Sunteți pe pagina 1din 13

Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}.

320, sefembro-oezembro/2005 1
Clouoio oe Limo Cosfo
0niversioooe Feoerol oe Sonfo Coforino
Eliono Avilo
0niversioooe Feoerol oe Sonfo Coforino
Glorio Anzoloo, o oonsoinoio Glorio Anzoloo, o oonsoinoio Glorio Anzoloo, o oonsoinoio Glorio Anzoloo, o oonsoinoio Glorio Anzoloo, o oonsoinoio
mesfio e o " mesfio e o " mesfio e o " mesfio e o " mesfio e o "feminismo oo feminismo oo feminismo oo feminismo oo feminismo oo
oifereno" oifereno" oifereno" oifereno" oifereno"
! !! !!"#$%& "#$%& "#$%& "#$%& "#$%&' )#*" +,*-.& #-*$+ + /&0*,-1$-23& 4$05+%"0*+6 5" 76&,-+ 809+65:+ #&1," + /&0#/-;0/-+
%"#*-2+ 0+ <-#*=,-+ 5& 4"%-0-#%&> "04&/+05& #$+ ?",#?"/*-@+ "?-#*"%&6=.-/+ 5+ 5-4","02+
-0*",#"//-&0+6 0+ +,*-/$6+23& 5" $%+ ?&6A*-/+ 5" /&+6-93& /&0*,+ + "B/6$#3& 5+ +6*",-5+5" 5&#
6$.+,"# ?,-@-6".-+5&# 5+ /&0#*,$23& 5+ %&5",0-5+5"C 80/&,+05&D#" 0+# ,"46"BE"# +/+5;%-/+#
#&1," &# "#/,-*&# 5" 809+65:+> +# +$*&,+# 5"#*+/+% +# %+0"-,+# ?"6+# F$+-# + *"&,-+ 5+
-5"0*-5+5" %"#*-2+ 5" 809+65:+ "#*G +0*"/-?+05& 03& +?"0+# /,A*-/+# +&# /&0/"-*&# 5" #$H"-*&>
5-4","02+ " %&5",0-5+5"> %+# *+%1I% +F$"6+# F$" "04+*-9+% +# 5-#*-02E"# "0*," @",#E"#
/+?-*+6-#*+# " @",#E"# /,A*-/+# 5& <-1,-5-#%& /$6*$,+6C
J JJ JJ+6+@,+#D/<+@" +6+@,+#D/<+@" +6+@,+#D/<+@" +6+@,+#D/<+@" +6+@,+#D/<+@"' -0*",#"//-&0+6-5+5"> <-1,-5"9> *"&,-+ F$"",> ?&6A*-/+ -5"0*-*G,-+> ?&6A*-/+ 5"
+6-+02+#C
| beQon fo fhink, "Yes, |'m o ohioono buf fhof's nof oll | om. Yes, |'m o womon buf fhof's nof oll | om.
Yes, |'m o oyke buf fhof ooesn'f oefine oll of me. Yes, | oome from workinQ oloss oriQins, buf |'m no
lonQer workinQ oloss. Yes, | oome from o mesfizoje, buf whioh porfs of fhof mesfizoje Qef privileQeo?
Only fhe Sponish, nof fhe |noion or blook." | sforfeo fo fhink in ferms of mesfizo oonsoiousness. Whof
hoppens fo people like me who ore in befween oll of fhese oifferenf oofeQories? Whof ooes fhof oo fo
one's oonoepf of nofionolism, of rooe, efhnioify, ono even Qenoer? | wos fryinQ fo orfioulofe ono
oreofe o fheory of o Boroerlonos exisfenoe. . | hoo fo, for myself, fiQure ouf some ofher ferm fhof
woulo oesoribe o more porous nofionolism, openeo up fo ofher oofeQories of ioenfify.
[Comeei o pensor. "Sim, sou ohioono, mos isso noo oefine quem eu sou. Sim, sou mulher, mos isso
fombm noo me oefine. Sim, sou lsbioo, mos isso noo oefine fuoo que sou. Sim, venho oo olosse
proleforio, mos noo sou mois oo olosse proleforio. Sim, venho oe umo mesfioQem, mos quois soo os
porfes oesso mesfioQem que se fornom privileQiooos? S o porfe esponholo, noo o inoiQeno ou
neQro." Comeei o pensor em fermos oe oonsoinoio mesfio. O que ooonfeoe oom Qenfe oomo
eu que esfo oli no enfre-luQor oe fooos essos oofeQorios oiferenfes? O que que isso foz oom nossos
oonoeifos oe nooionolismo, oe roo, oe efnio, e mesmo oe Qnero? Eu esfovo fenfonoo orfioulor e
orior umo feorio oe exisfnoio nos fronfeiros. [...] Eu preoisovo, por oonfo prprio, oohor olQum oufro
fermo que puoesse oesorever um nooionolismo mois poroso, oberfo o oufros oofeQorios oe
ioenfioooe.]
Glorio E. Anzoloo, K0*",@-"L#
Seoo Debofe Seoo Debofe Seoo Debofe Seoo Debofe Seoo Debofe
CLA0D|A DE L|MA COS!A E EL|ANE Av|LA
2 Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005
Sobre Sobre Sobre Sobre Sobre +%+#+%- "0*&# +%+#+%- "0*&# +%+#+%- "0*&# +%+#+%- "0*&# +%+#+%- "0*&# oul furoi s e o oul furoi s e o oul furoi s e o oul furoi s e o oul furoi s e o
oonsfifuioo oo sujeifo mesfio oonsfifuioo oo sujeifo mesfio oonsfifuioo oo sujeifo mesfio oonsfifuioo oo sujeifo mesfio oonsfifuioo oo sujeifo mesfio
A imporfnoio oe Glorio Anzoloo poro o surQimenfo
oo oisoussoo sobre oifereno no bojo oo feminismo norfe-
omerioono noo pooe ser menosprezooo. Co-orQonizoooro
oe umo oos mois imporfonfes onfoloQios emblemofioos oo
feminismo oo oifereno, M<-# N,-5." O+66"5 PQ N+/R' S,-*-0.#
1Q !+5-/+6 S&%"0 &4 O&6&,,
2
Anzoloo frouxe, o porfir oe
seu luQor oe esoriforo ohioono s morQens oo onone,
infervenes oos mulheres feminisfos oe oor, lsbioos, juoios
e mulheres oo !eroeiro Munoo, enfre oufros, poro o oenfro
oo oebofe feminisfo norfe-omerioono, of enfoo oominooo
pelo miopio oos feminisfos oonsioerooos bronoos,
onQlfonos, heferossexuois, profesfonfes e oe olosse moio.
Com o irrupoo oessos vozes hisfrioo e esfrufurolmenfe
reprimioos ou sem espoo, o oisoussoo sobre oifereno se
oeslooo oo plono oe umo oioofomio oe Qnero (o oifereno
enfre homens e mulheres, enfre mosoulino e feminino} e
oominho rumo explorooo oos oiferenos enfre os
mulheres e no inferior oos mulheres - fnioo que moroou
prinoipolmenfe os preooupoes infeleofuois e profioos
milifonfes feminisfos no ooooo oe 180, revelonoo o
reoonheoimenfo oe que o oompo sooiol esfo inferseofooo
por vorios oomooos oe suboroinooo que noo pooem ser
reouzioos unioomenfe quesfoo oe Qnero.
Esse foi um periooo em que, oom o enfrooo oos
oebofes sobre ps-mooernismo e ps-esfrufurolismo no
ooooemio norfe-omerioono, ossisfimos o umo mossivo
oesesfobilizooo oe oerfezos, veroooes, oesinfeQrooo oe
episfemoloQios e o explorooo, oenfro oo feminismo, oos
mlfiplos opresses oonsfifufivos oos oiferenos enfre os
mulheres. !ereso oe Lourefis, Aorienne Pioh, Elizobefh
Spel l mon, Mori o LuQones e Normo Al oron (poro
orbifroriomenfe oifor openos olQumos ouforos} peroorrem
o ourso oberfo por Anzoloo, exominonoo e polemizonoo
os quesfes sobre oifereno. oifereno sexuol poro olm
oos formuloes oioofmioos, oifereno rooiol, oifereno
fnioo, oifereno ps-ooloniol. O feminismo oo oifereno,
porfonfo, oisfonoio-se oos oeferminoes biolQioos poro
solienfor os insories sooiooulfurois oos sujeifos olm oo
Qnero, o que obriro, nos onos 10, ourso poro o onolise
oo inferseooionolioooe oo Qnero. SeQunoo os oisousses
oe Miohele Borreff e oe Nonoy Froser sobre o oonoeifo oe
oifereno,
3
os onos 180 mosfrorom oomo os oiversioooes
oulfurois, rooiois, oe olosse, efo. oonfribuirom poro os
oisfinfos experinoios oos mulheres, enfre os mulheres e
enfre os mulheres e os homens. Enfim, o pooo oo oisourso
O&?Q,-.<* ! 2005 1Q Pevisfo
Esfuoos Feminisfos
1
ANZALD0A, 2000o.
2
Cherri e MOPAGA e Gl ori o
ANZALD0A, 181. vejo fombm
ANZALD0A, 2000b.
3
Serio imporfonfe observor que,
oo usormos o fermo "feminismo
oo oifereno", esfomos fozenoo
ol usoo froj efri o norfe-
omerioono oesse oonoeifo. No
oonfexfo oo feminismo norfe-
omeri oono, oom o quol os
esorifos oe Anzoloo oioloQom,
o oisourso oo oifereno, em suo
pri mei ro fose, esfeve mui fo
moroooo pelos oebofes sobre os
oi ferenos enfre mul heres e
homens, que por suo vez esfovom
influenoiooos pelo nooo oe
sisfemos oe sexo/Qnero, oe
Goyle P0B|N, 175. Como explioo
Suson FP|EDMAN, 18, emboro
houvesse oisooronoios quonfo
explioooo oessos oiferenos
(bi ol oQi o, oul furo ou umo
oombi nooo oe ombos os
fofores}, o oifereno oe Qnero
ero visfo oomo o oofeQorio oe
onol i se moi s si Qni fi oofi vo e
oeferminonfe. A influnoio oo
"feminismo oo oifereno" fronos
nos oebofes norfe-omerioonos
(influnoio esfo somenfe senfioo
nos onos 180 o porfi r oo
publioooo oo oolefneo T"L
U,"0/< U"%-0-#%#, orQonizooo
por Eloine MAPKS e |sobel oe
CO0P!|vPON, 17} feve o efeifo
oe infensifioor o enfoo oisourso
oomi nonfe oo oi fereno oe
Qnero e oe suo esfrufuro binorio
( inferessonfe observor que onfes
oo publioooo oesso oolefneo,
somenfe um orfiQo oe Rlene
C| XO0S - "!he LouQh of fhe
Meouso", 17 - hovi o si oo
froouzi oo e publ i oooo nos
Esfooos 0nioos}. O oesofio o umo
onolise onoorooo somenfe no
oifereno oe Qnero oenfro oo
femi ni smo norfe-omeri oono
Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005 3
GLOP|A ANZALD0A, A CONSC|NC|A MES!|A E O "FEM|N|SMO DA D|FEPENA"
oo oifereno no feminismo norfe-omerioono. oo "voz
oiferenfe" oe Corol GilliQon, oos oiferenos solienfooos por
Nonoy Chooorow no oonsfifuioo oos subjefivioooes o porfir
oo reproouoo oo mofernioooe e oos oiferenos enfre
homens e mulheres no uso oo linQuoQem, enfofizooos por
Dole Spenoer.
4
Em breves pinoelooos, esse o oonfexfo
em que Anzoloo lono, em 187, seu livro N&,5",6+05#VW+
U,&0*",+' M<" T"L P"#*-9+, o quol se sifuo enfre vorios
Qneros fexfuois e reQisfros oisoursivos, simulfoneomenfe
empreQonoo-os e subverfenoo-os. Misfuro oe poesio,
oufobioQrofio espirifuol, fiooo, oisourso onolifioo e esorifo
em vorios ioiomos (inQls, esponhol, vorios linQuos e oiolefos
inoiQenos}, N&,5",6+05# visfo por olQumos feminisfos oomo
o fenfofivo oe Anzoloo oe ir mois olm oo feminismo oo
oifereno oo inioio oos onos 180, oos obsfroes
oesoonsfruoionisfos ou sinois oo oifereno puro oe olQumos
verfenfes ps-esfrufurolisfos, poro um esorufinio (Qeo}polifioo
oos mesfioQens e hibrioismos presenfes no explosivo zono
oe oonfofo que oorooferizo o fronfeiro enfre Mxioo e
Esfooos 0nioos. Em oufros polovros, o novo mesfio oe
Anzoloo, oom suo oonsoinoio polivolenfe e por meio oe
umo profioo performofioo/fexfuol fronsversivo, ooupo, em
oonsfonfe sobreposioo/oeslooomenfo, os infersfioios oos
vorios vefores oo oifereno resulfonfes oos oesequilibrios
hisfrioos e oos exoluses mlfiplos.
Normo Aloron,
5
reolizonoo umo leifuro bosfonfe
i noi si vo oo novo mesfi o (l ei furo esfo que vem
ooomponhooo oe oomenforios noo menos inoisivos oe
Moroio Sfephenson},

orQumenfo que Anzoloo, oo ossumir


posies resisfenfes oe sujeifos nos fiQuros oo Mulher- Cobro
[X0+R" S&%+0], Lo ChinQooo, !lozolfeofl, Cooflioue,
Guooolupe, Lo Llorono, efo., noo openos quesfiono o sujeifo
ouforiforio e ooerenfe oos represenfoes euroonfrioos,
mos fombm invooo oufros sisfemos simblioos poro
reouperor e reoooifioor os mlfiplos nomes oo Mulher que
noo se enoonfrom oonfi oos oenfro oos reQi sfros
heQemnioos ooioenfois e oos mooelos psioonolifioos
freuoionos e looonionos. SeQunoo Sfephenson,
Dooo que os sisfemos oe siQnifioooo preoominonfes
oesouforizom quolquer senfioo polifioo, oulfurol e ferioo
oe 'resionoio' poro o ohioono, elo fiQuro fonfo oomo
preseno e ousnoio nos represenfoes fexfuois e nos
oisoursos prevoleoenfes oo esfooo-nooo. Anzoloo
reivinoioo os fronfeiros o porfir oo oriooo oe umo
oomunioooe imoQinorio ufpioo ou oe um feroeiro
espoo, um 'lor' que esfo oberfo poro o ileQol, o
oeslooooo, o porio e o Y$"",. Esse feroeiro espoo
fombm oemonoo umo formo oiferenfe oe oonheoer
e senfir. [...] [E]sso re-opropriooo oo 'lor' privileQio o
surQiu o porfir oos infervenes
oos femi ni sfos noo-bronoos,
porfioulormenfe os feminisfos
neQros. ArQumenfonoo que o
opressoo oos mul heres noo
pooeri o ser enfenoi oo
uni oomenfe pel o vi s oo
oifereno oe Qnero, feminisfos
neQros, j uoi os, l sbi oos,
operorios, oo "!eroeiro Munoo" e
ohioonos, enfre oufros (ou umo
mi sfuro oe fooos essos
oofeQori os} oemonoorom
ofenoo poro os oi ferenos
ml fi pl os enfre os mul heres,
obrinoo, porfonfo, o espoo poro
o que mois foroe veio o ser
oenomi nooo oborooQem
inferseooionol, o quol exponoiu
o oonoeifo oe Qnero e possou
o formul o-l o oomo por fe oo
oonj unfo heferoQneo oos
rel oes mvei s, vori ovei s e
fronsformoooros oo oompo
sooiol. Os esorifos oe Anzoloo
soo preoursores oesso vi soo
i nferseooi onol oenfro oo
feminismo oonfemporneo. Poro
moiores exploroes sobre o
oisoussoo norfe-omerioono oo
"feminismo oo oifereno", vejo
Miohele BAPPE!!, 187 Nonoy
FPASEP, 1 FP|EDMAN, 18 e
Clouoio oe Limo COS!A, 2002.
Poro um esfuoo sobre os reloes
enfre o ps-esfrufurolismo fronos
e o feminismo norfe-omerioono,
vejo, por exemplo, Alioe APD|NE,
185 one GALLOP, 182 Nonoy
K. M|LLEP, 188 e Diono F0SS,
18. No oonfexfo europeu, o
"feminismo oo oifereno" fomo
oufros oonfornos, espeoiolmenfe
o porfir oos oisousses fronoesos
e ifolionos. Poro essos oufros
ooepes oo oi fereno
(inoluinoo o oifereno sexuol},
vejo !oril MO|, 185 !ereso oe
LA0PE!|S, 14 Noomi SCROP e
Elizobefh WEED, 14 e Posi
BPA|DO!!|, 14 e 2002.
4
Poro umo moior oompreensoo
oe oomo o oi fereno foi
orfioulooo nesse periooo oo
feminismo norfe-omerioono, vejo
G|LL|GAN, 183 CRODOPOW,
178 e SPENDEP, 180.
5
ALAPCN, 2003.

S!EPRENSON, 2003.
CLA0D|A DE L|MA COS!A E EL|ANE Av|LA
4 Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005
nooo oe miQrooo, mulfiplioioooe e oe um fempo
provisionol. nos Amrioos hoje, os prooessos oe
oesl ooomenfos sooi opol i fi oos oo i mpri o e oo
oonsfruoo oo nooo oo lonQo oesses 500 onos oe
hisfrio ooonfeoerom oe fol formo que o nooo oe 'lor'
se fornou foo mvel quonfo os populoes, um 'lor'
sem ferrifrio Qeopolifioo jurioioomenfe nooionolizooo.
7
Moroooo por umo subjefivioooe nomooioo moloooo
o porfir oe exoluses moferiois e hisfrioos, o sujeifo
subolferno/ohioono oe Anzoloo orfioulo umo ioenfioooe
mesfio que jo onfeoipovo o orifioo oo pensomenfo binorio
e o mooelos oe hibrioismo oulfurol onoorooos em noes
oe ossimilooo e ooopfooo. Enfofizonoo que os ferrenos
oo oifereno soo mois que nunoo espoos oe pooer, o
ouforo oomplioo rooioolmenfe o oisourso feminisfo oo
oifereno. MiQronoo pelos enfre-luQores oo oifereno,
mosfro oomo esfo oonsfifuioo no hisfrio e ooquire formo
o porfir oe orfiouloes sempre looois - suos mesfioQens
mlfiplos revelom simulfoneomenfe meoonismos oe
sujeioo e ooosies poro o exeroioio oo liberoooe. Em um
oos freohos mois oifooos e oe Qronoe foro refrioo oe W+
/&0/-"0/-+ 5" 6+ %"#*-9+, Anzoloo oonolomo.
Como %"#*-9+, eu noo fenho pois, minho ferro nofol
me oespejou no enfonfo, fooos os poises soo meus
porque eu sou o irmo ou o omonfe em pofenoiol oe
fooos os mulheres. (Como umo lsbioo noo fenho roo,
meu prprio povo me rejeifo mos sou oe fooos os roos
porque o F$"", em mim exisfe em fooos os roos.} Sou
sem oulfuro porque, oomo umo feminisfo, oesofio os
orenos oulfurois/reliQiosos oolefivos oe oriQem
mosoulino oos inoo-hispnioos e onQlos enfrefonfo,
fenho oulfuro porque esfou porfioiponoo oo oriooo
oe umo oufro oulfuro, umo novo hisfrio poro explioor
o munoo e o nosso porfioipooo nele, um novo sisfemo
oe volores oom imoQens e simbolos que nos ooneofom
um/o oo/ oufro/o e oo plonefo. X&Q $0 +%+#+%-"0*&,
sou um ofo oe junfor e unir que noo openos proouz
umo oriofuro fonfo oo luz oomo oo esouriooo, mos
fombm umo oriofuro que quesfiono os oefinies oe
luz e oe esouro e oo-lhes novos siQnifioooos.
8
Devemos lembror que esse +%+#+%-"0*& que
oonsfifui o sujeifo oe Anzoloo se refere oo prooesso oe
froouoo oulfurol obolizonoo o lQioo oo hibrioismo noo-
ossimilooionisfo. A ombiQioooe e o inoeoioibilioooe que
ooomponhom o ofo frooufrio no quol Anzoloo se enQojo
fm o efeifo oe perfurbor os binorismos oulfurois. Como
froouforo e froiooro (jo que noo exisfe froouoo fiel, ou sejo,
fooo froouoo umo "prfioo fioelioooe"}, o novo mesfio
opero oenfro oe umo refernoio episfemolQioo oisfinfo
7
S!EPRENSON, 2003, p. 371 -
froouoo oos ouforos. !ooos os
frooues que oqui oporeoem
soo oos ouforos, exoefo quonoo
explioifooos.
8
ANZALD0A, 187, p. 80-81.
Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005 5
GLOP|A ANZALD0A, A CONSC|NC|A MES!|A E O "FEM|N|SMO DA D|FEPENA"
oo mooelo que esfrufuro os reloes enfre oenfro e periferio,
frooioo e mooernioooe. Elo prooufo oo fronsoulfurooo,
sinorefismo e oiosporizooo que oriom oisjunfuros enfre
fempo e espoo (o fronfeiro} e oeslooomenfos oos oisoursos
sobre 'oriQens' e essnoios. Seu oronofopo o limiorioooe/
insfersfioio e suo profioo, o froouoo. No que fonQe oo
oonoeifo oe froouoo oulfurol presenfe no prooesso oo
hibrioizooo, Romi Bhobho esoloreoe.
Esso feorio oo oulfuro esfo prximo o umo feorio oo
linQuoQem, oomo porfe oe um prooesso oe frooues
- usonoo esso polovro, oomo onfes, noo no senfioo
esfrifomenfe linQisfioo oe froouoo, oomo, por
exemplo, um "livro froouzioo oo fronos poro o inQls",
mos oomo um mofivo ou fropo oomo suQere Benjomin
poro o ofivioooe oe oeslooomenfo oenfro oo siQno
linQisfioo. PerseQuinoo esse oonoeifo, o froouoo
fombm umo moneiro oe imifor, porm oe umo formo
oesloooooro, brinoolhono, imifor um oriQinol oe fol
formo que o priorioooe oo oriQinol noo sejo reforooo,
porm, pelo prprio fofo oe que o oriQinol #" ?,"#*+ o
ser simulooo, oopiooo, fronsferioo, fronsformooo, efo..
o "oriQinol" nunoo ooobooo ou oomplefo em si. O
"oriQinorio" esfo sempre oberfo froouoo [...] nunoo
fem um momenfo onferior fofolizooo oe ser ou oe
siQnifioooo - umo essnoio. O que isso oe fofo quer
oizer que os oulfuros soo openos oonsfifuioos em
relooo quelo olferioooe inferno o suo ofivioooe oe
formooo oe si mbol os que os forno esfrufuros
oesoenfrooos - ofrovs oesse oeslooomenfo ou
limiorioooe que surQe o possibilioooe oe orfioulor
profioos e priorioooes oulfurois oiferenfes e of mesmo
inoomensuroveis.

uoi fh Bufl er, esorevenoo sobre femi ni smo e


fronsformooo sooiol, enfenoe o meoiooo frooufrio oe
Anzoloo (sempre oruzonoo munoos e ioenfioooes -
ohioono, mexioono, lsbioo, omerioono, oooomioo,
pobre, esori foro, mi l i fonfe} oomo umo profi oo oe
quesfionomenfo oe nossos oerfezos episfemolQioos
busoonoo o oberfuro poro oufros formos oe oonheoimenfo
e oe humonioooe. Como enfofizo Bulfer, Anzoloo nos
mosfro que " somenfe ofrovs oe exisfirmos no mooo oo
froouoo, oonsfonfe froouoo, que feremos olQumo
ohonoe oe proouzir um enfenoimenfo mulfioulfurol oos
mulheres ou, oe fofo, oo sooieoooe".
10
Mos, perQunfomos, no ofuol oenorio oe oivisos
froQmenfooos, "zonos oe oonfofo"
11
e episfemoloQios oo
fronfeiro, quol serio o oonfribuioo espeoifioo oe Anzoloo
poro umo profioo feminisfo oe froouoo?

BRABRA, 10, oi fooo em


froouoo em Lynn Mori o !.
Menezes oe SO0ZA, 2004, p. 125.
Poro umo oisoussoo esoloreoe-
ooro sobre os oonoei fos oe
hibrioismo e froouoo oulfurol em
Bhobho, ver SO0ZA, 2004. Poro
umo onolise oo froouoo oulfurol
em rel ooo oo femi ni smo e
fronsnooionolismo, vejo COS!A,
2004.
10
B0!LEP, 2004, p. 228.
11
Poro umo reflexoo insfiQonfe
sobre o nooo oe "zono oe
oonfofo", vejo Mory Louise PPA!!,
1. Poro umo melhor
oompreensoo oe oomo esso
nooo se relooiono proximomenfe
oom o oonoeifo oe "enfre-luQor",
vejo Silviono SAN!|AGO, 178.
CLA0D|A DE L|MA COS!A E EL|ANE Av|LA
Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005
Sobre o espeoi fi oi oooe hi sfri oo oo Sobre o espeoi fi oi oooe hi sfri oo oo Sobre o espeoi fi oi oooe hi sfri oo oo Sobre o espeoi fi oi oooe hi sfri oo oo Sobre o espeoi fi oi oooe hi sfri oo oo
inferseooionolioooe oe oiferenos inferseooionolioooe oe oiferenos inferseooionolioooe oe oiferenos inferseooionolioooe oe oiferenos inferseooionolioooe oe oiferenos
Em umo perspiooz oisoussoo sobre feminismo,
experinoio e represenfooo, Nelly Piohoro observou que,
no oivisoo Qlobol oo frobolho, o frnsifo oo feorio enfre os
oenfros mefropolifonos e os periferios se foz o porfir oe umo
frooo oesiQuol. enquonfo o oenfro oooomioo feorizo,
espero-se oo periferio o forneoimenfo oe esfuoos oe ooso.
12
Em oufros polovros, o periferio reouzioo oo looo profioo
oo feorio (ou, usonoo umo oufro oposioo binorio perverso,
o periferio forno-se o oorpo oonorefo em oposioo menfe
obsfrofo oo feminismo mefropolifono}. No enfonfo, o mesfio
oe Anzoloo, oomo femos solienfooo oqui, quesfiono o que
Wolfer MiQnolo ioenfifioo oomo "ooloniolioooe oo pooer",
13
inferrompenoo o profioo oe opropriooo mefropolifono
ofrovs oe um nmero oe esfrofQios fexfuois orfioulooos o
porfir oo oronofropo oo 5-44I,+0/" oerrioiono em oposioo
nooo simplisfo oe oifereno. Seu hibrioismo brinoo oom
os mooelos mefropolifonos, suos oioofomios e revelo os
esfrufuros oesoenfrooos oos mesmos, oo mesmo fempo que
inouQuro oufros fipos oe oonheoimenfo ou episfemoloQios
oo fronfeiro. Como ofirmo Anzoloo, "[s]obio oe ooisos muifo
onfes oe Freuo".
14
Suson Frieomon, oo onolisor o oisourso feminisfo oo
oifereno, orQumenfo que o mesfio oe Anzoloo oponfo
poro um luQor olm oo oifereno.
15
No enfonfo, ofirmor
esse espoo oo olm noo siQnifioo inoorrer no oisourso
problemofioo oo ps (ps-feminismo ou feminismo ps-
oifereno}, veioulooo oom fonfo fervor pelo mioio.
1
Ao
oonfrorio, seu hibrioismo mvel oponfo, primeiro, poro o
formooo oe um feminismo 'miQrofrio' que resisfe
"fenonoio oo feorio em fixor, esquemofizor, orQonizor,
olossifioor e esfobilizor o froQmenfooo e fluioez oo
pensomenfo e oo exisfnoio".
17
SeQunoo, olinhovo umo
orifioo preooupooo exoQerooo oo feminismo oom o
oifereno ousfo oe quolquer reoonheoimenfo oo oesejo
pelo ioenfioooe. Como Renrieffo Moore enfofizo,
ioenfioooe e oifereno noo frofom somenfe oe
oQrupomenfos oofeQrioos, mos oe prooessos oe
ioenfifioooo e oiferenoiooo. Ns nos enQojomos em
fois prooessos, oe moneiros oisfinfos, oom o oesejo oe
perfenoimenfo, oe ser porfe oe olQumo oomunioooe,
oinoo que provisrio. Perfenoer invooo o oesejo e
nesfe oesejo que resioe muifo oo poixoo pelo
oifereno.
18
O 'olm' oe Frieomon o 'olm' (1"Q&05} oe Bhobho,
no senfioo oe um movimenfo oiolQioo enfre o ionfioo e
12
P|CRAPD, 2002.
18
MOOPE, 14, p. 1-2.
17
FP|EDMAN, 18, p. 102.
1
Poro umo reflexoo inspiroooro
oos oi soursos sobre ps-
feminismo ou sobre o morfe oo
femi ni smo, vej o Mor y
RAWKESWOP!R, 2004.
15
FP|EDMAN, 18.
14
ANZALD0A, 187, p. 33.
13
M|GNOLO, 2003.
Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005 7
GLOP|A ANZALD0A, A CONSC|NC|A MES!|A E O "FEM|N|SMO DA D|FEPENA"
o oifereno, ou mesmo no oefinioo que Miohoel !oussiQ
lhe oo . o movimenfo enfre mimese e olferioooe no insorioo
oo oifereno pelo efnQrofo.
1
Poro Frieomon, esse
movimenfo noo siQnifioo um reforno oo luQor rseo oo
irmonoooe feminisfo oos onos 170 e inioio oos onos 180,
e sim viojor oonsfonfemenfe enfre munoos, exploronoo os
espoos oe suos oiferenos, formooos neQofivomenfe e
posifivomenfe o porfir oe misfuros e oivises.
Assim, umo oos Qronoes oonfribuies oo profioo
ferioo oe Anzoloo oesenvolver umo perspeofivo
orfioulonoo, simulfoneomenfe, polifioo ioenfiforio e polifioo
oe ol i onos, oe mooo que esses pormefros oe
oQenoiomenfo oulfurol, mesmo que oporenfemenfe
onfiffioos, possom se reforor e fombm se inferromper
oioloQioomenfe, enriqueoenoo-se oom suos limifoes
mfuos. Ao elenoor quofro oominhos neoessorios poro umo
possivel polifioo oe olionos que noo oispense (nem oes-
pense} o foro esfrofQioo oe polifioos ioenfiforios, Anzoloo
prope o verbo *& #+051+,, referinoo-se oo bonoo oe oreio
que ooneofo o ilho oo oonfinenfe mos que se monfm "s
vezes submerso, s vezes visivel, oepenoenoo oo mor".
20
Poro Anzoloo, formor olionos um prooesso que requer
esfrofQios flexiveis e fronsifrios, hisfrioos, oonfinQenfes o
oooo oirounsfnoio espeoifioo.
21
0mo oos i mporfonfes romi fi ooes oesso
oonfribuioo perfurbor o orQumenfo oe que os esfuoos
oe sexuolioooe noo possom oo mbifo 'meromenfe
oulfurol', ou sejo, noo possom oe um mbifo suposfomenfe
inferior oo oos esfuoos oe olosse - esfes fioos oomo
pormefro obsolufo oe oonsfifuioo oo sujeifo objefo
(porfonfo, moferiolizooo oomo objefo} oo humonismo.
22
Em
oonfroponfo o esse orQumenfo - que Auore Loroe oefiniu
oomo "hosfilioooe horizonfol"
23
- que surQe no bojo oe
polifioos ioenfiforios essenoiolisfos, o feorizooo oe Anzoloo
reflefe o surQimenfo, olinhooo oos esfuoos feminisfos, oe
umo perspeofivo inferseooionol que reouso quolquer
reouoo oe subjefi vi oooes hi sfri oos oompl exos o
oofeQorios ioenfiforios fixos, oesooneofooos enfre si.
Anzoloo fombm oemoroou suo resisfnoio oo
reoireoionomenfo oe oisoursos normofizonfes sobre o
perspeofivo inferseooionol oesenvolvioo por feorios
feminisfos e F$"", o porfir oos onos 180. Enfofizou o
neoessioooe oe se monfer umo perspeofivo oe olionos
sem peroer oe visfo o espeoifioioooe hisfrioo oe oooo
insfnoio oe lufo. lonQe oe onfeoipor quolquer Qoronfio
oe oorrespononoio enfre umo polifioo suposfomenfe
homoQneo oe se vi ver o fronfei ro e o oonfeoo
emonoipofrio que se pooe esperor oelo, o feorio oe
Anzoloo exiQe oisoernir oooo oonsfruoo oe oonfeoos
1
!A0SS|G, 13. vejo FP|EDMAN,
18, poro o oisoussoo sobre
!oussiQ.
20
ANZALD0A, 10, p. 224.
21
vejo Dione FOWLKES, 17.
22
vej o, o esse respei fo, por
exemplo o oebofe enfre FPASEP,
17o e 17b e B0!LEP, 17.
23
LOPDE, 184, p. 47-48.
CLA0D|A DE L|MA COS!A E EL|ANE Av|LA
8 Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005
oomo umo insfnoio inferseooionol e vivenoiol espeoifioo.
Assim, Anzoloo enfofizo o fensoo neoessorio enfre os foros
simulfneos oe espeoifioioooe e oomunioooe que fornom
os olionos possiveis enfre sujeifos infersfioiois.
A fronfeiro espeoifioo femofizooo nesfe livro o fronfeiro
enfre o Mxioo e o suooesfe oos E.0.A.-!exos. As
fronfeiros psioolQioos, os fronfeiros sexuois e os
fronfeiros espirifuois noo soo exolusivos o esso reQioo.
As fronfeiros se fornom fisioomenfe presenfes em fooos
os luQores onoe ouos ou mois oulfuros se fooom, onoe
pessoos oe roos oiferenfes ooupom o mesmo ferrifrio,
onoe os olosses mois boixos, boixos, moios e olfos se
fooom, onoe o espoo enfre oois inoiviouos se enoolhe
no infimioooe.
24
nesse mesmo senfioo oe inferseooionolioooe que,
olerfonoo poro o ooopfooo oo fermo F$"", oomo openos
mois umo novo oofeQorio ioenfiforio e homoQenizonfe,
reproouzinoo ossim o lQioo heQemnioo, Anzoloo
enfofizou o oinmioo fronsifrio pelo quol
[q]ueer oosfumo ser usooo oomo um fermo obronQenfe,
folsomenfe unifioooor, sob o quol fooos os 'queers' oe
fooos os roos, efnios e olosses soo oQlomerooos. Por
vezes preoisomos oesso obronQnoio poro solioifioor
nossos posfos oonfro quem nos oprime. Mos mesmo
quonoo busoomos obriQo sob esse fermo noo oevemos
nos esqueoer oe que ele homoQenizo e ooulfo nossos
oiferenos.
25
Nesse oonfexfo, sinfomofioo que, mesmo fenoo
sioo pioneiro no uso inferseooionol oo fermo F$"", em seu
l i vro i nfl uenfe oe 187, e fenoo ori fi oooo seu uso
obsfrooionisfo e esbronquionfe,
2
Anzoloo roromenfe
oifooo ou reoonheoioo por suo oonfribuioo oos esfuoos
F$"",, jo que seu frobolho fenoe o ser oofeQorizooo sob o
rubrioo sinQulor oe feorios oe roo,
27
por suo vez fioos oomo
senoo isolooos oe oufros pormefros ioenfiforios. oonfro
esso ioeoloQio que Seylo Benhobib orQumenfo que o feorio
oe Anzoloo rejeifo o mbifo oo subjefivioooe sinQulor
oolefivo poro obroor oquele, bem mois oomplexo, oo
infersubjefivioooe.
28
De fofo, oo oonsioeror os oinmioos oe opressoo e
resisfnoio oulfurol, Anzoloo oonfrorio os orQumenfos pelo
priorizooo oe um porooiQmo oonsfifufivo sobre oufro, ou
sejo, oe um mooelo ooifivo oe opressoo e resisfnoio
ioenfiforio. Poro elo, o
ioenfioooe noo um omonfoooo oe oubioulos
esfufooos respeofivomenfe oom infeleofo, sexo, roo,
olosse, vooooo, Qnero. |oenfioooe flui enfre, sobre,
ospeofos oe oooo pessoo. |oenfioooe um [...]
prooesso.
2
24
ANZALD0A, 187, p. 17.
25
ANZALD0A, 11, p. 250.
2
ANZALD0A, 11, p. 251.
27
Nikki S0LL|vAN, 2003, p. . A
feorizooo F$"", noo se resume
mero inversoo oe hierorquios, mos
oolooo em xeque o prprio
oonoeifuolizooo oe oofeQorios
semnfioos, impeoinoo suo fixioez.
Em Anzoloo, o oonoeifo F$"", se
enfreloo oom os oe "1&,5",6+05#V
6+ 4,&0*",+" e "oonsoinoio
mesfio", esfrofeQioomenfe frons-
Qreoinoo pormefros ioenfiforios
oe roo e sexuolioooe e
oemolinoo quolquer mifo oe
purezo episfemolQioo ou
ioenfiforio, oe rozoo ou roo puro,
que impeo o oeslooomenfo e o
fronsQressoo objefo oe fronfeiros
simblioos/moferiois. W+ U,&0*",+
onoe vive o que imprprio e
proibioo. "Los ofrovesooos vivem
oqui. o vesQo, o perverso, o F$"",,
o ofropolhooo, o hibrioo, o mulofo,
o mesfio, o meio-morfo em sumo,
fooos os que ofrovessom, oruzom
ou fronsQrioem os oonfins oo
'normol'" (ANZALD0A, 187, p. 3}.
28
BENRAB|B, 18.
2
ANZALD0A, 11, p. 252-253.
Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005
GLOP|A ANZALD0A, A CONSC|NC|A MES!|A E O "FEM|N|SMO DA D|FEPENA"
Nesse prooesso, o novo mesfio quem busoo
"reinferprefor o hisfrio" universolizonfe, oonfroponoo-o
ofrovs oe umo "novo oonsinoio" que reouso fonfo o
ioenfiforismo essenoiolisfo quonfo o hibrioismo heQemnioo.
Peoonheoenoo que o oi nmi oo oorporofi vo
oonfemporneo oopifolizo-se oinoo mois oo obsorver
oi versos formos oe resi sfnoi o oul furol ,
30
Anzol oo
orQumenfo que preoiso inoorporor esso oinmioo em
oooo lufo, oo invs oe iQnoro-lo. "nooo eliminooo, o bom,
o ruim e o feio, nooo rejeifooo, nooo obonoonooo. [A novo
mesfizo] noo s susfm oonfrooies oomo fombm
fronsformo os ombivolnoios em umo oufro ooiso".
31
Ainoo
ossim, oomo ofirmo Miohoel Romes-Goroio,
o neoessioooe oe fozer oisfines enfre insfnoios oe
hibrioez resisfenfe e noo-resisfenfe noo oeve ser
oonfunoioo oom o impulso poro oesoobrir o formo
perfeifo oe resisfnoio que noo posso ser reouperooo
por foros oe oominooo.
32
nesse senfioo que, em suo oisoussoo sobre umo
possi vel pol i fi oo oe ol i onos, Anzol oo ressol fo o
neoessioooe oe enQojor (oo invs oe resolver ou oissolver}
os fenses subjooenfes o quolquer norrofivo jusfifiooooro
oe opressoo e exolusoo. "os fermos #&6$23&, ,"#&6$23&,
?,&.,"5-, e -, +5-+0*" reflefem oonoeifos oulfurois
oominonfes oo Ooioenfe".
33
Pespoloooos por ioeoloQios
solvooionisfos, fois oonoeifos oulfurois preoisom ser
reoonheoioos enquonfo veioulos oe violnoio, jo que se
moferiolizom em reloes Qrovemenfe ossimfrioos. "A
fronfeiro E.0.A.-Mxioo "# $0+ <",-5+ +1-",*+ em que o
!eroeiro Munoo ronQe oonfro o primeiro e sonQro".
34
!ol nfose sobre o fronfeiro enquonfo umo "ferioo
oberfo" nooo fem em oomum oom o ioeoloQio oe suposfo
fronsoenonoio oe borreiros oelebrooo por feorios
heQemnioos oe hibrioismo e fronsoulfurolismo. Ao
oonfrorio, elo exiQe que se ofenfe poro o espeoifioioooe
hisfrioo oe fooo ossimefrio inferoulfurol.
SeQunoo Romes-Goroio, Anzoloo represenfo esso
orise oonfro o lQioo heQemnioo que reproouzioo
fombm infernomenfe no oulfuro ohioono, oujo movimenfo
nooionolisfo busoou oissipor seus oonflifos infernos sob mifos
nooionolisfos oe unioooe ioenfiforio.
35
Prefensomenfe
profeQenoo o fomilio ohioono oo oopifolismo e rooismo
onQloonfrioos, o ioeoloQio resoluoionisfo oo movimenfo
iQnorou os oesiQuoloooes infernos leQifimooos pelo mifo
pofriorool oe ioenfioooe nooionol. Por exemplo, um oos
prinoipois oooumenfos oo nooionolismo oulfurol ohioono,
"El Plon Espirifuol oe Azflon", oonoebe o nooionolismo oomo
umo "ohove poro o orQonizooo" que "fronsoenoe fooos
30
AnoLouise KEA!|NG, 13, p.
110.
31
ANZALD0A, 187, p. 7.
32
RAMES-GAPC|A, 2000, p. 111.
33
ANZALD0A, 10, p. 227.
34
ANZALD0A, 187, p. 3.
35
RAMES-GAPC|A, 2000.
CLA0D|A DE L|MA COS!A E EL|ANE Av|LA
700 Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005
os fooes ou fronfeiros reliQiosos, polifioos, eoonmioos".
3
esse o oonfexfo oisoursivo orifioooo por Anzoloo por
homoQenizor e, ossim, enoobrir os oonflifos infernos
sooieoooe. Noo surpreenoe, porfonfo, que suos orifioos
fenhom sioo reouzioos o mero foooionolismo nesse oonfexfo
oisoursivo, ou sejo, o mero onfipofriofismo em oumplioioooe
oom os inimiQos oo oulfuro ohioono.
37
Em oonfroponfo,
Anzoloo oeoloro. "Noo me oonvenoem os mifos oo fribo
em que meu nosoimenfo me inseriu. [...] Peouso-me o
Qlorifioor os ospeofos oo minho oulfuro que me ferirom, e
que me ferirom em nome oe me profeQer".
38
Ai noo seQunoo Romes- Goroi o, o l Qi oo
heQemnioo inferno oulfuro ohioono reproouzioo
fombm pelo mifo oe reforno oo possooo ioilioo oe Azflon.
Poro Anzoloo, o norrofivo oe reforno o Azflon, que enfofizo
o oesferriforiolizooo ouplo oos ohioonos e ohioonos (oomo
osfeoos e oomo mexioonos oolonizooos}, porfonfo oom
oireifo (ouplo} oe posse sobre o ferro usurpooo pelos
Esfooos 0nioos, iQnoro o opressoo oe mulheres oomo bose
oo oominooo osfeoo sobre os povos pr-oolombionos.
Elo problemofizo, porfonfo, esse mifo leQifimooor oos
oominoes infernos enfre ohioonos e ohioonos. Suo visoo
sobre o norrofi vo oe reforno o Azfl on moi s bem
oompreenoioo oomo reopropriooo, reinferprefooo ou
revisoo hisfrioo oo que oomo quolquer volfo o umo purezo
oriQinol ioeolizooo seQunoo volores pofrioroois.
No visoo oe Anzoloo, o novo mesfio reouso o
oonforfo simulooo oe meoonismos orbifrorios oe resoluoo
e oissoluoo oe oonflifos, susfenfooo pelo ilusoo mooernisfo
oe femporolioooe lineor e, porfonfo, oe umo fronfeiro
i nfronsponi vel enfre frooi oo e mooerni oooe.
3
Se
oonsioeromos fol reouso oomo umo infervenoo hisfrioo,
forno-se oloromenfe inoonsisfenfe o orifioo seQunoo o quol
o feorizooo oe Anzoloo sobre o novo mesfio implioo
um hi bri oi smo que oi ssol ve oi ferenos, fronspe
oonfinQnoios hisfrioos ou ioeolizo o periooo pr-
Colombiono, oesproblemofizonoo seu leQooo hisfrioo
pofri orool .
40
Confro esso reouoo oo oonoei fo oe
mesfioQem oe Anzoloo o umo oissoluoo oe resfries
ooloooo por um inoiQenismo ioilioo oes-hisforioizonfe,
imporfonfe nofor que seu livro N&,5",6+05#VW+ U,&0*",+
oomeo jusfomenfe oom umo orifioo oonfunoenfe
represenfooo oorifioo oe um reforno mifioo oo possooo
osfeoo, ou sej o, represenfooo que i Qnoro suo
problemofioo oroem pofriorool, represenfooo pelo oQuio
e susfenfooo pelo subjuQooo oos mulheres, simbolizooos
pelo serpenfe.
41
Peousonoo os fronfeiros orbifrorios enfre
frooi oo e mooerni oooe, e perpl exo em mei o
enoruzilhooo oe "6&# -0*",#*-/-&#, os espoos enfre os munoos
3
"El Plon", p. 2.
37
Sobre o orifioo nooionolisfo o
Anzoloo, vejo Denise A. SEG0PA
e Beofriz M. PES0EPA, 188-
10, p. 72-75 sobre o orifioo
imporfnoio oooo por Anzoloo
s opresses por orienfooo
sexuol, vejo Deeno . GONZALEZ,
18, p. 48-50.
38
ANZALD0A, 187, p. 21-22.
3
A novo mesfio oe Anzoloo
onfeoi po, nesse senfi oo, o
orQumenfo oe Poul G|LPOY (13}
poro reoifinir frooioo enquonfo
mooerni oooe em rel ooo
hisfrioo oionfe oe um possooo
noo fixo, mos em fronsformooo
inoessonfe, oom ressonnoios e
ressiQnifiooes ofuois.
40
Por exemplo, poro April Shemok,
"os ioenfioooes proouzioos nos
fronfeiros soo oufomofioomenfe
livres oe resfries, espeoiol-
menfe quonoo o inferprefooo
que Anzoloo foz oesso 'novo'
oulfuro porfe oe noes orooioos
oo oul furo i noi Qeno pr-
oolombiono poro simulor um
mooo oe vioo mois puro ou
oufnfioo. [...] Anzoloo oonsfri
um i noi Qeni smo esfoQnooo,
misfifioooo [que iQnoro] oomo o
i noi Qeni smo pooe ser (e }
monipulooo por esfooos-noes
poro reproouzi r formoes
fnioos/rooiois pernioiosos que
susfenfom o nooi onol i smo"
(SREMAK, 2002, p. 8}. Sobre esso
ori fi oo oo i noi Qeni smo em
Anzoloo, vejo fombm Sooff
M|CRAELSEN e Dovio ORNSON,
17.
41
ANZALD0A, 187, p. 5.
Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005 701
GLOP|A ANZALD0A, A CONSC|NC|A MES!|A E O "FEM|N|SMO DA D|FEPENA"
oiferenfes que elo hobifo",
42
o novo mesfio o sujeifo
infersfioiol oo feminismo oonfemporneo. opesor oe
ooloroso, o "oonsoinoio mesfio" proposfo por Anzoloo
"nosoe oo movimenfo oriofivo oonfinuo que rompe
inoessonfemenfe oom o ospeofo uniforio oe oooo novo
porooiQmo".
43
42
ANZALD0A, 187, p. 20.
43
ANZALD0A, 187, p. 80.
P PP PPefernoios biblioQrofioos efernoios biblioQrofioos efernoios biblioQrofioos efernoios biblioQrofioos efernoios biblioQrofioos
ALAPCN, Normo. "Anzoloo's U,&0*",+. |nsoribinQ Gynefios." |n. APPEDONDO, Gobrielo
R0P!ADO, Aioo KLARN, Normo NAEPA-PAMPEZ, OlQo ono ZAvELLA, Pofrioio (eos.}.
O<-/+0+ U"%-0-#%#' 8 O,-*-/+6 !"+5",. Durhom. Duke 0niversify Press, 2003. p. 354-3.
ANZALD0A, Glorio. N&,5",6+05#VW+ U,&0*",+' M<" T"L P"#*-9+. Son Fronoisoo. Aunf Lufe
Books, 187.
. "BrioQe, DrowbrioQe, Sonobor or |slono. Lesbions-of-Color Rooienoo Alionzos." |n.
ALBPEC!R, Liso ono BPEWEP, Pose M. (eos.}. N,-5."# &4 J&L",' S&%"0Z# P$6*-/$6*$,+6
866-+0/"#. Philooelphio. New Sooiefy Publishers, 10. p. 21-33.
. "!o(o} ueer fhe Wrifer. Looo, Esorifo y Chioono." |n. WAPLAND, Befsy (eo.}. K0'
[",#-&0#' S,-*-0. 1Q \QR"#> Y$"",# +05 W"#1-+0#. vonoouver. Press GonQ, 11. p. 24-
3.
. K0*",@-"L#. Eo. AnoLouise KeofinQ. New York. PoufleoQe, 2000o.
. "Folonoo em linQuos. umo oorfo poro os mulheres esoriforos oo !eroeiro Munoo".
!roo. oino oe Moroo. !"@-#*+ )#*$5&# U"%-0-#*+#, v. 8, n. 1, p. 22-23, 2000b.
BAPPE!!, Miohele. "!he Conoepf of 'Differenoe'. U"%-0-#* !"@-"L, n. 2, 187, p. 2-42.
BENRAB|B, Seylo. O,-*-F$"> T&,%> +05 ]*&?-+' 8 X*$5Q &4 *<" U&$05+*-&0# &4 O,-*-/+6 M<"&,Q.
New York. Columbio 0niversify Press, 18.
BRABRA, Romi. "!he !hiro Spooe". |n. P0!REPFOPD, onofhon (eo.}. K5"0*-*Q' O&%%$0-*Q>
O$6*$,"> \-44","0/". Lonoon. Lowrenoe ono Wisehorf, 10. p. 207-221. |nferview.
BPA|DO!!|, Posi. T&%+5-/ X$1H"/*#' )%1&5-%"0* +05 X"B$+6 \-44","0/" -0 O&0*"%?&,+,Q
U"%-0-#* M<"&,Q. New York. Columbio 0niversify Press, 14.
. P"*+%&,?<&#"#' M&L+,5# + P+*",-+6-#* M<"&,Q &4 N"/&%-0.. CombrioQe. Polify
Press, 2002.
B0!LEP, uoifh. "Merely Culfurol." X&/-+6 M"B*, n.15, v.3/4, 17, p. 25-277.
. ]05&-0. 7"05",. New York. PoufleoQe, 2004.
CRODOPOW, Nonoy. M<" !"?,&5$/*-&0 &4 P&*<",-0.' J#Q/<&+0+6Q#-# +05 *<" X&/-&6&.Q
&4 7"05",. Berkeley. 0niversify of Colifornio Press, 178.
C|XO0S, Rlene. "!he LouQh of fhe Meouso." X-.0#, v. 1, n. 4, 17, p. 875-83.
COS!A, Clouoio oe Limo. "O sujeifo no feminismo. revisifonoo os oebofes". O+5",0&#
J+.$, v. 1, p. 5-0, 2002.
. "Feminismo, froouoo, fronsnooioonlismo". |n. COS!A, Clouoio oe Limo SCRM|D!,
Simone Pereiro (OrQs.}. J&I*-/+# " ?&6A*-/+# 4"%-0-#*+#. Florionpolis. Eoiforo Mulheres,
2004. p. 187-1.
"El Plon Espirifuol oe Azflon." |n. ANAYA, Pooolfo A. ono LOMEL, Fronoisoo A. (eos.}. 89*6G0'
)##+Q# &0 *<" O<-/+0& ^&%"6+05. Albuquerque. 0niversify of New Mexioo Press, 11.
p. 1-5.
FOWLKES, Dione L. "MovinQ from Feminisf |oenfify Polifios fo Coolifion Polifios !hrouQh o
Feminisf Moferiolisf Sfonopoinf of |nfersubjeofivify in Glorio Anzoloo's N&,5",6+05#VW+
U,&0*",+' M<" T"L P"#*-9+." ^Q?+*-+, v. 12, n. 2 , 17, p. 105-24.
CLA0D|A DE L|MA COS!A E EL|ANE Av|LA
702 Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005
FPASEP, Nonoy. "Equolify, Differenoe, ono Pooiool Demoorooy. !he 0nifeo Sfofes Feminisf
Debofes Pevisifeo." |n. !PEND, Dovio (eo.}. !+5-/+6 \"%&/,+/Q' K5"0*-*Q> O-*-9"0#<-?>
+05 *<" X*+*". New York. PoufleoQe, 1. p. 1-208.
______C usfioe |nferrupfus. Crifiool Pefleofions on fhe 'Posfsooiolisf' ConoifionC New York.
PoufleoQe, 17o.
. "Referosexism, MisreooQnifion, ono Copifolism. A Pesponse fo uoifh Bufler." X&/-+6
M"B*> n. 52/53, 17b, p. 27-28.
FP|EDMAN, Suson Sfonforo. P+??-0.#' U"%-0-#% +05 *<" O$6*$,+6 7"&.,+?<-"# &4 )0/&$0*",.
Prinoefon. Prinoefon 0niversify Press, 18.
F0SS, Diono. )##"0*-+66Q X?"+R-0.' U"%-0-#%> T+*$," +05 \-44","0/". New York. PoufleoQe,
18.
GALLOP, one. M<" \+$.<*",Z# X"5$/*-&0' U"%-0-#% +05 J#Q/<&+0+6Q#-#. |fhooo. Cornell
0niversify Press, 182.
G|LL|GAN, Corol. K0 + \-44","0* [&-/"' J#Q/<&6&.-/+6 M<"&,Q +05 S&%"0Z# \"@"6&?%"0*.
CombrioQe. Rorvoro 0niversify Press, 183.
G|LPOY, Poul. M<" N6+/R 8*6+0*-/' P&5",0-*Q +05 \&$16" O&0#/-&$#0"##. CombrioQe. Rorvoro
0niversify Press, 13.
GONZALEZ, Deeno . "SpeokinQ Seorefs. LivinQ Chioono !heory." |n. !P0|LLO, Corlo (Eo.}.
W-@-0. O<-/+0+ M<"&,Q. Berkeley. !hiro Womon, 18. p. 47-77.
RAMES-GAPC|A, Miohoel. "Row !o !ell o Mesfizo from on Enohirifo. Coloniolism ono Nofionol
Culfure in fhe Boroerlonos." \-+/,-*-/#, v. 30, n. 4, 2000, p.102-122.
RAWKESWOP!R, Mory. "!he Semiofios of Premofure Buriol. Feminism in o Posffeminisf AQe."
X-.0#, v. 24, n. 4, 2004, p. 1-84.
APD|NE, Alioe. 7Q0"#-#' O&04-.$,+*-&0# &4 S&%+0 +05 P&5",0-*Q. |fhooo. Cornell 0niversify
Press, 185.
KEA!|NG, AnoLouise. "WrifinQ, Polifios, ono los Lesberooos. Plofioonoo oom Glorio Anzoloo."
U,&0*-",#, v. 14, n. 1, 13, p. 105-30.
LA0PE!|S, !ereso oe. "!he Essenoe of fhe !rionQle or, !okinQ fhe Pisk of Essenfiolism Seriously.
Feminisf !heory in |foly, fhe 0.S., ono Brifoin." |n. SCROP, Noomi ono WEED, Elizobefh
(eos.}. M<" )##"0*-+6 \-44","0/". BloominQfon. |noiono 0niversify Press, 14. p. 1-3.
LOPDE, Auore. X-#*", `$*#-5",' )##+Q# +05 X?""/<"#. !rumonsburQ, NY. CrossinQ Press, 184.
MAPKS, Eloine ono CO0P!|vPON, |sobel oe (eos.}. T"L U,"0/< U"%-0-#%#' 80 80*<&6&.Q.
Amhersf. 0niversify of Mossoohuseffs Press, 17.
M|CRAELSEN, Sooff ono ORNSON, Dovio E. "Boroer Seorefs. An |nfroouofion." |n.
M|CRAELSEN, Sooff ono ORNSON, Dovio E. (eos.}. N&,5", M<"&,Q' M<" W-%-*# &4 O$6*$,+6
J&6-*-/#. Minneopolis. 0niversify of Minnesofo Press, 17. p. 1-3.
M|GNOLO, Wolfer. ^-#*=,-+# 6&/+-#> ?,&H"*&# .6&1+-#' /&6&0-+6-5+5"> #+1","# #$1+6*",0&# "
?"0#+%"0*& 6-%-0+,. Belo Rorizonfe. Eoiforo 0FMG, 2003.
M|LLEP, Nonoy K. X$1H"/* *& O<+0."' !"+5-0. U"%-0-#* S,-*-0.. New York. Columbio 0niversify
Press, 188.
MO|, !oril. X"B$+6VM"B*$+6 J&6-*-/#' U"%-0-#* W-*",+,Q M<"&,Q. New York. Mefhuen, 185.
MOOPE, Renrieffo L. 8 J+##-&0 4&, \-44","0/"' )##+Q# -0 80*<,&?&6&.Q +05 7"05",.
BloominQfon. |noiono 0niversify Press, 14.
MOPAGA, Cherrie ono ANZALD0A, Glorio (eos.} M<-# N,-5." O+66"5 PQ N+/R' S,-*-0.# 1Q
!+5-/+6 S&%"0 &4 O&6&,. New York. Kifohen !oble Press, 181.
PPA!!, Mory Louise. "A orifioo no zono oe oonfofo. nooo e oomunioooe foro oe fooo".
M,+@"##-+' !"@-#*+ 5" 6-*",+*$,+, n. 38, p. 7-30, 1.
Esfuoos Feminisfos, Florionpolis, 13(3}. 1-703, sefembro-oezembro/2005 703
GLOP|A ANZALD0A, A CONSC|NC|A MES!|A E O "FEM|N|SMO DA D|FEPENA"
P|CRAPD, Nelly. "Experinoio e represenfooo. o feminino, o lofino-omerioono". |n. .
K0*",@"02E"# /,A*-/+#' +,*"> /$6*$,+> .;0",& " ?&6A*-/+. Belo Rorizonfe. Eoiforo 0FMG,
2002. p. 142-155.
P0B|N, Goyle. "!he !roffio in Women. Nofes on fhe 'Polifiool Eoonomy' of Sex." |n. PE|!EP,
Poyno P. (eo.}. M&L+,5 +0 80*<,&?&6&.Q &4 S&%"0. New York. Monfhly Peview Press,
175. p. 157-210.
SAN!|AGO, Silviono. "O enfre-luQor oo oisourso lofino-omerioono". |n. . ]%+ 6-*",+*$,+
0&# *,=?-/&#. Soo Poulo. Perspeofivo, 178. p. 11-28.
SCROP, Noomi ono WEED, Elizobefh (eos.}. M<" )###"0*-+6 \-44","0/". BloominQfon. |noiono
0niversify Press, 14.
SEG0PA, Denise A. ono PES0EPA, Beofriz M. "Beyono |noifferenoe ono Anfipofhy. !he
Chioono Movemenf ono Chioono Feminisf Disoourse." 89*6G0, v. 1, n. 2, 188-10, p.
-2.
SREMAK, April. "Pe-memberinQ Risponiolo. EowioQe Donfioof's M<" U+,%-0. &4 N&0"#."
P&5",0 U-/*-&0 X*$5-"#, v.48, n. 1, 2002, p. 83-112.
SO0ZA, Lynn Morio !. Menezes. "Ribrioismo e froouoo oulfurol em Bhobho". |n. ABDALA
0N|OP, Benjomim (OrQ.}. P+,."0# 5+ /$6*$,+' %"#*-2+."%> <-1,-5-#%& " &$*,+# %-#*$,+#.
Soo Poulo. Boifempo Eoiforiol, 2004. p. 113-134.
SPENDEP, Dole. P+0 P+5" W+0.$+.". New York. PoufleoQe ono KeQon Poul, 180.
S!EPRENSON, Moroio. "Pesponse. |nsoribinQ Gynefios in fhe Bolivion Anoes." |n. APPEDONDO,
Gobrielo, R0P!ADO, Aioo, KLARN, Normo, NAEPA-PAMPEZ, OlQo ono ZAvELLA, Pofrioio
(eos.}. O<-/+0+ U"%-0-#%#' 8 O,-*-/+6 !"+5",. Durhom. Duke 0niversify Press, 2003. p.
370-375.
S0LL|vAN, Nikki. 8 O,-*-/+6 K0*,&5$/*-&0 *& Y$"", M<"&,Q. New York. New York 0niversify Press,
2003.
!A0SS|G, Miohoel. P-%"#-# +05 86*",-*Q' 8 J+,*-/$6+, ^-#*&,Q &4 *<" X"0#"#. New York.
PoufleoQe, 13.
76&,-+ 809+65:+> P"#*-9+ O&0#/-&$#0"##> +05 aU 76&,-+ 809+65:+> P"#*-9+ O&0#/-&$#0"##> +05 aU 76&,-+ 809+65:+> P"#*-9+ O&0#/-&$#0"##> +05 aU 76&,-+ 809+65:+> P"#*-9+ O&0#/-&$#0"##> +05 aU 76&,-+ 809+65:+> P"#*-9+ O&0#/-&$#0"##> +05 aU"%-0-#% &4 \-44","0/"b "%-0-#% &4 \-44","0/"b "%-0-#% &4 \-44","0/"b "%-0-#% &4 \-44","0/"b "%-0-#% &4 \-44","0/"b
81#*,+/* 81#*,+/* 81#*,+/* 81#*,+/* 81#*,+/*' M<-# +,*-/6" #-*$+*"# 76&,-+ 809+65:+Z# -046$"0*-+6 aW+ O&0/-"0/-+ 5" 6+ %"#*-9+ V M&L+,5#
+ T"L O&0#/-&$#0"##b L-*<-0 *<" <-#*&,Q &4 4"%-0-#%> 4&/$#-0. &0 <", "?-#*"%&6&.-/+6 ?",#?"/*-@"
&4 -0*",#"/*-&0+6 5-44","0/" *& +,*-/$6+*" + ?&6-*-/# &4 /&+6-*-&0 +.+-0#* *<" "B/6$#-&0 &4 +6*",-*Q
4,&% ?,-@-6"."5 #-*"# &4 %&5",0-*Q /&0#*,$/*-&0> -0 1&*< #?+/" +05 *-%"C \,+L-0. &0 @+,-&$#
+/+5"%-/ #&$,/"# &4 809+65:+ /,-*-/-#%> L" <-.<6-.<* #&%" -%?&,*+0* L+Q# <", *<"&,Q &4 %"#*-9+
-5"0*-*Q +/*$+66Q +0*-/-?+*"# 0&* &06Q /,-*-F$"# &4 *<" /&0/"?*# &4 *<" #$1H"/*> 5-44","0/" +05
%&5",0-*Q 1$* +6#& 5-#*-0/*-&0# 1"*L""0 /+?-*+6-#* +05 /,-*-/+6 @",#-&0# &4 /$6*$,+6 <Q1,-5-*Q> +66 &4
L<-/< ,"F$-," #"0#-*-@-*Q *& 5-#/&$,#"# &4 5"<-#*&,-/-9+*-&0> /&&?*+*-&0 +05 +##-%-6+*-&0C
c"Q S c"Q S c"Q S c"Q S c"Q S&,5# &,5# &,5# &,5# &,5#' -0*",#"/*-&0+6-*Q> <Q1,-5-*Q> F$"", *<"&,Q> -5"0*-*Q ?&6-*-/#> /&+6-*-&0 ?&6-*-/#C

S-ar putea să vă placă și