En, hoe 2.0 ben jij?
Een jaar of 4 geleden bedacht de Amerikaanse uitgever en congresorganisator Tim O’Reilly de naam ‘Web 2.0’. De man schreef er een
uitgesponnen essay (http://j.mp/timweb20) over wat die ‘nieuwe versie van het internet’ volgens hem allemaal inhield, maar de
betekenis die vooral is blijven hangen is het idee dat internetgebruikers niet alleen maar passief consumeren, maar zelf actief deel-
nemen op het web.
Vroeger waren de middelen om te publiceren schaars en duur (druk-
pers, radio en televisie) - en dus voorbehouden voor grote organisaties.
Nu kan iedereen haar of zijn verhaal kwijt (via weblogs, twitter en on-
linevideo) en potentieel een groot publiek bereiken.
De ‘tradionele media’ hebben het in elk geval geweten. In de afgelopen
jaren zijn miljarden aan advertentie-euro’s met onze oogballen mee
verhuisd van papier en ‘broadcast’ naar online – maar vooral naar
zoekmachines en zgn ‘user-generated content’ in plaats van betaalde
journalistiek. En sinds Obama heeft iedereen door welke rol internet en
sociale netwerken kunnen spelen in campagnevoeren.
Als Tim O’Reilly zijn reputatie als meester-trendspotter waar blijft
maken, dan zijn nu de ambtenaren aan de beurt: de man houdt zich in
het nieuwe Obama-tijdperk bezig met publiceren en het organiseren
van congressen over ‘government 2.0’. Maar ook in Nederland wordt
er nagedacht over een ‘Overheid 2.0’. MinBZK bestelde vorig jaar het
TNO rapport ‘Naar een User-Generated State’ (http://j.mp/ugsTNO)
waarin werd onderzocht wat nieuwe media konden betekenen voor de
relatie tussen overheid en de burger. In het kenniscentrum vind je het
boekje ‘Op weg naar Toezicht 2.0’ van Albert Meijer van de Universiteit
Utrecht over de rol van burgers in het werk van toezichthouders.
En over het iniatief en het boek ‘Ambtenaar 2.0’ lees je meer in de kader-
stukken. Allemaal ijdele speculatie? Tja, dat vonden platenmaatschap-
pijen en krantenuitgevers ook 5 jaar geleden...
Laat ik eens heel provocerend onze organisatie langs de Web 2.0 lat
leggen, aan de hand van een paar thema’s die je ook in het boek
Ambtenaar 2.0 vindt uitgewerkt…
Communicatie: iets voor de hele organisatie?
Externe communicatie bij de overheid, ook het CBP, is specialisten-
werk. Alles wat naar buiten gaat in naam van de organisatie, gaat door
de handen van de woordvoering, die voortdurend afstemt met de top.
Als toezichtsorganisatie wil je controle houden over uitspraken waar je
later op gepakt kan worden. Maar is die manier van werken houdbaar
in een 2.0-wereld? De media zijn al lang niet meer dat drietal televisie-
stations en handjevol kranten, dàt was nog (net) te volgen. Niet alleen
2
heb je nu veel meer online publicaties (voor elke denkbare niche in
overheids- of privésector): ook het karakter van die publicaties ver-
andert. Misschien is dat éne weblog die advocaat of journalist in de
avonduren bijhoudt wel véél invloedrijker binnen de sector waarin je
werkt. Geruchten via twitter, of een parodiërend Youtube-filmpje
kunnen voor meer reputatieschade zorgen dan een zurig opiniestuk in
de weekendbijlage van Volkskrant.
Elk van de medewerkers bij het CBP kent haar of zijn sector goed
genoeg om te weten welke communicatiekanalen impact hebben. Maar
voor die CBP-woordvoerder van wacht is dat gewoon niet bij te
houden.
Je kan ervoor kiezen om die nieuwe media te negeren, maar dan verlies
je gaandeweg meer impact op de maatschappelijke discussie – en de
beeldvorming over je organisatie. Of je kan medewerkers meer auto-
nomie geven om vanuit hun eigen expertise te spreken, en het risico op
uitschuivers voor lief nemen. Heel veel organisaties worstelen op dit
moment met de keuze tussen ‘command en control’ of ‘empowerment
van de medewerkers’. Een antwoord is meestal genuanceerd en situatie-
afhankelijk. Een poging om een aantal principes te formuleren voor
onlineactiviteiten als ambtenaar vind je op http://handreiking.
ambtenaar20.nl/
Van een Read-only naar een Read-Write intranet?
Een intranet waarop alleen maar door een select aantal mensen wordt
gepubliceerd, is net zo nuttig als een koffiehoek waar alleen maar
ingestudeerde speeches worden gehouden.
Zoals het Web2.0 ‘beschrijfbaar’ is geworden, hoort ook het intranet dat
te zijn. Intranet-toepassingen worden net zo normaal als e-mail – en
zijn voor veel taken ook veel geschikter. Een forum is veel makkelijker
om overzicht te houden van verschillende standpunten in een discus-
sie, of een wiki geeft de laatste stand van zaken weer in een dossier of
over een onderwerp. Veel handiger dan dat iedereen moet gaan zitten
graven in de eigen mailfolders naar (vaak gefragmenteerde of
verouderde) informatie: ‘email is where knowledge goes to die’.
Niet alles wat werkt op het internet kan je zomaar verplaatsen naar het
intranet. Bedenk bijvoorbeeld even dat de helft van alle Wikipedia-
artikelen geschreven zijn door 0,7% van alle gebruikers. Een recept dat
werkt voor heel veel gebruikers, werkt niet noodzakelijk als je het in

een kleine groep uitzet. Discussiefora en wiki’s zijn ook werkbaar bij
kleinere groepen mensen mits er genoeg focus is – op een bepaald
project of actueel topic bijvoorbeeld. Prettig bijeffect dat de issues en de
opgebouwde kennis wordt gearchiveerd voor medewerkers die er later
bijkomen. Overheidsorganisaties halen momenteel hun achterstand in
op de private sector in het gebruik van deze tools: er zijn projecten
gaande bij overheidsorganisaties van elk niveau en schaalgrootte.
Social network-achtige intranets dan weer hebben pas nut bij grotere
organisaties – IBM heeft er één, maar ook de Nederlandse Belastingdienst
(BDplaza).
De vraag welke tools nuttig inzetbaar zijn voor welke organisatie en in
welke context, is een vaak terugkerend onderwerp op het Ambtenaar
2.0-discussieforum.
Samen beleid maken
Als je op zoek gaat naar kennis over de Wbp in Nederland, dan kom je
uiteraard bij het CBP terecht. Maar zijn we de enige plek met expertise?
En vooral: weten we wel voldoende over de bijzonderheden van
gegevensverwerking in elke sector waar we toezicht houden?
Het klinkt misschien vreemd, maar ook als toezichtsorganisatie kunnen
we beroep doen op kennis en talent buiten de organisatie. We doen het
het Oogpunt nummer 16 § september 2009
Heel veel organisaties
worstelen op dit moment
met de keuze tussen
‘command en control’ of
‘empowerment van de
medewerkers’.
ook al: de signalen via Mijnprivacy helpen om prioriteiten mee te
bepalen. Richtsnoeren bieden we ter consultatie aan – maar dan wel op
het moment dat ze al in een min of meer definitieve vorm gegoten zijn.
In een vroeger stadium feedback vragen (of zelfs vooraf, zoals de Britse
NMA onlangs deed, zie http://j.mp/BritseNMA) kan blinde vlekken
vermijden – of een uitkomst die niet werkbaar blijkt in de praktijk.
Sommige organisaties laten buitenstaanders meeschrijven aan concept-
teksten op een publieke website – maar dat lukt meestal niet zonder dat
je eerst een ‘community’van experts hebt opgebouwd.
Oogpunt 2.0
En wat denk jij? Wil je niks liever dan een weblog over BCR’s? Wil je een
community- en kennisuitwisselingssite oprichten voor FG’s? Wil je
Jacob liever volgen via Twitter in plaats van zijn wekelijkse Keek (eigen-
lijk een weblog in Word-formaat!).
We horen het graag, maar bij gebrek aan discussieforum op Joost moet je
wachten tot het volgende Oogpunt om je reactie te zien verschijnen ;-).
Pascal Van Hecke §
3
Het project Ambtenaar 2.0
Op het ministerie van LNV was Davied van
Berlo (http://davied.nl/) mede verant-
woordelijk voor kennismanagement en interne
communicatie. Begin 2008 kon hij een project
starten om te onderzoeken wat Web 2.0 kon
betekenen voor het ministerie.
Geheel volgens de ‘eat your own dogfood’
filosofie, schreef hij zijn ervaringen en vragen
neer in een weblog. Snel kreeg hij reacties, ook
van andere overheidsorganisaties (ministerie
van BZK, OCW…).
Om meer mensen te laten meedenken, werd er
een netwerksite opgestart op de Amerikaanse
social networking site Ning: http://
ambtenaar20.ning.com. Op dit moment heeft
het netwerk 2000 leden: werknemers van na-
tionale en lokale overheden, maar ook free-
lancers en consultants uit de private sector.
Het netwerk fungeert als kennisbank en
ontmoetingsplaats. Je vindt er tips en truuks,
weblogs rond het ‘overheid 2.0’ of ‘werken
2.0’-thema, discussiefora (er zijn een 60-tal
subgroepen – zij het niet alle even actief) en
een evenementenkalender.
LNV organiseert een heuse cursus ‘Web 2.0’
voor kenniswerkers (van binnen en buiten de
organisatie) en is bijna elke twee weken
gastheer voor ‘Open Koffie’: een informele
bijeenkomst met een spreker en discussie,
meestal op maandagochtend om 9u (makkelijk
voor ons CBP’ers, want op 50 meter wandelen
van het kantoor).
Netwerk, weblog en evenementenkalender
zijn allemaal terug te vinden via http://www.
ambtenaar20.nl/ - of check de linklijst in
tegenoverliggend kader.
De redactie van het weblog en het onderhoud
van het netwerk is op dit moment in de handen
van een groep vrijwilligers. Om de inspannin-
gen te professionaliseren en het initatief écht
overheidsbreed te ondersteunen is er een
‘Bureau Ambtenaar 2.0’ in oprichting, waar-
voor verschillende organisaties een mede-
werker (al dan niet deeltijds) zullen uitlenen.
Het boek Ambtenaar 2.0
Gaat het je voorlopig wat duizelen bij woorden
als ‘bloggen’, ‘wiki’s’, ‘RSS’, ‘long tail’, ‘em-
bedden’? Wil je meer grip krijgen op het hele
‘2.0’- gebeuren? Dan verdient het boekje
‘Ambtenaar 2.0’ zeker een plaats op je
nachttafel. In 80-tal vlot en toegankelijk ge-
schreven pagina’s krijg je de belangrijkste
begrippen uitgelegd.
Maar het boek ambieert meer dan alleen
weetjes en handigheden: Davied van Berlo
maakt een stand van zaken op wat het medium
internet heeft veranderd voor ons als individu,
en voor de samenleving als geheel:
• ‘Hoe kan ik uit de overvloed aan informatie
die dingen filteren die nuttig voor me zijn?’
• ‘Wat betekent het als we kunnen samen-
werken zonder afhankelijk te zijn van tijd
en plaats?’
• ‘Zal directe democratie via het internet de
gedelegeerde democratie op termijn vervan-
gen?’
• ‘Hoe kan de overheid gebruik maken van
Web 2.0 om haar werking te verbeteren?’
De meest prikkelende en provocerende hoofd-
stukken voor ons als ambtenaar zijn de hoofd-
stukken waarin de rol en de taak van de over-
heid op de schop worden genomen.
Kan de overheid een deel van haar taak (zoals
toezicht!?) ‘crowdsourcen’, uitbesteden aan de
massa? Hoort beleids- en besluitvorming niet
in de regel openbaar te zijn – en wordt de
overheid niet eerder begeleider van het proces
te zijn, eerder dan initiatiefnemer?
En wat betekent het voor de individuele
ambtenaar als overheidsmedewerkers over
de grenzen van departementen heen gaan
samenwerken? Zal de ‘medewerker 2.0’ inder-
daad, zoals Van Berlo betoogt, meer een
‘ondernemer’ zijn, die werkt in een netwerk in
plaats van in een hiërarchie? Die werkt vanuit
zijn eigen (veelheid) aan talenten en skills in
plaats van beperkt te zijn door een functie-
omschrijving en de plaats die is toegedeeld
binnen de organisatie? Hoe regel je dan
controle en overzicht? En wat met de verant-
woordelijkheid dan, die nu netjes is afgedekt
door de politicus aan de top? Sommige vragen
en verzuchtingen zijn ouder dan het web,
maar winnen opnieuw aan belang in de
discussie rond ‘het nieuwe werken’.
Je kan het boek als pdf downloaden of online lezen
(http://boek.ambtenaar20.nl) en zelfs verbeteren en
aanvullen: het is ook als wiki beschikbaar.
Maar het meest comfortabele is waarschijnlijk toch
de oude 1.0 manier: je vindt een papieren versie in
het kenniscentrum onder 1307 / 113.
Links
Weblog Ambtenaar 2.0:
http://www.ambtenaar20.nl/
Ambtenaar 2.0 boek:
http://boek.ambtenaar20.nl
Lid worden van het netwerk:
http://lidworden.ambtenaar20.nl/
Kalender: http://agenda.ambtenaar20.nl/
Discussie en vragen:
http://forum.ambtenaar20.nl/
Ontwerp van richtlijnen voor online participa-
tie als ambtenaar:
http://handreiking.ambtenaar20.nl/
Samenvatting van dit alles:
http://over.ambtenaar20.nl/