3eroQ nos 9e-or+a 3a >4s45n.
D*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
En 8r4+er 37,ar, a7nR7e 3os sa:er9otes 9e a3to ran,o, a3 +enos, eran entron4=a9os
re,73ar+ente en s7 8ro-es45n Sa +en79o Jere9a9a 9e3 8a9re, o not4-4:a9a 8or a94>4na:45n
o;e9e:4en9o a a3,7na >o37nta9 9e Arr4;aS 8or a3,Nn r4to 9e 8aso o :ere+on4a 9e :onsa,ra:45n a
3os 8ersona?es so;renat7ra3es :on 3os R7e 4;an a tratar S8resenta:45n 9e s7s 4+6,enes, 7n:45n,
87r4-4:a:45n 9e3 4nteresa9o...S, no eran sas +6s R7e -or+a349a9es 4ntro97:tor4as, s4n 4+8a:to
o;34,a9o en 3a 8ersona < en 3a >49a, en e3 es8.r4t7 < en e3 :ora=5n, 9e 3os :an949atos o 9e 3os otros.
Lo R7e nos :a+;4a n7estra >4s45n, en a3,7na +e949a onto35,4:a, 9e 3os Psa:er9otesQ
trans-or+a9os 4nter4or+ente, 8ensa+os nosotros, 8or s7 sa:er9o:4o. No s53o, :o+o >ere+os, e3
sa:er9o:4o se :on-er.a ta+;4n a 3as +7?eres, R7e 8o9.an o:78ar 4n:37so 7n 37,ar 9e 4+8ortan:4a
A88. 1$F s.B, s4no R7e 3os +4e+;ros 9e3 :3ero se :asa;an, nor+a3+ente, < 33e>a;an 3a >49a 9e to9o
e3 +7n9o Aa7nR7e 3a +atern49a9 esta;a 8roJ4;49a a a3,7nas sa:er9ot4sas 9e a3to ran,o, reser>a9as,
9e a3,7na +anera, s53o a 3os 94osesB. S7 o-4:4o esta;a, 87es, +7< 3e?os 9e :7;r4r to9a s7 ex4sten:4a0
:o+o to9as 3as ,entes R7e t4enen 7n o-4:4o, e?er:.an 7na 8ro-es45n, n4 +6s n4 +enos. &7era 9e s7s
-7n:4ones :ere+on4a3es, na9a 3es 94-eren:4a;a >er9a9era+ente 9e3 :o+Nn 9e 3os +orta3es, sa3>o,
en a3,7nos :asos a3 +enos, 7na 9eter+4na9a -or+a 9e arre,3arse e3 8e3o, 7n :4erto to:a9o, 7na
>est4+enta :on:reta..., ras,os R7e no 3es esta;an 8or 3o 9e+6s >er9a9era+ente reser>a9os < R7e
Nn4:a+ente 8on.an 9e +an4-4esto 7na o;34,a:45n.
En s7 esta9o a:t7a3, n7estra 9o:7+enta:45n, 8ese a ser ,enerosa en a8ar4en:4a, a8enas 8er+4te
er4,4r 7n :7a9ro ,enera3 9e ese :3ero R7e res8on9a a to9as 3as 8re,7ntas, tanto +6s :7anto R7e +6s
9e 7no 9e s7s +4e+;ros, a9e+6s 9e tener s7 o-4:4o 8ro84a+ente :ere+on4a3 < Psa,ra9oQ,
8art4:48a;a 4,7a3+ente en s7 te+83o 9e 3as res8onsa;4349a9es a9+4n4strat4>as, -6:43+ente
9es;or9antes. S4n 979a, en ese 8a.s, e3 :onser>a97r4s+o re34,4oso SR7e en:ontrare+os +6s 9e
7na >e=, en 8art4:73ar en 3a 34t7r,4a, 8. 1GGS nos a7tor4=a, &ositis &onendis$ a tras8oner +6s o
+enos, en e3 37,ar o en e3 t4e+8o, 3o R7e a8ren9e+os 9e 7n 4n94>497o, 9e 7n sant7ar4o o 9e 7na
:ere+on4a, ten4en9o en :7enta nat7ra3+ente 3a e>o37:45n < >ar4a:45n o;34,a9a 9e 3as :osas. Pero s4
;4en 3os es:r4;as 9e3 8a.s nos 9e?aron sa;4as no+en:3at7ras en 3as R7e -4,7ran en s7 37,ar 3os
8ro-es4ona3es 9e3 :3ero, 3os o-4:4os < o;34,a:4ones es8e:.-4:os R7e res8on9.an a esos no+;res Sa
+en79o os:7rosS no se nos ex834:an en n4n,7na 8arte, s4 no es 8or e3 9eta33e 9e a3,7nos r4t7a3es,
3o R7e nos 9a 9e e33os 7na 49ea >a,a o 8o:o :oJerente. ZTen.an e33os, R7e no :ono:.an n4n,Nn
tr+4no ,enr4:o, s7+er4o o a:a94o, 8ara 9es4,nar :o+o ta3 a3 P:3eroQ, 7na 49ea +e?or[ En
:a+;4o, 3os +4s+os r4t7a3es 9es:r4;en es:r7873osa+ente e3 8a8e3 9e 7no 7 otro o-4:4ante en e3
:7rso 9e 7na :ere+on4a, 3o R7e nos a:3ara +6s s7s ,estos R7e s7 -7n:45n0
11 ... E3 sa:er9oteHYa3U, 9e 84e, entonar6 enton:es e3 J4+no
8re>4sto... Des87s, otro /al :antar6 3a en9e:JaHersemma$
1 a3 son 9e3 t.+;a3o... Des87s 9e 3o :7a3, 7n sa:er9oteHsan,U,
ante a3a estat7a 9ec 3a 94osa >star$ >erter6 9e s7 co&a-sW4u
7na 34;a:45n 9e a,7aT < 7n sa:er9oteH8osls7 Jar6 3o +4s+o
-rente a 3a 4ns:r48:45n a+ar:a9a en 3a :4ta9a estat7acT otro
a s7 9ere:Ja, < otro a s7 4=R74er9a...
7,e0ue d@Ass%riologie "G, 1F"D, 1101 s.B
Pero sos son ,estos 94s8ersos < :o+7nes, < ser4a atre>49o 8reten9er sa:ar 9e e33os 7na >4s45n
9e :on?7nto 9e 3os 8a8e3es as4,na9os a3 /al$ a3 sang$ al &assu$ % a 3os otros. A9e+6s, es +6s
4nte34,ente, -a3tos :o+o esta+os 9e eR74>a3entes, 9e?ar s4+83e+ente a :a9a 7no s7 9eno+4na:45n
or4,4na3 s4n 8reten9er 4r +6s a336. S53o a3,7nos 4n94:4os, sa:a9os 7n 8o:o 9e to9os 3os :ontextos, a
:osta 9e 7n tra;a?o er794to, 8o9r.an ser ex83ota9os 8ara :o+83etar, en :4erta +e949a, e3
:ono:4+4ento 9e +6s 9e 7na 9e esas es8e:4a349a9es sa:er9ota3es. 'a< R7e se@a3ar, 87es 3a :osa
t4ene s7 4+8ortan:4a, R7e, :o+o en e3 :aso 9e 3os no+;res 9e 3as 94>4n49a9es A88. *D ss.B, 3a +a<or
8arte 9e 3as 9es4,na:4ones :ate,or4a3es +6s ant4,7as 9e 3os sa:er9otes en ese 8a.s eran s7+er4as, a
DO
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
>e:es tras87estas a3 a:a94o, o tra97:49as0 Ja<, 87es, 8os4;4349a9es 9e R7e e3 ,r7eso 9e 3a tra94:45n
sa:er9ota3, < 8or tanto 34tNr,4:a, -7era to+a9a en e3 Por4,enQ 9e 3os s7+er4os, a7n :7an9o s7s
s7:esores a:a94os, +6s tar9e, 8794eron Ja;er +o94-4:a9o +6s o +enos s7 sent49o.
E3 re< era ta+;4n e3 so;erano 8ont.-4:e, o-4:4o R7e s4n 979a Ja;.a e?er:49o 83ena+ente en 3as
8o:as +6s 3e?anas, R74=6s ta+;4n :o+o Jeren:4a 9e 3os s7+er4os. Pero, :on e3 t4e+8o, se Ja;.a
49o 9es:ar,an9o 8o:o a 8o:o 9e 3, no ten4en9o <a +6s R7e 7n 8a8e3 9e 8rest4,4o.
La +4s+a 4n-37en:4a ar:a4:a 9e 3os s7+er4os ex834:ar.a 3a 4+8ortan:4a 9e 3as +7?eres en e3
ser>4:4o 34tNr,4:o < e3 :3ero. Los +eso8ota+4os esta;an or,733osos 9e e33o, < entre 3os ras,os 9e
8r4+4t4>4s+o 9e a3,7nos extran?eros se@a3a;an0 Pno t4enen :3ero -e+en4noQ ACoo8er, 1FD", ""B.
En 3a :4+a 9e 3a ?erarR7.a sa:er9ota3, :7<os +4e+;ros se en:ontra;an to9os re,73ar+ente
>4n:73a9os a una 94>4n49a9, en su te+83o, -4,7ra;an, 87es, ;a?o 7na so3a < +4s+a 8a3a;ra Ae3
s7+er4o 4,nora 3os ,neros +or-o35,4:osB, 7n o 7na Pe nQ0 PSe@orKSe@oraQT 94,a+os P7n
ar:48resteQ, :7an9o e3 te+83o ten.a 8or t4t73ar a 7na 94osa Aas. >nanna en e3 Eanna 9e Ur7YB, o
P7na ar:48estreQ :7an9o ten.a 7n 94os A:o+o Enlil en e3 E/ur 9e N4887rB. Esta :o+83e+entar4e9a9
s7,4ere, a3 +enos en este as8e:to :on:reto, 7n 3a=o estre:Jo entre e3 sa:er9ote < 3a 94>4n49a9T < e3
37?o 9e 3os orna+entos :73t7a3es 9e esos Psa:er9otes s78er4oresQ 9a a enten9er R7e :a9a 7no 9e
e33os era :ons49era9o +6s o +enos :o+o e3 alter ego 9e s7 94>4n49a9 :o+83e+entar4a, 4n:37so en
e3 87nto 94,a+os :on<7,a3, < 8or tanto sex7a3 A:o+86rense 88. 1D" s.B. Y e3 tr+4no R7e
9es4,na;a a 7na 8ersona349a9 9e3 :3ero :as4 tan a3ta, 7na +7?er, 3a n4n. 94n,4r, PSe@oraH94osaQ Aen
s7+er4o, enT en a:a94o, entu$ 9e3 s7+er4o en -e+en4n4=a9oB, >a en e3 +4s+o sent49o, :o+o s7s
8roJ4;4:4ones 9e +atern49a9 A8. 1$OB.
En e3 resto 9e 3a :oJorte sa:er9ota3, R7e 8are:e Ja;er esta9o, :o+o otros se:tores so:4a3es,
;astante ;4en or,an4=a9a, 8or :ate,or.as a 3a >e= 94,natar4as < 8ro-es4ona3es, :a9a 7na :on s7
Pres8onsa;3eQ o P?e-eQ 7galrab$ < ugulaNOa/lu:$ 3as +7?eres 8are:en Ja;er :onser>a9o 9e entra9a
s7 8a8e3 -e+en4no0 :onsa,ra9as, en tanto R7e +7?eres, no s53o a 3os 94oses, :o+o a:a;a+os 9e
>er, s4no 4,7a3+ente a 3os Jo+;res. En ese 8a.s 9on9e 3a 94osa +a<or, >nannaN>star$ 8atro:4na;a, <
e?er:.a, 8or 3o 9e+6s, a3e,re+ente, e3 Pa+or 34;reQ, 3a P8rost4t7:45nQ no esta;a 3e?os 9e 3a re34,45n,
a7nR7e :on e3 t4e+8o < 3a se+4t4=a:45n A[B 3as :osas 8794eron 94-7+4narse. Esta P8rost4t7:45nQ
8are:en Ja;er3a 8ra:t4:a9o +7:Jas sa:er9ot4sas en s7 :on94:45n 9e ta3es, -7era :7a3 -7ese e3 37,ar
9e esta a:t4>49a9 en s7 >49a 8ro-es4ona3 o 8ersona3. Se :ono:en a3,7nas Pes8e:4a34stasQ0 as. 3a
n7,4, Atr+4no s7+er4o 9e s4,n4-4:a9o 9es:ono:49oB, R7e eR74>a3e en a:a94o a qadistu AP3a
:onsa,ra9aQBT 3a n7H;ar, en a:a94o /ulmasitu$ 3os 9os 4ntra97:4;4esT 3a istartu2 P3a :onsa,ra9a a
IstarQ, a 3a R7e no se :on-7n9.a :on 3as 8rost4t7tas s4n +6s0 Jar4+t7Ksa3HYar949, P3a se8ara9aQ, <
sam4atu$ P3a a3e,reQ Aa+;as s4n :onnota:45n re34,4osaB. Una ex:e8:45n, s4n 979a en no+;re 9e 3a
+4s+a >4s45n 9e 3as :osas, ex83ota9a, :o+o :on -re:7en:4a, en 3os 9os sent49os, era 3a 37Y7r
Atr+4no s7+er4o, Pser>49ora 9e3 te+83oQ, PJ4er5973aQB, en a:a94o nadtu AP9e?a9a <er+aQ 9e;49o
a 3a 8roJ4;4:45n 9e s7 +atern49a9B. Contrar4a+ente a s7s Jer+anas R7e se a:a;an 9e +en:4onar,
no s53o 3es esta;a 8roJ4;49o, ;a?o 8ena 9e +7erte, -re:7entar 3os P+a3os 37,aresQ, 3os P:a;aretsQ
es8e:4a3+ente, s4no R7e 8o9.an estar o;34,a9as a >4>4r +6s o +enos en:3a7stra9as < Pen
:o+7n49a9Q, en 7na es8e:4e 9e ;e,74nato0 e3 gag$ 9e8en9en:4a 9e3 te+83o, 9on9e J4?as 9e ;7ena
-a+434a A:o+o 3a +a<or 8arte 9e 3as sa:er9ot4sas, so;re to9o 9e a3to ,ra9o, re-4na9as <
ex:e8:4ona3+ente :73t4>a9as, R7e 8o9.an sa;er 3eer < es:r4;4r < a3,7nas 9e 3as :7a3es 4n:37so
:o+87s4eron +7< ;e33os 8oe+asB, Ja;.an s49o :onsa,ra9as +7< 8ronto 8or 3os s7<os a 7n 94os, <
8asa;an s7 t4e+8o ;4en en Ptra;a?os 9e a,7?aQ, ;4en, +6s -6:43+ente, en Ps7s as7ntosQ,
9e+ostran9o s4+73t6nea+ente, a3 +enos en s7 :o84osa :orres8on9en:4a, 7na sor8ren9ente
9e>o:45n. Una 9e e33as 9ese+8e@a;a e3 8a8e3 8r4n:48a3 en e3 :7rso 9e 3a ant4,7a J4ero,a+4a A8.
1D"B.
A 94-eren:4a 9e s7s +73as 9e3 sexo -e+en4no, 3os sa:er9otes, en tanto R7e ta3es, esta;an
a8arente+ente 9e94:a9os s53o a 3os 94oses < a3 :ere+on4a3 4+834:a9o 8or s7 :73to. E3 s4t7a9o +6s
a3to en s7 ?erarR7.a or94nar4a Ja;r.a s49o e3 sang A9e3 s7+er4o san,a, R74=6s e+8arenta9o :on e3
DD
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
no+;re 9e a7tor49a9 issa//u$ Z8ro:e9ente 9e3 s7+er4o ens4[B... Lo Je+os >4sto :4ta9o,
anter4or+ente, en e3 :7rso 9e 7n r4t7a3, < o-4:4an9o :on otros 9os re8resentantes 9e3 :3ero0 /al A9e3
s7+er4o ,a3aB, a R74en esta;a es8e:4a3+ente reser>a9a 3a e?e:7:45n 9e 3os :antos R7e?7+;rosos <
tr4stesT < &assu A8art4:484o 8as4>o 9e3 >er;o &as#su2 P7n,4rQ, Z8ara 4ns4st4r, a8arente+ente, en 7na
P7n:45nQ >ot4>a R7e Ja;.a 9e;49o 9e re:4;4r[B. 'a;.a +7:Jos otros, R7e ser.a -ast494oso 8resentar
< en7+erar. Unos 33e>a;an e3 t.t73o a:a94o 9e erib biti APa9+4t49o en e3 te+83oQB, 8ara s7;ra<ar
R7e, 7t434=a9os -re:7ente+ente en 3os o-4:4os, :4r:73a;an 34;re+ente 8or 3, 3o R7e s4n 979a no
o:7rr.a :on 3a +7:Je97+;re. Los ram/u Aa:a94o0 Pas8er?a9oresQB, 8or e?e+83o, 9e;.an reser>arse
es8e:4a3+ente 3as n7+erosas 87r4-4:a:4ones 9e3 a,7a 37stra3. Y to9o 7n se:tor esta;a es8e:4a34=a9o
en 3a +Ns4:a < e3 :anto0 a9e+6s 9e 3os /al$ 3os n#ru AnarB, 3os 'ammeru$ et:.
A3,7nos no a8are:.an s4no +7< rara >e=, :o+o e3 sesgallu Aa:a94=a9o 9e3 s7+er4o sesH,a3,
34tera3+ente, PGran Jer+anoQ, P'er+ano +a<orQB, R7e a8enas a8are:.a Ao a8enas 33e>a;a ese
t.t73oB sa3>o en :4erHtas o:as4ones 34tNr,4:as :o+o 3a -4esta 9e3 A@o n7e>o A8. 1DOB. 1ere+os +6s
a9e3ante A88. F ss.B 3o R7e Ja< R7e sa;er 9e 3os +4e+;ros 9e3 :3ero es8e:4a34=a9os en e3 P:73to
sa:ra+enta3Q.
Estan9o 8er-e:ta+ente a9+4t49o en e3 8a.s e3 a+or Jo+osex7a3 :on ta3 9e R7e no 8er?794:ara a
na94e, no 8o9e+os sor8ren9ernos 9e >er a8are:er aR7. a 8ro-es4ona3es 8ro;a9os, :o+o :ontra8arte
a 3as 8rost4t7tas Pre34,4osasQ anter4or+ente :4ta9as0 3os assinnu$ 3os /urga-rru$ 3os /ulu@u+++$ e
4n:37so, 33e,a9o e3 :aso, 3os /al A8. 1GEB, +6s ;4en 9e +a3a -a+a en este :a8.t73o, no sa;e+os
+7< ;4en 8or R7. C5+o, < en R7 :on94:4ones, e?er:.an s7s Ja;4349a9es, s4 no s7 o-4:4o, 3o 4,noraH
+os 4,7a3+ente. Pero 3os >e+os, 33e,a9o e3 :aso, >est49os 9e +7?er, sosten4en9o en 3as +anos,
a9e+6s 9e 3as ar+as, a::esor4os 8ro84a+ente -e+en4nos A:o+o e3 J7so 9e 3as J43an9eras...B, :o+o
8ara 8oner 9e re34e>e s7 a+;4,Ue9a9 sex7a3, < to+an9o 8arte, a3 +enos en Jonor 9e >star$ en
9an=as r4t7a3es eR7.>o:as o 3as:4>as. S4n 8or e33o Ja;er s49o 4nte,ra9os -or+a3+ente en e3 :7er8o
sa:er9ota3, < re+4t4en9o ante to9o s7 9es4,na:45n es8e:.-4:a a s7 esta9o < a s7 +anera 9e 8ra:t4:ar
e3 a+or, ZR74=6s eran en rea349a9 exter4ores a3 sa:er9o:4o < a3 te+83o, < :on>o:a9os so3a+ente,
33e,a9o e3 :aso, 8ara 9ese+8e@ar a33. s7 8aH8e. en e3 :7rso 9e a3,7nas :ere+on4as 8art4:73ares[
/se era e3 :aso 9e +7:Jas ,entes R7e ten.an 7n 9eter+4na9o o-4:4o, 9e 8or s. extra@os a3
sant7ar4o < a s7s o:78a:4ones, 8ero a :7<os ser>4:4os se 8o9.a re:7rr4r s4 era 8re:4so. A3,7nos
r4t7a3es 8res:r4;en a3 :e3e;rante a8e3ar a e33os0 7n :ar84ntero, 7n or-e;re, 7n :arn4:ero... a -4n 9e
:on-e::4onar 9eter+4na9o a8arato 9e +a9era o 7na :4erta ?o<a ex4,49os 8or e3 :ere+on4a3, o ;4en
8ara P9e:a84tar 7n :arneroQ R7e ser6 o-re:49o en sa:r4-4:4o A8. 1DFB. Los :o:4neros 9e;en :ontarse
a8arte0 eran +4e+;ros 9e3 :3ero < to+a;an 8arte a:t4>a en e3 Pser>4:4o 9e 3os 94osesQ. S4n 979a
8o9.an >4>4r 9e +anera esta;3e en e3 re:4nto 9e3 te+83o, 9on9e se 3es ne:es4ta;a to9os 3os 9.as. No
sa;e+os s4 3os otros eran 4n9e8en94entes < tra;a?a;an en 3a :479a9, o ;4en, :on s7s Jerra+4entas <
s7s ta33eres, se en:ontra;an esta;3e:49os en e3 8er.+etro sa,ra9o. La s4t7a:45n s53o est6 :3ara en 3o
R7e ata@e a 3as ne:es49a9es :o+entes0 a9e+6s 9e 3a :o:4na A8. 1GOB, e3 ro8ero, e3 +anten4+4ento,
3a 34+84e=a. Ex4ste 3a 8os4;4349a9 9e R7e a3 +enos 3os ,ran9es sant7ar4os Ja<an as. rea,r78a9o
intra AZo e=tra;: muros 7na +73t4t79 9e Pes8e:4a34stasQ < 9e t:n4:os, R7e, s4n en:ontrarse 8or e33o
a,re,a9os, 8ro84a+ente Ja;3an9o, a3 :o3e,4o 9e 3os sa:er9otes, eran Ja;4t7a3es :o3a;ora9ores <
esta;an a33. :o+o e33os...
A3,7nos sa:er9otes 9e a3to ran,o, 9e 3os 9os sexos A:o+o 3os 9os Pe nQ anter4or+ente :4ta9os,
8. 1$FB, ten.an a33. s7 9o+4:434o o-4:4a3, en 3o R7e se 33a+a;a, en s7+er4o, e3 +4H8ar A9e sent49o
os:7roB, a:a94=a9o :o+o gi&aru+ Por otra 8arte, 3os sa:er9otes, 9e to9as 3as :ate,or.as
>eros.+43+ente, 9e;.an a8ren9er :a9a 7no s7 o-4:4o, +6s o +enos :o+834:a9oT <, sa3>o 3os
se,7n9os 8a8e3es < 3os -4,7rantes, se ex4,.a 9e e33os R7e s784esen 3eer < es:r4;4r, < a8ren94esen e3
s7+er4o, 3o R7e s78on.a 3ar,os a@os 9e es:7e3a, < 9e 7na es:7e3a s4n 979a 4n:3749a en e3 te+83o, o
+6s o +enos >4n:73a9a a 3, :on +aestros, ta33eres 9e 8re8ara:45n 9e ta;3433as, ;4;34ote:as0 e3
te+83o, s4n 979a +6s to9a>.a R7e e3 8a3a:4o, era 7n :entro P4nte3e:t7a3Q, < +6s 9e 7na o;ra
re34,4osa, 34terar4a o :4ent.-4:a 9e;45 9e na:er a33..
DF
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Las P:asas 9e 3os 94osesQ a8are:en, 87es, a3re9e9or 9e3 sant7ar4o, R7e era s7 :entro, < 9e
Ja;4ta:4ones < e94-4:4os 8ro84a+ente :73t7a3es, :o+o >er9a9eras a,re,a:4ones 9e 4n+7e;3es <
a,3o+era:4ones 9e 8ersonas0 7na es8e:4e 9e ;arr4o sa,ra9o AP3a :479a9 9e 3os 94osesQB, 9on9e
>4>.an ?7ntos, a3 3a9o 9e s7s 94>4n49a9es, a 3as R7e ser>.an, :a9a 7no en s7 es8e:4a349a9, to9a 7na
3e,45n 9e Jo+;res < +7?eres, :o+en=an9o, nat7ra3+ente, 8or 3os sa:er9otes.
14>.an en 3l$ % >4>.an de 3l$ :o+o es re,3a0 PE3 sa:er9ote >4>e 9e3 a3tarQ. S4n e+;ar,o, a8enas
33e,a+os a :3ar4-4:ar, -a3tos 9e 9o:7+entos 8re:4sos, 3os 9eta33es 9e s7 >49a :orr4ente0 e:on5+4:a,
so:4a3 o :ot494ana. A8arte 9e a3,7nos 9eta33es 94s8ersos, no sa;e+os n4 s4R74era :5+o se
8resenta;an en e3 :7rso 9e 3as :ere+on4as en 3as R7e o-4:4a;an0 3as 4+6,enes ant4,7as 3os
+ostra;an a >e:es entera+ente 9esn79osT 8ero este 7so, Jere9a9o A[B R74=6s 9e 3os ant4,7os
s7+er4os, 9e;45 9e 8er9erse r6849a+ente. Otras 3es 8resentan P94s-ra=a9osQ 8ara 3a o:as45n, <
es8e:4a3+ente 9e 8e:es0 s4n 979a 8ara re8resentar 3as P:ar8as santasQ R7e Ja;.an s49o anta@o 3os
S4ete Sa;4os :4>434=a9ores 9e3 8a.s, en e3 :ono:49o +4to re-er49o 8or Beroso A8. FB...
No :ono:e+os +e?or 3os re:7rsos 9e3 :3ero. Sa;e+os so3a+ente R7e, ,ra:4as a 3a ex83ota:45n
4nte34,ente 9e s7s t4erras, 9e s7s re;a@os < 9e s7s otros ;4enes, s4n Ja;3ar 9e 3as o873entas
9ona:4ones 9e3 re<, s7 P:onser>a9orQ A8. 1$GB, < 9e 3os -4e3es, a >e:es 9e to9o e3 8a.s A8. 1G$B, e3
te+83o 8o9.a :onst4t74r 7na >er9a9era 8oten:4a e:on5+4:a, tan r4:a R7e 8o9.a 9ese+8e@ar e3 8a8e3
9e 8resta+4sta 9e 94nero < ;anR7ero. S4n Ja;3ar, :o+o ten9re+os o:as45n 9e >er, 9e 3os 4n+ensos
+ontones 9e >4t7a33as, o-re:49as :a9a 9.a a 3os 94oses A88. 1G" ss., 1G* s.B. En >er9a9, 3os
sa:er9otes no :are:.an nor+a3+ente 9e na9a, 3o R7e no 9e;.a s4n e+;ar,o S^es 3a :on94:45n
J7+ana_S 4+8e94r 3a :orr78:45n...
El mantenimiento de los dioses

&7erte+ente +ar:a9os 8or 3a 49eo3o,.a ;.;34:a, 7no 9e 3os tr+4nos :entra3es 9e n7estro
>o:a;73ar4o re34,4oso es Psa:r4-4:4oQ, R7e no to+a+os nor+a3+ente +6s R7e en s7 sent49o
negati0o2 3o R7e Psa:r4-4:a+osQ, re34,4osa+ente Ja;3an9o, es, :ree+os, 8ara 8er9er3o, 8ara
ren7n:4ar a e33o, s78r4+4r3o, an4R743ar3o, 8ensan9o as. ren94r Jo+ena?e a D4os o ex84ar n7estras
-a3tas. En Meso8ota+4a e3 >o:a;3o :orres8on94ente As4sY7r, en s7+er4o, < niq$ en a:a94oB se
enten9.a, 9e entra9a < en to9o 37,ar, :o+o a3,o &ositi0o2 to9o Psa:r4-4:4oQ era, ex:37s4>a+ente, 7n
9on, 7n a:to 9e ,eneros49a9, 7na o5renda 8resenta9a a 7na 94>4n49a9, 8ara s7 ;ene-4:4o <
8ro>e:Jo, 9e 7n ;4en R7e 3e era ne:esar4o, Nt43 o a,ra9a;3e0 an4+a3 4n+o3a9o APsa:r4-4:a9oQ, en e3
sent49o 7s7a3 9e P:onsa,ra9o a 3a +7erteQBT ;e;49a 9erra+a9a en 34;a:45n, < as. trans+4t49a a s7
9est4natar4oT o;?eto 8re:4oso o s7nt7ar4o, 9e3 R7e se s78on.a ten.a ne:es49a9 o 9eseo e3
9est4natar4o, 8ara o;tener 9e 3 s7 ;ene-4:4o o en:ontrar en 3 s7 83a:er...
Ta+;4n e3 :73to, < eso no era s4no 35,4:o, se +anten.a 8or tanto, o;34,ator4a+ente, en e3 n4>e3
9e3 antro8o+or-4s+o0 s4 3os 94oses Ja;.an :rea9o a 3os Jo+;res, :o+o ense@a;a El mu% sabio A8.
1GB, -7e 8or s7 ne:es49a9 9e ;4enes +ater4a3es, 7nos ;4enes R7e s53o 3os Jo+;res esta;an en
:on94:4ones 9e 8ro97:4r3es < 8resentar3es. Me94ante s7 4n97str4a, s7s t:n4:as, s7 tra;a?o, 3os
Jo+;res no s7;>en.an Nn4:a+ente a s7s 8ro84as ne:es49a9es0 eran ante to9o, 8or >o:a:45n nat7ra3
< en >4rt79 9e 3a >o37nta9 9e s7s Crea9ores < D7e@os, ser>49ores < 8ro>ee9ores 9e 3os 94oses. En
esa 8ers8e:t4>a, e3 :o+8orta+4ento re34,4oso, e3 :73to, esta;a :ana34=a9o 8or ese 9e;er
-7n9a+enta3 9e P+antenerQ a 3os 94oses, 9e 8re8arar3es < 8ro8or:4onar3es to9os 3os ;4enes, 9e
:ons7+o, 9e 7so, 9e 37?o, R7e 3es eran 4n94s8ensa;3es, no, s4n 979a, 8ara +antener3es :on >49a S
87es eran 4n+orta3es 8or nat7ra3e=aS, 8ero s. 8ara ,arant4=ar3es, :o+o 3os sN;94tos a s7 re<, 7na
ex4sten:4a no s53o so8orta;3e, s4no o873enta < 83a:entera, ta3 :o+o :on>en.a a 3os D7e@os 9e3
7n4>erso.
Era e>49ente, 8re:4s45n s78er-37a, R7e 33e,a9o e3 :aso, < :o+o ;ene-4:4ar4os 9e se+e?ante
P:onser>a:45nQ, 3os 94oses esta;an re8resenta9os 8or s7s estat7as, s7s 4+6,enes, R7e ase,7ra;an
en e3 te+83o s7 8resen:4a rea3.
FE
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
E3 se:tor en e3 R7e R74=6 se :a8ta +e?or esta no:45n re34,4osa, tan 3e?ana a nosotros, es e3 9e3
alimento de los dioses$ ne:es49a9 8r4+era, :ot494ana < 8er8et7a, :on res8e:to a 3a :7a3, 8or s7erte,
esta+os ;astante ;4en 4n-or+a9os, tanto en 3o R7e ata@e a 3os a34+entos :o+o a s7 7so < :ons7+o.
Un ;7en nN+ero 9e 3os tr+4nos Pt:n4:osQ R7e e>o:an 3os a:tos 9e3 :73to 94ar4o 4+834:an 7na
re-eren:4a a 3os a34+entos < a s7 a9+4n4stra:45n0 /urummatu Aen s7+er4o, 8a9B, nindab A9e3
s7+er4o n4n9aH;a, Po-re:er 8anQBT sattu//u As6H97,B...T no o;stante, e3 sent49o P34tNr,4:oQ 8re:4so
9e estos tr+4nos no s4e+8re nos es a::es4;3e. A 8art4r 9e 3a se,7n9a +4ta9 9e3 ter:er +43en4o, <
8r6:t4:a+ente Jasta e3 -4na3, en 3as 8rox4+49a9es 9e n7estra era, ,ran nN+ero 9e ta;3433as 33e,a9as
Jasta nosotros 437stran, :a9a 7na a s7 +anera, +N3t483es as8e:tos 9e esta Pa34+enta:45n sa:r4-4:4a3Q
:ot494ana R7e :o+8on.a 3o esen:4a3 9e3 :73to.
A3,7nas se 8resentan :o+o 34stas 9e 94>4n49a9es 9e 7na :479a9 o 9e 7n te+83o, :on +en:45n
9e 3as 94>ersas ra:4ones 9e >.>eres R7e 3es eran as4,na9as res8e:t4>a+ente, en -7n:45n 9e s7
94,n49a9 o s7 4+8ortan:4a, en otras 8a3a;ras, 9e 3a 9e>o:45n 9e 3os -4e3es.
Pero tene+os so;re to9o 7n >er9a9ero torrente 9e 4n-or+a:4ones re3at4>as a3
a8ro>4s4ona+4ento 9e 3os sant7ar4os0 re,4stros 9e :ant49a9es, a >e:es 4+8res4onantes, 9e >4t7a33as
9e to9a s7erte, 94r4,49as a 3os te+83os < R7e entran a -or+ar 8arte 9e s7s reser>as. E3 test4+on4o
+6s sor8ren9ente es R74=6s e3 R7e nos Ja a8orta9o, 8or +e94o 9e +433ares 9e ta;3433as, e3 ant4,7o
<a:4+4ento 9e P7=r4JHDa,an AJo< DreJe+B, a es:asa 94stan:4a a3 s7r 9e N4887r, 3a ant4,7a :a84ta3
re34,4osa 9e3 8a.s, a3re9e9or 9e3 -a+oso EY7r, e3 te+83o +a<or 9e Enlil+ La enor+e 9o:7+enta:45n
R7e 9e e33os se Ja exJ7+a9o, 9e -4na3es 9e3 ter:er +43en4o, nos 9e?a a94>4nar, en esa 8eR7e@a
3o:a349a9, en aR7e33a 8o:a, 7na es8e:4e 9e 4n+enso a3+a:n, 8ro94,4oso re943 9e ,ana9o,
a34+enta9o 8or 3os Pen>.osQ A+7H97 en s7+er4o, < srubtu en a:a94oB 9e 3os ,o;erna9ores 9e
to9as 3as :479a9es < 3o:a349a9es 9e3 8a.s, en 7na es8e:4e 9e Prota:45nQ, 9e;49a+ente :a3:73a9a Aen
s7+er4o se 9e:.a ;a3aB, :7<o s4ste+a Ja:e 8ensar en e3 9e 3as an-4:t4on.as ,r4e,as. To9o t48o 9e
8ro>4s4ones est6n a33. re8resenta9as0 :erea3es, 3e,7+;res < -r7tasT 8ro97:tos 36:teosT 7n49a9es 9e
,ana9o, :a=a... A;7n9a en es8e:4a3 e3 ,ana9o +a<or < +enor. Para 9ar 7na 86349a 49ea 9e to9o, Je
aR7. a3 +enos e3 tenor 9e 7no 9e esos 9o:7+entos, 9on9e est6n re,4stra9as 3as entra9as,
:7r4osa+ente :onta;434=a9as AZ8or R7[B 8re-erente+ente 8or +N3t483os 9e * 7Journal o5
6unei5orm Studies 1$, 1F*E,1E"01GB0
1
Para 3a :ere+on4a A[B 9e3 8r4+ero 9e +es, Jan s49o en>4a9os0
S 9e 3a :479a9 9e U++a0 * ;7e<es 9e tres a@osT $ >a:as 9e
9os a@osT
G
"*E 34tros 9e +ante:a, < otros tantos 9e R7esoT
S 9e 3a 3o:a349a9 9e MasYanH97970 $E :arnerosT db$E o>e?asT 1DE
:or9erosT 1E :or9er4nosT *E :er9osT
1G S 9e 3a 3o:a349a9 9e B69Han0 1DE :arnerosT $E o>e?asT 1E :or9erosT
1E :or9er4nosT 1*E :a;r4tosT *E :er9osT
S 9e 3a :479a9 9e MasYanHsa84r0 1E :arnerosT 1E :or9erosT 1E
:or9er4nosT
E
1E :a;r4tos...T
S 9e 3a 3o:a349a9 9e Ur7sa,r4,0 $E :or9eros < E o>e?asT
"G S 9e 3a :479a9 9e Is4n0 "E :arneros < E o>e?as.
"* Rota:45n 9e3 Go;erna9or 9e 3a :479a9 9e S488ar.
I,nora+os 3o R7e o:7rr.a 4n+e94ata+ente :on estas >4t7a33as < este tro8e3 9e an4+a3es 9e
:ons7+o. Es 8os4;3e R7e 3a :a84ta3 9e 3a 8o:a, Ur, ret7>4era 9e e33o s7 94e=+o, < R7e 7na 8arte,
>en949a 9e n7e>o A[B, -7era a enr4R7e:er 3as ar:as 9e3 EY7r < s7 :3ero. Pero, 87esto R7e 9es87s 9e
to9o sa era s7 ra=5n 9e ser, era ne:esar4o R7e 3a +a<or 8arte 9e esas o-ren9as s4r>4era, a -4n 9e
:7entas, 8ara Pa34+entarQ a 3as 94>4n49a9es 9e3 EY7r.
&a3tos 9e res87esta so;re esos 87ntos, en esa 8o:a, a 3as 8re,7ntas :on:retas, ser.a
es:3are:e9or 4nsertar aR7. e3 texto 9e 7na -a+osa ta;3433a 9e3 s4,3o III antes 9e n7estra era,
F1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
en:ontra9a en Ur7Y ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, OG s.B, R7e nos ex834:a :on ;astante :3ar49a9 e3 7so
:73t7a3 R7e se Ja:.a 9e tanto :on97+4o. E3 :ono:49o :onser>a97r4s+o 9e 3a 34t7r,4a, en
Meso8ota+4a :o+o +6s o +enos en to9as 8artes A88. 1$D, 1OOB, nos a7tor4=a, 9a9o R7e no
;7s:a+os aR7. 7na J4stor4a +et4:73osa+ente estr7:t7ra9a 8or se:7en:4as :rono35,4:as S
4+8os4;3e, 8or 3o 9e+6s, :o+o <a Je+os 94:Jo, 8ara este est794oS, a no Ja:er 9e+as4a9o :aso 9e
esos J4atos en e3 es8a:4o < en e3 t4e+8o.
E3 es:enar4o 9e3 9o:7+ento en :7est45n era 7no 9e 3os ,ran9es te+83os 9e Ur7Y, R7e ten.a 8or
t4t73ares a Anu$ s7 es8osa Antu % s7 PJ4er5973aQ >star A8. O, n. "B S3a :7a3 se 8resenta;a ta+;4n
;a?o e3 no+;re < 3a 8ersona349a9 9e NanaiaS, :on s7 P:orteQ a3re9e9or 9e e33os A8. 1$$B0 7n
re97:49o nN+ero 9e 94>4n49a9es +enores. N7estra ta;3433a trans:r4;.a 7na es8e:4e 9e 8ro,ra+aH
r4t7a3 8ara 8re>er, 8ara to9o e3 a@o, 3a :ant49a9 < 3a :3ase 9e >4t7a33as ne:esar4as 8ara e3
+anten4+4ento 94ar4o0 e3 :ere+on4a3 :ont4n7a9o 9e3 :73to :ot494ano R7e :o+8on.an 3as cuatro
comidas R7e Ja;.a R7e ase,7rar cada da a 3as 94>4n49a9es 9e3 te+83o S7na :o+49a +6s
4+8ortante < otra se:7n9ar4a 8or 3a +a@ana, < otro tanto 8or 3a tar9eS. /se era a8arente+ente e3
r,4+en :o+Nn en e3 8a.s, a3 +enos 8ara 3a ,ente a:o+o9a9a. La P83an4-4:a:45nQ s7+a 7n tota3 9e
no>enta < n7e>e 3ar,as 3.neas. S4n :4tar3o .nte,ra+ente, Ja< R7e 9ar a3 +enos 7na 49ea, 87es es
e3o:7ente res8e:to 9e 3o R7e aR7. nos 4nteresa.
Se o:78a s7:es4>a+ente, en otros tantos 86rra-os, 9e 3os :7atro e3e+entos R7e 8are:en Ja;er
:o+87esto, a3 +enos en 3a so:4e9a9 9e 7n :4erto n4>e3, 7na :o+49a 94,na 9e ese no+;re0 las
bebidas Aso;re to9o :er>e=as 9e 94st4ntas :a349a9esT ta+;4n >4no < 3e:JeBT los cereales A:e;a9a <
es8e3ta, en Jar4na, 8ara :on-e::4onar :on e33os PJo,a=asQ, PtortasQ < 8aste3es a[cBT 5rutas A96t43es
9e 94>ersas :a349a9esT J4,os < 7>as, -res:os o se:os, as. :o+o P973:esQ < ,o3os4nas, no
es8e:4-4:a9os < :7<a s4,n4-4:a:45n 8re:4sa, as. :o+o s7 :o+8os4:45n, 9es:ono:e+osBT < 8or
N3t4+o, las carnes A;5>49os, 5>49os Sa3,7nos 8re>4a+ente en,or9a9os :on 3e:Je o :e;a9aT
,ansos < 8atos, < otras a>es, as. :o+o s7s J7e>osB. E>49ente+ente, se Ja;.an e3e,49o 3as 84e=as
+6s 94,nas 9e3 8a3a:4o, s787esta+ente re-4na9o, 9e 3os 9est4natar4osT +7:Jos a34+entos +6s
:o+7nes S:o+o e3 :er9o < e3 8es:a9oS no 8are:.an :on>en4r a s7 +esa, s4n Ja;3ar 9e 3e,7+;res
< :on94+entos 94>ersos, :7<a e3e::45n 9e8en9.a 9e 3a 8re8ara:45n 9e 3os 83atos0 9e e33o se nos
4n-or+a en 3os Ptextos :734nar4osQ A8. 1GOB. 'e aR7., 87es, so3a+ente, 3a 8arte R7e trata;a 9e 3os
cereales2

1
Ca9a 9.a, 97rante to9o e3 a@o, 8ara 3a 8r4n:48a3 9e 3as o-ren9as
re,73ares anosotros 94r.a+os0 P8ara ase,7rar e3 o-4:4o :ot494ano,
:onstante < -4?a9o 9e 7na >e= 8or to9as S^3os 94oses, :o+o 3os
Jo+;res, :o+en to9os 3os 9.as_S, R7e :onst4t7.a 3a 34t7r,4a
or94nar4aQc, ser6n ne:esar4os *$D 34tros 9e :e;a9a < 9e es8e3ta,
R7e 3os +o34neros a9es87s 9e Ja;er3os re97:49o a Jar4nac entre,ar6n
:a9a 9.a a 3os :o:4neros 9e3 te+83o, 8ara 3a 8re8ara:45n 9e 3as :7atro
:o+49as, 8ara Anu$ Antu$ litar % Nanaia$ as. :o+o 8ara 3os otros
94oses +enores R7e est6n :on e33os. hA33. se to+ar6n $D* 34tros 9e
Jar4na 9e :e;a9a < 1* 9e Jar4na 9e es8e3ta, :on :7<a +e=:3a 3os
:o:4neros a3a 8ana9er.a -or+a;a 8arte enton:es 9e 3a :o:4nac
:on-e::4onar6n < :o:er6n $" PJo,a=asQ. De ese tota3, 3os
+4s+os :o:4neros 8re8arar6n < entre,ar6n E PJo,a=asQ
8ara 3a +esa 9e Anu2 a sa;er, D PJo,a=asQ :a9a >e= 8ara 3a
:o+49a 8r4n:48a3 < se:7n9ar4a 9e 3a +a@ana, < O 8ara 3a :o+49a
8r4n:48a3 < se:7n9ar4a 9e 3a tar9e.
"E
Se ne:es4tar6n 4,7a3+ente "E
PJo,a=asQ 8ara 3as :o+49as 9e Antu8 "E 8ara 3as 9e Istar8 "E
8ara Nanaia % 1G, 8ara 3as :7atro :o+49as 9e 3as 94>4n49a9es 9e s7
:o+8a@.a. Se 8re>er6n ta+;4n 1.EE PtortasQ AZ-r4tas[B 9e a:e4te,
F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo

"G
8ara ser>4r 9e a8o<o a 3os P8aste3esQ 9e -4nos 96t43es...

$1
Se ten9r6 en :7enta R7e e3 +o34nero, :7an9o +7e3a e3 ,rano
:4ta9o, 9e;er6 re:4tar 3a -5r+73a0 aP^OJ :e3est4a3 Ara4ra_ En e3
:a+8o se Ja 7n:49o e3 Ara9o 9e s4e+;ra...QcT <, a3 a+asar 3a 8asta,
< +eter3a a3 Jorno 8ara Ja:er 3as PJo,a=asQ, e3 :o:4nero re:4tar6 3a
-5r+73a0 aP^OJ N4sa;a, santa A;7n9an:4a, r4:a P4tan=a_...Qc aNo
Je+os en:ontra9o e3 texto 9e esas 9os 83e,ar4as.c ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, D101 s.B.
'e aR7., 4,7a3+ente 8ara +a<or :3ar4-4:a:45n, e3 -4na3 9e3 86rra-o 9e94:a9o a 3as :arnes0 3as
:4-ras tota3es 8ara :a9a 9.a son ;astante aso+;rosas s4 se 84ensa R7e, 9es87s 9e to9o, ^se trata;a
9e a34+entar a 7na 9e:ena 9e P8ersonasQ, :o+o +7:Jo_

R
H
$
Lo R7e Ja:e, en tota3, :a9a 9.a, 8ara 3as :7atro :o+49as
9e 3os 94oses anter4or+ente +en:4ona9os0 1 :a+eros
9e 8r4+era :a349a9, en,or9a9os < s4n 9e-e:to, a34+enta9os
:on :e;a9a 97rante 9os a@osT $ :arneros 9e :r4an=a es8e:4a3,
a34+enta9os :on 3e:JeT G :a+eros 9e se,7n9a :a349a9, no
a34+enta9os :on 3e:JeT ;7e<es ,ran9esT 1 >a:a 9e 3e:JeT
D :or9erosT "E &#jaros-marratu aa>e sa3>a?e, no 49ent4-4:a9acT
t5rto3asT " o:as a34+enta9as :on 84ensoT G 8atos a34+enta9os
:on Jar4naT 8atos 9e se,7n9a :a349a9T $ 34rones A[BT " J7e>os
9e a>estr7= < " J7e>os 9e 8ata... ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, VJ2?J s+:+
S4 se :onta;434=a to9o este a34+ento :6rn4:o 8ara e3 a@o :o+83eto, se 33e,a a :4-ras
>er9a9era+ente exor;4tantes, >4sto e3 re97:49o nN+ero 9e :o+ensa3es0 1D.EEE :arnerosT OE
;7e<esT "*E ternerosT .GDE :or9eros, et:. En >er9a9, ^3os >4e?os re943es 9e P7=r4sHDa,an no
esta;an 9e so;ra_
A3 +enos, ante tan 8anta,r734:a :o+49a, se 87e9e 4+a,4nar a3,o 9e 3a r4R7e=a, 3a
+a,n4-4:en:4a < 3os ex:esos 9e 3a +esa 9e 3os 94oses, < 9e 3os es-7er=os R7e ten.an R7e Ja:er 3os
ant4,7os +eso8ota+4os 8ara a34+entar3os, en otras 8a3a;ras, 8ara ase,7rar s7 :73to 34tNr,4:o
:ot494ano, s7 P+anten4+4entoQ.
'a< R7e 9e:4r ta+;4n R7e 3a 34sta anter4or no se re-er.a +6s R7e a 3os a34+entos ;r7tos0 as.
:o+o se Jar.a :on 3os ,ran9es 9e este +7n9o, a 5ortiori :on 3os 9e3 otro, to9os esos 8ro97:tos,
antes 9e ser ser>49os, 9e;.an ser 8re8ara9os < a9ere=a9os +e94ante e3 tra;a?o :734nar4o, ta3 :o+o
s7,4eren 3as n7+erosas +en:4ones a 3os P:o:4nerosQ. No tene+os 3os +enNs. Es 83a7s4;3e 8or otra
8arte R7e to9a>.a se re:7rr4era a >e:es a3 +to9o ar:a4:o Ss4e+8re en 7soS 9e 8re8ara:45n
94re:ta a3 -7e,o, tosta9o o asa9o. Pero 3as tre4nta < :4n:o re:etas re:4ente+ente en:ontra9as, 9e
a3re9e9or 9e3 s4,3o )1I antes 9e n7estra era ABottro, 1FFGB, re-4na9as < es8e:4a34=a9as, < R7e
:onta;an ante to9o :on 3a P:o:4na a3 a,7aQ, +6s s7a>e, +6s a3a+;4:a9a, +6s s7t43, 9e;4eron 9e
7t434=arse en +7:Jos otros :asos 8ara 8re8arar, :on +6s re-4na+4ento < s7nt7os49a9 ta+;4n, esas
Po-ren9as a34+entar4asQ. Lo R7e real'a ta+;4n 3a 49ea R7e 8o9e+os Ja:ernos 9e 3a 34t7r,4a
re,73ar en 3a ant4,7a Meso8ota+4a.
Con re-eren:4a a3 :ere+on4a3 8ro84a+ente 94:Jo R7e a:o+8a@a;a a 3as :o+49as, a8enas
tene+os test4+on4os. S4n 979a, 8ara ser>4r3as, se 8resenta;an a 3as 4+6,enes 9e 3os 94oses
9est4natar4os 3os 83atos 9e8os4ta9os a s7 a3:an:e, en 3a :e34a 9e3 te+83o A8. 1$"B, so;re 3as r4:as
;an9e?as trans8orta;3es R7e ree+83a=a;an enton:es a n7estras +esas 9e :o+er A3a +4s+a
:on:e8:45n 9e3 Psa:r4-4:4oQHo-ren9a no a9+4t.a Pa3tarQ 8ro84a+ente 94:Jo, so;re e3 R7e so3a+ente
se Ja;r.a P4n+o3a9oQ a 3as >.:t4+asT < 3a rea349a9 es R7e 9e esto no sa;e+os :on :erte=a
8r6:t4:a+ente na9aB, < :on 7na >a?433a tan r4:a < >a34osa :o+o -7era 8os4;3eT e3 r4t7a3
anter4or+ente :4ta9o Ja:e >ar4as a37s4ones a e33o0 >asos, :7;43etes, :o8as, 83atos < es:79433as 9e
F"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
83ata < oro, a >e:es :on 4n:r7sta:4ones 9e 84e9ras 8re:4osas. Se 94r.a R7e 3as estat7as 9e 3os 94oses,
en s7 Psanto 9e 3os santosQ, esta;an or94nar4a+ente :7;4ertas :on :ort4nas A88. 1$$, 1DDB, R7e s53o
3os sa:er9otes :onsa,ra9os a s7 P+anten4+4entoQ 8ersona3 8o9.an R74tar, 8ara P:onte+83ar s7
rostroQ < ser>4r3os.
A3,o Ja;r.a R7e 9e:4r :on res8e:to a 3a 8re,7nta R7e 4ne>4ta;3e+ente se 9es8ren9e 9e
se+e?ante s4t7a:45n0 Z:5+o 8o9e+os < 9e;e+os 4+a,4nar 3a 4n,est45n 9e esos a34+entos as.
o-re:49os a 3os 94oses, :on 3a 49ea +an4-4esta 9e >rse3os :ons7+4r, a3,o 9e 3o R7e, s4n e+;ar,o,
eran o;>4a+ente 4n:a8a:es s7s J4er6t4:as 4+6,enes[ La res87esta 94re:ta, R7e no nos s7+4n4stran
3os ar:J4>os, se en:7entra 8ro;a;3e+ente en 7na es8e:4e 9e s783e+ento a3 34;ro ;.;34:o 9e Dan4e3,
!el % el <ragn2 PTras 3a :ere+on4a 9e 3a 8resenta:45n 9e 3os 83atos, 3os sa:er9otes 3os
33e>a;an...Q ACJar3es, 1F1", **E0OG G.B Z8ara :ons7+4r3os e33os +4s+os, :o+8art4n9o3os :on e3
8ersona3 9e3 te+83o[, Zse,Nn R7 re,3as[, Zta+;4n 8ara re>en9er 3o so;rante[ De to9as 3as
+aneras, se 4nt7<e :5+o esas :o+49as 9es+es7ra9as 9e;.an -or+ar 8arte 9e 3os re:7rsos 9e3
sant7ar4o...
Las P:7atro :o+49as 9e 3os 94osesQ R7e, 9e 7n extre+o 9e3 a@o a3 otro, es:an9.an 3a ?orna9a
34tNr,4:a en Meso8ota+4a, 7n 8o:o a 3a +anera 9e n7estras PJoras :an5n4:asQ, no eran
nat7ra3+ente 3as so3as P-4estas 9e3 est5+a,oQ R7e se 8ro:7ra;a a 3os 94oses. 'a;.a otras0 7nas
o-4:4a3es, >er9a9eros ;anR7etes o-re:49os a >e:es a a3,7na 94>4n49a9 ;4en 9e-4n49a, o a to9as en
:on?7nto, en o:as4ones -est4>as o extraor94nar4asT otras 8r4>a9as, R7e :a9a 7no, se,Nn s7 9e>o:45n,
s7s o:as4ones... o s7s +e94os, 8o9.a o-re:er, o R74=6 +6s ;4en Ja:er R7e se o-re:4era o-4:4a3+ente
a 3os 94oses, 8or R74en :orres8on94ese, 8or e?e+83o 8ara 9e>o3>er3es a3,Nn 9on, o 4+83orar 9e e33os
a3,Nn -a>or. As., tras 7na :a:er.a 9e 3eones en 3a R7e Ja;.a :o;ra9o :7atro 84e=as, e3 re<
Ass7r;an48a3 A**DH*OB se J4=o re8resentar >ert4en9o, so;re e3 :a96>er 9e 7no 9e e33os, 7na
34;a:45n Sen otras 8a3a;ras, 7na ;e;49a, :o+o Po-ren9aQ 7mu44uru:S a >star$ :7<o PAr:oQ
>4:tor4oso +en:4ona, 8ara 9ar3e ,ra:4as 8or s7 tr47n-o AStre:Y, 1F1*, II, "E$ s.0 aB. To9o e3 +7n9o,
en -7n:45n 9e s7 9e>o:45n < 9e 3as :4r:7nstan:4as 9e s7 >49a, era, 87es, 34;re 9e Ja:er a 3os 94oses
esas Po-ren9asQ, en 8r4+er 37,ar a34+entos, se,Nn s7 9e>o:45n < s7 ;o3s433o. En 7n r4t7a3 :ontra
3os +a3os s7e@os, en:ontra+os esta 4n>o:a:45n 94r4,49a a3 94os 8atrono 9e 3os s7e@os0
E3 a94>4no te 8resenta 7na -7+4,a:45n 9e >a34oso :e9roT
3a >479a, 7n 8o:o 9e Jar4naT 3a +7?er 8o;re, 7n 8o:o
9e a:e4teT < e3 r4:o, 7n :or9ero... AO88enJe4+, 1FG*, "E1, T<8e D0E s+:+
Esta P-7+4,a:45nQ re:7er9a R7e en Meso8ota+4a 3as :o+49as -est4>as entre 3os +orta3es, < 8or
:ons4,74ente 3as :ere+on4as 34tNr,4:as 8ara tratar ,3or4osa+ente a 3os 94oses, se a:o+8a@a;an,
se,Nn e3 ,7sto 9e 3as ,entes, 9e P8e;eterosQ 7nignaqqu$ to+a9o 9e3 s7+er4o n.,HnaB :ar,a9os 9e
J4er;as, ra+433as < >4r7tas aro+6t4:as 9e 7na r4:a 8a3eta o3orosa, s4 87e9e 9e:4rse as. Aene;ros
94>ersos, :e9ro, :48rs, +4rra...B, 8ara rea3=ar :on s7 o3or 3a +a,n4-4:en:4a < e3 en:anto 9e 3a
-4esta...
MNs4:a < :antos eran 4,7a3+ente ne:esar4os. 'a< 8or tanto ,ran9es 8os4;4349a9es 9e R7e 3as
:o+49as o-4:4a3es < :ere+on4a3es 9e 3os 94oses, so;re to9o 3as +6s -est4>as, -7eran a:o+8a@a9as
:on +e3o9.as 9e to9o t48o 9e 4nstr7+entos +7s4:a3es, 9e :7er9a A34ras, ar8as...B, >4ento A-3a7tas,
:7ernos, tro+8etas...B < 8er:7s45n At4+;a3es, ta+;ores, ta+;or43es, :a+8an433as, :arra:as...B,
;astante ;4en atest4,7a9os en n7estros ar:J4>os A88. 1*G, GH?2IG s+:$ a7n :7an9o a +en79o no nos
sea 8os4;3e en:ontrar eR74>a3entes, o r834:as, entre n7estros 4nstr7+entos, n4 sa;er en R7 +e949a
s7s +e3o9.as ar+on4=a;an entre s., o 4;an a:o+8a@a9as 9e 8a3a;ras re:4ta9as o :anta9as, te+a
so;re e3 R7e >o3>ere+os +6s a9e3ante A8. 1*GB.
El ser0icio a los dioses en su 0ida cotidiana
F$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
A3,7nas a37s4ones nos 4n97:en a 8ensar R7e se arre,3a;a a 3os 94oses Aestat7as e 4+6,enesB < se
3os P3a>a;aQ 8er4594:a < r4t7a3+ente, < R7e ese ,esto, R7e re>e3a 7na 8reo:78a:45n 8or 3a
87r4-4:a:45n, 3a 34+84e=a, e3 es83en9or < sa379, :o+Nn a 3os ,ran9es < a 3os 8eR7e@os 9e este
+7n9o, entra;a en 7n se:tor 94st4nto a3 9e3 a34+ento, en 3o R7e 33a+a+os e3 Pser>4:4o a 3os 94osesQ.
Esta+os +7:Jo +e?or 4n-or+a9os :on res8e:to a s7s >est497ras < s7 ,7ar9arro8a 7t)g-4i-
aNlubustu:+ Nos R7e9an ta+;4n, :o+o en e3 :aso 9e 3os a34+entos, tanto 34stas 9e atr4;7:45n S
:o+o esa R74n:ena 9e >est49os 9e ,a3a R7e e3 re< Na;UHa8a3H4994na, 9e Ba;43on4a, Ja:4a e3 FEE,
Ja;.a Je:Jo a@a94r a3 -4na3 9e 7na es8e:4e 9e a:ta 9e 9ona:45n a3 94os Samas < a s7 94osa 8are9ra <
es8osa A\4n,, 1F1, 1G0"F s+:S :o+o 4n>entar4os 9e -on9os0 en este :aso, P:a?asQ o Par+ar4osQ
A84HsanN&isannu: en 3os R7e se a3+a:ena;an < ,7ar9a;an esos tesoros. En este :aso, >est49os, <
ta+;4n ?o<as, 8o9.an ser en:erra9os, :onser>a9os e 4n>entar4a9os ?7ntos. C4tare+os 8r4+ero, a
este res8e:to, 7na 34sta 9e 3a 8o:a 8a3eoH;a;435n4:a AJa:4a e3 1OEEK1*EEB, re-er49a a 3a 94osa >star
4nsta3a9a en e3 te+83o 9e 3a 8eR7e@a :479a9 9e La,a;a A37,ar 9es:ono:49oB, en e3 norte 9e
Ba;43on4a. 'e aR7. e3 8r4n:484o < e3 -4na30
1 an433os 9e oro
1 P>73>aQ 9e oro
1F P-r7tosQ 9e oro
P>ar433asQ 9e oro
G 8e:tora3es 9e oro
8en94entes 9e oro
1 8er3a 9e :orna34na
$ 8er3as 9e 3a=734ta
* 8er3as :43.n9r4:as
1E Pse33osQ 9e 84e9ra
1 torR7e 9e oro ,r4s
* 8e:tora3es 9e +ar-43 9e e3e-ante
1 ,ran an433o 9e :orna34na
:Ja3es
1G " :a+4sas 9e 34no
* ,orros 9e 3ana
$ ,orros 9e...
G :4ntas
1 :a87:J5n...
"$ Se a@a94eron 8oster4or+ente a3 ar+ar4o0
:4ntas
< ta8arra;os.
"O /ste es e3 ,7ar9arro8a 9e >nanna+++
:ontro3a9o 8or AL.3HIstar, AJ7+HLaRar < Sa+asH,a+43
a9es:ono:49osc
$G aP4e=a esta;3e:49ac e3 G 9e3 +es 9e D7+7=4
a?7n4oH?734oc
9e3 a@o R7e s4,745 a3 R7e e3 re< Sa+s7H437na
9e Ba;43on4a,
Ja;.a +an9a9o Ja:er 7n trono
8ara 3a :a8433a 9e 3a 94osa Ningal
HHera e3 a@o >4,s4+o 8r4+ero 9e3 re4na9o 9e3 :4ta9o
re<, 3o R7e nos 33e>ar.a a8rox4+a9a+ente a 1OD.
ALee+ans, 1FG, 1 s.B
FG
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Nos 8o9e+os re+4t4r ta+;4n a otro 4n>entar4o -a+oso 9e 3a su/uttu A:o-re:433o 9e ?o<asB R7e,
a3re9e9or 9e 1$EE, en S4r4a, en 3a :479a9 9e 2atna, en7+era;a 3os tesoros 9e 3a 94osa 3o:a3
Ninegal+ Con 3os a@os, e3 :at63o,o -7e re:o84a9o :7atro >e:es, :a9a 7na :on a94:45n 9e n7e>as
84e=as, 87es 3a +7n4-4:en:4a 9e 3os 9e>otos Ja;.a :ont4n7a9o a@a94en9o o-ren9as a3 tesoro. E3
4n>entar4o en7+era sesenta < o:Jo art.:73os, :749a9osa+ente 9es:r4tos, entre e33os :4n:7enta < 9os
:o33ares 7/is#du:$ 9es:r4;4n9ose A-or+a < :o3orB 3as 8er3as < :o3,antes 9e :a9a 7no 9e e33os
7,e0ue d@Ass%riologie $", 1F$F, 1 s. < 1"O s.B.
E3 P+anten4+4ento 9e 3os 94osesQ en +ater4a 9e >est49os 9e ,a3a < ?o<as 8re:4osas no :e9.a,
87es, en na9a a3 -asto < 3a o873en:4a 9e3 a34+ento.
La 0ida SmundanaT de los dioses
Por e3 en:anto 9e s7 ex4sten:4a, no +enos R7e 8or 3as o;34,a:4ones 9e s7 +4to3o,.a, 3os 94oses no
esta;an :on-4na9os en 3a a7,7sta +onoton.a 9e s7 :e34a. Co+o 3os re<es en s7 8a3a:4o, :a9a 7no
9e e33os ten.a en s7 te+83o < a s7 94s8os4:45n 8a3anR74nes 7tallu:$ :arros 7nar/abtu et:.B, ;ar:os 9e
trans8orte 7ele&&u$ et:.B A8. 1F1B, en 3os R7e, se,Nn 3as ne:es49a9es 9e 3a 34t7r,4a, R7e ex4,.an a
>e:es s7 8resen:4a -7era 9e3 te+83o, 4n:37so -7era 9e s7 terr4tor4o, se 8o9.a, ;a?o 3a es8e:4e 9e s7s
4+6,enes, 33e>ar3os en 8ro:es45n o tras3a9ar3os a otros 37,ares, s4e+8re a 4+a,en 9e 3os so;eranos.
E3 te+a 9e 3a Psa349aQ o 9e3 P>4a?e 9e 3os 94osesQ es ex83ota9o +6s 9e 7na >e= en 3a 34terat7ra
re34,4osa < +4to35,4:a.
1ea+os 7n e?e+83o e3o:7ente. Es 7n +4to ;astante 3ar,o, er s7+er4o, 9e -4na3es 9e3 ter:er
+43en4o, en e3 t4e+8o en R7e 3os re<es 9e Ur ,o;erna;an e3 8a.s 7La 0isita de Nanna-Suen a
Ni&&ur: ABottHroH\ra+er, 1FDF, 1D s.B. C7enta en 9eta33e :5+o, 9es9e s7 :asa er Ur, 3a :a84ta3,
e3 94os NannaNSn se -7e 7n ;7en 9.a en ;ar:o a N4887r A7nos :4ento :4n:7enta Y435+etros r.o
arr4;aB, a >4s4tar a Ps7 8a9re " a s7 +a9reQ0 Enlil$ e3 re< 9e 3os 94oses, < Ninlil$ s7 es8osa, en s7
,ran < -a+oso sant7ar4o 9e3 EY7r. Sin 9e:49e 94r4,4rse 8r4+ero a33. A>ersos G-GI:$ < Ja:e 7n
a9+4ra9o e3o,4o 9e 3a :479a9, o;?et4>o 9e s7 >4a?e 7GH-DI:+ Para 8re8ararse 7n ;ar:o 94,no 9e ese
9es83a=a+4ento so3e+ne, :o+o Ja;r.a Je:Jo 7n ,ran9e 9e este +7n9o, +an9a :as4 a to9as 8artes,
8or e3 8a.s < s7 entorno, e+4sar4os en:ar,a9os 9e 33e>ar 3e 3os +e?ores +ater4a3es, 8re:4osos <
raros, a9e:7a9os 8ara :onstr74r to9as 3as 84e=as 9e 7na e+;ar:a:45n 8er-e:ta 7DH-V?$ s4,7e 7na
ta;3433a rota, R7e :7;r.a e3 8er.o9o 9e :onstr7::45n 9e3 ;ar:oB. Lo :ar,a enton:es :on r4R7e=as 9e
to9o t48o R7e R74ere 94str4;74r -ast7osa+ente 8or e3 :a+4no, < so;re to9o 33e>ar :o+o o-ren9a a3
te+83o 9e Enlil 7G*I-GFI:+ Y se 8one en :a+4no 7GFH:+ E3 :orte?o es 9eten49o en :4n:o o:as4ones
en e3 :a+4no, :o+o 8ara 9es>4ar3o, < so;re to9o 3os tesoros R7e trans8orta, Ja:4a 3os sant7ar4os 9e
3as :479a9esHeta8as0 Ene,4, Larsa, Ur7Y, S7r788aY < T7++a3. Pero se en:a+4na 9ere:Jo Ja:4a s7
o;?et4>o0 N4887r 7GFV-?*?:$ 9on9e atra:a 8or -4n 7?*D-?*V:+ Sin 849e enton:es, se,Nn 3a et4R7eta,
ser 4ntro97:49o en 3a +ora9a 9e s7 8a9re, e3 EY7r, Ja;49a :7enta 3as s7nt7osas o-ren9as R7e 3e
33e>a 7?*F-DEV:+ Una >e= en 8resen:4a 9e Enlil$ -e34=, 3e +7estra s7s re,a3osT < Enlil$ -e34=, 3e
o-re:e 7n ,ran ;anR7ete 9e ;4en>en49a A"OOH"GB. Sin$ enton:es, 3e a,ra9e:e s7 +a,n.-4:a a:o,49a
< S^es e3 +o+ento_S 3e 8resenta 7na ser4e 9e so34:4t79es 8ara 3a ;7ena +ar:Ja < 3a 8ros8er49a9
9e s7 :a84ta30 Ur A"OH""FB. Enlil 3e :on:e9e to9o 7DJE-DJV:+ Y e3 re3ato se :4erra :on 7na
4n>o:a:45n a3 re< 9e Ur 8ara re:or9ar3e R7e 9e;e s7 8o9er a Enlil$ < 8e94r a este N3t4+o R7e 3e
:on:e9a 7na 3ar,a >49a 7DJF-D*?:+
Ba?o 3a a8ar4en:4a 9e 7n re3ato +4to35,4:o, se trata e>49ente+ente 9e 7n r4t7a3 9e
P8ere,r4na:45nQ, en 3a R7e e3 -r7:t.-ero en:7entro 9e 3as 9os 94>4n49a9es, 8or e3 tras3a9o 9e 3a
4+a,en 9e3 J4?o, Sin$ ?7nto a 3a 9e3 8a9re, Enlil$ era a 3a >e= 7n test4+on4o 9e a34an=a 9e Ur :on
N4887r < s7 94os so;erano, < ta+;4n, a3 +4s+o t4e+8o, 7na 8et4:45n 9e ;en94:45n < 9e -a>or. Se
83antea 3a :7est45n 9e s4, en e3 :7rso 9e este 9es83a=a+4ento 84a9oso, Sin esta;a re8resenta9o 8or
e3 re< 9e Ur en 8ersona, o esta;a 8resente 3 +4s+o +e94ante s7 estat7a 9e :73to.
F*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
To9o 3o R7e se nos 94:e, 8or otra 8arte, 9e esos 9es83a=a+4entos 9e A3as 4+6,enes 9eB 3os
94oses, en 7n sent49o 8os4t4>o 8ero ta+;4n ne,at4>o A:o+o e3 re< < s7 :orte, 3as estat7as < e-4,4es
9e 3os 94oses eran 33e>a9as :o+o reJenes 8or 3os >en:e9ores 9e 7na ,7erraB, nos 33e>ar.a a 8ensar
R7e :re.an R7e se trata;a 9e 3os P94osesQ en 8ersona, :7<a +o>4349a9 < P34;erta9Q no se se8ara;an
9e 3a >49a -ast7osa < ;4ena>ent7ra9a R7e se 3es 8ro8or:4ona;a 8ara Pser>4r3esQ.
La oracin
No +enos R7e e3 +anten4+4ento 9e 3os 94oses, 3a ora:45n era 7n a:to :entra3 9e3 :73to, a7nR7e
>4sta 9es9e 7na 8ers8e:t4>a :o+83eta+ente 94st4nta. Des9e e3 +o+ento en R7e e3 Jo+;re :ree
tener 8or en:4+a 9e 3 Sa7nR7e sean 4n>4s4;3es, 4+8er:e8t4;3es, < estn ;a?o 3a es8e:4e 9e esas
8ersona349a9es so;renat7ra3es R7e 3os 4nso37;3es en4,+as 9e3 +7n9o < 9e s. +4s+o 3e Ja;.an
o;34,a9o a 83antearS 7nos Se@ores o Patronos a 3os R7e atr4;7<e 3a o+n48oten:4a < 3a -a:73ta9 9e
4nter>en4r en to9o 37,ar en 3os as7ntos 9e3 7n4>erso, < so;re to9o en 3os s7<os 8ro84os, era
4ne>4ta;3e R7e en :aso 9e ne:es49a9 se >o3>4era Ja:4a e33os, 4n:37so Ja:4a 7no 7 otro 9e e33os en
:on:reto, <, 8or 3e?ano, s7;34+e < a;r7+a9or R7e 3o :ons49erase, 3o to+ara 8or 4nter3o:7tor < 3e
trans+4t4era 3o R7e ten.a en e3 :ora=5n0 s7s sent4+4entos, s7s 9eseos, s7s te+ores, s7s an,7st4as,
ne:es49a9es, 8enas, arre8ent4+4entos < s7e@os, to9o 3o R7e se s4ente a >e:es 7r,49o a exter4or4=ar,
:on 3a >a,a es8eran=a 9e R7e s7s as84ra:4ones ten,an 7na -e34= :73+4na:45n. La ora:45n es en
8r4+er 37,ar 4n94>497a3 < es8ont6nea0 es, nor+a3+ente, 7n ,esto re34,4oso 8r4+ar4o e 4nst4nt4>o.
A -a3ta 9e test4+on4os, s53o ex:e8:4ona3+ente 8o9e+os entrar en ese es8a:4o .nt4+o, 8ersona3
< se:reto, 8ara sor8ren9er se+e?antes :on>ersa:4ones a so3as. S7:e9e s4n e+;ar,o R7e a >e:es 7n
9eter+4na9o 9o:7+ento, 9e -or+a 4nes8era9a < 8or 7na es8e:4e 9e arre;ato 9e -ranR7e=a, nos
4ntro97:e +6s o +enos en 3. 'e aR7. 7no o 9os e?e+83os, 8ara Ja:ernos 7na 49ea. So;re 7na
ta;3433a en 3a R7e Ass7r;an48a3 A**DH*OB :on+e+ora;a s7 resta7ra:45n 9e3 te+83o 9e Istar en
Ar;e3es, no +enos R7e s7 es:r7873osa e?e:7:45n 9e 3os 9eseos 9e Asara95n A*DEH**FB, s7 8a9re,
:on res8e:to a s7s 9os J4?os, e3 ,ran re< 9e:.a0

R

"
As., Je Je:Jo e3 ;4en a 3os 94oses < a 3os Jo+;res, a 3os >4>os < a 3os +7ertos.
Pero enton:es, Z8or R7 no +e a;an9onan en-er+e9a9es < tr4ste=as, 94-4:73ta9es
< 8er?74:4os[
*
^D4s:or94as en e3 8a.s, ,r4ter.o en +4 8a3a:4o, 9es5r9enes <
-ra:asos 9e to9o t48o +e 8ers4,7en s4n :esar_ En-er+e9a9es 9e3 :7er8o < 9e3
:ora=5n +e t4enen :o+83eta+ente a;r7+a9o. Paso +4 t4e+8o entre s7s84ros
< 3a+entos. dhIn:37so e3 9.a 9e 3a Gran &4esta, 8er+ane=:o 9eses8era9o... ^OJ
94os +.o, reser>a a 3os 4+8.os esa s7erte, < 8er+.te+e en:ontrar 3a -e34:49a9_
Z'asta :76n9o >as a =aran9ear+e 9e este +o9o < a tratar+e
1G
:o+o a a3,74en
R7e no res8eta a 94oses n4 a 94osas[ AStre:Y, 1F1*, GE0" s:+
Y ta+;4n, en otro tono, esta ora:45n 9e3 re< 9e Ba;43on4a, Na;7H:o9onosor II A*E$HG*B, a
(ardu/2

GG
Z27 Ja< s4n T4, oJ Se@or[ ^A +., t7 re< -a>or4to, +e Jas Je:Jo 8ros8erar
< +e Jas :on:e949o 7na >49a tr47n-a3_ Pr.n:48e ;4en >4sto 8or T4 < 8ro97:to
9e t7s +anos, ^TN Jas Je:Jo 9e +. 3o R7e so<, <
*G
+e Jas 4n>est49o 9e so;eran.a
so;re to9os +4s s7;94tos_ Con 3a ;ene>o3en:4a R7e no 9e?as 9e 9erra+ar so;re
to9o, torna en ;on9a9 Ja:4a +. t7 s7;34+e 8o9er
OE
< Ja= na:er en +4 :ora=5n
e3 te+or 9e t7 94>4n49a9_ ^Con:9e+e 3o R7e te es a,ra9a;3e, < 8rot,e+e en
>49a_ ALan,9on, 1F1, 10G$ s+:+
No tene+os n4n,7na ex8res45n tan 9eta33a9a re3at4>a a P3os Jo+;res 9e 3a :a33eQ, n4 s4R74era
:73tos, en :7anto a 3os sent4+4entos 8ro-7n9os R7e +o9e3a;an 3os :ora=ones re34,4osos en ese 8a.s.
FO
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Pero 8o9e+os, es8or694:a < :4r:7nstan:4a3+ente, :a8tar o 4n-er4r a3,7na 9e s7s +an4-esta:4ones.
En 8art4:73ar a tra>s 9e 3os no+;res 8ro84os, R7e 3os 8a9res art4:73a;an en e3 na:4+4ento 9e s7s
J4?os 8ara :on-er.rse3os < R7e A88. *1 s.B en 3a +a<or 8arte 9e 3os :asos :onst4t7<en >er9a9eras
Pora:4ones ?a:73ator4asQ, en e3 tono ,enera3 9e 3a re34,4os49a9 :orr4ente0 <an-Nergal2
P^To9o8o9eroso es Ner,a3_QT ,abi-melammu-su2 P^Gran9e es s7 A` 9e3 94os 8atronoB ;r433o so;reH
nat7ra3_QT Samas-r3manni2 P^OJ Sa+as, ten 84e9a9 9e +._QT (annu-/i-Assur+ PZ274n 87e9e
4,7a3ar a Ass7r[QT >star-ummi2 P^Istar es 8ara +. 7na +a9re_Q... Se en:7entran en to9as 8artes 3as
+4s+as a:t4t79es :or94a3es Ja:4a 3os 94oses0 se re:ono:.an 9es37+;ra9os 8or s7 37+4nos49a9, s7
trans:en9en:4a, s7 +a?esta9T se era :ons:4ente 9e s7s -a>ores < se :on-4a;a en s7 ;ene>o3en:4aT se
3es re>eren:4a;a, se 3es te+.a, se 3es res8eta;aT < 3a ex8res45n 9e esos sent4+4entos :onst4t7.a s4n
979a 7na -or+a 9e ora:45n.
Esta +an4-esta:45n 9e 3os sent4+4entos s7s:4ta9os 8or 3a a:t4t79 8ro-7n9a Ja:4a e3 +7n9o
so;renat7ra3, < 94r4,49os es8ont6nea+ente a s7s re8resentantes, se 4ntro97?o en e3 :73to o-4:4a3
esta;3e:49o, 8ara a:o+8a@ar 3as 94>ersas o8era:4ones 9e +anten4+4ento 9e 3os 94oses. Es
8ro;a;3e+ente e3 e-e:to 9e 3a +4s+a trans8os4:45n 35,4:a 9e 3a et4R7eta rea3, R7e s4e+8re s4r>45 9e
+o9e3o a ese :73to. No 8o9.an :ontentarse :on 8ro8or:4onar a3 so;erano < a s7 entorno 3os ;4enes
+ater4a3es 9e :ons7+o < 9e 7so, 3os +6s 4n94s8ensa;3es, Nt43es < exR74s4tos. Se era :ons:4ente 9e
R7e, :o+o nosotros, no ten.an ne:es49a9 so3a+ente 9e 8an, s4no 9e a3a;an=as, :e3e;ra:4ones,
exa3ta:45n, :on-4an=a, Ja3a,os, ,3or4a, e>o:a:4ones 4n:esantes 9e s7s 8rerro,at4>as < s7
s78er4or49a9, no +enos R7e 9e 3a J7+439e 9e8en9en:4a 9e s7s sN;94tos. Lo R7e se 9e:.a < re8et.a a
3os re<es era :o+o o;34,ator4o, a 5ortiori$ 9e:.rse3o < re8et.rse3o a 3os 94oses a :7<o ser>4:4o se
esta;a. Ta3 era 3a ora:45n o-4:4a3, 8N;34:a, 34tNr,4:a, :o+8onente esen:4a3 9e3 :73to.
No tene+os +e94o 9e 8enetrar 3os Por.,enesQ < se,74r 3os 8r4+eros 9esarro33os 9e este as8e:to
P>er;a3Q < 34terar4o 9e3 :o+8orta+4ento re34,4oso. Est6 s4n e+;ar,o ;astante :3aro R7e, :o+o en 3o
re3at4>o a3 8ante5n < a a3,7nos otros -en5+enos 9e 3a re34,45n, 3a 8r4+era a8orta:45n 94s:ern4;3e en
3a +ater4a -7e o;ra 9e 3os s7+er4os. No es, e>49ente+ente, R7e s78on,a+os a 3os se+4tas
9es8ro>4stos 9e esa :a8a:49a9 9e 94r4,4r 3a 8a3a;ra a 3os 94oses. Pero 3a rea349a9 es R7e en s7+er4o
se :o+87s4eron 3as 83e,ar4as o-4:4a3es +6s ant4,7as R7e :ono:e+os, 3as 4n>o:a:4ones a 3os 94oses
+6s ant4,7as, 3as 8et4:4ones 9e a<79a +6s ant4,7as, 3os +6s ant4,7os J4+nos R7e :anta;an s7
,3or4a, < 3a 9e s7s res49en:4as, 4nse8ara;3es 9e e33os A8. 1$$B. ZC76n9o < :5+o se re:4ta;an esos
-ra,+entos < :5+o se s4t7a;an en 3a 34t7r,4a ar:a4:a[ I,noran9o :as4 to9o 9e e33o, no 8o9e+os
res8on9er. A3 +enos esta+os se,7ros 9e R7e esas >enera;3es :o+8os4:4ones 9e;.an 9e estar 9e
entra9a 7n49as a 3a +Ns4:aT es 9e:4r, 9e;.an 9e ser so3e+ne+ente 8ron7n:4a9as, sa3+o94a9as o
:anta9as en e3 te+83o < 94r4,49as a 3os 94oses, +e94ante 4ntr8retes :7a34-4:a9os, a4s3a9os o en
:oro, :on a:o+8a@a+4ento 9e 4nstr7+entos 94>ersos.
En e3 ter:er +43en4o a3,7nos 9e esos 4nstr7+entos 94eron s7 no+;re a otras tantas
:o+8os4:4ones 94>ersas At4,4 < a9a;, 8or e?e+83o, R7e eran :o+o e3 :.+;a3oT ;a3a, < =a+4, :o+o
3a 34ra...B, 9e ta3 +o9o R7e s7 a:o+8a@a+4ento sonoro re,73ar S8ero ta+;4n 7n :4erto nN+ero 9e
:onstantes 9e est43o, 9e 4+a,4ner.a < 9e estr7:t7ra P+tr4:aQ < Pestr5-4:aQS 94o 37,ar
4n94re:ta+ente a otros tantos ,neros 34terar4os 94st4ntos. Ca34-4:a9os < :ara:ter4=a9os 9e otro
+o9o, se 9e;en :4tar ta+;4n a3 +enos 3os P9463o,osQ A;a3;a3eB, :anta9os o +o973a9os a 9os
>o:es o 9os :oros, < 3os erse++a, :7<o no+;re e>o:a;a 3a tona349a9 PR7e?7+;rosaQ Aer, en
s7+er4o, eran P3as 36,r4+asQ, Pe3 3a+entoQB, anta@o e?e:7ta9os re,73ar+ente 8or Psa:er9ot4sasQ, <
:7<o texto esta;a re9a:ta9o en ese PZ94a3e:to -e+en4no[Q Ae+eHsa3B R7e 3es esta;a reser>a9o
34terar4a+ente.
Tras 3a 9esa8ar4:45n 9e 3os 8oetas < 3etra9os s7+er4os, s7s s7:esores a:a94os 3es s4,74eron
4n4:4a3+ente 3os 8asos, :ontent6n9ose :on 4+4tar, tra97:4r < a9a8tar J4+nos < 83e,ar4as, :o+o
tantas otras o;ras. S4e+8re -or+a9os e 4ns84ra9os 8or e33os, 8ronto 94eron r4en9a s7e3ta a s7
4ns84ra:45n < a s7 8ro84o ,en4o, 8er8et7an9o s4n 979a 84e=as ant4,7as S:o+o 3os erse++a, en
a9e3ante reser>a9os s4n e+;ar,o a Psa:er9otesQ es8e:4a34=a9os, 3os /al A3o R7e, >4sta s7 eR7.>o:a
FD
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
re87ta:45n, 8. 1G1, ?7st4-4:a;a, s4n 979a, e3 e+eHsa3 PZ-e+en4no[Q en e3 R7e esta;an s4e+8re
es:r4tosBS 8ero 4ntro97:4en9o no>e9a9es se,Nn e3 9esarro33o < 3as ne:es49a9es 9e 3a re34,4os49a9.
Otros +o9e3os < estr7:t7ras 9e 83e,ar4as o-4:4a3es na:4eron as., en 3en,7a a:a94a, a7n :7an9o se
3es 94era 9e +anera nat7ra3 7na :7a34-4:a:45n en s7+er4o, 87es no en >ano Ja;.a R7e9a9o :o+o
3en,7a 34terar4a. No s53o 3os J4+nos < ora:4ones so3e+nes 7i/ribu:$ s4no Pora:4ones :on 3a +ano
a3=a9aQ A,esto :orr4ente, a 3a >e=, 9e re>eren:4a < :o+7n4:a:45n0 s7H.3H36BT P4n>o:a:4onesQ a
Samas2 Y4HUt7HYa+T Pora:4ones 9e arre8ent4+4entoQ0 sig A8. 1FG s.0$B, 8a3a;ra R7e no es 9e
or4,en s7+er4oT Pen9e:Jas 8ara a8a:4,7ar e3 :ora=5n A9e 3os 94osesBQ0 erHs6HJ7n,a...
No 9e;e+os 8er9ernos aR7. en e3 9eta33e 9e esta e7:o3o,.a, en s7 8resenta:45n, >o:a;73ar4o <
est43o, < +enos to9a>.a en s7 J4stor4a, R7e no es 8or otra 8arte 94s:ern4;3e :on -re:7en:4a 8ara
nosotros. E3 Je:Jo es R7e, 9es9e e3 t4e+8o 9e 3os s7+er4os, 3a 83e,ar4a o-4:4a3 en Meso8ota+4a
Ja;.a entra9o en 3a 34terat7ra. Es 9e:4r Sassueta 0iles-cuntS, r6849a+ente se P-or+a34=5Q,
estereot486n9ose -6:43+ente en :34:Js :7<a re4tera:45n 94-7+4na;a 3a >4>a:49a9 < e3 -er>or
8r4+eros, 4n>a94en9o e3 texto en 9etr4+ento 9e 3a e+o:45n < e3 34r4s+o, 9e-e:to, 8or 3o 9e+6s,
,enera3 9e 3a 34terat7ra 9e3 8a.s.
En 37,ar 9e 9eta33ar s7s -or+73ar4os, te+as, 4+6,enes, ,4ros < +ot4>os, ser6 8re-er4;3e S:o+o
<a se Ja Je:Jo, 88. G1 ss., a 8ro85s4to 9e3 Psent4+4ento re34,4osoQS :4tar in e=tenso 7na se3e::45n
9e a3,7nos P:antos 9e ,3or4aQ 7'amar tanitt:$ J4+nos 7 ora:4ones R7e, a +en79o a:7+73a;3es :on
3o R7e <a se Ja 8o949o 3eer, 9e;er.an 9ar 7na 49ea to9a>.a +6s Psent49aQ 9e 3a a:t4t79 PoranteQ 9e
3os +eso8ota+4os. S7 sent4+4ento re34,4oso, <a s7-4:4ente+ente ana34=a9o < 9e-4n49o, se ex8resa
aJ., ta+;4n en este :aso, n.t49o, .nte,ro, en 7na a:t4t79 8ro-7n9a 9e te+or, res8eto, 9e8en9en:4a
8ro-7n9a < Z:entr.-7,aQ, a 3a R7e se a@a9.an nat7ra3+ente, se,Nn 3os :asos, 7na ,ran :on>4::45n
9e :738a;4349a9 < 7n 9eseo 8erentor4o 9e >erse 34;era9o 9e 3os +a3es 8ro>o:a9os 8or esas -a3tas.
Los 9os N3t4+os +ot4>os, s4n e+;ar,o, 4n>a94eron so;re to9o t48os 8art4:73ares 9e ora:4ones e 4nH
>o:a:4ones a 3os 94oses, R7e ata@en +6s 4n+e94ata+ente a3 :73to 8ersona3 < Psa:ra+enta3QT Ja;r6
R7e Ja;3ar 9e e33o +6s a+834a+ente, 33e,a9o e3 +o+ento A88. 1FD ss.B.
'e aR7. 8r4+ero 7n J4+no ant4,7o A-4na3es 9e3 ter:er +43en4oB en s7+er4o, :anta9o, R74=6s,
a3ternat4>a+ente A;a3;a3e, 8. 1*GB, a 3a aten:45n 9e3 94os Ninurta8 se :e3e;ra en 3 s7 ,3or4a < s7s
-a>ores0 +anera 4n94re:ta 9e 8o9er :ontar :on /3 < 9e ,an6rse3o, 8ara R7e no 9e?e 9e :o3+ar3es,
ase,7ran9o as. 3a 8ros8er49a9 9e3 8a.s < 9e s7 so;erano0
1 ^OJ ;4en na:49o_ ^OJ ;4en na:49o_
^OJ re< R7e Enlil Ja no+;ra9o_
^OJ ;4en na:49o_ ^OJ ;4en na:49o_
^_Ninurta a R74en Enlil Ja no+;ra9o_
^274ero :e3e;rar t7 no+;re, oJ +4 Re<_
Ninurta$ <o, t7 Jo+;re, t7 Jo+;re,
^R74ero :e3e;rar t7 no+;re_
G OJ +4 Re<, 3a o>e?a Ja 9a9o a 37= a3 :or9ero,
3a o>e?a Ja 9a9o a 37= a... :or9ero,
^Y <o, <o R74ero :e3e;rar t7 no+;re_
OJ +4 Re<, 3a :a;ra Ja 9a9o a 37= a3 :a;r4to,
3a :a;ra Ja 9a9o a 37= a... :a;r4to,
1E Y <o, <o R74ero :e3e;rar t7 no+;re_
^OJ +4 Re< a...c_
^M4 Re<, J4?o 9e Enlil$ <o R74ero :e3e;rar t7 no+;re_
TN 33enas e3 :ana3 :on 7n a,7a 8er8et7a,
R.G TN Ja:es :re:er 3a :e;a9a +otea9a en e3 :a+8o,
TN 33enas e3 estanR7e 9e :ar8as < 9e 8er:as A[B,
TN Ja:es na:er 3as :a@as < 3os ?7n:os en e3 :a@a>era3,
FF
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
TN 87e;3as e3 P;osR7eQ 9e r7+4antes sa3>a?es,
TN Ja:es :re:er e3 ta+ar4s:o en 83ena este8a,
1E TN 8ro8or:4onas J7erto < ?ar9.n, < 8ro>ees 9e +4e3
< 9e >4no.
Y :on:e9er6s a3 Pa3a:4o 7na >49a 8ro3on,a9a.
A&a3Yenste4n, 1FG", GF s < "*101B
Ta+;4n en s7+er4o, < atr4;749o en 3.neas ,enera3es a 3os :o+4en=os 9e3 se,7n9o +43en4o, es 7n
P:antoQ ;astante 3ar,o, a:o+8a@a9o 9e 8er:7s45n0 7n t4,4, a 3a ,3or4a 9e3 ,ran En/i+ Se 3e 33ena
aR7. 9e a3a;an=as, s7;ra<an9o :76n estre:Ja+ente 7n49o esta;a a 3os 94oses +6s e3e>a9os0 An %
Enlil$ a R74enes se en:ontra;a aso:4a9o 8or 3as res8onsa;4349a9es, < so;re to9o 8or e3 8o9er. E3
re:7er9o 4ns4stente 9e s7 a:t4>49a9 :rea9ora < 9e s7 8o9er a;so37to so;re 3os 9est4nos 9e to9o < 9e
to9os era, e>49ente+ente S:5+o9o < 94s:reto 8ro:e94+4ento, ;4en :ono:49o, 9e 3a ora:45n 9e
8et4:45nS, 7na a973a9ora 4n>4ta:45n a se,74r s4en9o +ere:e9or 9e ta3 a9+4ra:45n, to+an9o s4e+H
8re, 8ara e3 8a.s < 8ara 3os Jo+;res, 3as 9e:4s4ones +6s -a>ora;3es. La 84e=a esta;a :o+87esta
re,73ar+ente 8or tres 8artes, se8ara9as 8or 3o R7e nosotros tra97:4rnos, +7< ana35,4:a+ente, 8or
Pres8onsoQ < Pant.-onaQ, 8ero :7<a ex8res45n s7+er4a, sa,499a < sa,arra, re+4t.a a 3a nota:45n
+7s4:a3 < se nos es:a8a, 87es, 8or :o+83eto. E3 t4,4 Ja;.a s49o :o+87esto 8or or9en, < so;re to9o
en ;ene-4:4o, 9e3 sexto so;erano 9e 3a ant4,7a 94nast.a 9e Is4n0 UrHN4n7rta A1F"H1DF*B, < e3 a7tor
R7er.a :ana34=ar ante to9o Ja:4a 3 3a ;ene>o3en:4a < e-4:a:4a 9e En/i2 3a ora:45n 8N;34:a no 8o9.a
Ja:er a;stra::45n 9e3 4nters :o+Nn0
1 ^Se@or 9e 3a s78re+a 4nte34,en:4a, as4,na9or 9e 3os
9est4nos,
t7s 9eseos son 4+8enetra;3es < TN 3o sa;es to9o_
^En/i 9e 4n+ensa sa;497r.a_
^E3 Se@or +6s a3to 9e 3os AnunnaK
^Eres TN, 4n,en4oso, R74en 9a 3as senten:4as,
8ron7n:4as 3as -5r+73as, 94s:4ernes 3as 9e:4s4ones,
e3 R7e s4enta 3os >ere94:tos < 9a 3os :onse?os 9e 7n extre+o a otro 9e3 +7n9o_
G ^_En/i$ Se@or 9e to9a 8a3a;ra >er9a9era,
<o R74ero :e3e;rarte_
T7 8a9re, An$ e3 Re<, e3 Se@or,
R7e Ja:e :re:er 3as 83antas
e 4nsta3a a 3os Jo+;res 8or to9a 3a T4erra,
te Ja as4,na9o 3a :7sto94a 9e 3os 8o9eres 7n4>ersa3es
< te Ja :on>ert49o en s7 Pr.n:48e.
A;r4r 3a santa ;o:a 9e3 T4,r4s < 9e3 E7-rates
8ara a3e,rar a 3os Jo+;resT
Ja:er :aer 9e 3as n7;es 3a +asa enor+e 9e 3a :re:49a
< 33e>ar 3a 337>4a a to9as 3as 8ra9eras,
1E 9e ta3 +o9o R7e Asnan A94osa 9e 3os :erea3esB
3e>ante 3a :a;e=a A9e 3as es84,asB en to9os 3os s7r:os,
< R7e, :o+o en e3 PBosR7eQ, en 3os ?ar94nes, en 3os J7ertos,
8ros8eren 3as 83antas R7e :re:en en 3a t4erra.
^'e aR7. 9e 3o R7e e3 Re< 9e 3os 94oses te Ja en:ar,a9o_
`Enlil Ja 9e3e,a9o en t4 s7 no+;re s7;34+e < +a,n.-4:o_
^E3 Se@or R7e to9o 3o 8ro97:e, e3 se,7n9o Enlil$
se eres TN_
1G ^/3 es e3 94os +6s ,ran9e 9e3 7n4>erso,
1EE
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
8ero s7 Jer+ano +enor eres TN_
^/3 te Ja :on:e949o -4?ar 3os 9est4nos,
tanto arr4;a :o+o a;a?o_
^Irres4st4;3e es 3a 9e:4s45n ?7sta R7e sa3e 9e t7 ;o:a_
^OJ J7e= 94>4no 9e to9os 3os Jo+;res
4nsta3a9os Jasta 3os :on-4nes 9e 3a T4erra,
tN te 8reo:78as 9e a34+entar3os, 9e 9ar3es 9e ;e;er0
TN eres s7 >er9a9ero Pa9re_
E ^E33os te :e3e;ran :onstante+ente, oJ Se@or,
:o+o s4 -7eras s7 94os 8ersona3_
Ant5ona Asa,499aB
^OJ Nudimmud A` En/i:$ to+a 8ara e3 re< UrHN4n7rta
7na 9e:4s45n s78re+a, santa, 4rre-7ta;3e_
R.1 A3t.s4+o Se@or, TN +ar:Jas en :a;e=a 9e3 7n4>erso
9on9e ;r433a t7 8ersona_
En/i+++ TN 9as :onse?o...
en t7 santa +ora9a, R7e Ja e3e,49o t7 :ora=5n, e3 A&s$
sant7ar4o s7;34+e
8or en:4+a 9e to9os 3os 8o9eres, TN Jas a3=a9o a 3os
t7<os...
G La so+;ra 9e ese 37,ar santo :7;re 3a t4erra entera,
94-7n94en9o 7n res83an9or so;renat7ra3
R7e s7;e Jasta e3 :4e3o,
:o+o 8esa9a n7;e 9e 337>4a.
^S4e+;ra e3 res8eto 4n:37so en e3 EY7r,
res49en:4a 9e An % 9e EnlilK
A33., re>est49o 9e a7tor49a9,
so;re 3os 8o9eres 9e 3os 94oses,
TN Jas esta;3e:49o...
Poner en e3 +7n9o a 3os Jo+;res
< +antener3os en >49a es t7 o-4:4o,
1E ^oJ >enera;3e En/i$ :7an9o TN est6s senta9o
arr4;a, en t7 trono, 8ara -4?ar 3os 9est4nos_
,es&onso Asa,arraB
E3 re< UrHN4n7rta,
a R74en Enlil :on-4r45 e3 8o9er s78re+o,
R7e a;ra 3a PCasa 9e 3a Sa;497r.aQ
9on9e TN Jas a+ontona9o sa;eres 4n-4n4tos,
< R7e se :on>4erta as. en e3 re< +6s ,ran9e 9e 3os Jo+;res.
1G M4entras >4>a ese PLe5n rea3Q,
9e to9o 3o R7e Ja,a
R7e e+ane e3 res83an9or so;renat7ra3 8ro84o 9e 3os 94oses.
Con:9e3e 3os tr4;7tos +6s ,ran9es
9e3 Mar 4n-er4or a3 Mar s78er4or,
< R7e 3 3os 4ntro97=:a en e3 EY7r :ente33eante.
E 27e Enlil 3an:e so;re 3 7na +4ra9a ;on9a9osa
1E1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
< a@a9a a s7 re4no 9.as -e34:es,
$ a@os 9e a3e,r.a < 9e >49a...
^OJ >enera;3e En/i$ R7e ;r433as :on res83an9or
so;renat7ra3,
:7an9o TN to+as 3a 8a3a;ra, 3os Anunna$ 3os Jer+anos 94>4nos,
se a3e,ran 9e t7 8resen:4a_
^OJ a3t.s4+o J4?o 9e An$ 9e 8o9er s78re+o,
R7 973:e es :e3e;rarte_ SEsto Ja s49o 7n tigi 8ara EnY4...
A&a3Yenste4n, 1FG", 1EF s. < "*F0B
E3 P:antoQ R7e 3eere+os aJora es a3,o 8art4:73ar, 8ero s7 est43o, s7 34r4s+o A^8or 7na >e=_B < s7
-7er=a son a 3a >e= 9e+as4a9o sor8ren9entes < t.84:os 9e 3a ,ran 8oes.a s7+er4a 8ara R7e no se 3o
4n:37<era en esta 8eR7e@a :o3e::45n e7:o35,4:a. En rea349a9, -or+a 8arte 9e 7n +4to, en e3 R7e se
s78one R7e En/i A^9e n7e>o 3_B, 4,7a3 R7e Sin$ >a a >4s4tar a Enlil$ a N4887r, :o+o 8ara 8e94r3e
R7e a8r7e;e e3 n7e>o te+83o R7e se Ja Je:Jo :onstr74r en Er4970 es 8or tanto +6s o +enos 7n
:anto 34tNr,4:o 9e 9e94:a:45n, < Ja< 8os4;4349a9es 9e R7e -7era :o+87esto :on o:as45n, a3 +enos,
9e 7na resta7ra:45n 9e3 sant7ar4o, R7e 3os arR7e53o,os Jan atr4;749o a3 re< A+arHS7den AE$*H
E"DB, 9e 3a III D4nast.a 9e Ur. Des87s 9e 7n ;re>e re:7er9o 9e 3as :4r:7nstan:4as 9e 3a
reno>a:45n 9e3 sant7ar4o, e3 P8a?eQ 9e En/i$ >simud$ Ja:e 9e 3 7n e3o,4o >4;rante < a9+4ra;3e0
est6 :3aro R7e a tra>s 9e3 e94-4:4o 9on9e se s78on.a R7e 3 4;a a res494r, es a3 94os En/i en 8ersona,
7n49o 9e :er:a a s7 res49en:4a, a R74en e3 8oeta R7er.a :e3e;rar0
1 En aR7e3 t4e+8o, :7an9o se -4?aron 3os 9est4nos
<, >en49o 9e3 C4e3o, 7n a@o 9e o873en:4a
se 9es83e,5 aR7. a;a?o, :o+o >er9or < J4er;a,
e3 Se@or En/i$ re< 9e3 A&s$
G En/i$ e3 Se@or R7e -4?a 3os 9est4nos,
se :onstr7<5 7n 8a3a:4o 9e 83ata < 3a=734ta,
83ata < 3a=734ta ;r433antes :o+o e3 9.a.
Ese sant7ar4o 94-7n9.a 3a a3e,r.a en e3 A&s$
< e3 -ront5n res83an9e:4ente R7e 9e 3 ;rota;a,
1E se a3=a;a ante e3 Se@or Nudimmud+
/3 3o e94-4:5 9e 83ata a9orna9a 9e 3a=734ta
< s7nt7osa+ente rea3=a9a en oroT
e94-4:5 ese 8a3a:4o so;re e3 34tora3 9e Er497,
< s7s 3a9r433os 9e>o3>.an e3 e:o 9e +43 >o:es,
1G < s7s ta;4R7es 9e :a@a +7,.an :o+o ;7e<es.
^S._ E3 Pa3a:4o 9e En/i >o:4-era;a0 0
4n:37so 9e no:Je, a3a;a;a
< :e3e;ra;a :on ,ran r749o a s7 So;erano_
A 3a 4nten:45n 9e3 Re< En/i$ >simud$ s7 8a?e,
en 84e, -rente a3 8a3a:4o, 8on.a to9o s7 :ora=5n en :3a+ar,
E en 84e, entre 3os +7ros 9e 3a9r433o, 9e:.a0
P^OJ +ora9a :onstr749a 9e 83ata < 3a=734ta,
tN, :7<os :4+4entos est6n 83anta9os en e3 A&s$
:7<o Pr.n:48e te R74ere_
^TN, a R74en res8etan A[B e3 T4,r4s < e3 E7-rates,
G TN, R7e 9erra+as a3;oro=o en e3 A&s 9e En/iK
In9estr7:t4;3e es t7 a39a;a0
t7 :erro?o es 7na -4era es8antosa.
1E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
t7s >4,as :7+;reras, en s7s extre+49a9es,
33e>an sen9os toros ,4,antes.
Las esteras 9e t7 :7;4erta
son 9e 3a=734ta te?49a so;re 3as >4,as.
"E T7 84n6:73o es 7n toro 9e :7ernos a-43a9osT
t7 87erta, 7na -4era R7e ret4ene a 3a ,ente entre s7s ,arrasT
3a 84e9ra 9e t7 7+;ra3, 7n 3e5n -rente a 3as 8o;3a:4ones.
`A&sK ^OJ 37,ar no;3e < sa,ra9o_
^Pa3a:4o 9e Engur
?J
$ R7e -re:7enta s7 So;erano_
"G En/i$ re< 9e3 A&s$
Ja a9orna9o t7 ;asa+ento 9e :orna34na
< te Ja e+;e33e:49o :on 7n en:Ja8a9o A[B 9e 3a=734ta.
Pa3a:4o 9e En/i$ re-3e?o 9e3 Lalgar s7;terr6neo
G
,
8are:es 7n toro R7e +ar:Ja er,749o ante s7 97e@o
$E +7,4en9o :on >a3ent.a
< Ja;3an9o ar+on4osa+ente.
Pa3a:4o 9e Engur$ 9e3 R7e En/i en 8ersona
Ja tren=a9o 3os santos setos 9e :a@as.
En t4 Ja s49o er4,49a 3a no;3e estra9a.
T7 >est.;73o es 3a h;arrerah ;r433ante 9e3 C4e3o.
`A&su$ tN eres 7no 9e esos 37,ares sa,ra9os
9on9e se 9et4enen 3os 9est4nos_
$G En/i$ e3 sa;4o 8or ex:e3en:4a, e3 so;erano,
Nudimmud$ +aestro 9e3 Eridu$
9e h>4entre 9e :arneroh en e3 R7e na94e 87e9e -4?ar 3a +4ra9a,
Ja Je:Jo 9e t4 :o+o 7no 9e esos Gran9es Sa;4os ant4,7os A[B,
9e :a;e33era o873enta A[B.
^OJ Eridu$ oJ 8re-er49o 9e En/i$
*E 8a3a:4o 9e Engur$ 9es;or9ante 9e o873en:4a_
`A&su$ >4>4-4:a9or 9e3 8a.s, oJ 8re-er49o 9e En/il
Pa3a:4o e94-4:a9o a 3o 3ar,o,
;4en Je:Jo 8ara ,7ar9ar e3 se:reto 9e to9os 3os 8o9eres.
Er497, tN, :7<a so+;ra se est4ra Jasta a3ta +ar.
^OJ +ar a,4ta9o < s4n r4>a3_
GG ^R.o s7;34+e < s7nt7oso, R7e aterror4=a a3 8a.s_
^Pa3a:4o 9e Engur$ ,4,antes:o e 4n9estr7:t4;3e_
^Pa3a:4o 9e3 ;or9e 9e3 +ar_ ^Le5n en 83eno A&sK
^No;3e +ora9a 9e En/i$
-7ente 9e to9o sa;er 8ara e3 8a.s entero_
T7 r7+or, 4,7a3 a3 9e 7n r.o en :re:49a,
*E :o+8one 7na +Ns4:a 8ara En/i$ e3 So;erano.
En t7 santo Ja;4t6:73o s7enan a,ra9a;3e+ente
Algar$ balag$ algarsurra$
4ar4ar$ sabitum$ mirtum$ R7e 3o 33enan 9e +e3o9.as,
$
Co+o Eridu$ to+a9o aR7. 8or s7 te+83o, Engur$ %$ +6s a9e3ante, Lalgar A3os 9os 9e or4,en < et4+o3o,.a
9es:ono:49osB son s4n5n4+os 9e A&s$ 3a :a8a -re6t4:a 9e a,7a 973:e R7e se exten9.a 8or \x3as 8artes ;a?o 3a t4erra, <
R7e re8resenta;a e3 9o+4n4o < 3a res49en:4a 9e En/iNEa 7&+ 1E"B.
G
1ase 3a nota anter4or.
1E"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
:on e3 balag 9e 973:es son49os
*
,
R7e sost4enen 3a sa3+o94a a[c.
*G To9os esos 4nstr7+entos to:an en 3, :a9a 7no a s7 +anera.
E3 algar sa,ra9o 9e En/i res7ena a33. en 7n so3o,
3os s4ete tigi res7enan a33.,
4na3tera;3e es e3 +an9a+4ento 9e En/i2
^S7 8a3a;ra est6 4nR7e;ranta;3e+ente -7n9a+enta9a_Q.
OE Eso es 3o R7e >simud ,r4ta;a en e3 en3a9r433a9o,
3o R7e :anta;a +e3o94osa+ente en e3 8a3a:4o 9e EngurK
ABottroH\ra+er, 1FDF, 1$ s.B
Des87s 9e 3o :7a3 :ont4nNa e3 re3ato 9e3 >4a?e 9e En/i a N4887r, < s7 -e34= en:7entro :on Enlil+++
'e aR7. aJora, en 3en,7a a:a94a, 8ara >ar4ar, 7n P:antoQ 34tNr,4:o A94>4949o en :7artetosB 9e
tona349a9 +7< 94st4nta, a 3a ,3or4a 9e >star$ esa 8ersona349a9 so;renat7ra3, s4n 979a, 8ero so;re
to9o tan PJ7+anaQ. Ta+;4n ste ter+4na :on 7na ora:45n 8ara e3 re<0 se trata 9e3 :7arto s7:esor
9e 'a++7ra;4, Ja:4a -4na3es 9e 3a 8o:a 8a3eoH;a;435Hn4:a, A++494tana A1*D"H1*$OB. E3 so;erano
8er+ane:.a 8or tanto en e3 :entro 9e3 :73to 34tNr,4:oT 3o 8res49.a, en tanto R7e P:onser>a9orQ 9e
3os te+83os < 8ro>ee9or en ?e-e 9e 3os 94oses, < 9e;.a ser ta+;4n e3 8r4+er ;ene-4:4ar4o 9e e33o0
1 ^Ce3e;ra9 a 3a D4osa, 3a +6s a7,7sta 9e 3as 94osas_
^'onra9a sea 3a Se@ora 9e 3os 87e;3os, 3a +6s ,ran9e 9e 3os
94oses_
^Ce3e;ra9 a >star$ 3a +6s a7,7sta 9e 3as 94osas,
Jonra9a sea 3a So;erana 9e 3as +7?eres, 3a +6s ,ran9e 9e 3os
94oses_
G S Es a3e,re < est6 re>est49a 9e a+or,
33ena 9e se97::45n, e3e,an:4a < >o378t7os49a9.
IstarHa3e,re est6 re>est49a 9e a+or,
33ena 9e se97::45n, e3e,an:4a < >o378t7os49a9.
S7s 3a;4os son 9e +4e3. S7 ;o:a est6 >4>a.
1E A3 >er3a, 3a a3e,r.a esta33a.
Est6 +a?est7osa, :on 3a :a;e=a :7;4erta 9e ?o<asT
es83n949as son s7s -or+asT 8enetrantes < >4,43antes son s7s
o?os.
S Es 3a 94osa a 3a R7e se 87e9e 8e94r :onse?oT
3a s7erte 9e to9as 3as :osas, 3a t4ene e33a en s7s +anos.
1G De s7 :onte+83a:45n, na:e 3a a3e,r.a,
3a a3e,r.a 9e >4>4r, 3a ,3or4a, 3a s7erte, e3 x4to.
SLe ,7sta 3a ;7ena ar+on.a, e3 a+or +7t7o, 3a -e34:49a9,
8osee ;ene>o3en:4a.
La ?o>en a 3a R7e 33a+a Ja en:ontra9o en e33a a 7na +a9reT
E 3a se@a3a en 3a +7:Je97+;re, 8ron7n:4a s7 no+;re.
SZ274n[ Z274n 87e9e 4,7a3ar s7 ,ran9e=a[
Po9erosas, e+4nentes, s7;34+es son s7s 8rerro,at4>as.
>star$ ZR74n 87e9e 4,7a3ar s7 ,ran9e=a[
Po9erosas, e+4nentes, s7;34+es son s7s 8rerro,at4>as.
G S Pr4+era entre 3os 94oses, s7 37,ar est6 en 3o +6s a3to,
*
En estos >ersos -4,7ran 3os no+;res 9e 94>ersos 4nstr7+entos 9e +Ns4:a, 9e 3os R7e no sa;e+os
,ran :osa.
1E$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
s7 8a3a;ra es 9e 8esoT +6s R7e to9os e33os, e33a es >4,orosa.
>star$ s7 37,ar entre 3os 94oses est6 en 3o +6s a3to,
s7 8a3a;ra es 9e 8esoT +6s R7e to9os e33os, e33a es >4,orosa.
S Es s7 Re4na0 e33os se trans+4ten s7s 5r9enes0
"E To9os a 3a >e=, se arro9433an ante e33a,
9e e33a re:4;en s7 37=, +7?eres < Jo+;res 3a >eneran.
S En 3a Asa+;3ea A9e 3os 94osesB, no;3e < s78ere+4nente es
s7 8a3a;ra0
I,7a3 R7e Anu$ s7 re<, entre e33os e33a re4na.
"G T4ene enten94+4ento, 4nte34,en:4a, sa;497r.aT
E33a < s7 :o+8a@ero se reNnen 8ara 9e34;erar.
SJ7ntos, se s4entan en e3 santo 9e 3os santos,
en e3 sant7ar4o so;ree3e>a9o, :asa 9e 3a a3e,r.a.
Ante e33os 8er+ane:en 9e 84e 3os 94oses,
$E to9o o<e :7an9o e33os a;ren 3a ;o:a.
S E3 re<, s7 -a>or4to, e3 R7er49o 9e s7 :ora=5n,
3e Ja 9e94:a9o +a,n.-4:a+ente 7na ,enerosa o-ren9aT
3a ,enerosa o-ren9a 9e s7s +anos, A++494tana
se 3a Ja Je:Jo 8resentar :on 8ro-7s45nT ^< s53o an4+a3es :on
+7:Ja ,rasa_
$G Para 3, e33a Ja 8e949o a Anu$ s7 :o+8a@ero,
7na >49a 3ar,a < 97ra9eraT +7:Jos a@os 8ara A++494tana.
^Eso es 3o R7e 3e Ja :on:e949o < otor,a9o >starK
SEn 7na 8a3a;ra, e33a 3e Ja so+et49o
GE 3as :7atro 8artes 9e3 7n4>erso a s7s 84es.
La tota349a9 9e 3as re,4ones Ja;4ta9as,
3as Ja so+et49o a s7 <7,o.
SLo R7e 9esea e3 :ora=5n 9e >4tar$ e3 :anto R7e 3e a,ra9a,
eso est6 en 3a ;o:a 9e A++494tana.
GG /3 Ja R7er49o a3a;ar3a0 3o R7e 3e Ja 33ena9o 9e a3e,r.a.
P^27e >4>a_ ^Y R7e 7Anu: s7 so;erano, 3e 8rote?a s4e+8re_
S^OJ >star$ a A++494tana, e3 re< R7e te es -4e3,
:on:e9e 7na >49a 8ro3on,a9a < 97ra9era_
^27e >4>a_
7,e0ue d@Ass%riologie , 1FG, 1*F s.B
La ora:45n R7e >4ene a :ont4n7a:45n, 94r4,49a a (ardu/$ 4,7a3+ente en a:a94o, a@a9e 7n +at4=
8art4:73ar, R7e :onst4t7<e e3 -on9o 9e +7:Jas otras, 4ns4st4en9o no so3a+ente en 3a ,ran9e=a < 3a
,3or4a 9e3 94os R7e :e3e;ra, s4no 8on4en9o 8or 9e3ante 7n sent4+4ento 9e :738a;4349a9, 9e P8e:a9oQ
< -a3ta, no +enos R7e 7na :on:4en:4a 9e3 :ast4,o 9e esas +a3as a::4ones, < 7na 8et4:45n 9e
a;so37:45n < 8er95n. Esos sent4+4entos, R7e se :o+8ren9er6n +e?or +6s a9e3ante A88. 1G ss.B, se
en:7entran en +7:Jas ora:4ones 8N;34:as, < so;re to9o 4n94>497a3es.
1 ^OJ >a3eroso (ardu/$ :7<a :53era es 3a 9e 7n :4:35n,
8ero :7<a ;ene>o3en:4a es 3a 9e 7n 8a9re enterne:49o_
Na94e Ja es:7:Ja9o +4 33a+a9a0 eso es 3o R7e +e a;r7+a.
Na94e res8on9e a +4 ,r4to0 eso es 3o R7e +e tort7ra.
G ^To9o e3 >a3or Ja a;an9ona9o +4 :ora=5n,
esto< en:o,49o :o+o 7n >4e?o_
Po9eroso Se@or (ardu/$ 94os 9e +4ser4:or94a,
1EG
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9e entre 3os Jo+;res, tantos :o+o son,
ZR74n 8o9r6 :o+8ren9er[
1E Z274n no 8e:5 ?a+6s[ Z274n no Ja -a33a9o n7n:a[
Z274n :ono:er6 3os :a+4nos 9e 3os 94oses[
^OJ_, ^R7e +e ,7ar9e <o 9e :o+eter n4n,7na +a3a a::45n_
^27e ;7sR7e s4n :esar 95n9e se en:7entra 3a >49a_
Los 94oses nos Jan 9est4na9o a 8asar 3a ex4sten:4a ;a?o
+a394:45n,
1G so8ortan9o s7 a7tor49a9.
Yo +4s+o Je :o+et49o a3,Nn :r4+en :ontra Ti,
Je trans,re949o 3as 8roJ4;4:4ones 94>4nas.
Pero TN, o3>49a 3as -a3tas, :ons:4entes o no, :o+et49as 9es9e
+4 4n-an:4a.
^27e t7 :ora=5n no se ex:4te +6s :ontra +._
E ^S78r4+e +4 8e:a9o_ 'a= 9esa8are:er +4 -a3ta.
E3 8e:a9o 9e +4 8a9re, 9e +4 a;7e3o, 9e +4 +a9re, 9e +4
a;7e3a,
9e +4s 8ar4entes 8r5x4+os, 9e +4 8arente3a 3e?ana,
9e +4 -a+434a entera,
^R7e no se a:erR7e a +., R7e se >a<a 3e?os_
G S4 +4 94os +e 94r4,e 3a 8a3a;ra,
+e 34+84ar6 :o+o :on J4er;a 37stra3.
Pon 9e n7e>o so;re +. 3a +ano ;en>o3a 9e +4 94os 8rote:tor,
8ara R7e 8er+ane=:a 8or s4e+8re ?7nto a T4, oran9o,
4+83oran9o, s7834:an9o.
^Enton:es, e3 87e;3o 4n-4n4to 9e este 8a.s exa3tar6 t7 ,3or4a_
^S78r4+e +4 8e:a9o_ ^'a= 9esa8are:er +4 -a3ta_
"E ^'a= 9esa8are:er +4 -a3ta, oJ >a3eroso (ardu/_K
^'a= 9esa8are:er +4 -a3ta, oJ ,ran Qar&anitK
`Nabu 9e no+;re 8rest4,4oso, Ja= 9esa8are:er +4 -a3ta_
^OJ so;erano "asm3tu$ 4a' 9esa8are:er +4 -a3ta_
^'a= 9esa8are:er +4 -a3ta, >a34ente NergalK
"G ^OJ 94oses R7e res49.s en e3 C4e3o, Ja:e9 9esa8are:er +4 -a3ta_
Las -a3tas s4n nN+ero R7e <o Je :o+et49o
9es9e +4 +6s t4erna 4n-an:4a,
^an4R743a93as_, ^Jasta s4ete >e:es e34+4na93as_
27e t7 :ora=5n, :o+o e3 9e3 8a9re R7e +e en,en9r5,
< e3 9e 3a +a9re R7e +e tra?o a3 +7n9o,
en:7entre s7s ;7enas 94s8os4:4ones, oJ >a3eroso (ardu/$
$E ^Y <o :e3e;rar t7 ,3or4a_
AE;e34n,, 1FG", O s., \4n,, n.b 11B
Se 8o9r.an :4tar 4,7a3+ente e?e+83os >ar4a9os 9e ora:4ones 8N;34:as < 8r4>a9as, entre 3as 9e:enas
R7e Je+os en:ontra9o, 9e to9as 3as 8o:as, a 3o 3ar,o 9e 3a 4nter+4na;3e J4stor4a 9e3 8a.s. Para
s7,er4r a3 +enos 3a r4R7e=a 9e 3os te+as < esR7e+as e7:o35,4:os, se@a3e+os -4na3+ente 7n
8ro:e94+4ento 3o:a3, or4,4na3 < +7< 8art4:73ar, 9e re:7rr4r a 3os 94oses0 ^8or :orres8on9en:4a_
So;re e3 +o9e3o < en e3 est43o 9e 3as +4s4>as 8r4>a9as 7 o-4:4a3es, 9e 3as R7e nos R7e9an +43es 9e
e?e+83ares 9e to9as 3as 8o:as, se :o+87so, en s7+er4o 8r4+ero, en a:a94o +6s tar9e, 7n :4erto
nN+ero 9e >er9a9eras 9e+an9as, 94r4,49as 8ersona3+ente a 3as 94>4n49a9es 9e 3as R7e se es8era;a
a3,7na >enta?a o -a>or. Este ,nero 9e P9e+an9a 8or es:r4toQ no esta;a reser>a9a a 3as
1E*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
ne:es49a9es 8ersona3es, 8ero e3 a7tor, :3ara+ente 8resenta9o o +6s o +enos 94s4+73a9o, 8o9.a
ser, ta+;4n, e3 so;erano o 7n re8resentante 9e3 8o9er R7e Ja;3a;a en no+;re 9e to9os.
E3 -ra,+ento R7e 8resenta+os, 9e 3a 8o:a 8a3eoH;a;435n4:a Aa3re9e9or 9e3 1OEEB, ser.a +6s
;4en 9e or9en 8r4>a9o. I,nora+os to9o no s53o 9e s7s :4r:7nstan:4as, s4no 9e s7 re+4tente, :7<o
no+;re esta;a +7< exten949o, < 8o9.a 8or tanto ser 8resta9o o -4:t4:4o. Es 4nteresante e3 Je:Jo 9e
R7e se 94r4?a no a 3a ,ran 94>4n49a9 a 3a R7e R7er.a 33e,ar, s4no 94re:ta+ente a3 8ro84o 94os
8ersona3, a3 R7e 33a+a Ps7 8a9reQ, en:ar,a9o 9e Ja:er 9e 4nter+e94ar4o. La 8resente :arta, 9e 3a
R7e se Jan en:ontra9o >ar4os e?e+83ares 49nt4:os, 879o 8asar a 3a tra94:45n es:o3ar, 8ro87esta
:o+o e?er:4:4o 8ara R7e -7era :o84a9a 8or 3os a8ren94:es 9e es:r4;a, o ;4en ser 94-7n949a :o+o
+o9e3o 8ara R7e se 7t434=ara 7n 8o:o en to9as 8artes.
1 A3 94os, +4 8a9re,
94r6s AestoB
O
Esto es 3o R7e te 94:e A843HA9a9, t7 ser>49or0
PZPor R7 te Jas >7e3to 4n94-erente Ja:4a +.[
Z27 8o9r.a 9arte
G a3,74en :o+o <o[
En>.a 7n +ensa?e
a (ardu/$ R7e te a+a,
8ara 8e94r3e R7e Ja,a 9esa8are:er
1E +4 -a3ta. ^Enton:es 4r Aa3 te+83oB a :onte+83ar t7 rostro
< a;ra=ar t7s 84es_
Por otra 8arte, o:N8ate Ata+;4nB
1G 9e +4 -a+434a, ,ran9es < 8eR7e@os,
<, 8or e33os,
^ten 84e9a9 9e +._
^27e t7 a8o<o 33e,7e Jasta +._
ASta+rn, 1F"F, G$ s.B
La liturgia
Nor+a3+ente :e3e;ra9o en e3 te+83o, < 8or e3 :3ero, e3 :73to 8ro84a+ente 94:Jo, a sa;er, e3
:on?7nto 9e 3as 8r6:t4:as re34,4osas 9e94:a9as a 3os 94oses < 9est4na9as a o-re:er3es 7n Jo+ena?e
94,no, re7n.a ritos manuales S+an4873a:4ones < +.+4:as +6s o +enos :o+834:a9as, R7e se
9er4>a;an, a -4n 9e :7entas, 9e3 mantenimiento de los diosesS < ritos orales S8a3a;ras 9e
oracin re:4ta9as < :anta9asST 3as 8r4+eras re8resenta;an +ater4a3+ente a 3as se,7n9as, < stas
9a;an a aR733as 7n sent49o :3aro e 4nte34,4;3e.
Des9e t4e+8os 4n+e+or4a3es <, :o+o es 9e r4,or en 3a +ater4a, este entre3a=a+4ento
:ere+on4a3 Ja;.a s49o es:r7873osa+ente 87esto 8or es:r4to, :on 7n o;st4na9o :onser>a97r4s+o
A88. 1$D, 1GGB, 8a3a;ra 8or 8a3a;ra < ,esto 8or ,esto, 8ara ,arant4=ar s7 trans+4s45n < e?e:7:45n
s4e+8re 49nt4:a < -or+a34=a9a, en 3as ta;3433as R7e 33a+a+os ,ituales$ 9e 3as R7e Je+os
re:78era9o 7na res8eta;3e :o3e::45n. S7s te+as eran 94>ersos. Unos, :o+o e3 anter4or+ente :4ta9o
A88. 1G$ s.B, son s4+83es re3a:4ones 8ro>4s4ona3es 9e +er:an:.as o art.:73osT otros no 8ro8or:4onan
+6s R7e 3a 8arte 9e 7no 9e 3os a:tores Atene+os, 8or e?e+83o, 7n -ra,+ento 9e3 o-4:4o 9e3 /al:2
otros, 8or N3t4+o, 9eta33an, sea 7na :ere+on4a 87nt7a3, sea 7na 3ar,a 34t7r,4a +6s o +enos
:o+83eta. De estos N3t4+os, 8ara nosotros 3os +6s 4+8ortantes < e3o:7entes, 87es nos 8er+4ten
O
Es e3 est43o e84sto3ar :orr4ente en 3a 8o:a. Re+4tente < 9est4natar4o no sa;en, 8or 3o ,enera3, 3eer < es:r4;4r, < e3
8r4+ero +an9a ,ra;ar en 3a ta;3433a a s7 Pse:retar4oQ e3 +ensa?e R7e e3 8orta9or 9e 3a ta;3433a, o e3 Pse:retar4oQ 9e3
se,7n9o, 9e;er.a 3eer3e.
1EO
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
:onte+83ar, < a +en79o :o+8ren9er +e?or en s7 9esarro33o, P+an7a3Q < Pora3Q, 7n e84so94o
:ara:ter.st4:o 9e 3a 34t7r,4a, o-re:e+os aR7. 7n ;re>e extra:to, R7e >a3e +6s R7e 7n 8ro-7so
:o+entar4o. Est6 sa:a9o 9e 7na ta;3433a 9e 3a 8o:a se37:49a, < es 8or tanto ;astante re:4ente, 8ero
ex4sten ,ran9es 8os4;4349a9es 9e R7e, 9e :o84a en :o84a, s7 texto se re+onte +7:Jo +6s atr6s. Se
trata 9e 7na :e3e;ra:45n no:t7rna, en e3 te+83o 9e Anu$ en Ur7Y0

D
... Una >e= senta9as 3as sa:er9ot4sas 9e Anu en Ur7Y, e3 o-4:4ante +e=:3ar6 e3 >4no < e3 a:e4te
8er-7+a9os, 8ara Ja:er :on e33os,
1E
a 3a 87erta 9e3 sant7ar4o, 7na 34;a:45n a Anu$ Antu % to9os 3os
94oses 9e s7 entornoT < -rotar6 :on e33os 4,7a3+ente +ar:os < ;at4entes 9e 3a s7so94:Ja 87erta.
Des87s 9e 3o :7a3 a8ara 7na -7+4,a:45nc, 8on9r6 8e;eteros 9e oro, < o-re:er6 a 3os +4s+os 94oses
7n ;7e< < 7n :arnero. La :o+49a 9e 3a tar9e a8. 1GGc se 3es ser>4r6 enton:es... En 3a 8r4+era >4,434a
9e 3a no:Je,
1G
so;re e3 te?a9o 9e 3a :6+ara a3ta 9e 3a =4,,7rrat, en e3 +o+ento en R7e a8are=:an 3as
estre33as 9e PAn7He3H+6sH,ran9eH9e3HC4e3oQ <, en 3a Osa Ma<or, 9e PAnt7H3aH+6sH,ran9eH9e3H
C4e3oQ, se e?e:7tar6n 3os J4+nos0 aPE3 Re< Anu se 8are:e a3 +ara>433oso res83an9or 9e 3os astrosQc
< aPLa Jer+osa estre33a se 3e>anta en e3 :4e3oQc. En ese +o+ento, se 8re8arar6 7na ;an9e?a 9e
o-ren9as 9e oro 8ara 3as 9os estre33as... ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, 11D s+2V-GH:+
No tene+os e3 texto .nte,ro 9e n4n,7na 9e esas 9os ora:4ones S< eso es 3a+enta;3e+ente 3o
+6s -re:7enteS 8ero esos t.t73os, R7e ;asta;an 8ara 49ent4-4:ar3as, nos 8er+4ten a94>4nar 3a
9es;or9ante r4R7e=a 9e 3a 34terat7ra e7:o35,4:a < 34tNr,4:a, en s7 +a<or 8arte enterra9a. S7:e9e s4n
e+;ar,o R7e 3a s7erte, a>ar4:4osa+ente, nos sonr.e... 'a< R7e 8re:4sar <a R7e 3os r4t7a3es +6s
n7+erosos, < Ja;4Ht7a3+ente 3os +6s :ortos, 8ero 4,7a3+ente 9eta33a9os, :orres8on9en a3
:ere+on4a3 exor:4sta, 9e3 R7e >ere+os +6s a9e3ante A88. " ss.B a3,7nos e?e+83os e94-4:antes.
Por e3 +o+ento, nos o:78a+os s53o 9e3 :73to 8ro84a+ente P94>4noQ, e?e:7ta9o a 3a so3a aten:45n <
a3 so3o 8ro>e:Jo 9e 3os 94oses.
Ese :73to 8o9.a ser e3 Por94nar4oQ < :ot494ano, :o+o :7an9o se trata;a Nn4:a+ente 9e
s7+4n4strar 3a :o+49a a esos a3tos 8ersona?es, o ;4en 3as 33a+a9as P-4estasQ Ae=enK4s4nn7B, en
o:as4ones +6s a+834as < so3e+nes. A3,7nas eran Pex:e8:4ona3esQ, 9eter+4na9as 8or +N3t483es
:4r:7nstan:4as :as7a3es o 4+8re>4s4;3es. Po9e+os s4 a:aso :4tar aR7. 3a 8re8ara:45n r4t7a3 9e 7na
84e3 9e ;7e< 9est4na9a a 3a -a;r4:a:45n 9e 7na es8e:4e 9e t4+;a3 34tNr,4:o 33a+a9o lilissu+ Lo
tene+os :as4 :o+83eto en s7s 9eta33es ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, 1E s.B0 e3 an4+a3, 9e;49a+ente
es:o,49o < Ps4n 9e-e:toQ, era 33e>a9o :on ,ran 8o+8a a 7n 37,ar 9e-4n49o 9e3 te+83o. A33.,
ro9ea9o 9e 87r4-4:a:4ones < o-ren9as a 3os 94oses, 9e exor:4s+os < 83e,ar4as Sa3,7nas 9e 3as
:7a3es 3e eran 4n:37so +7r+7ra9as a3 o.9o, :o+o 8ara :on-46rse3as se:reta+ente, :on e3 en:ar,o 9e
Ja:er 9e 4nter+e94ar4o ante 3os 94osesS, se 3e 4n+o3a;a < se 3e 9eso33a;a, se,Nn 3as re,3as, 8ara
:7rt4r no +enos :ere+on4osa+ente s7 84e3, R7e se exten9.a a :ont4n7a:45n so;re e3 lilissu+ S4n
e+;ar,o, 3a +a<or 8arte 9e 3as -4estas eran P:.:34:asQ, re84t4n9ose re,73ar+ente, :o+o
:on+e+ora:45n 9e a:onte:4+4entos nat7ra3es o so;renat7ra3es, 3e?anos en e3 t4e+8o, 4n:37so 8erH
949os en 3a 8reJ4stor4a, o ;4en res73ta9o 9e 7na -7n9a:45n +6s o +enos re:4ente 8ero R7e, 9e to9as
-or+as, se nos es:a8a :as4 s4e+8re.
E3 :on?7nto 9e to9as esas :e3e;ra:4ones -est4>as, +6s o +enos so3e+nes, < >ar4a;3es 8or 3o
9e+6s se,Nn 3as 3o:a349a9es, 3os te+83os < 3as tra94:4ones, 4nte,ra9as en e3 :4:3o 9e3 t4e+8o,
:onst4t7.a 3o R7e se 87e9e 9eno+4nar e3 PA@o 34tNr,4:oQ +eso8ot6+4:o.
E3 a@o 7muNsattu:$ 3a 7n49a9 +a<or 9e 3a 94>4s45n 9e3 t4e+8o, -or+a;a 7n :4:3o :rono35,4:o
:erra9o, se+84terna+ente re:o+en=a9o, 9e 9o:e +eses 7ituNOar4u: 37nares, :a9a 7no 9e
>e4nt4n7e>e o tre4nta 9.as 7ulmu:$ se,Nn e3 +o+ento en R7e se :onstata;a 3a 9esa8ar4:45n 9e 3a
37na. A3 no 33e,ar e3 tota3, 8or 7nos :7antos 9.as, a :7;r4r e3 re:orr49o an7a3 9e3 So3, :7an9o 3a
94-eren:4a 33e,a;a a ser +o3esta 3as a7tor49a9es 8ro:3a+a;an 3a a94:45n 9e 7n P+es
s783e+entar4oQ, R7e se 4nserta;a 9es87s 9e3 sexto o, +6s -re:7ente+ente, 9e3 97o9:4+o. Una
s7;94>4s45n 4nter+e94a, entre e3 +es < e3 9.a, :orres8on9.a a a3,o as. :o+o n7estra se+ana.
1ED
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
E3 :a3en9ar4o, 3a 34sta 9e 3os 9o:e +eses, 49ent4-4:a9o :a9a 7no 8or 7na 9eno+4na:45n 8ro84a,
ten.a tras 3 7na J4stor4a 3ar,a < s4n7osa, r4:a en ense@an=as, 8ero :4erta+ente 9e+as4a9o
:o+83e?a, < ta+;4n 9e+as4a9o 9es:ono:49a, :o+o 8ara 4ntentar re-3e?ar3a aR7. :on 7n +.n4+o
r4,or. En 3os t4e+8os ant4,7os 9e 3as :479a9esHesta9o 4n9e8en94entes, no s53o :a9a 7na ten.a s7s
r7t4nas < 8art4:73ar49a9es 9e 3a >4s45n 9e 3as :osas < 3os :o+8orta+4entos, e+8e=an9o, :o+o se
sa;e, 8or s7 8ante5n 8ro84o, s4no ta+;4n s7 no+en:3at7ra 9e 3os 9o:e +eses, ;asa9a ante to9o S
s4 se ?7=,a 8or s7s 9eno+4na:4onesS no s53o en 3os 7sos 3o:a3es, en +ater4a so;re to9o a,r.:o3a
A+es 9e 3a;ran=a, +es 9e 3a :ose:Ja...B, s4no en :e3e;ra:4ones re,4ona3es A+es 9e ta3 o :7a3 -4estaB.
A3 8asar 9e3 ter:er a3 se,7n9o +43en4o ser6 e3 :a3en9ar4o 9e 3a :a84ta3 re34,4osa, N4887r, e3 R7e
8re9o+4ne < s7st4t7<a a 3os otros, 7n 8o:o 8or to9as 8artes, :on a3,7nas ex:e8:4ones Aen e3 norte
9e3 8a.s, es8e:4a3+ente en As4r.aT 8or no Ja;3ar 9e 3os re4nos P8er4-r4:osQ :o+o E;3a < Mar4B.
Los no+;res s7+er4os -7eron ree+83a=a9os 8or tr+4nos n7e>os, a >e:es sa:a9os 9e3 s7+er4o
A:o+o Nis#n$ 9e n4sa,0 P8r4+4:4asQB o 9e3 a:a94o 7"esrt2 P:o+4en=oQT Xara4samna2 Po:ta>o
+esQB, o et4+o35,4:a+ente os:7ros. Ta+;4n 8794eron re+4t4r a :e3e;ra:4ones re34,4osas
tra94:4ona3es0 <u-mu'i$ 8or e?e+83o, no+;re 9e3 :7arto +es, re:or9a;a e3 +4to 9e ese 94os,
8re:484ta9o 8or >nannaN>star a 3os In-4ernos, 9e 9on9e sa39r.a se4s +eses +6s tar9e ABottroH
\ra+er, 1FDF, OG s.B, ant4,7a 4+a,en 9e 3a >e,eta:45n, s7;terr6nea < 9esa8are:49a en e3 :7rso 9e
3a esta:45n :6349a, 8ara rea8are:er 9es87s. Elul 8o9.a re+4t4r a r4tos 9e P87r4-4:a:45nQ 7el3lu:$ R7e
se 9e;.an 8ra:t4:ar. Nis#n +ar:a;a e3 P:o+4en=oQ e-e:t4>o 9e3 a@o, +4entras R7e "esrt :o4n:49.a
:on 3o R7e, t4e+8o atr6s, Ja;.a s49o ese :o+4en=o, 73ter4or+ente 94-er49o en se4s +eses.
'e aR7. e3 :a3en9ar4o :36s4:o 9e Meso8ota+4a, R7e 8as5 +6s tar9e a Pa3est4na < a 3a B4;34a, <
as. a3 ?79a4s+o. Esos +eses no se :orre8on9.an 8er-e:ta+ente :on 3os n7estros, s4no R7e :a9a 7no
4n:37.a 8arte 9e 9os +eses s7:es4>os 9e n7estro :a3en9ar4o.
Esta:45n :6349a
I. Nis#n A+ar=oHa;r43B
II. A%%ar Aa;r43H+a<oB
III. Siman A+a<oH?7n4oB
I1. <umu'i A?7n4oH?734oB
1. Ab A?734oHa,ostoB
1I. ElitlN9lul Aa,ostoHs:8t4:+;reB
Esta:45n -r.a
1II. "esrt Ase8t4e+;reHo:t7;reB
1III. Xara4samna Ao:t7;reHno>4e+;reB
I). Lislim Ano>4e+;reH94:4e+;reB
). "ebet A94:4e+;reHeneroB
)I. Sabat AeneroH-e;reroB
)II. Addar A-e;reroH+ar=oB

No nos -a3tan 4n-or+a:4ones 8ara tratar 9e re:onstr74r, a3 +enos en 8arte S< a :osta 9e 7n
enor+e tra;a?oS e3 PA@o 34tNr,4:oQ +eHso8ot6+4:o. En 3a P34terat7ra o:as4ona3Q, es8e:4a3+ente,
re9a:ta9a :on 7n 8ro85s4to :on:reto, e-.+ero < 34,a9o a 3a r7t4na 9e 3a >49a 9e :a9a 9.a Stextos
a9+4n4strat4>os < e:on5+4:os, as. :o+o :artasS se en:7entran :ant49a9 9e test4+on4os <
a37s4ones R7e e>o:an -est4>49a9es < :e3e;ra:4ones 9e 94>4n49a9es, 9e r4t7a3es < 9e o;ser>an:4as a
s7 aten:45n o en s7 Jonor. Un e?e+83o entre +43, este ;o3et.n 9e entre,a, to+a9o 9e3 enor+e -on9o
1EF
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9e ar:J4>os 9e P7=r4sHDa,an A88. 1G$ s.B, < 9ata9o Ja:4a e3 E$E0
d1 ;7e< :e;5n 8ara Enlil8 ? ;7e<es 8ara Ninlil as7 es8osac...
G
1 ;7e< :e;5n 8ara Nintinugga aant4,7a 94osa ,7errerac, <
1 ;7e< :e;5n 8ara 3a &4esta 9e 3a se+entera.
Re:4;49o to9o 9e3 -7n:4onar4o L7sa,,ata. Se33o 9e :ontro3...
1E
Mes 9e \4s4,HN4na=7 ae3 :7arto 9e3 :a3en9ar4o ant4,7o 9e Ur, <
:7<o no+;re s7+er4o re+4t.a a 3os P3anerosQ 9e Nina'u$ 94os :7ra9or,
ta+;4n 3, < 34,a9o a3 8ante5n 4n-erna3c, 9.a 1G 8or 3a tar9e.
E3 a@o A9e3 re< A+arHS7den S E$*HE"D S B 9es87s 9e aR7e3 en R7e Da+a
En+aJ ,a3anna -7era e3e>a9a a 3a 94,n49a9 9e ,ran sa:er9ot4sa aenc 9e
Nanna Amig$ 1FG$, F, n.b "EEB.
1e+os aJ. R7e a3 +enos en Ur, Ja:4a e3 E$E, se :e3e;ra;a, en torno a3 1G 9e3 :7arto +es, 7na
P&4esta 9e 3a se+enteraQ Aatest4,7a9a en otra 8arteB, a:o+8a@a9a 9e 94>ersas o-ren9as 9e a34+ento
:6rn4:o a Enlil < a s7 entorno 94>4no.
Y ta+;4n, a3,7nos s4,3os 9es87s, Ja:4a e3 1ODE, en Mar40
dSe Ja entre,a9o0 1 34tro 9e 7n,Uento 9e :48rsT 1 34tro 9e 7n,Uento :o+87esto A[B, < 1 34tro 9e
7n,Uento 9e :e9ro, 8ara e3 94os Nergal$
G
:on o:as45n 9e 3a &4esta 9e3 Carro 9e Nergal+ En e3 +es
9e L434at7+ aen a:a94o, P3a tar9eQ, era e3 F.n 9e3 :a3en9ar4o 8ro84o 9e Mar4c, e3 O, e3 a@o R7e s4,745
a aR7e3 en R7e T6;Hs4334HAss7r era e85n4+o ABottro, 1FGO, 11, n.bFB.

Se trata aR7. 9e 7na -4esta +6s o +enos :entra9a en 7n :arro 9e94:a9o a3 94os 9e3 In-4erno,
Nergal$ -4esta R7e 9e;.a :e3e;rarse a3re9e9or 9e3 O 9e3 no>eno +es.
Y Je aR7., +6s 9e +43 a@os 9es87s, 7n extra:to 9e 7na :arta es:r4ta 8or 7no 9e 3os
+an9atar4os 9e3 re< 9e N.n4>e, Asara95n A*DEH**FB, 7n :4erto Mar97YHsaY4nHsU+4, < 94r4,49a a3
so;erano en 8ersona, Ja:4a e3 *OE antes 9e n7estra era, s4n 979a no 3e?os 9e3 s8t4+o 9.a 9e3 +es
sexto0
dPara +4 Se@or e3 Re<, 9e t7 ser>49or Mar97YHsaY4nHsU+4.
R
H

... M4 Se@or e3 Re< sa;e R7e e3 94os !el es >est49o r4t7a3+ente a8ara s7 -4estac, e3 " 9e3
+es 9e Tesr.t, < R7e
"
e3 * se a;re 3a 87erta 9e s7 te+83o 8ara R7e sa3,a 3a 8ro:es45n. E3 8ro,ra+a
es e3 +4s+o en 3a :479a9 9e Dr. dhCorres8on9e a +4 Se@or e3 Re< to+ar 3as 9e:4s4ones ne:esar4as
< 8art4:48ar+e s7 8a3a;ra APar853a, 1FF", EE, n.b G"B.
Se trata aR7. 9e 7na -4esta en Jonor 9e (ardu/ 7!3l:$ R7e 9e;.a 9esarro33arse, a3 +enos en
Ba;43on4a A< ta+;4n en otra :479a9, Dr, 1EE Y+ a3 EsteB, 9es87s 9e3 * 9e3 s8t4+o +es,
a3re9e9or 9e 7na estat7a 9e3 94os, re>est49a 9e ante+ano :on 84e=as 9e s7 ,7ar9arro8a r4t7a3,
9es87s 33e>a9a en 8ro:es45n. Otro 9o:7+ento, R7e Ja;3a 9e 3a +4s+a -4esta, -4?a e3 D 9e Tesr.t 3a
a8ert7ra 9e 3as 87ertas 9e3 te+83o < e3 9esarro33o 9e 3a 8ro:es45n, :on 3a estat7a 9e !el$ 4,7a3+ente
a9orna9a :on >est4+entas ad 4oc+ La or9enan=a 9e 3a -4esta < 9e 3a 8ro:es45n 9e;.a 4n:7+;4r a3
re<T R74en aR7. 3o re:7er9a era 7n PexorH:4staQ A88. F ss.B, s4n 979a >4n:73a9o a3 te+83o 9on9e
se rea34=ar.a 3a :ere+on4a, < 9e;.a 9e tener a3,7na a7tor49a9 9e3e,a9a 8or e3 re<, a3 +enos en
+ater4a 34tNr,4:a.
Se a94>4nan -6:43+ente to9os 3os 9eta33es R7e nos 87e9e a8ortar esta 34terat7ra re-erente a 3as
+N3t483es a:t4>49a9es o-4:4a3es0 s7 -e:Ja, s7 re8et4:45n :.:34:a, s7s 9est4natar4os < s7s o-4:4antes, 3as
:4r:7nstan:4as 9e s7 9esarro33o < 9e s7 r4t7a3... Para a83a:ar n7estro ent7s4as+o es ne:esar4o a@a94r
R7e, sa3>o ex:e8:4ones, 9e+as4a9os 9eta33es o 9atos 4+8ortantes R7e9an Ja;4t7a3+ente en 3a
so+;ra, s4n R7e 8o9a+os s7834r3os o 437+4nar3os 8or 3a :o+8ara:45n :on 9o:7+entos 8ara3e3os, s4
11E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
es R7e 3os Ja<. AR7e33as ,entes Ja;3a;an 9e :osas R7e :ono:.an 8er-e:ta+ente < 8o9.an 8er+4t4rse
no 9e:4r na9a 9e e33o, o Ja:er s4+83es a37s4ones R7e <a no nos s7,4eren na9a, e 4n:37so 87e9en a
>e:es en,a@arnos, 9a9a n7estra 4,noran:4a ,3o;a3. Por e?e+83o, 3as -e:Jas R7e 9es:7;r4+os en
e33os Z:orres8on9en a 3a redaccin 9e3 texto, a 3os &reliminares 9e 3a -4esta, o a3 desarrollo 9e
sta[ La -4esta 8o9.a :o+8ren9er 7na >4,434a, 7na 8re8ara:45n 9e 7no o >ar4os 9.as, 9e aJ. 3as
8os4;3es 94-eren:4as, a7nR7e sean 4ns4,n4-4:antes, 9e 3as -e:Jas. Y 3a 97ra:45n 9e 3os -este?os no se
4n94:a;a ne:esar4a+ente, :o+o o:7rre en este :aso... Una n7;e 9e 4n:ert497+;res +4t4,a enton:es
n7estra sat4s-a::45n 9e 9es:7;r4r as. 3os ?4rones 9e 7n A@o 34tNr,4:o :7<o 8ro,ra+a :o+83eto se
nos es:a8ar6 s4e+8re.
Lo R7e 9esta:a, a3 +enos, 9e3 4ntento 9e a8ro>e:Ja+4ento, 4n:37so 4+8er-e:to, 9e tan extensa
9o:7+enta:45n es R7e 3a a:t4>49a9 9e 3os te+83os 9e;.a 9e ser 4ntensa < :onstante en to9o e3 8a.s0
8asa;an 8o:os 9.as s4n R7e aR7. o a336 se :e3e;rara a3,7na :ere+on4a, a3,7na -est4>49a9, o se
J4:4era a3,o a3 Pser>4:4o 9e 3os 94osesQ, +6s o +enos ,ran94oso o so3e+ne. En >er9a9 S< esto
;asta, 8or aJora, 8ara n7estra 8reo:78a:45n 9e 8enetrar < :o+8ren9er 3a re34,45n 9e ese ant4,7o
8a.sS no s53o e3 re<, ,ran res8onsa;3e < or9ena9or 9e3 :73to < 3a a:t4>49a9 9e 3os sant7ar4os, n4
ta+8o:o e3 :3ero, e?e:7tantes 8ro-es4ona3es 9e 3os r4tos, 9e 3os R7e >4>.an, eran 3os Nn4:os a:t4>os.
Me94ante e3 tra;a?o 9e to9a s7 >49a, :entra9a 8or >o:a:45n nat7ra3 en e3 +anten4+4ento 9e 3os
94oses, < :73+4na9a 8or esta o:78a:45n, :ons49era9a esen:4a3 < 8r4+era, to9os 3os +eso8ota+4os,
:a9a 7no 8or s7 3a9o < a s7 +anera, se to+a;an +7< ser4a+ente s7 +4s45n or4,4na3 < -7n9a+enta3
9e ser>49ores < 8ro>ee9ores 9e 3os 94oses, < e3 :73to 94>4no era 7no 9e 3os 87ntos :ar94na3es < 9e
3os +otores -7n9a+enta3es 9e s7 >49a 8o3.t4:a.
Para +e?or 4+a,4nar s7 -asto < es83en9or, :o+83etan9o a3,o 3o R7e <a :ree+os sa;er, +6s
>a3e, s4n 8er9erse en e3 3a;er4nto 9e 3os 9eta33es, :entrar aJora 3a +4ra9a so;re 9os o tres 87ntos,
+6s 9ensos, +6s s7,erentes, 9e3 A@o 34tNr,4:o0 7na ,ran :ere+on4a -est4>a < 7na -4esta :entra3 R7e
4nteresa;an a to9o e3 +7n9o.
La J4ero,a+4a
La :e3e;ra:45n 9e 3a 4ierogamia o P+atr4+on4o sa,ra9oQ 9e 7na 8are?a 9e 94oses se re+onta;a s4n
979a +7< atr6s en e3 t4e+8o, a 3os s7+er4os, R7e 8are:en Ja;er ten49o A88. F s.B 7na >4s45n +6s
Prea34staQ 9e s7s 94>4n49a9es, s4 no, a >e:es, P9e+as4a9o J7+anaQT no est6 atest4,7a9a +e94ante
9o:7+entos +6s R7e a -4na3es 9e3 ter:er +43en4o < :o+4en=o 9e3 se,7n9o, en e3 s7r 9e3 8a.s, 9e
9on9e Je+os re:78era9o to9o 7n 9oss4er. Esto 87e9e ser en,a@oso, en 3a +e949a en R7e este+os
tenta9os 9e exten9er e3 >a3or 9e este test4+on4o :on:reto a3 8a.s entero, a to9a s7 J4stor4a 9e 7n
extre+o a3 otro, o 4n:37so s4+83e+ente a otras :479a9es < otros te+83os, res8e:to 9e 3os :7a3es no
sa;e+os na9a.
'e aR7., a3 +enos, en 8o:as 8a3a;ras, :5+o s7:e9.an 3as :osas, en Ur < en Is4n, en e3 8aso 9e3
ter:er a3 se,7n9o +43en4o. Los 9os Pes8osos 94>4nosQ eran >nanna < <umu'i$ 8ro;a;3e+ente 7n
ant4,7o so;erano P94>4n4=a9oQ A8. DOB, no sa;e+os n4 :76n9o, n4 8or R7, n4 :5+o, < a3 R7e se
sa379a;a tra94:4ona3+ente :o+o P8r4+er a+anteQ 9e >nanna$ ;4en :ono:49a :o+o 8atrona <
+o9e3o 9e3 a+or -.s4:o, 3o R7e :on-er.a a 3a -est4>49a9 7na tona349a9 sent4+enta3 < a+orosa,
4n:37so, :o+o se 94:e Jo< 9.a, a;4erta+ente Per5t4:aQ. Pre8arat4>os < :e3e;ra:45n 9e 3as ;o9as
Ja;.an 9a9o 37,ar a 7na ser4e 9e :antos 9e a+or, a3,7nos 9e 3os :7a3es Je+os 3o:a34=a9o, a >e:es
sens4;3es < 3.r4:os, < R7e nos s4,7en :a7t4>an9o, en 3os R7e se 9es:r4;.an 3os 8r4+eros a+ores, 3os
8r4+eros :onta:tos a+orosos entre 3os 9os P-7t7rosQ, en 7n tono a 3a >e= t4erno, t.+49o <
a8as4ona9o. C4tare+os a3,7nas -rases0
1 >nanna$ 8or or9en 9e s7 +a9re,
to+5 7n ;a@o < se -rot5 :on -4no 7n,Uento,
se 87so e3 no;3e +anto rea3...
111
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
1* Se 94s87so a3re9e9or 9e3 :7e33o 7n :o33ar 9e 3a=734ta,
< a8ret5 s7 se33o en s7 +ano.
Tras 3o :7a3, es8er5 ans4osa+ente.
<umu'i a;r45 enton:es 3a 87erta
E < entr5 en 3a :asa, :o+o 7n ra<o 9e 37na.
Conte+835 a >nanna$ 3o:o 9e a3e,r.a,
3a estre:J5 en s7s ;ra=os, 3a a;ra=5...
A\ra+er, 1F*F, F1B
E3 +atr4+on4o era :e3e;ra9o, ;4en en e3 te+83o, ;4en en e3 8a3a:4oT n7estras -7entes son 8o:o
ex83.:4tas. S4n e+;ar,o, stas s7;ra<an e3 ras,o R7e nos res73ta +6s sor8ren9ente0 3a no:Je 9e
;o9as era rea3 < +ater4a3+ente :ons7+a9a 8or e3 re< en 8ersona, re8resentan9o e3 8a8e3 9e
<umu'i$ % 7na 37Y7r, 7na sa:er9ot4sa, R7e re8resenta;a e3 9e >nanna A8. 1GEB, s78on4n9ose R7e 3a
7n45n 9e3 so;erano < 3a sa:er9ot4sa rea34=a;a 8a38a;3e < +.st4:a+ente 3a 7n45n 9e >nanna <
<umu'i+ 'e aR7. 7n :anto exa3ta9o < ar94ente 9e 7na 9e esas o-4:4antes 94r4,49o a s7 a+ante re,4o,
S7HS7den AE"OHEFB, e3 :7arto 9e 3a ter:era 94nast.a 9e Ur, R7e se s78one 9es:r4;e, o s7,4ere, 3a
no:Je 9e ;o9as0
1 ^OJ R7er49o +.o, :aro a +4 :ora=5n,
e3 83a:er R7e +e 9as es 973:e :o+o 3a +4e3_
^OJ +4 3e5n, :aro a +4 :ora=5n,
e3 83a:er R7e +e 9as es 973:e :o+o 3a +4e3_
G Me Jas Je:J4=a9o0 Je+e aR7., te+;3orosa ante t4.
274ero, 3e5n +.o, R7e +e 33e>es a t7 :6+ara.
D?a+e 9arte +4s :ar4:4as, oJ R7er49o.
1E ^M4 973:e a+or, R74s4era re:4;4r 3a a;37:45n A[B 9e t7 +4e3_
En 3a a3:o;a, 33ena 9e 973=7ra,
,o:e+os 9e t7 +ara>433osa ;e33e=a.
^Le5n +.o, 9?a+e 9arte +4s :ar4:4as_
^M4 973:e a+or, R74s4era re:4;4r 3a a;37:45n A[B 9e t7 +4e3_
1G TN te Jas :o+83a:49o :on+4,o, a+or +.o0
9.se3o a t7 +a9re, R7e e33a te o-re=:a ,o3os4nasT
< 9.se3o a t7 8a9re, 3 te Jar6 re,a3os.
T7 a3+a, <o s :5+o a3e,rar t7 a3+a0
97er+e en n7estra :asa, R7er49o +.o, Jasta R7e 9es87nte
e3 9.a.
E T7 :ora=5n, <o s :5+o 943atarte e3 :ora=5n0
97er+e en n7estra :asa, 3e5n +.o, Jasta R7e 9es87nte e3 9.a.
Y tN, 87esto R7e +e a+as,
9a+e, te 3o r7e,o, +4 3e5n, t7s :ar4:4as.
M4 so;erano 94>4no, +4 se@or < +4 8rote:tor,
G +4 S7HS7den, R7e re,o:4?a e3 :ora=5n 9e Enlil$
9a+e, te 3o r7e,o, t7s :ar4:4as.
Pon t7 +ano aJ., s4 R74eres, en ese o:73to r4n:5n, 973:e
:o+o 3a +4e3.
Pon t7 +ano aJ., :o+o s4 3a 87s4eras so;re te3a 9e gisban a[c
Y :4erra t7 +ano :o+o 7na :o8a,
:o+o so;re 7na te3a 9e gisban-si/in+++ a[c
A\ra+er, 1F*F, 111B
11
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
E3 9.a s4,74ente 9e 3os es8onsa3es se o-re:.a 7n ,ran ;anR7ete A8or 3o 9e+6s, 8re>4sto
re,73ar+ente 8ara to9os 3os +atr4+on4osB a 3os es8osos 94>4nos < a3 87e;3o, :o+o 8ara rat4-4:ar 3a
:ere+on4a, ex8resar e3 a3;oro=o 9e to9os < 9ar a 3a -4esta 7n tono a3e,re < 34;era9or.
N7estros textos 4ns4sten en e3 o;?et4>o < e3 res73ta9o 9e 7na -est4>49a9 as.0 sta 9e;.a a8ortar a3
8a.s 3a a;7n9an:4a < 3a 8ros8er49a9, +6s R7e 3a P-e:7n949a9Q :o+o ta3, :o+o :a;r.a 8ensar. P7es,
a7nR7e P3a +4to3o,.a no es 35,4:aQ, no Ja< R7e o3>49ar R7e n4 >nanna$ n4 Istar 9es87s 9e e33a,
-7eron n7n:a es8osas, en e3 sent49o 8ro84o 9e 3a 8a3a;ra, n4 +a9res, 3o R7e 3as Ja:.a 8o:o
a9e:7a9as 8ara re8resentar a3,o re3a:4ona9o :on 3a +atern49a9. S4n 979a es +e?or enten9er R7e,
8or 3a :e3e;ra:45n 9e3 s7so94:Jo P+atr4+on4oQ, en e3 9o;3e n4>e3, 94>4no < rea3, tanto e3 94os,
arr4;a, :o+o e3 so;erano, a;a?o, re:4;.an, en a3,7na +e949a, 3a :a8a:49a9 9e ase,7rar 7n
9es:en94ente 8or s7s es8onsa3es <, ?7nto :on e33o, 3a 83en4t79 9e s7 8ro3on,a;3e 8o9er 9e a7tnt4:o
< 97ra9ero ?e-e 9e3 8a.s, :a8a= 9e e?er:er3o en 3o s7:es4>o :on res73ta9os 83ena+ente -e34:es, 8or
e3 ;4en 9e s7 87e;3o. De to9as -or+as, era 3a -4esta 9e3 A+or, < 3o R7e 9e e33a 3ee+os nos o-re:e, s4
to9a>.a so+os :a8a:es 9e e+o:45n, a3,o 9e esa >4;ra:45n < 9e esa e+o:45n -est4>a.
&a3tos 9e 9o:7+entos, no sa;e+os :as4 na9a 9e 3a +anera en R7e este ?N;43o an7a3, R7e se
9e;.a :e3e;rar no 3e?os 9e3 :o+4en=o 9e3 a@o, en e3 se,7n9o +es, a3 8are:er, se or,an4=a;a en otros
37,ares < en otros s4,3os, :on otros 8rota,on4stas, < 8ro;a;3e+ente :on otros r4tos.
E3 Je:Jo es R7e en 3a 8o:a neoHas4r4a, tre:e o :ator:e s4,3os 9es87s, 3a -4esta, a3 +enos en e3
norte 9e3 8a.s, en \a3J7KN4+r79, As4r.a, S8os4;3e e-e:to 9e 7n :a+;4o, <a ant4,7o, R7e se 87e9e
4+87tar a 3os se+4tasS, Ja;.a 8er949o s7 Prea34s+oQ0 e3 re< < 3a sa:er9ot4sa no a8are:.an en 3a
:ere+on4a < 3as :osas <a s53o s7:e9.an entre e3 94os < 3a 94osa 4nteresa9osT en N4+r79 eran Nab <
s7 Pes8osaQ "asm3tu$ :7<o :73to Ja;.a s49o 4+8orta9o 9e Bors488a, en Ba;43on4a. 'e aR7. 3o R7e
es:r4;.a, Ja:4a e3 *OE, 7n Po-4:4a3Q a3 re< Asara95n0

"G
E1 " 9e3 +es 9e A<<ar, 3as ,entes 9e \a3J7 :o3o:ar6n e3 3e:Jo 9e Nab$ antes 9e R7e 3 entre
en s7 9or+4tor4oT <, e3 $, ser6 3a :e3e;ra:45n 9e s7s ;o9as.
"*
AJora ;4en, +4 Se@or 3o sa;e +7<
;4en, en :a349a9 9e res8onsa;3e 9e3 te+83o 9e Nab$ 9e;o 94r4,4r+e a \a3J7 8ara as4st4r a 3a
:ere+on4a. C7an9o e3 94os sa3,a 9e3 P6rea 9e 84sarQ aZe3 9or+4tor4o[c, h9es9e e3 te+83o e3 :orte?o
33e,ar6 a3 ?ar9.n, 9on9e ser6n rea34=a9os 3os r4tos 8re>4stos. E3 :o:Jero 9e3 :arro 9e 3os 94oses
9e?ar6 enton:es 3a :a;a33er4=a 9e3 te+83o 8ara 33e>ar a3 94os a s7 :asa, < 3os o-4:4antes, :a9a 7no
:on 7na o-ren9a, 3a entre,ar6nT < R74en O0 R74era 7n4rse a e33os, a7nR7e s53o -7ere 8ara a`
+e94ante 3a o-ren9a 9ec 7n 34tro 9e 8an,
"D
8o9r6 :o+er en e3 4nter4or 9e3 te+83o 9e Nab+ /stas son
3as re,3as 34tNr,4:as R7e Ja;r6 R7e o;ser>ar es:r7873osa+ente... Por +4 8arte, esto< 94s87esto a
Ja:er to9o 3o R7e +4 Se@or +e or9ene. 27e (ardu/ % Nab$ R7e rea34=an a:a9a 7no 8ara s.c
"F
s7
+atr4+on4o sa,ra9o en e3 +es 9e A<<ar, ,7ar9en 3a >49a 9e +4 Se@or < 8ro3on,7en s7 re4no 8ara
s4e+8re... AP-e4--er, 1F"G, 1GD, n.b 1OB.
Y otro o-4:4a3 9e3 re< 8re:4sa < res7+e en estos tr+4nos e3 +4s+o r4t7a3, en 7na :arta R7e 3e
es:r4;e R74=6s a3 +4s+o t4e+8o0

"F
Ma@ana, $ 9e A<<ar, a3 :re8Ns:73o, Nab < "asm3tu entrar6n en e3 9or+4tor4o a9on9e 9e;e
9esarro33arse s7 no:Je 9e ;o9asc. E3 G se 3es ser>4r6 7n ;anR7ete re,4o... AP-e4--er, 1F"G, 1G*, n.b
1GB.
Ex:e8t7an9o 3a Pre8resenta:45nQ 9e3 +atr4+on4o 8or e3 re< < 7na sa:er9ot4sa en 8ersona, e3
r4to esen:4a3 era e3 +4s+o R7e R74n:e s4,3os antes en e3 s7r 9e3 8a.s. La -4esta se 9esarro33a;a a
8r4n:484os 9e3 se,7n9o +es 9e3 a@o, A<<ar, tanto en \a3J7 :o+o en Ba;43on4a A87esto R7e e3 a7tor
9e 3a 8r4+era :arta 8one a (ardu/ en 84e 9e 4,7a39a9 :on Nab:+ Y e3 87nto :73+4nante 9e 3a
:e3e;ra:45n era, tras a3,7nos 8re8arat4>os < ta3 :o+o :a;.a es8erar, e3 en:7entro 9e 3as 9os
94>4n49a9es en s7 :6+ara n78:4a3 < s7 3e:Jo +atr4+on4a3, 9on9e esta;an e>49ente+ente
11"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
re8resenta9os 8or s7s res8e:t4>as estat7as. A 3a +a@ana s4,74ente se o-re:.a e3 ,ran -est.n
tra94:4ona3 a 3os Pre:4n :asa9osQ, -est.n en e3 R7e 8o9.an 8art4:48ar, a s7 +anera, 3os P-4e3esQ, a3
+enos aR7e33os R7e se aso:4a;an a 3as o-ren9as. Y 3a -4esta ten.a s4e+8re, 8or 9es:onta9o, R7e
a8ortar 3ar,a < -e34= >49a a3 re< <, en :onse:7en:4a, 8ros8er49a9 a3 87e;3o.
Esta J4ero,a+4a era, 87es, en s7+a, a7n Jonran9o < Ps4r>4en9oQ a 3os 94oses en 7na
8ers8e:t4>a antro8o+5r-4:a, 7n 8ro:e94+4ento 8ara re-or=ar e3 8o9er 9e3 So;erano.
La :e3e;ra:45n 9e3 A@o n7e>o
&a3tos 9e +a<or 4n-or+a:45n, a8enas 8o9e+os exten9ernos so;re 3as otras -4estas, 4nn7+era;3es,
R7e, en to9o e3 8a.s, s4,3o tras s4,3o, ?a3ona;an e3 a@o 34tNr,4:o. Pero es 7n Je:Jo R7e 3a
celebracin del A\o nue0o A=a,H+7Y en s7+er4o, P7+;ra3 9e3 a@oQ, <, en a:a94o, res satti$
P:o+4en=o 9e3 a@oQB 33e>a;a ta+;4n 7na -7erte :ar,a 8o3.t4:a, a3 +4s+o t4e+8o R7e re34,4osa <
e+o:4ona3. S7 s4,n4-4:a:45n 8r4+era < esen:4a3 era s4n e+;ar,o ;6s4:a+ente P:5s+4:aQ0 se
exa3ta;a a 3os 94oses 8ara reno>ar no so3a+ente e3 t4e+8o, :on 3a entra9a en 7n n7e>o :4:3o, s4no
e3 7n4>erso +4s+o, :o+o s4 e33os 3o re:rearan 8ara 3an=ar3o otra >e= a 3a ;r7s:a :a.9a 9e 3a
97ra:45n. R4t7a3 < 9eta33es 9e 3as :ere+on4as >ar4a;an, o;34,ator4a+ente, :on 3as :479a9es < 3os
te+83os, < +6s o +enos :on e3 t4e+8o. Tene+os a3,7nos -ra,+entos, aR7. < a336, en Ur7Y Aen
torno a Anu:$ 8or e?e+83o, 8ero so;re to9o en Ba;43on4a, Ja:4a -4na3es 9e3 8r4+er +43en4o, en R7e
3a -4esta :e3e;ra9a esta;a :entra9a, :o+o :on>en.a, en (ardu/$ en e3 ,3or4oso Esa,43, < s7s
9e8en9en:4as. Las -est4>49a9es o:78a;an 7na 9o:ena 9e 9.as, 9e 3os R7e no :onser>a+os +6s R7e
3as 8res:r48:4ones re-erentes a 3a 8r4+era +4ta9, as. :o+o 94>ersas a37s4ones 94s8ersas R7e nos
a7tor4=an a Ja:er :4ertas :on?et7ras ra=ona;3es re-erentes a3 e+83eo 9e3 resto 9e3 t4e+8o. Co+83e?o
< +7< >ar4a9o, este r4t7a3 9e;er.a 9ar 7na 49ea ;astante ?7sta 9e 3a Gran &4esta 9e3 8a.s. Es 8re:4so
res7+4r3o, :4tan9o a3,7nos extra:tos, a -4n 9e en:ontrar en 3 a3,Nn :onta:to :on aR7e33a ant4,7a
+73t4t79 +eso8ota+4a, :e3e;ran9o a3e,re+ente a s7s 94oses < e3 eterno < reno>a9o :o+4en=o 9e
3as :osas, or,an4=a9o < 94r4,49o 8or 94:Jos 94oses. La :ont4n7a:45n 9e 3as :ere+on4as esta;a
94>4949a ra:4ona3+ente en P9.asQ, :7<o 8ro,ra+a se Ja;.a :ons4,na9o +4n7:4osa+ente.
El G de Nis#n$ e3 8r4+er 9.a 9e3 a@o, no 8are:e R7e Ja<a ten49o, :o+o ta3, 3a 4+8ortan:4a R7e
nosotros 3e :on-er4+os tra94:4ona3+enHte0 no era en 9e-4n4t4>a +6s R7e e3 8r4n:484o 9e 3a -4esta. E3
te+83o esta;a so3a+ente a;4erto, < 8re8ara9o, 8or 3as 87r4-4:a:4ones r4t7a3es, 8ara 3a :e3e;ra:45n
4n+4nente.

G
El ? de Nis#n$ 9os Joras antes 9e3 -4na3 9e 3a no:Je, e3 PGran 'er+anoQ aen s7+er4o
a:a94=a9o0 sesgallu$ 8. 1G1T 8are:e Ja;er s49o, en este :aso, e3 o-4:4ante 8r4n:48a3c, 3e>ant6n9ose,
se 3a>ar6 :on a,7a 9e3 r.o ae3 E7-rates, R7e :orr.a a3 3a9o 9e3 Esa,43c, entrar6 en 8resen:4a 9e a3a
estat7a 9ec !el aes 9e:4r, (ardu/M$ %$ >est49o :on 7na tNn4:a 9e 34no, 94r4,4r6 a3 94os 3a ora:45n
s4,74ente
D
0 P^OJ !el$ s4n r4>a3 en t7 :53era, 8ero ta+;4n 94os ;ene>o3ente_ Se@or 9e to9os 3os
8a.ses,
1E
TN R7e Ja:es ;ene>o3entes a 3as +6s ,ran9es 94>4n49a9es, < R7e, :on 7na so3a +4ra9a,
arro?as a 3os +6s 8o9erosos 8or t4erra_ Se@or 9e re<es, L7= 9e 3os Jo+;res, TN R7e 94str4;7<es 3os
9est4nos_
1G
^OJ !el$ t7 se9e es Ba;43on4a, < Bors488a es t7 :orona, 3os :4e3os 4n+ensos son e3
:onten49o 9e t7 8ersona_ Con t7s o?os, es:r7tas e3 +7n9o... hPor 8o:o R7e +4res a 3os Jo+;res, te
a84a9as 9e e33osT tN 3es 9es:7;res 3a 37= < e33os 8ro:3a+an t7 >a3or... Z274n no 94r6 t7 ,3or4a[
Z274n no ,3or4-4:ar6 t7 so;eran.a[ Se@or 9e to9os 3os 8a.ses..., TN R7e :o,es 3a +ano 9e 3os R7e
est6n :a.9os,
"E
^ten 84e9a9 9e Ba;43on4a, t7 :479a9_ ^17e3>e t7s o?os Ja:4a e3 Esa,43, t7 sant7ar4o_
Y rat4-4:a 3a a7tono+.a 9e 3os ;a;43on4os, 9e 3os R7e eres 8rote:tor_Q ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, 1F
s.B.
Y e3 texto a@a9e aR7. R7e ""esas ?G lneas :o+8on.an 7na ora:45n 8art4:73ar 9e 3a 34t7r,4a 9e3
D
La ora:45n en :7est45n es ;434n,Ue0 en s7+er4o < a:a94o.
11$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Esa,43, ora:45n, 8or otra 8arte, se:retaT na94e 9e;.a :ono:er s7 :onten49o, a ex:e8:45n 9e3
o-4:4ante. Des87s 9e 3o :7a30
Una >e= re:4ta9a esta ora:45n, e3 PGran 'er+anoQ a;r4r6 3a 87erta a9e 3a :e34a en 3a R7e Ja;.a
o8era9oc, < 3os sa:er9otes se 8on9r6n a e?e:7tar s7s r4tos en 8resen:4a 9e !el % 9e !3lti aU
#ar8an4tc, s7 es8osaT
$E
e 4,7a3+ente 3os /al < 3os :Jantres ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, 1"E s.B.
La :ont4n7a:45n est6 en 8arte 8er949a0 8are:e R7e e3 Gran 'er+ano, 9es87s 9e Ja;er 87esto
s7 A[B se33o so;re 3a :orona 9e (ardu/$ re:4ta;a a este N3t4+o 7na n7e>a 4n>o:a:45n en 3a R7e se
trata;a es8e:4a3+ente 9e 3os Pene+4,os 9e Ba;43on4aQ, +a39e:49os 8or !el
8or Ja;er3a saR7ea9o, 3o +4s+o R7e otras :479a9es re34,4osas ant4,7as AUr7Y < N4887r,
es8e:4a3+enteB. S4,7e 7na 3a,7na, R7e :7;r.a e3 resto 9e3 9.a.
El D de Nis#n ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, 1" s.B, 9os Joras antes 9e3 -4na3 9e 3a no:Je, e3 PGran
'er+anoQ 9e;.a 4,7a3+ente 3a>arse en 3as a,7as 9e3 r.o, antes 9e art4:73ar 7na 3ar,a ora:45n <,
:o+o 3a >.s8era, Ja:er entrar a 3os o-4:4antes 9e3 te+83o 8ara R7e :a9a 7no rea34=ara s7 8ro,ra+a
Ja;4t7a3. Tres Joras 9es87s 9e sa34r e3 so3, Ja;.a R7e o:78arse 9e 3a 8re8ara:45n 9e 9os -4,7r433as,
9e +a9era no;3e :Ja8a9a :on Jo?as 9e +eta3 8re:4oso, 8ara re8resentar a 9os 8ersona?es A:7<os
no+;res se s43en:4anBT se 4n94:a;an s7s 94+ens4ones < s7 :on-4,7ra:45n, as. :o+o s7 7so 8re>4sto
tres 9.as 9es87s A8. 1FEB. Con este o;?et4>o, :on>o:a;a a 3os t:n4:os >4n:73a9os a3 te+83o0 e3
or-e;re, 8or 7na 8arte, < :ar84ntero 8or otra, a R74enes entre,a;a 3os +ater4a3es ne:esar4os
Ato+a9os 9e 3as reser>as 9e3 te+83oB0 84e9ras -4nas < oro, as. :o+o +a9eras rarasT <, 8ara retr4;74r
s7 tra;a?o, 3es 9a;a :arne 9e :arnero.
El J de Nis#n ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, 1"" s.B, 3as +4s+as a;37:4ones +at4na3es 9e3 PGran
'er+anoQ, R7e 9e;.a a :ont4n7a:45n P:orrer 3a :ort4naQ R7e, en 3a :e34a, o:73ta;a 3as 4+6,enes 9e
(ardu/ < 9e s7 es8osa Qar&anit A8. 1$"B, a 3os R7e 94r4,.a, 4n9e8en94ente+ente, sen9as ora:4ones,
:4ta9as :o+o 9e :ost7+;re 8or s7s 8r4+eras 8a3a;ras0 POJ Be3, e3 +6s 8o9eroso, e3 +6s >enera9o
9e 3os 94oses...Q, < POJ 94osa 8o9erosa, 3a +6s ,3or4-4:a9a 9e to9as...Q. Des87s 9e 3o :7a3, sa3.a a3
,ran 8at4o 9e3 te+83o, < :o+o 8ara s7;ra<ar e3 s4,n4-4:a9o :5s+4:o R7e ste 9ese+8e@a;a en esa
s4t7a:45n, 4nter8e3a;a 8or tres >e:es a3 Esa,43, 33a+6n9o3o P^I+a,en 9e3 7n4>erso, tanto 9e Arr4;a
:o+o 9e A;a?o_Q. A;r.a enton:es 3as 87ertas 8ara R7e 3os 94>ersos o-4:4antes, /al < :Jantres,
-7esen a e?e:7tar s7s r4tos. Des87s, 7na >e= R7e se Ja;.a ser>49o a 3os 94oses < se Ja;.a a:a;a9o
3a P:o+49a se:7n9ar4a 9e 3a tar9eQ A8. 1GGB, re:4ta;a .nte,ra+ente, ante (ardu/$ e3 1oema de la
6reacin A88. 11 ss.B, 3o R7e s7;ra<a;a ta+;4n e3 >er9a9ero sent49o 9e 3a -4esta, 7n4>ersa3 <
:os+o,5n4:a.
El * de Nis#n ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, 1"* s.B, +6s 8ronto aNn R7e 3os 9.as 8re:e9entes, 3as
+4s+as a;37:4ones 9e3 PGran 'er+anoQ R7e, re>est49o :on 7na tNn4:a 9e 34no, 9e;.a 94r4,4r 7na
ora:45n a 3os 9os 94oses. Se :4ta;a 8or entero e3 :onten49o 9e a+;as, en s7+er4o, < se 8resenta;an,
:o+o en otras 8artes, a 3a +anera 9e 3etan.as, re84t4en9o a3 -4na3 9e :a9a 3.nea, a +o9o 9e
Pestr4;433oQ0 P^A836:ate, Se@or_Q < P^M4 Se@ora es s7 no+;re_Q. Co+o en 3os 9.as 8re:e9entes, es
enton:es :7an9o se 9a entra9a a 3os sa:er9otes 8ara R7e rea34:en s7s -7n:4ones :orres8on94entes.
Dos Joras 9es87s 9e sa34r e3 so3, 7na >e= ser>49a 3a :o+49a a !el < a s7 es8osa, e3 PGran
'er+anoQ 9e;.a :on>o:ar a 7n exor:4sta 8ara ro:4ar < 87r4-4:ar e3 te+83o :on a,7a 37stra3,
Ja:4en9o resonar 7n t4+;a3 9e ;ron:e < 7t434=an9o 7n 8e;etero < 7na antor:Ja. /3 +4s+o
8er+ane:.a se8ara9o 97rante esta :ere+on4a. Des87s 9e 3o :7a3, or9ena;a 87r4-4:ar 4,7a3+ente 3a
8arte 9e3 te+83o reser>a9a a Nab % s7 es8osa "asm3tu8 estos N3t4+os ten.an 8or res49en:4a
nor+a3, en Ba;43on4a, e3 te+83o 9e 3a :479a9 9e Bors488a, a G Y+ a3 s79este 9e 3a :479a9 9e
Ba;43on4a, 8ero A:o+o Nab era J4?o 9e (ardu/: 4nter>en.an en 3a -4estaT s4n 979a ;a?o 3a -or+a
+ater4a3 9e s7s estat7as 9e :73to, Ja;.an s49o trans8orta9os, ese +4s+o 9.a A[B, 9es9e s7 :asa.
Des87s 9e 7na as8ers45n 9e a,7a 9e3 E7-rates, 7na 7n:45n 9e a:e4te 9e :e9ro so;re to9os 3os
;at4entes 9e 3as 87ertas a9<a:entes < 7na -7+4,a:45n aro+6t4:a, e3 PGran 'er+anoQ 9a;a or9en a
11G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
7n P8ortaHes8a9asQ 9e P9e:a84tar 7n :arneroQ, :on :7<o :a96>er P-rota;aQ e3 te+83o 8ara
87r4-4:ar3o, antes 9e R7e 7n exor:4sta -7era Jasta e3 r.o <d >7e3to Ja:4a O::49ente, arro?ara en 3 e3
:a96>er :ar,a9o :on 3as 4+87re=as 9e3 sant7ar4o0 < 3o +4s+o Ja:.a e3 8ortaHes8a9as :on 3a :a;e=a.
Des87s 9e 3o :7a3, 3os 9os 9e?a;an 3a :479a9, 8ara 8er+ane:er -7era en tanto R7e Nab
8er+ane:4era en e33a. E3 +4s+o PGran 'er+anoQ, 8ara no R7e9ar 4+87ro, 9e;.a +antenerse
a8arte 97rante esas :ere+on4as 3Nstra3es. Se 4nsta3a;a a :ont4n7a:45n 7n ;a39aR7.n 9e oro, < se
8e9.a a (ardu/$ as4st49o 8ara 3a o:as45n 8or 9os 94>4n49a9es es8e:4a34stas en exor:4s+os, Lusu <
Ningiritn$ R7e arro?ara 9e3 te+83o Pto9o +a3Q.
Se,7.a 7n ser>4:4o 9e +esa 9eta33a9o, 8re8ara9o 8ara !el % s7 es8osa. Antes 9e 8resentar3es,
n7e>a 4n>o:a:45n ;re>e a (ardu/+ Es enton:es S^e84so94o 4+8ortante_S :7an9o, tras Ja;er
Je:Jo sa34r a to9o e3 +7n9o, se 4ntro97:.a a3 re< en 8ersona en 3a :e34a, -rente a 3a estat7a 9e !el+
'e aR7. 34tera3+ente e3 8asa?e R7e se,7.a0

$1G
Con e3 re< en 8resen:4a 9e !el$ e3 PGran 'er+anoQ 3e :on-4s:ar6 to9as 3as 4ns4,n4as 9e s7
8o9er0 P>ar433aQ < ParoQ, ar8a < :orona rea3, R7e 94s8on9r6 ante !el so;re 7na 8eana.
$E
A;o-etear6
enton:es a3 re<..., 3e t4rar6 9e 3as ore?as < 3e Jar6 arro9433arse. Y e3 re< 94r60 P^Yo no Je 8e:a9o, oJ
Se@or 9e to9os 3os 8a.ses_ ^No Je s49o ne,34,ente :on res8e:to a t7 94>4n49a9_ ^No Je 9estr749o 3a
:479a9 9e Ba;43on4a n4 or9ena9o s7 94s8ers45n_
$*
^No Je a;o-etea9o a +4s 8rote,49os a` 3os
;a;43on4osc, no 3os Je J7+433a9o_ ^'e :749a9o 9e Ba;43on4a < ?a+6s 9err4; s7s +7ra33as_...Q
ATJ7rea7HDan,4n, 1F1, 1$$ s.B.
En ese +o+ento, :o+o 8ara tranR7434=ar3e, e3 PGran 'er+anoQ 94r4,.a 7n 94s:7rso a3 re<, :7<o
8r4n:484o est6 +7t43a9o, < 3a :ont4n7a:45n en -ra,+entos0

$"*
P... !el aten9er6 t7s 83e,ar4as... A+834ar6 t7 so;eran.a... Te ;en9e:4r6 8ara s4e+8re,
9estr7<en9o a t7s ene+4,os < a;at4en9o a t7s a9>ersar4os_...Q.

$$O
C7an9o e3 Gran 'er+ano Ja<a Ja;3a9o 9e esta +anera, e3 re< re:78erar6 3a 94,n49a9
Ja;4t7a3 9e s7 as8e:to, < e3 Gran 'er+ano, Ja;4en9o sa:a9o 9e3 sant7ar4o P>ar433aQ < ParoQ, ar8a
< :orona, se 3os rest4t74r6. Des87s, 3e a;o-etear60 < enton:es,
$GE
s4 3as 36,r4+as >4enen a3 re<, es
R7e !el est6 ;4en 94s87esto a s7 res8e:toT s4 no, es R7e !el est6 en-a9a9o :on 30 ^>en9r6 7n
ene+4,o a o:as4onar s7 :a.9a_

$G"
'e:Jo esto, :7arenta +4n7tos 9es87s 9e 3a 87esta 9e3 so3, e3 Gran 'er+ano Jar6 7n Ja= 9e
:7arenta :a@as 9e GE :+ 9e 3ar,o,
$GG
n4 ra?a9as, n4 rotas, s4no re:tas, ata9as :on 7na Jo?a 9e
8a3+era. Des87s 9e Ja;er Je:Jo 7n a,7?ero en e3 Gran Pat4o, 4ntro97:4r6 en 3 3as :a@as,
a@a94en9o, :o+o o-ren9a, +4e3, +anteR7433a, e3 +e?or a:e4te... De3ante 9e3 a,7?ero, 4nsta3ar6 7n
;7e< ;3an:oT < e3 re<, 8or +e94o 9e 7na :a@a en:en949a, 8on9r6 -7e,o a3 :onten49o 9e 3a -osa, <,
$*E
?7nto :on e3 Gran 'er+ano, re:4tar6 esta 83e,ar4a0 P^OJ B7e< 94>4no, 37= ;r433ante R7e 437+4nas
3as t4n4e;3as...Q ATJ7rea7HDan,4n, 1F1,1$G s.B.
La :ont4n7a:45n se Ja 8er949o, 8ero es a3 +enos 8ro;a;3e R7e, ante 3a -osa en 33a+as, se
4n+o3ara a3 ;7e< ;3an:o.
En :7anto a 3os :4n:o o se4s 9.as -4na3es 9e 3a -4esta, no tene+os +6s R7e 4n-or+a:4ones
94s8ersas e 4n94re:tas. As., en >4rt79 9e3 r4t7a3 9e3 $ 9e N4s6n A8. 1DDB, sa;e+os R7e se 9e;.an
P,o38ear < e:Jar a3 -7e,oQ 3as 9os -4,7r433as 8re8ara9as aR7e3 9.a. Cree+os :o+8ren9er
4,7a3+ente R7e, en 7na 84e=a 8art4:73ar 9e3 te+83o, 9e;.an ser re7n49as a tra>s 9e s7s estat7as e
4+6,enes 7na >er9a9era :orte 9e 94>4n49a9es, R7e, a 4+a,en 9e 3os Conse?os 9e ,o;4erno A8. 11D <
notaB, se s78on.a 9e34;era;an, ;a?o 3a 8res49en:4a 9e3 re< 9e 3os 94oses, (ardu/$ 8ara P-4?ar 3os
9est4nosQ 9e3 so;erano < 9e3 87e;3o, 4n:37so 9e :a9a s7;94to, 8ara e3 :7rso 9e3 a@o R7e
:o+en=a;a, 9e:4s4ones en se,749a 4ns:r4tas, 8or Nab$ a 3a >e= J4?o 9e (ardu/ < se:retar4o 9e 3os
94oses Aera, en esa 8o:a, e3 8atr5n 9e 3a es:r4t7raB, en 3a PTa;3433a 9e 3os 9est4nosQ, R7e ,7ar9a;a
11*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
ante 3 e3 Re< 9e 3os 94oses 7ibid+:+
Y so;re to9o Aen 7na re3a:45n no +7< :3ara, 8ara nosotros, :on 3o anter4orB, 9e;.a Ja:erse 7n
,ran trans8orte 8ro:es4ona3 9e (ardu/ % s7 :orte 94>4na a3 :o+83eto Jasta 7n sant7ar4o s4t7a9o
-7era 9e 3os +7ros, R7e se 33a+a;a tra94:4ona3+ente en to9o e3 8a.s PTe+83o 9e3 AY.t7Q AJa;.a
7no ?7nto a :a9a :479a9 4+8ortanteB, 9e3 no+;re 9e 7na +7< ant4,7a -4esta esta:4ona3, 9e J4stor4a
;astante :o+834:a9a, :7<o no+;re es 9e or4,en 9es:ono:49o, 8reHs7+er4o R74=6s, estan9o
>4n:73a9a +6s tar9e, a3 +enos en 8arte, a 3a :e3e;ra:45n 9e3 A@o n7e>o R7e esta+os :o+entan9o.
Para 94r4,4rse a33. se or,an4=a;a 7na ,ran 8ro:es45n se,Nn 7n re:orr49o tra94:4ona3 9e s4ete eta8as,
a 3o 3ar,o 9e 7no o 9os 9.as, 33e>6n9ose 3as estat7as 9e 3os 94oses en 8a3anR74nes. Una 8arte 9e este
4t4nerar4o atra>esa;a e3 E7-rates, en ;ar:o, ten4en9o :a9a 94os s7 8ro84a ;ar:a sa,ra9a. No
sa;e+os s4, :o+o 8are:e 8ro;a;3e, 3a +7:Je97+;re se,7.a e3 :orte?o, o s4 se 3a +anten.a a8arte.
Pare:e R7e 7na >e= 33e,a9os a3 sant7ar4o 9e3 AY.t7 se 9esarro33a;a en 3 7n e84so94o :entra3,
7no 9e 3os +o+entos :73+4nantes 9e 3a -4esta. A3,7nas a37s4ones 94s8ersas as. 3o Ja:en 8ensarT se
trata;a, 9e 7n +o9o 7 otro, 9e reH8resentar <, as., 9e :on+e+orar <, 9e a3,7na +anera, 9e reno>ar,
3a :3e;re >4:tor4a 9e (ardu/$ s53o en 3a sa3a :entra3, so;re "iamat$ 3a ant4,7a Ma9re or4,4na3 9e
3os 94oses, ta3 :o+o :onta;a e3 1oema de la 6reacin$ >4:tor4a ,ra:4as a 3a :7a3 (ardu/ Ja;.a
:onR74sta9o e3 8r4+er 37,ar entre 3os 94oses, Ja;.a :rea9o e3 +7n9o, < 37e,o a 3os Jo+;res. No
sa;e+os +6s 9e e33o...
A :ont4n7a:45n se 33e>a;a, nat7ra3+ente, a 3os 94oses a s7 :asa, a Ba;43on4a, < a Nab :on
"asm3tu$ a Bors488a. Y 3a -4esta ter+4na;a, Jasta e3 s4,74ente A@o n7e>o.
No nos Je+os exten949o ,rat74ta+ente en esta :e3e;ra:45n, 87es se 9e;45 9e >4>4r no s53o
:o+o 7na so3e+n49a9, s4no :o+o a3,o 9e 7na 9ens49a9 8art4:73ar, 8o3.t4:a, R74=6s, 8ero so;re to9o
re34,4osa0 7no 9e esos +o+entos en e3 R7e, en 7na re34,45n, to9o e3 +7n9o, :a9a :7a3 a s7 +anera,
se s4ente a 3a >e= +6s -e34= < +6s :er:ano a s7s 94oses. En 3a +e949a en R7e 8o9e+os ?7=,ar, 8or
e3 esta9o 9e n7estros :ono:4+4entos, to9o ,4ra;a -7n9a+enta3+ente a3re9e9or 9e 3a 4+a,en 9e 7n
n7e>o :o+4en=o 7n4>ersa30 reno>a:45n 9e3 8o9er 9e3 re<, 8ero so;re to9o 9e 3a ,ran a>ent7ra 9e 3a
:rea:45n 9e3 +7n9o < 9e 3os Jo+;res, 9es87s 9e 3a -or+49a;3e >4:tor4a R7e Ja;.a >a349o a
(ardu/ s7 8ro+o:45n. Co+o s4 en e3 8ensa+4ento 9e esas ,entes to9o -7era ra94:a3+ente -r6,43 <
8ere:e9ero, en 9e8en9en:4a :onstante 9e 3a a::45n so;erana 9e 3os 94oses, Jasta e3 87nto 9e R7e
s53o s7 4nter>en:45n, 8er8et7a+ente re8et49a, 8o9.a 4+8e94r R7e 3as :osas 8ere:4eran <
9esa8are:4eran. E3 +7n9o :o+en=a;a 9e n7e>o >er9a9era+ente :on e3 a@o, en 7na s7:es45n 9e
:4:3os an7a3es, < ste es 7n as8e:to R7e Ja< R7e retener 9e 3a >4s45n re34,4osa 9e 3os ant4,7os
+eso8ota+4os0 +6s ;4en, s4n 979a, 7n sent4+4ento :on-7so, 34,a9o a s7 8ro-7n9a :on>4::45n 9e
9e8en9en:4a tota3, R7e 7na teor.a 9e-4n49a :o+o ta3. De aJ. 3a +a,n4-4:en:4a ex:e8:4ona3 9e esta
9o:ena 9e ,ran9es 9.as, :7<as -r.as < se:as rN;r4:as, :4ta9as < res7+49as, nos 4n>4tan, a3 +enos, a
re:78erar +e94ante 3a 4+a,4na:45n < 3a s4+8at.a aR7e3 9es;or9a+4ento 8o873ar 9e re34,4os49a9 <
a3;oro=o, 9e ent7s4as+o < tranR74349a9, 9e 8arox4s+o < 9e>o:45n. To9a 3a so:4e9a9, 9e 7na
+anera o 9e otra, se en:ontra;a en torno a s7s 94oses, arran:a9a a s7 tr4ste :ot494ane49a9 < s7s
8reo:78a:4ones, a s7s tra;a?os < s7s 8enas, en ;ene-4:4o 9e 3a so3a aten:45n a9+4ra9a < :on-4a9a a
3os Se@ores 9e3 +7n9o.
As. se 8resenta;a, a3 +enos en Ba;43on4a, 3a ,ran -4esta 9e3 A@o n7e>o. Las otras :479a9es
ten.an :a9a 7na 3a s7<a, 8ero no 8o9e+os ase,7rar R7e 9e94:aran to9a 3a aten:45n a (ardu/ < a s7
1oema+ E 4n:37so en Ba;43on4a, se 9e;e s78oner R7e antes 9e -4na3es 9e3 se,7n9o +43en4o < 3a
exa3ta:45n de$(ardu/$ 3as :osas se Ja;.an 9esarro33a9o s4n 979a 9e otra +anera. Pero na9a
sa;e+os 9e e33o. Ta+;4n, :on 3as reser>as Ja;4t7a3es, :onta+os :on e3 r4to 9e Ba;43on4a, 9e3 R7e
8o9e+os :reer R7e 9esarro33a;a a s7 +anera 7na 49ea +7:Jo +6s ant4,7a < ,enera3, se,Nn 3a :7a3
3a 33e,a9a 9e3 A@o n7e>o :onst4t7.a 7n n7e>o :o+4en=o, 9a9o 8or 3os 94oses, a 3os as7ntos
7n4>ersa3es < a 3os 9est4nos J7+anos.
La de0ocin
11O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Es e3 +o+ento 9e a;or9ar este 3a9o 4+8ortante 9e 3a re34,4os49a9 < 3a 8r6:t4:a re34,4osa. A7nR7e
no ten,a+os 9e e33o e3 +enor e:o 94re:to, 3a -4esta, a3 +enos < 8r4n:48a3+ente 3a ,ran -4esta,
8are:e R7e 9esen:a9ena;a nat7ra3+ente 7n :4erto -er>or 8N;34:o, R7e 8o9.a +an4-estarse 8or 7na
8art4:48a:45n +as4>a, < :o+o 4n9e:34na;3e, 9e 3a +73t4t79 en 3a 34t7r,4a, 8or +ot4>os, 8or 3o 9e+6s,
R74=6s +6s 9e :7r4os49a9, 9e atra::45n < es8ar:4+4ento R7e 9e 9e>o:45n >er9a9era. Pero, R7e <o
se8a, n4n,Nn 9o:7+ento nos Ja;3a 9e e33o a;4erta < 34;re+ente0 e3 87e;3o :o+o ta3 no es:r4;.a < no
4n+orta34=a;a s7s 8ensa+4entos, 9e?an9o este e?er:4:4o a 3os 8ro-es4ona3es 9e 3as 3etras, R7e no se
o:78aron 9e 4n-or+arnos so;re 3a 83e;e, < R7e no 8are:en Ja;er en:ontra9o n4n,Nn 4nters en 3o
R7e aR7. nos o:78a.
Sa;e+os, en :a+;4o, a3,o +6s en re3a:45n a la de0ocin &ersonal+ A8arte 9e 3os :a+8es4nos <
8astores, a4s3a9os en s7s :a+8os < 8astos, < R7e no -re:7enta;an a8enas 3as :479a9es o 3as >433as,
tene+os 7na 8eR7e@a 49ea 9e 3a >4n:73a:45n 9e3 uomo qualunque$ no :4erta+ente a 3a Pteo3o,.aQ,
s4no a 7na 8r6:t4:a re34,osa :o+Nn. Ex:e8to 3os no+;res 8ro84os, R7e, sa3>o e3 trata+4ento 9e
P8a9reQ o P+a9reQ... A8. *B, no ex8resa;an ,enera3+ente sent4+4entos 9e>otos Ja:4a 3os 94oses,
Je aR7. 7no 9e 3os P:onse?osQ R7e se s78on.a R7e 7n P8a9reQ Ja;.a 94r4,49o a s7 PJ4?oQ 8ara
4n:73:ar3e 3o R7e 33a+a+os 3os P;7enos 8r4n:484osQ < a<79ar3e as. a tr47n-ar en 3a >49a, se,Nn 3a
es:a3a :orr4ente 9e >a3ores0
1"G Ca9a 9.a, r4n9e Jo+ena?e a t7 94os0
o-ren9as, ora:4ones, a:o+8a@a9as 9e -7+4,a:4ones.
Resr>a3e 9ones es:o,49os.
S4 :a9a 9.a 3e ase,7ras
ora:4ones, sN834:as, 8ostra:4ones,
1$E ten9r6s ;7enos 4n,resos,
<, sosten49o 8or 3, ,o=ar6s 9e 3a +a<or 8ros8er49a9.
1$" P7es re>eren:4ar a 3os 94oses en,en9ra s7 -a>or,
3as o-ren9as a3ar,an 3a >49a,
1$G La ora:45n 94s7e3>e e3 :ast4,o 9e 3as -a3tas...
ALa+;ert, 1F*E, 1E$ s.01"G s+:
Se trata 9e e?er:4:4os :ot494anos 9e 8r6:t4:a re34,4osa 8ersona3, R7e :ons4st.an 8r4n:48a3+ente
en o-ren9as, 8a3a;ras < a:t4t79es 84a9osas. Una 9e>o:45n 8r6:t4:a+ente :onstante era 8or tanto
re:o+en9a9a < 8os4;3e, 4n:37so nor+a3, s4n es8erar a 3as ,ran9es o:as4ones, 8o:o -re:7entes. Pero
esos :onse?os no >7e3an +7< a3to0 no 8ro8onen 7na >4n:73a:45n >er9a9era < 9es4nteresa9a :on
res8e:to a 3os 94oses, 8or 3o 9e+6s 4n4+a,4na;3e en aR7e3 8a.s A8. 1"OB, s4no 7n ser>4:4o
&ro0ec4oso$ re-3e?o 9e 7na >49a Je9on4sta < so;re to9o a?7sta9a a3 x4to A88. 1"D s.B0 7na es8e:4e
9e P4n>ers45nQ, a:t4t79 tanto +enos ex:e8:4ona3 :7anto R7e se :ono:e 7n 8o:o 8or to9as 8artes,
4n:37so en 3as re34,4ones R7e :ons49era+os +6s Pe3e>a9asQ.
E3 +4s+o e:o en:ontra+os en 3a -a+osa 84e=a 33a+a9a Ludlul A88. 1D ss.B, en 3a R7e,
9e83oran9o s7 :r7e3 ex8er4en:4a, 7n Jo+;re, J7n949o 9e ,o38e, 9e -or+a 4nex834:a;3e 8ara 3, en
3as 8eores 9es,ra:4as Aa7n :7an9o 3as 9es:r4;a 9e 7na +anera +7< ret5r4:a...B, re:7er9a s7 a:t4t79
Ja:4a 3os 94oses, s4e+8re 4rre8ro:Ja;3e.
1 Se +e Ja trata9o
:o+o a a3,74en R7e no J7;4era rea34=a9o 34;a:4ones a s7 94os,
o R7e no J7;4era 4n>o:a9o a s7 94osa, en e3 :7rso 9e 3as
:o+49as 34tNr,4:asT
n4 4n:34na9o s7 rostroT n4 8ra:t4:a9o 3a 8rosterna:45nT
1G 9e :7<a ;o:a J7;4eran s49o 9esterra9as ora:4ones < 83e,ar4asT
11D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
R7e J7;4era o3>49a9o 3a -4esta 9e s7 94os, o 9es:749a9o 3as
:e3e;ra:4ones +ens7a3es,
< R7e, 8or 4n:7r4a, J7;4era a;an9ona9o e3 :73to...
o J7;4era :ons7+49o e3 a34+ento s4n +en:4onar a s7 94osT
E o R7e, o3>49an9o a s7 94osa, no 3e J7;4era 8resenta9o PJar4naQT
:o+o a3,74en R7e, tonta+ente, J7;4era >7e3to 3a es8a39a a s7 Se@or,
o J7;4era 8ron7n:4a9o a 3a 34,era 7n ,ra>e ?7ra+ento 8or s7 94os.
Est6n aJ. en7+era9as +7:Jas 8r6:t4:as < r7t4nas 9e>otas, < e3 a7tor :ont4nNa, en e3 +4s+o
tono, 8ero 8os4t4>o esta >e=0
" Por e3 :ontrar4o, :7+83. :on 3as ora:4ones < 83e,ar4as0
re=ar era +4 re,3aT 8resentar o-ren9as, +4 3e<.
G E3 9.a 9e :e3e;rar a3 94os era 3a a3e,r.a 9e +4 :ora=5nT
e3 9.a 9e 3a 8ro:es45n 9e 3a 94osa era 8ara +. ;ene-4:4o < 8ro>e:Jo...
ALa+;ert, 1F*E, "D s.0O s+:
'a;4en9o sat4s-e:Jo en s7 a3+a < en s7 :on:4en:4a to9o e3 :o+8orta+4ento 9e>oto R7e 3e
4+8on.a 3a re34,45n, no :o+8ren9e, 87es, R7e 3os 94oses 3e Ja<an re:o+8ensa9o tan +a3. E3
8r4n:484o do ut des a8are:e :o+o a3,o +an4-4esta+ente -7n9a+enta3 en esta re34,4os49a9. Es, 87es,
e>49ente R7e 3a 9e>o:45n 4n94>497a3 ten.a a33. s7 37,ar. Y 3a :ontraH8r7e;a nos ser.a 8ro8or:4ona9a,
s4 J7;4era ne:es49a9 9e e33o, 8or 3as A+6s ;4en rarasB e>o:a:4ones 9e 3os P4+8.osQ0
Los R7e Jan 9e:4949o, 8ara s7s a9entros, no o;ser>ar <a 3os
r4t7a3es 9e 3os 94oses
< Jan o3>49a9o... e3 :73to re,73ar 9e 3as 94osas...
ALa+;ert, 1F*E, O* s+2VE s+:
'asta R7 87nto 3a >49a entera 9e :a9a :7a3 Sa3 +enos 9e aR7e33os R7e 8reten9.an 33e>ar3a
:on-or+e a 3as o;34,a:4ones re34,4osasS 8o9.a estar, en teor.a, so+et49a :a9a 9.a a o;34,a:4ones
9e>otas, 3o :onstata+os en 7n 4nteresante test4+on4o0 3os 94re:tor4os 9e 3a >49a :ot494ana R7e
-4,7ran en n7estro 9oss4er < R7e 9eno+4na+os PJe+eHro3o,.asQ Ao P+eno3o,.asQB. Se trata 9e
:o3e::4ones R7e :7;ren, nor+a3+ente, e3 a@o entero0 +es tras +es < 9.a tras 9.a, < :7<a
8reo:78a:45n 8r4n:48a3, en ese 8a.s tan 4+8re,na9o 8or 3a a94>4na:45n < 3a 8reo:78a:45n 8or e3
-7t7ro A88. E" ss.B, Ja;.a s49o s4n 979a en 8r4+er 37,ar Sa 8art4r 9e3 se,7n9o +43en4o :o+o +7<
tar9eS se@a3ar 3os 9.as -a>ora;3es o 9es-a>ora;3es 8ara 3os as7ntos J7+anos, no sa;e+os ;4en en
>4rt79 9e R7 :r4ter4os. A 8art4r 9e aJ., < se,Nn 7n 9esarro33o R7e se nos es:a8a, se 3os Ja;.a
enr4R7e:49o :on not4:4as :ot494anas re-erentes a to9o 3o R7e se :ons49era;a ne:esar4o 8ara ase,7rar
7n -7t7ro -e34=0 en otras 8a3a;ras, 33e>ar 7na ex4sten:4a no s53o :on-or+e a3 res8eto < e3 ser>4:4o 9e
3os 94oses, s4no so;re to9o con 3=ito+
A 3a +en:45n 9e 3a -e:Ja APta3 +esQT Pta3 9.a 9e ese +esQB, se a@a9.a, en est43o te3e,r6-4:o, e3
:ar6:ter ,enera3 9e3 9.a0 -a>ora;3eK -asto o 9es-a>ora;3eKne-astoT e3 no+;re 9e3 94os R7e ase,7ra;a
s7 8atrona=,o a3 9.a en :7est45nT 33e,a9o e3 :aso, s7 9e-4n4:45n 34tNr,4:a0 9.a -est4>o, >.s8era 9e
-4esta, -4esta 9e ta3 94os, o-ren9a -est4>a 8art4:73ar R7e o;ser>ar... Des87s, s4 -7era ne:esar4o,
8res:r48:4ones es8e:4a3es 8ara 3os 9.as ne-astos, o 8ara 3a re:4ta:45n, o 3a no re:4ta:45n, 9e 3a
-5r+73a 9e3 sig A8. 1*GB, es8e:4e 9e :on-es45n 9e -a3tas, :on Pa:to 9e :ontr4:45nQT o ta+;4n 3os
r4tos < 8r6:t4:as a:onse?a9os ese 9.a0 34;a:45n, 8ostra:45n, P;en94:45nQ... Se,7.an 3as 8roJ4;4:4ones
9e3 9.a, :on s7s :onse:7en:4as en :aso 9e trans,res45n, < 8or N3t4+o, 3as o-ren9as a34+entar4as a
7no 7 otro 94os R7e se re:o+en9a;a Jonrar ese 9.a. 'e aR7. a3,7nos extra:tos 9e 7no 9e esos
94re:tor4os0
11F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
1 Mes 9e N4s6n, 8r4+er 9.a. Consa,ra9o a Enlil+
D.a ne-asto. InR74etante 8ara e3 en-er+o
e3 +94:o no 9e;e to:ar3e.
E3 a94>4no no 3e -or+73ar6, ta+8o:o, 9e:4s4ones a94>4nator4as.
G Este 9.a no :on>4ene 8ara R74en R74era rea34=ar s7s 9eseos.
No se :o+er6 n4 8es:a9o n4 87erros,
;a?o 8ena 9e 9es,ra:4a. S4 se 34+84an 3os >est49os,
1E se ten9r6 e3 :ora=5n sat4s-e:Jo. Una o-ren9a 9e a34+ento aJa<
R7e 8resentarc a Enlil % Ninlil$
as. :o+o a Samas % a Nus/u$ R7e 3a a:e8tar6n aes 9e:4r, R7e
9ar6n :7rso a 3a 8et4:45n 4+83.:4ta en 3a o-ren9ac...
1 " 9e N4s6n. 14,434a :onsa,ra9a a (ardu/+
S4 se to+a +7?er, se ten9r6 ;7ena sa379 < a3e,r.a 9e :ora=5n...
"D E3 G... no enta;3ar 83e4tos, se 8er9er.an...
$ E3 *... re:4tar 3a -5r+73a 9e :on-es45n < :ontr4:45n 7sig:+++
>>+GG E3 1"... Consa,ra9o a Sin % a (a4+
S4 se to+a +7?er, no se ten9r6 e3 :ora=5n :ontento0
se 8er9er6 e3 8rest4,4o.
'a< R7e 8resentar 7na o-ren9a < 7na P;en94:45nQ
a Sin$ 8ara ser ;en9e:49o 8or 3...
ALa;at, 1F"F, GE s.B
A3,7nas 9e esas Je+ero3o,.as esta;an reser>a9as a3 re<, se@a3an9o s7s o;34,a:4ones < ta;Nes
:ot494anosT en e-e:to, e3 re< no esta;a +enos so+et49o R7e s7s s7;94tos a 7na o;ser>an:4a, tanto
+6s estr4:ta < +4n7:4osa :7anto R7e s7 8a8e3 3o 8on.a +6s 4n+e94ata+ente en re3a:45n :on 3os
94oses < 3e Ja:.a +6s 94re:ta+ente res8onsa;3e 9e 3a s7erte < 3a 9es,ra:4a 9e s7 87e;3o. La 3e:t7ra
9e 3a :orres8on9en:4a 9e 3os N3t4+os re<es 9e As4r.a nos 4nstr7<e so;re esta s7+4s45n 9e>ota <
:r973a R7e 8o9.a 4+8oner a3 so;erano 7na >er9a9era :ar,a 9e o;34,a:4ones o 8roJ4;4:4ones, <
so;re 3a ans4e9a9 :on 3a R7e re:7rr.a a 3os exor:4stas, a94>4nos < astr53o,os 9e to9a .n9o3e.
'a;4en9o retro:e949o Marte antes 9e entrar en 3a :onste3a:45n 9e Es:or845n, 7n astr53o,o a9>4rt45
a3 re< 9e R7e se era 7n 8resa,4o -7nesto < R7e 8or tanto 3e esta;a 8roJ4;49o atra>esar 3a 87erta 9e
s7 8a3a:4o APar853a, 1FF", F, n.b D0$ s+:+ ZPo9r.a e3 J4?o 9e Asara95n A*DEH**FB, Sa+ass7+7Y.n,
>4s4tar s4n 8e34,ro so;renat7ra3 a s7 8a9re[ S., res8on9e e3 es8e:4a34sta :ons73ta9o0 87es 3a
s4t7a:45n astra3 era :o+83eta+ente -a>ora;3e APar853a, 1FF", GG, n.b O"0O s+:+ Deter+4na9o 9.a se
re:or9a;a a3 so;erano R7e ten.a 3a o;34,a:45n 9e Ja:erse Pa-e4tarQ AZe3 :a;e33o o 3a ;ar;a[B
APar853a, 1FF", 1OG, n.b 1F"0F s+:+ Y 3os +enores a:onte:4+4entos 3e eran re-er49os 8or 7na
+73t4t79 9e o;ser>a9ores es8e:4a34=a9os 94s8ersos, :a9a 7no en s7 37,ar, 8or to9o e3 re4no, < :on
3os R7e e3 re< :onta;a0 :a9a 7no 9e estos -en5+enos 8o9.a :onst4t74r 7n 8resa,4o 9es-a>ora;3e, 9e3
R7e 9e;er.a ,7ar9arse0
E3 O 9e ese +es 9e \4s34+, 7n =orro entr5 en 3a :479a9 4nter4or 9e Ass7r, < :a<5 en 7na
:4sternaT 8ero se 3o sa:5 < se 3o +at5...
APar853a, 1FF", 1EG, n.b 1O0O s.B
De esta +anera 8o9.a >erse +an4ata9a, 7n 8o:o :o+o 3a 9e3 re<, 8or 7na et4R7eta er794ta <
:o+83e?a, to9a 3a >49a 9e 3os Jo+;res, >4rt7a3+ente 9e :a9a 7no, en 3a +e949a en R7e a:e8tase esa
re9 9e o;34,a:4ones < 8roJ4;4:4ones re34,4osas0 era 84a9oso, :o+o se 9e;.a ser, R74en 3as res8eta;aT
no 3o era R74en no Ja:.a :aso 9e e33as. 1ere+os +6s a9e3ante A88. 1G ss.B 3os r4es,os < 8e34,ros 9e
esta ne,34,en:4aT 8ero 3a rea349a9 es, 8or e3 +o+ento, R7e 3a re34,45n +eso8oHt6+4:a o-re:.a en
1E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
>er9a9 a s7s -4e3es 7na 9e>o:45n, 7na 84e9a9 < 7na 8r6:t4:a re34,4osa 4n94>497a3es, a8ro84a9as 8ara
:7;r4r, +6s o +enos, s4 3as a:e8ta;an, to9a 3a ex4sten:4a. Na9a nos 87e9e 4n-or+ar so;re 3a
8ro8or:45n 9e 3os R7e 3a a:e8ta;an < 3os 4n94-erentes0 3os P84a9ososQ < 3os P4+8.osQ. Co+o no se
Ja;3a 9e e33o :on -re:7en:4a, tene+os e3 9ere:Jo a s78oner R7e ta3 8reo:78a:45n 9e>ota a-e:ta;a
s53o a 7na P34teQ < R7e, en ,enera3, 9ese+8e@a;a s53o 7n 8a8e3 94s:reto s4n tener 7n 4+8a:to
8o9eroso < :ot494ano so;re 3a :on:4en:4a :o+NnT no Ja;.a, 87es, 7na ans4e9a9 8ro84a+ente
re34,4osa, < 3a o;ses45n 8or e3 P8e:a9oQ A88. 1G ss.B era a3,o 94-erente.
A3 +enos, s4 so8esa+os to9os n7estros test4+on4os, 8o9e+os estar se,7ros 9e R7e esa 8res45n,
4n:37so re97:49a, se e?er:.a Nn4:a+ente en 3a 3.nea 9e esa re34,4os49a9 P:entr.-7,aQ0 n4 7na so+;ra
9e a8e,o 9e3 :ora=5n, 9e ;NsR7e9a :on+o>49a, 9e a7tnt4:o a+or, s4no so3a+ente 9e re>eren:4a,
res8eto, re;a?a+4ento, te+or, enra4=a9os en 3a :on>4::45n 8ro-7n9a 9e3 esta9o 9e ser>497+;re,
:73t4>a9o :on :e3o < +o9est4a a 3a >e=, res8e:to 9e 3os 94oses.
27e9a 8or 83antear aR7. 7na N3t4+a 8re,7nta, 9e 8eso0 la moral$ 3a :on97:ta Jonra9a < re:ta,
Zten.a 7n >a3or re34,4oso < :73t7ra3 a7tnt4:o, 7n 37,ar en 3a 8r6:t4:a 9e 3a re34,45n, 7na 4n:49en:4a
94re:ta so;re 3os 94oses[ No tene+os e3 +enor e:o, en to9a n7estra 4n-or+a:45n, 9e 7na
4nterro,a:45n se+e?ante a 3a R7e nos Ja:e+os nosotros, :on n7estra 8ro84a >4s45n re34,4osa <
P;.;34:aQ ABottro, 1FD*, 1$, n. 1B 9e 3as :osas. Los ant4,7os +eso8ota+4os no se 8reo:78aron
>4s4;3e+ente n7n:a 9e esta +anera 9e >er, R7e a nosotros nos es -a+434ar. Una 9e 3as ,ran9es
re>o37:4ones 9e Mo4ss, en Israe3, 9e;45 9e ser e3 s7st4t74r 3a :onser>a:45n 87ra+ente +ater4a3 9e
3os 94oses, 3a so3a < Nn4:a o;34,a:45n lit)rgica 9e o;e9e:er, 8or 7na 3e< +ora3, 8ara Ja:er
>er9a9era+ente a D4os e3 Nn4:o Jo+ena?e 94,no 9e 3.
A e33os no se 3es 83antea;a ta3 :7est45n. Ten.an s4n 979a, :o+o to9o e3 +7n9o, s7 P:594,o
+ora3Q, s4 no ex83.:4ta+ente 9eta33a9o, :ons:4ente, a3 +enos s7-4:4ente+ente a8ren949o e
4nte,ra9o en s7 :73t7ra. Pero s7 8r6:t4:a, a8arte 9e 3a ,arant.a 9e3 ;7en or9en so:4a3, no ten.a +6s
o;?et4>o, :o+o se :o+8ren9er6 +6s a9e3ante A88. 1G ss.B, R7e 8onerse a :7;4erto 9e 3os
4n:on>en4entes R7e s78on.an s7 o3>49o < s7 9es8re:4o0 o;ser>ar esas nor+as no 4+834:a;a
9e>o:45n, s4no 8r79en:4a, 8re:a7:45n A^e3 x4to_B, < 9e n4n,Nn +o9o ten.a R7e >er :on e3 :73to a 3a
,3or4a < 8ro>e:Jo 9e 3os 94oses, s4no :on 7na sana e:ono+.a 9e s7 8ro84a ex4sten:4a. E3 Nn4:o
+e94o 9e ser>4r a 3os 94oses < ren94r3es Jo+ena?e era 8re8arar3es, +e94ante e3 tra;a?o 9e :a9a 9.a,
< ser>4r3es, o Ja:er R7e se 3es s4r>4era 8or 8arte 9e R74enes :orres8on94era, 3os ;4enes 9e :ons7+o,
9e 7so < 9e 37?o R7e 3es eran, se :re.a, 4n94s8ensa;3es < a,ra9a;3es, < 8ara :7<a 8re8ara:45n,
e3a;ora:45n < entre,a e33os, 3os Jo+;res, Ja;.an s49o 4n>enta9os < :rea9os. C7+8349o ese 9e;er
-7n9a+enta3, :a9a 7no era 34;re, < 3os 94oses no es8era;an na9a +6s 9e 3, a7n :7an9o se 8794eran
sent4r enton:es nat7ra3+ente 4n:34na9os a es8erar 9e e33os Sdo ut desS a3,Nn -a>or :ons49era9o
+ere:49o. Ya Je+os s7;ra<a9o A8. GB R7e ta3 +anera 9e :o+8ren9er 3as :osas entra;a
8re:4sa+ente en 3as 94-eren:4as es8e:.-4:as 9e 3a re34,45n 9e 3a ant4,7a Meso8ota+4a.
EL CULTO SACRAMENTAL
Ba?o esta 9eno+4na:45n, a9o8ta9a aR7. a -a3ta 9e 7n tr+4no +6s a9e:7a9o < s4n 3a +enor
4nten:45n 9e :o+8arat4s+o, Ja< R7e enten9er e3 :ere+on4a3 e?e:7ta9o no <a tanto, 94re:ta+ente <
en 8r4+er 37,ar, 8ara e3 Jonor, e3 ser>4:4o < 3a sat4s-a::45n 9e 3os 94oses, :o+o en e3 P:73to
teo:ntr4:oQ, s4no 8ara ;ene-4:4o 9e 3os Jo+;res.
Los 9os 6+;4tos en R7e se ;7s:a;a ta3 ;ene-4:4o eran, 8or 7n 3a9o, 7n :4erto :ono:4+4ento 9e3
8or>en4rT 8or otro, 3a e34+4na:45n 9e 3o R7e nosotros 33a+a+os P+a3 9e3 s7-r4+4entoQ, es 9e:4r, no
e3 +a3 +ora3, 3a +a39a9, 3a +a34:4a, s4no to9o 3o R7e 4nter>4ene en n7estra ex4sten:4a 8ara t7r;ar,
11
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
entr4ste:er o 3ast4+ar n7estra a3e,r.a 9e >4>4r. Se o;ten.a 3o 8r4+ero +e94ante 3as 8r6:t4:as 9e
adi0inacin8 3o se,7n9o, +e94ante 3as 9e e=orcismo+ P7es to9o s7:e9.a :o+o s4 3os 94oses, no
ten4en9o 3a +enor ra=5n 8ara estar resent49os, a &riori$ :on 3os Jo+;res, R7e 3es eran 4n:37so
4n94s8ensa;3es < a 3os R7e Ja;.an :rea9o 8ara e3 P+anten4+4entoQ 9e s7 >49a, se :on97:.an
res8e:to a e33os :o+o P8atronosQ ;ene>o3entes A8. FB, < 3es Ja;.an :on:e949o, 8ara a<79ar3es a
>4>4r, e3 9o;3e 8r4>43e,4o 9e :o+7n4:ar3es, a3 +enos 8ar:4a3+ente, 3o R7e 3es 8o9r.a s7:e9er, e
4nter>en4r, a 8et4:45n s7<a, 8ara s78r4+4r 4n:on>en4entes, s7-r4+4entos < 9es,ra:4as R7e 3es
a-e:taran.
La adi0inacin
Un 8o:o en to9as 3as 8artes 9e3 +7n9o, anta@o :o+o Jo< S84nsese tan s53o en 3a extra@a +o9a
9e 3a astro3o,.a, R7e se97:e 4n:37so a :a;e=as ;4en senta9as, ^4n:37so a :4ent.-4:os_S, 3os Jo+;res
est6n nat7ra3+ente ans4osos so;re to9o 3o R7e 3es es8era, s4 no 8or 3o R7e, 9es:ono:49o, se:reto o
+4ster4oso, :on94:4ona +6s o +enos s7 >49a < se 3es es:a8aT R74eren :ono:er3o. Los ant4,7os
+eso8ota+4os 8ensa;an R7e s7s 94oses esta;an 94s87estos a sat4s-a:er, a3 +enos en 8arte, s7
:7r4os49a9, <a R7e, :o+o se@ores 9e3 +7n9o, :7<o 9esarro33o se s78on.a Ja;.an 9e 8re>er <
83an4-4:ar antes 9e 33e>ar3o a 3a 8r6:t4:a A8. 11DB, 8o9.an 34;re+ente re>e3ar3o < an7n:4ar3o a
>o37nta9.
Ten.an 8ara esto 9os +e94os. O ;4en 3o 9es:7;r.an 8or 94s:7rso 94re:to < 9e P;o:a a o.9oQ S
era 3a Pa94>4na:45n 4ns84ra9aQS, o ;4en, se,Nn 7n +to9o or4,4na3, 8ensa9o 8or aR7e33os
4n,en4osos +eso8ota+4os, 3o +an4-esta;an se,Nn e3 +o9e3o 9e3 94s:7rso es:r4to, P4ns:r4;4n9o3oQ
a s7 +aneraT es 3o R7e Je 33a+a9o Sse :o+8ren9er6 8or R7, 88. E$ s.S 3a Pa94>4na:45n
9e97:t4>aQ. Los 9os 8ro:e94+4entos, :a9a 7no a s7 +anera, se en:ontra;an 4,7a3+ente enra4=a9os
en 7na >4s45n +4to35,4:a 9e 3os 94oses < 9e s7 :o+8orta+4ento, < 8or e33o 9e;en tenerse 8or
re34,4osos.
La a94>4na:45n 4ns84ra9a

La adi0inacin ins&irada$ :o+o ta3, a8enas 9e?a;a 37,ar a 3a 34;re 4nter>en:45n 9e 3os Jo+;res0
to9o 8art.a, >4s4;3e+ente, 9e 3a 4n4:4at4>a 9e 3os 94oses, a7n :7an9o se J7;4era en:ontra9o a3,Nn
+e94o 9e so34:4tar3a < or4entar3a. S7:e9.a, 87es, R7e 7na 94>4n49a9, a +en79o 49ent4-4:a9a 8or s7
no+;re, 9es>e3ara es8ont6nea+ente en -7n:45n 9e s7 -antas.a o s7s 9es4,n4os a3,o se:reto, <
es8e:4a3+ente -7t7ro. Con ese o;?et4>o, es:o,.a 7n 4nter+e94ar4o, 7na es8e:4e 9e 4ntr8rete Aes
+6s o +enos 3o R7e s4,n4-4:a;a 7no 9e 3os tr+4nos R7e 9es4,na;an en a:a94o a3 Pre:e8torQ 9e3
+ensa?e en :7est45n0 #&ilu$ Jo+;re o +7?er, ?o>en o an:4ano, :ono:49o o :o+83eta+ente os:7ro,
9e >49a nor+a3 o, +7:Jas >e:es, +6s o +enos +ar,4na3, R7e 8o9.a 33e,ar 4n:37so a3 P9e34r4oQ < e3
P>at4:4n4oQ Aen a:a94o se 9e:.a ma44 o mu44:+ E3 94os :o+7n4:a;a 94re:ta+ente e3 +ensa?e R7e
R7er.a trans+4t4r, R74=6 +6s ;4en en s7e@os, o en P>4s45nQ, o 8or 7na -or+a 9e P4ns84ra:45nQ +a3
9e-4n49a, R7e 8o9.a 9esen:a9enar 7na ;r7s:a ex83os45n 9e 8a3a;ras < ,est4:73a:4ones 9e3
:on-49ente. Ese +ensa?e 8o9.a ser :3aro 9e entra9a, 8ero ta+;4n >a,o, ;orroso, ex8resa9o en 7n
3en,7a?e 8art4:73ar, en-6t4:o, a+;4,7o, < re:3a+a;a enton:es 7na 4nter8reta:45n R7e se 9e;.a
o;tener 9e es8e:4a34stas. Esta+os +a3 4n-or+a9os res8e:to 9e esos exe,etasT R74=6 no esta;an
3e?os 9e 3os Pex834:a9ores 9e s7e@osQ 7s# @ilu$ < so;re to9o, en -e+en4no, s# @iltu$ 87es 3as +7?eres
8are:en Ja;er s49o 8re-er49as :on -re:7en:4a en +ater4a 9e :o+7n4:a:45n :on 3o so;renat7ra3B.
De;e+os 8re:4sar ante to9o R7e n7estra 4n-or+a:45n so;re 3a a94>4na:45n 4ns84ra9a en
Meso8ota+4a es +6s ;4en es:asa <, 8or e3 +o+ento, :as4 ex:37s4>a+ente restr4n,49a a 9os
terr4tor4os < a 9os 8o:as0 8or 7na 8arte, Mar4, a3re9e9or 9e 1ODET se trata 9e :artas 94r4,49as a3 re<
Sen aR7e33a 8o:a, #4+r434+S, 8ro:e9entes 9e 94>ersos >asa33os o -7n:4onar4os, R7e 3e es:r4;.an
9es9e s7 87estoT 8or otra 8arte, As4r.a, en torno a3 *GET son 3as :o3e::4ones 9e P>at4:4n4osQ. 'e
aR7., 87es, a3,7nos extra:tos 9e 9o:7+entos 9e a+;as 8ro:e9en:4as, R7e re8ro97:4+os a -4n 9e
1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9ar 7na 8eR7e@a 49ea 9e3 -7n:4ona+4ento 9e 3a a94>4na:45n 4ns84ra9a.
A997H9Ur4, s78er4nten9ente en e3 8a3a:4o 9e Mar4, es:r4;.a en estos tr+4nos a #4+r434+
Aa7sente 9e s7 :asaB0
"Des9e 3a 9esa8ar4:45n a[c 9e 3a :asa 9e t7 8a9re ae3 re< anter4orc, en >er9a9, no Je ten49o ?a+6s
ds7e@o se+e?ante... En +4 s7e@o, entra;a en e3 te+83o 9e 3a 94osa !3lit-e/allim8 ^8ero 3a estat7a 9e
!3lit-c/allim no se en:ontra;a a33._
1E
N4 ta+8o:o 3as estat7as 9e 3as otras 94>4n49a9es nor+a3+ente
s4t7a9as ?7nto a e33a. Ante ese es8e:t6:73o, +e 87se a 33orar 3ar,a+ente. T7>e ese s7e@o en e3
:7rso 9e3 8r4+er ter:4o 9e 3a no:Je. Des87s, t7>e otro0 Da9a, e3 sa:er9ote
1G
9e >star-bisr#$ esta;a
9e 84e en 3a 87erta 9e3 +4s+o te+83o, +4entras R7e 7na >o= extra@a no 9e?a;a 9e ,r4tar0 ^"uram_-
<aganK
E
^T7ra+HDa,an_ aEx:3a+a:45n a+;4,7aT es e3 no+;re 8ro84o 9e 7n 8ersona?e, 8or otra
8arte 9es:ono:49o, <, a 3a >e=, t4ene e3 sent49o 9e P^17e3>e, oJ <aganlT+ ZIn>o:a:45n a ese ,ran
D4os S8. 1S, 8ara R7e >7e3>a a o:78ar s7 37,ar ?7nto a !3lit-e/allim;M+++ Otra :osa0 7na a7,7r
se +an4-est5 en e3 te+83o 9e Ann7n.t 8ara 9e:3arar0 P^OJ #4+r434+, no sa3,as en ex8e94:45n_
h^279ate en Mar4, s4 R74eres R7e <o res8on9a 9e t4_Q. ^27e +4 Se@or no 9e?e 9e estar so;re
a>4so_... AD7ran9, 1FDD, $OD s., n.b "OB.
Otra not4:4a, :o+7n4:a9a a3 +4s+o 8ersona?e 8or s7 a8o9era9o en 3a :479a9 9e Sa,,ar6t7+ Aa
7n 9.a 9e :a+4no a3 norte 9e Mar4B0

G
Un >at4:4na9or 9e <agan Ja >en49o a >er+e 8ara 9e:4r+e0 P^Y ;4en_ Z27 >o< a :o+er R7e
8ertene=:a a #4+r434+[Q. hLe Je 9a9o 7n :or9ero, R7e Ja 9e>ora9o :o+83eta+ente :r79o 9e3ante
9e 3a Gran P7erta. Des87s, Ja re7n49o a 3os an:4anos ante esa +4s+a Gran P7erta, < 3es Ja
an7n:4a9o0 P^1a a Ja;er 7na e849e+4a_Q a34tera3+ente, esta N3t4+a 8a3a;ra a379e a 3os en-er+os
P9e>ora9osQ 8or e3 +a3, :o+o e3 an7n:4a9or Ja;.a P9e>ora9oQ s7 :or9eroc. Ex4,e 8or tanto a 3as
94-erentes :479a9es
E
3a rest4t7:45n 9e 3os ;4enes sa,ra9os aa37s45n a 7n os:7ro as7nto 9e ro;oAsB
sa:r.3e,oAsBc, < R7e :7a3R74era R7e a8ara a8o9erarse 9e e33oc se Ja<a entre,a9o a 3a >4o3en:4a, ^sea
ex873sa9o 9e s7 :479a9_ P^Para 3a sa3>a:45n 9e t7 se@or, #4+r434+, +e >est4r6s :on 7n J6;4to_Q.
hAs. 87es, 3e 87se 7n J6;4to. AJora 8on,o 8or es:r4to este +ensa?e
"E
8ara en>4ar3o 8or 3a 8resente
a +4 Se@or. E3 >at4:4na9or no Ja 8ron7n:4a9o este or6:73o en se:reto, s4no en 83ena re7n45n 9e 3os
an:4anos... AD7ran9, 1FDD, $"$, n.b E*B.
Otra :arta a3 re< 9e otro -7n:4onar4o0

1E
a... ta3c >at4:4na9or >4no a >er+e, Ja:e a3,Nn t4e+8o, a 8ro85s4to 9e 3a re8ara:45n 9e 3a Gran
P7erta. Esta;a :o+83eta+ente a3tera9o, h< +e 94?o0 P^E+8ren9e este tra;a?o_Q. AJora, e3 +4s+o
9.a en R7e ex849o a +4 Se@or 3a 8resente ta;3433a,
E
Ja >7e3to a 9e:4r+e, :on -7er=a0 P^ S4 no
reJa:es esa 87erta,
G
Ja;r6 7n +ont5n 9e :a96>eres, < no te 34;rar6sQ. Eso es 3o R7e +e Ja 94:Jo...
AD7ran9, 1FDD, $GE, n.b 1 ;4sB.
La s4,74ente +4s4>a es 9e 3a 8ro84a es8osa 9e #4+r434+, 3a re4na J4;t7, R7e 8er+ane:.a en
8a3a:4o en a7sen:4a 9e s7 es8oso0

G
En e3 te+83o 9e Ann7n.t, en 3a :479a9, 7na ?o>en s4r>4ente 9e Da,anH+a34Y a9es:ono:49oc se
87so a >at4:4nar, 94:4en9o0 P^In:37so s4 tN +e o3>49as, oJ #4+r434+, hJar 7na :arn4:er.a 8or t4_ Te
entre,ar a t7s ene+4,os. Y e:Jar +ano a +4s 3a9ronesQ... aa37s45n a3 as7nto 9e 7n ro;o
sa:r43e,o, :o+o anter4or+ente, 9e3 R7e 4,nora+os 4,7a3+ente to9oc AD7ran9, 1FDD, $0 n.b 1$B.
Por N3t4+o, e3 +ensa?e s4,74ente est6 94r4,49o a a3,74en :er:ano a3 re<, R7e 9e;e an7n:4ar3e 7na
tr4ste not4:4a0
1"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo

G
Un >at4:4na9or Ja;.a ten49o 7n Pxtas4sQ a 8ro85s4to 9e 3a J4?a R7e Ja ten49o 3a re4na0 esta J4?a
9e +4 Se@or no Ja >4>49oT Ja +7erto Jo<...
I
E1 +4s+o 9.a, 7n :4erto IrraH,a+43 a9es:ono:49oBc
Ja;.a ten49o, ta+;4n 3, 7n Pxtas4sQ < Ja;.a a-4r+a9o0
1G
P^No >4>4r6_Q. Antes 9e R7e e3 re<
33e,7e a Mar4, 943e R7e s7 J4?a Ja +7erto, R7e sea 4n-or+a9o 9e e33o. Es 9e te+er R7e R7e9e
8ro-7n9a+ente a;at49o... AD7ran9, 1FDD, $G10n.bB.
Los 8asa?es :4ta9os a :ont4n7a:45n, sa:a9os 9e :o+843a:4ones 9e or6:73os re3at4>os a Asara95n
A*DEH**FB Ja;r.an s49o 8ron7n:4a9os, en no+;re 9e 94>4n49a9es 9e 8r4+er or9en, 8or ;o:a 9e
94>ersos 8ersona?es, 9es:ono:49os, :a34-4:a9os 9e P>o:4-era9oresQ 7raggimu8 raggimu en
-e+en4noB, R7e 9e;.an 9e 9ese+8e@ar +6s o +enos e3 8a8e3 9e 3os k&ilu % maNu44 9e Mar40
1HG^No te+as na9a, Asara95n, re< 9e3 8a.s_
A ese >4ento R7e Ja so83a9o :ontra t4, Zno 3e Je roto 3as a3as[ T7s ene+4,os no 9e?ar6n 9e ro9ar
;a?o t7s 84es
1E
:o+o +an=anas en 8r4+a>era. So< <o, 3a Gran Se@ora, >star 9e Ar;e3es, R7e
9estr7<e a t7s ene+4,os ante t4. 'e aR7. 3as 8a3a;ras R7e te 94r4?o0 Zno :on-4ar6s[ Yo so< >star 9e
Ar;e3esT
E
ten,o 3a +4ra9a 87esta so;re t7s ene+4,os, < te 3os entre,ar. ^Yo +4s+a, >star 9e
Ar;e3es, :a+4no 9e3ante 9e t4 < 9etr6s 9e t4_ ^No ten,as +4e9o_ Pron7n:4a9o 8or IstarH3aHtas4at,
nat4>o 9e Ar;e3es... AP4n:Jes, 1DF1, I1, 83. *1, 40G s+:+
III01G Pa3a;ras 9e Istar 9e Ar;e3es a Asara95n, re< 9e Ass7r0 P^Co+o s4 <o no J7;4era Je:Jo
na9a 8or t4_ ^Co+o s4 no te J7;4era 9a9o na9a_ ZNo Je a;at49o a t7s ene+4,os[ ZY no Je atra8a9o
:o+o +ar48osas a t7s a9>ersar4os, en-7re:49os :ontra t4[Q... 7!eitrWge 'ur Ass%riologie II, *F0OG
s+:+
/ste es en no+;re 9e3 94os +6s ,ran9e 9e As4r.a0
II01"
Yo +4s+o, Assur$ Je es:7:Ja9o t7 R7e?a, < Je ;a?a9o en to9a +a?esta9 9es9e 3a Gran P7erta 9e3
C4e3o a8ara res8on9er a e33ac. Me o:78ar 9e e33o, < Jar R7e to9os t7s ene+4,os sean 9e>ora9os
8or e3 -7e,o...
1
^'ar R7e 337e>an so;re e33os enor+es ,ran4=os A[B_ ^Los +asa:rar < 33enar e3 r.o
:on s7 san,re_ ^27e 84ensen en e33o, < R7e ten,an :749a9o_ GAssur$ e3 so;erano 9e 3os 94oses, so<
Yo_... 7!eitrW-ge 'ur Ass%riologie II, I?V2GD s+:+

AR7e3 R7e se s78on.a 9e;.a re:4;4r, +6s o +enos +4ster4osa+ente, 3a re>e3a:45n 94>4na no era
:ons49era9o a -4n 9e :7entas +6s R7e :o+o 7na -or+a 9e 4nter+e94ar4o0 o 3a trans+4t.a es8ont6H
nea+ente a R74en :orres8on94era, o 3a 87;34:49a9 9e s7 a>ent7ra ;asta;a 8ara a3ertar a 3as
a7tor49a9es 3o:a3es R7e, 9ese+8e@an9o s7 8a8e3, no ten.an <a +6s R7e 9ar :7enta a 3os 4nteresa9os
o a3 so;erano.
P7es es 3 en 8ersona, e3 se@or 9e3 8a.s, R74en, a3 +enos s4 nos -4a+os 9e n7estros 9o:7+entos,
8are:e Ja;er s49o e3 o;?et4>o -7n9a+enta3 9e esas +4ra9as 3an=a9as so;re e3 -7t7ro o 3o +4ster4oso.
Ya se trate 9e a:onte:4+4entos -e34:es o 9e 9es,ra:4as an7n:4a9as, 9e a+onesta:4ones o
8re>en:4ones :ontra 8e34,ros a+ena=a9ores, a;so37tos o :on94:4ona9os, 9e est.+73os o 8ro+esas,
4,7a3+ente a;so37tas o :on94:4ona3es, 9e 7n -7t7ro +e?or, to9as esas 9es:r48:4ones, se,Nn n7estras
4n-or+a:4ones, 8are:en Ja;er esta9o -re:7ente+ente re3a:4ona9as :on e3 9e8os4tar4o 9e3 8o9er 9e3
8a.s, en otras 8a3a;ras, :on e3 4nters 9e3 8a.s.
Entre 3os ;ast49ores 9e esas re>e3a:4ones, es 94-.:43 no o3-atear 3a a::45n, a;4erta o :o+o a
es:on949as, 9e a3,7nos P,r78os 9e 8res45nQ, :o+o se 94:e en 3a a:t7a349a9T +7< 8ro;a;3e+ente,
9a9o e3 :ontexto, Pe3 :3eroQ, -or=osa+ente 4+834:a9o en esos as7ntos teo:ntr4:os, < R7e 8o9.a
tener 4nters, 4n:37so 9e ;7ena -e, en 94r4,4r o 4n-374r en e3 :o+8orta+4ento 9e3 so;erano. E3
>at4:4na9or R7e re:3a+a;a tan ;r7ta3+ente 3a re8ara:45n 9e 3a Gran P7erta AZ9e3 8a3a:4o[, Z9e 7n
1$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
te+83o[, Z9e 3a :479a9[B, 33e,an9o a 8ro+eter, en :aso 9e 9eso;e94en:4a, Pn7+erosos :a96>eresQ
A8. EEB, Zen no+;re 9e R7 4ntereses Ja;3a;a[ In:ons:4ente+ente, s4n 979a, Z8ero ;a?o R7
8res4ones +6s o +enos s7t43es o 4n94re:tas[ In:37so s4 3o Ja:.a 8or s7 :7enta < en >4rt79 9e s7
8ro84a +4to3o,.a, se en:ontra;a .nt4+a+ente :on>en:49o 9e3 :ar6:ter so;renat7ra3 9e s7
ex8er4en:4a. Detr6s 9e 3a a94>4na:45n 4ns84ra9a se 94s4+73a;a, 87es, a::es4;3e a 7n 8eR7e@o
nN+ero 9e 8ersona?es +6s o +enos o:73tos, to9o 7n ?7e,o 9e 4ntro+4s45n en e3 e?er:4:4o 9e3 8o9er.
E33o no ex:37.a 3a ;7ena -e 9e 3os a:tores0 9e 3os a:tores 8r4n:48a3es e 4n:37so 9e s7s 4ns84ra9ores,
s4 es R7e 3os Ja;.a. Ante 7na P+enta349a9Q < 7na >4s45n 9e 3as :osas tan 3e?os 9e 3a n7estra, no
Ja;r.a s4n e+;ar,o R7e :e9er, :on s4+83e=a, a n7estra 8ro84a +anera 9e 8ensar < sent4r, a n7estro
ra:4ona34s+o < n7estros an634s4s 8s4:o35,4:os, R7e >a3en so;re to9o 8ara nosotros. To9as 3as
re34,4ones, to9os 3os t4e+8os, :ono:en 7na +e=:3a se+e?ante 9e :re97349a9 < +aR74na:4ones, 9e
es:79a+4ento en 3a >o37nta9 9e 3o a3to < 9e 8erse:7:45n >e3a9a 9e 4ntereses +enos areos.
C7a3esR74era R7e J7;4esen s49o s7s +e:an4s+os se:retos, :ons:4entes o no, 3a a94>4na:45n
4ns84ra9a Ja;.a na:49o, < se 8ra:t4:a;a, 8ro-7n9a+ente 4nte,ra9a en 3a :reen:4a < 3a 8r6:t4:a
re34,4osas, en Meso8ota+4a :o+o en to9as 8artes < en to9o t4e+8o.
Inter>en.an ta+;4n otros -a:tores, nat7ra3+ente, :o+en=an9o 8or 3a 8ers7as45n .nt4+a 9e 3os
9e8os4tar4os 9e esas re>e3a:4ones < 9e s7 8N;34:o 9e en:ontrarse rea3+ente en 8resen:4a 9e 7na
4nter>en:45n so;renat7ra3. Por 3o 9e+6s, no 94-7n9.an so3a+ente +ensa?es P8o3.t4:osQ, :o+o 3o
9e+7estra e3 :aso 9e esos 9os P8ro-etasQ R7e Ja;.an 8resent49o < an7n:4a9o 3a +7erte 9e 3a J4?a
8eR7e@a 9e3 re<. En este -7t7ro 9es>e3a9o Ja;.a, 87es, 37,ar 8ara e3 9est4no 8ersona3, < no s53o
8ara e3 9e3 8a.s o e3 9e3 re<. S4 t7>4ra+os 7na 4n-or+a:45n +6s :o+83eta < a;7n9ante, ten9r.a+os
:4erta+ente 8os4;4349a9 9e re-3ex4onar so;re e33o, 8on4en9o as. en s7 >er9a9era 94+ens45n, +6s
exten949a R74=6s, esta a94>4na:45n 4ns84ra9a.
S4n e+;ar,o, 8o9e+os 83antearnos 8re,7ntas ante 3a :on94:45n ex4,7a 9e este >o37+en 9e
4n-or+a:45n A7nas :4n:7enta 84e=as, :o+o +7:JoB. Po9e+os 8re,7ntarnos s4 es s4,n4-4:at4>a, o, en
otras 8a3a;ras, s4 e3 e?er:4:4o :orr4ente 9e ese 9es:7;r4+4ento 9e3 8or>en4r 8or 3os 94oses en
8ersona, 9e ;o:a a o.9o < 8or 3a +e94a:45n 9e 7nos >at4:4na9ores, era >er9a9era+ente
9es:ono:49o 7 os:7ra+ente 8ra:t4:a9o en Meso8ota+4a 8ro84a+ente 94:Ja, estan9o 8r6:t4:a+ente
restr4n,49o a 9os terr4tor4os 34+.tro-es, 9e 4n94s:7t4;3e 9o+4nante tra94:4ona3 se+.t4:a SMar4
8r4+era+ente, se+.t4:oHo::49enta3, < As4r.a, R7e, a3e?a9a en e3 Norte, 8are:e Ja;er es:a8a9o a 3a
4n4:4a3 4+8ronta s7+er4aS, :on:37<en9o enton:es R7e ta3 8r6:t4:a a94>4nator4a 879o :onst4t74r 7n
-en5+eno 8art4:73ar 9e 3a re34,4os49a9 se+.t4:a. Tanto +6s :7anto R7e se en:7entra s7
eR74>a3ente, :on +7:Jos ras,os :o+7nes, en otras re,4ones :73t7ra3es 8ro84as 9e 3os se+4tas 9e3
Oeste, e+8e=an9o 8or 3a B4;34a < s7 P8ro-et4s+oQ. Lo R7e 8o9r.a ex834:ar 8or R7, a -4n 9e
:7entas, 3os ;a;43on4os Ja;r.a 8re-er49o re:7rr4r 9e -or+a tan :3ara < 97ra9era a 3a a94>4na:45n
9e97:t4>a.
La a94>4na:45n 9e97:t4>a
A 94-eren:4a 9e 3a 4ns84ra9a, 3a a94>4na:45n 9e97:t4>a no est6 94re:ta+ente atest4,7a9a en n4n,7na
otra 8arte +6s R7e en Meso8ota+4a, 9on9e Je+os re:78era9o test4+on4os notor4os 8or +433ares.
Las otras :73t7ras ant4,7as R7e Jan :onser>a9o a3,o 9e e33a Ses8e:4a3+ente 3os J4t4tas, 9e As4a
Menor, a +e94a9os 9e3 se,7n9o +43en4o, 3os etr7sH:os, 9es87s 3os ro+anos, a3,7nos s4,3os
9es87s, < 3os e,48:4os en 3os t4e+8os Je3en.st4:osS to9as 3o 9e;en 9e -or+a e>49ente a 3os
+eso8ota+4osT <, 8ro97:to 3o:a3 8or ex:e3en:4a, -7e entre e33os 9on9e t4ene +a<ores 8os4;4349a9es
9e Ja;er na:49o, en e3 ter:er +43en4o, < 9on9e se +ant7>o >4>a Jasta e3 -4na3.
En rea349a9, es ;astante ex:e8:4ona3. Para 8resentar3a < 9es+ontar s7 +e:an4s+o es 8re-4;3e
re+4t4rse a s7s or.,enes. A8are:e :ons4,na9a or94nar4a+ente en 3a 34terat7ra :7ne4-or+e, en 3ar,as
listas A^7na >e= +6s_B, a >e:es 4nter+4na;3es, ad nauseam -SJasta 7na 9e:ena 9e +43es 9e
8ro8os4:4ones, a8rox4+a9a+ente, to9as 7n4-or+e+ente :onstr749as so;re e3 +4s+o +o9e3o
1G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
,ra+at4:a3, 9e 7na P8r5taHs4sQ A:on94:4ona3B, R7e :ont4ene 7n P8resa,4oQ, se,749a 9e 7na
Pa859os4sQ Ares87esta a 3a P8r5tas4sQB, 9on9e se se@a3a e3 Por6:73oQ :ons4,74enteS. 'e aR7. 7na
;re>e +7estra, sa:a9a 9e 7n Ptrata9oQ en e3 R7e 3os or6:73os S:as4 s4e+8re re-er49os a3 8or>en4r
S eran 9e97:49os 9e 8resa,4os re3at4>os a 3a 8resenta:45n 9e 3os re:4n na:49os en e3 +o+ento 9e
s7 na:4+4ento0
G1 S4 7na +7?er trae a3 +7n9o a 7n +ort4nato, Ja;r6 e849e+4a.
S4 7na +7?er trae a3 +7n9o a 7n :ret4no, Ja;r6 es:ase=.
S4 7na +7?er trae a3 +7n9o a 7n enano, Ja;r6 es:ase=.
S4 7na +7?er trae a3 +7n9o a 7na enana, +4s+a :on:37s45n.
GG S4 7na +7?er trae a3 +7n9o a 7n :o?o, Ja;r6 8ro;3e+as en 3a
:asa 9e3 4nteresa9o.
S4 7na +7?er trae a3 +7n9o a 7na :o?a, 3a :asa 9e3 4nteresa9o se
>er6 arr74na9a. S4 7na +7?er trae a3 +7n9o a 7n :4e,o, Ja;r6 94st7r;4os en
e3 8a.s.
S4 7na +7?er trae a3 +7n9o a 7n sor9o, 3a -a+434a 9e3
4nteresa9o 8ros8erar6, 8ero no en s7 :479a9.
ALe4:Jt<, 1FOE, "*a0GO ?.B
Y as. s7:es4>a+ente...
Z27 s4,n4-4:an esas a-4r+a:4ones[ La 34sta anter4or R74ere 9e:4r R7e :a9a 7na 9e esas -or+as
anor+a3es 9e 7n re:4n na:49o re>e3a;a 7n -7t7ro 8art4:73ar, -a>ora;3e o 9es-a>ora;3e, 8ara 7n
4n94>497o o 8ara to9o e3 8a.s0 ante 7n +ort4nato, Ja;.a R7e es8erarse 7na e849e+4aT ante 7n enano,
es:ase=, et:. Esa s7erte -7t7ra no era :o+7n4:a9a 8or 7n 94os 94re:ta+ente < P9e ;o:a a o.9oQ,
:o+o en e3 :aso 9e 3a a94>4na:45n 4ns84ra9aT 8ero 3os 94oses, :rea9ores 9e to9as 3as :osas
s4n,73ares < 94r4,4en9o Ja:4a s7 9est4no a :a9a 7na, Ja;.an re3a:4ona9o ese 9est4no +7<
estre:Ja+ente :on 7n -en5+eno 8art4:73ar, anor+a3, :onstata;3e, < 9e a3,7na +anera 3o Ja;.an
4n:or8ora9o a 3, 9e -or+a R7e :a9a 7no, 8or s. +4s+o, 8o9.a en:ontrar3o < deducirlo 9e a3,Nn
+o9o. Por eso Je 9eno+4na9o P9e97:t4>oQ a este +to9o a94>4nator4o 9e re>e3a:45n 9e3 8or>en4r.
Es :o+o s4, ;7s:an9o 3a ra=5n 9e ser 9e tantas ano+a3.as, 9e s4n,73ar49a9es s4n nN+ero a s7
a3re9e9or, 3os ant4,7os +eso8ota+4os, en s7 >4s45n +4to35,4:a, se J7;4eran 4+a,4na9o R7e :a9a
7na 9e e33as Ja;.a s49o R7er49a ex8resa+ente < Je:Ja as. 8or 3os 94oses, 8ara an7n:4ar 7n -7t7ro
9eter+4na9o.
Esta 4+a,4na:45n 3es -7e -a:434ta9a, s4 no 4ns84ra9a, 8or s7 8ro84o t48o 9e es:r4t7ra. La Ja;.an
4n>enta9o, 8o:o antes 9e -4na3es 9e3 :7arto +43en4o ABottro, 1FDO, DF s.B A8. "B, :o+o 7na a<79a
< 7n re-7er=o 9e s7 :onta;4349a9, a 3a R7e se en:ontra;an o;34,a9os 8or 3os 8er8et7os +o>4+4entos
9e ;4enes R7e, en ,ran9es :ant49a9es, 3es 8ro:7ra;an s7 sa;er < s7 :e3o, no +enos R7e 3a r4R7e=a
9e s7 s7e3o en +ater4a 9e ,ran a,r4:73t7ra :erea34sta < 9e ex83ota:45n 9e ,ana9o +enor. La 49ea
:3a>e, en e3 or4,en 9e esta 4n>en:45n, :4erta+ente 8ro94,4osa, -7e R7e, a -a3ta 9e 8o9er Ja:er entrar
3as 8ro84as +er:an:.as en s7s :7entas, 8ara -4?ar s7 :onten49o < s7 re:7er9o, ;asta;a 94;7?ar3as, en
:roR74s s7-4:4ente+ente e>o:a9ores < 7n4-or+e+ente re:ono:4;3es0 re8ro97:49a
esR7e+6t4:a+ente, 7na :a;e=a :orn79a ree+83a=a;a a 7na 84e=a 9e ,ana9o +a<orT 7n tr46n,73o
8N;4:o, a 7na +7?erT 7na estre33a, a 3o R7e se en:ontra;a Parr4;aQT < e3 8er-43 9e 7na +onta@a, a3
terr4tor4o extran?ero R7e sta :erra;a. Esta 8r4+era es:r4t7ra no 8o9.a, nat7ra3+ente, re+4t4r +6s
R7e a rea349a9es :on:retas < ;r7tas, 7n 8o:o :o+o en e3 3en,7a?e R7e 8o9e+os 33a+ar P4n94oQ0
P^<o R7erer 8an_QT a7nR7e era :o+83eta+ente r794+entar4a < 9e 7n 7so 34+4ta9o, ;asta;a s4n
e+;ar,o 8ara 3o R7e se ten.a R7e anotar. Pero e3 8ro:e94+4ento J4=o ta3 +e33a en 3as +entes s4n
979a 8orR7e :o4n:49.a :on 7na ant4,7a :on>4::45n 8ro84a 9e 3a :73t7ra 3o:a3, a sa;er, 3a 49ent49a9
rea3 9e 3as :osas < 9e s7 ex8res45n A8. 11FBT 94;7?ar 7n 8e= o 7na es84,a, 4,7a3 R7e art4:73ar
s4+83e+ente s7 no+;re, era Prea34=arQ, es 9e:4r, 9ar 3a ex4sten:4a a ese 8e=, a esa es84,a. La
1*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
es:r4t7ra, :o+o 3a 8a3a;ra, era Prea34staQ.
In:37so s4 se 8er-e::4on5 :on ;astante ra849e= < se a8ren945 s4n tar9an=a a trans:r4;4r no s53o
:osas, rea349a9es +ater4a3es, s4no ta+;4n 3as &alabras R7e 3as ex8resa;an en e3 3en,7a?e :orr4ente,
< 8or :ons4,74ente a re,4strar este N3t4+o en s7 tota349a9, Nn4:o +e94o 8er-e:to e 495neo 8ara 3a
:o+7n4:a:45n 9e 8ensa+4entos, to9o 4n97:e a :reer R7e, en e3 8a.s, 3os es8.r4t7s esta;an
8ro-7n9a+ente +ar:a9os 8or esa 49ent49a9 -7n9a+enta3 9e 3a P8ro97::45nQ < 3a es:r4t7ra. A s7
+anera, e3 es:r4;a 4aca U &roduca 3o R7e es:r4;.a. A9+4t4+os < :o+8ren9e+os as. +7:Jo
+e?or e3 na:4+4ento < e3 7so o;st4na9o 9e esta extra@a a94>4na:45n 9e97:t4>a 8or 8o:o R7e 3a
re3a:4one+os :on 3a es:r4t7ra en s7 esta9o 8r4+ero :o+o escritura de cosas$ 87es no na:45
nat7ra3+ente con$ s4no de sta.
En 3a ant4,7a Meso8ota+4a se 4+a,4n5, 87es, R7e 3os 94oses, :rea9ores < -a;r4:antes 9e to9o 3o
R7e a8are:e en este +7n9o, 9.a tras 9.a, escriban Pen re34e>eQ 3as :osas, 8or 9e:4r3o as., a3 t4e+8o
R7e 3as 4acan+ 'a:er 3as :osas era s7 es:r4t7ra, 87es 3as Ja:.an 8orta9oras 9e 7n s4,n4-4:a9o
9e-4n49o, 9e 7n +ensa?e R7e R7er.an :o+7n4:ar a 3os Jo+;res. I,nora+os to9o 9e 3os or.,enes 9e
3a a94>4na:45n ;asa9a en esas :on>4::4ones 8ro84as 9e 3os ant4,7os +eso8ota+4os, 8ero tene+os
4n94:4os e3o:7entes 9e R7e 3a ana3o,.a 8ro-7n9a entre :rea:45n < es:r4t7ra 9e 7n +ensa?e 94>4no 3os
+ar:5 8ro-7n9a+ente. A3 :4e3o estre33a9o 8orta9or 9e re>e3a:4ones astro35,4:as re3at4>as a3
8or>en4r A8. EFB 3o 33a+a;an Pes:r4t7ra :e3esteQ, :o+o s4 3os 94oses 94s87s4eran 3os astros 8ara
-or+ar :on e33os :on-4,7ra:4ones s4,n4-4:at4>asT < :a9a :ons73ta ora:73ar 8or e3 exa+en 9e 3as
entra@as 9e 7n an4+a3 sa:r4-4:a9o A88. 1E s.B se 4n4:4a;a 8or 7na 4n>o:a:45n 9e3 a94>4no, R7e
8e9.a a3 Se@or 9e 3a a94>4na:45n, e3 94os Samas$ R7e Pse +ant7>4era 8resente en e3 >4entre 9e3
an4+a3, a -4n 9e or9enar s7s entra@as 9e ta3 -or+a R7e 8794era 3eer en e33as 7na res87esta, a 3a >e=
-a>ora;3e e 4n94s:7t4;3e, a 3a 8re,7nta 83antea9a :on res8e:to a3 8or>en4rQ A8. 1B.
S4n 8reten9er :on?et7rar 3o R7e 3a a7sen:4a 9e 9o:7+entos nos s7strae S3as :on94:4ones 9e3
na:4+4ento 9e 3a a94>4na:45n 9e97:t4>aS, 94-.:43+ente se 87e9e ne,ar R7e s7 ana3o,.a :on e3
8ro:e94+4ento esen:4a3 9e 3a es:r4t7ra en s7s :o+4en=os 8er+4te 437+4nar a 3a >e= 7na ?7st4-4:a:45n
< s7 ner>4o +otor. Se 4+a,4na;a R7e 3os 94oses Pes:r4;.anQ 3as :osas <, :o+o to9os 3os R7e
es:r4;en, 8asa;an 9e34;era9a+ente 7n +ensa?e, R7e trata;a 8re-erente+ente 9e 7no 9e 3os te+as
R7e 4nteresan +6s a 3os Jo+;res, < R7e, a 94-eren:4a 9e 3os 94oses, se 3es es:a8a 8or :o+83eto0 e3
9es>e3a+4ento 9e 3o 9es:ono:49o <, ante to9o, 9e3 8or>en4r AJa;r6 R7e 8re:4sar +6s a9e3ante en
R7 sent49o, 8. EDB. Basta;a P3eerQ 3as :osas as. Je:Jas, exa+4nar3as, re-3ex4onar so;re e33as 8ara
P9es:4-rar3asQ, :o+o ;asta exa+4nar < 9es:4-rar 7na ta;3433a :7ne4-or+e 8ara 3eer3a < enterarse as.
9e 3o R7e s7 a7tor R7er.a 9e:4r. De este +o9o, en 3a a94>4na:45n 9e97:t4>a e3 8or>en4r no era
8ron7n:4a9o 8or 3os 94oses en 8ersona, Ja;3an9o a 7n m3dium J7+ano0 3o 4ns:r4;.an en 3as :osas
8ro97:49as 8or e33os, < 3os Jo+;res no ten.an +6s R7e 3eer3o a33., 9es:4-rar3o, 9e97:4r3o, :o+o
:7a3R74er +ensa?e es:r4to.
Para esto, :o+o 8ara 3a 8ro84a es:r4t7ra, era 4n94s8ensa;3e 7n P:594,oQ0 Ja;.a R7e :ono:er
to9os 3os s4,n4-4:a9os 8os4;3es 9e to9os 3os Ps4,nosQ. Se sa;e R7e a8ren9er3os, +an4873ar3os <
+o>erse :on e33os :5+o9a+ente ex4,.a, en ese 8a.s, n7+erosos a@os 9e es:o3ar49a9 < 9e 8r6:t4:a,
9e +anera R7e es:r4;4r < 3eer :onst4t7.an 7na >er9a9era 8ro-es45n. S7:e9.a 3o +4s+o :on 3a
es:r4t7ra a 3a >e= 94>4na < a94>4nator4a, s4ste+at4=a9a 9e +anera tota3+ente 94st4nta < reser>a9a a
otros 8ro-es4ona3es.
A estos Pa94>4nosQ o es8e:4a34stas 9e 3a a94>4na:45n 9e97:t4>a se 3es 33a+a;a, en a:a94o, b#r$
94:Jo 9e otra -or+a, Pexa+4na9oresQ0 no eran P>49entesQ, s4no R7e 9e;.an escrutar 3os +ensa?es
a94>4nator4os ;a?o to9os s7s 6n,73os, 8or 9e:4r3o as., 8ara 9es:4-rar en e33os 3os :r48to,ra+as
94>4nos. Pos4;3e+ente no se to+aron 3a +o3est4a 9e 9e?arnos a3,o R7e nos +ostrara e3 P:594,oQ
9e3 R7e se ser>.an, < no tene+os, aR7. < a336, +6s R7e >est4,4os. Por 3o 9e+6s, ex4sten to9as 3as
8ro;a;4349a9es 9e R7e rea3+ente n7n:a t7>4eran ne:es49a9 9e 7n P94::4onar4oQ se+e?ante. Para
a8ren9er s7 o-4:4o, ten.an ante to9o 3os Ptrata9osQ.
Es as. :o+o 9eno+4na+os esas 34stas 4nter+4na;3es, anter4or+ente +en:4ona9as A8. E$B. Los
1O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
sa;4os b#r 9e;4eron 9e :o+en=ar, 9es9e 3a se,7n9a +4ta9 9e3 ter:er +43en4o, < -7era 9e 3a
9e8en9en:4a s7+er4a S3a 3en,7a 9e 3a a94>4na:45n 9e97:t4>a -7e s4e+8re e3 a:a94o, < es 8or tanto
8res7+4;3e R7e esta P:4en:4aQ se :onst4t7<era entre 3os se+4tas 9e3 8a.s, 7n 4n94:4o +6s 9e3 4nters
se+.t4:o 8or e3 :ono:4+4ento 9e 3o 4na::es4;3eS, re:o843an9o 8a:4ente+ente to9o t48o 9e
P8resa,4osQ < 3os Por6:73osQ 9e3 8or>en4r R7e 9e?a;an entre>er. Es 8or otra 8arte >eros.+43 R7e s7
;NsR7e9a est7>4era 4n4:4a3+ente an4+a9a 8or 7n :4erto nN+ero 9e :onstata:4ones Pe+8.r4:asQ, 9e
;7enos o +a3os >4ra?es 9e 3a s7erte, 4n94>497a3 o :o3e:t4>a, R7e se,7.an, de 5acto$ a
a:onte:4+4entos 4nJa;4t7a3es, extra@os, a;errantes, s4n,73ares < R7e se esta;a tenta9o 8or tanto 9e
atr4;74r a 3a >o37nta9 8art4:73ar 9e 3os 94oses0 :o+o 3a +7erte 4nes8era9a 9e 7n a3to 8ersona?e 8o:o
9es87s 9e 3a a8ar4:45n 9e 7n an4+a3 +onstr7oso. Des87s 9e 3o :7a3, s7 aten:45n 9e;45 9e ser
atra.9a 8or 3os e3e+entos :o+7nes, o an63o,os, R7e >4n:73a;an 3os 9os Je:Jos. Por e?e+83o, e3
9es:7;r4+4ento 9e 7n J.,a9o R7e 4n:37<era dos 8artes anat5+4:as 9on9e, nor+a3+ente, s53o
9e;er.a Ja;er 7na, <, a3,Nn t4e+8o 9es87s, 3a 94s87ta 9e3 trono 8or dos :o+8et49oresT as.,
4n+e94ata+ente s7r,.a 3a 49ea 9e R7e e3 se,7n9o a:onte:4+4ento no s53o se en:ontra;a not4-4:a9o
8or e3 8r4+ero, s4no, 9e 7na :4erta +anera, 4n:3749o en e3 8r4+ero 8or 3os 94oses < 8or 3o tanto
an7n:4a9o 8or 3.
De esas 4n>est4,a:4ones na:4eron 3os Ptrata9osQ, :7<a re9a::45n 9e;e 9e Ja;er :o+en=a9o a
8r4n:484os 9e3 se,7n9o +43en4o, < :7<o :onten49o se -7e 4n-3an9o < exten94en9o 8o:o a 8o:o,
s4ste+6t4:a+ente, a to9a :3ase 9e rea349a9es, to9as e33as o;?eto 8or 4,7a3 9e 3a a::45n e-4:a= 9e 3os
94oses <, en :onse:7en:4a, a9e:7a9as 8ara retener < >eJ4:73ar s7s +ensa?es. Ex4st.a, 87es Sso+os
nosotros R74enes 83antea+os to9as estas 9eno+4na:4ones er794tasS, astrologa A+o>4+4entos <
8os4:4ones 9e 3os astros entre s.BT cronomancia Aa=ares < :o4n:49en:4as 9e 3os a:onte:4+4entos :on
e3 :a3en9ar4oBT tocomancia Aas8e:to 9e 3os re:4n na:49os J7+anos o an4+a3esB8 5isiognoma
Aas8e:to 9e3 :7er8o 9e 3os Jo+;resT 8ero ta+;4n 9e s7 te+8era+ento < :ar6:terBT e=tis&icina <
es8e:4a3+ente 4e&atosco&ia Aexa+en 9e 3as entra@as <, so;re to9o, 9e3 J.,a9o, 9e 3os an4+a3es
sa:r4-4:a9osBT oniromancia A3os s7e@osBT concomitancias < :o4n:49en:4as +N3t483es de la 0ida
cotidiana8 < otros +6s to9a>.a... En :a9a 7no 9e estos :at63o,os, se,Nn s7 o;?et4>o 8r4n:48a3 Sse
Ja 9a9o 7na 49ea 9e e33os anter4or+ente A8. E$BS, 3os 8resa,4os se en:ontra;an +et4:73osa <
r4,7rosa+ente :3as4-4:a9os, :a9a 7no se,749o 9e3 en7n:4a9o 9e 3a 8or:45n ora:73ar 9e 8or>en4r R7e
8ro+et.a.
Estas :o3e::4ones no esta;an Je:Jas 8ara 8er+4t4r a 3os Pa94>4nosQ en:ontrar 3a res87esta a
:a9a 8re,7nta 83antea9a so;re e3 8or>en4r 8or 3os +N3t483es 8resa,4os. E3 b#r no ;7s:a;a
nor+a3+ente en e33os 7na res87esta, R7e, 4n concreto$ no era 8or 3o ,enera3 s4+83e s4no R7e
s78on.a :63:73os < :ons49era:4ones 8ara tener en :7enta to9os 3os 9atos 9es:4-ra;3es no +enos R7e
3a :a349a9 9e3 :ons73tante < 3a -or+a en R7e 3as :osas se 8resenta;an 4ic et nunc+ Los trata9os,
3e.9os < re3e.9os, s4 no a8ren949os 9e +e+or4a, 9ese+8e@a;an en esta :73t7ra 9e 8e9a,o,.a
:as7.st4:a e3 8a8e3 9e n7estros 8ara94,+as ,ra+at4:a3es < 9e n7estras ta;3as 9e ar4t+t4:aT en 3a
4n:a8a:49a9 9e -or+73ar P8r4n:484osQ < P3e<esQ a;stra:tos < 7n4>ersa3es se a9R74r.a el sentido 9e
3as :osas, < :5+o 7n 9eter+4na9o 8resa,4o 9e;.a ser 4nter8reta9o :o+o 9e ;7en o +a3 a7,7r4oT as.
es :o+o 7n b#r sa;.a 3eer esos +ensa?es 94>4nos < 9ar a 3os :ons73tantes 7na res87esta 495nea.
U3t4+a 8re:4s45n Nt43. E3 P8or>en4rQ as. 9es>e3a9o no era, :o+o se 8o9r.a 8ensar, e3 P-7t7ro
a;so37toQ, e3 R7e so;re>en9r.a rea3 e 4n9e-e:t4;3e+ente, s4no 3o R7e se 8o9r.a 33a+ar e3 P8or>en4r
?794:4a3Q0 so3a+ente 7na decisin 9e 8or>en4r to+a9a 4ic et nunc$ :o+o 3a 9e 7n ?7e= R7e :on9ena
a ta3 :ast4,o, o 7n re< R7e se 8ro8one otor,ar ta3 ;ene-4:4o. Se :o+8ren9er6 +6s a9e3ante A8. $B
R7e esas 9e:4s4ones 94>4nas :o+7n4:a9as a 3os 4nteresa9os 8or a94>4na:45n 9e97:t4>a, :o+o 3as
9e:4s4ones 9e3 so;erano < 3as senten:4as 9e3 ?7e=, eran s7s:e8t4;3es 9e a8e3a:45n < 9e :a+;4o.
La a94>4na:45n 9e97:t4>a era, 87es, :o+o 8o9e+os :onstatar, 7na P:4en:4aQ. Pero era ta+;4n,
< R74=6s so;re to9o, 7na &r#ctica religiosa$ 87esto R7e to9o s7:e9.a en torno a 3os 94oses,
res8onsa;3es 9e 3os 4nn7+era;3es +ensa?es +4ster4osos R7e 3a >49a 8resenta;a a 3os Jo+;res, <
R7e R7er.an as. 9e?arnos entre>er 7n -ra,+ento 9e n7estro 8or>en4r. Ta3 es e3 as8e:to R7e 9e;e+os
1D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
re:or9ar aJora.
En 8r4+er 37,ar, es 8re:4so tener en :7enta R7e s4 ;4en e3 +to9o ,enera3 9e 9es:4-ra+4ento 9e
3as +N3t483es :ate,or.as 9e 8resa,4os era en e3 -on9o e3 +4s+o, no to9os se trata;an 9e 49nt4:a
-or+a. No s53o 7na ;7ena 8arte :on:ern.a ex:37s4>a+ente a 3a >49a 8r4>a9a 9e 3as P,entes 9e 3a
:a33eQ, 9es:7;r4n9o3es e3 8or>en4r 8ro84o 9e :a9a 7no, +4entras R7e otros se re-er.an so;re to9o
a3 8a.s :o+o ta3, o, 3o R7e >en.a a ser 3o +4s+o, a s7 so;erano, s4no R7e, :on e3 t4e+8o, se 4+a,4n5
7na es8e:4e 9e a94>4na:45n 9e97:t4>a 8o873ar en +anos 9e to9os < 9e :a9a 7no < R7e, 8or 3o
9e+6s, no es :4erto R7e s7s:4tara 7na -e < 7n 4nters 4ntensos < 7n4>ersa3es. Por e?e+83o, a 7na
+7?er 8er83e?a ante e3 -ra:aso 9e s7 :o+8a@ero a+oroso < 9eseosa 9e tener e3 :ora=5n :3aro :on
res8e:to a s7 :a8a:49a9 a+ator4a, o s7 -49e349a9, se 3e a:onse?a;a 8resentar a 7n :er9o s7 8ro84a
-4,7r433a, a:o+8a@a9a 9e 3a 9e s7 a+anteT s4 e3 an4+a3 se a:er:a;a a e33as, es R7e se trata;a 9e 7n
a::49ente, 9e 7n P,o38e 9e >starT$ :o+o se 9e:.a, -6:43+ente re+e94a;3eT 8ero s4 e3 :er9o >o3>.a 3a
es8a39a, e3 as7nto era +6s ,ra>e < +6s 94-.:43 9e :7rar0 e3 9es,ra:4a9o Ja;.a s49o e+;r7?a9o
AB4,,s, 1F*O, $* s., n.b OB.
Los a94>4nos
Nor+a3+ente, s4n e+;ar,o, < a3 +enos en 3os :asos ser4os, se re:7rr.a a3 Pa94>4noQ 8ro-es4ona3, e3
b#r$ R7e, :ons73ta9o 8or 7n 8art4:73ar, 8o9.a +7< ;4en 9es:7;r4r en e3 as7nto 7n 8e34,ro 8N;34:o,
< a9>ert4r a R74en :orres8on94era. En 7na ;re>e nota 9e a3re9e9or 9e3 OEE, e3 a7tor A8or otra 8arte
9es:ono:49oB, e>49ente+ente 7n b#r$ 94r4,4n9ose 8ro;a;3e+ente a a3,74en o-4:4a3, 3e es:r4;e,
re:or96n9o3e 7n 8asa?e 9e3 Trata9o 9e to:o+an:4a, 8ara re-er4rse a3 as7nto :on:reto R7e 3e Ja
:a.9o en 3as +anos0
dPS4 7n 8ro97:to +a3-or+a9o t4ene o:Jo 8atas < 9os :o3as, 7n 8r.n:48e se a8o9erar6 9e3
I+8er4o 7n4>ersa3Q.
G
Se trata 9e 7n te?e9or, 9e no+;re Ta+9an7. /3 +e Ja 94:Jo0 PM4 :er9a Ja
8ar49o, 8ero e3 8ro97:to ten.a o:Jo 8atas < 9os :o3asQ.
1E
Lo Je 87esto en sa3 < :o3o:a9o en +4 :asa
aZ:o+o 84e=a 9e :on>4::45n[, Zes8eran9o 7n est794o +6s 8ro-7n9o[, Z:on >4stas a 7n
Pexor:4s+oQ[ A88. $ s.Bc ALe4:Jt<, 1FOE, 31aB.
Los 8resa,4os astro35,4:os, >4s4;3es en to9as 8artes 8or en:4+a 9e 3a t4erra < R7e s78on.an
o;ser>a:4ones 8re:4sas < +et4:73osas, reR7er.an b#r es8e:4a34=a9os, a 3os R7e se 33a+a;a a3,o as.
:o+o P9o:tores en astro3o,.aQ A34tera3+ente, Pes:r4;as es8e:4a34=a9os en e3 Trata9o 9e
astro3o,.aQB. Pro;a;3e+ente :aros, >4sto s7 sa;er 8art4:73ar < s7 4+8ortan:4a, o:78a;an so;re to9o
7n 37,ar en a3,7na +e949a o-4:4a3, R7e 9e;.a 9e ex:374r to9o 4nters 8or 3os s4+83es s7;94tos en
:7anto ta3es. Esta;an 8or 3o tanto a3 ser>4:4o 9e3 re<, R7e 3os Ja;.a :o3o:a9o +6s o +enos 8or to9o
e3 8a.s, :o+o o;ser>a9ores, < so;re to9o a +anera 9e a,entes 9e 4n-or+a:45n, 8ara R7e 3e t7>4eran
a3 :orr4ente 9e to9o 3o R7e o;ser>aran R7e 8794era tener 4+8ortan:4a 9es9e 7n 87nto 9e >4sta
8o3.t4:o0 8os4;3es e849e+4as, 8re>4s4;3es +a3as :ose:Jas, 8e34,ro 9e re>7e3tas, a+ena=as 9e
ene+4,os en 3as -ronteras..., to9o 9e97:49o 9e 3as 8os4:4ones re:.8ro:as 9e 3os astros en s7s
+o>4+4entos. La :orres8on9en:4a rea3 en 3a 8o:a 9e 3os sar,5n4H9as AOEH*EFB nos 3o +7estra
94re:ta+ente, res8on94en9o a 3as 8re,7ntas R7e 3e 83antea e3 so;erano, a9>4rt4n9o3e 9e
9eter+4na9os 8e34,ros, o tranR7434=6n9o3e. Pero, a8arte 9e s7s o;ser>a:4ones 8ro-es4ona3es,
re3ata9as :on ,ran 8reo:78a:45n 8or 3os 9eta33es, < s7s re-3ex4ones < :on:37s4ones, as. :o+o s7s
re-eren:4as a 3os trata9os
F
es:r4tos, o a 3as tra94:4ones ora3es entre 8ro-es4ona3es, no nos ex834:an
n7n:a :5+o ra=ona;an, < s4, :o+o es 8ro;a;3e, s7 o-4:4o se en:ontra;a +6s o +enos 4n+erso en
7na a:t4t79 re34,4osa, :on R7 re-7er=os so;renat7ra3es 8ro:e9.an.
F
E3 a7tor 9e 3a nota :4ta9a, 8ro;a;3e+ente 7n a94>4no, re:o,e 9e entra9a 7n 8asa?e 8ert4nente 9e3 "ratado de
tocomancia+ 1ase E. Le4:Jt<, "4e Omen Seres Summa i'bu$ NeL YorY, 1FOE, es8e:4a3+ente 1I0 GF s+ % &assim+
1F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
La +4s+a 4n:ert497+;re tene+os :on res8e:to a 3os otros es8e:4a34stas 9e 3a a94>4na:45n
9e97:t4>a en s7s 94st4ntos 6+;4tos. ZC5+o 3es :ons73ta;an 3os 8art4:73ares, a 3a +anera 9e3
33a+a9o Ta+9an7, antes :4ta9o A8. EFB, R7e :o+7n4:5 a s7 b#r e3 na:4+4ento, en s7 :asa, 9e 7n
87er:o anor+a3, e>49ente+ente 8ara sa;er 3o R7e ta3 8ro94,4o an7n:4a;a[ ZC5+o se 9esarro33a;an
< en R7 9ese+;o:a;an 3as o8era:4ones 9e P9e97::45nQ < 9es:4-ra+4ento a94>4nator4os a 8art4r 9e
3os P8resa,4osQ[ ZC5+o se re:4;.an < retr4;7.an esas :on:37s4ones[ De to9o e33o no sa;e+os
8r6:t4:a+ente na9a.
E3 :aso +e?or 9o:7+enta9o es e3 9e 3os 8ro-es4ona3es 9e 3a ext4s84:4na < 3a Je8atos:o84a A8.
EDB, R7e se 8ra:t4:a;an ?7ntas. La 4+8ortan:4a < 3a notor4e9a9 9e s7 94s:4834na, <a :ons49era;3es
A+6s R7e 3as otras, se,Nn 8are:e, en aR7e33a 8o:aB a 8r4n:484os 9e3 se,7n9o +43en4o, no 9e?5 9e
:re:er :on e3 t4e+8o, a7nR7e 8o9a+os 8re,7ntarnos en R7 +e949a 3a astro3o,.a,
:ons49era;3e+ente 9esarro33a9a en e3 8r4+er +43en4o, 3e Ja;r.a Je:Jo o no so+;ra, a3 +enos en e3
83ano 8N;34:o < P8o3.t4:oQ, a7nR7e 3os a94>4nos, :a9a >e= +6s :ons:4entes 9e 3a :o+83e?49a9 9e
3as :osas, J7;4eran trata9o 8o:o a 8o:o 9e :o+;4nar 3os res73ta9os 9e 3as 9os ,ran9es a94>4na:4oH
nes, ex834:an9o R7e P3os 8resa,4os 9e3 :4e3o < 3os 9e aR7. a;a?o eran :o+83e+entar4osQ 7Journal
o5 Near Eastern Studies ""K, 1FO$, 1F s.0$B < R7e 8or 3o tanto, 8ara a:t7ar :orre:ta+ente, Ja;.a
R7e tener en :7enta 3os 9os, +e94ante :o+8ro;a:4ones < :63:73os :o+834:a9os.
'e+os :onser>a9o a3,7nos :4entos 9e a:tas 9e o8era:4ones a94>4nator4as 9e ext4s84:4na. Se
trata;a 9e sa:r4-4:ar 7n :or9ero, 7n :arnero Ao 7n a>e 9e :orra3B, a;r4r3o < ana34=ar s7 as8e:to < e3
esta9o 9e s7s entra@as, 8ara ;7s:ar ano+a3.as 9e nN+ero, 8os4:45n, anato+.a, a -4n 9e ar+on4=ar
3as +N3t483es res87estas a94>4nator4as o;ten49as 9e ese +o9o, < 33e,ar as., +e94ante esta -or+a 9e
P8ara3e3oH,ra+o 9e -7er=asQ, a reso3>er e3 8ro;3e+a 83antea9o :on res8e:to a3 8or>en4r.
Re8ro97:4+os aR7. 3a tra97::45n 9e 7na 9e esas 84e=as. Es 9e3 t4e+8o 9e Asara95n A*DEH**FB,
:7an9o ste 4nterro,5 a3 b#r so;re 3a :7est45n 9e s4 e3 94a,n5st4:o anter4or A4,7a3+ente Je8aH
tos:584:oB re-erente a 3a sa379 9e s7 +a9re, NaR4da, >479a 9e SenaHR7er4;, era ?7sto, < s4, 8or
:ons4,74ente, Ja;.a R7e 8rose,74r :on a3,7na es8eran=a e3 trata+4ento 4n4:4a3+ente 8res:r4to.
Ta3es 9o:7+entos, 94:Jo sea entre 8arntes4s, son ta+;4n 9e ,ran 4nters 8ara :ono:er 3a >49a
8o3.t4:a, < 3a >49a en s7+a, 9e 3a 8o:a, < so;re to9o entre 3os ,ran9es 9e este +7n9o,
8ro;a;3e+ente 3os Nn4:os ;astante r4:os 8ara 8a,arse se+e?antes ,astosT se >e en e3 9eta33e 9e 3as
8re,7ntas 83antea9as, re-er49as tanto a 3a ,7erra :o+o a 3os +43 8ro;3e+as 9e to9o t48o a 3os R7e
se ten.a R7e en-rentar e3 so;erano. A9e+6s, s7 -or+73ar4o, s4e+8re +6s o +enos estereot48a9o,
nos re>e3a +7< :3ara+ente, :o+o >ere+os, +6s 9e 7n ras,o 9e3 :ere+on4a3 religioso 9e 3a
a94>4na:45n.
E3 a94>4no :o+en=a;a, 87es, ante to9o, 8or 7na 4n>o:a:45n a3 PGran Se@or 9e 3a a94>4na:45nQ,
e3 94os Samas$ 37= a 3a R7e na9a es:a8a;a0 3e trans+4t.a 3a 8re,7nta 83antea9a 8or e3 :ons73tante,
8494n9o3e P7na res87esta :3ara < s4n a+;a,esQ, re:or9an9o 3a 9e:ena 9e :ontrat4e+8os R7e
8o9.an a-e:tar3e, Ja:4n9o3a 4n:4erta o :a97:a, no sa;e+os ;4en 8or R7T ^era a3 +enos 7na ;7ena
8re:a7:45n en :aso 9e -ra:aso_
dOJ Samas$ 9anos 7na res87esta :3ara < >er.94:a a 3a 8re,7nta R7e te 83anteo. NaR4da, 3a +a9re
9e Asara95n, re< 9e3 8a.s 9e Ass7r, se en:7entra a:t7a3+ente en-er+a, < 7na o8era:45n 9e
ext4s84:4na Ja +an4-esta9o R7e se en:ontra;a en ese esta9o :orno :onse:7en:4a 9e 7n P,o38e 9e3
94os >qbi-damiqT+ ZDesa8are:er6 e3 +a3 ,ra:4as a3 trataH+ento a9o8ta9o en >4rt79 9e ese
94a,n5st4:o[
O
OJ Samas$ Gran Se@or, 94nos < :on-.r+anos, :on t7 ;o:a s7;34+e < 94>4na, s4 s7-re
>er9a9era+ente esta en-er+e9a9. ZE3 >49ente 3o >er6, < e3 o<ente 3o o4r6 at7 res87esta < s7s
:onse:7en:4asc[ aSe 9a 8or s787esto R7e esta r:s87esta ser6 >er.94:a,
1E
:on ta3 9e R7e no sea
:ontrar4a9a 8or 3os 4+8e94+entos s4,74entes0 a sa;erc R7e en e3 :7rso 9e 3a o8era:45n a94>4nator4a
se 8on,a a 33o>er, o, a3 +enos, e3 :4e3o se :7;raT
R.1
R7e 7n 4n94>497o, r4t7a3+ente 87ro, o 4+87ro,
ten,a :onta:to :on e3 an4+a3 9e3 sa:r4-4:4o, o se 4nter8on,a ante 3, o se Ja<a entre,a9o, en ese
+4s+o 37,ar, a 7na o8era:45n r4>a3 9e ext4s84:4naT o ta+;4n R7e e3 :arnero :onsa,ra9o a t7
1"E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
94>4n49a9 8ara 3a 8resente :ons73ta sea 9e :a349a9 4n-er4or, o s7-ra a3,Nn 9e-e:toT o R7e a3,74en R7e
3o toR7e 33e>e >est4+entas +an:Ja9as, o Ja<a :o+49o o ;e;49o a3,o s7:4o, o se Ja<a 7n,49o :on
e33oT
G
o R7e <o +4s+o, b#r$ t7 ser>49or, Ja<a :o+49o o ;e;49o a3,o s7:4o, o +e Ja<a 7n,49o :on
e33oT o R7e <o +o94-4R7e o trastoR7e 3os r4tos +an7a3es 9e 3a o8era:45n, o art4:73e +a3 s7s r4tos
ora3es, < en 8art4:73ar 3a 8re,7nta 83antea9aT 7 otras :on94:4ones 9es-a>ora;3es, 8or o+4s45n o 8or
a::45n. Te 8re,7nto 8or 3o tanto, ^oJ Samas$ Gran Se@or_ S4tNate en e3 4nter4or 9e este :arnero, <
94s8on aJ., 8ara R7e <o 3os >ea, 3os 9atos 9e 7na res87esta >er.94:a, 9e 7n s4,no -a>ora;3e0 a sa;er,
7na anato+.a ora:73ar 8ro84:4a < 9e ;7en a7,7r4o. ^Por t7 ,ran < 94>4na Pa3a;ra_
1E
^27e 3a
8resenta 9e+an9a en:7entre ,ra:4a ante t7 Gran D4>4n49a9_ ^OJ Samas$ Gran Se@or, R7e 7na
res87esta ora:73ar nos sea 9a9a en re:48ro:49a9_... AStarr, 1FFE, 1F s., n.b 1FEB.
To9o e33o nos +7estra Jasta R7 87nto esas o8era:4ones 9e a94>4na:45n 9e97:t4>a, e?e:7ta9as
8or e3 b#r en :7+834+4ento 9e s7 -7n:45n 8ro84a, se en:ontra;an 4n+ersas en 7n :ere+on4a3
84a9oso < r.,49o < en 7n es8.r4t7 >er9a9era+ente re34,4oso. Nos R7e9an ta+;4n -ra,+entos 9e3
r4t7a3 9e3 b#r R7e 8res:r4;en, +6s o +enos, en ,enera3, < entre otras :osas, 3o R7e a:a;a+os 9e
>er 9eta33a9o en 3o :on:reto. Y tene+os ta+;4n 83e,ar4as, 8r4n:48a3+ente a Samas % Adad$
:ons49era9os :o+o 3os 8atronos 9e 3a a94>4na:45n 9e97:t4>a, no +enos R7e a otras 8ersona349a9es
so;renat7ra3es, < en 8art4:73ar a 3os astros 9e 3a no:Je, R7e 8art4:48a;an en :4erta +e949a 9e3
:ar6:ter 94>4no A88. DO s.B, 3o R7e 4n:4ta;a a 4n>o:ar3os, so;re to9o re7n49os :o+o esta;an en e3
s43en:4o < e3 +4ster4o no:t7rnos, 3o R7e 8are:en Ja;er a8ro>e:Ja9o 3os a94>4nos 8ara :on-er4r 7n
:ar6:ter a 3a >e= a7,7sto < e+ot4>o S8or 9e:4r3o en 7na 8a3a;ra, re34,4osoS a s7
P9es:4-ra+4entoQ 9e 3os +ensa?es 94>4nos. De;e+os :4tar aR7. a3 +enos 7no, no s53o 8ara 437strar
3a re34,4os49a9 8ro-7n9a, < R7e to9a>.a nos :on+7e>e, 9e 3a a94>4na:45n 9e97:t4>a, s4no 8orR7e se
res84ra en 3 7na ,ran seren49a9, 7na 84e9a9 ,ra>e < 7na no;3e 8oes.a0
1 Los 8r.n:48es se Jan ret4ra9o0
3os :erro?os se Jan ;a?a9o, 3as ;arras est6n en s7 37,ar.
La +7:Je97+;re a3;orota9ora se :a33a.
Las 87ertas, a;4ertas 9e 8ar en 8ar 97rante e3 9.a, est6n
:erra9as, G < 3os 94oses < 94osas 9e3 8a.s,
Samas$ Sin$ Adad e >star$
Jan entra9o en e3 C4e3o 8ara a33. 9es:ansar.
No Ja:en <a ?74:4os
n4 9e:49en as7ntos.
La no:Je Ja arro?a9o s7 >e3o Aso;re e3 +7n9oB.
1E E3 8a3a:4o est6 a9or+e:49o,
3a este8a est6 s43en:4osa.
E3 Jo+;re to9a>.a en :a+4no se en:o+4en9a a s7 94os,
+4entras R7e 4n:37so e3 34t4,ante 97er+e.
E3 J7e= >er9a9ero, e3 Pa9re 9e 3os 8o;res,
Samas$ se Ja ret4ra9o a s7 Ja;4ta:45n.
Los Gran9es D4oses 9e 3a no:Je,
1G e3 :3aro Gibil$ Erra e3 >a34ente,
e3 Ar:o, e3 Y7,o, Or4on, e3 Dra,5n,
e3 Carro, 3a Ca;ra,
E e3 B4sonte, 3a Ser84ente :orn79a0
^R7e estn to9os 8resentes_
"E
En 3a o8era:45n ora:73ar R7e >o< a e+8ren9er
"E
No+;res, todos e33os, 9e estre33as o :onste3a:4ones.
1"1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
< en e3 :or9ero R7e >o< a o-re:er,
^8one9 8ara +. 3a >er9a9_...
7Qeitsc4ri5t 5r Ass%riologie $", 1F"*, "E* s.B.
El e=orcismo2 magia % e=orcismo
E3 e=orcismo$ R7e Ja;.a a;sor;49o a 3a ant4,7a magia SJa;r6 R7e tener3o aR7. en :7enta,
8on4en9o :a9a :osa en s7 37,arS, esta;a, :o+o e33a, or9ena9o 8or 7n 8ro;3e+a 4n-4n4ta+ente +6s
>asto < 7r,ente R7e e3 9es:7;r4+4ento 9e3 8or>en4r < 9e 3o 9es:ono:49o, a sa;er, 3a e34+4na:45n 9e3
P+a3 9e3 s7-r4+4entoQ. M7:Jo +6s, 8are:e ser, R7e 3a ;NsR7e9a 8os4t4>a 9e 3o R7e 33a+a+os 3a
-e34:49a9, 9e 3a R7e a8enas Ja;3an 3os ant4,7os +eso8ota+4os, 8or 7na es8e:4e 9e -ata34s+o o 9e
res4,na:45n :on,n4ta a 3a s7erte :o+Nn R7e 3es Ja;.an as4,na9o s7s P4n>entoresQ < 97e@os
so;eranos, 8are:en Ja;er 8ensa9o R7e 3a >49a era 7na :on94:45n 9e 8or s. s7-4:4ente+ente
>enta?osa s4 se 3a 34;era;a 9e 3os 4n:on>en4entes R7e 3a :onta+4na;an0 en-er+e9a9es, :a3a+49a9es
8ersona3es < :o3e:t4>as, 9e:re84t79, 9o3ores < 8enas, 8eR7e@as < ,ran9es +o3est4as, 8ero :on 3a
+7erte :o+o a3,o a8arteT 8or :r7e3 R7e se 3a s4nt4era, no se 3a :ons49era;a 7n P+a3Q Ae>4ta;3eB,
s4no 7n P9est4noQ A4nsos3a<a;3eB, < G43,a+es 3o Ja;.a a8ren949o :ostosa+ente a tra>s 9e s7 3ar,a
< 6s8era ex8er4en:4a. En 8r4+er 37,ar, Z:5+o se 9a;a ra=5n 9e esos +a3es[ 'a;.a R7e 3o:a34=ar s7
or4,en s4 se R7er.a en:ontrar e3 re+e94o. AJora ;4en, s4 9e +7:Jos 9e e33os era -6:43 re:ono:er 3a
:a7sa 4n+e94ata SPMe ar9en 3as entra@as0 ^Je :o+49o 9e+as4a9o a?o_Q, :o+o 9e:.a 7n 8ro>er;4o
ALa+;ert, 1F*E, $"0G* s.BS, 3a ,ran 8re,7nta 8ersona3, R7e se 83antea;a s4n :esar a :a9a 7no <
R7e re:3a+a;a 7na ex834:a:45n a to9o tran:e, era0 PZPor R7 <o[ ZPor R7 este en:a9ena+4ento 9e
:a7sa349a9es ten.a R7e re:aer, 4ic et nunc$ 8re:4sa+ente en +.[Q. La or4enta:45n ,enera3 9e 3a
a:t4t79 Ja:4a e3 +a3 9e3 s7-r4+4ento, R7e se +o94-4:5 :on e3 t4e+8o, s4n 979a, :o+o en to9as
8artes, 94o 37,ar a 9os s4ste+as s7:es4>os0 3a magia 8r4+ero, < 37e,o, +7:Jo +6s :ons49era;3e a
n7estros o?os, < :a84ta3 9es9e 7n 87nto 9e >4sta re34,4oso, e3 e=orcismo+
La ex834:a:45n +6,4:a 9e3 +a3
A 8esar 9e n7estro 34+4ta9o Jor4=onte, 7n :4erto nN+ero 9e 4n94:4os nos 4n:34nan a 8ensar R7e 3a
ex834:a:45n +6s ar:a4:a 9e3 +a3 se J4=o, +6s +o9esta+ente s4n 979a, 8ero so;re e3 +o9e3o
re97:49o 9e 3a ex834:a:45n 9e 3os or.,enes 9e3 +7n9o A88. *O s., DDB. No >4en9o 3a ne:es49a9 9e
Ja:er a 3os 94oses, 9e 8or s. +6s ;4en 4n973,entes, res8onsa;3es 9e esos -ast494osos < :r7e3es
a::49entes 9e 3a >49a, R7e +6s ;4en 8o9r.an -renar n7estro :e3o en s7 ser>4:4o, 4+a,4naron, 8ara
4+87t6rse3os a e33os, 7nos seres, s4e+8re >a,a+ente a n7estra 4+a,en o +6s o +enos se+e?antes,
a7nR7e -or=osa+ente s78er4ores a nosotros e 4n-er4ores a 3os 94oses, < R7e, 8or +a39a9 :onnat7ra3,
ata:an9o a 3os Jo+;res s4n +6s +ot4>o R7e s7 JosR7e9a9 < s7 :ar6:ter Jost43, 3es tra.an 3as
:ontrar4e9a9es < 9es,ra:4as R7e en>enena;an s7 ex4sten:4a. 27e 8ro;a;3e+ente se 3os Ja<a
4n>enta9o 7no 8or 7no 8ara ex834:ar :on :a9a 7no 9e e33os 7n +a3 es8e:.-4:o, 8o9e+os 4nt74r3o no
so3a+ente a &riori S3a 4+a,4na:45n +4to35,4:a ant4,7a no :ono:.a 3os 7n4>ersa3esS, s4no 8or e3
Je:Jo 9e R7e no ex4st.a enton:es tr+4no ,enr4:o 8ara 9es4,nar :o+o ta3es a esos seres -7nestos,
:o+o 94n,4rK437 8ara re-er4rse a 3os 94oses. N4 en s7+er4o n4 en a:a94o ex4st.a 7n tr+4no 8ara
e>o:ar a 3os P9e+on4osQ o 3os P94a;3osQ, n4 na9a R7e se 3e 8are:4era, s4no so3a+ente
9es4,na:4ones 8art4:73ares 9e seres +4ster4osos < no:4>os to+a9os, o ;4en 9e 4nst4t7:4ones re8reH
s4>as < tra94:4ona3+ente 8o:o a+a;3es, :o+o Pe3 ,en9ar+eKe3 8o34:.aQ 7galaNgall:$ o ;4en 9e
otros seres antro8o+or-os o =oo+or-os +6s o +enos +onstr7osos, es8antosos < 8e34,rosos o
+a3>a9os < R7e no :ono:e+os ;4en 7udugNutu//u8 #-s[gNasa//u8 ,e94+Kete+Hmu+++$ 8. 1"T 3os
+6s ant4,7os 9e estos tr+4nos -7eron to+a9os 9e 3os s7+er4os, :o+o +7:Jos no+;res 9e 3os
94osesBT 4n:37so 9e ent4H9a9es -7nestas, :o+o 3as en-er+e9a9es < otras P-7er=as +a3>a9asQ
e>o:an9o e3 +4s+o no+;re e3 e-e:to < 3a :a7sa 8ersona34=a9a0 3a P-4e;reQ era :a7sa9a 8or &4e;reT
1"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
3a Pn67seaQ, 8or N67sea... S4 ;4en 8oster4or+ente, 3os a:a94os, no :ontent6n9ose <a :on a:a94=ar
3as 9eno+4na:4ones s7+er4as, a@a94eron a e33as otras 9e s7 8ro84a :oseH:Ja 7a44W'u2 Pe3
En>enena9orQT mamtu$ e3 PPer?7roQB, 3os +6s ant4H,7os 9e estos no+;res son s7+er4os, <, :o+o,
a 94-eren:4a 9e 3a a94>4na:45n, 3a 3en,7a 8r4+era 9e 3os 9o:7+entos +6,4:os < exor:.sHt4:os era
esa +4s+a 3en,7a, :a;e 8ensar R7e 3a e37:7;ra:45n 9e3 8erHsona3 +a3-4:o, :o+o 3a 9e 7n ,ran
nN+ero 9e 94>4n49a9es, -7e o;ra 9e 3os s7+er4os, a R74enes se re+ontar.an as., en 8arte, +a,4a <
exor:4s+o, sean :7a3es sean s7s 8re:e9entes o 8os4;3es 8rsta+os... La Nn4:a ra=5n R7e
4n4:4a3+ente se 8o9.a 4n>o:ar 8ara ex834:ar 3os ataR7es 9e 3os P9e+on4osQ A:o+o 94r.a+os
nosotros: era s7 ,raHt749a9, o, 3o R7e >4ene a ser 3o +4s+o, 3a 87ra +a3e>o3en:4a 9e esos seres
8er>ersos, >4:4osos, :r7e3es, s4n R7e se 3a 8794era 3e,4t4+ar 8or 7na 8ro>o:a:45n :7a3R74era 9e s7s
>.:t4+as. Ta3 era 3a ex834:a:45n P+6,4:aQ 9e3 +a3.

La ex834:a:45n exor:.st4:a 9e3 +a3

Un :4erto nN+ero 9e 9atos 94s8ersos, 9ete:ta;3es a 8art4r 9e +e94a9os 9e3 ter:er +43en4o, nos
a9>4erte 9e 7n :a+;4o 8ro-7n9o, 8ro;a;3e+ente rea34=a9o a 3o 3ar,o 9e s4,3os, en esta ex,es4s 9e
3a 9es,ra:4a. Pare:e :o+o s4 e3 s4ste+a +6,4:o, 8r4+ero 4n9e8en94ente < Nn4:o :ono:49o, J7;4era
s49o a;sor;49o 8o:o a 8o:o 8or e3 s4ste+a 8ro84aH+ente re34,4oso, R7e, 8ara e37:49ar to9o 3o R7e
o:7rr.a en este +7n9o, no :ono:.a +6s R7e e3 so3o 8o9er e 4nter>en:45n 94>4na, ante 3a :7a3
4n:37so 3os P9e+on4osQ +6s -7ertes no 8o9.an s4no 4n:34narse < so+eHterse. Las 9es,ra:4as <
9o3ores 9e 3os Jo+;res se 9e?aron, :4erta+enHte, a 3a :7enta 9e 3as +N3t483es P-7er=as +a3>a9asQ,
8ero en 3o s7:es4>o se :ons49er5 a stas :o+o 4n:a8a:es 9e 8erse,74r < +o3estar a 3os Jo+;res s4n
Ja;er re:4;49o 8ara e33o e3 +an9ato 9e 3os 94oses, 9e 3os R7e esos P9e+on4osQ no eran <a s4no
Pe?e:7toresQ. Pero Z:5+o 4+87tar sa94s+o a 3os 94oses, s4e+8re re:ono:49os s4n 94s:7s45n :o+o
?7stos e 4n:37so ;en>o3os[ Era ne:esar4o, 87es, R7e J7;4era en el 4ombre 7na ra=5n 8ara e3
9esen:a9ena+4ento 9e s7 +a3, a8orta9o 8or 3as P-7er=as +a3-4:asQ, 8ero s4,74en9o 5r9enes 9e 3os
94oses.
Inter>en.a aR7. 7na :on>4::45n 4n+e+or4a3, R7e 8o9e+os atr4;74r a 3os se+4tas Ano s53o en
Meso8ota+4a, s4no en to9as 8artes, 87es es 8er-e:ta+ente ,enera34=a;3eB, a sa;er, R7e 3os 94oses
eran :o+8ara;3es en to9o, 8ero en +e?or, a 3as a7tor49a9es 8o3.t4:as 9e este +7n9o, a 3os
so;eranos. Co+o ta3es, 3es :orres8on9.a ,o;ernar a to9os 3os Jo+;res, < :on ese o;?et4>o,
se+e?antes a 3os re<es a7nR7e a otra es:a3a, 9e;.an 8re>er < 9e:retar 3as o;34,a:4ones <
8roJ4;4:4ones R7e :7a9r4:73an to9a 3a >49a so:4a3. De aJ. se se,7.a R7e to9as 3as 8res:r48:4ones
R7e re,73a;an 3a ex4sten:4a J7+ana Stanto 9e or9en 8ro84a+ente re34,4oso :o+o 8o3.t4:o,
a9+4n4strat4>o o P+ora3Q, e 4n:37so esas o;34,a:4ones -o3:35r4:as, Jere9a9as 9e 7n 3e?ano 8asa9o
o3>49a9o o 9e os:7ras r7t4nas R7e to9o e3 +7n9o res8eta s4n sa;er 8or R7S se s78on.an
e+ana9as 9e 3a >o37nta9 P,7;erna+enta3Q 9e 3os 94oses, < esta;an 9ota9as, 8or e33o, 9e 3a +4s+a
-7er=a :onstr4:t4>a. Co+o 9esa-4ar 3as 5r9enes 9e3 re<, -a3tar a e33as, 9e 7na +anera 7 otra, :on
83ena :on:4en:4a o Ps4n R7ererQ, en +ater4a ,ra>e o 3e>e, 4n:37so no <a 8or 7no +4s+o, s4no Sen
7n 8a.s R7e a9+4t.a 3a res8onsa;4349a9 -a+434ar < :o3e:t4>aS8or s7s a33e,a9os, 4+834:a;a
Pne,34,en:4aQ o P9es8re:4oQ :on res8e:to a 3os a7,7stos a7tores 94>4nos 9e 94:Jas re,3as, 7na
Pre;e345nQ :ontra e33os < s7 a7tor49a9, en 7na 8a3a;ra, 7n P8e:a9oQ. Para tra97:4r se+e?ante
:on:e8to, se 9e:.a ta+;4n arnu AP8e:a9oQBT enn]-tu AP-a3taQBT 4ittu AP-a3taQBT gillatu APa:to
Jost43QBT s]rtu APa:to 87n4;3eQB..., < e3 nN+ero 4ns534to 9e estos s4n5n4+os Ja;3a :on e3o:7en:4a 9e
7na 49ea ante to9o se+.t4:a, 9e 3a R7e e3 s7+er4o a8enas t4ene :o+o >a,o eR74>a3ente, 8or 3o
9e+6s +7< rara+ente :4ta9o, e3 so3o na+Hta,H,a0 Pre;e345nQ, Pre>7e3taQ...
E3 8e:a9o, 9eso;e94en:4a a 3a >o37nta9 94>4na, R7e en:ontra+os es8e:4-4:a9o en 7na es8e:4e
9e :at63o,os R7e 9eta33an 9e:enas 9e e?e+83os en to9os 3os 5r9enes 9e :on97:ta, entr5 :o+o +7<
tar9e en e3 8aso 9e3 ter:er a3 se,7n9o +43en4o, < 8er+ane:45 Jasta e3 -4na3 en e3 :entro 9e 3a
:on:4en:4a re34,4osa 9e 3os +eso8ota+4os. Rea8are:e 7n 8o:o en to9as 8artes, en 8art4:73ar en 3as
1""
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
83e,ar4as A8. 1O$B, a3 +4s+o t4e+8o R7e 3a +en:45n 9e 3a P:53eraQ 7/imiltu$ u''u+++: 9e 3os 94oses
R7e s7s:4t50
1 Ea$ Samas % (ardu/$ Z:763es son +4s 8e:a9os[...
1* ^Per9ona9 < s78r4+49 3as 4n4R749a9es 9e +4 8a9re < 9e +4
+a9re_
1F ^27e +4s -a3tas se a3e?en 9e +., a tres +43 se4s:4entas +433as_
^27e e3 r.o 3as :o?a 9e +. < 3as en,733a_...
F M7:Jas son +4s -a3tas0 n4 s4R74era 3as :ono=:o...
1$D N7n:a Je 9e?a9o 9e :o+eter -a3tas, a sa;4en9as o no...
1G$ M4s 4n4R749a9es son n7+erosas...
M4s trans,res4ones, +N3t483es,
+4s 8e:a9os, 4nn7+era;3es...
7Journal o5 Near Easter Studies$ ""K", 1FO$, O$ s.B
A-4r+a:4ones se+e?antes se re84ten a +en79o, < stas est6n sa:a9as 9e 7na :o3e::45n en 3a R7e
se s78on.a R7e 3as :on-es4ones 9e :738a;4349a9 < 3os ,r4tos 9e arre8ent4+4ento Pa83a:a;an 3a :53era
9e 3os 94osesQ. S7:e9e 4n:37so, +6s 9e 7na >e=, R7e 3os 8a9res, a-e:ta9os o 8er83e?os en e3
+o+ento 9e3 na:4+4ento 9e s7 J4?o, 3e 94eran, :o+o no+;re 8ro84o, 7n e:o 9e esta o;ses4onante
8re,7nta0 (na-arni2 PZC763 es +4 8e:a9o[QT (na-a4ti-ana-ili2 PZ27 -a3ta Je :o+et49o :ontra
7n 94os[Q Aso;reenten949o0 8ara R7e se +e so+eta a esta 8r7e;aB.
P7es ese P8e:a9oQ :onst4t7.a 3a ra=5n ;6s4:a 9e3 P+a3 9e3 s7-r4+4entoQT 8ara :ast4,ar3o :o+o
es 9e;49o 3os 94oses S:o+o 3os re<es R7e 9e3e,an en s7 8o34:.a ante :7a3R74er 9esor9enS
en:ar,a;an a P9e+on4osQ < P-7er=as +a3>a9asQ R7e 33e>aran 3a 9es,ra:4a a 3os :738a;3es. La
Nn4:a ex834:a:45n 9e 3os +a3es 9e 3a >49a era e3 8e:a9o. As., e3 s4ste+a exor:.st4:o Ja;.a res7e3to
e3 P8ro;3e+a 9e3 +a3QT so37:45n +4to35,4:a, tanto +6s 7n4>ersa3+ente a:e8ta9a :7anto R7e era
s4+83e, :oJerente <, :o+o >ere+os +6s a9e3ante A88. s.B, 4;a a:o+8a@a9a 9e3 re+e94o.
S4n e+;ar,o, no 8are:e Ja;er sat4s-e:Jo a to9o e3 +7n9o. E3 ra=ona+4ento a &osteriori$ R7e
4+834:a;a :on +7:Ja -re:7en:4a, en a7sen:4a 9e to9o re:7er9o a:t7a3 9e 7na -a3ta :o+et49a
:ons:4ente+ente SPS4 so< 9es,ra:4a9o, es R7e 4e debido de 8e:arQS, no era -6:43 9e a9+4t4r s4n
9es8ertar 7na :4erta sensa:45n so;re 3a 4n?7st4:4a 9e 3os 94oses, es8e:4a3+ente :7an9o, ante 7n +a3,
es 9e:4r, ante 7n P:ast4,oQ 8art4:73ar+ente se>ero, se ten.a :on:4en:4a 9e no tener R7e
re8ro:Jarse, en 7na >49a -7n9a+enta3+ente Jonra9a < re:ta, +6s R7e 8e:a9433os R7e no +ere:.an
ta3 r4,or, < :7an9o, 8or otro 3a9o, se >e.a a Jo+;res 8N;34:a+ente re:ono:49os :o+o +a3>a9os
4nso3ente+ente 4n+ersos en 3a -ort7na < e3 ;4enestar.
Esta reser>a < esta :r.t4:a 3atente a 3a so37:45n 8re:on4=a9a 8or e3 exor:4s+o a3 8ro;3e+a 9e3
+a3 se 94-7n945 tanto, a3 +enos entre 3a :3ase 9e 3os 3etra9os, R7e 33e,5 a ser 7n te+a 34terar4o, a3
+enos 9es9e e3 :o+4en=o 9e3 se,7n9o +43en4o. Nos Jan 33e,a9o 9e aR7e33a 8o:a 3os restos,
;astante a;7n9antes < ex8res4>os, 9e a3 +enos tres o :7atro o;ras, 94,a+os 9e otros tantos
Pensa<os teo35,4:osQ, 9e94:a9os a esta a8or.a < so;re 3os R7e 9e;e+os 9e:4r a3,o. S53o 3a 8r4+era
o;ra est6 :o+87esta en s7+er4o. Ca9a 7na, a s7 +anera, 8resenta, -rente a Ps7 94osQ, a P7n
Jo+;reQ :ons:4ente 9e se,74r s4en9o ?7sto < re:to a 8esar 9e :4ertos 8e:a9433os +enores, 8or 3o
9e+6s 4ne>4ta;3es AP^No Ja< na94e s4n 8e:a9o_QB A\ra+er, 1FGG, 1OE s.01EB, 87es era -6:43 transH
,re94r, 9e +43 -or+as 94st4ntas, 3as 4nn7+era;3es ;arreras R7e 34+4ta;an 8or to9as 8artes n7estra
:on97:taT se R7e?a, en :onse:7en:4a, a Ps7 94osQ, s7 94os 8ersona3 o aR7e3 a3 R7e en ese +o+ento
se 94r4,.a, 8or Ja;er s49o :on9ena9o a 8enas 9e+as4a9o se>eras. P49e, 87es, +4ser4:or94a < 3a
rest4t7:45n 9e 3a -e34:49a9 8er949a. En rea349a9, 3os 94oses 4+83ora9os a:e8tan, -4na3+ente,
9e>o3>er a3 s7834:ante 7na >49a s7-4:4ente+ente -e34= < 34;re 9e to9os 3os +a3es 4n4:4a3+ente
4n-34,49os.
E3 ter:ero 9e esos Pensa<osQ AR7e 9ata 9e 3a se,7n9a +4ta9 9e3 se,7n9o +43en4oB, 7n
1"$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
+on53o,o 9e a8rox4+a9a+ente R74n4entas 3.neas 94str4;749as nor+a3+ente en :7atro ta;3433as, <
R7e 33a+a+os, 8or s7 en:a;e=a+4ento en a:a94o, Ludlul 7b]l n]meqi: SPYo ,3or4-4:o Aa3 Se@or
+7< sa;4oBQS, >a +6s 3e?os, < 8are:e R7erer 9es:7;r4r 3a ra=5n N3t4+a 9e ese +a3 4n-34,49o < 9e
esa ,ra:4a :on:e949a, -or+73an9o, en s7+a, 7na so37:45n a3 8ro;3e+a 9e3 +a3 94-erente 9e 3a R7e
8re:on4=a;a e3 exor:4s+o tra94:4ona3 A<a se Ja >4sto, 88. DG ss., a3,o 9e3 9es:on:4erto 9e s7 JroeB.
'e aR7. :5+o entra en +ater4a0
1 Yo ,3or4-4:o a3 Se@or +7< sa;4o, e3 94os ra=ona;3e, (ardu/$
R7e se 4rr4ta 8or 3a no:Je, 8ero se :a3+a 33e,a9o e3 9.a...
G Co+o 3a tor+enta 9e 7n :4:35n, en>7e3>e to9o :on s7 :53era,
9es87s s7 a34ento se Ja:e ;en>o3o, :o+o e3 :-4ro 9e 3a
+a@ana.
Irres4st4;3e es 8r4+ero s7 4ra, < s7 ra;4a, :atastr5-4:a,
9es87s s7 :ora=5n se a+ansa, s7 a3+a se re:o;ra.
Los :4e3os no so8ortan e3 :JoR7e 9e s7s 87@os,
1E 8ero s7 +ano a :ont4n7a:45n se a8a:4,7a < so:orre a3
9eses8era9o...
Entra en :53era, < 3os se873:ros se a;ren,
8ero :7an9o 8er9ona, resta;3e:e a 3as >.:t4+as 9e 3a
:arn4:er.a...
ALa+;ert, 1F*E, "$ s.B
En otras 8a3a;ras, Ja< a3,o +6s 9e:4s4>o R7e 3a 8ree+4nen:4a 9e3 P8e:a9oQ 8ara ?7st4-4:ar e3
s7-r4+4ento < e3 +a30 est6 8r4+ero 3a 34;erta9 a;so37ta 9e 3os 94oses, R7e no t4enen, a -4n 9e
:7entas, :o+o 3os so;eranos 9e este +7n9o, +6s R7e s7 >o37nta9, tota3+ente a7t5no+a, 8ara
?7st4-4:ar to9o 3o R7e Ja:en, 4n:37so :ontra nosotros. AJora ;4en, en esto son ta+;4n :o+o 3os
re<es0 s78re+a+ente 4n9e8en94entes, 8ero 9e J7+or :a+;4ante, tan 8ronto -7r4osos < te+4;3es
:o+o ;en>o3os < sonr4entes0 ^3as ex8er4en:4as < 3os re:7er9os 8o3.t4:os no 9e;.an 9e estar
a7sentes_ E3 +a3 se ex834:a as. 8or ese +4s+o >a4>n, R7e re-3e?a s7 :o+83eta a7tarR7.a. Basta 8or
tanto :on es8erar 8a:4ente+ente e3 PretornoQ 9e s7 ;ene>o3en:4a, R7e, o3>49an9o s7s se>4:4as
8r4+eras, rest4t74r6 ne:esar4a+ente 3a -e34:49a9 R7e antes Ja;.a 9estro=a9o. En res7+en, e3 a7tor
9e3 Ludlul$ R7e no Ja:.a s4no -or+73ar :on :3ar49a9 3o R7e s7s 9os 8re9e:esores 8ensa;an s4n
9e:4r3o, no n4e,a e>49ente+ente 3a 4+8ortan:4a :entra3 9e3 P8e:a9oQ A:o+o e33os, 3o +en:4ona
ta+;4n en 94st4ntas o:as4onesB 8ara 3e,4t4+ar e3 +a3 9e3 :ast4,o, 8ero R74ere 9es>4ar 3a aten:45n 9e
este 8ro;3e+a 8ara 8re:on4=ar so;re to9o 7na 94s8os4:45n 9e3 :ora=5n < 9e 3a >49a0 3a res4,na:45n,
e3 -ata34s+o < 3a 8a:4en:4a. P^Des87s 9e 3a 337>4a, >4ene e3 ;7en t4e+8o_Q, 8are:e 9e:4r, +6s
8reo:78a9o 8or 7na a:t4t79 >er9a9era+ente re34,4osa R7e 35,4:a.
La :7arta < N3t4+a 84e=a 9e este +4s+o tenor, R7e 33a+a+os 3a "eodicea$ es 7n 9463o,o 9e3
8aso 9e3 se,7n9o a3 8r4+er +43en4oT s7 a7tor 8art4:48a;a e>49ente+ente, s4n 9e:4r3o, 9e 3a +4s+a
>4s45nT 8r4+ero, 8one en ;o:a 9e s7 P8a:4enteQ, R7e se 94r4,e a 7n Psa;4oQ, ,ran a-4:4ona9o a 3os
tr74s+os, 3as >er9a9es +6s +or9a:es 9e to9a 3a 34terat7ra +eso8ot6+4:a so;re 3a +anera
4nso8orta;3e en R7e Ja;4t7a3+ente s7:e9en 3as :osas en este +7n9o, ;a?o 3a +4ra9a 4n94-erente 9e
3os 94oses0
OE S4,7en e3 :a+4no 9e 3a -e34:49a9
R74enes no Ja:en n4n,Nn :aso 9e s7s 94oses.
Y R74en 4+83ora :on -er>or a s7 94osa
no t4ene +6s R7e 8o;re=a < +4ser4a :o+o Jeren:4a... o
Yo +e entre,7 a 3a >o37nta9 9e +4 94osT
H 8rostern6n9o+e 84a9osa+ente,
1"G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Je -re:7enta9o a +4 94osa,
Je so8orta9o e3 arns
9e 7na ser>497+;re 4nNt43.
OG Y +4 94os +e Ja as4,na9o
8or r4R7e=a, 3a 8en7r4a...
^E3 ;r4;5n es exa3ta9o, < <o, J7+433a9o_...
$" 'e 94r4,49o +4 +4ra9a a3 +7n9o0
^To9o est6 a3 re>s_
^No_ ^N4n,Nn 94os 9et4ene e3 a>an:e 9e3 +a3_...
ALa+;ert, 1F*E, *" s+2HE$?JD s+:
Pero -4na3+ente 8resenta a s7 8rota,on4sta 4no84na9a+ente 9e:4949o, 9e ,o38e, s4n R7e na9a
J4:4era 8resent4r3o, a :on-4ar tota3+ente en 3os +4s+os 94oses a 3os R7e a:a;a;a 9e :r4t4:ar :on
tanto >4,or, re8ent4na+ente se,7ro 9e R7e e33os 3e sa:ar6n 9e s7 4n-ort7n4o, 4n9e8en94ente+ente 9e
to9o 3o R7e 3 Ja<a 8o949o 9e:4r anter4or+ente en s7 :ontra.
A7nR7e a n7estros o?os se+e?ante -ata34s+o no re>e3a na9a 4nteH3e:t7a3+ente s5349o, ex4st.a
aJ., es 8re:4so re:ono:er3o, 7n 8ro,reso rea3 9e3 8ensa+4ento re34,4oso. Los a7tores 9e Ludlul < 9e
3os otros textos :4ta9os se ne,a;an en s7+a a 8oner tra;as a 3a 34;erta9 so;erana 9e 3os 94oses
+e94ante 7n ra=ona+4ento 35,4:o. Pre-er.an :on-4ar en s7 o+n48oten:4a e 4n9e8en9en:4aT s4n
en-rentarse, s4n o8onerse, +anten.an e3 >a3or 9e 3a ex834:a:45n 9e3 +a3 8or e3 8e:a9o, 8ero, en s7
sent4+4ento religioso$ sta se 94-7+4na;a ante 3a J7+439e a:e8ta:45n 9e s7s 9e:4s4ones, -7eran
:7a3es -7esenT ante s7 so;eran.a, ante n7estra ne:esar4a 8a:4en:4a, ante 3a es8eran=a 9e R7e s7
4n973,en:4a < ;on9a9 nat7ra3 ter+4nar.an 8or 33e>6rse3o, en to9o :aso 8ara aR7e33os R7e
>er9a9era+ente no Ja;.an 9es+ere:49o. Por eso 8re:4sa+ente, esos Pensa<osQ se@a3a;an 7na
>er9a9era 4nno>a:45n re34,4osa. No se 8o9r.a 9e:4r R7e ante8on.an, :o+o Jar6n es8e:4a3+ente en
Israe3 e3 a7tor 9e Job < e3 9e3 Eclesiast3s$ 3a absoluta trans:en9en:4a 94>4na S4na::es4;3e,
4+8ensa;3e en 7n +e94o 8o34te.staS, ante 3a R7e na94e 87e9e Ja:er na9a s4no a:e8tar < a9+4rar,
4n:37so s7-r4en9o 3a s4t7a:45n, 8ero s7 -or+a 9e 8resentar 3as :osas < 9e 83antear e3 8ro;3e+a 9e3
+a3 ten9.a Ja:4a e33o, a7nR7e -7era to9a>.a 9e +anera 3e?ana e 4n,en7a.
La tera87t4:a +6,4:a 9e3 +a3
La tera87t4:a +6,4:a 9e3 +a3 9er4>a;a -or=osa+ente 9e s7 re8resenta:45n +4to35,4:a.
La magia :ons49era;a e3 +a3 :o+o e3 res73ta9o 4+8re>4s4;3e 9e 3a a::45n 9e 3as P-7er=as
+a3>a9asQ. Era, 87es, a e33as a 3as R7e Ja;.a R7e en-rentarse 8ara o;34,ar3as a :e9er. La 4+a,en
R7e se Ja:.an 9e esos P9e+on4osQ < R7e, 8or 3o 9e+6s, n7n:a se trat5, R7e se8a+os, 9e P8re:4sarQ
+4to35,4:a+ente A88. DD s.B, s4 no era, aR7. < a336, 8or a3,7nos ras,os -ant6st4:os < es8antosos, se
en:ontra;a 4n+ersa en 7na :on:e8:45n 9e3 +7n9o en 8arte 4rra:4ona3 o, 94,a+os, P+6,4:aQ. Entre
e33os 3as :osas ten.an 7na +73t4t79 9e >.n:73os os:7ros, 8794enH9o 7n 4n94>497o, 8or e?e+83o,
re8resentar < 8or 3o tanto ree+83a=ar a to9os 3os 9e 3a es8e:4e0 7n es:or845n era el Es:or845n, <
8or tanto :a9a es:or845nT 3a 4+a,en, 3a -4,7r433a 9e 7n 4n94>497o, o s7 no+;re, o :7a3R74er :osa
R7e J7;4era esta9o en :onta:to :on 3, era e3 4n94>497o en 8ersonaT < :onta:tos +4ster4osos
8er+4t.an R7e 7n 9e-e:to, o 7n +a3, 8asaran 9e 7no a otro, :o+o 8or :onta,4o.
A9e+6s, e3 Jo+;re Aa3 +enos :4ertos Jo+;res, 9ota9os, 8or na:4+4ento o 9e otra +anera, 9e
8o9eres < se:retos 8art4:73ares, 94,a+os P3os ;r7?osQB 8o9.a a:t7ar so;re 3as :osas 7t434=an9o s7
9o;3e :a8a:49a9 nat7ra3 9e +o94-4:ar, :rear o ne7tra34=ar s7 +e94o0 en 8r4+er 37,ar, la mano$ 3a
+an4873a:45n, 8or 3a :7a3, +e94ante e3 7so 9e 4nstr7+entos o 8ro97:tos 9e-4n49os < R7e se
s78on.an e-4:a:es, 8o9.a trans-or+ar 3as :osas o an4R743ar3asT en se,7n9o 37,ar, la 0o'$ Pe3
en:anta+4entoQ, 8or 3a :7a3 3es 4+8on.a s7 >o37nta9 < 3as Ja:.a o;e9e:er, 87es eran sens4;3es a
e33a. As., :on e3 t4e+8o < 3a ex8er4en:4a, se e94-4:5 7na >er9a9era Pt:n4:a ant4H+a3Q, R7e 8er+4t.a,
1"*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
s4 no a to9os, a3 +enos a a3,7nos, no Ja:er e3 +a3 Sstos se :onta;an entre 3as P&7er=as
+a3>a9asQS, s4no re:Ja=ar a 3os +4ster4osos ene+4,os +a3-4:os 9e3 Jo+;re, < erra94:ar as. 3os
+a3es R7e 3es tra.an. Es a ese s4ste+a 9e 9e-ensa :ontra e3 +a3 a3 R7e 9eno+4na+os m#gico+
Se or,an4=5 en -5r+73as, 8ro:e94+4entos < r4t7a3es, a9a8ta9os :a9a 7no a 3os e-e:tos R7e se
R7er.an o;tener, o a 3os 4n:on>en4entes R7e se R7er.an e>4tar, +e94ante e3 7so :a3:73a9o Aa7nR7e
SU 35,4:a se nos es:a8a, en 3a +e949a en R7e nos sent4+os a3e?a9os 9e esas 4+a,4na:4onesB 9e
r4tos ora3es < +an7a3es, 4n:37so, 8re-erente+ente, 9e 7na +e=:3a 9e 3os 9os, 9an9o 3os 8r4+eros
to9o s7 sent49o a 3os se,7n9os, < +ater4a34=an9o stos 3a -7er=a < 3a e-4:a:4a 9e aR733os.
Este s4ste+a -7n:4on5 en 3a ant4,7a Meso8ota+4a 8r4+ero so3o, < 9es87s +6s o +enos
-a,o:4ta9o o :onten49o 8or e3 exor:4s+o, o ;4en :o+o :on?7nto 9e P8r6:t4:as 8o873aresQ R7e 3a
re34,45n o-4:4a3 no ten.a n4n,7na ra=5n 8ara :o+;at4rT no nos -a3tan 3as 8r7e;as 9o:7+enta3es 9e
e33o, a7nR7e nos Ja<an 33e,a9o a +en79o en 7n 3en,7a?e 73traHe3.8t4:o < a+;4,7o, 33eno 9e
4+6,enes 8ara nosotros extra@as e 4nso37;3es < 9e a37s4ones os:7ras. 'e aR7. 9os e?e+83os. En
8r4+er 37,ar, 7n Pen:anta+4entoQ AaR7. es 3a 8a3a;ra a9e:7a9aB :ontra 3os e-e:tos 9e 7na 84:a97ra
9e es:or845n0 est6 en s7+er4o, < 8o9e+os -e:Jar3o Ja:4a +e94a9os 9e3 ter:er +43en4o A^ta+;4n s7
3en,7a?e es ar97o_B, atest4,7a9o a 3a >e= en 3a +4s+a Meso8ota+4a < en E;3a0
Este Es:or845n aR7e re8resenta a to9a 3a es8e:4ec, s7 :o3a es arran:a9a ase era e3 r4to +an7a3
e3e+enta3 8ara ne7tra34=ar a3 an4+a30 a 3a >e= e3 +a3 8resente, R7e a:a;a;a 9e Ja:er, < to9as 3as
84:a97ras 8oster4ores 9e to9os 3os es:or84ones 8os4;3es. La :ont4n7a:45n es 7n r4to ora30 3as
8a3a;ras Ja3a,an a el Es:or845n, 8ara en,at7sar3e, < a 3a >e= 3e +7estran <a s4n no:4>49a9,
4+8otente0c ^S7 :7er8o es 9e oro_ S7 3en,7a as7 9ar9oc < s7 :7er8o a8or e3 Je:Jo 9e R7e se 3e
Ja;.a arran:a9o 3a :o3ac son a 8art4r 9e aJora :o+o 7na +ano < 7n ;ra=o ase8ara9osc. aPor +e94o
9e 3o :7a3 R7e9a;an s78r4+49os e3 +a3 9e 3a 84:a97ra < s7s :onse:7en:4as...c A\re;ern4Y, 1FD$, F
s.B.
Otro se 94r4,.a a 7n P9e+on4oQ +a3-4:o, a3 R7e n4 s4R74era se no+;ra;a0 era 4nne:esar4o,
87esto R7e se s78on.a R7e s7 >.:t4+a < a9>ersar4o no ten.an 3a +enor 979a a:er:a 9e s7 49ent49a90
1 ^27e :o+a s7 -7ror, :o+o :o+e e3 ,ana9o 3a J4er;a_
^Y R7e 84er9a s7 -7er=a e3 +a3 R7e Ja :a7sa9o_
G ^27e se :7;ra e3 rostro AZ9e >er,Uen=a, o 9e 4+8oten:4a[B,
< s7 8a3a;ra se >7e3>a tan 4ne-4:a=
:o+o :7an9o na:45_
7!ibliot4eca Orientalis 11, 1FG$, D0IIB
Se en:7entran ta+;4n r4tos ora3es ;re>.s4+os, re97:49os a 7na es8e:4e 9e :on?7ro0
:on+4na:45n a 3as -7er=as no:4>as 8ara R7e o;e9e=:an 8as4>a+ente 3as 5r9enes 8o9erosas 9e3
P;r7?oQ < se 33e>en :on e33as e3 +a3 R7e Ja;.an Je:Jo0 P^Yo te :on?7ro_ ^S :on?7ra9o_Q.
E3 r4to ora3 8o9.a, 8or 3o 9e+6s, no ser n4 s4R74era -or+73a9o, 87es e3 r4to +an7a3 8o9.a ser 8or
s. +4s+o s7-4:4ente+ente e3o:7ente < 9e+ostrat4>o. As., 8ara an4R743ar e3 9es,ra:4a9o e-e:to R7e
8o9r.a es8erarse 9e3 en:7entro, 9e +a3 a7,7r4o, ;4en :on 7na 8rost4t7ta 4n94s8on4;3e 8or s7 re,3a,
;4en 9e 7n 9es8er94:4o 9e a3-arero, 7n >aso roto t4ra9o 8or t4erra S< R7e se s78on.a era ta+;4n
P9e +a3 a,UeroQS, ;asta;a en e3 8r4+er :aso :on to:ar e3 seno 9e 3a +7?er, :ontrarrestan9o as. e3
e-e:to -7nesto 9e 3a sangre 8or 3a lec4e8 <, en e3 se,7n9o, :on ;7s:ar a 7n PJo+;re 9e-e:t7osoQ,
4+a,en 9e3 >aso 4n:o+83eto < ne-asto, a sa;er, 7no 9e esos a-e+4na9os o 4n>ert49os ;4en
:ono:49os 7Arc4i0 5r Orient5orsc4ung 1D, 1FGO, O1B, 87es e3 Je:Jo 9e >er3o an73ar.a 3os e-e:tos
9e3 :a:Jarro.
La tera87t4:a exor:4sta 9e3 +a3
1"O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Co+o <a Je+os 94:Jo A88. 1G ss.B, e3 7so 9e 3as 9e-ensas 8ro84a+ente P+6,4:asQ, s4n
9esa8are:er 9e3 to9o, 94s+4n7<5 nota;3e+ente 9es9e e3 ter:er +43en4o Ase :onstata <a en &6ra <
E;3a, Ja:4a e3 GEEB 8or 3a Pre-or+aQ exor:.st4:a 7ibid+:$ :7<o s4ste+a se 9esarro335
extraor94nar4a+ente 9es9e enton:es < se +ant7>o Jasta e3 -4na30 test4,o es 3a >asta 34terat7ra R7e
9e e33a nos R7e9a, 7n 8o:o 9e to9os 3os s4,3os < 9e to9os 3os 37,ares. A3 4nte,rar 3a +a,4a en s7
>4s45n re34,4osa < teo:ntr4:a, e3 exor:4s+o :onser>5 s7s r4tos +an7a3es, 8ero :o+83eta+ente
reor4enta9os0 en 37,ar 9e :onser>ar s7 e-4:a:4a, no s4r>4eron <a +6s R7e 8ara o-re:er a 3os 94oses, a
8art4r 9e enton:es 3os Nn4:os en 4nter>en4r, 7na -or+a 9e +.+4:a teatra3, 9e 8ro,ra+a ,est7a3, en
:7<o +ar:o 3os 94oses no ten.an +6s R7e 4n<e:tar s7 >o37nta9 < s7 8o9er 8ara Ja:er3os e-4:a:es <
:on97:4r a3 res73ta9o, 3o R7e 4+834:a;a, 8or s7 8arte, :on+4nar a 3os P9e+on4os < -7er=as 9e3 +a3Q
a s7 ser>4:4o a s78r4+4r 3os +a3es R7e 4n4:4a3+ente Ja;.an 8ro>o:a9o s4,74en9o s7s 5r9enes.
Con-or+e a s7 9o:tr4na, e3 exor:4s+o :entra;a to9o en e3 re:Ja=o 9e3 +a3, en 3a res8onsa;4349a9
9e3 Jo+;re 8e:a9or -rente a 3os 94oses, en e3 arre8ent4+4ento R7e era ne:esar4o ex8resar a s7
res8e:to, < en 3a >o37nta9 R7e 3os 94oses ten.an 9e ;orrar 3as o-ensas R7e se 3es Ja;.a Je:Jo < 3os
:ast4,os R7e Ja;.an 8ro>o:a9o. Los r4tos +an7a3es 8o9.an se,74r 4,7a3esT eran 3os r4tos ora3es 3os
R7e :a+;4a;an 9e arr4;a a;a?o e3 sent49o 9e to9a 3a o8era:45nT 87es no se trata;a <a, 8ara 3a
>.:t4+a o e3 P;r7?oQ, 9e P:on?7rarQ :on a7tor49a9, +e94ante Pen:anta+4entosQ, a 3os P9e+on4osQ
8ara R7e 9esa8are:4eran :on s7s e-e:tos -7nestos, s4no 9e Ja:er 4nter>en4r a 3os 94oses, 7na >e=
9e;49a+ente 4n>o:a9os +e94ante 3os r4tos ora3es -or+73a9os 9e +anera :o+83eta+ente 94-erente,
8ara R7e or9enaran a 3as P&7er=as +a3>a9asQ :ast4,a9oras R7e 4nterr7+84eran e3 :ast4,o <
o3>49aran 3a 8ena. En e3 r,4+en P+6,4:oQ 3os 94oses no a8are:.an n7n:aT en e3 s4ste+a 9e3
exor:4s+o o:78an 3a 8arte 9e3antera 9e3 es:enar4o0 to9o est6 :entra9o en e33os.
'e aR7. 7n ;re>e test4+on4o < e?e+83o 9e ese r4t7a3 9e exor:4s+o. Se trata ta+;4n, 8ara
se,74r en 3a +4s+a 8ato3o,.a, 9e 3os e-e:tos 9o3orosos < 8e34,rosos 9e 7na 84:a97ra 9e es:or845n,
R7e ten.a a9e+6s e3 4n:on>en4ente 9e 9e;434tar a 3a >.:t4+a ante 3os r4es,os 9e 3a ex4sten:4aT en
otras 8a3a;ras, 9e :onst4t74rse en P8orta9or 9e +a3os a7,7r4osQ. E3 r4t7a3, 9e3 R7e tene+os a3,7nos
97834:a9os S8r7e;a 9e R7e se 7t434=a;a re,73ar+enteS, 8res:r4;e en 8r4+er 37,ar e3 +ater4a3
ne:esar4o, a sa;er0

"
Un +ano?o Je:Jo 9e s4ete :a@as, 8ara ser>4r 9e antor:Ja. aPS4eteQ, 9es9e 3a no:Je 9e 3os
t4e+8os, era 7no 9e esos nN+eros 9ota9os 8or s. +4s+os, 4,nora+os 8or R7, 9e 7na e-4:a:4a
8art4:73ar.c Des87s0
G
se 8on9r6 a3 es:or845n ae3 res8onsa;3e 9e3 +a3, 7 otro, R7e se s78on.a era
ta+;4n :738a;3e < a9e:7a9o 8ara ree+83a=ar3o 9e +anera e-e:t4>ac so;re 3a antor:Ja en:en949a,
Jasta R7e se :ons7+a. D7rante ese t4e+8o, se re:4tar6, so;re 3a 84:a97ra, 3a 83e,ar4a s4,74ente0
P^OJ 3o;o 9e3 ,ranero_ ^Le5n 9e 3a reser>a 9e 3os >.>eres_ aDe esta +anera se Ja3a,a;a a3 a7tor
9e3 +a3, a3 R7e s4e+8re era +e?or en,at7sar a -4n 9e tener as:en94ente so;re 3.c ^S7s P:7ernosQ
a3as 8atas anter4ores, tan :ara:ter.st4:asc est6n 9es83e,a9os :o+o 3os 9e 7n ;N-a3o sa3>a?e_
1E
S7
:o3a est6 9o;3a9a :o+o 3a 9e 7n 8o9eroso 3e5n. Es Enlil R74en e94-4:5 se+e?ante :onstr7::45n.
^27e 9err4;e 3os 3a9r433os 8re:4osos aP9e 3a=734taQc 9e3 e94-4:4o R7e as. Ja +onta9o, < R7e s7 9e9o
+e@4R7e 3o ;orre 8or :o+83eto_ aDe esta +anera se 849e a Enlil R7e 3o 9estr7<ad tota3+ente, :o+o
s4 -7era 7n e94-4:4o 9e 3a9r433os R7e 3 Ja;r.a :onstr749o, <, s4e+8re 8ara Ja3a,ar3e, :on 3a9r433os
8re:4osos.c Des87s, R7e e3 a,7a :orr4ente se 33e>e to9o en s7s tor;e334nos. aSe a:onse?a 8or 3o
tanto t6:4ta+ente, :o+o 8re:a7:45n s783e+entar4a, R7e arro?e a3 r.o 3o R7e R7e9a;a 9e3 an4+a3.c
27e 3a :orr4ente 3o arrastre,
1G
< R7e 7na +ano sa379a;3e a3a 9e EnlilM 9es:4en9a 8ara 8osarse so;re
s7 >.:t4+aQ. /sta es 3a -5r+73a 8ara :a3+ar 3os e-e:tos 9e 3a 84:a97ra 9e 7n es:or845n AMa73,
1FF$, "$* s.B.
As. e3 s4ste+a 9e3 exor:4s+o 94o na:4+4ento a 7na 4n:re.;3e 8ro-7s45n 9e 8ro:e94+4entos <
o8era:4ones es8e:.-4:as < r4t7a34=a9as, R7e 33a+a+os Pexor:4s+osQ, :on e3 -4n 9e s78r4+4r to9os
3os +a3es 4+a,4na;3es R7e 8o9.an ser 4+87estos a 3os Jo+;res 8or 3a a::45n 9e 3os P9e+on4os <
1"D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
3as -7er=as 9e3 +a3Q, :o+an9a9as 8or 3os 94oses AR7e no 4nter>en.an en 8ersona en este :aso0 ^e3
re< no Ja:e 9e 8o34:.a_B, ?7sta+ente 4rr4ta9os 8or 3os P8e:a9osQ 9e 3a >.:t4+a < 9e:4949os a
:ast4,ar3os 8ara e3 ;7en or9en 9e 3as :osas. No s4en9o 3a +7erte, :o+o Je+os s7;ra<a9o A88. 1"
s.B, 7n +a3 e>4ta;3e, n7n:a se 37:J5 :ontra e33aT 8ero to9as 3as 9es,ra:4as, 3as en-er+e9a9es, 3os
9o3ores, 3as 8enas, 3os s7-r4+4entos, 8o9.an ser, < 9e Je:Jo eran, o;?eto 9e ta3es exor:4s+os, R7e se
re7n4eron en a+834as :o+843a:4ones es8e:4a34=a9as, o;ras 9e 3as R7e, en :aso 9e ne:es49a9, se
sa:a;an P:o84as r6849as 8ara 7so 4n+e94atoQ.
Ex4st.a as. to9a 7na +e94:4na exor:4sta, 94-erente 9e 3a -7n9a9a en e3 e+84r4s+o, +6s ra:4ona3.
Para3e3a+ente se :o+87s4eron, s4en9o 9es87s re7n49os en :o3e::4ones, entre otros, 3os
exor:4s+os R7e, s4n 37:Jar :ontra 7n s7-r4+4ento o 7na 9es,ra:4a a:t7a3es, no Ja:.an s4no 8re>en4r
3os +a3es, 4n-4n4ta+ente >ar4a9os, 8re>4stos +e94ante 3a a94>4na:45n. E3 as7nto es e>49ente0 e3
8or>en4r 9es:7;4erto 8or 3a a94>4na:45n 9e97:t4>a no era 8or tanto a3,o a;so37to e 4rre>o:a;3e,
s4no so3a+ente 7na 9e:4s45n to+a9a 4ic et nunc 8or 3os 94oses R7e 3a :o+7n4:a;an, < :o+o to9os
3os 9e:retos 9e3 so;erano < 3as 9e:4s4ones 9e 3os ?7e:es, era s7s:e8t4;3e 9e re:7rso, a8e3a:45n <
re>4s45n A8. EDB. Los exor:4s+os 8re8ara9os :on e3 o;?et4>o 9e Ja:er re:ons49erar a 3os 94oses s7
senten:4a se 33a+a;an namburb$ tr+4no a:aH94=a9o 9e3 s7+er4o na+H;NrH;4, PAr4tos 9eB
94so37:45n A9e 3os +a3os 8resa,4osBQ. S7 o;?eto era 8r6:t4:a+ente :oextens4>o :on e3 7n4>erso
a94>4nator4o, < a3,7nos Ptrata9osQ 8resenta;an, 9etr6s 9e :a9a or6:73o 9es-a>ora;3e, e3 namburb
8ara an73ar3o. AJora ;4en, tene+os 4n94:4os 9e R7e s7 :o+843a:45n, s4n 979a Pa;4ertaQ e
4n9e-4n49a+ente a+834a;3e, 8o9.a a3:an=ar < s78erar 3as :4ento tre4nta ta;3433as0 ^:ant49a9 <
>ar4e9a9 :4erta+ente a9+4ra;3es_
No s53o S< >o3>ere+os a e33o A8. G$BS e3 exor:4s+o :onst4t7.a 7n 4+8ortante re:7rso
re34,4oso, s4no R7e o-re:.a to9os 3os e3e+entos 9e 7n a+834o :ere+on4a3 +73t4-or+e. M7:Jas 9e
s7s :o+8os4:4ones eran ;astante ;re>esT Je+os >4sto anter4or+ente 7n e?e+83o 9e e33o A8. "B, <
Je aR7. otro, a3,o +6s 3ar,o < +7< a8ro84a9o 8ara :a8tar s7 9esarro33o < s7 -or+73a:45n ,enera3,
87es 3a 3en,7a < e3 est43o 9e esos r4tos se Ja;.an -or+a34=a9o o;34,ator4a+ente. Se trata 9e3
8resa,4o -7nesto R7e 8resenta;a, en 7na -a+434a, 3a 33e,a9a a3 +7n9o 9e 7n a;orto, na:49o antes 9e
t4e+8o, +a3-or+a9o o +onstr7oso, 3o R7e se 33a+a;a 7n i'bu+ 'e aR7. en 8r4+er 37,ar s7
en:a;e=a+4ento ,enera3, 9on9e se a9+4rar6 :5+o est6n en 3 ?7r.94:a+ente 8re>4stas to9as 3as
8os4;4349a9es, 8ara 7n 7so tan exten949o :o+o -7era 8os4;3e.
dS4 a 3a :asa 9e3 4nteresa9o 33e,a 7n 8ro97:to +a3-or+a9o, sea 9e ,ana9o +a<or o +enor,
;5>49o, :a8r4no, R749o, 8erro, :er9o o J7+ano,
G
8ara a3e?ar 3a 9es,ra:4a R7e 8ro+ete ese
-en5+eno, 9e -or+a R7e no a-e:te n4 a3 4nteresa9o n4 a s7 :asa...
S4,7e e3 r4t7a3 9e3 exor:4s+o 9est4na9o a :ontrarrestar e3 +a30
Se 4r6 a3 ;or9e 9e3 r.o, < se 94s8on9r6 7na :er:a 9e :a@as, en :7<o 4nter4or se exten9er6 PJ4er;a
9e ?ar9.nQ ano+;re 9e 7na 83anta s787esta+ente 37stra3c.
Se :rea;a as. 7n es8a:4o 8rote,49o 9e to9o 8e34,ro so;renat7ra3 < en :7<o 4nter4or se 8o9.a
9esarro33ar s4n r4es,o n4 o;st6:73o so;renat7ra3 a3 +enos 7na 8arte 9e3 r4to.
L7e,o se :onstr74r6 a33. 7n 8eR7e@o a3tar rNst4:o 9e :a@as, so;re e3 R7e se :o3o:ar6n s4ete
8anes 9e o-ren9a, :er>e=a, 96t43es < 4arina-sasqu8 se 8re8arar6 7n 8e;etero 9e enebro-burWsu$ % se
33enar6n tres :6ntaros 9e :er>e=a, R7e se s4t7ar6n a...cT
GE
&anes-&annigu$ 8anes 9e ore?erasT 7n
,rano a` $ :ent4,ra+osc 9e 83ata < 7n ,rano 9e oro.
Para 8re94s8oner -a>ora;3e+ente a 3os 94oses a 3os R7e se 4;an a 94r4,4r, era ne:esar4o Ja:er3es
7n a:to 9e Pser>4:4oQ, en otras 8a3a;ras, 8re8arar3es a3 +enos 7na 8eR7e@a :o3a:45n, a9orna9a :on
1"F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
7n re,a3o 9e >a3or. Des87s 9e 3o :7a3, se o:78a;an 9e3 8ro97:to +a3-or+a9o, :a7sa 9e to9o ese
tra?.n, < R7e se :onser>a;a S8. EFS, 87esto R7e 4;a a ser e3 :entro 9e 3a :ere+on4a a8otro8a4:a,
< a3 R7e se 9e;.a en,at7sar, < so;re to9o Pen,a@arQ 8ara R7e no sos8e:Jara e3 9est4no R7e se 3e
8re8ara;aT ta+;4n a 3, 8or tanto, se 3e Ja:.an re,a3os antes 9e e+;ar:ar3o so;re 7na 83an:Ja, a
+o9o 9e ;a3sa, 8ara 7n s4+83e >4a?e.
Se 8on9r6 enton:es en 3a :a;e=a 9e3 8ro97:to +a3-or+a9o 7n a3-43er A[B 9e oro, <, 9es87s 9e
Ja;er en,an:Ja9o 7na 83a:aH8e:tora3 9e oro a 7n J43o 9e 3ana ro?a, se 3e atar6 a3 8e:Jo. Des87s,
se :o3o:ar6 en:4+a 9e 3as PJ4er;as 9e ?ar9.nQ e3 8ro97:to +a3-or+a9o as. 8resenta9o. Enton:es,
Ja;4en9o Je:Jo arro9433arse a3 4nteresa9o, se 3e Jar6 re:4tar 3o R7e s4,7e aes 3a 83e,ar4a a 3os
94oses, r4to ora3 R7e :onst4t7.a e3 nN:3eo < 3o esen:4a3 9e3 exor:4s+o. Se 94r4,.a a 7na 9e 3as
94>4n49a9es +6s 4+83ora9as en e3 :7rso 9e estas :ere+on4as0 e3 94os 9e 3a J7st4:4a, a3 +4s+o
t4e+8o R7e 9e3 So3c.
1G
Ora:45n0 P^OJ Samas$ J7e= 9e3 C4e3o < 9e 3a T4erra, Se@or 9e3 9ere:Jo < 3a
eR749a9, re:tor 9e 3as re,4ones 9e arr4;a < a;a?o_ ^OJ Samas$ est6 en t7 8o9er 9ar 3a >49a a3
+or4;7n9o < 34;erar a3 8r4s4onero_ ^OJ Samas$ Je >en49o a T4_ ^OJ Samas$ Je ;7s:a9o t7
8resen:4a_ ^OJ Samas$ +e Je >7e3to Ja:4a T4_ A86rta+e 9e 3a 9es,ra:4a an7n:4a9a 8or ese
8ro97:to +a3-or+a9o.
E
^27e no +e a3:an:e_ ^27e 3a 9es,ra:4a se a3e?e 9e +., 9e +anera R7e, 9.a
tras 9.a, <o te ;en94,a < R7e :7a3R74era R7e +e >ea Aas. 34;era9o 8or t4B, :e3e;re 8or s4e+8re t7s
a3a;an=as_Q. Re:.tese tres >e:es ase s78on.a R7e 3a re4tera:45n re-or=a;a 3a e-4:a:4a, en e3 6+;4to
exor:.st4:o < en e3 +6,4:oc.
Se,7.a 7n r4to ora3 s783e+entar4o, 94r4,49o a 3a 8ersona349a9 94>4na a :7<os 8o9eres se 4;a a
re:7rr4r +6s 8art4:73ar+ente 8ara 3a e?e:7:45n 9e3 r4t7a30 e3 PR.o 94>4noQ, 87es e3 PC7rso 9e a,7aQ,
e3 PR.oQ, ten.a, a o?os 9e 3os ant4,7os +eso8ota+4os, 7n :4erto :ar6:ter 94>4no < 3os 8o9eres
so;renat7ra3es :ons4,74entes A8. DDB.
Y >7e3to Ja:4a e3 r.o, se 3e 94r6 esto0
R.1
P^OJ R.o santo, tN eres e3 :rea9or 9e to9o A8. 111B. aSe
8resenta;a enton:es 8or s7 no+;re < s7 8atron.+4:o a R74en ten.a ne:es49a9 9e s7 a<79ac0 PTa3,
J4?o 9e ta3, :7<o 94os 8ersona3 es ta3 94os, < 3a 94osa 8ersona3 ta3 94osa aestos 8rono+;res
4n9e-4n49os, R7e -4,7ra;an a +en79o en 3os textos 9e 3os r4t7a3es, s7;ra<a;an s7 7so >ar4a;3e <
a834:a;3e a to9osc, >.:t4+a 9e3 8e34,ro 9e 7n 8ro97:to +a3-or+a9o, 9e +a3 a7,7r4o, se en:7entra
s7+49o en e3 te+or < e3 terror_
G
^A8arta 9e 3 3a 9es,ra:4a an7n:4a9a 8or ese 8ro97:to
+a3-or+a9o_ ^27e se+e?ante 9es,ra:4a no se a:erR7e a 3, n4 >a<a a s7 en:7entro, n4 to+e
:onta:to :on 3_ ^27e esa 9es,ra:4a J7<a a 3o 3e?os, 8ara R7e, 9.a tras 9.a, 3 te ;en94,a < R7e
:7a3R74era R7e 3o >ea A34;era9o 8or t4B, :e3e;re 8or s4e+8re t7s a3a;an=as_
1E
Por Ea % Asallu4i a3os
,ran9es 8atronos 9e3 exor:4s+oc, Ja= R7e se >a<a esa 9es,ra:4a ase trata;a aR7., en este :aso
8art4:73ar, 9e3 i'bu +4s+o, R7e se 4;a a :on-4ar a3 r.o 8ara R7e 3o tra,arac, < R7e t7s or433as no 3e
9e?en es:a8ar 34;re+ente a< no 87e9a >o3>er a t4erra, :on tanto 8e34,ro :o+o antescT Ja=3e
9es:en9er a t7 8ro-7n949a9 aen otras 8a3a;ras0 P^'a= R7e se J7n9a Jasta e3 -on9o_Qc. ^Arran:a esa
9es,ra:4a < :on:e9e a3 4nteresa9o a3e,r.a < >49a_Q
Se,7.a e3 r4t7a3 9e ex873s45n 8ro84a+ente 94:Jo 9e3 P+a3Q0
'a;4n9o3o re:4ta9o tres >e:es, se 87r4-4:ar6 a3 4nteresa9o :on a,7a, ta+ar4s:o, P'4er;a 9e
1en7sQ, PCa@aHsa3a37Q < PPeR7e@a Pa3+eraQ.
1G
Des87s, se 8on9r6 en e3 a,7a e3 8ro97:to
+a3-or+a9o, :on 8ro>4s4ones < re,a3os.
No R7e9a;a <a enton:es +6s R7e >o3>er a 8oner 3as :osas en s7 37,ar, no s4n Ja;er Je:Jo
9esa8are:er, :o+o era :ost7+;re, 3as J7e33as 9e3 :ere+on4a30 e3 P+a3Q, s787esta+ente s7t43 <
8o9eroso, s4e+8re 8o9.a es:a8ar, a3 +enos en 8arte, a 3as +e949as 9e an4R743a:45n < e?er:er 9e
n7e>o s7s estra,os.
1$E
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
Y :7an9o se Ja<a 9es+onta9o e3 a8arato 9e 3a :ere+on4a < se Ja<a Je:Jo 3a 8rosterna:45n, e3
4nteresa9o 8o9r6 Asano < sa3>oB >o3>erse a s7 :asa. aPero antes, < s4e+8re 8or 8r79en:4ac se Jar6
7n :o33ar 9e 8er3as 9e :orna34na, 3a=734ta, ser8ent4na, P84e9ra +otea9aQ, P84e9ra so;re+otea9aQ
A[B, s.3ex ;r433ante, 9e ;re:Ja < P8eR7e@a ;re:JaQ A[B, <
E
se 3o 8on9r6 a3 :7e33o 97rante s4ete 9.as.
Y 3a 9es,ra:4a an7n:4a9a 8or e3 8ro97:to +a3-or+a9o R7e9ar6 enton:es :o+83eta+ente 94s7e3ta
"1
.
A3,7nos 9e esos exor:4s+os, 8ara Ja:er -rente 9e +anera o8ort7na a 3os +a3es +6s te+4;3es,
Ja;.an s49o 9esarro33a9os en 4nter+4na;3es P34t7r,4asQ 9e r4tos +an7a3es :o+834:a9os < r4tos ora3es
+N3t483es, 8ro3on,a9os < so3e+nes. As. 3a -a+osa :ere+on4a 33a+a9a sur&u ABottro, 1FDG, 1*"
s.B, P:o+;7st45nQ, 9e;49a a s7 r4to :entra3, :ontra 3as 4nter>en:4ones 9e 7na P-7er=a +a3>a9aQ,
;astante +4ster4osa a n7estros o?os, < :7<o no+;re era PPer?7r4oQ, (amtu en a:a94o. S4n Ja;3ar
9e s7s +an4873a:4ones, n7+erosas, 4ntro97:tor4as, :entra3es Ase re:7rr.a a 7na s8t783e, e 4n:37so
5:t783e :o+;7st45n 9e o;?etos 94>ersos R7e se 4+a,4na;a Ja;.an Pto+a9oQ 8or :onta:to e3 P+a3Q
9e 3a >.:t4+aB, < :on:37s4>as, -4,7ra;a es8e:4a3+ente, entre 3os r4tos ora3es, en tres ta;3433as < en
7nas tres:4entas :4n:7enta rN;r4:as, 7na es8e:4e 9e P:on-es45nQ 9e to9os 3os P8e:a9osQ
4+a,4na;3es R7e 3a >.:t4+a &oda 4aber cometido$ < 8or tanto Ja:.a as. Sa7n :7an9o 8794era no
a:or9arse es8e:.-4:a+ente 9e to9os e33osS s7 :on-es45n, :on 3a es8eran=a 9e ser a;s7e3ta < R7e9ar
34;re 9e to9os s7s 8e:a9os.
E3 P4nteresa9oQ, R7e 9e;.a s4n 979a as7+4r 3os ,astos 9e3 ser>4:4o re34,4oso, a8are:.a so3o, <
na9a nos Ja;3a 9e 7n entorno o 9e n4n,7na :o+8a@.aT se 3e 33a+a;a Pe3 Jo+;reQ, 3o R7e 8o9.a
enten9erse ta+;4n, se,Nn e3 :aso, :o+o Pe3 8a:4enteQ. Era s4e+8re ex83.:4ta+ente 49ent4-4:a9o <
8resenta9o a 3os 94oses :on s7 no+;re :o+83etoT Je+os >4sto 7n e?e+83o 9e e33o anter4or+ente A8.
*B. 14stas s7s res8onsa;4349a9es < 3os 8e34,ros so;renat7ra3es R7e 3e a+ena=a;an, +6s R7e a
n4n,Nn otro, e3 re< era o;?eto 9e +N3t483es exor:4s+os, a >e:es :a3:73a9os 8ara 3 so3o, < R74=6s
7na 8arte 9e s7 t4e+8o se en:ontra;a reser>a9a a e33o, :o+o s7,4ere 7na 9e 3as +7:Jas :artas R7e
s7s exor:4stas es:r4;.an a Asara95n A*DEH**FB, :arta, :4erta+ente, 4+8re,na9a 9e 9e>o:45n0
F
La no:Je 8r5x4+a tene+os exor:4s+os R7e rea34=ar0 <o, e3 t4t73a9o PPr949a 9e :arneQ, < Ura9H
Ea Ata+;4n 3 exor:4sta 9e3 re<B, otro,
R.1
94r4,49o a Enlil+
G
A<er <o rea34: PE3 :7arto 9e ;a@o
r4t7a3Q, < R7e+ 3as o-ren9as ad 4oc$ :on 7na 87r4-4:a:45n.
1E
'e en:ar,a9o a 7n exor:4sta < a 7n
:JantreHYa3U R7e o-4:4aran ?7ntos, < 3es Je 8res:r4to0 P'a:e9 3o +4s+o 97rante otros se4s 9.as,
rea34=an9o ta+;4n, :o+o Je Je:Jo <o, 3os r4tos 9e 87r4-4:a:45nQ APar853a, 1FF", 1*F, n.b 1B.
No sa;e+os s4 e3 so;erano 9e;.a as4st4r en 8ersona a to9as esas 9e>o:4ones, 8ero 8o9e+os
8res7+4r3o, a3 +enos 8ara 3as +6s so3e+nes, 3as R7e 3e :on:ern.an +6s 94re:ta+ente o se
re3a:4ona;an :on te+as +6s 4+8ortantes. De to9os +o9os, :a;e 8ensar R7e s7 8ro,ra+a exor:4sta
9e;.a 9e ser a;73ta9o...
Deter+4na9o ante to9o 8or 3as :4r:7nstan:4as A8ara o:78arse 9e 7n en-er+o ,ra>e Ja;.a R7e
tras3a9arse a s7 3e:JoB, el lugar 9e3 :73to exor:4sta, alias Psa:ra+enta3Q, no era e>49ente+ente e3
te+83o, sa3>o :7an9o se trata;a 9e 7na 4nter>en:45n en e3 :7rso 9e 3a 34t7r,4a :orr4ente A88. 1DD s.B,
n4 7n e+83a=a+4ento sa,ra9o, -7era e3 R7e -7ese, reser>a9os, :o+o Je+os >4sto, a3 :73to 94>4no
8ro84a+ente 94:Jo. E3 exor:4sta :rea;a, antes 9e e+8e=ar s7s :ere+on4as, e3 6rea 87r4-4:a9a <
8rote,49a 9e 3as +a3as 4n-37en:4as, en :7<o 4nter4or 4;a a o8erar s4n 8e34,ro. Po9.a ser R7e, en
-7n:45n 9e 3as 8res:r48:4ones 9e3 r4t7a3, ste se e?e:7tara a3 ;or9e 9e3 r.o A8. GB, en 3a este8a o en
:7a3R74er otro 37,ar, a3 a4re 34;re, 4n:37so 97rante 3a no:Je, ;a?o 3as estre33as A88. 1 s.B, as. :o+o
en e3 9o+4:434o 9e3 4nteresa9o.
"1
G+ Bo33ero, (%t4es et rites$ Par4s, 1FDG, 88. $$ s. Se trata 9e3 texto 87;34:a9o en Orientalia G
A1F*GB, 88. 1G s.
1$1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
E3 tiem&o 9e ese P:73to sa:ra+enta3Q no esta;a 9eter+4na9o nat7ra3+ente 8or 7n P:a3en9ar4o
34tNr,4:oQ re,73ar, a 94-eren:4a 9e3 Pser>4:4o a 3os 94osesQ. De8en9.a 9e 3a 7r,en:4a 9e 3a a<79a
R7e Ja;.a R7e 8restar a3 8a:4ente o 9e otros :r4ter4os >ar4a;3es. Pero, s4n 979a +e94ante :63:73os
:o+834:a9os 9e 3os R7e 4,nora+os to9o < +e94ante e3 re:7rso a 3a a94>4na:45n 9e97:t4>a S
astro3o,.a < :rono+an:4a es8e:4a3+enteS, se Ja;.a esta;3e:49o 3a ex4sten:4a, en >4rt79 9e 3os
astros < s7s 8os4:4ones, 9e P+o+entos 8ro84:4osQ 7adannu: 8ara e3 -e34= x4to 9e 3os exor:4s+os0
P^S4 se e?e:7ta enton:es, sa39r6 ;4en_Q. Es e>49ente R7e e3 x4to no esta;a n7n:a ,arant4=a9o,
:orno es e3 :aso :on to9as 3as 8re>4s4ones ;asa9as en a3,7na es8e:73a:45n 4+a,4nar4a. Pero 3os
-ra:asos n7n:a 9esan4+aron a na94e, < se ten.an +43 re:7rsos 8ara ex834:ar 3a -a3ta 9e x4to,
e+8e=an9o 8or e3 o3>49o 9e 7n r4to, 3a 4nter>en:45n -ast494osa 9e a3,Nn :ontrat4e+8o, o 3a
rea34=a:45n 4+8er-e:ta A88. 11 s.B 9e a3,7na rN;r4:a. Por 3o 9e+6s, Ja;.an s49o ex8resa+ente
8re>4stos :4ertos Pexor:4s+os 9e s7st4t7:45nQ 8ara e3 :aso en R7e 7na 8r4+era o8era:45n no
J7;4era 9a9o e3 res73ta9o es8era9o. En esta +ater4a, :on:reta e 4n94>497a34=a9a, to9o 9e8en9.a s4n
979a 9e 3a 8ersona349a9 < e3 Po-4:4oQ 9e3 re8resentante o-4:4a3 9e 3a 94s:4834na exor:4sta.
E3 exor:4sta
E3 exor:4sta A3NH+asH+as, en s7+er4oT en a:a94o, #si&u$ 9e 7na Pra.=Q R7e 8are:e Ja;er re+4t49o a3
Pexor:4s+oQ +4s+o0 3a a::45n sui gene-ris R7e, 8or 8ro:e94+4entos es8e:4a3es, trata;a 9e o;tener
9e 3os 94oses e3 8er95n 9e3 P8e:a9oQ, < 3a 34;era:45n 9e s7 :ast4,oB, o-4:4ante 8r4n:48a3, 4n:37so
Nn4:o, en 3a +ater4a, e?er:.a 7na >er9a9era 8ro-es45n sa:er9ota3, 9e34:a9a < :o+83e?aT 97:Jo en e3
94a,n5st4:o 9e 3os 8a:4entes R7e 4;an a :ons73tar3e < a3 :orr4ente 9e 3as :on94:4ones a94>4nator4as
en 3as R7e :a9a 7no se en:ontra;a, :a8a= ta+;4n 9e e3e,4r 8ara 3 3a -5r+73a R7e 3e :on>en.a
exa:ta+ente < 9e or,an4=ar < 94r4,4r s7 e?e:7:45n, en e3 P+o+ento 8ro84:4oQ, 9e;.a ser a 3a >e=
a94>4no, 8s4:53o,o, +94:o, :on-49ente 8ers84:a=, < 34t7r,4sta. 'e+os en:ontra9o 7na ta;3433a A9e
8r4n:484os 9e3 8r4+er +43en4oB :on 7na 34sta 4+8res4onante 9e s7 ;4;34ote:a 8ro-es4ona30 >ar4os
:4entos 9e o;ras R7e :7;r.an to9os 3os :ono:4+4entos < to9as 3as a:t4>49a9es. Era, 87es,
o;34,ator4a+ente :73to, < tene+os 9e e33o +7:Jas 8r7e;as. Le :orres8on9.a, 7na >e= e3e,49a 3a
-5r+73a +6s a8ro84a9a a 3a s4t7a:45n, 8re8arar < 8res494r to9o s7 r4t7a3, 94s8on4en9o e3 +ater4a3 9e
3os r4tos +an7a3es < 7t434=6n9o3os :o+o era 9e;49o, < re:4tan9o 3 +4s+o :4ertos r4tos ora3es,
es8e:4a3+ente aR7e33os 8or 3os R7e se 8resenta;a, re,73ar+ente, :o+o :o+4s4ona9o 8or 3os 94oses
< 9ota9o 8or e33os 9e 3os 8o9eres es8e:4a3es ne:esar4osT Ja:.a re8et4r a3 P8a:4enteQ 3a 8arte ora3
R7e 3e :orres8on9.a < 3e 4n94:a;a < >4,43a;a s7 e>ent7a3 re8et4:45n, as. :o+o 3as 8a3a;ras < 3os
,estos, < 3e se,7.a Jasta 9es87s 9e 3a :ere+on4a, 8ertre:J6n9o3e 9e a+73etos < :onse?os
8rote:tores. Era e3 +4e+;ro +6s 4+8ortante 9e3 :3ero en +ater4a 9e :73to sa:ra+enta3T 8or otra
8arte, no se :ono:.a 8r6:t4:a+ente otro R7e 3.
Co+o Je+os >4sto A88. 1DF s.B, so3.a to+ar 8arte en +7:Jas :ere+on4as 9e3 P:73to 94>4noQ
8ro84a+ente 94:Jo, en 8art4:73ar 8ara ase,7rar s7s P87r4-4:a:4onesQT 8ero no esta+os
s4ste+6t4:a+ente 4n-or+a9os en :7anto a s7 8a8e3 en este :aso. Y es 8ara nosotros en e3 P:73to
sa:ra+enta3Q e P4nteresa9oQ 9on9e e?er:.a ante to9o s7s :a8a:49a9es < o:78a;a s7 37,ar. AJora
;4en, a7nR7e esas 8r6:t4:as esta;an 3e?os 9e 3a +a?esta9, e3 -asto, 3a +a,n4-4:en:4a 9e3 Pser>4:4o a
3os 94osesQ, a7nR7e no 8on.an en +o>4+4ento n4 a 3os o-4:4a3es n4 a 3a +7:Je97+;re, :o+o 3as
,ran9es -4estas, a7nR7e no se,7.an a 3o 3ar,o 9e3 a@o 7n :a3en9ar4o 34tNr,4:o -4?a9o, 8o9e+os :reer,
>4sta 3a 4+8ortan:4a 9e este re:7rso 7n4>ersa3 :ontra e3 P+a3Q Sno s53o 4n-4n4tos 9o:7+entos nos
4n-or+an 9e e33o, s4no R7e se >4s37+;ra +6s a336 9e 3os 4nn7+era;3es 8a:4entes R7e 9e;.an 9e
re:7rr4r :a9a 9.a a 3S, R7e, 4n:37so s4 s7 37,ar en e3 :3ero era, a -4n 9e :7entas, ?er6rR74:a+ente
;astante +o9esto, e3 exor:4sta se en:ontra;a en 9e-4n4t4>a tan so34:4ta9o < a:t4>o :o+o 3os
sa:er9otes 9e 3a P,ran 34t7r,4aQ.
P7es, s7st4t7<en9o :on >enta?a, se 8ensa;a, a 3a ant4:7a9a +a,4a, < :o3o:a9o 94re:ta+ente ;a?o
e3 8atrona=,o 9e Ea < 9e s7 J4?o (ar-du/$ 33a+a9o, en tanto :7+83.a esta -7n:45n, Asallu4i$
1$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
no+;re 9e 7n ant4,7o 94os s4n:ret4=a9o en 3, e3 exor:4s+o o:785 :4erta+ente 7n 37,ar s4n 4,7a3
en 3a >49a P4nter4orQ 9e 3os ant4,7os +eso8ota+4os. Pr6:t4:a+ente ex:3749os 9e 3as a:t4>49a9es
:73t7a3es :ot494anas 9e 3os te+83os, < a4s3a9os :a9a 7no en s7 >49a < s7 tra;a?o :ot494ano, es 3a
ne:es49a9 9e3 a7x434o 9e 3os 94oses 3o R7e :onst4t7.a a8arente+ente 3o esen:4a3 9e s7 :onta:to :on
3o 94>4no, 3o esen:4a3 9e s7 re34,45n e5ecti0a+ Los minores 9e s7 +7n9o S8or no e>o:ar esa
J7+an49a9 en s7+a, sa3>a?e e 4n:73ta, a4s3a9a en s7 :a+8os < en s7 este8a, :o+o 3os Pan4+a3esQ
9e La Br7<reS a8enas ten.an o:as45n, n4 s4R74era en 3a :479a9, 9e to+ar 8arte en 8ersona en 3os
a:tos 8ro84a+ente re34,4osos 9e3 a@o 34tNr,4:o, a ex:e8:45n 8ro;a;3e+ente 9e3 es8ar:4+4ento < 3a
a3e,r.a :o3e:t4>as 9e 3as ,ran9es -est4>49a9es. E3 exor:4s+o 8ro8or:4ona;a a to9os 3a o:as45n,
s7-4:4ente+ente re8et49a < a s7 a3:an:e, 9e ex8er4+entar s7 9e8en9en:4a res8e:to 9e 3os 94oses, 9e
re:ono:er s7 ,ran9e=a < s7 8o9er, as. :o+o s7 a::45n en este +7n9o, 9e ;ene-4:4arse 9e s7
4n973,en:4a < 9e s7 ,ra:4a, 9e 9e+ostrar s7 ,rat4t79 8ara :on e33os < +an4-est6rse3a 8resent6n9o3es
+o9estas o-ren9as R7e re7n.an as. s7 >o:a:45n nat7ra3 9e Pser>49oresQ < P8ro>ee9oresQ 9e s7s
se@ores 9e Arr4;a.
A9e+6s, 3a 8ers8e:t4>a 9e 8o9er ser a34,era9os 9e s7s 9es,ra:4as < s7s 8enas, as. :o+o 3a
8os4;4349a9 9e entre>er e3 P8or>en4rQ < 3os se:retos R7e 3es ator+enta;an, no s53o a:t7a34=a;a o
rea:t7a34=a;a 7n :onta:to 8ersona3 -a>ora;3e :on 3os 94oses, s4no R7e rean4+a;a < +anten.a s7
re34,4os49a9.
E3 :73to Psa:ra+enta3Q Sa94>4na:45n < exor:4s+oS re8resenta;a as., en rea349a9, 3a Jere9a9
8ro84a 9e 3a re34,45n 9e 3os minores$ es 9e:4r, 9e 3a ,ran +73t4t79 9e 3a 8o;3a:45n, 9e?an9o a 3a
:3ase a3ta en 8os4:45n 9e :ono:er < 8ra:t4:ar +6s 8ro-7n9a+ente 3a re34,45n 8ro84a+ente 94:Ja.
IRRADIACIN Y SUPERVIVENCIAS
>,,A<>A6>BN
En e3 :n4t 9es9e -4na3es 9e3 :7arto +43en4o, < 97rante s4,3os, e3 a3to < ra94ante so3 9e
Meso8ota+4a 437+4n5 +7:Jo t4e+8o e3 +7n9o a s7 a3re9e9or. Tanto +6s :7anto R7e, asenta9a
entre e3 Pr5x4+o < e3 Me94o Or4ente, Meso8ota+4a entr5 +7< 8ronto en re3a:4ones :o+er:4a3es,
;34:as o 8o3.t4:as, :on esta9os < :73t7ras S3a +a<or 8arte 9e 3as >e:es 9es:ono:49os o a8enas
:ono:49os 8or nosotros, anter4ores a3 se,7n9o +43en4oS R7e o:78a;an esos terr4tor4os. S4 ;4en
879o re:4;4r 9e e33os no s53o 3os +ater4a3es R7e ne:es4ta;a, s4no ta+;4n 4+6,enes, 49eas,
9es:7;r4+4entos, esta;a, < 3o est7>o 97rante +7:Jo t4e+8o, en :on94:45n 9e o-re:er3es +6s a
:a+;4o, a7n :7an9o, a -a3ta 9e test4+on4os, nos sea :as4 4+8os4;3e Ja:er 7n ;a3an:e. C4te+os a3
+enos e3 8ro94,4oso re,a3o R7e 3es o-re:45, < R7e s78one 7na ense@an=a 4nest4+a;3e < 7na
trans-or+a:45n 8ro-7n9a 9e 3a >4s45n 9e 3as :osas < 9e 3a :73t7ra0 a3 8r4n:484o 9e3 ter:er +43en4o
Ja;.an trans+4t49o a3 +enos s7 s4ste+a or4,4na3 9e es:r4t7ra, 4n>enta9o < 9esarro33a9o 8or e33os, a
3os e3a+4tas 9e3 S79este, <, 7nos s4,3os +6s tar9e, en 94re::45n a3 Noroeste, a 3as ,entes 9e Mar4 <
9e E;3a, a 3a es8era 9e R7e se 94-7n94era 8or to9as 8artes, ante 3a ,en4a3 s4+834-4:a:45n 9e s7
1$"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
a3-a;eto. No -7e 7na :as7a349a9 9es9e@a;3e R7e esa +4s+a es:r4t7ra, a 8esar 9e s7s 94-4:73ta9es, <
:on 3a 3en,7a ;a;43on4a R7e anota;a, s4r>4era 9e >eJ.:73o, 8o:o 9es87s 9e +e94a9os 9e3 se,7n9o
+43en4o, a 3a :orres8on9en:4a 9483o+6t4:a 4nterna:4ona3 8or to9o e3 Pr5x4+o Or4ente, < Jasta e1
or,733oso E,48to.
Z27 -7e 9e s7 religin; Est6 :3aro R7e 3as 94>4n49a9es, 3os sent.+4entos 8r4+eros, 3as
:reen:4as -7n9a+enta3es e 4n:37so 3as 8r6:t4:as esen:4a3es, no 87e9en ser +ater4a 9e ex8orta:45n0
^3os Jo+;res no :a+;4an -6:43+ente 9e 94oses_ Pero :7an9o se trata;a 9e 3os ,ran9es
:7est4ona+4entos R7e no 8o9e+os 9e?ar 9e Ja:er a n7estros Se@ores 9e Arr4;a, :on res8e:to a 3os
or.,enes, e3 8orR7 < e3 :5+o 9e3 7n4>erso R7e nos ro9ea, a nosotros +4s+os < a n7estra
ex4sten:4a, as. :o+o a 3os 8ro;3e+as R7e nos 83antea n7estra >49a, s7s +4tos < s7s r4tos, R7e
-6:43+ente e3a;ora;a :o+o res87esta 3a 4+a,4na:45n 84a9osa, 8794eron :4r:73ar s4e+8re, 9e ;o:a
en ;o:a, :o+o >an 3as +er:an:.as 9e +ano en +ano, 8or 8o:o R7e s7s ;ene-4:4ar4os 3as a:e8taran,
94,4r4eran < a9a8taran a s7s 8ro84as >4s4ones < :on>4::4ones re34,4osas.
Para 9ar a3 +enos 7na 49ea 9e esa irradiacin$ 9e esa 9e8en9en:4a e>ent7a3 9e 3as otras
re34,4ones or4enta3es :on res8e:to a 3a >4e?a Meso8ota+4a, s4n e+8ren9er 8or e33o 7na
4n>est4,a:45n exJa7st4>a R7e aR7. no ser.a a:onse?a;3e, n4 s4R74era ser4a+ente :on:e;4;3e,
94r4?a+os, a3 +enos, 7na +4ra9a 4nteresa9a Ja:4a e3 s4ste+a re34,4oso 9e3 87e;3o se+4ta 9e Israe3, a
8art4r 9e3 s4,3o )II antes 9e n7estra eraT en otras 8a3a;ras, Ja:4a 3a B4;34a, R7e :onst4t7<e s7
:o94-4:a:45n < R7e se Ja :on>ert49o, a -4n 9e :7entas, en 7no 9e 3os -7n9a+entos 9e n7estra
:4>434=a:45n, tan -as:4nante a n7estros o?os.
274en :ono=:a, 8or 8o:o R7e sea, ese 34;ro < a 3a >e= 3os textos +eso8ot6+4:os no 87e9e 9e?ar
9e sor8ren9erse 8or s7s :o4n:49en:4as < s7s :on>er,en:4as en +6s 9e 7n 87nto. Por e?e+83o, ;a?o
7n >o:a;73ar4o 94-erente, <a R7e s7 3en,7a no era 3a +4s+a Sen 7n :aso e3 Je;reo, en e3 otro e3
a:a94oS, e3 :7a9ro tra=a9o so;re e3 9est4no 9e3 Jo+;re 7na >e= +7erto < enterra9o era e3 +4s+o
8or a+;as 8artes A88. 1"1 s.B0 3a ne&4es Je;rea res8on9.a exa:ta+ente a3 etemmu a:a94Ho, e3
P-antas+aQ. Se s78on.a R7e 3os 9os, 9es87s 9e 3a +7erte, se se8ara;an 9e a3,7na +anera 9e3
:7er8o, 9on9e Jasta enton:es no Ja;.an ten49o +6s R7e 7na ex4sten:4a 3atente < :o+o >4rt7a3T no
3es R7e9a;a otro re-7,4o R7e 3os 4n+ensos < s4n4estros a;4s+os s7;terr6neos, R7e 3os Je;reos
33a+a;an S3@Rl$ < R7e e33os >e.an, en s7+a, :on 3os +4s+os o?os :on R7e 3os +eso8ota+4os >e.an
s7 Arallu$ s7 PGran T4erraQ < s7 PPa.s s4n retornoQ A8. 1"$B, 9on9e 3as so+;ras 9e 3os +7ertos no
:ono:.an <a Pn4 a::45n, n4 8ensa+4ento, n4 sa;er, n4 sa;497r.aQ 7Eclesiast3s 11,11B, s4no so3a+ente
7n tor8or s4n -4n. No es s4n e+;ar,o :o+83eta+ente se,7ro R7e ta3 P+4to3o,.a 9e 3a +7erteQ Ja<a
na:49o en Meso8ota+4a0 es 8os4;3e R7e se trate 9e 7n :a79a3 +7< ant4,7o 9e re8resenta:4ones,
8ro:e9ente no se sa;e 9e 95n9e < R7e, anter4or a to9a tra94:45n es:r4ta, 33e,5 Jasta 3os
+eso8ota+4os, 3os Je;reos < ta+;4n a otros 87e;3os, :o+o 8or e?e+83o 3os ant4,7os ,r4e,os 9e 3a
8o:a Jo+r4:a ARoJ9e, 1FD, 1 s.B.
Y ta+;4n, en 7n sent49o R74=6s +6s 8os4t4>o, tanto en 3a B4;34a :o+o en Meso8ota+4a, sa3ta a
3os o?os en to9as 8artes 3a +4s+a 49ea 9e R7e 3a ex4sten:4a J7+ana esta;a ,o;erna9a, 8aso a 8aso,
8or e3 +7n9o so;renat7ra3, 9ese+8e@an9o e3 +4s+o 8a8e3 R7e e3 so;erano R7e >4,43a, aR7. a;a?o,
3a ;7ena :on97:ta 9e s7s s7;94tos0 to9o 3o R7e 8os4t4>a o ne,at4>a+ente 94r4,e n7estra >49a
res8on9.a a 7na >o37nta9 ex8resa, a 7n P+an9atoQ ex83.:4to 9e Arr4;a, < :ontra>en4r3o era Ja:erse
:738a;3e 9e 7na Pre;e345nQ, 7n P9es8re:4oQ, 7n P8e:a9oQ :ontra 3os 94oses, ex8on4n9ose 8or e33o
a 7n :ast4,o 8or s7 8arte...
Ta3es :o4n:49en:4as S< Ja< to9a>.a +6sS nos 4ntr4,an0 ZJa;r.an ten49o 3a re34,45n < e3
8ensa+4ento +eso8ot6+4:o ant4,7o a3,7na re3a:45n estre:Ja :on 3os 9e otros 87e;3os 9e enton:es,
< es8e:4a3+ente, 87esto R7e aR7. trata+os 9e e33os, :on 3os ant4,7os 4srae34tas, 3os a7tores 9e 3a
B4;34a[
Para 94s48ar esa 979a < a8re:4ar :on a3,7na 8ert4nen:4a en R7 +e949a e3 P-aroQ re34,4oso
+eso8ot6+4:o 879o Ja;er ;arr49o en s7 t4e+8o 3os es8.r4t7s < 3os :ora=ones, Jasta Pa3est4na,
1$$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
9es9e -4na3es a3 +enos 9e3 se,7n9o +43en4o, es 8re:4so 94st4n,74r :749a9osa+ente 3o R7e Israe3
8o9.a 9e;er a s7 :73t7ra tra94:4ona3 se+.t4:a, :o+8art49a a s7 es:a3a :on 3os se+4tas
+eso8ot6+4:os, < 3o R7e estos N3t4+os 3e Ja;r.an :o+7n4:a9o 9e s7 8ro84o a:er>o, e3a;ora9o 8or
e33os.
La s78er4or49a9 onto35,4:a 9e 3o 94>4no so;re 3o J7+ano, 3a 8er8et7a 4nter>en:45n re:tora 9e
Arr4;a so;re n7estra >49a, e3 8a8e3 P3e,4s3a9orQ < re,73a9or 9e n7estra :on97:ta 9ese+8e@a9o 8or
3os 94oses, ;a?o 8ena 9e P8e:a9oQ R7e 9esen:a9ena s7 rea::45n >en,at4>a, as. :o+o e3 :7a9ro 9e
3a +7erte < 3o R7e s4,7e a 3a +7erte, < a3,7nas otras >4s4ones ta+;4n :o+7nes, 8ro:e9.an +7<
8ro;a;3e+ente 9e 7na +4s+a Jeren:4a :73t7ra3T 3a Jeren:4a 9e 3o R7e se 87e9e 33a+ar 3a
P+enta349a9Q se+.t4:a, tan es8e:.-4:a 9e esas ,entes :o+o 3a estr7:t7ra 9e s7 3en,7a, R7e 3a
tra97:.a < esta;a, 8or tanto, 4,7a3+ente 8resente en to9as 8artes 9on9e se en:ontra;an re7n49os 3os
+4e+;ros 9e esa P-a+434aQ 8art4:73ar < :73t7ra3+ente :oJerenteT 4,7a3+ente -or+a;a 8arte 9e e33a
to9o 3o R7e :o+8one 7na :73t7ra0 7na :4erta -or+a 9e :onte+83ar 3as :osas, 7na +anera 8ro84a 9e
sent4r3as < 9e est4+ar < ,ra97ar s7s >a3ores, 7na estt4:a, 7nos ,7stos < 7nos re8794os 9e-4n49os, <
to9as esas 4+6,enes < r7t4nas Jere94tar4as R7e se re:4;en 9e 3os 8a9res < 9e3 +e94o a3 33e,ar a3
+7n9o < R7e se trans+4t4r6n a 3os J4?os. Los +eso8ota+4os +o9e3aron 8a:4ente+ente < 8or s7
:7enta, en e3 :7rso 9e s7 3ar,a J4stor4a, < -7era :7a3 -7ese 3a 4nter>en:45n 9e 3os s7+er4os en 3a
+ater4a, esos 9atos tra94:4ona3esT < 3as otras 8o;3a:4ones se+.t4:as, rea,r78a9as :a9a 7na en s7
terr4tor4o, J4:4eron otro tanto 8or s7 8arte, 9e3 +4s+o +o9o R7e, :on e3 t4e+8o, 9esarro33aron
4n9e8en94ente+ente, :a9a 7na en s7 +ar:o :orres8on94ente, 3a 8re:4s45n < 3a r4R7e=a 9e s7 3en,7a.
/sas son ana3o,.as 9e 8arentes:o, 9e -a+434a, < no ne:esar4a+ente ense@a9as o 8resta9as. La
8ro;a;3e 4n-37en:4a 9e 3os s7+er4os se e?er:45 en otros 87ntos, < no nos 8are:e R7e Ja<a a-e:ta9o
>er9a9era < 8ro-7n9a+ente a esos ras,os 9e 3a :73t7ra.
A 8art4r 9e3 +o+ento en R7e 3as :osas se :o+834:an < nos en:ontra+os, aR7. < a336, ante
e37:7;ra:4ones +6s e3a;ora9as R7e na9a 9e 8or s. reR74ere n4 Ja:e 4ne>4ta;3es, < R7e no 87e9en
ex834:arse :o+o 4n,en7as < es8ont6neas +aneras tra94:4ona3es 9e >er, esta+os o;34,a9os a
9es:7;r4r aJ. :onstr7::4ones :o+83e?as, re-3ex4ones -7n9a+enta9as < 9e;49a+ente 8re:4sa9as <,
8or 3o tanto, no re:4;49as 9e na:4+4ento, s4no :o+83eta+ente :onstr749as < trans+4t49as, s4sH
te+6t4:a+ente, 9e3 +6s >4e?o a3 +6s 8r5x4+o, 9e3 +6s ex8er4+enta9o a3 +6s n7e>o, 9e3 +6s r4:o
a3 +6s 8o;re, :on 8re-eren:4a a3 +enos 8or aR7e3 en R74en 4n4:4a3+ente se :onstatan, en 7n :4erto
8er.o9o 9e t4e+8o.
Por e?e+83o, se en:7entran en :7atro o :4n:o o:as4ones, en 94>ersos 34;ros ;.;34:os, to9os
8oster4ores a3 s4,3o 1I, a37s4ones en re3a:45n :on 3a :rea:45n 9e3 +7n9o a 7n :o+;ate -or+49a;3e
9e3 Crea9or :ontra Pe3 MarQ, 8ersona34=a9o < ,enera3+ente a:o+8a@a9o 9e 9ra,ones ,4,antes:os,
a;at49os :on 3. As., e3 a7tor 9e3 sa3+o O$ 4nter8e3a a D4os en estos tr+4nos0
1" D4>494ste e3 +ar :on t7 8o9erT
R7e;rantaste 3as :a;e=as 9e +onstr7os en 3as a,7as.
Ma,733aste 3as :a;e=as 9e3 Le>4at6n,
< 3o 94ste 8or :o+49a a 3os +ora9ores 9e3 9es4erto.
1G A;r4ste 3a -7ente < e3 r.oT
se:aste 3os r.os 4+8et7osos.
T7<o es e3 9.a, t7<a ta+;4n es 3a no:JeT
tN esta;3e:4ste 3a L7na < e3 So3.
TN -4?aste to9os 3os 3.+4tes 9e 3a t4erraT
e3 >erano < e3 4n>4erno tN 3os -or+aste...
ASa3+o O$,1"H1OB
Por 7na 8arte, 3a re3a:45n entre 3a :rea:45n 9e3 +7n9o < 7na >4:tor4a ,4,antes:a 9e3 De+47r,o
so;re Pe3 MarQ < s7s es8antosos a7x434ares no t4ene, 8or s. +4s+a, na9a 9e +an4-4esto n4 9e
1$G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
4n+e94ato, <, 9e Je:Jo, ta+8o:o 3a +enor :onex45n :on otras re8resenta:4ones ;.;34:as. Por otra
8arte, to9os esos 8asa?es -7eron :o+87estos 9es87s 9e 3a 3ar,a estan:4a en Meso8ota+4a, en 3a
8o:a 9e3 ,ran ex434o As4,3o 1IB, 9e 7na :4erta :3ase 9e 4srae34tas. As. se Ja 33e,a9o a 8ensar, s4n 3a
+enor te+er49a9, R7e Ja;r.an :ono:49o, a8re:4a9o < a9o8ta9o, a s7 +anera, esta 8resenta:45n
+4to35,4:a 9e 3a :rea:45n 9e3 +7n9o, e3a;ora9a 4n979a;3e+ente en e3 8a.s, < 9esarro33a9a, en
8art4:73ar, en e3 1oema de la 6reacin A88. 11 ss.B, :o+o res73ta9o 9e 7na 4n+ensa >4:tor4a 9e3
De+47r,o, (ardu/$ so;re 3as -7er=as terror.-4:as 9e3 PMarQ, "iamat A8. 1EEB, 3a 94osa +a9re
or4,4na3, < s7 e?r:4to 9e +onstr7os < 9ra,ones :o3osa3es. Israe3, 87es, Ja;r.a re:4;49o enton:es Ano
se sa;e en R7 :4r:7nstan:4asB, 7na 49ea, 7na 4+a,en, 7n +4to ex834:at4>o 9e 3os or.,enes 9e3
7n4>erso, R7e no :ono:.a 8or s. +4s+o Sno se 94:e na9a 9e e33o, anter4or+ente o en otra 8arte, en
3a B4;34aS, < R7e Ja;r.a a9o8ta9o < a9a8ta9o a s7s 8ro84as :on>4::4ones re34,4osas antes 9e
Ja:er3o s7<o ;a?o esta n7e>a 8resenta:45n, R7e :ons49er5 a:e8ta;3e0 e3 De+47r,o, en Israe3, no era
<a (ardu/$ e3 94os 9e Ba;43on4a, s4no e3 8ro84o 94os 9e Israe3, e3 94os Nn4:o, ba403$ R7e 8ara :rear
e3 +7n9o Ja;.a an4R743a9o a to9as 3as 9e+6s 94>4n49a9es.
P7es Israe3, 9es9e Mo4ss AJa:4a e3 1GEB, ten.a s7s 8ro84as re8resenta:4ones re34,4osas,
4nto3erantes < ex:37<entes. A 94-eren:4a 9e 3os +eso8ota+4os < 9e to9os 3os 87e;3os, se+4tas < no
se+4tas, R7e 3o ro9ea;an, Israe3 no era res7e3ta+ente 8o34te.sta, s4no R7e re:ono:.a a 7n so3o 94os0
ba4038 % se ne,a;a a >er a ese 94os, :o+o Ja:.an 3os 9e+6s, ;a?o :7a3R74er 4+a,en o se+e?an=a
J7+ana, -7era 3a R7e -7ese, < re:Ja=a;a :on >4,or to9o antro8o+or-4s+o. Los a7tores 9e 3a B4;34a
Ja;r.an 8o949o, 87es, re:4;4r +7< ;4en 9e -7era, 4n:3749a Meso8ota+4a, 4+6,enes n7e>as, +4tos
4n94tos, :on ta3 9e 8o9er3os >erter en s7 8ro84o +o39e re34,4oso, a9a8tar3os a s7 re34,4os49a9 < a s7
8art4:73ar >4s45n 9e D4os.
Un e?e+83o re>e3a9or, < +7< a9e:7a9o 8ara 437strar a 3a >e= 3a 9e8en9en:4a < 3a
4n9e8en9en:4a 9e 3os a7tores 9e 3a B4;34a, en estos :asos, res8e:to 9e 3a 49eo3o,.a re34,4osa
+eso8ot6+4:a, es s7 a9o8:45n, 7t434=a:45n < trans-or+a:45n 9e3 -a+oso < :entra3 +4to 9e El mu%
sabio A88. 1$ ss.B, 8ara 8resentar e3 or4,en 9e3 Jo+;re < s7 J4stor4a 8r4+era, a 3o 3ar,o 9e 3os
:a8.t73os 8re34+4nares 9e3 G3nesis A8. 1$, n. 1B.
E3 Jo+;re Ja;.a s49o :rea9o no :4erta+ente 8or 3as 94>4n49a9es R7e en e3 re3ato ;a;435n4:o se
en:ontra;an +en:4ona9as, En/iNEa < 3a 94osa (ammi$ s4no s53o 8or ba403$ Nn4:o 94os 9e Israe3 <
8or 3o tanto :rea9or Nn4:o 9e to9o. Y Ja;.a s49o :rea9o no 8ara R7e se a-anara en ;ene-4:4o 9e 3os
94oses, 8ara 8ro8or:4onar3es < 8ro:7rar3es to9o aR7e33o 9e 3o R7e ten.an ne:es49a9 8ara >4>4r en 3a
o873en:4a < 3a tranR74349a9, 87es YaJ> no ten.a ne:es49a9 9e nada$ s4no s4+83e+ente P8ara
tra;a?ar 3a t4erraQ 7G3nesis ,GB. 'a;.a s49o Je:Jo 9e ar:433aT 8ero a3 no tener ba403 :arne n4
san,re 94>4na 7t434=a;3es, no Ja;.a a+asa9o esa ar:433a P:on 3a :arne < 3a san,re 9e 7n 94osQ 9e
se,7n9o or9enT s4+83e+ente 3a Ja;.a an4+a9o, :on 7n ,esto 4n+ater4a3, P4ns7-36n9o3eQ 3a >49a
7bid+ ,OB. M6s tar9e 7ibid+ *,1 ss.B S8asan9o 9e 7n extre+o a3 otro 9e esta J4stor4a, a3 D437>4oS,
s4 YaJ> 9e:4945 an4R743ar a 3os Jo+;res, no -7e 8orR7e s7 +73t4t79 r749osa 3e 4+8494era 9or+4r,
:o+o Enlil$ 87es YaJ> no 9or+.a < no ten.a n4n,7na ne:es49a9 9e s7e@o, s4no so3a+ente 8orR7e,
8reo:78a9o ante to9o 8or 7na >49a ?7sta, re:ta < Jonra9a 8ara 3os Jo+;res, R74so a;o34r aR7e33a
8r4+era ra=a, :o+83eta+ente :orro+849a. N7e>a 94-eren:4a :on Enlil2 es 3 +4s+o R74en, en s7
>o37nta9 9e >er 3a :ont4n749a9 9e 3a J7+an49a9, Ja;.a 8re8ara9o 7n Jo+;re S7n ?7stoS 8ara
ser>4r 9e n7e>o 87nto 9e 8art49a...
D4-.:43+ente se 87e9e +ostrar +e?or, < +e94ante 7n e?e+83o +6s ;r433ante < 9e +a<ores
:onse:7en:4as A87es -7e 3a >ers45n 9e 3a B4;34a, < no 3a 9e El mu% sabio$ 3a R7e se 4+87so
-4na3+ente a nosotrosB, :5+o, en s7 re34,45n < s7 +4to3o,.a, 4rra945 Meso8ota+4a a s7 a3re9e9or,
en e3 t4e+8o < en e3 es8a:4o, 9e?6n9onos as. -7ertes < 8o9erosas 4+6,enes 9e n7estros or.,enes, <
:5+o ese entra+a9o R7e Ja;.a te?49o se J4=o n7estro, 7na >e= reJe:Jo < ra94:a3+ente
trans-or+a9o 9es9e 9entro 8or 7na 4+a,4na:45n < 7n 8ensa+4ento re34,4osos +6s -7ertes, +6s
-e:7n9os < +6s 97ra9eros R7e 3os s7<os.
1$*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
S91E,C>CEN6>AS
&7e Ja:4a +e94a9os 9e3 8r4+er +43en4o :7an9o Meso8ota+4a < s7 +7n9o e+84e=an a 9e:34nar
3enta+ente Ja:4a 3a +7erte A88. "O s.B.
Per945 enton:es, 8ara s4e+8re, s7 4n9e8en9en:4a 8o3.t4:a, Jasta ese +o+ento -4r+e :4+4ento
9e s7 :73t7ra < 9e s7 re34,45n, as. :o+o s7 :a8a:49a9 9e 94-7n94r3as.
C4ro e3 Gran9e 3a 4nte,r5, :on to9o s7 terr4tor4o, en e3 4n+enso 4+8er4o 9e 3os 8ersas.
Dos s4,3os 9es87s, A3e?an9ro Ma,no se a8o9er5 a s7 >e= 9e Ba;43on4a < 9e s7s t4erras,
n7e>a+ente 4n:or8ora9as, tras s7 +7erte, a otro or,an4s+o extran?ero0 e3 re4no 9e 3os se37:49as,
9e :7<as +anos 8asar6 aNn, s4n Ja;er ;r433a9o na9a en ese 8er.o9o, 9os s4,3os +6s tar9e, a 3as 9e
3os 8artos, antes 9e 9es>ane:erse :on ,ran ra849e= 9e 3a +e+or4a 8ara :aer en 3a 3ar,a no:Je 9e3
o3>49o.
S4 se 9a :r94to a 3a ,ran :ant49a9 9e 9o:7+entos :7ne4-or+es R7e re-3e?an 3a >49a :ot494ana,
en to9o ese t4e+8o 9e so+et4+4ento 3a >49a 9e3 8a.s se nos +7estra en to9o se+e?ante a 3a 9e
anta@o. Na9a Ja :a+;4a9o, n4n,7na re>o37:45n so;re>4no, n4n,7na r78t7ra ;r7s:a < 8ro-7n9aT 3os
:a+;4os se J4:4eron a33. :o+o a es:on949as, en 3ar,os 8er.o9os, s4n r749oT n7n:a nos sa3tan a 3os
o?os. 'asta en 83ena 8o:a se37:49a, no s53o 3a >49a 9e 3os te+83os, :on s7s r4t7a3es -ast7osos <
+4n7:4osos 9e :a9a 9.a < e3 or9ena+4ento 9e s7s -est4>49a9es so3e+nes, s4,7e s7 :7rso 4na3tera;3e
A88. 1GG s.B, s4no R7e 3os a:tores 9e 3o :ot494ano, R7e en:ontra+os en to9as 8artes, 33e>an 3os
+4s+os no+;res 8ro84os R7e s7s ante8asa9os, test4,os 4+8as4;3es 9e 3a 8erenn49a9 9e s7s
sent4+4entos < s7s :reen:4as :on res8e:to a 3os +4s+os 94oses, o:78an9o s4e+8re e3 8r4+er 37,ar0
Anu$ Enlil$ Ea$ Sin$ Samas$ Adad$ >star < Nanaia$ (ardu/ < Nab$ Nergal$ Ninurta$ 1a&su//al$ %
ta+;4n a3,7nos otros... Se 3es 4n>o:a s4e+8re :o+o P+7n4-4:entesQ, P;4enJe:JoresQ,
P,enerososQ, P8rote:toresQ, P+aestrosQ < P:rea9oresQ, P9a9ores 9e >49aQ < P9e -a>oresQ, < R7e
P8er9onan 3os 8e:a9osQ... To9o test4+on4a 3a esta;4349a9 9e 3as re8resenta:4ones, 9e 3as a:t4t79es
:or94a3es < 3as 8r6:t4:as re34,4osas.
S4n e+;ar,o, ;a?o 3a s78er-4:4e 4n+7ta;3e se 8er:4;e R7e 3as :osas e>o37:4onan, s4n 8r4sa <
:o+o en 3a so+;ra0 PBa?o 3a 8a?a, :orre e3 a,7aQ, :o+o 9e:.an 3os >4e?os es:r4;as 9e Mar4
AD7ran9, 1FDD, $$, n.b 1FO01" s+8 $*, n.b GFF2JJ:+
Y, en 8r4+er 37,ar, e3 8a.s 8er9er6 8o:o a 8o:o s7 8ro84a 3en,7a, so8orte 4n94s8ensa;3e 8ara
7na :73t7ra a7t5no+a. E3 ara+eo, -or+a:45n se+.t4:a re:4ente, Ja;.a s49o 4+8orta9o 9es9e -4na3es
9e3 se,7n9o +43en4o 8or 3as Jor9as n5+a9as R7e >4>.an 8r4+ero a8arte, en 3a Peste8aQ, < a8enas se
re3a:4ona;an :on 3os :479a9anos < a39eanos s4 no era 8ara saR7ear3os. Ten.a 3a >enta?a
4na8re:4a;3e, o;st4na9a+ente 9es9e@a9a < re:Ja=a9a 8or 3os 3etra9os 9e3 8a.s, 9e es:r4;4rse 8or
+e94o 9e 3a extraor94nar4a s4+834-4:a:45n ,r6-4:a 9e3 a3-a;eto, R7e, a 3a 3ar,a, a:a;ar.a 8or ser
s7s:r4ta 8or to9o e3 +7n9o. Los aR7e+n4H9as, 8ara ase,7rar 7n nexo 9e 7n45n entre 3os
n7+erosos 87e;3os en,3o;a9os en s7 4+8er4o, Ja;.an Je:Jo 9e 3 s7 3en,7a?e o-4:4a3 <, 8or tanto,
4nterna:4ona3. S4n 8r4sa 8ero s4n 8a7sa, e+8e=5, 87es, a ,anar terreno 8a:4ente+ente so;re e3
a:a94o en to9o e3 8a.s. E3 a:a94o s7-r45, a -4n 9e :7entas, 3a s7erte R7e 3 +4s+o Ja;.a 4+87esto,
R74n:e s4,3os antes, a3 s7+er4o0 se en:ontr5 re97:49o a 3as P3etrasQ, a 3a re34,45n, a 3a :4en:4a, a 3a
:3ase a3ta :73t4>a9a, :7<os re8resentantes eran :a9a >e= +enos n7+erosos, 7n ,r78o :a9a >e= +6s
re97:49o < a4s3a9o 9e3 >73,o.
Lo R7e no arre,35 3as :osas, e 4n:37so 3as 8re:484t5, -7e R7e 9es87s 9e A3e?an9ro 3a :73t7ra
,r4e,a SR7e no era tota3+ente 9es:ono:49a en e3 8a.s, 87es 7n :4erto nN+ero 9e s7s
re8resentantes >4>.an < tra;a?a;an <a a3 ser>4:4o 9e 3a :orte < 3a a9+4n4stra:45n 8ersaS se 3an=5 a
3a :onR74sta 9e to9o e3 Pr5x4+o Or4ente, 33e>an9o :on e33a s7 3en,7a 8ro84a, e3 ,r4e,o, R7e 33e,5 a
ser a s7 >e= e3 494o+a 9e 3os +e94os re-4na9os, 9e 3os se@ores 9e 3a :73t7ra, en to9a 3a re,45n. Por
a3,o Beroso, :onte+8or6neo 9e A3e?an9ro < Psa:er9ote 9e (ardu/ en Ba;43on4aQ, 8resenta;a en
1$O
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
griego 3as >enera;3es tra94:4ones, :ost7+;res < :reen:4as 9e s7s :o+8atr4otas. Una :4erta :3ase
:onser>a;a, 87es, e3 sent4+4ento 9e +antener en s7s +anos 7na ant4,7a, o873enta e 4rree+83a=a;3e
Jeren:4a :73t7ra3, < e3 8asa9o ,3or4oso 9e3 8a.s no esta;a to9a>.a an4R743a9o.
Pero no se 3o >e.a <a 9e3 +4s+o +o9oT no so3a+ente 3a 8r949a 9e 3a 3en,7a or4,4na3 9e;434ta;a
s7 4+8a:to, s4no R7e, :on e3 t4e+8o, e3 :onten49o <a no se :o+8ren9.a 4,7a3 R7e antes. Los
8r4+eros P:o+entar4osQ 9atan 9e3 8r4+er +43en4o0 3as o;ras anta@o a;or9a9as 94re:ta+ente 9e;.an
< 9e;er6n ser, :a9a >e= +6s, ex834:a9as, < 3o ser6n en 7n sent49o R7e no 8o9.a ser <a e3 9e s7s
or.,enes. Los ant4,7os +4tos, :7<o texto se,7.a s4en9o -4e3+ente re:o84a9o <, 8or :ons4,74ente,
94-7n949o, no eran <a :ons49era9os, :o+o a3 8r4n:484o < :o+o 3o Ja;.a s49o 97rante +7:Jo
t4e+8o, re3atos ex834:at4>os0 se Ja;.an :on>ert49o en re:7er9os 3e?anos 9e P3a J4stor4a ant4,7aQ,
Ptra94:4onesQ, < a 3a >e= +ot4>os o te+as 9e ex834:a:45n ABottroH\raH+er, 1FDF, OD s.BT 8or 3o
9e+6s, Ja:.a +7:Jo t4e+8o R7e no se e3a;ora;an <a, < s4+83e+ente se 8resenta;an :o+o
437stra:4ones 9e r4t7a3es 7 o8era:4ones 34tNr,4:as. La +4s+a >4s45n 9e 3os 94oses :a+;4a;a. E3
:onta:to, +6s -re:7ente, +6s 4n+e94ato R7e antes, :on 3as 94>4n49a9es extran?eras, 8are:e Ja;er
rean4+a9o 7na >4e?a ten9en:4a a3 s4n:ret4s+o, a:t4>a 9es9e Ja:.a t4e+8o en e3 8a.s, a3 +enos entre
aR7e33os :7<os 8ensa+4entos 8o9e+os :ono:er 7n 8o:o +e?or, < R7e +6s o +enos 49ent4-4:a;an
entre s. :on ;astante nat7ra349a9 3as 8ersona349a9es 94>4nas A88. *F s.BT < e3 re:ono:4+4ento
tra94:4ona3 9e3 :ar6:ter so;renat7ra3 9e 3as 94>4n49a9es extran?eras, ;4en :ono:49o en Meso8ota+4a
A8. 1B, nos 9a a >e:es 3a 4+8res45n 9e R7e, en ese +7n9o 8o34te.sta, se >e.an +enos las &ersonas
R7e las 5unciones di0inas A3a rea3e=a so;re e3 +7n9o, s7 :rea:45n < s7 ,o;4erno, 3a ?7st4:4a, 3a
an4+a:45n < +o9era:45n 9e 3os 94>ersos < ,ran9es +e:an4s+os 9e 3a nat7ra3e=a < 3a :73t7ra...B,
as7+49as 8or 8ersona349a9es :7<o no+;re < 8resenta:45n 8o9.an >ar4ar 7Lamulla era Ea entre 3os
:ass4tas, < La4uratil$ Ninurta entre 3as ,entes 9e S7;art7..., ibid+:$ % 9e;.an 8or tanto ser
:ons49era9os se:7n9ar4os, +6x4+a 8er-e:ta+ente s7,er49a a3 -4na3 9e3 1oema de la 6reacin$ 8or
3os 94oses0
11F S4 3os J7+anos est6n 94>4949os en :7anto a s7s 94oses 8r4>a9os,
en :7anto a nosotros, :7a3R74er R7e sea e3 no+;re :on e3 R7e
3e no+;re+os, ^R7e (ardu/ sea n7estro Nn4:o 94os_
ABottroH\ra+er, 1FDF, *$", 1I011F s+:
E3 Je3en4s+o :r4sta34=5 < re-or=5 esas 94s8os4:4ones <a ant4,7as, 4+83anta9as 8o:o a 8o:o <
9esarro33a9as t6:4ta+ente en 3a re34,45n 9e3 8a.s. Y Beroso 3o s7s:r4;e :7an9o, en s7 re3ato 9e3
D437>4o, s7st4t7<e e3 no+;re 9e3 ant4,7o so;erano so;renat7ra3 9e 3os 94oses, Enlil$ 8or e3 9e3 >4e?o
Lronos$ :o+o <a Ja;.a Je:Jo 'er59oto AI, 1D1B, < 9a a Qeus :o+o eR74>a3ente 9e (ardu/+ Y
se,Nn 3a +4s+a 35,4:a, ante 3as extra@as a3e,a:4ones 9e s7 8resenta:45n 9e3 +4to :rea9or 9e3
+4s+o 1oema SP3a +7?er :orta9a en 9os 8or !3lN(ar-du/$ :on 7na 9e :7<as +4ta9es 4;a a Ja:er
3a T4erra, < :on 3a otra e3 C4e3oQS, ex834:a0 PPero eso era Ja;3ar 9e 3a nat7ra3e=a
+eta-5r4:a+enteQ ABottroH\ra+er, 1FDF, *O* s.B. En otras 8a3a;ras, e3 :onten49o 9e 3os +4tos se
en:ontra;a 9es8ro>4sto 9e s7 s4,n4-4:a:45n re34,4osa 8r4+era en ;ene-4:4o 9e 7na +4ra9a, 94,a+os
ne7tra, P-43os5-4:aQ < ra:4ona3, a3 est43o ,r4e,o. I,nora+os :5+o 3os Jo+;res 9e 3a :a33e, 3os
Ps4+83es -4e3esQ, :o+8ren9.an < sent.an esos :a+;4os, 8ero es :3aro R7e 3a re34,4os49a9 9e 3os
majores$ 9e 3as 8ersonas 3etra9as, R7e 8o9.an to9a>.a re:o84ar, 3eer < :o+8ren9er 3as +4to3o,.as
ant4,7as < 3os >4e?os r4t7a3es, 9e;.a 9e res84rar 7na es8e:4e 9e P8ante.s+oQ 94-7so R7e 9es94;7?a;a
3as 94-eren:4as 9e 3as 94>4n49a9es 8ara exa3tar ante to9o s7 :ar6:ter 94>4no. C7an9o 3a N3t4+a 9e
esas >4e?as :a;e=as 8ensantes 9esa8are:45, no 9e?an9o <a tras 9e s. +6s R7e a3,7nos re:7er9os <
a3,7nas tra97::4ones 8o:o aseR74;3es 9e s7s >4e?as J4stor4as 9e 3os 94oses, 3a >enera;3e re34,45n 9e
Meso8ota+4a +7r45 :on e33os.
Z27e95 :o+83eta < 9e-4n4t4>a+ente +7erta, o sobre0i0i a3,o 9e e33a[ Es 94-.:43 a:e8tar R7e 7n
s4ste+a tan 4n+enso, 8o9eroso < enra4=a9o, tan -4r+e+ente :onstr749o < tan Pra=ona;3eQ, Ja<a
1$D
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
s49o a;so37ta+ente en,73349o en 7nas 9e:enas o :entenas 9e a@os.
Un 8eR7e@o nN+ero 9e 94>4n49a9es +eso8ot6+4:as rea8are:e, aR7. < a336, en e3 :7rso 9e 3os
8r4+eros s4,3os 9e n7estra era, 8ero re8resentan9o +6s ;4en 7na es8e:4e 9e :on:e8tos >a,os +6s o
+enos +4ster4osos < a;str7sos, en 3os es:r4tos ,n5st4:os, es8e:4a3+ente Nebo 7Nab:$ Nergal <
a3,7nos otrosT 8ero no 3os +6s ,ran9es 7Anu$ Enlil$ Ea$ (ammi+++:$ a8arente+ente ;orra9os 9e 3a
+e+or4a, :o+o s4 J7;4eran en:arna9o 3a >4e?a re34,45n :7<os 843ares Ja;.an s49o 97rante tanto
t4e+8o, < no J7;4eran 8o949o so;re>4>4r a s7 J7n94+4ento. En :a+;4o, 7na 8ersona349a9 tan
asenta9a, a>ent7ra9a < 8ro>o:a9ora :o+o 3a 9es:ara9a 8atrona 9e3 Pa+or 34;reQ, >star$ 9e?5
+7:Jo 9e s. +4s+a en s7s Jo+o3o,as ,r4e,a < ro+ana0 A-ro94ta < 1en7s. Por N3t4+o, e3 ,ran +4to
s7;s4st45 ta+;4n, Jasta tar9e, no <a 8or s7 :onten49o 8ro84a+ente re34,4oso, s4no :o+o
P8os4:45nQ es8e:73at4>a o P8r4n:484oQ ex834:at4>o 9e 3as :osas0 :er:a 9e +e94o +43en4o des&u3s 9e
n7estra era, Da+as:4o, -435so-o neo83at5n4:o R7e >4>.a en Atenas < R7e R7er.a 94sertar so;re las
a&oras relati0as a los &rimeros &rinci&ios % sus soluciones$ :4ta;a to9a>.a, +7< :orre:ta+ente,
s4n 979a se,Nn a3,7na ant4,7a tra97::45n ara+ea A[B 9es:ono:49a 8or nosotros, 3as 8r4+eras -rases
9e3 o;so3eto 1oema de la 6reacin$ 8ara s7;ra<ar R7e, a 94-eren:4a 9e otros P8ensa9oresQ, 3os
;a;43on4os no 94?eron 7na 8a3a;ra so;re 7n 8r4n:484o Nn4:o 9e 3as :osas, s4no R7e Ja;.an s787esto
9os ABottroH\ra+er, 1FDF, *OD s.B.
De esta +anera >e+os :5+o se 873>er4=a < 8ere:e aR7e3 ant4,7o s4ste+a re34,4oso R7e, 9es9e
P3a no:Je 9e 3os t4e+8osQ, antes 4n:37so 9e 3a J4stor4a, Ja;.a a:o+8a@a9o < an4+a9o 3a ant4,7a
:4>434=a:45n +eso8ot6+4:a 9e 3a R7e Ja;.a s7r,49o.
Pero, a -a3ta 9e 4n9.,enas, tota3+ente +79os, e3 torrente 9e 9o:7+entos Je3en.st4:os < ro+anos
nos re>e3a 7na 3ar,a < Jasta ;r433ante s78er>4>en:4a, a7nR7e restr4n,49a.
To9o e3 +7n9o sa;e R7e 3as :onR74stas 9e A3e?an9ro Ma,no 8ro>o:aron en e3 +7n9o
:4r:7n+e94terr6neo 7na -or+49a;3e re>o37:45n 9e3 8ensa+4ento < e3 :ora=5n. De As4a Menor a
E,48to, a S4r4a < a Pers4a, 3as -7er=as re7n49as 9e 3a re-3ex45n < e3 sa;er 9e 3os ,r4e,os en:ontraron
en to9as 8artes >enera;3es tra94:4ones ex5t4:as < -as:4nantes, :on +7< ant4,7as < a:7+73a9as
re-3ex4ones, ex8er4en:4as < :onstr7::4ones, 8ro:e9entes 9e :73t7ras 4nes8era9as e 4n94tas, so;re
7n +o9e3o ta+;4n +6s o +enos n7e>o e 4n7s4ta9o, < 9on9e se re-3e?a;an ant4,7as sa;497r.as
4ns534tas, atra:t4>as < ex83ota;3es
"
.
De e33o res73t5, en 8art4:73ar en e3 :7rso 9e 3os s4,3os R7e s4,74eron a este :onta:to, 7na
>er9a9era ex83os45n re34,4osa +73t4-or+eT e3 9es:7;r4+4ento 9e 3as >4e?as 94>4n49a9es or4enta3es,
Jasta enton:es :on-4na9as en s7s terr4tor4os, 9e s7 -4,7ra < 9e s7 8ersona349a9, or4,4na3 e 4na794ta,
9e s7s +4tos extra@os < 9e s7s r4tos s4n,73ares S3a Gran Ma9re 9e &r4,4a, 3a se97:tora Is4s
e,48:4a, 3os Bada3 s4r4os < 3os se:retos 9e3 97a34s+o 4ran4oS, 94o 37,ar en 94>ersos 37,ares <
s7:es4>a+ente a n7e>os s4ste+as re34,4osos R7e, 8or 7n t4e+8o, a34+entaron 3os es8.r4t7s < 3os
:ora=ones.
Uno 9e esos s4ste+as, e3 +6s nota;3e s4n 979a, 9e 9est4no >er9a9era+ente ,ran94oso, 7n4>ersa3
< 97ra9ero, era 7na >er9a9era religin astral$ exten949a 8or to9as 8artes en e3 +7n9o
+e94terr6neo < R7e re4n5 a33. +7:Jo t4e+8o, Jasta s7 a8o,eo, en 3a Ro+a 4+8er4a3. S7 8ersona3
94>4no esta;a :onst4t749o 8or 3os astros0 e3 So3, 3a L7na, 3os 83anetas, 3as estre33as, 3as
:onste3a:4ones, < en 8art4:73ar aR7e33as R7e :o+8on.an e3 #o9.a:o, eran :ons49era9os a7tnt4:as
94>4n49a9es, R7e 9es9e 3o a3to 9e s7 Ja;4t6:73o :e3este 9o+4na;an e3 +7n9o, 3o 94r4,.an e
437+4na;an :on s7 es83en9or. S7 8o9er, R7e se +an4-esta;a tanto en 3os -en5+enos 9e 3a
nat7ra3e=a :o+o en 3a ex4sten:4a 9e 3os Jo+;res, era a;so37toT s7s 9e:4s4ones, s4n a8e3a:45n. Ca9a
7no ten.a 8rerro,at4>as, -a:73ta9es, >4rt79es R7e 3e 9e-4n.an < 3e 8ersona34=a;an, < R7e 4rra94a;a a
3as :osas < a 3os Jo+;res, 4+8r4+4n9o3as en s7 9est4no, 9e3 R7e 3os astros eran 3os 97e@os
"
A7nR7e, 9es9e s7 a8ar4:45n 8r4+era, Ja:e :as4 7n s4,3o, :o+8ren9e+os +7:Jo +e?or e3 >a3or < e3 sent49o 9e 3as
-7entes +eso8ot6+4:as, es ne:esar4o se,74r re+4t4en9o, < en 8art4:73ar en 3o R7e se re-4ere a 3a Pre34,45n astra3Q, a 3a
a9+4ra;3e < -a+osa o;ra 9e &. C7+ont, Les religions orientales dans le &aganisme romain$ h1FF, < es8e:4a3+ente a3
:a8. 1II0 PLdAstro3o,4e et 3a Ma,4eQ. 1ase ta+;4n '. Gress+an, <ie 4ellenistisc4e Gestirnreligion$ Le48=4,, 1FG.
1$F
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
a;so37tos.
Ese 9est4no se 8o9.a :ono:er, deduciendo s7 8resen:4a, o s7 a7sen:4a, 9e 3a 4nter>en:45n o 3a
a;sten:45n 9e 7nos 7 otros astros en 9eter+4na9o +o+ento en e3 :4e3oT 8or +e94o 9e s7s
+o>4+4entos, 9e s7s +7t7os a:er:a+4entos, nos 9an a enten9er s7 >o37nta9 < s7s 9e:4s4ones no
s53o :on res8e:to a3 +7n9o, e3 8a.s < s7s ?e-es, s4no en re3a:45n a :a9a Jo+;re. Est794an9o se,Nn
re,3as 4n+7ta;3es < 9e;49a+ente esta;3e:49as, :ono:49as s53o 8or 3os ex8ertos, e3 as8e:to 9e3
C4e3o, 3a >4s4;4349a9 o 3a 9esa8ar4:45n, e3 e+83a=a+4ento o e3 +o>4+4ento 9e 3os astros en e3
+o+ento 9e3 na:4+4ento 9e :a9a 7no, :7an9o s7 4n-37en:4a se a8o9era;a 9e 3, se esta;a en
:on94:4ones no 9e :on?et7rar, s4no 9e :on:374r, 9e deducir :on r4,or :4ent.-4:o, 3a tra<e:tor4a
4n-a34;3e 9e3 s7?eto0 s7 destino 9e:4949o 8or esas 94>4n49a9es :e3estes e 4n>ar4a;3es. E3 4+8er4o 9e
3os astros 4+8on.a 8or tanto 7n -ata34s+o tota3T se 8o9.a, ,ra:4as a e33os, :ono:er e3 8or>en4r, 8ero
na94e 8o9.a es:a8ar a 3. Las :osas esta;an re,49as 8or 7na es8e:4e 9e Le< 7n4>ersa3, s4t7a9a 8or
en:4+a 9e to9o 3o 9e+6s, R7e 3as 9eter+4na;a 4rres4st4;3e+ente < a 3a R7e na9a 8o9.a s7;straerse0
3a P&ort7naQ 7"%c43:$ e3 PDest4noQ 7Heimarm3n3:$ 3a PNe:es49a9 4n-3ex4;3eQ 7Anan/3:$ R7e, s4n
8os4;4349a9 9e re:7rso, so+et.an to9o a s7s 9e:4s4ones. Menos R7e 7n +o>4+4ento 9e 8a>or < 9e
94stan:4a ante ese 8o9er 9es84a9a9o, e3 sent4+4ento re34,4oso se Ja;.a trans-or+a9o aR7. en 7na
es8e:4e 9e a9+4ra:45n s4n 3.+4tes Ja:4a esos astros to9o8o9erosos, ese C4e3o estre33a9o
so;renat7ra3, res83an9e:4ente, a9+4ra;3e, :7<a :onte+83a:45n ;asta;a 8ara s7s:4tar e3 ent7s4as+o
a3 +4s+o t4e+8o R7e 7na tota3 s7+4s45n extas4a9a.
S4n 979a, en 7na 9o:tr4na 9e este t48o esta;a ex:3749o 8reten9er +o94-4:ar 3a necesidad2 8or
tanto, ora:45n < :73to no ten.an aJ., 9e 8or s., n4n,Nn 37,ar, s78349os 8or e3 so3o a;an9ono
+ara>433a9o a 3as >o37nta9es s78re+as. Pero re34,4ones < +4to3o,.as to:an s4e+8re +6s 9e :er:a e3
:ora=5n R7e 3a :a;e=a, <, en :onse:7en:4a, no s4en9o n7n:a :o+83eta+ente 35,4:as, ?7nto a 7n
9eter+4n4s+o tan 9eses8era9o se Ja;.an 9es34=a9o en 3a 8r6:t4:a, a3 +enos en 3a 8r6:t4:a :o+Nn,
ora:4ones, r4t7a3es, re:etas 84a9osas, 8a3a;ras < ,estos +6s o +enos a:o+o9a9os a to9as 3as
:4r:7nstan:4as 9e 3a >49a < R7e 8reten9.an a:t7ar +enos so;re 3os 94oses R7e so;re 3as :osas0 7na
-or+a 9e P;r7?er.aQ, 9e P+a,4aQ, 9e Pexor:4s+oQ, en 3a +e949a en R7e era :on ,ran -re:7en:4a a
3os +4s+os astros a 3os R7e se 94r4,.a 8ara o;tener, a -4n 9e :7entas, e3 e-e:to ;4ena>ent7ra9o :on
e3 R7e se :onta;a.
La re34,45n astra3 Ja;.a 4+8re,na9o < Ja;.a trans-or+a9o 8o9erosa+ente S9e a:7er9o :on s7
8ro84a >4s45n 9e 3as :osasS 3as :reen:4as < 3os +4tos re-erentes a3 sent49o 9e 3a +7erte < a 3o R7e
se,7.a tras 3a +7erte, < Jasta 3a :onst4t7:45n +4s+a 9e3 Jo+;re. /ste no era, :o+o se Ja;.a
8ensa9o A88. 1"1 ss.B, so3a+ente 7n :7er8o, 7na +asa :arna30 8ara an4+ar3o < e3e>ar3o Ja;.a ante
to9o 7n Pes8.r4t7Q, 9e 8or s. 4n9e8en94ente 9e3 :7er8o, 7n Pa3+aQ ex4stente 8or s. +4s+a, :rea9a
8r4+ero 8or 3os astros 94>4nos en s7s Ja;4t6:73os :e3estes, 7no 9e esos :4e3os es:a3ona9os A8. 1EGB,
as4,na9os a :a9a 7no 9e e33osT en e3 na:4+4ento, e3 a3+a 9es:en9.a 8ara 7n4rse :on e3 :7er8o
+ater4a3, -or+a9o, aR7. a;a?oT a +e949a R7e -ranR7ea;a, en e3 :a+4no Ja:4a s7 o;?et4>o, 3os
:.r:73os s7:es4>os reser>a9os a 3os 94>ersos astros, a9R74r.a 9e stos 3as :7a349a9es, 3as
8art4:73ar49a9es, 3os 9ones R7e 3es eran 8ro84os < R7e 3os astros 3e :on:e9.an 8ara :onst4t74r <
9e-4n4r s7 8ersona349a9. En e3 otro extre+o 9e 3a ex4sten:4a, en e3 +o+ento 9e 3a +7erte, 34;era9a
9e s7s ata97ras :arna3es < 9e s7 :7er8o, 9e>7e3to a 3a +ater4a, e3 a3+a re:78era;a s7 8atr4a :e3este,
enr4R7e:4n9ose ta+;4n, a3 +4s+o t4e+8o, :on 3as :a8a:49a9es 37+4nosas < ;4ena>ent7ra9as R7e
3e :on-er.an, a3 8asar < se,Nn s7 >o37nta9, 3os astros so;eranos, Jasta R7e se 8er9.a, entre e33os,
8ara :onte+83ar3os s4n -4n, en e3 es8e:t6:73o 4n:o+8ara;3e 9e3 :4e3o estre33a9o, ;r433ante <
+a,n.-4:o, 8ara esta;3e:erse as. 8ara s4e+8re en ese esta9o ;4ena>ent7ra9o.
Se >e :3ara+ente R7e se era, a7n :7an9o se 87e9an en:ontrar en 3 +7:Jas re+4n4s:en:4as
+eso8ot6+4:as, 7n s4ste+a re34,4oso or4,4na3 < :o+83eto, :oJerente < 35,4:o, :a8a= 9e
ent7s4as+ar < arrastrar0 re4n5 a3,7nos s4,3os so;re 3os es8.r4t7s 9e aR7e3 t4e+8o, ten4en9o en
>er9a9 to9o 3o ne:esar4o 8ara sat4s-a:er3os.
M7:Jas o;ras 9e 3a 8o:a, +6s o +enos o8a:as < a;str7sas, or4 ,4na3es o >o37ntar4a+ente
1GE
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
a85:r4-as, ex834:4taron s7 art4:73a:45n < s7s 8r4n:484os, < a34+entaron 3a :reen:4a < 3a 9e>o:45n 8or
3. To9as esas o;ras ,4ran, ante to9o, so;re 3o R7e -or+a;a :o+o s7 tras-on9o < s7 esen:4a, 9e
9on9e to9o 3o 9e+6s Ja;.a s49o sa:a9o0 e3 9est4no as4,na9o < :ono:49o 8or a9e3anta9o, e
4n-a34;3e+ente :on:3749o, deducido$ a 8art4r 9e 3a 8os4:45n 9e 3os astros < 9e 3os otros s4,nos 9e s7
>o37nta9 R7e se s78on.a R7e 9a;an. En otras 8a3a;ras0 ante to9o, 3a astro3o,.a, tan -as:4nante, tan
atra<ente, tan >enta?osa <, a3 +4s+o t4e+8o, tan se,7ra < tan :3ara, R7e se trans-or+5 r6849a+ente
9e s4+83e :onstata:45n < :63:73o en ciencia >er9a9era, < 9e :4en:4a en 5e < en religin8 9e s4ste+a
9e :ono:4+4ento en :onstr7::45n ante to9o so;renat7ra3, a9e:7a9a 8ara ,anarse tanto 3a :a;e=a
:o+o e3 :ora=5n 9e 3os Jo+;res, < 8ara 94r4,4r3os, :on 3a ,arant.a 9e 3as +entes +6s e3e>a9as 9e 3a
8o:a, 4n:37so 9e 3a 8r4n:48a3 -43oso-.a 9e enton:es, 3a 9e 3os esto4:os, R7e 3a Ja;.an 4nte,ra9o en
s7 8ro84o s4ste+a < en s7 >4s45n 9e3 +7n9o.
ZC763 era s7 -7ente 8r4+era[
Se Ja s7,er49o a >e:es R7e E,48to 3e Ja;r.a a8orta9o +7:Jo < ser.a 4n:37so aJ. 9on9e 3os
,r4e,os Ja;r.an ten49o :ono:4+4ento 9e e33a. No es :as7a349a9 R7e, 9es9e e3 s4,3o II, en A3e?an9r.a,
se :o+87s4eran, ;a?o e3 no+;re 9e 8ersona?es 3e,en9ar4os, a3,7nas ;4;34as 9e 3a re34,45n astra3,
:o+o 3a re>e3a:45n 9e Ne:Je8soHPetos4r4s, o 3a 9e 'er+es Tr4s+e,4sto, Pe3 tres >e:es ,ran9eQ.
Pero E,48to, ant4,7a+ente < 8or tra94:45n, ?a+6s se 4nteres5 rea3+ente 8or 3a astro3o,.a, < 8or
tanto sta no 8o9r.a tener a33. s7 :7na0 s53o 3a 879o re:4;4r, :o+o otros 8a.ses < ?7nto :on otras
r4R7e=as, 9e Meso8ota+4a. En e3 res7+en R7e se a:a;a 9e 3eer 9e 3a re34,45n astra3, no es 8os4;3e,
s4 se t4ene en :7enta to9o 3o R7e aR7. se Ja 94:Jo, e>4tar a :a9a +o+ento e3 re:7er9o 9e n7+erosas
:4r:7nstan:4as re3at4>as a 3a re34,45n +eso8ot6+4:a, 8ero R7e Ja;r.a s49o en,orroso 4r se@a3an9o
9eten49a+ente.
En s7 8a.s 9e na:4+4ento, en Meso8ota+4a, 3a astro3o,.a no era 7na 94s:4834na a4s3a9a, s4no 7no
9e 3os a8arta9os 9e 7na 8r6:t4:a re34,4osa 9e a3,7na +anera 7n4>ersa3, 3a a94>4na:45n 9e97:t4>a
A88. E" ss.B, R7e to+a;a s7s P8resa,4osQ 9e 3as 8os4:4ones < +o>4+4entos 9e 3os astros0 PS4 e3
83aneta 1en7s se re=a,a en e3 -4r+a+ento, antes 9e 9esa8are:er, 3as 337>4as se 9eten9r6n...Q
A14ro33ea79, 1FEO, ", II01*B, :o+o otros 3os sa:a;an 9e otras 8artes0 PS4 7na +7?er trae a3 +7n9o
7n +ort4nato, Ja;r6 7na e849e+4aQ A8. E$B...
En esta astro3o,.a, nat4>a < :a9a >e= +6s 8ra:t4:a9a S:o+o to9a 3a a94>4na:45n 9e97:t4>aS,
3os :7er8os :e3estes no eran 3os actores$ 3as causas$ s4no so3a+ente 3os anunciadores 9e3 8or>en4r
9es:7;4erto0 ad0ertan de ello$ &ero no eran sus causantes+
Me?or to9a>.a, ese 9est4no, R7e 9es:7;r.an 9e ese +o9o, no se 3o 4+a,4na;an -ata3 e
4ne37:ta;3e A88. ED, $B, :o+o 3o 9e+7estra e3
R7e se :a3:73aran, re9a:taran < 87s4eran en :4r:73a:45n ,ran nN+ero 9e -or+73ar4os
SPexor:4s+osQ, :o+o 3os 33a+a+osS, R7e ten.an 8or o;?eto, < 9e;.an tener 8or e-e:to, o;tener
9e 3os 94oses 3a Ptrans-or+a:45n 9e3 +a3 4n4:4a3+ente 8re>4sto en ;4enQ ante 3a a+ena=a 9e a3,Nn
-7t7ro a:onte:4+4ento -7nestoT 87es ese P+a3Q no 8ro:e9.a 9e 3a 3e:t7ra 94re:ta 9e 7n 8or>en4r
to9a>.a 4nex4stente, s4no 9e 3a senten:4a 9e 7n ?7e= R7e, 4ic et nunc$ se,Nn 3a .nt4+a :on>4::45n
R7e se Ja;.a Je:Jo 9e 3a res8onsa;4349a9 9e s7 ?7st4:4a;3e, 8ron7n:4a;a :ontra 3 7na 9e:4s45n a 3a
R7e s4e+8re era 8os4;3e a8e3ar, 8ara R7e -7era :on+7ta9a o an73a9a.
En otros tr+4nos, en s7 87nto 9e 8art49a, en Meso8ota+4a, 3a astro3o,.a esta;a +7< 3e?os 9e
ser esa 94s:4834na a 3a >e= r.,49a < -ata34sta R7e se 9esarro335 :o+o Pre34,45n astra3Q, se,Nn e3
+o9e3o antes ex834:a9o. En or4,en -or+a;a 8arte 9e 7n s4ste+a, < se :on>4rt45 e33a +4s+a en otro
s4ste+a. S7 estr7:t7ra era 8r4+ero, e>49ente+ente, 3a +4s+a0 e3 8or>en4r 9es:7;4erto 8or 3os
astros. Pero, en ese 8a.s, re84t6+os3o, e3 8or>en4r era so3a+ente des0elado % no causado o
in5le=iblemente im&uesto 8or e33os. Para 8asar 9e 3a 8r4+era a 3a se,7n9a :reen:4a era ne:esar4o
94>4n4=ar a 3os astros0 Ja:er 9e e33os, 8or s. +4s+os, en 37,ar 9e s4+83es o;?etos e 4nstr7+entos 9e
3os 94oses, no so3a+ente 94oses >er9a9eros, s4no ,ran9es 94oses, to9o8o9erosos < 8ro>4stos 9e
8o9eres a;so37tos so;re e3 +7n9o < 3as :osas, 3o R7e no eran 9e 8or s. Sa3 +enos no a;4erta+ente
S en 7na re34,45n R7e s4e+8re se :7495 9e +antener 3a 94stan:4a entre 3o 94>4no < 3o no 94>4no.
1G1
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
P7es no se 87e9e ne,ar R7e, a3 +enos en 3as re8resenta:4ones re34,4osas, 7n 8o:o :o+o 3os
otros seres Pso;renat7ra3esQ, :o+o a3,7nas P-7er=asQ 9e este +7n9o Se3 -7e,o, e3 r.o, 3a +onta@a
S < ta+;4n, a s7 +anera, :o+o 3os P9e+on4osQ, ;7enos o +a3os, < otros 8ersona?es 9a@4nos A88.
DO s.B, S7n 8o:o ta+;4n :o+o n7estros PsantosQ en otro t4e+8oS, 3os astros to:a;an 3o 94>4no <
a9R74r.an 8or 3o tanto a3,o 9e esa 94>4n49a9 7ibid+:+ No eran s53o, :o+o 3os 9e-4ne e3 1oema de la
6reacin A10B, P3as 4+6,enesQ, P3os re-3e?osQ 7tamsilu: 9e 3os 94oses, s7 so+;ra 8ro<e:ta9a so;re
3a 8anta33a 9e3 C4e3oT 8ara ex834:ar 3a ex4sten:4a, e3 4n-a34;3e 4t4nerar4o eterno < 3as re>o37:4ones
s4e+8re 4+8e:a;3es 9e to9os esos :7er8os :e3estes, 9es9e 3a no:Je 9e 3os t4e+8os se Ja;.a
aso:4a9o +4to35,4:a+ente a :a9a 7no Ss4 87e9e 9e:4rse as.S :on 7na P94>4n49a9 8atronaQ, +6s o
+enos >4n:73a9a a ese astro, e 4n94so:4a;3e 9e 3, a7n :7an9o s7s re3a:4ones 3o:a3es s4,74eran
s4en9o +4ster4osas A8. *O...BT 3a L7na ten.a as., 8ara an4+ar3a < re,entar3a, a NannaNSn8 e3 So3, a
9tuNSamas8 e3 83aneta 1en7s, a >nannaN>star$ < e3 A7r4,a, a Enmesarra+++ Esta 4nse8ara;4349a9
879o, a3 +enos en 3a 9e>o:45n 8o873ar, trans+4t4r a :a9a astro a3,o 9e 3os atr4;7tos, 3as
8rerro,at4>as, 3os 8o9eres <, en s7+a, e3 :ar6:ter 94>4no 9e s7 8atr5n 94>4no.
La rea349a9 es R7e en 9o:7+entos 34tNr,4:os se 33e,5 a s7st4t74r e3 no+;re 9e 7na estre33a 8or e3
9e3 94os R7e era s7 se@or A88. F$ s.B. S4,no 4n-a34;3e 9e 7n :ar6:ter so;renat7ra3, se 3es 8resenta;a
o-ren9as, se 3es 94r4,.a ora:4ones, :on+o>e9oras a >e:es A88. 1 s.B. Se 3es atr4;7.a ta+;4n e3
8a8e3 9e 4nter+e94ar4os entre 94oses < Jo+;res, en:ar,6n9o3es 9e 33e>ar a aR733os 3os 9eseos <
8et4:4ones 9e stos0
*O ^Estre33a 9e3 Bo<ero, s7 94os te en>.a a3 Jo+;re, < e3 Jo+;re te
en>.a a s7 94os_ Yo 9e3e,o en t4 8ara 4nter:e9er en +4 -a>or
ante +4 94os 8ersona3...
AMa73, 1FF$, $Oa, * s.B
Se 3es re:ono:.an 8o9eres so;reJ7+anos, :o+o e3 9e Ja:er +6s a:t4>os < 8otentes 3os
re+e94os 8re8ara9os ;a?o s7 +4ra9a no:t7rna.
Este P9es34=a+4entoQ 8are:e Ja;erse o8era9o no en 3os ra=ona+4entos 9e 3os Pte53o,osQ, s4no
en 3a 4+a,4na:45n < 3a 8r6:t4:a :o+7nes, R7e 3o Ja;r.an -or=a9o 8o:o a 8o:o.
Ex4ste, 87es, a3,7na 8os4;4349a9 9e R7e a3 +enos en 3a re34,45n :orr4ente, en Meso8ota+4a, se
Ja<a o3>49a9o o 94-7+4na9o 8ro,res4>a+ente 3a 94stan:4a onto35,4:a entre esos e3e+entos
a7,7stos 9e3 7n4>erso < e3 +7n9o 94>4no, a7nR7e 3a re34,45n o-4:4a3 +ant7>4era ese 4n-ranR7ea;3e
J4ato. As. se 33e,ar.a a P94>4n4=arQ +6s o +enos 9e:4949a+ente a 3os astros, a7n :7an9o 3a
astro3o,.a nat4>a no 3os J7;4era ten49o ?a+6s 8or otra :osa R7e 8or 3os 4nstr7+entos < 3os Ps4,nos
9e es:r4t7raQ 9e 3os 94oses.
A7nR7e na9a nos 4n:34ne a 8ensar3o, Zt7>o 37,ar ese sa3to en 3a 8ro84a Meso8ota+4a[ ZO 3e?os
9e s7 4n-37en:4a 4n+e94ata < :orre:tora[ No tene+os 3a +enor 49ea. Ser.a s4n e+;ar,o +6s
>eros.+43, R74=6s, R7e 3a trans-eren:4a 9e 3a astro3o,.a ex8atr4a9a J7;4era -a>ore:49o a3 +enos 7n
P:a+;4o 9e nat7ra3e=aQ 9e 3os astros, :ons49era9os, en a9e3ante, no <a :o+o s4+83es s4,nos 9e 3as
+o94-4:a:4ones 9e 3as :osas, s4no :o+o a7tores, < a7tores to9o8o9erosos < 94>4nos.
E3 Je:Jo es R7e s4 3a ant4,7a re34,45n ,r4e,a no Ja;.a :onta9o n7n:a :on 3os :7er8os :e3estes
:o+o ta3es :o+o o;?etos 9e s7 9e>o:45n, 9e s7s +4tos < 9e s7 :73to, :7an9o a8are:en, a 8art4r 9e
3a +4ta9 9e3 8r4+er +43en4o, se nos 8resentan 9ota9os 9e 7na >er9a9era nat7ra3e=a 94>4na. Ta3 >e=
s4,74en9o e3 84ta,or4s+o, P3at5n, en s7 >e?e= AJa:4a e3 "GEB, en s7 E&inomis A:7<o a7tor 4n+e94ato
-7e s4n 979a s7 94s:.873o < se:retar4o &e348e 9e O8onteB, re-4r4n9ose a 3os P;6r;arosQ, a tra>s 9e
3os :7a3es no es 94-.:43 >4s37+;rar a 3os 3e?anos P;a;43on4osQ AFD*B, 4n>o:a < 9e-4en9e Pe3 or9en
94>4no 9e 3os astrosQ AFD1B, Pa 3os R7e se 9e;e :e3e;rar :o+o 94>4n49a9es a7tnt4:as, o, a3 +enos,
:o+o 4+6,enes 9e 3os 94oses, 8re8ara9as 8or 3os 94oses en 8ersonaQ AFD"B. Ta3es son 3os astros
94>4nos, 3as 94>4n49a9es astra3es, R7e, en 8o:os s4,3os, se tras3a9ar6n a3 :ora=5n +4s+o 9e 7na ,ran
e 4n>asora re34,45n.
S4 era ne:esar4a 7na 8r7e;a 9e 3os or.,enes +eso8ot6+4:os 9e 3a astro3o,.a, 9e esta +anera
1G
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
trans-or+a9a, +a,n4-4:a9a < 7n4>ersa34=a9a :o+o re34,45n astra3, ;aste re:or9ar e3 no+;re R7e se
94o a s7s 8ro8a,a9ores, 3os 8r4+eros < ,ran9es astr53o,os, 3os 8r4n:48a3es o-4:4antes < a85sto3es 9e
esta :reen:4a, < R7e a;7n9aron en 3a 8o:a Je3en.st4:a < so;re to9o ro+ana. Se 3es 33a+a;a
P:a39eosQ, :o+o s4n5n4+o 9e P;a;43on4osQ, 4n:37so Psa:er9otes 9e Ba;43on4aQ, :o+o 94:e <a
'er59oto AI, 1D1 s.B. Ese no+;re 9e 7na tr4;7 ara+ea, 9es87s 9e 3a entra9a en e3 8r4+er +43en4o,
:a+;45 9e sent49o 8ara no 9es4,nar <a a 3os nat4>os 9e Ba;43on4a, < to+ar 3a a:e8:45n 9e
Pastr53o,oQ, s4n re-eren:4a a3 8a.s 9e or4,en, <, en s7+a, 9e Pa85sto3 9e 3a re34,45n astra3Q. Es 8or
tanto 9e Meso8ota+4a 9e 9on9e 33e,aron 3os 8r4+eros 8orta9ores 9e 3a astro3o,.a, to9a>.a ,en74na
< en tran:e 9e trans-4,7rarse, :ar,a9os :on 3os >4e?os se:retos 9e 3a re34,45n +eso8ot6+4:a.
'a< ,ran9es 8os4;4349a9es 9e R7e 3a 4+8ortaran 9e otros, +6s o +enos 8r5x4+os a s7 re34,45n
< a s7 8ro-es45n. Co+en=an9o 8or 3as P83e,ar4asQ, +an4873a:4ones, r4t7a3es < -5r+73as, R7e
8er+4t.an a s7s :rea9ores < 8r4+eros 7s7ar4os +eso8ot6+4:os re:7rr4r a 3os 94oses 8ara R7e
a:t7asen so;re 3os a:onte:4+4entos, < en 8art4:73ar so;re aR7e33os re>e3a9os < es8era9os 8or 3a
a94>4na:45n 9e97:t4>a, :on 3a astro3o,.a a 3a :a;e=a, a -4n 9e Ptrans-or+ar 9e +a3o en ;7enoQ e3
9est4no as. 9es:7;4erto. Se Ja en:ontra9o en 3a re34,45n astra3, +7< 435,4:a+ente A8ero Z8o9.a
ex4st4r a3,7na 35,4:a r4,7rosa en este s4ste+a, en :7a3R74er s4ste+a re34,4oso, sea :7a3 -7ere[B, e3
+e94o 9e tratar 9e +o94-4:ar e3 4nso8orta;3e -ata34s+o 9e 3os astros. En s7 Meso8ota+4a 9e or4,en
eran s53o e?er:4:4os 9e P:73to sa:ra+enta3Q ;a?o 3a -or+a 9e 8et4:4ones 9e ,ra:4a, 7na es8e:4e 9e
a8e3a:4ones 8resenta9as a 3os 94oses 8ara 4n:4tar3es a :on+7tar, aten7ar o an73ar 3as senten:4as
4n4:4a3+ente 9e+as4a9o r4,7rosas. S4,74en9o 3a ten9en:4a nat7ra3 9e 3as :osas, Ja< 8os4;4349a9es
9e R7e, 9es9e s7 Meso8ota+4a nata3, s4n 979a, < to9a>.a +6s 7na >e= 9esarra4,a9os, esos
Pexor:4s+osQ se Ja<an :on>ert49o en s4+83es re:etas, en s4+83e -5r+73as R7e a:t7ar.an e= o&ere
o&erato$ en esos Pse:retosQ e-4:a:es 8or s. +4s+os 9e R7e se n7tren :on -re:7en:4a 3as re34,4ones,
so;re to9o, P8o873aresQ < en>43e:49as. A tra>s 9e esa 9e-or+a:45n, Meso8ota+4a so;re>4>45
ta+;4n 97rante +7:Jo t4e+8o en 3a re34,4os49a9 Je3en.st4:a < ro+ana.
En >er9a9, 8or 8o:o R7e se 8enetre aJ., 9es87s 9e Ja;erse s7+er,49o 8or 7n +o+ento en 3a
a+834a < >enera;3e re34,45n +eso8ot6+4:a, se 8er:4;e R7e e3 +7n9o, < R74=6s to9a>.a +6s en e3
83ano re34,4oso, est6 33eno 8or to9as 8artes 9e s7s J7e33as, :7<o 4n>entar4o to9a>.a no se Ja
rea34=a9o.
Co+o to9os 3os 8ar6+etros 9e n7estra :73t7ra, 3a re34,45n es 7no 9e n7estros ,ran9es +e94os
8ara >4>4r0 no so3a+ente :ana34=a 7n sent4+4ento 8ro-7n9o 9e n7estra nat7ra3e=a, s4no R7e ta+;4n
se8ara 3os 4nso8orta;3es se:retos < a;s7r9os 9e 3as :osas ;r7tas, ne7tra34=an9o s7 Jost4349a9. P7e9e
4n:37so a8ortarnos 7na :4erta a3e,r.a 9e >4>4r.
Des87s 9e Ja;er3a :onte+83a9o aR7. 9eten49a+ente 9es9e arr4;a, 9es9e s7s tres +43en4os 9e
ex4sten:4a, < Ja;er tra=a9o 7n es;o=o, <a R7e no 7na 9es:r48:45n 9eta33a9a 9e e33a, ZR74n 8o9r.a
ne,ar aJora a 3os ant4,7os +eso8ota+4os e3 +r4to 9e Ja;er or,an4=a9o < 9es83e,a9o 7n s4ste+a
re34,4oso 4nte34,ente[
A7nR7e -7era e3a;ora9o 4n4:4a3+ente so;re 3os 4nter:a+;4os < a:o+o9a+4entos 9e 9os
:73t7ras A^8or 3o +enos_B en s4+;4os4s, 9e:4949a+ente 94st4ntas Ss7+er4a 3a 7na, se+.t4:a 3a otra
S, antes 9e R7e9ar en +anos so3o 9e 3os se+4tas, 8ro-7n9a+ente +ar:a9os, :4erta+ente, 8or s7s
8r4+eros e97:a9ores, 8ero en a9e3ante entre,a9os a s. +4s+os, s7s 9e>otos 3o e94-4:aron
ra=ona;3e+ente < 3o 9esarro33aron, a tra>s 9e n7+erosas eta8as, 8o:o a 8o:o, en 8er-e:ta
:oJeren:4a :on s7 8ro84a +anera 9e ser, 9e >4>4r, 9e >er < 9e 8ensar.
Y en 8r4+er 37,ar :on s7 4+a,en 9e3 :7er8o, 9e 3a :a;e=a < e3 :ora=5n. Para re8resentarse e3
Por9en so;renat7ra3 9e 3as :osasQ R7e s7 sent4+4ento re34,4oso 3es 9e?a;a 8resent4r +4ster4osa <
>a,a+ente, >4eron 7n6n4+e+ente 7na 8ro<e::45n 9es+es7ra9a 9e e33os +4s+os < 9e s7 so:4e9a9,
7na 4+a,en 9e s. +4s+os 8ero +6s ,ran9e, +6s -7erte, +6s :3ar4>49ente, < s4n -4na3. Pero esta
ana3o,.a no ;orr5 ?a+6s 9e s7 :on:4en:4a 3a 4n-ranR7ea;3e se8ara:45n onto35,4:a R7e 3os se8ara;a
9e s7s P94osesQT < na9a, ta+8o:o, 9a@5 n7n:a 3os sent4+4entos R7e 3os 7n.an a e33os.
Co+o 8ara s7;ra<ar +e?or esa 94stan:4a ra94:a3, s4n 9e?ar 9e re8resentarse e3 8a8e3 9e s7s
1G"
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
94oses en e3 +7n9o < en 3a >49a 9e to9os < :a9a 7no, es:o,4eron :o+o +et6-ora -7n9a+enta3 3a
R7e a s7s o?os era +6s ex8res4>a, sor8ren9ente e 4no3>49a;3e0 3a 9e3 8o9er 8o3.t4:o R7e 3es era
-a+434ar, +on6rR74:o < P84ra+49a3Q, :on 7n Je-e Nn4:o e 4n:7est4ona9o en 3a :4+a, <, 8or 9e;a?o,
to9a 7na es:a3a 9e a7tor49a9es +enores, :on-er49as 8or 3, < tanto +6s -7ertes < extensas :7anto
+6s :er:a se en:ontra;an 9e 3a :4+a.
As. ?erarR74=aron 3a +73t4t79 8r4+ero ;astante :on-7sa 9e s7s 94>4n49a9es, no s4n reser>arse 3a
8os4;4349a9 9e 33e>ar a :a;o a3,7nas reor,an4=a:4ones ex:e8:4ona3es, 8ara Ja:er -rente a
o:as4ona3es >4ra?es, en -7n:45n 9e 3os ;a3an:eos se:73ares 9e s7 9e>o:45n. As. ;7s:aron
4,7a3+ente < en:ontraron, 9es9e +7< 8ronto, < 97rante +7:Jo t4e+8o, s4n 979a +e94ante e3
re:7rso a 4nter>en:4ones 4+a,4nar4as, 4n,en4osas < to9o8o9erosas 9e s7s 94>4n49a9es, ast7tas <
+N3t483es res87estas a 3as 4ns4stentes 8re,7ntas 8er8et7a+ente 83antea9as 8or 3a ex4sten:4a < so;re
3a ra=5n 9e ser 9e s. +4s+os, 9e3 7n4>erso, 4n:37so 9e 3os 94oses. La o873enta 34terat7ra +4to35,4:a
R7e nos 9e?aron S86349o re-3e?o 9e to9o 3o R7e 9e e33o es:r4;4eron, < so;re to9o 94s:7t4eronS,
atest4,7a s7 :7r4os49a9, 8ero ta+;4n s7 >4>a:49a9 9e es8.r4t7 < s7 4nte34,en:4a re34,4osa.
De esta +anera, no s53o en >4rt79 9e 3a s78er4or49a9 onto35,4:a a-4r+a9a 9e s7s 94oses, :7<a
4nes:r7ta;4349a9 na94e 8o9.a :o+8ren9er, s4no ta+;4n 9e s7 8a8e3 9e se@ores < ,o;erna9ores 9e3
+7n9o, 3es re:ono:4eron e3 8r4>43e,4o so;erano 9e 3a tota3 34;erta9 9e 9e:4s45n < a::45n. To9as 3as
ex8res4ones < to9os 3os 8ro97:tos 9e s7 >o37nta9 eran, 87es, a:o,49os :on e3 +4s+o es8.r4t7, 8or
9e:4r3o as., P:.>4:oQ, :on R7e se a:o,.an 3as 5r9enes 9e 3os re<es 8or 8arte 9e s7s s7;94tos0 s4n
94s:7s45n, s4n 8rotesta, s4n :r.t4:a, en 7na s7+4s45n 8er-e:ta < -ata34sta, :on 3a :on:4en:4a 3N:49a 9e
R7e no Ja< R7e res4st4rse a 3o R7e es +6s -7erte R7e nosotros. Los 94oses eran 4+a,4na9os a 3a >e=
9e+as4a9o s7t43es, eR74tat4>os e 4rre8ro:Ja;3es :o+o 8ara R7e se 8ensara s4R74era en ta:Jar3os 9e
ar;4trar4os, o se 979ara 3o +6s +.n4+o en a:e8tar s7s 9e:4s4ones. En aR7e3 8a.s na94e se re;e35
rea3+ente ?a+6s, n4 s4R74era :on 8a3a;ras, :ontra 3a +6s 4+83a:a;3e 9e to9as e33as0 n7estra
:on9ena 7n4>ersa3 a 3a +7erte.
Y en :7anto a 3as -ata349a9es +6s o +enos 8enosas 9e n7estro 9est4no 4n94>497a3 o :o3e:t4>o, a
to9os 3os +a3es, 94-4:73ta9es o 9es,ra:4as R7e nos so;re>4enen 8ara en>enenarnos 3a ex4sten:4a, se
4ntro97?o 7na 35,4:a, 7na ra:4ona349a9, 7na ?7st4-4:a:45n, 8resent6n9o3os :o+o e3 P:ast4,oQ 8or
n7estra 9eso;e94en:4a a 3a >o37nta9 9e Arr4;a, 8or n7estros P8e:a9osQ :ontra 3os So;eranos 9e3
+7n9o. Es :4erto R7e en este as7nto, :o+o ante otros en4,+as a 3os R7e, -a3tos 9e a3,o +e?or, se
Ja;.a 9a9o +6s 9e 7na res87esta, 8are:e R7e 8oster4or+ente se 8re-4r45 4n>o:ar Ss4e+8re en
8er-e:to a:7er9o :on 3a P+et6-ora 9e3 8o9er 8o3.t4:oQS 3a 34;erta9 so;erana 9e R74enes est6n en
8oses45n 9e 3, :a8a:es, :o+o 3os re<es, 9e ;r7s:os, ,rat74tos e 4nex834:a;3es :a+;4os 9e J7+or, <
94s87estos tanto a 3a 9estr7::45n < e3 saR7eo :o+o a 94s8os4:4ones ;en>o3as < ;4enJe:Joras R7e,
J7n949os en 3a 9es,ra:4a, so3a+ente Ja;.a R7e es8erar :on 8a:4en:4a.
As., to9o 3o R7e >e+os a n7estro a3re9e9or, to9o 3o R7e nos o:7rre, era ex834:a9o, Je:Jo
a:e8ta;3e < 9ese+;ara=a9o 9e s7 4n:oJeren:4a o 9e s7 a8arente 4n?7st4:4a.
No se 8ens5 ?a+6s Sno Ja;.a ra=5n 8ara e33oS R7e 3os 94oses, 4n:37so s4 a3,7nos 9e e33os, 8or
s7 8ro84o 8a8e3, eran +6s ;4en te+4;3es, est7>4esen an4+a9os 9e 8or s. 9e 3a +enor Jost4349a9
:ontra 3os Jo+;res. Des87s 9e to9o, Zno 3es eran 8or 3o +enos +7< Nt43es, s4 no 4n94s8ensa;3es[
As. :o+o 3os s7;94tos t4enen 8or -7n:45n 8r4+era o;e9e:er a s7 re< < a s7s re8resentantes, 8ero
ta+;4n ase,7rar s7 >49a +ater4a3, se s78on.a R7e 3os 94oses Ja;.an P4n>enta9oQ < :rea9o a 3os
Jo+;res 8ara R7e 3es 8ro:7raran, +e94ante s7 tra;a?o, to9os 3os ;4enes ne:esar4os, Nt43es o
a,ra9a;3es 8ara 7na ex4sten:4a 83a:entera < s4n otra 8reo:78a:45n R7e 9e94:arse a3 ,o;4erno 9e3
+7n9o. To9a 3a P8r6:t4:a re34,4osaQ, en Meso8ota+4a, 3o R7e 33a+a+os Pe3 :73toQ, esta;a
reser>a9o a ese Pser>4:4o a 3os 94osesQ, rea34=a9o :on :e3o, :on es83en9or, :on s7nt7os49a9, ta3
:o+o :on>en.a a tan a3tos 8ersona?es. A 8esar 9e s7 J7+439a9 < 9e s7 4ns4,n4-4:an:4a, e3 Jo+;re
ten.a 8or tanto en 3a +ar:Ja 9e3 +7n9o 7na +4s45n :a84ta3, a7,7sta, enno;3e:e9ora0 9es9e s7
37,ar, :ontr4;7.a a3 or9en entero 9e3 7n4>erso.
Es :4erto R7e esta -7n:45n no s78era;a e3 83ano 9e3 Ptra;a?oQ < e. Pser>4:4oQ. Rea34=a9o este
1G$
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
N3t4+o, :a9a 7no era 34;re, < 3os 94oses no es8era;an 9e 3 n4n,Nn es-7er=o 9e re:t4t79 +ora3, R7e
no 3es Ja;r.a a8orta9o na9a. S7 :on97:ta no 3e 4nteresa;a +6s R7e a 30 s4n -a3ta, s4n 9eso;e94en:4a
a 3os 94oses, s4n P9es8re:4oQ 9e s7s 5r9enes, en otras 8a3a;ras, s4n P8e:a9osQ, aR733a 3e e>4ta;a a3
+enos s7 :53era >en,at4>a < 3as 9es,ra:4as R7e sta 9esen:a9ena;a. En esta re34,45n no ex4st.an
+6s R7e re3a:4ones 9e a3,Nn +o9o Pe:on5+4:asQ < de Pser>4:4oQ entre 3os Jo+;res < 3os 94oses0
7na >4n:73a:45n a-e:t7osaT re3a:4ones 8ersona3es >er9a9era+ente :or94a3es, no eran s4R74era 4+aH
,4na;3es. A3 no 8ertene:er a3 +4s+o or9en, :a9a 7no >4>.a en s7 n4>e3, < no 8are:e R7e 3os
ant4,7os +eso8ota+4os Ja<an s7-r49o 8or esa 94stan:4a, R7e no esta;a s4no en e3 or9en 9e 3as
:osas.
Ta+8o:o 8are:e R7e esa 8ers8e:t4>a re34,4osa, ese 9est4no 9e tra;a?o, s7+4s45n < ser>497+;re
SR7e ?a+6s 8ensaron sa:794rse, :o+o s4n 979a se 4ntentar.a 4n,en7a+ente en n7estros 9.asS 3os
Ja<a :on97:49o a 7n 8es4+4s+o rea3 R7e ro:e e3 9es6n4+o < 3a 9eses8era:45n. Una re34,45n no est6
8or 3o 9e+6s Je:Ja 8ara eso, <, s4n ,r4tar3o so;re 3os te?a9os, a+a;an rea3+ente 3a >49a R7e s7s
94oses 3es Ja;.an 9a9o. Se es-or=a;an so;re to9o en sa:ar3a a9e3ante P:on x4toQ, a7n :7an9o, en
n7estra o84n45n, ta3 49ea3 ex:37s4>o 8are=:a 9e+as4a9o 8rosa4:o < a3e?a9o 9e to9o Jor4=onte
,ran94oso < exa3tante. E>49ente+ente, en:ontra;an en 3a >49a +7:Jas a3e,r.as R7e nos :on-4esan
en +6s 9e 7na o:as45n. 'a;4t7a3+ente tranR743as < s4n a3;oroto, se trans8arentan, 33e,a9o e3 :aso,
en :ortos 8arox4s+os, :o+o en esos +o+entos 9e a3;oro=o :o+Nn, 9e ex:4ta:45n < 9e ent7s4as+o
R7e 8are:en Ja;er s49o 8ara e33os to9as 3as :ere+on4as +a,n.-4:as 9e 3a 34t7r,4a, < +6s to9a>.a 3as
,ran9es -est4>49a9es.
Por otra 8arte, 8ara a<79ar3es a >4>4r, :o+o ;7enos P8atronosQ R7e 8ro:7ran a s7s e+83ea9os
a3,7nas >enta?as tranR7434=a9oras < Nt43es, 3os 94oses Ja;.an 8ro:7ra9o a 3os Jo+;res 7n 9o;3e
;ene-4:4o, a9e:7a9o 8ara -a:434tar 3a ex4sten:4a <, en :onse:7en:4a, 8ara +e?orar s7 Pser>4:4oQ.
Es8e:4a3+ente 3es Ja;.an :on:e949o 3a o8ort7n49a9 9e :ono:er, +e94ante 3a a94>4na:45n, e3
8or>en4r R7e 3es Ja;.an as4,naH9o, < 9e 9ese+;ara=arse 9e 3os +a3es 9e to9o t48o R7e 3es so;reH
>4n4eran +e94ante 3os 8ro:e94+4entos 9e exor:4s+o.
C4erta+ente n4 3as o8era:4ones a94>4nator4as, n4 3as 8r6:t4:as exor:4stas, eran, de 5acto$
4n-a34;3es, 8ero s7s -a33os, o;34,ator4a+ente -reH:7entes, no 8are:en Ja;er +er+a9o 3a :on-4an=a
R7e se ten.a en e33as n4 Ja;er3es 9esa3enta9o a rea34=ar3as. Pero 3o 4+8ortante no era s7 x4to
e-e:t4>o, s4no s7 &osibilidad de 3=ito2 3a es8eran=a R7e a8orta;an, 3a s78res45n 9e 3a
9eses8era:45n, R7e J7;4era Je:Jo 9e 3a >49a J7+ana 7n es8a:4o re97:49o, :erra9o e 4rres84ra;3e.
N7estra >49a t4ene 7na ne:es49a9 a;so37ta 9e 437s45n 8ara sostenerse. Y s7 re34,45n o-re:.a s4n
979a a 3os ant4,7os +eso8ota+4os 7na :4erta es8eran=a.
En :7anto a3 M6s a336 9e 3a >49a, a ese 4ne>4ta;3e a9or+e:4+4ento 4n9e-4n49o R7e 3os es8era;a
a to9os, no Ja;.a 8or R7 8reo:78arse, 87esto R7e no Ja;.a 8os4;4349a9 9e 4nter>en4r en e33o en
a;so37to.
Ante a3,7nos ras,os R7e se sa3en 9e 3o Ja;4t7a3, nos Ja 8are:49o a3 +enos 8os4;3e, s4 no
8ro;a;3e, R7e esta re34,45n Ja<a 9e?a9o entre>er +.n4+a+ente a 7na 34te 9e es8.r4t7s +6s
ex4,entes, +6s 8enetrantes, +6s 8ro-7n9os, +6s -ran:a+ente 9e>otos, 7n Jor4=onte re34,4oso
4nsos8e:Ja9o < +6s a+834o, 7na no:45n +6s e3e>a9a 9e 3o so;renat7ra3, :o+o Je+os 8resent49o
AR74=6s 9e+as4a9o 4+8res4ona9os nosotros +4s+os 8or n7estras 8ro84as re8resenta:4ones < r7t4nas
re34,4osas...B en esos t.+49os < >a,os so;resa3tos S^a -a3ta 9e a3,o +e?or_S 9e Jenote.s+o, en esa
os:7ra a8reJens45n 9e 7n P9est4noQ < 7na Pne:es49a9Q 7n4>ersa3es, en ese 8ro,reso 8os4;3e Ja:4a
7na trans:en9en:4a +e?or a-4r+a9a, or4enta9o e3 :on?7nto 9es9e 3e?os, s4n 979a, e
4nsos8e:Ja;3e+ente s4 no e= e0entu$ Ja:4a 7na re34,4os49a9 n7e>a < 8o9erosa, R7e en e-e:to no se
9es:7;r45 < ex8an945 Jasta +6s tar9e < en otra 8arte, 9es87s 9e 3a +7erte 9e3 >4e?o s4ste+a 3o:a3,
< en 8art4:73ar en 3a re34,45n astra3 9e 3os t4e+8os Je3en.st4:os < ro+anos.
No s53o 8or s7 estr7:t7ra, s7s rea34=a:4ones, s7s 3o,ros, s4no 8or s7s 8oten:4a349a9es < s7s
8ro+esas, 3a >enera;3e re34,45n 9e Meso8oHta+4a era, en >er9a9, 4nte34,ente, a;4erta < ra=ona;3e.
Es 7na ;7ena eta8a < 7n ;7en re:7er9o 9e3 8asa9o 9e 3a J7+an49a9.
1GG
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
BIBLIOGRAFA
G+ Nomenclatura de las obras citadas
A3ster, B., "4e >nstructions o5 Suru&&a/$ Co8enJa,en, 1FO$.
Arc4i0 5r Orient5orsc4ung Are>4staB.
!eitrWge 'ur Ass%riologie Are>4staB.
!ibliot4eca Orientalis Are>4staB.
B4,,s, R. D., S#+'i+ga Ancient (eso&otaman 1otenc% >ncantations$ NeL YorY, 1F*O.
Bp33enrU:Jer, J., G3bete und H%mne an Nergal$ Le48=4,, 1FE$. Bottro, J., Arc4i0es ro%ales de
(ari$ 1IL "e=tes 3conomiques et administrati5s$ Par4s, 1FGO.
Bottro, J., (%t4es et rites de !ab%lone$ Par4s, 1FDG. Bottro, J., Naissance de <ieu+ La !ible et
l@4istorien$ Par4s, 1FD*. Bottro, J., (3so&otamie+ L@3criture$ la raison et les dieu=$ Par4s, 1FDO.
Bottro, J., L@A&o&3e de Gilgames+ Le grand 4omme qui ne 0oulait &as mourir$ Par4s, 1FF.
Bottro, J., "e=tes culinaires m3so&otamiens$ f4nona LaYe, 1FFG. Bottro, J.H\ra+er, S. N.,
Lorsque les dieu= 5aissaient l@Homme+ (%t4ologie m3so&otamienne$ Par4s, 1FDF.
B7rste4n, S. M., "4e !ab%lonia/a o5 !erossos$ Ma34;7, 1FOD. Cass4n, E., La S&lendeur di0ine$
Par4s, 1F*D. CJar3es, R. '., "4e A&ocr%&4a und 1seude&igra&4a o5 t4e Old "estament I,
Ox-or9, 1F1". C4, M., <ie 1u'ris-<agan-"e=te der >stanbuler arc4aologisc4en (useen I,
'e3s4nY4, 1FG$.
Coo8er, J. S., "4e 6urse o5 Agade$ Ba3t4+oreHLon9on, 1FD". C7+ont, &., Les religions orientales
dans le &aganisme romain$ Par4s, 1F*". 6unei5orm "e=ts 5rom t4e !ab%lonian "ablets+++ in t4e
!ritis4 (useum$ Lon9on, 9es9e 1DF*. D7ran9, J. M., Arc4i0es 3&istolaires de (ari 1K1, Par4s,
1FDD.
E;e34n,, E., Leilsc4ri5tte=te aus Assur religiRsen >n4alts I, Le48=4,, 1F1F. E;e34n,, E., <ie
a//adisc4e Gebetsserie Hander4ebung$ Ber34n, 1FG". &a3Yenste4n, A., Sumerisc4e GRtterlieder I,
'e49e3;er,, 1FGF. &a3Yenste4n A.H>on So9en, f., Sumerisc4e und A//adisc4e H%mnen und
Gebete$ #Ur4:JHSt7tt,art, 1FG". &4net, A., Le 6ode de Hammura&i$ Par.s, 1FD". Gress+ann, '.,
<ie 4ellenistisc4e Gestirnreligion$ Le48=4,, 1FG. G7rne<, O.H'734n, P., "4e Sultante&e "ablets II,
Lon9on, 1F*$. >raq Are>4staB.
Ja:o;sen, TJ., "4e Sumerian Ling List$ CJ4:a,o, 1F"F. Jensen, P., "e=te 'ur ass%risc4-
bab%lonisc4en ,eligin$ Ber34n, 1F1G. Journal o5 6unei5orm Studies Are>4staB. Journal o5 Near
Eastern Studies Are>4staB. \4n,, L. f., !ab%lonian !oundar%-stones$ Lon9on, 1F1. \ra+er, S.
N., PMan an9 J4s Go9Q, en Xisdom in >srael and in t4e Ancient Near East$ Le49en, 1FGG. \ra+er,
S. N., Le (ariage sacre$ Par4s, 1F*F. Tra97::45n < a9a8ta:45n a3 es8a@o3 9e Man7e3 Mo34na,
AUSA, Sa;a9e33, en 8rensa. \re;ern4Y, M., <ie !esc4ORrungen aus .#ra und Ebla$ #Ur4:JHNeL
YorY, 1FD$. \re;ern4Y, M., PD4e Gotter34sten a7s &6raQ, en Qeitsc4ri5t 5r Ass%riologie; O*KII,
1FD*, 8. 1*1 s. L@Histoire Are>4staB.
La;at, R., H3m3rologies et (3nologies d@Assur$ Par4s, 1F"F. La+;ert, f. G., !ab%lonian
Xisdom Literature$ Ox-or9, 1F*E. Lan,9on, S., <ie neubab%lonisc4en LRnigsinsc4ri5ten$ Le48=4,,
1F1. Lee+ans, f. &., >star o5 Lagaba and 4er <ress$ Le49en, 1FG. Le4:Jt<, E., "4e Omen
Series summa i'bu$ NeL YorY, 1FOE. L4>4n,stone, A., (%stical and (%t4ological E=&lanator%
Xor/s o5 Ass%rian and !ab%lonian Sc4olars$ Ox-or9, 1FD*.
Ma73, S., Qu/un5tbeOWltigung$ Ma4n= a. RJe4n, 1FF$.
Me4er, G., <ie ass%risc4e !esc4ORrungssammlung (aql$ Ber34n, 1FGO. Nots:Jer, &., <ie
Omen-Serie summa #lu ma mel3 sa/in+ Or4enta34a "FH$, Ro+e, 1FF.
1G*
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
O88enJe4+, L., Ancient (eso&otamia$ CJ4:a,o, 1F*$. Tra97::45n 9e I. M6rR7e= RoLe, Ma9r49,
Gre9os, en 8re8ara:45n. O88enJe4+, L., "4e >nter&retaron o5 <reams in t4e Ancient Near East$
PJ43a9e38J4a, 1FG*.
Orientalia Are>4staB.
Otto, R., Le Sacre$ Par4s, 1F$F aLo santo$ tra97::45n 9e &. 1e3a, A34an=a, Ma9r49, 1FDEc.
Par8o3a, S., Letters 5rom Ass%rian and !ab%lonian Sc4olars$ 'e3s4nY4, 1FF". Perr<, E. G., H%mnen
und G3bete an Sin$ Le48=4,, 1FEO.
P-e4--er, '., State Letters o5 Ass%ria$ NeL 'a>en, 1F"G.
P4n:Jes, T. G., "4e 6unei5orm >nscri&tions o5 Xestern Asia "C$ Lon9on, 1DF1.
P4n:Yert, J., H%mnen und Gebete an Nebo$ Le48=4,, 1FE. ,e0ue d@Ass%riologie Are>4staB.
RoJ9e, E., 1s%c43$ Par4s, 1FD.
TJ7rea7HDan,4n, &., ,ituels accadiens$ Par4s, 1F1.
S?5;er,, A., (ondgott Nanna-Su @en in der sumerisc4en cberlie5erung I, Sto:YJo3+, 1F*E.
S?p;er,, A., "4e 6ollection o5 t4e Sumerian "em&le H%mns$ NeL YorY, 1F*F. So33;er,er, E.H
\788er, J.R., >nscri&tions ro%ales sum3riennes et a//adiennes$ Par4s, 1FO1.
Sta++, J. J., <ie a//adisc4e Namengebung$ Le48=4,, 1F"F. Starr, I., Yueries to t4e Sungod$
'e3s4nY4, 1FFE. Stre:Y, M., Assurbani&al2 II, "e=te$ Le48=4,, 1F1*. 14ro33ea79, CJ., L@astrologie
c4ald3enne$ Samas$ Par4s, 1FEG, 1FEO. fe49ner, E. &., Handbuc4 der bab%lonisc4en Astronomie$
I, Le48=4,, 1F1G. #4++ern, '., !eitrage 'ur Lenntnis der bab%lonisc4en ,eligin II0 ,itualta5eln
5r den Xa4rsager+++$ Le48=4,, 1FE1.
. !re0e orientacin bibliogr#5ica
No Ja< en :aste33ano +6s R7e 7n re97:49o nN+ero 9e o;ras R7e 87e9en 8er+4t4r a3 3e:tor 7na
4ntro97::45n ser4a en e3 +7n9o 9e 3a J4stor4a < 3a :73t7ra 9e 3a ant4,7a Meso8ota+4a. Unos ;7enos
tra;a?os 9e s.ntes4s son0 G. Ro7x, (eso&otamia+ Historia &oltica$ econmica % cultural$ AUSA,
Sa;a9e33, 1FDOT f. >on So9en, >ntroduccin al Orientalismo antiguo$ AUSA, Sa;a9e33, 1FDOT M.
L4>eran4, El Antiguo Oriente+ Historia$ sociedad$ economa$ Cr.t4:a, Bar:e3ona, 1FFGT J.
San+art.n < J. M. Serrano, Historia Antigua del 1r=imo Oriente+ (eso&otamia % Egi&to$ AYa3,
Ma9r49, 1FFDT J. N. Post,ate, La (eso&otamia Arcaica+ Sociedad % economa en el amanecer de
la Historia$ AYa3, Ma9r49, 1FFF.
So;re re34,45n 87e9e :ons73tarse 3a o;ra en :7atro >o3N+enes, 94r4,49a 8or G. 9e3 O3+o Lete,
(itologa % ,eligin del Oriente Antiguo$ AUSA, Sa;a9e33, 1FF"H1FFD. La 8arte 9e re34,45n
+eso8ot6+4:a Ja s49o e3a;ora9a 8or J. San+art.n.
Una ;7ena :o3e::45n 9e textos or4enta3es tra97:49os a3 :aste33ano, < R7e 4n:37<e >o3N+enes
:on tra97::4ones 9e textos s7+er4os < a:a94os 9e Meso8ota+4a es 1liegos de Oriente2 "e=tos$
e94ta9a 8or Trotta < EUB < 94r4,49a 8or G. 9e3 O3+o Lete. En esta :o3e::45n se 87e9en en:ontrar
3os s4,74entes t.t73os0 (itos$ le%endas % rituales de los semitas occidentales$ e94:45n < tra97::45n
9e G. 9e3 O3+o Lete, TrottaHEUB, Ma9r49, 1FFDT 6digos legales de tradicin babilnica$ e94:45n
< tra97::45n 9e J. San+art.n, TrottaHEUB, Ma9r49, 1FFFT La le% m#s antigua+ "e=tos legales
sumerios$ e94:45n < tra97::45n 9e M. Mo34na, TrottaHEUB, Ma9r49, EEET La ciencia del
bra4m#n+ Once 9&anisad antiguas$ e94:45n < tra97::45n 9e A. A,79 < &. R7;4o, TrottaHEUB,
Ma9r49, EEE. Esta :o3e::45n se :o+83e+enta :on 7na ser4e 9e (onogra5as$ 94r4,49a 8or M.
Mo34na e 4nte,ra9a Jasta e3 +o+ento 8or 3as s4,74entes o;ras0
Er4Y 'orn7n,, >ntroduccin a la egi&tologa$ tra9. 9e &ran:es: Ba33esteros, TrottaHEUB,
Ma9r49, EEET < G4o>ann4 Pett4nato, Ebla$ una ciudad ol0idada+ Arqueologa e 4istoria$ e9. < tra9.
9e M. Mo34na, TrottaHEUB, Ma9r49, EEE. En -ran:s Ja< 7na ex:e3ente anto3o,.a 9e textos
34terar4os +eso8ot6H+4:os rea34=a9a 8or J. Bottro < S. N. \ra+er, Lorsque les dieu= 5aisaient
l@4omme+ (%t4ologie (3so&otamienne$ Ga334+ar9, Par.s, 1FDF.
1GO
Jean Bo
__xeLoxooooeqoo:oq_oo_o__:ee_oooo
CONTRAPORTADA
Los ,ran9es 9es:7;r4+4entos 9e 3a J4stor4a, reser>a9os en 8r4n:484o a 3os 8ro-es4ona3es S9e+as4a9o
8a:4entes, :4r:7ns8e:tos < :on94:4ona9os 8or s7 +4n7:4oso tra;a?o 9e ;NsR7e9a 8ara an9ar 8re,on6n9o3osS,
t4enen Ja;4t7a3+ente ne:es49a9 9e 7na 3ar,a +a97ra:45n. Per+ane:en 97rante +7:Jo t4e+8o en e3 se:reto < se
re>e3an s4n estr7en9o. 'a s49o 8re:4so 7n s4,3o < +e94o 9e Ja33a=,os, 9e ,en4o, 9e ex:a>a:4ones < 9e es-7er=os,
8ara enterarnos 9e R7e 94s8on.a+os 9e n7estras +6s re+otas :re9en:4a3es 9e -a+434a, 3os 9e n7estros +6s
ant4,7os an:estros 49ent4-4:a;3es en 3.nea as:en9ente 94re:ta. E33os -7eron 3os >enera;3es :rea9ores < 8orta9ores
9e 3a ant4,7a < ;r433ante :4>434=a:45n 9e Meso8ota+4a, na:49a en e3 8aso 9e3 :7arto a3 ter:er +43en4o,
9esa8are:49a 8o:o antes 9e n7estra era, < 9e 3a R7e nos R7e9a 7n ,4,antes:o ;ot.n arR7eo35,4:o < +e94o +4335n
9e 9o:7+entos 9es:4-ra;3es.
Meso8ota+4a no so3a+ente 4n>ent5 3a es:r4t7ra <, :on e33a, 7na n7e>a -or+a 9e 8ensar, 9e ana34=ar < 9e
or9enar e3 +7n9o. &7e ta+;4n e3 :r4so3 9e 3a re34,45n +6s ant4,7a R7e se :ono:e. Re34,45n enten949a en e3
sent49o +6s estr4:to0 7n 8ante5n 9e 94>4n49a9es en e3 R7e a :a9a 7no se 3e atr4;7<e 7n 8a8e3 < 7na -7n:45n
8ro84as, en e3 R7e 3a 4nter:es45n se o;t4ene 8or +e94o 9e r4tos :o94-4:a9os, < 9on9e 3as >o37nta9es se +an4 -4estan
a tra>s 9e s4,nos R7e s53o 7na :3ase 9e sa:er9otes sa;e 4nter8retar. D4>4n49a9es a::es4;3es, :7<o +7n9o est6 en
e3 or4,en 9e3 +7n9o 9e 3os J7+anos < :7<as estr7:t7ras ?er6rR74:as +o9e3an 3as 9e3 7n4>erso 8o3.t4:o < so:4a3
terrestre. D4>4n49a9es 8resentes, a:t4>as, < a :orta 94stan:4a 9e3 ser J7+ano, Jasta e3 87nto 9e R7e ste t4ene 3a
8os4;4349a9 9e e3e,4r, se,Nn 3as :4r:7nstan:4as 9e s7 >49a, aR7e3 o aR7e33a a3 R7e reser>ar6 7na 9e>o:45n
8art4:73ar.
Una re34,45n R7e 4n>enta r4tos, re3atos A:o+o e3 9e3 9437>4oB, e8o8e<as A:o+o 3a 9e 3a :rea:45n o 3a 9e3
na:4+4ento 9e3 tra;a?oB, < en 3a R7e, 8or :onta+4na:45n, 3as re34,4ones 9e 3os 8a.ses >e:4nos, :on :4>434=a:4ones
+enos e3a;ora9as, se 4ns84raron o a9a8taron.
Una re34,45n :re.;3e, en rea349a9 e3 8r4+er s4ste+a 9e :reen:4as -7erte+ente e3a;ora9o, R7e -7e e3 :r4so3
9e3 R7e Ja +o39ea9o n7estro +7n9o0 e3 +onote.s+o.
Jean Bottro
Se Ja 4+87esto :o+o 7no 9e 3os +6s ,ran9es es8e:4a34stas 4nterna:4ona3es en 3a :4>434=a:45n +eso8ot6+4:a.
Na:49o en 1F1$, es 9es9e 1FGD ?e-e 9e est794os 9e 3a /:o3e Prat4R7e 9es 'a7tes Et79es Ase::45n 9e :4en:4as
-43o35,4:as e J4st5r4:as, :6te9ra 9e as4r4o3o,.aB. So;re Meso8ota+4a Ja 87;34:a9o es8e:4a3+ente (3so&ota-mie+
L@3criture$ la raison et les dieu= % Naissance de <ieu+ La !ble et l@4istorien+ Es ta+;4n a7tor 9e Lorsque les
dieu= 5aisaient l@4omme+ (%t4ologie m3-so&otamienne$ en :o3a;ora:45n :on Sa+7e3 NoaJ \ra+er, as. :o+o 9e3
:a8.t73o PLa re34,45n 9e 3dan:4enne Mso8ota+4eQ, en L@Orient anden+ Se 3e 9e;e 8or N3t4+o !ab%lone # l@aube
de notre ci0ilisation$ as. :o+o !ab0lone et la !ble+ Entretiens a0ec H3l3ne (onsacr3+
1GD

S-ar putea să vă placă și